ISSN 0321-0391

!?

2 0 13

-1-11-114111-11-11411-1-11-111-1-1^^

2013 .

. .

;

,
. , ,
. ( )
, 54 . ,
. ,
: (1) ; (2) ( )
.
.
: , , ,
, .

,
, .

, ,
,
.
.
-, 58 . .. ,
,
', Bellum Sequanicum,
58 . (Caes. . G. I 31-54). (Hiet
chiron. . 82), (. Terentius Varro Atacinus)
- Atacinus Atax
^. , 58 .
, , ,
^. ; *
(Prise. I 497; Serv. Aen. X. 396)''.

- ,
. .. .
' Schmidt 1975, 1140; Morel 1927, 93-99; Blansdorf 1995, 226-241; Courtney 2003, 2 3 ^
253.
2 Ziegler 1964, 673.
^ Courtney 2003, 236.
* Morel 1927, 99; Blansdorf 1995, 239-240; Courtney 2003, 238.

44

 ,
, , ^.
Annales belli Gallici 11 , 10
, *.
, ,
, ;
sive trans altas gradietur Alpes,
Caesaris visens monumenta magni,
Gallicum Rhenum, fhorribilesquet ultimosque Britannos
Catull. 11,9-12

, , 54 52 .,
,
,
.
,
,
, 54 . -
- 54 . -
. ( 54 .) 11
. 7 .
( ) ,
. -,
, ( ),
, ,
. -, ,
, , (
) .
,
: .

. ,
Cic. Q. fr. II. 14 (13).
2; III. 1, 1; 6 (8). 3; 7 (9). 6. , ,
; Cic. Q. fr. II. 16
(15). 4; III. 4. 4; 5. 4. ,
.
, ,
.
de expeditione Britannica ,
Cic. Q. fr. II. 16 (15). 4
. Cic. Q. fr. II. 14 (13). 2; III. 1. ; 6 (8). 3; 7 (9). 6 -
*.
5 Schmidt 1967, 645; Thomson 2003, 236.
Morel 1927, 81-83; Courtney 2003, 192-200; . Blnsdorf 1995, 201-204.
Ewbank 1933, 19-22.
* Malcovati 1943, 264-266.

45

 ,
, : Cic. Q. fr. II. 14 (13).
2; III. 1. 11; 6 (8). 3; 7 (9). 6^. Toro '.
1955 . ,
, , ,
, , ,
. ,
; Cic. Q. fr. II. 16 (15). 4;
III. 4. 4; 5. 4".
.
, ,

: Cic. Q. If. III. I. 11; 5. 4; 111. 6 (8). 3; 7 (9). 6'^.
,
.
. , ,
Cic. Q. fr. II. 14 (13). 2 II. 16 (15). 4,

poema ad Caesarem'^.
,
, . .
,
: :
, - ,
, , ,
(. . .. ). ,
, Cic. Q. fr. II. 16 (15). 4; III. 4. 4; 5. 4.
:
, , ,
, .
, ;
54 ., :
? ,
? ''.
, XX .

. ,
1995 . ,
testim onia operum poeticorum Marcus Tullius
Cicero '^.

.
Seel 1968, .
' Bchner 1939, 1256.
"A lle n 1955, 143-159.
'^Traglia 1952, 47.
' Traglia 1963,52-54.
Soubiran 2002, 51-54.
Blansdorf 1995, 147-149.

46

, :
fr. II. 15. 3 ; ( II. 16 (15). 4; III.
- 4; 5. 4), , , '*. ,
(Cic. Q. fr. III. 7 (9). 6 )'.

.
,
, .
, ,
, . ,
.
, ,
. -, , .. ,
3 , , , , - (,
, ).
-,
, , ,
.
,
. 54 .
, .
.
,
, (Cic.
-Ait. IV. 16. 1; Q. fr. IL 15, 1; III. 3. 1).
. ,

'*.
,
(
53 .),
.
54 . . :
, , (Q. fr. III. 3. 1)'.
, ,
(Cic. Alt. fV. 15. 9).

'* Courtney 2003, 181: Ad Q. fr. 2.16.4 is not a reference to a compostiton by him (Quintus. .A.), nor is it clear (from 2. 16. 4, 3. 4. 4, 3. 5. 4) that he, like Marcus, contemplated an epic on
Caesars British expedition.
Courtney 2003, 149.
'* Ha :
60 (Cic. Att. IV. 16. 8). . 1991, 280.
. 1991, 283-288.
, , .:
Powell, Paterson 2004,421.
47

 (Cic. Art. IV. 16. 5; 15. 9; Q. fr. II. 15. 3; Att. IV. 17. 5).
,
, .
, ,
(Cic. Att. IV. 15. 5).
^', ;
, 2 , (Cic. Att. IV. 15. 9; Q.
fr. . 15. 3; III. I. II; Att. IV. 17. 45).
, 58 .
(Cic. Q. fr. III. I. II).
54 . ,
. (. 47 . ..) -
58 ., , ^^.
,
, :
- ( 57 54 .), - . 55 .

XII (. I I I -5 I ), (80-51),
59 . ,
, .
(de maiestate),
(de ependis). 23 ,
. ^^.
, -, .
, -
.
(Cic. Q. if. II. 15. )^'',
.
54 . (
). laudatio funebris
; (Cic. Q. If. III. 6. 5).
. ,
, 57 .
. 54 .
, ( ).
,
58 . .
53 . (ambitus).
^^Gundel 1967, 652-653.
54 : Cic.
Q. ff. II. . 2 -3 ( 54 .); Q. if. III. 1. 15 ( 54 .); Q. fr. III. 2. 1-3 (11
54 .); Q. ff. III. 3. 3 (21 54 .); Q. fr. III. 4. 1-3 (24 54 .); Att. IV. 18. 1-^ (
54 .); Q. ff. III. 5. 4 -5 ( 54 .); Q. ff. III. 7. 1-3 ( 54 .).
- 59 ., 47 .,
. 56 . ,
. ,
. , 54 . ,
(Cic. fam. I. 9. 4-19).

48

 (, , ),
, ; , , ,
, , , . ,

, . ,
, .
.

(Att. IV. 14. 1). ;
. 54 . de
re publica, .
, de temporibus meis, 56 . (Cic. fam. V. 12)
54 .
.
Bellum Gallicum
.
, , ,
. 54 .
( ).
,
, .
,
: 25 10 . ,
. - ,
,
.
.. (Caes. . G. V. 2 5 37; Cic. fam. VIL 10. 2).
. ,
(Suet. Jul. 67; Caes. b. G. VI. 34; VIII. 25. 1). ,
, , ,
.

. (.
.\) .
, 54 .
, - , .
.
.
, .
. .
.
,
.
54 . ,
, ,
(Q. fr. II. 10. 4).
, : ,
- , ; , ,
49

 , , , ,
(Q. fr. II. 10. 4; 12 54 .; . .. ).
:
, , . , ,
. , , (Q. fr. II.
II. I; 13 54 .; . .. ).
: - ^^.
(Q. fr. II. 14. 3 .),
,
.
.
,
, . 11
54 . 7
, .. .
, ,
de temporibus. ,
, 54 ,
, 54 .
.
, ,
. de temporibus
; . ,
, , ,
. , , ,
, - ^.
54 .
1.... cursu corrigam tarditatem cum equis tum vero (quoniam tu scribis poema ab eo nostrum
probari) quadrigis poeticis; modo mihi date Britanniam, quam pingam coloribus tuis,
penicillo meo (Cic. Q. ff. II. 14 (13). 2).

54 r.
2. vero Oeaiv scribendi egregiam habere video: quos tu situs, quas naturas rerum et locorum,
quos mores, quas gentis, quas pugnas, quem vero ipsum imperatorem ha bes! Ego te libenter, ut
rogas, quibus rebus vis, adiuvabo et tibi versus quos rogos, hoc est Athenas noctuam, mittam.
Sed heus tu! celari videor a te. quo modo nam, mi ffater. de nostris versibus Caesar? nam
primum librum se legisse scripsit ad me ante, et prima sie ut neget se ne Graeca quidem meliora
legjsse: reliqua ad quendam locum fhoc enim utitur verbot, die mihi verum: num
aut res eum aut non delectat? (Cic. Q. fr. II. 16(15). 4).

54 . 800 ; 51
. . 1991, 280.
-
(Shackleton Bailey 1.965; Shackleton Bailey 1965a; Shackleton Bailey 1968; Shackleton Bailey
1980) (Tyrrell 1903).
, , .

50

 54 .
3. poema ad Caesarem,quod institueram, incidi; tibiquodrogas, quoniam ipsifontes iamsitiunt,
si quidhabebo spatii, scribam (Cic. Q. fr. 111. 1.11). quid praeterea? quid? etiam. Gabinius a. d.
IIII Kal. Oct. noctu in urbem introierat et hodie hora VIll, cum edicto C. Alfi de maiestate eum
adesse oporteret, concursu magno et odio universi populi paene adflictus est. nihil illo tuius;
proximus est tarnen Piso, itaque mirificum embolium cogito in secundum librum meorum
temporum includere. dicentem Apollinem in concilio deorum qualis reditus duorum imperatorum
fliturus esset, quorum alter exercitum perdidisset. alter vendidisset (Cic. Q. ff. III. 1. 24).
24 54 r.
4. de versibus qiios tibi me scribi vis, deest mihi quidem opera sedabest etiam vOovoLaapc;, qui
non modo tempus sed etiam animum vacuum ab omni cura desiderat. non enim sumus oinnino
sine cura venientis anni, etsi sumus sine timore. simul et illud (sine ulla mehercule ironia
loquor): tibi istius generis in scribendo priores partis tribuo quam mihi (Cic. Q. ff. 111. 4. 4).

- 54 .
5. quod me de versibus faciendis rogas, incredibile est, mi frater, quam egeam tempore, nec
sane satis commoveor animo ad ea quae vis canenda. tAMTTQEISt vero et ea quae ipse
ego ne cogitando quidem consequor tu, qui omnis isto eloquendi et exprimendi genere
superasti, a me petis? facerem tarnen ut possem, sed, quod te minime fugit, opus est ad
poema quadam animi alacritate, quam plane mihi tmpora eripiunt (Cic. Q. fr. 111. 5. 4).

54 r.
6. de virtute et gravitate Caesaris, quam in summo dolore adhibuisset, magnam ex epistula tua
cepi voluptatem. quod me institutum ad illum poema iubes perficere, etsi distentus cum
opera tum animo sum multo magis, tarnen quoniam ex epistula quam ad te miseram
cognovit Caesar me aliquid esse exorsum, revertar ad institutum idque perficiam his
supplicationum otiosis diebus (Cic. Q. fr. III. 6 (8). 3).

54 .
7. Quod me hortaris ut absolvam, habeo absolutum suave, mihi quidem uti videtur,
ad Caesarem; sed quaero locupletem tabellarium, ne accidat quod Erigonae tuae, cui soli
Caesare imperatore iter ex Gallia tutum non fuit (Cic. Q. ff. 111. 7 (9). 6).

scripsi etiam versibus tris libros 'de Temporibus meis'. quos iam pridem ad te misissem si esse
edendos putassem: sunt enim testes et erunt sempitemi meritorum erga me tuorum meaeque
pietatis. sed quia verebar. non eos qui se laesos arbitrarentur fetenim id feci parce et molliterl.
sed eos quos erat infinitum bene de <me> mritos omnis nominare. Quos tarnen ipsos libros, si
quem cui recte committam invenero. curabo ad te perferendos (Cic. fam. I. 9. 23).
He (Cic. Q. fr. III. 6
(8). 3 III. 7 (9). 6), , (6-
) (7- ) , , - ,
.
Cic. Q. fr. II. 14 (13). 2 III. I. I.
, , Cic.
Q. fr. II. 16 (15). 4; III. 4. 4; 5. 4.
51

 , ,
. ,
,
. ,
,
. , , .
, - .
, ,
: poema ad Caesarem, quod 181), incid; tibi quod
rogas, quoniam ipsi fontes iam sitiunt, si quid habebo spatii, seribam (Cic. Q. fr. III. 1.
II). (, . )
, .
,
- .
. . , : that poem to Caesar
whieh I had put together for final arrangement 1 have broken o ff -
, .
.
- poema ad Caesarem incid - quod instieam. ,
tibi quod - tibi
quod rogas... seribam. ; seribam tibi (id), quod rogas,
si quid spatii habebo, quoniam ipsi fontes iam sitiunE^. id
.
tibi, seribam.
rogare . rogare ut (ne)
obiectiuum. , ,
: rogat et orat Dolabellam ut de sua provineia decedat (Cic. Verr. I. 72);
rogat Diodorum ut ad ilium propinquum suum det litteras (Cic. Verr. IV. 39).
ut : iis qui me rogarent
aliquid de nostra coniunctione imminum esse ostenderem (Cic. fam. V. 5. I).
scribere mittere, ,
: quod rogas ut mea tibi scripta mittam quae post diseessum scripserim.
sunt orationes quaedam, quas Menocrito dabo, neque ita multae, ne pertimeseas (Cic.
fam. I. 9. 23).

,
.
.

. : nam quod
putas utilius esse, vel mihi quod tius sit vel etiam ut rei publieae prodesse possim
, quod .; poema incid poema, qnod tibi rogas,
(
), :
seribam.

52

 esse cum imperio, id coram considerabimus quale sit (Att. VII. 3. 3).
:: , 9 50 . : . ,
51 . 30 50 .

, .

. Cic.
-\tt. VII. 3 .3 ; ,
, , ,
, .
quod putas utilius esse... me esse cum
imperio , uel,
- mihi quod tutius sit, - ut rei publicae prodesse possim.
mihi quod ,
.
tibi,
Cic. Q. fr. III. 1. 11. Cic. Att. VII. 3. 3
- -
; .
,
mihi. Cic. Q. fr. III. 1.11
- ,
tihi
, poema ad Caesarem (poema ad Caesarem,
quod institueram, incidi), , - tibi scribam
(tibi quod rogas, quoniam ipsi fontes iam sitiunt, si quid habebo spatii, scribam).
, : , - , - ,
. , , ; ,
, . , , ,
, , - .
, 3-
, - ,
- , - ,
.
,
. , ,
,
.
, ,
(Cic. Q. fr. IL 16 (15). 4),
tibi mittere scribere: tibi versus quos rogas... mittam
( 2); tibi quod rogas... scribam ( 3); de versibus quos tibi me scribi
vis ( 4). Bo 2- 4- versus (
), 3- (id)
quod , , quod
. tibi mittam versus
, tibi scribam
53

 . ,
,
, , ,
.. . , , .
tibi dativus commodi:
, ,
tibi versus mittam (seribam), .
,
.
tibi.
,
, .
(3-, 6- 7- ),
, poema - -
iastio, perficio, absolvo: poema ad Caesarem quod instimeram
(3- ), me mstim ad ilium poema iubes perficere (6- ), babeo
absolutum... ad Caesarem (7- ).
Q. fr. III. 5. 4 (5-)
( , . . ).
, ,
poema; opus est ad poema quadam animi alaeritate. ,
3-, 6- 7-
, versus, quos rogas, tibi seribam ( mittam).
Q. fr. III. 5. 4 tibi,
quod me de versibus faciendis rogas -
. facio () cano, (quod me de
versibus faciendis rogas; ad ea quae vis canenda; facerem tarnen ut possem)
instio, perfieio, absolvo,
,
(3-, 6- 7- ). tibi ,
,
, .
, ,
, .
, poema
, (facere, canere,
instituere, perficere, absolvere). ,
, scribere
mittere, tibi.
Cic. Q. fr. II. 14 (13). 2; III. 1. lia ; 5. 4; 6 (8). 3; 7 (9). 6
, Q. fr. II. 16 (15). 4; III. 1. Ilb;
4. 4 - .

.
(Cic. Q. fr. IL 14 (13). 2).
, 54 . ( ) ,
.
, (Cic. Q. fr. IL
54

1). ,
.
, ,
De temporibus meis (quoniam tu scribis poema
eo nostrum probari). , de temporibus,
*.
60 . (Cic. Att. II. 3), - ,
de temporibus 56 . (Cic.
m . V. 12). , ,
.
D e temporibus
.
, , ,
,
.. ,
. ,
( . - ..)
. , : ,
. . , . , . .
. ,

, . , ,
. ,
, , ,
, , De temporibus.
(Cic. Q. fr. II. 16 (15). 4)
, 54 .
. . , . . ,
. . ,
. ,
, -, . quos tu situs etc.
, ,
,
. , ,
,
3- , ,
. ,
(Att. IV.
16. 7; 54 .), (ibid.).
. ,
.
, ,
: ,
. , ,
, , , , ! ,
* Harrison 1990, 4 5 5 ^ 6 3 ; Ewbank 1933, 20.

55

 , , ,
, .
,
-D c temporibus , .
.
. - ,
.
, . ,
, , .
(Cie. Q. fr. III. 1. II),
, ,
54 .
, .
. ,
, .
(Cic. Q. fr. III. 1. 17).
, ,
. ,
, .
, , .
, , ,
(Cic. Att. IV. 16. 7). ,
(quoniam ipsi fontes iam sitiunt).
, .
De temporibus,
, , ;
, ,
- -
, ,
, . , .
. \
:
, :
, (Q. fr. III. 1. 24; . .. ).
De temporibus
, .
. ,
,
. - ,

.
,
. 19 ,
27 .
, .
23 . -
, . , , - .
56

1 , . 1 : , , , , ...
, (Q. fr. III. 2. 2; . .. ).
, , : ,
, .
, (Q. if. III. 3 3; . .. ).
3 .
, ,
,
, ,
De temporibus ,
. ,
,
, - , ,
De temporibus - , .
(Cic. Q. If. III. 4. 4)
, : ,
, ,
. ,
.
, . (-, )
, . .
, , .
, , 24
;
.
. ( : Q. fr. III. 2
Q. fr. III. 3), , ,
. ,
. ,
,
54 .

, (Cic. Att. IV. 18. 14);
(Cic. Q. fr. III. 5. 45).

: (Cic. Q.
fr. III. 7. 1-3).
, .
(Q. fr. III. 4. 4) ,
.
.
-, , .

: ,
10 ,
.

57

 :
, .
(Q. fr. III. 5. 4) : ,
,
, . , ,
, ? ,
, , ,
, .
; , poema .
,
, ,
- .
,
.
, (incredibile quam egeam tempore),
( satis commoveor animo ad ea quae vis canenda).
, -, ,
. ,
, ,
(, , Q. ff. III. 5. 5).
( quae ipse ego ne cogitando quidem consequor), a
(tmpora)
(opus est ad poema quadam animi alacritate, quam plane mihi tmpora eripiunt).
,
.
(Cic. Q. ff. III. 6 (8). 3)
, 54 .
(. , . , . , . , . , . )
. , ,
. .
, , , ,
:
, , .
, ;
- - , ,
, ,
(Q. ff. III. 6 (8). 3; . ..
). , ,
. .
- ,

, (Cie.
Q. fr. III. 5. 8).
(Cic. Q. fr. III. 7 (9). 6)
, 54 . ,
: ; , -
, - , ,
, , : -
- (. .. 58

). (. , . ,
. , . , . , . ).
De temporibus (Cic. fam.
I. 9. 23), ,
.
, :
De temporibus, ,
, ( ),
, : (Cic.
fam. I. 9. 23). ,
54 .:
, De temporibus
.
, ,
,
- 54 ., De publica
De temporibus.
. ,
, . , De re publica
, (Att. IV.
14. 1; 16. 2-3; Q. ff. III. 5. 1-2). ,
, .
De re publica De temporibus,
, , ,
, , .
; ,
, , ,
. , ,
, :
,
, 78
, .

.
- - (1- ), .
De re publica De
temporibus .
,
. ,
,
-, .
, . ,
,
( 54 ).
, .
:
De temporibus,
De analogia, . , ,
59

 ,
.
,
54 . De temporibus D e re publica.
, ,
,
.
, - 54 .,
, , ,
,
. : ,
Consulatus ,
, 16
(Cic. Q. fr. III. 5. 7).
, ,
,
. ,
: , .
, , ,
.
. , ,
Cic. Q. fr. III. 5. 4
, , .
54 ., .

.
, , ;
, . ,
, (Cic. fam. I. 9. 18),

, .

1. . 1991: . .
2. 1949: , , , . / . .. . . 1.
.- . (: ., 2008).
3. Allen W. 1955: The British epics o f Quintos and Marcus Cicero // . 86, 143-159.
4. B la n sd o rf J. 1995: Fragmenta poetarum Latinorum epicorum et lyricorum praeter Ennium et Lucilium.
Stuttgart-Leipzig.
5. Bchner K. 1939: Fragmente der Dichtungen Ciceros // RE. XIII, 1236-1267 (de expeditione Britan
nica: 1256).
6. Courtney E. 2003: The Fragmentary Latin Poets. Oxf.
7. E w bank W.W. 1933: The poem s o f Cicero. L. (: N .Y .-L ., 1978).
8. G u ndelH .G . 1967: Gabinius 6 // KP. 2, 6 5 2 -6 5 3 .
9. H arrison S.J. 1990: C iceros de Temporibus Suis: The Evidence Reconsidered // Hermes. 118. 4,
455M 63.
10. M alcovati E. 1943: Cicerone e la poesia. Pavia // Annali della facolt di lettere e di filosofa della Uni
versit di Cagliari. Vol. XIII.
. M orel W. 1927: Fragmenta poetarum Latinorum epicorum et lyricorum praeter Ennium et Lucilium.
Lpz.
12. P o w ell J., P aterson J. (ed.) 2004: Cicero The Advocate. O x f

60

13.
14.
15.
16.
17.
\^.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.

Schmidt P.L. 1967: M. Furius Bibaculus // KP. 2, 645.

Schmidt P.L. 1975: R Terentius Varro 2 // KR 5, 1140.
Seel O. 1968: C. lulii Caesaris commentarii rerum gestarum. Vol. I. Bellum Gallicum. Lpz.
Shackleton B ailey D.R. 1965: C iceross Letters to Atticus. Vol. I. 6 8 -5 9 B. C. 1 ^ 5 (Books I and II).
Cambr.
Shackleton B ailey D.R. 1965a: C iceross Letters to Atticus. Vol. II. 5 8 -5 4 B.C. 4 6 -9 3 (Books III-FV).
Cambr.
Shackleton B ailey D.R. 1968: C iceross Letters to Atticus. Vol. III. 5 1 -5 0 B.C. 9 4 -1 3 2 (B ooks V VII. 9). Cambr.
Shackleton B ailey D.R. 1980: Cicero: Epistulae ad Quintum fratrem et M. Brutum. Cambr.
Soubiran J. 2002: Cicern. Aratea. Fragments potiques. P.
Thomson D.F.S. 2003: Catullus. With a Textual and Interpretative Commentaty. T otonto-B uffalo-L ondon.
TragliaA. 1952: La lingua di Cicerone poeta. Bari.
TragliaA. 1963: M. Tulli Ciceronis potica fragmenta. Sumptibus A m oldi Mondadori.
TyrrellR.Y. 1903: Cicero in his Letters. L. (= 1966).
Watt W.S. 1958: M. Tulli Ciceronis epistulae. Vol. III. Epistulae ad Quintum fratrem. Epistulae ad M.
Brutum. Fragmenta epistularum. O x f
Z iegler K. 1964: Atax // KR 1. 673.

TH E E PICS A B O U T C A E S A R OF M A R C U S
A N D Q U IN T U S C IC E R O S: THE PRO BLEM OF IDENTIFICATIO N
E. V. A nton etz
In his letters Cicero mentions an epic about Caesar, which he has started to compose. His
brother Quintus probably also had an intention to write a panegyric to Caesar. Not a single verse
of these poems is extant. All we have is the evidence from Ciceros letters to Quintus dated from
May to December 54 BC. It is generally assumed that in passages Cic. Q. fr. II. 14 (13). 2; III. 1.
1; 6 (8). 3; 7 (9). 6 Cicero mentions his own poem and in passages Cic. Q. fr. 11. 16 (15). 4; III. 4.
4; 5. 4 that o f Quintus (W. Ewbank, W. Allen). Some scholars, however, doubt that Quintus ever
contemplated to compose an epic about Caesar (E. Courtney).
The author o f the paper makes an attempt to reconsider the grammatical structure and mean
ing o f all the seven passages. The main point seems to be the passage Cic. Q. fr. III. 1. 1. Its first
part is considered by scholars to be about M. Cicero (poema ad Caesarem, quod institueram, in
cidi), but its second part (tibi quod rogas, quoniam ipsi fontes iam sitiunt, si quid habebo spatii,
scribam) is totally ignored. The analysis presented in the present paper shows that two epics un
doubtedly are mentioned here and that Cicero constantly uses two different ways o f designating
the epics. Speaking about Q uintus epic Cicero always uses the dativ tibi with verbs mittere and
scribere. Dealing with his own poem he uses Greek or Latin word poem a (troc) and the verbs
facere, canere, instituere, perficere, absolvere. Therefore the author suggests to consider the pas
sage Cic. Q. fr. 111. 5. 4 as an evidence o f Marcus epic about Caesar (not Quintus, as Ewbank
and Allen thought).
The conclusion is that we have to attribute passages Cic. Q. fr. II. 14 (13). 2; III. 1. 11a; 5. 4;
6 (8). 3; 7 (9). 6 to Marcus epic, which was finished by December 54 BC, and passages Q. fr. II.
16 (15). 4; 111. 1. 1lb; 4. 4 to that o f Quintus, which was only a plan never carried out.
Keywords: Cicero, Quintus Cicero, Caesar, epic poem about Caesar, Ciceros letters.