KNC YEN RNN SLUBUNA BR GEREKE OLARAK

NSAN
1

ZET
Kimi eletirmenler kinci Yeni iir hareketinin slubunu mulaklktan kapalla,
absrd ve samadan anlamszla kadar bir yn szle tenkit ederken; edebi metne yaklam
biimi asndan en temel unsurlardan birisi olan: airler kendilerini yazarlar, yaadklar
devirde devraldklar malzemeden kaidesini skalamlar veya grmek istememilerdir. te
biz bu almamzda deformasyon, sapmalar ve youn metinler aras gndermelerle
okuyucudan ok ciddi bir gayret ve kltrel birikim isteyen kinci Yeni iir hareketinin
slubuna bir gereke olarak yaadklar devrin netice verdii insan n plana karacaz.
Bunu yaparken ncelikle kinci Yeninin etkin olduu 1950-60 yllar arasnda Trk
toplumunun sosyolojik durumunu zetleyeceiz, sonrasnda airlerin gerek dzyazlarndan
gerekse iirlerinden rneklerle savmz destekleme yoluna gideceiz.
Anahtar kelimeler: kinci Yeni, modernizm, birey, kentleme, kapitalistleme.

ABSTRACT

HUMAN IN SECOND NEW POEM AS A EXPLANATION TO ITS

WORDING
While the wording of the second new poem movement is criticised with words like
shallow, complicated and unnecessary, the main fact of approach to literary work The poet
is effected by his time and life. is ignored. In this study we will emphasize human effected
by poets time and life experience as a theme in wording of second new poem movement
requires cultural experiences by refering example works. While we are doing this we will
explain the sociologic state of Turkey in 1950-1960(the period that the mentioned fact is very
popular) and support the study with example works of poets.
Key words: New Second Poem, Modernism, ndividual, Urbanization, Capitalization.

stanbul niversitesi, Trk Dili ve Edebiyat, osarikaya@istanbul.edu.tr

GR
Ahmet Hamdi Tanpnar, klasik edebiyatmzn insana bakndaki kkl deiimi,
ideal olandan reel olana geii, bir anektodla anlatr (Tanpnar, 1982: 92): Ona gre
Keecizade zzet Mollann Keana srgn esnasnda atl arabann aynasndan kendisine
ben merkezli bak ve bunu bir haber deeri olarak anlat; edebiyatmzda insan
psikolojisine kesin, net ve realist bir tavrla yaklamn ilk belirtileridir. (Korkmaz, 2000: 92)
Edebiyatmzda bir tekaml olarak ortaya kan bu yaklam ekli, Tanzimat dnemi
edebiyatnn sosyal muhtevalar arasnda yeniden kaybolmutur. Servet-i Fnunda insan,
santimental grnmler eliinde negatif deerlerle ykl bir ekilde ele alnm; Milli
mcadele ve onu takip eden yllarda sosyal ve siyasi zorunlukllar neticesiyle insan bir kere
daha idealizme kurban edilmitir. Garip hareketinde insan, maiet ve gn kurtarma derdinde
sradan ve basite indirgenmi ekliyle ele alnm; sosyal gereiler ise insana toplumsal bir
birim olarak bakmlardr. kinci Yeni iiriyledir ki ben dediimiz birey, modern insan, salt
gereki bir tutumla ve btn grnmleriyle Trk iirinde kendisine yer bulmutur.

1. kinci Yeni iirinin Ortaya kt Sosyal Zemin

kinci Yeni, eletirmenler ve aratrmaclar tarafndan ele alnrken genellikle szcklerin
arptlmasndan, yeni sz dizimlerinin belirmesinden, imgelerin zerklemesinden,
allmama ve paradoksa dknlkten, anlam gezinmeleri ve dalgalanmalarndan, yani bir
slup deimesinden, bir teknik farkllamadan bahsedilmi; hatta sosyolojik kkenli bir soru
olan kinci Yeniyi neyin getirdii sorusu bir nceki teknik tanmlamay da bastrmtr.
Ancak akmn yeni bir insan anlay ve nerisi (Koak, 2011: 12) getirdii zerinde
yeterince durulmamtr. Oysaki: kinci Yeniyi tanmlama abas ayn zamanda modern
hayatn iindeki insan tanmlama abasdr. kinci Yeni, klasik iir anlaylarnn dnda,
Trk iirinin kanlamaz uraklarndan biri olmasnn tesinde, bir yanyla modern hayatn
iinde olsa da, dier yanyla ona kar bir duru gelitirme abasndaki insann iiridir.
(Altyaprak, 2008: 3)
Modern yaam koullar 1950lerden itibaren kentleme ve kapitalistleme gibi olgularla birlikte zellikle
byk ehirlerimizde kendisini gstermeye balamtr. Kyden kente, cemaatten bireye doru byk bir
deiim sreci ierisine girilmesiyle birlikte, modern yaam koullarnn bireyde meydana
getirdii kltrel ikilemlerin ve deerler aras atmalarn kmas, kentteki arpk ve yapay
ilikiler, tekdze yaam biimi, doadan kopukluk gibi ypratc etkiler ortaya karmtr.

Sosyolojik anlamdaki bu kkl deiim, ilk olarak organik duyarll ok yksek olan iirde kendisine yer bulmutur.
Bu dnemde modern iir dili bakmndan, byk bir geliim ve deiime nclk eden kinci Yeni iiri, kent yaam
ve modernitenin sanclaryla yeni yeni karlamaya balayan modern insann da grnmlerini kendisine mesele
edinmitir. Ancak kinci Yeni neredeyse gndeme geldii her ortamda bu tematik tutumundan ok, iir dili ve
biiminde meydana getirdii, deformasyon ve sapmalar, zerkletirilen imgeler, yeni sz dizimleri, anlam rten
sayklar bir dil gibi radikal deiiklikler noktasnda konu edilmi; son tahlilde zamann biimi olan iirin arka plannda
bir dnemin ve dnme sistematiinin gelerini barndrd gerei ou zaman hesap edilmemitir. Bu gerek
hesap edildiinde 20. yzyl modernitesinin ifadesini sanatsal alanda bulduu ve modern sanatn ayn zamanda
modern dnemin eletirisini de yklendii grlecektir. Bu ynyle kinci Yeni airleri modern sanatn imkanlarn
iirlerine tarken, modern yaam koullarna kar direnme gc ortaya koymaya alan bireyin iirini de
yazmlardr.
iirlerini yazarken yukarda vurguladmz avant-garde tutumlar eletirmenler tarafndan zppelikle
nitelendirilmelerine yol am, bu tutumlarnn altnda toplumda oluturulan izole durumu ama abalar; kapitalist
dzene tepki olarak etik bir duyarllkla kendi iine kapanan iirlerinin gerei grmezlikten gelinmitir.

2. Bir Gnah kartma abas Ya da Anlal-a-mayann zah

kinci Yeni airleri gerek yazlarnda gerekse vermi olduklar rportajlarda iir dili ve
slubunda meydana getirdikleri radikal deiikliklerin izahna giriimiler; eletirmenler
tarafndan tenkide tabii tutulduklar noktalarn gerekelerini ortaya koymulardr. zellikle
Turgut Uyar, Edip Cansever, poetik dncelerini ortaya koyduklar yazlar ve syleiler de;
iirlerinde modern yaam koullar karsndaki insann trajedisini temel aldklarn aka
ifade etmilerdir.
Bir syleide Tomris Uyarn kinci Yeni ile ilk olarak insann, o insan kk de
olsa ne demekse o- bir birey kimliiyle trajedisi ilenmeye balyor. szne, Edip Cansever:
nemli olan kk olsun byk olsun, insann trajedisine gemek, birey olarak ve
toplum iindeki konumuna gre trajiini yakalamak. (Uyar, 2009: 546) szleriyle karlk
vermitir.
Turgut Uyar, kinci Yeninin amacnn, an karmaasn dile getirmek olduunu,
iirden vazgeilmek pahasna en iyi anlatmak nasl mmknse onu denediklerini, msra
dktrmeye vakitlerinin olmadn syler. Yani [kinci Yeni] biimi ierie deil, ierii
biime aktmak istiyor, stelik ()bireyin varolu biimlerini sorgulama srecinde biimsel
kayglar da bir tarafa brakmay gze alabiliyordu. (Gm, 2010: 80) Ayn paralelde
Canseverin grleri de bu iddiay glendirmektedir. yle sanyorum ki, bizim kuamz

bunu iyi vitrin iiri yazmay- aramad, iirde bireyin dramn ele alarak gelitirmek,
eitlendirmek istedi. (Uyar, 2009: 546)
an karmaas karsnda gittike eriyen bir insan vardr. Bu insann mutlu
olabilmesi sadece ekonomik ve toplumsal koullar determinisme bal deildir. Toplumbirey atmas gncelliini korumakta ise de, meseleye bir statistique meselesi diye
baklmamakta, yaantnn byk lde iire karmasndan tr, hem tek insan, bir btn
olarak deer bulmaktadr. (Uyar, 2009: 546)
Kim olursa olsun bireyin birey olarak, bir btn olarak ele alnmasna ve deer
verilmesine Turgut Uyar, ciddiyetle yaklamtr. Vaiz Sokak adl yazsnda bu ciddiyete
delil olabilecek u szleri sarfetmitir:Abac Aralnn bir alt Aktar Kerim Soka (imdi
yok). nsann inanaca gelmiyor! Bu dnyada Kerim adl bir aktar yaasn ve iyiliinden
midir, ktlnden midir, bir sokak onun olsun.. (Uyar, 2009: 546)
Cansever, kinci Yeniyle ilgili bir soruturmaya verdii yantta, kinci Yeniyi u
ekilde tanmlamtr: Dtan baklan, yalnlatrlm, hatta basite indirgenmi 'kk
insan'dan 'insan'a, insann karmak yapsna, onun ayn zamanda toplumun bir birimi
olmasna karn bireyliine de arlk verme giriimidir benim genel anlaym". (Cansever,
2008:256)
Turgut Uyarn kmazn Gzellii balkl yazs, iirin ve insann kaderini birbirine
balamasnn yannda, an bu olumsuz grntsnn aslnda iire ve insana bir frsat
olduunu da vurgulamaktadr:Evet iir kmazda. nk insan kmazda. Ama btn sorun
bir kmazn bilincine varmakta. iirin kmazda olmadn dnenlerden yana deiliz.
nk bu kmaz; bilince, bilgiye, uygunlua, ada iire ve insana yeni bir imkndr.
(Uyar, 2009: 546)
Cemal Sreya ve Edip Canseverde benzer yaklam farkl cmlelerle kurarlar,
Bugn iir () gnmz insannn, uygarln bugnk skk biimlerinde, kmaz
sokaklarnda, labirentlerinde ilerlerken gsterdii davranlara uygun d (Sreya, 2000:
282) [mektedir].
Cansever, dnemin iirinde asl belirleyicinin ierik olduunu vurgulayarak, biimin
daha sonra kendiliinden ortaya ktn syler. ()toplumu anlamadan, evreyi anlamadan
tutalm, insann bireyliini anlamasna kadar bir deiiklikti. Bunun iiri yazlyorsa, bunun
elbette bir biimi de oluyor kendiliinden. (Cansever, 1989: 118)
Ece Ayhan, insan birey olarak ele almann, aratrmann, iirin ana unsuru yapmann
tarihle iaret ederek- kinci Yeniyle baladn, bunun sebebini ise kinci Yeninin merkeze

uzaklyla aklar. _ Kadavrann ii bile tp rencileri iin 1841-42lere kadar

almamtr. nsann iinin almas ise ancak (ve bence) 1955-56dan sonra biraz iir eliyle
olmutur, oldu gibi geliyor bana. Yani uta olmakla balyor! (Sreya, 2008: 141)
Ayhan, Enis Baturla yapt bir syleide de kinci Yeninin yapm olduu iin
zorluunu temelde biz, insanla kaptk, 1954-55 senelerinde insanla kaptk (Batur,
2001: 292) szleriyle vurgular.
Cemal Sreyaya gre, 1940larda nce insan bir okul teriminden ibarettir iirde.
nsann ii 1940larda aralanm, 1950li yllarda alvermitir. (Sreya, 2008: 141)
Sezai Karako, Galile Denizi adn tayan yazsnda, kinci Yeni iin unlar syler:
Bu akm, insann insanlar arasndaki yeriyle birlik, kinattaki yerini de arayan airler geidi.
Arayan fakat bulma niyeti olmayan. (Karako, 1997: 31) Karako, nsann hem varolusal
kayglarn hem de toplumla birey arasndaki dengeye dengesizlie- iaret etmesinin
yannda, kinci Yeninin almann banda sylediimiz paradoksunun da altn izmektedir.
kinci Yeni airlerinin iirlerindeki kiilere baktmzda, direk olarak birbirlerine
benzememelerine ramen, gnn artlarnn getirdii trajii yaayan, toplumun bireyleme
srecine gemi kiileri kar karmza. Turgut Uyarn Akaburgazl Yekta, Edip
Canseverin arlmayan Yakup, ya da Ben Ruhi Bey Naslm, Cemal Sreyann Onlar
in Minbs arks bu duruma rnek olarak gsterilebilir. (Uyar, 2009: 546)

SONU
Ortak bir bildiri etrafnda toplanm, belli kurallar olan bir topluluk olmadklarna
gre bu airlerin, benzer duyarllklar gstermeleri ve benzer temalar benzer ekilde
ilemelerini organik bir bnye duyarll gsteren iire balayabiliriz. iiri bu noktada
harekete geiren ise, toplumsal bilimler, basksn gitgide arttran teknoloji, deien ahlak ve
yaama birimleri (Uyar, 2009: 546) olarak sralanabilir.
Daha net bir ifadeyle sylersek, dilin yenilenmesi ile yaamn yenilenmesi arasndaki
iliki den ya da tam tersi bir ilikiden yola kldnda, kinci Yeni airlerini birbirlerine
balayan eyin ayn semantik dorultu ile toplumsal formasyondaki genel deiim sreci,
(Oktay, 1995: 29) olduu ortaya kacaktr.
kinci Yeni airleri, daha ok da, i gdleriyle yaanan kentleme ve kapitalistlemenin getirdii ie dnk
kntyle, bireyde meydana gelen huzursuzluk, yalnzlk, yabanclama, ar uyum ve uyumsuzluk gibi bir takm
deformasyonlara tepki iindedirler. kinci Yeni airleri bu tepkilerini iir dili ve biiminde herkesten ayr atklar

bamszlk alanlaryla ortaya koymulardr. Kendi deneyimlerini esas aldklar bu yaklamlar, btn verileri, kalplar
krp paralamalarna neden olmu; ahlakn, dinin, toplumun ve gelenein referanslarn, hazr sunularn
reddetmelerine yol amtr. iirin kendi halis formunu bulma amacyla bu hareketin airleri Sezai Karako hari
tutulmak kaydyla- toplumdan, toplumun deerlerinden, inanlarndan, geleneklerinden ve tarihinden uzaklaarak
bamszlamay tercih etmilerdir.
Netice olarak, kinci Yeni airlerinin biim ve slup asndan ortaya kan tercihleri
keyfi bir durum deil; aksine deien yaam artlarnn sonu verdii bir durumu iaret
etmektedir.Artk kii kendini aklamak istedii zaman, eski ve o denli yaln aklama
biimlerinin yeterli olmadn kavrar. Yeni anlatm biimleri arad gibi, var olan anlatm
biimlerini de kendi ilerinde gelitirmeye ynelir. iir ile kendini aklar ama artk yeni
kendini, eski iirin biimiyle anlatamaz, aklayamaz olur. (Erdost, 1997: 76)

Bibliyografya
Altyaprak, Yakup, (2008), kinci Yeni Ve Trk iirinde Modernizm, Ankara, Ebabil
Yaynlar.
Batur, Enis, (2001), Smokinli Berdu: iir Yazlar, stanbul, Yap Kredi Yaynlar.
Cansever, Edip, (1989), Gl Dnyor Avucumda, stanbul, Adam Yaynlar.
Cansever, Edip, (2008), iiri iirle lmek, stanbul, Yap Kredi Yaynlar.
Erdost, Muzaffer lhan, (1997), kinci Yeni Yazlar, Ankara, Onur Yaynlar.
Gm, Semih, (2010), Modernizm Ve Postmodernizm Edebiyatn Dn Ve Yarn, stanbul,
Can Yaynlar.
Karako, Sezai, (1997), Edebiyat Yazlar I: Diimizin Zar, stanbul, Dirili Yaynlar.
Koak, Orhan, (2011), Bahisleri Ykseltmek: Turgut Uyar iirinde Kendini Yaratma
Deneyimi, stanbul, Metis Yaynlar.
Korkmaz, Ramazan, Keecizade zzet Molla: Hayat, Sanat, Edebi Kiilii, Frat
niversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2000, 93-117.
Oktay, Ahmet, (1995), nsan Yazar Ve Kitap, Ankara, Ark Yaynevi, , S.29.
Sreya, Cemal, (2000), Toplu Yazlar 1: apkam Dolu iekle Ve iir zerine Yazlar,
stanbul, Yap Kredi Yaynlar.
Sreya, Cemal, (2008), Gvercin Curnatas: Konumalar, Soruturma Yantlar, stanbul,
Yap Kredi Yaynlar.
Tanpnar, Ahmet Hamdi, (1982), 19. Asr Trk Edebiyat Tarihi, stanbul, Dergah Yaynlar.
Uyar, Turgut, (2009), Korkulu Ustalk, stanbul, Yap Kredi Yaynlar.