EVRYAZI METNLERDE UYULACAK ESASLAR

evriyaz bir metnin Trk Tarih Kurumu Yaynlar arasnda yer almadan nce aadaki
hususlara riayet edilerek hazrlanm olmas veya bunlara gre dzeltilmi olmas gerekmektedir.
a) Tanzimat sonras matbu metinlerde:
1. Bu tr metinlerde ilm transkripsiyon deil transliterasyon veya baka bir deyile
hafifletilmi transkripsiyon uygulanr.
Bundan sonra kullanlacak olan transkripsiyon kavram Trkede kullanlmayan harfler de
dhil btn harfleri aynen bir baka alfabe ile yanstmay; transliterasyon ise daha ok kelimenin
btnln koruyarak herhangi bir sadeletirme yapmadan aktarmay anlatmaktadr.
2. Uzun btn heceler , , harfleriyle yazlmaldr. r. hkimiyet; rber; cerde Kaln
okunmas gereken ve anlam karklna da yol aabilecek kelimelerde bulunan uzun a sesi iin, bu
durumu nlemek zere eklindeki iml tercih edilebilir. r. Gz; mukyese; tekbl , knn
Bu durum, benzer yazla sahip Arapa ve Farsa kelimelerdeki okuma yanllarn da
nleyecektir. r. Yasa anlamndaki knn ile Ocak ay anlamndaki kinciknn
(Knnisn) kelimelerinde olduu gibi
3. Kelimelerin orijinal sesleri korunmal, transkripsiyondaki hafifletme ilemi iml ile snrl
kalmaldr. r. Aptlhak Hamit ( - ) Abdlhak Hmid ( + )
4. Arapa terkiplerin yazmnda SAM DAnde ve MEB. slm Ansiklopedisinde
benimsenen yazm kurallar uygulanmaldr. r. Muhtl-Marif; Mund-devle
5. Farsa terkiplerde terkip tiresi her seferinde yazlmaldr. r. Devlet-i Aliyye; hsn-i mumele,
mdr-i umm Farsa terkiplerdeki terkip isi - eklinde yazlmamaldr. r. mdr- umm ( ); hsn- mumele ( - ); umr-u mliye ( - ) umr- mliye ( + )
Ve kelimesine karlk gelen ler ise aynen korunur ve kendisinden nceki ve sonraki kelimeye
bititirilmeden yazlr.

6. Osmanlca matbu metinlerde Bat sahasna ait ahs ve ehir adlar genellikle okunduu
gibi yazlmaktadr. Tanzimat sonrasna ait bir metnin eviriyazsnda bu tr kelimeler orijinal
dildeki imlsna uygun yazlmaldr.
r. Msrda kalan Franszlarn umr- mliye mdr-i ummsi Posiyelka gnderdii mektup () ( - ).
Msrda kalan Franszlarn umr- mliye mdr-i ummsi Poussielquea gnderdii mektup () ( + )
Trkede yaygn olarak kullanlan yabanc yer ve ahs adlarnda ise Trke kullanm esas alnr.

7. Masdar- caller -gnmz Trkesinde sk kullanld iin tek y ile yazlanlar hari- ift
y ile yazlmaldr. r. Osmniyye; Clsiyye; ahsiyye Sk kullanlanlara r. Bahriye; Mlkiye

8. Nisbet si ile biten kelimelerin sonuna Trke olarak ismin e hli geldiinde masdar-
callerle karmamas iin eklinde yazlmal fakat bu iml masdar- callerde
kullanlmamaldr:
r. ml-i millye uygun olarak (Burada mill kelimesinin sonundaki ye, ismin i hlini gsterir).
ml-i milliyyeye uygun olarak (ml-i Millyeye imls yanltr).

9. Osmanlca matbu eserlerde vurgulanmak istenen kelimeler ve zel adlar ounlukla

parantez iine alnarak vurgulanr. Oysa bugn bunun yerine ift trnak iine alarak vurgulama
tercih edilmektedir. Bu bakmdan;
a) Sadece vurgulanmas gereken bir (veya birka) kelime varsa parantez yerine trnak iinde
yazlmaldr.
r. () nm- lleri (Nizm- Cedd) tesmiye olundu. ( - )
() nm- lleri Nizm- Cedd tesmiye olundu. ( + )

b) Vurgulanmak istenen bir kitap ad ise sadece italik yazlmas vurgu iin yeterlidir.
r. Tamevar (Hadkat-uar ) / Hadkat-uar nm eser-i b-hemtsnda () ( - ).
Tamevar Hadkat-uar nm eser-i b-hemtsnda () ( + ).

c) Osmanl alfabesinde byk - kk harf ayrm olmad iin ahs, kurum veya yer ad
cinsinden zel isimlerde ayrca trnak iine almak biiminde zel bir vurguya gerek yoktur;
ba harflerinin byk yazlmas yeterlidir.
r. eyhlislmn std (Mnr Efendi) de arlp meydna getirildi. ( - )
eyhlislmn std Mnr Efendi de arlp meydna getirildi. ( + )

Dolaysyla bu gibi durumlarda Osmanl Trkesiyle kaleme alnm metinlerde kullanlan

parantezler hi kullanlmamaldr. Elbette aklama ve ek bilgi mahiyetindeki cmle veya kelime
gruplarnda parantez kullanlacaktr.
10. Ana metin iinde geen Trke dndaki dillerden iktibas edilmi cmlelerin, metin
iine tercmeleri aktarlmal, gerekiyorsa dipnotlarda orijinal yazllar kaynak bilgisinden nce
verilmelidir.
11. Gnmz Trkesinde kullanlmayan Farsa kelimelerin imlsnda, gnmzde
kullanlanlarda olduu gibi Trke telffuz esas alnmaldr.
r. nohoft ( - ) nhft ( +); dovvom ( - ) dvvm ( +)

12. Osmanl Trkesiyle basl bir metinde geen her tr Arapa kelimenin yazmnda da
yaygn Trke telffuz esas alnmaldr. r. Rasl ( - ) Resl; ayn yn
13. Arapa kelimelere mahsus bir ses olan ayn harfi, anlam karklna veya okuma
hatasna sebep olmadka imlya yanstlmamaldr.

14. Tanzimat sonras matbu metinlerde transkripsiyon deil transliterasyon esas alnaca
iin isimlemi veya ok kullanld iin deta birlemi Arapa, Farsa terkiplerde kullanlacak
apostrof ve tire iaretleri kaldrlmaldr.
r. Abdl-Hamd ( - ) Abdlhamd ( + )
Knn-i sn ( - ) Knnisn ( + ); Tern-i sn ( - ) Ternisn ( +); Rebl-evvel Reblevvel
Cemziyel-hir Cemziyelhir; Zil-kade Zilkde
eyhl-slm ( - ) eyhlislm ( + ) vb.

15. Trke kelimelerin -zellikle fiil kkenli kelimelerin- sonlarnda Osmanl metinlerinde
genellikle b harfi ve dier baz kelimelerde c ve d harfleri kullanlrsa da eviriyaz almalarnda
p, , t eklindeki sert-sessiz harfler kullanlmaldr. Yine zellikle fiil kkenli kelimelerde Eski
Trkeye ait telaffuzun Anadolu sahasndaki bir devam olarak Osmanl imlsna yansyan
sesleri i, sesleri ses uyumuna gre dzeltilmeli; kapal e harfi de denen ve genellikle i
harfiyle yazlan ses ise e harfiyle yazlmaldr.
r. idb ( - ) edip ( + ); konub ( - ) konup ( + ); bitb ( - ) bitip ( + ); in ( - ) iin ( + ); aac
( - ) aa ( + ); yiid ( - ) yiit ( +); geid ( - ) geit ( + )

b) Tanzmat sonras yazma Ariv belgelerinde:

Bu tr metinlerde ilm transkripsiyon usl uygulanr.
c) Tanzimat ncesi matb veya yazma metinlerde:
Bu tr eserlerin eviriyazlar hazrlanrken SAM DA ve MEB slm Ansiklopedisinde
uygulanan ilm transkripsiyon usl kullanlm olmaldr. Bu iki Ansiklopedi arasnda herhangi bir
uyumsuzluk olursa DA esas alnr. Kuruma Tanzimat ncesi bir metnin yayn teklif edilirken
transkripsiyon alfabesine mahsus harfler bir liste hlinde eserin banda gsterilmeli; metin boyunca
da zellikle Trkede bulunmayan harflerin yazmnda bu alfabe esas alnmaldr.
d) Rusa, Bulgarca, Yunanca vb. alfabesi farkl dillerde transliterasyon kullanlmal,
kelimelerin aktarm Trke telaffuza gre olmaldr.