Fe/C ve Fe/Fe3C Faz diyagram

Demir Sementit Faz diyagram

Sementit; demir karbon faz diyagramnda
metalleraras bir bileiktir.
Pratikte Fe-C diagramnda sementite kadar olan
blge nemlidir.
Sementit; % 6.67 C konsantrasyonuna sahiptir.
Atom arlklar dikkate alndnda; Fe:56,
Fe:56 C:12.
C:12

 Atom arlklar dikkate alndnda; Fe:56, C:12.

%C (sementit) =

C
12
=
= 6.67
3 x Fe + C 3 x 56 + 12

Scaklkk (oC)

Fe/Fe3C Faz diyagram

1148oC

Ttektik

Ttektoid
Fe3C: Sementit
: Ferrit
:
Ostenit
:
Delta demir
%C: arlk olarak

Demir Sementit Faz diyagram

+S

(ostenit)

+S

Ttektik

Perlit

Ledebuurit

1148oC

elik

Sementit : Fe3C
Ferrit :
Perlit : + Fe3C
Ostenit:
Delta demir:
Ledeburit.

Ttektoid

Dkme demir

%C: arlk olarak

elik ve Dkme demir

elik (steel): %2 ye kadar C ieren demir alamna
verilen isimdir.
isimdir
Dkme Demir (cast iron) : %2 oranndan daha fazla
C ieren demir esasl malzemelere verilen isimdir.
Pratikte C oran en fazla % 4.3 kadar olur.

elik
eliklerde tektoid bileim: % 0.8 C
tektoit elik; % 00.8
8 C ieren elie tektoit
elik ad verilir.
tektoit alt elikler (C oran < % 0.8 %),
otektoid bileimden daha az C ieren elikler.
tektoid st elikler (C oran > % 0.8) otektoid
bileimden daha fazla C ieren elikler.
elikler

tektoid alt ve tektoid st

eliklerde
tektoid reaksiyon

I
II

III

y5

III

y
y2

y
y2
y3
y4
+Fe3C

y3

y5

Perlit

+ yy 12
y3
y4

II

Otektoit
Bileim

Sementit

Perlit

Perlit

elik
Perlit: tektoit reaksiyon sonras -Fe (ferrit) ve Fe3C
(sementit) tarafndan oluturulan zel yapya verilen
isimdir.
(ferrit) taneleri
(Ak renk)

Sementit taneleri
(Koyu renk)

C miktar % 0.8 > %100 perlitik yap

(tektoit elik).
elik)
C miktar sfra doru azaldka, perlit azalr,
ferrit (-Fe) artar.
C miktar % 0.8 in zerinde arttka, perlit
miktar azalr, sementit miktar artar.

+ Perlit

%1000 Perlit

+Fe3C

Perlit +Fe3C

Otektoit Bileim

1050, 1080 ve 10130 eliklerinde oda

scaklnda
kl d
Ferrit, sementit, perlit ve tektoid ncesi
Ferrit, sementit faz miktarlarn bulunuz.

Dkme demir
C ierii %2 den daha fazla olan Demir-karbon alamdr.
Artan karbon oran yapy krlgan hale getirir.
getirir
Sv fazdan katlamas srasnda souma hzlarna bal olarak
farkl i yaplara sahip olabilir.
Hzl souma: Beyaz dkme demir.
Yava souma: Kr dkme demir (ferritik, ferritik/perlitik,
perlitik).
Temper
T
dkme
dk demir:
d i BDDin
BDDi ttavlanmas
l
il
ile.
Kresel dkme demir: Mg, Ce gibi grafiti kreselletiren
alam elementleri katlmas ile.

Beyaz DD
Katlama
a a a (Sv
(S v fazdan
a da katya
a ya dnme)
d e)
srasnda souma hz yksek tutulursa Beyaz
DD elde edilir.
Bu yapda sementit baskndr dolaysyla sert
ve gevrektir.

Beyaz DD
tektik reaksiyonda:
Sv ledeburit i yap (+Fe3C)

y 3+Fe C
3

+Fe3C

y4

S+Fe3C
Ledeburit

Dnm
Ledeburit

+S

y1
y2

Sv

tektik ncesi

tektik

tektik Fe3C
4

Dkme demir

tektoit
Perlit
tektik Fe3C

Kr dkme demir
Sv fazdan ok yava souma ile karbon difzyonla
biraraya
y toplanarak
p
lamelli bir y
yap
p oluturur.
1. Ferritik kr dkme demir : ok yava souma hz:.
2. Ferritik-perlitik kr dkme demir : Biraz daha hzl olmas
durumunda.
3. Perlitik kr dkme demir: Daha hzl olmas durumunda.
oluur.

Perlit
P lit oran arttka
tt k dayanm
d
artar.
t
Tm durumlarda sneklik ok ktdr.
Lamelli yapda keskin ularn oluturduu entik etkisi
nedeniyle mekanik zellikler ok ktdr.

Grafit Lameller
Ferritik DD

Perlitik DD

Ferritik-Perlitik DD

Perlit

Artan Souma Hz

Grafitin dayanm Demirin yannda ihmal edilebilecek kadar

kktr.
Dolaysyla grafit blgeler boluk gibi davranr.
Bir de keskin kelerin oluturduu entik etkisi ilave
olunca yap ok gevrek-krlgan davranr.
Dolays ile kr DD ler genelde basya kar zorlanan
paralarda kullanlr. ekme zorlanmalar olan yerlerde
kullanlmaz.

Lameller

10

Temper ve Kresel grafitli DD

Lamellerin mekanik zelliklere olumsuz
etkisini
tki i i ortadan
t d kkaldrmak
ld
k amacyla
l
grafitlerdeki keskin kenarlar ortadan kaldrmak
amacyla baz ilemlere tabi tutulur.

Temper Dkme Demir (TDD)

Temper DD: Hzl souma ile elde edilen Beyaz

dkme demir yaklak 950oC de uzun sre (48 saat)
tavlanr.
Bu ekilde sementit yap ierisindeki kararsz karbon
bir araya toplanarak temper grafiti denilen topak
halinde yaplar meydana getirir.
Bu yapda sneklik %10 a kadar artabilir.
Souma hzna gre 3 farkl TDD elde edilebilir
1. Ferritik Temper Dkme Demir,
2. Ferritik-perlitik Temper Dkme Demir,
3. Perlitik Temper Dkme Demir.

11

Ferritik TDD

Temper grafiti
Perlitik TDD

Perlit
Ferritik-Perlitik TDD
Artan Souma Hz

Kresel Dkme Demir (KDD)

Eriyik DD ierisinde Mg ve Ce gibi grafitleri

k
kreselletiren
ll ti
alam
l
elementleri
l
tl i katlr.
k tl
Bu ekilde oluan grafitler kresel ekillidir ve
sneklik %20 lere kadar artar.
Souma hzna gre 3 farkl KDD elde
edilebilir
1. Ferritik kresel dkme demir,
2. Ferritik-perlitik kresel dkme demir,
3. Perlitik kresel dkme demir.

12

Kresel grafit
Perlitik KDD

Ferritik KDD

Ferritik-Perlitik KDD

Perlit

Artan Souma Hz

13