Vous êtes sur la page 1sur 13

dysleksja

Miejsce
na naklejk
z kodem szkoy

MFA-R1_1P-072

EGZAMIN MATURALNY
Z FIZYKI I ASTRONOMII
POZIOM ROZSZERZONY

MAJ
ROK 2007

Czas pracy 150 minut


Instrukcja dla zdajcego
1. Sprawd, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 13 stron
(zadania 1 5). Ewentualny brak zgo przewodniczcemu
zespou nadzorujcego egzamin.
2. Rozwizania i odpowiedzi zapisz w miejscu na to
przeznaczonym przy kadym zadaniu.
3. W rozwizaniach zada rachunkowych przedstaw tok
rozumowania prowadzcy do ostatecznego wyniku oraz
pamitaj o jednostkach.
4. Pisz czytelnie. Uywaj dugopisu/pira tylko z czarnym
tuszem/atramentem.
5. Nie uywaj korektora, a bdne zapisy wyranie przekrel.
6. Pamitaj, e zapisy w brudnopisie nie podlegaj ocenie.
7. Podczas egzaminu moesz korzysta z karty wybranych
wzorw i staych fizycznych, linijki oraz kalkulatora.
8. Wypenij t cz karty odpowiedzi, ktr koduje zdajcy.
Nie wpisuj adnych znakw w czci przeznaczonej
dla egzaminatora.
9. Na karcie odpowiedzi wpisz swoj dat urodzenia i PESEL.
pola odpowiadajce cyfrom numeru PESEL.
Zamaluj
Bdne zaznaczenie otocz kkiem

i zaznacz waciwe.

yczymy powodzenia!

Za rozwizanie
wszystkich zada
mona otrzyma
cznie
60 punktw

Wypenia zdajcy przed


rozpoczciem pracy
PESEL ZDAJCEGO

KOD
ZDAJCEGO

Egzamin maturalny z fizyki i astronomii


Poziom rozszerzony

Zadanie 1. Kulka i wzek (12 pkt)


Stalowa kulka o masie 1 kg, wiszca na nici
o dugoci 1,8 m zostaa odchylona od pionu
o kt 90o wzdu uku AB, a nastpnie
zwolniona (rys.). Po zwolnieniu uderzya
w spoczywajcy stalowy wzek, ktry zacz
porusza si po szynach praktycznie bez
tarcia. Masa wzka wynosi 2 kg. Przyjmij,
e zderzenie cia byo doskonale spryste.

1.1 (2 pkt)
Oblicz prac, jak trzeba wykona powoli odchylajc pionowo wiszc kulk z pooenia A
do pooenia B.

W = E p
E p = m1 gh

W = m1 gh

W = m1 gh = 1kg 10

m
1,8m ; W = 18J
s2

1.2 (2 pkt)
Wyka, e warto prdkoci kulki w chwili uderzenia w wzek wynosi 6 m/s.

m1v2
m1 gl =
2

v = 2 gl = 2 10

m
m
1,8m ; v = 6
2
s
s

1.3 (2 pkt)
Oblicz warto siy nacigu nici w momencie gdy kulka uderza w wzek. Przyjmij, e
warto prdkoci kulki podczas uderzenia w wzek wynosi 6 m/s.

Fn = Q + Fo

m1v2
Fn = m1 g +
l
2

m
6

m s
v2

;
Fn = m1 g + = 1kg 10 2 +
s
l
1,8m

Fn = 30 N

Egzamin maturalny z fizyki i astronomii


Poziom rozszerzony

Wartoci prdkoci cia po zderzeniu mona obliczy, stosujc wzory:

v1 =

m1 m2
2 m2
u1 +
u2
m1 + m2
m1 + m2

v2 =

oraz

2 m1
m m1
u1 + 2
u2
m1 + m2
m1 + m2

gdzie wartoci prdkoci dla obu cia oznaczono odpowiednio:


u1 dla kulki przed zderzeniem,
u2 dla wzka przed zderzeniem,

v1 dla kulki po zderzeniu,


v2 dla wzka po zderzeniu.

1.4 (2 pkt)
Zapisz, korzystajc z przyjtych powyej oznacze, rwnania wynikajce z zasad
zachowania, ktre powinny by zastosowane do opisu zderzenia kulki z wzkiem
(pozwalajce wyprowadzi powysze zalenoci).

G
G
G
G
m1u1 + m2u2 = m1v1 + m2 v2

m1u12 m2u22 m1v12 m2 v22


+
=
+
2
2
2
2

1.5 (2 pkt)
Oblicz wartoci prdkoci, jakie uzyskaj wzek i kulka w wyniku zderzenia. Wykorzystaj
wzory podane w treci zadania. Przyjmij, e kulka uderza w wzek z prdkoci
o wartoci 6 m/s.

v1 =

m1 m2
1kg 2 kg m
m
m
u1 + 0 ; v1 =
; v1 = 2
2
6
=
lub
v
1

m1 + m2
1kg + 2 kg
s
s
s

v2 =

2m1
2 kg
m
u1 + 0 ; v2 =
;
6
m1 + m2
1kg + 2 kg
s

Nr zadania
Wypenia Maks. liczba pkt
egzaminator!
Uzyskana liczba pkt

1.1
2

1.2
2

v2 = 4

1.3
2

1.4
2

m
s

1.5
2

Egzamin maturalny z fizyki i astronomii


Poziom rozszerzony

1.6 (2 pkt)
Wzek po uderzeniu kulki odjeda, natomiast kulka zaczyna porusza si ruchem
drgajcym, w ktrym ni podczas maksymalnego wychylenia tworzy z pionem kt 27o. Podaj,
czy w opisanej sytuacji mona dokadnie obliczy okres waha takiego wahada korzystajc
l
. Odpowied uzasadnij.
z zalenoci T = 2
g

W opisanej sytuacji nie mona dokadnie obliczy okres waha takiego


wahada.
l
pozwala na dokadne obliczenie okresu waha wahada,
g
tylko dla maych wychyle (nie przekraczajcych kilku stopni).
Zaleno T = 2

Zadanie 2. Prd zmienny (12 pkt)


Do rda prdu przemiennego poprzez ukad prostowniczy doczono arwk, w ktrej
zastosowano wkno wolframowe. Opr arwki podczas jej wiecenia wynosi 100 .
Na wykresie poniej przedstawiono zaleno natenia prdu elektrycznego pyncego przez
arwk od czasu.
I, A
0,5
0,4
0,3
0,2
0,1

2.1 (2 pkt)

0,005

0,01

0,015

0,02

0,025

0,03

t, s

Podaj, jak warto oporu (wiksz, czy mniejsz ni 100 ) miao wkno arwki przed
doczeniem jej do rda prdu. Odpowied uzasadnij.

Warto oporu przed doczeniem arwki do rda prdu bya mniejsza


ni 100 .
Wkno arwki wykonane jest z metalu, a opr elektryczny metali ronie wraz
ze wzrostem temperatury.
2.2 (2 pkt)
Okrel, analizujc wykres, czstotliwo zmian napicia rda prdu przemiennego
zasilajcego ukad prostowniczy.

Z wykresu mona odczyta, e okres zmian napicia rda prdu przemiennego


zasilajcego ukad prostowniczy wynosi T = 0,02 s

f =

1
;
T

f =

1
;
0,02s

f = 50Hz

Egzamin maturalny z fizyki i astronomii


Poziom rozszerzony

2.3 (2 pkt)
Oblicz warto adunku elektrycznego, jaki przepyn przez arwk w czasie 0,02 s.

Q
Q = I t
t
Q = I sr t
z wykresu Isr jest rwne w przyblieniu 0,35 A, zatem
I=

Q = 0,35A 0,02s;

Q 7 103 C

Dopuszcza si oszacowanie pola powierzchni pod wykresem I(t)

2.4 (4 pkt)
Naszkicuj wykres ilustrujcy zaleno napicia na arwce od czasu. Na wykresie zaznacz
odpowiednie wartoci. Wykres sporzd dla przedziau czasu [0 s 0,03 s]. Dokonaj
niezbdnych oblicze. Indukcyjno obwodu pomi.
obliczenia

Umax = ImaxR
Umax = 0,5 A100
Umax = 50 V
wykres

U, V
50

0,010

Nr zadania
Wypenia Maks. liczba pkt
egzaminator!
Uzyskana liczba pkt

0,030

0,020

1.6
2

2.1
2

2.2
2

2.3
2

2.4
4

t, s

Egzamin maturalny z fizyki i astronomii


Poziom rozszerzony

2.5 (2 pkt)
Na rysunkach poniej przedstawiono schematy dwch ukadw zasilajcych, w ktrych
zastosowano diody prostownicze.
Wska, ktry z ukadw A czy B zastosowano w sytuacji opisanej w zadaniu. Oznacz na
wybranym przez Ciebie ukadzie znakami + , oraz ~ prawidow biegunowo czterech
zaciskw ukadu zasilajcego.

~
+

~
Ukad A

Ukad B

Zadanie 3. Wzek (12 pkt)


Wzek z nadajnikiem fal ultradwikowych, spoczywajcy w chwili t = 0, zaczyna oddala
si od nieruchomego odbiornika ruchem jednostajnie przyspieszonym.
odbiornik

nadajnik
G
ur

3.1 (2 pkt)
Napisz, jakim ruchem i w ktr stron powinien porusza si nieinercjalny ukad odniesienia,
aby opisywany w tym ukadzie wzek pozostawa w spoczynku.

Nieinercjalny ukad odniesienia powinien porusza si ruchem jednostajnie


przyspieszonym.
Ukad odniesienia powinien porusza si w prawo.

Egzamin maturalny z fizyki i astronomii


Poziom rozszerzony

3.2 (3 pkt)
W tabeli przedstawiono wyniki pomiarw czstotliwoci odbieranej przez odbiornik,
pooenia oraz wartoci prdkoci dla poruszajcego si wzka, dokonanych za pomoc
automatycznego ukadu pomiarowego. Przyjmij, e warto prdkoci ultradwikw
w powietrzu wynosi 330 m/s.

f, Hz
x, m
u r , m/s

1 000 000 998 789 997 582 996 377 995 175 993 976
0
0,1
0,4
0,9
1,6
2,5
0
0,4
0,8
1,2
2,0
1,6

Uzupenij tabel, wykonujc niezbdne obliczenia.

f = f r

v
v + ur

gdzie f r = 1MHz

v( f r f )
f
m
330 s (1000000 Hz 995 175 Hz )
;
ur =
1000000 Hz
ur =

m
ur 1,59 s

3.3 (3 pkt)
Narysuj wykres zalenoci u r2 od 2x, obliczajc i uzupeniajc brakujce wartoci w tabeli.
f, Hz
1 000 000 998 789 997 582 996 377 995 175 993 976
x, m
0
0,1
0,4
0,9
1,6
2,5
2x, m
0
0,2
0,8
1,8
3,2
5
u r , m/s
0
0,4
0,8
1,2
1,6
2,0

u , (m/s)
2
r

u r2 , (m/s)2

0,16

1,5

2,0

0,64

1,44

2,56

4,00

0,5

1,0

2,5

Nr zadania
Wypenia Maks. liczba pkt
egzaminator!
Uzyskana liczba pkt

3,0
2.5
2

3,5
3.1
2

4,0
3.2
3

3.3
3

4,5

5,0 2x, m

Egzamin maturalny z fizyki i astronomii


Poziom rozszerzony

3.4 (2 pkt)
Wyprowad zaleno matematyczn pozwalajc obliczy warto przyspieszenia wzka.
Przyjmij, e dane s tylko pooenie x i prdko ur wzka.

x=

at 2
2

2x

a= 2
t

ur = at
a=

a=

t=

ur
a

2x
u r

2 xa 2
ur2

2 xa = u r2

ur2
a=
2x

3.5 (2 pkt)
Oblicz warto przyspieszenia wzka.

a=

ur2
2x

Z wykresu mona odczyta, e dla 2 x = 5m

m2
4 2
a= s
5m
a = 0,8

m
s2

2
2
u r
= 4 m2
s

Egzamin maturalny z fizyki i astronomii


Poziom rozszerzony

Zadanie 4. Reakcje rozszczepienia (12 pkt)


Spord pierwiastkw wystpujcych naturalnie w Ziemi najwiksz liczb atomow ma uran.
W uranie naturalnym wystpuj gwnie dwa izotopy 235U i 238U. W wyniku rozpadw
promieniotwrczych uran 238U przechodzi w tor 234Th, a nastpnie w proaktyn 234Pa.

4.1 (2 pkt)
Uzupenij zapisy poniszych reakcji jdrowych.

92 U

238

Th + 42 He

e +

234
234
0
90
91
e
1
Dopuszcza si w zapisie reakcji pominicie antyneutrina

Th

234
90

Pa +

Rozszczepienie jdra uranu 235


92 U mona spowodowa bombardujc jdra uranu powolnymi
neutronami o energii okoo 1 eV. W reakcji tej uwalnia si energia okoo 210 MeV.
Jedn z moliwych reakcji rozszczepienia uranu 235U przedstawiono poniej: Przez x i y
oznaczono odpowiednio liczb neutronw i liczb elektronw
235
92

U + 01 n

140
58

Ce +

94
40

Zr + x 01 n + y 01 e

4.2 (2 pkt)

Oblicz liczb neutronw x oraz liczb elektronw y, w reakcji rozszczepienia uranu 235U.

235+1 = 140+94+x1+y0
x = 236 234 = 2
92+0 = 58+40 +x0+ y(1)
y = 98 92 = 6

4.3 (2 pkt)

Oblicz warto prdkoci neutronu wywoujcego rozszczepienie uranu 235U.

Ek =
n

mn v2
2

v=

2 Ekn
mn

1eV = 1,6 1019 J


2 1,6 1019 J
1,68 1027 kg
m
v 1,38 104
s
v=

Nr zadania
Wypenia Maks. liczba pkt
egzaminator!
Uzyskana liczba pkt

3.4
2

3.5
2

4.1
2

4.2
2

4.3
2

10

Egzamin maturalny z fizyki i astronomii


Poziom rozszerzony

4.4 (2 pkt)
Podaj dwa warunki, ktre musz by spenione, aby w materiale zawierajcym uran
mogo doj do reakcji acuchowej.

235

Obecno wolnych (termicznych) neutronw.


1. .................................................................................................................................................
Masa uranu rwna lub wiksza od masy krytycznej.
2. .................................................................................................................................................
4.5 (4 pkt)

Oblicz liczb jder uranu 235U, ktre powinny ulec rozszczepieniu, aby uwolniona w reakcji
energia wystarczya do ogrzania 1 litra wody od temperatury 20oC do 100oC. Do oblicze
przyjmij ciepo waciwe wody rwne 4200 J/kgK.

Q = n E poj .rozp.
Q = m cw T

n=

n E poj.rozp. = m cw T

m cw T
E poj.rozp.

1eV = 1,6 1019 J

210 106 eV 1,6 1019 J


E poj.rozp. = 210MeV =
= 3,36 1011 J
1e V
n=

n=

J
80K
kg K
3,36 1011 J

1kg 4200

336000J
3,36 1011 J

n 1016 jder

Zadanie 5. Jdro atomowe a gwiazda neutronowa (12 pkt)


5.1 (2 pkt)
Zapisz dwie cechy si jdrowych.

Krtkozasigowe.

1. .................................................................................................................................................

Niezalene od adunku.
2. .................................................................................................................................................

Egzamin maturalny z fizyki i astronomii


Poziom rozszerzony

11

5.2 (3 pkt)
Wyka, e rednia gsto materii jdrowej jest niezalena od liczby masowej. Wykorzystaj
zaoenia podane poniej.
4
1. Jdro atomowe mona traktowa jako kul (objto kuli V = R 3 ).
3

2. Empiryczny wzr okrelajcy promie jdra atomowego ma posta


R=r

A , gdzie r = 1,210-15 m, za A jest liczb masow.

3. Mas jdra atomu mona szacowa jako iloczyn liczby masowej i masy neutronu.

m
V
4
V = R3
3

= m ; = 3m 3 ,
4 R3
4 R
3

m = Amn gdzie

mn masa neutronu

3 Amn
4 R3

3 Amn

4 r 3 A

3 Amn
4 r 3 A

3mn
4 r 3

Nr zadania
Wypenia Maks. liczba pkt
egzaminator!
Uzyskana liczba pkt

4.4
2

4.5
4

5.1
2

5.2
3

12

Egzamin maturalny z fizyki i astronomii


Poziom rozszerzony

Masywne gwiazdy w kocowym etapie ewolucji odrzucaj zewntrzne warstwy materii


i zapadajc si mog tworzy gwiazdy neutronowe. Jeli masa zapadajcej si czci gwiazdy
jest dostatecznie dua to powstaje czarna dziura. Czarna dziura to obiekt astronomiczny,
ktry tak silnie oddziauje grawitacyjnie na swoje otoczenie, e aden rodzaj materii ani energii
nie moe jej opuci.

5.3 (3 pkt)

Oszacuj promie gwiazdy neutronowej o masie 12,561029 kg i redniej gstoci


rwnej 31017 kg/m3.

M
V
4 3
V = R
3

R=3

3M
4

R=3

3 12,56 1029 kg
;
17 kg
4 3,14 3 10
m3

3M
4 R3

R =3

3 12,56 1029 3
m ;
12,56 3 1017

R = 3 1012 m3 ;

R = 104 m

5.4 (4 pkt)

Masywna gwiazda w wyniku ewolucji utworzya obiekt o masie 12,561029 kg i promieniu 1 km.
Oszacuj warto drugiej prdkoci kosmicznej dla tego obiektu. Oce, czy ten obiekt moe
by czarn dziur. Odpowied uzasadnij.

vII =

2GM
R

Nm2
12,56 1029 kg
2 6,67 10
2
kg
vII =
1000 m
m
m
vII = 16,76 1016 ;
vII 4,09 108
s
s
11

Otrzymany wynik (4,1108 m/s) jest wikszy od prdkoci wiata w prni.


Opisana w treci zadania gwiazda moe by czarn dziur.
Poniewa warto drugiej prdkoci kosmicznej dla tego obiektu przekracza
prdko wiata w prni, zatem nawet fotony nie mog opuci tej gwiazdy.

Nr zadania
Wypenia Maks. liczba pkt
egzaminator!
Uzyskana liczba pkt

5.3
3

5.4
4

Egzamin maturalny z fizyki i astronomii


Poziom rozszerzony

BRUDNOPIS

13

Vous aimerez peut-être aussi