Elektromehanike i elektrine pretvorbe energije

Poglavlje: ASINKRONI STROJEVI I POGONI, 2.dio

1. Skicirati karakteristiku momenta trofaznog asinkronog motora u ovisnosti o brzini vrtnje i

oznaite potezni i prekretni moment za nazivni napon i frekvenciju. U isti dijagram
nacrtati karakteristiku za sluaj da se napon smanji na 50% nazivne vrijednosti a
frekvencija ostaje nepromijenjena.
Moment je pri svakoj brzini ovisan o kvadratu narinutog napona M = f (U 2 ) .

2. Skicirati promjenu momentne karakteristike klizno-kolutnog asinkronog motora kojemu

se u rotor doda:
a) otpor jednak dvostrukom otporu faze rotora,
b) otpor jednak peterostrukom otporu faze rotora.
Oznaiti koordinatne osi (fizikalne veliine i pripadajue jedinice) i tri karakteristine
radne toke na momentnoj karakteristici stroja.

3. Trofazni 4-polni asinkroni motor prikljuen na mreu 50 Hz i optereen konstantnim

momentom vrti se brzinom 1425 min-1 i uzima iz mree struju 10 A. Ako se u rotorske
strujne krugove dodaju vanjski otpori, tako da ukupni otpor po fazi bude 6 puta vei,
kojom brzinom e se vrtjeti motor i koliku struju e uzimati?
2p = 4, fs = 50 Hz, Is = 10 A, n1 = 1425 min-1, Mt = konst
Rdod = 5 Rr

FER Zagreb, Zavod za elektrostrojarstvo i automatizaciju

Elektromehanike i elektrine pretvorbe energije

Poglavlje: ASINKRONI STROJEVI I POGONI, 2.dio

Iz uvjeta jednakih rotorskih struja za moment Mm kod klizanja s1 i s2 slijedi:

Er0
Er0
R + Rdod
R
Ir =
=
r = r
2
2
s1
s2
Rr
Rr + Rdod
2
2
+
+
X
X

r0
r0
s2
s1

n n 1500 1425
, Nm
s1 = s 1 =
= 0, 05
dod +
r = 6 r
1500
ns
Rr + Rdod Rr
R + Rdod
=
s2 = s1 r
= 0, 05 6 = 0,3
s2
s1
Rr

n2 = ns (1 s2 ) = 1500 (1 0,3) = 1050 min -1

t

I s,Rdod = I s = 10 A iznos struje je nepromijenjen

jer je M = konst. i = konst.
1

4. Trofazni klizno-kolutni asinkroni motor razvija prekretni moment 300 Nm pri klizanju
15%. Otpor po fazi rotora iznosi 0,2 . Odrediti:
a) koliki otpor po fazi treba dodati u rotorski krug da se postigne prekretni moment pri
pokretanju,
b) koliki bi maksimalni moment motor postigao uz 5% snieni napon, nepromijenjene
frekvencije.
Mmax1 = 300 Nm, smax1 = 15%, Rr = 0,2

a) smax 2 = 1
s

Rr + Rdod
R
1

= r Rdod = Rr max 2 1 = 0, 2
1 = 1,133&
smax 2
smax1
0,15
smax1
b) U 2 = 0,95U1
2

M max2

U
0,95 U1
= M max1 2 = 300
= 270, 75 Nm
U1
U1

FER Zagreb, Zavod za elektrostrojarstvo i automatizaciju

Elektromehanike i elektrine pretvorbe energije

Poglavlje: ASINKRONI STROJEVI I POGONI, 2.dio

5. Asinkroni kolutni motor 20 kW, 400 V, 50 Hz, 1465 min-1, cos = 0,72, otpor rotora po
fazi 0,6 , optereen je mehanizmom iji je moment neovisan o brzini vrtnje, a jednak je
nazivnom momentu motora.
a) Kolika je najvea vrijednost dodatnog otpora u rotorskom krugu po fazi s kojim motor
jo moe pokrenuti mehanizam?
b) Skicirati i objasniti promjenu momentne karakteristike s dodavanjem otpora u rotorski
krug.
fsn = 50 Hz, Usn = 400 V, P2n = 20 kW, nn = 1465 min-1, cos n = 0,72, Rr = 0,6 ,
Mt = Mn = konst

ns nn 1500 1465
&
=
= 0, 0233& = 2,33%
ns
1500
s2 = 1 = 100 %

a) s1 =

R2 + Rdod R2
100

=
Rdod = R2 2 1 = 0, 6
1 = 25,15
s2
s1
2,33
s1

b)
6. Trofazni asinkroni motor s klizno-kolutnim rotorom, optereen nazivnim momentom, vrti
se brzinom 1410 min-1. Pri tome gubici u namotu rotora iznose 940 W. Ako dodavanjem
otpora, pri istom momentu optereenja, smanjimo brzinu vrtnje na 960 min-1 koliki e
biti:
a) ukupni elektrini gubici u rotoru,
b) gubici u namotu rotora,
c) gubici u dodatnom otporniku?
Skicirati i objasniti promjenu momentne karakteristike s dodavanjem otpora u rotorski
krug.
Mt = Mn, nn = 1410 min-1, Prel = 940 W
n1 = 960 min-1

ns nn 1500 1410
=
= 0, 06 = 6 %
ns
1500
n n 1500 960
s1 = s 1 =
= 0,36 = 36 %
ns
1500

sn =

FER Zagreb, Zavod za elektrostrojarstvo i automatizaciju

Elektromehanike i elektrine pretvorbe energije

Poglavlje: ASINKRONI STROJEVI I POGONI, 2.dio

R2 + Rdod R2
36
=
Rdod = R2 1 1 = R2 1 = 5 R2
s1
sn
6

sn

a) Prel,uk = Prel + 5 Prel = 6 940 = 5640 W

b) Prel = 940 W

c) Pdod = 5 Prel = 5 940 = 4700 W

7. Brzina vrtnje elektromotornog pogona s trofaznim kaveznim asinkronim motorom 22 kW,

400 V, 50 Hz, 2970 min-1 regulira se pretvaraem napona i frekvencije. Koristi se
skalarna regulacija pri emu je omjer napona i frekvencije konstantan. Motor je optereen
momentom iznosa neovisnog o brzini vrtnje. Pri nazivnom naponu i frekvenciji brzina
vrtnje optereenog motora iznosi 2985 min-1.
a) Izraunati nazivni moment i nazivno klizanje motora te moment kojim je optereen
motor.
b) Izraunati iznos napona i frekvencije na koji je potrebno prikljuiti motor da mu
brzina vrtnje bude 1000 min-1.
c) Skicirati momentne karakteristike motora pri nazivnoj frekvenciji i frekvenciji iz b)
dijela zadatka, te karakteristiku momenta tereta. Oznaiti na karakteristikama radne
toke iz a) i b).
Zanemariti mehanike gubitke zbog trenja i ventilacije te pretpostaviti da se u podruju
malih klizanja karakteristika momenta motora moe nadomjestiti pravcem.
fsn = 50 Hz, Usn = 400 V, P2n = 22 kW, nn = 2970 min-1, U/f = konst, Mt = konst
n1 = 2985 min-1, n2 = 1000 min-1, Ptr,v 0

P2n
22000
30 =
30 = 70, 74 Nm
nn
2970
n n
3000 2970
sn = s n =
= 0, 01
3000
ns
n n 3000 2985
s1 = s 1 =
= 0, 005
ns
3000

a) M n =

FER Zagreb, Zavod za elektrostrojarstvo i automatizaciju

Elektromehanike i elektrine pretvorbe energije

Poglavlje: ASINKRONI STROJEVI I POGONI, 2.dio

M n M1
s
0, 005
=
M1 = 1 M n =
70, 74 = 35,37 Nm
sn
s1
sn
0, 01
b) ns n1 = ns 2 n2 ns 2 = ns n1 + n2 = 3000 2985 + 1000 = 1015 min -1
pn
1 1015
= 16,917 Hz
fs2 = s2 =
60
60
U1 U 2
f
16,917
=
U 2 = 2 U1 =
400 = 135,3 V
f s1 f s 2
f1
50
c)
, Nm
b)

a)

m 22

m 11

n
t

R.T.b)

R.T.a)
s

n 1

, min-1

8. Trofazni kavezni asinkroni motor ima nazivne podatke 1000 kW, 6300 V 50 Hz,
2970 min-1. Brzina vrtnje motora se regulira pretvaraem napona i frekvencije. Koristi se
skalarna regulacija pri emu je omjer napona i frekvencije konstantan. Motor je optereen
momentom konstantnog iznosa neovisnog o brzini vrtnje.
a) Izraunati nazivni moment i nazivno klizanje motora.
b) Ako je sinkrona brzina vrtnje okretnog polja motora 1920 min-1, koliki je napon na
stezaljkama motora i kolika je frekvencija tog napona?
c) Ako brzina vrtnje motora uz napon i frekvenciju prema b) dijelu zadatka iznosi
1900 min-1, izraunati kolikim momentom je optereen motor. Skicirati momentne
karakteristike motora pri nazivnoj frekvenciji i frekvenciji iz b), te karakteristiku
momenta tereta.
d) Koliko iznose gubici u namotu rotora pri momentu tereta iz c) i nazivnoj frekvenciji
50 Hz, a koliko pri istom momentu, brzini vrtnje 1900 min-1 i frekvenciji izraunatoj u
b)? Zanemariti mehanike gubitke zbog trenja i ventilacije.
fsn = 50 Hz, Usn = 6300 V, P2n = 1000 kW, nn = 2970 min-1, U/f = konst, Mt = konst
ns1 = 1920 min-1, nt1 = 1900 min-1, Ptr,v 0

P2n
106
a) M n =
30 =
30 = 3215, 25 Nm
nn
2970
n n
3000 2970
sn = s n =
= 0, 01
ns
3000
p ns1 11920
b) f1 =
=
= 32 Hz
60
60

FER Zagreb, Zavod za elektrostrojarstvo i automatizaciju

Elektromehanike i elektrine pretvorbe energije

Poglavlje: ASINKRONI STROJEVI I POGONI, 2.dio

U n U1
f
32
=
U1 = 1 U n = 6300 = 4032 V
fn
f1
fn
50
c)
, Nm
b)

a)

m 11

m nn

c)

0
1

n1 t1 s1

n t

n1 t1

n t

, min-1

Zbog istog nagiba momentne karakteristike na 50 Hz i na 32 Hz vrijedi:

ns nn = ns1 nn1 nn1 = ns1 ( ns nn ) = 1920 ( 3000 2970 ) = 1890 min -1
ns1 nn1 1920 1890
=
= 0, 015625
1920
ns1
n n
1920 1900
st1 = s1 t1 =
= 0, 010416&
1920
ns1
s
Mn Mt
0, 010416&
=
M t = t1 M n =
3215,3 = 2143,5 Nm
0, 015625
sn1
st1
sn1
M
Mn Mt
2143,5
=
s t = t sn =
0, 01 = 6, 6667 103
d)
sn
st
Mn
3215,3
n
P
s
s
s
Prel = s Pokr = s meh
P2 =
M 22 =
M 2s (1 s ) = s M 2 s
1 s 1 s
1 s
30
1 s
sn1 =

Prel,50Hz = st M t ns

30

Prel,32Hz = st1M t ns1

= 6, 6667 103 2143,5 3000

30

= 4489 W

= 0, 010416& 2143,5 1920 = 4489 W

30
30
2

n
+ 0, 05 M n
nn

9. Centrifugalnu pumpu s karakteristikom momenta M p = 0, 95 M n

pokree

trofazni kolutni asinkroni motor s podacima 8 kW, 400 V, 50 Hz, spoj zvijezda, 18 A,
1435 min-1 i otpora po fazi rotora u toplom stanju Rr = 0,65 . Nazivni moment i broj

okretaja pumpe jednaki su odgovarajuim nazivnim vrijednostima motora. Potrebno je

odrediti vrijednost otpora koji treba dodati po fazi rotora da bi se dobila brzina vrtnje
agregata pumpa-motor 1200 min-1.

FER Zagreb, Zavod za elektrostrojarstvo i automatizaciju

Elektromehanike i elektrine pretvorbe energije

Poglavlje: ASINKRONI STROJEVI I POGONI, 2.dio

fsn = 50 Hz, Usn = 400 V, P2n = 8 kW, Y, Isn = 18 A, nn = 1435 min-1, Y, Rr = 0,65
n1 = 1200 min-1
, Nm
m,Rdod

n
p1

m1

n 2

Moment pumpe kod n1 = 1200 min-1:

2

n
1200
M p1 = 0,95M n 1 + 0, 05M n = 0,95M n
+ 0, 05M n = 0, 714M n
1435
nn
M m1 = M p1 = 0, 714M n
ns n1 1500 1200
=
= 0, 2
ns
1500
n n 1500 1435
sn = s n =
= 0, 0433
ns
1500
s1 =

U podruju malih klizanja moe se pretpostaviti da je momentna karakteristika motora

linearna, tj. da vrijedi Mm/s = konst:
M m1 M n
M
=
s2 = sn m1 = 0, 0433 0, 714 = 0, 0309
s2
sn
Mn
Iz uvjeta jednakih rotorskih struja za moment Mm1 kod klizanja s1 i s2 slijedi:
s

Er0
Er0
R + Rdod Rr
Ir =
=
r
=
Rdod = 1 1 Rr
2
2
s1
s2
s2
Rr + Rdod
Rr
2
2
+
X
+
X

r0
r0
s1

s2
0, 2

Rdod =
1 Rr = 5, 47 Rr = 5, 47 0, 65 = 3,56
0, 0309
10. Trofazni asinkroni motor 36 kW, 400 V, 50 Hz ima mehaniku karakteristiku koja je
praktiki linearna u podruju od s = 0 do s = smax (prekretno klizanje). Kod nazivnog
optereenja motor se vrti brzinom 970 min-1. Rotor je spojen u zvijezdu. Otpor izmeu
dva klizna koluta iznosi Rst = 0,11 u pogonski toplom stanju. Motor sputa teret teine
1200 N koji visi na uetu namotanom na bubanj promjera 0,5 m. Koliko otpora treba
ukljuiti u rotorski krug motora da bi motor sputao teret protustrujnim koenjem brzinom
3 m/s. Zanemariti pad napona na statorskoj impedanciji.

FER Zagreb, Zavod za elektrostrojarstvo i automatizaciju

Elektromehanike i elektrine pretvorbe energije

Poglavlje: ASINKRONI STROJEVI I POGONI, 2.dio

fsn = 50 Hz, Usn = 400 V, P2n = 36 kW, Y, Isn = 18 A, nn = 970 min-1, Y, Rst = 0,11
Ft = 1200 N, D = 0,5 m, v = 3 m/s

v 2v
=
D D
30 60 v 60 3

=
=
= 114, 6 min -1
2
nk =
D

0,5

n
=

30

Klizanje kod koenja:

n n 1000 ( 114, 6 )
sk = s k =
= 1,1146
ns
1000
P
36000
M n = 2n 30 =
30 = 354, 4 Nm
nn
970
n n 1000 970
sn = s n =
= 0, 03
ns
1000
D
0,5
M t = Ft = 1200
= 300 Nm=0,846M n
2
2
Mt Mn
M
=
st = sn t = 0, 03 0,846 = 0, 0254
st
sn
Mn
s

3Er02 st
3Er02 sk
R R + Rdod
30 =
30 r = r
Rdod = Rr k 1
Rr ns
st
sk
( Rr + Rdod ) ns
st

0,11 1,1146
=
1 = 2,36
2 0, 0254

Mt

Rdod

11. Trofazni kolutni etveropolni asinkroni motor za 50 Hz radi u reimu protustrujnog

koenja s brzinom vrtnje 375 min-1 i razvija koni moment 295 Nm. Motor ima gubitke u
bakru i eljezu statora iznosa 5 kW. Zanemariti gubitke u eljezu rotora i mehanike
gubitke. Izraunati:
a) snagu koenja na osovini motora,
b) snagu okretnog polja,
c) snagu koju motor uzima iz mree,
FER Zagreb, Zavod za elektrostrojarstvo i automatizaciju

Elektromehanike i elektrine pretvorbe energije

Poglavlje: ASINKRONI STROJEVI I POGONI, 2.dio

d) gubitke u bakru rotora.

fs = 50 Hz, nk = 375 min-1, M2 = 295 Nm, Pgs = 5 kW
, Nm
m dod1

Protustrujno koenje:
>1
<0

m dod2
t

a) P2 = M 2 = M 2

nk
375
= 295
30
30

= 11,58 kW

snaga preko osovine ulazi

u motor
n n 1500 ( 375 )
b) sk = s k =
= 1, 25
1500
ns
P
P
11,58
= 46,34 kW
c) Pokr = meh 2 =
1 sk 1 sk 1 1, 25
P1 = Pokr + Pgs = 46,34 + 5 = 51,34 kW

energija se uzima i iz mree

d) PR dod + Prel = sk Pokr = 1, 25 46,34 = 57,92 kW

Bilanca snage kod protustrujnog koenja:

FER Zagreb, Zavod za elektrostrojarstvo i automatizaciju

Elektromehanike i elektrine pretvorbe energije

Poglavlje: ASINKRONI STROJEVI I POGONI, 2.dio

12. Trofazni asinkroni motor 100 kW, 50 Hz, 970 min-1 die teret brzinom 1,2 m/s kod ega
ima brzinu vrtnje 983 min-1. Kojom brzinom motor sputa isti teret u generatorskom
reimu rada? Motor prelazi u generatorski reim rada tako da se zamijene dvije faze.
fsn = 50 Hz, P2n = 100 kW, nn = 970 min-1, vd = 1,2 m/s, nt = 983 min-1
, Nm
m

Generatorsko koenje:
<0
> I sI
n
t

sp

2
0

1
1

n t

0
2

P2n
100000
30 =
30 = 984,5 Nm
nn
970
n n 1000 970
sn = s n =
= 0, 03
ns
1000
n n 1000 983
st = s t =
= 0, 017
ns
1000
Mn =

U podruju malih klizanja momentna karakteristika se moe nadomjestiti pravcem pa

vrijedi omjer:
Mt Mn
s
0, 017
=
Mt = t Mn =
984,5 = 557,9 Nm
st
sn
sn
0, 03
Sputanje tereta
M
M
Mn
557,9
= sp ssp = sn t = 0, 03
= 0, 017 generatorski reim, s < 0
sn
ssp
Mn
984,5
nsp = ns (1 ssp ) = 1000 1 ( 0, 017 ) = 1017 min -1
vsp = vd

nsp
nt

= 1, 2

1017
= 1, 24 m/s
983

FER Zagreb, Zavod za elektrostrojarstvo i automatizaciju

10

Elektromehanike i elektrine pretvorbe energije

Poglavlje: ASINKRONI STROJEVI I POGONI, 2.dio

Bilanca snage kod generatorskog koenja:

13. Trofazni kolutni asinkroni motor radi u reimu asinkronog generatora. U rotorski krug
dodan je omski otpor tako da brzina vrtnje generatora iznosi 1250 min-1, a koni moment
na osovini je 196 Nm. Motor je 6-polni, frekvencija mree je 50 Hz, a gubici u bakru i
eljezu statora iznose 5 kW. Mehanike gubitke, kao i gubitke u eljezu rotora,
zanemariti. Potrebno je izraunati:
a) snagu koenja na osovini motora,
b) klizanje,
c) snagu okretnog polja,
d) gubitke u rotoru,
e) snagu koju generator predaje mrei.
2p = 6, fs = 50 Hz, nt = 1250 min-1, M2 = 196 Nm, Pgs = 5 kW, Ptr,v 0

FER Zagreb, Zavod za elektrostrojarstvo i automatizaciju

11

Elektromehanike i elektrine pretvorbe energije

Poglavlje: ASINKRONI STROJEVI I POGONI, 2.dio

Karakteristika Mm.rev se dobije tako da se na statoru zamijene prikljuci dviju faza, a

karakteristika MmRdod dodavanjem otpora u rotorski krug.
60 f s 60 50
ns =
=
= 1000 min -1
p
3
n
1250
a) P2 = M 2t = M 2 t = 196
= 25, 66 kW
30
30
n n 1000 1250
b) st = s t =
= 0, 25
ns
1000
P
P
25, 66
c) Pokr = meh 2 =
= 20,53 kW
1 st 1 s t
1 ( 0, 25 )
d) PRdod + Prel = st Pokr = 0, 25 ( 20,53) = 5,13 kW
e) P1 = Pokr + Pgs = 20,53 + 5 = 15,53 kW snaga je negativna jer se predaje u mreu

FER Zagreb, Zavod za elektrostrojarstvo i automatizaciju

12