Vous êtes sur la page 1sur 7

Cuentos en Mam

XMO'L ( Amarar cuento en mam )



Che chi eyqe eju ojtxi xjal eye txin nimaq kwi in che ok laqju xmol kyij sentxin liya
tbi nimaqu twi in nex kabe tqij xyebilte atzun jun, in taq kub xyebin twi; ok txi
tkayin jun tal xmol intaq bixan twitz, jun tal xjalk box twe, ixtzun atok txajab qan
poq tij inxix tilkaj ex eju txitzte inche qoptza ex ati tchinab tun tbitzan kumtzun
nya ban tun nimaqu swi txin, qum jaku chex qin tun jaku chex qin tun xmol.

Atitaq jun qya ate kabe tal atzunjun naq taq in che kojin tukyilu tehmil, nya ban
taq ta. Atzun jun el tkub tbiyan eju tal tun tel twitz peni ju toka otzun il tij etzun tkub
tbyon tal tzuntzu.
Okktzun il tij etzun tkub tbyon tal tzuntzu okx nix nim tun xix Dios tukyil, ultzuntz
toj xqun xi kub nbayoniye wale chabawtlo ni xim bente kyol chij ul toj tquj
naqxkantl mataqna che kimjun tal kumtzun mas makyej toj jun peni okx tkimatzun
tanmi min soq tukyilu kajaw kuntzum in noqa te qonikan .


EJU QWA XIN (Nuestro alimento Maz Cuento en mam)
Atitaq jun ninkej te oxe tun kal okx in xin kayin kyaje
txin inxix che baj bujun te kibj in taq tzaje kjuk eju kwi che chi tzun, ayiwe
baqinxwe dwitze,chiju xqan twi, mya ayiwe ninwe weklen chi saq twi nya ayinwe
ninwe woklen tun quntzun min chin okyalxixe taq witzun ayinawe banaqiwe
tunawe nkejal ikx sen kiniqan in che ojlan xjal inbaju kxim.



AYE XJAL NCHIJAW BENT TE TXKUP (Las personas que
se convierten en animales cuento en mam)
Ok nbine ojtxi , at jun qua iklel kyiqe rit, ajtzun
thapun iklel toj saq chun, tzel tin qekye tij ch, iku ttulin tibtzu jalo. At tpas kye
tklon ti twi, tjaw txakpuj jalo, xojtl. Matzun txitz jalo yolte alumj, n-ex dtik kyaje
or. Aj tul jaalo, qintlte ek tun mo rit qin tun. atzun ok nbinjuye.

Ex ok nbin juntle, ikxu, jun qya japun txol tze, el tinju tij, kub ttolinju tib, tjaw,
wetl jalo, xojtl. Kayilu jun wnaq tij, atzunte wnaq jalo, xtanj ewalqju tij. tjapun
jalo, qinte jun ek tun. nku ttolin jun majtl tib, jaw txakpuj te qya. Xi jyolte tij
tlaqetlkye tij. anjtz xbiquin quun tla knetlqeeju tij.


TIQUNNIL MYAXIX XTILUN TQAN XJAW IKU TQAN QIJ (Porque no es
iluminoso claro la luna como el da. Cuento en mam)

Aztun juntel tibajxu qtxu xjae, tiqunil myaxix xtitlun tqan xjaw iku tan qij. Chitzun
qa aju ojtxi, ok kymojbannkye qtxu xjaw kyibi twits kyaj tukil chewtukil tman
chewqwinaq, aju nintzku nxi qkayin tchewil qij. Oktzun kymujban. Okx naj maqa
ok tjpuju chew twitzju qtxu xjaw tukiilju chew, naqtzun aju ate chew kamban,
okx naj maqa ok tjpunjuqtxu xjaw, akju twitz aqwi. Ikytzun ttenju kyixbiju ma
okx potzjju twitz, naq juntlte twitz nakayin. Ikytzun tenju maj sjunin tiju xjaw jalin,
mixti, nxtilumaxitl senju tqn qman qij, xhitzun jun okslabl kyunqeju qwinaq.



JA TZAJNA TYAJIL XIN (De donde proviene el origen del maz. cuento en
mam)
Kxel nman jun tumel kyeye, ksen tzaja ju qwa a qtxu nax xin. Aju tzaj qinte
jun pich aju, Joj ch, nimin kyinju ksen chmek, atzun tza qinte qwaju. Atzunj tku
kkayintlu xjal ch, tku kkayin qtxunax xin , okx tku kbisun tuun t-xi kyawan ch.

Atzunj t-xi kyawan okx chaba etzu twi, ex vhabatzun xbyan, okx seltlu ij tij ex
okx xbaj chiytlu kjon ex titzunte ijtlitzu jalo tun t-wi kyawaan. Okx t-xi tawan
juntel, tej tok tkayin tij ju juntl, ex tentzunte wabjtzuntzu jalo kyetlu xjal . Xi
kyawantzuntzu ex xi kyawantl, xi kyawantl, ex xtentzunte ijtzu tete qtxu nax
xin.

Naq tzun aju tnejel, jun joj tzaj qintete qtxu nax xin ch. atzun jun niljuye xi
nmane kyeye, okxtzun.

TQANIL KYIK XAL (Acerca del Lobo. Cuento en mam)


A ti juntl tqanil tzaj qman weye kyuun xjal ojtxi, ayeju xal qa ati jun tqij lalil nim
kyabaj in chikbul tzalani, Nimju alumj in nex kyun; e rit ex ek e milchaqx.

Ayetzun qchaman ebaj ximan.
Ja in chetzaja e xal ix tiqun nchekbula
Exituntzu to kul ka yilkye ja in chtzaja. Atzun kbaj pon te qale, baj ku tentzuntz.
Atitzun jun wita tzalani Twi Magalen tbi, tibajokx Twi Qaqayilx atzuntzu in
kyubuuyina kybuu xal. Baj kubtzun kyewan kyibu xjal, xi kykayintzuntz te
kykbul kyaje xal, kuj in chital saqchan kyema ch, nikuj nel tal tululun, kuj se`n aj
saqchaj dad nok. Intzun chibaj saqcham ma.
Atzun kbaj saqcham, ati jun min kanban kyxol. Atzunju min kanban, mixti xi
qonju tawa. Ayetzunju ebaj kanban, jun tzaj Sanjwan, juntl kux Smartin, atzun
juntl ku`x tzalani Bulenabj. Atzunte juntl kyaj tentzuntz oqel. Atzuntz natz ja
intoq kbinchana kytxolu xal naj, sentaqwi jachaq tun kyxatoq jyolteju kychi.
Qumtzun intoq chibaj kbul ch. okxtzun chinwe bin wun.
Motzuna myet-x kyun moqa minti.


AJ TITZJI JUN NEX (CUANDO NACE UN BEB. CUENTO EN MAM)
Ix ju qya ojtxi toj techlal aj tzaj yekun jun tal, tetzun kmoj naj, aju qya lu ok kxel
qman te tun libun:
Kokyila txin chuj qun yawnaqa.
Atzun ju qya lu, ok kxell tbin aju tkawbil ju tlib. Akxitzun in pon tqij ju wnaq,
ate qya, toj jun xjaw maqa toj kabe xjaw in ok qon toj chuj tun betxkak. Aju
tbetxlal in nul q olte tchuj. Aju libj lu, in xi tbin aju kawbil tkyeqil teju libun jaju
najla.
Ajtzun titzji aju nex, ayekye qyajil ojtxi mixti kyojtzqinkye aju qanmil ik sen
jalo, maqa aju toj butik, chichiju qyajil. Atzunte ju ojtxi, okx kulile. Ate qya ojtxi
aj tbanix, qa qa ju nex in nok tzalajbil tij, qatzun qa txinte nex, minti, in kikunin
xjal aju txin.
Ajtzun tbantiju qya tukilju tal, qun atzun qyajil ojtxi, ati maj in tzaj qunju
chinaq qen, in xi qon teju yoqol, maqaj ok ktzal byon jun ek, ok kbel qon te
tbel wabj te tkyeqil, ixtzunju qya lu, kuxlina, tetzun kmoj naj atzunju libun ms t-
xi jyolte aju echaq kul aju qanbil ok kbelix txkon te. Aj tetz chuj binchantl
tqanbil, ok kxel tkwan. Iktzun, ika twe, ika twe. Ikxtzun in nokx qon t-xilel twa,
qaj itzaj, ma qajtzun qaj ich, ikx aju kkwa xjal ojxi aju qotj ban tzotz.
Atzun qya lu aj tjawe tukil ju nenex, ban tbanilte qya aj tjwe. Atzun ttxolu
yoqol jun techlal qa misjun nulu imj, ma tzajteju jalo:
Aya txin, kokil chintl tchuja ex kokil chin tal atzan tij tqula, tunatzun ttzaj ju
imj; Iktzun xbajijutoj tchwinqlal ju qya. Tojtzun kabe, oxe qij, ate qya in
chitunte ju tal tmix.
Ex axtlu yoqol ma t-i tmantl te: Aya txin yeqomuya
tkuja, ajtzun tweya; jun tbanil qyaya.
Aju qya lu maqa aju libj, kuyile tun, in xi tbin kawbil teju tlib.
Atzunteju qya aj twe, ban qchimloj, ban lan wnaq, ex kyeju tal imj inxix
chechitun, mixti in chuchun tukilju tnex, qun atiju twa tzmaxi aj tchiy.
Atzun in onin teju qya lu, aju ban kwan ju tal kul, tun tbanix aju twinqal.

JUN QYA XI QIN TUN JUN MAX. (UNA MUJER QUE FUE LLEVADA POR UN
MONO. CUENTO EN MAM)


Achinwe bin wun, tzaj tlajin nnaniye weye, tzaj qman te tun juntl qxjalil
nqakutoq najla tkyetz tja.
Aju jun maj, ate oxe qya exi klel toj jun kul tijxi witz, nqaku tkyetz jun xaq.
Atzun tpon tqan qij tej kanjtz, tej kanjtz, tej kbaj wan te wanqej jax kyobin tal kpa
tij jun tze. Kanjtzuntz koxil, xi kman kabetl te toj be:
tzun tqob tpaya ma ma tzaj tina chechij te.
A mixti nan saj wune, ma tzik tnal.
Ex anjtijtzuntz nelte. Okx tpon ja ketyobina tij tze, tjax.


JATUMEL XINAJANA QYJIBEN TE SANJUAN (Donde proviene
el traje de San Juan. Cuento en mam)
AAti jun tal tumel ok nbin chinwe te qtzan nmane ojtxi, sen junjun
qale kojlok tij qaq, taqekxu tqan tibaj xkub, in poqin jun twitz
chenap toj tzaj. inqo-aqwitzuntze yolil tukil, ntzaj tloajin qeye sen
ttenju qtanam, sen tten qyajil, sen tten kublen ten qtanam ja taya
jalo. Auj kyej qaman te kun tman, ayettlu tman, kyej qamn kye
kyunju chmambaj, intzun tzaj tlajin qeye. Ate tzala ojtxi toju ja ta
qtanam sanjun jalo, chitzun qa a top. Xinixte a tzala elpuni tzma
txeljub, okpuni kantel, San Cristbal. Jun nim a chitzun. Aqetzunju
tijwnaq, ayeju qman xjoq, nchiximan tun kykutz najal ttziju a, qun
ana minti nbent kynajan tun nchiychaqu a. chitzun, exte jun naj
Qajaw tij. atitzun jun twitzale, jun qman xjolq nimaq toklen, kub
tximan tun ttxexbet ttembilu a, tun tik tzala tun t-xitoj jun plajtl.
Tzajte qman zjoq jalo, okx tqon jun palet tjaqu a, xitzun
qontzuntzu. Chitzun jun tumel, atzu elpuna atzu ja ta njab atitlan,
kyxol jsolola, atzuntzu elpunaju a xini qxol tzala.
Atzunju tixtoqu a, ayekye qchman, atzu najlqeya ttzile a, atzu ja ta
qnajbil t-xe Witz, ja ta qnajbil t-xol chlaj, Sechkul. Ttziyile kul
tayileqe. Exlo toj qtanam tzala ttziyile kul taqe.
Atzunj tnejikuxix, atzu najlqeya kye qyajilben toju jun najbil,
atzu toj kul , a tbju kyun qchaman: Twi Glesiben. Atzu ta
ttzeltijju witz te Qaqayix, jlatzaju jun nimaq witz twi Qman
Saqbajlaq mo tibaj toj plow.
Chitzun, aye kye qchman teqe , natz , ma chi baj najan atzu.
Noqtzun aju min sel ban toj kwitz, qun atiju chkup nchex
qinkyeju kwal, aye`ju bos kwal in che bet twi pen.
Ati jun nim pich lu, a tbiju Tiw, nimaqte junjun t-xkyeq
Ajtzun tikyikyi t-xkyq , nchex tin ju kwal , nchex tjkun kyi.
Ayetzun qchman, kane toj kwitz tun lan chex qintlu kwal , atzun tal
ttzumal rit in jax kyqon toj kyuwiju kwal no qj chil ch. atzun
tijuttzumal rit, nel jilpuju kyxkyeq tw, min nbent t-xi kyinjue kwal,
qaj atlju chil. Nku kybinchan junjun chil njax kmutzbanan toj kywi
kwal, atzunte chil mojx nxi kyinkye tiw. Atzunte tiw, atzu najlate ma
atzu tkuj nim witz qman saqbajlaq, atzu toka toju jun nim pik, tok,
tkuj kala. Atzuntzu taqe kye ma Tiw.
Ayetzun qchaman kub kyximan:
a matxi qonaj tunju txkyup lu. Sen tten tun qel twitzu lu, chiqetzun.
Eb aj junnin, baj
Kybuyin kyib. Ex ok jun naj Qajaw kyun chiqetzun jalo.
Anate pich lu, okna kxel jupbajte ttzi tja, Qatzun min, layxna
qochmet, laxy chi-anqin kye qkeal. Kukx kybaj kye kalju, chiqetzun.
Xinzunte jun qman ajbech, ayeloju nimaq ajbech ojtxi, xitzuntzu ch.
kub kyabinchan jun nin xobl nikyj jun nin chiktze, ixtzun xi
kynikuntzuntzu jalo tun tpon ttzi tjaju Tiw. Majx xite jun xjoq abj,
yabok pon tojxixte jul, ex mojx kyej t-xtann juntix. Kyejtzunte Tiwzu.
Min eztlte Tiw. E, xi ky chmettzun kye qchmantzu.
Atzun tqijlalil saju twitz txotx ojtxi, tej tku najtlu a toju ja talo, tej
texlo qin kyun qchman, senlo ttenlo, min bynxyx qun; ekub
najantzun kye qshmantzu toju chqajlaj, tzmaxij telenxu a. atzun jun
tu melu, jun tal tqanil ok nbine te qtzan nmane in kub tyolin ojtxi ti
qaq, nyolin qxole ex kyejni tbin kye tchman ojtxi.



TQANIL TEJ TTZAJ QE TNUM CONSPYON (Historia de Concepcin
Chiquiricha. cuento en mam)
Atzunja kxel nmane toj qyol ja jalo lon, tij bajni saj qij ojtxi kyun qman. Max
tzaj nnanchIne aju kyejni tman qtzan nmane ex e nchmane. Aju toj tqijlalil
ojtxixix, jniqexu qmanchmontoq kyib junx. Qeju kynejil mamj xiten ojtxi, ma
chinjan toj jun najbil a tbiju Twi Kunqunwtz. Jtelo abqi etenlo atzu. Noqtzun
aju ati jun txkup, eju pich nchi-ok qman Tiw, nchex kyiqin kwal eja bosqe.
Atzunkye jaojtxi xjal lu, in jawx kyqon chil toj kywi kwal, ajtzun kyulu pich
iqilkye kwal, a chil nxi kyiqin. Etzunkye pich, najliqe toj jun koboj tkuj jun
nim xaq. Atzuntzu nchitzaja. Atzun ku kybisun qman:
Alo banju qo-ikel toju najbil tzalon. Ok qjya juntl, jun chintl najbil ja mixtloti
nbaj.
Epontzun toj jun chiintl txotx, a tbiju toj Xukuwe. Atzun tbiju. Xitzun kykayin tij
qa aj txotx ban te kynajbil, qa kuw.
Ex mixtla kub kyqij tzulu qunatitoq jun txkup. Ex ikyxju, xi kykayin jun txkup a
tbiju Wakxkan. Jun txkup te tuka. Ku kybisuntel, ex ebjiky toju najbil lu qun
xi kykayin mya banxix txotx, julu, in yakchilo. Qun etzunkye wnaq ojtxi lon,
npon kynabl ex mojxlo tzaqleqexixlo tij. Mitla kub toj kywutz tun kynajan.
Atzun kyse te namxtoq kyiky, tzaju jun qya, qun baniletzun lyun okxte Qajaw
tok toj kyanmi, tzaju qya, kyb tbisun toj tanmi tun tkub ttzyuju txkup, a tsip
tzynte, ex kyejtzun t-xwkuntzu jalo lon, atzunte txkup atixlo jalo.
Atzn toj toxin maj, kubtzun kybisuntzu tun tknetu najbil kyun ja kchinajala,
epontzuntzi toju chin txotx popbil tbi chin txotx aja ti qxil jalo. Tnejiltzun baj
kyjyon tij qa ban, qa min niakchi, aq kuw, atzun bj kymn kykyaqil:
Kuwte chin najbil julu. Ekubtzun najantzi, atzun kyej kyman lon, nchibaj yolin:
Min nyakchite witz julu. Edubtzun najantsuntzi. Nchibaj nan Dios.
Qumtzun a jun pix txotx tzulu, xjansix, extzun kyej kyqon te nabl Dios.

Vous aimerez peut-être aussi