Académique Documents
Professionnel Documents
Culture Documents
Modul Pelatihan OSN Jakarta Pusat 2014 PDF
Modul Pelatihan OSN Jakarta Pusat 2014 PDF
dd^
3HODWLKDQ 261.RPSXWHU
.RWD-DNDUWD3XVDW
7DKXQ
%DJLDQ $QDOLWLN
&KDQGUD38WRPR6.RP06
'LVDPSDLNDQ 3DGD 3HODWLKDQ 26.-DNDUWD3XVDW
60$-DNDUWD0DUHW
2OLPSLDGH ,QWHUQDVLRQDO
3URSLQVL-XQL
0DWDUDP6HSWHPEHU
.D]DNKVWDQ
0DWHUL 261,QIRUPDWLND.RPSXWHU
y
%DJLDQ $QDOLWLN
7LSH $ULWPDWLND
7LSH /RJLND
7LSH *HRPHWUL
7LSH *UDSK
7LSH .RPELQDWRULND
7LSH 3HUVDPDDQ
%DJLDQ $OJRULWPLN
7LSH (NVHNXVL
7LSH (NVHNXVL 0XQGXU
7LSH $QDOLVD .DVXV
7LSH 0HQXOLV 3URJUDP
7LSH $ULWPDWLND
7LSH /RJLND
7LSH *HRPHWUL
7LSH *UDI
7LSH .RPELQDWRULND
7LSH 3HUVDPDDQ
7,3( $5,70$7,.$
3HPEDKDVDQ 6RDO
y
3HPEDKDVDQ 6RDO
3HPEDKDVDQ 6RDO
QWHUEHVDU \DQJPXQJNLQVDPD EDQ\DN GHQJDQ SHQJDOL
SDGD [[[[[[
y .DUHQD PHPSXQ\DL IDNWRU GDQ PDND IDNWRUIDNWRU
WHUVHEXW MXJD PHPSHQJDUXKL
y 'DQNDUHQD MXPODK IDNWRU SDVWL OHELK EHVDU GDUL IDNWRU
PDND FXNXS PHQJKLWXQJ EDQ\DN IDNWRU VDMD3HUKLWXQJDQQ\D
VHEDJDL EHULNXW
y
EXDK IDNWRU
EXDK IDNWRU
EXDK IDNWRU
EXDK IDNWRU
EXDK IDNWRU
EXDK IDNWRU
7,3( /2*,.$
3HPEDKDVDQ 6RDO
-XPODK
3RWRQJ
3RWRQJDQ
-XPODK
6DPEXQJDQ
.DEHO
7HUEXDQJ
^[`
P
^[`
P
^[`
P
^ [`
P
^ [`
P
^ [`
P
^ [`
P
^ [`
P
3HPEDKDVDQ 6RDO
%LD\D SHQ\DPEXQJDQ DGDODK UE$UWLQ\D NDEHO
\DQJGLVHODPDWNDQ KDUXVODK EHUQLODL GLDWDV UE
y .DUHQD QLODL NDEHO VDPEXQJDQ DGDODK UEP
EHUDUWL NDEHO \DQJGLVHODPDWNDQ KDUXV OHELK GDUL
P
y %HUGDVDUNDQ WDEHO SDGD VOLGHVHEHOXPQ\D
SHQ\DPEXQJDQ NHWLGDN SHUOX GLODNXNDQ
NDUHQD KDQ\D PHQ\HODPDWNDQ PNDEHO
y 'HQJDQ GHPLNLDQMXPODK VDPEXQJDQ \DQJ
GLEXDW DGDODK %
y
3HPEDKDVDQ 6RDO
y
7,3( *(20(75,
3HPEDKDVDQ 6RDO
7,3( *5$)
6RDO
-LND GLWHNDQ NDOLWRPERO PHUDK VHWHODK
GLKLGXSNDQ PDND QDGDDSDNDK \DQJWHUDNKLU
WHUGHQJDU"
$GR
%UH
&PL
'ID
(VRO
3HPEDKDVDQ 6RDO
6HVXDLGHQJDQXUXWDQSHQHNDQDQ
GR PL
PL ID
ID VRO
VRO PL
PL ID
ID VRO
VRO PL &
y
6RDO
-LND VHMDN GLKLGXSNDQ GLLNXWL EHEHUDSD NDOL
SHQHNDQDQ WRPERO GDQ WHUGHQJDQ QDGDQDGD
GRUHPLIDVROGRPDND EHUDSD NDOLWRPERO
PHUDK GLWHNDQ GDODP UDQJNDLDQ SHQHNDQDQ LWX"
$
%
&
'
(
3HPEDKDVDQ 6RDO
GRUHPLIDVROGR
GR UHSXWLK
UH PLSXWLK
PL ID PHUDK
ID VROPHUDK
VRO GRSXWLK
-DGL NDOL'
6RDO
6HWHODK GLKLGXSNDQ GLODNXNDQ SHQHNDQDQ NDOL
WRPERO PDND EHUDSD EDQ\DN NHPXQJNLQDQ QDGD
WHUDNKLU \DQJPXQJNLQ MLND GLNHWDKXL QDGD
VHWHODK SHQHNDQDQ NH EXNDQ PLGDQ EXNDQ
ID"
$
%
&
'
(
3HPEDKDVDQ 6RDO
VRO
GR
PL
UH
ID
6RDO
6HMDN QDGDGRWHUDNKLU WHUGHQJDU VHGLNLWQ\D
EHUDSD NDOLSHQHNDQDQ \DQJKDUXV GLODNXNDQ
DJDUQDGDGRNHPEDOL PXQFXO"
$
%
&
'
(
7,3(
.20%,1$725,.$
-LNDNLWDPHPDVDQJXELQSDGDSRVLVLKRUL]RQWDO
0DND EDULV NHGXD GDQ NHWLJD NRORP WLGDN PXQJNLQ GLLVL ROHK
XELQ \DQJGLSRVLVLNDQ YHUWLNDO0HUHND KDQ\D ELVD GLLVL ROHK XELQ
\DQJGLSRVLVLNDQ KRUL]RQWDOMXJD
y -DGLVHWLDS SHPDVDQJDQ XELQ SDGD SRVLVL KRUL]RQWDOSDVWL GLVHUWDL
SHPDVDQJDQ XELQ SDGD SRVLVL KRUL]RQWDOXQWXN EDULV ODLQQ\D
$NLEDWQ\DVRDO LQL ELVD GLVHGHUKDQDNDQ PHQMDGL EDQ\DNQ\D
SHUPXWDVL XQWXN PHPDVDQJ XELQ EHUXNXUDQ [GDQ [
y
.RQILJXUDVL\DQJYDOLGSDVWLWHUGLULGDUL
3HUPXWDVL SHPDVDQJDQ XELQ [GDQ XELQ [
x $GD NHPXQJNLQDQ
3HUPXWDVLSHPDVDQJDQXELQ[
x $GDNHPXQJNLQDQ
-DGLDGD NHPXQJNLQDQ(
7,3( 3(56$0$$1
y
y
y
y
[
[
[ PHQLW
6\DUDW
6\DUDW
6\DUDW
$GDSDVDQJ GHQJDQ
MXPODK 'DSDW
GLSDVWLNDQ DGD DQJND
\DQJEHUXODQJ
$GD[
NHPXQJNLQDQ
NRPELQDVL GDUL V\DUDW
GDQ
6\DUDW
-DGL GLJLWNHDGDODK
$
3(0%$+$6$1 62$/
3$57,
3(0%$+$6$1 62$/
3$57,,
3(0%$+$6$1 62$/
3$57,,,
5HIHUHQVL
%XQGHO 3HPEDKDVDQ 6RDO 2OLPSLDGH 6DLQV
,QIRUPDWLND ROHK $OXPQL7LP2OLPSLDGH
.RPSXWHU ,QGRQHVLD 0HL
^D
<
2.
3.
Faktorial
Operator faktorial disimbolkan dengan ! dipakai untuk menyatakan perkalian mulai dari bilangan
yang difaktorialkan sampai dengan satu. n! dibaca n factorial. Misalkan : 6! dibaca : enam factorial.
Faktorial didefinisikan sebagai :
n! = n x (n-1) x (n-2) x x 2 x 1.
Contoh :
5! = 5x4x3x2x1 = 120
6! = 6x5x4x3x2x1 = 6 x 5! = 720
Perlu dicatat bahwa 0! = 1
Kombinasi
Operator kombinasi dismbolkan dengan :
dibaca sebagai : kombinasi tingkat r dari n unsur. Dalam hal ini nr.
didefinisikan sebagai :
Contoh :
'
&
'
&
&
"
'
$
!
"
"
Permutasi
Operator permutasi dismbolkan dengan :
didefinisikan sebagai :
<
>
Contoh :
K
G
E
H
E
_
^
\
b
_
a
\
^
Latihan 1
1. Tentukan nilai-nilai berikut :
a. 8!
h.
b.
d.
e.
f.
c.
g.
a.
b.
c.
+ +
b. P(n,3)=3P(n,2)
c. 2P(n,2)+50=P(2n,2)
Latihan 2.
1 Permutasi
Kaidah : Jika dari n obyek yang berbeda akan dilakukan penyusunan/pengambilan sebanyak r obyek
(0rn) dengan memperhatikan urutan susunan/terambilnya, maka banyaknya
susunan/cara pengambilan yang dapat dilakukan adalah :
cara/susunan
Contoh :
a.
Dari 10 orang akan diambil 3 orang, masing-masing sebagai ketua, sekretaris dan bendahara.
Ada beberapa susunan kepengurusan yang dapat terbentu?
b.
Ada berapa cara menyusun huruf-huruf dalam kata BUAH yang dapat dilakukan?
Jika dari n obyek tersebut ada yang kembar, maka banyaknya cara menyusun adalah seperti rumus di atas,
tetapi masih dibagi lagi dengan factorial dari jumlah yang kembar.
Contoh :
a.
Ada berapa cara menyusun huruf-huruf dalam kata STATISTIKA yang dapat dilakukan?
b.
Catatan : persoalan-persoalan mengenai permutasi seringkali akan lebih mudah jika diselesaikan dengan
kaidah perkalian.
Permutasi Melingkar
Permutasi melingkar adalah kita ingin meletakkan n unsur yang berbeda dalam susunan melingkar.
Karena melingkar, maka tidak dikenal posisi ujung dan awal. Sebagai contoh berikut ini adalah permutasi
melingkar dari 4 unsur :
Oleh karena itu banyaknya permutasi melingkar dari n unsure adalah (n-1)!
2 Kombinasi
Kaidah : Jika dari n obyek yang berbeda akan dilakukan penyusunan/pengambilan sebanyak r obyek
(0rn) dengan tidak memperhatikan urutan susunan/terambilnya, maka banyaknya
susunan/cara pengambilan yang dapat dilakukan adalah :
cara/susunan
Contoh :
a.
Dari 10 orang akan diambil 3 orang, masing-masing sebagai perwakilan dari kelompok tersebut.
Ada beberapa cara mengambil 3 dari 10 orang tersebut ?
b.
Dalam kotak terdapat 10 kelereng merah, 5 biru dan 8 kuning. Dari kotak tersebut ingin
diambil 4 kelereng secara acak. Ada berapa cara mengambil 4 kelereng tersebut ?
i)
3 Teorema Binomial
Teorema Binom : Jika x dan y adalah suatu peubah (variable), dan n adalah bilangan bulat positif,
maka berlaku
(x+y)n = C(n,0) x0yn + C(n,1) x1yn-1 + C(n,2) x2yn-2 + . + C(n,n) xnyn-n
Dalam hal ini C(n,r) adalah koefisien dari suku xryn-r.
Contoh :
a.
b.
c.
Latihan
"
'
&
'
'
'
^K^<
<
>
<
>
<
<
>
<
>
<
>
<
>
<
>
<
>
<
>
<
<
>
<
<