Vous êtes sur la page 1sur 68

Text edited by R.A.B. Mynors.

CASSIODORUS
INSTITUTIONES DIVINARUM ET HUMANARUM LITTERARUM
LIBER I
1.0 RAE!ATIO
"1.00.01# C$% st$di& s&e'$(&ri$% (itter&r$% %&)no desiderio *er$ere 'o)nos'ere%+ it&
$t %$(t& ,&rs -o%in$% ,er i,s& se %$ndi ,r$denti&% 'rederet &di,is'i+ )r&$issi%o s$%+
*&teor+ do(ore ,er%ot$s $t s'ri,t$ris di$inis %&)istri ,$b(i'i deessent+ '$% %$nd&ni
&$'tores 'e(eberri%& ,ro'$( d$bio tr&ditione ,o((erent. Nis$s s$% '$% be&tissi%o
A)&,ito ,&,& $rbis Ro%&e $t+ si'$t &,$d A(ex&ndri&% %$(to te%,ore *$isse tr&dit$r
instit$t$%+ n$n' eti&% in Nisibi 'i$it&te Syror$% Hebr&eis sed$(o *ert$r ex,oni+ 'o((&tis
ex,ensis in $rbe Ro%&n& ,ro*essos do'tores s'-o(&e ,oti$s &''i,erent C-risti&n&e+ $nde
et &ni%& s$s'i,eret &etern&% s&($te% et '&sto &t.$e ,$rissi%o e(o.$io *ide(i$% (in)$&
'o%eret$r. Sed '$% ,er be((& *er$enti& et t$rb$(ent& ni%is in It&(i'o re)no 'ert&%in&
desideri$% %e$% n$((&ten$s $&($isset i%,(eri+ .$oni&% non -&bet (o'$% res ,&'is
te%,orib$s in.$ietis+ &d -o' di$in& '&rit&te ,robor esse 'o%,$(s$s+ $t &d $i'e% %&)istri
introd$'torios $obis (ibros istos do%ino ,r&est&nte 'on*i'ere%/ ,ro,ter .$os+ si'$t
&esti%o+ et s'ri,t$r&r$% di$in&r$% series et s&e'$(&ri$% (itter&r$% 'o%,endios& notiti&
do%ini %$nere ,&nderet$r+ %in$s *ort&sse disertos+ .$oni&% in eis non &**e't&t&
e(o.$enti& sed re(&tio ne'ess&ri& re,erit$r. Uti(it&s $ero inesse %&)n& 'o)nos'it$r+
.$&ndo ,er eos dis'it$r $nde et s&($s &ni%&e et s&e'$(&ris er$ditio ,ro$enire %onstr&t$r.
In .$ib$s non ,ro,ri&% do'trin&% sed ,ris'or$% di't& 'o%%endo+ .$&e ,osteris
(&$d&re *&s est et ,r&edi'&re )(orios$%+ .$oni&% .$i'.$id de ,ris'is s$b (&$de do%ini
di'it$r+ odios& i&'t&nti& non ,$t&t$r. H$' &''edit .$od %&)istr$% )r&$e% ,&teris+ si
*re.$enter interro)es/ &d istos &$te% .$otiens redire $o($eris+ n$((& &s,erit&te %orderis.
"1.00.00# 1$&,ro,ter+ di(e'tissi%i *r&tres+ ind$bit&nter &s'end&%$s &d di$in&%
s'ri,t$r&% ,er ex,ositiones ,rob&bi(es ,&tr$% $e($t ,er .$&nd&% s'&(&% $isionis I&'ob+
$t eor$% sensib$s ,ro$e'ti &d 'onte%,(&tione% do%ini e**i'&'iter ,er$enire %ere&%$r.
Ist& est eni% *ort&sse s'&(& I&'ob+ ,er .$&% &n)e(i &s'end$nt &t.$e des'end$nt+ '$i
do%in$s initit$r+ (&ssis ,orri)ens %&n$% et *essos &s'endenti$% )ress$s s$i
'onte%,(&tione s$stent&ns. 1$o'ir'&+ si ,(&'et+ -$n' debe%$s (e'tionis ordine%
'$stodire+ $t ,ri%$% tyrones C-risti+ ,ost.$&% ,s&(%os didi'erint+ &$'torit&te%
di$in&% in 'odi'ib$s e%end&tis i$)i exer'it&tione %editent$r+ done' i((is *i&t do%ino
,r&est&nte notissi%&+ ne $iti& (ibr&rior$% i%,o(itis %entib$s ino(es'&nt+ .$i& di**i'i(e
,otest er$i+ .$od %e%ori&e sinib$s r&di'&t$% 'onst&t in*i)i. !e(ix .$ide% &ni%&+ .$&e
t&nti %$neris se'ret$% %e%ori&e sinib$s do%ino (&r)iente 'ondiderit+ sed %$(to *e(i'ior
.$i $i&s inte((e)enti&e $it&(i ind&)&tione 'o)no$erit+ eo.$e *it $t et -$%&n&s 'o)it&tiones
& se n&$&nter ex,e((&t et di$inis e(o.$iis s&($briter o''$,et$r. M$(tos eni% nos $idisse
etine%$s+ %e%ori&e *ir%it&te ,o((entes+ de (o'is obs'$rissi%is in.$isitos exe%,(is
t&nt$% &$'torit&tis di$in&e so($isse ,ro,osit&s .$&estiones+ .$oni&% in &(io (ibro '(&ri$s
,osit$% est+ .$od &(ibi di't$% 'onst&t obs'$ri$s. Testis est &$($s &,osto($s+ .$i ex
%&xi%& ,&rte in e,ist$(& .$&e s'ribit$r &d Hebr&eos test&%enti $eteris s'ri,t$r&s
no$or$% te%,or$% ,er*e'tione di($'id&t.
"1.0.02# 1$&,ro,ter+ '&rissi%i *r&tres+ ,ost.$&% se %i(ites C-risti di$in& (e'tione
'o%,(e$erint+ et *re.$enti %edit&tione *ir%&ti 'o)nos'ere 'oe,erint (o'& (ibror$%
o,ort$ne no%in&t&+ t$n' -$i$s o,eris instit$t& .$is,i&% *ort&sse non in&niter tr&nsit+ $bi
.$&e (e)end& s$nt -is d$ob$s (ibris &,tissi%e s$is (o'is et bre$iter indi'&nt$r. Eo.$e
,ro$enit $t st$diosi 'o)nos'&nt+ & .$ib$s (&tinis ex,ositorib$s sin)$(& .$&e.$e de'(&r&t&
s$nt. 1$od si &(i.$id in eisde% ne)(e)enter di't$% re,erit+ t$n' .$ib$s (in)$& not& est &
3r&e'is ex,(&n&torib$s .$&e s$nt s&($briter tr&'t&t& ,er.$ir&nt+ .$&ten$s in s'-o(&
C-risti ne)(e)enti&e te,ore s$b(&to $it&(is &)nitio *(&%%&tis %entib$s in.$ir&t$r.
"1.00.04# !er$nt it&.$e s'ri,t$r&s di$in&s $eteris no$i.$e test&%enti &b i,so ,rin'i,io
$s.$e &d *ine% )r&e'o ser%one de'(&r&sse C(e%ente% A(ex&ndrin$% 'o)no%ento
Stro%&te$% et Cyri(($% ei$sde% 'i$it&tis e,is'o,$% et Io-&nne% C-rysosto%$%+
3re)ori$% et B&si(i$%+ ne'non et &(ios st$diosissi%os $iros .$os 3r&e'i& *&'$nd&
'on'e(ebr&t. Sed nos ,oti$s (&tinos s'ri,tores do%ino i$$&nte se't&%$r+ $t .$oni&%
It&(is s'ribi%$s+ Ro%&nos .$o.$e ex,ositores 'o%%odissi%e indi'&sse $ide&%$r.
D$('i$s eni% &b $no.$o.$e s$s'i,it$r .$od ,&trio ser%one n&rr&t$r+ $nde *ieri ,otest $t
,er %&)istros &)&t$r &nti.$os .$od i%,(eri non ,ot$it ,er no$e((os. 1$&,ro,ter
tr&'t&tores $obis do'tissi%os indi'&sse s$**i'iet+ .$&ndo &d t&(es %isisse 'o%,etens
,(enit$do ,rob&t$r esse do'trin&e. N&% et $obis erit .$o.$e ,r&est&nti$s ,r&es$%,t&
no$it&te non i%b$i sed ,ris'or$% *onte s&ti&ri. Hin' 'onse.$it$r $t otiose do'e&% et
sine '$(,&bi(i ,r&es$%,tione $os instr$&%/ .$od )en$s do'trin&e et nobis &rbitror esse
,ro*i'$$%+ si' &(ios i%b$ere $t insidi&s '&($%ni&nti$% 'o%%odissi%e de'(in&sse
$ide&%$r.
"1.00.05# H&betis i)it$r in ,ri%o $o($%ine &nti.$i s&e'$(i %&)istros ,r&esentes
se%,er.$e ,&r&tissi%os+ .$i non $os do'e&nt t&% s$is (in)$is .$&% $estris ,oti$s
o'$(is. Moder&%ini er)o+ st$diosi *r&tres+ s&,ienter desideri& $estr&+ ,er ordine% .$&e
s$nt (e)end& dis 'entes+ i%it&ntes s'i(i'et eos .$i 'or,ore&% -&bere desider&nt
sos,it&te%. N&% .$i s&n&ri $o($nt+ & %edi'is .$&er$nt .$&s es'&s ,ri%$%+ .$&s se'$nd&
re*e'tione ,er'i,i&nt+ ne ten$issi%&s $ires debi(i$% %e%bror$% oneret ,oti$s .$&%
re*i'i&t 'on*$s& $or&'it&s.
"1.00.06# In se'$ndo $ero (ibro de &rtib$s &' dis'i,(inis (iber&(i$% (itter&r$% ,&$'&
(ib&nd& s$nt/ $bi t&%en %inore ,eri'$(o de(in.$it$r+ si .$id s&($& *idei st&bi(it&te
,e''et$r. 1$i'.$id &$te% in s'ri,t$ris di$inis de t&(ib$s reb$s in$ent$% *$erit+
,r&e'edenti notiti& %e(i$s ,rob&t$r inte((e)i. Const&t eni% .$&si in ori)ine s,irit&(is
s&,ienti&e rer$% ist&r$% indi'i& *$isse se%in&t&+ .$&e ,oste& do'tores s&e'$(&ri$%
(itter&r$% &d s$&s re)$(&s ,r$dentissi%e tr&nst$(er$nt/ .$od &,to (o'o in ex,ositione
s&(terii *ort&sse ,rob&$i%$s.
"1.00.07# 1$&,ro,ter do%ino s$,,(i'&ntes+ & .$o $enit o%ne .$od ex,edit+ (e)ite ,re'or
&ssid$e+ re'$rrite di(i)enter. M&ter est eni% inte((e)enti&e *re.$ens et intent& %edit&tio.
Ne' %e ,r&eterit e(o.$entissi%$% C&ssi&n$% in .$into Co((&tion$% dixisse $o($%ine
.$end&% sene% et si%,(i'e% de obs'$rissi%o (o'o s'ri,t$r&e di$in&e *$isse re.$isit$%+
e$%.$e or&tione 'reberri%& s$,erno ($%ine 'o)no$isse+ $t .$od &nte ,er -$%&nos
%&)istros non didi'er&t+ s$bito di$in& ins,ir&tione 'o%,(et$s .$&erentib$s res
di**i'i((i%&s ex,(&n&sset. Si%i(e est et i(($d s&n'ti A$)$stini di't$%+ .$od in (ibris de
do'trin& '-risti&n& 'o%%e%or&t+ .$end&% *&%$($% b&rb&r$% (itteris i%,erit$%
or&tionib$s 'rebris it& sibi tr&dit$% 'odi'e% s$bito (e)isse+ .$&si in s'-o(& *$erit (on)is
%edit&tionib$s er$dit$s. De .$& re si' i,se s$bse.$ens di'it8 (i'et -&e' *$erint st$,end&
%ir&'$(&+ et o%ni& ,ossibi(i& 'redentib$s &,,robent$r+ non nos t&%en debere t&(i&
*re.$enter ex,etere sed in $s$ 'o%%$nis do'trin&e s&ti$s ,er%&nere+ ne '$% i((& .$&e
s$nt s$,r& nos &$d&'ter ex.$iri%$s+ '$(,&% te%,t&tionis 'ontr& ,r&e'e,t$% do%ini
,oti$s in'$rrere $ide&%$r+ di'entis in De$terono%io8 Non te%,t&bis do%in$% de$%
t$$%+ et iter$% in e$&n)e(io &it8 3ener&tio %&(& et &d$(ter& si)n$% .$&erit+ et '&eter&.
1$&,ro,ter ore%$s $t nobis &,eri&nt$r i((& .$&e '(&$s& s$nt+ et &b st$dio (e)endi
n$((&ten$s &bs'id&%$r. N&% et D&$id+ '$% esset in (e)e do%ini i$)iter o''$,&t$s+
t&%en '(&%&$it &d do%in$%+ di'ens8 D& %i-i inte((e't$%+ $t dis'&% %&nd&t& t$&. T&(e
est eni% -$i$s rei s$&$issi%$% don$%+ $t .$&nto ,($s &''i,it$r+ t&nto &%,(i$s
ex,et&t$r.
"1.00.09# Sed .$&%$is o%nis s'ri,t$r& di$in& s$,ern& ($'e res,(ende&t+ et in e& s,irit$s
s&n'ti $irt$s e$identer irr&diet+ in s&(terio t&%en et ,ro,-etis et E,ist$(is A,osto(or$%
%&xi%$% st$di$% (&boris i%,endi+ .$oni&% %i-i $isi s$nt ,ro*$ndiores &byss$s
'o%%o$ere+ et .$&si &r'e% toti$s s'ri,t$r&e di$in&e &t.$e &(tit$dine% )(oriosissi%&%
'ontinere. 1$os e)o '$n'tos no$e% 'odi'es &$'torit&tis di$in&e+ $t senex ,ot$i+ s$b
'o((&tione ,ris'or$% 'odi'$% &%i'is &nte %e (e)entib$s sed$(& (e'tione tr&nsi$i/ $bi
%$(t$% %e (&bor&sse do%ino i$$&nte ,ro*iteor+ .$&ten$s ne' e(o.$enti&e %odi*i'&t&e
deesse% ne' (ibros s&'ros te%er&ri& ,r&es$%,tione (&'er&re%.
1.00.0:# I(($d .$o.$e 'redidi%$s 'o%%onend$%+ s&n't$% Hierony%$% si%,(i'i$%
*r&tr$% 'onsider&tione ,e((e't$% in ro,-et&r$% ,r&e*&tione dixisse+ ,ro,ter eos .$i
distin'tiones non didi'er&nt &,$d %&)istros s&e'$(&ri$% (itter&r$% 'o(is et 'o%%&tib$s
tr&ns(&tione% s$&%+ si'$t -odie (e)it$r+ distinxisse. 1$od nos .$o.$e t&nti $iri
&$'torit&te 'o%%oniti se.$end$% esse i$di'&$i%$s+ $t '&eter& distin'tionib$s ornent$r.
Ist& $ero s$**i'i&nt si%,(i'issi%&e (e'tioni+ .$&e s$,r&di't$s $ir+ si'$t di't$% est+ &d
$i'e% distin'ti on$% 'o(is et 'o%%&tib$s ordin&$it+ ne s$,r& i$di'i$% t&nti $iri
$it$,er&bi(i ,r&es$%,tione $enisse $ide&%$r. Re(i.$os $ero 'odi'es+ .$i non s$nt t&(i
distin'tione si)n&ti+ not&riis di(i)enti t&%en '$r& so((i'itis re(e)endos &t.$e e%end&ndos
re(i.$i/ .$i etsi non ,ot$erint in tot$% ort-o)r&,-i&e %in$ti&s '$stodire+ e%end&tione%
t&%en 'odi'$% &nti.$or$%+ $t o,inor+ &di%,(ere %odis o%nib$s *estin&b$nt. H&bent
eni% s'ienti&% not&r$% s$&r$%+ .$&e ex %&xi%& ,&rte -&n' ,eriti&% t&n)ere &t.$e
&%%onere nos'$nt$r. Sed $t error ino(it$s &(i.$&ten$s de %edio to((eret$r+ *&'t$% est $t
in se.$enti (ibro de ort-o)r&,-i&e re)$(is ,erstri'ti% ,ro '&,t$ in)enii nonn$((&
,onere%$s+ ne ,r&e'i,it&nter e%end&nti$% i%,o(it& ,r&es$%,tio ,osteris '&r,end&
tr&deret$r. &r&$i .$o.$e .$&ntos ,ot$i ,ris'os ort-o)r&,-os in$erire+ ,er .$os etsi non
o%nino 'orre'ti+ t&%en ex %&)n& ,&rte %e(ior&ti esse $ide&nt$r. Ort-o)r&,-i& si.$ide%
&,$d 3r&e'os ,(er$%.$e sine &%bi)$it&te ,rob&t$r ex,ress&. Inter L&tinos $ero s$b
&rd$& di**i'$(t&te re(i't& %onstr&t$r+ $nde eti&% %odo st$di$% %&)n$% (e'toris in.$irit.
"1.00.10# Instit$ti o,eris ordine 'e(ebr&to+ n$n' te%,$s est $t $eni&%$s &d re(i)ios&e
do'trin&e s&($berri%$% de'$s+ de$ot&r$% ($%en &ni%&r$%+ '&e(este don$% et )&$di$%
sine *ine %&ns$r$%. 1$od+ $t e)o &rbitror+ d$ob$s (ibris .$i se.$$nt$r est bre$iter
inti%&t$%.
;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;
CAITULA
1.00 RAE!ATIO
1.01 DE OCTATEUCHO
1.00 DE RE3UM
1.02 DE ROHETIS
1.04 DE SALTERIO
1.05 DE SALOMONE
1.06 DE HA3IO3RAHIS
1.07 DE EVAN3ELIIS
1.09 DE EISTULIS AOSTOLORUM
1.0: DE ACTIBUS AOSTOLORUM ET AOCAL<SI
1.10 DE MODIS INTELLE3ENTIAE
1.11 DE 1UATTUOR S<NODIS RECETIS
1.10 DIVISIO SCRITURAE SECUNDUM SANCTUM HIERON<MUM
1.12 DIVISIO SCRITURAE DIVINAE SECUNDUM SANCTUM AU3USTINUM
1.14 DIVISIO SCRITURAE DIVINAE SECUNDUM SETUA3INTA
1.15 SUB 1UA CAUTELA RELE3I DEBEAT CAELESTIS AUCTORITAS
1.16 DE VIRTUTE SCRITURAE DIVINAE
1.17 DE HISTORICIS CHRISTIANIS
1.19 DE SANCTO HILARIO
1.1: DE SANCTO C<RIANO
1.00 DE SANCTO AMBROSIO
1.01 DE SANCTO HIERON<MO
1.00 DE SANCTO AU3USTINO
1.02 DE ABBA EU3IIO ET ABBA DIONISIO
1.04 RECAITULATIO 3ENERALIS+ 1UO STUDIO SCRITURA SANCTA
LE3ENDA SI
1.05 COSMO3RAHOS LE3ENDOS A MONACHIS
1.26 DE NOTIS A!!I3ENDIS
1.07 DE SCHEMATIBUS AC DISCILINIS
1.09 1UID LE3ANT 1UI SCRITURAS LO3ICAS INTROIRE NON OSSUNT
1.0: DE OSITIONE MONASTERII VIUARIENSIS SIUE CASTELLENSIS
1.20 DE ANTI1UARIIS ET COMMEMORATIONE ORTHO3RAHIAE
1.21 DE MEDICIS
1.20 COMMONITIO ABBAE CON3RE3ATIONIS1UE MONACHORUM
1.22 ORATIO
0.00 RAE!ATIO
0.01 DE 3RAMMATICA
0.00 DE RHETORICA
0.02 DE DIALECTICA
0.04 DE ARITHMETICA
0.05 DE MUSICA
0.06 DE 3EOMETRICA
0.07 DE ASTRONOMIA
;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;
1.01 DE OCTATEUCHO
"1.01.01# ri%$s s'ri,t$r&r$% di$in&r$% 'odex est O't&te$'-$s+ .$i initi$%
i(($%in&tionis nostr&e -istori'& re(&tione *e'it & 3enesi. H$i$s ,rin'i,i& s&n't$s B&si(i$s
Atti'o ser%one ($'id&$it+ .$e% E$st&t-i$s+ $ir disertissi%$s+ it& tr&nst$(it in (&tin$% $t
in)eni$% do'tissi%i $iri *&'$ndi&e s$&e $irib$s &e.$i,er&sse $ide&t$r. 1$i $s.$e &d
-o%inis 'onditione% no$e% (ibros tetendit+ $bi et '&e(i et terr&e n&t$r&%+ &eris et
&.$&r$% $e( 're&t$r&r$% ,&ene o%ni$% .$&(it&tes &,er$it+ $t .$od in &$'torit&te
bre$it&tis st$ dio ,r&eter%iss$% est+ tr&'t&t$% (&ti$s %in$tissi%e &t.$e '(&rissi%e
dis'eret$r.
"1.01.00# N&% et ,&ter A$)$stin$s+ 'ontr& M&ni'-eos d$ob$s (ibris dis,$t&ns+ it&
text$% 3enesis di(i)enter ex,os$it+ $t ,&ene ni-i( ibi re(in.$ere ,rob&ret$r &%bi)$$%/
$nde 'onti)it $t no(ens ,r&est&ret nobis -eresis 'on*$t&t& .$&ten$s+ '$% i((& *ortiter
$in'it$r+ '&t-o(i'i di(i)enti$s instr$&nt$r. 1$os (ibros in 'odi'e s$,r&di'ti B&si(ii+ $t
o,inor+ *orsit&n 'o%,etenter &di$nxi%$s+ $t text$s ,r&edi't&e 3enesis ($'idi$s
(e)entib$s ,&nderet$r.
"1.01.02# Deinde s&n't$s A%brosi$s+ $t est ,(&n$s &t.$e s$&$issi%$s do'tor+ exinde sex
(ibros e(o.$enti&e s$&e %ore 'on*e'it+ .$os &,,e((&$it Hex&%eron.
"1.01.04# De isde% ,rin'i,iis s&n't$s .$o.$e A$)$stin$s+ disert$s &t.$e '&$tissi%$s
dis,$t&tor+ d$ode'i% $o($%in& 'ons'ri,sit+ .$&e do'trin&r$% ,&ene o%ni$% de'ore
$esti$it. H&e' it&.$e $o'&$it de 3enesi &d (itter&%/ .$i .$&%$is de e&de% re tr&'t&$erit+
de .$& be&t $s B&si(i$s et s&n't$s A%brosi$s 'e(eberri%& (&$de *$(ser$nt+ t&%en+ .$od
,ost disertos $iros di**i'i(e 'ontin)ere so(et+ o,$s s$$% (on)e in &(i&% s$%%it&te%
do%ino (&r)iente ,erd$xit. S'ri,sit eti&% 'ontr& M&ni'-e$% !&$st$% tri)int& tres
(ibros+ $bi et ei$s ne.$issi%&% ,r&$it&te% %&ni*est& r&tione 'on$i'it+ et de (ibro
3enesis iter$% %ir&bi(iter dis,$t&$it. &ri .$o.$e %odo d$os (ibros $ir ,r&edi't$s
e**e'it+ .$ib$s tit$($% ,os$it =Contr& ini%i'$% (e)is et ,ro,-et&r$%>+ $bi si%i(i %odo
%$(t& de (e)is di$in&e .$&estionib$s enod&$it/ 'ontr& .$os it& *er$ore ,iet&tis in'&nd$it+
$t di(i)enti$s &t.$e $i$&'i$s &d$ers$s eos dixerit .$&% 'ontr& -ereses &(i&s dis,$t&$it.
In (ibris .$o.$e Con*ession$% ,osteriorib$s trib$s $o($%inib$s de 3enesis
ex,(&n&tione disser$it+ 'on*ess$s &(tit$dine% rei .$&% totiens re,etit& ex,ositione
tr&'t&$it. 1$&estiones eti&% .$&e in $o($%inib$s s&'ris &rd$& di**i'$(t&te ,oter&nt
o,eriri+ (ibris se,te% ne'ess&ri& ni%is et sy((o)isti'& ,rob&tione de'(&r&t+ enis$s
%&)ister o,ti%$s et $ir &'er in)enio $t .$od &d s&($te% &ni%&r$% 'onst&t esse
'on'ess$% ne.$&.$&% indis'$ss$% %orti*er& ne)(e)enti& (in.$eret$r. S'ri,sit eti&% de
%odis (o'$tion$% se,te% &(ios %ir&bi(es (ibros+ $bi et s'-e%&t& s&e'$(&ri$% (itter&r$%
et %$(t&s &(i&s (o'$tiones s'ri,t$r&e di$in&e ,ro,ri&s+ id est+ .$&s 'o%%$nis $s$s non
-&beret+ ex,ressit+ 'onsider&ns ne 'o%,osition$% no$it&te re,ert& (e)entis &ni%$s
nonn$((is o**ensionib$s &n)eret$r+ si%$(.$e $t et i(($d ostenderet %&)ister e)re)i$s+
)ener&(es (o'$tiones+ -o' est+ s'-e%&t& )r&%%&ri'or$% &t.$e ret-or$%+ exinde *$isse
,ro)ress&+ et &(i.$id t&%en i((is ,e'$(i&riter esse dere(i't$%+ .$od &d-$' ne%o
do'tor$% s&e'$(&ri$% ,r&e$&($it i%it&ri. Di'it$r eti&% et de se,te% dieb$s 3enesis
se,te% *e'isse ser%ones+ .$os sed$(& '$r& ,er.$iri%$s et in$enire desider&nter
o,t&%$s.
"1.01.05# Ite% s&n't$s A%brosi$s de ,&tri&r'-is se,te% (ibros edidit+ .$i %$(t& (o'&
$eteris test&%enti *&'tis .$&estionib$s s$&$iter enod&$it.
"1.01.06# S&n't$s eti&% Hierony%$s $no $o($%ine de (ibro 3eneseos Hebr&i'&s so($it
,ro,osit&s .$&estiones+ .$&e ,er $tri$s.$e test&%enti s'ri,t$r&s di$in&s t&%.$&% (ine&
$no '&(&%o ded$'t& ,&ri(i nitore des'end$nt. H&e' & '&t-o(i'is ne'ess&rio ,er(e)$nt$r+
.$&ndo t&ntis .$&estionib$s reso($tis text$s ,(&nissi%$s re(in.$it$r et '(&r& ($'e
$$()&t$r. Ex,(&n&tiones .$o.$e Hebr&eor$% no%in$% et (o'or$%+ .$&e &d %&)n&%
inte((e)enti&e ,&rte% in (ibror$% $eter$% &$'torit&te s$nt ,osit&e+ $no $o($%ine s$&
nobis in (&tin$% in ter,ret&tione ($'id&$it. De no$o .$o.$e test&%ento *e'it &(ter$%
(ibr$%+ $bi .$&estiones &d e&nde% (e)e% ,ertinentes di(i)entissi%$s do'tor enod&$it.
"1.01.07# S&n't$s .$o.$e ros,er sed$(& '$r& (e)end$s est+ .$i tres (ibros toti$s
&$'torit&tis di$in&e in 'ent$% .$in.$&)int& trib$s tit$(is 'o%,re-endit+ &d inst&r
,is'i$% .$os e$&n)e(i'& reti& de -$i$s s&e'$(i te%,est$os& ,ro*$ndit&te tr&xer$nt.
"1.01.09# Ite% in O't&te$'-o e(o.$entissi%&e ni%is o%e(i&e s$nt Ori)enis in 'odi'ib$s
trib$s/ .$e% %$(tor$% .$ide% ,&tr$% sententi& desi)n&t -&ereti'$%+ s&n't$s $ero
Hierony%$s ei$s &(i.$& o,$s'$(& ser%one disertissi%o tr&nst$(it in (&tin$%. H$n' (i'et
tot ,&tr$% i%,$)n et &$'torit&s+ ,r&esenti t&%en te%,ore et & Vi)i(io $iro be&tissi%o
,&,& den$o 'onst&t esse d&%n&t$%. T-eo,-i($s &$te% A(ex&ndrin&e e''(esi&e ,onti*ex
tri)int& .$in.$e sens$s ei$s -&ereti'& ,r&$it&te distortos '&t-o(i'& $erit&te 'on$i'it+
ne'non et E,i,-&ni$s Cy,ri$s S&(&%in&e e''(esi&e %$(t& e$% detest&tione ,erse.$it$r+
'$% do(ore %&xi%o di't& i,si$s ini.$issi%& '&((idit&te ,er$ers& ,onti*i'is &$'torit&te
red&r)$ens. Sed .$e%&%%od$% (e)i debe&t+ in e,ist$(& .$&% s'ri,sit &d Tr&n.$i((in$%
s&n't$s Hierony% $s ,rob&bi(iter indi'&$it+ $t ne' st$diosos &b ei$s ne'ess&ri& (e'tione
re%o$e&t+ ne' iter$% in'&$tos ,r&e'i,itet &d r$in&%. 1$e% .$id&% non i%%erito %ore
&net-i -&bend$% esse dixer$nt+ .$i d$% s&'r&r$% 'ondi&t ,$(%ent&ri& (itter&r$%+ i,se
t&%en de'o't$s exs$'&t$s.$e ,roi'it$r. De .$o 'on'($si$e di't$% est =Ubi bene+ ne%o
%e(i$s8 $bi %&(e+ ne%o ,ei$s>+ et ideo '&$te s&,ienter.$e (e)end$s est+ $t si' inde s$'os
s&($berri%os &ss$%&%$s+ ne ,&riter ei$s $enen& ,er*idi&e $it&e nostr&e 'ontr&ri&
sorbe&%$s. C$i et i(($d 'on$enienter &,t&ri ,otest .$od Ver)i(i$s+ d$% Enni$% (e)eret+
& .$od&% .$id *&'eret in.$isit$s res,ondit+ =A$r$% in ster'ore .$&ero.> 1$&,ro,ter in
o,erib$s ei$sde% Ori)enis+ .$&nt$% tr&nsiens in$enire ,r&e$&($i+ (o'& .$&e 'ontr&
re)$(&s ,&tr$% di't& s$nt &'-resi%i re,$di&tione si)n&$i+ $t de'i,ere non ,r&e$&(e&t .$i
t&(i si)no in ,r&$is sensib$s '&$end$s esse %onstr&t$r. osteriores &$te% in toto di'$nt
e$% esse *$)iend$%+ ,ro,tere& .$i& s$bti(iter de'i,it inno'entes/ sed si &di$ torio
do%ini &d-ibe&t$r '&$te(&+ ne.$e$nt ei$s no'ere $enenos&.
"1.01.0:# Re(i.$i eti&% $obis ,r&est&nte do%ino+ si (e)ere $o($eritis+ o%e(i&s ,r&edi'ti
Ori)enis+ id est+ in 3enesi x?i+ in Exodo xii+ in Le$iti'o x?i+ in N$%eror$% xx?iiii+ in
De$terono%io ser%ones iiii in .$ib$s est %in$t& ni%is et s$,ti(is ex,ositio+ in Hies$
N&$e xx?i+ in I$di'$% ?iiii. In R$t- $ero ,ris'&s ex,(&n&tiones ne.$&.$&% ,ot$i
re,erire+ no$e((&s &$te% $ir$% re(i)iosissi%$% ,resbyter$% Be((&tore% 'ondere
,ers$&si+ .$i %$(t& de ,r&e'oniis -$i$s *e%in&e &(i&r$%.$e s$bse.$enti$% d$ob$s
(ibris 'o,ios& (&$de 'e(ebr&$it/ .$os (ibros ex,ositionib$s Ori)enis *orsit&n 'o%,etenter
&di$nxi+ $t ex,(&n&tio toti$s 'odi'is O't&te$'-i 'ons$%%&to ter%ino '(&$deret$r.
"1.01.10# Sed $t text$s %e%or&ti O't&te$'-i .$od&% nobis 'o%,endio ,&nderet$r+ in
,rin'i,iis (ibror$% de $ni$ers& serie (e'tionis tit$(os eis 'redidi%$s i%,ri%endos+ &
%&iorib$s nostris ordine '$rrente des'ri,tos+ $t (e'tor $ti(iter &%%onit$s s&($briter
redd&t$r &t tent$s+ et *&'i(e $n&%.$&%.$e re% d$% .$&erit in$eni&t+ .$&% sibi
'o)nos'it bre$iter indi'&t&%.
1.00 DE RE3UM
"1.00.01# In se'$ndo $ero Re)$% 'odi'e+ .$oni&% 'ontin$i text$s ex,ositione%
re,erire non ,ot$i+ .$&ed&% *r$st& disertissi%or$% $iror$% $e($t in $no .$od&%
$esti%ento 'ontex$i+ $t %e%br&ti% ,ossit &d$n&t& 'o((e'tione 'o)nos'i+ .$od s$b $no
'or,ore ne.$&.$&% ,ot$it in$eniri.
"1.00.00# ri%i si.$ide% $o($%inis .$&tt$or o%e(i&s Ori)enis in$eni. De .$o (ibro
eti&% be&t$s A$)$stin$s+ &d Si%,(i'i&n$% e,is'o,$% Medio(&nense% s'ribens+ sex
so($it ,ro,osit&s .$&estiones+ .$&r$% ,ri%& est de (o'o $bi &it+ Et insi(i$it s,irit$s
do%ini %&($s in S&$(. Se'$nd& $ero .$&estio est ei$sde% (ibri+ .$o%odo di't$% sit+
&enitet %e .$od e)o 'onstit$eri% re)e% S&$(. Terti& .$o.$e $tr$% s,irit$s
i%%$nd$s+ .$i er&t in ,yt-oniss&+ ,ot$isset &)ere $t S&%$-e( & S&$(e $ideret$r+ $t '$%
i,so $erb& %is'eret. 1$&rt& est de se'$ndo (ibro Re)$% $bi &it+ Intr&$it rex D&$id et
sedit &nte do%in$%. 1$int& est de tertio (ibro Re)$%+ .$od &it He(i&s+ O do%ine+ testis
-$i$s $id$&e '$% .$& e)o -&bito &,$d i,s&%+ et t$ %&(e *e'isti $t o''ideres *i(i$% ei$s.
Sext& est in eode% (ibro de s,irit$ %end&'ii ,er .$e% de'e,t$s est A'-&b rex.
"1.00.02# In$eni%$s eti&% in se'$ndo (ibro ei$sde% s&n'ti A$)$stini ser%one% $n$%
de Abess&(on+ .$i ,&tre% s$$% D&$id ob re)ni '$,idit&te% de're$it extin)$ere.
"1.00.04# Re,,eri eti&% de eode% 'odi'e be&ti A$)$stini tres o,in&tissi%&s .$&estiones+
.$&r$% &nte o%nes est de ,ri%o (ibro Re)$%+ $bi D&$id ,$)n&$it '$% 3o(i&/ se'$nd&
est tertii (ibri Re)$% de He(i& et $id$& S&re,ten&/ terti& est de .$&rto (ibro Re)$%+ $bi
He(ise$s *onte% %orti*er$% benedixit.
"1.00.05# N&% et be&t$s Hierony%$s &d Ab$nd&nti$% s'ribens obs'$rissi%&s tres &(i&s
ex,os$it .$&estiones+ .$&r$% ,ri%& est '$r D&$id+ .$i &d ex,$)n&nd$% S&$( '$%
A'-is A((o,-y(or$% re)e $(trone$s $enieb&t+ -o%ine% .$i ei$sde% S&$(is %orte%
,oste& n$nti&$it o''iderit. Se'$nd& est '$r D&$id %oriens ,r&e'e,it *i(io s$o S&(o%oni
%&)istr$% %i(iti&e s$&e Io&b inter*i'ere. Terti& $ero .$&estio est de Se%ei+ .$i *$)ienti
D&$id into(er&bi(es %&(edi'tion$% ini$ri&s %issis eti&% (&,idib$s irro)&$it.
"1.00.06# In se'$ndo .$o.$e $o($%ine 'odi'is ei$sde% Ori)enis $n&% re,,eri
ni-i(o%in$s o%e(i&%.
"1.00.07# In tertio i)it$r (ibro &nte*&ti 'odi'is s&n't$s A%brosi$s Medio(&nensis
e,is'o,$s ser%one% *e'it de i$di'io S&(o%onis/ de .$o (o'o s&n't$s .$o.$e
Hierony%$s d$('issi%&+ si'$ti so(et+ ex,(&n&tione disser$it/ $nde eti&% et s&n't$%
A$)$stin$% disertissi%$% 'o%,eri%$s edidisse ser%one%+ $t %ir&'$($% t&(e re(&t$%
di)nis 'onst&ret &$'torib$s.
"1.00.09# De .$o (ibro eti&% %e%or&t$s s&n't$s Hierony%$s &d Vit&(e% s'ri,sit
e,is'o,$% .$o%odo S&(o%on et A'-&@+ '$% essent in $nde'enis &nnor$% '$rri'$(is
'onstit$ti+ *i(ios )en$isse di'&nt$r+ .$od n&t$r& %ini%e ,rob&t$r -&bere 'o%%$nis.
"1.00.0:# N&% et s&n't$s A$)$stin$s in (ibro 'i$it&tis dei se,ti%o de'i%o+ tit$(o iiii+
d$% inter &(i& de Re)$% te%,orib$s *&'$ndissi%$s dis,$t&tor e(o.$it$r+ '&nti'$%
Ann&e di($'id&$it ex ordine.
"1.00.10# In &r&(i,o%enon &$te% (ibro se'$ndo $n&% t&nt$% o%e(i&% ,ro(ix&%
Ori)enis in$eni.
"1.00.11# 1$&e t&%en o%ni& in $ni$s 'odi'is 'or,ore 'on)re)&$i+ $t in $i'e%
'o%%entor$% &d (ibros i,sos ,ertinenti& do%ino ,r&est&nte re(e)&tis. C$i 'odi'i ,$ros
eti&% .$&terniones &di$nxi+ $t .$od de ,r&e*&to o,ere &d-$' re,ert$% *$erit ,r&edi'tis
ex,ositionib$s &))re)et$r.
"1.00.10# In %e%or&tis &$te% &r&(i,o%enon (ibris d$ob$s+ .$or$% & ,&trib$s %&)n&
,r&edi'&t$r $ti(it&s+ .$i rer$% )est&r$% notiti&% bre$iter .$ide% sed ,(enissi%e
'ontinere nos'$nt$r+ .$oni&% tit$(os &nti.$os non re,,eri+ &d ,r&e'edenti$%
si%i(it$dine% (o'is sin)$(is+ $t &esti%o+ 'onse.$enter i%,ressi+ $t .$&(i'$%.$e
obse.$io ser%onis de$otionis nostr&e .$&(it&s ,ot$isset &)nos'i.
1.02 DE ROHETIS
"1.02.01# Ex o%ni i)it$r ro,-et&r$% 'odi'e .$into s&n't$s Hierony%$s
,ri%$% &nnot&tiones *&'iens ,ro,ter tyrones et ,&r$$(os 'o%,etenter
eos et bre$iter ex,(&n&$it/ .$&s $obis in &nnot&to n$,er 'odi'e do%ino
,r&est&nte dere(i.$i. In .$o botrion$% *or%$(&e ex i,sis
&nnot&tionib$s *orsit&n 'o%,etenter &,,osit&e s$nt+ .$&ten$s $ine&
do%ini '&e(esti $bert&te 'o%,(et& s$&$issi%os *r$'t$s int$(isse
$ide&t$r. M&t$ris &$te% et &(i.$& i&% %edit&tione $&(entib$s
s$,r&di't$s $ir &(i&s 'o,ios&s &t.$e ,(&nissi%&s ex,ositiones C-risto
do%ino (&r)iente ,ro*$dit/ .$i ,ro,-et&r$% &bstr$sos et (&tebrosos
ser%ones %odo ,er $&riet&tes tr&ns(&tion$%+ %odo reso($tis &eni)%&t$%
nodis it& *&'it inte((e)i+ $t %&)n$% &r'&n$% '&e(estis re)is -$%&nis
sensib$s ,i$s do'tor &,eri&t.
"1.02.00# N&% Es&i&%+ .$i &,erte re*erendo C-risti e''(esi&e.$e
%ysteri& =non t&% ,ro,-et& .$&% e$&n)e(ist& di'end$s est>+ de'e% et
o'to (ibris %ir&bi(iter s$,r&di't$s s&n't$s Hierony%$s ex,(&n&$it.
"1.02.02# Hiere%i&% $ero+ .$i ='i$it&tis s$&e r$in&s .$&dr$,(i'i
*(e$it &(*&beto>+ .$&dr&)int& .$in.$e o%e(iis Atti'o serrnone Ori)enes
ex,os$it/ ex .$ib$s xiiii tr&ns(&t&s in$eni $obis.$e dere(i.$i. 1$e%
eti&% s&n't$s Hierony%$s $i)inti (ibris 'o%%ent&t$s esse %onstr&t$r/
ex .$ib$s sex t&nt$% nos ,ot$i%$s in$enire+ resid$os $ero &d-$' do%ino
i$$&nte ,er.$iri%$s.
"1.02.04# E@e'-ie(e% $ero+ '$i$s in -ebreo ser%o =ne' o%nino disert$s
ne' &%%od$% r$sti'$s est>+ xiiii (ibris s&n't$s Hierony%$s ex,(&n&$it/
ide%.$e D&ni-e( .$i+ (i'et &,$d Hebr&eos ne.$&.$&% ,ro,-eti'o '-oro
re'i,it$r+ sed inter eos &nn$%er&t$r .$i A)io)r&,-& 'ons'ri,ser$nt+
trib$s (ibris & s$,r& %e%or&to s&n'to Hierony%o nos'it$r ex,(&n&t$s.
"1.02.05# Resid$os $ero xii ro,-et&s+ .$os ser%o $$()$s ,ro,ter
bre$it&te% (ibror$% s$or$% Minores &,,e((&t+ xx (ibris s$,r&di't$s
s&n't$s Hierony%$s 'o%%ent&t$s esse dinos'it$r+ id est8 Osee (ibris
trib$s+ Abdi&% (ibro $no+ A%os (ibris trib$s+ Io-e( (ibro $no+ Ion&%
(ibro $no+ N&$% (ibro $no+ Abb&'$% (ibris d$ob$s+ So*oni&% (ibro $no+
A))e$% (ibro $no+ A&'-&ri&% (ibris trib$s+ Mi'-e&% (ibris d$ob$s+
M&(&'-i&% (ibro $no. De .$ib$s $t ni-i( (in.$eret$r &%bi)$$%+ no%in&
.$o.$e eor$% .$e%&%%od$% (&tin& (in)$& inte((e)i debe&nt+ ety%o(o)iis
,ro,riis ,$('-erri%o de'ore ,&te*e'it. Si' nobis &)er do%ini'$s+ .$&si
.$ib$sd&% (&boriosis %er'enn&riis ex&r&t$s et '&e(esti rore 'o%,($t$s+
s,irit&(es *r$'t$s do%ino (&r)iente 'on'essit.
"1.02.06# Di'it$r eti&% et s&n't$% A%brosi$% ro,-et&r$% 'o%%ent&
e(o.$ii so(iti d$('edine 'on*e'isse/ .$&e t&%en &d-$' n$((&ten$s ,ot$i
re,erire. 1$&e $obis %&)no st$dio .$&erend& dere(in.$o+ $t ex,ositio
%$(ti,(i'&t& ,eritor$% 'o,ios&% $obis do'trin&% et &ni%&e *e(i'issi%&%
'on*er&t sos,it&te%.
1.04 DE SALTERIO
"1.04.01# Se.$it$r s&(terii 'odex terti$s+ .$i nobis ,ri%$s est in
'o%%entor$% (&bore+ sed bis bin$% (o'$% tenet in ordine. H$n' in
.$ib$sd&% ,s&(%is et be&t$s Hi(&ri$s et be&t$s A%brosi$s et be&t$s
Hierony%$s+ in o%nib$s t&%en be&t$s A$)$stin$s st$diose ni%is (&t
i$s.$e tr&'t&$it/ ex .$ib$s i&% d$&s de'&d&s do%ino ,r&est&nte
'o((e)i.
"1.04.00# A .$o+ $t *ieri so(et+ %$t$&ns ($%en de ($%ine+ &(i.$& de
i,so do%ino (&r)iente 'ons'ri,si+ $t i(($d in %e di't$% M&nt$&ni $&tis
$er&'iter i%,(eret$r
Et &r)$tos inter stre,ere &nser o(ores BB
$bi n$((&% '&$s&% di)ressi$& re(&tione %is'$i%$s+ sed in $i'e%
&nnot&tion$% bre$iter de sin)$(is (o'is dixi%$s+ .$od text$s i,si$s
.$&(it&s ex,eteb&t. 1$e% si &(i.$is di)n&t$s *$erit ,ost t&(es $iros
*ort&sse re(e)ere+ 'o)nos'et+ si'$t et &(ii ,&tres sent enti&
ind$bit&t& dixer$nt+ de s'ri,t$ris di$inis e%&n&sse .$od do'tores
s&e'$(&ri$% (itter&r$% &d s$& st$di& ,oste& tr&nst$(er$nt. 1$&e nos+
$t se (o'$s &tt$(it+ do%ino i$$&nte .$&nt$% $&($i%$s Cni *&((orD
ostendi%$s.
"1.04.02# Le)end$s est eti&% (ibe(($s At-&n&sii+ A(ex&ndrin&e
'i$it&tis e,is'o,i+ .$e% M&r'e((ino ,ost &e)rit$dine% in (o'$%
re*e'tionis d$('issi%&e destin&$it+ .$i ins'ribit$r de (ibro
s&(%or$%/ $bi di$ers& 'o%%onens $irt$te% o,eris i,si$s %$nitissi%&
dis'$ssione ,&te*e'it+ di$ersos -o%in$% '&s$s '$% s$is re%ediis
s$&$iter introd$'ens. s&(teri$% est eni% .$&ed&% '&e(estis s,-er&
ste((is dens& %i'&ntib$s+ et+ $t it& dixeri%+ .$id&% ,&$o ,$('-erri%$s
.$i $e($t o'$(or$% orbib$s et 'o(or$% %$(ti,(i'i et de'or& $&riet&te
de,in)it$r/ ,&r&dis$s .$in eti&% &ni%&r$%+ ,o%& 'ontinens inn$%er&
.$ib$s s$&$iter %ens -$%&n& s&)in&t& ,in)$es'&t.
"1.04.05# 1$od t&%en ,s&(%or$% 'or,$s $ni$ers$% et in trib$s 'odi'ib$s
,er .$in.$&)enos ,s&(%os i$di'&$i%$s 'ons'ribend$%+ $t i$be(ei &nni
.$&ntit&s tri,(i'&t& s&n't&e trinit&tis $oti$& nobis re%issionis
bene*i'i& n$nti&ret+ et+ .$oni&% $n$s 'odex oneros$s .$ib$sd&%
*r&trib$s ,oter&t in$eniri+ t&(i distrib$tione 'o%,(et& s,e% ,retios&e
s&($tis &''i,erent+ et %$(ti 'o%,endi& (e'tionis ,r&est&nte do%ino
s&($briter in$enirent. H&be&t er)o bib(iot-e'& $estr& $n$% ex eis
'odi'e%+ &d .$e% re'$rr&tis si $os %endosit&s *ort&ssis o**enderit/
*r&tr$% $ero '$riosit&s ,&rtib$s se ex,(e&t distrib$tis.
1.05 DE SALOMONE
"1.05.01# 1$&rt$s 'odex est S&(o%onis+ '$i$s ,ri%$% (ibr$% .$i
&,,e((&t$r ro$erbi& .$&dri*&ri& re,,eri di$isione ,&rtit$%/ de .$ib$s
,&rtib$s in ,ro(o)o ei$sde% $o($%inis &esti%&$i &(i.$& 'o%%onend&+ $t
ei$s intentio ,r&edi'tis 'o%,(exionib$s bre$iter innotes'&t.
"1.05.00# In .$o (ibro Didy%$% ex,ositore% in )r&e'& (in)$&
re,,eri%$s+ .$i &b &%i'o nostro $iro disertissi%o E,i,-&nio in (&tin$%
ser%one% di(i)entissi%e do%ino i$$&nte tr&ns(&t$s est. 1$e% Didy%$%+
.$&%$is '&rne '&e'$%+ %erito be&t$s Antoni$s ,&ter %on&'-or$% ,ro
,-et&(i ($%ine $o'&$it $idente%+ .$&ndo ,ers,i'$o 'orde 'ons,exit .$od
'or,oreis &s,e'tib$s non $&(et int$eri. Mir$% est eni% di'ere .$&ntis
dis'i,(inis &t.$e &rtib$s &$diendo i%b$t$s *$erit+ .$i i,sos .$o.$e
&,i'es (itter&r$% ,ri$&t$s '&rn&(i ($%ine ne.$ib&t ins,i'ere. 1$od
%i-i ,&ene i%,ossibi(e+ *&teor+ $ideb&t$r esse '$% (e)ere%+ nisi de
,&rtib$s Asi&e .$end&% &d nos $enire E$sebi$% no%ine 'onti)isset+ .$i
se in*&nte% .$in.$e &nnor$% si' '&e'&t$% esse n&rr&b&t+ $t sinistr$%
ei$s o'$($% *$isse ex'&$&t$% orbis ,ro*$ndissi%$s indi'&ret/ dexter
$ero )(ob$s $itreo 'o(ore 'on*$s$s sine $idendi )r&ti& in*r$'t$osis
nisib$s $o($eb&t$r. Hi' t&ntos &$'tores+ t&ntos (ibros in %e%ori&e
s$&e bib(iot-e'& 'ondider&t+ $t (e)entes ,rob& bi(iter &%%oneret in
.$& ,&rte 'odi'is .$od ,r&edixer&t in$enirent. Dis'i,(in&s o%nes et
&ni%o retineb&t et ex,ositione ,(&nissi%& ($'id&b&t. Co%%on$it eti&%
t&bern&'$($% te%,($%.$e do%ini &d inst&r '&e(i *$isse *or%&t$%/ .$&e
de,i't& s$bti(iter (ine&%entis ,ro,riis in ,&nde'te (&tino 'or,oris
)r&ndioris 'o%,etenter &,t&$i. De $este .$o.$e s&'erdot&(i ,($ri%&
do%ini s&'r&%ent& texeb&t+ &sserens ni-i( otiose ,osit$% .$od non
&(i'$i$s rei ,$('-erri%&% ,ort&ret i%&)ine%/ -&e' eti&% Iose,,$%+
Ori)ene% et Hier ony%$% 'o%%e%or&sse in s$is o,$s'$(is &ssereb&t. 1$id
,($r&E !e'it 'redi de Didy%o+ .$e% s$o ,r&esent&b&t exe%,(o. C$i$s
eti&% instr$'tione 'o%%onit$s %$(tos 'odi'es &nti.$os re,,eri+ .$i
&,$d %e -&beb&nt$r in'o)niti8 .$e% t&%en &d-$' No$&ti&n&e ,r&$it&ti s
errore detent$%+ %iseri'ordi& do%ini s$**r&)&nte re't&e *idei 'redi%$s
i(($%in&tione 'o%,(end$%+ $t .$e% s'ri,t$r&s s$&s &ni%o *e'it dis'ere+
i$be&t '&t-o(i'&e *idei inte)rit&te ,o((ere.
"1.05.02# Se'$nd$s $ero (iber S&(o%onis+ .$i &,,e((&t$r E''(esi&stes+
& be&to Hierony%o ,otenter ex,osit$s est/ .$e% (&tino ser%one n$n'$,&t
Contion&tore%+ .$od (o.$&t$r &d ,o,$($% et ser%o ei$s non s,e'i&(iter
&d $n$% sed &d $ni$ersos )ener&(iter diri)&t$r. E''(es i&stes &$te%
noster est do%in$s C-rist$s+ .$i %edio ,&riete destr$'to ini%i'iti&s
'&rnis e$&'$&ns *e'it $tr$%.$e $n$%. Hi' s$,er o%ni& se.$end& di'it
i$ss& di$in&+ '$n't& %$ndi isti$s $&nit&te% $&nit&nti$% esse
'o%%e%or&ns. De .$o (ibro et Vi'torin$s+ ex or&tore e,is'o,$s+
nonn$((& disser$it.
"1.05.04# In C&nti'o C&nti'or$% d$&b$s o%e(iis ex,ositione% Ori)enis
ide% s&n't$s Hierony%$s+ (&tin&e (in)$&e %$(ti,(i'&tor e)re)i$s+ s$&
nobis $t 'ons$e$it ,rob&bi(i tr&ns(&tione ,ros,exit. 1$os ite% R$*in$s
inter,res e(o.$entissi%$s &die'tis .$ib$sd&% (o'is+ $s.$e &d i(($d
,r&e'e,t$% .$od &it+ C&,ite nobis $$(,es ,$si((&s exter%in&ntes
$ine&s+ trib$s (ibris (&ti$s ex,(&n&$it. ost .$os E,i,-&ni$s &ntistes
Cy,ri$s tot$% (ibr$% )r&e'o ser%one $no $o($%ine s$b bre$it&te
'o%,(ex$s est. H$n' nos $t &(ios in (&tin&% (in)$&% ,er &%i'$% nostr$%
$ir$% disertissi%$% E,i,-&ni$% *e'i%$s do%ino i$$&nte tr&ns*erri.
1$&,ro,ter ,r&edi'ti (ibri di(i)entissi%os ex,ositores s$b $no 'odi'e
'o%,re-endi+ $t si%$( o%nes (e)entib$s o**er&nt$r .$i tr&'t&tores
$ni$s $o($%inis extiter$nt. Unde eti&% et s&n't$s A%brosi$s in (ibro
tertio &tri&r'-&r$%+ $bi de ,erson& Is&&' (o.$it$r+ %$(t& s&($briter
($'$(enter.$e disser$it.
"1.05.05# S&e,e di't$s &$te% ,&ter Hierony%$s &sserit S&,ienti&e
(ibr$% non & S&(o%one+ $t $s$s -&bet+ sed & -i(one do'tissi%o .$od&%
I$d&eo *$isse 'ons'ri,t$%/ .$e% ,se$do)r&,-$% ,r&enot&$it+ ,ro,tere&
.$od $s$r,&tione% no%inis ,ort&t &(teri$s. C$i$s $o($%inis ex
,ositione% ,resbyter Be((&tor o'to (ibris se &ss$%,sisse test&t$s est/
.$e% '$% &(iis o,$s'$(is ei$s ,&riter s$stine%$s. De .$o et ,&ter
A$)$stin$s et s&n't$s A%brosi$s o%e(i&r$% no%ine non$((& dixer$nt8
di'tio ni%is s$&$issi%& et re $er& no%inis s$i di)nit&te res,(endens.
"1.05.06# E''(esi&sti'$% $ero (ibr$% s$,r&di't$s Hierony%$s Ies$ *i(ii
Sir&' esse 'o%%e%or&t+ .$i Con)re)&tor (&tino ,otest ser%one
$o'it&ri. Sed inter E''(esi&sten et E''(esi&sti'$% ist&% ,&tres
,os$ere dist&nti&%+ .$od E''(esi&stes &d C-rist$% do%in$% so($%%odo
debet re*erri/ E''(esi&sti'$s $ero '$i'$%.$e i$sto ,r&edi'&tori ,otest
&bso($te 'on)r$ere+ .$i e''(esi&% do%ini s&n'tissi%is so(et %onitis
'on)re)&re. 1$od (ibr$% $ti.$e ,r&esente% *e'isse %&ni*est$% est+ .$e%
,ro,ter ex'e((enti&% $irt$t$% s$&r$% ,&n&ret$% &,,e((&t+ id est+
$irt$t$% o%ni$% '&,&'e%/ '$i$s t&nt& '(&rit&s t&nt&.$e (&tinit&s est+
$t sibi text$s i,se 'o%%ent& sint/ &t.$e $tin&% .$&% 'ito %ente
'&,it$r+ t&% *&'i(e &'t$$% .$&(it&te redd&t$r.
"1.05.07# 1$ib$s (ibris i$$&nte do%ino '&,it$(& insi)nire '$r&$i%$s+
ne in t&% ne'ess&ri& (e'tione+ $t s&e,e di't$% est+ 'on*$s& tyronis
no$it&s (in.$eret$r.
1.06 DE HA3IO3RAHIS
"1.06.01# Se.$it$r A)io)r&,-or$% 'odex sext$s+ -&bens (ibros o'to+ .$i
in '&,ite s$o 'ontinet Iob+ ,r&e'(&r$% ,&tienti&e )(orios$%.$e
do'$%ent$%. 1$e% (&bore be&ti Hierony%i (&tin& (in)$&+ si'$t et &(i&
%$(t&+ '&$tissi%e tr&ns(&t$% ex,osit$%.$e ,ro%er$it/ '$i$s
ex,(&n&tionib$s &'t$% est $t+ si'$t do%in$s de i,so test&ri di)n&t$s
est+ in'$(,&bi(iter '$n't& (o'$t$s *$isse do'e&t$r.
"1.06.00# 1$&nt& eni% (iber i((e 'ontinet s$&$i& s&'r&%ent& $erbor$%+
si'$t be&t$s Hierony%$s di'it in e,ist$(& .$&% diri)it &d &$(in$%8
=ros& in'i,it+ $ers$ (&bit$r+ ,edestri ser%one *init$r+ o%ni&.$e
(e)is di&(e'ti'&e ,ro,ositione+ &ss$%,tione+ 'on*ir%&tione+
'on'($sione deter%in&t.> 1$od si it& est+ ne' &(iter esse ,otest .$&%
.$od t&nti $iri 'e(ebr&t &$'torit&s+ $bi s$nt .$i di'$nt &rte%
di&(e'ti'&% &b s'ri,t$ris s&n'tissi%is non 'oe,isseE =Sin)$(& in eo
$erb& ,(en& s$nt &eni)%&tib$s+ ,ro,ositionib$s et .$&estionib$s
s&'ris/ et+ $t de '&eteris si(e&%+ res$rre'tione% '&rnis si'
,ro,-et&t+ $t n$(($s de e& $e( %&ni*esti$s $e( '&$ti$s &(i.$id
s'ri,sisse $ide&t$r. Si' eni% &it8 S'io .$od Rede%,tor %e$s $i$&t+ et
in no$issi%o de terr& s$rre't$r$s si%. Et r$rs$s 'ir'$%d&bor ,e((e
%e&+ et in '&rne %e& $idebo de$%/ .$e% $is$r$s s$% e)o i,se+ et o'$(i
%ei 'ons,e't$ri s$nt et non &(i$s. Re,osit& est -&e' s,es %e& in sin$
%eo.
"1.06.02# S&n't$s .$o.$e A$)$stin$s+ in eode% (ibro &nnot&tiones
*&'iens+ e$% so(it& '$riosit&te tr&'t&$it. 1$id&% eti&% est &nony%$s+
ex '$i$s sti(o be&t$% esse s$s,i'&%$r Hi(&ri$%+ .$i 'o%%ent& (ibri
i,si$s 'ons'ri,sit in ordine%/ .$&e si (e)&tis &ttonite+ ,oter$ nt $os
di(i)enter instr$ere. M&)n$s ,(&ne (iber Iob et in so(&%en -$%&ni
)eneris $ti(it&te%.$e 'ons'ri,t$s+ .$&ndo s&n't$s $ir t&nt& et t&(i&
,ert$(isse %onstr&t$s est+ $t (e$i& sibi $n$s.$is.$e ,e''&tor *&'i&t+
.$&e'$%.$e se s$stinere 'o)nos'it.
"1.06.04# Tobi &$te% in (ibris ?+ Hester in (ibris ?i+ I$dit- in
(ibris ?ii et M&'-&b&eor$% in (ibris x ex,ositio in (&tin$% ser%one%
,r&edi'ti Be((&toris ,resbyteri+ $t ,r&e$&(et+ (&bore 'o((e't& est.
"1.06.05# 1$or$% t&%en (ibror$% tit$(os s$b bre$it&te 'o((e)i+ .$&ndo
instr$'tionis non %ini%$% 'redit$r esse 'o%,endi$%+ res *$s&s
(&tissi%e ,&$'is ser%onib$s indi'&re/ -is eni% re%ediis (e'toris
&ni%$s introd$'t$s s&($berri%&% s'ri,t$r&r$% serie% ,ro$o'&t$s
ex'$rrit. Sed eos+ (i'et -istori'i sint et ,(&nissi%& re(&tione
*$nd&nt$r+ t&%en ,ro,ter $irt$tes ex'e((entissi%&s %or$% 'ons'ri,tos
esse 'o)nos'ite+ $t ,&tienti&%+ $t s,e%+ $t '&rit&te%+ $t eti&% in
*e%inis *ortit$dine%+ $t ,ro deo 'onte%,t&% ,r&esentis s&e'$(i $it&%+
$e( '&eter& .$&e i((i' $irt$t$% )ener& do%ino ,r&est&nte *(or$er$nt+
nostris &ni%is 'o%,etenter in*$nderent.
"1.06.06# In Hesdr&e $ero (ibris d$ob$s )r&e'o ser%one sin)$(&s
o%e(i&s ex,osit&s Ori)enis in$eni+ .$&e ei$sde% re(i)iosi $iri
Be((&toris i&bore tr&ns(&t&e s$nt. N&% et s&n't$s A%brosi$s in (ibro
&tri&r'-&r$%+ $bi de ,erson& Iose,- (o.$it$r+ se'$nd$% (ibr$% M&'-&b
&eor$% exe%,(i '&$s& 'o%%e%or&t '$i$s %&xi%&% ,&rte% &d de%onstr&nd&%
to(er&nti&% e(o.$enti&e s$&e d$('issi%o (i.$ore ,&te*e'it. Libri $ero
M&'-&b&eor$% & s$,r&di'to &%i'o nostro Be((&tore sed$(& ex,ositione
do%ino i$$&nte 'on*e'ti s$nt+ ne t&% %&)n& (e't io inex,(&n&t&
*orsit&n (in.$eret$r+ .$&e nobis tot $irt$t$% exe%,(& de'(&r&$it.
1.07 DE EVAN3ELIIS
"1.07.01# Se,ti%$s i)it$r 'odex s'ri,t$r&e di$in&e+ .$i est no$i
test&%enti ,ri%$s+ nobis.$e dedit &dor&bi(e ,rin'i,i$% &' $it&(e
re%edi$%+ .$&tt$or e$&n)e(ist&r$% s$,ern& ($'e res,(endet. 1$or$%
o%ni$% ,ro,ri& dis'$tiens s&n't$s Hierony%$s di(i)enti '$r& disser$it/
.$&e in $no $o($%ine 'o%,re-endi+ ne (e)entis intentio di$isis
'odi'ib$s t&rd&ret$r. M&tt-e$% be&t$s Hierony%$s iter$% bis binis
(ibris ex,os$it+ .$e% eti&% s&n't$s Hi(&ri$s $no $o($%ine de'(&r&$it+
de .$o et Vi'torin$s+ ex or&tore e,is'o,$s+ nonn$((& disser$it. L$'&%
s&n't$s A%brosi$s %ir&bi(iter ex,(&n&$it. Io-&nne% be&t$s A$)$stin$s
'o,ios& et insi)ni ex,ositione ($'id&$it+ .$i eti&% de 'on'ordi&
E$&n)e(ist&r$% .$&tt$or (ibros s$bti(issi%& ni%is et ne'ess&ri&
dis,$t&tione 'o%,(ex$s est.
"1.07.00# E$sebi$s .$o.$e C&es&riensis C&nones e$&n)e(i'os 'o%,endios&
bre$it&te 'o((e)it+ $t in .$ib$s (o'is 'o%%$ni& di'$nt+ in .$ib$s
,ro,ri& t&n)$nt+ $erissi%& distin'tione %onstr&ret/ $bi .$&nt& est
,(enit$do *idei+ t&nto *(oret et di$ersor$% tr&'t&nti$% do'trin&
%ir&bi(is.
1.09 DE EISTULIS AOSTOLORUM
"1.09.01# O't&$$s 'odex '&noni'&s e,ist$(&s 'ontinet A,osto(or$%. Sed
in e,ist$(is trede'i% s&n'ti &$(i &nnot&tiones 'ons'ri,t&s in i,so
initio %e&e (e'tionis in$eni+ .$&e in '$n'tor$% %&nib$s it& 'e(ebres
-&beb&nt$r+ $t e&s & s&n'to 3e(&sio+ ,&,& $rbis Ro%&e+ do' tissi%i
$iri st$dio di'erent *$isse 'ons'ri,t&s8 .$od so(ent *&'ere .$i res
$itios&s '$,i$nt )(oriosi no%inis &$'torit&te de*endere. Sed nobis ex
,r&e'edentib$s (e'tionib$s di(i)enti retr&'t&tione ,&t$er$nt
s$bti(issi%&s .$ide% esse &' bre$issi%&s di'tiones+ sed e(&)i&ni
erroris $enen& i((i' esse se%in&t&/ et $t ,ro'$( & $obis *ieret error
-ereti'$s+ ,ri%&% e,ist$(&% &d Ro%&nos .$& ,ot$i '$riosit&te ,$r)&$i+
re(i.$&s in '-&rt&'io 'odi'e 'ons'ri,t&s $obis e%end&nd&s re(i.$i.
1$od *&'i(e s$bi&'ebit+ .$&ndo ,r&e'edenti exe%,(o &$d&'ior reddit$r
se.$entis i%it&tio.
"1.09.00# Sed inter -&s so((i'it$dines )r&$iter &est$&t$s+ .$end&%
&nony%$% 'odi'e% s$bnot&t$% di$in& re,,eri ,ro$isione 'o((&t$%+ .$i
trede'i% e,ist$(&s s&n'ti &$(i non i)nobi(i &nnot&tione tr&'t&$it.
Hi' di(i)enter ex'$rs$s se'$nd$% $obis &' se'$r$% )en$s 'o%%entor$%
do%ino (&r)iente ,r&est&bit.
"1.09.02# Ad Hebr&eos $ero e,ist$(&% .$&% s&n't$s Io-&nnes
Const&ntino,o(it&n$s e,is'o,$s tri)int& .$&tt$or o%e(i&s Atti'o
ser%one tr&'t&$it+ M$ti&n$% $ir$% disertissi%$% tr&ns*erre *e'i%$s in
(&tin$%+ ne e,ist$(&r$% ordo 'ontin$$s inde'oro ter%ino s$bito
r$%,eret$r.
"1.09.04# In e,ist$(is &$te% '&noni'is C(e%ens A(ex&ndrin$s ,resbyter+
.$i et Stro%&t-e$s $o'&t$r+ id est+ in e,ist$(& s&n'ti etri ,ri%&+
s&n'ti Io-&nnis ,ri%& et se'$nd&+ et I&'obi+ .$&ed&% Atti'o ser%one
de'(&r&$it/ $bi %$(t& .$ide% s$,ti(iter+ sed &(i.$& in'&$te (o'$t$s
est. 1$&e nos it& tr&ns*erri *e'i%$s in (&tin$%+ $t ex'($sis .$ib$sd&%
o**endi'$(is ,$ri*i'&t& do'trin& ei$s se'$rior ,ot$isset &$riri.
"1.09.05# S&n't$s .$o.$e A$)$stin$s e,ist$(&% I&'obi &,osto(i so(it&
di(i)enti&e s$&e '$riosit&te tr&'t&$it/ .$&% $obis in %e%br&n&'io
'odi'e s'ri,t&% re(i.$i.
"1.09.06# Sed '$% de re(i.$is '&noni'is e,ist$(is %&)n& nos 'o)it&tio
*&ti)&ret+ s$bito nobis 'odex Didy%i )r&e'o sti(o 'ons'ri,t$s in
ex,ositione% se,te% '&noni'&r$% e,ist$(&r$% do%ino (&r)iente 'on'ess$s
est/ .$i &b E,i,-&nio+ $iro disertissi%o+ di$init&te i$$&nte
tr&ns(&t$s est.
"1.09.07# In e,ist$(& $ero ,ri%& be&ti Io-&nnis s&n't$s A$)$stin$s
de'e% ser%onib$s %$(t& et %ir&bi(iter de '&rit&te disser$it.
"1.09.09# Terti$% $ero 'odi'e% re,,eri e,ist$(&r$% s&n'ti &$(i+ .$i &
nonn$((is be&ti Hierony%i &nnot&tiones bre$issi%&s di'it$r 'ontinere/
.$e% $obis ,&riter C-risto (&r)iente dere(i.$i.
"1.09.0:# ost -&e' $ero tri& ,&ri& .$&e dixi%$s 'o%%entor$%+ etr$s
&bb&s Tri,o(it&n&e ,ro$in'i&e s&n'ti &$(i e,ist$(&s exe%,(is
o,$s'$(or$% be&ti A$)$stini s$bnot&sse n&rr&t$r+ $t ,er os &(ien$% s$i
'ordis de'(&r&ret &r'&n$%/ .$&e it& (o'is sin)$(is 'o%,etenter
&,t&$it+ $t -o' %&)is st$dio be&ti A$)$stini 'red&s esse ,er*e't$%.
Mir$% est eni% si' &(ter$% ex &(tero di($'id&sse+ $t n$((& $erbor$%
s$or$% &die'tione ,er%ixt& desideri$% 'ordis ,ro,rii 'o%,(esse
$ide&t$r. 1$i $obis inter &(ios 'odi'es di$in& )r&ti& s$**r&)&nte de
A*ri'&n& ,&rte %ittend$s est.
"1.09.10# Si' tot$s ordo e,ist$(&r$% '&noni'&r$% t&% s&n'ti &$(i .$&%
di$ersor$% &,osto(or$% do%ini *&$ore 'o%,(et$s est. Di'it$r eni% et
be&t$% A%brosi$% s$bnot&t$% 'odi'e% e,ist$(&r$% o%ni$% s&n'ti &$(i
re(i.$isse s$&$issi%& ex,ositione 'o%,(et$%/ .$e% t&%en &d -$' in$enre
non ,ot$i+ sed di(i)enti '$r& ,er.$iro.
"1.09.11# Di't&e s$nt i)it$r &nnot&tiones e,ist$(&r$% & nonn$((is
bre$iter 'o%,re-ens&e. N$n' ,er ordine% di'&%$s+ si'$t et in ro,-etis
*&'t$% est+ .$i e&s (&ti$s ex,onere %&($er$nt/ $t i(($d d&t$%
in'-o&ntib$s+ -o' reser$&t$% $ide&t$r esse ,er*e'tis.
"1.09.10# S&n'ti &$(i ,ri%& o%ni$% et &%%ir&bi(ior destin&t&
'o)nos'it$r &d Ro%&nos+ .$&% Ori)enes $i)inti (ibris )r&e'o ser%one
de'(&r&$it/ .$os t&%en s$,r&di't$s R$*in$s in de'e% (ibris redi)ens
&d-$' 'o,iose tr&nst$(it in (&tin$%. S&n't$s $ero A$)$stin$s i,s&%
e,ist$(&% in'-o&$er&t ex,onend&%/ in '$i$s t&nt$% s&($t&tione $n$%
(ibr$% se ,ro*$disse 'o%%e%or&t+ et+ $t ei$s $erbis $t&r+ =o,eris
i,si$s %&)nit$dine &' (&bore deterrit$s in &(i& *&'i(ior& de*(ex$s>
est. 1$i eti&% s'ribens &d Si%,(i'i&n$%+ e,is'o,$% Medio(&nense%+
s$b(i%es et ex.$isit&s de e&de% e,ist$(& tr&'t&$it &(i.$&s
.$&estiones/ .$&s nos ,r&edi'to 'odi'i i$di'&$i%$s inserend&s ne+ d$%
ex,ositio di$is& .$&erit$r+ (e)entis intentio noxie di**er&t$r.
"1.09.12# Ad 3&(&t&s &$te% ide% s&n't$s A$)$stin$s (&ti$s ex,(&n&$it+
de .$& et s&n't$s Hierony%$s trib$s (ibris ex,ositione% tetendit. Ide%
,&ter Hierony%$s &(iis trib$s (ibris e,ist$(&% &d E,-esios di(i)enter
&,er$it. Ad Tit$% .$o.$e ex,ositione% $no $o($%ine 'o% ,re-endit. Ad
-i(e%one% eti&% $no (ibro ,&te*e'it.
"1.09.14# Resid$&s $ero e,ist$(&s s&n'ti &$(i+ id est+ &d Corint-ios
d$&s+ &d T-ess&(oni'enses d$&s+ &d Co(osenses $n&%+ &d Ti%ot-e$% d$&s+
s&n't$s Hierony%$s di'it$r ex,(&n&sse/ $nde %$(t& ,&rs s'ienti&e
trib$it$r+ '$% ,ro$enerit i)nor&ntib$s nosse .$od .$&er&nt. 1$&s t&%en
'ontin$o de di$ersis ,&rtib$s+ $bi direxi%$s in.$irend&s+ s$s'e,t$ros
nos esse do%ini %iser&tione 'on*idi%$s+ et ideo st$diose s$stinere
debe%$s+ .$od nobis tr&ns%ittend$% esse 'o)no$i%$s/ eo.$e *i&t $t si
'$i'$%.$e $estr$% &nte.$&% $eni&nt &(i.$id eor$% *ort&ssis o''$rrerit+
st$de&t di(i)enti '$r& tr&nss'ribere et ,r&edi'tis ex,ositorib$s
&))re)&re+ .$&ten$s i$$&nte do%ino et (&bore $estro %on&sterii
bib(iot-e'& ,ro*i'i&t+ .$ib$s t&nt& nos'$nt$r esse ,r&e,&r&t&. 1$od
si *orsit&n sene't$s nostr&+ ,ri$s.$&% -&e' 'o%,(e&nt$r+ i$ssione
do%ini '$% re%issione ,e''&tor$%+ si'$t $os or&re de,re'or+ $oti$o
*ine tr&nsi$erit+ &d $os+ $t 'redere di)n$% est+ .$&ndo.$e res s,er&t&
,er$eniet.
"1.09.15# Co%%e%or&t&s t&%en e,ist$(&s & Io-&nne C-rysosto%o ex,osit&s
Atti'o ser%one in s$,r&s'ri,to o't&$o &r%&rio dere(i.$i+ $bi s$nt
)r&e'i 'odi'es 'on)re)&ti/ $t si (&tin& non ,ot$erint (&tior& 'o%%ent&
,ro'$r&ri+ de istis s$binde tr&ns*er&t$r .$od ,(enissi%&% ,oterit
,r&est&re notiti&%+ .$&ten$s in o%nib$s (xx $no (ibris '&noni'is+
si'$t & s&n'to ,&tre A$)$stino nos'it$r 'o%,re-ens$%+ &nti.$or$%
ex,ositiones do%ino (&r)iente+ $e($t s,irit&(i& ,o%& ,&r&disi+ s$%end&
$estris e,$(is o**er&nt$r.
"1.09.16# 1$od si in -is .$&e di't& s$nt &(i.$& *ort&sse (o'& d$bi&
s$nt re(i't&+ ne' ex,(&n&tione ,(enissi%& s&tis*&'ere ,ot$er$nt+
ne.$&.$&% $obis %odernos ex,ositores interdi'o/ '&$te t&%en .$&erendos
esse '&t-o(i'os+ .$oni&% &''ess$ te%,or$% %$(tis no$iter )r&ti&
di$init&tis in*$ndit$r+ .$&e *orsit&n ,ris'is do'torib$s 'e(&t&
%onstr&t$r.
1.0: DE ACTIBUS AOSTOLORUM ET AOCAL<SI
"1.0:.01# Non$s i)it$r 'odex A't$s A,osto(or$% et A,o'&(y,sin nos'it$r
'ontinere+ .$oni&% et -&e' .$o.$e A,o'&(y,sis+ id est+ Re$e(&tio+
,rob&t$r Io-&nnis &,osto(i. Sed in A'tib$s A,osto(or$% s&n'ti
Io-&nnis+ e,is'o,i Const&ntino,o(it&ni+ in )r&e'o ser%one 'o%%ent&
re,,eri%$s/ .$&e &%i'i nostri in d$ob$s 'odi'ib$s (? o%e(iis i$$&nte
do%ino tr&nst$(er$nt.
"1.0:.00# A,o'&(y,sis $ero+ .$&e st$diose (e)enti$% &ni%os &d s$,ern&%
'onte%,(&tione% ded$'it+ et *&'it %ente 'ernere .$od &n)e(i $idendo
be&ti s$nt+ s&n'ti Hierony%i ex,ositione 'ons,i'$& est. De .$o (ibro
et Vi'torin$s s&e,e di't$s e,is'o,$s di**i'i(i& bre$iter .$&ed&% (o'&
tr&'t&$it. Vi)i(i$s .$o.$e+ A*er &ntistes+ de %i((e &nnor$%
inte((e)enti& .$&e ,r&edi't& A,o'&(y,si 'ontinet$r+ $nde %&)n&
.$&estio nonn$((is oborit$r+ ,(enissi%& et di(i)enti n&r&tione
disser$it.
"1.0:.02# Ti'oni$s eti&% Don&tist& in eode% $o($%ine .$&ed&% non
res,$end& s$bi$nxit+ .$&ed&% $ero $enenosi do)%&tis s$i *e'i(ent&
,er%is'$it/ '$i t&nt$% in bonis di'tis '-resi%on+ in %&(is &'-riston
.$&nt$% tr&nsiens $&($i re,erire+ $t &rbitror+ 'o%,etenter
&**ixi. 1$od et $obis si%i(iter in s$s,e'tis ex,ositorib$s *&'ere
s$&de%$s+ ne (e'toris &ni%$s *ort&sse t$rbet$r ne*&ndi do)%&tis
,er%ixtione 'on*$s$s.
"1.0:.04# De .$o $o($%ine s&n't$s .$o.$e A$)$stin$s in (ibris
'i$it&tis dei ,($r& ,r&est&nti$s et di(i)enter &,er$it. Nostris .$o.$e
te%,orib$s A,o'&(y,sis ,r&edi't& be&ti e,is'o,i ri%&sii+ &ntistitis
A*ri'&ni+ st$dio %in$te &' di(i)enter .$in.$e (ibris ex,osit& est.
1$ib$s eti&% (iber $n$s+ 1$id *&'i&t -&ereti'$%+ '&$tissi%&
dis,$t&tione s$bi$n't$s est8 .$&e in te%,(o do%ini s&'r&t& don&ri&
s&n'tis &(t&rib$s o**er&nt$r.
"1.0:.05# Sed .$oni&% dixi%$s ex,ositores+ .$&ntos $e( in$enire
,ris'os ,ot$i%$s+ $e( n$,er ,er &%i'os nostros de )r&e'& (in)$&
tr&ns*erri $e( no$& '$di *e'i%$s+ n$n' de sex %odis inte((e)enti&e
&(i.$id disser&%$s+ $t s&e,i$s i(($' rede$ntes ,esti*eros $ite%$s
errores.
1.10 DE MODIS INTELLE3ENTIAE
"1.10.01# ri%$% est ,ost -$i$s o,eris instit$t& $t &d introd$'tores
s'ri,t$r&e di$in&e+ .$os ,oste& re,,eri%$s+ so((i'it& %ente rede&%$s+
id est+ Ti'oni$% Don&tist&%+ s&n't$% A$)$stin$% de do'trin&
'-risti&n&+ Adri&n$%+ E$'-eri$% et I$ni(i$%/ .$os sed$(& '$riosit& te
'o((e)i+ $t .$ib$s er&t si%i(is intentio+ in $no 'or,ore &d$n&ti
'odi'es '(&$derent$r/ .$i %odos e(o'$tion$% ex,(&n&tionis '&$s&
*or%&ntes ,er exe%,(or$% di$ers&s si%i(it$dines inte((e)i *&'i$nt+
.$&e ,ri$s '(&$s& %&nser$nt.
"1.10.00# 1$od si &b introd$'torib$s *ort&sse ,r&eter%iss& s$nt+ t$n'
(ibror$% ex,ositores sed$(o re.$ir&%$s+ et &,eriri nobis in'i,i$nt
.$&e ,ri$s '(&$s& %&nser$nt.
"1.10.02# Deinde st$diosissi%e (e)&%$s '&t-o(i'os %&)istros+ .$i
,ro,ositionib$s *&'tis so($$nt obs'$rissi%&s .$&estiones.
"1.10.04# 1$into ,er (ibros sin)$(os &t.$e e,ist$(&s di$ersor$% ,&tr$%
(o'& ,r&e'i,$&+ .$&e exe%,(i '&$s& 'o%%e%or&nt+ di(i)enti '$r& not&nd&
s$nt. It& *it $t di$ersor$% '&t-o(i 'or$% (ibri 'o%%odissi%e
,er(e)&nt$r+ .$&ndo et intentiones s$&s de'enter &,eri$nt et ex
in'identib$s &,$d i((os .$&estionib$s nobis notiti& %&)n& ,r&est&t$r.
"1.10.05# ostre%o 'o((o'$tio ,eritissi%or$% senior$% 'rebri$s
&,,et&t$r+ .$or$% 'on*&b$(&tione s$bito .$od non o,in&b&%$r
&d$erti%$s+ d$% nobis st$diose re*er$nt .$od (on)is &et&tib$s s$is
dis'ere ,ot$er$nt. Uti(e est eni% ,er istos sex %odos inte((e)enti&e
st$dios& $o($nt&te dis'$rrere+ ,oti$s .$&% irre(i)ioso st$,ore
tor,ere.
1.11 DE 1UATTUOR S<NODIS RECETIS
"1.11.01# Di'&%$s n$n' .$e%&%%od$% $ni$ers&(i& s&n't&.$e 'on'i(i&
*idei nostr&e s&($t&ri& s&'r&%ent& so(id&$erint+ $t ibi 'o)nos'entes
$er&e re(i)ionis &r'&n$% ,esti*eros $ite%$s errores. ri%o (o'o
Ni'&en& synod$s (e)it$r 'onstit$t&/ deinde Const&ntino,o(it&n&+ terti&
E,-esen& ,rior+ .$&rt& C&('-edonensis+ .$&s %erito s&n't& ,rob&t
e''(esi&8 .$&e t&nt& *idei nostr&e ($%in& ,r&estiter$nt+ $t in n$(($%
,er$ersit&tis s'o,$($%+ si t&%en ,rote)ente do%ino '$stodi%$r+
'&e'&tis %entib$s in'idere debe&%$s. N&% s&n'tissi%i ,&tres+ ini$ri&%
re't&e *idei non *erentes+ re)$(&s .$o.$e e''(esi&sti'&s ibide%
st&t$ere %&($er$nt+ et in$entores no$&r$% -eres$% ,ertin&'es di$ino
)(&dio ,er'$(er$nt+ de'ernentes n$(($% $(teri$s debere no$&s in'$tere
.$&estiones+ sed ,rob&tor$% $eter$% &$'torit&te 'ontentos sine do(o et
,er*idi& de'retis s&($brib$s oboedire. S$nt eni% nonn$((i .$i ,$t&nt
esse (&$d&bi(e+ si .$id 'ontr& &nti.$os s&,i&nt et &(i.$id no$i+ $nde
,eriti $ide&nt$r+ in$eni&nt.
"1.11.00# C&('-edonensis &$te% synodi testis est 'odex En'y'(i$s+ .$i
ei$s re$erenti&% t&nt& (&$de 'on'e(ebr&t+ $t s&n't&e &$'torit&ti
%erito i$di'et 'o%,&r&nd&%. 1$e% 'odi'e%+ id est+ toti$s orbis
e,ist$(&r$%+ & $iro disertissi%o E,i,-&nio *e'i%$s in (&tin$% de
)r&e'o ser%one 'on$erti.
"1.11.02# Sed .$oni&% s&'r&s (itter&s in no$e% 'odi'ib$s '$%
introd$'torib$s et ,&ene '$% o%nib$s (&tinis ex,ositorib$s s$is+ $t
d&t$% est+ do%ino i$$&nte 'o((e)i%$s+ n$n' $ide&%$s .$e%&%%od$% (ex
di$in& trib$s )enerib$s di$ision$% & di$ersis ,&trib$s *$erit
inti%&t&/ .$&% t&%en $ener&nter et 'on'orditer s$s'i,it $ni$ers&r$%
e''(esi& re)ion$%.
1.10 DIVISIO SCRITURAE DIVINAE SECUNDUM SANCTUM HIERON<MUM
"1.10.01# A$'torit&s di$in& se'$nd$% s&n't$% Hierony%$% in test&%entis
d$ob$s it& di$idit$r+ id est8
In Vet$s. In Le)e+ id est+ in 3enesi%+ Exod$%+ Le$iti'$%+
N$%eror$%+ De$terono%i$%. In ro,-etis8 Ies$ N&$e+ I$di'$%+ R$t-+
S&%$-e(+ Es&i&s+ Hiere%i&s+ E@e'-ie(+ Liber d$ode'i% ro,-et&r$%.
In A)io)r&,-is8 Iob+ D&$id+ S&(o%on+ ro$erbi&+ E''(esi&sti'$%+
C&nti'$% C&nti'or$%+ Verb& Dier$%+ id est+ &r&(i,o%enon+ E@r&s+
Hester.
In No$$%. In E$&n)e(iis8 M&tt-e$s+ M&r'$s+ L$'&s+ Io-&nnes.
E,ist$(is A,osto(or$%8 &$(i xiiii+ etri ii+ Io-&nnis iii+
I&'obi i+ I$d&e i. In A'tib$s A,osto(or$%. In A,o'&(y,sin (iber
$n$s.
"1.10.00# S'iend$% est ,(&ne s&n't$% Hierony%$% ideo di$ersor$%
tr&ns(&tiones (e)isse &t.$e 'orrexisse+ eo .$od &$'torit&ti Hebr&i'&e
ne.$&.$&% e&s ,ers,i'eret 'onson&re. Unde *&'t$% est $t o%nes (ibros
$eteris test&%enti di(i)enti '$r& in (&tin$% ser%one% de Hebr&eo *onte
tr&ns*$nderet+ et &d $i)inti d$&r$% (itter&r$% %od$% .$i &,$d Hebr&eos
%&net 'o%,etenter &dd$'eret+ ,er .$&s o%nis s&,ienti& dis'it$r et
%e%ori& di'tor$% in &e$$% s'ri,t& ser$&t$r. H$i' eti&% &die'ti s$nt
no$i test&%enti (ibri $i)inti se,te%/ .$i 'o((i)$nt$r si%$(
.$&dr&)int& no$e%. C$i n$%ero &dde o%ni,otente% et indi$isibi(e%
trinit&te%+ ,er .$&% -&e' *&'t& et ,ro,ter .$&% ist& ,r&edi't& s$nt+
et .$in.$&)en&ri$s n$%er$s ind$bit&nter e**i'it$r+ .$i& &d inst&r
i$be(ei &nni %&)n& ,iet&te bene*i'ii d ebit& re(&x&t et ,$re
,&enitenti$% ,e''&t& disso($it.
"1.10.02# H$n' &$te% ,&nde'te% ,ro,ter 'o,i&% (e'tionis %in$tiore %&n$
in senionib$s .$in.$&)int& trib$s &esti%&$i%$s 'ons'ribend$%+ $t .$od
(e'tio 'o,ios& tetendit s'ri,t$r&e densit&s &d$n&t& 'ontr&-eret.
"1.10.04# Me%inisse &$te% debe%$s %e%or&t$% Hierony%$% o%ne%
tr&ns(&tione% s$&% in &$'torit&te di$in&+ si'$t i,se test&t$r+ ,ro,ter
si%,(i'it&te% *r&tr$% 'o(is et 'o%%&tib$s ordin&sse/ $t .$i
distin'tiones s&e'$(&ri$% (itter&r$% 'o%,re-endere %ini%e ,ot$er$nt+
-o' re%edio s$**$(ti in'$(,&bi(iter ,ron$nti&rent s&'r&tissi%&s
(e'tiones.
1.12 DIVISIO SCRITURAE DIVINAE SECUNDUM SANCTUM AU3USTINUM
"1.12.01# S'ri,t$r& di$in& se'$nd$% be&t$% A$)$stin$% in test&%ent&
d$o it& di$idit$r+ id est+ in $et$s et in no$$%.
In Vet$s8 In Histori& (ibri xxii+ id est+ Moysi (ibri ?+ Ies$
N&$e (iber i+ I$di'$% (iber i+ R$t- (iber i+ Re)$% (ibri iiii+
&r&(i,o%enon (ibri ii+ Iob (iber i+ Tobi (iber i+ Hester (iber
i+ I$dit- (iber i+ Esdr&e (ibri ii+ M&'-&beor$% (ibri ii. In
ro,-etis (ibri xxii8 D&$id s&(teri$% (iber i+ S&(o%on (ibri
iii+ Ies$ *i(i Sir&' (ibri ii+ ro,-et&s %&iores iiii+ id est+
Es&i&s+ Hiere%i&s+ D&ni-e(+ E@e'-ie(+ et %inores xii+ id est+
Osee+ Io-e(+ A%os+ Abdi&s+ Ion&s+ Mi'-e&s+ N&$%+ Abb&'$'+
So*oni&s+ A&'-&ri&s+ A))e$s+ M&(&'-i%.
In No$$%8 In E$&n)e(i& iiii+ id est+ se'$nd$% M&tt-e$%+ se'$nd$%
M&r'$%+ se'$nd$% L$'&%+ se'$nd$% Io-&nne%. In E,ist$(is
A,osto(or$%+ id est+ &$(i A,osto(i &d Ro%&nos i+ &d Corint-ios
ii+ &d 3&(&t&s i+ &d E,-esios i+ &d -i(i,,enses i+ &d
T-ess&(oni'enses ii+ &d Co(osenses i+ &d Ti%ot-e$% ii+ &d Tit$%
i+ &d -i(e%one% i+ &d Hebr&eos i+ etri ii+ Io-&nnis iii+ I$d&e
i+ I&'obi i. In A'tib$s A,osto(or$% (iber $n$s. In A,o'&(y,sin
(iber $n$s.
"1.12.00# Be&t$s i)it$r A$)$stin$s se'$nd$% ,r&e*&tos no$e% 'odi'es+
.$os s&n't& %edit&t$r e''(esi&+ se'$ndo (ibro de do'trin& '-risti&n&
s'ri,t$r&s di$in&s (xxi (ibror$% '&('$(o 'o%,re-endit/ .$ib$s '$%
s&n't&e trinit&tis &ddideris $nit&te%+ *it toti$s (ibr&e 'o%,etens et
)(orios& ,er*e'tio.
1.14 DIVISIO SCRITURAE DIVINAE SECUNDUM LFF.
"1.14.01# S'ri,t$r& s&n't& se'$nd$% &nti.$&% tr&ns(&tione% in
test&%ent& d$o it& di$idit$r+ id est8
In Vet$s8 In 3enesi%+ Exod$%+ Le$iti'$%+ N$%eror$%+
De$terono%i$%+ Ies$ N&$e+ I$di'$%+ R$t-+ Re)$% (ibri iiii+
&r&(i,o%enon (ibri ii+ s&(terii (ibri ?+ S&(o%onis (ibri ?+ id
est+ ro$erbi&+ S&,ienti&e+ E''(esi&sti'$%+ E''(esi&stes+
C&nti'$% C&nti'or$%+ ro,-et&s+ id est+ Es&i&s+ Hiere%i&s+
E@e'-ie(+ D&ni-e(+ Osee+ A%os+ Mi'-e&s+ Io-e(+ Abdi&s+ Ion&s+
N&$%+ Abb&'$'+ So*oni&s+ A))e$s+ A&'-&ri&s+ M&(&'-i%+ .$i et
An)e($s Iob+ Tobi+ Hester+ I$dit-+ Hesdr&e ii+ M&'-&beor$% ii.
In No$$%8 E$&n)e(i& iiii+ id est+ M&tt-e$s+ M&r'$s+ L$'&s+
Io-&nnes+ A't$s A,osto(or$%+ E,ist$(&e etri &d )entes+ I&'obi+
Io-&nnis &d &rt-os+ E,ist$(&e &$(i &d Ro%&nos i+ &d Corint-ios
ii+ &d 3&(&t&s i+ &d -i(i,,enses i+ &d Co(osenses i+ &d E,-esios
i+ &d T-ess&(oni'enses ii+ &d Ti%ot-e$% ii+ &d Tit$% ii+ &d
-i(e%one% i+ A,o'&(y,sin Io-&nnis.
"1.14.00# Terti& $ero di$isio est inter &(i&s in 'odi'e )r&ndiore
(itter& '(&riore 'ons'ri,to+ .$i -&bet .$&terniones non&)int& .$in.$e+
in .$o se,t$&)int& inter,ret$% tr&ns(&tio $eteris test&%enti in (ibris
.$&dr&)int& .$&tt$or 'ontinet$r/ '$i s$bi$n'ti s$nt no$i test&%enti
(ibri $i)inti sex+ *i$nt.$e si%$( (ibri se,t$&)int&+ in i((o ,&(%&r$%
n$%ero *ort&sse ,r&es&)&ti+ .$&s in %&nsione He(i% in$enit ,o,$($s
Hebr&eor$%.
"1.14.02# Hi' text$s %$(tor$% tr&ns(&tione $&ri&t$s+ si'$t in ,ro(o)o
s&(terii ,osit$% est+ ,&tris Hierony%i di(i)enti '$r& e%end&t$s
'o%,osit$s.$e re(i't$s est+ $bi nos o%ni& tri& )ener& di$ision$%
i$di'&$i%$s &**i)end&+ $t ins,e't& di(i)enter &t.$e tr&'t&t& non
i%,$)n&re sed in$i'e% se ,oti$s ex,onere $ide&nt$r. Unde (i'et %$(ti
,&tres+ id est+ s&n't$s Hi(&ri$s+ i't&$iensis $rbis &ntistes+ et
R$*in$s ,resbyter A.$i(eiensis et E,i,-&ni$s e,is'o,$s Cy,ri et
synod$s Ni'&en& et C&('-edonensis non 'ontr&ri& dixerint sed di$ers&+
o%nes t&%en ,er di$isiones s$&s (ibros di$inos s&'r&%entis
'o%,etentib$s &,t&$er$nt+ si'$t et in e$&n)e(ist&r$% 'on'ordi&
,rob&t$r e**e't$%+ $bi $n& .$ide% *ides est rer$% et r&tio di$ers&
ser%on$%.
"1.14.04# Sed .$oni&% ,r&edi't$s ,&ter A$)$stin$s in (ibro se'$ndo
%e%or&ti o,eris+ id est+ de do'trin& '-risti&n&+ 'o%%onet it& di'ens+
=L&tini 'odi'es+ id est+ $eteris no$i.$e test&%enti+ si ne'esse
*$erit+ )r&e'or$% &$'torit&te 'orri)endi s$nt+ $nde &d nos ,ost Heb
re$% *onte% tr&ns(&tio '$n't& ,er$enit+> ideo.$e $obis et )r&e'$%
,&nde'te% re(i.$i 'o%,re-ens$% in (ibris se,t$&)int& .$in.$e+ .$i
'ontinet .$&terniones GGG+ in &r%&rio s$,r&di'to o't&$o+ $bi et &(ios
)r&e'os di$ersis o,$s'$(is ne'ess&rio 'on)re)&$i+ ne .$id s&n'tissi%&e
instr$'tioni $estr&e ne'ess&ri$% deesse $ideret$r. 1$i n$%er$s d$ob$s
%ir&'$(is 'onse'r&t$r/ n&% et se,t$&)int& .$in.$e &ni%&e de terr&
C&n&&n '$% ,&tri&r'-& I&'ob *ines Ae)y,tios intr&$er$nt+ et
se,t$&)int& .$in.$e &nnor$% Abr&-&% *$it+ .$&ndo ,ro%issione% do%ini
(&et$s &''e,it.
"1.14.05# Rest&t n$n' $t di'ere *estine%$s+ .$e%&%%od$% in s'ri,t$ris
di$inis (ibr&rior$% $iti& 'orri)ere debe&%$s. N&% .$id ,rodest %$(t&s
tr&ns'$rrere (e'tiones+ et e& .$&e s$nt ,rob&bi(iter 'orri)end&
nes'ireE
1.15 SUB 1UA CAUTELA RELE3I DEBEAT CAELESTIS AUCTORITAS
"1.15.01# Vos i)it$r+ .$i di$in&r$% et s&e'$(&ri$% (itter&r$%
'o)nitione ,o((etis+ et s'ienti& $obis est &b $s$ 'o%%$ni re,erire
.$od disson&t+ t&(i %odo s&'r&s ,er'$rrite (e'tiones/ & ,&$'is eni%
do'tis.$e *&'iend$% est+ .$od si%,(i'i et %in$s er$dit&e 'on)re)&tioni
nos'it$r esse ,r&e,&r&nd$%. 1$&,ro,ter ,ri$s introite di(i)enter+ et
si' s'ri,tor$% de(i't& 'orri)ite+ ne i$ste &r)$&%ini si ,r&e'i,it&nter
&(ios e%end&re te%,tetis/ ist$d eni% )en$s e%end&tionis+ $t &rbitror+
$&(de ,$('-erri%$% est et do'tissi%or$% -o%in$% ne)oti$% )(orios$%.
"1.15.00# In ,ri%is i)it$r idio%&t& s'ri,t$r&e di$in&e n$((&
,r&es$%,tione te%eretis+ ne '$% &d inte((e't$% 'o%%$ne% .$&e di't&
s$nt tr&-ere '$,itis C.$od &bsitD '&e(esti$% $erbor$% ,$rit&s
dissi,et$r. Idio%&t& eni% (e)is di$in&e di'$nt$r ,ro,ri&e (o'$tiones+
.$&s 'o%%$nis $s$s non -&bere 'o)nos'it$r+ $t est i(($d8
Se'$nd$% inno'enti&% %&n$$% %e&r$%+ $e(
De $$(t$ t$o i$di'i$% %e$% ,rode&t+
A$rib$s ,er'i,e (&'ri%&s %e&s+ et
E**$ndite 'or&% i((o 'ord& $estr&+
Ad-&esit &ni%& %e& ,ost te+
M$(ti,(i'&sti (o'$,(et&re e&%+
Ibi (&et&bi%$r in id i,s$%+ et
In'(in&$it ex -o' in -o'+
Misit Moysen ser$$% s$$% et A&ron .$e% e(e)it i,s$%+
De*e'er$nt o'$(i %ei in e(o.$i$% t$$%+
!i&t %&n$s t$& $t s&($$% %e *&'i&t.
H&e' et -is si%i(i&+ .$&e ni%is ,rob&nt$r esse n$%eros&+ (i'et
'o%%$nis $s$s re*$)i&t+ t&%en ne dissi,&ri (i'e&t+ &$'torit&s i((&
,ro'$( d$bio s&n't& 'o%%end&t. 1$od si e& (&ti$s nosse desider&tis+
(e)ite s&n'ti A$)$stini se,te% (ibros de %odis (o'$tion$%+ .$os *e'it
de .$in.$e (ibris Moysi et $no Ies$ N&$e et &(tero I$di'$%+ et t$n' de
t&(i re ,oteritis &b$nd&ntissi%& (&r)it&te s&ti&ri. In se.$enti $ero
&$'torit&te $obis si%i(i& re,erire 'o,iosissi%e s$bi&'ebit.
"1.15.02# Hebr&e& $ero .$&ed&% no%in& -o%in$% $e( (o'or$% n$((&
de'(in&tione *r&n)&tis/ ser$et$r in eis (in)$&e s$&e de'or&
sin'erit&s. I((&s t&nt$% (itter&s 'o%%$te%$s+ .$&e $o'&b$(i i,si$s
,oss$nt ex,ri%ere .$&(it&te%+ .$oni&% inter,ret&tione no%inis s$i $n$%
.$od .$e eor$% %&)no s&'r&%ento rei &(i'$i$s 'onst&t &,,osit$%+ $t est
Set-+ Eno'-+ L&%e'-+ Noe+ Se% C-&% et I&*et-+ A&ron+ D&$id et -is
si%i(i&. Lo'or$% &$te% no%in&+ $t est Sion+ C-oreb+ 3eon+ Her%on $e(
-is si%i(i&+ ,&ri de$otione (in.$&%$s.
"1.15.04# Tertio res .$&e in bono et in %&(o ,on$nt$r non s$nt
$((&ten$s te%er&nd&e+ $t %ons+ (eo+ 'edr$s+ '&t$($s (eonis+ '(&%or+
-o%o+ *r$'t$s+ '&(ix+ $it$($s+ ,&stor+ t-es&$r$s+ $er%is+ '&nis et -is
si%i(i&. Ne' i((& no%in& %$t&nd& s$nt+ .$&e ,ro &(iis no%inib$s
&,,on$nt$r+ $t8
S&t&n&s .$i & re'to '&((e dis'edit+
%&n$s (&$&re si)ni*i'&t non esse ,&rti'i,e%+
.$od ,edes ,ro &'t$ ,on$nt$r+
.$od *re.$enter ex,e't&tione% ,ro s,e ,onit+
se%e( ,ro in'o%%$t&bi(i sententi& den$nti&t$r+
i$r&re de$% ,ro 'on*ir%&re di'it$r.
Ist& eni% &b ex,ositorib$s nobis &,eriend& desidere%$s/ non &(i.$id
eor$% s&'ri(e)& $o($nt&te tr$n'e%$s.
"1.15.05# Ne' i((& $erb& t&n)end& s$nt+ .$&e interd$% 'ontr& &rte%
.$ide% -$%&n&% ,osit& re,eri$nt$r+ sed &$'torit&te %$(tor$% 'odi'$%
$indi'&nt$r. Corr$%,i si.$ide% ne.$e$nt+ .$&e ins,ir&nte do%ino di't&
nos'$nt$r+ $t est8
Ob(iti non s$%$s te+ et i(($d
Viri s&n)$in$% et do(osi+
!&bri'&t$s est te%,($%+ et
R&det$r '&,$t s$$%+ et
In*(&bit$r $entre% ,ro in*(&bit$r $entre+
Viri $iri si ,r&e$&ri'&t& *$erit $xor ei$s+ et
I%,onent s$,er &(t&re o%ni& $&s& ei$s in .$ib$s %inistr&nt in i,sis+
Terr& in .$& -&bit&nt in e&+ et
rot$(er$nt ex,(or&tores ,&$ore% terr&e .$&% ex,(or&$er&nt e&%+
De %&n$ '&nis $ni'&% %e&%+ et
!($%in& ,(&$deb$nt %&nib$s in se+
T$n' ex$(t&b$nt o%ni& (i)n& si($&r$%.
"1.15.06# Et .$oni&% interd$% '&s$s )ener&.$e no%in$% $e( te%,or$%
-$%&nis re)$(is ne.$e$nt 'on$enire+ sed t&%en eor$% $s$%
e''(esi&sti'$s 'onsens$s &%,(e'tit$r+ d$or$% $e( tri$% ,ris'or$%
e%end&tor$%.$e 'odi'$% &$'torit&s in.$ir&t$r. S'ri,t$% est eni%+ In
ore d$or$% $e( tri$% st&bit o%ne $erb$%+ et ,r&es$%i non (i'e&t+ .$od
di$ino $indi '&t$r e(o.$io/ $t est in ,s&(%o $i)esi%o ,ri%o+ o,$(o
.$i n&s'et$r+ .$e% *e'it do%in$s+ et i(($d E$&n)e(ii+ E$ntes do'ete
o%nes )entes+ b&,ti@&ntes eos in no%ine ,&tris et *i(ii et s,irit$s
s&n'ti+ si%i(iter et in 'entesi%o .$&dr&)esi%o tertio ,s&(%o+ Be&t$s
,o,$($s+ '$i$s est do%in$s de$s eor$%+ et -is si%i(i&.
"1.15.07# Re)$(&s i)it$r e(o'$tion$% (&tinor$%+ id est+ .$&dri)&%
Messii+ o%ni%odis non se.$&ris+ $bi t&%en ,ris'or$% 'odi'$%
&$'torit&te 'on$in'eris/ ex,edit eni% interd$% ,r&eter%ittere
-$%&n&r$% *or%$(&s di'tion$%+ et di$ini %&)is e(o.$ii '$stodire
%ens$r&%. In ,ros& '&,$t $ers$s -eroi'i *ine%.$e non 'orri)&s/ .$in.$e
(on)&s totide%.$e bre$es non &$de&s i%,rob&re/ tro'-e$% tri,(i'e%
(&$d&bi(is ne)(e't$s &bs'ond&t. Meot&'is%os et -i&t$s $o'&(i$% o%nino
dere(in.$e+ .$oni&% -i' (o'$% -&bere non ,oss$nt .$&e do'tores
(itter&r$% (iber&(i$% re)$(&riter '$stodire nos'$nt$r. Ist$d eni%
inter -$%&n&s di'tiones 'on$enit ,r&e'&$eri/ in di$inis &$te% e(o.$iis
t&(es 'o%,ositiones n$((&ten$s &''$s&nt$r. M&ne&t $bi.$e in'orr$,t&
(o'$tio .$&e deo ,(&'$isse 'o)nos'it$r+ it& $t *$()ore s$o nite&t+
non -$%&no desiderio '&r,iend& s$bi&'e&t. H&e' eni% et si%,(i'es
s$&$iter instr$it+ et do'tos ,ro s$& re$erenti& de'enter ob(e't&t.
"1.15.09# ost s$,eriore% i)it$r di$isione%+ $bi dixi%$s idio%&t&
(e)is di$in&e non esse t&n)end&+ $e( '&eter& .$&e se.$$nt$r+ (o'$s
&%%onet %ore %&ior$% -&n' .$o.$e ,onere s$bdi$isione%+ $t &d
,&rti'$(&s ,&rti$% distin'ti$s $enire debe&%$s. Unde eni% do'tissi%$s
Aristote(es eri-er%eni&s s$&s &d (i.$id$% ,erd$'ere ,ot$isset+ nisi
di$ision$% et s$bdi$ision$% iter$%.$e ,&rti'$(&ri$% di$ision$% ordine
'$stodito '$n't& tr&'t&ssetE 1$e% se'$ti n$n' di'i%$s in .$ib$s
(itteris s$nt (ibr&rior$% $iti& 'orri)end&.
"1.15.0:# In $erbis .$&e &''$s&ti$is et &b(&ti$is ,r&e,ositionib$s
ser$i$nt+ sit$% %ot$%.$e di(i)enter obser$&+ .$oni&% (ibr&rii
)r&%%&ti'&e &rtis ex,ertes ibi %&xi%e ,rob&nt$r err&re. N&% si M
(itter&% in'on$enienter &dd&s &$t de%&s+ di'tio tot& 'on*$s&
est. C&s$s $ero no%in$%+ ex'e,tis %ono,totis+ de'(in&tiones.$e
$erbor$% .$&e de*e'ti$& non s$nt+ tot&s.$e ,&rtes or&tionis C$bi t&%en
s&'r& non i%,$)n&t &$'torit&sD+ 'onsider& di(i)enter+ s$is.$e (o'is
&,t&t& '$stodi+ ne (o'$tionis ordine ,er%ixto tot$% C.$od &bsitD
,osside&t inde'or& 'on*$sio. B ,ro V+ V ,ro B+ O ,ro V+ N ,ro M 'ontr&
ort-o)r&,-i&e ,r&e'e,t& $itiose ,osit&s non re(in.$&s/ &s,ir&tione%
$ero s$,er*($&% de%e &$t &di'e 'o%,etenter. C&s$s no%in$% te%,or&.$e
$erbor$%+ $bi t&%en ,er%itteris+ '$stodi di(i)enter/ re,eries eni%
*re.$enter in &$'torit&te 'ons$et$dini diss on&+ .$&e tibi non (i'e&t
i%%$t&re. Sed in -is e%end&tor$% 'odi'$% ser$et$r exe%,($%/ '&eter&
$ero .$&e s$nt %&(e ,r&es$%,t& re'orri)e+ .$oni&% &nti.$&rii exinde
,oti$s ,rob&nt$r o**endere+ d$% e(o'$tioni (&tin&e (in)$&e nes'i$nt
ser$ire dis,osite. A in *ine &d$erbii non re(in.$&s/ A iter$% '&s$i
)eniti$o non s$btr&-&s. M$(t& eti&% res,e't$ e$,-oni&e ,ro,ter
s$bse.$entes (itter&s ,rob&bi(iter i%%$t&%$s+ $t i(($%in&tio+ irrisio+
i%%$t&bi(is+ i%,i$s+ i%,rob$s. R (itter&% n&rr&tioni to((e s$,er*($&%/
A )n&ro eni%+ id est+ s'ito se$ ,erito+ $enit no%inis ist&
'o%,ositio. 1$od+ '$% ,rono%en est+ ,er D non ,er T (itter&%/ '$% $ero
&d$erbi$% n$%eri est+ ,er T non ,er D (itter&% s'ribend$% est.
1$i'.$&% C %&)is in ,ri%& sy((&b& ,onend$% est .$&% D ,ro,ter
e$,-oni&%+ .$&% ,r&e'i,i%$r se.$i. 1$id ,($r&E Se'$nd$% re)$(&s
&rti)r&,-or$% .$&e t&%en s$nt e%end&nd& ,er'$rre+ ne &rti'$(&t&e $o'is
,$('-r& %od$(&tio ,ere)rinis (itteris %&'$(&t& &bson& ,oti$s et
inde'or& redd&t$r.
"1.15.10# Ort-o)r&,-os ,ris'os *re.$enter re(e)e+ .$os e)o in*eri$s
tit$(o tri)esi%o+ $bi de &nti.$&riis (e)it$r+ ,ro,ter notiti&%
(ibr&rior$% $ti(iter instr$end&% de*(or&ndos esse i$di'&$i+ et
extrinse'$s -$i' (ibro de ort-o)r&,-i& tit$($% dedi. It& 'ontin)it $t
et ist$d st$dioso ,rosit (e)ere+ $bi 'o)nos'it .$&e in s'ri,t$ris
s&n'tis %ini%e debe&t $io(&re+ et i(($d ne'ess&rio (&ti$s dis'it$r+
$bi )ener&(iter ,r&es$%,t& $iti& 'orri)&nt$r.
"1.15.11# 1$od si t&%en &(i.$& $erb& re,eri$nt$r &bs$rde ,osit&+ &$t
ex -is 'odi'ib$s .$os be&t$s Hierony%$s in editione se,t$&)int&
inter,ret$% e%end&$it+ $e( .$os i,se ex Hebr&eo tr&nst$(it+ intre,ide
'orri)end& s$nt/ &$t+ si'$t be&t$s A$)$stin$s &it+ re'$rr&t$r &d
)r&e'$% ,&nde'te%+ .$i o%ne% (e)e% di$in&% dinos'it$r -&bere
'o((e't&%/ $e(+ .$ib$s ,ossibi(e *$erit+ Hebr&e&% s'ri,t$r&% $e( ei$s
do'tores re.$irere non detre'tent. De'et eni% $t+ $nde &d nos $enit
s&($t&ris tr&ns(&tio+ inde iter$% rede&t de'or& 'orre'tio. Merito
eni% ,&trib$s nostris de -&' re %&xi%& '$r& *$it+ ne t$ni'& do%ini
s&($&toris+ .$&% tr$'$(entis %i(itib$s s'indere non (i'$it+ (e'torib$s
s$bi&'e&t i%,eritis. A$di&t s,irit$s s&n't$s sin'erissi%& .$&e
don&$it+ re'i,i&t i((ib&t& .$&e 'ont$(it/ t$n' nos *ide(es sibi esse
'o)nos'it+ si di't& i,si$s n$((& ,r&es$%,tione '&r,&%$s. N&%
.$e%&%%od$% s&($&ri $o($%$s+ si C.$od di't$ ne*&s estD re%edi$%
s&($t&re ,ro nostr& $o($nt&te r$%,&%$sE
"1.15.10# Sed $t -is o%nib$s &ddere $ide&ris orn&t$%+ ,osit$r&s+ .$&s
3r&e'i t-esis $o'&nt+ id est+ ,$n't& bre$issi%& ,&riter et rot$nd&
C,r&eter tr&ns(&tione% s&n'ti Hierony%i+ .$&e 'o(is et 'o%%&tib$s
ordin&t& 'onsistit+ $nde et in ,r&e*&tione i&% di't$% estD sin)$(is
.$ib$s.$e ,one '&,itib$s+ .$oni&% i(($stre% et ,(&nissi%&% *&'i$nt
or&tione% .$&ndo+ si'$t in*eri$s ex,onit$r+ s$is (o'is &,t&t&
res,(endent. 1$&(e est eni% ino**enso )r&d$ ,er sens$s ire
s&n'tissi%os+ $en&s.$e ,r&e'e,tor$% s&($berri%&s s$bti(iter introire/
ter%inos s$os %od$(&t&e $o'i 'o%,etenter &**i)ere+ tot&%.$e di'tione%
si' ,er %e%br& di$idere $t s$is ,&rtib$s 'onsider&t& ,$('-res'&ntH N&%
si 'or,$s nostr$% indi)et ,er %e%br& 'o)nos'i+ '$r (e'tio '$% s$is
,&rtib$s $ide&t$r 'on*$s& dere(in.$iE Ist&e si.$ide% ,osit$r&e se$
,$n't& .$&si .$&ed&% $i&e s$nt sens$$% et ($%in& di'tion$%+ .$&e si'
(e'tores do'i(es *&'i$nt t&%.$&% si '(&rissi%is ex,ositorib$s
i%b$&nt$r. ri%& est %edi&+ se'$nd& s$bdistin'tio+ terti& ,(en&/ .$&s
& %&iorib$s nostris ideo 'onst&t in$ent&s+ $t s,irit$s (on)& di'tione
*&ti)&t$s $ires s$&s ,er s,&ti& dis'ret& res$%eret. 1$&s si %&$is
'$,id$s (e'tor &)nos'ere+ Don&t$% (e)e+ .$i te ,ossit de -&' re bre$i
'o%,endio di(i)enter instr$ere. H&s distin'tiones in s&(terio
&r'-ety,o nos ,os$isse retine%$s+ '$i$s obs'$rit&tes t&(ib$s re%ediis
ex %&xi%& ,&rte do%ino ,r&est&nte ($'id&$i%$s.
"1.15.12# It& se,ten&ri$s n$%er$s &b $tr&.$e ,&rte 'o%,(et$s est+ $t &
.$ib$s reb$s &bstine&%$s et .$&s res e%end&re in &$'torit&te+
,r&es$%&%$s+ si'$t o,inor+ e$identer &,,&re&t. 1$od si t&%en -o'
desideri$% et &(io %odo ,ot$erit &di$$&ri+ &di'i&t$r st$diis $estris+
ne %ore -$%&nit&tis nos &(i.$id ne'ess&ri$% ,r&eter%isisse $ide&%$r.
"1.15.14# N$n' .$e%&%%od$% extr& &$'torit&te% re(i.$&s (e'tiones
debe&%$s e%end&re di'end$% est. Co%%ent& (e)is di$in&e+ e,ist$(&s+
ser%ones (ibros.$e ,ris'or$% $n$s .$is e%end&tor si' (e)&t+ $t
'orre'tiones eor$% %&)istris 'onso'iet s&e'$(&ri$% (itter&r$%+ et
$bi'$%.$e ,&r&)r&%%&t& in disertis -o%inib$s re,ert& *$erint+
intre,id$s $itios& re'orri)&t+ .$oni&% $iri s$,r&s'ri,ti si' di't& s$&
'o%,os$isse 'redendi s$nt+ $t re)$(&s &rtis )r&%%&ti'&e .$&s
didi'er&nt '$stodisse i$di'ent$r. E,ist$(&e .$o.$e ,&tr$%+ ser%on es
et (ibri di$ersor$% ne'non et o%e(i&e $e( '$% -&ereti'is &(ter'&tiones
*ide(i$%+ .$oni&% di$ers& (o'& s'ri,t$r&e di$in&e s$&$iter &'
di(i)enter &,eri$nt+ %&)no st$dio re(e)&nt$r+ .$&ten$s in e''(esi&
do%ini .$&si .$ib$sd&% (&%,&dib$s 'o%,etenter &''ensis tot$% nitid$%+
tot$% s,(endid$% do%ino ,r&est&nte 'o(($'e&t. Si .$id t&%en in eis &d
s'ri,t$r&s di$in&s ex,onend&s 'on$eniens in$enit$r+ non d$bitetis
so'i&re $o($%inib$s di$inis+ si'$t et nos in (ibris Re)$% *e'isse
'o)nos'i%$r. M$(t& eni% re,eri$nt$r & ,rob&tissi%is -o%inib$s ,er
o''&sione% &(teri$s o,eris (&ti$s de (ibris di't& di$inis+ .$&e
&$'torit&ti $ide(i'et s&'r&e 'o%,etenter &,t&nt$r. Unde s$,,(i'o $t
.$od nos ,&r$& (e)endo %in$s ex,(i'&re ,ot$i%$s+ $os 'o,iosissi%&
(e'tione s&)in&ti t&% de istis 'odi'ib$s .$os re(in.$i%$s .$&% .$os
,ot$eritis *e(i'iter in$enire ,er*e'ti$s in C-risti no%ine 'o%,(e&tis.
"1.15.15# re'or eti&% $os+ .$i t&%en e%end&re ,r&es$%itis+ $t
s$,er&die't&s (itter&s it& ,$('-erri%&s *&'ere debe&tis+ $t ,oti$s &b
&nti.$&riis s'ri,t&e *$isse i$di'ent$r. Non eni% in i((o de'ore
.$i'.$&% t$r,e 'on$ent in$eniri+ .$od ,oste& st$diosor$% o'$(os $ide
&t$r o**endere. Consider&te i)it$r .$&(is $obis '&$s& 'o%%iss& sit+
$ti(it&s '-risti&nor$%+ t-es&$r$s e''(esi&e+ ($%en &ni%&r$%. St$dete
er)o ne .$& re%&ne&t in $erit&te %endosit&s+ in ,$rit&te *&(sit&s+ in
inte)rit&te ,er$ersit&s (itter&r$%.
"1.15.16# Sed .$oni&% no$e% 'odi'es (e)is di$in&e ,ri%& *ronte
,os%in$s eor$%.$e introd$'tores '$% ex,ositorib$s s$is i$$&nte do%ino
.$&nt& $&($i%$s '$riosit&te %e%or&$i%$s+ &d ,ostre%$% tres di$isiones
& %&iorib$s d&t&s toti$s (e)is di$in&e teti)i%$s+ deinde &die' i%$s
.$e%&%%od$% e%end&ri '&$te debe&t '&e(estis &$'torit&s ne
dis'er,eret$r ,r&es$%,t& (i'enti& &$t tr&deret$r se.$enti$% %&nib$s
inde'or& 'on*$sio+ n$n' de $irt$te (e'tionis di$in&e est o%ni%odis
disserend$%+ $t s$& .$&e.$e (o'& ,ro,ri& d$('edine *&r'i&nt$r.
1.16 DE VIRTUTE SCRITURAE DIVINAE
"1.16.01# Int$e%ini+ sod&(es e)re)ii+ .$&% %ir&bi(is+ .$&% d$('is in
s'ri,t$ris di$inis de'$rrit ordo di'tor$%+ desideri$% se%,er
ex'res'ens+ s&tiet&s sine *ine+ es$ries )(orios& be&tor$%+ $bi
ni%iet&s non &r)$it$r sed %&)is i%,ort$nit&s 'rebr& (&$d&t$r. Merito+
.$ &ndo et notiti& rer$% s&($t&ri$% inde dis'it$r+ et 'redentib$s
&t.$e e&de% o,er&ntib$s &etern& $it& ,r&est&t$r. r&eterit& sine
*&(sit&te des'rib$nt+ ,r&esenti& ,($s .$&% .$od $ident$r ostend$nt+
*$t$r& .$&si i&% ,er*e't& n&rr&nt$r8 $bi.$e in eis $erit&s re)n&t+
$bi.$e di$in& $irt$s irr&di&t+ $bi.$e ,&nd$nt$r -$%&no )eneri
,ro*$t$r&. Et d$% -&e' it& se -&be&nt in terris+ nobis ,ro '&,t$
in)enii ,&r&bo(is et ,ro,ositionb$s s$%,tis '&e(estis $erit&s
inti%&t$r+ si'$t i,se in se,t$&)esi%o se,ti%o ,s&(%o test&t$r+
A,eri&% in ,&r&bo(is os %e$%+ (o.$&r ,ro,ositiones &b initio. Tr&d$nt
eti&% nobis+ $t %$ner& '$n't& $in'&nt$r+ s&n't&e trinit&tis &dor&bi(e%
'o)nitione%+ .$&% ,er tot s&e'$(or$% tr&'t$s ido(is dedit& '&e'& et
*(ebi(is i)nor&$it -$%&nit&s+ ,&tre% s'i(i'et+ *i(i$% et s,irit$%
s&n't$%+ $n$% de$%+ 're&t$r&r$% o%ni$% 'onditore% &t.$e re'tore%+
*&'ere .$&e $$(t in '&e(o et in terr&. C$i$s si ,iet&te% .$&eris+ &$di
bre$iter 'o%,re-ens$%+ Adi$tor in o,,ort$nit&tib$s+ in trib$(&tione8
si ,otenti&%+ &$s'$(t&+ Et .$is resistit ,otest&ti t$&eE Si i$stiti&%+
(e)e 1$i i$di'&bit orbe% terr&e in &e.$it&te. N&% et $bi.$e esse tot$%
de$% %&ni*estissi%e de'(&r&t$r+ di'ente s&(%o)r&,-o+ 1$o ibo &b
s,irit$ t$o+ et & *&'ie t$& .$o *$)i&%E Si &s'endero in '&e($%+ t$
i((i' es. Si des'endero in in*ern$% &des+ et '&eter& .$&e de i((&
%&iest&te s&'ris (e'tionib$s 'ontinent$r.
"1.16.00# Ist&s si.$ide% (itter&s non r&tio -$%&n& re,,erit+ sed
-o%inib$s s&n'tis $irt$s '&e(estis in*$dit/ .$&s t$n' bene d&t$r
inte((e)i+ .$&ndo e&s $er& et $ti(i& ,r&edi'&re %ens de$ot&
'rediderit. 1$id eni% in i((is (itteris $ti(it&tis et s$&$it&tis non
in$eni es+ si ,$rissi%o ($%ine %entis intend&sE Le'tio '$n't&
$irt$t$% est+ $erb$% non in&niter '&dens+ ne' t&rd&t e**e't$s .$od
,ro%ittit &**&t$s+ oboedientib$s 'on*erens &etern&% s&($te%+ s$,erbis
restit$ens ,erenne s$,,(i'i$%. At.$e ideo e&% non so($% &$dire sed
i%,(ere s&n'tis o,erib$s 'o%%one%$r/ %odo si.$ide% '&rit&te% dei et
,roxi%i %onet+ %odo $t s&e'$(i ,erit$r& 'onte%n&s insin$&t+ %odo $t
i((&% ,&tri&% re'orderis in .$& es ,er,et$e %&ns$r$s in*$ndit+
,&tienti&% %onet+ s,e% trib$it+ -$%i(it&te% ,ro*i'$&% (&$d&t+
s$,erbi&% r$inos&% se%,er &''$s&t+ ,i&s e(e%osin&s 'reberri%e *ieri
,ers$&det. T$n' .$od s$,r& o%nes ,iet&tes ind$()entissi%$% est+
&''e,t&% sibi ,&enitenti&% i$dex i,se test&t$r+ .$&ndo eti&% $erb&
.$ib$s ro)et$r '(e%entissi%$s rede%,tor ind$()et+ terret $t 'orri)&t+
i$di'i$% %in&t$r $t ,&r'&t+ et si' nos ,r&e'i,it $i$ere $t ,iis
&n)e(is %ere&%$r esse 'onsortes+ *i&t.$e i(($d in nobis .$od ni%is
s$&$e &t.$e ,er,et$$% est+ Ut sit de$s o%ni& in o%nib$s/ deinde $t E$%
$ide&%$s si'$ti est+ et si' de )iori&e i,si$s 'o,i& 'o%,(e&%$r+ $t
n$((& $(teri$s indi)enti&e steri(it&te *&ti)e%$r. T&(ib$s er)o i$ssis
.$is ,&rere non &%bi&t+ nisi .$i o%ni%odo in &etern$% ,erire *estin&tE
V(tr& o%nes de%enti&s est rede%,toris s$i i$ss& ne)(e)ere+ et 'r$de
(issi%i -ostis $ot& 'o%,(ere. 1$ot $erb&+ tot ,r&e%i&/ .$ot
sententi&e+ totide% $(tionesH Ni-i( $&'&t &b $ti(i do'trin&+ nisi '$%
si(et (in)$& %&)n&(i&. O si n$n.$&% 'ess&ret$r & t&(ib$sH e''&tis
,ro*e'to to((eret$r (o'$s+ si otios$% te%,$s non -&beret %ens in.$iet&
%ort&(i$%.
"1.16.02# His bene*i'iis (&r)& ,iet&te 'o((&tis+ &ddit& est nobis
s&n't&e trinit&tis &dor&bi(is et $ener&nd& 'o)nitio8 .$od $it&e )en$s
,e''&tis %ort$& )enti(it&s *$ndit$s i)nor&b&t. Rest&t n$n' $t %e%ori&%
*&'i&%$s i((or$% .$i (ibris s$is &(i.$id $ener&bi(iter de s&n't&
trinit&te dixer$nt. Ad 'on*ir%&tione% i)it$r *idei nostr&e et
-&ereti'or$% ,r&e'&$end&s insidi&s (e)endi s$nt trede'i% (ibri be&ti
Hi(&rii+ .$os de s&n't& trinit&te ,ro*$nd& et disertissi%& ni%is
or&tione 'ons'ri,sit. S&n'ti .$o.$e A%brosii .$os de e&de% re &d
3r&ti&n$% ,rin'i,e% %$(to '(&ros et $en$ste 'o%,ositos desi)n&$it+
deinde s&n'ti A$)$stini .$inde'i% (ibri+ .$os ide% de trinit&te
%ir&bi(i ,ro*$ndit&te 'ons'ri,sit+ '$rios& $obis intentione %edit&ndi
s$nt. Si .$is $ero de ,&tre et *i(io et s,irit$ s&n'to &(i.$id
s$%%&ti% ,r&eo,t&t &ttin)ere+ ne' se %&$$(t (on)& (e'tione *&ti)&re+
(e)&t Ni'et&e e,is'o,i (ibr$% .$e% de *ide 'ons'ri,sit+ et do'trin&e
'&e(estis '(&rit&te 'o%,(et$s in 'onte%,(&tione% di$in&% 'o%,endios&
bre$it&te ,erd$'it$r/ .$i $o($%inib$s s&n'ti A%brosii so'i&t$s est+
.$os &d 3r&ti&n$% ,rin'i,e% destin&$it. O in&esti%&bi(is ,iet&s
$irt$s.$e 're&torisH A,erti s$nt '&e(i+ s&n't& trinit&s 'ordib$s
*ide(i$% ,&te*&'t& res,(end$it+ et ,&)&nit&s+ .$&e -onore% o''$,&$er&t
&(ien$%+ & $ero do%ino 'on*$t&t& dis'essit.
"1.16.04# Uti(es eti&% s$nt &d instr$'tione% e''(esi&sti'&e
dis'i,(in&e %e%or&ti s&n'ti A%brosii de o**i'iis %e((i*($i (ibri tres+
ne'non et be&ti A$)$stini de $er& re(i)ione (iber $n$s et de do'trin&
-risti&n& (ibri .$&tt$or/ ite% ei$sde% (iber $n$s .$e% de &)one
'-risti&no 'o%,os$it+ %&xi%e $obis ne'ess&ri$s .$i '&('&to s&e'$(o
des$d&tis in 'ert&%ine '-risti&no. Si%i(iter eti&% (iber ei$sde% .$&si
,-i(oso,-i&e %or&(is+ .$e% ,ro %orib$s instit$endis &t.$e 'orri)endis
ex di$in& &$'torit&te 'o((e)it S,e'$($%.$e no%i n&$it+ %&)n&
intentione (e)end$s est. N&% et s&n'ti A$)$stini $i)inti d$os (ibros
.$os de dei 'i$it&te 'on*e'it+ in*&stidibi(i sed$(it&te '$rr&%$s+ $bi
et B&by(oni& 'on*$s&+ 'i$it&s di&bo(i+ et s,(endid& Hier$s&(e%+ $rbs
do%ini C-risti+ in -o%in$% 'on$ers &tione 'o%,etenti di$ersit&te
%onstr&t&e s$nt. S'ri,sit eti&% .$in.$e .$&estiones de no$o test&%ento
&d Honor&t$% ,resbyter$%+ et o'to)int& tres &(i&s %iri*i'&
de(iber&tione *or%&t&s. Si .$is &$te% di't& s$& di(i)enti '$,it ex
&%in&tione ,$r)&re ne' in'&$t& te%erit&te de(in.$ere+ d$os (ibros
Retr&'t&tion$% s&n'ti A$)$stini st$dios& (e'tione ,er'$rr&t+ $nde et
se 'o%&t i%it&ndo+ et &)nos'it .$&nt&% s&,ienti&e 'o,i&% be&tissi%o
,&tri ind$()enti& di$in& 'ont$(erit+ $t .$e% ne%o ,oter&t *ort&sse
re,re-endere+ i,se se $ide&t$r '&$tissi%& retr&'t&tione
'orri)ere. Lon)$% est i((i$s $iri sin)$(& .$&e.$e %e%or&re+ d$% de
ei$s o,$s'$(is indi'&tis 'odex non ,&r$$s exist&t+ .$i .$&%(ibet di't&
i,si$s bre$iter 'o%%e%oret+ t&%en in n$ %eros&s ,ro)ress$s est ,&)in&s
(e'tion$%.
1.17 DE HISTORICIS CHRISTIANIS
"1.17.01# H&bent eti&% ,ost tr&'t&tores di$ersos re(&tores te%,or$% et
st$di& '-risti&n&+ .$i e''(esi&sti'& )r&$it&te 'o%,ositi ,er
$i'issit$dines rer$% %$t&bi(it&tes.$e re)nor$% (&'teo .$ide% sed
'&$tissi%o nitore de'$rr$nt. 1$i '$% res e''(esi&sti'&s re*er&nt+ et
$i'issit$dines &''identes ,er te%,or& di$ers& des'rib&nt+ ne'esse est
$t sens$s (e)enti$% reb$s '&e(estib$s se%,er er$di&nt+ .$&ndo ni-i( &d
*ort$itos '&s$s+ ni-i( &d deor$% ,otest&tes in*ir%&s+ $t )enti(es
*e'er$nt+ sed &rbitrio 're&toris &,,(i'&re $er&'iter $ni$ers&
'ontend$nt+ $t est Iose,,$s+ ,&ene se'$nd$s Li$i$s+ in (ibris
Anti.$it&t$% I$d&i'or$% (&te di**$s$s+ .$e% ,&ter Hierony%$s+ s'ribens
&d L$'in$% Betti'$%+ ,ro,ter %&)nit$dine% ,ro(ixi o,eris & se ,er-ibet
non ,ot$isse tr&ns*erri. H$n' t&%en &b &%i'is nostris+ .$oni&% est
s$bti(is ni%is et %$(ti,(ex+ %&)no (&bore in (ibris $i)inti d$ob$s
'on$erti *e'i%$s in (&tin$%. 1$i eti&% et &(ios se,te% (ibros
C&,ti$it&tis I$d&i'&e %ir&bi(i nitore 'ons'ri,sit+ .$&% tr&ns(&tio ne%
&(ii Hierony%o+ &(ii A%brosio+ &(ii de,$t&nt R$*ino/ .$&e d$% t&(ib$s
$iris &s'ribit$r+ o%nino di'tionis exi%i& %erit& de'(&r&nt$r. ost
-&e' &$te% (e)end& est -istori& .$&e &b E$sebio .$ide% de'e%
$o($%inib$s 3r&e'o ser%one 'ons'ri,t&+ & R$*ino &$te% '$% &die'tione
te%,or$% .$&e se'$t& s$nt $nde'i% (ibris %onstr&t$r ex,(i'it&. ost
-istori&% $ero E$sebii &,$d 3r&e'os So'r&tes+ So@o%en$s et T-eodorit$s
se.$enti& 'ons'ri,ser$nt/ .$os & $iro disertissi%o E,i,-&nio in $no
'or,ore d$ode'i% (ibris *e'i%$s deo &$xi(i&nte tr&ns*erri+ ne ins$(tet
-&bere se *&'$nd& 3r&e'i& ne'ess&ri$%+ .$od $obis i$di'et esse
s$btr&'t$%. Orosi$s .$o.$e+ '-risti&nor$% te%,or$% ,&)&nor$%.$e
'o((&tor+ ,r&esto $obis est+ si e$% (e)ere $o($eritis. M&r'e((in$s
eti&%+ .$&tt$or (ibros de te%,or$% .$&(it&tib$s et ,ositionib$s
(o'or$% ,$('-erri%& ,ro,riet&te 'on*i'iens+ itineris s$i tr&%ite%
(&$d&bi(iter ,er'$rrit/ .$e% $obis ,&riter dere(i.$i.
"1.17.00# C-roni'& $ero+ .$&e s$nt i%&)ines -istori&r$% bre$issi%&e.$e
'o%%e%or&tiones te%,or$%+ s'ri,sit )r&e'e E$sebi$s/ .$&e tr&nst$(it
Hierony%$s in (&tin$%+ et $s.$e &d te%,or& s$& ded$xit exi%ie. H$n'
s$bse'$t$s est s$,r&s'ri,t$s M&r'e((in$s I((yri'i&n$s+ .$i &d-$'
,&tri'ii I$stini&ni *ert$r e)isse '&n'e((os+ sed %e(iore 'onditione
de$ot$s & te%,ore T-eodosii ,rin'i,is $s.$e &d *ores i%,erii
tri$%,-&(is A$)$sti I$stini&ni o,$s s$$% do%ino i$$&nte ,erd$xit+ $t
.$i &nte *$it in obse.$io s$s'e,to )r&t$s+ ,oste& i,si$s i%,erio
'o,iose &%&ntissi%$s &,,&reret. S&n't$s .$o.$e ros,er '-roni'& &b
Ad&% &d 3ensiri'i te%,or& et $rbis dered&tione% $s.$e ,erd$xit. !orte
in$eni&tis et &(ios s$bse.$entes+ .$i& non des$nt s'ri,tores te%,or$%+
'$% s&e'$(& sibi i$)iter ,er&'t& s$''ed&nt. Sed '$% te de %e%or&tis
reb$s+ di(i)ens (e'tor+ ex,(e$eris+ in)eni$%.$e t$$% di$in& *$erit
($'e r&di&t$%+ (e)e (ibr$% de $iris i(($strib$s s&n'ti Hierony%i+ $bi
di$ersos ,&tres &t.$e o,$s'$(& eor$% bre$iter et -onor&$it et teti)it8
deinde &(ter$% 3enn&dii M&ssi(iensis+ .$i ide% de s'ri,torib$s (e)is
di$in&e+ .$os st$diose ,er.$isi$er&t+ 'ertissi%$s indi'&$it. Hos in
$no 'or,ore so'i&tos dere(i.$i+ ne ,er di$erso s 'odi'es 'o)nos'end&e
rei t&rdit&s &**er&t$r.
"1.17.02# Se.$$nt$r eni% %$(t&r$% (e'tion$% $ener&bi(i$% 'onditores.
Modo eni% do'tissi%i $iri &$t (ibros di$in& ins,ir&tione 'on*i'i$nt+
&$t in$i'e% se e,ist$(&r$% )r&ti& 'onso(&nt$r+ &$t ,o,$(os d$('issi%o
ser%one de(ini$nt+ &$t '$% -&ereti'is $i$&'issi%& ni%is &(ter'&tione
'on*(i)$nt+ it& $t .$id&% eor$% sin)$(&ri 'ert&%ine 'ontro$ersi&s
s$be&nt+ et i$di'ib$s %ediis )(orios& dis'e,t&tione 'on*(i)&nt. Si'+
'$% ,r&$$s .$is.$e destr$it$r+ ,r&est&nte do%ino *ide(issi%$s inde
so(id&t$r. T$n' in i((o '-oro s&n'tissi%o &t.$e *&'$ndissi%o ,&tr$%
tibi e(i)ere ,oteris+ '$% .$o s$&$issi%e 'o((o.$&ris. Di**i'i(e .$o.$e
di't$ est+ .$&% *re.$enti o''&sione re,ert& s'ri,t$r&s s&n't&s (o'is
&,tissi%is ,otenter &,eri&nt+ $t s$bito tr&nsiens dis'&s+ .$od te
ne)(e)enter ,r&eterisse 'o)nos'is. Testes s$nt do'tissi%i $iri di$ers&
(&$de ,r&e'i,$i+ .$ib$s $e($t ste((is %i'&ntib$s '&e($% *$()et
e''(esi&e.
1.19 DE SANCTO HILARIO
"1.19.01# Inter .$os s&n't$s Hi(&ri$s i't&$iensis e,is'o,$s ni%i&
,ro*$ndit&te s$bti(is et '&$tissi%$s dis,$t&tor in'edit &(t&s.$e
di$in&r$% s'ri,t$r&r$% &byss$s in %edi$% re$erenter &dd$'ens+ *&'it
,r&est&nte deo i(($%in&t& %ente 'ons,i'i+ .$&e ,ri$s ,&r&bo(is $e
(&b&nt$r obs'$ris.
1.1: DE SANCTO C<RIANO
"1.1:.01# I%,ossibi(e est o%nino 'o%,(e'ti+ .$&nt$% inter &(ios
s'ri,tores C,r&eter iter&tione% b&,tis%&tis+ .$&% $s$s &t.$e r&tio
re,$di&$it e''(esi&eD 'on*er&t be&tissi%$s Cy,ri&n$s+ $e($t o(e$%
de'$rrens in o%ne% s$&$it&te%+ (in)$& 'o%,osit& de'(&%&tor insi)nis
do'tor.$e %ir&bi(is. 1$&ntos eni% i((e d$bit&ntes non ,ert$(it (&bi+
(&,sos $ero *ir%issi%& ,r&edi'&tione so(id&$it+ 'on*essores &d
%&rtyri$% $s.$e ,erd$xitH Et ne %inor esset ,r&edi'&tionib$s s$is+
i,se .$o.$e %&rtyrii 'oron& do%ino ,r&est&nte de'or&t$s est. N&% inter
&(i& .$&e nobis *&'$ndi&e s$&e '(&r& %on$%ent& dere(i.$it+ in
ex,ositione or&tionis do%ini'&e+ .$&e 'ontr& s$bri,ienti& $iti& $e($t
in$i't$s '(y,e$s se%,er o,,onit$r+ (ibe(($% de'(&%&tori& $en$st&te
'ons'ri,sit.
1.00 DE SANCTO AMBROSIO
"1.00.01# S&n't$s .$o.$e A%brosi$s+ (&'tei ser%onis e%&n&tor+ '$%
)r&$it&te &'$t$s+ in$io(ent& ,ers$&sione d$('issi%$s+ '$i *$it
&e.$&(is do'trin& '$% $it&+ .$&ndo ei non ,&r$is %ir&'$(is )r&ti&
di$init&tis &rrisit.
1.01 DE SANCTO HIERON<MO
"1.01.01# Be&t$s eti&% Hierony%$s+ (&tin&e (in)$&e di(&t&tor exi%i$s+
.$i nobis in tr&ns(&tione di$in&e s'ri,t$r&e t&nt$% ,r&estitit+ $t &d
Hebr&e$% *onte% ,&ene non e)e&%$s &''edere+ .$&ndo nos *&'$ndi&e s$&e
%$(t& 'o)nos'it$r $bert&te s&ti&sse+ ,($ri%is (ibris+ 'o,iosis
e,ist$(is *e'it be&tos+ .$ib$s s'ribere do%ino ,r&est&nte di)n&t$s
est. (&n$s+ do't$s+ d$('is ,&r&t& 'o,i& ser%on$% &d .$&%'$%.$e ,&rte%
'on$ertit in)eni$%8 %odo -$%i(ib$s s$&$iter b(&ndit$r+ %odo s$,erbor$%
'o((& 'on*rin)it+ %odo dero)&torib$s s$is $i'e% ne'ess&ri& %ord&'it&te
restit$ens+ %odo $ir)init&te% ,r&edi'&ns+ %odo %&tri%oni& '&st&
de*endens+ %odo $irt$t$% 'ert&%in& )(orios& 'o((&$d&ns+ %odo (&,s$s in
'(eri'is &t.$e %on&'-is ,r&$it&tis &''$s&ns. Sed t&%en+ $bi'$%.$e se
(o'$s &tt$(it+ )ent i(i$% exe%,(& d$('issi%& $&riet&te ,er%is'$it+
tot$% ex,(i'&ns+ tot$% exorn&ns+ et ,er di$ers& dis,$t&tion$% )ener&
disert$s se%,er et &e.$&(is in'edens. N&% '$% &(i.$os (ibros %&)n&
$bert&te ,rotend&t+ t&%en ,ro d$('edine di' tor$% *inis ei$s se%,er
in)r&t$s est. 1$e% in Bet-(ee% -&bit&sse+ otios$% *$isse non &rbitror+
nisi $t in terr& i((& %ir&'$(or$% &d inst&r so(is ei$s .$o.$e &b
Oriente nobis (&%,&ret e(o.$i$%.
"1.00.00# Is e,ist$(&% s$&% &d &$(in$% ex sen&tore ,resbyter$%
%iri*i'&% destin&$it+ do'ens .$e%&%%od$% s'ri,t$r&s di$in&s &d-ibit&
'&$te(& ,er(e)eret+ $bi bre$iter $irt$te% $ni$s'$i$s.$e (ibri $eteris
et no$i test&%enti %ir&bi(iter indi'&$it. 1$e% si &nte re,,erisse%+
e(o.$enti&e i,si$s 'edens 'ontent$s *ort&sse *$er&% de e&de% ,&rte
ni-i( di'ere. Sed .$i& et i((e &(i& et nos di$ers& in o,ere i&%
'on*e'to do%ino (&r)iente 'ons'ri,ser&%$s+ 'redo .$od (e'tor di(i)ens
et in -o' o,$s'$(o non in$ti(iter o''$,et$r. I((e eni% s'ri,sit &d
di$in&e (e)is no$$% (e'tore%+ .$i t&%en er&t (itteris s&e'$(&rib$s
er$dit$s+ $t eti&% (ibr$% de T-eodosio ,rin'i,e ,r$denter orn&te.$e
'on*e'erit/ ne' i((& te%,est&te+ $t d&t$r inte((e)i+ t&ntos s'ri,tores
s$&e ,&rtis -&b$it+ .$os e$% in ordine% (e)ere 'o%%oneret+ .$oni&%
i((o te%,ore %i(ites C-risti in )y%n&sio (e)is di$in&e s&($t&ri &d-$'
s$dore (&bor&b&nt+ inter .$os et i,se ,oste& %$(t& 'ons'ri,sit. Nobis
$ero *$it '&$s& di$ers&+ ,ri%$% .$od &d *r&tres si%,(i'es et i%,o(itos
s'ri,si%$s instr$endos+ $t ,er %$(tos &$'tores+ .$i i&% nostr& &et&te
de'(&r&ti s$nt+ '&e(esti$% s'ri,t$r&r$% ,(enit$dine 'o%,(e&nt$r+ $t
non t&% ex nobis+ .$i -$i$s rei ,&$,eres s$%$s+ .$&% ex 'o,iosis et
&nti.$is ,&trib$s (&$d&bi(iter i%b$&nt$r. Sed ne &(i.$id eis deesse
,ossit+ .$i &d st$di& -$i$s s&e'$(i non *$er$nt+ t&% de &rtib$s . $&%
de dis'i,(inis s&e'$(&ri$% (itter&r$% in se'$ndo $o($%ine bre$iter
'redidi%$s &%%onendos+ $t si%,(i'ib$s $iris *&%$(et$r et %$nd&n&r$%
,eriti& (itter&r$%+ .$&e ,r&eter &ddit&%ent& .$or$nd&% do'tor$% &b
s'ri,t$ris di$inis 'o)nos'it$r esse ,ro)ress&. It & *it $t ne'
$it$,er&tio de no$& ,r&es$%,tione nos '&r,i&t+ et de ,&r$$(o ni%is
obse.$io )r&ti&e *orsit&n %o%ent& ,ro$eni&nt.
1.00 DE SANCTO AU3USTINO
"1.00.01# I,se eti&% do'tor exi%i$s be&tissi%$s A$)$stin$s+ debe((&tor
-&ereti'or$%+ de*ensor *ide(i$% et *&%osor$% ,&(%& 'ert&%in$%+ in
.$ib$sd&% (ibris ni%i& di**i'$(t&te re'ondit$s+ in .$ib$sd&% si' est
,(&nissi%$s+ $t eti&% ,&r$$(is ,robet$r &''e,t$s/ '$i$s &,ert& s$&$i&
s$nt+ obs'$r& $ero %&)nis $ti(it&tib$s *&r'it& ,in)$es'$nt. H$i$s
&$te% in)enii $i$&'it&te% si .$is nosse desider&t+ (ibros i,si$s
Con*ession$% (e)&t+ $bi se re*ert o%nes %&t-e%&ti'&s dis'i,(in&s sine
%&)istro 'o%,re-endisse+ .$&s &(iis s$b do'tis ex,ositorib$s $ix d&t$r
&rtin)ere. Sy%bo($% .$o.$e nostr$%+ $&de% *idei+ testi%oni$% re'ti
'ordis+ ,ro%issionis inso($bi(e s&'r&%ent$%+ *re.$enti ex,ositione
,&te*e'it+ $t ,ro*$ndi$s inte((e)entes i((& .$&e 'redere nos
,ro*ite%$r+ '&$tissi%e ,ro%iss& ser$e%$s. Le)end$s est eti&% (iber
ei$sde%+ $bi di$ers&s -ereses ,ost E,i,-&ni$% ,onti*i'e% 'o%,endios&
bre$it&te 'o%,(ex$s est+ .$&ndo n$((i$s s&n&e %entis &'.$ies'it
in)eni$% in i((&s '&$tes in'edere in .$&s &(ter$% 'o)no$erint
,ert$(isse n&$*r&)i$%. I((or$% si.$ide% sens$s o%nino '&$end$s est+
.$os ,ro$id& d&%n&$it e''(esi&+ et si .$id t&(e %odo ,r&es$%it$r+
'&$t& ni%is obser$&tione de'(inet$r.
1.02 DE ABBA EU3IIO ET ABBA DIONISIO
"1.02.01# Con$enit eti&% $t ,resbyteri E$)i,,ii o,er& ne'ess&ri&
(e)ere debe&tis+ .$e% nos .$o.$e $idi%$s+ $ir$% .$ide% non $s.$e &deo
s&e'$(&rib$s (itteris er$dit$%+ sed s'ri,t$r&r$% di$in&r$% (e'tione
,(enissi%$%. Hi' &d ,&rente% nostr&% rob&%+ $ir)ine% s&'r&%+ ex
o,erib$s s&n'ti A$)$stini $&(de &(tissi%&s .$&estiones &' sententi&s
di$ers&s.$e res de*(or&ns+ in $no 'or, ore ne'ess&ri& ni%is
dis,ens&tione 'o((e)it et in tre'entis tri)int& o'to '&,it$(is
'o((o'&$it. 1$i 'odex+ $t &rbitror+ $ti(iter (e)it$r+ .$&ndo in $no
'or,ore di(i)enti& st$diosi $iri ,ot$it re'ondi+ .$od in %&)n&
bib(iot-e'& $ix ,r&e$&(et in$eniri.
"1.02.00# 3ener&t eti&% -odie.$e '&t-o(i'& e''(esi& $iros i(($stres
,rob&bi(i$% do)%&t$% de'ore *$()entes. !$it eni% nostris te%,orib$s et
Dionisi$s %on&'-$s+ S'yt-& n&tione sed %orib$s o%nino Ro%&n$s+ in
$tr&.$e (in)$& $&(de do'tissi%$s+ reddens &'tionib$s s$is .$&% in
(ibris do%ini (e)er&t &e.$it&te%. S'ri,t$r&s di$in&s t&nt& '$riosit&te
dis'$sser&t &t.$e inte((exer&t+ $t+ $nde'$%.$e interro)&t$s *$isset+
,&r&t$% -&beret 'o%,etens sine &(i.$& di(&tione res,ons$%. 1$i %e'$%
di&(e'ti'&% (e)it+ et in exe%,(o )(oriosi %&)isterii ,($ri%os &nnos
$it&% s$&% do%ino ,r&est&nte tr&nse)it. $det %e de 'onsorte di'ere+
.$od in %e ne.$eo re,erire. !$it eni% in i((o '$% s&,ienti& %&)n&
si%,(i'it&s+ '$% do'trin& -$%i(it&s+ '$% *&'$ndi& (o.$endi ,&r'it&s+
$t in n$((o se $e( extre%is *&%$(is &nte*erret+ '$% di)n$s esset re)$%
sine d$bit&tione 'o((o.$iis. Inter$eni&t ,ro nobis .$i nobis'$% or&re
'ons$e$er&t+ $t '$i$s -i' s$%$s or&tione s$**$(ti+ ei$s ,ossi%$s n$n'
%eritis &di$$&ri. 1$i ,etit$s &b Ste,-&no+ e,is'o,o S&(onit&no+ ex
)r&e'is exe%,(&rib$s '&nones e''(esi&sti'os %orib$s s$is ,&res+ $t
er&t ,(&n$s &t.$e disert$s+ %&)n& e(o.$enti&e ($'e 'o%,os$it+ .$os
-odie $s$ 'e(eberri%o e''(esi& Ro%&n& 'o%,(e'tit$r. Hos eti&% o,ortet
$os &ssid$e (e)ere+ ne $ide&%ini t&% s&($t&res e''(esi&sti'&s re)$(&s
'$ (,&bi(iter i)nor&re. A(i& .$o.$e %$(t& ex )r&e'o tr&nst$(it in
(&tin$%+ .$&e $ti(it&ti ,oss$nt e''(esi&sti'&e 'on$enire/ .$i t&nt&
(&tinit&tis et )r&e'it&tis ,eriti& *$n)eb&t$r+ $t .$os'$%.$e (ibros
)r&e'os in %&nib$s &''i,eret+ (&tine sine o**ensione tr&ns'$rreret+
iter$%.$e (&tinos Atti'o ser%one re(e)eret+ $t 'rederes -o' esse
'ons'ri,t$%+ .$od os ei$s ino**ens& $e(o'it&te *$ndeb&t.
"1.02.02# Lon)$% est de i((o $iro '$n't& retexere. 1$i inter re(i.$&s
$irt$tes -o' -&b$isse ,rob&t$r exi%i$%+ $t+ '$% se tot$% deo
tr&didisset+ non &s,ern&ret$r s&e'$(&ri$% 'on$ers&tionib$s interesse+
'&st$s ni%i$% '$% &(ien&s 'otidie $ideret $xores+ %itis '$% *$renti$%
$&es&no t$rbine ,$(s&ret$r. !$ndeb&t (&'ri%&s %ot$s 'o%,$n'tione '$%
&$diret )&rr$(& $erb& (&etiti&e+ iei$n&b&t sine ex,robr&tione
,r&ndenti$%+ et &deo 'on$i$iis )r&t&nter interer&t $t inter e,$(&s
'or,or&(es in.$isit$s s,irit&(es se%,er 'o,i&s ex-i beret. 1$od si
t&%en &(i.$&ndo 'o%ederet+ ,&r$o .$ide% 'ibo sed t&%en es'is
'o%%$nib$s $teb&t$r. Unde s$%%$% )en$s &esti%o ,&tienti&e inter
-$%&n&s esse de(i'i&s et &bstinenti&e '$stodire %ens$r&%. Sed $t bon&
%entis ei$s in*$'&t& (&$de re*er&%$s+ er&t tot$s '&t-o(i'$s+ tot$s
,&ternis re)$(is ,erse$er&nter &di$n't$s+ et .$i'.$id ,oss$nt (e)entes
,er di$ersos .$&erere+ in i((i$s s'ienti& 'o)nos'eb&t$r ,osse
*$()ere. C$i$s no%ini )(orioso &(i.$& ,r&$i -o%ines '&($%niose
nit$nt$r in)erere+ $nde s$& $ide&nt$r err&t& &(i.$&ten$s ex'$s&re. Sed
i((e i&% s&e'$(i ,er$ersit&te dere(i't&+ ,r&est&nte do%ino in
e''(esi&e ,&'e s$s'e,t$s+ inter dei *&%$(os 'redend$s est -&bere
'onsorti$%.
"1.02.04# Di'ere% &d-$' *ort&sse re(i.$& de s&n'to $iro+ .$&e nobis
toti$s ,rob&tionis $erit&te 'o%,ert& s$nt. Sed ne'esse est $t
,ro,osit$% nostr$% ,oti$s exse.$&%$r+ ne+ '$% si%$s debitores &(teri$s
,ro%issionis+ &(i$d di$ re*erre i%,ort$n& (o.$&'it&te $ide&%$r. Et $t
$obis in re)$(is *idei n$((& ,ossit no'ere s$bre,tio+ (e)ite .$&s
-&betis in ,ro%,t$ synod$% E,-esen&% et C&('-edonense% ne'non et
En'y'(i&+ id est+ e,ist$(&s 'on*ir%&tionis s$,r&di'ti 'on'i(ii/ .$&e
si di(i)enter ex'$rritis+ $ers$ti&e i%,robor$% n$ ((& $obis o''&sione
,r&e$&(eb$nt.
1.04 RECAITULATIO 3ENERALIS8
1UO STUDIO SCRITURA SANCTA LE3ENDA SIT
"1.04.01# De%$s it&.$e o,er&%+ et ,ost introd$'torios (ibros
&$'torit&te% '$% ex,ositorib$s s$is sed$(& intentione '$rr&%$s+
$i&s.$e inte((e)enti&e ,&tr$% (&bore re,ert&s ,io st$dio s$bse.$&%$r+
non &d .$&estiones in&nissi%&s &$id& s$,er*($it&te tend&%$s. 1$od
di't$% r&tion&bi(iter in tr&'t&torib$s ,rob&tissi%is in$enit$r+ -o'
,ro'$( d$bio 'red&%$s esse di$in$%/ si .$id disson$% &$t dis'ord&ns
,&tr$% re)$(is 'onti)erit in$eniri+ $it&nd$% esse i$di'e%$s. Ori)o
eni% s&e$issi%i erroris est in s$s,e'tis &$'torib$s &%&re tot$%+ et
sine i$di'io de*endere $e((e .$od in$enis/ s'ri,t$% est eni%8 O%ni&
,rob&te+ .$od bon$% est tenete.
"1.04.00# Sed $t in s$%%&% .$&e s$nt di'end& 'o%,(e't&r+ '$n't& .$&e
&nti.$i ex,ositores ,rob&bi(iter dixer$nt+ so((i'it& %ente tenend&
s$nt/ i((& $ero .$&e &b eis intr&'t&t& re(i't& s$nt+ ne in*r$'t$oso
(&bore *&ti)e%$r+ ,ri%$% ri%&nd& s$nt+ .$&s $irt$tes -&be&nt &$t &d
.$&e nos instit$t& ,erd$'&nt+ deinde .$id nos $e(int de se (e)endo
'ontr&-ere. N&% (i'et text$s ,(&nissi%$s esse $ide&t$r et -istori'&
re(&tione re($'e&t+ %odo t&%en &$t i$stiti&% ,ers$&det+ &$t i%,iet&te%
red&r)$it+ &$t to(er&nti&% ,r&edi'&t+ &$t $iti& %obi(it&tis &''$s&t+
&$t s$,erbi&% d&%n&t+ &$t bon& -$%i(it&tis ex&(t&t+ &$t i%,&'&tos
re,ri%it+ &$t '&rit&te ,(enissi%os 'onso(&t$r+ &$t &(i.$id t&(e
'o%%e%or&t .$o &d ,robos %ores in'itet et & ne*&riis 'o)it&tionib$s
res,e't$ ,iet&tis &bd$'&t. De$ s eni% si so(is bonis ,r&e%i&
,o((i'eret$r+ beni)nit&s i,si$s ne)(e't& te,es'eret/ si $ero %&(is
i$)iter %in&ret$r exiti$%+ des,er&tio s&($tis ,r&e'i,it&ret &d
$iti&. Et ideo ,i$s rede%,tor ,ro s&($te nostr& $tr$%.$e %oder&t$s
est+ $t et ,e''&tores den$nti&t& ,oen& terre&t et bonis di)n& ,r&e%i&
'o%,ro%itt&t.
"1.04.02# 1$&,ro,ter &d intentiones (ibror$% )ener&(iter se%,er &ni%$s
eri)&t$r+ %ente%.$e nostr&% in i((& 'onte%,(&tione de*i)&%$s+ .$&e non
t&nt$% &$rib$s son&t sed o'$(is interiorib$s e($'es'it. N&% etsi
si%,(ex $ide&t$r esse re(&tio+ ni-i( $&'$$% ni-i( otios$% di$inis
(itteris 'ontinet$r+ sed se%,er &d $ti(it&te% &(i.$&% di'it$r+ .$&e
re'tissi%is sensib$s s&($briter &$ri&t$r. Et ideo .$&ndo bon&
re*er$nt$r+ &d i%it&tione% ,rotin$s eri)&%$r/ .$&ndo *&'inor& ,$niend&
n&r&nt$r+ o,er&ri t&(i& *or%ide%$s. It& *it $t se%,er &(i.$id
$ti(it&tis &d.$ir&%$s+ si .$&,ro,ter re*er$nt$r &d$erti%$s.
1.05 COSMO3RAHOS LE3ENDOS A MONACHIS
"1.05.01# Cos%o)r&,-i&e .$o.$e notiti&% $obis ,er'$rrend&% esse non
i%%erito s$&de%$s+ $t (o'& sin)$(&+ .$&e in (ibris s&n'tis (e)itis+ in
.$& ,&rte %$ndi sint ,osit& e$identer 'o)nos'ere debe&tis. 1$od $obis
,ro$eniet &bso($te+ si (ibe(($% I$(ii or&toris+ .$e% $obis re(i.$i+
st$diose (e)ere *estinetis+ .$i %&ri&+ ins$(&s+ %ontes *&%osos+
,ro$in'i&s+ 'i$it&tes+ *($%in&+ )entes it& .$&dri*&ri& distin'tione
'o%,(ex$s est+ $t ,&ene ni-i( (ibro i,si desit+ .$od &d 'os%o)r&,-i&e
notiti&% 'o)nos'it$r ,ertinere. M&r'e((in$s .$o.$e+ de .$o i&% dixi+
,&ri '$r& (e)end$s est/ .$i Const&ntino,o(it&n&% 'i$it&te% et $rbe%
Hieroso(i%or$% .$&tt$or (ibe((is %in$tissi%& r&tione des'ri,sit.
"1.05.00# Deinde en&'e% Dionisii dis'ite bre$iter 'o%,re-ens$%+ $t
.$od &$rib$s in s$,r&di'to (ibro ,er'i,itis+ ,&ene o'$(is int$entib$s
$idere ,ossitis. T$% si $os notiti&e nobi(is '$r& *(&%%&$erit+ -&betis
to(o%ei 'odi'e%+ .$i si' o%ni& (o'& e$identer ex,ressit+ $t e$%
'$n't&r$% re)ion$% ,&ene in'o(&% *$isse i$di'etis+ eo.$e *i&t $t $no
(o'o ,ositi+ si'$t %on&'-os de'et+ &ni%o ,er'$rr&tis .$od &(i.$or$%
,ere)rin&tio ,($ri%o (&bore 'o((e)it.
1.06 DE NOTIS A!!I3ENDIS
"1.06.01# I(($d eti&% indi'&nd$% esse '$r&$i%$s+ $t $os (&bor noster
instr$eret et .$&(i'$%.$e %$n$s'$(o st$di$% $estr&e s&n'tit&tis
orn&ret8 ,r&est&nte do%ino .$&nt$% &$t senes &$t (on)& ,ere)rin&tione
*&ti)&t$s re(e)ere ,r&e$&($i+ .$ib$sd&% 'odi'ib$s ,&tr$% ,r&esentes
not&s %inio desi)n&t&s+ .$&e s$nt indi'es 'odi'$%+ sin)$(is .$ib$s.$e
(o'is+ $t &rbitror+ 'o%,etenter i%,ressi. N&% ex,ositionib$s
O't&te$'-i -&n' dedi%$s not&% o't+ &(ter&% Re)$% re)+ terti&%
s&(terii ,s(+ .$&rt&% S&(o%onis s&(+ .$int&% ro,-et&r$% ,ro,+ sext&%
A)io)r&,-or$% &)i+ se,ti%&% E$&n)e(ior$% e?+ o't&$&% E,ist$(is
A,osto(or$% &,+ non&% A'tib$s A,osto(or$% et A,o'&(y,si &&&. 1$&s in
,ri%ordiis 'odi'$%+ .$os t&%en s$b i,so st$dio tr&nsire ,r&e$&($i+
se%,er &s'ri,si+ $t $os i((&s in text$ ,osit&s sine &%bi)$it&te
,ossitis &)nos'ere+ si ,&)in&s sin)$(&s st$dios& %ente '$rr&tis.
"1.06.00# T$n' si ,(&'et+ .$i t&%en ,($ri%& (e'tione ,r&es$%itis+ ,er
tr&'t&tores ,rob&tissi%os i%it&tio $obis *&'i(is s$bi&'ebit. It& *iet
$t &(i$d inde )en$s ex,ositionis &'$tissi%$% ,$('-erri%$%.$e n&s'&t$r+
et .$od *orsit&n ,riores nostri in 'o%%entis s$is %ini %e
di($'id&$er$nt+ ibi &(i.$&ten$s re,eri&t$r esse de'(&r&t$%. Idio%&t&
.$o.$e (e)is di$in&e+ id est+ ,ro,ri&s di'tiones+ t&(i ,, '&r&'tere
si)n&$i%$s+ $t $bi'$%.$e re,ert& *$erint+ $erb& i,s& n$((&
,r&es$%,tione $io(ent$r.
1.07 DE SCHEMATIBUS AC DISCILINIS
"1.07.01# I(($d .$o.$e 'o%%onend$% esse 'redidi%$s8 .$oni&% t&% in
(itteris s&'ris .$&% in ex,ositorib$s do'tissi%is %$(t& ,er s'-e%&t&+
%$(t& ,er de*initiones+ %$(t& ,er &rte% )r&%%&ti'&%+ %$(t& ,er &rte%
r-etori'&%+ %$(t& ,er di&(e'ti'&%+ %$(t& ,er dis'i,(in&% &rit-%eti'&%+
%$(t& ,er %$si'&%+ %$(t& ,er dis'i,(in&% )eo%etri'&%+ %$(t& ,er
&strono%i'&% inte((e)ere ,oss$%$s+ non &b re est instit$t& s&e'$(&ri$%
%&)istror$%+ &rtes s'i(i'et &' dis'i,(in&s '$% s$is di$isionib$s+ in
se.$enti (ibro ,&$'is &ttin)ere+ .$&ten$s et .$i t&(i& didi'er$nt
bre$iter &%%one&nt$r+ et .$i (&ti$s (e)ere *ort&sse %ini%e ,ot$er$nt+
&(i.$id exinde 'o%,endios& bre$it&te 'o)nos'&nt. Est eni% rer$%
ist&r$% ,ro'$( d$bio+ si'$t et ,&trib$s nostris $is$% est+ $ti(is et
non re*$)iend& 'o )nitio+ .$&ndo e&% in (itteris s&'ris+ t&%.$&% in
ori)ine )ener&(is ,er*e't&e.$e s&,ienti&e+ $bi.$e re,eris esse
di**$s&%. N&% '$% ibi reddit& *$erint &t.$e %onstr&t&+ sens$s noster
&d inte((e)end$% %odis o%nib$s &di$$&t$r.
"1.07.00# Sit er)o &nti.$or$% (&bor o,$s nostr$%+ $t+ .$&e i((i (&ti$s
,($ri%is 'odi'ib$s edider$nt+ nos bre$issi%e+ si'$t i&% di't$% est+
se'$ndo $o($%ine 'o((e't& ,&nd&%$s+ et .$od i((i &d exer'end&s
$ers$ti&s diri$&$er$nt+ nos &d $erit&tis obse.$i& (&$d&bi(i de$ otione
re$o'e%$s/ .$&ten$s .$&e inde *$rti$e s$b(&t& s$nt+ in obse.$i$%
re't&e inte((e)enti&e -onest& 'onditione redd&nt$r. O,$s .$ide%+ $t
&rbitror+ ne'ess&ri$%+ sed 'onsider&t& di**i'$(t&te ,er&rd$$%+ in
d$ob$s (ibris 'o%,re-endere $e((e di$in&r$% et -$ %&n&r$% *ontes
'o,iosissi%os (itter&r$%+ $bi Sed$(ii $ers$s i((i di'endi s$nt8
3r&ndi& ,os'o .$ide%+ sed t$ d&re )r&ndi& nosti+
.$e% %&)is o**endit+ .$is.$is s,er&ndo te,es'it.
1.09 1UID LE3ANT 1UI SCRITURAS LO3ICAS INTROIRE NON OSSUNT
"1.09.01# 1$od si .$or$nd&% si%,(i'it&s *r&tr$% non ,ot$erit .$&e s$nt
in se.$enti (ibro de*(or&t& 'o)nos'ere+ .$i& ,&ene bre$it&s o%nis
obs'$r& est+ s$**i'i&t eis s$%%&ti% e&r$% rer$% di$isiones+ $ti(it&tes
$irt$tes.$e ,er,endere+ $t &d &)nos'end&% (e)e% di$in&% *er$id& %entis
intentione r&,i&nt$r. er di$ersos eni% s&n'tissi%os ,&tres in$enient+
$nde desideri$% s$$% ,(enissi%& ,ossint $bert&te s&ti&re. T&nt$% sit
(e)endi sin'er$s &**e't$s et inte((e)endi sobri$% $ot$%/ t$n'
s&($t&ris &ssid$it&s er$ditos e**i'i&t+ .$os in ,ri%& *ronte
,ro*$ndit&s (e'tionis exterr$it.
"1.09.00# S'i&%$s t&%en non in so(is (itteris ,osit&% esse ,r$denti&%+
sed ,er*e't&% s&,ienti&% d&re de$% $ni'$i.$e ,ro$t $$(t. N&% si t&nt$%
in (itteris esset s'ienti& rer$% bon&r$%+ .$i (itter&s nes'i$nt $ti.$e
re't&% s&,ienti&% non -&berent. Sed '$% %$(ti &)r&%%&ti &d $er$%
inte((e't$% ,er$eni&nt re't&%.$e *ide% ,er'i,i&nt '&e(it$s &s,ir&t&%+
d$bi$% non est ,$ris &' de$otis sensib$s de$% 'on'edere+ .$od eis
i$di'&t ex,edire. S'ri,t$% est eni%+ Be&t$s -o%o .$e% t$ er$dieris+
do%ine+ et de (e)e t$& do'$eris e$%. 1$&,ro,ter &'tib$s bonis et
or&tionib$s &ssid$is ex,etend$% est+ $t &d $er&% *ide% o,er&s.$e
s&n'tissi%&s+ $bi est $it& nostr& ,er,et$&+ do%ino 'o%it&nte
$eni&%$s. Le)it$r eni%8 Nisi do%in$s &edi*i'&$erit do%$%+ in $&no
(&bor&nt .$i &edi*i'&nt e&%.
"1.09.02# Ver$%t&%en ne' i(($d ,&tres s&n'tissi%i de're$er$nt+ $t
s&e'$(&ri$% (itter&r$% st$di& res,$&nt$r+ .$i& non exinde %ini%$% &d
s&'r&s s'ri,t$r&s inte((e)end&s sens$s noster instr$it$r. Si t&%en+
di$in& )r&ti& s$**r&)&nte+ notiti& i,s&r$% rer$% sobrie &' r&t
ion&bi(iter in.$ir&t$r+ non $t in i,sis -&be&%$s s,e% ,ro$e't$s
nostri+ sed ,er i,s& tr&nse$ntes desidere%$s nobis & ,&tre ($%in$%
,ro*i'$&% s&($t&re%.$e s&,ienti&% debere 'on'edi. 1$&nti eni%
,-i(oso,-i -&e' so($%%odo (e'tit&ntes &d *onte% s&,ienti&e non
$ener$nt+ et $ero ($%ine ,ri$&ti i)nor&nti&e '&e'it&te de%ersi s$ntH
1$oni&%+ si'$t & .$od&% di't$% est+ n$%.$&% ,otest ,(enissi%e
in$esti)&ri+ .$od non ,er $i&% s$&% .$&erit$r.
"1.09.04# M$(ti iter$% ,&tres nostri t&(ib$s (itteris er$diti et in
(e)e do%ini ,er%&nentes &d $er&% s&,ienti&% ,er$ener$nt+ si'$t be&t$s
A$)$stin$s in (ibro de do'trin& '-risti&n& %e%init+ di'ens8 =Nonne
&s,i'i%$s .$&nto &$ro et &r)ento et $este s$**&r'in&t$s exierit de
Ae)y,to Cy,ri&n$s+ et do'tor s$&$issi%$s et %&rtyr be&tissi%$sE 1$&nto
L&'t&nti$s+ .$&nto Vi'torin$s+ O,t&t$s+ Hi(&ri$sE> Nos &ddi%$s
A%brosi$% i,s$%.$e A$)$stin$% &t.$e Hierony%$% %$(tos.$e &(ios
=inn$%er&bi(es 3r&e'os>. Ho' eti&% =i,se *ide(issi%$s dei *&%$($s
Moyses *e'it+ de .$o s'ri,t$% est .$od er$dit$s *$erit o%ni s&,ienti&
Ae)y,tior$%>. 1$os nos i%it&ntes '&$tissi%e .$ide% sed in'$n't&nter
$tr&s.$e do'trin&s+ si ,oss$%$s+ (e)ere *estine%$s. 1$is eni% &$de&t
-&bere d$bi$%+ $bi $iror$% t&(i$% %$(ti,(ex ,r&e'edit exe%,($%E
S'ientes ,(&ne+ si'$t s&e,e i&% di't$% est+ re't&% $er&%.$e s&,ient
i&% do%in$% ,osse 'on'edere+ si'$t &it (iber S&,ienti&e+ S&,ienti& &
do%ino deo est et '$% i,so *$it se%,er et ,er%&net in &etern$%.
"1.09.05# 1$&,ro,ter toto nis$+ toto (&bore+ totis desideriis
ex.$ir&%$s+ $t &d t&(e t&nt$%.$e %$n$s do%ino (&r)iente ,er$enire
%ere&%$r. Ho' eni% nobis est s&($t&re+ ,ro*i'$$%+ )(orios$%+
,er,et$$%+ .$od n$((& %ors+ n$((& %obi(it&s+ n$((& se,&r&re ,ossit
ob(i$io+ sed in i((& s$&$it&te ,&tri&e '$% do%ino *&'iet &etern&
ex$(t&tione )&$dere. 1$od si &(i'$i *r&tr$%+ $t %e%init Ver)i(i$s+
!ri)id$s obstiterit 'ir'$% ,r&e'ordi& s&n)$is+
$t ne' -$%&nis ne' di$inis (itteris ,er*e'te ,ossit er$diri+ &(i.$&
t&%en s'ienti&e %edio'rit&te s$**$(t$s e(i)&t 'erte .$od se.$it$r8
R$r& %i-i et ri)$i ,(&'e&nt in $&((ib$s &%nes+
.$i& ne' i,s$% est & %on&'-is &(ien$% -ortos 'o(ere+ &)ros exer'ere et
,o%or$% *e'$ndit&te )r&t$(&ri. Le)it$r eni% in ,s&(%o 'xx?ii8
L&bores *r$'t$$% t$or$% %&nd$'&bis/ be&t$s es et bene tibi erit.
"1.09.06# 1$od si -$i$s st$dii re.$ir&nt$r &$'tores+ de -ortis
s'ri,sit ,$('-erri%e 3&r)i(i$s M&rti&(is+ .$i et n$tri%ent& -o(er$% et
$irt$tes eor$% di(i)enter ex,os$it+ $t ex i((i$s 'o%%ent&rii (e'tione
,r&est&nte do%ino $n$s.$is.$e et s&t$r&ri $&(e&t et s&n&ri/ .$e% $obis
inter &(ios 'odi'es re(i.$i. &ri eti&% %odo in &)ris 'o(endis+ in
&,ib$s+ in 'o($%bis ne'non et ,is'ib$s &(endis inter '&eteros
Co($%e((& et Ae%i(i&n$s &$'tores ,rob&bi(es extiter$nt. Sed Co($%e((&
sede'i% (ibris ,er di$ers&s &)ri'$(t$r&e s,e'ies e(o.$ens &' *&'$nd$s
i((&bit$r+ disertis ,oti$s .$&% i%,eritis &''o%%od$s+ $t o,eris ei$s
st$diosi non so($% 'o%%$ni *r$'t$+ sed eti&% )r&tissi%is e,$(is
ex,(e&nt$r. Ae%i(i&n$s &$te% *&'$ndissi%$s ex,(&n&tor d$ode'i% (ibris
de -ortis $e( ,e'orib$s &(iis.$e reb$s ,(&nissi%& ($'id&tione
disser$it+ .$e% $obis inter &(ios (e'tit&nd$% do%ino ,r&est&nte
dere(i.$i.
"1.09.07# H&e' t&%en '$% ,ere)rinis &t.$e &e)rot&ntib$s ,r&e,&r&nt$r+
*i$nt '&e(esti&+ .$&%$is $ide&nt$r esse terren&. 1$&(e est eni%
(&n)$entes &$t d$('ib$s ,o%is re*i'ere &$t 'o($%bor$% *etib$s
en$trire+ &$t ,is'ib$s &(ere &$t %e((is s$&$it&te %$('ereH N&% '$% $e(
&.$&% *ri)id&% in no%ine s$o do%in$s ,&$,eri ,r&e'i,i&t o**erri+
.$&nto )r&ti$s erit di$ersis e)entib$s es'&s s$&$issi%&s d&re+ ,ro
.$ib$s in i((o i$di'io *r$'t$% %$(ti,(i'&t& ,ossitis %er'ede re'i,ereH
Non debet ne)(e)i+ $nde'$%.$e ,otest -o%ini ,rob&bi(iter s$b$eniri.
1.0: DE OSITIONE MONASTERII VIVARIENSIS SIVE CASTELLENSIS
"1.0:.01# In$it&t si.$ide% $os (o'$s Vi$&riensis %on&sterii &d %$(t&
,ere)rinis et e)entib$s ,r&e,&r&nd&+ .$&ndo -&betis -ortos irri)$os et
,is'osi &%nis e((en&e *($ent& $i'in&+ .$i ne' %&)nit$dine $nd&r$%
s$s,e't$s -&be&t$r ne' exi)$it&te te%nibi(is. In*($it $obis &rte
%oder&t$s+ $bi'$%.$e ne'ess&ri$s i$di'&t$r+ et -ortis $estris
s$**i'iens et %o(inis. Adest eni% '$% desider&t$r+ et '$% $ot&
'o%,(e$erit re%ot$s &bs'edit/ si' .$od&% %inisterio de$ot$s existens+
ne' -orret i%,ort$n$s ne' ,otest deesse '$% .$&erit$r. M&ri& .$o.$e
$obis it& s$bi&'ent+ $t ,is'&tionib$s $&riis ,&te&nt et '&,t$s ,is'is
'$% (ib$erit $i$&riis ,ossit in'($di. !e'i%$s eni% i((i' i$$&nte
do%ino )r&t& re'e,t&'$(&+ $bi s$b '(&$stro *ide(i $&)et$r ,is'i$%
%$(tit$do+ it& 'onsent&ne$% %onti$% s,e ($n'is $t n$((&ten$s se
senti&t '&,t$%+ '$i (ibert&s est et es'&s s$%ere et ,er so(it&s se
'&$ern&s &bs'ondere. B&(ne& .$o.$e 'on)r$enter &e)ris ,r&e,&r&t&
'or,orib$s i$ssi%$s &edi*i'&ri+ $bi *onti$% ,ers,i'$it&s de'enter
i((&bit$r+ .$&e et ,ot$i )r&tissi%& 'o)nos'it$r et (&$&'ris. It& *it
$t %on&steri$% $estr$% ,oti$s .$&er&t$r &b &(iis+ .$&% $os extr&ne&
(o'& i$ste desider&re ,ossitis. Ver$% -&e'+ $t s'itis+ ob(e't&%ent&
s$nt ,r&esenti$% rer$%+ non s,es *$t$r& *ide(i$%8 ist$d tr&nsit$r$%+
i(($d est sine *ine %&ns$r$%. Sed i((i' ,ositi+ &d i((& ,oti$s
desideri& tr&ns*er&%$r+ .$&e nos *&'i&nt re)n&re '$% C-risto.
"1.0:.00# C&ssi&n$% ,resbyter$%+ .$i 'ons'ri,sit de instit$tione
*ide(i$% %on&'-or$%+ sed$(e (e)ite et (ibenter &$dite+ .$i inter i,s&
initi& s&n'ti ,ro,ositi o'to ,rin'i,&(i& $iti& di'it esse
*$)iend&. Hi' noxios %ot$s &ni%or$% it& 'o%,etenter insin$&t+ $t
ex'ess$s s$os -o %ine% ,&ene $idere *&'i&t et $it&re 'o%,e((&t+ .$os
&nte& 'on*$sione '&(i)inis i)nor&b&t. 1$i t&%en de (ibero &rbitrio &
be&to ros,ero i$re '$(,&t$s est+ $nde %one%$s $t in reb$s t&(ib$s
ex'edente% s$b '&$te(& (e)ere debe&tis. C$i$s di't& Vi'tor
M&tt&rit&n$s+ e,is'o,$s A*er+ it& do%ino i$$&nte ,$r)&$it+ et .$&e
%in$s er&nt &ddidit+ $t ei rer$% ist&r$% ,&(%& %erito 'on*er&t$r/ .$e%
inter &(ios de A*ri'&e ,&rtib$s 'ito nobis 'redi%$s esse diri)end$%.
C&eter& $ero )ener& %on&'-or$% $e-e%enter &''$s&t. Sed $os+ '&rissi%i
*r&tres+ deo i$$&nte e&s ,&rtes e(e)ite+ .$&s s&($briter 'o)nos'it$r
i((e (&$d&sse.
"1.0:.02# N&% si $os in %on&sterio Vi$&riensi+ si'$t 'redere di)n$%
est+ di$in& )r&ti& s$**r&)&nte 'oenobior$% 'ons$et$do 'o%,etenter
er$di&t+ et &(i.$id s$b(i%i$s de*e'&tos &ni%os o,t&re 'ontin)&t+
-&betis %ontis C&ste((i se'ret& s$&$i&+ $bi $e($t &n&'-orit&e ,r&e
st&nte do%ino *e(i'iter esse ,ossitis. S$nt eni% re%ot& et e%it&nti&
-ere%i (o'&+ .$&ndo %$ris ,ristinis &%bientib$s ,rob&nt$r in'($s&.
1$&,ro,ter &,t$% $obis erit e(e)ere exer'it&tis i&% &t.$e
,rob&tissi%is i(($d -&bit&'$($%+ si ,ri$s in 'orde $estro *$erit
,r&e,&r&t$s &s'ens$s. Le)endo eni% 'o)nos'itis $n$% de d$ob$s+ .$id
&$t desider&re &$t to(er&re ,ossitis. T&nt$% est $t 'on$ers&tionis
,robit&te ser$&t&+ .$i non $&(et ser%onib$s &(ios do'ere+ %or$%
$ide(i'et instr$&t s&n'tit&te.
1.20 DE ANTI1UARIIS ET COMMEMORATIONE ORTHO3RAHI
"1.20.01# E)o t&%en *&teor $ot$% %e$%+ .$od inter $os .$&e'$%.$e
,oss$nt 'or,oreo (&bore 'o%,(eri+ &nti.$&rior$% %i-i st$di&+ si t&%en
$er&'iter s'rib&nt+ non i%%erito *orsit&n ,($s ,(&'ere+ .$od et %ente%
s$&% re(e)endo s'ri,t$r&s di$in&s s&($t&riter instr$$nt et do%ini
,r&e'e,t& s'ribendo (on)e (&te.$e disse%in&nt. !e(ix intentio+
(&$d&nd& sed$(it&s+ %&n$ -o%inib$s ,r&edi'&re+ di)itis (in)$&s
&,erire+ s&($te% %ort&(ib$s t&'it$% d&re+ et 'ontr& di&bo(i
s$bre,tiones i((i'it&s '&(&%o &tr&%ento.$e ,$)n&re. Tot eni% $$(ner&
S&t&n&s &''i,it+ .$ot &nti.$&ri$s do%ini $erb& des'ribit. Uno it&.$e
(o'o sit$s+ o,eris s$i disse%in&tione ,er di$ers&s ,ro$in'i&s $&dit/
in (o'is s&n'tis (e)it$r (&bor i,si$s/ &$di$nt ,o,$(i $nde se & ,r&$&
$o($nt&te 'on$ert&nt+ et do%ino ,$r& %en te deser$i&int/ o,er&t$r
&bsens de o,ere s$o. Ne.$eo di'ere $i'issit$dine% i(($% de tot bonis
non ,osse ,er'i,ere+ si t&%en non '$,idit&tis &%bit$ sed re'to st$dio
t&(i& nos'&t$r e**i'ere. Verb& '&e(esti& %$(ti,(i'&t -o%o+ et .$&d&%
si)ni*i'&tione 'ontro,&bi(i+ si *&s est di'ere+ trib$s di)itis
s'ribit$r .$od $irt$s s&n't&e trinit&tis e**&t$r. O s,e't&'$($% bene
'onsider&ntib$s )(orios$%H Ar$ndine '$rrente $erb& '&e(esti&
des'rib$nt$r $t+ $nde di&bo($s '&,$t do%ini in ,&ssione *e'it ,er'$ti+
inde ei$s '&((idit&s ,ossit extin)$i. A''idit eti&% (&$dib$s eor$%+
.$od *&'t$% do%ini &(i.$o %odo $ident$r e%it&ri+ .$i (e)e% s$&%+ (i'et
*i)$r&(iter sit di't$%+ o%ni,otentis di)iti o,er&tione 'ons'ri,sit.
M$(t& s$nt .$ide% .$&e de t&% insi)ni &rte re*er&nt$r+ sed s$**i'it
eos di'i (ibr&rios+ .$i (ibr&e do%ini i$stiti&e.$e deser$i$nt.
"1.20.00# Sed ne t&nto bono %$t&tis (itteris s'ri,tores $erb& $itios&
,er%is'e&nt &$t iner$dit$s e%end&tor nes'i&t err&t& 'orri)ere+
ort-o)r&,-os &nti.$os (e)&nt+ id est+ Ve(i$% Lon)$%+ C$rti$%
V&(eri&n$%+ &,iri&n$%+ Ad&%&nti$% M&rtyri$% de V et B+ ei$sde% de
,ri%is %ediis &t.$e $(ti%is sy((&bis+ ei$sde% de B (itter& tri*&ri&%
in no%ine ,osit&+ et E$ty'-en de &s,ir&tione+ sed et !o'&% de
di**erenti& )eneris/ .$os e)o .$&ntos ,ot$i st$dios& '$riosit&te
'o((e)i. Et ne .$e%,i&% %e%or&tor$% 'odi'$% obs'$rit&s dere(i't&
t$rb&ret+ .$oni&% &nti.$&r$% de'(in&tion$% ,er%ixtione ,ro %&xi%&
,&rte 'on*$si s$nt+ %&)no st$dio (&boris in'$b$i+ $t in (ibro
se.$estr&to &t.$e 'o%,osito+ .$i ins'ribit$r de ort-o)r&,-i&+ &d $os
de*(or&t&e re)$(&e ,er$enirent+ et d$biet&te s$b(&t& (iberior &ni%$s
$i&% e%end&tionis in'ederet. Dio%ede% .$o.$e et T-eo'tist$% &(i.$& de
t&(i &rte s'ri,sisse 'o%,eri%$s/ .$i si in$enti *$erint+ $os .$o.$e
eor$% de*(or&t& 'o((i)ite. !orte et &(ios in$enire ,ossitis+ ,er .$os
notiti& $estr& ,oti$s instr$&t$r. Isti t&%en .$i %e%or&ti s$nt+ si
&ssid$o st$dio re(e)&nt$r+ o%ne% $obis '&(i)ine% i)nor&tionis
&bs'id$nt+ $t .$od -&'ten$s i)nor&t$% est -&be&t$r ex %&xi%& ,&rte
notissi%$%.
"1.20.02# His eti&% &ddidi%$s in 'odi'ib$s 'oo,eriendis do'tos
&rti*i'es+ $t (itter&r$% s&'r&r$% ,$('-rit$dine% *&'ies des$,er de'or&
$estiret+ exe%,($% i(($d do%ini'&e *i)$r&tionis ex &(i.$& ,&rte
*orsit&n i%it&ntes+ .$i eos .$os &d 'en&% &esti%&t i%it&ndos in )(o
ri& '&e(estis 'on$i$ii sto(is n$,ti&(ib$s o,er$it. 1$ib$s %$(ti,(i'es
s,e'ies *&'t$r&r$% in $no 'odi'e de,i't&s+ ni *&((or+ de'enter
ex,ressi%$s+ $t .$&(e% %&($erit st$dios$s te)$%enti *or%&% i,se sibi
,ossit e(e)ere.
"1.20.04# &r&$i%$s eti&% no't$rnis $i)i(iis %e'-&ni'&s ($'ern&s
'onser$&tri'es i(($%in&nti$% *(&%%&r$%+ i,s&s sibi n$trientes
in'endi$%+ .$&e -$%&no %inisterio 'ess&nte ,ro(ixe '$stodi&nt $berri%i
($%inis &b$nd&ntissi%&% '(&rit&te%/ $bi o(ei ,in)$edo non de*i'it+
.$&%$is *(&%%is &rdentib$s i$)iter torre&t$r.
"1.20.05# Sed ne' -or&r$% %od$(os ,&ssi s$%$s $os $((&ten$s i)nor&re+
.$i &d %&)n&s $ti(it&tes -$%&ni )eneris nos'$nt$r in$enti. 1$&,ro,ter
-oro(o)i$% $obis $n$%+ .$od so(is '(&rit&s indi'et+ ,r&e,&r&sse
'o)nos'or/ &(ter$% $ero &.$&ti(e+ .$od di' no't$.$e -or&r$% i$)iter
indi'&t .$&ntit&te%+ .$i& *re.$enter nonn$((is dieb$s so(is '(&rit&s
&besse 'o)nos'it$r+ %iro.$e %odo in terris &.$& ,er&)it+ .$od so(is
*(&%%e$s $i)or des$,er %od$(&t$s ex'$rrit. It& .$&e n&t$r& di$is&
s$nt+ &rs -o%in$% *e'it ire 'on'orditer/ in .$ib$s *ides rer$% t&nt&
$erit&te 'onsistit+ $t .$od &b $tris.$e )erit$r ,er intern$ntios
&esti%e s 'onstit$t$%. H&e' er)o ,ro'$r&t& s$nt+ $t %i(ites C-risti
'ertissi%is si)nis &%%oniti &d o,$s exer'end$% di$in$% .$&si t$bis
'(&n)entib$s e$o'ent$r.
1.21 DE MEDICIS
"1.21.01# Sed et $os &((o.$or *r&tres e)re)ios+ .$i -$%&ni 'or,oris
s&($te% sed$(& '$riosit&te tr&'t&tis+ et 'on*$)ientib$s &d (o'&
s&n'tor$% o**i'i& be&t&e ,iet&tis i%,enditis+ tristes ,&ssionib$s
&(ienis+ de ,eri'(it&ntib$s %&esti+ s$s'e,tor$% do(ore 'on*ixi+ et in
&(ienis '&(&%it&tib$s %erore ,ro,rio se%,er &ttoniti/ $t+ si'$t &rtis
$estr&e ,eriti& do'et+ (&n)$entib$s sin'ero st$dio ser$i&tis+ &b i((o
%er'ede% re'e,t$ri+ & .$o ,oss$nt ,ro te%,or&(ib$s &etern&
retrib$i. Et ideo dis'ite .$ide% n&t$r&s -erb&r$% 'o% %ixtiones.$e
s,e'ier$% so((i'it& %ente tr&'t&te+ sed non ,on&tis in -erbis s,e%+
non in -$%&nis 'onsi(iis sos,it&te%. N&% .$&%$is %edi'in& (e)&t$r &
do%ino 'onstit$t&+ i,se t&%en s&nos e**i'it+ .$i $it&% sine
d$bit&tione 'on'edit. S'ri,t$% est eni% O%ne .$od *&'itis in $erbo
&$t o,ere+ in no%ine do%ini Ies$ *&'ite+ )r&ti&s &)entes deo et ,&tri
,er i,s$%.
"1.21.00# 1$od si $obis non *$erit )r&e'&r$% (itter&r$% not& *&'$ndi&+
in ,ri%is -&betis Herb&ri$% Dios'oridis+ .$i -erb&s &)ror$% %ir&bi(i
,ro,riet&te disser$it &t.$e de,inxit. ost -&e' (e)ite Hi,,o'r&te%
&t.$e 3&(ien$% (&tin& (in)$& 'on$ersos+ id est+ T-er&,e$ti'& 3&(ieni
&d ,-i(oso,-$% 3(&$'one% destin&t&+ et &nony%$% .$end&%+ .$i ex
di$ersis &$'torib$s ,rob&t$r esse 'o((e't$s. Deinde C&e(i A$re(i de
%edi'in& et Hi,,o'r&tis de %orbis et '$ris di$ersos.$e &(ios %edendi
&rte 'o%,ositos+ .$os $obis in bib(iot-e'&e nostr&e sinib$s re'onditos
deo &$xi(i&nte dere(i.$i.
1.20 COMMONITIO ABBATIS CON3RE3ATIONIS1UE MONACHORUM
"1.20.01# 1$&,ro,ter o%nes+ .$os %on&sterii s&e,t& 'on'($d$nt+ t&%
,&tr$% re)$(&s .$&% ,r&e'e,toris ,ro,rii i$ss& ser$&te+ et (ibenter
.$&e $obis s&($briter i%,er&nt$r e**i'ite+ .$i& %&)n&e re%$ner&tionis
est ,r&e%i$% sine &(i.$o %$r%$re ,r&e'e,tis s&($t&rib$s oboedire. Vos
&$te% s&n'tissi%os $iros &bb&tes C&('-edoni$% et 3eronti$% de,re'or $t
si' '$n't& dis,on&tis+ .$&ten$s )re)e% $obis 'redit$% ,r&est&nte
do%ino &d be&tit$dinis don& ,erd$'ere debe&tis. ere)rin$% i)it$r &nte
o%ni& s$s'i,ite+ e(e%osin&% d&te+ n$d$% $estite+ es$rienti ,&ne%
*r&n)ite+ .$oni&% iste $ere di'end$s est 'onso(&t$s+ .$i %iseros
'onso(&t$r.
"1.20.00# I,sos &$te% r$sti'os+ .$i &d $estr$% %on&steri$% ,ertinent+
bonis %orib$s er$dite/ .$os &die't&r$% ,ension$% ,ondere non
)r&$etis. S'ri,t$% est eni% I$)$% %e$% s$&$e est et on$s %e$% (e$e
est. I(($d $ero .$od *&%i(i&re r$sti'is 'o%,rob&t$r+ *$rt& nes'i&nt+
($'os 'o(ere ,rors$s i)norent+ $i$&nt innoxio ,ro,osito et
si%,(i'it&te *e(i'i. Se'$nd$s i((is ordo 'on$ers&tionis ,$rissi%$s
i%,on&t$r/ *re.$enter &d %on&steri& s&n't& 'on$eni&nt+ $t er$bes '&nt
$estros se di'i et non de $estr& instit$tione 'o)nos'i. S'i&nt eti&%
de$% $bert&te% &)ris eor$% di)n&nter in*$ndere+ si e$% *ide(iter
'ons$e$erint in$o'&re.
"1.20.02# D&t& est it&.$e $obis .$&ed&% $rbs ,ro,ri&+ 'i$es re(i)iosi+
in .$& si 'on'orditer et s,irit&(iter do%ino ,r&est&nte tr&nsi)itis+
'&e(estis i&% ,&tri&e ,r&e*i)$r&tione )&$detis. No(ite &%&re desidi&%+
.$&% do%ino 'o)nos'itis odios&%. r&esto $obis s$nt s&n't&r$%
s'ri,t$r&r$% instr$%ent& do)%&ti'& '$% ex,ositorib$s s$is+ .$i $ere
s$nt *(ori*eri '&%,i+ '&e(estis ,&r&disi ,o%& s$&$i&+ $nde et *ide(es
&ni%&e s&($briter i%b$&nt$r et (in)$&e $estr&e non '&d$'o sed
*r$'ti*ero ni%is instr$&nt$r e(o.$io. 1$&,ro,ter desider&nter
introite %ysteri& do%ini $t se.$entib$s iter indi'&re ,ossitis+ .$i&
%&)n&e $ere'$ndi&e ,ond$s est -&bere .$od (e)&s et i)nor&re .$od
do'e&s.
"1.20.04# Et ideo *$t$r&e be&tit$dinis %e%ores+ $it&s ,&tr$%+
'on*essiones *ide(i$%+ ,&ssiones %&rtyr$% (e)ite 'onst&nter+ .$&s
inter &(i& in e,ist$(& s&n'ti Hierony%i &d C-ro%&ti$% et He(iodor$%
destin&t& ,ro'$( d$bio re,eritis+ .$&e ,er tot$% orbe% terr&r$% *(or$
ere+ $t s&n't& i%it&tio $os ,ro$o'&ns &d '&e(esti& re)n& ,erd$'&t/
s'ientes .$i& non so($% in &)one s&n)$inis &$t in $ir)init&te '&rnis
,osit&e sint 'oron&e+ sed et o%nes .$i i$$&nte deo $iti& s$i 'or,oris
$in'$nt re'te.$e 'red$nt+ ,&(%&% s&n't&e re%$ner&tionis &''i,i$nt. Sed
.$o *&'i(i$s+ si'$t di't$% est+ %orti*er&s %$ndi de(e't&tiones
noxi&.$e b(&ndi%ent& do%ino ,r&est&nte $in'&tis et sitis -$i$s
s&e'$(i+ si'$t de be&tis (e)it$r+ tr&nse$ntes+ &d i(($d se%,er ,ri%i
,s&(%i *estin&te s&($t&re re%edi$%+ $t (e)e% do%ini dieb$s no'tib$s.$e
%edite%ini. T$n' non in$eniet ini%i'$s ,roter$$s (o'$%+ '$% tot$%
C-rist$s o''$,&$erit &ni%$%. N&% et ,&ter Hierony%$s ,$('-re 'o%,(ex$s
est+ di'ens8
A%& s'ienti&% s'ri,t$r&r$%+ et '&rnis $iti& non &%&bis.
"1.20.05# Di'ite %i-i+ $iri ,r$dentissi%i+ .$id be&ti$s .$&% i(($%
-&bere ,ro,iti$%+ .$e% ir&t$% non $&(e%$s e**$)ereE N&% si ,r&e*e't$%
$ox ,r&e'onis en$ntiet+ si '&r,ent$% i,si$s stre,entib$s rotis
tr&nsire nos'&%$s+ nonne o%nes $o($,t&tes 'ordis &bi'i%$s+ d$% 'o
ns,e't$s i,si$s re$erenti&%.$e %et$i%$sE De$s inton&t ,er 'on$ex&
'&e(i+ *$()or& de%onstr&t in n$bib$s+ *re.$enter 'o%%o$et *$nd&%ent&
terr&r$%+ et C,ro- do(orHD ,r&esenti& i,si$s non ti%et$r+ .$i $bi.$e
tot$s et o%ni,otens esse 'o)nos'it$r. 1$&,ro,ter &b sente% i$di'e% non
'red&%$s+ et rei &d i,si$s trib$n&(i& non $eni%$s. 1$i %in$s ,e''&t+
)r&ti&s &)&t+ .$oni&% desert$s non est & do%ini %iseri'ordi&+ $t
,r&e'e,s (&beret$r &d $iti&/ .$i ,($ri%$% de(i.$it+ in'ess&nter
exoret. Ne%o se &d ex'$s&tiones ,er*id &s et s$bdo(& $ot& 'on$ert&t.
Reos nos *&te&%$r+ .$i &bso($te de(in.$i%$s. Ni-i( est st$(ti$s .$&%
i((i $e((e %entiri+ '$i n$((&ten$s ,rob&t$r i(($di. &r&t& est eni%
%iseri'ordi&+ si ,et&t$r %ente ,$rissi%&. N$((& est '&$s& deterior
&,$d ,i$% i$di'e%+ nisi .$&ndo s$bie't$s s$&% ne)(e)it sos,it&te%.
"1.20.06# Ore%$s er)o+ *r&tres '&rissi%i+ .$&ten$s .$i -$%&no )eneri
t&% %&)n& (&r)it$s est+ $t o$e% ,erdit&% re,ort&re s$is -$%eris
di)n&ret$r et ,er in'or,or&tionis bene*i'i$% r$%,eret $in'$(&
,e''&tor$%+ $t i)n&ris &t.$e &(ien&tis *idei &r'&n& ,&te*&'eret+
b&,tis%& don&ret+ %&rtyri$% 'on'ederet+ e(e%osin&s *ieri s$&deret+
s&n't& .$o.$e nos or&tionis instit$tione ,$r)&ret+ re%ittere nos
*r&trib$s ,e''&t& ,r&e'i,eret+ $t i,se .$o.$e si%i(iter debit& nostr&
(&x&ret8 $t 'on$ertere%$s err&nte%+ .$&ten$s erroris nostri (i)&%in&
so($erent$r8 $t ,&enitenti&% s$%%o st$dio .$&erere%$s8 $t -&bere%$s
&b$nd&nti&% '&rit&tis 'ir'& de$% et ,roxi%$% nostr$%.
"1.20.07# S$,er -&e' eti&% 'o%%$ni'&tione% 'or,oris et s&n)$inis s$i
'(e%entissi%$s rede%,tor ind$(sit+ .$&ten$s ,iet&s 're&toris -in'
%&xi%e ,ossit inte((e)i+ '$% nos t&ntis bene*i'iis+ si t&%en e$% ,$ro
'orde .$&er&%$s+ *e'isset &bso($i. Add&t i,se n$n' .$o.$e '$%$($%
%$nerib$s s$is+ sens$s nostros i(($%inet+ 'ord& nostr& ,$ri*i'et+ $t
s'ri,t$r&s s&n't&s %ente ,$rissi%& 'o)nos'ere %ere&%$r et %&nd&t&
i,si$s s$**r&)&nte nobis ei$s )r&ti& 'o%,(e&%$s.
1.22 ORATIO
"1.22.01# r&est&+ do%ine+ (e)entib$s ,ro$e't$%+ .$&erentib$s (e)e%
t$&% ,e''&tor$% o%ni$% re%issione%+ $t .$i desiderio %&)no &d ($%en
s'ri,t$r&r$% t$&r$% ,er$enire '$,i%$s+ n$((is ,e''&tis '&(i)&ntib$s
obs'$re%$r. Attr&-e nos &d te $irt$te o%ni,otenti&e t$&e/ non
re(in.$&s s$& $o($nt&te $&)&ri =.$os ,retioso s&n)$ine rede%isti>/
i%&)ine% t$&% in nobis non sin&s obs'$r&ri+ .$&e si te ,r&est&nte
de*end&t$r+ se%,er e)re)i& est. Non di&bo(o+ non nobis (i'e&t t$& don&
s$b$ertere+ .$i& tot$% *r&)i(e est+ .$i'.$id tibi nitit$r ob$i&re.
A$di nos+ ,ie rex+ 'ontr& ,e''&t& nostr&+ et ,ri$s i((& & nobis
re%o$e+ &nte.$&% nos ,er e& i$ste ,ossis in t$& ex&%in&tione d&%n&re.
"1.22.00# 1$id nobis nostr& insidi&t$r ini.$it&sE 1$id 'ontr& nos
de(i't& 'on*(i)$nt+ 're&t$r&% t$&% e$ertere '$,i$nt+ .$&e n$((&
s$bst&nti&e *ir%it&te 'onsist$ntE Di'&t 'erte di&bo($s+ '$r nos
ins&t$r&bi(i do(ore ,erse.$it$r. N$%.$id nos i((i 'onsi(i$% dedi%$s+
$t tibi do%ino s$,erb$s existeret et de be&tit$dine 'o((&t& '&deret+
'$% t&nt&e ,er te $irt$tis insi)ni& ,ossideretE S$**i'i&t .$od nos in
Ad&% ,er'$(it8 .$&re nos 'otidi&nis de'e,tionib$s i%,i$s '&($%ni&tor
inse.$it$r+ et si'$t i((e & )r&ti& t$& ,er '$(,&% s$&% 'e'idit+ nos
.$o.$e $t &b e&de% se,&re%$r ex.$iritE
"1.22.02# Con'ede+ do%ine+ 'ontr& -oste% 'r$de(issi%$% ,i$% t$&e
de*ensionis &$xi(i$%+ $t si'$t i((e *r&)i(it&te% nostr&% non desinit
i%,etere+ it& t$is ,ossit $irib$s 'on*$s$s &bs'edere. Non ,er%itt&s+
bone rex+ in nobis s&e$issi%$% -oste% s$& $ot& 'o%,(ere. 1$i te
)r&$iter e(e)it o**endere+ .$id nos si'$t (eo r$)iens 'ir'$itE 1$id
de$or&re 'ontenditE Se%e( i((i in b&,tis%&te s&'ro ren$nti&$i%$s/
se%e( tibi+ do%ine+ 'redere ,ro*essi s$%$s. T&(es nos ,er t$&%
de*ensione% 'on'ede ser$&ri+ .$&(es nos *ieri ,er &.$&%
re)ener&tionis+ 're&tor &(tissi%e+ ,r&estitisti. 1$i t$i esse 'o
e,i%$s+ &(i$% do%in$% nes'i&%$s. T$& )r&ti& rede%,ti s$%$s/ t$&
%&nd&t& te don&nte *&'i&%$s. Si nos re(in.$is+ i((e nos ter)i$ers&tor
in$&dit/ inde*e't$s &t.$e i%,$dens se%,er &dstitit+ ($'r& s$&
'o%,$t&ns -$%&n&s r$in&s. B(&ndit$r $t de'i,i&t/ insti)&t $t
,eri%&t. M&xi%e ,er 'or,$s nostr$% &ni%&s de'i,it+ et it& (&bi(is ,er
desideri& -$%&n& di**$ndit$r+ $t n$((& ,&ene+ ,ro$identi&+ n$((o
,rors$s 'onsi(io senti&t$r. Lon)$% est ,er '$n't& dis'$rrere. T&(i
.$is ,ossit obsistere+ nisi t$+ do%ine+ i((i de're$eris ob$i&reE 1$id
eni% de nobis ,ossit *&'ere+ .$i te in nostro 'or,ore &$s$s *$it ,er
s$bdo(& %&'-in&%ent& te%,t&reE Ex&$di nos+ o '$stos -o%in$%. Hi' nos
&b i((o ind$()enti& t$& (iber&+ .$i nos tr&-ere nitit$r &d 3e-enn&%.
C$% i((o sorte% non -&be&%$s+ $t te'$%+ do%ine+ -&bere
,ossi%$s. Vindi'& *&bri'&% t$&% &b i((o .$i destr$it. D&%n&ri &(ios
non *&'i&t+ .$i se i,se d&%n&$it+ sed ,oti$s i((e '$% s$is ,ere&t+ .$i
,erdere '$n't& *estin&t.
"1.22.04# Hei& n$n'+ '&rissi%i *r&tres+ *estin&te in s'ri,t$ris
s&n'tis ,ro*i'ere+ .$&ndo %e 'o)nos'itis ,ro do'trin&e $estr&e 'o,i&
&di$torio do%ini'&e )r&ti&e t&nt& $obis et t&(i& 'on)re)&sse. Con*erte
n$n' (e)entes $i'issit$dine% rer$%+ $t ,ro %e i$)iter do%ino
s$,,(i'&re di)ne%ini+ .$oni&% s'ri,t$% est+ Or&te ,ro in$i'e%+ $t
s&($e%ini. O in&esti%&bi(is ,iet&s $irt$s.$e 're&toris+ .$&ndo in
'o%%$ne $ti(e esse ,ro%ittit$r+ si ,ro nobis in$i'e% ,io do%ino
s$,,(i'e%$sH
BBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB
INSTITUTIONES
LIBER II
0.0 RAE!ATIO
"0.00.01# S$,erior (iber+ do%ino ,r&est&nte 'o%,(et$s+ instit$tione%
$ide(i'et di$in&r$% 'ontinet (e'tion$%. Hi' tri)int& trib$s tit$(is
nos'it$r 'o%,re-ens$s+ .$i n$%er$s &et&ti do%ini'&e ,rob&t$r
&''o%%od$s+ .$&ndo %$ndo ,e''&tis %ort$o &etern&% $it&% ,r&estitit et
,r&e%i& 'redentib$s sine *ine 'on'essit. N$n' te%,$s est $t &(iis
se,te% tit$(is s&e'$(&ri$% (e'tion$% ,r&esentis (ibri text$%
,er'$rrere debe&%$s/ .$i t&%en '&('$($s+ ,er se,ti%&n&s sibi%et
s$''edentes in se 'ontin$e re$o($t$s+ $s.$e &d toti$s orbis *ine%
se%,er extendit$r.
"0.00.00# S'iend$% est ,(&ne .$oni&% *re.$enter+ .$i'.$id 'ontin$$%
&t.$e ,er,et$$% s'ri,t$r& s&n't& $$(t inte((e)i+ s$b isto n$%ero
'o%,re-endit+ si'$t di'it D&$id+ Se,ties in die (&$de% dixi tibi+ '$%
t&%en &(ibi ,ro*ite&t$r+ Benedi'&% do%in$% in o%ni te%,ore+ se%,er
(&$s ei$s in ore %eo+ et S&(o%on+ S&,ienti& &edi*i'&$it sibi do%$%+
ex'idit 'o($%n&s se,te%. In Exodo .$o.$e dixit do%in$s &d Moysen8
!&'ies ($'ern&s se,te%+ et ,ones e&s $t ($'e&nt ex &d$erso. 1$e%
n$%er$% A,o'&(y,sis in di$ersis reb$s o%nino 'o%%e%or&t. 1$i t&%en
'&('$($s &d i(($d nos &etern$% te%,$s tr&-it+ .$od non ,otest -&bere
de*e't$%. Merito er)o ibi se%,er 'o%%e%or&t$r+ $bi ,er,et$$% te%,$s
ostendit$r.
"0.00.02# Si' &rit-%eti'& dis'i,(in& %&)n& (&$de dot&t& est+ .$&ndo et
rer$% o,i*ex de$s dis,ositiones s$&s s$b n$%eri+ ,onderis et %ens$r&e
.$&ntit&te 'onstit$it+ si'$t &it S&(o%on+ O%ni& in n$%ero+ %ens$r& et
,ondere *e'isti. Cre&t$r& si.$ide% dei si' in n$%ero *&'t&
'o)nos'it$r+ .$&ndo i,se in E$&n)e(io di'it+ Vestri &$te% et '&,i((i
'&,itis o%nes n$%er&ti s$nt. Ite% 're&t$r& dei 'onstit$t& est in
%ens$r&+ si'$t i,se in E$&n)e(io test&t$r+ 1$is &$te% $estr$% 'o)it&ns
,otest &di'ere &d st&t$r&% s$&% '$bit$% $n$%E Ite% Es&i&s ,ro,-et&
di'it+ 1$i '&e($% %etit$r ,&(%o+ et terr&% tenet '(&$s&% %&n$. R$rs$s
're&t$r& dei ,rob&t$r *&'t& s$b ,ondere+ si'$t &it in ro$erbiis
S&(o%onis+ Et (ibr&b&t *ontes &.$&r$%+ et ,&$(o ,ost+ 1$&ndo
&,,endeb&t *$nd&%ent& terr&e+ '$% eo er&%. 1$&,ro,ter o,er&e dei
sin)$(&res &t.$e %&)ni*i'&e ne'ess&ri& de*initione 'on'($s&e s$nt+ $t+
si'$t e$% o%ni& 'ondidisse 'redi%$s+ it& et .$e%&%%od$% *&'t& s$nt
&(i.$&ten$s dis'ere%$s. Unde d&t$r inte((e)i %&(&s o,er&s di&bo(i ne'
,ondere ne' %ens$r& ne' n$%ero 'ontineri+ .$oni&% .$i'.$id &)it
ini.$it&s+ i$stiti&e se%,er &d$ers$% est+ si'$t et terti$s de'i%$s
s&(%$s %e%init+ di'ens+ Contritio et in*e(i'it&s in $iis eor$%+ et
$i&% ,&'is non 'o)no$er$nt. Es&i&s .$o.$e di'it+ Dere(i.$er$nt do%in$%
S&b&ot- et &%b$(&$er$nt ,er $i&s distort&s. Re $er& %ir&bi(is et s$%%e
s&,iens de$s+ .$i o%nes 're&t$r&s s$&s sin)$(&ri %oder&tione
distinxit+ ne &(i.$id eor$% *oed& 'on*$sio ,ossideret+ $nde ,&ter
A$)$stin$s in (ibro .$&rto de 3enesi &d (itter&% %in$tissi%e
dis,$t&$it.
"0.00.04# Modo i&% se'$ndi $o($%inis intre%$s initi&+ .$&e ,&$(o
di(i)enti$s &$di&%$s. S$nt eni% ety%o(o)iis dens& et de*inition$%
,(en& tr&'t&tib$s. In .$o (ibro ,ri%$% nobis di'end$% est de &rte
)r&%%&ti'&+ .$&e est $ide(i'et ori)o et *$nd&%ent$% (iber&(i$%
(itter&r$%. Liber &$te% di't$s est & (ibro+ id est+ &rboris 'orti'e
de%,to &t.$e (iber&to+ $bi &nte in$entione% '&rt&r$% &nti.$i '&r%in&
des'ribeb&nt. Ideo.$e (i'enti& est n$n' et bre$es (ibros *&'ere et
,ro(ixiores extendere+ .$oni&%+ si'$t 'ortex et $ir)$(t& 'o%, (e'tit$r
et $&st&s &rbores '(&$dit+ it& ,ro rer$% .$&(it&te ,er%iss$% est %od$%
(ibris i%,onere. S'ire &$te% debe%$s+ si'$t V&rro di'it+ $ti(it&tis
&(i'$i$s '&$s& o%ni$% &rti$% extitisse ,rin'i,i&. Ars $ero di't& est+
.$od nos s$is re)$(is &rtet &t.$e 'on strin)&t8 &(ii di'$nt & 3r&e'is
-o' tr&'t$% esse $o'&b$($%+ &,o tes &retes+ id est+ & $irt$te+ .$&%
diserti $iri $n$s'$i$s.$e rei s'ienti&% $o'&nt. Se'$ndo de &rte
ret-ori'&+ .$&e ,ro,ter nitore% et 'o,i&% e(o.$enti&e s$&e %&xi%e in
'i$i(ib$s .$&estionib$s ne'ess&ri& ni%is et -onor&bi(is
&esti%&t$r. Tertio de (o)i'&+ .$&e di&(e' ti'& n$n'$,&t$r/ -&e'+
.$&nt$% %&)istri s&e'$(&res di'$nt+ dis,$t&tionib$s s$bti(issi%is &'
bre$ib$s $er& se.$estr&t & *&(sis. 1$&rto de %&t-e%&ti'&+ .$&e
.$&tt$or 'o%,(e'tit$r dis'i,(in&s+ id est+ &rit-%eti'&%+ )eo%etri'&%+
%$si'&% et &strono%i'&%. M&t-e%&ti' &% $ero (&tino ser%one do'trin&(e%
,oss$%$s &,,e((&re/ .$o no%ine (i'et o%ni& do'trin&(i& di'ere ,ossi%$s
.$&e'$%.$e do'ent+ -&e' sibi t&%en 'o%%$ne $o'&b$($% ,ro,ter s$&%
ex'e((enti&% ,ro,rie $indi'&$it+ $t ,oet& di't$s inte((e)it$r &,$d
3r&e'os Ho%er$s+ &,$d L&tinos Ver)i(i$s+ or&tor en$nti&t$s &,$d
3r&e'os De%ost-enes+ &,$d L&tinos Ci'ero de'(&r&t$r+ .$&%$is %$(ti et
,oet&e et or&tores in $tr&.$e (in)$& esse do'e&nt$r. M&t-e%&ti'& $ero
est s'ienti& .$&e &bstr&'t&% 'onsider&t .$&ntit&te%. Abstr&'t& eni%
.$&ntit&s di'it$r+ .$&% inte((e't$ & %&teri& se,&r&ntes $e( &b &(iis
&''identib$s+ so(& r&tio'in&tione tr&'t&%$s.
"0.00.05# Si' toti$s $o($%inis ordo .$&si .$od&% $&de ,ro%iss$s
est. N$n' .$e%&%%od$% ,o((i'it& s$nt+ ,er di$isiones de*initiones.$e
s$&s sin)$(& do%ino i$$&nte redd&%$s+ .$i& d$,(ex .$od&%%odo dis'endi
)en$s est+ .$&ndo et (ine&(is des'ri,tio i%b$it di(i)enter &s, e't$%+
et ,ost &$ri$% ,r&e,&r&t$s intr&t &$dit$s. Ne' i(($d .$o.$e t&'ebi%$s+
.$ib$s &$'torib$s t&% )r&e'is .$&% (&tinis .$&e di'i%$s ex,osit&
'(&r$er$nt+ $t .$i st$diose (e)ere $o($erint+ .$ib$sd&% 'o%,endiis
introd$'ti ($'idi$s %&ior$% di't& ,er'i,i&nt.
0.01 DE 3RAMMATICA
"0.01.01# 3r&%%&ti'& & (itteris no%en &''e,it+ si'$t $o'&b$(i i,si$s deri$&t$s son$s
ostendit. 1$&s ,ri%$s o%ni$% C&d%$s sede'i% t&nt$% (e)it$r in$enisse+ e&s )r&e'is
st$diosissi%is tr&dens/ re(i.$&s i,si $i$&'it&te &ni%i s$,,(e$er$nt. De .$&r$%
,ositionib$s &t.$e $irt$tib$s )r&e'e He(en$s+ (&tine ris'i&n$s s$bti(iter tr&'t&$er$nt.
3r&%%&ti'& $ero est ,eriti& ,$('-re (o.$endi ex ,oetis i(($strib$s &$'torib$s.$e
'o((e't&/ o**i'i$% ei$s est sine $itio di'tione% ,ros&(e% %etri'&%.$e 'o%,onere/ *inis
$ero e(i%&t&e (o'$tionis $e( s'ri,t$r&e in'$(,&bi(i ,(&'ere ,eriti&. Sed .$&%$is &$'tores
te%,or$% s$,erior$% de &rte )r&%%&ti'& ordine di$erso tr&'t&$erint+ s$is.$e s&e'$(is
-onoris de'$s -&b$erint+ $t &(e%on+ -o'&s+ rob$s et Censorin$s+ nobis t&%en ,(&'et
in %edi$% Don&t$% ded$'ere+ .$i et ,$eris s,e'i&(iter &,t$s et tyronib$s ,rob&t$r
&''o%%od$s/ '$i$s )e%in& 'o%%ent& re(i.$i%$s+ $t+ s$,r& .$od i,se ,(&n$s est+ *i&t
'(&rior d$,(i'iter ex,(&n&t$s. Sed et s&n't$% A$)$stin$% ,ro,ter si%,(i' it&te% *r&tr$%
bre$iter instr$end&% &(i.$& de eode% tit$(o s'ri,sisse re,,eri%$s+ .$&e $obis (e'tit&nd&
re(i.$i%$s+ ne .$id r$dib$s deesse $ide&t$r+ .$i &d t&nt&e s'ienti&e '$(%in&
,r&e,&r&nt$r.
"0.01.00# Don&t$s i)it$r in se'$nd& ,&rte it& dis'e,t&t8 de $o'e &rti'$(&t&+ de (itter&+ de
sy((&b&+ de ,edib$s+ de &''entib$s+ de ,osit$ris si$e distin'tionib$s+ et iter$% de ,&rtib$s
or&tionis ?iii+ de s'-e%&tib$s+ de ety%o(o)iis+ de ort-o )r&,-i&. Vox &rti'$(&t& est &er
,er'$ss$s sensibi(is &$dit$+ .$&nt$% in i,so est. Litter& est ,&rs %ini%& $o'is
&rti'$(&t&e. Sy((&b& est 'o%,re-ensio (itter&r$%+ $e( $ni$s $o'&(is en$nti&tio+ te%,or$%
'&,&x. es est sy((&b&r$% et te%,or$% 'ert& din$%er&tio. A''ent$s est $itio '&rens
$o'is &rti*i'ios& ,ron$nti&tio. osit$r& si$e distin'tio est %oder&t&e ,ron$nti&tionis
&,ert& re,&$s&tio. &rtes &$te% or&tionis s$nt o'to8 no%en+ ,rono%en+ $erb$%+
&d$erbi$%+ ,&rti'i,i$%+ 'oni$n'tio+ ,r&e,ositio+ interie'tio. No%en est ,&rs or&tionis
'$% '&s$+ 'or,$s &$t re% ,ro,rie 'o%%$niter$e si)ni*i'&ns8 ,ro,rie+ $t =Ro%& Tiberis>+
'o%%$niter $t =$rbs *($%en>. rono%en est ,&rs or&tionis .$&e ,ro no%ine ,osit&
t&nt$nde% ,&ene si)ni*i'&t ,erson&%.$e interd$% re'i,it. Verb $% est ,&rs or&tionis
'$% te%,ore et ,erson& sine '&s$. Ad$erbi$% est ,&rs or&tionis .$&e &die't& $erbo
si)ni*i'&tione% ei$s ex,(&n&t &t.$e i%,(et+ $t i&% *&'i&% $e( non *&'i&%. &rti'i,i$%
est ,&rs or&tionis di't& .$od ,&rte% '&,i&t no%inis+ ,&rte% $erbi. Re'i,it eni% &
no%ine )ener& et '&s$s+ & $erbo te%,or& et si)ni*i'&tiones+ &b $tro.$e n$%eros et
*i)$r&s. Coni$n'tio est ,&rs or&tionis &dne'tens ordin&ns.$e sententi&%. r&e,ositio est
,&rs or&tionis .$&e ,r&e,osit& &(iis , &rtib$s or&tionis si)ni*i'&tione% ei$s &$t %$t&t &$t
'o%,(et &$t %in$it. Interie'tio est ,&rs or&tionis si)ni*i'&ns %entis &**e't$% $o'e
in'ondit&. S'-e%&t& s$nt tr&ns*or%&tiones ser%on$% $e( sententi&r$%+ orn&t$s '&$s&
,o(it&+ .$&e &b &rti)r&,-o no%ine S&'erdote 'o((e't& *i$nt n$%ero non&)int& et o'to. It&
t&%en $t .$&e & Don&to inter $iti& ,osit & s$nt+ in i,so n$%ero 'o((e't& '(&$d&nt$r. 1$od
et %i-i .$o.$e d$r$% $idet$r+ $iti& di'ere+ .$&e &$'tor$% exe%,(is et %&xi%e (e)is
di$in&e &$'torit&te *ir%&nt$r. H&e' )r&%%&ti'is or&torib$s.$e 'o%%$ni& s$nt+ .$&e
t&%en in $tr&.$e ,&rte ,rob&bi(iter re,er i$nt$r &,t&t&. Addend$% est eti&% de
ety%o(o)iis et ort-o)r&,-i&+ de .$ib$s nonn$((os s'ri,sisse 'ertissi%$% est. Ety%o(o)i&
$ero est &$t $er& &$t $erisi%i(is de%onstr&tio+ de'(&r&ns ex .$& ori)ine $erb&
des'end&nt. Ort-o)r&,-i& est re'tit$do s'ribendi n$ ((o errore $iti&t&+ .$&e %&n$%
'o%,onit et (in)$&%.
"0.01.02# H&e' bre$iter de de*initionib$s t&nt$%%odo di't& s$**i'i&nt. Ceter$% .$i e&
$o($erit (&ti$s ,(eni$s.$e 'o)nos'ere+ '$% ,r&e*&tione s$& 'odi'e% (e)&t+ .$e% de
)r&%%&ti'& *e'i &rte 'ons'ribi+ .$&ten$s di(i)ens (e'tor in$enire ,ossit+ .$od i((i
,ro,osito de,$t&t$% esse 'o)nos'it. N$n' &d &rtis ret-ori'&e di$isiones de*initiones.$e
$eni&%$s+ .$&e si'$t extens& &t.$e 'o,ios& est+ it& & %$(tis et '(&ris s'ri,torib$s tr&'t&t&
di(&t&t$r.
0.00. DE RHETORICA
"0.00.01# R-etori'& di'it$r G&,o t$ r-etore$inG+ id est+ 'o,i&
ded$'t&e (o'$tionis+ in*i$ere. Ars &$te% r-etori'& est+ si'$t %&)istri
tr&d$nt s&e'$(&ri$% (itter&r$%+ bene di'endi s'ienti& in 'i$i(ib$s
.$&estionib$s. Or&tor i)it$r est $ir bon$s di'endi ,erit$s+ $t di't$%
est+ in 'i$i(ib$s .$&estionb$s. Or&toris &$te% o**i'i$% est &,,osite
di'ere &d ,ers$&dend$%. !inis ,ers$&dere di'tione+ .$&ten$s rer$% et
,erson&r$% 'ondi'io $idet$r &%%ittere+ in 'i$i(ib$s .$&estionb$s. Unde
n$n' &(i.$& bre$iter &ss$%e%$s+ $t nonn$((is ,&rtib$s indi'&tis ,&ene
toti$s & rtis i,si$s s$%%&% $irt$te%.$e inte((e)ere debe&%$s. Ci$i(es
.$&estiones s$nt+ se'$nd$% !ort$n&ti&n$%+ &rti)r&,-$% no$e(($%+ =.$&e
in 'o%%$ne% &ni%i 'on'e,tione% ,oss$nt '&dere+ id est+ .$&s
$n$s.$is.$e ,otest inte((e)ere+ '$% de &e.$o .$&erit$r et bono.>
"0.00.00# &rtes i)it$r r-etori'&e s$nt .$in.$e8 in$entio+ dis,ositio+
e(o'$tio+ %e%ori&+ ,ron$nti&tio. In$entio est ex'o)it&tio rer$%
$er&r$% &$t $erisi%i(i$%+ .$&e '&$s&% ,rob&bi(e% redd$nt. Dis,ositio
est rer$% in$ent&r$% in ordine% ,$('-r& distrib$tio. E(o'$tio est
idoneor$% $erbor$% &d in$entione% &''o%%od&t& ,er'e,tio. Me%ori& est
rer$% et $erbor$% &ni%i *ir%& ,er'e,tio. ron$nti&tio est ex rer$% et
$erbor$% di)nit&te $o'is et 'or,oris de'or& %oder&tio.
"0.00.02# 3ener& '&$s&r$% r-etori'&e s$nt tri& ,rin'i,&(i&8
de%onstr&ti$$% de(iber&ti$$%
I J I J
in (&$de in $it$,er&tione in s$&sione in diss$&sione
i$di'i&(e
I J
in &''$s&tione in ,r&e%ii &''e,tione
et de*ensione et ne)&tione
De%onstr&ti$$% )en$s est '$% &(i.$id de%onstr&%$s+ in .$o est (&$s et
$it$,er&tio. De(iber&ti$$% )en$s est in .$o est s$&sio et diss$&sio.
I$di'i&(e )en$s est in .$o est &''$s&tio et de*ensio+ $e( ,r&e%ii
,etitio et ne)&tio.
"0.00.04# St&t$s $ero di'it$r e& res in .$& '&$s& 'onsistit. !it &$te%
ex intentione et de,$(sione. St&t$s '&$s&r$% &$t r&tion&(es s$nt &$t
(e)&(es. R&tion&(es se'$nd$% )ener&(es .$&estiones s$nt .$&tt$or8
DIA3RAM
Sed+ .$e%&%%od$% i,se se Ci'ero e%end&ns in (ibris de or&tore di'it+
tr&ns(&tio inter (e)&(es &''i,i debet st&t$s+ n&% et !ort$n&ti&n$s
&it8 Nos =tr&ns(&tione% t&nt$%%odo (e)&(e% &''i,i%$s. C$r it&E 1$oni&%
n$((& tr&ns(&tio+ id est+ ,er s'ri,tio+ ,otest esse sine (e)e.>
Le)&(es s$nt .$in.$e8 s'ri,t$% et $o($nt&s+ (e)es 'ontr&ri&e+
&%bi)$it&s+ 'o((e'tio si$e r&tio'in&tio+ de*initio (e)&(is.
"0.00.05# Conie't$r&(is st&t$s est '$% *&'t$%+ .$od &b &(io obi'it$r+
&b &d$ers&rio ,erne)&t$r. De*initi$$s st&t$s est '$% id+ .$od
obi'it$r+ non -o' esse 'ontendi%$s+ sed .$id i(($d sit &d-ibitis
de*initionib$s &,,rob&%$s. 1$&(it&s est '$% .$&(is res sit .$&erit$r+
et .$i& de $i et )enere ne)otii 'ontro$ersi& est+ 'onstit$tio
)ener&(is $o'&t$r. C$% '&$s& ex eo ,endet+ .$od non &$t is &)ere
$idet$r .$e% o,ortet+ &$t non '$% eo .$i'$% o,ortet+ &$t non &,$d
.$os+ .$o te%,ore+ .$& (e)e+ .$o 'ri%ine+ .$& ,oen& o,orte&t+
tr&ns(&ti$& di'it$r 'onstit$tio+ .$od &'tio tr&ns(&tionis et
'o%%%$t&tionis indi)ere $idet$r. I$ridi'i&(is est in .$& &e.$i et
re'ti n&t$r& et ,r&e%ii &$t ,oen&e r&tio .$&erit$r. Ne)oti&(is est in
.$& .$id i$ris ex 'i$i(i %ore et &e.$it&te sit 'onsider&t$r. Abso($t&
est .$&e i,s& in se 'ontinet i$ris et ini$ri&e .$&estione%.
Ass$%,ti$& est .$&e i,s& ex se ni-i( d&t *ir%i &d re'$s&tione%+ *oris
&$te% &(i.$id de*ensionis &ss$%it. Con'essio est '$% re$s non id .$od
*&'t$% es t de*endit+ sed $t i)nos'&t$r ,ost$(&t+ .$od nos &d
,&enitentes ,rob&$i%$s ,ertinere. Re%otio 'ri%inis est '$% id 'ri%en+
.$od in*ert$r+ &b se et &b s$& '$(,&+ $i et ,otest&te in &(i$% re$s
de%o$ere 'on&t$r. Re(&tio 'ri%inis est '$% ideo i$re *&'t$% di'it$r+
.$od &(i.$is &nte ini$ri& (&'essit$s sit. Co%,&r&tio est '$% &(i$d
&(i.$od &(teri$s *&'t$% -onest$% &$t $ti(e 'ontendit$r+ .$od $t
*ieret+ i(($d .$od &r)$it$r di'it$r esse 'o%%iss$%. $r)&tio est '$%
*&'t$% .$ide% 'on'edit$r+ sed '$(,& re%o$et$r. H&e' ,&rtes -&bet tres8
i%,r$denti&%+ '&s$%+ ne'essit&te%. De,re'&tio est '$% et ,e''&sse et
'ons$(to ,e''&sse re$s 'on*itet$r+ et t&%en $t i)nos'&t$r ,ost$(&t+
.$od )en$s ,err&ro ,otest &''idere.
"0.00.06# S'ri,t$% et $o($nt&s est+ .$&ndo $erb& i,s& $ident$r '$%
sententi& s'ri,toris dissidere. Le)is 'ontr&ri&e st&t$s est+ .$&ndo
inter se d$&e (e)es &$t ,($res dis're,&re nos'$nt$r. A%bi)$it&s est+
'$% id .$od s'ri,t$% est d$&s &$t ,($res res si)ni*i'&re
$idet$r. Co((e'tio est+ .$&e r&tio'in&tio n$n'$,&t$r+ .$&ndo ex eo
.$od s'ri,t$% est &(i$d .$o.$e .$od non s'ri,t$% est in$enit$r.
De*initio (e)&(is est+ '$% $is $erbi .$&si in de*initi$& 'onstit$tione
in .$& ,osit& sit .$&erit$r. St&t$s er)o t&% r&tion&(es .$&% (e)&(es &
.$ib$sd&% 'erti$s x?iii 'onn$%er&ti s$nt. Ceter$% se'$nd$% r-etori'os
T$((ii x?iiii re,eri$nt$r+ ,ro,tere& .$i& tr&ns(&tione% inter
r&tion&(es ,rin'i,&(iter &**ixit st&t$s. Unde se i,se eti&% Ci'ero+
si'$t s$,eri$s di't$% est+ re,re-endens tr&ns(&tione% (e)&(ib$s
st&t$b$s &,,(i'&$it.
"0.00.07# O%nis 'ontro$ersi&+ si'$t &it Ci'ero+ &$t si%,(ex est &$t
i$n't&+ et si i$n't& erit+ 'onsider&nd$% est $tr$% ex ,($rib$s
.$&estionib$s i$n't& sit+ &n ex &(i.$& 'o%,&r&tione. Si%,(ex est .$&e
&bso($t&% 'ontinet $n&% .$&estione%+ -o' %odo8 =Corint-iis be(($%
indi'&%$s &n nonE> I$n't& est ex ,($rib$s .$&estionib$s+ in .$& ,($r&
.$&er$nt$r+ -o' ,&'to8 $tr$% C&rt-&)o dir$&t$r+ &n C&rt-&)inensib$s
redd&t$r+ &n eo 'o(oni& ded$'&t$r. Ex 'o%,&r&tione $tr$% ,oti$s &$t
.$id ,otissi%$% .$&erit$r+ &d -$n' %od$%8 $tr$% exer'it$s in
M&'edoni&% 'ontr& -i(i,,$% %itt&t$r+ .$i so'iis sit &$xi(io+ &n
tene&t$r in It&(i&+ $t .$&% %&xi%&e 'ontr& H&nnib&(e% 'o,i&e sint.
"0.00.09# 3ener& '&$s&r$% s$nt .$in.$e8 -onest$%+ &%%ir&bi(e+ -$%i(e+
&n'e,s+ obs'$r$%. Honest$% '&$s&e )en$s est+ '$i st&ti% sine or&tione
nostr& *&$et &$ditoris &ni%$s. A%%ir&bi(e+ & .$o est &(ien&t$s &ni%$s
eor$% .$i &$dit$ri s$nt. H$%i(e est .$od ne)(edit$r &b &$ditore+ et
non %&)no,ere &ttendend$% $idet$r. An'e,s est in .$o &$t i$di'&tio
d$bi& est+ &$t '&$s& et -onest&tis et t$r,it$dinis ,&rti'e,s+ $t
beni$o(enti&% ,&ri&t et o**ensione%. Obs'$r$% in .$o &$t t&rdi
&$ditores s$nt+ & $t di**i'i(iorib$s &d 'o)nos'end$% ne)otiis '&$s&
'ernit$r i%,(i'&t&.
"0.00.0:# &rtes or&tionis r-etori'&e s$nt sex8 exordi$%+ n&rr&tio+
,&rtitio+ 'on*ir%&tio+ re,re-ensio+ 'on'($sio. Exordi$% est or&tio
&ni%$% &$ditoris idonee 'o%,&r&ns &d re(i.$&% di'tione%. N&r&tio est
rer$% )est&r$% &$t $t )est&r$% ex,ositio. &rtitio est .$&e+ si re'te
-&bit& *$erit+ i(($stre% et ,ers,i'$&% tot&% e**i'it or&tione%.
Con*ir%&tio est ,er .$&% &r)$%ent&ndo nostr&e '&$s&e *ide% et
&$'torit&te% et *ir%&%ent$% &di$n)it or&tio. Re,re-ensio est ,er .$&%
&r)$%ent&ndo &d$ers&rior$% 'on*ir%&rio di($it$r &$t
e(e$&t$r. Con'($sio est exit$s et deter%in&tio toti$s or&tionis+ $bi
interd$% et e,i(o)or$% &((e)&tio *(ebi(is &d-ibet$r.
"0.00.10# H&e' (i'et Ci'ero+ (&tin&e e(o.$enti&e ($%en exi%i$%+ ,er
$&ri& $o($%in& 'o,iose ni%is et di(i)enter e**$derit+ et in &rte
r-etori'& d$ob$s (ibris $ide&t$r &%,(ex$s+ .$or$% 'o%%ent& & M&rio
Vi'torino 'o%,osit& in bib(iot-e'& %e& $obis re(i.$isse 'o)nos'or8
1$inti(i&n$s t&%en+ do'tor e)re)i$s+ .$i ,ost *($$ios T$((i&nos
sin)$(&riter $&($it i%,(ere .$&e do'$it+ $ir$% bon$% di'endi ,erit$% &
,ri%& &et&te s$s'i,iens+ ,er '$n't&s &rtes &' dis'i,(in&s nobi(i$%
(itter&r$% er$diend$% esse %onstr&$it+ .$e% %erito &d de*endend$%
toti$s 'i$it&tis $ot& re.$irerent. Libros &$te% d$os Ci'eronis de &rte
r-etori'& et 1$inti(i&ni d$ode'i% Instit$tion$% i$di'&$i%$s esse
i$n)endos+ $t ne' 'odi'is ex'res'eret %&)nit$do et $tri.$e+ d$%
ne'ess&rii *$erint+ ,&r&ti se%,er o''$rr&nt. !ort$n&ti&n$% $ero+
do'tore% no$e(($%+ .$i trib$s $o($%inib$s de -&' re s$bti(iter %in$te
.$e tr&'t&$it+ in ,$)i((&ri 'odi'e &,te *orsit&n 'on)r$enter.$e
rede)i%$s+ $t et *&stidi$% (e'tori to((&t et .$&e s$nt ne'ess&ri&
'o%,etenter insin$et. H$n' (e)&t .$i bre$it&tis &%&tor est. N&% '$%
o,$s s$$% in %$(tos (ibros non tetenderit+ ,($ri%& t&%en &'$tissi%&
r&tio'in&tione disser$it. 1$os 'odi'es '$% ,r&e*&tione s$& in $no
'or,ore re,erieris esse 'o((e'tos.
"0.00.11# R-etori'& &r)$%ent&tio it& tr&'t&t$r8
DIA3RAM
Ar)$%ent&tio di't& est .$&si &r)$t&e %entis or&tio. Ar)$%ent&tio est
eni% or&tio i,s&+ .$& in$ent$% ,rob&bi(e exse.$i%$r &r)$%ent$%.
Ind$'tio est or&tio .$&e reb$s non d$biis '&,t&t &ssensione% ei$s '$%
.$o instit$t& est+ si$e inter ,-i(oso,-os si$e inter r-etores si$e
inter ser%o'in&ntes. ro,ositio ind$'tionis est .$&e si%i(it$dines
'on'edend&e rei ne'ess&rio $ni$s ind$'it &$t ,($ri$%. I((&tio
ind$'tionis est+ .$&e et &ss$%,tio di'it$r+ .$&e re% de .$&
'ontendit$r+ et '$i$s '&$s& si%i(it$dines -&bit&e s$nt+ introd$'it.
Con'($sio ind$'tionis est .$&e &$t 'on'essione% i((&tionis 'on*ir%&t+
&$t .$id ex e& 'on*i'i&t$r ostendit.
"0.00.10# R&tio'in&tio est or&tio+ .$& id de .$o est .$&estio
'o%,rob&%$s. Ent-y%e%& i)it$r est .$od (&tine inter,ret&t$r %entis
'on'e,tio+ .$&% i%,er*e't$% sy((o)is%$% so(ent &rti)r&,-i
n$n'$,&re. N&% in d$&b$s ,&rtib$s -&e' &r)$%enti *or%& 'onsistit+
.$&ndo id .$ od &d *ide% ,ertinet *&'iend&% $tit$r+ sy((o)is%or$% (e)e
,r&eterit&+ $t est i(($d8 =Si te%,est&s $it&nd& est+ non est i)it$r
n&$i)&nd$%.> Ex so(& eni% ,ro,ositione et 'on'($sione 'onst&t esse
,er*e't$%+ $nde %&)is or&torib$s .$&% di&(e'ti'is 'on$ enire i$di'&t$%
est. De di&(e'ti'is &$te% sy((o)is%is s$o (o'o di'e%$s.
"0.00.12# Con$in'ibi(e est .$od e$identi r&tione 'on$in'it+ si'$t
*e'it Ci'ero ,ro Mi(one+ =Ei$s i)it$r %ortis sedetis $(tores+ '$i$s
$it&% si ,$tetis ,er $os restit$i ,osse+ no(itis. Ostent&bi(e est .$od
'ert& rei de%onstr&tione 'onstrin)it+ si'$t Ci'ero in C&ti(in&%+ =Hi'
t& %en $i$it. Vi$itE I%%o eti&% in sen&t$% $enit.> Sententi&(e est
.$od sententi& )ener&(is &di'it+ $t &,$d Terenti$%+ =Obse.$i$% &%i'os+
$erit&s odi$% ,&rit.> Exe%,(&bi(e est .$od &(i'$i$s exe%,(i
'o%,&r&tione e$ent$% si%i(e 'o%%in&t$r+ si'$t Ci'ero in -i( i,,i'is+
=Te %iror+ Antoni+ .$or$% exe%,(& i%it&ris+ eor$% exit$s non
,erti%es'ere.> Co((e'ti$$% est '$% in $n$% .$&e &r)$%ent&t& s$nt
'o((i)$nt$r+ si'$t &it Ci'ero ,ro Mi(one+ =1$e% i)it$r '$% )r&ti&
no($it+ -$n' $o($it '$% &(i.$or$% .$ere((&+ .$ e% i$re+ .$e% (o'o+
.$e% te%,ore non est &$s$s+ -$n' ini$ri&+ &(ieno te%,ore+ '$% ,eri'$(o
'&,itis non d$bit&$it o''idereE>
"0.00.14# r&etere& se'$nd$% Vi'torin$% ent-y%e%&tis est &(ter&
de*initio. Ex so(& ,ro,ositione+ si'$t i&% di't$% est+ it& 'onst&t
ent-y%e%& $t est i(($d8 =Si te%,est&s $it&nd& est+ non est n&$i)&tio
re.$irend&.> Ex so(& &ss$%,tione+ $t est i(($d+ =S$nt &$te% .$i %$nd$%
di'&nt sine di$in& &%%inistr&tione dis'$rrere>+ ex so(& 'on'($sione+
$t est i(($d+ =Ver& est i)it$r di$in& sententi&.> Ex ,ro,ositione et
&ss$%,tione+ $t est i(($d+ =Si ini%i'$s est+ o''idit+ ini%i'$s &$te%
est>+ et .$i& i((i deest 'on'($sio+ ent-y%e%& $o'&t$r.
"0.00.15# Se.$it$r e,i'-ire%&. E,i'-ire%& est+ .$od s$,eri$s dixi%$s+ des'endens de
r&tio'in&tione (&tior exse'$tio r-etori'i sy((o)is%i+ (&tit$dine dist&ns et ,rod$'tione
ser%onis & di&(e'ti'is sy((o)is%is+ ,ro,ter .$od r-etorib$s d&t$r. Tri,ertit$s
e,i'-ire%&ti'$s sy((o)is%$s est .$i 'onst&t %e%bris trib$s+ id est+ ,ro,ositione+
&ss$%,tione+ 'on'($sione. 1$&dri,ertit$s est .$i 'onst&t ex %e%bris .$&tt$or+
,ro,ositione+ &ss$%,tione et $n& ,ro,ositionis si$e &ss$%,tionis 'on$n't& ,rob&tione+
et 'on'($sione. 1$in.$e ,ertit$s est it&.$e .$i 'onst&t ex %e%bris .$in.$e+ id est+
,ro,ositione et ei$s ,rob&tione+ &ss$%,tione ei$s.$e ,rob&tione+ et 'on'($sione. H$n'
Ci'ero it& *&'it in &rte r-etori'&8 =Si de(iber&tio et de%onstr&tio )ener& s$nt '&$s&r$%+
non ,oss$nt re'te ,&rtes &(i'$i$s )eneris '&$s&e ,$t&ri. E&de% eni% res &(ii )en$s+ &(ii
,&rs esse ,otest+ eide% )en$s et ,&rs non ,otest> $e( '&eter&+ .$o$s.$e sy((o)is%i -$i$s
%e%br& '(&$d&nt$r. Sed $idero .$&nt$% &(iis ,&rtib$s (e'tor s$$% exer'ere ,ossit
in)eni$%.
"0.00.16# Me%or&t$s &$te% !ort$n&ti&n$s in tertio (ibro %e%init de or&toris %e%ori&+
de ,ron$nti&tione et $o'e+ $nde t&%en %on&'-$s '$% &(i.$& $ti(it&te dis'edit+ .$&ndo
&d s$&s ,&rtes non i%,robe $idet$r &ttr&-ere+ .$od i((i &d exer'end&s 'ontro$ersi&s
$ti(iter &,t&$er$nt. Me%ori&% si.$ide% (e'tionis di$in&e re'o)nit& '&$te(& ser$&bit+
'$% in s$,r&di'to (ibro ei$s $i% .$&(it&te%.$e 'o)no$erit. Arte% $ero ,ron$nti&tionis
in di$in&e (e)i e**&tione 'on'i,iet. Vo'is &$te% di(i)enti&% in ,s&(%odi&e '&nt&tione
'$stodit. Si' instr$'t$s in o,ere s&n'to reddit$r+ .$&%$is &(i.$&nt$($% (ibris
s&e'$(&rib$s o''$,et$r.
"0.00.17# N$n' &d (o)i'&%+ .$&e et di&(e'ti'& di'it$r+ se.$enti ordine $eni&%$s. 1$&%
.$id&% dis'i,(in&%+ .$id&% &rte% &,,e((&re %&($er$nt+ di'entes+ .$&ndo &,odi'ti'is+ id
est+ $eris dis,$t&tionib$s &(i.$id disserit+ dis'i,(in& debe&t n$n'$,&ri. 1$&ndo &$te%
.$id $erisi%i(e &t.$e o,in&bi(e tr&'t&t+ no%en &rtis &''i,i&t. It& $tr$%.$e $o'&b$($%
&r)$%ent&tionis s$&e .$&(it&te ,ro%eret$r. N&% et ,&ter A$)$stin$s+ -&' 'redo r&tione
'o%%onit$s+ )r&%%&ti'&% &t.$e r-etori'&% dis'i,(in&e no%ine $o'it&$it+ V&rrone%
se'$t$s. !e(ix eti&% C&,e((& o,eri s$o de se,te% dis'i,(inis tit$($% dedit. Dis'i,(in&
eni% di't& est+ .$i& dis'it$r ,(en&+ .$&e %erito t&(i no%ine n$n'$,&t$r+ .$oni&%
in'o%%$t&bi(is i((is se%,er re)$(& $erit&tis obse.$it$r.
0.02 DE DIALECTICA
"0.02.01# Di&(e'ti'&% ,ri%i ,-i(oso,-i in s$is .$ide% di'tionib$s -&b$er$nt+ non t&%en
&d &rtis redi)ere ,eriti&%. ost .$os Aristote(es+ $t *$it dis'i,(in&r$% o%ni$% di(i)ens
ex,(&n&tor+ &d .$&sd&% re)$(&s do'trin&e -$i$s &r)$%ent& ,erd$xit+ .$&e ,ri$s s$b
'ertis ,r&e'e,tionib$s non *$er$nt. Is (ibros *&'iens ex.$isitos 3r&e'or$% s'-o(&%
%$(ti,(i'i (&$de de'or&$it+ .$e% nostri non ,er*erentes di$ti$s &(ien$%+ tr&ns(&t$%
ex,osit$%.$e Ro%&n&e e(o.$enti&e 'ont$(er$nt.
"0.02.00# Di&(e'ti'&% $ero et r-etori'&% V&rro in no$e% Dis'i,(in&r$% (ibris t&(i
si%i(it$dine de*ini$it8 =Di&(e'ti'& et r-etori'& est .$od in %&n$ -o%inis ,$)n$s &stri't$s
et ,&(%& distens&+> i((& bre$i or&tione &r)$ent& 'on'($dens+ ist& *&'$ndi&e '&%,os 'o,io
so ser%one dis'$rrens+ i((i $erb& 'ontr&-ens+ ist& distendens. Di&(e'ti'& si.$ide% &d
disserend&s res &'$tior+ r-etori'& &d i((& .$&e nitit$r do'end& *&'$ndior. I((& &d s'-o(&s
nonn$n.$&% $enit+ ist& i$)iter ,ro'edit in *or$%. I((& re.$irit r&rissi%os st$diosos+ -&e'
*re.$enter et ,o,$(os.
"0.02.02# Sed ,ri$s.$&% de sy((o)is%is di'&%$s+ $bi toti$s di&(e'ti'&e $ti(it&s et $irt$s
ostendit$r+ o,ortet de ei$s initiis .$&si .$ib$sd&% e(e%entis ,&$'& disserere+ $t si'$t est
& %&iorib$s distin't$s ordo+ it& et nostr&e dis,ositionis '$rr&t intentio. Cons$et$do
it&.$e est do'torib$s ,-i(oso,-i&e+ &nte.$&% &d Is&)o)e% $eni&nt ex,onend&%+
di$isione% ,-i(oso,-i&e ,&$'is &ttin)ere+ .$&% nos .$o.$e ser$&ntes ,r&esenti te%,ore
non i%%erito 'redi%$s inti%&nd&%.
"0.02.04# -i(oso,-i& di$idit$r8
in ins,e'ti?&%
-&e' di?idit$r in
n&t$r&(e%
do'trin&(e%
-&e' di?idit$r in
Arit-%eti'&%
M$si'&%
3eo%etri&%
Astrono%i&%
di?in&% et &'t$&(e%
-&e' di?idit$r in
%or&(e%
dis,ens&ti?&%
'i?i(e%
"0.02.05# -i(oso,-i& est di$in&r$% -$%&n&r$%.$e rer$%+ in .$&nt$% -o%ini ,ossibi(e
est+ ,rob&bi(is s'ienti&. A(iter+ ,-i(oso,-i& est &rs &rti$% et dis'i,(in& dis'i,(in&r$%.
R$rs$s+ ,-i(oso,-i& est %edit&tio %ortis+ .$od %&)is 'on$enit C-risti&nis .$i+ s&e'$(i
&%bitione '&('&t&+ 'on$ers&tione dis'i,(in&bi(i si%i(it$dine *$t$r&e ,&tri&e $i$$nt+ si'$t
di'it A,osto($s+ In '&rne eni% &%b$(&ntes+ non se'$nd$% '&rne% %i(it&%$s+ et &(ibi+
Con$ers&tio nostr& in '&e(is est.
"0.02.06# Ins,e'ti$& di'it$r+ .$& s$,er)ressi $isibi(i& de di$inis &(i.$id et '&e(estib$s
'onte%,(&%$r+ e&.$e %ente so($%%odo 'ont$e%$r+ .$oni&% 'or,ore$%
s$,er)redi$nt$r &s,e't$%. N&t$r&(is di'it$r+ $bi $n$s'$i$s.$e rei n&t$r& dis'$tit$r+ .$&
ni-i( )ener&t$r in$it &+ sed $n$%.$od.$e -is $sib$s de,$t&t$r+ in .$ib$s & 're&tore
de*init$% est+ nisi *orte '$% $o($nt&te dei &(i.$od %ir&'$($% ,ro$enire
%onstret$r. Do'trin&(is di'it$r s'ienti& .$&e &bstr&'t&% 'onsider&t
.$&ntit&te%. Abstr&'t& eni% .$&ntit&s di'it$r+ .$&% inte((e't$ &
%&teri& se,&r&ntes $e( &b &(iis &''identib$s+ $t est ,&r+ i%,&r $e(
&(i& -$i$s'e%odi+ in so(& r&tio'in&tione tr&'t&%$s. Di$in&(is di'it$r+
.$&ndo &$t ine**&bi(e% n&t$r&% dei &$t s,irit&(es 're&t$r&s ex &(i.$&
,&rte ,ro*$ndissi%& .$&(it&te diss eri%$s. Arit-%eti'& est dis'i,(in&
.$&ntit&tis n$%er&bi(is se'$nd$% se. M$si'& est dis'i,(in& .$&e de
n$%eris (o.$it$r+ .$i &d &(i.$id s$nt -is .$i in$eni$nt$r in
sonis. 3eo%etri'& est dis'i,(in& %&)nit$dinis i%%obi(is et *or%
&r$%. Astrono%i& est dis'i,(in& '$rs$s '&e(esti$% sider$%+ .$&e
*i)$r&s 'onte%,(&t$r o%nes et -&bit$dines ste((&r$% 'ir'& se et 'ir'&
terr&% ind&)&bi(i r&tione ,er'$rrit.
"0.02.07# A't$&(is di'it$r+ .$&e res ,r&e,osit&s o,er&tionib$s s$is ex,(i'&re 'ontendit.
Mor&(is di'it$r+ ,er .$&% %os $i$endi -onest$s &,,etit$r+ et instit$t& &d $irt$te%
tendenti& ,r&e,&r&nt$r. Dis,ens&ti$& di'it$r do%esti'&r$% rer$% s&,ienter ordo
dis,osit$s. Ci$i(is di'it$r+ ,er .$&% toti$s 'i$it&tis &%%inistr&t$r $ti(it&s.
"0.02.09# -i(oso,-i&e di$isionib$s de*initionib$s.$e tr&'t&tis+ in .$ib$s )ener&(iter
o%ni& 'ontinent$r+ n$n' &d or,-yrii (ibr$% .$i Is&)o)es s'ribit$r &''ed&%$s. Is&)o)es
or,-yrii tr&'t&t de ,&rtib$s .$in.$e8 de )enere+ de s,e'ie+ de di**erenti&+ de ,ro,rio+ de
&''identi. 3en$s est &d s,e'ies ,ertinens+ .$od de di**erentib$s s,e'ie in eo .$od .$id
sit ,r&edi'&t$r+ $t &ni%&(/ ,er sin)$(&s eni% s,e'ies+ id est+ -o%inis+ bo$is+ e.$i et
'&eteror$%+ )en$s &ni%&( ,r&edi'&t$r &t.$e si)ni*i'&t$r. S,e'ies est+ .$od de ,($rib$s et
di**erentib$s n$%ero in eo .$od .$id sit ,r&edi'&t$r/ n&% de So'r&te+ (&tone et
Ci'erone -o%o ,r&edi'&t$r. Di**erenti& est+ .$od de ,($rib$s et di**erentib$s s,e'ie in
eo .$ od .$&(e sit ,r&edi'&t$r+ si'$t r&tion&(e et %ort&(e in eo -o%ine ,r&edi'&t$r.
ro,ri$% est+ .$od $n&.$&e.$e s,e'ies $e( ,erson& 'erto &ddit&%ento insi)nit$r et &b
o%ni 'o%%$nione se,&r&t$r+ $t risibi(e de -o%ine+ -innibi(e de e.$o. A''idens est+
.$od &'' edit et re'edit ,r&eter s$bie'ti 'orr$,tione%+ $e( e& .$&e si' &''ed$nt $t
,enit$s non re'ed&nt. H&e' .$i ,(eni$s nosse desider&t+ introd$'tione% (e)&t or,-yrii+
.$i (i'et &d $ti(it&te% &(ieni o,eris se di'&t s'ribere+ non t&%en sine ,rK,ri& (&$de $is$s
est t&(i& di't& *or%&sse.
"0.02.0:# Se.$$nt$r Aristote(is '&te)ori&e si$e ,r&edi'&%ent&+ .$ib$s %ir$% in %od$%
,er $&ri&s si)ni*i'&nti&s o%nis 'on'($s$s est ser%o+ .$or$% or)&n& si$e instr$%ent&
s$nt tri&. Or)&n& $e( instr$%ent& '&te)ori&r$% si$e ,r&edi'&%entor$% s$nt tri&8
&e.$i$o'&+ $ni$o'&+ deno%in&ti$&. Ae.$i$o'& di'$nt$r .$or$% no%en so($%
'o%%$ne est+ se'$nd$% no%en $ero s$bst&nti&e r&tio di$ers&+ $t &ni%&( -o%o et .$od
,in)it$r. Uni$o'& di'$nt$r .$or$% et no%en 'o%%$ne est+ et se'$nd$% no%en
dis're,&re e&de% s$bst&n ti&e r&tio non ,rob&t$r+ $t &ni%&( -o%o &t.$e bos.
Deno%in&ti$&+ id est+ deri$&ti$&+ di'$nt$r .$&e'$%.$e &b &(i.$o so(& di**erenti& '&s$s
se'$nd$% no%en -&bent &,,e((&tione%+ $t & )r&%%&ti'& )r&%%&ti'$s et & *ortit$dine
*ortis.
"0.02.10# Aristote(is '&te)ori&e $e( ,r&edi'&%ent& s$nt de'e%8 s$bst&nti&+ .$&ntit&s+ &d
&(i.$id+ .$&(it&s+ *&'ere+ ,&ti+ sit$s+ .$&ndo+ $bi+ -&bere. S$bst&nti& est+ .$&e ,ro,rie et
,rin'i,&(iter et %&xi%e di'it$r+ .$&e ne.$e de s$bie'to ,r&edi'&t$r ne.$e in s$bie'to
est+ $t &(i.$i -o%o $e( &(i.$i e.$$s. Se'$nd&e & $te% s$bst&nti&e di'$nt$r in .$ib$s
s,e'ieb$s i((&e+ .$&e ,rin'i,&(iter s$bst&nti&e ,ri%o di't&e s$nt+ ins$nt &t.$e '(&$d$nt$r+
$t in -o%ine Ci'ero. 1$&ntit&s &$t dis'ret& est+ et -&bet ,&rtes &b &(ter$tro dis'ret&s ne'
'o%%$ni'&ntes se'$nd$% &(i.$e% 'o%%$ne% ter%in$%+ $e($t n$%er$s et ser%o .$i
,ro*ert$r/ &$t 'ontin$& est+ et -&bet ,&rtes .$&e se'$nd$% &(i.$e% 'o%%$ne%
ter%in$% &din$i'e% 'one't$nt$r+ $e( $t (ine&+ s$,er*i'ies+ 'or,$s+ (o'$s+ %ot$s+ te%,$s.
Ad &(i.$id $ero s$nt+ .$&e'$%.$e -o' i,s$%+ .$od s$nt+ &(ior$% esse di'$nt$r+ $e($t
%&i$s+ d$,($%+ -&bit$s+ dis,ositio+ s'ienti&+ sens$s+ ,ositio. 1$&(it&s est se'$nd$%
.$&% &(i.$i .$&(es di'i%$r+ $t bon$s+ %&($s. !&'ere est $t se'&re $e( $rere+ id est+
&(i.$id o,er&ri. &ti est $t se'&ri $e( $ri. Sit$s est $t st&t+ sedet+ i&'et. 1$&ndo est $t
-esterno $e( 'r&s. Ubi est $t in Asi&+ in E$ro,&+ in Lybi&. H&bere est $t '&('i&t$% $e(
&r%&t$% esse. Ho' o,$s Aristote(is intente (e)end$% est+ .$&ndo+ si'$t di't$% est+
.$i'.$id -o%o (o.$it$r inter de'e% ist& ,r&edi'&%ent& ine$it&bi(iter in$enit$r. ro*i'it
eti&% &d (ibros inte((e)endos+ .$i si$e r-etorib$s si$e di&(e 'ti'is &,,(i'&nt$r.
"0.02.11# Se.$it$r (iber eri-er%eni&s+ s$,ti(issi%$s ni%is et ,er $&ri&s *or%&s
iter&tiones.$e '&$tissi%$s+ de .$o di't$% est8 =Aristote(es+ .$&ndo eri-er%eni&s
s'ri,tit&b&t+ '&(&%$% in %ente tin)eb&t.> In eri-er%eni&s $ero+ id est+ de
inter,ret&tione+ s$,r&di't$s ,-i(oso,-$s de -is tr&'t&t8 de no%ine+ de $erbo+ de or&tione+
de en$nti&tione+ de &**ir%&tione+ de ne)&tione+ de 'ontr&di'tione. No%en est $ox
si)ni*i'&ti$& se'$nd$% ,(&'it$% sine te%,ore+ '$i$s n$((& ,&rs est si)ni*i'&ti$&
se,&r&t&+ $t So'r&tes. Verb$% est .$od 'onsi)ni*i'&t te%,$s+ '$i$s ,&rs ni-i( extr&
si)ni*i'&t+ et est se%,er eor$% .$&e de &(tero di'$nt$r not&+ $t 'o)it&t+ dis,$t&t. Or&tio
est $ox si)ni*i'&ti$&+ '$i$s ,&rti$% &(i.$id se,&r&t$% si)ni*i'&ti$$% est+ $t So'r&tes
dis,$t&t. En$nti&ti$& or&tio est $ox si)ni*i'&ti$& de eo .$od est &(i.$id $e( non est+ $t
So'r&tes est+ So'r&tes non est. A**ir%&tio est en$nti&tio &(i'$i$s de &(i.$o+ $t So'r&tes
est+ ne)&tio est &(i'$i$s &b &(i.$o+ $t So'r&tes non est. Contr&di'tio est &**ir%&tionis et
ne)&tionis o,,ositio+ $t So'r&tes dis,$t&t+ So'r&tes non dis,$t&t. H&e' o%ni& ,er (ibr$%
s$,r& %e%or&t$% %in$tissi%e di$is& et s$bdi$is& tr&'t&nt$r. 1$&r$% rer$%
de*initiones nos bre$iter inti%&sse s$**i'i&t+ .$&ndo in i,so 'o%,etens ex,(&n&tio
re,erit$r+ %&xi%e '$% e$% sex (ibris & Boet-io+ $iro %&)ni*i'o+ 'onst&t ex,osit$%+ .$i
$obis inter &(ios 'odi'es est re(i't$s.
"0.02.10# N$n' &d sy((o)isti'&s s,e'ies *or%$(&s.$e $eni&%$s+ in .$ib$s nobi(i$%
,-i(oso,-or$% i$)iter exer'et$r in)eni$%. !or%$(&e '&te)ori'or$%+ id est+
,r&edi'&ti$or$%+ sy((o)is%or$% s$nt tres8 in ,ri%& *or%$(& %odi no$e%+ in se'$nd&
*or%$(& %odi .$&tt$or+ in terti& %odi sex. Modi *or%$(&e ,ri%&e s$nt o'to8 ri%$s
%od$s est .$i 'ond$'it+ id est+ .$i 'o((i)it+ ex $ni$ers&(ib$s dedi'&ti$is dedi'&ti$$% $ni
$ers&(e dire'ti%+ $t =O%ne i$st$% -onest$%8 o%ne -onest$% bon$%8 o%ne i)it$r
i$st$% bon$%.> Se'$nd$s %od$s est .$i 'ond$'it ex $ni$ers&(ib$s dedi'&ti$& et
&bdi'&ti$& &bdi'&ti$$% $ni$ers&(e dire'ti%+ $t =O%ne i$st$% -onest$%8 n$(($%
-onest$% t$r,e8 n$(($% i)it$r i$st$% t$r,e.> Terti$s %od$s est .$i 'ond$'it ex
dedi'&ti$is ,&rti'$(&ri et $ni$ers&(i dedi'&ti$$% ,&rti'$(&re dire'ti%+ $t =1$odd&%
i$st$% -onest$%8 o%ne -onest$% $ti(e8 .$odd&% i)it$r i$st$% $ti(e.> 1$&rt$s %od$s
est .$i 'ond$'it ex ,&rti'$(&ri dedi'&ti$& et $i$ers&(i &bdi'&ti$& &bdi'&ti$$% ,&rti'$(&re
dire'ti%+ $t =1$odd&% i$st$% -onest$%8 n$(($% -onest$% t$r,e8 .$odd&% i)it$r
i$st$% non est t$r,e.> 1$int$s %od$s est .$i 'ond$'it ex $ni$ers&(ib$s dedi'&ti$is
,&rti'$(&re dedi'&ti$$% ,er re*(exione%+ $t =O%ne i$st$% -onest$%8 o%ne -onest$%
bon$%8 .$odd&% i)it$r bon$% i$st$%.> Sext$s %od$s est .$i 'ond$'it ex $ni$ers&(i
dedi'&ti$& et $ni$ers&(i &bdi'&ti$& &bdi'&ti$$% $ni$ers&(e ,er re*(exione%+ $t =O%ne
i$st$% -onest$%8 n$(($% -onest$% t$r,e8 n$(($% i)it$r t$r,e i$st$%.> Se,ti%$s %od$s
est .$i 'ond$'it ex dedi'&ti$is ,&rti'$(&ri et $ni$ers&(i dedi'&ti$$% ,&rti'$(&re ,er
re*(exione%+ $t =1$odd&% i$st$% -onest$%8 o%ne -onest$% $ti(e8 .$odd&% i)it$r $ti(e
i$st$%.> O't&$$s %od$s est .$i 'ond$'it ex $ni$ers&(ib$s &bdi'&ti$& et dedi'&ti$&
,&rti'$(&re &bdi'&ti$$% ,er re*(exione%+ $e($t =N$(($% t$r,e -onest$%8 o%ne
-onest$% i$st$%8 .$odd&% i)it$r i$st$% non est t$r,e.> Non$s %od$s est .$i 'ond$'it
ex $ni$ers&(i &bdi'&ti$& et ,&rti'$(&ri dedi'&ti$& &bdi'&ti$$% ,&rti'$(&re ,er
re*(exione%+ $e($t =N$(($% t$r,e -onest$%8 .$odd&% -onest$% i$st$%8 .$odd&%
i)it$r i$st$% non est t$r,e.> Modi *or%$(&e se'$nd&e .$&tt$or. ri%$s %od$s est .$i
'ond$'it ex $ni$ers&(ib$s dedi'&ti$& et &bdi'&ti$& &bdi'&ti$$% $ni$ers&(e dire'ti%+
$e($t =O%ne i$st$% -onest$%8 n$(($% t$r,e -onest$%8 n$(($% i)it$r t$r,e i$st$%.>
Se'$nd$s %od$s est .$i 'ond$'it ex $ni$ers&(ib$s &bdi'&ti$& et dedi' &ti$& &bdi'&ti$$%
$ni$ers&(e dire'ti%+ $e($t =N$(($% t$r,e -onest$%8 o%ne i$st$% -onest$%8 n$(($%
i)it$r t$r,e i$st$%.> Terti$s %od$s est .$i 'ond$'it ex ,&rti'$(&ri dedi'&ti$& et
$ni$ers&(i &bdi'&ti$& &bdi'&ti$$% ,&rti'$(&re dire'ti%+ $e($t =1$odd&% i$st$%
-onest$%8 n$(($% t$r,e -onest$%8 .$odd&% i)it$r i$st$% non est t$r,e.> 1$&rt$s
%od$s est .$i 'ond$'it ex ,&rti'$(&ri &bdi'&ti$& et $ni$ers&(i dedi'&ti$& &bdi'&ti$$%
,&rti'$(&re dire'ti%+ $t =1$odd&% i$st$% non est t$r,e8 o%ne %&($% t$r,e8 .$odd&%
i)it$r i$st$% non est %&($%.> Modi *or%$(&e terti&e sex. ri%$s %od$s est .$i 'ond$'it
ex dedi'&ti$is $ni$ers&(ib$s dedi'&ti$$% ,&rti'$(&re t&% dire'ti% .$&% re*(exi%+ $t
=O%ne i$st$% -onest$%8 o%ne -onest$% i$st$%8 o%ne i$st$% bon$%8 .$odd&% i)it$r
-onest$% bon$%+ $e( .$odd&% bon$% -onest$%.> Se'$nd$s %od$s est .$i 'ond$'it ex
dedi'&ti$is ,&rti'$(&ri et $ni$ers&(i dedi'&ti$$% ,&rti'$(&re dire'ti%+ $t =1$odd&%
i$st$% -onest$%8 o%ne i$st$% bon$%8 .$odd&% i)it$r -onest$% bon$%.> Terti$s
%od$s est .$i 'ond$'it ex dedi'&ti$is $ni$e rs&(i et ,&rti'$(&ri dedi'&ti$$% ,&rti'$(&re
dire'ti%+ $t =O%ne i$st$% -onest$%8 .$odd&% i$st$% bon$%8 .$odd&% i)it$r
-onest$% bon$%.> 1$&rt$s %od$s est .$i 'ond$'it ex $ni$ers&(ib$s dedi'&ti$& et
&bdi'&ti$& &bdi'&ti$$% ,&rti'$(&re dire'ti%+ $t =O %ne i$st$% -onest$%8 n$(($% i$st$%
%&($%8 .$odd&% i)it$r -onest$% non est %&($%.> 1$int$s %od$s est .$i 'ond$'it ex
dedi'&ti$& ,&rti'$(&ri et &bdi'&ti$& $ni$ers&(i &bdi'&ti$$% ,&rti'$(&re dire'ti%+ $t
=1$odd&% i$st$% -onest$%8 n$(($% i$st$% %&($%8 .$odd&% i)it$r -onest$% non est
%&($%.> Sext$s %od$s est .$i 'ond$'it ex dedi'&ti$& $ni$ers&(i et &bdi'&ti$& ,&rti'$(&ri
&bdi'&ti$$% ,&rti'$(&re dire'ti%+ $t =O%ne i$st$% -onest$%. 1$odd&% i$st$% non est
%&($%. 1$odd&% i)it$r -onest$% non est %&($%.> H&s *or%$(&s '&te)ori'or$%
sy((o)is%or$% .$i ,(ene nosse desider&t+ (ibr$% (e)&t .$i ins'ribit$r eri-er%eni&s
A,$(ei+ et .$&e s$bti(i$s s$nt tr&'t&t& 'o)nos'it. Ne' *&stidi$% nobis $erb& re,etit&
'on)e%inent. Distin't& eni% &t.$e 'onsider&t& &d %&)n&s in te((e)enti&e $i&s ,r&est&nte
do%ino nos $ti(iter introd$'$nt. N$n' &d -y,ot-eti'os sy((o)is%os ordine '$rrente
$eni&%$s.
"0.02.12# Modi sy((o)is%or$% -y,ot-eti'or$%+ .$i *i$nt '$% &(i.$& 'oni$n'tione+ s$nt
se,te%. ri%$s %od$s est8 =Si dies est+ ($'et8 est &$te% dies8 ($'et i)it$r.> Se'$nd$s
%od$s est8 =Si dies est+ ($'et8 non ($'et8 non est i)it$r dies.> Terti$s %od$s est it&8 =Non
et dies est et non ($'et8 &t.$i dies est8 ($'et i)it$r.> 1$&rt$s %od$s est it&8 =A$t dies est
&$t nox8 &t .$i dies est8 nox i)it$r non est.> 1$int$s %od$s est it&8 =A$t dies est &$t nox8
&t.$i nox non est8 dies )it$r est.> Sext$s %od$s est it&8 =Non et dies est et non ($'et8 dies
&$te% est8 nox i)it$r non est.> Se,ti%$s %od$s est it&8 =Non et dies est et nox8 &t.$i nox
non est8 dies i)it$r est.> Modos &$te% -y,ot-eti'or$% sy((o)is%or$% si .$is ,(eni$s
nosse desider&t+ (e)&t (ibr$% M&rii Vi'torini .$i ins'ribit$r de sy((o)is%is -y,ot-eti'is.
S'iend$% .$o.$e .$oni&% T$((i$s M&r'e(($s C&rt-&)iniensis de '&te)ori'is et
-y,ot-eti'is sy((o)is%is+ .$od & di$ersis ,-i(oso,-is (&tissi%e di't$% est+ se,te% (ibris
'&$tet s$,ti(iter.$e tr&'t&$it+ it& $t ,ri%o (ibro de re)$(&+ $t i,se di'it+ 'o((e)enti&r$%
&rtis di&(e'ti'&e dis,$t&ret+ et .$od &b Aristote(e de '&te)ori'is sy((o)is%is %$(tis (ibris
edit$% est+ &b isto se'$ndo et tertio (ibro bre$iter ex,(eret$r. 1$od &$te% de
-y,ot-eti'is sy((o)is%is &b Stoi'is inn$%eris $o($%inib$s tr&'t&t$% est+ &b isto .$&rto
et .$into (ibro 'o((i)eret$r. In sexto $ero de %ixtis sy((o)is%is+ in se,ti%o &$te% de
'o%,ositis dis,$t&$it. 1$e% 'odi'e% $obis (e)end$% re(i.$i.
"0.02.14# Hin' &d ,$('-erri%&s de*inition$% s,e'ies &''ed&%$s+ .$&e t&nt& di)nt&te
,r&e'e(($nt+ $t ,ossint di'i or&tion$% &,ert&e %&ni*est&tiones et .$&ed&% indi'i&
di'tion$%. De*initio $ero de*inition$% est or&tio bre$is $ni$s'$i$s.$e rei n&t$r&% &
'o%%$nione di$is&% ,ro,ri& si)ni*i'&tione 'on'($dens. H&e' %$(tis %odis
,r&e'e,tis.$e 'on*i'it$r. Di$isio de*inition$%8 $siodes+ id est+ s$bst&nti&(is/
ennoL%&ti'e+ id est+ notio/ ,oeodes+ id est+ .$&(it&ti$&/ -y,o)r&,-i'e+ id est+ des'ri,tio/
'&t& &nti(exin+ id est+ &d$erbi$%/ '&t& di&,-or&n+ id est+ ,er di**erenti&%/ '&t&
%et&,-or&n+ id est+ ,er tr&ns(&tione%/ '&t> &,-eresin t$ en&nti$+ id est+ ,er ,ri$&tione%
'ontr&rii/ '&t& ty,osin+ id est+ ,er .$&nd&% i%&)in&tione%/ os ty,os+ id est+ $e($ti/ '&t&
e((i,es o(o'(er$ o%o)en$s+ id est+ ,er indi)enti&% ,(eni ex eode% )enere/ '&t& e,enon+
id est+ ,er (&$de%/ '&t& &n&(o)i&n+ id est+ i$xt& r&tione%/ '&t& to ,ros ti + id est+ &d
&(i.$id/ '&t& etio(o)i&n+ id est+ rei r&tione%. De*inition$% ,ri%& est $siodes+ id est+
s$bst&nti&(is+ .$&e ,ro,rie et $ere di'it$r de*initio+ $t est8 =Ho%o &ni%&( r&tion&(e
%ort&(e sens$s dis'i,(in&e.$e '&,&x.> H&e' eni% de*intio ,er s,e'ies et di**erenti&s
des'endens $enit &d ,ro,ri$%+ et desi)n&t ,(enissi%e .$id sit -o%o. Se'$nd& est s,e'ies
de*initionis+ .$&e )r&e'e ennoL%&ti'e di'it$r+ (&tine en$nti&tio n$n'$,&t$r+ .$&%
notione% 'o%%$ni non ,ro,rio no%ine ,oss$%$s di'ere. H&e' isto %odo se%,er
e**i'it$r8 =Ho%o est .$od r&tioni 'on'e,tione et exer'itio ,r&eest &ni%&(ib$s '$n'tis.>
Non eni% dixit .$id est -o%o+ sed .$id &)&t+ .$&si .$od&% si)no in notiti&% de$o'&to.
In ist& eni% et in re(i.$is notio rei ,ro*ert$r non s$bst&nti&(is+ $t in i((& ,ri%&ri&
ex,(i'&tione de'(&r&t$r+ et .$i& i((& s$bst&nti&(is est+ de*inition$% o%ni$% o,tinet
,rin'i,&t$%. Terti& s,e'ies de*initionis est+ .$&e )r& e'e ,yoedes di'it$r+ (&tine
.$&(it&ti$&. H&e' di'endo .$id .$&(e sit+ id .$od sit e$identer ostendit+ '$i$s exe%,($%
t&(e est8 =Ho%o est .$i in)enio $&(et+ &rtib$s ,o((et+ et 'o)nitione rer$% &$t .$&e &)ere
debe&t e(i)it+ &$t &ni%&d$ersione .$od in$ti(e sit 'onte%ni t.> His eni% .$&(it&tib$s
ex,ress$s &' de*init$s -o%o est. 1$&rt& s,e'ies de*initionis est+ .$&e )r&e'e
-y,o)r&,-i'e+ (&tine des'ri,tion&(is n$n'$,&t$r+ .$&e &d-ibit& 'ir'$itione di'tor$%
*&'tor$%.$e re% .$&e .$id sit des'ri,tione de'(&r&t+ $t si ($x$rios$% $o($%$s de*inire+
di'i%$s8 =L$x$rios$s est $i't$s non ne'ess&rii et s$%,t$osi et onerosi &,,etens+ in
de(i'iis &** ($ens+ in (ibidine ,ro%,t$s.> H&e' et t&(i& de*ini$nt ($x$rios$%+ .$&e s,e'ies
de*initionis or&torib$s %&)is &,t& est .$&% di&(e'ti'is+ .$i& (&tit$dines -&bet. H&e'
si%i(it$do in bonis reb$s ,onit$r et in %&(is. 1$int& s,e'ies de*initionis est+ .$&%
)r&e'e '&t& &nti(exin+ (&tine &d$erbi$% di'i%$s. H&e' $o'e% i((&%+ de '$i$s re
.$&erit$r+ &(io ser%one desi)n&t $no &' sin)$(&ri+ et .$od&%%odo .$id i(($d sit in $no
$erbo ,osit$%+ $no $erbo &(io de'(&r&t+ $t8 =Conti'is'ere est t&'ere.> Ite% '$% ter%in$%
di'i%$s *ine%+ &$t ,o,$(&t&s inter,ret&%$r esse $&st&t&s. Sext& s,e'ies de*initionis est+
.$&% 3r&e'i '&t& di&,-or&n+ nos ,er di**erenti&% di'i%$s/ id est+ '$% .$&erit$r .$id
intersit inter re)e% et tyr&nn$%+ &die't& di**erenti& .$id $ter.$e sit de*init$r+ id est+
=Rex est %odest$s et te%,er&ns+ tyr&nn$s $ero i%,i$s et i%%itis.> Se,ti%& est s,e'ies
de*initionis+ .$&% 3r&e'i '&t& %et&,-or&n+ L&tini ,er tr&ns(&tione% di'$nt+ $t Ci'ero in
to,i'is+ =Lit$s est .$& *($'t$s e($dit.> Ho' $&rie tr&'t&ri ,otest. Modo eni% $t %o$e&t+
si'$t i(($d+ =C&,$t est &rx 'or,oris+> %odo $t $it$,eret+ $t i(($d+ =Di$iti&e s$nt bre$is
$it&e (on)$% $i&ti'$%>+ %odo $t (&$det8 =Ad$(es'enti& est *(os &et&tis.> O't&$& s,e'ies
de*initionis est+ .$&% 3r&e'i '&t& &,-eresin t$ en&nti$+ L&tini ,er ,ri$&nti&% 'ontr&rii
ei$s .$od de*init$r di'$nt+ $t+ =Bon$% est+ .$od %&($% non est/ i$st$% est+ .$od
ini$st$% non est+> et -is si%i(i&/ .$od se it& n&t$r&(iter (i)&t+ $t ne'ess&ri&% 'o)nitione%
sibi $ni$s 'o%,re-ensione 'one't&t. Ho' &$te% )e nere de*initionis $ti debe%$s '$%
'ontr&ri$% not$% est+ n&% 'ert& ex in'ertis ne%o ,rob&t. S$b .$& s,e'ie s$nt -&e
de*initiones8 =S$bst&nti& est+ .$od ne.$e .$&(it&s est ne.$e .$&ntit&s ne.$e &(i.$&
&''identi&.> 1$o )enere de*initionis de$s de*iniri ,otes t. Eteni% '$% .$id sit de$s n$((o
%odo 'o%,re-endere $&(e&%$s+ s$b(&tio o%ni$% existenti$%+ .$&e 3r&e'i ont&
&,,e((&nt+ 'o)nitione% dei nobis 'ir'$%'is& et &b(&t& not&r$% rer$% 'o)nitione
s$,,onet+ $t si di'&%$s+ =De$s est+ .$od ne.$e 'or,$s est ne.$e $(($% e(e%ent$%
ne.$e &ni%&( ne.$e %ens ne.$e sens$s ne.$e inte((e't$s ne.$e &(i.$id .$od ex -is '&,i
,otest>. H is eni% &' t&(ib$s s$b(&tis+ .$id sit de$s ,oterit de*iniri. Non& s,e'ies
de*initionis est+ .$&% 3r&e'i '&t& ty,osin+ L&tini ,er .$&nd&% i%&)in&tione% di'$nt+
$t8 =Aene&s est Veneris et An'-is&e *i(i$s.> H&e' se%,er in indi$id$is $ers&t$r+ .$&e
3r&e'i &to%& &,,e((&nt. Ite% &''idit in eo )enere di'tionis+ $bi &(i.$id ,$dor &$t %et$s
est no%in&re+ $t Ci'ero+ =C$% %e $ide(i'et si'&rii i((i des'rib&nt.> De'i%& s,e'ies
de*initionis est+ .$&% 3r&e'i os ty,os+ L&tini $e($ti dixi%$s &,,e((&nt+ $t si .$&er&t$r
.$id sit &ni%&(+ res,onde&t$r =-o%o>. Non eni% %&ni*este di'it$r &ni%&( so($% esse
-o%ine%+ '$% sint &(i& inn$%er&bi(i&+ sed '$% di'it$r =-o%o>+ $e($ti i,s$% -o%ine%
&ni%&( desi)n&t+ '$% t&%en -$i' no%ini %$(t& s$bi&'e&nt. Re% eni% .$&esit&%
,r&edi't$% de'(&r&$it exe%,($%. Ho' est &$te% ,ro,ri$% de*initionis .$id sit i(($d
.$od .$&erit$r de'(&r&re. Unde'i%& est s,e'ies de*initionis+ .$&% 3r&e'i '&t& e((i,es
o(o'(er$ -o%o)en$s+ L&tini ,er indi)enti&% ,(eni ex eode% )enere $o'&nt+ $t si
.$&er&t$r .$id sit .$&dr&ns res,onde&t$r/ ='$i dodr&ns deest+ $t sit &ssis.> D$ode'i%&
s,e'ies est de*initionis+ .$&% 3r&e'i '&t& e,enon+ L&tini ,er (&$de% di'$nt+ $t T$((i$s
,ro C($entio8 =Lex est %ens et &ni%$s et 'onsi(i$% et sententi& 'i$it&tis>+ et &(iter =&x
est tr&n.$i((& (ibert&s.> !it et ,er $it$,er&tione% .$&% 3r&e'i ,so)on $o'&nt8 =Ser$it$s
est ,ostre%$% %&(or$% o%ni$%+ non %odo be((o sed %orte .$o.$e re,e((end&.> Terti&
de'i%& s,e'ies est de*initionis+ .$&% 3r&e'i '&t& &n&(o)i&n+ L&tini i$xt& r&tione%
di'$nt. Sed -o' 'ontin)it '$% %&ioris rei no%ine res de*init$r in*erior+ $t est i(($d+
=Ho%o %inor %$nd$s.> Ci'ero -&' de*initione si' $s$s est+ =Edi't$% (e)e% &nn$&%
di'$nt esse.> 1$&rt& de'i%& est s,e'ies de*initionis+ .$&% 3r&e'i '&t& ton ,ros ti+ L&tini
&d &(i.$id $o'&nt+ $t est i(($d+ =&ter est '$i est *i(i$s+ do%in$s est '$i est ser$$s> et
Ci'ero in R-etori'is8 =3en$s est .$od ,($res ,&rtes &%,(e'tit$r+> ite% =&rs est .$od
s$best )eneri.> 1$int& de'i%& est s,e'ies de*initionis+ .$&% 3r&e'i '&t& etio(o)i&n+
L&tini rei r&tione% $o'&nt+ $t8 =Dies est so( s$,r& terr&s+ nox est so( s$b terris.> S'ire
&$te% debe%$s ,r&edi't&s s,e'ies de*intion$% to,i'is %erito esse so'i&t&s+ .$oni&%
inter .$&ed&% &r)$%ent& s$nt ,osit&e et nonn$((is (o'is 'o%%e%or&nt$r in to,i'is.
N$n' &d to,i'& $eni&%$s+ .$&e s$nt &r)$%entor$% sedes+ *ontes sens$$%+ et ori)ines
di'tion$%.
"0.02.15# Di$isio to,i'or$%+ si$e (o'or$% ex .$ib$s &r)$%ent& d$'$nt$r8 &(i& in eo i,so
de .$o &)it$r -&erent+ nonn$((& di'$nt$r &**e't& .$&e .$od&%%odo ex reb$s &(iis tr&'t&
nos'$nt$r+ &(i& &ss$%$nt$r extrinse'$s. Ar)$%ent& .$&e de eo i,so de .$o &)it$r
-&erent8 & toto+ & ,&rtib$s+ & not&. Ar)$%ent$% & toto est+ '$% de*initio &d-ibet$r &d id
.$od .$&erit$r+ si'$t &it Ci'ero+ =3(ori& est (&$s re'te *&'tor$%+ %&)nor$%.$e in
re,$b(i'& *&%& %eritor$%.> A ,&rtib$s est &r)$%ent$% '$% is .$i se de*endit &$t ne)&t
*&'t $%+ &$t *&'t$% esse i$re de*endit. A not& est &r)$%ent$%+ '$% ex $i no%inis
&r)$%ent$% &(i.$od e(i'it$r+ $t Ci'ero+ =Cons$(e%+ 'ons$(e%+ in.$&%+ .$&ereb&%+
.$e% in isto %&i&(i in$enire non ,oter&%.> E**e't& &r)$%ent& s$nt+ .$&e .$od&%%odo
ex reb$s &(iis tr&'t& nos'$nt$r8 & 'oni$)&t&+ & )enere+ & *or%& )eneris+ & si%i(it$dine+ &
di**erenti&+ ex 'ontr&rio+ &b &di$n'tis+ &b &nte'edentib$s+ & 'onse.$entib$s+ &
re,$)n&ntib$s+ & '&$sis+ &b e**e'tib$s+ & 'o%,&r&tione+ .$&e *it & %&iore &d %in$s+ &
%inore &d %&i$s+ & ,&ri &d ,&re%. A 'oni$)&tis &r)$%ent$% est+ '$% de'(in&t$r &
no%ine et *it $erb$%+ $t Ci'ero Verre% di'it =e$errisse> ,ro$in'i&%+ $e( no%en & $erbo+
'$% (&tro'in&ri di'it$r (&tro+ no%en & no%ine Terenti$s8 =In'e,tio est &%enti$%+ -&$t
&%&nti$%>. D$%%odo dis tet $ni$s &,,e((&tionis ,ostre%it&s in &(i& $o'is de'(in&tione
*or%&t&. A )enere &r)$%ent$% est+ '$% de eode% )enere sententi& d$'it$r+ $t Ver)i(i$s8
=V&ri$% et %$t&bi(e se%,er *e%in&.> Ab s,e'ie &r)$%ent$% est+ '$% )ener&(i
.$&estioni *ide% s,e'ies *&'it8 =At non si' -ry)i$s ,enetr&t L&'ed&e%on& ,&stor.> A
si%i(i &r)$%ent$% est+ .$&ndo reb$s &(i.$ib$s si%i(i& ,ro*er$nt$r+ $t Ver)i($s8 =S$))ere
te(& %i-i8 non $(($% dexter& *r$str& torserit in R$t$(os+ steter$nt .$&e in 'or,ore 3r&i$%
I(i&'is '&%,is.> A di**erenti& &r)$%ent$% est+ .$&ndo ,er di**erenti&% &(i.$& se,&r&nt$r.
Ver)i(i$s8 =Non Dio%edis e.$os ne' '$rr$% 'ernis A'-i((is.> A 'ontr&riis &r)$%en t$%
di'it$r+ .$&ndo res dis're,&ntes sibi%et o,,on$nt$r. Ver)i(i$s8 =Mort&(ine %&n$ *&'t&e
i%%ort&(e '&rin&e *&s -&be&nt+ 'ert$s.$e in'ert& ,eri'$(& ($stret Aene&sE> A
'onse.$entib$s &r$%ent$% est+ .$&ndo ,osit&% re% &(i.$id ine$it&bi(iter 'onse.$it$r.
Ve r)i(i$s8 =Non e& $is &ni%o+ ne' t&nt& s$,erbi& $i'tis.> Ab &nte'edentib$s &r)$%ent$%
est+ .$&ndo &(i.$& ex -is .$&e ,ri$s )est& s$nt 'o%,rob&nt$r. Ci'ero ,ro Mi(one8 =C$%
non d$bit&$erit &,erire .$id 'o)it&$erit+ $os ,otestis d$bit&re .$id *e'eritE> A
re,$)n&ntib$s &r)$%ent$% est .$&ndo i(($d+ .$od obi'it$r+ &(i.$& 'ontr&riet&te
destr$it$r+ $t Ci'ero8 =Is i)it$r non %odo t&(i ,eri'$(o (iber&t$s+ sed -onore &%,(issi%o
dit&t$s+ do%i te inter*i'ere $o($isset.> A 'oni$)&tis &r)$%e nt$% est '$% 'ontro,&bi(iter
ostendit$r+ .$id sit ex re .$&.$e $ent$r$%8 =Nos si ,e((&nt+ ni-i( &**ore 'red$nt+ .$in
o%ne% Hes,eri&% ,enit$s s$& s$b i$)& %itt&nt.> A '&$sis &r)$%ent$% est+ .$&ndo
'ons$et$dine 'o%%$ni res .$&e.$e tr&'t&t$r. Terenti$s8 =E)o nonni-i( $erit$s s$%
d$d$% &bs te+ D&$e+ ne *&'eres .$od $$()$s ser$or$% so(et+ do(is $t %e de($deres.> Ab
e**e'tis &r)$%ent$% est+ '$% ex -is .$&e *&'t& s$nt &(i.$id &,,rob&t$r+ $t Ver)i(i$s8
=De)eneres &ni%os ti%or &r)$it.> A 'o%,&r&tione &r)$%ent$% est+ .$&ndo ,er
'o((&tione% ,erson&r$% si$e '&$s&r$% sententi&e r&tio s$b i%,$t&tione *or%&t$r.
Ver)i(i$s8 =T$ ,otes Aene&n %&nib$s s$bd$'ere 3r&i$%/ nos &(i.$id 'ontr& R$t$(os
i$$isse ne*&nd$% estE>
"0.02.16# Ar)$%ent& d$'$nt$r extrinse'$s .$&e 3r&e'i &te'-nos+ id est+ &rtis ex,ertes+
$o'&nt+ $t est testi%oni$%. Testi%oni$% $ero 'onst&t8 ex ,erson&+ ex n&t$r&e
&$'torit&te+ ex te%,oris &$'torit&te .$&e 'onst&t %odis o'to8 in)enio+ o,ib$s+ &et&te+
*ort$n&+ &rte+ $s$+ ne'essit&te+ 'on'$rsio+ *ort$itor$%+ ex di'tis *&'tis.$e %&ior$%+ ex
tor%entis. Testi%oni$% o%ne est+ .$od &b &(i.$& extern & re s$%it$r &d *&'iend&%
*ide%. erson& non .$&(is'$%.$e est+ .$&e testi%onii ,ond$s -&bet &d *&'iend&%
*ide%+ sed %or$% ,robit&te debet esse (&$d&bi(is. N&t$r&e &$'torit&s est+ .$&e %&xi%&
$irt$te 'onsistit. Testi%oni& %$(t& s$nt .$&e &**er&nt &$'torit& te%+ id est+ in)eni$%+
o,es+ &et&s+ *ort$n&+ &rs+ $s$s+ ne'essit&s+ 'on'$rsio rer$% *ort$it&r$%. A di'tis *&'tis.$e
%&ior$% ,etit$r *ides+ '$% ,ris'or$% di't& *&'t&.$e %e%or&nt$r. A tor%entis *ides
,r&ebet$r+ ,ost .$&e ne%o 'redit$r $e((e %entiri. E& $ero .$&e tr&'t&nt$r in te%,ore+
.$i& s$is no%inib$s ,(&n& s$nt+ de*initione non indi)ent.
"0.02.17# Me%ori&e .$o.$e 'ondend$% est+ to,i'& or&torib$s+ di&(e'ti'is+ ,oetis et
i$ris,eritis 'o%%$niter .$ide% &r)$%ent& ,r&est&re+ sed .$&ndo &(i.$id s,e'i&(iter
,rob&nt+ &d r-etores+ ,oet&s i$ris,eritos.$e ,ertinent+ .$&ndo $ero )ener&(iter dis,$t&nt+
&d ,-i(oso,-os &ttinere %&ni*est$% est. Mir&bi(e ,(&ne )en$s o,eris Cin $n$% ,ot$isse
'o((i)i .$i'.$id %obi(it&s &' $&riet&s -$%&n&e %entis in sensib$s ex.$irendis ,er
di$ers&s '&$s&s ,oter&t in$enireD 'on'($sit (iber$% &' $o($nt&ri$% inte((e't$%. N&%
.$o'$%.$e se $erterit+ .$&s'$%.$e 'o)it&tiones intr&$erit+ in &(i.$id eor$%+ .$&e
,r&edi't& s$nt+ ne'esse est $t -$ %&n$% '&d&t in)eni$%.
"0.02.19# I(($d &$te% 'o%,etens i$di'&$i%$s re'&,it$(&re bre$iter+ .$or$% (&bore in
(&tin$% e(o.$i$% res ist&e ,er$enerint+ $t ne' &$'torib$s )(ori& s$& ,ere&t et nobis
,(enissi%e rei $erit&s innotes'&t. Is&)o)e% tr&nst$(it Vi'torin$s or&tor/ 'o%%ent$% ei$s
.$in.$e (ibris $ir %&)ni*i'$s Boet-i$s edidit. C&te)ori&s ide% tr&nst$(it Vi'torin$s/
'$i$s 'o%%ent$% o'to (ibris i,se .$o.$e *or%&$it. eri-er%eni&s s$,r&%e%or&t$s
Vi'torin$s tr&nst$(it in (&tin$%/ '$i$s 'o%%ent$% sex (ibris ,&tri'i$s Boet-i$s
%in$tissi%& dis,$ t&tione tr&'t&$it. A,$(ei$s $ero M&d&$rensis sy((o)is%os '&te)ori'os
bre$iter enod&$it/ Vi'torin$s de sy((o)is%is -y,ot-eti'is dixit/ .$inde'i% .$o.$e
s,e'ies esse de*inition$% ide% M&ri$s Vi'torin$s di(i)enter edo'$it. To,i'& Aristote(is
Ci'ero tr&nst$(it in (&tin$%/ '$i$s 'o%%ent& ,ros,e'tor &t.$e &%&tor (&tinor$%
Vi'torin$s .$&tt$or (ibris ex,os$it. A$'torit&te% $ero eor$% (ibror$% in $n$% 'odi'e%
non in'o%,etenter *ort&sse 'o((e)i+ $t .$i'.$id &d di&(e'ti'&% ,ertinet+ in $n&
'on)estione 'odi'is '(&$deret$r. Ex,ositiones it&.$e di$ersor$% (ibror$%+ .$oni&%
er&nt %$(ti,(i'es+ se.$estr&ti% in 'odi'ib$s *e'i%$s s'ribi+ .$os in $n& $obis
bib(iot-e'& do%ino ,r&est&nte dere(i.$i.
"0.02.1:# De (iber&(ib$s i)it$r &rtib$s+ .$&nt$% r$dib$s i$di'&$i%$s ex,edire+ *ort&sse
de'$rs& s$nt+ $t .$&si .$ib$sd&% i&n$is &,ertis &d in)ress$% dis'i,(in&r$% desider&nter
&''edere debe&tis. N&% etsi ,er .$&sd&% di**i'$(t&tes intrent$r &t.$e dis'&nt$r+ t&% di$
-&bent r$di%entor$% (&bore%+ done' .$&e sit e&r$% s$&$it&s ind&)et$r. C$% $ero
st$diosos *$erit ,er*e'tio s$bse'$t&+ t$n' $n$s.$is.$e de(e't&bi(e -&bet s$doris s$i
,ert$(isse %o(esti&s. Te%,$s est $t si%i(iter &d e&r$% di$isiones o,in&tissi%&s
&''ed&%$s+ $nde )r&e'i& (&tin&e (in)$&e non i%%erito ,$t&t$r &ntist&re+ .$&s si%i(i
bre$it&te non t&% ex,(i'&re .$&% indi'&re te%,t&bi%$s. C$r eni% .$&si nobi(iter (&ti$s
disser&t$r+ .$od distin'te &t.$e ,(&nissi%e &,$d ,ro,rios re,erit$r &$'toresE
"0.02.00# Consider&nd$% est &$te% .$od i&%+ .$i& (o'$s se &tt$(it+ in r-etori'& ,&rte
(ib&$i%$s .$id intersit inter &rte% et dis'i,(in&%+ ne se di$ersit&s no%in$% ,er%ixt&
'on*$nd&t. Inter &rte% et dis'i,(in&% (&to et Aristote(es+ o,in&bi(es %&)istri
s&e'$(&ri$% (itter&r$%+ -&n' di**erenti&% esse $o($er$nt+ di'entes &rte% esse
-&bit$dine% o,er&tri'e% 'ontin)enti$%+ .$&e se et &(iter -&bere ,oss$nt. Dis'i,(in&
$ero est .$&e de -is &)it .$&e &(iter e$enire non ,oss$nt. Sed -o' de %$nd&nis dixisse
,r&es$%,t$% est+ .$&ndo so(&e (itter&e di$in&e nes'i$nt *&((ere+ .$oni&% -&bent
i%%obi(e% $erit&tis &$'tore%. A$di$i%$s eti&% !e(i'e% C&,e((&% &(i.$& de dis'i,(inis
s'ri,sisse de*(or&t&+ ne t&(ib$s (itteris *r&tr$% si%,(i'it&s (in.$eret$r i)n&r&+ .$&e t&%en
&d %&n$s nostr&s &d-$' %ini%e ,er$enire ,ot$er$nt. Sed %e(i$s est $t ne' i((& $obis
.$&ndo.$e ,ere&nt+ et ist& .$&%$is exi)$& desider&ntib$s 'e(eriter o**er&nt$r. N$n' er)o
&d %&t-e%&ti'&e $eni&%$s initi&.
0.02. DE MATHEMATICA
"0.02.01# M&t-e%&ti'&+ .$&% (&tine ,oss$%$s di'ere =do'trin&(e%>+
s'ienti& est .$&e &bstr&'t&% 'onsider&t .$&ntit&te%. Abstr&'t& eni%
.$&ntit&s di'it$r+ .$&% inte((e't$ & %&teri& se,&r&ntes $e( &b &(iis
&''identib$s+ $t est ,&r+ i%,&r+ $e( &b &(is -$i$s'e%odi+ in so(&
r&tio'in&tione tr&'t&%$s. H&e' it& di$idit$r. Di$isio %&t-e%&ti'&e8
&rit-%eti'&+ %$si'&+ )eo%etri&+ &strono%i&. Arit-%eti'& est dis'i,(in&
.$&ntit&tis n$%er&bi(is se'$nd$% se. M$si'& est dis'i,(in& .$&e de
n$%eris (o.$it$r+ .$i &d &(i.$id s$nt -is .$i in$eni$nt$r in
sonis. 3eo%etri& est dis'i,(in& %&)nit$dinis i%%obi(is et
*or%&r$%. Astrono%i& est dis'i,(in& '$rs$s '&e(esti$% sider$%+ .$&e
*i)$r&s 'onte%,(&t$r o%nes+ et -&bit$dines ste((&r$% 'ir'& se et 'ir'&
terr&% ind&)&bi(i r&tione ,er'$rrit. 1$&s s$o (o'o ,&$(o (&ti$s
indi'&%$s $t 'o%%e%or&t&r$% rer$% $irt$s 'o%,ete nter ,ossit ostendi.
"0.02.00# Modo de dis'i,(in&r$% no%ine disser&%$s. Dis'i,(in&e s$nt .$&e+ si'$ti i&%
di't$% est+ n$%.$&% o,inionib$s de'e,t&e *&(($nt et ideo t&(i no%ine n$n'$,&nt$r+ .$i&
ne'ess&ri&e s$&s re)$(&s ser$&nt. H&e ne' intentione 'res'$nt+ ne' s$bd$'tione %in$$n
t$r ne' $((is $&riet&tib$s ,er%$t&nt$r+ se in $i ,ro,ri& ,er%&nentes re)$(&s s$&s
in'on$ertibi(i *ir%it&te '$stodi$nt. H&s d$% *re.$enti %edit&tione re$o($i%$s+ sens$%
nostr$% &'$$nt (i%$%.$e i)nor&nti&e deter)$nt+ et &d i((&% ins,e'ti$&%
'onte%,(&tione%+ si t&%en s&nit&s %entis &rride&t+ do%ino (&r)ente ,erd$'$nt. S'ire
&$te% debe%$s Iose,,$% Hebr&eor$% do'tissi%$% in ,ri%o (ibro Anti.$it&t$%+ tit$(o
nono+ di'ere &rit-%eti'&% et &strono%i&% Abr&-&% ,ri%$% Ae)y,tiis tr&didisse+ $nd
se%in& s$s'i,ientes+ $t s$nt -o%ines &'erri%i in)eni+ ex'o($isse sibi re(i.$&s (&ti$s
dis',(in&s. 1$&s %erito s&n'ti ,&tres nostri (e)end &s st$diosissi%is ,ers$&dent+
.$oni&% ex %&)n& ,&rte ,er e&s & '&rn&(ib$s reb$s &,,etit$s noster &bstr&-it$r+ et
*&'i$nt desider&re .$&e+ ,r&est&nte do%ino+ so(o ,oss$%$s 'orde 'ons,i'ere. 1$o'ir'&
te%,$s est $t de eis sin)i((&ti% &' bre$iter disserere de be&%$s.
0.04 DE ARITHMETICA
S'ri,tores s&e'$(&ri$% (itter&r$% inter dis'i,(in&s %&t-e%&ti'&s
,ri%&% o%ni$% &rit-%eti'&% esse $o($er$nt+ ,ro,tere& .$oni&% %$si'& et
)eo%etri& et &strono%i&+ .$&e se.$$nt$r+ indi)ent &rit-%eti'&% $t
$irt$tes s$&s $&(e&nt ex,(i'&re+ $erbi )r&ti&+ si%,($ % &d d$,($%+
.$od -&bet %$si'&+ indi)et &rit-%eti'&%/ )eo%etri& $ero .$od -&bet
tri)on$%+ .$&dri&n)$($%+ $e( -is si%i(i&+ ide% indi)et &rit-%eti'&%/
&strono%i& eti&% .$od -&bet in %ot$ sider$% n$%eros ,$n'tor$%+ indi)et
&rit-%eti'&%/ &rit-%eti'& $ ero $t sit+ ne.$e %$si'& ne.$e )eo%etri&
ne.$e &strono%i& e)ere 'o)nos'it$r. ro,tere& -is *ons et %&ter
&rit-%eti'& re ,erit$r+ .$&% dis'i,(in&% yt-&)or&s si' (&$d&sse
%onstr&t$r+ $t o%ni& s$b n$%ero et %ens$r& & deo 're&t& *$isse
%e%or&ret+ di'ens &(i& in %ot$+ &(i& in st&t$ it& esse *or%&t&+ $t
t&%en n$((& eor$% ,r&eter ist& .$&e di't& s$nt s$bst&nti&%
,er'e,issent/ 'r edo+ tr&-ens -o' initi$%+ $t %$(ti ,-i(oso,-or$%
*e'er$nt+ &b i((& sententi& ,ro,-et&(i+ .$&e di'it o%ni& de$% %ens$r&+
n$%ero et ,ondere dis,os$isse.
H&e' it&.$e 'onsistit ex .$&ntit&te dis'ret&+ .$&e ,&rit )ener&
n$%eror$% n$((o sibi 'o%%$ni ter%ino so'i&t&. ? eni% &d x+ ?i &d iiii
+ ?ii &d iii ,er n$(($% 'o%%$ne% ter%in$% &(ter$tr& sibi so'iet&te
ne't$nt$r. Arit-%eti'& $ero di'it$r eo .$od n$%eris ,r&eest. N$%er$s
&$te% est ex %on&dib$s %$(tit$do 'o%,osit&+ $t iii+ ?+ x+ xx et
'eter&. Intentio &rit-%eti'&e est do'ere nos n&t$r&% &bstr&'ti n$%eri
et .$&e ei &''id$nt+ $t+ $erbi )r&ti&+ ,&ri(it&s+ i%,&ri(it&s et
'eter&.
N$%er$s &$te% di$idit$r8
&r n$%er$s est .$i in d$&b$s ,&rtib$s &e.$&(ib$s di$idi ,otest $t ii+
iiii+ ?i+ ?iii+ x et re(i.$i. I%,&r n$%er$s est .$i in d$&b$s ,&rtib$s
&e.$&(ib$s di$di n$((&ten$s ,otest+ $t iii+ ?+ ?ii+ ?iiii+ xi et
re(i.$i. &riter ,&r n$%er$s est '$i$s di$isio in d$&b$s &e.$&(ib$s
,&rtib$s *ieri ,otest $s.$e &d %on&d&+ $t $erbi )r&ti& (xiiii
di$id$nt$r in xxxii+ xxxii in x?i+ x?i in ?iii+ ?iii in iiii + iiii in
ii+ ii $ero in i et i. &riter i%,&r n$%er$s est .$i si%i(iter
so($%%odo in d$&b$s ,&rtib$s di$idi ,otest &e.$&(ib$s+ $t x in ?+
xiiii in ?ii+ x?iii in ?iiii et -is si%i(i&. I%,&riter ,&r n$%er$s est
.$i ,($res di$isiones se'$nd$% &e.$&(it&te% ,&rti$% re'i,ere ,otest+
non t&%en $t $s.$e &d &sse% ,er$eni&t+ $t $erbi )r&ti& xxiiii in bis
xii+ xii in bis ?i+ ?i $ero in bis iii+ et &%,(i$s non
,ro'edit. ri%$s de i%,&rib$s et si%,(ex n$%er$s est .$i %on&di'&%
%ens$r&% so(&% re'i,ere ,otest+ $t $erbi )r&ti& iii+ ?+ ?ii+ xi+ xiii+
x?ii et -is si%i(i&. Se'$nd$s et 'o%,osit$s n$%er$s est .$i non so($%
%on&di'&% %ens$r&%+ sed et &rit-%eti'&% re'i,ere ,otest+ $t $erbi
)r&ti& ?iiii+ x?+ xxi et -is si%i(i&. Medio'ris n$%er$s est .$i
.$od&%%odo si%,(ex et in'o%,osit$s esse $idet$r+ &(io $ero %odo
se'$nd$s et 'o%,osit$s+ $t $erbi )r&ti& ?iiii &d x? d$% 'o%,&r&t$s
*$erit+ ,ri%$s est et in'o%,osit$s+ .$i& non -&bet 'o%%$ne% n$%er$%
nisi so($% %on&di'$%/ &d x? $ero si 'o%,&r&t$s *$erit+ se'$nd$s est et
'o%,osit$s+ .$oni&% inest i((i 'o%%$nis n$%er$s ,r&eter %on&di'$%+ id
est+ trin&ri$s n$%er$s+ .$i no$e% %ens$r&t ter terni et x? ter .$ini.
A(ter& di$isio de ,&rib$s et i%,&rib$s8 N$%er$s
S$,er*($$s n$%er$s est .$i des'endit de ,&rib$s. Is+ d$% ,&r sit+ s$,er*($&s ,&rtes
.$&ntit&tis s$&e -&bere $idet$r+ $t xii -&bent %ediet&te% ?i+ sext& ,&rs ii+ .$&rt& ,&rs iii+
terti& ,&rs iiii et d$ode'i%& ,&rs i+ .$i o%nes s$%%&ti% *i$nt x?i. Indi)ens n$%er$s est
.$i et i,se de ,&rib$s des'endit. Is .$&ntit&tis s$&e s$%%&% ,&rti$% in*eriore% -&bet+
$t ?iii+ '$i$s %ediet&s iiii+ .$&rt& ,&rs ii+ o't&$& ,&rs i+ .$&e si%$( 'on)re)&t&e ,&rtes
*i$nt ?ii. er*e't$s n$%er$s est .$i t&%en et i,se de ,&rib$s des'endit. Is+ d$% ,&r sit+
o%nes ,&rtes s$&s si%$( &ss$%,t&s &e.$&(es -&bet+ $t ?i+ '$i$s %ediet&s iii+ terti& ,&rs
ii+ sext& ,&rs i+ .$&e &ss$%,t&e ,&rtes *&'i$nt i,s$% sen&ri$% n$%er$%.
Terti& di$isio toti$s n$%eri. O%nis n$%er$s
er se n$%er$s est .$i sine re(&tione &(i.$& di'it$r+ $t iii+ iiii+ ?+ ?i et '&eteri si%i(es. Ad
&(i.$id n$%er$s est .$i re(&ti$e &d &(ios 'o%,&r&t$r+ $t $erbi )r&ti& iiii &d ii d$%
'o%,&r&t$s *$erit+ d$,(ex di'it$r et %$(ti,(ex+ ?i &d iii+ ?iii &d iiii+ x &d ?+ et iter$% iii &d
i tri,(ex+ ?i &d ii+ ?iiii &d iii et '&eteri. Ae.$&(es n$%eri di'$nt$r .$i se'$nd$%
.$&ntit&te% &e.$&(es s$nt+ $t $erbi )r&ti& ii &d ii+ iii &d iii+ x &d x+ ' &d ' et '&eteri.
In&e.$&(es n$%eri s$nt .$i &d in$i'e% 'o%,&r&ti in&e.$&(it&te% de%onstr&nt+ $t iii &d
ii+ iiii &d iii+ ? &d iiii+ x &d ?i / et $ni$ers&(iter %&ior %inori &$t %inor %&iori -$i$s%odi
d$% 'o%,&r&t$s *$erit+ in&e.$&(is di'it$r. M&ior n$%er$s est .$i -&bet in se i(($%
%inore% n$%er$%+ &d .$e% 'o%,&r&t$r+ et &(i.$id ,($s+ $t $erbi )r&ti& .$in&ri$s
n$%er$s trin&rio n$%ero *ortior e st+ eo .$od -&be&t .$in&ri$s n$%er$s in se trin&ri$%
n$%er$% et &(i&s ,&rtes ei$s d$&s+ et re(i.$i t&(es. Minor n$%er$s est .$i... M$(ti,(ex
n$%er$s est .$i -&bet in se %inore% n$%er$% bis &$t ter &$t .$&ter &$t %$(ti,(i'iter+ $t
$erbi )r&ti& ii &d $n$% d$% 'o%,&r&ti *$erint+ d$,(ex est+ iii &d i tri,(ex+ iiii .$&dr$,(ex
et re(i.$i. E 'ontr& s$b%$(ti,(ex n$%er$s est .$i intr& %$(ti,(i'e% 'ontinet$r bis &$t ter
&$t .$&ter &$t %$(ti,(i'iter+ $t $erbi )r&ti& $n$s & d$ob$s bis 'ontinet$r+ & trib$s ter+ & iiii
.$&ter+ & ? .$in.$ies+ et &b &(iis %$(ti,(i'iter. S$,er,&rti'$(&ris n$%er$s est+ d$% *ortior
'ontinet intr& se in*eriore% n$%er$% 'ir'& .$e% 'o%,&r&t$r+ si%i(iter et $n&% ,&rte%
ei$s+ $t $erbi )r&ti& iii &d ii d$% 'o%,&r&ti *$erint+ 'ontinent in se ii et &(i$% i+ .$i
%edi& ,&rs est d$or$%+ iiii &d iii d$% 'o%,&r&ti *$erint+ 'ontinent in se iii et &(i$% i+ .$i
est terti& ,&rs tri$%+ iter$% ? &d iiii d$% 'o%,&r&ti *$erint+ -&bent in se .$&tern&ri$%
n$%er$% et &(i$% $n$%+ .$i .$&rt& ,&rs esse di'it$r .$&tern&rii n$%eri+ et '&eteri t&(es.
S$bs$,er,&rti'$(&ris n$%er$s est %inor+ .$i 'ontinet$r in *ortiore n$%ero '$% &(i& $n&
,&rte s$& &$t %edi& &$t terti & &$t .$&rt& &$t .$int&+ $t $erbi )r&ti& ii &d iii+ iii &d iiii+ iiii
&d ? et 'eteri. S$,er,&rtiens n$%er$s est .$i in se in*eriore% n$%er$% tot$% 'ontinet+
et s$,er -o' &(ter&s ,&rtes ei$s d$&s &$t iii &$t iiii &$t ? &$t &(i&s+ $t $erbi )r&ti& ? &d iii
d$% 'o%,&r&ti *$erint+ -&bet in se .$in&ri$s n$%er$s trin&ri$% n$%er$% et s$,er -&e'
&(i&s ,&rtes ei$s d$&s/ ?ii &d iiii d$% 'o%,&r&ti *$erint+ -&bent in se iiii et &(i&s iii ,&rtes
ei$s/ ?iiii &d ? d$% 'o%,&r&ti *$erint+ -&bent in se ? et &(i&s iiii ,&rtes ei$s.
S$bs$,er,&rtiens n$%er$s est .$i 'ontinet$r in n$%ero s$,er,&rtienti '$% &(i.$ib$s
,&rtib$s s$is d$&b$s &$t trib$s &$t ,($rib$s+ $t $erbi )r&ti& iii 'ontinent$r & ? '$% &(iis
d$&b$s ,&rtib$s s$is/ iiii & ?ii '$% trib$s ,&rtib$s s$is/ ? & ?iiii '$% .$&tt$or ,&rtib$s
s$is. M$(ti,(ex s$,er,&rti'$(&ris n$%er$s est .$i+ d$% 'o%,&r&t$s &d in*eriore% sibi
n$%er$% *$erit+ 'ontinet in se tot$% in*eriore% n$%er$% %$(ti,(i'iter '$% &(i.$& ,&rte
ei$s+ $t $erbi )r&ti& ? &d ii d$% 'o%,&r&ti *$erint+ 'ontinent in se bis bini '$% $n& ,&rte
ei$s/ ?iiii &d iiii d$% 'o%,&r&ti *$erint+ 'ontinent in se bis .$&terni et $n&% ,&rte% e$s.
S$b%$(ti,(ex s$,er,&rti'$(&ris n$%er$s est .$i+ d$% &d *ortiore% sibi n$%er$%
'o%,&r&t$s *$erit+ 'ontinet$r & *ortiore sibi %$(ti,(i'iter '$% &(i& $n& ,&rte s$&+ $t $erbi
)r&ti& ii &d ? d$% 'o%,&r&ti *$erint+ 'ontinent$r &b eo bis '$% $n& ,&rte s$&. M$(ti,(ex
s$,er,&rtion&(is n$%er$s est .$i+ d$% 'o%,&r&t$s &d in*eriore% sibi n$%er$% *$erit+
'ontinet e$% %$(ti,(i'iter '$% &(iis ,&rtib$s ei$s+ $t $erbi )r&ti& ?iii &d iii d$%
'o%,&r&ti *$erint+ 'ontinent in se bis terni '$% &(iis d$&b$s ,&rtib$s ei$s/ xiiii &d ?i
d$% 'o%,&r&ti *$erint+ 'ontinent intr& se bis seni '$% &(iis d$&b$s ,&rtib$s ei$s/ x?i &d
?ii d$% 'o%,&r&ti *$erint+ 'ontinent e$% bis '$% &(iis d$&b$s ,&rtib$s ei$s/ x?iiii &d
?iii d$% 'o%,&r&ti *$erint+ 'ontinent intr& se bis ?iii '$% &(iis trib$s ,&rtib$s ei$s.
S$b%$(ti,(ex s$,er,&rtion&(is n$%er$s est .$i+ d$% &d *ortiore% sibi 'o%,&r&t$s *$erit+
'ontinet$r &b eo %$(ti,(i'iter '$% &(i.$ib$s ,&rtib$s s$is+ $t $erbi )r&ti& iii &d ?iii
'ontinent$r bis '$% d$&b$s ,&rtib$s s$is/ iiii &d x? 'ontinent$r tertio '$% trib$s
,&rtib$s s$is.
Se.$it$r .$&rt& di$isio toti$s n$%eri. N$%eri
Dis'ret$s n$%er$s est .$i & dis'retis %on&dib$s 'ontinet$r+ $t $erbi )r&ti& iii & iiii+ ? &
?i et re(i.$i. Continens n$%er$s est .$i & 'oni$n'tis %on&dib$s 'ontinet$r+ $t $erbi
)r&ti& trin&ri$s n$%er$s+ si in %&)nit$dine inte((e)&t$r+ id est+ in (ine& &$t s,&ti$% &$t
so(id$%+ di'it$r 'ontinens+ si%i(iter .$&tern&ri$s et .$in&ri$s n$%eri. Line&(is n$%er$s
est .$i in'-o&ns & %on&de (ine&(iter s'ribit$r $s.$e &d in*init$%+ $nde &(,-& ,onit$r ,ro
desi)n&tione (ine&r$%+ .$oni&% -&e' (itter& $n$% si)ni*i'&t &,$d 3r&e'os8 &&&.
S$,er*i'i&(is n$%er$s est .$i non so($% (on)it$dine sed et (&tit$dine 'ontinet$r+ $t
tri)on$s n$%er$s+ .$&dr&t$s n$%er$s+ .$in.$i&n)$($s n$%er$s+ 'ir'$(&t$s n$%er$s+ et
'&eteri .$i se%,er in s$,er*i'ie 'ontinent$r.
Tri)on$s n$%er$s est it&8
&
& &
& & &
1$&dr&t$s n$%er$s est it&8
& & &
& & &
& & &
1$in.$i&n)$($s it&8
&
& &
& &
Cir'$(&ris n$%er$s est .$i+ d$% si%i(iter %$(ti,(i'&t$s *$erit+ & se in'-o&ns &d se
'on$ertit$r+ $t $erbi )r&ti& .$in.$ies .$ini xx? est it&8
"It& et in sen&rio 'ontin)it $t sexies seni xxx?i et sexies xxx?i 'x?i.# So(id$s n$%er$s
est .$i (on)it$dine et (&tit$dine $e( &(tit$dine 'ontinet$r+ $t s$nt ,yr&%ides+ .$i in
%od$% & *(&%%&e 'ons$r)$nt+ it&8
Cybi+ $t s$nt tesser&e+ it&8
S,-er&e+ .$ib$s est &e.$&(is $ndi.$e rot$ndit&s+ it&8
S,-&eri'$s &$te% n$%er$s est .$i & 'ir'$(&to n$%ero %$(ti,(i'&t$s & se in'-o&ns &d se
'on$ertit$r+ $t $erbi )r&ti& .$in.$ies .$ini xx? / -i' 'ir'$($s d$% in se i,s$%
%$(ti,(i'&t$s *$erit+ *&'it s,-er&%+ id est+ .$in.$ies xx? 'xx?.
His i)it$r reb$s so((i'it& %ente tr&'t&tis+ %e%ento .$od -&e' dis',(in& ideo '&eteris
&nte*ert$r+ .$on&% i,s&+ si'$t s$,eri$s di't$% est+ $t sit+ n$((i$s &(teri$s ind$()et
dis'i,(in&e. Re(i.$&e $ero .$&e se.$$nt$r+ si'$t ei$s i&% .$&(it&s $irt$tis ostendit+ $t
sint &t.$e s$bsist&nt+ indi)ent &rit-%eti'& dis'i,(in&. 1$&% &,$d 3r&e'os Ni'o%&'-$s
di(i)enter ex,os$it. H$n' ,ri$s M&d&$rensis A,$(ei$s+ deinde %&)ni*i'$s $ir Boet-i$s
(&tino ser%one tr&ns(&t$% Ro%&nis 'ont$(it (e'tit&nd$%+ .$ib$s+ $t &i$nt+ si .$i s
s&e,i$s $tit$r+ .$&nt$% -o%inib$s *&s est+ ($'idissi%& ,ro'$( d$bio r&tione ,er*$ndit$r.
D&t$% est eti&% nobis ex %&)n& ,&rte s$b i,s& $i$ere dis'i,(in&/ .$&ndo -or&s ,er e&%
dis'i%$s+ .$&ndo %ens$$% '$rri'$(& s$,,$t&%$s+ .$&ndo s,&ti$% &nni rede$ntis
&)nos'i%$s+ ,er n$%er$% si.$ide% ne 'on*$nd&%$r instr$i%$r. To((e s&e'$(o 'o%,o
t$%+ et o%ni& i)nor&nti& '&e'& 'o%,(e'tit$r+ ne' di**erre ,otest & '&eteris &ni%&(ib$s+
.$i '&('$(i non inte((e)it .$&ntit&te%. Et ideo t&nt$% )(orios& res est+ .$&nt$% $it&e
nostr&e ne'ess&ri& 'o%,rob&t$r. N&% ,er i,s&% et s$bst&nti& nostr& 'ertissi%e dis 'it$r+
et ex,ens&r$% %od$s (ibr&tis s$,,$t&tionib$s ero)&t$r. N$%er$s est .$i '$n't&
dis,onit/ ,er i,s$% dis'i%$s .$id ,ri%o+ .$id se'$ndo *&'ere debe&%$s.
Et si '&$s&% t&nt&e re s$,ti(i ,r&es'r$t&tione dis'$ti&s+ ne' %ir&'$(& do%ini & $irt$te
n$%eri redd$nt$r &(ien&. ri%$s &d $n$% ,ertinet de$%+ si'$t in ent&te$'-o (e)it$r+
A$di+ Isr&e(+ do%in$s de$s t$$s do%in$s $n$s est. Se'$nd$s &d d$o ,ertinet test&%ent&+
.$od &it in Re)$%+ Et *e'it in D&bir d$o '-er$bin de'e% '$bitor$% %&)nit$dine.
ostre%o toti$s s,ei nostr&e s$&$issi%$s *r$'t$s in s&n't& trinit&te re,osit$s est+ non
.$od i,s& s$b n$%ero sit+ sed i((& n$%eri $ti(it&te% ,otenti& s$&e %&iest&tis ostendit. In
essenti& si.$ide% di$init&tis %on&s inte((e)it$r+ in ,ersonis $ero trinit&s 'o%,rob&t$r.
Le)it$r eni% in e,ist$(& Io-&nnis+ Tri& s$nt .$&e testi%oni$% ,er-ibent+ &.$&+ s&n)$is
et s,irit$s. De .$&tt$or e$&n)e(iis eti&% in E@e'-ie( (e)it$r+ Et ex %edio eor$%
si%i(it$do .$&tt$or &ni%&(i$%. 1$int$s n$%er$s &d .$in.$e (ibros Moysi nos'it$r
,ertinere+ si'$t in A,osto(o (e)it$r+ In e''(esi& $o(o .$in.$e $erb& sens$s e(o.$i. Sexto
$ero die do%in$s -o%ine% *e'it &d i%&)ine% et si%i(it$dine% s$&%. N&% et i,s$%
s,irit$% s&n't$% di'i%$s et 'redi%$s se,ti*or%e%+ et $t res s$%%&e &t.$e
o%ni,otentissi%&e inte((e)&nt$r+ n$%er$s nobis ne'ess&ri$s in$enit$r. N$n' $eni&%$s
&d %$si'&%+ .$&e i,so no%ine et ,ro,ri& $irt$te s$&$is est.
0.05. DE MVSICA.
3&$denti$s .$id&%+ de %$si'& s'ribens+ yt-&)or&% di'it -$i$s rei in$enisse
,ri%ordi& ex %&((eor$% sonit$ et 'ord&r$% extensione ,er'$ss&. 1$e% $ir
disertissi%$s M$ti&n$s tr&nst$(it in (&tin$%+ $t in)eni$% ei$s &ss$%,ti o,eris .$&(it&s
indi'&ret. C(e%ens $ero A(ex&ndrin$s ,resbyter+ in (ibro .$e% 'ontr& ,&)&nos edidit+
%$si'&% ex %$sis di'it s$%,sisse ,rin'i,i$%+ %$s&s.$e i,s&s .$& de '&$s& in$ent&e
*$erint+ di(i)enter ex,onit. N&% %$s&e i,s&e &,,e((&t&e s$nt &,o t$ %&so+ id est+ &
.$&erendo+ .$od ,er i,s&s+ si'$t &nti.$i $o($er$nt+ $is '&r%in$% et $o'is %od$(&tio
.$&ereret$r. In$eni%$s eti&% Censorin$%+ .$i &d 1$int$% Cere((i$% s'ri,sit de n&t&(is
ei$s die+ $bi de %$si'& dis'i,(in& $e( de &(i& ,&rte %&t-esis non ne)(e)end& disser$it/
.$oni&% $ti(iter (e)it$r+ $t res i,s&e ,enetr&(ib$s &ni%&e *re.$enti %edit&tione
'ond&nt$r.
M$si'& er)o dis'i,(in& ,er o%nes &'t$s $it&e nostr&e -&' r&tione di**$ndit$r/
,ri%$%+ si 're&toris %&nd&t& *&'i&%$s et ,$ris %entib$s st&t$tis &b eo re)$(is
ser$i&%$s. 1$i'.$id eni% (o.$i%$r $e( intrinse'$s $en&r$% ,$(sib$s 'o%%o$e%$r+ ,er
%$si'os rit-%os &r%oni&e $irt$tib$s ,rob&t$r esse so'i&t$%. M$si'& .$i,,e est s'ienti&
bene %od$(&ndi/ .$od si nos bon& 'on$ers&tione tr&'te%$s+ t&(i dis'i,(in&e ,rob&%$r
se%,er esse so'i&ti. 1$&ndo $ero ini.$it&tes )eri%$s+ %$si'&% non -&be%$s. C&e($%
.$o.$e et terr&+ $e( o%ni& .$&e in eis dis,ens&tione s$,ern& ,er&)$nt$r+ non s$nt sine
%$si'& dis'i,(in&. N&% yt-&)or&s -$n' %$nd$% ,er %$si'&% 'ondit$% et )$bern&ri
,osse test&t$r.
In i,s& .$o.$e re(i)ione $&(de ,er%ixt& est+ $t s$nt De'&(o)i de'&'ord$s+ tinnit$s
'yt-&r&e+ ty%,&n&+ or)&ni %e(odi&+ 'y%b&(or$% son$s. I,s$% .$o.$e s&(teri$% &d
inst&r instr$%enti %$si'i no%in&t$% esse non d$bi$% est+ eo .$od in i,so 'ontine&t$r
'&e(est i$% $irt$t$% s$&$is ni%is et )r&t& %od$(&tio.
N$n' de %$si'&e ,&rtib$s+ si'$t est & %&iorib$s tr&dit$%+ ,rose.$&%$r. M$si'&
s'ienti& est dis'i,(in& .$&e de n$%eris (o.$it$r+ .$i &d &(i.$id s$nt -is .$i in$eni$nt$r
in sonis+ $t d$,($%+ tri,($%+ .$&dr$,($% et -is si%i(i& .$&e di'$nt$r &d &(i.$id.
M$si'&e ,&rtes s$nt tres8 &r%oni'&+ rit-%i'&+ %etri'&. Ar%oni'& est s'ienti&
%$si'& .$&e de'ernit in sonis &'$t$% et )r&$e%. Rit-%i'& est .$&e re.$irit in'$rsione%
$erbor$%+ $tr$% bene son$s &n %&(e 'o-&ere&t. Metri'& est .$&e %ens$r&% di$ersor$%
%etror$% ,rob&bi(i r&tione 'o)no s'it+ $t $erbi )r&ti& -eroi'on+ i&%bi'on+ -e(ei'on et
'eter&.
Instr$%entor$% %$si'or$% )ener& s$nt tri&8 ,er'$ssion&(i&+ tensibi(i&+ in*(&ti(i&.
er'$ssion&(i& s$nt &'it&b$(& &ene& et &r)ente&+ $e( &(i& .$&e %et&((i'o ri)ore ,er'$ss&
redd$nt '$% s$&$it&te tinnit$%. Tensibi(i& s$nt 'ord&r$% *i(& s$b &rte re(i)&t&+ .$&e
&%%oto ,(e'tro ,er'$ss& %$('ient &$ri$ % de(e't&bi(iter sens$%+ in .$ib$s s$nt s,e'ies
'yt-&r&r$% di$ers&r$%. In*(&ti(i& s$nt .$&e s,irit$ re*(&nte 'o%,(et& in son$% $o'is
&ni%&nt$r+ $t s$nt t$b&e+ '&(&%i+ or)&n&+ ,&ndori& et '&eter& -$i$s'e%odi.
Rest&t n$n' $t de sy%,-oniis di'ere debe&%$s. Sy%,-oni& est te%,er&%ent$%
sonit$s )r&$is &d &'$t$% $e( &'$ti &d )r&$e%+ %od$(&%en e**i'iens si$e in $o'e+ si$e in
*(&t$+ si$e in ,er'$ssione. Sy%,-oni&e &$te% s$nt sex8 ,ri%& di&tess&ron+ se'$nd&
di&,ente+ terti& di&,&son+ .$&rt& di&,&son si%$( et di&tess&ron+ .$int& di&,&son si%$( et
di&,ente+ sext& disdi&,&son.
i. Di&tess&ron sy%,-oni& est .$&e 'onst&t ex r&tione e,itrit& et *it ex sonis .$&tt$or+
$nde et no%en &''e,it.
ii. Di&,ente sy%,-oni& est .$&e 'onst&t ex r&tione e%io(i& et *it sonitib$s .$in.$e.
iii. Di&,&son sy%,-oni& est .$&e eti&% dio'to di'it$r. Const&t ex r&tione di,(&si&+ -o'
est+ d$,(&. !it &$te% ,er sonit$s o'to+ $nde et no%en &''e,it si$e dio'to si$e di&,&son+
.$i& &,$d $eteres 'yt-&r&e ex o'to 'ordis 'onst&b&nt. Di&,&son er)o di't& est .$& si ex
o%nib$s sonis 'onst&ns.
iiii. Di&,&son si%$( et di&tess&ron sy%,-oni& est .$&e 'onst&t ex r&tione .$&% -&bet
xxiiii n$%er$s &d o'ton&ri$% n$%er$%. !it &$te% ,er sonit$s xi.
?. Di&,&son si%$( et di&,ente sy%,-oni& est .$&e 'onst&t ex r&tione tri,(&si&. !it &$te%
,er sonit$s xii.
?i. Disdi&,&son+ id est+ d$,(& di&,&son+ sy%,-oni& est .$&e 'onst&t ex r&tione
tetr&,(&si&. !it &$te% ,er sonos x?.
Ton$s est toti$s 'onstit$tionis &r%oni'&e di**erenti& et .$&ntit&s+ .$&e in $o'is &''ent$
si$e tenore 'onsistit. Toni $ero s$nt .$inde'i%8 -y,odori$s+ -y,oi&sti$s+ -y,o,-ry)i$s+
-y,o&eo(i$s+ -y,o(ydi$s+ dori$s+ i&sti$s+ ,-ry)i$s+ &eo(i$s+ (ydi$s+ -y,erdori$s+
-y,eri&sti$s+ -y,er,-ry)i$s+ -y,er&eo(i$s+ -y,er(ydi$s.
i. Hy,odori$s ton$s est o%ni$% )r&$issi%e son&ns+ ,ro,ter .$od et in*erior n$n'$,&t$r.
ii. Hy,oi&sti$s &$te% -y,odori$% -e%itonio ,r&e'edens.
iii. Hy,o,-ry)i$s est -y,oi&sti$% -e%itonio+ -y,odori$% tono ,r&e'edens.
iiii. Hy,o&eo(i$s est -y,o,-ry)i$% -e%itonio+ -y,oi&sti$% tono+ -y,odori$% tono
se%is ,r&e'edens.
?. Hy,o(ydi$s est -y,o&eo(i$% -e%itonio+ -y,o,-ry)i$% tono+ -y,oi&sti$% tono
sernis+ -y,odori$% ditono ,r&e'edens.
?i. Dori$s est -y,o(ydi$% -e%itonio+ -y,o&eo(i$% tono+ -y,o,-ry)i$% tono se%is+
-y,oi&sti$% ditono+ -y,odori$% d$ob$s se%is tonis+ -o' est+ di&tess&ron sy%,-oni&+
,r&e'edens.
?ii. I&sti$s est dori$% -e%itonio+ -y,o(ydi$% tono+ -y,o&eo(i$% tono se%is+
-y,o,-ry)i$% ditono+ -y,oi&sti$% d$ob$s se%is tonis+ -o' est+ di&tess&ron sy%,-oni&+
-y,odori$% trib$s tonis ,r&e'edens.
?iii. -ry)i$s est i&sti$% -e%itonio+ dori$% tono+ -y,o(ydi$% tono se%is+ -y,o&eo(i$%
ditono+ -y,o,-ry)i$% d$ob$s se%is tonis+ -o' est+ di&tess&ron sy%,-oni&+ -y,oi&sti$%
trib$s tonis+ -y,odori$% trib$s se%is tonis+ -o' est+ di&,ente sy%,-oni&+ ,r&e'edens.
?iiii. Aeo(i$s ,-ry)i$% -e%itonio+ i&sti$% tono+ dori$% tono se%is+ -y,o(ydi$%
d$ob$s tonis+ -y,o&eo(i$% d$ob$s se%is tonis+ -o' est+ di&tess&ron sy%,-oni&+
-y,o,-ry)i$% trib$s tonis+ -y,oi&sti$% trib$s se%is tonis+ -o' est+ di&,ente sy%,-oni&+
-y,odori$% .$&t t$or tonis ,r&e'edens.
x. Lydi$s est &eo(i$% -e%itonio+ ,-ry)i$% tono+ i&sti$% tono se%is+ dori$% d$ob$s
tonis+ -y,o(ydi$% d$ob$s se%is tonis+ -o' est+ di&tess&ron sy%,-oni&+ -y,o&eo(i$%
trib$s tonis+ -y,o,-ry)i$% trib$s se%is tonis+ -o' est+ di&,ente sy%,-oni&+ -y,oi&sti$%
.$&tt$or tonis+ -y,odori$ % .$&tt$or se%is tonis ,r&e'edens.
xi. Hy,erdori$s est (ydi$% -e%itonio+ &eo(i$% tono+ ,-ry)i$% tono se%is+ i&sti$%
d$ob$s tonis+ dori$% d$ob$s se%is tonis+ -o' est+ di&tess&ron sy%,-oni&+ -y,o(ydi$%
trib$s tonis+ -y,o&eo(i$% trib$s se%is tonis+ -o' est+ di&,ente sy%,-oni&+
-y,o,-ry)i$% .$&t t$or tonis+ -y,oi&sti$% .$&tt$or se%is+ -y,odori$% .$in.$e tonis
,r&e'edens.
xii. Hy,eri&sti$s est -y,erdori$% -e%itonio+ (ydi$% tono+ &eo(i$% tono se%is+
,-ry)i$% d$ob$s tonis+ i&sti$% d$ob$s se%is tonis+ -o' est+ di&tess&ron sy%,-oni&+
dori$% trib$s tonis+ -y,o(ydi$% trib$s se%is tonis+ -o' est+ di&,ente sy%,-oni&+
-y,o&eo(i$% .$&t t$or tonis+ -y,o,-ry)i$% .$&tt$or se%is+ -y,oi&sti$% .$in.$e tonis+
-y,odori$% .$in.$e se%is ,r&e'edens.
xiii. Hy,er,-ry)i$s est -y,eri&sti$% -e%itono+ -y,erdori$% tono+ (ydi$% tono se%is+
&eo(i$% d$ob$s+ ,-ry)i$% d$ob$s se%is+ -o' est+ di&tess&ron sy%,-oni&+ i&sti$% trib$s
tonis+ dori$% trib$s se%is+ -o' est+ di&,ente sy%,-on&+ -y,o(ydi$% .$&tt$or tonis+
-y,o&e o(i$% .$&tt$or se%is+ -y,o,-ry)i$% .$in.$e+ -y,oi&sti$% .$in.$e se%is+
-y,odori$% sex+ -o' est+ di&,&son sy%,-oni&+ ,r&e'edens.
xiiii. Hy,er&eo(i$s est -y,er,-ry)i$% -e%itonio+ -y,eri&sti$% tono+ -y,erdori$% tono
se%is+ (ydi$% d$ob$s tonis+ &eo(i$% d$ob$s se%is+ -o' est+ di&tess&ron sy%,-oni&+
,-ry)i$% trib$s tonis+ i&sti$% trib$s se%is tonis+ -o' est+ di&,ente sy%,-oni&+ dori$%
.$&tt$or tonis+ -y,o(ydi$% .$&tt$or se%is+ -y,o&eo(i$% .$in.$e tonis+ -y,o,-ry)i$%
.$in.$e se%is+ -y,oi&sti$% sex tonis+ -o' est+ di&,&son sy%,-oni&+ -y,odori$% sex
se%is tonis ,r&e'edens.
x?. Hy,er(ydi$s est no$issi%$s et &'$tissi%$s o%ni$%+ -y,er&eo(i$% -e%itonio+
-y,er,-ry)i$% tono+ -y,eri&sti$% tono se%is+ -y,erdori$% d$ob$s tonis+ (ydi$%
d$ob$s se%is+ -o' est+ di&tess&ron sy%,-oni&+ &eo(i$% trib$s+ ,-ry)i$% trib$s se%is
tonis+ -o' est+ di&,ente sy%,-oni&+ i&sti$% .$&tt$or tonis+ dori$% .$&tt$or se%is+
-y,o(ydi$% .$in.$e+ -y,o&eo(i$% .$in.$e se%is+ -y,o,-ry)i$% sex tonis+ -o' est+
di&,&son sy%,-oni&+ -y,oi&sti$% sex se%is tonis+ -y,odori$% se,te% tonis
,r&e'edens. Unde '(&ret .$on i&% -y,er(ydi$s ton$s o%ni$% &'$tissi%$s se,te% tonis
,r&e'edit -y,odori$% o%ni$% )r&$issi%$%. In .$ib$s+ $t V&rro %e%init+ t&nt&e
$ti(it&tis $irt$s ostens& est $t ex'it&tos &ni%os sed&rent+ i,s&s .$o.$e besti&s+ ne'non et
ser,entes+ $o($'res &t.$e de(*in&s &d &$dit$% s$&e %od$(&tionis &ttr&-erent.
N&% $t Or,-ei (yr&%+ Syren&r$% '&nt$s t&%.$&% *&b$(os& t&'e&%$s+ .$id de
D&$id di'i%$s+ .$i &b s,iritib$s i%%$ndis S&$(e% dis'i,(in& s&($berri%&e %od$(&tionis
eri,$it+ no$o.$e %odo ,er &$dit$% s&nit&te% 'ont$(it re)i+ .$&% %edi'i non ,oter&nt
-erb&r$% ,ot est&tib$s o,er&riE As'(e,i&des .$o.$e+ %edi'$s %&ior$% &ttest&tione
do'tissi%$s+ *reneti'$% .$end&% ,er sy%,-oni&% ,ristin&e s&nit&ti reddidisse
%e%or&t$r. M$(t& s$nt &$te%+ .$&e in &e)ris -o%inib$s ,er -&n' dis'i,(in&% (e)$nt$r
*&'t& %ir&'$(&. C&e($% i,s$%+ si'$t s$,r& %e% or&$i%$s+ di'it$r s$b &r%oni&e
d$('edine re$o($i+ et $t bre$iter '$n't& 'o%,(e't&r+ .$i'.$id in s$,ernis si$e terrenis
reb$s 'on$enienter se'$nd$% &$'toris s$i dis,ositione% )erit$r+ &b -&' dis'i,(in& non
re*ert$r ex'e,t$%.
3r&tissi%& er)o ni%is $ti(is.$e 'o)ntio+ .$&e et sens$% nostr$% &d s$,ern& eri)it
et &$res s$&$i %od$(&tione ,er%$('et. 1$&% &,$d 3r&e'os A(y,i$s+ E$'(ides+
to(o%e$s et '&eteri ,rob&bi(i instit$tione do'$er$nt. A,$d L&tinos &$te% $ir
%&)ni*i'$s A(bin$s (i br$% de -&' re 'o%,endios& bre$it&te 'ons'ri,sit+ .$e% in
bib(iot-e'& Ro%&e nos -&b$isse &t.$e st$diose (e)isse retine%$s. 1$i si *orte )enti(i
in'$rsione s$b(&t$s est+ -&betis 3&$denti$%+ .$e% si so((i'it& intentione re(e)&tis+ -$i$s
s'ienti&e $obis &tri & ,&te*&'iet. !ert$r eti&% (&tino ser%one et A,$(ei$% M&d&$rense%
instit$t& -$i$s o,eris e**e'isse. S'ri,sit eti&% et ,&ter A$)$stin$s de %$si'& sex (ibros+
in .$ib$s -$%&n&% $o'e% rit-%i'os sonos et &r%oni&% %od$(&bi(e% in (on)is sy((&bis
&t.$e bre$ib$s n&t$r&(iter -&bere ,osse %onstr&$it. Censorin$s .$o.$e de &''entib$s
.$i $o'i nostr&e $&(de ne'ess&rii s$nt+ s$,ti(iter dis,$t&$it+ .$os ,ertinere di'it &d
%$si'&% dis'i,(in&%+ .$e% $obis inter '&eteros tr&nss'ri,t$% re(i.$i.
N$n' &d )eo%etri&% $eni&%$s+ .$&e est des'ri,tio 'onte%,(&ti$& *or%&r$%+
do'$%ent$% eti&% $isibi(e ,-i(oso,-or$%+ .$od $t ,r&e'oniis e**er&nt+ Io$e% s$$% in
o,erib$s ,ro,riis )eo%etri@&re test&nt$r. 1$od nes'io $tr$% (&$dib$s &n
$it$,er&tionib$s &,,(i'et$ r+ .$&ndo .$od i((i ,in)$nt in ,$($ere 'o(or&to+ Io$e% *&'ere
%enti$nt$r in '&e(o. 1$od si $ero 're&tori et o%ni,otenti do%ino s&($briter &,,(i'et$r+
,otest -&e' sententi& *orsit&n 'on$enire $erit&ti. 3eo%etri@&t eni%+ si *&s est di'ere+
s&n't& trinit&s+ .$&ndo 're&t$ris s$is+ .$&s -odie.$e *e'it existere+ di$ers&s s,e'ies
*or%$(&s.$e 'on'edit+ .$&ndo '$rs$s ste((&r$% ,otenti& $ener&nd& distrib$it+ et st&t$tis
(ineis *&'it '$rrere .$&e %o$ent$r 'ert&.$e sede .$&e s$nt *ix& 'onstit$it. 1$i'.$id
eni% bene d is,onit$r &t.$e 'o%,(et$r+ ,otest dis'i,(in&e -$i$s .$&(it&tib$s &,,(i'&ri.
0.06. DE 3EOMETRIA.
3eo%etri& (&tine di'it$r terr&e di%ensio+ .$oni&% ,er di$ers&s *or%&s i,si$s
dis'i,(in&e+ $t nonn$((i di'$nt+ ,ri%$% Ae)y,t$s do%inis ,ro,riis *ert$r esse ,&rtit$s+
'$i$s dis'i,(in&e %&)istri %ensores &nte di'eb&nt$r. Sed V&rro+ ,eritissi%$s L&tinor$%+
-$i$s no%inis '&$s&% si' extitisse 'o%%e%or&t+ di'ens ,ri$s .$ide% di%ensiones
terr&r$% ter%inis ,ositis $&)&ntib$s &' dis'ord&ntib$s ,o,$(is ,&'is $ti(i& ,r&estitisse+
deinde toti$s &nni 'ir'$($% %enstr$&(i n$%ero *$isse ,&rtit$%+ $nde et i,si %enses+
.$od &nn$% %eti&nt$r+ edi'ti s$nt. Ver$% ,ost.$&% ist& re,ert& s$nt+ ,ro$o'&ti st$diosi
&d i((& in$isibi(i& 'o)nos'end& ' oe,er$nt .$&erere .$&nto s,&tio & terr& ($n&+ & ($n& so(
i,se dist&ret+ et $s.$e &d $erti'e% '&e(i .$&nt& se %ens$r& distenderet+ .$od
,eritissi%os )eo%etr&s &sse'$tos esse 'o%%e%or&t. T$n' et di%ensione% $ni$ers&e
terr&e ,rob&bi(i re*ert r&tione 'o((e't& %. Ideo.$e *&'t$% est $t dis'i,(in& i,s& )eo%etri&
no%en &''i,eret+ .$od ,er s&e'$(& (on)& '$stodit. Unde Censorin$s in (ibro .$e%
s'ri,sit &d 1$int$% Cere((i$%+ s,&ti& i,s& '&e(i terr&e.$e &%bit$% ,er n$%er$%
st&dior$% distin 't& '$riosit&te des'ri,sit+ .$e% si .$is re'ensere $o($erit+ %$(t&
,-i(oso,-or$% %ysteri& bre$i (e'tione 'o)nos'it.
3eo%etri& $ero est dis'i,(in& %&)nit$dinis i%%obi(is et *or%&r$%. 3eo%etri&
di$idit$r8 in ,(&n$%+ in %&)nit$dine% n$%er&bi(e%+ in %&)nit$dine% r&tion&(e% et
irr&tion&(e%+ in *i)$r&s so(id&s. (&n&e *i)$r&e s$nt .$&e (on)it$dine et (&tit$dine
'ontinent$r. N$%er&bi(is %&)nit$do est .$&e n$%eris &rit-%eti'&e di$idi ,otest.
M&)nit$dines r&tion&(es et irr&tion&(es s$nt. R&tion&(es .$or$% %ens$r&% s'ire
,oss$%$s+ irr&tion&(es $ero .$or$% %ens$r&e .$&ntit&s 'o)nit& non -&bet$r. !i)$r&e
so(id&e s$nt .$&e (on)it$dine+ (&tit$dine et &(tit$dine 'ontinent$r.
His ,&rtib$s &t.$e di$isionib$s toti$s )eo%etri&e dis'i,(in& tr&'t&t$r+ et
n$%erosit&s i((& *or%&r$%+ .$&e si$e in terrestrib$s si$e in '&e(estib$s est+ t&(i
ex,ositione 'on'($dit$r. C$i$s dis'i,(in&e &,$d 3r&e'os E$'(ides+ A,o((oni$s+
Ar'-i%edes ne'non et &(ii s'ri,tores ,rob&bi(es extiter$nt+ ex .$ib$s E$'(ide%
tr&ns(&t$% Ro%&n&e (in)$&e ide% $ir %&)ni*i'$s Boet-i$s edidit. 1$i si di(i)enti '$r&
re(e)&t$r+ -o' .$od ,r&edi'tis di$isionib$s &,ert$% est %&ni*est&e inte((e)enti&e
'(&rit&te 'o)nos'it$r.
Astrono%i& s$,erest/ .$&% si '&st& &' %oder&t& %ente ,er.$iri%$s+ sens$s
.$o.$e nostros+ $t $eteres di'$nt+ %&)n& '(&rit&te di($'id&t. 1$&(e est eni% &d '&e(os
&ni%o s$bire+ tot&%.$e i((&% %&'-in&% s$,ern&% ind&)&bi(i r&tione dis'$tere+ et
ins,e'ti$& %ent is s$b(i%it&te ex &(i.$& ,&rte 'o((i)ere .$od t&nt&e %&)nit$dinis &r'&n&
$e(&$er$ntH N&% %$nd$s i,se+ $t .$id&% di'$nt+ s,-&eri'& *ert$r rot$ndit&te 'o((e't$s+
$t di$ers&s rer$% *or%&s &%bit$s s$i 'ir'$itione 'on'($deret. Unde (ibr$% Sene'&
'onsent&ne& ,-i(oso,-is dis,$t&tione *or%&$it+ '$i tit$($s est de *or%& %$ndi+ .$e%
$obis ide% re(i.$i%$ s ,er(e)end$%.
0.07. DE ASTRONOMIA.
Astrono%i& it&.$e di'it$r+ $nde nobis ser%o est+ &stror$% (ex+ .$i& nes'i$nt $((o
%odo .$&% & s$o 're&tore dis,osit& s$nt $e( 'onsistere $e( %o$eri+ nisi *orte .$&ndo
&(i.$o %ir&'$(o *&'to di$init&tis &rbitrio 'o%%$t&nt$r+ si'$t Hies$s N&$e $t so( in 3&b&
on st&ret (e)it$r i%,etr&sse+ et ostens&% %&)is ste((&%+ .$&e %$ndo s&($t&re%
&d$ent$% %i-i n$nti&$it+ in ,&ssione .$o.$e do%ini C-risti trib$s -oris so( tenebros$s
e**e't$s est+ et -is si%i(i&. Ideo eni% et %ir&'$(& di'$nt$r+ .$oni&% 'ontr& rer$%
'ons$et $dine% &%%ir&nd& 'ontin)$nt. !er$nt$r eni%+ si'$t di'$nt &strono%i+ .$&e
'&e(o *ix& s$nt. Mo$ent$r $ero ,(&net&e+ id est+ err&ti'&e+ .$&e '$rs$s s$os 'ert& t&%en
de*initione 'on*i'i$nt.
Astrono%i& est it&.$e+ si'$t i&% di't$% est+ dis'i,(in& .$&e '$rs$s '&e(esti$%
sider$% et *i)$r&s 'onte%,(&t$r o%nes+ et -&bit$dines ste((&r$% 'ir'& se et 'ir'& terr&%
ind&)&bi(i r&tione ,er'$rrit. Di$isio &strono%i&e8 s,-&eri'& ,ositio+ s,-&eri'$s %ot$s+
orient&(is (o'$s+ o''ident&(is (o'$s+ se,tentrion&(is (o'$s+ &$str&(is (o'$s+ -e%is,-erion
.$od est s$,er terr&%+ -e%is,-erion .$od di'it$r esse s$b terris+ n$%er$s 'ir'$(&ris+
,r&e'edenti& $e( &nte)r&d&tio ste((&r$%+ re%otio $e( retro)r&d&tio ste((&r$%+ st&t$s
ste((&r$%+ &$)%ent$% 'o%,$ti+ &b(&tio 'o%,$ti+ in %&)nit$dine so(is+ ($n&e et terr&e+
e'(i,sis et '&eter& s'-e%&t& .$&e in -is 'ontinent$r. S,-&eri'& ,ositio est ,er .$&%
'o)nos'it$r sit$s s,-er&e .$&(iter sit. S,-&eri'$s %ot$s est ,er .$e% s,-er& s,-&eri'e
%o$et$r. Orient&(is (o'$s est $nde &(i.$&e ste((&e ori$nt$r. O''ident&(is (o'$s est $bi
nobis o''id$nt &(i.$&e ste((&e. Se,tentrion&(is (o'$s est $bi so( ,er$enit in *ortiorib$s
dieb$s. A$str&(is (o'$s est $bi so( ,er$enit in *ortiorib$s no'tib$s. He%is,-erion est+
.$od est s$,er terr&%+ e& ,&rs '&e(i .$&e tot& & nobis $idet$r. He%is,-erion s$b terr&
est+ $t &i$nt+ .$od $ideri non ,otest+ .$&%di$ s$b terr& *$erit. N$%er$s 'ir'$(&ris
ste((&r$% est ,er .$e% 'o)nos'i di'it$r+ ,er .$&nt$% te%,$s $n&.$&e.$e ste((&
'ir'$($% s$$% i%,(ere ,otest+ si$e ,er (on)it$dine% si$e ,er (&tit$dine%. r&e'edenti&
$e( &nte)r&d&tio ste((&r$% est .$&% 3r&e'i ,ro,odis%on $o'&nt+ d$% ste((& %ot$%
s$$% 'ons$et$% &)ere $idet$r+ et &(i.$id ,r&eter 'ons$et$dine% ,r&e'edit. Re%otio $e(
retro)r&d&tio ste((&r$% est .$&% 3r&e'i y,o,odis%on &$t &n&,odis%on $o'&nt+ in .$o
ste((&+ d$% %ot$% s$$% &)&t+ si%$( et retrors$% %o$eri $idet$r. St&t$s ste((&r$% est
.$od 3r&e'i stiri)%on $o'&nt+ .$i& d$% ste((& se%,er %o$e&t$r+ t&%en in &(i.$ib$s
(o'is st&re $idet$r. N&% et V&rro+ in (ibro .$e% de &stro(o)i& 'ons'ri,sit+ ste((&%
'o%%e%or&t &b st&ndo di't&%. A$)%ent$% 'o%,$ti est .$otiens &strono%i se'$nd$%
&strono%i'&s re)$(&s 'o%,$t$% 'o%,$to &ddere $ident$r. Ab(&tio 'o%,$ti est in .$&
&strono%i se'$nd$% &strono%i'&s re)$(&s 'o%,$t&ntes 'o%,$t$% & 'o%,$to i$di'&nt
&$*erend$%. M&)nit$do so(is+ ($n&e et terr&e est .$&ndo ostend$nt .$i& so( *ortior est
terr&e+ terr& *ortior ($n&e+ ,er &(i.$&% .$&ntit&te%. E'(i,sis so(is est .$otiens in ($n&
tri'esi%& i,s& ($n& nobis &,,&ret+ et ,er i,s&% nobis so( obs'$r&t$r. E'(i,sis ($n&e est
.$otiens in $%br&% terr&e ($n& in'$rrit.
De &strono%i& $ero dis'i,(in& in $tr&.$e (in)$& di$ersor$% .$ide% s$nt s'ri,t&
$o($%in&+ inter .$os t&%en to(o %e$s &,$d 3r&e'os ,r&e'i,$$s -&bet$r+ .$i de -&' re
d$os 'odi'es edidit+ .$or$% $n$% %inore%+ &(ter$% %&iore% $o'&$it Astrono%$%. Is
eti&% '&nones+ .$ib$s '$rs$s &stror$% in$eni&nt$r+ instit$it+ ex .$ib$s+ $t %i-i $idet$r+
'(i%&t& *orsit&n nosse+ -or&r$% s,&ti& 'o%,re-endere+ ($n&e '$rs$% ,ro in.$isitione
,&s'-&(i+ so(is e'(i,sin+ ne si%,(i'es &(i.$& 'on*$sione t$rbent$r+ .$& r&tione *i&nt
&d$ertere non $idet$r &bs$rd$%. S$nt eni%+ $t di't$% est+ '(i%&t& .$&si se,te% (ine&e
&b oriente in o''idente% dire't &e+ in .$ib$s et %ores -o%in$% dis,&res et .$&ed&%
&ni%&(i& s,e'i&(iter di$ers& n&s'$nt$r+ .$&e $o'it&t& s$nt & (o'is .$ib$sd&% *&%osis+
.$or$% ,ri%$% est Mero-is+ se'$nd$% So-inis+ terti$% C&to'-or&s+ id est+ A*ri'&+
.$&rt$% Rod$s+ .$int$% He((es,ont$s+ sext$% Meso,ont$%+ se,ti%$% Boryst-en$s.
Horo(o)i& .$o.$e+ .$&e t&%en so(is '(&rit&te %onstr&nt$r+ distin'tis .$ib$sd&% re)$(is
,er sin)$(os tr&'t$s '(i%&t$% $er&'iter &,t&t& 'onsist$nt+ .$od $ti(iter ,rior$% et
%&xi%e to(o%e i 'onst&t di(i)enti& ,er.$isit$%.
Est &(i& .$o.$e de t&(ib$s non des,i'iend& 'o%%odit&s+ si o,ort$nit&te%
n&$i)&tionis+ si te%,$s &r&nti$%+ si &est&tis '&ni'$(&%+ si &$t$%ni s$s,e'tos i%bres inde
dis'&%$s. Dedit eni% do%in$s $ni'$i.$e 're&t$r&e s$&e &(i.$&% $irt$te%+ .$&% t&%en
innoxie de ,ro,ri& .$&(it&te nos'&%$s. Ceter& $ero .$&e se &d 'o)nitione% sider$%
'oni$n)$nt+ id est+ &d notiti&% *&tor$%+ et *idei nostr&e sine d$bit&tione 'ontr&ri& s$nt+
si' i)nor&ri debent+ $t ne' s'ri,t& esse $ide&nt$r. Unde do'tissi%$s .$o.$e ,&ter
B&si(i$s+ in (ibro sexto eor$% .$os &,,e((&$it Exe%eron+ '&$tissi%e di(i)enter.$e
tr&'t&$it+ &b &ni%is -o %in$% -$i$s%odi '$r&s s&n'tissi%& dis'e,t&tione detr$n'&ns+
.$e% ,ri%& *ronte in O't&te$'-o dixi%$s (e)i. Hin' et ,&ter A$)$stin$s in se'$ndo
(ibro de do'trin& '-risti&n& %e%init+ di'ens =.$i& *&%i(i&ris est ,erni'iosissi%o errori
*&t$e *&t& '&nt& nti$%>+ $nde ='o%%odi$s -onesti$s.$e 'onte%nit$r>+ si t&(is ,ers$&sio
nes'i&t$r. M$ndi .$o.$e *i)$r&% '$riosissi%$s V&rro s$b(on)&e rot$ndit&ti in
3eo%etri&e $o($%ine 'o%,&r&$it+ *or%&% i,si$s &d o$i si%i(it$dine% tr&-ens+ .$od in
(&tit$dine .$ide% rot$nd $% sed in (on)it$dine ,rob&t$r ob(on)$%. Nobis &$te%
s$**i'it+ .$&nt$% in s'ri,t$ris s&'ris (e)it$r+ t&nt$% de -&' ,&rte sentire+ .$i& ni%is
&bs$rd$% est -in' -$%&n&% se.$i sententi&%+ $nde+ .$&nt$% nobis ex,edit+ di$in&%
nos'i%$r -&bere do'trin&%. His i)it$r bre$iter de do'trinis s&e'$(&rib$s 'o%,re-ensis+
ostendit$r .$i& non ,&r$&% $ti(it&te% &d inte((e)enti&% di$in&e (e)is &**erre nos'$nt$r+
si'$t eti&% & .$ib$sd&% s&n'tis ,&trib$s indi'&t$r.
CONCLUSIO
ro%issionib$s er)o nostris+ $t o,inor+ ,ro %od$(o in)enii do%ino ,r&est&nte
'o%,(etis+ 'onsidere%$s ordo iste dis'i,(in&r$% '$r *$erit $s.$e &d &str& ,erd$'t$s+
s'i(i'et $t &ni%os $e( s&e'$(&ri s&,ienti&e deditos dis'i,(in&r$% exer'it&tione de*e'&tos
& terrenis reb$s &bd$'eret+ et in s$,ern& *&bri'& (&$d&bi(iter 'o((o'&ret.
Sed nonn$((i sider$% ,$('-rit$dine et s,(endoris '(&rit&te ,e((e'ti+ ,erditionis s$&e
'&$s&s st$diosissi%e ,er.$irentes+ in (&,s$s ste((&r$% '&e'&tis %entib$s 'orr$er$nt+ it&
$t ,er s$,,$t&tiones noxi&s+ .$&e %&t-esis di'it$r+ e$ent$s rer$% se ,r&es'ire ,osse
'on*iderent. 1$os+ $t de nostris t&'e&%+ (&to+ Aristote(es &t.$e &(ii $iri %e(iores
in)enio+ rer$% i,s&r$% $erit&te 'o%%oti+ 'on'ordi sententi& d&%n&$er$nt+ di'entes
'on*$sione% rer$% ,oti$s de t&(i ,ers$&sione )ener&ri. N&% si )en$s -$%&n$% &d
$&rios &'t$s n&s'endi ne'essit&te ,re%eret$r+ '$r &$t boni %ores %ererent$r (&$de%+ &$t
%&(i (e)$% in'$rrerent $(tione%E Et .$&%$is i,si non *$erint '&e(esti s&,ienti&e dediti+
$erit&tis t&%en testi%onio errores eor$% %er ito ,er'$(er$nt+ de .$ib$s di'it A,osto($s+
Dies obser$&tis et %enses/ ti%eo ne sine '&$s& (&bor&$eri% in $obis. Unde et in
De$terono%io do%in$s ,(eni$s i$bet+ Non in$eni&t$r in te .$i ($str&t *i(i$% $e( *i(i&%
s$&%+ ,er i)ne% di$in&ns di$in&tione% et &$s,i'&ns et &$)$r&ns $ene*i'$s et in'&nt&ns
in'&nt&tione% $entri(o.$$s et ,rodi)ior$% ins,e'tor et interro)&ns %ort$os/ est &$te%
&bo%in&tio do%ino deo t$o o%nis *&'iens -&e'.
Sed nos+ .$i %entis intentione $er&'iter s$bire desider&%$s &d '&e(os+ o%ni&
de$% 'red&%$s ,ro s$& $o($nt&te dis,onere+ et $&nit&tes s&e'$(i res,$entes &t.$e
d&%n&ntes s'ri,t$r&r$% di$in&r$% (ibros+ si'$t in ,ri%o $o($%ine di't$% est+ ser$&to
ordine sed$( o ,ers'r$te%$r+ .$&ten$s .$od i((i ,ro,ter -$%&n&s (&$des in&niter
&,,etere $isi s$nt+ nos &d 're&toris )(ori&% '$n't& re*erentes $ti(iter &d s$,ern& %ysteri&
,erd$'&%$s. Et ideo+ si'$t be&t$s A$)$stin$s &it et &(ii do'tissi%i ,&tres+ s'ri,t$r&e
s&e'$(&re s non debent res,$i. Le)e% $ero di$in&% 'on$enit+ si'$t s'ri,t$% est+ die
no't$.$e %edit&ri+ .$i& i((in' interd$% &(i.$&r$% rer$% -onest& notiti& 'o%,&r&t$r+ -o'
&$te% &etern& $it& ,er'i,it$r.
Si .$is $ero+ '&e(esti &%ore *(&%%&t$s et terrenis desideriis ex$t$s+ s$,ern&s
$irt$tes desider&t int$eri+ s&n'ti Io-&nnis A,o'&(y,sin (e)&t+ et in i((& 'onte%,(&tione
de*ix$s 'o)nos'it do%in$% C-rist$%+ .$i t&nt& t&%.$e %iri*i'& o,er& ,ro$identi&
ex'o)it &$it+ r&tione dis,os$it+ $irt$te ,er*e'it+ n$n' s,irit$ di$ino s$stent&re+ ,otest&te
terrere+ ,iet&te %oder&ri8 inex'o)it&bi(is+ ine**&bi(is et n$((i &(ii ,(enissi%e not$s .$&%
i,se sibi. Co)nos'et eti&% in t-rono %&iest&tis s$&e residente% ,er &n)e(os s& n'tos
e''(esi&s 'o%%onere+ $(tiones %&(is %in&ri+ bonis ,r&e%i& ,o((i'eri+ et & '$n'tis
seniorib$s+ &r'-&n)e(is &' toti$s %i(iti&e '&e(estis exer'it$ '$% tre%ore %&xi%o
s$,,(i'iter &dor&ri+ et -o' i((is esse ,r&e'i,$$% &' sin)$(&re ne)oti$%+ )(ori&% s&n't &e
trinit&tis in*&ti)&bi(i se%,er de$otione 'on'inere. Inte((e)it .$o.$e %$nd$% ist$% ei$s
i%,erio )$bern&ri+ et in *ine s&e'$(i .$&ndo $o($erit in %e(i$s i%%$t&nd$%. T$n'
&n)e(is t$b& '&nentib$s %ort$i res$r)ent+ et in no$it&te $it&e re,&r&bit$r )en$s
-$%&n$%+ .$od (on)& $et$st&te *$er&t 'onse,$(t$%. I,se .$o.$e terribi(is &'
%et$end$s+ tonitr$is *$(%inib$s.$e ,r&e%issis+ destr$'to ini.$it&tis *i(io %$nd$%
i$di'&t$r$s &d$eniet+ ,&te*&'tis $irt$tib$s s$is+ .$&s in ,ri%o &d$ent$ ,ro$id&
dis,ens&tione ,&ssi% non de're$it ostendere. ost inte((e)et .$&ntis (&borib$s et
'&(&%it&tib$s &bso($t& in &etern$% '$% do%ino (&etet$r e''(esi&+ .$& i$stiti& '$%
di&bo(o ,ere&nt .$i ei$s i$ssionib$s obse'$nd&nt+ et t$n' re $er& %&)n& ex$(t&tione
s&)in&t$r+ .$&ndo rer$% i,s&r$% *$erit ins,e'tione 'o%,(et$s. Erit eti&% ,ost -&e'+
si'$t s'ri,t$% est+ '&e($% no$$% et terr& no$&+ .$od si %odo *ixe &t.$e in$io(&bi(iter
'redi%$s+ &d i((&% )(ori&% 'ont$end&% C-risti %$nere ,er$eni%$s.
Sed si &d-$' $o($%$s %&iore i(($%in&tione 'o%,(eri+ $t eti&% -i' nobis
'onstit$tis *$t$r& ,ossit $it& d$('es'ere+ '$% ti%ore %&xi%o et &%%ir&tione+ in
.$&nt$% t&%en sobrie %ens -$%&n& ,ertin)it+ 'onsidere%$s .$e%&%%od$% s&n't&
trinit&s ,ersonis distin't&+ n&t$r& $ero inse,&r&bi(iter 'onex& &t.$e 'ons$bst&nti&(is+
're&t$r&s s$&s 'o%%e&ns &t.$e re,(ens+ $bi.$e sit tot&. Deinde .$e%&%%od$% %&(is
&bsens redd&t$r+ '$% t&%en ,r&esens esse non desin&t. Tertio '$% s$bst&nti& i,si$s
s$,r& o%ne ($%en sit et '(&rit&s sin)$(&ris+ & n$((& t&%en 're&t$r&r$% %odo si'$t est
,ossit ,(enissi%e 'ont$eri+ si'$t di'it A,osto($s+ Videbi%$s e$% si'$ti est. 1$&rto
.$&(is sit in C-risto re)e ,iet&s+ $t do%in$s &n)e(or$% -$%&n&% 'ondi'ione% non
*$erit dedi)n&t$s &ss$%ere+ et $it& o%ni$% 'r$'is e(e)erit s$stinere ,&tib$($%. N&% $t
%ors &b -$%&no )enere $in'eret$r+ in &ss$%,t& '&rne ,ert$(it+ .$i non ,otest %ori+ et
'&eter& .$&e de -&' re di$ersi ,&tres+ re,(eti di$ino s,irit$+ $er&'iter edider$nt.
In istis .$ide% &' t&(ib$s o%nis &%%ir&tio de*i'it+ ,ers'r$t&tio -$%&n&
s$''$%bit. Ver$%t&%en -&e' s$nt de(i'i&e C-risti&nor$%+ -&e' 'onso(&tio %&)n&
($)enti$%+ .$oni&% d$% t&(i& re$erenter et *ix& %ente re$o($i%$s+ ,r&est&nte C-risto &
nobis di&bo($% '$% s$is o,erib$s e**$)&%$s. T&%en ist& si' &%%ir&nd& s$nt+ $t
'onst&nter ind$bie.$e 'red&nt$r. Si' s$,r& nos 'on*itend&+ $t o%ni%odo *ix& nostris
%entib$s ,erse$erent. Li'et eni% t&(ib$s 'onsider&tionib$s sens$s nostros 'edere.
!ide% $ero nostr&% non (i'et -esit&tione &(i.$& tit$b&re. Sed t&%en .$od -i' 'onse.$i
non ,oss$%$s+ '$% e$% i,si$s ind$()enti& $ideri%$s+ in .$&nt$% don&$erit ,ro %od$(o
nostro sine d$bit&tione 'o)nos'i%$s+ si'$t di'it A,osto($s+ N$n' $ide%$s ,er s,e'$($%
in eni)%&te+ t$n' &$te% *&'ie &d *&'ie%.
Sed .$id est+ -o'+ .$od be&tis *&'ies dei ,ro%ittit$r+ '$% i((e %e%bror$% n$((&
distin'tione *or%et$rE Sine d$bio *&'ies dei $irt$tis ei$s &dor&nd& 'o)nitio est+ di$ini
($%inis s&n't& de'(&r&tio+ o%ni,otenti&e i,si$s ,r&e'i,$& %&)nit$do+ i$stiti&e t&nt& ,
$rit&s $t o%nis i((i &e.$it&s 'o%,&r&t& sordes'&t+ $erit&tis in'o%%$t&bi(is *ortit$do+
,&tienti&e (ibr&t& %oder&tio+ ,iet&tis inde*i'iens ,(enit$do+ 'onsi(ii st$,end& dis,ositio+
)(ori& %ir&bi(is+ '(e%enti& sin)$(&ris. O *e(i'it&s %&)n& *ide(i$%+ .$ib$s ,ro%ittit$r
si'$ti est do%in$% $idere+ '$i de$otissi%e 'redentes i&% be&tit$dinis s,e %&)n& re,(eti
s$ntH 1$id+ ro)o+ ,r&est&bit &s,e't$s+ .$&ndo t&(i& i&% (&r)it$s est 'redit$sE
In&esti%&bi(e .$i,,e don$% est 'ons,i'ere 're&tore%+ $nde $i$$nt .$&e'$%.$e $it&(i&
s$nt+ $nde s&,i$nt .$&e'$%.$e s$bsist$nt+ $nde &%%inistr&nt$r .$&e'$%.$e 're&t&
s$nt+ $nde re,&r&nt$r .$&e'$%.$e in %e(i$s inst&$r&t& 'ons$r)$nt+ $nde $eni$nt
.$&e'$%.$e s&($t&riter &,,et$nt$r+ $nde $irt$tes %&n&nt ,er .$&s i,se $in'it$r %$nd$s.
Sed (i'et o%ni& s$stent et+ o%ni& inen&rr&bi(iter ,i$s &rbiter &%%inistret+ i((& t&%en
ni%is s$&$issi%& don& s$nt+ .$&ndo nostro 'ons,e't$i '(e%entissi%$s rede%,tor
&,,&rere di)n&bit$r. H&e' et -is si%i(i& .$&e ,oss$nt de i((& %&iest&te 'o)it&ri+ $t
&rbitror+ *&'ie% dei $o'&t A,osto($s.
r&est&+ .$&es$%$s+ do%ine+ $isionis -$i$s )(oriosissi%&% s&n'tit&te%+ $t eos+
.$ib$s t&% %&)n$% desideri$% 'on'it&sti+ non ,&ti&ris de i((& bonit&te *r&$d&ri.
Vide&%$s te in &etern$% $i$ente%+ .$i ,ro nobis %ori di)n&t$s es. Vide&%$s )(ori&%
%&iest&tis t$&e+ .$i in '&rne nostr& $o($isti -$%i(is &,,&rere. N&% $t ser$os t$os
beni)ne res,i'i&s+ -&bet et ist$d s&e'$($%+ $t i,si $ero t$&% *&'ie% ,(enissi%e &t.$e
e$identer ins,i'i&nt+ iste non re'i,it %$nd$s. r&est&+ do%ine+ $t i((& 'redentib$s tibi
'on*er&s+ in .$ib$s ,r&e%i& '$n't& 'on'($d&s.
Hin' it&.$e+ di(e'tissi%i *r&tres+ ,&ter A$)$stin$s+ $t *ide(ib$s so(et esse
,ro*i'$$s+ in (ibro .$e% &d &$(in&% s'ri,sit de $idendo deo 'o,iose ni%is et
%ir&bi(iter dis,$t&$it+ in '$i$s *ine .$o%odo de$s $ide&t$r distin'te bre$iter.$e
'o%,(ex$s est. 1$&,ro,ter non de nostris %eritis sed de )r&ti& do%ini ,r&e s$%entes+
i(($% 'ons,e't$% 'on'edi nobis i$)iter ,ost$(e%$s+ .$&ndo i,se trin& ,ro%issione
%$ni*i'$s ,&$,eres s$os 'o%%onens di'it+ etite et &''i,ietis+ .$&erite et in$enietis+
,$(s&te et &,eriet$r $obis. Unde+ '&rissi%i *r&tres+ -in' ,oti$s e$enit $t (&r)iente
do%ino $er&'iter &d '&e($% s$bire %ere&%$r+ .$&% i((in' $nde se )enti(es &d s$,ern&%
*&bri'&% *&((&'iter exto((ere ,$t&$er$nt. Mod$% *ort&sse (ibror$% ex'essisse $ide&%$r+
sed si 3enesis &t.$e Exodi &(ior$%.$e (ibror$% 'onsideres .$&ntit&te%+ in'i,i$nt esse
bre$es .$os ,ri$s &esti%&$i%$s (on)iores.
EFLICUERUNT !ELICITER

Vous aimerez peut-être aussi