Dziedziny potrzebne do studiw kulturowych:

antropologia:

fizyczna - zajmuje si si zmiennoci cech anatomicznych i fizjologicznych

czowieka w czasie i przestrzeni.
filozoficzna - zajmuje si si kwestiami natury czowieka, jego bytem osobowym,
dziaalnoci, wyjanieniem jego miejsca we wszechwiecie, przyrodzie i
spoeczestwie.
kulturowa - organizacj kultury, rzdzce ni prawa, historyczn zmienno
i etniczn rnorodno kultur w celu skonstruowania oglnej teorii
psychologia kulturowa
socjologia kultury nauka o spoeczestwie, o strukturze i prawach rozwoju spoeczestwa zajmujca
si przede wszystkim sfer kultury symbolicznej.

Socjologia powstaje w IIpo. XIXw. (POZYTYWIZM) --> ojciec socjologii: Emile Durkheim
Pozytywizm jest epok zamykajc etap narodowych zryww niepodlegociowych, starajc si prac u podstaw i
prac organiczn pomc ciemionym przez zaborcw Polakom.
Gwne idee:
PRACA ORGANICZNA -zakada, e spoeczestwo to ywy organizm. Ta idea odwoywaa si do wsppracy
wszystkich warstw spoecznych w imi dobra ogu.
PRACA U PODSTAW- praca dla ludu, idea pracy z najbiedniejsz czci spoeczestwa. Zakadaa m.in. walk z
analfabetyzmem, brakiem wiadomoci patriotycznej, brakiem higieny, lukami w edukacji.
UTYLITARYZM - uyteczno spoeczna. Idea ta zakada, e wszystkie wytwory, dziea czowieka powinny suy
spoeczestwu, powinny by praktyczne.
DETERMNINIZM- zakada, e czowiek jest uzaleniony od czynnikw zewntrznych, to znaczy, e na ycie czowieka
wpyw maj inni ludzie, rodowisko, sytuacja polityczna i spoeczna.
EWOLUCJONIZM - idea Karola Darwina, ktra zakada, e wszystkie formy bytu podlegaj prawu ewolucji, czyli
nieustannej przemiany w rozwoju. Zakada systematyczne doskonalenie si.
SCJENTYZM- zaufanie do nauki, do wiedzy rzetelnej, przede wszystkim do nauk przyrodniczych. Czowiek jest
nieodczn czci przyrody.
EMANCYPACJA KOBIET
REALIZM - literatura oraz sztuka powinny by odbiciem rzeczywistoci.
NATURALIZM - zakada, e czowiek jest czci przyrody i podlega tym samym, co ona, prawom. Gwnym hasem
bya walka o byt. Czowiek kieruje si tymi samymi, co zwierzta, instynktami.
Przedstawiciele pozytywizmu: August Comte, Herbert Spencer, Emile Durkheim; Bolesaw Prus, Eliza Orzeszkowa,
Maria Konopnicka
Durkheim odrnia spoeczestwo od zbiorowoci (ludzie to nie spoeczestwo, a zbiorowo); podaje 3
wyznaczniki grupy:
1) relacje >> wizi (np. grupa ludzi na przystanku >> to nie grupa, a zbir jednostek, bo nic ich nie czy;
potoczne sownictwo jest nieprawidowe
2) tosamo- odrnienie si od innych grup, poczucie przynalenoci
3) dziedzictwo
Mamy rne rodzaje realnoci: fizyczn i metafizyczn
Durkheim podaje 3 argumenty na istnienie metafizycznych, nienamacalnych struktur (realnoci); odwouje si do:
1) jzyka - nikt nigdy nie widzia gramatyki >> to byt istniejcy w naszych umysach
2) religii- dowiadczenie relig. widoczne, ale nie realne; widzimy tylko jej koleraty, przejawy, a nie j sam

3) samobjstwa sytuacj, ktr mona opisa, ale nie przey; ma charakter ponadindywidualny, bo
dotyczy spjnoci spoeczestwa
- spoeczestwo to wielki byt spoeczny, ktry wi si w kultur; to nie tylko jednostka, ale suma zachowa
ponadindywidualnych
Behawioryzm - powstaje w ramach neopozytywizmu. Skupia si na opisie zachowa ludzkich.
Zaoenia behawioryzmu:

jakkolwiek kierunek ten nie neguje wystpowania zjawisk psychicznych, twierdzi, e s one swoistymi,
ubocznymi efektami dziaania mzgu, ktrych nie da si skutecznie bada metodami naukowymi, gdy s one
niedostpne obserwacji,

dlatego, jeli psychologia ma by rzeteln nauk, musi si ograniczy do mierzalnych, jasno

zdefiniowanych eksperymentw, w ktrych ludzi poddaje si dziaaniu okrelonych bodcw i obserwuje si
ich okrelone reakcje na te bodce.

Neopozytywizm zrewolucjonizowa nauki spoeczne, bo zrywa z etnocentryzmem i porzuca wartociujc koncepcj

kultury (co na typ rewolucji kopernikaskiej > nowy pojmowanie kultury)
Neopozytywistyczne postulaty nauki :

Odnosi si do jzyka- szczeglnie jzyka nauki ktry powinien by intersubiektywny

Empiryczna weryfikalno
Jedno metodologiczna
Przewidywalno ( nawet na gruncie nauk spoecznych postanowiono je wciela w ycie i przez to powsta
behawioryzm, spenia postulaty, w skwerze teorii negatywny etnocentryzm- patrzenie na inne kultury
poprzez pryzmat swojej, my lepsi a oni inni, gorsi, wszyscy co nie sa nami s prymitywni.

Szkoy behawiorystyczne:
1. Culture&Personality approach, wani dzaacze:
- Franz Boas
- Ruth Benedict
- Ralph Linton
Deninicja kultury Lintona: kultura to konfiguracja wyuczonych zachowa oraz ich rezultatw podzielnych i
przekazywanych w spoeczestwie (zerwanie z etnocentryzmem)
-Abram Kardiner - napisa Basic Personality (charakter narodowy to inaczej wzr kulturowy >> idzie to
w osobowo czowieka > uwaa, e wszyscy ludzie maj takie same cechy psychiczne, gdy wpywa na
nich ta sama kultura.
Behawioryci ograniczaj si do zoologii- opisuj zachowania, ale nie staraj si ich zrozumie, std:
redukcjonizm upraszczanie kultury wycznie do zachowa
Behawioryzmowi sprzeciwili si:
- F. Znaniecki (twrca antropologii funkcjonalnej) - zachowania naley rozpatrywa indywidualnie
- B. Malinowski twrca socjologii humanistycznej - moemy znale wiele takich samych zachowa,
ktre na zewntrz wygldaj podobnie, ale tak naprawd peni inn funkcj, <np. krzy znany na caym
wiecie jako symbol chrzecijastwa, dla wierzcego ma on inny wymiar, oznacza co wicej ni dla osoby
niewierzcej>
-M. Weber
Ernst Cassirer porwnuje kultur do pryzmatu, przez ktry biegnie czowiek: kultura sprawia, e linia przez ktr
biegnie odchyla si to odchylenie nazywa transformacj symboliczn

Na symbol skada si: kultura, znaczenie, warto, sens, intencja

- Cassirer porwna symbol z sygnaem w 3 kategoriach:

1. transgresyjno przekraczanie granic, ktre wyznacza nam sytuacja, symbol jest jak dywan
Alladyna, przenosi nasze wyobraenia w czasie i przestrzeni, a sygna przedstawia to, co jest tu i
teraz [to przewaga, ktr ma tylko czowiek]
2. abstrakcyjno- symbol pozwala tworzy nowe pojcia (dziki jzykowi), sygna oznacza co
konkretnego
3. wartociowanie symbol: rne znaczenia tym samym zjawiskom, sygna daje jasny przekaz
Geertz tworzy SYMBOLIC ANTHROPOLOGY zachowania: te same znaczenia mog mie rne wartoci;
symbole kieruj dziaaniem
A. Koskowska czy kultur symboliczn z wartociami - kultura jako poczenie symboli i znacze >>
semiotyczne i aksjologiczne kryterium kultury
KOMPETENCJE KULTUROWE: model ice-cream, lata 90., mamy 5:

K. LINGWISTYCZNA lata 60. < twrca: Noam Chomsky>

Zada pytanie: Jak czowiek uczy si jzyka? Poprzez such> zapamitanie > kojarzenie> odtwarzanie> i stwierdzi, e
to nie tylko odtwarzanie ale te przetwarzanie : w naszych gowach mamy nie tylko magnetofon, ale cay komputer
>> czowiek odkrywa struktur, uczy si jzyka (twrczy aspekt jzyka) . Jest tak nie tylko z jzykiem, ale z kad
nauk, tajemnica ley nie w iloci wykutych zda, ale w gramatyce (w pedagogice: nie w biciu dzieci, tylko poprzez
spokojne tumaczenie)
K. SOCJO-LINGWISTYCZNA <Basil Bernstein>
Mwi, e struktury to jednak nie wszystko, (na przykad pytanie: czy mogaby Pani otworzy okno? to tak naprawd
zd. rozkazujce - zdanie z pytajnikiem wcale nie musi oznacza pytania >> s pewne wzory komunikowania) to
zachowania zinstytucjonalizowane w sensie spoecznym. Kompetencji S-L. uczymy si poprzez praktyczn interakcj

K. KOMUNIKACYJNA <Dell Hymes>

Oprcz tego co wczeniej, istotny jest te przekaz, oprcz mowy werbalnej, jest jeszcze niewerbalna : zmysy, sztuka,
proksemika (nauka o symbolicznym wymiarze przestrzeni >> twrca E. Hall); naley nauczy si znacze
K. KULTUROWA <Pierre Bourdieau, Jurgen Habermas > <A. Koskowska>
aby pozna dan kultur oprcz znacze, naley take nauczy si wartoci
K. MIDZYKULTUROWA
styczno z rnymi kulturami >> stosunki, dogadanie si ludzi z rnych kultur. (nie idzie dalej, ale zamyka t
piramid, dlatego model lodw)
Cechy kompetencji midzykulturowych:
1. Odporno na stres
2. Otwarta osobowo
3. Kreatywno
4. Wiara/prospektywno- orientacja na przyszo
5. Empatia zdolno odczuwania innych
Sytuacja midzykulturowa styczno midzy kilkoma kulturami
Globalizacja - rozpowszechnianie przemian zwizanych z rozwojem technologii, przekazywanie i przetwarzanie
informacji, przenikanie si elementw kulturowych oraz konsekwencje globalne interakcji: ekonomicznych,
finansowych, technologicznych, kulturalnych, politycznych i militarnych.
W Latach 80. Powstanie kultury midzynarodowej >> studia o przestrzeni kulturowej w przestrze midzykulturow
(przestrze interakcji)
Studia wielokulturowe skupiaj si na opisie kultur
Studia midzykulturowe badaj relacje midzy kulturami
Semiotyczne kryterium kultury:

Znak zwizek pomidzy tym co znaczce, a tym co znaczone

Substancj znaku stanowi zjawiska, zachowania ludzi i zwierzt. Znaki s okrelonymi kulturowo aktami
Sposoby tworzenia znakw:
- naturalny(konieczny), czyli znaki powizane sa poprzednikami lub nastpnikami zjawisk, np. chmury
zwiastuj nadchodzcy deszcz (nie mona zmieni przyporzdkowa takich znakw; maj charakter
uniwersalny)
- konwencjonalny nie s konieczne ani uniwersalne, zaley od dziaania czowieka w danej kulturze,

Oznaki sowne ma rdo jest porzdek naturalny, zdolnoci do postrzegania, ktre ludzie maj w sobie
Znaki rdem spoeczna dziaalno ludzi tworzcych kultur
Znaczeniem znaku jest sam przedmiot.
De Saussire znak jest zjawiskiem psychiczny, realizujcym si w umysle ludzkim; znak= materia dwikowy
(mowa) +subst. Mylowa >> zjawisko indywidualne
Jzyk to fakt spoeczny >> jeden czowiek nie stworzy jzyka
Trudno w interpretacji stanowi znaki, ktre nie maj realnych odniesie: religia, mity
Socjologiczne ujcie : interpretacja znaku wi si z jego funkcj ( analiza aspektw: odbiorcy znaku oraz
jego funkcji
! znaki s bardzo wane poprzez nie dokonuje si transmisja kulturowa
Dziki ich uyciu moliwe jest przedstawienie wyobrae nieistniejcych, ktre s wane w kulturze
symbolicznej
Typologia znakw:
- znaki konwencjonalne : oznaki i znaki ikoniczne
- znaki waciwe: jzyk, znaki motoryczne,/kinetyczne, plastyczne, dwikowe, przedmiotowe