Vous êtes sur la page 1sur 263

CIX

1965

(-"
-")

,
,

.. ..

1992

87.3(5)
47


*
. . (. ), . . , . . , . . - (. ), . . (.
), . . , . . , . . ,
. . (), . . , . . ,
. . , . . (. ), . . ,
. . , . .

. .
(- 47 -). . ,
.,
.

. . . . . . : .
, 1992.
ISBN 5-02-017601-
-
-. , , ,
- ,
.
, ,
.
_. 0301030000062 ^
_


013(02)92

ISBN 5-02-017601-

^ ,,,, v
87.3(5)

(jC)

Asiatica, 1992

19591985 .
. .
. 19591985 (., 1986). ,
.
XXXII, 4. . ( ). . IV. . , . . . . . ., 1986.
XXXII, 5. . ( ). . V. . , . . . . . ., 1987.
XXXII, 6. . ( ). . VI. . , . . . . . ., 1991.
LXI. . - - (
). . I. - -
(). .
, ., , . . . . . ., 1986.
LXXIII, 2. . . 2.
. , ., . . . . - . . -. (Bibliotheca Buddhica.
XXXIV). ., 1991.
LXXVI. ( ). . .
. . . , . . . ., 1986.
LXXVII. . . . . . . - . . . ,
. . . ., 1988.
LXXVII1. , . , .
, ., . . . .
., 1987.
LXXIX. - - (
). . . ,
. , . . . . . ., 1987.
LXXX. . . (). . , . . . . . . . .,
1987.
LXXXI, 14.
(11491169). . , . ,
. . . . . 4- .
. 1. . ., 1987.
. 2. , . . (. 17). ., 1987.
. 3. , . . (. 812). ., 1989.
. 4. , ., . (. 13 20). 1989.
5

LXXXII. ,
( - ). . , .
. . . . ., 1987.
LXXXIII. '' - ( ). . , . ,
., . . . .
LXXXIV. ' ' -. -
- ( ). . . , ,
, , .
. . . ., 1988.
LXXXV. . - ( ) -
( ). . , . . . . . ., 1989.
LXXXVI. . ( ). .
, . . . . . (Bibliotheca Buddhica.
XXXV). ., 1990.
LXXXVII. .
. , , , . , . .
. . . ., 1990.
LXXXVIII. (). . , . .
. . . (Bibliotheca Buddhica. XXXVI). M., 1989.
LXXXIX. . ( ), (). . , ,
. . . . ., 1989.
. -. .
, . , . . . . . (Bibliotheca Buddhica. XXXVII). M., 1990.
XCI. . . VIII. ( ). . , . . . . . . . ., 1990.
. - . (' ). . , . . . . .
., 1990.
. (). . , . . . . .
XCIV. .
. ., , ., .,
. . .
XCV. . (). . , ,
. . . .
XCVI. ' ( ). . 1208 . . , ., . . . . . ., 1990.
XCVII. . . . , . . . . . ., 1991.
XCVIII. '- ( ). .
. . . . . . . . . ., 1991.
XCIX. . ( ).
I. . . , . . . . . (Bibliotheca Buddhica. XXXVIII). ., 1991.
. . . . , ., .
. . . ., 1991.
CI. . ( ). III. - ( ). . , .

.
CHI.
CIV.
CV.
CVI.
CVII.
CVIII.

. . . . . . (Bibliotheca
Buddhica. XL).
. ., ., 3. . . (Bibliotheca Buddhica.
XXXIX).
. . . . , . ,
. . . . .
- -. . . , . . . . .
. ., . . . . .
- . -.
(- -). . , . . . . .
-. . .
, , . ., . .
. . . Bibliotheca buddhica. XLI).
- -. -
- ( ). . , . ., . .
3. . .
- . '
-). . , . . . . .


. . , , . .

-. - - .
.
. []
.
.



Summary

9
15
86
112
147
182
202
249
251
252
258



- () , : - (-).
-
. , .
, , , , ,
, - .
- .
,

, .
-
, , , ,
. , ,

-
- .

, ,
, .
-
. , ( ), (, ).
, . , , - ( ), . .
, - '.
- ,
- .
.
. , ,

, ,
, 2.
, ,
-, ,
- -, - , -
3
(V . . .) .
, ,
, 1

- - . [, , 1987]. . . .
[, 1977, . 89].
2
[Dasgupta, 1930, . 51].
3
,
. . . . [, 1988, . 169170].
10


(, , ).
, ,
.
, , : ,
-
- ? ?

, -. , , , ,
. ,
.
, ,
. , -
II . . . IV . . . - 4
. . . ,
, , . . ,
IV . . . - -, , .
- III . . .,
-- (, III .).
IV .
, - (,
^ . . .).
4

. [Radhakrishnan, 1931, . 341].


11

, -
,
. ,
.
, ?
-
. . , .. (, ).
- -, , , . , ,
. ,
,
. , , , .
, - -.
. , . , . . ,
. , . . , . , . , . ,
. . ,
,
, .
- , , - .
, - ( ), - .
- ,
,
.
. 12

. ,
.
. , -,
.

. -: : ", , , , .

-, ,
- .
.

,
- (IX .),
-.

,
, .

-,
. ,
-
. ,
, ,
.
, , , . . ,
[Levi-Strauss, 1962, . 73).
13

-
.
- .
. . ,
- ,
. . - '
, . .
,
, ,
. . , .
, . -
-, .
:
-
(
); () - -; , , ,
;
, \ ,

.
: Patanjaladarsanam, or the System of Yoga Philosophy by Maharshi Kapila with
the Commentary of Vyasa and the Gloss of Vachaspati Mishra. Ed. and

publ. by Pandit Jivananda Vidyasagara. Calcutta, 1895.


: Patanjalasutrani with the Scholium of Vyasa and the
Commentary of Vacaspati. Ed. by R. Sh. Bodas. Bombay, 1982 (Bombay
Sanskrit Series, 46).

6
7

CM. [Stcherbatsky, 1923, 4347).


. [Vallee Poussin, 1937, 223242].
14


,
.
:

, , -.
- ,
.
: (), [] (), ()
(). , (- )
, ,
, . ,
- (III
II . . .),
. , ,
(patanjali) .
,
, , , -
- . ,
,
, atha yoganusasanam ( -) atha sabdanusasanam ( ).
, anusasana,
, .
. -
anusasana .
anusasana
, ,
( : ). 15

,
.
1
anusasana. , ,
, .
, , ,
.
,
,
, .

( , ), , . . .
, , , ,
(), .
,
.
25 ,
. : , . . , , -,
, , , , , , , . .
,
.

, , .
, ,
. , , . .
16

,
, ,

. , , , ,
, . . .
, , ,
.
(nirodha) ,
(kaivalya) .

. (-).
() , ,
(
). ,
, , .
,
. , .
, , , . ,
.
,
, , , ,

,
. ,
(karmasaya).
,

, 611
. -, 17

(pramana), . , (sabdapramana).
. , , , . . .
, , : ,
, [] , ,
[] .
(. 7).
,
, , .
(mukti, apavarga)
.
, -, ,
, .
, , (mulavakta),
-,
. ,
,
.
(viparyaya, 8) , . . , , , . -
,
, , . 18

(bhutarthavisayatva), , .
(mithyajnana), , . , ,
( , ,
) ,
, , , .
,
:
. , ,
, , : , , , , .
(vikalpa)
.
, , ,
. ,
-, , . .
. vikalpa
, , , - . , .
( 10) ; , ,
, , .
( 11), . (
) , .
, ,
,
.
( ), ( )
( ) .
19

:
.
1217 ,
.
, . , , , , , ,
,
. , ,
, .
, , . , ,
().
(vairagya) . , ,
. ,
. , , .
, , .

( 17) , , , ,
.
, .
1823
.
(). , . .
, (salambanam). , , ,
.
20

1
, , .
, , .

nirbija ( ), :
" , - , . : ,
, . .
(klesakarmasayah). , , -,
-.

.
(). ,
(prakrtilayah).
, , (kaivalya), , , . , , .

, ,
, . , ,
, .
, ,
, .
, : (, , )
(, , ). , . , , ,
(vasana) (adrsta) .
21

,
- , . (pranidhana)
, , , ,
( -).
, , (istadevata),
.
2429 - .
,
, ,
. , ,
.
,
, .
, ,
. , , (sarvajnabija), ,
.
, :
[ ] ; .
: , . , . . ,
, ,
(sabda-pramana).
,
, (atmanu22

grahabhava). , ,
.
, . .
, , ,
.
,
, .
( 26) ,
.
,
-
.
(pranava),
( 27), ,
(vacya) (vacaka). :
,
?
, , , . , , , . , ,
, . , - ,

: ,
, , . , : . , ,
:
, . ,
, .
, ,
(pradhanika);
23

, . ,
, .
( .
27) ,
-
.
,
-
, ,
, .. - ( 28).
.
-
,
-.
. , -.
, ,
,
.
(antarayah)
3032
.
, . .
, .

-: , , , ( 31).
. , .
, . ,
,
, , 24

, . -
.
, ,
.
: ... [] ,
, [] , ,
[],
, ,
, ,
[ ], . , (karmasaya),
,
.
,
, , ,
.
3340
. , . ; ,
, ,
. , ,
.
(pranayama),
.

,
. ,
.
, , ,
, : . ; ,
- .
,
25

, ,
.


.
, . , - [] , [] ,
[ ]
,
.

(yathabhutartha).
yathabhuta ,
, -
.
- ,

.
, , ,
, .
.
()
.
,
. -,
, , , ,
, .
, .
, , , - .
(vasikara)
, , 26

, (paramanu), , . .
.
,
.
4149 ,

, . ,
.
(samapatti)
.
, , ( ), (svarupa) . ,
.

. , .
, . (kevalin)
. ,
,
.
-, , .
, . ,
, , (savitarka).
(nirvitarka) , ,
.
, , .
,
( )
.
, ,
(
27

), .

, (arthamatra, 43).
, . . , ,
. , . .

? :
.
, , (yogipratyaksa). ,
,
, . . .
. -

(avayavin).
: (
), (sparsavan)
.
,
(suksmam karanam)
. ,
.
(savi) (nirvicara) , .

(aliriga). (prakrti), (avisesa), -.
- (, ),
. . ,
.
(ahamkara),
28

- (lingamat) . - .
, .

, , ( ) (-
).
, . , (visesa). , . . ,
( ),
. , . - .
, , (sabda) . , , , . . , , .
, ,
, .
5051, ,
, ()
, .
, , , , ,
, -. , (prajnakrta), . ,
.
, ,
, (nirbijah
samadhi). , , , . . .
29


, . ,
, ,
, .
.
, , , , , (sabija samadhi).
, (vastu), .
,
, (adhyatmaprasada). . ,
(yathabhuta)
. , , .
, , , (. , 47).
,
- . , ,
48, , : ,
, [], .
-, , , . ,
,
, .
, , .
- [] (sadhanapada) .
30

,
, (vyutthita),
, .
1 2 (kriyayoga). : , . (tapas) , , ,
.
, .
(svadhyaya) (japa)
, . (Tsvarapranidhana) ,
, .

. ( 2),
^ , . ; (. . )
, (. . prasamkhyana).
.
, 39
: , , , , . , : ,
, , ,
.
(viparyaya), . , (vipaka) , , , :
(jati), (ayus)
(bhoga).
, (avidya) , ( ) .
: , , , . 31

: , ;
, , (pratipaksa); , -
, .
,
,


.
.
, .
, , ,
, .
, . , ,
, . , , ,
.
,
.
, ,
, , , ,
, -.
,
(karmavasana)
.
, , , , .
, , . .
, .
(asmita) ,
6,
(drksakti), . . , (darsanasakti)
32

. - ,
(drasta), ,
, ;
, , - ,
. ,
, . , . .
.
(raga) (dvesa)
, .
,
(abhinivesa), ,
.
.
. , ,

.

910. , , .
: ,
.
, ,
. ,
.
(karmasaya). 1213.
(drstajanma) ,
(adrsta) .

. , ,
: ... , , , , , ,
, .

33

,
, ,
, ,
, . , , .
, , . . (klesamula). , : , .
: ? :
,
. . , ? , , ,

. , ,
, . (trivipaka).
, . . ,
, ( ) (ekavipakarambhi),
, (dvivipakarambhT).
,
(vasana) , . .

,
.
,
.

(niyatavipaka)
(aniyatavipaka).
, .
: , ; (pradhanakarmani); 34

, .
, ,
.
14
(punya) (). , ,
(sukhaphalam),
, (duhkha). ,
, .
1524 , ,
, ,
, .

,
:
, , , . ,
, . .
, .

(parinama), , , (gunavrttivirodha). , , , ,
. ,
(raga), , - (cetanacetanasadhana),
, , , . (dvesti) ,
,
, (moha). 35

(avidya), - .
, , , ,
, , . , ,
.
, (samskaraduhkhata).
, , ,
, . ,
,
. , (duhkhakarana).
(gunavrtti) ,
, ,
(ksipraparinami cittam), . .
, , .
, (samyagdarsana) - .
(cikitsasastra):
, (gahetu),
, ,
, (bhaisajyam)
. , , , . . , (samyogasya
nivrtti) . , . . ,
.
, , (sasvata)
, . , -
, .
,
? ,
36

,
( 16). . :
,
, .
-: ... , , , [], ,
. ,
, ,
. . ,
.
, ,
,
; , , , ,
,
.
,
, , . () ,
, .

. ,

. , , ,
.
, -
, ,
, .
-, , , ,
.
.

(. . ) , -

.
(saksi), .
,
. (samyoga) . (drasta) .
(buddhisattva) . , ,
, , . :
,
, .
, .
, , . . .
( svabhavikah), (naimittikah).
(nimitta),
. , ,
.
, , , (vasana).
,
- . -,
. ,
, , , , . ,
, , .
( 18), , .
, , . - ,
.
, , .
- : , .
38

cue i

, . ,
.
, , , \1 . , - ,
(). .
. ,
,
(parinarna), , .
, .
(bhoga) (apavarga) .

.
, . . .

:
, , , \;
?
,
, , , (svamini).

, .
, : ..., , , ,
,
, ,
.
-
-: (grahana)
(jnana) (svarupamatrena);
fdharana) ();
, (Una), (visesa); (apoha)
(yukti) (samaropita) .
[!
. , (abhitmesa),
[), .

, , .
, , . . , . .
, . . ( 19).
, , . ,
(), ,
, . (avisesa), ,
.
( : ,
, , , )
, () ,
, , .
() .
, buddhindriya. , , ,
(karmendriya). , , , .
, , , (citta)
, , . ,
, ; . ,
, . -
citta. : mati,
khyati, jnana.
, ,
,
, (asmita). , . . ,
. .
40

, (lirigamatra).
. .
,
(aliriga). , , ,
-
. ,
. , (),
-, .
(bhoga) (apavarga)

. .
, ,
, .
, ( 20). -,
. ,
, .
, . .
. - (sarvajna).
, . . , , . - , ,
, ,
, ,
.
( 21). ,
. , , ,
, ( 22).
, . ( 23),
.
,
. , 41

. .
: ? , ,
. , , , . , , .
, ,
(viparyayajnanavasana). ,
,
.
,
, .
, , , , .
25 -28 (hana). , .
, 25, .
- ,
, [ ] . , ,
.
(> 26).
, . (vivekakhyati)
prajfia (), .
,
, .
, ,
. ,
. ,

, .
, . ,
, ,
42

, .
: , ; ,
, :
, ,
;
.
, .
:
;
, ;
, ( 27).
(kusala)

, .
:
, (jivanneva),
,
.
(yoganga),

.
. .


. 28,
,
, . .
.
, .
2934
, . ,
, , . .
, ,
, , , .
.
(yama) ,

.
, , ,
. . (ahimsa),

. ,

[] , . : ...
,
, , (yama) (nisphala).
(satya)

. , ,
. , : , .
. (asteya)
(asastrapurvaka) , . .

(aparigraha).
, , ,
,
( 31).
,
,
(mahavrata).
(niyama).
: , , ,
.
, ,
. . (dvandvasahana), .
, , , . . ,
44

-,
. . :
. , . .
,
, .
, ,
( 33).

,
(pratipaksa). ,
.
: , , : ..., , :
, ,
. , (paksa) , . .
.
. , ,
, :
, , .
, pratipaksa

.
, ,
,
. , pratipaksa.
, 27 .
: , - , (krttakaritanumodita). ,
45


, , . ( 34) ,
-, , ,
. , , .
- , -: , - ,
.
, 27
, . . ,
.

(dosa). 27

pratipaksa.
, . :
,
. . , .
:
. ,
. : , ,
. ,
,
, - .
3545
,
.
, , ,
, , , ,
46

.
. , . ,
; . ,
-, (apratihata) .
, , .

. ( , )
, . ,
, .
,
(), . ,
;
,
( 4445).
, . . ,
4648. , , .
(sthira), , (sukham)
(sukhavaham). 46
-. .
, ,
(dvandvanabhighatah)
.
4950
, , . 49
: svasaprasvasayorgativicchedah pranayamah.
pranayama; , .
, ; .
,
(desa)
47

. ,
()
, .
,
-.
,
, ,
. -
()
( 53). ,
, .

( 5455).
. ,
: ; , , , ; ; ,
, .
. , ,
. .
(vibhutipada) , , ,
. ,
, ", ...
(sraddha)
.
1 7 , , ,
(samyama) . :
, ( 7).
: (), () (). ,
- . , (nabhicakra).
48

, ,
.
() , ,
, ,
. , dhyana
. ,
(dharana);
(ekagrata). -, [| , ,
( 2).
() ,
,

( 3). ,
(nirbhasyate)
, ,
(dhyeyakara), (dhyanakara). To ,
, , sunya ().
( ).
, ,

. , dharana (), dhyana () samadhi () ,
[ 1
(sarnjfia); [] (paribhasa) :
[] ".

, , , ,
(dhyana) (dhyeya). .
49

.
,
(nirmalapravaha), (pratyaya).
, , :
( 6). ,
, , (paracittajnana) ,
, , , .
, . . (kaivalya) .
, ,
, . .
( 21). :
, []
. , , ,
. -.

, . .
. .
,
( 22). : . , , , . , ,
, .
: , , , . .
, ( 23), , .

50

: , ;
, ; . , , . , .
, , , , . ,
, , . -, .
, ,
, ,
.
( 24).
2629 , . ,
() ,
( 25).
, , , ( 26).
. -, : ( ), (
, , )
(, ,
, ).
( ) ,
, .
, .
, , , ,
( , ) .

, .
, .
.
. , ,
, , ().
51

, , , , , ,
[] .
. , . , : ...
, , .
, , ,
(. 26).
, , .
, ,
, .
( ,
) , , .
- , : .
.
. , , ,
.
:
,
, , .
,
-. . -, ,
(
) (
). ,

, .
52

, . . ', ,
;
, .
,
. ,
, -
.
,
.
, , ,
. ,
, ,
.
, ,
, ( 2728).
,
.
,
, ,
.
. , 29,
,
,
.
, , : , , ( 30). ,
, , - , .
,
.
,
.

( 31). , .
1

. [, 19641.
53

(sirah kapala)
,
( 32).

(pratibha, taraka) ch
, ( 33).
(). 1

- .
, , ,
, . ,
( 34).
.
, . . , .
.
, -, *;
915,
, .
.
, oi
-, ,


-. (> " ,
.)
1654
,
().
, ^
, .
, parinama: :.>
>
, .
, . . ,
( 16).
<
, . ;*
,
( 17). '
~
. , -.'"
, peiv i
54

[] . ,
(vacaka), , . . (vacya).
, (sabda)
(dhvani, varna) . ,
, .
: ;
(nadanusamhara, . . )
.
.
,
, ,
: ,
. , ,
, , .
, , , ( ) . :
, .
, , , , ,
, - . , .
, , , .
, , ,
, , . , ,
, , .
.
( 18)
, : -,
(
), -, ( ).

,
, ,
, . . -
,
.
, .

.

,
,
, , . , , ,
.
,

( 19). , ,
(pratyayasya paracittajnanam). , . , ,
,
, ,
( 20).
,
,
, ,
. . ( 8). :

,
?
, - (),
(pratyaya),
. . . () . , , .
, . . ,
, . 56

, . ( 9).
, . . , ( ).
, , , , ( 10).

(sarvarthata) (ekagrata). - : (viksiptata).
, (...). , ()

(...), ,
. . , (sadhyamana) ,
(purvaparibhuta).

. , , , . ():
, , ,
. (tulya), .
(dharmin) - (dharma).
12 , , .
, -.
,
1314,
- ,
(. . ),
.
- , ( dharmin)
-
57

(). ,
. -, , : , , [] ,
,
.
, .
- , ,
,
,
.

: () ( , ),
,
. ,
.
-, , , , .
,
(parinama):
;
( 13).
, - , ( 14).
() -,
.

. ; -,
-
. , . , ,
58

.
, ,
.
, ,

(dharma) (dharmin). ,
, ,
.

, , - .
:
, [ ),
[]
.
[] , . .
, .
,
,
, ,
, .
, , , , - , .
: - .
, [] . , , ,
.
35--37
(. . ), , , .
, , .
(, -
, ,
54

. ,
,
(). , , ,
.
(anubhava), ,
(caitanya) , , ,
, .
, , ,
, , .
,
. ,
, , ( 35).

, , , ( 36).
(pratibha) , ,
, . , , ,
. . , , ,
.
- ,
. .
(. .
) ,
.
, ,
( 37).
, , .
, vibhuti rddhi
() .
38 , , , , . , ,
60

, . .
.

.
. ,

, .
:
, .
3940 ,
, . ,
.
: , , , , .
, , 39, ,

(). , ,
, , .
( 40), ,
,
.
4142 , , .
- : , ,
,
, .
, , ;
, .
: ... (srotra),
(ahankarikanam), ,
.
61

. .
, . - , , [ ], ,
,
( 41).
, ,
,
, . , .
, ,
, ,
, , , ( 42).
,
38,
- . 43
. .
, ,
: .
, ,
(kalpita);
,
.
(
). . ,
, ,
. .

: , (jati),
(ayus) (bhoga).
4449
,

.
62

, . . ( . .)
; , . .
, , ,
; ,
,
; ; .
. ,
.
(, , , , )
. , , ( 44).

:
; ;
;
; ,
; , - ;
, , ; ( ,
).
, , , , ,
. , (purvasiddha), . . .

, , ,
( 45).

,
, ( 46).

, , ;
63

; , ,
; ,
(), (), (); , .

, ( 47). , , . . , , ,
.


( 48).
, 4448 . ,
. , , , .
:
, , ,
. (
) . ,
(, . .), ,
.
,
, .
47 : ,
[. . ], ,
, [ ]
, ?
, , .
, . 64

,
, .
.
,
. , ,
,
(visaya) (vastu)
(alambana). ,
, ( ,
). , ().
, ,
. ,
, - . ,


, .
49:
[] ,
. :
, , ,
, , . . . , , , , .
5055 , ,
. , , .
65

, , ; , ,
. ; ,
, .

, -, , . .
( 50).
, , , , , ( 51). : (prathamakalpikah); (madhubhumika);
(prajnajyotih);
, (atikrantabhavaniya).
, -.
,
,
...
, .
- . 5253.
,
. , ,
. ,
.
, , , . , ,
.
. (),
()
66

, . - ,
, ( 52).

- [ ],
,
. ,
, -.
, .
antyavisesa (
, ). - ,

. (jati)
-. , (,
. .), -
.
- , (satta)
, . . samanya-visesa.
- jati - ,
jati . . ,

. , 53, []
, , . . .



[ ], [] , . [] [ ] , [ ].
.
5455
.
, : , , , , ,
.
( ), , , ,
, ( 55).
, ,
. , , ,
.
(Kaivalyapada) , .
,
, .
: , , ,
,
.
, ,
, . 16.
,
. , -

, (janmasiddhi).
: ... , (svargopabhoga)
, (manusya-jatiyacarita), ,

,
(anima), (siddhi).
-, , (ausadhi),
. ,
, , , .
-, ,
,
.
, .
, , , . .
( 1).
(prakrti)
. (asmita). ,
. ,
, , . ( 2).

, :
,
, .
.
, ( 3).
, : ,

? . , (nirmanacitta) ,
. : ... ,
, (anvitam) . (nirmanakaya).
, ,
( 4). , ,
, , , , ( 5).

, 1. ,
,
(anasayam). , .
711
. ,
, -, -- (karmajatih krsna suklakrna
sukla'suklakrsnaceti).
, . , , , , , . , ,
, , , ,
, . .
, , sraddha, virya, smrti, samadhi, prajfia. ,
, .
, -
.
--- , ; .
, 70

, .
( 7).

, . , .
:
, ,
, ( 8).

, , (svavyanjakarijanabhivyakta).
.
, , , ,
,
. ( 9).
, ,
, ,
(asisa).
,
, . , ,
,
, ( 10).
, , , ,
.
. , ,
( ) .
. .
, ,
,
.
;

, ,
.
,
( 11).
-
, , ,
,
(dravyatvena sambhavantyah).
1226.
, , , .
, . . ,
, , ,
.
- - (),
: , . , .
, ,
, ,
. , ,
, ( 12).


(avastha-parinama), . '
,
, (jatlyatva)
. , ,
; ,
; , , , .
. parinama ()
(avyakta).
. suksma, . . ( 13).
72

, :
,
. -, , .
, .
,
, svarupa
( ). , (, ), , . , ,
, . , . , svarupa
- ,
. . , .
.
- ,
,
svarupa, a
svabhava ( , ), - , .
,
,
, .
, . : , , , ,
, ?
, , ( 1417).
, . ,
, . . , , , ,
, . . ().
, .


, , . 14
.



. -
vainasika (,
). (svabhava) .
,
(vastusvarupa).
, , vastu ( ),
.
visaya, , (alambana) , .
, vastusvarupa .
vainasika, ,
(svapratistham),

.
, , ,
. , , .
, .
.
. ,
, , , ( 15).
, ; (sarvapurusasadharanah),
, ( 16).
74

,
, . . . ,
, ,
: ,
, . , . . ()
,
( 17). , . :
, , . .
(
) ( 1824).
, , , . . , , ,
, , ,
. :
, . - ( 18).
, : , , ,
, . ,
:

(svabhasani) ;
. , , -,

, -, , :
,
, .
,
( ) ,
, ( 19).
, 75

, ( 20). ,
,
.
(ksanikavada) . , ,
, .
, ,
,
.
, , . , ( 21).
? , , . .
,
, .
,
( 22). ,
: ,
, , , . . . ,
, , .
,
.
: , .

, ,
.
. , , . , sarvartham ().
- , ,
76

. , cittamatra (-)
-
.
,
. : Cittamatra,
, (
- )
,
, , , , (asunya).
, ,
- , , . -


: , , ( 23).
, , , . . , 8.
, , ,
. :
, 7
24. -
.
,
. , , , , ,
. , : Cittamatra. , ,
( ).

, , ,

. . . , , .
2534 ,
, .
(karmabhinirvarttitam),
.
. , ,
,
, ,
( 25). ,
- , , , ,
, .
, . .
,
( 26).
,
, : , , ( 27).
, , ,
().

,
( 29).
, ,
(), .
.
, ( 29).

,
.
78

,
( 30).
. , ,
, ,

. ,
, , ( 31).
(dharmamegha)
, .
( 32). , ,
, . ,
,
.
,
. :
. , . , ( ), , .
, ,
.
-. , ( :
) , , .
, , , ,
(prakrti),
parinamanityata ( ). : ,
, ?
, , .
( )
. (. . ) .
79

, . . , ,
, ,
,

( 33).
,
.
, . : , , , .
,
.
? .

, . . . ,
, .
, ,
, . .
.
-" , , . -
, .


-, . ,
,
, , -.
- : -
;
,
.
80

- ,
.
, . -
:
, .
- . , , : , , . :
,
, ,
,
. .
.
, , , .
, ,
. -, , ( ),
, . , , .
,
?
-, , , .
. , -, ; ,
. , .
81

, ,
. - - , : . .

. , , : (), (), ().
, . ,
,
. , , , ,
, , .
, - , . ,
-: , .
: , .
, ,
.

. ,
, , , , , ().
, ,
,
. , ;
, .
, , .
. ()
,
, . .
( , ). , ,
, , .
, -,
82

, :
, . .
, .
. .
,
, . ,
(), , ,
, , .
, , ,
. ,
, , , , .
. . , . .

-
-"
-"

, !
, , ,
[ ],
[ ] ,
[] ,
, ,
, []
, ,
, ,
*.
/. ',

[ ] , [ ]
, 2 .
3 , 4
5
. : ,

, () ', 8
9
, . , , 10,
.
[], ,
, ,
" , 12
[ ], - 13. [] [] ,
, 15 16 . [ ]
.
[86

] 17, [
].
, []
[] :
2. '.
[ ] ,
2.
, [] 3 .
[ ] ,
, [ ],
,
.
, , , , .
, , ,
, , 4 .
, [ ], , , [
],
[ ] , [6
, ] . [ ] '.

[], ; 8 .
[] , , , [ 9
] . , , 10 .
, [ ] " . ,
. , 12.
, , []
, .
, , [],
, [ ]?
87

3. ' .
, [ ],
[] 2 . [] , .
[ ] ?
, [].
4.
[].
' [] , . ,
[]: [ ],
2.
,
; 3 , . [ ]
[] .
[] , , .
5. [] ':
.
, 2 3 , [] [] 4 . [ ]
, , []
; [, , ] 5
.
, ,
, [ ] [] , . [] 6 .
[ ], ,
,

, [
] 7 .
[ ]:
6. , ,
, \

7. [] ,
.
' ,
[ ], 2 . ;
.
[ ] [ -], [ ].
, , [ ].
3
[],
, []
, , [] .
. : , ( . .); []
, .
,
, [] ; [] , , [] 4.
5 , , , [] , . 6
.
89

8. ' ,
[ ].
?
,
[] ,
2. . , []

.
[] , [
]: , , ,
[ ] 3. [ ] : , ,
, 4. .
9. []
'.
, .
, [ ] ,
. , [ ]:
.
, [] ,
[ ] ?
, :
. : . [
] , . [ ]: , ,
2. [stha]
. :
.
, [- ] ,
. [] .

90

10. [] ,
[ ].
[ ] ,
[ ] .
[ ]: ; ,
? [,
]: ; ,
? []: ;
; ,
?
, ,
, [ ] [] , [ ],
,
'.
,
[] .
11.
(, ) .
[ ]
[] ? , ,
[ ] ,
. - , . , , ', [
], ,
, .
, , , .
, [], : []
[] .
, 2 .
, []
, , ,
.
, .
, [ 3
] : ,
, . 91

[] .
.
, [] ?
12. []
.
, : , . [],
,
. [ ] , . [] , , , , [] ,
. , ' .
13. ' []
.
, . ,
[] , , [ ] [] .
14. [ ,
]
[] .
[],
,
, , , [ ] , . [ , ] , [ ],
,
[].

Q2

15. '
,
, .
, , ,
, , , [ . .], ,
[] , ,
, ,
, , ,
. [ ] .
16. , []
.
[] .
[],
[] , []
[],
, .
. ,
. [ ],
[] , : , , ; , , ;
, , [] .
,
.
. , , ?

17. [] ,
, ,
.

, . []
. [] .
[] , [] [, ] . , , . , , . ,
, -. [] [] .
, . [
] ?
18. [, ]
[] ,
, [
].
,

, [ ]. , [] [ ] . [ ]
[ ], . []
. [] ,
, , .
[] ', [] .
, , [] : . [],
, [] .

94

19. [ ], , [] ' [].


[ ] . ,
, , , [
],
, [] .
, , , , , ,
. [ ] ,
- [ ] 2 [ ].
20. [ ] , , , '.
[ ] . ,
, . []
[ ]
.
[] 2, [ ]. . ,
, ,
.
[] [3
] .
[] , []. , [ ]
, . , , [] : []
, 4
. [ ] , ,
, .
, ,
95

21. []
.
[ ] [ ].
22. [] ,
[].
[] [], []
[]. [ , ], [] . []
[], , [], , [
], .
23. [ ]
'.
2, , [ ], [ ],
[
].

3
.
, , ,
?
24. , ,
, [] [] .
. . . ', [].
[] , , ,
96

, . ,
, , . , ,
, .
, [
], 2 .
, , 3 . , , []
[]
. , .
,
. ,
4 !
, , , ?
5 .
,
?
[]. , [] ,
.
, , .
.
, , , . , , .
, .
?
[ ]
: ,

, . ,
[
] , .
, , ,
, 6 . , [ ], .

97

25. .
, [] [] , []
, '. , [ ],
, , [] .
,
[ ] , [ ] . ,
[] , . .
[ ] , [] ;
2 .
[] 3,
:
4
[ ] , .
: , , , , [] , [] 5 .
, [],
26. , .
[ ] , , ' ,
[].

,
.
27. [] '.
, .
[] , , , ,
[] ?

, [] 2. ,

: , .
[] 3 , . 4 ,
[ ] .
, [] ,
[ ]
28. .
[ ] ', . ,

, .
:
, [],

2 .
[]?
29. ,
.
,
; ,
[], .
, [] ,
, [] ',
[] , ,
[] .
. , ? ?

99

30. , , , , , , ,
[-] [], [ ]
.
[] ,
. .
[] . [] .
', [] .
.
[] ,
[]: , , ,
.
,
.
2 .
.
3 .
[-] [] .
4
, .
,
, , .
31. , , , [ ].
[ ]: [] , [] '. , , .
[] .
[] , 2
.
,
100

. ,
[].
[] [] ,
.
, [ ], ,
.
[] :
32. .
[ ] []
, [] .
, [ ], [ ] ,
[ ] '. [ ], [],
, ,
. , [
] .
, , [
] ; , [] ,
(-] []
. [, ]
[] ,
[], [ ],
, , [] .
, [] . , ,
2
.
[]. ,
,
, []
3
, ?
, ?
- , , 4
[] .
101

, , [ ]
. [
] ,
, , ? ,
[]
, []?
. ,
.
,
. ,
.
[] , ?
33. [] , , ' , , .
, []
, ,
, , , .
, [ ] , , . 2, [ ]
.
34. '.
[]
; , [
].
[]
[].

102

35. [] [] []
.

[],
, [] . [ ] , -
,
. [ ]
,
[] .
[] , , , , , . .
[] . , , , ,
', , - []
, [] , [ ] ,
, .
, [] ,
, []
2 . , ,
[ ],
, [] ,
, .
.
,
[],
.
, , [], , , .

103

36. ... '


[] ...... []
[ ]. [ ] ,
[ ], ,
, 2.
[],
[] ,
, [] .
, [] ,
,
, , -.
: , , [] : " 3 .
,
-, .
.
37. , [, ]
.

,
[], ,
[], [] '.
38. [], , [] '.
,
, []
, .
39. , .
[] , . [] , .
104

40. [ ]
[].
[ ], 1 [], , [ ] . ,
[], , [
] [ ]. , [ ],
, . , ,
.
, , , [] ?
[ ]:
41. [] , [] , [ ]
, , [] ,
.
[]
[].
.
, ,
[] , , , , [ ]
. , , [] . , ,
[] . , , []
.
. , []
105

. [], ,
. , , [], , .
, ,
, [ ] ,
[] , [ ] , []
, [] [] , [
] , [] .
[ ] .
42. '
, 2.
, , ,
. [, ] , , . , .
. ., [ ] ,
, ,
.
[] [- ]

[] , [ ] [] , ,
, 3
. .
. ,
. , , [ ] .
, , .

[] .
106

43. [ , ],
, .
[ ] , , , , , , ,
,
, .
[ ].
[] [ ] . . . ., [] ' []
, [ ]
. , , ,
, , [ ] , .
,
[] . . -
. [] , [ ] , , , . [] [].
,
[]
[],
,
.
, ? ,
, . , ,
[] , . ., [].
- .
44. [], .
[] ,
,
, .
107

, , ,
.
, ,
[ ], [
] , , [ ]
,
[ ] . ,
,
.
-, .
[ ] [] ,
[] .
, , []
[ ], .
45. [] ' [
].

, [] , [] , []
, [] 2.
[ ].
3
, - , [
]. [ ] - [ ] [],
.
[] ?
, ,
. , [].
,
, [ ].
108

46. , [ ], , .
[] [] ', [ ] , , , .
[] , . , .
47. [ ] .
, , , []
[] .
,
, [ ] ,
[] [ ] , . : [], , , , , , [] , [] '.
48. , []
.

, []

, [], , '. [] : [] 2 ;
. :
,
, [], .
[]

109

49. ,
, []
.
[] [] ' , , ,
[ ], . [] ? , [] .
. []: , [ ], ;
[ ], , .
[ ] . () .
[] ,
,
[ ] [], []
- ,
.
, , , . , , [! .
, , , [
], [] , .
50. , [],
.
, ,
.
.

, , .
[] . . ,
'.
110

[, ]
?
, , [ ] ,
. [ ]
,
[ ] .
?
57. [ ]
, , [
] .
, [, ], ,
, [] .
?
, [ ],
, . , , , [ ] '. ,
,
. ,
,
. , , 2
, .
[] , , .
,
[ ] , .

[]
[] [, ] .
, [ ] ? [
] [].
1. , ,
.
, '. [], ,
[ ], []
2, .
[] . [] , ,
[], .
[] 3
[] , , []
.
[]
[].
, []
112

2. []
.
, [ ], , .
[ ] ',
[] . ,
[] ,
, .
, ?
3. , , ,
'.

,
[]. ,
, ,
, , 2 .
4. [,
] , ,
[].
, ,
[] , : , ,
'.
[]?
[ , ],
, , [ ]. []
. []
, [ ],
, []
, ? []
, , [] . , - ,
[] 113

. [ ] 2, ,
, .
, []
.
: , [] 3 , .
[ ] ,
, [ ] , .
[ ] ?
, [], . ,
. , [
],
[], . ,
, , , [ ]
[],
. , [
] , , .
[], , [] .
[ ] .
, [] , , ?
. [] . ., [ ] [
]. []
[] ,
.
.
?
[ ] . [ ] 4
, . , [] ,
.
.
114


5. , , ,
, , , -.

[ ]
[]: ,
, . [ ] . : [
], , [], , [],
, .
[ ]: , ,
; [] ; , ;
.
[ ], ? [, ] .
[] [ ] , , , .
[] [, ] : [] [] , , , []
. [1
.
, , ,
, ' , , , [ ] []
, -, [ -].
, : , , []
,
, , , []
, .
[] ,
.
115

[] , -
- . , - , [-], , , , , -
, [-], , [] ,
, [ ] , ,
, [] , .
.
6. [] [] .

[] , () '. , ,
[ , ]
[] .
,
2
,
[ ], , [ ] .
. [ ] ? : ,
, , [ ] ,
, , 3 .
7. .
, ,
, [] , .

116

8. .
, ,
, , , [ ]
',
.
9. .
: ! []!
[] ,
.
. '
.
, []
[ ], , , , , .
, , [ ], [],
, [ ].
[ ]?
,
: , .
10. []
[ ].
, [ ] ,
[ ] ,
.
[], , [ ],

117

11.
.
,
, [] , [ ] , , .
,
, [] [] ,
[] , .
12. , [] , [] , [ ]
[] .
, , . , [
], , [ ],
, , [ ].
[ ], , ,
, -[], , []
. .
, ,
, , , ,
, , ,

.
, , , , ,
, '.
,
, , [
], , , ,
.
118

13. [
] ,
.
[]
, [], . , , []
, , , [],
, , []
, ,
. [ ] : , [] .
[]:
, [ ],
, [] ? :
[] ,
[] ?
[], [] [] .
?
[] ' [] [] , . .
,
.
?

,
[] ,
[] , .
,
.
?
; [] . ,
[] . , [],
119

, [] 2 . , [], 3 []
, []
[] . , [ ],
,
.
[] .
[] ,
, [] . 4 .
[ ]
, - [] [] , - []

[], .
, ,
,
[] , [] . ,
.
, , .
, , [ ,
] , .
, [] ,
, . : ,
[ ], , , [ , ] .
?
[ ],
[] , [] : [] , ,
120

, .
[] [] ,
[]. , , ,
, [] :
[], [], [ ] .
[] . []
, [ ] .
[ ], :
[ ], ; , , .
?

[]. [ ]
[ ], [
] .

?
[]: , , , [] , [ ] [].
[] ,
, . ,
, 5 , , , , [ ], [ ],
[ ] .
,
[]
. [ ],
6, [] [] .

121

14. [] [] .
[ ] , [] [] ,
[] , [ , ];
[ ] , [] .
, ' [
], , [ ] ,
.
?
15. , - , ,
[] , .
[]

. [] [ ],
, .
[] , , '. , , , [
].
:
. ,
, , . [] .
.
. [ , ]
.
?
-
, [ ] .
[ ] . ,
122

, , , , [] , , ,
.
[] , []
, .
, , ?
[ ]

. , . [], , , . [ ]
[] , []
[]. .
, .
, [ ] , [ ] ?
- [] [] , - []
. , [] [] .
, ,
.
?
. [] , ,
, [ ] ,
[ ] ,
. ,
, , [
] , ,
,
, ,
, [
] ,
, [ ], ,
123

, [] ,
. ,
,
.
[ ]: , ... . [ , ] , , , ,
, ,
,
. , [ ], ,
2.
[] []
, []
.
, , , [] , , , [ ] [ ].
, , \
, []
.
.

: , , ,
, :
, , 4
. , . ,
5
, . [] . .
, 6,
, , [] , [7
] [ ] . [] [].
".
, [ ]
.

124


16. [ , ]
.

, [] , , , []
' [].
, , [
], , [],
, 2. ,
[ ], , .
,
.
17. ,
'.
2 ,
() 3 . , 4 . , ,
, [] ,
, ,
.
, [ ],
, [ ]
. , [
], ,
.
[]
,
, , [5
] .
,
.
?
,
. ,
[] , ,
125

, , .
, .
?
[].
: , .
[ ]?
[] , . ; []
,
6 , 7 .
, ,
, [ ]
.
[] :
18. , , [] []
.

(), , () '.
[]
, , []
,
,
, []
, .
2
, ; [ ]
[] , [ ]
[]; , , []
[]
, [ ] ;
[] [- ] ,
[ ],
126

3 , [ ]. -
.
, [] [] 4 . [] ,
.
, .
[] ; ,
, 5 .
, [ ],
[ ].
, [ ].
[], . ,
: , ,
, -,
[], [] ,
[-] 6 .
, () , ?
,
, ', []
, , [ ] [ ],
, . , .
,
: .
, , ,
, , ,
8
, ,
.
[] , .

127

19. , , - [] '.
[] (), ,
, [] , (), ,
2 . , ,
, [ ] 3 ,
, , ,
. [) () 4
[].
[] [] ,
[ ], 5 . [ ] 16 .
[] ,
, ,
. ,
[ ], ,
, , , [ ]
[], [] ().
[] [],
.
, [], -,
, [] . ,
, [ ] 6 .
, , ,
, , , , [], , 7
, () . 1.] [] -,
[ ]
, .
, [ ] .

[ ], [].
8
.
[],
[128

],
[ ], .
, , [] [! , '. , , []
, , [] .
[ ] :
.
?
.
,
[]. [
|.
[] - [] . ,
[ ],
[ ) .
[], -,
[ ]. ,
[, ]
.
, [-]
[], [] . , ,
. , [ ),
.
[] , | \\|.
20, , ;
. \\ []
[] - ' , [] , [-]
. [, ] , , [ ].
. [ ] .
129

, |].
?
2
. , . .
. . , . ,
.
?
,
, . ,
, [ ], , . [, ]
. , [ )
,
[ ], [] .
, ,
[] , , [],
, , [
]. . [].
[] , [
].
.
?
, , [
], []
.
. [] , [],
[ ] ,
. , : , , [] . ,
. ,
, [ ]
,
, .

130

21. [ , ] .

,
[] ; ,
[ , ] .
, [ ], ,
[].
[ , ] ',
[]
. , [ ].
[ ]?
22. , [] ,
.
,
,
[ ].
, [], [| 1 . ,
[] -
[]
. , , |]
[ ].
: []
[] -.
.

23.
[, ] .
- , [ | . ,
, , ,
, .
[ , !
; 131

.
',
.
. [] .
. , . ,
, .
? ?
, ,
? [] ?
(),
?
() ,
?
[! : , , , . ,
,
.
, , , [].
[]
"'.
, , : . ,
, []. , ,
, .
, \
, , [ ],
. ,
,
[ ], .

4.
, .
132

[ !
.

,
24. .
[ | , , [ ].
, ', I ] ,
,
[] . [!,
, .
, , ,
, [
].
[) "' , . :
! . ? : , .
. ,
?
, , []:
[]
? [] . ,
, .
[] .
[] ,
[ ] ?
, , , ,
, [ ] .
!
, .

133

25. []; .

, [ ] , ,
[]. , ,
[ ] .
[] , .
.
[] ?
26. .
' []
. [] ,
. , [] 2, , ,
,

, . , , .

, .
, .
27. ' .
[] [] [],
[] . ,
,
2
, , , , [ ] .
(1) [], ;
, . (2) ,
, [] ; ,
134

. (3) , []
[ ]. (4)
[] .
.
, .
(5) . (6) ,
, , , [].
, ,
[] . (7) ,
, []
, .
, ,
, ().
3 , [ ] .

[ , ] .
[] [ ]. [] :
28. [] []
.
' ;
. ,
?, []
. .
[], . [ ) , .

,
, [].

[] , [ ]
[].
, [
135

] ;
.
?
[] : , : ,
[], , , , , , .
[] .
[] ; , [ ],
;
, . , , [], .
[ ] . .
[] [] . .

[] , ,
, [] .
[, ),
, [], ;
[ ] , , , [
] , , .
. ,
, .
, [ ] .
[] .

29. , [] ,
[] , , [
], [ ], [] [] '.
[]
.
136


30. |.;6>| ,
.

, ,

' .
[1 []
(! 2 []. [ ],
, . [] ,
. : , , ,
, , [ ]
.
()
3 . ,
, . [-]
, ,
, , . ,
.
[ ], , [ ] ,
. - ,
, . ,
, .
4
, [] . [ ], .
[]
.
[ ]
[] , , , , .
[ ] .
,

137

31. , , , , []
'.

, 2 , [, ], , ,
- .
[], :
.
[], :
[ ], .
[], 3, ,
[ ]: , . [] ,
.
[ ],
, , ,
, [ ] []
.
. [ ]
.
32. [] ' [] ,
, , .
, , ,
[] . [] .

, .
, [ ],
, ,
[ ],
. , 4, .
, [] , .
, [ ], ''. ,
138

, , ,
,
, [ ] / . ,
, [ ],
, .
[] []
33. [] , [] '.

. ., []: , ,
, , ,
, [],
, , [] ,
, [] : , ,
. : , , , . ,
, .
[] [ , ] .
34. , [] ,
, [] , []
, [ ] ;
[] .
, '; , [] .
, [ ]
: - ;
[] ;
.
, : , ;
.
134

\1

, [ ] ,
[] : -, -, -, -, -, -
, , -, -, -.
, [ ] .
[, , ] ,
[] .
| ] [].
,
, []
. [ , ] [ ] , .
, , ,
, [ eej,
, [],
. [ ] ,
. , [] [ ] , . . [ ],
, , , - , [ | . []
- [ ] , , [ ],
.
[ ] , , [].

[ , ] , [] ,
[] [ ]
.
,
. .
140

35. []
'.
[] ~.
36.
[ ].
[ ]: !, [] ; !, [ ! [ !. '.
37. [ ].
.
38. []
.
[]
' . ,
.
39. [] [] , .
4

[:! ? ?
[]? ? ? ?

, [] .
' []
(). [ , ]
().
141

40. [ ]
.

, [1, , , [] , .
, [].
, [] ,
, [],
,

41. , ,
[], .
[ ) .
[] ;
,
[], , '. [] .
42. [ ]
.
:
[ ] , ,
, .
43. [] .
[]
, .
[] () ' . [] . .
142


44.
.

[] >, -

, (| ' |1,
,
.
45. []
[] .
, , []
[] ,
, , 1 ] .
, .
[]
[ ] . .
46. [].
: , , , ,
, , ,
, [] , []
, , -- ,
[] '.
47.
...

[] -

: [] ...
[] , [] .
.
48. '.
[] \,
. .
143

49. {] ,
[] '.
[] , [ ]: , . [],
, .
, ,
50. , [ ]
[], , [ ] .
[] ,
[], . , [], . [
] [], .
, ,
, [] .
, [ ] , [ ] - '. , - ,
[ ].
: [ ] - ,
[1 - ;
2
. [ ]
, . [ ]
. ,
[] .
5/. [ ]
.
[], ,
, '.
[ ].
[] .
144

[)
[],
. , , [ ] [[ [ ]; , [
] .
, []

. [
].
52. .
, , , .
, , [] , ,
, ,
'. [],
, ,
. : , : []
[] .
?
53. ... ib ' .
[ ], .
[, ]
.
, [ ]?

145

54.
[ ]
.

,
, , [ ],
[ ]. , , [], .
, , , , [] . .
55. []
.
, [ ] . . , , . :
[] . [ , 1
'. ,
[ ] [
] . - ,
. ., ,
.
, , , [ ]

. ,

[] . , [] ,
.
, [], [ -] .

146


, [ ]
[], [. ]
.
/. {]
.
, ,
[] ,
[ ] '.
2. () []
[].
' , [] , [, ],
2
, 3
, , .
3. , [] , ().

', ,
,
147

/ .

[)
~.
[ ] , , , [ ]
.
4. .
[],
[], , [
]. ,
[] [ ] '.
5. . [] .
',
[] . ,
[ ] ,
[ ] .
6. [] .
' [ ] ,
,
. []. [], ,
, .
[ ]
?
, [], 2
, . . ,
\
?
.
,- -
.
?
:
; . ,
, .
148

7. [ ] .
,
[] !

[! 28. { ],
'.
[] , >>.
?
2.
[] , ?
9. [ ] , [ ],
[ , ]
'.
, ,
- ();

^ .' (, .- .)
- . 3 [, ] , [ ] . .
, , [ ] .
[ ] , . [] , [ ] 4 .

149

10. [] .
' ,
[, ], .
, , ,
2.
//. '.
; . . , [ ],
, [].
.
,
[] [] , , 2
. / 3
.
12. , ,
[] .
, , 2
' [] ,
[ ] '5.
[ ],
, [] 4. /
[- ] D.

150

13. , []
.
[ , ] ,
',
[], , []
2.
-, [ ],

. , [] , ,
. ,
,
, , [] 3 . , []
, .
.
[ ] ,
. , [],
, , , [] . ,
.
[
], [] , , , .
,
[ ]. [
] [],
.
[ ]
: [ ] ,
. - .
151

- [] - , - , [] , ,
. , - ,
,
[] 4.
, .
[] ,
- -. , , - , , -,
(]
. - , [
], ,
, [] . [], , ,
,
, .
, [ ], : -
,
[] - .
[-], [ ] , , []
[] , [ ]
.
[ ].
?
. ,
[], [] .
, [|
. []
[], .
[ ] . [] ,
152

[ ]. [ ] ,
. ,
,
, ,
, .
[ ]:
.
[ ].

.
. . ,
,
. , , []
.
. [], , [ ]
.
. , []
, [ , ]
[]. -
, . , . [ ]
.
[] -,
, ,
. , , , ; [ ],
, [ ], . , [] , , .
, , .
, []
153

[] [ ] .
?
,
[] :
, , ,
; , [ , ]
, . ,
[] - , [] , . . .
?
[]
[] . [] , , [] , ()

. [ ]
[ ].
[ ] . [ ] , , []
. []
. , ,
, . . , , , , .
, . , [] [ ] [
] .

.
,
, [ ]; ,
, .
, , ? 154


,
.

14. , [ ],
, [] .
, , ,
(, . .) ,
[ ] . , , [ ] [ ]. , [
], ,
';
, [
], , [ ,
].
, [
], [
] [ ] , [ ] ?
, , [ ]
: , . , ,
, ; ,
, .
[, ] .
[] [ ]?

, 2.
. [, ]
. [, ]
.
, ?
, . :
[ ]
[] 155

. [, ] , [ ] , [ , ] , [] . , -
, ", , ,
[ ], ,
. , []
, , [
, ] [ ].
, [ , ]
, [ - , ]
.
?
[]: , [] ? , ,
, .
, [
], , - . , [ , ]
, [ -
4
] .
15.
[] .
[ ], [ ] , [ ]
[ ] / [] . ,
, , ,
,
[ ]. - ,
- , [] .
[] , ,
- . []
, [ ], . 156

[ ] .
, [, ] .
?

.
[] .
. , [] .
,
[ ]. , [] [] - .

'.
. ~ [ ],
[] , [ ]. [] [ ] .
[] - : .
, 2
[] .
[ ],
. [ ] , , , , , [] [] ,
3.
, [
] ,
.

157

16.
.

[] -


, , ,
'.
[],
[ ]
. [] ,
,
.
17. - , 3)1
[] .
[] , [] .
, [] ,
[] [ , ] .
, '.
/ , . , [], ,
[ ]
. [ ] .

,
[] , . [] , []
. [] , , [-] .
, [ ] , ,
[ ] , . .,
[ ].
,

158

[] ,
, [ ] [].

( ].
[] [] .
. [) [] ,
, . , [ ],
[]
, [ ]. []
.
[ )
: - [],
- , - 2. , [ ],
:
, ; ,
\ ,
, ,
: , . , [ ] , .
,
[] . , ,
, [ ] ,
.
, [ ],
. , |] , []: [ ] ,
, .
, [ ]
: ,
: . [ ]
; , ,
, [ ] . [ , ]
4
, , , ,
, , [
159

], .
, .
: [] ;
.
[] , , .
?
- .
[] , []
.
, | ) ,
.
[ ] . , , ; .
,
, [] .
18.
[] .
, , [): , [] , [ , !
. ,
, , [],
[ ],
[], , . []
. , [] .

.
[] [ ]. , , . ',
[]
[ ],
160

. ,
, : -

[ , ], , . ,
?"
: -

, , [ , ], , .
, , , . ".
: ,,
[ ] ?"
:
[]
; ".
[ ] ,
. [ , ] ,
[ , ] ,
, . : . , , [] , , .
19. [ ]
[]
'.


[].
20. , [
] [] '.
[]
[ ], , [ 161

] .
[] [] ,
[] .
[].
21. []


[] .
[]
. , ,
.

, [ ].
22. [ ]
, ;

[]
.
, ',
:
, . ,
[ ], ,
[], ;
[], , , [],
, . [ ] : , ,
, [] ; , , , [].
, ,
, : , . [ ]
.
162

i \

, [ ], . : [],
. [] , [] [] . [],
, [, ] [ ] [] . [], 2, []
[] []
3 . .
23. [ ]
[ ] [
].
, [] .
, , , []
; [ ], , ;
[ ], ,
.
, [ ]
[ ], . ,
.
,
, , [
], . ,
[] ,
.
24. [ ] []
[].
[ ]
; [ ] ;
.
163

25.
[ ] ,

[].

, [ ], . , ,
, , .
26. []
.
'.
2 [] .
[] , .
[] .
[ ] ,
[] , :
[] , [] []
. 3 , []
, [] []
. [ ] , [ ].
[ ] , .
, [] ,
, , ,
, , , , ,
4
, , . ,
[]
.
[] , , , , , , .
[] ' ,
[] .
, , .
- [,
] ; ; [ ); .
[ ] ,
, .
164

[ ] , [ ].
[]
, [] ".
,
: , '.
[ ] [ ] , , [] . : , , [] 8 .
[ ] ,
[] , [] ,
[] . [ ] .
[ ]

9 .
,
[ ].
[] , , , , | 0 ,
[]. ,
. [ ] ,
[] ,
, , , , " .
[ ],
, .
[] | 2 . , .
, , , , , , , , , , ,
|3
, , ,
[ ], . [] .
[, ! . , ,
. [, ]
, , . ,
, , ,
[] .
.
[] : [ ] , , , , 165

, [ , ].
[ ] [] , [ ],
, ,
. ' , .
, [ ] , [ ], : , , ,
. ; ,
.
(] [] : , , .
''\
[] []
: , .
,
.
[ ] , .
, . [] , [],
[] ,
, ''.
[ ] [] : , , . , . [
] ()
, .
,
, ,
-. [] '*.
. , , .
19,
[].
[] [], ,
[] .
166

27. [ ) []
.
, [] .
28. [ ]
[] .
, , . ' .
29. [ ]
[[ .
[] . :
, [] . ,
, , , , .
[] ,
.
30. [ ]
.
[] , ,
. [].
31. [ ]
[] .
[] , []
'. , .

167

32. [ ]
[] .
' [] , [
] . [ ] ,
.
33. '
[] [].
, .
, . , . ,
.
34. [ ] []
.
[ ], ', []
, . [ ] .
35. ( ) ,
,
[ ,]
[ ]
. [ , ]
, [] .
(),
, , [] . ,
, -,
, [] '.
(, . .) ,
168

[] . [ ] ,
[] 2, , ,
.
, []
[] , ,
. [
] , \.
3 , ().
[]
. , : ,
, ? 4.
36. [] [
] , ,
, .
[] ' [] , , , . [] [ ]
; ;
; ; '.
[] .
37. []
[]
[ ].
[] [] ,
[ ], ,
, ,
[] [ ].
[ ] [ ], , [ !, , [
] .
169

38.

[ ]
.
, ()
[ ]
,
[].
,
[] .
,
, , .
, ,
, .
39.
[] , , ,
, [
] \
].
,
[], [ ]. . ,
, .
, - , . , [ ] , . , ,
. , [].
[ ] .
[ ] [] , , , , [ ] .
[].

170

40. []
.
[], , '
, .

[]

41.
[] .
[]
. : , [] , , .
, ' [] . , [] , .
[] . [, ] : , , . , , [
], .
,
, .
42.
[]
, [ , ]
.
, [] , ,
:
.
[ ].
[, |
[ |. 2
[, , ] , , [], [ ],
. [] ,
, . , .
171

43. [] {
] ;
.
[, ]
, . [] , ,
() '.
[ ] , , , , , [ ].
[]
[ , ]
2, . ,
(), , 3 , ,
[] .
44. ,
, ,
[ ]
[] .
[] . ., [] [ ],
. [] .
: , , ,
. [] . [ ] . , [], , '.
[] ().
, [] . [ ]
2, []
, , , . [ ] ,
172

[! , [, ] . , .
[] . , [] , []
, , [ ] , .
, . [
],
; [ ],
3. , , [, ], ; [
] , ,
[] , , . [ ] ,
, . [ ) .
[ ).
. ,
, [] , .
, [ ] . [] , [ ] ,
[] , |
]. , [] .
, ,
[] ,
. , , [)
4
,, [] " .
, , .
45. []
,

[ }.

' [ ]
[ ] ; [ ] ; [ ]
173

; [ ]
; [] ,
, , [], [] [ ], ;
[ ] []
[]
; [ ] ,
;
[] : [] .
[] ,
.
?
[] [ ]
2 .
.
[]. , [
], [ "]. , ,
[] ,
. , [ ] ,
, [] , , [ ] , . ,
, [] ,
() .
46. , ,
.
[) : [ ] ,
, .
47. ,
, ,
\ ] .

, [] .
[].
174

, , (, . .) , [ ]
, []?
, ,
. [ ] , (), . [] .
.
[] .
, [ ],
(), () (). [] [] [].
, ,
.
[] .
[] .
48. , ,
.
, (),
.
' [ ] [] , .

.
2.

[ ].
49.

[] ,
.
[] , ,
175

, [] , . , , , [],
, , , , , .
,
[] , []

, ,
.
[ ].
, ;
, [ ] ,
, .
50.
[],
[] , []
.

[]
[ ] ,
, , []
, [] [] , , ,
[ ], , , [ ] , [ ], () [ ] . . , ,
[] , [] , [ ]
. ,
, .

176

51. [],
[ ] [,
] , ,
[ [
.
, [] : , , ,
'. [
], [] ;
[] . []
, , . ,
[] , .
,
, . [ ] ,
, . [ ], , [],
.
, [ ] , , [
], [] , : ! [ ]!
! !
!
! , ; .
. [ ]
, . , , !
, , , , !
, ,
:
, , ,
. , , []. ,
177

, ,
, ?
, ! , .
, [] . ,
: !
, ,
, , [] . ,
, ,
. []
.
, , , , , .
52.
[] ,
.
[]
, .
, [ ], ,
, [] , . ,
[].

[] . , . ., []
[ ] . ,
, , ,
[] [] . [] [-], .
, [ ] , ,
. , ,
[ ] , - .
, .
[] , [ ], 178

.
. [, ]
[] , [ ] ,
. .
, . ,

[ ]. , , [ - ], .
[ ] ,
, .
[] .
55. [ ]
[),

,
.


[]
: , .
: ; , . , [], : [] , .
[], [],
[] , .
,
[ ] : [
] , [ ] , .
[ ] ?
[] []
. , 179


. , [] , .
[ , ]
[] , [] , .
[]
[] [ ] ,
[ ].
, , , []
[] .
, ,
[] . .
:
, , [] . .
54. , ,
, ,
.
, [- ] . , ,
. ,
, .
, ,
.
, .
, ( )
, [] .
, , ,
, , ,
180


55.
[] .

[ ]
, ,
[ ] ,
.
,
. ,
, , ,
, , , ,
. , ,
. , , []
.
. , , [] . ,
,
. . ,
, .
, , [ -] [].


1.
[ ] ,
, [] ,
[] .
[]
[ ] '.
[ , ] 2 , [ ] .
[] [ ] , [
] . .
[] [] ; [ ]
, . .
[ ], , [].
,
,
2. []
[] '.
[]
[] [ ],
[182

], .
,
[] , 2 .
3.
,
,
[ ].

,
.
[] ?
[ ], , . ,
2 ,
, , ,
, []
, () ()
.
, [ ], .
, [ ]
, ,
, [ ] ? [] ,
, . . , . []
, [] ,
. [
] , .
.
, ()
; [] . , [ ], 3
.
[ ]
, , , [] ?
[ ]:
183

4.
.

[ ]

[] , [] [] '.
[ ]
[] .
5. [] [] ,
[] , .
[]
[] ?
[] ,
[] . [] .
6. [ , ]
,

,
[]
, , ,
. ,
,
[] '. , []. ,
, . , ,
.

7. , ;
[] .
,
: , -, , '.
. -
.

184

[ ] . [] ,
, .
, 2

; [] , []
[ ] .
[ ] ,
[ ], ,
[ ] [ ].
, , [ ]
.
8.
,
[].
, . ...
[] ,
, , , [] .
[ ].
,
,
, . ,
[ ].
[]
, .
9. [ ],
, , []

'.
[], [, ] , , 2.
[] , ,
[], [ ]
185


,
[ ]
[].
?
, [ ]
, , [
] , . [ ].
[ ] ?
. [ ], . , , [ ]
. ,
. [] , , , , , [] .
, ,
, [] . [ ] , [ ],
, , [ ], , [ ], 3 .
10. , .
[] '. :
! ! 2,
[], [-] .
?
, [] [ ],
,
[, ] ? ,
.
, ,
[] , [
] 3 .
186

4, , ,
, , [
, ] ,
, [ ]
\ [ ],
() .
, .
, [] , () . :
.
[]: [],
, . [] , .
: 6 ,
; , [
], []
.
.
?
?
,
, ,
'?
//. [ ]
' , , ,
[ ] .
[, ]
, .
[] [ ],
[ ]. , [ ],
[ ]. ,
, []
[]. , , ; 2
, , [ ]
. , . .
[ ],
3 .
187

[-] ,
.
(), ,
. , , , , .

,
.
, [] , , .

.
[ ], , ,
, . , 4, ?
12.
,
.
, '.
, . , 2 [ ].
3
.
[] ,
, , .
,
4
.
, , [ ]
, [-] ,
, []
, . []
,
[-], . , , [ ] ,
[] .
, () [] , [188

]. , , .
[ ]?
,
. []
, .
;
, .
[] . ,
, , [
].
13.
.
,
, : , ,
, ,
'.
2 ,
; [ , ]
[] . , ,
; , , ,
3 .
, [] , ,
?
14. []
'.
[], [] , , , . [ ] [], .
[] [ ], 189

. [,
,] [ , ,
, ] , , , .
[] , [
] , ,
, [ ],
[] 2 .
, [ ] , , , , [ ], [].
, 3 , ,
, , 4, ,
, []. ,
, . , [] ?
[] ?
75. [
] ;
[] .

[] . , ,
'.
[] ?
- , ,
[ ] . ,

. . [] ,
. ? [ ] , []
, [ ], ,
. , ,
, , ,
190

.
.
, 2 [ ] , []
. , [ ], [] [] , .
, [] .
,
, , .
[] [ ], .
16. , , [, ] [-]
, '?

, [ ] , [ ] , [] . [],
- ,
? [] 2
, ? , [ ] , [ ], ?
[ , ] ,
.
[, ] [ ] 3 , . ,
.

191

17.
, '
[ ].
, ,
, , ,
[ ].
, ,
. , , [ ],
.
, 2 .
[],
,
18.
,
.
, , [], ,
, [ , ] , , ,
.
, [] .
, ,
, , .
19.
.
[
] '
, .
,
[ , ] .
[ ] , . , [] , [] .
, ,
, -. ,
192

[] , - .

, 2: ,
, -, -. , []
, [] .
20. , [ ]
.

,
.
', []
, , , [ ]
.
[] , [] , ,
. [ ]:
21. [,
] ,
[ ]
.
, , [
], , ? [ ] , , [ 1,
, [ ] '.
... . [ ], , . [ ]
[] .
, ,
, [] , . ,
, .
, [, ] , [193

], () 2. ,
. :
,
[] ,
, .
- [ ]
, ,
.
[ ]?
22. ,
[], ,
.
--, [ ],
[].
, .
(), [ ] , , . : , ,
, , , [ ]. .
:
23. , ,
, [] .

,

, . ,
, ,
, [] ,
. ,
, , [ ] , [
], [ ], , '.
194

,
[ ], , . , []
, 2, , , [] , . , [ ] .
?
,
, .
[] , [ ]
, ,
[ ] '\ , [ ], . ,
? , ,
, [] , .
[]?
24. [],
, [] ,
.
, , ,
, ,
, , .
. ,
, [] ,
[ ] . ,
,
. [ ] '. ,
, , ,
, [] . [ ] ,
, .

195

25. []
.

,
[],
, , , ', , [ ).
. [ ], [] ,
: - [ ],
2 .
: ?
[] ? [] ? ?
? ?3. []
, [ ].
[ ]?
[]
.
[-] - \
[] .
26.
.
[], ,
. , .
27. []
, []
.
, []
, 196

, []: , , .
[]?
, []
.
28. []
.
, , ,
, , , [] '.
[] [ ] 2 [] .
29. , ,
[]
, []
.
[]
',
[]. , [2
, ] .

. 3
, .
30. .
[ ] '
, , ,
, .
.
?
. , , ,
, [] - .
197

31. , , ,
[] , .
, , []
, . , , ,
,
, . ,
,
. , ,
.
, ,
, ,
'.
32.
, .
, , . [], []
, ,
.
, ?
33. ,
,
.

; ,
. , ,

[].
.
:
. , . ,
, [
198

], '. , [ ], , .
, , .
.
, ,
, ( )
. , , [] 2. | ]
.
,
, ?
.
?
, :
, ? , ! ,
3: []
, ? , [], ,
[] .
:
? ,
: ,
. ,
: ?

, . []
[] ;
.
, []
. []
.
34. ,
; , .
' , []
, [ ]
199

, [ ]
, .
[ ] ,
-
.
.
-
[].

(SAMADHIPADA)
* - ( - ),
- , , , -, - (IIIII ) ,
() , ,
(patanjali)
[Dasgupta, 1930, 5455)
1 1 atha -
( -) , atha
, , -, -
, atha sabdanusasanam , [|
1 2 , (anusasana)
(- ), , (anusisyate)
(sama), (dama) , ,
(tattvajfiand) [
(), !
[],
, , [ ], , (samahita), ()
" (- IV 4 23, 28) \ ,
, (tapas), (rasayana)
[] [ ],
(nabhidhanam), [| [! , (pravrtti) [TV I 1,
1]
1 3 vogah samadhih
> , yuj samadhau (
yuj [Dasgupta, 1961 1963 vol I, 226227] )
,
'
202


(samadhi), ,
, ,

1 4 sarvabhaumah bhurm ( ) () - ,
-
1 5 Ksipta , , , ,
(rajab),
(asthiram)
1 6 Mudha ( , , ) , (tamas), (mdravrttimat)

, (sthiram),
\ (viveka)
1 7 Vikstpta ( , ) () (viksepana) 1

1- , (bhavana)
(yogapaksa) , () viksipta , , [ 1 11)
18 Ekagra ( [] , )
Citta-ekagrata ,
(pradyotana), , (sadbhuta)

viksepana, , ,
viksipta
,
, ' , [AS, 111]

,

, , [VMS, 261
1 9 Niruddha ( , ) mrodha (<, )
,
(vrtti)
, mrodha , ,

203


- , - ( ), (akasa)
[ I 56]
1 10 ogapaksa ( <) []
, ksipta mudha,
(bhumi), yogapaksa, citta visaya ()
, , citta ksepa, , mudha,
, citta viksipta, ( " citta) , citta , [Wezler, 1983, 23]
111 Klesah ( , ) klis , , , () ,

Klesa ,
- ( dosa),
-
,



, ,

, ,


, , ,


khs (, ) -
,
, ,


( )
(, , )

, ,
,
,
raga, 204


,

, ,

,
()
, ,
,


9 (aprasanta) ( )
() ,
IAS, 46]
, ,
(akusala)
, ,
,
, ,

- (upadana) .
,
( )
- ,
,
, , ,
, ,

- , ,
,
1.12 karmabandhanam , , (- )
, , ,
()
, ,
, , ( ) (II 1214) - ,
,
, , (vipaka)
, (avidva)
!
, (karma)
205


,
(punarbhavaksepa),
, ,
[TVM, 38 39]
113 samprajnato yoga
( ) ,

,
,
, cittaikagrata, (. 1 8)
,
, (, asmita )
(samprajnata samadhi), (dhyana)
1 14 vitarkanugato vicaranugata,
[] , ,
Vitarka vicara ,
, () (II 28 33), vitarka
(cittasyaudankata), a vicara
(suksmata), cp [AS, 14J
vitarka
, , a vicara
, ,

[Guenther, 1957, 7477]
,
vitarka vicara, ,
,
,
(bhuta) (prakrti) CM [Dasgupta,
1930, 340]
1 15 Ananda () ()
prlti sukha [Guenther, 1957,
7780]
1 16 Asmita
, ,
asmita
(karana citta), (karya citta) , asmita
,
() -
(karya citta)
,
, asmita ,
()
1 17 Asamprajnata samadhi
206


, , ,
,

(samskara) CM |VS I 18]
2 1 yogascittavrttmirodhah
,
- ,

vrm , pratyaya [Dasgupta, 1930, 277]
2 2
, ,
[] [ ]
( ) ,

, (alaksana),
(avyapakatvat ") ,

[] [ | "
, [] [ ] , (vipaka)
" (asaya) (karma), ,
, []

[ ] [TV 1 2,
4]
2 3 -,
( mahat, buddhi ),
(prakrti),
(, ) ,


'
,
> [] , []
[1
[TV 1 2, 4]
2 4
-
[]
(prakhya, ) [] (sattvaguna)
(pravrtti, )
, (rajoguna), [] (tamoguna)
(prakhya) [ ]
(upalaksanartham),
, , [)
[)
207

[] , (sthiti), ,
", , , , (dainya)
[ ]
, ,
( ) [ !
(vaisamyena), [ ]
(vicitrapannama), (parasparavimardavaicitryat),
[] , (yathasambhavam) (avantara)
- (prakhyarupam) "
, []
(cittarupena pannalam)
(sattvapradhanyam cittasya)
(kimcidune), , 1 (mithah same), [ ]
, (aisvarya)
(visayah)
(khalu), (tattva), ,
(pihita, ) , (abhimanyamana), , ()
, ,
, (pramdhatte) (ksane),
(ksipyamana) , (alabdhasthiti)
, [ ] -
(pnyamatram) [ ] (svarasa\ahl)
[ ],

(viksipta)
" (ksipta) []
[ ] , [] "
( ),
( ), (prasrtam), ,
(samutsarane, ) , (avaraka) , , [], (sthagitam,
) , ( ),
(ajnana), [] "
( 1 8) (viparyaya)
(nidrajnana, [TV 1 1], | ] (abhavapratyayalambana)

[ ], [1

[] (anaisvarya) ,
dcchapratighata), []
[ ] ,
(vyaptam)

(avirbhuta) ,
, , ,
[ ] | ] "
208


(moha), ,
[]
| ] ' (visesa) (avisesa), -', [
, , (alinga)
], []
[ ] , () [] [ ]
" ,
(pravarttakatvat), (dliarma) , [TV I 2, 45]
(
) ( ), [TV I 2, 51
2 5 Purusa -
, , , (prakrti) , (cmsakti), (buddhi),

2 6 ^ ,

1 , "
(atikrantabhavaniya) "
, (svarupapratistham)
1 (putapakaprabandhavibhuta), (abhyasa) (vairagya), (tapanTya)
(buddhisattva), 1 [] ,
, , (vivekakhyati), , (adhikara)
[| ., []
, , , [] " " "
. [YS IV. 29]
2 7 param prasamkhyanam , [], ,
" , , , ', (vivaksaya)
(dharmadharminoh) [ ]
(cittasamanadhikaranyam) [TV I 2, i_ 5]
2.8
,
[] ,
(nirodhasamadhi) \ (vivekakhyaterhanahetu)
(upadanahetu) [] (citisakteh), []
(sadhutam) , ,
209

, [] " , , ,
(mohatmaka), (asuddhi),
() (vivekinah v , ')
, (antavat),
(dunoti)
() , ,
[ ] '
[ ], ( cetayamana
' ) , , ,
,
, [ ]
(tadakarapanna)? "' ",
[] (panvarjane ca kurvatl)''
[] (darisitavisayah)
" , [ ] ,

(bhavedetadevam) (apadyeta)
, [ ]
, (pannata sati) ,
()" [] ,

, (
anarudha ") , 1'
[] '' ( 9 visayarohe "),

(apratisamkrama) [ ]" (samcara), ,
[] ( )
()
(dharma), (laksana) (avastha),
, ()
(), [TV I 2, 6]
2 9 , ()
[] , , , [] [TV I 2, 6]
2 10
(),
7
(avatara)
, (rurodhasamadhi), (yujyate) , [ ]
, [ ] " ,
(jnanaprasadamatra), (parena vairagyena) [TV I 2, 6]
2 11 samskara (vrtti), (),

samskara
[Dasgupta 1961 1963, vol I, 263, I]
2 12 , ,
9 [)
[ , ] (mrodha),
(svarupa) , " (nirbija) "
210


(karmasaya) , [] (jati), (ayur) (bhoga),
(bija) [!
[ |
(samjfia), , [ (asamprajnata) [,
[TV I 2, 6|
3 1 drastuh drastr ( ,
) drk - ( [YS II
6, 20, 21 , III 35], drk ()
, (prakrti)
, , [VB II 6)
3 2 (kaivalya)
-
4 1 vyutthane , - ,
, , (niruddha)
4 2 , ,
, (
XIII, 219) [Dasgupta, 1961 1963 vol I, 216
219]
4 3 svam bhavati,
, , (svamin) ,
, (
)
()
5 1 , (vrtti),
1 6
5 2 karmasaya ,
, , karmasaya ( ) [Da^gupta,
1961 1963, vol I, 267] , asaya , anusaya
, ()
, (paryavasthana),
,
, [ V 1]
5 3 (khsta) (akhsta)

5 4 , i 1
, (vrtti), ( ) ( ), [TV I 5, 9]
5 5. ,

211


[TV I 5, 910]
5 6 wttisamskaracakra

,
- (samskrta
dharma) (samskara),

5 7 ,
, (mrodha), ,
> , (atmakalpenava
tisthata ), [ ]
(apatatah) (paramarthatah)
[ (prakrti) ]
[TV I 5, 10]
6 1
arthe dvandva samasa (
)
pramana viparyaya vikalpa nidra smrti (smrtayah)
7 1 pratyaksa
, ,
, (vijnana), ()
( [SS I 89])
, , (vrtti) ,
,
(
[Sinha, 1934, 117 |)
7 2 (upa-aga uparanj)

7 3 ( ) [Dasgupta, 1930, 273274],
1) purvavat , 2) sesavat
3) samanyatodrsta

7 4 agamah, ,
aptavatana
7 5 yasyagamasya vakta

), (asraddheya)
()
(svargakama) (caityam) > [TV 1 7, 18]
7 6 mulavaktan ,
(Tsvara) CM [TV I 7 12]
8 1 viparyaya
, (laksya), [] ' (mithyajna) , (laksana) ,
[] , [TV 1
8, 12]
viparyaya ,
, [] (sukti)
,
, [Dasgupta, 1930, 274]
212

82 bhutartha\isayatvat
8 3 avidya'smitaragad\esabhinivesah klesa
abhinivesa
> < > [Dasgupta 1930 68
296]
8 4 [
] (animan)
, ,
[ ] [ ],
[] , >
[TV I 8, 13]
9 1 mbdajhananupati vastusunyo vikalpah
-, vastusunya vastu


visaya
,
, Vrsava
, vastu CM [Potter
1970, 17]
9 2
stha ()
10 1
,

,
susuptt ,
[Dasgupta, 1930, 276]
111 svavyanjakanjanah
[Woods, 1914 31 2],
vyafijaka afijana
112 abhavita
akalpitah paramarthika iti yavat ( |TV I 11
17])
11 3 [YS II 39]
12 1 (citta) pratyaya,
, , , ,
,
, ,
, ,
,
mrodha
[Dasgupta, 1930, 277]
13 1 abhyasa
15 1 vairagya >

(sraddha)
( [Dasgupta, 1920, 131])
(vrsaya),
213


1 , (cittasamprasada)
,
apara para Apara vairagya
(raga) - (purusartha), , (svarga)
apara vairagya ,
(vasTkara)
,

para vairagya,
( prajna) \ , (sraddha)
(abhyasa) ,
(akhstavrtti)
(khstavrtti)

,
, , (abhyasa) (vairagya)
,
(avidya) CM [Dasgupta, 1920 131- 133]
18 1 Nirbija. ,
' , - , (alambana) , | ]
, ,
(klesakarmasayah) CM [TV 1 18, 22]
19 1 \'deha, r e [|
[YS III 26]
19 2 adhikaravasat
, ,
,
[TV I 19, 24]
20 1 sraddhavtryasmrtisamadhiprajhapurvaLa itaresam
20 2 smrtih dhvunam, ( ) [TV I 20, 24]
20 3 , samadhi , ,
, , , , Asamprajnata samadhi , (cittavrtti) ,
samprajnata samadhi
, asamprajnata
[Radhakrishnan, 1931, \ol II 360)
20 4 1
[]
(yogopayah), [] -
() ,
(siddhi),
, [] -
(cirena), ,
(ksipra) , [] []"
[ " (mrdu), (madhya
") (adhimatra) ] , |214

] , (samskara) " (adrsta)


(pragbhavlya), [] ", .', (samvega), ,",
(vasana)
. ' [IV I 2021, 15]
23 1 lsvarapramdhanad\ , -
- [Dasgupta, 1961 1963 \ol I,
258259, Dasgupta, 1930, Chapt V1II Samkhya Atheism and Yoga Theism, 231
258], [Radhaknshnan, 1931, vol II, 368372]
23 2 Pranidhana

(bhaktivisesa) Coi ,
,
[TV I 24, 16]
23 3 ,
ista-devata ( ),

,
24 1 vasana (cp |YS IV 24])
, samskara ,
- , , ,
(smrti) \asana
, ,
, { )
vas , ", "
samskara, (IV 9) vasana ,
,
Samskara, , , Vasana samskara,
[Dasgupta. 1961 1963, vol I, 263, 1]
24 2 kaivalyam praptastarhi santi
24 3 (trim bandhanam) [Woods 1914, 49, 2]
24 4 ,

24 5 sastra (),
,
, () [TV I 24, 18]
24 6 -
,
(V . ) > , -

215


[ ] uiu {, ]

[ ]
, , ,
[] |]


, ' [)' [
] '
, [] , ,
, []
, ,

[ , , ,
)
, []
, ,
,

[] ,
[ ]

[] , 9
,
, ,
9 ,
,


, , , , ,
' , [ ],
, , , , , , , "
[] , , [] ,
, []
[] , ,
, ,

, [ , ] ,
, , ,
(), [ ]
[ ] [], ,
, [ ]
[ II 64 101 102]
216


25 1 <
(buddhi) (grahana)
, [ )
(ltmdnya) | ] (pratvekasamuccava)
(bTja) (sarvajfia)
[ ]
,
[] (grahya) CM [TV I 25 2930]
25 2 agamatah sastra ( 24 5)

25 3 atmanugrahabhave pi
,
<
> (atmahita)
[ ,|,

, (andhakara), ,
" , i [
] ,
,
(bhutartham) ,
(pratipaksa) [ ]

(jfieya) ( )
,
(atmahita), [] ,
(parahita) [ 1 1, 1]
25 4 kalpapralayamahapralayesu
,
( [ , VI 3| ), (laya)
satya loka, (
YS III 26),
[TV I 25, 31]
25 5 [Woods, 1914 56 2]
, \ ()
(adividvan) ,
[ ),
[] , (adimuktah) [
BOBceJ (paramaguru) , , ,
, [] [ ] [-
] (sruyate),
(jnanaprapti)
, , | ] (avatara)

[ , ] ( ) (svayambhu) [ ]
[]
[ ]
, [] \
[] (iti bhavah) > [T\ I 25 311
217


26 1 avacchedarthena >
27 1 tasya vacakah pranavah () \acaka
(), a vacya >
()
aumkara
(pralaya) pranava
(prakrti), ,
Pranava svadhva\a

[Dasgupta, 1920, 1661
27 2 -
(pratipadakatvam), (
vaiyakaranah) , (sambandha ) \
(artha) (svabhavikah)
, ,
[] , ,
[] , ,
[] , , []
, [ ],
, "
(karabha ), (krtasamketa) (varana),

(vimrsya) [ ,
, |
, , '
(ayam abhiprayafi)
(samartha) (abhidhana) ,
, [|
[!
(Tsvarasamketa) [] , [
] (prakasaka), , (mvamaka) [],
, , [] (vibhaga)
[], .. , [) " . [TV I
27, 32]
27 3 sargantaresu
, , (pradhanika),

,
, (mahesvara),
[ ] 1] , 1] ' > [TV I 27, 32]
27 4 (agaminah),
28 1 japa,

japa (bija)
218


[Padoux, 1981
141!54|
28 2 [Woods 1Q14 62 1|
29 1 anupatarga, , (jati), (ayuh)
(bhoga) |YS II ]
30 1 dhatu, , vayu (, )
pitta () kapha ( )
1 (vaisamya)

[Dasgupta, 19611963, vol II 325333]
30 2
(kayasya gurutva) (kapha) ,
, (apravrtti) [TV I
30, 35]
30 3 (bhrantidarsana) (jnana),
(viparyaja)
30 4 alabdhabhumikatia
31 1 adhibhautika adhidaivika
[Dasgupta, 1961 1963, vol I 269 1|

312 angameia\at\a
32 1 (,
pratvayamatram) Cp (,
),
vijnanam prativijnapti (I 16), []
, .' | !
(yiinanaskandha)
- , (manovijnana) (A KB I 16, 11] ,
(vijiiana) \
(vijnapti) (visayam visayam prati)
vijnapti < ,
Vijnapti, ,
\
UDalabdhi,
- (vastu-matra-grahanam, cp pratyayamatram )
- matra , , vastu visaya
( )
, \
, (manovijnana)

32 2
(ksantkavada) [Shastn 1964]
.
, ( 219


) vainasika ( , ) [TV I 32 361
32 3 ,
, [ ,
!, [ ) ,||

, (sastra), , (phala) ,
, , [,
], ,
(pratyaya ), (karmasaya),
(upacita)
> [TV I 32, 37]
32 4 gomayapayasiyam nyayam,
the maxim of Cowdung as a milky preparation [Woods, 1914,
66] , [ 66,
4]
33 1 mailrikarunamuditopeksanam
- ,
, (samadhi)
,
(maitrl), (karuna), [] (mudita)
(upeksa), ,
(apramana)
, , ,
,
, ,
, [Guenther,
1957, 161 166]
, , , brahmavihara []
33 2 prasannam, , ,
klesavarutam,
34 1 pracchardanavidharanabhyam va pranasya
[TV I 35, 40]
35 1 yathabhutarthapratipadanasamarthyat

,

yathabhutam ( -)
, ,
[Woods, 1914, 73,
11
35 2 pratyakslkarta\ya
36 1 visoka va jyotismatl
36 2 akasakalpam
, -, , akasa ( - [Dasgupta,
1930, 2172181 ) ( - ) ,
220


, \
,
(dis) \
, >


- > (karanakasa)

, 1
vibhu ()
36 3 [Woods, 1914, 75, 1]
37 1 , (vTtaragah) HOI
[, ) (raktam - ' ) [TV 1 37, 421
38 1 svapnanidrajhanalamhanam \a (svapna) (nidra) CM [TV I 38, 42431
40 1 rmisamanasya
42 1 tatra , <
, (savilarka),
(nuvitarka), (savicara) (nirvicara)
42 2 sabdarthainana
, ,
(grahanam) (sabda), ,
(artha), (jnana, ) (vibhakta),
,
,
(sabda) (pada)
(dhvam) , , ,

,
42 3 mrvitarka samapatti
, -
43 1 anupracayavnesa
45 1 alingaparyavasanam -noie , ()
, - -
[Dasgupta, 1961 1963 vol 1, 245248 254255]
45 2 tanmatra ( ) , . , .
45 3 , (Iingamatra)
, mahat () pradhana (layam gacchali), ,
[TV I 45, 51]
46 1 sabl/ah samadhi, ,
(vastu),
47 1 [Woods, 1914 9?, 1]
48 1 rtambhara prajna IDasgupia 1930 344]
221



(anvartha)
48 2 vibhaktir bibharti
49 1 \
50 1 (.

samadhi (
) (vrm) samskara

vrtti


IRadhakrishnan 1931 vol II 348|
511 mrodhastlutikalakramanubhavena
51 2 <
mrodha (asamprajnata)
, asamprajnata
nirodha samprajnata (asmita)
nirodha samprajiiata (samskara)
(self)
prakrti
samadhi buddhi
prakrti
, prakrti
> [Dasgupta 1930 345346]

[]

(SADHANAPADA)

1 1 atapasvin
< (tapas),
(upayatopayoginam) [TV II 1
59]
1 2 pratyupaithitavisavaiala Cp mayajala

1 3 Cp [YS I 23 27] 1~ 1
2 1 anaprasavadharminah <
>
2 2 pratiprasavaya kalpisyante
[] (pravilaya) ?
,
(karyya) , [TV II 2
60]
3 1 avidya smitaragadvesa bhinivesah pahca klesah
() raga ()
pratigha () mana () avidya () vicikitsa (
) drsti ( ) [AS 6970]
3 2 (karmavipaka)

(jati), (ayuh) (bhoga), CM [YS II
13]
4 1 prasupla () tanu () \icchinna
() udana ( \)
222


4 2 dagdha <
4 3 Pratipak\abha\ana

<
(avidya) (samvaejnana)
CM |TV II 4
62|
4 4 anuserale ( anusaya
[ 1 4
)
anuserate anugata bhavanti
(become inherent in) {Woods 1914 108 2]
5 1 balnopakarana

>
[Woods 1914 111 3]
6 1 <

(darsanasakti) >
6 2 bhoklr < >
bhogya < >
6 3
[Woods 1914 115 1| >
(Vi 41)
8 1 < ) (duhkhanusmrti
purva)
9 1 svarasavahi

12 1
<> (V I"7) [Woods 1914 121 4]
13 1 amyamat < >
()

) [Dasgupta 1920 108 109]
13 2 pradhanopasarjanabhavena
13 3 ekapraghattakena
mihtxa
13 4 ekabhava < > a ekabha
vika < >
karmasaya
vasana
<>
[Dasgupta 1920 109110]
13 5 <
(abhivyanjaka) (nimitta)
(vipaka
) >
13 6 utsarga a apayada
14 1 pratikulatmakam < (
) >
15 1 muhyati
15 2 Ksiprapunnami

[Woods 1914 134 1]
15 3
gunapradhanabha\akrta
15 4 mmsarah
samsaraheturmokso
moksopa\a
(\cti

< )

(duhkhasalya)
|YS II 15]
duhkha

223


Duhkha

-

>>

(),
()
() ) ,
() , ,
, , () ,

-
, , - , ,
- > - (samskrta),
>
, , () ,
,
- ,

,
-
,

,
, -
,

15 5 pradhanapurusayoh samvogo heyahetu (,
, ) [YS II 17],
drsya,
15 6 Hatuh
15 7 hane tasyotthedavadaprasangah upadane ca hetmddah
(ucchedavada) (drsti), () , , , -
, (bhavadrsti-sasvata), , , (vibhavadrsti-uccheda),
224

, (Bhagavan) (SN II,


17]
( , , - , ,
) , II
hetuvada ( )
, , -
16 1 [] (bhogarudham) ,
(karmavipaka),

16 2 pratipattaram ( pratipattr) , , ,
17 1 , (
- samyoga, , )
(drsya) ,
17 2 drasta ( drastr) ,

17 3 -,
(
), , ,
, (sakst,
) - ,
(drasta) ,

( [SPS VI 501, [Radhaknshnan, 1931, vol II, 292])

, (heya)
17 4 buddhisattva , ,
,
, ,
, , - [SPS VI 59]
17.5. , -,
[]
... [! (arthakrta) () (drs) ,
(darsanasakti).." , ( svabhavikah), (naimittikah) ,
(adiman), , (nimitta),
, ,
(santana) (vasana)
(pratisarga) [ ] (samya)
(pradhana), (sargadau)
[TV II 17, 82] pratisarga [Biardeau, 1968,
. 20 ]
17 6 ksetrajna, , -, , , ksetra ()
225


,
( ) ",
ksetra-jfia, , ksetnn, ksetra,
, ,
, ksetnn ksetra
, XIII 34 [Dasgupta, '1961 1963, vol II, 464]
, , ,
(avyakta)
Vikara, , ksetra (),
ksetrajn a
, avyakta (cetana)
[Dasgupta, 1961 1963, vol I, 214]
17 7 I 4 vrttisarupyamitaratra
18 1 prakasakriyasthitisllam
18 2 pradhanavelayam
, (manusyasartre)
,
(tiryaksanre) ,
[TV II 18, 84]
18.3 ,
( ) (vacya)
", (vyutpattya) ["] ,
(pradhtyate), , [TV II 18, 85]
18 4 ,
(), -
( [Radhakrishnan, 1931, 266, 277])
,
,
(satkaryavada), , ,
(yadyadatmakam tattena rupena pannamate) [TV II 18, 85]
18 5 bhogdpavargartham hi taddrsyam purusasya
(bhoga), (apavarga, moksa)
(purusartha)
18 6 [Woods, 1914, 145, 1].
18 7 svamini
18 8 , , (grahana) (jfiana)
(svarupamatrena),
(dharana) [ ],
, (), (visesa)
[ ], (apoha) (yukti) , (samaropita) [] (tattvajfiana) [, . ]
(avadharana ),
, (abhinivesa)
(hanopadana) [], [TV II, 18,
. 46].
19.1 visesavisesahngamatrahngani gunaparvam (prakrti), , , (avisesa), ,
, , (visesa). ahamkara ( , , -")
( "), 226


, ahamkara,
, 1
tattvantarapannama
, ahamkara (
) ,
(visesa) CM [Radhaknshnan, 1931, 274]
19 2 -, tanmatra ( >)
> (suksma) ,
> ,
, [Dasgupta, 1961 1963, vol I, i, 251 254,
Radhaknshnan, 1931, 270277]
19 3 buddhtndriya
, ( )
(, )
, , ,
, ,
, >
[Radhaknshnan, 1931, 267]
citta , ,
, , mat), khyati, jnana
citta [Dasgupta, 1930, 260 ]
19 4
, ,
19 5 asmita, -, ahamkara,

19 6 vivrddhikasthamanubhavanti
[Woods, 1914, 149]
19 7 avyaktamahngam pradhanam ,
,
alinga, ,
(avisesa) , hnga,
, , , , ."
( ") liriga . (tanmatra),
, , hnga (ahamkara), 1
lmga, ( ")
(visesa)
[Dasgupta, 1930, 179180]
19 8 , (bhoga)
(apavarga) (drsya),
[YS II 18]
19 9 pratyastamayam tenopajayante
19 10 dharmalaksanavastha pannama
20 1 drsimatra, drksakti
()
20 2 ,
, }
20 3 ( [YS IV 22])
[Woods, 1914, 155, 2]
21 1 \> )
227


22 1 -, (
), (jtva),
(brahman), ,
(vibhu)
- [Dasgupta, 1961 1963, vol I, 238241, Radhaknshnan,
1931, 279283]
, []
(bhoga) (apavarga) CM [YS II 23]
23 1 pratidvandvi
23 2
(), (kalpitesu) , (tanmaya), (paramanu)
, (sthiti),
, (vikarakaranat) (gatyaiva),
, ( ) [TV II 23, 95]

23 3 ()
23 4 darsanajnanameva ,
, (drsti darsana)
, (heya) [ I 40]
24 1 viparyayajnanavasana,
()
24 2 upakhyanenodghatayati
24 3 hana ,
26 1 vivekakhyati,
prajha () [ I 2]
26 2 dagdhabijabhava, ,
(bandhyaprasava)
27 1 prantabhumih ,
, (pratyuditakhyateh) CM [TV II 27,
99]
27 2 asuddhydvaranamalapagama ,
[] (klesa),
(Santa),
(cantadhikara)
27 3 prahprasave'pi
, , (jTvanneva),
(kusala ) (mukta), (caramadehatvat) []
', , (laye) [TV II 27, 100]
28 1 yoganga [YS
II 29]
29 1 yamamyamasanapranayamapratyaharadharanadhyanasamadhayo
'stavangam

(yoganga) (antaranga),
(bahiranga)
,
, - ,
228


-
, - -
- ,
[Radhaknshnan, 1931 353, 1]
30 1 (ahimsa), ,
, , ,
[Dasgupta, 1930, 3021
30 2 , (tanmula)
, , , (yamah) (msphala) CM [TV II 30, 103]
30 3 satyam yatharthe vanmanase
30 4 asastrapurvaka
31 1 mahavratam, ,
, ,
(yama) [Dasgupta, 1930, 330]
31 2 /ati
avacchinna
jati , , -,

, , [ III 24]
31 3 samayavacchinna
32 1 niyama,
(, , [Dasgupta,
1930, 66]) , ,

32 2 ( dvandvasahana)
32 3 kasthamaunakaramauna , ,
stock-stillness and formal stillness [Woods, 1914, 181]

vivarana ( -) akaramauna
(apparently there is no such word as akaramauna1) a-kasthamauna,
[Wezler, 1983, 3233]
32 4 Candrayana ,
, " (VI 7
3637) ( [Woods, 1914, 182, 3], [TV II
32, 106])
32 5 [YS II 1]
32 6 [YS I 29]
33 1 pratipaksa ,
[ I 1 ]
34 1 krtakantanumodita
35 1 [ ] , (tatsannidhau) []

35 2
(praninam) , ,
, (bhagavatah) []
, ,
[TV II 35, 109]
229


36 1 () (dharmadharmau knya), ,
, [] (svarga), ,
[] , [ ] '" , [ ] " " (apratihata) [TV II 36,
109]
38 1 aprahgha
39 1 siddhayah ,
-
41 1 atmadarsanayogyatvam buddhisattvasya
43 1 Amma [YS III 45]
44 1
46 1
(sthira) ,
(sukham) (sukhavaham) '
, , [ ], , , [ ]
(padmasana) ,
(vlrasana) ,

(bhadrasana)
,
(pamkacchapikam)

,
(dandasana)
, ,

(yogapattaka )
yogic table [Woods, 1914, 191]
,

(krauflcasana)
, [TV II 46, . 112]
47 1 prayatnasaithdya , ,
, [TV II 47, 113]
48 1 tato dvandvanabhighatah,

49 1
svasaprasvasayorgativicchedah pranayamah , ,
pranayama, , , ,
, ,
[Dasgupta, 1930, 333]
,
, kumbhaka CM [TV II 49, 113]
50 1 ,
, (desa)

()
,
230

[Dasgupta, 1930 333]


50 2 , (ksana)
(nimesaknyavacchmna) [
]
(matra)
(svajanumandalam) (udghata) [], ,
(mrdu) (madhyama),
(tlvra) [TV II 50, 114]
51 1 (aksipta) (abhyasa) CM [TV II 51, 115]
52 1 akarye myuktam
, [TV II 52, 116]
53 1 yogyata manasah
,

55 1 ,
[] [] (vasyatam) (aviruddhah pratipatti)" -

, ( )
[ ] [TV II 55, 117]

(VIBHUTIPADA)
1 1
[]
, , , (sraddhotpada)

(anugunah) [] (samudaya) [
, ] ,
,
, (visesa) , [ ]
,
, [] , []
[] (desabandha)" [] ,
[ ],
nabhicakre) " " (talu)
(bandha), (sambandha, )
[]" []
[]
[ ] [] ',
(jnanamatrena) [TV 1, 119]
2 1 pratyayaikatanata -
() pratyaya ,
231


2 2 aparamrsta
2 3 , []
, (sadhyam) (dharana) [] (ekagrata) []
,
(nisprha) [-] ,
, , []" [TV III 2, 120]
- (VI 7 89) [Woods, 1914,
204]
3 1 dhyeyakaramrbhasam
3 2
(nirbhasa) " ,
(dhyeyakara),
(dhyanakara) [] (sunya
" )"
[] ,
7
[] " []
( )
" [] ( grahana) ( ), (kalpana ), , , " ( VI 7 90, [Woods, 1914, 205, 1])
() (dhyana) (dhyeya) [] ,
[ ]
,
( [, 409410]), (ksetrajna) ,
(), , (), (acetana) ()
, , , (vaikrtakrtyam), ' [TV III 3, 120] - [Woods, 1914, 205, 2]
4 1 asya trayasya tantriki panbhasa samyama iti


[] (dharana), , , (samadhi) [
], [ ] (samjna) []
(panbhasa) "
(ekavisayani) []"
(vacakatva) " (tantra) (sastra),
" ,
[] [ , 16] "
[] [TV III 4, 120121]
5 1 [] , (abhyasa) (prajftaloka)"
, (mrmalapravahe)
232

(pratyaya) [CM [TV


HI 5, 121]
6 1 vimyoga
6 2 pranidhana, , ,
prasadat
6 3
7 []
" ( (bhumisu )" ) [ ] '
[ ] ,
(savitarka samadhi) ' (sthulavisaya)
, (nirvitarka) , []
[] (vasikrte), []
(savicare)
[], [
] (nirvicare)
-",
(samapatti) " , (avatarlta)
" (suksma) { )
, [] [], '
[] (viparyaya)9
[] [, ] " , [, | ,
,
[ ] [],

9
"
, , ,
[], []
(mspaditaknye karmam),
(sadhana), ,
(agamatah),
, 9 ,

[] [], ' []
, ,
[ ],
[], [TV III 6, 121 122]
7 1 antaranga
7 2 , (yoganga) [ ] ,
[],
[] 9
[]
[], , [
], (sadhya), [] , (anga) (yama) , [] , [] (TV III 7, 122]
8 1 bahirangam nirbijasya
233


8.2.
, . .
, : (samprajnata) [, ], (asamprajnata ) [], , []
" (nirbTja), ,
. [ ] ,
(niruddha) ,
(paramakastha),
(jnana),
[]. [] : ..." (...)
, , (prayojaka) [ ] (samanavisayatva), [] . [],
, , (Tsvarapranidhane) , [
) (savyabhicara) [TV III. 8, . 122].
9.1. vyutthananirodhasamskarayorabhibhavapradurbhavau nirodhaksanacittanvayo nirodhapariiyamah.
Vyuttftana , , , nirodha (, ), asaya
(, ).
9.2. ( )
.
9.3. abhibhavapradurbhavau,
, (adhtyante) ,
.
9.4.
. []
(parinama), [ III. 16]: ", [] " (nirbTja) []: ... . .?"
[] (anubhava) [] . [ ] (nanubhuyate). [, ] ,
, (citta ) ( ), [] , ,
, [].
[] : (nirodhaparinama)...".

[] (vyutthana). , (nirodha), , [ ] (nirudhyate 'nena) (")
(jnanaprasada) [] (vairagya). "
[ ] [ ] (vyutthana) (nirodha),
[ ] (?)
.
[] (dharmin )
234

(nirodhaksana), . . [] (nirodhavasara),
(dvayoravasthayoranvayah),
(dharmi) , (svarupena) (abhibhava) [] (pradurbhava) .
, (uttare klesah), (avidyamula), (nivartante) (nivfttau) (] ( ...astrnyate) (prthakprayatna) , ,
[] (vyutthanapratyayamulah),
? , []
[ ] (nirodhasamskara)?
[] : ...".
. , [] (kuvinda) . ,
(karanatmakam karyam), . (uttare klesah)
[] ; .
[ ] (pratyaya ),
()
(ciraniruddhe pratyaya).
(upasamya) (upacaya) [ ] (vivrtti)
[ ]. (sugamam) [TV III. 9,
. 123124].
10.1. tasya prasantavahita.
10.2. [], " (balavata) [ ],
? [] :
[] ".
, []
[ ] ,
.
(patava) []
, [] ?
[] : (mandye) ".
[] " [] .
, (pathanti) ", [] (vyutthana) [TV III. 10,
. 124].
11.1. sarvarthataikdgratayoh ksayodayau cittasya samadhiparinamah.
, (sarvarthata ,
) (ekagrata)
(cittadharma).
11.2. samadhiyate.
11.3. : []
, []: ... ...".

(viksiptata . [YS I. 1.]). (
235


: san , sa ), .
(ksaya) [] (tirobhava). (asad)
[ ]; , (udaya , ".
.) (avirbhava). ,
[] () [] ...
, . . ,
(sadhyamana) [ ] (purvaparibhuta). . [TV III. 11, . 124].
12.1. samahitacittasya;
bahuvrhi; , .
12.2. santa. , (pratyaya) . . sasrava
[ I. 4].
12.3. ... udita (, , ).
12.4. a... bhresat (, [ ]).
12.5. , ......" , , , (nispattau) [] [ ] , " , , [ ], , (tulya ). [ ] . ,
" , . (...) [] [ ]: ", | ] [TV III. 12, . 125].
13.1. dharma ( )
- , , -,
, ,
- .
, .
, ( ) ,
, . , , -
(). , ,
, . , ,
,
dharma-dharmi-bheda
( ). () -, (dharmin), , .
, ,
.

, .
. svalaksana, svarupa svabhava.
,
236

. , , .
svalaksana [ I. 2) ,
, . . . ,
- ; , svalaksana (jati)
. (atita , pratyutpanna , anagata ),
jatiyatva, . .
(tryadhva).
svalaksana svabhava.
svabhava , svabhava , .
,
svarupa.
, ,
- , , . , - . . ,
.
, - .
III.13 , ,
- (parinama).
13.2. laksana.
: , (laksana), ,
(laksyate 'nena) (kalabriedah) [].
- (vastu)
,
[TV III. 13, . 125126]. laksanaparinama . [Dasgupta,
1930, . 116117].
(avasthaparinama), ,
. , (laksanaparinama) .
. [Dasgupta, 1920, . 7273].
13.3. dharmatvamanatikranta.
. [TV 111. 13, . 126].
13.4. calam ca gunavrttam.
13.5.
(), ,
(bhava),
(dravya).
, (laksana) (avastha) .
[ V. 2426]; ! .
[Stcherbatsky, 1923, . 7691].
237


13.6. padarthantaresu. ,
.
.
14.1. svavyapara,
,
() .
14.2. purvapascimata. . Varttika, pragabhava, . . . . [Woods, 1914, . 225].
14.3. anupati .
14.4. ( ) sarvasti (, ),
(dharmamatra),
- (prautyasamutpada).
15.1. dharmadharmibheda (, [] )
, . -
, -
.
,
.
(guna karma)

(samavaya). , (adhara), (adheya).
, ,
-
, dharma-dharmi-bheda. .
[, . 1718].
15.2. vastumatratmaka.
15.3. (aparidrsta)
[TV III, 15, . 136]: [ ] (nirodha)
(asamprajnata) (cittasya). . (agamatah)
(anumanatah) ,
( ). ", , (punya) . [ ] .

[ ].

... . .
16.1. sdksat kriyamana.
17.1. , ,
, : ,
(vacaka, vacya).
(sabda) (dhvani varna) , , , .
, (nadanusamhara, . . )
.
238

. [Woods,
1914, . 233; Biardeau, 1964, . 388].
17.2. , [], " (vdcaka)
. . . [Biardeau, 1964, . 389].
17.3. : 'yam sabdah so'yam arthah yo'rthah yo'rthah sa sabda.
17.4. . [TV III, 17, 143] . [Woods, 1914,
. 245].
18.1. Bhagavan Jaigisavya. . ,
Dharanasastra",
, . ,
, [Dasgupta,
1930, . 50, . 1].
19.1. pratyayasya paracittajftanam.
20.1. . . , ,
. . . [Woods,
1914, . 249, . 2].
22.1. ayurvipdka.
22.2. adhyatmika, adhibhautika adhidaivika.
22.3. : Vipantam (,
". .), ,
(jala), [] ,
[TV III. 22, . 147].
26.1. . ,
[ III]:
45. [] - (bhajana-loka):
[],
[ ].
, ,
(trisahasramahasahasralokadhatu), . (vayumandalam),
[] . ,
;
(parinahenasamkhyam) ,
.
46. .
, [ ],
, [
] . . (...)
, ,
[] ,
, . (...)
, , []
[] , , , ,
( 48).
49. , , .
[] .
. . (...)
239


.
,

.

[ ] .

[, ] .
26.2. (. ). . [
III. 58].
26.3. samgrahasloka. . [Woods, 1914, . 254]
-" (11.4.97).
26.4. . [ III. 58], , , , , , .
26.5. kancanamayt bhumi
. . [ III. 46].
26.6. Yojana , (. [ III. 88]), . .
7200 .
,
, . . [Denis, 1977, . 4 ] .
26.7. . [ III. 55]: []
. , [ ]
. (...).
, , []
.
26.8. , [ III]:
[] , (...)
[ ] (...) ( 53).
54. .
[]
[]; [ ] .
26.9. , , , .
26.10. ; .
26.11. . , :
, , ,
[, ] , [ ], ,
. , , , , , , , , [ III. 51].
26.12. andamadhe
vyudham.
26.13. . .
[ ] .
26.14. . [ III. 1].
26.15. aupapadikadeha; . upapaduka . :
,
(kalala) . ., ,
(andaja). , , , . .. . [SAKV, . 265].
26.16. . [ III. 1, 2 ] : (kama-dhatu)

240


2. (rupa-dhatu), .
, ?
.
, .
, , .
,- [ ],
[ , ] , .
26.17. :
[ , ]:
[] ,
(panttabha apramanabha abhasvarah). . [ III. 2].
26.18. . [ III. 2]:
[ , ]:
[] ,
.
[ , ] : [] , , [ ]: [] , , , .

.
26.19. suryadvara, . . .
28.1. urddhavimanesu.
31.1. kurmakara nadi. -,
.
32.1. sirah kapala , .
, ..." (nadi),
" [TV III. 32, . 154].
33.1. pratibha (), ,
, (taraka).
34.1. brahmapure (. .-. VIII. 1.1). , " ...
, [] , (manas).
. [TV III. 34, . 154].
35.1. , :
, (atisvacchasya),
(vivekakhyatirupena)
[] (caitanyat), [
], , (jada)
(svabhava). , (sutrakara)
(uvaca) . (bhasyakara):
, ..." [ ]
[ ], , [ ], .
[] , [] .
(saiikara) [TV III. 35, . 155].
35.2. (anubhava),
,
241


(caitanya),
, , [TV III 35,
155)
35 3
(citi) , (jada, ), ,
, (pratyaya
), , ,
[] ,
' (TV III 35, 155]
35 4 , - II, 4 14
[Woods, 1914, 1]
36 1 pratibha ,
, () -, pratibha abhijfia , ,
(samadhi)
36 2 (vibhuti), rddhi , . [, Fasc. -, 1961,
100101]
40 1 upadhmanam krtva
41 1 - ,
(srotra), (ahafikankanam), , (karnasaskulTvivaram)
[]
,
(apakara) [ ],
[ ] ,
, (sahakarmam) { )

, " (tanmatra), (sabda) [ ],

, [ ],
[TV III 41, 159]
42 1 avakasadanat
,
42 2 laghutula, cottonfibre [Woods, 1914, 271]
42 3 turijanabhitantu
43 1 (kalpita)
43 2 mahavideha
43 3 , (jati), (ayus)
(bhoga) CM [TV III 43, 161], [YS II 13]
44 1 dharmamatravyavrttih Cp
(mahabhutani), ,
^

,
,
(svabhava),
242


(upadaya, ) (rupa) ,
[ , ] , ,
(vrtti)
(svabhava) 9
[ ]
(dhatavah) , , (dhrti), (samgraha),
(pakti) (vyuhana)
(vrddhi) (prasarpana)
, ,

, ,
,
, (bhutasrota)
[ ]
[desantara),
7
",
" " [] ,
(laghutva) ,
, [] ",
[ I 11, 12]
44 2 pratyastamitabhedavayavanugata
44 3 yutasiddhavayava , [ ] [ ]
44 4 bhutajayibhavati
45 1 tatra ,
(aisvaryani)
45 2 purvasiddha , -,
48 1 vikaranabhava (Cp Samkarabhasya II 1 31)
, , (indnyani)
[] (videhanam) (karana)
, [] [],
[] (vikarana)
[]
[TV III 48, 167]
48 2 madhupratika, honeyfaced () [Woods, 1914, 282]
51 1 prathamakalpikah ,
, madhubhumika , prajnajyotih , atikrantabhava , [TV HI
51, 169170]

243

(KAIVALYAPADA)
1 1 janmasiddhi
, [ ] (svargopabhoga) , (manusyajatlyacanta), ,

, (anima)
(siddhi) [TV IV 1, 177]
1 2 , (ausadhi)
, ,
, -, (ajaramaranatvam
asadayati) fTV
IV 1, 177]
"
'
2 1 jatyantarapannamah prakrtyapurat , (prakrti)
, (asmita) (anupravesa)
[TV IV 2, 178]
2 2 , , , ( )
(), (svabhavika)
3 1
-,
(), , ,
( , The History of
Hindu Chemistry), ( )
, (udbhutavrtti) , ,
(, )
, (sahakansakti)
(mmma-karana ) [Dasgupta,
1961 1963, vol I, 2541
3 2 piplavayisuh
3 3 [Woods, 1914, 302, 1]
4 1 mrmanacittani ,
, (yavajjTvacchanram),
(anvitam) , ,
(nirmanakaya)
, [TV IV 4,
179180]
6 1 anasayam, ,
7 1 karmctjatih krsna suklakrsna sukla' suklakrsna , krsna ()
, [], , , , [] 1) , , ,
, 2) , ,
244

sraddha (), vlrya () sukla ( )


,
, , sraddha, vtrya, smrti, samadhi prajna, , ,
[Dasgupta, 1930, 320]
7 2 sadhananadhina
sddhanadhina
8 1 anuserate Cp anusaya ,
( ) , , [. V]
9 1 [
] (ekarupatvat) [] [ ] (vasana) ],
,
9 2 svavyanjakanjanabhivyakta vyanjaka (, ) anjana () . [TV IV 8, 182]
9 3 []
, [ ], []
10 1 asisa ( alas , ), , , abhinivesa
10 2 bhuvam bhuyasam, cp [YS II 9]
10 3 , ,
- ,
pt-
10 4 -, ,
(jiva) ,
10 5 , , -
[TV IV 10, 184]
10 6 viharab

manieres d'etre ou methodes perpetuelles [L'AK III, 114],
vihara-yogavisesa [II, 203]
10 7 [Woods, 1914 ,
1, 2]
111 samgrhitatvat

1 1 2 samsaracakra
[Woods, 1914, 314, 2[
113 pratyutpannata-vartamanata
[TV IV 11, 186]
114 dravyatvena sambhavantyah
12 1 vyaktika
12 2 svavyaparoparudha

12 3 , (asat),
(jfieya), ,
(vijnana) ,
(avabhasam) , (visaya) [TV IV
12, 186]
245


12 4 sarvada asti (sarvasti), (- ) (svabhava)
, , ,
svabhava svarupatah
12 5
avastha-pannama ( ),
, , ,

, (jatiyatva) , , (vrtti), ,
, , ,
, [Stcherbatsky, 1923, 79]
[ V 2426]
12 6 , -, -" ,
, ,

,
,
, ()
[Stcherbatsky, 1923, 47, 3]
13 1 , ( - )
vyakta-avyakta,
- (prakrti)
(parmama) , , suksma
"
(avisesarupah) CM [YS II 19] (prakrti),
, , (avisesa), ,
, , (visesa) [Radhaknshnan, 1931, 270 ]
13 2 sarvamidam,

13 3 [Woods, 1914, 317, 3]
14 1 pannamaikatvadvastutattvam Tattva , -,
(vastu)
14 2
( )
,
" "9 ,
(virodha) [ ] [
], (avatarayati) []
[] " [TV IV, 14, 189] >
prakrti,


ekavikaraparinama
14 3 atha vijnanavadmam vainastkam
- vainasika (,


) , , vainasika
>
(vastusvarupa) svarupa svabhava ( , ) svabhava ,
sunyavada
(, , [AD, 257] vaituhkasyayogasunyata-vadinah sarvam nastTti) vainasika-vaituhka
[AD, 123124]
14 4 jnanapankalpanamatram, cittamatra
vijiiaptimatra ,
, , [Vijnaptimatra, 12] (
)
15 1 Svapratistham
15 2 samkhvapakse
,
(arthavada),
(pratyaya ), - 9 , [ ] ,
" []
(samkhyapakse)" [TV IV 15, 192]
16 1 , , cedvastu tatpramanakam
16 2 sambadhyamana
16 3 sarvapurusasadharanah
17 1 []
(uparagapeksitvat)
17 2 ,
( svatantrah) [ ] ,
(jada ), ( kaseta, " ) , ,
(jadatva) , ,
,
, ,
, () ,
, , ,
(nTlatva), , ,
,
(jalmah)
( yukta) ,
[], (upalabdhavisaya),
[]
[ ] [ ] > [TV IV 17
193194]
19 1 svabhasam
(krrya)
(karma), (karaka) CM [TV IV 19 195]
19 2
[Woods, 1914, 330 1]
20 1 ksamka\admuh


. kjanikavada ( ) . [Stcherbatsky, 1932, . 79118|
21.1. atiprasanga, .
21.2. ,
, (pudgala) (skandhah) .
, - , . [Lamotte, 1958, . 673 674].
23.1. sarvartham, . . [] .
23.2.
cittamatra (-).
23.3. prahbinibTbhuta pratibimba (,
) ,
pratibimba avaccheda,
. pratibimba-vada (
) . [Dasgupta, 1961 1963, vol. I, . 475476].
24.1. . . para () , ,
, (samanyamatra).
25.1. karmabhinirvarthtam.
25.2. , (. . purvapaksa) ,
, " (paralokinah),
. . . . [TV IV. 25, . 201].
25.3. . [YS II. 39).
25.4. cittadharmairaparamrsta.
28.1. (asaya)
. [YS II. 4, 1012].
28.2. anuserate. .
anusaya (akusala) [ V].
29.1. prasamkhyane'pyakusidasya.
29.2. , (sutrakara), (prasamkhyana) (upaya)
[] (vyutthananirodha),
[TV IV. 29, . 203].
29.3. dharmamegha ( )
, (vivekakhyati). . [YS I. 2].
30.1. kusita bhavanh.
31.1. , (abhanako laukika)
,
. . [TV IV. 31, . 204].
33.1. , -, (tattva, . tathata
), . , - :
(kutasthamtyata) ,
(pannaminityata),
(prakrti)
33.2. (krama)
(aparantamrgrahya).
33.3. vibhajya vacariiyam. , (ekantika).
34.1. prahprasava, ,
. . (prakrti)'


*
AD AdhidharmadTpa with Vibhasaprabhavrtti. Critically ed. by P. S. Jami. Patna,
1959 (Tibetan Sanskrit Works Series, vol. IV).
AKB Abhidharmakosabhasya of Vasubandhu. Ed. by P. Pradhan. Patna, 1967 (Tibetan
Sanskrit Works Series,'vol. VIII).
AS Abhidharmasamuccaya of Asariga. Ed. by P. Pradhan. Santiniketan, 1950 (VisvaBharati Studies, 12).
Patanjaladarsanam. Patanjaladarsanam, or the System of Yoga Philosophy by Maharshi
Kapila with the Commentary of Vyasa and the Gloss of Vachaspati Mishra. Ed.
and publ. by Pandit Jivananda Vidyasagara. Calcutta, 1895.
Patanjalasutrani. Patanjalasutrani with the Scholium of Vyasa and the Commentary
of Vacaspati. Ed. by T. Sh. Bodas. Bombay, 1892 (Bombay Sanskrit Series, 46).
SAKV Sphutartha Abhidharmakosavyakhya by Yasomitra. Ed. by Unrai Wogihara.
Tokyo, 19321936.
SN Samyutta Nikaya. Ed. L. Feer. L., 18841904.
SPS Samkhya (Pravacana) sutras. Ed. with Vijnanabhiksu's Bhasya by Jivananda
Vidyasagara. Calcutta, 1863, 1872, 1906.
SS Samkhyasara. Ed. by Jivananda Vidyasagara. Calcutta, 1909.
TV Tattva-vaisaradL . Patanjaladarsanam Patanjalasutrani.
TVM Trimsika vijnaptimatrata. . Vijnaptimatra.
VB Vyasabhasya. . Patanjaladarsanam Patanjalasutrani.
Vijnaptimatra. Vijnaptimatratasiddhi. Deux Traites de Vasubandhu' Vimsatika (la
Vingtaine) et Trimsika (la Trentaine) avec le Commentaire de Sthiramati. Original
sansknt pubhe par S. Levi. Pt. 1 Texte. P., 1925.
VMS . Vijnaptimatratasiddhi.
YS Yoga-sutra. . Patanjaladarsanam Patanjalasutrani.
. . - ( ), -
( ). . , ., . . . . ., 1989.
, , 1987 . ., . . . . ., 1987.
, 1977 . . . ,
1977, . 1, 2.
, 1964 . . . , 1964
*
. Potter Bibliography of Indian Philosophies. Delhi, 1974


, 1988. . ., 1988.
L'AK L'Abhidharmakosa de Vasubandhu. Traduit et annofe par L de la Vallee
Poussin Chap. 3. P., 1926.
Apte, 1965. The Practical Sanskrit-English Dictionary by V. Sh. Apte. Delhi, 1965
Biardeau, 1964. Biardeau M Theone de la Connaissance et Philosophic de la Parole
dans le Brahmanisme Classique P., 1964.
Biardeau, 1968. Biardeau M. Etudes de Mythologie Hindou. Bulletin de l'Ecole
Franchise d'Extreme Orient T. LIV. P., 1968
Dasgupta, 1920. Dasgupta S The Study of Patanjali Calcutta, 1920
Dasgupta, 1930. Dasgupta S. Yoga Philosophy in Relation to other Systems of Indian
Thought. Calcutta, 1930.
Dasgupta, 1961 1963. Dasgupta S. A History of Indian Philosophy. Vol. IIV.
.Cambridge, 1961 1963
Denis, 1977 Denis E. La Loka-panflatti et Idees Cosmologiques du Bouddhisme Ancien.
T. II. P., 1977.
EB Encyclopaedia of Buddhism. Vol. IIII. Colombo, 1961 1972.
Guenther, 1957. Guenther H. Philosophy and Psychology in the Abhidharma.
Lucknow, 1957.
Lamotte, 1958. Lamotte . Histoire du Bouddhisme Indien. Louvain, 1958.
Levi-Strauss, 1962. Levi-Strauss La pensee sauvage. P, 1962.
Padoux, 1981. Padoux A. Un Japa Tantnque. Melanges Chinois et Bouddhiques.
1981, vol. XX.
Potter, 1970. Potter K. Realism, Speech-acts and Truth-gaps. Journal of Indian
Philosophy. Dordrecht, 1970, vol. I, pt. 1.
PE Puramc Encyclopaedia. Delhi, 1978.
Radhakrishnan, 1931. Radhaknshnan S. Indian Philosophy. Vol. II. L., 1931.
Rhys Davids, 1938 Rhys Davids R. A. F. The Birth of Indian Psychology and its
Development in Buddhism. L., 1938.
Shastn, 1964. Shastn D. N. A Critique of Indian Realism. Agra, 1964.
Sinha, 1934. Sinha J. Indian Psychology Perception. L., 1934.
Stcherbatsky, 1923. Stcherbatsky Th. The Central Conception of Buddhism and the
Meaning of the Word Dharma. L., 1923.
Stcherbatsky, 1932. Stcherbatsky Th. Buddhist Logic. Vol 1. Leningrad, 1932 (Bibliotheca Buddhica. Vol. XXVI).
Vallee Poussin, 1937. Vallee Poussin L de la. Le Bouddhisme et le Yoga de Patanjali.
Melanges Chinois et Bouddhiques. Vol. V. Bruxelles, 1937.
Wezler, 1983. Wezler A. Philological Observations of the So-called Patafijalayogasutrabhasyavivarana. Indo-Iranian Journal. Vol. 25, 1. Dordrecht, 1983.
Woods, 1914 The Yoga-System of Patanjali or the Ancient Hindu Doctrine of Concentration of Mind. Transl. from the Original Sanskrit by J H. Woods. Cambridge
(Mass.), 1914. Harvard Oriental Series, vol. 17.


,
(),
, ,
, , ( ) .
()
, -
() ,
, ei
, .
,
, i
, ,
,
, .
. () .
, -. , (IVV . .)
,
.
, ,
.
-, ,

, .
,
. .


132
22, 29
40, 61, 62, 63, 220, 227, 242
61, 170
43, 47, 143
32, 81, 102, 104, 115

40, 48, 51, 75, 136, 144, 164, 227


15, 202
24, 112, 229
41, 82, 227

22, 229
26, 33, 38, 40, 41, 42, 43, 60, 65,
82, 99, 116, 125, 127, 130, 133, 225

127
40, 41, 64, 72, 81, 225, 227
89
18, 28, 29
61, 144, 145, 170
47, 48, 144, 145
16, 17, 20, 22, 29, 30, 31, 32, 33,
36, 37, 38, 40, 41, 43, 59, 60, 62, 64, 68,
75, 78, 87, 88, 90, 93, 99, 106, , 113,
128, 129, 131

47, 141

15
61, 170
16, 17, 19, 20, 35, 38, 39, 40, 41, 42,
43, 56, 59, 60, 64, 72, 73, 79, 80, 82,
88, 124, 128, 152, 161
9
35
37, 54, 56, 57, 58, 66, 72, 73, 78,
152, 153, 154, 155, 156, 157
48, 49, 87, 147
40, 48
18, 22, 23, 24, 31, 44, 47, 63, 96,
97, 98, 99, 112, 138, 143
9, 10, 11, 15, 16, 18, 24, 30, 31, 33,
43, 45, 48, 81, 83, 86, 87, 109, 112, 135,
136, 148
15, 21, 23, 65, 66, 68, 78
17, 22, 34, 35, 48, 50, 55, 61, 62,
70, 78, 86, 96, 101, 118, 119, 120, 144,
162, 169
82, 204, 205
66

16, 30, 36, 38, 39, 42, 59, 64, 79, 82,
87, 126, 168
15, 48, 49, 147
61, 170
10, 11, 15, 19
- 9, 10, 11, 12, 13, 14, 25,
30, 57, 67, 80
20, 36, 45, 71, 83, 92
17, 20, 29, 30, 34, 56, 57, 87, 88,
149, 150, 151, 160
49, 50, 51, 53, 56, 59, 60, 62, 66,
68,148,157, 158,160,162, 163, 166,167
16, 30, 31, 36, 38, 39, 42, 59, 62, 64,
68, 73, 79, 87, 113, 126, 134, 142, 145,
161, 168
16, 19, 30, 36, 38, 39, 59, 64, 79, 82,
87, 126, 168
28, 40, 108, 226
252


61, 170
48, 53, 147
47, 141
abhavita 213
abhibhava 234, 235
abhidhana 218
abhijna 242
abhinivesa 33, 39, 213, 222, 226
abhipraya 218
abhivyanjaka 223
abhyasa 209, 213, 214, 231, 232
acetana 35, 232
adhara 238
adharma 230
adheya 238
adhibhautika 219, 239
adhidaivika 219, 239
adhikara 209, 214, 228
adhyatmika 239
adrsta 21, 33, 215
agama 212, 238
agamatah 217, 233
ahamkar'a 28, 226, 227
ahamkarika 61, 242
ahimsa 44, 229
aisvarya 208, 243
ajiiana 208
akalpita 213
akaSa 203, 220
akara 210, 212, 228, 232
aklista 211, 214
aksipta 231
akiiSala 205
alaksana 207
alambana 65, 74, 214, 221
alifiga 28, 41, 209, 221, 226, 227
anaisvarya 208
ananda 206
anagaya 70, 244
ahga 219, 228, 233
animan 69, 208, 213, 230, 244
afijana.71, 213, 245
antaranga 228, 233
antaraya 24
antyaviSesa 67
anvartha 222
anvita 70, 234, 244
anubhava 60, 222, 227, 234, 241
anumana 212
anumanatah 238
anusasana 15, 202
apara 214
aparigraha 44

apavada 223
apavarga 18, 39, 41, 226, 227, 228
apaya 236
apoha 39, 226
apramana 220
apratiglia 230
apunya 35
arth'a 221, 225, 226, 239, 247
arthamatra 29
arya 224
asamprajnata 206, 211, 214, 222, 234, 238
asana 228
asat 245
asaya 207, 211, 234, 248
asmita 32, 40, 69, 206, 213, 222, 227, 244
asteya 44
asthira 203
atapasvin 222
atikrantabhavaniya 66, 209, 243
atiprasanga 248
atman'212, 217, 230
atmanugraha 22
avaccheda 218, 231, 248
avadharana 226
avantara 208
avastha 210, 227, 235, 237
avasthaparinama 72, 237, 246
avatara 210, 217
avayava 243
avayavin 28
avidya 31, 36, 205, 213, 214, 222, 223, 235
avisesa 28, 40, 209, 226, 227, 246
avyakta 72, 226, 227,' 246
avyapakatva 207
ausadhi 69, 244
ayiitasiddha 243
ayus 31, 62, 211, 219, 222, 239, 242
bahiraiiga 228, 233
bandha 215, 231
bhadrasana 230
bhaisajya 36
bhakti 215
bhava 217, 223, 228, 237, 243
bhavadrsti 224
bhavana'203, 223
bheda 237
bija 211, 217, 218, 228
bhoga 31, 39, 41, 62, 211, 222, 225, 226,
227, 228, 242
bhogya 223
bhoktr 223
bhranti 219
bhumi 203, 204, 233
253


bhuta 206, 236, 243
bhutartha 19, 212, 217
brahman 228
brahmapura 241
buddhi 207, 209, 217
buddhtndnya 40, 227
buddhisattva 38, 209, 225, 230

dvesti 35
duhkha 35, 223, 224
duhkhakarana 36
duhkhasatya 223

caitanya 60, 241, 242


candrayana 229
cetana 35, 226
cikitsasastra 36
citi 242
citisakti 209
citta 36, 40, 204, 206, 208, 209, 213, 214,
227, 234, 235, 236, 238, 248
citta-ekagrata 203, 206
cittamatra 77
cittavrtti 207, 214
damya 208
dama 202
dandasana 230
dafana 219, 228, 230
darsanasakti 32, 223, 225
desa 47, 230, 231
dharana 39, 48, 49, 226, 228, 231, 251,
239'
dharma 57, 59, 209, 210, 212, 227, 235, 236,
248
dharmadharmibheda 236, 238
dharmadharmin 236
dharmamatra 238, 242
dharmamegha 79, 248
dharmin 57, 59, 209, 222, 234, 235, 236
dhatu 219, 239, 240, 241, 243
dhvani 55, 221, 238
dhyana 48, 49, 206, 214, 228, 232
dhyanakara 49, 232
dhyeya 49, 232
dhyeyakara 49, 232
dis 221
dosa 46
drasta 33, 38, 225
drastr 211, 225
dravya 72, 237
dravyatva 72, 245
drk 211, 225, 227
drkakti 32, 227
drsta 225
drstajanma 33
drsti 222, 224, 228
drSya 225, 226, 227
dvesa 33, 213, 222
254

ekabhava 223
ekabhavika 223
ekagra 203
ekagrata 48, 57, 232, 235
gati 228, 230
grahana 39, 217, 219, 226, 232
guna 36, 223, 237, 238
gunavrttimrodha 35
hana 42, 224, 226, 228
hetu 223
hetuvada 224, 225
heya 210, 228
lccha 208
indnya 243
istadevata 22
Isvara 212, 218
isvarapranidhana 31, 215, 234
ltindnya 217
japa 31, 218
jati 31, 62, 67, 211, 219, 222, 229, 236,
242, 244
jatiyatva 72, 236, 246
jiva 43, 228, 245
ifiana 39, 40, 42, 217, 219, 221, 226, 227,
228, 231, 234, 247
jnanaprasada 210, 234
jneya 217, 245
jyotismati 220
kaivalya 17, 21, 50, 68, 211, 215
kala 222, 236
kalpana 232
kapala 54
kapha 219
karaka 247
karana 232, 235, 244
karana 232, 243
karanakasa 221
karana citta 206
kanta 45, 229
karma 78, 205, 207, 233, 238, 247, 248
karmasaya 25, 33, 211, 220, 223
karmabandhana 205
karmavasana 32
karmavipaka 222, 225


karmendnya 40
karuna 220
karya 222, 232, 235
karya citta 206
kaya 218
khyati 40, 227, 228
klesa 204, 213, 220, 222, 228, 235
klesakarmasaya 21, 214
klesamula 34
khsta 211, 214
krauncasana 230
krta 45, 229
krtasamketa 218
kfiya 226, 230, 231, 238, 247
knya rupa 210
knyayoga 31
ksana 208, 231, 234, 235
ksanikavada 76, 219, 248
ksamkavadin 247
kset'ra 225, 226
ksetrajna 225, 226, 232
ksetrin 226
ksipta 203, 204, 208
kiimbhaka 230
kusala 43, 228
kutastha 248
laksana 210, 212, 227, 236, 237
laksya 212
laukika 248
laya 217
linga 226
hngamatra 29, 41, 221, 226
madhubhumika 66, 243
madhupratika 243
mahat 207
mahavrata 44, 229
maitri 220
mana 222
manas 229, 231, 241
mati 40, 227
mithyajnana 19, 212
moha 35, 209, 210
moksa 223, 226
mudha 203, 204
mudita 220
mukta 228
mukti 18
mulavakta 18
nabhicakra 48, 231
nadanusamhara 55, 238
nadi 241 '

naimittika 38, 225


mdra 212, 221
nidrajiiana 208
nidravrtti 203
mmitta 38, 223, 225, 244
mrbhasa 49, 232
mrbija 21, 29, 210, 214, 233, 234
nirmanacitta 70, 244
nirmanakaya 70, 244
mrodha 17, 203, 207, 210, 213, 222, 2S4,
235, 238, 248
nirodhapannama 356
mrodhasamadhi 209, 210
mruddha 203, 211, 234, 235
nirvicara 28, 221, 233
mrvitarka 27, 221
nisphala 44, 229
mtyata 79, 248
mvrtti 36
myama 44, 228, 229
218
myatavipaka 34
pada 221
padartha 238
padmasana 230
paksa 45, 247
para 214, 248
paracittajnana 50, 55, 239
paramanu 27, 228
paramarthatah 212
paramarthika 213
panbhasa 49, 232
pannama 35, 39, 54, 58, 72, 79, 208, 210,
226, 227, 234, 235, 236, 244, 246, 248
parmata 210
paryavasthana 211
phala 220
pitta 219
pradhana 221, 223, 224, 225, 226
pradhanika 23, 218
pradurbhava 234, 235
prajna 29, 70, 214, 221, 228, 245
prajnajyoti 66, 243
prajnaloka 232
prakhya 207, 208
prakasaka 218, 226
prakrti 69, 79, 206, 207, 209, 211, 212,
218, 221, 222, 226, 244, 246, 248
prakrtilaya 21
pralaya 217, 218
pramana 18, 212, 247
prana 48, 206, 220, 228, 230
pranava 23, 218


pranayama 25, 47, 228, 230
pranidhana 22, 215, 233
pranin 229
prantabhiimi 228
prasada 23, 30
prasamkhyana 31, 209, 248
prasanta 235
prasvasa 230
prathamakalpika 66, 243
pratibha 54, 60, 241, 242
pratibimba 247
pratigha 222
pratipaksa 32, 45, 46, 217, 223, 229
pratiprasava 228, 248
pratisarga 225
pratityasamutpada 238
pratyahara 228
pratyaksa 212, 220
pratyaya 50, 56, 207, 213, 219, 220, 231,
233, 235, 236, 239, 242, 247
pravrtti 202, 207
prayatna 230, 235
punya 35, 238
puraka 230
purusa 209, 224, 226, 247
purusartha 214, 226
purvapaksa 248
purvaparibhuta 57
purvasiddha 243
purvavat 212
raga 35, 204, 213, 214, 222
rajas 203
rajoguna 207
recaka'230
rddhi 60, 242
rtambhara 221
rogahetu 36
sablja 30, 221
sadbhuta 203, 209
sadhana 30, 233, 245
sadhya 232, 233
sadhyamana 57, 236
saksl 38, 225
salambana 20
samadhi 29, 49, 70, 202, 203, 206, 214,
221, 222, 228, 232, 233, 235, 242, 245
samahita 236
samanya 67, 248
samanyatodrsti 212
samapatti 27,"221, 233
samaropita 39, 226
samartha 220

samavaya 238
sambandha 231
samjfla 49, 211, 232
samkhya 239, 247
samprajnata 206, 214, 234
samsaracakra 245
samskara 36, 210, 212, 215, 222, 234, 235
samskrta 212, 224
samudaya 231
samvega 215
samyagdarsana 36
samyagjnana 223
samyama 48
samyoga 36, 38, 224, 225
sarntana 225
safga 218, 225
sarvabhaumah 203
sarvajna 41, 217
sarvajnabtja 22
sarvartham 76
sarvarthata 57, 235
sarvasti 238, 246
sasrava 236
satkaryavada 226
satta 67
sattva 207
sattvaguna 207
satya 44^ 229
savicara 28, 221, 233
savitarka 27, 221, 233
siddhi 214, 230, 244
smrti 70, 212, 214, 245
sparSavan 28
sthira 47, 203, 230
sthiti 208, 222, 226, 228
sukha 35, 47, 206, 230
sukhavaha 47, 230
suksma 28, 72, 206, 227, 233
svabhasa 75, 247
svabhava 73, 74, 236, 237, 241, 242, 243,
246, 247
svabhavika 38, 218, 225, 244
svadhyaya 31, 218
svalaksana 236, 237
svamin 226
svapna 221
svarasavahT 208, 223
svarga 69, 212, 214, 230, 244
svarupa 27, 39, 73, 209, 210, 226, 235,
236, 237, 246, 247
svavyanjaka 245
svayambhu 217
sabda 29, 55, 221, 238, 239, 242
256


sabdajnana 213
sabdanusasana 15
sabdapramana 18, 22
saithilya 230
sama 202
santa 228
sastra 215, 217, 220, 232
sasvata 36, 224
sesavat 212
Sfra 54
sraddha 48, 70, 213, 214, 231, 245
sraddhotpada 231
srotra 61, 242
sunya 49, 213, 232, 247
svasa 230

vayu 219, 239


vibhaga 218
vibhu 221, 228
vibhuti 60, 242
vicara 206
vicikitsa 222
videha 214, 243
vihara 245
vijnana 212, 219, 222, 245
vijnanavadin 246
vijnapti 219
vikalpa 19, 212, 213
vikara 228, 246
vikarana 243
viksepana 203
viksipta 57, 203, 204, 208, 235
viniyoga 233
vipaka 31, 205, 207, 223
viparyaya 18, 31, 42, 212, 228, 233
vTrasana 230
virodha 246
vTrya 70, 214, 245
visaya 65, 204, 208, 210, 213, 219, 233,
245
visesa 29, 67, 209, 221, 226, 227, 231, 246
vitaraga 221
vitarka 206
viveka 302
vivekakhyati42,209,2288,211,212,214,222,
226, 243, 244, 246
vyakta 245, 246
vyanjaka 71, 213, 245
vyapta 208
vyutthana 211, 234, 235, 248
vyutthita 31

tamas 203
tamoguna 207
tanmatr'a 221, 227, 242
tantra 232
tapas 31
taraka 54, 241
tattva 208, 227, 246, 248
tattvajnana 202, 226
tulya 57, 226
uccheda 224
uha 39, 226
upacaya 220, 235
upadana 205, 224, 226
upadanahetu 209
upadaya 243
uparaga 212, 247
upaya 222, 248
upeksa 220
utsarga 223

yama 43, 44, 228, 229, 233


yathabhutam 26, 30, 220
yathabhutartha 26, 220
yathasambhava 208
yoga 202, 206, 214
yoganga 43, 228, 233
yogapaksa 203, 204
yogapattaka 230
yogipratyaksa 28
yogyata 230, 231
yuj samadhau 202
yukti 39, 226
yutasiddha 243

vacaka 23, 55, 218, 238


vacakatva 232
vacya 23, 55, 226, 238
vainasika 74, 220, 246, 247
vairagya 20, 209, 210, 213, 214, 234
vaisamya 208, 219
varna 55, 238
vasana 21, 34, 38, 215, 223, 225, 228, 245
vasikara 26, 214, 233
vastu 30, 65, 74, 213, 219, 237, 238, 246,
247
vastusunya 213
vastusvariipa 74

257

SUMMARY
The work Classical Yoga is devoted to the study of "yoga-sutras"
(Patafvjalasutrani) with Vyasabhasya two basic texts of Indian religious and philosophical system (darsana) of samkhya-yoga which evolved
at the time of antiquity and early Middle Ages. The texts have become
known as the oldest and most authoritative instruction for yoga as
a traditional system of psychophysical regulation of consciousness. It was
precisely this interpretation of Patanjali's text's pragmatic purpose that
awakes a wide interest in it going far beyond the confines of scholarly
Indian studies.
The attempt, however, to take "yoga-sutras" as an instruction and
a guide to "mastering yoga" becomes inevitably frustrating since the text
of Patanjali does not explain the technique, while yoga as a method
of influencing consciousness should not be considered a distinct branch
of Indian culture or a unique achievement of any religious-philosophical
school.
In the history of the development of the Indian religious-philosophical
thought yoga has kept a stable and quite a definite position of its own and
has been part of both the orthodox Brahmanic systems recognizing
the authority of the vedas, and of non-orthodox systems, which fact is
known to us in the first place from written sources of Buddhist schools
and teachings.
In the functional aspect, the Indian religious-philosophical schools
of ancient times and early Middle Ages are characterized by a clearly
expressed polymorphism. The school tradition was based, as a rule, upon
a combination of dogmatic precepts (a religious doctrine) which set
themselves the aim of spiritual transformation of man (emancipation,
enlightenment). The tradition also prescribed the way for attaining
such a state a consequential practice of psychotechnical methods of
258

regulating one's consciousness (yoga). This practice varied from school


to school each having a more or less extensive literature of a logicaldiscourcive nature (treatises and commentaries to them), that is, a literature which set out, in a theoretically demonstrative form, the conceptual perception of the original ideas and experience of consciousness
transformation.
Samkhya-yoga was no exception in this respect and in would be
unjust to look at the author of "yoga-sutra" as the originator of the yoga
practice or its only theoretician. As it has been noted by S. Dasgupta,
"Patanjali not only collected the different forms of yoga practices, and
gleaned the diverse ideas which were or could be associated with the
Yoga, but drafted them all in the Samkhya metaphysics, and gave them
the form in which they have been handed down to us".
Thus the researcher is faced with the following quite important
question: what particular written texts make the logically cohesive semantic context which would provide a background for an approach
to the problem of historical-philosophical interpretation of Patanjali's
"yoga-sutras"? How much useful is Vyasa's commentary in helping to
perform this function?
Since Patanjali's "yoga-sutras" and Vyasabhasya are distanced from
each other by time varying from one to several centuries, this time-lag
makes the researcher wonder if the commentator renders correctly
the original meaning of Patanjali's text. Is it possible, proceeding from
Vyasa's explanations, to establish what exactly the sutras' author meant?
It is a known fact that, strictly speaking, the sutras as a form of
religious-philosophical literature pose as a synoptic fixation of the
system's nodular concepts in the form of aphorisms and do not make
any one wholesome expression. Precisely such are Patanjali's sutras.
They cannot be understood or interpreted of themselves and call for
resorting to a wider version of the system, i. e., to the text (sastra, in
traditional terminology). But it is doubtless that by the time of Vyasa's
commentaries, the school of samkhya-yoga had gone through a certain
evolution of ideas, especially in the course of its polemics with Buddhism.
We, therefore, should not overestimate the commentator's claimed loyalty
to the original meaning of the sutras. Holding polemics with Buddhist
philosophers the abhidharmist or vijfianavadin Vyasa strived to
re-interpret the meaning of Patanjali's sutras in such a way as if the
sutras' author knew apriori the contents of this polemics. It would be
only logical to suggest that the commentator set out the meaning of
Patanjali's text in accordance with the tradition which was synchronous
with him, Vyasa.
This supposition has been put forward in various forms by most
Indologists who went back to "yoga-sutras" and Vyasabhasya" at various times and with different purposes. They all noted that within the
framework of scholarly cultural studies it is quite desirable to establish
259

the original meaning of Patanjali's ideas without making them identical


to Vyasa's interpretations. But at the same time the researchers ran
against the historico-cultural fact of the samkhya-yoga school being
based precisely on a combination of the two texts, those of "yoga-sutras"
and "Vyasabhasya". So if we are to study this particular tradition as
something whole and known in the history of Indian philosophy as
Patanjaladarsana (Patanjali's system), then the matter of establishing
the original meaning of the "yoga-sutras" may as well be abandoned.
This work sets itself the purpose of presenting Patanjaladarsana in
its traditional function, trying to show in the first place what had become
of Patanjali's ideas by the time the commentary was written. This approach, however, inevitably presupposes the need of recourse to the problem
of terminology. In Patanjali's text and this fact should be emphasized no clear terminological system is traced. The right of philosophical
notions and terms are enjoyed by the metaphors whose literal translation
would lead to a nonsensical situation and a monstrous "darkening" of
the text. These metaphors pose as traditional codes to denote quite
definite philosophical concepts. Any elaboration of these concepts, which
would be synchronous to "yoga-sutras" is unknown, so the metaphors
are filled with terminological contents only due to Vyasa's commentary
where we discover their conceptual decoding. Thus the system becomes
operational only in Vyasa's interpretation.
But trying to show historical fates of the ideas interpreted by Vyasa
in the context of the medieval history of Indian philosophy, we also
resorted to a later treatise that of "Tattva-vaisaradi", which is a basic
and quite authoritative glossary to Vyasabhasya written by Vachaspati
Mishra in the 9th century A. D., or to the intermediary commentary
("vivarana") to it.
The translation has been made from the original Sanscrit text published in: Patafijaladarsanam, or the System of Yoga Philosophy by
Maharshi Kapila with the Commentary of Vyasa and the Gloss of
Vachaspati Mishra. Ed. and publ. by Pandit Jivananda Vidyasagara.
Second Edition. Calcutta, 1895. Use has also been made of; Patafijalasutrani with the Scholium of Vyasa and the Commentary of Vacaspati.
Ed. by R. S. Bodas. Bombay, 1892 (Bombay Sanskrit Series. 46).
The work consists of four parts. The introductory part contains a
reconstruction of the main philosophical concepts of Patanjaladarsana,
a confinement of the subject-matter of the terms, a substantiation of
the definition of this school as representative of the nominalistic trend
in Indian philosophy. Part two, which is the main one, is a translation
of Patanjali's "yoga-sutras" and of "Vyasa-bhasya". Part three is a
commentary to the translation. The work is concluded by a reference
section containing proper names, index of the school's philosophical
terminology, and the bibliography.

(- -)

. . .
. .
.
. .
. . ihuKoe
. .
. /7.
17168
10.12.91.
06.04.92. 6084'/|- . 1.
. . . . 15,35 . .-.
15.35. 100 000 . . 7354. .
14181.


103051. -51, , 21


252057, , . , 3

B I B L I O T H E C A

ASIATICA




ASIATICA"

:
1.
2.
) ; )
3.
) ()
)
4.
( )

-


Asiatica"

. .

1
.
:
( . . )
. .
,
.
, ,
. .


( , ,
. . )
. .

Vous aimerez peut-être aussi