Akrtrim Chaityavraksh (VGM-456)

Jeerj %eeveesoe evLeceeuee kee heg<he veb.
456
ISBN-978-93-84003-67-8
efoiecyej pewve ef$eueeske MeesOe mebmLeeve eje mebeeefuele
Jeerj %eeveesoe evLeceeuee
Deke=ef$ece ewleJe=#e
(leerveueeske kes)
(efleueeseheCCeeer-ef$eueeskemeej-efmeevlemeejoerheke-ueeskeefJeYeeiepebyetoerJe-heCCeeer-DeeefohegjeCe ebLeeW mes G=le)
-mebkeueveke$eeapewve meceepe keer meJeexe meeOJeer,

oes yeej [er.efued. keer ceeveo GheeefOe mes Deuebke=le
hejcehetpe ieefCeveerecegKe Deeefe&keeefMejesceefCe
Fme evLeceeuee ceW efoiecyej pewve Dee<e&ceeie& kee hees<eCe kejves Jeeues efnvoer,
mebmke=le, eeke=le, keVe[, Debespeer, iegpejeleer, ceje"er Deeefo Yee<eeDeeW
kes veee, efmeevle, DeOeelce, Yetieesue-Keieesue, JeekejCe Deeefo
efJe<eeeW hej ueIeg SJeb Je=nod ebLeeW kee cetue SJeb DevegJeeo meefnle
ekeeMeve neslee nw~ mecee-mecee hej Oeeefce&ke
ueeskeesheeesieer ueIeg hegefmlekeeSB Yeer
ekeeefMele nesleer jnleer nQ~
-: mebmLeeefhekee SJeb esjCeeeesle :-
eer %eeveceleer ceeleepeer

pebyeterhe nefmleveehegj heefjmej ceW efJejepeceeve YeieJeeve eer MeebefleveeLe kegbLegveeLe
DejnveeLe SJeb leerveueeske jevee kes eefle<"ehevee efoJeme hee. Meg. 5,
23 hejJejer 2015 kes Gheue#e ceW ekeeefMele
hejcehetpe ieefCeveerecegKe Deeefe&keeefMejesceefCe eer %eeveceleer ceeleepeer

(oes yeej [er.efued. keer ceeveo GheeefOe mes Deuebke=le)
-: ceeie&oMe&ve :-
e%eeeceCeer Deeefe&kee eer evoveeceleer ceeleepeer

(heerSe.[er. keer ceeveo GheeefOe mes Deuebke=le)
-ekeeMeke-
-: efveoxMeke SJeb mecheeoke:-
efoiecyej pewve ef$eueeske MeesOe mebmLeeve

pecyeterhe-nefmleveehegj (cesj") G.e., heesve veb.- (01233) 280184, 280994
Website : www.jambudweep.org, E-mail : jambudweeptirth@gmail.com
Facebook : jaintirthjambudweep
COURTESY-JAIN BOOK DEPOT

C/o Shri Nabhi Kumar Manav Kumar Jain
C-4, Opp. PVR Plaza, Cannaught Place, New Delhi-1
Ph.-011-23416101-02-03/Website : www.jainbookdepot.com
eLece mebmkejCe
1100 eefleeeB
Jeerj efve. meb. 2541

hee. Meg. 5, 23 hejJejer 2015
cetue
24/-.
kece&eesieer heer"eOeerMe mJeefmleeer jJeervkeerefle& mJeeceerpeer

-: eyebOe mecheeoke :-
peerJeve ekeeMe pewve

meJee&eOf ekeej ekeeMekeeOeerve
kecheesepf ebie - %eeveceleer vesJeke&
pecyeterhe-nefmleveehegj (cesj") G.e.
(3)
(4)
mecheeokeere
emleeJevee
heer"eOeerMe mJeefmle eer jJeervkeere|le mJeeceerpeer

hebecekeeue ceW mee#eeled leerLekej YeieJevleeW keer JeeCeer kees megveves kee DeJemej lees
YeJeelceeDeeW kees veneR efceue mekelee efkevleg Gvekes cegKe mes efvekeueer eoMeebie he
JeeCeer kee Deepe nce ebLeeW kes ceeOece mes mJeeOeee kej %eeveece=le kee heeve kej
mekeles nQ~ eoMeebie JeeCeer Deepe kesJeue DebMe cee$e he ceW GheueyOe nw efhej Yeer
DeLeen nw~
Jele&ceeve ceW mee#eeled mejmJeleer ceelee kes lees nceW oMe&ve veneR nes mekeles efkevleg
mejmJeleer mJehee hejcehetpe ieefCeveerecegKe eer %eeveceleer ceeleepeer kes oMe&ve kej nce
Oeve nQ~ efpevneWves ieeiej ceW meeiej kes meceeve Deveske ebLeeW kee uesKeve kejkes nceW
eoeve efkees nQ~ veee, JeekejCe, efmeeble, Yetieesue Deeefo efpeve keef"ve efJe<eeeW mes
ueesie otj Yeeieles nQ~ ueesns kes eves eyeeves kes meceeve ceeveles nQ Gve efJe<eeeW ceW ceeleepeer
ves efvejvlej efebleve ceveve kejkes e mes veJeveerle keer lejn Deeiece kes iet{ efJe<eeeW
ceW mes meej he ceW efvekeeuekej Deeiece veJeveerle eoeve efkeee nw Deewj DeYeer Yeer
uesKeveer melele eJeenceeve nw~ hetpe ceeleepeer es meye keee& kejves ceW Delevle
Deelceeuneo kee DevegYeJe kejleer nQ~
efoiecyej pewve ef$eueeske MeesOe mebmLeeve Deheves Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee kes
ceeOece mes DeYeer leke hetpe ceeleepeer eje efueefKele ueieYeie 400 ebLeeW kee ekeeMeve
kej egkee nw Deewj efvejblej eeueg nw~ hetpe ceeleepeer eje efueefKele SJeb mebkeefuele
Deveske ke=efleeeW kes ekeeMeve kee meewYeeie ebLeceeuee kees eehle nes jne nw~ efpeveceW
mes Ske Deewj veF& ke=efle Deke=ef$ece ewleJe=#e Yeer Deehe leke hengBe jner nw pees
hetJee&eeeeX eje eCeerle kejCeevegeesie kes ebLeeW mes mebkeefuele nw~ Fme hegmleke kes eje
Deke=ef$ece efpeveeEyeyeeW keer Jebovee kej Deehe meYeer Deheves meceioMe&ve kees { kejW Deewj
hegCe kee Depe&ve kejW ener cebieue YeeJevee nw~
N:M
e%eeeceCeer Deee|ekee evoveeceleer

DeLe&kelee& YeieJeeve ceneJeerj kes cegKe mes efve:me=le JeeCeer kees ebLekelee& eer ieewlece
ieCeOej mJeeceer ves mebhetCe& eoMeebie kes he ceW efveye efkeee pees Deepe nceW DebMe he
ceW GheueyOe nw~ Jele&ceeve ceW pewve Deeiece ceW Gme eoMeebie kees eej DevegeesieeW ceW efveye
efkeee ieee nw~ pees nQ eLeceevegeesie, kejCeevegeesie, ejCeevegeesie Deewj Jeevegeesie~
efpemeceW kejCeevegeesie kes ebLeeW ceW mebhetCe& leerve ueeske kee JeCe&ve Deelee nw efpemeceW
DeOeesueeske, ceOeueeske Deewj TOJe&ueeske ceW efmLele ke=ef$ece-Deke=ef$ece ewle-ewleeueeeW
kes efJe<ee ceW nceW Deeiece kes heefjes#e ceW %eeve neslee nw~
pewve meceepe keer meJeexe meeOJeer hetpeieefCeveerecegKe eer %eeveceleer ceeleepeer ves
Deheves 62 Je<e& kes oeref#ele peerJeve ceW efkees iees eejeW DevegeesieeW kes mJeeOeeeDeOeeve mes eehle %eeve kes Dece=le kees Deepe meej he ceW nceejs meeceves Deveske ueIeg
Je=nod hegmlekeeW kes eje eoeve efkeee nw Deewj kej jner nQ GveceW mes ner Ske Deewj veF&
ke=efle nceejs meeceves Dee jner nw Deke=ef$ece ewleJe=#e~ efpemeceW hetpe ceeleepeer ves
efleueeseheCCeleer, ef$eueeskemeej, ueeske efJeYeeie, pebyeterJeheCCeeer, efmeeblemeej oerheke
Deeefo kejCeevegeesie kes ebLeeW mes efvekeeue kej leerveueeske kes mebhetCe& Deke=ef$ece ewleJe=#eeW
kee meeceeCe JeCe&ve efkeee nw~
DeOeesueeske ceW YeJeveJeemeer Je Jeblej osJeeW kes YeJeveeW kes yeenj Jesoer SJeb hejkeess
ceW leLee FveW kes eneB DeesueieMeeuee kes Deeies ewleJe=#e nQ~ Jesoer kes yeee Yeeie ceW
ewleJe=#eeW mes meefnle eej ekeej kes Jeve nesles nQ~ efpeveceW YeJeveJeemeer osJeeW kes eneB
ewleJe=#eeW kes cetueYeeie ceW eejeW efoMeeDeeW ceW eleske ceW heuebkeemeve mes efmLele heebe
heebe efpeveeefleceeSB leLee Jeblej osJeeW kes eneB eejeej megJeCe&cee eefleceeSB efJejepeceeve
jnleer nQ~
ceOeueeske ceW pebyeterhe kes hejkeess ceW, heeb[gkeJeve kes efpevecebefojeW ceW ewleJe=#e
nQ efpeveceW eleske Je=#e kes eejeW Deesj efJeefJeOe ekeej kes jlveeW mes efvee|cele eejeej
efpeve Deewj efmeeW keer eefleceeSB nQ~
Dee"JeW veboerMJej erhe ceW eejeW efoMeeDeeW ceW eejeej yeeJe[er kes eejeW Deesj
eejeej Jeve Geeve nQ~ FveceW eeQme" ewleJe=#e nQ~
(5)
pebyeterhe mes Deeies DemebKeele erhe mecegeW kes heMeeled hegve: Gmeer veece kee otmeje
pebyeterhe Deelee nw efpemekeer jevee hetJe& pebyeterhe mes efYeVe nw~ Fme erhe ceW Yeer Deveske
osJeeW kes veiej nQ efpeveceW efJepee veece kes osJe MeesYeeeceeve nesles nQ~ efpevekes eemeeoeW
ceW efpevecebefoj Yeer nQ~ veiejeW kes yeejn eejeW Deesj JeveKeC[ nQ pees ewleJe=#eeW mes
mebege nQ~ pewmee efke efleueeseheCCeeer ebLe ceW kene nw
Sosmegb eseogcee YeeJeCeesehheceeCemeeefje~
leeCe eGmeg efomeemegb eGeGefpeCeCeenheef[ceeDees~~230~~
DeLee&led Fve JeveeW ceW YeeJeveueeske kes ewleJe=#eeW kes eceeCe mes meMe pees
ewleJe=#e nQ efmLele nQ Gvekeer eejeW efoMeeDeeW ceW eejeej efpevesv eefleceeSB nQ~
TOJe&ueeske ceW Jewceeefveke osJeeW kes veiej kes yeenj Geeve ceW, meewOece& Deeefo mJeieeX
ceW, eleske keuhe ceW eejeW heeMJe&YeeieeW ceW efJejepeceeve Ssmeer eefleceeDeeW mes megMeesefYele
veeesOe Deeeeie Je=#e nesles nQ~ es Je=#e eceeCe ceW pebyetJe=#e kes meceeve nesles nQ~ efpeveceW
cetue Yeeie ceW eleske efoMee ceW SkeSke efpeveeeflecee nesleer nw~ veJeewJeseke Deeefo ceW
Yeer ewleJe=#e nesles nQ Ssmee efleueeseheCCeeer ebLe ceW JeCe&ve Deeee nw~
leerLekej YeieJeeve kes meceJemejCeeW ceW eewLeer GheJeve Yetefce leLee "er keuheYetefce
ceW Yeer ewleJe=#e Je efmeeLe&Je=#e hej efpeveeefleceeSB nesleer nQ~ pees eleske efoMee ceW
SkeSke nQ~ keuheYetefce ceW veces, ceboej, mebleeveke Deewj heefjpeele es eej efmeeLe&
Je=#e nesles nQ efpeveceW eejeej jlveceeer efmeeW keer eefleceeSB nesleer nQ Ssmee efleueeseheCCeeer,
DeeefohegjeCe ebLeeW ceW Jee|Cele nw~
Deble ceW ewleJebovee<ke ceW hetpe ceeleepeer ves cee$e 9 MueeskeeW ceW mebhetCe& leerveeW
ueeskeeW kes Deke=ef$ece efpevecebefojeW keer Jebovee keer nw efpemekee eefleefove hee" kejkes nce
Yeer Gve efpeveeueeeW kes Jebove kee hegCe eehle kej mekeles nQ~
Fme hegmleke kee mJeeOeee kej Deehe meYeer mener Deeieceese %eeve eehle kej
Deheves %eeve keer Je=ef kejW leYeer hetpe ceeleepeer kee heefjece kejvee meeLe&ke nesiee~
Fme Decetue ke=efle kees eoeve kejves Jeeueer hetpe ceeleepeer kes ejCeeW ceW MeledMeled
veceve~
N:M
(6)
oes Meyo
Deee|ekee meg{celeer (mebIemLe)
pees YeefJepeve leerveeW ueeskeeW kes, meye ewleJe=#e kees epeles nQ~
eer efpeveeEyeyeeW kes Jebove mes, mebhetCe& meewKe kees Yepeles nQ~~
leerveueeske nceejs pewve Meemeve kee meJe&ceeve eleerke efevn nw~ efpemekeer TBeeF& 14
jepet ceeveer ieF& nw~ leLee efpemekes yeereeWyeere ceW 13 jepet TBeer $eme vee[er nw efpemekes
Deboj ner leerveeW ueeske ceeves nQ~ Fve leerveeW ueeskeeW ceW ner mebhetCe& ke=ef$eceDeke=ef$ece ewle
ewleeuee nQ efpeveceW mes Je=#eeW keer keefveeeW hej efpeveeefleceeSB nQ lees Jes Je=#e ewleJe=#e
kenueeles nQ~
hetpe ieefCeveerecegKe eer %eeveceleer ceeleepeer ves emlegle hegmleke ceW leerve ueeske ceW
keneB hej ke=ef$eceDeke=ef$ece ewleJe=#e efJeeceeve nQ Fmekee kejCeevegeesie kes ebLeeW mes
efvekeeuekej Ske peien mebkeueve kej efoee nw pees nce meyekes efuees Delevle Gheeesieer Deewj
%eeveJeOe&ke nw keeeWekf e Fleves ye[s ye[s ebLeeW kee mJeeOeee meeOeejCe peveceeveme kes efuees
Deefle ogn keee& nw~ Fve veesvees efJe<eeeW kees hetpe ceeleepeer pewve Deeiece ceW mes Deeuees[ve
kejkes nceW cekeKeve kes he ceW eoeve kejleer nQ pees nceejs Thej ye[e Ghekeej nw~
kejCeevegeesie kes efJe<ee kees eee: yengle kece efJeeved Deewj meeOeg peve mJeeOeee
kejles nQ keeeWefke en keef"ve efJe<ee ceevee peelee nw, hejvleg hetpe ceeleepeer ves lees
pebyeterhenefmleveehegj ceW mee#eeled pebyeterhe, lesjnerhe Deewj leerveueeske keer jevee kees
Oejleer hej meekeej kejJeekej Fme efJe<ee kees Delevle mejue yevee efoee nw~ efpemes
osKekej nj Jeefe Deefle Deevebefole neslee nw~ leerve ueeske leLee lesjnerhe keer jevee ceW
keneBkeneB hej ewleJe=#e efmLele nQ Deehe mee#eeled Deekej Gvekes oMe&ve kejkes Demeerce
hegCe kee Depe&ve kej mekeles nQ~
hetpe ceeleepeer Deheves #eCe#eCe kee meogheeesie kejleer nQ leLee eefleefove leLee
DemJemLe DeJemLee ceW Yeer Fve leerveeW ueeskeeW kes efpevecebefojeW kee Oeeve ceW hejes#e efevleve
kejleer jnleer nQ~ Ssmeer ceneve ceeleepeer keer efMe<elee eehle kej cegPes Yeer Ssmeer Deke=ef$ece
jeveeDeeW keer eefleke=efleeeW kee oMe&ve kejves kee meewYeeie efceue jne nw en ye[s hegCe kee
eefleheue nw~ Deeieeceer YeJeeW ceW keYeer mee#eeled Yeer Fve Deke=ef$ece jeveeDeeW kee oMe&ve ueeYe
eehle nes Fmeer DeeMeerJee&o keer keecevee kejles ngS hetpe ceeleepeer kes ejCeeW ceW keesef
keesef veceve Jeboeefce~ leYeer lees es hebefeeeB hetpe ceeleepeer kes efuees De#ejMe: mele nQ
%eeveceleer ceeleepeer lesjer, ener efveMeeveer~
Ske neLe ceW efheer, otpes ceW efpeveJeeCeer~~
(7)
(8)
hejcehetpe ieefCeveerecegKe Deeefe&keeefMejesceefCe
efJe<eeevegeceefCekee
eer %eeveceleer ceeleepeer kee mebe#f ehle-heefjee

-e%eeeceCeer Deeefe&kee evoveeceleer
pevcemLeeve-efkewleveiej (yeejeyebkeer) G.e.
pevceefleefLe-Deemeespe megoer 15 (MejohetefCe&cee) efJe. meb. 1991, (22 Deketyej meved 1934)
peeefle-DeeJeeue efo. pewve, iees$e-ieeseue, veece-keg. cewvee
ceelee-efhelee-eerceleer ceesefnveer osJeer SJeb eer essueeue pewve
Deepevce yeeee& ele-F&. meved 1952, yeejeyebkeer ceW MejohetefCe&cee kes efove
#egeuf uekee oer#ee-ew$e ke=. 1, F&. meved 1953 kees ceneJeerjpeer DeefleMee #es$e (jepe.) ceW Deeeee&jlve
eer osMeYet<eCe peer cenejepe mes~ veece-#egefuuekee Jeerjceleer
Deeefe&kee oer#ee-JewMeeKe ke=. 2, F&. meved 1956 kees ceeOeesjepehegje (jepe.) ceW eeefj$eeeJeleea 108
Deeeee& eer Meebeflemeeiej peer keer hejcheje kes eLece heeOeerMe Deeeee& eer Jeerjmeeiej peer cenejepe kes
kejkeceueeW mes~
meeefnefleke ke=eflelJe-Demeneer, meceemeej, efveecemeej, cetueeeej, keeleb$e-JeekejCe, <edKeC[eiece
Deeefo ebLeeW kes DevegJeeo/erkeeSb SJeb ueieYeie 300 ebLeeW keer uesefKekee~
[er.efued. keer ceeveo GheeefOe-meved 1995 ceW DeJeOe efJe.efJe. (hewpeeyeeo) eje SJeb leerLekej ceneJeerj
efJeeefJeeeuee cegjeoeyeeo eje 8 Deewue 2012 kees [er.efued. keer ceeveo GheeefOe mes efJeYetef<ele~
leerLe& efvecee&Ce esjCee-nefmleveehegj ceW pebyeterhe, lesjnerhe, leerveueeske Deeefo jeveeDeeW kes efvecee&Ce, Meeele
leerLe& DeeesOee kee efJekeeme SJeb peerCeexej, eeeie-Fueeneyeeo (G.e.) ceW leerLekej $e+<eYeosJe lehemLeueer leerLe& kee
efvecee&Ce, leerLekej pevceYetecf eeeW kee efJekeeme eLee-YeieJeeve ceneJeerj pevceYetecf e kegC[uehegj (veeueboe-efyenej) ceW
vebeeJele& cenue veeceke leerLe& efvecee&Ce, YeieJeeve heg<heobleveeLe keer pevceYetecf e keekevoer leerLe& (efveke ieesjKehegjG.e.) kee efJekeeme, YeieJeeve heee&veeLe kesJeue%eeveYetecf e Deefn$e leerLe& hej leerme eewyeermeer cebeof j, nefmleveehegj ceW
pecyeterhe mLeue hej YeieJeeve Meebelf eveeLe-kegb LegveeLe-DejnveeLe keer 31-31 heg Gegib e Ke[dieemeve eeflecee, ceebieerlegib eer
ceW efvecee&CeeOeerve 108 heg Gebibg e YeieJeeve $e+<eYeosJe keer efJeMeeue eeflecee, ceneJeerj peer leerLe& hej ceneJeerj Oeece
ceW hebeyeeueeefle cebefoj, efMe[ea ceW %eeveleerLe& Fleeefo~
ceneslmeJe esjCee-hebeJe<eeae pecyeterhe ceneceneslmeJe, YeieJeeve $e+<eYeosJe Debleje&êre efveJee&Ce
ceneceneslmeJe, DeeesOee ceW YeieJeeve $e+<eYeosJe cenekegbYe cemlekeeefYe<eske, kegC[uehegj ceneslmeJe, YeieJeeve
heee&veeLe pevcekeueeCeke le=leere meneeefyo ceneslmeJe, efouueer ceW keuhegce ceneceC[ue efJeOeeve kee Sself eneefmeke
Deeeespeve Fleeefo~ efJeMes<ehe mes 21 efomecyej 2008 kees pecyeterhe mLeue hej efJeeMeebefle DeeEnmee
meccesueve kee Deeeespeve ngDee, efpemekee GodIeeve Yeejle keer lelkeeueerve je^heefle eerceleer eefleYee osJeeremf ebn
heeerue eje efkeee ieee~
Mew#eefCeke esjCee-pewve ieefCele Deewj ef$eueeske efJe%eeve hej Debleje&êre mebieeser, jeêre kegueheefle
meccesueve, Feflenemekeej meccesueve, veeeeOeerMe meccesueve SJeb Deve Deveske jeêre-Debleje&êre mlej kes
mesefceveej Deeefo~
jLe eJele&ve esjCee-pecyeterhe %eevepeesefle (1982 mes 1985), meceJemejCe eerefJenej (1998 mes
2002), ceneJeerj peesefle (2003-2004) kee Yeejle YeceCe~
Fme ekeej efvele vetleve YeeJeveeDeeW keer peveveer hetpe ceeleepeer efejkeeue leke Fme JemegOee kees
megMeesefYele kejleer jnW, ener cebieue keecevee nw~
e. meb.
1.
2.
efJe<ee
he= mebKee
cebieueeejCe
ewleJe=#e kee JeCe&ve
1
3
(DeOeesueeske kes ewleJe=#e)

3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
YeJeveJeemeer osJeeW kes efpevecebefoj

YeJeveJeemeer osJeeW kes ewleJe=#e
FveW kes eneB DeesueieMeeuee kes Deeies ewleJe=#e
Jeblej osJeeW kes efpevecebefoj
Jeblej osJeeW kes ewleJe=#e (efleueeseheCCeeer mes)
Jeblej osJeeW kes ewleJe=#e (efmeevlemeej oerheke mes)
Jeblej osJeeW kes ewleJe=#e (ueeskeefJeYeeie mes)
7
9
11
13
15
16
18
(ceOeueeske ceW ewleJe=#e)

10. pebyeterhe kes hejkeess ceW ewleJe=#e
11. Deke=ef$ece cebefoj ceW ewleJe=#e, efmeeLe&Je=#e Deeefo
ceW efpeveeefleceeSB (heeb[gkeJeve kes efpevecebefoj ceW ewleJe=#e)
12. Deke=ef$ece cebefoj kes hejkeess ceW ewleJe=#e efmeeLe&Je=#e SJeb
OJepeeSB (mlethe Je ewleJe=#e ceW efpeveeefleceeSB)
13. veboerMJejerhe ceW ewleJe=#e
14. efleere pebyeterhe ceW efpevecebefoj Je ewleJe=#e
19
20
26
30
34
(TOJe&ueeske kes ewleJe=#e)

15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
Jewceeefveke osJeeW kes veiej kes yeenj Geeve ceW ewleJe=#e

meewOece& Deeefo mJeieeX ceW ewleJe=#e SJeb efpevecebefoj (efle. he. mes)
eleske Fb veiej kes eejeW lejhe ewleJe=#e
veJeiewJeseke Deeefo ceW ewleJe=#e
Fv kes veiej kes yeenj Geeve ceW ewleJe=#e SJeb efpeveeeflecee
meewOece& mJeie& ceW efpevecebefoj ewleJe=#e (ueeskeefJeYeeie mes)
mJeieeX ceW ewleJe=#e SJeb ceevemlebYe ceW leerLekej kes Jem$eeYejCeeefo
meceJemejCe ceW ewleJe=#e Je efmeeLe&Je=#e hej efpeveeefleceeSB
meceJemejCe ceW GheJeveYetefce ceW ewleJe=#eeW ceW efpeveeefleceeSB
meceJemejCe ceW "er Yetefce ceW efmeeLe&Je=#eeW ceW efpeveeefleceeSB
ewleJebovee<ke
eMeefmle
44
46
47
48
48
49
51
53
55
59
60
62
(1)
(2)
Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

eewyeesuebo
cesje cebieue kejW meJe&, Denle efme yege efpevejepe~

kesJeefue efpeve DeJeefOe%eeveer, cevehee&e%eeveer $e+ef<ejepe~~
eewoMe hetJe& Debie heejbiele, Debieyeee eglemebheVee~
yeejn lehe lehemeer iegCe Deewj, iegCeeWegle cene$e+ef MejCee~~2~~
`
cebieueeejCeced
Den&vlemleerLe&kelee&jes, efveleb kegJe&vleg cebieueced~
Sles < eeb eef l eceeMeeef h e, keg Je& v leg cece ceb i eueced ~ ~1~~
cece cebieueb Dejnblee e efmee e yege e efpeCee e kesJeefueCees DeesefnCeeefCeCees
ceCeheppeJeCeeefCeCees eGomehegJJebieefceCees megomeefceefomeefcee e leJees e JeejnefJenes
leJemmeer, iegCee e iegCeJeblees e, cenefjmeer eflelLeb eflelLebkeje e, heJeeCeb heJeeCeer e,
CeeCeb CeeCeer e, obmeCeb obmeCeer e, mebpecees mebpeoe e, efJeCeDees efJeCeoe e, yebYeesjJeemees
yebYeeejer e, iegeerDees esJe iegefeceblees e, cegeerDees esJe cegefeceblees e, meefceoerDees esJe
meefceefoceblees e, memeceehej-meceeefJeot, KebeflekeKeJeiee e KebefleJeblees e, KeerCeceesne
e KeerCeJeblees e, yeesefneyege e yegefceblees e, esFekeKee e esFeeefCe1~
1. eer ieewlece ieCeOej efJejefele efve<eerefOekee oC[ke~
leerLe& Deewj leerLekej eJeeve, eJeeveegle Je %eeve %eeveer~

meMe&ve meceier, mebece Je mebeceer cegefveOeeveer~~
efJevee leLee megefJeveeegle meeOet, yeeee& ele yeeeejer~
iegefhle iegefhleOej cegefe cegefeegle, meefceefle Deewj meefceefleOeejer~~3~~
mJecele Deewj hejcele kes %eelee, #eceeMeerue De #eheke cegveer~
#eerCeceesn eefle yeesefOeleyeg, yegef$e+eregle hejcecegveer~~
ewleJe=#e efpeveefyecye Deke=ef$ece-ke=ef$ece efpeleves ef$eYegJeve ceW~
cesje cebieue kejW meYeer es, es cebieueeo eflengBpeie ceW~~4~~
Devegghed bo
Deke=ef$eceefpeveeieejs<Jeve$eeefhe e es efmLelee:~
ewleJe=#eeMelegefo&#eg, les ces kegJe&vleg cebieueced~~5~~
ewleJe=#es<eg ewleeefve, elegefo&#eg efJeYeevleefhe~
leeefve meJee&efCe efyecyeeefve, kegJe&vleg cece cebieueced~~6~~
eewyeesuebo
eewyeermeeW leerLekej eYeg kees, YeefeYeeJe mes veceve keB~

Gvekes eer ejCeeW ceW MeleMele, eCeceve kej YeJeleheve nB~~
pevcepeje ce=leg kees veeMee, ce=leg_peeheo eehle efkeee~
Gvekes ejCeeW kes Deeee mes, ceQves meceefkele jlve efueee~~7~~
N:M
(3)
ewleJe=#e kee JeCe&ve

ieefCeveer Deeefe&kee %eeveceleer
YeieJeeve ceneJeerj mJeeceer kes meceJemejCe ceW yew"kej eerieewlecemJeeceer ves
cece cebieueb Dejnblee e..... esefekeKee e esefoeeefCe mlegefle keer nw~ erkeekeej
eer eYeeebeeee& ves kene nw
esefoekeKee e ewleJe=#eeMe~ ewleeefve efn efpeveeefoeefleefyecyeeefve~
les<eeeeOeejYetlee Je=#eeMewleJe=#ee:~ esefoeeefCe~ ke=ef$eceeke=ef$eceewleeefve~ e Denle
FleeoeMewleJe=#ehee&vlee JeeKeeleemles meJex cece cebieueb YeJeefvlJeefle mecyevOe:~
ewleJe=#eewle DeLee&led efpeve Deeefo kes eefleefyebye, Gvekes DeeOeejYetle pees
Je=#e nQ Jes ewleJe=#e kenueeles nQ Deewj pees ewleke=ef$eceDeke=ef$ece efpeveeefleceeeW
nQ~ es Denle Fleeefo mes ueskej ewleJe=#e heele pees kens iees nQ Jes meye cesjs efuees
cebieue kejves Jeeues nesJes Ssmee mebyebOe ueieevee~
eneB cebieueeejCe ceW Denle mes ueskej hetje cebieueeeCe efueee nw~
efleueeseheCCeefe Deeefo ebLeeW ceW ewleJe=#eeW ceW cetue ceW
le=leere keveer hej eejeW efoMeeDeeW ceW efpeveeefleceeeW ceeveer nQ, es ewleJe=#e
keneB keneB nQ ? Fme ebLe ceW Gvekee mebef#ehle mebkeueve efkeee ieee nw~ cetueYeeie ceW
eefleceees nQFmeceW cetueYeeie mes le=leere keveer uesvee Ssmee DeeefohegjeCe ceW mhe<
nw~ meJe&eLece ewleJe=#e kes oes Yeso nQDeke=ef$ece Deewj ke=ef$ece~
pees DeveeefoefveOeve osJeefJeceeve, efpevecebefoj pebyeterhe Deeefo kes hejkeess ceW FbeW
kes eneB Deewj efpevecebefojeW ceW ewleJe=#e nQ es Deke=ef$eceDeveeefoefveOeve nQ~
pees meceJemejCe ceW kegyesj eje efvee|cele elegLe&Yetefce Je "er Yetefce ceW ewleJe=#e
Deewj efmeeLe&Je=#e nQ~ es ke=ef$ece ceeves iees nQ~
hegveMe
Deke=ef$ece ewleJe=#e Yeer leerve ekeej kes nQ
pees osJeefJeceeve, pebyeterhe kes hejkeess, efpevecebefoj kes hejkeess ceW nQ, veboerMJejerhe
ceW yeeJe[er kes eejeW lejhe GeeveeW ceW nQ~
(4)
Jes eejeW efoMeeDeeW ceW JeveeW ceWGeeveeW ceW DeMeeske, mehleo, ebheke Je
DeeceJe=#e kes nQ~
2. pees Deke=ef$ece cebefojeW ceW efJeMeeue mLeue ceW nQ efpevekes heefjJeej Je=#e Ske
ueeKe, eeueerme npeej GVeerme nQ~
3. pees YeJeveJeemeer Jeblej Deewj Jewceeefveke osJeeW kes FbeW kes cenue ceW DeesueieMeeuee
kes Deeies efYeVeefYeVe veeceeW kes nQ~ Jes le=leere ekeej kes nQ~
Fve ewleJe=#e keer eefleceeDeeW kes Deeies ceevemlebYe Yeer nesles nQ~
Fve meYeer ewleJe=#eeW ceW cetueYeeie ceW ner efpeveeefleceeeW nQ~ eLee
eseleCeb cetues heeskekeb eGefomeemeg hebesJe~
esbef e efpeCehheef[cee heefueebkeef"ee megjes nE cenefCeppee1~~38~~
ewleJe=#eeW ceW cetue ceW eleske eejeW efoMeeDeeW ceW heeBeheeBe efpeveeefleceeeW
heekeemeve mes efJejepeceeve nQ, es osJeeW eje hetpe nQ~ en YeJeveJeemeer osJeeW kes
YeJeveeW kee ekejCe nw~ Deeies Deve$e SkeSke efoMee ceW SkeSke efpeveeefleceeeW
ceeveer nQ~ eLee mLeeve Fme ebLe ceW mhe<erkejCe nw~
Deye osefKees ke=ef$ece ewleJe=#eeW kes oes Yeso
1. meceJemejCe ceW elegLe& GJeheve Yetefce ceW eejeW efoMee ceW DeMeeske, mehleo,
ebheke Je DeeceJe=#e kes JeveeW ceW ece mes FvneR veece kes ewleJe=#e nQ~ FveceW DenleeW
keer eefleceeeW nQ~
2. meceJemejCe ceW "er keuheJe=#eYetefce ceW veces, ceboej, mebleeveke Je heeefjpeele
veece kes efmeeLe& Je=#e nQ FveceW eejeW efoMeeDeeW ceW efmeeW keer eefleceeeW nQ~
pees le=leere ekeej kes ewleJe=#e nQ, Jes YeJeveJeemeer, Jeblej Je Jewceeefveke osJeeW
kes cenueeW ceW DeesueieMeeuee kes Deeies ceeves iees nQ~ FmeceW peesefleJee&meer osJeeW kes
efJeceeveeW kee GuuesKe keneR veneR efceuee nw efhej Yeer Devegceeve mes SJeb eee& mes Ssmee
eleerle neslee nw efke Fve efJeceeveeW ceW Deke=ef$ece efpevecebefojeW kes hejkeess ceW GheJeve
Yetefce ceW es ewleJe=#e mebYeeefJele nQ~ eefo nQ lees es DemebKeeleeW peeseflee|JeceeveeW ceW
DemebKeeleeW ewleJe=#e nes peeJeWies~
Fme ebLe ceW 34 he=. hej efleere pebyeterhe Deeee nw~
1. efleueeseheCCeeer, DeefOekeej 2, he=. 115~
(5)
Fmekee mhe<erkejCe
pebyeterhe ueJeCe meceg kees Deeefo ueskej DemebKeeleeW erhe, meceg ceeves iees
nQ~ MeyomebKeele ner nQ Dele: mebKeele erhemecegeW kes yeeo hegve:hegve: Jes ner
veece Dee peeeWies Ssmee ebLeeW ceW mhe<erkejCe nw~
efhej Yeer en Oeeve jKevee nw efke efleere pebyeterhe ceW Fme eLece pebyeterhe
pewmeer jevee megces heJe&le kegueeeue Deeefo SJeb Yejle#es$e, efJeosn#es$e Deeefo veneR nQ
ve Jeneb kece&Yetefce ner nw~
kece&Yetefce keer JeJemLee {eF&erheeW leke ner nw~ Deeies Debeflece mJeebYetjceCe erhe
ceW GOej kes DeeOes mJeebYetjCe erhe Je Debeflece mJebeYetjceCe meceg ceW kece&Yetefce nw
efhej Yeer cee$e Jeneb efleee ner nQ ceveg<e veneR nQ~ ceveg<eeW kee DeefmlelJe cee$e
{eF&erhe leke ner nw~
{eF&erhe mes hejs ceOe kes DemebKeeleeW erheeW ceW peIeveYeesieYetefce keer JeJemLee
nw Jeneb cee$e hebesefve efleee egieefueee ner ceeves iees nQ, es DemebKeeleeW YeesieYetefceeeB
efleee nQ~
Fme ekeej GheueyOe ewleJe=#eeW kee JeCe&ve Fme ebLe ceW G=le efkeee ieee
nw
Deke=ef$ece cebefoj kes eejeW Deesj leerve hejkeess ceeves nQ~ eLece hejkeess kes
Deblejeue ceW GheJeve Yetefce nw~ GmeceW eejeW efoMeeDeeW ceW DeMeeske, mehleo, ebheke
Deewj DeeceJeveGeeve nQ~ FveceW GvneRGvneR veece kes ewleJe=#e nQ~ efpeveceW cetueYeeie
ceWle=leere keveer hej eejeW efoMeeDeeW ceW SkeSke efpeveeefleceeeW nQ~ he=. 45-46
hej ef$eueeskemeej ebLe keer ieeLee 502-503, G=le nQ~
meceJemejCe ceW Yeer elegLe& GheJeve Yetefce ceW DeMeeske Deeefo Gheeg&kele veece kes
eej efoMee kes eej GeeveeW ceW SkeSke ewleJe=#e nw~ GveceW eleske ewleJe=#e ceW
eejeej DeLee&led SkeSke efoMee ceW SkeSke efpeveeefleceeeW nQ~ osKeW he=. 53
hej~ efleueeseheCCeefe he=. 248 mes G=le ekejCe nw~
efleere Yeso ceW pees ewleJe=#e Jee|Cele nQ~ Gvekes 1,40, 119 heefjJeej Je=#e nQ~
GveceW eleske ceW eejeW efoMeeDeeW ceW SkeSke efpeveeefleceeeW nesves mes es eefleceeeW
(140120 4 560480) heebe ueeKe, mee" npeej eej meew Demmeer nes
(6)
peeleer nQ~ Ske ewleJe=#e kes heefjJeejJe=#e mecesle es eefleceeeW nQ~ osKeWheeb[gkeJeve kes
efpevecebefoj ceW ewleJe=#eeW kee eceeCe eneB he=. 21 hej~ efleueeseheCCeefe mes G=le
ieeLee 1905 mes 1909 leke nw~
ewleJe=#eeW kes cetueYeeie ceW pees eefleceeeW nQ, es le=leere keveer hej nQ~ osKeW
eceeCeFme ebLe ceW G=le DeeefohegjeCe kes eceeCe he=0 57-58 cetueebLe DeeefohegjeCe
heJe& 22 ceW en ekejCe nw
DeMeeskeJeve kes ceOeYeeie ceW Ske ye[e Yeejer DeeMeeskeJe=#e Lee pees efke megJeCe&
keer yeveer ngF& leerve keveeroej TBeer heeref"kee hej efmLele Lee~ heJe& 22, Mueeske
184 nw~
Fme ebLe kee mJeeOeee kejkes Deehe hejes#e mes ner ewleJe=#eeW keer eefleceeDeeW keer
Jebovee kejkes hegCemebee kejles jnW, ener Fme ebLe kes mebkeueve kee DeefYeeee nw~
efJeMes<eJele&ceeve ceW keesF&keesF& efJeeved ewleJe=#eeW keer eejeW efoMeeDeeW keer
eej ceneMeeKeeDeeW hej efpeveeeflecee ceeveles nQ mees efveleeble Devegefele nw~ Deehe meYeer
efJeeved Fme ebLe kee DeJeueeskeve kejW leLee efleueeseheCCeeer Deeefo ebLeeW kee Yeer
mJeeOeee DeJeMe kejW~
efkevneR ves lees ewleJe=#e ceW heeshees hej Deveske eefleceeeW ceeve ueer nQ pees efke
nemeemheo ner nw~
hegveMe
Fme ebLe ceW Jee|Cele DemebKeeleeW ewleJe=#eeW ceW efJejepeceeve, DemebKeeleeW
efpeveeefleceeDeeW kees cesje keesefkeesef veceve nw~
N:M
(7)
DeOeesueeske kes ewleJe=#e

(efleueeseheCCeeer mes)
YeJJepeCeceeskeKepeCeCeb cegefCeboosefJeboheCeoheekeceueb~
Ceefcee DeefYeCeboCesmeb YeeJeCeueeseb heJescees1~~1~~
jeCehhenheg{JeerS KejYeeS hebkeyengueYeeieefcce~
YeJeCemegjeCeb YeJeCeeFb nesefleb JejjeCemeesneefCe~~7~~
meesueemenmmecesees KejYeeiees hebkeyengueYeeiees efJe~
eGmeerefomenmmeeefCeb peeseCeuekeKe ogJes efceefueoe~~8~~
16000~84000~
Demegje CeeiemegJeCCee oerDeesJeefnLeefCeoefJeppegeof meDeiieer~
JeeGkegceeje hejee omeYesoe neWefle YeJeCemegje~~9~~~
et[eceefCeDeefnie[e keefjceeje JeceeCeJeppenjer~
keuemees legjJees ceG[s kecemees efeCneefCe SoeefCe~~10~~

pees YeJe peerJeeW kees cees#e eoeve kejves Jeeues nQ leLee efpevekes ejCekeceueeW ceW cegveerv
DeLee&led ieCeOej SJeb osJeeW kes FveW ves vecemkeej efkeee nw, Ssmes DeefYevevove mJeeceer kees
vecemkeej kejkes YeeJeve-ueeske kee efveheCe kejles nQ~~1~~ jlveeYee he=LJeer kes KejYeeie
Deewj hebkeyengueYeeie ceW Glke= jlveeW mes MeesYeeeceeve YeJeveJeemeer osJeeW kes YeJeve nQ~~7~~ Fve
oesveeW YeeieeW ceW mes Kej Yeeie meesuen npeej eespeve Deewj hebkeyengueYeeie eewjemeer npeej eespeve
eceeCe ceese nw~ Ge oesveeW YeeieeW keer ceeseF& efceuekej Ske ueeKe eespeve eceeCe nw~~8~~
KejYeeie keer ceeseF& 16000hebkeyengueYeeie 84000100000 eespeve ~
Demegjkegceej, veeiekegceej, megheCe&kegceej, erhekegceej, GoefOekegceej, mleefvelekegceej,
efJeeglkegceej, efokekegceej, Deefivekegceej Deewj Jeeegkegceej, Fme ekeej YeJeveJeemeer osJe oMe
ekeej kes nQ~~9~~ Gheeg&e oMe YeJeveJeemeer osJeeW kes cegkeg ceW ece mes et[eceefCe, mehe&,
ie[, neLeer, ceiej, Je&ceeve (mJeefmleke), Jee, efmebn, keueMe Deewj legjie, es (oMe)
1. efleueeseheCCeeer, DeefOekeej 3, he=. 110 mes 118 leke~
(8)
eGmeer eGmeeroer yeeJeeefj neWefle mmeg "eCesmeg~

eneefj CCeGoer uekeKeeefCeb YeJeCeJeeefmeYeJeCeeefCeb~~11~~
6400000~ 8400000~ 7200000~ 7600000~ 7600000~
7600000~
7600000~ 7600000~ 7600000~ 9600000~
SoeCeb YeJeCeeCeb Seefmbme cesefueoeCe heefjceeCeb~
yeeneefj uekeKeeefCeb kees[erDees meeceseeDees~~12~~
7,7200000~
omemeg keguesmegb hegn hegn oes oes Fboe nJebefle efCeecesCe~
les Seefmbme efceefueoe Jeerme efJejepebefle Yetoerefnb~~13~~
YeJeCee YeJeCehegjeefCeb DeeJeemee De megjeCe neseof efleefJene Ceb~
jeCehheneS YeJeCee oerJemecegeCe GJeefj YeJeCehegje~~22~~
onmesueogceeoerCeb jcceeCeb GJeefj neWefle DeeJeemee~
CeeieeoerCeb kesefmeb efleeefCeueee YeJeCecesecemegjeCeb~~23~~
efe nesles nQ~~10~~ eeQme" ueeKe, eewjemeer ueeKe, yenej ueeKe, n mLeeveeW ceW efeej
ueeKe Deewj efeeveyes ueeKe, Fme ekeej ece mes oMe mLeeveeW ceW Gve YeJeveJeemeer osJeeW kes
YeJeveeW keer mebKee nw~~11~~ Demegjkegceej 6400000, veeiekegceej 8400000, megheCe&kegceej
7200000, erhekegceej 7600000, GoefOekegceej 76000000, mleefvelekegceej 7600000,
efJeeglkegceej 7600000, efokekegceej 7600000, Deefivekegceej 7600000, Jeeegkegceej
9600000~ Fve meye YeJeveeW kes eceeCe kees Ske$e efceueeves hej meele kejes[ yenej ueeKe
nesles nQ~~12~~ 7,7200000~
Gheeg&e oMe YeJeveJeeefmeeeW kes efveece mes he=Leked-he=Leked oes-oes Fv nesles nQ~ Jes meye
efceuekej yeerme Fv nesles nQ , pees Deheveer-Deheveer efJeYetefle mes MeesYeeeceeve nQ~~13~~
YeJeveJeemeer osJeeW kes efveJeememLeeve YeJeve, YeJevehegj Deewj DeeJeeme kes Yeso mes leerve
ekeej kes nesles nQ~ FveceW jlveeYee he=LJeer ceW efmLele efveJeememLeeveeW kees YeJeve, erhe-mecegeW kes
Thej efmLele efveJeememLeeveesb kees YeJevehegj Deewj jceCeere leeueeye, heJe&le leLee Je=#eeefoke kes
Thej efmLele efveJeeme mLeeveeW kees DeeJeeme kenles nQ~ veeiekegceejeefoke osJeeW ceW mes efkevneR kes lees
YeJeve, YeJevehegj Deewj DeeJeemehe leerveeW ner lejn kes efveJeememLeeve nesles nQ hejvleg DemegjkegceejeW
kes kesJeue Ske YeJevehe ner efveJeememLeeve nesles nQ~~22-23~~
(9)
DehhecenefececeefpPeceYeeJeCeosJeeCe neWelf e YeJeCeeefCe~

ogieyeeoeuemenmmee uekeKeceOeesOees efKeoere iebleeG~~24~~
2000~ 42000~ b100000~
DehhecenefeceefpPeceYeeJeCeosJeeCe JeemeefJelLeejes~
meceeGjmmee YeJeCee Jeppeeceeejefppeee meJJes~~25~~
yenuees eflemeeeefCeb mebKeemebKesppepeeseCee Jeemes~
mebKesppeboYeJeCesmeg YeJeCeosJee Jemebefle mebKesppee~~26~~
mebKeeleeroe meseb eermemegje e nesefo mebKesppee (?)~
YeJeCemeJee Sos efJelLeeje nesF peeefCeppees ~~27~~
YeJeveeW kes Jesoer-hejkeess ceW eejeW lejhe ewleJe=#e nQ

lesefmeb eGmeg efomeemegb efpeCeefoheceeCepeeseCes ieblee~

cepPeefcce efoJJeJesoer hegn hegn Jessefo Skekeskekee~~28~~
Deuheef&ke, cenef&ke Deewj ceOece $e+ef kes Oeejke YeJeveJeemeer osJeeW kes YeJeve
eceMe efe$ee he=efLeJeer kes veeres-veeres oes npeej, yeeeueerme npeej Deewj Ske ueeKe eespevehee&vle
peekej nQ~~24~~ Deuheef&ke 2000, cenef&ke 42000, ceOe $e+efOeejke 100000~
Deye Deuheef&ke, cenef&ke Deewj ceOece $e+ef kes Oeejke YeJeveJeemeer osJeeW kes efveJeememLeeveeW
kee efJemleej kene peelee nw~ es meye YeJeve meceeleg<keesCe leLee Jeecee ejeW mes MeesYeeeceeve
nQ~~25~~ es YeJeve yeenue ceW (TBeeF& ceW) leerve meew eespeve Deewj efJemleej ceW mebKeele Je
DemebKeele eespeve eceeCe nesles nQ~ FveceW mes mebKeele eespeve efJemleej Jeeues YeJeveeW ceW
mebKeele Deewj Mes<e DemebKeele eespeve efJemleej Jeeues YeJeveeW ceW DemebKeele YeJeveJeemeer osJe
jnles nQ, Ssmee YeJeveeW kee mJehe Deewj efJemleej peevevee eeefnS~~26-27~~

Jesoer-hejkeess ceW YeJeveeW kes eejeW lejhe ewleJe=#e nQ
Gve YeJeveeW keer eejeW efoMeeDeeW ceW efpeveYeieJeeved mes Gheefo eespeve eceeCe peekej SkeSke efoJe Jesoer (kees) he=Leked-he=Leked Gve YeJeveeW kees ceOe ceW Jesef le Jejleer nw~~28~~
(10)

oes keesmee Gsne JesoerCecekeefceeCe meJJeeCeb~
heb emeeeef C eb ob [ e Jeemees JejjeCeCCeeCeb ~ ~29~~
ieesGjoejpegoeDees GJeefjefcce efpeefCeboiesnmeefnoeDees~
YeJeCemegjjefkeKeoeDees JesoerDees leeDees meesnbefle~~30~~
leyyeeefnjs DemeesebmeeoebbheetoJeCe hegCCee~
ef C eeCeeCeelepeg ee es b e f l e es elemeef n oe~~31~~
eseogcelLeuebob oesefCCe meee peeseCeeefCe heCCeemee~
eeejes cepPeef c ce e Deb l es kees m eceg s n es ~ ~32~~
esYetcegnboe eGpeeseCeGefoeefCe heer{eefCe~
heer{esJeefj yengcepPes jccee esbefle eseogcee~~33~~
~ 6~2~4~
heeskekeb keKeeCeb DeJeiee{b keesmeceskekecegefb~
peeseCe Kebogsnes meeneoerneCeb e eeeefj~~34~~
kees 1 ~ pees 1 ~ 4~
Geceesece jlveeW mes Jeehle Fve meye Deke=ef$ece JesefoeeW keer TBeeF& oes keesme Deewj
efJemleej heebe meew Oeveg<e eceeCe neslee nw~~29~~ ieeshegjejeW mes ege Deewj Gheefjce Yeeie ceW
efpeveceefvojeW mes meefnle Jes Jesefoeeb YeJeveJeemeer osJeeW mes jef#ele nesleer ngF& megMeesefYele nesleer
nQ~~30~~ JesefoeeW kes yeee Yeeie ceW ewleJe=#eeW mes meefnle Deewj Deheves veevee Je=#eeW mes ege
heefJe$e DeMeeske Jeve, mehleoJeve, ebhekeJeve Deewj DeeceJeve efmLele nQ~~31~~
ewleJe=#eeW kes mLeue kee efJemleej oes meew heeeme eespeve leLee TBeeF& ceOe ceW eej eespeve
Deewj Devle ceWs DeOe& keesme eceeCe nesleer nw~~ 32~~
heer"eW keer Yetefce kee efJemleej n eespeve, cegKe kee efJemleej oes eespeve Deewj TBeeF&
eej eespeve nesleer nw~ Fve heer"eW kes Thej yengceOeYeeie ceW jceCeere ewleJe=#e efmLele
nesles nQ~~ 33~~ YetefJemleej 6, ceg. efJe. 2, TBeeF& 4 ees.~ eleske Je=#e kee DeJeiee{
Ske keesme, mkebOe kee GlmesOe Ske eespeve Deewj MeeKeeDeeW keer uebyeeF& eej eespeve
eceeCe kener ieeer nw~~34~~ DeJeiee{ kees. 1, mkevOe keer TBeeF& ees. 1, MeeKeeDeeW keer
uebyeeF& ees. 4~
(11)
efJeefJenJejjeCemeene efJeefeekegmegceesJemeesefYeoe meJJes~

JejcejieeJejheee efoJJele les efJejeebefle~~35~~
efJeefJenbkegeWeFee efJeefJenheuee efJeefJenjeCeheefjCeecee~
eeefoepegee
IebepeeueeefojceefCeppee~~36~~
DeeefoefCenCesCe nerCee hege{f efJeceee meJJeYeJeCeeseogcee~
peerJeghheefeueeeCeb neWefle efCeefceeeefCe les efCeecee~~37~~
eseleCeb cetues heeskekeb eGefomeemeg hebesJe~
eseb lf e efpeCehheef[cee heefueebkeef"ee megjes nf b cenefCeppee~~38~~
eGleesjCeeefYejecee Decenecebieuesefn meesefnuuee~
JejjeCeefCeefcceosefnb
ceeCelLebYesefn DeFjccee~~39~~
FveW kes eneB DeesueieMeeuee kes Deeies ewleJe=#e

meJJesefmeb FboeCeb efeCneefCe eflejercesJe ceefCeKeefpeob~
heef[FboeefoeGCnb efeCnb ceG[b cegCesoJJee1~~134~~
Jes meye efoJe Je=#e efJeefJeOe ekeej kes Gece jlveeW keer MeeKeeDeeW mes ege, efJeefe$e
heg<heeW mes Deuebke=le Deewj Glke= cejkele ceefCecee Gece he$eeW mes Jeehle nesles ngS DeefleMee
MeesYee kees eehle nQ~~35~~
efJeefJeOe ekeej kes DebkegjeW mes cebef[le, Deveske ekeej kes heueeW mes ege, veevee ekeej kes
jlveeW mes efveefce&le, $e kes Thej $e mes mebege, Iebepeeueeefo mes jceCeere Deewj Deeefo-Devle
mes jefnle, Ssmes Jes he=efLeJeer kes heefjCeecehe meye YeJeveeW kes ewleJe=#e efveece mes peerJeeW keer
Glheefe Deewj efJeveeMe kes efveefcee nesles nQ~~36-37~~ ewleJe=#eeW kes cetue ceW eejeW efoMeeDeeW
ceW mes eleske efoMee ceW heeemeve mes efmLele Deewj osJeeW mes hetpeveere heebe-heebe efpeveeefleceeSB
efJejepeceeve nesleer nQ~~38~~
es efpeveeefleceeSB eej leesjCeeW mes jceCeere, Dee" cenecebieue JeeW mes megMeesefYele Deewj
Geceesece jlveeW mes efveefce&le ceevemlecYeeW mes DeefleMee MeesYeeeceeve nesleer nQ~~39~~
FveW kes eneb DeesueieMeeuee kes Deeies ewleJe=#e

meye FveW kes efevn ceefCeeeW mes Keefele efkejer (leerve efMeKej Jeeuee cegkeg ) Deewj
eleerveefoke eej osJeeW kee efevn meeOeejCe cegkeg ner peevevee eeefnes ~~134~~
1. efleueeseheCCeeer he=. 128~
(12)

Deesueiemeeueehegjoes eseogcee neWefle efJeefJenjeCeceee~
DemegjhhengefokegueeCeb les efeCneFb Fcee neWefle~~135~~
DemmelLemeeJeCCee mebceuepegyet e Jeslemeke[byee~
len heerebiet efmejmee heueemejeeodogcee kecemees~~136~~
eseogceecetuesmegb heeseb eGefomeemeg esbles~
hebe efpeefCebohheef[cee heefueebkeef"oer hejcejccee~~137~~
heef[ceeCeb Deiiesmegb jeCelLebYee nJebefle Jeerme Heg[b~
heef[ceeheer{meefje heer[e LebYeeCe CeeoJJee~~138~~
SeseceeCeLebYes DeeJeermeb efpeefCeboheef[ceeDees~
eGmeg efomeemegb
eEmenemeCeefJeCCeemepegeeDees~~139~~
mesmeeDees JeCCeCeeDees eGJeCecepPelLeeselemeefjmee~
eeefoehengoerpegoeCe
efpeCeCeenheef[ceeCeb~~140~~
mebKeeleeroe mes{er YeeJeCeosJeeCe omeefJekehheeCeb~
leerS heceeCeb mes{er efyeobieguehe{cecetuenoe~~143~~
DeesueieMeeueeDeeW kes Deeies efJeefJeOe ekeej kes jlveeW mes efveefce&le ewleJe=#e nesles nQ
~ es (DeefeceieeLee ceW efveefo&) ewleJe=#e Demegjeefoke kegueeW mes efevnhe nesles nQ
~~135~~ DeelLe (heerheue ), mehleheCe&, Meeuceefue, peecegve, Jesleme, keobye leLee efeebieg,
efMejer<e, heueeMe Deewj jepegce, es oMe ewleJe=#e ece mes Gve Demegjeefoke kegueeW kes efevnhe
nesles nQ~~136~~ eleske ewleJe=#e kes cetue Yeeie ceW eejeW Deesj heuebkeemeve mes efmLele
hejce jceCeere heebe-heebe efpevesveefleceeeW efJejepeceeve nesleer nQ~~137~~ eefleceeDeeW
kes Deeies yeerme jlvecee mlecYe (ceevemlecYe) nesles nQ ~ mlecYeeW keer heeref"keeeW eefleceeDeeW keer
heeref"keeDeeW kes meMe peevevee eeefnes~~138~~
Ske-Ske ceevemlecYe kes Thej eejeW efoMeeDeeW ceW efmebnemeve kes efJeveeme mes
ege DeeF&me efpevesveefleceeeW nesleer nQ ~~139~~
Fme ekeej yeerme ceevemlecYeeW ceW kegue 560 eefleceeSb nesleer nQ~
$e kes Thej $e Fleeefoke mes ege efpevesveefleceeDeeW kee Mes<e JeCe&ve eej JeveeW kes
ceOe ceW efmLele ewleJe=#eeW kes meMe peevevee eeefnes ~~140~~ oMe Yesohe YeJeveJeemeer
osJeeW kee eceeCe DemebKeele peieesCeerhe nw~ Gmekee eceeCe Ieveebiegue kes eLece Jeie&cetue mes
iegefCele peieesCeercee$e nw ~~143~~
(13)
JeblejosJeeW kes efpevecebefoj

(efleueeseheCCeeer mess)
eeseermeeefomeSefnb efJecnepeCeCeb megefjbohengoerCeb~

CeefceTCe meeroueefpeCeb JeWlejueeseb efCeJescee1~~1~~
jppegkeoer iegeCf eoJJee CeJeCeGefomenjmeDeefOeeuekeKesCeb~
leccepPes efleefJeehhee JeWlejosJeeCe neWefle hegje~~5~~
49~ 1,99000~
YeJeCeb YeJeCehegjeefCeb DeeJeemee Fe YeJebefle efleefJeehhee~
efpeCecegnkeceueefJeefCeiieoJeWlejheCCeefeCeeceeS~~6~~
jeCehhenheg{JeerS YeJeCeeefCeb oerJeGJeefnGJeefjefcce~
YeJeCehegjeefCeb onefieefjhengoerCeb GJeefj DeeJeemee~~7~~
yeejmemenmmepeeseCeheefjceeCeb nesefo pesYeJeCeeCeb~
heeseb efJekeKebYee efleefCCe meeeCeb e yenueeb~~8~~
12000~300~~
heCegJeerme peeseCeeefCeb boheceeCeb penCCeYeJeCeeCeb~
hees eb yenueeb ef l eeGyYeeiehheceeCeb e~~9~~
Jeblej osJeeW kes efpevecebefoj

(efleueeseheCCeeer mess)
eeQleerme DeefleMeeeW mes osJeW Deeefo peveeW kees Deeee& GlheVe kejves Jeeues Meerleue efpevesv kees
vecemkeej kejkes Jeblejueeske kee efveheCe kejles nQ~~1~~ jepet kes Jeie& kees Ske ueeKe efveveeveJes
npeej mes iegCee kejves hej pees eehle nes Gmekes ceOe ceW Jeblej osJeeW kes leerve ekeej kes hegj nesles
nQ~~5~~ efpeve YeieJeeved kes cegKehe keceue mes efvekeues ngS Jebleje%eefhle veeceke DeefOekeej ceW
YeJeve, YeJevehegj Deewj DeeJeeme Fme ekeej kes YeJeve kens iees nQ~~6~~ FveceW mes jlveeYee he=LJeer
ceW YeJeve, erhe-mecegeW kes Thej YeJevehegj Deewj n SJeb heJe&leeefokeeW kes Thej DeeJeeme nesles nQ
~~7~~ Glke= YeJeveeW ceW mes eleske kee efJemleej yeejn npeej eespeve Deewj yeenue leerve meew
eespeve eceeCe nw~~8~~12000~300~~ peIeve YeJeveeW ceW mes eleske kes efJemleej kee eceeCe
heeerme eespeve Deewj yeenue Ske eespeve kes eej YeeieeW ceW mes leerve Yeeie cee$e nw~~9~~
1. efleueeseheCCeeer DeefOekeej 6, he=. 641 mes 645, 655~
(14)

DenJee boheceeCeb hegn hegn keesmees penCCeYeJeCeeCeb~
leJJesoerGsnes keesob[eefCeb efhe heCegJeermeb~~10~~
kees 1~ ob 25~~ hee"evlejced~
yenueefleYeeieheceeCee ket[e YeJeCeeCe neWefle yengcepPes~
Jesoer eGJeCeleesjCeogJeejhengoerefnb jceefCeppee~~11~~
ket[eCe GJeefj Yeeies esbles efpeCeJeefjboheemeeoe~
keCeeceee jpeoceee jeCeceee efJeefJenefJeCCeemee~~12~~
Jevleje: efkeVejefkecheg<ecenesjieievOeJe&e#eje#eme-YetleefheMeeee:~~11~~1
DeLeJee peIeve YeJeveeW kes efJemleej kee eceeCe he=Leked-he=Leked Ske keesMe Deewj Gvekeer
Jesoer keer TBeeF& heeerme Oeveg<e nw~~10~~ kees.1~ob.25~~ hee"evlej~ YeJeveeW kes yengceOe
Yeeie ceW Jesoer, eej Jeve Deewj leesjCe ejeefokeeW mes jceCeere Ssmes yeenue kes leermejs YeeieeceeCe
ket nesles nQ~~11~~ Fve keteW kes Gheefjce Yeeie hej efJeefJeOe ekeej kes efJeveeme mes
mebege megJeCe&, ebeoer Deewj jlvecee efpevesveemeeo DeLee&led efpevecebefoj nQ~~12~~
Jevlej osJe Dee" ekeej kes nQ- efkeVej, efkecheg<e, cenesjie, ievOeJe&,
je#eme, Yetle, Deewj efheMeee~~11~~
efpevekee veevee ekeej kes osMeeW ceW efveJeeme nw Jes Jevlej osJe kenueeles nQ~ en meeceeve
meb%ee meeLe&ke nw~
eMve-keewve-keewve mes osMe ceW Gvekee efveJeeme nw ?
Gej-Fme pecyeterhe kes DemebKeele erheeW Deewj mecegeW kees ueeBIekej eLece
Yetefce kes Kej he=efLeJeer Yeeie ceW efkeVej, efkecheg<e, cenesjie, ievOeJe&, e#e, Yetle Deewj
efheMeee es meele ekeej kes Jevlej jnles nQ leLee Kej Yeeie kes meceeve ner heyengue Yeeie
ceW je#emeeW kee efveJeeme nw ~ Fve efkeVej Deeefo MeyoeW ceW v meceeme nw~ en efkeVej Deeefo
Dee" ekeej kes JevlejeW keer efJeMes<e meb%ee peeveveer eeefnes ~ en meb%ee osJeieefle veecekece&
kes Goe mes nesleer nw ~
1. leJeeLe&Je=efe he=.-337-338~
(15)
Jeblej osJeeW kes ewleJe=#e

ef k eb Cejef k eb heg meeef o eJeW l ejos J eeCe DeYes eeCeb ~

efleefJeehheefCeueehegjoes eseogcee neWefle Skekeskekee~~27~~
kecemees DemeeseebheeCeeie[gcelebgyeg e Ceiieesns~
kebekeKees leguemeer keobye efJeoDees efe les Deb~~28~~
les meJJes esele YeeJeCemegjeslekeKemeeefje~
peerGhheefeueeeCeb nsT heg{JeermeJee e~~29~~
cetueefcce eGefomeemegb eseleCeb efpeefCeboheef[ceeDees~
eeejes eeejes eGleesjCemeesnceeCeeDees~~30~~
heuuebkeDeemeCeeDees meheeef[nsjeDees jeCeceFeeDees~
obmeCeceseefCeJeeefjoogefjleeDees oWleg Jees ceeskeKeb~~31~~
mebKesppepeeseCeeefCeb mebKesppeeT e SemeceesCeb~
peeefo DemebKesppeeefCeb leeefCe DemebKesppeDeeT e~~97~~

efkeVej-efkecheg<eeefoke Dee" ekeej kes Jevlej osJeeW mebyebOeer leerveeW ekeej kes
(YeJeve, YeJevehegj, DeeJeeme) YeJeveeW kes meeceves Ske-Ske ewleJe=#e nw~~27~~
DeMeeske, echeke, veeiegce, legcye, veeesOe (Je), keCkeJe=#e, leguemeer
Deewj keocye Je=#e, Fme ekeej ece mes Jes ewleJe=#e Dee" ekeej kes nQ~~28~~
es meye ewleJe=#e YeJeveJeemeer osJeeW kes ewleJe=#eeW kes meMe peerJeeW keer Glheefe Je
efJeveeMe kes keejCe Deewj he=efLeJeermJehe nQ~~29~~
ewleJe=#eeW kes cetue ceW eejeW Deesj eej leesjCeeW mes MeesYeeeceeve eej-eej
efpevesveefleceeeW efJejepeceeve nQ~~30~~
heuebke Deemeve mes efmLele, eeefleneeeX mes meefnle Deewj oMe&vecee$e mes ner heehe kees otj
kejves Jeeueer Jes jlveceeer efpevesveefleceeeW Deehe ueesieeW kees cees#e eoeve kejW~~31~~
mebKeele Je<e& eceeCe Deeeg mes ege Jeblej osJe Ske mecee ceW mebKeele eespeve Deewj
DemebKeele Je<e& eceeCe Deeeg mes ege Jen DemebKeele eespeve peelee nw~~97~~
(16)

DeeCe efJe heeskekeb efkebCejhengoerCe JeWlejmegjeCeb~
Gsnes CeeoJJees omekeesob[hheceeCesCeb~~98~~
eGuekeKeeefOeelesJeermekeesef[DebiegueemetFJeiiesefnb~
YeefpeoeS mes{erS Jeiies YeesceeCe heefjceeCeb~~99~~
4~ 53084160000000000~
mebKeeleeroefJeYees efJeblejJeemeefcce ueheefjceeCee~
Ghheppeblee osJee cejceeCee neWefle lecceee~~100~~

(efmeevlemeej oerheke mes)
DeMeeskeechekees veeiemlegcyegMe Jegce~

yeojer leguemeer Je=#e keocyees<ebefhee Fces1~~57~~
ceefCeheer"eeYeeiemLee
he=LJeermeejceeesvvelee~
YeJeves<eg eceelmeefvle e<eveeb Jevlejelceveeced~~58~~
efkeVej eYe=efle Dee"eW Jeblej osJeeW ceW mes eleske keer TbeeF& oMe Oeveg<eeceeCe peevevee
eeefnes ~~98~~ lesF&me kejes[ eej ueeKe metebiegueeW kes Jeie& kee (DeLee&led leerve meew eespeve
Jeie& kee ) peieesCeer kes Jeie& ceW Yeeie osves hej pees ueyOe DeeJes Glevee Jevlej osJeeW kee eceeCe
nw DemebKeeleeW nQQ ~~99~~ JevlejeW kes DemebKeele kee Yeeie osves hej pees ueyOe DeeJes Gleves
osJe GlheVe nesles nQ Deewj Gleves ner cejles nQ ~~100~~

Deye efheMeeeeefo Jevlej osJeeW kes ewleJe=#eeW kes efYevve-efYevve veece, GveceW
efmLele eefleefyecye SJeb ceevemlecYeeW kee JeCe&ve kejles nQ
DeLe&efkeVej, efkecheg<e, cenesjie, ievOeJe&, e#e, je#eme, Yetle Deewj efheMeee
Fve Dee"eW Jevlej osJeeW kes ece mes DeMeeske, echeke, veeie (kesmej), legcye, Je,
Jeojer, leguemeer Deewj keocye veece Jeeues ewleJe=#e nesles nQ~ es GBes-GBes Je=#e he=LJeer
kes meejcee (he=LJeerkeeefeke) Deewj ceefCeheer" kes DeeYeeie hej efmLele nesles nQ~
1. efmeevlemeej oerheke, DeefOekeej-13, he=. 463 mes 464 leke~
(17)
les < eeb cet u es eleg e f o & # eg eleeeef l ecee he= L eked ~
elegmleesjCemebegee oerhlee efoJee efpevesefMeveeced~~59~~
ceevemlecYeesefmle ewkewke Skewkeeb eefleceeb eefle~
ceg eeeiceef C eIeCe{eef m $eheer " MeeueYet e f < ele~~60~~
osJeeW kes veiej kes yeenj Jeve-Geeve ceW

ewleJe=#e ceW efpeveeefleceeeW
hegjeCeeb e elegefo&#eg lekelJee s e menekes~
eespeveeveeb efn elJeeefj Jeveeefve MeeMJeleeveefhe~~61~~
ue#eespeveoerIee&efCe
ue#eeOe&efJemle=leeefve
Jew~
DeMeeskemehleheCee&ce-echekee{eeefve meefvle e~~62~~
ceOesceer<eeb efn elJeejes jepevles ewleheeohee~
DeMeeske-mehleheCee&ce-echekeeKee efpeveee&vew~~63~~
efJeefo#eg veiejeCeeb megie&efCekeeveeb hegjeefCe e~
meneelegjMeerefleeespevewe|Jemle=leeefve
Jew~~64~~
Je=eekeejeefCe efveleeefve eekeejeefoegleeveefhe~
hegjeefCe
Mes<e
YeewceeveeceveskeerheJeeefOe&<eg~~65~~
Fve Je=#eeW kes cetue ceW eejeW efoMeeDeeW ceW efpevesv YeieJeeve keer eej-eej leesjCe ej
meefnle, osoerheceeve Deewj efoJe he=Leked-he=Leked eej eefleceeSB nQ leLee Ske-Ske eeflecee kes
eefle cegkelee SJeb ceefCecee IeCeDeeW mes ege, ceefCecee leerve-leerve heer" Deewj eekeej mes ege
Ske-Ske ceevemlecYe nQ~~57-60~~
osJeeW kes veiej kes yeenj Jeve-Geeve ceW ewleJe=#e ceW efpeveeefleceeeW
Deye veiejeW keer eejeW efoMeeDeeW ceW efmLele JeveeW SJeb efJeefoMeeDeeW ceW efmLele veiej
kee keLeve kejles nQ
DeLe&veiejeW keer eejeW efoMeeDeeW ceW oes-oes npeej eespeve es[kej DeMeeske, mehleheCe&,
Deece, echeke veece kes eej-eej MeeMJele Jeve nQ, pees Ske-Ske ueeKe eespeve uecyes leLee
heeeme-heeeme eespeve eew[s nQ~ Fve JeveeW kes ceOe ceW efpevesv YeieJeeve keer eefleceeDeeW mes
ege DeMeeske, mehleo echeke Deewj Deece veece kes eej-eej ewleJe=#e MeesYeeeceeve
nesles nQ~~61-63~~ veiejeW keer eejeW efJeefoMeeDeeW ceW eOeeve osefJeeeW kes Jeueeekeej, MeeMJele
Deewj eekeej Deeefo mes ege veiej nQ, pees 84000 uecyes Deewj 84000 eespeve ner eew[s nQ~
Mes<e Jevlej osJeeW kes veiej Deveske erheeW SJeb Deveske mecegeW ceW nQ~~64-65~~
(18)
JeblejosJeeW kes ewleJe=#e

(ueeskeefJeYeeie mes)
leseEme DemeeseebheeCeeiee legbyeg Je[es e keble~

leguemeer ke[byeCeecee esele neWefle ng kecesCe1~~7~~
keocyemleg efheMeeeeveeb je#emee keCkegcee~
Yetleeveeb leguemeerewleb e#eeCeeb e Jees YeJesled~~55~~
eEkevejeCeeceMeeske mJeeeElkeheg<es<eg e echeke~
cenesjieeCeeb veeieesefhe ievOeJee&Ceeb e legcye~~56~~
he=efLeJeerheefjCeeceemles
Deeeeieefveeglegcee~
pecyetceeveeOe&ceeveeMe keere|leleemles eceeCele~~57~~
efoJejlveefJeefe$eb
e
$eef$eleeceskeMe~
MegYeOJepeheleekeemles efJeYeevleeeeieceeefelee~~58~~
leesjCeeefve e elJeeefj veeveejlveceeeefve e~
DeemeeceeueOeeceeefve ewleeveeb efn elege|oMeced~~59~~
eleskeb e eleeesee& meewJeCeex$e elege|oMeced~
Yetefcepeeveeb eLee Je=#ee leLee Jeeveevlejgcee~~60~~
JeblejosJeeW kes ewleJe=#e

Jeblej osJeeW kes ece mes DeMeeske, echeke, veeie (veeiekesmej), legbye, Je,
keCle, leguemeer Deewj keocye; Fve veeceeW Jeeues ewleJe=#e nesles nQ~~7~~ ewleJe=#e
efheMeeeeW kee keocye, je#emeeW kee keCkegce, YetleeW kee leguemeer, e#eeW kee Je,
efkevvejeW kee DeMeeske, efkebheg<eeW kee echeke, cenesjieeW kee veeie (veeiekesmej) Deewj
ievOeJeeX kee legbye neslee nw~~55-56~~ Deeeeie hej efveele Jes ewleJe=#e he=efLeJeer kes
heefjCeecemJehe nesles ngS eceeCe ceW pecyetJe=#e kes eceeCe kes DeOe& eceeCe Jeeues kens ieSs
nQ~~57~~ GveceW mes eleske kes efoJe jlveeW mes efJeefe$e leerve $e nesles nQ~ Deeeeie kes Deeefele
Jes Je=#e Gece OJepee heleekeeDeeW mes mebege nesles ngS MeesYeeeceeve nesles nQ~~58~~ ewleJe=#eeW
keer eejeW efoMeeDeeW ceW ceeueeDeeW kes lespe mes meefnle Deveske jlvecee eej leesjCe nesles nQ~~59~~
eleske Je=#e keer eejeW efoMeeDeeW ceW eej-eej megJeCe&cee efpeveeefleceeSB efmLele nesleer nQ~
es Je=#e pewmes YetefcepeeW (YeJeveJeeefmeeeW) kes nesles nQ Jewmes ner Jes JevlejeW kes Yeer nesles nQ~~60~~
1. ueeskeefJeYeeie DeefOekeej-9, he=. 170~
(19)
ceOeueeske ceW ewleJe=#e

pecyeterhe kes hejkeess ceW ewleJe=#e
heeeejheef j ieoeFb Jejiees G joejlees j CeeFb ef h e~

DeyYeblejefcce Yeeies cenesjieeCeb e esbefle~~25~~
hee"evlejced ~
Ceejsmegb jceefCeppee heemeeoe neWelf e efJeefJenefJeCCeemee~
DeyYeblejesejee CeeCeeJejjeCeefCeejceee~~26~~
efohheblejeCeoerJee mecebleoes efJeefJenOetJeOe[pegee~
JeppeceeJejkeJee[e Jes o er i ees G jog J eejpeg o e~~27~~
heCegneefj eeJeeeECe Gegbiee meeOeCetefCe oernpegoe~
heCCeemeob[boe neWefle penCCeefcce heemeeoe~~28~~
75~ 100~ 50~
heemeeoeJeejsmebg yeejme eeJeeefCe neWefle Gsnes~
heeskekeb CCeenb DeJeiee{b leb efhe eeeefj~~29~~
12~ 6~ 4~
ceOeueeske ceW ewleJe=#e
pecyeterhe kes hejkeess ceW ewleJe=#e

Jesoer kes DeYevlej Yeeie ceW eekeej mes Jesef<le SJeb Gece ieeshegjej Je leesjCeeW mes
mebege Ssmes cenesjie osJeeW kes (YeJeve) efmLele nQ~~25~~ hee"evlej~ veiejeW ceW efJeefJeOe ekeej
keer jeveeDeeW mes ege, Deveske Geceesece jlvemecetneW mes efveefce&le, DeYevlejYeeie ceW ewle
leDeeW mes meefnle, eejeW Deesj eoerhle jlveoerhekeeW mes megMeesefYele, efJeefJeOe ekeej kes OetheIeeW
mes ege, Jeecee keheeeW mes mebege Deewj Jesoer Je ieeshegjejeW mes meefnle jceCeere eemeeo
nQ~~26-27~~ es eemeeo peIevehe mes heenej Oeveg<e TBes, meew Oeveg<e uebyes Deewj heeeme
Oeveg<eeceeCe efJemleejege nQ~~28~~ TBeeF& 75; uebyeeF& 100; efJemleej 50 Oeveg<e~ Fve
eemeeoeW kes ejeW ceW eleske keer TBeeF& yeejn Oeveg<e, Jeeme n Oeveg<e Deewj DeJeiee{ eej
Oeveg<eeceeCe nw~~29~~
(20)

heCegJeermeb oesefCCe meee Gsnes nesefo efpeheemeeoe~
oernb eflemeeOeCeteECe heeskekeb me efJekeKebYees~~30~~
225~ 300~ 150~
leeCe ogJeesnes ob[e eerme nesefo heeskekeb~
Deejme efJekeKebYees yeejme efCeecesCe DeJeiee{b1~~31~~
ob. 36~ 18~ 12~
Deke=ef$ece efpevecebefoj ceW

ewleJe=#e, efmeeLe&Je=#e Deeefo ceW efpeveeefleceeSB
(heeb[gkeJeve kes efpevecebefoj ceW ewleJe=#e)
heer{mme eGefomeemegb yeejmeJesoerDees neWefle Yetefceeues~
JejieesGjeDees lesefeeceseeDees heer{Gefcce2~~1903~~
heer { mmeg J eef j ceYeeies mees u emeieJJet e f o ces eGs n es ~
ef m eb l ees Ceeces C eb es eog c ees ef o JJeJejles D ees ~~1904~~
kees 16 ~
TBeeF& 12; Jeeme 6; DeJeiee{ 4 Oeveg<e~ Glke=< eemeeoeW ceW eleske keer TBeeF& oes
meew heeerme Oeveg<e, uecyeeF& leerve meew Oeveg<e Deewj efJe<kebYe Fmemes DeeOee DeLee&led Ske meew heeeme
Oeveg<eeceeCe nw~~30~~ TBeeF& 225; uecyeeF& 300; efJe. 150 Oeveg<e~ Glke=< eemeeoeW kes ejeW
ceW eleske ej keer TBeeF& eerme Oeveg<e, efJe<kebYe De"ejn Oeveg<e Deewj DeJeiee{ efveece mes yeejn
Oeveg<e eceeCe nw~~31~~ TBeeF& 36; efJe. 18, DeJe. 12 Oeveg<e~
YeeJeeLe&ewleJe=#e kee DeLe& nw efke efpeveJe=#eeW keer keveer hej ewle DeLee&led
efpeveeefleceeSB nQ GvnW ner ewleleewleJe=#e kenles nQ~
Deke=ef$ece efpevecebefoj ceW

ewleJe=#e, efmeeLe&Je=#e Deeefo ceW efpeveeefleceeSB
(heeb[gkeJeve kes efpevecebefoj ceW ewleJe=#e)
heer" kes eejeW Deesj Gece ieeshegjeW mes ege yeejn Jesefoeeb Yetefceleue hej Deewj Fleveer ner
heer" kes Thej nQ~~1903~~ heer" kes Gheefjce Yeeie hej meesuen keesme eceeCe Tbee efoJe Je
Gece lespe kees OeejCe kejves Jeeuee efmeeLe& veeceke ewleJe=#e nw ~~ 1904 ~~ kees. 16 ~
1. efleueeseheCCeeer, elegLe&ceneefOekeej, he=. 145~ 2. efleueeseheCCeeer he=. 390 mes 393 leke~
(21)
KebOegsnes keesmee eeejes yenueceskekeieJJetoer~

yeejmekees m ee meeneoer n eb es e ef J eeeueb ~ ~1905~~
kees 4 ~ 1 ~ 12 ~ 12 ~
FefieuekeKeb eeueermeb menmmeee Fefiemeeb e Jeermepegob~
lemme heefjJeejkeKee heer{esJeefj lehheceeCeOeje~~1906~~
140120 ~
efJeefJenJejjeCemeene cejieeheee e heGcejeeheuee~
eeceerejjpeoceeekegmegcepegoe meeuekeeueb les~~1907~~
meJJes DeCeeFefCenCee heg{efJeceee efoJJeeseJejkeKee~
peer J eg h heef eueeeCeb keejCeYet o e meFb YeJeb e f l e~~1908~~
keKeeCe eGefomeemegb heeskekeb efJeefJenjeCejFoeDees~
efpeCeefmehheef[ceeDees peebleg eeeefj eeeefj~~1909~~
eseleCeb hegjoes efoJJeb heer{b nJesefo keCeeceeb~
Gs n oer n Jeemee lemme e GCCeGJeSmee~~1910~~
heer{mme eGefomeemegb yeejme Jesoer e neWefle Yetefceeues~
eef j Deeueeiees G jog J eejlees j Ceef J eef eeeDees ~~1911~~
ewleJe=#e kes mkevOe keer TBeeF& eej keesme, yeenue Ske keesme Deewj MeeKeeDeeW keer
uecyeeF& Je Devlejeue yeejn keesme eceeCe nw~~1905~~ kees. 4 ~ 1~ 12~ 12~ heer" kes
Thej Fmeer eceeCe kees OeejCe kejves Jeeues Ske ueeKe eeueerme npeej Ske meew yeerme
Fmekes heefjJeej Je=#e nQ~~1906~~ 140120~ es Je=#e efJeefJeOe ekeej kes Gece jlveeW
mes efveefce&le MeeKeeDeeW, cejkeleceefCecee heeeW, heejeieceefCecee heueeW Deewj megJeCe& SJeb eeBoer
mes efveefce&le heg<heeW mes meowJe mebege jnles nQ~~1907~~
es meye Gece efoJe ewleJe=#e DeveeefoefveOeve Deewj he=LJeerhe nesles ngS peerJeeW keer
Glheefe Deewj efJeveeMe kes mJeeb keejCe nesles nQ ~~ 1908 ~~ Fve Je=#eeW ceW eleske Je=#e kes
eejeW Deesj efJeefJeOe ekeej kes jlveeW mes jefele eej-eej efpeve Deewj efmeeW keer
eefleceeeW efJejepeceeve nQ~ es eefleceeeW peeJevle nesJeW ~~ 1909 ~~
ewleJe=#eeW kes Deeies megJeCe&cee efoJe heer" nw~ Fmekeer TBeeF&, uecyeeF& Deewj efJemleejeefoke
kee GheosMe ve nes ieee nw ~~1910~~ heer" kes eejeW Deesj Yetecf eleue hej ceeie& Je DeeefuekeeDeeW,
ieeshegjejeW Deewj leesjCeeW mes efJeefe$e yeejn Jesefoeeb nQ~~1911~~
(22)

eGpeeseCeGsne GJeefjb heer{mme keCeeJejKebYee~
efJeefJenceefCeefCeejKeefeoe eecejIebeheeejpegoe~~1912~~
meJJesmegb LebYesmeggb ceneOeee efJeefJenJeCCejceefCeppee~
Ceeces C e ceef n b o Oeee eeeef m enjmees e f n uuee~~1913~~
hegjoes ceneOeeeCeb cekejhhecegnsefnb cegkekemeefueueeDees~
eeejes JeeJeerDees keceueghheuekegcegoCCeeDees~~1914~~
heCCeemekeesmeGoee kecemees heCegJeerme booernee~
ome keesmee DeJeiee{e JeeJeerDees JesefoeeefopegeeDees~~1915~~
kees 50 ~ 100 ~ iee 10 ~
JeeJeerCeb yengcepPes esefo Skekees efpeefCeboheemeeoes~
efJehhegefjojeCeefkejCees efkeb yengmees mees efCeJeceeCees~~1916~~
leees oneG hegjoes hegJJegejoefkeKeCesmeg Yeeiesmegb~
heemeeoe jeCeceee os J eeCeb keer [ Cee neW e f l e~~1917~~
heCCeemekeesmeGoee kecemees heCegJeerme booernee~
OetJeOe[sefnb pegee les efCeueee efJeefJenJeCCeOeje~~1918~~
kees 50 ~ 25 ~ 25 ~
heer" kes Thej efJeefJeOe ekeej kes ceefCemecetn mes Keefele Deewj Deveske ekeej kes ecej
Je IebeDeeW mes ege eej eespeve TBes megJeCe&cee KecYes nQ~~1912~~ meye KecYeeW kes Thej
Deveske ekeej kes JeCeeX mes jceCeere Deewj efMeKej hej leerve $eeW mes megMeesefYele censv veeceke
ceneOJepeeeW nQ~~1913~~ ceneOJepeeDeeW kes Deeies ceiej Deeefo peuepevlegDeeW mes jefnle peue
Jeeueer Deewj keceue, Glheue Je kegcegoeW mes Jeehle eej JeeefhekeeeW nQ~~1914~~ Jesefokeeefo mes
meefnle JeeefhekeeeW eleske heeeme keesme eceeCe efJemleej mes ege, Fmemes ogiegCeer DeLee&led meew
keesme uecyeer Deewj oMe keesme ienjer nQ~~1915~~ kees. 50 ~ 100 ~ ie. 10~ JeeefheeeW kes
yengceOe Yeeie ceW ekeeMeceeve jlveefkejCeeW mes meefnle Ske efpevesveemeeo efmLele nw~
yengle keLeve mes keee, Jen efpevesveemeeo (efpevecebefoj) efvehece nw~~1916~~ Devevlej
JeeefheeeW kes Deeies hetJe&, Gej Deewj oef#eCe YeeieeW ceW osJeeW kes jlvecee eer[eYeJeve nQ~~1917~~
efJeefJeOe JeCeeX kees OeejCe kejves Jeeues Jes YeJeve heeeme keesme TBes, ece mes heeerme keesme efJemle=le
Deewj heeerme ner keesme uecyes leLee OetheIeeW mes mebege nQ~~1918~~ kees. 50 ~ 25 ~ 25~
(23)
JejJesefoeeefnb jccee JejkebeCeleesjCesefnb heefjeefjee~

JejJeppeCeeruecejieeefCeefcceoefYeeerefnb meesnbles~~1919~~
leeCe YeJeCeeCe hegjoes lesefeeceeCesCe oesefCCe heemeeoe~
Oeg J Jeb l eOeeJeoeee heg jb l eJejjeCeef k ejCees n e~~1920~~
50 ~ 25 ~ 25 ~
leees efJeefeeJee heemeeoe efoJJejeCeefCecceefJeoe~
keesmemeeceseGoee kecesCe heCCeemeoernefJeeflLeCCee~~1921~~
pes pesoejhegjoes efoJJecegnceb[Jeeefo keefnoe e~
les Keg u ueeoejs m eg b nJeb e f l e DehheceeCeW e f n ~~1922~~
leees hejoes Jesoer SoeefCeb Jesef{otCe meJJeeefCeb~
esefo eefjDeeueeieesGjoesjefnb keCeeceF&~~1923~~
leerS hejoes Jeefjee legbiesefnb keCeejeCeLebYesefnb~
esbefle eGefomeemegb omehheeeje OeeefCeyebOee~~1924~~
nefjkeefjJemenKeieeefnJeefmeefnmeefmejefJenbmekeceueekekeOeee~
Ded"gejmeemebKee heeskekeb lesefeee Keguuee~~1925~~
Gece JesefokeeDeeW mes jceCeere Deewj Gece megJeCe&cee leesjCeeW mes ege Jes YeJeve Glke=
Jee, veerueceefCe Deewj cejkele ceefCeeeW mes efveefce&le efYeefeeeW mes MeesYeeeceeve nQ~~1919~~ Gve
YeJeveeW kes Deeies Fleves ner eceeCe mes mebege henjeleer ngF& OJepeeheleekeeDeeW mes meefnle
Deewj ekeeMeceeve Gece jlveeW kes efkejCemecetn mes megMeesefYele oes eemeeo nQ~~1920~~ 50 ~~
25 ~ 25 ~
Fmekes Deeies meew keesme Tbes Deewj ece mes heeeme keesme uecyes-eew[s efoJe jlveeW mes
efveefce&le efJeefe$e he Jeeues eemeeo nQ~~1921~~ pes ej kes Deeies pees efoJe cegKeceC[heeefoke
kens pee egkes nQ, Jes DeeOes eceeCe mes meefnle #eg ejeW ceW Yeer nQ~~1922~~ Fmekes Deeies ceeie&,
DeeefuekeeDeeW Deewj ieeshegjejeW mes meefnle megJeCe&ceeer Jesoer Fve meyekees Jesefle kejkes efmLele
nw~~1923~~ Fme Jesoer kes Deeies eejeW efoMeeDeeW ceW megJeCe& SJeb jlvecee GVele KecYeeW mes
meefnle oMe ekeej keer es OJepehebefeeeB efmLele nQ ~~1924~~ efmebn, neLeer, yewue, ie[,
ceesj, ev, mete&, nbme, keceue Deewj ee, Fve efeeW mes ege OJepeeDeeW ceW mes
eleske Ske meew Dee" Deewj Fleveer ner #egOJepeeeW nQ ~~1925~~
(24)

eeceer ejJejJes o er Soeef C eb Jes e f { ot C e es s e f o ~
efJehhegefjojeCeefkejCee eGieesGjoejjceefCeppee~~1926~~
yes keesmeeefCeb legbiee efJelLeejsCeb OeCetefCe hebemeee~
efJehhegefjoOeeJeoeee heef[nceeeCeseJejefYeeer~~1927~~
kees 2 ~ ob 500 ~
leerS hejoes omeefJenkehhele les mecebleoes neWefle~
efpeCeYeJeCesmegb eflengJeCeefJecnepeCeCesefnb Jesefnb~~1928~~
ieescesoeceeKebOee kebeCeceekegmegceefCeejjceefCeppee~
cejieeceeheeOeje efJeceJesefueeheGcejeeheuee~~1929~~
meJJes DeCeeFefCenCee Dekeefcee kehheheeeJeheeeje~
cetuesmeg eGefomeemegb eeeefj efpeefCeboheef[ceeDees~~1930~~
lehheefuenJeerefncepPes JesefueeceeeefCe ceeCeLebYeeefCeb~
Jeer e f n b heef [ hees eb ef J eef eeJeeef C e js n b e f l e~~1931~~
eecejIebeefkebefkeefCekesleCehengoerefnb GJeefj mebpegee~
meesnbefle ceeCeLebYee eGJesoeroejleesjCesefnb pegoe~~1932~~
ekeeMeceeve jlveefkejCeeW mes mebege Deewj eej ieeshegjejeW mes jceCeere megJeCe&cee Gece
Jesoer Fvekees Jesef<le kejkes efmLele nw~~1926~~ en Jesoer oes keesme TBeer, heebe meew Oeveg<e
eew[er, henjeleer ngF& OJepeeheleekeeDeeW mes meefnle Deewj mheefke ceefCecee Deveske Gece
efYeefeeeW mes mebege nw~~1927~~ kees. 2 ~ o. 500~
Fmekes Deeies efpeveYeJeveeW ceW eejeW Deesj leerveeW ueeskeeW kees Deeee& GlheVe kejves Jeeues
mJehe mes mebege Jes oMe ekeej kes keuheJe=#e nQ~~1928~~ meye ekeej kes keuheJe=#e
ieescesoceefCecee mkevOe mes meefnle, megJeCe&cee kegmegcemecetn mes jceCeere, cejkeleceefCecee
heeeW kees OeejCe kejves Jeeues, cetbiee, veerueceefCe SJeb heejeieceefCecee heueeW mes mebege,
Deke=ef$ece Deewj DeveeefoefveOeve nQ~ Fvekes cetue ceW eejeW Deesj eej efpevesveefleceeeW
efJejepeceeve nQ~~ 1929-1930~~ Gve mheefke ceefCecee JeerefLeeeW kes ceOe ceW mes eleske
JeerLeer kes eefle efJeefe$e he Jeeues Jew[te&ceefCecee ceevemlecYe megMeesefYele nQ~~1931~~ eej
Jesoerej Deewj leesjCeeWs mes ege es ceevemlecYe Thej eBJej, Iebe, efkebefkeCeer Deewj OJepee
Fleeefo mes mebege nesles ngS MeesYeeeceeve nesles nQ~~1932~~
(25)
leeCeb cetues GJeefjb efpeefCeboheef[ceeDees eGefomeblesmegb~

JejjeCeefCeefcceoeDees peebleg peeLegefCeoeefjoeDees~~1933~~
kehheceefnb heefjJese{f e meeuee JejjeCeefCeejefCecceefJeoe~
esefo
eefjeeueeCeeCeeefJenOeeJe[e[esJee~1934~~
etefueeoefkeKeCeYeeS heefceYeeeefcce GejefJeYeeies~
Skekeskekeb efpeCeYeJeCeb hegJJeefcn Je JeCCeCesefnb pegob~~1935~~
SJeb mebKesJesCeb heb[gieJeCeJeCCeCeeDees YeefCeoeDees~
efJelLeejJeCCeCesmegb mekekees efJe Ce mekekeos lemme~~1936~~
heb[gieJeCemme nss eermemenmmepeeseCee ieblegb~
meesceCemeb Ceece JeCeb cesb heefjJesef{otCe essos~~1937~~
36000~
heCemeepeeseCebob eeceerejJesefoeeeEn heefjeefjeb~
eGieesGjmebpegeb KeguueeoejseEn jceefCeppeb~~1938~~
eeeefj menmmeeefCeb yeeneefjpegeogmeepeeseCeee~
Skekejmeefnokeuee efJekeKebYees yeeefnjes lemme~~1939~~
4272~ 8~
11
Fve ceevemlecYeeW kes veeres Deewj Thej eejeW efoMeeDeeW ceW efJejepeceeve, Gece
jlveeW mes efveefce&le Deewj peie mes keerefle&le eefj$e mes mebege efpevesveefleceeSB peeJevle
nesJeW~~1933~~ ceeie& Je DeeefuekeeDeeW mes ege, veevee ekeej keer OJepeeheleekeeDeeW kes
Deeeshe mes megMeesefYele Deewj es jlvemecetn mes efveefce&le kees Fme keuhecener kees Jesefle kejkes
efmLele nw~~1934~~ etefuekee kes oef#eCe, heefece Deewj Gej Yeeie ceW Yeer hetJe&efoMeeJeleea
efpeveYeJeve kes meceeve JeCe&veeW mes mebege Ske-Ske efpeveYeJeve nw Gheeg&e JeCe&ve
heeb[gkeJeve kes efpevecebefoj kee nw~~1935~~ Fme ekeej eneb meb#eshe mes heeC[gkeJeve kee
JeCe&ve efkeee ieee nw ~ Gmekee efJemleej mes JeCe&ve kejves kes efuees lees Fv Yeer meceLe& veneR nes
mekelee nw~~1936~~ heeC[gkeJeve kes veeres eerme npeej eespeve peekej meewceveme veeceke
Jeve ces kees Jesef<le kejkes efmLele nw~~1937~~ 36000~ en meewceveme Jeve heeBe meew
eespeveeceeCe efJemleej mes meefnle, megJeCe&cee JesefokeeDeeW mes Jesef<le, eej ieeshegjeW mes mebege
Deewj #egejeW mes jceCeere nw~~1938~~ Gmekee yeeeefJemleej eej npeej oes meew yenej
eespeve Deewj ieejn mes Yeeefpele Dee" keueeeceeCe nw~~1939~~ 4272-8/11~
(26)
Deke=ef$ece efpeveceefvoj kes hejkeess ceW ewleJe=#e-efmeeLe& Je=#e SJeb OJepeeSB

(mlethe Je ewleJe=#eeW ceW efpeveeefleceeeW nQ)
(pebyetoerJeheCCeeer mes1)
leeCeb meYeeOejeCeb hegjoes LetneefCe neWefle jcceeefCe~

efpeCeJejheef[ceCCee CeeCeeceefCejeCeheefjCeecee~~41~~
jeCeceeefJeGueheer{b Gegbieb peeseCeeefCe eeueermeb~
Let n mme og eGJeer m eekeb eCeJes o er m eceepeg eb ~ ~42~~
heer{mmegJeefj efJeefeeb eflecesnueeheefjG[b ceneLetnb~
Deeeeceb ef J eke K eb Y eb Gs n b nes F eGmeer ~ ~43~~
Letneoes hegJJeefomeb iebletCeb nesF keCeeceeheer{b~
efJekeKebYeeeecesCe e menmme len peeseCeeCesee~~44~~
JeejmeJesefomeceiieb JejleesjCecebef[eb hejcejcceb~
ceefCeieCepeuebleefCeJenb yengleieCemebkegueb efoJJeb~~45~~
lemme og heer{mmegJeefjb meesueme len peeseCee mecegegbiee~
esefoekeKee Cesee CeeCeeceefCejeCeheefjCeecee~~46~~
Deke=ef$ece efpeveceefvoj kes hejkeess ceW ewleJe=#e-efmeeLe& Je=#e SJeb OJepeeSB

(mlethe Je ewleJe=#eeW ceW efpeveeefleceeeW nQ)
(pecyetoerJeheCCeeer mes)
Gve meYeeie=neW kes Deeies efpevesveefleceeDeeW mes ege veevee ceefCe SJeb jlveeW kes
heefjCeecehe jceCeere mlethe nesles nQ~~41~~ mlethe kee jlvecee efJeMeeue heer" eewyeerme
megJeCe&cee Jeseof eeW mes mebege leLee eeueerme eespeve TBee neslee nw~~42~~ heer" kes Thej leerve
cesKeueeDeeW mes Jesef le cenemlethe neslee nw~ Fmekee Deeeece, efJe<kecYe Deewj GlmesOe eeQme" eespeve
eceeCe neslee nw~~43~~mlethe mes Deeies hetJe& efoMee ceW peekej Ske npeej eespeve eceeCe efJe<kecYe Je
Deeeece mes meefnle megJeCe&cee heer" peevevee eeefnes~~44~~ en efoJe heer" yeejn Jeseof eeW mes
heefjhetCe&, Gece leesjCeeW mes ceefC[le, DeefleMee jceCeere, osoerheceeve ceefCeieCeeW kes mecetneW mes ege
Deewj yengle mes leieCeeW mes Jeehle neslee nw~~45~~ Gme heer" kes Thej efmLele meesuen TBes veevee
ceefCeeeW SJeb jlveeW kes heefjCeecehe ewleJe=#e peevevee eeefnes~~46~~
1. pecyetoerJeheCCeeer he=. 91 mes 93 leke~
(27)
Sieb e meemenmmeb eeueermee len menmme heefjmebKee~

Siemeeb Jeermeefnee efmelLeleCe heefjmebKee~~47~~
G[d{b iebletCe hegCees OejCeeroes peeseCeeefCe eeeefj~
eogmeg efJe efomeeefJeYeeies meeneDees neWefle efCeefe~~48~~
yeejnpeeseCe oerne efmelLeeCeeceOesekeKeeCeb~
efJekeKebYesCe e peeseCe efCeefe meJJeoefjmeerefnb~~49~~
DesJe peeseCesmeg e bosmeg ceneogcesmeg efCeefe~
efpeCeFboeCeb heef[cee Deefkeefcee meemeemeYeeJee~~50~~
heefueebkeemeCeyee jeCeceee heeef[nsjmebpegee~
meJJeeCeb keKeeCeb eogmeg efJe Yeeiesmeg les neWefle~~51~~
leees ogcemeb[eoes iebletCe hegCees efJe hegJJeefomeYeeies~
Oeeef C eJeneCeb heer { b JeejmeJes o er e f n b meb p eg eb ~ ~52~~
leefcce Jejheer{efmenjs meesueme len peespeCee mecegegbiee~
keesmesie neWefle boe Jesefueeceee ceneKebYee~~53~~
KebYesmeg neWefle efoJJee ceneOeee efJeefJenJeCCemebpegee~
eeeJejefmenje DeCeesJecee JemebheCCee~~54~~
OeeefCeJeneCeb hegjoes JeeJeerDees neWelf e meefueuehegCCeeDees~
meeeespeCeoerneDees heCCeemeeDees e boeDees~~55~~
efmeeLe& Je=#eeW keer mebKee Ske ueeKe eeueerme npeej Ske meew yeerme nw~~47~~he=eLf eJeer
mes eej eespeve Thej peekej eejeW ner efoMee efJeYeeieeW ceW Gvekeer MeeKeeeW efveefo& keer ieF& nQ~~48~~
meJe&oefMe&eeW eje efmeeLe& veeceke Je=#eeW keer (MeeKeeSB) yeejn eespeve oerIe& Deewj Ske eespeve
efJe<kecYe mes ege efveefo<& keer ieF& nQ~~49~~ Dee" eespeve bo Jeeues Gve cenegceeW hej
Deke=ef$ece Deewj MeeMJeefleke mJeYeeJe Jeeueer efpevesveW keer eefleceeSB efveefo<& keer ieF& nQ~~50~~
heuebkeemeve mes efJejepeceeve Deewj eeefleneeeX mes mebege Jes jlvecee efpeveeefleceeeW meye Je=#eeW kes
eejeW ner YeeieeW ceW nesleer nQ~~51~~Gme Je=#emecetn mes hegve hetJe& efoMeeYeeie ceW peekej yeejn Jeseof eeW
mes mebege OJepeemecetneW kee heer" neslee nw ~~52~~ Gme Gece heer" kes efMeKej hej meesuen eespeve
TBes Deewj Ske keesMe efJemleej Jeeues Jew[t e&ceefCecee efJeMeeue KecYe nesles nQ~~53~~KecYee hej
efJeefJeOe JeCeeX mes mebege, efMeKej hej Gece leerve $eeW mes megMeeseYf ele Deewj Deveghece he mes mecheVe
efoJe ceneOJepeeeW nesleer nQ~~54~~ OJepeemecetneW kes Deeies meew eespeve oerIe&, heeeme eespeve
efJemle=le, oMe eespeve ienjer, megJeCe& SJeb ceefCecee JesefokeeDeeW mes ege, ceefCecee leesjCe
(28)

omepeespeCeGb[eDees kebeCeceefCeJesefoSefn pegeeDees~
ceefCeleesjCeefCeJeneDees keceueghheuekegmegceCCeeDees~~56~~
SJeb hegJJeefomeeS efpeCeYeJeCeb cebojmme efCeefb~
DeJemesmeeCe efomeeCeb ScesJe kecees cegCeseJJees~~57~~
leees oneog hejoes hegJJegejoefkeKeCesmeg Yeeiesmeg~
heemeeoe CeeeJJee osJeeCeb keer[Cee neWefle~~58~~
keCeeceee heemeeoe heCCeemee peeseCee mecegegbiee~
efJekeKebYeeeecesCe e heCeJeermee neWefle efCeefe~~59~~
keCeeceee heemeeoe Jesefueeceee e cejieeceee e~
meefmekeblemetjkebleekekekeseCehegmmejeieceee ~~60~~
JejJeseof Sefnb pegee kebeCeceefCejeCepeeueheefjeefjeb~
DekeKeFDeCeeFefCenCee kees mekekeF JeefCCeGb meeueb~~61~~
lesefnblees iebletCeb hegJJeefomeeS hegCees efJe CeeeJJees~
JejleesjCeb efJeefeeb ceefCekebeCejeCemebCCeb~~62~~
peeseCemeelegbieb leoefJelLeej Yeemegjb efoJJeb~
cegeeoecesCeb
JejIebepeeuejceCeereb~~63~~
leees hejb efJeefeee heemeeoe ieesGjeCe heemesmeg~
peeseCemeeGefJJee oes oes og nJebefle CeeeJJee~~64~~
mecetn mes mebege, keceue Je Glheue kegmegceeW mes Jeehle Deewj peue mes heefjhetCe& Jeeefheeeb nesleer
nQ ~~ 55-56 ~~ Fme ekeej cevoj heJe&le keer hetJe& efoMee ceW efmLele efpeveYeJeve kee mJehe
efveefo& efkeee nw ~ Mes<e efoMeeDeeW kes efpeveYeJeveeW kee Yeer ener ece nesvee eeefnes~~ 57~~ Gme
n kes Deeies hetJe&, Gej Deewj oef#eCe YeeieeW ceW osJeeW kes eer[eeemeeo nQ ~~ 58~~ es
megJeCe&cee eemeeo heeeme eespeve Gbes Deewj heeerme eespeve eceeCe efJe<kecYe Je Deeeece mes
meefnle efveefo& efkees iees nQ~~59~~ Ge eemeeo megJeCe&, Jew[te&ceefCe, cejkeleceefCe, evkeevle,
mete&keevle, kekexleve SJeb hegKejepe ceefCeeeW mes efveefce&le, Gece JesefokeeDeeW mes ege, megJeCe&,
ceefCe SJeb jlveeW kes mecetn mes Jeehle, De#eeer Je DeveeefoefveOeve nQ~ Gvekee mechetCe& JeCe&ve
kejves kes efuees keewve meceLe& nw ?~~60-61~~ Gvemes Deeies efhej Yeer hetJe& efoMee ceW peekej
ceefCe, megJeCe&, jlveeW mes Jeehle efJeefe$e Gece leesjCe peevevee eeefnes~~62~~
en leesjCe heeeme eespeve Tbee, Fmemes DeeOes (25 ees.) efJemleej mes meefnle, Yeemegj,
efoJe, cegeeceeuee mes mebege Deewj Gece Iebe mecetn mes jceCeere nw~~63~~ Fmekes Deeies
(29)
leees hejb efJeefeee OeeefCeJene efJeefJenJeCCepeeoeree~

Deefmeoer menmme mebKee efCeefe neWefle CeeeJJee~~65~~
leesjCemeemebpegee JejJesoerheefjG[e mecegegbiee~
meeejlejbieYebiee meesnbefle ceneOeee jccee~~66~~
leees hejb efJeeeCen JeCemeb[b efJeefJenheeeJeeFCCeb~
JeCeJesefoSefn pegeb CeeCeeceefCejeCeheefjCeeceb~~67~~
jeCeceeheer{meesnb ceefCeleesjCecebef[eb ceCeefYejeceb~
keCeeceekegmegcemeesnb cejieeJejheemebCCeb~~68~~
ebheeDemeeseienCeb meeeDebyekehheleefCeJenb~
Jesefueeheuemeefceb efJeodogcemeeneGueefmejereb~~69~~
leeCeb kehheogceeCeb cetuesmeg nJebefle eogmeg efJe efomeemeg~
efpeCeFboeCeb heef[cee meheeef[nsje efJejeebefle~~70~~
meerodoemeCeeeeYeeceb[ueeecejeefomebpegee~
heefueebkeemeCemebieo DeCeesJecee Jemeb"eCee~~71~~
ieeshegjeW mes heeMJe& YeeieeW ceW meew eespeve Tbes oes-oes efJeefe$e eemeeo peevevee eeefnes~~64~~
Fmekes Deeies efJeefJeOe JeCe& Je peeefle kes Ske npeej Demmeer ( 180 10 ) mebKee eceeCe
efJeefe$e OJepeeDeeW kes mecetn efveefo&< efkees iees nQ~~65~~ meew leesjCeeW mes mebege Je Gece
Jesoer mes Jesefle Jes Tbeer jceCeere ceneOJepeeeW meceg keer lejbieeW kes Yebie kes meceeve MeesYeeeceeve
nesleer nQ~~66~~ Fmekes Deeies efJeefJeOe heeoheeW mes Jeehle, JeveJesefokeeDeeW mes ege,
veevee ceefCeeeW Je jlveeW kes heefjCeecehe, jlvecee heer" mes megMeesefYele, ceefCecee
leesjCeeW mes ceefC[le, ceveesnj, megJeCe&cee keggmegceeW mes MeesefYele, cejkele ceefCecee Gece
heeeW mes Jeehle, ebheke Je DeMeeske Je=#eeW mes ienve, mehleo Je Deece keuheJe=#eeW
mes heefjhetCe&, Jew[te&cee heueeW mes mece= Deewj cetbieecee MeeKeeDeeW keer MeesYee mes
mebege JeveKeC[ peevevee eeefnes~~67-69~~ Gve keuheJe=#eeW kes cetue YeeieeW ceW
eejeW ner efoMeeDeeW ceW eeeflenee& meefnle efpevesveW keer eefleceeeW efJejepeceeve nQ~~70~~
es eefleceeeW efmebnemeve, leerve $e, YeeceC[ue Deewj eecejeefo mes mebege,
heuebkeemeve mes efmLele Deewj Deveghece he Je mebmLeeve mes ege nQ~~71~~
(30)
veboerMJej erhe ceW ewleJe=#e

CeboermejyengcepPes hegJJeefomeeS ngJesefo mesueJejes~

DebpeCeefieefj efe Keeoes efCecceueJejFboCeerueceDees~~57~~
peeseCemenmmeiee{es eguemeerefomenmmeceseGsnes~
meJJeeEmme eguemeeroermenmmeboes e meceJees~~58~~
1000~ 84000 ~ 84000~
cetueefcce e GJeefjefcce e le[JesoerDees efJeefeeJeCemeb[e~
JeCeJesoerDees lemme e hegJJeesefooJeCCeCee neWefle~~59~~
eGmeg efomeeYeeiesmegb eeeefj one YeJebelf e leefiieefjCees~
heeskekeceskekepeeseCeuekeKeheceeCee e eGjmmee~~60~~
100000~
peeseCemenmmeiee{e bkegefkekeCCee e peueejefJecegkekee~
heguueblekeceuekegJeueekegcegoJeCeeceesomeesefnuuee~~61~~
1000~
veboerMJej erhe ceW ewleJe=#e

veboerejerhe kes yengceOeYeeie ceW hetJe& efoMee keer Deesj Debpeveefieefj Fme veece mes eefme
efvece&ue Gece FvveerueceefCecee es<" heJe&le nw~~57~~ en heJe&le Ske npeej eespeve ienje,
eewjemeer npeej eespeve TBee Deewj meye peien eewjemeer npeej eespevecee$e efJemleej mes meefnle
meceJe=e nw~~58~~ DeJeieen 1000 ~ GlmesOe 84000 ~ efJemleej 84000~
Gmekes cetue Je Gheefjce Yeeie ceW leJesefoeeb Je efJeefe$e JeveKeC[ efmLele nQ~ Gmekeer
JeveJesefoeeW kee JeCe&ve hetJeexkele JesefoeeW kes ner meceeve nw~~59~~ Gme heJe&le kes eejeW Deesj
eej efoMeeDeeW ceW eewkeesCe eej n nw~ FveceW mes eleske Ske ueeKe eespeve efJemleej Jeeues
SJeb eleg<keesCe nQ~~60~~ efJemleej 100000 eespeve~ hetues ngS keceue, kegJeuee Deewj
kegcegoJeveeW keer megievOe mes MeesefYele es n Ske npeej eespeve ienjs, bkeeslkeerCe& SJeb peueej
peerJeeW mes jefnle nQ~~61~~ ienjeF& 1000 eespeve~ vevoe, vevoJeleer, vevoeseje Deewj veefvoIees<ee
(31)
CeboeCeboJeoerDees
CebogejCebefoIeesmeCeeceeDees~
SoeDees JeeJeerDees hegJJeeefoheoeefnCekecesCeb~~62~~
DemeeseJeCeb he{ceb Ceb meeoebheeeCe efJeGCeeefCeb~
etoJeCeb heeskekeb hegJJeeefoefomeemeg eeeefj~~63~~
peeseCeuekeKeeeecee leoJeemee YeJebelf e JeCemeb[e~
heeskekeb eseogcee JeCeCeecepegoe efJe SoeCeb~~64~~
JeeJeerCeb yengcepPes oefOecegnCeecee YeJebelf e oefOeJeCCee~
Skekeskekee JejefieefjCees heeskekeb DeegopeeseCegsnes~~65~~
10000~
lecceseJeemepegee menmmeiee{efcce JeppemeceJee~
leeCeesJeefjcele[smegb le[JesoerJejJeCeeefCe efJeefJeneeECe~~66~~
10000 ~ 1000~
JeeJeerCe yeeefnjsmegb oesmegb keesCesmeg oesefCCe heeskekeb~
jeflekejCeecee efieefjCees keCeeceee oefncegnmeefje~~67~~
peeseCemenmmeJeemee lesefeeceseesoee e heeskekeb~
DeeFppemeeeFb DeJeiee{e jeflekeje efieefjCees~~68~~
1000~ 1000~ 250
veeceke es eej JeeefhekeeeW hetJee&efoke efoMeeDeeW ceW eoef#eCe he mes efmLele nQ~~62~~
hetJee&efoke eejeW efoMeeDeeW ceW mes eleske ceW eLece DeMeeskeJeve, mehleo Deewj
echeke Jeve SJeb DeeceJeve es eej Jeve nQ~~63~~ es JeveKeC[ Ske ueeKe eespeve
uebyes Deewj Fmemes DeeOes efJemleej mes meefnle nw~ FveceW mes eleske Jeve ceW Jevekes veece mes
mebege ewleJe=#e nQ~~64~~ JeeefheeeW kes yengceOeYeeie ceW oner kes meceeve JeCe&Jeeues Ske
Ske oefOecegKe veeceke Gece heJe&le nQ~ FveceW mes eleske heJe&le keer TBeeF& oMe npeej eespeve
eceeCe nw~~65~~10000~
Glevescee$e (oMe npeej eespeve) efJemleej mes meefnle Ge heJe&le Ske npeej eespeve
ienjeF& ceW Jeecee Je ieesue nQ~ Fvekes Gheefjce leeW hej leJesefoeeB Deewj efJeefJeOe ekeej kes
Jeve nQ~~66~~ Jeeme 10000~ DeJeiene 1000~
JeeefheeeW kes oesveeW yeee keesveeW ceW mes eleske ceW oefOecegKeeW kes meMe megJeCe&cee jeflekej
veeceke oes heJe&le nQ~~67~~ eleske jeflekej heJe&le kee efJemleej Ske npeej eespeve, Fleveer ner
TBeeF& Deewj De{eF& meew eespeve eceeCe DeJeieen nw~~68~~
Jeeme 1000~ Goe 1000~ DeJeieen 250~
(32)

les eGeGkeesCesmegb Skekeskekeonmme neWefle eeeefj~
ueeseefJeefCeefekeee SJeb efCeecee heJeWefle~~69~~
hee"evlejced~
SkekeeGkekebpeCeoefncegnjFejefiejerCe efmenjefcce~
esefo JejjeCeceDees SkekeskekeefpeeECeoheemeeoes~~70~~
peb YemeeueJeCeefpeCehegjeCe Gmmesnhengefo GJeFb~
lesjmeefpeCeYeJeCeeCeb leb SoeCeb efhe JeeJJeb~~71~~
peueiebOekegmegcelebogueJejeheueoerJeOetJehengoerCeb~
Deebles LegCeceeCee efpeeECeoheef[ceeefCe osJeeCeb~~72~~
peesFefmeeJeeCeJeWlejYeeJeCemegjkehheJeeefmeosJeerDees~
Ceebelf e e ieeebelf e e efpeCeYeJeCesmegb efJeefeeYebiesenE ~~73~~
YesjerceueIebehengoereECe efJeefJenefoJJeJeppeeefCeb~
Jeeebles osJeJeje efpeCeJejYeJeCesmeg YeeerS~~74~~
SJeb oefkeKeCeheefceGejYeeiesmeg neWefle efoJJeone~
CeJeefj efJemesmees Ceecee heGefceefCemeb[eCe DeCCeCCee~~75~~
Jes jeflekej heJe&le eleske n kes eej eej keesveeW ceW eej nesles nQ, Fme ekeej
ueeskeefJeefveeekelee& efveece mes efveheCe kejles nQ~~69~~
hee"evlej~
Ske Debpeveefieefj, eej oefOecegKe Deewj Dee" jeflekej heJe&leeW kes efMeKej hej Gece
jlvecee Ske Ske efpevesv ceefvoj efmLele nw~~70~~
YeMeeueJeve kes efpevehegjeW keer pees TBeeF& Deeefo yeleueeF& nw, Jener Fve lesjn efpeveYeJeveeW
keer Yeer kenvee eeefnes~~71~~
Fve ceefvojeW ceW osJe, peue, ievOe, heg<he, lebogue, Gece vewJese, heue, oerhe Deewj
Oetheeefoke JeeW mes efpevesveefleceeDeeW keer mlegeflehetJe&ke hetpee kejles nQ~~72~~
peesefle<eer, JeeveJevlej, YeJeveJeemeer Deewj keuheJeemeer osJeeW keer osefJeeeB Fve efpeveYeJeveeW
ceW efJeefe$e jerefle mes veeeleer Deewj ieeleer nQ~~73~~
efpevesvYeJeveeW ceW Gece osJe Yeefe mes Yesjer, ceo&ue Deewj Iebe Deeefo Deveske ekeej kes
efoJe yeepeeW kees yepeeles nQ~~74~~ Fme ekeej hetJe&efoMee kes meceeve ner oef#eCe, heefece Deewj
Gej YeeieeW ceW Yeer efoJe n nQ~ efJeMes<e Flevee nw efke Fve efoMeeDeeW ceW efmLele keceueege
JeeefheeeW kes veece efYeVe efYeVe nQ~~75~~
(33)
hegJJeeefomegb Dejppee efJejpeemeeskee e Jeeromeeske efe~

oefkeKeCeDebpeCemesues eeejes heGefceCeermeb[e~~76~~
efJepee efe JeFpeebleer peebelf eDehejeefpeoe e legejf ceeS~
heefceDebpeCemesues eeejes keceefueCeermeb[e~~77~~
jcceejceCeereeDees meghhenCeecee e meJJeoesYee~
GejDebpeCemesues hegJJeeefomeg keceefueCeermeb[e~~78~~
Skekeskes heemeeoe eGmeefJeCesmeg DebpeCeefiejerCeb~
OegJJebleOeeJe[eee nJebefle JejjeCekeCeeceee~~79~~
oef#eCe Debpeveefieefj keer hetJee&efoke efoMeeDeeW ceW Dejpee, efJejpee, DeMeeskee Deewj JeerleMeeskee
veeceke eej JeeefhekeeeW nQ~~76~~
heefece Debpeveefiejer keer eejeW efoMeeDeeW ceW efJepeee, Jewpeevleer, peevleer Deewj eewLeer
Dehejeefpelee, Fme ekeej es eej JeeefhekeeeW nQ~~77~~
Gej Debpeveefieefj keer hetJee&efoke efoMeeDeeW ceW jcee, jceCeeree, megeYee Deewj meJe&leesYee
veeceke eej JeeefhekeeeW nQ~~78~~
DebpeveefieefjeeW kes eeQme" JeveeW ceW henjeleer ngF& OJepeeheleekeeDeeW mes mebege Gece
jlve SJeb megJeCe&cee Ske Ske eemeeo nw~~79~~
YeeJeeLe&veboerMJej erhe ceW eejeW efoMeeDeeW ceW eejeej yeeJe[er kes eejeW
Deesj eejeej JeveGeeve Ssmes 64 Geeve nQ~ FveceW eeQme" ewleJe=#e nQ~
N:M
(34)
efleere pebyeterhe
FmeceW Yeer efpevecebefoj Je ewleJe=#e nQ
pebyeterJeeefnblees mebKesppeeeECe heeesefOeoerJeeeECe~

iebletCe DeeflLe DeCCees pebyetoerDees hejcejccees1~~179~~
lelLe efJe efJepeehhengeof meg YeJebelf e osJeeCe efoJJeCeejerDees~
GJeeEj JeppeefKeoerS efeeecepPeefcce hegJJehengoermegb~~180~~
GsnpeeseCesCeb hegjerDees yeejmemenmmeboeDees~
efpeCeYeJeCeYetefmeoeDees GJeJeCeJesoereEn pegeeDees~~181~~
heCCeeefjouelegbiee heeeeje peeseCeceJeiee{e~
meJJeeCeb Ceejer C eb Ceeb l eef J eef eeOeeceeuee~~182~~
kebeCeheeeejeCeb JejjeCeefJeefCeefcceeeCe YetJeemees~
peeseCeheCegJeermeoueb leeGYeeiees e cegnJeemees~~183~~
25 25
2~4
efleere pebyeterhe
FmeceW Yeer efpevecebefoj Je ewleJe=#e nQ

pecyeterhe mes Deeies mebKeele meceg Je erheeW kes heMeeled DeefleMee jceCeere otmeje
pecyeterhe nw~~179~~ JeneB hej Yeer Jeee he=efLeJeer kes Thej efe$ee kes ceOe ceW hetJee&efoke
efoMeeDeeW ceW efJepee eYe=efle osJeeW keer efoJe veieefjeeB nQ~~180~~ es veieefjeeB GlmesOe
eespeve mes yeejn npeej eespeveeceeCe efJemleej mes meefnle, efpeveYeJeveeW mes efJeYetef<ele Deewj
GheJeveJesefoeeW mes mebege nQ~~181~~ efJemleej 1200 ees.~ Fve meye veieefjeeW kes eekeej
heenej kes DeeOes (mee{s meQleerme) eespeve TBes, DeOe& eespeve eceeCe DeJeieen mes meefnle
Deewj henjeleer ngF& efJeefe$e OJepeeDeeW kes mecetn mes mebege nQ~~182~~ GlmesOe 75/2~
DeJeieen 1/2~ Gece jlveeW mes efveefce&le Fve megJeCe&eekeejeW kee YetefJemleej heeerme kes DeeOes
1. efleueeseheCCeeer, Yeeie2 he=. 551 mes 560 leke~
(35)
SkekeskekeeS efomeeS hegjerCe heCegJeermeieesGjogJeejs~

pebyetCeoefCecceefJeoe ceefCeleesjCeLebYejceefCeppee~~184~~
yeemeef peeseCeeeECe leeCeb nJebefle hegjesJeefjhegjeCeb~
GoDees leoueces ees oes iee{es og y es kees m ee~~185~~
62~ 31~ kees 2~
cepPes esefo jeeb efJeefeeyengYeJeCeSefn Deefojcceb~
peeseCemeoeefCe yeejme Jeemepegob SkekekeesmeGsnes~~186~~
1200~ kees 1~
lemme e Leuemme GJeeEj mecebleoes oesefCCe keesme Gsnb~
heb emeeeeJeb o b eGiees G jmeb p eg o b Jes o er ~ ~187~~
kees 2 ~ ob[ 500~
jeebieCeyengcepPes keesmemeeb hebeJeermeceJYeefneb~
efJekeKebYees leiegCees GoDees iee{b ogJes keesmee~~188~~
125~ 250~ kees 2~
heemeeoes ceefCeleesjCemebhegCCees DepeeseCegsnes~
eGef J elLeejes oejes JeppkeJee[s e E n mees e f n uuees ~ ~189~~
8~4~
(mee{s yeejn) eespeve Deewj cegKeefJemleej heeerme kee elegLe& Yeeie DeLee&led meJee n
eespevecee$e nw~~183~~ YetefJemleej 25/4~ cegKeefJemleej 25/4~ Fve veieefjeeW keer Ske-Ske
efoMee ceW megJeCe& mes efveefce&le Deewj ceefCecee leesjCe mlecYeeW mes jceCeere heeerme ieeshegjej
nQ~~184~~ Fve veieefjeeW kes Gece YeJeveeW keer TBeeF& yeeme" eespeve, Fmemes DeeOee efJemleej
Deewj DeJeieen oes keesMecee$e nw~~185~~ GlmesOe 62~ efJemleej 31~ DeJeieen kees. 2~
veieefjeeW kes ceOe ceW efJeefe$e, yengle YeJeveeW mes DeefleMee jceCeere, yeejn meew eespeveeceeCe
efJemleej mes meefnle Deewj Ske keesMe TBee jepeebieCe efmLele nw~~186~~ efJemleej 1200~
GlmesOe kees. 1~ Fme mLeue kes Thej eejeW Deesj oes keesMe GBeer, heebe meew Oeveg<e efJemleerCe&
Deewj eej ieeshegjeW mes ege Jesoer efmLele nw~~187~~ GlmesOe 2 kees. ~ efJemleej 500 Oeveg<e~
jepeebieCe kes yengceOe Yeeie ceW Ske meew heeerme keesMe efJemleej Jeeuee, Fmemes otvee GBee, oes
keesMe cee$e DeJeieen mes meefnle Deewj ceefCecee leesjCeeW mes heefjhetCe& eemeeo nw~ Fmekee Jeecee
keheeeW mes megMeesefYele ej Dee" eespeve TBee Deewj eej eespeve cee$e efJemleej mes meefnle
nw~~188-189~~ eemeeo efJemleej 125~ GlmesOe 250~ DeJeieen 2 kees.~ ejeslmesOe 8~
(36)

Somme eGefomeemeg eeejes neWefle efoJJeheemeeoe~
GhheCCeghheCCeeCeb eG eG Jebefle peeJe kekebleb~~190~~
Sees heemeeoeCeb heefjceeCeb ceb[ues heef[YeCeecees~
Skekees nJesefo cegkeKees eeejes ceb[ueefcce he{ceefcce~~191~~
1~ 4~
meesueme efJeefoS leefoS eGmeer yesmeob e hheCCeb~
legefjYes leb eGhenob hebeefceS ceb[ueefcce heemeeoe~~192~~
16~ 64~ 256~ 1024~
eeeefj menmmeeeECe CCeGefopegoeefCe neWefle erS~
Sees heemeeoeCeb Gs n eeE o heJes c ees ~ ~193~~
4096~
meJJeyYeb l ejceg k e K ehheemeeog m mes n Jeemeiee[mecee~
Deeefoceogieceb[ueS lemme oueb leefoe-legefjceefcce~~194~~
heb eef c eS er S leueces eb ng J es e f o Goeeoer ~
Skekeskekes heemeeos Skekeskekee Jesefoee efJeefeeeje~~195~~
efJemleej 4 ees.~ Fmekeer eejeW efoMeeDeeW ceW eej efoJe eemeeo nQ~ (?) Gvemes Deeies "s
ceC[ue leke Gejesej eej-eej iegCes eemeeo nQ~~190~~ eneB mes eleske ceC[ue kes
eemeeoeW kes eceeCe kees kenles nQ~ Ske (ceOe kee) eemeeo cegKe nw~ eLece ceC[ue ceW eej
eemeeo nQ~~191~~ efleere ceC[ue ceW meesuen, le=leere ceW eeQme", elegLe& ceW oes meew hheve
Deewj heebeJeW ceC[ue ceW Fmemes eewiegCes DeLee&led oMe meew eewyeerme eemeeo nQ~~192~~ ef. ceb.
16~ le=. ceb. 64~ e. ceb. 256~ heb. ceb. 1024~
"s ceC[ue ceW eej npeej efeeveJes eemeeo nQ~ Deye eneB mes Deeies YeJeveeW keer
TBeeF& Deeefo kee efveheCe efkeee peelee nw~~193~~ <e<" ceb. 4096~
Deeefo kes oes ceb[ueeW ceW efmLele eemeeoeW keer TBeeF&, efJemleej Deewj DeJeieen meyekes
yeere ceW efmLele cegKe eemeeo keer TBeeF&, efJemleej Deewj DeJeieen kes meceeve nw~ le=leere Deewj
elegLe& ceb[ue kes eemeeoeW keer GBeeF& Deeefo Gmemes DeeOeer nw~ Fmemes Yeer DeeOeer hebece Deewj
"s ceC[ue kes eemeeoeW keer GBeeF& Deeefoke nw~ eleske eemeeo kes efJeefe$elej Ske-Ske
Jesefokee nw~~ 194-195~~
(37)
JeskeesmegsneeEo hebemeeeeECe OeCetefCe efJeeflLeCCee~

Deeefouueeheemeeos he{ces efJeefoeefcce leccesee~~196~~
hegefJJeuueJesefoDeb leefoS legefjceefcce neWefle ceb[ueS~
heb eef c eS er S lemmeheceeCeJes o er D ees ~ ~197~~
iegCemebkeceCemeJeefoeCe meJJeeCe nesefo heefjmebKee~
heb emenmmee eGmeemeb p eg ee Ske k emeer e~~198~~
5461~
Deeefoceheemeeoeoes GejYeeies efoe megOeccemeYee~
oef u eoheCeg J eer m epees eCeoer n e lemmeef J elLeeje~~199~~
25/2~ 25/4~
CeJepeeseCeGsne ieeGoiee{e megJeCCejeCeceF&~
leer S GejYeeies ef p eCeYeJeCeb nes e f o lecces eb ~ ~200~~
9~ kees 1~
heJeCeefomeeS he{cehheemeeoeoes efpeeECeoiesnmecee~
esefo GJeJeeomeYee kebeCeJejjeCeefCeJenceF&~~201~~
25/2 ~25/4~ 9~ kees 1~
eLece eemeeo kes Deeefele Jesoer oes keesMe, GBeeF& Deeefo mes meefnle Deewj heeBe meew Oeveg<e
efJemleerCe& nw~ eLece Deewj efleere ceb[ue ceW efmLele eemeeoeW keer JesefoeeB Yeer Fleveer cee$e TBeeF&
Deeefo mes meefnle nQ~~196~~ le=leere Je elegLe& ceC[ue kes eemeeoeW keer Jesefokee keer GBeeF& Je
efJemleej kee eceeCe hetJeexe JesefoeeW mes DeeOee Deewj Fmemes Yeer DeeOee eceeCe heeBeJeW Je "s
ceC[ue kes eemeeoeW keer JesefokeeDeeW kee nw~~197~~ iegefCele ece mes efmLele Fve meye YeJeveeW
keer mebKee heeBe npeej eej meew Fkeme" nw~~198~~ 5461~ eLece eemeeo kes Gej Yeeie
ceW heeerme eespeve kes DeeOes DeLee&led mee{s yeejn eespeve uecyeer Deewj Fmemes DeeOes efJemleej
Jeeueer megOece& meYee efmLele nw~~199~~ uecyeeF& 25/2~ efJemleej 25/4 eespeve~ megJeCe& Deewj
jlveceeer en meYee veew eespeve TBeer Deewj Ske ieJetefle DeLee&led keesMecee$e DeJeieen
mes meefnle nw~ Fmekes GejYeeie ceW Fleves cee$e eceeCe mes mebege efpeveYeJeve nw~~200~~
GlmesOe 9 ees.~ DeJeieen kees.~ eLece eemeeo mes JeeeJeefoMee ceW efpevesv YeJeve kes meceeve
megJeCe& SJeb Gece jlvemecetneW mes efveefce&le Gheheeo meYee efmLele nw~~201~~ uecyeeF& 25/4~
efJemleej 25/4~ GlmesOe 9 eespeve~ DeJeieen 1 kees. 1~
(38)

hegJJeefomeeS he{cehheemeeoeoes efJeefeeefJeCCeemee~
esefo DeefYemesemeYee GJeJeeomeYeeS meeefje~~202~~
lelLe efee efoyYeeS DeefYemesemeYeemeefjJeemeeoer~
nesefo DeuebkeejmeYee ceefCeleesjCeoejjceefCeppee~~203~~
leeEmme efee efoyYeeS hegJJemeYeemeefjmeGoeefJelLeeje~
ceblemeYee eeceerejjeCeceF& mebgojogJeeje~~204~~
Sos hheemeeoe heg J Jes e E n ceb e f o js e f n ces u eef J eoe~
heb e menmmee eGmeeDeyYeef n ee meemeer e E n ~~205~~
5467~
les meJJes heemeeoe eGefoccegnefJehhegjbleefkejCeseEn~
JejjeCeheF&JeseEn efCeeefeeefCeeGppeesJee~~206~~
heeskeKejCeerjcceseEn GJeJeCemeb[seEn efJeefJenkeKeseEn~
kegmegceheuemeesefnoseEn megjefcengCepegosefn meesnbefle~~207~~
ef J e c eJeCCee kes F& kes F& kehhet j keg b omeb k eemee~
keb eCeJeCCee kes F& kes F& Jeef p peb o Ceer u eef C ene~~208~~
eLece eemeeo kes hetJe& ceW Gheheeo meYee kes meceeve efJeefe$e jevee mes mebege DeefYe<eske
meYee efmLele nw~~202~~ Fmeer efoMee Yeeie ceW DeefYe<eske meYee kes meceeve efJemleejeefo mes meefnle
Deewj ceefCecee leesjCeejeW mes jceCeere Deuebkeej meYee nw~~203~~ Fmeer efoMeeYeeie ceW hetJe&
meYee kes meMe TBeeF& Je efJemleej mes meefnle, megJeCe& SJeb jlveeW mes efveefce&le Deewj megvoj ejeW
mes mebege ceb$emeYee nw~~204~~
Fve n eemeeoeW kees hetJe& ceefvojeW ceW efceuee osves hej YeJeveeW keer mecemle mebKee
heeBe npeej eej meew me[me" nesleer nw~~205~~ 5467~
efpevekeer efkejCeW eejeW efoMeeDeeW ceW ekeeMeceeve nes jner nQ Ssmes Gece jlveceeer eoerheeW
mes Jes meye YeJeve efvele Deefe&le Deewj efvele Geeseflele jnles nQ~~206~~ heg<keefjefCeDeeW mes
jceCeere, heue-hetueeW mes megMeesefYele, Deveske ekeej kes Je=#eeW mes meefnle Deewj osJeegieueeW mes
mebege Ssmes GheJeve KeC[eW mes Jes eemeeo MeesYeeeceeve nesles nQ~~207~~ FveceW mes efkeleves ner
YeJeve cetbies pewmes JeCe& Jeeues, efkeleves ner kehetj Deewj kebgoheg<he kes meMe, efkeleves ner megJeCe&
JeCe& Deewj efkeleves ner Jee SJeb FvveerueceefCe kes meMe nQ~~208~~
(39)
lesmegb heemeeosmegb efJepeDees osJeermenmmemeesefnuuees~

efCeepegJeeCee osJee JejjeCeefJeYetefmeomejerje~~209~~
uekeKeCeJebpeCepegee OeeogefJenerCee e Jeeefnheefjeee~
ef J eef J enmeg n s m eg b meee keer [ b l es yeng e f J eCees o s C eb ~ ~210~~
meeCeeefCe DeemeCeeeECe jeCeceeeeECe YeJebelf e YeJeCesmeg~b
ceGJeeefCe efCecceueeeECe ceCeCeeCeeCebopeCeCeeefCeb~~211~~
Deeefoceheemeeomme e yengcepPes nesefo keCeejCeceeb~
ef m enemeCeb ef J emeeueb meheeoheer { b hejcejcceb ~ ~212~~
eEmenemeCecee{es efJepeDees CeecesCe DeefnJeF& lelLe~
heg J Jeceg n s heemeeos lelLeeCeb o s e f o ueer u eeS~~213~~
lemme e meeceeCeeree esbles mmenmmeheefjceeCee~
Gejef o meeef J eYeeies ef J eef o meeS ef J epeeheer { eoes ~ ~214~~
eseb lf e efCeJeceeCee efee efJepeemme DeiieosJeerDees~
leeCeb heer { e jccee eE m enemeCeheg J Jeef o yYeeS~~215~~
heefjJeeje osJeerDees efleefCCe menmmee ngJebefle heeskekeb~
meeefneheuueb DeeT efCeeefCee"eCeefcce esbefle~~216~~
Gve YeJeveeW ceW npeejeW osefJeeeW mes megMeesefYele efJepee veece kes osJe MeesYeeeceeve nQ Deewj
JeneB efveleegJeke, Gece jlveeW mes efJeYetef<ele Mejerj mes mebege, ue#eCe Je JebpeveeW mes meefnle,
OeelegDeeW mes efJenerve, JeeefOe mes jefnle leLee efJeefJeOe ekeej kes megKeeW ceW Deemee osJe yengle
efJeveeso kes meeLe eer[e kejles nQ~~209-210~~ Fve YeJeveeW ceW ce=ogue, efvece&ue Deewj ceve SJeb
ves$eeW kees Deevevooeeke jlvecee MeeeSB Je Deemeve efJeeceeve nQ~~211~~ eLece eemeeo kes
yengceOe Yeeie ceW DeefleMee jceCeere Deewj heeoheer" meefnle megJeCe& SJeb jlvecee efJeMeeue
eEmenemeve nw~~212~~ JeneB hetJe&cegKe eemeeo ceW eEmenemeve hej Dee{ efJepee veeceke DeefOeheefle
osJe ueeruee mes Deevevo kees eehle neslee nw~~213~~ efJepee kes eEmenemeve mes GejefoMee Deewj
efJeefoMee ceW Gmekes n npeej eceeCe meeceeefveke osJe efmLele jnles nQ~~214~~ cegKe
eEmenemeve kes hetJe& efoMeeYeeie ceW efJepeeosJe keer Deveghece neW DeeosefJeeeB efmLele jnleer nQ~
Gvekes efmebnemeve jceCeere nQ~~215~~ FveceW mes eleske DeeosJeer keer heefjJeej osefJeeeB leerve
npeej nQ efpevekeer Deeeg Ske heue mes DeefOeke nesleer nw~ es heefjJeej osefJeeeB Yeer Deheves-Deheves
mLeeve ceW efmLele jnleer nQ~~216~~
(40)

yeejme osJemenmmee yeeefnjheefjmeeS efJepeeosJemme~
CeFefjefoefomeeS leeCeb heer{eeECe meeefceheer{eoes~~217~~
12000~
ome osJemenmmeeeECe ceefpPeceheefjmeeS neWefle efJepeemme~
oef k e K eCeef o meeef J eYeeies lehheer { e Ceenheer { enes ~ ~218~~
10000~
DeyYeblejheefjmeeS De menmmeeefCe efJepeeosJemme~
Deef i ieef o meeS neW e f l e ng lehheer { e Ceenheer { eoes ~ ~219~~
8000~
mes C eecenejeCeb meeeCeb neW e f l e ef o JJeheer { eeE C e~
eE m enemeCeheef ceoes Jejkeb eCejeCejFoeFb ~ ~220~~
leCegjkeKee DeejmemenmmemebKee nJebefle heeskekeb~
leeCeb eGmeg ef o meemeg b es b l es eb o heer { eeE C e~~221~~
18000~ 18000~ 18000~ 18000~
meemejceng j ieer eb ieeeb l ee heuenJeb m eheng o er e f C e~
Jeeeb l ee Ceeb l ee ef J epeeb jb p eb e f l e lelLe meg j e~~222~~
efJepeeosJe keer yeee heefj<eod ceW yeejn npeej osJe nQ~ Gvekes eEmenemeve mJeeceer kes
eEmenemeve mes vew$e+le efoMeeYeeie ceW efmLele jnles nQ~~217~~ 12000~
efJepeeosJe keer ceOe heefj<eod ceW oMe npeej osJe nesles nQ~ Gvekes eEmenemeve mJeeceer kes
eEmenemeve mes oef#eCe efoMeeYeeie ceW efmLele jnles nQ~~218~~ 10000~
efJepeeosJe keer DeYevlej heefj<eod ceW pees Dee" npeej osJe jnles nQ, Gvekes eEmenemeve
mJeeceer kes eEmenemeve mes DeefiveefoMee ceW efmLele jnles nQ~~219~~ 8000~
meele mesvee cenejeW kes Gece megJeCe& SJeb jlveeW mes jefele efoJe heer" cegKe eEmenemeve
kes heefMece ceW nesles nQ~~b220~~ efJepeeosJe kes pees De"ejn npeej eceeCe Mejerjj#eke osJe
nQ, Gve eleske kes evheer" eejeW efoMeeDeeW ceW efmLele nQ~~221~~ hetJe& 18000~
oef#eCe 18000~ heefMece 18000~ Gej 18000~ JeneB osJe meele mJejeW mes
heefjhetCe& ceOegj ieerle kees ieeles Deewj hen SJeb yeebmegjer Deeefoke yeepeeW kees yepeeles Je veeeles ngS
efJepeeosJe kee ceveesjbpeve kejles nQ~~222~~
(41)
jeebieCemme yeeefnj heefjJeejmegjeCe neWefle heemeeoe~

ef J ehheg ef j oOeeJe[eee JejjeCepees F Deef O eeb l ee~~223~~
yengeJf enjFkejCesenf b kegmeueeDees efCeepeesJJeCepegoeDees~
CeeCeeef J eieg J JeCeeDees ceeeeuees n eef o jef n oeDees ~ ~224~~
GuueefmeoefJeyYeceeDees efeemeneJesCe hescceJebleeDees~
meJJeeDees osJeerDees ueiiebles efJepeeosJemme~~225~~
efCeeCeejeefCe efCeefJee osJee meJJes efJe efJeCeemebhegCCee~
efCeyYejYeefehemeee mesJebles efJepeeceCeJejob~~226~~
leCCeejerS yeeefnj iebletCeb peeseCeeefCe heCeJeermeb~
eeejes JeCemeb[e heeskekeb eselepegee~~227~~
neWelf e ng leeefCe JeCeeeECe efoyJeeefCe DemeesemeeJeCCeeCeb~
ebheeetoJeCee len hegJJeeefoheoeefnCekekecesCeb~~228~~
yeejmemenmmepeeseCeoerne les neWefle hebemeeboe~
heeskekeb JeCemeb[e yengefJenkeKesefnb heefjhegCCee~~229~~
12000~ 500~
jepeebieCe mes yeenj henjeleer ngF& OJepeeheleekeeDeeW mes meefnle Deewj Gece jlveeW keer
peesefle mes DeefOeke jceCeere heefjJeej osJeeW kes eemeeo nQ~~223~~
pees yengle ekeej keer jefle kes kejves ceW kegMeue nQ, efvele eewJeve mes ege nQ, veevee
ekeej keer efJeefeee kees kejleer nQ, ceeee SJeb ueesYeeefo mes jefnle nQ, Guueemeege efJeueeme
meefnle nQ Deewj mJeYeeJe mes ner esce kejves Jeeueer nQ Ssmeer mecemle osefJeeeB efJepeeosJe keer mesJee
kejleer nQ~~224-225~~
Deheves veiejeW ceW jnves Jeeues meye ner osJe efJevee mes heefjhetCe& Deewj DeefleMee
Yeefe ceW Deemee neskej efvejvlej efJepeeosJe keer mesJee kejles nQ~~226~~ Gme
veiejer kes yeenj heeerme eespeve peekej eej JeveKeC[ efmLele nQ, pees eleske
ewleJe=#eeW mes mebege nQ~~227~~ DeMeeske, mehleJeCe&, echeke Deewj Deece Je=#eeW
kes es Jeve hetJee&efoke efoMeeDeeW ceW eoef#eCeece mes nQ~~228~~
yengle ekeej kes Je=#eeW mes heefjhetCe& Jes eleske JeveKeC[ yeejn npeej eespeve uecyes
Deewj heeBe meew eespeve eew[
s nQ~~229~~ oerIe& 12000~ efJemleerCe& 500 eespeve~
(42)

Sos m eg b es eog c ee YeeJeCees ehheceeCemeeef j e~
leeCe eGmeg efomeemegb eGeGefpeCeCeenheef[ceeDees~~230~~
osJeemegjceefnoeDees meheeef[nsjeDees jeCeceFeeDees~
heuuebkeDeemeCeeDees efpeeECeoheef[ceeDees efJepeebles~~231~~
eseogcemmeermeeCes Yeeies essefo efoJJeheemeeoes~
FefieleermepeeseCeeefCeb keesmeyYeefneeefCe efJeeflLeCCees~~232~~
31~ kees 1~
Jeemeeefo ogiegCeGoDees ogkeesme iee{e efJeefeeceefCeKebYees~
eG-Depees eCeeeE C e b o g s n e og leejs ~ ~233~~
62~ kees 2~ 4~ 8
megpeueblejeCeoerDees efJeefeemeeCeemeCeseEn heefjhegCCees~
mejmeJeieb O ehheemes e f n b
meg j ceCeejccees ~ ~234~~
keCeeceekegefJejefeoefJeefeeefeehheyebOejceefCeppees~
DeefjepeCeCeJees eEke yengCee mees efCeJeceeCees~~235~~
Fve JeveeW ceW YeeJeveueeske kes ewleJe=#eeW kes eceeCe mes meMe pees ewleJe=#e
efmLele nQ Gvekeer eejeW efoMeeDeeW ceW eej-eej efpevesv eefleceeSB nQ~~230~~
osJe Je DemegjeW mes hetefpele, eeefleneeeX mes meefnle Deewj heeemeve mes efmLele Jes
jlvecee efpevesv eefleceeSB peeJeble nQ~~231~~ eleske ewleJe=#e kes F&MeeveefoMeeYeeie ceW
Ske keesMe DeefOeke Fkeleerme eespeve eceeCe efJemleej Jeeuee efoJe eemeeo efmLele nw~~232~~
eespeve 31, kees. 1~
efJeefe$e ceefCecee KecYeeW mes mebege Fme eemeeo keer GBeeF& efJemleej mes ogiegCeer DeLee&led
mee{s yeeme" eespeve Deewj DeJeieen oes keesMeeceeCe nw~ Gmekes ej kee efJemleej eej eespeve
Deewj TBeeF& Dee" eespeve nw~~233~~ GBeeF& eespeve 62, kees. 2~ (DeJeieen kees. 2)~
efJemleej 4~ GBeeF& 8 eespeve~
Gheeg&e eemeeo osoerheceeve jlveoerhekeeW mes meefnle, efJeefe$e MeeeDeeW Je DeemeveeW mes
heefjhetCe& Deewj Meyo-jme-ievOe SJeb mheMe& mes osJeeW kes ceve kees Deevevopeveke, megJeCe&cee
YeerleeW hej jes ieS efJeefe$e efe$eeW kes mecyevOe mes jceCeere Deewj DeeMee&peveke mJehe mes
mebege nQ~ yengle kenves mes keee ? Jen eemeeo Deveghece nw~~234-235~~
(43)
leefmmeb DemeeseosDees jcesefo osJeermenmmemebpegees~

JejjeCeceG[Oeejer eecejeeef o mees e f n uuees ~ ~236~~
mesmeefcce JeFpeebleefeoS efJepeeb Je JeCCeCeb meeueb~
oefkeKeCeheefceGejefomeemeg leeCeb efhe CeejeeECe~~237~~
Gme eemeeo ceW Gece jlvecegkeg kees OeejCe kejves Jeeuee Deewj ecej-$eeefo mes
megMeesefYele Jen DeMeeske osJe npeejeW osefJeeeW mes ege neskej jceCe kejlee nw~~236~~
Mes<e Jewpeevleeefo leerve osJeeW kee mechetCe& JeCe&ve efJepee osJe kes ner meceeve nw~ Fvekes Yeer
veiej eceMe oef#eCe, heefMece Deewj Gej efoMee ceW efmLele nQ~~237~~
YeeJeeLe&-Fve veiejeW kes yeenj JeveeW ceW eejeW efoMeeDeeW ceW DeMeeske, mehleheCe&,
ebheke Je DeeceJeveeW ceW ewleJe=#e nQ, efpeveceW efpeveeefleceeSB efJejepeceeve nQ~
N:M
(44)
TOJe&ueeske kes ewleJe=#e

JewceeefvekeosJeeW kes veiej kes yeenj Geeve ceW ewleJe=#e
(ef$eueeskemeej mes)
meeceleefceveCeeb veiejmLeeveb efJemleejb e ieeLeeesveenmeesncceeefoeGkekes pegcceeGkekes e mesmekehhes e~

meieosefJepegefoboeCeb CeejeefCe nJebefle CeJeeheos1~~488~~
meewOecee&efoeleg<kes egiceeleg<kes e Mes<ekeuhes e~ mJekeosJeereglesveCeeb veiejeefCe YeJeefvle
veJekeheos~~488~~
meesncceeefo~ meewOecee&efoeleg<kes yeeeefoegiceeleg<kes DeeveleeefoMes<ekeuhes e
Deeveleeoerveeb veiejs<eg eleskeb eEJeMeeflemeneeespeveJeememeeOeejCeelkeuheelegeceskeb
mLeueb ke=leb Fefle veJemeg mLeeves<eg mJemJeosJeereglesveCeeb veiejeefCe YeJeefvle~~488~~
TOJe&ueeske kes ewleJe=#e

JewceeefvekeosJeeW kes veiej kes yeenj Geeve ceW ewleJe=#e
(ef$eueeskemeej mes)
oes ieeLeeDeeW eje FveW kes veiej mLeeve Deewj efJemleej kee JeCe&ve kejles nQ :ieeLeeLe& :- meewOecee&efo eej keuheeW kes eej, yeeeefo eej egieueeW kes eej Deewj
Deeveleeefo DeJeMes<e keuheeW kee Ske, Fme ekeej Fve veew mLeeveeW ceW Deheveer-Deheveer osJeeveeDeeW
mes ege FveW kes veiej nQ~~488~~
efJeMes<eeLe& :- meewOecee&efo eej keuheeW kes eej mLeeve, yeeeefo eej egieueeW kes eej
mLeeve Deewj Deeveleeefo keuheeW kes veiejeW ceW eleske veiej yeerme npeej eespeve Jeeme keer
meceevelee Jeeuee nw Dele: Fvekee Ske mLeeve, Fme ekeej kegue veew mLeeveeW ceW Deheveer-Deheveer
osJeeveeDeeW mes ege osJeeW kes veiej nQ~
Fve keeseW kes Devlejeue ceW efmLele osJeeW kes Yeso oes ieeLeeDeeW ceW kenles nQ :ieeLeeLe& :- mesveeheefle Deewj levegj#eke osJe eLece Devlejeue ceW, leerveeW heefj<eo osJe
otmejs Devlejeue ceW, leermejs Devlejeue ceW meeceeefveke osJe leLee eewLes Devlejeue ceW Deejesnke,
DeeefYeeesie Deewj efkeefuJeef<ekeeefo osJe Deheves-Deheves eesie eemeeoeW ceW jnles nQ~ heeBeJeW
Devlejeue mes DeOe&ueeKe (50 npeej) eespeve Deeies peekej vevoveJeve nQ Fvekes efJeMes<e veece
Deeies kenWies ~~~500-501~~
1. ef$eueeskemeej he=. 424, 434, 435~
(45)
keLeefceefle esledmegjhegjJeefnb Demeeseb meeoebheetoJeCeKeC[e~

heGcenmececeeCee heeseb esekeKepegoe~~502~~
megjhegjyeefn: DeMeeskeb mehleoecheetleJeveKeC[e:~
heeomececeevee: eles k eb ew l eJe= # eeg l ee:~~502~~
megjhegj ~ megjhegjeod yeefn: hetJee&efoefo#eg DeMeeskeJeveKeC[e: mehleoJeveKeC[e:
echekeJeveKeC[eetle-JeveKeC[e:heeomeceeceeCee: meneeespeveeeeceemleo&Jeemee FleLe&:~ eleskeceskewkeewleJe=#eeglee:~~502~~
DeLe leveceOemLeewleJe=#emJeheb efveheeved leewlevecemkeejceeneGeseogcee pebyetceeCee kehhesmeg leeCe eGheemes~
heuuebkeieefpeCeheef[cee heeseb leeefCe Jeboeefce~~503~~
efJeMes<eeLe& :- keeseW (eekeejeW) kes eLece Devlejeue ceW mesveeheefle Deewj levegj#eke
osJe jnles nQ ~ efleere Devlejeue ceW leerveeW heeefj<eo, le=leere Devlejeue ceW meeceeefveke osJe leLee
elegLe& Devlejeue ceW Je=<eYe, legjeefo hej meJeejer kejves Jeeues Deejesnke, DeeefYeeesie SJeb
efkeefuJeef<ekeeefo osJe Deheves-Deheves eesie YeJeveeW ceW jnles nQ~ heeBeJeW kees mes 50 npeej
eespeve Deeies peekej vevoveJeve nQ, es Jeve Deevevo osves Jeeues nQ Fmeefuees FvnW vevoveJeve
kenles nQ~ Fvekes efJeMes<e veece Deeies kenWies ~
JeveeW kes efJeMes<e veece SJeb eceeCe :ieeLeeLe& :-osJeeW kes veiej mes yeenj heemejesJej kes eceeCe kees OeejCe kejves
Jeeues leLee Ske-Ske ewleJe=#e mes mebege DeMeeske JeveKeC[, mehleo JeveKeC[,
echeke JeveKeC[ Deewj Deece JeveKeC[ nQ~~502~~
efJeMes<eeLe& :- osJeeW kes veiejeW mes yeenj hetJee&efo eejeW efoMeeDeeW ceW ece mes DeMeeske ,
mehleo, echeke Deewj Deece JeveKeC[ nQ~ eleske kee eceeCe-heen veeceke mejesJej
kes meMe Ske npeej eespeve uecyes Deewj heeBe meew eespeve eew[s nQ leLee eleske JeveKeC[
Ske-Ske ewleJe=#e mes mebege nQ~
Jeve kes yeere ceW efmLele ewleJe=#eeW kes mJehe kee efveheCe kejles ngS Gve ewleJe=#eeW
kees vecemkeej kejles nQieeLeeLe& :- meewOecee&efo keuheeW ceW eejeW Jeve mecyevOeer eej ewleJe=#e, pecyetJe=#e
eceeCe Jeeues nQ~ eleske ewleJe=#e kes eejeW heee&YeeieeW ceW heueemeve mes Ske-Ske
efpeveeeflecee nw, GvnW ceQ (vesefceeveeee& ) vecemkeej kejlee nttB ~~503~~
(46)
elegewlegcee: pecyetceevee: keuhes<eg les<eeb eleg:heeex<eg~

heueieefpeveeeflecee: eleskeb leeefve Jevoeefce~~503~~
eGese ~ elJeejewlegcee pecyetJe=#eeceeCee: meewOecee&efo<eg keuhes<eg les<eeb eleg<eg&
heeex<eg heueefpeveeeflecee: eleskeb lee: Jevos~~503~~
meewOece& Deeefo mJeieeX ceW ewleJe=#e SJeb efpevecebefoj

meeefuebocebefojeCeb hegjoes CeiieesnheeeJee neWefle~

Ses eb heg { ef J eceee heg J Jees e f o opeb y eg o g c emeef j mee~~405~~
leccetues Sesee efpeefCeboheef[cee e heef[efomeb nesefo~
mekekeeefoCeefceoeueCee megcejCeceses efJe ogefjonje~~406~~
meemme cebefojeoes F&meeCeefomes megOecceCeecemeYee~
eflemenmmekeesmeGoee eGmeeoerne leoefJelLeeje~~407~~
3000~400~200~~
leer S og J eejs n es kees m ee eGmeef leueb b o es ~
mesmeeDees JeCCeCeeDees mekekehheemeeoomeefjmeeDees~~408~~
64~32~
efJeMes<eeLe& :-meewOecee&eof keuheeW ceW DeMeeskeeefo eejeW JeveKeC[eW ceW pees eej ewleJe=#e nQ,
Gvekee eceeCe pecyetJe=#e kes eceeCe meMe nw~ Gve eejeW Je=#eeW ceW mes eleske Je=#e kes eejeW heee&
YeeieeW ceW heueemeve efmLele Ske-Ske efpeveeeflecee nw, GvnW ceQ vecemkeej kejlee nB~t
meewOece& Deeefo mJeieeX ceW ewleJe=#e SJeb efpevecebefoj

mecemle FvceefvojeW-Fv YeJeveeW kes Deeies veeesOe Je=#e nesles nQ ~ FveceW SkeSke Je=#e he=efLeJeermJehe Deewj hetJeexe pebyetJe=#e kes meMe nesles nQ ~~405~~
Fvekes cetue ceW eleske efoMee ceW Ske-Ske efpevesv eeflecee nesleer nw efpemekes
ejCeeW ceW Meeeefoke eCeece kejles nQ leLee pees mcejCe cee$e ceW ner heehe kees njves
Jeeueer nw ~~406~~ meewOece& Fv kes ceefvoj mes F&Meeve efoMee ceW leerve npeej (leerve meew)
keesMe TBeer, eej meew keesMe uebyeer Deewj Fmemes DeeOes efJemleej Jeeueer megOecee& veeceke meYee
nw~~407~~ G. 3000, oer. 400, efJe.200 keesme~
megOecee& meYee kes ejeW keer TBeeF& eewme" keesMe Deewj efJemleej Fmemes DeeOee nw~ Mes<e
JeCe&ve meewOece& Fv kes eemeeo kes meMe nw ~~408~~
(47)
jcceeS megOecceeeS efJeefJenefJeCeesosefn keer[os mekekees~

yengefJenheefjJeejpegoes Yegbpeblees efJeefJenmeeskeKeeefCeb~~409~~
lelLesmeeCeefomeeS GJeJeeomeYee ngJesefo hegJJemecee~
efohheblejeCemesppee efJeCCeemeefJemesmemeesefnuuee~~410~~
leerS efomeeS esefo JejjeCeceDees efpeefCeboheemeeoes~
hegJJemeefjes DenJee heb[gieefpeCeYeJeCemeeefjes~~411~~
eleske Fvveiej kes eejeW lejHe ewleJe=#e

lehhejoes iebletCeb heCCeememenmmepeeseCeeCeb e~

neWefle ng efoJJeJeCeeefCeb FbohegjeCeb eGefomeemegb1~~429~~
hegJJeeefomeg les kecemees DemeesemeeoeCe JeCemeb[e~
eb h eeet o eCe lene heGcenmeef j meheef j ceeCee~~430~~
Skekeskekee esele lesmeg DemeeseeefoCeecemebpegee~
Ceiiees n lemeef j e Jejeecejeheng e f o peg o e~~431~~
GlmesOe 64, efJemleej 32 keesMe~ Fme jceCeere megOecee& meYee ceW yengle ekeej kes heefjJeej mes
ege meewOece& Fv efJeefJeOe megKeeW kees Yeesielee ngDee Deveske efJeveesoeW mes eer[ e kejlee nw~~409~~
JeneB F&Meeve efoMee ceW hetJe& kes meceeve Gheheeo meYee nw~ en meYee osoerheceeve
jlveMeeeDeeW mes meefnle Deewj efJeveemeefJeMes<e mes MeesYeeeceeve nw~~410~~
Gmeer efoMee ceW hetJe& kes meceeve DeLeJee heeC[gkeJeve mecyevOeer efpeveYeJeve kes
meMe Gece jlvecee efpevesveemeeo nw ~~411~~
eleske Fb veiej kes eejeW lejHe ewleJe=#e

Fmekes Deeies heeeme npeej eespeve peekej FvhegjeW keer eejeW efoMeeDeeWb ceW efoJe Jeve
nQ~~429~~ hetJee&efoke efoMeeDeeW ceW ece mes Jes DeMeeske, mehleo, ebheke Deewj Deece
Je=#eeW kes JeveKeC[ nQ~ Fve JeveeW kee eceeCe hee n kes JeveeW kes meceeve nw~~430~~
Gve JeveeW ceW DeMeeskeeefo veeceeW mes mebege Deewj Gece ecej-$eeefo mes ege veeesOe
le kes meMe Ske-Ske ewleJe=#e nw~~431~~
1. efleueeseheCCeeer DeefOekeej 7, he=. 830~
(48)

heeskeKejCeerJeeJeerenf b ceefCecee YeJeCesenf b mebpegoe efJeGuee~
meJJeG[gpeesiieheuueJekegmegceHeuee Yeebefle JeCemeb[e~~432~~
veJeewJeseke Deeefo ceW Yeer ewleJe=#e nQ~

GJeJeeomeYee efJeefJene kehheeleeroeCe neWefle meJJeeCeb~

efpeCeYeJeCee heemeeoe CeeCeeefJenefoJJejeCeceee1~~453~~
DeefYemesemeYee mebieerehengefomeeueeDees efeekeKee e~
osJeerDees Ce oermebefle kehheeleerosmeg keFee efJe~~454~~

lele Fvheg j eod y eees eleg e | o #eg ef J eceg e e~

ue#eeOe eespeveeveeb megMelJeeeEjMeveeveefhe2~~149~~
DeMeeskeb mehleheCee&Keb echekeeeceecekeced~
Fefle veeceeefleevesJe MeeMJeleeefve Jeveeveefhe~~150~~
heg<keefjCeer JeeefheeeW Je ceefCecee YeJeveeW mes mebege leLee meye $e+legDeeW kes eesie he$e,
kegmegce SJeb HeueeW mes heefjhetCe& efJehegue JeveKeC[ MeesYeeeceeve nQ~~432~~
veJeewJeseke Deeefo ceW Yeer ewleJe=#e nQ~

meye keuheeleerleeW kes efJeefJeOe ekeej keer Gheheeo meYeeSB, efpeveYeJeve, veevee ekeej kes
efoJe jlveeW mes efveefce&le eemeeo, DeefYe<eskemeYee, mebieerle Deeefo MeeueeSB Deewj ewleJe=#e Yeer
nesles nQ hejvleg keuheeleerleeW kes osefJeeeB keoeefhe veneR efoKeleeR~~453-454~~

DeLe&FveW kes veiejeW mes yeenj hetJee&eof eejeW efoMeeDeeW ceW heeeme-heeeme npeej
eespeve es[
kej DeMeeske, mehleheCe&, echeke Deewj Deece veece kes MeeMJele eej Jeve
nQ~~149-150~~
1. efleueeseheCCeeer DeefOekeej 7, he=. 833~ 2. efmeevlemeej oerheke he=. 540~
(49)
eespeveeveeb menesCeeeleeefve efJemle=leeefve e~

meneeOexve jceeefCe YeJeefvle meheueeefve Jew~~151~~
Deceer<eeb ceOeYeeies<eg elJeejMewleheeohee~
pecyetgcemeceevee megjMeeskeeee ceveesnje~~152~~
S<eeb cetues elege|o#eg efpevesveeflecee MegYee~
osJeeee& yehee&e meefvle YeemJejcetle&e~~153~~
meewOece& mJeie& ceW efpevecebefoj-ewleJe=#e

(ueeske efJeYeeie mes)
meew O ecex Je meYew M eeves Mes < es v eCeeb meYeemleLee~

GheheelemeYeeMewJe
Den&oeeleveeefve
e1~~263~~
MeleeOee& eeceef J emleer C ee& heg j mleevceg K eceC[hee~
JesefokeeefYe heefjef#ehlee veeveejlveMeleesppJeuee~~264~~
~100~ 50~
Gece heueeW mes ege Fve eleske jceCeerke JeveeW keer uecyeeF& Ske npeej eespeve Deewj
eew[eF& heeBe meew eespeve eceeCe nw~~151~~
Fve eejeW JeveeW kes ceOe Yeeie ceW pecyetJe=#e meMe eceeCe Jeeues, Delevle ceveesnj
DeMeeske Deeefo eej ewleJe=#e nQ~~152~~
Fve eejeW Je=#eeW ceW mes eleske Je=#e kes cetue ceW eejeW efoMeeDeeW ceW, osJe mecetneW mes
hetpe, heeemeve SJeb osoerheceeve Mejerj keer keeefvle mes ege efpevesv YeieJeeved keer
Ske-Ske eefleceeSB nQ~~153~~
meewOece& mJeie& ceW efpevecebefoj-ewleJe=#e

(ueeske efJeYeeie mes)
meewOece& keuhe kes meceeve SsMeeve keuhe ceW Yeer meYeeie=n nw~ Gmeer ekeej Mes<e FveW kes
Yeer meYeeie=n, GheheelemeYee Deewj efpeveeeleve nesles nQ~~263~~ Gvekes Deeies meew (100)
eespeve oerIe&, Fmemes DeeOes (50 ees.) efJemleerCe&, JesefokeeDeeW mes Jesef<le Deewj mewke[eW veevee
ekeej kes jlveeW mes GppJeue cegKeceC[he nesles nQ~~264~~ GveceW Fv heJe& kes efoveeW ceW
meeceeefveke Deeefo osJeeW kes meeLe Yeefe mes efpeve YeieJeeved keer hetpee kejles nQ leLee keLeeDeeW kes
meeLe (leJeeee& kejles ngS) JeneB efmLele nesles nQ~~265~~ keuheeW ceW leLee Deeies ewJeseke
1. ueeskeefJeYeeieeqJeYeeie10 he=. 205~
(50)

meeceeefvekeeefoefYe meeOe&ced Fve heJe&meg meeoje~
hetpeevlen&leeb les<eg keLeeefYejefhe eemeles~~265~~
keuhes<eg hejleMeeefhe efmeeeleveJeCe&vee~
Deeeeiee Keueg keuhes<eg meYee ewJesele mce=lee~~266~~
eespevee<kecegefe leeJeosJe e efJemle=lee~
GheheelemeYesveCeeb $eeeeEm$eMeJeleeb mce=lee~~267~~
DeMees k eb mehleheCe e echekeb et l eces J e e~
hetJee&eeefve
JeveeveengoxJejepeyeefnhegjeled~~268~~
Deeeleeefve meneb e leoOe efJemle=leeveefhe~
eekeej heefjlemles<eeb ceOes ewlegcee Deefhe~~269~~
~ 1000 ~ 500~
Den&leeb eefleefyecyeeefve peecyetveoceeeefve e~
les < eeb eleg < e& g heeMJex < eg ef v e<eCCeeef v e ekeemeles ~ ~270~~
Jeeueg k eb heg < hekeb ew J e meew c evemeb lele hejced ~
eerJe=#eb meJe&leesYeb eerefleke=cekeb leLee~~271~~
ceveesnjefJeceeveb e Dee|eceeueer e veecele~
efJeceueb e efJeceeveeefve eevekeeveerefle ue#eesled~~272~~
efveegleJeemeoerIee&efCe JewefeeeCeerlejeefCe
e~
JewefeeeefCe efJeveeMeerefve mJeYeeJeeefve OegJeeefCe e~~273~~
Deeefo ceW Yeer efmeeeleve kee JeCe&ve kejvee eeefnS~ Deeeeie (veeesOe Je=#e) keuheeW ceW leLee
meYeeYeJeve ewJeseke ceW ceeves ieS nQ~~266~~ $eeeeEm$eMeeW kes meeLe FveW keer Gheheele meYee
Dee" eespeve TBeer Deewj Gleveer ner efJemle=le kener ieF& nw~~267~~ Fvhegj kes yeenj hetJee&efo
efoMeeDeeW ceW ece mes DeMeeske, mehleJeCe&, echeke Deewj Deece es eej Jeve efmLele
nQ~~268~~ Jes Jeve npeej (1000) eespeve uebyes Deewj Fmemes DeeOes (500 ees.)
efJemle=le nQ~ Gvekes eejeW Deesj eekeej Deewj ceOe ceW ewleJe=#e efmLele nQ~~269~~ Ge
ewleJe=#eeW kes eejeW heeMJe&YeeieeW ceW heuebkeemeve mes efmLele megJeCe&cee efpeveefyecye
MeesYeeeceeve nQ~~270~~ Jeeuegke, heg<heke, meewceveme, eerJe=#e, meJe&leesYe, eerefleke=led, jceke,
ceveesnj, Deefe&ceeueer Deewj efJeceue es eeveefJeceeve peevevee eeefnS~ es Ske ueeKe (eespeve)
uebyes-eew[s eeveefJeceeve efJeefeeeefveefce&le Deewj eeke=efleke Yeer nesles nQ~ GveceW efJeefeeeefveefce&le
efJeceeve veMJej Deewj mJeeYeeefJeke efJeceeve efmLej nesles nQ~~271-273~~
(51)
meewOecee&efoeleg<kes e yeeeefo<eg leLee eceeled~

DeeveleejCeeesMewJe Geevesleeefve eespeesled~~274~~
mJeieeX ceW ewleJe=#e SJeb ceevemlecYe ceW leerLekej kes Jem$eeYejCeeefo

le$e eE m enemeves ef o Jes meJe& j lvecees Meg Y es ~

mJewjb efve<eCCees efJemleerCex peeMeyoeefYeveefvole1~~254~~
Je= l e meeceeef v ekew ox J ew m $eeeeE m $eMew m leLew J e e~
megKeemevemLew eerceefmlevcegKeesvcegKeef<efYe~~255~~
ef e$eYeemevemLeeef Y eJee& c eoef # eCeheeMJe& ees ~
mebeer[eceevees osJeerefYe eer[ejeflehejeeCe~~256~~
le$e eespeveefJemleerCe& <edke=efleb e mecegef^le~
mlecYees iees leef J emleejOeejeeoMemeb eg l e~~257~~
Jeecetefle& meheer"esefmceved eesMelelheeooerIe&ke~
JeemeeMe jlveefMekeemLeeefmle<"efvle e mecegodiekee~~258~~
~ 1 ~ 1/4~
es Gheeg&e efJeceeve ece mes meewOece& Deeefo eej keuheeW, yeeeefo eej egieueeW leLee
Deevele Je DeejCe keuhe; Fme ekeej Fve ome mLeeveeW ceW kens ieS eesepf ele kejvee eeefnS~~274~~
mJeieeX ceW ewleJe=#e SJeb ceevemlecYe ceW leerLekej kes Jem$eeYejCeeefo

Gme meYeeYeJeve ceW pee-pee Meyo mes DeefYeveefvole Fv efoJe, meJe&jlveeW mes efveefce&le,
MegYe SJeb efJemleerCe& eEmenemeve kes Thej mJesehetJe&ke efJejepeceeve neslee nw~ Jen megKekeejke
DeemeveeW hej efmLele SJeb Gmekes cegKe keer Deesj ef< jKeves Jeeues Ssmes keeefvleege meeceeefveke Deewj
$eeeeEM$eme osJeeW mes Jese<f le neskej eer[ e ceW Devegjeie jKelee ngDee Deheves Jeece Deewj oef#eCe YeeieeW
ceW Deveske ekeej kes YeemeveeW hej efmLele oseJf eeeW kes meeLe eer[ e efkeee kejlee nw~~254-256~~
JeneB Ske eespeve efJemleerCe&, n kes Jeie&Yetle eerme eespeve TBee, Ske keesme efJemleej Jeeueer
yeejn OeejeDeeW mes mebege Deewj heeoheer" mes meefnle Jeecee mlecYe nw~ Fmekes Thej Ske
keesme uebyes Deewj heeJe (1/4) keesme efJemle=le jlvecee meeRkes kes Thej efmLele kejC[ke
nw~~257-258~~
1. ueeske efJeYeeie, DeefOekeej-10, he=. 204
(52)

meeesMeeefve efn<ed letOJe eespeveevemecegodiekee~
eesMevetveeefve leeJeefvle DeOeMeehemecegodiekee~~259~~
~25/4~ 23/4~
efpeveeveeb ekeemles<eg megjw mLeeefhelehetefpelee~
Yejlew j eJeles M eeveeb meew O ecez M eeveees & ees ~~260~~
het J ee& h ejef J eos n s < eg ef p eveeveeb ekee heg v e~
mevelkeg ceejceens v keuheees v e& m lehet e f p elee~~261~~
veeesOee eeflekeuheb e Deeeeiee heeohee MegYee~
pecyetceeveeMelegheeMJex heueeefleceeeglee~~262~~
Geb e (efle. he. 8,405-6)
meeeEueocebefojeCeb hegjoes CeiieesnheeeJee neWefle~
Skekeskekeb heg{efJeceee hetJJeesefoopebyegogcemeefjmee~~9~~
leccetues Skekeskekee efpeeECeoheef[cee e heef[efomeb neWelf e~
mekekeeefoCeefceeeueCee megcejCeceses efJe ogefjonje~~10~~
ceevemlecYe kes Thej meJee n (6-1/4) eespeve Thej Deewj heewves n (5-3/4)
eespeve veeres Jes kejC[ke veneR nQ~~259~~ meewOece& Deewj SsMeeve Fve oes keuheeW ceW efmLele Gve
mlecYeeW kes Thej osJeeW kes eje mLeeefhele Deewj hetefpele Yejle SJeb SsjeJele #es$eeW kes leerLekejeW kes
DeeYet<eCe jnles nQ~~260~~ mevelkegceej Deewj ceensv Fve oes keuheeW ceW efmLele Gve mlecYeeW kes
Thej osJeeW eje mLeeefhele SJeb hetefpele hetJe& Deewj Dehej efJeosn #es$eeW kes leerLekejeW kes DeeYet<eCe
jnles nQ~~261~~ eleske keuhe ceW Deheves eejeW heeMJe&YeeieeW ceW efJejepeceeve Ssmeer
heuebkeemeve ege eefleceeDeeW mes megMeesefYele Gece veeesOe Deeeeie Je=#e nesles nQ~ es
Je=#e eceeCe ceW pecyetJe=#e kes meceeve nQ~~262~~
efleueeseheCCeefe ebLe ceW kene Yeer nw
mecemle FveemeeoeW kes Deeies he=efLeJeer kes heefjCeecemJehe Ske-Ske veeesOe Je=#e
nesles nQ~ Jes eceeCe Deeefo ceW hetJeexe pecyetJe=#e kes meceeve nQ~~9~~ Gvekes cetue Yeeie ceW
eleske efoMee ceW Ske-Ske efpeveeeflecee nesleer nw~ mcejCe cee$e mes ner heehe kees ve<
kejves Jeeueer Gve eefleceeDeeW kes ejCeeW ceW Fveefo vecemkeej kejles nQ~~10~~
N:M
(53)

leees eGlLeGJeJeCeYetceerS DemeesemeeJeCCeJeCeb ~

ebheeetoJeCeeCeb
hegJJeeefoefomeemeg
jepebefle~~803~~
efJeefJenJeCemeb[ceb[CeefJeefJenCeF&hegeuf eCekeer[Ceefiejerenf ~b
efJeefJenJejJeeefJeDeeefnb GJeJeCeYetceerG jcceeDees~~804~~
SkekeskekeeS GJeJeCeefKeefoS lejJees emeesemeeouee~
ebheeetoe
megbojYetoe
eeeefj-eeeefj~~805~~
eecejhengefopegoeCeb eseleCeb nJebefle Gsne~
efCeeefCeeefpeCeGoSefnb yeejmeiegefCeosefnb meeefje~~806~~
6000~5400~4800~4200~3600~3000~2400~1800~1200~1080~
960~ 840~ 720~
600~ 540~ 480~ 420~ 360~ 300~ 240~ 180~ 120~ 27 ~ 21~
ceefCeceeefpeCeheef[ceeDees Deceneheeef[nsjmebpegee~
Ske k es ke k eef m b m e es eod o g c eef c ce eeeef j eeeef j ~~807~~

Fmekes Deeies eewLeer GheJeve Yetefce nesleer nw, efpemeceW hetJee&efoke efoMeeDeeW kes ece
mes DeMeeskeJeve, mehleheCe&Jeve, echekeJeve Deewj DeeceJeve es eej Jeve MeesYeeeceeve
nesles nQ~~803~~ es GheJeveYetefceeeB efJeefJeOe ekeej kes JevemecetneW mes ceefC[le, efJeefJeOe
veefoeeW kes hegefueve Deewj eer[eheJe&leeW mes leLee Deveske ekeej keer Gece JeeefhekeeDeeW mes jceCeere
nesleer nQ~~804~~ Ske-Ske GheJeveYetefce ceW DeMeeske, mehleo, echeke Deewj Deece es
eej-eej megvoj Je=#e nesles nQ~~805~~ eecejeefo (eBJej) mes meefnle ewleJe=#eeW keer TBeeF&
yeejn mes iegefCele Deheves-Deheves leerLekejeW keer TBeeF& kes meMe nesleer nw~~806~~
Ske-Ske ewleJe=#e kes Deeefele Dee" ceneeeefleneeeX mes mebege eej-eej ceefCecee
efpeveeefleceeSB nesleer nQ~~807~~ GheJeve keer JeeefhekeeDeeW kes peue mes DeefYeef<ee pevemecetn
Ske YeJepeeefle kees osKeles nQ Deewj Gmekes efvejer#eCe cee$e kes nesves hej DeLee&led Jeeheer kes peue ceW
efvejer#eCe kejves hej meele Deleerle Je Deveeiele YeJepeeefleeeW kees osKeles nQ~~808~~ Ske-Ske
ewleJe=#e kes Deeefele leerve keeseW mes Jesef<le Je leerve heer"eW kes Thej eej-eej ceevemlecYe
(54)
GJeJeCeJeeefJepeuesCeb efmeee hesbefle SkekeYeJepeeFb~

lemme efCeefjkeKeCeceses meeYeJeeleeroYeeefJepeeoerDees~~808~~
meeueeeheefjDeefjee heer{eeGJeefj ceeCeLebYee e~
eeejes eeejes Skekeskekes esekeKeefcce~~809~~
eeejes eeejes hegJJeeefomeg cene Cecesceboeje~
mebleeCeheeefjpeeoe
efmelLee
kehheYetceermegb~~833~~
meJJes efmelLele eflehheeeeje eflecesnueefmejlLee~
Skekeskekemme e leCees cetues eeeefj eeeefj~~834~~
efmeeCeb heef[ceeDees efJeefeeheer{eDees jeCeceFeeDees~
JeboCeceseefCeJeeefjeogjblemebmeejYeeroerDees
~~835~~
meeueeeheefjJesef{eefleheer{GJejefcce ceeCeLebYee e~
eeejes eeejes efmelLeleefcce Skekeskekes~~836~~
keuhele efmelLee keer[CemeeueeDees leemeg heemeeoe~
efCeeefCeeefpeCeGoesefnb yeejmeiegefCeosefnb meceGoee~~837~~
6000~ 5400~ 4800~ 4200~ 3600~ 3000~ 2400~ 1800~
1200~ 1080~
960~ 840~ 720~ 600~ 540~ 480~ 420~ 360~
300~ 240~
180~ 120~ 27~ 21~
nesles nQ~~809~~ keuheYetefceeeW kes Yeerlej hetJee&efoke efoMeeDeeW ceW veces, ceboej, mebleeveke
Deewj heeefjpeele, es eej-eej ceneved efmeeLe& Je=#e nesles nQ~~ 833~~ es meye
efmeeLe& Je=#e leerve keeseW mes ege Deewj leerve cesKeueeDeeW kes Thej efmLele nesles nQ~ FveceW mes
eleske Je=#e kes cetue Yeeie ceW efJeefe$e heer"eW mes mebege Deewj Jevovee kejves cee$e mes ner
ogjvle mebmeej kes Yee kees ve kejves Jeeueer Ssmeer jlvecee eejeej efmeeW keer
eefleceeSB nesleer nQ~~ 834-835~~ Ske-Ske efmeeLe&Je=#e kes Deeefele, leerve keeseW mes
Jesef<le heer"$ee kes Thej eej-eej ceevemlecYe nesles nQ~~836~~ keuheYetefceeeW ceW
efmLele efmeeLe& keuheJe=#e, eer[veMeeueeSB Deewj eemeeo yeejn mes iegefCele Deheves-Deheves
efpevesv keer TBeeF& kes meceeve TBeeF& Jeeues nesles nQ~~ 837~~
(55)
meceJemejCe ceW GheJeveYetefce ceW ewleJe=#eeW ceW efpeveeefleceeeW

(DeeefohegjeCe mes)
yeYeemes JeveceeMees k eb Mees k eeheveg o ceef veeced ~

jeieb Jeceef o Jeelceer eceejew heg < heheuueJew 1~~180~~
heCee&efve mehle efJeYeeCeb Jeveb mehleob yeYeew~
mehlemLee veeefve yeeYeleg&o&Me&eleefle heJe& eled~~181~~
eechekeb Jevece$eeYeeled meg c evees Y ejYet < eCeced ~
Jeves oerheeJe=#eeCeeb efJeYegb YeegefceJeeieleeced~~182~~
kece c eece J eveb js p es keuekeC"er k euemJevew ~
mlegJeeveefceJe YekelewveceerMeeveb hegCeMeemeveced~~183~~
DeMees k eJeveceOes Yet o Mees k eevees k enes ceneved ~
nwceb ef$ecesKeueb heer"b mecegegceefOeef<"le~~184~~
meceJemejCe ceW GheJeveYetefce ceW ewleJe=#eeW ceW efpeveeefleceeeW

(DeeefohegjeCe mes)
Gve eejeW JeveeW ceW mes henuee DeMeeske Jeve pees efke eeefCeeeW kes Meeske kees ve< kejves
Jeeuee Lee, ueeue jbie kes hetue Deewj veJeerve heeeW mes Ssmee megMeesefYele nes jne Lee ceevees Deheves
Devegjeie (esce) kee ner Jeceve kej jne nes~~180~~
eleske ieeB" hej meele-meele heeeW kees OeejCe kejves Jeeues mehleo Je=#eeW kee
otmeje Jeve Yeer megMeesefYele nes jne Lee pees efke Ssmee peeve he[lee Lee ceevees Je=#eeW kes eleske
heJe& hej YeieJeeved kes meppeeeflelJe, meodie=nmLelJe, heeefjeepe Deeefo meele hejce mLeeveeW kees ner
efoKee jne nes~~181~~ hetueeW kes Yeej mes megMeesefYele leermeje echeke Je=#eeW kee Jeve Yeer
megMeesefYele nes jne Lee Deewj Jen Ssmee peeve he[lee Lee ceevees YeieJeeve keer mesJee kejves kes efueS
oerheebie peeefle kes keuheJe=#eeW kee Jeve ner Deeee nes~~182~~ leLee keeseueeW kes ceOegj MeyoeW mes
ceveesnj eewLee Deece kes Je=#eeW kee Jeve Yeer Ssmee megMeesefYele nes jne Lee ceevees heefJe$e GheosMe
osves Jeeues YeieJeeved keer Yeefe mes mlegefle ner kej jne nes~~183~~ DeMeeske Jeve kes ceOe Yeeie
ceW Ske ye[e Yeejer DeMeeske kee Je=#e Lee pees efke megJeCe& keer yeveer ngF& leerve keveeroej TBeer
heeref"kee hej efmLele Lee~~184~~ Jen Je=#e, efpeveceW eej-eej ieeshegj ej yeves ngS nQ Ssmes leerve
1. DeeefohegjeCe heJe&-22, he=. 524 mes 526 leke~
(56)

eleg i eex h eg j meb y eef $ emeeueheef j Jes e f < le
~
$eeecejYe=ejkeueMeeewhemke=le
~~185~~
pecyeterhemLeueerceOes Yeeefle pecyetgcees eLee~
leLee JevemLeueerceOes me yeYeew ewleheeohe~~186~~
MeeKeeeJeehleefJeMJeeMe me jspesMeeskeheeohe~
DeMeeskeceecesJesob
peielkeleg&efceJeesele~~187~~
megjYeerke=leefJeMJeeMew kegmegcew mLeefieleecyej~
efmeeOJeeveefceJeevOeved jspesmeew ewleheeohe~~188~~
iee[esheueefvecee&Cew he$ewefMe$ewefMeleesefcele~
heejeieceew heg<hemleyekew heefjlees Je=le~~189~~
efnjCceecenesoeMeeKees
JeesyegOveke~
keueeefuekeguePeejwmlepe&eefVeJe cevceLeced ~~190~~
meg j emeg j vejs v evlej#es c eeueeveef J een
~
mJeeYeeheefjJes<esCe
eesefleleeefKeueefo*dcegKe~~191~~
keeseW mes efIeje ngDee Lee leLee Gmekes meceerhe ceW ner $e, ecej, Ye=ej Deewj keueMe Deeefo
cebieueJe jKes ngS Les~ 185~~ efpeme ekeej pecyeterhe keer ceOe Yetefce ceW pecyetJe=#e
megMeesefYele neslee nw Gmeer ekeej Gme DeMeeske Jeve keer ceOe Yetefce ceW Jen DeMeeske veeceke
ewleJe=#e megMeesefYele nes jne Lee~~186~~ efpemeves Deheveer MeeKeeDeeW kes DeeYeeie mes mecemle
efoMeeDeeW kees Jeehle kej jKee nw Ssmee Jen DeMeeske Je=#e Ssmee MeesYeeeceeve nes jne Lee ceevees
mecemle mebmeej kees DeMeeskecee DeLee&led Meeskejefnle kejves kes efueS ner Gele ngDee nes~~187~~
mecemle efoMeeDeeW kees megieefvOele kejves Jeeues hetueeW mes efpemeves DeekeeMe kees Jeehle kej efueee
nw Ssmee Jen ewleJe=#e Ssmee megMeesefYele nes jne Lee ceevees efme-efJeeeOejeW kes ceeie& kees ner
jeske jne nes~~188~~ Jen Je=#e veerueceefCeeeW kes yeves ngS Deveske ekeej kes heeeW mes Jeehle
nes jne Lee Deewj heejeie ceefCeeeW kes yeves ngS hetueeW kes iegeW mes efIeje ngDee Lee~~189~~
megJeCe& keer yeveer ngF& Gmekeer yengle GBeer-TBeer MeeKeeSB LeeR, Gmekee osoerheceeve Yeeie Jee
kee yevee ngDee Lee leLee Gme hej yew"s ngS YecejeW kes mecetn pees ceveesnj Pebkeej kej jns Les
Gvemes Jen Ssmee peeve he[lee Lee ceevees keeceosJe keer lepe&vee ner kej jne nes~~190~~ Jen
ewleJe=#e megj, Demegj Deewj vejsv Deeefo kes ceveheer neefLeeeW kes yeeBOeves kes efueS KebYes kes
meceeve Lee leLee Gmeves Deheves eYeeceC[ue mes mecemle efoMeeDeeW kees ekeeefMele kej jKee
(57)
jCeoeueef c yeIeCeef Y eye& e f O ejer k e= leef J eMJeYet ~

YetYe&gJe mJepe&eb Yeleg& elees<eeefoJe Iees<eeved ~~192~~
OJepeebMegkeheje
ce=<efvecexIeIeveheefle~
peieppeveemebueiveceeie&
heefjce=peefVeJe~~193~~
cetOvee& $e$eeb efyeYevcegeeuecyeveYetef<eleced ~
efJeYeesefm$eYegJevewMJee& efJevee JeeesJe oMe&eved ~~194~~
Yesefpejs yegOveYeeiesme eeflecee efokeeleg<es~
efpevesMJejeCeeefceveew meceJeehleeefYe<esevee~~195~~
ievOeeiOetheoerheeIez heuewjefhe mene#elew~
le$e efveleee&veb osJee efpeveeee&veeb efJelesefvejs~~196~~
#eerjesoesokeOeewleeerjceueemlee
efnjCceeer~
eefCeheleen&leeceee&
eeveeg&ve=&megjemegje~~197~~
Lee~~191~~ Gme hej pees Meyo kejles ngS Iebs ueke jns Les Gvemes Gmeves mecemle efoMeeSB
yenjer kej oer LeeR Deewj Gvemes Jen Ssmee peeve he[lee Lee efke YeieJeeved ves DeOeesueeske,
ceOeueeske Deewj mJeie&ueeske ceW pees efJepee eehle keer nw mevlees<e mes ceevees Jen Gmekeer Iees<eCee
ner kej jne nes~~192~~ Jen Je=#e Thej ueieer ngF& OJepeeDeeW kes Jem$eeW mes heeW-heeWkej
DeekeeMe kees cesIejefnle kej jne Lee Deewj Gvemes Ssmee peeve he[lee Lee ceevees mebmeejer peerJeeW keer
osn ceW ueies ngS heeheeW kees ner heeW jne nes~~193~~
Jen Je=#e ceesefleeeW keer Peeuej mes megMeesefYele leerve $eeW kees Deheves efmej hej OeejCe kej
jne Lee Deewj Gvemes Ssmee peeve he[lee Lee ceevees YeieJeeved kes leerveeW ueeskeeW kes SsMJee& kees efyevee
JeeveeW kes ner efoKeuee jne nes~~194~~ Gme ewleJe=#e kes cetueYeeie ceW eejeW efoMeeDeeW ceW
efpevesvosJe keer eej eefleceeSB LeeR efpevekee Fv mJeeb DeefYe<eske kejles Les~~195~~
osJe ueesie JeneB hej efJejepeceeve Gve efpeveeefleceeDeeW keer ievOe, heg<heeW keer ceeuee,Oethe,
oerhe, heue Deewj De#ele Deeefo mes efvejvlej hetpee efkeee kejles Les~~196~~ #eerjmeeiej
kess peue mes efpevekes DebieeW kee e#eeueve ngDee nw Deewj pees DeefleMee efvece&ue nQ Ssmeer megJeCe&ceeer
Dejnble keer Gve eefleceeDeeW kees vecemkeej kej ceveg<e, megj Deewj Demegj meYeer Gvekeer hetpee
kejles Les~~197~~ efkeleves ner Gece osJe DeLe& mes Yejer ngF& mlegefleeeW mes Gve eefleceeDeeW keer
mlegefle kejles Les, efkeleves ner GvnW vecemkeej kejles Les Deewj efkeleves ner Gvekes iegCeeW kee mcejCe
kej leLee efevleJeve kej ieeve kejles Les~~198~~ efpeme ekeej DeMeeske Jeve ceW DeMeeske
(58)

mlegJeefvle mlegefleefYe kesefeoLee&efYe eCeceefvle e~
mce=lJeeJeOeee& ieeeefvle kesefelmce megjmeecee~~198~~
eLeeMeeskemleLeevesefhe efJe%eseeMewleYetne~
Jeves mJes mJes mepeeleeree efpeveefyecyesyegOvekee~~199~~
DeMeeske mehleheCe&Me echekeMetle SJe e~
elJeejesceer Jeves<Jeemeved eesegeMewleheeohee~~200~~
ewleeefOeef<"leyegOvelJeeot{leVeece{e
~
MeeefKeveesceer efJeYeeefvle mce megjsvw eehlehetpevee~~201~~
heuewjuebke=lee oeree mJeheeoeeevleYetleuee~
heeefLe&Jee melecesJewles heeefLe&Jee he$emebYe=lee~~202~~
eJeefeleevegjeiee mJew heuueJew kegmegceeslkejw~
emeeob oMe&evleesvleefJe&Yegb Yespegefjces gcee~~203~~
veece kee ewleJe=#e nw Gmeer ekeej Deve leerve JeveeW ceW Yeer Deheveer-Deheveer peeefle kee
Ske-Ske ewleJe=#e Lee Deewj Gve meYeer kes cetueYeeie efpevesv YeieJeeved keer eefleceeDeeW
mes osoerheceeve Les~~199~~ Fme ekeej Thej kens ngS eejeW JeveeW ceW ece mes DeMeeske,
mehleheCe&, echeke Deewj Deece veece kes eej yengle ner TBes ewleJe=#e Les~~200~~
cetueYeeie ceW efpevesv YeieJeeved keer eeflecee efJejepeceeve nesves mes pees ewleJe=#e
Fme meeLe&ke veece kees OeejCe kej jns nQ Deewj Fv efpevekeer hetpee efkeee kejles nQ Ssmes
Jes ewleJe=#e yengle ner DeefOeke megMeesefYele nes jns Les~~201~~ heeefLe&Je DeLee&led he=LJeer mes
Glhevve ngS Jes Je=#e meecege ner heeefLe&Je DeLee&led he=LJeer kes mJeeceerjepee kes meceeve peeve
he[les Les keeeWefke efpeme ekeej jepee Deveske heueeW mes Deuebke=le nesles nQ Gmeer ekeej Jes Je=#e Yeer
Deveske heueeW mes Deuebke=le Les, jepee efpeme ekeej lespemJeer nesles nQ Gmeer ekeej Jes Je=#e Yeer
lespemJeer (osoerheceeve) Les, jepee efpeme ekeej Deheves heeo DeLee&led hewjeW mes mecemle he=LJeer kees
Deeeevle efkeee kejles nQ (mecemle he=LJeer ceW Dehevee eeleeeele jKeles nQ) Gmeer ekeej Jes Je=#e
Yeer Deheves heeo DeLee&led pe[ Yeeie mes mecemle he=LJeer kees Deeeevle kej jns Les (mecemle he=LJeer
ceW Gvekeer pe[W hewueer ngF& LeeR) Deewj jepee efpeme ekeej he$e DeLee&led meJeeefjeeW mes Yejhetj jnles
nQ Gmeer ekeej Jes Je=#e Yeer he$e DeLee&led heeeW mes Yejhetj Les~~202~~ Jes Je=#e Deheves heuueJe
DeLee&led ueeue-ueeue veeer keeWheueeW mes Ssmes peeve he[les Les ceevees Devlejbie kee Devegjeie (esce)
ner eke kej jns neW Deewj hetueeW kes mecetn mes Ssmes megMeesefYele nes jns Les ceevees oe keer
(59)
leCeecesJe leeJeesoerMees efJeYeJeesoe~

efkeceefmle JeeeceerMeme efJeYeJesveerMeelceve~~204~~
meceJemejCe ceW "er Yetefce ceW efmeeLe& Je=#eeW ceW efpeveeefleceeeW

(DeeefohegjeCe mes)
heg<heheuueJeesppJeues<eg keuheheeoheeskeeveves<eg neefj<eg

eerceefovJeefvolee mJeyegOvemegemf Lelesefmeefyecyekee gcee~
meefvle leeveefhe eCeewcecetb veceeefce e mcejeefce e emeVeOeer
mlethehebefecehecetb meceejlveefJeeneb efpevesvefyeefcyeveerced1~~190~~
emevvelee ner efoKeuee jns neW~ Fme ekeej Jes Je=#e YeieJeeved keer mesJee kej jns Les~~203~~
peyeefke Gve Je=#eeW kee ner Ssmee ye[e Yeejer ceenelce Lee leye Gheceejefnle YeieJeeved Je=<eYeosJe
kes kesJeue%eeveheer efJeYeJe kes efJe<ee ceW kenvee ner keee nwJen lees meJe&Lee Deveghece ner
Lee~~204~~
meceJemejCe ceW "er Yetefce ceW efmeeLe& Je=#eeW ceW efpeveeefleceeeW

(DeeefohegjeCe mes)
hetue Deewj heuueJeeW mes osoerheceeve Deewj DeefleMee ceveesnj keuheJe=#eeW kes ye[s-ye[s
JeveeW ceW ue#ceerOeejer FveW kes eje Jevoveere leLee efpevekes cetueYeeie ceW efme YeieJeeved keer
osoerheceeve eefleceeSB efJejepeceeve nQ Ssmes pees efmeeLe& Je=#e nQ, ceQ emeVeefele neskej Gve
meYeer keer mlegefle kejlee nB@t, Gve meYeer kees vecemkeej kejlee nBt Deewj Gve meYeer kee mcejCe
kejlee nBt, Fmekes efmeJeee efpevekee mecemle Mejerj jlveeW kee yevee ngDee nw Deewj pees efpevesv
YeieJeeved keer eefleceeDeeW mes meefnle nQ Ssmes mletheeW keer hebefe kee Yeer ceQ emeVeefele neskej
mleJeve, veceve leLee mcejCe kejlee nBt~~190~~
N:M
(60)
ewleJebovee<ke
(ieefCeveer %eeveceleer efJejefele)

ef$eYegJeve kes efpeleves ewleeuee, Deke=ef$ece Gvekees efvele Jebotb~
YeJe YeJe kes mebefele heehe hegbpe, Gve meyekees Fke #eCe ceW Keb[tb~~
DemegjeW kes eeQme" ueeKe veeiemegj, kes eewjemeer ueeKe kens~
Jeeegmegj kes deeveJes ueeKe meghejCe kes yeenej ue#e kens~~1~~
efJeegled Deiveer mleefvele GoefOe, efoked erhekegceej YeJeveJeemeer~
Fve n ceW he=Leked-he=Leked efpeveie=n, ereej ue#e megiegCe-jeMeer~~
meye ue#e yenej meele keesef, es efpeveie=n YeJeveeuee megj kes~
es DeOeesueeske kes efpevecebefoj, efveleeefle Jebotb Debpeefue kejkes~~2~~
Fme ceOeueeske kes heebe ces kes, Demmeer leerme kegueeeue kes~
jpeleeeue kes Fke meew meej, Demmeer nQ Je#eejeeue kes~~
iepeoble efiejer kes yeerme YeJeve, pebyet Meeuceefue kes oMe ceeveW~
F<Jeeke=efle veie kes eej eej, cevegpeesej kes Yeer YeJe neveW~~3~~
Debpeveefieefj kes eG oefOecegKe kes, meesuen jeflekej kes yeefeme nQ~
veboerMJej erhe efpeveeuee es, yeeJeve DeefleMee iegCecebef[le nQ~~
kegb[ueefieefj ekeefiejer kes Yeer, nQ eej eej meye efceue kejkes~
es eej Meleke Ded"eJeve nQ, efpevecebefoj ceOeueeske Yej kes~~4~~
JeblejJeemeer peesefle<e megj kes, meye mebKeeleerle efpeveeuee nQ~
Fke Thej TOJe&ueeske ceW Yeer, Jewceeefveke Jebefole Deeuee nQ~~
meewOece& mJeie& ceW efpevecebefoj, yeeerme ueeKe MeeMJele ceevees~
F&Meeve mJeie& ceW Ded"eFme, nQ ueeKe efpeveeuee mejOeevees~~5~~
meevelkegceej ceW yeejn ueKe, ceensv mJeie& ceW Dee" ue#e~
efoJe yeeegieue ceW eej ueeKe, ueebleJe egie ceW heeeme menme~~
eeefueme npeej efoJe Mege egieue ceW, n npeej egie Meleej ceW~
efpeveefveuee meele meew Deevele Deew, eeCele DeejCe Deegle efoJe ceW~~6~~
1. DeeefohegjeCe he=. 570~
ewJeseke leerve DeOees ceW nQ, Fke meew ieejn ceOece $ee ceW~
nQ Fke meew meele leLee efpeveie=n, nQ FkeeeveJes TOJe& $ee ceW~~
(61)
veJe DevegefoMe ceW veJe efpevecebefoj, hebeevegej ceW heebe kenW~

Fve meyekee Jebove kejles ner, YeefJepeve ceveJeebefle efmeef uenW~~7~~
leerveeW ueeskeeW kes es efpeveie=n, meye Dee" keesef hheve megue#e~
meeeveJes menme eej meew Deew, Fkeeemeer eefcele kens MeeMJele~~
veJe meew heeerme keesef $esheve, nQ ueeKe meleeFme menme mener~
veJe meew De[leeefueme efpeveeeflecee, eefle efpeveie=n Fke meew Dee" keneR~~8~~
meye efpeveie=n ceW MeeMJele Deveghece, ceevemlebYeeefoke jeveeeW~
JeCe&ve he{les ner peve ceve ceW, oMe&ve keer Fe ekeeeW~~
efpeveefyebye heebe Mele Oeveg<e lebgie, Gve Jeerlejeie efJe cevenejer~
ceQ kesJeue %eeveceleer nslet, efvele vecetB efpeveeuee megKekeejer~~9~~
-oesne$ewkeeefueke ke=ef$ece meYeer, efpeveeeflecee efpeveOeece~
kens Devebleeveble ner, eflevnW Deveble eCeece~~10~~
N:M
(62)
eMeefmle
eewyeesue bo
eer Meebefle kegbLeg DejveeLe eYet ves, pevce efueee Fme Oejleer hej~
en nefmleveeiehegefj FbJee, jlveeW keer Je=ef< ngF& eneB hej~~
eneB pecyeterhe yevee megboj, efpevecebefoj nQ Deveske megKeeo~
cesje eneB Je<ee&eesie keeue, mJeeOeee Oeeve mes nw meeLe&ke~~1~~
Fme egie kes eeefj$e eeer eer, Deeeee& Meebeflemeeiej iegJej~
yeer m eJeeR meoer kes eLecemet e f j , Fve heeeee& Jeer j meeiej~~
es oer#ee iegJej cesjs nQ, cegPe veece jKee Lee %eeveceleer~
Fvekes emeeo mes ebLeeW keer, jevee kej ngF& DevJeLe&celeer~~2~~
en Deke=ef$ece ewleJe=#e, mebkeefuele Meee efpeve YeeerJeMe~
en jesie Meeske oeefje og:Ke, mebke njves Jeeuee meblele~~
leye leke en ieefCeveer %eeveceleer, ke=efle ewleJe=#e peeMeerue jns~~
peye leke eewyeermeeW efpeveJej kee, efpeveMeemeve peie ceW ceeve jns~~3~~
N:M
(63)
meceJemejCe ewleJe=#e mlees$e

MebYeg bo
eewefyeme efpeveJej kes meceJemejCe ceW, eewLeer GheJeve Yet ceeveer nw~
eejeW efoMe Fke Fke ewle Je=#e, engBefoMe efpeveeeflecee ceeveer nQ~~
eejeW efoMe keer efpeve eeflecee kes, mevcegKe ceW ceevemlebYe Ke[s~
ceQ Jebotb MeerMe vecee kejkes, efove hej efove megKe meewYeeie ye{s~~1~~
pee pee eer efpeveJej meceJemejCe, peepee eewLeer GheJeve Yetceer~
pee pee ceefCecee efpeve ewleJe=#e, pee pee megj vej Jebeof le Yetceer~~
pee pee ieCeOej ieg mes Jebeof le, peepee cegevf eieCe efJenjCe Yetceer~
pee pee DeMeeske mehleo De, ebheke Je DeeceJeve keer Yetceer~~2~~
hejkeese otpee mJeCe&ceeer, eG ieeshegj ejeW mes egle nw~
Jeblej megj cegodiej ueskej kes, efpeveYee JeneB hej j#eke nQ~~
leesjCe ejeW kes GYee lejhe, De" efJeOe kes cebieue Je Oejs~
eleske Ske meew Dee" kens, es meJe& Decebieue oes<e njW~~3~~
Gmekes Deeies Jesefle kejkes, GheJeve Yetceer Deefle MeesYe jner~
efoMeece mes DeMeeske mehleo, ebheke Je DeeceJeve efoKeW JeneR~~
eejeW efoMe Fke Fke ewle Je=#e, eYeg mes yeejn iegefCeles TBes~
eleske ewlele ceW eejeW, efoMe Fke-Fke efpeve eeflecee oerKesW~~4~~
es Dee" eeefleneeeX mebegle, ceefCecee eerefpeve eefleceeeW nQ~
nj eefleceeDeeW kes mevcegKe Fke, Fke ceevemlebYe keneeW nQ~~
es leerve kees mes heefjJesefle $ee keveer kes Thej MeesYeW~
ceevemlebYeeW kes eejeW efoMe Fke Fke efpeve eefleceeeW MeesYeW~~5~~
eewefyeme efpeveJej kes GheJeve ceW, eeveJes ewlele ceeves nQ~
GveceW $ee Meleke megeewjemeer, ceefCecee efpeveefyebye yeKeeves nQ~~
Fvekes ceevemlebYe leerve Meleke eewjemeer ner nes peeles nQ~
eejeW efoMe efpeveJej efyebye meYeer hebn meew efeme ieeles nQ~~6~~
Fve efpeveefyebyeeW kees Yeeer mes, pees efveleeefle Jebove kejles nQ~
Jes meJe& ceveesjLe hetCe& kejW, ece mes efMeJe ue#ceer Jejles nQ~~
(64)
Fve GheJeve ceW keefnb yeeJeef[eeB, keefnb eer[e heJe&le efoKeles nQ~
keefnb YeJeve yeves megboj TBes, FveceW megj vej efvele jceles nQ~~7~~
het j yeef o MeJeve ceW yeeJeef [ eeB , vevoe vevoes ej Deeveb o e~
vevoJeleer Je DeefYeveefvoveer, veefvoIees<ee peueYejer ceneveboe~~
pees peve Fvekeer hetpee kejles, Jes Goe megheue kees heeles nQ~
Jeeheer mes heg<heeW kees ueskej, efpeveefyebye hetpeles peeles nQ~~8~~
oef#eCeefoMe efJepee leLee DeefYepee, pew$eer Je Jewpeevleer Jeeheer~
Dehejeefpele peeeseje veecee, es epele efJepee heue kees osleeR~~
heefeceefoMe kegcegoe veefueveer De, heee heg<keje JeeefheeeB nQ~
efJeeesledheuee, keceuee es n, epeles eerefle heue osleer nQ~~9~~
Gej ceW eYeemee YeemeJeleer Yeemee, megeYee YejeR peue mes~
hegve Yeevegceeefueveer mJeebeYee, Keeleer heue osleeR hetpeve mes~~
Jeeheer peue mes mveeve efkees, YeefJe peve Fke YeJe kees osKes nQ~
Gme peue DeJeueeskeve mes efvepe kes ner meele YeJeeW kees osKes nQ~~10~~
Fve Goe Deewj eerleer heueoe, yeeJeef[eeW kes ceefOe ceejie kes~
e lejheer leerve leerve Keve keer, yeeerme veeeMeeuee oerKeW~~
eleske ceW yeefeme yeefeme, peesefleef<e, osJeer vele&ve kejleer nQ~
Jes neJe YeeJe mes levcee nes, efpeveJej iegCe keerle&ve kejleer nQ~~11~~
nce efvele veceW efpeve eeflecee kees meejs keefueceue Oegue peeJeWies~
efvepe Deelce megOeejme heerkej kes, efvepeceW ner le=hleer heeJeWies~~
meye DeeefOe JeeefOe heer[e mebke, Fke #eCe ceW ner veMe peeJeWies~
efvepe %eeveceleer kesJeue kejkes, efmeeuee ceW yeme peeJeWies~~12~~
oesne
veemee er meewce efJe, efpeveJej mece efpeveefyebye~
veceBt vecetB cemleke veceeB, heeTB meewKe Deefvebe~~13~~
N:M

Akrtrim Chaityavraksh (VGM-456)

Transféré par

Informations du document

Copyright

Formats disponibles

Partager ce document

Partager ou intégrer le document

Options de partage

Avez-vous trouvé ce document utile ?

Ce contenu est-il inapproprié ?

Droits d'auteur :

Formats disponibles

Akrtrim Chaityavraksh (VGM-456)

Transféré par

Droits d'auteur :

Formats disponibles

Jeerj %eeveesoe evLeceeuee kee heg<he veb.

efoiecyej pewve ef$eueeske MeesOe mebmLeeve eje mebeeefuele

Jeerj %eeveesoe evLeceeuee

-mebkeueveke$eeapewve meceepe keer meJeexe meeOJeer,

-: mebmLeeefhekee SJeb esjCeeeesle :-

eer %eeveceleer ceeleepeer

hejcehetpe ieefCeveerecegKe Deeefe&keeefMejesceefCe eer %eeveceleer ceeleepeer

e%eeeceCeer Deeefe&kee eer evoveeceleer ceeleepeer

-: efveoxMeke SJeb mecheeoke:-

efoiecyej pewve ef$eueeske MeesOe mebmLeeve

COURTESY-JAIN BOOK DEPOT

Jeerj efve. meb. 2541

kece&eesieer heer"eOeerMe mJeefmleeer jJeervkeerefle& mJeeceerpeer

peerJeve ekeeMe pewve

heer"eOeerMe mJeefmle eer jJeervkeere|le mJeeceerpeer

e%eeeceCeer Deee|ekee evoveeceleer

hejcehetpe ieefCeveerecegKe Deeefe&keeefMejesceefCe

eer %eeveceleer ceeleepeer kee mebe#f ehle-heefjee

(DeOeesueeske kes ewleJe=#e)

YeJeveJeemeer osJeeW kes efpevecebefoj

(ceOeueeske ceW ewleJe=#e)

(TOJe&ueeske kes ewleJe=#e)

Jewceeefveke osJeeW kes veiej kes yeenj Geeve ceW ewleJe=#e

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

cesje cebieue kejW meJe&, Denle efme yege efpevejepe~

leerLe& Deewj leerLekej eJeeve, eJeeveegle Je %eeve %eeveer~

eewyeermeeW leerLekej eYeg kees, YeefeYeeJe mes veceve keB~

ewleJe=#e kee JeCe&ve

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

DeOeesueeske kes ewleJe=#e

YeJeveJeemeer osJeeW kes efpevecebefoj

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

eGmeer eGmeeroer yeeJeeefj neWefle mmeg "eCesmeg~

DehhecenefececeefpPeceYeeJeCeosJeeCe neWelf e YeJeCeeefCe~

YeJeveJeemeer osJeeW kes ewleJe=#e

YeJeveeW kes Jesoer-hejkeess ceW eejeW lejhe ewleJe=#e nQ

lesefmeb eGmeg efomeemegb efpeCeefoheceeCepeeseCes ieblee~

YeJeveJeemeer osJeeW kes ewleJe=#e

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

efJeefJenJejjeCemeene efJeefeekegmegceesJemeesefYeoe meJJes~

FveW kes eneB DeesueieMeeuee kes Deeies ewleJe=#e

FveW kes eneb DeesueieMeeuee kes Deeies ewleJe=#e

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

JeblejosJeeW kes efpevecebefoj

eeseermeeefomeSefnb efJecnepeCeCeb megefjbohengoerCeb~

Jeblej osJeeW kes efpevecebefoj

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

Jeblej osJeeW kes ewleJe=#e

ef k eb Cejef k eb heg meeef o eJeW l ejos J eeCe DeYes eeCeb ~

Jeblej osJeeW kes ewleJe=#e

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

Jeblej osJeeW kes ewleJe=#e

DeMeeskeechekees veeiemlegcyegMe Jegce~

Jeblej osJeeW kes ewleJe=#e

osJeeW kes veiej kes yeenj Jeve-Geeve ceW

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

JeblejosJeeW kes ewleJe=#e

leseEme DemeeseebheeCeeiee legbyeg Je[es e keble~

JeblejosJeeW kes ewleJe=#e

ceOeueeske ceW ewleJe=#e

heeeejheef j ieoeFb Jejiees G joejlees j CeeFb ef h e~

ceOeueeske ceW ewleJe=#e

pecyeterhe kes hejkeess ceW ewleJe=#e