Aséhabet e Muhamedit A.S

N emr t All-llahut, t Gjithmshirshmit, Mshiruesit!
ASHABT E MUHAMEDIT A.S.

SHOQRIA M E LAVDRUAR N HISTORI
Behxhet Jashari
Botuar nga: Botues Privat
T gjitha t drejtat e ktij libri i takojn autorit
Fondacioni i Rinis Islame Cyrih
www.islamischen.ch
e-mail: info@islamischen.ch
PARATHNIE............................................................................................................................................................................................................. 6
HYRJE...................................................................................................................................................................................................................... 8
ASHABT - KUSH JAN ATA, SA ISHTE NUMRI I TYRE?..........................................................................................................................................14
ASHABT - THOT KURANI PR TA? ..................................................................................................................................................................15
ATA JAN YJET E PAR N ISLAM...........................................................................................................................................................................17
BANORT E XHENNETIT...........................................................................................................................................................................................17
ASHABT -PERSONALITETE T CILT NUK I HARRON HISTORIA...............................................................................................................................19
KATR HALIFT E DREJT........................................................................................................................................................................................19
VIRTYTET E DISA ASHABVE T MUHAMMEDIT A.S.................................................................................................................................................31
MUHAMMEDI A.S. EDUKATOR I ASHABVE DHE SHEMBLLTYR PR T GJITH NJERZIT....................................................................................46
ASHABT - GJENERATA E PAR E DIJETARVE - JURISTVE ISLAM .......................................................................................................................61
EDUKATA E MUHAMMEDIT A.S. KUNDR NACIONALIZMIT.......................................................................................................................................65
KONSULTIMET NDRMJET MUHAMMEDIT A.S. DHE ASHABVE T TIJ ................................................................................................................. 73
PRGATITJET DHE KONSULTIMET ME RASTIN E FORMIMIT T SHTETIT ISLAM N MEDINE....................................................................................... 77
ASHABT -NXNSIT E QENDRS S PAR T EDUKIMIT DHE T MENDIMIT - BARTS T VRTET T MESAZHIT ISLAM .......................................84
www.islamischen.ch
THON MENDIMTART BOTROR MBI PERSONALITETIN E MUHAMMEDIT A.S. ....................................................................................................90

DASHURIA NDAJ ASHABVE..................................................................................................................................................................................95
THOT MUHAMMEDI A.S. PR ASHABT E TIJ................................................................................................................................................... 97
PRFUNDIM.......................................................................................................................................................................................................... 100
BIBLIOGRAFIA SELEKTIVE ......................................................................................................................................................................................101
www.islamischen.ch
E lus All-llahun t m mbroj

nga shejtani i mallkuar.
N emr t All-llahut,
t Gjithmshirshmit, Mshirplotit!
Falendrimi i takon vetm All-llahut Fuqiplot, salavatet dhe selamet (paqa dhe shptimi) qofshin
pr Muhammedin salall-llahu alejhi ve sel-lem i cili ishte ajka e t drguarve dhe edukator i t
gjith njerzimit. Gjithashtu prshndetjet tona ua drgojm familjes s Muhammedit sal-lall-llahu
alejhi ve sel-lem, shokve- ashabve t tij t sinqert, si dhe t gjith thirrsve t vrtet t Islamit
deri n Ditn e Gjykimit.
*****
Falnderimi i takon vetm All-llahut Zotit t botve! Bamirsit t Prgjithshm, Mshir-brsit!
Sunduesit n Ditn e Gjykimit! Vetm Ty t adhurojm dhe vetm te Ti krkojm ndihm!
Udhzona pr n rrugn e drejt! N rrugn e atyre, t cilt i begatove me t mira, jo n t atyre
q kundr veti trhoqn hidhrimiin e as n t atyre q e humbn veten!.
(El-Fatiha, 1-7)
All-llahu sht i knaqur me t hershmit e par prej muhaxhirve (migruesve) dhe prej ensarve
(vendasve-ndihmtar) dhe prej atyre q i pasuan me pun t mira, e edhe ata jan t knaqur
ndaj Tij. Atyre u ka prgatitur xhennete, n t cilt rrjedhin lumenj, ku do t jen prjet t
pasosur. E ky sht fitim i madh.
www.islamischen.ch
(Tewbe, 100)
Ju jeni populli m i dobishm, i ardhur pr t mirn e njerzve, t urdhroni pr t mir, t ndaloni nga veprat e kqija dhe t besoni All-llahun. E sikur ithtart e librit t besonin drejt, do t
ishte shum m mir pr ta. Disa prej tyre jan besimtar, po shumica e tyre jan larg rrugs s
Zotit.
(Ali Imran, 110)
Njerzit m t mir jan gjenerata ime, pastaj ajo gjenerat e cila vjen pas saj, pastaj ajo e cila
vjen pas tyre.
(Buhari)
Ummeti im m i mir jan ashabt e kohs sime.
(Buhari dhe Muslim)
PARATHNIE
Barometr i t qenurit n hap me kohn jan idet, t shprehurit e tyre prmes fjals s shkruar, si
dhe t shndrruarit e gjith ksaj n praktik. Fjala e shkruar sht shum e rndsishme, ajo
sht gjurm e cila vrteton gjallrin dhe kontinuitetin e nj entiteti.
www.islamischen.ch
I prir nga kjo q u cek, autori i ktij libri iu qas nj pune q edhe ai t kontribuoj dhe t vej
edhe ai nj gur n mozaikun e quajtur mesazh dhe fjal e ndritur. Vepra n fjal sht nj qasje
serioze, me relevanc, sht logos mbi nj grupacion njerzish, shoqruesish t Lajmtarit
Muhammed a.s., t njohur nn emrin ashab, sht nj cirrucullum vitae e disave nga ta.
Vepra fiton n vler edhe m tepr kur kihet parasysh fakti se jan tejet t rralla rastet kur n
sirtaret tona gjejm ndonj vepr origjinale t autorve shqiptar t ksaj tematike.
N t njashtu flitet edhe pr meritat, kontributin n periudhn q jetuan si veprat e tyre
shndritse pr t gjitha brezat e bsimtarve, pa marr parasysh vendin dhe kohn. sht
refleksion mbi nj gjenerat, t cilt shkruan me shkronja t arta historin e nj shoqrie m t
gjr t quajtur Ummet.
Pr pjesn m vitale t nj shoqrie - rinin, kjo vepr sht edhe nj klithm e autorit drejtuar
atyre q gjrat mos ti shikojn prmes fokusit t huaj, t heqin pluhurin e hudhur para syve t
tyre nga dikush tjetr. T vrtetn ta shohin t vrtet, t mburren me ate q jan, tu bhet me
dije se edhe ata kan figura t cilat duhet ti marrin pr model, figura kto shum m t dobishme,
m t pastra sesa idolet e kohs son.
Ali Pajaziti
Bota Islame nuk ka mbetur, e as q do t jet tok e that, por ajo sht nj fush e paprpunuar
q disa shekuj, e cila memzi pret bujqit e saj t vrtet q ta prpunojn dhe tia kthejn lumin n
shtratin e saj t vrtet, i cili do ti ujit filizat e etur.
Autori
www.islamischen.ch
HYRJE
Me shpalljen e Librit t fundit Hyjnor-Kuranit Famlart, i cili iu shpall t drguarit t fundit
Muhammedit alejhis-selam, All-llahu i Lartmadhrishm tregoi mshirn e Tij ndaj krijess m t
prsosur-njeriut, t cilin e udhzoi n rrugn e drejt, me qllim q njerzimi t gjej shptimin n
kt dhe n botn tjetr, e cila sht e amshueshme.
Kurani Famlart na rrfen dhe na vrteton se i Drguari i fundit (Hatemul enbijja- vula e t
Drguarve) sht i Drguar pr t gjith njerzit dhe kohrat. Pra misioni i tij ishte i prgjithshm-univerzal. Nga Kurani kuptojm se jeta e Muhammedit a.s. ishte shfaqje e parimeve t
moralit t lart dhe se ai ishte i udhhequr prej msimeve t All-llahut Fuqiplot t cilat i zbatonte
vazhdimisht.
Prandaj muslimant jan t porositur nga Kurani Famlart q nse dshirojn lumturi n t dy
botrat, at duhet krkuar n shmblltyrn e Muhammedit a.s., i cili sht shembulli m i mir
dhe m i prsosur ndr dhe pr njerzit 1 . Se Muhammedi a.s. ishte n nj shkall t lart t
moralit dhe njkohsisht edhe si mshir pr t gjitha krijesat, na dshmon edhe fjala e All-llahut
xh.sh. i cili n Kuranin Famlart thot:
Vrtet, ti je n nj shkall t lart t moralit.
(El-Kalem, 4)
Shih: Kurani; Ahzab, 21
www.islamischen.ch
E Ne t drguam ty (Muhammed) vetm si mshir pr t gjitha krijesat.

(El-Enbija, 107)
Misioni i Muhammedit a.s. ishte detyr e porositur nga Krijuesi i botrave-All-llahu Fuqiplot, t
cilin mision ai (Muhammedi a.s.) e zbatoi gjat jets s tij n praktik.
Ai nn vigjilencn e All-llahut Fuqiplot, filloi ti thras njerzit n besim t pastr-besim n Nj
Zot. Muhammedi s.a.v.s. luftonte kundr padituris (xhahilijetit), dhe politeizmit, si dhe orvatej
q ti zhduk elementet dhe prangat e bestytnis, t cilat dominonin n at koh. Rrezet
shptuese t cilat erdhn nga All-llahu xh.sh., nprmjet t Drguarit t Tij, filluan dal nga dal
t deprtojn npr zemrat e njerzve t cilt jetuan shekuj me rradh n injoranc, mosbesim
dhe t cilt gjindeshin larg besimit t pastr, larg kulturs dhe civilizimit njerzor.
Ather kur njerzit ishin zhytur n errsirn e padituris dhe idhujtaris, i Drguari s.a.v.s. filloi
t thrras n fen e All-llahut xh.sh.- Islamin. Besimtart e par t cilt iu prgjigjn ksaj
thirrjeje, njkohsisht thirrjes s All-llahut Fuqiplot, besuan dhe pranuan besimin e pastr ashtu
si ua spjegoi vet Muhammedi s.a.v.s. -Ata besimtar t cilt u bn edhe shok t t Drguarit
s.a.v.s., ishin pishtart e par t Islamit dhe kta quhen ashab-shok t Muhammedit s.a.v.s.
T shkruhet mbi veprimtarin apo sjelljet si dhe mbi organizimin e jets s nj grupi
personalitetesh t quajtur ashab, t cilt ndrruan rrjedhat historike,nuk sht leht.Sidomos kur
bhet fjal pr njerz t cilt jan formuluar mbi baza t akides-besimit Islamik.
Ideja apo dshira ime pr t br nj pasqyrim t till,lindi n nj rast kur nj dit vjeshte takova
mikun tim ku pas prshndetjes s zakonshme menjher filluam bisedn mbi librin t cilin ai e
www.islamischen.ch
mbante n dor dhe ishte duke e lexuar. Libri n fjal kishte t bj mbi jetn dhe veprat e disa
poetve. Pasi q m rrfeu disa fragmente nga jeta e tyre, gradualisht filluam t bisedojm mbi
veprimtarin e filozofit dhe mendimtarit t njohur Islam Muhammed Ikbalit si dhe pr disa
dijetar musliman t cilt jetuan n kohn e halifatit n Andaluzi.
N nj moment miku im mu drejtua dhe m tha:
-T lutem m jep nj vshtrim t shkurtr mbi jetn dhe veprimtarin e disa ashabve-shokve t
Muhammedit a.s.
-Pas disa sekondave heshtje,iu drejtova me kt prgjigje:
-M falni miku im i nderuar, po q se fillojm t flasim mbi personalitetet t rndsishm si jan
filozoft; IbnRushdi, El-Kindi, Farabiu, Gazaliu, Hegeli apo Kanti ose mbi poet t kalibrit t
Firdeusit, Rumiut, Shekspirit, Dantes, Getes, Hafizit apo Mehmed Akifit, mendimet gjeniale e t
cilve jan manifestuar n nj fush shoqrore ose shkencore do t ishte pun apo bised shum
e leht.
Ather do t kisha thn: Firdeusi apo Danteja jan poet t pends dhe poezis, jan t lindur
n kt vit dhe n kt vend, vdiqn n kt e kt dat dhe n kt vend, ata kan shkruar kta
vepra , e pastaj do t bja vlersimin dhe krahasimin me krijimtari t tjera letrare. Me kto
fjal t shkurtra do t prfundonte prgjigjja ime e cila po q se e ekspozojm n letr do t
kishte mbushur disa faqe t shkruara. Kurse prshkrimi i prgjithshm dhe prgjigjja do t ishin
t mjaftueshm.
www.islamischen.ch
10
Ndrkaq nse mnyra e ktill e ilustrimit ekspozohet pr njerz t cilt bn ndikim t madh n
ngjarjet e historis njerzore si jan ashabt, ather ajo nuk do t kalonte ashtu.
Pr kt gj qart dshmojn edhe veprat voluminoze t dijetarve dhe historianve t njohur n
bot t cilt shkruajtn mbi jetn e Muhammedit a.s. dhe t ashabve t tij.
Veprimtaria e ktyre personaliteteve nuk do t ishte e mundur t spjegohet vetm pr disa minuta
apo vetm me disa faqe t shkruara sipas mnyrs s mlartprmendur. Sikur t kishim vepruar
ashtu ather do t ishte e pamundur t ekspozojm rolin dhe gjenialitetin fascinant t tyre.
Veprimtaria shembullore e ktyre njerzve tejkalon parametrin e trsishm letrar e kulturor. Ata
u formuan si nj bashksi e pastr me horizonte t reja kulturore t cilat ua transmentoi dhe
komunikoi Muhammedi alejhisselam
Pr kt arsye mikut tim t dashur n fund t biseds disa minutshe i preferova q t lexoj disa
libra nga autor eminent Islam ku do t lexoj edhe mbi gjrat t cilat ai dshiron t dij.
Pas ktij takimi me mikun tim, un fillova t mendoj rreth ksaj tematike dhe kshtu lindi dshira
dhe krshria pr t shkruajt disa fjal apo pr t br nj pasqyrim modest mbi kt shtje.
Si dihet, n faqet e historis mund t lexojm pr jetn dhe veprat e shum njerzve t famshm,
ti cilt u regjistruan n histori si rilindas, edukues, lufttar, filozof, dijetar, poet, reformist,
misionar, udhheqs t ndonj shteti, apo themelues t ndonj sistemi, ideologjie apo sekti. T
gjith kta njerz t cilt ishin me eminenc, rreth vetes kishin grupe njerzish t cilt dgjonin
instruksionet dhe msimet e tyre, msonin-lexonin poezit, filozofit si dhe librat apo veprat e
tyre kapitale, dhe mundoheshin q ta jetsojn t gjith at q kishin thithur nga vet
www.islamischen.ch
11
shemblltyra e personit gjegjs. Por gjith ajo e cila nuk ka qen e bazuar n shpirtdlirsi,
humanitet si dhe n besim t pastr ndaj Krijuesit t Gjithsis- All-llahut xh.sh., kaher sht
zhduk dhe sht humbur n humnern e errsirs. Prandaj, pr kt qart tregojn ngjarjet n
bot ku njerzit t cilt ndrtuan sisteme, shoqri dhe ideologji t ndryshme, prjetuan edhe
zhdukjen e tyre. Nga kjo kuptohet se pr ekzistimin e nj shoqrie me besim t pastr dhe me
veti t moralit t lart doemos t ekzistoj nj msues apo edukator i cili me besim dhe me
moral t pastr si dhe me synime dhe me ideale t larta, t jet udhheqs dhe shembull i
shoqris prkatse dhe i t gjith gjeneratave t ardhshme. Pra, njeriu i vetm n historin
njerzore i cili me besim ndaj All-llahut Fuqiplot, dhe me sinqeritetin e pastr ndaj misionitobligimit pr t cilin ishte i drguar nga Krijuesi i botrave, i cili gjithsesi arriti t tuboj rreth tij
njerz t cilt dshironin ti zbatojn dhe ti prcjellin parimet dhe Ligjin e All-llahut xh.sh., ishte
Muhammedi sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem.
Kurani Famlart tregon edhe pr t drguarit e m parshm t cilt jetuan para Muhammedit
s.a.v.s., t cilt poashtu kishin ithtar t cilt kishin besuar t drguarit e kohs s tyre dhe Allllahun xh.sh. Mirpo, asnj shoqri apo grup besimtarsh t cilt ishin rreth t nj t drguari nga
All-llahu xh.sh., nuk ishte ashtu si ishin ashabt e Muhammedit s.a.v.s.
Ata (ashabt) do her kan qndruar afr Muhammedit s.a.v.s., sepse urtsia e Kuranit
Famlart dhe shemblltyra e Muhammedit s.a.v.s. kan ln mbresa t pashlyera n thellsin e
zemrave t tyre.
Pr sinqeritetin e Muhammedit a.s. ndaj misionit pr t cilin ishte i drguar, argument i vrtet
sht vet sinqerteti i ashabve t tij n Islam.
www.islamischen.ch
12
Vrtet i Drguari a.s me moralin e tij t pastr dhe t lart, arriti q t prgatit dhe t edukoj
nj gjenerat e cila deprtoi n t gjitha sferat e jets, shoqri e cila kishte kuptuar nga
Muhammedi s.a.v.s. qllimet e jets dhe se Kurani Famlart nuk sht shpallur me qllim q t
bhet libr i dfrimeve intelektuale, libr i letrises dhe i artit, libr i tregimeve apo i historis,
por ata e kishin t qart se Kurani Famlart edhe pse prmban shum lmi shkencore, sht i
shpallur me qllim q t bhet kodeks jete dhe udhzim pr mbar gjinin njerzore.
N kt libr jam munduar t jap nj pasqyr t shkurtr mbi sjelljet dhe humanitetin e disa
ashabve, t cilt njihen si personalitete m me fam n histori.
sht me rndsi q n hyrje t ktij libri t theksoj se kta personalitete t cilt prbnin grupin
prej individve m t shquar dhe m gjenial t historis, akumuluan besimin dhe u iluminuan me
kulturn Islame drejtprdrejt nga Muhammedi a.s.
Tre vite t tra me rradh i drguari a.s. fshehurazi bnte thirrje n fen e All-llahut xh.sh.-Islam,
dhe n mnyr aktive punoi n arsimimin e prqndrueshm dhe t thell t atyre q e pranuan
besimin Islam.
Jam munduar t ekspozoj disa fragmente t rndsishme nga ajo bashksi-shoqri 2 e cila
konsiderohet si nj bashksi m e lavdruar n histori, e cila mund t bhet model edhe pr ne.
Autori
2
Bhet fjal pr shoqrin e Muhammedit a.s., e cila pr shkak t kohezionit dhe disa elementeve tjera t
cilat shikuar nga prizmi sociologjik, m mir do t ishte q t quhet bashksi, sepse n kt shkenc ka
dallim ndrmjet shoqris (society) dhe bashksis (community).
www.islamischen.ch
13
ASHABT - KUSH JAN ATA, SA ISHTE NUMRI I TYRE?

Ashab quhet do njeri musliman i cili e ka par, ka folur me Muhammedin a.s. dhe deri n fund
jets ka jetuar si musliman. Rreth definicionit ashab ekzistojn disa mendime, kurse ky sht
mendimi i shumics s dijetarve Islam. 3
Sa ishte numri i ashabve nuk dihet, por ktu mund t prmendim se dijetari i njohur Islam,
Imam Neveviu n librin e tij Takribu, thot se numri i tyre prafrsisht sht mbi njqindmij.
(All-llahu Alem-All-llahu e di m s miri).
Ekzistojn raste t ndryshme sa i prket ksaj shtje, si sht rasti me Rebie bin Ummejje bin Halef
el-Xhumehij i cili me rastin e e pushtimit t Mekks pranoi Islamin dhe prezentoi n Haxhxhin
Lamtumirss bashku me Muhammedin a.s. Mirpo, nga Islami u largua gjat jets (kalifatit) t Umerit
r.a. Prandaj ky individ nuk mund t konsiderohet si ashab. Nse nj individ i ktill prsri kthehet n
Islam, ather ai prsri konsiderohet si ashab i Muhammedit a.s. edhe pse m nuk e takon
Muhammedin a.s. duke qen gjall, si sht rasti me Eshas bin Kajs, nga i cili dijetart e hadithit
transmentuan hadithe. (Islamska Misao nr. 133/1990- Sarajev)
www.islamischen.ch
14
ASHABT - THOT KURANI PR TA?

Krahas me at q Kurani Famlart bn diferenc midis kategorive t disa ashabve n pajtim
me kohn e pranimit t Islamit, sakrifikimin dhe orientimin e prpjekjeve n rrugn e All-llahut
xh.sh., t gjith ashabve n prgjithsi iu sht mundsuar q t meritojn knaqsin e Allllahut Fuqiplot, si thot vet Ai n Kuranin Famlart:
All-llahu sht i knaqur me t hershmit e par prej muhaxhirve (migruesve) dhe prej
ensarve (vendasve-ndihmtar) dhe prej atyre q i pasuan me pun t mira, e edhe ata jan t
knaqur ndaj Tij. Atyre u ka prgatitur xhennete, n t cilt rrjedhin lumenj, ku do t jen pr jet
t pasosur. E ky sht fitim i madh.
(Et-Tevbe, 100)
Vrtet, All-llahu qe i knaqur me besimtart kur ata nn hijen e atij druri t zotoheshin ty dhe
Ai e dinte se kishin zemrat e tyre, andaj u dhuroi qetsimin dhe s shpejti i shprbleu me nj
fitore (lirimin e Hajberit).
(El-Feth, 18)
Muhammedi sht i drguar i All-llahut, e ata q jan me t (sahabet) jan t ashpr kundr jo
besimtarve, jan t mshirshm ndrmjet vete, ti i sheh ata kah prulen (n ruku), duke rn me
fytyr n tok (n sexhde), e krkojn prej All-llahut q t ket mshir dhe knaqsin e Tij ndaj
tyre. N fytyrat e tyre shihen shenjat e gjurms s sexhdes. Prshkrim i cilsive t tyre sht n
Tevrat dhe po ky prshkrim sht edhe n Inxhil. Ata jan si nj far e mbjell ku mbin filizi i vet,
www.islamischen.ch
15
e ai trashet, prforcohet dhe qndron n trungun e vet, ajo e mahnit mbjellsin. (All-llahu i
shumoi) Pr tua shtuar me ta mllefin jobesimtarve. All-llahu atyre q besuan dhe bn vepra t
mira u premtoi falje t mkateve dhe shprblim t madh.
(El-Feth, 29)
Kurani Famlart e thekson mnyrn e jets s tyre, marrdhniet e tyre t ndrsjella, ndjenjn
vllezrore, dashamirsin midis tyre, respektin, modestin, kujdesin dhe kryerjen e obligimeve
ndaj njri tjetrit.
Dijetart e njohur Islam kan br klasifikimin e ashabve n disa kategori edhe at n:
Ata ashab t cilt t part e kan pranuar Islamin;
ata ashab t cilt dallohen sipas grads (si jan katr Hulefai Rashidint, dhjet xhennetlinjt e
para lajmruar nga Muhammedi a.s. - Ashere Mubeshshirin, etj.);
ata ashab t cilt kan marr pjes n luftn e Bedrit;
ata ashab t cilt kan marr pjes n luftn e Uhudit;
ata t cilt iu zotuan Muhammedit a.s. n Hudejbije se do her do t jen me t;
ata t cilt e kan pranuar Islamin para lirimit t Mekks;
ata t cilt ishin pjesmars n lirimin e Mekks dhe
ata ashab t cilt si fmij (ende duke qen fmij) e kan par Muhammedin a.s. me rastin e
lirimit t Mekks dhe gjat Haxhxhit t Lamtumirs n Arafat.
www.islamischen.ch
16
ATA JAN YJET E PAR N ISLAM

Ashabt e Muhammedit a.s. t cilt t part e pranuan fen e All-llahut xh.sh. - Islamin, jan:
Ebu Bekr bin Ebu Kuhafe, Alijj bin Ebi Talib, Zejd bin Harith, Uthman bin Affan, Sad bin Ebi
Vekkas, Zubejr bin El-Avvam, Ammar ibn Jasir, Bilal ibn Rabbah, Abdurrahman bin Auf, Hamza
etj. (Knaqsia e All-llahut qoft mbi ata t gjith).
Ashabt n gradn m t lart jan katr halift n rrug t drejt, e ata jan:
1. Ebu Bekr bin Ebu Kuhafe Es-Siddik
2. Umer bin Hattab El-Faruk
3. Uthman bin Affan Dhun-Nurejn
4. Alijj bin Ebi Talib Kerramall-llahu vexhheh.
(Knaqsia e All-llahut qoft mbi ata t gjith).
BANORT E XHENNETIT
Ashabt t cilt Muhammedi a.s. i paralajmroi dhe ua uroi xhennetin q n kt bot jan:
1. Ebu Bekr bin Ebu Kuhafe Es-Siddik
www.islamischen.ch
17
2. Umer bin El-Hattab El-Faruk

3. Uthman bin Affan Dhun-Nurejn
4. Alijj bin Ebi Talib Keramall-llahu vexhheh
5. Sad bin Ebi Vekkas
6. Seid bin Zejd
7. Talha bin Ubejdull-llah
8. Zubejr bin El-Avvam
9. Abdurahman bin Auf
10. Ebu Ubejde Amir bin Xherrah
(-Radiall-llahu anhu- Knaqsia e All-llahut qoft mbi ata).
www.islamischen.ch
18
ASHABT -PERSONALITETE T CILT NUK I HARRON HISTORIA

KATR HALIFT E DREJT
Historia njerzore kurr nuk do t harroj veprat dhe meritat e ashabve t Muhammedit a.s.
Nuk do ti harroj personalitetet m t shquar n historin njerzore, si sht personaliteti i
dalluar n mesin e tyre Ebu Bekri r.a., pr t cilin n nj rast vet Muhammedi a.s. ka thn:
Mbyllni t gjitha dyert, prve dyerve t Ebu Bekrit.
Gjat leximit t Kuranit Famlart do her qante. Ky ishte Ebu Bekr Es-Siddiku r.a. i cili nuk e
ndryshoi urdhrin e Muhammedit a.s., pasi q u zgjodh pr halif-udhheqs i muslimanve, por
menjher prgatiti ushtrin q t ndihmoj Usame bin Zejdin r.a. i cili ishte n fushbetej afr
Siris me disa ushtar, i prgatitur pr luft kundr rromakve. N kt rast Ebu Bekri r.a. tha:
Nuk e ndryshoj urdhrin q vendos i drguari i All-llahut xh.sh.-Muhammedi a.s.
Ebu Bekri r.a. ishte edhe shoku m i ngusht i Muhammedit a.s., ky e shoqroi gjat rrugs me
rastin e shprnguljes-hixhretit prej Mekks pr n Medine, ku qart tregon edhe Kurani
Famlart:
N mos e ndihmofshit at (Pejgamberin), at e ka ndihmuar All-llahu; kur ata q nuk besuan, e
nxorn at vet t dytin; kur q t dy ishin n shpell, kur po i thoshte shokut t vet: Mos u
pikllo (friko), All-llahu sht me ne! E All-llahu i zbriti qetsi (n shpirtin e) atij, e fuqizoi me
nj ushtri q ju nuk e pat; e fjaln e atyre q nuk besuan e bri m t ultn, kurse fjala e All-llahut
(sht) m e larta. All-llahu sht m i fuqishmi, m i larti.
www.islamischen.ch
19
(Et-Tevbe, 40)
Ebu Bekri r.a. ishte njeri i sinqert dhe besnik ndaj Muhammedit a.s. dhe porosive t tij. Prandaj
kur dgjoi pr Isran dhe Miraxhin ai tha: Se gjith ka thot Muhammedi a.s. sht e vrtet,
prandaj edhe iu dha atributi Es-Siddik (vrtetdashs), nj dijetar Islam pr Ebu Bekrin r.a.
thot:
Muslimant gjat zgjedhjes s ktij halifi i jan prmbajtur tradits s vjetr, pra jan mbshtetur
n moshn, prestigjin dhe autoritetin q kishte ai n Mekk e t cilat arabt i merrnin parasysh.
Ebu Bekri r.a. dallohej sidomos pr nga urtsia dhe drejtsia. Hazreti Aliu r.a. e ka dshmuar dhe
e ka pranuar zgjedhjen e tij si halif t Resulull-llahut a.s. T njejtn gj q e ka dshmuar edhe
familja e Muhammedit a.s., duke i mbshtetur n iltrin e tyre t trashiguar, n besnikrin dhe
prkushtimin e tyre ndaj Islamit 4 Kurse historiani i perndimit Ser Villiam Mur n librin e tij
Anals of the Early califate thot:
Tubimet e Ebu Bekrit r.a. kan qen nj lloj t rndomta sikurse gjat jets s Muhammedit a.s.,
pran tij nuk kishte shrbetor e roj, as shenja q shprehnin mburrjen e nj burr shteti dhe
halifeje. Ka qen i gatshm gjithnj q t jap gjithka pr shtjet e hilafetit. 5
4
5
Ebi El-Hasan Alijj El-Hasenij En-Nedvij Dy pasqyrime t kundrta midis sunnitve dhe shiitve
imamit f. 39. Botoi biblioteka Furkan; 1993/1413, Tetov.
Hilafeti- institucion dhe titull (halif) m i lart n shtetin Islam, i cili ka ruajtur kontinuitetin e vet me
batica dhe zbatica prej vitit 633 deri n vitin 1924, kur u rrnua me dekret juridik nga ana e Ataturkut
gjat reformave t cilat i bri ai n at koh.
www.islamischen.ch
20
Dihen shum raste q e dshmojn qasjen me prkushtimin edhe ndaj imtsive. Shtiste natn q
ti gjente t vujtuarit dhe t varfrit. Nuk vuante nga proteksioni, nga shtytjet hakmarrse n
caktimin e puntorve ose qeveritarve t mdhenj n halifat. Qart vihej re tek ai kujdesi i
madh n sjellje dhe gjet vendimeve q merrte. 6
Nj historian pr Ebu Bekrin r.a. thot:
Thuhet se gruaja e tij ka pasur ndje pr t ngrn nj mblsir. Ebu Bekri r.a. asaj i ka thn se
nhuk kan me se ta blejn. Ajo i ka thn se do t ndaj prej nafaks disaditshe q t ket
mundsi ta blej. Me kt Ebu Bekri r.a. u pajtua. Ajo veproi n at mnyr dhe pr disa dit
mblodhi pak dhe ia tregoi Ebu Bekrit r.a. q me to tia blej mblsirn. Ai i mori ato dhe i ktheu
n bejtul mal (arkn shtetrore), duke i thn se kjo na tepron nga ushqimi i dits. Pastaj e
paksoi racionin e vet ditor pr aq sa ndante gruaja e tij gjat atyre ditve. 7
Ebu Bekrit kur iu afrua vdekja tha: Aishe, shiko deven prej s cils marrim qumsht, enn e
madhe e n t ciln i lajm teshat dhe kadifen q veshim! Kto i prdornim kur kujdesesha pr
shtjen e muslimanve dhe pas vdekjes sime menjher tia kthesh Umerit. Kur ndrroi jet
6
7
Anals of the Early Califate (Ndodhit e Halifatit t Par), f. 283. Prej librit: Dy pasqyrime t
kundrta midis sunnitve dhe shiitve imamit. F. 42-43
imamit, f. 52.
www.islamischen.ch
21
Ebu Bekri r.a. i tha: Mshira e All-llahut qoft mbi ty o Ebu Bekr. Me t vrtet e ka ngarkuar
at q do t vij pas teje. 8
Nuk mund ti harrojm as veprat dhe meritat e Umerit t birit t Hattabit r.a., i cili ishte edhe
shkaktar pr zbritjen - shpalljen e disa ajeteve t Kuranit Famlart. Kur flasim pr Umerin r.a.
menjher na prkujtohget drejtsia dhe dashuria e flakt e tij ndaj Islamit. Po. Ai sht Umeri i
cili kishte marr shpatn me qllim q ti qroj hesapet prgjithmon me Muhammedin a.s. - Por
ndodhi? All-llahu Fuqiplot ia mundsoi q ta gjej rrugn e shptimit-Islamin.
Mbi kt ngjarje t rndsishme historike dijetari dhe historiani Islam Dr. Muhammed Hamidullllah thot:
Ardhja e Umerit n rradht e Islamit sht br edhe m me tronditje. Umeri rrjedh nga familja
Benu Adijj e cila ishte me autoritet, n t ciln, ende para shpalljes s Kuranit, shkrim-lexim jo q
dinin burrat, por edhe grat. Si kryetar i familjes, Umeri merrte pjes edhe n kshillin e
dhjetshit t qytetit t Mekks; ai pr detyr e kishte q t merret me punt e jashtme
Posedonte temperament t rrmbyer dhe krenari pr aftsit e tij N t vrtet, pr at
arsye njeriut i cili ishte i vendosshm dhe shum kryelart, si ishte Umeri, edhe iu kujtua q ta
mbyt t Drguarin a.s., ashtu q ta liroj qytetin duke u vn n rrezik lufte me farefisin e
Muhammedit a.s. Prandaj, sht nisur t kryeje krimin (mbytjen e Muhammedit a.s.), mirpo duke
8
Kto fjal i ka thn Imam Hasani i biri i Aliut r.a. Pr kt tregon Ibn el-Ethir, El-Kamil; vll. II, f.
423, botim i Daru Sadir - Bejrut. Nga libri Dy pasqyrime t kundrta midis sunnitve dhe shiitve
imamit, f. 53.
www.islamischen.ch
22
shkuar rrugs e takon t afrmin e tij Nueim ibn Abdull-llah en-Nahhama. N pyetjen e tij se kah
po shkon, (Umeri r.a.) i tregoi se sht duke shkuar q ta mbyt Muhammedin a.s. Nueimi, i cili
fshehurazi kishte pranuar Islamin dhe i cili ishte i njohur me natyrn e t afrmit t tij (Umerit), i
tha: N kt mnyr ti vetm do ta zmadhosh grindjen n qytet dhe do t bhesh shkaktar pr
konfliktin me shokt dhe familjen e Muhammedit (a.s.). -Por s par ti rregullo punt n familjn
tnde, e pastaj angazhohu reth problemeve t qytetit; motra yte dhe dhndri kan pranuar
Islamin. -Umeri u trbua dhe q aty ktheu tek motra e tij (Fatimja). Afr ders dgjoi kndimin
e Kuranit, dhe fort trokiti n der. N at moment n shtpi ishte prezent nj njeri i cili ua
msonte Kuranin besimtarve t rinj. Ai u fsheh, kurse motra e Umerit Fatimja fshehu
fletushkat ku ishin t shkruar disa rreshta nga fjalt e All-llahut-Kurani, pasi q Umeri hyri
brenda nuk gjeti asgj t dyshimt. Mirpo, kjo nuk e mashtroi (Umerin), por filloi t grindet e
pastaj e kapi dhndrrin Seid ibn Zejdin dhe e rrahu, Fatimja u orvat ta mbroj burrin e saj,
mirpo Umeri edhe at e goditi. Fatimn e mbuloi gjaku, dhe brohoriti me prbuzje krenare:
ka dshiron nga ne? Po. E pranuam Islamin dhe nuk largohemi nga kjo fe, e ti bn t duash.
Pasi q vrejti se e kishte lnduar motrn, Umerin e kaploi t brejturit e ndrgjegjes dhe dshiroi
q ta qetsoj. Me butsi iu drejtua dhe i tha: Mi jep fletushkat t cilat pak m par ishit duke i
lexuar. Ajo ende ishte e hidhruar dhe iu prgjegj: Je i ndyt dhe nuk ke t drejt q ti preksh
kta fletushka t Kuranit. Umeri, sikurse u shndrrua n tjetr njeri; doli nga oda dhe shkoi q
t pastrohet, pas disa asteve u kthye me trup dhe shpirt t pastr, duke dshiruar at q motrn e
tij e nxiti q ta braktis fen e baballarve. Ajo ia ofroi fletushkat dhe ai filloi ti lexoj:
Ta Ha. Ne nuk ta shpallm Kuranin pr t munduar ty. Ta shpallm vetm kshill (prkujtim)
pr at q friksohet. (kjo sht) Shpallja nga Ai q krijoi tokn dhe qiejt e lart. (E Ai sht)
www.islamischen.ch
23
Mshiruesi q qndron mbi Arshin (e mban sundimin mbi gjithka q ekziston). E Tij sht do
gj q ekziston n qiej e n tok dhe do gj q gjindet n mes tyre, edhe ka nn dhe. Andaj nse
bn shprehjen (lutjen) haptazi, Ai e di t fshehtn, madje edhe m shum se kjo. Ai sht Allllahu, nuk ka Zot tjetr pos Tij. Atij i takojn emrat m t bukur. A t ka ardhur ty njohuri pr
ndodhin e Musait?
Kur ai e pa nj zjarr, e i tha familjs s vet: Rini ku jeni, se vrejta nj zjarr, e un ndoshta do tu
sjell ndonj gac prej tij, ose do t gjej te zjarri ndonj udhrrfyes.
E kur shkoi tek ai (zjarri), u thirr: O Musa! Vrtet Un jam Zoti yt, hiq at q ke mbathur
(opingat e nallet), se je n luginn e shenjt Tuva. Un t zgjodha ty (pr pejgamber), prandaj
dgjo mir se po t shpallet! Vrtet, vetm Un jam All-llahu, nuk ka zot tjetr pos Meje, pra
Mua m adhuro dhe fal namazin pr t m kujtuar Mua. Ska dyshim se momenti (kijameti) do t
vij pa tjetr, Un gati e kam fsheh at; (do t vij) pr tu shprblyer secili njeri pr at q ka
br.
(Ta Ha, 1-15)
E kjo sht e mrekullueshme, e madhrishme!, brohoriti Umeri. Msuesi, Habbabi (Habbab
ibn Erret), nuk kishte arsye m q t fshihet, por doli prpara Umerit dhe i tha: Betohem se, q
dje i drguari i All-llahut xh.sh. sht lutur All-llahut xh.sh. q ta ndihmoj Islamin me Ebu
Xhehlin ose Umerin. Shpresoj se ty do t takoj ai nder. Frikohu Zotit o Umer.
www.islamischen.ch
24
Umeri pyeti se ku gjindet i drguari i All-llahut xh.sh. -Muhammedi a.s. dhe u drejtua kah Dar-elErkam 9i cili ende ishte me shpatn n dor dhe trokiti n der.
Disa nga ashabt e informuan Muhammedin a.s. se Umeri gjindet para ders dhe sht i
armatosur. Kurse Muhammedi a.s. tha: Mos u friksoni, le t hyj. Umeri, n prezenc t t
tjerve me gzim t madh menjher deklaroi q e pranon fen Islame. N t vrtet ishte edhe
koha e lutjes, t ciln Muhammedi a.s. si zakonisht dshiroi q ta kryej n shtpin (ku msonin
fen Islame), s bashku me besimtart tjer.
Gjith qyteti me tmerr shiqonte grupin i cili lirisht shkonte kah Qabeja q aty t kryejn obligimin
ndaj All-llahut xh.sh., habia u shtua kur vrejtn se Umeri r.a. ishte br edhe rojtar i tyre
Q t kuptojm m mir natyrn e Umerit, t tregojm edhe kt: menjher pasi q deklaroi
se pranoi Islamin, u drejtua kah daja i tij Ebu Xhehli dhe i tregoi krejt kt ngjarje; kjo gj tepr e
tronditi dajn e tij (Ebu Xhehlin).
Kjo ngjau n vitin e katrt t misionit t Muhammedit a.s., kurse n vitin e tet para hixhrit. 10
Fjalt e All-llahut xh.sh. nga kaptina Kuranore (Ta Ha), ishin m t mprehta se shpata e Umerit.
Ajetet nga Kurani Famlart t cilat i dgjoi dhe i lexoi, deprtuan thell n zemrn dhe vetdijn
e tij.
9
10
Kjo ishte shtpia e Erkam ibn Erkamit, n t ciln tre vitet e para t shpalljes Muhammedi a.s. ua
msonte fen Islame ashabve.
Dr. Muhammed Hamidull-llah Muhammedi a.s., vll. I, f. 125-126. Botimi i dyt, 1983, Zagreb.
www.islamischen.ch
25
Pra, me kalimin e Umerit r.a. n radht e muslimanve, Muhammedi a.s. s bashku me ashabt
tjer filluan haptazi t thrasin n fen Islame.
Nuk duhet t harrojm se prhapja e Islamit haptazi filloi me sinqeritetin, drejtsin dhe trimrin
e Umerit t birit t Hattabit r.a.
Umeri r.a. vrtet ishte njeri i fort dhe kur erdhi n krye t halifatit, njra pas tjetrs filluan t
prsriten prpjekjet e tij t mdha pr prparimin e popujve n vendet e liruara. Kjo sht
veori e shtetit t posalindur Islam
Halifati i tij kishte vler dhe dobi t madhe pr Islamin, ngase ai n aspektin moral ishte njeri
me qndrim dhe karakter t fort, kurse kur ishte fjala pr drejtsi, ai ishte i vendosur, ngulmues, i
paluhatshm, i qndrueshm, i ndjeshm. Ky dallohej sidomos me prvojn e madhe q kishte n
jet dhe n pun Vdekja e Umerit ishte humbje e madhe dhe ngjarje me rndsi pr Islamin.
Ai ishte i rrept, por i drejt, ishte largpams e me prvoj t madhe pr traditat jetsore dhe
sjelljet e arabve, i prshtatshm pr ta udhhequr nj popull q e kishte br shprehi jetn
kaotike.
Me kto veori ai arriti ti dnoj kriminelt dhe t devijuarit, t ngadhnjej mbi sjelljet e
mbrapshta q i kishin disa fise endacaksh dhe ndaj tyre personave q bnin nj jet t ngjajshme
me t egrsirave. 11
11
imamit, f. 40-41.
www.islamischen.ch
26
Tregohet se, pasi q ushtria muslimane erdhi para dyerve t Jerusalemit, paria e qytetit kishin
vendosur q elsat e dyerve t qytetit tia dorzojn halifit. Halifi i muslimanve, i cili ishte Umer
ibn Hattabi r.a. ishte duke ardhur drejt dyerve t Jerusalemit s bashku me nj bediun t cilin e
kishte prcjells, ata kishin vetm nj deve me t ciln udhtuan, prandaj ishin pajtuar q m
radh t hypin n, deve. Kur ata u afruan para dyerve t qytetit, qytetart dhe paria e qytetit u
habitn kur vrejtn kryetarin e muslimanve duke e trheq deven, kurse prcjellsi i tij ishte
hypur mbi t, sepse ashtu kishte qen radha (q Umeri r.a. t ec n kmb). Para tyre qndroi
krenar kryetari i nj shteti super fuqi, i veshur me rrobe t thjeshta, kmbsor i cili mbante deven
n t ciln ishte hypur prcjellsi i tij beduin. 12
Pra ky ka qen Umeri i biri Hattabit r.a. pasi q e pranoi Islamin, kurse ky ishte Islami n
praktikn e Umerit r.a. Prandaj iu dha titulli El-Faruk (ai i cili e ndan t vrtetn nga gnjeshtra),
halifi i par t cilin e quanin Emir-ul-muminin, pr t cilin i Drguari i All-llahut xh.sh. ka
thn:
Zbukuroni mexhliset (tubimet) e juaja duke e prmend Umerin.
Poashtu tregohet se Muhammedi a.s. ka thn:
All-llahu ka vn drejtsin n gjuhn dhe zemrn e Umerit r.a..
Mbi menurin dhe largpamsin e Umerit r.a., nj dijetar Islam ka thn:
12
Ismet Shehibrahimoviq Snagom vjere do savrsenstva duse fq. 104, Sarajev 1984.
www.islamischen.ch
27
Ixhtihadi nuk mund t kuptohet nse nuk vshtrojm metodat e komentimit t Kuranit t cilat i
ka prdor Umeri i biri i Hattabit r.a.. 13
Sa i takon halifit t tret, Uthman ibn Affanit r.a., ai n histori njihet si njeri modest dhe i
devotshm, pr jetn e t cilit thuhet se: ...ka qen e thjesht. I jepte popullit ushqim zotrinjsh,
kurse vet n shtpi hante uthull e vaj. 14
Prej Abdul Melik bin Shed-dad El-Had transmetohet:
E kam par Uthmanin r.a. ditn e xhumas n minber. Ai kishte veshur nj xhube t trash nga
Adeni q kushtonte katr - pes derhem. 15
13
14
15
Ibrahim Dzananovic Idztihad u prva cetiri stoljeca Islama, f. 36. - Ixhtihad d.m.th. prpjekje, tentim
pr zgjedhjen (vendim) e pavarur Islame mbi shtjet fetaro-juridike n t kuptuarit e burimeve
(Kuranit dhe sunnetit). Pra, ixhtihad sht t komentuarit e ajeteve Kuranore dhe sunnetit t Muhammedit a.s. si dhe hulumtim mbi normat juridike n kornizat e ktyre dy burimeve, ose t zgjedhurit e
pyetjeve mbi t cilat, n shiqim t par nuk mund t kuptohen nga Teksti (nass). (ixhtihad u prva etiri
stoljea Islama, f.3). Dijetari i njohur Islam Muhammed Ikbal thekson se baza e ixhtihadit qndron n
ajetin e mirnjohurkkr, (El Ankebut, 69), dhe n hadithin e Muhammedit a.s. n bised me Muadh bin
Xhebelin kur e emroipr kadi-guverner n Jemen.
Ebu Neim, Huljetu El-Eulija, vll.I, f. 60. Kt e transmeton Sherhabil b. Muslim me sened Sahih.
Shiqo librin Dy pasqyrime t kundrta midis sunnitve dhe shiitve imamit, t Ebi el-Hasen Alij ElHasenij en-Nedevij, f.43.
Ebu El-Hasen en-Nedvij Dy pasqyrime t kundrta midis sunnitve dhe shiitve imamit f. 44.
www.islamischen.ch
28
Me t vrtet gjat kohs s halifatit t Uthmanit r.a. e cila zgjati dymbdhjet vjet, u b lirimi i
vendeve t shumta me nj shpejtsi t uditshme e gati t pashembullt n histori. N kt
periudh rrethi i pushtetit Islam u zgjerua dukshm, aq sa kufijt e tij shtriheshin prej Sindit e deri
n Andaluzi. Forcat Islamike prve asaj q n at koh kan br manovra ushtarake detare,
kan marr pjes edhe n luftrat e mdha pr lirimin e Algjeris, Qipros, Rodosit. Madje kan
br nj flot t madhe detare, edhe pse m par nuk kishin asnj anije
Gjat kohs s halifatit t (Uthmanit r.a.) lulzuan qytetrimi, industria, zejtaria, tregtia,
shkencat dhe kultura, por njkohsisht u rrit dukshm dhe komoditeti, pasuria e luksi. Ndr
arritjet m me rndsi t tij jan: zgjerimi i Mesxhidul Haramit (xhamia e Mekks) q prfundoi
gjat udhheqjes s tij n vitin 26 h. N vitin 29 h. e ndrtoi me gurr t skalitur xhamin e
Muhammedit a.s. Ndrkoh, urdhroi q t ndrtohen xhami edhe n vendet e liruara, kurse atje
ku kishte xhami t bhet zgjrimi i tyre. Vepra e tij m madhshtore sht se ai bashkoi gjith
botn Islame n nj Mushaf, n nj lexim, si dhe urdhroi t bhet shumzimi i Mushafve dhe
shprndarja e tyre n t gjitha vendet Islamike. 16
Uthmani r.a. sht i dalluar edhe me disa veti t larta q posedonte, si jan: kujdesi i madh i tij
q t mbrohet nga gabimet dhe devotshmria e madhe e tij.
Nj ndr personalitetet m t dalluar n histori, sht edhe Alijj bin ebu Talib r.a. Ai largohej
prej ksaj bote dhe zbukurimeve t saj, natn dhe errsirn e saj e shoqronteme namaz (falje).
Vall-llahi, ishte nj njeri q derdhte lot, rrinte n kujtime, pendohej dhe mrzitej, e qortonte
16
Po aty, f. 46-48.
www.islamischen.ch
29
veten, e plqente teshn e ashpr, ushqimin e that. Vall-llahi ishte si donjri prej nesh, prgjigjej
kur e pyetnim, na priste i pari me prshndetje kur i shkonim, na vinte kur e ftonim. 17
Alijj ibn Ebu Talibi r.a. sht ai i cili doli n dyluftim me Velid ibn Utbe bin Rebian n betejn e
Bedrit. Trimria dhe guximi i tij nuk harrohet. Ishte ai i cili pranoi urdhrin e Muhammedit a.s.,
q t mbetet n shtpin e tij dhe t kryej disa obligime q ia dha Muhammedi a.s. Kjo ngjau me
rastin e shprnguljes s Muhammedit a.s. me Ebu Bekrin r.a. pr n Medine (Hixhret). Nuk u
friksua nga ushtrit injorante t idhujtarve, sepse trimria dhe besimi- Imani i Alijjut r.a., ndaj
All-llahut dhe t Drguarit t Tij, ishte m i fort dhe m stabil se cilado ushtri injorante e
armiqve t Islamit dhe t Muhammedit a.s. Prandaj, kta ashab t Muhammedit a.s. t
lartprmendur, n histori jan t njohur me titullin Hulefai Rashidin-halifet n rrug t drejt.
Kta katr halife i dallonte iltria dhe afrueshmria e tyre e pashembullt ndaj All-llahut xh.sh.,
ngase nuk u pajtuan t dfrehen me pasurit e mdha nga ari dhe argjendi, q ishin fryt i
grumbulluar gjat shekujve, t cilat gjat kohs s tyre filluan t vijn me t madhe nga romakt
dhe persiant. Ata nuk uan jetes t pasur, e ku m t jepen pas luksit e komoditetit; prkundrazi
ata ndoqn gjurmt e t Drguarit t dashur Muhammedit a.s. dhe zgjodhn jetn e prvuajturit e
me flijime n vend t dfrimit dhe komoditetit. sht e vrteta, ata para se t vinin n halifat
kan pasur jet m t rehatshme dhe komode. 18
17
18
Po aty, f. 49.
Po aty, f. 50.
www.islamischen.ch
30
VIRTYTET E DISA ASHABVE T MUHAMMEDIT A.S.

Prve ashabve t mlart prmendur, poashtu do t kishte qen mir q ti prkujtojm edhe
meritat dhe veprat e ashabve t tjer t dalluar n historin Islame, si jan: Ebu Hurejre, Ebu
Derda, Talha, Ebu Ubejde, Sad bin Ebi Vekkas, Muadh bin Xhebbel, Xhabir bin Abdull-llah,
Bilal ibn Rabbah, Mikdad bin Amr, Ebu Dherr Gaffar, Abdull-llah ibn Mesud, Abdull-llah ibn
Abbas, Selman el-Farisi dhe shum e shum t tjer t cilt dallohen si personalitet t
famshm n Islam, si dhe individ t dalluar me veprat e tyre dhe pjesmarrs direkt n gjarjet e
ndryshme s bashku me Muhammedin a.s.
Nj ndr ata t cilt kan transmetuar hadithe nga Muhammedi a.s. dhe q dallohen me
sinqeritetin e tij t pastr sht Ebu Hurejre r.a. Emri i tij i plot sht Abdull-llah ibn Sahr edDusi,nga Muhammedi a.s. transmetoi 5374 hadithe.
Transmeton Arexhi prej Ebu Hurejres r.a. se ka thn:
Ju mendoni se Ebu Hurejre ka transmetuar m s shumti hadithe prej Muhammedit a.s., por
dijeni se un kam qen i varfr dhe gjithmon e kam shoqruar t Drguarin e All-llahut n do
hap. Pr sa i prket Muhaxhirve, ata ishin t angazhuar me tregti, kurse Ensart me pasurin e
tyre, Nj dit mora pjes n nj tubim me Muhammedin a.s., dhe ai tha:
Kush ma shtron nj xhube derisa ta kryej fjaln time, e pastaj le ta merr prap, ai nuk do t
harroj asgj nga ajo q do t dgjoj prej meje. Un ia shtrova xhuben time derisa e prfundoi
Muhammedi a.s. fjalimin e tij. Pastaj e mora xhuben, dhe pasha At n dorn e t cilit sht
shpirti im, nuk kam harruar asgj.
www.islamischen.ch
31
Ebu Hurejre r.a. vdiq n Medine n vitin 58 hixhrijj. 19

Nj nga ashabt e denj dhe ndr m t famshmit ka qen edhe Muadh bin Xhebel r.a.
Muadhi r.a. sht i njohur me autoritetin dhe diturin e iltr mbi Islamin q posedonte, sepse ai
sht nj ndr ashabt e Muhammedit a.s., i cili m s miri ka qen i njohur mbi normat dhe
rregullat Islame, mbi t lejuarn (hallall) dhe t ndaluarn (haram). Ka qen pjesmarrs n
Akabe. Poashtu, Muadhin r.a. Muhammedi a.s. e drgoi n Jemen si kadi-guverner dhe thirrs n
fen e All-llahut xh.sh.-Islamin. Gjat prcjelljes s tij pr n Jemen, i Drguari i All-llahut xh.sh. Muhammedi a.s., i tha :
Elhamdulil-lah q i Drguari i All-llahut xh.sh. posedon kso t drguar.
Muadh bin Xhebeli r.a. nga Muhammedi a.s. transmetoi 157 hadithe, ndrsa vdiq n Jordan, n
vitin 18 pas hixhretit. 20
Ashab i sinqert, i cili sht i njohur me at q nga Persia erdhi n Medine, me qllim q ta
krkoj t vrtetn dhe ta njoh Muhammedin a.s. sht Selman El-Faresiu r.a., personalitet i
shquar dhe me fam n Islam. Ky ashab sht i lindur n nj fshat n periferi t Isfahanit. sht
nj ndr ata q urrente besimet e kota dhe kshtu erdhi deri te e vrteta. Ky nuk pati rast q t
luftoj krah pr krah me besimtart tjer n luftn e Bedrit dhe at t Uhudit. Mirpo, ky sht ai
i cili planifikoi gropimin e nj kanali me qllim q t mbrohen muslimant dhe qyteti i Medines,
Hixhrijj- kalendar lunar (hnor) me an t cilit muslimant logaritin vitin. Kjo filloi me migrimin e
Muhammedit a.s. prej Mekkes pr n Medine, n vitin 622.
20 Islamska misao, nr. 149 maj 1991, Sarajev.
19
www.islamischen.ch
32
nga sulmi i armikut. Pr arsye t Hendekut (kanalit) t cilin muslimant e gropuan sipas
propozimit t Selmanit r.a, kjo betej sht e njohur me emrin beteja e hendekut. 21
Selman El-Farisiu, sht person i par nga Persia i cili pranoi Islamin. Pasi q Muhammedi a.s.
ndrroi jet n kohn e halifit Umer bin Hattabit r.a. sht emrtuar pr guvernator t kryeqytetit
t perandoris Persiane-Medainit.
Nj dit gjersa Selmani ishte duke u shtitur rrugs s Medainit, iu afrua nj tregtar q vinte nga
Shami me nj thes q mbante n shpin. Pasi q e vrejti Selmanin t veshur me rroba t vjetra
dhe jo luksuze, i tha: Mbaje kt thes deri n shtpin time, do t paguaj mir. Selmani nuk i
tha asgj e as se sht guvernator, por e mori thesin dhe e ngarkoi n shpin. Rrugs duke shkuar
disa njerz e vrejtn Selmanin, menjher iu afruan q ti ndihmojn, por ai nuk pranoi. Zotriun
e habiten vshtrimet e kalimtarve, prandaj pyeti se kush sht. I treguan se ky sht Selman elFarisiu r.a., ashab i Muhammedit a.s. dhe guvernator i Medainit. Pasiq kuptoi ai (tregtari) se ky
sht Selmani r.a., menjher krkoi falje dhe deshi q ta merr barrn por Selmani r.a., nuk e lejoi,
21 Hendek
quhet kanali t cilin muslimant e hapn rreth Medines q t mbrohen nga mushrikt
(idhujtart). Kt plan e propozoi Selman el-Farisiu, kurse Muhammedi a.s. kt propozim e pranoi.
Kjo ngjau n muajin Ramadan t vitit 5 hixhrijj, dhe sht e njohur si beteja e hendekut. N kt betej
morrn pjes 3000 musliman dhe 12000 jomusliman. (Dr. Muhammed Hamidull-llah Muhammedi
a.s., f. 221).
www.islamischen.ch
33
dhe i tha se kjo do t kundrshtohet me principin e tij, prandaj vazhdoi prap duke e mbajtur
thesin. 22
Selman El-Farisiu r.a. vdiq n vitin 35 h. dhe la tre vajza, nj n Isfahan dhe dy n Egjipt.
Ky sht Selman El-Farisiu r.a. pr t cilin vet Muhammedi a.s. n nj rast ka thn:
Selmani sht prej familjes son.
Ndr ashabt m t dalluar konsiderohet edhe njri nga yjet e shumta n lmin e diturive fetaroIslame, mu pr elokuencn dhe shpirtin erudit n kt fush edhe fitoi epitetin Deti i dituris.
Ai sht Abdull-llah ibn Abbasi r.a. i lindur tre vjet para hixhretit, dhe sht i biri i xhaxhait t
Muhammedit a.s., Abbasit. Tregohet se Muhammedi a.s. sht lutur pr Abdull-llah ibn Abbasin
r.a. q t bhet nga dijetart, dhe ka thn:
O All-llah, bje Ibn Abbasin at i cili do t dij mbi fen dhe msoja atij komentimin e
Kuranit.
Me t vrtetAbdull-llah ibn Abbasi r.a. sht i njohur si komentues i Kuranit Famlart dhe si
fakih. Autort e gjasht kolekcioneve t hadithit, (ashabus-sunnen), 23 nga Abdull-llah ibn Abbasi
Muhammed Hamza Sadavi A e di kush jam un- dhjet ashab t shquar, botoi L.R.I. - 1992,
Shkup.
23 Ashabus-sunen quhen vetm katr prmbledhsit e haditheve, t cilt njkohsisht bjn pjes edhe n
gjasht koleksionet e prmbledjheve t haditheve (kutubus-sitte), ata jan: Tirmidhiu, Ebu Davudi,
22
www.islamischen.ch
34
r.a. kan transmetuar 1660 hadithe. sht pjesmarrs n shum beteja, si jan lufta e Hunejnit,
poashtu ishte n Taif, sht pjesmarrs n lirimin e Afriks veriore dhe n Haxhxhin e
Lamtumirs.
Abdull-llah ibn Abbasi r.a. vdiq n Taif n vitin 68 hixhrij, kurse namazin e xhenazs (kufoms)
s tij e fali Muhammed ibn Hanefijje.
Nj ndr ashabt e rinj, i cili kur pranoi Islamin kishte vetm dhjet vjet sht Abdull-llah ibn
Umeri r.a., prndryshe sht i biri i Umer ibn Hattabit r.a. Ai konsiderohet si shok i ngusht i
Muhammedit a.s. Ishte i dhn shum pas praktikimit t sunnetit, ashtu q mundohej ta kryej
faljen (namazin) n ato vende ku sht falur i Drguari a.s.
Abdull-llah ibn Umeri r.a. sht i njohur edhe me at q ky gjashtdhjet vite t plota ka dhn
fetva-prgjigje. Ka qen njeri me virtyte t larta.
Hafsa r.a. thot:
Abdull-llahu sht njeri i mir.
Abdull-llah ibn Mesudi ka thn:
Rinia kurejshite posedon pasuri m t mir, e ai sht Abdull-llah ibn Umeri r.a.
Ashabus-sunnen nga Abdull-llah ibn Umeri r.a. transmentuan 2630 hadithe. Vdiq n vitin 74 h.
Nesai dhe Ibn Maxhe. Quhen kshtu, sepse prmbledhjet e tyre i emrtuan Sunen, kurse SahihulBuhari dhe Sahihul-Muslim quhen Sahihajn.
www.islamischen.ch
35
Ai i cili lexoi kaptinn Kuranore Er-Rahman para mushrikve sht Abdull-llah ibn Mesudi
r.a., konsiderohet nga ashabt m t shquar. Ky dallohet me virtytet dhe sjelljet e pastrta Islame,
Abdull-llah ibn Mesudi r.a. rrjedh nga familja Beni Hudhejl. Prej asaj dite q pranoi Islamin, do
her ishte afr Muhammedit a.s. N nj rast Muhammedi a.s. iu drejtua me kto fjal:
N mes neve t dyve nuk ka perde.
Abdull-llah ibn Mesudi r.a. ishte ai i cili e kishte nxn Kuranin Famlart prmendsh, kurse
nga Muhammedi a.s. kishte msuar shtatdhjet kaptina. Muhammedi a.s. dshironte q ta
dgjoj ibn Mesudin r.a. duke lexuar Kuran. N nj rast ashabve u tha: Kush dshiron ta
dgjoj Kuranin ashtu si sht zbritur, le ta dgjoj Ibn Ummi Abdin (Abdull-llah ibn
Mesudin).
Muhammedi a.s. i porositi ashabt e tij q Kuranin ta msojn nga ai. Nj dit ashabt ishin
tubuar afr Muhammedit a.s. dhe njri i tha: Si bhet q ende nuk po ua lexojm mushrikve
Kuranin haptazi? - Pastaj Muhammedi a.s. pyeti se kush do tua lexoj kaptinn Err-Rrahman
mushrikve haptazi. U lajmrua nj ashab me trup t dobt, e ky ishte Ibn Mesudi r.a.,
Muhammedi a.s. i tha: Ti je i dobt, le t lajmrohet ndonj tjetr. Prsri u lajmrua Abdullllah Ibn Mesudi r.a., e prsri Muhammedi a.s. i tha: Jo, ti je i dobt, le t lajmrohet tjetr
kush. Ibn Mesudi r.a. prsri u lajmrua, dhe Muhammedi a.s. i tha: Shko dhe lexo para tyre
(mushrikve - idhujtarve) kaptinn Kuranore Err-Rrahman (Mshiruesi). Abdull-llah ibn
Mesudi r.a. shkoi para Qabes ku gjendeshin idhujtart, dhe filloi tua lexoj Kuranin Famlart;
pasi q idhujtart dgjuan kto fjal nga Kurani u habitn, sepse ata kurr nuk kishin dgjuar di
t ktill. Pyetnin njri tjetrin se po thot Ibn Ummi Abdi, kurse njri nga ata tha se po lexon
www.islamischen.ch
36
nga ajo q i ka ardh Muhammedit a.s. Menjher iu vrsuln dhe filluan ta godasin. E prgjakn
Ibn Mesudin, kurse ai vazhdonte leximin e bukur t Kuranit duke mos iu tremb syri aspak. Pasi
q e mbaroi leximin u kthye te Muhammedi a.s. dhe ashabt tjer. U erdhi keq kur e pan ashtu
t prgjakur, Abdull-llah Ibn Mesudi r.a. tha:
Kurejsht kurr nuk kan qen m t mposhtur se sot, e nse sht e duhur do tua lexoja edhe
nesr. 24
Ky ishte ai t cilit Muhammedi a.s. n ditn e betejs s Bedrit ia fali shpatn, me t ciln e privoi
nga jeta tiranin m t madh kurejshit Ebu Xehlin.
Pasi q Muhammedi a.s. ndrroi jet, n kohn e halifatit t Umerit r.a., Abdull-llah ibn Mesudi
r.a. me urdhrin e Umerit r.a. bhet guvernator i Kufs s bashku me Ammarin r.a. N letrn e
drguar kufasve Umeri r.a. thoshte: E kam caktuar Ammar Ibn Jasirin r.a., pr guvernator t
Kufs, e me t edhe Abdull-llah ibn Mesudin e kam angazhuar si ministr dhe msues tuajin.
Kta dy jan shokt m fisnik t Muhammedit a.s. dhe poashtu jan pjesmarrs t Bedrit. Ju
urdhroj t jeni t dgjueshm ndaj tyre. 25
Si ministr i Kufs Abdull-llah Ibn Mesudi r.a. qndroi gjat sundimit (halifatit) t Umerit r.a.
dhe nj koh gjat halifatit t Uthmanit r.a.
24
25
Muhammed Hamza Sadavi A e di kush jam un- dhjet ashab t shquar

Po aty.
www.islamischen.ch
37
Abdull-llah Ibn Mesudi r.a. kufasve ua msonte dispozitat fetare dhe mnyrn e shfrytzimit t
buxhetit shtetror. Abdullah Ibn Mesudi r.a. transmeton se nga Muhammedi a.s. e ka dgjuar
kt hadith: Kush e lexon do nat suren (kaptinn) El-Vakia, nuk do ta godet kurr varfria.
Hudhejfe r.a. thot se Nuk kam par dik q i prngjan Muhammedit a.s. n sjellje, autoritet dhe
n kshillime si Abdull-llah Ibn Mesudi.
Musa el-Eshariu r.a. u kishte thn disa ashabve se Gjersa ta kemi kt margaritar me vehte
mos krkoni gj m tepr. 26
Abdull-llah Ibn Mesudi r.a. ishte ai i cili i ruante nallet e Muhammedit a.s. N nj rast i Drguari
a.s. Ibn Mesudit r.a. i tha: Ti je djalosh q do t bhesh msues.
Ashabus-sunnen nga Abdull-llah Ibn Mesudi r.a. transmetuan 848 hadithe.
Abdull-llah Ibn Mesudi r.a. jetoi 66 vjet, vdiq n vitin 32 h. Namazin e xhenazes s tij e fali
Zubejr Ibn Avvam r.a., u varros n varrezat xhennetu-l-bakije.
Nj nga ashabt e Muhammedit a.s. i cili poashtu ka transmetuar nj numr t madh t haditheve
sht Xhabir Ibn Abdull-llah r.a. Ky sht pjesmarrs n takimin e dyt n Akabe s bashku me
shtatdhjet Ensar, ku edhe e ftuan Muhammedin a.s. q t vij n Medine. Ka marr pjes n
shum beteja, prve n Bedr dhe n Uhud. Ky ka prhapur diturit Islame n shum vende si
n Siri, Egjipt etj. Nga Muhammedi a.s. transmetoi 1540 hadithe. Vdiq n Medine n vitin 74 h.
26
Po aty.
www.islamischen.ch
38
Ashabi i cili jetoi n shtpin e Muhammedit a.s. sht Enes ibn Malik r.a. Ka marr pjes n
shum beteja, prve n betejn e Bedrit.
Ebu Hurejre r.a. ka thn:
Nuk kam par asnjrin duke falur namazin si Muhammedi a.s. prve Enesit r.a..
Ai konsiderohet si ashab i fundit. Vdiq n Basra n vitin 93 h. Enes ibn Maliku r.a. nga
Muhammedi a.s. transmentoi 2286 hadithe.
Nga ashabt e Muhammedit a.s. t cilt poashtu kan transmetuar hadithe sht edhe Ebu Seid
El-Hudrijj r.a. Ky nga Muhammedi a.s. transmetoi 1170 hadithe. Ka qen pjesmarrs n
dymbdhjet beteja, si dhe n betejn e Hendekut. Babai i tij ra shehid n betejn e Uhudit. Ebu
Seid El-Hudrij r.a. vdiq n vitin 74 h.
Historia nuk do ta harroj as predikuesin e par n Islam - ashabin e njohur t Muhammedit a.s.
-Musab ibn Umejrin r.a. Ky braktisi pasurin q kishte, vetm q ti prgjigjet thirrjes Islame.
Musabi me urdhrin e Muhammedit a.s. shkoi ne Medine q t kryej detyrn q ia caktoi
Muhammedi a.s., pra t bj thirje n fen e All-llahut xh.sh. Thirrjes s tij iu prgjigjen shum
Medinas. Ky posedonte virtyte t larta morale, prandaj kishte nderin q Muhammedi a.s. ta
drgoj si predikues t Islamit. N nj rast kur ai ishte duke ua spjeguar normat Islame nj grupi
njerzish nga Medina, papritmas erdhi Esjed bin Hudajr, udhheqsi i fisit Benu Abdu-l-Esh-hel
n Medine s bashku me Sead bin Muadhin. N at moment ai ishte i hidhruar dhe n mnyr t
vrazhd dhe me fjal fyese iu drejtua Musab ibn Umejrit r.a. Mirpo, Musabi e shikoi n mnyr
t but dhe ashtu si e kishte msuar Muhammedi a.s. i tha: S pari dgjo ka po t them, nse t
www.islamischen.ch
39
plqen pranoje (kt), e nse nuk t plqen, un m nuk do t flas ty. Pastaj Musabi vazhdoi me
leximin dhe komentimin e parimeve Islame. Mirpo, ende pa e kryer Musabi fjaln q e
zhvillonte, ata q t dy konstatuan se me t vrtet nuk kan dgjuar deri m sot fjal m t
kndshme dhe m trheqse se Kurani. duhet t bjm para se t pranojm Islamin? - Pyeti
Esjedi. Musab ibn Umejri i urdhroi t pastrohen q t dy e pastaj ta shqiptojn shehadetin dshmin pr monoteizmin Islam. M von Esjedi pasi q u pastrua deklaroi se pranon Islamin
dhe shqiptoi shehadetin. S shpejti pastaj pranuan Islamin Sad bin Ubade dhe Sad bin Muadh
r.a.
Musab Ibn Umejri r.a. ishte ashabi i par i cili fali namazin me xhemaat (me nj grup t
besimtarve). Tubimet dhe fjalimet q i mbante Musabi r.a. i bnte n shtpin e Esad ibn
Zurares r.a.
Gjithashtu duhet ta prkujtojm jetn edhe t disa ashabve tjer t cilt poashtu zn vend t
veant n analet e historis Islame. Ktu mund t theksoj ashabin e devotshm dhe
personalitetin e dalluar n Islam Ebu Dherr Gafarin r.a. Ky rrjedh nga familja Gifar (afr
Jenbuit). 27
Pas Hatixhes, Alijjut, Ebu Bekrit dhe Zejdit r.a., Ebu Dherr Gafari r.a. sht besimtar i pest me
rradh i cili pranoi Islamin. Jetoi pran Muhammedit a.s. n Medine. Ky sht besimtari i par i
27
Dr. Muhammed Hamidull-llah Muhammedi a.s. vll.I. f.116
www.islamischen.ch
40
cili prshndeti Muhammedin a.s. me prshndetje Islame - (es-selamu alejkum ve rahmetullllah) 28

Pasi q ndrroi jet Muhammedi a.s. Ebu Dherri u trhoq n nj fshat afr Medines, ku jetoi gjer
n vdekje. Vdiq n vitin 32 h. Namazin e xhenazes ia fali Abdull-llah Ibn Mesudi r.a.
Ashabi i shtat me radh i cili pranoi Islamin ishte Sad ibn Ebi Vekkas r.a. Kur kaloi n rradht
e besimtarve kishte vetm shtatmbdhjet vjet. Shoku i tij i ngusht ishte Ebu Bekri r.a. Kur
kuptoi Sad ibn Ebi Vekkasi r.a. se Ebu Bekri r.a. ka pranuar fen Islame, menjher shkoi te Ebu
Bekri dhe menjher krkoi sqarime mbi kt fe t re. - Pasi q i tregoi Ebu Bekri r.a. pr
Muhammedin a.s. dhe fen Islame, Sad ibn Ebi Vekkasi r.a. menjher deklaroi se pranon
besimin Islam.
Pasi q nna e tij kuptoi se i biri i saj Sadi kishte pranuar fen e Muhammedit a.s. - Islamin, ajo u
trbua, e kapluan emocionet dhe iu drejtua birit t vet duke i thn: do t hudhem n grev urie
deri sa t vdes, e pastaj ti do t kesh turp t paraqitesh para njerzve, e ata do t thon: Ja ky e ka
28
Pasi q idhujtart krkuan nga Muhammedi a.s. q ti largoj disa besimtar nga mesi i tij, All-llahu
xh.sh. ia ndaloi kt duke shpallur ajetin Kuranor: El-Enam, 52 (do t bjm fjal m posht), dhe e
urdhroi Muhammedin a.s. q pr her t par kur ti sheh ata ashab ti prshndes me selam Selam Alejkum. E kur t vijn ata, t cilt besojn n ajetet tona, ti thuaju: Selam alejkum! Zoti juaj
i ka caktuar vetvetes mshirn, nse dikush prej jush nga mosdija nbn ndonj t keqe e pas asaj
pendohet dhe prmirsohet - po, Ai vrtet sht fals e mshirplot. (El-Enam, 54).
Pr kt shiqo librin Shkaqet e shpalljes s Kurani Kerimit, nga Dr. Jusuf Ramiq, f. 105-106;
1990/1411, Shkup.
www.islamischen.ch
41
mbytur nnn e vet. - Sadi iu lut nns s vet q t mos e bj kt se e ka kot. Mirpo ajo e bri
t veten. Nj dit Sadi i tha nns s vet: Oj nn ti e di se t dua shum, por fen time e dua
edhe m shum. Kur po t shoh kshtu po m coptohet zemra por nuk kam t bj. All-llahun
xh.sh. dhe Muhammedin a.s. i dua m shum se tr botn. Nuk mund ta shes fen time pr
asgj, qoft edhe pr jetn e m t dashurs q kam, nns time. Nn, mos u bn kryeneqe se
sikur ti kesh edhe njqind shpirtra e t dalin nj pas nj, un nuk do t largohem nga feja Islame,
e ti nse do ushqehu, e nse jo ather rri e uritur. 29
Sad ibn Ebi Vekkasi r.a. sht ai i cili n nj rast e goditi nj idhujtar me nj asht t deves, sepse
disa nga ata talleshin me besimtart kur kryenin lutjen ndaj All-llahut xh.sh.Kjo ishte hera e par
q nj musliman e godet nj idhujtar. 30
Sad ibn Ebi Vekkas r.a. sht pjesmarrs n t gjitha betejat. N nj rast Muhammedi a.s. e luti
All-llahun xh.sh. duke thn:
O All-llah i Madhruar drejto shtizn e Sadit kur gjuan dhe prgjigju lutjes s tij.
Sadi konsiderohet si themelues i qytetit Kufa t Irakut, i cili m von u b seli e Irakut. 31 Pra
Sad ibn Ebi Vekkas r.a. si komandant i ushtris n Irak kontribuoi shum pr Islamin, prandaj
edhe sht njri nga dhejt xhennetlinjt e paralajmruar nga Muhammedi a.s. Ky sht trim i
Kadisijes, lirimtar i Medainit dhe arkitekt i Kufes.
Muhammed Hamza Sadavi.A e di kush jam un -dhejt ashabt t shquar.
Po aty.
31 Po arty.
29
30
www.islamischen.ch
42
N moment e vdekjes porositi djalin e vet q nga arka ti nxjerr disa rrobe t vjetra t cilat i
kishte ruajtur q nga lufta e Bedrit, dhe e porositi q ta mbuloj me ato rrobe pasi q t ndrroj
jet.
Sad ibn Ebi Vekkas r.a. vdiq n moshn shtatdhjet vjear , sht varrosur n vendin e quajtur
Bekia, (All-llahu xh.sh. qoft i knaqur me at) 32
E nevojshme sht q do besimtar musliman t posedoj njohuri mbi jetn dhe veprat e
ashabve t Muhammedit a.s.. Prandaj as nuk sht e drejt q t mos i prkujtojm veprat dhe
orvatjet e tyre pr zgjerimin dhe transmetimin e Islamit. Asnjher historia nuk do ti harroj
veprat dhe trimrin e ashabit t njohur Usame Ibn Zejdit r.a., t cilin Muhammedi a.s. e caktoi
pr komandant t ushtris q marshonte pr n Sham (Siri), n at koh Usame bin Zejdi kishte
vetm tetmbdhjet vjet, n rradht e ushtarve ishte edhe Umeri i biri i Hattabit r.a. - Vullneti i
Usames r.a. q t luftoj kundr armikut dhe kundr t pavrtets ishte i madh. N vitin tet
hixhrijj, Muhammedi a.s. prgatiti nj ushtri kundr fisit Gassan sepse e kishin mbytur nj
misionar t tij. Ushtria muslimane atbot numronte 3000 ushtar, pr komandant t ushtris e
zgjodhi Zejdin - babain e Usames, e n rast se ky vritet ather do ta zavendsoj Xhafer ibn Ebi
Talibin r.a. e nse edhe ky vritet ather me ushtri le t komandoi Abdull-llah ibn Revaha r.a.
Ushtria muslimane prjetoi humbje t mdha n vendin e quajtur Mute (afr Jordanit); ushtria e
armikut numronte rreth njqind mij ushtar. Disa nga ata ishin prej fisit Gassan e disa nga
romakt dhe fise tjera arabe. Komanda ushtarake e muslimanve u konsulltua, n ndrkoh aty
32
Po aty.
www.islamischen.ch
43
ndrhyri Abdull-llah ibn Revaha r.a. dhe tha: Pr All-llahun, ne kemi dalur q t bhemi shehid
(dshmor), armikun duhet luftuar pamarr parasysh numrin dhe fuqin e tyre t madhe. - N
kt betej muslimant luftuan trimrisht gjersa ra shehid babai i Usames, Zejd bin Harith r.a.,
pastaj Xhaferi e m von Abdull-llah ibn Revaha r.a., e n fund komandn ushtarake e mori n
duar Halid ibn Velidi r.a.
Pasi q Muhammedi a.s. prsri prgatiti nj ushtri tjetr q tu hakmirret romakve dhe
gassanve, pr komandant t ushtris e zgjodhi Usame ibn Zejdin r.a. i cili udhhoqi ushtrin e
cila i shpartalloi romakt dhe u kthyen ngadhnjimtar n Medine. 33
Poashtu meriton q t prmendim edhe disa momente nga jeta e ashabit t njohur Mikdad ibn
Amr. Ky ishte edhe kalorsi i par q kishte luftuar pr fen Islame (n betejn e Bedrit). Sikurse
shumica e ashabve t cilt ishin prcjells t denj t rrugs s Muhammedit a.s., pra edhe
Mikdad ibn Amri ishte nj ndr ata i cili do her ishte pran t Drguarit a.s. prandaj edhe n
rastin e betejs s Bedrit, Muhammedit a.s. iu drejtua me kto fjal:
Vazhdo sipas urdhrit t All-llahut, se ne do t jemi me ty. Vall-llahi nuk do t themi ty sikur q i
kan thn Beni Israilt Musaut a.s., Shko ti me Zotin tnd e lufto se ne po rrim ktu ulur, por
shko ti dhe Zoti yt e luftoni se edhe ne do t luftojm s bashku me ju, pasha At q t ka
drguar me t drejt, nse udhton me ne deri n Berkul Gamad (vend n fund t Jemenit), kemi
me ardhur me ty
N nj rast Muhammedi a.s. ka thn:
33
Po aty.
www.islamischen.ch
44
do i Drguar ka pasur shtat shok, mbrojts dhe ministra, ndrsa mua All-llahu mi dhuroi
katrmbdhjet, e ndr ta sht edhe Mikdad ibn Amr r.a. 34
Kur Amr ibn As r.a., ishte prcaktuar pr lirimin e Egjiptit, nuk kishte mundur q ti tejkaloj
muret e fortess Babilon, prandaj nga Umeri r.a. kishte krkuar ndihm dhe prforcim. Umeri
r.a. i drgoi katr mij ushtar dhe n krye t tyre caktoi katr ashab t dalluar dhe n letr
kishte shkruar:
T kam drguar katr mij ushtar, n krye t do nj mij ushtari kam caktuar nga nj
komandant q vlen sa nj mij ushtar; Zubejr ibn Avvami, Ubade bin Samit, 35 Mesleme ibn
Muhbid dhe Mikdad ibn Amr r.a..
Mikdad ibn Amr r.a. vdiq nga smundja e barkut n vitin 33 h., varri i tij gjindet n Medine
Munevvere.
34
35
Po aty.
Ubade ibn Samit sht ashab i Muhammedit a.s. prej ensarve (Medinasve) rrjedh nga fisi hazrexh,
sht pjesmarrs n tubumin e par dhe t dyt n Akabe, luftoi n Bedr dhe ishte nj nga kadit e
par n Palestin. Ndrroi jet n Jerusalem. (Sahihul Buhari, vll. I. F. 26).
www.islamischen.ch
45
MUHAMMEDI A.S. EDUKATOR I ASHABVE DHE SHEMBLLTYR

PR T GJITH NJERZIT
ky diell kosmik u takon njerzve me zemr t pastr!
(Muhammed Ikball)
Pr formimin e nj bashksie t pastr dhe pr t realizuar Planin e All-llahut xh.sh. n tok, i cili
ishte Kurani Famlart, t nj programi t prpikt dhe t plot, e nj udhzimi t prsosur me
ndihmn e t cilit njerzimi do t udhzohet dhe do t orientohet n rrugn e sukseseve dhe t
shptimit n kt dhe n botn tjetr, doemos t ekzistonte nj njeri i cili do t ishte i prgatitur, i
edukuar dhe i aft pr t kryer misionin me t cilin e obligon All-llahu xh.sh. Doemos njeriu i cili
ishte i obliguar pr nj detyr t ktill t jet me virtyte t larta dhe me ideale t pastrta.
E pakontestueshme dhe e domosdoshme sht q thirrsi dhe bartsi i ktij misioni (Porosis s
All-llahut Fuqiplot), t dallohet qart prej themeluesve t shteteve, udhheqsve, liruesve,
politikanve, filozofve, liderve materialist, reformatorve si dhe prej edukatorve t ndryshm
pr nga: besimi, obligimi, karakteri, sjellja, sinqeriteti, qndrimi, veprimet, oratoriaetj.
Pra nj njeri i ktill ka mundur t jet vetm Muhammedi a.s., t cilin All-llahu xh.sh. e prgatiti
pr nj mision t ktill. Dshira e All-llahut xh.sh. ishte q Muhammedi a.s. i biri i Abdull-llahut
nga Mekka, t bhet i Drguar i Tij, barts i misionit profetik, transmetues dhe komentues i gjall
i Kuranit Famlart.
www.islamischen.ch
46
Muhammedi a.s. gjat 23 viteve t misionit t tij, formuloi nj bashksi t pastr t bazuar n
Tevhid 36, pjestart e s cils u bn prsonalitete t dalluar. Pa dyshim, gjat veprimtaris s tij
sht formuluar gjenerat e cila sht e dalluar n histori si gjenerat m e prmendur dhe m e
lavdruar. Kta personalitete t cilt u edukuan nn hijen e porosive madhshtore dhe msimeve
t pastrta t edukatorit m t prpikt dhe m t dashur-Muhammedit s.a.v.s., shnuan kulmin e
besimit, moralit dhe sinqeritetit, t ciln nuk kan mundsi ta arrijn ata t cilt edukohen nga
mendimtart e ndryshm, teoreticient t etiks, filozofis apo nga ekspert t ndryshm t
pedagogjis bashkkohore.
Dijetari i njohur Islam Ebu El-Hasen En-Nedvij thot: I Drguari a.s. e filloi punn e vet pr
ngritjen e njerzimit nga niveli q se prjetoi para tij asnj i drguar, reformator ose edukues. Ai
filloi punn kur niveli i njerzimit ishte m i ult e m i thjesht, aty ku ishte kufiri midis kafshve
edhe njerzve. 37 E mjaftueshme ka qen sjellja shembullore dhe virytet e larta morale t
Muhammedit a.s. q shumica nga ashabt ta pranojn Islamin me urtsi dhe butsi, sepse vet
Muhammedi a.s. ishte roli kryesor, qendr e udhzimit dhe boshti i ndrlidhjes shpirtrore dhe
drejtimit ideor t ummetit.
Mbi kto vlersime t larta pr Muhammedin a.s., All-llahu xh.sh. flet n shum ajete t Kuranit
Famlart, ku thot:
36Tevhid
37
- monoteizm-besim n nj Zot
Ebi El-Hasan Alijj El-Haseni En-Nedvij Dy pasqyrime t kundrta midis sunnitve dhe shiitve
imamit, f. 29
www.islamischen.ch
47
Ai, q ia shpalli Furkanin (Kuranin, dallues t s vrtets nga e pavrteta) robit t vet
(Muhammedit) q t bhet pejgamber i bots (kshillues), sht i madhruar.
(El-Furkan, 1)
O ti Pejgamber, Ne t drguam ty dshmues, lajmtar prgzues e qortues. Dhe me urdhrin e
All-llahut, thirrs pr n rrugn e Tij dhe pishtar ndriues.
(El-Ahzab, 45-46)
Ne nuk t drguam ty ndryshe vetm se pr t gjith njerzit, myzhdedhns dhe trheqs i
vrejtjes, por shumica e njerzve nuk e din.
(Es-Sebe, 28)
Kshtu pra All-llahu xh.sh. n fjaln e vet e prshkruan qenien dhe personalitetin e Muhammedit
a.s.; e quan t Drguar i cili ka pr detyr t udhheq gjinin njerzore n rrugn e shptimit dhe
paqes.
Pra kuptuam se vullneti i All-llahut xh.sh. ishte q Muhammedi a.s. t jet komentues dhe
transmetues i gjall i Kuranit Famlart; t vrtetave dhe i synimeve t tij, ta shndrroj kuptimin
e domethnieve t tij (Kuranit) n jetn praktike. Kt e msojm edhe nga prgjigja e njohur e
nns s besimtarve - Aishes r.a. n pyetjen pr moralin e Muhammedit a.s., ku ajo tregon dhe
thot se:
Karakteri i tij ishte Kurani, ai ishte Kurani i cili ecte mbi tok.
All-llahu xh.sh. n Kuranin Famlart thot:
www.islamischen.ch
48
Ju e kishit shembullin m t lart n t drguarin e All-llahut,

(El-Ahazab, 21)
Shemblltyra e Muhammedit a.s., do her do t mbetet kandil ndriues. N do periudh
kohore njerzit gjejn dhe do t gjejn n personalitetin e tij shemblltyrn e lart dhe
udhrrfyesin me vler, kandilin q prgjithmon ndrion. 38
All-llahu xh.sh n Kuranin Famlart thot:
M s miri All-llahu e di ku ta vr drgesn (risalen) e vet
(El-Enam, 124)
Sepse, Ai m s miri e njeh at q vet e krijoi, pra Ai e di se nprmjet personalitetit t tij fisnik,
njerzit do t shohin prkthimin e gjall dhe praktik t domethnieve t Kuranit.
Edhe pse i Drguari a.s. jetoi dyzet vjet si njeri i rndomt n mesin e arabve, ai gjat asaj
periudhe nuk ishte i njohur si predikues, as si poet, e as si orator apo burrshteti. Gjat asaj
periudhe askush nuk e kishte dgjuar duke shprehur margaritar t urtsis, t dituris, t
drejtsis apo t etiks. Nuk ka diskutuar asnjher mbi normat teologjike apo pedagogjike. Kur
filloi t predikoj misionin e tij, e tr Arabia ishte e shtangur dhe e habitur me fjalorin dhe
shkathtsin e tij t prsosur oratorike. Ai ishte aq i pakrahasueshm sa q asnjri prej poetve,
predikuesve dhe oratorve arab t rangut m t lart, nuk kishte prodhuar dika t njejt sipas
38 Abdull-llah
Nasih Ulvan, Le ta dij rinia, f.18. Botoi biblioteka Muhammed Ikball, 1992/1413,
Shkup.
www.islamischen.ch
49
bukuris s gjuhs, dikcionit madhshtor kur ai i shtyri armiqt e vet t bashkuar t prodhojn
bile nj ajet m t vogl t ngjashm me at q ai recitonte. 39
Pra gjenerata apo bashkkohanikt e tij (ashabt), patn fatin q ta njohin apo t ulen pran nj
personaliteti madhshtor i cili qe i lavdruar nga Ai i cili e kishte krijuar dhe e kishte drguar si
mshir ndaj t gjith botrave. Ata kishin fatin q u edukuan nga kshillat, udhzimet dhe
instrukcionet e tij, nga personaliteti m shembullor dhe me virtyte m t larta. Ata (ashabt) e
shihnin at njeri nga mesi i tyre. Njeri jo si t tjert, por njeri n t cilin pasqyroheshin t gjitha
ato cilsi t larta. Ata i pranonin dhe i vrtetonin ato parime t gjalla,t cilat nuk i lexonin n
ndonj libr tjetr, por i shihnin me syt e vet. E shihnin njeriun si i Drguar nga All-llahu xh.sh.;
i cili me lvizjet, veprimet dhe sjelljet e tij Kuranore ishte shembull praktik pr t gjith njerzit, i
cili ishte shum i pastr si n trup ashtu edhe n sjellje dhe n t folur.
Poashtu prej virtyteve t tij t larta ishte edhe ajo q ai (i Drguari a.s.), nuk e mbante veten m t
lart nga t tjert dhe nj i huaj nuk mund ta njihte ate se cili sht, prandaj ishte i detyruar t
pyet t tjert.
-Nuk dshironte t ngriteshin n kmb shokt (ashabt) e tij, kur ai hynte n ndonj mexhlis
(tubim).
-Kur rrinte nuk dshironte q t tjert ti shnonin vendin ku t ult.
39Ebu-l-Ala
El-Mewdudi T kuptuarit e drejt t Islamit, f.48 ose shih Muhammedi a.s. dhe Kurani i
shenjt, f.45. Nga i njjti autor. Logos-a, 1413/1993, Shkup.
www.islamischen.ch
50
-I vlersonte dhe i repektonte mendimet e t tjerve.

-Nuk ia ndrprente kujt fjaln gjat biseds.
-Ishte shum mirnjohs dhe kurr nuk i harronte t mirat q ndokush ia kishte br.
-E kishte br zakon ti vizitonte t smurt, pa dallim se ishin musliman apo jo, t varfr ose t
pasur.
-Ti puthet dora ishte nj pun e padshiruar pr t, prandaj edhe trensmetohet nga Ebu Hurejre
r.a. se n nj rast nj njeri erdhi te i Drguari a.s. dhe dshiroi q tia puth dorn, kurse ai e
trhoqi dorn menjher duke thn:
Ashtu veprojn Persiant ndaj mbretrive t tyre, e un nuk jam mbret, Un jam sikur se ju, vlla dhe bashkqytetar i juaj.
-Nuk e zgjidhte vendin e uljes, por ulej aty ku kishte vend t lir.
-Nuk mbahej i madh, punonte si t tjert; gjat ndrtimit t xhamis n Medine, gjat hapjes s
hendekut etj.
-Pranonte arsyetimin e dokujt.
-I ndihmonte familjes dhe ia zgjate dorn t dobtit dhe nevojtarit
Po si t mos jet i ktill pasi q All-llahu Fuqiplot e edukoi me edukatn e Kuranit:
E t jesh i but ndaj besimtarve q t pranuan ty.
www.islamischen.ch
51
(Esh-Shuara, 215)
I Drguari i All-llahut xh.sh., me sjelljet e tij, butsin dhe edukatn e tij Kuranore, ashabve t
tij ua msoi parimet e jets, ndrroi mnyrn e t menduarit t tyre, i edukoi n frymn burimore
Islame, beduint e shkrettirs i shndrroi n njerz t kulturs dhe qytetrimit. Ai tr kt nuk e
arriti duke prdorur dhun, tirani e as forc, por kt ai e realizoi (duke i falenderuar All-llahut
xh.sh. i cili e prgatiti) me sjellje trheqse, moral t pastr dhe me karakter fisnik.
Kshtu pra i Drguari a.s., me t gjitha kto veti q i posedonte, la ndikim t pashlyer n zemrat
dhe n shpirtrat e ashabve t tij.
Ata n personalitetin e tij pan njeriun n t cilin ishin grshetuar t gjitha mirsit. Vrejtn
dritn shpirtrore dhe udhheqsin e mbar njerzimit pr t gjitha epokat. Vrejtn msuesin e
urtsis dhe t moralit. Njeriun t cilin vuajtjet e njerzve e godisin dhe memzi pret q ti
shptoj dhe ti nxjer n rrug t drejt. Kt qndrim t vetin ai e shpreh me kto fjal t larta:
Un dhe ju i ngjajm njeriut i cili ndez zjarr n t cilin fillojn t pikojn karkalecat dhe fluturat,
e ky i prze prej zjarrit Edhe un u mbroj nga zjarrit, e ju m ikni prej duarve! 40
Ky sht qndrimi i Muhammedit a.s. ndaj atyre t cilt epshet i shtyn n mkat. Ai nuk sht
mizor e as despot Ai sht njeri i cili paraqitet para njerzve me humanitetin e vet 41
40
41
Sahihul-Buhari
Halid Muhammed Halid, Humaniteti i Muhammedit a.s., f. 28. Botoi Lidhja e Shoqatave Ilmije Shkup, 1990/1411.
www.islamischen.ch
52
Kjo sht shemblltyra m e prsosur njerzore, ky sht Muhammedi a.s., i Drguar pr t gjith
vendet, kohrat dhe njerzit , po ky sht ai i cili me rastin e daljes s tij nga shtpia e vet, pr ta
zbatuar urdhrin e All-llahut xh.sh., i cili e urdhroi pr shprngulje-hixhret pr n Medine
Munevvere, muar nj grusht dhe, e hedh at drejt armikut dhe lexon fjalt e All-llahut Fuqiplot:
Ve xhealna min bejni ejdihim sedden ve min halfihim sedden fe agshejnahum fehum la
jubsirun-e.
Ne u kemi vn edhe para tyre pend e edhe mbrapa tyre pend dhe ua kemi mbuluar syt,
prandaj ata nuk shohin.
(Jasin, 9)
Ky sht edukatori edhe msuesi i ashabve, njkohsisht edhe edukatori i yn dhe i t gjith
gjeneratave, ai i cili do her ua ka falur t gjithve kur ndaj tyre ka ngadhnjyer. Ndaj njerzve m
t nnmuar sht sjell n mnyr shembullore dhe trheqse. Prandaj, n personalitetin e tij,
njerzimi ka par dhe do t shoh njeriun m t mshirshm. Zemrs s tij t ndieshme nuk i
kalon edhe imtsira m e thjesht kur jan n pyetje dshirat dhe vuajtjet e tij.
Shohim njeriun i cili u shkruan sunduesve t athershm dhe krkon prej tyre ti shmangen
krenaris dhe kryelartsis s zbrazur.
N personalitetin e tij t pasur me vyrtite shumdimensionale shohim edhe;
-Njeriun i cili bashklufttarve t vet u ofron drunj t ndezin zjarrin dhe t prgatisin ushqimin;
-at t cilit i trqethet trupi kur sheh kafshn e ngarkuar m tepr se q mundet t bart;
www.islamischen.ch
53
-at i cili qndron prpara njerzve dhe thot: Cilin e kam goditur n shpin, ja le t ma ktheje!
-at i cili shokve t vet nj dit u tha:
Do tju vij Ikrima i biri i Ebu Xhehlit si emigrues musliman. Mos ia shani baban, sepse sharja e
t vdekurit prek t gjallin dhe nuk arrin deri tek i vdekuri.
-ai i cili Ikrimen t birin e Ebu Xhehlit e prshndeti duke i thn: Mir se erdhe kalors i
emigruar.
Ktu shohim njeriun n form m t shndritshme, m t pastr dhe m t lartsuar. Shohim
njeriun me cilsi t prsosura gjigante-dimensione t pastrta hyjnore t cilat u reflektuan tek
ashabt e tij.
Pr t kuptuar n mnyr sa m t qart personalitetin shembullor dhe pasqyrn e urtsis,
mshirs dhe moralit t lart t Muhammedit a.s., t shohim se si reagoi ai gjat momenteve me
rastin e fitores s madhe-lirimt t Mekks, kur ai ishte udhheqs i nj ushtrie t madhe t ciln
ajo bot asnjher nuk e kishte par.
N kulminacionin (zenitin) e fuqis dhe fitores s tij, n momentet kur ai dhe ashabt e tij
ngadhnjimtar hyn n qytetin e bekuar Mekk, n qytetin ku ai dhe ashabt e tij prjetuan
torturat m t mdha nga idhujtart mekkas, ai (Muhammedi a.s.), ndonse i fuqishm me
mshirn, mirsin, butsin, tolerancn, fisnikrin dhe humanitetin e tij, qndroi para Qabes
duke thn fjalit t cilat historia i shnoi me shkronja t arta:
mendoni do t bj me ju?
www.islamischen.ch
54
Shkoni, t gjith jeni t lir!

Si do her edhe n kto momente Muhammedi a.s. tregon mirsin, zemrgjrsin dhe
mshirn e tij t ngroht duke i thn fjalit mahnitse q kishin burimin n tolerancn dhe
njerzishmrin e tij.
Pra, edhe n momentet kur t gjith ishin duke pritur hakmarrjen, kur me mijra shpata pritnin
vetm urdhrin e tij (t Muhammedit a.s.), ai tregoi humanitetin dhe bujarin e tij q kishin
burimin n edukatn e prsosur q ia pat dhn vet All-llahu xh.sh. 42
Udhheqsia e cila kishte tepruar me dnim dhe teror ndaj tij dhe besimtarve t tjer, tek ai
pranohet me urtsi dhe mirsi. Kundrshtarve m t prbetuar t Islamit ua fal t kaluarn n
mnyr njerzore ashtu si e kishte edukuar Krijuesi i Botrave-All-llahu xh.sh. Po. Ua fal; Ebu
Sufjanit dhe gruas s tij Hindit, e cila i prtypi mushkrit e Hamzs r.a. xhaxhait t Muhammedit
a.s. U`a fal t gjith atyre q bn krim dhe teror. Krejt kt Muhammedi a.s. e bn mu n ato
kohra kur sunduesit e vendeve tjera nuk dinin asgj tjetr prpos q kundrshtarve t vet tua
hiqnin kokat 43, ashtu si edhe sot n shekullin e XX dhe n prag t shekullit XXI veprojn
kriminelt e oroditur me idet e tyre satanike ndaj besimtarve musliman.
Nse vshtrojm mbi personalitetin e Isait a.s., do t shohim se porosia e tij drejtuar ekzekutuesve
romak dhe ushtarve t egr t Cezarit sht: Lani gjakun nga shpatat tuaja n bregun e detit t
dashuris, mos vritni, por dashuroni!
43 Abdull-llah Nasih Ulvan, Le ta dij rinia, f.23.
42
www.islamischen.ch
55
Ktu bota kuptoi se kush ishte n t vrtet Muhammedi a.s., shemblltyra e cila e ndrioi
Mekkn n kohrat kur idhujtaria kishte arritur kulminacionin e saj. Hyrja Muhammedit a.s. n
Mekk nuk mund t krahasohet me hyrjen e Isait a.s. n Jerusalem, sepse Muhammedi a.s. me
ashabt e tij n Mekk realizoi at q m par askush nuk kishte mundur ta bj - lirimin e
Mekks nga idhujtart pa gjakderdhje. 44 I vllazroi t gjith ata t cilt e pranuan Islamin, mu
ashtu si i kishte vllazruar fisin Evs dhe at Hazrexh si dhe muhaxhirt (mekkasit migrues) dhe
ensart (medinasit ndihmtar) n Medine. Krejt kt e realizoi nn moton e ajetit Kuranor
(urdhrit t All-llahut xh.sh.);
Ska dyshim se besimtart jan vllezr, pra bni pajtim ndrmjet vllezrve tuaj dhe keni frik
All-llahun, q t jeni t mshiruar (nga Zoti).
(El-Huxhurat, 10)
Nga kjo edhe rezultoi lirimi i Mekks dhe ngritja e flamurit Islam.
44
Disa historian Islam, ndr t cilt sht edhe Ibn Hishami r.a.i cili thot se me rastin e hyrjes s
Muhammedit a.s. me ashabt e tij n Mekk, shkaktuan rezistenc dhe erdhi deri te eliminimi-likuidimi
i tyre. Poashtu Muhammedi a.s. nuk ua fali disa mushrikve-idhujtarve t cilt e tradhtuan porosin e
tij(t Muhammedit a.s.), si ishte Abduluzza bin Hanzalla i cili manipuloi me zeqatin dhe u largua nga
Islami. Poashtu likuidoi edhe poetin e njohur famkeq i cili me poezit e tij shpesh her e ofendonte
Muhammedin a.s., gj q shkaktonte revolt dhe breng tek i Drguari a.s. Historiant, si sht Ibn
Hishami dhe disa t tjer prmendin edhe disa mushrik q u likuiduan t cilt bn rezistenc Halid
bin Velidit etj. (Byk Islam Tarihi, f. 517-519), ose Ibn Hisham , IV, 38-40.
www.islamischen.ch
56
Prandaj mund t themi se Mekka u b qytet m i zbukuruar dhe m i shndritshm se cili do

qytet tjetr n bot, bile edhe m i shndritshm se Betlehemi. 45 E ndrioi shemblltyra dhe
humaniteti i Muhammedit a.s. si dhe sinqeriteti dhe sjelljet e ashabve t tij t cilt aspak nuk u
ngjanin apostujve t Nazaretit apo dishepujve t Jerusalemit t cilt do her krkonin udira nga
qielli.
Ata (ashabt) Mekks ia dhan nj bukuri t mrrekullueshme, e zbukuruan edhe me respektin e
pastr t tyre q kishin ndaj Muhammedit a.s. Nuk vepruan sikur se farisenjt e Judejs. Nuk e
ngritn t Drguarin a.s. prtej kufirit, si e ngritn t krishtert Isain a.s., por ata (ashabt)
vepruan ashtu si i kishte edukuar i Drguari a.s., edukatori i t gjith njerzve. Ata kishin msuar
nga ai se respekti ndaj tij nuk duhet ta kaloj kufirin, sepse respekti i teprt do t thot ngritje n
kult, vepr t ciln nuk e dshiron All-llahu xh.sh.
Prandaj mbi kt dukuri t keqe All-llahu xh.sh. n Kuranin Famlart thot:
O ithtar t librit, mos teproni n fen tuaj dhe mos thuani tjetr gj pr All-llahun, prve asaj
q sht e vrtet. Mesihu Isa i biri i Merjemes, ishte vetm i drguar i All-llahut
(En-Nisa, 171)
Poashtu transmeton Umeri r.a. nga i Drguari a.s.:
45
Qyteti ku sht i lindur i Drguari i All-llahut, Isai a.s..Ky qytet gjindet n Palestin.
www.islamischen.ch
57
Mos m ngritni mua aq lart, ashtu si vepruan t krishtert me Isain a.s., un jam njeri, pra
thuani se jam njeri dhe i Drguar i All-llahut. 46
Prandaj nga kjo kuptojm se shemblltyra e Muhammedit a.s nuk i lejon q ndonjri nga ithtart e
tij ta kaloj kufirin n lavdrat dhe n respekt, dhe ndalon q ta ngrejm n nj shkall q nuk e
ka ngritur All-llahu xh.sh., si e kan tepruar t krishtert me Isain a.s., 47 apo ifutt me Uzejrin
a.s.
Pra i Drguari a.s. meriton respektin dhe lavdratat aq sa sht e lejuar nga All-llahu xh.sh.
Prandaj edhe n nj rast ai tha:
Un jam rob dhe i Drguar i All-llahut, pra m cilsoni ashtu si m ka cilsuar Zoti im. 48
Kjo sht shemblltyra dhe humaniteti i Muhammedit a.s., pr t cilin, dijetari Islam Halid
Muhammed Halid n librin e tij Humaniteti i Muhammedit a.s.,thot se; mshira sht thelb i
jets s tij, drejtsia ligj, dashuria veti, prsosshmria e moralit sht preokupim, kurse zgjidhja e
problemeve njerzore pr ate sht ibadet.
Resulull-llahu a.s. me mshirn t ciln e tregonte do her, ua bri t ditur njerzve se me t
vrtet sht mshir e dhuruar. Prandaj edhe n nj rast tha:
Ahmed Ibn Haxher, Pastrimi i shpirtit dhe trupit nga mbeturinat e shirkut dhe kufrit, f. 16. Botoi
biblioteka Muhammed Ikbal 1993/1413, Shkup.
47 Po aty, f. 16.
48 Po aty, f. 16.
46
www.islamischen.ch
58
Behuni t mshirueshm ndaj atyre n tok, do tju mshiroj Ai n qiej. 49

Mshira dhe humaniteti i Muhammedit a.s. mbetet shembull unik i prgjithshm pr t gjitha
gjeneratat. Pra kur flet Muhammedi a.s., n fjalt e tij gjejm urtsi dhe pedanti. Edhe armiqt kur
e detyronin q ti sulmoj, n sulmin e tij takojm humanitetin dhe njerzin e prsosur ashtu q
ushtrin e tij (ashabt e tij) i udhronte q t veprojn me t drejt:
Mos vritni gra, fmij dhe pleq mos ndizni hurma dhe bim tjera 50
Ai vazhdimisht i edukonte ashabt e tij duke i kshilluar:
Largohuni prej fytyrave, mos u sillni n fytyr! 51
Pra nj njeri i ktill si i Drguar nga All-llahu xh.sh., doemos t jet shembull dhe edukator pr
tr njerzimin. Si mos t jet i Drguari i All-llahut xh.sh. shemblltyr n politikn e tij dhe n
komunikimin e tij me shokt e vet, kur ai qe personi i cili n prpikri zbatoi porosit e All-llahut
xh.sh. 52
Mbi kt All-llahu xh.sh. n Kuranin Famlart thot:
Ti ishe i but ndaj tyre, ngase All-llahu t dhuroi mshir, e sikur t ishe i vrazhd e zemrfort,
ata do t shkaprderdheshin prej teje, andaj ti falju atyre dhe krko ndjes pr ta, e konsultohu me
Halid Muhammed Halid, Humaniteti i Muhammedit a.s., f. 13.
Po aty, f. 90.
51 Po aty
52 Abdull-llah nasih Ulvan, Le ta dij rinia, f. 27.
49
50
www.islamischen.ch
59
ta n t gjitha shtjet, e kur t vendossh, ather mbshtetu n All-llahun, se All-llahu i do ata

q i mbshteten.
(Ali Imran, 159)
Ti (Muhammed) merre t lehtn, urdhro pr mir dhe hiqu prej t padijshmve.
(El-Araf, 199)
E Ne nuk i krijuam qiejt as tokn ndryshe vetm me urtsi( t madhe).E ska dyshim se
momenti i fundit (kijameti) do t vij, e ti (Muhammed) sillu me njerzishmri.
(El Hixhr, 85)
Transmetohet se i Drguari i All-llahut xh.sh. ka thn:
Jam i drguar t prkryej vlerat etike tek njerzit.
(transmeton Imam Maliku n Muvetta)
Jam i drguar si mshir e nuk jam drguar q t dnoj.
All-llahu m drgoi si msues.
(Ibn Maxhe).
Jam i drguar vrtet me fen e drejt dhe tolerant.
(Imam Ahmedi)
www.islamischen.ch
60
Mua m edukoi All-llahu dhe Ai e prsosi edukatn time.
ASHABT - GJENERATA E PAR

E DIJETARVE - JURISTVE ISLAM
...M kujtohet koha e Muhammedit a.s., m dhimset e imja dhe iki n shekujt e kaluar...
(Muhammed Ikbal)
Ashabt e Muhammedit a.s ishin edhe dijetart e par Islam. Ata njkohsisht ishin edhe lexues
t mir t Kuranit Famlart, ndr ata m t njohur jan:
Abdull-llah ibn Mesud,
Ubejj bin Kab
Muadh bin Xhebel
Salim bin Mekil r.a.
Nj numr i madh nga ashabt jan marr edhe me tefsirin 53 e Kuranit, nga ata m t njohur
jan:
53
Tefsir- shkenca mbi t komentuarit e Kuranit
www.islamischen.ch
61
Alijj bin Ebi Talib,

Abdull-llah ibn Mesud
Abdull-llah ibn Abbas r.a.
Numri i ashabve t cilt kan dhn fetva (decizion-vendim), konsiderohet se ka qen afr
njqind e pesdhjet. Prandaj kta ashab t Muhammedit a.s. konsiderohen si juristt e par
Islam. Nga ata m t njohur kan qen;
-Umer bin Hattabi
-Alijj bin Ebi Talibi
-Abdull-llah ibn Mesudi
-Ibn Umeri
-Aishe binti Ebi Bekri r.a.
-Zejd bin Thabiti
-Abdull-llah ibn Abbasi etj.
M i njohur nga kta sht Abdull-llah ibn Abbas, i cili sht i njohur me tefsirin e tij.
N kohn e Muhammedit a.s. kan jetuar edhe gra t cilat kan transmetuar hadithe dhe kan
prhapur spjegimet fetare n shum lmi. Nga ata m e njohura ka qen Aishe r.a. e cila nga
Muhammedi a.s. ka transmentuar 2210 hadithe.
www.islamischen.ch
62
Midis tjerave kan qen edhe disa gra t cilat poashtu kan transmetuar hadithe, ato jan: Ummi
Seleme, e cila mer vendin m t dalluar n mesin e tyre. Kjo ishte bija e udhheqsit t njohur
kurejsh Ebu Umejje, dhe njkohsisht ishte edhe grua e Muhammedit a.s. Ummi Seleme ka
transmetuar gjithsej 378 hadithe, ajo mban vendin e njqind e dymbdhjet n mesin e
transmentuesve t hadithit. Ummi Seleme vdiq n vitin 59 hixhrijj n moshn tetdhjet e katr
vjeare. Pastaj nj ndr grat m t ndershme n historin njerzore e cila e ndihmoi
Muhammedin a.s. dhe e cila ishte grua e par e Muhammedit a.s. sht Hatixheja e bija e
Huvejlidit, si dhe Ummi Habibe, grua e ndershme dhe e sinqert ndaj Muhammedit a.s. dhe
Islamit. Pastaj Esma, bija e Ebu Bekrit r.a. e cila ishte edhe komandante n disa beteja. Ajo s
bashku me burrin e saj Zubejr ibn El-Avvamin luftoi kundr bizantinve. Ktu mund t
prmendim edhe bijn e Muhammedit a.s. Fatimen r.a. si dhe grat tjera si jan:
-Ummul Fadel,
-Havvle binti Hakim,
-Ummi Kajs,
-Ummi Alijje binti Kaab,
-Ummu Mubeshshir,
-Seuda,
-Fatime binti Hattab, (motra e Umerit r.a.)
www.islamischen.ch
63
-Sada binti Kurejdh e cila, si thot Ibn Haxheri, kjo e kshilloi dhe me ndihmn e All-llahut
xh.sh. e udhzoi n Islam Uthmanin r.a.
Gruaja e par, pas Hatixhes, e cila pranoi Islamin sht Lubabe bint El-Harith r.a. prndryshe
ishte edhe nna e Abdull-llah ibn Abbasit r.a., si dhe Safijja dhe shum gra tjera t cilat
kontribuan pr prhapjen e Islamit, t cilat quhen edhe nnat e muslimanve-besimtarve.
Sipas thnies s dijetarit Islam Ebu Amir Shabijj, diturit Islame jan prhapur nga katr ashab
t Muhammedit a.s. e ata jan:
Umer bin Hattab
Alijj bin Ebi Talib
Zejd bin Thabit dhe
Ebu Musa El-Esharijj (knaqsia e All-llahut qoft mbi ata)
Kadi - Gjykats m t njohur kan qen: Umeri, Alijju, Muadh bin Xhebeli dhe Ebu Musa ElEsharijju r.a. Nga ashabt e Muhammedit a.s. me emra Abdull-llah kan qen disa ata ishin :
Abdull-llah bin Mesud, Abdull-llah ibn Abbas, Abdull-llah ibn Umer, Abdull-llah ibn Amr,
Abdull-llah ibn Zubejr etj. Nga kta m eminent sht Abdull-llah ibn Abbasi r.a. 54
54N
literaturn Islame jan t njohur si El-Abadileh
www.islamischen.ch
64
N shkencat e jurisprudencs Islame dhe njohurit mbi t lejuarn (hallall) dhe t ndaluarn
(haram), m i njohur ka qen Muadh bin Xhebeli r.a. kurse n kt lmi nga grat ka qen Aisheja
r.a. N degn e s drejts trashigimtare Islame-feraid, m i njohur ka qen Ubejj bin Kab r.a.
Sipas t dhnave t disa dijetarve Islam, diturit fetare m s shumti jan prhapur nga Abdullllah ibn Mesudi, Abdull-llah ibn Abbasi, Abdullah ibn Umeri dhe Zejd bin Thabiti r.a.
Banort e Medines, diturit Islame i kan msuar nga shokt e Zejdit r.a. ata t Mekks nga
shokt e ibn Abbasit r.a. kurse banort e Kufs, diturit Islame i kan msuar nga shokt e
Abdull-llah ibn Umerit r.a. 55
EDUKATA E MUHAMMEDIT A.S. KUNDR NACIONALIZMIT

Muhammedi a.s. duke ua transmetuar dhe predikuar fen e All-llahut Fuqiplot, ashabve t vet,
ai do her insistonte q t rrnjos do lloj t nacionalizmit dhe egoizmit nga ashabt e tij.
Prandaj ai duke qen i pastr dhe nn vigjilencn e All-llahut xh.sh., nuk pranoi ofertn e
idhujtarve dhe hipokritve, kur ata i than se ne do t pranojm ty si i drguar i All-llahut,
vetm nse i largon nga mesi yt disa individ si jan: Selman El-Farisiu, Bilali, Suhejbi, Ammari,
Hababi dhe disa besimtar t tjer t varfr. N lidhje me kt All-llahu xh.sh. e drgoi Xhibrilin
a.s. dhe ia shpalli ajetin Kuranor ku All-llahu xh.sh. porosit dhe thot:
55
Preporod, nr. 15; 1 gusht 1986 - Sarajev.
www.islamischen.ch
65
Dhe mos i largo (prze), ata q n mngjez dhe n mbrmje i luten Zotit t tyre duke dshiruar
mirsin e Tij! Ti pr ata nuk mban prgjegjsi e as ata, pra japin llogari pr ty. Po i przure do t
bhesh mkatar 56
(El-Enam, 52)
Muhammedi a.s. duke i zbatuar urdhrat a All-llahut xh.sh. dhe duke kryer misionin pr t cilin
ishte i drguar nga Ai, nuk e pranoi kt ofert t idhujtarve. Prandaj edhe n rethin e ashabve
t tij kan qen prezent personalitete t cilt nuk ishin arab, si ishin Bilali r.a., i cili ishte edhe
muezzini (thirrsi i ezanit) i par i Muhammedit a.s. dhe i besimtarve pr n namaz-falje edhe
njkohsisht ishte edhe muezzini i par n historin Islame. Bilali ishte nj zezak nga Abisinia
(Etiopia) i cili u lartsua nga Islami. Poashtu n kt bashksi t Muhammedit a.s. ka qen prezent
edhe Selman el-Farisiu i cili poashtu nuk ishte arab (gj q edhe vet emri i tij argumenton se sht
nga Persia). Pr t cilin Muhammedi a.s. me rastin e m lart prmendur tha: Selman el-Farisiu
sht nga familja yn. Poashtu rreth Muhammedit a.s. u tubuan edhe disa ithtar-ashab tjer t
cilt nuk kan qen me origjin arabe, si ishte Suhejbi nga Bizanti dhe shum e shum t tjer. Sa
pr ilustrim prmenda vetm kta, por duhet ditur se Islami sht nj fush e gjr pr do njeri,
prandaj n kt fe q n kohn e Muhammedit a.s. u bn pjestar t sinqert ndaj Islamit edhe
shum besimtar t cilt nuk ishin me origjin arabe, gj e cila argumenton se edukata e
Muhammedit a.s. me t vrtet ishte kundr nacionalizmit, racizmit dhe kundr do fanatizmi .
Mbi kt shtje Muhammedi a.s. ka thn:
56
Dr. Jusuf Rami Shkaqet e zbritjs s Kurani Kerimit, f.105.
www.islamischen.ch
66
Asnj arab nuk ka kurrfar superioriteti ndaj atij q nuk sht arab, asnj q nuk sht arab nuk
ka ndonj superioritet ndaj atij q sht i zi, asnj njeri i zi nuk ka ndonj superioritet ndaj ndonj
t bardhi. T gjith ju jeni bij t Ademit, ndrsa Ademi u krijua nga balta.
All-llahu xh.sh.n Kuranin Famlart thot:
O ju njerz, vrtet Ne ju krijuam juve prej nj mashkulli dhe nj femre, ju bm popuj e fise q
t njiheni ndrmjet vete, e ska dyshim se tek All-llahu m i ndershmi ndr ju sht ai q m tepr
sht ruajtur (kqiat)e All-llahu sht shum i dijshm dhe hollsisht i njohur pr do gj.
(El-Huxhurat, 13)
Kjo do t thot se superioriteti i nj njeriu ndaj nj tjetri mbshtetet vetm n vetdijn pr
Zotin (All-llahun xh.sh.) n pastrtin e karakterit dhe n moralin e lart, e jo n ngjyrn, racn,
gjuhn apo kombin N kt mnyr Islami themeloi parimin e barazis s tr gjinis njerzore
dhe n vet rrnjn e tyre i goditi t gjitha dallimet q mbshteteshin n ngjyrn, racn, gjuhn
dhe kombsin. 57
Kjo sht niveli kulminativ kah e cila synojn shoqrit moderne dhe mendimtart e tyre, kurse
ky gjest sht i fundit t cilin dshirojn q ta rradhisin n kushtetutat e tyre si t drejt natyrore
t njeriut n rrugn e paqes. Prandaj ashabt e Muhammedit a.s. duke i respektuar udhzimet e
Kuranit Famlart dhe t Muhammedit a.s. u bn njerz me moral t pastr dhe sjellje
shembullore. Ata duke iu prmbajt normave Islame, t cilat ua komunikoi Muhammedi a.s.,
57
Ebul Ala El-Mewdudi, T drejtat e njeriut n Islam, f.26-29.
www.islamischen.ch
67
arritn t bhen shoqria e par n historin njerzore, q t lirojn skllevr, pa marr parasysh
ngjyrn, racn, apo kombin. Duke patur t qart se vetm Muhammedi a.s. sht shembull pr ata
(ashabt) sepse vet ai liroi 63 skllevr, poashtu edhe ashabt e tij e bn kt. Numri i
skllevrve t liruar nga Aisha r.a. ishte 67, Abdull-llah ibn Abbasi liroi 70, Abdull-llah ibn Umeri
r.a. liroi nj mij ndrsa Abdurrahmani i bleu tridhjet mij skllevr e pastaj i liroi. Shokt
(ashabt) tjer t t Drguarit a.s. gjithashtu liruan nj numr t madh sklleverish. 58
Ky sht rezultati Islamit. Ky sht rezultat i edukats s Muhammedit a.s. t ciln e reflektoi n
zemrat dhe shpirtrat e ashabve t vet.
Nj nga ato rezultate briliante sht ajo q shoqria muslimane sht br shoqri e hapur pr t
gjith nacionalitetet, kombet, racat dhe gjuht, pa kurrfar pengese apsurde dhe primitive. Ashtu
q n at shoqri jan shkrir veti dhe prvoja t ndryshme nga popuj t ndryshm, dhe kshtu e
gjith kjo sht grshetuar. N kt mnyr sht formuar nj kompleks organizativ i
jashtzakonshm edhe at n nj periudh relative t shkurtr. Ai grup i uditshm harmonik,
formuloi civilizim madhshtor i cili n vehte apsorboi pothuajse potencialin e trsishm njerzor
intelektual dhe shpirtror t asaj kohe, ndonse ather lidhmria komunikative ishte e dobt. N
at shoqri muslimane superiore, t gjith njsoj dhe n mnyr t barabart e gjetn vendin e
tyre; edhe arabi, persiani, romaku, greku, indoneziani, afrikani, etj Ktu jan bashkuar t gjitha
karakteristikat kryesore t tyre, dhe t gjith ato ndrmjet vehte t thurrur, t forcuar dhe t
organizuar ofruan kontributin e tyre n ndrtimin e shoqris Islame si dhe n ndrtimin e
58
Po aty; fq. 26-29
www.islamischen.ch
68
kulturs dhe civilizimit Islam. Ky civilizim kolosal asnjher nuk ka qen civilizim arab, por
vetm Islam, asnjher nuk ka qen nacional, por do her ka qen civilizim fetar. 59
Vall, a do t realizonin ashabt kt bashkim superior po t preferonte Muhammedi a.s.
(msuesi i tyre) nacionalizmin, racizmin dhe diskriminimin racor?
Para se t prgjigjemi n kt pyetje s pari duhet t shohim se ku shpie nacionalizmi. Historia si
argument m i bindshm na tregon se prpjekja pr krijimin e nj uniteti n bazat e nacionalizmit
shpie gjer n diferenca dhe konfliktet t mdha ndrmjet njerzve. Uniteti i plot q bazohet n
racn, n gjuhn apo ngjyrn, nuk mund ti prfshij t gjith njerzit. Prkundrazi, fitohet
prshtypja se ndrmjet tyre qndrojn mure kineze q i ndajn dhe e intensifikojn prarjen
ndrmjet njerzimit, kurse n nj unitet t till shtja e t huajve bhet e pazgjidhur. 60
Mirpo, Ummeti i themeluar n besim t pastr dhe moral t lart dhe t shklqyer Islamik, si
ishte hallka e par e Ummetit t Muhammedit a.s.- ashabt, sht nj unitet i hapur q i pranon
njerzit e do race, ngjyre, gjuhe dhe teritori. Mu ashtu si ishte i hapur edhe pr Bilalin,
Selmanin, Suhejbin, dhe pr shum e shum t tjer. 61
59Sejjid
Kutb, Narav Kuranskog metoda; Islamska misao nr. 154/1991, f. 30. - Sarajev.
M hollsisht shiko librin Islami dhe nacionalizmi, nga Dr. Ali Muhammed Nakavi, botoi
Rumi,1994-Tetov.
61Nj pasqyrim t till qart mund ta vrejm edhe gjat koh s haxhxhit ku n nj vend disa kilometra
larg Mekkes t quajtur Arafat, qendrojn t gjith haxhinjt nga mbar rruzulli toksor, pra mund t
shohim njerz nga t gjitha kombet, racat dhe ngjyrat.
60
www.islamischen.ch
69
Pr kt arsye ky unitet mund t zgjrohet dhe t prij drejt vllezrimit univerzal t njeriut.
Prandaj tr kjo nuk do t mundej t arrihet n baza t nacionalizmit, racizmit dhe diskriminimit.
Kt gj Muhammedi a.s. e kishte t qart, prandaj edhe nuk sht e rastit thnia e tij e m lart
prmendur: Nuk ka superioritet t arabve ndaj popujve joarab apo anasjelltas, t popujve
joarab ndaj arabve, t gjith jan bij t Ademit.
Nga kjo rezultoi edhe bindja tek ashabt e tij, se n t vrtet nacionalizmi apo diskriminimi on
kah shkatrimi i qllimit si dhe nuk mund ta zgjidh problemin e pakicave me kriterin e racs e t
gjuhs. N kohn kur ashabt u formuluan si njerz dhe si Ummet m universal dhe m tolerant,
nga ana tjetr do t vrejm se hebrenjt t cilt para se t bheshin bashksi fetare, ishin
bashksi nacionale, veten e tyre e konsideronin si njerz m t zgjedhur nga Zoti. 62 Poashtu
aspak nuk sht e vrtet fjala e thn nga goja e nj filozofi grek-Aristoteli, me t cilin sot bota
perndimore mburet, i cili ka thn: vet vullneti i natyrs sht q barbart t jen skllevr t
grekve. 63 Prandaj grekt e vjetr msuan nga edukatori i tyre nacionalist dhe racist-Aristoteli
edhe at mu n kulmin e qytetrimit t tyre q t mendojn se popujt jo grek jan barbar.
Nga ana tjetr e bots, edukatori i ashabve dhe i t gjith kohrave, njeriu m gjigant n
historin njerzore- Muhammedi alejhisselam, nuk mendonte ashtu, ai thoshte se t gjith
njerzit jan bijt e Ademit, Selmani sht nga familja yn, Ska superioritet t arabve
kundrejt joarabve etj.
62Islami
63
dhe nacionalizmi; Dr. Ali Muhammed Nakavi fq.78-79
Po aty.
www.islamischen.ch
70
Nga vet praksa, kultura dhe udhzimet e Muhammedit a.s. ashabt kuptuan se nacionalizmi dhe
racizmi shpiejn n robri n rrug t gabuar dhe i vlersojn vetm traditat historike, kulturn
dhe fytyrat historike t popullit t vet, ndrkaq Islami i tejkalon (shlyen) kufijt gjeografik, racat,
ngyrat dhe nuk bn diskriminim.
N Islam asnjher nuk jan t njohura rastet e parulave t tipit E ndaluar vetm pr t zinjt
dhe qent, n Islam nuk ka rrug t posame vetm pr t bardht dhe trotoare t ngushta pr
negros-zezakt N Islam nuk ka vend pr sllogan ku haptazi rrahet gjoks pr popull(j) t
zgjedhur,e t tjert t nnmohen bile edhe deri n rangun e kafshve, nuk njeh autoritet dhe te
drejta t lindura, se dikush duhet te jet zotri, lider e dikush tjetr sht lindur q t jet rob,
skllav N fen e All-llahut autoriteti fitohet me bindje, pun, aktivitet, ndershmri, vlera
moralo-etike etj.
Ashabt e kishin t qart se vizioni i nacionalizmit mbi shoqrin dhe politikn plotsisht sht i
kundrt me vizionin Islamik, sepse kta t dy asnjher nuk mund t shkojn s bashku. Historia
e Lindjes dhe bots Islame tregon se Islami ka qen shum m efektiv se nacionalizmi dhe se i ka
inspiruar dhe aktivizuar popujt musliman, me rast tek ata e ka nxitur iniciativn dhe kreativitein
e atyre si dhe e ka ngjallur dhe shtuar zellin ndr masat e gjra popullore.
Pra, i Drguari a.s. ishte ai i cili themeloi nj bashksi t pastr Islame-universale, me nj fjal i
bashkoi popujt e ndryshm dhe i mnjanoi dallimet e tyre fisnore. Me rastin kur tek i Drguari
a.s. u tubuan disa musliman nga vendet e ndryshme respektivisht, si theksuam edhe m lart,
Selman El-Farisiu nga Persia, Suhejbi nga romakt dhe Bilali nga Etiopia, nj arab me emrin Kajs
www.islamischen.ch
71
ibn Mutateba, hyri brenda dhe kur i vrejti se kta gjenden n shoqrin apo rreth Muhammedit
a.s. i emrtoi si t huaj. Me kt rast i Drguari a.s. i zemruar dhe i revoltuar tha:
Edhe babai yt sht i njjt, edhe feja yte sht e njjta, ndrkaq arabizmi me t cilin po
krenohesh aq shum, nuk i takon as babit tnd e as nns sate (duke menduar se Ademi dhe
Havva jan prindrit e t gjith njerzve).
Pra nga krejt kjo shihet qart se i Drguari a.s. ashabt e vet i edukoi dhe i msoi se si t bhen
njerz me botkuptime ekumenike, kozmopolite, t zemrgjrsis, dashuris ndaj t vetes dhe
respektit ndaj t huajs. Kshtu pra, i Drguari a.s. mundohej q t rrnjos nacionalizmin dhe
do gjurm raciste apo diskriminuese tek ata. Ai ua bri me dije se njri nga rreziqet m t
mdha t nacionalizmit sht paragjykimi, ndjenj e furishme gjat s cils individi apo grupi
bhen egocentrik. 64 Intervenon dhe ndalon ndjenjat nacionaliste, t cilat shpiejn gjer te
paragjykimet kundr popujve tjer. Poashtu eliminon do element apo ves negativ n mesin e
ashabve t tij, q vet lavdrimi mos t bhet rregull i cili pr t tjert nuk tregohet kurrfar
simpatie apo tolerance, sepse nacionalizmi leht kulmon me racizm.
Prandaj qllimi prfundimtar i Islamit t cilin Muhammedi a.s. ua predikoi ashabve t vet, sht
themelimi i nj shoqrie universale monoteiste, e cila nuk do ti prfill kufijt gjeografik, racor
etj, dhe t gjith ti bashkoj n nj bashksi t vetme. Bashksi n t ciln t gjith ashabt n
mnyr t barabart u integruan t lidhur me dashuri dhe me ndjenja prpjekse pr t arritur nj
64Po
aty, fq. 75
www.islamischen.ch
72
qllim N krejt kt i bashkoi nj fije e prbashkt, fije e cila i lidhi me Nj Zot t tyre. N kt
fije, plotsisht, n mnyr t lir erdhi n shprehje t plot njerzimi dhe humaniteti i tyre.
Kjo asnjher nuk ngjau me asnj shoqri t mparshme gjat rrjedhave historike 65
KONSULTIMET NDRMJET
MUHAMMEDIT A.S.
DHE ASHABVE T TIJ
I Drguari a.s. pr do pun e cila ka qen me rndsi, me prjashtim t shtjeve fetare, sht
konsulltuar me ashabt e tij. Marrveshja dhe konsulltimi midis Muhammedit a.s. dhe ashabve
t tij ishin br praksis.
Mbi kt shtje flet edhe Kurani Famlart:
Edhe ata q i prgjigjen thirrjes s Zotit t tyre dhe e falin namazin rregullisht dhe ata q
kosultohen mes vete pr pun t prbashkta, e nga ajo q Ne ua japim ata e shprndajn.
(Esh-Shura, 38)
65
Sejjid Kutb, Narav Kuranskog metoda; Islamska misao nr. 154/1991, f. 30.
www.islamischen.ch
73
Ti ishe i but ndaj tyre, ngase All-llahu t dhuroi mshir, e sikur t ishe i vrazhd e
zemrfort,ata do t shkaprderdheshin prej teje, andaj ti faljua atyre dhe krko ndjes pr ta, e
konsultohu me ta n t gjitha shtjet, e kur t vendossh, ather mbshtetu n All-llahun, se
All-llahu i do ata q i mbshteten.
(Ali Imran,159)
Prandaj n Islam dialogu, marrveshja, kshillat dhe mirkuptimi luajn rol t rndsishm.
Muhammedi a.s. ka thn:
Kush vendos t kryej ndonj pun dhe kshillohet me njerz t menur dhe me prvoj, Allllahu xh.sh. do ta bj ashtu q pr ate t bhet m mir.
Feja sht kshill dhe udhzim pr n t mir.
All-llahu e vlerson lart marrveshjen e muslimanve n t gjitha punt.
Suksesi sht i sigurt n do pun nse konsulltohesh me njerz t menur dhe t ditur.
Kshillat dhe propozimet q jan ofruar t Drguarit a.s. nga ashabt e tij,ai i pranonte po nse
ata ishin n t drejt.
Nj nga ashabt e Muhammedit a.s. thot:
Asnjher nuk kam par ndonjrin q aq shum t bj pyetje pr konsulltime, sikur se i
Drguari i All-llahut xh.sh.
www.islamischen.ch
74
Me rastin e betejs s Bedrit, nj ashab me emrin El-Hubbab bin El-Mundhir r.a., pasi q e pyeti
Muhammedin a.s. pr vendin n t cilin urdhroi q ushtria muslimane t vendoset, se a sht i
urdhruar nga All-llahu xh.sh. apo sht ndonj mjeshtri luftarake nga vet ai (Muhammedi a.s.), i
Drguari a.s. iu prgjigj se kjo nuk sht as urdhr nga All-llahu xh.sh. e as ndonj mjeshtri
luftarake, por mendimi i tij personal. El-Mundhiri r.a. propozoi q ushtria muslimane t
stacionohet n nj vend tjetr ku muslimant do ti kishin n disponim burimet e Bedrit. Kt
propozim i Drguari a.s. e pranoi menjher.
Poashtu, konsulltimet midis Muhammedit a.s. dhe ashabve t tij ishin prezent edhe me rastin e
prgatitjes pr luftn e Uhudit. N kt rast Resulull-llahu a.s. pyeti ashabt e tij se ku do t
luftojn; n qytet apo jasht qytetit - n Uhud. Disa nga ashabt ishin t mendimit se beteja
duhet t zhvillohet n qytet, 66 ndrsa shumica, e sidomos t rinjt (t cilt nuk morrn pjes n
luftn e Bedrit), propozuan se m mir sht q beteja t zhvillohet n Uhud.
I Drguari a.s. pranoi propozimin e atyre q than se beteja duhet t zhvillohet n Uhud, pra
propozimin e t rinjve.
Ky ishte edhe rasti pr thnjen e hipokritit m t njohur Abdull-llah ibn Ubejj ibn Selulit i cili tha
seMuhammedi (a.s.) nuk e dgjoi propozimin e m t vjetrve por pranoi propozimin e
fmijve, (edhe pse ata nuk ishin fmij por t rritur, -pra kshtu e kan munafikt).
66
Mendim t cilin e ndante edhe Muhammedi a.s.
www.islamischen.ch
75
I Drguari a.s. ishte i bindur se edhe rinia sht ajo e cila duhet t konsulltohet dhe t bj dialog
dhe marrveshje pr vendimet t cilat jan me rndsi. Prandaj edhe tregohet se n nj rast
Muhammedi a.s. ka thn:
Rinia m kan ndihmuar, kurse pleqt m kan penguar.
I Drguari a.s. s bashku me ashabt e tij, t cilt shumica ishin t rinj dhe t cilt njkohsisht e
prbnin edhe rinin e par Islame, nn flamurin Islam e mposhtn dhe e shkatrruan parin
sunduese injorante Mekkase n kohn kur idhujtaria dhe injoranca kishin arritur kulminacionin e
tyre. Ata (ashabt) me moral t pastr dhe drejtsi Islame arritn ta prmbysin do ushtri dhe
sistem q ishin kundr Muhammedit a.s. dhe kundr fes Islame. Ata ishin t cilt ngadhnjimtar
hyn n Mekk dhe e prmbysn kryesin arrogante t idhujtarve, shkatrruan sistemin i cili
ishte i themeluar n baza t politeizmit dhe idhujtaris (shirkut), si dhe n tradita tjera jonjerzore.
Shpartalluan ushtrin dhe adhuruesit e idhujve, t cilt i miratonin instruksionet dhe i zbatonin
planet e udhheqsis n t ciln kuvendonte kundrshtari m i prbetuar i t Drguarit a.s. dhe i
fes Islame, Ebu Xhehli.
Krejt kjo sht realizuar n baz t mirkuptimit dhe konsultimit ndrmjet Muhammedit a.s. dhe
ashabve t tij.
Nga kjo kuptojm se prej Praktiks-Sunnetit t Muhammedit a.s. sht edhe konsultimi.
Prkundr asaj q Muhammedi a.s. ishte i Drguar nga All-llahu xh.sh.-pozits s lart dhe
mbshtetjes s tij n Vajhin-Shpalljen,ai shpesher bnte konsultime me ashabt e vet. Ai
konsultohej me tr besimtart vetm ather kur ishte n pyetje ndonj shtje me rndsi si
veproi me rastin e betejs s Uhudit. N kt rast ai e konsultoi gjith masn muslimane t cilt
www.islamischen.ch
76
gjendeshin n Medine.Poashtu mund t theksojm se ndonjher ata q duhen konsultuar jan

vetm disa musliman m t dijshm - ekspert, si ndodhi me rastin e robrve t betejs s
Bedrit. Ndonjher konsultoheshin vetm prijsit apo udhheqsit e ndonj grupi apo fisi,si
ishte shtja me fisin Gatafan, ku Muhammedi a.s. i konsultoi vetm Sad ibn Muadhin dhe Sad
ibn Ubaden edhe at pr shtjen e vendosjes s paqs me fisin Gatafan pr nj t tretn e fryteve
t Medines, n mnyr q t kthehen nga lufta me muslimant n betejn e Hendekut, shkas
sepse ata q t dy ishin prej paris s ensarve dhe udhheqs t tyre. 67
Prandaj suksesi sht i sigurt n do pun nse konsultohesh me njerz t menur dhe t
ditur.
PRGATITJET DHE KONSULTIMET ME RASTIN E FORMIMIT T

SHTETIT ISLAM N MEDINE
Fillimi i prgatitjes dhe planifikimit pr formimin e nj shteti Islam ishte marrveshja e
Muhammedit a.s. q e bri n takimin e dyt n nj vend jasht Mekks i quajtur Akabe,
marrveshje kjo e cila u b para emigrimit-hixhretit t tij pr n Medine.
67
Dr. Abdulkerim Zejdan, Individi dhe shteti n sheriatin Islam, fq.36-37. Botoi shtpia botuese
Drita, 1994, Shkup.
www.islamischen.ch
77
N kt takim t rndsishm historik, nj delegacion i muslimanve t Medines i prbr prej 73

burrave dhe dy grave, iu zotuan Muhammedit a.s. se do ta prkrahin dhe do ti bashkangjiten n
punt dhe aktivitetin e tij. Mes tjerash ata than:
O i Drguar i All-llahut, pr ka t t zotohemi ty? -I Drguari a.s. tha: T m zotoheni pr
dgjes dhe respekt n aktivitet dhe n t urdhruarit pr t mir dhe ndalimin nga e keqja, t
flitni pr All-llahun dhe mos ti friksoheni as mallkimit te te mallkuarit pr kauzn e All-llahut, t
m ndihmoni ashtu q t m pengoni nse bj tejkalim ndaj jush, ashtu si e pengoni vetveten, si
i pengoni grat tuaja, fmijt tuaj dhe do t shprbleheni me Xhennet. 68
Ky takim sht marrveshje dhe nj prgatitje e sigurt pr ndrtimin e shtetit t par Islamik, q
planifikonte Muhammedi a.s. s bashku me ashabt e tij ta realizoj n Medine. Njkohsisht
Medinasit pranuan dhe e ftuan Muhammedin a.s. t vij tek ata, ku do tia mundsonin nj gj t
till.
Pas shprnguljes - hixhretit t Muhammedit a.s. dhe ashabve t tij n Medine, dhe pas ndrtimit
t xhamis s par n kt qytet, ai bri vllazrimin e muslimanve Mekkas dhe Medinas, njashtu
i vllazroi edhe fiset Evs dhe Hazrexh, t cilt para se t vij Muhammedi a.s. n Medine ishin
n armiqsi t pafund.
T prmendim se Muhammedi a.s. Medinen e gjeti si qytet t vogl me disa mijra banor, ku nuk
kishte organizim t mirfillt fetar, politik, e as social. Qytet n t cilin nuk ekzistonte ndonj ligj,
art, e as arkitektur t mirfillt. Q n fillim t ksaj periudhe Muhammedi a.s. filloi konsultimet
68
Po aty, fq. 12-13.
www.islamischen.ch
78
me ashabt e tij pr gjendjen e shoqris s re Islame, me ka do t vendoseshin edhe themelet e

shtetit t par Islamik.
N konsultime ishin prezent edhe disa ifut, t cilt i ftoi i Drguari a.s., kontraktoi me ta dhe i
siguroi ata n fen e tyre, n pasurin e tyre dhe shtroi kushte pr ta dhe ndaj tyre. 69
Pra, roli shoqror i Islamit u vu n pah kur shteti i ri i posaformuar dhe i bashkuar ndjeu nevoj
pr nj kushtetut, ligje dhe relacione t reja dhe t qarta ndrnjerzore. Po n at periudh edhe
u shpalln disa pjes t Kuranit n lidhje me t drejtn familjare, rregullat luftarake, shprndarjen
e pasuris, t drejtn sociale, si dhe nj varg obligimesh t tjera, t cilat ishin nga bazamentet
kryesore pr ngritjen e nj shteti Islamik.
Muhammedi a.s. kishte pr qllim q ashabt e tij nprmjet msimeve dhe kshillave Kuranore
ti edukoj dhe tua msoj domethnien e jets dhe barazis Islame, si dhe domethnien dhe
rolin e individit n bashksin - shtetin Islam.
Pra, kshtu veproi Muhammedi a.s. sepse kshtu sht domethnia e Islamit, e jo Zotit
Hyjnoren e mbretit mbretroren, si pretendon teologjia krishtere. N Islam nuk ka vend pr nj
pretendim t till, ku kisha kultivon shpirtin, ndrkaq shteti sundon trupin, sipas parulls krishtere
69Marrveshja
e Muhammedit a.s. me ifutt e Medines nuk ishte tjetr, prve se shprehje e pushtetit
politik, t cilin filloi ta ushtroj n cilsin e kryetarit t shtetit Islam. Shih librin Individi dhe shteti n
sheriatin Islam fq.14, Dr. Abdulkerim Zejdan, poashtu shih Siretu Ibni Hisham, vll. II, fq. 119.
www.islamischen.ch
79
t mlartprmendur. 70 Por n fundamentet Islame parashihet dhe ofrohen programe dhe

instrukcione pr formimin e shtetit ashtu si ekzistojn edhe reeta pr formulimin e
personalitetit t pastr. Nga kjo kuptojm se n Islam bashkohen dy komponentat; shpirtrore
dhe ajo materiale, sepse Islami nuk sht thjesht vetm religjion, por di m tepr. Po ta marrim
si shembull vetm urdhrin nga Kurani mbi dhnien e zekatit, do t kuptojm se Islami del si
lvizje sociale, jo para s gjithash si religjion. Zekati rndsin e vet t vrtet e mori me formimin
e shtetit n Medine. Disa indikacione pr karakterin e ktill t ktij institucioni jep fakti se
urdhri pr zekat n Kuran prmendet tet her n kaptinat (suret) e shpallura n Mekk, ndrsa
njzet e dy her n ato t Medines, pra me themelimin e shtetit. Ktu nuk kemi fjaln pr zekatin,
por dshiroj t theksoj se msimet Islame si dhe udhzimet dhe kshillat e Muhammedit a.s. nuk
jan vetm pr botn tjetr, por edhe pr kt bot. Po t mos isht kshtu, ather prse Allllahu xh.sh. shpalli ato pjes t Kuranit Famlart q flasin mbi t drejtn sociale, t drejtn
trashgimtare, marrdhniet ndrnjerzore, rregullat luftarake, mbi t drejtn dhe edukatn
familjare etj, t cilat jan qeliz fillestare pr formimin dhe ngritjen e nj shteti t pastr, i cili nuk
do t ngritej askund tjetr, por vetm n kt bot?!
Prandaj, nj gj e till u realizua me formimin e shtetit t par Islam n Medine, pr t cilin edhe
ne e kemi fjaln.
Muhammedi a.s. pr kt shtje - formimin e qytet-shtetit, sht konsultuar me ashabt e tij, si
dhe me disa nga jomuslimant, si ishin disa fise ifute t Medines.
70 N
Islam nuk mundet n mnyr Islame t besohet, ndrsa n mnyr joislame t punohet, fitohet,
argtohet, sundohet etj.
www.islamischen.ch
80
N shtpin e Enes bin Malikut r.a. i Drguari a.s. s bashku me disa ashab t tij bnte tubimet
dhe prgatitjet pr nj kushtetut, t ciln duhej tua prezentonte banorve t Medines.
T prmendim se ky dokument quhet shkres ose letr e shkruar (kitab). Pra, n kt
kushtetut nuk bhet fjal vetm pr rregullore juridike ose pr ligj, i cili prcakton sjelljet e
shtetasve - banorve t Medines, por pr nj ligj t shkruar. Ky dokument - kushtetut prbhet
prej 52 neneve. sht i ndar n dy pjes t ndryshme kryesore; nenet 1-23 u dedikohen
muslimanve, kurse nenet tjera ifutve. Sa pr ilustrim, t theksojm se neni i par i ksaj
kushtetute flet mbi themelimin e bashksis muslimane, e cila njkohsisht ishte bashksi fetare
dhe politike, t ciln e prbnin muslimant nga Mekka dhe muslimant nga Medina, si dhe ata
jomusliman, t cilt e pranuan kt kushtetut me qllim q ti mbrojn interesat e tyre politikoekonomike.
Kjo bashksi ishte nj trsi e veant, e cila nuk mbshtetej n asnj nga shoqrit tjera ekzistuese dhe nuk i ngjante asnjrs nga ato (neni 2); ajo kushtetut ua pranonte t drejtat e barabarta t
gjith antarve t vet, e veanrisht n koh lufte, (nenet 15, 18, 19). Kjo kushtetut edhe nga
aspekti juridik do t thot nj hap revolucionar prpara, sepse kujdesi pr detyrat juridike m nuk
i lihet individve, por prgjithmon dorzohet n duart e bashksis, respektivisht udhheqsis
Islame. Poashtu, (n nenin 22) ekziston: ndalohet ndihma pr ata t cilt bjn krime. Sa i prket
legjislacionit; All-llahu xh.sh. paraqet burim t legjitimitetit dhe drejtsis, kurse Muhammedi a.s. i
Drguari i Tij - sht udhheqs (neni 23), e obligimi luftarak sht pr t gjith (neni 18).
www.islamischen.ch
81
ifutve u ndalohet ti ndihmojn ose ti mbrojn idhujtart e Mekks dhe aleatt e tyre (neni
43)... 71
Kto ishin disa nga 52 nenet t kushtetuts, t ciln e prpiloi Muhammedi a.s. s bashku me
ashabt e tij dhe banort tjer t Medines. Nprmjet ksaj kushtetute ai vuri themelet e qytet shtetit t par Islamik. Kjo sht nj kushtetut e shkruar, e cila flet mbi t gjitha organet e
rndsishme t pushtetit, si dhe mbi nevojat specifike t bashksis muslimane n periudhn e
themelimit, kurse ato jan: mbrojtja, legjislacioni, jurisprudenca etj. Do t ishte krejtsisht
normale nse ndrkoh ka mundur t bhen edhe disa ndryshime n kushtetut, edhe at pr
arsye t ndryshimeve t kushteve politike t jets (ndoshta edhe gjat jets s Muhammedit a.s.).
Kshtu pra, me prpilimin e kushtetuts dhe me formimin e shtetit Islam n Medine, n
personalitetin e Muhammedit a.s. u mishruan disa cilsi si;cilsia e t Drguarit (e komunikuesit
nga All-llahu xh.sh.), cilsia e gjykatsit t njerzve. Kshtu u bashkuan n t, pushteti ekzekutiv
dhe pushteti ligjdhns, bashk me at q ua transmentoi njerzve nga feja e All-llahu xh.sh. n
cilsin e tij si i Drguar nga All-llahu xh.sh.. 72
Kjo kushtetut e cila lindi n Medine nuk sht e njjt e as nuk mund t krahasohet me ato
punime apo libra si jan: Shu King nga Konfuio, Artha Sastra (ekonomia politike) nga
Kautilije, Kshilla mbretrve nga Makiaveli, si dhe Kushtetuta e Athins nga Aristoteli, sepse
asnjra nga kto vepra nuk konsiderohen si dokumente kushtetutare e as q jan prdorur si ligj.
71
72
Dr. Muhammed Hamidull-llah, Muhammedi a.s. vll. I fq. 176-177;

Dr. Abdulkerim Zejdan, Individi dhe shteti n sheriatin Islam, fq. 15.
www.islamischen.ch
82
Kurse Kushtetuta e Athins paraqet nj prshkrim historik t qytetit-shtetit t Athins, 73dhe

sipas ksaj nuk mund t konstatojm se ishte ndonj kushtetut n plotkuptimin e fjals.
N do rast Kushtetuta e Medines do t thot kthes vendimtare n historin njerzore, si dhe
kapitull i ri n jetn Islamike, sepse ktu u reflektuan domethniet Kuranore. Njeriu besimtar e
gjeti rolin e tij t vrtet n bashksin e vrtet. Ktu gjejm bashkimin fatmir t
komponenteve shpirtrore dhe profane, sepse politika e zhveshur nga morali (etika Islame) on
deri n materializm t vrazhd dhe n nj mnyr t jets si jetojn shtazt
Mund t themi se formimi i shtetit Islamik n Medine-n vitin e par hixhrij ishte fryt i
konsultimit dhe tolerancs mes Muhammedit a.s. dhe ashabve nga njra an dhe banorve t
tjer t Medines nga ana tjetr.
Ashabt e Muhammedit a.s. gzuan fatin q ishin pjesmarrs n themelimin e Kushtetuts dhe
shtetit t par Islam, njkohsisht kjo ishte edhe Kushtetuta e par e cila ishte n form t
shkruar n historin njerzore. 74 Krejt kt Muhammedi a.s. e realizoi me nj grup t vogl
besimtarsh 75, shumica e t cilve ishin t rinj. Kta ishin t prgatitur sipas udhzimeve dhe
Dr. Muhammed Hamidull-llah, Muhammedi a.s. vll. I fq.175;
Mbi formimin e shtetit Islam n Medine dhe mbi kushtetutn Islame, shih m gjrsisht n librin
Muhammed a.s. vll. I fq. 174-186 nga Dr. Muhammed Hamidull-llah.
75Me shprnguljen e muslimanve nga Mekka n Medine, 186 familje muslimane nga Mekka u vllazruan
me besimtart musliman t Medines. Mbi numrin e muslimanve, Buhariu that: Hudhejfe i
transmeton fjalt e Muhammedit a.s.: Numroni dhe mi shkruani emrat e atyre q kan pranuar Islamin; e ne i
numruam 1500 njerz. Thuhet se n at koh Medina kishte afr 10.000 banor. Kjo me siguri sht
73
74
www.islamischen.ch
83
porosive Kuranore, sepse krejt kt ata e arritn me besim t thell dhe t paluhatshm, me
sinqeritet i cili nuk pranon dyfytyrshmri, me pun permanente e cila nuk ndien lodhje e as
mrzi, me sakrifikimin dhe flijimin e vlefshm i cili nuk pranon asgj prpos fitores apo rnies
shehid (dshmor).
Pra, ky ishte rezultati i misionit t Muhammedit a.s. Ky akt historik bri kthes vendimtare n
shoqrin Islame, e cila do t mbetet shembull pr gjeneratat e mvonshme deri n Ditn e
Fundit.
ASHABT -NXNSIT E QENDRS S PAR T EDUKIMIT DHE T

MENDIMIT - BARTS T VRTET T MESAZHIT ISLAM
Historia dhe gjurmt e civilizimeve t vjetra q mund ti hasim npr qytete dhe vende t
ndryshme t bots, qart argumentojn se njerzimi q n kohrat m t vjetra ka pasur kultur
dhe civilizim. Qendrat m t njohura botrore t cilat kan qen djep t kulturave dhe
civilizimeve t vjetra ishin Aleksandria, Athina, Heliopolisi, Roma si dhe disa qytete apo vende t
Lindjes s Mesme dhe asaj t Largt, n t cilat edhe lindn msime dhe filozofi t ndryshme.
edhe regjistrimi i par n histori. Shih librin Muhammed a.s. vll. I; fq.171 nga Dr. Muhammed
Hamidull-llah; botimi i dyt. (1977, Zagreb).
www.islamischen.ch
84
Mund t prmendim se n Lindje u zhvilluan misticizmi indian, filozofia pesimiste e Buds dhe
Lao Ces, si dhe shum besime dhe botkuptime t gabuara.
T gjitha kto besime apo filozofi t ktyre besimeve nga njerzit apo nga nxnsit e tyre kan
krkuar q ta braktisin kt bot, t largohen nga organizimi i jets dhe rendit shoqror.
Thirrsit e ktyre besimeve dhe ideologjive m n fund doln kontra-produktiv dhe nuk dhan
rezultat pozitiv. Prpjekja e Buds nuk pati sukses. Shkollat e tyre t meditimit dhe mendimit t
gabuar pushtuan grupe njerzish dhe i orientuan n nj drejtim krejtsisht t devijuar, ashtu si e
bri disa shekuj m von edhe krishterizmi (e jo edhe Isai a.s.).
Pra, edhe predikuesit e feve dhe besimeve m t vjetra posedonin mnyrn e t menduarit dhe t
edukuarit t tyre, mirpo si kemi theksuar edhe n hyrjen e ktij libri, do gj q nuk sht
themeluar n baz t besimit t pastr ndaj All-llahut xh.sh., n baz t sinqeritetit, moralit t
pastr dhe humanitetit, sht dnuar me shkatrrim dhe zhdukje. do gj q sht n
kundrshtim me vet natyrn e njeriut do t prjetoj shuarje nga vetvetiu.
sht me rndsi t prmendim se n periudhn kur Egjipti ishte djep i nj civilizimi t lart dhe
kur Aleksandria u b qendr e vrtet kulturore dhe shkencore, e cila ishte pasardhse e
trashgimis athiniane dhe romake, Medina ishte nj fshat i panjohur n shkrettirn e Hixhazit.
Pra, n fillim t shekullit VII, gjegjsisht pas shprnguljes s Muhammedit a.s. n Medine ky vend
u shndrrua n qytet nga i cili u shprndan dituri t pastra, t cilat m von shrbyen pr ngritjen
e nj kulture dhe civilizimi fascinant Islamik.
www.islamischen.ch
85
Shohim Medinen n t ciln Muhammedi a.s. s bashku me ashabt e tij ndrtoi xhamin si hap
t par pas hixhretit, e cila m von do t luaj nj rol jashtzakonisht t madh. Kjo xhami ishte e
ndrtuar thjesht, me disa tulla balte, disa drunj, dhe e mbuluar me gjethe hurmash. Aty
Muhammedi a.s. s bashku me ashabt e tij kryente namazin, tubimet, ligjratat dhe spjegimet
tjera Islame. Aty edhe bnte prgatitjen e ushtris, e cila m von do ti shkatrroj ushtrit
romake dhe persiane. Po n at xhami - shkoll, e cila ua tejkaloi t gjitha qendrave t
mparshme, qofshin ato Senati i Roms apo ai i Athins, apo qendrave tjera t kulturs, t cilat
ishin m t njohura, nxnsit e Muhammedit a.s. msuan edhe mbi mnyrn e drejt e t
menduarit si dhe mbi lirin e mendimit 76 q ne sot e quajm liri e shprehjes s mendimit.
Ktu shohim Medinen dhe xhamin e Muhammedit a.s. si nj qendr t vrtet apo si nj thesar i
diturive, mendimeve t drejta dhe t pastrta mbi botn, individin, kosmosin, ahiretin, mbi t
drejtn, humanitetin, dashurin, shtetin dhe rregullimin shtetror, marrdhniet ndrnjerzore,
sistemin e organizimit t bashksis, paqen, rolin e njeriut n kt bot etj...
Me nj fjal, xhamia e Muhammedit a.s. n Medine u b qendr - zemr e civilizimit dhe
kulturs njerzore, apo burim nga i cili u furnizuan dijetar dhe mendimtar, t cilt sot njihen si
ndr m t famshmit n bot. Nga kjo qendr e par e edukimit dhe mendimit t pastr Islam u
shprndan msuesit e mdhenj n mbar rruzullin toksor. Me kt qendrat e mparshme t
76
Sa pr ilustrim ktu mund t prkujtojm disa raste nga prditshmria e jets s Muhammedit a.s., si
ishte rasti n Bedr, kurse rezultat i krejt asaj q ka t bj me lirin e mendimit sht edhe rasti n
xhami, kur n kohn e halifatit t Umer ibn Hattabit r.a., i cili ishte duke ligjruar n minber, nj grua, e
cila ishte prezente e kritikoi Umerin, shkak i cili ishte prkufizimi i mehrit (priks) nga ana e tij.
www.islamischen.ch
86
civilizimit humbn rejtingun, si ishin qendrat e civilizimit t perandoris romake dhe persiane.
Kurse rejtingu poashtu i humbi edhe Aleksandrias, Bergams, Sirakuzs, kurse Roms dhe
Konstantinopojs i humbi primati.
Nga ana tjetr, rrezet prej Medines u shprndan anemban bots. Lindn qendra t reja t
kulturs, kt her nga nj fe e cila ishte fe adekuate dhe plotsisht e vrtet pr njeriun. Kultura
dhe civilizimi Islam deprtoi n: Basr, Kuf, Kairo, Damask, Kordob, Grenad, etj... 77
Prandaj t theksojm se kt kultur dhe civilizim, si dhe kt mesazh Islam e bartn vet
ashabt e Muhammedit a.s. Ua bartn popujve q jetonin jasht Medines dhe Hixhazit. Ata e
kishin kuptuar Islamin, rolin e muslimanit dhe obligimin e thirrsit, si dhe ishin t prgatitur pr
nj mision t till, prandaj edhe u shprndan n fushn e davetit (thirjes Islame).
Shprndarja e ashabve jasht gadishullit arabik ka qen fat i madh. Ata me vetdije dhe me
dshir udhtuan n vendet e largta, larg nga Medina, duke synuar q tua msojn hadithet,
porosit, udhzimet dhe msimet e besimit Islam njerzve - popujve n vendet kudo q jetonin
ata, duke formuar qendra pr t msuar diturit Islame.
Obligimi kryesor i tyre ishte bartja e porosive apo mesazheve Islamike jasht Medines. Para s
gjithash ato porosi ishin mbi diturin, besimin e pastr, etikn, kulturn dhe qytetrimin Islam
drejtuar njerzve, qofshin ata t shekullit t ashabve, beduin t shkrettirs, banor t qyteteve
77
Mbi prhapjen e kulturs dhe civilizimit Islam, shiko librin Arapsko - Islamski uticaj na evropsku
renesansu nga nj grup autorsh. Botimi i par, 1987, Sarajev. Poashtu shiko Svijet Islama Beograd, 1979.
www.islamischen.ch
87
apo intelektual t bots s modernizuar. Misioni i tyre nuk ishte i trajts kombtare, por mision
univerzal. Prandaj ata arritn ti ndrrojn bazat e etiks t cilt gjithnj, nn udhheqjen dhe
udhzimet e Muhammedit a.s., kan potencuar faktin se asnj njeri nuk mund t krkoj shenjtri,
autoritet dhe z t sunduesit, dhe askush nuk sht i lindur e i shnuar me shenjn e robris.
Ata (ashabt) bots i dhuruan mendimin mbi unitetin e mbar njerzis, barabarsis s t gjith
njerzve, tolerancn, mirkuptimin, mnyrn e drejt e t menduarit dhe lirin e vrtet. Kta
ishin nxnsit e Muhammedit a.s., t cilt ishin t mshirshm ndrmjet vete, kurse t ashpr
ndaj jobesimtarve, t cilt ua kalonin nxnsve t Platonit, mendimtarve t Lindjes, si dhe
ushtarve t Cezarit.
Kta qndruan pran Muhammedit a.s. duke msuar nga ai; besimin, humanitetin dhe idet e
pastrta Islame.
Synimi i tyre ishte q me an t Islamit n praktik dhe me dritn shklqyese t besimit ta
ndriojn errsirn e injorancs. Ata ishin njerz t cilt lan mbresa t mdha n ngjarjet
historike: shkatrruan ushtrit e perandorive m t mdha botrore si ishin Bizanti, Persia dhe
shum ushtri tjera t fuqishme.
Arradhat e ashabve t cilt e prbnin ushtrin Islame, nuk mund ti krahasojm me ushtrit
pagane t romakve apo t Sparts, sepse t gjith ato ushtri ishin t themeluara dhe t ndrtuara
n baz t politeizmit, t cilt kishin pr qllim pushtetin, t mirat materiale dhe eksploatimin.
Kurse ushtrin t ciln e prbnin ashabt q i prgatiti Muhammedi a.s., ishte e themeluar dhe e
ngritur n baz t besimit t pastr Islam. Ata respektuan urdhrat e All-llahut xh.sh. dhe
udhzimet e Muhammedit a.s., respektuan ato urdhra - ligje, prandaj me respektin dhe dashurin
www.islamischen.ch
88
q posedonin ndaj Islamit arritn q t bhen t sinqert, t drejt, t devotshm dhe

shpirtpastr.
Formulimi dhe prgatitja e ksaj gjenerate sht br sipas parimeve dhe vlerave Kuranore, ashtu
q nga kjo shkoll - xhami e Muhammedit a.s. doln njerz t lutjeve, t shpats, t prkushtimit,
t moralit, t dituris dhe t drejtsis.
Kjo sht ajo bashksi e pastr t ciln e prgatiti i Drguari i All-llahut xh.sh.
Kjo ishte gjenerata e par Kuranore, t cilt si burim t vetm e kishin Librin e All-llahutKuranin Famlart, burim nga i cili jan ushqyer dhe frymzuar. Natyrisht, kjo nuk ndodhi pr
at arsye se njerzimi atbot nuk posedonte qytetrim, kultur, shkenc, vepra t shkruara dhe
studime Prkundrazi! - Kan ekzistuar, kultura dhe civilizimi romak, literatura dhe ligjet e tyre,
n t cilat ende Europa e sotshme bazohet. Poashtu kan ekzistuar gjurm nga civilizimi grek, nga
logjika e tyre, filozofia dhe arti t cilt ende n Perndim paraqesin burimin e mendimit t sotm.
Ekzistonte edhe kultura persiane me artin e saj, poezi me ideologjit dhe sistemet sunduese,
prandaj, shkaku i kufizimit t gjenerats s par, n periudhn e formimit t tyre, ekskluzivisht n
Kuran, nuk ka qen pr at arsye se nuk kan ekzistuar kultur dhe civilizim tjetr, por qllimi i
t Drguarit a.s. ka qen q burimi nga i cili do t ushqehet kjo gjenerat t orientohet
ekskluzivisht n Kuran, ashtu q t edukohen dhe t inspirohen sipas metodave t cilat i shpalli
All-llahu Fuqiplot n Kuranin Famlart.
Prandaj, Muhammedi a.s. sht orvatur t formoj gjenerat t zemrs s pastr, mendimeve t
kthjellta dhe t pastrta, gjenerat t vetdijes s pastr. Ka br prpjekje q t edukoj dhe
formoj ashabt e tij n mnyr burimore, pa kurrfar ndikimi apo influence nga jasht e cila do
www.islamischen.ch
89
t vinte nga ndonj drejtim tjetr, prve drejtimit Kuranor, t cilin vetm All-llahu xh.sh. ka
mundur ta garantoj. 78
Kjo sht ajo bashksi e cila meritoi t prmendet n Kuranin Famlart. Kjo ishte ajo gjenerat
Kuranore t ciln e edukoi vet Muhammedi a.s. n shkolln-xhamin e Medines, e cila ishte
qendr dhe gurr e pastr e msimit, edukimit, moralit, kulturs dhe qytetrimit njerzor.
Pra xhamia e t Drguarit a.s. n Medine u b shkolla e par e edukimit, dituris dhe e mnyrs s
drejt e t menduarit, kurse ashabt nxnsit e par t asaj shkolle.
THON MENDIMTART BOTROR MBI PERSONALITETIN E

MUHAMMEDIT A.S.
N veprn Muhamedanizmi, G. W. Leinter thot:
Muhammedi asnjher nuka ka pohuar pr veti se sht i pagabueshm. Me nj rast ai e mori
shpalljen e cila e qortonte rrept pse ia kishte kthyer shpinn nj t verbri pr t biseduar me nj
person autoritativ dhe t pasur.Muhammedi e kumtoi kt shpallje q me siguri nuk do ta bnte
kurr sikur t kishte qen mashtrues, siq konsiderojn disa injorant nga rradht e krishterve.
78
Sejjid Kutb, Jedinstvena Kuranska generacija, Islamska misao nr. 154, 1991 f. 33
www.islamischen.ch
90
Thomas Carlyle, njri nga mendimtart m t mdhenj t shekullit t kaluar, n librin e vet
Trimat dhe adhurimi i trimave, nn titullin Trimi si profet pr shpalljen e Muhammedit a.s.
shprehet me entuziazm:
Fjalt e njeriut t till jan thirrje e drejtprdrejt nga vet zemra e natyrs. Njerzit e dgjojn
dhe doemos do ta dgjojn at z edhe n mos pain dgjuar asnj tjetr 79
La Martine, historian franez, n librin e tij Historia e Turqve thot:
Filozof, orator, profet, ligjdhns, lufttar, ngadhnjimtar ideash, rilinds i srishm i fes s
logjiks dhe t Zotit pa idhuj dhe freska; themelues i njzet mbretrive t bots dhe nj mbretrie
shpirtrore - ai sht Muhammedi 80
Poashtu astronomi dhe historiani amerikan Michael Hart n librin e tij Njqind m t
mdhenjt, pasi q studijoi njerzit prej Ademit e deri m sot, zgjodhi njqind m autoritativt
dhe njerzit m me ndikim n histori. Ai e v Muhammedin a.s. n rend t par (nn numrin
nj). 81
Mund t prmendim edhe shum t tjer t cilt than se i Drguari a.s. sht personalitet m i
madh n histori dhe m i suksesshmi prej personaliteteve t tjer, si sht Bernard Sho, ku ai pr
t Drguarin e All-llahut xh.sh. thot:
Ahmed Deedat, Kurani - mrekullia m e prsosur, f. 30.
Po aty, f. 31.
81 Po aty, f. 32.
79
80
www.islamischen.ch
91
do her, fen e Muhammedit lart e kam vlersuar pr shkak t vitalitetit (gjallris) s saj. Ajo
sht nj fe e cila, si m duket mua, posedon aftsi adaptuese n fazat e ndryshme t jets, dhe si
e till ajo mund t aplikohet (vazhdoj) n t gjitha periudhat e jets. Un e kam studijuar at njeri
(Muhammedin), dhe sipas mendimit tim, edhe pse nuk jam ndonj Anti Krisht, ate duhet ta
quajm Shptues i njerzimit. Besoj me plot bindshmri se, sikur t ekzistoj nj njeri sikurse ai,
do t kishte arritur t formoj nj pushtet n botn moderne, dhe ai do t kishte arritur t zgjedh
problemet n mnyrn e cila do t sjell paq t nevojshme dhe fat. Un kam thn se n
ardhmri, feja e Muhammedit mund t bhet plotsisht e pranuar n Europn e ardhshme, ashtu
si tanim ka filluar t pranohet sot.
Poashtu citojm edhe disa thnie t tij:
Sikur t ishte gjall sot Muhammedi i biri i Abdull-llahut dhe t ishte n mesin ton, ai do ti
zgjidhte problemet e jets pr nj koh t shkurt... 82
N kohn e sotshme shum njerz t mi nga Europa pranojn fen e Muhammedit, dhe mund
t themi se kthimi i Europs kah Islami tanim ka filluar. 83
N veprn Bonaparte et lIslam, (f. 5-25), Cherfils citon thnien e Napoleon Bonaparts, i cili
thot:
82
83
Elif, nr. 6/1991.

Kta thnie jan marr nga libri Tako je govorio Muhammed Resulullah.
www.islamischen.ch
92
Mojsiu (Musai a.s.), ekzistimin e Zotit ia shpalli popullit t tij, Isai (a.s.) ia shpalli perandoris
romake, kurse Muhammedi (a.s.) tr bots. Arabia ishte nj vend pagan, ather kur
Muhammedi (a.s.) gjasht shekuj pas Isait, e njoftoi botn me Nj Zot, i cili ishte (Zot) i:
Ibrahimit, Ismailit, Musait dhe i Isait. Arijant dhe sektet tjera (krishtere) me polemikat e tyre mbi
trinin, t birin dhe shpirtin e shenjt, e brengosn botn. N ann tjetr, Muhammedi (a.s.)
shpall se Zoti sht vetm Nj, nuk ka bab, fmij, kurse trinia sht idhujtari. Besoj se nuk
sht larg koha, kur do t m mundsohet ti tuboj t gjith njerzit e menur dhe t arsimuar t
mbar bots dhe t vendos nj administrat t vetme sipas themeleve t principeve t Kuranit, t
cilat jan t vetmet t drejta (adekuate) dhe vetm ato (principe) njerzimit mund ti sjellin fat dhe
harmoni.
Po citojm edhe disa thnie t disa filozofve dhe poetve t njohur botror:
Ju edhe vet e vreni, se asaj shkence asgj nuk i mungon, kurse ne me sistemet tona aspak m
tutje nuk kemi shkuar, dhe n prgjithsi askush nuk sht i aft q m tutje t arrij. 84
(Goethe)
Nse merret parasysh madhsia e qllimit, sasia e vogl e mjeteve dhe grandioziteti i razultatit,
sikurse tre masa t gjenialitetit njerzor, ather kush do ta merrte guximin q me Muhammedin
ta krahasoj nj njeri t famshm t historis moderne. 85
84
85
Po aty.
Po aty.
www.islamischen.ch
93
(Lamartin)
Kan ekzistuar edhe njerz t tjer t cilt rrfyen monoteizmin, kurse askush nuk ishte i
barabart me fen e pastr dhe solide t tij n Nj Zot. 86
(Thomas Carlyle)
Ska kurrfar dyshimi n at q i drguari Muhammed sht nj nga reformatort m t
mdhenj t njerzimit. Atij i takon fama m e madhe, sepse ai e udhzoi njerzimin kah drita e
vrtet, drejtsia dhe paqja, sepse e pengoi gjakderdhjen e pafajshme tek njerzit dhe n at
mnyr hapi rrugn drejt prparimit dhe civilizimit. Kt vepr madhshtore askush nuk ka
mundur ta sendrtoj prve nj njeriu i cili posedoi fuqi mbinatyrale, njeri q meriton do
respekt, mahnitje dhe vmendje. 87
(Lav Nikolajeviq Tolstoj)
Orientalisti i njohur botror Montgomerry Watt n librin e tij Muhammed prorok i drzavnik
thot:
Deri n shekullin XX botkuptimet pr Islamin dhe muslimant, t cilt kan qen n qarkullim
ndr ushtrit e krishtera, kan qen aq t oroditura sa q kan ndikuar keq n moral. Mirpo
motivet praktike, bashk me zellin shkencor, kan nxitur studimin dhe prhapjen e njohurive t
sakta pr Muhammedin dhe religjionin e tij. Nga ajo koh sht arritur shum,sidomos gjat dy
86
87
Po aty.
Po aty.
www.islamischen.ch
94
shekujve t fundit, megjithse tr fuqia e paragjykimeve t vjetra edhe m tej po bartet. Mirpo
n botn bashkkohore n t ciln lidhjet ndrmjet t krishterve dhe muslimanve,jan m t
ngushta se kurdoher, sht domosdoshmri q t dy palt t angazhohemi pr t arritur deri te
nj gjykim objektiv pr karakterin e Muhammedit
O Muhammed, m vjen shum keq q nuk kam qen bashkkohanik i yt. 88
(Oto von Bizmark)
Prandaj edhe n enciklopedin Britanike nn titullin Kuran, ekziston edhe ky pasus:
Muhammedi sht i drguar m i suksesshm nga t gjith t drguarit dhe nga t gjith
personalitetet. 89
DASHURIA NDAJ ASHABVE

Ashabt e Muhammedit a.s. ishin nj grup njerzish q dalloheshin me virtytet, sjelljet dhe me
moralin e tyre t lart.
Dashuria yn ndaj tyre sht edhe rezultat i dashuris ndaj vet Muhammedit a.s.
88
89
Po aty.
Islamska misao, nr. 159/1992, faqe 19.
www.islamischen.ch
95
N nj rast Muhammedi a.s. ka thn:

Mos i kundrshtoni shokt e mi! Vall-llahi, sikur ndonjri nga ju do t harxhonte nj kodr me
ar, aq sa sht kodra e Uhudit, nuk do ta arrinte vendin e as pozitn e tyre. 90
N nj hadith tjetr Muhammedi a.s. ka thn:
Shenj e imanit dhe besimit t drejt sht dashuria ndaj ensarve, kurse shenj e nifakut
(dyfytyrshmris) dhe mosbesimit t fshehur sht urrejtja ndaj ensarve. 91
Muslimi n Sahihun e tij transmeton nga Ebu Seid el-Hudrijju r.a. se ka thn:
Ndrmjet Halid ibn Velidit r.a. dhe Abdurrahman bin Aufit r.a. erdhi deri te nj
mosmarrveshje. Halid ibn Velidi r.a. e ofendoi Abdurrahmanin, kurse Muhammedi a.s. tha:
mos ofendoni asnjrin nga ashabt e mi, sepse sikur ndonjri t jep sadaka (lmosh) ar, aq sa
sht kodra e Uhudit, nuk do ta arrinte at q e ka arritur ndonjri nga ata, po edhe nse ndan
sadaka nj grusht apo gjysm grushti ar. 92
Poashtu edhe n nj transmetim tjetr tregohet se Muhammedi a.s. ka thn:
Ashabt e mi pr Ummetin tim jan njlloj si sht edhe krypa pr gjelln, nse gjella nuk ka
kryp, nuk sht e shijshme.
90 Tako
je govorio Muhammed Resulullah f. 225.; poashtu transmeton Muslimi , Buhariu dhe Ibn
Maxhe.
91 Tako je govorio Muhammed Resulullah f. 228; poashtu shiqo Sahihul Buhari.
92 Po aty f. 228-229.
www.islamischen.ch
96
THOT MUHAMMEDI A.S.

PR ASHABT E TIJ
Transmetohet nga Imam Buhariu dhe Imam Muslimi se Muhammedi a.s. n nj rast ka thn:
do i drguar (nebijj) ka poseduar havarijjun (bashkpuntor) kurse havarijju im sht
Zubejri.
(Buhariu dhe Muslimi)
Poashtu transmetohet se Muhammedi a.s., venarisht i ka lavdruar disa nga ashabt e tij,
prandaj edhe transmetohet se:
N nj rast ashabt e kan pyetur se cili sht m afr teje; pasi q dgjoi i Drguari a.s. pr kt
tha: Pas meje prcjellni kta dy shok t mi; Ebu Bekrin dhe Umerin; ecni rrugs s Ammarit
dhe dgjoni kshillat Abdull-llah Ibn Mesudit.
(Transmetojn Ahmedi, Tirmidhiu dhe Ibn Maxhe)
N nj rast i Drguari i All-llahut xh.sh. tha:
Sikur t mundesha t emrtoj ndonjrin pr kryetar, e t mos i pyetja muslimant pr kshillim,
do ta emrtoja (zgjidhja) Ibn Umm Abdin (Abdull-llah Ibn Mesudin).
(Ibn Sad)
www.islamischen.ch
97
Nga krejt kjo q e theksuam m lart, kuptojm se askush nuk posedon t drejt q ti
kundrshtoj apo ti nnmoj ndonjrin nga ata, si ekzistojn rryma apo sekte t ndryshme; si
jan shiitt etj
Gjat historis jan br prpjekje t mdha nga autor t ndryshm botror q t mohojn
pesonalitetin e Muhammedit a.s. si dhe t ashabve t tij. Vazhdimisht shfaqen individ t cilt
n emr t shkencs bjn manipulime mbi faktet historike t Islamit. Nj nga ata sht edhe
orientalisti njohur botror Ignjat Goldziher (1850-1921), i njohur me lajthimet dhe t pavrtetat
me t cilat ai i etiketoi ashabt dhe Islamin n prgjithsi.
Poashtu ktu mund t prmendim edhe disa orientalist, t cilt etiketuan ashabt dhe bn
shpifje kundr Islamit, si jan Shprengri, Dozy etj. 93
Mbi virtytet dhe ndershmrin e ashabve t Muhammedit a.s. dijetari i njohur Islam, Dr.
Mustafa Sibai thot:
Tabiint, besimtart e ehli sunnetit dhe t gjith ekspertt e hadithit, jan t nj mendimi mbi
ndershmrin dhe mbi t mbrojturit e ashabve nga lajthimet, t pavrtetat dhe mendimet e kota.
Me kt nuk pajtohen harixhit, muttezilit dhe shiit. 94
Qazim Qazimi Shkenca e hadithit dhe terminologjia e saj, fq. 43-45; botues Medresja Alaudin,
Prishtin. Poashtu shiko temn e Mehmedali Haxhiqit Problemi suvremenog pristupa hadisu unutar
Islama, fq 33-48, t ciln ai e parashtroi n simpoziumin Problemi suvremenog pristupa Islama, t
mbajtur m 1989 n Zagreb.
94 Islamska misao, nr.132/1989.
93
www.islamischen.ch
98
Prandaj edhe i Drguari a.s. ka paralajmruar se:

Kohve t fundit do t paraqitet nj grup me emrin Rafida. Kta njerz do t heqin dor nga
feja Islame.
(Musnedi i Ahmedit) vll.I f.103.
Pas meje do t paraqitet nj grup me emrin Rafida. Andaj nse i takoni vritni ata, se jan
mushrik (politeist). Kta njerz do ti fyejn Ebu Bekrin dhe Umerin, e ai q mi fyen ashabt
e mi do ta mallkoj All-llahu, melekt dhe t gjith qeniet e gjalla.
(Darul Kutni).
Dijetari i njohur Islam, Ibn Tejmijje thot:
M t mirt e ktij Ummeti jan shokt e ndershm t Muhammedit a.s. Nuk ka pasur n gjith
Ummetin bashkim m t madh e m t drejt n fen e drejt, sikur se bashkimi i tyre. 95
Transmetojn Imam Buhariu dhe Imran bin Hussejni se Muhammedi a.s. ka thn:
Pjestart m t mir t ummetit tim jan ashabt-gjenerata ime, pastaj ajo gjenerat e cila vjen
pas tyre, pastaj ajo gjenerat e cila vjen m von.
(Buhariu, vll. V, f.2-3)
95
Ebi El-Hasan Alijj El-Haseni En-Nedvi, Dy pasqyrime t kundrta midis sunnitve dhe shiitve
imamit, f. 69
www.islamischen.ch
99
Ummeti im m i miri jan ashabt e kohs sime.

(Buhariu dhe Muslimi)
Nga krejt kjo kuptojm se ashabt jan bashksia m e lavdruar n histori, si dhe gjenerata m e
mir e ummetit 96 t Muhammedit a.s.
PRFUNDIM
Gjat vshtrimit n t kaluarn e gjenerats s par Kuranore, dhe rezultateve t tyre
briliante,vrejm nj gjenerat e cila asesi nuk pranoi di q nuk pajtohej me kulturn Islame,por
vetm ate q ua predikoi i Drguari a.s. Pra kuptuam se ata ishin t bindur n rndsin dhe
domethnjen e kulturs Islame.
Mund t themi se asnj grup njerzish t ndonj shoqrie apo bashkjsie nuk ka mundur t arrij
harmonin dhe sinqeritetin e pastr Islam ashtu si e prjetoi bashksi m e lavdruar n histori ashabt. Edhe pse vetm me disa libra t shkruara mbi jetn e tyre,nuk mund ta kuptojm
gjenialitetin disadimensional t tyre, si sht rasti me njerzit t cilt merreshin me poezi apo
filozofi,prsri sadopak fjala e shkruar mbi ashabt tingllon m trheqs, sepse ka t bj me nj
grup njerzish t cilt u edukuan nn hijen e porosive dhe udhzimeve t Muhammedit a.s.
96
Ummet do t thot gjith bashksia muslimane n mbar botn.
www.islamischen.ch
100
-M se e qart sht se bota-njerzimi sot gjendet n nj labirinth ku krkon rrugdalje nga kaosi
shpirtror dhe nga ai moral. Por duhet ta dijm se rrugdalja e vetme nga ky labirinth sht
aprovimi dhe aplikimi i parimeve Islame; kshillave dhe udhzimeve t Muhammedit a.s. dhe t
ashabve t tij,sepse toks s that do her do ti nevojitet uji i pastr.
Ashabt e tij le t jen yje t shptimit n errsirn e tmerrshme t do injorance q mund ta
kaploj kt bot,kurse drejtsia,sinqeriteti,besimi i pastr,humaniteti dhe virtytet e larta ttyre me
moral t pastr Islam,t bhen busoll n shkrrettirn e jets.
Falnderimi i takon vetm All-llahut Zotit t botve! Bamirsit t Prgjithshm, Mshirbrsit!
Sunduesit n Ditn e Gjykimit! Vetm Ty t adhurojm dhe vetm te Ti krkojm ndihm!
Udhzona pr n rrugn e drejt! N rrugn e atyre, t cilt i begatove me t mira, jo n t atyre
q kundr veti trhoqn hidhrimin e as n t atyre q e humbn veten!
AMIN.
BIBLIOGRAFIA SELEKTIVE
1. Kurani; prkthim me komentim nga Sherif Ahmeti.
2. Sahihul-Buhari vll. I, II, III.
3. Rijadus-salihin, botoi Urtsia, 1995, Shkup
www.islamischen.ch
101
4. Dr. Muhammed Hamidull-llah Muhammedi a.s., vll. I dhe II, Botimi i dyt, 1983,
Zagreb.
5. Ebi El-Hasan Alijj El-Hasenij En-Nedvij Dy pasqyrime t kundrta midis sunnitve dhe
shiitve imamit botoi biblioteka Furkan; 1993/1413, Tetov.
6. Ahmet Mehmedoviq Tako je govorio Muhammed Resulullah, 1991, Tuzll.
7. Sejjid Kutb Islami - fe e ardhmris, Logos-A, Shkup 1413/1993.
8. Dr. Mustafa Mahmud Muhammed a.s. - pokusaj razumijevanja vjerovjesnicke
biografije, Fakulteti teologjik Islamik - Sarajev, 1989.
9. Problemi suvremenog pristupa Islama, 1990, Zagreb.
10. Svijet Islama - Beograd, 1979.
11. Abdull-llah Nasih Ulvan, Le ta dij rinia, Botoi biblioteka Muhammed Ikball,
1992/1413, Shkup.
12. Ahmed Deedat, Kurani - mrekullia m e prsosur
13. Ahmed Ibn Haxher, Pastrimi i shpirtit dhe trupit nga mbeturinat e shirkut dhe kufrit,
Botoi biblioteka Muhammed Ikbal 1993/1413, Shkup.
14. Byk Islam Tarihi
15. Dr. Abdulkerim Zejdan, Individi dhe shteti n sheriatin Islam, Botoi shtpia botuese
Drita, 1994, Shkup.
www.islamischen.ch
102
16. Dr. Ali Muhammed Nakavi Islami dhe nacionalizmi, botoi Rumi,1994-Tetov.
17. Dr. Jusuf Ramiq, Shkaqet e shpalljes s Kurani Kerimit, 1990/1411, Shkup.
18. Ebul Ala El-Mewdudi, T drejtat e njeriut n Islam, f.26-29.
19. Ebu-l-Ala El-Mewdudi Muhammedi a.s. dhe Kurani i shenjt, 1409/1989, Prizren.
20. Mehmed Hanxhiq Uvod u tefsirsku i hadisku nauku, botimi i tret, 1972, Sarajev.
21. Hamude Abdulati Islami n fokus botoi biblioteka Mehmed Akif Ersoy, 1413/1992,
Shkup.
22. Dr. Muhammed Hamidullah Hyrje n Islam 1985, Shkup.
23. Hasan engiq Temat Islame, Logos-A, 1413/1993, Shkup.
24. Muhammed Sejjid Muhammed, Islami dnon diskriminimin racor, 1415/1994, Shkup.
25. Dr. Abdulaziz Kamil Islam i diskriminacija, 1980, Sarajev.
26. Ebu-l-Ala El-Mewdudi T kuptuarit e drejt t Islamit,
27. Halid Muhammed Halid, Humaniteti i Muhammedit a.s., Botoi Lidhja e Shoqatave
Ilmije - Shkup, 1990/1411.
28. Ibrahim Xhananovi Idztihad u prva cetiri stoljeca Islama
29. Ismet Shehibrahimoviq Snagom vjere do savrsenstva duse, Sarajev 1984.
www.islamischen.ch
103
30. Muhammed Hamza Sadavi A e di kush jam un- dhjet ashab t shquar, botoi L.R.I.
- 1992, Shkup.
31. Qazim Qazimi Shkenca e hadithit dhe terminologjia e saj, botues Medresja Alaudin,
Prishtin.
32. Taha Mudewer Andaluzia dhe perandoria osmane, Logos-A, 1415/1995, Shkup.
33. Islamska misao nr. 133/1990- Sarajev
34. Islamska misao nr. 154, 1991
35. Islamska misao, nr. 149 maj 1991, Sarajev.
36. Islamska misao, nr. 159/1992,
37. Islamska misao, nr.132/1989.
38. Preporod, nr. 15; 1 gusht 1986 - Sarajev.
39. Takvimi 1413/14-1993, Prishtin.
www.islamischen.ch
104

Aséhabet e Muhamedit A.S

Transféré par

Informations du document

Titre original

Copyright

Formats disponibles

Partager ce document

Partager ou intégrer le document

Options de partage

Avez-vous trouvé ce document utile ?

Ce contenu est-il inapproprié ?

Droits d'auteur :

Formats disponibles

Aséhabet e Muhamedit A.S

Transféré par

Droits d'auteur :

Formats disponibles

N emr t All-llahut, t Gjithmshirshmit, Mshiruesit!

ASHABT E MUHAMEDIT A.S.

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

THON MENDIMTART BOTROR MBI PERSONALITETIN E MUHAMMEDIT A.S. ....................................................................................................90

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

E lus All-llahun t m mbroj

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Shih: Kurani; Ahzab, 21

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

E Ne t drguam ty (Muhammed) vetm si mshir pr t gjitha krijesat.

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

ASHABT - KUSH JAN ATA, SA ISHTE NUMRI I TYRE?

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

ASHABT - THOT KURANI PR TA?

ATA JAN YJET E PAR N ISLAM

2. Umer bin El-Hattab El-Faruk

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

ASHABT -PERSONALITETE T CILT NUK I HARRON HISTORIA

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

VIRTYTET E DISA ASHABVE T MUHAMMEDIT A.S.

Ebu Hurejre r.a. vdiq n Medine n vitin 58 hixhrijj. 19

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Muhammed Hamza Sadavi A e di kush jam un- dhjet ashab t shquar

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Dr. Muhammed Hamidull-llah Muhammedi a.s. vll.I. f.116

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

cili prshndeti Muhammedin a.s. me prshndetje Islame - (es-selamu alejkum ve rahmetullllah) 28

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

MUHAMMEDI A.S. EDUKATOR I ASHABVE DHE SHEMBLLTYR

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Ju e kishit shembullin m t lart n t drguarin e All-llahut,

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

-I vlersonte dhe i repektonte mendimet e t tjerve.

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Shkoni, t gjith jeni t lir!

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Prandaj mund t themi se Mekka u b qytet m i zbukuruar dhe m i shndritshm se cili do

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih