[Ksaltlm olarak Milliyet gazetesinde, "Entellektel Bak" kesinde, 10 Haziran 2000 tarihinde

neredildi.]

Arda Denkel iin

Milliyet

Prof. Dr. Arda Denkel'in 21 Mays gn aramzdan ayrlmasyla, Trkiye 20.

yzylda yetitirdii en verimli, en zgn dn adamlarndan birini yitirdi.
Sadece Trkiye deil Dnya felsefesi de yle. Arda Boazii niversitesi
Felsefe Blm retim yesiydi. Trkiye Bilimler Akademisi'nin de ilk ve
tek felsefeci yesiydi. Arda'nn kimi eserleri ve katklarndan, eitim
gemiinden, ahin Alpay 25 Mays yazsnda ksaca da olsa sz etti. 51 yllk
hayatna sktrd eserlerinin miktar ve zenginlii ba dndrc, ou
uluslararas standartlarn stnde, gz kamatrc. lk rencilerinden biri
olarak, Arda'y, sadece felsefecilii ynnden deil, retmenlii ve insanl
asndan da, bir ka anmla birlikte, biraz daha dile getirmek istiyorum.
Liseden arkadam Ferda Keskin ve ben Arda ile 1982'nin sonbaharnda
Tarih Blm'ne kayt olmak iin Boazii'ne gittiimizde tanmtk. O
zaman Tarih Blm bakan olan Engin Hoca (Akarl) Ferda'y ve beni ayn
katta baka bir odaya gnderdiinde, yine kayt iin gerekli baka bir imza iin
olduunu dnmtk. Karmza, olduka ufak tefek, zayfana, rahat ve
modern giyimli, zeki ve sabrsz bakl, bakml bir sakal olan, geni alnl ve
yzne byke oturan gzlyle birisi kt. Kendisini o zaman daha yeni
kurulmu olan ve topu topu drt yesi bulunan Felsefe Blm'nn bakan
olarak tantt. Bize, Tarih Blm'ne kayt olma hakkn kazanm renciler
olarak, o anda, istersek, Tarih yerine Felsefe Blm'ne kayt
yaptrabileceimizi syledi. Bir iki saniye iinde, anmsyorum, Felsefe'ye
kayt olmak istediimizi syledim. Arda yzn buruturdu, emin olup
olmadmz sordu, felsefenin zaten zor ve bu programn da zellikle ykl
olacan syledi. Bir iki saniye iinde, tarih yerine felsefe okumaya karar
vermenin salkl bir karar olamayacan vurgulad. Byle karar veren
renciler istemedii belliydi. Ama bouna. Biz kaydmz yaptrdk. (O yl
Felsefe Blm ou bizim gibi olan toplam be alt renci ile balad zaten.
Ferda da, ben de iktisat okumak istiyorduk, ama B ktisat Blm'n
kazanamamtk. Saint Joseph Lisesi'nde kta felsefesi arlkl program
severek takip etmitik: Felsefe'den ktisat Blm'ne daha kolay transfer
edebileceimizi dnmek fazla zaman almamt.)
Arda Oxford'dan geleli ok olmamt. Orada 20. yzyln en etkili ve
nemli felsefecilerinden olan Peter Strawson ile yazmt doktorasn. Paul

Grice'n kuramlarna dayal ve Strawson'un Grice' yorumlamasndan etkilenen

ok ilgin bir iletiim (anlama: anlatma ve anlama) kuram gelitirmiti
tezinde, ve bu kuramn deiik uygulamalar zerine alyordu. Oxford
eitimi Arda'y sk bir ekilde Anglo-Amerikan analitik felsefe gelenei iine
oturtuyordu. Ksmen ilk karlamamzn verdii izlenim, ksmen de onun
analitik yaklam ile bizim kta felsefesinden baka bir ey tanmamamzn
getirdii srtme (ksmen de ideolojik Fransz okulunun bize verdii
ukalalk), ilk yln balarnda olduka gerginlik yaratt aramzda. Ama Arda
sabr ve sebatla alt zerimizde. Arda'dan iki ders aldk o yl. 1986'da
mezun olduumuzda, kendisinden toplam alt ders almtk. ada AngloAmerikan analitik felsefesi ile bizi Arda tantrd dersem ok yanl olmaz.
Dier hocalarmz da ok nemli rol oynadlar elbette. Ama Arda'nn katks,
sanyorum, bu adan daha fazla oldu. Bize ada analitik epistemoloji,
metafizik, dil ve zihin felsefesini o retti. Bu derslerin dzeyi ok yksekti.
O kadar ki, Amerika'da doktora dersleri almaya baladm zaman, bir ounun
Arda'nn bize son bir ka ylda verdii derslerin gerisinde kaldn grdm,
hem teknik ve derinlik, hem de ele aldmz konularn eitlilii asndan.
(Bu aslnda o dnemde dier hocalarmzdan aldmz derslerin bir ou iin
de dorudur.)
Arda'nn dersleri ok zevkli ve hareketli geerdi. Bunun bir nedeni
Arda'nn dersin akna ok hakim olmasyd. Derslerini yapsal olarak ok
oganize bir ekilde, notlarna nerdeyse hi bakmadan, ok temiz ve akc bir
Oxford ngilizcesi ile anlatrd. Ders anlatrken yaad heyecan ve ald
zevk bir ekilde ou rencisine hemen geerdi. (Nasl gemesin, tahtann
nnde, gzln sol elinin iaret parma ile sk sk dzelterek, kendini
odann bir ucundan br ucuna heyecanla atar dururdu ders anlatrken.)
Bunda, snfn oluumuna ve ieriine bal olarak, Arda'nn derslerini daha
ok soru/yant eklinde yapmay tercih etmesinin rol vard. rencilerini
derste zorlamay, onlara yaratc dnsel glkler karp artmay severdi.
Arda'nn derslerinde beni en ok arpan ey derinlii yitirmeden felsefenin bu
kadar ak, temiz ve anlalr bir biimde yaplabileceini grmek oldu. lk
yln sonunda, Ferda ve ben farkna vardk ki, ilk aylardaki srtmelerimize
karn, mthi zevkli bir akamedik yl geirmi, dnya kadar felsefe
renmiiz. Felsefenin bylesine ak ve seik olarak yaplabileceinin
aknl ve hayranl iindeydik. Sonunda, puan ortalamamz yeterli olduu
halde, ktisat'a gemekten vazgeip Felsefe'de kalmay setik.
Felsefe Blm, kk ama yeni, gen ve dinamik kadrosu ile, 1980
askeri darbesinden sonra beeri ve toplumsal bilimlerde bir ok akademik
blmn bana gelen akbete maruz kalmamt bir ok blm moral
2

knts ve eleman kayb altnda kan alarken, Felsefe Blm olduka

gl ve zevkli bir akademik ortam salayabilmiti. Bunda dier hocalarmzla
birlikte Arda'nn rol ok byk olmutur.
nc ylmzn balarnda, Arda ile daha yakn bir ba olumaya
balad. Bir iki arkadamz ile doal kk bir grup olumutu zaten.
oumuz Kadky yakasnda oturuyorduk. Arda bizi Erenky'deki evine
armaya balad. En zevkli anlarmzn, en hararetli felsefe tartmalarmzn bir ou bu bir araya gelilerimizde oldu. Tartmalarmz kimi zaman
drt-be saati bulurdu. Arda kimi rencileri iin zamann cmerte
vermekten hi kanmad, bizlere sadece felsefe deil, hayatn kimi dier
incelikleri ve bunlardan nasl keyif alabileceimizi de retti. Bunlarn
banda klasik mzik, gurme mutfak zevki ve al gelir. Bizi yemee
ardnda, ou zaman erken gelmemizi syler, Dnya yemeklerinden
rnekler hazrlarken piirdii yemein ve mutfan kltrn, inceliklerini
anlatrd. Kimi zaman konu mzie dner, bize klasik mzik dinletir ve
karlatrmal yorumlar yapard. Haydn' Mozart'a tercih ettiini sylediinde
kan tartmay hi unutmuyorum. Bizi, Mozart'ta ne yenilik, gzellik varsa,
aa yukar hepsinin, daha pastel renklerde de olsa, Haydnda daha nceden
bulunduuna ikna etmeye alyordu. imdi geriye dnp baktmda, dier
bir ok konuda olduu gibi, Arda'nn byk lde hakl olduunu
dnyorum. Birlikte kltr ve sanat olaylarna gittik, konserler dinledik,
doaya ynelik geziler yaptk, filmler seyrettik, kimi zaman hayat ar geldi
Balk Pazar'nda kafalar ektik. Btn bu sre boyunca Arda bizi her
anlamda besledi. u andaki entellektel formasyonumuza katks ok
byktr. Bizden sonra gelen rencilerin bir ounun da ayn tankl
yapacaklarn biliyorum. Grubumuzdan ou yurt dnda akademik hayata
devam etti ve halen akademik dnyada. oumuz baarl yerlere geldik. Bu
Arda'sz nasl olurdu bilmiyorum, gremiyorum. rettii en nemli eylerden
biri, felsefeciliimizin sadece bir meslek olarak kalmamas gerektii idi. Onun
gibi mesleini inand biimde samimi olarak hayatna rmeye alm olan
felsefeci ok deil, ne yazk ki.
Sevgili Arda, emeklerin ve insanln iin mteekkiriz, seni ok
zleyeceiz.
Prof. Murat Aydede
(Chicago niversite'si Felsefe Blm
retim yesi) 2 Haziran, 2000