Eski Anadolu Tarihi

TA DEVR
A. Paleolitik (Eskita/Yontmata):M. . 600.000- 12/10.000
1. Alt Paleolitik: M. . 600.000- 180.000
2. Orta Paleolitik: M. . 180.000- 80/70.000
3. st Paleolitik: M. . 80/70.000- 12/10.000
B. Epipaleolitik-Mezolitik (Ortata):M. . 12/10.000- 9.000/8.500
C. Neolitik (Cilalta): M. . 9.000/8.500- 5.400
1. Akeramik Neolitik:M. . 9.000/8.500- 6.500
2. Erken Neolitik: M. . 6.500- 5.600
3. Ge Neolitik: M. . 5.600- 5.400
D. Kalkolitik (Bakrta): M. . 5.400- 3.200/3.000
1. Erken Kalkolitik: M. . 5.400- 4.750/4.000
2. Ge Kalkolitik: M. . 4.750/4.000- 3.200/3.000
MADEN DEVR
A. Tun/Bronz a:
M. . 3.200/3.000- 1.275/1.200
1. lk Tun a: M. . 3.200/3.000- 2.000 Tarih alarna gei
2. Orta Tun a: M. . 2.000- 1.500
3. Son Tun a: M. . 1.500- 1.200
B. Demir a: M. . 1.275/1.200- 500
1. Erken Demir a:
2. Orta Demir a:
3. Ge Demir a:

Neolitik a (M. . 9.000/8.500- 5.400)

Neolitik kavram, neos: yeni, lithos: ta szcklerinden tretilmitir
(Yenita a). Bu dnem, insanln kltrel geliiminde en nemli
sretir. nk, bu srete insanolunun yaam ve geim tarz kkl
deiikliklere urayarak, bir bakma gnmz uygarlnn temelleri
atlmtr.

Irakta Neolitik bir ev

atalhyk kazlar

Bu dnemin ana unsurlar,

geici doal barnaklardan
kalc ky yaantsna; aamal
olarak da avclk ve
toplayclktan retime, yani
tarm ve hayvancla geitir.
Bylelikle insanolu
beslenebilmesi iin yararl bitki
ve hayvan trlerinin
oaltlmasn salayarak
retimci-yapc olmutur.

Neolitik ev, (rekonstrksyon)

lk defa Yakndouda filizlenen bu dnem bazen

Neolitik Devrim olarak nitelenir. Oysa bu
gelime yaklak M. . 10500-7000 yllar
arasnda yava yava ve srekli bir geliimin
sonucunda olgunlamtr.
Bu dnemde yeni bir hayat biimine yol aan en
byk etken, gnmzden 13-14 bin yl
ncesinde ve Son Buzul ann bitiini izleyen
dnemde yava yava iklim deiiklikleridir.

nk Drdnc Zamann son buzul devrinde (Wrm)

Avrupann kuzeyindeki buzullarn ekilmeye yz tutmasyla
iklim giderek lmanlam, bugnkleri andran bir bitki rts
ile hayvan trleri ortaya kmaya balamt. Sonradan tarma
alnacak ve evcilletirilecek buday ve arpa gibi bitkilerle,
koyun, kei, domuz gibi hayvan trlerinin yabanl olarak
belirmesi sonucu maara dneminin avclk koullar giderek
deiti. Bylelikle avclk ve besin toplayclnn yerini nce
yerleik dzene gei, sonra da iftilik almaya balad.

nk Akdeniz havzasnn gnmzden daha yal ve serin

iklim koullarnn deiiklie uramas yani kuraklama
yznden eskiden geni corafi alanlar zerinde dank halde
yaayan insanlar artk giderek seyrekleen su kaynaklarnn
yaknna ekilmeye, zellikle vadi tabanlarnda toplanmaya
balamlard. Artk karanlk ve nemli maara oyuklarna
samaz duruma gelmilerdi. nsanolunun topraa
balanmaya balay onu yeni keiflere itti. nce, gnete
kurutulan amurun salamln rendi; duvarlar ve konutlar
yapmaya balad. Maaralar yava yava terk edildi. Bylelikle
gnmz ehirciliinin ilk admlar atlm oluyordu.

Yakn Douda geici doal barnaklardan yerleik yaama,

avclk- toplayclktan da retken ekonomiye geiin nasl ve
nerede gerekletirildii konular tam anlamyla ak deildir.
Bununla birlikte, anlurfann Bozova lesi yaknlarndaki Biris
Mezarl ve St Tarlas Epipaleolitikten Neolitik an en
erken evrelerine geii anlamaya yardmda bulunacak yerleme
yerleridir.

Hallan emi (st)ayn (alt)

Bundan on yl nceye kadar yerleik yaamn

ancak retici ekonomiden sonra ortaya ktna
inanlyor ve hatta bu yzden bu dneme bazen
lk Tarmc Ky Topluluklar Dnemi deniyordu.
Son yllarda Gneydou Anadoludaki Hallan
emi ve ayn gibi yerlemelerde yaplan
arkeolojik keifler bu terimin uygun olmadn,
buna karlk yerleik ve fakat avc- toplayc
gruplarn varln ortaya koymutur.

Hallan emi

Yerleik avc- toplayclktan retici ekonomiye geebilmek iin

de nce yetitirilmeye elverili buday, arpa vb. rnler ile
evcilletirilebilecek koyun, kei vb. hayvanlarn yabanl bir
durumda bulunmas ve uygun corafi koullu bir ortam
gerekmektedir. Anadolunun zellikle gney kesimi bu niteliklere
sahipti, bu yzden de Neolitik an en erken evrelerinde bile
varlk gstererek Yakn Dou Neolitik uygarlnda zel bir yer
almtr.

Susianada akeramik ta kaplar

Neolitik ada kile elle biim vererek atete piirmek, bylelikle

de gnlk ilerde byk kolaylk salayacak anak mlei
retmek nemli bir aamadr. nk insanolu ok gelikin kimi
kent ve kyler kurmu olmasna karn, nceleri kili
biimlendirip piirerek anak mlek yapmay beceremiyordu.
Gnlk kap kacan ya ahap ya da talar oyarak salyordu.

Bu nedenle Neolitik an yaklak 10500- 7000 yllar

arasndaki bu erken aamalarna Akeramik Neolitik ya da
Keramiksiz Neolitik veyahut da anak mleksiz Neolitik
ad verilir. Bu an Anadoludaki en iyi ve belki de en erken
temsilcileri Gneydou blgemizdeki Hallan emi, ayn,
Nevali ori, Gbeklitepe ve Grctepede (. Urfa)
saptanmtr.

ANAK MLEKSZ NEOLTK

A
Batman iline bal Kozluk ilesi
yaknndaki Hallan emi
Hynde yaplan kazlar
Mesolitikten Neolitik aa gei ya
da Neolitik an hi bilinmeyen en
erken evreleri konusunda yeni
bilgiler salamtr.
Hallan emi: Yeri: Batman il
merkezinin 50 km kuzeyinde,
Kozluk lesi'nin 21 km
kuzeybatsnda, Sahoka Ky'nn
batsndadr.

Gneydou Toroslarn gney etekleri zerindeki, 4 m yksekliindeki

hyk aynnn en erken evresinden biraz daha nceye
gitmektedir.
Buras Anadolunun imdiye kadar saptanm en eski kydr. 4 yap
kat saptanm olan Hallan emi kynde evler topraa alm 4-6
m apndaki yuvarlak ya da oval bir ukurun iine ina edilmiti.
Duvarlarn alt ksm ahap dikmelerle desteklenerek tatan yaplm,
st ksmlar ise kam ve ince dallarla rlerek alttan ve stten
amurla svanmt.
at ahap direklerle desteklenmiti. Tabanlar sar renkli bir amurla
svalyd, bir rnekte ise dzgn kaplama talar kullanlmt.
Geimlerini hala avclk ve toplayclkla salyorlard ve besin retimi
aamasna gelebilmi deillerdi. En ok koyun ve kei avlyorlar;
domuzun evcilletirilmesiyle ilgili kimi deneysel uygulamalarda
bulunuyorlard.

Alet yapmnda, ou kez kuzeyden Van-Bingl yresinden getirilen

obsidyeni kullanyorlar, tatan oyduklar anaklarn ise zaman zaman
geometrik ve az da olsa gereki bezemelerle sslyorlard. C14
sonularna gre bu ilk kyn ortalama tarihi M. . 10200-9200
yllarna rastlamaktadr.
Hallan emi Gneybat Asyann kltr geliiminde Dou
Anadolunun nemli bir yeri olduunu; X. ve IX. Binyllardaki kltrel
geliiminin kklerinin ada Dou Akdeniz kltrlerinden ok TorosZagros eteklerindeki daha erken kltrlerle ilikili bulunduunu ortaya
koymutur.

Batman line bal Kozluk ilesi yaknlarndaki Hallan emi

Hynde yaplan kazlar Mesolitikten Neolitik aa gei ya
da Neolitik an hi bilinmeyen en erken evreleri konusunda
yeni bilgiler salamtr.

Hallan emi: Konumu ve evresel zellikleri: Sason ay'nn bat

kysndaki Son Pleistosen dneme ait terasn stnde, bu ayn
oluturduu dar vadi iindedir. Dou Toros da silsilesinden doan
Sason ay, hyn yanndan getikten sonra Dicle'ye karmaktadr.
Hyk yaklak olarak 7 hektarlk bir alan kaplayan 4.3 m yksekliinde

Hallan emi: Aratrma ve Kaz: lk

defa 1990 ylnda Batman Baraj sular
altnda kalacak tarihi yerlerin
saptanmas ve kurtarlmas projesi
erevesi iinde M. Rosenberg ve H.
Togul tarafndan bulunan hykte,
yzey toplamasnda yontma ta
endstrinin dnda bezemeli ta kaplar
gibi ilgin buluntularn ele gemesi
zerine, M. Rosenberg ynetiminde
1990-94 yllar arasnda, ABD Delawere
niversitesi, ODT TEKDAM ve
Diyarbakr Mzesi adna kurtarma kazs
yaplmtr.

Hallan emide Erken Akeramik Neolitik

yuvarlak ev

Hallan emiden kmrlemi bademler

Charred almonds from Hallan emi

Hallan emi: Kazlar

hyn en st ksmnda
geni bir alanda, gney
kesiminde ise sondaj
denecek kadar kk bir
ksmda gerekletirilmitir.
Tepenin zerindeki byk
amada, ana topraa kadar
inilmitir.

Hallan emi: Tabakalanma: 1994 yl kaz mevsimine kadar

hyn anak mleksiz Neolitik a'a tarihlenen ekirdek
ksmnda yap evresi veya tabakann var olduu tespit
edilmitir. Tepenin gney yamacndaki sondajda ise, az sayda
da olsa anak mlek paras ortaya kmtr.

Hallan emiden 1000 yl kadar sonra yerleilmi bulunan ayn

Diyarbakrn Ergani ilesi yaknlarnda, Neolitik an tm
dnemleriyle temsil edildii bir hyktr.
anak mleksiz Neolitik Dneme ait en alttaki kltr kat yap
trlerine gre yuvarlak planl basit kulbelerden ta temelli, kerpi
duvarl karmak yaplara dein srekli bir gelime gsterir ve 6
evreye ayrlr.
M. . 10200-8000 yllar arasna ait olan bu yap kalntlar bu dnem
iin doal grnebilecek basit barnaklar olmaktan ok, iyi
tasarlanm, kullanm ve yaam alanlar iyiden iyiye belirlenmi ve
kalplam bir gelenein temsilcileridirler.
Her evre belirli bir yap tipiyle temsil edilmektedir. Bunlardan en eskisi
ise Hallan emidekine benzer ekilde yuvarlak planl yaplar
evresidir.
Topraa alm bir ukurun kam ve daldan amur sval duvarlarla
rtlmesiyle oluturulan bu yaplar bazen ta temelsiz, bazen de ta
temellidirler. Bu dnem M. . 10200-9200 tarihlerine aittir.

Yuvarlak planl yaplarn hemen zerinde zgara planl yaplar

yer alr. Genellikle 11x6,5 m. kadar boyutlarndaki dikdrtgen
planl bu yaplarn en erken evresinde yine ahap direklerle
desteklenen it ve amur tekniinde bir duvar sistemi
uygulanm; tabanlar ise alttaki ta zgaralarn zeri dallarla
rtlp amur svanarak yaplmtr.
Bylelikle nceki evredeki ukur ve dorudan toprak
zerindekilerin aksine, altnda devaml bir hava akm
salanm, toprak zeminden yksek yeni bir taban trne
geilmitir. Bu, nemin olumsuz etkilerinden korunulma
yolunda atlm bir mimari admdr. Bu dnem M. . 92009100 tarihlerine aittir.

Izgara planl yaplarn zerinde antsal nitelikli yaplarla

karakterize olunan iki evre bulunur. Bunlardan birinde ortaya
karlan 12x10 m. boyutlarndaki geni avlulu bir yapnn
kk odas iinde 295 kadar insan iskeletine rastlanm ve
yapnn l kltyle ilikili eitli ilemler iin kullanld
anlalmtr.
Antsal yaplarn zerinde yeni bir evre balar. Bu evrede ayr
ayr bamsz birimler halinde ina olunmu hcre planl
yaplar sz konusudur. Ta temel zerinde biimlendirilmi
kerpi duvar ilk kez bu dnemde uygulamaya alnm;
yerlemenin dou kesiminde, olaslkla en erken evreden beri
var olan meydan yeniden dzenlenmitir.

Boyu 50 m.yi bulan bu alan dnyann ilk kent meydan olarak

tanmlanabilir. Dikilitalarla ssl bu meydann evresini ise zel
nemi olduu anlalan byk yaplar kuatyordu. Bunlardan en
by 11x10 m. boyutlarndayd ve terazzo denen bir tabanla
kaplyd. stn teknik becerinin rn olan bu taban sndrlm
kirele yaplm ve beton sertliindedir.
l klt yaps ile birlikte bu antsal binann kltsel-trensel bir
ilev tad belirgindir. Meydandan batya doru uzaklatka
evler klmekte ve daha yoksul insanlarn yaad kesimlere
varlmaktayd. Bu grnm ile yerlemenin dzenli ve nceden
tasarlanan biimde kurulduu ve sosyal bir farkllamann
bulunduu belli olmaktadr ki, bunlar neolitik a iin
beklenmeyecek olgulardr. Hcre Planl Yaplar Evresi M. . 86008300 yllar arasna tarihlenir.

Hcre planl yaplar evresini, geni odal yaplarn oluturduu

6. ve sonuncu evre izler. Burada eskinin trensel meydan
nemini yitirip gnlk kullanm alanna dnmtr. Bu
dnem M. . 8000-7500 (?) yllar arasna tarihlenir.
ayn en erken evresinden balayarak ller yerleme
yerinde ve daha ok da taban altna ayaklar karna ekilmi
durumda (hoker) gmlmlerdir. Yanlarna nceleri yalnzca
krmz renkte a boyas, sonralar ise tme ta, yass
baltalar, boncuklar, kemik, boynuz, akmakta ya da
obsidyen aletler braklmtr. Hcre Planl Yaplar Evresinin
sonlarnda yerleme ii gm gelenei yava yava
terkedilmi ve cesetler iskan alanlarnn dna gmlmtr.

aynnde ilk kez buday, mercimekgiller ve kpek

evcilletirilmi, bunlar koyun, kei ve domuz izlemitir.
Evcilletirmenin yannda yabanl sr ve geyik gibi byk memeli
hayvanlar avlanmakta ve trl yabanl bitkiler toplanmaktayd;
ancak zamanla evcilletirilmi bitki ve hayvanlardan salanan
besin yabanl olanlarn yerini almaya balamt. Bylelikle besin
ekonomisiyle birlikte insan yaamnn srekli bir geliim iinde
gelitii ortaya konulmutur.
ayn halk kilden kk insan yontucuklar ve hatta ev
modelleri yapm olmakla birlikte kili piirerek anak-mlek
yapmay bilmiyorlard. Kap kacaklarn tatan ve olaslkla
tahtadan oyuyorlar, zaman zaman da aldan yararlanyorlard.

ayn: Diyarbakr il
merkezinin kuzeybatsnda,
Ergani'nin 7 km
gneybatsnda,
Sesverenpnar (Hilar)
Ky'nn kuzey kesimindedir.

ayn: Konumu ve evresel

zellikleri: Neolitik a
yerlemesi ile nlenen bu buluntu
yeri, 4.5 m yksekliinde 160x350
m boyutlarnda yayvan bir
hyktr. Tepenin gneyinden
Boazay gemektedir. Hem bu
kaynak hem de yakn evresindeki
pnarlar buray yurt yeri olarak
seenlerin su ihtiyacn
karlamtr.

ayn: Aratrma ve Kaz: Gneydou Anadolu Blgesi'nde lk

retimcilie Gei Evresi'ni ve besi retimci, tarmc ky topluluklarnn
ilk yaam artlarn ortaya karmak amacyla stanbul ve Chicago
niversiteleri Gneydou Anadolu Tarihncesi Aratrmalar Karma
Projesi erevesi iinde, dnyaya tantlan ayn'ndeki kaz
almalar 1964 ylnda balamtr.

ayn: Hykte, 16 kaz mevsimi allmtr. Hyn 4.654

metrekaresi kazlmtr. Kaz bakanl uzun yllar R.J. Braidwood ve H.
ambel tarafndan yrtlm, 1986'dan itibaren bu grevi M. zdoan
stlenmitir. Gene son yllarda birok bilim dallarndan yerli ve yabanc
uzmanlarn projeye katlmlar salanmtr.

ayn: Tabakalanma: anak mleksiz Neolitik a'dan Ortaa'a

kadar hemen hemen srekli yerleim gren ve muhtemelen orijinal
konisinin gnmzden daha yksek olduu tahmin edilen hykte,
anak mleksiz ve anak mlekli Neolitik a, Kalkolitik a, lk
Tun a, M 2. bin yl ve Demir a, Ortaa kltrlerinin var
olduu, yzeyde ele geen anak mlek paralar, maden, cruf,
yontma ta endstrisi ve 14C rneklerine dayanlarak ileri srlmektedir

Biris Mezarl: Yeri: anlurfa il

merkezinin kuzeybatsndaki Bozova
lesi'nin yaklak 2 km gneyinde,
Kk Glba mevkiinde ve Biris
Ky'nn 4.5 km kuzeybatsndadr.
Konumu ve evresel zellikleri:
Bu buluntu yerinin olduu ksmen
kayalk yamacn stndeki 120 x 25
m boyutlarndaki hyn, tepe st
ve dou yamac, yaknndaki Biris
Ky'nn mezarl olarak kullanld
iin buluntu yerine Biris Mezarl
(Kk Glba) denmektedir. Bu
yerin, konaklama yeri olarak
seilmesindeki en nemli zellik,
ada sulama gletini besleyen bir
pnarn yaknnda olmasdr.

Biris Mezarl: Aratrma ve Kaz: lk kez, Gneydou Anadolu Projesi

erevesinde 1963 ylnda yaplan yzey aratrmasnda bulunmutur.
Yzey buluntularnn ilginlii hemen ertesi yl burada bir kaz
yaplmasn zorunlu hale getirmitir. 1964 ylnda balayan bu kaz B.
Howe ynetiminde bir ekiple 5 x 8 m ve 2 x 3 m boyutlarnda iki ama ile
yaklak 46 metrekarelik bir alanda gereklemitir.

Biris Mezarl: Buluntular: Yontma Ta: Diyarbakr ayn yerleme

yerindeki anak mlek ncesi Neolitik a yontma ta endstrisinden
farkl bir endstri ile karlald ileri srlmektedir. ok iyi cins, ak
kahverengiden koyuya doru deien akmaktandan yaplma, ok
sayda kalem ve kazyc ve minik ta aletleri kapsayan bir endstridir.
ok az miktarda obsidyen de vardr.
Yorum ve tarihleme: Bu buluntu topluluu, Epipaleolitik'ten Neolitik'e
gei dnemine konulmutur. Ayrca, birka aletin tipolojik zelliklerine
dayanarak anak mleksiz Neolitik B Evresi'ne tarihlendirilmektedir
(dzeltilmemi tarihlerle G. . 9.600-8.000).

Akl Hyk: Aksaray

li'nin yaklak 25 km
gneydousundadr.
Aksaray ili, Glaa
lesi'ne bal Kzlkaya
Ky snrlar ierisinde,
kyn yaklak 1.5 km
gneyinde yer alr.

Akl Hyk yerlemesi, Kapadokya Blgesi'nde, Hasan Da ve

Melendiz Da silsilesinin evreledii anak iinde, volkanik bir
arazide, Ihlara Vadisi'nin kuzey balangcnda, Melendiz Suyu'nun
hemen kysnda kurulmutur. Dou-bat ynnde 230 m, kuzeygney ynnde ise 150 m boyutlarndaki hyk, yaklak 15 m
yksekliktedir (Ykseltisi: 1.119 m).

Aratrma ve Kaz: Akl Hyk ilk kez E. Gordon tarafndan 1963

ylnda bulunmu, bir yl sonra 1964'te I. Todd tarafndan geni kapsaml
bir yzey aratrmas yaplmtr. Melendiz Suyu stnde kurulan
Mamasun Baraj Gl'nn su kotu ykseltildiinde, ksmen baraj gl
sularyla tahrip olacandan, 1989 ylnda, stanbul niversitesi,
Prehistorya Anabilim Dal'ndan U. Esin bakanlnda kurtarma
kazlarna balanm, kazlar halen srmektedir.

Tabakalanma: Hykte 1989 ylnda balayan kazlar, Akl Hyk

yerlemesinin esasnn tek bir kltr dnemine, anak mleksiz
Neolitik a'a tarihlendiini ortaya koymutur. Devam etmekte olan
kazlar sonucu, yerlemede, u an iin tabaka saptanmtr. Birinci
tabaka, yzey toprann hemen altnda, bozulmu ve paralar halinde
ele geen taban kalntlar, kanallar ve ukurlarla temsil edilir.
Yerlemenin ana tabakasn ise, en az 10 yap katyla ikinci tabaka
oluturmaktadr.

Snrl bir alanda, hyn kuzey yamacndaki basamakl amada 3

yap evresiyle nc tabaka, anak mleksiz Neolitik a'a aittir.
Yine ayn alanda drdnc tabakaya girilmitir. Bu alandaki almalar
halen srmektedir. Hyn dnda, gneyinde, yaklak 1.5 m
kalnlnda bir alvyon dolgu altnda ortaya karlan yaplar ve
buluntular ise imdilik Akl'daki en eski yerlemenin kalntlardr.

Akl Hyk

Akl Hyk

Canhasan 3
Konya Ovas'nda,
Karaman li'nin 12 km
kadar
kuzeydousunda, Can
Hasan Ky'nn 1.5
km kuzeyinde yer alr.

Plvyal bir gln kurumasndan

sonra, bu gln kysna kurulduu
saptanan Can Hasan III
yerlemesi, yaklak 100 m
apnda ve 6 m'yi aan ykseklie
sahip bir hyktr. 2.25 metresi
toprak stnde, 4.5 metresi toprak
altnda, bunun 2.50 metresi ise yer
suyu iinde kalmaktadr.
Plvyal: Buzullarn olumad blgelerdeki
uzun sreli ve ar yalara verilen isimdir.

Can Hasan III'de bulunan fauna kalntlarna gre, yerleme bir gl

kysndan ve ormanlk alandan ok, kuru ve otluk bir arazide yer
almaktayd; kmrlemi aa kalntlar ise, bitki rtsnn step arlkl
olduunu, ormanlk alanlarn ancak akarsular boyunca bulunduunu
gstermektedir

Canhasan III
Aratrma ve Kaz: 1969 ve 1970 yllarnda D. French bakanlnda
ngiliz Arkeoloji Enstits tarafndan kazlmtr.

Canhasan 3
Tabakalanma: Can Hasan III
hy kesintisiz 7 yap katyla
anak mleksiz Neolitik
a'a tarihlenir. Hyn
ortasnda, Neolitik yap katlarn
tahrip eden Osmanl Dnemi'ne
ait bir ukur yer alr. Ayrca
yzey topra ierisinde kark
halde ok ilkel anak mlekler
bulunmutur.

Can Hasan III anak mleksiz

Neolitik a yerlemesi, hafiri
French tarafndan gnmzden
8.400/8.500 yl ncelerine
tarihlendirilmektedir. Ele geen
bitki ve hayvan kalntlarna gre,
Can Hasan III topluluunun besin
ekonomisini tarma alnm bitkiler
ve sr hayvanlarndan zellikle
sr ve koyun/kei eti
oluturmaktadr. Bitiik dzendeki
oulgan mimarisiyle ilgin bir
yerleme dzenine sahip Can
Hasan III, Anadolu'nun kazlarla
ortaya karlm az saydaki
anak mleksiz Neolitik a
yerlemelerinden biridir.

Haclar
Burdur'un 26.5 km
kadar gneybatsnda,
Haclar Ky'nn 1.5
km batsnda yer alr.

Suberde Konya il merkezinin

gneybatsnda, Seydiehir
lesi'nin 11 km gneydousunda,
Suberde Ky'nn 500 m
dousundadr.
Konumu ve evresel
zellikleri: Sula Gl'nn
kuzeybat kysnda 700 m
uzunluunda, 70 m geniliinde,
gl yzeyinden 30 m
ykseklikteki ince uzun kalker bir
ykseltinin zerinde yer alan
hyk, 3.5-4 m kalnlnda kltr
toprana sahiptir.

Suberde
Aratrma ve Kaz: 1963 ylnda R. Solecki tarafndan tespit edilmi,
1964-65 yllar iinde de J. Bordaz ynetiminde kazlmtr. Solecki'nin
aratrmasnda, zellikle yredeki dier buluntu yerlerine gre farkl
yontma ta endstrisi ile ilgi ekmi olan bu hykteki yzey
toplamasnn, sistemli bir ekilde gerekletirildii anlalmaktadr.
Bordaz tarafndan yaplan arkeolojik kaz ise daha ok hyn dou
kesiminde gerekletirilmitir.

Tabakalanma: Bordaz ynetiminde

yaplan kazda, tabaka bulunduu
bildirilmektedir:
I. Tabaka: (Yzey tabakas) Osmanl,
Bizans, Roma, Hellenistik, Frig
Dnemi ve Tun alar
II. Tabaka: st Prehistorik
Tabaka/anak mleksiz Neolitik
a
III.Tabaka: Alt Prehistorik
Tabaka/anak mleksiz Neolitik
a
IV. Tabaka: Anakaya/Steril toprak.

Beene/Zvra
Seluklu lesine bal Bier (Beene) Kynn 2 km. gneyinde yer
alan hyk 300x200x40 boyutlarndadr. Aratrma blgemizin
merkezinde yer alan Zvra Hyk, Konya Ovasnn bat snrn oluturan
Bozdalar getikten sonra Bat Anadoluya uzanan bir kpr ba gibidir.

Boncuklu ve Zvra
obsidyenleri

Beene/Zvra
Burada Neolitik, T, Ge Demir ve Hellenistik dnemlere ait buluntulara
rastlanmaktadr. Hykte bol miktarda obsidyen paras tespit edilmitir.
Hyn 50 m. gneyinde yayvan bir ekilde genileyen 200x200x5
boyutlarnda ikinci bir hykleme bulunmaktadr. Obsidyen paralar bu
alanda ve kuzeye doru yaylan bir alanda tespit edilebilmektedir. Zvra,
blgede Boncukludan sonra en youn obsidyen malzemeleri veren

Cafer Hyk: Yeri: Malatya il

merkezinin yaklak olarak 40 km
kuzeydousunda, ayn adl kyn
hemen yanndadr. Gnmzde
Karakaya Baraj Gl sular
altnda kalan hye, MalatyaElaz karayolundan Cafer
Ky'ne giden ky yolu ile
ulamak mmknd.
Konumu ve evresel
zellikleri: Deirmendere'nin
Frat Nehri'ne kavutuu yerde,
yaklak olarak 150 x 28
boyutlarnda dou-bat ynnde
uzanan sbe (oval) biimli yayvan
bir hykt.

Cafer Hyk

Cafer Hyk

Cafer Hyk: Aratrma ve Kaz: Karakaya

Baraj Gl altnda kalacak yerlemeleri
tespit ve kurtarma amacyla M. zdoan
bakanlnda gerekletirilen yzey
aratrmas srasnda bulunmutur. 1979-86
yllar arasnda ise, Fransz Ulusal Bilimsel
Aratrma Merkezi (CNRS) adna, J. Cauvin
ynetiminde kazlmtr. Karakaya Baraj'nn
sularnn hy basmas ile Cafer Hyk
gnmzde tamamen su altnda kalmtr.

Cafer Hyk
Tabakalanma: anak mleksiz
Neolitik a yerlemesinin yansra 1979
ylnda lk Tun a'na ait buluntularn
da olduu ileri srlmektedir. Ayrca
Ortaa'a tarihlenen paralar da az
sayda bulunmaktadr. Kaz ekibi,
tepenin stnde dou ve bat ksmnda
iki byk ama, bunlar birletiren 40 m
uzunluunda bir koridor amas ile
tepenin tabakalanmasn ve yerleme
dzenini olabildiince ortaya kartmtr.
zellikle 50 metrekarelik dou
amasnda ana topraa kadar inilerek
kesin bir tabakalanma saptanabilmitir.
Bat amas ise daha geni bir alanda
310 metrekarelik bir alanda kazlmtr.

Gbekli Tepe
Yeri: anlurfa il merkezinin
15 km kuzeydousunda,
Karaharabe (rencik)
Ky'nn 2.5 km
kuzeydousunda yer
almaktadr.

Konumu ve evresel zellikleri: Gbekli Tepe Ziyareti olarak ad

geen buluntu yeri adn bu mevkiide bulunan ta yatr mezarndan
almaktadr. Buras kenarlar sarp bir sel yatann dousunda
kuzeybatdan gneydouya doru uzanan kireta srtn zerinde yer
alan, aralarnda hafif kmeler olan krmz toprak ykseltiler
topluluudur. Bu tepeciklerin kaplad alann tm ap 150 m'dir.
Batsndan yazlar gnmzde kuruyan bir dere geen bu yerleme
yerinin yaknnda tatl su kayna bulunmamaktadr.

Gbekli Tepe

Gbekli Tepe: Aratrma ve Kaz: lk kez 1963 ylnda stanbul ve

Chicago niversiteleri Gneydou Anadolu Tarihhcesi Aratrmalar
Karma Projesi erevesinde gerekletirilen yzey aratrmasnda
bulunmutur. Yontma ta endstrisinin rnekleri daha ok srtn
zerinden ve srtn otluk olan bat yamacndan toplanmtr.

Gbekli Tepede insan ve

hayvan tasvirleri bulunmaktadr
(ylan, akrep, yabani ku, bir
tablasal levhaya yaplm
muhtemelen timsah temsil eden
bir srngen kabartmas ile az
ak, dileri korkutucu bir ekilde
betimlenen bir canavar kafas)

Gbekli Tepe: Buras, 1963 yl yzey aratrmasnda toplanan

buluntulara gre Biris Mezarl ve St Tarlas ile birlikte, anlurfa
yresinde kayda deer buluntu yerleri arasnda saylmtr. 1995 ylnda
ise anlurfa Mzesi Mdr A. Msr ile stanbul Alman Arkeoloji
Enstits'nden H. Hauptmann bakanlnda, Almanya Heidelberg
niversitesi Tarihncesi Enstits'nn ortak projesi olarak kaz
almalarna balanmtr.

Gbekli Tepe: Tabakalanma: Gneydou Anadolu'nun nemli Neolitik

a yerlemeleri arasnda saylan bu yerin, lk retimcilii Gei
Evresi'nin ilk aamalarn gsteren bir merkez olduu, bilimsel arkeolojik
kazlarn balamas ile anlalmtr. Srmekte olan kazlarda Gbekli
Tepe'nin imdilik en az be yap katna sahip olduu saptanmtr.

1-Haradum,
2-Meskene (Emar et
Balis),
3-Mureybet,
4-eyh Hassan,
5-Jerf el Ahmar,
6-Dja'de,
7-Shioukh Faouqni,
8-Belks (Zeugma),
9-Horum Hyk,
10-Cafer Hyk,
11-Mashnaqa