test sprawdzajcy

Test sprawdzajcy 1. Podstawy gospodarki rynkowej

Grupa A
Imi i nazwisko ..........................................................................

Klasa .............................

Data ...............................

I. (15 pkt) Rozwi test. W kadym punkcie tylko jedna odpowied jest poprawna.
1) Rynek to:
A. tylko mechanizm polegajcy na okrelaniu warunkw kupna-sprzeday.
B. tylko miejsce, gdzie spotykaj si kupujcy i sprzedajcy.
C. mechanizm polegajcy na okrelaniu warunkw kupna-sprzeday oraz miejsce, gdzie spotykaj si kupujcy
i sprzedajcy.
D. miejsce, gdzie spotykaj si przedstawiciele handlowi.
2) Stron popytu i poday na rynku ksztatuj:
A. konsumenci i producenci.
B. cena.
C. tylko producenci.
D. tylko usugodawcy.
3) Popyt to dobra i usugi:
A. ktre konsumenci chc kupi w danym czasie, ale nie mog ze wzgldu na ich ograniczon dostpno.
B. ktre konsumenci chc i mog kupi po danej cenie i w danym czasie.
C. oferowane przez producentw w danym czasie i po danej cenie.
D. oferowane przez producentw w okrelonym miejscu.
4) Poda to dobra i usugi:
A. ktre konsumenci chc naby w danym czasie.
B. oferowane przez producentw w danym czasie po okrelonej cenie.
C. ktre nabywcy chc naby w danym czasie po okrelonej cenie.
D. oferowane przez producentw w okrelonym miejscu.
5) Krzywe poday:
A. pokazuj, e konsumenci s skonni kupowa, kiedy cena jest nisza.
B. s takie same dla wszystkich produkowanych dbr i usug.
C. pozwalaj na dostosowanie ceny dobra do zaoferowanej iloci.
D. adna z podanych odpowiedzi nie jest poprawna.
6) Prawo popytu mwi, e:
A. kupujcy nabd wicej po cenach niszych ni po wyszych.
B. sprzedajcy bd produkowa wicej po cenach wyszych ni po niszych.
C. sprzedajcy bd produkowa wicej po cenach niszych ni po wyszych.
D. konsumenci kupuj wicej po cenach wysokich ni po niszych.
7) Co si stanie na rynku, jeli popyt przewyszy poda?
A. Poda bdzie male.
B. Popyt wzronie.
C. Cena rynkowa spadnie.
D. Cena rynkowa wzronie.
8) Na rynku cena rwnowagi:
A. jest cen urzdow.
B. to najwysza cena, jak mog zapaci konsumenci.
C. zrwnuje popyt z poda.
D. jest cen ustalon w okrelonym dniu.

72

test sprawdzajcy

9) Kiedy popyt na samochody wzrasta, to ronie rwnie popyt na benzyn. Kiedy popyt na samochody spada, nastpuje rwnie obnienie popytu na benzyn. Samochd i benzyna to:
A. dobra niezalene.
B. dobra substytucyjne.
C. dobra komplementarne.
D. dobra luksusowe.
10) Popyt

na dobro jest elastyczny, gdy:
A. cakowite przychody nie zmieniaj si z kadorazow obnik ceny.
B. zmiany w cenie nie maj adnego wpywu na cakowite przychody.
C. popyt silnie reaguje na zmian ceny.
D. wystpuje okresowy cile okrelony wzrost cen.
11) Pita

z kolei drodwka smakuje mniej ni pierwsza. Jest to przykad:
A. kosztw utraconych moliwoci.
B. prawa popytu.
C. zmniejszajcej si uytecznoci kracowej.
D. niedostatku.
12) Ktre

z poniszych twierdze jest prawdziwe?
A. Popyt jest waniejszy od poday przy okrelaniu ceny.
B. Wicej rzeczy zostanie sprzedanych po cenach niszych ni po wyszych.
C. Krzywa popytu ronie.
D. Prezydent podpisa ustaw o prawie popytu.
13) Ceny

odgrywaj rol sygnaw dla rynku. Oznacza to, e:
A. ceny maj wpyw na rodzaj oraz ilo wyrobw i usug oferowanych do sprzeday.
B. ceny nie maj wpywu na popyt i poda.
C. niskie ceny s sygnaem bardzo dobrej kondycji gospodarki.
D. ludzie czekaj na opublikowanie zestawie popytu i poday, zanim podejm decyzje o kupnie lub sprzeday.
14) Ktre z poniszych twierdze jest przykadem prawa ekonomicznego?
A. Spadek prdkoci samochodu powoduje spadek zuycia paliwa.
B. Wzrost ceny obnia poda.
C. Wzrost ceny zmniejsza popyt.
D. Wzrost ceny zwiksza popyt.
15) Ktre z niej wymienionych cech okrelaj gospodark centralnie planowan?
A. wolno rynkowa, system cen, wasno prywatna, konkurencja
B. brak konkurencji, centralne planowanie, centralne zarzdzanie gospodark
C. centralne planowanie, wasno prywatna, konkurencja
D. limity produkcyjne, globalizacja produkcji i usug, ceny urzdowe
II. (6 pkt) Okrel, ktry z produktw cechuje si wysz elastycznoci popytu. Uzasadnij swoje stanowisko.
Lp.

Dobro lub usuga

a)

sukienka, podrcznik szkolny

b)

wizyta u lekarza rodzinnego

z powodu wysokiej gorczki, wizyta u kosmetyczki

c)

puszka napoju, skuter

Popyt jest bardziej elastyczny na:

Uzasadnienie

73

test sprawdzajcy

III. (10 pkt) Uzupenij zdania.

Prawo ................................................... okrela, ile dbr i usug s skonni zakupi ................................................... w okrelonym czasie
i miejscu przy pewnym poziomie cen. Prawo ........................................................... okrela, ile dbr i usug s skonni zaoferowa
................................................... kupujcym wokrelonym miejscu, czasie iprzy pewnym poziomie cen. Wpyw zmiany ceny na
zmian poday mona mierzy za pomoc cenowej elastycznoci popytu, ktra jest tym ..............................................................,
im mniej jest ................................................... danego towaru, np. benzyna.
Jeli poda jest wiksza od popytu, to sytuacj na rynku okrela si jako ............................................................. . Sytuacj odwrotn definiujemy jako ............................................................ .
Nadwyka popytu nad poda bya charakterystyczna w gospodarce ................................................... . W gospodarce rynkowej
poda jest ................................................... od popytu.
IV. (5 pkt) Uzupenij tabel, tak aby przedstawiaa cechy charakterystyczne konkurencji na rnych rynkach.

1)

Liczba firm

2)

Wpyw producenta na
cen

3)

Zrnicowanie produktw

4)

Bariery wejcia na rynek

5)

Promocja

Konkurencja doskonaa

Konkurencja
monopolistyczna

duo niezalenych

wiele

ograniczony przez
dostpno substytutw
brak, wyroby homogeniczne

Oligopol

duy, szczeglnie
w wypadku lidera
cenowego
zalene od typu
wyrobu

niewielkie
brak

Monopol

bardzo due

bardzo silna

V. (10 pkt) Pocz pojcia z odpowiednimi definicjami.

1)

Konkurencja

Warto danego dobra.

2)

Zysk

Miejsce, gdzie spotykaj si kupujcy i sprzedajcy w celu dokonania transakcji.

3)

Cena

Struktura rynkowa charakteryzujca si wystpowaniem na rynku tylko jednego dostawcy

lub producenta danego towaru, ktry kontroluje poda i ceny, oraz wystpowaniem barier
uniemoliwiajcych innym firmom wejcie na rynek.

4)

Transformacja

Stosowana m.in. w Polsce w rnych okresach po 1945 roku. Dotyczya zarwno ywnoci, dbr codziennego uytku i uywek (cukier, miso, tuszcze, sodycze, buty, rodki czystoci, papierosy, alkohol, kawa), jak i dbr luksusowych (samochody, meble) oraz materiaw (np. cement, cegy, papier).

5)

Oligopol

Zmiany zachodzce wewntrz systemu politycznego oraz partyjnego zwizane z jakociow zmian sposobu rzdzenia, sprawowania wadzy.

6)

Izolacja

Sytuacja na rynku, gdy popyt jest rwny poday.

7)

Rwnowaga
rynkowa

Utrzymywanie dystansu midzy pastwami realizujcymi model gospodarki centralnej

a pastwami realizujcymi model gospodarki rynkowej.

8)

Reglamentacja

Rywalizacja firm o konsumenta.

9)

Monopol

Cel dziaalnoci firm w warunkach gospodarki rynkowej.

Sytuacja na rynku, w ktrej wystpuje tylko kilku duych producentw danego dobra czy
te dostawcw usugi.

10) Rynek

1) .................. 2) .................... 3) .................... 4) .................... 5) .................... 6) .................... 7) .................... 8) .................. 9) .................. 10) ..................

74

test sprawdzajcy

VI. (7 pkt) Na wykresie zaznacz nastpujce elementy: 1 cena, 2 ilo, 3 popyt, 4 poda, 5 cena rwnowagi
rynkowej, 6 niedobr rynkowy, 7 nadwyka rynkowa.

75

test sprawdzajcy

Test sprawdzajcy 1. Podstawy gospodarki rynkowej

Grupa B
Imi i nazwisko ..........................................................................

Klasa .............................

Data ...............................

I. (15 pkt) Rozwi test. W kadym punkcie tylko jedna odpowied jest poprawna.
1) Ktre z niej wymienionych cech okrelaj gospodark centralnie planowan?
A. brak konkurencji, centralne planowanie, wasno prywatna
B. wolno rynkowa, system cen, wasno prywatna, konkurencja
C. centralne zarzdzanie gospodark, centralne planowanie, brak konkurencji
D. limity produkcyjne, globalizacja produkcji i usug, ceny urzdowe
2) Ktre z poniszych twierdze jest przykadem prawa ekonomicznego?
A. Wzrost ceny powoduje zwikszenie popytu.
B. Spadek prdkoci samochodu zmniejsza zuycie paliwa.
C. Wzrost ceny obnia poda.
D. Wzrost ceny zmniejsza popyt.
3) Ceny odgrywaj rol sygnaw dla rynku. Oznacza to, e:
A. ceny nie maj wpywu na popyt i poda.
B. niskie ceny s sygnaem bardzo dobrej kondycji gospodarki.
C. wysokie ceny s sygnaem dobrze prosperujcej gospodarki.
D. ceny maj wpyw na rodzaj oraz ilo wyrobw i usug oferowanych do sprzeday.
4) Ktre z poniszych twierdze jest prawdziwe?
A. Wicej rzeczy zostanie sprzedanych po cenach niszych ni po wyszych.
B. Przy okrelaniu ceny popyt jest waniejszy od poday.
C. Krzywa popytu ronie.
D. Prezydent podpisa ustaw o prawie popytu.
5) Pita z kolei drodwka smakuje mniej ni pierwsza. Jest to przykad:
A. kosztw utraconych moliwoci.
B. zmniejszajcej si uytecznoci kracowej.
C. prawa popytu.
D. niedostatku.
6) Elastyczno popytu na dobro polega na tym, e:
A. popyt silnie reaguje na zmian ceny.
B. zmiany ceny nie maj adnego wpywu na cakowite przychody.
C. cakowite przychody nie zmieniaj si z kadorazow obnik ceny.
D. wystpuje okresowy cile okrelony wzrost cen.
7) Kiedy popyt na samochody wzrasta, to ronie rwnie popyt na benzyn. Kiedy popyt na samochody spada, nastpuje rwnie obnienie popytu na benzyn. Samochd i benzyna to:
A. dobra niezalene.
B. dobra substytucyjne.
C. dobra luksusowe.
D. dobra komplementarne.
8) Na rynku cena rwnowagi:
A. zrwnuje popyt z poda.
B. to najwysza cena, jak mog zapaci konsumenci.
C. jest cen urzdow.
D. jest cen ustalon w okrelonym dniu.

76

test sprawdzajcy

9) Co si stanie na konkurencyjnym rynku, jeli poda przewyszy popyt?

A. Cena rynkowa spadnie.
B. Poda bdzie w dalszym cigu wzrasta.
C. Popyt wzronie.
D. Cena rynkowa wzronie.
10) P
 rawo popytu mwi e:
A. sprzedajcy bd produkowa wicej po cenach wyszych ni po niszych.
B. konsumenci kupuj wicej po cenach wyszych ni po niszych.
C. liczba wyrobw oferowana do sprzeday nie zaley od ceny.
D. kupujcy nabd wicej po cenach niszych ni po wyszych.
11) K
 rzywe poday:
A. s identyczne dla wszystkich dbr i usug.
B. pokazuj, e producenci bd sprzedawa wicej po niszej cenie.
C. pozwalaj na dostosowanie ceny dobra do zaoferowanej iloci.
D. adna z odpowiedzi nie jest poprawna.
12) P
 oda to dobra i usugi:
A. oferowane przez producentw w danym czasie i po okrelonej cenie.
B. ktre konsumenci chc naby w danym czasie.
C. ktre nabywcy chc naby w danym czasie i po okrelonej cenie.
D. oferowane przez producentw w okrelonym miejscu.
13) P
 opyt to dobra i usugi:
A. ktre konsumenci chc kupi w danym czasie, ale nie mog ze wzgldu na ograniczon dostpno.
B. oferowane przez producentw w danym czasie i po danej cenie.
C. ktre konsumenci chc i mog kupi po danej cenie i w danym czasie.
D. oferowane przez producentw w okrelonym miejscu.
14) Stron popytu i poday na rynku ksztatuj:
A. czynniki demograficzne.
B. konsumenci i producenci.
C. tylko producenci.
D. wysokie ceny.
15) Rynek to:
A. tylko mechanizm polegajcy na okrelaniu warunkw kupna-sprzeday.
B. mechanizm polegajcy na okrelaniu warunkw kupna-sprzeday oraz miejsce, gdzie spotykaj si kupujcy
i sprzedajcy.
C. tylko miejsce, gdzie spotykaj si kupujcy i sprzedajcy.
D. miejsce, gdzie spotykaj si przedstawiciele handlowi.
II. (6 pkt) Okrel, ktry z produktw cechuje si wysz elastycznoci popytu. Uzasadnij swoje stanowisko.
Lp.

Dobro lub usuga

a)

czekolada, samochd

b)

sweter, lekarstwa na przewlek

chorob

c)

wizyta u ortopedy ze zaman

nog, wizyta u fryzjera

Popyt jest bardziej elastyczny na:

Uzasadnienie

77

test sprawdzajcy

III. (10 pkt) Uzupenij zdania.

........................................................... to nauka zajmujca si procesami gospodarowania. ....................................................... to dzia, ktry zajmuje si badaniem rynkw poszczeglnych dbr i usug oraz gospodarstwami domowymi i przedsibiorstwami.
................................................... to dzia, ktry zajmuje si gospodark jako caoci. Do zaspokojenia potrzeb ekonomicznych
ludzi konieczne s dobra. Dziel si one na dobra ..................................................., stworzone przez sam przyrod, a nie wytworzone przez czowieka, oraz dobra ..................................................., charakteryzujce si tym, e konieczne jest uycie pracy
ludzi lub maszyn do ich wytworzenia, s wytwarzane z zasobw naturalnych ziemi lub innych dbr ju wytworzonych,
mog by wytworzone tylko w ograniczonej iloci, czyli ................................................... ich dla wszystkich.
Dobra, z ktrych rezygnujemy, aby uzyska inne dobra, w ekonomii nosz nazw kosztu ....................................................... .
Przykadem takiego kosztu jest rezygnacja z wolnego czasu na rzecz dodatkowej pracy, co pozwoli na zwikszenie dochodw w gospodarstwie domowym. Do czynnikw wytwrczych zaliczamy: ..................................................., ziemi, kapita,
informacj oraz ................................................... . Podmiotami procesw gospodarczych s przedsibiorstwa, gospodarstwa
domowe i ................................................... .
IV. (5 pkt) Uzupenij tabel, tak aby przedstawiaa cechy charakterystyczne konkurencji na rnych rynkach.
Konkurencja
doskonaa
1)

Zrnicowanie produktw

2)

Promocja

3)

Wpyw producenta na
cen

brak cena okrelana przez rynek

4)

Bariery wejcia na rynek

brak

5)

Liczba firm

Konkurencja
monopolistyczna

Oligopol

due

Monopol
brak

istotna

saba
bardzo duy

due
kilka duych

jedna wielka

V. (10 pkt) Pocz pojcia z odpowiednimi definicjami.

1)

Cena

Struktura rynkowa charakteryzujca si wystpowaniem na rynku tylko jednego dostawcy

lub producenta danego towaru, ktry kontroluje poda i ceny, oraz wystpowaniem barier
uniemoliwiajcych innym firmom wejcie na rynek.

2)

Izolacja

Cel dziaalnoci firm w warunkach gospodarki rynkowej.

3)

Konkurencja

Miejsce, gdzie spotykaj si kupujcy i sprzedajcy w celu dokonania transakcji.

4)

Monopol

Sytuacja na rynku, gdy popyt jest rwny poday.

5)

Oligopol

Stosowana m.in. w Polsce w rnych okresach po 1945roku, dotyczya zarwno ywnoci, dbr codziennego uytku i uywek (cukier, miso, tuszcze, sodycze, buty, rodki czystoci, papierosy, alkohol, kawa), jak i dbr luksusowych (samochody, meble) oraz materiaw (np. cement, cegy, papier).

6)

Reglamentacja

Sytuacja na rynku, w ktrej wystpuje tylko kilku duych producentw danego dobra czy
te dostawcw usugi.

7)

Rwnowaga
rynkowa

Utrzymywanie dystansu midzy pastwami realizujcymi model gospodarki centralnej

a pastwami realizujcymi model gospodarki rynkowej.

8)

Rynek

Rywalizacja firm o konsumenta.

9)

Transformacja

Zmiany zachodzce wewntrz systemu politycznego oraz partyjnego zwizane z jakociow zmian sposobu rzdzenia, sprawowania wadzy.

Warto danego dobra.

10) Zysk

1) .................. 2) .................... 3) .................... 4) .................... 5) .................... 6) .................... 7) .................... 8) .................. 9) .................. 10) ..................

78

test sprawdzajcy

VI. (7 pkt) W tabeli zestawiono ceny oraz odpowiadajce im popyt i poda. Na tej podstawie uzupenij zdania.
Cena

Popyt

Poda

40

280

40

60

190

90

80

120

120

100

85

145

120

35

165

Przy cenie 120 popyt wynosi ........................................, natomiast poda ........................................ . Na rynku jest nadwyka .............
........................... wynoszca ........................................ .
Przy cenie rwnej 60 nadwyka ........................................ wynosi ........................................ .
Przy cenie ........................................ wielko popytu jest rwna wielkoci poday.

79

test sprawdzajcy

Test sprawdzajcy 2. Komunikacja interpersonalna

Grupa A
Imi i nazwisko ..........................................................................

Klasa .............................

Data ...............................

I. (12 pkt) Przy kadym ze stwierdze napisz P, jeli jest prawdziwe, lub F, jeeli jest faszywe.
1) Ekstrawertyk lubi spdza czas w samotnoci. ............
2) Teoria potrzeb Maslowa zakada, e niezaspokojenie potrzeb niszego rzdu uniemoliwia zaspokojenie potrzeb wyszego rzdu. ............
3) Najsabszy jest konflikt typu deniedenie, poniewa pojawia si wraz z koniecznoci wyboru midzy dwoma
rwnie atrakcyjnymi dziaaniami. ............
4) Osoby asertywne s miae i otwarte, potrafi uszanowa odrbno innych. ............
5) Grupy inkluzyjne (otwarte) stosuj liczne i rygorystyczne kryteria przyjmowania nowych czonkw; mog nimi by na
przykad: wykonywany zawd, majtek, pochodzenie spoeczne. ............
6) Poprawnie przeprowadzona analiza SWOT pozwoli na zminimalizowanie zagroe i zwikszenie szans penej realizacji planowych dziaa. ............
7) W procesie podejmowania decyzji istotne s m.in. nastpujce zasady: zasada dziaania schematycznego, zasada
wzajemnoci, zasada zaangaowania i konsekwencji. ............
8) W zalenoci od stopnia zorganizowania procesu decyzyjnego, kompetencji, osb podejmujcych decyzje oraz celu,
jaki ma by osignity, mona wyrni cztery modele podejmowania decyzji. ............
9) Negocjacje to rozmowy podjte dobrowolnie przez wszystkie strony konfliktu; po ich pomylnym zakoczeniu adna
strona nie powinna si czu przegrana. ............
10) W
 Polsce reklama moe zawiera treci dyskryminujce ze wzgldu na ras, pe lub narodowo. ............
11) W przypadku zawarcia umowy poza lokalem przedsibiorstwa sprzedawcy konsument moe w terminie dziesiciu
dni od zawarcia umowy odstpi od niej bez podania przyczyny. ............
12) Gwarancja jest zawsze roczna. ............
II. (5 pkt) Pocz pojcia z odpowiednimi definicjami.

80

1)

Motyw

Cecha osobowoci polegajca na tendencji do kierowania swojej percepcji i dziaa do

wewntrz na wasne myli iemocje, z jednoczesnym zmniejszonym zainteresowaniem iaktywnoci skierowanymi na wiat zewntrzny.

2)

Asertywno

Stosunkowo stae cechy, dyspozycje czy waciwoci jednostki, ktre nadaj wzgldn
spjno jej zachowaniu.

3)

Grupa spoeczna

Bodziec inspirujcy dziaanie, przyczyna tumaczca postpowanie czowieka i kryjca si za tym postpowaniem zarwno wiadoma, jak i wyparta; wynika z potrzeb
i ksztatuje cele.

4)

Osobowo

Zbir co najmniej trzech osb, ktrego czonkowie wspdziaaj ze sob na zasadzie

odrbnoci od innych, w celu zaspokajania wasnych potrzeb. Charakteryzuje si trwa
struktur i wzgldnie jednolitym systemem norm oraz wartoci.

test sprawdzajcy

5)

Introwersja

Posiadanie i wyraanie wasnego zdania oraz bezporednie wyraanie emocji i postaw

w granicach nienaruszajcych praw i psychicznego terytorium innych osb oraz wasnych, bez zachowa agresywnych, a take obrona wasnych praw w sytuacjach spoecznych.

1) .................................... 2) .................................... 3) .................................... 4) .................................... 5) ....................................

III. (12 pkt) Uzupenij zdania.
................................................... jest jednym z najwaniejszych poj w psychologii. Oznacza cao zintegrowanych procesw
psychicznych czowieka, ktre ujawniaj si w dziaaniu, ukierunkowanym na realizacj okrelonych celw.
Z kolei ................................................... to zesp wzgldnie staych waciwoci psychicznych czowieka i naley do tych cech
osobowoci, ktre w znacznym stopniu s uwarunkowane genetycznie i podlegaj niewielkim zmianom wtrakcie rozwoju czowieka. Wrd wielu rnych koncepcji psychologicznych wyrniamy koncepcje oparte na pogldach .............
......................................, wedug ktrego ludzi mona podzieli na ..................................................., ..................................................., ..............
..................................... i ................................................... . Z kolei Carl Gustav Jung wyrni dwa przeciwstawne typy: niemiaego
i zamknitego ................................................... oraz towarzyskiego i otwartego ................................................... .
W rozwoju osobowoci czowieka istotn rol odgrywaj jej cechy kierunkowe. Nale do nich midzy innymi ...................
................................, czyli uczucia, myli i uwaga skierowane na jak rzecz lub zjawisko, a take skonno do wykonywania
czynnoci z tym zwizanych.
Do mechanizmw regulujcych zachowanie si czowieka nale m.in. rnego rodzaju ................................................... oraz ..
................................................. .
IV. (10 pkt) Uzupenij piramid potrzeb Maslowa. Przypisz nazwy kategorii potrzeb oraz przykady potrzeb do
odpowiednich poziomw. Odpowiednie numery oraz symbole literowe wpisz w ponisz piramid.
Kategorie potrzeb

Przykady potrzeb

1) potrzeba szacunku
2) potrzeby fizjologiczne
3) potrzeba samorealizacji
4) potrzeba afiliacji
5) potrzeba bezpieczestwa

a) spenienie osobiste, rodzinne, zawodowe

b) grupa spoeczna, przyjaciele, klasa szkolna
c) praca, dom, maestwo
d) jedzenie, wydalanie
e) uznanie, zadowolenie z siebie, podziw ludzi

V
IV
III
II
I

81

test sprawdzajcy

Test sprawdzajcy 2. Komunikacja interpersonalna

Grupa B
Imi i nazwisko ..........................................................................

Klasa .............................

Data ...............................

I. (12 pkt) Przy kadym ze stwierdze napisz P, jeli jest prawdziwe, lub F, jeeli jest faszywe.
1) Asertywno jest umiejtnoci nabyt. ............
2) Stres objawia si tylko negatywnymi zmianami w zachowaniu czowieka. ............
3) Najwyej w hierarchii potrzeb wedug Maslowa znajduje si potrzeba uznania. ............
4) Jednym z niewiadomych mechanizmw obronnych jest wyparcie, czyli odstpienie od dziaa w zwizku z pojawieniem si przeszkd, ktre wydaj si nie do pokonania. ............
5) Wi spoeczna to akceptowane przez jednostk poczucie przynalenoci, uczestnictwa i cznoci zczonkami okrelonej zbiorowoci. ............
6) Dla waciwego funkcjonowania grup spoecznych, zwaszcza o charakterze formalnym (np. przedsibiorstwo, organizacje spoeczne i polityczne, szkoa) niezbdne s role organizacyjne, ktre wynikaj ze struktury instytucji. ............
7) Konfrontacja stanowi ostatni faz rozwoju grupy, zesp nauczy si na bieco rozwizywa konflikty, jego czonkowie zgaszaj nowe pomysy, a ich praca jest najefektywniejsza. ............
8) Decyzje strategiczne dotycz dziaa podejmowanych w kilkuletniej perspektywie, pewno osignicia celu jest
niska, a poziom ryzyka wysoki. ............
9) Jedn z najwaniejszych barier procesu decyzyjnego s bariery motywacyjne, czyli brak wystarczajcych informacji
do podjcia racjonalnej decyzji. ............
10) Arbitra to zwrcenie si przez obie strony konfliktu do osoby lub instytucji niezalenej z prob orozwizanie konfliktu. ............
11) Konsument to osoba nabywajca od przedsibiorcy towar lub usug, niezwizan z prowadzon przez ni dziaalnoci gospodarcz lub zawodow, w celu zaspokojenia swoich potrzeb yciowych. ............
12) Konsumentowi przysuguje prawo wyboru, czy skorzysta z uprawnie z tytuu niezgodnoci towaru konsumpcyjnego z umow czy z uprawnie z tytuu gwarancji. ............
II. (5 pkt) Pocz pojcia z odpowiednimi definicjami.
Pojcie

Opis

1)

Frustracja

Stany psychiczne wyraajce ustosunkowanie si czowieka do okrelonych zdarze,

ludzi i innych elementw otaczajcego wiata, polegajce na odzwierciedleniu stosunku czowieka do rzeczywistoci.

2)

Samoakceptacja

Przykry stan emocjonalny zwizany z niemonoci realizacji potrzeby lub osignicia

okrelonego celu.

3)

Temperament

Odczuwalny brak czego.

4)

Uczucia

Szacunek dla samego siebie.

5)

Substytucja

Zesp dziedziczonych cech osobowoci, zdeterminowanych genetycznie i ujawniajcych si ju w pierwszym roku ycia czowieka, stanowicy podstaw ksztatowania
si i rozwoju osobowoci.

1) .................................... 2) .................................... 3) .................................... 4) .................................... 5) ....................................

82

test sprawdzajcy

III. (12 pkt) Uzupenij zdania.

Do mechanizmw regulujcych zachowanie si czowieka nale m.in. rnego rodzaju ............................................................,
czyli odczuwalny brak czego. Najbardziej znan klasyfikacj potrzeb przedstawi amerykaski psycholog i psychopatolog
................................................ . Odkry on, e potrzeby czowieka s zhierarchizowane w piciu kategoriach. Na samym dole
znajduj si fundamentalne potrzeby ................................................, ktre warunkuj przetrwanie jednostki. Kolejn grup
s potrzeby ................................................, np. posiadanie miejsca do mieszkania czy stabilnej pracy zawodowej. Trzecia grupa to potrzeby ............................................................, a przykadem ich moe by funkcjonowanie w klasie szkolnej czy grupie
przyjaci. Potrzeby ................................................. przejawiaj si w uznaniu ze strony innych ludzi czy zadowoleniu z siebie.
Ostatni grup s potrzeby ............................................, a ich przykadem moe by spenienie rodzinne, osobiste i zawodowe.
Czowiek, realizujc swoje potrzeby, napotyka niekiedy na rnego rodzaju przeszkody. Niemono ich pokonania moe
rodzi frustracje. Te z kolei mog wywoywa niewiadome mechanizmy obronne, takie jak:
a) ...................................., czyli wyobraenie, e si osigno cel, rekompensujc sobie w ten sposb jego brak;
b) ...................................., czyli odstpienie od dziaa w zwizku z pojawieniem si przeszkd nie do pokonania;
c) ...................................., czyli usunicie z pamici wydarze zwizanych z frustracjami;
d) ...................................., czyli pozornie racjonalne uzasadnienie dziaa, ktrym towarzysz przykre emocje;
e) ...................................., czyli poszukiwanie zastpczych sposobw zaspokojenia potrzeby.
IV. (10 pkt) Wykonaj polecenia.
a) Dopasuj instytucje do odpowiednich opisw.
Instytucja

Opis

1)

Urzd Ochrony
Konkurencji
iKonsumentw

Istnieje od 1995 roku. Ma prawo zaskarenia do Sdu Antymonopolowego uregulowa z umowy nierwnomiernie rozkadajcych prawa i obowizki stron umowy,
ktre s niekorzystne dla konsumenta. Jednym z obszarw dziaalnoci jest take
edukacja konsumencka, m.in. prowadzenie warsztatw dla nauczycieli oraz realizowanie programw edukacyjnych dla modziey.

2)

Stowarzyszenie
Konsumentw
Polskich

Jest wyspecjalizowanym organem kontroli pastwowej powoanym do ochrony

interesw i praw konsumentw oraz interesw gospodarczych pastwa. Prowadzi
kontrole artykuw i usug dostpnych na rynku oraz legalnoci dziaania przedsibiorcw uczestniczcych w obrocie tymi artykuami i usugami.

3)

Federacja
Konsumentw

Udziela bezpatnych porad oraz informacji prawnej w zakresie ochrony konsumentw; skada wnioski w sprawach dotyczcych stanowienia lub zmiany, wystpuje
do przedsibiorcw wsprawach dotyczcych ochrony konsumentw; wspdziaa
z innymi instytucjami oraz organizacjami konsumenckimi; wytacza powdztwa
wsprawach o naruszenie praw konsumentw; uczestniczy, za zgod konsumentw,
w toczcych si postpowaniach, dotyczcych ochrony interesw konsumentw.

4)

Miejski (Powiatowy)
Rzecznik
Praw Konsumentw

Dziaa od roku 1990, pocztkowo jako Urzd Antymonopolowy. Zadaniem tej instytucji jest m.in. kontrola umw, przestrzegania przez przedsibiorcw przepisw
dotyczcych ochrony konkurencji i konsumentw. Przygotowuje projekty rzdowej
polityki konsumenckiej.

5)

Pastwowa
Inspekcja
Handlowa

Dziaa na terenie caego kraju. W wielu sprawach interweniuje bezporednio uproducentw. W 48 oddziaach terenowych mona uzyska bezpatn pomoc prawn, np. przy pisaniu pozwu do sdu. Naley do Europejskiego Biura Organizacji
Konsumenckich, zrzeszajcego ponad 30 europejskich organizacji.

1) .................................... 2) .................................... 3) .................................... 4) .................................... 5) ....................................

b) Okrel, ktre z poniszych organizacji s instytucjami rzdowymi, samorzdowymi i pozarzdowymi.
1) .................................... 2) .................................... 3) .................................... 4) .................................... 5) ....................................

83

test sprawdzajcy

Test sprawdzajcy 3. Rynek pracy

Grupa A
Imi i nazwisko ..........................................................................

Klasa .............................

Data ...............................

I. (12 pkt) Przy kadym stwierdzeniu napisz P, jeli jest prawdziwe, lub F, jeeli jest faszywe.
1) Ludno aktywna zawodowo to wszystkie osoby uznane za pracujce oraz bezrobotne. ............
2) Holland wyrni sze typw osobowoci: konwencjonalny, realistyczny, badawczy, przedsibiorczy, spoeczny i artystyczny. ............
3) Do typu przedsibiorczego nale osoby dynamiczne, ktre lubi kierowa innymi. Chtnie przewodz grupie dla
osignicia wsplnego celu. Startuj w konkursach i zaley im na statusie spoecznym. ............
4) Bezrobocie strukturalne wynika z cigych zmian w gospodarce rynkowej. Nieustannie powstaj nowe miejsca pracy,
a inne s likwidowane. Jest to nieustanny proces, w ktrego wyniku na rynku cay czas pozostaje pewna liczba osb
bez pracy. S one bezrobotne tylko przez pewien okres, do momentu znalezienia nowego zatrudnienia. ............
5) Aktywne formy walki z bezrobociem polegaj na oddziaywaniu za pomoc instrumentw ekonomicznych i administracyjnych na rynek pracy. ............
6) Program Operacyjny Kapita Ludzki jest jednym z programw Unii Europejskiej, ktry umoliwia pozyskanie funduszy na pasywne formy walki z bezrobociem. ............
7) EURES to agencja pastw czonkowskich Unii Europejskiej umoliwiajca wymian informacji o rynku pracy i ofertach
zatrudnienia dla osb poszukujcych pracy w innych pastwach czonkowskich oraz w Islandii, Norwegii i Szwajcarii. ............
8) Przed przystpieniem do rozmowy kwalifikacyjnej nie ma potrzeby, aby kandydat zbiera dane ofirmie i stanowisku,
o ktre si ubiega. Konieczne informacje zostan mu przekazane podczas rozmowy kwalifikacyjnej. ............
9) W szczeglnych przypadkach wynikajcych z charakteru wykonywanej pracy dopuszcza si przeduenie dobowego
wymiaru czasu pracy, nie wicej jednak ni do 18 godzin. ............
10) Umowa na okres prbny jest zawierana w celu ocenienia przydatnoci pracownika do realizacji powierzonych mu
zada. Moe poprzedza kad inn umow o prac. ............
11) Menederem moe by osoba fizyczna prowadzca dziaalno gospodarcz lub osoba prawna, czyli spka prawa
handlowego. ............
12) Urlop na opiek nad dzieckiem (w wymiarze dwch dni na kade dziecko) przysuguje pracownikowi, ktrego potomstwo nie ukoczyo 16. roku ycia. ............
II. (4 pkt) Do opisanych poniej sytuacji dopisz odpowiedni typ bezrobocia.
a) W pobliskim sadzie w czasie zbiorw waciciel zatrudnia prawie 100 osb. Po tym okresie wikszo znich musi
szuka nowego zajcia. .................................................. .
b) Agnieszka pracuje jako pilot wycieczek w biurze podry. Niedawno ukoczya studia podyplomowe na kierunku
komunikacja w biznesie i poszukuje pracy jako specjalista PR. .................................................. .
c) Spadek opacalnoci wydobycia wgla spowodowa likwidacj kilku kopal na lsku. Wraz zzamykaniem zakadw
cz grnikw pozostaa bez pracy. .................................................. .

84

test sprawdzajcy

d) Firma znajdujca si niedaleko Poznania, ktra zajmuje si produkcj drzwi na rynki wschodnie oraz rynek krajowy,
przechodzi trudnoci. Z powodu kryzysu nastpi zastj w budownictwie i firma otrzymuje bardzo mao zlece od
importerw. Z tego powodu naley ograniczy produkcj i zwolni cz pracownikw. .................................................. .
III. (5 pkt) Kady z poniszych opisw zakwalifikuj jako jeden ze skutkw bezrobocia lub pozytywny aspekt
tego zjawiska.
1) Strata w PKB wynikajca z niewykorzystywania w peni zasobw siy roboczej w danym pastwie
2) Racjonalizacja zatrudnienia w przedsibiorstwach
3) Obnienie umiejtnoci i kwalifikacji osb dugo pozostajcych bez pracy
4) Zatrudnianie bezrobotnych w tzw. szarej strefie, czyli bez podpisywania umw i pacenia podatkw
5) Zmniejszenie dochodw budetu pastwa
A. Spoeczne skutki bezrobocia 
B. Ekonomiczne skutki bezrobocia 
C. Pozytywne aspekty bezrobocia 
IV. (6 pkt) Zdecyduj, czy opisane poniej sytuacje s: prawem pracownika, prawem pracodawcy, obowizkiem
pracownika czy obowizkiem pracodawcy.
Lp.

Sytuacja

Prawo/obowizek
pracownika/pracodawcy

1)

Odmowa wykonania pracy, jeeli wykonywanie jej zagraa yciu lub zdrowiu

2)

Terminowe wypacanie wynagrodzenia

3)

Zwalnianie pracownikw (z zachowaniem okresu wypowiedzenia)

4)

Rwne traktowanie kobiet i mczyzn

5)

Przyznawanie nagrd i wyrnie pracownikom

6)

Przestrzeganie podczas wykonywania pracy przepisw BHP

V. (5 pkt) Zakwalifikuj opisy do odpowiedniej podstawy zatrudnienia.

A. Umowa
o prac

B. Umowa
zlecenie

C. Umowa
o dzieo

D. Kontrakt
menederski

1) Praca musi by wykonywana osobicie.

2) Praca jest wykonywana osobicie lub za zgod zleceniodawcy; mona powierzy jej wykonanie innej osobie.
3) Strony same mog decydowa, jak okreli swoje prawa
i obowizki. Czsto nawet po rozwizaniu tego typu
umowy pracownik ma zakaz podejmowania pracy w firmach konkurencyjnych wobec przedsibiorstwa, z ktrym
wczeniej zawar ten rodzaj umowy.
4) Zamawiajcy i przyjmujcy zamwienie najczciej nie
s zobowizani do opacania skadek na ubezpieczenie
spoeczne.
5) Pracownik jest objty penym zakresem ubezpiecze
spoecznych.

85

test sprawdzajcy

Test sprawdzajcy 3. Rynek pracy

Grupa B
Imi i nazwisko ..........................................................................

Klasa .............................

Data ...............................

I. (12 pkt) Przy kadym stwierdzeniu napisz P, jeli jest prawdziwe, lub F, jeeli jest faszywe.
1) Emerytw i rencistw zaliczamy do ludnoci aktywnej zawodowo. ............
2) Typ realistyczny osobowoci reprezentuj osoby lubice prac z innymi ludmi. S odpowiedzialne i cierpliwe, a przy
rozwizywaniu problemu konsultuj si ze znajomymi i zbieraj od nich informacje. W pracy wgrupie odwouj si
do sw, uczu i idei. ............
3) Samo pozostawanie bez pracy nie jest warunkiem wystarczajcym, by w wietle prawa zosta bezrobotnym. ............
4) Bezrobocie chroniczne obejmuje grup ludzi przez dugi czas pozostajcych bez pracy. ............
5) Poradnictwo zawodowe jest pasywn form walki z bezrobociem. ............
6) Poda na rynku pracy to osoby szukajce pracy. ............
7) yciorys (CV) to dokument zawierajcy uporzdkowane informacje o kandydacie na stanowisko pracy.
8) Zaliczk na podatek dochodowy, odprowadzan do urzdu skarbowego, pomniejsza si o cz skadki naubezpieczenie zdrowotne. ............
9) Termin rozpoczcia pracy to konkretna data wskazujca dzie, w ktrym naley przystpi do wykonywania powierzonych obowizkw. Jeeli data ta nie zostaa zapisana w umowie, to stosunek pracy nawizuje si w dniu zawarcia
umowy. ............
10) Umowa na czas nieokrelony jest najmniej korzystnym rodzajem umowy o prac z punktu widzenia pracownika.
............
11) Jeeli pracownik jest zatrudniony na p etatu, to minimalne wynagrodzenie wynosi 70% kwoty podstawowej. ............
12) Pracownik moe prowadzi dziaalno konkurencyjn wobec pracodawcy oraz wiadczy prac na rzecz przedsibiorstwa prowadzcego dziaalno konkurencyjn. ............
II. (4 pkt) Do opisanych poniej sytuacji dopisz odpowiedni typ bezrobocia.
a) Piotr ukoczy studia z zakresu ratownictwa medycznego, obecnie szuka pracy w pogotowiu jako ratownik medyczny.
.................................................. .
b) Do miejscowoci nadmorskiej Mielno w okresie letnim przyjeda wielu mionikw kpieli morskich i sonecznych.
W tym czasie tamtejsi mieszkacy znajduj zatrudnienie w orodkach wypoczynkowych, restauracjach i punktach
usugowych. Jednak po okresie wakacyjnym pozostaj oni bez pracy. .................................................. .
c) Pan Marcin i Pan Andrzej byli pracownikami salonu samochodowego. Z powodu zmniejszajcego si popytu na nowe
samochody waciciel salonu by zmuszony zwolni pana Andrzeja. Obieca jednak, e jeeli sprzeda wrci do poziomu sprzed roku zatrudni go ponownie. .................................................. .
d) W miejscowoci, w ktrej mieszka pani Zosia, funkcjonowa PGR, w ktrym okoliczni mieszkacy mieli zapewnion prac. Wraz z likwidacj PGR-u mieszkacy pozostali bez pracy i bez moliwoci jej znalezienia, poniewa oprcz PGR-u nie
byo tam innego zakadu produkcyjnego. .................................................. .

86

test sprawdzajcy

III. (5 pkt) Kady z poniszych opisw zakwalifikuj jako jeden ze skutkw bezrobocia lub pozytywny aspekt
tego zjawiska.
1) Zwikszenie wydajnoci pracy wrd zatrudnionych
2) Spadek dochodw ludnoci, ograniczenie konsumpcji
3) P
 roblemy rodzinne skutkujce wzrostem liczby rozwodw
4) Zwikszenie wydatkw z budetu pastwa na zasiki dla bezrobotnych
5) Uboenie spoeczestwa, pogorszenie standardu ycia i wzrost liczby osb bezdomnych
A. Ekonomiczne skutki bezrobocia 
B. Spoeczne skutki bezrobocia 
C. Pozytywne aspekty bezrobocia 
IV. (6 pkt) Zdecyduj, czy opisane poniej sytuacje s: prawem pracownika, prawem pracodawcy, obowizkiem
pracownika czy obowizkiem pracodawcy.
Lp.

Sytuacja

Prawo/obowizek
pracownika/pracodawcy

1)

Sumienne i staranne wykonywanie pracy

2)

Prawo do urlopu na danie

3)

Tajemnica subowa

4)

Terminowe otrzymywanie wynagrodzenia odpowiadajce wykonywanej pracy i kwalifikacjom

5)

Stosowanie upomnie, nagan, kar finansowych

6)

Zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunkw pracy

V. (5 pkt) Zakwalifikuj opisy do odpowiedniej podstawy zatrudnienia.

A. Umowa B. Umowa C. Umowa
o prac
zlecenie
o dzieo

D. Umowa E. Samozatrudnienie
agencyjna

1) Pracownik najczciej jest objty tylko

ubezpieczeniem zdrowotnym.
2) Jej celem jest wykonanie dziea bdcego przedmiotem umowy.
3) Praca jest wykonywana w sposb cigy,
na rzecz pracodawcy, w miejscu i czasie
przez niego wyznaczonym.
4) Umowa ta jest regulowana przez przepisy Kodeksu cywilnego i pracownik nie
nabywa praw wynikajcych z Kodeksu
pracy, np. do urlopu wypoczynkowego.
W treci umowy mona zastrzec moliwo udzielenia patnego urlopu. Jest to
uzalenione od decyzji pracownika i pracodawcy.
5) Osoba fizyczna podejmuje dziaalno
gospodarcz na wasny rachunek i na wasne ryzyko.

87

test sprawdzajcy

Test sprawdzajcy 4. Finanse i inwestycje

Grupa A
Imi i nazwisko ..........................................................................

Klasa .............................

Data ...............................

I. (15 pkt) Przy kadym ze stwierdze napisz P, jeli jest prawdziwe, lub F, jeeli jest faszywe.
1) Barter to wymiana towaru za towar. ............
2) Funkcja tezauryzacyjna pienidza suy do porwnywania wartoci towarw. ............
3) Najwaniejsz instytucj finansow odpowiadajc za system finansowy w Polsce jest Narodowy Bank Polski. ............
4) Bank centralny peni m.in. funkcj stabilizacyjn rynku finansowego. Polega ona na ingerencji w czasie kryzysu finansowego, gdy panika na rynkach kapitaowych mogaby zagrozi stabilnoci systemu finansowego pastwa. ............
5) Rada Polityki Pieninej jest instytucj zalen od Narodowego Banku Polskiego. ............
6) W Polsce podatek od zyskw kapitaowych wynosi 18%. .............
7) Kredyt obrotowy jest przeznaczony na finansowanie nakadw ponoszonych w celu stworzenia lub powikszenia
majtku trwaego przedsibiorstwa. ............
8) Najwaniejsza instytucja rynku kapitaowego to gieda papierw wartociowych. ............
9) Nadzr nad dziaaniem giedy sprawuje Komisja Nadzoru Finansowego. ............
10) Na giedzie warszawskiej handluje si papierami wartociowymi, ktre nie istniej w formie papierowej, ale jako
zapis elektroniczny w systemie komputerowym Krajowego Depozytu Papierw Wartociowych. ............
11) Akcje uprzywilejowane uprawniaj do udziau w gosowaniu, przyznaj ich posiadaczom wiksz liczb gosw ni
posiadaczom akcji zwykych. Daj take prawo otrzymania okrelonej dywidendy, zanim zostanie ona wypacona za
akcje zwyke. ............
12) Wskanik cena/zysk (C/Z) informuje o stosunku wartoci rynkowej spki, wynikajcej z cen akcji na giedzie, do kapitaw wasnych, czyli wartoci ksigowej przedsibiorstwa obliczanej z wartoci jego majtku. ............
13) Inwestycje rzeczowe polegaj na zakupie danego towaru w oczekiwaniu na wzrost jego wartoci, tak aby po sprzeday uzyska wiksz sum pienidzy ni ta, ktra zostaa wydana na jego zakup. ............
14) Podstawow funkcj ubezpiecze jest wypacenie odszkodowa za straty powstae w wyniku nieszczliwych zdarze losowych, zapewnienie rodkw na pokrycie kosztw leczenia lub gromadzenie funduszw na staro, gdy zakoczy si aktywno zawodowa osoby ubezpieczonej. ............
15) W systemie emerytalnym II filar jest oparty na dziaaniach prywatnych Otwartych Funduszy Emerytalnych (OFE).
............

88

test sprawdzajcy

II. (6 pkt) W poniszej tabeli omwiono rne formy pienidza. Uporzdkuj poszczeglne formy w kolejnoci
chronologicznej oraz podaj ich nazwy.
Kolejno

Forma pienidza

Opis
Byy to najczciej dobrze sprzedajce si i trwae towary, ktre stay si miernikiem wartoci innych dbr. W Polsce byy to z reguy skry zwierzt futerkowych,
paty ptna, mid czy sl wielicka. Takie dobra suyy do zaspokajania biecych
potrzeb lub byy przechowywane i wymieniane na inne. Funkcj tego pienidza
w rnych regionach peniy inne towary, co utrudniao porwnanie ich wartoci.
Kopotliwe byo rwnie przechowywanie itransport towarw penicych funkcj
pienidza.
Jest to warto pienina zapisana w formie pliku komputerowego na elektronicznym noniku informacji (na karcie mikroprocesorowej lub dysku komputera). Jest to
tak zwana karta przedpacona (prepaid), czyli opacona z gry, ktrej mona uywa jako elektronicznej portmonetki. Przed dokonaniem transakcji naley na odpowiednie konto przela pienidze, aby mona byo korzysta z karty, czyli paci ni
za towary i usugi.

Byy to najczciej monety o okrelonej wadze i zawartoci kruszcu. To one stay si

pierwotn form wspczesnego pienidza. Ze wzgldu na niewielki ciar i du
trwao szybko wypary inne sposoby patnoci, stajc si podstawow form rozlicze przy wymianie towarw.
Jest to zapis na rachunku bankowym. Jeli posiadamy na nim pienidze, moemy zapaci za towary lub usugi, zlecajc przelanie wasnych pienidzy na inny rachunek
bankowy. Zmniejszy to stan naszego konta, a powikszy stan konta dostawcy danego dobra. We wspczesnej gospodarce transakcje dokonywane t form pienidza
stay si powszechne i powoli wypieraj obrt gotwk.
To najczciej grudki mao dostpnych metali (np. srebra i zota), ktrymi pacono
za towary. W Polsce tak funkcj peni rwnie bursztyn. Ta forma pienidza bya
odporna na dziaanie wody czy powietrza, co gwarantowao jej trwao. Miaa niewielk wag, a du warto. Dziki temu atwo j byo przewozi. Problem stanowia jednak konieczno cigego sprawdzania wagi i jakoci danej bryki zota czy
srebra w celu ustalenia jej dokadnej wartoci.
Pocztkowo by wprowadzany przez instytucje prywatne, a nastpnie przez pastwowe jako pokwitowanie za zoony w banku pienidz kruszcowy. Ta forma
patnoci stanowia papierowe zapewnienie dla banku, wiadczce o tym, e pokwitowanie jest wymienialne na kruszec, najczciej na zoto lub srebro. Obecnie
w adnym kraju pienidze w obrocie nie maj pokrycia w zocie, a gwarancj wartoci pienidza jest pastwo, ktrego banki centralne go emituj.
III. (6 pkt) Przyporzdkuj rodzaje kredytw do odpowiednich opisw.
Rodzaj kredytu

Opis kredytu

1)

Kredyt na rachunA
ku osobistym

Jest udzielany na okrelone potrzeby, a jego spata jest indywidualnie ustalana z bankiem. Zabezpieczenie kredytu stanowi najczciej dochody kredytobiorcy.

2)

Kredyt hipoteczB
ny

Suy do spacenia wielu ju wczeniej zacignitych kredytw i zamianie ich na jeden. Jego zalet jest poczenie wielu zobowiza w jedno oraz z reguy duszy okres
spaty.

Kredyt konsolidaC
cyjny

Bank umoliwia wypat wikszych rodkw, ni wynosi aktualny stan konta, czyli
daje moliwo tak zwanego debetu. Jego wysoko zaley od wiarygodnoci klienta,
midzy innymi od jego dochodw, ale oprocentowanie jest z reguy wysze ni w wypadku innych poyczek i kredytw.

3)

89

test sprawdzajcy

Rodzaj kredytu

Opis kredytu
Dugoterminowy kredyt zacigany w celu finansowania mieszkania czy domu. Zabezpieczeniem tego kredytu jest najczciej nieruchomo, na ktrej spacenie zosta przyznany.

4)

Kredyt konsumpD
cyjny

5)

Kredyt obrotowy

Jest przeznaczony na finansowanie nakadw ponoszonych dla stworzenia lub

powikszenia majtku trwaego przedsibiorstwa. Kredyt ten jest dugoterminowy,
a wydawane pienidze podlegaj cisej kontroli banku.

6)

Kredyt inwestycyjny

Jest przeznaczony na finansowanie biecej dziaalnoci przedsibiorstwa, np. na

zakup towarw przez firmy handlowe.

1) .................................... 2) .................................... 3) .................................... 4) .................................... 5) .................................... 6) ....................................

IV. (3 pkt) Uzupenij zdania i zapisz obliczenia.
a) Na konto z oprocentowaniem 6,5% w stosunku rocznym wpacono 8000 z. Po p roku oszczdzania odsetki wynios
..................... z.
Obliczenia:

b) Jeeli odsetki z lokaty oprocentowanej na 5,8% w skali roku, wyniosy 27 840 z po 12 miesicach, to oznacza, e na
lokat wpacono .................... z.
Obliczenia:

c) Pan Kowalski otrzyma z banku kredyt w wysokoci 24 000 z. Obliczy, e co roku musi spaci, oprcz rat kredytu,
odsetki w wysokoci 3120 z. Kredyt jest oprocentowany na ...................% w stosunku rocznym.
Obliczenia:

V. (5 pkt) W odpowiednich rubrykach tabeli wpisz A, jeli stwierdzenie dotyczy akcji, lub O, jeli dotyczy obligacji.

90

Lp.

Stwierdzenie

1)

Podstawowy walor notowany na giedzie.

2)

Jest rodzajem papieru wartociowego (emitowanego w serii), ktry przynosi posiadaczowi

z gry okrelony dochd.

3)

Jest instrumentem emitowanym przez przedsibiorstwo.

4)

Kupujc je, stajemy si wacicielami czci majtku spki.

5)

Dysponent tego typu papierw wartociowych nie ma prawa do wypaty dywidendy czy
uczestnictwa w walnych zgromadzeniach.

A/O

test sprawdzajcy

VI. (4 pkt) 30 czerwca 2011 roku pan Kowalski kupi 1000 akcji firmy X po 12,5 z za kad. 2 stycznia 2012 roku
sprzeda je po 15,70 z. Oblicz, ile pan Kowalski zarobi na tej transakcji. Uwzgldnij podatek od zyskw kapitaowych oraz prowizj maklersk w wysokoci 1,5% od wartoci transakcji. Wykonaj odpowiednie obliczenia.
Wyniki wpisz do tabeli.
Obliczenia:

Kupno

Sprzeda

Podatek

Zysk

91

test sprawdzajcy

Test sprawdzajcy 4. Finanse i inwestycje

Grupa B
Imi i nazwisko ..........................................................................

Klasa .............................

Data ...............................

I. (15 pkt) Przy kadym ze stwierdze napisz P, jeli jest prawdziwe, lub F, jeeli jest faszywe.
1) Do powszechnego obiegu euro zostao wprowadzone w roku 2002. ............
2) Twrc reformy gospodarczej w Polsce, w ktrej wyniku jednostk pienin na obszarze naszego kraju sta si zoty,
by Wadysaw Grabski. ............
3) Za emisj pienidza gotwkowego s odpowiedzialne banki komercyjne. ............
4) Funkcja stabilizacyjna Narodowego Banku Polskiego obejmuje realizowanie polityki pieninej pastwa; kontrola
liczby pienidza i wielkoci kredytu w gospodarce jest prowadzona w taki sposb, aby jego warto odpowiadaa
potrzebom gospodarki bez spowalniania jej rozwoju. ............
5) Zaoenie banku wymaga spenienia wielu warunkw dotyczcych midzy innymi wysokoci kapitau zaoycielskiego, odpowiednich pomieszcze czy kwalifikacji kadry zarzdzajcej. ............
6) Zdolno kredytowa nie zaley od wysokoci uzyskiwanych dochodw. ............
7) Podstawowym zadaniem bankw komercyjnych jest przyjmowanie lokat, udzielanie kredytw oraz prowadzenie rachunkw osb fizycznych i przedsibiorstw. ............
8) Gieda Papierw Wartociowych w Warszawie jest spk akcyjn zaoon przez Skarb Pastwa, a obecnie jej akcjonariuszami s banki, domy maklerskie i Skarb Pastwa. ............
9) Celem prospektu emisyjnego jest dostarczenie wyczerpujcych informacji przyszym inwestorom, aby mogli oni
podj wiadom decyzj o zakupie akcji spki. ............
10) Akcje to wiadectwo posiadania udziau w przedsibiorstwie, ktrego form organizacyjn stanowi spka z ograniczon odpowiedzialnoci. ............
11) Obligacje to papiery wartociowe, emitowane przez Skarb Pastwa (obligacje skarbowe), jednostki samorzdu terytorialnego (np. obligacje gmin) lub przedsibiorstwa. ............
12) WIG20 uwzgldnia dwadziecia najmniejszych firm notowanych na giedzie. ............
13) Fundusze emerytalne pozyskuj rodki finansowe ze sprzeday polis zapewniajcych wiadczenia pienine osobom
fizycznym i instytucjom w wypadku nieszczliwych zdarze losowych. ............
14) Ubezpieczenia spoeczne s przeznaczane na ochron zdrowia. ............
15) Ubezpieczenie od odpowiedzialnoci cywilnej chroni przed kosztami, jakie sprawca szkody musi ponie w celu naprawienia szkody wyrzdzonej innej osobie. ............

92

test sprawdzajcy

II. (6 pkt) W poniszej tabeli omwiono rne formy pienidza. Uporzdkuj poszczeglne formy w kolejnoci
chronologicznej oraz podaj ich nazwy.
Kolejno

Opis

Forma pienidza

Jest to warto pienina zapisana w formie pliku komputerowego na elektronicznym noniku informacji (na karcie mikroprocesorowej lub dysku komputera). Jest
to tak zwana karta przedpacona (prepaid), czyli opacona zgry, ktrej mona
uywa jako elektronicznej portmonetki. Przed dokonaniem transakcji naley na
odpowiednie konto przela pienidze, aby mona byo korzysta z karty, czyli paci ni za towary iusugi.
Jest to zapis na rachunku bankowym. Jeli posiadamy na nim pienidze, moemy zapaci za towary lub usugi, zlecajc przelanie wasnych pienidzy na inny
rachunek bankowy. Zmniejszy to stan naszego konta, a powikszy stan konta
dostawcy danego dobra. We wspczesnej gospodarce transakcje dokonywane t
form pienidza stay si powszechne ipowoli wypieraj obrt gotwk.
Byy to najczciej dobrze sprzedajce si i trwae towary, ktre stay si miernikiem
wartoci innych dbr. W Polsce byy to z reguy skry zwierzt futerkowych, paty
ptna, mid czy sl wielicka. Takie dobra suyy do zaspokajania biecych potrzeb
lub byy przechowywane i wymieniane na inne. Funkcj tego pienidza w rnych
regionach peniy inne towary, co utrudniao porwnanie ich wartoci. Kopotliwe byo
rwnie przechowywanie itransport towarw penicych funkcj pienidza.
Byy to najczciej monety o okrelonej wadze izawartoci kruszcu. To one stay
si pierwotn form wspczesnego pienidza. Za wzgldu na niewielki ciar
i du trwao szybko wypary inne sposoby patnoci i stay si podstawow
form rozlicze przy wymianie towarw.
Pocztkowo by wprowadzany przez instytucje prywatne, a nastpnie przez
pastwowe jako pokwitowanie za zoony w banku pienidz kruszcowy. Ta
forma patnoci stanowia papierowe zapewnienie dla banku, wiadczce o tym,
e pokwitowanie jest wymienialne na kruszec, najczciej na zoto lub srebro.
Obecnie w adnym kraju pienidze w obrocie nie maj pokrycia w zocie, a gwarancj wartoci pienidza jest pastwo, ktrego banki centralne go emituj.
To najczciej grudki mao dostpnych metali (np. srebra i zota), ktrymi pacono
za towary. W Polsce tak funkcj peni rwnie bursztyn. Ta forma pienidza bya
odporna na dziaanie wody czy powietrza, co gwarantowao jej trwao. Miaa
niewielk wag, a du warto. Dziki temu atwo byo j przewozi. Problem stanowia jednak konieczno cigego sprawdzania wagi i jakoci danej bryki zota
czy srebra w celu ustalenia jej dokadnej wartoci.

III. (6 pkt) Przyporzdkuj opisy do odpowiednich rodzajw kredytw.

Opis kredytu

Rodzaj kredytu

1)

Kredyt obrotowy

Jest przeznaczony na finansowanie nakadw ponoszonych dla stworzenia lub

powikszenia majtku trwaego przedsibiorstwa. Kredyt ten jest dugoterminowy,
a wydawane pienidze podlegaj cisej kontroli banku.

2)

Kredyt inwestycyjny

Jest przeznaczony na finansowanie biecej dziaalnoci przedsibiorstwa, np. na

zakup towarw przez firmy handlowe.

3)

Kredyt hipoteczny

Jest udzielany na okrelone potrzeby, a jego spata jest indywidualnie ustalana z bankiem. Zabezpieczenie kredytu stanowi najczciej dochody kredytobiorcy.

4)

Kredyt konsolidacyjny

Dugoterminowy kredyt zacigany w celu finansowania mieszkania czy domu.

Zabezpieczeniem tego kredytu jest najczciej nieruchomo, na ktrej spacenie
zosta przyznany.

5)

Kredyt konsumpcyjny

Bank umoliwia wypat wikszych rodkw, ni wynosi aktualny stan konta, czyli
daje moliwo tak zwanego debetu. Jego wysoko zaley od wiarygodnoci klienta, midzy innymi od jego dochodw, ale oprocentowanie jest z reguy wysze ni
w wypadku innych poyczek i kredytw.

6)

Kredyt na rachun- F
ku osobistym

Suy do spacenia wielu ju wczeniej zacignitych kredytw i zamianie ich na jeden.

Jego zalet jest poczenie wielu zobowiza w jedno oraz z reguy duszy okres spaty.

1) .................................... 2) .................................... 3) .................................... 4) .................................... 5) .................................... 6) ....................................

93

test sprawdzajcy

IV. (3 pkt) Uzupenij zdania i zapisz obliczenia.

a) Na lokat wpacono 7000 z. Jeeli podatek od odsetek wynis 93,10 z, oznacza to, e oprocentowanie wynioso .....................%.
Obliczenia:

b) Jeeli pan Kowalski wpaci pienidze na lokat z oprocentowaniem 5% w stosunku rocznym i po 12 miesicach oszczdzania otrzyma 640 z odsetek, to oznacza, e wpaci kwot w wysokoci ..................... z.
Obliczenia:

c) Pan Kowalski wpaci do banku na lokat 25 000 z. Po p roku otrzyma 875 z odsetek. Oprocentowanie tej lokaty
wynosio ....................%.
Obliczenia:

V. (5 pkt) Przyporzdkuj opisy do odpowiednich okrele.

Okrelenia

Opisy

1)

Prawa poboru

Papier wartociowy emitowany przez zamknity fundusz inwestycyjny; imienny lub na

okaziciela. Jako papier na okaziciela moe by notowany na giedzie.

2)

PDA

Instrument finansowy dajcy nabywcy prawo do zawarcia transakcji okrelonym instrumentem bazowym w przyszym terminie po cenie okrelonej z gry.

3)

Certyfikat inwestycyjny

Zasada na rynku kapitaowym, umoliwiajca co najmniej zachowanie przez dotychczasowych akcjonariuszy proporcjonalnego udziau w kapitale akcyjnym danej spki
akcyjnej po nowej emisji jej akcji.

4)

Produkty strukturyzowane

Nale do gatunku tzw. inwestycji alternatywnych; rynek kapitaowy wytworzy zapotrzebowanie na produkt, ktry pozwala zarabia zarwno na wzrostach, jak i na spadkach.

5)

Opcja

Umoliwiaj nabywcom akcji nowej emisji ich odsprzedanie, zanim akcje te zostan
wprowadzone do obrotu giedowego.

1) .................................... 2) .................................... 3) .................................... 4) .................................... 5) ....................................

VI. (4 pkt) 30 czerwca 2011 roku pan Kowalski kupi 1500 akcji firmy X po 21,5 z za kad. 2 stycznia 2012 roku
sprzeda je po 25,70 z. Oblicz, ile pan Kowalski zarobi na tej transakcji. Uwzgldnij podatek od zyskw kapitaowych oraz prowizj maklersk w wysokoci 1,3% od wartoci transakcji. Wykonaj odpowiednie obliczenia.
Wyniki wpisz do tabeli.
Obliczenia:

Kupno

94

Sprzeda

Podatek

Zysk

test sprawdzajcy

Test sprawdzajcy 5. Podatki i ubezpieczenia

Grupa A
Imi i nazwisko ..........................................................................

Klasa .............................

Data ...............................

I. (15 pkt) Przy kadym stwierdzeniu napisz P, jeli jest prawdziwe, lub F, jeeli jest faszywe.
1) Mona nie paci podatkw podczas realizacji wasnych potrzeb. .........
2) Kady towar oboony jest podatkiem VAT. .........
3) Korupcja polega midzy innymi na wrczaniu korzyci majtkowych nieuczciwym urzdnikom, wspieraniu finansowym politykw podczas kampanii wyborczej dla uzyskania np. ulgi podatkowej, koncesji na dziaalno gospodarcz
czy zezwolenia na budow. .........
4) Interwencjonizm pastwowy to zagodzenie nierwnoci spoecznych, wynikajcych z regulowanych przez rynek
proporcji podziau dochodu. .........
5) Sejm okrela obowizujce stawki podatku dochodowego. .........
6) Podniesienie podatku powoduje spadek stp procentowych w bankach komercyjnych. .........
7) Najwikszy udzia w podatkach maj podatki porednie. .........
8) Funkcja redystrybucyjna pastwa polega na dokonywaniu podanych zmian w gospodarce przy zastosowaniu rodkw budetowych, np. wzrostu lub ograniczenia wydatkw pastwa, zmian strukturalnych wydatkw czy zmiany
wysokoci podatkw. .........
9) Podstawowymi rdami finansowania budetu s: podatki, ca na towary i usugi sprowadzane z zagranicy, zyski
Narodowego Banku Polskiego, opata restrukturyzacyjna oraz zyski jednostek budetowych. .........
10) P
 odatki porednie s cile zwizane z dochodem lub majtkiem podatnika. .........
11) U
 bezpieczenia spoeczne nie s obowizkowe dla osb pracujcych. .........
12) S
 ystem emerytalny skada si z trzech filarw. .........
13) Najczciej wystpujcymi czynnikami wpywajcymi na system podatkowy s m.in.: czynniki ekonomiczne, zewntrzne, wewntrzne. .........
14) Wyznacznikiem progu podatkowego s dochody podatnika. .........
15) Istniej ubezpieczenia dobrowolne, do ktrych zaliczamy m.in. ubezpieczenie mienia. .........
II. (4 pkt) Pocz kady opis z odpowiednim rodzajem podatku.
Opis

Rodzaj podatku

1)

Dotyczy kadego towaru lub usugi, moe mie kilka rodzajw stawek.

PIT

2)

Dotyczy podatku, ktry paci kady pracujcy.

CIT

3)

Podatek nakadany przewanie w formie cile okrelonej kwoty, dotyczy

wybranych towarw.

Akcyza

4)

Podatek pacony przez firmy od ich dochodw zwizanych z prowadzon

dziaalnoci gospodarcz.

VAT

1) .................................... 2) .................................... 3) .................................... 4) ....................................

95

test sprawdzajcy

III. (3 pkt) Podaj funkcje podatku przedstawione w poniszych opisach.

a) Dokonywanie podanych zmian w gospodarce przy zastosowaniu zmian w wysokoci podatkw .....................................
b) Gromadzenie dochodw, gwnie pochodzcych z rnego rodzaju podatkw ....................................................
c) Podana struktura podatku, wpywajca na caociow struktur rozwoju gospodarki ....................................................
IV. (7 pkt) Dopasuj formy interwencjonizmu pastwowego do odpowiednich opisw.
Forma
interwencjonizmu

Opis

1)

Regulacja cen

Wypacane przez rzd rodki finansowe dla firm i osb prawnych, przeznaczone gwnie
dla nierentownych przedsibiorstw lub caych gazi przemysu, produkcji rolnej oraz eksporterw. Stosowanie tej formy moe nadmiernie obcia budet, gdy dotacje s przyznawane kosztem innych wydatkw budetowych.

2)

Inwestycje
pastwowe

Regulowanie poday pienidza w celu jej dostosowania do aktualnych potrzeb gospodarki (pobudzenie lub schadzanie koniunktury). Koniunktur mona regulowa, zmniejszajc
lub zwikszajc ilo pienidza na rynku przez odpowiedni polityk banku centralnego.

3)

Polityka
fiskalna

Ustalanie minimalnych cen, np. skupu podw rolnych, co pozwala na utrzymanie konkurencyjnoci produkcji krajowej i stabilizuje dochody gospodarstw rolnych. T form pastwo moe zastosowa rwnie w skrajnych sytuacjach, takich jak wojna czy stan klski
ywioowej.

4)

Polityka
pienina

Ochrona rynku krajowego przed konkurencj zagraniczn poprzez ograniczenie importu

oraz pobudzenie eksportu towarw i usug. Uzyskuje si to dziki takim narzdziom, jak:
ca ochronne na okrelone produkty, ograniczenia ilociowe (kontyngenty), a nawet cakowity zakaz importu wybranych produktw i usug (embargo), wysokie normy jakoci
dla sprowadzanych z zagranicy towarw czy skomplikowane procedury odpraw celnych.

5)

Protekcjonizm

Wybr sposobu ksztatowania kursw walut oraz interwencje na rynku walutowym w celu wzmocnienia waluty poprzez uruchomienie czci rezerw walutowych.
Umoliwia to zwikszenie poday dewiz, skup dewiz podnoszcy popyt, co w konsekwencji powoduje osabienie waluty.

6)

Subwencje

Podejmowanie przez pastwo dziaa gospodarczych zmierzajcych do pobudzenia

koniunktury i zmniejszenia bezrobocia, np. przez organizowanie robt publicznych i rozbudow infrastruktury (budowa autostrad).

7)

Polityka
walutowa

Obejmuje decyzje rzdu w zakresie dochodw i wydatkw budetowych.

1) .............................. 2) .............................. 3) .............................. 4) .............................. 5) .............................. 6) .............................. 7) ..............................

V. (12 pkt) Uzupenij zdania.
Podstawowe funkcje podatku to: funkcja fiskalna, funkcja pozafiskalna i funkcja .......................................... . Podstawowym
rdem dochodw budetowych s .......................................... . Podatek dochodowy od osb fizycznych, podatek dochodowy
od osb prawnych, podatek od czynnoci cywilnoprawnych, podatek rolny, podatek leny, podatki i opaty lokalne to
przykady podatkw .......................................... . Z kolei podatek od towarw i usug, podatek akcyzowy, podatek od gier to
przykady podatkw .......................................... . Powszechnie stosowanym sposobem pokrycia deficytu budetowego jest
zacignicie przez pastwo tak zwanego .......................................... w bankach.
Podatki mog mie rne formy. Obecnie wyrnia si podatki liniowe, .......................................... i .......................................... . Czstym zjawiskiem wystpujcym wgospodarce, polegajcym na wzrocie cen poczonym ze spadkiem wartoci pienidza, jest .......................................... . Przyczynami tego zjawiska mog by: nadmierna emisja pienidzy, brak konkurencji,
wzrost cen surowcw, nadmierne obcienie podatkami, ...................................................... i.......................................... . Suma zebranych kwot z VAT i akcyzy w cigu roku to .......................................... . Innym podatkiem pobieranym od wygranych w grach
losowych i konkursach jest podatek od .......................................... .

96

test sprawdzajcy

Test sprawdzajcy 5. Podatki i ubezpieczenia

Grupa B
Imi i nazwisko ..........................................................................

Klasa .............................

Data ...............................

I. (15 pkt) Przy kadym stwierdzeniu napisz P, jeli jest prawdziwe, lub F, jeeli jest faszywe.
1) Ustanawianie obowizujcego prawa, zarzdzanie okrelonymi dziedzinami ycia publicznego, tworzenie systemu
owiatowego to niektre z zewntrznych funkcji pastwa. .........
2) System podatkowy skada si z wielu elementw, midzy innymi z przepisw prawa. .........
3) Funkcja stabilizacyjna pastwa polega na agodzeniu skutkw trudnoci pojawiajcych si okresowo w gospodarce.
.........
4) Prezydent ustala polityk podatkow pastwa. .........
5) Protekcjonizm pastwa polega na ochronie rynku krajowego przed konkurencj zagraniczn. .........
6) Obnienie stp podatkowych zmniejsza poda pienidza. .........
7) Polityka budetowa i polityka fiskalna to pojcia tosame. .........
8) Nie jest moliwe niepacenie podatkw podczas codziennego funkcjonowania i robienia zakupw. .........
9) Podatek od czynnoci cywilnoprawnych obowizuje osoby fizyczne, ktre nabyy rzeczy (np. nieruchomoci) lub prawa majtkowe (np. prawa autorskie) m.in. w drodze spadku i darowizny. .........
10) Podatek od towarw i usug VAT jest naliczany od sprzeday towarw, odpatnie wiadczonych usug oraz eksportu
towarw i usug. .........
11) Do najwaniejszych wydatkw finansowanych z podatkw zalicza si te, ktre s zwizane z ubezpieczeniami spoecznymi i wydatkami o charakterze socjalnym. .........
12) P
 odatek jest elementem rzadko wystpujcym w gospodarce. .........
13) Reforma emerytalna miaa przyczyni si do tego, e emerytura miaa w duej mierze zalee od dochodw pracownika. .........
14) Podstaw reformy emerytalnej byo dobro pastwa, a nie obywatela. .........
15) IKE to nieobowizkowy program reformy emerytalnej. .........
II. (4 pkt) Pocz kad funkcj pastwa z odpowiednim opisem.
Funkcja pastwa

Opis

1)

Redystrybucyjna

Polega na podejmowaniu przez pastwo dziaa stabilizujcych gospodark przez

realizacj gwnie takich celw, jak: osignicie i utrzymywanie w duszym okresie
wysokiego tempa wzrostu gospodarczego, ograniczenie do minimum inflacji i bezrobocia, stabilizacj rynku pieninego (aby stopa procentowa kredytu nie bya zbyt
wysoka), moliwie najlepsze wykorzystanie rzeczowych czynnikw produkcji. S to
najwaniejsze cele makroekonomicznej polityki pastwa.

97

test sprawdzajcy

Funkcja pastwa

Opis

2)

Regulacyjna

Polega przede wszystkim na dziaaniach zmierzajcych do niwelowania zbyt duych

i nieakceptowanych spoecznie rnic dochodowych i majtkowych oraz pomocy
ludziom starym, upoledzonym i chorym, ktrzy nie s w stanie radzi sobie sami.
Pastwo przejmuje cz dochodw i przez transfery pienine przekazuje je osobom,
ktre maj niskie dochody. Gwnymi instrumentami realizacji tej funkcji s: system
podatkowy, wydatki budetowe, skadki na ubezpieczenia spoeczne oraz systemy rnego typu opat i cen.

3)

Stabilizacyjna

Dotyczy zasobw, ktrych rozdzia w warunkach wspczesnej gospodarki rynkowej

bez interwencji pastwa mgby by niekorzystny dla spoeczestwa. Nale do nich
m.in. tak zwane dobra publiczne: infrastruktura (drogi publiczne i ich owietlenie, szlaki
kolejowe), poda pienidza.

4)

Alokacyjna

Dotyczy gospodarki; pastwo odgrywa wan rol w tworzeniu i utrzymywaniu

warunkw konkurencji w gospodarce. Wie si to z wprowadzaniem odpowiednich
uregulowa prawnych, korzystaniu z pomocy odpowiednich instytucji (np. Urzdu
Ochrony Konkurencji i Konsumentw). Interwencja pastwa jest rwnie konieczna
w wypadku pojawienia si wad strukturalnych w gospodarce, np. systemu nadmiernych ubezpiecze spoecznych, niskiej wydajnoci pracy, wykorzystywania przez
przedsibiorstwa swoich zasobw na nieopacaln produkcj.

1) .................................... 2) .................................... 3) .................................... 4) ....................................

III. (3 pkt) Podaj rodzaje ubezpiecze przedstawione przez ponisze opisy.
a) Ubezpieczenie zabezpieczenia spoecznego wypacane po przepracowaniu odpowiedniego okresu czasu i osigniciu
odpowiedniego wieku. ....................................................
b) Ubezpieczenie, z ktrego jest wypacane wiadczenie w przypadku chwilowej czasowej niezdolnoci pracownika do
pracy. ....................................................
c) Ubezpieczenie dotyczce dziaalnoci rolniczej lub kierowcw pojazdw mechanicznych. ....................................................
IV. (7 pkt) Dopasuj odpowiedni opis do formy interwencjonizmu pastwowego.

98

Forma interwencjonizmu

Opis

1)

Polityka
walutowa

Wypacane przez rzd rodki finansowe dla firm i osb prawnych, przeznaczone
gwnie dla nierentownych przedsibiorstw lub caych gazi przemysu, produkcji
rolnej oraz eksporterw. Stosowanie tej formy moe nadmiernie obcia budet,
gdy dotacje s przyznawane kosztem innych wydatkw budetowych.

2)

Subwencje

Regulowanie poday pienidza w celu jej dostosowania do aktualnych potrzeb

gospodarki (pobudzenie lub schadzanie koniunktury). Koniunktur mona regulowa, zmniejszajc lub zwikszajc ilo pienidza na rynku przez odpowiedni
polityk banku centralnego.

3)

Protekcjonizm

Ustalanie minimalnych cen, np. skupu podw rolnych, co pozwala na utrzymanie

konkurencyjnoci produkcji krajowej i stabilizuje dochody gospodarstw rolnych. T
form pastwo moe zastosowa rwnie wskrajnych sytuacjach, takich jak wojna
czy stan klski ywioowej.

4)

Polityka
pienina

Ochrona rynku krajowego przed konkurencj zagraniczn przez ograniczenie

importu oraz pobudzenie eksportu towarw i usug. Uzyskuje si to dziki takim
narzdziom jak: ca ochronne na okrelone produkty, ograniczenia ilociowe (kontyngenty), a nawet cakowity zakaz importu wybranych produktw i usug (embargo), wysokie normy jakoci dla sprowadzanych z zagranicy towarw czy skomplikowane procedury odpraw celnych.

5)

Polityka
fiskalna

Wybr sposobu ksztatowania kursw walut oraz interwencje na rynku walutowym w celu wzmocnienia waluty przez uruchomienie czci rezerw walutowych.
Umoliwia to zwikszenie poday dewiz, skup dewiz podnoszcy popyt, co w konsekwencji powoduje osabienie waluty.

test sprawdzajcy

Forma interwencjonizmu

Opis

6)

Regulacja
cen

Podejmowanie przez pastwo dziaa gospodarczych zmierzajcych do pobudzenia koniunktury i zmniejszenia bezrobocia, np. przez organizowanie robt publicznych i rozbudow infrastruktury (budowa autostrad).

7)

Inwestycje
pastwowe

Obejmuje decyzje rzdu w zakresie dochodw i wydatkw budetowych.

1) .............................. 2) .............................. 3) .............................. 4) .............................. 5) .............................. 6) .............................. 7) ..............................

V. (12 pkt) Uzupenij zdania.
Podstawowymi rdami finansowania budetu s: podatki, ca na towary i usugi sprowadzane z zagranicy, zyski Narodowego Banku Polskiego, opata restrukturyzacyjna oraz zyski .......................................... . Najwiksze wpywy budetowe
pochodz z .......................................... . Wedug kryterium moliwoci przerzucenia skutkw opodatkowania na inne podmioty podatki mona podzieli na .......................................... i.......................................... . Podatki .......................................... s cile zwizane
z dochodem lub majtkiem podatnika. Skutkw tych podatkw nie mona przenie na inny podmiot. Przykadami
takich podatkw s: podatek od osb fizycznych, podatek od osb prawnych, podatek od spadkw i darowizn, podatek od czynnoci cywilnoprawnych, podatek rolny, podatek leny, podatek od .........................................., podatek od rodkw
transportu oraz podatek od posiadania psa.
Drug grup stanowi podatki .........................................., czyli takie, ktrych skutki mona przerzuci na inny podmiot, np.
patno akcyzy naoonej na papierosy w ostatecznym rachunku spoczywa nie na ich producencie, a na konsumencie. Oznacza to, e inny podmiot jest zobowizany do naliczenia i zapacenia podatku, a inny ponosi faktyczny ciar
ekonomiczny. Przykady takich podatkw to: podatek od .........................................., podatek .......................................... oraz podatek
od gier.
Kiedy w budecie istnieje nadwyka wydatkw nad dochodami, mamy do czynienia z.......................................... . Powszechnie
stosowanym sposobem pokrycia deficytu budetowego jest zacignicie przez pastwo .......................................... .
Podstawowe funkcje budetu pastwa to: funkcja fiskalna, funkcja redystrybucyjna i funkcja .......................................... .

99

test sprawdzajcy

Test sprawdzajcy 6. Ja i moja firma

Grupa A
Imi i nazwisko ..........................................................................

Klasa .............................

Data ...............................

I. (20 pkt) Przy kadym stwierdzeniu napisz P, jeli jest prawdziwe, lub F, jeeli jest faszywe.
1) Jednym z trzech podmiotw uczestniczcych w procesach gospodarczych obok gospodarstw domowych ipastwa
jest przedsibiorstwo. .........
2) Otoczenie technologiczne przedsibiorstwa warunkuje dostp do nowych technologii i moliwo wprowadzania
innowacji w procesach produkcyjnych. .........
3) Zmienno i zoono otoczenia przedsibiorstw nie wynika ze wzrostu liczby i rnorodnoci produktw oferowanych na rynku. .........
4) Zysk przedsibiorstwa jest nadwyk przychodw pochodzcych ze sprzeday produktw nad kosztami, jakie poniosa firma na ich zakup lub przy ich wytwarzaniu. .........
5) Przedsibiorstwo, dc do jak najwikszych zyskw, nie moe obniy kosztw zwizanych z prowadzon dziaalnoci. .........
6) Zyski nie decyduj o moliwociach rozwojowych firm. .........
7) Biznesplan to dokument zawierajcy analiz celw i sposobw prowadzenia dziaalnoci gospodarczej przez przedsibiorc. .........
8) Dobre zaplanowanie dziaalnoci firmy zmniejsza ryzyko ewentualnych strat i pozwala na okrelenie przyblionych
zyskw. .........
9) Ze wzgldu na wielko przedsibiorstwa mona wyrni mikroprzedsibiorstwa oraz przedsibiorstwa mae, rednie idue. .........
10) Przedsibiorstwa prowadzce dziaalno gospodarcz, lecz nieposiadajce osobowoci prawnej s traktowane jak
osoby fizyczne. .........
11) C
 zonkami spdzielni mog by tylko osoby fizyczne. .........
12) Spka komandytowa jest spk osobow. .........
13) Spki handlowe prawnie funkcjonuj na podstawie przepisw Kodeksu spek handlowych, a do ich zaoenia jest
konieczny wpis do Krajowego Rejestru Sdowego. .........
14) Do zaoenia spki z ograniczon odpowiedzialnoci nie wymaga si powoania zarzdu. .........
15) Za zobowizania spki akcyjnej akcjonariusze odpowiadaj wasnym majtkiem. .........
16) Rejestracja indywidualnej dziaalnoci gospodarczej jest patna. .........
17) Wybr formy opodatkowania jest mao wany, gdy nie wpywa na wysoko przyszego podatku oraz na rodzaj
i zakres prowadzonej ewidencji ksigowej. .........
18) Przy wyborze zryczatowanej formy opodatkowania podatek jest obliczany od przychodu, czyli koszty dziaalnoci
gospodarczej nie maj wpywu na jego wysoko. .........

100

test sprawdzajcy

19) Rejestracja spek prawa handlowego podlega opacie, a jej wysoko zaley od rodzaju spki. .........
20) Przykadowa forma zaangaowania firm w dziaania ukierunkowane na spoeczn odpowiedzialno biznesu to
przekazywanie czci dochodw na cel spoeczny. .........
II. (20 pkt) Uzupenij zdania wyrazami znajdujcymi si poniej.
polityczne i prawne, prawn, przetrwanie na rynku, handlowe, usugowe, spoeczno-kulturowe, konkurenci, ekonomiczne, dostawcy, klienci, zarobkowych, naturalne, ekonomiczn, lokalny rynek pracy, dziaalno gospodarcz, porednicy, technologiczne, organizacyjn, produkcyjne, wadze lokalne, demograficzne, zysku
Czynnikami warunkujcymi dziaalno przedsibiorstwa jest otoczenie blisze: .........................................., .....................................
....., .........................................., .........................................., .......................................... i .......................................... oraz dalsze: ..........................................,
.........................................., .........................................., .........................................., oraz .......................................... .
Przedsibiorstwo jest niezalen jednostk prowadzc .......................................... w celach .......................................... i na wasny
rachunek. Posiada odrbno .........................................., .......................................... i .......................................... . Dziki tym cechom przedsibiorstwo moe dy do osignicia jak najwikszego .........................................., co jest gwnym celem jego funkcjonowania. Ze wzgldu na rodzaj prowadzonej dziaalnoci wyrniamy trzy podstawowe rodzaje przedsibiorstw: ......................
...................., ............................................. i .......................................... .
III. (5 pkt) Na podstawie nazwy przedsibiorstwa ustal, czy ma ono osobowo prawn.
Lp.

Nazwa przedsibiorstwa

1)

PIT i CIT Usugi Doradztwa Podatkowego Jan Kowalski i Partnerzy

2)

Pastwowe Przedsibiorstwo Grnicze Kilof

3)

Przedsibiorstwo Ogrodnicze Iglak Spka z o.o.

4)

Spdzielnia mieszkaniowa Jadwiyn

5)

Milano SA

Czy ma osobowo prawn? (tak/nie)

IV. (8 pkt) Na podstawie tekstu wykonaj polecenie.

Firma Jana Kowalskiego jest firm usugow zajmujc si pielgnacj psw rasowych na zlecenie osb prywatnych. S
w niej zatrudnione trzy osoby: jedna osoba zatrudniona na stae to pracownik biurowy odpowiedzialny za przyjmowanie
zlece, za pozostae dwie osoby pracuj na umow-zlecenie, a ich pensja jest uzaleniona od zakresu wykonywanych prac.
Dokumentacj firmy prowadzi biuro rachunkowe. Dziaalno usugow wiadczy si w domu klienta lub w wynajtym
mieszkaniu w bloku, w zalenoci od yczenia klientw. Zlecenia s skadane telefonicznie, drog e-mailow lub w formularzu elektronicznym dostpnym na stronie internetowej firmy.
Okrel, ktre z wymienionych poniej kosztw prowadzenia takiej dziaalnoci zalicza si do kosztw staych, a ktre
do kosztw zmiennych.
a) zakup przedmiotw do stylizacji sierci (szczotki, grzebienie)
b) wynagrodzenie pracownikw wykonujcych usugi na zlecenie
c) wynagrodzenie pracownika biurowego
d) opata za usugi telekomunikacyjne (abonament telefoniczny, cze internetowe, hosting)
e) usugi biura rachunkowego
f) wynajcie mieszkania
g) rodki czystoci
h) amortyzacja samochodu subowego
Koszty stae: ..........................................
Koszty zmienne: ..........................................

101

test sprawdzajcy

Test sprawdzajcy 6. Ja i moja firma

Grupa B
Imi i nazwisko ..........................................................................

Klasa .............................

Data ...............................

I. (20 pkt) Przy kadym stwierdzeniu napisz P, jeli jest prawdziwe, lub F, jeeli jest faszywe.
1) Otoczenie blisze przedsibiorstwa jest takie samo dla kadego przedsibiorstwa. .........
2) Bariery wejcia na rynek utrudniaj konkurencyjnej firmie rozpoczcie dziaalnoci w danej dziedzinie. .........
3) Przedsibiorstwa usugowe wykonuj wiadczenia na rzecz osb fizycznych, pastwa i innych przedsibiorstw, ale
bez wytwarzania dbr materialnych. S to np.: transport, czno, ochrona zdrowia, owiata, usugi finansowe,
ubezpieczeniowe. .........
4) Do przychodw przedsibiorstwa nie zalicza si odsetek od lokat bankowych czy kwot uzyskanych zesprzeday majtku firmy, np. maszyn czy budynkw. .........
5) Koszty stae s niezalene od wielkoci produkcji. .........
6) Prg rentownoci okrela liczb lub warto sprzeday, po ktrej przekroczeniu firma zacznie przynosi zyski. .........
7) Dobrze opracowany biznesplan powinien by uoony w logiczn cao, tak aby jego odbiorca mia peny obraz planowanego przedsiwzicia. .........
8) Przedsibiorstwa nie rni si od siebie form prawno-organizacyjn. .........
9) Obecnie w Polsce w wyniku prywatyzacji liczba pastwowych przedsibiorstw systematycznie si zwiksza. .........
10) Przedsibiorca indywidualny to osoba fizyczna prowadzca jednoosobow dziaalno gospodarcz. Jest to jej najprostsza forma prowadzona na podstawie ustawy o swobodzie dziaalnoci gospodarczej oraz przepisw Kodeksu
cywilnego. .........
11) Przedsibiorstwa pastwowe w gospodarce centralnie planowanej stanowiy podstawow form prowadzenia
dziaalnoci gospodarczej. .........
12) Spka akcyjna nie ma okrelonego wymaganego wkadu kapitau, a wsplnicy mog wnosi do spki rodki pienine, budynki, urzdzenia i samochody. .........
13) Partnerami w spce partnerskiej mog by wycznie osoby uprawnione do wykonywania wolnego zawodu, np.
adwokat, broker ubezpieczeniowy, lekarz, tumacz przysigy. .........
14) Spka akcyjna jest spk osobow tworzon przez akcjonariuszy wnoszcych kapita, za ktry otrzymuj akcje
spki. .........
15) Przedsibiorcy prowadzcy indywidualn dziaalno gospodarcz oraz wsplnicy spek cywilnych rejestruj swoje
przedsibiorstwo w Centralnej Ewidencji i Informacji o Dziaalnoci Gospodarczej. .........
16) We wniosku przedsibiorca okrela przedmiot wykonywanej dziaalnoci zgodnie z Polsk Klasyfikacj Dziaalnoci,
obejmujc wszystkie dziay gospodarki narodowej. .........
17) Podstawow form opodatkowania dochodu pochodzcego z dziaalnoci gospodarczej jest opodatkowanie na
oglnych zasadach przy zastosowaniu skali podatkowej. .........

102

test sprawdzajcy

18) Karta podatkowa jest przeznaczona dla przedsibiorcw prowadzcych cile okrelone rodzaje dziaalnoci. Wysoko podatku nie wynika z kwoty uzyskiwanego przychodu czy dochodu, lecz jest ustalana przez urzd skarbowy
w zalenoci m.in. od rodzaju i zakresu prowadzonej dziaalnoci. .........
19) Przedsibiorca w cigu 14 dni od dnia rozpoczcia dziaalnoci gospodarczej powinien w Zakadzie Ubezpiecze
Spoecznych zoy formularze ubezpieczeniowe ZUS ZUA lub ZUS ZZA. .........
20) L obbing to wywieranie wpywu na organy wadzy, aby mc atwiej zrealizowa interesy pewnych ugrupowa politycznych, gospodarczych i spoecznych. .........
II. (20 pkt) Uzupenij zdania wyrazami znajdujcymi si poniej.
przychody, Krajowego Rejestru Sdowego, rentownoci, komandytowo-akcyjne, stae, spki, fizyczna, Kodeksu cywilnego, spdzielnie, kapitaowe, aportem, cywilna, handlowe, jawne, partnerskie, zmienne, komandytowe, biznesplan,
z ograniczon odpowiedzialnoci, prawne, przedsibiorstwa pastwowe
Narzdzie planistyczne wykorzystywane przy ocenie opacalnoci przedsiwzi gospodarczych, sporzdzane na potrzeby wewntrzne firmy m.in. jako narzdzie komunikacji zewntrznej, np. dla pozyskania rde finansowania inwestycji, to .......................................... .
Prg .......................................... obrazuje sytuacj, w ktrej przychody ze sprzeday pokrywaj koszty prowadzenia dziaalnoci. Warunkiem koniecznym obliczenia progu rentownoci jest podzia kosztw przedsibiorstwa na koszty ...................
....................... (np. amortyzacja) i koszty .......................................... (np. energia wykorzystywana w produkcji, materiay czy te
wynagrodzenia pracownikw produkcyjnych, o ile rosn one w miar wzrostu produkcji).
Wyrnia si nastpujce formy prawno-organizacyjne przedsibiorstw: przedsibiorstwa indywidualne, przedsibiorstwa pastwowe, spdzielnie i .......................................... . Przedsibiorca indywidualny to osoba .......................................... prowadzca jednoosobow dziaalno gospodarcz; to najprostsza forma na podstawie ustawy o swobodzie dziaalnoci
gospodarczej oraz przepisw .......................................... . .......................................... s dobrowolnym, samorzdnym zrzeszeniem
osb prowadzcych wspln dziaalno w imieniu swoich czonkw; jej czonkami mog by osoby fizyczne lub ...........
............................... . .......................................... w gospodarce centralnie planowanej stanowiy podstawow form prowadzenia
dziaalnoci gospodarczej.
Spka .......................................... dziaa na podstawie przepisw Kodeksu cywilnego, a jej wsplnicy prowadzcy indywidualn dziaalno gospodarcz zobowizuj si do realizacji okrelonego celu gospodarczego.
Spki .......................................... prawnie funkcjonuj na podstawie przepisw Kodeksu spek handlowych. Ich zaoenie
wymaga wpisu do ..........................................; dzielimy je na osobowe i .......................................... . Do spek osobowych zalicza si
spki .........................................., .........................................., .......................................... i .......................................... .
Do spek kapitaowych zaliczamy spk akcyjn i .......................................... .
Do majtku spki przedsibiorca moe wnie pienidze, nieruchomoci, maszyny czy samochody iwten sposb opaci swoje udziay w firmie. Takie zjawisko nazywamy .......................................... .

103

test sprawdzajcy

III. (5 pkt) Na podstawie nazwy przedsibiorstwa ustal, czy ma ono osobowo prawn. Podaj rwnie, jaka to
forma prawno-organizacyjna.
Lp.

Nazwa przedsibiorstwa

1)

Kancelaria Brokerska Jan Kowalski i partnerzy

2)

Gminna Spdzielnia ROLNIK

3)

PGNiG SA

4)

Firma Handlowo-Usugowa Jan Kowalski

5)

Maspex Sp. komandytowo-akcyjna

Czy ma osobowo prawn? (tak/nie)

IV. (8 pkt) Wykonaj polecenia.

a) Uszereguj w odpowiedniej kolejnoci etapy zakadania dziaalnoci gospodarczej.
1) Zoenie dokumentw w oddziale ZUS
2) Zoenie wniosku w systemie CEIDG albo urzdzie gminy
3) Przygotowanie wniosku
4) W
 yrobienie piecztki i zaoenie firmowego konta bankowego
....................................................................................
b) Zaznacz prawidow odpowied.
Rejestracja firmy jest bezpatna/patna, a przedsibiorca moe podj dziaalno gospodarcz/nie moe podj dziaalnoci gospodarczej w dniu zoenia prawidowo wypenionego wniosku.
c) Wpisz odpowiedni skrt.
Wniosek skadany na specjalnym formularzu .......................................... jest podstaw wpisu do ewidencji oraz stanowi jednoczenie zgoszenie do: Zakadu Ubezpiecze Spoecznych .......................................... lub Kasy Rolniczego Ubezpieczenia
Spoecznego .........................................., Gwnego Urzdu Statystycznego .......................................... z prob o wpis do Krajowego
Rejestru Urzdowego Podmiotw Gospodarki Narodowej .......................................... oraz naczelnika waciwego urzdu skarbowego z prob o nadanie numeru identyfikacji podatkowej .......................................... .

104