FROM-THE-UBRARY- OF

KOMP.AD BURDACH
-

APICI CAELI
DE

EE COaUINARIA LIBKI DECEM

NOVEM CODICUM OPE ADIUTUS AUXIT,
STITUIT,

RE-

EMENDAVIT ET CORREXIT, VARIA-

RUM LECTIONUM PARTE POTISSIMA ORNAVIT,

STRICTIM ET INTERIM EXPLANAVIT

CHR. THEOPHIL. SCHUCH.

HEIDELBERGAE.
IN LIBRARIA

>

ACADEMICA CAROLI WINTEil

1867.

^.

APICI CAELI
DE

EE COaUINARIA LIBKI DECEM

NOVEM CODICUM OPE ADIUTUS AUXIT,

STITUIT,

RE-

EMENDAVIT ET CORREXIT, VARIA-

RUM LECTIONUM PARTE POTISSIMA ORNAVIT;

STRICTIM ET INTERIM EXPLANAVIT

CHR. THEOPHIL SCHUCH.

HEIDELBERGAE.
IN

LIBRARIA ACADEMICA CAROLI WINTER.

1867,

TX72r.

>

r;

r^ f

,^

/MlH

f_^^t^^-tlf^f*^^

FRANCISCO A PFAFFENHOFFEN ET GENERE

ET OMNIS DISCIPLINAE LIBERALIS STUDIO
NOBILI, LITTERARUM PATRONO GENEROSO
CHR. THEOPHILUS SCHUCH.
Cum Tuum,

ut scis,

hoc edendo Apicio,

nibus

mihi

consilium

secutus sim de

vir amicissime et multis

colende, non diu quaerendus

hunc libellum commendarem ex vetere

sic namque veteres
scriptorum more

qui

nobis

bene sentiendi

et

scribendi

nomi-

fuit cui

et usitato
illi

heroes

exemplum

solebant apud eos quibus sua opera

mittebant praefari
quique protegeret ac tueretur,
cuius item amplitudine, auctoritate, splendore opus-

reliquerunt

culum maius quodammodo et gravius et illustrius

redderetur. aderas nempe, cum id consilii caperem,
qui mihi huius auctor fuisti, dum etiam commenaderas nunquamque gravabaris operam Tuam
nobis impertirc; quem tunc in oppidulo commorantem de multis consulebam, aderas etiam re, plena

tarer,

manu

largiebaris,

ampla

liberalitate vigilias nostras

satisfaciebas,

ut exspectationem

superaveris aetatis nostrae alter

Maecenas, nam ut

prosequebaris,

ita

M55166

Praefatio.

roraanus

ille

Maecenas

vebat sui seculi

consilio,

literatis viris,

divitiis,

ita

et

Tu

opera

fa-

noster fa-

quandoquidem doctos doctus ipse iuvas semper,

sustentaS; alig; da>s munera, prodes omnibus studiosis. neo porro dubito^
quin nunc quoque vel
maxime eldem ihgenii mei foetui in publicum prociS;

deunti adesse
ricula

veliS;

versetur

quo

tutior inter

atque honestior

iudiciorum pe-

Tuo nomine, Tuo

Apicium dedicandum existimavi cum ut observantiam probarem

testatamque facerem, tum quod Te cum primis ista-

patrocinio. optimo iure riteque Apicio

rum rerum cognitione

capi, isto antiquitatis

teneri otiumque oblectare

qui

nunquam non

genere
perspectum baberem, ut

dignum quod in memosemper eruditas dissermisceas, ut nec mensa doctis

lectites

riae alveolos compingatur,

tationes et colloquia

condimentis

careat vixque

fructu

sacris impenditur tempus,

quod

genuinis suis

dilabatur sine lectionis

imo ubique

animum exsaties opibus, ita ut nihil

cum vulgo divitum indoctorum, quos

prorsus Tibi
recte olim Diogenes aureo onustas vellere pecudes
vocitabat,

commune

esse patiaris.

Utinam mihi cuius non

est

in

transennam

in-

ducere, rosas et tragice loqui; farcire centones, os

sublinere par csset ingenium laudibus Tuis vel sal-

tem

meae

satisfacerem,

quamquam sua

luce clarissimi viri alienis igniculis

minus indigent

et

ut cupiditati

lumcn

fronte

soli

dicara,

mutuare ineptum. verum verissima

oratio simplex, ex schola

veritatis

cantilenam non audies. pol

apertis
si

celebro

tibiis

Praefatio.

fuerit indoctus prius

Tuam ad laudem quam

musicam docet amor

addito praefiscine!

et

Alter

Rbadamanthus iustitiaque iustior,

Cydon, antiquis moribus, tam inculpatae vitae
quam doctrinae non trivialis, specimen bonarum dislanus

es,

alter

alter

ciplinarum,

flos

dignus quicum

batum, non

lingua

aquam, ignem
altera ostentas
es

promissis,

illibatus

ingeniorum,

in tenebris micetur,

attica

aurum

amicus, non fers altera

fers

fide,

igni pro-

manu

altera lapidem,

altera, neque
panem, non manticularis, non dives
os iis inest. ex fronte perspiceris,

mira lenitudine ac suavitate abundans, gratia paene

quadam quidquid ais, quidquid loqueris, imo etiam
si

nihil ais nihilque loqueris, singulaii

ac vultu de-

nique ipso homines devincis, iucunditatis plus inest

Te mihi quam commercatis conquisite edulibus.

in

verba suppeterent animo, laudare pro merito ingenium, literas Tuas conarer, sed vereor ne laudes

si

cogar tantas, ut Flaccus Tuus inquit, culpa deterere ingenii.

tior

me

eruditio

a nemine non
et suspicitur et

Tua

illa icterior

atque poli-

paulo humaniore suspicitur, a

amatur. hoc in praesens fit, hoc

idem fiet in posterum. sum et ero Tuarum laudum

si non idoneus, saltem benevolus buccinator. merito
meres ut diligare, anima mea et vita! Te a me
amari crepitu probabis.
Tanta est Tui in me

Tu

officii

et consilio et re iuvare

magnitudo, ut cum

me nunquam

destiteris

Praefatio.,

Tuo singulari me perpetuo ornaveris,

ego Te vehementer diligam et summopere observem meumque Tibi aliqua ex parte gratum animum ostendam, inhumanus, barbarus iudicari meet testimonio

nisi

rito

possim.

quamquam enim

tam excelso magnoqne,

officii

contuleris,

ut

Te

scio

nihil

ut gratiam Tibi a

exspectares aut velles, tamen sicut

tiam Tuam in me exstare voluisti,

dam

esse

operam

esse animo

unquam

me
Tu

in

me

referri aut

benevolen-

ita

mihi dan-

ut aliquo saltem vigi-

existimo,

mearum munusculo Te afficiam, id quod

erit eiusmodi, ut non a me proficiscens ad Te veniat, sed ut abs Te prius profectum mihique donatum nunc ad Te reverti valde cupiat. itaque Tu
praeter caetera Tua in me merita currentem inci-

liarum

tasti,

mendici omnibus armis praesidiisque

destituti

codicibus

peram

implevisti quinque
manuscriptis,
quos ingenti aeris pondere per viros rei peritos
diligenter vel describendos vel conferendos curasti

non ignorans laborem ingeniorum sine talibus adiumentis plerumque vanum esse multasque manus
efficere,
Apicium habere non pauca
ne
quae
ApoUo quidem intellegat, opera Sibyllae
ei opus esse, locos innumeros cimmeriis tenebris

onus levius

involutoS; ut

ne Execestides quidem viam invenire

possit.

Quae

bem

res

maxime

solent

antiquorum

libris la-

omnes ad depravandum
hoc Apici opusculum conspirasse, huius enim coinferre eae videntur

Praefatio.

numero admodum pauci,

cum aliis tam in multis truncis-

dices mss. suut quidem

sed quoniam

alii

ii

in prodigiosis erratis perpetuo

q^ue partibus quam
fere tenore exhibendis mirifice consentiunt, alii ab

interdum haut parum diserepant,

ex uno neque ex valde multis exem-

his in utraque re

eos

neque

plaribus descriptos fuisse censendum est. sunt etiam,

de pluribus ita esse puto, manu admodum recenti

ideoque eos utpote ab indoctis

scripti,

aratos

dem

vitiis

scatere minime

irrepsissent^

condonandum

ibidem de arte tractaretur

et in

usum

mirum

codicibus etiamsi paulo

quibus qui-

frequentiora

esset
sibi

est,

librariis ex-

menda
cum

hominibus,

neutiquam

intellecta

qua voces saepe occurrerent extra communem

positae, obscurae, nisi medicis et coquis fere

inauditae.

labem immensam quam exemplum

mitivum passum

est

pri-

libri scripti

nequasuperstites
anextremae
voces
tollere
valent.
truncatae
quam

relinquunt isqne perversus compendiorum amor multas turbas dedit, sed plures
dederunt periodorum fragmenta, concisae et ablectiones

cipites

ruptae periodi, ut saepius vix erui possit quemadmodum verba construantur. divinandum itaque
et

malam segetem serendum. recurrere est

quam maie currere. discipulus est prioris

post

satius

posterior dies. saepe ultra septa transiliendum erat

pedetentim incedenti. illotis pedibus non ingressus

sum

in

istam veterum

figulariam didici,

culinam

et

quasi in dolio

cum Minerva manum quoque movi

Praefatio.

8
et

meo Marte
et

depravata
sed

strenui,

conari.

bus in

peregi quod libri non potuerunt. ad

corrupta connivere non est editoris

omnia

expendere, omnia emendare

emendationes quae firmis nituntur rationicontextum recipiendae, quae ex ingenio et

coniectura tantum natae reiiciendae. sed ut verum

fatear,

ex

errores

plures

libris

qui

ex coniectura

sustuli

quam

omnes a depravatis propagati

sunt,

ne continuo lectorem remoretur Apicius. ex quin-

que annis ante quos primas bastas iactavi

dem

contuli

nullus

fere

dies

praeteriit

et pe-

quo non

manus admoverim, lineam duxerim, sub incudem

revocaverim, negotium ruminaverim, iudicium fecerim ad amussim. non subcisivis horis et suspensa

manu

operatus

sum quantumque per

alias

inter-

omnes adbibui
pellationes
machinas, omnibus vestigiis inquisivi, omnes nervos
intendi, omnes forulos excussi, ut intellegerem Aetna
licuit

absolvere studui.

graviorem Apicium

et aliis

explicarcm qui diu

in

herbis fuit sicque pleno gradu ingrediens qui primo

vitulum vix sustuli tandem taurum gestavi. sine

pulvere nulla palma. non pudet me lucubrationem

lucernam olere confiterique lucernariam vitam me
ducere, quamquam haut dixerim pisce saniorem

bovem

portantem rore pasci et plus

olei absumere quam
nihilque insumere nisi
noctem. oleo tranquilliorem et terrae onus esse non
et

in faucibus

vini

est

meum, quamquam

intra

meam

cuticulam

me

Praefatio,

coutineo

irai

vir et

eubsellii

caudae eqninae pilos

paulatim vello. at id extra cantum.

In multis me Apicio saluti fuisse opinor neque
aquam in mortario tutudisse, sicubi falsus sim, con^

nam

donabis, vir humanissime,

tam robustus et perspicax

stabulum una opera

dum
feras,

fuerit qui

ille

cum

nihil sordi-

triuoctiali illo

quod domem quae

scilicet

Hercules

Augiae istud

perpurget ut

sic

inibi relinquatur.

quis

me

veterum

conlibros

nimis obsident, in quibus ego purgandis diu multumque laboro et ad vivum reseco, vel lolaum potius appelleS;

si

speciosis nominibus gaudes,

paene oppressae ab

quod

vetustati velut Herculi

hydra

sum praesto cum face. fax vero mihi

inflammanda erat; id omni voce praedico, nam qui
vulgo Cato est cuiusque notas per manus tradideclamanti

runt subventanea peperit palpatus in tenebris, pri-

moribus

labiis

degustavit,

leniter

gulae

castigavit

multum desudavit,
magistrum eiusque
palmam minime praeripuit, plurimum contra reliqui
fecit. ex istius Humelbergii reliquorumque interprebono

tum multis

paleis

parum

non

fructus collegi

et

ex

in-

genti volumine minimum doctrinae retuli. ipse Listerus immunis venit, eandem cantilenam cecinit,

scrupulos non exemit. quod alius

aliter

condiendum

/iiala

yaiQLov

non omnis
lio

ehiev.

fert

condivit

coquus,

erat. TtollaxL aal xr^Jiov^og avrjq

omnia

magnis

tellus.

et voluisse sat est.

quam multos

castigando labores tulerim,

in

Cae-

quantum temporis

10

Praefatio.

atque olei absumpserim vix queam dicere, cum plurimis undique vulneribus confossus esset ipsaque
interpunctione deformatus et pessumdatus. de qui-

bus autem locis ambigebam neque sinceram veritatem

eruere

mihique

eandem incudem
eos

satisfacere

tundenti

aliorum

iudiciis
poteram,
pensitandos castigandosque reliqui (inter alios sunt

penitus

3. 40.

41.

126.

135. 151. 160. 179. 187. 188. 189.

200. 202. 206. 207. 211. 221. 236. 239. 245. 248.

249. 252. 255. 268. 271. 287. 294. 295. 303. 359.

386.

406.

huic libro

442.) utque in summa dicam quantum

opis attulerim qui candida mente et li-

Tore purgata ipsum curiose lectitabunt

ribus

et

cum

prio-

conferent facile deprehendent.

exemplaribus
ex lectionum variarum congerie cernes,

homo

litte-

quam turpiter depravata ad nos perveea excerpta apiciana, quanta ideo in coniectando licentia indulgeri debeat quamque nulla
ratissime,

nerint

spes omnia corrigendi affulgeat, nonnullae emendationes ante pedes erant, nascebantur citius quam

asparagi coquuntur, plures

omnes locos emendare

difficulter

velle

est

partae sunt.

arenam

metiri et

undas numerare. ubi saepe saxum volvi multumque

sudavi et alsi, omnibus unguiculis codicum lectiones
tenui.

in

notulis

meis invenies

etiam mutilata ra-

menta quaedam interpretationum et annotationes

quod
neque nimis multas neque nimis longas
non opus esse carum est
quibus vera lectio constituatur a mendis repurgata, singulares locutiones

11

Praefatio.

cum

qiias

lexicis alii scriptores ignorant et citerioris

vocabula non neglexi subinde anexplanare. ne reipublicae literariae cives

aetatis propria

notare et
istis

difficultatibus

in

posterum deterreantur

et re-

fugiant a legendo auctore non plane infructuoso aut

cum ad cognoscendam rem privatam veterum

inutili,

tum saepe ad historiam literariam necessario, neque denique ut communi Europae universae macontemnendo. praetereas^ pater elegantiarum,
quid non facit ad stomachum. vcrborum meorum

gistro
si

adeo parcus

ut

fui,

non tantum

in nullas orationis

amoenitates diffuderim sed et sententias, ubi plures

de re una,

erant

diffluere

maluerim quam opero-

siore sermonis veluti textura committere

circ;

lectori

devin-

et

nimiam molem et mihi et

molestam excresceret. ad meum scribendi

ne

scilicet

opus in

genus, ubi sic occasio

fert,

nustior. lineamenta Ciceronis

haec habeas, homo ve-

non

effingo, mihi

honestior tauri facies aut item leonis

quae tamen homini

videtur

quam

longe
simiae

similior est. mihi qui-

dem quicunque tantum componunt ex

imitatione

si-

miles esse vel psittaco vel picae videntur proferentibus quae nec intellegunt^ carent enim quae scri-

bunt

isti

carent

verum,

viribus et vita, carent actu, carent effectu,

indole,
nihil

iacent,

solidum,

dormiunt,
nihil

stertunt,

efficax.

exprimo, sine cortice natare volo.

me

ut

nihil ibi

opinor

ut bene currere

non potest qui pedem ponere studet in alienis tantum vestigiis, ita nec bene scribere qui tanquam de

12

Praeftitio.

praescripto non audet egredi. postremo scias infelicis esse ingenii nihil a se promere^ semper imistultitia

tari.

quae

num

ingenia,
se

inter
stiis

cum tam

esset,

varia sint homi-

tam multiplices naturae, tam diversae

eas velle unius ingenii angu-

voluntates,

adstringi

et

tanquam

praeiiniri?

scribo

quod

quod scribo, concordat calamus cum

corde, lingua cum animo. sic haec ad Te scripsi
tum ultuario stilo ac licentiore epistola. excusabis
sentio, sentio

ingenii

motum quem

celeritas

maturare non potuit

malui tamen haec quaecunque essent ad Te mittere

quam diutius a me officium desiderari. colophonem
grata brevitas et Tuum
Tibi narrem somnium. ab unguibus incipiendum.

addam nondum, quamvis

Creta notavi illum diem et unione signavi quo

Te virum
fovet,

immensam erga

frugi cognovi et

studio-

Tuam

benignitatem quae eos permovet,

tuetur perspectam habui. in noctibus atticis

sos quosque

eruditorum virorum coenantium qui deipnosophistae

audiunt mores secuti praeter seria iocos multas su-

per diversissimis argumentis disputationes in iisque

non paucas occasione capta a variis patinis subinde
iliatis

habuimuS;

siS;

lati

tum de instrumentis
tum de iuribus et impen-

disseruimus

coquinatoriis et escariis,

tum de indice ciborum quoque ordine

quave

ratione

dulcibus

miscuerint ut obtusus

illis

cibis

sint in-

acres acutosque

et oblitus

stomachus his

quotque instrumenta gulae vel ingenio

sint
vel studio confecta^ omnino de hedycogitata
excitaretiir

13

Praefatio.

pathia, gastrologia, gastronomia

lia

Tu ex me

veterum. inter

quaesisti quid ex Apicio

eam

in

ta-

rem

lucraremur sicque me medium tenuisti. rubore perfusus balbe pronuntiavi scripsisse eum de opsoniis
et condimentis,

vidisse

emphim

sed adhuc ne

unum quidem me

ex-

pigneravi edulium syillexerat oculos ad Apicium

illico

atque

racusanum quod dudum

coemendum. omnium antiquariorum catalogis per
plures menses perlustratis tandem sublatis manibus
cepi editionem Listeri secundam quae prodiit Am1709.

stelodami

coquum

coelo

in

cuUnam.

et

devoravi,

fui,

somniavi

at primis diebus vidi hic rarius

conchas legendas et verum esse qui nucleo vesci

veht ei frangendam nucem et solatus illo ardua
esse quae egregia etiam vidi

rem quam Meletidem,

auxilio

venirem post

si

tot

me non

fore stultio-

misere

Apicio

neglecto

virorum remedia et tam

sepultum resuscitarem , resuscitavit

enim nequaquam novissimus editor Beruhold cuius

diu

oblivione

nomen

tacere melius

est.

quod volo sanctum est et

caderem

in cursu, sed

commovi

igitur sacra et

omnem movi lapidem ne

scopum attingerem meo Marte

peragens. diu

agrum sterilem colui et lapidem elixavi

undas numeravi. magis secundis velis navigare
poteram ex quo nactus sum editionem omnium anet

tiquissimam

Venetum
cuius

sam

impressam Venetiis per Bernardinum

sine anno, est enim vicaria codicis nescio

quamquam non admodum

esse

boni.

quae prodiit Mediolani

ex ea recu-

per magistrum

14

Praefatio.

Guilermum Signerre Rothomagensem anno domini

MCCCCLXXXXVIIL

die

XX

mensis lanuarii

et

quae Venetiis MDIII per loannem de Cereto de

Tacuinum

alias nominatum et quae AntRob.

Bellaert
verpiae ap.
typis loh. Gnaphei MDXX.
vidi
meis ocuiis
et persuasissimum mihi est eas tres

Tridino,

sublestae
principis

esse

esse minus plenas et praeter

fidei,

menda innumera

satis

magnum numerum

errorum continere. quare principe nisus multas lectiones tenui quae in listeriana missae novis inventis

recesserant.

nondum

constiti

neque prius

destiti

quara possedissem humelbergianam (Tiguri. 1542.

4. et Londini 1705 p. M. Listerum et torinianam

Albani Torini cura.). at quam

improbe deceptus sum! Humelbergii medici turba
annotationum non est quae contextum sanet et su(Basileae

1541.

4.

bitas cogitationes tueatur. coquinao tiro editione

mediolanensi usus et codice manuscripto quem qua-

draginta circiter locis affert et aliquot tacite sequitur rudem nobis contextum ministrat, attamen pro

evangelio

maius

est

damnum

vulgata
literis

quam

corrigere

intulisset Torini

nefas

sit.

medici fetus

portentosus, (repetitus Lugduni eodem anno 1541)

si magis circumlatus esset. iste circulator et frau-

dator ope editionis venetae alterius et codicis monApicium e tenebris eruisse et a mendis

spelluani

vindicasse simulat,

vanae cum

en quaedam eius praefationis

multa Monspessuli curiose agerem

et accuratissime observarem, in insula urbi propin-

15

Praefatio.

Qua nomine Meffalona *) reperi abiectissimo

codicem semilacerum, cmus

titulus

in loco

qualore obsitus

vix cbaracterum vestigiisre praesentabat Caelii Apitii

de re culinaria libros decem. deus bone, quantum
subsultabat animus prae gaudio, quantum triumpha-

me non quod

pueri in faba clamitant^

sed palmarium reperissC; puta romanum illum Api-

bam

ratus

tium oipoifayov,

maximum omnium nepotum

gurgitem; cuius celeberrimi scr-iptores mentionem faciunt

eoque non verbum verbo solum sed characterum

vocum singularum monstrose deformatarum liniamenta solicitiuS; ita ut ne apex quidem desideraretur,

depingenda curavimus.

ipse simulatque

penitius inspexi et properanter caput

alterum transvolitavi. protinus apud

si vetustior hic auctor; licet

et a meudis purus exstaret,

unum atque

me

mussitavi:

parum elegans, integer

haud ambigerem, quin

mortalibus cunctis, sed praecipue medicinae candidatis quum ad tutelam sanitatis tum ad morborum

curationem esset idoneus

quoad

diaLTrjTixtjVf

et

cumprimis necessarius

quae potissima eius

artis est por-

*) Ibi centum fere annis ante codicem inventum referunt aliquot viri in Fabric. Bibl. Lat. T. 1. p. 501. in iis
Bayle Diction. hist. iu Apic. Ce libre fut trouv^ dans Tile
de Maguelonne aupr^s de Montpellier par Albanus Torinus
qui le publia a Bale douze ans apr^s- il avoit 6te deja
trouv6 ailleurs pres de cent ans auparavant sous le Pape
Nicolas V. par Enoch d'Ascoli. il y avoit au titre M. Gaecilius Apicius. fama haec si vera manavit,
quaeritur adhuc
ubi sit is liber. eo non usum Albinum omni
pignore contenderim, editio certe vestigium codicis ms. non habet.

^'i^-^yf--

16
tio.

Praefatio.

tulimus hunc nobiscum ob

venerandam veGermaniam tam prodi-

tustatem pro opsopoeo in

giose corruptum; ut omnia instaurare sine emendatiore codice non foret humani ingenii. quapropter et

premendum plane censebam, donec

alicuius exemplaris

fieret copia,

melioris

quod acceperam

esse annis abhinc plus minus quinquaginta Venetiis

omnem lapidem

expressum. moveo itaque

triplicem trieteridem,

quo tandem tempore

terus Coronensis) ex Transsilvania

illud

frustra

Hon-

(Is.

venetianum

quod ubi accepissemlonge depravatius quam

megaloneuse, abieci omnem edendi spem. ausim

accepi.

enim iurare eos qui utraque

verant ne verbulum quidem

illa

exemplaria exara-

intellexisse, ita

omnia

simpliciter erant foedissime depravata vocibus cunctis vitiate scriptis nec graecis nec latinis auribus
cognitis, sine diastolis et punctis, vel iisdem

omnino

praeposteriS; quae sententias commutare, amphibologias ciere, labyrinthio quemque vel ingeniosissi-

quibus monstris deterriti abiecimus utrumque codicem ceu deploratum.

mum

involvere in confesso

est.

medicae
autorem
tam
vetustum
ipniecum expostulant, quur
diu differam,
sis qualemcunque communicare tam
efflagitantes interea ne abderem diutius, sed in publicum pro meo candore emittam. proinde nunc

interim studiosi quidam praesertim artis

edidimus tandem, ne

situ

prorsus emacesceret ple-

risque mendis nostra opera

satis tumultuaria,

saepe suffragante exemplari;

sublatis,

adeo ut

nuUo
citra

17

Praefatio.

^offensam sineque taedio a studiosis omnibus et legi

et maxima ex parte intelligi possit; edidimus inquam,

de musilli succurrendi occasionem^ prisin hoc aemulati; qui priusquam ars medica in

,,ut et aliis

,^cos

^^methodum esset redacta morbis oppressos in

triviis

et compitis statuebant; ut a praetereuntibus salubres

;,morborum medelas perdiscerent." ut eius insani cri-

rationem perspicias, deliciae nostrae^ utque eius

tici

nomen non amplius spatium concessum

mam

compositionem

satis

claudat, pri-

habeo appinxisse. Con-

paradoxi compositio sic habet: mellis partes

^quindecim in vas aeneum mittuntur, praemissis in
id vini sextariis duobus, quae pariter ad usque mel,,diti

;,lis

elixati crassitudinem,

hoc

est^

dum

tantisper

vi-

;_,num coctura consumatur^ igni lento et lignis aridis

decoquantur,

sic ut calfacta

ferula commoveantnr.

si

sedulo in terelixandum

effervere coeperit elixatiO;

vini rore compescitur, praeter quod substracto igni

;,in se redit. quum perfrixerit^ rursus accenditur. hoc

;;Secundo ac tertio

foco. postridie

tuor,

iam

fiet

atque tum

demum remotum

despumatur cum piperis unciis qua-

tritae

mastiches scrupulis tribuS;

folii et

,,croci drachmis singulis, dactylorum ossibus torridis

^quinquC; iisdem dactylis vino praemoUitis, interce-

dente videlicet prius suffusione vini, de suo utique

modo ac numerO; ut tritura lenis habeatur. his om,;nibus rite paratis supermittes

vini

sextaria

lenis

pOctodecim. carbones perfecto addere duo millia con;,gruit". sic in

C. Apicius ed.

omnibus ut lubet vel

Schuch.

omittit
o

quae

18

Praefatio.

nescit;

qui

eum

non de codice

vel addit de suo ingeniolo,

errores apertos, unde

pro merito iam castigavi in lalm. Archiv fiir

fabula

est^

vel

repetit

Fadag. XIX. p. 213. minime contra succensemus Gab. Humelbergio ita inter alia praefanti

Pbiiol. u,

quia depravatissimi sunt Apicii libri, ut in quibus

nulla sit pagina, imo vix una aut altera quasi linea

non mendosa

et prodigiose corrupta,

ut nullus inde sensus

elici

adeo quidem

nec auctoris mens

in-

telligi possit, hinc operae pretium esse duxi casti-

emendare

quodsi hac
castigatione, qua etiam minutula quaedam, sed quae
lectorem remorentur, annotavimus et pleraque con*

gandi onus suscipere

et

illos.

,,niventibus oculis transmisimus, universo operi non-

,,dum forte ad plenum satisfactum fuerit, tamen nemo

id sanae meutis puto vitio vertet, cum homines si,,mus et nuUa

sit

disciplina aut ars

quae singulari

ingenio. quapropter ut in magna

silva boni venatoris est indaganter feras quam plusit

consummata

^rimas capere nec cuiquam culpae

cepisse

ita

fuit

non omnes

nobis satis abundeque f uerit pro inge-

maximam partem et quantum potis fuit praestitisse, cum etiamnon assecutis voluisse

nii nostri viribus

,,abunde pulcrum atque magnificum

,^in re

tam ardua,

in

qua

vel

sit,

praesertim

Lynceus quispiam per-

nedum lus,,spicacissimus aut Argus oculatissiraus,

caecutire
oculis
lippiens plurimum
ciosus aliquis
^possit. quare

^^termissum;

si

alii

quid reliquum est et a nobis praeid supqui vegetiore sunt ingenio

19

Praefatio.

^pleant et quae minus bene a nobis sunt tradita

Apicio hocce no,,iidelius praestent, nos interim
multifariam
et
prodigiose saucius
stro, qui prius
erat et lacerus, nunc autem opera nostra qualicun-

quantum licuit medicatus et refartus splen^didiore habitu ingreditur, ob oculos posito contenti
^oblectemur". non improbitate peccavit et volunt^;,que et

tem habuit ad Apicium emendandum et in locis facilioribus aliquoties verum invenisse haut negaverim.
Sic in manu habens editionem principem, humelbergianam et listerianam, quae pro una haberi
possunt

cum

nonnisi in minutiis dissentiant

re-

premo

et praeter Te mutis magiargumenti non obiter utens, inprimis

veteribus medicis, Apicius enim ex praeceptis artis

liquas silentio
similis

stris

medicae coquit, quod aperte dictum habes compos.

29. 62. 63. 65 102. 103. 104. 105. 443. et significat

oxyporum

33.

quibus in notulis

olus molle 97. praeter alia

mouitum,

et

additum pondus

de
in

multis condimentis, severissime et diligentissime isti

rei culinariae operam dedi, sed diu meditatus com-

raentatus

cum magno meo

carentem

nihil

iuvare

dolore sensi codicibus

laborem.

demissis

auriculis

per vastitatem eiulans hominesque deosque implorans ab Halmio nostro certior sum factus, Wueste-

mannum dudum

mihi

amicum non

sine codicibus

se exercore in Apicio retexendo. nuntium confirmavit

est

prima epistola moxque pari iugo

et

lac

gallinaceum

speravi

mecum

eum uon

nisus

ficulnum

20

Praefatio.

auxilium fore arbitratus

et

bonum ducem bonum

comitem facturum. mutuis aliquot epistolis de

stituenda ratione communis operis missis exitus
ut

suas

collationes

mecum communicaret

cura apiciana removeret. sunt

1146

(sigla

eius

est

/?)

illae

infuit

seque a

codicis vaticani

vetustissimi

circ.

sec.

X.

jam Gudius (cf. Fabric. Bibl.

502. not. d.) ad marginem editionis

cuius varias lectiones

Lat. T.

I.

p.

minime exspectationi respondentis Torinianae ap-

cum

pinxerat anni 1551. eas fere inutiles a Fabricio

Almeloveenio qui editionem illam amstelodamensem

an.

MDCCIX.

curavit

absoluto iam opere

commu-

post pag. 277. habes indeque recusas in

bernholdiana. suntque item vaticani 1145 (y mihi)
sec. Xiy. minus boni et parisini 6167 (jt mihi). vanicatas

ticanos

summa cum

ner parisinum.

is

cura contulit E. Braun, Dueb-

in multis abhorret

tur alius familiae cuius princeps

ab

illis,

librarius

vide-

vel cor-

rupta vel non satis intellecta sua auctoritate et consilio abolebat et corrigebat. lemmata^ inscriptiones
capitulaque omittit idque merito, nam sunt librarionecessario librum augent. socio in

rum atque non

opere faciendo mortuo deserta causa vici, erat

licet non raro patruus mihi et lingua bellabat.

sci-

at-

que iugo excusso quam spartam unus nactus hanc

ornavi et sic uni mihi fundamenta facienda^ sum-

mum

fastigium

imponendum

et

suprema iianus ad-

denda. qui primo summis pedibus ingrediebar, ho-

rum codicum

et editionis principis

ope leporis vitae

21

Praefatio.

tergum dedi. ut primiim carnes affuerunt, taricho

non contentus fui et cum praesto esset via, non
requirendam semitam putavi.

Dum

alter

Sisyphus molior

libris

et

naenias Tibi cano

canendum et nisi aliis

adiutus pensum absolvere non confidam, in

quod adhuc ad fractam

sit

furnum non immisi panes et contra exspectationem beatum me reddidisti parum cognita
illa excerpta apiciana praebens quae per virum rei
frigidum

peritum Parisiis describi

fecisti. si

nummos haberem,

aureum Te ponerem, at nihil habeo nisi verba pro

farina. gaudeo mirifice quod data est nobis occasiuncula, ut de communibus studiis aliquid per litteras colloquamur, sic enim fore spero ut amor in
doctrinam Tuam meus amicitiam inter nos conflet.
id singulare et vere unicum opusculum inscribitur
Apici excerpta a Vinidario viro intitu-

lato

(in cod.

virintut)

et

particula est codicis

Salmasiani (Bibl. Paris. Supplem. Lat. 685.) septimi

ferme seculi, charactere vetustissimo, literis uncialibus descripti (de eo satis dixit Sillig Praefat.
Plin. vol. V. p.

citationibus

255. 256.

XV-XXIL).

ad

Salmasius in Exer-

ea excerpta usurpat p. 161.

358. 425. 720. 740. 750. 753. 823.

Plinianis

26L

900. edit. Traj. ad Lampridii Alex. Sev. 37. CapiAnt. Pi. 9. titulum sequitur.

tol.

De siccis hoc.
,;peta. salvia.

Lasaris radices. menta. ne-

cuppressu. origanu. zyniperum. cepa

^gentima. bacas timmi. coriandrum. piretru. citri fa-

22

Praefatio.

,,stinaca.

cepa ascalonia. radices

,,ciperum

alin.

iunci. anet. puleiu.

ospera. samsucu. innula silpiu. car-

Deliquoribus hoc: mel,

,,rinu apiperm passu. Denucleishoc:
,,damomu.

defritu ca-

nuces ma-

D e p ouva passa.
loco sicco pone ne odorem

^iores nuclos pineos ac midula. ab ailana.

mis siccis hoc: Damascena.

granata. Haec omnia in
,,et virtutem perdant. Brevis

cabina minore.

11,

caccabina

datilos.

cyborum.

fusile.

^ratas. IIII. ofellas assas. V. aliter ofellas.

,;las

graton.

,,pisces frixos.

I.

Cac-

III. ofellas

gaVI. ofel-

VII. pisces scorpiones rapulatus. VIII.

cuiuscumque geueris. VIIII. item pisces

X. pisces assos. XI. pisces inotogonon. XII.

frixos.

XIII. item pisces inotogonon.

los anetatos. XV. aliter mullos. XVI
,,anguillas. XVII. lucustas et isquillas
,,sardas.

;,ces elixos.

XVIIII. patinas oborum.

XIIII. mul-

murenas
XVIII.

XX.

et

pis-

porcello

XXI. porcello in occuctu. XXII, porXXIII.

eo
cello
porcello tymmo crapsu. XXIIII.
jure.
,,coriandratu.

porcellu exozome.
porcellu juscellu.
;,haedulas aratu.

XXX.

turtures.

XXV.

porcellu lasaratu.

XXVI.

XXVII. agnu simplice. XXVIII.

XXVIIII. turdos a ponto menos.

XXXI.

ius in perdices.

I.

Cac-

^cabina minore. olera diversa. elixa. compone," quae

sunt reliqua inserta nunc habes locis rei proximis,
sunt

autem 119. 120.

380394.

153165. 255257. 270.

ubi adhibebis notas in quibus

aenigmata solvere tentavi istis excerptis quae triginta unam compositiones continent Apicius, qui

370. 375.

23

Praefatio.

adhuc

fuit, plenior redditus est et multis locis luculente adiutus, quamquam mendis vix tollendis sca-

abundant quae lexica Tua maiora,

Ducangii novissimarum edi-

tent et vocibus

in quibus Forcellinii et

tionum, non comprehendunt. dabis mihi, vir ingenio

elegantissimo, antequam limen Apici intro, siccorum

pigmentorura
sanare,

et

liquorum nomina perperam picta

ut a prima

Te non nudo mandasse excubias

linea intellegas.

Zyniperum"

eius codicis alibi melius scribitur

zinziberum, zinziber^ gingiber estque nationis

ad 29. pro gentima"

cf.

Tuae

codicem ha-

gingembre,
bere gentia" testatur Salmas. in Solin. p. 823. a.
esseque putat getia, gethyum, yr^Svov seu yr/rsiov^

quocum non
pallachana

cf.

facio,

ea enim cepa Nostro vocatur

ad 145. mihi

est Plinii 19,

1G2. se-

tania, 19, 95. Theophrasti hist. plani 7, 4, 7. se-

tanion, oijvavLov xQ6f.i/.ivov cf. ad 356. timmi" est

timi, thymi i. e. folliculum eius cum semine quod
in eo continetur, ut

baca rutae 137. 138. 473.

fa-

stinaca" est fascina Catonis 37, 5. Ovid. fast. 4, 754.

inde

Romanorum hodiernorum

fascina et Gallornm

(Diez Lex. d. rom. spr. p. 140.) pro vulgari voce fasciculus. alin" est aliu i. e. alium seu
fascine

allium.

ospera" non sunt oarcQLa, corrupte spiria

ap. Non. p. 138

in ervum, neque ospreta, dG7iQi]c<x^

sed prasum, TtQaaov vel alium scorodoprason, oxoq-

doTiQaoov Dioscor. 2, 182. Plin. 25. 63. allium fibratujn in Priap. 51, 22. Vergil, moret. 88, Galloruni

24

Praefatio.

roccambole;

schlangenknoblauch.

cf.

Sprengel ad

259. apiperm" estapirinum,

Theophl-ast
vinum
e
malis
apyrinnm,
punicis quae nucleos niillos i. e minus lignosos habent,
Theophr. 2, 2, 5.
7, 4, 7. p.

Golum.

15. de arbor 23, 1. Plin.

85, 5. Geoponic. 10, 31. Salmas. Hyl. iatric. p. m. 200. a B. ad tertias decoc-

4, 13, 2.

tum,
ut

5,

10,

112. Senec. ep

13,

Plinii 14, 103. Diosc. 5, 34. coll. 1, 151.

{)o/V?;g

malis cydoneis fiebat xvdiovhr^g, zvdiov6[.ieh,

de cotoneis Apic. 51. cf. Schneider ad

defrictum

Pallad. 11, 20.

Aegin.

17.

7,

nicolais et

emplastrum ex apyreno ap. Paul.

nomen habet

palmae

dala certissimum

a palmulis seu dactylis

cerebello. ac midula" esse amig-

est. cf.

ad 53.

Cum

his excerptis

innges haec Salmasii Exercit. p. 900. a De seminibus hoc papaver, semen rutae, baca rutae, baca
:

aneti, semen foeniculi, semen ligustici,

semen erncae, semen coriandri" et p. 750. brevis
pimentorum quae in domo esse debent ut condimento nihil desit: crocum, piper, zingiber, lasar,
lauri,

semen

baca murrhae, costum, cariofyllum, spica

indica, addena, cardamomum, spica nardi", ubi viro

folium,

docto

cam

maxime mirum

videtur spicam nardi et spiindicam veluti diversas recenseri, quare reponi

quid sit addena me latet. haut enim

legendum esse adorea vel atera athera

vult celtica.

credidei;im

dl/r^Qa, a-^ccqa Dioscor. 2, 114. al. forte casia

s.

cassia.

Huic praemio non minus addidisti ante duos annos codicem florentinum (cod. 20 plut. 73. biblio-

25

Praefatio.

thecae medic. laurent. Florent. mihi dicitur d) manu

peritissima Petri de Furia (Pietro dal Furia archivista di Firenze) descriptum una cum minoris momenti collationibus trium codicum^ cod 26. codic.
riccardian. Florent. scripti a Pacutio Sabino an 1464

Bononiae (mihi

est

Q,

et cod. 29.

eorundem

et cod.

x) olim strozzian. nunc laurent Florent. qui magnam lacunam habet a . 70 ad cum
ferverit" . 170. adiunxisses varias lectiones codi-

67. (mihi

cis

d- et

Museo Laurentii

in

Montfaucon. Bibliothec

Pignorii Patavini
Bibliothecar.

Sic tenacioribus

evanuisset.

bus nec volam nec potero

compedibus teneri dulce.

me

pacto

vel immerentem,

me

filis

I.

p.

(citati

487)

nisi

implicuisti qui-

unquam explicari. aureis

Tu perge ornare isto
non minus enim plerum-

que delectat falsa quam vera laus, sicut gratius accidit fere quod dono datur quam quod ex debito.

persuasum velim ea Te mecum amoris et

fundamenta iecisse, ut nullo casu ruere, nulla

id Tibi
officii

re convelli possint,
teratissimus

quam

effice

Tu homo non minus

lit-

integerrimuS; ut voto fruamur. sed

sum

longior amoris vinculo extractus quo Te

complector coloque atque admiror, nimis fortasse
certe

Tibi molestus, itaque iam desinam.

Parvum quidem Tuo nomini

ut spero nec

remota

lectio,

multa illum formavit opera.

Tu

et

vero

cuius appareat nomine, non

tantillam tantae virtuti fortunaeque arbitrer

electus potissimum in

quo rem

libellum dedico, sed

inanem rerum nec inopem. multa

26

Praefatio.

hoc esse denique putem quod Tuis erga me

meritis. debeatur, verura cum prodire noUet in publicum liber sine patrocinio, Tuum praecipue sibi
aut

nome

ninscripsit,

ex quo

tutior foret

atque honestior.

quare suscipe quaeso quidquid hoc est mei foetus

qua me quoque ipsum soles humanitate quaeque

Te boni consulturum quidquid a nobis

existimem.
Apicium himc nostrum donec
proficiscatur
maiora Tibi ac fortasse meliora parturimus veluti

tanta est ut

praeludium aliquod veri iustique

rudem accipiam,

laeta

laboris,

quo

citius

fronte excipias.

rogamus

Dabam

ex museolo nostro quod est

ad fontes danubinos Idib. Dec

MDCCCLVI.

CODICUM NOTAE.
Codex
Codex
71 Codex
S Codex

Vaticanus 1146
Vaticanus 1145

Parisinus 6167.
Florentinus Laurent. cod. 20 plut. 73.
Riccard. 1464.

/9

26
67

29

circ.

sec.

sec.

XIV.

Laurent.
Cod. Salmas, Co_dex Salmasianus (vid. praef. p. 21).
Ed. pr., Editio princeps Veneta (vid. praef. p. 13).
H. s. Hum., Humelbergi Editio (vid. praef. p. 14),
Tor. Ed., Torini editio (vid. praef. p. 14).
X

Incipit Apici Caeli epimeles.

LIB.

I.

1. Conditum paradoxum: [conditi paradoxi

in aeneum vas mittunconpositio] mellis partes
tur praemissis vini sextariis duobus, ut in coctura
mellis vinum decoquas
quod igni lento et aridis

XV

calefactum conmotum ferula [dum coquitur]

effervere coeperit, vini rore conpescitur, praeter
quod subtracto igni in se redit. cum perfrixerit, rur-

lignis
si

sus accenditur,

hoc secundo ac tertio fiet ac tum

a foco postridie despumatur. tunc

demum remotum

piperis unc. IIII. contriti masticis scripulos III. foli

et cro(?i dragmas singulas dactilorum ossibus torridis quinque iis

tercedente

numero

denique

[dactilis]

suffusione

prius

vini

vino emollitis, inde suo modo ac

supermittis vini lenis sextarios

perfecto aderunt duo milia.

Gr^ecos

manos

in

titulos

usu

apudRo-

fuisse,

sed

la-

tinis literis exaratos, ostendit Osann Analect. Crit. c. 4.

p. 62. not. 1. et

Poetar.

Ad

lat.

Weichert ad

reliq. p. 46. 47.

eniiusX^g non
titulis suppletur

adiectivum

ut in

omnibus paraXVIII, carbones

ut tritura levis habeatur. his

tis

aliis

^i^Xoq sed oxponoioq, obsonator; coquinae magister Isidori Orig. 20, 2, 32. qui ci-

bos condit et coquit et do-,

minici palatus subtilem notitiam habere debet, apud Senec. ep. 47, 6.
mellis
per codd. m. partes ed.
pr. Hum. conieci olim per
partes i. e. partibus 188.
375. ex Veget. art. vet. 3,
6, 11. Gargil. Mart de arb.
pomif. 3, 4. ut sit: sextarii
quindecim mellis in ahenum

28

Lib.

I.

Epimeles.

Conditum melizomum

2.

[viatorum condi-

tum melizomum] perpetuum quod subministratur per

viam peregrinanti piper tritum cum melle despumato in cupellam mittis conditi loco et ad momentum quantum sit bibendum tantum aut mellis porro
feras aut vinum misceas. sed suaserim nonnibil vini
melizomo mittas. [adiciendum propter mellis exitum
:

solutiorem].

Absintium romanum

3.

sic facies

condiri

Camerini praeceptis utique pro absintio cessante, in

cuius vicem absinti pontici purgati terebintique unciam thebaicam dabis, masticis, foli III. costi scripulos VI. croci scripulos III. vini cuiusmodi sextarios XVIII. carbones amaritudo non exigit.
paulatim infunduntur ad sex-

duo viui, ut in coquendo

melle vinum decoquatur. Fortaria

tasse

pro

per

p~

i.

e.

librariis

pondo,

debetur

librae.

praemissis ex/. pro praemissi. in praemissis inde ed. pr. -- cocturam

ferola et ferula
codd.
actum in quinque
codd.
codd. ut ^coctum" 169. est
si

coctum

est".

in

am

putata Apici oratione suppleas addis" vel misces"*

dragmae

singulae

iam triti. et cum

denique ex C
pip.
pro iisdemque vel hisdem. emollitisex/?.
levis
pro moUitis.
corr. pro e n i s. aderunt
codd. et

iis

ex

/?/

pro addere.

ad

2.

porro f. ^corr. pro

proferas vel inferas ed.

suaserit omnes libri

pr.

habent. corr. cum Torino et

Conr. Gesnero in marg. edit.
humelb. quod exemplar Baiteri amicitiae debeo. placet
etiam Barthi suasum erit
solitiorem codd. prae-

ter ed. pr.

ad
ca

corr.

3.

mer

pro conditi

minus

ni

audax

quam Hum.
tum

absintbia conditoquicamerino,
re-

cepto utique pro absinthiato,

Lister explicat:
cessante".
pro absinthio conticiendo et

quo nemo iam aut pauci utunisto camerino coniam antiquato, in cuius
vicem hoc romanum condicorr. pro
tum sic facies.
tur,

nempe

dito

ex Plin. 14,
olim caesonio"

terendique
119.

coni.

caesoniano. Caesoniirei rusticae scriptores ap. Colum. 1,4,

Lib.

Rosatiim

I.

29

Epimeles.

rosarum

albo
vino
quam plurimas infundiS; ut septem diebus in vino
sint. post septem dies rosam de vino tollis et alias
sutules recentes similiter mittis, ut per dies septem
in vino requiescant et rosam eximis similiter. a tertio facias et rosam eximis et vinum colas et cum
ad bibendum voles uti, addito melle rosatum conficies
sane custodito ut rosam a rore siccam et
4.

sic

siiblato lino inseris

optimam

latum
in

et

Similiter ut supra de viola vioeodem modo melle temperabis.

sine rosa sic facies folia citri vi-

mittas.

palmea

sportella

cum necesse

dolium musti mittes

in

post quadraginta dies exime.

et pro rosato utere.
liburnicum sic facies: in oleo

antequam ferveat

et

mel addes

fuerit,

Oleum

5.

folia

ut sutiles facias

facies et

Rosatum
ridia

facies:

spano mittes elenium et ciperum et folia lauri non

vetusta, tunsa omnia excribellata ad levissimum pulverem redacta et sales frictos tritos et per triduum
1.

thebaicae" et ^thebaicis"
dablis" vel badiis" ex

cum

Isidor. 12, 1, 49.

alii aliain-

veniant ex Diosc.

5, 49. Oribas. 5, 25. 32. Geopon. 8, 21.

Plin. 14, 109. Pallad. 11, 14,

17. 18.
ex C restitui pro
ei us
d i, quod fortasse
est lene" . 1.

ad4. subtilis, subtiles,sutilis, sutulesutroque loco in codd. eadem confusio Cels.

in Priap.

11.

8,

19, 3,

Apul.

met

ut

vino

codd.

tio facias et

1,

6.^6,18.

ater-

rosam

exi-

mis exj3n cumHum. addidi.

deviolacium /9/(J6^x. de

vino latium
deviode viola vioClatium Hum. sic Pallad. 3,
-jt.

latum

32. violatum, violaceum, violatium. coniicias de viola

laticem ut absinthi laticem dixit Lucret. 4, 16. ni-

veum Prudent. cathem.

3, 67.

lacteum Apulei. met. 1, 19.

ad5. s p a n o in sex codd.
elepro hispano 254.
n i u m, ell. et 16. i n 1 u n i u m,

helenium scri cyperum,

in ed. pr.
bitur, fh'vioy.

cipery, ciperi

scribitur.

codd. meum
porro" hortatur et ad miscendum urget quasi.

promisce

30

Lib.

I.

Epimeles.

vel plus poiTo misce diligenter, post haec aliquanto

tempoic patere requiescere

et

liburnicum omnes pu-

tabunt

6 Vinum ex atro candidum

mentum ex faba factum vel ovorum

sic facies: lo-

trium alborem
in lagonam mittis et diutissime agitas. si salem adieceris

candidnm

7.

et

cinerem

vitis

albae,

idem

faciunt.

De liquamine emendando.

liquamen si
odorem malum fecerit, vas inane inversum fumiga
lauro et cupresso et in hoc liquamen infunde ante
ventilatum. si salsum fuerit, mellis sextarium mittis
et move spicas et emendasti. sed et mustum recens

idem

praestat.

Ut carnes sine sale quovis tempore

recentes sint: carnes recentes quales volueris
8.

melle tegantur, sed vas pendeat. et quando volueutere hoc hieme melius fit, aestate paucis diebus durabit et in carne cocta itidem facies.
9. Callum porcinum vel bubulum et ungellae et cocta ut diu durent: in senapi ex
ris,

ad 6. gi absorptum putans adieci et correxi ut vides. in sex codd. agita sali

adierit candidum, in tt:

agita salem adicias, in
ed. pr. sal adieceris c.
Hum.* cum suo cod. dedit
agitas,alia die erit can-

didum.
9.

cf Pallad. 11, 14,

10. Varr. in Geopon. 7, 21,

fenunde

cus, luoaxoi est, vel

ad 8. volebam olim ad
vas pendeas" ut appendeas"
386. nunc confero Cokim. 12,
ditur,

genam.
ad

7.

emendato

florr.

nux mo-

schata.

42

12, 47, 2. (Schneider

Ind. rer. in lagoena) pro la-

muscum

lagonam
Colum.

ed.

oves sp.
334, nunc malim
tt, fortasse mus-

libris

ex /? et aiiquot
Martial. 6, 89, 7. 13,
120. 14, 116. Phaedr. 1, 26.

funde

codd.

moves picas ^yn,

novem spicas ed. pr. ad
pr.

fin.

alte suspenvas
ne pallorem trahat",

12, 46 fin. frigido loco suspendiInt",HermanninSchneidew. Philol. VIII p. 570. 571.

ad 9. de callo ad 259.

uricella cocta

/.

ed. pr.

Lib.

I.

31

Epimeles.

aceto, sale, melle facto mittis, ut tegantur et quando

volueriS; utere. miraberis
fa c i a s
du1ce
s a1s a
10 TJ t c a r n e
carnem salsam dulcem facieS; si prius in lacte co-

postea iu aqua.
Ut pisces fricti diu durent: eodem
momento quo friguntur et levantur ab aceto calido
et

quas

11.

perfimduntur.
12.

Hostrea ut diu durent:

ante ex aceto obbas,

conpone.
13 Ut

callo

pisito

vasa bacato,

lava

et hostrea

uncia lasaris toto tempore uta-

vel lumbulum et ungellae coctae Hum ad cocta" supple caro", ut oppo-

natur illis salsis. cf. 8. 10.

vel et" est et quidem, vel
legas excocta", neutr. plur.
senapi ^y et plurimi li-

bri 24.

hodie excisa, testis

exemta

sua aqua
superfusa in doliolis demitfoliis laurinis, sale,

tuntur, sicque servantur. similia veteribus facienda erant.

bacare" est vesca bacalia

(Plin. 15. 129. vel bacali lauro 17, 60.) consternere ob;

rimis

bare" obba seu vase capaciore (Non. p. m 100. a. 373.

est, lacte"

b. interpp.

ad

10. in

aquam

in plu-

codd. quod si verum

accasativus habendus. cf. Plin. 20, 183. al.
ad 12. Sic locus corruptissimus

qui

in

emendandus visus,
omnibus libris est:

vas abacetoautexace-

vasculum picitum
lava et hostrea conpo-

to

e. in vocibus rarioribus maxima menda haerent. ostrea

humectare
lum" scil.

ad Pers.

5,

H8)

et

imbuere; calsalis marini (Plin.

16, 56.), sal denSatum, nvxv6v; pisitum" contusum seu
tritum, cf. TrrtWfiy; lavare
aliqua re" tingere, aX^sveiv^
comparate replere muria, sic
251. puUus de iure lavatur,
298.

pulmo ex

cruda illata esse patet ex

Macrob. sat. 3, 13, 12. cum
cuminato ex nostro 30- qua

ponere" est

arte veteres recentia servaverint ap. Athen. 1, 13. tacetur et ap. Suid. in oaz^fa
p. 1186. qui illo usus est.

accedit par.

in

lacte; conea muria con-

dere. hostreaproostrea

ex ^ et 133. ex

quibus 151.
hostia" et
tuentur 311.

/?.

sic

hostium" libri
ad 13. vitreumprocum
ex sex codd. et ed. pr.

32

Lib.

I.

Epimeles.

ris: lasar in spatiosum doliolum vitreum mittis et

nucleos [pineos ut puta] viginti cumque utendum
fuerit lasarC; nucleos conteres. exin^ si vis, inrorabis in sapores

reserentur.
14. Ut

tantum numero nucleorum doliolo

et

dulcia melle diu durent:

accipies

quod Graeci dicunt td^vIov et facies farinam et admisces cum melle et tempore quo dulcia facturus es.
15.

Ut mel malum bonum facias: mel ma-

lum bonum

facies

duas boni

et

16.

si

Mel corruptum

fundes in melle
17.

de

ad vendendum; unam partem mali

simul miscueris.

Uvae

ut probes: elenium inincorruptum est, lucet.

ut diu serventur: accipies uvas

et iuccndeS; si

vite illaesas et

aquam

exin cibis miraberis in

codd. Casp. Barth
non male invenit exin indes
miraberis sapores",
cibis
male contra Hum. et in cibos miscebis et in sapores".

sapores
,

idem numerum
ad meum si vis"

correxit.
cf.

fluvialem ad tertias decova'ova(pQMSegD\dymi Geopon.

2, 33, ut sit fermentacius,
fermentis confectus, cui opponitur azymus ai;v/jog, Isidor. 20, 2, 15. cf. ad Gargil.

15.

comedendum

27. 43. 334. et fortasse 281.

olimcorr. pro

ad inrorabis" quae ad Gar-

ne id

gil.

cur.

ad
ex

/?.

boum 23. dixi.

dulcia melle

14.
u1c

m e 11 a in quin-

que, d.

de mella

melle"

est ablativus origi-

qui in pulpa petasone"

203. culter ferro" ap. Petron. 70. currusauro" Propert.

2,

23,

11.

ttt^vcov

emend. pro insano nechon.

est vero fermenti seu faecis

genus quod panem tumefaciat et extendat,

C^/v?

"^'"-

vendendum,

sit

indignum Apicio.
si omittunt quinque, paene absorptum in cod. /3. b o-

niscf. 125. si

ad

ed. pr.

nis.

eo temp.

Hum.

ad

17.

9.

19. p. 36.

ep. pr.

codd.
cf.

unam

inlunium
helenium ed.
16.

5.

ad

picem

ed. pr.
in sex

pr. H.
alibi inula", rjvovXa.
vas
17. Sex cod.
:

(om.

y.

picari

ed.

seu vespicem esse vidi ex Colum.

12, 47, 2. et Plin. 15, 66 67.
frutectum densum (Fest. p.
369, 3.), aliorum vibicem (ut
pr. H.)

vaspicem

Lib.

I.

33

Epimeles.

ques et mittes in vas in quo et uvas mittis vaspicem et gipsari facies et in locum frigidum ubi sol
accessum non habet poni facias et, quando volueidroris, uvas virides invenies. et ipsam aquam pro
melli aegri dabis. et si in ordeo obruas, illaesas
invenies.
18. Ut mala et mala granatadiudurent:
aquam (marinam) calidam ferventem merge et

in

statim leva et suspende.

Ut mala cidonia diu serventur: elivitio cum ramulis et foliis (ficulnis),

19.
gis

mala sine

condes in vas etsuffundes mel

et

defrictum et diu

servabis.
Pers. 4, 49. cum Schol. p. 318.
ed. lahn. vel ap. Hermann.
Lect. Pers. 1. p. 19.) seu vi-

nicis Pallad. 4, 10, 7. de prunis 12, 7, 16. coll. Geopon.

in
4, 15, 10. 10, 38, 7.

ticem

sex oodd.

calidam ferventissimam mittes, Pelagon. 9. p. 47.

ad 19. sic ficulnis addendum fuit ex Col. 12, 47, 1.

aegrui, par. aegro, ed. pr.

H. aegris. addas id adiec-

Plin. 15, 60. Pallad. 3, 25, 25.

Geopon. 10, 28, 5. et con-

tivum illis quae duplicem terminationem habent et limi8"

des corrigendum pro

ex AmmianoMarc. 17, 7.20,9,

tur illigare, convolvere, inVOlvere, ovyxaXvTcreiv.^^ olim

conieci circumdes" vel conduces" i. q. obduces, vel
c y d o n i a vulcondues".

i.

agnum castum,

e.

certe speciem eius. cf. 23.

hydromeli ed. pr. H.

aegri

2.

corr.

ut sacris,

bris,al.

ex

celebris,

salu*

apud Ruddimann. 1. p.
ad Salust. Cat. 59,
1, 1. 66, 3. Hildebr. ad

164. Kritz.
5.

lug.

Apul.

ad

1 p. 20.
18. et

et 356.

mala

f. et
n d i e s ex iisdem qui utun-

go.

add. ex

defrictum

restitui

de

et cod. salmas. et Non.

j. 378. reliqui variant defrictum, defritum defretum
67. 145. defrutum" scribentes. erat verbum defricere et
defricare, defrutare i. e. c oquendo imminuere, ut fruare

malis granatis Mago ap. Colum. 12, 46, 5. de malis pu-

nimio usu consumere. Cat, 96,

1. Non. p. 378. 379. sicque

p.

Ut

cod.

aquam

/?.

omnes marinam
per compendium scriptum neglexerunt. addendum censui
ut Noster praeciperet quod
omisit, sic

de punicis Plinius

15, 60

C. Apicins ed. Schuch.

cx

S.

34

Lib.

I.

Epimeles.

20. Ficiira recentem, raala, pruna,

pira,
cerasia ut diu serves: omnia cum petiolis diligenter legito et in melle ponito, ne se contingant.
21. Citria ut diu durent: iu vas citrium
mitte, gipso suspende.

22.

Ut diu durent raora: ex moris sucum

cum sapa misce in vitreo vaso, tum mora

facito et

custodies multo tempore.

mitte

non

Holera

ut diu serventur: holera electa

matura in vaspicetum repone.
24. Rapae ut diu serventur: antea curatas
23.

satis

est mustum decoctum idque

ad dimidiam, decocta suavi-

tas Cicer. de orat. 8, 26, 103.

Plinii 9, 80.
20. petiolis

f.xpr]/ua

ad

ex par.
pro peciolis.
eadem varietas ex pronuntiatione nata Colum. 12, 46, 7.
12, 49, 8. de arbor. 23, 2.
sequor Nonium p. 109. petiolus a pede diminutive'*.
ed.

pr.

H.

est pediculus Plinii et Colu-

mellae etPallad. 2, 1.5, 5., parvus pes quo folium aut pomum sustinetur etarboriad-

duntur urceolis gypso desuper

Pall. 2, 15, 4.

tectis, ap.

gypso includis II, 17, 2.

ad 22. mora ora. /3/ ed.
tura corr. pro cum
pr.

mora

Hum.

vel
ed.

cum moram.
in

et

v. v.

cum

moris m."
vase vulgo.
suo iusculo 8. suco impleta
perdiu servari testatur etiam
Berytius Geopon. 10, 70. similiter in Arabia dactili suo
ipsorum suco expresso conduntur.

ad
a ex

23.

holera

pro olelahn. Var.

haeret.

ad 21. citrium repetitur ut dicatur: singula vasis

singulis claudantur, Pallad.

picetum scripsi pro vas

picitum vel picatum ed.

4,

10, 18. Plin.

J5, 65.

gip-

so suspende corr, pro

gipsa, susp. ut sit: non
profunde merge, leviter
demersa compone
gypso

satis

Lect.

pr.

aliis locis.

ad

Pers. 6, 20.

vas-

H. ut frutex fruticetum

et frutectum ap. Fest. p. 369,

3. salix salictetum et salic-

tum

facit, sic

vaspix

17.

vas-

yuyjtp nfcpv-

picetum eiusque farinae sunt

dumetum, virectum ap. Isi*

xaTctxQie ex Sotione
Geopon. 10, 10. sic sorba fic-

dor. 17, 6, 2.
ad 24. antea cur. ex C

alline

ex Pallad.

^tt^evt]

tilibus

usque ad plenum clau-

pro

ante acc.

curare" me-

Lib.

I.

35

Epimeles.

conpositas perdes mirtae bacis cum melle et

Aliter: senapi tempera, melle, aceto, sale
et super conpositas rapas infunde.
25. Tubera ut diu serventur: tubera quae
aqua non vexaverint conponis in vas alternis, alternis scobemsiccam mittiset gipsas et loco frigido pones.
26. Duracinapersicautdiudurent: eligito optima et mitte in muriam, postero die exime
et spongizabis diligenter et collocabis in vas, fundes salem, acetum, satureiam.
et

aceto.

27.

Olivas virides servare ut quovis

tempore oleum facias:

latas

in

quasi

mox de

illud

oleum viride
28. Damascena,

dactilos,

42,

uvas passas, granata,

ad 27. in illud oleum.

eae olivae oleo suo purae
quae innatant colymbades
Plin. 15, 16.

quasi sunt,

viridem hoc

loco

ut aliis

plurimi iique optimi codd.

tenent ut coriandrum viridem multis locis. sic pul-

mentarium

ferventem"

62.

q.

ap. Aeth.

ad 26. sfongiabis et
sp h n g. codd. praefixa Italorum ex more litera i. sic
ad

vo-

in.

molliro, coquere 278.

sfondilus

si

eum" 40. coagulum

eum" 304. oxygarum digestibilem 35. mare ferventem

cum equi
vexati fuerint". sie vi reflexiva usurpantur ap. Nostrum miniare
sich roth farben 60, colorare,
i.

tempore

facies.

dicorum vox est exacte praeparare, zurichten (Muetzellad

Curt. 3, 13, 12) et coquorum
purgare, ut dixerunt curare
cutem, vitem, nam inde derivatur hispan. escurar, ital.
sgurare, gall. ecurer saeubern.
mirti /?/. myrtae
in reliquis. ad 220.
ad 25. V e X a V e r i t /. eddusum verbi non capientes.
vexaverint-'

de arbore sub-

arbore redemptae. de quibus,

lueris,

Pelagon. 14.

olivas

mittis et erunt tales quovis

et sphond. al.

cf.

iecur

Istr. 66.

tem salum"
sic

collus

boum

10.)

undan-

ap. alios et sim.

(ad Gargil. cur.
vinus. isto tem-

pore genus multorum substantivorum variabat. cf. Teipel in Zeitschr.

1842. p. 65.

ad
mas.

28. est

f.

d.

Alterth.

ex codice

sal-

36

Lib.

I.

Epimeies.

haec omnia in loco sicco pone, ne odorem

tutem perdant.
29.

Sales conditos ad multa:

et vir-

sales con-

ad dig*estionem, ad ventrem movendum et omnes morbos et pestilentiam et omnia frigora prohibere generari. sunt autem et suavissimi ultra quam
ditos

speras. Sales communes frictos lib. I. sales ammonicos frictos lib. II. piperis albi unc. III. gingiberis
unc. II. ammeos unc. I. semis^, timi unc. I. semis,
sin api semen mittere
api seminis unc. I semis
origani unc. III.
nolueris,petrosilini mittis unc. III.
erucae seminis unc. I. semiS; piperis nigri unc. III.
croci unc. I. isopi cretici unc. II. foli unc. II. petrosilini unc. II. aneti unc. II.
30. Ciminatum in hostrea et concilia:

piper, ligisticum, petrosilinum,

ad

29.

conditi

ed. pr.

H. et prohibent, quod in
pluribus, ex duobus scripsi
infinitivum, de meo est genetivus pro gingiber et

semen

et folium et petrosilenum librorum et

croci pro crochi, chrocei, broci. gingiber, geng.

zing. zinz. et 33. 105. 117.
181. 194. 272. 289. 363. in

mentam

siccam, fo-

sohebil, itaL zeuz6vero, z6nzero, gengi6vo, hisp. gengibre, provine. gingebre, gall.

gingembre.
si

apii
sinapii.

restitui

n a p i pro
ex ed. pr.

petroseli-

num, petrosilenum

et
variant. in innumeris locis tertia vocalis pro
secunda scribitur a christianis scriptoribus vel in ma-

quod dedi

nostris, quibus accedat gingeber, gigimber ex codd. Macri Flor. 2109. zyniperum e
cod. salmas. zingiberis seu

p. 45.

zingiberi, vel singiberis, singibori verus nomin. videtur.

Sillig restituit singiberi sive
zimpiberi T. 1 p. 38. Plinii

pr. ut 31. Plin. 12, 129. 23,

93. 14, 108. Scribon. 170. in-

sui,

cf.

12,

27.

Diosc.

eiusdem Var. Lect.

C^mA?

liYYi^eqiq,
1, 13. arabice

zind-

thisis,

ithica.

ecclisia,

cf.

Corte de usu orthogr. p. m.

129. seqq. Mone Latein.Mess.

Wuttke ad
CXXIX, 15.
ad

30.

ma

Aethic. p.

b a t r u m ed.

dice dicitur malajapatrai. e.

folium terrae cui nomen Malabar, betel. cf. Th. Kruse

Lib.

I.

Bl

Epimeles.

lium, malabatrum, ciminum plusculum, mel, acetum

et liquamen. Aliter: piper, ligisticum, petrosilinum,

mentam

ciminum plusculum, mel, acetum,

siccam,

liquamen.
31.

Lasaratum:

cirenaicum vel partiaceto liquamen tempe-

lasar

cum

cum

tepida dissolvis,
ratum. vel piper, petrosilinum,

mentam siccam, laacetum, liquamen. Aliter: pimentam siccaiQ,

per, careum, anetum, petrosilinum,
folium, malabatrum, spicam indicam, costum
silfi,
modicum, mel, acetum liquamen.
saris radicem, mel,

32. Oenogarum in tubera: piper, ligisticum, coriandrum, rutam, liquamen, mel et oleum
modice. Aliter timum, satureiam, piper, ligisticum,
:

mel, liquamen

et

oleum.

cimini unc. II. gingiberis unc.

rutae viridis unc. I. nitri scripulos VI. dactilorum
pinguium scripulos XII. piperis unc. I. mellis unc. IX.
cimiuum autem aethiopicum aut siriacum aut libicum aceto infundes, sicca et sic tundes. postea melle
33.

Oxyporum:

I.

conprehendis,
Indiens

387.

cum necesse

384
cuseu cyminum ex

alte

gesch. p.
ciminum
pro

minum

parte librorum.

ad 3L lasaratum, lasar lasaris pro lasera-

tum

ex cod. salmas. codd.

5, 33. Col. 12, 59, 5.

Plin. Val. 2, 46. 3, 5. 6. 12.

Plin.

fuerit,

nuUa sit mentio vini. cf. 309.

399. Lampid. de Elag. 30.
ad 33. repetit noster 105.

eris insexcodd.
pro hiopicum iam Hum. corr. procul dubio olim ut 105 legabatur aut. hiopicum, unde
istud hiopicum" nasci po-

zingib
aethiopicum

liquamine codd. vel

tum acetoliquamine temperato, ut sit

terat,

tempora oxygaro".

etiam

lege

per

pi-

eleogarum

32.
Torin. et mavult Lister,

ed.

quod

idque

autem revo oxyporo

caviprovel".
e.

pr.

edd.

misces.

ad

oxigaro. uteris.

H. male.

cf.

supplebis

105.

unde

misces".

habent oxyporo ute-

ris" cf. 8. 9. 62. 63. 164.353.

473,

38

Lib.

34.

I.

Hypotrima:

Epimeles.

piper,

ligisticum,

mentam

imcleos pineos, uvam passam, cariotam,

caseum dnlcem, mel, acetum, liquamen, vinum,
oleum, defrictum aut cariotum.

aridam,

35.

Oxygarum

digestibile:

piperis semun-

ciam, sili gallici scripulos III. cardamomi scripulos

VI. cimini scripulos VL foli scripulum I.mentaesiccae
scripulos VI. tunsa cribrataque mellc colligis, cum opus
fiierit,

liquamen

et

acetum addis.

Aliter

piperis unc.

petrosilini, carei, ligistici unc. singulas. melle colliguntur, cum opus fuerit^ liquamen et acetum addes.

36. Mortaria: mentam, rutam, coriandrum,

feniculum omnia viridia, ligisticum piper, mel, liquamen. si opus fuerit, acetum addes.

ad

34.

cariotum em.
cariotam. cf.

prolibrorura

277. 310. 385. est nobile

il-

lud vinum palmeum, ex caryotis factum, quod dibs dicunt, dattelhonig. Hum. ed.

caroenum.

detestabilem
detestibilemin aliquot
ad

et

35.

codd. 8ucus digestibilis" ap.

Cael. Aur. chron. 1, 4. di

^estorium embamma"
ap.
Mavc. Emp. 20. aya^ov nqoq
56.
Athen.
ad
8,
svneyjCav
232. de genere ad 27.

semunc. et semiunc.
in /9 simunc. variant.
lahn. Var. Lect.

12 L

ad Pers.

fet

46.
5,

Hermann

Lect. Pers.
III. p. 25.
pro 8 i 1 f i corr.
sili, aCXi et ofafXi seu ofae-

seselium gallicum'' Plin.

Val. 1, 58. sil gallicum"
Veget. 5, 26, 3. 5, 39, 1. 6.

Xi^,

o^a fXi yaXXixov

massiliense"

Hippiatr. sil
Plin.

20,

36.

massalioticum" Marcell. 1.
fol. 88. a. ed. Ald. sil montanum infra 75. hodie seseli
tortuosum, bergkiimmel. ad

Nostrum
mu]tum

facit

Plin.

20, 37.

summo

cibo concoctionibus confert vel folio

vel semine", quod tordylion
vocatur 20, 238. 24, 177.
Diosc. 3, 56. vinum inde conditum 8ilatum" audit ap.
Paul. Fest. p. 346. 347. coll.
Diosc. 3, 53. colligunt
ut vel colligunt et in
in

codd.

ad36. Mortariaet mocodd. suppletonomine condimenta" sunt res

retaria

necessariae, imprimis herbae,

quae in mortario tunduntur

ad cibum illum cui no-

et

mec

moretum

adhibentur.

Lib.

II.

39

Sarcoptes.

Incipit Apici Caeli sarcoptes.

LIB.
37.

de

II.

Isicia

fiunt marina de cammaris et astacis,

de sepia, de locusta. isicium condies

lolligine,

pipere, ligistico, cimino, lasaris radice.

38. Isicia de lolligine: sublatis crinibus in

fulmento tundes, sicuti assolet, pulpa et in mortario

et in liquamine diligenter friatur et exinde isicia
plassantur.

comparentur intrUa, intrimenta, protrimenta (Apul.

met 8, 31. 11, 16. Phaedr.

embamlibusticum jSf^x

nostra

pro

probl.

Taxami

et 147.
p. 282.

et

fi.

Galen.

Kuhn. Vegef.

T.

6.

51, 2.
Macii Flor. 882.

unus cod.

5,

XiftuoTixov (5ti xai OTreq/na mCdic. ap. Ideler. Corp. medic.

265, 21. coll. l.p.409,

21. Aretae. curat. diut. 1,4.

2. p.

ligusicium, ligustinum, liguritium in libris Isidori 17, 10,

5.
In extremo libro plurimi codd. addunt expli-

cit Apici(epimele8) sicque

in reliquis.
ad 37.
tus ed. pr.

Ap.

C. artop-

esiciacon-

stanter fere nostri, nonnunquam per aphaeresin scribunt

sicia, rarius in hysitia

transformant, quod alii aliorum scriptorum faciunt, Anthol. lat.

550-552. 1087, 4.
. 110. Ma-

Varr. L. L. 5, 22
crob. sat. 7, 8,

1.

cum

lan.

praeter

22. seu laixiw^ ut

ap. Athen. 9, 19.
poetae in Anthol. Palat. 11,
212.

1, 26, 7.), intinctus,

mata.

ratione

etymologiam Graecorum est

loixov, ut Alexandri Aphr.
1,

ad38. criminibus plurimi.

pulmento

ed. pr.

H. fulmentum, quae vox lexicis ignota ap. Ammian. Marc.

23, 4, 5. Phoc. Gramm. Vit.
Virgil. 27. in Anthol. Lat.
288. vel est quaedam tabula
seu tabella, hackbret, schneidbret, et diSCUS inCxoTrov (^bXoV f(p^ OV
XOta XOTtTOUOLV

Etymol. Mag. p. 328, 22.

Hemsterh. ad Lucian. D. M.
10.) vel mensa quaedam culinaria pedibus fulta, vel caudex pedibus fultUS. e^eiOjUa

Gloss. Gr.

pulpa expar.
H. pulma in reliquis. quae voxsivera. derivanda a ndnv, scribenda
pilma" et interpretanda est
ed.

pr.

pUmpel, stoessel,

sic

nddr

40

Lib. n.

Sarcoptes.

39. Isicia de squillis vel de cammaris

amplis: cammari vel squillae de testa sua eximuntur et in mortario teruntur cum pipere et liqua-

mine optimo. pulpa

num

isicia plassantur.

Omentata

40.

eum

et

ita fiunt: assas iocur porciante tamen teras piper, ru-

enervas.

et sic supermittis iocur et teres et

misces, sicut pulpa omento ita et singula involvun-

tam, liquamen

et ad fumum suspenduntur quamdiu

cum manducare volueris, tolles de fumo et

tur folia lauri.

voles.

denuo assas.

Et sicium:

41.

adicies

mortarium piper,

in

scilla

cies. Adicies in mort.

cet. ut43. subassabis cum
garoeno'', et a8sas ex sucu". Adiciescet. et asEt sicium adicies", ut
sas.

scylla variant ap. Plin. 32,

151. 9, 142. Mart. 13,83.
pulpae ed. pr. cum codd.

suppleretur ita facies", et

post concides" mente repetenda essent quae supra docta

ad 40. iocur, iocineris,

i e cu r ubique scripsi cum
Silligio, Halmio emend. Va-

sunt,

novXvT ovv in Zenob. prov. 3,

malim e t c u m ut 39.
24.

frigatur
ad

sc

i 1 1 i

39.

in plurimis.

iscillis

codd.

8 ed. pr. squilla

pro
ler.

p.

4.

al.

omentata
ita.

cf.

feci

ex codd.

tiendam esse isiciumque

natum

43. 264.292. -- in-

/ff.

sucum

175. 391. 406. 166.

succum

t^x.

siccum

Hum. qui edidit

et siccum adiicies in
mortarium piper. ut
TT.

ed.

eam rem coctam et

more concisam omentandam i. e. omento incuisicii

omento

volvanturCTT. involutandetur S&x. ed. pr. H.

fumum /S. i. e. defumeum,
sicium
fumidum. placet.
quod esset isicium" cf.
yS.

dato ab altero adicies" ius

docetur quod in boletari super assatum isicium omento
inclusum anteaque ad fumum

suspensum fundatur, ut 383.

porcellus conditura in boletari perfunditur.

ad

pr.

habes

siccum mortarium"

388. quis non deliret inveni

et assas et sucum adi!

ita

durandum et
cum lubeat assandum. Quo
fumo

pr.

H.

lat. p.

54.

astulas y(p. paassulas /?. ed.

41.

stulas

n.

cf.

Voss. de

57.

vit.

ad

360. Sillig

serm.

Plin. 16,
corr.

habeant

pro habeat.

ut ex

/?

Lib.

11.

41

Sarcoptes.

ligisticum, origanum, fricabis, suffundes liquamen,

teres diligenter, ne astuadicies cerebella cocta
adicies ova quinque. et dissolves
las habeant

diligenter, ut unum corpus efficias, liquamine temperas et in patella aenea exinanies, coques. cum
coctum fuerit, versas in tabulam mundam, tessalas

Adicies in mortarium piper, ligisticum,

fricabis in se, conmisces. in caccabum.
facies ut ferveat. cum fervuerit, tractum confringes, obligas. coagitabis et exinanies in boletari. piconcides.

origanum,

per aspargis

et

appones.

Isicia ex sfondilis: elixatos sfondilos

conteres et nervos eorum eximes, deinde cum eis
42.

elixatam, ova conteres, pipere. in omento.

assabis oenogaro perfundes. et pro isiciis inferes.

alicam

ed. pr. H. pro e

bula munda
codd.

cf.

135.

t a-

more, sphondulus marinus in

nuda

Edict. Dioclet. 5, 10. cf. ad

444. sic asparagus dana^aYos

vel

ad nuda" vel

munda" forte supplendum

Mmanu" ex Pallad. 11. 17, 2.
tessallasC. tessellas ^,
ed. pr. H. tessella" et tessala" variant et in Plin. 17,

120.

caccabum

in

tes, inicies.

mit-

obligas

eo

tracto, e tracta 174. cf. 171

177. tres orbiculos tractae
siccas et confringis 188. coll.
375. 251.
voletari, vo-

litari codd. volutaried.

pr.

eadem

196. 383,

varietas 53. 191.

appones esi-

cia et sfondilos flor. (^x

om. et sf. et in C et sphon-

dilos

42.

OipovSvlog,

SvXog,

fondiolos).

al.

ad

sphondylus

SpondyluS

sfondilus

ottov-

recentiore

et

aspharagus
91.

Istr.

ocp.

cf.

p. 43.

sfungia,
ib.

spongia

sic sfa-

da(p.

spal. ap. Aethic.

fal.

langus,

26.

fung.
112. onoyYog et

Lob. ad Phryn.
TT. H.

conteres

112. pro contere.

et
misces.

cam

momento

/Sy.

ali-

pipere
cum nucleis

et pipere 112. supple intu8

posito" ex 43. vel misso"
in omento invoex 54.
luta 113. vel involves" ex
264.
profundes codd.
perf. ed. pr. illud mendum
et 60. 376. cf. 140. 194. al.
pro isiciis, vel esiciis, vel siciis inferes
et 112. quid sibi velit coquus difficile est dictu. utrum

42

Lib. n.

Sarcoptes.

Isicia omentata: pulpam concisam

43.

te-

cum medula

vineo infusu piper, limirtae extemperatam

quamen, si
simul conteres. pusilla isicia formabis intus nucleis
et pipere positis, involuta omento subassabis, cum

res,

siligine, in
velis et bacam

garoeno.
44. Isicia plena: accipies adipes fasiani recentes, praeduras et facis ex eo tessalas, cum pidicat haec isicia loco illoriim de qnibiis supra inferri

possunt", an loco sicii" seu

impensae", als farce, non
definiam. Forte et pro
iis siciis

inferes isicia

omentata:

olim
pro incisis infares", ut esset pro incisis ovis, quibus
saepius obligatur, etiam farre
conieci

obligare potes", in
alibi

amulum

hibetur.

cf.

et

quam rem

tractum ad-

94. 95. 257. equi-

dem contenderim pro

otioso

inferes" saepius infares"

i. e.
farre obliges" legen-

dum

esse.

detur

si

infares",
cis

neque ineptum

vi-

scribas pro siccis

cf res quas in sic-

recensent Excerpta Apinostra epist. dedicato-

ci in

Ceterum eandem
compositionem librarius
dam transposuit ad olera
ria.

fere

qui1

2.

similitudine nominis eiusdem

deceptus.

ad43. medullam et91.

variant libri Plin. 32, 62. mediam brevem esse vides ex

Auson.

epist. 4. in. et 9, 18.

significatur gallicum triticum.

de eo Galliae populo cf For-

biger Geogr.

III.

163. -

p.

vineo corr. pro vino et

infusu pro infusi et 51.
et mirtae pro mirta ex
273. 281. 286. 332. mirti 24.
i.

e.

myrti.

tam

flor.

y.

et temperaextenteratam ^.

myrteam extemp.
mixtam et temp. ed.

ii.

pr.

exenteratam invenitHum.
quam

explicat decorticatam,

a cortice purgatam. ad nostrum particip. reente supple

vino" et intellige myrtidanum Plinii 14, 104. murtatum Varron. L. L. 5, 22. p.
m. 114. Pliniil5, 118. ex silmyrti bacis confectum. hod. mortadella in Itavestris
lia.

nis

54.

pipere

oenogaro

mo

piperis gra-

garoeno
corr.

pro

i.

q.

care-

caroeno. supple

vel

inferes".
ad 44.

praeduras

in-

dura, obdura,,paulum frige,

nostrum anbraten.
tes-

selas

roeno

/9.

misces*

oain isivel est ea

ed. pr.

H.

cio includes
massa intestinum tenuatum
farcies", quod genus farci-

Lib.

II.

43

Sarcoptes.

in isicio includes, ex hipere, liquamine, caroeno.

drogaro coques
45.

et inferes.

Hidrogarata isicia

sicfacies: terespiliquaconducet, exinanies

piretrum minimum, suffundes

per, ligisticum,

men, aquam cisterninam dum

caccabo et cum isicio ad vaporem ignis pones
et caleat et sic surbendum inferes.
46. In isicia de pullo: olei floris lib. I. liquaminis quartarium, piperis semunciam.

in

47.

Aliter de pullo:

minis hira et hilla vocatur

apraecipuo intestinorum cui
nomen hira, r^ang (Orell. ad
Arnob. 2, 42. p. 66. 67.) vel
impensa circumdabis, per-

fundes",

idrogaro in
hydro-

septem codd. pro

garo.
et hid.

ex hid.
cf.

infares
res 42.
ad 45.
pr. H. ad
c e

pro

68.

corr.

pro

i(pd-a

pro

ex

infe-

pyrethrum
-

ed.

condu-

competit corr.
i n d u c e s ed.
n. sic in est

raducet
con 256 inferes

corr.

sic

181.

satis erit,
i n d u c e t.

pr.

grana XXXI.

piperis

caroeni

mittis liquaminis optimi calicem,

conteres,

aliquoties

quore cui medio aevo nomen

medus, medo., meda. cf. Plin.
113.

14,

mis 12,

Col.
12.

12, 39. inpri-

cum

surbendum

Schneid.

scripsi quia . 50.

runt survendum,

dum"

libri oife-

subruen-

prima forma verbi

et

sorbere
videtur

sorb.

pro

vel

sorbgre fuisse
subruere
surpere,
,

unde hispan.

chupar,

gall.

super, schhirfen.
ad 46. In sex codd. in-

feres in esicia Topullo (sive pulo) ole. in par.

esicia de pullo. in esi*
cia to pullo. de oleo.
in ed. pr.
in isicia de

isicia codd. tum

is. ed. pr. H. non male.
aqua cisternina, e qua

pullo lolae. ex suo cod.,

olei iam corr. Hum. ego
olim in isiciato pullo

ap. Marcell. 27. fol. 125. b.

ed. Ald. palmae coquuntur,
est aqua coelestis vetus vasis inclusa, in sole poaita,

correxeram. compositio non

integra videtur et in multis,
neque minus 47. 48. corrup-

conf.

eliquata,

melle immixto ad

passum praeparata, vS^o^eXi,

mulsa, comparanda cum li-

semuncia
ta.
miuncia codd. 35.
ad
pip.

47.

^x

al.

qui

et

se-

ex pusillo
49

pusiliis''

44

Lib.

II.

Sarcoptes.

dum locum babent de fasianis, item tertium lotantundem; aquae VI. mitis et ad vaporem ignis
pones.
48. Isicium simplex: ad unum liquaminis
acetabulum aquae septem mittes, modicum api vitriti

ridis,

cocleare.

piperis

isiciola

concoques.

et

ad ventrem solvendum dabis, hidrogaro feces

si

conditi addes.

Isicia de pavo primum locum habent

49.

ita si fricta

item pro

aquae

.,pullis"

callum vincant.

ut

fiunt,

habent.

XI codd. qui nu-

merus item confusus

151. 384.

Orell. Inscript. 245.

mi-

tis

i.

miti^as melle, de-

e.

non semel corr. pro

mittis.
codices iungunt
pones isicium.
ad 48. coclear, cocleare, cocleariumcodd.
et 105. 145. coclearis menconsura, Plin. 21, 172.
fricto,

coques cum

eo

iure

co-

ques corr. pro incoques.

con olim scribebatur cn,

id

unde vitium,

sic

passim in-

feres" est conferes".

pro sic

corr. Lister.

ces

si

pemale pe-

item secun-

quales . 29. habemus, medicum praeter medicum Cels.

pulvis ex fecevini". 4,
22. fex arida" et 5, 18, 14. et
2, 33.

Galen. compos.sec. local, 8.

docere potuerunt Plin. T. I.
p. 62, 1. faex sapae". Pallad.

2, 14, 5. faeces vini

dulcis", Colum. 12, 30, 2.
faex vini boni", aliorum fe-

cula seu

fecla"

(restit.

get. 3, 49, 2. pro sleta,

lagonio p. 54. 66. 86,

VePe-

pro
feda), unde recentiores Grae-

ci tp^xXrj

fecerunt, ut Trallia-

nus qui exponit r^vyiav oXyov

xexav^evt^Vj siccatam et cre-

matam

Plin. 14, 131. 23, 63.

yC ed. pr. (sic

cula" ap. Plin. Val. 2, 45.
fol.
189. a. et 3, 19. fol.
194. b. ed. Ald. picula ap.
Veget. 3, 46. 1, 11, 7.5,69,

Paulus Aegineta a^pexlr]. est

officinae tartarum ustum et
calcinatum, gebrannter wein-

facies cod. hum.

(volebat faeces, quae Fcri-

rit ^n.

5.

etalibi)

bendi ratio praestat, Hildebr.

ad Apul. 1. p. 40.) quam vo-

cem non intellegens Hum.

sales conditos
offert

stein, weinsteinsalz.
ad49. fiant ed. pr.

fue-

fuerint Hum. sed

fricta" ablativus est substantivi quale est pasta326.

repulsa, deprehensa, remissa,
ulta ap. Ovid. pro ultione,

exposita in Codice Theodos.

Lib. n.

45

Sarcoptes.

cum habent de cuniclis, quartum locum habent

de puUis, item quintura locum habent de porcello
tenero.
50.

Isicia multa ab alieno

sic facies:

te-

res piper, ligisticum, origanum, modicum silfi, gingiber minimum, mellis modicum. liquamine temperabis, raisces, adicies super isicia. facies ut ferveat.

cum bene

dum

bullierit,

amolo obligas spisso

et

surben-

inferes.

Amol um

51.

aliter: piper teres pridie infusu^

liquamen suffundes ita ut bene tritum

cui subinde

cui defrictum ad-

ac lutulentum facias piperatum.

miscis

quod

fit

de

cotoniiS;

pro expositione, accessa ap.

Solin. 23. fin. missa, ascensa
domini ecclesiae catholicae.

fasianis it. t- 1. h.
de cum ed. pr. omittunt yS.

cuniculis
nuculis S^x.

quod Romani colorem

surbendum

infe-

45.

res ex 45. pro feres.

ad 51. infusu ex /? pro
infusi43.
lutulentum
ex cod. hum. pro 1 u c u 1. non

Plin. 8,
13, 15.

vero est 8pissum et crassum*', sed luteum, luteolum,

lutulum, lutosum ap. Stat.
silv. 4,9,39. colorem habens
luti i. e. resedae luteolae L.
sic a similitudine coloris auri

ad50. ab alieno Hum,

non concoxit et scripsit

hispani aliud ius dicitur callicum 275. 416. 446. simpli-

cinulis

y.

vulgo. cicenaculis C.

id animal et Grae-

dicebatur xovixXog, xoCvi-

cis

xXog, xovvCxovXog.

217. lacobs

cf.

ad Aelian.

amulata.

si

corrigendum

scriberem

esset,

ab aheno

citer

rum

colorium 115.
alteu i est i. q. scilicet ei.

e. vom kessel weg, kesselwarme. eaedem voces confusae420.

bullierit vel

frutum

bulluerit

xvScovo/ueXi

i.

ut in par. latet

v o 1 u e r i t,
cod. /Jboluerit, et^bol-

in ed. pr. et ySSx

lierit. cf 153. 179.239.248.

334.

mola),

\vim
libris

amolum (a
amylum et amu-

365.

{sl

/nvXrf)

sic

in

in aliorum
nostris variat.

ut

cf.

3.

64.

cotoneorum de-

hodie

in

Italia co-

tognato vocatur, olim graece

sapa.

Diosc.

5,

29.

et

sapam meliorem faciunt

cydonia simul cocta, Pallad.

11, 18,2. saepius cydonites,

de quo idemll,20. ea mala

vel eorum species ab Ap.
vocantur cotonia ut a Catone

7,

3 (Maorob. sat.

7, 6,

46

Lib.

n*

Sarcoptes.

vocant, ac deinceps amoliim infusum adicies vel"

orizae sucum. et lento igoi fervere facias amolatum.
52. Aliter: ossucla depolis. exbromas, deinde
in caccabum porros, anetum, salem.
cum
cocta fuerint; adicies piper, api semen, deinde ori-

mittis

13.

cum

lan. ad 3, 19, 2.),

59, 1. Plin. 15, 60.
162. cottana 13, 51. et

Varr.
21,

1,

T.

1. p. 40, lin. 6. Martial.

53, 7. 13, 28. coctana a
Stat. silv. 4, 9. 28. sicque
variant libri Cat. 133. luvenal. 3, 83. ut nostri: coc-

7,

tomiis ^Y^. cotoniis n,

cotoneis ed. pr. cotomiis ^;*. coctoniis C. cf
lattuca in Edict. Dioclet. 6,
7. Vectidius Vettidius, Actius Attius et interpp. ad
Pers. 1, 50. 4, 25.
cau-

narum corr. pro camarum, cammarum, caminarum et Hura. caricarum.

iicus cauneae.

nomen
Geogr.

l(fx^^^<i

Cauno Cariae urbe

KavviaL a

ducentes
11.

p. 223.

(Forbig.
224) erant

nigrae, siccatae indeque rugosae et vel integrae pressae vel duplices (Edict. Diocl.
6, 85. 88.), exiguae, quas
Aquitani et Provinciales vo-

cant melecas",
Cels.

5,

21,

1.

Scaliger.

ad

vinum inde

confectum decoctione in defruti substantiam redactum

vocabatur sycites (Plin. 14,
102. Diosc. 5, 41.). de illis
cf. interpp. ad Macrob. II.

admiscis
354. 355.
ut miscis'' saepe in nostris

p.

pro misces" et ,,misces" pro

miscebis". sic et alibi tersunt coniugationis torrere, fervere, sorbere, dultiae

stridere,

cere,

fulgere.

car-

pere contra 151. abstergere,

abstergebo ap. ipsum Cicer.
ad Quint. Fr. 2, 10. cf. Senec. N. Q. 2, 56. Ochsner ad
Chrestom. Cic. p. 16. 489.
interpp. ad Lucret. 3, 22. 5,
1093. Lachm. ad 5, 768. Hildebr. ad Apul. 1. p. 101.

acce

ac.

codd.

accipe

ed. pr.

ad52. Vulgata est ossi-

cula

de pullis expro-

mas

quae diceret pulpam

pullorum carptorum mitte in
caccabam cum porris" cet.

debemus eam
vocabulorum
erat.

librario
artis

osuccla

s.

qui
ignarus

ossicula

sunt Nostri . 1* dactylorum

ossa (et Pallad. 11, 12, 1.
Marcell.

Emp.

15. fol. 106. b.

Sueton.
ap.
Plin. 23, 98.)
a quibusque ius tangit 378.
379. coll. 253. nuclei ossei
coci nuciferae Lin. qui plane

palmularum
Claud.

8.

coll.

maturi et aetate provectiooleum nimium sapiebant

atque ad saporem rancidum

res

delendum infundendi, praeterea

excorticandi

et

fere

Lib. n.

diara infusani; teres,

47

Sarcoptes.

addes liquamen

et

passum

vel

defrictum. omnia misces et cura isiciis inferes.

53. Apoderinum sic facies: alica elixa, nu-

deis
lotis

et amigdalis depellatis et in aqua infusis et

ex creta argentaria, ut ad candorem pariter

praeparandi erant ut nuclei

et amygdala . 53. cf. Ber-

Hum. ex

ed. mediol.

orin-

gius

diam (in ed. pr. oridiam")

fecit orindam, in cod. sal-

p.

mas.

Ueber d. leckerei. 1.
5255. de pullis codicum vel est depullis verbi
adhuc incogniti depullire seu
depullare, pullocolore demto
ad candorem perducere, anonfXiaCreiv, dnonf^LOiJy, vel

pallis

i.

detrahis,

de-

e.

pallium, pellem
cuius verbi loco

Apicius 53. et 229 depel-

Lex Salica

excortiPailadius 2, 15, 12.

decorticare" usus est, vel
quod simplicissimum depolis. quantopere medium aelare",

care*',

vum

sequente inprimis litera

amaverit u pro o, exemplo
sint epistula, culiclus, adulescens, al. cf. nota mea ad
Gargil. cur. boum . 17. exbro m as optimus codicum /?

servavit, reliqui 216. cod.

salmas. 270. est i. q. molesto
odore depuras, fac virus
{^^o/uov seu ^^Cjjuov) exspuant
et
amittant.
adicies
scil. in mortarium, corr. pro

ut mos apiciabus
servaretur 41. 67. 151. 238.
267. 369. 381. 185. 186. 117.

a d d e s,

126. 403.

que,

ut 131.

fuerit

in quin-

oridiam

sex

codd. (ortzam 7r.) et oryzam eundem fnictum habeo.

153. 155. orizia" et

ut 392.
oxozooridia",
mum" et ,,exodiomum", sic

pro nzabernas**

diabernas**
in

Edicto

Diocl.

11,

2.

sic

gargaridiare ap. Varr. Nonii in v. zabolus et diabolus,

diaeta et zaeta, Diavas et
Zabas ap. Vales. ad Ammian. 23, 6, 20, sic axCi,a Vitruvio 2, 1, 4. 7, 10, 3. schidia dicitur. sic C et Sm^

Ahrens Dial. Dor. . 7. 1.

Rost Lex. 1 p. 1302. insuper
d et z variant. ad Capitol.
Anton. Pium 9. sebadia ap.
Arnob. 5, 21. lan. ad Macrob. sat. 1. 18, 11. et zeta
a Latinis in delta mutatur:
)ml,o\
ladi, /5aCw vado, oC
odo et postea olio. olviL^wv
unedon, secundum Salmas. in
Solin. p. 362. b.
pro in-

feres
ad

forte
53.

conferes.

apotermum et
apothermum codd. quod
and 9-e^uov. jam. Hum.

esset
corr.

apodermum

/uov,

ut

esset

anoS&^-^
isicium ex-

coiiatum, sic dictum quod ex

nucibus depilatis et excorticatis conficiatur,

pineis

et

praesertim
amygdalis". q^o

Lib

4^

11.

perducantur; ciminum,

sam,

Sarcoptes.

ammi ammiscebis^ uvam

caroenum vel passum,

desuper

pas-

confractum

aspargis et in boletari inferes.

Vulvulae

54.

isiciata

sic fiunt:

piper tritum

ciminum, capita porrorum brevia duo ad molle

purgata, ruta, liquamen; admiscentur puipae bene
et

scripsi.

apoderinum

i.

ex anoSe^co, depellato factum. qualia adiectiva sunt

'^uXivog,

axvTivog,

XCd^i-vog

al.

centur ut 54. vulvulae" et

^bulbulae". cf. me ad 181.
et ad Gargil. cur. boum 3. Ceterum id sicium ex medulla

librorum saepe
praeterea
in est ut 60. (SaJmas. inSol.
p. 81. 118. a. sic cod. salmas. in Excerpt. gentima
mihi setinia est).
depellatis pro depilatis ex sex
codd. . 229. i. q. decorticaPallad. 2, 15, 12. ubi
tis,
amigdala decorticata aqua
marina aut ealsa lavantur
ut candida fiant", purgatis
283. ad52.
pro cum iam

nucum iuglandium putatarum

iam, misc. (alterum iam

yC^x ed. pr. omittunt) olim
inu
volui c
quod passim

nica

scribiturcuminum'* et cuminium" scil. oleum, et ut voxmi-

lectio,

nus nota facile pessumdatur.

ad ammi" cf 29. Diosc. 3,63.
Plin. 20, 163. Dierbach Flor.
Apic.

tum

panem
Athen.

ut

77.

confrac-

320.

interpretor
recoctum,
SCnvqov
3, 74. ad 278 con-

verto gereibsel, broesel, bri86es cum Gallis, xonTiS cum

Graecis. et tractum" passim
voliscribitur fractum".
tari et volutari codd.
alibi voletari. b et v in

nostris

semper

fere permis-

inprimis constans appellatur

terentinum 172. coll. 372. 339.
133. amygdalae sunt fructus

iidem qui alibi nuces graecae dicuntur (Schneid. ad Col.

5, 10, 12) et nux terentina
tam molle putamen habebat

ut vix attrectatum frangeretur (Macrob. sat. 3, 18, 13.

CUm

unde yvjuva xaqva

10, 66. et mala pudnv^rjva 10, 31. a mi-

lan.),

Geopon.

nus lignoso nucleo.

ad

54.

isiciata

substantivum

si

vera

novum

est qualia illa ad 49. forte

isiciatae impensa isicii repletae, quod participium sae-

pius mihi latet in librorum

ex
esiccatus, exiccatus".
o 1 e malis avied. pr. a d

bus a mole, quod esset ab

int^gro porro" expiscatus est
Hum. cf. Colum, 12, 9, 1.
caules lactucae ab imo depurgatos eatenus, qua tenera
folia videbuntur". nucleos
corr.

Hum. ap. Plin. 15, 116.

granum item est pi-

nuclei

nienkern,

ni

placet,

scribe

Lib.

11.

49

Sarcoptes.

tuusae et fricatae, denuo ipso subtrito ita ut conmisceri possit, mittas piperis grana et nuclei et
calcabis in matrice bene lota. et sic coquuntur ex

aequa
55.

oleo^ liquamine, fasciculo porrorum et aneto.

Botellum sic facies: sex ovi vitellis coc-

nucleis pineis concisis

cepam; porrum concisum,

crudum misces, piper minutum. et sic intestinum farcies. adicies liquamen et vinum et sic coques.
tiS;

tus,

Lucanicas similiter, ut supra scriptum

[lucanicarum confectio]. teritur piper, ciminum,

56.
est

nucleis scil. adorna 134.

matrice Lister corr. pro
materia. forte materna
scil.

vulva ex Martial. 13, 56.

mortario b. loto Hum.

et aqua oleo codd. et

marinum

cuius foliis odor

99. cuiusque usus
post annum stomacho saluberrimus 19, 187. pastillis 20,
233. collat. Mart. 4, 46, 7.
ros

turis 24,

rosmarinum mittes

in pulPlin. Valer. 5, 27.

est cruor (cf.

et oleo C ed. pr. ut

87. 118. 254. sed hic iS^eXaiM locum non dem. meum

ex aequa

Galen. Gloss. Hippocr. p. 440,

7, 124. botellum sanguineum recentiores Graeci,
ut Erotianus Gloss. Hipp.
p. 206. al/uuTfCav vocant.

aqua

vel

aequo,

re-

stitutum item 68- 309. 63.

19 i. 269. est in aequam, ad
aequam, decenter, iuste,
satis sit 374.

quod

recte,

ad

iustum 67. iuste coctus 133.

ex iure 133. 181. 221. 252.
187, omnia cum aequo modo
conteris, Pelagon. 25. fin.
ad 55. sex corr. pro ex.

aliquot librorum passim

recurrens ut 473. vitellum"
pro ovi vitellum" artis cu-

linariae bona vox videtur.

tus et thus codd. (ad Virg.
T. V. p. 476. lahn. ad Pers.
1, 43).

niis

corr.

quod

nulliis

ius

thuris in opsosit usus, Hum.

crudum.

neqiie

vero illa resina intellegenda,

sed libanotis Plinii 20, 172,
C. Apicius ed.

Schuch.

tes"

ap.

crudum

159),a7ro(T(/)^^a Ct vnoacpa/iua.

Athen.

farcies pro facies ex

pr. et 58.
ad 56.

ed.

condimentum

nullo adiecto, ut 224. 267.

272. 275. 345. 350. 351. est

petroselinum

macedonicum

Dioscor. 3, 70. Galen. T. 6.

p. 282. Kuhn. Marc. Empir.
26. fin. Plin. Val. 2, 8 (2, 15.

male scriptum autonicum"),

Pelagon. 6 p. 36. Veget. 3,
68, 2.5,67,2.Isidor.l7,ll,2.
St. Gregor. in Ideleri Corp.
medic. T. 1. p. 298. interpp.

ad Geopon. 12,
gel ad Diosc. 1.

1, 2.
1.

Spren-

bubon ma4

50

Lib.

ruta;

satiireia,

II.

Sarcoptes.

condimeutum^

petrosiliiium;

t)acae

liquameu et admiscetur pulpa beue tunsa, ita

ut denuo beue cum ipso subtrito fricetur cum liquamine. admixto pipere integro et abuudanti pinguelauri,

dine et nucleis inicies in intestinum perquam tenuaet sic ad fumum suspenditur.

57. Farcimina: ova et cerebella teres^ nu-

tum [perductum]

cleos pineoS; piper, liquamen^ lasar modicum et his

intestinum implebis. elixaS; postea assas et inferes.
58. Aliter: coctam alicam et tritam cum pulpa
concisa et trita una cum pipere et liquamine et
nucleis. farcies intestinum et elixabis, deinde comino, sale assabis et cum sinapi inferes, vel sic

concisum

in disco.

alicam purgas et cum liquamine inalbamine porri concisi minutatim simul

59. Aliter
testini

et

nomen

cedonicus L. macedonischer
Sic eriica hosteineppig.
diernis Graecis aQoiuaroq dicitur sicque pimentum hodie

unde gallic. andouille

natum, quod nostri verterunt

vocamus genus herbae con-

roman. sprach.

dimentariae,

licet

omne

ge-

nus herbarum et seminum

condimentarioriim designet.
Lexica tacent.
petroselinum marginis videtur ut
ip.icies
224. 345. 35L
ex /?. pro icies, micies,

miscies, nuceis reliquorum, farcies int. ed. pr. H.

tenuatum

ex

flor.

tenuatim. tenuissimum

pro
in-

fartum ap. Varr.

L. L. 5, 2y. p. 115. Sp. tenuiiis (ieiuno) int. in sinus
vehementer inplicitum, Cels.
4,1. perdtictum nisiglossa est significat isicium, cui
testinum

in Glossariis

inducti-

lis,

cf.

schuebling.

fumum

ad fureum
furenum

TT.

furcum

Diez. Lex. d.
in
p. 553.

C.

yS.
d-x.

cf 289. 401.

ad

57.

nucleis misces

ad

58.

comino

55.

scripsi

pro cum, ad 53. sale et oleo

assatur 111. istudsale fort seu

tasse corruptum pro s a

satis est ex 374. an

cum

sale est cum acumine, cum

ratione?"

sic

elixum

tan-

tum

59.
ad 59.

liquamen

in-

testini gekroesefett, utadipis liquamen ap. Coliim. 6,

2,

1,

post intestini" forte

Lib.

II.

51

Sarcoptes.

elixa tolleS; pinguedinem concides et copadia pulpae; in se omnia conmisces. teres piper, ligisticum, ova tria^ liaec omnia in.mortario permisces cum nucleis et pipere integro, liquamen suffundes. intestinam inples, elixam et subassas, vel eli-

elixas.

xam

tantum appones.

60.

Aliter

circellos isiciatos:

stinum inpensa

isicii

excidit tinni", ut intellegatur thynnea muria, una voce

tina, thynni sal Martialis 10,
12.

48,

Plin.

cf.

9,

48.

ami
abumine porro
ne porriTT. abamine porft.

ro

-/

ed.

volunt
melior forma alsicque

pr.

libri fior.

bumen

ap. Yeget. art. vet.

in aliquot libris
3, 57, 1.
Plin. 28, 66. cf. 65. albamen
de porris 172. albamentum
196. Pelagon. 30. in. explico
medullam quae intus alba
est, niveum stipitem Martial.
19.

13,

elixa, elixas;

elixatos, elixato codd.

pinguedinem adipes
copadia ex cod.

44.
hura.

pro reliquorum con-

padia, compendia, com-

pandia.
370.

cf.

120.

copadium

xonaioi'.,

280. 359.

xo7Tai)iov

quod

xoTTsov, xonag, xoTTtg,

praecisum Nonii p.
carnis frustum dissectum idque delicatius et

xof/jua,
103. a.

lautius, suis lingua

cum episumma

glottide
gutturis
pars, glandulae linguae et
faucibus adhaerentes, al. ut
xonig culter coquicurvatus et
,

reples inte-

et circellum facies

rotundum.

gladius venatorius derivatur

a verbo xoTTTiir. cf Dufresnii Gloss. in copadium.
elixam in sex codd. pro

elixas quare intestinam

scripsi

intestina

pro

intestinum

est

vel

scilicet

etiam intestina, cf. 371. suppleta voce hira" vel hilla"

quae habetur praecipuum intestinorum omnium, Macrob.
in somn. Scip. 1. 6, 77.
cf.

ad

44.

ad

'60.

Circelli

habentur

farcimina in circuli formam et

rotunditatem efficta, knackwuerste. infra 369. intestina
impensa seu isicio repletain
gyro componuntur, a qua

coronae instar circumponendi

habent.
sed a circulis seu orbibus
item vocantur spirae, opera
pistoria, placentae ap, Cat. 77.

modo nomen non

ar^eiTToi ap. Demosthen. orat.

18. p. 260. Polluc. 6, 77.
4, 5. Bekker. Anecd.
gr. p. 302. Fest. p. 330.
Editio pr. manca est. e cod.

Athen.

suo eam supplevit

Hum. quo impensam codd. miniacum

faciunt

nostri.

52

Lib.

III.

Cepuros.

cum miniaverit, subassas, exornas^ oenogaro

faecinio perfundes, sed cirainum addes.
fumas.

Incipit Apici Caeli cepuros

LIB.

III.

Ut omne holus smaragdinum

61.

omne

[de lioleribus].

holus smaragdinum

cum

si

fiet,

Pulmentarium ad ventrem:

62.

fiat:

nitro coquatur.

betas mi-

verit ex /9. pro reliquorum

iQimaverit, immaverit,

aliquot libris

unimaverit. de

assans" etficias ,,viriliter agitans", assidue ne uratur 251.

Hum.
cino

vi

fu

25.

refiexiva

verbi

m a ve r

faecinio

vel faeex inepto fasiani. opponitur siraplici, factum enim ex faeculento denfeci

soque liquore pisciculorum

et dictum est allec, faeco-

sum garum

Martial. 13, 102.

Lucret. 2, 430. cf.

faecula

Plin. 31, 95.

profundes
flor. et ed. pr. H. ad 42.

sed cuminum

ates

^y.

cum inumaces
s.
cum unimates K- s. cum

s.

tt.

inumates
manca

sic

subassas

et

S-x.

finit

editio

elixas

pr.

et

oeno-

exornas,
garo fasiani profundes. Viriter assans.
Explicit liber
secundus Apicii Artoptus".
Quae menda quis tollet? cu-

minum addes" vera manus

non est. tentavi setiniatum" et cuminatum" et suminatum" ex Arnob. 2, 42.
scil.
oleum
et cominum"
ex

Plin.

15, 13 (ubi oliva in

20.

15,

tur)

ad

cuminia diciex viriter

61. Is liber inscribitur

hortulauus,

xr]7Tovo6g
quod in

olitor,

eo de oleribus quae
in cibum assumuntur et de
eorum pulmentariis et condimentis agitur et ipsa con-

ficere docetur, ttsqI xtjttovqixcjv Xa^nvwr^ TreQl r^Sva/uarwv

xrjnaiLov^

ridy

(Cas.

ne^X

ne^l

(pvXXaSiov,

^Xmqmv vnoTQLiuiuaTcov
ad Athen. 2, 73 in.).

Sabini Tironis librum cepuricon laudat Plin. 19, 177.

Caesennii ind. lib. XIX. T. 1
p.

Holus

51.

nostris.

illud

id h radicale

et

olus in
quod

praetuli
est

et

graeco

X, gothico g respondet, /o^Toq hortus garten, conl. x^^V^

Salmas. in
X^ofQog, ;^2w^o?.
Sol. p 219. 230. Doederlein
Red. u. Aufs. p. 366. 367.

Mone Bad. Urgeschichte

p.

ad
tas

1.

43.

62.

Apicius dicit

be-

in ius infra scriptum

Lib. III.

nutas

53

Cepuros.

povros requietos elixabis, in patena conpiper, ciminum, suffundes liquamen,

passum, ut quaedam dulcedo sit. facias ut ferveat,
cum fervuerit, inferes.. similiter polipodium in tepidam mittes, ubi mollierit^ rades et minutum cum
pipere et cimino tritum in patenam ferventem mitet

pones.

teres

et uteris.

tes

ad ventrem faeces betaciorum facies

detergi; ne laves, in eos in medium nigrum asparges et alligas, singulos fasces mittes, in aequam
cum coxeris, condies patenam, cum eadem passum
63. Aliter

mittes et coctas cnm eo insic 73. cucurbitae in

feres.

patina inferuntur. quales dicunt patinarias, iurulentas,

Graeci sv Triyavip^ ev XoTTaSL

ad 63. Tota compositio

deest in ed. pr. addita iam
ab Hum, cuius invcntum f acies
ces,

betaceorum

fas-

deterges, laves, in

eorum medium nitrum

tione ecribitur, et 63 72 ap.

Colum. 12,44,3. cf Phaedr.
26, 4. ubi vulpes in patena
liquidam posuit sorbitionem.
ut patera nomen habet a patentibus dispansisque labris

asp. rideas. codicum facies"

tenendum, sed eorum f a c i e s
(facit n) mendum est pro
faeces, vult enim sordes
absterge seu amputa, faeculentiam tolle, sohlamm. b e tac i o r u m ex /?. b e t a t. in reli-

axevaCojuevag
patina et
e n a e varia pronuntia-

pat

et
ce

cf.

naTavr].
in tribus

pro dul-

codd. et ed.
in tep.

pr. ducenda.
mittes tepida aqua madefacies,

patet

Plin.

58.

26,

,,minutum"

quo

cum

no-

mine polypodium" esse iunciminumcodd.

gendum.
in patenam in ipsum
ferculum s. cibum in patena
coctum, pfannegericht. non
minus saepe mensa ipso pro

edulio

est

et T^aTTfta.

ad Macrob. sat.
ler ad Long. 3,

7, 1, 1.

lan
Sei-

quis, sicque variant 64. scribi

oportere puleiaciu et pastinacius ap. Salmas. in Sol.
p. 583. b malvacius ap. Plin.

21, 19. Priscian. 3 fin. rapicius seu rapacius ap. Cat 35,
ah
2. 134, 1. Plin. 18, 127
alii

monuerunt. sunt radices

librae betae vulgaris in

hortis cultae, rothe rUbe.
et

eoru^m feci eos in, ut

in medium" seu in medio"
sit quod interim", indessen.
ad n i g r u m (nitrum /tt Hum.
ex

cf.

ad Gargil.

cur.

boum

23.

54

Lib.

vel caroeimm
modicum. ubi

et

III,

Cepuros.

ciminum desuper asparges

et

oleum

nucum
polipodium
cum liquamine teres, ferventem in patenam fundes,
coperies. statim depones et uteris.
64. Aliter betacios varrones. Varro
,,betacios sed nigros [quorum detersas radices], ex mulso
decoctos cum sale modico et oleo, vel saie qua et
oleo in se cocto iusculum facere et potare". melius
et frustra

fervuerit,

etiam, si in eo pullus sit decoctus.

65. Aliter ad ventrem: apios virides cum suis
radicibus lavabis et siccabis ad solem, deinde alp. 41.) supple viniim", cf.
Martial. 8, 56, 14. nigra
a b 1 i g a s y florr.
falerna".
volebant adligas vel obligas cf. 380. 381. manipulos colligare ap. Cat. 156,2.
infra 93. holisera in fasciculum rediguntur. fascem be-

tarum

habes

p. 94.

fascem

Pelagon.
olim volui

ap.

pro fasces. iam interpunctione sanavi.

1 1

ad

es

ig-

in aequam passim
corr. pro in aquam, ad54.
ciminum misces.
ca-

nem.

roeni et cumini

/?.

roeni et cuminiy

ni et

cuminum

florr.
ir.

ca-

aredeex

pro et super
^x et 212. 216. oleum super-

super

167. dispargitur
135. quare abeat Hum. cum

instillatur

suo

et piper asperges.

usitata forma fr u s t a in
^x, rarior frustra in reliquis, in omnibus 117. 135. in
sex 134. 167. antequam correxerunt ap. Cael. Aurel.

chron.

Claudian. 20, 448.

4, 3,

uno cod. Macri Flor. 1462.

in

frustratim"

sicque

met.

lei

no-

in

167. et in aliquot

stris

7.

2,

Apucoperies

formam contractam librorum

formae

coo

hoperies

pe

e s vel c o-

et 369.

162.448.

Lachm. ad Lucret. 2, 1061.

ut uteris
^9-xir. ut utaris /^C.
ad 64. Varronisy. Hum.
nesciens nomina propriapro
appellativis quasi eaque pro
praetuli.

adiectivis

cf,

et epithetis,

h.

1.

nvarronianos" adhiberi
et m. decoctas
posse.
codd. - qua ratione, lance.

pro

aqua
c

yn Hum.

cf.

116.

a codd. malim c o c t o s.
erit
potari codd.

pro etiam, Hum. ed.

vel sale aqua et oleo
in se coques, iusculum
facies et potabis: melius erit.
ad 65. albam et cap.
codd. ad 59.
capita ex
ed. pr.

Lib.

III.

55

Cepuros.

porrorum simul elixabis in caccabo

aqua ad tertias deferveat [id est ex
tribus eminis aquae una remaneat]. postea teres
mellis umorem, tenipiper, liquamen et aiiquantum
colabis in
decoctorum
et
apiorum
aquam
perabis
mortario et superfundes apio. cum semel fervuerit,

bamen

novo

[capita]

ut

ita

et si libitum fuerit,

abponeS;

Asparagos.

66.

apios adicies.

asparagos cucabis, rursum in

calidam summittes, callosiores reddes.

quorum
et

mox

ut paulo ante
detorsas radices"

remaneat"

id est

umore

umor"

erit

codd. ^mellis
Scribonii37. mel

simili
verborum
ambitu humor musti ap. Virg.
G. 1, 295. aquae ap. Ovid.
am. 2, 6, 32. lactis, Censo-

liquidum.

4, 9. mellis liquor ap.

Lucret. 4, 13, aquae ros ap.
Apul. met. 1, 19.- semel
et85. corr. pro simul, quod
non raro scribitur ^semul",
unde vitium natum (Corte de
rin.

usu orthograph.

3, 10. p. 146.

147.). cf. iterum ac tertio"

coll. 221.
ter buUire"

serm.

sicio

isi-

condies et co-

ques, vel aeque

novum

ver-

bum cucabis

seu cicabis
sucu (cf. 382) seu lacte nucis indicae cui nomen xovxc,

quae commendabilem sucum

ex austero dulcem praebet,
log. 2 p.

Kolb Bromato382-385. supra 10.

primum

in lacte,

Plin. 13, 62.

postea

in

aqua coquitur. de coquendi

ratione in aqua calida 121.
favosursum ^SSx
codicum opsiores. ^x.

timus

/5

sic:

summitas

tas, unus n: submittas

call. redas cuc. gustum

2, 8, 24.

ad luvenal.

ciabis,

ep. 1, 7, 96.
24. Hermann

1,

S\g

63.

confusio ap.
Scipion. 1, 18, 6. Senec. tranq.
an. 1, 3. interpp. ad Horat.

lahn ad Pers.

pro insano sic-

inveni siciabis,

eadcm
Macrobi Som.

364.

undas tres"

draCsiv Diosc.

GQ.

cabis

callosiores reddes cucurbitas gustum decucucurbitas

curbatas
coctas sicque fere omnes:
summittes calL reddes
cuc. g. cucurbitas coc-

67.

425.

ad

est

margine

1,

5,

142

p.

XXIII.

appones codd. depones

67. ad apiorum dec.
et
supple et porrorum"'
porro" ad apio", simul

enim elixantur.

de cucurbitis cucurbitas coctas. non mirum

quod. Hum. post summittes"
novam compositionem orsus
scripsit Cucurbitae. Callosiores reddes cucur-

56

Lib.

III.

Cucurbitas. ad

67.

Cepuros.

iustum cucurbitas coctas

expressas in patena conpones. adicies in mortarium

piper et ciminum, silfi modice [id est lasaris radicemj, rutam modicam, liquamine et aceto temperabis, mittes defrictum modicum ut coloretur. ius exinanies in patena. cum fervuerit iterum ac tertio,
et

depones

piper minutum asparges.

Aliter cucuvbitas iure colocasiorum

68.

cucur-

bitas coques ex aequa in modum colocasiorum. teres piper, ciminum, rutam, suffundes acetum, liquain caccabum. cui adicies et eas
cucurbitas iucisas expressas. in ius mittes ut ferveant. amolo obligas, piper aspargis et inferes.

men, temperabis.

bitas ad gustnm.

aspa-

ragos callosos reddere" est

quasi callo obducere, utsint
minus marcidi et flaccidi, caro

eorum solida firmaque, non

fluida.

cf.

;^o>^^og,

xovS^c!-

knorpel, knorpeligt,
knarpelig, knopperig.
ad 67. Disiunxi ut vides
et ex edit. pr. et hum. a d
Sijg,

gustum

effeci

ad iustum

ut 120. iustata" ex gustata". quod mendum ex pronuntiatione ortum et intra

vocem recurrit. cf. Salmas.
in Sol. p. 43. a G. 137. a D.
iuste coctus 133. ex iure 131.

ad 54. piper et c. pro

piper cim. ex/?pipere

corr. ut arctius iungantur et

sint neTTe^oxujuivov Hierophili

medici

in Ideleri

411, 29.

modici

ed. pr.

las. rad. omittit

fruti

Corp.

1.

modicum

p.

y H.

- id est
y.

ed. defrictoTT.

de

to /S florr. de feretro y. similis variatio 145. cf 251.

369. defricto colorare 284,
287. 337. prope cocturam vel
media coctura mittitur 213.
216. 380. 381. 234. ad 19.

re t

u r y florr. ed. pr. c o 1 eur tt.

i t e r u m
ad 65.
e

ad 68

colocesiorum

cod. 179. 208. 218. 325.356.

variant. est olus niliacum et

Eomam

perlatum

tum ex longa
dice

praepara-

et crassa ra-

cui

gustus tuberorum,
avellanarum, unde
in cibis lautissima, hodie culcas dicta. Salmas. Hyl. iatr.
p. 198 b C. Schneid.adPal-

dulcedo

lad.
corr.

3,

24,

14.

aequa

pro aqua. ad 54.

malim concisas 48. in

ius codd. otiosum videtur,
quod id iam in caccabo
est.

tentavi intus et in
at in ius mittis

de-

iustum.

fre-

recurrit 135.

Lib.

III.

57

Cepuros.

Cucurbitas more alexandrino

69.

elixatas

cxi-

curbitas exprimes, sale asparges, in patena conpones, teres piper^ ciminum, coriandri semen; men-

tam viridem,

lasaris radicem, suffundes acetum, adnucleum teres melle, acetum, liqua-

icies cariotam;

men, defricto

et

oleum,

et

temperabis

cucurbitas

cum

fervuerint, piper aspargis et inferes.

70. Aliter cucurbitas: et elixatas ex liquaminC;

perfundes.

oleo, mero.
71. Aliter cucurbitas: frictas

oenogaro

simplici,

et pipere,

72. Aliter cucurbitas: elixatas et frictas in patena conponeS; ciminatum superfundes, modico oleo
super adiecto fervere facias et interes.
73. Aliter cucurbitas frictas: tritum piper, ligi-

sticum,

men

et

ciminum, origanum, cepam, vinum, liquaoleum. amolo obligabis, iu patena et inferes.

74. Aliter cucurbitas

cum

gallina: duracina, tu-

bera, piper, careum, ciminum,

ridia

silfi,

mentam, apium, coriandrum,

condimenta
j^uleium,

vi-

cario-

tam, mel, vinum, liquamen, oleum, acetum.

ad

i n e codd.
qua
colorabis 67.
prius acetum terendi gratia
additur, vel posterius est

69.

acoetum
se
11,

1 i

defricto

axoirov,

quod

per

iungferhonig, Plin.
cod. rescriptus
edidit Mone noster

fluit,

38.

quem

(at

habet

174.
cf.
^tacitum").
179. 190. 191. saepius liquamen bis additur 128. vel

a s"

i.

e.

refrigeratas. satritos" 5. in
inf. ad 62.

frictos

les

patenu
ad

74. sic 77.

cucumeres

cum

cerebellis elixantur, sic

246. pullus elixus cum cucurbitis elixis, 247, cum colocasiis elixis, sicque 93. holisera cum piscibus assis inferuntur.
condim. vir.
106.
caromentam/^florr.

melle acetum" iungendum,

nt sit oxymeli.
ad 73. t ritas codd. olim

careum mentam y. careotam

caromentum tt. cf. 193. 282.

explicabam vulgatas, usitatas** et tentabam astric-

quae herba magnae

erat

mihi

olim

calamenta,

virtutis
ap. Macr. Flor. 593. 607. scri-

58

Lib.

Citriiim:

75.

III.

sil

Cepuros.

moutanum,

silfi,

mentam

sic-

cam, acetum, liquamen.

76. Cucumeres: cucumeres rasos sive ex 11quamine sive ex oenogaro sine ructu et gravitu-

dine et teneriores senties.

77. Aliter
bellis

cucumeres
cimino

elixis,

et

rasos elixabis

cum

cere-

melie, modico api semen,

liquamine et oleo, ovis obligabis. piper aspargis et

inferes.

78. Aliter cucumeres:

et

passum, liquamen

puleium, mel vel

interdum et silfi ac-

piper,

acetum,

cedit.

Pepones etmelones:

79.

mel vel

et

malvas minores de grano ex

li-

liquamen,

acetum,

accedit.

silfl

80.

Malvas:

calamentum, calaminthum, calaminthe, bisamthy-

bitur

mian ?
ad

75.

Lemma

citrinum. Hum.

in

/?

corr.

est

ci-

cucumes citrini, citronengurken, non cucurbi-

trini.
tae

piper, puleium,

interdum

passum,

citrulli

wassermelo-

L.

nen, hodie xa^Trovaca. cf. 21.

175. C. Gesner in marg. explicat. citrullus", quod no-

men derivandum a
in ital.

citriulo,

citreo et

gurke, et in

ad 76. et a vicinis absorptum addidi.

ad 77. modico seiunxi
a melle", ut sit post mo*
jdicum" Pelagon. 5. p. 27.
paulo post". idem feci 162,
186. 194. 216. 301.318.398.
337. sic anetum adicitur media coctura 213. 216. ad id
adiect. temporis cf. verno
103. matutino, hesterno (Klein
ad Lambini Emendd. Tullian.
p.

159.)

ovis

corr. pro

citrouille, kiirbiss, ob
similitudinem fructus abiit.

bis.

medico ap.

Ideler.

24.

p. 266,

videtur xit^ov cuius caro sine

cortice et cortex per se com-

pro Hum. senogaro.

supple obligas", vel superfundis" 86. in medulam
mittis 91. est vero granum

mendatur.

alica

gallic.

13.

20,

12,

et

cf.

II.

Plin.

sil

p.

12.

260,
dici

19,

71.

mont.

erit

plauta de qua 35,

ad

80.

de grano

resti*

tui

quaedam, spelzgrueze,

comparandum
^raeco.

cf.

cum

Plin. 18, 116.

TQayw

Cat

Lib.

III.

59

Cepuros.

acetum. malvas maiores in eo

caroeno vel passo.
ex
liquamine,
grano, piper
81. Cimas et coliclos. cimas: ciminum; salem, vinum vetus^ et oleum si voles [addes], piper,
ligisticum, mentam, rutam^ coriandrum [folia coliclorum], liquamen, vinum, oleum.
et

quamine

oleo,

summam

82. Aliter: coliclos elixatos mediabis,

cum

foliorum seres

coriandro, cepa, cimino, pipere,

passo vel caroeno et oleo modico.
83. Aliter
colicli assati in patena conpositi con:

diuntur liquamine, oleo, mero, cucino. super asparges porrum, ciminum, coriandrum viride super concides.

84

Aliter:

colicli

supra cum

ut

conditi

elixis

porris coquantur.
86.

Geopon.

3, 8.

Galen. fac.

20. p. 619. Salmas.

iatr.
p. 71. b. et eo

alira.

1,

Hyl.

grano
de meo

pro oenogara.
et add. piper

codd.

liq.

praeter

qui

liq. et ed. pr. pipere liq. unde corr. ut es*

set piper cum liquamine tritum 96. 285. 314. piperatum
373. 384. poivrade.
pass
temperas^ ut dulce fiat.

pip. e

ad

et coliclosom.
ed. pr. de coliculis

dixi

muese"

in

ad

salate u. ge35. et ad 180.

p.

addes ^n
pro

82.

addunt.
media

mediabis

i.

b i s y^
e.

dimi-

diabis, biparties, in duas partes divides caules, Colum.

12, 7,

varum
liculi

4.

des, an

ii

per
q.

betarum 133? co-

et

cum

suis

foliis

quuntur ap. Pelagon.

summa

8.

decop.43.

foliorum

(fo-

liarum ^d-n. an folia eorum?) teres codd. quod

ineptum vel est tores
res, ad 123. vel seres.
et

109.

scil.

190.

piper

torcf.
/?y.

addes.

ad83. exati/?7r. elixa-

81.

y fiorr.
satis

culorum et foliorum accipies,

ut explicandum medianamal-

ti

Hum.

e cod.

compo-

Hum. composita

reliqui,

quae nova vox esset

siti

compositura, compositio Colum. 12, 21, 6. compositum

12. 59, 3. mixtura, conditura.
cf.

381.

cucino

sucu seu lacte

nomen

medium

divi-

cui

dimidium

coli-

correxi pio

xovkCvo),

arboris
cuci 66.

illius

xovxi,

cumino.

60

Lib. III

Cepuros.

coliclos condies ut supra,

85. Aliter:

admisces

olivas virides et semel ferveant

86. Aliter coliclos:

conditis ut supra superfunalicam elixam cum nucleis et uva passa, super

asparges porros.
87. Porros. porros maturos fieri pugnum salis,
aquam et oleum mixtum facies et ibi coques et eximes. cum oleo, liquamine, mero et inferes.
88. Aliter: porros operias foliis coliclorum et
dis

in prunis coqueS; ut supra et inferes.

89. Aliter: porros in bafa coctos ut supra et
inferes.
si in aequam elixati erunt,
90. Aliter porros
bafae nondum conditae plurimum admisce conditurae in qua eos manducaturus es.
:

ad

conditis

85.

semel

86.

mul

ut
si-

flor.

pro

conditis

86.

est.

seqq. porut porrum

adspergit noster 83.

ad

87.

ad aquam

et

oL

mixt. fac. cf. 250.268.430.

aqua calida oleo mixta vSq^Xaiov est Cael. AureL acut.
1, 19. coll. Plutarch. T. 8.
p. 634 R. al. cf 54. 118. 123.
145. 254. Plin. 23, 83. oleum
cum pari caldae mixtura"
illam primam mixturam abici
vides ex medico in Ideleri
Corp. Medic. U. p. 263, 12.
ero codd.
et
ad 88. o p e r i a s i. e. coperias feci ex cod. par. a p e r-

cas
tos.

et

aperopertos.

reliquorum

Hum.

ed.

18,

dati-

uvam passam

n Hum. ego ex
ros huc traxi,

similis confusio 253. 372. Plin.

65.

ad
vus

corr.

345.
s par.

ad

89.

Cels. 1, 2.
et flor.

deest. in

inpriy.

b a fa

et 90. bafae consonantibus

translatis scripsi pro baca

fabae. sic eae commutantur in ^furvum" et curvum" Propert. 5, 7, 27. Lach.

Julina" et culina" Sil. It.
6, 149. Salmas. ad Inscr. Herod. p. 5 L b a f a bapha /?(/)?;
et

est /$a ////, ^V/?of////a, enbamba

103. intinctus Plin. 15, 118.
20, 65, 80. quo loco brassica
ex intinctu sumitur. Hum. ed.

in caccabo.

ad 90. p o r r o s in melioribuspro porri. particulam

a vicinis elisam, ut 15. 125.
addidi pro Hum. cum.
in aequam aeque, recte
269. corr. pro in aquam.

Lib.

III.

61

Cepuros.

91. Betas: concides, porrum, coriandrum; ciminium; uvam passam varianara^ et omnia in medulam mittes, ligabis et ita inferes ex liquamine,
oleo, aceto.
92. Aliter betas elixas
et aceto

ex senapi, oleo modico

bene inferuntur.

93. Holisera. holisera in fasciculum redacta

manu ex liquamine, oleo et mero bene inferuntur,
vel cum piscibus assis.
94. Rapas sive napos: rapas sive napos

ad

ad91. ad concides" supplebis betas". non raro lemluatis nomen ad primum verbum subaudiendum est ut 99.
138, 141 192. 194,202. quare
non audiendus Listerus qui
in hoc articulo nulla est

ex

92.

8.

cod

tt.

et

s.

bene

reliqui. et napi /?.

ut 93. non satis placet.

ad93. olisera codd. ad

olisatra Hum. codd.

61.

mentio betae, ideo potest ad

proxime superius caput de
porris referri", neque Reine-

Plin, T. 1 p. 52. lin. 1. cf

97. 124. 139. Colura. 11, 3,
18. 12, 7, 1. 12. 58. Pallad.
5, 3. 2. Plin. 12,45. 19,162.
20, 117. Cael. Aur. chron.

sius Var. Lect. 3, 17. p. 634.

3,

qui addito aliter" item iun-

fin.

git.

idem

pro

medulam",

intelleges ex nota ad
43. correxit ^truUam" quae

quam

sit

vas

escarium,

catinum,

quo pulmentaiia, obsonia fet

reliquae dapes mensis iraponantur.

Hum.

exponit in
massam substantiamque et
corpus unum", Bartbius in
iusculum spissius medullam
referens".

varianam pro

farinam emend.

ex Plin.

14, 29, ea nobis a viti elveola dicitur elbingrosine.

malim haec omnia. ut
Noster loquitur multis locis.

ligabis codicum
gabis, coagitabis.

est

obli-

4 p. 231. Plin. Val. 3, 14

ubi male editum olo"santum". ea planta est systematis smyrnium olusatrum
schwarzkohl, veterum Graecorum, ut Hippocr. nat. mul.
p. 572. 583. morb. mul. p.
603. Theophr. hist. pl.
3.

Dioscor.

alim.

2,

3,

7, 6,

71. Galen. fac.

52. InTToasXivov,

diernorum

/uavqoaihvov

hoet

Columellae 10,
123 olus pullum.
manu
cum pisc. assis
arte.
explica ex 127. sic cucurbilyxvXoasXivov,

tae

cum

isiciis

ad
nibus

cum

gallina 74. pisa

198.
94.

exprimes ma-

depressabis
ratam /?. -- vel

153.

pro

mel

62

I ib.

IIL

Cepuros.

elixatos exprimes. deinde teres ciminum plurimum,

rutam, minus lasar particum vel acetum, liquamen,
defrictum et oleum modice. fervere facies et inferes.

rapas sive napos elixas infereS; oleum

acetum adde.
96. Rafanos: rafanos cum piperato^ ita ut pi-

95. Aliter

subinstillabis, si voles,

cum

liquamine teras.
holus molle ex holisatro:
coctum ex aqua nitrata expressum concides minutim. teres piper, ligisticum, satureiam siccam cum
cepa sicca, liquamen^ oleum et vinum.
98. Aliter holus molle: apium coques ex aqua
nitrata, exprimes et concides minutim. in mortario

per

Holus molle.

97.

teres

piper,

liquamen

et

ligisticum, origanum, cepam, vinum,

oleum. coques in pultario et sic apium

conmisces.
99. Aliter holus molle ex foliis lactucarum

cum

coques ex aqua nitrata, expressa concides

minutim. in mortario teres piper, ligisticum^ api sescapis:

mentam

men,

siccam,

cepam,

liquameu;

oleum,

vinum.
ex y laser igitur loco aceti
adhiberi poterat, alibi quo
acrius fieret acetura laseris
sucus admiscebatur, de quo
aceto laserpitiato in Gloss.
dicetur. laser et acetum iungitur 393. forte iungeudum
modice fervere" cf. 115, 120.
321. 395. de rapis parandis
153.
forte infares, infarres, farre obliges 42.
teras ut
ad 96. ita
814. tereas /^tt. ut carpeas
151. tergeatur et tergatur

ap.

Cels.

7,

1,

sic

mangre

pro manare 373. sufflere 364.

lavere

in

Sallust.

fr.

2.

81.

densare ib- 2.
68. cf. interpp. adTacit. ann.
2, 14, 2. Bach ad Ovid. met.
13, 605.Kaercher Etym. beitr.
densere

1.

pro

p. 40.

ad
o1u

s.

97.

nutatum
ad
scripsi

99.

pro

holus
i

ex p pro
n u t u m /?y. m i -

tt.

cura scapis
cumcaepis. id

est caulibus 100. Colum. 12,

1. thyrsis Plin.
19, 129.

9,

Cael. Aur. chvon.3,2. strunk-

Lib.

100.

Holiis

amputantur

et

aqua absenti
101.

III.

63

Cepuros.

moUe ne

acescat, summa quaeqiie

et caules madefactos in

purgamenta
contegito.

Herbae rusticae

liquamine, oleo, aceto

a manu, vel in patena pipere, cimino, bacis lentisci.

102. Urticae: urticara feminam Sole in Ariete
posito adversus aegritudinem sumes, si voles.
103. Intuba et lactucae: intuba ex.liquaminC; oieo moclico comedere cepa Qoncisa pro flaturis vernO; hieme intuba ex enbambate vel mello
et aceto acri.

cf. mea Olera p. 46.

expressa folia.
ad 100. acescat ex tc
et cod. Ham. et Plin. 18, 77.

saiat.

pro a r e s c a t. eandem confusionem observavi Scribon.

22. madef. cet. cf. Plin. 27,
46. 47.
ad 101. amanunoncoctae, per se ^^ /f^^os, auro-

oxfSoy. opponitur inpatena"

et 62.
ad 102. eam urticam fe-

minam silvestrem" vocat Plin.

93. intellegenda urtica
pilulifera Lin in Europa australi nascens
quae flores

21,

femininos in capitulo habet.

cf. Dierbach Flor. Apic. . 51,
mea olera p. 59.
s o 1 e in
ar. pos. verno tempore, cf.
Vitruv. 9, 3, 1.
egrit.

^y,

arctitudinem

coni.

Casp. Barthius Advers. p.

1792. quem satis vituperavit
Reinesius Var. Lect. 3, 17.
p. 635.
aegritudinem esse
morbum hodie otura vel ex

Plin. 19,128. al. Cellar. Cur.

post. p. m. 160. Append. p.
m. 45. 46. Sic alyy^i^a est vo

Galen. Gloss. Hippocr.

422.
atl 103. c o m e d e r e emend.

or]^a
p.

medere. sic sequentis

vocis prior litera vel sillaba
praecedenti adhaerescit et
contra multis in locis. ex

pro

edit.

princ.

medice Hum.

modice.

et flaturis
e flatibus emend. pro lactucis et verno pro vero
quod deest in / et flor. quodque e cod. suo Hum. invefecit
i.

re mutavit. supple tempore.

cf.

Cat. 50,

2.

131. Plin.

9, 47. Pallad. 3, 12, 1. 3, 26,

8. 5, 8, 6. 6, 7, 1. 4, 9, 13.
4, 10, 3. sic ^aestivo" dixit
II. p. 366.
ubi vide
Hild. sic horno, crastino, matutino, cotidiano, sereno, al.

Apulei.

Gronov. ad Ammian. Marc.

1. Scheflfer ad lul. Obseq. 55. Halm. ad Cic. in

cf.

18, 4,

Vatin.

1,

3.

p.

38.

en-

64

Lib. IIL

Cepuros.

104. Lactncas cum oxiporio, aceto et modico

liquamine ad digestionem et in flationem.
105. Et ne lactucae laedant: cimini unc. II.
gingiberis unc. I. rutae viridis unc. I. dactilorum
pinguium scripulos XII. piperis unc. I. mellis unc.
VI III. ciminum autem aethiopicum aut siriacum aut
libicum infundes in aceto, cum siccaverit, tundes.
et postea melle omnia conprehendis, cum necesse
fuerit. dimidiujn cocleare cum liquamine et aceto
modico misces. aut post cenam dimidium cocleare
accipies.

Carduos

106.

Aliter

sis.

bamraate
y8.

liquamine, oleo et ovis concicarduos: rutam, mentam, coriandrum,

embamm.

^n.

em embamimate

C^,

346 scribitur embamba,

ebamba a dorica forma ftau-

infra

/?a

vocis ^afi/ua (Ahrcns Dial.

doric.

latet

86.

p.

in

supr.).

Columellae

bambatae

eadem
12, 34.

et Plinii 20, 147.

sit

quod compositum

sit

quod

eam absorptam puta.

ad 105. eadem fere compositio 33. ne laedant ne
innatent, sed sedeant. Horat.

serm.

2, 4, 59.

embamma, inbamma, inbam-

cyminum

ba

giber /5,9-.
berC. ad29.

et 22, 88.
p. 265.

Plin.

acri

agri

emend.

cf.

b.

Salmas. in

aceto

ex

448. pro
lact. mecum esse co-

dicem humelb. postea

sic

vidi.

vitiose

scriptum aceti
agri" ap. Pelagon. 6 p. 34.
pro acri" i e. acris, ad Gargil. cur. boum 26 p. 45 Barthius

Adv.

lactucas

1793. acriscribens explicat

p.

quae sunt acrioris gustus",

quocum facit Lister ob silvestrium summam amaritudinem prae sativis.
ad]04. et inflat. codd.
cum nomen simplex esse pos-

inflatio,

seiunxi, ut
contra. ni velis,

praepositionem

2,

2,

73.

gengib. -rr. gengingiber y^. zingi-

tt.

aut siriacum
aut libicum tundes ciminum /?/r. aut lib. tundes cim. omittunt flor. cum

in uno 9- autem est. me

verborum ordinem mutasse
vides, ne pugnent cnm illo
fuerit ex,5
33. postea
addidi, partem habet ed pr.
/.

coclearum, cloclearum,
clocleare,cocleare codd.
cf. 48. 145. accipies sumes.

ad
Hgabis
432.

106.

ovis conc. ob-

77. 123.

vel

flor.

334 ornabis
par. pro

cum

Lib.

III.

65

Cepuros.

feniculum omnia viridia tereS; addes piper, ligisticum, mel; liquamen et oleum. Aliter carduos elixos
et oleum.
piper, ciminum^ liquamen

107.

Sfondili vel funguli:

sfondili fricti

ex oenogaro simplici. Aliter: sfondili

oleO; mero, coriandro viridi conciso

elixi

ex

sale,

pipere in-

et

tegro.

108. Aliter: sfondilos elixos perfundes amolato

scripto: api semen, rutam vel piper teres>

infra

passum; liquamen
piper

et

oleum modice, amolo obligas.

aspargis et inferes.

109. Aliter: sfondilos tores. ciminum, rutam,

liquamen, caroenum modice^ coriandrum viride, et
porrum. Et sfondilos infares pro salsa.
110. Aliter: sfondilos elixatos praedurabis, mittes in caccabum oleum, liquamen, piper, passum^
colorabis et obligas.
111. Aliter: sfondilos oleo, liquamine conplebis,
vel oleo et sale assabis, piper aspargis et inferes.

me

1. eadem confusio 94. 108.

217. 220. 300. 308.330.4:71.
tertia compositio deest in

pro ea addam Plicardui condmnnii 19,153.

tur aceto melle diluto addita
ed.

pr.

cumino" ut
legendum pro cumim". m
libelloDeolenbusp. 20-23.

laseris radice et

ostendi sfondilos esse capita

s. capitula cynarae scolymi
L. hodieque dici kaese, gall.

carduos
cynarae car-

les culs d'artichaut,

contra caules
dunculi Lin.

ad 107. funguli expar.

pro funduli vel fundi-li.
Hum. ed. spongioli sive

funguli.
C. Apicius

cf.
erl.

190.

ad

Schuch.

106.

ad 108. v e 1
ad lOG.
^g^

corr.

pro

me

teres corr.
elixatos praedurabis
^^2, infares corr,

^qq

^ores
^^q ^^

inferes ad42, 94. salsa vel salsum ad Roma^^^ transiit et francogallice

g^uce factum est, ital. solunde nostrum sulze.
^io,

gu^,

explicat loco salsamenti", rag^yov, cf. 211.

^^ 1^^^

P^^^^^^

lorte verum.

cf.

352.

^^^-

^*

passum

vero etiam additur ut dulce

^at 182. 265. et alia re coloratur 51.

ad

111.

addidi ex codd.
e

6Q

Lib.

III.

Cepuros.

112. [Aliter: sfondilos elixatos conteres et ner-

vos eorum eximes^ deinde cum eis alicam elixatam

et ora conteres, liquamen^ piper. isicia ex his facies cum nucleis et pipere. in augmento. assabis.
oenogaro continges. et pro isiciis inferes.]
113. Carotae seu pastinacae, carotae seu
pastinacae frictae oenogaro infcruntur.
114. Aliter: carotas sale, oleo puro et aceto.
115. Aliter: carotas elixatas concisas ex ciminato, oleo

modico coques

et inferes.

ciminatum co-

lorium facies.

oleo exTrpro oleum.

co-

perire" ea de re 162.

ad 112. In cod. C deest:

librarius quidam eum com-

cino involvere 320. tegere

397. coperire 369.
ad 113. aliquot librorum
caroetae videtur carot-

tae, utroque

enimmodoad-

positionum numerum pleniorem reddere volens illam 42.

huc in Italia scribitur. seu

past. omittit /?. ea planta

inepte huc transposuit, parantur enim ibi isicia marina, hic olera coquuntur. et
nervos e. ex. sed corium

est pastinaca erratica radice

dulci Plinii 25, 112. past.
hortensis, xaqiorov dicta ap.

eorum demes, ad

136. alinucl. et
misces.
pip. interpositis vel. missis.
H. scripsitpro codicum
vel auet 264. ea vox

cam

cum

omento
augmento
gumento

scribebatur augmentum, au-

mentum, omentum

292. 40.
22 p. 116.

Varr.

L, L. 5,
praestat forte magmento.
cf.

Ducang. Gloss.

p.

in

v. p.

ad Pers.
XVni. XIX. omento por-

183.

lan.

proleg.

Athen. 9 p. 371 E. a voce

xaQov careum, cuius radix
pastifiacae
editur ap.
cf.

et dauci modo
Dioscor. 3, 59.

Bodaeus ad Theophrast.
Beckmann. Erfind.

p. 1120.

p.

ad

134 seqq.
115.

cx

cum

feci

ex

sex librorum et cum quae

voces saepius commutantur.
in cuminato/5. in cumi-

no

y,

colorium

corr.

pro coliorum, Hum. co-

loratum.

cf.

51.

Lib. IV.

Pandectes.

67

Incipit Apici Caeli pandectes.

LIB. IV.
116. Sala cottabia: piper, mentam, apium,
puleium aridum; casiam, nucleos pineos, mel, acetum, liquamen^ ovorum vitella. quam recentem panem ex posca maceratum exprimeS; caseum bubulum^ cucumeres in caccabnlo conpones interpositis
ungulis, mutes concisim copadiis porcinis uti iocusculis gallinarum. ius perfundes. super frigidam collocabis et sic appones.

adll6. pandecter codd.

medicinae pandectas Matthaeus Sylvaticus et iuris
pandectas vocavit lustinianus.
Tiro in pandecte ap.
Charis. 2, 134. cf. Plin. praef.
natur. hist. . 23. Gell. 13,
9, 3. Ducange T.
p. 48.

sala cattabia

salacacabia
quae
iv

sint

codd.

corr.

Hum.

aloxaxa^ia^

dXiara

/?^w^ara,

xax>{d/3<p

salsa

caccabularia, salsitia quae in

caccabis coquautur, cibi saliti in ollis cocti, kachelsulze.

meum cottabia explicandum ex illo cottabi genere

ap. Athen. 15, 6. Schol. Lucian.T. V. p. 334. ed. Lehm.
in

quo

fusae.

VL p.

acetabulum

similiter

innatat aquae
cf.

in pelvin in-

lacobs Verm. Schr.

113. seqq.

Osann

Beitr.

111. verba
vitella" ius continpiper
nent quod siipra massam descriptam funditur totumque
z.

literat.

1.

p.

postremo super frigida collocatur, in cuius locum nix

sub ora aspergitur 117, ut
ea natare videatur. sala

in

potest esse nisi salsa,

salsamenta, salgama, unde

nil

nostrum sulze 109. qua re ea

patina converti potest sulze
im eisbecken et conferri hodierna galatina, Gallorum ge16e.
casiam seu cassiam,
cassienzimmt. emend. pro c a-

quamproaquam
panis posca in-

seum.
est ex

fusus
3, 2.

/?.

Cael. aur. chron.

perfusus ad Gar41.
ungulis un-

ap.
i.

giL p.

e.

gellis 182. 259, trunculis

suum scripsi pro n u c 1 i s et

mutes concisim copadiis porcinis

cisi

i. pro concapparis C.)

uti

(concisis

capari minuti

i. cf. 120.
187. mutes" etiam restituendum 133. est permutes, alternis ponas, varies, varia-

tim compones

120.

et

ius

68

Lib. IV.

I^andectes.

sala cottabia apiciana: adsemen; puleium aridum; mentam aridam, gingiber; coriandrum viride; uvam passam enucleatam, mel, acetum^ oleum et vinum^ con117.

Aliter

icies in mortario api

adicies

teres.

in

caccabulum panis picentini

pulpas

frustra, interpones

pulli,

tria

glandulas aedinas,

caseum vestinum, nucleos, pineos, cucumeres,

ce-

pas aridas minute concisas. ius supra perfundes.

insuper nivem sub ora aspargis et inferes.
118. Aliter sala cottabia: panem alexandrinum
excavabis, in posca macerabis. adicies in mortarium piper, mentam, alium, coriandrum viride; ca-

seum bubulum
per vinum
119.

sale conditum,

aquam, oleum, insu-

et inferes.

Caccabinaminore:

olera diverse elixa

volueris. condis
liquamine et oleo et bulliat. teres piper modicum
et folium et cum tritura conmisces ovum et tribulas.
Alias tritura unde perfundes caccabina: teres
ergo folium quantum conpetat cum cerefolio uno
et quarta parte de lauri baca et medium caulis

conpone

supra

f.

et

pullinam intersere,

ex 117. corr. pro

ius prof.
adll7. gengiber

frustra COdd.

29.

9, 25, 4,

/5y,9-7r^

63.

10, 20, 1. Plin. 11,

241.

ad

118. reliqua facta vi-

dentur ut supra.
ad 119. ea et sequens
compositio ex Excerptis apicianis codicis salmasiani addita

hoc loeo, quia similes

sed nominis
a caccabo
singularis,
ducendi, sed a patria, ab al-

patinae

sunt,

non

nomine Carthaginis
quod adiectivum

/<rax-

xa^r^,

c.vescinum, adLiv.

forte

tero

si

matum
"Ayccd-t].

vel

ut

est

Usvotvog,

levi

manu

nobina,

for-

ayad-lvog

ab

qr^ylvog,

al.

corrigas ca-

ab Ae-

xavo},riva,

gypti urbe Canobo, quaeinfamis erat luxuria civium. de

xavw^io/ucp cf. Strab. 17, 1, 16.
Creuzer Dionys. p. 119. 126.

non minus

difficile

est alte-

rum

lemmatis vocabulum.
supplendum censeo iure",
ut ad simplici" 204.

versa cod.
conpedat

et
et

pullina

diet

vaborabis

Pandeotes.

69

solves

de iuscello eius

Lib. IV.

et

elixi

folia

coriandri

et

et vaporabis in cinere calido et adorna. antequam

fundas in vasculo, perfundis conditam et sic ponis.

Caccabina

120.

coliclos

sive

tas

fusile: malvas, porros, be-

elixatoS; turdos adque esiciatum

porcina sive pullina et cetera quae

pullum; copadia
in praesenti habere poteris, conpones variatim.
res piper^ ligisticum

quamen pondo
iustata

I.

vini veteris

mel pondo

permixta

[id.

cum
et

pondo IL

olei

I.

11-

aliquantum.

mittis

temperata]

te-

in

pati-

modice ferveat. et cum coquitur,

adicies lactes, in uno ova dissoluta cum lacte perfundes. patinam mox constrinxerit; inferes.

nam

et

et a

nt

fac

r a.

praeterea correxi

intersere pro inter

se.

cerefolium forma

no-

minis

medio

aevo maxime

solennis, rarior est caeref et

chaeref. ad ^r. /oft^tfrpy^^ov

quasi

foliis

luxurians, putant.

sed verior videtur cerepolum

ap. Colum. 10, 110. Plin. 19,
170. Salmasio. originem vocis invenit Martin Pflanzennamen, p. 30 int^lexerim ve-

2. p.

268, 33.

solves com^

minues, liquefacies, levabis

126. sensus est: eam trituram suffunde iure de suo
sibi,

quod olera cum

liqua-

mine et oleo cocta habent.

ad 120. fusile iure profuso, opiparo, impenso parata, opponitur 119. de ea
ablativi forma monui ad Garesiciato
gil. p. 41. 42.

pullu

cod. mihi est exiciat.

ro illam Plinii 12, 30. plantam indicam, quae carophyllum, cariof garyoph. cet.

vel exsicatum, exsectum i. e.

pulpam, pectus pulli 384. 402.
coll. 200.
gustataid

scribitur, et est

permixta et temperatam cod. quod mendum su-

uno non

rale,

sed vel

dum

et

gewurznelke.

videtur nume-

una

corrigen-

supplendum parte"
vel explicandum solo, ju6v(p,
tantum, aut in uno, in unum,
ut in unum terere dixit Comedium
lum. 12, 8, 3.
dimidium. caulis brassicae
Oleraceae, xqa/upy^t; o xavXoq

ap.

medicum

in Ideleri Corp.

stuli

ad

67.

iustare

iustam mensuram

est

ad

redigere,

inde aiuster, aggiustare al.

ap. Diez. Lex. d. rom. spr.
p. 176. pro in figura fl- est
mox simul ac
in cod.
Vales. ad Amm. Marc. 17,
1. 2. lan ad Macrob. sat. 7,

8,

3.

70

Lib. IV.

121.
teres

Pandectes.

Patina cottidiana:

cum

curoenum,

cerebella elixata
pipere. ciminum, lasar cum liquamine,
lacte et ovis. ad ignem lenem vel ad

aquam calidam

coques.
122. Aliter patina versatilis: nucleos, nuces fractas, tores eas et teres cum melle, pipere,

liquamine, lacte et ovis. olei modicum.

123. Aliter patina: tirsum lactucae teres,
sc.

ad 121. ciminum cet.

commisces 419 lacte et

ovis coques et obligabis.

122, 123. ovis in una /5 a
prima manu, o b i s a sec. inde natum ceterorum olus,
par. h o 1 u s. cf. 122. de medicorum et coquorum igne
leni dixi ad Gargil. p. 41.
coquendi rationem ad aquam
calidam explico

tibi

ex Ca-

ad

122.

cum

iisdem fere ver-

bis repetita patina 136. cf.

et impensam terentinam 53.
V e r s a t i 1 i s dicitur Barthio,
quod variis missibus apponi

possit, Listero

quod saepius

versentur codimenta,

dum

ex

lacte et ovis obligentur. olim

mihi erat quae versatur, circulatur, in antecoenio omni-

bus circumfertur,

ne^iaYfraij
ne()iay6^rov ap. Diog.
139.
Athen.
Laert. 2,
10; 15

indito in hirneam
fictilem, eam demittito in aulam aheneam aquae calidae

Unde

plenam, ita coquito ad ignem". olla igitur fictilis vel

aerea minor stat vel pendet
in pelvi aqua fervente repleta, ut aqua magis quam
igne coquatur. ea incunabula balnei Mariae non raro

rep. 1, 24 p. 354. B.
coena ambulans Martial. 7,
48, 5. ut quisque sumeret
quantum liberet, cf. Beckeri

ton.

81.

invenimus, apud Dioscor. 3,

87. Galen. T. VI. p. 288. 291,

sive
Iv SiTtXw^ar, T. XIII. p. 535.

irpsXv in^ ayyBCov SittXov

coU. Geoponic. 8,27,3. Theodor. Prisc. 4, 1. Martial. 13,

33. de caseis sive levi (malim leni") flamma, sive domamur aqua". cf. 66. de
sportellae simili usu 364. 374.
248. Plin. Val. 3, 14. fol.
194. b. ed. Ald-

p.

420 A. na^acpf^o^fvov ap.

Plat.

Gallus IIL p. 180. 181. Weber ad Horat. sat. p. 369.

vel quae mutatur, non quotidiana est, speise zur abwechslung.nunc mihi est versabilis, versuta,

klugespeise

coquorum vernaculorum, sicque explices gustum versapisam versatilem

181.

tile

200.

tores codicum

est

torres.

ad

123.

tirsum

ed. pr.

codd.
Sueton, Aug. 77. sicho-

tyrsum etthyrsum
cf.

Lib. IV.

Pandectes.

71

pipere, liquamine, caroeno, aqua oleo coques, ovis

obligabis. piper aspargis et inferes.
124. Aliter patina fusilis: accipies holisatra,

purgas, lavaS; coques, refrigerabis, restringues. accipies cerebella IV. enervabis, coques. adicies in
mortarium piperis scripulos VI. suffundes liquamen,

postea adicies cerebella, fricabis iterum,

adicies holisatra et simul conteres, postea franges
ova octo, adicias ciatum liquaminis, vini ciatum,
passi ciatum, contrita simul temperabis. patinam
fricabis,

perungues, inpones in termospodio. postea

fuerit, piper aspargis et inferes.

cum

coc-

tum

125.

Patina de asparagis frigida:

acci-

pies asparagos purgatos, in mortario fricabis, aqua

Et mitsuffundes, perfricabis, per colum colabis.
tes ficetulas curtas.

pulos VI.

Teres

in mortario piperis scrifricabis, vini ciatum,

adicies liquamen,

lisatra teruntur 124.

vSQeXaUp 87.

aqua

in

uno /?6t7rsunt. e quibus

iterum pro interim.
denuo 54. in thermo-

oleo

est

ad 124. fusillis par.

frisilis ed. pr. unde frictilis fecit Hum. a frigo

spodio

quod est torreo, nam mox

fufrigere iubet olisatra".
silis, si mauus est Nostri,
vel est fusa, profusa 120.
vel in qua funduntur seu
sternuntur edulia, quasi fu
sorium, gosse, guss. malim

vero fucilis fucata, ficta,

factitia, ut nemo agnoscat
hoquid manducet 132.
lisatra 93.
pro codicis

sui

refringues Hum.

corr.

cf.

ut 128.

129.

166.

fvS^sqiuonnoSial^xoiidiH.GiXoBB.
Hippocr. p. 96. coll. p. 254.

518. Suid. p. 697. cum Bemh.

in cinere calido 129. 125. 119.
169. al.
p. quod coct.
codd. correxi ex aliis locis.
ad 125. frigida vocatur,

quod
tina

res primaria,

undepa-

nomen

habet, sine igni,

aqua frigida paratur, postea

demum cum

iure

ad ignem

admovetur. calida autem et

frigida vocatur patina 128.

et friges. restringuere est

166. 169. si res in

constringere, exverba
primere, ausringen.

quitur, cocta refrigeratur,

exprimitur, tum denuo coquitur, vel si altera frigida,

stringere,

refrigerabis

coques

aqua co-

Lib. IV.

72

[vini] passi ciatum,

III. illic ferveat.

Pandectcs.

mittes in caccabulum olei unc.

Perungues patinam, in ea ova

cum oenogaro misces^ cum suco asparagi si

inpones cinere calido, mittes inpensam supra scriptam, tunc ficetulas conpones. coques. piper asparVI.

gis et inferes.
126. Aliter

patina de asparagis:

adicies

mortarium asparagorum praecisuras [quae procisuffundes vinum, colasteres

duntur], teres,
piper, ligisticum, coriandrum viride, satureiam, cepam, vi-

in

num, liquamen et oleum. sucum transferes in paperunctam et si volueris ova, dissolves ad

ignem ut obliget. piper minutum asparges.
127. [Aliter] Patinam ex rusticis sive tamnis
sive senapi viridi sive cucumere sive coliclis ita
tellam

altera calida paratiir, postre-

ma

mo

las omittunt sex

commiscetur.

et

t-

tes ad ignem pones.

fecitulas /?7T. fecet. SS-, feced.y. ficed. C-cf. 134.384.
Lachm. ad Lucret. 3, 1014.
ficedula vulgari forma est
ap. Plin. 10,86. Mart. 13,49.
Macrob. sat. 3, 13, 12. cui

respondet Graecorum recentium ovxo(pag, feigenfrcsser.

curtas non

134,

integras

totae enim vulgo edebantur,

Gell. 15, 8, 2. curatas ed.
pro s e X in codd. s e d.

H.

asparagis imp.

codd.

inclusi.

ova

teres

misces,

co

libri.

dis-

frangis,

solves solvesll9.

ni malis

iungere ova dissolves, ad

ignem" scil. pones.
ad 127. Aliter bene ora.
rusticis herbis 101.
/3.
silvestribus

et

sponte

centibus, ay^catg Diosc.

nas147.
Flav.

2,

agrestibus secundum
Vop. in Taeit. 11. praeter
malvam, urticam, blitum, al.
(cf.

mea

Olera

11.

p.

12.)

cramben seu brassicam

Diosc.

1.

1.

intelleges.

camnis

ex

tannis

jStt.

90. 189. 207. 236.

ad 126. asp. praecisu-

brarius

volebat

ras asparagos praecisos, frustatim concisos. quae proc i du n t u r, ut lego pro p r oiciuntur, tanquam glosse-

fecit
Hum. planta sponte
nascens, adhuc tanno diota,

sic si

passim absorptum

15.

tinis

ed.

pr.

amni

unde

(Hs).

cymis

et in rusticas coenas lecta

varie scribitur et apud Plin.

Lib. IV.

facies.

si

volueris,

puUorum.
128.

Aliter

73

Pandectes.

substernes pulpas

piscium vel

patina de sabuco calida

et

frigida: accipies semen de sabuco, purgabis, ex

aqua decoquesj paulum exiccabis, in patina conpones ad surcellum. adicies piperis scripulos VI. suffundes liquamen, fricabis, postea adicies liquaminis
ciatum unum, vini ciatum, passi ciatum, teres, tandem in patinam mittes et olei unc. IV. pones in

termospodio et facies ut ferveat. cum fervuerit, franges postea ova VI. agitabis et patinam sic obligabis.

cum
129.

obligaveris, piper aspargis et inferes.

Patinam de
album

exfoliabis,

tolles,

21, 86. Colum. 10, 373. thamnum, thannum, tamnum, tannum, tamum, tanum eiusque
uva taminia seu taminea
Plin. 23, 17. 19. T.

1.

p. 61.

viride

ut 211. ad 120.

malim

supersternes

super compones. holisera cum

piscibus assis inferuntur 93.
ad 128. sabuco et samb.
codd. sic variant Ph'n. 16,
103. 122. 179. 180. 24, 51Seren. Sam. 50. Ehod. ad
Scribon. 160. paulum restitui pro speculum,
cuius litera initialis praecedentis verbi est et a minus clare scripta mendum ec peperit.

Hum. ex

129. corr.

suc-

cum per colum colabis

porroque ex antiquo codice,
ut

ait,

pergit

unges et
compones,
surcellum

patinamperin

patinam

consentit

codicum,

/5.

ad

unde

toris:

accipies rosas et
mittes in mortarium, suf-

Hum.
lum.

ad succum

fecit

il-

ad surculum, ad

est

ignem surcularem i. e. sarmenticium

sarmentis enim
medici magis quam ex alio
ligno ignem requirebant iisdemque focum instruebant,
quod vitium sarmenta fumum non emittant. cf. Plutarch. T. 2. p. 658 D. Ga,

len.

de antid.

sat.

7,

luc.

7,

cod.

Hum.

Macrob.
ad Polfricabis ex

1, 19.

16. 23. lung.

109.

-- simile ius 151.

liquamen bis additur ad terendum et condiendum, ut

129. 151. 169. 203. 205. 226.
238. 243. 4>65. 373. ad 69.
e t ante olei" add. ex 151. al.
ad 129. de toris vel
coris codd. (in -d- est lacu-

na)
iure

de rosis Hum. eodem

ea

patina

dici potest

de

rosis"

quo superior de
sambuco", quia rosarum tri-

74

Lib. IV.

Pandectes.

fundes liquaminis ciatum unum [semis] et sucum

per colum colabis. accipies cerebella IV. enervabis
et teres piperis scripulos VIII. suffundes ex suco,
fricabis, postea ova VIII. franges, vini ciatum unum,
passi ciatum unum et olei modicum. postea pati-

nam perungues

et

eam inpones

cinere calido et sic

inpensam supra scriptam mittes. cum cocta fuerit

in termospodio, piperis pulverem super adspargis
et inferes.

Patinam de cucurbita:

130.

cucurbitas

elixas et frictas in patina conpones, ciminatum su-

perfundes, modico

oleo

super adiecto fervere

fa-

cias et inferes.

131. Patina de apua: apuam lavas, ex oleo

maceras, in cumana conpones, adicies oleum, liquamen, vinum, alligas fasciculos rutae et origani
tarum sucus

me

consistit.

est

quo

roaxi-

librorum to-

ris" nil alind erit nisi

ris"

i.

e.

tortorridis carbonibus,

vivis torribus Valerii Fl. 3,

115. tt' avd-Qaxiaq^ Ut habcas

cibum supra pruna coctum sicque ad edendum illatum. Clemens Al.

avS-qttHtSa,

paed. 3, 5, 31. inter luxus

instrumenta ioxaqCSag av&Qaxoiv recenset et Seneca Ep.
95,

26.

irascitur quod cibi

in os transfe-

ab ipso igne

runtur, coll. 78,22. Nat Qu.

4, 13, 9. qui ut minus molesti essent, luriones fuerunt

assuefacerent manibus in calentem aquam demissis et ore saepe calida

qui

iis

colluto. cf.

ad 408.

Athen. 1, 9. nos
pro rosas in

libris est rosis, unde corrigas accipe exrosis, quia

optimae tantum sumebantur
4. album ut 4 est unguis
candida Plinii 21, 121. i.o^6q

Galeni, oVu| Diosc.

qui

^(v^.Lieir Sel

id

1,

130.

anaXd aTTo-

xpaXiaavTaq rov ovv^a xaXoiijusvov 07TSQ }or\ ro Xevxov ro

fv rip (fvXXo). demere eadem

de re ap. Ael. Spart.

Ver.

5.

semis

in Ael.

in pluri-

bus deest.

ad 131. apua abuam /?^.

apuabuam ytTT. apubuam
5. apabadiade ed. pr. in
quo monstro

latere

apuabedrade
bembrade, ut

potest

seu

apa-

apua i. e.
aphya, oKphtj, genus minimi
salmo eperlanus
pisciculi,
Lin. spierling, schmelt,

cum

Lib. IV.

75

Pandectes.

et subinde apuam baptizabis. cum cocta fuerit,

icies fasciculos et piper aspargis et inferes.

132.

Patina de apua sine apua:

piscis
ter ut

assi

piper

et

pro-

pulpas

vel elixi minutatim facies ita abundan-

patinam qualem voles inplere possit. teres

modicum rutae, suffundes liquamen quod
satis erit et olei modicum et conmisces in patina
cum pulpis, sic et ova cruda confracta, ut unum
corpus fiat. desuper leniter conpones urticas marinas, ut non cum ovis misceantur. inpones ad va-

porem, ut cum ovis ire possint et cum siccaverint

super asparfis piper tritum et inferes. ad mensam
nemo agnoscet quid manducet.
133. Patina ex lacte: nucleos infundes et
eos
recentes imbre paratos habebis
accipies patinam et in ea conpones singula infra
scripta: mediana malvarum et betarum et porros
maturos, apios, holus molle et viridia eiixa, pullum
carptum ex iure coctum, cerebella elixa, lucania,

siccas

ova dura per medium

simili pisciculorum

incisa, mutes,

quibus no*

mem

/Se^^gaSsg SCU /Sffi^aSeg,

^a^u^QaSoveq et jue/u^^aSeg sit

iunctum, quod edulium

Athen.

^Qatpvr] dicitur ap.

28. et
30.

Etym. Magn.
ex codd.

diabis

feci

tizabis
tanges,

p.

7,

177,

apabab-

apuam bap-

panTiaeig^

adsperges,

feln. Hum.
elixab is.

/ue/u-

ed.

/?or?^fi?,

betraeu-

cum apua

ad 132. artificia adultera

eius farinae sunt rosatum
sine rosa 4. salsum sine salso
441.

adimplere pos-

sis Hum.

ex ed. pr.

pos-

longaones por-

codicum

sit

215. 266.

est

in

liceat

et

patina y

H. in tina reliqui.
leviter codd. ire coire 419.
Col. 12,42,3. bullireHum.
noli iungere inferesad

mensam

cum librariis et
editoribus.
ad 133. sic 369. aedus
laureatus ex lacte nomen habet, quia isicia ex lacte potissimum confecta adiciuntur.

emend. ex impreparavel i n p r ae p. quam vul-

olim interpretabar
non tostos". nucleos pineos

gatam

quam

recentissimos adicit

si-

76

Lib. IV.

Pandectes.

cinos ex iure terentino farsos, coctos concisos, iscinera pullorum, pulpas piscis aselli fricti, urticas
marinas, pulpas hostreorum. caseos recentes. alternis conpones nucleos et piper integrum asparges.
ius tale perfundes: piper, ligisticum, api semen,
silfi. coques. at ubi cocta fuerit,
lactem colas, cui
cruda ova conmisces, ut unum corpus fiat. et super illa omnia perfundes. cum cocta fuerit, echinos
recentiores. piper aspargis et inferes.
134.
apicianam sic facies: frustra

Patinam

suminis cocti, pulpas piscium, pulpas nulli^ ficetulas vel pectora turdorum cocta et quaecunque opCol. 12, 57,

2.

imber

Arnob.

422.

Diez

aqua imbrialis

s.

cister-

Lex. d. rom. spr. 507.

508.

napi
est

nina 45. priusqiiam edantur

terent.

aqua calida macerandos esse

constat, ne ventriculum laedant.
mediana media,

rinum

dimidiam partem.

1 1

e 97.

ad

54.

cf.

olus

e u e codd,
carptum ut

scripsi pro raptum.

251.

lucania

t j

lucanica isicia

faiciraina.

sic

numidus

s.

est

numidicus 242. medus medicus, colchus colchicus. italus italicus, illyrus illyrius,
arabus arabicus ap. Plin. 36,
153. Gargil. cur boum . 23.
cf.

11.

Fabri ad Liv. 21,

Weichert ad Poetar.

reliq.

322.

p.

Schol. Gr.

lat.

181.

et 172. 173.
53.

pr.
cf.

^S-

illud apodeaselli om. ed.

ex t mah*m frictas
135. hostreorum
ex
pro ostr. 12. pulpas

cf.

molles
sphondylis
demtis, mantellappe, qua una
parte adhuc vescnntur homines subtilis palati, 151. cf.
Plin. 32, 61. coll. Mart. 7,20,
7.

at yS ad

vulgo.

a c ed.

/S

ac L et

pr.

H.

a c-

53,
lat.

ethino

not. Keisig
109. malim

mutes corr. pro

longaones
longanones ed. pr.

56.

116.

Ducang.

Gloss. IV. p. 146. Orelli

tarent. codd.

carnes

ad

codd. urticae desu-

per componuntur 132.

codd.
H. longa intestina,

et

p.

colas<^ cum
teC. lac
lacuna. fuerit ex/5)/ed. pr.
echino et
pro fuerint.

tamen lucanicas 194.207.

mittes

24

7,

H.

ad 134. frusta ? ed. pr.

63. de sumine ad 261.

ova

frangis.

ad ubi

/?.

133. levabis ab igne.

siccorr. pro refundes cum

pip. grana. ad
supple

mitte"

p.

54

grana"
s.

ad-

Lib.IV.

77

Pandectes.

tima fuerint. haec omnia concides diligenter praeter ficetulas, ova vero cruda^ cum oleo dissolvis.
teres piper, ligisticum, suffundes liquamen, vinum,

passum

et in

obligas. antea

mittes et sic
cum iure suo

caccabum mittis ut calefiat et amolo

tamen pulpas concisas universas illuc
bulliat at ubi coctum fuerit, levabis

et in patellam alternis de trulla refunde sicium, piperis grana integra et nucleis pineife, ita ut per singula coria substernas diploidem,
dein laganum similiter. quotquot lagana posueris,
tot truUas inples, desuper adicies. unum vero laganum fistula percuties et super inpones. piper asparges. ante tamen illas pulpas ovis confractis obligabis et sic In saccabum mittes, tum inpensam. patellam [aeneam] qualem debes habere infra osten-

datur.

135. Patina catillana: accipies frustra suminis cocta, pulpas piscium coctas, pulpas pulli
coctas.

haec omnia concides, [accipias patellam ae-

sparge" 133- et adorna" ad

nnucleis" 206. sicium isicium, haecksel, fiillsel. corium lage, schichte. diplois solum ceteris tractis
crassius, doppellage, mantel.
dein corr. pro in.
laga-

num

tracta, quasi membranula, kuchenblatt. f ist. percut. baculo terete compla-

nabis et attenuabis, den teig

mit der rolle zu einem nudelkuchen austreiben, auswaelen. trulla schoepfloef-

fel.

ad
tina

infra
135.

135.

194?

pro inepta pa=

cotidiana

cod.

rt.

velquotidianareliquorum

quae 121. apta est substituenda erat catillana deliciosa vel castellana ad
castelli

figuram effecta.

Arnob.
Athen.

4, 42.

mas.

cf.

cum

interpp.
14, 57. Cat. 84. Salin Solin. p. 90. b.

sum. cocta cum Hum. pro

coctum

et

coctam

cocti

codd.

134.

postdictae concisae et in caccabo ovis confractis dissolutae et obligatae sunt, ius paratur in quod
pulpae illae ut impensa mittuntur, deinde in altera patina artocreas exstruitur.

praestet

quam pulpae

obligas amolo

134.

sub-

Lib. IV.

78

Pandectes.

neam] ova confringes, in caccabum et dissolves.

adicies in mortarium piper, ligisticum, fricabis, suffundes liquamen, vinum, passum, oleum modice,
reexinanies in caccabum, facies ut ferveat, cum fervuerit

et obligas. pulpas quas subcultrasti in ius

substerne per diploides patinam aeneam et
trullam plenam pulpae et disparges oleum et laganum pones similiter. quotquot lagana posueris tot
truUas inpensae adicies. unum laganum fistula percuties, a superficie versas indusium, super focum
mittis.

pones. piper aspargis et inferes.

136. Patina versatilis vice dulci:

nu-

cleos pineoS; nuces fractas et purgatas

at torre
teres
cum
melle, pipere, liquamine, lacte,
passas

ovis,

modico mero

137.

et oleo.

Pateliam tirotaricam:

ex quocunque

salso volueris, coques ex oleo, exossabis. et cerebella cocta; pulpas piscium, iocuscula pullorum; ova

dura,

caseum mollem excaldatum

sternere dip.

^tt

pro vul-

gari substerne dip. quod

re" mihi est per" 134. sic
Halmius noster Florum p. 31,
5. correxit praef. p. IX.
pulpae concisae, sicii, im-

pensae.

verras indu-

sium pones tentavipro

versas in discum insuper in superficiem pones ut sit ,>superne en^ sni.noXijgj trahe, distrahe, super
indue laganum pro indusio
quasi, ziehe ein oberkleid
als deckel driiber.
ad 136. eadem fere pa-

tina est 122.

dulcii, ut sit

dulci

videtur
loco dulcis edu-

liis.

haec omnia

placentae.

dulcis Hum.

de dulcibus 300305. attorrebas eas velatorr. codd.

attorrebis

ed.

pr.

Hum.

meumbassas estcrassas,
pingues, nondum siccas,
rides, ut sunt pingues

vifici.

etiam coni. basilicas ex

Plin. 15, 87. Macrob. sat. 3,
18, 4. cum lan.
ad 137. tyrotaricham

Hum.

et

cod. suo.

pisce salso ex
exossabisinpul-

pas carpes 151. quae postea

cumaliisrebus calefiunt. ova

dura

par.

et cod.

Hum.

in

om.
excald. in
aquam calidam immissus et

reliquis

Lib. IV.

79

Pandectes.

calefacies in patella. teres piper^ ligisticuni;

origa-

num, rutae bacara, vinum^ mulsum, oleura patellam

ad lentum ignem; ut coquatur. ovis crndis obliga-

mundum
Patellam isiciam

adornabis. ciminura

aspargis et inferes.
[isicia] de tursione: enervabis, concides minutatim. teres piper,
ligisticura; origanum^ petrosilinum, coriandrum, ciminura; rutae bacam; mentara siccam, ipsum tursionem. isicia deformabis. vinum; liquamen, oleum,
coques. coctura in patellam coUocabis. ius in ea
facies: piper, ligisticum. satureiam; cepara, vinum,
liquameU; oleura, in patellara; pones ut coquatur.
ovis obligabis. piper asparges et inferes.
139. Patellam ex holisatro: elixas ex aqua
bis,

138.

nitrata,

cura,

expriraiS;

in patellam. teres

coriandrum, satureiam,

coctus
fervente
paulum
aqua perfusus" Colum. 7, 8,
,

7.

cf.

360.

haec pat.
patellam

coques ex oleo.
pones.

nutum

mundum
corr.

pro miex Edict. Diocl.

cepara,

piper,

vinum

9, 34. pars quaedam caniculae carchariae indeque totus

piscis id nomen habet. squa-

lorum species

est.

sq.

hodie menestra vocatur, me-

nubicum

minit Cic. ad Div. 9, 16. ad

squali

Attic. 4, 8.
ad 138.

tum
vab. tursionem

siccam non

concoquo, cum
ex iure inferatur. quare emendavi isiciam vel siciam
et idem adiectivum restitui
172. isicia ex margine est.
de cane marino. quem
Italia hodie canino, Graecia
axvXaxiov vocat. Athen. 7,
85. TovTov Tov Ix&vog /ue^og
ioTi xai 6 vno
'^PvojuaCioy xa-

fortasse

acanthias dornhay, qui

bonitate carnis squalum cor-

32. plebeii tyrotarichi cibi

ex caseo et salsamentis, qui

pat.

liqua-

Xov/usvog -d-vQOicorj tjSiaTog <av

xai T^v(peQ(aTaTog coll. Plin.

1,

codicum

ligisti-

fere
aequat. et
glauci cauda delicacibum praebet. ener91.

ipsum

turs. concisam pulpam tursionis.

isicia

primum leniter
cum iure co-

elixantur. dein

quuntur in ante pat. add.

ex 139.

ad

139.

holisatro

93.

in pat. mittis, collocas. volueris sex codd. pro voles.

80

Lib. IV

Paudectes.

acetum, oleum. transferes

men,

in

patellam,

co-

amolo obligas. timum et piper minutum

Et de quacunque herba, si volueriS; faasparges.
ques,

cies ut supra.

140. Patina de apua fricta: apuam lavaS;

ova confringes et cum apua conmisces. adicies liquamen; vinum, oleum^ facies ut ferveat et cum
fervuerit, mittes apuam. cum duxerit^ subtiliter versas. facies ut

coloret.

oenogarum simplex perfun-

des, piper aspargis et inferes.

Patina ex lagitis et cerebellis:

ova dua, cerebella elixas et enervaS; gigeria
pullorum coquis. haec omnia divides praeter piscem, conpones in patina promisca, salsum coctum
in medio pones. teres piper, ligisticum. sucum fun141.

,,

friges

des ut dulce

sit.

cies ut ferveat.
et

piperatum

cum

mittis in

fervuerit,

agitabis

amolo obligabis.
ad 140.

adicies
duxerit
148.

similis patina 146.

in caccabum.

ius,

impensam

205. ad 147.
anziehen.

ziehen,

vertis. arqsips^

367.

nos item

versas

drehe um.

ad 141. lagitis et vitiose ut 146. lagatis, legatts, ligatis codd. lagartus alterum

nomen

lacerti

fuisse

passim ap. Scribon. 45. 81.

82. 156. 203. Attium Ciceron.
orat. 46, 156. coil Quintil.
1,5,15.
gigeria et 181.
200. ex codicis sui cizeria

Hum. corr. sex meorum cizema. par. et ed. pr. ci-

rema

Non.

certa, Hispani et Portugalenses lagarto, Galli lezard. cf

s.

rom. spr.

Diez Lex.

d.

Eum. ed.
ges ova

lacertis.

298. 373.

ova

p. 475.

fri-

frixa
329. ex oleo ap. Plin- 29, 44.

dua

ex298.

373. illa

pro dura
forma pro duo

corr.

(volebant cizema, imo

cizeria i. e. gigeria) sicque

e cod. Petron. 66, 2. gizeria
editores gigeria fecerunt. cf.

vidctur,
quem Itali
hodie vocant lacerta seu lu-

cf.

patinam, fa-

ramo rutae

p. 82, a xixi^^oq gallus,

xCxxa gallina, Gallorum gisier

gesier,

promixta

promiscaseu
ut 181. corr. pro

praemista,utsintpermixta,
indiscreta. opponantur variatim compositis 206. 121. de
forma Ruhnk. ad Rutil. Lup.
1,

p.

19.

salsum

Lib. IV.

81

Pandectes.

142. Patina mullorum: loco salsi mullos

radeS; in patina munde conpones, adice ius ut ferveat. cum fervuerit, mulsura mittes aut passum. pi-

per aspargis et inferes.

143

Patina piscium:

leslibet curatos frigeS;

olei quod satis est et

ferveat.

cum

loco salsi pisces qua-

in patina conponeS; adicies

salsum interpones. facies ut

fervuerit; mittes

mulsam

et ius agitabis.

pisces qualeslibet rades et duratos mittes. cepas siccas ascalonias vel

aiterius generis concides in patinam et pisces super conpones, adicies liquamen, oleum. cum coc144.

tum

Patinapiscium:

salsum coctum in medio pones. addenacetum. asparges et coronam bubulam.

fuerit;

dum

pones 144. 145. sucum

fundes pro suffundes
scripsi ut intellegatur

ex musteis vel ex

vinum

forte
passum excidit 142. 182. 265.
62. piperatum est modo dicta tritura sucu suffuso.
ad 142.
diligenfico.

munde

ter 162. 270. corr. pro

m un-

da. ad icies ut f. codd.

liquamendesuo add. Hum.

quaedam

excidisse

vtdentur

143.

cf.

ad 143. mulsam scil.

aquam, vS^o/ueXi^ ex codd. pro

mulsum
ad

duratos

indu-

ratos, obduratos, paulumvel

leniter frictos, tostos 123-

non

crudos

147.

praestat

curatos 143. 151.

ascalonias pro ascalonas codicum dedi ex 176.

forte

Colum.

10,13. pisces super anastrophe pro s u p e r p ut in

coron. bubulam ut
C.
145. si vera lectio, interpre.

tamur

lam

conilam

11, 3, 57. 12,

C. Apicius ed. ScUucb.

10,

1.

cuni-

s.

Plinii 19, 165.

sic dic-

tam per eminentiam ut condimentum palmare, cui corona palmaque danda ob

praecipuas virtutes, unde panacea ap.

Plin. 20, 168. 169.

quibusdam esculentis aptissimum condimentum, Col. 11,

3, 39. qui cunilam aridam
adhibet

297.

144.

Pltn. 19, 101. 104. Isidor. 17,

12,

8,

2.

sic ^ujuo?

ut honor plantarum

aretpavrj

apud Aegyptios vocatur

ste

Dioscor.

te-

3, 38.

bubulam" vero, quod boves scabie liberare ventremque eorum movere credebatur, Colum.
est

6,

13,

1.

6,

30,

8.

ut

etiam conila gallinacea

6

82

Lib. IV.

Pandectes.

Patellam lucretianam:

145.

cepas

pal-

earum proicies
in
oleum
et
liquaminis
concides,
modicum,
patinam
aquam. dum coquitur, salsum crudum in medio polachanas purgas

ubi

at

nis.

cocleare

cum

viridia

salso

asparges,

prope cocta

aceti

et

defrictl

fuerit,

mellae
gu-

pusillum

fatuum exicrit, liquamen adicieS; si salsum,

mellis modicum. et coronam bubulam aspargis et

stas, si
bulliat.

Patinam de lagitis: lagitas rades, laova confringes et cum lagitis conmisces, adicies liquamen, vinum, oleum facies ut ferveat. cum
fervuerit, oenogarum simplex perfundes. piper as146.

vas.

pargis et inferes.
et TqnYO^iyavog ap. PHn. 20,
170. Diosc. 3, 32. quae si

vera sunt, Nostri planta ha-

benda est

o^Cyavog ay^Ca Eup. 202. seu

naeli in Hippiatr.

thymbra

{^v/u/3^a,

quam

quia

cibis

adspergebatur &u^}}qsnCSsinvov dicit Aristophanes

Nub. 420. satureia thymbra
L. grosser saturey, aechte

thymbra.
ad 145. Lucretius cui ea
patina in usu erat Ciceroni
est

aequalis.

minus bene

pallacanas

in aliquot libris

409. sunt enim quarum

palla seu tunica hiat, ;^atV^t,
et

Xttvvr]

eSt,

non

dxavrjc.

He-

Sych. nalXd/avov' x^ojuuvov^

ea cepa, Graecorum yrjd-vov^
cayrjTfiov^ non est capitata,

put non crassescit, paene est

sine capite, cervicis tantum
lon^ae

et

ideo

totum

in

fronde saepiusque resecatur

ut porrum, Plin. 19, 10.5. 107
videtur et mihi dici posse
allium fissile perenne.
e

codicum melle pro Hum.

mellis reduxi minusnotam

vocem ex Colum. 12, 49, 3.
12, 11, 2.
17. mulsae

unoufh Diosc.

5,

aquae genus. mellacium tempore Nonii Marcelli p. 379. a. dicebatur quod

d e f r e t i, d eantea sapa.
frethi codd. defruti ed.

pr. 67.

exierit

exstite-

evaserit, cf. Wopkens ad

Hygin. fab. 84. p. 161. corr.
rit,

pro fuerit, effuerit, exuerit. magis placeat aliis

in fat.
ut
exierit.
bull. codd.

ad

146.

deest in ed. pr.

lagitis, lagatis. legatis, ligatis cod 141.

supple quaedam ex 140,

Lib. IV".

83

Pandectes.

Patina zemate garoeneo: crudos

147.
quoslibet pisces in patina conpones, adicies oleum,
liquamen, vinum coctum^ fasciculum porri, coriandri.

dum

coquitur,

teres piper,

ligisticum, origani

de suo sibi fricabis, suffundes ius de

ova cruda dissolves^ temperas. exinanies

fasciculum,

suo

sibi;

cum

in patinam. facies u.t obligetur.

aspargis et inferes.

tenuerit, piper

Patina solearum:

148.

soleas battues et cu-

ratas conpones in patina, adicies oleum, liquamen,

vinum. dum coquitur, teres piper, ligisticum; ori-

ganum,
corpus
coques.
ad

fricabiS; suffundes ius, ova cruda et unum

facies. super soleas refundes^- l^nto igni et

cum

147.

duxerit, piper aspargis et inferes.

sic

ex codicum

zomote ganonas, zomote ganone, zomore

ganona, zamoraeganonas

et adhibito garoeno"
149. pro Ilum, p.piscium
zomoteganite effeci ut
Sit UjuaTL
ya^oiVLVcp, iuSCUlo
inprimis ex garo et vino quod
constat. zema u>a esse lio/u6v, CM^fv^ua Dufresne Gloss.
T. VI. p. 933. iam docuit.

vinum coctum utEdict.

Dioclet. 2, 15. est decoctum,

fiprjjua

olrov, etp&os. olvog

Hip-

pocrat. p. 359, 6. Athen 1,

57. siraeum, sapa aliorum,
Plin. 14, 80. Hermann Gr.
Privatalt.

26,

suo sibi secum

7.

de

ipsis, seor-

sim, melle non addito 209.

399. ius de suo sibiillud
in

quo pisces coquuntur, patinarium 165. sic Colum. 12,

42, 2. mala in suo sibi iure

decoquuntur. satis nunc con-

cum

stat sibi"

jjSuus" ser-

monem

rusticum iungere.
tenuerit 159. duxerit 140.
148. 205.367. strinxerit 151.
vel

i.

aut

concreverit

q.

constiterit

vebit

strinxerit,

coierit.

ad
circa

148.

ex Plin.

Ebusum

9,

68.

salpa princi-

patum

obtinet, obscenus alibi

et qui

nusquam percoqui pos-

nisi ferulo verberatus"

olim malui salparum et
s a 1 p as. nunc confero iocum
Plauti Casin. 2, 8, 60. sosit

leas

? qui quaeso potius quam

sculponeas quibus batuatur

tibi

os". is piscis delicatus

dicitur adhuc
sohle

nobis

estque systematis pleuronecbattuere, unde barbari fecerunt battere,

tes solea.

battidere, Galli battre, Plinii est ferula verberare.

84

Lib. IV.

Pandectes.

Patina de piscibus:

149.

unciara,

piperis

garoeni eminani; conditi eminam, olei unc.

II.

Patina de pisciculis: uvam

150.

passara,

piper, ligisticum, origanum, cepam, vinum^ liquamen, oleum, transferes in patellam. cum cocta fueamolo oblirit, adicies in ipsam pisciculos coctos,
et inferes

gas

Patina de piscibus:

151.
et

In

denticem, auratam

mugilem accipies, curatos subassabis, postea eos

pulpam carpeas. deinde hostrea curabis adicies
;

mortarium piperis scripulos VI. suffundes liquamen, fricabis, postea adicies liquaminis ciatum unum,
vini ciatum unum. mittes in caccabum ut olei unc.
in

III.

et hostrea.

vuerit, patinara

oenogarum
perunguis

ad 149. garoeni oeco-

caroeni

par. et
Hum. sic variant 43. cf. 147.
c n d i t i vini pipere, melle et
aliis odoribus concinnati 119.
258. 383. Plin. 14, 108." ^v-

gari

43.

^lvCtov SQii jUv^lvov oXvov, HerGr. Privatalt. . 26, 8:

9. Niclas ad Geopon. 8, 31.

mann
cf.

comp.

pisciculi cocti

eipr^Tol

transferes

dicuntur, Mei-

neke ad Alciphr.

p. 86.

cocta
e. res in eam mispatella
sae. malim coctum.
adl51. dentixseu dentex ut 471. Ovidii bal. 108.
e. avroScor, awSynodon
oSovg, Athen. 7, 119. owaut 139.

i.

i.

bodiernae Italiae dentale, Okenii sparus dentex,

zahnbrasse. cf. Colura. 8, 16,

Y^U,

fer-

pulpam suprascrip-

2 et 8. aurata ut 473. 474.

seu orata, Fest. in voc. XeIdeler. Corp.
125. et aliorum

nophanis ap.
medic.

p.

a supcrciliis audictus piscis, quia in

capite auri colorem habet,
ait Isidorus 12, 6, 6. sparus

XQvaocp^vg,
reis

aurata Lin. goldbrasse, goldeo admodum delecta-

biitte.

1.

ad 150.
Graecis

cum

facies fervere.
et in

tum Sergium indeque cognominatum Auratam vel Oratam dicunt veteres, lan ad
Macrob.

sat.

3,

15, 2.

mu-

gil ut 436438. mugil cephalus,

ital.

cefalo

et

mug-

germ. meeraesche.
carpeas96. pulpas piscium

gine,

coctorum concerpas, particulatim concidas.

ostrea
curare" est sphondylos demere et pulpas sive carnes
molles usui servare, ostrea

Lib. IV.

85

Pandectes.

tam mittes, exin [condituram de hostreis] facies ut

ferveat. cum fervuerit, franges ova XI. infundes
supra

cum

hostrea.

'

piper aspargis

strinxerit,

et

inferes.

Patina de pisce lupo:

152.

teres piper,

ciminum, petrosilinum, rutam, cepam, mel, liquamen, passum, olei guttas.

153.

Pisces scorpiones rapulatos:

quis in liquamine et oleo et

cum

co-

mediam vene-

in

cocturam, tolles.
rapas elixas, madidas et minutissime concisas manibus depressabis, ut umorem

rint

non habeant,

et

oleo abunde. et

cum pisce obligas et bulliat cum

cum bullierit, teres ciminum, lauri

bacam dimidiam, addes propter colorem crocum.

amolabis de oridia propter spissitudinem. superfundes et tunc inferes. addes modicum acetum.
ad 152.
brax Lin.

enim eatenus circumcidebantur qua edebantur, Senec. ep.

15, 3, 27.

simile ius 128.

de

liquamine bis adhibito

ibidem. cf. et 169.
exin
corr. pro et in. compositio
haec videtur: oenogarum fervefactum, constans ex pipere,
liquamine, vino, oleo et ostreis, super pulpas subassatas
denticis, auratae et mugilis

patinam mittitur cumque

id ferbuerit, ova cruda infunduntur et cum totum strinxerit seu bene duxerit, in
unum coactum fuerit (ad 147),
in

pipere asperso infertur. con-

dituram dehostreis

in-

terpretamentum vocis oeno-

u p u s perca laAthen- 7,
86. 87. Lucian. piscat. 48. ad
Horat. serm. 2, 2, 31 meer1

Xa/iqal

wolf adhuc
ad 153.

audit.

ea

compositio
165. sunt

cum sequentibus ad

ex Excerptis. scorpio ut 475.

Aristotelis aliorumque axoqnCoi, Plinii 32, 151. scorpaena, Okenii scorpaena porcus,

drachenkopf rapulatosex
s. rapis praeparatos.
adde. cocis cod. de
qua vera verbi forma alii

rapulis
lexicis

dixerunt.

cum mediave-

rint coctura cod. in absorptum addidi et correxi ex

369. ut umoremnon hab.
ut exbromentur 216. et cum

garum habeo. super hostrea super condituram de

corr.

hostreis et pulpam.

livit

pro etiam.
cod.

ad

50.

buldimi-

86

Lib. IV.

Pandectes,

Pisces frixos cuinscimque

154.

generis sic
coriandri semen, lasaris radicem, origaniim, rutam, cariotam, suifundes acetum,
oleum, liquamen, adicies defrictum. haec omnia

facies:

teres

temperabis

piper,

et in

caccabulum mittes

cum

et ferveat.

calefeceris, eosdem pisces superfundes. asparso pipere et inferes.

155. Item pisces frixos sic facies: teres piper,

bacam lauri, coriandrum mellique^ vino,

ligisticum,
passo vel

caroeno

coques

temperas.

amolo oridiae obligas

igni

lento,

et inferes.

156. Pisces assos: teres piper, ligisticum,

satureiam, cepam siccam^ suffundes acetura, adicies
cariotam, anetum, ovorum vitella, mel, acetiim, liquamen, oleum, defrictum. haec omnia in unum
mixta perfundes.
157. Pisces in ele/)garo: friges pisces. teres
piper, ligisticum, rutam^ condimenta viridia, cepam
siccam, adicies ex oleo liquamen et inferes,

diam

partem, dimidio minus quam cuminum. oridia

oryza 52.

ad 154.
gen. 143.
cf.

37.

cuiuscunque
radices cod.

191. 372.

Colum.

12,

59, 4. ex cuiusl2, 7, 4. paucas radiculas laseris quod

Graeci aiX(pi.ov vocant adici"

codicis lectio fortasse dofendenda. defritum cod.

temperabis in unum 155.
158. misces 156. asparso

ad Apul.
662.

1.

ad 155.

p. 18.

301.302.

ligusticum

et

vinu, passu, carenu,

lentu, amulo, oridia
cod. id ius super pisces frixos funditur 154. 156. 158
idem faciendum 157.
ad 156. saturegia ci-

pam
ad

cod.
157.

inotogonon,
otocano cod. et 159.
meum ^eleogarum" est ga-

in

rum seu liquamen ex

oleo.

sicque passim mei a

simplicis servant in eo verbo,

x absorptum addidi ex 400.

sic enim medici loquuntur

unde servavi, idem

fecit Sil-

in mixturis indicandis, liqua-

in Plin. 20, 55.

Pildebr.

men

cod.

li^

oleo

mixtum

250,

Lib. IV.

158

Pandectes.

Sardassicfacies:

87

teres piper, ligistici

semeD, origanum, cepam siccam, ovorum coctorura

vitella, acetum, oleum. haec in unum temperas et
perfundes.
159. Item pisces in eleogaro: a crudo pisces quos volueris lavas, conponis in patina, mittis

oleum, liquamen, vinum, fasciculos porri et coriandri. coquitur. teres piper, origanum, ligisticum et
fasciculos quos elixasti teres et suffundes inpensam

de patina.

facis ut obliget.

cum bene

tenuerit,

pi-

pere asparso inferes.

160. Mullos anecatos sic facies rades pisces, lavabis, in patiiia conpones, adicies oleum, liquamen, vinum; fasciculos porri et coriandri, mit:

tes ut coquatur.
bis,

adicies

perabis.

adicies piper in mortarium, frica-

oleum

traicies

amolo obligabis

passo temcaccabum, ponis ut ferveat.

patinam piscium perfundis. in-

et parte aceti, vino,

in
ef

super piper aspargis.

ad 158. cottoriim cod.
sic coctana
riant 51.
ad 159.

157.

et

cottana va-

de lemmate ad

crudo

cruore. inpefortasse estinpenut noster dicit 252. in

sa cod.

sam,

aequam, ad aequam 54. sic

perpensa cura in Cod. Theoperpensa deliberatione
ap. Ammian. 22, 9, 2. pensiculate, iusto examine. quod
si verum, de patella est
quod ius de siio sibi 161. 147.
teinferebis cod.
dos.

nuerit
ad

147.
160. anetatos cod.

non adbibito locum

non habet. meum aneca-

aneto

tos

est submersos. iure co-

pertos 162. pisces scil. in

patina ex iure cocti iure in
caccabo cocto altero perfun*
duntur. de eo mediae aetatis verbo ex enecare" orto
cf.

Ducange

I.

p.

252.

in

anegare, Diez lex. d. rom.

spr. p. 237. in negare.
lababis in patinam c.
cod. et vinu
in mortario frec.
traicies
in cabo.
parte aceti
i. q.
aceto modico 174. cf.

297. conicias

partemutin-

tellegatur o'^8Xaiov e qwo editur apud medicum anonyIdeleri Physic. min. II

mum

p. 261, 9.

88

Lib. IV.

Pandectes.

161. Aliter mullos: rades, lavaS; coDponis in

patina, adicies oleum, liquamen, vinum, in coctura
fasciculum porri et coriandri, inponis ut coquatur.
teres piper, lig-isticum, origanum, adicies de iure

suo [hoc de pateila], vinO; passo temperas mittis

caccabum, ponis ut ferveat. amolo obligabis et
patellam postea perfundes, piper aspargis et inferes.
in

Murenas aut anguillas vel mullos

162.

conpones in patina diligenter.

mortarium piper, ligisticum, origanum,
mentam, cepam aridam et fundes vini acetabulum,
liquaminis dimidium, mellis tertiam partem, modice
defrictum ad clucliare. debent autem hoc iure coperi, ut super cocturam supersit aliquid iuris.
sic facies: purgabis,

in

adicies

163.

ad

Locustas

161.

codicis

et squillas: teres piper,

adices

oleo

fortasseest adice ex
oleo, ut sit eleogarum.
fasculum cod. volebat li*
brarius f a s c i c u 1 u
ut 165.

hoc depat.

verba ex 159.

cf.

glossatoris
id" 120.

effundes vinu
acetabuli cod. et ad cluad

162.

cliare, ad quam syntaxin

adhibeas Apulei T. II. p. 212.
ad contingere", nisi malis
ad dulcorem. uteratver-

bum

dulciare et dulcare (Dufresne II p. 960.) cum com-

positis

edulcare,

indulcare,
apud Cael.

obdulcare e. g.
Aur. tard. 4, 1. coquentes
atque obdulcantes sale et
oleo" et 3, 8. salsum obdulcatum" et condulcare in
Vulgata Siracid. 27, 26. sic
alterum fuisse videtur clu-

li-

cliare seu clucidare (clucidatus Naevio in Fragm. Comic.

p. 15. restituit Scaliger) vel
potius glucliare et glucidare
(in huius verbi familia g fir-

matur

nominibus

yXevxoq,

ayXfvxriq et sanscr. gulja

dulcis)

yXvxCSSfiv^

gr.

i.

i.

e.
e.

yXvxiteiv, yXvxat^ei.v^ yXvxaCvfiV,

cf.

Fest.

p. 55, 11.

98, 10.

ex antiquo more, de quo

etiam Salmas. in Solin. p. 51.
c pro g positum esse observavit Mueller ad eius corgo
p. 37, 6.

cerrones 40,

turnium 51,

1.

4. culliola 50,

6.

cu-

Cermalus

55,
12. cracentes

defritu cot53,
turam cod.
coperi co7.

dicis est cooperiri, ad 63.

super c. inter coquendum,

Muetzell ad Curt.

an supra

c. ?

6, 43, 27.

Lib. IV.

gisticum,

ovorum

api

semen

vitella et

et fundes acetum, liquamen,

mixta in unum perfundis et inferes.

Pisces elixos:

164.

89

Pandectes.

teres piper, ligisticum,

api semen, origanum, suffundes acetum, adicies nucleos pineos, cariotam quod satis sit, mel, acetum,
liquamen, sinape. temperabis et uteris.
165. Patina solearum ex ovis: rades, purgas, conponis in patina, adicies liquamen, oleum,
vinum, fasciculum porri et coriandri semen. mittis
ut coquatur. teres piper modicum, origanum, suffundis ius de suo sibi, adicies vinum, decem cruda

ova dissolves

et in

unum corpus

facies. traicies in

ad ignem lentum pones ut

soleas.

patinam super
decoquat et cum duxerit, piper aspargis.
166.

Patina de sorbis calida etfrigida:

aecipies sorba, purgas, in mortario fricabis, per colum colabis. cerebella enervabis quattuor cocta,
mittes in mortarium; piperis scripulos VIII. suffun-

des liquamen, fricabis adicies sorba, in se contemadicies ciatum liquaminis unum. patinam mundam perungues et in termospodio pones et sic eam inpensam mittes ac subtus supra termospodium habeat. cum cocta fuerit,
perabiS; franges ova VIII.

piper minutum aspargis et inferes.

167. Patina de persicis:

persica duriora
purgabiS; frustratim concides, elixaS; in patina con-

ad 163.
isquillas

lucustas et

ex more
Italorum qui vocibus in fronte s, sq habentibus i prae*
effundesut 162.
ponunt.
cod.

ad 164. gariota cod.

ad 165. soliarum ex
obis patinam
olei
quoquatur ~ iux suo

s.

ad. vin.

quocat
ad
eximis,
trahis

dicem

de-

cod.

166.

purgas

semina

Cohim 12, 42, 1. desemen 12, 48, 4. ubi

"

ircrtr"'"-

'"'""

ad 167. piscis et piscibus codd. malim du-

racina

26 74. 184,

90

Lib. IV.

pones, olei

modicum

Pandeotes.

superstillabis et

cum

ciminato

inferes.

Patina de piris:

168.

pira elixa et purgata

pipere, cimino, melle, passo,
liquamine; oleo modico. ovis missis patinam facies.
e

medio

cum

teres

piper super aspargis et inferes.

169. Patlna urticarum calida et frigida: urticam accipies, lavas, colas per colum,
exiccabis, in tabula eam concides. teres piperis
scripulos X. suffundes liquamen, fricabis. postea
adicies liquaminis ciatos 11. olei unc. VI. caccabus
ferveat. cum fervuerit, coctum toUes ut refrigescat.

postea patinam
octo

et

agitabis.

calidum habeat.

mimdam

perungues, franges ova

perfundes. subtus supra cinerem
coctum, piper minutum aspargis

et inferes.

170.

Patina de cidoneis: mala

cidonea

cum

porris, melle, liquamine, oleo defricato

et inferes, vel elixata ex tnelle.

171.

coques

[Minutal de piscibus vel

isiciis.J
pisces iu caccabum, adicies
liquamen, oleum, vinum, coctura porros capitatos,

Minutal marinum:

coriandrum minutatim concides isiciola de piscibus minuta facies, et pulpas piscis cocti concapis,
ad 168. pyris,
pr.

Hum.

trinsecus 174.

pyra
medio
forte

ed.
in-

ovis

mistis seu raixtis.

u r t i c a r u m non
rusticarum 102. sed marinarum, quae bene lavantur 171.
a suco viroso et urente, si
eam compositionem recte intellego, cum iure scripto ova

ad

169.

in patina fracta coagitantur

posteaque id ius super urti-

cam
cum

coctum
coctam codd.

funditur.
fuerit.

ancoctaep?
ad

171.

minutal,

nf^C-

edulii

genus vocatum,
quod liat de piscilius et isiciis
oleribuque minutatim
yoju/ua.,

concisis".

Isidor.

20,

2, 29.

unde varium" Martiali

32, 11.

marinum

bus marinis 37.

ex
et

marinis concinnatum.

11,

pisciurticis

t-

Lib. IV.

bene

urticas marinas

Pandectes.

91

haec omnia cum

lotas. mittes.

cocta fuerint, teres piper, ligisticum, origanum, fricabis, liquamen suffundes, ius de suo sibi. exina-

cum

nies in caccabum.
ges, obligas.
et inferes

cum

tractam confrin-

fervuerit,

fervuerit,

piper aspargis

agitas.

Minutal terentinum:

172.

cabum albamen de

concides in cac-

porris minutatim, adicies oleum,

liquamen coctura isiciola valde minuta et sic temisicium terentinum facies,

peras ut tenerum sit.
ius tale fainter isiciam confectionem invenies

piper ligisticum, origanum, fricabis, suffundes

liquamen^ ius de suo sibi, vino et passo temperabis.
mittes in caccabum. cum feiTuerit. tractam
cies

confringes, obligas. piper aspargis et inferes.

173. Minutal apicianum: oleum, liquamen,

porrum capitatum, mentam,

vinum,

pisciculos, isi-

tes ad ignem.
in ut absorptum ante coctura" et

liquorum adiectivum et 138.

172. 174. 175. 177. olim addidi ex 1 et 161 289.at cf. 399.

strabimus inter arbores, Plin.

400.

concapitis

y.

cum

cepisC. cum caparis ed.

pr. unde Hum. fecit con-

cerpis

in

frusta

coccidis.

lacuna quae in cod. x sl

. 70. est hic finem habet.
obligas ex ea tracta 174
177.
cum ferv. tan-

quam
Hum.

superflua
expunxit
et om. C ut agitas"
et totam . 172.
agitas

coagitas

cum impensa supra

scripta 173.
ad 172.

cod.

127.

re-

demon-

sic inter lepores 177.

14,

y.

dicemus inter me-

dicas 19, 128.

24, 81. inter

20, 165. in harundine 17, 153. in metallis 29,
118. in oculis 32, 136. sicut
frutices

in

pecoribus proposui, Cels.

28, 16. in libris agricult r a c t a codd. praeturae.
ter ed. pr. et Hum.
excidisse
5,

videtur agitas" 171.

ad

num

173. codicum
est vel

capro-

caprorum

hircorum excastratorum, sx-

nomen habet ab

isicio terentino

s.

tarentino,

de quo docuit 53.

a 1 b am e n 59. v e 1 d e m. codd.

inter isicia

to^lwv^

vel

caponum

gal-

linaceorum saginatorum, semimarium caporum, qui olim

aliter castrabantur testibus

Uh.

92
ciola

IV.

Pandectes.

testiculos caponum, glandulas porhaec omnia in se coquantur. teres piper,

ligisticum, coriandrum viride vel semeU; suffundes
liquamen, adicies mellis modicum et ius de suo

minuta,

cellinas.

sibi,

vino

cum

fervuerit,

et

mello temperabis. facies ut ferveat.

tractam confringes, obligas. coagi-

piper aspargis et inferes.

174. Minutal matianum: adicies in caccabum oleum, liquamen, coctura concides porrum,
coriandrum, isicia minuta, spatulam porcinam coc-

tas.

tam

tessellatim concides

cies ut simul

cum sua

tiana purgata intrinecus,

dum

coquitur, teres
viride vel semen,

tes.

sibi tergilla,

fa-

coquantur. media coctura mala maconcisa tessellatim

mit-

corian-

ciminum,

piper,

drum
mentam, lasaris radicem,
suffundes acetum, mel, liquamen, defrictum modice
et ius de suo sibi, acoeto modico temperabis. faut ferveat. cum fervuerit, tractam confringes
ex ea obligas. piper aspargis et inferes.

cies
et

unde prius advecta, Athen.

non exemtis, 8ed ferro candente calcaribus inustis quae

3,

cum ignea

vi

facta ulcera

consumta

dum

sunt,

consanes-

Isidor. 17, 7, 3. sed

Matio Augusti amico,
Plin. 15, 49. lan ad Macrob.
23.

C.

19, 2, p. 349.

spa-

cant, figulari creta linuntur"

sat. 3,

quae sunt verba Columellae

et 176.
177. et ap. Turpin. vit. Caroli M. 20. oTraTd?.7jr, ondS-T^r,
palam, schulterblatt. cf. Dufresne VI. p. 318, a Diez.
lex. d. rom. spr. p. 326. quare

8, 2, 3.

ex Varr.

3, 9, 3.

cf.

et Plin. 8, 77. 10, 50. Athen.

Galen. fac. aliment. 3,
7. 21. Beckmann Erfind. V.

9, 33.

meae Antiqq.
a medicis passim commendantur, Theodor.
p.

472478.

p. 601.

not.

303. b. ed.
Ald. Medic. gr. ed. Idelerll
p. 257, 20. 278, 7.
ad 174. nomen habet a
malis matianis, quae ipsa
non a loco dicta videntur,
Prisc.

2, 8.

fol.

tulam

p.

non

quod cum Lex. For-

est

cell.

nam.

ut

175

spathutessellatim et

corrigamus

cessell. et cest.
175. 176. 177.

oodd. et

maziana

codd. mattiana in Edict.

Diocl. 6, 65. Hispani et Portugaleuses

adhuc

vocant

Lib.IV.

93

Pandectes.

175. Miniital dulce ex citriis: adicies in

caccabum oleum^ liquamen, coctura porrum capi-

coriandrum minutatim^ spatulam

et isiciola minuta. dum coquitur,
coctam
porcinam
teres piper^ ciminum, coriandrum viride vel semen,
rutam viridem, lasaris radicem, suffundes acetum,
defrictum, ius de suo sibi, acoeto temperabis et
ferveat cum fervuerit, citrium purgatum intro foraS; tessellatim concisum et elixatum in caccabum
mittes. tractam confringes et ex ea obligas. piper
concides

tatum,

aspargis et inferes.
176. Minutal

ex praecoquiis:

adicies in

vinum, concides ceascaloniam aridam, spatuiam porcinam coc-

caccabum oleum, liquamen,

pam
tam

tessellatim

concides.

his

omnibus coctis teres

piper^ ciminum^ mentam siccam, anetum, suiFundis

mel, liquamen, passum, acetura modice, ius de suo
fasibi, temperabis. praecoquia enucleata mittes.
cies ut inferveat donec percoquantur. tractam confringes et ex ea obligas. piper aspargis et inferes.

manzana

et

mazaa.

acoe-

to 69.

dulce gratum

palato acceptum, ^uave

citriis citrinis cugustu.

cumeribus 75.
add. ex 173. 174.

ad

sic aulicocia et aulico-

ap. Fest.). inde Graeci

fecerunt n^aixoxia Diosc. 1,
165. Galen. fac. alim. 2, 26.

qua

ad 175.
et

cox.

176.

viride

T. 6. p. 785. ^^exoxxia et ^e^Cxoxxa medicus ap. Ideler II. p.

262, 29. 267,

praecoquesin

sex codd. praecoquiis 184.

dicuntur ea mala vel pira

cf.

persici),

Itali

Romani cum

praecoqua Martiali 13, 46.

praecocia, praecoca Edict.
Diocl. 6, 58. a nominativo
praecox, praecoquis etpraecoquus (Hild. ad Apul. II
p. 606, 607. lan ad Macrob.

lo arabico

sat. 3, 19, 2 Forcell. in

serotinis^

prae-

5.

Geoponic.
arbicocco et
precoche (vilior species mali
10, 73. 2.

articu-

albercocco, albaricoque, albricoque Galli denique abricot. cf. Diez lex.

d. rom. spr. p. 9. Schwenck
Woerterb. d. deutsch. spr.
p. 22. opponuntur seris seu

mittes

in euu-

94

Lib. IV

Pandectes.

177. Minutal ex iocineribus et pulmonibus leporis: invenies inter lepores quemad-

modum

adicies in caccabum liquameU; vicoctura porrum et coriandrum concisum, isicia minuta; spatulam porciuam coctam tesfacies.

num, oleum^

concisam

sellatim

et

in

eundem caccabum

mittes.

dum

coquitur, teres piper, ligisticum, origanum, ius

suo sibi; 'vino et passo temperabis. facies ut

de

cum fervuerit, tractam confringes et ex ea

obligas.-piper aspargis et inferes.
178. Minutal ex rosis: eodem iure supra-

ferveat.

scripto,

sed passum plus adicies.

[Tisanam vel sucum] Tisanam

179.

facies: tisanam lavando fricas

quam

sic

ante diem in-

fundis, inpones supra ignem calidum. cum bullierit,

mittes olei satis et aneti modicum fasciculum, ce-

pam
tur.

siccam, satureiam et puleium^ ut ibi coquanpropter sucum mittes coriandrum viride et sa-

dem caccabum. inferveat ex y ed. pr. pro inferveant et ferveant.

ad

deest in d-x.
tale edulium Graecis dicitur
177.

inter

juCfiaqxvq.

399.
172.

ad

poma
6,

lepores

de ratione dicendi ad

porrorum

codd.
videntur eadem
quae in Edicto Diocl.
178.

68. inter

bent et in

mala locum halex.

Facciol.

ex-

plicantur mala rosea, mela

rosa hodiernae Italiae, sic
dicta ob roseos flores similes floribus

mali punici"

dor. 17, 7, 6.

Isi-

unde Martial.

1, 43,6. imitata breves punica grana rosas", YQiqodaMvot Medic. min. ed. Idel. I

p. 416, 14. II p. 267,4. 269,

16. seu^w?a;^tra persica Geo-

pon. 10, 13, 15. cum interp.

et Cornar. ad Aeginet. 1, 81.
p. m. 706. nobis melotten,
cartomelen, marillichen, marillen^ etiam de bacis rosae
caninae cogitabam.
pas-

si par.
ad 179. repetita 208. ptiHum. ex ed. pr. pro

sanam

codicum meorum scriptura

qua etiam Italorum Tolemaeus, silotrum est,
sunt libri Nonii p. m. 378

recentiore,

Isidori 20, 3, 21. Plinii Val.

2, 37. in. Silligius Plin. 18,
71. 74. 20, 46. 21, 165. al.

ig.
calidum.

calidum cinerem
-coloedium

Lib. IV.

lem simul tritum

et

95

Pandectes.

facies

ut

cum bene

ferveat.

fervuerit, tolles fasciculura. et transferes in alterum

caccabum tisanam sic ne fuugum tangat propter

conbusturam.

acronem

lias

colefium.

coledium
colevium codd.

codd.

et

ed.
pr.
in
208.

uno par. p u 1 e i u m, pro qua

forma est poleium ap Isidor. 17, 9, 59. unde polei.

colocasium

Hum.

cuius
rotulae ad ius adduntur 218.
colifium explicant panis azymi crustam. idem vel simile
nomen mox redit sic scripcolefrium.
tum
colefrim
coloefium, colovium, coloe:

sium, colonium, colosium,

coloestium, colitium, colofium, coloefrium, coloefrim,
coloeplirim, colesum, coefi-

num ap.

Pelagon.

p. 41.

iterum

scripsit

colocasium,

Hum.

caccabo

super

ligisticum,

puleii

in

collocas

teres

piper,
apic.

40.

yoov(pr]v

capitulum

cpaXfp',

equidem

scu

y.f;-

significet.

aliiid solura

caccabi

commendem suadens legatur

colepium s. colefium, colephium, coliphium, quod callum tergorium
schwarte,
,

speckschnitt, et colicium, colenium, xwUxlov, xioXijvoVj xwXt^vlov ap. Suid. II. p. 374.
dicitur, cf. interpp. adluvenal. 2, 53.
eiusque Schol.

et xoUo^p EuOd. 21, 407. p.

1915, 17, est ravqov iTTavx^:--

p. 342. 343.

stathio

ad

viov S^Qjua, na^v Siq/ua GCOpon. 19. 6, 3. cum nota, ut

cum

adiectivo

sit ax^oxoXi]-

cuius folia latissima esse

testatur Plinius 21, 87. car-

niov, acrocoliphium,

nosa et spissa Theophr. hist.

4, 8, 7. sponte ac natura

coqui carotis et cucumeribus coquendis, populi

orientales pulticulae cui nomen pillaw. apud Veget. 2,
28, 17. habes acronem sal-

pl.

concava, paterae, petasi, cascyphi formam referentia Strabo 17, 1, 15. cf.
Salmas. in Solin. p. 679 seqq.
non male, cum sicfoliamalvarum substernuntur et coctini et

tura finita tolluntur 181. illa

esse adiectivum graecum latina terminatione datum argumento esse credunt, cum
ax^iov summum colocasii caulis verticem tenerum, ciborium Dioscor. 2, 128. iun-

gen blatttrieb" Dierbach Flor.

callum,

quod supponere solent nostri

sum

porci pinguis i. e. trunsuis, qui Sx^mv x^i-

cuhim

q^io: dicitur, cf. ib. 5, 65, 2.

1.
axQoxioXia extremas
partes, ut pedes, passim habemus.
forte iungendum

6, 8,

coquantur propter
sucum". pro codicum liut

gas

ibi

et 185. 186. 194, scripsi

lias lyas, liquas, in humorem resolvis et liquidumhu-

96

Lib. IV.

Pandectes

ut beue
modicum; ciminum et silfi frictum
suffundis acetum
defrictum^ liquamen.
refundis in caccabum, sed colefium acronem. facies
ut ferveat super ignem lentum.
180 Tisanam farricam: infundis cicer^ lenaridi

teratur,

ticulam, pisam. defricas tisauam et

bus elixas. ubi bene bullierit, olei

cum

legumini-

satis mittis

et

super viridia concidis

porrum, coriandrum^ anetum;

mectiusque reddis

186.

silfi codd. et 180. sed sil

208.
quod passim reduxit

Hum. de

silis

boum
corr.

semine

ad

inter-

35. Gargil. cur.

teratur
p. 22. 23.
pro tegatnr et 208.

pretans,

nisi malis

stretur.

regatur

ad

admini-

absolutum

suffundis" cf 181. 346. forte

mel^' addendum ex 208- id
enim vulgo additur, ut moacrolius teratur 245.
in fundo pones. conie-

nem
ci

olim

et fac.

acronem iacies
ut

les" 181.
ad 180.

sit

ante

tol-

eadem

positio,
repetitur 209.

fundamentum
tis

fere

tisana modo
est huius edu-

recentioris eiusque ex ar-

medicae praeceptis

nati.

barricam codd.
e. salsam, iutaricham
sulse scripsit Hum. meum
farricam est i. q. farratis.

i.

ciam, ex farre triticeo, farris

enim species mihi est triticum ^alexandrinum et interpretor tisanam ad-tj^av seu
d-Tjqav

r^ayov^ similem pulticulam, ex olyra generosa ut e

tritico alexandrino macerato,
decorticato et siccato fieri
dicunt Geoponici 3, 8.
malui olim porricam porraceam, a porro conciso

fit.

quae nominetur, et porri-

ciam

prosiciam, aprosectis

defricas

herbis.

comsed sine lemmate,

lii

Osann ad Philem. p.
291.) Aegyptiorum, quae puls
testibus Hieronymo Opp. coll.
543. ed. Mart. et Cassiano in
Collat. 15, 10. ex farre, secundum PoHuc. 6, 62. et
Hesych. in voc. ex tritico

p. 91.

(Sturz Dial. macedon.

Hum.

et 209. codd.

fricas 179.

rea.

super

II e

ed.

pr.

lavando

defrixas codd.
insuper,

an.,

praete-'

feniculum

trib us

nomini bus

omissis 209. ni scribere mabetae, malvae col.

lis

interpretans betacium et mal-

vaclum (Arnob.

4,

10.

mea

Olera p. 50-53) intellegas

vel Martialis 13, 101. proto-

tomos

coliculos,

virentes 5,

78, 7.

qui generis oleracei,

brassicae (Galen. fac. alim.
2, 58.)

primae et sequentis

Pandectes.

Lib. IV.

malvam,

betam,

feniculum,

97

mollem

coliculum

caccabum
feniculi semen

viridia minutatim concisa in

et

elixas.

liclos

teres

et

Co-

mittis.

origa-

satis,

num, silfi (piper), ligisticum. postquam triveris, liquamine temperabis et super legumina refundis et
agitas, coliclorum minuta super concidis.
181. Gustum versatile: albas betas minuporros requietos, apios, bulbos, cocleas elixas.
puliorum, aucellaS; isicia coques ex iure.
perunguis patinam et folia malvarum substernis et
olera conponis sicut laxa, permiscis bulpromixta
Dos inversos, damascena, cocleas, isicia, lucanicas
tas,

gigeria

Edicto Diocl. 6,
de quibusque satis dictum inter Olera p. 35. vel
feniculi coliculum m. qui ut
apii apud Colum. 12, 7, 1.
qiialitatis in

est ferculum

9. 10.

dictum ab excellentia saporis et splendidiore apparatu

hincque potissimum de ientaculo usurpatur et converti

usum

in
1

um

codd.

ride

colligitur. culicu1 1 e in omnibus fere

viridi codd. viqua unaest

ed. pr. in

minutatim

pro

minuta

co-

dicum qui209. mina offerunt.

elixas ex 209 pro elixos. lacuna in pro ea voce.
quae sequuntur aromati-

c,

quod gustatar,

voressen

potest

eingang,

comparari Gallorum ragoilt,

plat de goiit, geschmackspeise, Italorum sapore. cf.
182. 183. 184. Athen. 4, 17
fin. 4, 19. 6, 47. 14, 83. ^rrvrjg SCU juarrvag, de adicCtivo

het.

ad

122.
et

ablatas

ed.

cae herbae sunt aridae.

t r i V e r i s ex 209. cum Hum.

pr. quas
explicabam translatas, versetzte, ex Plin. 19, 133. 135.

pro tribueris.

vel

agites

coliculorum
coagites.
illorum interim coctorum.

rainutas codd. minutias

Hum.

interpretans praecisuras particulasque in quas

concisi sunt coliculi.
ad 181.
s. gustus, gustatioPetronii21. 31.

gustum

gustulum Apulei met. 2, 10.

yev^a (ad Hesych. in voc),
C. Apicius

er".

Schrtcli,

par.

in

perceptas,

ex

collectas,

horreum

Diezii

lex. d.

rom. spr. p. 53. quae responderent porris requietis, quibuscum betae et 62. iunguntur.

cum

suis radicibus 65.

apios

virides

48,
apii
Lin.

hortensis, graveolentis
bulbos, selleriewurzcl, selleriekoepfe, vel speciei italicae,

quae

in

Hispania

dici-

Lib. IV.

98

Pandectes.

breves concidis. liquamine, oleo, vino, aceto ponis

ut ferveat. cum fervuerit, teres piper, ligisticum,
gingiber, piretrum modicum^ fricabiS; suffundis et
facies ut bulliat patina. ova conplura confringis et
ius mortarii reliquum conmoves, conmiscis, patinam

obligabis.

Dum

ducis,

tur apio dulce, integras plan-

Rumohr

Geist der kocbkunst p. 121. von der italienischen art welche keine
knollen ansetzt, mehr in die
blatter schiesst und milder
tas.

schmeckt, isst man die ganze

pflanze, wurzel und blatter
gesotten oder gedaempft als

vulvos et
zugemiise".
volvos, vulpos ct vulbos, pulvos et bulvos
codd. et 182.309-313.384.
bulvas" in libris Macrobii
sat. 7, 14. 1. coll. Isidor. 17,
15. 88. 17, 10, 19. TToXcpol

9,

jSol/So\

pocr.

Erotian. Gloss. Hip314. ut variant in

p.

vulva et bulba 54. Macrob.

sat.

3,

ap.

Sillig.

XXXIV,
vol.

53.

18,

6.

cod. salmas.
T. V. p.
boletar et

Plin.
22. 12.

vervex et berbex

Vopisc.
ap. Petron. 57, 2.
Aurel. 50. et in sexcentis
aliis, etiam in inscriptionibus.
cum vero Isidorus 19, 8, 88.
17, 10, 19. dicat volvi dicti
quod sint volubiles et ro-

cogitatione Romanorum praestare videtur

volvus s. vulvus. designatur
ab Apicio, ut Arnob. 7, 16.
tundi",

ex

peculiare quoddam genus

ab antiquis ad cibos adhial.

oenogarum ad eam

sic fa-

in

coenis
bitum, praecipue
nuptialibus 311. quia Venerem stimulabant teste Sereno

Samon.
cui
ces,
2,

ibi

688. Martial. 13, 34.

dicuntur salaut Cael. Aurel. chron.
p. 110. pruriosi (male
75, 3.

3,
1

legitur

squilla

quam

vulgo vulum pluriosum vo-

adhuc
a messoribus graecis eodem
cant"). agrestis est et

nomine

^oX/S6g

servato

editur,

vel

/So^^og

hyacinthus
comosus L. muscari comosum Willd. muskhyacinthe,
schopfhyacinthe. cf. Salmas.
Hyl. iatr. c. 114. interpp.
ad Erotian. 1. 1. p. 108. Sprengel ad Theophr. 1, 6, 7.
Diosc. 2, 200. Dierbach Flor.
apic. . 30. lan ad Macrob.
II.

p.

626. fabrilis 384.

gigeria iam Hum. scripsit

pro gingibera, ad 141.
aucellas codd. ut 372.
194. 200. Hum. correxit avicellas. aucella
(Apulei met. 9,
est diminutivum
unde Gallorum

vel aucilla
33. p. 840.)

vocis auca,
oison (Du-

'fresne Gloss. in voc. 1. p.

476. Diez lex. d. rom. spr.
p. 241. 242. 362. 363. 464)
et significat quamlibet aviculam, ut ital. uccello, hod.

Pandectes.

Lib. IV.

ligisticum, fricabiS; suffundes

teres piper,

cies:

caccabulo^ mittis olei modicum.

temperabis in
cies ut ferveat.

nam

cum

perfundis,

fa-

amolo obligas. patimalvarum ante tollis,

fervuerit;

versas in lancem;

oenog-aro

li-

vinum; passo temperabis vel vino dulce,

et

quamen

folia

insuper piper aspargis et in-

feres.

Gustum de oleribus:

182.

et

porcelli

sas

et

gallinarum

graec. novUov, tmdnm,

lam, miliacam {xiqx^'V^ graubeitr.

cf.

Kaercher Etym.

p. 45.)

ex iure

promixta vel
promisca iam 141. corr.
iuste 54.

praemixta.

pro

laxa

laxata,

cocta

cet.

inversos non

gigeria
versos, non mutatos, non concisos, integros. olim explica-

bam
et

isicia,

ex Theophrast.

12, 9.
codd. et
7,

hist. pl.

damascenas

280. piretrum
peretrum, pirretrum,

pyretrum,

pyrethrum

codd. et 45. 272. 274. 369.

pyritrum in Aethico Hieronymi 55, 14. oificinarum pyrethri radix,
ital.

nobis

cocti fuerint, iscinera

ungellas et scellas divi-

haec omnia cum bulbis ferveant. cum

ficetu-

ammer

condies bulbos

cum

liquamine^ oleo et vino.

pilatro,

gall. pyrethre,

hisp.

pelitre,

bertramwurzel, quae
quia gustu fervidissimo est,
y^voaju^Vip TTv^wTixcaraTrj DioSC.
3, 78. et supra 45. minimum
addatur suadet coquus. sic
olim, nunc cum Dierbachio
nostro Flor. apic . 89. interpretor artemisiam diacun-

culum

fer-

Lin. dragun, estragon

suffundis
m s c s ex
ducit exquin140.

culinarum.
179.
com
que codd.

Hum.
sic

corr. pro ducis quod

defendam coquus cumim:

peratore conferendus (Plaut.

Trucul. 2, 7, 54. si tu ad

legionem bellator clues, at

ego in culina Ares". Athen.
9, 22. vers. 43 seqq.) id gustum ducit, operi primario
praeest, ut alii classem, ordines, funiis, chorum, ludum

ducunt,

quod

est principes,

duces sunt, praesunt, vel cum

poeta (cf. Athen. 1, 13 fin.)
qui

epos,

dulce
gil.

in

cur.

carmen

ducit.

quatuor, ad Gar-

boum

p. 41. 42.

ad 182. oleribus mendosa lectio videtur, cum de

bulbis

dicatur.

conieci

vel

aliis rebus, vel

balea-

ribus

ex Plin.
ungu-

19,

scil.

bulbis,

94. ungellas

extremas partes pedum

suillorum, quae numerandae
in dx^oxwXLoig et saepius
in
las,

100

Lib. IV.

Pandectcs.

vuerint, teres piper, ligisticum, suffundis liquamen;

vinum et passum ut dulce sit, ius de suo sibi suf-

cum

revocas in bulbos.

fundis.

mentum amolo

Gustum de

183.
cucurbitas a

fervuerint,

ad mo-

obligas.

latere

cucurbitis farsilibus:

subtiliter

excavas

oblongae decidas

et

inpensam ad eas

sic facies

modum

ad

tessellae

et mittis in frigidam.

teres piper, ligisticum,

origanum, suffundes liquamen, cerebella cocta, teres, ova cruda dissolves et misces, ut unum cor-

pus

liquamine temperabis. et cucurbitas

non plene coctas ex ea inpensa inde tessella sua recludis. surclas. et coctas

efficias,

suprascriptas
ples,

eximis et

frigis.

oenogarum

sic facies

teres piper,

ligisticum, suffundes vinum et liquamen, passo temperabis, olei modicum mittes in caccabum et facies

ut ferveat.
bitas frictas

cum

fervuerit,

amolo obligas.

oenogaro perfundis

et cucur-

et piper aspargis

et inferes.

184. Gustum de praecoquiis pusilla praecoquia purgas, enucleas, in frigidara mittis, in pa:

cibis

sunt

levioribus nominatae
ut 259. Cels. 2, 22.

Athen. 3, 49. Casaub. ad 2,

s c e 1 1 a s codd.
64 p. 428.
per aphaeresin i. q. aucellas

vel

181.

intelleges rusticeliunge rebhiihner, per-

las,

drix grises, qaae Eomanis

rusticae gallinae dicuntur et
perdices rusticulae, vel ac-

celas acceias,beccassesGallorum. scillis bulborum nobilissimis locus non est.

ad 133. f a r s i 1 i b u s farsis,

eas
impensa impletis.
pro eani. et misces

corr.

ex 252. pro mittes. et

ex ea codd.
surclas
pro surdas. literarum cl
forma saepe habebatur d. ad

268. inde 191

turundabis,
turunclabis. turuncabis. surclare est quod surculare, surculo alligare 207, infigere
319, ut sirpare est sirpicula
alligare,

pampino,
surclus

utque pampinare a
ruscare a rusco.

surculus est raspinula lanceola

et cuspidula, coquorum speil,
spiesschen.
ad 184. praecoquii?
s.

musculus,

Lib. V.

Ospreos:

:?ii?

tina conponis. teres piper, mentara siccam, suffundes liquamen, adicies mel, passura, vinura et acetum. refundis in patinam super praecoquia, olei

modicum
amolo

mittis et lento igni ferveat. cum fervuerit,

piper aspargis et inferes.

obligas.

Incipit Apici Caeli ospreos

LIB. V.

Pultes.

Alicam purgatam infundis, coques.

fervuerit^ oleum mittis. cura spissaverit,
lias.
Adicies cerebella duo cocta et selibrara pul185.

cum

pae quasi ad isicia friataC; cura cerebellis teres et

caccabum mittes. teres piper, ligisticum, feniculi
seraen, suffundis liquamen et meri modicum et mit-

in

codd, ad 176.

diiracina

primotica pusilla

p.

in

aliquot codd, sed duo priora

adiectiva a margine venisse

videmus

ox

n qui

forte

duracina ducenda primotica et ex S-x qui

praecoquiis forte duracina dusilla praecoquia
sui

C.

Gesner

in

exemplaris corr.

marg.

prae-

cocia.

precoquia codd.
Hum. et
praecoqua
t,

Schneidero qui conferendus

ad Colum. 10, 410. primotica" vox a glossatore addita est.

Ad

librum

V.

qui

in

quinque inscribitur ostreo,

cis ut

Etymologo M.

p. 576,
Lips. oajr^fov minus
placet quam oan^iov, novum
nomen o s p r e o s oanQfog est

48. ed.

quasi oaTr^foSfxrtjg (quali moliber quartus inscribitur

vel oon^eoSoxogy
navSfxrrjg)
leguminarius, quod variorum

do

leguminum pulmentaria et
eorum condituras comprehendat et conficere dOceat.
de pulte ex leguminibus cf.
quos laudat Hermann Gr.
Privatalt. . 24, 25.
ad 185. ea puls sequenti

simillima eamque ob causam

ab Hum. omissa in codd.
locum ante 190. habet. in-

fnndis

in ed. pr. ospreon, codd.

nl talia omittunt, Hum. ed.

aquam 179. 208.

ligas codd.
obligas Hum. 186. meum

osprios. etiam Grammati-

lias

Cat

in

76, 1.

est

lyas,

liquas, deli-

tis

,:'.

Lib. V.

Ospreos.

caccabum supra cerebella

in

et

pulpam. ubi sa-

cum

iure misces. ex hoc paulatim alicam

condies. sed ius ut quasi sucus videatur.
186. Pultes iulianae sic coquantur: alicam

tis

fuerit,

purgatam

coques. facies ut ferveat.

infundis,

cum

oleum mittis. cum spissaverit, lias. Adicies

cerebella duo cocta et selibram pulpae quasi ad
isicia friatae, cum cerebellis teres et in caccabum
fervuerit,

mittes. teres piper, ligisticum, feniculi

semen,

suf-

fundis liquamen et vinum modice et mittis in caccabum supra cerebella et pulpam. ubi satis fuerit,
cum iure misces. ex hoc paulatim alicam condies.

sed ad truUam permisces

et

lias

ut

quasi sucus

videatur.

187.

Pultes iure oenogari cocti:

pultes

oenogari bene cocti iure condies [copadia]. similam

sive alicam coctam hoc iure condies. et cum copadiis porcinis apponis oenogari cocti iure conditis.
quas,

cies

eliquas 179.

adi-

mortarium.
friatae corr. ex 38. pro liacum iure ex iure,
tae.
iuste, ad 54.
ad 186. cf. ad 185 eae
in

pultes non habebunt nomen

luliano Caesare, in eo enim

ciborum parsimoniam prae-

Ammianus Marc 21,9,

Spartian. Did. lul. 3. sed
ab illo nescio quo cui debemus yevog nXaxovvToiv lovdicat
2.

Xiaviiv

ap.

olim malui

Athen.

14,

iurianae

57.
iuru-

et
lentae, iure conditae.
ad tr. codd. sio ad cannam praecidere^ 263. pro
solo ablativo, ad latrunculos ludere ap. Yopisc. Procl.

saltare, ad
ad digitum
pugnare, Drakenb. ad Liv.
13.

ad manuin

tibias

canere,

7,2,10. sicTr^dgad/.or (pdtyyfo^^ai

et

avX(p.

trulla

est

unde to^wrjTov trua subactum et levigatum 375.

ad 187. sic Hum. ex ed.
pr. codices sex contra non
ruhrkelle.

Toquvtj

liabent alterum oenogari"

et cod. /?. p. iure oeno
cocti. p. beno coctii.

oenogarum coctum comparandum cum vino cocto 147.

ap. oenogaricocti

Hum.

correxit provitiosaex
compendio orta lectione ap.
oenococti. de copadiis ad
59.

Lib. V.

Pultes tractogalatae:

188.

rium

aquae modicum mittes

et

103

Ospreos.

sexta-

lactis

caccabum novum

in

tres orbiculos tractae siccas

et lento igni ferveat.
confringis et partibus in lac submittis. ne uratur,

et

aquam miscendo

cum coctum

agitabis.

fuerit,

ut

mittis.

super inguen
Melle et musto si
cies, salem et oleum minus
est,

189.

cum

lacte similiter fa-

mittis.

190. Lenticulam ex sfondilis sive fungulis: accipies caccabum mundum. adicies in mortarium piper, ciminum, semen coriandri, mentae,
rutae, puleii, fricabis, suffundes acetum, adicies mel,

liquamen et defrictum. aceto temperabis, reexinanies in caccabum, sfondilos elixatos teres et mittes
ad

188. tractogalatae
tractogale ex 251.

pro

restituit

et

Hum.

1.

ex tracta

e.

lacte confectae.

sic porcellum tractomelinum habes

375.

malim tractolacteae,

Hum.

orbiculatas,

tractas

Athen.

orbem con-

formatas. taigkloesse.

ne

uratura quaedam miscendos ag. flor. et ed. pr.

ne uratur quaeque dam
miscendos ag. par. aquaedam y. pro ignem
scripsi i n g u e n testiculum
capi 173. pro quo 187. co-

padia adiciuntur.
ad 189. in codd. coniungitur cum antecedente compositione

et

ex musteis cum
conieci

melle

legitur

melle

et

1.

etiam

musteis

sententiavidetur:

edulium e farina silignea facet musto conditum vocabatur /uovaTaxiov, musta-

tum

explica
in

cum L

ad eam pultem pro aqua

mel vel sucum ex ijiusteis
adhibueris, salem et oleum
minus mittis. cf. 294. 305.

ne vox sit hibrida.

teres sorb. y^f^TT. ed. pr. tres
sorb. /?. ex suo cod. iam
corr.

si
si

ceum

214.

450.

295.

coll.

14, 57. melle et

mu-

sto tiebat etiam melitites ap.

Plin. 14, 85. coll. 22, 115.
ad 190. ad lemma cf. 107.
sive fondilis vel fondi-

lis

codd.

pro

sfondilis^

aliis

locis

Hum. corr, spongiolis.

ferveat ex/?pro ferveant
ex

sicque

vuerit

fer-

pro fervuerint.
voletari in sex
codd. volutari ed pr. et

corr.

191. codices

vocem

lenticu-

lam" cum postremis verbis

iungunt, ut sequens compositio incipiat

De

castaneis".

Tab. V.

104

Ospreos^

ut ferveat, cum beue fervuerit,

boletari oleum viride.

191.

Lenticulam de castaneis:

caccabum novum
mittis,

adicies

eoquatur
ciminum,

mentam,

obligas. adicies in

accipies

castaneas purgatas diligenter

aquam et nitrum modice. facies ut
et

cum

coquitur, mittes in mortarium piper,

coriandri, rutae, lasaris radicem,
puleium, fricabis, suffundis acetum, mel,

semen

liquamen, aceto temperabis et super castaneas coctas refundis, adicies oleum. facies ut ferveat. cum
bene fervuerit, turundabis. ut in mortario teres,
gustas, si quid deest, addes. cum in boletare mi-

addes oleum viride.

Aliter lenticulam: coquis. cum despumaveris, porrum et coriandrum viride supermitseris,

192.

mittis coriandri

tis

cem, semen mentae

semen, puleium,

lasaris

radi-

fricabis, suffundes
acetum, adicies mel, liquamen. aceto, defricto temperabis, adicies oleum. agitabis. si quid opus fuerit, mittis. amolo obligas, insuper oleum viride mitet

rutae,

piper aspargis et inferes.

tis,

^ sic oleiim viride

lenticulam. De cast.

formam ha-

cod.

tornare, globuli

iii

bebat orbiculo tractae 188.

haut absimilem
u t i n ex
boletar
py pro etin.

et par.

viridem

n t i c u-

lam de cast.
t r
-

ad 191. aquam et niu m aquam nitratam, lauge.

pro tutuncabis vel tu-

/?.

voletari

flor.

par. cf

in

legens d (ad 188) turunmittes ex

eaque obligabis, ut alibi
amulo. de eo libo, aliasdiis
etiam oblato, cf. Non. p. m.
379. cum derivetur a verbo

tare miseris".

cl

volitare

90.

ad 19i?. raittis adicies

mortarium.secundum mittis est addes 191. ad tertium supple cum in bole-

tunclabis, tutund. ut
198. Hum. scripsit tudiculabis tudicula agitabis. ego

dabis turundam

y.
1

ad

193.

despumave-

rit codd. et 201. 204. 205.

corr. ex 192. 198. spumam

detergebant pinnis, Plin. 32,

78.
caraucta par. oa-

Lib. V.

105

Ospreos.

Pisa. Pisam coques. cnm despumaveris,

et ciminum supra mittis. teres
coriandrum
poiTum,
piper, ligisticum [careum hoc est caravita], careum,
anetum, ocimum viride, sutfundes liquamen, vino
193.

et

cum

liquamine temperabis. facies ut ferveat.

fer-

vuerit, agitabis. si quid defuerit, mittes et inferes.

194. P i s a
fa r s i 1 e
coques, cui oleum mit-

Abdomen

mittis in

caccabum, liquamen et
coriandrum viride, inponis ut
coquatur. isicia minuta facies quadrata et coques
simul turdos vel aucellas vel de pullo concisa et
cerebella prope cocta cum iuscello coques. LucaPorros ex aqua
nicas assas.
Petasonem elixas
Nucleorum eminam frigis. Teres piper,
coquis.
ligisticum, origanum, gingiber, ius abdominis funtis.

e1

porrum capitatum,

conversari potest
Angularem accipies
omentis tegis, oleum profundis, deinde nucleos aspargis et supra pisam mittis, ut tegas fundum angularis et sic conponis supra petasonis pulpas, porros, lucanicas concisas. iterum pisam supermittis. item alternis aptabis obsonia, quousque imlias.

dis,

et

riutam

cod. huin. imdemedicus scripsit careotam

de radice carei quae careota

vocetur interpretans et alterum careum de eiusdem plantae semine. ego maUii uncinis secludere. cf 74.
ocyed. pr. H.

mum

ad 194. sic imperat coquus pisam ut summam rei

ex oleo coque in vase sepa:

rato,

item in separato cac-

cabo abdomen ex liquamine,

porro, coriandro, simulque
isiciola

tessellatim

concisa,

turdos vel aucellas pulpam

pullinam et cerebella, aromata adice piper tritum, 11gusticum, origanumgingiber.

deinde assa lucanicas, elixa

petasonem

frige nucleos.
la,

postquam

omentis
disti

et

exstrue

coque

tum

porros,
in

formu-

fundum
oleum fu-

eius

texisti,

nucleos

massam

aspersisti,

primo

pi-

sam coctam mitte, super eam

compone petasonis elixati
pulpas, porros coctos. lucanicas assatas et concisas,
iterum pisam supermitte tanquam novam straturam, dein

Lib. V.

106

Ospreos.

pleatur angularis. novissime pisam admittis, ut intus omnia contineat. Coques in furno vel lento igni

inpones et ducat ad se deorsum. Ova dura facies,

vitella eicies, in mortarium mittes cum pipere albo,
nucleis, melle, vino candido et liquamine modico,
teres et mittes in vas ut ferveat. cum fervuerit, pisam mittis in lancem et hoc iure perfundis. hoc
ius

candidum appellatur.

Pisam indicam:

195.

porrum
caccabum ut

et

despumaveris,
mittis in

minutas

sic

pisam coques. cum

coriandrum concidis et

ferveat.

et

sepias

accipies

quomodo sunt cum atramento

ut

suo,

simul coquantur, adicies oleum, liquamen et vinum,

fasciculum porri et coriandri. facies ut coquatur.

cum coctum

fuerit,

teres

ut antea obsonia scripta apdonec vas impleatur.

tandem pisa superstrata no-

piper,

ligisticum,

vi crusta

formosa ut

angularis

vissimum corium fac. coque

eam massam, coctam in lan-

ut supra codd.

cem versa eamque

ducat

tabis,

iure de-

origa-

existat.

patella aenea a forma angulari t. e.

quadrata sic dicta 265. 206.

ut

ocius
codd.
cand. codd. et ed. mediol.

scripto candido perfunde.

171. 173. 175.
fac. quadrata tessellatim

iumalim
concides.
assas add. ex
re illo.

lore indico seu nigro, qui

nascitur ex adhibito atria-

/?etcod. hum.

mento sepiarum. sepia

isicia min.

cum

porros

ex

hum. pro p o r r o.
malim ex aequa c. ad309.
verba lias
profundis"
o m e nsunt ex /9 et hum.
par. et

tis particulis adipis porcini

qui nascitur ab omento ver-

naculeque dicitur lappen- vel

gekroesefett, quo pingui nobiliore patella circumquaque
un<?uttur,

ne

massa adhae-

rescat neque uratur, sed bre-

cf 249.
ad 195.

indicam cooffi-

et sepia sepiola systematis, kuttelfisch, kiikelcinalis

wurm, sub ventre folliculum

nigro liquore repletum haunde animalis

bet, atjTreSovc,

nomen, quod vnoa^pay^a vulgo ^('lav, atramentum dicitur et pisam nigro colore
afficere periculo non facto
quisque credet.

eo tingitur

non minus bene quam

alibi

Lib. V.

107

Ospreos.

num, carei modicnm, suffundes

ius

de suo

sibi;

vino et passo temperabis. sepias minutatim concidis et in pisam mittis. piper asparges.
196. Pisam coques ac liabis et mittes in frigidam. cum refrigeraverit, deinde agitabis: conci-

des cepam minutatim

et

albamentum

ovi,

oleo

et

sale condies, aceti modicum. adicies in boletari vitellum ovi cocti, coloras, insuper oleum viride mitet inferes.

tis

197.

Pisam vitellianam sive fabam:

pisam coques, lias. teres piper, ligisticum, gingiber

et super condimenta
mittis vitella ovorum quae
dura coxeris. mellis unc. III. teres, liquamen, vinum et acetum. haec omnia mittis in caccabum et
condimentum quae trivisti adiecto oleo ponis ut
ferveat. condies pisam. libas, si aspera fuerit, melle
mitis et inferes.
indico nigro, tw IvSixm, nobis tusch. cf. Beckmann Erlind. IV p. 490. seqq. cum
Plin. 35, 43. Athen. 7, 124.
8, 53.
despumav. 193.
ad 196. ac liabis corr.

ex

197. pro

agitabis,

et

frigidarium volui
pro f r i g 1 d a
aquam, quod
nomen adiecit librarius cod.

frigidum

par.
agitabis coagitabis iure infra scripto.
in

boletam

v.

o.

c.

colas

in. codd.

ad 197."vitellinam &x
201. unde patet a vitellis ovorum non habere no-

et

men, sed a Vitellio imperar

tore, ut porcellus 377. aliae-

que patinae ab imperatoribus gulae magistris nomi-

nantur. Vitellius faoit vitellianus et vitellinus, ut Drusus drusinus et drusianus ap.

Tacit. ann.
Sueton.
2, 8.
Claud. 1. bactrinus et bactrianus ap. Apul. met. 7, 14.
sic Fronto facit frontonianus
380. Celsinus celsinianus 382.

Tamphilus tamphilianus ap.

Nepot. Att. 13, 2. Scaurus
scaurianus, Tacitus tacitianus, Krause De Sueton. font.
p. 3 seqq.
quae om. j3y.
condimenta ed. pr. H,

condimentum quod

C.

correctio librarii est

nescientis in ea voce genetivum latere qui est 398. et
in dactilum" 230. cribrum
Plin. 16, 54. al. cf. Hildebr.
ad Apul. 1. p. 996. Kritz a^

quae

Lib. V.

108

Ospreos.

Aliter pisam sive fabam:

198

teres

des-

ubi

caroenum; cimivinum. turunda-

pumaveris,
liquamen,
num, rutam, api semen. oleum et
bis. cum pipere trito et cum isiciis inferes.
199.

mel,

Aliter

pisam

sibi

fabam: despuma-

tam

subtrito lasare

cum

cerebellis coques. teres piper, ligisticum et

liquamine et caroeno
condies. oleum modice superfundis et inferes.
200. Pisam adulteram versatilem: coques pisam. cerebella vel aucellas vel turtos exossatos a pectore, lucanicas, iscinera, gigeria pullorum in caccabum mittis, liquamen, oleum. fasciculum porri capitati, coriandrum viride concides et

quamen.
201.

sam

Pisam sive fabam vitellianam:

sive

Sallust.

partico,

fr.

353.

1,

61.

2, 28. p.

nesciens

mittis.

Hum.

scripsit

supplendum

ad 198. despumaverit
193. tutunclabis codd.
tudiculabis Hum. ad 191.
isiciis ad 93. sufi.

cum

pra imponuntur Athen.

in Martial. 5, 78, 9.
ad 199. parthico

erat

tum

9,

15

secundum a cyrenaico
rarissimo.

Plin. 19, 38.

liquamen /?y.
ad200. adulteramnon

coquo, quia vituperaret. con-

ad alteram

nem, vel ad alteram,

scil ratio-

al-

terna vice, alternis, alterna-

matulleam, ma-

tim, vel
tullitam,

tam.

cf.

ex altilibus condi/uaTvXXt],

versatilem
klug 122.

matulla.

ausgesonnen,

avicellased.

turdos exospr.H. 181.

r e turdorum
s at o s a p ec1
pulpam de pectore sectam,
bruststuecke, pectora turdorum 134. ea enim pars nobilissima habebatur.
gi-

zeria /SySx^. ginzeria

gyzeria n. zizeria ed. pr. ad
141.
intellGge ,,eo iure
condies pisam" 197.
ad 201. vitellinam ^.
ad 197.
despumaverit.
coliclos
codd, 193. 204.
ex 180. restitui pro flores
vel legas coles caules malt,-

Hum.

genuinam, impuram non conieci

pi-

fabam coques. cum despumaveris, mittes

138. 139.
libas gustas
145. corr. pro lias. - mitis mitigas, temperas, corr.
pro mittis. id novum ver-

bum
mel

li-

Lib. V.

109

Ospreos.

coliclos malvarum. dum copiper, ligisticum, origanum, feniculi

semen, suffundis liquamen et vinum. in caccabum,
adicies oleum. cum fervuerit, agitas. oleum viride

porrura,

coriandrum,

teres

quitur,

insuper mittis et inferes.

202. Conciclam cum
piper, ligisticum, ciminum,

faba:

teres

coques.

coriandrum viride

suf-

fundis liquamen, vino et liquamine temperabis. mitadicies oleum. lento igni ferveat
tis in caccabura,
et inferes.

203 Conciclam apicianam: accipies

manam mundam ubi coques pisam, cui mittis

culu-

canicas concisas, isiciola porcina. pulpas petasonis.

teres piper, ligisticura, origanura; anetura, cepam
siccam, coriandrum viridC; suffundis liquamen, vinum et liquamine teraperabis mittis in cumanam,
cui adicies oleura; pungis ubique ut conbibat oleum. igni lento coques ita ut ferveat et inferes.
vacios. Plin. 21, 19. Diosc.
144. turiones, nTo^d-ovg
2,
in
Aristoph. Plut. 544.
mittes 202. ^-

caccabum

agitas

coagitas.
ad 202. concicla
faba, si locus salvus, videtur solida, integra cum cortice suo decocta, schale mit

cum

valvulae exemtae sunt,

Colum. 6, 31, 1. 6, 10, 1.
quare pisa pro concicla dici
cui

potest 203. 205.

3,

Martialis
13, 7,
coll. 5, 39.7, 78. luvenal. 3,
293. 14, 131. fabae folliculatae opponitur fracta seu

quamen

fresa,

pisa,

pinsa,

aTiohXeniajusrrj,

pinsita.

exhniai)-flaa,

depisa

Schweigh. ad Athen.

ticula.

der bohne, schalbohne, concicla seu concicula Marcelli

33 p. 227. quae conchis xoy/og, cum faba iuncta ap.
Atheu. 4, 50. de qua est
distichon

cf.

204. lenticula cui cortex detracta atque etiam farina e

lenticula Graecis S Xexid-og
dicitur, puls ex pisis vel len89. p. 337. pro
C.
Gesner

conci-

mavult
clam
conchidem. Hum. scripsit
conchiclam et interpretatur

fabam conchin.
in ea codd.

li-

ad 203. pisum codd. ad

202.

pro

petasonis ex

petasonem.

194.

pun-

gis ex codd. et 301. 320.

Hum. obiter scripsit perun-

Lib. V.

110

Ospreos.

Conciclam depisam:

204.

riandri mittis

dum

pisam

simplici

cum despumaveris, fasciculum

coques.

porri et co-

coquitur^ teres piper, ligisticum,

origanum, feniculum, de suo sibi fricabis, suifundis liquamen et temperabis. mittis in caccabum,
super adicies oleum et lento igni ferveat et inferes.
205. Conciclacommodiana: pisam coques.
cum despumaveris, teres piper, ligisticum^ anetum,
cepam siccam, suffundis liquamen, vinum et liquamine temperabis. mittis in caccabum, ut combibat^
deiude ova quattuor solves in sextarium^ pisae mitagitas.

tis,

mittis in

cumanam, ad ignem ponis

ducat et inferes.
206. Aliter conciclam

concides pul-

sic facies:

lum minutatim, liquamine, oleo

ut

et vino ferveat^ con-

cides cepam; coriandrum minutum, cerebella energis.

cum bibatcodd.

et

cum Hum.

correxi ex 205.
256. 301. 320.
ad 204. c.depisasim*

plici codd. ad meum simplici"

supple vel oenogaro

140. 147. vel iure, ut

sine tritura, vel modo.
minore 119. fusile 120

107.
sit

cf.

depis am
(erat
pisatam
etiam verbum pisare, Non.
p.

^maverit
pr.

193.

147. __

ed. pr.

agitas
ova

s.

in sext. 306.

pi-

ducatius
pisam.
140. coneicla coquitur in cu-

sae

in

mara 203. ut ius in caccabo

paratum combibere possit,
eo mittitur ibique ovis

dis-

codd- praeter ed.

gatur, ut plene simul coquatur, totum in priorem cumanam remittitur.

ad 206. an farcies?

de suo sibi

feniculum

ex201,

fasciculum. liquamine temp. codd.

ad 205. Commodus.AnMarci

Philosophi
filius, genera leguminum coctorum ad convivium propter
luxuriae continuationem re,

q.

203.

/?

mittis om.

solutis ius agitatur et obli-

pro

toninus

bibat

ad202. despu-

cf.

111.)

vocavit, Lamprid. in vitall.

pisam depisam 202.204.

despumav. 193. cum

ibi
pur.

i.

corr.
e.

in

conditam

in

conditas.
ex

pro lavas.
deinde? an ubi cum

levas

194.

265

illo

iure?

uno

/?

pro

angularem
pro

conci-

Lib. V.

111

Ospreos.

eundem pulliim. cum coctus fuerit,

levaS; exossas [concides minutatim cepam et coriandrum]; colas ibi pisam coctam, non conditam

va.ta mittes in

pro modo conpones

varie.

accipies angularem
deinde teres piper, ciminum, suffundis ius de suo
sibi, item in mortario ova duo dissolvis, temperas
suffundis pisae integre elixae, vel
[ius de suo sibi]
nucleis adornabis, et lento igni fervere facies et
inferes.

207.

Aliter

concicla inculcatus pullus

vel porcellus: exossabis pullum, a pectore

et

femora eius iungis in porrectum, surculo alligas et

inpensam paras. et farcies alternis pisam, cocta
cerebella^ lucanicas et

origanum

cum,

teres piper,

cetera.

ligisti-

et

gingiber, liquamen suffundes,

vino et passo temperabis. facies ut ferveat et cum
fervuerit, mittis modice. et inpensam condieris, si
alternis in pullo conponis. omento tegis et in operculo deponis et in furnum mittiS; ut coquatur paulatim et inferes.

elarem
Hum. ex
clam.

vel conclarem,
ed. pr. conci-

pro

modo

mo-

de suo modo ac
numero 1. ius de suo sibi puUinum.
integre
plene, omnino corr. pro ineam coquendi
tegrae.
rationem me non plene intellegere fateor. aliquot menda latere videntur.
ad 207. pro concicladice

207.

tus legendum csse tnculvel conculcatus

infartus monuit verbum
calcare 54. et Arnob. 7, 24.
farcimina comminutis incul-

catus
i.

e-

cata pulmonibus".
satus codd. iam

Hum.

qui edidit

exos-

correxit

aliter con-

chiclafarsilissiveconciclatus.

in

codd.

post

duo marginis
inpensam"
verba sunt concicla farsilis".
a pectore aperies

surculo alligas
locum habebunt ante omen253.
to

tegis".

porrectum

iungis in
porrigis,

ex-

tensum leporem onerare 401.

pisam lotam, cer.

codd. olim corr. coctam,
sed cocta cerebella habes

41. 137. 166.

185. 372. 403,

Lib. V.

112
208.

Ospreos.

Alicam vel sucum tisanae

sic facies

tisanam vel alicam lavando fricas quam ante diem

infundis, inponis supra ignem caldum. cum bulliemittes olei satis et aneti modicum fasciculum,
cepam siccam, satureiam et puleium, ut ibi coquautur. propter sucum mittis coriandrum viride et salem simul tritum et facies ut ferveat. cum bene
rit;

fervuerit, tolles fasciculum et transferes in alterum

caccabum tisanam

sic

conbusturam.

et

lias

ne fundum tangat propter

in caccabo super

collocas

acronem colefium. teres piper, ligisticum, puieii

ut bene
aridi modicum, ciminum, silfi frictum
teratur suffundis mel
acetum^ defrictum, liquamen. refundis in caccabum, sed colefium acronem.
facies ut ferveat super ignem lentum.
209. Aliter tisanam: infundis cicer, lenticu-

lam, pisam. defricas tisanam et cura leguminibus

elixas. ubi bene bullierit, olei satis mittis et super
viridia concidis porrum, coriandrum, anetum, feniculum, (betam, malvam) coliculum mollem. baec
Coviridia minutatim concisa in caccabum mittis.
elixata

133.

121.

mittis

pullum.
corr.
pro ipsi
pisam.

inpensam
sam, olim

elisum addidi.

lum

141.

super

ut 431.

est

opercuquod

tec-

tum sub quo

coquitur, sartaginis vel clibani genus.

ad 208. in paucis differt
sucum ptia tisana 179.

sanae

rem

hodie

dicunt cremo-

ptisanae.

Petiti

ment. ad Aretae.

aliquam/?.

dum
dum

codd.
7r.

252.

p.

Com-

m. 228.
ig. vel-

calidum velcole vium codd.

puleiura et

sium

Toriiii

sucum

i.

suci gratia,

nam

condiendam.
fers n ed. pr. H.

colo-

rr.

margo.

ad

pr.

tisa-

trans-

silfi

ut bene t. s. mel
teratur corr.
om. n.
pro tegatur. cf. omnino

C.

179
ad

ubi

209.

vid^e,

quaedam

eadem

fere 180.

indeque intelleges
excidisse.

feniculum mollem
mina concisa

an.
codd.
codd.

olera minuta uno vocabulo

helvela,

Fest.

p.

103,

7,

Lib. V.

113

Ospreos.

elixas. et teres feniculi semeu satis, origaDum^ silfi; piper, ligisticum. postquam triveris, liquamine temperas et super legumina refundis^ agitas.
liclos

coliclorum rainuta super concidis.

210. Fabaciae virides ex iiquamine; oleO;
coriandro viridi^ cimino et porro conciso coctae inferuntur. Aliter fabaciae frictae ex liquamine inferuntur. Aliter fabaciae ex senapi tritO; melle, nucleis,
ruta, cimino. ex aceto inferuiitur. Baianas elixas
:

minutatim concidis. ruta, apio viridi, porro, aceto,

oleO; liquamine, caroeno vel passo modico inferes.
211. Faenum graecum ex liquaraine, oleo
et vino. Faseoli virides et cicer ex sale, cimino, oleo ct mero
seolos

sive

cicer:

i]Sia/uaTa X^nra

Athen.
est

siii.

7,

^loooa

130

fiii.

minutas

modico
frictos

Alex.
silfi
codd.
codd.

ad210. fabatiae
quae saepius ftibalia,

sunt

ut vicialia ap. Coluin. 6, 80,

6.
vocantur, siliquae fabarum, bufbohnenschoten, ple-

rumque

cum

caules

foliis,

xUtj xva/u<Mv. Schneid. ad

Varron. 1, 23, 3. 1, 31, 4.
fabae virides purgatae in
Edict.

Diocl

6,

38.

fasioli

cupurgati 6, 39.
et aceto inf. n ed.
H.
baiauas vulgo,

viride.s

Aliter

inferuntur.

ex oenogaro

cum

L.

et

Graecorum

ftovxi^ug.

De

TTjXi;,

aliraent.

adhuc

in

facult.

les et folia edi

cu

C. Apicius

s.

faenura graeeil.

foenum grae-

Sobucl),

phaseoli, lasioli,

faseli, (paarioXoL, (paarjXoi,

ho-

die

(paaovXia
Graecia, fasioletti in Italia, sunt Gal-

lorum

liaricots

phaseoli roraani
les nostris

trigonella

31.

refert Dicr53.
.

faseoli

potest.
ad 211.

1,

Aeg^qito eius cau-

pr.

ci

alyoxf-

hodie ttjXv, exhibetur etiam ap. Lamprid. in

Heliogab. 20. alvi deiciendae gratia sumi scribit Gralenus De attenuante diaeta s.
non boni suci esse, si quis
eo liberalius utatur De cibis boni suci 13. raandi ex
garo et aceto sicut lupinos
^io;,

bach rior. apic

ceas, bacinas, baceas, sine

valvulis. baca qu*vis minutior et rotundior fructus di-

pipere

Aegyptiorura helbe,

mioo

baganas ^n. conieci paganas et bacanas baca-

fa-

de Soissons,
vSavi,

simi-

pliaseolis vulga-

ribus quos dicimus grosse

schwertbohnen. alii aliter.

114

Lib. VI.

^nistabis.

Et

Tropetes.

sumpto semine cum

elixati

lobis

in

et capatella feniculo viride, pipere, liquamine

roeno modico pro salso
inferuntur. vel simpli-

citer et solet.

IncipitApiciCaelitropetes.
Lib

VI.

212. In strutione elixo: piper, mentam, ciminum assum^ api semen, dactilos vel cariotas, mel;
faselos

sno tempore dici et

Xopouq quia

cum

siliqua (iiiterpp. ad GIoss. Hippocr.

p. 240. 243.) ipsa fructus totus comedatur, quos Hippocrates et Diocles vocarint
(JoXixoug, monet
tac. aliment. 1,

osc.

2,^

17G.

De

Galenus

2835. Di-

de smilace hor-

rjg 6 xaoTrog ?.6/-ha, ubi

Matthiolus conset esse quas
Itali fabas turcicas, nostrates welscbe bohnen appel-

tensi

lant.

Kaercherin Etymol.

bei-

traeg. 4. p. 48. dolichos bei

Plin. IG, 244. ist eine pflanze
welche auch phaseolus, franz.

feve de mer, feverolle heisst,

unsere feld- oder keriibohne".
mea Oler. p. 2G. 27. cicer Italorum cece, Gallorum pois chiches, frictum

comedebatur

et

immaturum

virideque et in aqiui elixa-

tum

et

eius

farina

in

iure

de fac. al. 1,
21). coll. Medico ap. Idel. II.
p. 26i>, 1. ex }q^,Siv^o; barelixata, Galen.

bari fecerunt

oF^cj^s-ia

et

y-

fti^i..

elixatis codd.
corr. pro ovis

lobisHum.

piperetliquamenin

pro salso

loco

sex.

salis,

an loco liquaminis? cf

sal-

sum 386. et ad 109.

s mpliciter simplici iure 204.
i

sine ullo condimento? cibi

sine ullo exquisito coquorum
artificio parati Graecis dicuntura/jof^/?a;ff yra ap.Athen.
4, 22. i. e. arev ^aju/uaTog^
tVicta cicera cum sale modico in sartagine sicca saepius commemorantur,
librum VI. trop h e t e s inscribitur in ed. pr.
tropetes in ed. mediol. ut

Ad

in C0d<i.

rooneryg

est SQhrt];

remex, remigans, remigio alarum volans, avis pennis re-

migaus (Hildebr. ad Apulei

met.

5, 25.

p. 367).

Nostri

tempore tropetes est et volans quae *avis, unde volan-

tum caro

num

jap.

Cael. Aurelia-

aliosque, nsreivdjr, comparate liber de avibus. Hum.

id nesciens scripsit aero-

Lib. VI.

115

Tropetes.

acetum^ passum, liquamen et oleum modice et in

caccabum. facies_ ut biilliat. amolas et sic partes
strutionis in lance perfundis et desuper piper aspargis. si autem in condituram coquere volueris, ali-

cam

addis. Aliter strutione elixo

piper, ligisticum,

timum aut satureiam, mel, senape, acetum,

timuni;

liquamen

et

oleum.

In grue vel anate, perdice, turture, palumbO; columbo et diversis avibus: gruem vel anatem lavas, ornas et includis
in ollam, adicies aquani^ salem, anetum dimidia coc213.

tura

dum

decoquis

caccabum

mittis

cum

obduretur. levas et iterum in

oleo et liquamine, cum fas-

ciculo origani et coriandri. prope cocturam defricmittis ut coloret. teres piper^ ligisticum^
ciminum^ coriandrum, lasaris radicem, rutam, caroe-

tum modice
num, mel,
petes,

sufifundis ius

quod

afoontTTjg,

in

eo libro de avicii generis et

volucrum in aere volantium
vitamque transigentium obsoniis et condituris agitur."
ad 212. struthiones iam

memorantur

in coena IphiAthen. 4, 7 fin.

Heliogabalus struthiocame-

cratis

los

ap.

exhibuit

in

coenis

ali-

de suo

aceto

sibi;

tempe-

VoOptimo Wacker-

tion cet. scribitur et in

cabulario

p. 43.

nag.

strucio strus",

indeRomanifeceruntstruzzo.

assum assicatum, siccatum, frictum 227. torrefactum, postquam in aceto in-

fusum est 105.

careotas codd. caryotas H.

partes pulpampectoris,

for-

30 Africae gentibus nonnuUis eos adhuc cibum iu-

tasse et alas quae in aliis

avibus praeferuntur.
p e rin ante
fundis eo iure.
condituram" unus /3 serva-

cundum

vit.

quoties" et sexcentorum cerebella" apud Lamprid. 28

et

esse constat. in

tri-

structione et
structionis ut structio,
bus

codd.

strucio,

strutio

in

Aethicq

Hieronymi 105,31. et planta

oT^ouS-iov in Macri Flor. 907.
librisstrucion,strution,struc-

ad 213. vel ante ornas"

delevi

cf.

216.

234. 243.

ollam pro olla ex 234.

levas eximis avem de olla
et in

caccabo plene coquis.

idem

fit

216. 242. 251. coU,

116

Lib. VI.

ras. in

Tropetes.

caccabo reexinanies

et calefiat,

amolo

obli-

gabis. inponis in lance et ius perfundis.

In g-rue vel in anate vel in puUo:

214

cepara siccam, ligisticum; ciminum, api semeU; pruna [vel] daraascena enucleata, mustaceura,
liqnamen; defrictum, oleum et coques.
215. Gruem dum coquis, caput eius aqua quam
non tingat, sed sit foiis. ad aequam cum cocta
fuerit^ de savano valido involves gruem et caput
eius trahe cura nervis, sequetur ut pulpae vel ossa
reraaneant. cum nervis enim raanducare non potest
piper,

254. 371. cum Hum. in cod.

invenerit lavas, qua connihil
fusione
frequentius,
utrumque verbum dedit.
prope coct. media cocet
tura 216. 380. 381.
cal. ex n pro ut cal.
ad 214. prius vel ex In.
vel ob 450. inclusi. acetum ut
pro

mustum

450

reduxi

mustaceum

ad quod libum e
farina siliginea mel vel sucus malorum musteorum inprimis adhibebatur, mostku-

^uovcfTaxiov,

chen Plin.

15, 127. interpp.

2, 23. p. 31. ed. Or.

ad Arnob.
ad 215. quam
bris, est quantum
test,

verr.

red.

quam minime.
acciis.

in

sen.

e sex
fieri
cf.

li-

poCic.

2, 22, 53. post

8. 21. Liv. 4,

24, 6. sic quam nihil ap. Cic.

fin. 5, 27, 80. Tusc. 5, 35, 74.
verr. accus. 1, 35, 89. ad

Att.
ap.

9, 2,

Cic.

aquam

1.

quam nondum

Brut. 64,
par.

et

228.

hum. cod.

tangat in
ad aequam

tingat/9^.
quis.

tionem, in
90. aeque,

aequam

reli-

ra-

269, 63,

avju/ufr^io;^

effeci

ex 'codicis /? ab aquam.
vulgo iungunt foris ab
de non necessaaqua.
rium om. n et Hiim. ad eam
praepositionem instrumentalem cf 119. 134. 153. 218.
261. 278. 395. Amm. Marc.
29, 3, 8. de fustibus caesus", Hand Turseli. II p. 219
savano codd. et
seqq.

237. 276.
sabano
savano in reliquis, sava-

376.

no

/.

13

sab. in reliquis 239.

Graeci scribunt ad^aroi', aa^dyiov Dositheus ed. Boeck.

p. 95. derivatur ab favov et
est linteum crassius ex cannabi ad involvendum, exprimendum, abstergendum aptum. cf. Voss. de vit. sermon.
Dufresne Gloss.
p. ra. 270
T. VI p. 1 et 76. Heinrich
ad Schol. luvenal, 14, 22 p,
427. Diez Lex. d. rom. spr.

Lib. VI. Tropetes.

Aliter

216.

117

gruemvelanatemex

rapis:

lavas, ornas et in

aneto dimidia

olla elixabis ciim aqua, sale et

coctura rapas coque, ut exbromari

possint, levabis
caccabum mittis

de

olia.

et

interim

iavabis.

et in

anatem cum oleo et liquarnine et

et coriandri. rapam lotam et minu-

fasciculo porri
tatim concisam desuper mittis,

media coctura

facies ut

mittis defrictum ut coloret.

parabis: piper, ciminum, coriandrum,

cem, suffundis acetum et ius de suo
nies super

anatem

obligabis et

et ferveat.

cum

coquatur,
ius tale

radi-

lasaris
sibi.

reexina-

amolo

fervuerit,

super rapas adicies, piper aspargis et

appones.
p.

299.

calido codicum

confusione

179.

Cels.

4,

8.

46, 11. ductus cornervis corexi valido.

rio, Plin. Valer. 2, 47. unde

Veget.

5,

enervare haeuteln, ad
is labor
dicitur

'291.

eliberare.

Sil. 4,

234.

sequetur ma-

num

tuam, non rumpetur.

Colum. 11, 3, 45. Varr. 1, 47,

1.

pro

manducare

ex

,Si>x

manducari.

potest**
licet 133. 266.

est quod
ad 216. ex rapis ft. H.
proexcipis. exiliabis in sex.
media coctura anetum adicitur et 213.
scil.

cum

bullierit

179.

c o-

q u e corr. pro q u o q u e. eadeui confusio ap. Seren. Sam.

474. confudit etiam ille ap.

exbroQuintil. 6, 3,47.
mari codd. coll. 270. id noYum verbum est molesto
odore depurari, immundum
odorem, viru8 awittere,

/?^o-

uoq enim seu

est lat.

/9()w//og

im-

virus, /Sqo^mSi^c virosus,

mundus.

cf.

1.

Hesych.

p.

769. Salmas. in Sol. p. 255. b.

Schleusner Lex. in Vet. Test.
1. p. 588. 589. Lobeck ad
Phryn. p, 156. ^bromosa
ubera" codicis keuch. magis

placet quam virosa"

Seren. Sam. cap. 59.

ap.
in-

terim corr. pro iterum.

lavabis est exsiccabis.

lotam

exsiccatam

mittis

adignem

dia

pro

corr.

cf.

169.

me-

modioa

ex

153. 369. 381. dimidia 234.

401. prope cocturam213. 234.
appones inferes. coquendi ratio haec est: anas
vel grus in olla cum aqua,
sale et aneto ad mediam coc-

elixatur, tum levatur

et mittitur in caccabum ubi

turam

cum oleo cet.

eodem tempore rapa coqui-

plene coquatur

tur in olla et cocta levatur,

Lib. VI.

118
217.

elixam:

Aliter in
piper,

Tropetes.

grnemvel

ligisticum,

anatein

in

in-

coriandrum

ciminum,

mentam, origanum, nucleoS; cariotam^ liquamen, oleum, mel, senape et vinum.

218. Aliter gruemvelanatem: assas. eas
de hoc iure perfundis teres piper, ligisticum, ori-

siccum,

ganum, liquamen, mel, aceti modicum et olei. ferveat bene. mittis amolum et supra ius rotulas cucurbitae elixae vel colocasiae et bulliat. si sunt, et
ungellas coques et iocinera pullorum. in boletari
piper minutum aspargis et inferes.
219. Aliter ingrue vel anate elixa: pi-

orucam vel coriandrum,

mentam, cariotam, mel, acetum; liquamen, defrictum et senape. idem facies et si in caccabo assas.
per, ligisticum, api semen,

220. In perdice et attagena et in turture elixis: piper, ligisticum, api semen, menexbromatnr, exsiccatur, miimtatim conciditiir et ad ig-

nem

ponitur et media coctura defricto coloratur. ius

separatim praeparatum super anatem funditur et cum

cum iure fervuerit,
anas

amulo obligatur et rapa denique interim cocta in eun-

dem caccabum
facto

piper

desuper
forte

adicitur.

quo
-

adspergitur.
iterum.
insuper,

scribendum de sup-

pare pariter, similiter.

super praeterea vel insuper
oben drauf.
ad 217. inelixam, ut
inassus 223. inassatus ap.
Marcell. Emp. 22. in. paulum elixara 385.

ad 218. mittis am.

amulo obligas. -- colocasiae ut ed. pr. H. colocas ut prr. collocas ut
pullus elixus

rel.

casiis 247.

cum

colo-

bubula cum

cum

356.
246.

col.

cucurbitis

pullus
ut bulliant codd.
ungellae
codd. 372.
bo e
fuerit, aucellas.

si

tari in uno /9 pro vol.

ad 219. et coriandri
- facies ex 8- 234. 253.
^332. pro faciet.
ad 220. exelix. in pluribus codd.
mirtamet

myrthum
myrtham et

b. in sex,

et

ed. pr.

b. H.

cf.

24.

b.

43.273.281.286.332.

mel cum

E. pro vel.

Lib. V.

119

Tropetes.

tam mirtae bacas vel uvam passam, mel, viniim, acetum, liquamen, oleum. uteris frigido.
221. Perdicem cum pluma sua elixas, ibi emad^factam depiiabis. perduces coctura occisa. perdix
iterum ferpotest ex iure coqui. non indurescat. si
elixa coqui debet.

vuerit,

In perdice et attagena et in turture: piper, ligisticuni, mentam, rutae semen, liquamen, merum et oleum. calefacies.
222.

tis

ad 221. sic paucis mutain septem libris. ibi de-

iude

206.

si displicet,
si vis, mad.

elixa
e

m a d.

codd.

cum

\ege

ibi

diificilo

dictu quid verum, varie

emendare, varie interpretari

sit

licet.

depilabis

pilos

quasi detrahes. restitue Pelagonio 6. p. 34. pro de-

lixivium

rit,

p.

784. R.

(ad

lauge
41.)

adhibendum

est,

lixa sit Pliitarchi T. 8

quae

riToov, pottasch-

Garg.

quo Noster

Mart. p.
casta-

191.

neas coqui iubet,

alii

legu-

nunc malim alica,

quod plureslocisuadent212.
mina.
248.

252.

nenda

et

forte ^elixa" te=

alica" supplenda
42. 303. et suadet

Spicas". Sic }x-ndo7)v et fxrqL-

est.

Xovv est pennas evellere.

Diez Lex. d. rom. spr. p. 257.

coctura occisa

Martial. 2,37, 6. 8tillantem

alica
sua palumbum".
magni momenti est codicem

morlua,

par. legere

264.

occidua,

exstincta,

flamma non vivace, ligno exemto Plin. 24, 125. ne indurescat. perduces
conticies, absol ves corr. pro p e r-

dices,

ad
pro
65.

54.

uno

in

cem.

ex

perdiiuste?

iterum

dierum

par.

iure
cf.

ex par.
67. semel

elixa

si
est ^per^
dix elixata", conferatur 267.
elixantur coquuntur. .386. elixas ut coquatur. 289. perelixabis ut coqui possit. sed
aliud latere vidctur. inveni

si

serum

fuerit, e lixa
durafue-

c. d. si induruerit,

cf.

perdicem cum
pluma sua elixas ubi
et madefactam depilabis

perdicem

coctam

occisa perdix post ex

iure coqui non indurescat ut si iterum ferbuerit si dura fuerit
elixa coqui debet. quod
si scribis vel supples alica",
eius codicis dura" potest

cruda alica, non

intellegi
elixata, si tenes elixa" et
confers similiter dicta 51.
218. 359 372. ea verba interpreteris si habes
i.

e.

illud

duram"

Arabum frumeu-

120

lib.

VI.

Tropetes.

In palumbis, columbis [avibus, in

inassis: piper, ligisticum,
coriandrum, careum, cepam siccam, mentam, ovi
223.

altile

et in fenicopteroj

cariotam, mel, acetum, liquaraen, oleum

vinum.
224. Aliter elixis: piper, careum, api semen,
[petrosilinum] condinientum,hortariam, cariotam, mel,
acetum, vinum et oleum modice et senape.
225. Aliter: piper, ligisticum, petrosilinum, api

vitellum,
et

semen, rutam, nucleos, cariotam, mel, acetum, liquamen, senape et oleum modice.
226. Aliter piper, ligisticum, lasar vivum, suffundis liquamine, vino et liquamine temperabis et
:

mittis super
sum inferes.

227.

num

columbum

vel

palumbum. pipere aspar-

lus in diversis avibus: piper, cimiuvam passam

ligisticum, mentam,

frictum,

enucleatam aut daniascena, mel modice. vino mirteo temperabis, aceto, liquamine et oleum. calefacies et agitabis apio et satureia.
tum, milii genus, cui adhuc

nomen.
ad 223. aliquot verba inclusi a librario male huc
translata et in uno lemmate
collecta ex 227. 232. 234ad224. carenum ?7r non
uno loco 230.
petrosil.
interpretamentum est, ad 56.
pro mortaria emend.
ut 470. hortariam, quae
cepaea Plinii 26, 84. Dios-

id

coridi
citur,

3,

158.

xrjirata

zwiebelpfeffer,

di-

sedum

cepaea L.

ad
ad

225. deest in par.

226. laserum insex,

laserem
num

par.

pro vi-

corr, v i v u
(ad 243),
lasaris radicem 231. 234. 238.

242. 245. liquamen etvinum

est oenogarum. liq. temperabis idem fere quod salies.
ad 227. aves intellegantur passeres, merulae, scolo-

paces, poiphyriones i. e. fulicae porphyriones, ciconiae

ap. Horat. sat. 2, 2, 49. Plin.
10, 60. Anthol. Lat. 780.
mirfrictum ad 212.
teo par. H. pro mirto

qu a m e n

in pluribus. quod
intelle-

verum, ya^sXaiov
gendum est
si

Lib. VI.

228.

Aliter ius in avibus

mentam siccam,

trosiliDum,
fundis, adicies

ponticam

121

Tropetes.

piper, ligisticum, pecneci flores, vino sufvel amigdalam tostam,

:

mel modicum, vino et aceto, liquamine temperabis. oleum in pultarium super ius mittis. calefacies, ius agitabis *apio viridi
et perfundis.

229.

lus

candidum

et

nepeta.

incaraxas

avem elixam:

in

pi-

per, ligisticum, ciminum, api semen, ponticam vel

amigdalam tostam vel nuces depellatas, mel modi-

cum, liquamen, acetum

230.

et

oleum.

lus viride in avibus:

piper,

careum

spicam indicam, ciminum, folium, condimenta viridia, omne genus dactilum, mel, acetum, vinum modice, liquamen et oleum.
incaraxas e. incharaxas,
ad 228. pro eneci vel
anethi flos et 284. 333.
scalpello aperis, perforas ut
xvixov rjyovv ro avS^og HerOhumorem emittere vel comi.

phyl. in Ideleri Med. min. 1

variant

p. 412, 1. similiter
libri Plinii21,90 et

94 xvfj
cnecus est
cartharaus tinctorius et multiplicis usus, ef. Dio8c.4, 187.

xog, xvlxog, cnicus,

coll.
5,

44 Aristot. hist. an.

Athen. 4, 7. 14, 50. 60.

1,

19.

Geopon. 18, 19, 5.

ticara ut 229.337.
cem, Plin. 15, 88.

pon-

scil.

nu-

interpre-

ex Herapersicam
molluscam, ceteris nucibus
Macrob.
sat. 3,
molliorem,
18, 10.
XtTTToxaQvov Athen.
tor heracleoticam,
clea Ponti urbe,

41.

haselnuss.
nepeta montana 462.
Italis adhuc sic dicitur, Hispanis nevada, nostris nepte,
melissa nepeta L. feldpolei.
2,

tiirkische

bibere possit. simplex verbum legitur ap* Prudent.

p^rist. 10, 557. et infra239.
ubi par. male habet carassas", in mediis enim vocibus
ex oa (;^aoaa(Tft') fit X. sic

malaxare est
Varr.
5.

L. L.

ap.

jua),arnui.v

6, 96.

Pelagon.
Dec. Laber. ed. Eibbeck.

p. 241.

conmalaxare ap Varr.

58. sed l facit ss,

massa, iuaXaxL^eiv malacissare ap. Plaut. Bacch. 40.

Nonii p
ut

/uccLa

ad 229. pontic. 228.

depelatas

vatt.

et florr.

depil. vulgo. ad 53. ab eo

verbo est pellarius qui pelles curat et pelliculare pelle

tegere.

ad 230.
224.

carenum

dactiliim

197.

par,

122
'

Lib. VI.

231.

Tropetes.

candidum inansere

lus

per, careum, ciminum,

elixo:

pi-

timum, cepam,
mel acetum, liqua-

api semeu,

lasaris radicem, nucleos tostos,

et oleum.

men

Ad aves virosas omni genere:

232.

piper, ligisticum, timum, mentani aridam, calvam,

cariotam, mel, acetum, vinum, liquamen, oleiim, defrictum, senape. Avem sapidiorem et altiliorem facies et ei

pinguedinem servabis,

si

eam

farinaf oleo

subacta contextam in lurnum miseris.

233

avem:

Aliter

vas novas mittes

in ventrcm eius fractas oliconsutam sic elixabis. deiude

et

coctas olivas eximes.

ad 232.

hyrcosas

et

codd.

omniogere

omnis

Hum.

hirc. codd. non placet, cum

quantiim scio hircosus semper sit qui alarum sudore

generis

puteat, Petron. 128,

437 439. e codd. pro

humelb. salviam. est nux
pontica tenui putamine, barba molli maiorem partem

aTToL^cov

1.

xi.va-

o Toayog
Mort. 1 praeter interpp. ad Hor. ep. 12,
5. Pers. 3, 77. Oatull. G9, 6.
confer Ramires ad Martial.
/3^ag

uian^Q

Lucian. Dial.

9,

93, 11. scripsi

vocabulum

Virosas
bromosas,
gravi ac iniucundo sapore
ferino, quae vehementia ac
virositate boni odoris disartis

plicent. pisces virosi ap. Cels.

2, 21. Meleagiides novissi-

mae

sunt peregrinarum avium

in mensas receptae propter

ingratum virus, Plin. 10, 74.

quae afrae aves numidi pulli
sunt 242. virus anchusae ap.
Plin. 22, 50. vulgatam fortasse

defeudit locus Isidori

ubi suci" legas

12, 7, 61.

pro

nsui".

omnigere,

dicitur,
rian. p.

utrumque
Halm. emend. Yale14.

13.

calvara

ut

protegente, summo capite ut

nudo prominente, nobis inde
dicta bartnuss, corylus tuberosa Willd. condiebatur
in ollis et recens viridisque
servabatur nt abeHana, Plin.
15, 90.
3.

liorem
q.

Cat. 8,

coll.

Petron.

6G,

4.

notione

2.

143,

alti-

activa

i.

alibiliorem, nutribiliorem,

naehrend, nahrreich,

nem

iuvans,

sic di-

est concoctio-

gestibilis 35.

cf.

sanguis

alti-

ap. Macrob. 7, 4. 22. interpp. ad Cael. Aurel. p. 617.

618.
Kaercher Beitr. zur
lis

Lexicogr.

farinam

4.

p.

ol.

48 seqq.

subactam

Lib. VI.

234. In

123

Tropete.

fenicoptero: fenicopternm

lavas, ornas^ includis in

salem, anetum et aceti
alligas fasciculum porri

eliberas,

caccabum, adicies aquam,

modicum, dimidia coctura
coriandri

et

et

coquatur.

prope cocturam defrictum mittis, coloras. adicies

in mortarium ])iper, ciminum, coriandrum, lasaris
radicem, mentam, rutam, fricabis, suffundis acetum,
adicies cariotam, ius de suo sibi perfundis. reexinanies in eundem caccabum, amolo obligas. ius
perfundis et inferes. idem facies et in psittaco.
235. Aliter assas avem. teres piper, ligisticum,
:

api semeu, sesamum frictum, petrosilinum, mentam,

cepam siccam, cariotam mclle, vino, liquamine,
aceto^ oleo et defricto temperabis.

236.

Aves omnes ne

eontextam

cod.

in

uiio

contectam. Hum. f arina oleo subacta contectam.

par.

ad

233. fructus oleae re-

cens graveolentiam emendat

et

in

se

GraeCOrum

trahit.

intellege

d-XaaTa^

f-XaCaq^

resolutis et emollitis coutusas, Athen. 2, 47.

corticulis

Geopon. 9,
ad Colum.

32,

1.

12, 51,

Schneid.
1.

oppo-

nuntur natantibus ap. Cael.

Aur. chron. 4, 3. p. 296.
ad 234. e 1 i b e r a s corium
detrahis 215. corr. pro elibexas sex codicum, elixabis ed. pr. elixas par. H.
rarius verbum in Act. procons. martyrii S. S. Didymi
intelet Theodorae n. 8.
legendum esse phoenicopterum rubrum, minorem, fami-

cum plumis

liqucscant,

hygrobatarum, quem nos

flamingo et adhuc
hospitem Italiae scimus nuno
ut coq. codd.
notum.
verba
reexinanies
perfundis sunt ex /?. et
hum. cf. 216. 249.
ad. 235 sesami orientalis L.
semina candida quae
in
sunt seminibus
siliquis
liae

dicimus

lini similia optimi saporis et

iucunda sunt esu, quare ho-

die

quoque in terris orientaad varios cibos adhi-

libus

frictum ex /? pro
defrictum. sic sil frictum

bentur.

179. coriandri

semen 336. cu-

minum passim. m e II e teres. oleo condies. defricto temp. 238.

ad

xate
tum

236.

cf.

codd.

addidi.

cf.

221.
elisi absorp64. 305. P lin.

124

Lib. VI.

Tropetes.

elixato omnibus, melius erit prius si tamen extenterantur per guttur vel in ambicas sublatae.
237.
elixum calidum ex iure

Anserem

frigido apiciano:

teres

riandri semen,

piper, ligisticum, corutam, refundis liquamen

mentam,
oleum modice, temperas. anseVem elixum ferventem savano muudo exiccabis, ius perfundis et
et

inferes.

in

238, In pullo elixo ius crudum: adicies

mortarium aneti semen, nientam siccam, lasaris

20, 94.

melius si ciim lasere" coll. 23. 45.

exent er a n tu r /Tr,
ad 43. cf.
375. Fest. p. 79, 11.
372.^
est ('^fVTSQiLfiy e, g. Galeni

sec. loc." 7, 3.

IrTf^a,

intes-

tina eximere, eviscerare, viscera expedire, corpus eva-

vacuare Anthol. I.at.

1088. vacuefacere totis praecordiis.
Apul. niet. 6, 31.
emedullarc Plin. 22, 87. ausnehmen, aufbrechen. artis
cuare

s.

singularis

coquorum

assaturae

aaipaxToi.

tur

crat, ut
videren-

neque ullum vestigium

lethalis sui vulneris ulliusve

apertionis

exhiberent,

cum

tamen non solum exenteratae sed etiam impensa farctae

et oppletae essent. cf. Athen.
abias co9, 19. 26. 27.

dicum legebam obuas (sic

Philoxeni Gloss. obua"

in

obbas

et ollas ex 248. cum vero sonus

literae m et n in mediis mediocris facile excidat idque
vasculum ventre protumido
o^/Jti")

i,

e.

Graecis a/j/m dicatur, Diosc.

5,

110. Athen. 11, 60. Cael.

Aurel. chron.

4, 7. Philox.
Gloss. p. 174. ed. Steph. HeSych a/ufiixa' /vT^av, xdSoVj
vel aofiixog, Athen. 4, 36.

Etymol. M.
xdSor, malui

a/uftixov

^lTQav,

ambicas

cor-

rigere. inde articulo arabico

adiecto ortum esse alembi-

cum

et

linguarum romana-

runi

lambicco,
alambique,
alambic iam docuit Diez Lex.
d. rom. spr. p. 198. ad va-

porationem adhibebatur Plin.

123. qui illum locum
o3,
Diosc. convertit voce calix
usus
in

est.

Lister extra

aquam

altis

ambigis suspensae
vaporeque aquae coctae ad

faciliorem deplumationem lenioremque elixationem".. simili in re submittere 373.

374.
ad 237. ex iure ed. pr.
H. pio et i. cf. 376.
se-

men
215.

in

uno

ad 238.

/?.

savano

simile ius

287.

Lib.

VI

125

Tropetes.

radicem^ suffundes acetura, adicies cariotani; refundes liquamen; senapis modicum et oleura, defricto
temperabis et sic raittis.
239. Pullum anetatum mellis modice, liquamine
temperabis. levas pullum coctum et savano mundo
siccaS; caraxas et ius scissuris infundis ut conbibat et cum conbiberit assabis et suo sibi iure pennis tangis.

pipere ayparsum inferes.

240. Pullum particum: pullum aperies a
navi et in quadrato ornas. teres piper, ligisticum
carei modicum, suffundis liquamen, vino temperas.

conponis in cumana

crudum

ut oj/u6v

quod

puUum
fri-

gidura, non coctum, rudum

roh. Diez Lex. in rozzo p.
429.
mittis ad ignem,

an

in

pullum ex240? aver-

bis pullum anetatura" codices novum colon incipiunt

Hum. ediditet sic mittis in pullum anethatum. Aliterpullus. melet

1 i
i.

s cet forte praestat

q. in pullum.

pu

1 1

anetatum

4.)

et

cum numido

quorura artiticio quodam interpretabar cum Schneidero

codd.

13,

197.)

pullum

relinquo. vel aliquot verba

eicienda vel suppleiida.

228.
c o ii V

decl.

Quintil.

per synecdochen pinnicillus

inde factus, qui vulgo penicillus et peniculus dicitur, a
pene piloso. utraque vox in
usu erat, Var. Lect. Pallad.
4, 1, 3.
tongis codd.
p e r d i s par. pertangisH.
ad 240. partium codd.
et ed. mediol. sed in veneta
p a r t h i c u m. eura pullum

caraxas
convivat codd. et

(ut

anetato, locum intactum

lavas

condituram super

242. comparans
genus inteilogebam,
parvulum pedibusque pennatis, vel gallum turcicum vel
pumilionera, zwerghahn, Plin.
10, 156. et eum eiusdem 10
140. loco de Parthorum co-

aneto inprirais conditum.

omnia conatus, in his et sic
ius,

mitis

ad

et

V e r i t.
codd.

pennis

p i n n i s et

quorum

tres

omittunt. pinnae sunt maio-

singiilare

ad Colum.

8,

navis dicitur

7,

1.

scilicet

totum pectus

quod discinditur, ut avis resupinata et iu dorsum divisum clunes pectusque con-

avium pennae (Martial.

Aethic.
14, 85. 22. 13, 71.
Istr. 36. Salm. ad Lnraprid.

vivis ostendat

Alex, 58

positorium occupet dilatata".

res

p.

1022 seq. Burm.

et

totum

re-

126

Lib. VI.

Tropetes.

lasar ex vino iuterim radas^ dispullura mittis. simul et coques. pipere

facies:

puUum

solvis et

asparsum

in

inferes.

Pullum oxizomum:

olei
acetarium
maiorem, satis modico liquaminis acetabulum minorem, aceti acetabulum perquam rainorem^ pi-

241.

scripulos VI.
ciculum.
242. Pullum

peris

petrosilini scripulum; porri fas-

numidura:

pullura curas,
exassas.
teres

eli-

et

in-

lasaras, piperas,
pilavas,
ciminura, coriandri seraen, lasaris radicera,
rutara, cariotara, nucleos, suffundis acetum, mel, liquamen et oleum, teraperabis. cura fervuerit, araolo

xas,

per,

puUura perfundis.

obligas.

piper

aspargis

feres.

uunc a lasere parthico cuet mentio 81. 94. 199.

258. dictum puto, ut ae-

irradas ex Cat. 157, 7. eodem silfium inradito" i. e.

radito et inspergito, et la-

a navi ut
dum 368.
243. a parte posteriore ventris qui ut navis cavus et
figurae carinae similis est.

serpitium

ius

aperire a pectore 207 more

in
nostro.
quadrato

disco, in quadra i. e. mensario instrumento, supra quod

carnes et dapes scindebantur vel scissae apponebantur, sic

dictum a forma qua-

drata qua

inrasum". et ap.
4, 29. radiculae
et melle
laseris ex aceto
conteruntur. subtritum lasar
supra 199 ad 302.

Plin.

Val.

oxizomum

ad 241.
392. o};oLco^ov,
conditum,

mum

2.

pore post, et 301. et alibi

acecorr. pro m o d i c e.

tum minus

387.

solebat, veluti rotunda repositoria orbes dicimus, cf. 403. interpp.

ad Verg. A. 7, 115. Beckeri
Gall. III. p. 259. 260.

par. et Hum.
ad. 242

laser et vinum interidas codd. interitas l.

italus, colchus,

etiam

fieri

tentavi

intricas

et

intritas

et

interradas

ut

acetoso iure
opponit melizomodico tem-

s cr

ex

t.

lenum

/5

scr.

midicum,

petros.
e

t r

p
qui porri

s i-

ex

pro porros.
numidum nusic dacus, medus,

apud alios esse

numidam meleagridem, perlhuhn, notum est. lavas

Lib. VI.

Tropetes.

27

243. Piillum lasaratnm: puUura aperies

a uavi; lavabis^ ornabis et in cumana pones. teres
})iper, ligisticum, lasar vivum, suffundis liquamen.
vino et liquamine temperabis et mittis pullo. coctus si fuerit^ pipere asparsum inferes.
244. PuIIum paroptum: lasaris modicum,
scripulos

piperis

acetabulnm^

VI.

olei

|)etrosiIini

acetabulum,

liquaminis

modicum.

Pullum elixum ex iure suo:

245.

teres

piper, ciminum, timi modicum^ feniculi semen, raentam, rutam, lasaris radiceni; suffundis acetum, adicies cariotam et teres melle, aceto, liquamine ex
oleo temperabis. pullum refrigeratum et mittis sic-

catum, quem perfusura inferes.

246. PuIIum elixum cum
xis: iure supra scripto addito

cucurbi
senapi

tis eli-

perfundis

et inferes.

PuIIum elixum cum colocasiiseli*

247.

xis: supra scripto iure perfundis

sabano siccas 237. 239.

piper et assas

laseratum

ad 243.
H.

pr.

codd.
ed.

qnalis est porcellus

393. pro rasseratum, in

9^y lacuna.
a navi 240.

aperies

vivumex

las.
et 393. Plin. Valer, 2, 15.

parges.
/^

ex par. H. proas-

vinum,

pro laser,

tymum
corr.

cf.

pro

226.

puUum,

cet

pa

ut

cf.

sit

paroptum

238. 276.
ad 246. ad

et
p.

eum usum

i.

cu-

curbitae cf 74. 218. coloca7ro-

assatum. cui non pla-

legat parcopiim vel

c op t u m
paracoptum,
,

2,8. capum, cliapon, kapaun

173. vel percoctum.
ad 245. liq. ex oleo
in codd. articuyaqelaiw.
lus est ante verba ^pullum
refr." quare locus lacunosus
videtur. si non est, corrigas

pullo refrigerato
siccato mittis, q.

1.

quod reexinanies mortarium

ad 244.

exsectum,castratum. Plin. 10, 50. Colum. 8,

7r^axo7rToj',

pullo

par.

supra pulhim 249.

oTTTov,

et inferes.

siae

218.

247.

senape

codd. corr. ex 127.

piper fundis codd. pipcr
p e r f. ^, corr. ex 247.

Lib. VI.

128

Tropetes.

248. [Facit et in alica et in

bus non valde,

dum
cum

bullierit,

ollam submissus

in

coquitur

columbadi-

in

dissiliat

sportellam.

frequenter levas et ponis ne

Pullum varianum:

249.

olivis

laxamentum babeat^ ne

ita ut

dissiliat.]

pullum coques iure

hoc: liquaminC; oleo^ vino^ fasciculum porri^

cori-

andri; satureiae. cum coctus fuerit, teres piper,

nucleos. ciatos duos et ius de suo sibi suffundis

et fasciculos proicies
lac, temperas. et reexinanies mortarium supra pullum et ferveat. obligas eundem albamentis ovorum tribus. ponis in
lance et iure supra scripto perfundis. hoc ius can-

didum

ad
loco

appellatur.

248.

tota non suo

vero 252.

est

est,

post verba inples pullum

vel porcellum". meliora exspectatns corr. pro in elixam et in ol. columba-

ribus

ed.

tibuS,
oliva

in

columba-

pr.

xoXv/nfiaz

iXccCa

est

muria innatans, a

verbo xoXv/u^av urinare, innatando sub aqua esse, unde

etiam aXuag ap. Athcn. 2, 47vr/xrqiq ap. PoUuc, 6, 45. avis

cum
233.

cum

olivis

ossibns

/urjSf-v

coquitur

253.

caricis 293.

habeat
t6
ro

fractis

perna
ut lax.

289. non valde

ayav^ ro /urjSev hTffq

arov. Petit.

nam jusrgov a^LComm. ad Are-

tae. p. 255.
tarch. mor.

Wyttenb. ad Plup. 990 seqq.

in

uf'r()ov,

ollam subm.

sportella 121.
ad 249. var

de
codd.

236.

avas

danum codd.

V a r i a n u m Hum.

corr. in -

Varium

sive Elagabalum portentosae liixuriae

principem, ego ius varians

tellegens

interprator, a colore variante,

ut sunt uvae varianae ap.
Plin. 14, 29. i. q. variantes,
diversi coloris. olim vo-

nucleorum

lui

nunc suppleo
ius

de suo

ciatos.

illius iuris".
s."
quod co-

quendo in patella
d u o s e X i u r e.
c
fascic. 131.

fit.

forte
r

c.

morta-

rium

in mortario trita, trituram, piper et nucleos. 216.

ius reexinanies super anatem,
226. mittis.
ut ferv. codd.

tribus

corr.

pro tritis.

appell. ut 194.
intellegit ius in quo fervet
pullus, non illud quo perfunditur quodque citat 246.
247.
accuratius
dicendum

ponis

erat

,.illud ius".

Lib.VI.

129

Tropetes.

250. Pullum frontonianum: pullum praedura, condies liquamine oleo mixto, cui mittis fasciculum aneti^ porri, satureiae et coriandri viridis
et coques. ubi coctus fuerit, lavabis eum, in lance
defricto perungueS; piper aspargis et inferes.

251. Pulium tractogalatum: pullum coques liquamine; oleo, vinO; cui mittis fasciculum coriandri, cepam. deinde cum coctus fuerit, levabis eum
de iure suo et mittis in caccabum novum lac et
salem modicum; mel et aquae eminam [id est tertiam partem]. ponis ad ignem lentum ut tepescat.
tractum confringis et mittis paulatim, assidue agitas ne uratur. pullum illic mittis integrum vei carptum. versabis in lance, quem perfundis. ius tale:
piper^ ligisticum, origanum, suffundis mel et defrictum modicum et ius de suo sibi. temperas. in cac-

cabulo facies ut

gas

bulliat.

cum

bullierit,

amolo

obli-

et inferes.

252. Pullum sicut alicam coque. caminatum

a cervice expedies. teres piper^ ligisticum; gingiber, pulpam caesam, alicam elixam, teres cerebelad250. fronton.utSSO.
dictum a Frontone qui sub
Imperatore Severo vixit et
Geopon. 7, 12. 22. 12, 10.
19, 2. citatur, an a I. Frontone cuius meminit luvenal.
1,

12. Martial.

vabis
lav.

in

1,

56.

le-

uno n Hum. pro

perungues

i.

q.

perfundes, quod Hum. edidit, vel pertanges 395.

ad 251. pro tracto lain 9-x. ad 188.

o1eum
sex. levabis iam H.

cuna
in

corr.

pro lav.

cf.

aquae minimum
C. Apicius ed. Schuch.

216.

par.

ut

aquae modicum 188. a q u a m

eminam ed. pr. aquam

eminimum sex. tractam
usu.

ed. pr. utraque

illic

illuc.

tum

vox in
carp-

concerptum, particulatim concisum 133. iam Hum.

pro

cariotum

tam.

vel

cario-

versabis pones
ius tale parabis

249.
216. nos diceremus eumque
sequente iure perfundis".
ad 252. primum mera-

brum unum, ex corruptissimis est. feci quod potui ex

cod. /?:
pullum sic ut
9

130

Lib. VI.

lum ex

iure

coctum,

unum corpus

ut

Tropetes

ova confvingis

et

conmiscis

liquamine temperas et
oleum modice mittis, piper integrum; nucleos abundanter. fac in pensam et inples pullum vel porcellum
253, similiter in capso facies. ossibus coniectis
coques
accipies palmulum et oneras ut supra
illum
a pectore.
operies
254. Pullus eleozomus accipiat aquam et
oleum spanum abundans. agitatur ut ex se ambulet et umorem consumat. postea cum coctus fuerit, quodcunque porro remanserit inde lavas. piper
efficias,

aspargis et inferes.

ilique cumiiiatft a cervice exp. cod. y. sic ut

aliquae curainatii omis80 pullura, quod et in florr.
deest. cod. par. sic

que (aliquor

ut ali-

sec.

man.)

sicut aliquae curainaturaa cervi

et exp. (acervi et etiara
cinara

tfi.

Si;

et pro sicut aliquae"

lacuna in d-x) ed. pr. sicut
in

Y'

alique
cervice

cuminatura
forte

exp.

carinatum

carinam,

malis
al-

casso

ad253.

par.

ca-

H. capsus vel est

vesica bubula 372 vel omened. pr.

tura vel carta, in quo operiraento irapensa includitur

et involvitur. cf. 369. 375.
402. 431. et de voce quam
369. quoque restitui Ducange
II. p. 156.
ossibus pal-

mulis

52.

1.

palraulum

palmulara, palraara, de mensura palmaria s. palmari, sic

87.

pugnus
Cat.

lentis
1.

158,

pugillus

oneras

a cervice exp.
veum.
a gula, a gutture aperies et

corr. pro ornas. et operies pro ap. 88. ut sit co-

exenterabis 372. ad 236. cervix rarius est anterior pars

peries carta vel oraento, quia

eam partem inprirais nobilera igni defendebant, Mart.

colli,

aliquam omnes

praeter par. 208. similis im-

pensa 289.
181.

in

piper

int.

interpones

abundantes
pensara

13, 52.

ad

ex iureiuste

254.
159. post por-

cellura" locus
verbis 248.

videtur

illis

254.

leocozimus

leocozuraus y. leucozuraus /?. leucozo-

sex.

raus H. sed
est

nihil ei iuri in-

quod candidura

intellege

vS^eXaiov

faciat.

87.

131

Lib. VII. Politeles.

Turdos aponto moenos:

255.
lasar,

bacam

teres piper,

admisces comino garum

lauri,

turdos per guttur inples

et

filo

efc

sic

facies

et

ligabis.

inpensam in qua decoquantur, quae habeat

oleum, saleS; aquam, anetum et capita porrorum.
256. Turtures: aperies, onerabis diligenter.

eis

teres piper, lasar, liquamen modicum. infundis ipsos turtures ut conbibant sicci et sic assas.

lus in perdices:

257.

mentam

teres in mortario pi-

rutam, suffundis acetum,

addis cariotam; mel acoetum, liquamen, oleum. si-

per,

apium^

mul coques

et

et inferes.

Incipit Apici Caeli politeles.

LIB. VII.

Vulvae steriles:

258.

lasere vulvas

accipies cirenaicum vel particum

aceto

sed

et liqua-

et isp. codd. cf. 5.

eX se a
b. cf. in se redire 1
lavas iure reliquo pertangis. cf. ex lacte
1.
298.
ad 255. ea ut 25G. 257.
ex Excerptis cod. salmas. est.

7.
cumino garu cod.
peculiare eleogarum intelle-

aponto menus etinlemm.

apantomoenos cod. quod

rum

spanum

aenigma
To/uivovg
oiTTavrtav

ex

legebam

anoxon244.

parcoptos
a/u^Cvovi,

apamcnos

Apamea Phrygiae

regio-

ne, a panto s. pando amoenos, et a partico (lasare)

amoenos et a penso am. et
de insulis ponticis Italiae litori meridionali adiacentibus

cogitabam ob Varron.

3, 5,

gas et de comino

comi-

s.

nio oleo cf. Plin. 15, 13. 20.

ad 256. ornabis cod.

malim spissos pro ipsos

et

sucum

239.
bat.

pro sicci. cete203. pungis ubique et

ius infundis ut combi-

cf.

ex

illo

loco olim scri-

bebam conpungis.
ad
cod, et
Tov 69.

apiomenta

257.

mel acetum xol

simul una cum

perdicibus

malui

coquet, inf. nunc

rens 240.

Ad

niliil

mu

confe-

muto.

librum

bitur jroXvTsXrjq

VII.

inscri-

ab impensa-

Lib. VII.

132

Politeles.

mine temperato, appones. In vulva

api semen,

per,

mentam

[et]

sterile

lasaris

siccam,

pi-

radicem,

mel, acetum et liquamen. Vulvae [et] steriles: pipere, liquamine, lasare partico, apponis. Vulvae
steriles: pipere, liquamine et condito modico, apponis.

259.

Callum, libelli, coticulae, ungel-

lae: pipere, liquamine,

rum

et opsoniorum quae in
60 traduntur copia et multitudine exposita, suillo potissimum e pecore ut quo
ganeae nullum plus praebuerit materiae et cuius condiendae studiosa semper fuerit

gula.

cf.

Plin. 8, 209.

ad 258. vulva
vooe stericula

sterilis,

s.

una

sterilicula

lasare, apponis.

bras y) cir. ad meum lasare supple condis. app n e s inferes. malim t e mperatas ap. condito
1.

278

ad 259. callum porci9. aprugnum, Plin. 8,

num

209. Plaut. Poen. 3, 2, 2.

Pers. 2, 5, 4. carnem cervicis

callosam,

glandulosam,
s.
glandulae
117. xoXXona Athen.

Petron. 35, 3. res stomacho idonea, Cels. 2, 24.

unde glandia

uterus, nh^^^a-^ suis virginis vel castratae, Plin. 8,

209. Mart. 13, 56- coll. 7, 20,

3, 49.

ap.
est

11.

vulva

differt

eiecticia,

ix^oXag Athen. 3, 58.

suis partum enixae. Piin. 11,
210. Boettiger Kl. schrift. III.
p. 225. interpp. ad Hor. ep.
ixr]-t^a

1,

15, 41.

ex cumino, aceto,

silphio coquitur

Athen

3, 59.

12, 27. impensa repleta supra 54. inanis contra ap. Naevium Macrobii sat. 3, 18, 6.
ne plura ut brevis sim.
sed corr. pro et, in codd.
inscriptio libri per incuriam
cum contextu ita commixta
laser vulvas et apices

politeles

lib.

VII.

(li-

173. coll.

Geopon. 19, 6, 3. sauschwarte.

libelli codicum sunt vel lumbelli s.

lumbuli
gni Plin.
lambelli,

8,

292. lumbi apru210. vel labelli

labella, schwein-

schnuten, sauriissel.

culae,

costiculae,

cotiGallorum

et Italorum cotelette, costola

(Diez Lex. d.rom.spr. p. 114),

Suevorum rippchen. codi-

culae caudiculae, schwanzstiickchen, invenit Hum.

ungellae ungulae

suum,

Plin. 25, 41. Cels. 2, 22. crura

porcina,

Cael.

morb.

11.

182.

que,

1,

Aurel.

acut.

schweinsklauen

116. lasera in
laseras ed. pr.

quin-

Lib. VII.

133

Politeles.

260. Vulvam ut tostam facias: in cantabro involve et postea in muriam mitte et sic coque.
261 Sumen elixas, de cannis surclas, sale
aspargis et in furnum mittis vel in craticulam, subassas.

teres

piper,

ligisticum,

liquamen,

mero

et

passo, amolo obligas et sumen perfundis.

262. Sumen plenum: teritur piper, careum,
echinus salsus. consuitur et sic coquitur. manduca*

cum

tur

allece,

senapi.

ad 260. idem docetur de

ventre 291. unde facias
pro f a c i e s. in uno par. c o c-

tam

costam

tostam, sic 291. tostum" et

rost." at 419. in omnibus
8ic facies sepiam coctam"

i.

e.

pro

coctivam.

et

in cacca-

cantabrum

bo

ed. pr.
furfur tritici

vel hordei

masia inde subacta, ut

est
et

alibi

sordidus
quem vulgo dicuntfurfureum.
Gothofred. ad Codic. Theodos. T. V. p. 272. interpp.
ad Cael. Aurel. p. 616. Dupanis

inde

factus

tae

porcae

s.

lac continetur
tur,

ov&oQ,

mamma

ubi

undeque sugi-

vnoyaarqiov

seu

vnoyaaTQiSiov^ suminata caro

Arnob. 2, 42. in cupediis habebatur 134. 135. Mart. 13,
44. Plin. 11, 211. occisae uno
die post partum optumum
esse refert. cf. Hermann ad
Ivuc. de conscr. hist. 56. p.

328 seqq.
cannas interpretantur papillas, fistulas
per quas laceffluit, quodne
fiat, surculo configendas et
conciudendas esse, ego sur-

culos cannicios s. canneos,

lanceolas factas ex arundine

idem
debet de coctione ceterarum
carnis porcinae partium in

donace Lin. eadem canna

utitur coquus 264.
de ver-

fresne
Lister

Gloss.

p- 108.
fere intelligi

IT.

hoc capite memoratarum,

quae scilicet omnia primum
furfure ad tostionem involvenda et post tostionem in
muriam mittenda et cumsic

bo surclare 183
conieci

olim
ex 265.

268.

decusatim

gratic. ut 264. 266. in

aliquot libris ex more aetatis mediae quae inde fecit
grella,

graille,

grille (Diez.
spr. in grada

satis salem biberint coquenda sunt. ita demum salubrio-

Lex.

condimenpraeparata
tisque
ad sapidiorem gustum".
ad261. sumen suis foe-

ad 262. p 1 e n u
fartum
et condimentis impletum,non
nudum" Martialis 13, 44. sic

res

carnes

fiunt
suis satis

p.

d.

180).

enim

rom.

legendum pro

non-

Lib. VII.

134

In ficato

263.

Politeles.

oenogarum:

piper, timum,

ligisticum, liquamen, vinum modice, oleum.

264. Aliter: ficatum praecidis ad cannam,

in-

fundis in liquamine piper, ligisticum, bacas lauri

duas involves in augmento et in craticula assas
et inferes.

dum" recteque cum

Scrive-

rio facit Bast ad Boettigeri

Kl. schr. III p. 223. hecinus insex, eclimus ed. pr.

133.

cf.

425429. 440.

sum eum

sal-

Romanos

fecisse

salibusque condidisse apparet ex Pallad. 2, 16

13, 6.
Hor. sat. 2, 4 33. 2, 8, 52.
luven. 4, 143. Athen. 3, 41.
Rader. ad Mart. 13, 86 mense
lanuario iustam confectionem accepisse ex Colum. 2,

propter ova

16.

mesum

monet

colum coAristoteles

s.

hist an. 5, 12. coll. de part.

anim. 4, 5.
quo suitur
codd. volebant cos. i. e.
alleco codd. alcons.
lece ed. pr. H. cf 288.431.
de eo garo crasso neque colato (at cf 288.) locus pri-

marius Plinii 31, 95. Geopo20, 46, 2. cum len. Lit.

Zeit. 1833. num. 27, p. 214.

nic.

lahn. lahrb. 1838. XXIIl p.

458. interpp. ad Hor. sat. 2,
4,

73. coll. 65.

senape

codd. corr. et 127.

ad 264. ficatum avxco

ficis aridis
saginatum
scil. iecur anseris, unde Itali

p. 279.). ad rem
Plin. 8,209. Pallad. 1,30
fin.
Geopon. 14, 22, 8. 11.
cum interpp. et Horat. sat.

fresne III
cf.

2,

88.

8,

herent.

cydonia

dividere ap. Pallad.

3, 25, 25. Lacertae iecur acuta
parte cannae tollere ap. Marcell. Emp. 22 fin. catellum
lactentem de canna occide

de ipsa canna splenem

eius tolle, ib. 23 fin. olivas
intercidere acuto calamo ap.
Pallad. 12, 22, 3. scillam
et

arundine in partes concidere

ap. Pelagon. 12 p. 55. limacum capita praecisa arundine
ap. Plin. 30, 101. cf me in
de praeOlerib. 1 p. 16.
pos.

ad

assatur

culi aixoTt.

Graecos

soli-

tos esse frixaiocinera omento

involuta inferre observavit

suum

habent et Grae(Diez p. 140. Du-

penitus com-

arundineo ut
bibat garum.

^ifdfj/j^tva
ttXo}.
pr

foie

186.
antequam
inciditur
cultello

Athenaeus

f^gato, Hispani higado,

canna vel

ebore

Tov,

Galli

ad cannam

canneo. canna seu

arundine acuta ficatum aliaeque res secabantur, ne ferro
inficerentur vitiumque tracultro

dis,

et

3, 68. ijnaTa nfrw xalovjutvip inia e c i d. ante cae-

pungis?

augum.

aucmento

etiny.

acmen-

Lib. VII.

Ofellas ostienses:

265.

nans ofellas incute

135

Politeles.

in obillam

ita ut cutis sic

desig-

remaneat. teres

piper, ligisticum, anetum; ciminum, silfium, bacam

unam, suffundis liquamen, fricas. in angularem refundis simul cum ofellis. ubi requieverint in
lauri

condimentis biduo vel triduo, promis, surclas decusatim et in furnum mittis. cum coxeris ofellas
quas destinaveras separabis. et teres piper, ligistisuffundis liquamen

cum,

to legitur, quae varietas

etiam 112 et Varron. L. L.
5, 22 p. 116. ubi augumentum in utroque paris. videtur

magmentum

mum

esse,

pinguissi-

intestinum vel extum

sicque differre ab omento 40.

292.
lahn prolegg. ad
Pers. p. XVIILXIX.
gra-

43.

tic. fi&x, 261.

ad 265.
fe

cum

offa,

offula

Claud.

Macrob.
11.

sat.

no-

unde
40.

7, 8, 4.

cum duabus

3, 17,
costis Varr.

2, 4, 11. carnis Colum. 12,

4. al.) eiusdem familiae

55,

videtur cuius sanscrit.

bum

pall

las, graec.

cum

ver-

participio pu-

(peXa et (pf'Ua, sine

rreXa et TrsUa, /Slo-

aspiratione
^og bolus, unde boll et ball
et est fere globus globulus
vel orbiculus, offula particula a rotunditate collecta"
Hildebrandi Glossar. p. 226.
in coquorum lingua pars delicatior suis aut bovis (Macrob. 7, 8, 4) forma globi
abscissa vel in eara manu
effiota,

passum modicum

dor. 20, 2, 26.

men conditum

frustum dentium

Isi-

ut

quod absegcoctum no-

et

stro edulio haut absimile est

cui nomen fleischkloesschen,
kraepflein, in simpliciore culina cito
coquebatur, Macrob. 7, 8, 4. coll. Martial.
12, 48, 17. in craticula sudat ap. Martial. 14, 221. non

egere ferro
1 1

mine detruncato
(Sueton.

et

structoris

10, 48, 15. difficilior

subita est Apici. ad

dicit

neque

offam
penitam Plauti MiL Glor. 3,
1, 164. cf. Fest. in penem
et Arnob. 7, 24. in deliciis
fuisse praeter eos locos alii

testantur ap. Bulenger. De

conviv. 2, 18. de alio offa-

rum genere cum turunda

comparando alibi. otiens e s i^y^,

ab

ocienses

^xtt. sic

loco

luxurioso puteolanas dictas habes in ve162.

tere lemmate Caton.
tarpeianum aedum infra 367.
feci ex librob i11a
rum ofillam, off. os. et
verbum incute pro in cud e s i g n a s ed. pr. H.
t e.
obba facit obilla ut bucca
alio

buccula

bucella,

mamma

136

Lib. VII.

dulce

Politeles.

ciim fervuerit ius, amolo obligas. ofellas

fiat.

satias et inferes.

266.
in

Ofellas apicianas:

rotundum conplicas,

ofellas

exossas,

ad furnum admo-

surclas,

veS; postea praeduras. levas ut umorem expuant.

in craticula igni lento exiccabis ita ne urantur. teres piper, ligisticum, ciperin, ciminum, liquamen et
passo temperabis. cum hoc iure ofellas in cacca-

bum

mittis. cum coctae fuerint, levas et siccas,

sine iure pipere asparso et inferes. si pingues fuerint cum surcIaS; tollis cutem. potest et de abdomine huiusmodi ofellas facere.

267.

Ofellas aprogineo more: ex

oleo,

liquamine condiuntur et mittitur eis condimentum,

cum coctae fuerint et super adicitur his cum in
foco sunt conditura et denuo bulliunt: piper, con-

mammula mamilla

et estpileus forma ovi per medium

dissecti (ad Lucian. II p. 388
seqq. ed. Lehm.). in ob.
obbatim quasi. loricae in

plumam

textae,

specus

in

antrum factus ap.Vergil.il,

771. 6, 42.
designare
est formare, anoTvnovv, obi n c u t e
instar.
bae parvae

concute, in rotundum
complica, ut paulo post, con-

est

globa, schlage zusammen,

nisi malis explicare acu pun-

8i
ge, COnpunge, xevrei.
pingues fuerint cum surclas
tollis cutem" 266.
promis corr. pro ponis.

surdas
ad 183.

veras
veras

florr.

268.
corr.

et

266.

0y.

destinapro designa-

ut sit

quod

surcla-

in Gloss. Philoxeni
destinat ne^ioira. arcas destinare pro deligare dixit
Vitruv. 5, 12, 3. lorum quo
fueram destinatus abrumpo
Apul. met. 6, 27. cf. de iis
verbis et Gronov. Observ. 2,
8 p. 270. 271.
ut dulce

veras.

fiat

62. 182.

satias per-

fundis, circumspargis ex/9^x

pro facias yS vel facies
tn ed. pr. H.
ad 266. in rot. conplicas in obillam designas

etum. expuatcodd.
261. cip e r s codd. p o e s ed. pr.
265.

gratic.

^d-x.

ad 132. abdomine sumine.

ad 267.
aprogoneo

more

codd.

i.

apruno, aprino.

q.

aprugno,

unam

literam

Solini 32. libros secutus

mu-

Lib.VII.

137

Politeles.

dimentum, mel, liquamen, amolum cum iam bulet sine liquamine et oleo elixantur coquuntur

liunt.

ius supra

et sic pipere perfunduntur.

scriptum

et

sic bulliunt.

268. Aliter ofellae: recte finguntur ut pemma,

surdantur. liquaminis summi ciatum, aquae ciatum,
aceti ciatum et olei ciatum. simul mixtis et inmissis in

frigis et inferes.
iu
sartagine

patellam fictilem

269.

Aliter

ofellas:

oenogaro. piper aspargis

ofellae

sale

prius

et

et inferes.

abundanti

Aliter ofellas

comino infusae in aequam

recte friguntur.
tavi ut responderet similibiis
utcapragineusa capro ap. Macrob. sat. 3, 13, 12. oleagineus vitigineus ex vite fac-

de apro condiendo 330

tus.

seqq.

Hum.

aprugneae
ofellae
O e
1

liq. sXaLoyaQfi).

condimentum

tura, sed postea

silenum 56.

est

condipetro-

piper
bulliunt desunt in sex et
ed. mediol. elixantur
audacior

corrigendo

codicum

fui

in

r e ct e

friguntur ut pene asso

rodantur, unde H. fecit
fr. ut paene assae
r.
reddantur, recte fortasse,
si
teneas rodantur. cf.
Rostii Lex. in

meum

TQcoyco.
sit in obillam

designantur ex 265. in rotuncomplicantur ex 266.

dum

pemma

sunt 297. in ^x haeolina"

pro haedina", nucida at
nucicla ap. Isidor. 1 7, 7, 23
liclia et lidia

9,

11

coq. 221.
ad 268.

finguntur

vel Macrob. sat. 2, 8, 3

ex Nonio p. 90. lexico gr.
iam 183. 26L 265. 266.
vidimus male pictum et perperam lectum d id est cl
malae scripturae surdas pro
surclas causam esse. sic nata
6.

nsju^a eSSe r^ayr^/ua,

bellarium, dulce 300. notum
ex Varrone ap. Gell. 13, 11,

18. hinc
fin.

i. e.
lydia 17,
feda ap. Pelagon.

est fecla

i.

e.

fecula

pro subduxerant ap.

Non. p. m. 32, a. codex palat. habet subclauserant.
m i X t i /3ycJ&x. ed. med. m i ssi ?. mixtis ed. pr. H.
48.

et

ad 269.

oenogaro

fri-

comino comiges 270.

neo oleo corr. pro cumino 60. 255. 270. et in aequam pro in aquam ut
sale qua et comino 64.
aequa lance, pari mensura
sit

Plin. 23, 83.

nibus 28, 173.

aequis portiocf.

90.

ad Gar-

138

Lib. VII.

Politeles.

Ofellas garatas:

270.

ponis ofellas in sar-

tagine, adicies liquamen libra una, olei similiter,

mellis aliquantum et sic frigis.
Ofellas assas
in
et
exbromabiS; diligenter
sartaginem mittis. fri-

ges oenogaro. postea simul cum ipso oenogaro inAliter ofellas: in liquapiper aspargis.
mine frigantur et calidae melle unguantur et sic
feres et

Ofellas lasaratas: lasar, gingiber,

cardamomum et uno acetabulo liquaminis, misces

inferantur.

cominum

his

omnibus

tritis

et ibi ofellas coques.

Assaturae. Assaturam assam

271.

a furno

simplice. salis purimi conpensam cum melle. inferes.

272. Aliter assaturas: petrosilini scripulos VI.
scripulos VI.

lasaris

bacas V.
gil.

condimenti,

boum

cur.

p. 41.

gingiberis scripulos VI lauri

lasaris radicis scripulos VI.

addas

infusus" ap.
Cael. Aurel. chron. 3, 2.
ad 270. ex Excerpt. cod.
salmas.
adices cod.
in promtu erat corrigere li-

pams posca

quaminis libram unam,

nolo vero medicorum latinitati mederi.
exbroma-

bis

facies ut
spuant 266. de

umorem

ex-

novo.verbo

inogaru cod.
lasaratas pro g a r a t o n
et craton codicis manum
216.

Apici vides ex prima

zinspecie et 393. 243.

esse

giber

cum

quo

pro

acitabulo

et

cominumcod.de

269.

ad
codd.

simplicem
meam rationem

271.

ad

supple vel oenogaro" cx 107.

140. vel quod praefero iu-

re" ex 334. 370. et verbum

^tangis" vel perfundis". purimi odoribus non conditi
vel candidi corr. ex 327. 366.
Horat. serm. 1, 3, 14. Ovid.
fast. 1, 338. pro plurimi.

ad formam minus usitatam

cf Fest. in purime et ad similem maturrime" Halm ad
Cicer. pro Caec. 2, 7. Kritz
Sallust. fr. p. 80. con-

ad

pensam

conpensatam porpensatam ut

tionem, simul

salis et mellis aequetur, sale qua et melle,

ad 269. ex y restitui pro

pondus

conspersam. Hum. corr.

sale plurimo consp.
ad272. gengib. ^xTi. 29.

condimenti 56. radicem codd. corr. ex 274.

et uno par. modice
codd.

piretri

181.

139

Lib. VII. Politeles.

origani scripulos VI. ciperis scripulos VI. costi modicum, piretri scripuios III. api seminis scripulos VI.
piperis scripulos XII. liquaminis et olei quod sufficit.
273. Aliter assaturas: mirtae siccae bacam ex-

temperatam cum cimino, pipere, melle, liquamine,

defricto et oleo teres et ferve factum amolas. carnem
elixam sale subassatam perfundis. piper aspargis
et inferes.

274. Aliter assaturas: piperis scripulos VI. liscripulos VI. petrosilini scripulos VI. api
seminis seripulos VI. aneti scripulos VI. lasaris
radicis scripulos VI. asareos scripulos VI. piretri
modicum, ciperis scripulos VI. carei scripulos VI.
cimini scripulos VI. gingiberis scripulos VI. liquaminis eminam, olei acetabulum.
275. Assatura sine colore elixatur et infunditur
gistici

et
fretali piper, condimentnm, mel, liquamen
attoritur in clibano quousque coquatur. elixam vero

in

colorare si voles, sine

callicum perfundis.

ad 273. extemperatam ex par. pro extenteratum codd. et exent. ed.

cf. 43.
sale et oieo
assatur 111. coll. 114. cf. 58.
oleum per se intellegitur.
ad 274. petrosileni/?
ed. pr. et cod. ^ qui ab hoc
loco petrosilin. pingere

pr.

amat.

cem

in

semen

radi-

sex et ed. pr.

assareos

in

quinqueeted.
pr. 363, in quatuor aserein
aseros.
sic amos,
Y^
meos 29. nominativus plantae qui nunc e^taanqov erat
olim etiam W^t, ut est C*/-

conditura

assas

et

sucum

yi^f^h xiwd/Sa^i, nfneoi. Isidoro 17, 9, 7. virtute nardo

simile est, quod a Dioscor.
et Plin. 12, 47. coll.
1, 9.
21, 30. habet. hod. as. euro-

gengib. /?. 272.

paeum.
ad 275. corr e vestigio
cod.

/3.

assaturas

in

col-

lare et necessario colorare pro collare, simile

vitium sustuli 287. emendetur ut in multis lexicon.

fre^tale frictorium, sartago,

ut fretum
derivandum a

condim.
nqyj^eiv braten.
56.
atteritur codd. attoretur H. cf. 122. 136.

140

Lib. VII.

lus in elixam

276.

Politeles.

omnem:

piper,

ligisti-

cum, origamim, rutam, silfium, cepam siccam, caroenum, mel, acetum, olei modicum, persiccatam et
savano expressam elixam perfundis.
277. lus in elixam: piper, petrosilinum, liquamen, acetum, cariotam, cepullam, olei modicum.
perfundis calido iure. lus in elixam: teres piper, rutam aridam, feniculi semen, cepam, cariotam,
liquamen

oleum.

et

candidum in elixam: piper, liquamen, vinum, rutam, cepam, nucleos, conditum

modicum, de bucellis maceratis unde stringat, oleum.
lus

278.

cum

coxerit ius, perfundis.

279. Aliter ius candidum in elixam: piper, careum, ligisticum, timum, origanum, cepullam, dactilum, mel, acetum, liquamen, oleum.
280. In copadiis ius album: piper, ciminum, ligisticum, rutae semen, damascena, infundis
vinum, oenomeli et aceto temperabis. timo et ori-

gano.

calidum

et

callidum

codd. rarius adiect. restitui

etiam 416. 446. idem facien-

dum Plin. 16, 177. 37, 110.

147. 151. 163. de aliis iuris
coloribus 51.
et

ad276. cf. 376.

sav. 215.

ad 277. cal.
coxerit ius 278.
ad278.

sabano

iure cum

condituml.

buccelis

et

buccell.

codd. malui alterum c eicere

et

294.

302.

359.

cf.

265.

bucellato
debuccellatus"
conditus ap. Plin. Val. 1, 6.
id est pane annulari bis coc-

to,

in

parvas

bucceas seu

frustula diviso et macerato,

quo inprimis milites utebantur, ad Vopisc. in Tacit. 11.
Ammian. 17, 8. 2. p. 279.
Salmas. in Solin. p. 568. a.
Dufresne Gloss. 1. p. 793.
794. idem vel simile quid
coxeest confractum 53.
rit ex ^n pro coxeris. at
cf.
394. 425. unde scribas

cum

coxeris, ius perf.

ad 280. compadiis in

pluribus,

59.

ag^itabis 281. 282.

origa^no
priga*no

insex. cogitabam de prasio

origano Plin. 20, 175.

Lib. VII.

281.

Aliter

ius

141

Politeles.

candidum

in copadiis:

piper^

tiraum, ciminum, api semen, feniculum; rutam, bacam mirtae, uvam passam. mulso temperas. agita-

ramo satureiae
282 lus in copadiis: piper^ ligisticum, careum, mentam, nardostatium, folium, ovi vitellum,
mel, mulsam, acetum, liquamen et oleum. agitabis
satureia et porro. amola ius.

bis

283.

lus albumincopadiis:

piper, ligisti-

cum, ciminum; api semen, timum, nucleos infusos,

nuces infusas et purgatas, mel, acetum, liquamen
et oleum.
284. lus in copadiis: piper, api semen,
careum, satureiam, cneci flores, cepullam, amigdala
tosta, careotam; liquamen, oleum, senapis modicum.
defricto coloras.

285.

lus in copadiis:

piper, ligisticum; pe-

amigdala

tosta, dactilum, mel,

acetum, liquamen, defrictum, oleum.
286. lus in copadiis: ova dura concidis,
piper, ciminum, petrosilinum, parvum costum, mirti
bacam, plusculum mel, acetum, liquamen, oleum.

trosilinum, cepullam,

ad281.

unam, passum

in quinque. 286.
/9.

Hippocr. p. 594?

sam

ad 282.

careomentam

74.

nardostatium

cf

codd. ut 347. Theod. Prisc.

de diaeta 15. nardostachyon H. va^Soaraxvov et
ardxvg,
va^Soaraxv?, vccqSov
spica nardi, spica indica 31.
Th.
Kruse
426.
cf.
In230.
diens alte gesch. p. 387.

folium nardinum

30. 31. 35.

230. 347. 426. an latum se-

men

silphii

ex Theophr. hist.
Galen. Gloss.

pl. 6, 3, 1. 4.

et

mulsum

mul-

codd. 297.

satureiam in septem.
348. amulabis n.

vis ^. an amula
vis 334?
ad 284. cneci flores
ut 228. 333. COrr. pro CnCchi flos ^S. cnechi flos

amula

si

yC.
rr.

ed. pr.

enechi florem

pro ea voce lacunain^x.

ad 286. concidis

corr.

ex 106. pro incidis et 288.

c o n c i s u m pro
i n e
parvum costum corr. pro
.

142

Lib. VII.

287.

Politeles.

lus in elixam anetatum crudum:

semen; mentam siccam, lasaris radicem,

pipei'; aneti

suffundis acetum, adicies cariotam, mel, liquamen^

senapis modicum, oleum^ defricto temperabis et hoc

colorare pergito.
288. lus in

elixam allecatum: piper, ligisticum, careum, api semen, timum, cepullam, dacallecem colatum, mel et vinum, temperas.
viridem
concisum super aspargis. oleum mitapium

tilum^
tis

et inferes.

289.

Ventricula.

Ventrem porcinum

bene exinanies, aceto et sale^ postea aqua lavas

et sic hanc inpensam inples
pulpam porcinam tun:

sam

enervata conmisceas cerebella

cruda, cui nucleos infundis et piper
integrum mittis et hoc iure temperas: teres piper,
ligisticum, silfi, anesum, gingiber, rutae modicum,

tritam,
tria et ova

ita

et

porrum coctum
quod modicum 31.
/minimum piretrum

ut

sit

272. cf.
45. gin-

giber 50. forte p a r u m paucum, Hildebr. ad Apul. II.

p 70. Fuss in lahn. Arch.

XIX.

p.

450.

seqq.

cam, bacas, vaccas

ba-

ex porcino
est ut 275.
facias etiam p o r g i t o, Terent. Ad. 5, 3, 53. et restiTacito
tuas ^exporgerent"
ann. 14, 7. vel legas e t h o c

sine colore porgito

ad

codd.

ad287. anetatam codd.

idem fere ius in pullum 238.
ad quam ea compositio pertinere videtur, vel meliorem
locum habet post 219.

si-

ne defricto porrigito.
ut

288.

dens ab aneto,
allece

nomen

ius

antece-

ab
alli-

sic istud

habet.

gatam codd. careo in

sex, earenum par. et semper

fere.

melle et vimelle et vi-

oleo
defricto,
temp. et hoc collare
coll. /?7r) porcino.
(in
unam vocem transposui ut

num

nhoc" referatur ad defric-

H. intellege stomachum suillum callo aliisque carnibus

codd.

to" cf. 238. coll. 192. 156.

colla284. 337. ad 67.
re certo certius colorare

no

t.

sum

in sex.

ed.

pr.

incl-

ventriculi n

ad 289.

refertum,

H.

codd.

schwartenmagen.
ex 74. proton-

tunsam

Lib. VII.

143

Politeles.

et olei modicum. reples aqualicum sic ut laxamentum habeat^ ne dissiliat in coctura. surclas ambas et in oilam bullientem summittis. levas et
pungis acu ne crepet. cum ad dimidias coctum fuerit^ lavas et ad fumum suspendis

liquamen optimum

ut

coloretur.

denuo eum perelixabis ut coqui

et

deinde liquamine, mero,

290. Et cultello aperies et

oleo

possit

modico.

cum liquamine

et

ligistico apponis.

Ventrem

291.

involve, postea in

292.

sam

ut

tostum facias,

muriam

Lumbuli

[et

ita ut codd.

assi

renes]
i.

quum ad

e.

124. est ^^quum".

71 H.
corr. pro

lea confectum et per equites

romanos societate iunctos

25.

Galen. compos. medic. 3, 1. Strab. 3,

4, 6. ad Horat. serm. 2, 8,
46. Gargil. Cur. boum. p. 22.

aqualiculum

ventrem porci

sic dici

Hum.
docet

coll. VeWernsdorf.

Isidor. 11, 1. 136.

get.

2,

12,

1.

Poet. Lat. min. II. p. 237.

vers. 83. Senec. ep. 90, 22.
Edict. Diocl. 4, 12.

laxa-

mentum

laxationem, spatium 248. arcte nefarciatur,

docet coquus.
surdas
^d-x.

268.

ambas

luras.

Turneb. Advers. 7, 18. Parei Lex. crit. p. 698. ventriculus duos scil. exitus habet.
qua dimid. codd.

coletur
et
C.

/?

y,

sec.

quod

ita

fiunt:

d. sic

liq. opt. et olei mod.

omittit ed. pr. intellegs garum sociorum, primarium,
cruore admisto nigrum, e solis scombris ad freta hercu-

Romam missum.

cantabro

in

mitte et sic coque.

quod"
coctus

levas.

coleretur n
manu, coloret
ad

placet, cf 401.

perelixabis

per-

elixabis ex /S ed. pr.

pro perlix. vel perlax. n
H. ad 22 L idem fere fit in

fecte

omentato 40.
ad 290. alia coquendi ratio docetur, nam cultello
idem fere quod
aperies"

acu punges" et ^apponis"

ad ignem ponis 187. 258.
404. quamvis etiam sit quod
inferes 41. 116. 216. et42S?
et eum/SSd-x,
ad cum"

cf.

58. 59. 64.

ad

291.
docetur 260.

stum
par.

codd.

216. 293.

al.

idem de vulva
tostum etro-

in

caccabo

ad 292.
et renes ut
glossema cum /? eieci, nihil
aliud sunt

quam lumbuli

144

Lib. VII.

Politeles.

aperiuDtur in duas partes ita ut expansi sint et

aspargitur eis piper tritum, nuclei et coriandrum

concisum minutatim factum et semen feniculi tritum. deinde lumbuli recluduntur passi et consuuntur et involvuntur omento et sic praedurantur in
oleo et liquamine, inde assantur in ciibano vel
craticula.

293.

Pernam,

ubi

elixaveris et tribus lauri

eam cum
foliis,

caricis

detracta

plurimis
cute tes-

sellam incides et melle conplebis, deinde farinam

oleo subactam contexes et ei corium reddes. et
cum farina cocta fuerit; eximas furno, ut est et
inferes.

294. Pernae cocturam: ex aqua cum cacocta simpliciter, ut solet, illata cum bucellis,
caroeno vel condito, melius sucu ex musteis.

ricis

seu lumbi, ut in tribus et

Decim. Laber. 145. ap. Plin.
8,210. lumbus aprunus, gallinaceus ap. lul. CapitoL in
Pertin. 12. inde lumel, lumelbraten, gall. nomble, ital.
nombolo. cf. Pott Forschung.
p 100. rippchen vertit
Boettiger Verm. schr. III p.

222.

minut. factum

iungo ex 132. et glossema

excludunturi9^x.
habeo.

eclad. TT, lumbolis eclud.

/?. evolv.
yS^ ed. pr. volebant forte convolv. Hum.

p a s s i i.
expansi corr. pro assi

ed. r e V

V.

consumuntur
ad

293.

tesselam

q.

in sex.

tesellam Py
tc.

tessellatim

H. perna tota mauet neque

sectiones, rfjuaxvi ^y^oi^ ex

ea fiunt, cava modo quacondrato exciduntur.

te X e s
confinges, definges
corr. ex232. pro conteres.
coreum codd. sed 331.
corium.
ut cum codd.
farina corium illud e
farina factum, teigueberzug.
ut est add. ex ^n. ut
et ^x.
ad 294. u t s 1 e t ut moris
est, an ut supra doctum ?
inlata codd. in lance
Hum. qui locum multo ali-

ter

construxit

corruptissi-

mum. codd. vatic. et florr.

cum ed. pr, inlata cum
buccellis caroeni vel
condito melius sicut
musteis petasonem ex
musteis
(et y^ ed.
pr.)

petasonem

elixas. par.

Lib.

295.
elixas

VU

145

Politeles.

Petasonem ex musteis:

cum

bilibri

petasonem

XXV. cum

orei et caricis

elixa-

tus fuerit^ decarnas et armillam illius, candenti vatillo uris et melle contingis.
quod melius, missum,
jn furnum melle oblinas. cum coloraverit, mittis in
caccabum passum, piper, fasciculum rutaC; merum,

temperas. cum fuerit temperatum, dimidium rn petasonem perfundis et alia parte piperati bucellas
musteorum pactas perfundis. cum sorbuerint, quod
mustei recusaverint petasoni refundis.
illata cum b. caroeno
vel cond. melius musteis. Petasonem. ex

musteis
lius

erit

sucu

pet.

el.

me-

feceris 305.
melle 189. 252. non

236.

minor crux est compos.

se-

quens.

ad 295. mustea

scil.

po-

ma s. mala sunt

sapore musti
eiusquesucoplena, musapfel,
siissapfel ex iisque quoddam
defrutum decoquebatur cui
melle adsperso nomen erat
melitites,
isque sucus vel
mel malorum musteorum adad
hibebatur
potissimum
quandam pultem seu libum
e farina silignea et dicebatur juovaraxLov^ mostkuchen,
ad i89. malumque ipsum in
partes divisum et in sole

siccatum
pro
pulmentario
erat, Colum. 12, 14. recens
etiam farinae subactae raassa

circumdatum

in

furnoque as-

nostri

panis instar
cui nomen birnbrod, krapf,
ad varia adhiberi poterat.

satum,

ad panes musteos
C. Apicius ed,

Sehuch.

cf.

Plin.

18,

Pallad.

101.

bilibre
orei s.

ordei
ubi

/?.

oraei, horaei
pro
corr. ex Plin. 11,36.

mellis

to^alor,

11, 21.
n.

bilibra

aestivi
genus
in cod. re-*

horaeon

scripto dicitur, mense lunio

confectum, Pallad. 7, 7, 3.
aestate acta, Varr. 3, 16, 34.

cf
p.

Magerstedt Bienenzucht
an decorias?

82.

decarnas et carnillam carunculam. 339. iubet

vel

per

articulum

ium mittere

pernae paut cutem

ita

a carne separes,

am

hueftnostro loco intellegendum os humeri,

petaso scil. ex artubus prio-

knochen hinab.

ribus suraitur.
vatillum
ut 406. alibi saepius batillum, unde hispan. badil et
badila, ital. badile, nomen
CUra ^paTctViOV^ a Traravi] patina derivatum, explicant foculum mensarium hoc est vas
illud

quod

in

mensis

cum

prunis lancibus escariis subici solot, autepsara veterura

quidara esse auturaant, vas

10

146

Lib.

VIL

Politeles.

296. Lardi coctura: tecturn aqua cum multo

aneto coques, oleum modicum destillabis et modi-

cum

salis.

locinera aedina vel agnina

297.

sic

coques: aquam raulsam facies et oya, partem lactis adraiscis eis ut incisa iocinera sorbeant. coques
et oenogaro pipere asparso inferes.
298. Aliter [iocinera] in pulmonibus:

ex lacte lavas pulmones

colas

et

quod capere

et confringis ova dua cruda, salis grana

possunt
mellis
ligulara et similara conraiscis et inpauca^

ples pulmoneS; elixas et concidis.

duobus

fundis,

quoruin

in-

feriori

igniculus superimpofiebatur, superiori sive interiori cibi quos igniculo coqui volebant. InvoXs^y^Ta etiam
confert Is. Vossius ad Catull. p. 318. seq. super eo
"
Horatii
batillo
prunae
serm. 1, 5, 36. spongia torretur ap. Marcell. Emp. 27.

sorbuerit

et

recusa-

uno C recusaverint quod est non

verit codd.

in

sorbuerint seu imbiberint".

ad 296. lardura vel laridum est caro suilla quoquo

modo

salita et siccata,

Ve-

de re mil. 4, 7. larida
caro in Cod. Theodos. 8, 4,
17. id est laqivoi; Athen. 9,

get.

non Iarge arida"

p. 127. b. ed. Ald. batillis

ferreis candentibus ramento

Macrob-

imposito argentum quod candidum permaneat probatur

poekelfleisch vertit Mommsen

ad Edict. Diocl. p. 72. 73.

ap. Plin. 33, 127. et experimentura aliud fit 34, 112.

corr.

Wackernagelii Vocabul. Opt.

p. 18.

batus batillus gluot-

oblinas corr.
passum
pro obligas.
hafen".

in plurimis deest, si
est,

explicabis

suo loco

pandum,

flacb.

aliam partem codd.

pactas corr. pro frac-

tas vel factas

cf.

302.

musteo par. unde conicias

musto factas confectas.

18.

sat.

7, 12, 2.

sec.

speck-

destill. superinstillabis
pro distill.

ad

mulsam

297. aqua
moed. pr. 282.
parte
incisa
dicum ut 160.
cultello vel acu puncta.

oenogaro299.

scriptoper-

fundes.

ad 298. iam vidit Hum.

iocinera, quod de iis nihil
1.

docetur,
I

avas

delendum.

ex

lacte perfundis 12.

et parentheticum saepe

Lib.

VIL

147

Politeles.

Teres piper, suffundis liqnamen, passum,

et lioc oenogaro per-

299.

merum. pulmones conpungis

fimdis.

Dulcia domestica:

300.
tilos

[et

copto]; serainC;
sed".

significat

con-

ex
124. 132. 134. 135.140.434.

fringis pro infr.

aL
141.

simul

dua ^y(i
similam
ex 305.

oraissis inter

corr.

pro

duo

corr pro
nonnullis

utrumque puL

mones" sex codd. habent

inples pulmones et con-
fringis.
inples perfundis

impensa, ubi ea

illa

massa cocta est, insuper perfunditur oenogaro descripto.

pro confringis emend.

ex 301.

palmulas vel dacnuce vel nucleis, mel; pi(ad 268), notum est (cf Lanzoni Opp. III. p. 325 seqq.
rainus vero cur domestica

tentabam dadamascena,
vel formae globosae gratia

nominata

sint.

mascica

seu

glomerata,
ca ex

vel

donati-

p. 69. 201, 28.

codicea secutus in*

Fest.

postea
terpretabar per coquos domesticos, domesticatim apparata, domestice confecta,
privata, vernacula, hausgebackenes, domicoenium Mar-

cf et 256.

ut vel alienigenis externisque opponantur vel pu-

ad 300. Ea dulcia diu

mihi erant amarissima. dul-

blicis et in sacris offerendis,

ex Fest. p. 98. gloraus in

cia esse

/LisXim^xTa

sacris crustulum

Asin. 46.

Athen.

conpungis

320.

(Lucian.

4, 72.

14,

49.), ju^liTL SeSev^ueva^ ^uehTto-

juara nene^^iva, ad quae praesertim oralg farina triticea

quaeque melle
asperso sumerentur (Ath. 14,

adhiberetur
53),

unde mellita edulia

di-

tialis,

cymbifigu-

coctum appellatur", de quo genere cf Lobeck Aglaoph. p. 1060. seqq.

nunc mihi sunt olxrjTtjQia,
olxbSiaiTtjTLxa, quibus medico
non advocato domi, pro medicamento usui domestico
ra ex oleo

cuntur Apuleio met. 10, 13.

atque a pistore dulciario
(Becker Gall. IIL p. 200.)

destinato uterentur, als haus-

ad Lamglobum

perversum contextum habet

palmulas vel dactylos
et infarcies sales foris contingis et cepto

TtXaxovvTa^iov (Salm.
prid. Heliog. 32) in

seu

glomum conformata, unde globuli dicuntur a Catone 79. Varr. L. L. 5, 22.

. 107, (rcpaiqoeiSij TTSjUiUaTa ab
Athen. 14, 56. coll. 53 seqq.

mittel.
pies.

--

palmulas

acci-

quia ed. pr. istum

semine

nuce

cleis ve

vel nupiper tritum

[cimparties. sales foris

Lib. VII.

148

Politeles.

per tritum. coDfarcies, sale

in melle cocto et inferes.
in
frigis
contingis]
melle cocto et inferes.
(verba inclusa non sunt in
mediol.) sui procul dubio codicis ope Hum. edidit p. v.

excepto semine, nu-

d.

ce V, n. vel pipere trito infarcies, sale foris

in
contingis, frigis

melle cocto et inferes

excepto semine" interpretatus est ossibu8 et nucleis dactylorum exemtis".
quum vero in sequentibus
et

alica

particulis

ea

dulcia

et simila in

adhibeantur,

in

tempore vidi semen non

sed adesse palmularum
oreum, neque tamen Plinii
,

alicam excepticiam

18, 115.

vel
93.

siliginem exceptam 18,

quae prior mea sententia
erat, ut frumentum aliquoties, Martial. 12, 73, 5. Apul.

met.

6,

10.

Edict. Diocl.

1,

quod triticum, sic semen non raro est zea, Scri1.

est

bon. 70.

Plin.

18,

112. 198.

82. 115. 22, 124. Colum. 2, 6.

2, 118. Geopon. 3,7.
triticum
Isidor.
17, 3, 6.
Petit Comment.
spelta L.
ad Aretae. p. 254. ed. Lugd.
Bat. Asclepiades ap. Galen.

Diosc.

lib.

9.

de

compos.

medic.

xara ToTTovg cap. 3. far ideui

esse quod Leiar Graecorum
existimavit
sed est tamen
eorum id discrimen quod C^a

est

genus

illud frumenti ex

foris

contingis.

frigis.

far conficiebatur,

quo

quod
semcn diceba-

xar^

iloxrjv

tur".

addo Pelagon.
farina

seminis

id

1 p. 15.

est

far

cantabrum". lego enim neque excepto" cum par. neque et cepto vel etcoepto cura reliquis, sed ut iam
secunda manus codicis y cor-

etcopto

rexit
c pta

volebat

quae graecolatina
vox minus cognita a margine in contextum irrepsit.

xomov seu

xonrrj (xonT^g (pinXaxsq Straton in Anth.

XCai

Pal.

12,

2,

12)

eopta (Petron. 40,

14,

68),

Ta^ior,

coptum,
4.

Martial.

deminutivum xonCOmpositum xonTo-

nXaxovg (Athen. 14, 57.) coptoplacenta (poeta in Wernsdorf Poet. lat. min. T. IL
p. 234. nos facimus populo
studiose
coptoplaceutas" )
placentae fuit durissimae genus, non longe abhorrens a

pasta regia quam martium

panem s. massapanera vocamus nomenque duxit a con-

^undendo (non a Copto, ut

delirat
Laurent. Lyd. de
raens. 4, 5, p. 154.), quia ex
materia

contusa

constabat

ut nucleis pineis, amigdalis,

simila, pipere cocto et despumato, /usUnr^xTor interpretatur Athen. 14, 60. Hesych.
II.
p. 315. sic copta sunt
quae dulcia. cf. et ad Polluc.
6.

78.

eiusmodi placentulis

Lib. VII.

149

Politeles.

301. Aliter dulcia: musteos afros optimos rades (panges) et in lacte infundis. cum biberint, in
furnum mittis. ne arescant, modico eximes. eos
calidos melle perfundis, conpungis ut bibant. piper

aspargis et inferes.
302. Aliter, dulcia:

et

bucellas maiores facis,

et

in oleo.

mel

siligineos rasos pangis

in lacte infundis, frigis
superfundis et inferes.

offulis seu morsulis ad

molliejidam alvum veteres
medici usi sunt. quod videre
licet e Galen. De comp. med.
sec. loca 7 p. 58. de loc. aff.
7. p. 397. Diosc. 2, 125. 4,
187. Aet. 1, 4, 12. Artemidor. 1, 74. Foes. Oeconom.
si et copto non sunt glos-

pro

sema ad

dulcia", is panis
dulcis durus, ut myxa i. e.
panis ex fructibus cordiae

myxae paratus utque

et confractum,

ad

bucella

alia

quo-

que dulcia insumebatur, ut

ad porcellos arte factos ap.
Petron. 40, 4. quo dato dac*
tyli,

nuces, alica e farre fac*

ta et elixata, copta contunduntur, huic pulticulae piper

mel

295.
afros
aphros
par. ed. pr. musteo saf r s y et flor panem aphrum
bis habes apud Plin. Val. 2,
28. alexandrinum 118. Alexand. Trall. 8, 7. Cael. Aurel.
4. ex frumento alexandrino candido. Plin. 18, 66

chron.
68.

20, 163.

Theophr. hist.
Geopon. 3. 3,
11 3, 8. i. e, ex tritico alexandrino quod farris speciem
interpretatur Schneider ad
Varron. p. 380. cf nos ad
300 et 180. musteos apios
plant.

8,

4, 3.

Hum.

ed.

mustei

i.

e.

apii bulbos,

sunt
teneri, dulces!
isti

recentes,
optimos
interpretamentum videtur,

panges

modico
modice 241.

adieci et

infarcitur, totum.coagulum foris sale leviter imbuitur, in oleo frigitur et

scripsi pro

frictum melle despumato per

nes, ex siligine, genere tritici levissimi et candidissimi,

tritici hiberni L. factos. Isidor. 17, 3, 7. al.
radere

et

funditur.

mel

corr.

pro

vel et confarcies pro infarcies ut sit confertam

massam, offam facies seu
bucellas 302. coagulum 304.
et sale ex tt H. pro sales.
cf 366.

ad301.

musteos

panes

ad 302. siligineos pa-

panem" explico

confringere,

frangere, reiben, inde romaralar reiben, ralo reibeisen 240.

pangis corr.

num

pro frangis.

Lib. VII.

150

Politeles.

303. Dulcia: piperato mittis mel; merum, passum, rutam, eo mittis nucleos, misces alicam elixatam, coucisas nuces, avellanas tostas adicies et
inferes.

rutam

Aliter dulcia: piper^ nucleos, mel,

304.

passiam teres, cum lacte

gulum, coque cum modicis
et

et iiiferes.

asparsum

Aliter dulcia

305.

tractam, coges coaovis perfusum, melle

et

accipies similam, coques et

calida, ita ut durissimam pultem facias.

deinde in tabellam expandis. cum refrixerit, concidis. quasi ad dulcia et frigis in oleo optimo. le-

in

aqua

me-

vas, perfundis mel. piper aspargis et inferes.

lius feceris, si lac pro aqua miseris.

306. Tripatinam: accipies lac, adversus patinam aestimabis, temperabis Jac cum melle quasi
ad 303.

similis est patina

122 et 136.
rata. mit.

dulcia pipe-

tem

coagulatam, quae

qiiasi

nobis

dicitur

facies.

klos,

corrige-

eoctum aliquot ovis crudis

dulcia: piperato
mittis mel ut dulce sit
141, et ex eadem patina
dulcia: piperatum mit-

perfimditur sicque inauratur.

codd.

bam

tis

merum

ruta,

295.

ratam m.

i.

et

pipe-

e.

portio-

nem

defcerminatam, firmam,
certam, contingentem. mis-

ces

corr.

pro

nuces.
quaedam

expost adicies"
ciderunt quae suppleas ex304:.
ad304. tractam misces
illi

massae

ges

corr.

plico

ex

tritae.

co-

pro coques. exilla

massa conferta

depsta coagulum

i.

e.

pul-

cum

coctum,

--

malim

tum

melle

vel

in quin-

que deest.

ad 305. in

scil. in

patinam. piperatum" est piper cum liquamine tritum 80. 96. piper,

ris

pro

aquam

ca-

lidam codd. corr. ex 427.

durissima pulte libri

praeter ed. pr. et Hum.

tabellam
pro

ex 41. 169. corr.

patellam.

conci-

dis pultem siccatam,

disse-

cabis in bucellas sive offas.

ad ex 306. 185. 186. ad-

ieci.

aquam

pro

aquam

p.

per

ed. pr.

ad 306.
placentam

tiropatinam
modum casei

in

melle confecinterpretantur. at legen

e lacte, ovis,

tam

Lib.VII.

151

Politeles.

ad lactantia, ova quinque ad sextarium mittis, si

ad eminam, ova tria. in lacte dissolvis ita ut unum
corpus facias. in cumana coUocas et igni lento cocum duxerit ad se, piper aspargis et inferes.
307. Ova sfongia ex lacte: ova quattuor,

ques.

lactis

olei

eminam,

unum corpus
olei modicum

unciam

se

in

dissolvis

ita

ut

patellam subtilem adicies

facies ut buUiat et adicies inpensam

facias

in

quara conparasti. una parte cum fuerit coctum, in

verses, melle perfundis, piper aspargis et

disco

inferes.

dum tripatinam ex tribus

rebus paratam. sic ap, Plin.
35, 162. tripatinum s tripatinium a tribus ferculis nomen habet, ap. Ael. Spart.
in Adrian. 5. tetrapharmacum a quatuor, scil. constabat ex duabus avibus gallinaceis, pavone et phasiano
et similiter ex duabus praecipuis et maxime aestimatis

partibus suillae carnis, nem-

pe sumine et perua sed

aprugna id est ferina crustulataque id est farina in crustulum cocta superinducta.
ita una tantum species perna crustulata etaprugna, non
duae aut tres. id nomen a me-

ad Garg.
cur. boum p. 31. de litera r
transposita diximus ad Gar1 a c. a d v.
gil. 18. p. 33 et 47.
p a t. a e s t. modum lactis ex
magnitudine patinae termidicina desumtum,

nabis et perpendes. Hum. e

cod. suo edidit adversus

quod

p. a. pro lactis ra-

tione patinam eius sufficienter capacem accipere consilactantia

derabis".
codd. lactentia Celsi 2, 28.

29. in paucis lactantia, lactaria Lamprid. in Heliog. 27.

lacticina y^^-'^'''^'^'''^-! '^^^

Gloss. Philox. lactentia quasi suco lacteo ple32.

yala"*

na" Papias. in mcdia actate

lacticinia i. e. cibi ex lacte
confecti, milchspeisen, saepe

obviam

fiunt.

eadem edulia

et lactantia" et lactentia"
dixisse videntur ut adhuo
subrumum ^lactantem" et

lactentem" 306.
ed. pr. H.

nam
/5.

imina

in

hemi-

iminam

ceteris.

cu-

m a n a cum Hum. ex 205. 243.

pro cumina/9. cuminata
ceterorum in igni ed.
pr.

ad 307.

a qua similitu-

dine ea patina spongia" dicitur difficile dictu.

puto,
quia una tautum parte coquatur, altera spongiosam

Lib.VII. Politeles.

152

308. Melca: lac acidum, piper et liquamen,

mel. sale, oleo et coriandro.
309. B u 1 b s olei liquamine, aceto. inferes mobulbos fundis, aequo
dico cimino disparso.
Aliter
ex aqua coques, deinde oleo frigis. ius sic facies:
:

timum, puleium, piper, origanum, mel, acetum moesse posse, spocgiae similem,
tremulam. panis
inflatam
,

quidam

ap. Isidor. 20, 2, 16.

spongia

dicitur,

tationis

quod humec-

quam

plus accipiat

omnis panis, schwammicht

brod" adhuc auditur. quando olei portio parva in patella tenui (sed malim fictilem ex268.) bullit, massa
ex ovis, lacte, oleo constans
et in se dissoluta et in

unum

oleum
bulliens mittitur et ab inferiore parte inassatur. quod
ubi factum, in lancem mitconfecta

globura

titur.

verses

in

ex par.

pro vertes.

me

1 -

c e et

1
cae
ed. pr. sed ed. mediol. omittit. in lemm. mel castum

codd.

mel caseum

ed. pr.

X m e 1 1 e corr. Hum. menda codicum mel castum

e

vel

caseum

perit

vox

meice

811.

21. Paul. Aeginet. 3,37 cui

oxfjov Ti Sid yd?.axTog dicitur
et romanus cibus.
Graeco-

rum

oilyala habctur, lac lecoagulatum et acidulum, comparandum fortasse

CUm o^ivyaXaxTivia tv^io Actii
1,2,98. Galen. fac. aliment.
nostro cui nomen
3, 10.
viter

quarkkaese,

ut ed. pr. pelibrariis ignota

sive melca, quae

romana est et edulium lactans sive ex lacte significat,
quod fere ut oxygala tit,

apud Eomanos usitatum

fastidientibus

refrigerandum

erat,

aestate ad
dabatur. Ga-

et

kaes aus

siisser

sauermilch. SHyaXa rjSva/ufvov

memoratur in coena Persa-

rum
cf.

4, 3, 31.

Polyaen.

ap.

acidum

inde lac

Plin. 28, 135.

Strab.

22.

me
in indice capitulor. m e

ad 308.

meth medend. T. 6. p.
de bono et malo suc.

len.

restitui,

Ctes. Ind.

7, 4, 6.

Geopon.

mel

pro vel.
coriandri semen vel viridium
et

1.

18, 21,

condimentorum fasciculosaddit Colum. 12, 8.

ad309. bulvos etvulV o s codd. ex 313. addo p ul-

vos

pulbos

et

olei liq.

nisi

181.

malis oleo,
eXaioydqip seu

liq. explices
infercs ed. pr.
yaqsXaUo.

H. pro infere.

so

/?/.

fundis

disperinfundis

pro tundis. sictracta

et fracta confusa 176 forte
corr.

findis. cf. 316.

pro
codicum
aqua ed.

aquo

Lib. VII.

Politeles.

153

dicum et, si placet^ modicum liquamen. piper aspargis et inferes.

310. Aliter: bulbos elixas in pultarium pressos,
mittis

timum, origanum, mel, acetum, defrictum,

cariotum, liquamen et oleum modicum. piper aspargis et inferes.

311. [Varro siquidem de bulbis dixit in aquam

qui Veneris otium quaerunt", deinde ut legitimis
nuptiis in cena ponuntur, sed et cum nucleis pineis aut

cum erucae sucu

et pipere.]
Aliter: bulbos frictos oenogaro inferes.

312.
pr- unde
corr.

Hum.

ad 310.

fecit,

rem stimulare salacesque esse

54.

multi dixerunt ut Athen. 2,

64, 65. Mart. 3, 75, 3. 13, 34.
et erucam in venerem accendere 10,48,10. Plin. 19,154.
coll. 20, 19. 126.
Lus. in

aequo
gratia.

totus

deest in mediol.

ma

que

aequo ex
mel terendi

articulus

et ed. pri-

mancaest. elixoscodd.

liquamine ol. cariotum corr. pro careotam et caroetam 34.

Priap. 51, 20. 46, 8. 47, 6.

Vergil. moret. 85. Diosc. 2,
169. sucum esse explicandum

ad 311. vel locus parallelus est a literato homine

ad marginem appictus vel

dam erucam decoctam

et

ut reliquum habendum Apici

olim integri, hodie libati.
idem valet de 64. si qui-

dem

feci

dixi

^9-xn.

ex si quid.

Hum.

refert

pro in aquam aliquos lei n i

gere
quum
supple
mittere".
pro ostium
h o s t i u m ceterorum scri/9.
psi olim hostrum ostrum,
ostreum, conchamPlautiRud.
704. unde Italorum ostri<5a,
nostratium schnecke, pudendum muliebre. nunc o t i u m.
in leg. /?. bulbos vene-

erucam decoctam patet ex

Marcelh Emp. 33. ad abundantiam seminis praeparanbibat, quoties quisque inopia
seminis se laborare perspexerit vel potius assidue in-

coctam manducet" qui paulo

post id medicamentum habet
erucae seminis
scrup. III. bulbi rufi scrup.

nuclei pinei scrup.

spicae nardi scrup. HI.
teres
cet.
susingula"
cum, suci, suco codd. ad
formam sucu^ cf. Hildebr.
ad Apul. 1 p. 837. b.
ad 312. oenogaro perfusos 299. 112.
III.

VI.

154

Lib. VII.

313.

Fungi farnei:

garo; pipere accipiuntur^

Politeles.

elixi, calidi exiccati oenoita ut piper cum liquaniine

teras.

314. In fungis farneis: piper, caroenum, aceet oleum.

315.
Aliter fungi farnei elixi ex sale, oleo,
mero, coriandro conciso inferuutur.
316. Boletos: fundis. caroenum, fasciculumcoriandri viridis. ubi fervuerit^ exempto fasciculo inferes.
317. Boletos aliter: coliculos eorum liquamine
vel sale asparsos inferunt.
318. Boletos aliter: tirsos eorum incisos in patellam. uvam perfundis addito pipere, ligistico, modico melle, liquamine temperabis. oleum modicum.

tum

ad 313. pro farnei codicum Hum. ed. faginei

quod qui ex arbore fago
nascantur minus perniciosi
farnei sunt qui circa
radices farni gignuntur, quae
arbor, cuius mentio ap. Vitruv. 7, 1, 2. Pallad. 1,9,3.
aliis est fraxinus, contracte
sint.

franus, farnus, unde Italorum

farnia fargna, Gallorum fraisne fresne frene, aliis quercus species, pro qua sententia laudari potest Plin. 16,
31. qui quercus fungos pro-

batissimos

dicit.

exic-

ed. pr. exiccari

c c a r i C^^. conieci
siciati sicio i, e. im-

cati

/5

ySn^ e

et
pensa conditi. - ingaro et
teres
inagaro codd.
codd. sed 96. ubi idem colon tereas et teras.
ad316. fundis corr. pro

fungos

ut 309.

ad317. caliculos codd.

col. ed. pr. H. similiter variant Plin. 16, 244. vox de-

rivanda non a calyce, sed a

caule, cole,

unde

xavXo/uvxrj-

ap. Lucian. ver. hist. t,

16. - pro sale et 324. 441.

rt-q

liqr.amen adhibetur, Galenus

de fac. alim, 2, 44. in brassica

cum garo paranda

dicit

nihil rcferre, si sal loco gari

snmatur.
i n f e r u n t u r y(^.

ad 318. tyrsos C^r. in

plantis id quod in virgulae

modum

vel teli rectitudinem

consurgit thyrsi nomen sibi

vindicat, ut in asparago Plin.
19, 146. Iactucal23. ubi nostro dorsch et strunk respondet, in boleto hut Diez Lex.
d. rom. spr. p. 349. 350.

u V a m ex par. ovara /? ova

vulgo ut 384. est uva marina vel thynni vel echini
mariui,

cuius

gratia

cauda

155

Lib. VII. Politeles.

319.
surculo

Tubera

radis,

subassas

iutigis,

elixas, sale aspargis, et

in caccabum
et mittis

oleum, liquamen^ caroenum, vinum, piper et mel.

cum fervuerit; amolo obligas. tubera exoneras et
inferes,

320.

Aliter tubera

elixas et

asparso

sale

in

caccabum
vinum
modicum
liquamen; oleum, viride; caroenum,
et piper confractum et mellis modicum et ferveat.
cum fervuerit; amolo obligas et tubera conpungis
surculis affigjs et subassas

mittis

et

in

cum bene sorbuerint

eadem tubera omento porcino

ut conbibant illud. exoneras.

inferes. si volueris,

involves et assabis et sic inferes.

321. Aliter tubera oenogaro: piper, ligisticum,
coriandrum, rutam, liquamen, mel, vinum, oleum

modice. calefacies.
322 Aliter tubera: piper, mentam, rutam, mel,
oleum, vinum modicum. calefacies et iuferes.
323. Aliter: tubera elixa cum porro, deinde
salc; pipere, coriandro conciso, mero optimo. inferes.
324. Aliter tubera: piper, ciminum, sili, men-

cui inha erebant

ova ad spe-

ciem uvae saliebatur et sub

horaeum
od^alov,
item, vo^arov, quia circa ver
in
deliciis
conficiebatur,
nomine

erat.

hodie

sack.

Oken V.

dotterp. 534.

dotter,
1.

ad319. surculo

inf.

183.

exoncras surculos tollis

corr. pro exornas et 320.
unde quaedam suppleas.
ad 320. piper confrac/tum dubius iunxi, nam confractum per se sumi potest 53. et postponi emen-

dationi enbractum 359.

444.
conpungensin sex.
sorbuerint vel sorbe-

scripsi

pro ferverint.

ad 821.

oenogarum

rint
codd.

ad 323. ex

/?

et cod.

hum.

porro mendum videturpro

garo vel apirino, de quo
vino in praefat.

timo

est
fortasse
in

/^

pro opvo-

obomo,

lebat
opimo pingui Horat. serm. 2, 4, 65.
ad324. silfi velestsil-

phium

vel siii 35.

150

Lib. VII.

Politeles.

tam, apiunQ; rutam, me\, acetum vel

vel liquamen et oleum modice.

Incolocasio:

325

piper,

mel, liquamen, olei modicum.

cum

vimim, salem

ciminum, rutam,
fervuerit,

amolo

obligas.

Cocleas [lacte pastas]:

326.

accipies co-

cleas, spongizabis, membranam tolles ut possint prodire. adicies in vas lac et salem uno die, ceteris

diebus lac per se et omni bora mundabis stercus.

cum pasta fuerint, ut non possint se retrahere, ex
ad 325.

de colocasio ad

68. ubi idem fere ius.

ad 326. de genere coch-

quo

in

cibo utebantur

Varr.

3,

14, 4.

leae
cf.

140.

139.

cum Gronov. not.

2, 11. apudnos

4446.

Diosc.

p. 61.

helix

Plin. 8,
174. 30,

173.

9,

et

pomatia

grysea L.

Klemm

alibi aliae eduntur.

Culturwiss. p. 75.
p a s t a s ex marg.

lacte

gizabis ex
pr.

codd.

sex.

in

hora

ed.

codd.

ceteris

omni

p o n-

sfong.

jS.

in

fong.
sale in

in

lac
una

ommora

vel
similiter Salmas.
in Solin. p. 232. a. Plinium
8, 136. et Quintil. 11, 3, 137.
ed.

pro

pr.

omi ora.

correxit,

apud quem malim

in ore" pro cod. optimi in

ora".

pas

mast, ex y et

a sagina, durch
florr. pro pa-

stae. ad 49. fuerint factae

sint.

cf.

Sallust. Cat. 20.

volgus fuimus, FabriadLiv.

21,63,3. interpp. ad Vergil.
ecl.

7, 31.

et ex

fiunt

ed. pr.
ol. codd. et sim. et

pulpas pasci possunt

vel possint praeter paris.
qui si pasti 8unt(sicposunt" et ^sunt" confusa ap.
Catull. 16, S.). quia in /5 ex
et et Varro 3, 14, 5.
coll. Plin. 9, 174. sapa et

pro

farre cocleaspascit,

proHum.
ex pulte pasci possunt
erui pulpa sapa cibari
p. quae pulpa breviore forma sit i. q. pulpamen, pulpamentum vel pulticula vel
pollen. hodierni Graecilacte
farina
tritica saginant,
Seren. Samon. 535. furfure.
lac siligineum s. silignum est siliginea farina
et

nutritum et mixtum. ad ar-

tem coquendi cf. Seren. Samon. 319. seu cochleas undis calefactas ac probe inunctas suppositis torrens pruvinoque garoque perfusas cape, sed prodest magis
esse marinas", ut lego pro
prope iunctas" vel pr. vicnis

tas", et Marcell. Emp. 20.

p. 114. a. ed. Ald. stoma-

cho

laboranti

cocleae pro-

Lib. VII.

157

Politeles.

oleo friges, mittes oenogarum. similiter ex pulpa

sapa cibari possunt.
327. Cocleas sale puro et oleo assabis. Cocleas

assas:

lasare,

liquamine,

oleo.

piperC;

suffundis.

Cocleas assas: liquamine, pipere, cimino, oleo. suffundis assidue.

328. Aliter cocieas: viventes

in

lac siligineum

infundis. ubi pastae fuerint^ coques.

329. Ova frixa oenogarato: ova elixa liquamine, oleo, mero vel ex liquamine, pipere, lasare.
In ovis apalis: piper, ligisticum, nucleos infusos,

suffundes mel, acetum; liquamine temperabis.

sunt, si in

aqua ferveant

et

carbonibus torreantur atque ita ex oenogaro suman-

sic

tur" et p. 116. a. cocleas

sed veras africanas conditas
ex sale et paulo olei coctas,

sed non purgatas, qui ieiunus ternas aut quinas quotidie et frequenter sumpserit, rarissimo stomachi dolore vexabitur, certe si carbonibus tostae sumantur melius

prosant".

ad 329.

oenogaro par
H. oenogarata ceteri. feci
substantivum simile illorum
laseratum, anetatum, piperatum, liquaminatum, quae cum
medicis Noster habet. ova
cum oenogaro miscentur 125.
garo temperantur Martial, 13,
o b e 1 i x a codd. ovum
40.
et obum scribi vides ex 78.
Turneb. Advers. 10, 12.
corr. infundes, suffundes mel
ac acetum". ceterura ova

apala

sunt

7^-^,

mollia

(Cels. 4, 3. fin.

cum

simpliciter elixata

interpp.),
et sorbi-

quae abaliisdiscernuntur, ut Diosc. 2, 54.

P. Aeginet. 1,83. Galen.de
fac. alim. 3, 22. apud quem
et r^o^njTa sunt quae quasi
tremere videntur, quod eorum candidum evidenter cogi coeptum est facile conlia ^o(p?jTa,

coqui scribit Aeglneta nnxTa suffocata, cruda cum garo

et vino et oleo subacta et
fy TTvCyfL. in vase duplici mo-

derate compacta, sed pessiesse in sartagine fricta,

ma

iv Tiiyavi^ ax^vaL,6/Lifvay Tyjyamedici ap. Ideler. II.

viOTct

p.

260,

8.

erant

etiam,

ut

omnia consumam, dura, ^(pd-a^

quae secta })/uCTOjua, iTnreTm^juiva apponebantur. apala

saepius a medicis commendantur, Scribon. 104. Cael.

Aurel. chron. 2, 7. 4, 3.
acut. 2, 37. 1, 10. Marcell.
Emp. 20. Plin. Val. 5, 3. 12.

158

Lib. VIII.

Tetrapus.

Apici Caeli tetrapus.

Iiicipit

Lih. VIII.

ita conditur: spongizatur et sic

et ciminum frictum et sic manet.
die mittitur in furnum. cum coctus fuerit, per-

330.

Aper

aspargitur
alio

funditur

sal

ei

[condimentum aprunum] piper tritura; mel;

liquameu; caroenum et passum.
331. Aliter in apro: aqua marina cum ramulis lauri aprum elixas quousque madescat.
corium
ei toUes. cum salC; senapi, aceto inferes.
332. Aliter in apro teres piper, iigisticuQi, origanum; bacas mirti extemparatas, coriandrum, cepas, suffundes mel; vinum, liquamen, oleum modicum. calefacies, amolo obligas. aprum in furno
:

coctum perfundes.
ferinae facies.

hoc

Theod.
bantur

para-

Prisc.

anaXa^ia,

10.

2,

in apalari

s.

AuSOn.

apalaria,

epist.

'?!.

Laur. Lyd. de men?-. 1, 25.

p. 30. ed. Koeth.
libr. VIII. inscribitur TfT^ccTrovg, quod in eo qua-

Ad

drupedumanimalinm quae

ci-

et

in

omne genus

corr. ex 333 pro tritum.

verba inclusa sunt marginis.

aprimum

ftd-y..

et aprina. ad apiunum" cf.

Marcell. Emp. 34 p. 137. a.
Plin. 28, 235. et var. lect. 8,
210. Salmas. ad Spartian.
et ad Capitol.
Philolog. Gotvel
p. 548.

Ael. Ver.

5.

nia lautioresque conditurae

traduntur.
ad 3S0. sfongiatur
sale cim. in
codd. 326.

Max. lun.

2.

sal. cim. in ceteris.

ciminatus sal ap. Pallad. 12,

22, 5. aXag TeT^iu/ufvovg ufTa

xv^uivov

habes

in

Geopon.

32, 3. aXag ^v/jirag

stoph. Ach. 772.

9,

ap. Ari-

frictum

aprinum

y^ ed. pr. H. sic 339. apruna

borum usum praebert opso-

sex,

carnis

ting.

Vm.

pro mel

in sex.

ad 331. aqua marina

ut 340. videtur thalassomeli
Plin. 31, 68. Ser. Samon. 537.
918. Marcell. Emp. 20. Diosc.
5, 20. et conferenda cisternina 44. vulgaris certe non
est. olim volebam murina

Lib.VIII. Tetrapus.

159

aprum assum mra ferventia facies sic:

cimimun frictum, api seraen, mentam; timum,
satm-eiamj cneci flores, micleos tostos vel amigdala
tosta, mel; viuum; liquaminis acetabulum, oleum
modicum.
334. Aliter in aprum assum iura ferventia: pi333. In

piper,

per ligisticum, api semen, mentam, timum, nucleos

tostos, vinum, acetum^ liquamen et oleum modicum.
cum ius simplex bullierit; tunc triturae globum mitet agitas cepa et rutae fasciculo. si volueris
pinguius facere, obliga si vis albo ovorum liquido.
moves paulatim. aspargis piper tritum et inferes.
335. lus in aprum elixum: piper, ligisticum,
tis

ciminum, sili, origanum, nucleoS; cariotam, senape,

acetum, liquamen et oleum.
336. lus frigidum in aprum elixum piper, careum, ligisticum, coriandri semen frictum, aneti
semeu; api semen, timum, origanum, cepullara, rael,
acetum, senape, liquamen, oleum.
:

mamurrina, myrrhina.
descat mollescat, tenerescat, maceretur.
senape
codd. 127. et inferes d-x.

ad 332. extenteras
plurimis, e x t e n t e r a t a s

exenteras
teratas

ed. pr.

in
C.

exen-

H. explicat excor-

ticatas. scribebant olim ten-

perare, unde

mentum

sale facies

et 43.

septem.
ferme
quatuor, quod
est terine", pro voce non
intellecta lacuna est in ^;^.

ad 333.

enechi flos

codd. enethi C- cniciflores H. in marg, alias anethi". ad 228

liquami-

nis ex par. pro

liquamen,

liquameu.

acetum

H.

6'i;i>Ya^ov.

^d 334.

ius simplex

quocum caro apruna coquitiir 204. p i n g u i u s cras^x Plin. Val. 2, 45 p.

b. ed. Ald. corr. pro
pingue ius et pin^ui
gig

igS.

iug. sinjiiig variatio ap. Cels.

coclea3^ g fi^.
fio ggu spatha Scribon. 45.

moves
^^^^

^^\,1'?P^^^

''i/''rr~
Hum.

^^-

^!^^^'

""^^

^"^

^^^' ^^^-

ad 336. deest
ed. pr.

in par.

et

160

VIU. Tetrapus.

Lib.

337. Aliter ius frigidum in

elixum: pi-

aprura

semen et timum;
origanum^ sili modicum, erucae semen plusculum,
suffundes merum, condimenta viridia; modico cepam, pontica vel amigdala fricta, dactilum, mel,
acetum, merum modicum, coloras defricto, liquaper,

ligisticum,

aneti

ciminum,

men, oleum.
338. lus aliter in apro: teres piper, ligisticum,
origanum, api semen, lasaris radicem, ciminum, feniculi semen, rutam; liquamen, vinum, passum. facies ut ferveat. cum fervuerit,
intro foras et inferes.

amolo

obligas.

aprum

339. Perna apruna ita inpletur terentina: per

articulum pernae palum mittis ita ut cutem a carne

condimentum accipere per coruniversa inpleatur. teres piper, bacam

lauri, rutam, si volueris lasar adicies, liquamen opsepares, ut possit

nulum

et

timum; caroenum
340.

Cum

est

qua inpleta

et olei viridis guttas.

inpleta fuerit;

ex

lino

constringitur illa pars

in zemam. et

mittitur

et

aquam marinam cum

elixatur in

lauri turionibus et

aneto.

ad337. silfi codd. 35.

codd. ad 77.

modica

hueftknochen hinab. est

pontica 228
ad

p.

cepa

ex codd. pro

agitas

cf.

334. 370.

338. ius add. ex par.

341.
339. aprunaad330.

foras tanges
ad

terentina inpensa

illa

53. emend. ex 372. pro re-

centina
ySL>.

am

autem articuliis corporis et

membrorura nodus, Plin. 11,
217. 177.
ut un. codd.
liquam. opt. ad Gargil.

Hum. cepam

ed.

recentia
recens H.

^9i(.

pr.

per articul. secundum

os
pernae, iuxta articulum et
ea parte qua est articulus,

22.

ad 340.
quae
par. ed. pr. H. in
fermentum,

impl.

zymam

sauerteig

coni.

Hum.

et confert Plin. 18, s.

ut 364. est ius
26.
cf. Isidor. 20, 2, 32.
apud
alios etiam olla in qua car-

zema

nes

coquuntur.

cf.

ad Vopisci Aurel.

Salmas.
49.

Du-

Lib. VIII.

341.

lus in cervo:

161

Tetrapus.

teres

piper,

ligisticum,

careum^ origanum; api semen, lasaris radicem^ feniculi semen, fricabis, suffundes liquameU; vinum,
passum, oleum modicura. cum fervuerit, amolo obligas. cervum coctum intro foras tanges et inferes.
842. In platonem similiter et in omne genus
venationis eadem conditura uteris.
343. Aliter cervum elixabis et subassabis. teres
piper, ligisticum, careum, api semen; suffundes mel,

acetum^ liquamen, oleum. calefactum amolo obligas et carnem perfundes.

344 lus in cervo: piper, ligisticum, cepuUam,

origanum, nucleoS; cariotas, mel; liquamen; senapC;

acetum, oleum.
345. Cervinae conditura: piper, ciminum, con-

dimentum, [petrosilinum], cepam, rutam^ mentam,

mel, liquamen, passum, caroenum et oleum modicum. amolo obligas cum iam bullit.
346. lura ferventia in cervo: piper, ligisticum,
petrosilinum, ciminum, suffundeS; nucleos tostos
fresne T. VI p. 933. col. 1.
-- mirinam
par. ad 331.

curionibus
riones

lauri

/ryc:

et

ed. pr. tu-

ap.

Colum.

stockknospen, wurzeltriebe, schosse? sunt qui

ramuli331.1aurus viridis379.
eius teneri ramusculi staengel?
ad 342. pro codicum in
platone ed. pr. glossema
in platycerote
habet,
12, 50, 5.

natura schaufler dicitur dama a latitudine cornuum platon vocari poterat, ut ille a
latitudine pectoris
Platon
(ad Diog. Laert. 3, 4. Her-

mann

Plat. pliilosoph. 1 p.
venationis
92, 31)?
carnis ferinae 332.

ad 345.

condimentum

quod animalis nomen alibi

quoque perperam scribitur,

est petroselinum 56 bulliit

/9 H. bulloit y. 350.
ad 346. suffundes merum 337. vino 352. perfundes ed. pr.
pro rariore

Plin. 11, 123.

voce

Varr.

cum

2,

1,

5.

Schneid. nonne vero ut

venatoribus nostris a sua
C. Apicius ed. Schuch.

embambam

cum

lacuna

est in

&)(.

libris

lemmati tribuendum,

forte

aliquot

Uh.

162

VIII. Tetrapus.

aut amigdala^ mel^ acetum, vinum, oleum modicum,

liquameu

embambam

et agitabis

347. lu cervinam
folium, api semen,

assam

piper,

nardostatium,
viridem^

cepam aridam, rutam

mel; acetum, liquamen, adiectum cariotae, uvam

passam et oleum.
348. Aliter in cervum assum iura ferventia: pi-

damascena macerata,
vinum^ mel, acetum; liquamen, oleum modicum. agitabis porro et satureia.
349. lusincaprea: piper, ligisticum, careum,
ciminum, petrosilinum, rutae semen, mel, senape,
acetum, liquamen et oleum
350. lus in caprea assa: piper, condimentum,
rutam, cepam, mel, liquamen, passum, oleum modicum, amolum cum iam bullit.
351. Aliter ius in caprea: piper, condimentum,
[petrosilinum] origanum modicum, rutam, liquamen,
mel, ])assum et olei modicum, amolo obligabis.
352. lus in ovifero fervens: piper, ligisti-

per, ligisticum, petrosilinum,

ut ad agitabis" suppleas
porro et satureia 348. 352.
375.

ebambam

bebam

par.

em-

ed. pr. graeca vox

ex latina declinatione, alibi
quoque varie scripta 103.
Salmas. ad Tertull. de pall.
p. 123. 126. Hildebr. ad Apul.
met. 2, 7. p. 89. 90.

ad 347.
par.

282.

nardostatum

nardostachyuraHum.
cariotam codd.

adiectum pugnum, manuam, wurf. adiectam ed.

pr.

ut 282.
ad 349.

capra

et in

capitul. y. eadem confusio. Caes. b. g. 6, 27. Liv.

16, 1. Sueton^ Tib. 45.
1,
ind.

Hildebr. ad Apul. met. 8, 4.

carenum
p. 649. 650.

par.

mel.
ad

in

quo uno vel pro

350.

aliter ius

ed.

H.
cum absorptum
addidi ex 345. bulliet S.

pr.

incervumas-

bullient l.
ad 352. codices praeter

ed. pr. H. pro in cer-

par, post ovifero" scholion

adiectas H.
ad 348.

sum

vo in assum vel in cervo asso. porroetsat.

Lib. VIII.

163

Tetrapus.

cum; ciminum, mentam siccam, timum; silfi, suffundes vinO; adicies damascena macerata, mel, vinum,
liquamen^ acetum^ passum ad colorem; oleum, agitabis fasciculo origani et mentae siccae.
353. lus in venationibus omnibus elixis et assis

piperis

scripulos

VIII.

rutam,

ligisticum,

api

se-

men, iuniperum, timum, mentam aridam, scripulos

senos, puleii scripulos III. haec omnia ad levissimum pulverem rediges et in uno conmisces et teres.

adicies in vasculum, melle

his uteris

cum

quod

satis

est.

et

oxigaro.

354. lus frigidum in ovifero: piper, ligisticum,

timum, ciminum frictum, nucleos tostos, mel; acetum^ liquamen et oleum. piper aspargis.
355. Vitulina fricta: piper, ligisticum, api

semeu; ciminum^ origanum, cepam siccam, uvam

passam, mel, acetum, vinum, liquamen, oleum; defrictum.

356. Vitulinam sive bubulam cum porris, sitaneis [vel] cepis vel colocasiis^ liquamen, piper, lasar et oiei modicum.
habent hoc est ovis silvatica". non disiunctis vocibus

tae,

insularum Archipelagi,

animalis nomen scripsi,

ut scriptum est in Gloss. Grr.
TT^o/SaTov ay^Lov ovifcr ct ap.

Hungariae Wallachiaeque usque ad Austriam. cf. Link

Urwelt 1. p. 381 385. Voigt
Zoolog: 1, p. 407 410.

Plin.

silfi codd. 35.

id

28,159.197. equiferus,
etsi legantur oves ferae ap.
I. Capitol. Gord. trib. 3. Vopisc. in Prob. 19. ovis fera
ap. Plin 8, 69. contra ferus
aper ap. Sueton. Aug. 67,
feri sues ap. Plin. 8, s. 78.
est strepiceros Plinii 1 1 , 124.
8, 214. vulgari maior, cornibus erectis. intortis sive contortis,

habitans montosa Cre

ad 353. teres displieet,

malim temperes.
melle
et mel codd. ad ablativum

suppleas mitis 197.

ad 356. pro cidaneis
vel cidoneis codd. in S-x
lacuna, corr. s i t a n e i s, quod

cepae genus et setania dic-

tum ob
illis

vicinitatem soni cum

notioribus malis

iisque

164

Lib. VIIT.

Tetrapus.

In vitiiliiiam elixam:

357.

teres pipei';

ligisti-

cum^ careimi; api semeii; suffundes mel, acetum,

liquamen, oleum. calefacies, amolo obligas et car-

nem

perfundes.
358. Aliter in vitulina elixa:

piper, ligisticum,

feniculi

semen^ origanum, nucleos,

acetum, liquamen^ seuape et oleo.

cariotam, mel,

Copadia aedina sive agnina:

359.

pi-

liquamine coques, sum faseolis faratariis,

liquamine, pipere, lasare, cum imbracto bucellas
panis et oleo modico.

pere

et

facillime confundi potuit. cf.

Plin. 19, 95. 102.
a^Tuiaov

Theophrast. hist
Apici Excerpt.
in praefat. mea. infelici max^6/u/uvov

pl.

7, 4,

7.

Hum,

nu

porris

scripsit

succidaneis

qui sint secti-

s.

in

parietinis" ex Aurel. Vict,

Const. epit. 6. et Am-

mian. Marc. 27, 3, 7. quiad

parietes pergulasque scandere apti, vel paratariis"
ex Vergil. G. 1, 227. id est
vilibus,

paratu

parabilibus,

sectivi, tonsiles, schnittiwiebel, schlotten. sic c et s

ad eum cibum exquisitiorem non ido-

confusum ap. Manil. 1, 57.

ubi malim praesepta".

neos esse unusquisque videt.

nfaseolis" tenens equidem,

les,

ad 358.

senape

senapi ex

pro

corr.

393.

ex

difficillimis

locis.

cum

fasceolis faratareis par.

phaseolis paratariis invenit Hum. et scribit nam

mola

inveni ^farinariis"

frac-

SCU f^ey^(p, aXeiiQM hsy^Lvo), pro quo lomento mox bucellae panis ad ius
obligandum adhibeantur. duo
condiendi genera statuenda
esse pro certo habeo. inveni
etiam fasciculis para-

tis,

ad 359. ut ea copadia
audimus 370.
unus

fiant

facilibus, quales

e^^Yjuari.

tariis

propinquis fructibus, ut 2,
175. sub hortensis smilacis
nomine testatur Dioscorides,
tanto undique incremento se
implicant, ut scenas etiam
et tentoria inumbrent". quod
adiectivum si in libro de arte
coquinaria locum habere pos-

rato,

si

vis

liq. quod sit

colo echini condi, cum fieri
potest, si sunt 218. 372. et
farre obliga vel bucellis pa-

set, esset

nis

e.

confracto

potius ^parietariis"

aneti,

Noster
vel

quales

cum

i.

sint

rutae,

porri, quos
saepius in ius mittit,

origani,

fas,

colis, fa-

53.

vel

Lib.Vm.

165

Tetrapus.

Aliter aedinam sive

360.

caldatam:

mittes

in

agninam excaccabum copadia. cepam,

coriandrum minutim succides. teres piper; ligisticum, ciminum, liquamen, oleum, vinum. coques.
exinanies in patina, amolo obligas.
361. Aliter aedinam sive agninam excaldatam:
agnina cruda trituram mortari accipere debet, caprina autem cum coquitur accipit trituram.

Aedum

362.
sive agnum assum: [aedi
cocturam] ubi cum ex liquamine et oleo coxeris,
incisum infundes in pipere, lasare, liquamine, oleo

modico

et in craticula assabis.

eodem

iure contin-

ges. piper aspargis et inferes.

363. Aliter aedum sive agnum

assum: piperis
semunciam, asareos scripulos VI. gingiberis modicum, petrosilini scripulos VI. lasaris modicum, liquaminis optimi eminam, olei acetabulum.

cum

fas, colis

riis

318.

caricis

et
et

horaea-

colis para,

de

col-

coliris,

lyris farrarcis, farreis, panis

generecogitavi.

to par.

embrac&x,

m-

imbrato

ed.

mbracto

bratto

i,

med. vox graeca est emphractum, et si ab e^cpqaaasiv

farcire

derives,

signin-

cat

fartum, obsonii
genus quale est 444.

%,S^^X^\

embamma

idem
347.

fere

intriti
si

ab

quod

si lectio

sa-

misces" et exid ius spargis conplica:

fractura 53. fractum, coptum,
na,

supple

ad

ut sit amulandi genus.

b o c e 1 1 a s ft^xn.
ut
mei

amant volva, ramolus,

la.

conieci

fisto-

tumimbricito

buc. in modum imbris spargito irrora, Sq6ai(^fLqaive.

ad 360. excaldatam
ut 361. coll. 137. non calida
aqua lotam, ut amygdalas
excaldatas ap. Marcell. Emp.
26. explices, sed in ea coctam. inde Gallorum eschauder.
minutum codd. cf

\\i^ jgQ^ al.

'

/i oei
^^

^T

-^

^^

^^^^^

a'

^^,^.^"
^^\
ex compendio
^^"^^ tritura mor-

Z^^.^ ^^"^.

*\V,^,
/
^^^*^' ^t^q^am

''''''

^.

coquitur.

^^ 362. incisnm culapertum 290. conpunc*""!

i"s bibat 30
320.
^^.t
gratic. ^ii-x
ad363. asareos 274.^ello

1 .

166

Lib.VIII.

Tetrapus.

Aedus sive agnus siringianus id

mammocoetis: exossatur diligenter, a gula,

364.

est

sic ut uter fiat et intestina ei integra exinaniantur,

caput in intestina suffletur et per novissi-

ita ut in

mam

partem stercus exinanibitur. aqua lavantur diet sic inplentur admixto liquamine et ob
umores consuitur et mittitur in clibanum. cum cocligenter.

tus fuerit, perfunditur ius bulliens:

lacte piper
tum, liquamen, caroenum, defrictum modicum,

^eng/9. ginz.

stis

y)

codd.

lac sugit, lacte mero pascitur Martial. 13, 41. dubium

sed 365. si-

non est, sed dubius haereo

utrum scribam syringiacus, an syringnatus, de
qua forma nuper monuit I.
Becker in lahn. lahrb. vol.

ringiatus. delirat Hum.

qui lege syringatus, a
quae ov^iyi graece diquae vero sequuntur
verba interpretativa expungenda censemus". isti itaque
tistula
citur,

est in modum syringis seu

fistulae excavatus, intus inanis factus, ut haedus sic
dicatur cuius intestina omni
emissa faece et vacua facta

sint,

ut condimentis

farciri

possint, quibus postea consutis integer coquatur. partem veri vidit

Dufresne
Gloss. tn mammocestis IV.
p. 214. ^mammocestis per-

peram,

sic

zing.

ed. pr.

modice ^n.
ad 364. syringladus
id. e^. mamotestis ( ce-

H. ad 29.

tri-

ni fallor,

pro

/ua^ujuo-

9-Qtnroq. qui adhuc lac sugit".

at vero non est is vno/uai^ioq,

vTTOTLT&ioc, sed quem vulgus

matris filium appellat, adolescens delicatius educatus,
effeminatus ac mollis. agnum
intellegi qui adhuc a syrin^
gibus est, cannas mammae,

73. p. 313. si

syringianus

vera est, quasi est mammaeanus et similis illi phaecasianus

ap. luven.
significans
tis

3, 218. idemquo
quod mammoce-

^a^^oxouTjg

xoiTOQ, xoLTaTog

quam rationem

SCU

/Ja^^uo-

f7Ti//oii^//,/?,

sunt

ad

dxoiTf^?

et axoiTig, ^a/uaixoLTT^g^ naqaxoLTtjg^ jur^TooxoCTJjq ap.

Hip-

ponact. in Philologo Gotting.

VII. p. 555. d^QfroxoiTrjg ap.
Euseb. e/U/SaaixoLTT^g ap. Petron. 24, 1. onocoetis ap.
Tertullian.
coll.

apolog.

ad Nat.

1, 14.

exocoetus ap. Plin.

piscis

in

terra

16.

fiu.

VitaxotTog
9, 70.

cubat.

quia

aperitur et exenteratur 384. a cervice expeditur

254. a gilla codd. sed 384.

gula

per gulam. alibi etiam

scri-

bitur gyla.
sic ut uter
fiat ex ed. pr. et H. sicut

Lib. VIII.

et

oleum

mittitur

et

in

iam

bullienti mittis

reticulo

vel

167

Tetiapus.

amolum

in sportella;

vel certe

et

diligenter
constringitur et bullienti zemae cum modico salis
submittitur. cum bene illic tres undas bullierit, levatur et nlenuo bullit cum umore supra scripto.
bullieute conditura perfunditur.
365. Aliter aedus sive agnus siringianus: lactis
sextarium unum, mellis unc. IV. piperis unc. I. salis
lasaris

modicum,

modicum.

tabuluffl; liquaminis

utinam

fiat i9-j^.sicut fiat

fiat yS. cum
sic ut
vacuo spatio. sic ut videtur fiat TT. in modum utris
384.
e i in plurimis, e i u s
et n.
eximabitur
/?.
/?4.

exinabitur ed. mediol.

exinanitur n. ad plurimorum obsoletae coniuga-

y.

formam cf

tionis

dibo,

scibo, au-

communibo, opperibor,

experibis Catull. 21, 6. illargibo Cat. ap. Non. p. 320.

a.

in absorptum ab in-

addidi. ni placet, scribe

cum par. sufflentur. ita
ut cap. florr. sine praepos.
ex intestinis stercus egre-

test.

di scribit Paulus medicus 6,

88. in caput in os, in den
mund hinein, Mart. 14, 74.
per caput codicis par. esSet xara xecpaX^v, von obcn
hinab. ceterum id fit ex more
utricularii, a0xaC?.ov qui tibia

de quibus
Boulenger De

utri inserta inflat.

musicis
theatr.

viss.

cf
2, 35.

partem

lus in ipsius

olei ace-

acetabulum, mellis acetabulum,

per noextremara.

clunes. sic posteriora

crura Plinio 11, 249. dicunlavantur novissima.

per

stina.

pro

tur

inplentur
ob humores

ab humeris

humerum
modice

n.

mittis.

inte-

corr.

ad

vel
sic
etiam et
b.

codd. quorum y^ bullies,

C b ul 1 i a t. ad iam" cf. 345.
350.
mittitur aedus. de
eo sportellae usu ad 121.

reticulo pro retiac. ex

L. est
yu^ya&og, cauistrum e
vimine plexum,
reticulato
opere factum, in quo ex lino

constrictus aedus in zemam

mittitur 340.
bull. zema
codd. at cf. 373. 374. 289.
tres undas bull. 65.
Pallad. 12, 22, 4. duabus
aut tribus undis fervere pa-

ti",

sen.

zweimal aufsieden

ad 365.
codd.

las-

siringiatus
ed med.

syringianis
364. ius in ipsiuspraequod apud
non rarum postposita.
positione

alios

ma-

168

Lib. VIII.

Tetrapus.

dactilos tritos VIII. vini boni

eminam, amolum mo-

dice.

366. Aediim sive agnum crudum: oleo,

pipere fricabis et asparges foris salem purum multo
cum coriandri semine. in furnum mittis. assatum
inferes.

367. Aedum sive agnum tarpeianum:

antequam coquatur, ornatus consuitur. piper, rutam,
satureiam, cepam, timum modicum et liquamine.
collues aedum, macerabis in furno aut in patella
quae oleum habeat. cum percoxerit^ perfuudes in
patella inpensam: teres satureiam, cepam, rutam,
dactilos, vinum, caroenum, oleum. cum bene duxeinpensam, in disco poneS; piper aspargis et in-

rit

feres.

368.
lim

Aedum

tamen

ius

334.

pinguius
codd.

sive

spissius
oleum

ad 366. crudum non

maceratum, crudo iure i. e.
nou cocto, frigido aspersum
antequam in furnum niittitur. sed scribendum erit In

aedum

vel

crudo

238.

cf.

287. 376. similiter 330. aper

sale et cumino aspergitur
et alio die in furno coquitur.

pipere
fricabis

piper.

/?/r

in

ad
uno

pro
peio
diis

sa-

semen

egregiae

in tar-

monte

dapes infere-

aliquot locis?

quoque ea
monstrat
can.

uno

alibi

verba confusa
ad
LuCorte

518.

6,
ft

deest,

tatarpeianum.
capitolino

natus

dubio

367.
tarpeianum
et in omnibus 406.
t,

seu

quod

mit-

bantur (Martial. 12, 48, 12

et 13, 91) qaae lautitiae augebantur ex quo Nero dapalis exstitit in aurea domo
quae a Palatio Esquiliasusan oneque pertinebat.
ratus farsus corr. pro or-

H. pro

est

perfricabis, infriabis.
lem pur. 271.

agnum particum:

et

ex

participium in
Hum. procul
cod. in reliquis
ed.

coquantur

in

1 i
sex et ed. pr.
quamine
temperabis. liquamen n.
aut ex uno par. addidi

ob 369. 408.

duxerit

140.
pones compones.
ad. 368. pasticum codicum explicabam vel lacte
pastum 376, vel a matre re-

169

Lib. VIII. Tetrapus.

tes in furnnm. teres piper, rutam, cepam, satureiam,

damascena nucleata, lasaris modicum vivi, liqua-

men

vinum.

et

fervens colluitur in disco, ex aceto

sumitur.

Aedum laureum

369.

ex lacte: aedum

cu-

exossas, interanea eius cum coagulo toiles,

lavas. adicies in mortarium piper, ligisticum, lasaras,

radicem, lauri bacas duas, piretri modicum, ceduo vel tria. haec omnia teres, suffundes

ris

rebella

liquamen, temperabis ex sale. super trituram colas

mellis ligulas duas. hac inpensa intestina reples et super aedum conponis in
giro et omento carta coperies, surclas. in caccabum
vel patellam conpones aedum, adicies liquamen,
oleum, vinum. cuni ad mediam cocturam veuerit,
teres piper, ligisticum et ius de suo sibi suffundes,

lactis sextarios duos,

motum, a lacte depulsum et

herbarum iam patientem. sed
praestat particum nomine
a lasere parthico ducto 240.

idem mendum ap. Petron.

vivi corr. pro
47, 10.

vinnm

ex 243. 393. et ten-

ra!dicem unam.
fervens aedus 376.

tavi las.
1.

11

dem
nisi

u i t u r perfunditur,

ibi-

ex aceto,
malis ex acetabulo,
et 406.

382. erit sx (iix^i^iaxoq^ }% }/uf|

}ju^a(pCov^
^aiuuarog vel
olvjSafpov

quod vas ad

pati-

nam apponebatur ad cibum

liquamine, oxygaro et similibus imbuendum. ut brevis
sim cf. Salmas. in Solin. p.
265. 266. Hermann Griech.
privatalt. 28, 15. 16.

ad369.

aedum laurum

codd. et ed. pr. unde

lau-

reatum

lauro

fecit

Hum.

conditum indeque odorem

eius habentem, qualis est
379. porcellus laureatus. ex
optimi cod.

laureum

/?

laurum

pro laurea

feci

isiciis

super ipsum circinatis coroolim

loricatum
natum,
farciminibus ut lorica circumdatum. similiter 133. patina

ex lacte

dicitur,

in

qua

multis rebus una paratis et

coctis lac super massam perfunditur.
coagulo ventriculo, utriculo 373. 374.

pireti in plurimis 181.

in giro codd. i. e. in circo,
cf. in gyrum ap. Sueton. Caes.
39.

in

zirbo

Hum.

corr.

inomento" inmXow,
VI p. 935.
Dufresne

quod

sit

170

Lib. VIII. Tetrapus.

defrictum

mittes

modicura,

capsum. cum percoctus

reexinanies in
exoneras, amolo ob-

teres,

fuerit,

ligas et inferes.

Agnum

370.

simplice: de agno

decoriato

facies copadia, lavabis, diligenter mittes in caccabum, adicies oleum, liquamen; vinum, porrum, co-

riandrum
cepa

cultro

cum

concisum.

bullire

coeperit,

ius agitabis et inferes.

Aedum

371.

lasaratum:

aedi intestinis bene

purgatis inples, piper, liquamen, lasar, oleum et

intra aedum mittes et bene consues et cum aedo
simul coquuntur. et cum decoxerit, adicies iu mortarium rutam, bacam lauri et levato adque exiccato

aedo ipso iure perfundis

omento carta

et sic ponis.

per asyndeton, quod si displicet, ex

403. adde et" aiit ex 402.
vel", aut carta" expunge
cum y.
c a r t a aegyptiaca,
de tenuibus latisque segmentis foliorum papyri contexta,

compendium est cabum 160.

latere opinor, scribo audacior in
de quo
253 familiarius erat r e e x i n.
in caccabum ex 135.213.
190. 45. al.
exoneras
cartam tolles 373. corr. pro

dicit Plin. 13,

utitur coquus 402.
431. Horat. ep. 2, 1, 270.
Martial. 3, 2, 4. qui eandem
rem 13, 1. togam dixit et
4, 87, 8. tunicam e Catull.
95, 8. cui non in mentem

exornas.

emporeticam
76.

capsum

Excerpt.

392.

ram

cod. in

H. pro codimcum cora. cf. 153.

defricto p. m. in fricto
in sex et ed. pr, m. in dett

et

fruti m. Hum.

cf.

67. 154.

251. 380. singulare

aenigma

in

voce

caccabum

cuius

sequens ex

salmas.

qui

ius emend. pro saepi-

scripsi pro coop. et mendis codicum 63.

coctu-

ex

et

egoan supdepleo iure" 271.

carnato ex 295? cu
cepadiola lav. cod.
pa

cod.

agnu simplice.

cotelettes en pacoperies
pillotes"?

veniunt

ad 370. ea

eadem

us ex

334.

143.

idem

feci

ad371. aedulasaratu
lemm. et intesti-

nas b. purgatas. cf. 364.

de meo ablativo ad Gargil.
p. 42. inples ut docetur
369. cocuntur mortario ruta baca
lebato a. adque exuga-

Lib.VIII. Tetrapus.

171

Porcellum farsilem duobus gene-

372.

ribus: curaS; a gutture extenteraS; [a cervice] ornas. antequam praedures, subaperies auriculam subcaute, mittes inpensam terentinam in vesicam bubulam, exin fistulam aviarii rostro vesicae alligabiS; per quam exprimes in aurem quantum cepecarta praecludes et infiblabis et praerit, postea
parabis aliam inpensam, sic facies: teres piper,
ligisticum, origanum, lasaris radicem modicum, suffundes liquamen, adicies cerebella cocta, ova cruda,
alicam coctam, ius de suo sibi, si fuerit aucellas,
nucleos, piper integrum, liquamine temperas. inples
porcellum, carta obducas et fiblas. mitte sis in furnum. cum coctus fuerit, exoncras, perunguis et
inferes.

to cod. quorum ultima non

sine

sunt.

difficultate

exu-

est exucato, exiccato, per sabanum siccato

376. 239. et aedi mendum
cuius causa sequens vocalis

gato

pro a^do.

an ad ignem"

nis, inferes,

ad 372.

ponis appo?

et aures ut 382.

et venter impletur sed varia

impensa.

quia

extenteras

236.

Nostro a cervice
idem quod a gutture, illud
marginale est librarii memoris a cervice expedies"

252.
perdures codd. cf.
374. 384. 292. 250.
sub-

cautc

corr.

pro sub

cu-

tem impens. terentin.

53.
ter

pro

bubu
ed.

et

pr.
in.

qui in aviario,

codd. prae-

exin

corr.

aviarius
quod Grae-

dicitur
altilia
oQviS-covy
et farcit unde alibi
fartor avium vocatur, lahn.
cis

curat

lahrb.

QQ

liarius

in

XO//OS ap.

218.

et alti-

Inscript.

oqvl&o~

p.

Procop. Vandal.

2. oqvid-oTQoipoi in

lox.

oiselier

rOStrO

Francorum.

COllo,

1,

Gloss. Phi-

T^a^r^Xip

XV-

arewg Erotian. Gloss. Hippocr.

ex codd. reduxi
p. 332.

infiblare, fiblare, fibla

pro infibulare, fibulare,
fibula, ut est fiblatorium
ap. Trebell. Poll. de Regilliano sagum quod fibla nectitur vel stringitur, cf. Salmas. p. 302. sive T. II p.
276. Dufresne Gloss. T. VII
349.
infirmaculum. sic
p.

surclare al.
adverbiascit
si

absorptum

modicum

ut

minus.

et hic

adden-

172

Lib.VlII. Tetrapiis.

Aliter porcellum: salem, ciminum,

liquaminatum de porcello eicis utriculum ita
ut aliquae pulpae in eo remaneant. teres piper, ligisticum,
origanum, suffundes liquaraen, adicies
unum cerebellum, ova dua. misces in se. porcel373.

lasar,

lum praeduratum

inples, fiblabis. in sportella ferventi ollae summittis. cocto fiblas tolles ut ius ex

ipso manere possit. pipere asparsum inferes.

374. Porcellum elixum farsilem: de porteres piper, ligicello utriculum eicies, praeduras
cerebella
sticum, origanum, suffundes liquamen,

dum

erat.

218.

si

sic

coques",
nescio unde

quum

coquus

dicit

sunt et ungellas
so du hast. Hum.
ed.

ferveat,

quod tenens Hildebrand ad Glossar.

ferbuerit",

p.

22.

ad

181.

avicellas

avellanas".
ed.

pr.

H.

obducas corr.
obduras et 375. ut

pro
sit

corrigit

quod coperias

sis

lenit

imperium

estque

si

18 p. 544. Mosexon e r a s fiblas tollis 373. corr.

pro exornas, quod vero
2,

quod spongizas 374. sit.

perunguis oleo, oleum

in

patinam mittes, ut passim.

ad 373. in his speciebus
porcellus
duratur.

exenteratus

contra

ed.
id

vis" 13. 334. si

voles" 81. 102. si volueris"
119. 126. cf. ad Cicer. Tusc.

quod

ne

mediol. restitui pro vinum

eadeni confusio Varr. L. L.
p. 177. Sp. et Scribon. 180.

mitteres /5. mitteris

mittes sex et H.

quaminatum" cum par. eieci.

utricul. et 374. coagulum
369.
pro ut Hum. corr.

369. invol-

pr.

seiisum Nostri,
sunt viscera
ut cor, iocur, pulmo 384.
397. non interanea s. Inte-

verba carta
aliter porcellum" om. ed. pr.
mitte sis corr. pro
vas 431.

piper ex liquamine tritum,

liquamen mixtum 80. sichabemus laseratum, piperatum,
anetatum, oenogaratum.
vocem porcellum" ante li-

prae-

liquaminatum

nam pulpae
stina.

unum

225. 268.

Cels.

ex 8yn ed.

5, 25, 2.

dua ex 298. pro duo vel

dura codicum, ad 141.

fiblabis
sum 289.
ad verbum fiblare

364.
372.
et cod.

374.

manere codd.
gudian. ap. Klein. ad
bini

Emendd.

Tull.

Lam-

p. 496.

cf. ad 96. de ea confusione coniugationum.

b.

ad 374.
cides 264.

praecides
praedur.

quam.

373.

illo

in.

inli-

descripto.

173

Lib. VITI. Tetrapiis.

cocta qnod satis sit, similiter ova dissolves^ liquamine temperabis. farcimina cocta integra praecides, sed ante porcelliim praeduratura liquaminato
lavaS; deinde inpleS; infiblaS; in sportella ferventi
ollae summittis. coctum spongizaS; sine pipere inferes.

375.

Porcellum assum tractomelinum:

porcellum curatum a gutture extenteras, siccas. teres piperis unciam, mel, virium. inpones ut ferveat.
tractam siccatam confringes et partibus caccabo
permisces, agitabis surculo lauri viridis, tam diu
coques, donec levis fiat et inpinguet. hac inpensa

porcelium inples, surclaS; obducas carta, in furnum

mittis. exornas et inferes.

sic

376.

Porcellum lacte pastum, elixum,

corr.

pro

liquamine

tini,

ro^vvrjT6v graeci medici

nostri cum coquis

delavas.

indeque

quod

^lavas" sabano
exiccas 371. 376. spongizas.
sfongizas codd. sfon-

gias

n.

ad375. tractomelinum
librorum et tractomelitum Hum. tracta et melle
conditum" non satis placet,
vix enim crediderim a melle
plerisquepatinis admixto eum
porcellum nomen trahere posconieci tracto molliet molitum factum,
vel tracto molito eonfracto vel tracto laurinum.
ut ^laureatum" habes lauro
viridi item conditum 379.
extenteras 236. exent. ed.
se.

tum

pr.

pro

tractam in uno
tactam partibus

H.

paulatim.

9-

levis

corr.

pro lenis. leve vocant

la-

quodvis

^glatt"

ferculum

cocleari,

spatha, spathalio, pistillo, tudicula ad

ignem eo usque subigitur,

dum mollem pultis substantiam

vel

mellis

crassioris

item
pulmentariura e micis panis
confriatis, e carnibus fructuum, e leguminibus quoque
freeis ad putrilaginem dis
coctis et crebra tuditis conversione levigatis redditisque unctiusculis. cf 186.
similitudinem

Soribon.

22.

faciat,

inpinguet

pinguis fiat, quasi apinguedine resplendeat, condensetur

surculas
ras372.

exoneras

codd.etobdumalim iterum
surculos demis.

ad376. lacte mero, non

174

Lib.VIII.

Tetrapus.

caliduin iure [frig*idum] crudo apiciano:

mortarium

in

adicies

piper,

ligisticum,

coriandri

fricabiS; suffundes liquamen,

et liquamen et porcellum eli-

semen, mentam, rutam^

mel, vinum
ferventem, savano

adicies

xum

mundo siccatum perfundes

et inferes.

377. Porcellum vitellianum: porcellum

ornas quasi aprum, sale asparges, in furno assas.
adicies in mortarium piper, ligisticum, suifundes
liquamen, vino et passo temperabis. in caccabum
pusillum. ferveat. et porcellum
asparges ita ut sub cute eius recipiat.
378. Porcellum flaccianum:
olei

assum

iure

porcellum

modum apri, sale asparges et in furnum

dum coquitur, adicies in mortarium, piper,

ornas in
mittes.

careum, api semen, lasaris radicem, ru-

ligisticum,

tam viridem,
passo

fricabis, suifundes liquamen^ vino et

temperabis. in caccabum olei modicum. fer-

veat,

amolo obligas. porcellum coctum ab ossibus

videtur alius a lactente 387.

,,frigidum" cum
sit quod crudum ius" alterum removendum erat ex
237. 238.
liquamine

videntur.
quasi aprura
ut 379. in modum apri 378.
cf. et 305.
306. et ad rem
330. salem asp. 366.
in
in f. ornas ed pr.

porc. in plurimis.
quamen ut saepe

379,

yaXa^rjv(p.

gratia additur 128.

cellum
ed. pr. et

no

prius literendi

por-

inferes om.
mediol. sava-

codd. 215.

ad 377. vitellianus a
Vitellio

luxurioso 197. 201.

nominatus, quocum in eadem

luxuria de qua Sueton. in
Tacit. hist. 2, 95.
amici Fronto 380. Flaccus
378. Celsinus 382. certasse

Vit.

13.

caccabo cum olei

quod

cum

p.

in

texisse

et

fortasse est

cumano velcomini
oleum

/3

quod

aliquot locis deita

mihi videor.
eius videtur et

et Ay.
ius et iure i. q. iuste 185.
ad 378. nomen habet a
Flacco Hordeonio Vitellii aein modum
quali 377.

apri
in

ab

377.

liquamine

omnibus praeter

ossibus

par.

tanges

ut

Lib.

tanges

api

Vm.

semen

175

Tetrapus.

teres

ut

ita

fiat

pulvis

et inferes.

aspargis
379.

Porcellum laureatum:

porcellum ex-

oenogaratum ornas, praeduras. laurum

medio frangis satis. in furnum, assas.
mittes in mortarium piper, ligisticum^ careum,

ossaS; quasi
viridem in
et

api semen, lasaris radicem, bacas lauri, fricabis,

suffundes liquamen et vino et passo temperabis. adicies in

caccabum

porcellum lauro

olei

modicum

eximes

et

et ferveat.

obligas.

ab osse tanges

ius

et

inferes.

380. Porcellum frontonianum: exossas,

praeduraS; ornas. adicies in caccabum liquamen,
vinum, alligas fasciculum porri, aneti, media coctura mittes defrictum. coctum lavas et siccum mittes.

piper aspargis et inferes,

Porcellum aeno
381.

coctum:

porcel-

lum praeduras, ornas, adicies in caccabum oleum,

liquamen, vinum, aquam, alligas fasciculum porri,
coriandri, media coctura colorabis defricto. adicies
in mortarium piper, ligisticum, careum, origanum,
semen, lasaris radicem, fricabis, suifundes liquamen, ius de suo sibi, vino et passo temperabis.

api

379.

vino palmeo irrorabis,

ad 52. --

leviter perfundes.

aspargis

api pulverem.

ad379. laurum vir. 340.

in medio inter praedurandum, iv rw Sia ^saov, /ue-

inzwischen 63.
lausatis" ut piper satis 397.
satis consilium habere, satis
09;/i),

rum

testimonium est, sim. apud

optimos scriptores, sic aXiq.
in caccabo cum olei
ius vel est iu/5. 377,

de osvel iure 377.

sibus 378.
ad 380. nominatus a lulio Frontone praetore urbano Vitellii 377. - pro obligas corr. ex 63. Plin. Val.

ste

1,

2.

siccum

siccatum

sabano 245. 376. mittis

in

lancem.
in

ad 381.
uno par.

379.

cf.

oenogaratum

et ed. Hum. ut
386. 389. Petron. 47,

10.74,4.

in

aeno seulebete,

176

Lib.

exinanies

iii

VIIL Tetrapus.

caccabum^ facies ut ferveat. cuni

fer-

vuerit; amolo obligas. porcellum conpositum in patina perfundes, piper aspargis et inferes.
celsinianum: ornas, in382.

Porcellum

fundes pipere, ruta, cepa, satureia, cucito suco et

ova infundes per auriculam. et ex pipere, liquamine, vino modico. in acetabulum temperas et sumes.

Porcellum assum:

383.

teres piper^ rutam,

cepam; ovorum coctorum media, liqua-

satureiam,

vinum, oleum, conditum.

porcellum in boletari perfundes

conditura

bulliat.

men,

et inferes.

Porcellum horreolanum: porcellus

per gulam in modum utris. mittitur iu

384.

exossatur,

eum puUus

esiciatus

ficetulae; isicia

particulatim

vase aereo maiora aniraalia

in

integra coquebantur vel certe

368.

praedurabantur et postea in
patina vel caccabo assaban-

cum

tur et

iure parabantur.

videtur, vel ille

affinis Clodii Albini qui a
Spartiano in Sever. IL vel
ille consiliarius Aureliani qui
a Vopisco in eius vita 44.
i n f.
memoratur.
p ip e re
Vitellianis

in

q.

pipere,

boum

Cur.

p. 41,

ad Gargil.

sicuto

u
codd. s uo om. n. s u cco suo ed. pr. H. sicuto
s u c c o C. ad cucitum cf. 66.
s

83.

per auricuL

acetabulum

372,
olv^acpov vel

vas quod embamcontinendo serviebat,

in quod cibum sumentes in}/u^a(piov^

mati

tingebant,

no^ow\g, r^v^Shor

turdi,
dactili ex-

Evang. Matth.

26, 23.

ad

ad 383. o V. c o c t. m e dia vitella 196. condit.

149.

ad 384.

ad382. Celsinus unus ex

i.

concisus,

de pulpa sua, lucanicae,

hortolanumA

ortolanum

Slx. ed. med.

ortul. yTT. hortul. ed. pr.
H. quem secuti explicant porcellum oleribus hortensibus

fartum. sed me non monente

videbis plures praeterea res

quae

tricentur

in

medium

ignotum adiectivum esse in quo ut in

proferri. lexicis

horreolo vel repositorio variae res conduntur in aperto

est. per gulam exenteratur sic ut uter liat omnibus intestinis exemtis 364 in.
utris pro iuris ex /S

IL

esiciatus

in

pluri-

mis, (402 in omnibus)

exi-

Lib. Vni.

fabriles

ossati,

177

Tetrapus.

bulbi, cocleae exemptae, malvae,

coliculi elixi, coriandrum, pi-

betae, porri, apium,

per integrum, nuclei, ova quindecim superinfundunliquamen piperatum, uva mittuntur. trica. et consuitur et praeduratur, in furno assatur. deinde a
dorso scinditur et iure hoc perfunditur: piper teri-

tur,

liquamen, passum, mel, oleum modicum.

tur, ruta,

cum

amolum mittitur.
lus frigidum in porcellum ineli-

bullierit,

385.

xum

ita facies:

teres piper, careum,

anetum,

ori-

ganum modicum, nucleos pineos, suffundes acetum,

liquamen, cariotum, mel, senape factum, superstillabis oleum, piper aspargis et inferes.
ciatus

anovoverbo

7r.

esi-

ciare vel sicare i. q. secare

120. est pulli pectus exsectum 200.
particulam

ficetulae
pluribus
de pulpa s. ut397.
125.
pulpa de ipso lepore ad 373.
videntur inprimis ex iocinorefacta.
lucanicae 56.
in

bulbi

fabriles

cati,

mihi
fabrilemsicfabrura ferrarium

fumum

sunt ad

ad

quomodo adhuc ad
caminum cepas suspensas ha-

servati,

bemus.

sic

uvae fabriles quae

luvenal. 7,
Diocl. 6, 41.),

120.

95.

tora nati,

Edict.

ad maris

quorum pars

nosa sub primis tunicis vestibus texendis usum, pars

interior cibum praebet, Theophr. hist. pl. 7, 13, 8. de
ova mitt.
bulbis 181.

tria. non defenderim. conieci ossa ex 378. 379. 253.

et uva colum 318. 427. et
misceantur. maxime necessarium visum trica in-

eam

impensam.
scinditur finditur,
ape-

culca, imple

ut ius intret,

in fornacibus ferrariorum fa-

ritur cultello

brorum suspensae fumum biberent hocque modo passae

fierent non semel laudantur,

sub cute recipiatur 377.

in

elixum frigidum

Pliu. 14, 16. 47. Edict. Diocl.

6, 92. et a medicis imperan-

f.

par.

tur, Cael. Aurel. chron. 2, 7.

13. 3, 2. 4, 3. Theodor. Prisc.

pro

2, 12. cui

dicuntur fabriciae.

Humelbergio sunt fabricabiles lanosi

illi

afri

(Plin.

C. Apicius ed. Schuch.

19,

li-

la-

porcelli ius

ad 385.
ius

f.

in

p.

ita
ita

faces in elixum ceteri.

me cf. 217. 333. cariotam codd. sen. fac-

tum

ut 393.

confectum

praeparatum,

sinapis confecta in Edict, Diocl. 1, 35. ut

9.

12

178

Lib. VIII. Tetrapus.

386. Porcellum taricanum sic facies: exossas porcellum et aptabis sicuti aeno coctum et

ad fumum suspendes, sed perpendas et quantum

appendeas tantum salis. in ollam. mittes et elixas
ut coquatur et sic
fiat

docet

eum

Colum.

57.

12,

Pallad. 8, 9.
ad 386. porcellus iste

paene

occidit,

in lance eiferes salso recente.

me

magis

apro

vexavit. verissima sunt verba

Gesneri in Thesaurd

e.

raqixri^ov, cuius substanti-

vum

porc.

traganus, cuius neque nomen neque naturam quisquam docet". sapientius ta-

si

taricus 440.

137.

coll-

quid saperda coquus cer-

porcellus in modum salsi

seu salsamenti et quidem hoc
modo paratur: cum exossatus et exenteratus est, in

nit,

cuisset Italus qui solatium

fen-e philologis prae se fert

aeno 381. ex sale, liquamine,

pipere cet. 373. 401. praeduratur seu praecoquitur, leviter coquitur sicque coctus

est porcellus hircum pilo

et habitu corporis quodammodo referens'*. eodem iure
scribere poterat est in mo-

ad fumum suspenditur aliquamdiu, depromtus per tantumdem tempus salitur, denuo in olla coquitur et ex

dum

salso recente sumitur. similiter 289. venter porcinus ad

tragi i. e. spongiae durioris ap. Plin. 9, 148. vel:

est qui hircosus 232. vel no-

mine a verbo rqaynv

(cf.

Ro-

stii lex. in r^voyo}) qui dnm

roditur crepat, knarpelig. at

in contextu

rum

nihil

harum

re-

omnibus codicibus meis vetustius est mendum. varia tentavi: tarpeianum ex 367. troianum ex Macrob. sat. 3, 13,
reperias,

13. cum Diez

spr. p. 356.

lex.

d.

rom.

heterogonum

diversae

saeum

naturae, t r a g a
a salibus tragasaeis

Plinii 31, 85. et 76.

ubi

le-

gas tragasaei" pro rP^ff-"

Hesych. II. p. 1405. 1561.
unum nunc me explet taricanum seu taricarum i.

dimidiam coquitur, levatur,

ad fumum^ suspenditur ut coloretur et*denuo perelixatur
ut coqui possit et 40. isicia

omentata ad fumum suspenduntur

quam

diu voles

et

denuo assantur. similiter leeno

pus 401. paratur.

coctum ^yn. aeno

onococtum ^x. cf.

c.

C-

381.,
cod.'

in uno ^ et
Hum. haec sunt verba et

389.

appendeas etquantum
appendeas.
mutandum

nisi

fortasse

nil

appendeas
prius et scribendum appendas.haec dicit erwaege aber
die zeit, so lange du raeucherst, so lange musst ein-

179

Lib. VIII. Tetrapus.

387. In
vini

porcello lactente:

eminam,

olei optimi

piperis unc. I.
acetabulum; aceti aceta-

bulura minus.

388. Porcellumcoriandratum: assas porcellnm diligenter. facies mortarium siccum in quo

anetum, origanum^ coriandrum viride

vinum; liquamen; oleum, acetum,
defrictum. haec omnia calefacta perfundes et aspargis uvam passam, nucleos pineos et cepam concisam et sic inferes.
teres

piper,

admisces,

mel;

Porcellumaeno coctum:

389.

porcellum

accipies, ornabis, coques in oleo et liquamine.

salzen", ^salis" est sec. pers.
et quantum'* i. q. in q.-

ollam" om. quin419.

siccura/^Tr
forte verum, cf.
ed. pr.
malim de245. 380. 376

in ante
que.

cf.

recentem

nique salso

ab

ipso salso, ut Varro 2, 8, 2.

dixit ^pullus a partu recens",
Cic. ad Att. 16, 7 in. ho-

Roma

recentes", Ver450. recens a vulnere

Dido". raqLxov rj/uivt^qov, cui

mines

6,

gil.

opponitur rUeLog, habcs ap.

Athen. 3, 85. 88. de salso 109.

ad

cum

387.

tens h.

1.

porcellus lac-

memoretur, omnes

superiores maiusculae bestioin

lae fuisse videntur.

om.

florr.

lactente

lactante

A/.

etiam

in
cod.
salmas. 391. ^lactans" contra
in Edict. Diocl. 4, 46. facio

cum Simeono
porculos

Sethi qui dicit

recens natos suo

tempore XaxrsvTOTTovXovg esse

dictos et cnni Papia: lac-

cum

tans quae lac praebet, lactens cui praebetur", inde

lactantia 306. lactantes papillae ap.
19, 33, 3,

Cinnam

Isidori

ubera lactantia et

lactentia ap. Seren. Sam.

349. et sic fere scriptores,
libri certe variant et editominus 241.
res.
ad 388. ea compositio
cum seqq. ad 394. ex Excerpt. cod. salmas. corio

instratum ab

asparsis pluribus rebus pro cod. porc.

coriandratu scribendum
olim censui. sic coriandrum
viride super aspergitur 83.
siccum
coll. 179, 292.

pro sic ut sit quod

mundiim, purum, bene lotum
cx Cat. 74. bene eraundatum, Coium. 12, 57, 1. dg
S^veiav xad-aqav rqCif>ov Chrysipp. ap. Athen. 14, 57.
ad 389. i n o c c u ct u cod.
in brevi ciborum, uno oocscripsi

to

in

lemm. ad 381.

mit-

180

Lib.

Vm.

Tetrapus.

mortarium piper, rutam, bacam

liquamen, passum sive caroenum, vinum vetus, simui omnia teres, temperas et traicies in patinam aeneam. mittis eum.
390. Porcellum eo iure: percoques. cum autem
levas, amolo obligabis et sic in vas transferes et
coquitur, adicies in

lauri,

inferes.

391. Porcellum timo sparsum: porcellnm

lactentem pridie occisum elixas sale et aneto et
in aqua frigida assidue intingis ut candorem habeat. deinde condimenta viridia timum, puieium modicum, ova dura, cepam concisam minutatim, ea
omnia superspargis et condis liquaminis emina una,

pondo uno, passi pondo uno

olei

392.

Porcellum

et sic ministras.

oxizomum:

porcellum
accuratum ornabis et mittis in iuscellum sic conditum: adicies in mortarium piperis grana L. raellis

quantum conpetat, cepas siccas III. coriandri

modicum, liquaminis eminam, olei

viridis sive sicci

tis
in
est.

eum

porcellum coctum

eam patinam

in

qua

ius

supple ex 392. sicpersic porcellum in-

180. 97.
L. 5, 21

360. 399. Varr. L.

104. Col. 12,59,

1. al.

coques et

ad

feres".

timo crapsum
et tymmo crapsu cod. et
mox timmum polieium
ad391.

zome

porcello exo-

392.
et

de quo
pullus

exodiomum

cod.

pro z monitum 52.

oxizomus 241. cum
di

ciba concisa
minuta liquamen
passo. ad sparsum

accuratum ut
condito
praecipitur 391.
cod. et aicies in morta-

139. timum asparges". sic

297. cod. par. apsum" scri-

riopiper
quamcon

bit pro

pius agitavis

oba

cf.

asparsum".

pri-

die occis. ex coquorum lecf Artemidor. ap.

Athen. 14, 84. medicus ap.
miIdeler. II. p. 268, 7.
gibus,

nutatim

corr.

ex 117.138.

acri iure.

emina

pedat
quoq;
dat**

sic

119.

se-

per-

conpequantum
mittis ad ig-

nem porcellum
descripto iacet.
corr. ex 334..

in

quicepa

iure

ius

Lib.

./

I.

aquae eminam

VIIL Tetrapus.
I.

simul temperas in caccabulo.

mittis in eo porcellum.
ius agitabis ut spissum

dum

percoques
393.

porcellum

bullire coeperit,

cepa

aliquid minus

iuris

si

fiat.

facere coeperit, tunc adicies

et sic

181

eminam

I.

aquae.

sic

inferes.

Porcellum lasaratum:

tario piper, ligisticum,

teres in morcareum, misces ciminum pau-

lulum, lasar vivum, [lasaris radicem,] suffundis acetum, addis nucleos pineos, cariotam, mel, acetum,
liquamen, senape factum. oleo omnia temperas et
perfundis.

394.

Porcelium iuscellatum:

mittis

in

mortarium piper, ligisticum aut anetum, coriandrum,

rutam, bacam lauri, fricabis, suffundis liquamen,
porro passi sive mellis modicum, vinum modicum,
olei aliquantum. cum coxeris, amolo obligabis.
395. Leporem acidum: in aqua praecoquitur modice, deinde conponitur in patina coquendus
oleo in fumo et cum prope sit coctus ex alio oleo,
pertangito de conditura infra scripta: teres piper,
ad 393. puUus lasaratus,
lasere conditus est 243. lasaris

radicem"

mentum

est.

cf.

interpretaet 368.

f a c t u cod. cf 385.
ad 394. iuscellatum
explica tibi ex 392. malvas
iuscellatas ex medico habes
ap. Ducang. in voc. T. III.
p. 947. eadem vox pro vis-

senape

cellatus" restituenda Plinio

Val. 2, 17. 5, 24. et aliquoties iuscellum" pro viscellum".
anesum cod. corr.
ex 380. 385. 388.
ruta

baca lauri fricavis

amulo obligavis

cod.

coxeris

in

aliquot

codd.

63. 278.

ad 395. madidum codicum non defenderim ex rapis madidis 153. et caulibus

madefactis 100. madefacta
perdice 221. madido sumine
Mart.

10, 48, 12. cicere 1,

42, 5. i. e. coctione mollito.
in lemmate vel titulo patinae id adiectivum nihil dicit. a sapore acidulo eoque
iucundo quem indit inprimis
cepa et lasar merito nominatur acidus. mendum pepe-

rit

quo

in

finale.

quo

alio

leviter

reli-

coqueba-

182

Lib.

VULL l^tr^pus,

satureiam, ceparn, rutam, api semen, liquameii, lasar; vinum et modicum olei. aliquotiens
in ipsa percoquitur conditura.

versatur,

396. Item aliam ad eum inpensam, cum prope

debeat: teres piper, dactilum^ lasar, uvam passam, carx)enum, liquamen, oleum. suffundes et cum
tolli

piper aspargis

bullierit,

et inferes.

Leporem farsum:

397.

nucleos integros,
amigdala, nuces sive glandes concisas, piperis grana solida, pulpam de ipso lepore et ovis fractis
obligatur.

tegitur

oraento

furuo.

in

porcino.

sic

iterum inpenam facies: rutam, piper^ satiniam cepara, satureiara, dactilum, lasar, liquamen; caroenum vel conditum. diu conbulliat donec spisset et
sic perfunditur. sed lepus iu piperato liquamine et
lasare maneat.
398. lus album in assum leporem: piper,
ligisticum, ciminum, api semen, ovi duri medium.
trituram colliges et facies globum extra. in cacca-

bulo coques liquamen, vinum, oleum,

tur.
pertangito tangito 401. 406. contingito 112.
295. 300. leviter perfunde.

malui

393.

cf.

lepus,

lasar vivum243.
396.

aTQ^'(psrai

pulpam

pulmones,

est

tegitur cx 402-403.

Athen.

alteram.
est 407.

p.

coquere impotens

physicus

iuglandes.

sunt vero aphaeresi admissa

vel eaedem vel glandes fageae s. fagineae, fructus fagi, hibericae Gellii 6, 16, 5.
buchecker, bucheichel, vel
fructus dulces quercus bal-

iocur

373.384, de codicum mihi

in furno assas.

ad 396. ad eam codd.

ad 397. glandes concorr.

Pliu, 16, 3. 6.

cf.

versatur

623 A.

isnensis

lotae-

acetum^ mo-

pam

ite rum

similis conditura

setiniam ceex 356. pro codicum

satis cepam et dactilum, lasar ex 396. pro

dactilos. idem mendum
ex compendio ortum sustuli
407.

pro d i u c u m b. vel

diu comb. /?. duo pessimi

meorum habent avicum b.
ad 398. colliges melle
33.

35.

105.

modico

Lib.

dico

Vm.

cepullam concisam,

mentum
opus

1^3

Tetrapus.

postea globulum condi-

mittes et agitabis origano vel satureia,

si

amolas.

fuerit,

399. Aliter leporem: ex sanguine et iocinere et pulmonibus leporinis minutal: adicies in

caccabum liquamen et olcum, coctura porrum et
coriandrum minutatim concides, [iocinera et pulmones] in caccabum mittes. cum cocta fuerint, teres

piper,

ciminum,

coriandrum, lasaris radicem,

mentam, rutam, puleium, suffundes acetum, adicies

iocinera leporum et sanguinem, teres, mel et de suo
in caccabum, pulsibi; aceto temperabis, exinanies
mones leporum minutatim concisos in eundem caccabum mittes. facies ut ferveat. cum fervuerit, amolo obligas,

piper aspargis et inferes.

Aliter leporem ex suo iure:

400.

lepocuras, exossas, ornas, mittes in caccabum,

adicies ex oleo liquamen, coctura fasciculum porri,
coriandrum, anetum. dum coquitur, adicies in mor-

rem

tarium piper, ligisticum, ciminum, coriandri semen,

lasaris radicem, cepam aridam, mentam, rutam, api

semen, fricabis, suffundes liquamen, adicies melius

de suo sibi, defricto, aceto temperabis. facies

ius

tempore post,

dice

77.

torum

/?

corr.

pro

mo-

condimen-

ed. pr.

H 197.

ad 399. leporem aliter rr. aliter in 1. in ceteris.

minutal

nuta Hum.

corr.

pro miex 177. ubi

ipse scriptor ad hunc locum

coctura
nos delegat.
ablat. tempor. forte antecedens litera in absorpsit 171.
in caccab. ubi illud ius

iam coquitur.

iocinera

et

pulmones"

ex marg. -

de suo sibi melle quo

in

plurimis trituris Noster utitur non adhibito 147. Hum.

adicies mel, ius de

ed.

suo

sibi,

quae

alia

ratio

est 177. 400- al.

ad 400.

ex om.

ex oleo 1./?.
quem solum

ceteri,

casum non

intellen^ens libra-

codicis
oleum
par.
scripsit. est UaioyaQov 157.
melius
.32. 309. 310.
rius

Lib. VIII.

184

Tetrapus.

ut ferveat, cum fervuerit, amolo obligabis. exornas,

ius perfundis, piper aspargis et inferes.

Leporem passenianum:

leporem cususpendes ad fumum. cum coloraverit, facies ut dimidia coctura coquatur. lavas, asparges salis massam. oenogaro tanges adicies in mortarium piper, ligisticum, fricabis,
401.

extensum ornas,

exossas,

ras,

suffundes liquamen, vinum et liquamine temperabis.

in

caccabum, adicies oleum modicum, facies ut fercum fervuerit, amolo obligas. leporem assum

veat.

a dorso tangis^ piper aspargis et inferes.

defricto

mel ius.
colorabis 67.

exornas

leporem.

ius

corr.

per om.

pro

pi-

/?y.

ad 401. leporem curas

coquatur similia

386. nomen habet

ab aliquo luxurioso homine

sunt

illis

(ad 377 382.) nescio

quo.

Passienorum in mentem venit et C. Pescenni Nigri qui

imperator a legionibus orientalibus electus circa an. 195.
obiit, vel Bassiani ILlagabali,

Herodian.
eius vita

sienum

oen. tanges"

cum

de carne leporina

exossata intellegatur). lexica

tacent. massa i^ala s. ^C"
est quod farinae subactae in-

densum et spissum et
generatim offa variis speciebus aromaticis contritis et
passo subactis facta. talem
massam in vas musti deicit

star

quo aromaticum fiat Dioscor.

unde sua neglegenter
hausisse Plinium 14, 107. iam
5, 64.

ostendit Salmas. in Solin. p.

ma&sam denique in
lingua mercantium ut offam

suspendere cogitavi.
in sex.

cf.

ad

56. 60.

289. 386. quo loco porcellus

de fumo sublatus salitur.
c
c t u r a om. ed. mediol.

lavas,

ut

in

Lamprid.

supinatum, quasi obscena patientem, ad Petron. 24, 4. et

de verbo pandere, pendere,

furnum

massam
edd.

volui etiam p a sexpansum vel re-

5, 3.

1.

m a s 8 a adspergitur (ne iunge

iisp.

salem

ut330.

aper spongiatur et sic aspargitur ei sal". hic etiam

500. b.

TxaXa^riv essc prunorum,

ficorum, caryotarum etsimi-

et

lium siccatorum calcatum et

compactum globum Graecos-

que recentiores dicere //aCffv

quidquid in unum globum
aut acei-vum coactum esset
p. 537. b. postque eum interpp. ad Theophr. hist. pl.
4, 2, 10. Diodor. 17, 67. p.
m. 187. Lon^.3,20. Martial.

Lib.Vm.

1S5

Tetrapus.

402. Leporem esiciatum: eadem coctura

condies pulpam; nucleos infusos admisces, omento
teges vel carta colliges laminas et surcula
403. Leporem farsilem: leporem curas,
ornas, quadratum inponis. adicies in mortarium piper,
ligisticum, origanum, suffundes liquamen. adicies io-

gallinarum cocta, cerebella cocta, pulpam

concisam, ova cruda tria, liquamine temperabis.

cinera

13, 27. hodie

afferri ficus in

etiam ad nos

massas

et glo-

bos conditas et in sportellis

caricas
iunceis notum est.
pressas habes in Edict Diocl.
6, 85. (pvqa/un '^rj^ov ap. MnCsimachum Athenaei 9, 67. ab
ea massa pinguium caricarum
globata ad condiendum leporem adspersa ipse fortasse
nomen traxit, quod vero similius habebit qui secum reputaverit ficus passarias Ro-

mae

dictas quae callistruthia

apud Graecos Capitolino

Albin. 11.

teste

in

et passari-

num prandium Pomponium

ap.

Non.

p. 77. a. dicere (sic

scribo pro passerinum"

et rideo Italorum passerum
cibum). cui ut etiamhocad-

scil.

dam non

in mentem veniunt
uvae passae quae sunt expansae a verbo pando? si
igitur scripseris lep. passarinum, non admodum rideberis. sic ante paucos dies
hariolatus sum. nunc simpliciter pro salem massam
lego 8 a 1 i s m ut etiam Plin.
.

oeno31, 78. loquitur.

garo hoc, infra scripto. oe-

nogara m qumque, oenogari ed. pr. et liq.

adicies om. ed. pr.
ma-

lep. inassum leviter

assatum, ad dimidiam coctum.
tangis pertangito

lim

395.

ad 402. esiciatam codicum est exicatum, exsic. a

verbo sicare i. q. secare 384.
intellegas
leporis
pulpam,
carnem ad vescendum aptam,
ex omni membro 408. non

unum

iocur, cor, pulmones.

373. - e a d e
dimidia 401 ?
codicis /9 conditura placet.
leporis consecti pulpa

cum

aliis rebus omento tegi

videtur.
carta obliges
par. linteolo deligare dixit
Plin. 20, 184. cf 369. omento
carta coperies et 403. laci-

nias codicum mendum immanepro laminas segmenpulpae. lam. putridarum

carnium ex Alex. latrosoph.

ta

ms.

lib.

2.

passion. 73. citat

Ducangius T. IV.

p. 18.

ho-

die schnitte et streifen.

ad 403. i p n i s in cac-

cabo. quadratum extensum 401. quadrata quasi for-

Lib. VIII.

,186

Tetrapus.

X)mento teges et carta et surclas. lento igni subas-

mortarium piper, ligisticum, fricabis,

suflfundes liquamen, vino et liquamine temperabis.
facies ut ferveat. cum fervuerit, amolo obligas et
sas. adicies in

leporem subassatum perfundes. piper aspargis

et

inferes.

404.

Leporem

aliter elixum: ornas,

adi-

lance oleum, liquamen, acetum, passum,

cepam concides et rutam viridem, timum subcultratum et sic apponis.
405. [Leporis conditura] teritur piper, ruta, cepulla, iocur leporis, liquamen, caroenum, passum,
in

cies

modicum, amolum cum

olei

buUit.

406. Leporemsiccosparsum. et hunc praecondies sicut aedum tarpeianum, antequam coquatur, ornatus suitur. piper, rutam, satureiam, cepam,
timum modicum, liquamine collues, postea in furno
ma.

adicies
tinet in

ab

particula
prima
liquamen" ius con-

quo lepus praeco-

quitur, altera

usque ad tem-

perabis" isicium quo farcitur,

ubi farsus est, in omento iuvolvitur et in furno assatur.
tertia

habet ius

quo lepus

teassatus. perfunditur.
ges ad 402.
ad 404. 405. unam lepo-

parandi rationem habeo

eiectis marginis verbis leporis conditura" seu condimenta" ed. pr. prior pars
.continet elixandi rationem et
ius quod in lance seu mensa
ris

culinaria, antequam lepus ad

ignem ponitur, in patenam

funditur,alterarationem condiendj^ et i^s,

inpensam 406.

condituram 407, quapercocsic app.

tus suffunditur.
cum i]lo iure condito ad ig-

nem

ponis.

ad 406.

non

satis capio

eam compositionem, cuius

lemma ipsum difficilius est.
vox de qua agitur scribitur
sicio ^. sico yC succo
8xn. cumque ed. pr. II (sic
variant libri 40.) et postea in

omnibus ex pipere sicco

in

disco sumitur- olim

volui

sicio impensa"

in-

teipretans, nunc mihiimpensa sine humoribus circumsparsa ^siccum" est et ex

eo sicco cui postea additum
id res prima
^pipere" quod
impensae est, ut piperatum
dicitur cui praeter piper plu-

Lib.

Vm.

m!

Tetrapus.

coques et inpensam talem circximsparges

piperis
semunciam, rutam, cepam, satureiam, dactilos IV.
uvam passam iustam. caloratum super vatillum. vinum, oleum^ liquamen^ caroenum. frequenter tangitur ut condituram suam omnem tollat. postea ex
pipere siccum in disco. sumitur.
407. Aliter leporem conditum: coques
ex vino, liquamine, aqua. senape modicuni, aneto,
:

cum

porro

cum

capillo suo.

in se coxerit, condies:

satureiam^ cepe rotundum, dactilos, damascena duo, vinum, liquamen, caroenum, olei modicum, stringatur amolo. modice bulliat. conditura le-

piper,

pus in patina perfunditur.

408. Glires.

membro

omni

item pulpis

isicio porcino,
erit

glirium

trito

ex

cum

pipere,
nucleiS; lasarC; liquamine farcies glires et sutos in
res res admixtae sunt, cuminatum a cumino plusculo 411.
in disco vel lance lepus assatus ponitur et ex aceta-

bulo sumitur, de quo comedendi more ad 368. 382.

tarpeian.
leporeln
stillabis,

367.

coUues

super deguttatim quasi ad-

illo iure,

sperges 368. 367.

fur-

num

codd cf. 194. iustam

ad iustum additam. ne audi

Hum.

caloratum

dentem 295.

corr.

can-

pro color.

ad 407. liquamen ex aqua

liydrogarum est 45. 47. 48.

senape adicies 409.

aneto agitabis. capillo

Samse add. ex 64. 173.

incox. salvum.
cepe rot. Aegyptiorum opti-

crinitis radicibus, Seren.

275.
forte

mum,

Plin. 19, 106. et minore acrimonia, allium cepa

Banks. vel allium proliferum
Schrad. habetur.
pro dact i1 o s
malim d a c t i 1 u m,

lasar

ol.
modice
modicum b.

397.

quia colori nullus locus. id

rarius
participium
legitur
Apulei. met. 6, 23. Fulgent.
sic 295. petaso
myth. 3, 4.
candenti vatillo uritur.

codd.

vinum

a Romanis
habitus. erit add. ex yTt ed.
tritis H. -7 .tegupr.

adicies.

sicco om. &x.

tollitur inyenit H.
71.

ex om.
in disco

et

conditur

codd.

cf.

364.

ad 408. sciurus glis L.

Gallorum loir, Italorum ghiro,

Germanorum

maus,

in deliciis

bilch, roU-

Lib. IX.

188
tegula positos
bano coques.

mittes

Talassa.

aut farsos in

in furnum,

^s

cli-

Incipit Apici Caeli talassa.

nH^

LIB. IX.
409. lus in lOcusta et cappari lindura cepam pallacbanam concisam et ius piper, ligisticum,
:

careum, ciminum, cariotam, mel, acetum, vinum,

liquamen, oleum, defrictum. ocius adicito senape
in elixuris.
la

Trjyavov

SGU raYfJvov et
frixa sunt

quae super ea
To

et seqq. quae
apponuntur oItto seu sx
Tayijvov comeduntur, Alciphr.
p. 81, 10. ed. Mein. Athen.
6, 14. 3, 74. fin. cum Schw.
nos ad 417. cibi contra supra pruna tOSti, av&^axig, eyxQvcpiai, encryphiae, de quibus Heinrich ad luvenal. p.
ir^yavioTa

sic

161, Tr* dv^^axtov eduntur 129.

d 1 i b r. I X. inscribitur

^aXaaaa quod in 60 de piscibus marinis et salsis condimentis

et
praeparandis
doctrina continetur.
ad 409. ius add. ex ^n.
locusta marina, cancer
elephas. Lin. langouste Gallorum. unum hoc anima-

lium, nisi vivum ferventi aqua

incoquatur, fluida carne non

habet callum"

unde explices

Plin.

9,

95.

forte indura".

literap male dupro b usurpata

porroque r transposita est
carabis, xa^a/Slg Galeni T.

capparis
plicata

et

19

686, 18. medici in IdeCorp. II p. 260, 5. 263,

8. 266, 20. 269, 22. 280, 26
ut xa/ujuaQig Galcni T. 6. p.
735, 17, cancer erit non multum diversus a reliquorum
xa/ujua^w, cf. lanson in lahn.
Archiv. 19. p. 523. seqq.
p.

leri

Hum. eum
scripsit

non expiscatus

carabo et male
induta ed. pr. (^x

pictum
lacunam habent) non extricans cum lemmate iunxit et
explicavit cum testa sua".
eodem iure indutam" scribendo cum cepam" iungere
poterat ex Pers. 4, 30, si
^indura" vera lectio, idem
est quod inassa,
ge. sic obdurare,

paulum

fri-

praed. sic
cepulla arida

indurata

ut
415. et cepa sicca pluribus
locis

cum

ritur.

p a 1 1 a c h. 145.

aliis

speciebus te-

pro
eius, quod Hum. eiecit, vel
et ius vel eiusscrib.

modi quod

sit vel alterius

generis" 144. .,vel cuiuscunque notae volueris" Colum.

Lib. IX.

Talassa.

189

Locustas assas sic facies:

410.

cum

tur locustae, ut assolet,

aperiun-

testa sua et infunditur

eis piperatura, coriandratum et sic in craticula assantur. cum siccaverint, adicies eis in craticula
quotiens siccaverint quousque assantur.

411. locusta elixa

cum

ciminato

bene inferes:

mentam

siccam, ciplusculum, mel, acetum, liquamen, si voies,

folium et malabatrum addes.
412. Aliter locusta: isicia de cauda eius
piper, ligisticum, petrosilinum,

minum

[nocivam uvam] prius demes

deinde pulpam, concides, cum liquamine,

sic facies: folliclum

et elixas

pipere et ovis isicia formabis.

12,

59,

2.

alia

rum genera

enim cepanon minus

florr.

ascalonia

Hum.

alibi

adhibentur,

apte

144. 176. pompeiana,

sica Col. 12, 10, 1.

marse-

codd. cf. 416. 440.

conchylia /isra vanvog parari
iubet Xenocrates ap. Ideler.
1 p. 126 seq. fabis adicitur
in coctura quo facilius madescant
et
percoquantur,
Geopon. 2, 41. pro librorum

napi

hoc ius

scripsi

ocius po-

tius, melius, ut nostrum eher

est lieber, vielmehr, sic prius ap. Seren. Sam. 535. 921.

idem significare
scholis docemus. cf Hor.

alios, citius

in

epist.
II.

p.

1,

14,

23.

Tursellin.

78.

ad 410.

sic ap. Xenocrat.

130, 4. aioXtjveg 7 avloX
fj Sovaxeg axeva^ovrai
avoiyo/uevoi. de testa non eximuntur. assas ex /S et cum H.

28

p.

add.

infunduntur inple-

risque.

res"
in

e i s ante in" om.

post ,,assantur"
addit bene et infe-

et

codd.

ubi 411, ea verba

sunt scribit te-

res".

ad 411. de eo ablativo
ad Gargil. p. 42. adde

dixi

malabratum

371.

in

duobus cf. 30.

ad 412. esicia codd. et
sic emend.
postea, ad 37.
folium noci.
codicum
sex. 424. in

uvam.
nardi,

Hum.

ed.

uvam.

folium
folliculus

pro vesica ap. Cael. Aur.

tard. 4, 3. foll. genitalis 3, 8.
nobis itembeutel, dintenbeu-

glossema uncinis inclusi.

p u 1 p a m locustae. id pulpa*
mentum caudae proximum
tel.

alibi ov^alov scil. Te/ja/og vel

rjT^ialov seu rjr^i.aCa dicitur,
Athen. 7, 67. 3, 64. 49. fin.

75.

et

Aristophan.

cum

ib,

ed. pr. H.

9, 17. ^y-j

190

Lib. IX. Talassa.

413 In locusta elixa:

piper, ciminum, ru-

.^
tam, mel^ acetum^ liquamen et oleum.
414. Aliter in locusta: piper, ligisticum, cimi^
num, mentam, rutam, nucleoS; mel, acetum^ liqua^!
men et vinum.
*

^5.

In torpedine:

pulla arida^ mel,

piper,

ce-

ruta,

liquamen/ passura, vinura modi-

olei boni guttas.

cum,

teritur

cum

bullire coeperit,

amolo

obligas.

416. In torpedine elixa: piper, ligisticum, pementam, origanum, ovi medium^ mel,
liquamen, passum; vinum, oleum, si voles, addes
senape, acetum, si callicum volueris, uvam passam
addes.
417. In lolliginein patina: teres piper,^^
trosilinum,

rutam^ mel modicum, liquamen, caroenum, olei gut-.

In lolligine farsile:

tas.

piper,

ligisticUm,

coriandrum, api semen, ovi vitellum, mel; acetum,

liquamen, vinum et oleum. obligabis.
418. In sepia farsile: piper, ligisticum, api-

semen, careum, mel, liquamen, vinum, condimenta

cortina. calefacies et sic. aperies sepiam et perfundes.f
ad 415. torpedo raja
t-orpedo L. ille piscis qui torpore se tutatur. eius iocineri
nulla teneritas praefertur. de
eo libellum conscripsit Olfersius qui prodiitBerol. 1831. 4.
ad416. callicum ut275.
446. corr. pro calidum, cal*
lidum. colorandi gratia uva
passa passim additur.

ad417. in patinapati-

et paulo ante x^^^"'- ^-^-^

ad 408.
c o--

nar^i lai^Covrai.

liandrum

et aliquot codd;Varron. L. L. 5,21,103. Si-'

mon

/9

Sethi Litt. K.

c.

19.

Geo-

pon. alii ap Ducang. GIoss.*

Graec. in V.
obligab."
amolo 415. 421.

'

ad 418. carenum pari^

semper fere, idem om.' merito

condimenta coctiva

il-

quae essent f^am Carystii

ap. Athen. 2, 78. fortasse

Xenocrat. 32. p. 131. ra

viridia 157. 230. 337. 391. sed

naria,
elixata
lata.

rai,

rt^yavi.arri^

in

patina

inque*eacumiure

wria ano ryyarov nqoatpfqov-

si

Hbrarius in codice habuis-

Lib. IX.

Talassa.

191

419. Sic facies eam sepiam coctam: cerebella

enervata teres cum pipere^ cui conmisces

elixa

ova cruda quod satis erit, piper int^grum^ isicia

minuta et sic consumes et in bullientem ollam mittes ita ut coire

inpensa possit.

420. Sepias elixas ab aheno in frigidam missas cum pipere, lasare, liquamine, nucleis. ova. et
condies ut voles.
421. Aliter sepias: piper, ligisticum, ciminum,

coriandrum
mel,

viride,

mentam aridam,

liquamen, vinum,

acetum

et

ovi vitellum,

oleum.

422. I n p oli p

ubi

et

amolo obligas.

bullierit,

'

ow^>y.i

pipere, liquamine, lasare.

iflM**

feres.

In hostreis:

423.
iueriS;

oleum

mel addes.

et

omne genus conciliorum:

In

424.

ligisticum, ovi viet viilum. si vo-

piper,

tellum, acetum, liquamen,

petrosilinum,

ligisticum,

pipei^,-

mentam

siccam, ciminum
voles, folium et ma-

pluscuhim, mel, liquamen, si

labatrum.
425. In echino: accipies

'

pultarium novum,
oleum modicum, liquamen, vinum dulce, piper mi-,

nutum. facies ut ferveat,

set

cortina, nondelevisset.
ape

es

coctam

260.

sicco
sic con-

par.

sues in ceteris,
sues H. ex 262.431. etiam

sicium

tentavi

sumes

comprehendes, colliges etin

pensam
ad 420.
ex par.

159.

ahenovelaeno

corr.

pro alieno.

in

singu-;

eius 381.
pro
a s in una ed. pr. m i sces. forte misceas verum.
ova cruda commisces.

succo sues

fervuerit,

ad usum

punges acu vel

cultello-

ad 419.

cum

ss

ad 424. conchiliorum.
iis parandis Xeno-

Hum. de

crat. ap. Ideler.

ad 425.

I.

p.

126 seq.

vinum dulce

vehementi opponitur a Celso

2, 18. aquosura natura, ceterum austerum est Galen.
method. med. 7, 6. non vi-

l^

Lib. IX. Talassa.

los echinos mittes, agitabis, ter bulliat.

ris, piper aspargis et inferes.

siccam,

folium.

427.

Aliter in echino:

calida coques.

levas,

mel,

folium,

piper,

et

obligabis,

sic

coxe-

piper, costum modicum,

mulsum, liquamine, spicam indi-

426. Aliter in echino

mentam
cam et

cum

in

in

colum
patella

in

aqua
addes
modicum, ova

mittes,

conpones,

liquamen, olei
termospodio

coques, piper
aspargis et inferes.
428. In echino salso: echinum salsum cum

liquamine optimo, caroeno, pipere, temperabis et

appones.
429. Aliter: echinos salis, liquamen optimum
admisces et quasi recentes omnes putabunt, ita ut
a balneo sumi possint.
430. In mitulis: liquamen, porrum concisum,

ciminum, passum, satureiam, vinum, mixtum facies

aquatius

et. ibi

mitulos coques.

nosum, impotens Petito Comment. ad Aretae. p. m. 299.

ut fiat id passi genus docet
Colum. 12,27. Plin. 14, sect,
1 1. Didym. Geopon. 7, 18. 19.
ter 65. tres undas 364.

ad 429. echinis salsis

salis et echinus salis codd. echinus salsus

iterumH.

neo

coxeris278.

stum

426. om. par.

in quinque.

lium

282.

ad

tofo-

colum uva, dottotum ed. pr. H.

aqua componesdead427.

ter.

in
sunt in sex. de ea coquendi
ratione 121.

et

aptabunt codd.
apparebunt H. compen-

Hum.
dium

solvi ex 5.

a bal-

Plin. 22, 137. 139. Cels.

3, 6. al.

ad 430. mitulis

et

mi-

plures, merulis et merulos y^C ed. pr.

H. cf. Schneid. ind. rer. in
Script. rei rust. p. 252. Kirch-

tulos cum

/S

ner ad Hor. serm.

2,

4, 28-

ad 428. a p p n e s ad ignem, in cinere calido coques

mitulus, mitlus ap. Athen. 3,

31. mns Martial. 3, 60, 4. muricubis Enn. hedyphag. 11.

427.

ap. Vahl.

p.

167.

musculus

Lib. IX.

193

Talassa.

In sardis. sardem farsilem sic facere

sarda
exossatur. attoritur puleium, cimioportet:
num. piperis grana; mentam, nuces, mel. inpletur
et consuitur, involvitur in carta et sic supra vaporem ignis in operculo conponitur. conditur ex
oleo, caroeno, allece.
432. Sarda ita fit: coquitur sarda et exossatur.
431.

ex

teritur piper

timo, origano, ruta, cavasculo ovis concisis ornatur

modicum, acetum, defrictum et

ligistico,

riotam, melle et in

inpensa.

oleum

vinum

viride.

sarda: piper, origanum, cepam,

oleum.
434. lus in sarda: piper, ligisticum, mentam
aridam, cepam, coctum mel, acetum, oleum. perfundes, asparges ovis duris concisis.
435. lus in [cordula] sarda: piper, ligisticum,
433.

aceti

lus

modicum

in

et

api semen, mentam; rutam, cariotam, mel; acetum,

vinum
Plaut.

et

oleUm.

Rud. 299. Cels. 2, 29.

Graecorum. no-

/uvrvXo? etuug

bisestmiesrauschel. aqiia-

Graecorum est T^t/ta?et

t^<xig et fYyqaaCxoXo(y clupea encrasicolus Lin.

ad432. pipere

ius codd.

ti

ad43L attoritur

corr.

pro et teritur. cf. 275. intellego puleium aridum 116.

179. Cic. de divin. 2, li, 33.

cuminum assum 212. frictum passim, torrefactum ap.

cariotam
concisis

corr.

ad 434. deest

oostum

pro

in sex.

coctum

rum sarda

(p^iauevoy et eiprj^ev

est pelamis longa

veniens" Plin. 32,

ex 426. sed 300- 471.

est,

Plin. 20, 15. Scri-

bon. 154.

despumatum ana-

lamys, bonite. pisciculus contra quem dicimus sardelle

co

Schnch,

decoctum

rum.

ftil.

olim

Caton.l27coctummel

ex oceano
151. savda seu scomber pe-

C. Apicius

mel-

ex 434. ad 298.

corr.

codd.

pro incis.

Pallad. 1, 27, 3.
nuces
tritas 442.
de carta 369.
alleopercul. 207.
cetego codd. 262. 288.

\.

le colliges et temperabis.

et

adicies.

ad435.
d u 1 a,

assa

medico-

in sex

codd. om.

et ed. pr. est

pro sarda, in y sarin

/5

-i

Lib. IX.

194

Talassa.

436. Convenit et in sarda ius quod in mugile.

437. lus in mugile salso: piper, ligisticum,
ciminum, cepa, ruta, calva_, cariota, mel, acetum,
senape et oleum.
438. Aliter ius in mugile salso: piper, origa-

num, eruca, menta, ruta, calva, cariota, mel, oleum,

acetum et senape.
439. lus in siluro: in pelamide et in
tinno salsis: piper, ligisticum, ciminum, cepam,
mentam, rutam, calvam, cariotam, mel, acetum, senape, oleum.
440. lus in

mullo tarico: piper, rutam, cepam, dactilum, senape, trito conmisces echino et
oleo et sic perfundes piscem frictum vel assatum.

da corda chorda, sarda

post tempus legitimiim seii
sero nata, iuvenis? cordula yoqSvXt] est thynni partus ab ipsis statim ovis, qui
deinde anno elapso thynnus
vocatur, thunheuerling. Plin.

Schweigh. ad Athen.

9, 47.
3,

92

in.

ad 436.

ius quod in
add. ex uno par.
ad 437. calva ex codd.

mugile

pro salvia Hum. 232. de

mugile ad 151. ex eo sumi-

mus

ipot

Athen.

Ta^ixevra,

ra^Cx^^

quae hodiernorum Italorum botargo sunt,

3, 92.

Bergius Leckerei
232.

ad
et

II.

p.

231.

438. deest in par.

om.

ad 439.

pelampide
H. 437.

piscis

milis cordylae, Plin. 9, 47. 48.

32, 146. Athen. 3, 85. 7, QQ.

s i 1 u r u s fftcum interpp.
lovqoq vulgo putatur sturio,
ab aliis silurus glanis L. wels,
qui Aristoteli hist. an. 9, 37.
Athen. 7, 120. Plin. 9, 145.
glanis dicitur, ab aliis vel

acipenser Guldenstadtii, nobis esther, vel acipenserhuso, hausen, vel quod Cuvierio placuit, ac. ruthenus L.
sterlet.

mirari

sc.

subit

de

cum

in Tiberi caet in magnificis ce-

acipensere,

peretur
nis apponeretur, nostrum omnino tacere.

n.

detur barbatus et surmule-

y^^-

in sex.

et 457.

ntjXa^vg

de genere thynni quiannum

nondum excessit, haut absi-

ad 440. mullus non

senape

pelapide
viam par.

mys

sal-

pela-

tus,

rothbart,

vi-

schmeerbutte

142. 160. 161. 455. sed

ma-

195

Lib. IX. Talassa.

441. Salsum sine salso: iocur coques, teres et mittes piperatum liquamen aut salem, addes oleum^ iocur leporis aut aedi aut agni aut
formabis.
pulli et si volueris, in formella piscem

oleum viride supra

442.

men

adicies.

Aliter vice

salsi:

ciminum, piper,

modicum

liqua-

nuces
salsaconteres
et
simul
misces
et
plurimas
rio defundes, oleum modice superstillabis et inferes.
ciminum tantura
443. Aliter salsum sine salso
teres et passi

vel caroeni

et

tritas

quantum quinque digitis toliis, piper ad dimidium

uvam, spicam alei purgatam teres, liquamen superfundes, oleum modice superstillabis.
hoc aegrum stomacbum valde reficit et digestionem
eius et

facit.

444.

Embractum baianum:

ior qui ex Ponto

tur et ponticum

ad442. tritas 122.136.

nuces amarae bene exicoantur et in mortario contunduntur ap. Erotian. Gloss.

advehebasalsamen-

tum, Ta^i^oq

i. e.
ra^i^evro;
salsus vocari potest, sc. mu-

us

Oppiani hal. J 130.

juvUog Galeni fac. alim. 3, 27.
Aelian. nat. anim. 14, 23.
Athen. 3, 87. fortasse sciaena
umbra Cuv. umbrina cf Oken
VI. p. 244. seqq. de priore
1

p.

/uvXog

usum

in

ad

rede fund.
de f

1.

malim oleum.
ad 441. pro piper aut

piperatum

corr.

ex 384. 397. ad 80.

liq.

Athen.

13. ^ayfiQog rif fULUijaafjiivog To l^9vSiOV nu^f&T^xev log

1,

acpiag.

cf.

132.

formclla

forma, vasculo ad piscis

militudinem formato.

si-

salsa-

salsa reds.

sal-

meum sit

vas ab eo usu
denominatum, hod. saucier.
ae
verba et inferes
grum" om. ed. pr.
ad 443. corr. pro s. in
salso ex 441. 442. 132.
ut medici sic coqui sunt ac-

uvae 318. 443. urticae 132.

ceteri salsarium

sare"

echini

condituris 262.

p. 260.

hippocr.

278281.

hostreas minu-

curati,

De

olerib. p. 18.

piperis codd.
marinam
ad 440.

corr.

alei

et Edict.

alii

s.

Diocl.

uvam

pro

unam.

in plerisque
6, 23. pro

allii adGargilp. 17.

embractum
emphractum Hum.

ad 444.
codd.

196
tas,

Lib. X.

Alieus libatus.

urticas in

sfoiidilos,

caccahum

niittes,

nucleos

tostos concisos, nitam;

apium, piper, coriandrum,

ciminum, passum, liquamen, cariotum, oleum.

Incipit Apici Caeli alieus libatus.

LIB. X.
445. lus diabotanon inpiscefrixo: piscem quemlibet curas, salias^ friges. teres piper, ciut

intellegatur

de

opsonio

quod rebus invicem mixtis

et coactis obduratisque ob
condensationem quasi fartum
et coagulatum appareat. intriti genus embractum interpretatur Scaliger ad Varron.
L. L. p. 74. ed. Bip. derivan-

dum ab

fju/S^exfiv,

1263.

p.

fyrgiTov

aCov fjuPqM/ua^

^qfxTov

(paatv

Hesych.

1.

t6 zfiovv-

raXarat. }ju-

cum

interpp. et

ad MqvTTTa p. 1240. 1241.

nosad359.
ostreas codd.
ad 12.
sphondylos ed.
pr. cf. 42. spondyli, spondy-

Cael. Aurel. chron.

sunt spondyli gjwderopi L. lazarusklappen klappmuscheln, stachelmuscheln,
vel accuratius eorum vertilia
3,

ap.

2.

cervices s. superiores
partes duriores et concoctu
cilli,

difficiliores,

interior
tenerior,

opponitur pars

inferior mollior,
concoctu facilior

et

quae dicebatur

/utjxior

papa-

Fest. p. 367. Xenocrat. ap. Ideler. L p. 127, 6.

128, 7. interpp. ad Athen. 3,
ver.

cf.

34

fin.

130,

Petron.
1409.
huic molhis-

p. 92. 3, 42.

7.

Hesych. H.

lex. in TQaxy]^o<;.

p.

caeNeapoli nomen est spuonnulo, Tarenti scataponzolo.

133.
cariotum corr.
pro careotam etHum. caroenum 34.
libr. X. inscribitur

ad

Ad

diversorum et marinorum et fluviatilium et

omnigeneris piscium condituras continet. a 1 i e v e s 1 i b u s

aXifvq quia

lib.

X.

in

plurimis, quod
est libatus, ut
luxus est luxatus in Sallust.
fr. 5, 2. in una ed. pr. alieus vel halieuticon li-

compendium

ber decimus,

cf.

Heinrich

ad Persii

Vit. p. 49. not. 1.

in piscibus lib. X. par.
et in extremo libro nil habet nisi TeXog, ubi in codd.

recurrit istud libus". si comrecte intellego et

libatus" vere interpretor ex-

pendium

is libellus excerpta
maioris operis continet, quae
sibi Caelius quidam fecerit
ut illa in cod, salmas. Vini-

cerptus,

Alieus libatus.

Lib. X.

197

minum, coriandri semen,

lasaris radicem, origanum;

rutam; fricabiS; suffundes acetum, adicies cariotam,
mel, defrictum, oleum, liquamen, temperabis. refundes in caccabum. facies ut ferveat cum fervuerit,

piscemfrictumperfundeS; piper aspargis et inferes.

446. lusinpisce elixo: piper, ligisticum,

ciminum, cepullam^ origanum, nucleos, cariotam, mel,

acetum, liquamen, senape, oleum modice. ius callicum si velis, uvam passam.
447. Aiiter in pisce eiixo teres piper, ligisticum,
coriandrum viride, satureiam; cepam, ovorum vitella
:

duo

cocta,

passum, acetum; oleum

448. Aliter ius

in

pisce

elixo

et

liquamen.

piscem curabis

diligenter. mittes in mortarium salem; coriandri semen, conteres, unde volves eum, adicies in patinam; coperies, gipsabis, coques in furno. cum coc-

tus

aceto

tolles.

fuerit,
feres.

asperrimo aspargis

et

in-

Aliter ius in pisce elixo: cum curaveris

in sartaginem semen, aquam, aneadicies
piscem,
tum viride et ipsum piscem. cum coctus fuerit,

449.

aceto

aspargis

et inferes.

darius seu Vindarius, ut Keilius legit (Vindicianus citatur a Vossio De vit. sermon.

70. cum Kritz. p. 277. 283.

Hildebr. ad Apul. 1 p. 860.
997. 600. 228. adicies mit-

lat.

tes
ed.

1,

11. p. 47.)

ad 445. diabotanon
Sia ^oravwv ex herbis, herbaceum. ad Gargil. cur. boum

saluas
careotam.

p. 31.

calidum

ad 446.
ad 275,
ad 448.
add.

bene.
quo,

explico
cf.

codd.

ex n.
ex ^x pro
pro ubi, in

Sallust.

florr.

cooperies /?/.. 63.

Plin. 20,
asperrimo ex
97, pro a c e r r im o quod freCtt-.

quentius et ex vino acri quod

acetum gall. vinaigre.

ad449. ad semen" Hum.
coriandri" vel api" adden-

est

aliter

unde

illic.

codd. et

piscem. 'coperis
pr.

fr.

2,

dum

ceneuit. mihi est ut 300.

semen adoreum, alicastrum

zea, spelta, triticum speltaL.
unde alica et amylum fiebat.

Lib. X.

198

Alieus libatus.

lus alexandrinum in pisce asso:

cepam siccam, ligisticum, ciminum, origanum, api semen, pruna damascena enucleata, mu450.

piper,

staceum, liquamen, defrictum; oleum et coques.

451. Aliter ius alexandrinum in pisce asso: piper, ligisticum, coriandrum viride; uvam passam enucleatam, vinum, [passum] liquamen, oleum et coques.
452. Aliter ius alexandrinum in pisce asso piper,
:

ligisticum, coriandrum viride,

cepam, damascena
enucleata, passum,liquamen, acetum, oleum etcoques.

lus in grongo asso:

453.

piper, ligisticum,

ciminum frictum, origanum, cepam siccam, ovorum

vitella cocta,
vinum, mulsum, acetum, liquameu,
defrictum et coques.
454. lus in cornutam: piper, ligisticum, origanum, cepam, uvara passam enucleatam, vinum,
mel, acetum, liquamen, oleum et coques.
ad450. alexandr. more

Galen.

sec.

loc.

9, 8.

ante-

aegyptiacocf.69. nomenforte
habet a prunis. Plin. 13, 65.
de pruno agyptio purgatum

quam tundebatur Athen.

tundunt servantque eius

banturColum. 12,59,5.Diosc.
1, 24. uvam passam expur-

fas",

quam

of-

assam7ra-iof^>;vno-

minabant, ad 401.
ceum emend. pro

mustamus

acetum, corruptiusminus ace-

gare hodie dicunt medici.

ad 453.

congro

gitur.

med.
p.

asso merito

omisisse mihi
videtur cod. y. quia uva passa pro pruno damasceno, unde nomen patinae, adhibetur

eaque est unde nomen non

indatur,

cleata

cf.

117. 227al.

enu-

aracplg exyiya^Tioiueytj

grongo

ed. pr.

codd.

de liquidae

translocatione ad Gargil. p.
est gongrus yoyy^oq
Xenocrat. in Ideleri Corp.
33. 47.

ad 451. ius alex. in

4,

Plin.

23, 15. 16. vinacea detrahe-

ti in par. et mittis acein ed. pr. et hum.

cf.
214. ubi item cum prunis iun-

tum

eximebantur

69. nuclei

p. 125.

Athen.

7, 31.

et42. conger, congrusinNot.

Tiron. p. 182. cf. Var. Lect.
Plin. 32, 148. Italis hodie
dicitur et

grongo

et gongro,

meeral.

ad454.

carnutam codd.

Plin. 9,82. attollit cornuta

Q mari sesquipedanea fere

Lib. X.

199

Alieus libatus.

lus in mullos assos:

455.

piper, ligisticum,
nucleos, acetum, vinum, liquamen,
oleum modice. calefacies et perfundes.
456. Aliter ius in mullos assos: rutam, men-

rutam,

mel,

coriandrum, feniculum omnia viridia, piper,

liquameu et oleum modice.
457. lus iu pelamide assa: piper, ligisticum, origanum, coriandrum viride, cepam, uvam

tam,

ligisticum, mel,

passam enucleatam, acetum, liquamen, defrictum,

oleum et coques. hoc ius convenit et in elixa. si
vis, et mel addes.
458.

num

lus in percam:

piper, ligisticum; cimi-

cepam, pruna damascena enucleata,

vinum, mulsum, acetum, oleum, defrictum et coques.
459. lus in pisce rubellione: piper, lifrictum,

gisticum, careum, serpillum, api semen,

cepam

sic-

oleum.

cam, vinum, passum, acetum, liquamen,

amolo obligas.
460. lus in murena assa: piper, ligisticum,
satureiam, crocbmagna, cepam, pruna damascena
enucleata, vinum, mulsum, acetum, liquamen, defrictum, oleum et coques.
cornua, quae ab his

nomen

traxit", balistea vetula, hornfisch.

ad 457.
439.

in pelamide
et in ex par. exin

^ et in plerisque
ad 458. perca

deest.
et fluviadeliciae men-

cf.

Aristot.

4, 11, 4. 6, 12,

Athen.
15, 1.
Oppian. hal. 1, 97.
1.

8,

ad
rena,

7,

58.

morena, mu-

460.

murana

Schneider Gram.

codd.

cf.

lat. 1 p. 55.

thinus e^vd-^lvog, piscis marinus e genere mullorum, ob

nv^aiva est muraena helena

L. qui piscis longitudine haut
dissimilis anguillae apud Romanos in maximis deliciis habebatur. primae erant TTlMTal
flutae quae in freto siculo

rubrum colorem

in

tilis

et

marina

sarum erant et sunt, barsch.

ad 459. rubellio, ery-

ita

dictus,

scorpaena scrofa, Italorum

rascasso, Germ. drachenkopf.

summa aqua

fluitantes

capiebantur. Horat. serm.

8,

4253.

c.

2,

interpp. et lan

200

Lib. X.

Alieus libatus,

461. Aliter ius in miirena

assa:

piper,

cum, pruna damascena, vinum, mulsum,

liquamen, defrictum; oJeum et coques.
462. Aliter ius in murena assa:

ligisti-

acetum,

piper,

ligisti-

cum, nepetam montanam, coriandri semen, cepam,

nucleos pineos, mel, acetum, liquamen, oleum et
coques.
463. Aliter ius in

murena assa:

piper,

ligisti-

cum, anetum, api semen, rus siriacum, cariotam,

mel; acetuui; liquamen, oleum, senape, defrictum.
464. Aliter ius in murena elixa: piper,

careum, api semen, coriandrum, mentam aridam, nucleos pineos, rutam, mel, acetum,
vinum, liquamen, oleum modice. calefacies et amolo
ligisticum,

obligabis.

465.

Aliter ius in

murena

elixa:

piper,

careum, ciminum, nucleos, cariotam, senape, mel, acetum, liquamcn; oleum, defrictum.
466. lus in pisce elixo: piper, ligisticum,

ligisticuni;

cepam aridam, mel, aceoleum

modice? cum bullierit;
vinum,
tum, liquamen,
amolo obligas et in lance inferes.
petrosilinum, origanum,

ad Macrob.

sat. 3, 15, 7.

crocomagna

codd.

y^o-

magma croci s. manna croci faex unguenti croyojuay/im

cini

medicis

committatur.

crocum magnum. mihi unum crocum

Hum.

ed.

cum par. satis est et adiectum magna" margini meremitto. conicias cariotam" vel erucam,
mentam" ex 438. vel origanum" vel crocum in aequam" scil. portionem, vel
cardamomum" ex 35. vel
dici

aliouius

cretmon

ex Plin.

agrion"

25, 155. 26, 94. 82. orraenon

agrion.

ad
anet.

cum
i.

463.
in sex.

acetum

et 477. 478.

rus
est

pro
codi-

rhus

semen rhois coriariae

sumachbeere, quod pro

e.

L.
sale opsoniis adspergebatur,
Plin. 24, 93. Diosc. 1, 147.
Galen. expos. voc. Hippocr.
p. 554. Turcas eo adhuc in

condimentis uti audimus in

Sestini Briefe

p.

143.

Lib. X.

467. lus in

Alieus libatus.

lacertos elixos:

201
piper, ligisti-

cum, ciminum, rutam viridem, cepam, mel, acetum,

liquamen oleum modice. cum bullierit, amolo obligas.
468.

lusin pisce asso:

piper,

ligisticum,

timum, coriandrum viride, mel, acetum, liquamen,

vinum, oleum, defrictum. calefacies et agitabis rutae surculo et obligabis amolo.
469. lus in tinno: piper, ciminum,

timum,
coriandrum, cepam, uvam passam, acetum, mel,
vinum, liquamen, oleum. calefacies et amolo obligas.
470. lus in tinno elixo: piper, ligisticum
timum, condimentum, hortariam, cepam, cariotam,
mel, acetum, liquamen et oleum et senape.
471. lus in denticeasso: piper, ligisticum,
coriandrum, mentam, rutam aridam, malum cidonium, coctum mel, vinum, liquamen, oleum. calefacies et

472.

amolo

obligabis.

lus in dentice elixo:

piper, anetum,
ciminum, timum, mentam, rutam viridem, mel, acetum, liquamen, vinum, oleum modice. calefacies et

amolo

obligabis.

473. lus in

pisce aurata:

piper, ligisticum,

careum, origanum, rutae bacam, mentam, mirtae

bacam, ovi vitellum, mel, acetum, oleum, vinum,
iiquamen. calefacies et sic uteris.
474. lus in pisce aurata assa: piper, coriandrum, mentam aridam, api semen, cepam, uvam
passam, mel, acetum, vinum, liquamen, oleum,
475. lus in scorpione elixo: piper, caread 467.
Ockenio VI

lacert. 141.
estscom-

p. 190.

ber trachurus, stoeker.

ad 468. azitabis C. zitabis ^yd ed. pr. lacuna in

^x.

ramo rutae agitare

fasciculo 141.
C. Apicius ed. Schuch.

i.

q.

ad 469.

H.

thynno ed. pr.

liquamen deest in sex.
ad 470. condimenta

mortariacodd. corr. ut224.

ad 471. coctum mel
vel in quinque.
ad 472. om. ed. pr. et

434.

14

202

Lib. X.

Alieus libatus.

um, petrosiliuum, cariotam, mel, acetum, liquamen,

senape, oleum, defrictum.
476. In pisce oenogarum: teres piper, rutam, mel, conmisces passum, liquamen, caroenum
et igni moliissimo calefacies.
Aliter in pisce oeno-

garum

ut supra facies.

477.

cum

bullierit,

lus in anguillam:

amolo

piper,

oblig-abis.

ligisticum,

api semen, anetum, rus siriacum, cariotam, mel,

acetum, liquamen, oleum, senape et defrictum.
478. lus in anguillam: piper, ligisticum, rus
siriacum, mentam siccam, rutac bacas, ovorum vitella cocta, mulsum, acetum, liquamen, oleum. coques.
"

Explicit Apici alieus libatus

liber decimus et ultimus.

'

de dentice 151. de
de scorpione 153.
ad476. igni moll. flamma molli Yerg. A. 4, 66. mollissimis carbonibus decoquere
ap. Pelagon. 25 p. 84. i. q,

med.

aurata

ib.

Ienissimis,lentissimis25.p.86

ad Gargil. p. 41. explicit

liber /5. explicit eiusdem apici alieues libus

<}

,^'i

tv

<

i'

iJifPRESSlT

'It^

fc

liber

decimus

et ulti-

mus. Phinis/. CeliiApicii halieus liber decimus et ultimus explicit

ed.
explicit eiuspr.
dem Apicii alieus 1. d.
et

u.

med. quid mihi

ad titulum libri

ed.

sit

libus"

X.

dixi,

cf.

etiam

delibare.

*^

HEIDELBERGAE A

*i J^

>3i

H. AVi.NARIUS.

lex.

in

-tiDa

Ijj
Carl Winter^s Universitatsbuchhandlung in
Heidelberg: sind erschienen:
Creuzer, Dr. F, Luther und Grotius oder Glaube
und Wissenschaft. 6 sgr.

Grundriss

Deurer, Dr. W.,

fiir

aussere

und Institutionen des rom Rechts. Thlr.

Feldbausch, F.
tore.

Schuch,

7V2

sgr.

Th.,

vus der

De

S.,

latein.,

Q.

Geschichte
2.

12

Horatio Flacco non

sgr.

adula-

Der Objectcasus oder Accusatibesonders poetischen Sprache. 10 sgr.

Sophocles' Drei schonste Tragoedien fiir gebildete Leser libersetzt und mit einer Einleitung iiber
das griechische Drama und Erlauterungen versehen
von Dr. Ed. Eyth. 24 sgr.

Stadelmann, Dr. H., Varia variorum carmina laThlr. IV^tinis modis aptata adiectis archetypis.
cart. Thlr.

IV3.

Zell, C, DeAristotele
tore.
Oratio. 6 sgr.

patriarum religionem aestima-

Desselben, Handbuch der rSmischen

3 Thle. TWr. 4. 16. sgr.

Epigraphik.

romanorum cum monumentis legalibus fere omnibus, Thlr. 2. 8 sgr. II. Anleitung zur Kenntniss roraischer InschrifThlr. 2. 8 sgr.
ten mit 5 lithographirten Tafeln.
III, Supplement:
Die Stadtrechte von Salpensa und Malaga und andero Gesetzesdenkmaler enthaltend. TVa sgr.
Behufs der Wurdigang dieses Handbuchs erlauben wir uns auf die
sltisfnhrliche, hochst ehrenvolle Beurtheilung des beriihmten Philologen
a s e in Paris im Journal des Savants zu verweisen, wovon wir folgende
wenige Stellen anfiihren
I.

Delectus inscriptionum

Ce n'est sans doute, qu'un manuel, mais qui neanmoins prendra

fort distingu^ parmi les ouvrages modemea d'dpigraphie
Iie premier volume renforme un choix de prfes de deux mille inscriptions
Nous ne craignons pas de dire que nuUe part on ne trouve
coordonn^ d'une manifere aussi complfete tout ce que les marbres peuvent
fourr.ir de renseignements sur le droit romain etc. Le second volume forme
le compl^ment de celui, qui mdrite beaucoup d^eloges par sa contexture
presque partout trfes methodique, par le nombre des documents curieux,
qu'il renfenne et surtout k raison de I'instruction solide, profitable et
ju8qu'a present peu commune, qu'il peu r^pandre."

un rang

Desselben, Ferienschriften. Neue Folge. I. Bd.

^lnhalt: Ueber die Zeitungen der alten Romer. Die
DodwelI'schen Fragmente der Acta diurna. Ansichten der Alten Uber gemischte Verfassung. Aristoteles in seinem Verhaltniss zur griechischen Staatsreh*gion betrachtet.

Thlr. 1. 16 sgr.

5crg

crfd^iencn:

ift

W-

cf^ii^tc
tjor

unb nad)

tung be

I^eben^

fenfc^aft,
fer fur

>

^mxiiif itttntttfs

(S^rtftu^ mit
in ^etigion

clt

iicr
9^iicff{d)t

auf bie ^nttui(f==

unb ^oUtif, ^unft unb 2Bif-

^anbet unb Onbuftrie ber

n)eltl)iftorifd)en

ba^ aflgemeine ^ilbung^beburfni^

iBot*

bargeftettt.

3n

f ed^g Sanben. @rote DctaDforntat.

258 53ogen. @ubfcri^tion preig nur X^U. 8.

gerner: 'jHamtn' nb Sat^rcgiftcr baju 20 @gr.

BW ^nC^^anMung
^f

fc(^^ auf ciuntat kftcHte G^^cm^Iare toiiii

cin ?^rcic?cni|jlar gcliefcrt.

2)ic

aS?eItoefd)i(^te

in einem

leid^t

iiberf^QuIirfien,

innd^sufammen^angenbenUm*
riffe

fcen

fiir

@(^ul'

unb

Seitfaben

ber

bur^ jcbc

aSeltge^

f(^td)te
untere tjmnafial.mQffen
fa^
ober lateinifc&e c^ulen, ^cqI-

unb iBlirgerfd^uIen, ^^abagogien

unb 2:bd}teranftaUen.
IV3 Xiilx. eb. mit
>6 tupfern 1 Xhlx. 22 gr.
4. 2tuf(. 16 @gr.
in i^ren mefentlid^en runbjiigen
!tc bcutfdhe
@efd^td)te
unb in cinem ubeific^tlic!jen 3"fommen^ang. giir ben @d^ulunb clbflunterric^t. 5. 2IufI. IV3 ^tjlr. (Seb. mit 1 ^u))fer.
1 Xf)lx. 22 @gr.
2II8 Sln^ang gur bcutfcfjcn efdjid^tc nnb jum Umri^ ber
Selbftunierric^r.

9.

^ufl.

2. Sluftage.
Slbri^ ticr a^rifd)cu (BtW(i)tt.
5(bri^ bcr cfd)id)tc bcfi( ^^reu^ifd)eu taat^. 6 @gr.
4 @gr
2t6rij? bcr cfd|{d)tc bt cftcrrcid)ifd)cn toifcrftaot^.

SScItgcfd^ic^te:

8 gr.

Atlas, historischer, nach Angaben von H. Dittmar, rev,,

neu bearb. und erganzt von D. Volter, Prof. in Ess18 Karten. 1 Thlr. 24 Ngr.
1. Abth.: Atlas
Atlas der mittder alten Welt. V3 Thlr.
2. Abth.
:fl
leren und neueren Geschichte.
1 Thlr. 4 Ngr.

lingen.

(3ft aud) al8

(u^^Iement" jur efd)ic^te ber SBett" mit 6 ihUjfcrn

3)ittmar,Dr. .,cfcI)ic^tcbcraItcn9ScIt 2
2)effelbcn,
2)cffciben,
2 bc.

53be,

p ^abeit.)

37^ X^Ir.

Wr.

efc^ic^tc be8 gjjtttclaltcr^* 2 S3be. S^/j

bcr neuetcn nb neueften 3*^*^efc^ic^te
.-1
:
..,
,,, n...;
..,
,:
Stirr.
,,^
,

In Carl Winter^s Universitatsbuchhandlung in

sind erschienen:

Luther und Grotius

Crenzer, Dr. F,,

Heidelberg

oder Glaube und Wis-

6 sgr.

senschaft.

Deurer, Dr. W., Grundriss fiir aussere Geschichte und lustitutionen des romischen Rechts. Thlr. 2. 12 sgr.

De Q. Horatio Flacco hon adulatore. 7^2 sgr,

Der Objectcasus oder Accusativus der lateinischen, besonders poetischen Sprache. 10 sgr.
Sophocles' Drei schonste Tragoedien fiir gebildete Leser
iibersetzt und mit einer Einleitung iiber das griechische Drama und Erlauterungen versehen von Dr. Ed. Eyth. 24 sgr.
Feldbausch, F.

S.,

Schucll, C. Th.,

Stadelmann, Dr. H., Varia variorum carmina

aptata adiectis archetypis.
Zell,

C, De Aristotele
tio.

latinis

cart. Thlr.

modis

1%.

patriarum religionem aestimatore.

Ora-

6 sgr.

Desselben,

Handbuch der romischen Epigraphik.

Thlr. 4. 16. sgr.

TheiL- Delectus

I.

Thlr. IV^-

Thle.

inscriptionum romanorum cum moAuswahl romi-

numentis legalibus fere omnibus, oder:

scher Inschriften. Thlr. 2. 8 sgr.

Anleitung zur Kenntniss romischer Inschriften mit 5 lithographirten Tafeln. Thlr. 2. 8 sgr.
in. Theil. Supplement: Die Stadtrechte von Salpensa und
Malaga und andere Gesetzesdenkmaler enthaltend. 7^2 sgr^
II.

Theil:

Behufs der Wurdigung dieses Handbuchs erlauben wir uns auf dle ausfiihrliche,
hochst ehrenvolle Beurtheilung des beriihmten Philologen
a s e in Paris im Journal
des Savants zu verweisen, wovon wjr folgende -wenige Stellen anfiihren :
Ce n'est sana doute, qu'un manuel, mais qui n^anmoins prendra un rang fort
distingu^ parmi les ouvrages modemefi d'^pigraphie. .... Le premier volume renforme
un choix de prfes de deux mille inscriptions
Nous ne craignons pas de dire que
nuUe part on ne trouve coordonn^ d'une manifere aussi complfete tout ce que les marbres pcuvent fournir de renseignements sur le droit romain etc. Le second volume forme
le
compl^ment de celui, qui mirite beaucoup d'eIoges par sa contexture presque partout
trfes methodique, par ie nombre des documents curieux, qu'il renferme et surtout araison de rinstruction aolide, profitable et juflqu'4 present peu commune, qu'il peu rd-

pandre.i'

Desselben, Ferienschriften. Neue Folge. L Bd. Inhalt: Ueber die Zeitungen der alten Romer. .Die DodwelPschen Fragmente
der Acta diurna Ansichten der Alten iiber gemischte
^
Verfassung. Aristoteles in seinem Verhaltniss zur griechischen
Staatsreligion betrachtet. Thlr. 1. 16 sgr.

Homer und das griechische Volk. Nach einer Zeichnung von

Gustav Jaeger. Stahlstich in Quer-4. 8 sgr.
Roma,

die Volkerbezwingerin. Nach einer Zeichnung von Ed.

Stahlstich in Quer-4. 8 sgr.

Ihlee.

LIBRARY
UNIVERSITV Or CALIFORNIA

BERKELEY

Return
This book

is

to desk f rom

DUE on the last date stamped

ftpRMW

LD

which borrowed.

21-100m-9,'47(A5702sl6)476

below.

YB 6780

M55166

THE UNIVERSITY OF CALIFORNIA UBRARY