Wojciszke B. (2002) Czowiek wrd ludzi.

Zarys psychologii
spoecznej. ROZDZIA 2
Elementy wiedzy o wiecie:
1 schematy poznawcze organizacje naszych uprzednich
dowiadcze z jakim rodzajem zdarze, osb czy obiektw
(wiedza uoglniona, wyabstrahowana z konkretnych dowiadcze)
o prototypowoo jest uniwersaln zasad budowy
schematw, zgodnie z ktr rdzeniem znaczeniowym
schematu jest prototyp, czyli egzemplarz najbardziej typowy,
najlepiej speniajcy schemat i w tym sensie najbardziej
idealny
o rodzaje schematw:
schematy osb (stereotypy) schematy reprezentujce
grup lub rodzaj osb wyodrbnionych z uwagi na jak
atwo zauwaaln cech okrelajc ich spoeczn
tosamo
(jak pe , rasa, narodowo ,
religia, pochodzenie spoeczne, zawd). Schematy takie
s zwykle:
2 nadmiernie uproszczone, nadoglne (wszyscy
czonkowie grupy s tacy sami)
2 niepodatne na zmiany w wyniku nowych
informacji
3 spoecznie podzielane, stanowic element
kultury jakiej spoecznoci
skrypty umysowe reprezentacje zdarze, dziaa lub
ich cigw (reprezentuje typowe elementy i
okolicznoci charakterystyczne dla danego zdarzenia i
powtarzajce si w wikszoci jego wykona)
4 3 warunki, ktre s potrzebne do skorzystania
ze skryptu:
1) wyksztacenie skryptu w umyle, jako
trwaego elementu wiedzy o wiecie
2) zaktywizowanie skryptu w danej sytuacji
3) wejcie w skrypt w roli jednego z jego

aktorw
5 aktywizacja skryptu jest zjawiskiem szybko
zanikajcym, jeeli nie jest ona niczym
podtrzymywana (np. naszymi wyobraeniami
czy mylami)
schematy cech nie odzwierciedlaj ani caych
ludzi, ani caych zdarze, lecz jedynie pewne rodzaje
ich zmiennoci (np. inteligencja, uczciwo
czy
towarzysko )
teorie potoczne mog to by oglne teorie czowieka, lecz i
teorie rnych jego wasnoci, np. inteligencji czy charakteru
moralnego

Funkcjonowanie wiedzy:
1 schematy:
o uatwiaj przetwarzanie dochodzcych do nas z zewntrz
danych, a wic uatwianie zrozumienia i pamici zdarze
o ukierunkowuj nasz uwag i spostrzeganie na te cechy, na
podstawie ktrych moemy zorientowao si, czy dany
obiekt jest czy te nie jest egzemplarzem schematu
o wpywaj na rozumienie zdarze i formuowanie sdw

przybiera to z reguy postao

asymilacji: wieloznaczne
dane zostaj podcignite pod schemat, a w konsekwencji
ta sama informacja moe zostao
rnie zrozumiana w
zalenoci od tego, przez ktry jest interpretowana
o s take odpowiedzialne za selektywnoo pamici lepsze
zapamitywanie informacji zwizanych ni niezwizanych ze
schematem (rwnie sprzecznoo
danych ze schematem
podnosi poziom ich zapamitywania)
o bdy naduycia schematu przypominanie sobie takich
danych, z ktrymi czowiek faktycznie si nie zetkn, ktre
jedynie wywnioskowa, za oba te rodzaje danych s
subiektywnie nierozdzielne i wydaj si nam jednako
dotyczyo faktw
stereotypy:
o wraz z uprzedzeniami s przede wszystkim przejmowane od
innych, a ich wyznawanie w duym stopniu jest przejawem
konformizmu i dostosowywania si do norm wasnej grupy
o wraz z uprzedzeniami dotycz w szczeglnoci grup, na ktre
wasna grupa przenosi agresj, lub z ktrymi pozostaje w
konflikcie
o s przejawem i konsekwencj procesw kategoryzacji
(dzielenia ludzi na grupy czy rodzaje)
o wan ich funkcj jest gromadzenie i przekazywanie wiedzy
spoecznoci o rnych grupach, uproszczenie procesu
przetwarzania informacji o nowo napotkanych osobach oraz
obrona i/lub podwyszenie samooceny dziki spostrzeganiu
grupy wasnej jako bardzie pozytywnej od innych grup
o umoliwiaj take zaoszczdzenie operacyjnych zasobw
umysu, a dziki temu lepsze wykonanie innych, rwnolegle
rozwizywanych zada
o skonnoo
do nich nasila ograniczenie zasobw,
poniewa posugiwanie si nimi jest moliwe nawet przy
zasobach ograniczonych wskutek popiechu, zmczenia czy
rwnolegego wykonywania innych zada

2
3
5

o wraz z uprzedzeniami czsto bywaj dysfunkcjonalne,

poniewa przyczyniaj si do zaostrzenia konfliktw
spoecznych, niesprawiedliwego traktowania jednostek czy
marnowania talentw, jeeli s posiadane przez osob
pochodzc z grupy, ktrej stereotyp wyklucza ten talent
konstruujce przetwarzanie informacji wkroczenia
informacji schematopodobnych we wspomnienia konkretnych
zdarze czy osb i stanowi podstawowy przejaw generatywnego
charakteru pamici
o generatywny charakter pamici prototypy schematw s nie
tylko identyfikatorami obiektw i zdarze, ale peni rwnie
funkcj zbioru standardowych, zapasowych cech
egzemplarzy schematw, ktry suy uzupenianiu
reprezentacji napotkanego, konkretnego egzemplarza o cechy
typowe, ale brakujce, bd niezauwaone przez
spostrzegajcego czowieka
faszywe alarmy polegaj na nietrafnym rozpoznaniu informacji
faktycznie nowej jako ju prezentowanej i starej (znanej)
trafienia poprawne rozpoznania informacji faktycznie ju
prezentowanej jako starej
efekt sprzecznoci lepiej pamitane s dane nietypowe,
niezgodne ze schematem (w przypadku jeeli przez pami
rozumie procesy czystej reprodukcji danych (oddzielone od
wnioskowania, czyli generowania danych ze schematw))
efekt zgodnoci lepiej pamitane s dane zgodne ze schematem
(w przypadku jeeli przez pami rozumie sum subiektywnych
wspomnie czy wypowiedzi nt. przypominanego obiektu lub
zdarzenia)

Drogi aktywizacji struktury:

1) o charakterze percepcyjnym czy te odbodcowym, czyli
bdca skutkiem zaobserwowania jakiego obiektu zwizanego z t
struktur
3) o charakterze przedpercepcyjnym, oznaczajcym
podwyszon dostpno pamiciow jakiej struktury wiedzy ju

w momencie wejcia czowieka w dan sytuacj, a wic przed

rozpoczciem przetwarzania danych dochodzcych z zewntrz
o ta droga jest tym bardziej prawdopodobna:
im silniejsze jest subiektywne oczekiwanie pojawienia
si w otoczeniu egzemplarzy tego schematu
(oczekujc zoliwoci egzaminatora, skonni jestemy
interpretowa
jako jej przejaw nawet cakiem
niewinny jego umiech)
im silniej egzemplarze tego schematu powizane s z
realizacj celw i motyww podmiotu (godny
czowiek zobaczy pomidora tam, gdzie najedzony
widzi tylko niewyran czerwon plam)
im krtszy czas upyn od poprzedniego
zaktywizowania schematu (po wyjciu z wieczornego
seansu w kinie wicej dostrzegamy potencjalnych
rabusiw, jeeli wywietlano krymina)
im czciej dany schemat by aktywizowany w
przeszoci (policjanci widz wicej przestpcw, a
psychiatrzy wicej paranoikw ni inni)
Uprzedzenie negatywny lub (rzadziej) pozytywny stosunek do
czonkw jakiej grupy utrzymywany z tego powodu, e s jej
czonkami. Najczstsze postaci uprzedze to:
1 etnocentryzm odrzucanie osb nalecych do stereotypizowanej
grupy na podstawie samej przynalenoci do grup kulturowo
i/lub rasowo odmiennych, a akceptowanie osb kulturowo
podobnych
2 rasizm (np. antysemityzm)
3 nacjonalizm
4 szowinizm
5 seksizm
Dyskryminacja wrogie lub niesprawiedliwe zachowanie wobec osb
nalecych do stereotypizowanej grupy na podstawie samej
przynalenoci do grupy, a nie indywidualnych waciwoci danego

czowieka
Stereotyp spiskowy jego istot jest przewiadczenie, e okrelona
grupa obca dy do zapanowania nad nasz grup przez niejawne i
podstpne dziaania. Grupa ta widziana jest wic jako dca do wadzy i
panowania nad wiatem za pomoc skrytych, cho dobrze
skoordynowanych dziaa, za jej czonkowie widziani s jako
egoistyczni, popierajcy siebie nawzajem i bezwolni wykonawcy celw
grupy.
Midzygrupowa asymetria jzykowa polega na abstrakcyjnym opisie
zachowa i zdarze stawiajcych w dobrym wietle czonkw grupy
wasnej, a pozytywne czonkw grup obcych
1 opis abstrakcyjny opis w kategoriach trwaych cech (oni byli
agresywni)
2 opis konkretny opis w kategoriach specyficznych zachowa i
epizodw (krzyczeli i wygraali)
Twarzyzm przedstawianie wizerunku mczyzny jako
zdominowanego przez twarz, za wizerunku kobiety jako
zdominowanego przez ciao
Teoria rzeczywistego konfliktu interesw zakada, e uprzedzenia
powstaj wtedy, kiedy rne grupy spoeczne wspzawodnicz o trudno
dostpne lub skpe dobra i staj si wrogami rozgrywajcymi gr o
sumie zerowej, tj. tak, gdzie wygrana jednej ze stron to przegrana
drugiej strony
Teoria przeniesienia agresji zakada ona, e uprzedzenia powstaj
wtedy, kiedy ludzie przenosz na grupy mniejszociowe agresj
wywoan frustracj, ktrej sprawca nie moe by zaatakowany, gdy
jest abstrakcyjny, nieznany lub zbyt silny
Teoria kategoryzacji spoecznych wyjania genez stereotypw
zakadajc, i s one ubocznym skutkiem skdind normalnego

funkcjonowania ludzkiego umysu dzielenia napotykanych osb na

kategorie i gromadzeniu o nich wiedzy
Naoenie si kategoryzacji obiektw na ich zmienno pod wzgldem
jakiej cechy cigej prowadzi do dwch konsekwencji:
1) wzrostu spostrzeganych rnic midzykategorialnych
2) spadku spostrzeganych rnic wewntrzkategorialnych
Efekt jednorodnoci grupy obcej spostrzegana jednorodno
przedstawicieli grupy obcej (w niewielkim stopniu dotyczy grupy
wasnej), np. oni (Chiczycy, Rosjanie itd.) s wszyscy tacy sami
Minimalna sytuacja grupowa zjawisko jednorodnoci grupy obcej
zachodzce wtedy, kiedy podzia na grupy ma charakter sytuacyjny i
opiera si na zupenie nieistotnych przesankach
Faworyzacja grupy wasnej bardziej pozytywne oceny i zachowania
kierowane na czonkw grupy wasnej
Teoria tosamoci spoecznej zakada ona, e:
2 ludzie maj skonno do dzielenia napotykanych osb na
kategorie
3 w przypadku spoecznych kategoryzacji jedna osoba identyfikuje
zawsze wasn kategori podmiotu (my), za pozostae osoby
identyfikuj grupy obce
5 wanym rdem pozytywnej samooceny jest dla ludzi
przynaleno do cenionych grup spoecznych
Motyw autowaloryzacji skonno do przekonania, e wasna grupa
jest lepsza od pozostaych grup spoecznych
Hipoteza kontaktu koncepcja modyfikacji stereotypw i uprzedze
zakadajca, e ich rdem jest niewiedza i brak kontaktu z grupami
obcymi
Sposoby likwidowania uprzedze i stereotypw:

wzajemne kontakty i poznawanie si przez czonkw rnych

grup: musz by spenione dwa warunki:
1) kontakt osb rwnych sobie statusem spoecznym
2) kontakt w warunkach wsppracy i wspzalenoci
o kontakt powinien byo
wielokrotny i gboki, tak by
zawiera w sobie moliwoci bliszego poznania i
zaprzyjanienia si
o np. klasa ukadanka Elliota Aronsona i wsppracownikw
polegajca na dzieleniu uczniw w klasie na zespoy w taki
sposb, by w kadym znalazy si dzieci o rnym
pochodzeniu etnicznym. Zesp otrzymuje wsplne zadanie,
ktre moe rozwizao
tylko pod wpywem wniesienia
pewnego wkadu przez kadego czonka zespou. Wyniki:
wyrany spadek uprzedze etnicznych wrd uczniw.
Metoda ta dziaa gwnie wtedy, gdy wsppraca koczy si
sukcesem.
o kontakty midzygrupowe bardziej owocuj redukcj
uprzedze, gdy ciesz si pewnym wsparciem
instytucjonalnym
rekategoryzacja inspirowanie ludzi, by spostrzegali innych nie
jako przedstawicieli grupy obcej, lecz jako egzemplarze
szerszych kategorii, do ktrych naley te i spostrzegajcy
podmiot, albo przedstawicieli kategorii niewywoujcych
negatywnych uprzedze
wiadoma kontrola uprzedze i stereotypw powstrzymywanie
si od tego, aby wpyny na nasze sdy i zachowania
o efekt spryny wzrost wpywu stereotypu na spostrzeganie i
zachowanie, gdy czowiek ju przestaje si kontrolowao
(efekt ten nie jest nieuchronny)

Bd faszywej powszechnoci polega na przecenianiu stopnia

rozpowszechnienia naszych wasnych pogldw i zachowa

Heurystyki uproszczone reguy mylenia pozwalajce na formuowanie

sdw bez analizy wikszoci informacji, na ktrych sd powinien si
opiera
Algorytm niezawodna, cho czsto zoona metoda rozwizywania
problemu
Heurystyki formuowania sdw:
2 heurystyka dostpnoci to ocena czstoci lub
prawdopodobiestwa zdarze w oparciu o atwo, z jak
przychodz nam na myl ich przykady, czyli egzemplarze
o prowadzi do formuowania trafnych ocen, poniewa
zdarzenia czste s atwo dostpne pamiciowo
o prowadzi do wzrostu wpywu wywieranego na nasze sdy

przez zdarzenia atwo przypominane (choo

niekoniecznie czste), a wic: dramatyczne, konkretne i
wyraziste, niedawne, wielokrotnie omawiane w mass
mediach i lokalnie dominujce
o u jej podstaw ley subiektywne uczucie atwoci wydobycia
jakiej informacji z pamici, a uczucie to moe silniej
wpywao na nasze sdy ni treo owej informacji
o czsto prowadzi do mylenia kontrfaktycznego mylenia o
tym, co mogoby si zdarzyo , choo
si nie zdarzyo,
to za wpywa na nasze oceny i emocje. Ludzie angauj si
w nie z dwch powodw:
2) poniewa w pewnych warunkach mylenie o jeszcze
gorszym biegu wydarze ni ten, ktry nas dotkn,
moe nam pomc w znoszeniu nieszcz
4) poniewa moe ono przygotowywa ludzi do
uniknicia niepomylnego biegu wydarze w
przyszoci
heurystyka zakotwiczenia/dostosowania polega na tym, e
oceniajc jak warto liczbow (liczb przypadkw, czsto,
prawdopodobiestwo) bierzemy za punkt wyjcia jak atwo
dostpn (np. podawan przez innych, liczb) a nastpnie
modyfikujemy j stosownie do kontekstu i swej wiedzy
o jest przejawem oglnej prawidowoci co heurystyka
dostpnoci prawidowoci, e przetwarzanie informacji i
zachowanie s zdominowane przez wiedz zaktywizowan
heurystyka symulacji to wydawanie sdu w oparciu o umysow
symulacj (wyobraenie) przebiegu zdarze
o efekt wyjaniania ludzie oceniaj jakie zdarzenie jako
bardziej prawdopodobne, jeeli zaangaowali si w dogbne
przemylenie jego przyczyn
o zudzenie mdroci po fakcie poczucie z gry to
wiedziaem pojawiajce si po jakim zdarzeniu
przekonanie, e jeszcze przed zdarzeniem wiedziao si o
jego nieuchronnoci

heurystyka reprezentatywnoci to ocena przynalenoci

obiektu do kategorii (klasy, rodzaju) na podstawie jego
podobiestwa do typowych egzemplarzy tej kategorii
o jest sensownym sposobem szybkiego odpowiadania na wane
pytanie kto jest kim, czyli kto do jakiej grupy czy typu ludzi
naley
o prowadzi do poszukiwania przyczyn zdarze w zdarzeniach
do nich podobnych
1 heurystyka jak to czuj brak przywoywania do wiadomoci
wszystkich istotnych informacji i wybieranie drogi na skrty i
wykorzystywanie biecego nastroju jako podstaw sdu
Obiekty wyraziste to takie, ktre stanowi figur na tle innych,
wskutek tego, e s bardzo intensywne albo odrniajce si od innych,
wspobecnych obiektw, w szczeglnoci z powodu statusu solisty
7

Wyrazisto jest zjawiskiem powszechnym i ma wiele konsekwencji

dla przetwarzania informacji:
1) osoby (i inne obiekty) wyraziste przycigaj wicej uwagi, wskutek
czego s np. lepiej pamitane
2) osoby s spostrzegane jak wywierajce wikszy wpyw spoeczny i
bardziej przyczyniajce si do osiganych przez grup wynikw
3) osoby wyraziste s oceniane w bardziej kracowy sposb
5) wyrazisto gwnie wywoana statusem solisty decyduje o
kategoryzacji spostrzeganego czowieka, a wic o tym, przez
pryzmat jakiej struktury wiedzy informacja nt. tego czowieka jest
przetwarzana
Efekt asymilacji polega na przesuniciu oceny w kierunku informacji
kontekstowej, tzn. dodatni kontekst podwysza ocen, albo ujemny
kontekst obnia ocen
Efekt kontrastu polega na odsuniciu oceny od informacji
kontekstowej, tzn. dodatni kontekst obnia ocen, albo ujemny kontekst
podwysza ocen
1 warunkiem koniecznym oby efektw jest jaki stopie
wieloznacznoci ocenianego obiektu

o tym, czy kontekst doprowadzi do asymilacji, czy te do

kontrastu, decyduje wczanie-wyczanie informacji kontekstowej
w umysow reprezentacj ocenianego obiektu
najwaniejszym wyznacznikiem wczania-wyczania jest
wielko rnicy midzy obiektem ocenianym a obiektami
stanowicymi kontekst
jeeli rnica midzy kontekstem a obiektem ocenianym jest
maa, to wystpuje asymilacja, jeeli rnica jest dua
pojawia si kontrast

Zgodno pamici z nastrojem polega na tym, e w dobrym nastroju

atwiej jest zapamita, a take przypomnie sobie informacje o
charakterze dodatnim ni ujemnym, za w nastroju zym odwrotnie
Zaleno pamici od stanu organizmu polega na tym, e atwiej sobie
przypomnie zdarzenia w stanie podobnym do tego, w jakim bylimy w
momencie zapamitywania tych zdarze
Wpyw nastroju na wydawanie sdw:
2 nastrj jest czynnikiem decydujcym o tym, czy przetwarzanie
informacji ma charakter pobieny i heurystyczny, czy te gboki,
dokadny i przemylany
3 ludzie w dobrym nastroju bardziej pobienie przetwarzaj informacje
silniej ulegaj heurystyce dostpnoci, atwiej popadaj w skrypty,
stereotypy i uprzedzenia, za w trakcie perswazji sabo rozrniaj
midzy argumentami silnymi i sabymi
4 ludzie w nastroju negatywnym staj si bardziej uwani mniej
ulegaj heurystykom i stereotypom, uwzgldniajc
zindywidualizowan informacj nt. spostrzeganych osb, a w trakcie
perswazji bardziej ulegaj argumentom silnym ni sabym

Wojciszke B. (2002) Czowiek wrd ludzi. Zarys psychologii

spoecznej. ROZDZIA 11 (str. 376-417)

Grupa spoeczna to dwie lub wicej osb, ktre:
a) komunikuj si ze sob i wzajemnie na siebie wpywaj,
szczeglnie w bezporednich kontaktach twarz w twarz
b) maj poczucie przynaleenia nawzajem do siebie (myl o grupie
My)
c) maj wsplny cel
3 zwykle grupa wyksztaca pewn struktur (organizacj
wewntrzn), ktr mona rozwaa z punktu widzenia jej
elementw (konkretnych osb lub rl do spenienia) oraz
mechanizmw integracyjnych, ktrymi s komunikacja i
rnicowanie si statusu oraz normy i spjno grupowa
krtko mwic, grupa spoeczna skada si z 4 czynnikw, s to:
1 komunikacja wsppraca
3 tosamo
4 cel
5 struktura
-------------------------------------------------------------Struktura:
1 pozycja spoeczna
2 status presti
3 normy grupowe
4 interakcje
Spjno (atrakcyjno):
1 innych czonkw
2 wykonywanie zadania
3 caej grupy
Zachowania:
1 typowe/nietypowe
2 klimat emocjonalny

Wpyw:
3 wikszo mniejszo
-------------------------------------------------------------Wsparcie spoeczne interakcje, dziki ktrym ludzie nawzajem sobie
pomagaj oraz tworz sie kontaktw i zwizkw spostrzeganych jako
rdo akceptacji, troski i ewentualnej pomocy w razie potrzeby
Pozycje spoeczne miejsce w grupie zwizane z funkcj, jak osoba je
zajmujca spenia wobec caej grupy
Rola spoeczna to pewne zachowania, ktrych grupa oczekuje od osb
zajmujcych okrelon pozycj w grupie. Role s zrnicowane z uwagi
na specjalizacj zaj i status (presti, jakim obdarzone s osoby w
grupie i poza ni).
O trwaym charakterze grupy decyduje:
4 zrnicowanie rl i statusu
5 normy grupowe czyli podzielane przez grup nakazy i zakazy co
do sposobu postpowania, mylenia i odczuwania
o cechuj si du trwaoci, co wynika z ich licznych funkcji
Funkcje norm grupowych:
a) przyczyniaj si do osigania przez grup zaoonych celw
b) decyduj o trwaniu grupy
c) s tworzywem rzeczywistoci spoecznej
Mechanizmy rnicowania statusu w grupie:
1 interakcje (wzajemne oddziaywania)
2 komunikacja miedzy jej czonkami

Klasyczne badania Balesa (1950) nad procesem realizacji zada przez

mae grupy zoone z kilku nieznajcych si uprzednio osb. Efekt
rozwinicie systemu klasyfikacji obejmujcy niemal wszystkie rodzaje
interakcji pojawiajcych si w grupie. Na system ten skadaj si 4

oglne klasy interakcji:

1 pozytywne dziaania spoeczno-emocjonalne
2 dziaania zadaniowe
2 wymiana informacji
3 negatywne dziaania spoeczno-emocjonalne
Rodzaje specjalistw wyksztacajcych si w spontanicznym przebiegu
interakcji w maej grupie:
1 specjalici spoeczno-emocjonalni:
3 menederowie relacji spoecznych, ktrzy inicjuj wikszo
pozytywnych zachowa spoeczno-emocjonalnych (np.
okazywania solidarnoci, redukowanie napi i wyraanie
zgody)
5 rozpoczynaj wymian informacji, a cho sami nie inicjuj
dziaa zadaniowych, czsto bywaj one do nich adresowane
6 s najbardziej przez grup lubiani
2 specjalici zadaniowi:
o menederowie dziaa zbliajcych grup do osignicia celu
o inicjuj dziaania zadaniowe i s gwnymi adresatami prb
o informacje i sugestie rozwiza, a take adresatami
negatywnych dziaa spoeczno-emocjonalnych (np. sprzeciw
czy okazywanie napicia)
o s zwykle uwaani za osoby najbardziej przyczyniajce si do
osignicia celw grupy
wyanianie si w/w specjalistw jest wyrazem rnicowania si
statusu

Tendencyjna komunikacja informacji podzielanych polega na tym, e

przecitny czonek grupy czciej porusza w dyskusji i przekazuje innym
te informacje, ktre oni ju znaj (a wic informacje podzielane), ni
informacje, ktre posiada tylko on, a wic niepodzielane przez grup
(Stasser, 1992)
1 jest ponadto sposobem na podwyszanie wasnego statusu w
grupie:
o potwierdza kompetencje zadaniowe jednostki w oczach
partnerw (i wasnych)
o spotyka si z aprobat i uznaniem czonkw grupy, ktrzy
wzajemnie siebie wzmacniaj w komunikowaniu tych
wanie informacji
Czsto dyskutowania informacji podzielanej i niepodzielanej przez
innych w dyskusji grupowej:
2 skonno do czstszego poruszania informacji znanej wszystkim
ni znanej tylko jednej osobie ronie wraz ze wzrostem liczby osb
w grupie oraz jest wiksza przy instrukcji nakazujcej
ustrukturowanie dyskusji ni przy braku takiej instrukcji (Stasser,
Taylor, Hanna (1989))
Spjno suma si skaniajcych jednostki do pozostania w grupie
(Festinger, 1950). Trzy gwne siy:
4 atrakcyjno innych czonkw grupy
6 atrakcyjno wykonywanego wsplnie zadania (zaangaowanie w
zadanie
8 atrakcyjno caej grupy, czyli jej prestiu (duma grupowa)
Spjno grupy:
2 grupa jest tym bardziej spjna, im trudniej do niej wej
o rytuay przejcia obrzdy inicjacyjne i okresy wstpne
wymagajce od aspirantw duych wysikw finansowych
(wkupienie si), fizycznych (zamiatanie korytarza
szczoteczk do zbw) lub psychicznych (strach,
upokorzenie)
3 im bardziej spjna jest grupa, tym skuteczniejsze s jej dziaania

5
8

samo zaangaowanie czonkw we wsplne dziaania bardzo

znacznie nasila spjno grupy
wanym mechanizmem utrzymania grupy i jej spjnoci s
wzajemne wpywy wywierane na siebie przez czonkw grupy, w
szczeglnoci przez wikszo na mniejszo

Realno grupy stopie, w jakim jej czonkowie rzeczywicie stanowi

grup utosamiaj si z grup, ktra ma swoj histori, symbole,
normy i wpyw na tosamo i samoocen czonkw
Uleganie konformizm zewntrzny, czyli publiczne powtarzanie opinii
wikszoci przy niekoniecznej prywatnej ich akceptacji
Miary ulegoci:
1 miary bezporednie odnosz si wprost do kwestii, ktrej
wpyw dotyczy
2 miary porednie odnosz si do kwestii treciowo powizanych,
ale nie identycznych z t, ktrej dotyczy wpyw
Konwersja (nawrcenie) rzeczywista zmiana pogldw, niekoniecznie
jednak ujawniana w opiniach publicznie goszonych przez jednostk
Wpyw mniejszoci na wikszo moe by skuteczny dziki dwm
strategiom:
6) konsekwentne odstpstwo mniejszo wywiera skuteczny
wpyw, jeeli jest silnie zaangaowana w swoje pogldy, jeeli jest
konsekwentna (nie zmienia swoich pogldw i prezentuje
jednomylno), jeeli pozostaje otwarta na argumenty wikszoci,
cho potrafi publicznie i dobrowolnie stan w obronie wasnych
pogldw i nie ugi si pod presj (S. Moscovici (1980; 1985))
8) dwufazowa strategia dziaania mniejszoci w fazie 1 odstpcy
zachowuj swoje pogldy dla siebie, a na zewntrz ulegaj
wikszoci, w celu zyskania jej zaufania i akceptacji. Dopiero
pniej, gdy nadejdzie waciwa chwila, ujawniaj swoje pogldy

sprzeczne z opiniami wikszoci, ktr atwiej bd mogli

przekona dziki uprzednio uzyskanemu zaufaniu.
hipoteza Moscoviciego (1980) podczas gdy wpywy wikszoci
wywouj uleganie, wpywy mniejszoci wywouj konwersj
Wpyw mniejszoci na wikszo cd.:
3 jednostki poddane wpywowi mniejszoci zaczynaj myle w
bardziej twrczy, oryginalny sposb o przedmiocie sporu i
kwestiach pokrewnych oraz potrafi samodzielnie znale wicej
poprawnych rozwiza sporu
4 krtko mwic, znalezienie si w niezgodzie z mniejszoci
wywouje bardziej kontrolowalne procesy przetwarzania
informacji, podczas gdy znalezienie si w niezgodzie z opiniami
wikszoci wywouje przetwarzanie bardziej automatyczne,
czciej posugujce si heurystykami
Trzy rnice midzy mniejszoci i wikszoci (Maass, West, Cialdini,
1987):
1) Mniejszo2) jest z natury rzeczy bardziej wyrazista i jawi si
jako figura na tle wikszoci. W wikszym stopniu przyciga
uwag, dziki czemu jednostka bardziej wiadomie przetwarza jej
komunikaty, lepiej je pamita, a efekty tych komunikatw s
bardziej dugotrwae.
3) Mniejszo4) przy porwnaniu wszystkich innych czynnikw,
takich jak status czy fachowo5)
jest mniej wiarygodna od
wikszoci: na og jaka opinia wydaje si nam tym prawdziwsza,
im wicej osb w ni wierzy.
Badania nad perswazj przekonuj natomiast, e ludzie w
bardziej wiadomy i zrnicowany sposb przetwarzaj
komunikaty pochodzce z mao wiarygodnego rda ( z
wyjtkiem bardzo wanych kwestii, ktre zawsze
przetwarzane s z wiksz grup). Natomiast przekazy z
wiarygodnego rda s czciej przetwarzane nieuwanie i
za pomoc heurystyk, takich jak im wicej argumentw,
tym lepiej, albo im wikszy fachowiec, tym suszniejsza

opinia. Znalezienie si w opozycji do wikszoci wywouje

ponadto silniejsze pobudzenie emocjonalne (stres), ni
znalezienie si w opozycji do mniejszoci. Stres taki moe
by
na tyle silny, e bdzie obnia sprawno
procesw umysowych (zgodnie z prawem YerkesaDodsona). Z kolei mniejsze pobudzenie wywoane
znalezieniem si w opozycji do mniejszoci moe
sprawno t poprawia (rwnie zgodnie z tym
prawem).
6) Niezomno7) mniejszoci jest bardziej jednoznaczna, ni
niezomno8) wikszoci. Kiedy mniejszo9) konsekwentnie
gosi jakie opinie, robi to wbrew presji wikszoci wbrew
niebezpieczestwu wymiania, odrzucenia czy agresji. A zatem
gosi swoje pogldy, bo w nie wierzy. Kiedy tak samo
konsekwentni s czonkowie wikszoci, nie jest ju tak jasne, czy
robi to dlatego, e w swoje pogldy wierz, czy dlatego, e chc
unikn10)
moliwych represji ze strony wikszoci.
Dynamiczna teoria wpywu spoecznego zakada, e mniejszo moe
przetrwa, jeeli jest przestrzennie skupiona w gronach wzajemnie
wspierajcych si elementw
Gronowy model zmian spoecznych pokazuje, w jaki sposb
mniejszo moe zwyciy wikszo (Nowak, Lewenstein, Szamrej,
1993).
3 wystpienie tego efektu jest moliwe poprzez wprowadzenie
czynnika zewntrznego w stosunku do systemu, jaki stanowi
mniejszo, wikszo i zachodzce midzy nimi wpywy
o w stylistyce zmiany opinii czy postaw, czynnikiem
tym jest zrnicowanie preferencji wykluczajcych si
pogldw (Jeeli pogld mniejszociowy stanie si z
jakich wzgldw bardziej preferowany, dotd
mniejszociowe grona nowego rozrastaj si
wskutek powtarzajcych si wpyww spoecznych.
Grona nowego cz si w pasma i stopniowo zyskuj

dominacj nad starym, niegdy dominujcym

pogldem, ktrego zwolennicy jednakowo nie
zanikaj cakowicie, lecz okopuj si w
przestrzennie skupionych gronach)
Symulacje procesu odwracania nowo wprowadzonej zmiany
spoecznej wskutek ponownego odwrcenia atrakcyjnoci starych i
nowych pogldw dowodz ogromnej asymetrycznoci wielkoci
wpywu koniecznego do wprowadzenia nowego i przywrcenia
starego. Podczas gdy wprowadzenie nowego wymaga
kilkudziesiciu aktw wpywu (krokw symulacji), powrt do
starego wymaga (przy ponownym odwrceniu atrakcyjnoci
pogldw) jedynie kilku takich aktw.
Powody skuteczniejszego dziaania w grupach ni dziaania w
pojedynk:
2 dziaanie w grupie moe zagrzewa uczestnikw do szczeglnych
wysikw i wytrwaoci, zarwno dziki wzajemnemu
naladownictwu, jak i dziki duchowi grupy podwyszajcemu
jej morale
3 dziaanie w grupie pozwala na wykorzystanie rzadko spotykanych
umiejtnoci wanych dla rozwizania zadania, im wiksza grupa
tym wiksza szansa, e znajdzie si w niej osoba obdarzona takimi
umiejtnociami
5 bardziej sprawni czonkowie grupy mog kompensowa
niedostatki gorszych czonkw grupy
6 co dwie gowy to nie jedna na wiedz grupy skada si suma
wiedzy jej czonkw, a poniewa ci czsto dysponuj rnymi
informacjami nieznanymi pozostaym, grupa jest mdrzejsza od
urednionej jednostki
10 czonkowie grupy mog wzajemnie stymulowa si intelektualnie i
korygowa swoje bdne decyzje, tak wic wiedza grupy tworzy
now, lepsz jako

Co zdumiewajce, znaczna cz teorii i bada nad zadaniowym

funkcjonowaniem grup dowodzi jednak czego wrcz przeciwnego e

dziaanie w grupie czsto prowadzi do pogorszenia wynikw w
porwnaniu z dziaaniem w pojedynk.

Rozwaania na podstawie trzech najlepiej zbadanych zjawisk

dotyczcych dziaa grupowych.

Trzy najlepiej zbadane zjawiska dotyczce dziaa grupowych:

1) facylitacja i hamowanie spoeczne:
efekt facylitacji spoecznej (czyli uatwienia spoecznego)
wzrost poziomu wykonania zada pod wpywem obecnoci
innych osb
efekt hamowania spoecznego spadek poziomu wykonania
zada pod wpywem obecnoci innych osb
Zajonc rozumowa, e istot zada atwych jest ich dobre
wyuczenie, co
oznacza, e dominujca reakcja w ich przypadku jest reakcj
poprawn.
Natomiast istot zada trudnych jest to, e wymagaj one
dopiero uczenia si, a dominujca reakcja ma charakter
(jeszcze) niepoprawny. Obecno innych nasila wic w
przypadku zada trudnych reakcje niepoprawne i w rezultacie
obnia poziom wykonania.
obecno innych podnosi poziom pobudzenia (czyli
oglnej mobilizacji organizmu) poniewa:
a) wzrost ten jest wyrazem czujnoci i przygotowania do
reakcji na potencjalne dziaania innych, pojawiajcych
si w otoczeniu osb, nawet kiedy jednostka z nimi nie
rywalizuje, ani nie spodziewa si po nich adnych

d)

f)

zyskw lub strat (Zajonc, 1965)

pojawiajcy si inni wzbudzaj w jednostce lk przed
ocen ich obecno sygnalizuje perspektyw bycia
ocenianym i moliwo oceny negatywnej
pojawienie si innych osb (czy osobnikw wasnego
gatunku) przyciga uwag, szczeglnie wtedy, kiedy
jednostka pragnie porwnywa swoje wyniki z ich
wynikami powoduje to konflikt midzy
koniecznoci powicenia uwagi zadaniu, a
powicania jej innym obecnym osobom

2) prniactwo spoeczne:
efekt prniactwa spoecznego (efekt Ringelmanna) im
wicej ludzi rwnoczenie wykonuje jak prac, tym gorszy
rezultat uzyskuj w porwnaniu z tym, co wynikaoby z
dodawania ich rezultatw uzyskiwanych indywidualnie. Efekt
ten wynika:
o ze spadku indywidualnej motywacji
o niejako z twierdzenia teorii wpywu spoecznego, e
wpyw jest tym sabszy, im wiksza jest liczba osb,
na ktre on si rozkada
o z modelu kolektywnego wysiku (S. Karau & K.
Williams (1993)) wedug tego modelu, wielkoo
motywacji do podejmowania wysikw przez
skadajce si na kolektyw jednostki zaley od trzech
czynnikw:
a) przekonania, e wzrost wasnego wysiku
pociga za sob wzrost poziomu wykonania
caej grupy
b) przekonania o instrumentalnoci poziomu
wykonania, czyli o tym, e wzrost poziomu
wykonania grupy jest instrumentem
powikszania jej zyskw

przekonania o wielkoci wasnych korzyci, w

tym oczekiwania jednostek, e zyski caej
grupy przekadaj si na ich wasne zyski
U podoa modelu ley zaoenie, e jednostka dy do
maksymalizacji wasnych oczekiwanych zyskw, za
dziaanie w grupie stwarza co prawda okazj
pojawienia si nowych dbr (aprobata spoeczna), ale
moe te na rne sposoby obnia wymienione trzy
przekonania.
efekt kompensacji spoecznej w pewnych warunkach efekt
prniactwa spoecznego ulega odwrceniu podczas
dziaania razem z innymi s osigane wysze wyniki ni w
pojedynk. Efekt kompensacji spoecznej wystpuje, kiedy
dziaajca razem grupa jest spjna, a jej czonkowie
spodziewaj si po partnerach niskiego poziomu wykonania.
rodzaje porwna:
1 porwnania interindywidualne kiedy rne grupy
osb dziaaj w pojedynk lub razem z innymi
2 porwnania intraindywidualne kiedy te same
osoby raz dziaaj w pojedynk, a raz wsplnie z
innymi
najwaniejsze czynniki modyfikujce efekt prniactwa
spoecznego (EPS):
c)

Ta sama metaanaliza wykazaa, e na wielko EPS nie

wpywa:
a) rodzaj wysiku wymaganego od badanych (fizyczny,
percepcyjny, umysowy)
b) optymalizujcy maksymalizujcy charakter zadania
c) addytywny kompensacyjny rodzaj zadania
d) intra bd interindywidualny charakter planu
eksperymentalnego
burza mzgw procedura generowania pomysw razem z
innymi
o warunkiem jej skutecznoci jest rozdzia tworzenia
pomysw od oceny ich jakoci zawieszenie krytyki
cudzych i wasnych pomysw, nastawienie na
tworzenie pomysw licznych i nawet
nieprawdopodobnych, zachcanie do kombinowania i
polepszania pomysw
o jest zalecana jako technika nasilajca twrczoo,
choo
w rzeczywistoci zmniejsza ona liczb
twrczych pomysw, dlaczego? Odpowied tkwi w
licznych czynnikach, ktre w normalnej sytuacji
grupowej hamuj produktywnoo
jednostek. Takim
czynnikiem jest:
wystpujcy mimo instrukcji lk przed cudz
ocen wasnych pomysw oraz spadek
indywidualnej motywacji przy
nieidentyfikowalnym wkadzie jednostki we
wsplny wynik (czyli podstawowy mechanizm
prniactwa spoecznego)
zapominanie lub odrzucanie wasnych pomysw
wskutek tego, e rni czonkowie grupy nie
mog mwi rwnoczenie (oczekiwanie na
wasn wypowied)
rwnoczesne przetwarzanie danych o cudzych

pomysach i generowanie wasnych taka

konieczno hamuje tworzenie pomysw
konieczno mylenia o wasnych pomysach
hamuje wysuchiwanie cudzych i uleganie ich
dobroczynnemu wpywowi (efekt nastpnego
w kolejce, czyli spadek uwagi przykadanej do
cudzej wypowiedzi i gorsze zapamitanie jej
treci przez osoby, ktre same bezporednio po
niej maj si wypowiada
(Bond, 1985))
o dopiero skupienie uwagi na cudzych wypowiedziach
(przez instrukcj zapowiadajc sprawdzenie stopnia
ich zapamitania) daje przyrost liczby grupowo
produkowanych pomysw i to tym bardziej, im wicej
cudzych pomysw jednostki wysuchuj podczas sesji
(Dugosh i in., 2000)
o dlaczego mimo tego tak powszechne jest przekonanie o
skutecznoci burzy mzgw?
c) po pierwsze, sami uczestnicy takich sesji ulegaj
zudzeniu wzrostu produktywnoci cho grupy
produkuj mniej pomysw ni osoby dziaajce
w pojedynk, uczestnicy tych pierwszych
bardziej s przekonani o wasnej produktywnoci
e) ponadto, posiadanie zej techniki (nasilania
twrczoci) jest lepsze od nieposiadania adnej,
a grupowe dowiadczanie przey jest dla ludzi
po prostu cenniejsze i subiektywnie bardziej
znaczce od wielu dowiadcze indywidualnych
f) uczestnicy burzy mzgw s z reguy przekonani
o jej dobroczynnych skutkach, cho
obiektywnych dowodw na rzeczywisty przyrost
umiejtnoci zwykle brak
3) polaryzacja grupowa i syndrom mylenia grupowego:
ryzykowne przesunicie grupy podejmuj decyzje bardziej
ryzykowne od pojedynczych osb (J. Stoner (1968))

 zjawisko polaryzacji grupowej polega na zajmowaniu

przez grup stanowiska bardziej skrajnego od stanowiska
jednostek, co przejawia si na trzy sposoby:
b) grupy podejmuj bardziej kracowe decyzje ni ich
indywidualni czonkowie dziaajcy w samotnoci
d) pogldy indywidualnych czonkw grupy staj si
bardziej kracowe po dyskusji z innymi (pod
warunkiem, e opinie wszystkich ju na wstpie s
podobne)
d) rywalizacja grupowa jest silniejsza ni rywalizacja
indywidualna, np. wojny gangw prowadz do wikszej
liczby zabjstw ni indywidualne porachunki
gangsterw
wspczenie zjawisko polaryzacji grupowej znajduje dwa
wyjanienia:
o koncepcja argumentacji perswazyjnej upatruje
powody polaryzacji w uzyskiwaniu przez jednostki od
innych staego wsparcia dla pogldu pocztkowo i
nowych, przekonujcych argumentw na jego rzecz
(Burnstein, 1982)
o koncepcja porwna spoecznych upatruje
powody polaryzacji w porwnaniach, jakich midzy
sob dokonuj czonkowie grupy (Sanders, Baron,
1977)
syndrom mylenia grupowego jego istot jest
podejmowanie bdnych decyzji przez zesp wskutek tego,
e wewntrzna dynamika grupowa (gwnie motywacja
utrzymania spjnoci) przewaa nad motywacj do podjcia
decyzji merytorycznie zasadnych
1 warunki sprzyjajce pojawieniu si tego syndromu:
silna spjno grupy
izolacja grupy od szerszego otoczenia
brak systematycznie stosowanych procedur
poszukiwania i oceny rozwiza

 dyrektywny przywdca (silny i szanowany przez

grup)
silny stres w poczeniu z brakiem nadziei na inne
rozwizanie, lepsze od rozwaanego

gwne symptomy (objawy) syndromu mylenia

grupowego:
1 zudzenie bezpieczestwa wasnej grupy i
nadmierny optymizm (nic si nie wyda)
3 przekonanie o moralnej wyszoci wasnej grupy
(tamci s dzikusami, albo twrcami imperium
za)
3 angaowanie si grupy w kolektywne
racjonalizacje (wyjanienia i usprawiedliwienia)
podejmowanych dziaa oraz w stereotypizacj
oponentw (tamci s wszyscy tacy sami,
jednoznacznie li itd.)
4 silny nacisk na dysydentw, aby doczyli w
swych opiniach do reszty i nie zachowywali si
jak zdrajcy, co prowadzi do autocenzury i

zudzenia jednomylnoci
konsekwencje:
5 niekompletny przegld alternatywnych rozwiza
6 niekompletny przegld wasnych celw
7 brak rozwaa nad ryzykiem, jakie niesie
preferowane rozwizanie
8 tendencyjne poszukiwanie i ocena informacji
9 zaniechanie formuowania alternatywnych planw
awaryjnych
Skad grupy i struktura zadania:
skad grupy a skuteczno dziaa grupowych:
c) wana jest sama liczebno grupy im liczniejsza grupa
tym sabsza jej spjno i przestrzeganie norm grupowych,
a tym wiksza szansa prniactwa spoecznego
d) liczy si rodzaj osb wchodzcych w skad grupy wysoki
lub niski poziom wykonania zadania zaley od
umiejtnoci poszczeglnych jednostek w grupie, ktre to
czsto si dodaj do siebie
f) efekt addytywnoci skuteczno, np. zaogi czogu jest
tym wysza, im wicej zawiera ona uzdolnionych
czonkw
h) efekt interakcji skuteczno, np. zaogi czogu wypada
poniej oczekiwa wskutek skadu z nieuzdolnionych
czonkw

Teoria Hulla-Spencea zakada, e nasilenie popdu podnosi tendencje

do wykonania reakcji dominujcej w hierarchii reakcji wzbudzanych
przez dowolny bodziec
Efekt interferencji Stroopa pokazuje sposb, w jaki zautomatyzowane i
nieintencjonalne procesy poznawcze (czytanie sw i przetwarzanie ich

treci) mog utrudnia procesy intencjonalne i kontrolowalne

(nazywanie kolorw)
Strategie wyboru celu (badania Grayny Wieczorkowskiej (1998):
strategia punktowa polega na tym, e ju na wstpie
odrzucamy liczne moliwoci i budujemy wsk kategori celw.
Jej istot jest:
1 dokadne precyzowanie celu
3 niech do zastpowania wybranego celu innym (chyba, e
jest bardzo podobny)
4 silna frustracja w przypadku zablokowania realizacji
wybranego celu
5 dokadne planowanie i przywizywanie uwagi do
szczegw traktowanych jako wane
cele realizowane s sekwencyjnie (po kolei), a
przyjemno
sprawia poczucie dokoczenia
konkretnego zadania
strategie punktowe s szczeglnie skuteczne w
rodowiskach obfitych w zasoby umieszczone w dobrze
znanych miejscach (gdzie moemy sobie pozwoli na
poszukiwanie dokadnie tego, o co nam chodzi)
strategia przedziaowa polega na tym, e na wstpie
akceptujemy szeroki zakres moliwoci, spord ktrych
ostatecznie wybieramy cel
cel jest zdefiniowany szeroko, w zwizku z czym zbdne
jest dokadne planowanie i zwracanie uwagi na szczegy
(ktre s wane z punktu widzenia jednej moliwoci, ale
niewane z punktu widzenia innych rwnie moliwych do
zaakceptowania)
w przypadku zablokowania jednego celu czowiek
przerzuca si na realizacj innego, rwnowanego
rne cele realizowane s rwnolegle, za przyjemno
czerpana jest z poczucia, e posuwamy si w oglnie
podanym kierunku

 strategie przedziaowe s szczeglnie skuteczne w

rodowiskach ubogich w trudne do znalezienia zasoby
(gdzie musimy zadowoli
si czymkolwiek, co
przypomina cel)

Wadza jednostki to jej zdolno do wywierania wpywu na innych

minus zdolno owych innych do wywierania wpywu na jednostk.
Definicyjn cech wadzy jest wic asymetria wpywu wadza
czowieka jest tym wiksza, im bardziej jego potencjalna moliwo
wywierania wpywu na pozostaych czonkw grupy przekracza ich
moliwo wywierania wpywu na niego.
Przywdca osoba o najwikszej wadzy w grupie. Pozycj przywdcy
osigaj osoby:
o szczeglnych cechach (urodzeni przywdcy teoria
wielkiego czowieka)
zachowujce si w pewien potrzebny grupie sposb (teoria
behawioralna)
1 teoria stanw oczekiwanych (por. Wilke, van

Knippenberg, 1996) przyjmuje, e u podstaw wykrytego

przez Balesa i Slatera (1955) wyaniania si rnic statusu
w kooperacyjnej grupie zadaniowej le oczekiwania jej
czonkw. Koncepcja ta zakada, e dziaajca grupa:
1) ma nadziej na osignicie celu
2) oczekuje, e niektrzy z jej uczestnikw bardziej si
do tego przyczyni ni inni
3) identyfikuje tych uczestnikw
4) czciej do nich si zwraca i zachca do
podejmowania inicjatywy
5) czciej podporzdkowuje si ich inicjatywom
Z obejmowaniem przywdztwa koreluje:
1 inteligencja
5 msko (aktywno, sprawczo i inne cechy wizane ze
stereotypem mskoci)
6 ekstrawersja
7 dobre przystosowanie (brak objaww zaburze zachowania)
8 dominacja
Przywdcy:
1 maj te tendencj do wikszej towarzyskoci, empatii i
zrwnowaenia emocjonalnego
2 s bardziej ambitni i skonni do przejmowania odpowiedzialnoci
za bieg wydarze
Szansa wyonienia lidera ronie gdy:
2) ronie wielko grupy
3) warunki zmieniaj si w taki sposb, e osignicie celu grupy
wymaga kooperacji i koordynacji, wskutek samego wzrostu
rozmiaru zadania lub koniecznoci specjalizacji
5) pojawia si wspzaleno spoeczna, czyli indywidualne zyski
czonkw grupy zale od zachowania grupy i od pozostaych jej
czonkw
8) pojawia si nierwnomierno zyskw poszczeglnych czonkw
grupy, a wic konieczno ustalania i egzekwowania zasad
podziau zyskw

pojawia si zewntrzne zagroenie dla realizacji celw grupy lub

jej istnienia
10) grupa ma dostp do jednostki dysponujcej dowiadczeniem w
roli przywdcy
9)

Style kierowania:
demokratyczny uwaajcy na innych styl kierowania, czyli
ugodowo , orientacja na relacje spoeczne, i skonno
do zasigania opinii podwadnych
2 styl zorientowany na relacje spoeczne, jest skuteczny w
warunkach umiarkowanie sprzyjajcych lub umiarkowanie
niesprzyjajcych liderowi
autokratyczny koncentracja na zadaniu i produktywnoci w
poczeniu z dyrektywnoci, czyli tendencj do narzucania
podwadnym wasnej opinii
4 styl zorientowany na zadanie, jest skuteczny w warunkach
bardzo sprzyjajcych (lider moe sobie na wiele pozwoli
z oparciem w akceptujcej go grupie i wysokiej pozycji w
hierarchii wadzy, w zadaniach o jasnej strukturze) oraz w
warunkach bardzo niesprzyjajcych (inaczej nastpiby
rozpad grupy)
Zalenociowy model przywdztwa zakada, e skuteczno
demokratycznego lub autorytarnego stylu przywdztwa zaley od tego,
jak dalece sytuacja sprzyja liderowi, od stopnia w jakim kontroluje on
sytuacj

o stopie kontroli lidera nad sytuacj zaley:

przede wszystkim od relacji lidera z podwadnymi, a
wic od stopnia, w jakim grupa akceptuje lidera, lubi go,
szanuje i pozostaje lojalna
od struktury zadania kontrola lidera ronie gdy cele
grupy s jasno okrelone, prowadzi do nich wiele drg i
istnieje niewiele akceptowalnych rozwiza, a
poprawno
decyzji mona atwo sprawdzi
od wadzy lidera wyznaczanej wielkoci nagrd i
sankcji, ktrymi on dysponuje oraz jego pozycj w
zewntrznej hierarchii wadzy
Lider charyzmatyczny (transformacyjny) lider ktry:
gosi przesanie wskazujce na potrzeb zmian (organizacji,
spoeczestwa), przedstawia dalekosin, zwykle emocjonujc
wizj nowego, lepszego porzdku, budzi nadzieje na jej realizacj
i wielkie zaufanie w ludziach, ktrym przewodzi
ma przycigajcy uwag styl i osobowo
, cechuje si
duymi umiejtnociami spoecznymi, jak zindywidualizowane
traktowanie ludzi, trafne odczytywanie znaczenia cudzych reakcji
i sprawne manipulowanie wraeniem wywieranym na innych

Pi gwnych podstaw wadzy:

1) przymus zdolno2)
do wywoywania niepodanych przez
podwadnych stanw rzeczy lub pozbawiania ich stanw
podanych (mierzona przekonaniami podwadnych, e
przeoony jest w stanie utrudni3) im prac, przydziela4)
gorsze zajcia czy obrzydzi5) ycie w miejscu pracy)
6) nagradzanie zdolno7)
do wywoywania stanw
podanych przez podwadnych lub uwolnienia ich od stanw
niepodanych (mierzona przekonaniami podwadnych, e
przeoony jest w stanie wpywa8) na wysoko9) ich
zarobkw, dodatkw i awanse)
10) prawomocno11) zdolno12) do wywoywania u
podwadnego poczucia obligacji i odpowiedzialnoci, opiera si
na normach wyznawanych przez podwadnego (mierzona
przekonaniami podwadnych, e przeoony jest w stanie
wzbudzi13) w nich poczucie obowizku i skoni14)
do
uznania susznoci stawianych im wymaga)
15) fachowo16) zdolno17) do wywoywania w
podwadnych przekonania, e przeoony jest ekspertem, wie
lepiej, posiada wiedz i umiejtnoci im niedostpne (mierzona
przekonaniami podwadnych, e przeoony jest w stanie
merytorycznie im pomc w wykonywaniu zada)
18) akceptowanie zdolno19)
do wywoywania w
podwadnych poczucia, e s akceptowani i doceniani przez
przeoonego (mierzona przekonaniami podwadnych, e
przeoony jest w stanie sprawi20) , by mogli si poczu21) ,
e si licz, s doceniani, akceptowani, lubiani i chwaleni za sw
prac)