Eugene Spencer Lopez

8-CV
SIBILISASYON NG MAYA:

Ang kabihasnang Maya ay namuhay noong 2000 BCE. Sa pagdaan ng mga taon, sila ay
naging mga matagumpay na magsasaka at gumawa ng mga dakilang lungsod mula sa
mga bato na may kahanga-hangang istilo.
Karamihan sa mga Maya ay mga magsasaka na naninirahan sa mga kubo sa mga
kabundukan at nagpupunta lamang sa mga lungsod kapag namimili at may pagdiriwang
na panrelihiyon.

Ang kabihasnang Maya ay isang sibilisasyong Mesoamerikano, na kilala dahil sa nagiisang nalalamang nasusulat na wika sa pre-Kolumbyanong panahon Mga Amerika, pati
na ang kanyang sining,arkitektura, at mga sistemang matematiko at astronomiko. Unang
nalunsad noong panahong Pre-Klasiko (sirka 2000 BK hanggang 250 AD), ayon sa
kronolohiyang Mesoamerikano, maraming mga lungsod na Maya ang umabot sa
kanilang pinakamataas na katayuan ng pag-unlad noong panahon ng Klasikong
(bandang 250 AD hanggang 900 AD), at nagpatuloy hanggang sa panahong Matapos
ang Klasiko hanggang sa pagdating ng mga Kastila sa Yucatn. Sa sukdulan nito, ito
ang pinakamasinsing populasyon at mga lipunang may kasiglahan ang kultura sa buong
mundo.

Namuhay ang mga taong nagsasalita ng Wikang Maya sa Guwatemala at Timog Mehiko
sa loob ng may 3,000 mga taon. Dating mga mangangalap ng pagkain, mga maninila, at
mga mangingisda ang mga Maya, bago naipakilala sa kanila ang pagsasaka ng kapitbahay na mga tribo (hindi nalalaman ng mga arkeologo kung kailan talaga naganap ang
pagpapakilala sa pagbubukid). Naniniwala silang si Yum Kaax (literal na "panginoon ng
mga kagubatan"), ang diyos ng mais. Umunlad ang mga Maya bilang mga magsasaka.

Kaugnay ng wika, nakalikha ang mga Maya ng isang sistema ng hiroglipikong

pagsusulat. Lumikha sila ng kalendaryo. Kaugnay ng mga kasangkapan, naging
tagagawa sila ng mga pasong gawa sa putik. Nagtayo sila ng mabusising mga libingan,
mga templo, at mga kahang yari sa bato.

MAYA
SINING
Ang kabihasnang Maya ay isang sibilisasyong Mesoamerikano, na kilala dahil sa nag-iisang
nalalamang nasusulat na wika sa pre-Kolumbyanong panahon Mga Amerika, pati na ang
kanyang sining,arkitektura, at mga sistemang matematiko at astronomiko. Unang nalunsad
noong panahong Pre-Klasiko (sirka 2000 BK hanggang 250 AD), ayon sa kronolohiyang
Mesoamerikano, maraming mga lungsod na Maya ang umabot sa kanilang pinakamataas na
katayuan ng pag-unlad noong panahon ng Klasikong (bandang 250 AD hanggang 900 AD), at
nagpatuloy hanggang sa panahong Matapos ang Klasiko hanggang sa pagdating ng mga
Kastila sa Yucatn. Sa sukdulan nito, ito ang pinakamasinsing populasyon at mga lipunang may
kasiglahan ang kultura sa buong mundo.
Ang Sibilisasyong Maya

isang Meso-American civilization

sila lang ay may organisadong written language sa buong Pre-Columbian America at
sila ay may sariling numerical system
maraming kaalaman sa larangan ng:
astronomiya
matematika

ANTAS NG LIPUNAN
- maraming mga lungsod na Maya ang umabot sa kanilang pinakamataas na katayuan ng pagunlad noong panahon ng Klasikong (bandang 250 AD hanggang 900 AD), at nagpatuloy
hanggang sa panahong Matapos ang Klasiko hanggang sa pagdating ng mga Kastila sa
Yucatn. Sa sukdulan nito, ito ang pinakamasinsing populasyon at mga lipunang may
kasiglahan ang kultura sa buong mundo.
-mayroon silang 4 na antas ng lipunan
1. Mga Maharlika
2. Pari
3. Mga Magsasaka
4. Mga Alipin

Ang sibilisasyong Mayan ay nahahati sa tatlong panahon:

1) Preclassic- 1800 B.C.

- simula ng pagpapatayo ng stepped pyramids
- pottery at fired clay figurines
2) Classic (c. 250-900)
- umusbong ang konseptong urbanismo
- lungsod-estado
- Cancuen- isang malaking lungsod sa sibilisasyong Maya kung saan makikita ang mga
malalaki at magagandang palasyo at pyramid
Ang Pagbagsak ng Maya:
- 8th- 9th century
Mga Dahilan:
- overpopulation
- peasant revolt
- foreign invasion
- epidemic disease
- climate change
3) Postclassic
- Yucatan= lungsod
- Mayapan= lungsod-estado
- sinasabing dito nakuha ang pangalan nila na "Maya"
- Popol Vuh=Mayan mythology
- natagpuan sa kaharian ng Quiche
Iba pang importanteng dapat malaman tungkol sa sibilisasyong Mayan:
1. Ang bawat Mayan ay may apat na pangalan: una ang kanyang palayaw na ginagamit lamang
pag siya ay nasa bahay, pangalawa ang kanyang "pampublikong" pangalan- yun ang tinatawag
sa kanya ng mga taong hindi niya kapamilya, pangatlo at pang-apat- mga pangalang galing sa
pamilya ng kanyang nanay at kanyang tatay. Ito ay upang masigurado na hindi magkamag-anak
ang kanyang mga magulang.
2. Ang interpretasyon ng kagandahang pisikal para sa mga Mayan ay pagkakaroon ng: flattened
skull, malaking ilong, at pagiging duling. Kaya nagsusuot sila ng clay noses para magmukhang
malaki ilong nila.

3. Ang kanilang paraan ng pagsakripisyo ay ang pag-aalay ng dugo sa kanilang mga Diyos.
Karaniwang parte ng katawan na kinukuhaan ng dugo ay ang tenga, labi at dila. At pag mataas
ang iyong antas sa lipunan, inaasahan na marami kang mai-aalay na dugo.
4. Isa pang inaalay ng mga Mayan ay human heart. Nacon ang tawag sa taga-tanggal ng
human heart at Chacs yung tawag sa taga-hawak ng human heart.
Mga importanteng bagay:
Paraan ng pagkasal ng mga Mayan: Arranged marriage
Atanzahob- matchmaker para sa arranged marriage
Ah kin- pari
Cancun- "Lugar ng mga Ahas"
Pok-a-tok- isang ball game na parang soccer
Huilich Uinic- pinuno
Batab- tumutulong sa pinuno. nagsisilbi ring "judge" at tax collector ng taong bayan
RELIHIYON
Cosmos: heaven, earth, underworld
Diving God- supreme God

Warfare- para sa Mayans, ito ay isang ritwal. Bago makipag-digmaan, kumakanta at

sumasayaw ang mga Mayan para sa kanilang mga Diyos. Matatapang ang mga Mayan
at naniniwala sila na mas mabuti pang mamatay sila kaysa matalo ng kanilang kaaway
Politeistiko
Pangunahing Diyos ay si Hunab Ku

Slash and burn- ginagamit nila para sa kanilang agrikultura

AMBAG NG MAYA

Nakalikha ang mga Maya ng isang sistema ng hiroglipikong pagsusulat. Lumikha

sila ng kalendaryo. Kaugnay ng mga kasangkapan, naging tagagawa sila ng mga
pasong gawa sa putik. Nagtayo sila ng mabusising mga libingan, mga templo, at
mga kahang yari sa bato.
Kalendaryo
Nakagawa ng maraming bagay ukol sa matematika at astronomiya

ANG SIBILISASYON NG AZTEC:

Ang Aztec ang pinakamarahas na kabihasnan dahil sila ay nag-aalay ng buhay na tao
para sa kanilang Diyos.

Ang kabihasnang Aztec ay umusbong sa Valley of Mexico.

Tenochtitlah - lungsod-capital; "an island in a lake"
Obsidian - batong galing sa bulkan
Chinampas- floating garden
Huey Hatoanni - Great Speaker; Ruler
Hernando Cortez - sumakop sa kabihasnang Aztec
Ang mga Aztec ay mga nomadikong tribu na nagmula sa tuyong lupain ng hilaga at untiunting tumungo patimog sa Valley of Mexico sa pagsapit ng ika-12 siglo C.E.

Ang salitang Aztec ay nangangahulugang isang nagmula sa Aztlan, isang mitikong

lugar sa hilagang Mexico.Ang ekonomiya ng Aztec ay nakabatay sa pagtatanim. Ang
lupa sa paligid ng mga lawa ay mataba subalit hindi lubos na malawak para sa buong
populasyon.

Ang mga Aztec, Aztek, o Astek at Asteka sa pagsasalin, ay mga tao na Katutubong
Amerikano na nanirahan sa Mehiko. Ang Imperyong Aztec, Imperyong Astek, o
Imperyong Asteka ay tumagal mula ika-14 hanggang ika-16 na daangtaon. Tinawag nila
ang kanilang sarili bilang Mehikano o Nahua. Ilang bahagi ng kalinangang Astek ang
gumamit ng mga sakripisyong tao at ang paniniwala sa mga nilalang na mitikal. Ang
mga Astek ay may lubhang tumpak na kalendaryong binubuo ng 365 mga araw.
Mayroon din silang isang kalendaryong pangrelihiyon na binubuo ng 260 mga
araw.

ANTAS NG LIPUNAN
3 antas: maharlika, ordinaryong mamamayan, alipin (pinakamababa)
Pochtec - pangkat na pinahahalagahan; espiya ng kaharian (spy)
Pagsasaka - batayan ng kabuhayan
Irigasyon, hagdan-hagdang palayan sa mga burol, at gumamit ng mga pataba
Chimampa - pinakamahalagang pamamaraan ng pagsasaka
PAGSASAKA- kinabubuhay ng mga Aztec at para makasigurado sa masaganang ani, madalas
ang pagsasagawa ng seremonya para sa kanilang mga bathala.
Walang perang metal ang Aztec kayat produkto ang kanilang ginagamit sa pamalit.

RELIHIYON
Ang mga AZTEC ay naniniwala sa mga sumusunod na bathala:
1. HUITZILOPOCHTLI- bathala ng digmaan.
2. TANATIUH- bathala ng araw.
3. TLALOC- bathala ng ulan.

4. QUETZALCOATL- may pakpak at isang bathala at tinuturing isang bayan

MGA AMBAG
1.
2.
3.
4.
5.
6.

templo at pamilihang bayan

maliliit na himnasyo
makukulay na bahay
unang imperyo ng amerika
pamahalaan-chief of men
training center-edukasyon

SINING
1. Kalendaryong Bato
2. Isa sa pinakasikat at nabubuhay na produkto ng istraktura
May bigat na 22 metric ton
Kahulugan ng CALPULLI. isang kapisanan o ward bumubuo ang pangunahing yunit ng
Aztec lipunan.
Kultura ng Aztec

Ang mga aztec ay mayroong tunay na pananampalataya sa mga dyos na kanilang sinasamba
ngunit mayroon ring mga di kanais nais na katangian ang nai papa malas ng mga aztec sa
kanilang kultura.
Ito ang pagdukot ng puso ng mga tao upang ialay sa kani-kanilang mga dyos na sinasamba.
Pamumuhay ng Aztec
Chinampas - mga artipisyal na pulo na kung tawagin ay mga floating garden sa gitna ng lawa.
Naniniwala ang mga aztec na kailangan laging malakas ang diyos upang mahadlangan nila ang
masasamang diyos na sirain ang daigdig.
Dahil sila ay magsasaka, ang mga Aztec ay taimtim na umaasa sa mga pwersa ng kalikasan at
sinasamba ang mga ito bilang diyos.
Ang mga Aztec ay mahuhusay na mga inhinyero at tagapagtayo ng mga istraktura tulad ng mga
kanal o aqua duct, mga dam, gayundin ng sistema ng irigasyon , liwasan at mga pamilihan.

ANG SIBILISASYON NG INCA:

Ang Inca ang isa sa mga may sinaunang kabihasnan sa latin amerika. Matatagpuan
ang kanilang imperyo sa timog na bahagi ng bundok ng andes sa pinakahilagang

hangganan sa ecuador. Naging kabisera nito ang cusco na sa kasalukuyan ay ang

bansang peru.
Itinuturing na huaca o banal ng mga inca ang maraming bagay at lugar. Kabilang dito ay
ang mga mummies of the dead at ang mga bagay na may kaugnay dito: mga templo,
banal at makasaysayang lugar, mga bukal, bato at mga kabundukan. Bawat tahanan ng
mga inca ay may pinaglaanang lugar na para lamang sa mga bagay na maituturing
nilang huaca sa kanilang pamilya.

Ang paghahandog at pagaalay ng sakripisyo na may dasal ay isang malaking bahagi ng

seremonyang panrelihiyon ng mga Inca.

Heograpiya
Ang kontinente ng Hilagang Amerika at Timog Amerika ay nasa pagitan ng Karagatang Pasipiko
at Karagatang Atlantiko.

Sining

Hagdan-hagdang palayan
Musika na kinabibilangan ng mga wind, percussion instruments
Pinagkukunan ng kasuotan ang mga llama

Relihiyon

nakasentro sa relihiyon ang buhay

Inti - diyos ng araw (pinakamahalaga)

Ambag

Toltec
Lambak ng Mehiko - pinamayanihan ng lungsod ng Teotihuacan
Toltec - nagtungo sa Sentral Mehiko - nagtatag ng isang estado
Chicha- beer na gawa sa mais

Antas ng Lipunan

Nagkaroon ng tatlong lugar ang kabihasnan

1. Sa Cuzco (Peru)
2. Tianhuanco (Bolivia)
3. Machu Picchu
Magagaling na inhinyero
Ang mga daan ay gawa sa bato at nakabitin sa lubid

SIBILISASYON NG OLMEC

-Tinatawag na Olmec o mga taong goma (rubber people) ang mga pamayananna nainirahan sa
baybayin ng Golpo ng Mexico noong 1200 BCE.
-Sinasabi na ang kabihasnan ng mga Olmec ang base culture ng America dahil ang kanilang
mga naimbento at nilikhang mga kasangkapan at kaalaman ay hiniram at ginamit ng mga
sumunod na kabihasanan.

AMBAG
1. Tanhing sistema ng pagbibilang ang nauunawaan ng mga eksperto. Binubuo ito ng:
-1- isang dot/tuldok
-5- isang bar
-at 0
2. Ginamit nila ang sistema ng pagbibilang sa pag-tala ng mga eklipse at paggalaw ng mga
planeta.
3. Lumikha rin sila ng dalawang kalendaryo na gamit sa pang-araw-araw at sa panrelihiyong
sermonya.
4. Nakagawa ng isang Sistema ng panulat na may halintulad sa Hieroglyphics
ANTAS NG LIPUNAN
Silay gumagamit ng mga kagamitan na nagpapadali ng kanilang buhay tulad ng luwad,
buto, kahoy at sungay ng usa.
Silay isang agricultural na pamayanan. Gumagamit sila ng slash-burn technique sa
farming.
RELIHIYON
Sumasamba saw along mga Diyos:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.

Olmec Dragon
Bird Monster
Fish Monster
Banded-eye God
Water God
Maize god
Were-Jaguar
Feathered Serpent

-nagpatayo ng templong hugis pyramide

- sinasabayan ito ng isang seremonya kung saan maglalaban ang dalawang pangkat ng
manlalaro sa isang ball court, ang matatalo ay sasakripisyo sa kanilang diyos

SINING
Sila ay mahusay sa larangan ng pottery. Ginagamit ang mga pots sa pag-imbak at
pagluto ng pagkain.
Sila ay mahusay sa larangan ng pag-ukit. Ilan sa mga halimbawa ay ang stone carving,
wood carving, at cave painting.