Vous êtes sur la page 1sur 8

eka dadiani

qoronimi qarTli juanSeris


"cxovreba vaxtang gorgaslisas" mixedviT

Zvel qarTul istoriul wyaroebSi saqarTvelosa da


saqarTvelos kuTxeebis aRmniSvneli araerTi termini gvxvdeba,
romlebic met-naklebad gansxvavebuli niuansebiT dasturdeba.
juanSeris Txzuleba ZiriTadad vaxtang gorgaslis mefobis
periods exeba, Tumca masSi moTxrobilia agreTve VI-VIII saukuneebis
saqarTvelos istoria, aRwerilia saqarTvelos rogorc Sida viTareba
(mefeTa da erisTav-mTavarTa damokidebuleba), aseve mezobel
qveynebTan urTierToba. savaraudod, juanSeri XI saukunis
istorikosia, amdenad, bunebrivia, avtori Zveli istoriuli
movlenebis aRwerisas Tavisi epoqis Sesabamis terminologiasac
iyenebs.
TxzulebaSi warmodgenili saqarTvelosa Tu misi calkeuli
mxareebis/provinciebis aRmniSvneli qoronimebis identifikacia
aucilebelia im periodis saqarTvelos politikuri viTarebis
srulad warmoCenisTvis.
naSromSi ZiriTadad ganxilulia qoronimi qarTli (Sesabamisi
konteqstebis CvenebiT).
juanSeris Txzulebis mixedviT, qarTli aRniSnavs:
1. sruliad saqarTvelos;
2. saqarTvelos erT-erT kuTxes;
3. qalaqs.
I. qarTli zogadi mniSvnelobiT anu sruliad saqarTvelos
aRsaniSnavad gamoyenebulia sxvadasxva drois ambebis aRwerisas.
gvxvdeba rogorc sakuTriv qarTlis, aseve Sesityvebebis saxiT:
yoveli qarTli, queyana qarTlisa/queyanani qarTlisani, Bevni
qarTlisani/yovelni Bevni qarTlisani.
juanSeri qarTlSi osebis SemoWris ambavs ase aRwers: "maSin
viTar iqmna vaxtang wlisa aTisa, gardamovides ovsni spani uricxuni
da motyuenes qarTli TaviTgan mtkurisaT vidre xunanamde, da
moaoBrnes velni... romel daurCes warutyuenvelad Bevni qarTlisani,
kaxeTi da klarjeTi da egrisi, Cavles ranisa da movakanisa,
wartyuenes igica da ganvles kari darubandisa, rameTu TAT gza sces
darubandelTa, da Sevides ovseTs gamarjuebulni" (gv. 145-146).
warmodgenil citataSi qarTli sxvadasxva SinaarsiTaa
gamoyenebuli: erT SemTxvevaSi aRniSnavs sakuTriv qarTls
(dakonkretebulia/lokalizebulia teritoria _ md. mtkvris saTavidan
xunanamde), xolo meore SemTxvevaSi Bevni qarTlisani gulisxmobs
qarTlis (anu saqarTvelos) calkeul kuTxeebs: kaxeTs, klarjeTsa da
egriss, romlebic osebis aoxrebas gadaurCnen (Bevi aq "mxares,
kuTxes" aRniSnavs).
igive azri gadmocemulia sxva epizodSic: "daCi mefeman iwyo
Senebad qarTlisa, rameTu mooBrebul iyvnes yovelni Bevni
qarTlisani, TAnier kaxeTisa da klarjeTisa da egrisisa. da
ganasrulna zRudeni tfilisisani, da, viTa ebrZana vaxtangs, igi
Seqmna saxlad sameufod"... (gv. 205).
Sesityveba "yovelni Bevni qarTlisani" aqac saqarTvelos
1
mxareebs/kuTxeebs aRniSnavs.
juanSeris mixedviT, rogorc Cans, egrisi qarTlis erT-erTi
"Bevia", romelic moicavs teritorias egris-wylidan vidre lixamde.
osebis Semosevas mohyva berZnebis gaaqtiureba; maT miitaces
egrisis nawili, teritoria "egris-wyliTgan vidre cixe-gojadmde".
manamde ki berZnebs epyraT "egris-wyals quemoTi kerZi yoveli" (gv.
146).
osebisa da berZnebis SemosevebiT Sewuxebulma qarTvelebma
gadawyvites, ..."viZioT Suri pirvel ovsTa zeda, da Semdgomad vZebneT
sazRvari qarTlisa berZenTagan" (gv. 146).
mocemul konteqsSi sazRvari qarTlisa gulisxmobs saqarTvelos,
rogorc saxelmwifos, sazRvars.
TxzulebaSi egri/egrisi moxseniebulia qarTlis sxva
saerisTaoebis (kaxeTis, kuxeTis, hereTis, xunanis, margAs, Takueris,
klarjeTis, wundis, oZrBis) gverdiT.
vaxtangma 5 wlis daCis gvirgvini daadga da dautova "Svidni
warCinebulni misni"2 (erT-erTi maT Soris iyo "samnaRir, erisTavi
Sida egrisisa da suaneTisa").
Sida egrisSi igulisxmeba teritoria egris-wylidan rionamde;
Sdr. gare egrisi - teritoria egris-wylidan (RaliZgidan) yubanis
SesarTavamde (t. futkaraZe, 2005, gv. 88).
qarTlis samefo daCis drosac erTiania da imave sazRvrebSi
rCeba, rogorc mefe vaxtangis dros. mematiane daCis naxevarZmebis
(leonisa da mirdatis) Sesaxeb aRniSnavs: "daipyres dasavleTi
qarTlisa, romeli misca vaxtang... da ara ewoda maT mefed, aramed
erisTavTa-mTavrad, da iyvnes morCilebasa Zmisa maTisa daCi mefisasa"
(gv. 205).
daCis SviliSvilis - farsmanis mTavrobis/mefobis dros (VI s.
dasawyisi) qarTlSi sparselebi Semovidnen. maT mefoba ver gaauqmes,
magram "mieriTgan ganiyvnes naTesavni vaxtang mefisani. rameTu Svilni
daCisni hmorCilobdes sparsTa, xolo Svilni mirdatisni daadgres
morCilebasa berZenTasa" (gv. 207). anu: qarTlis saerisTavoebi _

mitropolit anania jafariZis azriT, aRniSnul periodSi qarTlis samefo dayofili iyo
1.

oTx xevad: 1. qarTlis, 2. kaxeTis, 3. javaxeTisa da 4. egrisis (a. jafariZe, 1996, gv. 237).
2 "pirvelad juanSer spaspeti, mpyrobeli Sida qarTlisa da mflobeli yovelTa erisTavTa; da
demetre, erisTavi kaxeTisa da kuxeTisa; da grigoli, erisTavi hereTisa; da nersaran,
erisTavi xunanisa; da adarnase, erisTavi samSAldisa; da samnaRir, erisTavi Sida egrisisa da
suaneTisa; da bakur, erisTavi margAsa da Takuerisa."
...da waritanna Tana oTxni warCinebulni misni: artavaz, erisTavi klarjeTisa; da nasar,
erisTavi wundisa; da bivritian, erisTavi oZrBisa; da saurmag, ejibi misi didi" (gv.185-186).
javaxeTi da klarjeTi, romelic mirdatis Svilebs ekuTvnoda,
bizantiis mfarvelobis qveS moeqca. es iyo teritoria "faravniTgan
da tasiskariTgan vidre zRuadme sperisa" anu mtkvris zemo weli
(javaxeTi, samcxe) da Woroxis auzi zRvispiramde.
SemdgomSic, stefanozis, mirisa da arCilis mefobis xanaSi (705-
745 ww.) klarjeTi, guria, egrisi... qarTlis nawilebad moiazreba.
sainteresoa Semdegi epizodi: qarTlis mTavarma stefanozma Tavis
ZeT (arCils da mirs) gauyo qoneba: "naxevari wariRo queyanasa
egrissa da wariyvana Ze TAsi pirmSo mihr" (gv. 232).
mir mefe sikvdilis win Tavis Zmas - arCils ubarebs: "ara mivis
Ze-wuli Svili mkAdrad, aramed misxen SAdni qalni... ganuyven maT
queyanani qarTlisani: naxevari Sen da naxevari maT. xolo
sauxucesod romel mqonda, momicemia Senda, da gqondes sauxucesod:
egrisi, suaneTi, Takueri, argueTi da guria. xolo klarjeTi da
Sua mTiuleTi miec asulTa CemTa..." (gv. 241).
warmodgenil epizodSi queyanani qarTlisani ganzogadebuli
mniSvnelobiTaa gamoyenebuli da saqarTvelos calkeul saerisTavoebs/
kuTxeebs aRniSnavs.
sruliad saqarTvelos aRniSnavs Sesityveba queyana qarTlisa.
juanSeri murvan yrus Semosevebis Semdgom viTarebas ase aRwers:
"xolo iqmna mas Jamsa ganryunil queyana qarTlisa, somxiTisa da
ranisa da arRara ipoveboda naSenebi, arca saWamadi kacTa da
pirutyuTa yovladve" (gv. 239).
cnobilia, rom murvan yrum dalaSqra da aaoxra ara mxolod
qarTli, aramed saqarTvelos sxva kuTxeebic: samcxe, egrisi, argueTi,
afxazeTi... amis Sesaxeb TviT juanSeri mogviTxrobs.
TxzulebaSi gvxvdeba qoronimi saqarTvelo: "viTarca Sevlo
yruman klisura, romeli mas Jamsa iyo sazRvari saberZneTisa da
saqarTvelosa, da Semusra qalaqi afSileTisa cxumi..." (gv. 235).
Sdr.: sxva epizodSi naxsenebia "sazRvari qarTlisa berZenTagan" (gv.
146).
saqarTvelo orjeraa naxsenebi Txzulebis CanarTSi:
"amis krebisa mier brZanes esreT wmidisa eklesiisa
saqarTvelosaTAs, romel ars wmida mcxeTa, raTa iyos swor pativiTa
viTarca wmidani samociqulo kaTolike eklesiani, sapatriarqoni"" (gv.
232).
"misTAs migATvlia saqarTvelos eklesiani, mas hmonebden..." (gv.
232).
qoronimi saqarTvelo qarTvelTa miwa-wylis, sacxovrisis
aRsaniSnavad mogvianebiT (X saukunidan) Cndeba, amdenad, vfiqrobT,
igi mematianis Tanadrouli terminia, vidre aRwerili periodisa.
qarTlis SemadgenlobaSi moiazreba agreTve afxazeTis nawili,
kerZod, teritoria egris-wyalsa da klisuras Sua (garkveul
periodSi mTeli afxazeTic - teritoria "klisuriTgan vidre
mdinaredmde didad xazareTad").
vaxtang gorgasalma Suri iZia berZnebze; oseTis, paWanikeTisa da
jiqeTis dalaSqvris Semdeg afxazeTic Semoimtkica. mematiane ase
aRwers vaxtangis afxazeTSi laSqrobis ambavs: "...spiTa didiTa
qarTlisaTa warmovida gzasa afxazeTisasa sulgrZelad da uSiSrad
iwyo brZolad cixeTa afxazeTisaTa. rameTu mefe berZenTa leon
didi ucalo iyo brZolisagan sparsTasa, da verSemZlebel iyo spaTa
gamogzavnad afxazeTs; da sam wel wartyuenna yovelni cixeni
afxazeTisani vidre cixe-gojamde..." (gv. 157). e.i. mefe vaxtangma
mTeli afxazeTi SemoierTa.
berZenTa mefem vaxtang mefes SemouTvala: "egris wyliTgan
vidre mdinaredmde mcirisa xazareTisa _ ese sazRvari ars
saberZneTisa aleqsandrobiTgan, romeli aw Sen migiRia mklaviTa
Cuengan. aw igi ukumoguec, da odes wariyvanebde colsa Sensa,
asulsa Cemsa, maSin mogce misgan queyana". da dauwera egris wyalsa
da klisurasa Sua queyana ziTvad, da sxua afxazeTi ukusca vaxtang
berZenTa" (gv. 177).
amieridan egris-wyalsa da klisuras Sua mdebare teritoria
qarTlis samefos nawilia.
mefe vaxtangma aRniSnuli teritoria Tavis Svilebs (berZeni
colisagan) - leons da mirdats dautova. leonis sikvdilis Semdeg
ki daCim "aRiRo mirdatisgan egris-wyalsa da klisurasa Sua,
mirdatis deduli sazRvari saberZneTisa, da misca nacvlad javaxeTi
faravniTgan mtkuramde..." (gv. 205).
qarTlis calkeuli kuTxeebis Semdeg murvan yrus Semosevebis
msxverpli afxazeTi xdeba. rodesac murvan yrum gaigo, qarTveli
mefeebi da warCinebulebi "warvides egrisad da muniT kualad
miicvalnes afxazeTad, Seudga kualsa maTsa da Semusrna yovelni
qalaqni da simagreni egrisis queyanisani. da cixe igi sam-zRude,
romel ars cixe-goji, Semusra, da Sevlo zRude igi sazRvari
klisurisa (anu afxazeTisa - e.d)"... (gv. 234-235).
murvan yrus SemosevebiT Sewuxebulma qarTvelma mefeebma (mirma
da arCilma) da leon afxazeTis erisTavma daxmarebisaTvis mimarTes
berZenTa mefes, romelmac ori gvirgvini da gujari gamougzavna mirs
da arCils da moswera: "Tqueni iyo mefoba, simBne da sibrZne
qarTlsa Sina..." (gv. 239).
xolo leons moswera: "...Senda mibrZanebies erisTaoba afxazeTisa
Sen da SvilTa SenTa da momavalTa SenTa miukunisamde. aramed
keTilad pativscemdi mefeTa da erTa magaT qarTlisaTa, da
amieriTgan nuRaramca Belgewifebis vnebad maTda da sazRvarTa maTTa
egrisaTa, vidremdis iyvnen manda anu ganviden mandiT" (gv. 240).
mefe arCilma leons colad misca Tavisi Zmiswuli guranduxt
"da gArgAni igi, romeli berZenTa mefesa warmoeca mirisTAs. da yves
aRTqma da fici saSineli, viTarmed ara iyos mteroba Soris maTsa,
aramed erCdes leon arCils yovelTa dReTa misTa" (gv. 243).
rogorc Cans, afxazeTis erisTavi faqtiurad qarTlis mefe
arCils emorCileba, romelic am periodSi saberZneTis qveSevrdomia.
amdenad, juanSeris mixedviT, afxazeTis teritoriis nawili -
egris-wyalsa da klisuras Sua qarTlis samefos SemadgenlobaSi
Sedis, xolo afxazeTis ZiriTadi nawili berZen mefeebs emorCileba.
qarTli zogadi, krebiTi mniSvnelobis cnebaa mefeTa da erisTav-
mTavarTa titulaturaSi: mefe qarTlisaTa/yovelTa mefeTa
qarTlisaTa, mefe qarTvelTa, erisTavni qarTlisani/yovelni
erisTavni qarTlisani...
saqarTvelos mosaxleobis/mkvidrTa aRsaniSnavad gamoiyeneba
Sesityvebebi: yovelni qarTvelni, mkvidrTa qarTvelTa...
moviyvanT Sesabamis konteqstebs:
"miqael episkoposi winaaRudga binqaran macTursa, rameTu
aswavebda yovelTa qarTvelTa sjulsa WeSmaritsa. aman ipyrna
sarwmunoebasa zeda yovelni warCinebulni qarTlisani da erica
umravlesi, aramed mciredni vinme wurilisa erisaganni miiqces
ceclis-msaxurebasa" (gv. 145). "wvrili eri" aRniSnavs: eris, xalxis
nawils - dabal socialur fenas.
juanSer spaspeti mefe vaxtangs mimarTavs: "...Cuen, mkAdrTa
qarTlisaTa, amisTAs didi madloba gARirs RmrTisa mimarT. rameTu
Sen, umjobesi yovelTa mefeTa qarTlisaTa... gamogaCina winamZRurad
Cuenda..." (gv. 148).
mefe vaxtangi sikvdilis win mimarTavs "yovelTa warCinebulTa:
"Tquen, mkAdrno qarTlisano, moiBseneniT keTilni Cemni..." (gv. 203).
mefe vaxtangma "tyueni qarTvelni romel hyves ovsTa equssa mas
welsa, igi yovelni ukmoiBsnna TATo TATosaTAs... da romeli
ukmoiBsna tyue qarTlisa, ricxviT samas ormocdaaTi aTasi... (gv.
157).
moyvanil epizodSi tyueni qarTvelni da tyue qarTlisa erTi
da imave Sinaarsisaa.
"esreT ra ucalo iqmnes sparsni, maSin SeiTqunes yovelni
erisTavni qarTlisani, zemoni da quemoni, da wargzavnes mociquli
winaSe berZenTa mefisa, raTa uCinos mefe naTesavTagan mefeTa
qarTlisaTa da raTa iyvnen erisTavni igi TAs-TAssa saerisTosa
Seucvalebelad" (gv. 217).
zemoni da quemoni qarTlis (saqarTvelos) nawilebze (imieri da
amieri?) da maTs erTianobaze miuTiTebs.
keisarma aRasrula qarTvelTa Txovna da mefed daamtkica
mirdatis diswuli guarami, romelic klarjeTsa da javaxeTSi
mTavrobda. guarams kurapalatis tituli uboZa.
guaram kurapalati "mefobda keTilad da uSfoTvelad. aramed
erisTavni qarTlisani ver scvalna saerisTvoTagan maTTa, rameTu
sparsTa mefisagan da berZenTa mefisagan hqondes sigelni
mkAdrobisaTAs saerisTvoTa maTTa..." (gv. 221).
verc misma Zem - stefanozma gabeda mefobis tituli etarebina
da erisTavTa-mTavrad iwodeboda, "ara ikadra gandgoma sparsTagan da
ebrZodis berZenTa", sadac igi mokles 604 wels.
Semdeg (604 wlidan) mTavrad dainiSna bakuris Ze adarnase
(daCis STamomavali). "maSin kualad waiRes berZenTa sazRvari
qarTlisa: speri da bolo klarjeTisaTa, sxua yoveli qarTli
daipyra adarnase bakuris Zeman mTavrobiT, da mefobisa saxeli
verca man ikadra" (gv. 226).
mavrik keisarma guaram kurapalats moswera: "vinaTgan
dauteobiaT qarTvelTa kerpT-msaxureba, muniTgan morCilni
berZenTani arian; rameTu Jamsa Sina mZlavrebisagan Tquenisa iqmnis
ganryunil qarTli, Tu ara samarTali Tqueni ara ars qarTlsa
zeda. aw brZanebiTa RmrTisaTa, vinaTgan srulsa siyuarulsa zeda
varT me da Sen, da qarTli Cuen Soris iyavn Tavisufal mSAdobiT:
me var mwe da mouravi yovelTa qarTvelTa da yovelTa
qristeaneTa". maSin erCda sparsTa mefe keisarsa, da ganTavisufldes
qarTvelni (gv. 221).
aq qarTli saqarTvelos, xolo qarTveli - saqarTvelos mkvidrs
aRniSnavs.

II. qarTli juanSerTan gvxvdeba aRmosavleT saqarTvelos erT-


erTi kuTxis aRsaniSnavad, mag.:
"...mowafeni misni (ioane zedaznelis) wargzavna winaZRomiTa
sulisa wmidisaTa, romelime qarTls, da romelime kaxeTs, da
romelime garesjad..." (gv. 208).
e. i. mowafeTagan zogi qarTlSi wavida, zogi kaxeTSi, zogi
garejaSi. konteqstis mixedviT, qarTli, kaxeTi da gareja tolfardi
cnebebia.
qarTli (egrisis, kaxeTis, javaxeTis... msgavsi) eTnografiuli
kuTxis aRmniSvnelia Semdeg epizodSi: "xolo arCil dahfla
saganZuri ufrosi Bevsa kaxeTisasa; xolo samsaxurebelni oqrosa da
vercxlisani Bevsa ujarmosa, da saganZuri qarTlisa da javaxeTisani
dasxna gors..." (gv. 232-233).
"arCil mouwoda erisTavTa qarTlisaTa, da misca Zmiswulni
misni... nerse nersians da adarnase adarnasians ganuyo zena sofeli,
romel ars qarTli".
sainteresoa Sesityveba zena sofeli, romelic iqve axsnilia:
romel ars qarTli, anu: zena sofeli = zemo mxare (zena=zemo,
sofeli = kuTxe/mxare).3

3 3. mkvlevarTa nawili (p. ingoroyva, d. musxeliSvili) miiCnevs, rom juanSeris naSromis is


nawili, romelic murvan yrus Semosevis aRweriT iwyeba, X saukunis anonim avtors unda
ekuTvnodes. es unda iyos calke Txzuleba, romelic "qarTlis cxovrebis" Semdgenel-
redaqtors Seutania juanSerisa da "matiane qarTlisa~s" Soris da pirobiTad "arCilis
cxovreba" SeiZleba ewodos. es rom axali Txzulebaa, Cans Semdegidan: a) juanSerTan hereTi,
kaxeTi, egrisi, klarjeTi yvela erTad da erTnairad "qarTlis", rogorc erTiani
saxelmwifos Semadgeneli "Bevebia". anonimTan ki sxvagvari viTarebaa: egrisi, kaxeTi, qarTli...
tolfasi istoriul-geografiuli cnebebia, anu "qarTli" aq eTnografiuli cnebaa da ara
politikuri, rac sruliad gamoricxulia leonti mrovelisa Tu juanSeris saxelmwifoebrivi
koncefciisaTvis; b) Tu leonti mrovelTan da juanSerTan "egrisi" mTel dasavleT
saqarTvelos (md. egris-wylamde anu RaliZgamde) gulisxmobda, anonimTan egrisi aris ara
politikuri, aramed agreTve eTnografiuli cneba. aseTi konceptualuri gansxvaveba imaze
Sdr. leonti mroveli: uflos "aRaSena uflis-cixe, urbnisi,
kaspi, aragATagan da armaziTgan vidre tasiskarTamde uwoda amas
queyanasa zenas-soflisa, romelsa aw hqrAan Sida-qarTli" (gv. 10).
III. erT SemTxvevaSi qarTli "qalaqis", konkretuli punqtis
aRmniSvnel terminad gvevlineba: "cnes sparsTa, viTarmed damZimda
vaxtang wylulebisagan, moaoBres tfilisi da armazi qarTli, xolo
mcxeTa ver daipyres" (gv. 202). Txzulebis erT-erT variantSi
mocemulia "armazi qalaqi".
qarTli "qalaqis" mniSvnelobiT "qarTlis cxovrebaSi"
ramdenjerme gvxvdeba:
1. ipyra igi zurgad, qalaqi (M: qarTli) xunani (gv. 31-19).
2. mefe iqmnes Svilni maTni: armazs _ farsman da Sida qalaqsa
(B: Sida qarTls) _ kaos (gv. 44-10).
amasTan dakavSirebiT sainteresoa arabi dampyroblebis mier
Tbilisis mosaxleobisadmi gacemuli "dacvis sigelebi", sadac
moxseniebulia armazis qarTli (//armazis miwa). d. musxeliSvilis
azriT, armazis qarTlSi igulisxmeba qarTlis is nawili, romlis
centrsac armazi warmoadgenda (d. musxeliSvili, 2004, gv. 350-353).
armazi, rogorc cnobilia, qarTlis samefos mniSvnelovani
centri iyo. mniSvnelovan punqts warmoadgenda igi vaxtangis mefobis
periodSic.
leonti mroveli: "vidre aRmarTebamde mun-zeda kerpi armazisi
erqua mTasa mas qarTli, da mis gamo ewoda yovelsa qarTlsa
qarTli, xunaniTgan vidre zRuamde sperisa" (gv. 8).
Sdr.: qarTli: mTa > qalaqi > kuTxe > queyana;
lazika: qalaqi > kuTxe/samefo;
egrisi: qalaqi > kuTxe/saerisTavo (leonti mroveli: "aman
egros aRaSena qalaqi da uwoda saxeli TAsi egrisi" (q.c., gv. 5).4
amgvarad, juanSeris Txzulebis "cxovreba vaxtang gorgaslisas"
mixedviT, qoronimi qarTli aRniSnavs, erTi mxriv, politikur
erTeuls, "sruliad saqarTvelos", qarTvelTa saxelmwifos; meore
mxriv, saqarTvelos erT-erT eTnografiul erTeuls, kuTxes, romelic
sxva saerisTavoebis msgavsad qarTlis saxelmwifos SemadgenlobaSi
Sedis; xolo, mesame mxriv, qarTli qalaqis, konkretuli punqtis
aRmniSvneli saxelia. qarTlis samefos Semadgenel erTeulad
warmoadgenilia egrisi; agreTve afxazeTis nawili - teritoria egris-
wyalsa da klisuras Sua (garkveuli periodis ganmavlobaSi mTeli
afxazeTic). egri/egrisi da afxazeTi, juanSeris mixedviT, qarTuli
saerisTavoebia, romlebic sxvadasxva saxelmwifos "gansagebelia":
egriss qarTlis mefeebi ganageben, xolo afxazeTs _ ZiriTadad
saberZneTis mefeebi.

mianiSnebs, rom aq sxva TxzulebasTan da sxva avtorTan unda gvqondes saqme (d.
musxeliSvili, 2004, gv. 367-368).
qarTli zogadi mniSvnelobis cnebaa qarTvel mefe-mTavarTa da
erisTavTa titulaturaSic. qarTveli zogadad saqarTvelos mkvidrs
aRniSnavs.
qarTul istoriografiaSi gansxvavebuli azric arsebobs, kerZod,
ganxilul periodSi saqarTveloSi arsebobda ori samefo: qarTlisa
da egrisisa. arada, rogorc zemoT vnaxeT, "qarTlis cxovrebiseuli"
realoba sxvagvaria: qarTveli mematiane juanSeri garkveviT wers:
egrisi qarTlis erT-erTi xevia, saerisTavoa (anu misi organuli
nawilia) da ara damoukidebeli samefo/saxelmwifo.

damowmebuli literatura

d. musxeliSvili, 2004 - d. musxeliSvili, saqarTvelo IV-VIII


saukuneebSi (politikuri istoria da eTnikur-socialuri viTareba),
meore gamocema, Tb., 2004.
t. futkaraZe, 2005 - t. futkaraZe, qarTvelebi, nawili I,
quTaisi, 2005.
qarTlis cxovreba, 1955 - qarTlis cxovreba, simon yauxCiSvilis
redaqciiT, Tb., 1955.
a. jafariZe, 1996 - mitropoliti anania jafariZe, saqarTvelos
samociqulo eklesiis istoria, t. I, Tb., 1996.

EKA DADIANI

CHORONEME "KARTLI" ACCORDING TO JUANSHERI’S


"THE LIFE OF VAKHTANG GORGASALI"

In the ancient historical sources we find a number of names with different nuances
denoting ‘Georgia’ or its various provinces.
Juansheri’s narration of the Life of Vakhtang Gorgasali tells about the 5th-6th
century Georgia. It features the domestic conditions of the country (the relationships
between kings and eristav-lords (heads of principalities)) as well as the relations between
the neighboring countries. Presumeably Juansheri is 9th century historian;
correspondingly, it is natural that he makes use of the terminology of his epoch as well.
According to Juansheri’s story the choroneme ‘Kartli’ denotes: a) entire Georgia; b)
one of the provinces of Georgia; c) a City.
The word Kartli is uesed to denote Georgia, in general, as well as a Karli province
proper. It is also applied in fixed phrases: yoveli qarTli (entire Kartli), a country of Karli/
countries of Karli, all the velleys of Kartli.
Kartli is a general concept in the titles of kings and eristav-lords: King of Kartli,/ king of
the entire Kartli, erstavs of Kartli/eristavs of entire Kartli.

Vous aimerez peut-être aussi