NN KALBNDE SYAN:AN LU-AN SYANININ SEBEPLER

Rebellion In The Heart of China: Reasons of Rebellion of the An Lu-Shan

brahim Doukan Dokur

ZET
Tan-g Hanedanl ine hkmetmekteyken, batdaki komusu olan
Uygur Kaanl en parlak dnemi yaamaktadr. Tan-g Hanedanl
Karluklarn destekledii slam kuvvetlerine Talas Savanda yenilmeleri
yetmezmi gibi An Lu-an adl, in ordusunda grevli bir generalin isyan
ileri iyice iinden klmaz bir hale getirmitir. Biz bu makalede An
Lu-an isyann sebepleri ve geliimini imceleyecek, dolaysyla An
Lu-ann dnce tarz hakknda baz yorumlarda bulunacaz.
Anahtar Kelimeler: Tan-g Hanedanl, Uygur Kaanl, An Lu-an

ABSTRACT
While Tan-g dynasty rules China, their western neighbour Uygun khanate
is living their brightest period. As if it wasn't enough for Tan-g dynasty
to lose the Talas Battle to slamic forces who were supported by Karluks,
rebellion of the general attending the Chinese army named An Lu-Shan
brought the things to complete predicament. We are trying to investigate
the reasons and evolation of An Lu Shan rebellion, and namely will try to
make some comments on An Lu Shan's and way of thinking.
Keywords: Tan-g Dynasty, Uygun Khanate, An Lu-Shan

Bulunduu blgede her zaman etkin bir devlet yaps olarak varl srdrm olan in, Orta
Asya Corafyas iinde bulunduu konum itibariyle nemli bir yere sahip olmu, dolaysyla Orta
Asya hkimiyetinde her zaman belirleyici bir konum stlenmitir. Kendini tarih sahnesinde
gsterdiinden beri birok farkl hanedanlk tarafndan ynetilmi, devletin st dzey ynetici
kademesi srekli farkllklar yaamtr. Bu hanedanlklardan biri olan Tan-g Hanedanln n
plana karan kukusuz ki dnemin tarihine ve Orta Asyann kaderine yn veren olaylar silsilesidir.

Lisansst rencisi, Ege niversitesi Trk Dnyas Aratrmalar Enstits, Dogukandokur@yahoo.com.tr

Bu hanedanlk zamannda ortaya kan byk An Lu-an isyanna giri yapmadan nce Tan-g
Hanedanl hakknda ok ufak bir giri yapmak uygun olacaktr.

Balatt isyanda Li Shimin babas olan Tang beyi Li Yuan verdii destek ve
cesaretlendirmesi, kendisini imparator ilan ettirmesiyle isyann gereklemesinde ve baarya
ulamasnda etkili olmutur. M.S 618 ylndan 920 ylna kadar inde hkm sren Tan-g
Hanedanl, Su-i Hanedanln Li Yuan nderliindeki isyanla ortadan kaldrarak ine egemen
olmutur.1 On alt yandan yirmi drt yana kadar savam Li Shinim, savalara en nde at
srm ve ordusunu ou zaman kendi ynetmitir. Halkna kar her zaman merhametli olmaya
zen gstermi dolaysyla halk tarafndan da kabul gren bir ynetici olarak benimsenmitir. Tabi
ki oda her devlet yneticisi gibi kendi iktidarn salamlatrmak iin ald nlemler kat ve kanl
olmutur. Kardelerini ldrmekle kalmam onlarn ocuklarn da katletmi, daha sonra
babasndan da tahtan ekilmesini istemi ve bylelikle inin tek hkmdar olmutur. Li Shimin
bu yaptklarn hibir zaman saklamaya altrmam bunlar hakl bir dayanakla aklamaya
almtr. Li Shiminden sonra hkmdarlk grevine olu Li Ci gelmi ve bu dnem in tarihiyle
ilgilenen biroklarnn yakndan ilgilendii bir dnemdir. Bunun sebebi Li Cinin yapt kkl
reformlar yada kazand askeri baarlar deil kars Wu Zetian2n yaptklaryla alakaldr.755
ylnda imparator olarak tahta bulunan kii Wunun torunu Li Longci idi. Huang Cho isyan ile
Tan-g Hanedanlnn sonu geldi. Tan-g Hanedanl birok tarihi tarafndan inin Altn
hanedanlklarndan biri olarak gsterilirken zellikle Han Hanedanl3ndan sonra gelmi en gl
hanedanlk olarak deerlendirmektedir. Tan-g Hanedanl devlet ynetimi ve sosyal yaant
ynnden en i ac ve grkemli dnemidir. Bu dnemde inin toprak sistemi olan Cuntiyan
yenilendi.4 Tarmn etkin bir ekilde yaplmas dolaysyla bol rn gven duygusu artt. Kuzey
snrnda bulunan dmanlarndan kurtulmu olmasda Tan-g Hanedanl dneminin bu kadar
parlak gemesinde de nemli bir etkendir. Tibetlilerle evlilik yoluyla balar kurulmu, Hindistan ve
ran temaslarda bulunulmutur. En uzun sren sava Korelilerle olmu ve bu mcadele 668de
Piyongyangn in kuvvetleri tarafndan ele geirilmesiyle sonulanmtr.5 lkenin bu derece
bolluk rahatlk ksacas refah iindeyken kendiliinden gelen bir dini hogr ortam domutur.
Tan-g Hanedanlnn kozmopolit yaps iinde birok dini grubunun da bulunmas doald ve bu
hogr ortam iinde bu gruplara bir mdahale sz konusu deildi.
Tan-g Hanedanl neyi yanl yapt ki bu ihtiam ve refah bitti? Devletlerin hatta
imparatorluklarn yklmasndaki sebeplerin benzerleri Tan-g Hanedanlnda ykmtr. Devlet
1

Benn Charles, Daily Life in Traditional China: The Tang Dynasty, Westport: Greenwood Press, 2002, s.1.

Varlkl bir ailenin ocuu olan bu ahsiyet manastr yoluyla tant Li Cinin ilk nce odal olarak girmi daha sonra
mparatorielie kadar ykselmitir. Babas Li Shiminin yannda savalara katlm daha sonra bayndrlk bakan olarak grev
yapmtr. Kocasnn hastal sresince 6 yl boyunca imparator naiplii yapm ve 690 ylnda Tan-g Hanedanlna son verip Cou
Hanedanl kurmutur. Ayrntl bilgi iin: Huang Ryan, in Tarihi Bir Makro Tarih Yaklam, stanbul Bilgi niversitesi Yaynlar,
2007, s. 119-124.
3

M. 206 M.S 220 de mparator Gazaou olarakta bilinen Liu Bang nderliinde inde hkm srm nl in Hanedanl.
Han hanedanlnn bugnk inin Tarihini oluumunda byk etkileri olmas bakmndan in tarihindeki etkisi yadrganamaz.
4

Huang Ryan, age, s. 111.

Huang Ryan, age, s.112.

ynetimini hakknda bilgi sahibi olmayan dolaysyla devlet ileriyle ilgilenmeyen yneticilerin
baa gemesi ynetimde tembellik ve sorumsuzluk dourmu ayn zamanda bu sorumsuzluk
ortamnda kalabalk in brokrasisi daha kalabalklam ve ar ileyen yal bir sisteme
dnmtr. Devlet ynetiminin bu denli kt olmas dolayl yoldan ordu sistemini de etkilemi ve
devletin kuruluundaki baarlardan eser kalmamtr. Merkezin zayflamas Tibetlilerin isyann
daha da durdurmaz bir hale getirmiti. Hitaylarn balarndaki zalim inli yneticilere kar
ayaklandlar ve bu blgedeki in glerini yok ettiler. lm askerlerin cesetleri u anki Bejingin
yaknndaki vadiyi doldurmutur6. Bu rneini verdiimiz i eyaletlerde ayaklanmalar patlak
vermesi, dini hogr ortamnn ortadan kalkmas. Ksacas hanedanln kuruluunda baarl olan
ne var ise yklnda bunlarn aksi ynde gitmesidir. Tan-g Hanedanln iki dneme ayrrsak eer
An Lu-an isyanna kadar olan blm hanedanln altn a olarak adlandrrken isyandan
sonraki blm de k olarak adlandrabiliriz.

AN LU-AN KMDR?
An lu-ann kimlii hakknda birok farkl gr ortaya atlrken hepsinin bulutuu melez
oluudur.7Annesinin A-shih-te soyundan gelen Trk bir falc kadn olduu gr hkimdir.8
Pulleybank ise onun babasnn Sodlu bir asker olduunu ilave ediyor.9 An lu-ann menei
hakknda farkl yazarlarn farkl grleri olmasnn sebebi, parlak Tan-g hanedanl dnemine
ramen hakkndaki biyografilerin net olmamasndan dolaydr. Tan-g Hanedanlnn o grkemine
derin bir yara aan An lu-an bundan dolay olacaktr ki barbar ve sulu olarak n plana kmtr.
An lu-ann doumunu in kaynaklar olaanst unsurlarla anlatr. lk nce An lu-ann melez
barbar olduundan bahseder ve ocukluk ad Ya-lo-shandr. Annesi A-shih-te klanndan amandr.
Hi olu olmayan bu kadn tanrya yalvarr ve tanr onun yakarlarna cevap verir. O gece krmz
bir k Ya-lo-shann yannda parldar ve btn vahi hayvanlar ulumaya balar. Astrologlar bu
adra den eytani bir k huzmesi olarak alglar. Bu srada Han dk Chang askerlerini bu
adr aramak iin gnderir. Burada aradklarn bulamazlar fakat yal ve genleri ldrrler
Lu-Shan birilerinin yardmyla oradan kamay baarr. Annesi onun ilahi olduuna karar verir ve
adn Trklerinde sava tanrlarnn ismi olarak kulland Ya-lo-shan adn verdi. Daha sonra
annesiyle birlikte Trk topraklarna sndlar. Annesi daha sonra Geberal An Po-chunun byk
kardei olan Yen-Yenle evlendi10 Eer Trk destanlarna ok azda olsa aikrsak hikye bize
birok destandan tandk gelecektir. zellikle burada olduu gibi menei kkenli efsanelerde k
fenomeni ok kullanlmaktadr. Ik tanryla kahramanlar arasnda bir arabuluculuk grevi
stlenmektedir.11 Ouz boylarnn oluumunda mavi k iinde inen kzn bozok kolunu kurmas,
Cengiz Hann annesinin karnna giren k gibi rnekler verebiliriz.
6

Benn Charles, age, s. 5.

Gumiliev L. N. , Eski Trkler, Selenge Yaynlar, 2002, s.469

Mau-Tsai Liu, in Kaynaklarna Gre Dou Trkleri, Selenge Yaynlar, 2006, s. 363; zgi zkan, Wang Yen-Tenin
Seyahatnamesi, Trk Tarih Kurumu, 2000, s. 33.
9

Pulleybank Edwin G,The Background Of The Rebellion Of An Lu-Shan Oxford University press, 1955.

10

Pulleybank, age, S.8

11

Bayat, Fuzuli, Trk Mitolojik Sistemi 1, tken Neriyat, 2007, s. 194.

Bydnde insanlarn zihnini okuyup onlara gre hareket edebilen hrsz, sulu, hilekr biri
olmutur. Alt barbar dili bilmesinden dolay onu Hu-i-ya-lang 12olarak atand.13 Shou-Kuei
Fan-yangda askeri ynetici iken Lu-anun ald bir koyun olduu renilir ve bu su aa kar
fakat syledii szlerle onu etkiler, affeder ve onu ordunun n saflarnda greve alr. An-lu an ve
Shih Ssu-ming 14 orduda keif subaylar olarak grev yapmakta ve grevlerinde gayet baarl
olmaktadrlar. An-Lu ann emrine ne kadar adam verilirse o her zaman daha fazla dman adam
tutsak etmi halde geri dnyor ve her seferinde iyice gze giriyordu. O kadar gze girdi ki
Shou-Kuei onu evlatlk edindi. 15 mparatora kendinden sz ettirdi ve ksa srede general olarak
atand. An-lu an grev yapt kuzey-dou blgesi snrlarn en hareketli olduu blm olarak
gze arpyor. Bu blgede barbar kavimler olarak atfedilen Mool, Trk, Koreli, Tatabi gibi
kavimler bulunmaktayd. in bu blgeleri asayiini verdii ilk barbar General An-lu an deildi.
Alt dil bilmesi ve insanlarn zihnini okumas gibi zellikleriyle An-lu an bu blge iin biilmi
kaftand. Kendisine ianda saray yaptrld, imparator kendisine baba diye hitap etmesini isterken
imparatorieye de anne demesini istedi.
Doumundan bir in ordusunun bir generali oluuna kadar An-Lu ann hayatna baktmz
zaman geirdii zor ocukluk, lm tehlikesi, karakteri onun hayatna verecei ynde ok etkili
olmutur.

SYANIN SEBEPLER & ARKAPLANI

Herhangi bir isyana nasl tek bir boyuttan bakmak yanl olursa An-Lu an isyanna sadece tek
bir boyuttan bakmakta o kadar yanl olur. Her isyanda olduu gibi bu isyannda birok farkl
boyutlar bulunmakta ve bu boyutlarn ayr ayr deerlendirilmesi gerekmektedir. Bu isyan sadece
ekonomik, siyasi, askeri yada politik bir isyan deyip sadece bir adan bakmak yanl olur. syann
ekonomik arka planna baktmz zaman bu isyan kesinlikle alk ve mitsizlikten yaknan ifti ve
kyl ksmnn balatt bir isyan deildir. te yandan kalkn ar vergiler altnda olmas orduyu
mensuplarnnda tedirgin olmasna sebep oluyordu. Meseleyi daha derinlemesine incelediimiz
zaman asl skntnn farkl konular olduunu gryoruz. Bunlardan biri daha nce hkm srm
olan imparatorlarn ve imparatorienin zamanndan kalma kiilerin devletin maln kendi
servetlerini doldurmak amacyla kullanmalar. zellikle mparatorie Wu zamannda bu olaylarn
hat safhada olduu grlyor. Bunu da vergi vermek istemeyen Budist ve taoist rahipleri askere
alarak onlar vergi derdinden kurtarmak yda devlet dairelerindeki yerlerini para karlnda
satarak lke ekonomisinin altn stne getiriyorlard. Li Longji zel ismi olan mparator

12

Devlet pazarlamacas.

13

Mau-Tsai Liu age, s. 364.

14

An-Lu ann ocukluk arkada ve onu isyannda destekleyen en byk ahsiyetlerden biri. Ayrntl bilgi iin: Mau-Tsai Liu
age, s. 405.
15

Pulleybank, age, s.8-10.

15

Pulleybank, age, s.26

Hsan-tsung baa getiinde ilk olarak bunu ortadan kaldrmaya alt.16 Finansal olarak reform
yapmaya alanlarn karlat dier bir problem ise evlerinden kap g eden ailelerdi. Bu
aileler genellikle snr kasabalarnda yaayan dolaysyla Trklerin ve Hitaylarn basksndan, eer
onlar alt etmi imparatorluk ordusundan birileri varsa bu seferde ayn basky onlardan grdkleri
iin kamlardr. Evlerinden kaan insanlarn tarma dayal bir toplumda ekonomiye verecekleri
zarar olduka byktr. Ekonominin k yaad noktalardan biride tamaclk noktasndadr.
Sui Hanedanlnn yapt kanallar byk nem tar. Binlerce kilometre suyollar, kanallar
herkesin ortak almasyla yapld. Sar nehri ve Yangtze birbirine balayan Pien kanal yapld. Bu
nehirlerin yaplmasnda kullanlan para ve insan gc ok fazladr.Bu olaylar mparatorluun
zayflklar gz nne seriyordu ticaret ok nemliydi fakat tek taraflyd. iandan gelen mallara
denen para gneydeki ifti ailelerine denen paradan daha oktu. ki tarafl ticaret sz konusu
deildi. Bakentte askeri bir gcn bulunmad gibi Osmanldaki ge dnem yenierilerine
benzetilebilir. Ar bir askeri bte yannda askeri ve sivil brokrasi arasnda uyumsuzluk
artmaktayd.17inin askeri yaps fu-ping olan milita sistemini kullanmaktaydlar.18 Snr
boylarndaki askerlerde genel olarak o blgede bulunan barbarlardan alnan askerlerle
olumaktayd. Bunun en gzel rneini An Lu-an yapmtr. ehirdeki ordu ise inli
aristokratlarn oullaryla olumu bir merkez ordusu bulunmaktayd. Ordu olduka byk olmasna
ramen siyasi otoriteye ball her zaman muallakta kalmtr. Saray entrikalaryla srekli i ie
olan bu ordu 731 ylnda terfi etmelerine izin verilmeyen bir grup subay intihar etme karar alnca
imparatorla ters dmlerdir19 Tibetlilerin saldrlarna kar ok baar gsteremeyen bu ordu
Kuzey ordusundan yardm istemi bu ordu bile Tibet ilerleyiini byk yaralar vererek
durdurmutur.
751 tarihi bu dnem iin ok nemlidir.751 ylnda yaplan Talas sava Tan-g Hanedanlna
byk bir darbe olmutur. Arap ve Trk birleik ordusuna bugnk Krgzistanda yenilmiler inli
General Kao Hsien-chi birka bin savasyla Orta Asyay zor terketmitir.20 Tarm havzas gibi
Orta Asyann nemli bir ksmn bin yl gibi uzun bir sre tekrar elde edememitir.
Zira bildii alt dil ve kurnazl sayesinde kuzey boylarnn generalliine kadar ykselmi, daha
sonda askeri zeksyla yerini salama alrken ayn zamanda in sarayn ve brokrasisini zm
olacak ki verdii rvetlerle, imparatora gnderdii hediyeler ve iltifatlarla kendini vazgeilmez biri
haline getirmitir. 754 imparatoru ziyaret ederek Ho-tung ve birka yerin kumandanl ald, ayrca
isyan srasnda kullanaca birok subayn terfisini salad21. Merkezden uzak snr boylarnda
bulunmalar An-Lu an gibi bir barbar bu derece ykselip vazgeilmez olmamal diyen Yang
Coucong gibi eletiren sesler ise An-lu ann isyanna balamas iin hakl sebepler dourmasnda
yardmc oluyordu.

16

Pulleybank, age, s.26

17

Huang Ryan, age, s.128.

18

Pulleybank, age, s.61

19

Gumiliev L. N, age. S. 466

20

Almas Turgun, Uygurlar, Selenge Yaynlar, stanbul 2010, s. 136.

21

Gme Saadettin, Uygur Trkleri Tarihi, Berikan Yaynevi, Ankara, 2011, s. 72 .

SYANIN BALAMASI & GELM & SONUCU

Aralk 755 ylnda isyan bayran aan An-Lu ann Ho-peiden yola kmas inin igalinde
stratejik olarak ok nemli bir noktayd. Chang-andan uzak olmas sayesinde askeri hazrl
yapmay dahada kolaylatrrken, ayn zamanda bu blgenin tahl ve arpa bakmndan zengin bir
blge olmas ordunun lojistik bakmdan desteklenmesine byk olanak salamaktayd22.
Ho-peiden trampetler eliinde yola kan An-Lu an 150.000 askeriyle birlikte yola kt. On
askeri vilayetin n elinde tutarken An-Lu ann kuzeni An Ssu-Shun Shou-Fang tutuyor ayn
zamanda Ko-shu Han, yar Trk yar ranl Lung-yu ve Ho-hsi tutmaktada ve Pei-ting ve An-shi
inli olmayan yneticilerin elindeydi.23Snr blgesinde bulunmas hasebiyle toplad orduda
byk ounlukla Trklerden olumaktayd. mparator bu isyan hareketine kar olarak An-Lu
ann bakentte ikamet eden olu ldrdler. Bugnki Beijing olan Fanyangdan yola kan An-Lu
an akn akn ilerliyor ve ilerlerken teslim olan Tan-g subaylarna saygl davranmas onun faydasna oldu bu
subaylarda sonu olarak An-Lu ann ordusuna katld. Kurulan iki in ordusunu bertaraf edip
hzla Lo- yang ele geirdi.(756) Karmaadan yararlanan Tibetliler snr in ehirlerini zapt etmeye
baladlar. Lo-Yangdan ekilen Tan-g Ordusu Chang-n dousunda gelip mevzilendiler. O srada
An-Lu an ordusunda kan karmaay zdkten sonra mparator Hsang-tsungu malup edip
Chang-anda ele geirdi. mparator sih-chuana doru kaarken yannda bulunan askerler bu
olaylarn sebebinin imparatorun karsnn suu olduunu syleyip onu ve babakan grevindeki
Yang Kui- Feiyi ldrdler. An-Lu an ard ardna galibiyetler alyor ve Tan-g Hanedanl onu
durduramyordu. Bu srada d lkelerden yardm teklifleri geliyor bu teklifler tabiki ine iyilik
yapma amacyla deil herkes kendi karna ynelik hareket ediyordu. inin iinde yaplacak bir
sava ok iyi ganimet anlamna gelirken ayn zamanda in ordusunu da imha edebilme ans
veriyordu.756 ylnda harekete geen Uygurlar ilk nce Tonha Kabilesini imha ettiler. Ardndan
Moyun-urun olu Ulug bilge yabgu 757 ylnda 50.000 kiilik kuvvetiyle in topraklarna girerek
An-Lu ann ordusunu arka arkaya yenilgilere uratt. Para karlnda gelen Arap ve Hintlilerin
Trk ordusunda bulunduundan bahsedilmektedir.24 Birleik Trk in ordusu kazand zaferler
An-Lu ana zor anlar yaatmaya balad. Etrafnda belli bir sebeple toplanm olan adamlar yava
yava ayrlmaya balad. Dzen ve disiplini bozulan bu ordunun artk bir zafer kazanmas hemen
hemen imknsz hale gelmiti. Dnm noktas ise An-Lu ann kendi adamlar tarafndan
ldrlmesidir. Bu olaydan sonra Birleik in ve Trk ordusu kaybetti bakentleri tekrar ele
geirerek isyana son verdiler. Ondan sonra olu isyan srdrmeye altysa da baar elde edemedi
Shis sih-min tarafndan 759 ylnda Lo-yangn batsnda ldrmtr. kan i isyanlar ve
karmaklklar nihayi olarak 762 sonbaharnda sona ermiti. syann bastrlmasnda Uygur
kuvvetlerinin etkisi ok byktr. Birok farkl kaynakta inin Uygurlara ne kadar saygl ve
onlara muhta olarak yaklatndan bahsederken baz kaynaklar ise bunun tersinden
bahsetmektedir. Bu objektif olmayan bak asnn bir sonucudur. Biz olaan st olaylar ve tarihin
magazinsel ksmn attktan sonra elimizde kalan bilgileri deerlendirmekle mkellefiz. Bir Uygur
mdahalesi olmasayd An-Lu ann isyan ok farkl sonularla bitebilir belki de 136 yl daha fazla
yaamam Tan-g hanedanl bu isyanla son bulabilirdi. Uygularn ini bu durumdan kurtarmalar
tabiki inin iyilii iin yaplm bir durum deil kendi karlarna ynelik bir hareketti. Uygurlar
22

Pulleybank, age, s.75

23

Pulleyblank, E. G., "The An Lu-Shan Rebellion and the Origins of Chronic Militarism in Late T'ang China", in Perry & Smith,
Essays on T'ang Society, Leiden: E. J. Brill, 1976, s. 43.
24

Gme Saadettin, age, s. 74.

inden her yl 20.000 top ipek vergi vermeyi kabul etmi karlndada Uygurlar onlara at
gndereceklerdi. Uygurlar ine yardm sadece 20.000 top ipek iin yapmamlard. ini
yamalayp yktlar, ganimet topladlar.754 yl kaytlarnda 50.000.000u gekin in Nfusu
varken 764 ylnda 17.000.000a yakn bir sayya inmiti. Bu isyandan sonra Tan-g hanedanln
yaznn banda ayrdmz ikinci dneme yani k dnemine girmiti.

KAYNAKA
Benn Charles, Daily Life in Traditional China: The Tang Dynasty, Westport: Greenwood
Press, 2002
Huang Ryan, in Tarihi Bir Makro Tarih Yaklam, stanbul Bilgi niversitesi Yaynlar,
2007.
Gumiliev L. N. , Eski Trkler, Selenge Yaynlar, 2002.
Mau-Tsai Liu, in Kaynaklarna Gre Dou Trkleri, Selenge Yaynlar, 2006.
zgi zkan, Wang Yen-Tenin Seyahatnamesi, Trk Tarih Kurumu, 2000.
Pulleybank Edwin G,The Background Of The Rebellion Of An Lu-Shan Oxford University
press, 1955.
Bayat, Fuzuli, Trk Mitolojik Sistemi 1, tken Neriyat, 2007.
Almas Turgun, Uygurlar, Selenge Yaynlar, stanbul 2010.
Gme Saadettin, Uygur Trkleri Tarihi, Berikan Yaynevi, Ankara, 2011.
Pulleyblank, E. G., "The An Lu-Shan Rebellion and the Origins of Chronic Militarism in
Late T'ang China", in Perry & Smith, Essays on T'ang Society, Leiden: E. J. Brill, 1976.

10