FAZLI ASENKRON MOTORLAR (A.S.

M)
1. GR
Asenkron motorlar genellikle bir fazl ve fazl olarak imal edilen endstride en ok
kullanlan alternatif akm motorlardr. Asenkron motorlarn yksek gl olanlar fazl
olarak imal edilirler. Endstrideki fan ve pompa sistemleri, binalardaki asansrlerin motorlar,
evlerdeki vantilatrler, buzdolab motorlar v.b. birok uygulamada a.s.m'lar kullanlrlar.
Doru akm motorlar ile kyaslandklarnda daha az maliyetle retilmeleri, daha az bakma
ihtiya duymalar, patlayc ve yanc madde bulunan ortamlarda kullanlabilmeleri gibi
sebeplerden doru akm motorlarndan daha fazla kullanm alanna sahiptirler.
Asenkron motorlarn yaps birok paradan olumakla beraber (gvde, ayak, motor
mili, kapaklar, pervane , v.b) alma prensibi 2 ana ksmla aklanabilir. Bu ksmlar duran
ksm olan stator ve dnen ksm olan rotordur.
Asenkron motorlar rotorlarnn tipine gre sincap kafesli a.s.m ve bilezikli a.s.m
olarak iki trl isimlendirilirler.
2. YAPISI
Stator : Asenkron motorun statoru duran ksmdr ve faz dengeli gerilim stator sarglarna
uygulanr. zerlerinde oluk bulunan birer yzleri yaltlm ince silisyumlu saclarn
birletirilmesiyle stator nvesi oluturulur ve bu stator nvesi demir ya da elikten motor
gvdesine monte edilir. Stator nvesi zerindeki oluklara stator sarglar uygun ekilde
yerletirilerek gerekli bobin balantlar yaplr ve son olarak motor dndaki klemens
kutusuna statordan 6 adet balant ucu karlr. karlan bu 6 u vastasyla stator sarglar
yldz veya gen balanarak fazl gerilim uygulanr.

ekil.1 Asenkron motorlarn stator yaps

ekil.2 Stator sarglarndan klemens kutusuna kan ularn yldz(a) ve gen(b) balanmas

Rotor : zerlerinde oluklar bulunan birer yzleri yaltlm ince silisyumlu saclarn
birletirilmesinden rotor nvesi oluturulur ve rotor miline monte edilir. ki trl rotor tipi
vardr. Bunlardan birincisi rotordaki kanallara alminyumdan ya da bakrdan ubuklar
yerletirilerek her iki taraftan ksadevre edilmesiyle oluturulan rotordur. Bu rotor tipinden
yaplan a.s.m'a ksadevre ukuklu a.s.m veya sincap kafesli a.s.m denir.
Dier rotor tipinde oluklara ayn statorda olduu gibi bobinler yerletirilip birer ular
rotor milinin zerindeki bileziklerle irtibatlandrlmtr. Bu tip rotorlardan yaplan a.s.m'lere
de sargl rotorlu a.s.m veya bilezikli a.s.m denir. Bu tip rotorlarda rotor mili zerindeki
bileziklere basan kmrler bulunur. Bilezikli a.s.m.'nin rotor devresine dardan ilave diren
eklemesi yapmak mmkndr.

ekil.3 Asenkron motorlarn rotor yaps
3. ALIMA PRENSB
Asenkron motorlarn almas transformatrlerin almasna benzer. Asenkron
motorlarn stator sargsn transformatrlerin primer sargsna, rotor devresini ise
transformatrn ksadevre edilmi sekonder sargsna benzetebiliriz.
Asenkron motorun stator sargsna aralarnda 120 er derece faz fark bulunan fazl
gerilim uygulandnda stator sarglarnda bir dner alan meydana gelir. Bu dner alann
hzna stator dner alan hz denir

. Statordaki fazl dner alan rotordaki ksadevre

ubuklarnda veya sarglarda gerilim endklenmesine sebep olur. Bu durumda rotor etrafnda
da ayn statordaki dner alana benzeyen bir alan oluur. Bu iki alann birbirini etkilemesiyle
rotor dnmeye balar. Rotorun dn hz

motorlar iin her zaman stator dner alan

hzndan daha kktr. Stator dner alan hz ile rotorun dn hznn ayn olmamasndan
dolay bu motorlar asenkron (senkron olmayan) motor olarak isimlendirilmitir. Asenkron
motorun stator dner alan rotorda gerilim indkledii iin bu motorlara ayn zamanda
indksiyon motorlar da denilmektedir.
Asenkron motorun statorundaki dner alann oluumunu ekil.4 ve ekil.5 zerinden
inceleyelim;

ekil.4 fazl alternatif gerilim


ekil.5 Statorda dner alann oluumu

ekil.6 fazl el tipi sarg (ekil.5'deki dairesel yapnn 12 oluklu ve alm hali)

ekil.4'deki fazl dengeli gerilim dalgasnn (a) annda R ve T faznn pozitif, S
faznn negatif olduu grlmektedir. ekil.5'de (a) anndaki durum sa el kuralna gre
belirlenmi ve kutup dalm izilmitir. ekil.4'deki b-c-d-e-f anlar iin de ekil.5'de
kutuplar izildiinde bir periyotta 1 devirlik dner alan olutuu grlr.
ekil.5'deki gerilim dalgasnn frekansnn 50 Hz olduunu dnrsek bu saniyede 50
periyot anlamna gelir. ekil.5 iin bir periyotta 1 devirlik dner alan olutuuna gre 50 Hz
frekans iin saniyede 50 devirlik dner alan, dolaysyla dakikada 60x50 = 3000 d/dk dner
alan hz oluur. Burada stator dner alan hznn

kutup saysna ve frekansa

bal
olduu aka grlmektedir. Stator dner alan hz pratik olarak aadaki numaral forml
ile hesaplanr.

Burada,

stator sarglarna uygulanan gerilimin frekans, kutup saysdr.

Asenkron motorlar hibir zaman senkron hzda alamaz. nk motor senkron hzda
dnerse rotor ubuklarnda gerilim endklenmez. Bu durumda rotorda dnme momenti
meydana gelmez. Dnme momenti meydana gelmedii zaman rotor dnmez (motor milinden
mekanik g elde alnmaz). Bundan dolay asenkron motorlarn rotorlar senkron hzdan bir
miktar dk devirde dner.
Asenkron motorlarda stator dner alan hznn rotorun dn hzndan daha byk
olduu belirtilmitir. Stator dner alan hz

ile rotorun dn hz

arasndaki farkn
stator dner alan hzna oranna kayma(s) denir. Yzde olarak aadaki gibi hesaplanr.

Motor durgun iken kayma deeri 1, motor senkron hzda dnerken kayma deeri sfr
olur. Motor senkron hzdan daha yksek hzlarda alyorsa kayma deeri negatif olur.
Normal almada bir asenkron motorun kaymas %1 ile %5 arasnda deiir.
Kayma ve senkron devir says verildiinde motorun rotor hz aadaki ekilde
hesaplanr.

Rotorda endklenen gerilimin frekans aadaki ekilde hesaplanr.

RNEK: fazl iki kutuplu bir asenkron motor 50 Hzlik frekansa sahip bir ebekede
almaktadr. Motorun tam ykteki hz 2850 d/d dr. Bu motorun yzde cinsinden kaymasn
hesaplaynz. Rotorda endklenen gerilimin frekansn hesaplaynz.

4. ASENKRON MOTOR EDEER DEVRELER
Asenkron motorlarn analizinde edeer devre modellerinden yararlanlr. Edeer
devrenin mmkn olduu kadar gerek deerlere yakn olmas gerekir. Asenkron motorlarn
edeer devresi sekonder sargs ksa-devre edilmi transformatrlerin edeer devresine
benzer. Stator edeer devresi transformatrn primer sarg edeer devresine, rotor edeer
devresi ise transformatrn ksa devre edilmi sekonder edeer devresine benzer. Asenkron
motorun edeer devresinin transformatr edeer devresinden fark rotor frekansnn
kaymaya bal olarak deimesidir. Transformatrlerde primer sargdan sekonder sargya g
transferi manyetik nve zerinden gerekleir. Asenkron motorlarda ise statordan rotora
transfer edilen g stator ile rotor arasndaki hava boluu zerinden gerekleir.
fazl bir asenkron motorun bir faz edeer devresi ekil.7de grlmektedir. V1
statora uygulanan gerilimini, R1 stator sargs edeer direncini, X1 stator sargs reaktansn,
Rc stator demir kayplarn ifade eden direnci, Xm is mknatslanma reaktansn
gstermektedir. Rotor tarafnda ise Xr rotor reaktansn , Rr ise rotor direncini ifade
etmektedir. Bu devre pratik uygulamalarda pek kullanlmaz. Pratik uygulamalarda rotor
devresi stator tarafna indirgenerek edeer devre elde edilir.


ekil.7 Fazl Bir Asenkron Motorun Edeer Devresi

Rotor parametrelerinin stator tarafna indirgenmesinde rotor empedans

stator
tarafna dntrlrken etkin dntrme orannn (eff) karesiyle arplr. Rotor gerilimi
dntrlrken etkin dntrme oranyla arplr, akm

ise etkin dntrme oranna

blnerek dntrlr. Etkin dntrme orann elde etmek ok zordur. Fakat stator tarafna
indirgenmi edeer devre parametrelerini direkt olarak bulmak mmkndr. ekil.8de stator
tarafna indirgenmi bir faz edeer devresi grlmektedir.

ekil.8 Fazl Bir Asenkron Motorun Faz Bana Edeer Devresi
4.1 Edeer Devre Parametrelerinin Hesaplanmas
Bir a.s.m'nin faz bana devresi parametreleri bo alma deneyi, DC test deneyi ve
kilitli rotor deneyi yaplarak hesaplanr.
4.1.1 Bo alma Deneyi
ekil.9da bir asenkron motora ait bo alma deney balant emas grlmektedir.
Deneyde adet ampermetre, bir voltmetre ve iki adet watt-metre kullanlr.
Motorun ebekeden ektii g iki watt-metrenin lt glerin toplamna eittir.
Bu g motorda, bo almada meydana gelen kayplarn toplamna eittir. Motorun bota
ebekeden ektii g nve kayplar ile mekanik srtnme ve rzgr kayplarnn
toplamna eit olarak kabul edilir. Bo alma deneyindeki edeer giri empedans
yaklak olarak mknatslanma stator reaktans ile mknatslanma reaktansnn
toplamna eittir.

ekil.9 fazl bir asenkron motorun bo alma deney balant ekli
4.1.2 DC Test Deneyi
Edeer devredeki stator sargsna ait diren stator sarglarna DC bir gerilim
uygulanarak hesaplanr. Stator sarglar hem gen hem de yldz olarak bal olabilir.
ekil.10(a)da gen bal sarg iin, (b)de ise yldz bal sarg iin deney balant emas
grlmektedir.

ekil.10 fazl bir asenkron motorun stator direncinin llmesi

4.1.2 Kilitli Rotor Deneyi
Ksa devre deneyinde asenkron motorun rotoru dnmeyecek ekilde sabitlenir. Bo
alma deneyinde olduu gibi adet ampermetre, bir adet voltmetre ve iki adet watt-metre
kullanlarak deney gerekletirilir. Kilitli rotor deneyinde ayarl kaynak gerilimi deitirilerek
stator sarglarndan tam yk akm geinceye kadar artrlr. l aletlerinden okunan deerler
kaydedilir. Bu deneyde mknatslanma akm ihmal edilir ve ebekeden ekilen akmn rotor
devresinden getii kabul edilir. Motorun ebekeden ektii toplam g iki wattmetreden
okunan glerin toplamna eittir.

ekil.11 fazl bir asenkron motorun kilitli rotor deney balant ekli

Bo alma deneyi ile
1. Nve kayplar ve mekanik kayplarn (srtnme ve rzgar) toplam bulunur.
2. Stator sargs reaktans ile mknatslanma reaktansnn toplam bulunur.
DC Test deneyi ile
1. Stator sargs omik direnci bulunur.
Kilitli rotor deneyi ile
1. Stator ve rotor omik direnci toplam bulunur. Bunlardan faydalanarak stator ve rotor bakr
kayplar toplam bulunur.
2. Stator ve rotor reaktanslar toplam bulunur. Bunlardan faydalanarak stator ve rotor nve
kayplar toplam bulunur.
5. ASENKRON MOTORLARDA KAYIPLAR VE VERM
Elektrik makinelerinde makineden alnan mekanik g makineye verilen elektriksel
gten kktr. Aradaki fark ise kayplardan kaynaklanmaktadr.
Asenkron motorda oluan kayplar unlardr;
- Stator bakr kayb (P
scu
)
- Stator demir kayb (P
nve
)
- Rotor bakr kayb (P
rcu
)
- Rotor demir kayb (P
rnve
)(Nominal devirde deeri ok kk olduundan ihmal edilebilir)
- Rotor srtnme ve rzgar kayb (P
fw
)
Asenkron motorun giriine uygulanan elektriksel g (P
g
) harfi ile
Statordan rotora hava aral zerinden aktarlan g ( P
ag
) harfi ile
Asenkron motor milinden alnan mekanik g ise (P
0
) harfi ile gsterilecek

ekil.12 Asenkron motordaki kayplar

Asenkron motorlarn verimi ise dier elektrik makinelerinde olduu gibi k gcnn
giri gcne oranna eittir. Verim ile gsterilir ve aadaki ekilde hesaplanr.

rnek: 380 V 50 Hz, 50 BG (beygir gc) deerinde iki kutuplu, fazl bir asenkron motor
0.85 geri g faktrnde ebekeden 60 A akm ekmektedir. Stator bakr kayplar 1,5 kW,
rotor bakr kayplar 600 Wtr. Srtnme ve rzgar kayplar 500 W, demir kayplar 1,5 kW
olarak verilmektedir. Motorun hava aral gcn, k gcn ve verimini hesaplaynz.

6. ASENKRON MOTORLARDA G VE MOMENT
Asenkron motorlarn g ve moment denklemleri motorun faz bana edeer devre
modeli kullanlarak kartlr. ekil.8'deki edeer devre kullanlarak motorun kayplar ve
k gc hesaplanabilir. k gc motorun milinden elde edilen mekanik gtr.
Motorun milindeki moment, k gcnn motor devir saysna blnmesiyle
hesaplanr. Momentin N.m olarak kmas iin motor devir saysnn rad/s olarak kullanlmas
gerekir.

rnek: Bir nceki rnekte verilen motor tam ykte %4 kayma ile almaktadr. Motorda
endklenen momenti ve mil (yk) momentini hesaplaynz.

7. ASENKRON MOTORLARDA HIZ - MOMENT LKS
Bir asenkron motorun moment hz ilikisi ekil.13te verilmektedir. Yatay eksen iki
parametreyi gstermektedir. Birincisi motorun yzde olarak (%) senkron hz, ikincisi ise
kaymadr. Dikey eksen ise motorda endklenen momenti gstermektedir. Asenkron
motorlarn ilk kalknma annda kaymas %100 (s = 1) deerindedir. Daha sonra rotor dner
alan ynnde dnmeye balar. Motor bota alyorsa rotor hz senkron hza yakn bir
deere kadar ykselebilir. Bota alan bir asenkron motorun kaymas yaklak olarak %1
deerindedir. Motor yklendike rotor hz azalr buna bal olarak kayma da artar. Kayma
artka dner alann rotor ubuklarn kesme hz artar ve rotorda endklenen gerilim akm
artar. Buna bal olarak motorda endklenen moment ve motorun ebekeden ektii akm
artar.
Motorun rettii maksimum momente devrilme momenti denir. Bu moment motorun
nominal yk momentinin, yaklak olarak, 1.5 ila 2.5 kat kadardr. Devrilme momenti
edeer devre parametreleri kullanlarak yaklak olarak hesaplanabilir. Yol verme veya ilk
kalknma momenti anma momentinden biraz daha dk olur. Asenkron motorlarda
moment motora uygulanan gerilimin karesiyle deiir. Asenkron motorun rotoru senkron
hzdan daha yksek hzda dndrlrse motorda endklenen momentin yn deiir ve motor
generatr olarak alr. Motor manyetik alan ynne ters ynde dnyorsa motor
yavalayarak duracaktr (frenlenecektir).

ekil.13 Asenkron Motorlarda Moment-Hz likisi

7. ASENKRON MOTORLARDA HIZ KONTROL
Normal alma koullarnda bir asenkron motorun hz senkron hzdan biraz daha
dktr. Yani rotor devir says senkron hzn devir saysndan kayma hz kadar daha
dktr. Motorun hz birka ekilde ayarlanabilir. Motor hz, stator gerilimi
deitirilerek, kutup says deitirilerek, rotor sarglarna seri diren balayarak
(sadece bilezikli asenkron motorlarda) ve besleme gerilimi frekans deitirilerek
ayarlanr. Kutup says ve besleme gerilimi frekans deitirilerek yaplan hz kontrolnde
motorun senkron hz deiir. Dier metotlarda ise sadece motorun hz-moment karakteristii
deitirilerek rotor hz deitirilir.
Motorun rettii moment (Tm)) yk momentinden (Tyk) yksek ise (Tm>Tyk)
motor hzlanr. Motorun rettii moment yk momentinden dk ise (Tm<Tyk) motor
yavalar. Motorun rettii moment yk momentine eit ise motor sabit hzda alr.
7.1 Besleme Gerilimi (Stator Gerilimi) Deitirilerek Hz Kontrol : Bu yntemle hz-
moment karakteristii deitirilerek dolayl yoldan hz kontrol yaplr. Hz kontrol bu
yntemle ok dar bir aralkta gerekletirilebilir. Besleme gerilimlinin deitirilmesi seri
direnle (seri direnlerde g kayb meydana geldii iin verimli bir yntem deildir), oto
trafosu ile veya g elektronii tabanl ayarl bir alternatif akm kayna yardmyla
gerekletirilir. ekil.14de deiik deerdeki besleme gerilimleri iin drt kutuplu bir
asenkron motorun hz-moment deiimi grlmektedir.

ekil.14 Hz-moment karakteristiinin besleme gerilimi ile deiimi
7.2 Kutup Says Deitirilerek Hz Kontrol : Bir asenkron motorun sarglar sarldktan
sonra kutup saysn deitirmek mmkn deildir. Bununla birlikte motor sarlrken kutup
says deitirilebilecek ekilde sarlarak devir says belli snrlarda deitirilebilmektedir.
Kutup saysnn deitirilmesi iki ekilde gerekletirilir. Birinci yntemde kutup sarglarnn
bobin balantlar deitirilerek kutup saylar 2:1 orannda deitirilir. kinci yntemde ise
statorda farkl kutup saylarnda sarlm ift sargl stator ile motor iki devirli olarak
altrlabilir. rnein drt kutuplu bir motorun kutup says deitirilerek 6 kutuplu olarak
altrlabilir. Bu motor 50 Hzlik bir frekansta alyorsa senkron hz 1500 d/ddan 1000
d/dya der.
7.3 Rotor Sarg Direnci Deitirilerek Hz Kontrol : Rotor direnci deitirilerek asenkron
motorlarn hz yine belli snrlar arasnda deitirilebilir. Bu yntem sincap kafesli asenkron
motorlarda kullanlmaz, sadece bilezikli (sargl rotorlu) asenkron motorlarda kullanlr. Rotor
direnci, rotor sarglarna fra-bilezikler zerinden dardan ekstra direnler balanarak
deitirilir. Rotor direnci deitirildii zaman motorun momenti ve kaymas deiir. Bunun
sonucunda da motor hz deiir. Belli bir yk momenti iin rotor direnci artrlrsa motor hz
azalr, rotor direnci drlrse motor hz artar.
7.4 Besleme Gerilimi Frekans Deitirilerek Hz Kontrol: ebeke frekans deitirilerek
motorun senkron hz dolaysyla rotor hz deitirilir. ebeke geriliminin frekans yar
iletken teknolojisi tabanl inverterler kullanlarak geni aralklarda ayarlanabilir. nverter
mortun besleme frekansn ve gerilimini deitiren g elektronii tabanl devrelerdir.
Asenkron motorun hznn inverterle kontrolnde dikkat etmek gerekir. ebeke
frekans deitirildii iin motorun stator ve rotor reaktanslar da deiir. Motor reaktans
deitii zaman empedans ve dolaysyla ayn besleme gerilimi iin ebekeden ektii akm
deiir. Bundan dolay motorun ar akm ekerek zarar grmemesi iin ebeke geriliminin
frekansa oran (V/f) sabit tutulur.
Bir asenkron motorun besleme frekans deitirilerek hz kontrol sfrdan nominal
senkron hznn iki katna kadar geni bir aralkta gerekletirilebilir. Sfrla nominal hza
kadarki aralklarda ebeke gerilimi de frekansa bal (V/f sabit tutularak) deitirilir. Frekans
azaltlp ebeke gerilimi sabit tutulursa motor ar akm ekerek zarar grebilir. Nominal
hzn zerinde frekans arttrlsa bile gerilim sabit tutulur.
Asenkron motorlarn devir ynnn deitirilmesi besleme gerilimin iki faznn yer
deitirilmesiyle gerekletirilir.
8. ASENKRON MOTORLA YOL VERME
Asenkron motorlarn enerji uygulanp altrlmasna yol verme denir. Asenkron
motorlar ilk yol verme annda nominal alma akmlarnn 5 ile 10 kat arasnda akm
ekerler. Bu durum zellikle yksek gl motorlarda motorun kendisi ile beraber motorun
bal bulunduu ebekeye dolaysyla ebekeye bal dier yklere de olumsuz etki yapar. Bu
olumsuz etkinin olmamas 5 kW'n zerinde gce sahip motorlara zel yol verme yntemleri
uygulanr. 5 kW'dan daha dk gl motorlara ise dorudan yol verilir. Asenkron motorlara
yol verme yntemleri aada aklanacaktr.
8.1 Dk Gerilimle Yol Verme Yntemleri
Seri reaktans ile, seri diren ile, oto trafosu ile ve yldz gen yol verme metodlar bu
gruba girer.
8.1.1 Seri Reaktans le Yol Verme : Seri reaktansn g katsays motorun g katsaysna
eit olarak tercih edilmelidir. Motor normal devir saysna ulatktan seri reaktans devreden
karlr. Seri reaktans tek kademede devreden karld gibi kademeli olarak da devreden
karlabilir. Seri reaktans ile yol verme devresi elektromekanik kontaktr ve zaman rlesi
yardmyla veya PLC kullanlarak gerekletirilebilir.
8.1.2 Seri Diren le Yol Verme : Motorun ilk kalknma annda ebekeden ektii akm seri
diren zerinden getii iin seri diren zerinde gerilim dmne sebep olur. Motor stator
sarglarna daha dk bir gerilim uygulanm olur. Seri diren tek kademe olarak
kullanlabildii gibi kademeli olarak da kullanlabilir. Seri diren ile yol verme devresi
elektromekanik kontaktr ve zaman rlesi yardmyla veya PLC kullanlarak
gerekletirilebilir.
8.1.3 Oto Transformatr le Yol Verme : Motor dnmeye baladktan sonra oto
transformatr ile gerilim kademeli olarak devreden karlr. Motor anma hzna ulatktan
sonra oto transformatr devreden tamamen kartlarak motor normal ebeke gerilimi ile
beslenir.
8.1.4 Yldz-gen Yol Verme : Yldz gen yol verme metodunda motor stator sarglar ilk
olarak yldz balanarak altrlr. Motor belli bir hz deerine ulatktan sonra sarg stator
sarg balantlar gen balanarak motor almasna devam eder. Yldz gen yol verme
metodu en ekonomik dk gerilimle yol verme metodudur.

ekil.15 Motor Sarglarnn Y- Balants

gen alacak olan bir motor ilk kalknma annda Y olarak yol verildii zaman te
bir orannda daha az akm eker. Motora ilk anda Y olarak yol verilir. Motor normal devir
saysna ulatktan sonra altrlr Y- yol verme devresi elektromekanik kontaktr ve
zaman rlesi yardmyla veya PLC kullanlarak gerekletirilebilir.
8.2 Rotoru Sargl Asenkron Motora Seri Diren le Yol Verme
Rotoru sargl asenkron motor da sincap kafesli asenkron motorlara benzer ekilde ilk
kalknma annda yksek deerde akm ekerler. Rotoru sargl asenkron motorlarn rotor
sarglar da stator sarglarna benzer ekilde fazl olarak sarlr. Rotor direnci motorun
performansn nemli lde etkilemektedir. Rotor direncinin motorun ebekeden ektii
akma etkisi edeer devreden grlebilir. Bileziklere bal adet fra yardmyla rotor
sarglarna dardan direnler balanr. Seri diren deeri motorun gcne gre hesaplanr.
Diren olarak reosta kullanlabildii gibi kademeli direnler de kullanlabilir. lk kalknma
annda direnlerin tamam devrededir. Motor dnmeye baladktan sonra direncin bir ksm
devreden kartlr. Motorun hz artka direnler de kademeli olarak devreden kartlr.
Motor normal hzna ulatktan sonra rotor sarglar fra dzenei yardmyla ksa devre
edilerek seri direnler tamamen devreden kartlr.

8.3 Yumuak Yol Verme (Soft-Starter)
Soft starter veya yumuak yol vericiler g elektronii (tristr) tabanl devrelerdir. Bu
devreler yardmyla bir asenkron motorun ilk kalknma annda ebekeden ektii akm motora
ilk kalknmada uygulanan gerilim kontrol edilerek belli snrlar asarnda tutulur. Soft starter
motora uygulanan gerilim ve motor akm izlenerek ayarlanr. Soft starter ile altrlan bir
asenkron motora uygulanan gerilimin istenilen deerde ayarlanmas, motorun kalk ve duru
sresinin ayarlanmas mmkndr.

Soft-Starter ile yol verme

8.4 nverter ile Yol Verme
nverterlerin asl fonksiyonu motor besleme gerilimini ve frekansn deitirerek motor
hzn kontrol etmektir. nverter ile alan asenkron motorlarda ilk kalknma annda motora
uygulanan gerilim ve motorun ektii akm izlenerek motorun istenen deerde tutulabilir.
inverter ile alan motorlarda herhangi bir harici yol verme metoduna ihtiya yoktur. lk
kalknma anndaki yksek akmn kontrol inverterin kendisi tarafndan gerekletirilir. Buna
ilaveten inverterin kendi korumas ar akmlara kar hem kendini hem de motoru korur.
9. ASENKRON MOTORLARDA FRENLEME
9.1 Dinamik Frenleme
Motorun enerjisi kesildikten sonra stator sarglarna ksa bir sure DC gerilim
uygulanr. Rotor ksa devre olduu iin endklenen gerilim ve ksa devre akmlarn sonucu
motor ksa srede durur. Motor durduktan sonra kayplar ve motorun ar snmamas iin
stator sarglarna uygulanan DC gerilim hemen kesilmesi gerekir.
9.2 Mekanik Frenleme
Motorun enerjisi kesildikten sonra, motor miline bal disk balatalar yardmyla
sktrlarak durdurulur. Balata sistemi tamamen mekanik olduu gibi elektromekanik
sistemler de kullanlabilir.
9.3 Elektriksel Frenleme
Motorun enerjisi kesildikten sonar stator sarglarna ksa sre iin ters ynde gerilim
uygulanr. Ters ynde gerilim iki fazn yerleri deitirilerek gerekletirilir. Ters ynde
gerilim uyguland zaman, motor ters ynde dnmek isteyecek ve ksa srede duracaktr.
Motor durduktan hemen sonra ters ynde uygulanan enerji kesilmelidir. Aksi takdirde
motorun srd yk/sistem de ters ynde dnmeye balayarak tehlikeli sonular dourabilir.
10. ASENKRON MOTORUN ETKET BLGLER
Bir asenkron motorun etiketinde aadaki bilgiler bulunur