Vous êtes sur la page 1sur 312
a r= ‘PHAN TICH PL co khi Fey HHA KOAT BAN KHOR HOG VA KY THUAT TS. NGUYEN HUU LOC THIET KE VA PHAN TiCH HE THONG CO KHi THEO BDO TIN CAY NHA XUAT BAN KHOA HOC VA KY THUAT LOI NOI DAU Trong giai doan hién nay cae ky su thiét ké déi mat vai nhimg thi thach mdi: yéu edu si dung mé phong tinh todn, doi hoi rut ngdn thai gian thiét k& san pham — tir y tuéng ban dau dén thi trudng, do tin cay, an toan va chat lucng cao, it Anh hudng dén mdi trudng. De edn thiét san pham phai c6 tiuh canh tranh cao, do phic tap thiét ké ky thuat gia tang va ban chat thay déi cde dai luong trong ky thuat, di hdi ngudi ky su ¢6 ede kién thite efin thiét dé ang dung xdc sudt va thong ké toan vao phan tich va thiét ké ky thuat. Tinh thay déi cd mat khdp nai trong moi giai doan cia qua trinh thiét ké va phat trién sdn phdm hoac hé thong ky thuat nao d6 bat. ky. Do dé cung voi cde kién thie vé thiét ké thi cde kién thiic xde suat. théng ké ton rat cAn thiét cho ngudi edn bé nghién eu va k¥ sw thiét ké gidi quyé@t cdc bai todn thiét ké phic tap. Thiét ké theo phuong phap xdc sudt ngay cing duoc img dung rong rai va phan quan trong la phan tich va thiét ké theo dé tin cay. Qua kinh nghiém gam 10 nam giang day mon hoc nay cho sinh vién nganh co khi, hudng dan ede dé ti tai nghién edu theo hudng dé tai nay, ching téi da bién soan va ngay cang i hoc vién cao hoe va thy hién mot so dé hoan thién hou cudn sach nay dé phye vu cho cong tac ddo tao va nghién cttu cho sinh vién cdc nganh ky thudt, can he giang day va nghién ctu. Cuén sach dvise Nha xudt ban Khoa hoc va thudr xuat ban nam 2005 vdi mue dich gitp cho cde ban doc o6 thém tai liéu tham khdo vé lanh vue nay. Ching toi xin chan thanh cam on ede y¥ kién déng gop, phé binh nhitng thiéu sdt cia sach dé chung tai eo thé nang cao chat lugng tai liéu trong cae lan xudt ban sau. Moi ¥ kién déng gp, phé binh va thde mac xin gui vé dia chi Nguyén Hitu Loc, bé mén Thiét ké may, khoa Co Khi. 268 Ly Thudng Kiét, quan 10, trwéng Dai hoc Bach Khoa TP Hé Chi Minh. hoac email: nhlead@yahoo.com TP Hé Chi Minh, 10/2905 TS NGUYEN HUU LOC MUC LUC CHUGNG 1 TONG QUAN 1.1. Khai niém 2.2 Noi dung 49 tin cay may 1.3 Phan tich va thiét ké theo dq tin cay 14 Déi tuong €6 tin cay 1.5 Lich sit ky thudt dé tin cay 1.6 Quan i dé tin cay 1.7 Cae dang hong chi tiét cv khi va két cau 1.8 Tink hink aghién ecu CHUGNG 2 HAM PHAN PHOI CAC DAI LUGNG NGAU NHIEN 2.1 Ose dai lvgng ngau nhién 2.2 ae oy phy thuge chu y8u 2.3 Ham cving 46 hong 2.4 Ham phan phi déu 2.5 Ham phan phéi ma 2.6 Ham phan phéi chudn 2.7 Ham phan phéi logarit choén 2.8 Ham phan phoi Weibull 2,9 Ham phan phéi Gamma 2.10 Bai tap CHUONG 3 CAC DAL LUGNG NGAU NHLEN TRONG THIET KE 3.1 Kich thuée hinh hoe chi tiét 3.1.1 Sai lech kich thuse ede chi tiét 3.1.2 Sai o6 chudi kich thude 8.2 Tai trong tae dung 2.2.1 Die trimg tai trong may theo quan diém xae suat 3.2.2 Ban chét ngdu nhién eda tai trong 3.3 D6 bén vat Ligu 3.3.1 Théng ké tinh chat dan héi vat Ligu 3.3.2 Cée mé hinh théng ké cho dé ben vat lieu 3.4 Gidi han moi 3.4.1 Gigi thigu 3.4.2 Sir dung cae phuong phap théng ke déng dang a6 xée dinh dae tinh mdi cia chi tiét may 3.5 Bai tap CHUONG 4 HAM SG CUA CAC DAI LUGNG NGAU NHIEN 4.1 Ham sé cia mt bién sé 4.2 Ham s6 nhiéy bigh 3° 4.1.1 Phu thuée tuyén tinh 4.1.2 Phu thude phi tuyéin 4.3 Phan tich tueng quan trong ede phy thuge dé tin edy 4.4 Bai tap 10 14 15 18 1 19 24 25 25 29 a1 33 34 36 41 44 45 46 47 a7 47 48 61 53 56 58 58 60 61 61 65 67 69 69 71 7 14 16 80 Muc luc CHUONG 5 PHAN TICH VA THIET Kf THEO D6 TIN CAY BANG CAC PRUONG PHAP XAP xi O.1 Gidi thiéu 6.2 Tang quan vé qua trinh phan tich dé tin cdy 5.3 Phuong phap xap xi bac nhat 54 Phuong phap xap xi bac hai 6.5 Phuong phép mémen thich hop. 5.6 Phuong phap phan tich truéng hop xau nhat 5.7 Phan tich d4 nhay 5.8 Phan tich nguvye 46 tin cdy 5.9 Kat luan 5.10 Bai tap CHUONG 6 PHAN TICH THEO BG TIN CAY BANG PHUGNG PHAP MO PHONG VA Bit MAT DAP ONG 6.1 Phuong phap Monte-Carlo 6.1.1 Khai niém 6.1.2 Tao so ngdu nhien G.1.3 Gia tri bién ny ahiéa phan phdi chain 6.1.4 Gia tr) bidn ngdu nhién logarit chudn 6.1.5 Trinh tu téng qual dé tao gia érj hién ngau nhian tii ndt_ phaa phai bat ky 6.1.6 BG chinh xée cia Ac suat dis doan 6.2 Lay mau theo Latin Hypercube 6.3 Phuong phap du dodn didm Rosenbtueth 44 Phuong phap hé mal dap ung 64.1 Thue nghigm 16 ttmg phin. 6.4.2 Phuong an thue nghiém cap 2 6.5 Két luan 6.6 Bai tap CHUGNG 7 THIET KE VA PHAN TICH KET CAU THEO DO TIN CAY 7.1 Phan tich va shidt ke ¢rén 00 sé d@ tin cay thee dd bén 7.2 Thist kd va phan tich theo hé 7.8 Tinh lan thanh chiu kéo 7.4 Tinh to”in thanh chix won, 7.8 Vinh ton thanh chiu xoun ny loan trung binh 7.5.1 Phu thude kich thude vao dung sai ban kink 7.5.2 Phu thude kich thude vao d> phan tan vat Lieu 7.6.8 Pha thude kich thuge vaio dé phan tin mimen xodn 7.6 Tinh tod dam chit] chiu ud 7.7 Tinh todn thanh uén dee 7.7.1 Phu thude kich thude vie dung sai duéng kinh 7.7.2 Phu thuée eich thucte vae do phan tan tai trong 7.8 Tink thanh chiu lye phe tep 79 ai tap 83 83 86 83 968 97 100 103 103 108 109 WL wi ue 116 16 120 122 123 128 127 128 129 131 123 134 137 14h 145 lat 148 198 149) 149 152 159 154 184 CHUGNG 8 CO SG PHAN TICH VA THIET KE CHE TIET MAY THEO BO TIN CAY 4.1 Dé tin edy bp ruven biinh ma sit $.2 Do tin edy bd Lruyen dai 83 Ne tine: 8.4.1 Tih fastn theo do bén tiep wie yb truvén banh rang 8.4.2 Phan tich wa thiét ké theo dé bén udn as 8A Do tin cdy cla true 8.5 Do tin cay 6 fan $8.6 Dé tin cay o truct B.7 Do tin cy ly hyp 8.7.1 DA tin cay Ly hep mol ehiew 872 TA | DG tin edy bd truyén banh rang trong trang hgp ting qual vay ly hap chat an tean cay ly hop ma satan toar 87.4 BS tin ody Ly hop bi an loan 4.8 Do tin ey le xe §.8.1 Li xo xodn fe nén, kéo BBY Liv xo xodn de xotin 8.9 Da tin cdy cia moi ghép ren 8.9.1 Xac suat lam vide khong hong theo diéu kién khong tach bé mat ghép R, 8.9.2 Nie sudt lam viec khong héng thee diéu kién khong trugt bé mat ghép Rs Jam vie khéng héng buléng theo 4 ban tinh Ry i suat Jam vide khong bing buléng theo 4 hén mdi Ry 5.10 Pa tin cay aii ghey ed a6 di 8.11 Ket tain 8.12 Bai tap CHUONG 9 PHAN TICH MAY THANH HE THONG 9.1 Phan teh an toan he thong 9.2 Cav dang hong va phan tich anh hutiug 9.3 Phan tich cay sy higu 9.4 Phan tich cau true cay dang hong 9.6 Cut-set ahé abst 9.6 Ung dung phan tich hé théng truyén doug thanh hé chong: 8.7 Keét tuan 9.8 Bai tip CHUONG 10 PHAN TICH VA PHAN PHOI DO TIN CAY HE THO! 10.1 Do cin cay hd théng adi tiép va song song (0.1.4 D§ tin cy be théng noi tie 10.1.2 Di tin c&y he théng song song 10.1.3 Dp tin edy hé théng hon bop 10.2 Banh gia dé tin ¢2 y hé dang chudi gom n phan ti gidug nhau 10.3 Bé tin edy hé théng cé thanh phan du tra 161 LBL 162 133 163 168 17 174 isl 185 187 187 189 189 190 191 wat 193 4 14 198 196 198 200 200 203 205 206 208 a4 217 220 B21 ie 10.5.1 Khi dy tris ed dink (cdc phan aide ty song song) 10.3.2 Dy tri ¢é ede thaoh phan dy ty am viee khi thanh phan chinh by hong 10.5.3 D6 tin edy hd théng c6 phan tis thay thé trong thi gian phuc héi phdn tu bi héng 10.3.4 DO Un cay hé thdng ki cdc thanh phan dy tra lam viée wéi ché do tai nhe hon 10.4 Tinh tosn dé tin edy cua he thong két hop phite tap 10.4.1 Phuong phip xée sudt c6 didu kién 10.4.2 Phuong phap dinh af 10.4.3 Phuong phap cut-set 19.44 Vida 10.5 Nang cao dé tin edy eda hé théng 10.5.1 Nang cao do tin cay hé thdng adi tigp 10.5.2 Nang cao dg tin cdy hé théng mac song song 10.6 Phan phéi dé tin edy hé thong 10.6.1 Phuong phap phan phéi déu 10.6.2 Phuong php phén phdi c6 trong so 10.6.3 Phuong phap Agree 10.7 Bai ap CHUGNG LL THIET KE TOI UU THEO DO TIN CAY 111 Khai niém thiét ké téi uu ILL1 Qua trinh thigt ké toi wu VLL2 Bai todn thiét ké toi wu 11.2 Phan phéi téi wu dé tin cdy hé théng 11.2.1 Dinh dang bai wosn 16 a phan phéi 11.2.2 Giai cae bai todn téi wu phan phoi dé tin cay 11.3 Dang bai todin thiét ké téi uu ket cau theo a} tin cay 11.4 Trinh by Chit ke t6i Wu két edu tron co sé dd tin cay 11.4.1 Phutmg phap hai vong lip 11.4.2 Cée phuong phap khde gidi bai todn toi un 11.5 Bai tag . CHUGNG 12 CHUONG TRINH TINH TOAN THIET KE VA PHAN TiCH HE THONG CO KHi THEO DO TIN CAY (RADME) 12.1 Tinh toan va phAn tich bé truyén banh rang 12.2 Tinh todn v& phan tich tye 12.2.1 Tinh truc | 12.2.2 Tinh truc IT 12.3 Chon va phan tick & 12.4 Két luan 12.5 BAI tap PHU LUC 1 PHU LUC 2 PHU LUC 3 TAI LIEU THAM KHAO. 236 237 239 240 240 aah 243 245 248 248 250 252 253 253 255 257 261 282 262 26% 265 265 267 277 283 283 286 288 293 294 297 297 299 300 301 301 303 306 306 308 CHUONG 1 TONG QUAN Hién tai cdc ky su thiét ké adi mat vdi nhitng thu thach mdi: yéu cfu sd dung mé phong tinh todn, dai héi rit ngdn thdi gian thiét ké san pham — tit ¥ tudéng ban déu dén thi trudng, dé anh huéng dén méi trutémg. Do can thiét san phadm phai cé tinh canh tranh cao, tang d6 phite tap thist ké ky thudt va ban chat thay déi cdc dai lugng trong ky thuat, 401 héi ngudi ky su od dung xdc sudt va thdng ké todn vao phan tich va th thay d4éi c6 mat khdép noi trong moi giai dean cua qué trinh thigt ké san pham va hé théng ky thudt bat ky. Hién nay trong thiét ké sdn phém méi thi viée tng dung ede phuong phap xde suat théng ke la phan khong thé tach roi trong thiét ké vA phan tich. Do dé cing voi cac kin thtte vé thiét ké thi cdc kién thie xdc sudt thong ké todn rat cfin thiét cho ngudi ky su dé gidi quyét cae bai todn thiét k& phe tap. Thiét ké theo phuung phap xc suat ngay cang duce (mg dung rong rai va mdét phan quan trong 1& phan tich va thiét k& theo dé tin cay. tin cay va chat lugng cao, it an thie cén thiét dé ving 1.1, KHAI NIEM Dé tin cay 1a tinh chat cla déi tuyng (chi tiét may, may, cong trinh...) thye hién duge chife nang, nhiém vu da dinh, duy tri trong mét thai gian cac chi tiéu sit dung, cae théng sé lam viéc trong gidi han quy dinh tuyng ting voi ché dé, diéu kien van hanh, cham séc va stta chita eu thé. Dé tin c4y la mt trong cdc thanh phan chat lugng cha bat ky hé théng ky thuat nao. Mie dé cla dé tin cay cha yéu la xée dinh sy phat trién cia ky thudt theo cdc huéng chinh: ty dong hoa san xuat, tang cuding qué trinh san xuat va giao thong, tiét kiém nguyén va nhién ligu, Cac phuong tién k¥ thuat hién dai hién nay gém nhiéu co cu, thiét bi va dung ey c6 quan hé mat thiét véi nhau. Vi du: mdi té hop can kéo ty dong bao gém hon | trigu chi tiét. Mét hé thdng thiét bi diéu khién tén lita bang dién tit bac gém vai chuc trigu phan ti trong khi a6 cac thiét bi dién ta déu tién chi khodng vai chue dén vai tram phan tit. Su hu hong ctia bat ew phan ti nao trong hé thang (néu khong of dy tri) kéo theo su hu héng hoan toan hé théng. Chiténg 1 Dé tin cdy khéng da cua may dan dén: Chi phi sta chita lon, ngiing may, lm agung ué vige eung cp cho cde khu dan cu din, nude, khi dét, phueng tién giao thong. Trong vai truémg hyp dan dén tai nan lam che thiét hai kinh té lin, pha hiy ngs cong trinh, thiét hai vé con Sy phat wién nhanh chéng khoa bec vé 49 tin cay trong hién nay lan quan dén: - Tu dang hoa, sip xép may moc trong cae day chayén san xuat lon + Gidi quyét cde vain dé lien quan dén céng nghé khong su dung suc con nguisi (sui dung nguti may). - Khong ngung tang aiding su lam viée cua may, gidm luong tiéu hao kim loai cla may, tang cudny cudng do sif dung cia may. 1.2. NOI DUNG BO TIN CAY MAY Phan tich ly thuyst moat hién tvong, gui tinh cong nghé, chuc g va ket cdu may dua trén cg sé chan cae mé hinh xe dinh hode suv dé tinh. Khi dé chi ¥ dén cae nhan té anh hudny vA be qua cde nhén té it bi anh hudng. Hién t6n tai hai phuong phap phan tich: don dinh va xde sudt (théng ké). Theo phuong phap dau tidn (Al ca ede whan t6 anh huting dén mo hinh due xem ahu lA don dinh, Caéc bai todn don dinh chi cé mét nghiém duy nhat. Trong thuc t@ thi ede két juan rit va uit cde mo ninh dun dink khae xa vei két qua quan sat thye nghiém. Mét trong cde nguyen nhan chu yéu la do mét sé lugng hin ede nhan tw khong kiém soat dune, lung quan phite tap anh hudag dén trang thai cia ho thong thyc. Do dé, trang thai hé thong Uhye mang tinh ngAu nhién. At dé gidi cde bai todn dO tin edy gap rat nhiéu khé khan vé tam ly vA ky thudt, dac biét voi cae he théng Ung dung cic phuong phap x4 phe tap, sin xual don chiée va eae thiét bi edn e6 dé an todn cao. Cac md hinh xe suat thuding rat phiic lap, céeh duy mhat thu duye kat qua xi chinh xde la mé hinh hod thing ké, edn goi la phuung phap Monte Carlo. Trong ly thuyét 46 tin edy tén tai hai hudng, chting e¢ ndi dung vA hé thong khdi niém chung nhung cach tién hanh khde nhau. Hung thi nhat 1a ly thuyét todn thé théng} dé tin cay, huéng thu hai goi 1a ly vat ly dé tin edy. Doi tuong cua iy thuyé, todn (hé thong) do tin edy 1A cdc phan tk tac dung dn nhau dam bdo kha nding Iam viée theo sa thuyé dé logic: so dé, cdy hong hée.. Cae di lige ban dav cia lv thuyét toan (hé thdng) dé tin cay thu due bang con dudng xl ly thong ké cae ket quad thue nghifm va cde di ligu qué tink van hanh. Cac bar toan Iv thuyét todn (he thing) dé tin edy duge gidi trong khudn kho ly thuyél xdc sudt va thong 10 Téng quan ké todn, nghia 1A khong chi ¥ dn ede mé hinh vat ly hong hée hoe cae hién tuong vat ly lién quan @én héng heéc. Na liu ly thuyét vat ly 46 tin cay ¢6 thé tim trong cdc céng trinh lién quan dén hé sé an toan khi tinh ton cdc két edu ky thudt. Dae tinh néi bat cia ly thuyét vat ly 4 tin cay 14 dé duy tri kha nang lam vi théng va hong hoc xudt hién 1A kel qué etia sy tée dung 1An nhau cua hé thong va tie dong tw bén ngo: (tai trong van hanh, diéu kian méi trusng lam viée..) va ede qué Lrink co hoc, vat ly va hod hoe xay ra trong ede phdn tu hé théng trong qua trinh van hanh. Ngoai tri ly thuyét toan xde sudt théng ka, ly thuyét vat ly dé tin cAy con sit dung cde mé hinh vA phuong phap cua khoa hoc ty nhién va kp thugt khae nhau. Lanh vue ung dung chu yéu cia ly thuyét todn (hé théng} dé tin cdy: ty déng hoa, ky thuat dién, ky thudt may tinh, thong tin.. Lanh vue ung dung chu yéu etia ly thuyét vat ly 46 tin cay: nganh xay dung, it hon lA trong nganh hang khong va tau thay, trong nhiing nam gin day duge tng dung réng rai trong nganh ché tao may. Hai hudng ly thuyét bé sung cho nhau: cdc khdi nigm todin (hé théng) dé tin cay duve dua thuat ngi mé hinh vat ly tugng ung. Ly thuyét vat ly dé cin cay xem ahu la phan md réng cla l¥ thuyét todn va Lhém vao cae m6 hinh vat ly. Theo nhing kién thie tich ly khong co khi pham vi ting dung cua ly thuyét vat ly 46 tin cay ngay cang pho bién hon trong ede lanh vue tu déng hda, ky thudt may tinh ¥ thuyét do trong ly thuy&t vat ly bAng cic ban chat vat ly hong hdc trong cdc hé thing Trong cde méy va hé thong may hién dai bao gém nhidu phan ti khong cd khi (dign, dién tu, cong nghé théng tin.) Khi d6 edn phai si dung cd ly thuyét toan (hé thong) va vat ly dé tin cay. Cac chi tiéu dainh gid d6 tin cdy cite chi HS co khi vA hé thong co khi dua trén eo sé cdc mé. hinh vat ly, tuy nhién dé danh git dO tin ey may va hé thong may ta st dung cdc mé hinh ly thuyét todn (hé théng) a6 tin cay thuéng xuyén hon M6 hinh 46 tin cay M6 hinh ton ctia ly thuyét dé tin céy chia ra hai nhém: - Nhém dau tién IA mé hinh cau trie, né dua trén so dé logie tac dung ldn nhau cia cic phan ui hé (hong vi myc dich dam bdo kha nang lam viée hé thong. Khi dé si dung théng tin théng ké vé d6 tin cay etic phan tu khéng chu ¥ dén tinh chat vat ly cda vat Héu. chi tiét va moi ghép, dén ii trong ngodi va tac dong Jin nhau gida chung va dén co che tie dung lan nhau gida céc phan td. Mé hinh edu tric biéu didn dang s¢ dé khéi va bidu dé (vi du cay su cd), thong tin ban dau due cho bidt dua dang gid tri xdc sudt lam viée khong hong ede phan wi, cudng dé hong Chifdng 1 - Nhém mé hinh todn khée cua ly thuyét do tin cay 1a cac qué trinh co hoc, vat Iy va cdc qué trinh thye té khéc din dén thay déi tinh chat déi tugng va cde thanh phan cia ching. Céc mé hinh nhu thé cia co hoc két cau duge ung dung rong rai khi thiét ké may va két cdu. Téc dung qua lai dong hoc va tai trong cla cde chi tiét may va két cdu mang dac tinh phic tap. Trang thdi cde déi tugng nay phy thuge dang ké vao méi truting chung quanh, dac tinh va cudng 46 cdc qué trinh van hanh. Pé dy dodn duge trang thai chi tig may va cdc phan ti cdn phai khdo sdt cdée gud trinh bién dang, mai mon, tich ldy héng héc va pha huy khi tai trong thay déi, anh hudng nhiét do va ede tae dong khae. Hudng chil yéu dé danh gid cde chi tiéu do tin cay cia hé théng co khi: cdc céng thie tinh todn ly thuyét, dua trén cac mé hinh vat ly va cdc di héu thing ké tuong ung vdi co tinh vat liéu, tai trong va su tvong tac lan nhau. May va két edu nhu la hé théng co khi May va két cau may duye xem nhu la mot hé thong co khi. Cac bai todn 6 tin cdy lan dau tién duyc lap khi tinh todn hé thdng co khi 1a gidi thich théng ké hé sO an toan va ng sudt cho phép Trang thai cdc 4éi tugng nay phy thuéc ding ké vac mdi trugng chung quanh, dac tinh va cudng dé cde qué trinh van hanh. Dé du dodn dugc trang thai chi tiét may va cée phan tu cdn phai khdo sat exe qué trinh bién dang, mai mdn, tich Juy héng hoe va pha hy khi tai trong thay déi, anh hudng nhidt 46 va cde tac dong khdc. Hudng chi yéu dé danh gid cdc chi tiéu dé tin cay ota hé théng co khi: cic céng thie tinh todn ly thuyét, dua trén cdc mé hinh vit ly va ede dit ligu théng ké tung ting vai ec tinh vat ligu, tai trong va sy tuong tac lan nhau. Dé ban luan vé cdc chi tiéu khong hdng va do bén lau cba dé) tugng cdn thiét phai biét edc chi tiéu cde phdn ty riéng biét. May va hé théng may duge san xudt don chiée, cae block va cum may rat to ldn va dat tién, do dé rat khd khan dé tich lay cdc théng tin thing ké ding tin cay dua trén the nghiém. Hudng chi yéu dé danh gid cde chi tidu dé tin edy cia hé théng co khi: cde céng thee tinh todn ly thuyét, dua trén cde mé hinh vat ly va cde dir lieu théng ké tuong Ung véi co tinh vat ligu, tdi trong va sy tuong tac lan nhau. ‘Tinh trang hién tai eda co hoc vat liéu va két cdu (ly thuyét dan héi va déo, ca két cau, co hoc pha huly..) va tham chi cdc phuong phap tng dung dé tinh todn may va két cdu cho phép dy don tinh trang hé théng co khi véi mie d6 tin cdy cao ndu nhu biét truse co tinh vat lidu va tdi trong tdc dung. Trong tinh toan d@ tin cdy cua hé thong co khi thi co tinh vat liéu va tai trong ngoai tdc dung dugc xem 14 cdc dai lugng ngdu nhién, do dé trang thai (tinh trang) cia déi tuong cing mang tinh ngdu nhién. Téng Yéu cau tiéu chudn va diéu kién ky thudt van hanh lam han ché xdc dinh ede dai lugng nay. Bai todn chi yéu dé tin edy — danh gid rade suat lam viéc khong héng trong mét khodng thdi gian ndo dé dan dén bai todn qua trinh ngdu nhién Néu loai bé ede nguyén nhiin gay nén ede hong hoe cia may va ket edu do qué tai dot ngét, téc dong thién nhién ma khong kiém sudt duve, 18i nghiém trong khi thiét ké va van hAnh thi tat cd cde trudng hop khde dat dén trang thai gidi han cé thé phan thanh 2 nhém chinh: - Nhém dau tién cde trang thai gidi han dat dugc 14 do tich lay dan dan trong vat ligu ede vét ran nut, din dén sinh ra va phat trién ede héng héc ln. Théng thudng ede vét nut nay sinh ra 1A do qué trinh ché tao khéng hon thién, c6 sin trong chi tiét trudc khi thyc hién chic nang. Nguyén nhan cdc déi tugng bi héng 1a do cde vét hong nay phat trién dén kich thude nguy hiém (kich thudc khéng mong mu6n) va trong mot 86 trugng hop dan dén tai nan. - Nkém thi hai: trang thdi gidi han JA do mon bé mat lam viée: ba mat tiép xtic gita hai chi tiét hode vidi méi trutmg chung quanh. Co sd ly thuyét dé du dodn cde chi tiéu dé tin do tich ldy va phat trign ede vét héng 1a ed hae pha huy. Cac nghién ert vé eo hoe pha huy tién hanh tir nhing nam 20 clia thé ky trude, nhung vai ndm gan day mdi due quan tam dac biét do edc nguyén nhan: - Trong thai gian dai cde nha thue nghiém khong hé théng hod va gidi thich duoc cae két qué thye nghiém val liu va kel edu khi tde dung tai trong, nhiét.. Do dé edn thiét phai c6 ec ad ly thuyét ving chde dé mé ta eg hee pha huy. - Mie d6 ky thudt quan sdt va danb gid tinh trang lam viée khi yan hanh va khi hong hée duge nang cao. Tém lai, ly thuyét tin cay 2A m6t mén hoe téng hgp bao pom cdc phan sau: Co sé todn cia d6 tin cay, dé tin cdy theo cée tiéu chudn héng hée, tinh todn vA dit don dé tin ey, ede bién phdp dé nang cao dd tin cay, toi uu hoa, thi nghiém dé tin cay (thi nghiém, kiém tra thong ké. t6 chic quan sat ...) va chan dodn ky thudt dé tin cay, nguyén ly phue hdi, kinh té dé tin cdy... Ly thuyét dé tin céy IA mén co sd, két hep giita cde phuong phap co hoe vat liu va két cau vai ly thuyét qua trinh ngdu nhién tao nén co sd cia ly thuyét hién dai: d6 tin cdy cdc hé théng co khi hoac ly thuyét a6 tin cay may. Chuong 1 1.8 PHAN TiCH VA THIET KE THEO DO TIN CAY Trong tinh lodn ta phan biét tinh todn thiét ke va phan tich. Phan tich dé tin cdy 14 mot qua trinh tim hiéu va ude lugng sy anh huong tac d6ng cia do khény tin Ay cua cae bién dau vao déi véi c4e bién dau ra. Chi khi hiéu rd van d8 nay thi ngudi k§ si mdi co thé xoay so va lam gidm sy fién két ca nhing rae dong vé dé khong tin cay gitta cdc bién thiét ke doi vdi cdc bién dau ra, bang Pheo mot cdch chon Iya mét cdc) pho hop cdc bién thiét ké trong qua trinh thiét ki 6 nhat dink cach khde, théng qua qué trinh phn tich dé tin ey 16 di veri tat J su e6 thé ude luong vé mite 46 théa man cua thié nao dé ngué ci cae yeu cdu vé dB tin cay duge dit ra. Vi du ngudi KY su bidt suger rang thiét ké 16. Do vay dé c6 an toan, cd ben ving hay khang va mire dé an todn cua thi viée phan tich dé tin edy 1a cn thiét va cép bach trong qué trinh thidt ké theo 6 tin cay Gita tinh toan thier ké va phan tich ed su khae nha | Qua urinh gidi quyét van dé da | ( Qua trinh ra auy' inh Loi gidi cho van dé san os Lai giai cho gidi mdi cho van dé Chi duy nhét mat |i gidi Nhiéu han mat Idi gidi Trong qua trinh thiét ké gdm nhiéu bude phan lich (hinh 1.1). Vi du gidi phueng trinh todn hoe 1a bai lodn phan tich, nhung x4c dinh phucng phdp dé gidi bai todn 1a bai tedn thiét ke. Higu chinh thiet ké Hinh 1.1 Tig ké bao yom phan tich Do sy phat trién cong nghé théng tin lam nang cao kha nang tinh ton vA yéu cdu rut ngdn thai gian thiét ké san phAm, ngudi ky su thiét ké dya vao ede mo hinh todn va mé phéng ngdy cing nhiéu dé danh gid Téng quar san pham tude khi thye hign mé hinh vat iy cho sin pham do. Cac quyét dinh eho gud trinh phat trién va ché tao san pham ngay cang dya vao cac mé hinh mé phéng thay vi str dung ede thi! nghiém thue 1.4 DO] TUGNG DO TIN CAY ‘Trong l¥ thuyét dé tin cay ta khao sat cde déi tugng sau: n xuat boi xuting hay nha may. Vi dy: G lan, dai, bank rang, may cng eu, 6t6 ... - San phdm: Du - Phan ¢w: La thanh phan tao nén san pham, phan wy bao gém nhiéu chi tid. - Hé théng: Tap hep cde phan tu hoat déng cé ich dung dé thye hién doc lap cde ehuic nang da cho, Khai niém phan ti va hé thing chi lA tuung déi va phy thuée vao nhiém vu ma né thue hién. Vi dy mét may bat k} khi ding riéng cé thé khao sat nhu la mit hé théng bao gém nhidu phan te riéng biét nhur Cac eg cau, cde chi tiét .. nhung n6 06 thé xem nbu la mot phén ts néu nh khdo sat né trong mét day chuyén tu déng. Vi du k¥ su 6 té xem dong cu. hop sé. 14 cde phan ti ela mde O wo, tuy nhién ol dong co lai xem déng eg 1A mét hé thong bao gém nhiéu phan wi nhu: piston, xée mang, xi lanh, true khuy'u : Cac sdn phdém duge chia ra: sdn phém hhéng phue héi duge 1a nhiing san phdm khéng thé phuc hoi duge bdi nguti suv dung va cén phai thay thé, vi du nhur béng dén dién va dign tu, 6 lan ... Sdn phdm phuc kéi duge 1a san pham co thé phyc hdi duce béi ngudi sit dung vi du nhu: may edng cu, ot6, may hat .. Hang loat cae chi tiét khéng phue héi duge bei nguisi suv dung nh é lan, nhung cé thé phuc héi duge d cdc nha may dae b Cae sén phdm phe tap la phue héi duge béi vi né tae thanh tir hiéu phan ul, béi vi chi vai chi tiét trong phan tit bi hong cdn ede chi tiét con lai van con kha nang lam viée. Céc san phém don gidn duge ché tao hang loat thong thudng lA ede san phdém khong phue héi duce. Trong trudng hop cdc san pham tiéu dung nhu quat dién, miy gilt, may gian kiém tra sdn pham. Sau thdi gian kiém tra sén pham sé duge phan phoi d&n nguvi tiéu dung. Bo tin cy san phdm lién quan dén gid thanh sin phdm. Ngudi tidu dung mua cde sin pham déng thoi ho cing bist ring cdc sin phdm nay sé hy héng theo théi gien. Mac di nha san xuat quan do, ti vi, 6t3... Tudi tho san phdm duge dinh trong then 15 Chung e$ dua ra thdi gian bao hanh cho san ph4m trong giai doan sw dung ban dau, tuy nhién néu cd nhiéu su héng hdc sé gay ra su bat tién cho ngudi sit dung va gid thanh cao dé sita chia cho cdc nha sn xudt. Ngoai ra, néu san pham ¢6 nhiéu héng hée trong hoge sau thai gian bdo hanh sé lam gidm uy tin va anh hudng dén viéc kinh doanh cia nha san xuat trong tugng lai. Mat khdc gid thanh thiét ké va ché tao tang theo sy nang cao d6 tin cay va chi phi van hanh cGa thiét bi cd dO tin cay cao giam xudng, do 46 ta phdi tim gid tri nhé nhét cia chi phi téng céng (dé thi hinh 1.2). Gid than ché t Gid thinh C hit ke a0. Gid think may Chi phi van hinh ‘Xac suat khéng héng téi wu Xac sudt khing héng R Hinh 1.2 Phy thuée gid thanh udo dé tin cay 1.5 LICH SU KY THUAT DO TIN CAY Ky thuat dé tin edy duoc tach ra thanh mén hoc riéng tai My yao dau nhimg nam 1950. Sy phe tap ctia cdc van dé phat sinh trong chién tranh thé gidi thd I] vao nhiing nam 1940 da dan dén sy phat trién cua ly thuyét d6 tin edy. Trong thai gian nay khodng 60% thiét bi bay vin chuyén dén ving Vién Dang bi héng khi @én noi, Khodng 50% chi tiét du trai va thiét bi trong kho bi hdng truée khi duge su dung. Vao nam 1949 khodng 70% ese thiét bi dién tir thudc hai quan khéng hoat dong tét. Vao nam 1950 lye lugng khang quén My thanh lap nhém nghién ctu vé do tin cay ede thiét bi dién wi. Vao thang 8 nam 1952 nhém tw van vé dé tin cdy ede thiét bi dién td (AGREE — Advisory Group on Reliability of Electronic Equipment) duge thanh lap va nhém nay da dua ra ede tiéu chuan dau tién va d6 tin cay, trong dé viéc kiém tra a6 tin cay 1a bo phan khéng thé tach rai khi phat trién san phdm mdi. Thiét bi mdi duge ddi Téng quan hdi kiém tra trong ving nhiéu gid déng hé trén méi trudng dng svat cao, nhiét dé thap va cao, trong dié nay duge si dung 48 phat hién cdc thiéu sot thict ké trong giai doan ma kién duge d& ho&e rung déng. ¥ ludng 1a co thé sua déi chung trude khi sdn xudt san phém hang loat. Ket cfu co khi ngay cang ted nén phite tap hon va bat déu dat ra nhtng van dé khé khan hon dac biét trong cée ung dung khéng gian va quan 4oi. Khong gidng nhu eac thiét bi dién tl duge sin xudt hang loat va cae da Héu vé héng hée cé thé biét trude duge, ede div ligu vé dd tin cay cua cde két cfu co khi va edng trinh la rat hiém hoi. Huting nghién ctu ké@l cau thea d6 an toan duge nghién etfu vao nim 1929. Tusng ty nghién ctu vé tudi tho méi cia vat ligu va van dé lién quan v4 ly thuyét gid tri cue tri Ung dung duge adi vei sie bén vat liéu va tai trong bat dau vao gitfa cae nam 1930. Béng gop vao bat dau gidi quyét dé tin sdy cdc két cau tinh duce thye hién béi Freudenthal va Pugsley. Sau 46 khi nghién c:tu dav déng ede may bay phan hic Birnbaum va Saunders dua ra md hinh théng ké cho tuéi tho ca cae két cau dudi tdc dung tai trong dong. Trong khi nghién citu thiét ké may va két cau trén ci sé do tin edy ta tim hiéy su lién quan gita cde hing héc eo khi va két cu voi so nguiti thiét mang do eae tai nan nay gay nén. Bang 14 . _ [Neuyén nhan ___ Sd ngudi thi¢t mang tren 1 trigu dan May bay 9 | Tau hoa | 4 } | Giao théng trén nude | 9 | ' Qiao thong trén b6 300 i Neo doe 20 | ohieu sing 05 Héa hoan 40 May moc, thiét bi 10 | Hany hoe ket exe . 02, 4 Cac héng héc may va cong trinh gay ra thiét hai khong dang ké vé ngudi, tuy nhién gay thidt hai lén vé kink t& Cho nén cae nha thiét ké cé gang dat duge dé tin cay cao doi voi thiét bi va két céu eang trinh, Thi du dién hinh 1a vac mua mua bao nam 2000 giao thong duting ba Nam Bac nude ta bi gidn doan hang thang do mdt doan dudng trén déo Hai Van bi Id ma khong c6 con dueng dy trv nao thay thé. Cau Binh Dién ho&e edu tinh mién Tay dén thanh pho Hé Chi Minh bi gidn doan gay thiét hai lén vé kinh té. Su od nha may ga Bén Lite bi suf cé lam giao théng giita ed Chung t Dinh C8 khéng cé dil nguyén ligu do tau Ba Vi bi nhd neo lam doi sing hang ngay dan ching cA nuéc Anh hudng do thiéu ga sink hoat.. Nhiéu tai nan thucng tam xdy ra chi do mét vai chi tiét trong may khéng dam bao d6 tin cay. 1.6 QUAN LY DO TIN CAY Dé tin cay cha hé théng hoac chi tiét khéng thé dat duge mdt each ngau nhién. Né tich tu duge din dan trong hé thdng hoae chi tiét. DO tin cay thia hudng dac tink cia hé théng, tuong tu kha nang tai cha hé thong hodc cng sudt danh nghia. D6 tin edy edn xAc inh trong méi giai doan dé phét trién sin phdm hoac hé théng bao gdm: thiét ké, ch® tao, kiém tra va van hanh. Trong giai doan thiét ké, phuung phap thiét k& dung dan lién quan dén cdc chi tiét, vat liga, qué trinh, dung sai... duge kya chon day di. Cdc mue tidu eila giai doan nay dutie dim bdo ring cdc trinh tu thiét k@ da ec tit lau duoc ung dung, cde vat liéu va qué trinh da biét duge st dung va cdc lanh vue khong cha chén duge ddnh dau dé thue hién sau dé. Sau khi oie thiét bi ché tao da chuan hi s4n sang, kiém tra cn thin mét lan nia ké hoach, trinh ty thuc hiGn va ede di ligu da chon wong giai doan thiét ké, Trong qua trinh ché tao ta phi sit dung cde ky thudt kiém tra chat lugng dé dam bso chat Jugag san pham theo thiét ké. Ta tién hanh thém ede bude kiém tra dé loai wir cdc chi tiét c6 chat \uong thap. Cac dit li¢u lua chon, phan tich va bdo dudng phong ngta va hiéu chinh duge thyc hién trong sudt thdi gian Jam viée cia sin pham. Dé tin edy thye té dude so sdnh vdi dé tin cay dy dodn va néu cin thiét ta tién hanh eac bude hiéu chinh. Céc dif ligu nay sé duge sii dung dé phat trién cdc sin pham mdi trong tugng lai. Trong nhiéu trutmg hop hé théng duge kiém tra va bao dudng bdi con nguéi. Trong cdc trubng hop nay d6 tin cay cla ngudi van hanh edn phai duge xem xét khi ddnh gid dé tin cay cua toan bé hé théng. Noi chung, d6 tin cay eda nguai van hanh cn phai hoan thién bang viéc thiét ké su ldp rap, thao tdc, van hanh cang don gidn cdng tét. Cae nhan to khac anh hudng d&n 46 tin cAy cua nguti van hanh la céng tac dao tao tét, mie dé cing thang Iam viée thap va ede vi wi cdc thiét bi do va didu khién hgp ly. Khi phat trién, thiét ké va ché tao sdn phdm cAén dam bdo tinh phap ly cda sin phém éé@ lam tang trdch nhi¢m cua nha san xuat khi 6 nhitng su vi pham hode thiét hai do sti dung san pham. DB tin ey cé thé dy dodn khi thit nghiém sdn phdm true khi hong hée. Khi thi nghidm cang nhiéu thi dé tin cdy dy dodn cAng chinh xéc. Do tht nghiém dai héi nhiéu théi gian va chi phi, nén can phdi cd sy Téng quan dung hoa gita thi: nghiém, dé tin cay va gid thanh san phém. Do dé, dé thye hién va quan ly chucng trinh dé tin cdy toan bd cho san phdm cfn phai c6 cde kién thie vé phuong phdp thiét ké, kinh té, van dé giao dién hé thong, kiém tra chat lugng va kf thuat thi nghiém va ede nhén t6 con ngudi. 1.7 CAC DANG HONG CHI TIET CO KHi VA KET CAU Banh gid kha nang lam viée va dé tin cy eda cdc chi hé théng dya theo cdc dang héng héc (hinh 1.3). ét may va Gag, tinh ond Wo. ing aut ich thud wi nian dang vet nut fb nen ehdng gy Hinh gang war Nivet a6 tnd Dy nut BO pén vat liu Cun 66 28% trong Cae tnt ent moe Chu ky tditvong D6 tin cdy = Xde sudt (D6 bén vdt ligu > Tai irong too cde vét nit) Hinh 1.3 Xde dinh dé tin ey theo sit hinh thanh dang hong Tat ca cde chi tiét co khi va két cAu duge goi 1a héng khi né khéng con thc hién duge cdc chic nang theo yéu edu. Mét trong nhimg nguyén nhan eta héng hée cia chi tiét 1a cudng dé va dang cia tai trong tae dung. Co cdc dang tai trong: tdi trong tinh, tdi trong déng, tai trong va dap (hinh 1.4) va tai trong thay déi theo chu ky. Dudi tée dung cla cde dang tdi trong nay ta 6 c4e dang hong sau: uén doc, rao, nut, nghién, rach, ntit va, tray va mai mon, tréc ré bé mat. [17, 20, 29, 30, 32, 44, 45, 46, 51]. Mét trong cdc nguyén nhdn héng hée khde 1a do ri hodc An mon héa hoe béi moi truéng. Lam lodng, vét r3, 16 héng, gidn do hydro va an man gia cdc tinh thé la cdc dang héng do ri (An mén) gay nén. Thing thudng cde dang hdng thudng xudt hién déng thai. Nguyén nhan héng héc duge chia ra: nguyén nhan ngdu nhién va nguyén nhan hé thong. Nguyén nhén ngdu nhién: Qué tdi khong long trude duge, ede vet hong ctia vat liéu va sai sé ché tao ma khong duge phat hién khi kiém tra sai sét eda ngudi diéu hanh hay 1A sy héng héc hé théng diéu khién. Chuong 1 Hinh 14 Chuong bi nit do tai trong va dap gay nén Nguyén nhan hé théng: Theo cdc hién tugng dink san, gay nén sy tich lay ti cde vét hong: sy anh hudng ea mdi trugng, thi gian, nhiét do, ri s6t, do hda, mai, tir bien, mai mon. a) Van 16e truet lan b) Vai tée trugt nhd Hinh 1.5 Cae vél nit té vi trén bé mat rang do tng sudt ep xiie Tuong ting voi cdc nguyén nhan trén, véi tinh chat phat trién va su sudt hién cac hong hoc duve chia ra: bat thufong (hong do qua tai, va dap, dinh!, phat trién tit tie va xudt hién bat ngo (pha hy do méi, chay bong dan, chap mach do lao héa vat cach dién) va fv HY (mai mdn. lao hoa, ri sét ...). Hng hoc bat nga nguy hiém hon héng hoc tif tit, Hong 20 ng quan hoe tir tla do ee thong 86 vugt qué gidi han cho phép trong qua trinh van hanh. Theo nguyén nhan sink ra hong hée c6 thé chia ra: ket cau (do thiéu sot ket cau khi thiét ké), céng nghé (do vi pham céng nghé gis céng hodic khong hoan thién cong nghé) va var Adnh (do van hanh khong dung) Cac héng hdc tuong ung vdi ban chat vat ly chia va: phd hdy chi iet hodc la bé mat cla chung (ya, trée rd, mon, gi, héa gia) hoae khong lién quan dén phd huy (iam tée ong dan nguyén liéu, lam tae dau b6j tron trong cde hé thong thiy luc, lam yéu moi ghép, lam ban eéng tae dién....). Vdi ede chi tiét nay ta phai thay thé hode didu chinh hodc lam sach ching. BHé phan tich may thanh hé thong ta st dung céu trie cay dang hong (chuong 9), do do viée xde dinh cdc dang héng chi tiét may va tir do suy ra chi tiéu tink thich hgp déng vai trd quan trong trong phan tich va thiét ké may theo d6 tin cay. C&c dang héng quan trong dude Hiét ké dudi day: 1. Hong hée do tai trong tinh gay nén. Khi (mg suat do tai trong tinh gay nén vugt qua gidi han bén thi cdc vat liéu bi nut. Becki ratio #33 Backup rato ® 10 7 ‘ho ign Parton Pao Hinh 1.6 Gay chan rang theo di dodn va thie nghiem 2. Hong héc moi - Khi chiu tée dung clla tai trong theo chu ky, vat lidu chi tiét bi nut khi ma dO lén eta ding sudt thay déi nhd hon rat nhiéu so véi gid tri gidi han chay (hinh 1.6), Cac vét héng bat dau bang cdc vét nut nho xuat hién tai nhimg nai ob sy tap trung ting suat ya chung phat trién thanh cdc vét nit Ién pha hong cde chi tiét. Héng héc do moi chia lam hai giai doan: giai doan 1 duge goi 1A giai doan hinh thanh ede vet nit. Giai doan thi hai duve 21 Chudng 1 goi Ja gial doan phat trién khe nwt. Néu N duge coi la so chu ky tam viée cho dén hic héng thi 60 dén 90% chu ky lA nguyén nhan bat dau cde vél nit va 10 dén 40% chu ky phat trién cdc khe nut, Cac vét nin do méi thong thuéng xudt hién trén bé mat cua chi tist khi ma ng sudt la ldn nhat, Noi ed khuyét tat vat ligu va ede thé duge chéng da yéu nat. Cae vet xutic bé mar, cde tap chat, bot khi, dé nhap nhé bé mat gia cong. su thay déi tiét dién ngang, goc fudn, ranh then va cic 16 1a cde vi tri tao nén ese vét nut. Cade vét nut ban dau qua nhé va rat khé khan cho viée phat hién bang mat thuting hode bang cde phuung phip kiém tra tiéu chudn. MGt fhi cde vét nut xuat hién, tap trung ting sudt cuc bo trén bé mat sé tée dong dén su phat trién eda ching Dén mat lic ndo dé tiét dién mat cdt ngang gidm xudng dang ka img suat tang lén va su hong hée tte thoi xuat hien s@ lam chi tiét bi héng hoan toan. Hinh 1.7 1A ede chi tiét_ may bi gay do mai. b) Bulong ©) True Hinh 1.7 Cae dang héng do moi Hong hée do trée ré bé mat vai nhau. Cde vét nuit té vi nh ra khi cdc bé mat true iép tiép xtc nh ra trén ede ving c6 ung sudt tiép xuc ién hon ting sudt tiép xtc gidi han. Lau ngay cdc vét nit nay phat trién thanh tréc (hinh 1.8). Hink 18 Hink thénh dang tréer6 bé mat 22 Téng quan 4. Hong hoe do rao. Rio thugng xudt hién trén nhing dong én dinh kim loai dudi tae dung cua tai trong lau dai, Cac vat héng do rao tiép tuc phat trién néu nhu ede bitn dang yuot qué mde cho phép hoae xuat hidn eae vat duit. 5. Heng hée do ri. Ri la su héy hoai bé mat kim loai trong thi gian lw kho hode van hanh dudi tac dung cia cdc phan tng hdéa hoc va dién héa cla vat liéu vdi mdi truding ngoai. Hinh 1.9 Hong hée do ri sé tang tée khi bé mat cé tai trong tac dung, Su gidn do hydro, tinh déo cua kim loai duge tang lén la do sy hap thu hydro. Khi 46 chi tiét bi gay gidn dui tae dung cia tai trong tinh khi bién dang nhé hoac bi mit dudi tac dung cla tai trong va dap khi bien dang lin Hong hoe do mai mon. Mon xdy ra khi hai bé mat lam viée tiép xuic ydi nhau va truot lén nhau. Mon xudt hign trén tat cd ede dang tiép xtc: trugt, lan va va dap (hinh 1.10), > Hinh 1.10 Cae dang hang do man = Do khong Gn dinh. Khi tai trong ngoai tae dung lén chi ti@t vugt qua gid tri nang lugng bién dang thi hé théng sé bj mat on dinh va sinh ra cdc hién tugng udn doc. Trong thuc té trén mot chi tiét co thé xuat hién’ cing mét lic nhiéu dang hong khac nhau. Chirong 1 1.8 TINH HINH NGHIEN CUU ‘Trong nhiing nam gin day phuong phip thiét ké xAc suat duge dac biét quan tam. Phuong phdp thiét ké@ xdc sudt bao gém: thiét ké theo dé tin cay, thiét k& bén ving va th: ké 6 sigma. Trong phuung phap nay ta nghién edu tinh todn theo sy phan phii xdc sudt ede dai lugng thiét ké, thay vi chi str dung ede gid uri dun dinh. Phucng phap thiét ké xde sual nay dam bio dé tin edy cho truéc, an toan, chat lugng va tinh kinh té sén pham. Cae nghién ctu chia lam hai huéng chinh: hudng thi nhat nghién cttu ly thuyét todn dé tin cdy vA hudng thw hai di vao tag dung ly thuyét 46 tin cay dé gidi cdc bai toan thie té Thong thudng ta sit dung ba loai phuung phap dé tinh todn dé tin cay theo ham trang thdi gidi han: - Phuong phap thi nhat dua trén co sd lady mau thi’ ngdu nhién hay goi 1a phueng phép m6 phéng Monte Carlo [8, 25, 31]. Khi mé phdng sé ta phai sit dung mét sé lugng I¢n cdc mau thi dé ddnh gid ham trang thai gidi han va sau dé sit dung ede phudng phap théng ké thu duge cdc dae tinh xdc sudt dé phan tich dé tin cay. - Phuong phdp dya trén mé hinh gidi tich dé tin cdy két edu. Khi dé ham trang thai gidi han g(X) due xde dinh va sti dung cde phugng phép xdp xi dé danh gid d6 tin cay: phuong phép momen thich hop, phan tich truéng hop xu nhat, phugng phdép khai trién chudi Taylor bac nhat (goi t&t 1A FORM), tim kiém diém xac suat Ién nhat. (goi tét 1A MPP), phuong phdp khai trién chudi Taylor bac hai (goi tat 1A SORM), phan tich nguye dé tin cdy, phan tich dé nhay... - Dang phuong phap tht ba 1A att dung mé hinh thay thé dé thay the cde ham trang thai gid han g{X) bang quy hoach thye nghiém. Nguyén nhén si dyng phuong phap nay 1a do st dung cdc ham trang thdi gidi han ban dau (di vdi ede mé hinh phi tap) dé dénh gid do tin cay ton rat nhiéu thoi gian va cong sic, do dé phai tim mé hinh khae doa gidn hon dé thay t Phan tich va thiét ké may va chi tiét may tran co sé d@ tin céy chi dude chu y vao nhing nam gan day. 24 CHUGONG 2 HAM PHAN PHOI CAC DAI LUONG NGAU NHIEN Trong tinh todn dé tin cay ede dai lugng duge khdo edt nhu la cde dai lugng ngdu nhién. Cac sy héng hée hat ngo dude xdc dinh bang cdc suf két hop khong thudn loi ngdu nhién eda nbiéu nhan té. Tinh ngdu oh lién quan dén cdc nguyén nhan cda ede su kin, ma ede s kién nay 1a bi mat déi vdi chung ta. Phan tan tuéi tho, theo tiéu echudn bén méi (danh gid theo ti sé gid tuéi the cao nhat va thap nhat) déi vai 6 lan 40, doi vai bé truyén bdénh rang 10+15. Phan tdn tudi the thea dé bén mdn cing rat Ién. Cd nhiéu dang ham ngau nhi¢n dé dién ta su phan phéi cua cdc dai lugng ngdu mhién dée lap hodc phan tan. Chung ta chon dang ham phan phéi ngdu nhién phy thude va: 1. Ban chat eda van dé. 2. Cae gid thuy#t eg ban lién quan dé’n phan phéi. 3. Hinh dang dé thi gida ham phan phoi Fix), ham mat 4 phan phéi fix) theo x thu duge sau khi vé dé thi dya vao cde do ligu sdn cd. 4, Su thudn tién va don gidn duge tao bei su phan phéi cho cde Lin tinh toan sau dé. : Sau day ching ti xin gisi thiéu cde dai lugng ngdu nhién va vai dang phan phéi dién hinh du¢c su dung trong tinh todn thiét ké ky thuat. ‘Trong tai ligu nay ching tdi gidi thiéu cdc mé hinh todn dé mé td d6 tin cay cua cdc phan ttt va hé thang. Cac md hinh todn bao gém 4 ham xdc sudt lién quam: ham dé tin c4y R(x), ham phan phéi tich lay Ffx), ham mat d6 phan phdi f(x) va ham cuéng dé hong h(x) vdi x la dai Iveng ngdu nhién. Ta cé thé sit dung ching dé tinh todn dé tin cay. Ngoai cdc ham trén ta con sw dung cdc dai lvong khdc nhau hue thei gian lam viée trung binh cho dén luc hong, diém phan vi cia phan phéi hong... 2.1 CAC DAI LUGNG NGAU NHIEN Sy phan tén dang ké cua cae dai luong trong tinh todn thiét ké theo cdc chi tigu vé kha nang lam viéc bao gém: - Tai trong tac dong. - Che dic tinh eo cba vat ligu va chi tidt. Chugng 2 - Dung sai kich thuse nhan duge trong gud trinh ché tao cde chi tiét lap ghép (lép cé khe hd va d6 déi) Do dé trong tinh todn dé tin cdy cdc tham s6 duge khdo sdt nhu la ede dai lugng ngdu nhidn, gid tri cla ching cé thé thay di trong mét mién ma ta khong thé biét trude cu thé duge. Cac dai lugng nay 6 thé 1a roi rac hoae lién tue. Doi vdi mdi sé hang x trong mién thay déi cia dai lugng rgdu nhién X tdn tai mot xde sudt xdc dinh P(X 1 POT <0) =1- Fi = (2.21) t Hode — laft (Q] = —fbQxidx a Bring 2.2 Cun: héng cia mét sd’ chi tiét may vd sdn phan Chi tiét Cutng dé hong He thong Cuong dé hong ren 1 gid a __ trén 1000 h Buléng, true 2.107° May nén ly tam 1,5.107 Vong dém 5.107 May phat diézen 1,2-5.10% Méi han ong 5.107 Tu lanh gia dinh = | 4-6.10°% Ong nhita 4.10% May tinh ién 4-8..0% Van 219% May tinh ca nhan | 2-5.10% ‘Tam mach in 7-10.10" Lay ago ham hai vé, ta thu duge: ff = n(n Fret) nghia Ja: ney = ZO 2 FeO (2.22) RG) 1-F, 15382 2.5 HAM PHAN PHOI MU Trong giai doan van hanh binh thudng (lam viée én dinh) cua thiét bj thi cae héng hée din ddn chua xdy ra va 6 tin edy duye dac trung bdi cde hing hée bat ng@. Cac hong hoc nay duge gay nén bdi su két hop nhiéu yéu Uo khéag thudn Ii do dé ed cusng dé khong déi: hits = 3 = const (2.25) 1 . + + Ae |e . trong d6 2 = —~ vdi m, - théi gian Jam viée trung binh cho dén luc hong m, (thong thuéng tinh bang gia). Gid tri 4 biéu dién sé hong hoc trong 1 git va co pid tri rat nhd. Ham @@ tin edy (xde sudt lam vide khong héng): fos Rijsc* se" (2.26) Chung tuan theo quy ludt phan phéi ma thoi gian lam viéc khong hong va giéng nhau trong mai doan thai gian trong giai doan van hanh binh thutmg. Ham sO phan phdi dang ma cé thé xap xi thoi gian lam vide khong hong cho da s } cde chi tiét: cde may mée quan trong lam viée trong thai gian lam viée én dinh, cde chi tist thiét bi didn Li, cdc may vai su thay thé lién tuc cde chi tiét héng, may mde voi cdc hé thong truyén dong thiy luc va dién va cdc hé thong diéu khién, ede déi tugng phic tap, tao tif nhiéu chi tiét (khi mA hong héc méi chi tiét khéng anh huéng dén toan bd hé théng}. Ta dan ra ede vi dy su két hop diéu kin lam vide khong thuan loi cia cde chi tiét may gay nén hién tugng hong hdc bat ngd (gay). Voi bd truyén bdnh rang 6 thé xay ra khi chiu tdéc dung tai trong qua tai tae dung trén ring ydu nhat khi dang 4n khdp tai dinh rang, cing lic dé do sai s6 ché tao trén vong an khop chi cd mot déi rang an khdp. Truong hop nay chi cé thé xay ra trong théi gian nhiév nam van hanh ho&e hoan toan khéng xdy ra. 34 Ham phn phdi Vi dy két hp ede did kién lam viée khong thudn loi gay nén hién tuong gay truc e6 thé xdy ra khi tdéc dung cua tai trong "lén nhat” tai vi tri ma truc chiu tai trong od tidt dién b4 ahat trong mat phdng tai trong. Néu at ¥ 0,1 thi cng the doi vii xae sudt lam viée khéng hong duge rut gon bAng két qua cilia viée phan tich ching ra dang day: Ri) = 1-dt se Ga 0 (2.27) Mat 46 phan phoi- fit) = - SRY) Lge (2.28) dt Gid tri xdc suat Lam vige khong béng {hinh 2.3) phy thugc vao: hipts + ™, Sy quan hé giga At}t va R(t) cho trong bang sau: {ot 1 Gi | O01 0,001 | 09,0001 | L_ Rit 0,388 0.9 | 099 0,999 0.9999 Khi +1 xde suat. Rit) = 0,368, tiie 1a 63,3% héng hdc xuat hién m, trong thoi gian t (2.31) t C6 thé sit dung phueng phdp dé thi thinh 2.4) dé dua ra diém thie nghiém theo toa d@ t va -lgh(). Dau trix duge chon vi R(ti<1, do dé IgRiv) la dai lugng am. Khi dé iy logarit bigu thie adi wii xde suat Am vide khéng hong. IgRit) = Atlge = -0,4040a8 (2.32) Do dé gée nghiéng dudng thang di qua edc diém thu nghiém: tga = 0.49404 tt dd 2 2,3tgo (2.33) Theo phugng phap nay ta khong can thidl phai tién hanh @én cudi thi nghiom tac cA cdc mau chu (chi cin hai diém) Sw dung quy luat phan phéi theo ham mii ta cd thé dé dang xdc dinh trung binh cdc chi tiét bi héng trong mot thi gian da cho va trung binh ede chi tiét N, con kha nang lam viée. Khi Al < 0,1: n= Nat; N, = N(- At) (2,34) Vi dy 2.3 Xe dinh xAc sudt Rit) khong xdy ra ede héng hée bat thudng cia . <, . I co edu trong thei gian t = 10000h néu cutmg 40 hdng d = STG m, *h Gi Boi vi At = 10°.10" = 10%< 0.1 ta sit dung su phu thude gan ding: R(t) = 1- At = 1-107 = 0.9999 Tinh todn theo sy phu thude chinh xde Rit) = e” trong gidi han bén sé thap phéin c6 két qua tucng ty. 2.6 HAM PHAN PHOI CHUAN Dei véi giai doan héng héc dan din cin thiét phdi ed ede quy luat phan phéi thdi gian lam viée khong héng, theo quy luat nay dau tian 06 36 Ham phin phdi,, mat dé phan phéi thap, sau dé dal dén gid tri Idn nhat va tiép tue 1A giam dan lién quan dén su gidm so cdc phan tf con kha nang lam vide. Liéa quan dén su da dang cla cdc nguyen nhan va didu kién phat sinh cae héng hoc, trong giai doan nay dé mé ta dd tin cay nguvi ta su dung mat vai quy luat phan phdi tha duge bing con dudng adp xi cdc ket qua thi nghiém hay quan sat trong qué trinh van hanh. Quy Judt phan phéi chudn 1a quy ludt phd bién va thudn tién nhat va duge sit dung phé bién nha trong tinh toan (xem hinh 2.5. 2.6). Phan phéi luén ludn tudn theo yuy ludt chuan néu nhu anh huong én sy thay a6i dai lugng ngau ahidn 1a cdc aban vi gdn nhu cing gid tri That gian cho dén We hing cia nhiéu chi tiét phuc hai hose khong phue hoi duge tudn theo quy ludt phan phoi chuan. Ngoas ra, kich thude va do bén cada ede chi tet ng tin theo guy ludt nay Ham mat dg phan phdit jie i 6 =e sin Othe Phan phdi e6 hai thar sé dae sap: ky vong todn m, vA sai lech biah phuong trong binh S. Ngudi ta use lugng gid tri ede tham sd m, va S theo két qua thuc nghiém theo céng thie: (2.36) ai trong dé: t va S - use lvong ky vong tean vA sai Ich binh phugng trung binh, fity Rit) 3S SO SS Hink 2.5 Ham mét dd phan phot vd ham dé tin edy phan phot chudn cde ude luong cua ching duge tang tAng sé mau thye nghiém. Doi khi thugn tién hon khi dua trén phuong sai D = S? Su xp xi gida cde tham si lan vdi v a7 Chudng 2 Ky vong todn xéc dinh trén 46 thj (hinh 2.5) vi tr dudng cong va sai ]éch binh phudng trung binh - chiéu rong dutmg cong. Khi S cang nhd thi dudng cong mat dé phan phéi cang nhon va cao hon, Né thay déi tir t= -« dén t= +. Tuy nhién nb khong déng ké khi nim ngoai khoang Gm, -38, m,+3S), béi vi xd4e sudt hong khodng thdi gian dén m, -33 chi bang 0,14% va thong thutng duge b3 qua khi tinh todn, Xde sudt héng dén m, -28 bang 2,175%. Gid tri dn nhdt cia tung dé dutmg cong mat da phan phdi bing 6,399/S Ham tich phan cia phan phéi la ham nec sudt hing: \ Fi = fiver (2,38) Xsie sudt lam viée khéng hong duge xAc dinh tuong dng: RID 1 - Fit} (2.39) Nguéi ta thay thé viée tinh tich phan bang cach sir dung bang tra. Cae bang tra adi vi phan phdi chudn cia ham sé theo (t-m,) va S rét phic tap vi ed hai tham sé déc 4p. Co thé thay thé bang cdc bang tra phan phoi chudn, ma khi dé m, = 0 va S = 1. Déi vii phan phdi nay ham mat d6 phan phéi: f(x) = (2.40) chi c6 mot bién 36 x. Dai lung x 1a dai lugng trung tam bdi vi m, = 0 va chudn héa S, = 1. Ham mat dé phan phéi duge viét trong toa dé tuong déi véi gic toa dé trén truc doi xing duting cong. Ham phan phdi - tich phan cda mat d6 phan phdi. Fue) = | fy(xddx (241) Suy ra: Fy-x) = - fier = fisooex (2.42) x Tir phuong trinh nay ta suy ra ring: Fy(x) + FoC-x) = 1, tit day Fot-x) = 1-Futx) (2.43) Dé si dung bang ta sd dung su thay thé x i khi dé x duge goi la diém phan vi clla phan phéi chudn hda va due ky hiéu 1a 2). Mat d6 phan phéi va xdc sudt lam vige khéng héng tuang ting: Ham phan phdi fy = Xl (2.44) s Fit) = Fyos); Ri) = 2 - Futx) (2.45) Trong dé mot sd gia Ur] f(x) va Fo(x) duge lay tit bang 2.3 | o L 2 Py 4 “09989 [02420 0,0540 10,0001 | _asooo [ ossia | ooze | 0.9999 "Thong Uhudng si dung ham sd Laplace thay cho ham s6 tich phan phan phéi (2.46) Hink 2.6 Cde dde treng chit phan phéi chudn khi cde gid iri khac nhau cua cde sai leh binh phuong trung bink: a) Mat dé xde sudt ft); b) Xae suet lan vibe khong héng Rit); c} Cuing dé hong hit) So sanh cdc chi liét vii cling théi gian {4m viée cho dén Iie hang yét ede gid tri sai léch binh phuong trung binh § khde nhau, cdn thiét phai nhAn manh rang mac dau gid tri $ ln van od cae chi tiét od tudi tho cag, nhung gid tri S cdng nho thi chi tiét e6 chat lugng cang cao. Ngeai bai todn uée lugng xdc sudt lam viée khong hong trong thei gian lam vite cho truéc, tan tai bai lodn nguée - xe dinh thi gian lam vide lng ting vii xe sudt lam viée khéng héng cho trute. 39 Chung 2 Neuti ta ade dinh gid tri cua thoi gian lam vie nhé vac diém phan vi cua phan phéi chudn chudn héa t=m,4218. Gia tri diém phan vi duge dua ra trong bang 2.4 phu thuéc vdo xdc sudt theo yéu cAu, cu thé la xde sudt lam viée khong héng. a A Be Lo i Leis Tj Be ao9 “| Tame Cac phép todn vii phan phéi chun don gian hun cde phan phot 2.50 | 4 0,060 | L khae. do dé ngudt ta thuting thay thé cic phan phoi khac béi phan phéi chud'n. Khi gid tri bien phan v = —> mho thi phan phi chudn thay thé my tét boi cae phan phodi da thc Poisson va phan phii logarit chuan. Vi du 24 Ude lugng xde suat iam viée khong hing Rit) trong théi gian 21,5107 A eda moi ghép bi mon néu tuéi tho they dé mdn tudn theo quy juat phan phéi chudn voi cde tham sd m=4.10' bh va Selb, Gidi Ta tim diém phan vit _ LS alot - iw Tirddé suy ra Rit) = 2.0938. Vi dy 25 Tho nghiém tién hanh khdu sdt tudi the 160 bg thang xe 6 15 khaée nhau thu duge gid tri m= 56669.5 km va sai léch chudn S = 12395,5 km. Gid su tdi the tudn thee qui luat phdn phéi chudn. Tim xde suat hong thing xe khi t ¢ 50000 km = -25 Gidi. Dim phan vi: 21 = oe. S0000= S600 Theo phu hue 1: Fith= Plz < -0,5181) = 1 - Pin <0,5391) - 0,7054 = 02946 Vi du 2.6 Ude lugng tudi tho to, xc sudt khang héng 80% cla bdnh xich xe kéo. Bide ring tuéi tho banh xich duge gigi han theo 43 mon, tuén theo quy ludt phan phdi chuan vdi ede tham sé m, = 10‘h, S=6.10¢h. Gidi: a0 Haim phan phd. Khi Rit) = 0,8; 2)=-0,84 t yxomyt z)S=10"-0,84.6.10' = 5,10". Vidu 27 dt nhA may ty déng san xuat 6 bi. Dudng kinh trung binh con lin la d = 6,38048 mm. Sai Iéch binh phuong trung binh dung kink con lan Sy= 0,3175 mm. Kich thude phan phéi theo qui lat ehuan. Xac dinh: a) Xae sudt duéng kinh cen lan d = 6,35 mm. b) Xde sudt dutng kinh nkm trong khodng 6.53796 va 638048 mm. Giai: a) Xde dinh diém phan vi chuan: 0,096 Tra phu lye 1 ta od Plz « -0,09)= 0.4641 va P(x < -0,101= 0,4602 Noi suy khi z = -0.096 ta cé R = 0,4618, Do dé 46,18% dutimg kinh con lan nhé hon 6, 35 mm, b) Khi d = 638048 mm tacé 7= - DSROAR ~ 6.38048 R = 0,50000. Khi d = 6,53796 mm ta cd 2 BSROAR O30 tuong ung R = 0,6915. Do dé xde sudt kich thuée dudng kink nium trong khodng 6 va 6,38048 18 0,6915 — 0.5000 = 0,1915 hode 19, 2.7 HAM PHAN PHOI LOGARIT CHUAN Néu logarit cia dai lugng ngau nbién phan phoi theo quy tat chuén thi dai long ngau nhién dé duge phan phéi logarit chudn. Do phan phéi ede dei lvong duong, ching chinh xd¢ hon quy luat. phan phi chun khi ma tA thai gian lam viée cho dén hic héng cae chi tit theo do bén m@éi, Ngoai ra, ching 6 thé duoc sit dung dé mé ta thei gian lam vite cho dén lue héng cia é lan, don dién tir va ede chi tiét khae. Quy Iuat phan phéi logarit chudn thuan tién sit dung cho eae dai lugng ngdu nhién, la tich cdia sé ludng dang ké cae dai Iuong ngdu nhién. Tuong tu nhu phan phéi chudn sif dung thuan tién cho ting eae dai lung ngan nhian. Néu x = Int tuan theo qui luat phan phéi chudn: 4 Chutdng 2 toys ee (2.473 S, ¥2n thi mat dé phan phéi (hinh 2.7} cua t iA phan phéi logarit chudn va duye mé té theo sy phu thude sau: denn 1 3: flt)=s ——z,e (2.48) S28 trong 46: my va S, - cde tham 86 duge ude lugng theo két qué thuc nghiém. Khi thit nghiém N chi tigt cho dén lic hong: . ys N mee sg pElon 0 (2.49) trong 46: yt" va s - ude lugng cdc tham sé m, va Xae suat lam viée khong héng 06 thé xde dinh theo bang di vai phan phéi chudin (héng 2.1! phu thuéc vao gil tri digm phan vi n= ittemd (2.50) 8, Gia tri ung binh thai gian lam viée cho dén lie hong: 3 (2.53) (2.52) Tir hai cong the trén suy ra: sy | mf) “| va m, = (2.53) , biém phan: (2.84) m, Khi v, < 0,3 nguti ta dat v, = 8,, Whi dé sai sd < 1%. Thong thuting ngudi ta biéu dién su phy thudc phan phéi logarit chudn theo logarit co sé 10 (x = 1e(t)). “erste? 0.4343 Ss! ee (2.55) Von ‘Vai cde tham 86 Igto va S xde dinh thea két qué thye nghiém: f(t) = ir Az gts = Ite? = Sea ¢ 2 * oT by Hint 2.7 Dé&e trung chi yéu ctia phan phéi logarit chudn vei edo tham 86 khde nhau: a) Mat dé phan ft); b) Xée sudt lam viée khong hang Rit) KY vong todn m,, sai léch binh phugng trung binh S, va hd sé bis phan y, thé gian lam viée cho dén luc héng tuttmg ting se bang: 20518) m= ty € (2.57) (2.58) we (=) -1 (2.59) ty Khi w < 0,3 chon v, = 2.38. Vi dy 2.8 Thu nghiém tién hanh khdo sat tuéi tho 100 ba phanh xe 4 t6 khde nhau (nhy vi du 4) thu duge gid tri m= 56669,3 km va sai léeh chudn S$ = 123935 km. Gia si tudi tho tuaa theo qui ludt phan phéi logarit chudn. Tim xdc sudt héng cia phanh xe khi t < 50900 km. Giai: Dau tién ta xae dinh cdc gia tri S, vA me Chudng 2 | 28882 a] osose7 SO0G05 | ‘gs %] Ss) ov} Sts sitet \ Ven C0407 VA M, = Iam 5 Se = Wsonn8.s1 = 10.9450 0.0234 - 10.9216 biém phan vi 2; duac xde dinh theo cong thit 2 (int In $0000 - 10.9216} Ve S) 0.2162 -O4T10 Xie sudt héng Mit) theo phu Jue 1 Fit) = Plt < 50000) = Plz < -0,4710) = 1 = Plz <- 04710) = 10,6808 = 0.3192 Vi dy 2.9 Ddnh gid xde sudt R(t) khong xuat hién cdc vet hdng do mdi etia true trong théi gian t = 10h, néu tudi thy phan phéi theo quy ludt logarit chudn vai cde tham sé Igte= 4,5; S= 9.25. Gia 4 599772 2.8 HAM PHAN PHOI WEIBULL ‘ang vii quy ludt phan phéi logarit chudn, ham phan bé Weibull théa mén hoan todn viée mé ta thd gian lam viéc cho dén luce hong cia chi tiét theo pha hy moi, thé gian lAm viée cho dén lic héng cua 6 lan, den dién ut... Ham phan phoi Weibull duge sit dung dé ude higng 46 tin cfy ee chi ti t va cum chi tiét, cu thé 6t6, thigt bi nang chuyén va cac may moc khac. Ngoai ra nd con duge sv dung dé ude lugng dé tin cdy theo cdc hing hée trong qua triah chay ra. Ham phan phéi Weibull ba tham sé cho thai gian hong ¢ cd dang: ret, (2.60) trong dé: ty 1A gid tri cd thé c6 nhd nhat cua 1 (t > 0); 0 la tham 86 ti 1é (0 2 i) va BA tham s@ hinh dang (b>0) Ja ba tham af cda phan phdi. Néu tuéi tho nhé nhat ty ta lay bang 0 thi phugng trinh (2.60) tr thanh ham phan phoi Weibull hai tham s6: yt yt Fuj=l-e (J (2.61) 44 Ham phiin phdi., Hinh 2.8 Ham mai do phan phot Weibull Phuong trinh (2.60) cd thé viet dudi dang: hy i" bie V-Fay= (2.62) Ham mat dé phan phoi hing thinh 2.8); : per Dt B ftrw) > tes Mt) = ———! — e my TEL (2.63) 0-H (O-u} . 2.9 HAM PHAN PHO] GAMMA Ham phan phéi Gamma hai tham sé su dung dé mé ta cde bidn ngdu nhién duge gidi han & mét dau. f(t) Hinh 2.9 Ham mat d§ phdu phoi Gamma Ham phan phoi co dang: Sanpete ds faye 2 t20, ASO: > (2.64) ron 45 Chyeng 2 trong dé: rn) - ham Gamma [in)= ferterat jy) -tham s6 binh dang; A - é tham sé ti 1é. IG Ata cé cde dutng cong phan bé khae nhau nhu hink 2.9. Phan phéi x va phan phéi mii la cdc trudng hup dae biét cda phan phéi Gamma. Tuy thugc vao ede gid tri cla hé sé binh dang n va he 2.10 BAI TAP 2.1 Ham sé mat dé phan phéi fx) wuéi tho méi eda méi ghép ren duve xae dink bgi: x= 609 F(x = J Looee FO) = 9 gi Ton V8 TOD ewe 8 vGi GOS xs 700 Tim ham phan phéi (x4c sudt phan phi) Ptx,) va ham mét do phan phéi &x,) tuong tng vdi do bén mdi Ion nhat eda n méi ghép ren. Ve dé thi ham Fix,) va flx,) vei n=1, 10 va 20 2.2 Gidi han bén eda gang lién hé voi dé ran bé mat do b&ng phuong phdp Brinell nhw sau: o, = 1,GHB - 8,6 (MPa) Néu HB phan phoi déu vdi gia tri nim trong khong 140 dén 150, xac dinh ham mat dg phan phéi cua o,, 2.3 Ti sO lye clang trén bd truyén dai r = e" voi fla hé 86 ma sat va o la goc 6m gia dai va banh dai. Tim ham mat 46 phan phoi eda r khi f duge phan phoi déu trong khoAng 0,2 dén 0,8 va a = 3 rad. ie 2.4 Tim ham mgt do phan phéi cla x = sin@ voi @ phan phdi déu tran khodng -1 dén +n. 2.5 Tim ham mat dé phan phéi eda y = ve khi ham mat do phan phoi cia x duge xde dinh: £00 = 6% voix 20 2.6 Mat d6 phan phéi cia hai dai lugng ngdu nhién doc lap duge xde dinh: AX chi ee ‘ 0 khi x; <0 véi i= 1, 2. Tim ham mét 46 phan phéi eva dai ling: Vox; + 5x, 46 CHUGNG 3 CAC DAI LUONG NGAU NHIEN TRONG TINH TOAN Khi phan tich va thiét ké cdc két cdu co khi va xay dung theo dé bén th) ba dai lug¢ng anh hudng chil yéu: kich thutse hode hinh dang hinh hoe eda chi tid, a6 bén vat lidu va tai trong tae dung Kich thuée chi tiét phy thuée vao a6 chinh xdc may céng cy, phu thuée vao tay ngké gia céng cia céng nhan, nén luén ludn eé sai sé va ching ta goi 1A dung sai. Sw phan tan cé tink vat liéu (img sudt gidi han chi tiét) IA do: khéng ding nhat vé thanh ph4n héa hoc trong vat liéu. hinh dang hinh hoc chi tidt va do vat liéu ch® tao tir cde qua trinh khde nhau hodc trong cde thié't bi khae nhau (goi chung La diéu kién gia cong) Ngoai ra, édé trong tée dung anh hudng dén a} bén chi tiéi, Nhu ta dA biét tai trong bao gém tai trong tinh va tdi trong dOng, 14) trong va dap, t4i trong do moi truéng: gid, dong dat, tuyét .. Thanh phan tdi trong tac dung chia lam tai trong khéng déi va tai trong thay déi tde d6ng lan chi tiét Trong chuong nay lan luvt ta khao sdt cde dai lugng ngdu nhidn ke trén. 3.1 KiCH THUGC HINH HOC CHI TIET 3.1.1 Sai léch kich thuée ede chi tiét Trong thiét ké cé khi cde thong sé hinh hoe nh duéng kinh truc, dudng kinh mui khoan, bién dang banh ring va cam, khoang cdch gia cdc truc ... cd vai trd rat quan trong. Trong qué trinh gia céng cde chi tiét thi ede kich thude nay luén luén thay 46) chung quanh mét gid tri ma ta goi la danh nghia (kich thude dua theo chic nang). Khi d6, ta do kich thude thuc cua chi tiét va gid Uri may luén n&dm trong mét khodng gid tri nao dé va due gidi han bdi kich thuée gigi han. Tuy vao phuong phap gia cong ta co cdc khoadng sai léch khac nhau: Phuong phap | Phay Khoan_ Maibong | Sai léch [£0,025 mm [+0050 mm | + 0,0051 mm Ching 3 Thong thuting ta khdo sét kich thuse hinh hoe chi tiet [a mot dai iugng ngdu nhién va phan phoi theo quy luat chudn (hinh 3.13: t s¥2n Khi t= m,, suy ra f(t) = th = cs B.D Mar do phan prea fy ! LAA 38. t Hink 3.1 Ham mét dé phan phoi kich thude Khi S cang nho thi fit) eang lén: kich thude eé sai lech nhé. Khi S cang ldn thi Rt) cang nhé: kich thude cé sai léch ln. Gia thanh gia cong chi tiét phy thudc vae dung sai {hinh 3.2) [ | Gia eang tho [ Mai tha Mai tink Dung sat __ + 0,75mm 2 0,02fmm 8,00125mm Gia thank | 100-150 [309-800 {2000-4000 | Gia thanh tuong a3 oO Bung sai Hink 3.2 Gid thanh gia cng phi thuge vao dung sai 3.L2 Sai sé chudi kich thude Khi mot sé chi tiét disc JAp trong ban vé Jap thi av thay ddi kich thude va cic thing sf hinh hoo cia chung duge xdc dinh. Néu Z Ja ham téng bge nhSt cua cdc dai lugng X: dai twong ngdu nl : > Hoae %riX;+X)#...£X, (3.2) Khi dé gia tri trung binh: (3.9) +, Sai léch binb phugng tung dink ae (3.4) Néu X= X, tte mitt, (3.5) + J 2 . thi 8.2 VEN 68) Vi du 3.1 Mét chudi kich thudc gém 4 kich thude giéng nhau co gid tri 1; = 12 + 0,2. Tinh chiéu dai chudi kieh thude ndy. Giai: Chiéu dai cia chudi kich thie: leh+hbeh+ls yo = 12402051230 Khi dé gid tri rung binh: = 3ij <4i, = 48 Sai Iéch binh phuong trung binh: & = vis? =i 50 Vi tre to= tyaty= 0,2 Suy ra Sp = 1 aon “ Chiéu dai cua chudi kich thude: 1=1235, = 48204 Vi du 3.2 Mot tam tron cé 2 chét (hinh 3.3} dé lap vao 2 18 A va B. Cac kich thusc cho trén hinh 3.3. Xa dinh xse suét sao cho khoang edch gida hai tam chét dai hon khoang cach gitta hai tam 15. 49 Chudng 3 pro = Manag Chi tiét 1 Chi wet 2 Hink 3.3 Giai Khoang edch giifa hai 16 A va B (hinh 3.4) duge xée dink theo biéu thie sau: d= dp +d} trong a6: d.= 200 + 0,12 mm va d, = 150 + 0,06 mm. ag re NN Hink 34 Gia tri trung binh duoc xde dinh theo céng thie (4.8): 3-H Sai léch binh phuong trung binh due xée dinh theo cing thie (4.9): g,. [ast -aisi = | a of +az Vi kich thuée tun theo quy Iut phan phéi chudn, do 46 sai lich binh phubing trung binh c6 thé xde dinh bing 1/6 mién thay 46i kich thuée: 3 3 Do dé gid tri trung binh va sai Jéch binh phuong trung binh duge xac dinh: d =,/2007 + t50? =250 50 Cae dai hidng ngdu nhién.. Sa= 6,034 Xae audt ma khodng cach gida cde chét 1 Idén hon khong céch gitta cde 15 AB (a) la: P(l 2 a) = Pa- d 29) (X-X) $s pat X=l-dvaze ta 6: trong dé: Mi T = 249.8 va S; = 3-005 , Suy ra: 249,8-250 62 - =~ = 3,308 Joos? 40,034? 9,0604 Pal 2 d} = Pla 2 3,308) = 1-0,998965=0,1085% 3.2 TAL TRONG TAC DUNG Viée phan tich va thiét ké cde chi tiét may cling nhu ket cdu edn phdi ké dén cde yéu t& cha méi trugng chung quanh, dé la tai trong. Cé cdc loai tai trong anh hudng dén viée thiét ké may va chi tiét m4y: tai trong khong 6i, tdi trong déng, tai trong do mi trudng: gid, dong dat, tuyé rai. Tai trony khéng déi Tai trong khong déi hay 14 trong lugng cla mdy va két cau. Tai trong nay tén tai trong suét thi gian lam viéc (tudi tho} eda may va duge x4c dinh bang trong lugng cia chi tiét. Tai trong nay thudng duge mé ta bang ham phan phéi chudn, Tai trong thay déi ‘Tai trong 6 gid trj thay déi theo thai gian va khéng gian. Né 1a mot dai lugng thay déi mét cdch ngdu nhién. Tai trong tac dang lén chi tiét may lic khdi déng, Ide chay binh én va khi cé tdi IA khdc nhau. Tdi trong tae dong lén thang may (hinh 3.5), tai trong tac dong lén cAe chi tidt cia até 1A cde tai trong déng. 51 Chisng 3 a 2400 N/n® 6) 4800 Niin® ©) 7200 Njan® Hinh 3.5 Tat trong ide dong lén thang indy ty tude véa sé lvanig ngear Tai trong gid Van te gid cung co anh hudng den kha nang lam viée cla may va cae cong trinh. No la mot dai luong thay doi ngau nhién mot cach Lien tue Do dé, kha thiél ke may va edng trinh chiu anh hudng ctia gw thi phai ke dén tai trong do gid gay nén Hinh 3.6 Cau Tacoma Narrows bi sap do tat trong gid Tham hoa sap cu Tacoma Narrows xdy ra do tai trong gio gay nén vao ngay 7 thing LL nam 1940 (hinh 3.6). Héng héc nay 1a mot trong nhong hdng héc dién hinh cia cau va no gay su tap trung chi y eda moi nguti nhat. Day la chiée cau dai thi ba tren thé gidi tai thai diém xay ra tham hoa Nhip cau chinh duge treo cd chiéu dai 853,44 m. Ngay budi sang xdy ra Uhdim hoa van t6c gié dat dén 67,6 km/h. Céu bi héng 1a do dao déng nhip cau chinh vuot qua muc cho phép. Dam cau duge gia cé cing, né bj un doc mac die nhung ranh xé khi néi véi cae nhip cau trude va sau, Cc nha thiét ké da khong tinh dén day di nhan té moi truéng nay Céc dai lwgng agdu nbién.. Tai trong do dong dat Béng dat sinh ra dao dong Dao dng nay anh hudng dén may, ebi tiét may dang lam viée va ede cong trinb dang si’ dung. Hién tugng déng dat c6 thé sinh ra cong hugng trong méy, lam hu hong chi tist va thiét bi. Do do, ta phai tinh dén tan sé riéng cha may dé tranh xdy ra hién tugng cong hudng khi cé déng dat. GO Vigt Nam tir nami964 cic nha kkhoa hye 44 nghien ey vé dong dat. Hudng nghién ctu chu yéu Ja tap trung danh gid muc do nguy hiém cia dong dat, thidt lap tiéu ehudn qui pham xay dung khéng chan dai vai ede dng trinh xay dyng thiy dién tai ving ed khd nding xdy ra dong dat. VAo nam 1976 cdc chuyén gia Lién X6 va Viét Nam sau mét thai gian nghién ctu da két luén nguy co déng dat & thiy dign Hoa Binh dén cap 7, cp 8 (thes thang Chay Au gém 12 cap). Khi dé cdc nha thiét k& chéng dong dat cap 8 cho céng trinh. Déng thai cdc chuyén gia cling dif bdo vi tri ding dat @ khu vue dap l& dut gay chy Bu vdi 5,3 46 Richter. Sau khi dap ho&dn thanh thi vao nam 1989 mét tran dong dat 4,9 do Richter da xudt hién ding vao yi tri du bao. Béi vii thiy dién Son La két qua dénh gid nguy co déng dat manh cap 8 da duoc dua vao dy dn kha thi cong trinh. Ngay 8/11/2005 hai can dong d&t vae hie 1h vdi 5,1 dé Rivhter va L4hS0’ véi 5,5 d6 Richter lam rung chuyén cae cong trinh trén cdc thanh phé $16 Chi Minh, Ving Tau, Phan Thiét,. Do dé ede cong trinh xay dyng phdi tinh dén tai trong do dong dat gay nén. Tai trong do tuyét Tuyét roi va bam trén mdi nha lam tang tai trong tae dung. Ngay 15/02/2004 tai Moscow (Nga), do lép tuyét roi qua day nén mai che bling kinh cia mét cdng vida nude sap xudng lam 24 ngubi chét va hang tram ngudi bi thuong, két luan so bé cho thay nguyén nhan la khi thiét ké chua ké dén tai trong do tuyét way nén. Ngoai ra con cé tai trong do song than, 1a Ipt gay nén. 3.2.2 Dac trung tai trong ea may theo quan diém xac sudt Kha nang tai cua may ya ccc chi tit riéng biét khi tinh todn dé bén moi duge d&c trung bii cae phd tii trong Luong Ung, nghla 1a tap hop ede gia tri ma tai trong c6 thé nban duge. Pho tdi trong c6 thé 1A ri rae hode lién tuc. Thong thwéng ede phé rai rac (hinh 3.7) duge biéu dién theo cae truce toa dé; tai trong L, khodng thii gian p tuong adi duy tri tde dung tai trong (hinh 3.7a) hodc 1& theo true toa dé: tang thai gian tugng doi Zp; wong déi duy tri (de dung tai trong va tai trong I. theo mie d6 gidm dan (hinh 3.7). Dang thi nat la dang kha vi, dang thi hai la dang kha tich. wy a Chitong 3 Di vdi cde phé lién tue ca tdi trong nguvi ta dua ra ham sé mat dd L phan phéi f(L) (hinh 3.8a) va ham sé kha tich P(L)= fica. Ham sé P(L) a ky hiéu cho khodng thvi gian tde dung ctia tdi trong nhé hon mét dai lugng cho trude hay la tuang ding voi xdc sudt ma khi dé tai trong nhé hon mét dai luong cho trudc. ° t [ wEEGECCE L L i j LTT Tso, : 2 a) b) Hink 3.7 Wink dang vi phan (a) va tich phan (b) cia phé tdi trong phan tan Trén thuc t& thudng hay sit dung dé thi kha tich cua sy phan phéi lién tuc fhinh 3.8b), khi d6 tdi trong phan phéi theo truce toa dé va theo hoanh dg la ham sé 1 - PIL), tuong ung voi thoi gian tac dung cia tdi trong lén hon dai lugng da cho hoac la xdc sudt tai trong In hon dai lung da cho. fu oe _ L rt L. \ uw t Ps 7 pm uy > L AS) AREER RS b) Aink 3.8 Hink dang vi phan (a) vd tich phdn (b) cua pho tdi trong lién tue Trong nhiéu trudng hgp tinh todn sir dung phé tai trong lién tue khéng duge thudn tién, cho nén d8 don gidn cde ham $6 f(L) va 1 - PCL) duce thay thé bang ede dudng cong bac thinh 3.8). Khi dé, ngudi ta chia khodng thay déi cé thé cd cla tdi trong thanh nhiéu doan bing nhau AL, Gia tri 54 Cc dai Indng ngiu oh trung binh cia tdi trong trén doan thi i duge ky higu L, Khi dé khodng thai gian tung d6i tdc dung ciia tdi trong L; sé bang pi= TLJAL. Phan tich théng ké tdi trong tac déng lan nhiéu loai may khde nhau thi trudng hgp tdi trong thay déi lién tuc o6 thé quy vé cdc ché a dién hinh. Ham sé mat 4 f(L/L,,.x) vA ham sé kha tich 1-P(L/ly,,) duge trinh bay trén hinh 3.9. Cdc truong hop ché 49 tdi nang (dudng cong 1 hinh 3.9), ché dé tdi nhe (dudng cong 4) va dac biét nhe (dutng cong 5) ta sii dung ham phén phéi y, adi vsi ché d6 trung bin déng xde sudt (dudng cong 2) 1a ham sd phan phi éu. Cdn trudng hop trung bink chudn (dung cong 3) 14 ham 86 phan phéi chudn. Tuong img vdi c4e eéng thite tinh todn dé bén mdi, néu bién dé tai trong thay déi thi cac phé tai trong thuan tién duge xdc dinh bang ede mémen ban dau px. Chi sé k = 1, 2, 3,.. ky hiéu tuong ung vdi bac cba mémen ban dau Mémen ban dau bac k due xde dinh theo céng thifc: - Déi véi phd tdi trong rdi rac: w= ELLs) pi 7) - Déi vai phé tai trong lién tue: = [LAL PLE Liga WL Lye 3.8) HL) Lh r ] BA A 08] pot 3 hh 3 " it YW fi 4. 12 04 tty 2 sf M™ as oz oO az 0a Ge = LiLna c z S iN, a b) Hink 3.9 Ham mt dé phan phéi (a) va ham phan phot tb) ede pho tdi trong twang ung vidi cdc ehé dé tdi dién hinh Cae mémen ban dau dae trung che ede tinh chat cha yéu cda phd: momen ban déu bac nhat bang vdi gid tri trung binh va dac trung cho tam nhém tai trong cia phd; mémen thi hai - tvong img véi do phan tan ( phuong 33 Chiféng 3 sai} cla tai trong déi vdi tam nhém; mémen thi ba - do khong doi xing cilia phan phéi tai trong .. Trong tinh todn chi tiél may theo dé bén mdi ta dua trén gia thuyét téng tuyén tinh cdc vét hong (chi tiét bi hang khi “ye 1). Khi xe @inh so chu ky tmg suat tucng duong npudi ta sit dung hé sé chu ky tuong duong Ken =n. Khi xde dinh tai trong tvong duong ngudi ta sti dung hé sé ché do tai trong tuung duong K.y = fu, vii bac cla momen ban d4u 1a k due chon phu thude vao bée cua dutng cong mi trén true tea dé o - N. Déi voi ding sudt uén ti 1é thuan vdi cdi trong k = my, con voi img sudt tiép xuc k = my/2 (do ti lé vdi edn bac hai cua tai trong) Gia tri m6men ban dau bac k ddi vdi phé tai trong tuang ung vdi cde ché dé tai trong dién hinh cho trong bang Bing 3.1 Cae ché dé tei trong Bac cua momen ban dau iu Che 46 1 2 3 6 9 2 Nang 0772 [0615 [0501 [0300 [o200 | oraz ‘Trung binh déng xac auat_ | 0.50 [0,393 [6.250 | 0.143 | 0.100 | 0,0769 Trung binh chuan 0,50 | o2es | o179 | 0.0051 | 0.0358 | 0,0266 Nhe 0.423 0,218 | 0,127 0.0384 0.0164 0.00845 Dac biét nhe 0310 0,128 | 0.0622 0.0126 0.00408 | 0.20169 Ré tinh todn theo dé bén, tai trong duge cho trudc dudi dang tai trong Idn hat. J.,4, Va bie tudng tng. Trong khi xét dén tinh chat ngdu nhién cla tdi trong cd hai dai luong dé bén va tai trong duge khdo sat theo quan diém xe sudt. 3.2.2 Ban chat ngdu nhién eda tai trong Ban chat ngdu ohién eta tai trong théng thudng lign quan dén nhiéu nhan td. Sau day gidi thigu e4e nhan té anh hudng dén dd phan tan ctia tai trong déi vdi mét 36 may thong dung. May céng nghiép: Phan tan cae ddi tugng sdn xual trong giéi han cla tinh van nang cia may va théng thugng edn phdi md rong pham vi stt dung may: - S&dung may trong cdc dang sdn xuat vdi quy mé khde nbau: nhd, vita, trung binh, hang loat. - Phan tan tinh chat cua phdi: ludng du gia cing, hinh dang chi tiét gia céng, a6 ran. - Phan tén trang thai eda dung cu cat: ade cat, dé tu ... 56 dai higng ngdu nh ién. + Suthay doi cua quy trinh cong nghé. ~ Sw dung khong dung: ting cuding ché 46 1am viée qua gidi han cho phép, gay dung cu cat, cdt sau vao phdi, Jam ngudi phdi khi gia cong may May van chuyén: Phan tan eva ché dé vin hanh theo tai trong va van toe. - Su dung may trong cae lanh vue khde nhau: str dung ca nhan, trong xay dung, khai thde mé, lanh vue néng nghiép .. - Phan tin trang thai dudng xa: bétdng, nhva, dat. duting mién nai, ding bang, thoi tiét. - Anh hudng cia tan sé thang va mo may, tay nghé cua lai xe - Su dung khong dung tieu chudn; di dutmg khéeng bang phang, thang gap, khi tdicéd va dap 6. séng Gid tri bang 86 cla hé sé bién phan tdi trong cho cdc loai may L khae nhau bang calc chuyén gia hay 1a co quen nghién edu. Hé 8d bién phan trung binh nam trong khoang wv, = 0,2...0.15, Trong tinh toda dO bén mdi thi hé sé bién phan cua tdi trong tuong img vdi hé sé bién phan cua tai trong wong duung L, tie la ché dé tdi trong tinh tuong duong: Le = Lisae Kea & in trong d6: Luss - tai trong Idn nhat cua phé tai trong; Ny sual thay doi trong suét théi gian phue vi ED gue (3.9) téng sf chu ky ung N, - s6 chu ky ea sd dutmg cong moi: Ka = Ye - hé sé tuong duong ché dé tai trong; k - chi sO ma (x = m, vdim - chi sd md dung cong moi néu dng suai ti 1é thudn voi tdi trong, m2 khi tinh todn ung sudt tiép xic vi Ung sudt t? /é can bade hai cua tai trong). Hé sé bién phan ola tai trong tuong duong L nhw 1a tinh tedn cia hai dai lugng ngau nhién déc lép Lin va Kus duge xd dinh bang can bac hai cia tng cdc hé sé bién phan cia tai trong Idn nhét Ly. cla phd tai trong va hé 86 bién phan cua ché do tai trong var ML fan + You (3.10) Mién phan tam cua h sO tuong dueng cdc chi dp tai treng cé thd i trong cuong duong cia hai dang tai trong gan nhau hay la hai ché dé tdi trong khéng ké nhau nhung gén nhau. Truéng hep tinh todn thi hai la déi véi may van nang va may cong nghiép. démh gid nhu la ti sé eda cae 37 Chung 3 Tung ting vi cdc trudng hop trén ta ed hé sé bién phan va ctia ha sé tuong dugng ché dé tai trong 1a 0,04+0,06 hoac 0,01+0,1. Déi vii truéng hop sf chu ky tuong duong Idn hon sé chu ky co sé Ny >Ny thi mién phan tan cua hé so tuong duong ché dé tai trong K.g sé nhéd hon dang ké va cé thé danh gid bang ti s6 cdc hé 6 tang gidi han mdi dai han cua hai ché dé ké nha hode hai ché a6 khéng ké nhung gan nhau, Khi dé hé sé bién phan veq 06 thé chon trong gidi han 0,03+0,04 hay 1a 0,05+0,07. Dac tinh eda tai trong cdc chi tiét may cé thé duge xde dinh bing con dudng qui 463 cae phé tai trong tugng ung thu duge theo két qua do tai trong trén cde bé phan cong téc hay 1a trén tryc cla dong co. Do chinh xc quy di khéng phdi lic nado cing dat duge (vi do tinh khéng xéc dinh eta dong luc hoe cdc bd truyén dan), do a6 trong cdc trudng hgp quan trong cdn phdi do truc tiép tng sudt thu trén edc chi ist khdo sat. Biéu dé dao dong vdi qué trinh m6 ta cla su thay ddi dng sudt theo thai gian duge xit ly thing ké vdi muc dich so dé héa qué trinh. Tuc la thay thé qué trinh chiu tdi thye té bang ché dé tng sudt thay ddi theo dudng sin tuong duong. 3.3 DO BEN VAT LIU 3.3.1 Thong ké tinh chét dan héi vat liéu TAt ca cdc kim loai va ode loai vat liu ky thuat khde cé cde tinh chat khac nhau do sy khéc nhau ngdu nhién vé thanh phin héa hoc, nhiét luyén va qué trinh gia cong chi tit. Bd bén tinh duge xdc dinh khi tdi trong tac dung la khéng déi. Cac loai thép két cdu déu duge tigu chudn theo ma sé ridng biét va cae dae diém ky thuat sau: Médun dan hdi Young khi kéo va khi nén (E): 2,1.105 MPa; he s¢ Poisson: u = 0,8; médun dan héi trugt: G = =~ 7 0385. 21+ yu) Cac dac tinh thong ké cla co tinh vat liéu duge quan sét theo thyc nghiém va cho trong bang 3.2 [42]. Bang 3.2 Cte dde tinh co ctia vat hibu déo Cac hé sd Gia tri Hé sé bién phan v $6 mau thit nghiém E (kéo) 2,078.10" MPa 9,02 67 E (nén) 2,079.10" MPa 0,01 __ 87 px08n) 0,296 0,026 57 J n inén) 0,298 0,021 41 _| G 8,44312.10' MPa 0,042 81 58 Cc dai ligng ngdu nhién... Ung sudt gidi han [a tinh chat cht yéu anh huting dén thiét k& két cau xAy dung va co khi. Ngudi thiét ké chon loai vat ligu sit dung trong thiét ké theo gid tri gidi han chdy. Gidi han chdy cia thép phu thude vao thanh phan héa hoe cia ¢4c hap kim va phuong php ché tao. 5 40 Buong cong xac suai 30 _-Gia tn ung bint, 20 [eon 10 1 tiryiuyt ol RLTs|s]alajoje 1 6 SET ESPaIEail Te] ae | aw | ode | ato 9s | se |e | a2 Lote | (weal Spgenprfn Yim sohoig ia nye Leuy ty atilyh Do POSESERLOREOE Hinh 3.10 Gidi han bén a, 50%.— . 4D ‘ ( _- Butog cong eae suat \ 50 — ae ' : | | Ja ‘| 10 ° a |S lat aL 2 oR peee o ms yg oP Hinh 3.1] Giét han chay o, sy Chuong 3 Cée gidi han chay, gidi han bén cua vat ligu la cde dai luong ngdu nhign. Trén binh 3.10 gidi han ehay 3.11 IA biéu dé mat dé phan phdi gidi han bén va Trén bang 4.3 lA két qué quan sat duge trong sudt thai gian khodng 40 nam ti nam 1957 déi vii loai thép tron xay dung ASTM AZ va A386 tir cdc nha may luyén thép khac nha cia My (421. Bing 3.3 Gidi han chéy cic loi thép trén cia M¥ 7 [Neuen Gia tri trong | Gidtrily | Tiso | He so bien | 85 mau | cham khdo | binh nha may | thuyéton, | aati, | phan quan sat _ aa MPa MPa | hee Julian | 280 231 121 | 009 3,794 j Theo Tal" 2758 | 383 121 0,08 3,124 va Alpsten ‘Trén bang 3.4 gidi thiéu gidi han bén va chay cla mat sé vat liéu phd hién trong thiét ké [42]. Béng 34 Gidi han ben va chay ctia ccc logi vdt libu sit dyng phd bién Gidi han chay 10" (MPa)_|_Gidi han ben 10* (MPa) Gia teh Sei lech bink Gia tri] Sai lech Bink: Loai thép trong Link phucng trang | trong bin | phuong tring hin bink Hap kim pdm 2014 AAB,27 15,69 492,59 13,30 2024-Té hgp kim nhém 362,5 20,05 447,49 17,66 Hyp kim Tiban Ti-GAL4V [9189 50,66 953,38 47,14 ‘Thep carbon C10006 281,185 5,63 339,84 3,66 Thép carbon C1035 348,282 37,7 86,5 27,58 iu do hén cao 806,77 25,54 541,07 14,82 Thép gid 202 3511 9.29 687,42 18,99 Thép gid 307 11736 65,93 1345,28 40.95 Thép dic 245,56 10,34 375,72 18,86 3.3.2 Cac mé hinh théng ké cho dé bén vat ligu Ba dang mé hinh thing ké duge sit dung dé mé tA dé ban cua ede vat ligu khée nhau: mé hinh vat ligu gion, mé hinh vat lidu déo va mo hinh chum soi. VAt ligu gidn bi hong khi mot diém riéng lé bi héng. Doi vdi vat ligu déo, biér dang bat dau khi tdi trong trén diém dat dén kha nang chay. Diém tiép tuc mang tai trong bién dang va bat ert tdi trong thém vao nao duge chuyén sang cdc diém khde trén mat cat, Mat edt mang tai trong én nhdt ‘shi tat ed cde diém déu bién dang. Trén mé hinh chim sgi, hang hée ot Céc dai luong ngiu nhién., ca diém cé nghia la kha nang tdi cia diém d6 khing con nua. Ké tir dé tai trong sé phan phdi lai cho cdc diém khde. Qua trinh nay tiép tuc dén khi tat cA cdc diém déu bi hong. 3.4 GIGI HAN MOL 3.4.1 Gidi thiéu Hong hée do moi sinh ra la do ting sudt thay déi. Khi gia tri ung suat thay doi ldn hon gid tri gidi han méi thi bat dau la hinh thanh vét nit vé vi, sau dé cde vél nut nay phat trién lén dan va xuat hién héng hée do mdi, Nhimg ché bat dau hong hoc do moi 1a nhiing chd c6 su tap trung ding suat cao. Nhu ta da biét cae chi tet eo khi va cae cng trinh bi hong dudi tac dung tai wrong thay déi, [ap lai, dao dong va ngdu nhién, tuy nhién ung suat lgn nhat khi hong déu nhd hon gidi han bén hoae gidi han chay cla vat liu. Cae dang héng nay duac goi la céc dang hong do mdi. a) Giai doan hinh thanh vét nit 8/ Giai doun pheit trién vet nit Hinh 3.12 Phat trién cic vét hong do mot Hong hee do méi chia lam hai giai doan: giai doan 1 duge goi 1a giai doan hinh thanh cde vét nit (hinh 4.12a). Giai doan thit hai duce goi 1a giai doan phat trién khe mit (hinh 3.12b), Néu N duge coi 1a sé chu ky lam viée cho dén lic hong thi 60 dén 90% chu ky 1a nguyén nban bit déu cde vet nut va 10 dén 40% chu ky phat trién cde khe ntt. Cie vet mit do méi thong thuéng xudt hién trén bé mat cua chi tiét khi ma ng suat la lén nhat, Nor c6 khuyét tat vat ligu va cde thd duge chéng dd yéu nhat. Cae vét xue bé mat, cde tap chat, bot khi, dé nhap nhé bé mat gia cong. su thay ddi tiét dién ngang, géc lugn, ranh then va cdc 16 la cde vi tri tao nén cac vét nuit. Cac vét nit ban dau qué nhé va rat khé khan cho viée phat hién bing mat 61 Chung 3. thudng hoae bing cde phuong ph4p kiém tra tiga chudn. Mot khi cdc vét ndt xudt hién, tap trung ving suat cue bo trén bé mat sé tac dong dén sv phat trién cia chung. Dén médt hic nao dé tiét dign mat cdt ngang gidm xudng ddng ké, ng sudt tang lén va sy hong héc tie thoi xudt hién sé 1am chi tiét bj héng haan toan. Khi thet nghiém méi true quay chiu wén, chi tiét duéi momen udn khong déi, img sudt sinh ra thay déi theo chu ky déi xung va chu ky nay khong thay déi theo thei gian (hinh 3.13). Ung suat & Smax | Sia | Hinh 3.13 Ung sudt thay doi theo chu ky Khi dé phuong trinh dudng cong méi: o™N = const = C Néu ta 14y logarit hai vé phuong trinh; mln + IAN = Inc ming = in( €) N Ino = 2 (inc - InN) Ines | i Sw Hinh 3.14 Buang cong méi theo logarit ing Tuong ting véi méi xdc suét khong héng khac nhau dung cong méi nay cing cho cdc gid tri khdc nhau. Duting cong méi theo logarit biéu dién nhy trén hinh 3.14. Theo dung cong nay chi tiét s8 khéng bi héng khi ung sudt sink ra nim didi dung nim ngang, bat ké 56 chu ky lam viée 1a bao 62 Céc dai hidng ngdu nl nhiéu. Ung suat tuong tmg vdi dudng thing nim ngang goi 1A gidi han mdi o,. Véi cdc dit liéu thyc nghiém, d@ phan tan cla cdc diém di liéu thyc nghiém nam chung quanh dudng cong o - N dang quan sét (dutng cong o -N com goi 1a bigu dé Wohler sau khi ma ky su nguéi Duc August Wohler cing bd nghién cia vé dé bén mdi vao naém 1870). Cac dé liéu moi thdng ké cdn thiét cho thiét ké xde su&t dugc tép hop theo hai hyéng sau day: 1. Duding bao dif liéu théng ké o -N c6 thé Ichai trién cho vat ligu bang cach vé sy phdn phéi eda chu ky lam viée cho d&n hic hing theo bién do ung sudt. Theo két qud thue nghiém ede digém phén phéi che trén hinh 3.15. Sy phan phéi xéc suat chu ky Jam vi8e cho dén lve héng theo mét gid tri bién d6 umg sud't gén vdi qui lvdt phan phdi logarit chudn. Ngoai ra ngudi ta cn xfy dung dutng cong phan phéi cdc di ligu thit nghiém méi theo dung cong Weibull ba tham 86: pot fit) = a 4 6-t, (6-t, (3.12) Ino _ 10% khdng héng 50% khong hdng 90% khong hang — Hinh 3.15 Buéng cong mdi theo logarit vdi ede xde sudt héng khde nhau. Thong thudng st dung cdc gid tri trung binh Gin va Spim gidla cde dai lugng nay o6 ey lién hé sau: Sum to (0-tyr{te 4] (3.18) Sim ty Vg Sotim - So v6i 0,7

0) duge goi la xde sudt khong héng hode xdc si viée khéng héng néu nhu gid tri trung binh (ky vong todn) cia kha nang tdi va tdi trong tuong ting s¢ bang mg=3.10* N, my, =1,6.10°N; sai léch binh phuong trung binh S va L tugng img sé bling Ss= 0,5.10°N va S,, =0,3.10°N. Gidi: Phan phéi ciia hiéu Z dugc m6 ta bing cde quy ludt chudn vdi cdc tham si my = mg - M1,= 3.10" - 16.10" = 14.10°N 8, = ySs+8i = fi05.10)2 (03.10) =0583 10°N Mat d@ phan phéi ciia hiév Z, mi, fiy=—te SV2x Ham phén phéi z F(z} = franz = FotZi) trong 46: Fo(z,) - ham phan phoi chun tra bang (khi 21 = -2,4 thi Fo(-2,4) = 0,0082), 2 - diém phan vi phan phéi chudn chudn héa. Diém phan vj: z-m n= mS 3 Khi 2 = 0 thi diém phan viz, =- T2--'410 S, 0.583.107 Trong khi tinh P(% < 2) = F(z) ta thu duge. PXZ < 0) = Fo(-2.4) = 0,0082 73 Chudng 4 Suy ra xde sual lim viée khéng hong itra phy luc 1). PZ >0)=1- PZ <0) = 1 - 0.0082 = 0.9918 Vidu 44d Thoi gian lam viée cho dén hic héng t 14 ham sé ca img sudt o va duge biéu dién bing su phy thudc (phuong trinh duong cong theo quan diém xée svat): Igt = blgo + USy +A trong dé: b, 8), A - cde hiing sé duve xdc dinh theo ket qua ther nghiém moi; U - dai luong ngdu nhién chudn héa, phan phéi theo quy luét chudn vdi m, =0va S51. Xe dinh mat d6 phan phdi thdi gian lam viée cho dén hic hong néu logarit ung sudt Igo la dai lugng ngdu nhién, phan phéi theo quy luat chuan vdi cdc tham sé my, va Sig, Gidi: Logarit. thai gian lam viéc cho dén luc héng 1a ham tuyén tinh cua hai dai lwong ngdu nhién cia cde dai lugng phan phéi chudn Igo va U 1a phan phéi chudn vdi ede tham sé: Mg = bmige + M5, + A = bigs + A va Sige = Yb’Sing + S58, — Yh Sigg + 8h Mat a6 phan phéi chudn logarit thai gian lam viée cho dén lic hong: Pat my Mat dé phan phdi thoi gian lam vige cho dén hic héng: at my)? fit) = 04343 Sie 08383 g Svan 42.2 Phu thudéc phi tuyén Trong thue t@, cdc dai lugng ngdu nhién S va L lai phy huge phi yao nhiéu y&u t6 khde nhau nén dé xéc dinh gid tri trang binh va sai tuyét léch binh phuyng trung binh ta su dung nhiéu phusng phap. Vi du m6 phong Monte Carlo (chuong 6), phan tich chudi Taylor (chuung 5). ..., cdc dai lugng ngdu nhién $ va J. phu thuge vao nhiéu bién 88 2 = giX,, Xz, .. Xn) ta sti dung xdp xi bie nhat hose bac hai ola day Taylor dé xdc dinh gid tri trung binh m, va sai léch binh phugng trung binh 8,” etia ham kha vi z = (Xi, Xs... Xy) cha ede bién ngau nhién dée X), Xo. Ku. Néu ham g(X1, X25 v4 Ham sé dailvong ., X\) xp xi bac nhat trén mién nao dé trong pham vi vai sai léch binh phuong trung binh véi gid tri Lrung binh (mg, mays myn) C02 (Xi, Xen Xd, sau dé xdp xi bac nhat sé due ude lugng thoa, Dé ude Iuong ehinh xde hon ta cé thé su dung xap xi bac 2 Xap xi be mhat Gid tr) rung binh: my = BOM, M2 yy MK I 14.8) Phuyng sai: (49 Xaip xi bade hai Gid sl trung binh: mysdime, My, my, t (4.10) Phuung sai: 410 alse I trong dé: X1, Xz... X, - cde dai Jugag ngdu nhién déc lap; my), My: cde KY vong oan eda chting: Sei, Syz, «4. San ~ ede phutong sai cla chang. Chi . fev) . . ; ee an s@ my tai dao ham | ] c6 nghia 1A ngudi ta xée dinh gia tri so eta Le ching vii X; = m,,. Khi d6 ti s (4,12) duge goi IA chi sé dé fn edy theo gia tri trung bink momen Uné hai bée nhdt: - Bée nhdt vi ta si dung khai trién chudi Taylor bdée nhat - Mémen tut hai vi ta att dung chi c6 gid tri trang binh va phuong sai - Gig tri trung binh Va do ta khai trién chudi Taylor chung quanh gia tri trung binh. ay Chuang 4 Néu eitc ky vong todn cla cdc bién sé khong tring vdi cde gid tri danh nghia cua ching, duoc chi ra trong cac tai lidu ky thuat, thi cde tham s0 phan phéi cia ham sé cé thé xdc dinh qua cdc gid tri danh nghia cia ham s6 y,, cde isn 86 X4y, Kay, yy VA cde gid tri dao ham ridng cia ham si vdi cde gid tri danh nghia cia bién sé. Khi do: -¥0¢ 3D =| Sy —-m,) (4.13) : avy oe Si= si Lahs } (4.14) Vi du 4.5 Uée lugng bang phuong phdp tuyén tinh hda cdc ac tinh sé cia hé 86 an toan d bén n, bang ti so kha nang tdi S va tai trong tae dung L. Cac gid wri trung binh 8 va L tung ung bang ms = 4.10°N va my, = 2.10°N, hé 86 bién phan vs = 0,12 vA v, = 0,15. Gi Gid tri trung binh (ky vong todn) cda hé s@ an toan do bén duoc goi 1a hé sé an toan theo tai trong trung binh Ss L Se thi ta nhan me due biéu thuc déi v4i sai i¢ch binh phuong trung binh ca hé s6 an toan: S, = Ryvi +e = 270127 +015? - 0384 43 PHAN TICH TUGNG QUAN TRONG CAC PHU THUOC DO TIN CAY Vi ty thuyét xac sudt dua trén cdc dai luyng ngdu nhién cho nén trong ly thuyét nay ngwi ta sit dung ede phy thude xde sudt ngdu nhién thay cho ede phu thuge ham sé. a Ham sé dai lugng Nai dai lugng ngdu nhién, nhy da bidi Ja de lap vdi nhau, néu nhu mi quy luét phan phdi cia dai kung nay khong phy thudc vao gid tri cua dai Iugng ngdu nhién khdc. Cac dai lugng ngdu nhién nay o6 thé 1a gidi han méi vat liéu chi tiét va hé sé tap trung img sudt ly thuyét tai tiét dién uguy hiém cua chi tiét. Céc dai lvong duve goi 1A phy thude ham sé néu nhu ta biét duge gid tri cla mét dai lugng thi suy ra mot gid tri cu thé da biéi. cia dai lugng kia. Vi du cho su phy thudc nay 14 ting sudt va bién dang trong cdc chi ti8t bién dang dan héi. Cudi eang, cde dai lugng goi 1A quan hé theo su phu thuge xdc suat hodc ngdu nhién néu nhu theo gid tri da biét cia mot dai lugng khéng tvong img voi mét gid tri cu thé ma tugng img vai quy luat phan phéi cia dai lugng khae, Cade sy phy thudc xde sudt khang ehi phu thuge vao cde yu W ting quat ma con vao cae yeu t6 ngdu nhién khde nhau. Cée su phy thuge xde sual dac trung béi xu hudng thay déi cua mt dai lugng ngdu nhién trong sy phu thuée vao su thay déi cua dai lugng khac. Chung cd thé chat ché nhiéu hon hoac it hon trong gidi han khéng cd su phy thuge vA cé su phu thuée ham sé, Thi du dién hinh cla méi quan hé xc sudt cé thé 1a sy phy thude gitta khdi lugng va ehiéu cao con ngudi Trong ky thudt cdc méi quan hé xde sudt rat phd bién (vi du én hé gitta cdc ddc tinh vat liéu va giifa cdc tham sé cum may riéng bit). Neghién ctu sy phu thude xde sudt gida cée dai ludng ngdu nhién la déi tugng eda phan tich tyong quan. Thong tin day da vé su lién hé xde sudt cda hai dai lung ngdu nhién la mat 46 phan phéi chung fix. y) hode mat do phan phdi (cé diéu kién) fix/y), fly/x) ule ld mat dd phan phéi cdc dai luong ngdu nhién X va Y hi cho trudc cde gid tri cu thé x va y tugng Ung. Mat a0 chung va mat thuc dudi day: 6 phan phéi eo didu kién lién hé boi ede bidu fixy) = {2) frennay (4.15) x — foxy) = (2) fres.yrar (4.16) Yeo, Déi vdi cde dai Iwang ngdu nhien dgc lap mat do phan phdi chung f(x,y) bang tich cde mat d phan phi céc dai lvong npdu nhién X va Y: 7 Chung 4 flxy) = F608) {4.17 Cac dae tinh chi yéu ela ede sy phu thage xde suat JA covarian va hé sO tuong quan. Covarian: Covarian cia hai dai lugng ngdu nhién X va Y xde dinh theo ede céng thite sau: 861 vdi cde dai lugng ngdu nhién ri rac: cov, Y= SY 0x) —movy, = my Ip, (4.18) 7s Déi vdi trudng hyp lien tue: coviX, Y) = f form tym, ancy (4.19) trong dé: my va my - ky vong toda cita cae dai lugng ngdu nhién X va Y; py - xde sudt ed gid tri riéng 16 x, VA yj. Covarian dic trung déng thdi su lién quan gitta cde dai luong ngdu nhién va 49 phan tén cia ching. Theo thi nguyén ching tuong ung vdi phueng sai cdc dai Ivdng ngdu nhién doc lap. Néu cdc dai lvgng ngdu nhién 1a déc 14p thi covarian bang khong bdi vi chiding ¢6 thé biéu dién nhu Ja tich cde mémen trung tém cla ede dai Jugng X va Y, ma cde dai lugng nay c6 gid tri bang 0. Néu mét trong ede dai lugng ngdu nhién cé dé phan tén ahd thi covarian sé nho mac dau cé su quan hé chat ché gidfa cde dai lvong ngdu nhién cho nan dé rit ra cdc dac tinh quan hé gia cdc dai lugng ngdu ahién ta chuyén sang hé sé tong quan: OR, YP = eowiK, W) —— 1420) trong dd: S, va S, - sai léch bink phuong trung binh cae dai lugng ngdu nhién X va ¥. Hé 86 tung quan dae trung che mie dé chat ché su phy thudc va co thé thay déi trong mién gidi han -1< p < 1. Gid tri p = 1 vA p = -1 tuong ing sy phu thudc ham sé, gid tri ¢ = 0 tuvng ting su khong tuong quan cdc dai lugng ngdu nhién. Doi véi cae dai lugng ngdu nhién déc lap ta ¢6 p = 0. Tuy nhién p = 0 khéng thé két ludn chung déc lép. Ta khao sdt sy tuong quan giifa cdc dai Luong ngdu nhién cing nhu gia ede su kién va tuong quan tap hgp. Dac trung cha mdi quan hé gitia nhiéu su kién va dai lveng ngdu nhién. Bang céch phan tich tuyng tu su lién hé xdc sudt ngudi ta xae dinh ky vong todn o6 diéu kién ede dai lugng ngau nhién m,.,, m,, tite 1a ky vong 7B Ham so dai lang ... todn edc dai lvong ngdu nhién ¥ va X tyong dng vai ede gid tri cu thé x va y cho trudc. Sy phu thude ky vong ton od didu kién my, vao % goi la phép Rdé quy Y theo X. Su phu thudc m,, vao y tuong ding duge goi la phép hdi quy X theo Y. Dai véi ede dai lugng ngdu nhién phan phéi chudn Y va X, phuong trinh hai quy eé dang: G-n) (4.20) Béi vdi phép hdi quy X theo Y: mee =m, + pSCy—m, } (4.22) 8 trong dé: p - hé sé tuong quan; m,, m, va S,, S, - ky vong todn va sai }éch binh phuong trung binh ede dai lugng ngdu nhién tuong ting. Lanh vue ing dung quan trong phan tich tuong quan trong cde bai todn dé tin cdy 1a xi ly va tong két cdc ket gud quan sét-khi lam vide (van hanh). Két qué quan sat cdc dai luong agdu nhién Y va X duoe bidu didn bang cdc cap gia tri y;, x; cla lan quan sét thd i, trong dé i=1, 2, 1 86 ede quan sét. n, véin Use lugng v ctia hé sé tuong quan p xde dinh theo céng thie: re SoG ~My; yd (4.23) (elses, trong dé: u,, iy- tuong ung ude lugng ky vong todn m,, m,, tlc 1A gid tri 1 trung binh tir n quan sat: y= Pox); py = + Doyy; 8 sy - tuong ing use 0 D lygng cdc sai léch binh phucng trung binh 5, va S: be = Se a (4.24) = Loi nzy? 14.25) Dat ude lugng cde ky vong todn cb ditu KiGn myn » My tong ing 1a hy va yx, phuong trinh hdi quy thyc nghiém Y theo X va X theo Y duge viét dudi dang sau: "9 Chudng 4 sy Y=py tr xp) (4,26) Ss Xen, +r y-ny) (4.27) “y Tuy nhién chi cé mét trong hai phuong trinh hdi quy ké tran ed ¥ nghia thye té. Nh§n xét ring khi hé sé tugng quan r = 1] ede phuong trinh hdi guy Ia déng nhat. 4.4 BAI TAP 4.1 Higu suat n cba bd truyén vit mo - dai 6c (ren hinh thang cén) duye xdc dinh bai cong thue: ye EL. (ey + PD trong 6: y - gée nang ca ren; p'= arctgi"= ore gée ma sat voi f os -hé sé ma sat va B - nua gdc dinh ren, Nou 7, B va f 1A ede dai lugng ngdu nhién véi gid tri trung bink va he s& bién phan: B = 30"; y-10".F-OJsv, =0.05.vg = 0,05,vy = OL. Xdeo dinh gid tri trung binh va sai léch binh phuong trung binh cia n. 4.2 Chiéu dai dai | cla bé truyén dai det (hinh 4.1) xdc dinh theo cong thitc. trong d6: a - khodng cach true; dj, dz - duting kink banh dan va bi dan. Néu a, dy. dy 1a cde dai lugng ngau nhién vsi 4) = 100 mm, d> = 200 mm: Sa = 1 mm; Sy = 2,5 mm; a = 1000mm S, = 50mm. Xdc dinh gid tri trung binh va sai léch binh phugng trung binh eda chidu dai dai. Hink 4.1 80 4.3 Ung suat tiép xtc Idn nhat gia hai hinh tru bang thép dudi tac dung eda luc F due xde dinh bai: Pre @ ad) © Yiu We ddd oy trong d6: F - midun dan héi;} - chiéu dai tiép xuc doc truc. Néu (F.S,) = (10000, 20000N:11.S,1= (0,2, 0,002)m; (E.S,,) = (2,06, 103020°MPa; (15,1 = (0.3, 6.015% Gh.Sy) :0,0Dm va «y.S, = 0. (0,28: 0.025ym. Xde dinh gid tri Weng binh va sai léch binh phueng trung binh cia ung suat tiép xtic 4.4 Hai thanh cé chiéu dai X, va X, duye ndi nhu hinh 4.2. Néu X, va Xz phan phéi déu trong khodng tuong wng (0,2) va (0,3). Xdc dinh ham phan phéi xac suat cla téng chiéu dai X, + Xy. Tim xac sudt dé tong X) + X, 2 35. Hink 42 4.5 Lye quan tinh F trén dong eo piston (hinh 4.3) duge xdc dinh theo céng thie: re F=mro cosot+ ar OS 2001 trong dé: m- khéi lugng piston: r - chién dai tay quay; |- chiéu dai thanh truyén; @- van tée goc cla tay quay va t 1a thi gian. Piston ‘ay quay Thanh truyén Hinh 4.3 Tim gia tri trung binh va sai léch binh phuong trung binh cia F khi t = 0.003833 s, Biét ring ede mr, @ va! la cde dai lugng ngdu nhién 81 Chitgng 4 doc lap véi gid tri trumg binh va hé sé bién phan c6 ede gid tri sav: m =tkgs vq) = Od? = 75cm: v, = 0,05; 1 = 38cm; v7 = 005; = 1500eg/ par y,, = 0.10 4.6 Banh rang duge lap vao true voi mdi ghép cd dé a6i nhu hinh 4.4, Néu nhu duimg kinh trye d = N(50,254, 0,127) mm va dugng kink 16 D = N(49,53, 0,127) mm. Xée dinh ham mat dQ phan phéi cla méi ldp 06 dé doi giita hai chi tiét. Tye. os Bann ring Hink 4.4 82 CHUONG 5 THIET KE VA PHAN TICH THEO DO TIN CAY BANG CAC PHUONG PHAP PHAN TiCH XAP xi 5.1 GIGI THIEU Trong phuong phap thiét ké truyén théng, con goi la thiét ké don dinh, ta thiét ké cde chi tit méy theo cdc chi tiéu vé Kha ‘nang lam viée, dé an toan cia chi tiét co khi ho&c két cu 1A hé sf an toan. Tuy nhién trong thye té cde dai lvgng thiét ké la ede dai lugng ngdu nhién, su thay déi ngdu nhién 14 do ba nguyén nhan chinh: sy thay déi cdc thong sé (sy gia cong khéng chinh xéo, tdi trong ngodi thay déi ngdu nhién, co tinh vat liéu..), sai sé mé hinh tinh todn (vf du céng thite x4c dinh img audt thu duge theo nhiéu gid thuyét khdc nhau..), sai sé do phusng phdp tinh (sai sd gita phuong phdp sé va phuong phdp gidi tich..). Trong thiét ké cde hé thong phife tap su thay déi nhd cac théng s@ ddu vao 1A nguyén nhan dan dén mat mat chat lugng hoa khong dam bdo dé tin cay, an todn (gay nén cdc su kién héng héc nghiém trong) cho san pham. M6t cach don gidn ching ta cé thé chia cdc phuong phdp phan tich theo dé tin cdy ra 1A 2 nh6m: phén tich d@ tin cay theo todn hoc va phan tich dé tin céy theo vét ly. Phan tich d6 tin cay theo todn hoc thi dé tin cdy cua mét hé théng hay mét thanh phan sé dude xde dinh bang cach the nghiém. Hé théng va ede thanh phan @4e biét thong thudng sé duoc thir nghiém dén hdng hoc. Thoi gian héng hdc, loai héng héc va thii gian sta chia duge luu lai. Cée théng tin vé théi gian dimg sir dung thing thygng cing sé duge luu lai va dua vao co sd di liéu. Sau dé qué trinh phan tich théng ké 68 duge sit dung dé xde dinh dé tin cdy eda hé thong, ude Ingng rdi ro va nang cao dé tin cay. “Kiém nghiém” va “thi” la céng cu vise phan tich dé tin cay theo todn hoc va no 4a dude ting dung trong cde linh vuc ky thudt hién hanh trong nhiéu nam qua. Thuc t€ thi thiét ké ky thuat da cé nhing butc phat trién dang ké va ching ta da od mot phuong phép thiét ké mdi tién bé hon dé la phuong phdp thiét ké theo dé tin cay trén co 8d vat ly voi sy hé tro bdi cde phuong phdp mé phéng va téng hop hién dai. Theo phuong phap nay dé tin cay c6 thé dude tinh todn thong qua cde céng thife vat ly va qué trinh mé phéng Chitung § bang miy tinh dé xde dinh trang thai héng hoe. Vi du i hinh 6.1 1a hinh anh cua 6t6, qua trinh m6 phéng théng qua ede md hinh phan wi hou han tuyén tinh hay phi tuyén sé duce tao ra dé utic doan cdc hanh vi (bao gim cA c&e trutng hop héng héc va tai nan) va dé tin cay ¢6 thé duve tinh tadn mot cach chinh xd4e dua trén cdc mé hinh mé phéng Hinh 5.1 M6 hinh tinh todn pho phap phan tf haw han Chu y rang ede dac tinh xae sudt duge néu rad day khong phai lic Phy dude nao cing giéng nhau déi vdi tat cd ede bai twam phan tich do tin ¢ thude vao cde tng dung khae nhau cae dae tinh xae sudt khac nhau sé sti dung. Mién hang hée g(Xi<0 Ham trang thai gidi han g(Xje@ \ Mién an toan g(X)>0 Hinh 5.2 Khai nim ham trang thai gici han Trong mot sé trugng hop ching ta khang thé c6 cdc thong tin ve ham phan phoi cla cac bien déu vao ma chi biél cdc cdc gid tri momen (vi du nhu: gid tri (rung binh, sai léch chuan.), Khi dé bai toan phan tich do un cay: tim kiém cac gid tri momen ede bién d4p ung (bién dau ra) Y = g(X. X., .X,) khi ching ta da bist trude gid tri mémen cla ede bidn dau vao X = (X, Ke... Kady 4 Ham trang thai gidi han Y = g(X) la mét ham biéu dién méi quan hé gitia dic tinh Y va cde bién ngdu nhién dau vae X. Khi gid tri cla ham trang thai gidi han vuot qué mot nguéng ndo do thi trang thai cua thiét bi sé thay déi tu trang thai an toan sang trang thai hu hong. Néu ching ta lay mde 0 nhu la ngudng cla ham trang thai thi ham Y = g(X} = 0 sé chia khéng gian ciia bién thiét ké ra lam hai ving: ving an toan va vong héng hée. Vi ly do trén nén ham dac tinh Y = g(X) cdn duge coi 1a ham trang thai gidi han trong qué trinh phan tich va thiét ké theo da tin cay. Hinh 5.2 chi ra ham trang thai gidi han d6i vdi ede bai todn 2 chiéu Vi du, néu ham trang thai gigi han Y = g(X) = S— L voi S va L tuong ving la dé hén va ving suat thi ta ed ¥ = giX)= S—L =0 1a ham trang thai gidi han va ving Y = g(%) = 5— L > 0 duce goi la ving an toan, con ving Y = eX) =S - L <0 duge goi 1A ving khong an wan. fyi) XdesudthéngF —— Xuic sett khong hing Hinh 5.3 Khai niém dé tin edy Trong tinh todn theo dé tin cay trén co sé vat ly, cang thiie xde dinh do tin cdy du¢e trinh bay nhu sau: R = Pig X) > 0) 5.1) ‘Adc sudt hong 1a: F=1-Re= P(X) <0) 45.2) Nhu ta da néu ham trang thdi gidi han 1a Y = g(X) = § — L va d tin cay la: R = Pig(X) > 0) = PS - L > 0} (5.3) d6 chinh 14 xé¢ suat cla ung svat gidi han Ién hon tng sudt tinh todn thuc te. BS Chu¢dng 5 5.2 TONG QUAN QUA TRINH PHAN TICH DO TIN CAY Mue dich cia viée phan tich d@ tin cAy 1a dé tim ra dée tinh xde suat cua ham trang thai gidi han Y = gfX) duge cho béi phan phdi cua cc bign ngdu nhién X. Ké tiép néu khong yéu cdu thi chung ta xem tat cd cdc bién thiét ké 12 déc lap tuyén tinh. Ham phan phéi tich Jiiy duge xde dinh theo cong thie: Fy (y) = P (g(®) < y) 6.4} Tu cong thie (5.1) ta e6 xde sudt héng hoe 1a gid tri cda ham phén phéi tich lay tai gid tri y-0. F = P(g(X) < 0) = FY(0) (6.5) Theo ly thuyét thi ching ta cé thé tinh todn gid tri cia ham F,(y) theo céng thie sau: Fas f. fis,x. ve OLR wary IE) OH 95 Rg (5.6) eckicy Ham dudi dau tich phan fx:.xz.-x2 JA ham hyp cia ham mat a6 phan phéi cua bién X va duge cho bdi céng thie: . Bx xk, @ DP Df) (5.7) vel vdi % la ham mat 46 phan phdi cda bidn Xj. Néu gi4 tri eta ham phan phdi tich lay Y = g(X) la Hén tuc thi dya vao ham phan phdi tich Ity nay chting ta sé dé dang xée dink duge cac dac tinh xde xudt cita ham nay. Trong thue té thi viéc utte hing céng thie tich phan (5.6) gap rat nhiéu kbé khan. Vi thuéng thi cde ham trang thai gidi han Y = g(X) 1a ede ham phi tuy€n cua bién X, do vay didu kién bién cia tich phan cing phi tuyén. Vi sé bién ngdu nhién trong cde ting dung thue té thuéng lén, cho nén phdi si dung tich phan mhidu Idp. Khi d6 viéc tinh todn trye tiép gid tri cla ham trang thai gidi han tu cde cong thitc tich phan trén gap nhiéu khé khan va doi hdi mat nhiéu théi gian. Tuy thuéc vao mde dé phtic tap, ching ta rat hiém khi tim thay giai phdép téng thé co thé sit dung dé tinh ton cée cong thie trén ¢ ede tru’ng hop khde nhau. Va vide sit dung cdc céng cu tich phan sé dé gidi quyét cdc van dé nay cing thugng g&p phai ede 86 vain dé rat kch6 kham. Dé gidi quyét van dé ndy ngudi ta da phai sit dung cdc phudng phap wap xi dé tink todn. Nhu da gidi thigu & myc 6.1 dé tin cay duge dink nghia la xdc suat cla ham dac tinh (ham trang thai gidi han) g(X) > 0, tuong ing yi gid tri xde suat ca cae bién ngdu nbién X = (X;, X2,.., X,) nim trong ving an toan va due xée dink bdi g(X) > 0. Xde suat héng la xéc sudt cia ham dae tink (ham trang thdi gidi han) g(X) < O, tuong Ung voi gid tri xde sudt cba ede bign ngdu nhién X = (X,, Xs, ..., Kp) nm trong ving khong an toan va duge xdc dinh béi g(X) < 0. Xae sudt héng duve tinh ty cdng thite (5.6) wii y = 0: R= PleX)<0}= ff nx (5.8) gtx Va do tin cay duge xde dinh theo cong thee: R=1-F=P(giXi>Q)= — frivrde 6.9) BX Phuong phdp mé phéng Monte Carlo cé thé duge sit dung dé ude lugng c&e cOng thuc tich phan trén, tuy nhien vide sl dung céng cu nay ddi héi t6n nhiéu thdi gian vA né cing bj han ché bdi téc dg xi I¥ eda may tinh va khi 46 chi phi cho viée tinh todn cdc cong thtic tich phan nay sé rat cao, Ti nhimg thap nién gén day cdc phuong phap xép xi d& duge nghién cu, ung dung cho viée tinh todn cde cOng thie nay cing nhu img dung trong vide trong vide tinh todn dé tin cdy ca két cu va ede lanh vue kf thudt khde Cac phuong phdp phé bién thuang duge si dung trong viée phan tich 40 tin cay 1a phuong ph4p momen thich hgp, phuong phép xdp xi bac nhat va phuong phép xp xi bac hai .. Ndi dung chinh cia cde phuong phdp nay 46 chinh la lam don gidn qué trinh tinh todn ede cong thie trén thong qua viée lam don gidn hod cdc cOng thite dudi dau tich phan f,(x) va x&p xi ham trang thdi gidi han g(X). Thang qua cdc ky thuat la don gidn héa va xp xi thi viéc tinh todn cde céng thie tich phan trén s@ dé dang thuc hién duge. Tat cd cdc bién ngdu nhién X trong cdc phuung phap nay duge gid djnh la déc lap. Céc phuvng phap nay cling ¢6 thé duge ding dé gidi quyét cdc bai toan véi cde bién thiét ké c6 quan hé tuong quan, sau khi ede bién nay duce chuyén déi thanh cdc bién déc lap. a7 Chuang § 5.3 PHUGNG PHAP XAP Xi BAC NHAT Ten goi cia phuong phép nay xudt phdt ti vide st dung dang xap xi trong qué trinh tinh todn: ham trang thai gidi han g(X) duge xap xi boi ky thuat khai trién chudi Tailor bac nhat. pé dé hink dung cng thie tich phan (5.8) va (5.9) 6 trén e6 thé duse biéu dién trong khong gian ba chiéu nhu hinh 6.4. Hinh trén 1a hinb biéu dién ham mat dd phan phéi f(x) va cae chu tuyén — hinh chiéu cla f(x) trén mat phang X, - Xp, Dé tin ey duge dinh nghia la xc suat cla ham trang thai gidi han g(X) > 0, tuong img véi gid tri xac suat cde bién nedu nhién X = (X), X, X,) nim trong ving an toan, duoe xc dinh theo céng thie R=P(g(X)> 0) = Jroous (5.10) yids Hany na phin phar Hinh 5.4 Tich phén xac suét Phuong phap xap xi bac nhat gém hai bude: ddu tién chuyén cdc bién ngdu nhién ban ddu sang khong gian chuan, tiép theo 1a xap xi ham trang thai giéi han (21, 22, 11]. Dé chuyén cée bién ngau nhién tu khong gian ngdu nhién ban dau sang khong gian chudn thi dau tién ham dudi dau tich phan f(x) duge don gidn héa bang cach bién déi cde bién ngau nhién. Khéng gian cua cée bién ngaéu nhién ban dau X = (Xi, Xu, .., X,) due goi la khong gian X (hinh 5.5a). Chuyén tat ca cde bién ngdu nhién thiét ké tir khong gian X sang 83, khong gian chudn U voi gid tri trung binh cia cdc bién ny bang 0 va sai léch chudn bang 1 (hinh 5.5b). Bt) =u) vdi X =m, + US, GAY eo 3,1 Soy *, a ° diay ‘ a.3989| bb 4 Hinh 5.5 Sau khi bién déi ham trang thai gidi han nay e6 dang Y = ge(U). Khi dé dé tin edy duge xde dinh theo cdng thie: R=PEW)>O}= feyiwdu 5.12) gol Vi cdc bién u; la déc lap, nén ham 9} c(u) duge xée dink: mt tu- [17> * (5.13) ist Chu y rang sau khi chuyén déi thi ham duéi dau tich phan (5.12) trong khong gian U 1a tuong ty nhy ham dudi déy thie tich phdn 6 cong thuc (5.9) trong khéng gian X va qué trinh bién di 46 khdng lam gidm 46 chinh xc cua két qua tinh todn, tuy nhién ede duting chu tuyén cla ham £,(U) sé duge chuySn déi thanh cdc dung tron déng tam thay la cdc dung siéu cau d6i vdi cde bai todn da chiéu) va duye biéu dién d hinh 5.6 trang sau. ag

Vous aimerez peut-être aussi