Académique Documents
Professionnel Documents
Culture Documents
Nama
Kelas
: 1-LB
NIM : 061430310174
APENDIKS A
X 1,2 =
b b 24 ac
2a
1. 2x2+9x+7=0
x 1,2 = 9 814 x 2 x 7
4
9 25
4
X1 = -1
X2 =
7 /2
2. 5x2-6x+5=0
x 1,2=
6 36100
10
=
6 64
10
1 ( 64 )
1 x 8
=
6 +J 8
=0,6+ J 0,8
X1 =
10
X2 = 0,6 J0,8
Simbol J
J=
Pangkat J
J = 1
J2= -1
J3=-J
J4=1
Jm x Jn =
Jm+n
(Jm)n = Jmxn
Contoh soal :
1. J25 = J4 x J4 x J4 x J4 x J4 x J4 x J
=J
2. J1001= (J4)250 x J
=1xJ
=J
99
3. J = (J4)24 x J3
= 1 x -1
= -J
A.2 BILANGAN KOMPLEKS
Sepasang sumbu sumbu ortogonal, dengan sumbu
horizontal yang menggambarkan Re z dan sumbu vertikal j yang
menggambarkan Im z akan membentuk sebuah bidang kompleks
di mana setiap bilangan kompleks memiliki sebuah titik yang
unik.
A.3 OPERATOR VEKTOR J
. Perhatikan bahwa j
, y = r sin
+ j sin
= tan-1
+ j sin
= cos
+ jr sin
= re
A.5
PENJUMLAHAN
DAN
PENGURANGAN
BILANGAN
KOMPLEKS
Untuk
menjumlahkan
dua
buah
bilangan
kompleks,
jumlahkanlah bagian-bagian real dan imajiner dari masingmasing bilangan kompleks secara terpisah. Sementara untuk
mengurangkan bilangan kompleks, kurangkanlah bagian-bagian
real dan imajiner dari masing-masing bilangan kompleks secara
terpisah. Dari sisi praktisnya, penambahan dan pengurangan
bilangan kompleks dilakukan dengan mudah jika kedua bilangan
berada dalam bentuk rektangular.
Z=a+
Jb
Contoh :
1. Jika diberikan z1 = 5 j2 dan z2 = -3 j8, maka
z1 + z2 = (5 - 3) + j(-2 - 8) = 2 j10
z1 - z2 = (-3 5) + j(-8 + 2) = -8 j6
A.6 PERKALIAN BILANGAN KOMPLEKS
Hasil perkalian dua buah bilangan kompleks, jika keduanya memiliki
bentuk eksponensial, dapat dilakukan berdasarkan hukum eksponen sebagai
berikut :
Contoh soal :
Z1 = 4 + J5
Z2 = -3 + J2
Z3 = 3 J4
Z4 = -5 J7
Z1 + Z2 = 1 + J7
Z4 Z3 = -8 J3
Z1 x Z3 = (4 + J5)(3 J4)
= 12 J16 + J15 J220
= J220 J + 12
= (-1) 20 + J3 + 12
= 20 + J3 + 12
= 32 + J3
= 32 J
12+ J 31+ (1 ) 20
9 (1 ) 16
12+ J 3120
9+16
8+ J 31
25
0,32+ J 1,24
Bilangan Konjugat
= 16 - J225
= 16 (-1)25
= 41 (Bilangan Real)
BENTUK BILANGAN KOMPLEKS
Z = a + Jb
Regtangular
r= a + b
2
a=r cos
b=r sin
=arc tan
b
b
atau=tan 1
a
a
Z = a + Jb
= r cos + J r sin
= r (cos + J sin )
Z=r<
Z=r<
Polar
Contoh soal : Z = 4 + J3
r= 16+ 9
=tan 1
3
4
=5
Z = a + Jb
Z* = a
Regtangular
Z=r<
Jb
Polar
Z1 = r1 < 1
Z* = r <
Z2 = r2 < 2
Z = r ( cos + J sin )
Z* = r (cos J
Trigonometri
Z = r (eJ)
sin )
Eksponen
Z1Z2 = r1r2 e J ( + )
Z 1 r 1 J( )
= e
Z 2 r2
1
Z1 = r1 (eJ1)
Z2 = r2 (eJ2)
Ln Z = ln r +
J
Contoh : Z = 5 eJ0,52
ln Z = ln 5 + J0,52
= 1,6 + J0,52
a. 15
= 15
= 15 < 45O
b. 5
eJ 2 / 3
O
= 5 eJ 120
= 5 < -120O
c. -4
= -4
e J 5 /6
e J 150
= 4 < -30o
e J 45
Z* = r (e J)
d. -2
J/ 2
eJ 90
= -2
= 2 < 90O
e. 10
J 7 /6
J 210
= 10
= 10 < -210
f. -18
eJ 3 / 2
= -18
eJ 270
= 18 < -90O
2. Perform the indicated operation
a. Z = 3- J4
Z x Z* = (3 J4)(3 + J4)
= 9 + J12 J12 J216
= 9 (-1)16
= 25
b. Z = 10 < -40o
= 10 (cos -40 + J sin -40)
= 10 (0,766) + J 10 (-0,6427)
= 7,66 J6,427
Z x Z* = (7,66 J6,427)(7,66 + J6,427)
=58,67 + J49,23 J49,23 J241,30
= 58,67 (-1)41,30
= 100
C. Z = 20 < 53,1O
= 20 (COS 53,1O+ J sin 53,1o)
=20 (0,6) + J 20 (0,799)
=12 + J15,98
Z + Z* = (12 + J15,98)+(12 J15,98)
=24
d. Z = 2,5 eJ/ 3
= 2,5 eJ 60
= 2,5 < -60o
= 2,5 (cos -60 + J sin -60)
= 2,5 (0,5 + J -0,866)
= 1,25 J2,165
Z x Z* = (1,25 J2,165)( 1,25 + J2,165)
= 1,56 + J2,7 J2,7 J24,687
= 1,56 (-1)4,687
= 6,25
e. Z = 2 + J8
Z Z* = ( 2 + J8)-(2 J8)
= J16
f. Z = 10 J4
Z + Z* = (10 J4) + (10 + J4)
= 20
g. Z = 95 < 25O
= 95 (cos 25 + J sin 25)
= 95 (0,906 + J 0,4226)
= 86,07 + J40,147
10
Z
r <
=
Z r <
=1<
()
=1<2
3. Use the slide rule to convert each complex number from polar
to rectangular form
a. -12 + J16
r =
144+256
= 20
=tan1
=
16
12
tan 1 1,33
= -53,06
Z = 20 < -53,06
b. 2 J4
r =
4+ 16
= 20 = 4,47
=tan 1
4
2
= -63,43
Z = 4,47 < - 63,43
11
c. Z = -59 J25
r=
=tan
25
59
= 22,96
Z = 64 < 22,96
d. Z = 700 + J200
r=
=tan 1
200
700
= 16
Z = 728 < 16
e. Z = 0,048 J0,153
r=
0,002304+0,023409 = 0,16
=tan
0,153
0,048
= -72,58
Z = 0,16 < -72,58
f. Z = 0,0171 + J0,047
r=
=tan 1
0,047
0,0171
= 70
Z = 0,05 < 70
g. Z = -69,4 J40
r=
4816,36+1600 = 80,1
12
=tan 1
40
69,4
= 29,95
Z = 80 < 29,95
h. Z = -2 + J2
r=
4+ 4 = 2,82
=tan 1
2
2
= -45
Z = 2,82 < -45
4. Use the slide rule to covrt the complex number from polar to
rectangular form
a. Z = 10 < 3
= 10 (cos 3 + J sin 3)
= 10 (0,998 + J 0,0523)
= 10 + J0,523
b. Z = 25 < 88
= 25 (cos 88 + J sin 88)
= 25 (0,0348 + J 0,999)
= 0,871 + J25
c. Z = 50 < -93
= 50 (cos -93 + J sin -93)
= 50 (-0,052 + J-0,998)
= -2,62 J50
d. Z = 45 < 179
= 45 (cos 179 + J sin 179)
13
= 45 (-0,999 + J0,017)
= -45 + J0,785
e. Z = 0,02 < 94
= 0,02 (cos 94 + J sin 94)
= 0,02 (-0,0697 + J0,997)
= -0,00139 + J0,02
f. Z = 0,70 < 266
= 0,70 (cos 266 + J sin 266)
= 0,70 (-0,0697 + J sin -0,997)
= -0,0488 J0,70
g. Z = 0,80 < -5
= 0,80 (cos -5 + J sin -5)
= 0,80 (0,996 + J 0,087)
= 0,8 J0,0696
h. Z =200 < 181
= 200 (cos 181 + J sin 181)
= 200 (-0,999 + J -0,017)
= -200 J3,49
5. In the following problems find the quotient by multiplying the
numerator
and
denominator
by
the
conjugate
of
the
( 5+ J 5 ) (1+J 1)
x
( 1J 1 ) ( 1+J 1 )
5+ J 5+ J 5+ J 2 5
1
1 1
14
5+ J 10+ (1 ) 5
2
J 10
2
J 5
b.
( 4J 8 ) ( 2J 2 )
x
( 2+ J 2 ) ( 2J 2 )
8J 8J 16+ J 2 16
4J 4+ J 4J 2 4
8J 24+ (1 ) 16
4
4 1
8J 24
8
1J 3
c.
(5J 10) ( 3J 4 )
x
(3+J 4) ( 3J 4 )
15J 50+(1) 40
9(1 ) 16
25J 50
25
1J 2
d.
(8+ J 12) (J 2)
x
(J 2)
(J 2)
2
J 16+ J 24
2
J 4
15
J 16+ (1 ) 24
(1 ) 4
J 1624
4
6J 4
e.
(3+ J 3) (2J 2)
x
(2+ J 2) (2J 2)
6J 6J 6J 2 6
4J 4+ J 4J 2 4
6J 12(1 ) 6
4(1 ) 4
12J 12
8
1,5J 1,5
f.
10+ (1 ) 40
4(1 ) 16
50
20
2,5
g.
(10)
(6J 8)
x
(6+ J 8) (6J 8)
16
60J 80
36J 48+ J 48J 2 64
60J 80
36(1 ) 64
60J 80
100
0,6J 0,8
(J 5)
(2+ J 2)
x
(2J 2) (2+ J 2)
J 10+ J 2 10
4J 2 4
J 10+(1)10
4(1 ) 4
J 1010
8
1,25+ J 1,25
6. Nyatakan dalam bentuk polar !
a. 3 + J5
Z = 3 + J5
r=
=
9+25
34
=
Z=
tan 1
5
3
= 59,03
34 < 59,03
b. -6 + J3
r = 36+9
=
45 = 3 5
17
tan 1
Z= 3
3
6
= -26,55
5 < -26,55
c. -4 J5
r = 16+25
=
Z=
41
tan 1
5
4
= 51, 34
41 < 51,34
e J
1
4,86
3,14
4,86
= 0,65
18
e j
Z=r
e j 0,65
= 10
b. Z2 = 10 < 322o45
=r
322,45 =
0,56
=
3,14
0,56
= 5,6
Z = r e j
= 10
e j 5,6
APENDIKS B
melalui
suatu
kumpulan
persamaan
simultan
+ a1nxn
+ a2nxn
ym = am1x1 + am2x2 + am3x3+
+amnxn
19
[ ][
a11 a 12
y1
y 2 = a 21 a 22
y m am 1 a m 2
a13 a1 n
][]
x1
a23 a2 n
= x2
xn
a m 3 a mn
B.3.
matriks
= [ aij ]
disebut
sebagai
matriks
kolom.
Merupakan
matriks
yang
memiliki
satuan.
Adalah
matiks
diagonal
yang
nilai
20
a 11
a12 a13 a 1 n
a22 a23 a 2 n ( )
A a21
d A =m x n
am 1 a m 2 am 3 a mn
a1 2 a22
A a
a23
13
a1 n a2 n
T
a32 a m 2
T
a33 a m 3 d ( A )=n x m
a3 n amn
Jika baris dari matriks A merupakan kolom dari matriks AT, dan
sebaliknya. Matriks A disebut simetri (symetric) jika
A = AT;
a 11
a12 a13 a 1 n
a22 a23 a 2 n
A a21
am 1 a m 2 am 3 a mn
21
a1 2 a22
A a
a23
13
a1 n a2 n
a32 a m 2
a33 a m 3
a3 n amn
A atau
a11 a12
a 21 a22
a n1 an 2
a1 n
a 2n
ann
22
a 11 a12
a21 a22
|a11| = a11
Untuk n yang lebih besar, pernyataan yang analogi dengan pernyataan diatas akan
menjadi sangat susah dan rumit sehingga seringkali dihindari melalui penggunaan
teorema ekspansi Laplace (lihat bahasan dibawah). Hal yang penting untuk dicatat
adalah bahwa determinan didefinisikan dengan cara sedemikian hingga
det AB = (det A)(det B)
untuk setiap dua buah matriks A dan B dengan ukuran n x n. Dua sifat dasar yang
lain adalah
det kA = kn det A
det AT = det A
[ ]
1 4
3 2
B=
2 9
1
[ ][
1 4 2 9
3 2 1
] [
=
2
9+ 4
4 27+2
dan
2
9+4
4 27+2
| |
1 4
3 2
Akan tetapi
2 9
1
= 1(2)-4(3) = -10
= -2( 9(1)= -9 - 2
= (-10)(-9 - 2 ).
23
ij = (-1)i+j Mij
Teorema Laplace menyatakan : Dalam determinan dari matriks
bujursangkar A, kalikanlah masing-masing elemen dalam baris (kolom) ke-p
dengan kofaktor dari elemen yang berkorespondensi dalam baris (kolom) ke-q,
dan jumlahkanlah hasil perkaliannya. Hasil akan sama dengan 0 untuk p q ;
dan det A, untuk p q.
Dari teorema Laplace juga dapat dinyatakan bahwa jika matriks A
memiliki dua baris dan kolom yang sama maka det A= 0 (dan A mestilah
merupakan sebuah matriks singular).
Invers Matriks dengan Determinan; Aturan Cramer
Teorema ekspansi Laplace dapat ditunjukkan dalam perkalian matriks
sebagai berikut :
a11 a 12 a13
a21 a 22 a23
an 1 a n2 an 3
11 12 31
12 22 32
1 n an 2 3 n
][
a 1n 11 12 31
a 2n 12 22 32
a nn 1 n an 2 3 n
n 1
n 2
nn
det A
0
0
0
det A
0
0 0
0
][
0
0
det A
n 1
n 2
nn
a11 a 12 a13
a21 a 22 a23
an 1 a n2 an 3
a 1n
a 2n
a nn
Atau
Dimana adj= [ ij adalah matriks transpose dari kofaktor aij dalam determinan
A, dan I adalah matriks satuan n x n.
Jika A non-singular, maka kita bisa melakukan pembagian dengan det A
0 dan menyimpulkan bahwa
24
1
det A
A1 =
adj A
1
det A
adj A )Y
[ 1r
2 r nr ]
xr =
( det1 A )[
( det1 A )
( det1 A )
1r
2 r 3 r nr ]
[]
y1
y2
y3
yn
( y1 1 r + y2 2r +y3 3 r + + yn nr )
a 11 a 1( r1) y1 a1 (r +1) a1 n
a 21 a 2(r1) y 2 a2 (r +1) a2 n
an 1 an (r 1) y n a n(r +1) ann
DETERMINAN
Determinan orde 2
Eliminasi :
2 x +3 y +2=0 . . .1
3 x+ 4 y +6=0 . .. 2
| |
x 4 8 x +12 y+ 8=0
x 3 9 x +12 y+ 18=0
x10=0
x =10
25
Eliminasi :
a1 x+ b1 y+ c1 =0 .. . 1
a2 x+ b2 y + c2 =0 .. . 2
a1 b 2 x +b1 b2 y +c 1 c 2=0
a2 b1 x+ b1 b 2 y +c 2 b1=0
a1 b2a2 b1
c 1 b2c 2 c 2
x +()=0
x b2
x b3
| |
( a1 b2 a2 b1 ) x=( c 1 b 2c 2 c 1 )
x=
( c1 b2c 1 b1 )
( a 1 b2 a2 b1 )
x=
x=
( c 2 b1c1 b2 )
( a1 b2a2 b 1 )
| | | |
| | | |
b1 c 1
b2 c 2
a1 b1
a2 b2
y=
a1 c1
a2 c2
a1 b1
a2 b2
| |
| |
| |
b1 c 1
b2 c 2
a1 b1
a2 b2
a1 c 1
a2 c 2
| |
a 1 b1
a 2 b2
| |
b1 c 1
b2 c 2
( 1)
| |
a1 c 1
a2 c 2
( 2)
| |
a1 b1
a2 b2
(0)
26
2 x +3 y +2=0 . . .1
3 x+ 4 y +6=0 . .. 2
Jawab
x=
|
|
|
|
y=
|
|
|
|
3 2
4 6
2 3
3 4
2 2
3 6
2 3
3 4
188
89
10
=10
1
6
=6
1
| |
a 2 b1 c 1
a 2 b2 c 2
a3 b3 c3
Kolom
Baris
Salah satu cara adalah sebagai berikut (catatan menggunakan
baris I)
a1 minor
| |
b1 minor
+c 1 minor
| |
nya
| |
nya
nya
| |
4
5
7
2 7
9 3
8 4
a1 b
49
48+240399
a2 + a3
| | | |
| |
c2
2
b3 c3
b1 c 1
b3 c 3
5 2
b1 c 1
b2 c 2
+7 2
| | | | | |
3
8 4
7
8 4
7
9 3
111
27
25 7 18
35 4
55 4
55 35
55 35 4 =25 40 12 7 0 12 +18 0 40
0 40 12
25 ( 420160 )7 ( 6600 ) +18 ( 22000 )
| |
| |
65004620+3960
31480
Contoh soal deteminan dengan orde 4x4 :
| ||
4
5
7
3
2
9
8
2
7
3
4
1
2
9 3 1
5 3 1
5 9 1
5 9 3
1 =4
2
+
7
2
8 4 2
7 4 2
7 8 2
7 8 4
2
2 1 3
3 2 1
3 1 3
3 2 3
3
|| || || |
| || || || |
b1 c1 d1
a1 c1 d1
a2 c2 d2
a3 c3 d3
b2 c2 d2
b3 c 3 d 3
a1 b 1 d 1
a2 b 2 d 2
a 3 b3 d 3
Contoh soal :
2I1 + 3I2 + 8I3 -30 = 0
a1 b1 c1
a2 b2 c2
a3 b3 c3
28
6I1 - I2 + 2I3 -4 = 0
3I1 - 12I2 + 8I3 = 0
Carilah nilai I1, I2, dan I3.........?
|
|
|
|
3
8 30
1 = 1 2 4 =3 ( 0+32 ) 8 ( 048 )30 (8+24 )=0
12 8 0
2 8 30
2= 6 2 4 =2 ( 0+32 )8 ( 0+ 12 )30 ( 486 )=1292
3 8
0
2 3
30
3 = 6 1 4 =2 ( 048 ) 3 ( 0+12 )30 (72+3 )=1938
3 12
0
2 3
8
0= 6 1 2 =2 (8+24 )3 ( 486 )+ 8 (72+3 ) =646
3 12 8
I1 =
0
=
646
I2 =
1292
=2
646
I3 =
1938
=3
646
MATRIKS
29
] [
9 11 10
7 7 4
AB=
9 8 8
1 2 4
Perkalian matrik
a. Dengan Saklar
6 3 1
18 9 3
3
=
2 4 5
6 12 15
b. Perkalian dua matrik : dua matrik dapat dikalikan
A + B=
]
[
][
17 37
30
56
A B=
B A= 23 77
23 99
17 47
Transpose
Jika baris berubah menjadi kolom
1 5
1 2 3 T
A=
A =2 7
5 7 9
3 9
[ ]
47
53
37
dan sebaliknya.
[ ]
Matrik Satuan
Matrik satuan adalah matrik diagonal yang semua elemen
diagonalnya 1.
Contoh soal :
1 0 0
5 2 4
I = 0 1 0 A= 1 3 8
0 0 1
7 9 6
Kalikanlah matrik A x I dan I
5 2 4 1 0 0
5
A I= 1 3 8 x 0 1 0 = 1
7 9 6 0 0 1
7
[ ][ ]
[ ][ ][ ]
xA
2 4
3 8
9 6
30
[ ][ ][ ]
1 0 0 5 2 4
5 2 4
I A= 0 1 0 x 1 3 8 = 1 3 8
0 0 1 7 9 6
7 9 6
A I =I A= A
[ ]
[ ]
7 1 2
A= 6 5 4
3 8 9
Matrik
Determianan
7 1 2
5 4
6 4
6 5
6 5 4 =7 8 9 1 3 9 2 3 8 =17
3 8 9
| | | | | |
Kofaktor
Kofaktor
Kofaktor
Kofaktor
Kofaktor
Kofaktor
Kofaktor
Kofaktor
Kofaktor
7 = 13
1=-42
-2= 33
6= -25
5=69
4 =-53
3=14
8=-40
9=29
13 42 33
C= 25 69 53
14 40
29
Adjoin A=CT
13 25 14
C = 42 69 40
33 53
29
T
A1=
13 25 14
1
42 69 40
17
33 53
29
31
a 11
a12 a 13 a1 n
a 21 a22 a23
a2 n
an 1 a n2 an 3
a nn
][ ] [ ]
x1
x2
xn
b1
b2
bn
Contoh soal :
2x + 3y z 4 = 0
3x + y + 2z 13 = 0
x + 2y 5z + 11= 0
Carilah nilai x, y, dan z.....?
Jawab :
Matrik =
[ ][ ] [ ]
[ ]|
2 3 1 x
9
=
y
13
3 1 2
1 2 5 z 11
Determinan =
2 3 1
1 2
3 2
3 1
3 1 2 =2 2 5 3 1 5 1 1 2 =28
1 2 5
Kofaktor
Kofaktor
Kofaktor
Kofaktor
Kofaktor
Kofaktor
Kofaktor
Kofaktor
Kofaktor
Kofaktor
2 = -9
3 =13
-1= 7
3 = 17
1 = -9
2 = -7
1=5
2 = -1
-5 = -7
Matrik
9 17 5
C= 13 9 1
7 7 7
Adjoin A=CT
| |
| | |
32
9 13 7
CT = 17 9 7
5 1 7
-1
][ ]
9 13 7
4
1
13
28 17 9 7
5 1 7 11
x=36+16977=
y=68117+ 77=
56
=2
28
28
=1
28
z=2013+77=
84
=3
28
a 11
a12 a 13 a1 n
a 21 a22 a23
a2 n
an 1 a n2 an 3
a nn
][ ] [ ]
]
x1
x2
xn
b1
b2
bn
A x = b
a11 a12 a 13
a1 n b 1
B= a21 a22 a 23 a2 n b 2
an 1 an 2 an 3
a nn b n
a11 a 12 a13 a 1n b1
c2 n d2
0 c 22 c 23
0 cn 2 c n3
c nn d n
33
][ ] [ ]
1 2 3 X 1
3
=
11
2 1 1 X 2
5
3 2
1 X3
2 3 3
2 1 1 11
3 2
1 5
]
2
2 1=0
1
2
=> 1 2=5
1
2
=> 1 (3 )=5
1
2
=> 11 3=5
1
3
Baris ke-3 => 3 1=0
1
3
=> 2 2=4
1
3
=> 1 (3 )=10
1
3
=> 5 3=14
1
1
2 3 3
0 5 5
5
0 4 10 14
34
4
(5)=0
5
4
=> 10 5=6
5
4
=> 4 5=18
5
Maka,
1
2 3 3
0 5 5
5
0 0 6 18
][ ] [ ]
1 2 3 X 1
3
0 5 5 X 2 = 5
0 0 6 X 3 18
6X3 = -18
X3 = -3
-5X2 + 5X3 = 5
X2 = -4
X1 + 2X2 3X3 = 3
X1 = 2