* ***** ******** ********** *** ** **** * ***

A R T

A
C O N

N AE

O N L

S
E T

DISSONI

LIBER TERTIVS
A

R. I

THMETICV

S-

De Harmonicomm Numerorum Dodrina

R AE

P
\V

M fingula

nos)

AT

O.

corpora harmonice percujfadifferentes fonos nttnc confo-

mqdb diffonos, iam ex -vtrifque mixtos, habere experientia doceat.

Quanam buius aut dijfonantia, aut confotuntite caufafit

monttrandum duximus
&S

hoc libro de-

Quoniam vero tota vis huius rei in numerorum aliter atque aliter ad inuicem comparatorum naturd confiftit
.

primo ArithmeUcam harmonicam pramittere " ifum eil > v t caufam_>

ordinis rerum,& harmonia totius maiori ordine,& ab omni confufione
V<*/s matre,femoti,tam concinnum obietlum, Mufurgiam inquam
noHram, profequamur; quodtumordinatiffimefuturum fpero, iibiprius Definitiones, Axiomata, Pofiulata , ad hanc artem fpeclantia ,atquc adeo ad eaxtdem maiori euidentiade-

tnor.Hrand.im, sve^jw pnemiferimus

Dc-

Lib. 111.

De Harmnicorum Numerorum

DoclrinA

Definitiones in Mufica
i'

VNISONVS ,fiue ,><

idem in Muficd eft ,' quod monasfiue vnitas in Arith*

metica , in Geometria punclum in circulo centrum , omnis intenfionis ,
remiJJio~
nis incapax

&

INTERVALLVMf/7 mutua quadamfoni grauis acutiquefpaciorum babituda,

SPACIVM HARMONICVM

velfoni acuti graufque Hit-pmfiue dijlantia

vocamusneruum.chordamdignumfiflulam,
expiratum aerem, &fi quidaliudefl,d quofonumelicimus adalttrumfimile corpus
tenfius aut remijjius comparatum
efl,cum maius fpacium continet minus pluries; cuiufmodi ei~t duplum, triplum, quadruplum .
eil, qu& metitur totum ipfum aliquoties fumpta ,
PARS
'

4
5

INTERVALLVM MVLTIPLEX
HARMONICA
INTERVALLVM SV PEKP AKT IEHS
cummaiusjpaciumcontinet mittus & minoris adhuc aliquotas paries
INTERVALLVM S VPERP AR TIC VL AR E efl; ciimmaius continet minus &parlem eius aliquantam
SONVS ACVTV S eft coarclati aeris ex
corporum frequens & ce
efi,

collifione

lerrima vibratio.

9
10

SONVSGRAVISf/7 laxi aeris ex collifione corporum tarda,& lenta vibratio.

PTHONGVS eftvocis cajus J^o.rfo idefljonus aptus voci in vnam intenfionem.

CONSONANTIA efi foni acutigrauifque mijlurajuauiter vnformiterque^

12

DISSONANTIA

auribus accidens

efiduorum fonorum difficulter femifcentiumadauresperue*

niens afpera iniucuudaque percuffio

Axiomata

& Poftulata in Mufica

& menjuratum ab

Quicquidmetitur alterum metitur

Compofitum harmomcum in ea rtjoluiturfimplicia, ex quibus componitur

Cuiuslibet numeri pars

4
5

6
7

9
io
1

13

14
1 5

16
1

illo

ab eo denominata
quemcumque
numerum
ducla,ipjum
Vnitas in
producit.
Quicquidmetitur detraclum vnd cum refiduo, metitur
totum .
eidemjunt
vni
aqualia,
Quicumque
ea
interjejunt qualia
,

&

&

&

Quicquidb <s autem aliquidtranjcendit id vltra dimidium illius ejfe necefie ei~l
dimidia quoque xqualia erunt
Eorum quorum totajunt <equalia ,
implet
non
Quicquidduplicatum
integrum, id non continet quoque dimidium .
Omne totum maius efl Juaparte
Data aquali chorda, qiuejpacij adjpacium proportio ei~l, eafoni adfonum
Inler numeros harmonicosfola vnitate diftantes nullum intercipitur medium .
Spacium quodlibet in quotlihet partes cequales diuidere.
Totum harmonicum adfuampartem, vti&laxum ad tenfum grauiorem fonum edere
Omnis proportio eft, vt numerus ad numerum
Partem ad totum acutioremfonum edcre
Additione motuum exgrauitate acumen intendi detra&ione ex acumiue minui
,

&

9
10

efl vnitas

Vt magnitudo admagnitudinem in fimili materix , ita fenus ad Jonum

Expluribus motibus acutum fonum quam grauem conftare.
Tonus in duo femitonia aqualiaharmonici diuidinequit

Magfi*

4rtis

JU

C A
pe

VT

vis,

fit

:.

V T

I.

& natura Mufica? cxa^ius peruideatiir, prdo poftulare videtur, vt primo

loco de

Quid

Dijjoni,

(*>

Proportionibus earumque defmition^,

&diuision<^>.

numerorum

in Definitionjbuslibri

r^A

Confoni-,

piy? feu ratione,

V.Rationem

& analogia dicamus

Euclides itaqu^
cft Proportio^

(Ccuquodidcm

Rafio

ficdefinit-

quantfcumquefint eiufdemgeneris quanticatumcerta alterius ad.aUeram babi^.Atquevtr iam,vitad.Tprol!xitat:s-gratiavarijs quantiratumdiuifionibusomifliS,

Rationis. vt
de folisnumerorumRationibusagamus, primo dttfinirionemponimus
esl duarum.

fequirur .

hoc eft:

eH duorum numerorum alterius adalteruni cerfa babitudofeu comparatio;

numerus cum alio comparari poteft, eique vel aequalis , vel insqualis

Ratio

quilibet

vtpote
deprehenditur. Sisqualiseft, irt + ad^ Ratio vocabitur aequaliratis, quam,
inxquahdicetur
Ratio
fuerit
inarqualis;
ei
vero
Si
repudiamus
inepta ad muficam,
nempe ratio maioris inxqualitatis, ratatis, cuius generis dua; numerantur fpecies,
duximus .
explicandam
hic
vtramque
tio minorismsqualitatis;
alterverb ad quemfie
vocaturantecedens,
aliumcomparatur,
Numerus qui ad
feu ratio illa Maiocomparatio
maior
fit
antecedens
itaque
collatio, confequens . Si
confequente,
fuerit
antecedens
minus
Sivero
6
ad
vocabitur. vt
3
.

&

risinsqualitatis

Minoris insequalifatis ratio erit , vt 3 ad 6 & huic fempcr praeponunt praspofinonera..

minoris inxqualitatis fic exprimantur:
maioris
( fubj ita vt h# du* proportiones
funt fpecies Rationis maioris ina^
quinque
Porro
6,fubdupla
ad
ad 3 eft duplajat 3

&

qualiratis. Vtfequitur.

f
Quarum
r

rurfum.

Dusexfuperioribus^
compoficaj

Multiplex

Qmd

fit

fcmel exade

multiplex

a"

ta diuiditur

eft.

Multiplex.

Superpartiens.

4 Multiplexfuperparticulans
5

Multiplex fuperpartiens.

quanno antecedens ipfum confequens aliquoties feu amplius quam_,

hoc eft, quando antecedens a confequente ita numeratur feu
vt 4 ad 2 ratio dupla eft & 9 ad 3 tripla,& fimiles aliaa
nihil fuperfit

continet,
vt

nam fpecies huius proportionis finita; in infinitum dari poflunt quarunu.

nulla ratamen omnium minima eft dupla maxima vero aflignari non poteft, cum

'

innumera;;

fu-

iwisRstio

quartus quadruplus ,
perparticu

ma^na fit cui maior dari non poflit vt in hac naturali numerorum ferie patet
tertius ad primumtriplus,
23 45 67 89 in quafecundus adprimumeftduplus,

tio ita

Quid

?.

2 Superparticularis.

Tresfuntfimplices

& fic infinitum

quando antecedens fuperat ipfum confequens itate_jr

habetfefquialteram.quia
3 numerum z femel &dimidiii
rationem
tantum) vt 3 ad 2
nam 4 numerum 3 ff-j
fefquitertiam,
obtinent
rationem
ad
ltera 4
3
ciuscontjnet
melcontinet,&iofuperadhuceiuspartcmtertiam; Harum rationum omnium maSuperparticularis ratioeft

yerbis
xim*funt,fcfquialtcra j &ftfquitertia,minima: vtpoteininfinitum diminuibiles
autem fefquialtera vel fefquitertia
vti non exprimi, ita nec animo concipi poflunt Eft
protenditur , ills maximaj
crefcens
in
infinitum
minima
enim
contraria dupls, hsc
protenduntur.
infinitum defcrefcentes
.

Qmdfupeiparties
io

SuperpaTtiensRatioeftcumantecedensfuumcofequens.femel&infupereiusnon
vnam fed aliquot partesadhuc continet 5 vts ad 3 rationem habetfuperbipartiente
tertiasjqushabetur,fimai0remterminumperminoremdiuidas,- 3enimins lemel
rnn.
con,

De Harmomcorum Kumerorum

Ltb. 111.

continctur,&reIinquuntur

Doclrinct

numerusrationisfuperbiparticntistertias

. Habetquc
enim maiorcm continet femel, & adhuc duas tertias
vocabitur proportiofuperb.partienstertias, fi infuper adhuc
habuerit duas quartas , aut

fpccics prorfus infinitas

Si

quintas, fextas, feptimas, oftauas, vocabitur proportio

fuperbipartiens quartas, quintas,fextas,feptimas,oaauas &c. Iterum fr maior continuerit
trcs,

quatuor,

minorem fcmel.&adhuc

qmnque

feptimas, oitauas i rionas &c. vocabitur proportio

fupertripartiens , fupetquadripartiens , fuperquintupartiens
,
fuperfextuparticns feptimas,
octauas, nonas,
fic in inhnitum, vt in exemplo .
fex,

&

Exemplum multiplicium

I.

Superbipartiens tertias

Supcrtripartiens quartas.

2468

10

15

12

iz 16 20

9
6

Exemplum fuperparticularium
Sefquitertij

12

iS

10

Porro propo:

I
I

18
12

12

I3J6I

16
12

I
I

multiplex fuperparticularis

tio

Sefquialtcri

Superfextupartiens feptimas
Superfeptuparticns oftauas

9 17 SuperoSupartiens nonas.

III.

Tripli.

Quadrupli.
8

9 Superquadrupartiensquintas.
Superquintupartiens fextas

345
69

Exemplum Superpartientium

II.

Dupli.

Sefquiquarti.

20

24

I5

10

is

15

18

|4

12

20

16

25

20

I.

30
2+

eft quando maior minorem aliquoties

^ad^continet enim9quatuor bis,

&

partem aliquotam ,
adhuc vnam qua-tam minoris numeri fiue quaternarij, eftque compotita ex multiplici, &fuperpart>culari, continet autem, & hae~proportioinfinitasfpccies, tam exparte
vt

continct, &adhuceiijs

multiplicis,

quam

expartefuperparticulari
I.

Exemplum

Exemplum

II.

Dupli

s\

Tripli

710

Quadrupli
Quintupli
Scxtupli

3
7

13 IS
9 1
13 16 19 22

c e
5

3.

tientes

VI

6 9,12
16 24 32

Dupli
Supertripar-

tientes

c c
' s
c- c ti
5'S.
a.

III

Dupli

r?

=?.

II

Superbipar-

7?

TERMINI.

9J13 17 21 2S 29
16 21 26 31 36
13 19 2S 31 37 43

Exemplum

Multipliciumfuperpartientium.

Multipltciumfuperparticularium.

fequitur.

Dupli
Superquadri

partientes

4
1

22

12 l6
33

44

S 10 iS 20
14 28
S

tf

Tripli

Aduerteprimitmexemplum hJc ratione e(Te intelligendiim. In_>

qnauis columna numeras in c*pite pofitus refpedu numerorum in_> Superbipareadem columru pofitorunj femperfuam denominationem multiplice tientes 3
accipitfecundum voces ad latus finiltrum ordine pofius denomina

3 6
z 1

&

refpontionem vero fuperparticuUrem fumit a voce intra fcripta,

dentieidemcoluinnje &c.vt v g.in primacolum.aad j habetproportionem duplam fefquialteram, ad7. yer6, tripUm fefquialteram
ad^. nabetquadrupUmfefquialteram &c Similitcr infecundacoJumna 3 ad 7 habct proportionem duplamfefquitertiam,ad iO.habet
triplam fefqmterCiam,& fit de cxteris
,

9 12

22 33

t_

Tripli

Supertripar
tientes

4
L

4
15

12 16
145 6oi

P;o

Arth Magtf&Qopfoni, g\ piffoni

84
Proportiodeniquemultiplexfupcrpartienseitnumeius, quiadaliumcomparatus
continctipfum pIufquatt'ftmiJpV^tiiisadhuc alJq"uaspartes aliquotasj poteftqtm_,
coptipgere infinitis.njodg b:Sr eqjmynusrnum.er.uSfContinet alium plufquam femd
!

^^cius^dh'uc^s,f erfi4s par?;es,-d!"e?tM^yP la fuperbipartiens tertias r gg

tis f uperquc patet , pro~
in fccun<fc-fi? Wta*4KP^ft x qujpBspxempb? (twJta fa
Tyrombus
dirhcultasfiiyllaamplins
portionum quarurncumque, $fM&(}oS[&kmM
cxhibcbimus.
perefle pplfif><hc fmguJamn^OT^n^erParadigmatafcorfim

fcilicet pis,

Propositio

I.

'

.\V..\..

\.

PrDporttQmw

fiiultiplicem reperire

MVltiplicentur,intiCnt)Spriusmininvis terminisproportionis , vterque terminus

pcr 2 & habebls fecuridam proportionem ; fi triplicetur,habebis tcrtiam >
in infinitum ; fit v.g.
ad z. fubdupla proii quadruplicetur, habebfs qu'arta.'nr,& fic
mUltiplicalburiturtermini
^iecundu
,per
binarium
&habebis2.
portioproteridcnda;
Sihofceiterum
terminumdutriples.habebistertium
termipumduplspraportionis,Si veroprimi termini omniumque miniplaproportionis 3 & 6 & fic ininfinitum .
finguli
1
termini per 3 multiplicati, dabunt reproportione,vt
ad
3
rnifuerint in tripla
infinitum
in
proportiones
.
Idem dicendum de reliquis in jnfiniliquas ordine triplas
i,

tum crefcentibus

Omnes

multipIiclbXispropbrtionibus.

dupli.

M
Z

9I

i\z]3\ 41

2 i3i+r -*i 6
4I6 18 IO 12
1

Omnesquadrupli.

OmnesTrlpli.

..
1

X2,l

Quintupli,
'

SI 101151201251
il 2I 31 4 1 S\

1$

I2I 3I 4

Propositio II.
Inuemre, $f muhipljcare proportionem fuperparticularem

aliquotam inproportioneexpreflam denominat

ACcipe numeri!m,quipartem

enim numerus proxime maior, qui

alter

videlieet

eum

comparatus, dabit primam propdrtionem fuperparticularem

ynitate fuperat, ad
,

ita vt in

eum

minoribus ea_.

explicajinon poflitshi tcrmini fiduplentur,yelperquamcumque proportiomultiplicenturjproduceriturneceflarib eiufdem proportionis numeri. Exempli

gratia iitpropofita multiplicanda ,& infinitum protendenda proportio fuperparticu-

numens

nem

j eritqueprimus terminusdenominatus inproportione3r&fequens

immcdiate numerus 4 erit maior terminus proportionis fefquitertiaqua;fitae,in numeHanc igitur proportionem fi per
ris 3 &4qua:minoribuSterminisexpriminequit.
2multiplicesprodibitfecundaproportio. quamfiiterum triplcsproducesproportione

Jaris fefquitertia

tertiam

& fic in infini.tum Non

.

aliafque infinitas augmentabis.

Om nes fefquialteri
3

III

II

I2I4I6I

IV
12

I
J

VI
I

18

sliolr2

fecus fefquiquartam,fefquiquintam ,fefquifextarn

Omnes fefquiquarti

Omnes feiquiterti/.
I

(4

III

II

'3 1 <5l

IV

VI

II

III

IV

VI

20 1 24

;5I

roj

I5I20J25J30

9I12I15I18I

4I

12I16I20I24.

1 1

Pro-

De Harmonicorum Numerorum

tib. 111.

Dotfrina

8s

Propositio III.
Continuarefuperpartientem proportionem,

DAtus

numerusf

maiordenominatorepirtium aliquotarum , duai

inproportionenominantur.quotpartesineademproporrioneexprimuntur) dabit primam proportionem fuperpartientempropolits fpeciei ad numerum eafdem_>
partesdcnominantem,quiduonumcriduplicati, triplicati,autper quem.uisalium numerurri multiplicatidabunt feeundam,tertiam prOportionem,& fic confequenrer, v.g.
tot vnitatibus

Siquiscontinuaredefiderer proportionerri fuperbiparrentern tertias, habemus hic

in proportione nota primum eft vox BI alterumeft ( tertias
) Huic fgitur
ternario numeroaddemusduo& prouenient s.dico j ad 3 efle proportionem fuper-

duo

tripartientem tertias quaefitam,

& quidem in

minimis terminis exprelTam

plices,prodibitfecunda huius fpeciei proportio;

portio,

fi

hoc ll dueos triplices producetur tertiapro,

& lic de coeteris, vt fequitur

Superbiparrientestertias. Supertripartientesquartas. Superquadrupartientesquintas.

|

10

3!

IS

20
12

2S

15

30

21
3 2

14

I
I

3S

20

42!
24

9
s

18
1

27

1 S

36

20

4.5

2S

54
o

IV,

Propofitio

JProportionem multipiicem fuperparticularem reperire

dominatorem partisaliquota; perdenominatorem multiplicis multiplicemus,

SI produ&oque
addamus vnitatem, habebimus priraam propolltae fpeciei proportionem Vt fiinuenire velimus omnes numeros proportionis fextupIae,fefquinona;,ducemus 9 denominatorem partis nonae in 6 denominatorem multiplicis proportionis
produdtoque numero S4addemus 1 conflatufque numerus 5 5 ad 9 denominatorem
;

partisnonaeexprefsedabitprimamproportionemfextuplam, fefquinonam minimis

terminis cxpreflam;quam fiduplemusdabunt 110& isfecundam propofitae fpeciei
proportionem & ficininfinitum cos multiplicandofemper hu us fpeciei producetur
proportio. Itafiduplam fefquialteram defideres.ducantur 2,quam fefquialtera patefacit,in2quammultiplexvidelicetdenotat, producenturqueaddita vnitate s.Quinq.
igiturad2primaefthuiusfpecieiproportiominimisterminisexpreffa,quam Ci duples,
,

io&4fecuuda proportio, &ficperquemuis numerum multiplicando

hofce tcrminos femper eiufdem fpeciei proportionem produces

prodibit

mos

mim-

Proportiones duple, fefquialtere,

I

2,

10

iS

l
i

20
8

j
j

25
10

30
12

35
14

45

16

18

SO

SS

60

j
!

20J22J2+1

Proportiones tripl^ fefquifeptime,

I

22

66 88
iVfjai j*28

44

J
I

10

132

35

*2

54

49

76

S6

19S

63 j^
Pro-

ArthMAgn^Confim^DiffonU

8<$

\\$\

V.

Propofitio

Proporthnes muhiplices fuperpartientes inuenire

DEnominatorpartium aliquourum propofitarum per denominatorem prdportio

nis multiplicis propoiltas multiplicetur.ptoduftoque numero addatur numerus
partium ad earumdem partium aliquotarum denominatore & habebis prima proportionemearum ,qua?iueftigantur ,v.g, fi quxranturomnesproportionesquadruplav
fuperoftupartientes vndecimas, duqemus denominatoie partiu.vndecimaru.fci i in

denominatorem proportionis quadrupla;, numeroque produr.0 44 adijciemus 8 nu->

merum 8 otupartiente,Na conflatus numerus 52 ad 1-1 denominatorepartium,habet
primaproportionem quapfitamjquiduplicati dabunt 1 043^22 fecundamproportio
iiem vfqueininrinitum> vtpatet in exemplo .
.

Exemplum

/.

Proportiones quadruple, fapero&upartientes vndccimas

I

52^1

II

104
22

I5<S

33

208

44

250

5S

312
$6

I
I

11. Exemplum.

Proportiones duple, fuperbipartientes tertias

\

16

24

32
12

.4.0
1

48

56
21

64
24

72
27

C A P V T

80
Q

88

96

33

36

104

39

II.

De proportionalitatibus
Nalogia fiue proportionalitates ab Euclide definitae in plura generadiuiduntur 5
quarum praecipuas tamen,quas medierates Arithmetici vocant,tres funt, Arithmetica,Geometrica,Harmonica;*< quamuisde vltima hoe eft tertiapotiifimum nobis
hic agendum fit , vt tamen differentia , qua illa a prascedent bus duabus diftinguitur
cognofcatur.de fingulis hoc loco breuiter traciandum duximus.
Proporrio
jialitas

Ari

thl et ics
-j ,

ARITMETICA

igiturV<tw^/ttfeuproportionalitasfiuc medietaseft, quandotres

numeri per eandem differentiam progrediuntur, vt hi numeri 4| 7(1 o|i 3/ 6\
quorum quilibet mum antecedentem ternario fuperat, dicuntur conftituereproportionalitatemarithmeticam. Eft autem duplcx, Continua ScDifcreta. Continua_.
eft quando in progrefiione numerorum nulla fit inrerruptio, fed quilibet cum proxime
antecedente confertur, vt fit in paullo antc datocxemplo . Dilcreta autem eft,quando in numerorum progrefiione interruptio Rt , ita vt bini tantum interfe conferantur
vel plures

non

Lib.lll.
non autem
33

nam

DeHarmomcorumNumefWtAm

87

Doclrina.

cum

proximepraecedente, vtinhisnumeris contingir 4. 7 ,8 1 r, 30

eadem eftdiftcrentia inter binos 4.7 &8.11
30.33 nonautem inter^.z
quilibet

&

&

7.8&C.

GEOMETRIC A proportionalitas fiue Medietas cft, quando tres, vel plures numeri
eandem proportionem habont,atqueh.tcproprieproportiohalitas, fiueanalogia dicicum non fiteadem femper interearum terminosprotur,lupradirta vero improprie
,

vtrecliusMedietatesdicanturproprermediostenninos ,qui certa quadam

rationc inter cxtremos interijciuntur, vt hi numcri 2 4.S.1 6.quoniam quilibet ad fuurii
antcccdentcmeandemhabet proportionem duplam, conftituuntproportionjlitatem
Eftque duplex etiam Continua fcil.
difcreta s Continua cernitur in
geomctricam
iam a"atis numeris;D'fcreta autem in hifce fex 2.4.12.24.30.60 bini enim rantum fcmperduplam inter fehabcntproportionem, nonautem quilibet ad proximum ante-

portio, ita

&

cedentcm

MVSICA

fiueharmorrica proportionalitasaut medietaseft

quando rresnumeri

ordinantur, vteadem fitproportiomaximi adminimum, quaj differentiae inter

rhaioresduosaddiffcrentiam interduosminores, vt hi tres numeri 3.4.6 quoniam_.
cadem eft proportio maximi 6 adminimum3 qusdifferentia inter maximum 6
mcdium + nimirum numeri2addirtcrentiam intermedium 4&minimi 3 id eftad i
Cum vtrobique fit proportio dupla > conftituunt proportionalitatem fiue medietatem
muficam aut; harmonicam ; proportionalitatem vero hanc harmonicam effe inde_->
diateffaron exhibeat.
patet,quodtresprincipalesconfonantias, diapafon.diapente,

ta

&

&

Vt in hocexemplo6 ad 3 diapafon,6 ad + diapente,4deniquead 3 diateffaronrefert.

Idcm de reliquis ftatuendum Sed iam ad particularia proportionalitatis harmonicae
.

procedamus

Propositio

\,

Tres numeros in proportionalitate barmonica reperire

INnueniuntur tresnumeriharmonici ,ex quibufcumque

proportionalitatis arith-

tribusnumcris.hoc pacTro.Primum terminum duc in fecundum,& tcrtium,

fecundum iterum in tertium, habebifque quxfitum, vt fequitur
roetica;

&

&

exhiseruerevelistres
Sintitaquetresnumeriarithmetice proportionales 1. 2. 3
proportionales,- duc 1 in 2
in 3,prouenietque primus,
fecundus terminusproportionalitatisharmonica 2-3 Si iterum 2arithmeticum terminum duxerisin
teitium,2 in 3,-prodibit 6, tertius harmonice proportionalis, vt fequitur 1 .2. 3 Arithm.

&

&

harmonice

Aliter

mcdium tcrminum Arithmeticae proportionalitatis duc in

Harm.

extre- J2.3 .6

mos, &prodibunt extremi termini harmonici, extremi vero arithmeticsin

procreant medium harmonicae , nH
Arithm.
Vtinadduftocxemplopatet
Harm.
|; j\6

fe

du&i

Hinc patet cxtremos terminos proportionalitatis harmonicas, atque adeo

rentiaseandem habere proportionem quam extremi arithmetics ex qua orta
bcre vt ex adduclo exemplo patet
,

& difteeft

ha-

1.2.3

Arith.

Harm.

l_ 2.3.6

3-7. tt

J2f. 33. 77

4. 6. 8

10.60

24.32.48

600.1000

100

propor.

6000

propor.

Pro

Mnficapro
portio
'^

88

Artts

JMagnt Confoni $$
,

Propofitio

Dijjfoni

I.

Datis quibufuis duobm numerus medium harmonki

proportionalem ajjignare.

IMter qupfuis duos numeros datos inuenics medium harmonice proportionalemj

hoc pafto.Numeru,qui fitexdatorum numerorii diflferentia duc in corum minore,& partire produ&u per eorudem fumma^qtiotumqjminori adde.conflatus enim numeruserit mediusquaefitus; fint v.g. propofiti duonumeri 14 &6o,vt habeaturmetlium haimonicum,duc eorum difierentiam 45 in minorem 1 s& numerum produ&Q,
67 s partire per 75 eorum fummam
Nam Ci quotientem 9 minori i s adijcias , con.

flabis

hoc exemplo, 1 5.54.60. Eundem medium redifTerentiam 45 ducas in 60 minorem

produ&um 2200 per eoril
zsdiuidas, quptusenim36 exmaiori cpdemptus,relinqueteundemmcdii

medium terminum 24.

peries,

fi

vt patet in

&

eandem

fummam

terminum 24,

III.

Propofitio

Datis duobus quibufuisnumeris tertium terminum harmonici

proportionalem ajjignare.

Otaprimbhancoperationem, non femperfieripoffe.quandoautem idfieripoffit pulchre ipfa operacio docet, hoc pa&o .
Numerum ex vno in alterum genitumpardemur per numerum qui relinquitur , fubtra&a amborum ditTerentia ex minore terminodaraj quotiens enim erit tertius terminus vtroq,- dato maior, quem quaerimus. Quodfiquandoquediuiforreperiatur effe o,- vel quando amborum differenexminore terminofubtrahineqmt impoffibile eft datisduobusnumerispoffetertiummaiorem adiungiinproportion 3.Iitateharmonica. Rem exemplodccJaremus.
Sjntduoterminiminores 12. 16, diuidemusnumerumex eisprocreatum 192 per 8,
qui numerusrelinquitur ,fiamborum difTerentia^exminori i2detrahatur .
Quotia

_
,
Quando
aatiTduobus

nume-

harmonice

*"-%,

nconitituit

i-

hanc harmonicam proportionalitatem_,

12.16, 24.C. 24eiufdejn tertium lerminumquxfitum . Hancextcndemus, fiadduos
oumeros 16. 24- tertjum adiungamus nimirum diuidendo384numerum cx i6in24

tiensenims^cumdatis duobus

faftum.per 8.quinumerusremanetfaftafubtraftionedifTerenti_amborumqua;eft 8
exmaiori i6.inuenietur enim numerus 4?. ftabuntqueitanumeri 4harmonicepropofsit , & portionales 12, 16.24.48. Si veib attentauerimus hifce adiungere alium maiorern_.
qujdono. fruftralaborabimus.NamdatisduobusvItimis24. 48 reperieturdiuifor efle. o. Quod
fi quis proponat hofce numcros io.ia.adiungeturillistertiusvtroque maior. 15. Ad
illis

pro-

portiona-^

hos veroduos 10,11. apponetur

tertius 12. Etadduos 90.99 tertius 110 ; at vero

ad3-6.nullusadiungipoterit,quiadiiferentiainterambos,qua; eft 3 demptaexmaiori3 relinquet o. Vndefequiturcum dati numerihabuerint proportionem duplam ,
illistertiam proportionalem adiungi nonpolle, quiadifTerentiaamborumfempereft
minoriterminosqualis. Cum veronumeridatihabuerintproportionem duphemaiorem Minime quoque tertius harmoniee proportionatis maior illis quia difTerentia
,

amborum tunc femper minori termino rnaior eft, vtproinde fubtradtio fieri nulla fatione

poflit

Vt

Cx

dentur duo numeri

quorum proportio eft dupla fefquitertia,ma-

ior videlicetquam

dupIajvidesamborumdifTetentiam^maiorcm efTe 3 minore termino Quare illis aliquis tertius adiungi non poterit Patet igitur ex his,vt datis duobus quibufuis numcris tertius illis adiungi poflit harmonice proportionalis, necelTc cf.

fe,

Lib. 1 II. l)t Harmonicorum Kume/orum DoBrina .

89
le , vtdati numcribabcantinterfcproportionem velfuperparticularcm vel fuperpartientemduplo minorem_,

Propofitio

V.

Datis duobus numeris quibufcumque tertium vtroque minorem in

proportionalitate barmonica reperircs

NVmerum ex vno
amborum

in

alterum produftum partire pcr

difFerentia

colledamiQuotiensenim

fummam

cx maiori dato

eriris,quiquajritur.

&

Vtfide-

6 in i2faftum per 18. fummam

rcpericmus^ tcrtium minorcm vtrique
illi proportionalem. vt hic cernis^ 6. 12. Hanc extcndcmus regrcdiendo verfus minores numcros, fiduobus 4. 6. minorem tertium, 3 adiungemushoc modo 3.4. 6.12.
Hic autem ternarius numerusinucnitur, diuidendonumcrum 24 fa&uro cx 4 in
6. per 8. fummam vidclicct ex 6.
amborum differcntia 2 collcclam . Eodem modo
duobusminoribus3.4.adiungeturtcrtiusminor2 , Atquc fic decrefcet quslibct

turduonumcri6.

ex 1 2

12. Si

diuidamusnumerum 72 ex

& amborum differcntia 6. colleclam

&

analogia harmonica continue in infinitum_i

GOROLLARIVM.
ex hifccadmirabilisquaedam trium proportionalitatum proprictas j Primo p ropr ;etj
cnim Arithmeticaaugeturin infinitum ,fcd non in infinitum decreicit, harmo- proportional,tatt,m '
nica contradecrefcitininfinitum, nonveroin infinitum augeripoteft ; hoc cft vt pritertius
fint
harmoniceproportionalesj
itcftcundus
tertius & qaarmus, fecundus ac
tus; item tcrtius, quartus & quintus . Gcometrica vcro augetur & diminuitur in infi-

PAtet

nitum_j.

C A P V

T.

III.

De Logifhca Proportionum
RAtionum compofitio fiuc Logiftica,nihil aliud eft, quam algorithmus proportionum, quo vna vidclicctproportio alteri additur vcl demitur , quoue intcr fi__>
multiplicantur& diuiduntur datsproportionesihabctquc 5. fpecies quas totidenu.
propofitionibus expcdicmus

Propofitio I.
Proportiones interfe tddere

ADditio Rationum eft Inuentio numerorum duorum, quorum adfe inuicem ratio datas
Ordina datas rationes in_
rationes compleffitur. Itaautcm praxinaufpicare
terminisnumerorum minimis, deindemultiplica terminosantecedentcs intcr fe ,&
componeturexduobusantecedentibusvnum antecedcns. Similiter, ex multiplicationcmutua terminorum confequentium conflabitur vnum confequens. Hino pcrfpicuum eft, additioncm rationum a multiplicatione fragmentorum vulgarium non_*
.

diftare;

/_W Magn< Confoni, (^ Dijfani

90

addcnda ratio,qua; eft inter 1 6 & 6 ad rarionem qux eft inter 1 8 8

diftarc V, g.
I2.afl~umptisrationumpropo(icarumnumerisadminimosprimo tcrminos reduftis*
fit

& 6 minimitermini 8 &

cruntproportionis 16

xbSc i2minimi terminierunt

3.quosfupenorilococolIocabis.i8 vc-

jndefupenoribusinfedu-tjsprodibunt z4.Sc inferioribus in

bitque

excmplum

fic

fe

de-

du&is prodibunt 6.fta*

^3,

ductiinfe faciunt

2,

{"

hoceft

<u
t->

co

ditorms &femiditonusaddendi. ira ponatur proportiones vtc

Jatere vides. Duc igitur maioresterminosin fe vt3 :n ^faciCit
j2, &ha:cin sfaciunt 60, &haecin 6faciunt 360 Summarru.

fefquialtera

fefquitertia

fefquiquarta

6 fefquiquinta

'rt

iterum duc minorcs terminos in fe_>,

ha?c
in4faciunt24,haecin s.faciunt 120. mi^io 3 faciunt6 ,
norem terminum proportionis habcbifque 360 ad 120 tri;

videiicet

ad

o
_
E

.2

maiorum terminorum

a
3

q
S
_

rem applicemus fcfquialtera, fcfquitertia,fefquiquarta,fefquiquinta, hoc cftdiapenre, diateflaron

Sint iterum, vt Muficis

plam proportionem

~7_~*

&2.quosinferiori locoponas ,vtpatet

confonantiam diapaion cum_.

diapente_

Pendet fundamentum huius operationis a Propof. V. Lib.

VIII Euclid. vbi inquitplanos numeros ad inuicem habere rationemcompofkam ex Iareribus Exempli gratia_
,
duo fequenfia re_angula oblonga nobis referant
duos numerosplanos, in quibus euidenter apparct
alteram rationem exemplinoftri prioris qu eft infer 8 & 3 efficere Iatera quadranguli C B & CFj
I
alteram vero qus eft inter 3
2 latera quadranguli
& AD. Clarum igitur eft etiamaream_> 1
2.4
maioris redtanguli C E qua? eft 24 ad aream minoris
re&anguli AF. qua? eft 6, rationem habere quadruplam ex duabus rationibus compofitam.' Item,

360

120,

tripla

Ergo
gic

4"

rripla

&

-22

&

AC

j-ationcs

"7 addira, efficiunt

conftat ex fefquialtera

hoc
&

eft

Ai

-D

at
3

duplai/."

conficiunt quadruplafiue difdiapafon

_J
.

IV J

Propofitio

I I

Rationem a rationefubdacere
.

o_jri0cro__f

f_T Ic demonftratur quando ali* rationes ab ali/s auferuntur qua. rationes reftent
& *Sd]ri tum demum pofe^cum ratipjf.es quas fubducenda. fimt minores fue'-

XI
rint

qmbus

fubdu&io, aut faltem i/fdem a_quales : rei enim natura non fert
id
quod maiuseftfubduciexeo,quodminuseft Qua_veroratio
maior,qua_ minor fit,
,
denominatores earum deelaraqtifacil. enim eft iudicare rationem
dupl .m maiorem
e|e fefquialtera,
rurfum triplam excedereipfamduplam,&c, opusautemfubduij

s,

fit

&

&

-Vionishuius facile eft

partitipm>artium per omnia fimile .
?
Ci rationem a
quo nen debet fubtra_ho,partiarisper numeros rationis fubtrabenda*
, confedtum ha-

beb^negotfumVvf

fi

ratio fefquialte.a 4-

Nam

fit

fuhdwcenda a dupla

A partiens^pej
&elU

Lib. II
J_

De Harmonicorum Numerorum Docirina

1.

& elicictur -t fefquitertia ratio,feu quod idem cft,

rcmancbit necelfariodiateiraron, vtinfequcntibus

xeris a ratione

quadrupla

-7-

fi

diapente

diapafon fubtrahas

fufius dcclarabitur.

rationem fefquialteram "f>relinquetur

Sic

~ ratio

perbiparticns tertias .
Sit iterum fubducenda fefquitertia _ fefquialtera
propofitiones, vt fequitur

DecuiTatim igjtur eas inter fe multipiica , & prodibunt 8

ad 9 fefquioitaua propcrtio, in qua tonus confiftit
Sicuti igitur additio proportionumfimiUs eft multiplica-

5,1

fi

fubdu.

dupla fir

ponantur

J - * -jl._-_LC_cl
Sefquialtewi

tioni fraftorum, iic fubdii-tio ijmilis eft diuihoni fradto-

rum

Examen denique

vcr.xfubductionis certifllnium

Sefgu itert.

relidtaadfubduclam additararionem, inftau& qua fubduila fuit

SefquUwftaua

eft,firatio
rct

eam

3^
g fiuetonus

III.

Propofitio

Rationes multiplicare

STatueordine

numerosrationismult^plicand* toties,quotiesnumerus multiplieas

omnes antccedentes inter fc, ofFercnt
antecedentes
rationis
etiam.inuenitur confcquens.ex mutua
Similiter
quxGtae .
fefe
confequentium multiplicatione; v.g, mulfpfcaturus rationem fefquialteram per 3.
ponc ter ordinc hoc modo J_ ' j_, ia duc tria in fe fiet 9,qu rursu in 3 duces,pro-

&

continet vnitatem; ac deinde multiplica

dibitque rationis quxfitx antecedens. fimiliterduc 2 in _ fiut4, quae iterum per 2 multiplicata, producent 8 quafitJE rationisconfcquens
Sefquialtera ergo ratio multipli.

cata per

do

fi

3 feu

tercollecta

conficit j__ triplam fupertripartientcm odlauas

Hoc mo-

rationem duplaueris _-i. duplam fcfquiquartam conficies.

Hinc manifeftum

cft,

quod rationcm aliquam duplare

rosrationis minimos.vt dicr folet.quadrare;

quam nume-

nihil aliud llt

& tnplare idem quodcubice multiplicare,

&multiplicarcper 4 non aliud,quam terminoru numerosquos vulgo vocat ZenficefiEt vice verfa,rationem mediare nihilalitid eft,
cos fiue quadrato-quadratosquasrere.
quadratam
quaererc;
partiri per 3 idem quod ratioeius
radicem
quam ex numeris
per^fecare,
nihilaliud
fit,
quam numerorum rationis
inuenire;
&
nem eiuscubicam
caperc
quadrato-quadratas
Exempii gratia duplam
fiue
Zenficenficas
datse radices

&

fefquiquartam mediarc

eft

ex 2

V inuenire radicem quadratam, quae

eft

V a qua

de,

Atque bancmagnum vfum in mulnominaturratioemergens, nempcfefquiakcra

curplei
iquc qui de numeris erudite fcrimagismiror,
tis exemplis habere reperio, quo
reium
rationum
naturam non admittere_>
,
fcrunt, multiplicationem diuifionemque
non
ipfam naquod
adnumeros,fed
poterunt,
Sedhiforfan excufari
prodiderint.
plumbu.m,ftannum,aurum.fimilefqucrerum
enim
Vt
turam rationum refpexerint
fpccies non multiplicant.fedper numeros adhaerentes multiplicantur ; ita ratio noiu.
per aliam rationem, fed per aliosnumeros mulriplicaturjat verb partuiorationii tum
pernumeros, tum peraliasetiam rationes perficitur Quoniam veio earesomnino
requirit non tantum modum inueniendi radices numerorum quadratas & cubicas,aliquid
fed &cenficcnficas,ccnficubicas,cencenficubicas, cubocubicubicas, &c. ne
.

quod non abantccedentibusdependeat ^&fequcnribuspraeceptis conferat ,dicere_>

dcprehendar , idco totam hanc dc mcdiatione algcbraica materiam proprio operi, vi^

delicct

pi
delicct
fionis

Difonl
4ytis MjtSffg Cottfeni,
multiplicatiomsA diuimodo
cxempia
Scd
.
Arti combinatoriardeftin.uimus

proportiopum fubiungamus

Propofitio

IV.

Multiplicare proportiones per numeros fraHos

itague multiplica proportionem per numeratorem iuxta regulam paulb
antetraditam. Secundo cxproduftofa&oextraheradicem, qualern dcnomi-

PRimb

nator minutia? repraefentat

Exemplum
Vltinlicaturus iitur _!i- per _L; primo cubices proportione propofita duftis in fe

Xvl

8.

jjLcubicS

U numeratoribusqua t&eaorniaatonbusprodib-i

"__*_

.Hoc

perafto ex vtroqjtermino radix quadrati quadratica eduifta dabit JZ_ radice quasfitam.

Ideo autem qusrimusradicequadrato quadrataquoddenominatiirideft^refertradicemquadrato-quadratam,2vero radicemquadratam ,

3 repr.^fenrat radicem cubicam, vtinprogreffioae Cofltcafatisfuperque demonftrarur

&

Propofitio

V.

Vroportiones fiuerationes diuidereper proportioms

Slcuti numeruspalmorumdiuiditur, velper numerumpalmorum, velper numerum abftraclium . Sic proportio diuiditur vel per numerum abftra_r.um_.
,

velperproportionem . Quandoproportiodiuiditur perproportionem, tuncin quotienteprouenit numerus, &nunquam proportio, dum enim qusro.quoties proportio
diuidenscontineaturinproportione diuidenda, prodibit neceftario quotiens , qm pro.
portio dici aon poteft dum verb prpportio diuiditur, pernumerum abftra&um , tunc
femper prouenit in quotfente proportio Sed ad rcm
REGVLA I, Ita igiturproportiones per proportionespartire, fubtrahe propqrtionc
diuidentemaproportionediuideada, donec veKuqualitasoccurrat, ve! genus proportionummuteturjcolligiturautemquotiensexvnitatibus illis, quibus fignantur viccs
fubtra&ionura i nam vice vniufcuiufquc fubtradtionis ponenda eft vnitas .
.

Exemplum
Volo, v.g. diuidere ___. pcr __

de oceurrente <equalitate

id eft per fefquialteram

proportionemj fubtrahemus

diuidentem a diuidenda proportione tam diu donecaequalitasoccurrerit > fedrem_,

exem plis declarem us

Prima fubtraftia

Secunda fubtra&io
3

facit

6+

32

facic

i9Z

feu

fetj

'

-'*

32
-;
I(*

Ter-

De Harmonicorum Numerorum Doflrin*

Lib Tll.

Tertiafubtradio

Quarta fubtra&io

*1

*1 facit
16

93

feu

48

27 r
54/-, 9
facit
feii
*r

24.
4

Quinta
fubtraclio

Sexta fubtradio

facit

12

r .
facit

feu

ecce xqualitas

Quandocunque igituroccurritfcqualiras, fignum eft,proportionemdiuidcntem_j

numerare diuidendam proportionem prascise ; & efle diuidcntem proportionem partem aliquotam pioportionis diuidenda:, cumautem 6fafta fint fubtraftion.es, erit 6
quoticnsdiuifionis.

Aliud exemplum vbi tqualius non occurrit

Vandonon

efle

diuidendam non numerare j fint,v.g. diuidenda

-8

Primafubtraclio

27

_>.

Secunda fubtractio
-1

11

.1

Tertia fubcracTrio

Vidcshicgenus

27
efle

quaretcrtiafubtraftio

facit

mutatum
fieri

facic

16

feu

3 +5 6

15

27

$&

facit

iz

mutatum, fignum eft

partem aliquantamdiuidenda proportionis, &

occurritxqualitas, fcd genus tantum fuerit

proportioncm diuidentem

___.

-K

l6

~~

fcu

+32
.

per 21

2
...

feu

*'

prouenit enim proportio minoris ina?qualitatis,

Quia ergo dus fubtraftioncs fafta: funt,

non debmt

idc6quotiensfacitzremanfitaucem

X,

proportionis, ideo totus quotiensfacit

2 Eft igitur proportio dupla fcfquitertia

eftque

illa

proportio tertia pars diuidcntis

intcr

i*7*r>7

T'

ia

REGVLA

II.

vtroquetcrminoproportionisradicemillam
facit

11

iterr. -!!

diuifa per 3 facit

*.

Item

quam

diuiforretulerit, vt

iiuifa per 6

facit

^diuiu

per 2

numeros fraftos ita diuiIII. Pr^portionesdeniqueper minutiasfiuc

multiplicationis
regulam
operare iuxta
Permutd terminos frafti diuidentis ,

REGVLA
des

Extrahe de

Proportioncsverbperintegros numeros itadiuides.

&

-Uponeigitur quater
fuperius datampcrmimerosfraftos,v.g.volo diuidereifper
deinde in fc dufta dabunt
hac proport.one(vt vides repetitioncm >JL i7. >J- if)qu*

S^

vtroque terminoproportionis faftae propter^ qui

dcinde qusrc radiccm cubicamdc
prod.bunt i itaque JJ. dmifa per _L fac.t
charafter eft rad.cis cubic*;

&

CA-

Artis

.;,..-.

Magn*

C A

Confoni^

T.

&
I

DiJ/oni

V.

Dc Irrationalibus numeris

Muficafepementiofiat irrationaliumnumerorumquibuscofo-nanti^ divifumfuit ad omnimodam harmonicarum.rerum inteiligentiarrij

hoc loco, antequam vlterius progrediamur, eas declarare, & fimu! modum eas addei

Viti in

di,

midientur

fubtrahendi, multiplicandi, diuidendi, fubiungere_>

Sunt igitur omnes illaeproportiories rationales ,qua; terminos habcnt commcnfurabiles Quae autem tcrminos habent incomenfurabiles, funt irrationales Vnde quilibet
tmmerus medialis ad numeru rationalem habet proportionem irrationale. non tamen
omnis medialis ad mediale, quia v* Q6- ad v* Q24. rationale proportipnem haber, fcil.
dupla. Quandocunqsvero terminus proportionis irrationalis, mit irrationaiis, tunc neceftc eft reliquu terminum eiufciem propOrtionis etiam clTe irrationalem
Atque iftij
notiora funt, quam vtexemplis indigeant.
Sunt autem proportiones irrationales minutiaeproportionum rationaIium;vt /Q6.
ad /Qjteftminutiatriplas proportionis; Eft enim dimidia pars triple (lue diapafboJ
,

diapente.
Quidi7fi-

gmim <k-

Sic 6

ad

/433 efttertiapars diapafon,

fiue duplaeproportiot)is,v.tpitec

etiamexregula, quasproportionesdenorainar^Aocet.fcilicetdi.uifotermino -raiort-

perminorem,denominaturip(aproportioabiHodiuifionisquotiente,-vtdiuifo /C432
per6,feuper v" C 216, produciturquotiens v"C2. fighificatque binariusduplamproportionem fignum autem v*radicale fignificat terriam partcm nominat.e proportio-.
j:
njs. Seddehifcefufiflimein Algebranoftra_j.- i
Vnde propofitisnumerisratiomdibusquibufcunque, fi vtroquetermino prsrigatut
iignum V radicale quadratorurru mox erit illa proportiofqu* erat inter illos duos nu,

merosrat!onales^diuifainduoaEqualia,aIteraqiieparsdiuifionisiIIiuspernumerosil-

ad 2, facitfefquialteram . Sed / Q 3 ,ad v* Q2. facitdimidia

parrem diapente fiue feiquialter*. Etfic fimilia intelligendafunt de fimilibus.vt v*C 3
ad v* C 2 facit tertiam partem diapente fiue fefquialtera; 5 Sic v*Q_Q3 ad VQQ2T
k)s ficreprsfentata; vt 3

quartampartcmfaciteiuidemprpportionisfefquialters. Gc v*fs3ad /fs^facit-y CeCquialterae,& fic deinceps, vtfacile fit, dare proportionem irrationalcm medialium, fub
quacumque petita denominationc , ficuti facile eft propofitam proportionem deno

minare. Vt (i danda fitfextaparsproportionistriplefupertripartientisquintasjtunc

fecundum quoticntem(qui denominatproportionem ipfam, videlicct 3 )inuenio hot

fce

duos nUmeros

fpeciei, videlicet

tintis

8 s;hifceergoterminisinuentispr.ieponofignum

v"QC,vt v*QjC

ad v*QjC

s.

quae eftfextapars

medudium

tripla;

fextae

fupertripar-

quintas quasfita

Ccetcrum Algorithmus proportionum irrationalium cum

ijfdern fex regulisinnita-,

tur,quibus algorithmus rationalium,nihilhicadeuminteIiigendurn aliudrequiri

detur,

nifi

exempla quae breuitcr hic apponimus

vi-

De Harmowcorum Numevorum Doflrim

Lib. 11/.

Paradigma Additionis.

Paradigma

Paradigmaiubtraclionis
6

/0^8

VQz

remanec

ab

multiplicationis

Paradigma diuifionis
*

yoil

iVrtf aduerte bic Leclor quod ha&enus de

VQ18

dimidiata fac VQ

ve 1

$$

vel

numerarum

proportionibusfolum quafiin ab~.

JlraBo egerimus ; deinceps vero infequenttbus Capitibus buius

tertij libri,

qud rattone adfo-

not harmonicos applicari dibeant prxfatx proportiones per Algorithmum muficum, often*

demus

C A

Dc interuallis

T.

harmonicis-

INfonoharmonicoquinquepotriTimurn confiderantur. I. Vocisftatusfeu tenfio,

qux eft & grascis ?*ts dicitur, iuxta quam vox aut chorda in tono ad canendumv
,

aptoconrtituitur.

Vocisintenfiogra:ce sw.j_-*, fimouetur agraxii adacutum_.

fi videlicetabacutoingraueprocedit: IV. e.xintenfione_A
nafcituracumen. V. cxremifiionegrauitasnafcitur

Vocis rcmifTio

III,

II.

W,

Atqtic cx hac (bnorum miftura nafcuntur interualla diuerfa feu JWV~t_ ita vt interuallum nihil aliud (it, quam acuti fonigrauifquediftantia,in quorum notitia totius
Muficx negotium merito, vt in decurfu operis videb:tu>-, confiftit neque enim Mufi

ca

aut

Harmonia

huiufmodi

fine

interuallis cohcipi vlla ratione poteft

Diuiditur autem omne interuallum in Concinnum cV Inconcinnum

Concinna
grxce.uwM vtifuntadharmoniam apta, fic inconcinna bp-uT ad Muficam inepta
funtinterualla.hsc tamen Muficusconfideratexaccidente,vteareijciat; illa per fe,
Vtretineat, vel inconcinna perconcinna emendet
Iterum Concinna funt duplicia. quasdam funt confona.qusdam diflbna; Confona_f
.

funtqu;tfuauemauribus affundunt concentum,DifTona quas ingratum exhibent,muficistamen numcrisaptum

placita 15 interualla maiora; minora 5. Maiora

illaquscx tonismtegris.&femitonijscomponuntur; Minorafunt, partes toni,
Mafemitonij;
De maioibus intcruallisprimodicendum ; deinde de minoribus
ioraitaqueinterualla numerofunt 15. Vnfonus fquem tamen nos vejutiprincipium
tantum intcruallorum ponentes,ab omni toni grauis acutique diftantia reijcimus ) To-

Suntautem iuxtaNeotoricorum

&

funt

nus

Semitonium mnius Ditonus , Semiditonus , Tritonus , Diatejfaron Diapente Sec*m Diapente , Ditonus cum Diapente Semiditonus currt^
, Semitonium

midiapente

Dm-

95

^y/rt

Magnx Confoni

(J5

Dijfoni

Rcliqua rerb interualla , vt diapafbn cum diaDiapenle, Diapafon , Semidiapafon .

penteBifdiapafon ,
fimiliacompofitacum eademfintcum fimplicibus,omittimus,
Verum iam vniufcuiufquc interuallum , vt declaremusordopoftula.e vidctur.

&

Vmforws.

VNISON V$

eiufdem vocis repetitio omnis intenfionis aut remilfionis incapax

puotum in Geomctna,in Arithmctica vnitas, in cireulo
centrum,ex quoomnesreliqu* confbnantiarum fpecies cmanant. Eftqueprimafojiorum permiftio inter eas, quas fenfus apprchendit,
ab aequalibus fonis eiufdcm intcnfionis , auttoniproucnit,gra:cis /<rV*""; Quodautem haecomnium fonorumfit
cognitufacillima, idmanifeftoconftatargumento,- quia multb facilius eft eandem_.
autffqualem , quam diuerfam,autiHsqualem vocem perfonarc i Hanc omnesRupuellae in chorcis ipfa natura ducc.
flici conficerc noruntj hac omnes vtuntur pueri,
Denique hanc omnes etiam cantandi peritia dcftituti afTciftant , haec confiftit in pro,portione aequalitatis, feque habet, vt i ad i.\z ad2.|3 ad3.l4ad4.lvt fcquitur.
Examinato vnifono, iam ab interuallis imperfcftioribus ad perSit igifeftiora veluti per gradus quofdam tonice progrediamur
eft

eftque in Mufica idem, cjuod

&

&

CJjtJi

To-

ssfit ?

*&

turprimoloco TCKnVS ,qui nihilaliud eft,quam interuallum..;

rnuficum quo voxquaspiam mouetur de proxima quaque nota_
Vnifonus.
in immediate proximam afcendendo vel defcendendojveluti ex vt
in re . vel ex re in */(demptis tamen mijk fimul conncxis.has enim
voces non faciunt tonum, fed mintisquam dimidium > At diuifa: intcr fcj aut cum alijs
connex* tonum nonminusfaciunt , quamaliae; vtmicum re,Scfacumfol.) Hanc
Grjecireprajfentabantperduas quaslibet chordas , exceptis i;'s chordis qua; femito-nium minus referebant, vt poftea dicettir Confiftit autem hoc intcruallum in proportione fefquioftaua,fequc habet vt <? a.d S.conftatquc cxfemitonio maiore & femitonio
medio,quod fic demonftramus; ponantur formae femitoniorum minimis tcrminis,vr
,

16 Sem.ma,
infcriores inter
13 s. Sem.mi. deindemultipiicafuperioresnumcros
produ&a diuifa per minimum diuiforem vtriq,produftocommunem , relinquet

fequitur
fe

&

is
128

in quotiente 7-

&

tonum maiorem

quaefitum

fiquidem tonum maiorcm confideremusj

iiver6minorcm,ispropoitionemhabebitfefquinonam,fequehabebit vt 10ad9.com>.
poniturq.cxfcmitonijsduobusmaiori&minori.Qijoditaprobatur 16
15 Scm.maius
eii forma femitoniorQ fit vt hic elatere patet;multiplicai 6 pcr s.& J7"
"^TSem.minus
r

as per 24,&produftadimidia vfqj ad minimos terminos,

nfinor quajfitus

Notis muficis

fic

& prodibit -

tonus

exhibetur

Tonns fecunda perfe&a proport fefquio&aua?

Tonus
- _-_e__a Tonus Tonus
,

Tonus

22_?9EE.:
..3-E5
44.-_-3 gtt: 5IL ss
:

vtre
-

.,

..

remi

femit.

SEMITONIVM MINVS

fafol

-_____.

folla-

/nii

fiuefecundaimperfecla:eftinteruallummuficumin_.
j
&fehabetvt 24 ad zs. quo vox mouetur ex%mi in fa interuallum autem hoccc tanti momenti efl: , vt fuper id veluti bafim
fundamentum totius Muficae amplitudo
varictas inniti videatur , vt fufius in fequentibus probabitur. Exprimitur autem hoc interualluma graecis in tetrachordo
triten
**raper hypate
parhypate,in tetrachordo verb /'>>/'*" pcr peramcfen
In tetrachordo tf,rf Htf' per chordam neten fitgtvypiw'
chorda triten hwt!&y.i& qu
II.

oemitonui
_
r r
minusqmd proportione fefquiuigefima quarta confiftens,
.

&

&

&

&

&

omnia

Lib. 11

omnia

Ds ftarmonicorum Numerorum Doftrina.

1.

in fequcntibus fuse explicabuntur

Semitonium minus

97

notis Muficis ita ex-

primitur.

Semitonium minusfiue fecunda minor

fcfcpz

fcjaz
mi
III.

DITONVS

mi

fa

mi

ii

fa

muficum

fiuc tertiaperfedalnteruallum

mi

fa

eft confiftens in

propor-

tionefefquiquarta, fequehabet vt s ad4, quo vox furfum veldeorfum abvnilbooper

duos tonos recedit , dicitur etiam tertia maior,vel tertia enharmonica, componitur ex
tono maiore & minore quod ita probatur,- ducantur proportiones vtriufq.roni in (e,

Ditorjns.

&

comunis

vtriufq. produdli diuifor

vt vidcs ,-Hanc

minimus

rclinquet in quotiente

tertiam& Recentiores con-

&

mufica ftatuimushunc Il.notifquc muficis

ita

90

IO

tra Pythagoraeos ratione&experientiaconfifi introduxerunt , quo interuallo diftant

paranete in enharmanicogenere.
chordae netc

>3

__

ditonum quasfitu

Chara&erem

eiiis

inArithmctica_j

exprimitur.
-*,

Ditonus

la

la

la

fa

'

-*a

^&mm
fa

communisdiuiibr

E?E
U

fa

fa

SMIDITONVS fiue Tertia irnpeifefta aut tertia minor trihcmironum minus,

chromatica alijfque pafiim nomin ibus appellata i Interuallum muficum eft, quO
voxabvnifono furfum veldeorfum receditpertonum &medium, fiue femitonium.,.
minus.coniiftit in proportione fefquiquinta & fe habet vt 6 ad 5. conftat ex tono maiorc &fcmitoniomaiore. quodprobatur, Ducanturform.^ toni maioris & femitonii
maioris in fe,
produfta per communem diuifbrem minimum diuifa , relinquent in_.
IV.

tertia

Semicrito-

nus quid ?

&

quotiente

~ vt fcquitur

Eius

du* funtfpecies ex re in

/a.SieK mi inJbl hac confonanria feparantur nete &

paranete chorda in gcnere chromatico Expnmitur

,6

,iS

tonusjuajor
fernitbniQ

120 femiditon.

++

hiftx notulis.

maius
~~

'

diuifbr
-

femidit.intcrm.
radicalibus,

Semiditonus fiue Tertia Mimor

:$

==__*
re

^^ONVS

, Yta 5 lnteruallum

fiue

muficum

fa

mi

fol

fa

Qyarta maior, quartadura

eft,

vocem

..

rc

fol

mi

&

generi diatoriicoprorfusincpper tres tonos intendens aut rcmjttens

dicitEr

tntonus

Tritonus

q ?a

Mth M*gn*

tritonus co

quod

Confoni,

Diffoni

in proportione
ex tribus tonis conftet, conliftitquc

gus

eft

4 5 ad 3 z

cxprimitur
notis muficis ita

Tritonus
in molli

It-M--J

.4=*-

3rt

mi

fa

W
-

<r

roi fa

fiucQuarta^qu*&tetrachordum,numeiLksepitritus,naini
&primaharmonia dicitur;compon.tur ex tono
.ttkconfonantia, primafymphon.a,
vt in prscedcnrb fadu eft.lntermaiore.probatur
femitomo
maiore & tono minore,&
mmus furfum & deorfum
femitomum
tonos
&
duos
pcr
vox

-m DIATESSARON

Srn muficum

'

eft,

quo

& vno femitomo .confittitque in proport.on^

mouetur Gonftac*nim duobus tonis
muGcae An.ma ; fyftematmn omnmm bartotius
Squrtertia, feque habct, vt + ad 3,
expnmitur
notuhs
diremptrix; ita muficis
.

itimmm

..:-..

OiatelTaroniiuefQuarta.

munrmminteruailumeft, quovoxabvtu"*"VTT TjIAFENTE fluc Qainra-pwftfta

femitonmm minus qu.bus conftat
Dhpente. JL Jfcendcndo vel defcendendoper 3 tonos
vnum mmore cum femitonio maiori mouetur. Confiftit in
ner tonos maiorcs
3 ad z % poft duplam fiuediapaion omnium.,
^oDortionefefquialtera & fe fc habet Vt
pentachordum , hcmiolum , ahjfquenomnu.
EohiWfima confonantia dicitur etiam

&

&

'

toappellatur^cisnotuiisitaexprimitur.

"

Diapente fiue Quinta

-*-

re

vt

la

re

fol

vnl ^FMIDIAPENTE

fiue

iLt^Ji?^

expuouiiir;.
fici&ita
uuiAULa v#^wm**>*:

.;.:-"?.:

fa

fa

vt

fol

quinta imperfefta, muficum interuallum eft,quo vox

vul 6 dicitur> ne "

nifi incertis

que admittitur a Muficis

mi mi

la

=SC

!,
calibus; feque haoet vt 64. ad 4 S- not.smu-

c~\r

SeH<&apenfee fiue quinta fatta.

i.$Uj

hto& jkj$,

m.

fa

fa

mi

mi

fa

HEXA-

Lib. 111. De f/armonkorum Numerorum Doflrifta

99
fexta imperfeda, fexta minoriiueiemitonium
HZXACHORDON MINVS,
11/1
o
.

IX.
!

/-

/-

,.

Hexachor.
minu;

cum diapente.muucuminterualJumcit quovoxper tres tonos rcduo lemrtonia mi- don

nora quibus conftat moueturfurfum v el deorfum eftque in proportione fupcrtripartiente quintas, feque habet vt 8 ad j. exprimitur natulis vt in paradigmatc apparet.
1

Hexachordon

minor.

fiue fexta

*:$=
mi

mi

fa

fa

HEXACHOR.DON MAIVS,

fexta perfefta fexta maior , ronuscum diapen- Hexachor

muficu eftharmonia:qua(i ineptu.qtio vox velafcendendo vcldefcen- donmaius
dendo per 4 tonos & vno femitonio minore mouetur, eftque proportionis fupertriparticntis tertias fe habens , vt 5 ad 3- ab antiquis per chordam hypate mefon repnefen-

X.

te,interu.ilium

tata,

vtfequitur.

Hexachordon maius

fexta

maior prohibita

C=ttP

._
vt

mi

re

la

DITONVS CVM DIAPENTE

&

Semitonio
feptima maior, quinq; tonis
Dhon
C in b w/;&deficit a Diapafon femitonio minore, cum Dkfuperatquefemidiapafonvno Comrr.ate,eftque Muiicuminteruallum proportionis fu- P ente
perftptuparticntis ociatias, fequehabet vt is ad 8.idnotulis muiicis expreftum infra
XI.

eft

minore conftans.cius afcenius eftex

habes.

Ditonus

cum

Diapente, feptima maiorjinteruallum prohibitum.

jq$z:=|rfc$zr:zr|

mi
XII.
eft

SEMIDITONVS

vt

CVM DIAPENTE, feptima minor, interualhim muficum

& 2. femitonia minora, v.g. ex Din C.

quo vox moueturab vniibno per 4 tonos

tonodeficitaDiapafbn, coniiftitin proportionefuperquadrupartientequintas, feque

habet vt 9 ad 5 exerhplum vidt_i
.

Semiditonus
j-

r 3-

cum

Diapente feptima minor

m khhMh **r -

"~

mi

fol

*_

re fa

2 ~

*
"""$*""

'<'

fa

.A

re

fol

mi

DlA-

Semidito

nus cl " r
ia

P cme

100
XIII.
Diapafon

AHis MagntConJom,

DIAPASOM

& Dtffom

omriiumconfonantiaiumregma,inicfinyulahucvfque enar-

complicans intcruaila , oftaua perfccla interuallum muficum eft conftans ex cfiamouetur,a natura
rentc & di.ucflaron, quo vox per s tonos & duo femitonia minora
rata

quod&in_./
voci humanannfita.fiquidemnihilfaciliuseft, quamdiapafoncantarc ,
ftaiubentur
vocem
,
pueris elucefcit , qui duma Pr.xceptore eandem cum ijs formare
proporin
Confiftit
tim diapafon modulantureandemfcvocem redderccrcdcntcs.
tionedupla, qusomniumproportionum unsqualitatisprima eft,proximaa:qualitati,
ficut diapafon vnifono.de
I?emidia

pafon

qua

fullus in

mufica noftra Phyftolggjgij

XIV, SEMIDIAPASON, (Iueoftaua imperfc&a iotcrualhim^Muficum eft, qus

voxperquatuortonos&triafcmitonia minora mouetur,ita muficisnotulisexprimi,

tur.

Diapafonfiue oftaua

ionantise

continetur

innumero
fenario.

i$

rcfol

patet omnes veras confonantias primis fex numeris includi , diapa.

fon reperitur in dupla que eft z ad r. Diapete in fefqu altera,qua: eft 3 ad 2. diatcflaron
Ditonusinfcfquiquarta, quaseft s ad4," Semiditonu
infefquitertia,quseft4ad3.

Atque ex

Oiflnesco.

J>.C-,.,

A...U....-J.

**.

Semidiapafon , oftaua imperfefta

dictis

infefquiquinta,quscft 6 ad 5. 1 1 ikutd!apentecuduteifaronconft:tuuntdiapafonj
femiditonus conftituuBt iiapente, vti paulopoft patebit Nec folum in
ita ditonus
confonantusfimplicibus hoc verum eft ,fed&in compofitis. Nam 6 ad 5 eftfemiditonus, 6 ad 4 diapente, 6 ad 3 diapafon, 6 ad 2 diapafon cum diapente 6 ad 1 diapafoncumdiapente, sad^ditonus; sad3. Hcxachordum maius, vel ditonus curru.
duono. 4 ad 3 diatefladiateflaron, s ad^diapafon &diapente, s ad 1. diapafon cum
diapafon cum diapente
diapente,
ad
1
2
ad
3
ron.4 ad 2 diapafon.4 ad 1 bifdiapafon.3

&

z ad
16

diapafon , vt fchema monftrat fequens

adi diapafon diapente 1$ ad

adadiap.cumdiapente

6 ad 3 diapafon
6

ad4

6 ad

diapente

femiditonus

ad6 Vnifonus

ad

ad 2 diapente

ad

diapalbn diapente

diapafon ditonus
j

4 ad

bifdhpifon

ada diapafondiapente 4 ad 2

diapaJJjpa

ad3 hexacordumaius

4 ad

diateflVdn

ad4 ditonus

4.

ad 4 vniibnus

ad

ad

2 ad

vnifonus

diapafon

vnifonus

2 ad 2 vnifonus

vnifonus

Para-

De Harmonicorum Numerorum Doftrina,

Lib. 111.

01

Paradigma totius proportionis harmonicae com-

pendium dcclarans
3

567

10

11

itiqiino

Sefquifex-pefquilep-, beiquio
Sefquial- Sefquiter -iSelquiqiiariiefquiquin
tnm
jftaua
ta
'
t
I
|
ta
tii
tera

1',

tl.jtudeci

12
.

el^uiusdeci

ma

Diapafon

Diapente

Diateflaron

Ditonus

SemM

tnntis

hac tabella difponatur numeri fecundu genus fuperparticulare: intraquam inucnitur nonfolum a&uformacuiufuis iiaiplicis confonantia?,fedSc
mixt,&compoiit j Certe in hoc vnico exemplo nefcio qua: diuina vis numerorum
Vides

iitur

quomodo

in

enim hanc tabulam continuaueris, non tantum aflcriptJe confonantias,fed

&:m n:maquoqueinterualla innotefcent. Tabulam hanc hac arte difpofuimus,
primo ordine fex numeros ferie naturalijdeinde in altero oidine a binario incipiedo,ordine numeros vfquead i2ferie naturalidifpofuimus, vtvides, hos enim fl inter fe rite
contulcris j omn um huc vfque confonantwrum proportiones infallibiliter innotefcent in quo & illud admirabile numeros fib: perpendiculenter fuprapofitos omnes
dupIxproportion sefle; S"cundum veroferiem naturalem conlideratos combinalatet

Si

tofquefuperparticularesi Diagons vcro difpoiitos fuperparticularisfuperpartientifqtie proportioniseflc

C A
De
1

V T

VI.

interuallisminoribus.

rTp ONVS MAIOR, qui&fecundamaxima,

& fefquioftaua nominatur.ex

&

diateilaron natum interuallum eft,

exccfTuconfouantiarum diapente,
fupra quoque oftenfum fuit ; dixi ex
la
vti
in
vel
ex
m
>
ex
re
fol
<vt
mouetur
quo vox
exccflfu diapente,

& d atcflaron natum Nam proportio fefquialtera & fefquitertia_j

:

differuntfcfquioc}aua,6 quidem ad 9 eft diapente,& 6 ad S.diatefl*aron,& differcntia_.

inter has eft__proportiofefquiocT:auafeu tonus maior.
fecunda,& fefquinona dicitur,- in hac fiquidem proqus
2 TO>J VS '
,

MINOR

&

portionc conftttiitur, &confiderari poteft, vtpars minorditoni in tonum maiorem ,

&minoremdiftnbuti,vtinhis numerispatet 8. 9. 10. vel vtexceflus hexachordi ma-

Namfuperbipartiens tertias feuhexachordum fuperat fefquialteiorisaddiapcnre.

ram proporrioneni per fefquinonam,vthifce in numeris apparet 6.9. 10. confiderari
quoque poteft ronus minor, vt exceffus diateflaron ad femiditonum . Nam proportiofcfquitcrtiafuperatfefquiquintamproportione fefquinona , vt inhifcenumerisap|

parct 12, 10. 9.

3

SEVIITO.^IVM MAIVS interuallumeft ,conftans

exceffu, quodiateffaronfu-

&ditonus in fefquiperatditonum & cum

exhifce numefefquidecimaquinta,vt
quarta;conftituendum erft hociuteruallum in
minima contonomaiori,
componitur
Exhocfemitoniocum
risapparet 16.15.1i.
minorem
diximus
fonantiarum quam fcmiditonum feu tertiara
exex
4 SEMITONVIM MINVS, minimumintcruallum ex his quxfumuntur
femiditoaum^.
fuperat
quo
ditonus
ceflibus confonantiarum, quoniam eft exceffus ,
;

diateflaron infefquitertia conftituatur,

quaj

Artis

ica

Magn*

& Djfoni

Confont,

qux funt vltims confonantiac . Et ciim oftcnfum llt , diconum in fefquiquarta > femifefquiuiditonum in ftfquiquinta confiftere,neccftari6fequiturfemitoniumminus in
pefimaquartaproportioneconftitutum efie.vtpatetcxhifce numeris2$. 24.20. An
vcro hoc inreruallum idem fit cum Limmate Pythagorico , alibi difcernetur

DIESIS intcruallum minimum eft , quod origineru fuam trahit ex cxccflu quo
femitoniumminusamaiorifuperatur. Cumenimdi&um fit fcmitonium maius in_.
fefquidecimaquinta & femitonium minus in fefquiuigeilmaquarta confiftcre diefeos
interuallum necefiario conftituendum entinproportionefupertripartiente 125. vt his
numerispatet 120. 125. 128.
,

COMMA MINIMVM

jnter fcmitonia maius,

minor

omnium interuallorum

& minus Cum enim tonus

>

taneum

eiTe ratus

& fimilibus interuallis fuse in fequentibus traftemus Cbperua-

fum jfdem
i

diutius hoc loco inhsrere

De diuifione

confiftat in fefquioiftaua_

emergit proportiofefquioT:uagefima,in qua nos comvt exfequentibus numeris patet 72. 80. 81.

in fefquinona, neceflario

jriaconfifteredicimus ,
Verum ciim de hifce

quod

fenfibilium,oriturexdifFerentia

maior

Ihil

porro

reftat, nifivt

toni

&obiterdiuifionem tonideclaremus; Notum igitureft

vti,& in fequentibus fuse docebitur,

nulla ratio fuperparticularis in quo,

tonum in duo rqualia diuidi non

pofle

& tonus eft, in duo a:qua diuidi poflit

eo

To-

nusitaque infefquio&auaproportioneconftitutus, inmaius minufque u-nitonium_.

diuidituriGraecimaius femitonium .jufr Apotomen, minus vero liwm diefin api
pellant, fiue vt pythagorici mV/*. diuiditur autem minus femitonium in duo diafchifinata

quo femitonium maius minus fuperat

hifmata fubdiuiditur, vt Philolaoplacet

exceflus vero

Quod & ipfum

in

duo

fi

comma

dicitur. :

DIESIS eftfpacium quo maior eft fefquitertia proportio duobus tonis,- Comma ve
eft fpacium, quo maior eft fefquioiftaua proportio duabus diefibus hoc eft femitoSCHISMA eftdimidium commatis,- DIASC HISMA vero eftdiminijs minoribus .
dium diefis, id eft femitoni/ minoris ita Philolaus ; Vbi notandum diefios appellationem propriam efle & impropriam 3 piopriam cumfumiturpioftmitoniominore,impropriam cum prodiafchiimatea veteribusvftrpatur,
2. SEMITONIVM MINVS non prorfiiS4 habere Commata fed 3 fuperarej :"fa_,
&femftonium maiusnon prorfus s commata haberefed^fuperare c6ftatindeq,fa6t3.
vt tonus fuperetodo corpmata, nonum non irnpleat vt ftue docetur apud Boetium_,
Sedhacclariusex fequentiTypo patebunt. .
lib.3-cap.14. & i<i.
tamenhicle&orifcrupuius
oriatur, quid per femitoniumminus intelJicatur;
Ne
minus
dupliciter
condderaripofle velprout eftgradusgeneris
(cmitonium
fciendum

tb

Semitomfl

minnsquo diatonici, vel prout eftgradusgenerischromatici

locointelJigatur,

prout eftgradusgeneris diatonici

diciturfemitonium minus.fiuea Boetio eciam diefisdicitur,eaquodfit minimumhuius generisinteruallum naturale: tametfiquoadproportionem quam habet 16 ad 15,
fit maius femitoniominoregeneris chromatici, quodeftin proportione25 ad.24.

Promifcueigiturnuncmaius nuncminusfemitoniumab Authoribus dicitur,-maius

comparatione facta ad femitonium minus chromaticum ; minus in quantum p-enus
diatonicum refpicit in quo minimum interuallum eft j Qiias omnia hic explkare voSuimus, neLe&or terminorum difcrepantiaconfunderetur. Vides igiturinfequenti
Typo, tonum in 9quafi commatadiuidi,&femitoniomaioriexijsquafi 5. minorifemitonio quafi 4 commata competere; difFerentiam autem femitoni/maioris&minorisefTe comma fiue apotomen videsquoquefemitonium minusduo diafchifma,

taj&comma

,-

duofchifmatacontinere, quorum fingulorum proportionesinTypofe-

quenti eonte~iplare_j

Typus

Jb.

1 IL

De Harmonhorum Numerorum

i oj

Dofirina.

Typus diuifionis toni

a

4608
Diafchifrru

g4+9f
Diafchifma
.

f 4374
fi.f(ifmc

c 4.352

jcfufma

d 4330

Diafchifma
c

4212
Diafchifma

2096

C A

V f

VII.

Genciis intemallorum

Trum vifisdcfinitionibus Gngulorum

interuallorum niliam

amphus reftat , mfi

vtGenefinfinguIoiumbrcuiterexaminemus^quodtumfiet, vbi
mmirM*iflcipiendo.
portiones vmufcuiufque defcrip&irnuVa

pnmo

pro-

intefuairorumj
Tabella proportionem singufbtum
exhibens.
in terminis radicahbus , feu minimis

Comma

Diefis

enharmonic*
Limma pythagoricum

Apotome pythagorica
Semitonium minus
Semitoniummaius
Tonus minor
Tonus maior
Tertia minor
Terdamaior
Quarta

'

ijLUMM*
,1

,'

rrr

rit8 ad
;a4$ ad

v 11

~ 204S

1.

.62

thgjJ^oJ

Diafchifma
Diefis

80 ad

125
a-y^

ad i7

- '5 sacciei

-11 ,i"l T*

J J
16 ad
IO ad.a; 9
8;
9 ad
6 ad
5
ad
5
4
3
4 ad

Tri.

104

Artis

MAgriAConfoni, ($ Difoni

Tritonus
Semidiapence

Quinta
Sexta maior
Sexta minor
Septima minor
Septima maior

"

'

't

'

'

'

"

45 ad
64 ad
j

tm

8
t

9
^*

"

'

II

l>l

II

II

II

15

O&aua

32

4J

ad
ad
ad
ad
ad
ad

Jfl

3*1

5
5

8
1

Vifis igitur iftis iam videamus, quomodocompofitiones ,diuifioncs,cxceflinquc

/jngulorum iptemallorum ope Arithmetica; eruan tur
/

\*

Propofitio

Jnueritre excejjum quo tertia

I.

minor fuptrat mcCiorem ,

& i-

noremtonum.
Primo ponantur proportioncs
nimis terminis

tertiae

minoris,& tonimaforls

in

Exemplum

mi-

vt fequitur

Tertia minox

Sccundb. Multiplica pofitasproportionesdecuflatim,&prodibut

8, &4S ex s in 9, vt vid5.
Tcrtio .Comnrunem vtriufque-produ&i merifuraminquire, quam
ma '* r 8
9
inuenies?. quo &vtrumque diuides prodibuntque quotii6
* s
4S
4*
qua: cum fit proportio Semitqnij maiFis > feqijutur'n.c,ceflari6, tertiam
}
Communis diuifior
minorem cxccdere tonum maiorcm femitonio maiore.

48 ex 6 in

&

::::

:\

..

-' \:

oap-*;

.,

.-

TT
-

Senrit.

maius \6

TPropouao II.

SfVerdfcirevdiscx^JJum.iquotertiaminorfuperei
.;

":..'

tonrnnmmorenU.

Primo. Djfponaturterminiproportionum minimi,

eo

modo qiio vidcs

Exemplum
6

Secundo. DecuflatimmultipIicentur,&producla_.
dabunt 54. 50. quae proportio fiiperbipartiens 25 ,fbr-

ma eft femitonjj maioris &commatis; quipercommunem aliquammenfuraminminimosnumeros,v.g.

,

tertia

minor

Jv^l

^^

JO
""

9 tonusminor

pe/ adiuifi dabunt.27. as. proporrionem fuperbipar- **

tientem 2S.quae eft proportio, Vtdiximus femitoni;

50 Semir.maius cuni

fhaioris>

zs ideminmin.term:

& cbmmat1sr,exceflus videlicet,quo tertia mi-

Mor mmorem tonum ilipcrat >

27

commate

quaefitus
.

a:

Pro-

Ijb. 111.

De Harmcnicorum Numerorum

Doflrina

105

Propofitio III.
Exceffum

quo Tertia maior minoremfuptrat imenire

,

Primb ponatur prpportiones vtriufquc

tertia in

minimis

Exemplum.

tcrminis.
4.

SecundbdeculTatim infeducantur &prouenient2s &

24proportio fefquiuigcfimaquarta,in qua confiftitfcmitoniummirms, excefiusquomaiortertia minoremfuperat, Jjr

Tertia maior.

^j
S

Tcrtiaminor.

qusfitus.

zs

24.

Semitom minus

IV.

Propofkio

Exceffum, quo Quinta TritQnum fuperal, inuenire

POnanturproporrionestritoni,&quin'ca: in minimis terminis, quos (I decuiTatim_.
multipliccs, habebis96. 90. terminos maioris Scmitonij in numeris maioribus
iiue compodtis ; Hos fi iterum per communem aliquam menfuram diuiferis videlicet pcr 6 prodibunt 16. is.proportio fefquidecirnaquinta,fub
toniummaius, inminimis terminis exprefTum.

Exemplum

_ Quinta.

qua confidcraturfemi-

4? 3a Tritonus.'
j 90 96 Semiton. maius fub term. maior.

iS 16 Sem t. ma us fub term. minimis.

;

V.

Propofitio

Excefsum quo Qutnta femidiapente fuperat

inuenire

POnatur, vtpriiisquinta, & icmidiapente in minimis

terminis, quosdcinde decuffotim muItiplices,prodibitque 138. i_8.fuper 7partiens i_8,in qua proportionc

confiftit

femitonium minuscum commate, cxccfTus quxfitus.

Exemplum

64

iz8

4S Scmidiapente.

i3s Scmit. min.

cumcommate

Pro.

Magm

Artis

?o6*

Conjoni

Propofitio

Subtractione minorisjeptim* a waiori

f$

Difoni

reliquum dabitfemi-

tomum minus
Exemplum
15

lJ
^^

Dueanturnumeri

Scptimamaior.

ir>

fe

decufTat-Jn

quorum

7z
24

25

Septima minor

Scmitonium minus in numeris maioribus.

Semitonium minus innumerisradicalibus.

7S

Propositio

VII.

Subtractione terti* mtnoris h maiori rema.net femhonmm minus.

Exemplum
4 Tertia

rnaior fefquiquarta

Ky|
6

Ducantur numeriin
fedeculfatirn,& p-ouenient 24.25. femi--

|^>|

Tertia minor fefquiquinta

tonium min.reliquu

25 Semitanium minus. Sefquiuigefimaquarta.

24

Propositio

VIII,

SubtHttione toni maioris h fexta minore remanetfemtdiapente

Exemplum.
Scxtaminor.

Ducanturnumeriinfe decufiatim,

& quod prouenit

dabit re-

liquum quod qusrebatur

midiapente45.64.

Tonusmaior.

64 Semidiapente

45

fe-

...

'

'"

''..:

Propositio

IX.

ritomsy QT
tritonoa quintafubtracio remanet tonu smaior.

Subtrattione maioris femitonij a quinia remanet

Exemplum I

16

32

conirel

Exemplum II.

z Quinta.

pro

ducia 72.75 perdint!brcrn 'tngueco nmunem

videlicet 3 dmifadabuiit z+.zs rehquii qu^iitu

2 Quinta.

is Semitonium maius

16

15 Semit. maius

45 Tritonus.

32

4S Tritonus.
Pro-

De Harmonkorum Num&orutn

Lib. fll.

Doflrin

07

X,

Propositio

Subtraflione tertU maioris a quarta remanetfemitonium maius

Exemplum
.

Quarta

Tertla maiorj

15

16

Semitonium maius.

Propositio

I.

E\x additione toni maioris ad minoremfummam colligere

quid refultet cx tom's maiore & minore additis: ponantur di&orum inSIterualbmminimi
termini. vtfequirur deindemultiplica numerosperpendicularivelis fcire

Scprodudri 9&-7Z dabuttertiam maiore in copofltisnu nens.quosnumerosfi percomunem aliquam menuVa iterumadminimos terminosredux^ris.inuenietur s &4proportiofeiquiquart4,qu.e tertie maiori competit;

ter, ideft inferiorescufuperioribus,

Exadditioneergotonimaiorisadminoremnafcitur

tertia

maior

fiue ditonus,

Exemplum.
9

Tonusmaior.

io

Tonusminor.

p9o
.1

fen^r

yz Tertia minorfiuefefquiquar.in majorib.

H~ ~i

Tertiamaiorinminoribustermin.

Propositio

I I.

Quarta componitur ex Tertia minore %$ ex tono minore

proportioncs tertis minoris & toni minoris deinde 6 ducantur in_j

producuntur 60 > $ vero dufta in 9 producent 45 , qnx infra pones
vt patet ; Si enim hofce numeros pcr communem aliquam menfuram videlicet
cx qua videlicet quartacon1 s diuiferis prodibunt 4 &; 3. proportio fefquitertia
ftituitur vti notula; quoque demonftrant

POnantur
10

&

Exem-

Arus

tt>X

Magng

Exemplum
6.

Tertiaminor.

10.

Tonusminor.

f6o, 45
15

&

Confoni,

Di{joni

jA-

Qyartain terminis.

u-ZT.
E_3_= *=

4.

Quartain tcrm.min.

Mirum tamcn eft hanc eandem proportionem

prodire , fi tertiam maiorem, 5emipi-oportiones

tertia maioris
maiori
coniunxeris,
femivtfequitur.-ponantur
tonio
tonij maioris in minimis terminis deJHde addantur vt prius, poftea fumma? per communcm aliquam menfuram, videlicet 20 diuidantur, prodibunt vt prius 4 3 pro-

&

&

&

portio fefquitertia qua;

quartam

fiue diatefiaron conftituit

Propositio

X II

I.

Exsmglum Genejis quarte ex tertia maiore ^femitonio maiore

'...'."'
5

140

''-

Tertia maibr fiu&Ditonus.

'

'"

11'

E.*Z!
T=r

.:$;

16

f3o
20

15

& >b

Semitoniummaius,

60 QuaftaintermrnismaioribusiTuecompofitis.^- * ;

^43

jPf *

Quartain tenninis minimis.

Ex quibus patet, quafdam partes , quibus modernf Mufiei fuis in Concentibus fubinde vti folenr.non effe pcrfe&as
veras, fed falfas, ciim veras com mate fuperent,co=

&

ftentque duobus tonis maioribus,& vno femitonio maiore; ita

autem huiufmodi falfas

quartasexprimunt.

Propositio
Quinta tonjiitmtur ex

tertia

XIV.
maiori &

tertia

POnantur proportiones tertix- maioris & tertia; minoris in

minori

minimis terminisj deinde

&

addantur, producenturque 30
20, que fi per communem aliquam menfuram
v.g._odiuidantur 3 prodibunt 3
2 proportiofefquialtera, quaa veram quintarh-.

&

conftituit.

Exem-

fah. 111.

Ds tiartnonkorum Nummrum^Doflrina

09

Exemptotrt.
GeneJ/s
5

.1

Vt-

Quinta in numeris compofitis.

Qyinta innumerisfimplicibus&iradicalib.

\i~

fiue diapente

Te-rtia maior.
Tertiaminor.

.20

f30

Quinte

:$:
:$:

V.

Propositio

Eadem Quinta

componitur ex quaru

vtfequitur in exemplo

&

tono maiore

Exemplum.
fiue I^iatefTaron.

Quarta

Tonus maior.

f 36

34 Quinta innumcriscompofitis.

Quinuinftiirneris radicalibus.

expreflWalfasJmb SflTonantes^contra cprau.

dinerfam, yidehcet , fuper 1
ne practoum iudicium . Habent enim proportionem
partientem 27. vt JExemplum Afequenspatcfacit.

Ek ciuo patet.quintas his

notulis

A
il

E xemplum

nzs^fqpL

Quarta;

10

Tonusminor.

40

27 Formafupertripartientis27-

Propositio

H~a' 4*Jfici-

XVI.

QUMA & tertia minorfimuladditafaciunt baxacbordum

fmejextam minorem-*

-*

Quarta.
Tertia minor

maior.
fiue fexta minor in
f jT^TTHcxachordum
3

minus

Exemplum
4

zSl=55= r.

num

Hexachordumminusfubminimisterminis.

jl
.

fcfczfc
Propo-

4^k

no

& Difom
XVII.

Magn<6 ConfinU

Proposiiiio
Ssmidiapente

& lonus

fkaior addita conficiuntfixtam

minorem vtprim.
i

Exemplum
U-064
'

**

9
1Z

Semidiapente
45
8
o!-Tnnnsm!]inr
- Tonusmaior

'

Hexachordum^minusinnumeriscompofitis.

756 360
g

'

Hexachordurriririnusinimimerisrajlfcalibus.

-$

XVIII.

Propositio
Qttarta

.-*:

& Tertia maior additafimul

conficiunt fextam

Mdiorem- .

...

Exeotplum.
4

Qyarta.

Tertia maior

^ 20 12
*

'

V)

Sextamaiorinp^qneris maioribus.
Sextamaiorinterminis radicalibus.

.'

.-.,.':

Propositio.

L-Janl'

'"

E~Z~
|b;"~:

IX.

Quinta adiuncta tono mtnoriprofertfextam Minorem vtprim

Exemplum
3

Quinta..

10

Tonusminor.

"^"30 18 Sextamaior innurneriscompofitis,

6
3 SextamaiQrinnumerisradicalibus.
i 5

propofitio

X:

Jtf #?/#or additafemitonio Minori profertfixtam

'

Exemplum

zs

Maiorem vtprius

-" +^
'

fi~T~
t+^

ZZ^2&.

Sextaminor.

24 Semitonium minus

fitis.
^200. 124 Sextamaiorin numeriscompofiti
Sextamaiorinnumerisradicalibus,
3
5

ffSIFJt^H"
Propo-

De Harmonicorum Numerorum

Lib. 111.

II

XXI.

Propositio

De

Doftrina

Compositione feptim^

Quinta addita Teriu minori daifeptimam minorenu

Exemplum

/
l

2,

"

Quinta
Tcrtiaminor.
.

io Scptima minor in numeris maioribus

Septimaminonnnumcrisradicalibus

fe
}j

XXII.

Propositio

Heptachordunt-
AdditionefexU maioris tffcmitonij maioris
minus producere

Exemplum
Sexramaior
Scmitonium maius

16 i?
1 8o 45

*\ 16

numeris
Hcptachordum minui in maioribus

Hcptachordumminusinnumensradicalibus.

commatcexcederc fcpci mam minorem_

Ex quo patet Heptachordum Vetcrum

Propositio
Additione

XXII

I.

beptachordum minus
duarum quartarum producitur quoque

Exemplum.
4
4
16

Quartafefquitertia.

Quaitafefquitcrtia.

9"

MinusHcptachordum.

Propositio
Addifione

quinu

XXIV.

& teriu maioris emanatfeptima maior

Exemplum.
3

is

._

te

Quinta.
Teitiamaior.
Septima maior

Propo-

Artis

lll

Magn* Confoni

tf Dijfoni

XXV.

Propositio
4dditione fexte maioris

& toniminoris

nafcitur fuper 1

partientes ty,
j

Scxtamaior.

10

Tonusminor.

fcSzp

4
l

Super 23 parti9ntes27 quxmaiorefeptimafupcratconaatc.

r~T~i "~;

Exemplum.

50 27

1=
*-*

XXVI.

Propositio

De Compositione o&auae siue Diapafbn

Additione Quint* ad quartam refuttat oclauafue Diapafon^

Exemplum

<J

ia

2 r

Quinta
Qyarta

fiuc

Diapente

fiue DiateiTaron

O&auain numeris maioribus.

Q&auainnumerisradicalibus.

Propositio

XXVII.

Additione minoris heptachordi

adtonum maiorem >

nafcitur iterum oftaua-j.

.

Exemplum

<|

16

144 72
z 1

Heptachordum minus
Tonusmaior.

O&aua in numeris compofitis

O&aua innumerisradicalibus.

Kx his,ni falIor,clare patet, quomodo confonantia? diflbnantisque componatur , djuidanturque, quoexceffu feinuicemfuperent/iipercnturque ;patetquoquenullam_.
clfeconfonantiam qua; non in diflbnantes partes diuidi podit, qus coniun&e
iam reflituantcOnfonantiam,v,g Diapafon non tantum a Gra?cisdiaum elte quod
infe om,
nes includatconfonantias, fed quod etiam omnes dilTonantias contincat
, quod inde
patet , fi cnim quis diuiferit diapafon in duas diflbnantias inucniet 1 ex
vna parte_*
5
femidiapente , ex altera Tritonum , atque illius quidem proportio eft
4 s ad 46 huius
32 ad 45. qu* iunclja ilmul reftituunt diapafon, vt in cxemplo
,

Scmi-

Lih. III.

Dc HArmonkorum Numcrorum Dottrim

113

Exemplum
4.$

64.

Semidiapente.

32

4S

Tntonus.

^.1440
^

440

2880 inmaioribustcrminist
1 446
2 o&aua

eft,vt s ad 9, & tonum minorcm , vt 9 ad

fcptimam minorem & tonum maiorem diuidi potcft
Nota fccundo tonusmaior, quoquinta excedit quartam vfui erat apud Gr*cos in feparatione tetrachordorum, vt poftea videbitur, ncque alium prxter hunc narrant Pythagorici Semitonium maius cumnibilaliud fit quam exceifus quo quarta fuperat tcrtiam maiorem, maxime necefiarium cft Muficas,- huius enim ope diuerfae fpecies Quartf, Quinta,

Iterum oftauainfeptimam maiorem qui

o, vel in

Octauae ftabiliuntur

TONVS MINOR

exduobus

femitonijs maiorc cVminore compofitus , feruit ad

nequealiust onusingenerediatonicohabetur praeter
hunc maiorcm &minorem, &cumquartai;scoiiftet, fufficit is ad totius Muficaedia- Tripiexfe
tonica? intelligentiam . Ponunt hoc loco ad meliorem rerum explicationem nonnulli mitonium
triafemitoniamaximum,medium,maius;Max;mum, vt2S ad27 fuperatmedium_,
vno commate Secundum fiue medium,vt 1 28 ad 1 3 s cominate fupcrat maius. Tertium cft paulo minus medio, cftque diffl-rentia iater Quirtam & duos tonos maiores pjthagori.
diciturq;LimmaPythagoricum. eftq; vt243 ad z$6. cuius vfuscrat.ad complcndam cum_-,
quartam poft duos tonos maiores, fupcraturque a miori femitonio commatc, ali; ahas

compofitionem

tcrtia;

maioris

>

fubdiuifionesfaciunt.

Verumcumdehifcealibitracliemus , fuperuacaneum efle ratus fum in negotiointricatifllmo, & ad propofitum noftrum non ira faciente, tempus tcrere . Ad propofi-

tum

igitur S

TONVS MAIOR,

additus ad quartam conftituitquintamexceflufqueeft,quo

quinta quartam fuperat.
TONVS MINOR exccfliiseft, quo quarta fuperat tertiam minorem .

SEMITONIVM, med'i intcr maius & minus,fenabet vt

135 ad i28jeftq,-cxccflus,
maius
Semitonium
;
verominus fuperatcomquofuperattonusmaiorSemitonium
tritonus
quieftmotusexF/i,
vtia
b .fupcratquartamex
mate, occurritque.cum
medio
femitonio
Vfa, tvt in bfa hoc
Verum, vtdifFerentias interuallorum minimorum vidcas, hic tabulam apponimus,
5

jnqua, quscunque hucufquediftafunt.clarevelutiinfynopfiquadamintuearis.

Vt igitur habea^ exceflum,qtio duo quslibet interualla fe mutuo fuperant, forma>
eoruminfcducesderuiTatim,& habebisexceflum , quo fe mutuofuperant, vtipatet
innumerisvnicuiquefubfcriptis. V. g. tonusmaior9. 8. & tonus minor9> ioinfe__
dudi decuflatim producunt 80 & 81 comma ,quo fefe excedunt 5 Idem ftatucndum-
dereliquisexeruplis

inttt

Artk

<4

Magn* Conjont ($
,

Jnterualla

maius

Exc. 80

9 Scm.
min.

X xo

com,

Sl

Minora

JTon. ma.Sem.min.lTon.min, Sem.mai.jSem. mai. Dicfis.

8
is
I2S
is
9
j
2f

Semit.
8

Djffoni

X 2$

10

24

27 cxcef.

2$

X 128

X 16

16

25 excef.

Ton.mai.Sera min.|Ton. maior Diefis. Ton. min. Diefis .

8
8
iS
*2S
12S
9

ISem.maius Com.

X 16

XT2S

i$S excef. I1024

128

Exc.

X 128
10

IQ2S exc.

$76

25

24.

X 8t
16

U23

6zs

80

is

2S6

Ton.ma.Lim.Pyth. Sonusma.Comma.lSem.ma. Sem.nnii.Jjeni. min, Diefis.

80
8
8
243
9 24.
24 I2S
I

X
Exc.

2187

2048

2S6

X 81
10

exc.

C A

10

X
2S

128

t*S

25

?072

X 128
3I2S

VIII.

T.

De origine Syftemati? 6c tetrachordorum

ieetor

moram patiatuj

maiorcm in opere noftro harmonico ordincm feruaremus,hoc Iocq primum,

quidgenera,quid fy ftemata.quid tctrachorda fint,& quomodoa Muficis accipiantur , explipare vifum eft , ne in fequcntibus, vbi frequens cerminorum. naentio fit,
Sciendum igiturprimo eft adeo fimplicem fuiiTc Muficam Veterum, tcfte Nicomacho apud Boetium, vt quatuor neruis tota conftarct quod quidem vfque ad Orpheu
,

durauits porro talc cx quatuor chordis corpus

tetrachordum appellabant , de!nde_

pentachordum,hexachordum,heptachordum,octochordum, ennei*hordum, decachordum, hendccachordum, dodecachordum denique in 14 chordas ?xcreuit

Quibus deiride addita decimaquinta chorda difdiapalbn impleuit qu;e&
?g'*\*p$*K>t*im dicla eft,quafi diceres aiTumptam.qua: quidem Veterum fimplictas poftentati tantopcre placuit, vt in hanc diem prifca chordarum in tetrachorda manferit
partitio Suntautem tetrachorda nihilauudquam^chord iuxta ^diateflaron fiue
Quartaefonos aut voces extenfie eorumque m totofcal* ordine grscoquirique ponuntur, quorum fingulorum ratio eft fcfquitertia , &confonantiamhabentdiateflaron, id eft quartam mi. la
Guidc
voPorro Guido Aretinus eximius fui temporis Muficus,vt Muficam cultiorem,
^ibus aptiorem redderet.vocuqujeda figna inuenit.quaspartim figuris (quas nunc Nomuffcjifl^
tas vocant partim fyllabaru appellatione expreftit;ex quibus fex funt in vfu. vt,re, mit
Muenit
)
fa,fol, la. ex hymni ecclefiaftici capitalibus fvllabis defumpt* vt fequitur
paulatim

in

&

F/queantlaxis.

Re

(onare fibris.

Mi ra

geftorum.

FamuYi tuorum

uepolluu.
La bij reatum
Sol

'**&

OPateralme,

Quas

ni
Lib. III. De f/artnonicorum Numerorum DoflriH.x
Quas nunc frequentiorc verbo appellanr (Tgna.fTgno pro re fignifTcata vtentesjfedes
autem harum vocumClaues nominanr, diftinctas linea ac fpacio in cantibus, ac
aequis quidem dimenfTonibus Iinearum parallelarum ad oculum cum voces tamen_
interfc non omnes arquointeruallo diftent,,- Quos igitur Veteres neruos fTue chordas ,
.

has, voces appellauit Aretinus

quibus

&

vlus eft loco chordarum,

dum in ordinem_.

tanquam infcalam quandam ad rJccam olim tetrachordorum difpofitionemredegit,

qucm tota pofteritas deinceps fecuta eft; ita autem procefTTt
In infTmo gradu in linea pofuit vocem ^r.pramotata tertia Grscorum litera r, vt ex
Gntcorum monumentis MuiTcam fc inftaurafie oftenderet; ProxTme deinde infpaciofupra linea prima pofuit vocem re, pra;po(Tta Iitera A; rurfus deindc in fecunda linea
vocem mi, cum littera B praspofTta quam nonnulli ad difTerentiam B rotundi quadra,

tuponiithacratione b.Et fTcdeincepsordinein fcala pofuit reliquas voces vt in fTgura apparet,

Pofterioies vero Mufici.omnia hsc ingeniolb fane compendioin_

ee

dd
cc

bb
aa

g
f
e

iic-

dilpo-

Ctioneni

vocu chuium per-

fecle exhi-

bens,

F
F

fol

iavt

B mi

re

vt

manucxhibucrunt.quamhicIngratiamcunofT

leiftorisquoque

apponendam
Grscorum

clauiumquc ingeniofa difpofniocum

duxifyfte-

mus. Vcrum, vthxevocum

mate'meliuscompareat;hic typum vniuerfalem quoque apponere voluimus.vt ficcufcalam, coram intueretur
riofuslcftor vna velutifynopfi vtriufque fyftemacis

Typub

n6

Artis

M&gn* Confim

&

Dijfom

Typus Generalis Scalse Guidonianae iuxta mentem

Veterum Graecorum
JProport.| Clau.

in genere diatonico

Inteiuall

o
3
C

a.

IH)
1.

1 Niir
1

T/e^si/j^iVau,

1 aol

sl

Sl

t ^Tf/T

f*s

fiigtvyftitait

a-tf

I*

T*f utwth fj.i<;ai/

/h
viruTit (izeav

I-Z

CL

rt

1
4J

QJ

M%acSftf;raTa!l<

-o

TSf t/TOTII l/VtfTW

*T tiTaT&v

TSotKtt.tJ.lieU/ou.iiiic

Expli-

Lib, 111.

De Harmonkorum Numerorum Doclrma

Explicatio

Figura

uy

pnma columnafunt nomina tumchordarum ,tum terrachordorum

INdarationumerorumvnicuiquecompetentium.
Tertia claues

i In fecunGuidoniana: ner-

uiscorrefpondentes. Quartainteruallorumdenominationes

Quinta vocum variam

d:ipofitionem_,

Sunt autem claues natura diftincke feptem, ac totidem literis a, b, c,

d, e, f, g, nota20 fiunr, hoc difcrimine a Muficis pite, maiufculis quidem
formispnmasfeptempoft r A-feqaentcsdeinde feptem minufculis; Porro extremx
quinquegeminatis,- atqucindedicimus A magnum fiuegraue, aparuum fiue acutii,
ts, per repetitionem vero

Aa geminatum, & ficde

reliquisclauibuseodem modo,- Diftantia quoque clauiurru.

tertia tertia,a quarta quarta, & fic deinceps, ita vt in vniuerfum eiufdem
fpecieilittera quaeuisa proxima
oftaua diftet,vcluti r vt aGfol. re vt; A ab ala. mi. re, ac inde de reliquis eodem conleftandum modo,- de odlauis enim idem eft iudicium. quod cu.ro de vocibus, tum non
minusdenaturacantusintelligitur.
Quaecunque enim voces in Gfah re, funt , in_,
r -yt, etiam rede cantari polTunt.Et quae in A la mi >v,eedem in A re, quae in Bfa h mi

maximecofideranda eft;

Na ucuti clauis a proxima diftat fecQda,a

cxitidem

in

mi, nec difiimiliter de extremis iudicandum Poterat enim haec clauiu

infimrum extendi, ea feruata lege.quam di&aiam regula innuit,necefle_>
.

difpofitio in

tamen erat,vt alicubi efTet initium, alicubi finis, ita Ci notula aliqua infra r vt, poneretur.dico refpiciendum elTe ab ea oftauam claucm,- vti enim infra Gfolre vt,ctt
?fa, vt,
ita infra r vt, immediate ponenda eflet
vt.ta.mctti humana vox hofce Iimites non
egrediatur; fed iam

Qirnque

igitur

Ffa
ad explicationem fyftematis propriam accedamus.

tetrachorda in toto fyftemate fcal* ordinantur

<3on ruu uV_t>, id eft principalium

chordarum

Primum

quatuor neruos quorum nomina funt '<' uV-t<~ fo;r*V>t uV_t<s~,

THVtr^-quibusinScalaGuidonis refpondent totidem clauesbCDE
vocibus mi ,/a ,fol, U , vtfequitur.
,

I.

TETRACHORDON

Prima chorda

v_t* <-_*_> fiue principalis principalium eft

m.x*i'< !)*_r--,ideft

difiun&iua principalium eft,

C. Clauis& voxfz.

cui refpondet clauis

II.

b.&voxm/.
eftfequensprincipalis princi-

Quarta chorda itvit* /> id eft

detqueclaui

totidem_.

cui

ij

paliumeft.cuirefpondet

Tertiachorda

cum

^*t> fiue principalium chordarum

refpondetclams

Seeundachorda*-^-*,/-,

tetrachor-

continetque
kux^< Jr<n& c**-

incipit poft *to<rK*uU t <,u.inv,

principalis

mediarum

eft,

TETRACHORDON

w,m

id

D.
E.

efl;

& voces fol,re.

refpon-

ciusvoxla.

mediarum chordarum

connexum prxori,gaudent enim communi chorda

PrimachordatyWTOfft{o-B>id eftprima

mediarum

eft,

refpondet-

queclaui

Secundaehorda

E.vox

-_foV_Tof /_r->j ideft

proxima prima mediarum

eft,refpondetqui_,

F.

Tcrtiachorda w/^Wff/.jo-w, ideft diftiunftiua mediarum

refpondct

eiusla,mi,

eft,

>

Quartachorda^.tVideftmediadicitur,refpondetqiie claui

voxciusfa,vt.

&

_-

G.vox

ciusfol,re,vt.

z.voxeius Ia,mi,re.
III.

TE-

III.

Magn<e Confow,

Artis

;ii'

& Difom.

TETRACHORDONt^ tHQHwftid

eft

connexarum, habec

autem has quatuor chordas

P;ima chorda dfcitur /J< id eft media , refpondetque claui fcate a.
Secunda chorda dicitur rtir tunnii.tn id eft tertia connexarum_i >

vox. ius la,mi, re,

b.roxeiusfa.
habetque clauerru
connexachorda
v<*j
prima
anSm tumwttw id eft proxima
Tertia
c. vox e\usful>fa,vt.
rum habet claconnexarum
extrema
eft
id
chorda
Quarta
'tirnYvh.^e,
- ~-~~~
d.voxeius/^yc/^f.
ucmquehabet

TETRACHORDON

IV.

cum prioribus non

fc fod&nyiXi id eft

difiun&arum, quod

coniungatur , fed a mefe tono diftet

w_?_ ksV id eft proxima mediarum clauem habet b. vox eius mi.
SecundachordaTf/TM^^fWsW/deft.tertiadiiiuiiftarumfignaturc.voxeiusyo/^.t;/.
Tertia chorda **t _w'tij Ui\wyniw id eft proxima neti difiun&arum d. vox eius la,fel,ra.
e. vox cius/, mi.
Qyarta chorda tnrnikiZivynsmt/, id eft, extrema difiunfcar_m_

Prima chorda

V.

TETRACHORDONt* t&ttiwJt id
quodcommunem

Prima chorda

c>

chordarum excellentium,
cum prscedentineruum obtinet
eft

hi^ivyt^tm ideftextremadifiunfliaru fignatur e. vox eius la,mi,re.

SecundachordaTf(Ti!T4f(8^/^idefttertia excellentium fignatur

Tertia chorda Tatatirn j*%tfa*t& id eft proxima excellentium...

Quarta chorda nu ifint&w' d eft acutiffima fiue extrema excel!

lentium_.

..--

f.

g.

voxeiusy,'<y/.

vox

eiusfol, re,vt.

Aa.voxeius /,*/,>*'.

Atque hecfuntquinque tetrachorda veterum Muficorum,adquorum difpofitione

fcalam manumque fuam harmonicam Guido primus ingeniose ordinauit, in qua vides tetrachordum vwih&m fiue coniunftar um ita duhim eiTe , vt in chorda p.i<rn in_.
quafinittetrachordon/i6<rvin eadem incipiat tetrachordon rs ftsW,id eftconiunprima terti/ id
-tarum, ita vt chorda /ksV fiue media fit vltima tetrachordi fecu ridi ,
eft connexarum. Tetrachordum vero hitvyul*nr vel difiu_larum, dicitur,quoda mefe fiue ab vltima fecundi tetrachordi feiungatur integro tono ; Quaeri autem hoc loco
poffet.curinfrahypatenhypaton, tonum integrum pofuerit Guido
Refpondeo hoc ideo fa<ftu effe ; Ciim enim duo inferiora tetrachorda \Ha.rSt _iV!*->
antegrum diapafon non omnino conficerent, ideo ijs in radice arlnexum efle tonum
ficuti,
a mefe ad paramefen; vt hoc pafto diapafon fyftema vtrinque completurru.
duo deinde fimul tetrachorda connexa difdiapafonaproflambanomeno ad ncten_.
hyperboleon maximum in Mufica fvftema conftituerent. Qu<- omnia luculenter
quoque ex numeris vnicuique chordae afcriptis patent s Vbi vides numeros proflambanomeno
perfetam_,
mefe adfcriptos 9216. 4608, in dupla proportione efle,
oftauam coftituerejcum autem a proflambanomeno ad neten hyperboleon fitdifdiapafcn, fiuc duplcx oftaua, neceftario numeri proflambanomeno, & nete hvpcrboleon
affcripti 92i6ad_304, eruntinproportione quadruplajita nurnerus 92i6proflambanomeni ad numerum hypatemefon 614.4 eft io porportione fefquialtera,& diapente indicat Numerus vero hypati mefon 6 1 44,ad mefie adfcriptum numerum 460S in
fefquitertia proportione ciim fit,diateffaron coftituet ; Non fecus reliqui numeri fingu,

&

&

&

&

tonorum videlicet,& femitoniorum indicabunt .- Qiiae

cmnia cum exa&iflime ob oculos exhibeat typusfyfternatis vniuerfalis,ad eum le<f^o-

las interuallorum proportiones,

rera

Lib. 111.

De Harmonicorum Numerorum Docirina

1 1

rem amandandum duximus; Cur vcro proportiones interuallorum non in minimis,&

radicalibus terminis, fed maximis exhibeantur, ideo faitum eft, vt commodius minores toni partcs, vt funt,commata,fchifmata, diafchifrnata, aflignaret

Guido;

Ita vide-

numcrum 4608 mefe adfcriptum,ad numcrum 43 74 trite fynncmenon adfcnptu

rcferrc proportionem diefeos fiue fcmitonij minoris, hunc vero ad numerum paramefg
bis

adfcriptum4096 Apotomes rationem habere, ideftcommatiscumdiefi, &flcdt_>

Qusomniafyftemaexaminanti

cceteris,-

clarius patcbunt.

Ds tribus modulandi generibus

TRipIexmoduIandigenusab

Autoribus aflignatur, quo, quicquid in vniuerfb

muficaeambitu eft,contintur,cftquc Diatonicum, Chromaticum, Enharmonicum,
DIATONICVM eft ilIudquodpcrduostonos,&femitoniumrmnus, id eft furlms
incedit. CHROMATICVM acoloribusdiclum,quod Vcteres hoc adiatonicodiuerfis coloribus contra diftinguebant, proccditquc pcr femitonium, & femitonium , &femiditonum . Tertium ENARMONICVM eft,quodperDicfin & diefin,&Ditonum
procedit > Verum ciim de hifce tribusgeneribusinfequentibusfufiusflmusratiocinaturi , nihil aliud hic prasftare vifum cft , nifi vt locofufioris difcurfus totius fufceptinc*
jgotijtypum cxhibeamus.

Typus Tetrachordi Diatonico-ChromaticoEnarmonici

6144

6144.

hypate mcfon

6144-

Hypate mefon

Hypate mefbn
1
1

<n

G
O

GO

G
C
O

h
691*

6144
lychanos hypat.

-O
11'

S
u
<S)

>'

725)6-

3,

Lychanos hypat.
c

'rt

7776
Parhvpatehypat

E
u
C/5

>

t_j

7776
Lychanos hypato

<Si

W
E

S'

C
O

7776

^arhyDate hypat.

3
C

8
u

rt

Hvpate hvpa ton l

819-

DIATONICVM

1
,r

<

-.-

'4
VJ
la

Hypate hypaton

8192
Chromaticum

rt

Parhypate hypat.

Hypatehypatoa'
8192.

Enarmonicum

CA:

4Uk Magna

1 _

Conjorii

($ Dffoni

:::

CAPVT,

X.

DeAlgorithmo Harmonico characleriftco,fiueZyphrato

ac primo quidem de vocum in fcala vtraquo
per numeros ordinatione
Muficam
Cumquoque

Arithmeticae fubalternatam in primo libro oftenderimus,- eafdem_.

Arithmeticae leges eam feruare necelfe efti & quamuis multi hanc tra-

c_iuerint,vtIordanus,Boe'tius,Stiphelius &c,Nos tameneoriidem veftigijsinfiftentes

reconditiori vfuique aptiori do&rina eam hoc loco tramaiori methodo,

candem

&

&

<aandamfufcepimus* Ne tamenin negotio fat obfcuroconfuseprocedamusinfcala

molfi fiue quod idem eft vera, &fi.ta,artificium nocommunieaqueduplicida>vj
flrum arithmetico-harmonicum exhibebimus *& quoniam multi irrationalesnumeri
,

inhuitifmodi trad.atibus pafiim occurrer.efolent,eoscomrr:unihoc / fi?no Cofficoru

numerorum fignaculo indigitabimus ; ne quicquam , quod lecrorem prima fronte offendere poffit , proferatur Sed antequam vlterius progrediamur primo de fyftematis
fiue fcalis trac"tabimus ; vt fequentia in offenfo pede perfequi poffimus .
Supponimusautem Primofcalam muficam duplicem, duram &moIlem,quam_,
.

nonulli

veram quoque

gotium

eft.

&

n\ftam

muncupant

de vtriufque difpofiuonc nobis ne-

Quicunque igitur progrefljonem Muficam d fponere voluert iuxta priorem fcala,

isaduplaprima fimpliciflimaqueconfonantiarum omnium fuaenumerationis ducat
exordium: eft enim hsc, vtfupraqiroqueoftenfumftnt,prima proportionum omniu
Eiusenim termmiproprij inter numeros miii earum ex numerisconfideres prtum
,

nimi funt t Binariusenim relatusad vnitatem ^duplam conftituitproportionem ,fub

quainteruallumipfiusdiapafohinuenitur, vthic vides.

G.
V

Sol.revt.

Vf.

d fapa k hj
;

Eftq ue hoc icteruallum fcalae perfecriflimurrj omniareliqua interualla complicans.

omresco- ita vt quicquid vltra ipfftm inueniturinfcala nihil aliudcffe cenfeatur,quam rcpetitio
jfonantias
e0 rum .quae intra ipfam funt reppfltaj Sic enim vpces hominum,
inftrumentamucff iucundo aurium iudicip ______ nurnej-prum refpondent
ias infc_," ^
complicat
Pprro fi vterque terminusproportionisdupleturjinterduplatosterminuscadetternaritis,qui diapafbn in diapente,& diatefTaron diuidit.
Diapafon

&

Atque

&

-fatef!

faron om-

mum

reli-

maximx.

confonantis omnium relquarum, qux in fcala confiderari poffunt,

metrafunt j Mirumquefaneeft, proportionemin fua fpecie omniurru.

ha? duae

inte rualIorum

minimam,

in

proportiones duas, quse in fua fpecie

attinet ad fcalam

efle pcrfecffimi interualli

'.'.,,.

diuidi

& quantum_,
.

Veriinta-

videamus ommaordih e_j

lijculentius

: -'

-'

'

maximae

pr*cipuas partes diuifionis

mcn, vt.admirftpuem hpius rtegotiiproceflum

dernonftrandaduxi.

fint

,
.'

no:gq^r!

i,<^

',

.'

Lj_2

'

'' f:::

>"

,:
-

raitabfifi
.

Propo-

De Harmonicorum Numerorum DocJrina

Lib, II 1.

Propositio

&

Diapafon in Diapente,

Cumdiapafonin
proportionis

r.

*r

I,

Diatejjaron diuidere

hums

dupla confiftatproportione.duplentur termini minimi

dabit
2. nafcenturque 2.
4, quorum intermedius ternanus

&

&

quiiitum, ftabitque excmplum

ita

i,

diapente
diateflaron.

J.

ad 4 fefquitertiam,id eft diatelAtque exhifceproportionibusomnia reliqua fcalae

vbi vides 2 ad 3 fefquialteram,hoc eft diapente, 3 vero

faronproportionem
interualla nullopene negotiojndagabis
conftituere,-

ea, quaefcquitur,ratione.

Propofitio

Locum

diateffaronfupra

I.

fol,fa> vt, infcalainuenire.

videlicet ter-

prscedentisdifpofuionis
PRimo multiplica imparem numerum
,infe,&prouenient 9 cui m fcala refpondet
,

nariuminter

z& 4 medium

DiateiTaronfupraC.qua^tu. Reliquosnumerosclambus r .C.&G.

relpondentes

F.
ita

inuenies

neG&r

priore d fpohtiopriorisdifpoGtionisnumeros intcrfe multiplica, v. g.qui

pro
G. itecum 3. C.
prouenient 8
adfcripta funt, duccs in fe, fc.licet z in 4

&

.mfeducanturpro-

adfcriptiducantur in r 4&prouenient xaproCIauiC.den-qj r

uenientque 16 r adfcribenda, ftabitque exemplum , vtfequitur.

G
C
r

>

Tonns.

8
j.

Tonus.

Diateflaron.

12
16

J.

\.

Diateflaron

Propofitio

Locum diapente

III.

infra F. 9. paulb ante inuentam

reperirc^

Clauem

3.maiorem

fefquialte-

itaquediapenteinfraF.inueniredefideres, itaage:duc
SIraeproportionisterminuin9.paul6anteinuentunumerum
imparem,claui F ad-

fcnptum,& prouenient 27. qus refpondent B. molh ; Vt iam reliquarum clauium proportioneshabeas, ita operare Multiplica fingulos prccedenris difpofitioms numeros
per2. f.except0 9.quinumerusiam inuentus cft 27.,) ideft G 8,F9,C i2,& r 1<jP e r
.

2. multiplicentur, fcilicet

fpolltio

minorem proportionis fefquialterx terminum,

numerorum, proutfequitur

G
F

16
18

24

Bmolle 27
r
32

Tonus.

>

Diateflaron.

>
f

Tonus
Semiditonus.*

& prodibit di-

Pro.

3 ^fcfq Ul
era

ii

Artn

Magn*

Propofitio
Clauem D.fiprar vt,fiue quod idem

r adfcriptaper

sminimum

Dijfoni

IV.
eji

jcalareperire

MVltiplica32

Confoni^

diapen^fupra

vt } in->

fefquialterasproportionis

terminum,

prodibunt 64 qua? refpondet daui D. diapcnte qiiaeutae, vt verb reliquarum

ium proportioaes habeas, per maiorem proportionis fefquialterae numcrum, vidcdifpo(itionisnumcros ( . excepto 27 . ) multiplicabis ,
licet 3,finoulospr32cedentis
difpolitionem, qus feqmtur
iuxta
clauium
prodibunt.numeri

&

&

4S
54

D
ra

64.

C
B

Toniis
Semiditonus,

}>.

72
81
96

r>

Tonus.

<*

lonus.

I>

Semiditonus,

rropotitio

lnfra D. alauem paulb ante inuentam, diateffaron ajjignare

leiqmt

PAuI6anteinuentaclauis,& numerusfuitD. <S 4 , Infrahunc igiturinfcaladiateffaron ita reperiesi multiplica 6 4 per 4 maiorem fefquitertias proportionis termi-.
niiai} Sc prodiburit 256 numerus diatellaron quaeiitus.qui & refpondet A. reliquos nu^
mcros fingularum clauium reperies, minorcm proportionis fefquitertiae terminunrLj
videlicet3 duxeris inpraecedentis difpofitioniselauium numeros. ita 3 du&ain^S*
clauisG, producunt clauem G. i +4 ,& fic de cceteris cuius haec eftdifpofitio.
fi'

144
162

F
v

D
C
B

fa

A
r

192
216
24 3

256
288

J
j>
i>

j.

Tonus.
Semitonus

Semitonium minqs,
I

Tonus

Propofitio

Tonus.
Tonus.

VI.

Supra clauem A. paulb ante inuentam, in fcala afsignare

a
3

diapet

^fefqufc

"P

Aul6anteinuentaclauiscumfuonumerofuitA2s6,fupraquam,

diapente.

vt diapente__>

nabeas^minoremproportionislefquialtersnumerum ducin2S6,&proucnient
JL
512, cui refpondet clauis E, diapentefupra A quaefitum: rcliquos fingularum clauium
numeroshabebis,

fi

3.maiorem terminum proportionis

fefquiaUerae, in praecedentis

nume-

Lib.Ill. Del^Atfmnkorum^timerorumDoclrinti.
i^j
numerosduxcris, vt exeplum docct, ita 3 du&ain 243 quasinpraeccdenti

difpofitionis

fyftemateB, refpondent, producunt rj, in hpc fyftcmatc fequenti; hocpa&0 3 inC,

2i6duftadantC, 648. Iterum3in D. i9^duda dabunt D, 576. &ficdc cccteris
.

_
~

'

<>

4JJ
r

<k.'

57

6* 8
S>

7
_f"

Tonus.
Semrtonium minus
Tonus.

To
Tonus!

> Semitoninm

VII,

Propofitio
/tf/ra

>

min<?5.

inuentam clauem diatejfaron afsignare

PAuloante

iuuentaclauis ,&numcru$fuitE. 512. duces igitur4 in 512 maiorcm

terminum proportionis fefquitcrtiae in clauem paulo ante inuentam & 4i* a(ef
prodibunr 2048 qurerefpondent midiatefiaronquaefito. reliquos clauium numeros 3 rfefqw?
habebis, fi fingulospraecedentisdift^oiitionisnumeros pcr 3 minorem terminum providelicet

'

fc

pofitae proportionis multiplicaueris,

L* _
53O

_,

b dur

Bfa

A
r

vtfequitur.

J>
t

28^

Semitoniumminuf.

To ^ s

Sem.ton.um minus,
2048 f
Scmitonmsmaius.
2187 f
Sem.toniummaius.
230+ f
Tonus

2592>

'

Habes igiturhic diapafon fiue intcgram oclauam cum fingulis clauibus, &tetra-s
chordis,comp!etamqueprogrcftionemmuficam,qiiam ininfinitumprotcndercpotcs,
producendodiapafon exdiapafon,vt (cala docet Vbivides quammira ratione, &
folertia ex folius diapentc , & diateflaron ope varia lemiflionc fingularum clauium_,
.

fedes,

&

Porro

loca inueltigentur
fi

commutenturclauescapitales, fiue hypata;

aliudreftat

clauium,

&ex

praeftabitur

irt

netas ieu geminatas nihil

vtduplatis fingulisnumcrisillis , conftituatur diapafon acutarum_,

hocprincipalium litcrarum diapafon, quod fola duplationc numcrorn

nifi,

ftabitquc tota fcala completa, inproprijs,

&minirai$ tcrminis, vtfe-

:':

quitur.

<

Q, z

Scaja.

i i
..

Artis

4
*j

MagHA Confom > {$

Dijfom

.-

$cala mufica

ee

1296
14; 8,
1536

dd

1718;

cc

1944
2048
2187
*34
259*
2916
37*
34;6
3888

f>

40.96

C>5

[l

<"

>
J

bb
bb
aa

f
c

>
}

>

>

y
>
<.

G
F

D
C
b

A
r

4374
4608
J4
5832
6144
6912
7776
8192
9216
10368

Tonus
Semiconium minus.
Semiconium maius
Semiconium minus
Tonus.

y Tonuis.

Tonus.
Semiconium minus
Tonus.

>
J.

Semicomum minus,
Tonus
Tonus

Semitonium

miriui.'

Semkonium maius.
Semitonium minus
Tonus,

)>

Tonus

Semiconiuln minus

j.

Tonus.

Tonus
> Semiconium minus.
} Tpnus
>

> Tonus.

r vt, deicenderctunc oportet B molle feruare etiam ingrauibus , ca

bb, in excellentibus
Hoc enim pafto
in acutionbus ponitur,
molle
ratione, qua b
maiorismitefcittritonus,fiqujdem
numcrorum,
natura
rafemitoni/
ex abfcimonc
gignit
diapafon
ex
vt
eft
diapafon
,
diftum
iofonorum fcmper
Si vetb volueris

&

&

Exatnm huiusfcaU
|

?y*m.

an
^ minimos
^
minorem, & maiorem
norem
j

&

tonus fit inter ee,

dd, id eft inter 1 s 6,8c 1 72S. accipe
quifpiamfcire velit,
qualesfunt
numeros,
8
proportionis
9. hoc pcra&odiuides miillius
maiorem
idcm
proueniat , verus
per
numerus
,
fi
per

&

&

terminus toni indiciumprodibit, ita 153 6 perg,& 1728 pcr 9. diuifa vtrumquc quotientcm relinquent 1 92. vt in exemplo apparet

lS36

192 quotiens.

'* quodens;

1728

Qucm-

Lib. 111.

De Harmonkomm Numerorum DoHrtna.

Qutmadmodu veropcr 8,

&9

tonusprobatur,ita
tos Nbinumeros&proportiones,
proport:
vtfequitur.

t* $

& teliqua interualla perappropria-

Semitoniummaius
Semitonium minus
Scmiditonns
Ditonus
DiitefTaron
iTritonus

Semidiapence
Diapence

Sermtonium cum diapenre

iTonus
Sem.ditonus cum diapente
Ditonus cum diapente
Semidiapafon

Diapafon
Vcrurntotamhancoperatione vnicafynopfiin fequenti figura oboculosponimus

Schema interuallorum
1.

i
1

bb

on

cum

-o

diapentc

cum diapente

C
O

aa

3
c

pente
rt

|5

tonus

tonus

S
f

bb

Z187
Z304
1591

291

3O7Z
34*6
3888

Tonus bqu .4096

b
4374

femidiapafon fiue

aa

femiditonus

cum

C
1

fem tooiuin
;

femidia

d
c
b

diatc 114-

femidi

fem.
3.

*t

3'

cum

;3
n
S
rt
O

3
*

3
B'
>-

53

O
3
C

In hac figura deprehendcs ex bb, in b, diapafon, fiue oftmam , ex aa , ad b, ditonu

cumdiapentcex g in b tonum cum diapente; ex f in b diapente; exe in b tritonum_j
ex d in b ditonum ; cx c dcniquc in b tonum j Fx altcra vero parte ex b quadrato ad c
{cmitoniumminusjexbquadrato ad dfemiditonum,ex bquadratoin cd:atefiaron_.j

ex b quadrato

m f femidiapcnte

ex b quadrato

in

g femitomum cum diapente* ex

quadr. in aa ferniditonum cum diapente; ex b quadr. denique in bb fernidiapafon_^.

Vidcs igitur quam pulchre fibi ca qu x hucuuifquc dicta funt in hac figura confentiaf.

A<

Arth

2,6

Magn

Conjoni

Dijfonl

tf

C A
De

progreiTione quae

fit

V T

X.

iuxta fcalam Muficae fidae

fmo

vt vulgo loquuntur accidentalem

t

PRogreffiQ quae flt

iuxta fcalam Muficae fiftae , eadem prorfus habet qu* fuperior

: fcilicet,fcala Muficae vcrae, progreditur iuxta progreffio-

illaMuficae vera? fcala

ncm tctrachordorum in

dauicord<o

vbi

fempcr duos integros tonos fequitur femito-

niummiaus, &ne tritonusobftet,inueniturtonusfuoloco

minus, &femitonium maius,

vtfatiscft fignificatum.atque

diuifus in femitoniurru,
illa

eftprogreffioMufica

pioprie

Habet

igitur progreffio

Mufica, iuxta fcalam fir,am,eafdem proportiones omninb,

ita yidelicet, vt nullus tonus remaneat,qui non

fed ita vt fubiaceant vlteriori diuifioni:

diuidatutin femitonium. minus

hac diapafon diuifione

& femitonium maius

ficut

videsfaftum ia lequenti

fitionem Scala? accidentalis

gg 165888
ff

}77l47
1866x4

1966081

>
'}

y
}>

c.e

x 09 9 5 1
1.211 84

j-

dd~xj6i96

>

148831
bb 261144
bb 79936
aa *949ii
-3 149*8
331776
g
cc

>
1

*
}
>

Semitonium maius
Semitonium minu^
Sernitonium minus
Semitonium maius
Semitonium minus
Semitonium maius
Semitonium minus
Semitonium minus
-Semitonium maius
Semitonium minus
Semitonium maius
Semitonium minus

Potcris iam exhis excellentibus feu geminatis dauibus , leu cJauium numerlstota
fcalam facile complere, videlicct fingulosnumerosduplando, vt fuperiusindicaturn_.
Haec autem diujfio huius diapafon fa&a eft, vt fiipcrior videlicet per diapente_^,
eft .
diateffaron , imbhaecex illi fuperip eft fa&a ,fcilicetanumeroimparijq.uem videspofitumcum B.fa, ta&aeftintenfioipfiusdiateffaron.&c Et Cic deincepsfem..
per fit.vtab impari incipias: vbique autembabebis vnum imparem fblum Item hoc
femperfitdeinceps, vtdiateftaron intendatur,
nunquamremittatur:diapente-,verp
remittatur,
His igitur regulis vtens, errare non poteris.
nunquam intendatur
Vides hic etiam qua ratione Mufici FA canant fub clauibus quarum diciiones FA
non continent . Item qua ratione Mi non admittatur in fingulis clauibus,quemadmo-

&

&

&

dumfa; admittitur
Item vides qua ratione Mufica ficTsa, dicaturfifta Nequc enim ita intelligi debet
quafi opponaturMuficae verae tanquam fi&io rei., quae non extet,- fed quod ficia Mu.

fica, vltra

fcalam

communem, aliam

requirat diu^fionem diapafbn, atque aliam fcalae

difpo-

De Harmcmkorum Numcrorum

Lib. 111.

Doclrina

diipofitioncm . Itaque fi fyllabasfeu voces refpicias,ficT:io efle videtur: at fi rationem

numerorum fpcftcs , res cft, ars , qua: muficis rcgulis ncquaquam aducrfatur qua

&

eflet

Ci

fl&io

rci

non

exiftentis

Vides etiam cx ratione numerorum, tonum nou efle tonoduriorem autmolliorem,

ncquc vllum aliud interuallumaltcrointeiuallo: quod numerorum ratio indicatfibi
velmollitiem iudices penes attenuationem vocis.
efie aequale, nifi forte duritiem
graue,
Ratio verohaec numerorum
& actitu n indicat. Sicut autem alia iationt_j
itaalia ratione aumerorum iudicamus
inter
longas
numerorum
voces
breues
,

&

intervocemgrandem&attenuatam ctnihil horumeftquod non habeatrationerrLj

fuam ex numeris. Saris autem conftat graciliores chordas cytharre,no tantu acutiores
groflioribus rcddcre fonos, fed etiam magis tcnues Huiiis autem digrefiTonis occafionem praeftitirmihi muficorum diuifio illa qtia fex voces muficales diuiduntin tres
diatoflaron, hoc modo
,

dur.

la

fol

natur
b mol

fa

mi

re

natur

vt

dur.
re

mi

mol

Vocantautemfcmitonij minorisvoccm acutiorem,mollem grauiorem verb voce

duram. Et quaujs nulla clauis diftio, quae la habet, admittat voccm fa aut
admittit
tamenvocem mi
Item nulla dic-tio qux vocem -vt habet admitvt,
voccm
Hac ratione cenfuerunt la efie vocem dura,
mi
,aut/?
cum
admittaty^.
tit
coquod videarurquandam cognationem habere cum voce w/,quemadmodum vox,
<y/,videtur elfe cognata vocifa. Sic fol & re naturales voccs vocant hae cnim nequc
b durarum neque b mollium amiciriam vitant , quanquamyo/magisinclinet feadb
Licet enim nunquam commifceatur voci mi commilcetur tamen voci la
inolles
:

cius vocant

nunquamcommifcetur vocifa, at voci -vt, cocnmifcetur. Videscerte, vthaec

fpeculatio Muficorum non verietur circa rationes numcrorum , fed circa fyllabas dificre

ftionum

ipfius fcals,

&c.

Alia progreJfio,id eB

>

minoY&y ex

gg

i* 4 7J>8
430467*1
^7 T

-rjjt?

Stifelio

j.

comma

>

ce

47775 44
50331*48
J

tl

dd

commata, ^femitonia^j
deprompta

alia diuifo diapafon in

OI

36

3
7
'

y 3 747711
iifr''
Jy 66131 04
'
T

57395618

0466 176

t,

Semitonium minus
SeiTutomum minus

Semkonium minus

Comma
k

>
'
,

t
*
i

Semitonium minus
~
Semitonmm minus
,-,

Comma
Semitonium minus
Semiconium minus

s cm ;_

ii8

Magn*

Artis
ec

7009 9 *

bdu. 67 08864

680M44
bb
3a

^
^

**" 7 *

^t
J

S49346J6

& hanc progreffionem

Potesetiam,

16636 16
4974

8u5ai 1j6 8

ii

}>

>
^
t,

Confoni,

& Djfoni

Scmitoniurn minu5

Comma
scmiconiumminus
Semicomum minus

Con

,na
?

Semitonmm minus
r
nynas
Semicomum

commatum-,

& femitoniorum mirtorum ex-

ten dere, vfque ad r vt , perduplationem fingulorum nuv.erorum.

Recifaha
Eft autem
monica^
differentia qua femitonium maiuifuperat femitoniutn
qnid

minusj
Comma
iam etiam facere progreffionem Recifarum, ,\ Commatum
Sunt autem tripiiciarecifa. qua:damfuntprima
quasdam funtfecunda, &qu.Ttdam funt tertia_,.
Eft autem recifum primum dirTerentia femicoai; minoris fapra comma, vti
Pofles

1341177*8
119140163
Et rccifum fecundum

eft differentia,

qua recifum primum fuperat comma,

vti

1%99942.$&S79<59'' 8

1852997966631841
Rpcifum tertium eft differentia > qua recifum fecundum fuperat comma, vti

9961 17x5 5708699787164

98475909*384791211881
Exhispatet, quodadhucalias,progreffiones muficae poffentponi, videlicet coramatum, &femitoniom: item commatum.&reciforum pwmorum item commatmn
rcciforum tertiorum
reciforum fecundorum, jtem commatum ,
;

&

&

Habentaute hajomnesvnum ,& eundem moduminuentionis,

&
& fumitur principium a aumero impari & remittitur diapente

commatum
maiorum
vides.

fcilicet progreflio>

femitoniorum recipitur a progreflionefemitoniorum minorum,

,

&

vt facile_

Diapente autem nunquamintenditur, nifidumprogrefliotonorum, &fe

mitoniorum

inquiritur, fcilicetdum fcala muficajveras conftruitur;ficdi -tefiaron_

,

nunquam remittitur , nifi dum illa tonorum & femitoniorum progreflio inquiritur
Icem a numero pari nunquam fit inchoatio, nifi in illa prima progreffione tonorum-. *
,

& femitoniorum
tendendum,

Item

&

vbique quando remittendum fit

quando ini
huiufmodi
operationibus
poffit dcfiderari.
quod in

facile videbis

vt nihil fit vkerius,

CA-

De H&rmomcoYum Numerorum

Lib. 1 11.

G A

T.

Doflrina.

_p

I.

De praxi Arithmeticce musicas siue de confonantium-

numerorum Algorithmo
Propositio

I.

PtAdditione.

_ Ordanus

I
J_

& Bo-ftfus luiae Algorithmum

.culter, vt vix-fit,

qm

quidem a-tant, fed

cx difticilinegotiofcfc explicare pofljt

>

ita

ita

obfcure

& diffi-

diateflarpn fqua:

& duobus commatis^ad modum_

diefes&zcommatafeorfim hoc ordine di

conftat quinque diefibus, aut femitoni;s minoribus

laboriofa multiplicationc referunt>

iponunt.

dum

Quinque femitonia minora fic difponuntur

M<*

*5<>

z56

XS6

Z43

2-45

^43'

XS6

'

143

Duo commata fic

.

)_.

[i

difponuntur

lyfsl

*4J

5JI44I-

144

5 3

'

'

'

tandem eruunt hunc nurnc-

Exhifccnumerisiuxtalegcs proportionum additis,

rumlaboriofiflima multiplicationc produ&umividdicet diateflaron, vt fequitur

-

5 5 9 3 8 8

4i 4

Z39900919541 1841

4?
5

6"

9 ^ z 5 6

z.

yfatc&rotl

9 *

euaderet,
Nosverb, vtmuficanoftraomnidifficultate remota clarior &incundior
CofljcoStiphclium fecuti alium modum hic tradendum duximus, quem ad amuflim
nihil rarum numerorum vel minutiarum aftronomicamm eo pafto ordmauimus ,vt
,fubtrahere__,
addere
cilius fitctiam tyronibus,quam confonantias& interualla data
tame
tradidenmusjhic
huiufmodi
notas
fuperius
quamuis
muJtipIicare & diuidere, &

eas repetemus:

tonum itaquc hac nota fignamus.

>
-

Chart*

4?i$

Cbarafleres

Tonus

rrrsr

{$ Diffbni

quihus interuallajjngula notamus ,

hifum

TKfc

Ditonus
Triconus

Magnt Confoni

'II

III

Semitonium minus

fiue diefis

SemiJiconus

ll

._

fic

notatur

&femiconiominore
tonjs
conftans
&
femiconio
Diapence ex tribus
minore
111
Diapafon ex quincj; tonis & duobus femitonijs minoribus
Com ma nona pars toni ica figuatur _.
.
Se^niconiu maius ex femitomo minore & comace conftans
1
Quandoquidem verb Mufici de proportionibus quoque irrationalibus ioquuntur
DiacefTaron conftans ex duobus conis

( vt de Schifmate

& Diafchifmate, & nonnullis ali;'s^ eas fic fignamus

Schifmacomrhatisdimidium_i-

dimidmm_.

Diafchifriiaferhit;min.

Dimidiumtoni exfchifmate &femitoniominore

irrationalis

& ita fignatur

..

conftat, eftque proportio

T^"

:
"

'

&

diafchifmate confians

_j

'

%,,,

..

'

'
.

Dimidium verQXemitoni; maioris ex fchifmate

itafignabitur

Dimidium vnius diapafbn conftansex

diateffaron

&

tono dimidiatoita

fignabtur

,,

Videsigitur quam appofite interualla fingula refcrri pofllnt hifce chara&cribus at

fumptis. Hisitaque vtentes ohmesarithmetica soperationesexpediemus. fint v.gr.'
vtfcquitur
addenda 5. femitoni^it&ojcojijmata, habebis quaefitum fi p o addas ad
,

_=i. ita^commataadditatritono, faciunt

66

'

-'

-"

'"'-"

j,

0009

commaadditumfemidit.facit

^p.

Iterumfi velisdiapente addere. ad diatcffaTqn, habebis quajfitum fi JJ|addasajd _[[

confonantiae diapafon* denique fi vrlis addere_j
;non fccusde_f
a$fli<lpzCQa:trit6nurn,riAbchi$qu&foiim,Cia.d LLLL! ad ieceris 11 1. ita
.
ka Schifm.a ad'tum ad femidiapente facit dirnidiurn vniusdiapafbn_j,
alijs procedes

hoc pafto LLLL!, qua; nota correfpondet

!!!!!!!!

'

vt

? ad Lj. facit LL
sa

.bitnutttu:
.

'

'

'

''

"
:

Propofitio

11

De fubtraflione mufica

;;-.
I

quis defideret fubtrahere diateffaron a dispente ita ftabit exeplum JJJ. jj_; nam J_[
fubtrata a JJJ reliquunt 1. Nam iuxta lordanum fefquitertium interuallum_

demptum

a fefquialtero relinquit interuaOum fefquiofrauum, id eft tonum. itafefquioftauum interuallum fubtraftum ab interuallo fefquitertio id eft tonus a diatefiaron
relinquit femid'tonum,- vt ab \_[ ficit
non fecus femitonium minus fubtra&um a
tono, relinquit femitonium maius. vt
ab *W facit 'o" &femitonium minusdeptum a femitonio maiore, reliquit comma, vt ab xr relinquit o; & dimidium toni v,

nius fubtraifcum adimidiovnius diapafon

Denique

tertia

pars ^oni fubduda a

relinquitdiateftaron, vt p-ab iLfacit

fumma duarum

\\

tertiarum vnius femiton. minoris,

Lib. 1 II.

De HAYmomcorum Numeyorum Doflrma

hotis, & vnius diafchifmatis

j i

&

atque tertia partc diafchifmatis

vnius fchifmatis,relinquittonipartcm tertiam . Videsigiturquam fubtili ratiocinio, &quamhacmerhodo
facili omncs operationcs harmqnicc expediantur
,

III.

Propositio

De multiplicatione mufica

multiplicanda Semiditonuscum Schifmate & Diafchifmatcpcr4.Sicftamuia:

bitexemplum. Deindc multiplicaquodlibethorumfeorflm per^, & cmanabit ~plicada
figurarumordoquifequitur.
jn|& H & rr rr & u o u o
.
Hoc eft^Semitor.iaminoracum 4fchifmaribus faciunt 2 ronos,quifumpti cum 4 cans.
tonis & 4 diafchifmatibus fcil. duobus femitonijs minoribus faciunt bis diapentc vt __
habet propofitio. Irerum Scmitonium minus cum Schifmatemulriplicataper6faciar ~^icanda

Sltprimb

^Sp

trironum;
proueniet

ita ftabit

fumma

exemplum

Dcir.de multiplica ilngulas figuras

& u per 6. &

vtfequirur.

u o o (j u u Summamuitiplicandorurn per6. hoc cft tresllltoni.

Iterum 1!
Faciunc enim tres toni refoluti in 6 diefes & totidem fchifmata,3 tonos
fcmidiapente cum lchifmate multiplices pcr 4,habebis bifdiapafbn,ita ftabit exemplu.
Duc itaque 4 in fingulas figuras & prouenient figurx vt fequitur

e multipli.
Gans :

IllUIIl||o u u u u u u 6

Hsc

refoluta conftiruent bifdiapafon, id eft

|p

quadruplam proportionem

fic

it

.JL_

Propofitio

V.

i> diutfone mufica

&

Dialchif4 , prouenient femiditonus cum Schifmate

diuidendus ita ftabit ML diuide igitur feorfim 6 per 4 proueniet 1-7- fefqui
tonus, hoc eft ~. deinde duofemitoniaminoradiuifi per^faciunt-j- femitonij minoris, hoc eftdiafchifnahoc fignonotatum i ,ita& tritonus diuifus per 6 producit Xi
hoc cft-rtoni;non fecus bifdiapafbn per 4 diuifa producit femidiapente cum fchifmaton. hocefl -il deinds relinquum fcil. 4fctc.primo 10. toniper^diuifafaciunt

diuidatur bildiapente per

SI mate

".

mit. min. per

4 diuifa faciunt

fcmitonium minus

Summa omnium facit,

IJL

Propofitio V.

Dt

multiplicatione per

numeros fraflos

Slvclismultiplicareper vnafemidiapente tunc produciturfemiditonus cum fe* fchifmate, &diafchifmate,hoc eft == ira auteprocediro ii_ femid;
mitonio minore
xemplo vt in marg. ftabilito primoduos tonosmultiplica per numerarorcm 3 &"5'P"-L
produ&um diuide per denominarorem id eft per 4 , & producirur i~t ron. hoc
fccundo z. femitonia minora mulriplica per numeratorem & produ&um
cft i
dhiideperdenominatorem ,fientque i-j-Semiton. minus cum diafchiftnate Qubd
ft probarc velis, ira agito, primo mulriplicario produ&i hoc eft
per 4 facit 4
u
tonos & 8 femiton. minora, 4 diaichifmara & 4 diafchifmata ,
hxc in vnam
fummam colle&a faciunt 6 tonos & 6. femiton. min. quae diuifa per 3 faciunt
2 tonos & 2 femicon. min. hoc eft L femidiapente. Ex quibus omnibus patet
,

>

vnius

i g
-3-

Magn*

Artis

vniusfemiton. minoris

cum

Confoni

gf

Dijfoni

vnodiafchifmate>atque -y-vnius diafchifmatis

&

vqa>

fchifmate, atque tertia parte vnius ichifmatis, --partes vnius toni conftituerejpatct quoquc4 tonos per 3. diuifos.item 8.femitoniamin.per triadiuifa producere _j_i

Qyod

Ci

a quotientibus

fubtrahas 17-ton.cum z. femiton.minoribusrclinqui

iftis

& fchifmatisj Quaequidem omnia -j id eft duaToni addantur adt-jbus tertijsyniustoniaeqiiantur quod itaoftendo, fienim
toni
duo
perfede ititegrantur qui cum 2. femiton. minoribus faciunt femitoni, tunc
diapente . Sed ha?c clariusexprajcedentibus innotefcunt.
femiton. min&-|-diafchifmatis

'

Propositio

I.

De Diuijtone mujica perfraclos

jprqV. G.diuidendi8 toni&3 femiton, min. per s-feu quodidem eftper

dibuntque s toni, &1 femit. min. Ex quo clare patet -f- femitonio minori
adperfeftionediapafbqde 8 effej Vides igitur quam pulchre& artificioseirrationaIes per rationales numeros fupputcntur
Et non dubito, quin ex hifce fagacia ingenia
innumerabilem nouarum inuentionum circa refolutionem huiufmodi nurnerqrurrL,
materiam fint inuenturi , Sed vti non cuilibet licitum eft, adire Corinthum, ita_.
profundioribus tantum ingeni/s hasc deguftanda proponere voluimus

Slnt

G A

T.

I I.

De Diuisione toni

M
:

Agna

inter Authores nullo non tempore de diuifione toni fuit controuerria_

neque quifquam adhuc inuentus eft, qui Jitem prorfus deciderit; Boetius, IorJJ

Tonuscet danus,Stapulenfis id ficri pofle negant: nonulli verb

tutomime
sro

bifaria

"
potef},"
5
v
!

fi e ripoflepiitant>

Nos

conftitutoque numero^ $$-*

ex Recentioribus

componamus dicimus ,tonum

vt litem

efTe,

attamen tonii

id facili

diuidi pofle (vt\

&

omnes

con^nantias^affumptis quibufdam rationalem numerum conftituentibus

Atqucprioremquidemfententiamitidemonftramus

Propositio

certo

reliquas

particulis

ideb

._

nnmero bifariam diuidi non potefi ( id eft.

medium extremitatum toni fpacium bifariam diuidatury non

^Ton us certo
$i

&

negotio

bifariam diuidi

conttituto

quoque tonus in duas squas partes diuidttur.

mnopqrft
1 11
efghiK
1

|--

1-..-.1

in 9 asquas partes diuifum manifeftum eft

c b efTe toni extremitates; ciim tonus in proportione fit qua 9 ad 8 . Diuiab
daturitem vnumquodq;nquem partium fparium bifariam in 1, m, n, o, p, q &e.
Dicofpaeiq a cper 1. bifariam diuifo, non ideo ronurn quoqua squaliter diuidi. Quoniam enimfonusab&l b non asquatur b &c b; eftenimlbparstotiusab; ergoraaior eftproportio a b ad I b, quam 1 b
c b 5 eft enim haec fefquidecima fextajilla fefqui-

Sltigiturfpacium a binteruallum toni

&

&

decima

Lib. 11

1.

Di H trmonicorum Numerorum Doflrina.

135

decim ieptima jNam vt rcctedemonftratlordanusfpacioquolibet per quotlibet _qua fpacia diuifo,- totius ad totam proximajfeftionis partem minorem efle proportionem,quam eiufdem partisad totam rcliquam proximsfe&ionispartem; crgoperhac
citatam propofitionem minor eft proportio a b ad 1 b, qnam b ad c b. eft; (eque habet
vtfefquidecimafcptima adfcfquidecimamfextam , noneftergo tonus hoc pa&o in_
_quadiuifus,erutq,-confequenter toni _ b, lb,& b, cb. ad inuicem inasquales. Sonus
ergo in duas _quas partes diuidi nequit quod erat demonftrandum_.
Prajterea cum ca fit foni adfonum proportio, quseft jfpacioruminteruallipropor.1

autem

proportione fuperparticulari ; quod ficuti bifariam_.

ita
tonus, dictam proportionem vidclicet fefquiofrauam conftituens, bifariam diuidinequit. Imoneque inplura asqualia vt 3 aut 4 diuidi poteft, vt patuit ex di&is ,
patcbit fufius in fequentibus
tio,-

interuallum

diuidi

toni

fit

in

iMvw demonftratur ab Arithmetieis

&

&

CO ROLLARIVM.
EXquofacile

cognofcitur Ariftoxenum aurium iudicio omnia committentem_, ,

dum femitonia fecus, quam pythagotici, integra tonoru

grauiter hallucinatum,

Huncfecqtus Martianus Felix turpiori adhuc errore lapfus deprehenditur, qui non modotonum in duns _quales,fedin 3 & ^.dirimit atq,-fecat partes,
Secatauccir in primistonum in duojequalia, qu_ ideo femitonia vocat; Secundo in
3 & earum partiii tertiaru quamlibet diefin tritemeriam nuncupat. Tertio in 4 & hanc
quartam tonipartem vocatdiefin tetratemeriam; atquchasdiefesnunctettias, nunc
putatefTe dimidia

Arifloxeni
j

"oo du

uidedora,.
tl0-

quartas diefispartes conftituit.

Propofitio 1

^tonum irrationahbus numeris in duo <equapartiri.

Dlximus in pr_cedenti

tonum numero

certo

& conftituto in

duo aequalia diuidi

minimepoffe, nune vero videamusnum isincerto faltem & nullis vnitaribus Qonicdo
tonusirrajj-\
/1
^
irr . rr
aggrcgato,id elt irratronah numero diuidi poliit ? Certc qui rem tagacius examinant, tjonalibus
isluculenter videbit non aliade caufaSchifma & Diafchifmaa Philolaoeflc pofita,ni- n eris
u Jhlr
fi vt horum ope toni fieret bife&io . Probaturque hoc fyllogifmo
Quicunque commatis ponit dimidium, toni dimidium negare non poteft \ fcd BoetiusPhilohum feeucus ponit Schifma, ( quod nihil aliud, quam commatis dimidiumj
crgo, &tonidimidium affignare debet , Maiorem probo. Quicunqueponit commatis dimidium cum fcmitonio minore, isponit toni dimidium ; Sed qui ponit Schifina
cum femiconio minori, ponit comma cum femitonio minori , Ergoaffignat toni dimidium, ergodimidium toni negarinon debet Ciim enim iuxta Philolaum diefis fit
fpacium, quo maior eft fcfquitertiaproporrio duobustonis; Comma verb fpacium_.
fit quo maior eft fefquio&aua proportio duabus diefibus id eft duobus femitoni/'s minoribus; Schifma quoque fitdimidium commatis, ficuti Diafchifmadimidiu diefios,
id eft femitoni; minoris; necefTarib inde fequitur tonum alias principaliter diuifum ia
rfiefim.ideft, femitonium minus & aporomen, velquodidem eft,induasdiefes& coma diuifum, bifariam quoque diuidi per diefin fiue femitonium minus, vel duo diafchifmata, & vnum Schifma,' Cum enim vt iamf^ne inculcatum eft, tonustotusex
duobusfemitonijsminoribns &commate conftituatur habebis toni dimidium inte

>

'

'

grum,

fi

femitoniominoriaddiderisfchifma; hoc

eft

commatisdimidium,

vt infubfc-

quenti figura patet

Typui

Artis

Magn* Confow

>

&

Di/fini

Typus diuifionistoni
.

a 460%

g 449i

4212

b 2096

1.

hac figura quomodo tonus in duo asqualia pcr fchifmata diuidi pofllt
quomodo dimidium integrum alicuius toni 9. fchifmata contineat , comma_
vero, duofchifmata j Diafchifinaduocommata jDiefis fiue (emitonium minus, duo
diafchifmata s Semitonium vero maius,duodiafchifmatacum vno commatc exafte

Vldes in

exhibeat

Secundo patct, quot fchifmata, commata, diafchifmata,diefes,quilibet tonus contineat, fi enim duplem hunc tonum ftatim diuifio Ditoni comparebit fi huic vnam
,

fubtrahas diefin, fiuefcmitonium minus, femiditonuscumdicfibuSjdiafchifmatis.comatis,fchifmatis, remanebit.

Sicfi hunctonum duplices, auttriplicesijfqueadiungasdiefin, fiuezdiafchifmata,

_ut 4 commata.habebis quotfchifmata,commata,diafchifmata, contineatdiateflaron

Si denique hanc figu,
ram diuifionis toni quintuplices, ijfque adiungas 2 femitonia minora in commata , 8c
fehifmatadiuifa, habebisdiapafon.indiefes, diafchifmata.commata, Schifmata diui-

& diapente; imo qus fint carundem integra dimidia, videbis

fam, dimidiumquc integri diapafon, ftatim apparebit j Verum vt haec omnia

vnafynopfi intuearis , hic fyfterna totius apponendum duxi 4

veluti in

Pina-

Lib.HL DeHarmo/tkorum Numerorum DoftrifM.

fj*

Pinacion exhibens quot vnumquodque interuaUorum

Commata Schifmata contin eat.

&

Commata

Schifmata

17127

Schifma

Comma

Z
1

Diafchifma

Semiton.min

Semiton.ma.

(^

Fonus

I?

eontinet
|

26

Semiditonus

13

Ditonus

36

DiatefTarort

4+

22

62

31

Tritonus

54

Li _

Diapafon

106

Diapcnte

Vrtim his
gebraica, vti

ira vifis nihil reftat

tonum

ita Sc

nifi

vt doceamus,

qua ratione per radicalia figna al-?

quamlibet aliam confonanriam bifariam diuiderc poffi-

mu,
u>v( K fiuc

mediatio interuallorum harmonicorum.

Paradigma
Jpfatfjjue dimidiatio

C^
t

Commatis

Vm itaque fpaciam Schifmatis ad Schifma fe habeat vt 524288 ad 53 i44i,multiplicahofce numerosinfe, prodibitque

278628139008 dimidiura commatisi

quod exomplum ita poaitur.

52*288

VQ 278628139008
53444*

Schifmaoil

^
{

Schifma.~

Para-

* 3

4rtisMgu

<**WRi

Iam3Mli&

Confoni,

Paradigma

b(

& Biffmi

I*.

EJ

j^^KDimjdiatioMoni.
<Oni vero dimidium habebis,fiproportionem eiusminimam vidclicetfefquio&a-

uam

in fe duxeris, videhcet 8 in 9.

J.Semitoniom

VQ_72
9

& prodibit /Q 7 2.

Exemplum

ita ftat

minuscum fchifmate

dimidiumtoni
>Semitbnium minus cum fchifmate
1

&

oftendimus duplenturtermini proportionis ,

luculenter
tonum praecise reddS', ita 8 in fe ductum , hoc eft iuxta regulas Algorithmi proportionumduplatusdabit 64. &9. dabit 81, quae fubduftaaza
idinquent iterum 8, & 9. vt fequituf :

Huius

veritatem

rei

ita

patefiet partium duplatione

8 duplata coflice

YCL,7z
9

64
7z
81

duplatafacit

Dimiditatio verb tonimaiotisfit;. fifchifma

%-

zo+8

j,

^11^5:478976

4.

2.187

cum

Bxemphm

8
Ccu

diafchifraateeoniungas,,

Schifma

cum diafehifmatc

Dimidium toni maioris

Schifmacumdiafchifmate l

Paradigma

III.

>!>* fmeDimiditatio diapafon

CVm

>

aun

&

duobus fernitonijs minoribus, v?

vero diapafbn conftet ex quanque tQnis,;
ILLL' i ponetur eius dimidium femidiapente cumfchifmate, vtin exemplopatet.
"(

VQ
z

Semidiapentecum SchifmateJL
u

j,

quajjun&afaciuntjHdiapafon,
[
f Semidiapente cumSchifmateJL
'

'

'

;iJ->-

'.

':
:

::

it

'.

^Cumenfhi '6ciauaconftet,quemadmodumdidumeftiexquiaque tonis,,.&2..fcmiton. minoribus. duo quoque fchifinata conficiant o Comma & duofemiconia mi,

nora cum

commate tonumjpatet

fi

"iunganturfimulfierilllltonos,

cum pr*terea_

x=femit.min.&duobus u u Schifmatisintegerquoque tonusemergat, fihicj;jj

pauloanteinuentis tonis adiungatur, prodibit fumma cumfemiton minoribusreJiquis, vnius odraus integraj fiuediapafon , vtapparctM,

Para-

Lib 11
.

L De Harmonicwum Numerorum Doflrim.

137

Paradigma IV.
iiuM t fme Dimidiatio diatejfaron

Dlfficultas hlc occurrit non

praecedenria

leuis

quomodo diateflaron dimidiari

poflit , fed qui

dubium nullum habere poterit

rite intellexit/ Iiic

Itaautemnegotiumaufpicabimur,- In prscedentibus diafchifma pofuimus dimiminoris, idque fub dictis numeris confiderauimus 243, &
2S6,quos &
ieipfos
r7ent6z25 8. ftabitquecxemplum ita ,
in
fduces

dium femitonij

V Q

622<sl

zs

Diafchifma.
Diafchifma.

Ciim itaque diatefiaron conftituatur ex duobus

dimidium neceiTario
juduoenirn-nfaciunt
eius

ita

tonus

>&^cum
<

toni,

cum

diafchfmate
^conftituuntj^vt

& fcmit. min. vthic

proportionis diatelTaron terminos in fc duxeris prodibit.12, ftabitque

4

jj_j ftabit

denuo rcftituic
apparet,- prasterea ft minimos
quas duplata

exemplum ita

'-
j

Tonus cum diafchifmate ^

^- lz' f{ Tonus cum diafchiftnatc
diafchifrnate
*

Paradigma
iiuatn Jiuc

Dimidiatio diapente

EXhis lequitur neceflarid >/ow jwem

id eft dimidiatio Qiiinta: : cum enim_.

diapente conftet ex tribus tonis
femiton. minor. vt hic piter, LL habebis dimidiationemhuiusconfonantia;,(ifemiditonoaddiderisf.hifma vnacumdialchifmatc. Stabitque exemplum vt vides.
,

&

\,

Scmiditonuscum fchifmate

& diaichifmate

f"

Semiditonuscumfchifmate

& dialchifmate

2
u

Ex quibus omnibus luculenter patet dic^utn tonum fine vlla difficultate bifariam fsNequehocIordanusneauit Dumigituraiunt iUthorestonum dimidiari
no potTe,id de numero certo & coftituto,fiuc quod idem eft de numero rationali intelligendum eft; non de numcro incerto, & qui nuIU vnitatum congreguione fit conftitutus, id eft de numeto irrationali . per hunc enim apte cum diuidi pofte ex prajcedenc-aripofie

tibus patuit

SiquidemquaelibetpraedidTruum dimidiationum portioconftat partim cx termino

,&ex terminoincerto&incognitofeu irrationali, quem nobis v'

certo fiucrationali

Cofftcus character apte infinuat, vt Algebras peritis notum eft

Porronon ignoro tonum prxcise mathematice in 5. partes diuidi

non pofle, ciim

&
vrinosaccipimus fitdifterentiafemitonij maioris & minoris , quod multi & potiflimum ijqui Ariftoxenum fequuntura:qualeputantfemitonio minori ,fequitur co-

diefis

fcquenter,

dum

pofle , cum dux diefes fecunmaiores femitoniominori, cumenim_

proportione i6384ad is62Sjnumeri quoquefintadinuicem vt
S
2S

in 5 partes

aequales

tonum diuidi prascise non

nos acceptajin rigore mathematico

duae diefes fint in

fint

Anh-Magnjs

ij8

Caftfim, ($ Diffoni

ad 24,'pat'ct exccfinm, quoduaj dieiesfemitoniuni nunus fuperant efle * r>*

'*62j qu.TEomaia recond'tionbt;s Theoricajperitjsconitant.
6*5
Vndefallitur Fabius Cohunna,dum putattonum in 5 arquaieipartes prarcisediuidi poffe,- ac confcquenter falfi gradus illi enharmonid, quos llie 111 iaa Uiiiuuca pr^ponit, eo qui fequitur ordine_

2SlL9

123

567

10

12

I I

In hoc fchemate ingeniose quidem g'adus aflignauir enarmonicos,& nu'!um proi>

fusfenfibilem errorem in inftrumentis eos caufareccrtu eft jerrauit tamen quodputarit, tonum huhcinrigore rriathematicoin 5. aequales partesdiunlini eife, quud nos
falfurh

oftendimus

Qhbd vero nos a precedentibus tonum in 9 commata aequalia diuiferimus, id facl:-!

eflr, tumad facilitandum negotium diuifionis toni in fententia Philolai
aIiorumqu<t_
,

Veterum, tum ad euitanda fractorum numerorum taedia, & tum denique, quia huiut
modi in praxi mufica vixquicquam errorisimportant.
Addicam tamenfcrupulofiorum Theoricae Magiftrorum eludendam, ego iuxta-j
Ariftoxenum tonum in 12 squalia femitonia diuidentem , gradus diatonico-chro->
matico-enarmonicos vnius oftauae ita ponendos cenfuerirru.

Syftema siue diapafon diuifiim in

femit a?qualia.

i z.

i_*u-

11.12

IP

13

Gradus Sytlematis ynius odaue^ diatonico-chromaticoEnarmonicae.

pse^^
I

7-8

<S

IO II

12 13

16

14 15

,17

20

18 19
-

"i

222,3 2,4

2.1

'

>} i- }

Notae Semibreuesfigniflcant gradus Diatonicos,- Minima; Chromaticos > Semi>mir

nrmaeEnharmonicos. Similiter vna fimplex cruxdietinEnharmonicam, duplex crux
chromaticam diejln, fiue iemiton. min. triplex crux iterum gradum cnharmonicunXf
Q-ftehdit,

nu

'

<-

.-
i

CA-

Di Harmomcorum Numerorutn

Ltb. 111.

C A
De

..

DoclrinA .

139

XIII.

T.

Genere Muficae & Tetrachordorum

tnplici

difpofitione
GEnus-modulandi non cft aliud quam certa quxdam

habitudo fiue conuenien*

tia fonorum qui inter fc componunt Quartam fiue diatefiaron; fiue gcnus modulandi hoc loco nihil ahud eft quam relatio quaedam,quam ad inuicem habcnt 4 to
ni vel 3 in terualla Quarts alicuius; quam multi pro tctrachordo accipiunt , Eft autem
,

tetrachordum Grcorum,ccrtusquidam fonorum ordo intra4 chordas contenus,cuiusextrcmainterfediflitarcpcriunturinproportione conftitutiua diateflaron hoc eft
fefquitertia . Fuitautcm triplex Prifcis Muficis vfurpatum modulandi genus; Primu
Diatonicum eft Secundum Cbromaticum ;Tcrtium Enharmonicum , dittaque funt ge,

quod ex varia tctrachordi diuifione,varia; modulandi fpecies emanarint, qua

rum fingul tamen ad ha>c tria gencra redufta fuerunt Non dicam hoc loco de vanera,eo

ri;s,adiuerffsantiquis, Ariftoxeno,Archita,Dydimo,Eratofthencalijfque,^quorum
omnium manufcripra pencs me habeo^ fa<3is diuifionibus, ftd lllas folum.qu* ad rem
noftram maxime facere videbuntur adducamjcuiufmodi funt Ptolomaei,- ha; enim in.
teraliasmaximefuntrationalesj&conformesnaturae. Et vtadrem veniamusdico
primum genus, quod Dtatonicum vocamus in quinque fpccies a fenfatioribus muficis
diftribui .
Hoc eft ia Diatonicum Pythagoricum , Mollc , Syntonum , Toniacum ,
,

&

tAequalc*

"

I.

De quinque fpeciebus

Geheris Diatonici

nifi breuiter expucabimus

duobus fcquentibus paragraphis

prsdi&as quinque fpecies non

hoc
Paragrapho
INafturi
deduobus reliquis Generibus
igitur

iy

<

De

'

Diatonico Pytbagorico
:_

in

'.

..'

>

.
,

-"...;

S
|

.&Pyth^oritum in fuis tetrachordis procedebltper inteeualluffl vnius

ducentefimitoni/rhinoris,hoc eftiuxta proportionen*fupertredecupartientem
etiam
quadragefimastertiasvquod ic Ptolomcus %4fM@K appelldt. Boetius Vero

DUmictm
mas

felquioexhuiufmodi igiturfemitonio-minore ,&per daos toaos in

in graue per tres
ftaua proportione conftitutos ex graui in acutum & contra ex acuto
paramemoratos tonos & fcmitonium mimis prpc.edQhan.t . s $ed vide fubiuncturo

t*'iw

fiue fttVir;

digma_i
.

_'.

.:..-...

.-,

''"-;

[T

....

.loiEOJ^HnoTsuil

...

-'

'

f --.

7"""

tfrtM

j4Q

.,

MagnA\Confoni

Artis

&

Dijfofii

%etrachordum diatonicum diatonum

-- gi44tT-rfT-~-r--f-~,^- ;T---T -r -y-r--T-r?r? "7
,

vt 8 aJ 9

Ton.

69 12

_ 7777

._

'---Hypate mefon

-?

'

~ *8tW- - Lychanos hypaton

'

'

proport. vt fefquioclaua
r-T e

in

Ton in proport.

vt 8 ad 9

"
.

fcfquiofitaua

Parhypatehypaton

vt 44J ad 15. Semit. min. in pr6porc-tredecupart. t $6".

^t3iqi .!

^iiDi i..u..-

m.'.;

'

1
i

" "

Hypatehypaton.

'

Xquibua patet diatanicum hpe genus idco di&um efifc, quod per tonos duos &
JLj feraitonium minusfcmper prp<?edac,quod cum nefcio quam cum mundi compofitiotjfenatutaejQc ipfa conformicatem habeac, magni fempera prifcis Philofophis
Platone & Ariftotele habitum fuit, vt in Phyfiologia mufica dicet ur j

:rt~^

De Diatbnico molU

Dlatonkum molk dicicur illud, cuius tetrachordum ? graui ad acutum

uallumproportionisfefquimgefimre, &duoaliainceruaila,

quorum

gulnana, alterum in fefquifsptima proportione eonfiftebat , prpcedebat,

-'.,,...
.'([plopatet.,

par incerpriusin

n ia

fef-

exem-

-'.

<

$1

Ll

..

'

...:'
-.'..;;
V
Tetrachordum diatonicum molle ,
',-

*"

-.V

_________ ____ _-Hypate mefon

._____-

Sefquifeptima 7 ad

71; _~_____^__-~_.___~-__--Lychanos,bypaton
- rp <:
^a^ohipJd&W ^X-/ K'
%

,_____

8045--

Sefquiuigefjma2oad

.i,"..
-_j_.,

,._i_-

.<

zirlcj-Tgi

'

____.--__--Parhypate hypaton

zi.

.-A-,-__^__-u-_.'__a_._i.
-__.-_-Hypace hypatoa
.-.-,.
"
,.'' sudo

pe Diatonico Syntono
latonicum Syntonum,

quem

alijquoque incicatum vocanc

illud eft cuius Cecra-

ho*d,Hgi pP^edbat>^rjai4i,Y;ef^sa^UtHP^)e r Ynurn.interuallum intra ^&g

cfiordsm epnseailtm ifl prppprtioniciWquiquint^df cima ,&rdeinde p<jr aj&?f wiijru
gioppj(tipije,fe;%B^4U^lfc4^iTOPf c vJtimum in, B^PP^i^^gMisona, &? cotanfM> a-ujp g4
yjcjetur, , bS
i

>,

^tl^^^ebffi^^^B^b^^f.hjc

:3i3Toq ous-t^

rti

^t:r.n

-.-'-

fi:-nov ^-

rn-J^D^ni iu&-;^

c^,'

:;
:

no

'

..

"

Maioresterraini.

~ jd

2"

-40

"3

.
1

_ ____ -wHypate mefon

_______
o
Tonus minor

__-___.Lychanos hypaton

'

'

."

fiue

Sefq uioflaua vt 8 ad 9 fiue Tonus maior.

!'

Sefquinona vt 9 ad

45

^-.48 _-____
-vrtv

---- Parhypate hypaton

Sefquidecima t ijad idSemiton.minus.

n

____-._-._-___Hypacc

hypaton

Atque

'

De Harmonicorum Numerorum Doclrim

Lib. 11 1.

Atque hoc

eft

i proportionis

proprie diatonici generis,

4r

quo rccentiores vtuntur > funt enim

omnes intra numeros fonoros,de quibus

tcrrni'-

fufius in fequcntibus

Oe Diatonico Toniaco
Dlatonicitm Toniacum, quod & quidam cum molli confundunt
traehordum

tali

vtchordaprima

ratione difpofitum cft,

iliud eft

& fccunda

cuius teefficiant

jnteruallum proportionisfefquiuiecfima;fcptima,ideft_7 ad 28 : alterum vero interuallum fitin proportionefefquiieptima vtr ad8.&vltimum denique mteruallum
fit in proportionc lefquio&aua 8 ad 9;
fic alccnfus fit a g-raui in acutum, &hinc ite

&

rum in graue per eadem intcrualla, vt in exempto pacet

yetrachordum Diatonicum Toniaeum,

-.--

Majores tcnnpi

168

Sefauioctaua vt 8 ad
1

89

__*!_-&;

Sefquifeptima vt 7 ad 8.

16

,.

9.

-,

-,

'

ni**&efp

tr

,.

..

,._..,.

Sefgt<injge(imafeptimai7 ad?.8.

,~-- a _ 4

Hypatemefon.
Lycbanot byparoit

-w-Pafhypate hypaton
.

^_^__-__

De

,.

Diatonico Aequali

>

Dlatonicum Aequak iJlud.dicitUtjCuius t^tracljordyrn ex gyaui

primo pcr interuallu

-.HypatehvpatOr:

n propbrti6nis'fe(q\iiunde"Cimas

acutum afccndit

in

ad ia.& deinde per

1 r

al-

terumpraporrionisfefquidedma* roadii.&deniqueper altcrum proportionis fef;

"'
""'"
~-'quinonaeoad lo.vtjnfraapparetl
'

%elrachordon Diatomcu^mAe^uak.

w"i.iiw rg -n
_
Sefquinona
ad
e
1 *?" Xo -^r-r-^
i,

vc 9

:.'.

Sefquiundecima

__,-,

1 1

'

o.

^^^^---.--LychanQshypaton,

^^rhypa^hypato^

;:

ad i_.
..

1 ..1-1,rcjr;iqr.i

11

__,^!!^!!^1";

>
izvs. fs)i.q_>_m;j .^
ij Hypatcmcfoa
',Ki,.; ., a__
.
__,...,
.

-' _
_jcm
" Hypam^ipatpn f
? yn

'

-_~i

FVit autemhcicd?'^9riku^dic^rjri5quiik ^eo quodfoundura

qualitatem pro.

procc__r_trmuitumquV_-fl<^^
fuit i Vnde non fine. caufa Ptolomxus illud comparabat Theologicis &
greflionis afithm ..!_*

de quibus vide Za_linum,Bb_tiurn,

'.

.......
*_) ,

[___

... n

.ai i>&
.

.-

Jluij

-.._.,

__

_.

fc

..

.^_

Chtomaticos:^
:;">'--De_.Genere
:
:

Politicis rebus

aliofque__>

^>

:>'
..

SEcundum genus modulationis Cbromatieum cft, ita ditum quod mutctcolorcm_.

& nigrumcodiatonici, eitqueinterprimum&tertiumidemquodinteralbum
;
~ *
~~
- - lor

i4t

r
^

Magn^eConfoni,^

-Artii

'

Diffoni
Antiquum,MoIle, &Syntonura; Prius
trihemitonium hqc eft ex graui in acutum afcendc-

lormul-tpleX', cuius tetrachordum triplex crat,

proced-bat per diio femitonia

vnum

bat per

&

deinde per alterum femitonij paulo maproportio fuperguintupartiens 76 ; deniquc per aliud interual-

interuallurn femitonij minoris

cuius eft

joris interuallu

himquodcontincbattriafemitonia,vnde'&tri(emitoniumincompofitumaBoetiodi-

dumeft. Qiiiaintaligencre anulla aliachordadiuidi poterat,eratque

ne fupcrtfipartienw decimas fextas

-"'.:.''''

:"
!..

'

'

'

'^etrachordum Chromatici antiqul

'...:

~^' T~~~""H*'~'~""'~"

'

(5i44

in proportio-

Vti hic apparet

~r

Hypace mefon,

TrifemitODium proporr. fuperpartientis decimas fextas

71 pg_.

S emiton^nfcRroport* fuperquintupartientis j6,

as

Lychaoos bypaton-

'

_-___ ,_ Parhypatehypaton.
-
Semitonium minus ptoport.fupertredecupartientis 25,
~ m ^ -_,_
.____Hypate hypaton
_g tov-__-.i

7776

_ -

CHromaticum molie crat illud cwustetrachoj-dum ?ali ratione

erat difpofitum , vt
tcnercnt
interuallum
fefquiuigefimas
proportionis
prima grauiffima.&fccunda
quartae
fefquidecimas
proportionis/&
tertia
demum cum_.
feptinW faec ctim tertia
interuallum
proportionis
hoc interconftituerent
cratque
i
vltima acuta,re.CqtMquinta;
.

uallum confonum,quem3dmo3um termini propOrtionisfatis fuperquc declarant.horum cnim radicales numeri coljocaritur intra 6 & 5 in partibus numeri fonori Sed
,

xemplum melius te inftruet m dmtii-ms &% ,q)$aQ %Q

,. L

"

bl

fetmchwdum Chrommmoltis

oj ttjUfsirE

laqsBpius]

..

0-,

-.--

fe
.

^iej __-----_^_.--_Hypate tnefon %

vt 5 ad

Sefquiquinta

la-

"

'

140--

-_g-*

-c--~-

Sefquiuigefimafspttma 27 ad 28.
'

'

J* -

'
'

-..1

'

.-Hypatc hypaton .

'

H01

6*.

""
,

....-.. ,_._______-_-___. LychanoshypatOB,

SefquiquartadpcAiWt v^4 atd ij,.
.U,j.
,, ts
t

c; "~ *

"'
"

'

'

illud diccbatur 5 cuiirs tetrachordunrita erat difpofitUi

Ctirontaiicum fiue incitatum

vtprJm&&:fcaindacJbordaefTcntdiffit^e;r iriteruallum proportionis fefquir

uigefimaeprima;,'

& haec remota erat a tertia, jnterualjo pjroportiqais fefquiuridecirh

& tertia a quarta^Ote.uaHo vutus feiquifextae..

"6$

Vt in exemplo patet

Bxempium ^W^^^^U^k^^^W^i\WM
-.-^->oi u. > a
,fflWP*foK
-z -

0t

,..v

Selquifexta

77

*4

Sefquiundecima

88-;'.

"

vtnadi. 1
-'

-'

'

''"

'

r.v- .",;-:,

Lychanos hypatonJ

.jjjj

^'^o_p

'

P aithypate hypato_i."
Hypate hypaton

.inojjsih"^

Hoc~

Lib.lll. De Harmonieorum Numerorum DoclrinA

1:4$
Hoc genas ob vim quandam cffeminatiuam animorum ab antiquis non {:e.

vfurpatum

quenter

fuit

pomico

ftatui

vt

Macrobius docet. Ptolomeus

illud

comparat Oeco-

.,

III.

De Genere Enharmonico.
ENharmonicum
quum
iitum

Sc

tertium modulationis genus, apud Vtreres dup!?x erat anti-

Ptolcmaicum

Antiquum erat cuius tetrachprdum erat ita difpoacutum, per duas d efes & yium ditonum
hoc gencre accomodatus cum vno folo interuallo

vt afcenfus fieret ex graui in

jncompofitum ; erat enim in

.
Diefium vero grauior erat in proportione fupra tris;at:riputiente quadringentcfimas nonas ; & acuta crat in proportione fupertredecipart'ente486 erantque_>
.

collocatae in proportionalitate

Arithmetica; erat autem fccundum veteres, ha:c diefis

medium femiton; minoris.

.*_/

SExemplum Enharmonici antiqui

-

6 44
1

Hypate raaifon

,,

Ditonus

7776

=_

Lychanos hypaton

Diefis
rjjft

PgyfyypflSe

hypaton

Diefis
8

192

'

... .

Hypate hypaton

Enharmonici Ptolomahi illud er.n in quo ex graui in acuturru.

ex 1 ad 2 chordam afcendebatur per interuallum proporticmrs fe"fqui-quadragelimae quintx, 6V h nc ad tertium per interuallum fefqu'uigeumae tertiae , & hinc denium ad quartam per fefquiquartam > quocj interuaHum confo-num eft; Eft enim forma cius proportionis comprehenfa infcer s
4 In partibus
fequcntib^s
numeri fenarij, eftque verus ditonus Enharmohicu^, de qup in

TEtrachordum

&

Exemplum

fequitur,

Exemplum Enharmpnici
-.276
Sefquiquarta
i.

(5

4ads

ISefquiuigefimatertia
3

"

.,.

345

,T

23 &d

Ptolomaici.

''">
-

Hypate mefon

Lychanosbypaton.

z^.

_-_=-=

Sefquiquadragefima quinta4j

Parhypatehypaton

ad46

_368

-Hypatehypaton

Atque hsc funt tria genera modulationum quibus Vetcres vfi funt s RecenVerum vt paulo ante difta melius
tiores primo tantum & fecundo vti folent
,

intelliantur, fingula

hoc Ioco notis

fuis

repr.tfentabimus

vt

&

Mufici pra&ici

quid pcr d'cla trium generum varia tetrachorda velimus cognofcere poflint.
Primaitaqucchorda& vltima communes funttribusgeneribus; intermedis vcro
,

peculiares ttibus fingulis generibus

Diato-

Anh

44

Magn<e Conjoni 0*

Diffoni
,
Diatonicum genusvidiitumelt, dmiditlu-s quaitasfiue tetrachorda,
1

in femita-

niumminus& duostonos,
Chromaticum

duo femitonia,

in

& vnum trihemitonium fiue tcitiam minorem

Enharmonicum v exb mz diefes, & vnumdironum fiue tertidmmaiorem.

Porro Svftematriumhorum generum 'terum ex quinq; tetrachordis compinitur ]
quorum primum vocatur tetrachordum Piracipal.um fiucHypaton Secundum Tetrachordu mefon fiue mcdiaru. Tertiujjn tetrachordum aymtwtf fiue coniunftarum
Quartum tetrachordum fugmynitax fitie difiunctarum . Denique tetrachordum uto>
iiuc acutarum, ita vt quarta chorda primi tetrachordi fit etiam prima chorda fecundi
tctrachordi, 8c quarta chorda fecundi fitprima terti; tetrachordi atque ideo dicitur
tetrachordumconiunfrarum, quia quartaefecundi coniungitur prima tertij . Prima
vcrochordaquarti tctrachordi dirfert vno toao a quarta fecundi tetrachordi quas
omnia cx manu Mufurgica conftant . Verum vt hcec omnia exa&ius aifequaris , nic
notulis muficis fingula Tetrachorda fingulorum triuro generum exhibebimus; cx quibusnullopenenegotio, quaecumque hucufque abftrufius deraonftrata funt exhibe.

>

buntur
-.'...

Nomina Latino-Grseca chordarum

in fingulis V. tetra-

chordis ad Claues muficas accomodatarum

Nete hyperboleon,

fiue vltima acutarum .

Paranete byperboleon, Cmefecunda acutarum .
Trite hyperboleon, Gue tertiaacutarum
Nete, fiue vltima dijiunctarum .
Paranete diezeugmenon, Cme fecund* d</7unctarum

Tetrachordon
Neton.

Tetrachordon

Cj Tritediczeugmenon, fiue tmia u/iuncturum

dijs. efpondcrfc b duro
B Paramefe, fiue vicina
Netefynnemenon,
(lue
vltima
coniunctarum .
D!

Duzeugmen,

Tetrachordon
Synnemenon.

Paranetefynnemenon,

Tritc fynnemcnon, fiuc hrtiaconiunctarum.

fiue fecunda

cumunctarum.

A Mefe, ideft med<a.

G Lychanos mefbn, fiue index mediarum

Tetrachordon
.

Mefon

F
E

Tetrachordon

ic

Hypaton

rBBs

r lirr -rrrrl

XJ

Parhypate mefon, Ciuefecunda mediarum,

Hypate mefon, Ciuegrauis mediarum.
Lychanos hypaton, Ciueindexgrauium.
Parhypate hypaton, Cmefecundagrauium.
Hypatc hypaton, Cmegrauisgrauium .

"

>:

Proslambanomcnos, fiuc vox ajjmpta-*.

[V

.;.

I
:

Syfte...

JIL De Harmonkorum Numerorum Doflrina

Lib.

4*

SyftemaCatholicum-Diatonico-ChromaticoExharmonicum ^. Tetrachordorum

D
Nomina

&

tetrachopdaJtetrachorda

ordo

Diatonici generis.

chordarum
j Hypate mefon
4 L)chanosHypaton.
5 Parh>pate Hypaton .
a Kypate Hypaton
i Proslambanomenos,

Tetrachordum

4 Mefe

Tetrachordum

I.

Principalium

3 LjchanosMefon.

3 Parhypateltfefon
Hypate Mefcn
t

II.

Mediarum

4 Ncte Synnemenon

Tetrachordum

3 Pahvpate iynnemenon

a TriteS.iinemenon

Mef*

\\~~~r.
o
i-

4 Nete
3 Pmnetediezengm.
Trite
*

-I*

diezeuinenon

Paramefe.

Tetrachordum
IV.

'i

"T~Tl

___.__"T"4.__

Difiuntftarum.

4 Nete
3 Netehyperboleon

III.

Coniun&arum.

G=i=i:=s-=t
A""Sfr" V
T3

f.L

'

Tetrachordum

V.

Paranetehyperbole5.
| Tiite hyperboleon.

Acutarum aut
Excellentium

Explicatio 6c vlus Syftematis

Ontinet hoc Syftema quinque columnas, prima columna F continet denominationes chordarum in fingulis tetrachordis contentarum > fecunda columna fignata A continetgradusdiatonicosperfingulatetrachorda muficis notis expreiTbsi
Columna Bcontinetgraduschromaticos notis muficis per fingnla tetrachorda ej_prefibs; ColumnaCcontinet gradus enharmonicosnotis muficis per fingula tetra-

C^
j

Columna D. s Tetrachordorum denominationem contmet.

Videsigiturquomodoindiatonicogenerein tetrachordo per femitonium &duos
tonos in Chromatcoper-femitonia &femiditonum In enharmonico denique_
per _ diefes Sc ditonum procedatur.

chorcia expreflbs

In

Artis Magft* Confoni, ($ Diffbni

4<5
In hac tabula vides Diatonicum lta fife s quartas habere diHfc*~fcT!I!(
fpofitas, vt fcmper femitonium minus fequantur duo tonij
'Cluomaticum vcro ita fuas quartas habere difpofitas vt in_.
jllis clauibus, qu^ mi habent ctiamfa rccipiat, vt
contrairu
mi
fa
quibusfol vel/ cft, etiam mi recipiat

nT~_ZZ__~
*3J

&

:_$: ____:

__
.

mi

^-

fa

mi

fa

fa

omnes gradus chromaticos vnius quarts, flue tctrachordi

Theoric
ex reconditioris
gazophylaciodepromptos cxhibendosduxi

Vt autem

videas

tiic

eos

Gradus Chromatici vnius fatrachordi

_3f9gli :ga: JiK:fHxtt:

33

_*: atttf

:__::

78

S$_3*= f_=r3
9

difpofitas habct, vtdiatonicigeneris

E2v*_v/w_Vitafuasquartas

SemitoniumJ

2 aequales partes qnas diefes appellant , & qulibet duo Commata

toni fiue ditonusadijcitur,
ficmediumeft inter
quibus2deinde
continet,
diuidatur in

&
quemadmodum
Enharmonicum
praecedensfchemafuseoftendjitj
&
Chromatlcum
,

Gradus Enharmonici vnius tetrachordi

Secunda

Tetrachordi prima fpecies

=fe=|=J___i_:
~dj-$^^z::z:
diefis

ditonus

r^^^i^S^^ II
:

ditonus

diefis

C A

Tertia

diefis diefis

ditonus

XIV.

T,

Dc Ipeciebus DiatefTaron

dieiis diefis

diapente

& diapafbn

I,

De Tono.
'

ta.

__

Quid T'

TOwiifjeftihteruallum harmonicum vocem aut vnica intenfioneintendens, autvnicaremiflioneremittens,continens9commata iuxta Philolaum aliofque de

nus?

Quid Co.
nia.

quo in prscedentibus fusea&umcftjEftautem (___<* minutifiima duarum vocurn^

diftantia, quarum duo conftituunt diefin generis enharmonici jdiuiditur quoque,
vt

didum eft, Tonus, in Semitonium maius

conftat, quibus additis, tonus nouem

"

& minus

minus

4.

maius

commatis

efficitur, id quod facile ex diuifione

commatum
"

roono-

Lik
monechordi

///.

D^ffyrmonicorutn Numerorum Doflritta

147
paitesdHsilifquorum vnumquodque comma refert)probari
.

tn 9 aequas

poreft,& ex figura Jnpracedentibuspo/Itapatet*

II.

De Semitonio minorc
'"l

Antam vimobtinet Semitoniumminus,

fTue mi,fa, vt fl ilfud non daretur , nuilain muficadaroturvarictas; totiusigitur varietatisbarmonica; vnica caufa_,

Semitonium minus eft, hoc omnitim confonantiarum diuerfas conftituit fpecies hoc
vnicum diuerfltatismodorum caufa eft, hoc pro diuerfa fua h tecrachordis difpofltione, diucrforumarTectuum.quosdiucrfltonimodique caufant.oWgo eft,-quo fublato totam Muflcam perircnecefleeft. Prodiuerfltatecnim difpolItion'shuiusfe:Tii.

tonij minoris, snutantur confonantia;, fed ha;c

omnia exemplis declaremus

Ani

Sc* kmC
tonium_

III

[103/11

'.\

De foeciebus Diateflaron fiue Quartae

.

':u

'-

.-

::?:

3fli

'

:
'

Dlatejfarov mJequarta perfecta.cornplecleas duos tonos cum femitonio minore q^ dj

''4
Wceshabct^v$c.icet $>f r'e.mi,fn cum igtt-jrfemitonrum minus v.g. mi,fa, teiftron
'

.'

fubindcprimumtecum, nonnunquamfecundum, aiiquandd vttimum vtin addu<to

cxemplopatct. obtineat,femptfrtot emnt fpeciesalicu us confonanrias, quoties mifa,
locum mntarepoteft,cum igitur inomniinteruaHod-atciTdron conftittiecte. idlocum
,

jnutarepofHttcrti6;trcs ciufdem fpeciesefle cenfentur i ita vt primafpecies Qturta;

flt illa, cijm Quarta mi,ft, habuerit in primo Ioco, Secunda fpecies cum mfofh habue- Trts
nt infceundoloco; Tcrtia vcro tpecies (It, cu n mi, fa, fiierit tertio loco Quart^, ;Itque- txl
regula vmuerfalisMuflcorum.totofleaHcuiusconfonintisfpecies, qiiocfunt voccsjq
cademconfonantia,dempta vna voce,- CumitaqueQ^iarta + voces habeat demp:a_,
vna,remanebunt3fpeciesipfIusconfbnantis Sedhscin fequentibusparadigmatis
.

claririraficnt.
''.

<

r;:.

I. Species.
...1

1,

II.

III. Species.

Species.

,.^.

mi

II
*.

fa

fol

la

'Semitan. tomts tontis

re

mi fi

fol

tsnus fcmit. tpnos

<vt
.

mi fa

re

tonus eomis-

feniii,

Nota; nigrslemper flgniflcant fcdcmfemitonijminoris mi,fa reliqua albastonos.

.

&

maiorcmjhinc
NonnuIIi vero videntestonum quemlibetduplicem efle minorem
totfpeciesponuntin Qtiarta confonintia.quoties femitonium minuscum tono maiori&minorilocum mutarepoteftj Cum igitur iuxta regulas combinationum 3 flngulas res fexies combinari pofHnt , hinc fex fpecies ponunt Quartam habcre^ i
vt fequitur

Semi-

s P e"

'.wf

*j#

<

Mflgvt Confoiy& Difoof

Aittis

Scmitonittm

z Semtfonium
3 Tonus maier
4 Tonus maior.
5 Tonusminor
6 Tonusminyjn

Tonns maior .
Tonus minor
Semiton. minus ,
Tonus maior .
Tonus maior

Tonps minor
Tonus maior
Tonus nvnor

Semitvuiiipjiy-.:

Td.ntis

Vbi videsprimamfpeciemcorjftitui

Sernitonium

Semitomum
maior

qu^Cemi.topiuraJhabet^prirno Joco , tonurru

maiorem.iecundq,&tonum miuorem tertio. (ecuridam (pe.cje.m elTe ,qua? itcrumfemitonium habct primo Ioco, & toqum minorem feoiatdo, % maiorem tertio, & fic de
rehquis vt tabula dqcet Et quamuis, haec orrmia fuam fubtilitatem habeant,quia ta.

tonimaioris&mioorisdifFerentiaper.cipitur, hinc pleriquetrestanti*

ipcciespcniynalicujus quattae, vt ?n pri.ori fchematepatuit
rnien diflkulter

'.:-

.-

,3ti:

:....'-.'

.:

V.

De

fpeciebus Diapente fiue QuintJe

Dlapente quinti imperfecr.a tres tonoscum femitonio minore continens, quinque

yoces haj?et

Q_atuo:
fpecies

Qulntse r

Qumta

y,

g. yf, re

qijatuo^Jha^bebitCpeciejS,

mi

Vnde iuxta fuperiorem regulam omnis

quodidem eft in OBpniquinta w,hf* quater Jocu

^fa Jjg,

f]ue,

fuilm mutare poter;t,vt ijsqyi.tur^ot.a; nigr^ff clerrtfpm^tqpy iqdjcaat,, reliquae tonos.

I.

Specics/

II;

Speciesv

<~.H.Spccic5.

ji

,i

- -.w

.m-

mi fx

fol re

i^p^a
\
iwi

m{

,.

.,

jtt.aj-ii^siiLiia_j

:;$:$:?;En:::=ir
:^:$ i ---""*
*

g-Wy^Trr^fn*^"-'^^ "liy yr; jcn

two

rri

re.mifafolla-ry\Jtremif*ful.fafolre.mifa.

-'." ;:'
%
v.
U
Hi veroquicombmantfemitonium

TT

".:

EV- Specics^
.

slnfO

&

36iijnc3noo?ijilqi29i3sqlE3niK .3:
:

'

Scminorrjin omni quinta re=

lpeeies;cum enim 3 hngulae res 6 combinatio-

cum tonomaion

totideixi
24 combinationes,
nes admittant, yt in prascedenti exemplo patujfr, hae cum 4 fp.eciebus Quintae hic repraefentatis combinatae id eft 6 ducta ih 4.' prociucent 24 fpecies"quintae
Verum_.
cum inomni quinta duo fimilia reperianturintepti-alia , eombiflationem totam > ideft

perient

24 diuidemus pexHuo &:quotus i^videjicetdahit corabTnation^m quxfitam Jioc eft

ig fpecies vnios-quint^, yt fcquitur

Tabula combinationumipecierum diapentc

f.

2.
3,

4.

Tonus maior.
Tonus minor
Tonus rriaior:
Tonusmaior,

5/ Tonusfnaior.
6<

Tonusminor

Semitonium
S. Semitonium.
?. Semitonium.
7.

Tonusminor.
Tonysmaior.
Tonus major
Tonus minor.
Tonusmaior.
Tonus maior.
Tonusmaior.

Tonus

maior.

Tonus maior

"Semitohiurii.

Tonusmaior.

'

Semitonium

SemitbBjurii

Tonus maior.

Tonus maior.
Tonus minor.

Tonusmaior.
Tonusminor.

Semitonium .
Semitonium
Semitonium.
Tonusmaior.

Tonus maior.
Tonus maior.

Tonus minor.
Tonus maior.

Toriusminor.

10=

Tonus

Lib. Ill,)e
xo, Tor.us maior.

Tqnus maior.
Tonus minor.

11.

12.

Harmonieorum NumerQmm Docirinm.

Scmitoniuni

Scmitonium.
Scmitonium.

Tonusminor.
Tonusmaior.
Tonusmaior.

149

Tonusminor.
Tonus minor
Tonusmaior.

Atquehas funt combinationos afpecierum diapente ,fecundum rigorem mathematicum confideratit, qus tamenctim impfapraxi vixlocum inueniant ,hincquintx fingula; non nifi 4 fpecies habere cenfentur De quibui plura vide in Rhabdologia
.

noftraMufurgica_,
3

De Speciebus Diapafbn

O&auae

fiue

>

CVmDiapafonexdiapente&diateffaron componatur, habebisfpecies oftauas,fi

ipeciesquartai&quintae in vnum coniunxeris in praecedentibus vero 3 fpecies

o<ft aua h

bet 7Spe-

ex additione ? ad4
fcptcm defiderata: videlicet fpecies vnius o&auae ; ad quas declarandas hihil aliud requiritur, nifiexhibitioSyftematis infrapofiti exquofitus& pofitio fpecierum facile
jnnoceicit litum verofemitoni; nigris notis expreftimus .
vnius-quartae &:

4.

cies

fpecies vniusquintaeinuenimus; proueniunt

'

Species
oclauae fupXj*
.*

I.

Specjes

Speciesr.

1.

1 1

Species

esS
1,

-f*"^ **
1

z&$=

mifa

fol re

mifa

re

fol fa

mifa fol re mifa

fol

vt re

V- Species

IV. Species

m\fa

VI.

fpj

re,

mify

Species,

&*&$&&&
fa fol re

mi fa fol

mifa

la fa

re

mifa

fol la fol

re

mifa
V~

-,

mifa

fol Ia

hci

re

7,,

--

~^~

II. Specics

x""jS~:.i~r"_:i:zi:::zi

-j-

vt

m~~fcf_

'r

'~
m m

je mi fi

~~~f~~~~\

-^:

-_

'i

fol

vt

Quintarum Ofta,
confodifrerentesfpeciesdi&arum
uarum fpeciesprofequamur
poflunt
in
nantiarLimdctermii auimusin gene-ediatonicojita& eedem determinari

SEquitur nunc

vt

Chromatico-Enharmonicarum Quartarum
i

Sicuti igitur 3.

Chro-

v'"~
.

&

i <?
Artis Magn<e Confoni,
Diffoni
Chromatic'o&Enharmonico,&confequenter i2modi, vtpoftea videbitur. Cum__J
itaquein pr_ccedentibus fingutaquarta; chromatic_econftent duobus femitonijs maiori&minorivnacumfemiditono.iuxta regulas artis combinatoria: necefTario feque.
ter<5

{pcciesQuartaechromaticas vtiequitur

Combinatio Specierum vnius Quarta Chromatic<

x
__

Semitonium maius
Scmitoniummaius

Semitonium
Semitonium
Semitonium
Semitonium

Semiditonus
4 Semfditonus
3

Semitonium maius

minus
maius
maius
minus

Semiditonus
Sefa_iditonus___

Semitonium minus
Semitonium maius
Semitonium minus
Seniitonium maius

Semiditonus
Semiditonus

6 Semitoniumminus

Vldes igiturinhocexeploquod

totaChromaticigeneris varietate conftituat Se-

miditonus folum
Pono fi quis pofuerit in Enharmonici generis quarta duas
diefcs vnam maiorem, alteram minorem, vna cum ditono fiue tertia maiori is 6 fpccies pariter aflignabit vnius Quarta; Enharmonicae . Diefin maiorem
fupra conftituimusin proportione2sad24.minoreminproportione 128 ad 125 . Eftenim minus
interuaHum Chromaticum,maximum Enharmonicum, ficutmaximumChromaticu
eft minimum diatonicum o}auam Chromaticam
& Enharmonicam hic in notisifc.

praefentamus, vt di-ta melius intelligantur

zmin
Oclaua Chromatica

SBU.B"

uffaud Enharmonica

=aS

-t-4h~

<H--:
**--^:te:5^:!5:---~z:^
*&*$
s_a__sf- *
1

as

6 7

6789

34}

10

ia

nota vnamquamquenotamEnharmonicam advnamqu<rtam

VBivnam
maueri ope pun#i
diefin

toni fiue ad
fupra notaspcfiti V.g.fecuqda notaeftaltior
de rcliquis Ilat-ieftdiirn . In C hromatica vero octaua b remit-.

prima, vna diefi , & fic

titfonum ad vnum femitonium
Si verb quis oetauam diu>deret m
24 dicCes, opus
huiufmodi fignis non foret, fed Syftema o#au* Diatonico Ch.omatico.Enhaimonice
.

fieilar-Tv-

Gradus Syftematis vnius odTaue, diatonico-chromaticoEnarmonic-e.

*
^^^^^^^m
^^
3

45

89 ion

u_P
-.00
ni .1

-_i

-;:,.-;. .:_ib
ij

ia 13

14 15

:.
'.''

j.-b :~

>T&i'i
!_

TU

Sl

16117

1819

jsj

-..
i:

20
,

21

_:_

sji.o

CA~

&**
23

Lib. 111.

De Harmomcorum Numerorum Do&rim

G A P V

51

XV.

T.

Dc Modis Muficis

_,

QVemadmodum diuerfae fuerunt

&

Vcterum circa rnodos eorumque naturam

proprictatem opiniones,ita diuerfe,quoqucfuerunt circa ordinem
fitum*.

&

eommunemconftitutiones.
Platoprimoloco pofuitLydiasmiftas, quibusfubinnxitLydiasacutas fecundo Io-
coponebatlonicam; IntertioDoriam&Phrygiam harmoniam eum tamcn hunc tentit aa
ordinem nonadnaturaealiquem ordinem innuendum pofuifle, fedcafu, inde confta- circa M repoteft,quodalioinlocomutetprasdirumordinem,primoloco poaendo Ionicam; ^,
fecundoLydiam, & deindcPhrygiam harmoniam_.
Ptolomaeus & Boetius in tonorum exhibitione hunc feruabant ordinem Hypodojiumcnim primolocoftatuebantinfraomnesalios,&inpartcacutafupra omncs aJios Myxolydium , & Hypcrmyxolydium flcuti fupra Hypodorium ponebant Hypophrygium, & poft hune Hypolydium, cui adiungebant Dorium , quem immcdiate fequebatur Phrygius Apuleius vcro priir.6 Ioco poncbat JE.o\ium poftea Iaftium ; & deindc aliosordine;MartianusCapelIaprimoloeoponebatLydiumdeindc Iaftium, &
deindealios. Nondefueruntqui primolocoponerentMyxolodtum ,vti Euclides &
Caudentius Iulius Pollux primo loco cum Plutarcho & Caffiodoro ponebat Dorium,
Lucianus Phrygium i Exqua maxima confufione, maxima quoque haerefes in fcientia
harmonica nate funt, quorum duasprascipuas narrant Authores; prima crat Pythago- Hsrefesiri
c*
rica;alteraAriftoxenica,quarum vtraqucinnumeroshabuitfedtatores, ita vtquosfc"

juaris, vix difpicere poffis

Nos igitur vt ex tanta nos confufioneexplicaremus, in fcientia ordinis Enharmoni-

cimaximum ordinem fcruandumduximm.

Primo

igitur in fequentibus

diccmus

quidnam fitModus, quid tonus; Secundo originem dcriuationis vniufcuiufque ;Tertio de ordine Antiquorum in tonorum repraefentatione
Quarto de difcrepantia Modorum hnius temporis ad vcterum modos j Quinto denique de origine modorum &
;

natura vniufcuiu(que_j

Defimtio

Modi Mufici.

itaque Muficus,
Harmonicus
MOdusquam
certa qusdem mufici
fiue

grascis ritvoi

hoc

eft figura, nihil aliud

concentus tbrmandi ratio , in principio , me- Quii Modio & flne ad ccrtam tum intenfionis remiffionifque aqualitatem , tum concentus af- dus
fe&ionemfbrmandam inftituta: velalker: modi funtharmonia;genera, qua>ex7.diapafbn fpeciebus pro varia quarta: aut quinta; diuiflone
connexione oriuntur ad varios afFectus motufqu- ammi exprimendos conduccntia ; Glarianus eos comparat c\x
rluuioquiquandoqucplenus, quandoque vacuus, quandoque fuperfluus eft. Sunt
autem modi totiusharmonicae varietatis caufa & origo , idemque in muflca faciunt
quod in diale&ica figure Syllogifmorum . Sicuti enim nullus in Philofophia folidus
eft,

'

&

&

difcurfus duci poteft, finc varia Syllogifinorum artificiosa difpofitione , ita

in mufica, nihil dignum prasftes, fineartificiosamodorumdifpofitione; Quienim cantum_fecerit fine certo

modo,is Syllogifmum

fecerit finc figura

Sunt

igitur

modi idem-^

apta colorum difpofitioac mcmbrorii Iegitima proportio ; Item quod

in natura rerum apta fingularum fpecierum fub fuisgcneribus diftributiones funt, id
in mufica ftint modi . Verum dc hifce in fequentibus pluribus

quod

in pi&uris

CA-

Aftis

15*

Magn<e

&
XVI,

Confeni,

CAPVT,

Diffoni

De Etymologia numero & ordine modorum

,

Verunt autcm huiufmodi modi varie a varijs regionibus in quibus vfus eorii crat,
denominati; Hinc Lydieum, quo vtplurimum vtifolebjnt,modum dixere__>
Lydium;PhrygesPhrygium, Dores Dorium, ^aoles^ol um, IonesIonicumj& flcdc
coeteris; vti enim has gentes dialefto monbufque ita & modis muficis difcrepabant,
cifquequxuisGentesvtebanturmodis^quinaturxeorum magis videbanturconfentaneijvel, vt meiiusdicam, ad quosamplexandos vel ipfa natura eos inuitabat, inftimulabatque . Verum de hifce vide muficam noftram Phyficologicam_,
Porro cum fecundum varias Diapafon fpecies, varijquoque nafcerenturmodijhinc
vnicuique cx praedi&isconftitueruntfubiugalem, natique funr, Hypolydius, Hypodorius, Hypophrygius, Hypomixolydius, Hyposolius, Hypoion'us;quibusadiunxerune
Hypoi'aftium,adeoque 14. iuxtaduplicatas 7Diapafonipeciesconftitucrut;
Iaftium
dc quibusfuiiiis in noftra Melopoeia . Vetercsquidemrudiadhucfeculo 3 tanturru.
conftituere. Lydium, Phrygium Dorium; Succedentibusverbfaeculisdo&ioribus ,
tribusfepteomninoemanarunt.videlicet HVpodorius,Hypophrygius, Hypolydius,
Dorius, Phrygius, Lydius Myxolydius . Quis tamen horum primus numero fit , quis
fecundus, quis tertius, quis quartus nemo eft, qui hucufque determinauerit , eftquc_>
tanta Authorum difcrepantia, vt cui primo fubfcribere debeamus, vixdifpiciamus.
Quidam crediderunt, ordinem horum modorum fumendum ab ordine 7. fij>ecierum_.
Diapafon ; Veriim ciim harum ipeeierum quselibet primum locum obtinere poflit>nort
video quomodo eorum fubfiftere poflu opinio , rnodum tamen proeedendi vi,

VarijeMo.
dorft Spe-

&

^eamus
Primam igiturDiapafbnfpeciemponebanta B mi ad b mi videlicet ab hypate bypaton
Secundam fumebant 3
ad paramefen atque hancdicebantipeciem Mvxolydiam
Or4o Spc, Cfa vf, ad Cfolfa vt, videlicet aparhypate hypaton ad trjten diezeugmenon,quam voca" U P ^ ant *P ec eIn Lydiam , Tertiam fumebant a t>yJoi, re, ad d, la ,ful, re videlicet a Lyr
oi "
chanoshypatona.dparanetendiezeugmenonc3mque dicebant Phrygiam Quartam fum.
mebant ab E, la, mi, ad e, la, mi, jhoc eft ab hypatemefon ad netediczeugmenon , eamque
Vpcabant Dorjam Quintam fumebant ab Ffa, vt, vfque ad ffa,vt id efta parhypatemefon ad triten hyperboUon eamque dicebant Hypolydiam . Sextam fumebant a G,
fol, re, vt, ad g,fol',re,vt, id cft a Lychanos mefon ad paraneten hyperbol^on, eamque vocabant Hypophrygiam Septimam deniquefumebantab a, la,mi,re, id eft a mefe ad nefen hyperboleon, eamque vocabant Hypodoriam; atque hic eft ordo numerandi fpecies
vnius o&auae, a plerifque (enfatioribus Veterum muficisobferuatus. Haec autem om
nia dtfmonftrabant in Syftemate 15 chordarum , quod perfe&um vocabant, fiuedif,

'

'

quam idebhicappofuimus ,vt ftudiofus Ledi&a forfan obfcurius, vnico intuitu contemplaretur vt quoque pra&i-

diapafon, vt infequentifiguraapparet,
ftor hucufquc

Mufici Thcoriam Veterum in modorum exhibitionefacilius caperct , fingulis chor-

dis, quae 7 Diapafon fpccies reprafentant, notas muficas appofuimus , nc quicquamu
ad diclarum rerum notitiam condwcens omififle vidercmur
ci

%fte-

De Harmonkorum Numerorum

Lib. 111.

i $$

Doclrina .

SyftemaDifdiapafoniuxta7 Diapafbn fpecies totidemj

7modiscorrefpondentes

_;

^-

&

B-

<x

*=)

Myxolydius

Lydiuss
*

i
I

Phrygius

Cl

Borius

lI

iii

3-1 IT-c

HypoiSc cm-

*a
VI

I
j

j^j
1 )A

tnunis ftibilis
i:

II

J
i

i!

w\
nit i
i

Q^l

Il
I

B mvl*

1
I

!:

i.

||

|<]

I!*-

m
N

itkul l"

#ft

#H

ttttf

rnfrf niii
;

_,
:

It^

TWT

!*!

i!#>*\^
JArfl
-,-i

Iftl.aiaii-slllffol.U..!
IWTi'
i
^i iQ.t
lri
v
_
r
_i

i "j

i a_Wt_fI
8

III
s

^tlll*
111 *>

Ifflrtiml
i
rs

!i
II

Al "fe

\W\Um

i
Hypophryg-

111 i

.-T-f-f-frf.

Hypolydius

VI

-B-H-t

e!

11

il

mrrr
1

_wr
lllil
Ia

Anh

i$4

MAgnjs Confoni

& Difoni

Hv odoriu
Syitema^

apud vetercsintcromniaSy/temata,Hypodorium folumfuifle ftahilem conmunem, & maxime naruralcm In co enim mim-

prx

ms puscratphataiia,vt inali/sflobar.fed fine vlla

*n

notandum

prscetlenti igitur figura

eft

'

mutationcfimpiiater&naturajitcr
r"f
apudVete proccdebatur ; Vnde fx quifpia volebat incipcre a grauiori voce Hypophrygij V. g. a G,
t5s
/bi,re,vtiClim per imaginationem diftam chordam G. fiuc quodidem cft , Lychanoi
mefon in locum Preslambanomenp fiuc in A, re, transferre oportebat intonando, -ut , pro
voce G,- ininime autem re, quas vox pertiaebat ad A, id eft, intonare oportcbat vno tonoaltius Hypodorium CiueA,re , voce Proslambanomena ,'ta. tamen vtdicta voxadB ,
mi Hypodoriam eflet vnifona , ,'einde fic ordine continuabanturfequentes voces fursti
vfque ad Metenbyperboleon vltimam Syftematis. Qua? omnia fadlius innotefcent, fi
praecedentis tabulas columna: in charta eftigientur, & deinde eo ordine difponantur
VC in prxfenti tabuja faftum vides jSedhsc fufiusin noftra Rabdologiamufurgica.
:

CAPVT, XVIL

Dc modernis modis
Oderni vero Mufici viden tes varias quartarum , quintarum atque ocl:auarum_
foecies, ocTiauam quoque vt in prxcedentibus vifum eft ex quarta & quinta_
conftitui i atque varia femitonij difpofitione varias quoque modulationes nafci, c um
in vna Diapafon 7lpecies reperjflent, ideftfemitonijaliam atquealiam difpofitionem: hinc 7 tonos conftituerunt: cum vero non inharmonica tantum difoofitione__>,
fed & in Arithmetica quoque hafce feptem difpofitiones not uent ; feptem alios tonos
conftituerunt , ita vt in vniuerfum eflent toni 14. quia tamen in duabus foeciebus vel
tritonus vel femidiapenteoccurrebant ,hinc reie&isijs; 12 tanttim modos lcgitimos
retinuerunr.quosoranesfufiusdefcribimusinlibrode Symphoniurgia, adquam Le'

M'

e^oremremitimus

Cum prasterea Diapafon in Diapente & Diatefiaron diuidi notarent, quarum diapcte coniuncladiareilaronnuncfuaues

&fonoros,nunc ingratos &afperosfonoscau-

Qwdarith fari perciperenr &quadem t'vtm'tw caufabatdtiapente iufraquartam fiue diatcflaroa

nie " c ^-* '
pofita,__?/'_* verb Quarta fiue Diateflaron infra quintam fiue diapente pofita,- hanc
.

monic__,
Pilpoiitio

anthmeticam.illam appellauereharraonicamdnooijtionem Nam termini proportionum, qui dant formam Quinta; & Qj.iart<e cuiufmodifunt 6.4. 3 . pofiti funt in proportionalitate harmonica; medius enim terminus diuidit extremos modo conuenierite chordis eiusordine prorfusnaturali difpofitis. Altera verodifpofitio cum terminos
fuos 4.3,2. inarithmetica proportioneordinatoshabeat,chordalquefu2S non tam naturaliordinequam accidentali/difpofitashabeat, certe mtiltopriorii^nauiorem cauQiiandocunqueigiturpriorirationediapafon fireritdifpofica_,
fabitconfonantiam
.

poteritdieieam dmifam harmonic_,&fifecundomodo, Arithmeticediuifaeflecenfemiditonurr__

feridebet. Idem dicendum eftdediuifione diapente intritonum

&

Sed huius difpofitionis exempla

Diapente

Diateflaron,

DnteflTaron

Diapente

g.

6 fefquialt.4 fefquitert. 3
.

-a

4 fefquitert.3

fefquialt.2

j_*i

-|
i

Harmonica
proportio

infra pofita co'nfidera_

Arithmeuca
proportio
l'3g-

Ltb. II

1.

Ds HArmonkorum Numcrorum Doclrma.

Pragmatia I

155

Qua ratione ex feptem diapafbn Ipeciebus

modi inueftigentur.
OEdiam brcuiterquoque videamus,quomodocx7.fpecie-

\j

Primusmodus

bus diapafon
iiuemodiprodieiint
Siitaque
ac i4toni
_
.
_ _ _
,_,__,iJfcftt.
H~~:__::_JS"
-T
L
cipiamus primam Ipcciem diapente qua; eft a D.in A, eique fupra ij" 2"_)
ponamusprimamdiateflaronlpeciem, qus eft exa, ind, hafcc- 44 ^- 2_7
d
tur necelfario ex tali vnione modus primus,contentus intra 4 lpc
Secundus
modus
cicmdiapafon videlicet intr3 D. & d.
_ Iterum fieandem primam fpeciem diapcnte coniunxerimus
eidcm Ipeciei prim~ diateflaron.ita vt Quarta fubftituatar Quin- _ j
_..g
t_ vcrTus vocem grauem, neceflario inde confequetur rnodusfe-a
A
cundus contentus inrra primam fpeciem diapalbn ,id eft intra_
Tertius modus
a &A. Species Quart* & Quint_ vide fini huiuslibriannexas.
3 Porro fiacceperimusfecundam fpeciem diapente, contentam intra E _c b dur.. eiq; adiqxerimus verfus acutas voces fpcciem
.
_

1_

-^

g,

1.-

DA

S:~~:z:
D

fecudam diatelfaron pofitam intra b & E, nafceturmodus tertius

quieftinter s.ipeciemd>'apafonE& e.

^uartus modus

4 Si itcrum huic diclae diapente, eadem vcrfus proslambanomcnon addatur diateffaron contcnta videlicet intri E ~T::$::~".":|-t
,

&

chordas p.-odibit fecundafpecies diapafon inrer b & h,mi

qu_ modum dabitdiuerfum a reliquistribus primis, cftque modusquartus.
S- Si verp acceperjmus tertram fpetiem diapente, quxinter F
C chordas comprehcndrtur , eicjue fuper impofuerimus tcrtiarn diateflaron fpeciem intra *C
F chordas pofitam,prodibit fextadiapafon intra F & f. chordas contcnta fpecies:
b

b
Quintus modus
'

&

&

fc f
Sextus modus

quem quintum modum nuncupamus

6

Si

rurfus paulo ante diflrx fpecicidiapentefubiungamus

F & C. habebimus tertiam fpeciem_.

& confcquentcr eum quem fextum nominamus modu

dicliam fpeciem diatelTaron

dliapafon,

intra chordas

C & C contentum

Septimus modus

7 Si praeterea fumamus quartam fpeciem diapente intra_ ++- --$chordas D & d pofitam eique aflbciemus primam Ipeciem
dutcfiaron <$8cg, prodibit feptima Ipecies diapafon, quem voca,

mus modmn feptimum

,,Oclauusmodus

Sidenubfumamusdiateflaronpofitam intraG& D, cam :

que fubiunrjamus
tafpecies,

T>""diapente,orietur intra

modus fcdicet dittuso&auus.

diapafon d

& D quar-

^__!_}i::_:::z_:

p ~j$T~l
44.

9 Iam vcro

$.-'

<y
D
d &e
Nonusmodus

fecundam fpeciem diateflaron pofitam ft*g

& _ a coniungamus cum prima fpecic diapcnte intra fp 7 ~*5*g
chordas a & c collocata.nafcetur intra primam fpeciem diapafon 3__^""
I _;.-.__"
- & aa modus qucm nonum appellamus
fi

tra e

''

'.

aa
10

Si

>/^<W
J^//j fyfagn<e Confoni ,
10 Si vero huic diapcnre liibiungamus eandcm fpecicm_J
diatefTaron intra e 8c aa contenrani, nancifccmur quintam
fpeciem diapafon intra e & E chordas contcntam , quem decimu
modum appellamus

\$6
Drcimus modus

fifc~
...-.
ti

Vndccimus modus

ii Si yerq aflbciemus tertiam fpeciem diatcfTaron intra_t

cc pofitam , cum quarta fpecie diapente intra
chordas c
chordas c & g pofita s nafcetur tertia fpecies diapafon c & cc, qui
modus vndecimusdicitur.

&

jEl

W:
Iz^::=::z
"
c g cc

13

Duodccimus modus

modo

Z"ZZ~

&

maneat habebimus vltimum modum duodecimum

ciem diapafbn g & G contentam, vt apparet
,

E=::z:.$::
g c G

0.

Si denique fpecies paulo ante memoratas confrar^Q

pofuerimus, ita yt diatefTaroa inrra. chordas c
G.

intra 7 fpe-

Porro ciim dus ex 7 fpeciebusnunc

rent interualla abfbna, imo illegitirna,
pra di&um eft vt in exemplo pa*et

Quarta

tritonu.-}
ijs

reie&is

r:u3

ghitita iUegitima.

tritonus.

-.T

nunc femidiapente poffidere reperi2 tantum fpeciesretinuerunt, ,yt fu-

f& -,-.,-
fe*

.--

b dur. f

Pragmatia

I I

ua ratione per duplicem difpofitionem harmonicarrbj

& arithmeticam rimodi inueftigentur

"'
'

'

"

-.

':-

'

iq

INpt-eccdentibus qftendimus, qua ratione diapafon nuric harrnonxe nunc aritferrietice diuidatur, nunc tempuspoftulat , vt brerii oftcndamUs~,:qua ratiflhe^ 13
shodihuiusdiuifionis opejndagaridebeant,
':- '--'
"" Primo itaqUd fi quisacceperitquartamdia'"
_
guarta diapafonfpeaes
pafon fpeciem intra chordas
d conteritam,
'

Modus
4

zzzzzzzz::^: .-ni

rs

D&

eamque harmonice

duaspartesopo
chorde a,neceflari6 emergetpr mustonus cum
enjm vna pars diuifibriis fit dippente altera dh"
teffaron , illa autem fit iritra D <& a vr p6rc p*i-.
madispente fpecies. ba?c verointraa & dpri
diuiferit in

Quinta quarta

ma diarefTaron fpecies fit

,-

patet

eundem

quia_

exemplo, tonum yldclicetprimum proditurum

Secundo fi quis acceperit, hoc pera^Vo-iquiri"
Quinta diapafonfpecies
tam diapafbnfpeciem,eamque vtprit)sh>r nio>

?P ^Eccdenti

t:r.r:2~-^:s-$-S:

"mce diuiferit,

prodibuntfecunda; fpecies duarii

partium chorrja b diuifarum diapente & diateflaron

fedur.
II

quarum illa inter E & b.

ha?c intra b~8c

econtinetur ,qua;coniunc^ae conftituunttertiu

modufn.

'

'

Tertio

Pe Harmonicorum Numerorum

Lib. III.
Tertio,

fi

vero

fumamus

Doflrina

fpecieminterE&fcontentam,eamquechorda
charmoniccdiuidamus.habebimusexconiun&is partibus neceflario Qyintum modum, vt in
prscedenti di&umcft

$7

Sextadiapafonfpec

fextam diapafon_,

ies

u 'Zzz:z\z:z:z:\ sz.5(F

Quartb.fiporroquisacciperetfeptrmamfpeSgptirnttfpccies diapafon
ciem diapafon intra G & g contentam.eamque
diuiferit harmonice cum chorda d habebimus
3
______^.__
quartamfpecicmdiapcnreG&d.quam fi ad VII. 35- ^:&VZZ.\ZZZZ-ZZ

pnmam diateflaronfpecicm d&gadiugamus,

'I

eceflari6nafcctur,vtprius,modusfeptimus.
.LVUUli" _.w
*
Quinto, sidcinde acceperimusprimam dia
pafon.fpeciem intraa&aa contentam, earaquc
harmoniccdiuifdrimus, habebirausprima: dia-

=*"

~?

ff-*'G

'

Primxfpec

es

diapafon

pcnte fpeciem.a &e,&fecunda.m diateflaron_.

fpecierae&aa.quje fimu.kuKfce dabunt nonu.

modum

'

Sexto.Sumpta tertia diapajon Ipecies c & cc;

omittimus eim hic fdcundam diapafon fpeciemb& bb dur.eoquod harmonjce diuidi non
indipoflit, qiquediuifaperchordamg modo
cato, d. b't quartam fpeciem diapontc c g

Tertiafpecies diapafon

II.

-zz:z^f$*zzzzz

&

tartiam diateflaron fpeciem get cc , quseiuncls

fimuldaburit vndecimum modum .
Vides igitur quomodo fex toni nafcantur exharmonica diuifione.etqi-.omodo vnusharmo-

Secundafpecies diapafon

A"_*s__"_:zn
..Q.S-^bfemidiap.f triton. b
vt inepta harmoniae reijcitur.

opeitareperiemus.
I

Primo,fumpta itaque prima diapafon fpecies

A&a,diuifaquearithmetice per chordamD.
diateflaron fpeciem

D&

primam

A.fuppos

primasdiapontesfpecieia& D,quae

ta

iuncte simulpraeftabunt modum fecundum,

Secundo, si accipiamus fecundam fpeciem
b contentam ettmque diuidiapafon intra b
forimus arithmetice ope chordae E inueniemus,

&

intra

11.

? ?'-~

Secunda fpecies diapajbn

& b fecundam fpeciem diateflaron & in-

IV,

&

vt diatefiaron^
tcrtiafpccicsE&Cfupponatur tcrtiae diaponte
fextum tonum. _
fpecie' c
F, exhibebit nobis

arithmetice per

*A

'

!"_?
S
;\--&"^" ""
i

Primafpecies diapajon.

ife~:=
'

E fecundam fpecicm diapente >quae -vnixx dabuat quartum modum

Tertio,iterum tertia diapafon fpecies diuifa_,
tra b

:&'&

nice no diuifibilis, videlicet intra fecundam dia.

pafon fpccSem contontus harmonie ob femidiapante et tritonum , inutilis sit; fed hac omnia in
cxemplo fubiuncto melius patebant
Aliosporrofexmodosarithmoticaediuisionis

profert nobis

cc

chordam F

-.

ita

&

VI

bw&fl
bdur.

=si_-s

bmi

E"

Tertiafpecies diapafon
_"*!___
- -^-_!::_::=:_

~_4"v"

^T c

"'.

verbacceporimus. quartam fpecie

diapafon .
,. Qtiartafpecies
diapafon pcr chordsm G arithmetice diuisa, ex#-- zzz-zz^zzispz:
primam diatcflaron fpeciem
g VIII
hibcbit G &
Qua'-t6j

si

&

Dquartam

diapentefpeciemqu.r vnits dabunt

D&doftauumrnodum

Quin

Artis M&gntConfoni ,
(^ Bijfoni.
^f^nfafpecjcsjiiapafm.
Quinto, si porrdquisacoeporitqtitotaro
'

-&#?'-'.
X.

4.-J3
.4

=ffi*3

I~

IZZ

-t

'

P afon fpeciem intra chordas e

mae diaponre

Scptimafptcies diapafon

decimum
.

..

fpeciem,

Hh G

;--*- -$-__,.__._,.^_^
8

G 4 q *"**^S

et

fpcciei

tonum

eamque por chordam

cdiuiftfis, dabit

tertia diatofiaron fpecios

vnita

quarts

diapentagctCmodumduodecimum.

VtVides

Sextafpecies.

Species porrb dia,pafon fexta intra F et

fcontenta,cumarithmecice per chordam b diuidi
non poffit, vtpote tritonus; a Musicis veluti

*"*

inimica

:_
I"

fpdciei e et a fupraposif.T

Sexto,sideniquo aceeperisgctG fcptimam

:_

XII.

diai

E contentam /
^'"^^''^"''c^ccpcrchordamadiuifo^da-!
bitfocunda fpacies diate3aron a ci: E vnita /pri-i
et

reijcitur vt vides

Ftrit.nfemidiap.f

VideSigitur,qua rationeper arithroeticam

Wtonusfc ra ,d iap cntein ept^ d.u.sionem
aliosmodos inueftigauerimus; ita
rn onis
vt
'
vniuerfum
'
iz modi coaftitui poflint nec
!
,
Dlur^s h. c
* q"'dem perharmonicam, ali; 6 per arithmetican/diuisionem:

?SEn^
^^
^S^St^!^^^
r^
F^ "^ * ^
m

M rr

SSfcnt

tamensi dmiii pof^ntur. Multa^

fpeciQS confti

ent

d atU ra **- qu'

'
hlc omn . Svrnff
P ^"/"^^^i^^^^^^^^^P^^tra^tibusreferuauimusWr-_*__*?,?
uacaneum
efTe ratusfum
us repetendis
p,a

tempus

rS^

tererc^,

Ua
& int flUe diateiraron
-Tu Sr'
a
fumidebet,
hic eft

diclS [onqmm ?
aictorum

S'

& diapente, iuxta quem diuifio

T
**

Ordo Specierum Quarta?

'"':"''',
-

Species

I.

1.

fiue diatelTaron .,

Species.

III. Species,
l-T-*

__ ^-.J

i_

ir_

^^

I.

--._,. .,.

11

__._,

_-

~"'7"~~
b

<|

fe

*
f

^fclQSpecierumQuartaefiucdiapente,
Species.

II. Species.

.III.

Species.

IV.

Species.

=s:r^?- 'EpJ*= EiS*=*~i

V.Mt-RalM>>i

d'
.?-

v-

~"

'

"

Nota ordinem Specierum Quartas 8c

Qainta?, quem ip praeccdcntibus pofuimusdi:

ton ru O'Mifioninon couenire,fedordinem
tantum monftrare,quo procefTLi naiu^
p
f.
ralifemitonium
in fpeciebus diapente
diatcflaron Iocum mutat, qus ideq 'c^pJicajjefa duxi, ne hac dmerfltate
Muficus errpre impliearctur

&

..:..

;
'

"'

ARTI5