Académique Documents
Professionnel Documents
Culture Documents
- - -
.- .-
100
(
((
(
&
"
)(
*(
# $
)(
,'
.- .'
&
&'
+
/
&
Formules de drivation
Formules de drivation
( x)
v=
:
1/ ( c ) ' = 0
2 / ( x)' = 1
4 / ( cu ) ' = cu '
/1
( x)
u=
u
vu ' v ' u
'=
v
v2
c
cv
'= 2
v
v
( )
1/ x n ' = nx n
2/
1- x
1
'
9 / ( arctgx ) =
1 + x2
( )
5/ ( tx ) ' =
7 / ( arcsin x ) =
( x )' = 2 1 x
(x
1)
1
x
(x
19 /
(x
1)
-1
1 + x2
'
log a e
1
=
x ln a
x
(x
0, a
0)
'
18 / ( cthx ) =
'
20 /
1+ x
1
'
21/ ( Arthx ) =
(x
1 x2
A.FIZAZI
1- x
16 / ( chx ) = shx
1
ch 2 x
( Arshx )' =
'
14 / ( log a x ) =
0)
'
'
sin 2 x
-1
8 / ( arccos xx ) =
( )
12 / e x = e x
6 / ( ctgx ) ' =
'
'
'
1
cos 2 x
10 / ( arcctgx ) =
11/ a x = a x ln x
13/ ( ln x ) =
1)
22 /
1
sh 2 x
( Archx )' =
( Arcthx )' =
Univ-BECHAR
1
x
1
1
(x
1)
(x
1)
LMD1/SM_ST
Formules de drivation
A.FIZAZI
du dx
Univ-BECHAR
LMD1/SM_ST
Formules dintgration
Formules dintgration
f ( x ) dx = F ( x ) + C :
0)
u=
( x)
f ( ax + b ) dx =
$ %
F ( x) = f ( x)
Af ( x ) dx = A f ( x ) dx /
f1 ( x ) f 2 ( x ) dx = f1 ( x ) dx f 2 ( x )dx /
f ( u ) du = F ( u ) + C
(a
/1
'
f ( x ) dx = F ( x ) + C
1
F ( ax + b ) + C
a
! "#
/2
.
I/ x n dx =
n 1
x
+ C, n
n +1
dx
= ln x
x
dx
x
x
1
1
III /
= arctg + C =
arcctg + C
2
2
a
a
a
a
x +a
1
dx
x a
= ln
+ C (a 0)
V/
2
2
2a x + a
x a
II /
dx
2
VI/
VI /
a
x
dx
2
x +a
dx
1
x+a
ln
+C
2a a x
(a
= ln x + x 2 + a + C
= arcsin
ax
+ C (a 0) ;
ln a
VIII / sinxdx = cosx + C
0)
(a
0)
0)
(a
0)
x
x
+ C = arccos
+C
a
a
VII / a x dx =
(a
e x dx = e x + C
IX / cosxdx = sin x + C
XIII /
dx
x
= ln tg
+
+ C = ln tgx + sec x + C
cos x
2 4
A.FIZAZI
Univ-BECHAR
LMD1/SM_ST
Formules dintgration
XV / chxdx = shx + C
dx
= thx + C
ch 2 x
dx
XVII /
= cthx + C
sh 2 x
XVI /
.+*-61AB* $0C(D /3
:CBD+ ;$< =+ >? @0 ;$A),. 6 B4)8 /
& J ()KL. MN9 O P;,)Q+ M. C
BHBI ;$A)+ t #$% x = ( t ) EFG
: R>H
f ( x ) dx = f ( t ) ' ( t ) dt
(1)
=>K (1) P5 47. @0 @G Y. Z;[N. R>H #$D9 M. B. 5 $)U VNW X;DG
.=+ >). \$Q9
:@YNY,. 6 B4)8^ /]
x = a sin t +R,W EFG & a 2 x 2 5_`. VNW !R)DH =+ >).
. a 2 x 2 = a cos t a3+
x = a sec t +R,W EFG & x 2 a 2 5_`. VNW !R)DH =+ >).
. x 2 a 2 = atgt a3+
x = atgt +R,W EFG & x 2 + a 2 5_`. VNW !R)DH =+ >).
a 2 + x 2 = a sec t a3+
: R>H J ()KL. c$)N9 O
udv = uv
A.FIZAZI
). C
v=
( x)
:F*G4H/I J3/K1)* /4
u = ( x ) bG
vdu
Univ-BECHAR
LMD1/SM_ST
Equations diffrentielles
$%OP/Q1)* .BR/S8)*
.b9 Re
&
&
y "+ ay '+ by = c :
a = 0, c = 0
C2
y "+ by = 0
y = C1 x + C2 :
C1
:U),H* $)/T)*
b=0
. !
.
C2
C2
y = C1 sin bx + C2 cos bx :
C1
y = C1 exp
C1
bx + C2 exp
bx
"
.
0, c = 0
C2
C1
'
= a2
4b : &
y "+ ay '+ by = 0
:$%V/W)* $)/T)*
r 2 + ar + b = 0 $ %&
y = C1 exp ( r1 x ) + C2 exp ( r2 x ) :
()
.
C2
C1
y = ( C1 x + C2 ) exp ( r0 x ) :
r1,2 =
+i
C2
, -
r1 = r2 = r0
+
C1
"
'
Univ-BECHAR
y" = 0
A.FIZAZI
=0
()
r1,2
. / y " = 0, c = 0
. !
()
:$W)/W)* $)/T)*
y = C exp
b
x :
a
ay '+ by = c :
LMD1/SM_ST
Equations diffrentielles
y = C exp
$%OP/Q1)* .BR/S8)*
b
c
x + :
a
b
, -
./
. !
:
y = C1 exp
A.FIZAZI
y' = 0
b
x + C2 exp
c
Univ-BECHAR
"
'
y "+ by = c :
b
c
x +
c
b
LMD1/SM_ST
:
."
"
)* "
"
:
F=
:F
:V
"
"
F = F ( x , y , z ) :" '
F
F
F
i+
j+
k
x
y
z
F=
#
: #
F = F ( r , , z ) :" $ % &
F
1 F
F
ur +
u +
uz
r
r
z
) :"
)* "
Vx = Vx ( x, y, z ) ,Vy = Vy ( x, y, z ) ,Vz = Vz ( x, y, z ) V = V ( x, y, z ) :" '
gradF = F =
F = F ( r, ,
F
1 F
1
ur +
u +
r
r
r sin
divV = .V =
"
V
Vx
V
+ y+ z
x
y
z
Vr 1
V
+ Vr +
r r
Vz
z
) :"
)* "
Vx = Vx ( x, y, z ) ,Vy = Vy ( x, y, z ) ,Vz = Vz ( x, y, z ) V = V ( x, y, z ) :" '
= V ( r, ,
) ,V
= V ( r, ,
) ,V
divV = .V
Vr 2
1 V
1
1
+ Vr +
+
cos .V +
r r
r
r sin
r sin
rotV =
Vz
y
Vy
z
i+
V = V ( r, ,
Vr = Vr ( r , ,
"
Vx
z
Vz
j+
x
Vy
x
Vx
k
y
Vz
rotV =
V
z
V=
ur +
Vr = Vr ( r , ,
) ,V
= V ( r, ,
Vr
z
) ,V
Vz
u +
r
= V ( r, ,
V
r cos .V + r sin
rotV =
V=
Vr
V
r
r sin
r sin
(F) =
(F ) =
uz
V = V ( r, ,
F = F ( x , y , z ) :" '
ur +
V +r
u +
V
r
r
Vr
) :"
r 2 sin
sin V
V
r
r
V +r
Vr
u
"
"
2
2
F
F
F
+ 2 + 2
2
x
y
z
F = F ( r , , z ) :" $ % &
(F) =
2
1 F
F 1
+ 2 + 2
(F ) =
r r
r
r
F
2
F
z2
F = F ( r, ,
.
(F) =
(F ) =
2
2 F
F
1
F 1
+ 2 + 2
+ 2
cos .
r r
r
r sin
r
F
2
"
) :"
1
r 2 sin 2
#
2
F
2
*"
( )
V =
Vy
2
2
Vx
Vx
V
+ 2 + 2x i +
2
x
y
z
( )
V =
x2
Vy
y2
Vy
j+
z2
2
2
Vz
Vz
V
+ 2 + 2z k
2
x
y
z
.V =
(V ) =
) ,V
Vr
2
2
2
1 Vz
1
V
+ 2z + 2
r r
r
r
= V ( r, ,
) ,V
2
2 Vr
V
cos
(V ) =
+ 2r + 2
r r
r
r sin
Vr
ur
2
z
= V ( r, ,
Vr
1
+ 2
r
2
V
2 V
cos
+
+ 2 + 2
r r
r
r sin
V
u
z
2
2
Vz
2
2 V
V
cos
+ 2 + 2
r r
r
r sin
2
1 V
1
V
+
+ 2 + 2
r r
r
r
+
Vr = Vr ( r , ,
2
1 Vr
V
1
+ 2r + 2
r r
r
r
Vz
uz
2
z
V = V ( r, ,
Vr
2
1
r2
1
+ 2
r
1
+ 2 2
r sin
V
2
V
2
) :"
2
Vr
ur
1
r 2 sin 2
1
+ 2 2
r sin
V
2
V
2
:(3*3" -. ) + )*
Vx = Vx ( x, y, z ) ,Vy = Vy ( x, y, z ) ,Vz = Vz ( x, y, z ) V = V ( x, y, z )
Vx
x
Vy
Vx
y
Vy
Vx
z
Vy
x
Vz
x
y
Vz
y
z
Vz
z
u
u
Analyse dimensionnelle
"
#$ .I
"
RAPPELS MATHEMATIQUES
< /
/ A-I
ANALYSE DIMENSIONNELLE
/1
7
:
!"
$
!"
#
candela
mole
degr kelvin
ampre
seconde
mtre
kilogramme
Cd
mol
)
K
% '
m
% &
!
kg
!
/
0)
. 2
-"
(units drives) :
/
5
(310 ! 2
7
:
............. ( ) % 5 7 ( J )
5
, 9 & (units secondaires) :
.
......... ( cal ) !
7 (l ) :
( C )
;
!
(unit supplmentaire) :
/,
/8
(
:/
/
.(rad)
/
:2 345
10-18
10-15
10-12
10-9
10-6
10-3
10-2
10-1
atto
a
femto
f
pico
p
nano
n
micro
milli
m
centi
c
dci
d
A.FIZAZI
Univ-BECHAR
789:;
*+
LMD1/SM_ST
Analyse dimensionnelle
:
10+18
10+15
10+12
10+9
10+6
10+3
10+2
10+1
exa
E
pta
P
tra
T
giga
G
mga
M
kilo
k
hecto
h
dca
da
: ' %
'%
: " 90
'
$ & '
7>
2#
7 (G )
/2
:( "'
=
(grandeur)
[G ] = M L T
7(masse)
(longueur)
(G )
(unit)!
9&
! 0 9&
(1.1)
90
T, L , M
(temps)
@ " %' $* +
; ! / 32;
! *
/5
B /
0 ?
(2.1)
#0 & ,
(5
,?,>,<
.G
A
# &
/)
kg m s
:/
.
( # /8
- '% . / % 9 F,G,H
05
0
/ ! 0
D /
+10 0 / D # 2; C
.D / >
+ & E
: / 0
ms
m.s
A.FIZAZI
. (acclration) F
(vitesse)
:!
V =
x
t
[V ] =
:!
v
a=
t
L.T
[a] =
T
0
L
T
1
Univ-BECHAR
/5
:1.1 .
/
0
[V ] = LT
[ a ] = L.T
:0
:F
LMD1/SM_ST
Analyse dimensionnelle
.(travail)
N = kms
kgm 2 s
:!
= N .m = J
/5
[ F ] = [ m].[ a ]
W = F .l
[W ] = MLT
F = ma
:!
(force)!
:2.1.
/
0
[ F ] = MLT
[W ] = ML T
2
.L
2
2
:3.1.
2 /
G
H
/5
. (capacit dun condensateur) *( /
.310 ! 2 ! 0
, .>
&
$I > 2
/ 4
2 ! 0+ G
.I
&
<2
: /5 2 /
0
32;
#
(intensit) ! "
JA
[ G] = M L T I
C=
Q
V
[C ] =
(3.1)
:)
[Q ]
[V ]
[Q ] = I .T
[W ]
[V ] =
[Q ]
Q = It
W = Q.V
[W ] = ML T
2
ML2T
[V ] =
IT
IT
[C ] = ML T
kg 1m 2 s 4 A2 = F ( farad ) K :!
[C ] = M
L 2T 4 I 2
IT
#0
; . *(
/5
(permittivit)
/
@N
:4.1 .
0
1
m 2 C +2
:)
S
[ ] = [C ] L 1
d
[ C ] = I 2 M 1 L 2T 4
[ ] = I 2 M 1 L 3T 4
C=
[ ] = ( I T )( M
2
A.FIZAZI
D /
:
: I
0
:L
L T
1
)( L )
Univ-BECHAR
3 9& ! /
LMD1/SM_ST
Analyse dimensionnelle
[Q ] = I
[ L]
2
T2
[F ]
C2 ;
m
= M 1 L 1T 2
C 2 N 1m
N -1 ;
:1 ' /
: " 90
/5
(temprature) !
(quantit de matire) !
(intensit lumineuse)
32; G
[ x ] = 1 [ ] = 1 [sin ] = 1
A.FIZAZI
$ !"
((
[G ] = M
:
:
:
'
LbT c I d
N fJg
(4.1)
N
J
/ : 2
.1 <
ex = 1
Univ-BECHAR
[log x ] = 1 [8] = 1 [ ] = 1
LMD1/SM_ST
Analyse dimensionnelle
**
EXERCICES
Exercice 1.1
Relever les erreurs qui se sont glisses dans les
colonnes des dimensions et des units dans le tableau
suivant :
1.1
:
!"
Unit
Dimension
Kg .m.s 2 = N
# $
MLT
=J
ML2T
W = F .l.cos
Kg.m2 .s 3 = W
ML2T
P=
ML 1T
Kg .m 2 .s
Kg .m 1 .s
= Pa
%
Kg .m .s . A 1 = V
2
F = ma
ML2T 2 I
Kg 1 .m 2 s 4 . A2 = F M 1 L 2T 4 I 2
ML2T 3 I
Kg .m.s 2 A 1 = V / m
\
MLT 2 I
Kg.s 2 . A 1 = T
"%
MT 2 I
Kg .m 2 .s 3 . A
+ ,
Travail
W = Q.V
Potentiel
W=
1 Q2
2 C
E=
'(
#
C
Champ lectrique
)*
Rsistance
V
d
F =q v
%&
Capacit condensateur
P = R.I 2
Pression
mm '
F = G 2 , sachant que m et m ' sont des masses
d
et d une distance.
. -
$'
Induction Magntique
2.1
,. T = k .x
/ $
.k $
0%
*
3.1
!
m'
figurant dans
q
lexpression du champ lectrique E =
. 2 .
4 0 r
A.FIZAZI
Puissance
Exercice1.3 :
Dterminer les dimensions des grandeurs physiques
suivantes :
a/ La constante universelle de gravitation G figurant
dans lexpression de la force de gravitation universelle
Force
W
t
F
p=
S
Exercice1.2
Le module de la tension dun ressort sexprime par
T = k .x .Trouver la dimension de la constante de
raideur k .
b/ La permittivit du vide
Grandeur
Univ-BECHAR
. 2)
G
m #,
4 5 +
6F = G
0
.E =
mm '
+
d2
. % d
7 )
1
4
.
0
q
r2
,#
* /
04
# 5
% /0
. -
LMD1/SM_ST
Analyse dimensionnelle
figurant dans
B = 0
2 b
:$
; b :une distance .
( 0 . 0 )
1/ 2
9 $
;
est
( 0 . 0 )
= >$
Exercice1.4
Calculer la dimension de la densit dun courant
. -
J=
a
p+
V0
gaz,
(V0
gaz
parfait
b ) = RT , avec p la pression du
@5
: p #,
Ec =
1 2
mv ,
2
a
V0
p+
(V0
V0 6 2 '
. 2)
,#
#, #
% 9. $ /
$ %;
:
- 6B5)%,
6! 5
. [ E ] = ML2T
: $ $ C$
!
1
2
6 Ec = mv 2
c 6 E = mc 2 : %$ C $
. (
4
!
L2 MT 1 , n nombre sans D
= RI 2t .
:#
C$"
W = RI 2t :
A.FIZAZI
'(
1 m0 e
b ) = RT
6.1
E=
!"
B
. R , b, a
l .E
S .R
2A
:T
[ E ] = ML2T
J=
. . -
dimension
0% ,
5.1
scrit
Exercice1.6
Montrer que les diverses expressions de lnergie,
donnes
ci-dessous,
ont
toutes
pour
#, #: /
. %
% S6 % l ?
champ lectrique.
dun
1/ 2
2 b
4.1
l .E
, o l est une
S .R
6
distance, S une surface, R une rsistance et E un
Exercice1.5
Lquation
. % : b < B = 0
. % : 6 . - $ :q
0 % $'
4 )$ /8
% $'
/
I
+ %
. -
une distance.
Univ-BECHAR
!
% :
%
1 m0 e4
n 2 8 02 h 2
9E =
n
6 L2 MT
!
LMD1/SM_ST
Analyse dimensionnelle
Kg .m.s 2 A 1 = V / m
1.1
:1.1
[V ] = ML T I :
[ E ] = MLT 2 I 1 :
Kg .m .s . A = V
2
6.1
1
1.1
! "
! "
1.1
T = kx
k=
T
x
[k ] =
#$%
:2.1
[T ]
[ x]
[k ] =
MLT
L
[ k ] = MT
: 3.1
G=
Fd 2
mm '
[G ] =
q
4 r2E
0 =
[ 0]=
B.2 b
I
[F ] d
[ m][ m ']
[q]
[E] r2
[ ] =
MLT 2 L2
M2
[G ] = M
1 3
LT
!"
/
:$ %
=
IT
MLT 3 I 1 .L2
[ B ][b] = MT I
I
[I ]
2
[ 0]= M
L 3T +4 I 2
:
1
[ 0 ] = M
&
LT 2 I
: ( 0 . 0 )
[ 0 0 ] = [ 0 ][ 0 ] = ( MT
)(
I 2 L . M 1 L 3T +4 I 2
) [ ] = T
0 0
L2
"%
/'
1/ 2
[ 0 0 ]
/!
= TL 1 = [ v ]
1/ 2
: 4.1
J=
lE
SR
[J ] =
: ) *+
[l ][ E ] = L.MLT 3 I 1
[ S ][ R ] L.ML2T 3 I 2
[ F ] = ML 1T
a
= [ p] =
V0
[S ]
[J] = L 2 I
:-1
&2
2
.L+3
&2
Univ-BECHAR
a
V0
[ a ] = ML+2T
A.FIZAZI
A/m 2 = A.m
: 5.1
[ a ] = [ p ][V0 ] = ML 1T
:-1 3
RT
-. / 0
: -1 3
67 - + -. -+ 0 b
, -1 8
+
LMD1/SM_ST
Analyse dimensionnelle
[ RT ] = [ P ][V ] = ML+ 2T
[ Ec ] = [ m] v
[ E ] = [ m] c 2
[E] =
A.FIZAZI
[ R ] = ML+2T
:6.1
= M .L T
2
= M .L2T
m0 e4
2
0
[W ] = [ R ]
I2
2
2
M . ( IT )
= M .L2T
( M L T I ) ( L MT )
[t ] = ( ML T I )( I ) (T ) = M .L T
3
4 2
Univ-BECHAR
LMD1/SM_ST
Les incertitudes
/B-I
CALCUL DES INCERTITUDES
:( grandeur physique)
. ()!
+ #
/1
, (&"
"
/2
:(notion de mesure)
:
+ . /
(
)7 2
5 3
$6
. " 0,
) ( 2
$1 "
&" 6 ,
" 1
(2$
1 "
$4
3 9$
$4
( :
.1 "
?1 "
( x <
. "
68 0, =
6) x
(erreur absolue)
. "
(2;
0
"
x0
4
" 1"
> X
""
x :
"
.@ !
x = x - x0
"
."
(2 & =
"8
"8
.x + x
:
A.FIZAZI
(.
1 "8 8.
(6.1)
.
@8
7
"
/
z
Univ-BECHAR
6)
(incertitude absolue)
.+ .
(5.1)
2 0 7
.X
=
9$ :
""
"
>
X = f ( x, y , z )
"
LMD1/SM_ST
Les incertitudes
B .
dX
dX
.+/: ! 8 "8
:!
D"
$ ( .
:7
f
x
. .)
"
A 8
:!
:C$
x+
f
y
4 @8
A3
y+
f
z
, $ .
@8
$ .
) :
X
C$ <
X
X dX
=
X
X
. "
C )
"
@8
(8.1)
/3
& " !
C )
! " ! @8
!" !
7
"8
y = nu + pv
!"# $% &"' (
w
: % y
*& " +"'
E :$
.*
q
qw + k
%
+.
C .2 F 2
,-
v
u :$
. y=n u+ p v+q w
(9.1)
: ./ !"# 0 * 1 2
. :
y0 = ( y y ) u
A.FIZAZI
&
,
k
y = nu + pv - qw + k = n u + p v + q w
y :
u :
>
(7.1)
(incertitude relative)
f
f
f
dx + dy + dz
x
y
z
dX =
C$
&
5*
Univ-BECHAR
(10.1)
y0 : & &
&
y :+"'
LMD1/SM_ST
Les incertitudes
!"#
%
m2
m1
6 - 7# 8
. +"'
M = m2
M = 44.565 g
m1
M = m1 + m2 = 4mg = 0.004 g
< 2 = **#
">
:+"'
./ !"# 0 *
$- > %
,- :.%
& $- "6 >
&
M = (44.565 0.004) g
: (- M
M
0.004
=
M
44.565
M
= 9.10
M
m1 + m2
M
=
M
m2 m1
! +
:
:
n p
. w
M
= 9.10
M
6 * *# q p n
y = ku v w
u :$
!"# $% &"' (
w v
: *
$- ' !"#
log y = log ku n v p w
:
)
: %
@*
&
.
B "
* +'
B " C
q log w
: / < $
Univ-BECHAR
? %
!
:<
A.FIZAZI
B "
8>
LMD1/SM_ST
Les incertitudes
dy dk
du
dv
=
+n
+p
y
k
u
v
<& : I
(+ 5 /E ! ; 5 /E
F *
dw
w
) $
5 # !; 6
:* *#J &"'
y
u
v
w
=n
+ p
+q
y
u
v
w
A:%
(11.1)
5*# & C
L
di
. K
+ 5 /; ! ; 5 /E F K
!"#
$
*& : I K
i
. &"'
( &
:$
- ,
:
y=k
log y = log k +
dy dk
=
+
y
k
:+ 5 /E 5 /E
0 (.
(u + v )
'
log u + log v
log ( u + v )
log t
du
dv
du
dv
dt
+
u
v
u+v
u+v
t
' 1> ( $ * *
*
di 1>
y
= u
y
u
(#
u v
dy dk
=
+ du
y
k
u
u+v
u+v
+ dv
+ v
2 '" +"'
u+v
1> M
.M
dt
t
u+v
(12.1)
:7.1
< $
. @*
Q
R
I
t
=
+2
+
Q
R
I
t
R
I
t
+2
+
:+"'
R
I
t
. Q = RI t
N
:
&
Q = RI 2t
Q =Q
A.FIZAZI
Univ-BECHAR
5 #O
:%
LMD1/SM_ST
Les incertitudes
**
EXERCICES
Exercice 1.7
Pour mesurer lpaisseur dun cylindre creux on
mesure
les
diamtres
( D1 ) et
intrieur
extrieur ( D2 ) et on trouve :
7.1
( D2 )
D2 = ( 26, 7 0,1) mm
( )
de la
(m)
(a)
et de son arte
( )
"! #
(m)
. Ecrire le
8.1
) dun
corps
m m1
est : = 2
m3 m1
O m1 , m2 , m3 sont les rsultats de trois mesures de
masses effectues, successivement, avec la mme
balance. Trouver lincertitude relative sur .
(C )
condensateurs monts en :
a/ en parallle b/ en srie
prcisions sur
( C1 ) et ( C2 ) .
Exercice 1.11
Soit lexpression :
m2 (
m
m)
"
, m2 , m1 .
/
5
7
:7
8)
m1
en fonction des
m2
m3
m1
:
m1
9.1
'!
.$' 01
. 3
&
+ y0 .
Calculer lincertitude absolue sur y en fonctions des
incertitudes absolue
, t , y0 .
A.FIZAZI
=e
2' m3 , m2 , m1 .
4 2
) 2!
. 6 )
"!
)
" 8 " &
*
4'! 1 ! 4'! ( C )
;
2
7 /" : 4 /
. ( C2 ) ( C1 )
2! 7
m2 (
11.1
m1 : # )
8) 7
(
"
. m , 2 , 1 , m2 , m1
Exercice 1.12
Soit la relation : y
10.1
( )
() ) "* +
Exercice 1.10
Calculer lincertitude relative sur la mesure de la
capacit
" !&. ( a )
rsultat de la mesure.
Exercice 1.9
D1 = (19,5 0,1) mm
Exercice 1.8
( D1 )
" &
/) 8
12.1
wt
y=e
8)
Univ-BECHAR
y 7
wt
y0 , t , ,
+ y0 :
"
6789
8 " &
/) 8
LMD1/SM_ST
12.1
7.1
7.1
e=
D2
D1
D2 + D1
;
2
e=
; e=3,6mm :
e = 0,1mm :
e = ( 3, 6 0,1) mm :
e 0,1
=
e
3, 6
e
= 0, 03 = 3% :
e
: 8.1
=
m m
=
V a3
=3,041g/cm3 :
:
=
m
a
+3
m
a
m
a
+3
m
a
0, 02 g / cm3
= 0, 0063 = 6,3 0 / 00 :
= ( 3, 04 0.02 ) g / cm3
6)
1$ - 3 4 %% "0
' 1
% $ (
%$ ( -8'
$
< -) 1$ - 3 4
* 3
)
.
:" #
#
# :
:$
,;( )
<
#
#
.
= ->'
#
: 9.1
.
log = log ( m2
m1 ) log ( m3
=
d
A.FIZAZI
)') *
d ( m2 m1 )
m2 m1
=
dm2
m2 m1
& ' ( =
m1 ) : % $
d ( m3 m1 )
:
m3 m1
dm1
m2 m1
Univ-BECHAR
m2
m3
m1
: $
m1
,
%
*/ 0
dm3
dm1
+
m3 m1 m3 m1
: 1
-)
LMD1/SM_ST
'$
1
: % *<
= dm1
m3
* $ ( )
( 8 "0
= m
1
m1
m2
9
A
i @ di * %
4 ) m1 = m2 = m3 = m
:
1.
$
1
m3
m1
:
1 * $ 9? % %
dm3
dm2
+
m2 m1 m3 m1
1
m1
m2
m1
-)
. 2
( (+)
m
m
+
m2 m1 m3 m1
=
2 m
:
m3 m1
*<
B4
: 10.1
C = C1 + C2 : $
:
, */ 0
D 0
.
-) % $
<
C2
C1
C2
C
=
+
C C1 + C2 C1 + C2
:
C1
C2
/
E
0)
log C = log ( C1 + C2 )
C1
:
0)
%
dC1
dC2
dC
=
+
C C1 + C2 C1 + C2
: 6
F G
C
C1
C2
C2
C
= 1
+
C
C1 C1 + C2
C2 C1 + C2
:
0)
*
C
/
$
<
E
0)
CC
1 1
1
=
+
C= 1 2
C C1 C2
C1 + C2
*/ 0
.
-) % $
,
%
C1C2
log C = log
log C = log C1 + log C2 log ( C1 + C2 )
C1 + C2
dC1
dC2
dC dC1 dC2
=
+
C
C1
C2 C1 + C2 C1 + C2
:
1 * $ 9? % % =
dC
1
= dC1
C
C1
A.FIZAZI
1
1
+ dC2
C1 + C2
C2
Univ-BECHAR
1
C1 + C2
LMD1/SM_ST
:* 1
C1
dC
C2
dC dC1
=
1
+ 2 1
C
C1
C1 + C2
C2
C1 + C2
: 6 ?.
C
C1
C2
C2
C
= 1 1
+
1
C
C1
C1 + C2
C2
C1 + C2
m2 (
+ m1 =
:
*<
log ( + m1 ) = log m2 + log (
d ( + m1 ) dm2
=
+
m2
+ m1
d = dm1
+ m1
+ m1
+ dm2
+d
+ m1
m2
2
m
dm1
dm2
d
=
+
+
+ m1
+ m1 m2
%$
:* 1
m
m
log (
: 6 #
: 11.1
d
m
+ m1
m2
:
d
2
+ m1
+ m1
2
*/ 0
+ m1
1
1
+ m1
m
+ m1
2
+ m1
:H
+ m1
+d
B4
:H
= + m1 + m2
% * B%F
$
+
+ m1
m
: 12.1
:
*<
%$
t
log y = log e + log y0
% * B%. %$
: /0
dy
d t dy0
d
dt dy0
=
+
=
+
+
y
t
y0
t
t y0
y= y
A.FIZAZI
y
=
y
y
t
+ 0
t
y0
: 6
y
t
+ 0
t
y0
Univ-BECHAR
LMD1/SM_ST
9 9 9 9 : 9 9 9 9 9 ,9 / II
RAPPEL SUR LE CALCUL VECTORIEL
(grandeur scalaire)
/1
:
.
( "#
* +%
.....
$& '
(,& )
$%
1.2 /. &
.(
(grandeur vectorielle)
....... . % /
(1.2 /
4* 5
*
:/
4*
$
&
/2
/ 0 :
/3
5
5
!
-
2 *)
)' !
)' !
(vecteur unitaire)
V = V =V
/4
2.2 /
- 7
.
V = u.V = V .u
(1.2)
/5
(somme vectorielle)
% 7
:$
- 7
V2
V = V1 + V2
V = V2 + V1
V1
A.FIZAZI
Univ-BECHAR
LMD1/SM_ST
)
.
;
> %
5
&
sin
sin
&
2 ; @
CD CD
=
AC
V
CD CD
=
BC V2
(/
(2.2)
4*) %
ACD
V
V
= 2
sin
sin
/<
: @"
$*
(3.2)
= V 2 .sin
V .sin
V2
$
A
4.2 +,-./
: A
sin
sin
loi des )
BE
BC
BE
=
AB
=
V1
V2
V
= 1
sin
sin
@"
/"
V2 .sin
= V1 .sin
BEC
(4.2)
(4.2)
(3.2)
(sinus
V
V
V
= 1 = 2
sin
sin
sin
tg =
A.FIZAZI
V2
V1
V = V1 + V2
Univ-BECHAR
(5.2)
,* : ! "
LMD1/SM_ST
(5.2 /
V = V1 + V2 + V3 + V4 + V5
2 >) :
V3
V2
V4
V5
V1
5.2 /
V1
6 ?
V2
6.2/
:
$2 ;
D = V2 + ( V1 )
D'=
:/
/"
&:
D = V2
V1 :
/
,&
(module du vecteur) : D
D = V12 + V2 2
A.FIZAZI
Univ-BECHAR
2VV
cos
1 2
&
' (
@
(,&
- C
)
(6.2)
LMD1/SM_ST
$* )
(. . % > +
0
: R (O; i , j )
Y
Vy
" * *)
:-
V y = V sin
:7.2
OY
V x = V cos
V = Vx + Vy
j
* + /6
Vx
/ (
OX
Vx = i .Vx , Vy = j .V y
: *2 ;
V = Vx + V y ; V = i .Vx + j .V y ;
V = i .V cos
+ j .V sin
V = V (i .cos
(7.2)
+ j .sin )
: A V = u.V : *
D-
u = i .cos + j .sin
2
V = Vx + V y
(8.2)
V = x2 + y2
. R (O ; i , j )
V = V1 + V2
V1
:E D* !
x1
x
; V2 2
y1
y2
; V = i (x 1 + x 2 ) + j ( y1 + y 2 )
. R (O ; i , j )
A.FIZAZI
V1
: %
x1
x
; V2 2
y1
y2
Univ-BECHAR
*
/
<
* :1.2
V = ( x1 + x 2 ) 2 + ( y1 + y 2 ) 2
6 ?
:/
* :2.2
LMD1/SM_ST
V = V1 V2
; V = i (x 1
x 2 ) + j ( y1
:(
V = ( x1
y2 )
x 2 ) 2 + ( y1
) R (O; i , j , k )
V = Vx + V y + Vz
:. /(
y2 ) 2
:/
: *2 ;
V = i .V x + j .V y + k .V z
Vz
Vy
Vx
X
:8.2
: *
cos =
sin
cos
sin
Vz
r
r
Vx
Vy
&6
Vz = r . cos
= r. sin ;
Vx = . cos
Vx = r . sin . cos
V y = . sin
V y = r sin . sin
: %
V x = V sin . cos
V y = V . sin . sin
(9.2)
V z = V . cos
V = Vx 2 + V y 2 + Vz 2
V =
A.FIZAZI
x2 + y2 + z 2
Univ-BECHAR
: % 5
+ "
*
*
LMD1/SM_ST
7
9.2
" "
% <
! )'
<
/"
!
)
,' : 0 1
OY
OX
:
Vx = V .cos
, Vy = V .cos
(10.2)
, Vz = V .cos
:
+ cos 2
cos 2
"
<?
*:3.2
R (O ; i , j , k ) /
=u
*
.D 5
D = i ( x2
x1 ) + j ( y 2
)
A
&
y1 ) + k ( z 2
D = ( x2
z1 )
3 j ) u; V2 = ( 3i + 2 j ) u ;V3 = (2i
:
D = V2 V1
x1 ) 2 + ( y 2
y1 ) 2 + ( z 2
z1 ) 2
D = 116 = 10.77u
:
V1 = (4i
(11.2)
=1
B(10,6,8) u ; A(10,-4,4)u
.
: & %
+ cos 2
6 j )u ; V4 = (7 i
*:4.2
<
8 j )u; V5 = (9i + j )u
:
V = (4 3 + 2 + 7 + 9)i + ( 3 + 2 6 8 + 1) j
Vy
tg =
!
&
;
Vx
tg = 14
19
V = 19i
14 j
/
: OX
36,38
0,737
* )
7
produit scalaire)
V1 .V2
V2
V1
:2
0
V
% <
/7
:@
(12.2)
: *
V1.V2 =
1
(V1 + V2 ) 2
2
V12
V2 2
(13.2)
: ! " *3
V1 .V2 = 0
A.FIZAZI
A
: A
Univ-BECHAR
V2 = 0
V2
V1 = 0
V1
,'
,'
LMD1/SM_ST
V1
(V1 , V2 ) =
cos = 0 V1.V2 = 0
2
2
(V1 ,V2 ) = 0 cos 0 = 1 V1.V = V1V2
V2
V1 // V2
= ( F ; AB)
: ;
W = F .AB. cos
::
AB
( AB
W = F . AB
@
=
/ :1
& W :*
)
W=F.AB.cos
(2.2)
:
2
>
&
: R (O ; i , j )
V1
x1
x
; V2 2
y1
y2
:@
V2
V1
V1 .V2 = ( x1 .i + y1 . j ) .( x2 .i + y 2 . j ) = x1 . x 2 .i .i + x1 . y 2 .i . j + x 2 . y1 . j .i + y1 . y 2 . j . j
i
j .i = i . j = 0
V1 .V2 = x1 . x2 + y1 . y 2 .
(14.2)
i .i = j . j = i 2 = j 2 = 1
(dans lespace) .
: R (O ; i , j ; k )
i . j = i .k = j .k = 0
i = j = k =1
V2
x1
x2
9& V1 y1
; V2 y2
z2
z1
V1
/(
+
.5
&B
V1. V2 .V3
V 1 = 3i + 2 j
)
:
45 !"
V 1 + V 2 = V 2 + V 1 :(commutatif)
(distributif)
<
7
*
:5.2
. V 2 = i + 2 j + 3k
A.FIZAZI
Univ-BECHAR
LMD1/SM_ST
:
cos(V 1V 2 ) =
V1 .V 1
:
V1V2
! :
;
:$
V1 .V 1 = 3 + 4 3 = 2 ; V1 = 9 + 4 + 1 = 3.74 ; V2 = 1 + 4 + 9 = 3.74
cos(V 1V 2 ) =
V1 .V 1
2
=
= 0.143
V1V2 14
= (V 1V 2 ) = 96.2
:
=
:2
4
)
: ; < :
(produit vectoriel)
V2
V1
. %
W = V1
/8
V2 = V1 V2
W
V1
O
V2
: 9.2 /
(caractristiques du vecteur) : W
$&
V2
:
i
i = j
j =k ;i
j = i
A.FIZAZI
/
$
V1
j =k
)
W)'
%0) )
k =0
k = j ;j
k = j
4
* (
*7
k =i
:8 99:
W = W = V1.V2 .sin(V1.V2 )
(16.2)
k =1
Univ-BECHAR
LMD1/SM_ST
: 5;H- 4!
x1
x2
V1 y1 ; V2 y 2
z1
z2
E D*
: R (O ; i , j , k )
+ "
+i
W = x1
y1
z1 = i
x2
y2
z2
W = ( y1 z2
+k
y2 z1 ) i
y1
z1
y2
z2
(x z
1 2
(y z
W=
y2 z1 ) + ( x1 z2
z1
x2
z2
V1
(V + V ) = (V
2
"
+k
x2 z1 ) j + ( x1 y2
x2 z1 ) + ( x1 y2
1 2
0 /
x1
V1
: 0 1
A
x1
y1
x2
y2
x2 y1 ) k
) (
V2 + V1 V3
.
6
(distributif)
=
45 !"
7
: ' :6.2
. % $
!
:
W = [ (1 2 ) (0 1)].i
(2
2) (1 1) . j +
( 2 0)
(1 1) .k
W = 2i + 3 j
V1 = 22 + 12 + 12 = 6
V2 = 12 + 0 + 22 = 5
W = 22 + 32 + 12 = 14 = 3,74
W = V1 .V2 .sin = 3,74
A.FIZAZI
sin =
W
V1 .V2
Univ-BECHAR
sin =
3,74
= 0,683
30
= 43,06
LMD1/SM_ST
10
(produit mixte):)
:9 I
V1. V2
x1
V3 = x2
x3
&
y1
y2
y3
z1
z 2 = ( y 2 z3
z3
V3
y3 z2 ) x1
* ";"
V 2 ,V 1
( x2 z3
/9
x3 z2 ) y1 + ( x2 y3
:. /(
"
=
x3 y2 ) z1
(18.2)
87 /10
:9 2
: . /(
O
(J*J10.2/
87 :2
(19.2)
= OA V
). AOB ;
2/
: 0 1
u
O
O
B
O'
O'
V
A
V
A
( )
87 /11
=: 87 )
-
u?
87 : & 2
.* +
O>
A.FIZAZI
87 :
.u = OA V .u
Univ-BECHAR
2
:) "
)
.
(20.2)
LMD1/SM_ST
11
& = H?
5
J:J10.2/
! :2 ;
%
/12
@A
:2
.
.
f ( x, y , z )
V ( x, y , z )
:9
!(nabla )
,'
,'
H?
!=
;
;
f ( x, y , z )
/"
I
V ( x, y , z )
(oprateur)
"K
"
"
"
i +
j+ k
"x
"y
"z
.!
&
f ( x, y , z )
(21.2)
"
"y
"
"x
. "K
,&
"
"z
,'
(gradient)
:
grad f = !( f ) =
:A
I
"f
"f
"f
i+
j+ k
"x
"y
"z
f ( x, y , z ) = f = 3 x 2 y 3 z
(22.2)
grad f = 6 xy 3 z.i + 9 x 2 y 2 z. j + 3x 2 y 3 .k
&
A $
V = (V x ,V y ,V z )
divV = !.V =
,' (divergence) :
:
I
(23.2)
:
V ( x, y, z ) = 2 xyi
* :7.2
::
* :8.2
3 yz 2 j + 9 xy 3 k
:B
divV = 2 y 3 z + 0 = 2 y 3 z
2
A.FIZAZI
Univ-BECHAR
LMD1/SM_ST
12
: &$
,' (rotationnel) :
V = (V x , V y , V z )
rot (V ) = ! V =
"Vz
"y
"Vy
"z
"Vy
"Vx
.j +
"z
"x
"Vz
"x
.i
D 5 '
)' / <
:
rotV =
+i
"
"x
Vx
"
"y
Vy
"Vx
.k (24.2)
"y
+k
"
= A+ B +C
"z
Vz
C , B, A :
/:
+i
"
"y
Vy
A=
"
"Vz
= +i
"z
"y
Vz
"Vy
"z
-j
B=
"
"x
Vx
"
"Vz
= -j
"z
"x
Vz
"Vx
"z
k
C=
"
"x
Vx
"
"y
Vy
= +k
"Vy
"x
"Vx
"y
:(24.2)
A.FIZAZI
Univ-BECHAR
/<
/F
LMD1/SM_ST
13
+i
"
"x
Vx
"
"y
Vy
+k
"Vy
"Vz
"
= +i
"z
"y
Vz
"z
. V ( x, y, z ) = 2 xyi
-j
"Vz
"x
3 yz 2 j + 9 xy 3 k
(
rot (V ) = ( 27 xy
rot (V ) = 27 xy 2
2
)
6 yz ) .i
6 yz .i
"Vx
"Vz
+k
"z
"x
:5
"Vx
"z
*:9.2
:B
(9 y 3
0). j + (0 2 x).k
9 y3 j
2 xk
1 3 /13
(le laplacien)
:
!.! ( f ) = ! 2 ( f ) =
( )
!.! V = ! 2 (V ) =
A.FIZAZI
FM
: 7
&
FM
,
;>J
(25.2)
&
" 2Vy
" 2 Vx
" 2Vz
i
+
j
+
k
"x 2
"y 2
"z 2
Univ-BECHAR
+ *
:2
C
;>J
(26.2)
LMD1/SM_ST
**
EXERCICES
.
! ! "#$
Exercice 2.1
On considre , dans un repre orthonorm OXYZ,
les
trois
V1 = 3i 4 j + 4k ,
vecteurs :
j + 3k .
V2 = 2i + 3 j 4k et V3 = 5i
A = V1 +V 2 +V 3
vecteurs :
B = 2V 1 V 2 + V 3 ,
c/
dterminer
le
vecteur
unitaire
et
port
par
et en dduire
V3.
Exercice 2.2
Montrer que les grandeurs de la somme et de la
Ax
Bx
(A
D=
(A
+ Bx ) + ( Ay + By ) + ( Az + Bz )
2
Bx ) + ( Ay
By ) + ( Az
2
Exercice 2.3
Trouver la
sommes
V1 = 5i 2 j + 2k
des
Bz )
B = 2V 1 V 2 + V 3
DE
F;GHG+(
A = V1 +V 2 +V 3
I ?(;+(
J &
7*E
/C
trois
Exercice 2.4
a/ Montrer que la surface dun paralllogramme est
sont
2.2
7*E k+ l#m+(
les cts du
Bx
Ax
B = By
A = Ay
Bz
Az
: Go !+(; +( D E ) *p >G+(
S=
( Ax + Bx )
D=
( Ax
+ ( Ay + By ) + ( Az + Bz )
2
Bx ) + ( Ay
2
By ) + ( Az
2
Bz )
1/ 2
1/ 2
3.2
vecteurs :
V2 = 3i + j 7k
B tels que A et B
1/ 2
A.FIZAZI
#$ % OXYZ
!"
2 V1 = 3i 4 j + 4k :)*+ +( ),-.+( ) &'(
. V3 = 5i j + 3k 2 V2 = 2i + 3 j 4k
. V 3 V 2 % V 1 7 89 ) :;< =>?@ /(
) &'( B-:;<
B $9# =>?@ /A
1/ 2
V3 = 4i + 7 j + 6k .
1.2
C = V1 +V 3
C = V1 +V 3,
S=
%& '( :
:
V2 = 3i + j 7k
V1 = 5i 2 j + 2k 2
. V3 = 4i + 7 j + 6k
t R OUj ! +( :( M+( ) UHG+( ) :;< =>?@
. OZ OY , OX 7 89
!o J-v'( fw(;
fw(; ! v B
Univ-BECHAR
:4.2
)? > h@ 7o#S /(
A x*? A B
LMD1/SM_ST
A et B
perpendiculaires si A + B = A B
b/ Prouver que les vecteur
Exercice 2.5
Soit le vecteur :
) (
grad
) (
V = 2 xy + z 3 i + x 2 + 2 y j + 3 xz 2
Montrer que
sont
V =
2 k
V =0
) (
:J k+( h 9 (}Q
) (
V = 2 xy + z i + x + 2 y j + 3 xz 2
3
grad
V = 0 h@ 7o#S
V =
Exercice 2.6
1
Soient les deux vecteurs
A=
6.2
2
, B=
2 k
B=
1
3
A=
h E k+( 7z*+
Trouver ,
pour que B soit parallle A , puis
dterminer le vecteur unitaire pour chacun des deux
vecteurs.
Exercice 2.7
La rsultante de deux vecteurs a 30 units de long et
forme avec eux des angles de 25 et 50.
Trouver la grandeur des deux vecteurs.
7.2
tOUj I ? 30 R+;< 7*E & ) UH
.50 25 7* : (w
.7*E k+( ) :;< @
A.FIZAZI
GR
Univ-BECHAR
LMD1/SM_ST
7.2
1.2
: 1.2
V1 = 6, 40
A = 10i
V2 = 5,38
,
2 j + 3k
B = 9i 15 j + 15k
C
= uc
C
C = 8i 5 j + 7 k
V3 = 5,91
8
i
35
uc =
/
/
5
7
j+
k
35
35
/
/
V 1.V 3 = x1 x3 + y1 y3 + z1z3
cos =
V 1.V 3
V1V3
V 1.V 3 = 15 + 4 + 12 , V 1.V 3 = 31
cos =
31
31
=
, cos
41. 35 37,88
V 3 = 5i
V2
= 79,86
0,176
26 j 17 k
/
:2.2
Ax
A = Ay
Bx
;
B = By
Az
Bz
S = A + B = ( Ax + Bx ) i + ( Ay + By ) j + ( Az + Bz ) k
( Ax + Bx ) + ( Ay + By ) + ( Az + Bz )
2
D = A B = ( Ax
Bx ) i + ( Ay
By ) j + ( Az
S=
D=
( Ax
Bx ) + ( Ay
2
By ) + ( Az
2
Bz )
1/ 2
Bz ) k
1/ 2
:3.2
V = V 1 + V 2 + V 3 , V = 6i + 6 j + k
Vx
6
=
, cos
V 8,54
Vy
6
, cos
= =
V 8,54
8,54
Vx = V .cos
cos =
0,70
45,6
Vy = V .cos
cos
0,70
45,6
A.FIZAZI
Univ-BECHAR
LMD1/SM_ST
Vz = V .cos
cos =
Vz
1
=
, cos
V 8,54
83,1
0,70
:4.2
S = h. B
A
S = A B sin
S= A
1
A
2
h = A sin
S0 =
B=
: !"#
B = A B sin
1
A B sin
2
"
%"&
Ax
B = Ay
A+ B =
( Ax + Bx )
A B=
( Ax
A = By
+ ( Ay + By ) + ( Az + Bz )
By ) + ( Az
2
Ax Bx + Ay By + Az Bz = 0 :*"# ! +
/ 0/
( A.B ) = 0
! /(
Bz
Bx ) + ( Ay
'
Bx
Az
2
Bz )
B ,"
1/ 2
1/ 2
. ! )
!)
1 2 3!
4)
:5.2
x
=
2 xy + z 3
V = x2 + 2 y
2 xz 2
: !#
, )# (
z
i
V=
-j
x
2 xy + z 3
x2 + 2 y
2 xz 2
= 0 . 5-
/$
2 (
)6 7
2
:6.2
.;) &
A.FIZAZI
%! ) B = . A
:7
(2! !!
Univ-BECHAR
!,
LMD1/SM_ST
:)
! /
2
B
=A
:
2
=1
3
4
=2
= 1,5
B=
B=0 (
A !#
:B
B = 2i 3 j + 4k
180
A=
uA =
B
= uB
B
( 25 + 50 ) = 105
1,5
2
A
= uA
A
!9 $
&
=2
A = i 1,5 j + 2k
, !9
1
i
7, 25
uB =
2
i
29
) ! 2!
:
:7
<
1,5
2
j+
k
7,25
7, 25
3
4
j+
k
29
29
:7.2
:,/ !#
!) !
; !4
Vy
V
V
: 9.2 9
:)4
= x =
sin105 sin 50 sin 25
V
V
sin 50
= x
Vx =
V
Vx = 23,8
sin105 sin 50
sin105
V
sin 25
V
= y
Vy =
V
V y = 13,1
sin105 sin 25
sin105
A.FIZAZI
Univ-BECHAR
LMD1/SM_ST
L L0Gl /III
234
5*51
:
" ( $
:(1642
) $
$ &"
S 1% 2 $ 3
- .#
.S 1 % 2 $
.9 :
. "
=+
"
4 5
MNO PQF t
!" # #
, +
/
$ 5
6 (rfrentiel)
(repre)
2
;<# =
. 4
?
* " ="
* >
.# "
)* - . # CD. $ M
/; " 6D. ( X ,Y , Z , t ) ? ? # #E E
/F M
/1
)
' ()
* +
.- . #
"
1564
$ = ="
? !" = 6B
R
##
)" =F*
. ".$D "% EF M !"
,-. 234 r = OM ( x, y, z, t ) L#
. t r (t ) R"S, # T UN
01 /F M
A 2
$
"6
*
G
##
GH$I JK
'R
/2
(repre gocentrique)
"
>$ " 9 :
A.FIZAZI
EG
Univ-BECHAR
"
"$ 2
LMD1/SM_ST
!: "
# 2
/; 5
. E 24 5D' > 5"
.+ " 2
. 2"$ CD.
"# 9 : .9 : 5" E %&
(repre terrestre)
"9 : =
* .9 :
"
CD. B
2 $:
# 2
:
/;
/; 5
.
.@#
9 : 2
/;
" 2
nd
9 :
"$ 2
1.3 5
!" /3
(coordonnes cartsiennes):
:4 56 ,-. /
N1 234$ 5*51' !f * "% EF MN1 G M JK
OM 34$ d# R (O; i , j , k )
/F M /,-.
)
# " G
' "a 5OQ#
ren
: ;"
" ( Descartes :1596-1650
(repre spatial)
x
X
:x
(ordonne) ("'N :y
(altitude)4
:z
(abscisse)
:efd # M 234$ j # M !f *
OM = r = x.i + y. j + z.k
A.FIZAZI
Univ-BECHAR
(1.3)
LMD1/SM_ST
(repre plan):
$
/#
/F M /,-. N1
234$ 5*51' !f * *4 X$ MN1 G M JK
: OM 34$ d# y x " "a 5OQ# (3.3 efd ) R(O; i , j )
OM = x.i + y. j
(2.3)
("'N : y
:x
:C
:, 89
,-. /7
"- X$ MN1 G M JK
(repre rectiligne)
: ( fG "O OX I41 # M !f *
OM = r = x.i
Y
M
j
(3.3)
: % &
!" /4
M N1 /01 234 !"" ' !f * ]M .^ 4 X$ W K I X / .* !"O
.(4.3 efd ) . ( r , ) !" "S,- !" "a 5O #
(angle polaire) "S,- * H :
(rayon polaire) /S,- N,- G :
(coordonnes polaires)
:efd # 234
OM = r = r.ur
A.FIZAZI
Univ-BECHAR
(8.2) !D
j # M ..f * "O
(4.3)
E
5.
LMD1/SM_ST
u = i .sin + j .cos
:5
? - .#
* )"
, E"
OM = r = Ar .ur + A .u
( u , u ) `5_ r
(5.3)
: ;
? - .#
"
- .#
x = r.cos
= arccos x
y = r.sin
= arcsin y
!D
(6.3)
: ' $
!" /5
N1
234$ 5*51' /F H" $ I + P S ' oz
"O "% EF I X P M JK
:"O ( , , z ) "G 4,gl h "a 5O i g !X1 X*
(angle polaire) ( om, ox ) "S,- * H :
(rayon polaire) /S,- N,- G :
(altitude) 4
:z
(coordonnes cylindriques)
uz
u
M
O
X
OM = r = Om + mM = r.u : "
# f
1 !$ R-1 G
r = .u + z.k
u = i .cos + j .sin
A.FIZAZI
Univ-BECHAR
(7.3)
= J?
5.3 5
LMD1/SM_ST
:efd # 234
j `I S_ # M P ..f * . ur "
u =
' =
OM = r = i . .cos + j . sin + k .z
/
(8.3)
OM = r = i .x + j . y + k .z
E 5"%
u =F* , E " @#
(u ,u ,u
u = uz
h "a 5O
(9.3)
=k
@#E ? = ,
u @# " I
@ E
:=/ . u " u z = E
( #$ ";
u = i .sin + j .cos
(10.3)
. XG ( 8.3)
(1.3) !"'I S
-# , #
: "G 4,gl
= x2 + y2
x = cos
y = sin
z=z
= arctgy / x
= arccos x / = arcsin y /
. "S,- h "a 5O W _ TN G
:
5S
(coordonnes sphriques)
( r,
) * Nf h "a 5O i
g PQF H" $ I 5# O !_
(11.3)
z=0
P M JK : 0O&$
!" /6
O
? b4-'
:"O :eE S*
cos
y = sin
= r sin
A.FIZAZI
x = r sin cos
y = r sin sin
z = r cos
Univ-BECHAR
(12.3)
LMD1/SM_ST
r=
x2 + y2 + z2
= arccos z
= arctg y
(13.3)
r=
+ z2
z = r cos
(14.3)
= arctg
Z
z
Z
u
M
r
O
M
y
m
X
"
- .#
@#E ! 8.35
"
- .#
:7.3 5
j ( fG
:efd W _ ( f"F * Nf h "a 5O /F $
OM = r = Ar .ur + A .u + A .u
(15.3)
( u , u , u ) `5_ r
/F OM h SMN$ /^ ( Ar , A , A ) :"O
A.FIZAZI
2 W K 0 !$
Univ-BECHAR
=/
W K 0 !$ r
LMD1/SM_ST
: # M ..f * RSg $ ef + . g :C
.AB
> ?@
r = r.u r = Om + mM
Om = .u =
i.cos + j sin
mM = z.k = k .r cos .
= r.sin
: . XG .$
: u @# " I
$
(16.3)
:I
u = i .sin + j .cos
@#E ? =
:u
u =u
" 6u I
=
?
u !"# /_ d 5) e O
(coordonnes curvilignes):
E +
+
)" # #
s
- .#
2 :9.3 5
'!'
!" /7
%
:(abscisse curviligne)
E
,$"
'
.
EO . ?
$ #? > N
.#
BO
:M
O =
3"?
OM = s
A.FIZAZI
(17.3)
k .sin
Univ-BECHAR
(18.3)
LMD1/SM_ST
**
EXERCICES
Exercice 3.1
Convertir le
vecteur
(i , j )
cartsiennes
polaires
(u , u )
r
suivant
des
en
1.3
coordonnes
coordonnes
: V = Xi + Yj
(i , j )
: (u , u )
V = Xi + Yj
Exercice 3.2
Convertir le vecteur suivant des coordonnes
(u , u
sphriques
cartsiennes:
i , j, k
,u
en
2.3
coordonnes
A = Vr ur + V u + V u
(u , u
r
(i , j, k )
(u
A = Vr ur + V u + V u : i , j , k
Exercice 3.4
Convertir le
cartsiennes
cylindriques
(u
vecteur
A.FIZAZI
suivant
(i , j, k )
cartsiennes
cylindriques
V = Vr ur + V u + Vz u z
en
(u , u
r
, u , uz ) #
: (i , j, k )
,u
des
en
$%
4.3
(i , j, k )
coordonnes
, u , u z ) : V = Xi + Yi + Zi
Exercice 3.5
Convertir le
(u
(i , j, k )
3.3
, u , u z ) en coordonnes cartsiennes
: V = Vr ur + V u + Vz u z
,u
Exercice 3.3
Convertir le vecteur suivant des coordonnes
cylindriques
V = Xi + Yi + Zi
: (u , u , uz ) #
:5.3
coordonnes
(i , j, k )
coordonnes
: V = Xi + Yj + Zk
Univ-BECHAR
$%
V = Xi + Yj + Zk
: ( ur , u , u
LMD1/SM_ST
(u , u
r
Exercice 3.7
Trouver la
M(
vecteur
,u
suivant
): A =
distance
entre
, zM ) et N (
en
.u + cos .u
les
N
deux
A=
MN =
A.FIZAZI
+
N
2
M
M
+ ( zN
.cos (
zM )
M
!#
'(
.u + cos .u : ( ur , u , u
N(
&$
, zN )
M(
MN en
) *
, zM )
!
/1
MN
M et N
:7.3
points
mthodes :
2
N
6.3
coordonnes
&$
:
/
MN =
Univ-BECHAR
,
-$
.
2
N
+
.
2
M
M
/2
!#
+ ( zN
.cos (
zM )
M
LMD1/SM_ST
7.3
1.3
:1.3
V = Xi + Yj
. V = Vr .ur + V .u
.V " V
ur = i .cos + j .sin
V = Vr ( i .cos + j .sin
u = i .sin + j .cos
V = i Vr cos
V sin
u " u
i .sin + j .cos
$%
&'
=X
Vr sin + V cos = Y
:V " V
:* .
")*
+*
Vr = X cos + Y sin
V = ( X cos + Y sin
.
/+
) +V (
+ j Vr sin + V cos
V sin
X
Vr cos
(i , j )
V " V
"
#-
,"
"."
; V = X sin + Y cos
) ur + (
1
*
-+ ". +
/ 0 3 .)
0
)u
X sin + Y cos
0
"6. - 5"*+
:
X = Vr cos
-+
/, V
1
)* " 0 2 3 4
1% " )1
"
.
+. / +
V sin
Y = Vr sin + V cos
X
cos
=
sin
Y
sin
cos
Vr
V
Vr
cos
=
V
sin
sin
cos
X
:
Y
"6. 5
",
:/, *
Vr = X cos + Y sin
; V = X sin + Y cos
:
V = ( X cos + Y sin
. V = Xi + Yj + Zk
-+
V = Xi + Yj
/,
) ur + (
)u
2.3
(i , j, k )
:/, " i , j , k
X sin + Y cos
/ V = Vr .ur + V .u + V .u
4
(u , u
r
,u
"
7
8
k .sin
u = i .sin + j .cos
A.FIZAZI
Univ-BECHAR
LMD1/SM_ST
i .sin + j .cos
) + V ( i .cos
-+
$%
)+
&' &
k Vr cos
k .sin
"
V sin
Z
)'
V sin
V sin
: (i , j, k )
( Vr cos
V sin
V sin
V = Vr .ur + V .u + V .u
/ 7
) i + (V sin
)j+
)k
V = V .u + V .u + Vz .u z :
-+
4
i , j, k
u = i .cos + j .sin
(u
(u
, u , uz )
/ V
, u , uz )
V = Vr ( i .cos + j .sin
u = i .sin + j .cos
:3.3
"
) +V (
i .sin + j .cos
) +V k
z
uz = k
V = i V cos
V sin
+ j V sin + V cos
+ Vz k :9 .
Z
: Vz " V < V
, * :;
X = Vr cos
&'
:; + *
"
V sin
Y = Vr sin + V cos
Z = Vz
"6.
. "*
"."+ )
: 4
X
A.FIZAZI
cos
sin
0 V
Y = sin
0
Z
cos
0
0 V
1 Vz
V =
Vz
Univ-BECHAR
+*
/
#;
:/
cos
sin
sin
0
cos
0
0
1
Y
Z
$ 0+
"
+
"6. =
LMD1/SM_ST
:/, *
V = X cos + Y sin
; V = X sin + Y cos
V = ( X cos + Y sin
)u
+ ( X sin + Y cos
V = Vr .ur + V .u + V .u :
(u , u
-+
(u , u
i , j, k
)u
,u
,u
; Vz = Z
+ Zu z
:4.3
/ V
"
k .sin
u = i .sin + j .cos
i .sin + j .cos
) + V ( i .cos
:*
V = i Vr sin cos + V cos cos + V sin
$%
&' &
k Vr cos
)+
k .sin
V sin
Z
:V " V < V
, * :;
:; + * 3"
V sin
"6.
V sin
. "*
"."+ )
: 4
X
+*
/
#;
:/
$ 0+
"
+
"6.
sin cos
cos cos
sin
Vr
Vr
sin cos
sin sin
cos
Y = sin sin
cos
Z
cos sin
sin
cos
0
V
V
V
V
= cos cos
sin
cos sin
sin
sin
0
Y
Z
:/, *
Vr = X sin cos + Y sin sin + Z cos
"
Z sin
V = X sin + Y cos
V = Xi + Yj + Zk
:/, "
A.FIZAZI
Univ-BECHAR
$% /
LMD1/SM_ST
)u
X sin + Y cos
) ur + ( X cos
)u
Z sin
5.3
:
A=
( i .cos
- B=
) + cos (
+ j .sin
.u + cos .u
i sin + j cos
A=i
X =
X sin + Y cos
)u
A=
(
(
(
>,
:4.3
) ur + ( X cos
X ,Y , Z A "
)u
(u
, u , uz )
V = Vr ( i .cos + j .sin
u = i .sin + j .cos
Z sin
u +
i , j, k
u = i .cos + j .sin
ur +
6.3
V = V .u + V .u + Vz .u z :", ( u , u , u z )
? +
@1
; Z=0
:>; 2 )
"
; Y= sin + cos
: "
+ 0k
. )' &
+ j sin + cos 2
"
/ V
"
) +V (
i .sin + j .cos
) +V k
z
uz = k
V = i V cos
+ j V sin + V cos
V sin
X
+ Vz k :9 .
Z
X = Vr cos
&'
:-
V sin
Y = Vr sin + V cos
Z = Vz
A.FIZAZI
Univ-BECHAR
LMD1/SM_ST
V = i (Vr cos
"
N(
) + j (V
V sin
, zN ) " M (
, zM )
MN = ON
OM =
OM =
) (
+ zN uz
) + (z
M
N
uz
/1
* :
- MN
1
2
C3
+ zM uz ) : 2
' ;
MN = ON
:/, *
:7.3
.
: MN
) + kV
sin + V cos
zM u z )
(1)
zN Z
zM
OM
M
uz = k
O
y N yM
M
M
xM
N
xN
X
:/, u z " u , u
N
u
u
= i .cos
= i .cos
+ j .sin
+ j .sin
MN = (
A.FIZAZI
( i .cos
N
cos
+ j .sin
cos
)i + (
( i .cos
: (1)
M
+ j .sin
) + (z
/ u ,u
N
uz
:9 . :
sin
Univ-BECHAR
uz = k
MN =
"
sin
) j + ( zN
zM u z )
zM ) k
A"
&'
LMD1/SM_ST
: MN
MN =
cos
cos
+(
sin
sin
MN =
71
N(
2
N
, zN ) " M (
MN = ON
MN =
<
"
&
cos
A.FIZAZI
/6
N
.cos
.cos
+ zN uz
D" 1 u , u
N
2
M
sin
#
N
sin
.sin
.sin
) (
zM ) uz
cos(u N , u
cos(
= cos (
Univ-BECHAR
+ ( zN
+ zM u z
) + ( zN
&
2
( 2)
/2
:
:
zM )
zM )
) = cos (
( 3) " ( 2 )
M
zM )
"
) + ( zN
.
N
zM )
" /
)+
M
) + (z
"
M
, zM )
2
N
2
N
MN =
( cos
OM =
MN =
/+
+ ( zN
:*
2E
( 3)
*
"
:: ( 2 )
N
LMD1/SM_ST
Lexique Franais-Arabe
Franais-Arabe *
/II
Franais
A
Abscisse
Absolu
Acclration
Action
Aire
Algbrique
Altitude
Ampre
Amplitude
Angle
Angulaire
Anneau
Application
Arc cosinus
Arc cotangente
Arc sinus
Arc tangente
Artificiel
Atmosphre
axe
Azimut
()
! "#
$ "#
! "#
$ "#
% &
B
Bar
Baromtre
Barre
Barycentre
'( "
* ! ()
# #
C
+&)
Candela
Capacit
Caractristique
Cartsien
Centre
Champ
Choc
Cinmatique
Cintique
A.FIZAZI
% #+*
#
#
+
#
#
C.U.Bchar
Lexique Franais-Arabe
,+
Circulaire
Classification
Classique
Coaltitude
Collision
Colonne
Communicant
Composantes
Compressible
Condensateur
Conservation
constante
Contact
Continuit
Convention
Coordonnes
Cosinus
Cosmique
Cotangente
Courbe
Courbure
Creux
Curviligne
Cyclode
Cylindre
-&
+
.
+
+
#
++
/0#
$/ &
() 0
" 1
21
0+ 3
!
%& #
$
4& &
5& &
%& &
%
&
D
Degr
Degr centsimale ou
Celsius
Degr kelvin
Densit
Drivant
Drive
Diagonal
Diagramme
Diffrentiel
Dimension
Discussion
Disque
Divergence
Dynamique
A.FIZAZI
C.U.Bchar
"
,
&/#
+
+
+
0#
6
6
)
7
(/
+
6) &
8 )
+
9
LMD/ PHYS1/ SM_ST
Lexique Franais-Arabe
E
%
:
Effectif
Elastique
Electrostatique
Elment
Elongation
Energie
Entranement
Equation
Equilibre
Equiprojectif
Equiprojectivit
Erreur
Espace
Exerc
Exponentiel
Expression
Extrieur
&#
5 ;# * :#
;#
&
)
+
:
<
<
= 7
5(
+
%
F
%7+
>,
)
%
)
9#
Figure
Fluide
Fond
Fondamental
Force
Frottement
G
% ?
?
% +&@
+
< &
A +
+
%& +
+
Galilen
Gaz
Gomtrique
Giration
Glissement
Gradient
Grandeur
Gravitation
Gravitationnel
H
%
%&
%&
%
Harmonique
hlicodal
Horaire
Horizontal
A.FIZAZI
C.U.Bchar
Lexique Franais-Arabe
%,
Hydraulique
Incertitude
Inclin
Incompressible
Inertie
Initial
Instantan
Intensit
Intrieur
Isol(e)
3
,
+
++
%, +
%&B * %$
+6
%7+
()
K
? #
Kilogramme
L
*
Liaison
liquide
Loi
Longueur
Lumineuse
,
: &)
, (
M
&
Manomtre
Masse
Matriel
Matire
Matrice
Maximal
Mcanique
Mesure
Mtre
Mobile
Module
Mole
Moment
Mou
Mouvement
Moyen
Multiple
#
+
+
/
% $
9&#
" )
9
"
* +6 *
:
#
- (
N
% $&
;/
Normale
Notion
A.FIZAZI
C.U.Bchar
Lexique Franais-Arabe
Nutation
C&
O
Oprateur
Ordonne
Oscillatoire
!
@
P
Parallle
Paroi
Particule
particulier
Permittivit
Perpendiculaire
Pesanteur
Phase
Plan
Plane
Plaque
Plein
Point
Polaire
Position
Potentiel
Pousse
Prcession
Presse
Pression
Principal
Principe
Produit
Projectile
Propre
Proprit
Pseudo force
Puissance
Pulsation
+
87
D /&
+
*+
D
/ *
E/
/
&
)
>)
+
*>(
: #
+
"#
'(
,
+
5+
/ D)
% D
7
)F6
.&
Q
%
Quadratique
Quantit
A.FIZAZI
C.U.Bchar
Lexique Franais-Arabe
R
)- &
/ +
Rayon
Raction
Rectangle
Rectiligne
Rduction
Rfrentiel
Relatif
Relation
remarque
Repre
repos
Rsultante
Retard
Rotation
Rotationnel
Roulement
7
>
% &
)1
F &
:#
G
:
+
+
+*A +
S
% &
Satellite
Scalaire
Secondaire
Seconde
Simple
Sinus
Sinusodal
Solide
Somme
Sous multiple
Sphre
Stabilit
Statique
Superpos
Surface
Symtrie
Systme
)
&0
&0
!
%
!
5
#
:
!#
E
$&
$&
T
$
+
Tangente
Temprature
Temps
A.FIZAZI
:
C.U.Bchar
Lexique Franais-Arabe
%(
$&
Terrestre
Thorme
Tonneau
Torseur
Trajectoire
Translation
Travail
Tube
$&
!
&
! &
U
$&
+
+
Uniforme
Unitaire
Unit
Universel
V
'
'
Variable
vari
Vase
Vecteur
Vertical
Vitesse arolaire
Volume
Volumique
A.FIZAZI
5
F
* 6
% )6
E
%
C.U.Bchar
Lexique Arabe-Franais
Arabe-Franais *
H%
/I
Franais
%&B
%, +
9#
0+ 3
7
%(
! 3
%
instantan
Initial
Frottement
Coordonnes
Rduction
Terrestre
Incertitude
Fondamental
Puissance
Stabilit
Continuit
Cylindre
Collision
Convention
Artificiel
Maximal
Horizontal
Cintique
Universel
Ampre
Tube
Conservation
Courbure
Glissement
Translation
Oscillatoire
&
+
21
% &
% $
%
#
!
$/
5&
<
!
&
&
&
&
&
@
!
Bar
Tonneau
Simple
Dimension
Divergence
Roulement
Gradient
Giration
A.FIZAZI
(:
C.U.Bchar
+
+)* A +
A +
+
LMD/ PHYS1/ SM_ST
Lexique Arabe-Franais
H%
+
+
Rotationnel
Gravitationnel
Quadratique
Ordonne
Nutation
Acclration
Equiprojectivit
Classification
Application
Diffrentiel
Classique
Contact
Coaltitude
Symtrie
Remarque
Equilibre
Harmonique
%
!
#
C&
<
-&
(/
+
" 1
.
$&
F &
:
%
I
0
&0
&0
Constant(e)
Secondaire
Seconde
A
D
Pesanteur
Algbrique
Produit
Paroi
Entranement
Sous multiple
Particule
Atmosphre
Sinus
Cosinus
Sinusodal
5+
+
5
!
!
%
2
Volume
Volumique
Mouvement
Champ
Hlicodal
Anneau
A.FIZAZI
%
#
%&
C.U.Bchar
Lexique Arabe-Franais
10
H%
J
% 7
87
7
= 7
Extrieur
particulier
Proprit
Erreur
+
Circulaire
Intrieur
Pousse
Exponentiel
Degr
Temprature
Degr kelvin
Degr centsimale ou Celsius
Rotation
Gravitation
,+
%7+
+
+
+
+
&/#
+
,
+
: +
%& +
"
D
% D
Propre
Principal
Liaison
Raction
*
/ +
()
Angulaire
Angle
Temps
Horaire
:
%&
"
,
:#
liquide
repos
Vitesse arolaire
Surface
Amplitude
Capacit
Scalaire
permittivit
Azimut
Vertical
E
(% $
( /0#
E
)
)
% )6
K
A.FIZAZI
C.U.Bchar
Lexique Arabe-Franais
11
H%
Pseudo force
Intensit
Vecteur
Figure
)F6
+6
* 6
#6
8
+
/
/
!
Choc
phase
Plaque
Solide
.
Pression
Lumineuse
'(
, (
Energie
Prcession
Phase
Longueur
Module
)
+
/
"
* +6 *
$
$
$
Tangente
Cotangente
Expression
Incompressible
Moment
Inertie
Arc sinus
Arc tangente
Arc cosinus
Arc cotangente
Relation
Dynamique
Statique
Cinmatique
Altitude
Travail
Colonne
Elment
++
"#
$ "#
! "#
$ "#
)1
9
:
#
+
&
L
A.FIZAZI
C.U.Bchar
Lexique Arabe-Franais
12
H%
?
% ?
Gaz
Galilen
Abscisse
Torseur
Espace
Action
Effectif
$&
5(
%
: &)
/ D)
8 )
* ! ()
)
)
)
% &
)
+&)
)
" )
Loi
Projectile
Disque
Barre
Polaire
Diagonal
Fond
Satellite
Candela
Force
Mesure
9
% #+*
Cartsien
Masse
Densit
Sphre
Potentiel
Quantit
Electrostatique
Cosmique
Kilogramme
&#
%&B * %$
%
:
Instantan
Cyclode
Mou
>,
,
%,
+
Fluide
Inclin
Hydraulique
Matire
A.FIZAZI
#
#
0#
#
: #
#
5 ;# * :#
;#
%& #
? #
C.U.Bchar
Lexique Arabe-Franais
13
+
&
+
Matriel
Manomtre
Principe
Retard
Mobile
vecteur
Mtre
Superpos
Equiprojectif
Perpendiculaire
Variable
vari
Compressible
Moyen
Somme
Creux
Rsultante
axe
Diagramme
Rfrentiel
Composantes
Centre
Barycentre
Elastique
Aire
Trajectoire
Rectangle
Rectiligne
Plan
Drivant
Drive
Plane
matrice
Plein
Multiple
Elongation
Exerc
Absolu
Equation
Oprateur
Isol
A.FIZAZI
H%
G
9
F
!#
<
+
*+
'
'
++
7
>
#
#
#
#
:
6
6
E/
/
- (
C.U.Bchar
Lexique Arabe-Franais
14
Repre
Notion
Grandeur
Baromtre
Presse
Condensateur
Caractristique
Discussion
Uniforme
Courbe
Curviligne
Parallle
Communicant
Position
Mole
Mcanique
H%
;/
+
'( "
"#
/0#
6) &
$&
4& &
%& &
>)
*>(
9&#
:
% $&
.&
% &
)- &
$&
$&
D /&
&
Normale
Pulsation
Relatif
Rayon
Systme
Thorme
Permittivit
Point
M@
% +&@
Gomtrique
+
+
5
Unitaire
Unit
Vase
A.FIZAZI
C.U.Bchar
Caractristiques du mouvement
& c'"7/A-IV
CARACTERISTIQUES DU MOUVEMENT
/1
:
!" #$% &!' ( )
*+,
.(.....567 89$ ! ) &!--." / 0 1 23
! <= 7 >27 ? !2@) !-3, AB" C !7 *.D E
!" #$%
. ,9#$" F!." !@ = !$7 !'+", +"G7
:
/2
/3
(vecteur position):'()
Cc'S !
d!eF *+27
*+,< +
F M
!7 #$= ZK97 b 2
: OM ZK9" \!2U@ ( 1.4
)
(O; i , j , k )
F t
Z
z
M
OM = r = x.i + y. j + z.k
O
i
(1.4)
A.FIZAZI
Univ-BECHAR
LMD1/SM_ST
Caractristiques du mouvement
(quations horaires):
/0+,
A, +$3.7 x, y, z &!'z >({ |=! }0 (repos) 9B F M #$% 9BS
( F 9BS [A7c
.A7c+ Z@ 9S &!'z >({ ?N | -~) }0 (mouvement)
:l@ !G c7 =
(2.4)
x (t ), y (t ), z (t )
".=
(3.4)
x = f (t ), y = g (t ), z = h (t )
(trajectoire):1+2
.7 8 .
x = 2t
y =0
7 8 0+,
4 5 61+3 0+,
79+ 7
:; 9 1+2
!e
F |FNP
z = -5t 2 + 4t
!."
!7 #$=
x = 2t
t=
A.FIZAZI
OM (t =2) = 4i
F F 27
Univ-BECHAR
!7 #$=
12k
LMD1/SM_ST
Caractristiques du mouvement
x = a sin( t + )
y = a cos( t + )
Z-3"
= M d
x 2 = a 2 sin 2 ( .t + )
y = a cos ( .t + )
2
x2 + y 2 = a2
(vecteur vitesse)
/4
F!."
, . ) -32=
(vecteur vitesse moyenne) : FG)8
= 2 *+,M ZK9" Q 3" !G'F EU 3 t < + A'@ : 2.4 EBU (5=
b 27 # 93" , . \!2X F M ' ZK9" Q 3" !G'F EU 3 t' < +
: ' !3 M !-2 !@
!."
M
vmoy =
MM '
;
t' t
MM '
vmoy =
(4.4)
v (t)
MM '
2.4
(vecteur vitesse instantane):
"t
!
: $
OM ' OM
= lim t '
t'
t t'
vt = lim
t
%&
(drive)
OM
dOM
=
t
dt
vt =
dOM
dt
(5.4)
: + 4F?
) (*
+ #(
%&
A.FIZAZI
'
#
/
Univ-BECHAR
v(t )
.(3.4
0* *
$*
)
1
LMD1/SM_ST
Caractristiques du mouvement
:2 !*
OM = r = x.i + y. j + z.k
34
v = x.i + y. j + z.k
(6.4)
:3.4
(conventions):
5
! %&
89 7* :
!*
. 7* 5 6 $
4
4=
!*
56 $
:(Newton)
46
. 7* 5 6 $
4
' < %& = $
>
. dy :@ A7c+ -.% !@ y
7*
dt
x=
!*
dx
dy
; y=
;
dt
dt
z=
:(Leibnitz)
56 $
dz
dt
x = vx
OM y
v y = vy
z = vz
$
(7.4)
x2 + y2 + z2
m / s = m.s
" !# "
:A*
v=
! "
MKS
OM
/
; B
/5
(vecteur acclration):
. $ /
OM '
OM
%&
*
<8
7*
!
(vecteur acclration moyenne):HG)8
*
t'
t * *8
*
> (4.4
) v'
v
* *
*1+28 *+,* 46
:/
A.FIZAZI
Univ-BECHAR
LMD1/SM_ST
Caractristiques du mouvement
amoy =
O
v' v
v
=
;
t' t
t
amoy =
v
t
(8.4)
amoy
M
v'
4.4
(vecteur acclration instantane)
!*
a = lim t '
v' v
= lim t '
t' t
/$
v dv d 2 OM
=
=
t
dt
dt 2
*8
OM = r = x.i + y. j + z.k
a=
; E<
(9.4)
dv
d 2 OM
=
dt
dt 2
( /
:$*
v = x.i + y. j + z.k
D
*
a = x.i + y. j + z.k
d2x
d2y
d2z
a=
.i + 2 . j + 2 .k (10.4)
dt 2
dt
dt
dx
dy
dz
v = .i + . j + .k
dt
dt
dt
.(5.4
!*
a=
:
(11.4)
x2 + y2 + z2
a(t )
:5.4
:(11.4) /
A.FIZAZI
Univ-BECHAR
LMD1/SM_ST
Caractristiques du mouvement
: *
. a.v 0
x = vx
x = vx = a x
r= y
z
v y = vy
a y = vy = ay
z = vz
OM = r = x.i + y. j + z.k
) (*
z = vz = az
v = v x .i + v y . j + vz .k
46 * #
a.v
'(
(12.4)
a = a x .i + a y . j + a z .k
46
* :) #!
) (* #
.v
x = 2t 2
0* * 6 . OM
y = 4t 5
46 :3.4+ ,
= %&
z = t3
.
: *( * 5 6 G
v = 4t.i + 4 j + 3t 2k
v = 16t 2 + 16 + 9t 4
A.FIZAZI
1B
* ** 2 !*
1 ! :- .
a = 4i + 0j + 6tk
,
Univ-BECHAR
a = 16 + 36t 2
LMD1/SM_ST
Caractristiques du mouvement
**
EXERCICES
Exercice 4.1
Le mouvement rectiligne dun point est dfini par
1.4
lquation horaire : s = 2t
9t + 12t + 1 .
a/ Calculer la vitesse et lacclration la date t .
b/ Etudier le mouvement du point lorsque t crot de
0 + .(Dire dans quel sens se dplace le point et si
le mouvement est acclr ou retard).
3
s = 2t 3
.t
" t "
1
x = ln t ; y=t+ .
t
a/Ecrire lquation de la trajectoire.
b/ Calculer les valeurs algbriques de la vitesse et de
lacclration au temps t .
Univ-BECHAR
M3
x = t 3t ; y=-3t 2 ; z=t 3 + 3t
6 4 7 $ t
/
2 a
6
2 v
.M 3
1. " "
v
6
/
. Oz 8
7
89
6
Exercice4.4
Un point est mobile dans le plan partir de la date
t = 1 . Ses quations horaires sont :
A.FIZAZI
:3.4
O, i , j , k , le 2 O, i , j , k ! )
suivantes : x = t
3t ; y=-3t ; z=t + 3t
a/ Calculer les coordonnes la date t, du vecteur
vitesse v , et celles du vecteur acclration a , du
mobile M.
b/ Calculer la norme du vecteur v et montrer que ce
vecteur fait un angle constant avec Oz .
2
() *
.( -
/
#$ 0
'.
"
Oxy .
'
!
+, ). +
x = sin 2 t ; y=1+cos2t
Exercice 4.3
2.4:
Exercice 4.2
Dterminer la trajectoire du mouvement plan
dfini par les quations :
Dessiner cette trajectoire dans le repre
9t 2 + 12t + 1 :
45
:4.4
" :
;
: ."
x = ln t ; y=t+
) 0
'
.t = 1
1
t
.t
LMD1/SM_ST
Caractristiques du mouvement
Exercice 4.5
M dcrit
dans
2
le
sens
direct
lellipse
2 ( O, i , j , ) ! )
8 < =9 6
0
-
x
y
dquation : 2 + 2 = 1 ,.Le point M est repr sur
8
a
b
lellipse par langle
Exercice 4.6
Soit dans un plan
(P) ,
un repre orthonorm
5
.
4
"
0
()5
.
3
2
x
y
+ 2 = 1>
2
a
b
6
.
" 6
5
2 ( P ) 34567 89 :;<=
1.
'
M 3
xOy
:? "
( 7 $2 t
! )
.;
x = 2 cos
v
.t
. @
!C "
v pour
"
2 t2
#
t
t
; y= 2 2 sin
2
2
@(
. /
6 4 7 $
/
3
1A a
6
a
OM "
)
<B
.
3
#
B
@#
" 8,
=4
t1 = 0 "
" /D
v
7 $ 1
3
8<
.
A.FIZAZI
:6.4
#
v
:5.4
Univ-BECHAR
5
4
LMD1/SM_ST
Caractristiques du mouvement
7.4
1.4
:1.4
v=
ds
= 6t 2 18t + 12 :
dt
a=
dv
= 12t 18 :
dt
. s = 2t 3 9t 2 + 12t + 1 !
"
.v + , / 0 1 2 * 3
v = 6t 2 18t + 12 = 0
t
/1
t = 1 ; t=2
/2
-% (.
:4 5 ( * #
a = 12t 18 = 0
#
$% &!
. . av ) * + ,
1,5
a.v
t = 1,5
:2.4
7 cos 2t = 2 cos t 1 : 6 6 ( .
1 8(
7 y = 2 cos 2 t :9
y +
7 y = 2 ( sin 2 t 1) : , ( :; 6 6 (
1 x = sin 2 t 8!( . 3, <
(
. y = 2 (1 x ) >
2
y
+2 B
(
O
A
+1 x
( 7 0 sin 2 t = x +1 ? 0 x +1 .
. B ( 0, +2 ) ( A ( +1, 0 ) %
%B (>
:t D
1&
4 6
E 4
FG
vx = x = 3 t 2 1
v v y = y = 6t
A.FIZAZI
@ A>
:3.4
B , /1
a= a y = y = 6
az = z = 6t
vz = z = 3 t 2 + 1
v 2 = 18 1 + t 2
43
ax = x = 6t
;
,2 3 *
C1 / ( . t 4
v = 3 2 1 + t 2 :F(
Univ-BECHAR
(% /2
LMD1/SM_ST
Caractristiques du mouvement
) *
(%
#(
( )
A> *.
( )
v y
z
, k 0
1
( )
cos v , k =
( )
2
2
cos v , k =
<
v .k
v
3 1+ t2
v .k
=
cos v , k =
v
3 2 1+ t2
( )
. Oz ( v
( v , Oz ) =
rad
:4.4
HA
x = ln t
1
y = ex + x
e
t =e
y = ex + e
:t D
vx =
1
t
v=
1
t2
vy = 1
1
t
1
t2
2t 2
ay = 4 = 3
t
t
ax =
1
t2
a=
1
+ 1 2
t
1
t4
; v=
2
+ 3
t
; a=
/
1
+1
t2
4 1
+
t6 t4
:5.4
:
x2 + y2
(1)
a2 = 0
x
y
+ 2 1= 0
2
a
b
x1 = a cos
M1
y1
j
BI% :
( 2)
M
y1 = a sin
x1
(1)
M , a cos
+ a sin
2
a =0
2
cos 2
+ sin 2
1= 0
( 3)
( 3) , ( 2 )
( 2 ) = ( 3) : cos
cos
x
a
; sin =
y
b
OM = a cos .i + b sin . j
A.FIZAZI
x
a
:L
x=acos
, sin =
JB
K%
v = a sin .i + b cos . j
Univ-BECHAR
y
b
y=bsin
:M %
LMD1/SM_ST
Caractristiques du mouvement
= a
sin +
) .i + b (
cos
cos
sin
). j : M
%
:6.4
(
/1
HA
t
x
=
2
2
t
y
sin =
2 2 2
cos
.
:
x2 y2
+
=1
2
8
(>
A,
/2
1
2
t
sin
2
2
t
v y = y = 2 cos
2
vx = x =
1
2
t
cos
4
2
2
t
sin
2
2
ax = vx =
ay = vy =
:K"(
a=
( 0
1
x.i
4
1
y. j
4
5 *.
.K"( M
(/
BI
a=
1
( x.i
4
@ 3
M &
x = 2 cos
cos
5
/ (%
4
t
2
y. j ) ;
x ' = 2 cos
cos =cos ( +2
<
a=
(t + T )
t
= cos
2
2
*.
1
OM
4
C1 JB K%B
(t + T )
Univ-BECHAR
1&
:t + T D
1&
:/
( 7 x = x' (
T
=2
2
T =4
K" ( /3
,(&
5
@1 (
4
2
t 2
t
5
t
t
2 cos 2 + 8sin 2 = 5
a 2 = cos 2 + sin 2 =
16
2 4
2 16
2
2
t
t
t
t 1
2 1 sin 2
+ 8sin 2 = 5 6sin 2 = 3 sin 2 =
2
2
2
2 2
A.FIZAZI
:t D
4 6
:a =
<
LMD1/SM_ST
Caractristiques du mouvement
+ 2k
4
3
+
+ 2k
4
(7 0 t 4
t
2
, t
sin =
2
2
(*
t
0 ;
=
2
1 O-
k
0
2
3
2
vx
+1
+2
+2
A:N
vy
1
2
1
2
+1
1
:7.4
OM = x.i + y. j :/
K"(
/1
Y
A
A'
2b
M
b
B'
B X
F.
<
x = OA + b cos
, x = 2b cos + b cos
x = 3b cos
y = AA ' b sin
, y = 2b sin
y = b sin
b sin
:
x 2 = 9b 2 cos 2
.JB K%B
:
a=
+
2
d OM
=
dt 2
A.FIZAZI
y 2 = b 2 sin 2
x2 y 2
=
=1
9b b 2
FG
K"(
( i .3b.cos
a = 9b 2 .cos 2 t + b 2 .sin 2 t
HA
t + j .b.sin t )
a=
a = b 9 cos 2 t + sin 2 t : @1
Univ-BECHAR
6
2
/2
.OM
(% ! .
LMD1/SM_ST
Mouvements rectilignes
! /B-IV
! 0
MOUVEMENTS RECTILIGNES
/1
:
.
:
! !"
OX
"#
% :
t = 0 ; x = x0
:?9C# ,#
v=x=
x
x
x0
dx
= v0
dt
= v0 t
dx = v0 .dt
dx = v0 .dt
x0
t0
x-x0 = v0 t
t
0
&! !
! '( )*
% %,
x = v0 .t + x0
.,8
(13.4)
, -./#
x0
)!
A.FIZAZI
(! (* /!
X
(diagrammes du mouvement):
"! ) # !
! 0 %
.(7.4 ) ! )
&! !1 " ) 2
v = C te
( x0 = 0)
:6.4 ) !
x = v0 t + x0
x = v0 t + x0
"
x
t
t=0
! (
x0
Univ-BECHAR
a=0
LMD1/SM_ST
Mouvements rectilignes
! ) ) x = 2t ; y = 2t + 4; z = 0 :
!
&! 01 ! :4.4
.
! 5
" .( ! ! ( .!
. %
!
y = 0; z = 0
.
! z=0 :
. 67
!
z 0; y 0; x 0
:.
! !
8 " 9! ).5
:
! 51 5
" :
.
!
;
!
y = x+4
!
< : "#
!
5 "1
!
'
:
! + <
# =7 !
>
.
!
v = 2i + 2 j
v = 22 + 22
v = 8 = 2.83ms 1
a=
/2
:
:
" + ?
@A
: 6 "2
t = 0 ; v = v0
v
dv
dt
dv = adt
. "#
" " :
dv = adt
v0
'! - . !
v
v0
= at
t
0
:<
!
" ! B
(!
! !
'(
%-
)*
: &(!
v = v0 .t + v0
>"
@A
(14.4)
%5
t = 0 ; x = x0
dx
v=
= at + v0
dt
!
x
:<
&! !
1
x = at 2 + v0 t + x0
2
.) 2
x=
1 2
at + v0 t + x0
2
)!
:
% 8.4 ) !
! 0
a
a= Cte
v0 = 0
t
! 0
A.FIZAZI
(15.4)
v = at + v 0
x0
O
"
% : 8.4 ) !
Univ-BECHAR
LMD1/SM_ST
Mouvements rectilignes
v 0 = 2a ( x
v2
" (acclr)
a.v > 0
" (retard)
a.v < 0
. v = 2t
5 (
0:
6 (ms -1 ) ; t
! E !
!
&!
dv
= 2ms
dt
!
F
(! ( 6 "
! + "
>
"
"# % ! "
: &
!
! >
.9
:5.4
! !
D /
!
"
. t = 0 , x = 5m
)
- " /<
" OX
.
a=
:"# "$
!
6 "
x0 )
'(
)*
/ :
.0" #
! + " )
"
! )*
t
t
dx
x = x0 + vdt x = x0 + (2t
dt
0
0
2
x = x0 + t 6t ; t = 0 , x = 5 x0 = 5
v=
(!
6)
x = t2
:0 ? (! 1 .
t
1
+
0
!
v
a
x
av
6 "
&! !
6t + 5
3
0
5/<
5
+
+
0
-4
0
*
+
!
1.4 0 ? ! ) .
(mouvement rectiligne acclration variable)
!
( .!
/3
:'
! + ?
0
! ))
a=4
: ! !
:
.( a =
t2 :
!
f (t ) ):
&(! "
"
%
!
>
&! !1 " ) 2
. ) :6.4
.( MKS ! !
!
" . 5
t = 3s ; v = 2ms -1 ; x = 9m
A.FIZAZI
! + " )
(!
Univ-BECHAR
! + " ! '( ) * (!
:% (
LMD1/SM_ST
Mouvements rectilignes
t
v = adt + v0
v = v0 + (4 t 2 )dt
v = 4t
1 3
t + v0
3
:) H!
t
x = x0 + vdt
x=
<
. .(!
6 "1
: t = 3s
!"
t = 3s
:
x = 2t 2
1 4
t + 2t 2
12
!
&!
v0
! + " ! '( )* !
(* /!
! )* !
3
x0 = m ; v0 = 1ms
4
1 4
t
12
t+
v0 t + x0
)
"!
x0
(! ) 2
I !
J ;0
"
!
" <
3
4
%1 3
t 1
3
v = 4t
: )*
,8g9C# ,#$. # , . ?:9h i5 ,>$.9 ,Bjg# ,828k , 8j <9 , !%# lm:; :,- ./
:6:"#. .n !%#
/4
x = X m .cos( .t + )
(16.4)
:4 o 'h
(longation ou abscisse instantane) ( p% # q.B # 'h , -./# : x
! !8t > :(amplitude ou longation maximale) p3r q.B # 'h , <# : X m
1 cos( t + ) +1
Xm x +Xm :
@
x = X m. sin( .t + )
")
dx
:
dt
&! !
! >
v = X m . sin( t + )
A.FIZAZI
Univ-BECHAR
(17.4)
"
! E
LMD1/SM_ST
Mouvements rectilignes
1 sin( t + )
+1
X m.
+ X m.
a= x=v=
dv
:
dt
a = Xm
cos( .t + )
! !
: ! !
2
"
! E
Xm
a=
:'
(18.4)
:
+Xm
>
! '(
! + "
"
(19.4)
.x
.E . 1
C
) ! =
<
!
( )* /! 5 " ) & ! =7
9
!
!
;
! K
.
- C!
9
! L ("
5
: " .!
!
! M6 *% 5 9.4) ! '( *%!
:"
d 2x
+
dt 2
a=x=
. x = A cos t + B sin t :) !
. x = X m cos( t + ) ) ! '(
A.FIZAZI
!
! !
.x = 0
x+
@A
(20.4)
.x = 0
(7 / !
#(# ! 0A
Univ-BECHAR
!) *
! E ) 7
! " ! ! E "
LMD1/SM_ST
Mouvements rectilignes
x0
! N
!
)!
! . 0
6 "2
!
!
"
( . '( )*
"#
v0
Xm
!
"
x0 = X m cos
t=0
(!
)7 / !
: 6 "1
.
Xm
v0 = X m sin
! ; ) 2
.(
) 0
%
=0
) ! )#
" (! ) " .!
10.4
X,V,a
a=h(t)
+amax
V=g(t)
+Vmax
x=f(t)
+Xm
0
T/2
-Xm
3T/4
t(s)
2T
-Vmax
-amax
% :10.4 ) !
! 0
"
! =
X m = 4m ; T =
N=
1
T
! " )#
T = 20 = 62.8s ;
N = 1.59.10 2 Hz ;
= 0.5rad .
! <
Univ-BECHAR
/<
a=-0.04x
LMD1/SM_ST
Mouvements rectilignes
: 6 "2
t =0
v0 = 0.35m
t = 5s : x = 4sin(0.5 + 0.5)
v = 0.4cos1
a = -0.04sin1
!" Q/ 2
"
! ;=7 !
x = 3.36m ;
v = 0.22ms -1 ;
a = 0.034ms -2 .
! " <! ! N* :
! '(
/O
x0 = 1.92m ;
: t = 5s
! 0
% /P
. !
x,v,a
x=4sin(0.5t+0.5)
t+T
t+T/2
-2
a=-0.04sin(0.5t+0.5)
t+3T/4
t(s)
v=2cos(0.5t+0.5)
-4
:11.4
A.FIZAZI
Univ-BECHAR
LMD1/SM_ST
Mouvements rectilignes
**
EXERCICES
Exercice 4.8
La position dun mobile en fonction du temps est
indique sur la figure ci-dessous. Indiquer :
1/ en quel endroit le mouvement se fait dans la
direction des X positifs ou ngatifs ?
2/ quel instant le mouvement est retard ou
acclr ?
3/ quand le corps passe par lorigine ?
4/ quand la vitesse est nulle ?
5/ faire un graphique de la vitesse et de lacclration
en fonction du temps,
6/ estimer daprs le graphique, la vitesse moyenne
pour les intervalles de temps :
1s t 1,8s , 1s t
2, 2 s , 1s t
:8.4
!" #$
& #$ /1
"
X '
)
* & #$ /2
( +,)
( '
% "
/3
(
% ./
/4
0 )
#/) %
%1 /5
2
% 1 2#/)
%
)13,/ /6
: /
'
"
,
3s
1s
X ( m)
%
( )
3s , 1s
2, 2 s , 1s
1,8s
1m
0, 2s
t (s)
Exercice 4.9
Un point matriel se dplace sur laxe x ' ox de
2
x , il existe la relation v 2 = Ax + B ,o A et
B sont des constantes.
1/ Calculer lacclration du mobile. Que peut on dire
du mouvement ?
2/ Connaissant la nature du mouvement, trouver par
une autre mthode les valeurs de A et B en fonction
des caractristiques du mouvement.
A.FIZAZI
9.4
4/
3 x )! ')$
v )!
2 "
2
. ) )6 B A 2 v = Ax + B 13.
8) .
0 ) 7
/1
(
4/
4 , " 2
. , $ . /2
.
;
B A # 19 :
Univ-BECHAR
x ' ox
,4/
LMD1/SM_ST
Mouvements rectilignes
Exercice 4.10
Une pierre est lance verticalement vers le haut depuis
le toit dun immeuble avec une vitesse de
g = 9,8ms 2 .
:10.4
<
- ) 1) = )" >84
4s . .= )
?,
)13,/ 29, 4ms 1
/)6 = )"
/
< = )"
>81
)"
< = )"
@
.,4
. /)6 )/
. , ) 4s /)6 = )"
g = 9,8ms
Exercice 4.11
Un homme au sommet dun immeuble lance une
boule verticalement vers le haut avec une vitesse
:11.4
=
< - ) 1) = )
1
" >84
A <
- =
' .
12m.s 1
12m.s 1 . La boule atteint le sol 4, 25s plus tard.
.)!$81
4, 25s .
1/ Quelle est la hauteur maximale atteinte par la
boule ?
(=
B &8 # * < 0)
@ ) /1
2/ Quelle est la hauteur de limmeuble ?
(= ) .
@ % /2
3/ Avec quelle vitesse atteint-elle le sol ?
=
)! % ,' #
#@ ) /3
g = 9,8ms 2
(A <
2
g = 9,8ms
Exercice 4.12
Lunit de longueur est le centimtre, lunit de
temps la seconde.
Une automobile se dplace en mouvement rectiligne.
Son acclration est donne par
a=
).
Exercice 4.13
Un corps est anim dun mouvement rectiligne dont
lacclration est donne par a = 32 4v ( avec
comme conditions initiales x = 0 et v = 4 pour
t = 0 ).
Trouver v en fonction de t , x en fonction de t et
x en fonction de v .
A.FIZAZI
#@
x , tel C )!
4
que , la date t = 1s , on ait labscisse x = 4cm et la
1
vitesse v = 2 cm.s .
x = X m cos ( t +
:12.4
t = 1s
=
)
2
,. .
#$
#@
4
5
, =
. /)6
= )
4/
a=
x = 4cm
')
. v = 2 cm.s 1
. /
)! ). 7 2
. ,
/1
2
# ; 6
7
/2
:
x )
/
/3
. x = X m cos ( t + )
:13.4
0 )
v=4
Univ-BECHAR
x=0
+
t
% "
4/
,
) a = 32 4v
.( t = 0 "
x 2 t
v "
.v
LMD1/SM_ST
Mouvements rectilignes
13.4
8.4
:8.4
/1
%! &
%!' %
#$
%! &
/2
t = 1,8s %! &
* t = 2.8s
() '
2, 2 s t 2,8s :
. t = 1,8s t = 0,8s
v m.s1
x
t
&
!0
:%
2m.s
v = 10, 62m.s
. t = 2.8s t = 1,8s
% #$
$ ! /3
- . /4
'
/5
/6
0, 2s
v = 3, 75m.s
v = 5ms
v=0
!' -
t (s)
v = 15ms
:)
1 t 1,8s , vmoy = 0
1s t
1s t
1,5
= 1, 25ms 1
1, 2
1,5 9 + 2
=
= 2, 25ms 1
2
2, 2 s , vmoy =
3s , vmoy
:9.4
2v
dv
dx
=A
, 2v.a = A.v
dt
dt
.
:' '
8 ! 97
v = at + v0
A.FIZAZI
a=
A
:%
2
'
%3 -!0
-& '
'
!0
) 1 2 /1
+' 4 5
%6 '
%6 7 ' /2
v = a t + v + 2a.v0 .t
2
2 2
Univ-BECHAR
2
0
LMD1/SM_ST
Mouvements rectilignes
1
v 2 = 2a ( at 2 + v0 t ) + v02
2
( 2)
v = Ax + B
2
A=
(1)
2a.x + v02
a
; B=v02 ::
2
:+ !).
( 2)
./ > / , OZ
: OZ
=
/
1 2
gt1 ;
2
z1 =
. A 9B %
!0
%!
4 4 ?@ ! 4 ;
' '
A .)B
z1 = 78, 4m
4 8 .' ! 4 ;
/ > ;
%6 :
1 2
gt2 +v0 t2 ; z2 = 78, 4m
2
/ > D9B .'
4 8 ( z = z1 = z2 ) . C
+ !).
:&
97
z2 =
.'
4 4
/
.$
%
) 0 )0
! 4
:11.4
DB
.; . D0 6 ' / > / , =
OZ
& > A
;
E ' .- & ' ; !<
!0
-.
v02 = 2 gh
v2
.( t = 4, 25s
h=
v02
2g
1 2
gt + v0 .t ;
2
> / , )0
!;
z =37,5m
:F > I ;
v = gt + v0 ;
, h 7,35m
6 )F > ' A )
z=
@ /1
- )
v=-29,65ms -1
( OZ
=!
; 2J )
:12.4
a=
x+
x = 0 :/ >
%
. !'!
. x = A cos
t + B sin
!"
: 2 /, !
x = X m cos ( t +
A.FIZAZI
!L
!0
t :
2 %
; $!
7 C
: 7 !'!
!0
.
!
% ' +' 4
Univ-BECHAR
(1)
$%6 & ? /1
!L
!6
.
AM
+ !
97 -!B
/2
!J
LMD1/SM_ST
Mouvements rectilignes
v= A
sin
t+B
cos
t : !
1 0 2 ' !&
; ' :
:%3 !( '
t = 1s , x=4cm , 4=0+Bsin
B = 4cm
t = 1s , v=-2 cm.s -1 , -2 = A
x = 4 cos
t + 4sin
x = 4 cos
sin
t + sin
2
=4
2
2
2
'
.
0'
'
% !
sin
= cos
2
%6
2
'
2
cos t.cos + sin t.sin
= 4 2 cos t.cos + sin t.sin
2
4
2
4
2
4
2
4
2
x = 4 2 c os
x = 4 2 cos
%! !0 /
2
2
t.cos
t
+ sin
t.sin
' %N - 0
( 2)
1
= X m .cos ( t +
2
X m = 4 2cm
rad :
1
2
. ; ' /,
(1) %! . 0' ) ' # 9
: ( 2)
x = 4 2 cos
= 4 2 cos
x = 4 2 cos
A ?@ % %M
: 44
%N
2
2
cos t +
sin t
2
2
2
2
: 2 /
x=4
A = 4cm
t : !
:/
x
) 2
D)
%! !0'
@O
%! !
)
=
rad .s
:"
:13.4
:! 4
!L
75
v + 4v = 32
4
v = Ae 4t +
32
0
t = 0 , v= 4 , 4= Ae +8
A=-4
: !( ' )
; ' %6 & ?
a = 32 4v
v= -4e +8
A.FIZAZI
dx
= 4e
dt
4t
+8
dx =
4e
4t
A +' 4
2 P
(1) : 7 %
-4t
v=
: 2 % AM
+ 8 dt
Univ-BECHAR
'
.
x=
4e
%3 =!
/
/
4t
!B
+ 8 dt
LMD1/SM_ST
Mouvements rectilignes
x=e
+ 8t + B
4t
: !( '
t = 0 , x=0
) 2 % B?) B +' 4
0=e 0 +B
B= 1
:678 9: t
x=e
: ( 2)
4t
+ 8t 1
(1) %! . %!'
v= -4e-4t +8
x=e
:+,-./*0 1 !
A.FIZAZI
1
8 v
ln
4
4
+ 8.
x = 2 ln
8 v
4
x=
( 2)
%
D9
1
8 v
t = - ln
4
4
1 8 v
ln
4
4
!B
8 v
4
: ( 2)
2 ln
8 v
4
F .
1
v +1
4
Univ-BECHAR
LMD1/SM_ST
/ C-IV
MOUVEMENT DANS LE PLAN
.
Y
/1
.( C ) !
$
:
(21.4)
OM = r = xi + yj
ur
: '(
X
(22.4)
OM = r = r.ur
:12.4+ ,
:)
ur = i .cos + j .sin
:!
OM = r = r (i .cos + j .sin )
. = g (t ) r = f (t ) : $
:
: $
(23.4)
v = r = xi + yj
ur
!. *, !
12.4
+,
:
ur = i .cos + j .sin
A.FIZAZI
Univ-BECHAR
:
i
!. *, /
u = i .sin + j .cos
(24.4)
LMD1/SM_ST
: ' , 0
dur
d
d
d
= i .sin .
+ j cos . =u .
dt
dt
dt
dt
du
d
= i .cos .
dt
dt
:(25.4) - *
v =r =r
dur
d
=u .
dt
dt
d
d
= ur
j .sin .
dt
dt
du
d
= ur
dt
dt
dur
dr
+ ur
dt
dt
v=
dr
d
ur + r
u
dt
dt
: vr
v = r.ur + r. .u
v = vr + v
vr = r.ur
v = r. .u
- . 1 0
(26.4)
v = r.ur + r. .u
(25.4)
v = r 2 + ( r. ) 2
:
+*
a = v = r = xi + yj :
(26.4) - * % , :
:(25.4) - *
du
dur
+ r .ur + r. .
+ r. .u + r. .u
dt
dt
d
d
a = r.(u . ) + r .ur + r. .( ur
) + r. .u + r. .u
dt
dt
a = v = r.
7 *,
8' - *
+9
+ *
- * 4
56
:
a = r.u . + r .ur + r. .( ur ) + r. .u + r. .u
a = (r r. 2 ).ur + (2r. + r. ).u
ar
:a
A.FIZAZI
(27.4)
ar
'
6 :
a = ar + a
(28.4)
Univ-BECHAR
LMD1/SM_ST
:!'( ; ,
a = (r
(29.4)
r. 2 ) 2 + (2r. + r. ) 2
:
:
7 *, <( = r = R = C te
(mouvement circulaire)
:.
v=R u
(30.4)
:7
7 *, - .
a = R. 2 ..ur + R. .u
(31.4)
:
;>?
56
:
"
ar = a N = R 2 u r
!(
,B
(32.4)
. ,B
a = aT = R
<( = r = R = C
!
= a 4? @ . $
(acclration tangentielle)
a = aT = R u
te
6 :
(acclration normale)
ar = a N = R
2
.
(33.4)
: !
-,
:
6
!(
:.
v=R =R
+:D
$ +
a = ar = aN = R
:(Frenet)
= MT
2 *
+,
A.FIZAZI
MN
!
.( rad .s 1 )
2
=R
v2
=
R
(34.4)
.
.
aN = R
( %
*
=
7 *, +
.
MN
MT
Univ-BECHAR
. C * )
'
$
: '( 7
2
.ur
!
C
M
%( -
(35.4)
/2
1 D
@
%$
(C )
!(
. MT
!. *, u N
:0
.
uT
LMD1/SM_ST
v = v.uT
(36.4)
a = aT + aN
:0 ( 7
: <( !
a = aT .uT + aN .u N
(37.4)
N
aN
a
(C )
uN
uT
( 5 * !( 7
aT
:13.4 + ,
: <( %
dv
dt
v2
aN =
R
aT =
v2
a = v.uT + .u N
R
( 5 * !( 7
v2
a= v +
R
(37.4)
* !
(36.4)
.
:7F GH7I@4 J2?K 1L MNOPQ@4 RS 1789: ;<=>?@4 A2BCDE4 7F ds 123 456
r = uT .ds
(38.4)
:8.4"
:
2
.cos 2
v=k
0
..
A.FIZAZI
4
7 *,
=a
Univ-BECHAR
-, I J .
v
.k > 0
0
LMD1/SM_ST
v = .u +
.(!! C
6J
v =v +v :
.u
6 /
:
cos 2 ( / 2) = a
:v
v =
d
d d
=
.
dt d dt
. +9
+v
3:
v2 = k 2 .
3:
- .%,
a.cos( / 2).sin( / 2)
.
cos 4 ( / 2)
:!'(
v = .
v2 = v
a
cos 2 ( / 2)
v =
C *
:"
'
= k 2.
0?
'?
: <(
.
L
*
a2
cos 4 ( / 2)
:; .
a2
a 2 .sin 2 ( / 2)
k . 4
=
.
cos ( / 2)
cos6 ( / 2)
2
a2
+
.
cos 4 ( / 2)
2
:0
+9
v =
sin 2 ( / 2)
k =
+1 .
cos 2 ( / 2)
2
= k 2 .cos 2 ( / 2)
a.k .sin( / 2)
cos2 ( / 2)
v =
A.FIZAZI
. !( (
= k .cos( / 2) : ;
'
I *
v = v.sin( / 2)
a.k
cos( / 2)
Univ-BECHAR
LMD1/SM_ST
**
EXERCICES
Exercice 4.14
Une particule se dplace dans un plan XY selon la
:14.4
XY
loi : vx = 4t + 4t et v y = 4t .
3
(1, 2 )
. v y = 4t
linstant
(1, 2 )
!t = 0
. "
coordonnes cartsiennes.
Exercice 4.15
Une particule se dplace dans un plan
loi :
vx = 4
t = 0 on ait x = 0 ! y = 3 ! ! v = 0
y
XY
) . a y = 3cos t
t=
,( #-
s.
.t =
Exercice 4.16
Soit le mouvement dfini par sa trajectoire
y = 3( x + 2)
Sachant que
que
x = 2 et y = 0 quand s ( 0 ) = 0 et
y ( t ) du mouvement,
x ( t ) et
x= 2
:y
t=0
:
/1
. /2
'
:16.4
#
). s ( t ) = 2t 2
"
" s
x (t )
.#
# ! s ( 0) = 0
#
0
'
y=0
/1
!#
/2
:17.4
4
3
. y = 4t 4t x = 2t :1
' '
,( #!
/1
!
) 5 /2
!$' % ()
/ ' /3
2
'#
/4
!$
.7 8
. 9: ;
/5
2
Exercice 4.18
Le plan est rapport un repre orthonorm
" 1
y (t )
Exercice 4.17
On donne les quations paramtriques de la
trajectoire plane d'un point mobile par rapport un
rfrentiel : x = 2t et y = 4t
4t
1/ Dterminer l'quation de la trajectoire, Quelle est
son allure ?
2/Calculer la vitesse du mobile,
3/Montrer que son acclration est constante,
4/Dterminer les composantes normale et
tangentielle de l'acclration dans un repre de Frenet.
5/En dduire le rayon de courbure.
&'
ax = 4sin t
vx = 4 ! y = 3 ! x = 0
v y = 0 ! trouver :
# $ %
:15.4
XY selon la
ax = 4sin t et a y = 3cos t .
vx = 4t 3 + 4t
:18.4
xOy 56789: ; <:7=9: >?=: @AB CD9EFAG HEIJ
A.FIZAZI
Univ-BECHAR
LMD1/SM_ST
x = 2 cos
t
t
et y = 2sin .
2
2
ds
, ainsi
dt
que celle de l'abscisse curviligne s du point M
l'instant
t , en prenant comme condition
initiale s = 0 quand t = 0 ,
3/ Dterminer l'expression de la vitesse
d2
=
dt 2
t
t
; x = 2 cos : RD67^AG HEU
2
2
.f7EFAG \=SMg h<U /1
k v \PWEAG i7=j _9MaW: h<U /2
ds
s \STG<UVG lf7MP Gma ;
\PWEAG lf7MP h<U /3
dt
_oG<9pVG qWrAG mstp k t \nb?AG _` M \]^IA \SIbIFAG
k t = 0 7FA s = 0
>?=: _` if7E9?A \SFu7IAG ; \Sv7FFAG cS9MaWFAG h<U /4
kwIJW`
.x7Ib6yG W]Q z{6 |9I9vB /5
if7E9p M \]^IAG WTt9O cSU _` NA7U @?P ~7p f7EFAG /6
d2
M \]^IAG ?MO \nbA L _` .
= = 0, 2t ;G
dt 2
_ 7: .RDEAG c: w^?]6G 76L 7F?P k 10ms 1 \PWv
79=]Q _9AG \`7EFAG
. y = 2sin
Exercice 4.19
Une particule soumise des champs lectriques et
magntiques complexes est en mouvement dans un
rfrentiel galilen. Les quations horaires sont, en
:19.4
l<^=: \SESg7IX: ; \So7pWa D^bA \=7s \FSE ^9IO
\SM]^AG 7STG<UV7p R79SI:dAG R79Ah7=FAG ._?S? eW: _`
t
t
t
t
b
b
.R7MD: R79p7T b ; 0 k = ; r = r0 e 7F
coordonnes polaires : r = r0 e
et
= , 0 et
b
b
k\aWb?A \PWEAG i7=j HEUL /1
b sont des constantes positives.
1/ calculer le vecteur vitesse de la particule,
\J;GdAG Km ;7EO >a .\9p7T ( v , u ) \J;GdAG RL cSp /2
2/ montrer que langle ( v , u ) est constant. Que
k\aWb?A if7E9AG i7=j HEUL /3
vaut cet angle ?
Km ;7EO >a .\9p7T ( a , uN ) \J;GdAG RL cSp /4
3/ calculer le vecteur acclration de la particule,
k(2GEA7p cS=9E6)\J;GdAG
4/ montrer que langle ( a , u N ) est constant. Que
.f7EFAG x7Ib6G W]Q z{6 HEUL /5
vaut cet angle ? (On se servira de la question2),
5/ calculer le rayon de courbure de la trajectoire.
uT
u
M
uN
O
Exercice 4.20
Un bras OA tournant avec une vitesse
A.FIZAZI
autour
Univ-BECHAR
'%
" )
'
:20.4
OA
LMD1/SM_ST
. AB 5 =. 1 A ) :<
'
- !O
' . .8"
' B ) :<
AB 5 =
OA ' =
# . Ox
3 ) 8" >
:< 9 ? .8"
AB
larticulation en O .
Sachant que
AB = L
: OA = R
AB = L # . O
et OA = R :
A
) B #
"
/1
1/ trouver lquation horaire du mouvement de B ,
! t = 0 " ) A0
sachant que B passe en A0 au temps t = 0 ,
,)
6
$
4
/2
2/ quel instants la vitesse sannule-t-elle ?
A
L
t
O
Exercice 4.21
Dans le plan
( O, i , j , k ) , un
A linstant t = 0 ,
A0
! O, i , j , k
. I ( R, 0, 0 ) /"#
v0 ( 0, v0 , 0 ) .
repre
( ur , u )
( O, u , u , k ) .
r
(u
T,
u N ) de P .
Calculer en fonction de
et de ses drives
successives par rapport au temps les composantes de
v0 et a dans cette base.
Calculer les composantes polaires de
. P B
(u
"
'
'
'
uT et de u N .
4. On dsigne par
la vitesse angulaire de P , dont
on suppose dans tout ce qui suit quelle est constante.
A.FIZAZI
T,
uN )
'
Univ-BECHAR
)
5 #
& 3 "
# /1
.
#
@)
#- 3 ) C% /2
0 8' 5
v )
) - $ %
. O, u r , u , k
. uN
'#
- F/
.
)
)6
:<
# /3
!
8 ' s @ ') )
@)
#- 3 ) C%
0 .6
/
uT
'
!P B
kt = 0
' ) PB s
:( A
. 9: @ A 3 ) P
. P B ( ur , u ) '
" ' '
de P . Calculer en fonction de
et de ses drives
P B a 2
successives par rapport au temps les composantes
polaires des vecteurs vitesse v et a de P dans le
2/ Reprsenter sur la figure la base polaire
( XOY )
. v0 ( 0, v0 , 0 ) '
B' P B '
$ %
!@ A
'
.
0
R /
A ( 2 R, 0, 0 )
P se trouve en A ( 2 R, 0, 0 ) et
:21.4
8' 5
a v0 $ %
'#
5
. a
v0 B
" )
B' "
. ' % 1'
#
/ '
6%
') ! t 8 ' )
a
v
') ;
LMD1/SM_ST
.$
@ ).
A.FIZAZI
Univ-BECHAR
LMD1/SM_ST
84
21.4
14.4
:14.4
( 4t
vx = 4t 3 + 4t , x =
+ 4t dt
v y = 4t , y= 4t.dt
t = 0 , x=1 , y=2:
Cx = 1 , C y = 2
: Cy
x = t 4 + 2t 2 + C x
y=2t 2 + C y
!"
Cx
x = t 4 + 2t 2 + 1 , y=2t 2 + 2
: #
: $
x = t2 +1
, y=2 t 2 + 1
"
%& '
y=2 x
:15.4
/1
:
ax = 4sin t
vx = 4 cos t + v0 x , x = 4sin t + v0 x .t + C x
a y = 3cos t
v y = 3sin t + v0 y , y = 3sin t + v0 y .t + C y
: Cy
t = 0 , x=0 , y=-3 , vx =4
C x * v0 y * v0 x )
!"
v0x = 0 , v0y = 0 , C x = 0 , C y = 0
, v y =0
: #
vx = 4cos t , v y = 3sin t
x = 4sin t , y = -3cos t
: $
x = 4sin t, y=-3cost
"
%& '
y 2 x2
+
=1
9 16
.
v = vx2 + v y2
A.FIZAZI
v = 16sin 2
+ 9 cos 2
v = 3,53ms
Univ-BECHAR
:t =
"
&
" /2
LMD1/SM_ST
85
:16.4
v=
ds
: $
dt
&
-"
s ( t ) = 2t 2
"
$ y
,
/$ . v =
ds
= 4t :
dt
:
x = t 2 + t + x0
vx = 2 t +
y = t + t + y0
vy = 2 t +
v2 = 4
t +
2 2
+4
.t ) + ( 4 2 t 2 +
v2 = 4
+4
)t + (4
+4
)t +
'
2
+ 4 .t
3 45
+
v 2 = 4t 2
: $2
6 )/ )
(4
+4
(4
x0 = 2
)t
= 4t 2
)t = 0
= 0 ( 3)
+4
. y0 = 0
76
(1)
( 2)
18 "
( 3)
=0 : 8 "
: $
x= t
y = ( x + 2) = 3
2+2
t2
y = 3 t2 = t2
2 , y= t
(5) :
y = 3 t2
=3
/#
( 4)
"
( 5)
<
4
+4
=4
& x 9:
( 4)
(1)
; "
: /#
=3
4
: ( 4)
+4
&9
=4
*
x=
2 2
t
5
2
,
5
= 3
/2 > #
2 , y=3
2
5
y
2 2
t
5
:17.4
t=
1
x
2
y = x2
2x : y
&
?/ : "
.
A.FIZAZI
Univ-BECHAR
/1
"
LMD1/SM_ST
86
:
vx = 2
v y = 8t
"
v = vx2 + v y2
=A
(8t
v=
:
dvx
=0
dt
dv y
=8
ay =
dt
dv
dt
a = 8ms
( 8t
:@
" /2
:@
B " /3
"
B " /4
= C te
" B
8 ( 8t 4 )
aT =
" B
:
aT =
4 ) + 4 ms
"
ax =
"
( ms )
2
4) + 4
2
:; "
aN2 = a 2
16
aN =
aT2
( 8t
( ms )
2
4) + 4
2
:D
aN =
v2
v2
, r=
r
aN
r=
B "
16
( 8t
4) + 4
3
<?
/5
(m)
:18.4
* ?
#$
&
E 2
E
! " $ @:
@/ *
<
=:
"
"
. x2 + y 2 = 4
:
vx = sin
t
t
, v y = cos ; v 2 = vx2 + v y2
2
2
.R = 2
" B
/2
"
ds
= 1ms -1
dt
ds
"
v=
dt
/3
v =t +C
s=t : $
C = 0 %& s = 0 * t = 0
:B "
A.FIZAZI
/1
v2 = 1 , v =
s = v.dt
?/
Univ-BECHAR
"
& 1
" C
/4
LMD1/SM_ST
87
1
t
1
t
; a 2 =a x2 + a y2 = 0, 25ms 2
cos ; a y =
sin
2
2
2
2
dv
aT =
= 0 , aN = a 2 aT2
aN = 0,5ms 2 :)
dt
ax =
v2
R=
aN
=
d
= 0, 2t :
dt
" C
"
v = R = 0,1Rt 2
10 = 0, 2t 2
&"
-"
=
/5
B " /6
; " ;
"
%& '
C = 0 %& * s = 0 * t = 0
& 1
v = 0, 2t 2 :
t = 7,1s : +
< &
<?
= 0,1t 2 + C : $
= 0,1t 2 :; "
R = 2m :D
"
= 0, 2t.dt
&3
& 10ms
&
"
0,1 3
0,1
3
t , s=R =
.2. ( 7,1)
3
3
" F "
G
" H
"
23, 9m
:19.4
:@:
r = r.ur =
v=
"B
r0 bt
e .ur ;
b
dr
= r.ur + r.ur
dt
t
b
v=
-"
&
ur = .u
)
u =
t
r0 bt
r
e .ur + 0 .e b .u
b
b
v .u = v.u .cos
r0
e
b
t
b
ur + u
cos
-"
/2
4 J " (v, u ) =
" D 2 I
/1
.ur
v=
<6
? 4
v .u
v.u
: E
t
b
r0
e ( ur + u ) .u
v .u
b
cos =
=
v.u
r0 bt
e .u
b
ur .u = 0 ; u .u = 1 , u = 1
cos
.(
:(L
& E
a= r
ur + 2 r + r
(v, u ) =
) E2 LM
E u
"
u
a=
a=
A.FIZAZI
1
=1
u
" B
r0
e
b2
t
b
r
2 02 e
b
t
b
Univ-BECHAR
r0
e
b2
C
t
b
ur +
= 0 ; v // u
B " B
2
r0
e
b2
-"
t
b
2
/3
LMD1/SM_ST
88
4 J " ( a , uN ) =
" D 2 I
a.u N
a.u N
cos
: E
cos
%& '
* v = v.uT
r0 bt
e .u .u N
u .u N
b
=
t
uN
r
2 0 e b .u N
b
;1 E2 LM E u
a.u N
=
a.u N
* ( v = v.u )
/4
-"
(1)
1 ( 2)
P"
!" :
&
uT
1
u
u = u .uT
=0
cos
u uT .u N
: (1)
uN
cos
rad
& u
G 9:
%& uT .u N = 0
uN
:20.4
:; "
$ B
AB = OB OA
AB 2 = OB 2 + OA2 2.OA.OB.cos t
L2 = x 2 + R 2 2 Rx cos t
L2 = x 2 + R 2 sin 2 t + cos 2 t
L2 = ( x R cos t ) + R 2 sin 2 t
2
x = R cos t + L2
2 Rx cos t
R 2 sin 2 t
1/ 2
A
L
A0
.t = 0 :
dx
= R
v=
dt
+ 6 /1
sin t +
R sin 2 t
2 L2
R 2 sin 2 t
1/ 2
x= R+L : 1 C
"
)+
" 3
:
A.FIZAZI
Univ-BECHAR
/2
1 -"
"
LMD1/SM_ST
89
v= R
sin t +
sin t +
R sin 2 t
2 L
R sin 2 t
2 L
R sin
1/ 2
R sin t
=0
1/ 2
=0
.t = k .
t=k
:21.4
IP = OP OI
R2 = R2 + r 2
uT
u
P
=2
O
r 2 = 2 R.r.cos
uN
+ 6 /1
: 1
2 R.r.cos
r = 2 R.cos
A0 X
: $3
/#
r = 2 R cos
r 2 = x2 + y2
x
cos =
R
x2 + y 2
x2 + y 2 = 2R
:=A
2 R.x = 0 :3
x
R
.
B "
"
3
/2
-"
r = OP = r.u
A.FIZAZI
" B
Univ-BECHAR
"
5 C
LMD1/SM_ST
90
dr
= r.ur + r u
dt
r = 2 R cos
v=
r = 2 R sin
v = 2R
:B " B
dv
= r
dt
r = 2 R cos
a=
) .u + ( 2r
r
r = 2 R sin
r = 2R
sin +
cos
"
)u
+r
)
(
L
+1.
(1)
)u
a = 2 R 2 2 .cos + .sin
* 3
:
LM
+ 2R
.cos 2
1 :3
I4
Q 45 ? A ; "
E"1 =
sin
)u
( 2)
/3
:
s 3
" $
4 $ >/
& E"1 = $ #
s = AP = R. = 2 R
=2
P R
(u
T,
( 3) :
v = v.uT = 2 R .uT
uN )
/ 3
" B
a = aN + aT
v2
u N = 4 R 2u N
R
dv
aT = uT = 2 R uT
dt
aN =
a = 4R
u N = cos .ur
u N + 2 R uT
aN
( 4 ) :B "
"
aT
& B "
"
)
,
:8 "
( 4)
( 3)
2,
/ 3
sin .u
: ( 2)
A.FIZAZI
(1)
"
Univ-BECHAR
&9
LMD1/SM_ST
91
) = (1)
a = 2 R 2. 2 .cos + sin
) .u
+ 2R
cos
8 & 3 45
2
.
=2 = t
t
2
: $ t 3
64 P
sin
? 4
& 9
= ( 2)
1 G
<
"
2
:B "
a=
2R
.cos
A.FIZAZI
.u N
: % & '
( 3) , ( 2 ) , (1)
(%
t
t
.ur + cos .u
2
2
t .ur
.sin
( 4 ) , ( 3) & 9
a=R
"
( 4)
( 2 ) , (1) & 9
sin
t : E&
: E
v=R
" /4
r = 2 R cos
) .u
./$ +
:('
t u
) '
(%
v = R .uT
Univ-BECHAR
LMD1/SM_ST
/D-IV
% #
$
/1
:
(14.4 ( ) :
M
Z
z
uz
M
O
X
XOY
(t )
OM
u
Y
(t )
z (t )
(u , u , u z )
(i , j , k )
u = cos .i + sin . j
u = sin .i + cos . j
uz = k
OM = Om + mM = .u + z.u z
(40.4)
OM = i . .cos + j . .sin + k .z
(41.4)
.(6.3) *
ds 2 = d
$ 45
;2 /<
A.FIZAZI
6
0
7
,
+ ,
:*
2
-". /
! 2
1
d
+ dz 2
(42.4)
8 ( 9 ( :
+
= 5 / 1> . 4
Univ-BECHAR
0
$
LMD1/SM_ST
uz = k / 6 "
=5 #
/?
.
./
r = .u + z.u z
v=r=
du
du
dt
dt
(v )
( vr )
a=
5 ( *
:#
+ / 0 A
*(
(44.4)
9 (A
:
+ 5 +2
du
du
dv
= .u + .
+ . .u + . .u + . .
+ z.u z
dt
dt
dt
a=(
1+5 2
.
(25.4) *
a=(
(31.4)
).u + ( . + 2. . ) u + z.u z
A.FIZAZI
+ ( . )2 + z 2
1+5 2
: ,B *
(43.4)
% #
v=
dz
dt
.u + z.u z
:*
:8
dt
+ uz
(25.4)
v = .u +
. ( vz )
du
dr
d
=u
+
dt
dt
).u +
(45.4)
( 1+5 *
1 d
(
dt
B0
Univ-BECHAR
. ) u + z.u z
(46.4)
= R = C te
z=0 /
. 0
">
LMD1/SM_ST
. ( az )
(a )
( ar )
(tude du mouvement en coordonnes sphriques):
:#
+ / 0 A
/2
(15.4 ( )
:D
/< : 0
".
r (t )
OM
OM = r = r.ur
(t )
(47.4)
(t )
: (i , j , k ) (ur , u , u ) * 5
( /
17.4 # D
18.4
E"
sin .k
:*
! 2
$
(48.4)
ds 2 = dr 2 + (r sin .d ) 2 + (rd ) 2
= (OX , Om) / 0 A : B A
> ;
. ". = 5 F G 7@
v = r = r.u r + r.u :7
:1+5 2
A.FIZAZI
0
@ D
A/
1+5
= (OZ , OM )
8 ( * 5 9( :
* @ *
:0 : u 8 ( 9 (
Univ-BECHAR
LMD1/SM_ST
ur =
+ sin
k sin
i.sin + j cos
ur = .u + sin .u
:5
8 (
B *
:/ !
1> 2 H
v = r.ur + r .u + (r sin ) .u
:5
v = vr + v + v
/ +
:
1>
8 (
v=
(t )
1+@
dr
d
d
ur + r
u + r sin
u
dt
dt
dt
(
I
8 (
* (
(t )
8 (
*
r (t )
(49.4)
* 5 (ur , u , u )
#A
+ v
vr
.5
:8
* 5 1> 2
a=
9 (A
dv d
=
r.ur + (r sin ) .u + r .u
dt dt
a = a2r + a2 + a2
a = ar + a + a
:@
-". /
J /
a = (r
!
r.
( r. + 2r .
5
r.
r.
8 (9 ( @
.sin 2 ).ur +
2
(50.4)
A.FIZAZI
Univ-BECHAR
LMD1/SM_ST
@ :
1> 2
(t )
.a 8 (
(t )
#A
r (t )
8 (
6"
+ a
ar
:9.4 "
7
8 (
% #
$
k , b, c /
+5 OM = k .u + bt.k ;
=ct 2 :K
./
. OZ
v =k
du
dt
8 ( 9(
:"
/1
v = k . u + bk
+ bk
= ct 2
= 2ct
v = 2kctu + bk
v = 4 k 2 c 2t 4 + b 2 : 5
:5
a=
dv d
= (2kct.u + bk )
dt dt
a = 2kc
t. .u + u
. @ #
/1
/2
5
D ;2
:7
OM
A 8
*
dOM
d
=v =
ku + btk
dt
dt
a = 2kc
a = 2kc
d
(t.u )
dt
8 (*(
8 ( 9( 8
a = 2kc t.
t.2ct.u + u
du
+ u .1
dt
2ct 2 .u + u
a = 2kc
:8
8 (*(
a = 2kc 4c 2t 4 + 1
:(rayon de courbure) (=
= 2 = ct 2
A.FIZAZI
D ;2
t=
.(!!! " $
2
c
)
:
0 8
" %
Univ-BECHAR
/2
D ;2
: +
/
&' ( ) *
*
H
:
! )
LMD1/SM_ST
v2
R=
aN
; aN = a 2
aT2 ;
dv
4 k 2 c 2t
aT =
=
dt
4 k 2 c 2t + b 2
dv
a = !!!!!
dt
2 2
aN = 2kc
16k 2c + b 2
k 2 c 2t 2 + b 2
4k c t + b 2
v
R(t ) =
=
a N 2kc(16k 2c 4t 6 + 4c 2b 2t 4 + b 2 ) 12
2
A.FIZAZI
2
c
8 k 2c 2t + b 2
2kc(128k 2c
+ b 2 1 + 16
Univ-BECHAR
LMD1/SM_ST
**
EXERCICES
Exercice 4.22
On donne les quations du mouvement dun point
M dans un repre O, i , j , k
:22.4
M
):
1
3
x = bt 2 , y = ct , z = bt 2
2
2
O b, c sont des constantes positives.
1/ Trouver la vitesse et lacclration ainsi que leurs
modules.
2/ Quelle est lquation de la trajectoire du point m
qui reprsente la projection verticale du point mobile
M sur le plan XOY .
: O, i , j , k
1 2
3
bt , y = ct , z = bt 2
2
2
.
c, b
. !
" #
$ #
% /1
# '
m
#
&
/2
. XOY ) #
$
M
(
x=
Exercice 4.23
Soit la trajectoire dfinie par :
:* +,
r = i .3cos 2t + j .3sin 2t + k . ( 8t 4 )
x = R cos
; y = R sin
, z=h
. #
$
4/&
#
12
% 5
T .
" " - &
6 t 3
% /1
/0 /2
C #
. v = v.T
:24.4
0 OZ
'
8
7
#
#
: &
7 9
x = R cos ; y = R sin , z = h
#
#:
; +< ' R
! <
7
h 6 7
! $
. XOY $ OM * OM ' # OX
$ #
$
#:
=
$0 /1
." #
1
7 1 < $ # " - % , /2
. XOY ) #
" - %
6 3
% , /3
) # (7
#:
, " #
.>
; +< ?# % . XOY
Exercice 4.25
Un mobile se dplace dans lespace suivant la loi :
x = R cos t ; y = R sin t , z = t
O ,
, R sont des constantes positives.
1/ soit m la projection de M dans le plan XOY :
A.FIZAZI
:23.4
C #
r = i .3cos 2t + j .3sin 2t + k . ( 8t 4 )
v = v.T .
Exercice 4.24
Un point M dcrit une hlice circulaire daxe
OZ .
Ses quations horaires sont :
Univ-BECHAR
:25.4
:
5 > 2@
A,
'
x = R cos t ; y = R sin t , z = t
.
, , R 89:
LMD1/SM_ST
OM et
reprsenter la base ( u , u , u z ) en un point M de
: XOY ) #
M
B XOY
m
B OZ
5 m
.M A
#
:
#:
'E
OM 12
" .> 2@
M
.$
lespace.
b/ trouver la vitesse et lacclration de M , ainsi
que leurs modules. Dterminer leurs directions puis
les reprsenter en un point de lespace.
d/ en dduire le rayon de courbure.
Exercice 4.26
1/ A partir des expressions de vecteurs unitaires de la
base
(u , u
,u
en
coordonnes
cartsienne,
6M * " #
$ #
.> 2@
$ !
. !
.>
(u , u
,u
2/
Montrer
( ur , u , u
a= r
(
+(r
que
.ur + cos .u
lacclration
dans
+ r + 2r
sin
2
)u
la
base
sin + 2r .sin + 2r
) , un point
,u
)u
)u
rad ,
(
+(r
cos
= t2 ,
(u , u
r
&
(u , u
r
,u
)u
/2
% &
)u
sin .cos
sin + 2r .sin + 2r
cos
)u
:27.4
=
H #
" #
sin 2
.ur + cos .u
) .$
6 = OZ , OM =
12
4/!
,u ) ,
A.FIZAZI
; +< .
Avec
constante positive.
1/ Partant de lexpression du vecteur position en
coordonnes sphriques :
a/ trouver la vitesse et lacclration de ce mobile
dans la base
,u
+ r + 2r
= OZ , OM =
Exercice 4.27
Dans le systme des coordonnes sphriques
(u , u
(u , u
:?
a= r
sin .cos
( sin
u =
scrit :
2
ur = .u + .sin .u
ur = .u + .sin .u
( sin
; +< D #0 /C
;F
E G 6 DQR9SI?TAB H?9UB=:V?W
u = .ur + .cos .u
.ur + .cos .u
u =
% /?
! ! ,
:26.4
u =
# m
/1
# & /
" & /?
$ D #0 /C
=
/2
. $ ? % /
$ (u , u , uz )
$ M
: &
6
&
A
0 .R
= t2
rad ,
.?
" - . $
;F
/1
:
$ #
% /
6 ( ur , u , u ) . $
" #
6" #
12
$ #
?# % /?
. 3 " # D #0 /C
" - . $
.
4/& ;F
/2
:
I=
(i , j, k ) . $
Univ-BECHAR
" #
$ #
%/
LMD1/SM_ST
D8
A.FIZAZI
Univ-BECHAR
!
. @
G
#
' BM
BM
?#
6?/1 ' J#
# & / /3
/?
LMD1/SM_ST
101
27.4
22.4
:22.4
/1
:
1 2
3
bt .i + ct. j + bt 2 .k :
2
2
r=
x = vx = bt , y = v y = c , z = vz = 3bt
v = bt.i + c. j + 3bt.k
v = 10 ( bt ) + c 2
2
x = ax = b , y = a y = 0 , z = az = 3b
. y (t )
a = b.i + 3b.k
x (t ) " "
x=
a = 2b
;
" !
1 2
bt
2
t=
"
#$
/2
:m
2x
2x
, y=c
b
b
:23.4
(v =
v=
d
dt
&
/1
'
dr
= i .6sin 2t + j .6 cos 2t + 8.k : &
dt
v = 36 + 64
v = 10m.s 2 :)
:v
" C
'
v
3
3
4
sin 2t.i + cos 2t. j + .k
=
v
5
5
5
d
v=
/. t - '. M
dt
*"
T +!
T=
dr
= i .6sin 2t + j .6 cos 2t + 8.k
dt
3
3
4
sin 2t.i + cos 2t. j + .k
v = 10
5
5
5
v=
v = 10.uT = 10T
$, /2
&
v = v.T
:24.4
OM = r = .u + z.u z :
" "
v=
A.FIZAZI
0 1 "2 ! 3
dOM
= .u + .u + z.u z :
dt
Univ-BECHAR
45
/1
6
LMD1/SM_ST
102
=R
=0
u = u
v = R u + h uz
z=h
d 2 OM
= v = R. .u + R. .u + h. .u z :
dt 2
a=
=0
u =
8
9:
&
a = R. 2 .u + R. .u + h. .u z
.u
" '
OXY )
"
( OXY 7
) " u
/2
8 " ' "
)
OXY )
, . 3 (
. u uz
/. *"
u
uz
=R
vz
uz
M'
)=
vz
h
=
v
R
. a = R. 2 .u
' " u .
0
. OXY 7
tg ( v , u
r=
a=R .
2
2
2
+ h2 .
tg ( v , u
= Cte
v2 v2
=
aN
a
v2 = R2 .
A.FIZAZI
uv
r=
R2
+ h2
Univ-BECHAR
)=
h
= Cte
R
, r=
R2 + h2
,
R
LMD1/SM_ST
103
:25.4
#$
?$8
+ @ ! XOY '. m
. XOY 7
'.
x + y = R : y (t )
x (t ) " "
.R &
"
4 :" z = .t "
)4 " A
"
:"
2
." A
.'
r = OM = .u + z.u z
v = r = .u + .u + z.u z
v = R .u + b.u z
u = .u = R .u
a = R .u
u =
a= R
.u = R .u
/. * E 4
.u z
v = R2
a=R
+ b2
"'
"
vz
b
=
v
R
.) @ !
*D
)4 )
:F
8.
4
/B
A#
v
aN
aN2 = a 2
aT2
a =R .
2
T
aN2 = R 2 .
+b
(R .
+ b2
=R
R2 .
+ b2
2
2
b2
uz
R2 .
vz
r=
uz
A.FIZAZI
/ /1
:u
tg
r=
" !
"
A#
( 0, 0 ) &
/
!
( OZ
"
& C:
/B
0 1 "2 ! 3 D '. /2
/
r = OM = R.u + z.u z :
:M
/
uv
M
y
Y
M'
Univ-BECHAR
LMD1/SM_ST
104
(u , u
1 "2 ! 3
,u
:26.4
+!
+!
/1
41
sin .k
u = sin .i + cos . j
:u +
ur = cos .cos .i
ur =
sin .k
sin .k
sin .i + .cos . j
.sin .
ur = .u + .sin .u
:u +
u = sin .cos .i
u =
.cos .sin .i
cos .k
sin .i + .cos . j
ur
u =
.ur + .cos .u
:u +
u =
.cos .i
u =
.sin . j
(1)
. cos .i + .sin . j
....
:
cos
'. " 2
( sin '.
.u
cos .sin .k
( 2)
( 3)
" !
(1)
:9
u =
:"
u +
'. G H
1 "2 ! 3 '.
+
:
/2
&
+
v = r.ur + r. .u + r. .sin .u
I 5
: /1 '. +! D
a = r .ur + r.
.u + .sin .u
+ r. .u + r. .u + r. .
A.FIZAZI
Univ-BECHAR
u , u , ur
.ur + .cos .u
LMD1/SM_ST
105
:
a= r
r.
. + "J0
.ur + r.
r. 2 .sin 2
.u + .sin .u
5- 52
r. 2 .sin cos
.u
27.4
r = OM = r.u :
/1
1 "2 ! 3
v = r.ur + r.u : D KE '.
r = R = Cte
" "
r =0
ur = .u + .sin .u
= Cte
=0
= t2
=2 t
v = R t.u
:1 "2 ! 3
L KE
v = R t.u
a = R .u + R t. (
a = v = R .u + R t.u
u =
a=
.R t sin .ur R .u
a= R
.R t cos .u
2 2
t .ur
3.R
])
t .u + R .u
2 2
v=R t :
"
"
:
a=
2 2
) +(
2
a=R
3.R
4
2 2
+ (R
t +1
2 4
:' a =a
2
N
/B
2
T
dv
=R
dt
a2 = R2 2 4
aT =
aN = 2 R
2 2
t +1
2 4
:" "
/2
1 "2 ! 3
OM = x.i + y. j + z.k
1
R cos t
2
1
y = R sin sin = R sin t
2
3
z = R cos =
R
2
x = R sin cos
A.FIZAZI
OM = r =
Univ-BECHAR
1
1
R cos t 2 .i + R sin
2
2
t. j +
3
R.k
2
LMD1/SM_ST
106
: i , j, k
+!
'.
v = r = R t sin t 2 .i + R t cos t 2 . j
a=v =
R sin t 2
2R
t cos t 2 .i + R cos t 2
2 2
2R
2 2
t sin t 2 . j
:
v=R t
a=R
1+ 4
. /1
"
2 4
D"
"
/3
:
x2 + y 2 + z 2 = R2
x2 + y2 =
3
z=
R
2
4 . 0, 0,
3
R
2
R
&
2
&
.+
" @!
A#
1 2
R
4
+ @! 5
+ @! *.
O * A
2
+! ( ) @ !
$, (1 2 '
4 $&
J 5 " 8.
:
" /4
.5 "M
3 O' R/2
.R
2
Y
R
A.FIZAZI
Univ-BECHAR
LMD1/SM_ST
Mouvement relatif
B B B /E-IV
BBB BB
MOUVEMENT RELATIF
/1
:
:
.
!
"
!
+ %' , .
)* '
( ) '
$ % &
/ 0
1
2
3
'
.!
2 4
%, $
5 !
3 6
+
7
7 "
1
.5
:
$ + - ) + 89 $ - :
3 : ;
/
<
%"
$
.(cyclode)
. ?$
/
:
$
&/ 0
%' 1
,
'@
. 4
$
%,
/ 0 $
. OXYZ
:
$
%,
/2
16.4
A
; .O -
%,
VB
rB
rAB
rA
rBA
VA
VA
VAB
VB
:B B B
1C
VA =
drA
:%' O / 0
dt
. rAB = BA = rA rB D
7 VAB =
drAB
dt
::
A.FIZAZI
Univ-BECHAR
LMD1/SM_ST
Mouvement relatif
VAB =
:B A B
drAB drA
=
dt
dt
drB
dt
VB =
1C
VAB = VA VB
(52.4)
drB
:%' O / 0
dt
rBA = AB = rB
B +
7 VBA =
rA D
drBA
dt
::
drBA drB
=
dt
dt
B B
VBA =
+
%
drA
VBA = VB VA
dt
A + E
VAB = VBA
.A B
(53.4)
B
)+ 8
+
: F
a AB =
dVAB dVA
=
dt
dt
aBA =
B B
110km.h
%+
%, B B
- )+
.A I
dVBA dVB
=
dt
dt
A 6 E
dVB
dt
a AB = a A
(54.4)
aB
dVA
aBA = aB a A
dt
a AB = aBA
" '
.A B
B 6
(55.4)
:11.4
C
)+ B A
!
/1
A B
+
6 ; $$ .%
) + 90km.h 1
7H 9 3 %,
/
.
'
%,
/5
+
3
&
/2
F
B I
+
%' , 7 30
:
6 ;
e H
. v AB = v A vB :%' B I
7(L L17.4 ; ) H 9 3
v AB = v A
A.FIZAZI
vB = 110e
90e
v AB = 20e
Univ-BECHAR
A I
+
v AB = 20km.h
+
/ /1
J, K e I$
:%
1
LMD1/SM_ST
Mouvement relatif
vB
vB
vBA
vB
vA
30
vA
vA
: J, (L5L17.4 ; ) H
v AB = v A
vB = 110e
90e )
v AB = 200e
(LML17.4 ; ) 30 ' $
vBA = vB
vBA = vB2 + v A2
vA
v AB = 1102 + 902
- !
vBA
v
= B
sin 30 sin
sin
55,1km.h 1 +
B I
%, 5
F :
vB
sin 30
vBA
B I
. 55,1
1/ 2
A I
F
55,1km.h
%, $
'
.!
$ O -
- /2
1/ 2
, v AB = 54,5km.h
90
.0,5 0,82
54,5
$$
:5
= 55,1
%, 5
%
'
) * (LML17.4 ; 5 )
+
A I
N
.180 ( 30 + 55,1 ) = 94,9
!
H'&
/ 0
.%
%, : + 5
:
v AB
sin
)*
1 ,.
'2 4
( /5
v AB = 200km.h
2v AvB cos30
2.110.90.0,87
( Rr ) ( Ra )
/3
; )* /
(repre absolu) : Ra
(repre relatif)%
:R
%, (point matriel) $ - : M
.18.4
.
. -
A.FIZAZI
H
H
Univ-BECHAR
LMD1/SM_ST
Mouvement relatif
(Ra)
k'
j ' (Rr)
i'
O
i
:%
( Rr )
(Ra)
I U
:18.4
%, S?
H'
%,
( Ra )
Ra %,
.:
/ 0
7 t =t'
9 F
9 .H$
I U8 & +
.%
/ 0
%,
T i , j,k
"
+
r = OM
dr
va =
dt
dv
aa = a
dt
r ' = AM
dr '
vr =
dt
dv
ar = r
dt
/ 0
./ 0
%, " , : ! "
%
' 7 F 3 0
< 7
$
' $
%, 9* 9
)
A ,9
%, H
1
' ' 7V "
:
18.4
: #$
;
/ 0
% #
(56.4)
OM = OA + AM
OA
AM
A.FIZAZI
Univ-BECHAR
% #
LMD1/SM_ST
Mouvement relatif
)+ 8
(56.4) I
;
:& +
dOM dOA
di '
dj '
dk '
dx '
dy '
dz '
=
+ x'
+ y'
+ z'
+i '
+ j'
+k'
dt
dt
dt
dt
dt
dt
dt
dt
dOM dOA
di '
dj '
dk '
dx '
dy '
dz '
=
+ x'
+ y'
+ z'
+i '
+ j'
+k'
dt
dt
dt
dt
dt
dt
dt
dt
va
&
: ( Rr )
ve
vr
. ( Ra )
( Rr ) !
* ( Ra ) 9: M !
: va
(vitesse dentranement)
: ve
- +
' +
7 ( Ra ) *
T ( Rr ) 9: M & T $ *
+
va
( Rr )
(vitesse absolue)
va
ve = 0
&
ve = va
: vr
'
. ( Rr )
vr = va : ( Ra )
%)
+
+
vr = 0
(vitesse relative)
* ( Ra ) 9: M !
:%'
(57.4)
T0T & +
0
(58.4)
va = ve + vr
J, ( ve = 0 )
%+ ;
<
"
D
( Ra )
+
4
(9
%+ ; 6
$
3
( Rr ) ( Ra )
%
/ )
.M +
ve =
Univ-BECHAR
6 ;
: "
*
+
3
.( OM OA )
*
%, ( Rr )
ve J, 7 T i ', j ', k '
dOA
dt
A.FIZAZI
% #
LMD1/SM_ST
Mouvement relatif
)* 8
(57.4) I
&+
d 2 OM dva
d 2 OA
d 2i '
d2 j '
d 2k '
aa =
=
=
+ x' 2 + y' 2 + z' 2
dt
dt 2
dt 2
dt
dt
dt
d2x'
d2 y'
d2z'
'
'
j
k
+
+
dt 2
dt 2
dt 2
ar
+2
aC
+ i'
. ( Ra )
. ( Rr )
M -
( Rr )
)*
'
6
6
'
'
(59.4)
(acclration absolue)
(acclration relative)
ae
: aa
(acclration dentranement)
: ar
6
: ae
. ( Ra )
(acclration de Coriolis) (
'
)
%
6
: aC
:"
.(Gaspard Coriolis 1792-1843) 1832
:(
: ( Ra )
(I U
aC = 0 : ( Rr )
'
M
%, ( Rr )
) )
)#
*
*
aa = ar + ae
:12.4
&
A.FIZAZI
H' 5 "
O . 8ms 1 +
2 50km.h
Univ-BECHAR
; ST & W +
I
% @ M F
LMD1/SM_ST
Mouvement relatif
:
ve
va
v
va
ve
va = ve + v r
vr = va ve
1
50km.h = 13,9ms 1
ve
vr = va2 + ve2
1/ 2
vr = 16ms
tg =
vr = va +
%, A X
.A X
ve
= 1,74
va
= 60,1
ve
% $'
60
30
va
20.4ABCDE
16ms
': $
:5
23,6
ve = va
A.FIZAZI
9: $
5
$$
7A X
+
7A X
%?
+
.%?
+
:
&9$
)* 8
sin
vr
.sin
ve
8 A X
Univ-BECHAR
: va
: ve
:v
$
1/ 2
: -
$$
$ 9
F 5
; sin
+
+
+
vr
ve = 2,52km.h
ve
sin 30
'
.
.
'5 -
I$; 5
va = ve + vr
vr
sin
N
v
:13.4
(N60O) 5 < 60 ; H 9 %,
&
D %'
%?
%?
+ 5
.5km/h +
4km/h
ve
= 60,1
.V
5 U H
= 0,4
$$
= 23,6
6 ;
'
LMD1/SM_ST
Mouvement relatif
. O 23.6S
/4
:
:
:
* #+
$ I$+
%, $ %<
D
)
H
$$
$
v = R sin
; )+
F +
"
$$ H
%,
N
)+ $ +
$ H
%+ ; V $
+S
6 ;
.
: 21.4 ; ) + / 0
v = .R 1
R = r.sin
:
*
J, :
v=
dr
=
dt
v = .r.sin
r
=
O' / 0
O / 0
d
.k
dt
(60.4)
:/ 0
: / 0 A
$
%, '
(22.4)
R'
Y8
; %,
.
Z'
% #
r=r'
Y'
C
v=
X'
%,
:22.4
.
; M
F +
$
+
J, OXYZ
r = x.i + y. j + z.k
A.FIZAZI
va =
6 ; :21.4 ;
( / 0
-
N / 0
O / 0
: "
6 ;I +
dx
dy
dz
.i + . j + .k
dt
dt
dt
Univ-BECHAR
(61.4)
LMD1/SM_ST
Mouvement relatif
7*$
O'
3
: "
I U
vr =
O'/ 0
J, ( O
dx '
dy '
dz '
.i '+
. j '+
.k '
dt
dt
dt
$ )+
?$
-
+
.
T
F +
;@ &
J, N
?$
i'
dj '
=
dt
dk '
=
dt
di '
dj '
dk '
+ y '.
+ z '.
=
dt
dt
dt
di '
dj '
dk '
x '.
=
+ y '.
+ z '.
dt
dt
dt
x '.
x '.i '+
y '. j '+
/ 0
(63.4) $
z '.k '
di '
dj '
dk '
=
+ y '.
+ z '.
dt
dt
dt
va = vr +
7 A -
( 64.4 )
(63.4) $
Univ-BECHAR
%, A
(65.4)
0
.
A.FIZAZI
%, '
:) + 8
'
I$
k'
:
x '.
O / 0
F +
O
j' ;
(63.4)
J, N
: $ Y 8 (60.4) $
di '
=
dt
(62.4)
J, %
: R'
dr dx '
dy '
dz '
di '
dj '
dk '
=
.i '+
. j '+
.k '+ x '.
+ y '.
+ z '.
dt dt
dt
dt
dt
dt
dt
%- I
$
H'
%,
LMD1/SM_ST
10
Mouvement relatif
T
/
(t ) = (t ).k
?$
J,
&
T
. (t ) B I
F +
@ H F
%,
: "
* . = .k
F
. /
J, /
$
C &+
1
O 5
0
%
)+ 8
6
M !
dv y
d va
dv
dv
= i. x + j.
+ k. z
dt
dt
dt
dt
O' 5
:
% M !
aa =
+
% #
:
.
3
: ' OXYZ
: '7
dv y '
dvx '
dv '
+ j '.
+ k '. z
dt
dt
dt
T "
7 (65.4) I
6
+9
a r = i '.
:) + 8
aa =
d va d v r
=
+
dt
dt
dr
dt
(66.4)
: J, :
d vr
= ar +
dt
(67.4)
v'
:"
dr
= va = v r +
dt
$
(68.4)
:D
va =
A.FIZAZI
dr
=
dt
Univ-BECHAR
(v
LMD1/SM_ST
11
Mouvement relatif
dr
=
dt
)+ 1-
aa =
vr +
%, 8 (69.4) $
M !
&+
1
. /
$
d vr
+
dt
dr
dt
(
"#
(69.4)
%, (68.4) (67.4)
0
%- %
%, ' 7 O ' O
aa = ar + 2
vr +
$
(70.4) $
/ 0 1 -
(70.4)
"
)
. $ %
(1.4( & )
*+
./
6
0, 1
& '
"
"
"
*+
.$ 23 %
0& *+ ."
.+
*+
*#
0&
* "5 ' (
*+
"
"67
6
(23.4
9
)."
*+ , #
"
"
*+ ;
<
: /;
<
3 (
=#
&>
@+ (59.4) ( #?
2/ : 1
3<
d 2 OA
d 2i '
d2 j '
d 2k '
ae =
+ x' 2 + y' 2 + z' 2
dt 2
dt
dt
dt
:"#
A.FIZAZI
Univ-BECHAR
OA = r '
#
5 #
LMD1/SM_ST
12
Mouvement relatif
d 2 OA d
di '
dj '
dk '
d 2 OA d
ae =
x' 2 + y' 2 + z' 2 =
+
+ (
dt
dt
dt 2
dt
dt
dt
dt 2
r ')
r'
d 2 OA d
ae =
+
dt
dt 2
r+
dr '
dt
r'
d 2 OA d
ae =
+
dt
dt 2
r '+
r ')
:B
( Ra ) ,7
E
, "#
C ( Ra )
# ( Rr )
, "#
"% ;
, A 3 # , "#
# ( Rr )
:$
(71.4)
D "
&
:
va =
va
aa =
d 2 OM d 2 AM
+2.
=
dt 2
dt 2
aa
A.FIZAZI
ar
ac
' #+
# *
2
d
dt
r'
r'
<
<
, - . / *!
#
*3
dOM d AM
d OA
=
+
+
dt
dt
dt
vr + ve
d 2 OA
: 2
dt
<
% 0,1
C$ %
<
( Rr )
.
<
vr
(72.4)
AM
ve
ar +ac + ae
d 2 OA d
vr +
+
dt
dt 2
AM +
AM
(73.4)
ae
Univ-BECHAR
LMD1/SM_ST
Mouvement relatif
**
EXERCICES
Exercice 4.28
28.4
dans
chaque
cas
la
80
/*
!"
-
Exercice 4.29
On laisse tomber dun immeuble de hauteur h une
bille sans vitesse initiale. La chute de celle-ci
seffectue la verticale selon un mouvement
uniformment acclr dacclration g .
1/ Quelle est la trajectoire de la bille dans un
rfrentiel li une voiture se dplaant suivant un
mouvement rectiligne et uniforme de vitesse v et
passant la verticale de chute au moment du lcher ?
2/ Quelle est la trajectoire de la bille dans le mme
rfrentiel si on admet que la voiture entame au
moment du lcher et partir de la verticale de chute
un mouvement rectiligne uniformment acclr
dacclration ae ?
(reprsenter
demande).
100km.h
#
!
1
. 100km.h
#
.*
$% & ' (
.) * +
. *+
$
0
!
29.4
3 4 ! h 1 /
3
) *+
5 6 ( 1
.g7
0
( $5 3
) *+ :
v
!
;
<= 3<
(
>/! $5
3
!
3 4
0
; ae 7
8 !
.(
2
!
. 2
8 !
/1
3
3 4
/2
!% 5
3
)3 $5 )@ )
trajectoire
Exercice 4.30
On considre dans le repre fixe OXY le systme
de deus axes Oxy mobiles tel que laxe Ox forme
langle avec laxe OX . Un point matriel M se
dplace sur laxe Ox , sa position est dfinie
par r = OM . Calculer :
1/ la vitesse et lacclration relatives du point,
2/ la vitesse et lacclration dentranement,
3/ lacclration coriolis.
4/ En dduire la vitesse et lacclration du
point M dans les coordonnes polaires.
Oxy
Ox
M
Exercice 4.31
Dans le plan
30.4
( OXY
@ 6
$5 &!
Ox
)3+ B
3
M 2
!4
. OX
:
. r = OM
5: & $
!
! 7
/1
:( 7
/2
>
37
/3
7
D ! = /4
.
@2 E
A.FIZAZI
Univ-BECHAR
31.4
XOY -
$5
OZ
M ( OM = r ) 4
8 ! 0 F
$5 M 0 $5 2( M
5
& : /1
LMD1/SM_ST
Mouvement relatif
des vitesses relative, d'entranement et absolue de M .
Dterminer les expressions littrales donnant la
norme et la direction du vecteur vitesse absolue du
point M .
2/ Si l'axe OX ' est confondu avec l'axe OX
l'instant initial, calculer les coordonnes du point M
la date t = 3s . Dessiner les trois vecteurs vitesses
cette date.
3/ Dterminer les expressions littrales vectorielles
dans une base polaire des acclrations relative,
d'entranement et de Coriolis de M .
Dterminer les expressions littrales donnant la
norme et la direction du vecteur acclration absolue
du point M .
Dessiner ces vecteurs acclrations t =3s.
Donnes:
OM 0 = 1cm ;
=
a = 2cm.s
5
.M
(
:
7 &+ 1(
3 <= /2
2 E
$5
. t = 3s
$5 @G@
&+ 8
5
&
: /3
!
@2 H
.M
$
5
&
:
!
7
7 &+ 1(
$5 <
&+ 8
OM 0 = 1cm :
&
<
&+
(
rad .s 1 .
Exercice 4.32
Un disque circulaire de centre A et de rayon R roule
sans glisser sur laxe OX avec une vitesse
angulaire constante. Au dpart t = 0 , un point M
de la circonfrence concide avec lorigine O .
1/ Quelles sont les coordonnes du point M au
temps t en fonction de , R et t ? En dduire la
nature de la trajectoire.
2/ Calculer la vitesse absolue et la vitesse relative en
prcisant leurs directions par rapport laxe OX .
3/ A partir des expression des vecteurs de la vitesse
absolue et la vitesse relative, vrifier la norme et la
direction du vecteur vitesse dentranement.
rad .s
&
32.4
!
2
2 ) ' 2 XOY 6
$5
A 3
R
* ."! 6 2 I *
t = 0 2 $5 .
@
OX
. O =2
I
M
!
!
2 t
$5 M
! $ @2 = $
/1
;
& D ! = ;t
,R
J%
!
/2
. OX
!
1 1(
$ &+ $
*G ! /3
. (
1(
23K
!
(
Exercice 4.33
Dans le plan
t en fonction de
et
A.FIZAZI
, la
M par
OZ )
r0 = cte
!
Univ-BECHAR
33.4
8
2 XOY 6
$5
. =
@
( OM = r ) M ! ) !
: !
5 OX ' 8
r = r0 ( cos t + sin t )
0
2 t
$5 2:2 /1
LMD1/SM_ST
Mouvement relatif
leurs projections dans le repre mobile X ' O ' Y ' . En
dduire la vitesse absolue exprime dans cette mme
base de projection, et montrer que le module de celuici est constant.
2/ dterminer linstant t en fonction de 0 et ,
lacclration relative lacclration dentranement et
lacclration complmentaire de M par leurs
projections dans le repre mobile X ' O ' Y ' . En
dduire lacclration absolue exprime dans cette
mme base de projection, et montrer que le module de
celle-ci est constant.
Exercice 4.34
Une mouche M se dplace sur laiguille des
secondes dune montre accroche un mur vertical
avec un mouvement uniforme de vitesse v . La
mouche part du point O linstant t = 0 pour
atteindre lextrmit de laiguille de longueur 20cm
une minute plus tard.
1/ Ecrire les expressions de la vitesse vM et de
lacclration aM
de
( ur , u ) associe la mouche.
M
(
D ! = . X ' O 'Y ' 4
E 02 * >/! $5
7
2 t
$5 22 /2
0
M
$ 3 7
( 7
$ !
D ! = . X ' O 'Y ' 4
8&
$5 1
L
E 02 * >/! $5 #!
&
7
. @ < 02+
8&
1!
$5
1
&
. @ < 02+
<
02
M
.
$5
, xM , yM de la
instants 0 s,15s,30 s, 45s, 60 s .
34.4
@
$! @ I *
M < ) !
! .v 1
! 3
62
2(
*2 2& )" t = 0
$5 O !
. 20cm #
6< I *
1! =
aM 7
vM
$
3 /1
<
( ur , u )
<
02
, xM , yM @ 2 E
8
. 0 s,15s,30 s, 45s, 60 s
M
$5 vM
. t = 60s
7 &+
$5 aM 7
/2
. 2(
)@ /3
mouche
aux
Dessiner la trajectoire sur le mur.
3/ Reprsenter sur la trajectoire le vecteur vitesse
vM au temps t = 45s et le vecteur acclration aM
$5
7 &+
t = 45s
au temps t = 60s .
Exercice 4.35
Dans le plan OXY , un cercle de rayon R , de
diamtre OA , tourne la vitesse angulaire constante
autour du point O . On lie son centre mobile
O ' deux axes rectangulaires O ' X ' Y ' (laxe
O ' X ' est dirig suivant OA ).
A linstant t = 0 , A est sur OX , OX et
OX ' tant colinaires.
Un point M , initialement en A , parcourt la
circonfrence dans le sens positif avec la mme
vitesse angulaire .
1/ Calculer directement les composantes des vecteurs
vitesse et acclration de M dans le repre OXY (en
A.FIZAZI
35.4
R
.O
* ."! I *
2 OXY 6
$5
! )
@
OA *
O'4
3
4 +!
.( OA 5 #( O ' X '
) O ' X 'Y '
OX OX
A t=0
$5
. M 5
OX '
) ! A $5 2 $5 ! 3 M
!
.
>/! (
( $5
$ &+ $ 3
0 +
/1
.( OM
3
+!) OXY 8 & $5 M 7
M
! 7
3
/2
. OXY $5 8@ O ' X ' Y ' 8 & $5
OXY 8 & $5 (
3
/ /3
.
3
!* ) &
$5 ( 7
3
)@
/
.(>
3)$ 3 7
D ! = N OXY 8 &
( 7
(
3
23K /4
.
2 7 &+ 8 $
& ) &
$ 3
Univ-BECHAR
LMD1/SM_ST
Mouvement relatif
4/ vrifier les expressions des composantes de la
vitesse dentranement et celle de lacclration
complmentaire en utilisant les expressions faisant
intervenir le vecteur rotation .
Y
Y'
X'
O'
O
A.FIZAZI
Univ-BECHAR
LMD1/SM_ST
123
Mouvement relatif
4.35
4.28
:4.28
ve
va
va
vr
=
sin10 sin 90
80
v
10
90
va
va =
ve
vr
=
sin 90 sin 80
ve
sin10
vr ; va
sin 90
vr =
17, 4km.h
sin 90
ve ; vr
sin 80
117 km.h
:4.29
z=
. z )*
1 2
gt + h
2
x ' = vt
(1) :
( 2) :
/1
"#$
( + , - .,
:/
2
: t=
.
x' =
%
/
1 2
ae t
2
( 3) :
( 2 ) (1)
"3
x'
v
2
: t2 =
"
(
Z
g
x'
ae
g 2
x'
2v 2
01
1
x ' = aet 2
2
A.FIZAZI
"5
g
z
z'
ae
X'
Univ-BECHAR
( %
Z'
x ' = v.t
O'
/2
"5
Z'
z' = h
'
g
x '+ h
ae
z = z'=
z'
( 3) (1)
"3
2x '
ae
g 2
x' + h
2v 2
z = z' =
&
:/
'
01
"#$ 4
z' = h
&
(
O'
O
x'
X'
LMD1/SM_ST
124
Mouvement relatif
. ( ur , u , u z )
5* . M 6
ur , u , u z
( M
(" 5 ) .
OM = r = r ' = r.ur
vr = r.ur
4.30
.
+ 5 /1
:9:
ar = r .ur
= %
>
dOO '
+
dt
d OO '
= 0 (O
dt
= k = .u z
ve =
O'M
O' )
ur
O'M = 0
ve =
z Z
k = uz
O, O '
i
X
OXY = %
/2
: OXY
)* ; <
Oxy
u
0
0
uz
v e = r .u
ur j
Y
x
>
Oxy
)* ; < +
:
ae =
d OO '
+
dt 2
dO ' M d
dO ' M
+
O'M ,
=
dt
dt
dt
d 2 OO '
d
ae =
+
O'M +
O'M
2
dt
dt
O ' M = .u z
d
dt
ur
O'M = 0
r
O'M
r .u = r 2 ur
u
0
0
uz
=r u
ae = r 2 ur + r u
:.
A.FIZAZI
Univ-BECHAR
/3
LMD1/SM_ST
125
Mouvement relatif
ac = 2
OXY = %
ur
v r =2. 0
r
0
0
OXY = %
(i , j, k )
ur = i .cos + j .sin
va = r.ur + r .u
>
aa = r
"
:6 & @
/4
)*
aa = ae + ar + ac
a c = 2r u
>
va = ve + v r
uz
M +
) .u + ( r
)* ?
) .u
+ 2r
=
=
* 1@:
=
AB
( u
u = i .sin + j .cos
: OX ' Y ' /
OM = r = r.i
'
r=
i = ur
'
vr = r = at.ur :
+ 52
dOO '
O'M
+
dt
d OO '
= 0 ( O O' )
dt
= k = .u z
:4.31
+ 5
9:
/1
1 2
at + r0 .ur
2
"3 (
( 9:
: <
+ 5?5
+ 5
ve =
ve =
ve =
va = ve + v r
va =
( at )
A.FIZAZI
1 2
at + r0
2
uz
.u
1 2
at + r0
2
1
+ at 2 + r0
2
(", D
O'M =
1 2
at + r0
2
va = at.ur +
ur
("5
Univ-BECHAR
.u
+ 5
:C
4 *)
"
* &<
LMD1/SM_ST
126
Mouvement relatif
1 2
at + r0
v
2
tg = =
vr
at
: t = 3s 4
= t,
(/
@ /2
= %
1 2
at + r0 , r = 0,1m
2
; y = r.sin , y = 0, 095m
= 1,884rad = 108 ; r =
1 2
at + r0
2
; ve =
, ve = 0,0628m.s
+ 52
ar = a.i = a.ur
+ 5 ? 5 /3
"3 (
ar = a.ur
'
v
= 1, 047
vr
= 46,3
:;< +
ae =
d OO '
+
dt 2
dO ' M d
+
dt
dt
O'M
dO ' M
=
dt
O'M
ae =
O'M
ve
1 2
at + r0
2
O ' M = .u z
.u = r
ae =
ur
1 2
at + r0
2
.u
Y
va
X'
a
v
aa
M
Y'
M0
:.
ac = 2
A.FIZAZI
ur
v r =2. 0
at
0
0
/3
uz
a c = 2at .u
0
Univ-BECHAR
LMD1/SM_ST
127
Mouvement relatif
:?
aa = ae + ar + ac
1 2
at + r0
2
aa = a
aa =
:?
tg =
+ ( 2at.
C<
a
=
ar
.ur + ( 2at.
1 2
at + r0
2
) .u
:?
("
*) &<
2at
1 2
at + r0
2
:4.32
;
OM = OA + AM : * 4 # ( ) " 5
t
M
E
t
&:
. OA ' = vt (
. x = OA ' + xM' :C
@ /1
:M
%
"#$ :
)1 ='
OA ' = v.t = R t
xM' = R.cos
cos = cos
cos
x = R ( .t .sin .t )
t = sin .t
y = R + yM' :( )" 5
y = R + R.sin
sin
.t = cos .t
OM 9:
y = R (1 .cos t )
+ 5
& C
)1 2
x = R ( t sin t )
C-
F1&
"%
/2
OM y = R (1 cos t )
z=0
.(cyclode)!
dOM
va =
dt
A.FIZAZI
"
=x = vx = R
(1
:M
cos t )
va y = v y = R sin t
z = vz = 0
Univ-BECHAR
LMD1/SM_ST
128
Mouvement relatif
va =
dOM
=R
dt
(1
cos t ) .i + R sin t. j
:
va = x 2 + y 2 + z 2 ; va =
va = 2 R 2
va = R
2 1 cos t = R
2.sin 2
(1
(1
+ [ R sin t ]
cos t )
t
2
2.2 sin 2
=x
cos t )
+ 5 &<
4 *) va + 5
i
(1
= 2R
va .cos
t
2
va = 2 R sin
,
K 1& .(GHG" 5
va .i = va .i.cos
x = 2R
cos t )
t
2
+ 5 )* OX
3
:
I < JB 3$ "
x = va .cos
(1
+ 5
cos t )
:2
2 R .sin
t
.cos
2
(1
=R
cos t )
:
2 R.sin
vr =
t
.cos
2
cos
= sin
cos
= cos (
d AM
:C
dt
= 2 R.sin 2
+
t
2
'2
= sin
cos
"3
t
2
+
t
2
t
2
X ' AY ' /
9<
: X ' AY '
xM' = R.cos = R.cos
xM' = R. s cos t
L *
"3 (
M ?5
yM' = R. .sin t
vr = R. s cos t.i
t = R.cos t
( M
t = R.sin t
A.FIZAZI
"3
R. .sin t. j :H
Univ-BECHAR
+ 5 *
LMD1/SM_ST
129
Mouvement relatif
vr =
+ 5 &< &
( R.
s cos t ) + ( R. .sin t )
2
., 9
.
vr = R
+ 5 &<
.
:H " 5 2 @ 4
:C
vr .i = vr .i.cos
vr .cos
= xM' = R cos t
= cos t
cos
t=2
vr
cos t = cos (
t)
0:)
(
* 0
. 2.M ' A ' M = 2
B
B
.
.,
v . M ' AM = 2 = vr , OX
) B
: ve <
/3
H " 5 2@ 4
& JB 3$
2
3
2
'
))
& #:*
.M
M'
Y'
v=R
ve = v
yM'
va
xM'
X'
/2
A'
ve = va
ve = 4 R 2
cos
9 ?(
vr
sin 2
ve = va2 + vr2
t
+ R2
2
A'
2 R .2 R sin
t
cos
2
2
H " 5 2@ 4
t
2
ve = R = v
t
t
= sin
2
2
2
XOY = %
)
. OX
<
)
1@
ve .?
33.4
A.FIZAZI
Univ-BECHAR
LMD1/SM_ST
130
Mouvement relatif
OM = r = r ' = r.ur
= %
M 9:
+ 5
/1
r = r0 ( cos t + sin t )
. % u
+ 5
vr = r.ur
vr = r0
r = r0 ( cos t + sin t )
/
sin t + cos t ) .ur
:
dOO '
+
dt
OO ' = 0
ve =
(:
+ 5 "$
O'M
ve =
<
:
ur
ve = 0
r
0
0
uz
t + sin t ) u
:
va = ve + v r
( cos
v e = r0
va = r0
( cos
t + sin t ) u + r0
:
va = r0
ar = r .ur
d 2 OO '
+
dt 2
ar = r0
ve =
r' =
ae =
r0
O'M +
( cos
d
dt
F1
ae =
O'M
t + sin t ) .u
u
0
uz
( cos
t + sin t )
ur
5H
< +
r'
v r =2.
0
sin t + cos t )
: '#
( cos
( cos
a c = 2r0
0
0
5 I < H
t + sin t ) u
uz
2
Q H
sin t + cos t ) u
:?
a a = 2r0
:0 :
ae = r0
aa = ae + ar + ac :=
A.FIZAZI
t + sin t ) .ur
( cos
t + sin t )
r = r0
( cos
r0
r0
% &*
ur
ae = 0
ac = 2
'"
01
2 = Cte
:
ae =
H
+
'
?
<
# =
Univ-BECHAR
LMD1/SM_ST
131
Mouvement relatif
:
a a = 2r0
% &
2 = Cte
35.4
OM = r = r.ur
=
* 2@ C
:/
(
. % J' C( "
vM = r = v.ur + vt.ur
ur = (
aM = r = v.ur
u =
) .ur
vM = v.ur
) .u
v
.u
, ur = (
( 1 9: + 5 /1
1 +
)1 H
F < # 9< 1
r = v.t..ur :/
vt
.u
vt
aM = v
) .u
" <
( AB
.u
2
t.ur
2v
.u
/2
M H
, xM , yM = %
0, 2 10 2
2
=
( m / s ) ; = = ( rad / s )
60
3
60 30
2
10
10 2
xM = vt cos t =
.t cos .t ; y M = vt sin t =
.t cos .t
3
30
3
30
v=
t (s)
M
t rad .s
rM = vt ms -1
xM ( m )
15
yM ( m )
30
/2
5.10
5.10
10.10
10.10
( H
t = 45s :
vM = v.ur
A.FIZAZI
+ 5
15.10
&
20.10
20.10
1 +
.
%
"%
(
=4
/3
t=60s:
aM = v
v.t. .u
vr = 0,33.ur ; v = 1,57.u
3 /2
60
15.10
."
"
45
1$*
t..ur
2v .u
ar = 0, 22.ur ; a = , 07.u
Univ-BECHAR
+ 5
. :
1$*
LMD1/SM_ST
132
Mouvement relatif
y
vr = 0.33ur
15.10
vM
v = 1,57u
3. vr .u
5.10 2 m
5.10 2 m
ar = 0.22ur
10.10 2
3. a .ur
aM
5.10
:" 5
/1
4 #
:36.4
+ 5
H
( 9:
OXY
"#$
&
E
M
/1
= t
+
: L( " 5 2 @
dOM
, va = R ( sin t + 2sin 2 t ) i + R
dt
dv
aa = a , aa = R 2 ( cos t + 4 cos 2 t ) i R
dt
va =
A.FIZAZI
a = 0, 07u r
OM = OO ' + O ' M
. = t : = %
A
&
O ' X 'Y ' /
t C ,
"#$ M
. OXY
2 =2 t
.
+
OXY
20.10 2
Univ-BECHAR
OM 6
' 5
( cos
t + 2 cos 2 t ) j
(1)
( sin
t + 4sin 2 t ) j
( 2)
"3
LMD1/SM_ST
133
Mouvement relatif
Y
X'
Y'
x'
y'
j'
i'
O'
j
j'
O
:" 5
i'
i
4 #
( 9:
+ 5
O ' M = x '.i '+ y '. j ' = R ( cos t.i '+ sin t. j ')
' 5
:
dO 'M
, vr ' = R
dt
dv
ar ' = r ' , ar ' = R
dt
vr ' =
:" 5
4 #
(
2
"3
"3
2 O'M 6
.% "
& !'
( cos
( 9:
O ' XY
' 5
() * +
O'M 6
+ 5
/2
$ . OXY
, '- . OXY 6
Q H
.(57.4) " / 0
/ $
&
ve
vr = i '
vr
dx '
dy '
dz '
+ j'
+k'
dt
dt
dt
0
:
i ' = cos t.i + sin t. j ; x ' = R cos t
x ' = R sin t
y ' = R cos t
:2
A.FIZAZI
Univ-BECHAR
"5
"3
LMD1/SM_ST
134
Mouvement relatif
sin 2 t + cos 2 t j
cos 2 t
1
sin 2 t
2
:)
vr = R
"
M /
OXY 6
5 )
$D
( 3)
- OXY 6
M /
+
:(59.4)
ar = i '
d x'
d y'
d z'
+ j' 2 +k' 2
2
dt
dt
dt
0
x' = R
cos t
y' = R
sin t
ar = R
cos 2 t.i
cos 2 t sin 2 t .i
ar = R
OXY 6
( cos 2
+R
( cos
sin t
cos t sin t. j
t + sin 2 t ) .i + R
'"
R
( cos
$D
<
/ / /3
( 4)
t + 2 cos 2 t ) j
:=
ae =
M /
t.i + sin 2 t. j )
:=
( sin
s in 2 t.i
1
sin 2 t
2
:)
ve = R
2 cos t sin t . j
cos 2 t
(1) ( 3) = ve = va vr
ve = R ( sin t + 2sin 2 t ) i
) (
cos t sin t. j + R
:2 @ "3
t + cos 2 t ) . j
'"
< +
/H /3
d 2 OO '
d 2i '
d2 j '
d 2k '
+
x
'
+
y
'
+
z
'
dt 2
dt 2
dt 2
dt 2
0
A.FIZAZI
d 2 OO '
= R
dt 2
Univ-BECHAR
.cos t.i
sin t. j
LMD1/SM_ST
135
Mouvement relatif
i '=
j'=
ae =
2
2
.cos t.i
cos t.i
2
sin t.i
2
c os t. j ;
sin t. j + R cos t
R sin t
:2 @ "3
2
2
sin t.i
cos t.i
c os t. j
:M /
ae =
.cos t
sin 2 t + cos 2 t
sin t. j +
< +
1
sin 2 t
2
. ( cos t + cos 2 t ) i
:
ac = 2
:59.4
( sin
t + sin 2 t ) j
*.
* aa = ar + ar + ac
+
ac = + aa
O
ar
i '=
sin t.i +
j'=
cos t.i
ac = 2
cos t. j ) + R cos t (
sin t.i +
ac = 2 R
.sin 2 t.i
ac = 2 R
. sin 2 t cos 2 t .i
.sin t cos t. j
2R
( cos 2
t.i + sin 2 t. j )
aa = ar + ar + ac
( C
"
ve =
dOO '
+
dt
Univ-BECHAR
)0
. = .k
0"*
34 5
+ 5 Q "$
: <
+ 5
/4
O'M
i
ve = R .sin t.i + R .cos t. j +
0
R cos 2 t
A.FIZAZI
.cos t sin t. j
1
sin 2 t
2
ac = 2 R
(72.4).
.sin t cos t . j
cos t
<
sin t. j )
cos t.i
.cos 2 t.i
ar
ac = 2
cos 2 t
ae = R
$D
j
0
R sin 2 t
k
0
LMD1/SM_ST
136
Mouvement relatif
:.
*
ac =2
< M ( 73.4 ).
i
ac = 2
0
R .sin 2 t
vr
ac = 2 R
.cos 2 t.i
ac = 2 R
A.FIZAZI
2R
(C
j
0
R .cos 2 t
"
k
.sin 2 t. j
Univ-BECHAR
LMD1/SM_ST
/V
DYNAMIQUE DU POINT MATERIEL
:
.
. !# ( # %
1
/ 0
"
! .
"
&' %
%-
+# ,
)*#
. "
(172741642
' . 3
'0
/1
,)
: :' /
3 89
76 #
"
#; '# # 0 #
.
%
": -
?' ,
!9
#'
>!# =
% #
'#
(!
% #
#
'
."
# "
)',
# "
'
# # "
. 0'
./ 0
# "
% (
: A ' 6
, % 7 !# ?#
!#
#
)
% '
, %1 ' B
.(
)*#
D " %- # "
.)
:1.5
p = m.v
A.FIZAZI
Univ-BECHAR
-:/
# " .0 ' :
(quantit de mouvement) :
m
, #
- !#
C
&
& /2
# :'
E !@ )
(1.5)
LMD1/SM_ST
>#
" )#
)*# -
% !@
.("
&
&
0#
( &:# "
": (! , #
"
' D(
#
."
# "
, ?
# %
&
& +,
'./
#)'
CH
!9
# "
:
p = m1 .v1 + m2 .v2
%
;
# ' #
#"
?0 (
J +
)
.
G K
: ,?
"
"
#. & /
- %
"
'
, /
- #
&
#"#
# ;* '
#>
- '##
# :-#
!9
&"
# D # D6>"
#@
C,
% :-#
) /
# ;* ' , #
C
#
p = p1 + p2 + p3 + .................. + pn = C te
p1 + p2 = C te
p1 + p2 = p1' + p2'
A.FIZAZI
, A "
# #- CH
&
# #"
'((((((() * : C te
'
.
.
(0 .
# : "
6, #0
p=0
, 6, p= p'
C ?0
# "
>!# #) %
#
.
G *'
# "
"
p1'
p1 = p2
Univ-BECHAR
p2'
# "
: t'
p1 =
p2
LMD1/SM_ST
2&
B 0*
. ".
2, )-0 3 04
>!#
# .@?
#"
)-0
? 3 # " :
7M!
&
&
&
&
#
M!
"
57
! -
F=
C 8N @ - #
!#"
a=
F
m
F =m
C ?0
5 /3
"
, 6,
!# B - %# '
'
d (mv )
dt
(2.5)
:
F=
# "
dp
dt
"
C
&
0 (# L 0
'C
# .
&
:%- # " ?
04 .
):.
(quation du mouvement)
,/ !
. @ M*' ?
"
) ! :
(%' '
dv
dt
&
' #
F = m.a
(3.5)
'
: 80
. ;' / 1# #0 #
" /
CH
G 3 ?
(0
"K ( 9
P = m.g
:. @ ?
A.FIZAZI
F=
d (mv )
dt
Univ-BECHAR
:) # : # ' # ,
B-% :
F =m
- -
dv
dm
+v.
dt
dt
&
(4.5)
LMD1/SM_ST
. 0 #( ?
:
.0 '
" , . v0 = 6ms 1
x0 = 5m %
" 89
"
"
:1.5 ) #
;
t =0
. #>
= :!9 #
:)
a = (12t + 4)ms 2 O
F = 120t + 40 = 10a
dv
= 12t + 4 , # .E
/
.# '
dt
v
" 89 # ?
x
'
(.!*
CH
2
1
.!*
F1
.!* :2.5 . @
:
2
#'
# "
?
3 # " ?
'# / 0
......
F/
"K
/
G 3
N )
'0
"
' R#
" .0C
A.FIZAZI
/ C&# / 0
!#
# - # -
S! 6
/ 0
" .0 %
Univ-BECHAR
. 5
!#
! (, /4
/ 0
N > * .# !
= M
."
CH
. ' !#
. 9 3
" :.
.@ ?
F = m.a
#
:(
2.5
(5.5)
' @
- R9
):
CH
/ C&# / 0
# ''P #
= F2
" # .# '
9 # .
."L
F1
/ # B-
.!* , # ) :.
# #-
/ ! ?
x = 2t 3 + 2t 2 + 6t + 5 ( m ) : ;
F2
. #!
v = 6t 2 + 4t + 6 ( ms
dv = (12t + 4)dt
!#
: "' (3.5)
'
# (0' ?
#
. 5
, ):
0 (# (
# )
&'
' R#
LMD1/SM_ST
#'
- # C, .
N > * .#"
!# '' #
F = m.a
/ !
.- ( &'
/ 0
8
'
: >#
CH
./
# N
:T
!#
B-
'# / 0
G 3
!' , !
6 #
8 ('
"
! A"
'
( @ % L 0 89
' 0 ?
#?
"
89' % H # %
"
CH
"
J
.' #
: ; 4
CH
, :5 &
/5
:" #
C E
M*' ) G 3
"
( 0 (0
> 8'
:
V0
! ?
N 0 .
# ..* 3
0 (, *
&'
. g = g. j = 9.8 j (m / s 2 ) :. @ ?
.+ 3 8#
, .# @
, 6 'C
( % '# !
Vx (t ) = V0 x = V0 .cos
'
Vy (t ) = gt + V0 y = gt + V0 sin
x(t ) = V0 .cos .t
y (t ) =
'#>
!#
y=
A.FIZAZI
!#
(t=0; x=0)
1 2
gt + V0 .sin .t + y0
2
# #>
1
g
2
2 V0 .cos 2
'#>
':
!#
.x 2 + (tg ).x + y0
Univ-BECHAR
LMD1/SM_ST
V0 2 .sin 2
ymax = h =
2g
2
V .sin 2
xmax = 0
g
./ (!# VN '
,A ( ?
(g<0)
# /
(g<0)
:%0 3 L #
. C# . ' '
E"
:2.5) #
.
10m.s
? 3
'
@G 3 L
W * 0 :1
8# * 0
W )
'#
E*
! * 0
1.5s
# # *
+(
6, /
%- # /A
* / # %- # /X
WG 3
2.04s
/X
4.7 m.s
/A
* %
#
;' M , #
#)' . *
"K
M2
' :!9 6
1685
( 0
? =
6
M1
# "
A "
F2
<:
'0
A " %
'
- ;
>"
#)' H@' O
M 1 .M 2
u
d2
F1 = G
M 1 .M 2
d2
(champ gravitationnel)
" E
:g /
:% #
A.FIZAZI
M2
F1 = G
.g
. 5 /6
! A"
. F1 =
M1
'
:!
/ :
5.1m
.0C A
' '
# .0C / 0
9 3
# % ..0C %- 9 3
'
" .0 E !@ # ?
Univ-BECHAR
: :
'
.
)
" /
! A"
' .9*
' :> 4 =
7"
LMD1/SM_ST
* )(
RT
F=P
MT
G = 6.67 10
4.5
#
:%
E*
M T .m
= mg0
RT2
11
MT
RT2
(7.5)
:*)( '&%
RT = 6.37 106 m
:*)(
g0 = 9.8 N .kg
g0 = G
M T = 5.98 1024 kg
9 3
:
. -,+
" .0 E !@ :> 4 =
'G 3 > # #
r = RT + Z
P0 = mg 0 = G
P = mg = G
?,
! ?
6, G 3 R(
m.M T
RT2
m.M T
r2
g = g0
RT 2
r2
:%)
g = g0
. 7.36 1022 kg
(0
#0
' , #
1.496 1011 m
- M#@ .
G 3
(9.5)
:3.5 ) #
1.99 1030 kg
# (
. 3.84 108 m - G 3 .
.M#@ .
.M#@ .
A.FIZAZI
G 3
G 3
#. (?
#. (?
#@
" .0
#0
" .0
Univ-BECHAR
!@ / ! #,
RT 2
u
r2
G K
5.98 1024 kg
7"
#
#0
(
(
M#@
(0
'
# (
# /@ A
,/
# /@ A
, /A
LMD1/SM_ST
3.33 10 5 N .kg
/A
5.9 10 3 N .kg
3 -, #
)', 6, G K
#.
'
'
"
'(
#9
'
# , 89
8@
54 :
( O
'
D 9*
- . .G 3 )
>7 #
, E 9 #
( @
A '#
E* =
#3
B)
#0
#3 + (
#
"
% '( =
#0
> # "
R(
) *
G 3
# !# G!
.O
Z
C
CH . #- .", #
, .0C
Y
'
, A" =
#0
/ C&#
6.5
.@ A
G 3 > #
, #
#
'
200
r0
100
9
'( =
/
/ 0
M0
Univ-BECHAR
M0
(0'
#0
# G 3
@ 89 > " = O
.M#@
A.FIZAZI
'( =
# %- '-
(0' B - %
#
G 3
.!*
% #- " ' # # ) #
.C#
M0
> # "
# 6,
V0
z = 42.1 106 m
,A ( ?
# E (J A
%- % '( =
%
O
E * =, - ?
E (0'
, ?
- # +0
G 3 R(
P#
M*'
'J
.G 3
- B
: "
(satellites artificiels)
/ :
%! (
#0
V0
LMD1/SM_ST
! %(!'
G* '# B
# % '(
#0
> # "
:/ !
:7 4
(G 3 R(
#0 )1
, A" %
:/ !
V2
)1
, A" %
'
RT = 6400km
&
"
'
.G 3
" #
?
(11.5)
G 3
> # "
.
#)
V2 = V1 2
#0
100
200
%- ' C
2M T G
r0
11000ms
V1 = 8000ms
> # "
V2 =
'
64.106
% '( =
"
%- ? 3
r0
V1 = Rg 0
&
(10.5)
: ' (!
MT G
10m.s
RT 2
> "'
MT G
r0
V1 =
g0 =
#@
#"#
"
(0' '
M0
: # #
&
%-
'
C C
"
% '( =
: #0 ?
V3 = 16800ms
(12.5)
3 5
M#
A.FIZAZI
F=
fi '
fi
6,
9 #
( ?
# #
# "
>
. a=0
:7.5 . @
Univ-BECHAR
3 5 /7
F'=
2 -
/ C&# L 0
7.5
# "
. @ .C#
" .
!# E
(
,
LMD1/SM_ST
10
"
' #
N >"
N >"
" .
# # M#
" .
# %-
L 0
F'
# %- %
/ 0
F'
0 ?#
( +(
. " M# #
. #)9!
# " .
'-
'
=
:
# "
'@
# E ',
'
( ?
0 (#
R(
' #
= L
) #
(
;' (
(forces de frottement)
# 0#
/ 0 . 0#
: & @ 3 5 /8
M#
# .
'- . # "
)'#
'
M !
"3
.8N # %
(force de frottement statique)
"
% # " %0 %
N
: 8.5 . @
. / @ # .R(
O
E 9 #
(L 1 )
:%
f s = hs .N :
P=0
( ?
#
/
%0 3
fs = F
'
# !#
0 (# / 0
. #; ' / 0
# ?
"
"
(0 J
f s ,max = hs .N
Univ-BECHAR
>
J /
N
'
'
" ?0
Y
%'
:'
A.FIZAZI
E 9 #
# ?
#; 3 ) #
fs
+ ( A"
f s =F.cos
fs = 0
, ; = .P = N
'0
"
' /
Fi = 0
F .sin
= /
F .cos
hs
#?
.(8.5 . @ )
N + F .sin
N=P
& @
/ 0 %- %'
:%0 , 6
&
. "
fs
= /
J .# !#
R
:
(13.5)
LMD1/SM_ST
11
: - ' C# %
N=P
.R(
8*
f s ,max = hs .N = hs ( P
F sin
"
F sin )
P > F .sin
N >0
:4.5 ) #
20N ) @ /
+ (' . @ %0 , R( ?
. 0.30 %'
80N
: 0C
" 89
J .# !# .+ 3 8#
> 8'
30
W %'
J /
/@ #/
W #; ' / 0 / @ # /A
W #; 3 %'
W
F = 24.1N
" 80 ?
f s ,max = 21N
/X
J /
0 (# / 0 / @ Y
N = 70 N
/A
@ R( ?
%
%
9.5.
5
= /
) @A
(14.5)
= L
%
% '- #'
.
@)
F .cos
A.FIZAZI
& @
" %'
"
+
f c = ma
. C#
89' , ! %
#
= /
('
/
P=0
f c = hc .( P F .sin )
f c = hc .N
"
N + F .sin
N = P F .sin
'' #
&
"
: #; ' / 0 /
/ :
f c = hc .N
f = 17.3 N
: '0
9.5. @
, A"
0 % / 0 %- %
N
fc
/ @ # /X
. C# ?
f c = F .cos
Univ-BECHAR
! + (
ma
LMD1/SM_ST
12
. #; ' / 0 .C# N (%
.E
, )%
= .# !# ? >#
' . #; ,
A (
hc O
= '-
: 5.5 ) #
. 20N ) @ /
%
CH
@ %0 , L
= .# !# .? 3 ?
#?
-
45
10, 2kg
0#
# E
L 0
a = 0.12ms
J /
/X
FR = 1.24 N
f c = 12.9 N
/A
/A
' * !9
(.N
, > 7 ) 8N # % A
H' . 0,15
#( ' / 0 /
N = 85.82 N / :
:A*
H@'
/ 0 .#
, . g = 9,8ms
# /X %
/
" + >'
> + 3 8# 8'
:/ @ A
.A
/&& @
" .0 '
: '0
f f = K .v
(15.5)
.8N # .
:'#
( Loi de Stokes )
0(
" >
"
M (
?#
'0
= /
" >
"' /
'
(16.5)
= + ! .# !# :
= .( * #
.# !# G* ' .N
% ." >
. >1 % /
"
.# !#
E*
.
A
O
, ',
a=
A.FIZAZI
"
2
8N #
?#
> #' /
3
(forces lastiques):
:/ !
: C#
f f = 6 .R. .v
6, ) 8N #
8N # % %
E*
" . @ + ! .# !# : K
K = 6 .R
!#
/9
' # L 0
#0 #
'
% :-#
.OM
Univ-BECHAR
LMD1/SM_ST
13
:
Fi = F
B"= % :
. # % =
F = m.a ; F = m
0 (# L 0 .
)" # %-
8( '
!' =
:
"
F = k .OM
.OM
#0 #
89 # E !@ 8#
( > # / 0
B-% / 0
?#
'
(17.5)
, %'!
( A '
' ? .
! + (
(0'
) )> #
' #N
# ?
(0 J
OX
F = kx
(18.5)
'
'
B6
3 5/10
% '
, ' +
aa = ar + ae + ac
:A
F = maa = m
:A
: ( # A #
+ (# % (!
dva
; v=va
dt
dv
dt
: ( # A #
F = mar = m
F =m
% (
dvr
; F = m(aa
dt
ae
!#
(19.5)
7 -
% '
!#
%
6,
' + (
A.FIZAZI
dv
= F + Fe + Fc
dt
dv
F =m
:A '% 1
dt
dv
= F + Fe + Fc : A ' % 7
dt
# :%
#X '
Univ-BECHAR
# #)
'
ac )
:A ' C
m
'
9' , ( @
vr = v
89'
(20.5)
!# % : 8-0
1
!# %
#
( R)
!
% 7
' 0#
7 8" #
LMD1/SM_ST
14
!#
Fc
9'
Fe
CH
.M
. ( R) 8" # % (
C[
9' , ( @ % (
7 8" # % ) #!
#"
# %' '
'
' # VN ' .
L 0
C[ ?
) /H" : 8 0 , /H" :
."
;',)
" / 0 %
1 .@
. 00
. (! / 0 M
" ' L 0
(! L
* :-#
% A
" " ?#
#?
0 ? + !# M '
)#
.(10.5 . @
a ( R / R0 )
( R)
a ( R / R0 )
( R)
Fe
P
( R0 )
( R0 )
b
( R)
A #
.
( R0 )
B" M
m
M '
'
!# + ( ) . a )
(19.5)
G 3 ( # . 3 :
! A #
dv
=ma
dt
A.FIZAZI
( R)
(! /
:A
% m
O
:
Fe
,V' '
!# % M ' ?
Univ-BECHAR
:) 4 <5
dv
=P+T
dt
P + T + Fe = 0 :A
:A
;
%
- .% ' >
. Fe = ma ; Fe = ma :%-
# <5
(! /
# :
0 (#
#)'>
# ' 0#
!#
LMD1/SM_ST
15
. ( R0 ) !#
'
'
m
C+
dv
= P + T + Fe + Fc
dt
dv
dv
= P + T + Fe
m = m( g
dt
dt
dv
m = mg '+ T
' R#
dt
! .
g'= g
: ;
% ( R) 3 # !# M
H
a
'
# A #
6 " D%@ .
## g ' = g a 89'
/
tg =
F a
=
P g
/ 1
(g
'
=2
! # .
' / : 2ms 1 E
!# B -
>A
F '' #
'' # #
> > -=
l
+ a2 )
1/ 2
: 1 ,
, 0
a) + T
M '
l
=2
g'
=2
,=
g'= g 2 + a 2
) *' %-
'
* #
'
l
g
@3
>
! # + ('
># +
># ?
."
."
0 :6.5 ) #
, 0
W .* 3
. 650N
' /A ? 3
:)
. 65kg :
B, 0 # . R, P, F e L 0 89
> ."
650N
>
! # X
%
) ! # .
: R > # .!
P + R + Fe = 0
Fe = 0
Univ-BECHAR
' /
."
'
/ @ - ."
R = P ' = mg + ma
P ' = 780 N
:.* 3
A.FIZAZI
'
/A
LMD1/SM_ST
16
P + R + Fe = 0
R+P
Fe = 0
R = P ' = m( g
P ' = 65(10 2)
a)
P ' = 520 N
#)
u
O
E !@
'
# (0'
(0'
:'
B " J M*'
0 (#
:%#
11.5
=
: 5 ! " /11
>
%# '
#
0#
(21.5)
.u
:O
. O (0' %
# (0' %
/ 0
> .C#
(% !@ ) / 0
u = uz
= OM
(22.5)
> (0 # # ?
(%#
89 #
) / 0
>
, ;
'
0 # # %-
Fz
( )
uz
= (OM
:%#
A.FIZAZI
' .
, #
*
)
/ 0
(r , , z )
F = Fr + F + Fz
O
12.5.
# .
ur
12.5 . @
! "
"
M
Fr
O
C )"
.u z ;
= OM
.C#
!9
= Oz
' ( 3
#O C?
. Oz
/ 0 . '
F = Fr .ur + F .u + Fz .u z
F ::
D "
% !@ D " ?
Univ-BECHAR
u = uz
Oz
, #
( Fr .ur + Fz .u z + F .u ).u z
.# @ %
#! B )
0'
LMD1/SM_ST
17
ur
uz
z = OM
Fr
Fz
F = z.F .ur
OM
= (OM
F = ur (0
z.F ) u (r.Fz
'
>! %
#-
0)
. T
z.Fr ) + u z (r.F
( 23.5)
= r.F
Fz
(0
Fr
,;
'
: 8-0
A
.! 6, ) M
# %
(0 / 0
Fr
.(:! 0 %- )
A
.! 6, ) M
# 6>
# / 0
Fz
.(:!
?
.! ) .A
%.)
# 8# # ! %
#
#! / 0
#.
# . .A
(moment cintique)
:D ;, .
:( R 8" # % '
(0' % / " #
p )
9 M ) D 9*
m
: % !@
LO
O
r
M
#
: &
&
# (0'
# (0' %
LO = OM
0#
(0'
'
> /
8# / ! B - : @
>
- %
>!
= OM
(24.5)
,. 0
/12
>! %# '
/ 0
LO = OM
%- )
;'
#
22.5
13.5:. @
A.FIZAZI
Univ-BECHAR
LMD1/SM_ST
18
:
>
! X '
&
'
>
! 8# ' 0#
#
'
# (0'
L = LO .u
(0' %
LO
(% !@ ) %
.
(0' %
>! (0 # -
# ?
>! /
(25.5)
89 #
? .
#
)%
>!
,;
'
0 # # %-
' ' 0# ?
:)
(%#
9 !
(0
'
/ "
#
Oz
'
L = Lz = r. p
>! / " /
? . '
#
:
>
(26.5)
9 !
89 # E !@
('
= %
p = m.v
v = r.
L = Lz = m.r 2 .
(27.5)
L = Lz = r. p
. C = r 2 . 89' (
6
OP1 P2 O C# t2
=
t1
L = m.r 2 .
C ?0
,/ ! B)
89 # E !@ R #
# : + -
> #L
CH
1
.(14.5:. @ ) ds = r 2 .d
2
: dt ?
::
(
ds 1 2 d
1
= r
= r2.
dt 2 dt 2
#.
": , ?
' 6
R # 89 # E !@ , ?
#
' 6
(14.5 . @ )".
A.FIZAZI
Univ-BECHAR
0'
(28.5)
ds 1 2
1
= r . = C = C te
dt 2
2
/ 0
: ,;
' 0 ?#
#
#
'
!'
' 0 89
> #
# '#>
LMD1/SM_ST
19
t2
P1 , t1
P2 , t2
"
" -
t1
> # / 0 E 9 # ( #
0#
! '-
' , MH =
89 #
E !@ )
# %
# %: &
>!
#>
'
0 @#
% 7 8" # #
: (0' B - % :
dLO
=
dt
.( dp = F )
'
dt
' / 0
0 (# / 0
dS
dt
R #
"
C (0' %
> 6
# (0'
(29.5)
C ##
' A!
>!
:7.5 ) #
) C
6 #
;
OZ
. %
%0 ,
# .
(0' > )
( OX , OY ) % @
# )!9 # .(15.5 . @ )
.
:/ @ # A
OZ
M
Y
'
(0'
P .0C
'
m
x, g ,
> /1
=
15.5 . @
A.FIZAZI
Univ-BECHAR
LMD1/SM_ST
20
.y
m, x, y, x
OZ
'
. M (0' ?
(0'
'
>!
(0' %
;' + (
!# " /3
@
: ( O, i , j , k ) /
0 % O (0'
O
= OM
'
P = Px + Py = mg. j
(0' ?
= x
0 mg
: ( O, i , j , k ) /
LO = OM
p = mvx + mv y
P .k ;
0 %
(0'
0 (# L 0
0 ;
= mgx.k
'
(0' %
LO = x
0 ; LO = m ( xy
; m ( xy + xy
'
#,
>! A
' /2
p .k ; LO = m ( xy
xy
= mgx
yx ) k = mgx.k
Univ-BECHAR
yx ) k
: = OZ
yx )
:%
dLO
=
dt
' /1
> A
: = OZ
= OM
L = OM
A.FIZAZI
>! /2
xy
'
>!
#,
;' + ('
yx = gx
LMD1/SM_ST
**
EXERCICES
Exercice 5.1
Un corps D de masse 5,5kg (figure ci-dessous) se
dplace sans frottement sur la surface dun cne
ABC , en tournant autour de laxe EE ' avec une
vitesse angulaire de 10tours / mn . Calculer :
a/ la vitesse linaire du corps,
b/ la raction de la surface sur le corps,
c/ la tension du fil,
d/ la vitesse angulaire ncessaire pour rendre nulle la
raction du plan.
On prend
g = 9,8ms
1.5
5,5kg
:)
D
"$ %(
!" ) ABC
* . 10tours / mn & ' &
EE '
"
%
"& " &
" /
% "
" /)
% "
/.
" & '/" & '" &
" /
1
. g = 9,8ms $ 1 .0
"
E
B
4,5m
60
D
A
E'
Exercice 5.2
En considrant les forces de frottement comme
ngligeables ainsi que la masse de la poulie,
1/ montrer que la barre AB dans la figure cidessous sera en quilibre condition que lquation
suivante soit vrifie :
m1 ( m2 + m3 ) l1 = 4m2 m3l2 ,
l1
2.5
:2 " & $ & 3
4 0 5
'
* !"
) 6 " * 7 /1
:& " " &" - " 8
* !
m1 ( m2 + m3 ) l1 = 4m2 m3l2
.) 6 "
" 3
" 2 "
* /2
l2
m1
m3
m2
"
3.5
4 0 5 3
" $7
"& 5 9 7 - "
"
* !"
* :
*
. (b ) ( a )
" "
( a ) et ( b ) .
m1
m1
m3
m2
(a)
m3
m2
Exercice 5. 4
La figure ci-dessous reprsente un corps dont le
poids est 5N et qui repose sur un plan rugueux
inclin de = 35 . Le coefficient de frottement
statique est 0.80 . On prend g = 10ms .
a/ Quel doit tre langle dinclinaison pour que le
corps dcolle ?
b/ Quelle est la force de frottement statique
maximale?
c/ Quelle est la force normale pour 35 ?
d/ Quelle est la force de frottement statique pour une
inclinaison de 35 ?
<
7
"
(b)
6
4
" ?
@& A
@ 35
@ 35 "
. g = 10ms $ 1 . 0.80
" & '/"
" & ' 7 /
"
4 2 5 7 /)
& A " 2 " 7 /.
"
4 2 5 7 /
2
4.5
5N
;
!"
- . = 35 > =
<
7
6
4
"
&
"
@
@
= 35
= 35
@
5.5
8N
;
!"
- . = 35 ) =
!
2
g = 10ms $ 1 . 0.40
" & '/"
" & ' 7 /
@& ;
& A " 2 " 7 /)
"
4 2 5 7 /.
= 35
B " 7 /
Exercice 5.6
Un corps B de masse
6.5
3kg
B
?6
D
.(
!" ) 5kg
'
<$"
"
A
"
"
"
"
4
. 0,1 0, 2 " "
3
" & A
2 " 7 /
a/ Quelle force maximale peut-on appliquer chaque
corps pour faire glisser le systme en maintenant
." E F ? & " 8"'
ensemble les deux corps.
@& A
2 " G$7 8
B " 7 /)
b/ Quelle est lacclration quand cette force
2 "
* 2 5 : $F B
" B
7 /.
maximale est applique ?
@A
"
&
G/ * 2 $ " & A
c/ Quelle est lacclration du corps B si la force est &
plus grande que la force maximum ci-dessus et est
@ B
"
applique au corps A ? et applique au corps B ?
3kg est plac sur un autre A C
corps A de masse 5kg (figure ci-dessous). On
suppose quil ny a pas de frottement entre le corps A
/ - .
et la surface sur laquelle il repose Les coefficients de
7
frottement statique et cintique entre les deux corps
sont respectivement 0, 2 et 0,1 .
B
A
Exercice 5.7
On pose une masse m2 sur une masse m1 , puis on
7.5
& " :-6 ; % m1 & 8 m2 & :-6
pose lensemble sur un plan inclin dun angle par
H
- .8 ?
& ' = 0
rapport lhorizontal. Le coefficient de frottement
= "
"
m1
% h1 7 m2 m1
cintique entre m et m est h , et entre m et la
1
"
B
:<
h1 = 2h2 = 0,3 , m2 = 8kg ,
= 60 , g = 9,8ms
m1 = 5kg ,
"
. h2 7
) *
8
= 60 , g = 9,8ms
m2
m1
Exercice 5.8
Les masses des corps A et B sur la figure ci-dessous
sont respectivement 10kg et 5kg . Le coefficient de
8.5
7
* !"
B A
"
&" " ? A >"
4
- . 5kg 10kg "
frottement de A avec la table est 0, 20 . La masse
3
" D
2 " &
3 . 0, 20
de la poulie est ngligeable. Le fil est inextensible et
& "
* .
H
&
de masse ngligeable. Trouver la masse minimale de C >" & IJ
$F & " B
) * .
"
A?
C qui empche A de bouger.
.C Calculer lacclration du systme si on soulve C .
"
7
"
"
Exercice 5.9
Un point matriel de masse
vitesse
initiale v0
faisant
angle
avec
2. la vitesse v ( t ) .
3. la position OM
(t ) .
4. la distance OA .
5. laltitude maximale zmax atteinte par ce projectile.
II. Le tir a lieu dans lair :
Le point matriel est soumis un frottement
9.5
? J v0 & =
&
m 3 &
& K$
.& 6
& $ "
" ?6
8 ?
& '"
:
/I
F " 3 8
& " & " ' F /1
. a (t ) B
" $= ) F .
"
:) *
. v (t ) &
" /2
. OM ( t ) ?6 " /3
. OA = xmax & " /4
.& $ " I <$" zmax A
B 4 /5
:
/II
.'"
4 & "
& "
?6
. f = k .v B "
F " 3
visqueux du type f = k .v :
1. Isoler le point matriel et lui appliquer le principe
fondamental de la dynamique.
dv
2. En remplaant a par
, montrer que lon
dt
obtient lquation diffrentielle suivante :
dv k
+ v=g.
dt m
3. En dduire lexpression vectorielle de la vitesse
instantane v ( t ) . Montrer que celle-ci tend vers une
valeur limite vL
=g
m
.
k
4. En dduire la position OM
(t ) .
Ecrire les
&
" &
L %
dv
>
dt
"
' F /1
.
"
aD -
/2
dv k
+ v = g :& " " & 6 " &" - "
dt m
. v (t ) & A " &
" & -!" 2 -" M F /3
m
& & 5 "F N 2
G$7 * L
k
) * . OM ( t ) ?6 " M F /4
.B -!" $7
S 2 $" & $ " 3 O
" ts &A " ) * /5
. vL = g
. zs
.t
xs
"
H M
:
" P
coordonnes xs et zs correspondants.
6/ Dmontrer que la trajectoire a une asymptote
lorsque t
.
III. Synthse graphique :
Tracer qualitativement sur un mme graphique la
trajectoire dans les deux cas suivants :
1. le tir a lieu dans le vide (pas de frottement).
2.le tir a lieu dans lair (frottement visqueux).
"
.(
.(.'"
-"
)Q "
)E 3"
7
"
" * 7 /6
/III
!"
*
: " "
"
/1
"
/2
v0
O
Exercice 5.10
Une demi sphre de rayon R = 2m et de centre O
repose sur un plan horizontal. Une particule de
masse m , partant du repos du point M 0 situ en haut
10.5
O 7'
R = 2m 7 5 KJ 2 ?6
"
m 3 &
8"' . * 0
KJ
*
&-5 " M 0 & "
3 ; ;1 :
de la demi sphre, glisse sous laction de son poids.
.2 "
1/ Ecrire lquation diffrentielle du mouvement de
la particule au cours de son glissement, sachant que le E ;* &
" G$7 & " & 6 " &" - " ) /1
coefficient de glissement sur la surface de la sphre
54' H
4
- *
354'
est .
. 7 2 "
2/ En ngligeant les frottements :
:
! /2
a/ Dmontrer que la vitesse acquise au point M
& -" M & "
&
" &
" *
/
dfini par langle = MOM 0 est donne par
&5/-"
= MOM 0
& '"
lexpression v = 2 Rg (1 cos ) ,
% v = 2 Rg (1 cos )
b/ en dduire alors langle
3 *
"
& '"
$=
%& " R5 %2 "
.&
" v0 &
0
M F /)
&
"
I
" ) * /.
v0 &
"
M &
de g , R, v0 ,
&"4
&
,t ,
" &
/3
:)
v &
"
F /
% g , R, v0 , 0 , t
&
" 2 "
! /)
" 2
M0
M
O
Exercice 5.11
La fuse Apollo effectue un voyage de la terre
11.5
.
"
"F
D
&
"
"
C
" S J"
8
la lune. La lune est la distance 3.84 10 m de la
8
& . 3.84 10 m &
D
" 24
terre. La masse de la terre est 5.98 10 kg tandis
24
"
&
5.98 10 kg
D
22
que celle de l a lune vaut 7.36 10 kg .
. 7.36 1022 kg
a/ Quelle est lintensit du champ de pesanteur de la
&6
& $ "
2! 7
/
terre lorsque la fuse se trouve mi-chemin entre la
terre et la lune ?
@ " D
& " KJ
S J"
b/ Quelle est lintensit du champ de pesanteur de la
& " & $ "
2! 7
/)
lune lorsque la fuse se trouve mi-chemin entre la
@ " D
& " KJ
S J"
terre et la lune ?
&
6
&
$
"
M
"
"
2
!
7 /.
d/ Quelle est lintensit du champ rsultant du champ
S J"
& " & $ "
de pesanteur de la terre et celui de la lune lorsque la KJ
fuse se trouve mi-chemin entre la terre et la lune ?
@ " D
& "
e/ A quelle distance du centre de la terre le champ M "
" - D
'
- <*
/
rsultant des deux champs terrestre et lunaire
@
"
D
$
sannule-t-il ?
Exercice 5.12
On dispose de deux ressorts linaires identiques de
12.5
6
longueur au repos l . Chacun, soumis un poids P0 ,
$ 1 P0 ;" 3
?6
.
&"
prend un allongement l0 , dtermin par leur raideur
8 - .k & ! " 3
: ; 2
% l0 &"
commune k . On suspend un poids P0 lun des
&
;"
* )
6 "
* "F P0 / ;
l
( 2)
un
(1)
prend un allongement
allongement l2 .
allongements l1 et l2 en fonction de
l1 et le
Calculer
et
l0 .
les
? J .F 2 I 2
$ <$"
U D "
>" & 5
*
. 5 !" ?
& '
% F2 "
( 2 ) D " l1 > (1) D "
&
. l0
&"4
l2
l1
"
H )
* . l2 >
;"
B F
P0
Exercice 5.13
On donne le vecteur position dun corps de masse
6kg : r = i . 3t 2 6t + j .
4t 3 + k . ( 3t + 2 ) m .
: 6kg
d/ vrifier que
F=
dp
et que
dt
&
"
"
dL
.
dt
bases ( O, ur , u
, u z ) la vitesse
, u z ) et ( O, u x , u y , u z ) . Dmontrer
4t 3 + k . ( 3t + 2 ) m
*.
.
% 0
?6
=
"
2 IJ"
P
!"
2 ;N " F 2 " /
" & " L ' /)
'
" p & " &
/.
%F "
dL
dp
. =
* F=
* 1 /
dt
dt
%
Exercice 5.14
Un pendule est constitu dune masse m accroche au
point M un fil de masse ngligeable et de
longueur l . Le fil est repr par rapport la verticale
par langle orient . Le mouvement seffectue sans
frottement.
1/ Exprimer dans la base ( O, ur , u
r = i . 3t 2 6t + j .
Trouver :
13.5
" ?6 " B -! -
" -"
"
%F
14.5
m&
P
.l "
& 3
. &3 " & '"
5!"
"
/1
.R?
"& " M&
& " &" - ?6 /2
"
* 7
. ( O, u x , u y , u z )
F " 8
3 &" - "
&- " : $ : ' ' 74
"
"
2
$F 7 . 0 m, g , l &"4
@?
4
/3
' "
"
15.5
:$
36
% ;
:;
. 2d "
& 3
AB ) 65 3
%m &
" ) 6 " $7
( OX , OY ) 0 " E "
plan ( OX , OY ) , est articule en G une tige OG
- . a 3"
& 3 3 8 ? G
J
%
de masse ngligeable et de longueur a . Le
.( !" A *) 2 1
'" & "
mouvement est repr par les angles
et
2 (voir
figure).
&
"
&
" LO
.
1 et
"
2
'-" 2 ! ) *
m, a, l , 1 &"4 O &
"
en fonction
2.
O
1
A
2
Exercice 5.16
Un point matriel M , de masse m , li par un fil
inextensible de longueur l un point fixe A , tourne
avec une vitesse angulaire constante
autour de
laxe AZ .
1. tant langle que forme AM avec la verticale,
calculer la tension T du fil puis langle
en
fonction de m, g , l et .
16.5
5 9
& J %m 3
M&
&
AZ
"
% A& ; &
"F l "
"
. & ;& '&
? AM 3- J
" & '" 7
:
$F /1
& '"
;
" T
" ) * % 5 !"
.
m, g , l &"4
OF " :$ &
: ; H ) * /2
2. Calculer en coordonnes cylindriques dorigine O 2
. A >" & " M >"
" '-"
lexpression du moment cintique de M par rapport
0 " &J
' <
'" & "
! * 1
A.
Vrifier que sa drive par rapport au temps est gale
. M >" & " A
& "
au moment par rapport A de la rsultante des forces
appliques M .
Z
A
l
O
X
M ( m)
g = 9.8m.s 2 .
Exercice 5.18
Une corde de masse M uniformment rpartie sur sa
longueur L (figure ci-dessous) peut glisser sans
frottement sur la gorge dune poulie bloque de trs
petit
rayon.
Quand
le
mouvement
:17.5
5 &
K
"F 8 P
A / . 120km.h &
&
&6 * 8
- J % "
21 K
P " *
?6 " 7
A
V 5 !" ?
= 10 & '
. 5 !" "F
; %& ; 30 2
@ 5 !"
P " K
K /1
.E 4
5 KJ ) * /2
@
" 3
" & '" 7 /3
2
. g = 9.8m.s $ 1
1
18.5
!" ) L "
A & ' M
L'
84' 4
(
.
IJ
5 KJ : $
" & 5 9
2
2
& " *
commence BC = b . Montrer que lorsque BC = L , % BC = L " * 7 . BC = b
3
3
g
g
: 7&
" 2
a=
7B " W
lacclration
est
a=
et
la
3
3
2
2g
2
bL b 2
L
9
L
. b == 7 m L = 12m :<
2g
2
bL b 2
L .
9
L
Application numrique : L = 12m et b == 7 m
.v =
vitesse v =
10
Exercice 5.19
Un point matriel M de masse m se dplace sans
frottement sur la surface intrieure dun cne de
angle au sommet
A
linstant t
M0
cylindriques ( r0 ,
pour
: ;
coordonnes
m 3
5 ( Oz ) G
M0
>"
& $ " B
, z0 ) . Dans la rgion considre, & 6
& "
lacclration de pesanteur g sera considre comme .& - "
uniforme.
Le
rfrentiel
( 0, ur , u
, uz )
=r
z0
.
r0
cylindriques ( ur , u
, u z ) . Ecrire le
Dduire
la
relation
= f ( r0 , v0 , r )
de
sous la forme :
r+
A ( r0 , v0 , z0 )
r3
r+
&
"
& = &
= B ( r0 , z0 , g )
A ( r0 , v0 , z0 )
r3
& 5
M&
= f ( z0 , g ) le
"
diffrentielle
forme : r
obtenue
= f ( r0 , v0 , z0 , r , g ) .
sous
la
uz
M0
u
z0
O
0
= B ( r0 , z0 , g )
/5
v1 = f ( z0 , g ) & = H
<*
"
0
- . ( r0 , 0 , z0 ) &
A
. 9 ( 0, ur , u , u z ) ? "
%z> " '
" %M & "
* 7 /1
z
.z =r 0 >
r0
3 * ;
" &
&5/-" 8 /2
. ( ur , u , u z ) &
: ; X" & " 2 "
.3
J " &;/;" & 6 " :4 - " & ) *
&
" 2 -" = f ( r0 , v0 , r ) &5/-" M F /3
. M & " B " & 6 -"
: !"
r (t )
" & 6 " &" - " ?6 /4
est
galilen.
1/ Montrer que la cte du point M , note z , est
donne par : z
19.5
M&
&
"
"
"
. & * "
' KJ
% t &A "
KJ
&A
@ ( Oz )
"
-"
2
) 6F /6
" 2
2
3
r (t ) "
3
J " & 6 " &" - "
f ( r0 , v0 , z0 , r , g )
11
Exercice 5.20
Une particule de charge q et de masse m , se
dplaant avec une vitesse v
dans un champ
F = q E+v
Avec a
nulle.
sin
v&
m 3
q 3
Ek 7
: !"
= 3"
2
;1
" )
( Bi 7
F = q E+v
B .
y (t ) = a (
20.5
) et z ( t ) = a (1
cosn
).
m
qB
et =
. La vitesse initiale est
q
m
&
.G 4
"
:G " - <
2 !"
&" "
. z ( t ) = a (1 cosn
.&
- &=
4 &
)
" .
! &
3
I"
; B
G$7
8
ED
*
1
yOz 0
"
y (t ) = a (
=
qB
m
"
a=
sin
m
?
q
168
20.5
1.5
:1.5
v= r :
10.6, 28
=
1, 05rad .s 1 :
60
: EE '
#$% &
r = l.sin 60 , r = 4, 5.0,87
v = 1, 05.3,9
2 (
/0'
' 1'!
.( . 1!5)
&
2 &
/
!
'
r = 3, 9m
4,1ms
:
& ! .m
( )*! "
:!
,
- ( - . "# /"
- ( #$' *
+
#$' .
y'
60 =
Ry
T
Tx
x'
E'
T .sin
r.i
=m
T .cos
R.cos + m
P R.sin
R = m g.sin
R.cos
P R.sin
Rx
P +T + R = m
T .sin
T .cos
Ty
(1)
= 0 ( 2)
: ( 2 ) (1)
2
tg =
R.cos + m
P R.sin
) ( 3)
.r.cos
; R
: ( 2 ) 5 (1)
R.cos + m
sin
P R.sin
T=
cos
T=
: ( 3)
#,
A.FIZAZI
g .sin
r.cos
.r.cos
g .sin
l.sin .cos
%#
' ' )7 !
'!' !
' ' /8
37 N
#,
46, 4 N
43.42 N
'!' !
R = m g .sin
' #,
)=0
Univ-BECHAR
g
l cos
9'#!
<
2,1rad .s
' &
%: ;
/
LMD1/SM_ST
169
R
O
l1
A
T1
l2
:2.5
'.
- /0 2 &
/ ! /1
, = % >
# 7 :&
% ! #% " ?&
&%
2 &
)
= T / : =5 # , (
T/
T1
7
5
. T ' ' - . " ! 5 #!
% ! #% m3
m2
'' > # ' @ 5 " !
(<, : % '% "# !
%
' ' - %
:A '
# B
m1
T2
P1
T3
T3
P3 T3 = m3 .a
m3
T2
P2 + T2 = m2 .a
P3
a=
m3 m2
g
m2 + m3
m2
P2
P3 T3 = m3 .a
P2 + T2 = m2 .a
:!
T3 = m3 ( g a )
T2 = m2 ( g + a )
T = 4g
m m2
a= 3
g
m2 + m3
m2 .m3
m2 + m3
T = T2 + T3 , T = m2 ( g + a ) + m3 ( g a )
P1 = T1 : m1 C
T/
m1 g .l1 = 4 g
: T1
'
'
m2 .m3
.l2
m2 + m3
' &
R = T1 + T
T1.l1 = T .l2 :
T1 /
% ! #%
1! "
R = g m1 +
#$&%
B
' - & /2
4m2 m3
m2 + m3
3.5
. % !
: m3
m2 D m1
T1 = m1a1
P3 + T3 = m3 .a3
P2 + T2 = m2 .a2
1
T2 = T3 = T1
2
A.FIZAZI
( ; 5 . 1!5):
#%
& A '
' #5 !
A '
# B % : % '% 5 %!
T1 = m1a1
2 P3 + T1 = 2m3 .a3
2 P2 + T1 = 2m2 .a2
Univ-BECHAR
LMD1/SM_ST
170
> # ' . aa = ar + ae : 5 (
%) %# !@ % !
,!
'
$ m3 m2 ' '
% ! > # ' # 5 .( ae = a1 ) m1 ' > # ' =5
: .
+?
E# '@ "
% ! #%
a2 = ar a1 : :
#$ # '
m2 '
a3 = ar + a1 : :
#$ # '
m3 '
% ! #%
: %#' F #!!
#& G#%
- % > # '= #
.a
A '.
T1 = ma1
(1)
T1 2 P2 = 2m2 ( ar
a1 )
( 2)
T1 + 2 P3 = 2m3 ( ar + a1 ) ( 3)
.
# H</ 7
#,
A '.
: ( 3)
ar =
: m1
a1 =
'
4m2 m3
g
m1m2 + m1m3 + 4m2 m3
R1
( 4)
! ( 2)
a1 > # ' - #%
a1
m1
@ #,
#!
! '
% ! > # ' 8 ' !
#,
( 5)
T1 T1
+
P1
a1
m1
P1
+ T
T2
T2
ae = a1
T3
T3
m3
T2
#$' &% a I ,!
a2
P3
ae = a1
T3
T3
T2
a3
m3
a3
P3
m2
P2
a2 m2
P2
: ( 5)
#,
# #!
'
' &% :
ar =
A.FIZAZI
> # ' I ,!
m3 m1 m1m2
g
m1m2 + m1m3 + 4m2 m3
Univ-BECHAR
( 4 ) % ! > # ' - #%
,!
( 6)
LMD1/SM_ST
171
. a3
a2 = ar
a1 ; a2 =
&%'
a2
# ' 8#'!'
$
F #%
: m2 ' a2 > # ' - #%
m3m1 m1m2
g
m1m2 + m1m3 + 4m2 m3
a2 =
4m2 m3
g
m1m2 + m1m3 + 4m2 m3
: m3 '
a3 = ar + a1 ; a3 =
m3m1 m1m2
4m2 m3
g+
g
m1m2 + m1m3 + 4m2 m3
m1m2 + m1m3 + 4m2 m3
a3 =
: m3
2 P3 + T1 = 2m3 .a3
P2 + T2 = m2 .a2
2 P2 + T1 = 2m2 .a2
1
T2 = T3 = T1
2
.a
. 1!5):
# B % : % '% 5 %!
T1 = m1a1
P3 + T3 = m3 .a3
'
(E< 5
A '
m2 D m1
T1 = m1a1
=5
a3 > # ' - #%
- % > # '= #
> # ' . aa = ar + ae
A '. $ m3 m2 ' '
% ! > # '
:
a2 = ar a1 : :
a3 = ar + a1 : :
(8)
T1 2 P2 = 2m2 ( ar a1 ) ( 9 )
T1 + 2 P3 = 2m3 ( ar + a1 ) (10 )
B #
#! .5 #
# 5 .( ae = a1 ) m1 ' > # '
.
+?
E# '@ "
% ! #%
#$ # '
m2 '
#$ # '
m3 '
% ! #%
: %#' F #!!
#& G#%
T1 = ma1
: (9)
ar =
( m1
a1 =
#,
A.FIZAZI
# #!
'
( m1 + 2m2 ) a1 g
2m2
: m1
: (12 )
2m2 ) g
# H</ 7
#,
A '.
'
a1 > # ' - #%
' &% :
> # ' I ,!
Univ-BECHAR
@ #,
#!
! '
% ! > # ' 8 ' !
(11)
! (10 )
#,
#$' &% a I ,!
(12 )
,!
LMD1/SM_ST
172
ar =
2m3m1 2m1m2
g
m1m2 + m1m3 + 4m2 m3
.
a2 = ar
a1 ; a2 =
&%'
# ' 8#'!'
$
F #%
: m2 ' a2 > # ' - #%
2m3m1 2m1m2
g
m1m2 + m1m3 + 4m2 m3
a2 =
(13)
a3 > # ' - #%
: m3 '
a3 = ar + a1 ; a3 =
2m3m1 2m1m2
4m2 m3 m1m2 m1m3
g+
g
m1m2 + m1m3 + 4m2 m3
m1m2 + m1m3 + 4m2 m3
a3 =
4.5
A# ' @
' '
><(
:
f s ,max = Px = mg sin
5
J & #$!
0
f s ,max = N
N = Py = mg cos
:
J&
<
/
1 B #$' ( !
A# ' @ - ( K %' #
J 0 # ''
D Px &/ %
tg
= , tg
= 0,80
= 38, 66
: 1 B A# ' @ - ( - . /"
f s ,max = N , f s ,max = 3,13N
: 35
N = Py = mg cos
, N = 4,1N
: 35 !
f s = Px = mg sin
1#! - & /8
A# ' @ - ( /
, f s = 2,87 N
y'
x'
fs
m
Px
Py
A.FIZAZI
Univ-BECHAR
LMD1/SM_ST
173
5.5
:
, 2 & >
5 !, 7 D '%#/
&'!
<
fc + P + N = 0
:
= c N
Px
fc = 0
mg sin
Py
N =0
N = mg cos
tg
= c , tg
= 0, 40 ,
#& G#%
0
= 21,8
: 35
N = mg cos
, N = 6,55 N
: 35 !
A# ' @ - ( /
f c = c N ; f c = 2, 62 N
! > # ' /E
: 35
mg sin
m
f c = ma
mg sin
fc
, a = 2, 46 N
y'
x'
fc
m
+
Px
Py
6.5
M;!
:
#' #%
M;!
> # ' = #
5 "
.(5) . .#,
% !
L#&% J
#,
1!
L#&% J
). %#/ 2 '
.( A
A
#$& % ' "
> # '" ! A '
#
: !'
:
F + P + N = ( mA + mB ) .a , F = ( mA + mB ) .a
a=
A# ' @ - ( 7
.A
% ! #%
!5 @ %#/
:"' ! 5
f s ,max, A = mA .a
f s ,max, A = s N A
a=
N A = PA = mA g
: ( 2)
A.FIZAZI
s mA g
mA
(1) ' #,
Univ-BECHAR
F
mA + mB
:@ !
. /
% ! #% > # '
> # ' B
- & NF
'
B (<, :% !
:A
% ! #%
(1)
% ! #% '
O :B
. !
A# ' @ - (
a = s g
( 2)
%- #
% ! #%
- /P
F - & - . 8#'!' @
LMD1/SM_ST
174
a=
F
= s g
mA + mB
F = s ( mA + mB ) g , F = 15, 7 N
NB N
N
+
fs,B
A
PB
(") . . F
P, N 2 &
:F - & : % ' !
> # ' /"
7 . ##'
' @ :@ !@ 2 '
% ! #%
: %#'
#!! A '
# B (<, : % '
,?#
a=
F = ( mA + mB ) a
.(8
(A
. ) A QR
% ! #%
:B
&%
!# 7 D A
% ! #% D B N
> # ' /8
B
A# ' @ - () f c, B PB , N B 2 ( H</ J?#
# B (<, :% ! . F - & J? =7 A
'
NB
fc, B
F
, a = 1,96ms
( mA + mB )
- &
F
P
P+N =0
BS
NB
F
+
B
A
fc,B
PB
PB
PB + N B = 0
f c , B = mB a '
a' =
f c , B = c N B
c mB g
mB
N B = mB g
2 ( J% B J?#
.
B
.(
!
"
. ) ;!
:B
P+N =0
F f c , B = mB a "
A
a" =
f c , B = c N B
$%
&%
'
> # '
- &
!# 7 B
# B (<, :% ! . f c, B PB , N B , F
F c mB g
, a " = +0, 98ms
mB
N B = mB g
A.FIZAZI
"
Univ-BECHAR
& $%
LMD1/SM_ST
175
:7.5
: ''
f1
f2
m1
# B (<, :% !
P1 + N1 + N 2 + f1 + f 2 = m1a1
N2
N1
m2
'
P2 + N 2 + f 2 = m2 a2
: #
P2
2 '
m1 g sin
P1
f 2 = m1a1
f1
m2 g sin
f 2 = m1a2
f1 = h1 ( N1 + N 2 )
A# ' @
f1 = h1 g ( m1 cos + m2 cos
N1 = m1 g cos
(1)
( 2)
' #%,
& !
' (
%,!
N 2 = m2 g cos
f 2 = h2 N 2
f 2 = h2 m2 g cos
N 2 = m2 g cos
: '
* ! ( 2)
' #,
m1 g sin
m2 g sin
' #,
h1 g ( m1 cos + m2 cos
m2 gh2 cos
1
(1)
= m2 a2 ( 4 )
h2 m2 g cos
) = m1a1
A# ' @
' ( I ,!
# '
F 9'!' !
( 3)
: ( 4 ) ( 3) ' #,
m2
g cos
m1
a1 = g ( sin
h1 cos
a2 = g ( sin
h2 cos
( h2 + h1 )
a2 = 7, 79ms
a1 = 3,53ms
8.5
L % =5
><(
. .( )
: T = PB
- /P
2 &
/!
T = f s ,max
T = f s ,max
T = PB = mB g
mC =
f s ,max = s N
( mB s mA )
N = PA = ( mA + mC ) g
'
f c = c mA g
Univ-BECHAR
, mC = 15kg
* ! #!! ($
f c = mA a
PB T = mB a
A.FIZAZI
a=
)C
( mB c mA ) g
mB + mA
J !
:
, a = 1.36ms
LMD1/SM_ST
176
f s ,max
N
T
f s ,max
PA
T
T
PA + PC
PB
PB
9.5
&
:) *
#$ J? ' ' -
- & .A
'
# B (<, :% ! /
#$ / ! D2 & * ! /1
. P #$ &/
#
&!
.
:
F = P = ma
a = g = g .u z
P = mg
(1)
vx = v0 x = v0 .cos
: #1'!#% - T'
Fz = P = mg
OM
dOM =
A.FIZAZI
'
: 7
>#,.
* ! ( 3) - #%,
# ! /3
) .u z
>#,.
( 3)
v0 .cos .u x + ( gt + v0 sin
) .uz
1 2
gt + v0 sin .t .u z
2
( 4)
dt
OM = v0 .cos .t .u x +
: ( z = 0 ) #$ 5
:Z C
( 2)
v = v0 .cos .u x + ( gt + v0 sin
: OM ( t ) J?
dOM
v=
dt
&'
az = g = Cte
vz = gt + v0 y = gt + v0 sin
v = vx .u x + vz .u z
/2
:
v = vx + vz 1
&'
:X C
: 1'!
Fx = 0
/I
"
! . ( z = 0)
Univ-BECHAR
,! # #
; 7& K %' /4
LMD1/SM_ST
177
0
t = 2v0 sin
g
1 2
gt + v0 sin .t = 0
2
:2
x = v0 .cos .t
E7
,!
xmax =
H %! . vz
! x /
(#.
, xmax =
,!' #
vz = gt + v0 sin = 0
: ! ( 4)
zmax =
#,
I ,!
v02 .sin 2
g
zmax
t=
v0 sin
g
#,
z - #%
F I ,!
v02 .sin 2
2g
/II
:: ;< => =
P + f = ma : ' &
P + f = ma
dv
a=
dt
: ?#;'
dv k
+ v=g
dt m
,?# ; 7& L
: ?#;'
#,
( 5)
% - .#% v ( t ) 1
#,
D t = 0, v = v0 :
'
'%G
v0 = Ae 0 + g
.
m
k
k
t
m
+g
* ! =7
A = v0
7
/1
:& '! /2
m
:
k
A
#$
5 :& '!
%#/
' &%
m
k
:
v = v0
vL = g
m
:
k
m
g
e
k
( 6 ) #,
k
t
m
+g
m
e
k
k
t
m
+g
m
k
: uz
A.FIZAZI
( 6)
* ! D
:
v = v0
m
k
P #
* ! (6)
v = ( v0 vL ) e
ux
Univ-BECHAR
k
t
m
#,
+ vL
#,. @ %
&
&
(7)
>#,.
%,!
LMD1/SM_ST
178
v0 = v0 cos .u x + v0 sin .u z
m
k
g = gu z
vL = g
v=
vL = g
( v0 cos
)e
k
t
m
vx
OM = !( v0 vL )
- #%
; J?
OM = ( v0
+ vL " dt
#! , #
k
t
m
k
e
m
( v0 cos
k
t
m
" uz
"
>#,. - #%
m
vL )
1 e
k
k
t
m
(8)
+ vL .t
+ vL .t "
#$ '%
C% v0 I ,!
k
t
m
#,
.!! OM '%
: '#!
#, 1!! /
m
1 e
k
.u x + v0 sin .u z ) + vL .uz
m
1 e
OM = ( v0 cos )
k
k
t
m
*
1
vLt.u z
k
t
m
m
1 e
u x + ! vL .t + ( v0 sin + vL )
k
!
" uz
"
: '%
x (t ) =
,!' '
m
v0 cos
k
1 e
k
t
m
, z (t ) =
H %! .
m
( v0 sin + vL ) 1 e
k
(#.
,!'
k
t
m
vz = vL + ( v0 sin + vL ) e
ln e
k
ts
m
k
ts
m
= ln
vL
v0 sin + vL
vL
v0 sin + vL
ts =
A.FIZAZI
k
ts
m
k
ts
m
*!
(9)
vL .t
1 B #
:
/4
#$' &% vL
OM =
vL .u z
+ vL
k
t
m
dOM = !( v0 vL ) e
k
t
m
u x + ! vL + ( v0 sin + vL ) e
!
( 7 ) - #%,
k
t
m
m
k
vz
:
dOM
v=
= ( v0 vL ) e
dt
vL = g
.u x + v0 sin .u z ) + vL .uz e
v = ( v0 cos
OM
m
uz
k
; 7& K %' /5
E7 #$
=0
vL
v0 sin + vL
vL
k
ts = ln
m
v0 sin + vL
v
k
ln 1 + 0 sin
m
vL
Univ-BECHAR
LMD1/SM_ST
179
:# #!
m
xs = v0 cos
k
'
1 e
xs =
zs =
I ,!
m
v0 cos
k
1+
m
v0 cos
k
m
v0 sin
k
vL .
vL .
z ( t )t
1 e
k
t
m
m
( v0 sin + vL ) 1 e
k
z (t )
m
v0 cos = A x ( t )t
k
m
= ( v0 sin + vL ) vL .t
k
v
m
ln 1 + 0 sin
k
vL
v
m
ln 1 + 0 sin
k
vL
, z (t ) =
v
m
ln 1 + 0 sin
k
vL
v
m
ln 1 + 0 sin
k
vL
vL .
vL
:t
x ( t )t
v0
sin
vL
v
km
ln 1+ 0 sin
mk
vL
v0 sin
m
( v0 sin + vL )
k
vL + v0 sin
x (t ) =
' #,
1
m
( v0 sin + vL ) 1
v
k
1 + 0 sin
vL
zs =
(9) ' !
v
km
ln 1+ 0 sin
mk
vL
m
zs = ( v0 sin + vL ) 1 e
k
zs =
& #%
k
t
m
x (t )
vL .t = ( 8)
(9)
=A
(10 )
z ( t )t
= vL .t + B
/6
(11)
!"
(11)
$% &
. (10 )
.
A.FIZAZI
&#
Univ-BECHAR
)#* :
III
LMD1/SM_ST
180
xL =
m
v0 cos
k
x
10.5
- (
:+
,
2 ( H</ ,?#
#(< ! . f
N-
'
+
,
- ( D P &/
# B (<, : % '% U ; B
U(5) .
dv
= P+N + f
dt
: MN MT
dv
dv
PT f = maT = m
mg sin
f =m
(1)
dt
dt
v2
v2
N + PN = maN = m
N + mg cos = m
( 2)
R
R
P + N + f = ma
f = N
m
v
R
:
mg sin
dv
dt
f = mg cos
N = mg cos
?#;'
mg cos
v 2 = g ( sin
: '
A# ' @ - ( - #%
#,
g sin = 0
d
dv = g sin .d
dt
d
v
= =
dt
R
A.FIZAZI
V '! (1)
dv
= g sin
dt
d
v
: = =
5
dt
R
vdv = gR sin .d
Univ-BECHAR
I ,!
v2
dv
=m
R
dt
cos
' !
& !
v2
R
* ! (1)
#,
2 &
:+
dv
dt
/1
A# ' @
:"' ! 5
, J d
,
#,
/2
,! /
" ?!
( 3)
LMD1/SM_ST
181
: [0, v ]
[0, ]
T' #
( 3) #,
5#
1 2
v 0 = Rg ( cos
2
vdv = gR sin .d
0
T' #
#!
cos 0 )
:
#T'
v 2 = 2 Rg (1 cos
E#%'!@ "
:-
v = 2 Rg (1 cos
v2
R
& )*!% @
.
v2
R
N = mg ( 3cos
2) = 0
2)
#T' #$ 5
cos
& /"
- (# +
#,
,!
:#$' &% v 2 I ,!
mg ( 3cos
N = mg cos
2 Rg (1 cos
( 4)
#T' #$ 5
' 0
. ,!' N ,;
: N &! ( 2 )
N + mg cos = m
N = mg cos
= 2/3
'
#' #%
= 48
'%@
2 v (0)
= +
3 3Rg
cos
.m '
&'
&%' #$!5
v = 2 Rg (1 cos
2
0
cos
v0 = 2 Rg (1 2 / 3) , v0 = 3, 65ms
v0 x
FN
FN
( )
. ? B
&
Fx = 0
A.FIZAZI
; 7(
O
N
( )
%7#
/8
PN
v0
v0 y
E7
"#
M0
: % #!
= 2/3
R D v ( 0 ) C% : ,''
O g
N
PT
()
#5
vx = v0 .cos
! .+
#$' #T !
.(" . ) MXY ,
&'
( 5) : 1'!
Univ-BECHAR
:X C
/3
M !/
:
LMD1/SM_ST
182
: #1'!#% - T'
Fy = P = mg
v y = gt + v0 sin
v =v +v
2
x
2
y
v = 2 Rg (1 cos
2
0
:Y C
(6)
- . - #%
0)
L#! !@
dv
dt
)j
1#!
mg ( gt + v0 sin
FT =
FN = m
( )*! B A 7
. ):
#
0
v2
r
!#&
,!
>#,. - #% # 5
v = v0 .cos 0 .i + ( gt + v0 sin
(8
: $
FT = m.aT = m
a y = g = Cte
: ; 7&
2
&'
.
/
# ,' #% +*! @ :
. R !5 #&' @
P = FN + FT
I B
MT
gT = G
: &
d
2
I B
W #*
ML
gL = G
)*'!
&
%7#
g R = gT
I B
gR = 0
(d
r)
r
d r
A.FIZAZI
gL
= 9, 01
(1,92.10 )
? B
&
(d
r2
2
r)
? B
&
&
9'#!
I B %
MT
r2
ML
(d
& - . /"
1
&
- . /8
)*'!
,! =7 I B
=G
& -./
%7#
g L = 1,33.10 4 N .kg
%7#
: &
11.50
%7#
gT = 1, 08.10 2 N .kg
g R = 1, 07.10 2 N .kg
ML
r)
# !
7,36.10
9'#!
(d
22
' %7#
MT
ML
(1,92.10 )
&
g L = gT , G
r2
5,98.1024
W #*
11
- & E7 9'!' ! 7
# !
8
)*'!
# !
: &
11
, g L = 6, 67.10
d
2
W #*
, gT = 6, 67.10
FT2 - #%,
FN = mg 1
: &
FN = P 2
r)
,%
MT
r2
= 81, 25
r = 3, 45.108 m
r = 345000km
Univ-BECHAR
LMD1/SM_ST
183
12.5
#!
#,'
2 &
P0 = kl0
F = kl2 = T sin
T sin
- /P
2 &
.
:
#! /
' #
l0
cos
F = T sin
x'
l1 =
T = kl1
T cos
&!
P0 = T cos
y'
#& % . A
P
T= 0
cos
P0
kl0
sin
cos
kl0
=
cos
= kl2
l2 = l0tg
13.5
F = ma = mr = 6 ( 6i
i
= r & F = 3t
j
6t
4t
36
- & /
% ! #% - &
/"
: %
2
- /P
k
3t + 2
144t
288t 3 + 864t 2 k
:
p = mv = ( 36t 36 ) i
72t 2 . j + 18k
: %
i
L = r & p = 3t
j
6t
36t 36
4t
/8
% ! #%
k
3
3t + 2
72t
18
) (
) (
p = ( 36t 36 ) i
dp
5
dt
0'! /
72t 2 . j + 18k
dp
= 36i 144t. j = F
dt
: =
A.FIZAZI
Univ-BECHAR
dL
dt
0'!
LMD1/SM_ST
184
(
= ( 432t
) (
) (
+ 288t ) i + (108t + 72 ) j + ( 288t
+ 864t 2 k =
14.5
%,' /1
: R C % ! #% M
OM = r = lur
v = r = lur
v =l u
ur = u
: ( O, ur , u , u z ) - #&
LO = OM & p
ur
p = mvr + mv
v = l .u
&!
&%
2 &
"#
= OM & T + OM & P
0
% ! #% M
u
LO = r = l
0
vr = l.ur = 0 ( l = Cte )
% ! #% M
&!
P = Pr + P
Pr = mg cos .ur
! /2
, "
uz
0 ; LO = ml 2 .u z
0
0
ml
%@
&!
1! : % ' #!
: ( O, ur , u , u z ) - #&
ur
l
=
mg cos
u
0
mg sin
! '
O
'
&!
uz
0
0
P = mg sin .u
O
:
dLO
=
dt
; ml 2 .u z = mgl sin .u z
: ( O, i , j , k ) - #&
i
LO = x
x
LO = OM & p
p = mvx + mv y
: ( O, i , j , k ) - #&
O
P = Px + Py = mg . j
j
y
y
&!
= OM & T + OM & P
0
)
O
&!
g
sin = 0
l
% ! #% M
/ 23
(1)
&!
k
0 ; LO = m ( xy
, "
"
yx ) k
% ! #% M
&!
i
j
= x y
0 mg
k
0 ;
0
&%
2 &
= mgx.k
A.FIZAZI
Univ-BECHAR
LMD1/SM_ST
185
:
dLO
=
dt
; m ( xy + xy xy
yx ) k = mgx.k
( 2)
yx = gx
xy
: #' # '
x = l sin
; x = l cos
; x = l cos
y = l cos
; y = l sin
; y = l sin
: (1)
! ( 2)
#,
N
O
l
l
P cos
> # '
*#!, I ,!
( 3)
. OZ
$ #' #%
% (<, ) ,!
:=
dv
v2
= l , aN = =
dt
l
% ! #% 2 &
#
&/
=
= P.l sin
FT
FN
#!!
FT
Dm '
# (<'
!
' &
# 5 #!!5 # %
B #
, T
FN
FN
=0
mgl sin = m l 2
= FT .l = m l 2
:
+
g
sin = 0
l
5 6 7
1#!
:#!
mg cos + T = maN
- T* ,
#,
( 4)
(1)
#& G#% . P + T = ma 1
#!
/3
T = mg cos + m l
2
'
+
* ! 7
( 4)
.1
T'
: .
g
l
=0
A.FIZAZI
4 23
' J? '
!H %
' #!!
:(:
P + T = FT + FN
% (<, A 7
v = l , aT =
cos
g
sin = 0
l
F = FT + FN = ma
' & #
." #
#,
F = P + T = ma
5 :& '!
sin
> # '
' '!
:+
,
' ' P #$ &/ : ' & 1
m
. F C% # $' *
. ) 1#!
#
'%
*
1! :% !
Univ-BECHAR
J #. #$
LMD1/SM_ST
186
g
t
l
sin
:
=
g
g
cos
t
l
l
:
=0
sin
,!'
g
t =0
l
' J?
M !
g
t = 0 k(
l
: 1 5
g
cos ( 0 k( )
l
cos ( 0 k( ) = 1
=
'
5 =5 D
' #$!
g
l
:= #
T =m g+
g
l
E
.
'"
.
7
! @ ' - . E7 (B
15.5
E7 #!' #
D ''
#
#!
H
DG
, >
&!
(L ) O
) B (L ) A
= #
. G C % ! #% ( LB / G
O/G
A/G
= #
&! % ! #%
pG / O = 2mvG / O
i
LG / O =
xG = a cos
LG / O = 2m OG & vG / O
j
yG = a sin
xG = a 1 sin
yG = a 1 cos
LG / O = 2ma 2
LA / G = GA & p A / G
p A / G = mv A / G
A.FIZAZI
% ! #%
: ( LO / G ) "#
% 5 %!
k
0 = ( xG yG
1
1
(1)
2
1
xG yG )
: ( LA / G = LB / G ) F "
LA / G = m GA & vA / G
Univ-BECHAR
OC
' &!
LO = LG / O + LA / G + LB / G
LG / O = OG & pG / O
,
,
LMD1/SM_ST
187
i
LO / G =
x = d cos
'
A
x = d
'
A
y = d sin
'
A
sin
y =d
'
A
cos
LA / G = md 2
2
1
+ 2md 2
2
2
( 2)
= LB / G
LO = 2m a 2
x 'A y A'
* ! ( 2)
:"
LO = 2ma 2
2
2
0 = x A' y 'A
2
1
+ d2
2
2
)
16.5
#
- (
( )*! 1'!
! 9'! = &
&'
' '
#&
' &
#$ &/ ,?# M
. AZ
&!
/1
OXY 2 '
. T sin
T + P = ma
= ma N = m
T sin
T =m
r = l sin
: ; 5:
tg =
T sin
mg
sin
cos
cos
:O %
7 !
#/
=
=
.
m
#(< ! #
#5
, - #% "#
/2
l sin
mg
g
2
G#% A C % ! #% M C
LM / A = AM & p
AM = AO + OM = zu z + rur
AM = l cos .u z + l sin .ur
v = zu z + zu z + rur + rur = r u
0
v = v = l sin .u
p = ml sin .u
ur
LM / A = AM & v = l sin
0
: M C % ! #% A
uz
0
ml sin
&%
LM / A = ml 2 sin
l cos
0
2 &
( cos
.ur + sin .u z )
= # '
% ! #% '&'.
A &! % ! #% 2 &
"
M / A = AM & F :
5
!
0'!
%
: F '()*+,
A.FIZAZI
Univ-BECHAR
LMD1/SM_ST
188
F = T + P = ma
F = T sin
F =m
= ma N = m
l sin .ur
: AM >#,.
AM = zu z + rur
F =m
l sin .u
Z
A
l
uz
uz
u
M
T sin
ur
M/A
= AM & F =
l sin
m 2l sin
uz
0
0
l cos
0
M/A
( cos
LM / A = ml 2 sin
dLM / A
= ml 2 sin
dt
( cos
(1)
sin .u
% ! #%
.ur + 0
, :#&'.#%
&!
* ! I ,' #%
ur = .ur : 5 ) ,!
( 2)
sin .cos .u
dLM / A
=
dt
.ur + sin .u z )
:
dLM / A
= ml 2
dt
= ml 2
1!
#! 0' (
! 7
M/A
:17.5
-7%#!
:!
5- #
- &
! 2 & E7
B #
'. #
% ! #% M !
P + Fc + T = 0
tg =
A.FIZAZI
Fc
P
'
+%*' =
- /P
) ,!
.
2 & #! %
# & /1
! M ! "7 '
%#&
. /2
P + Fc = T
v2
tg = R
mg
m
Univ-BECHAR
R=
v2
g.tg
LMD1/SM_ST
189
120.103
3600
R=
9.8 0,176
"
R = 631N
Fc
:=
# ( !#/
:
d=R
B
. P2
AB L
d
,
R
&/
<
'
# &
' 91
' 1,59rad ,
:5.18
&/
t 1
'
# B 5 % :% !
BC L
P1
:
A
# & J & /3
.#$%#
&
#
5 !, 7
/</ <
d = vt , d = 1000m : 30s
:% '
P1 + P2 = M 1 + M 2 a
!
C
; B
(#.
: BC %
#,. - #%,
L
& !
x C%
P1 P2 = Ma
M = +L
+ xg + ( L x ) g = + L
P1 = M 1 g = + xg
dv
dt
P2 = M 2 g = + ( L x ) g
: !#/ )
2 gx gL = L
a=
7 !#/
dv
dt
Lx = 2 gx gL
dv
=x
dt
'&
?#;'
& #% x ?#;'
2g
x= g
L
2
x= L
3
2
3
x=a=
4g
3
a=
:
r2
2g
= 0:
L
!#/ )
x = Ae
A.FIZAZI
% !#/
2g
t
L
+ Be
#% & ,'
Univ-BECHAR
r1 = +
2g
L
?#;'
L
2
g
3
a=
:& '!
g
3
?#;'
2g
t
L
' !
2g
x= g
L
I ,! x = L
#,
*' +
#, #!
'!
#,
; r1 =
#,
F H %!
E7$ 2g
:#
L
#,
# <
E7
(1)
LMD1/SM_ST
190
t=0
x=b
#
v= x=0
'%@
'!' ! # 7
2g
t
L
2g
v=x=A
e
L
2g
B
e
L
:B
b = A+ B +
2g
L
0= A
*#
#(<,
) #,'
A=B=
2g
L
A=B
#//
e
2
; ch t =
e t +e
2
2b L e t + e
4
2
2b L
v = x = 2.
4
: ( 3)
#,
L
2
t
e
2
#' "
- #% 8
L
2
2b L
L=2
ch t +
3
4
2
2b L
sh t
2
:# $, % ' ,% )
ch 2 t =
b
2
( 2)
" #%
' !
( 3) #,
ch t =
2
3
I ,! x = L
5#%
(5)
6b 3L
"
' ! ( 4)
2v
4b + L2 4bL
2
( 4)
#,
(6)
( 6 ) ( 5) ' #, J ! . ch 2
$ '
( 3)
2b L
sh t
2
I ,!
L
4
v=x=
sh t =
- #%
; ch 2 t sh 2 t = 1
:=
v=x=
( 2) :
2b L
L
ch t +
2
2
x=
' &%
2g
J?! #%#
L
#' "
( sh ) =
: #'
x = 2.
'%#/
) ,! #
: 0 ( ch ) =
sh t =
2g
t
L
! ( 2 ) (1) ' #,
L
2
.B
t sh 2 t = 1 5 #!
L
6b 3L
sh 2 t =
2v
2
4b + L2 4bL
v2 =
b 2 + bL
2 2
L
9
ch 2 t sh 2 t = 1
:#$!
A.FIZAZI
0' #'
'
&
)#
Univ-BECHAR
#$!
* ! #$' &%
I ,!
,!
LMD1/SM_ST
191
2g
L
v=
2 2
L
9
b 2 + bL
b = 7m
: x *#;
x
@%
- #%
2g
x= g
L
* '!
dv 2 g
x g
=
dt
L
dx
2g
dv =
x g dx
dt
L
v
2
3
& . L = x <
#'
,%
2g
x= g
L
Dx
v2 = 2
gx
9 .
"%; 2 3
2g
L
r r0
=
z z0
z=r
a= r r
#/
2.
&!
+
@
,
,
P + R = ma = F
>
: #' #%
/</
) ,! /2
u + zu
az
r0
:
z0
&!
&% 7
D P = mgu z %
=7 P #$ &/
. R = Rr + Rz = R cos .ur + R sin .u z
' & & ! /A '
# B 5 % :% !
- (
F = Fr + F + Fz = m r r
A.FIZAZI
# # $ /1
r0
z0
#' & . z = r
#' /P
7 R
* !
!* ,
&! J?
ur + r + 2 r
ar
'%
#(< !
2 2
L
9
b 2 + bL
1
tg =
#,
19.5
(OM , Oz ) =
. 3
g 2
g
x 2 gx 2 b 2 + 2 gb
L
L
:
v=
2g
x g dx
L
1 2 g 2
v = x
2
L
+%
dv
2g
dx =
x g dx
dt
L
v.dv =
2g
x g dx
L
v.dv =
L = 12m := , : % '
)u
+ m 2r + r
)u
+ mzu z
(1)
mguz
mg ) u z
Univ-BECHAR
( 2)
LMD1/SM_ST
192
: #'
/</
?#;'
* ! ( 2)
@ #,
=m r r
R cos
&%# %
) ( 3)
) ( 4)
0 = m 2r + r
mg + R sin
(1) ' #,
=m
z0
r
r0
( 5)
uz
M0
u
z0
0
0
% ! #% r 2
&
2r + r = 0
:'.
( r ) = 2rr.
'
'%G
+ r2 = 0
- #% 9'!' ! #$!
v ( t ) = r ( t ) ur + r ( t )
(t ) u
+ z ( t ) ur
5 9'!' ! ( 4 ) #,
/3
2
te
#!% = P
:r = C 5
&
r 2 = C te
#/
v ( 0 ) = r ( 0 ) ur + r ( 0 )
(0) u
: 7
v (0) =
'%
:
r ( 0)
+ r ( 0)
( 0)
+ z ( 0)
- #% ) ,!
+ z ( 0 ) ur
'%G
-.
O 7 . z ( 0) @ r ( 0)
% - #% #! I ; V!
7$ #!' . 0
(#%
? ';! # 7
. r (0) = z ( 0) = 0
.% @
'%@
v (0) = r ( 0)
(0)
:H %
( 3)
A.FIZAZI
' #,
D r (t )
: %#'
r (t )
'
#,%'
(t ) = r (0) ( 0)
r ( 0 ) .r ( 0 ) . ( 0 )
(t ) =
2
r (t )
rv
v (0) = r ( 0). ( 0)
= 0 20
r
v ( 0 ) = v0 , r ( 0 ) = r0
r 2 = C te
J%#' #$
( 3) #,
Univ-BECHAR
7
.#,
!,
(t )
r (t )
( 5)
' '
#,
/4
( 4)
LMD1/SM_ST
193
R=
z0
1
! mg + m r "
sin
r0
* ! ( 3)
v02 r04 1
. =
r02 + z02 r 3
z0 r0
g
r + z02
D r (t ) = r ( 0)
B - #%, E7$% R I ,!
( 6)
2
0
A( r0 ,v0 , z0 )
5 #
#,
A( r0 , z0 , g )
!,
7$
1'!
'' ( 4 ) - #%, . ( ( t ) = C te )
:
v12 r04 1
zr
. 3 = 2002 g
2
2
r0 + z0 r0 r0 + z0
z
v12
= 2 0 2g
2
2
r0 + z0 r0 + z0
v1 = 2 gz0 : 7
2rr + A
2rrdr + A
2r
= 2 Br :#!
r3
2r
dr = 2 Brdr
r3
: t = 0, r ( 0 ) = 0 E< 5 #$
+%* 2 C% ( 6 )
r2
#.
A
= 2 Br + C
r2
r2 = 2A
1
r2
7 /5
!#
#,
%
" ?
A
= 2 Br + C
r2
( 7 ) : ! 9'!
'%@
C=
.
A
r2
,%
&! /6
B #$ # '
! C %#/
2 Br
:+%*' ( 7 )
#,
1
+ 2 B ( r r0 )
r02
:20
:> # '
DJ?
>#,.
#%
%,'
r y
z
, v y
z
, a y
z
' !
'
,' !
:- & - #% "
i
v&B= x
z = Bz
0
By
) (
F = q E + v & B = q Ek + 0i + Bzj
F = q 0i + Bzj + ( E By ) k
A.FIZAZI
F = mx + my + mz
Univ-BECHAR
Byk
(1)
:"' ! 5
F = Fx + Fy + Fz
'
# B (<, : % '%
( 2)
LMD1/SM_ST
194
: ?#;'
#! 9'!' ( 2 )
@ #, H</
(1) ' #,
&%#
mx = 0
my = qBz
mz = q ( E + By )
: #'
t = 0:
'%@
#%' @
,% 7 0!
x ( 0) = 0 , y ( 0) = 0 , z ( 0) = 0 , x ( 0) = 0 , y ( 0) = 0 , z ( 0) = 0
: ?#;'
mx = 0
@ #,
! '
x = C te = x ( 0 ) = 0
x=0
y=
x=0
y= z
q
Bz
m
y=
z=
q
E
m
z=
(8 ) ?#;'
z=
qE m
sin t + , cos t +
m qB
z=
sin t + , cos t +
# ,' #%
#,
=B
#,
q
J?!
m
mE
qB 2
(9)
'%@
#(< ! ,
'%#/
,!
mE
qB 2
cos t , sin t
sin t + , cos t +
t = 0 , z ( 0) = 0 , z (0) = 0
=0 , , =
mE
qB 2
: z ( t ) - #%
z (t ) =
?#;'
( 8)
z=
( 5)
(6)
(7)
q
z+ B
m
: ' #,
"' !
( 3)
q
Bz ( 4 )
m
q
q
mz = q ( E By ) z = E
By ( 5 )
m
m
: ( 4 ) #,
#$' &% y I ,!
my = qBz
mE
mE
cos t + 2
2
qB
qB
z (t ) =
* '!
mE
1 cos t
qB 2
a
z ( t ) = a (1 cos
: y ( t ) - #%
A.FIZAZI
* '!
# ! / D z I ,! ( 7 )
Univ-BECHAR
)
#,
. y (t )
#,
' #!
&%
LMD1/SM_ST
195
y = a (1 cos
y= a
y ( t ) = a ( t sin t )
a cos t
y (t ) = a (
sin
)
: #$!
x (t ) = 0
y (t ) = a (
sin
.0
, #
z ( t ) = a (1 cos
)
)
- X
@ #,
E7
z
2a
2( a x
A.FIZAZI
Univ-BECHAR
LMD1/SM_ST
Travail et nergie
%&&&'(&&&)&&&*+ , -&&&.&&&/&&&*+/VI
TRAVAIL ET ENERGIE
(travail et puissance)
(puissance)
.R
:
"
/1
watt(W)
m.s -1
(1.6)
P = F .v
:
" M
' t
" M
M'
' t + dt
:!
&
() M
+ ' OM ' = r + dr
v
B
r
F
! :
' OM = r
*
M M ' FT
&
()
(2.6)
dW = P.dt
:d . /
1.6 ! 4
)+
! 0 ! 1
(3.6)
dW = F.dr
& 2
+!
(4.6)
dW = F . dr .cos
: +
! &
5& !/
dr = ds
dW = FT .ds
A.FIZAZI
Univ-BECHAR
) . F .cos = FT : 1
3
(5.6)
LMD1/SM_ST
Travail et nergie
.! 0 5
!
6"
5& ( tB
&
". /
" ) B 5 ( tA
! 4 5&
! 0 2
&
&
1 .1
& !
" ) A
!
'C 5
5& !/
(6.6)
W = F .dr = FT .ds
5& !
; F
"
: <" 8
F = FT
W = F .ds = F ds
. ( = / 2 ) ! 0 5&
.
5& !
;= >
=
?
(7.6)
W = F .s
+!
2.6 ! 4 5&
=
!;
:
. "1
FN
+
P
:8
WF = F .s.cos
:F
W f = f .s f :
!
!
WP = 0 : P ! ; !
WP = 0 : N
.(3.6 ! 4 )
A.FIZAZI
Univ-BECHAR
!
"
LMD1/SM_ST
Travail et nergie
dx, dy, dz
& &
+ Fx , Fy , Fz (
: <" dr . /
B
! : A 4 &
(8.6)
&/
F1 , F2 , F3 ........Fn , = >
: +=
) :
9)+ ! ! >
<" FR
(9.6)
(4.6) ! 4
"
>4 (; C
. k = 50 N .m
8B3 !
( ; 1 & A
1 :1.6
.1
3cm
:
T
F = kx
1
W = k .x 2
2
dW = kx.dx
0
W = 2.25.10 J
4.6 ! 4
!>
,
.
1 . 2kg
"
&
5&
;D F = 2t ( N )
1 & 5 ?
> :2.6
; !3
9)+
:
W = F .dx :!
0 )
.! 0 E
: B
F=ma
dv
F=m = 2t
dt
B
0
t
v = 2. .dt
m
0
: B
A.FIZAZI
Univ-BECHAR
6&
"
0 1,
1
. B
F
0 ! 0
1
v = t 2 (m.s -1 )
2
0 . /
! 0
LMD1/SM_ST
Travail et nergie
v=
dx 1 2
= t
dt 2
&/
dx C
1
W = F .dx = 2t. t 2 dt
2
0
0
!>
. OX
1
dx = t 2 dt
2
,
!
1
W = t4
4
(2,0)
W=0.25J
1 . F = 2 xyi + x 2 j
5&
&
:3.6
!
(0,0)
:
OX
& B
I&
6" !
3 (
!3
.y=0
:
! B
dr = dx.i
W =0
:! : A 4 5&
F = x2 . j
dy = 0
)+
W =0
dr
(nergie cintique):
: &
9)+
dW = FT .ds = m
>3
dv
ds
dt
. dW = FT ds 1
dW = m
ds
dv
dt
W = 12 mvB2
W = m vdv
dW = mvdv
:. /
/2
1
2
(10.6)
(11.6)
mv A2
.B
+ v
"I
&
vB
&
"I
va 7
>
:
:
A.FIZAZI
Univ-BECHAR
LMD1/SM_ST
Travail et nergie
(12.6)
Ec = 12 mv 2
p = mv
p2
Ec =
2m
(13.6)
&/
!
>
."
W = Ec
&
"
L ":"!
&
&
(14.6)
Wi = Ec
i
5& ?
>4
.((
v0
) NC ? O
:4.6
& M&
6 " h
: P *& ; + 8
v=0
v0
mM T
R2
mM
P = mg = G 2 T
r
g
P g R2
=
=
P0 g 0 r 2
P0 = m.g 0 = G
M (t )
P h
@AB+
O
z
R2
g = g 0 2 ; g=-g.k
r
W = Ec :
1 2
mv
2
1
mv0 2 =
2
R+h
>
R+h
P.dz =
R
mg.dz
R
: v=0
A.FIZAZI
Univ-BECHAR
LMD1/SM_ST
Travail et nergie
1
mv0 2 = m
2
v0 = g 0 .R
1
z
R+h
R2
g 0 2 .dz = g 0 .R 2
z
R
R+h
2 g 0 R.h
R+h
v0 =
R
:$
R+h
1
z
#%
&
# /3
&
63 0
> 1
"
>
! 0
I&
.! /
)
: <" &L C
C , W= F.dr = 0
(15.6)
W =0
<" 5& ?
! >4
+ OZ 7
( ;
&
": #
P = F = mgk
( ;
0 . /
! 0
(16.6)
:J
g
P
dW = F .dr = mgdz
W=
6.6 -EF*+
! 1
1=
: " + &
z2
mgdz
W = mg ( z2
9)+ &
I&
z1 )
W = mg ( z1
<" .
EP
6&
0 B
z2 )
z1
!; !>
W =0 .
z1 = z2
. "
A.FIZAZI
Univ-BECHAR
"
"
>!;
>!;
1
)
1 5&
)+
LMD1/SM_ST
Travail et nergie
F = ( x2
A(0,0)
"
y 2 ).i + 3 xy. j
9)+ !+ . y = x 2
! 6" B(2,4)
y = 2x
: y = 2x
:5.6
' (
)& :
F = 3 x 2 .i + 6 x 2 . j
y = 2x
dr=dx.i + 2dx. j
W = 9 x 2 dx = 3x3 ;
W=24J
: y = x 2 :*!
y = x2
F = ( x2
dr=dx.i + 2 xdx. j
(x2
x 4 )dx + 6 x 4 dx
1
W = ( x + 5 x )dx = x + x3
3 0
0
2
. "
W=34.6J
9)+ " F
<" * &
F 3
(nergie potentielle )
>
!
&
)&
x 4 ).i + 3 x3 . j
7
& 8
'( ;
.
+
! /
: !
>
63 0
. @
: <"
) D
@
/4
0
> F (
W = F .dr = E p A E pB
(17.6)
>
.( E p = 0 )
9) R
5
.
: !
@
"
>
( ; "G
+ ,! $
Ep
A.FIZAZI
Univ-BECHAR
LMD1/SM_ST
Travail et nergie
: + &
dE p ( z ) = E 'p ( z ).dz
. dW = mgdz
<" E p ( z ) = mgz
dE p ( z ) = mgdz
1 !; !
!;
"
:
dW = dE p ( z )
: / '
5 !/
# .
1 !
> &
) D
C ? O
' &
'
>
( )*+++++
(19.6)
"
'
>
<"
z2
Ep = 0
E p = mgz
(&
E p = mg ( z1
,-.+++++/
7.6
z2 )
z1 > z2
Ep > 0
z1 < z2
Ep < 0
>
<" 6 1 P/
.
(particule soumise une force lastique)
l0 S " +
: &
k *
*
,
dE p = dW ; E p =
(18.6)
+ z
&
dE p = dW
*&
: +C ? O
z1
dE p ( z ) = -dW
: #
<" '
&
x
kxdx
: !
( ;'C
9)
>
"
/2
<" '
E p = 12 k .x 2 = 12 k (l l0 ) 2
(
!
)
+
(20.6)
A.FIZAZI
Univ-BECHAR
LMD1/SM_ST
Travail et nergie
(OM = r.ur ) ( ;
E( M ) =
()
1
4
>
"
.
0
"
/
Q
(21.6)
)+ "
Q.q
.u
r2
Q.q
r
(22.6)
>
+ V (M ) +
E p ( M ) = E p ( x, y , z )
"
4
Ep =
"
# *&
T O
<" !
F = qE =
Q
.ur
r2
: &
:$
<"
"
(M )
:! 4 5&
Ep =
1
4
.
0
Q.q
r
Q
V=
.
4 0 r
(particule dans un champ dun point de masse M)
>
5 !/
:C ?
Q
m
1
A.FIZAZI
(23.6)
E p = q.V
:M 3
8
Ep = G
#! # *&
g = gk
)
mM
r
"
)
&
(24.6)
G
0
Univ-BECHAR
LMD1/SM_ST
10
Travail et nergie
:! 4 5& (24.6)
@
(25.6)
E p = mV
V= G
.m
M
r
"
(26.6)
"
: 3! ) % *
- !
&
+B
#
:V
/5
6"
+ F .cos
6" F
. Ep
5& ! /
&
+ :
1 !
&
)<" ' * &
E p ( x, y , z )
dW = dE p
"
I)
: H ,
U ds ! 0
dE p / ds
dW = F .dr
.1
(27.6)
F = Fx + F + Fz
:,
&
dE p =
&
<" ( L 73; ( )
Ep
x
( ;
Fx =
dx +
Ep
dy +
: 5 !/
Ep
x
; Fy =
+ E p ( x, y , z ) 1 &
Ep
z
(28.6)
Ep
y
(27.6)
65
A.FIZAZI
#% F
Univ-BECHAR
: E p ( x, y , z )
Ep
; Fz =
(29.6)
:
F = gradE p =
(28.6)
dz
/
(30.6)
Ep
$4 !
LMD1/SM_ST
11
Travail et nergie
"
:F
"
F = gradE p
"
0.V
(30.6)
Ep
Fy
F
Fz
)i-( x
y
z
4 F
1 (;
5 .V ,
Fy
F
Fz
)j+( x
x
y
(31.6)
rotF = 0
:
rotF = (
(0
)k = 0
1 )
Fy
Fy
Fx
F
F
F
=
; x = z ; z =
y
x
z
x
y
z
. E p = 2 x2
N
!+ . B
: (29.6)
Fx =
Ep
x
=4x-y
Ep
Fy =
.(8.6 ! 4 ) rd .
A.FIZAZI
<" '
.
Fz =
: +
&
1 = 1;
F
Fz
= y
y
z
4 F
: !
! :
Univ-BECHAR
1
7
Fx
F
= z
z
x
:6.6
" F
(
.
6" ! :
=-x+z
: rotF = 0 .1 E p ( x, y, z )
1 = 1;
: &
I)
F = (4x-y).i+(x+z).j+y.k
F
Fx
= y
y
x
xy + yz $
( ;
!3L
(32.6)
Ep
z
=y
<" *
H 6
0=0
!P
(
/ A 4
LMD1/SM_ST
12
Travail et nergie
dr = dr.ur + rd .u
A'
rd
dr
dr
A
d
Ep
Fr =
+. /
1 Ep
r
; F =
(33.6)
1 ED 0
! : 7 (r , , z )
P 9)+ 8
' 8
dr = dr.ur + rd .u + dz.k
Ep
Fr =
;F =
+. /
1 Ep
; Fz =
r
Ep
(34.6)
! : 7 (r , , )
dr = dr.ur + r sin d .u + rd .u
Fr =
Ep
r
;F =
1
r sin
Ep
1 Ep
r
;F =
(nergie mcanique)
>
(35.6)
"
>
:
EM = Ec + E p
/6
:
>
(36.6)
EM = Ec + E p ( x, y , z )
: $*
: + v
*
&
( ; C
m
&
&
;D (
>
t
&
" l l0 = x
EM = 12 mv 2 + 12 kx 2
A.FIZAZI
Univ-BECHAR
LMD1/SM_ST
13
Travail et nergie
EM = 12 mv 2 + mgz : 8
B !3
>
"
9 !
.1)
"
>!
"
0+++++++1 2 : C te U EM = Ec + E p = C te
>
.
= >!
1A
<" =
>
<"
(37.6)
EM = 0 :8
. Ec = E p
>
&
"
EM =
+ L
>
) :=
<" (
1 .1
1
"
W frott ) I
:(
(38.7)
W frott
: !
# *&
*&
&
8 & ( m)
8
. (l0 ) S "
+ *
&
9.6 ! 4 !;
(k ) *
( ;
&
l 7
x=l
F = kx.u
l0
8
.8
:
Ec = Ec ,B
"
"C
8
1
Ec = k .x A2
2
1 2
k . xB = E p
2
:,
A.FIZAZI
!3
5 A
B
B
Univ-BECHAR
(39.6)
>
LMD1/SM_ST
14
Travail et nergie
1
1
1
1
k .x A 2 + m.v A 2 = k .xB 2 + m.vB 2 = C te
2
2
2
2
>3
(x = a)
"1 8
5&
EM , A = EM , B
8; ( x = 0 ) * B
. @
* D4 *
. x = +a
&; .( x = l l0 ) C
>
>
x= a
( L 10.6 ! 4 !;
( L
! 4 EP 5&
EM
Ec
Ep
1
2
EM = C te
k .a 2
Ec
Ep
O
+a
!
E
1
E c + E p = ka 2 = C te
2
>
! 4 5&
" 1
3
(40.6)
>
! 4 5&
&
9 P
.O /
m = 1g
. vB' = 4ms
&
' vA = 0
5 !/
'
R = 1, 25m +
>
:7.6
.(11.6! 4 )
. g = 10ms
A.FIZAZI
) D .=
9)+ !
>
Univ-BECHAR
9)+ 1 ( ;1
LMD1/SM_ST
15
Travail et nergie
A m
E p ( A) = E p (C ) = 0
:
2
1
2 mvB
EM = 0
mgR = 0
)+ vB > vB' :
W frott = 12 mvB' 2
; .? 0
&
((
x+
: ; *&
4
W frott :8
*#&
"
: !; )
:8
:
1
.(
mgR
1 6
&
EM =
P
1
vB = 5ms
:* &
EM =
>
.?
BB
.x = 0 :
&
x = a cos( t + ) :! 4
< <3
B
9) 8
.( l *
: 8
)
.
"
! 1
5& .
.O
*&
( ) 12.6 ! 4 !;
& T
T
& m &
&;'
"? =
64 !;
> &
:
) D .
B& ,
A.FIZAZI
Univ-BECHAR
&
LMD1/SM_ST
16
Travail et nergie
N
H
z0
( )
1) E &
>
1
EM = E p + Ec = mgl (1 cos ) + ml 2
2
! 4 5&
+2
! 1
ur
()
12.6
:(> & ! ? !
2
0
H
(41.6)
= C te
>
O/"
2
0
g
l
(42.6)
(1 cos ) = K
) 1 ) 3; " . @
=0
4 9
( ; K 7
: (,) 11.6 ! 4 ,
EM = 0
E p = Ec
mg ( z0
1
cos ) = m
2
mgl (cos
1
z) = m
2
<"
:O / (42.6)
+2
2
0
&
!/
&
: B&
2
A.FIZAZI
4 9)+ !;
"
(43.6)
cos ) = 0
(cos
(quation du mouvement)
6 4
:
+
(43.6)
sin = 0
(44.6)
Univ-BECHAR
LMD1/SM_ST
2
0
17
Travail et nergie
:O/
<" ( sin
+
2
0
10
( rad )
=, ( B B + ! 1
(45.6)
=0
: +
9) 8
(46.6)
= cos( t + )
: +
T=
l
g
=2
0
I)
P + T = ma I
1 .1
>
(47.6)
>3
5 ! /
(44.6)
:.
mg sin = ml
5&
2
0
"!
(
.I
5 ? ( 4
3 -
? 9) " ' ( E ) 5 ?
>
&
+ ( D) .1 ) ( D) (0
!;
)+
( D)
<
sin = 0
:
&
9)+
&
P (0
+ (E) 1
& ! ? !
9)+
&
.( ( E )
& ! ? !
.(44.6)
'
+ (43.6)
(collision de particules)
>
"!
5& (1
7
)
'
:8
1 , /7
9 !>
( L + /
"
/(&
/
1 &
!>
!
'
&
. /
p1'
p1
!>
9+++++ 1
++++++;
p2'
p2
p2'
p2
p1
p1'
&
/0
+ ++5 67
89+++++:
13.6 ! 4
A.FIZAZI
Univ-BECHAR
LMD1/SM_ST
18
Travail et nergie
( ;D
7
.
:
8/
.
1!
m2
&
&
m1
L/
.8
)
S P
>
"
<"
/0
&
1
(48.6)
p=0
(49.6)
.$
% ?
(choc lastique):$
& & Ec
&
>
8/
.8 /
8/
Ec W 8 /
Ec' W
1,
!>
.8 / 2 ;1
>
:
Ec = Ec'
Ec =
p2
>3
2m
)
(50.6)
Ec = 0
p12
p2
p' 2
p' 2
+ 2 = 1 + 2
2m1 2m2 2m1 2m2
(51.6)
1
1
1
1
m1 .v12 + m2 .v22 = m1 .v1' 2 + m2 .v2' 2
2
2
2
2
(52.6)
$ & (52.6)
(51.6) $
.8
.1 ,
+
: 8.6
" + , / 1ms
"1 8
. 30 6"?
.8
800g
6" , /
/:
.8
6" I
P)
I
4
&
P )>
. 800g * &
/
/:
/,
:
(14.6)! 4
A.FIZAZI
1:
4,
Univ-BECHAR
P)
LMD1/SM_ST
19
Travail et nergie
p12
p1' 2
p2
=
+
2m1 2m1 2m2
p12 = p2' 2 + p 2
m1 = m2 = m
= 60 :!
+ ! = 90
cos
A3 ? .B
p1' v1'
= =
p1 v1
v1' = 0.50ms
p1'
p1
p1
! = 30
p2
:
cos( 30) =
mv v
=
mv1 v1
4,
v = 0.87 ms
(choc mou)
&
/0
&/P
p1 (
8/
O/"
) :
9)+ "
p' (
&
p1 + p2 = p ' = Cte
&
1,
8/
EP
p2
:$
F
.
8 / !>
/,
p=0
(53.6)
p12
p22
p' 2
+
=
2m1 2m2 2(m1 + m2 )
(54.6)
1
1
1
m1 .v12 + m2 .v22 = (m1 + m2 )v ' 2
2
2
2
(55.6)
8 / 20ms
:
&
5kg
/0
) .15ms
:9.6
N & &
.8
A.FIZAZI
/0
Univ-BECHAR
6kg
/
,
1 /,
LMD1/SM_ST
20
Travail et nergie
/,
12.23m.s
.(8
6" 8 )
"
134.5kg .m.s
15.6 ! 4 5&
&;
dx
!
/>
% ! /8
dE p
F=
.!P ?
/ :
8 ! !
:! 4 5& F
B 5
. E p ( x) 5
! !;
dE p
dx
5& ?
(! &
+
B
>
. />
.! 4 !P 1 6
<" ) +
) F
"1 8
>
15.6 ! 4 5&
9)+
Ep
E p ( x)
(4)
I (3)
M2
C
A
EM
D
M1 E
p
A'
B++++++++A A
G
M3
Ec
-++++>?
A.FIZAZI
B'
-++++>?
@ + ++++++/A
(2)
(1)
-++++>?
B++++++++A A
Univ-BECHAR
-++++>?
@ + ++++++/A
LMD1/SM_ST
21
Travail et nergie
"? (
!; . Ec = EM
E p ( x) 5
.) (1) 8
1
.!
F U xB
" E p ( x) 5
:
&
B B +0
0
& ,
<
*? =
>
? A
Ep < 0
&
"
)
(0
"
>
5&
>
:5 '
.B A
"
&
1
4
. P&
"
&/ P
.) (2) 8
B B +0
>
&
xA
)+ Ec = EM
Ep > 0
5&
>
: !
"
I + . C , D, F , G
F U xG
15
&/ P
xF
BP
9)+
"
' xD
0
?)
)+
xC
&/ P
"0
DF
( Ec = EM
Ep < 0
.$
8
.(3)8
&
"
>
:
.H,I
BB+
.(4) 8
&
"
>
.
:
!
5 K
(positions dquilibre):$<
L/1 1
>
.$<
?/
1
(
' M3 , M1
) ) #
.( B
A.FIZAZI
"
'3 &>
.( B
; + ) $<
+
dx
=0
"
9)+ . M 3 , M 2 , M 1
:
> <"
dE p
<" F = 0
?/
&
Univ-BECHAR
=, E p ( x) $
(
:
;V
) ) #
5
$<
:
E p ( x)
"
&
;V
'3 &>
LMD1/SM_ST
22
Travail et nergie
>
A, B, C , D, F , G, H , I
.
($
#%
&
# /9
: " .I ) 5&
&L
!; I
I&
.
6&
> . "
F = > I +
6&
! 0
@ E
F (30.6)
.)
*&
X "
"
F=
" I
"
>0B :
E !
T
<"
? I)
.
.
"
1
:
>
64
" :?D
&;
.
"
1
+
&
F = kx.i A
"
L I
:$
F ' = Cv
*&
>0B : I
E ! *&
I)
:
W ' = F ' dr = C.x.dx
)+
&
>
? 9)+ !
1 +
4: !
.
A.FIZAZI
Univ-BECHAR
LMD1/SM_ST
Travail et nergie
**
EXERCICES
Exercice 6.1
Une particule est soumise une force dfinie par ses
coordonnes cartsiennes :
1.6
F = ( x + 2 y + z) i + ( x 3y z) j +
( 4x +
F = ( x + 2y + z)i + (
y + 2z ) k
, ,
( 4x +
x, y, z sont en
, ,
& /1
.!
& /2
, , %
'
. E p ( 0, 0, 0 ) = 2 !& .) F
E p ( 0, 0, 0 ) = 2 .
Exercice 6.2
On considre dans un repre cartsien un champ de
2.6
:2
) F/ . 0
%. 1
1
F = X ( x, z ) i + yzj + x 2 + y 2 k
2
forces F dexpression :
F = X ( x, z ) i + yzj + x 2 +
F !
, ,
*" + ( ,- E p ( x, y, z ) !
y + 2z ) k
x, y , z
.! " F
mtre et F en newton.
1/ Trouver les valeurs de
dun potentiel.
:
x 3y z) j +
1 2
y k
2
"
Ep "
4 ! F + ( 1 X ( x, z ) !3) /1
!& .) 2 " 1
nergie potentielle E p que lon calculera, sachant que - 5 " . O 1
."
4. 6
Oxy /
la force est nulle en O . On prendra le plan Oxy comme
! .
4 '.) ! 7.
! 4 8 & /2
origine des nergies potentielles.
:
4
9
,2. Calculer alors, par deux mthodes diffrentes le
long
de
lhlice
dquations
x = R cos , y = R sin , z = h
paramtriques x = R cos , y = R sin
, z=h ,
4 " ' 6 M1 ( = 0 ) 4 " ! F
)
le
travail
de F du
point
M 1 ( = 0 ) au
. M2 ( = )
point M 2 ( = ) .
'.)
"
7.
" '.) : " ; /3
1. Dterminer
X ( x, z ) pour que F
drive dune
<
Exercice 6.3
Une particule matrielle de masse m se dplace
sous laction de la force :
:
>
m 2.
2
2
F = ( x + y ) u x + xzu y + xyu z
C ( 2, 4, 1) ,
d/
la
ABCD o B ( 2, 2, 1) et
courbe
paramtriques : x = t
A.FIZAZI
dfinie
par
les
, y = t2 , z = t ,
"
1) au point D ( 2, 4, 2 ) .
3.6
F = x 2 + y 2 u x + xzu y + xyu z
Du point A(1, 2,
= '" "
B ( 2, 2, 1)
quations
sachant
Univ-BECHAR
! ?.
+
ABCD
)8
AD %
"
4
: 4
9
A
2
x=t , y =t , z =t
&
/
/8
C ( 2, 4, 1)
'" " /@
LMD1/SM_ST
Travail et nergie
que la particule quitte le point A linstant t A
et atteint le point D linstant t D
=0
tA = 0 B . 1 A !
.4"
4 " !& .)
. t D = 2s B . 1 D 4" ' 6 :
= 2s .
Exercice 6.4
Une particule de masse
4.6
k
,
2
k
&
2
k
'v =
&
m
. L = mkr &
'E =
k
b/ la vitesse est v =
,
m
c/ le moment cintique est
L = mkr .
Exercice 6.5
Une particule se dplace depuis lorigine O jusquau
point A dfini par
laction de la force
k
u
r2
:!" ! #
.F =
r = 3u x + 4u y + 16u z sous
F = 7u x + 6u y . Calculer :
/
(
*+, /)
5.6
A 4" '
>
?.
!
.
<B
C
O 6
! 04"
?
r = 3u x + 4u y + 16u z C
& . F = 7u x + 6u y
D
; . "
/
. .) <
!
"9 ! -6 4
)4
/8
. 0, 6s 8.4
= '6
. !& .)
4 1 E /@
. 1kg 1;
F 9 )
" ) -6 F 2" )
/
0 - .! 4 " ! "
4 1 E /G
B 4" 1
"
4
. r ' = 7u x + 16u y 42u z
Exercice 6.6
Une grenade lance horizontalement avec la
:8
% 0 !
6.6
7"
v = 8ms )
&
." '
1
vitesse v = 8ms , explose en trois fragments masse
..
B( 0 ' 6 4("
gale.
&
"9
:
' H
4
Le premier fragment continue se dplacer
1
1
: "
4
v = 16ms )
horizontalement v = 16ms , un autre est lanc vers '.)H ' 6
le haut suivant un angle de 45 et le troisime est
4
4
+H
45 ":
projet suivant le mme angle vers le bas.
. 7 H "!
I7"
Trouver la grandeur des vitesses des fragments deux
.
" ! B( 1 ) !
(8 &
1
et trois.
A.FIZAZI
Univ-BECHAR
LMD1/SM_ST
Travail et nergie
Exercice 6.7
Une masse M = 100 g est attache lextrmit
dun ressort dispos horizontalement, comme indiqu
sur la figure ci-dessous, et dont la constante de raideur
7.6
*"
J " 2" 1 M = 100 g .
1 > .(+
( )
& K
k = 20 Nm 1
1
1
est k = 20 Nm . Une masse m = 50 g se dplaant % 4: v0 = 0.5ms
)
m = 50 g .
1
.
.
J 7" . 7
M .
la vitesse v0 = 0.5ms vient heurter la masse M
initialement au repos. On suppose le systme isol.
M . . x0 1 B)H
"9
v )
8 & /1
1/ Calculer la vitesse v et le dplacement
M 1) J
!
% :
1 %:
maximal x0 de la masse M aprs le choc, en
.% :
!
m
considrant le choc comme tant lastique, et en
4 E "9
( M + m ) . . v ' ) 8 & /2
supposant que les vitesses de M et m sont parallles
aprs le choc.
.! . % :
1 J ". x0' 1 B)H
2/ Calculer la vitesse v ' du systme ( M + m ) et la J ". 1 B)H 4 E "0 A :
8 & /3
compression maximale subie par le ressort dans le cas
.! . % :
1
du choc mou.
3/ Calculer le travail dpens pour la compression
maximale du ressort toujours dans le cas du choc mou.
v0
Exercice 6.8
Un corps M de masse m est soumis un champ de
forces symtrie sphrique, et d nergie potentielle
de la forme : E p ( M ) = Kr e
2
r 2 / a2
, o K et
8.6
,
m*.
B" * /
M %
E p ( M ) = Kr 2e r / a : ( !
"
* 4
M%
r = OM !
!
a K
.1 4) %. O 6
!)
( !& .)
9 E p ( r ) '" " % & /1
r = a ")
r = 0 ")
4. "
.r
&!
%
7:
" N
. E p 4. ' B
)
/2
2
X ' OX
.?
'.) !
.
X + :%
6 .) <
!
. F (M )
/3
.: X
1; /4
)
/5
Exercice 6.9
Une particule de masse m est lche en A sans
vitesse initiale. (Figure ci-dessous). On cherche
savoir quelle doit tre la hauteur H pour que la
particule atteigne le point S sommet de la gouttire.
1/ Appliquer le thorme de lnergie mcanique
pour calculer la vitesse vB au point B .
A.FIZAZI
9.6
. F
)
!
A! m 2 .
?
HK7 9 ;
A "
" .( 7 H 1
( )
./
S 4"
O. 1 % 0
vB )
8
"
4
B" + 4 /1
.B 4 " 1
Univ-BECHAR
LMD1/SM_ST
Travail et nergie
2/ Exprimer h en fonction de et .
3/ Appliquer le thorme de lnergie mcanique
pour calculer la vitesse vC au point C en fonction de
h et vB .
4/ En appliquant le thorme fondamental de la
dynamique, dduire la valeur de la raction R en
fonction de m, r , , vB et g .
5/ Dmontrer que la vitesse minimale que doit
acqurir la particule au point B pour atteindre le
point S est
vB ,min = 2 gr .
9 h !) ) /2
vC )
8
4
B" + 4 /3
. vB h 9 C 4 " 1
P" 6 ? .
H
B" + 4 /4
. g m, r , , vB 9 R 7
'.) 8 1
E:H )
!& !; /5
S 4"
O.
B
4"
1
2
. vB ,min = 2 gr 1;
.
"
8 & B 4" 1 )
vB ,min 6/ En prenant vB ,min la vitesse au point B , calculer
4 " ,& 1 <Q.
- .S B! 4 "
< 7
la raction aux points B et S . Que conclure ? En quel
point la raction sannule-t-elle ?
2 .)
!& 8 1 v0,B )
1;
7/ Quelle est la vitesse v0,B que doit avoir la particule
!& ! S 4 " ' 6 : 1 B 4 " 1
au point B pour atteindre le point S sans que la
< " H
1; < G
7
7
% "
/6
1
/7
E
A
S
Exercice 6.10
Trois billes de masses m1 , m2 , m3 reposent dans une
10.6
1 &/
1 m1 , m2 , m3 2.
0
G
1 F
)
m1
. .
est pousse avec une vitesse initiale dans la direction
@
m1
%:
;
1
m2
de la bille m2 qui son tour, et aprs le choc
' H ! :
) .2 :
m3 G
1
avec m1 , roule dans la direction de m3 et lheurte. En
1
1;
"
1 .4
"
considrant les premier et deuxime chocs !& 8
parfaitement lastiques, quelle doit tre la vitesse que % :
m3
) ! ' m2
;- >
doit prendre la bille m2 pour que la vitesse de la
. B)&
bille m3 soit maximale ?
gouttire horizontale parfaitement lisse. La bille m1
Exercice 6.11
Le corps de la figure ci-dessous a une
masse m = 5kg . Partant du repos, il glisse sur un plan
11.6
Univ-BECHAR
LMD1/SM_ST
Travail et nergie
= 40cm , de constante de
S * 4
I
?
1
raideur k = 5000 N .m , et dont lautre extrmit C
AB = a
est fixe au bout du plan. On suppose quune force de
1 '.) % " % = 0, 2 ,
frottement soppose au mouvement du corps sur le
segment AB = a , le coefficient de frottement
4 '.) ? 9
8 & /1
cintique tant = 0, 2 ,puis elle sannule sur le reste
!
)
8 & /2
du trajet BC = 2a .
2 %: 1 v )
% B 4"
1/ Calculer la force de frottement sur le segment AB .
<J " 4 E "
; /3
2/ Calculer la vitesse acquise par le corps au point B ,
*
"
F /
'.) %
: % /4
puis la vitesse v avec laquelle le corps heurte le
% 4:9 4 " ! T
'.)H ' 6
! J "
ressort.
<
! %
: !& J
H
3/ De combien le ressort se dforme-t-il ?
2
4/ De combien le corps remonte-t-il sur le plan inclin
. g = 9,8ms - >"
longueur
vide l0
J 7" ./
4
'.)
1
?
. BC = 2a ?.
. AB
1 %
A 4
.J " %
2" 1
%
9
= 9,8ms 2 .
2a
B
l0
C
Exercice 6.12
On abandonne sans vitesse initiale linstant
t=0
m en un point M 0 de la
face convexe dune sphre de centre O et de rayon R ,
un point matriel de masse
A.FIZAZI
12.6
F
) ! m 2.
4" ? "
! + " M0 4 " ! t = 0 B . 1
O ;
8
*
'.)
.( 7 H 1 ( ) . R ; 4 A:"
& 4
4 B7 "
B" + 4 /1
.
R, g ,
9
)
& ?
. 1 H 6
+ 4 /2
.g
, ,m 9
4"
E 0
,& & ! /3
. " U "<
Univ-BECHAR
LMD1/SM_ST
Travail et nergie
M0
M
Exercice 6.13
Un corps de masse m se dplace sur laxe x ' Ox .
Son
nergie
potentielle
est
donne
par
lexpression E p
=K
x
, o K et a sont des
x + a2
2
constantes positives.
1/
reprsenter
lallure
= f ( x) .
courbe E p
gnrale
de
13.6
K
Soit un rfrentiel
2"
O ' P en fonction de a,
OP
,u
a
. En dduire
a=
A.FIZAZI
2mg
mg
, l0 = 3 a
k
k
"0
A:"
4
F
k "
"
a
( % & /1
& /2
.
E
.!
,-
P 4"
4 '.) ?
!
.( 7 H 1 ( ). a ; 4
14 4 4 ' 6 4
P 4"
4 . . ( OO ' = a ) O ' 1
S A 4
. l0
1 a,
)
m 2.
A:"
P 4"
14.6
. ( O, u x , u y , u z ) %.
de repre O, u x , u y , u z .
1. a/ Exprimer le vecteur
. E p = f ( x ) '" " . %
!
la
'.) m *".
x
Ep = K 2
:
x + a2
* 4 . x ' Ox
P" 6
. ( Ox, OP ) =
O ' P K ( !)
. ur =
OP
,u
a
) / .1
4
.O'P (
a, k , l0 9 4 . T
!) ) /8
. ) I7" 1
)
1 v )
K (
)
/ .2
. 4
'.)
4 /
.:
FC
" /8
.
a 9 F .v ) 4 9
) 4)6 . P
. F 2" + ( 1 E p "
4 P " 6 /@
:
!
0 J 7" / .3
2mg
mg
, l0 = 3 a
a=
k
k
& !
!
1
;
2
1
Univ-BECHAR
LMD1/SM_ST
Travail et nergie
Quelles sont les positions dquilibre
pour 0
et
<0
. 2 .) :
!"
I & /8
O'
P
x
Exercice 6.15
Deux pendules simples de mme longueur l , sont
suspendus au mme point
m1 et m2 , et
seront supposes ponctuelles. Au dpart, B1 et B2
sont en quilibre. On carte B1 dun angle 0 , puis
les constituent possdent les masses
B1 et B2 aprs
, l , g et du rapport des
A.FIZAZI
15.6
I7" 2 ! 4 ! " O 4 " I7" 1 +.
2 2. ( ! . B2
B1 !
.l 4
1 .! 4 " 2
7"
m2
m1 ! .
%
B1 D " .!
1 m2
m1
0
. F
) !
2 "
m2
m1 C v2
v1 ! )
/1
W x = m1 / m2 ! .
" g, l,
9 %:
m1 C 2
"9 1
1 1 B)H A
:!
1 x
9 %:
m2
,) "
% 4:9 J
/
W(< x 1 H x = 1 H x 1 & !
!
T E
m2
m1 " .4
/8
.(! . % : ) % :
! :.
. 0 = 60 :, ) + 4 /2
:/ /1
- "/
!;
1 ! " : xC
,& & !
< 2" 8
I7" !
1 A "9 1
x=2
& ! /8
./8/1 / /1!
Univ-BECHAR
LMD1/SM_ST
225
Travail et nergie
15.6
1.6
1.6
rotF = 0
:
Fy
Fx
=
y
x
Fx
F
= z
z
x
Fy
F
= z
z
y
=2
= 1
=4
F = ( x + 2 y + 4z ) i + ( 2x 3 y z ) j + ( 4x y + 2z ) k :
%& ' - . / !
) #+#
Ep
1! 2 F = gradE p ( x, y, z )
:3 ' %& 0 % *!
1 2
x + 2 xy + 4 xz + f ( y, z )
2
x
Ep
f ( y, z )
3 2
f ( x, y ) =
y
2x +
= Fy
= 2x 3y z
y
y
2
1
3 2
E p = x 2 + 2 xy + 4 xz
y yz + g ( z )
2
2
Ep
g (z)
g ( z)
4x y +
= Fz
= 4x y + 2z
= 2z
z
z
z
g ( z ) = z 2 + C te
= Fx
/1
! " ! #!
,& ! /2
0
Ep =
yz + g ( z )
%& ' 0.
1 2
3
x 2 xy 4 xz + y 2 + yz z 2 + C te
2
2
te
E p ( 0, 0, 0 ) = 2 C = 2 : 4 5 1 & - .
Ep =
:
Ep =
+1
) !
! C te
1 %& ' () & 67
1 2
3
x 2 xy 4 xz + y 2 + yz z 2 + 2
2
2
:2.6
2 rotF = 0
F
1 2
y : ;!
" ! #! . X ( x, z )
2
Fx
= 0 Fx = C te (1)
y
Fx
= 2 x Fx = 2 xy + C te ( 2 )
z
Fx = X ( x, z ) , Fy = yz , Fz = x 2 +
Fy
Fx
=
y
x
Fx
F
= z
z
x
A.FIZAZI
Univ-BECHAR
/1
! " ! #!
LMD1/SM_ST
226
Travail et nergie
.z
Fx = X ( x, z )
(1)
Fx = X ( x, z ) = 2 xz :"
: F = gradE p $%
Ep
Ep
= Fx
x
Ep
= Fy
0+
&
E p = x 2 z + f ( y, z )
= 2 xz
x
f ( y, z )
f ( y, z ) =
= yz
1 2
y z + g ( z)
2
1 2
y z + g (z)
2
Ep
g ( z)
1
1
= Fz
x2 + y2 = x2 + y2 +
2
2
z
z
te
g ( z) = C
E p = x2 z +
'(
&
!
:
. E p = x2 z
,-. /
E p = x2 z
g ( z)
=0
1 2
y z + C te :
2
( .(z = 0
E p = 0)
1 2
y z
2
:1 2
dW = dE p , dW = F .dl , W = F .dl = E p ( B ) E p ( A) :
. /2
2 3
x = R cos
y = R sin
z=h
W = h R2
1 2
1
y = h R 2 cos 2 + sin 2
2
2
E p = z x2 +
E p ( A) = 0
Ep ( B) = h R
cos
1
+ sin 2
2
W = E p ( B ) E p ( A) = h R 2
( 3)
:
:W =
Fx dx + Fy dy + Fz dz
1 !
x = R cos
dx = R sin .d
Fx = 2 xz = 2 Rh cos
A.FIZAZI
Fx dx = 2 R 2 h cos sin d
Univ-BECHAR
LMD1/SM_ST
227
Travail et nergie
y = R sin
dy = R cos .d
Fy = yz = 2 Rh sin
Fy dy = R 2 h cos sin d
z=h
dz = R.d
Fz = x 2 +
1
Fz dz = R 2 h cos 2 + sin 2
2
1 2
1
y = R 2 h cos 2 + sin 2
2
2
1
cos sin + cos 2 + sin 2
2
W = R2h
0
1
cos 2 + sin 2
2
W = R2h
( 4)
W = R2h
0
.
.
4-
Q ( xQ , yQ , zQ )
P ( xP , y P , z P )
1!
&
( 3) +
( 4)
& * " 5 6
. W = Fdr
>?
8(
:3.6
F%
<+#
#
#
<+#
&#
1 2 /3
) F%
=&6 #! :
:
'
'/
x xP
y yP
z zP
=
=
xQ xP yQ yP zQ z P
:
x 1 y 2 z +1
=
=
2 1 4 2
1
&
) x
&A
F = 5x ux
2
&/!
30 !
y = 2x
z= x
1
z=
y +1
2
F%
:z
%& '
y
@ !!
B
<0
x u y + 2 x uz
2
dy = 2dx
dz = dx
dr = dxu x + 2dxu y
:- 7
A.FIZAZI
Univ-BECHAR
dxu z
) %
' C# !
LMD1/SM_ST
228
Travail et nergie
F dr = Fx dx + Fy dy + Fz dz
2
F dr = x 2 dx
1
W = x3
3 1
W = Fdr = x dx
2
-+' %D !
!
WCD
W=
7
J
3
'
WBC ,WAB
y=2 2 &A
.z = 1
& '
) F %
: ABCD &# ! 16
- . WAD
5
4D
x !
: &/!
F = x + 4 ux
2
BC , AB
. CD
AB
' /C
30 )
# >1
xu y + 2 xu z
dl = dxu x
:<+#
F dl = x 2 + 2 dx
2
WAB =
1
& '
(x
+ 4 dx
WAB
.z = 1
1
= x3 + 4 x
3
x=2 2 &A
ED
WAB =
1
y !
C# !
19
= 6,33 J
3
BC
: &/!
F = 4 + y 2 ux
2u y + 2 yu z
dl = dyu y
:<+#
F dl = 2dy
WBC =
WBC = [ 2 y ]2
4
2dy
ED
C# !
WBC = 4 J
& '
.y=4
x=2 2 &A
z !
CD
: &/!
F = ( 4 + 16 ) ux + 2 zu y + 8uz
dl = dzuz
:<+#
F dl = 8dz
2
WCD = 8dz
WCD = [8 z ]
2
1
ED
C# !
WCD = 8 J
:
WAD = WAB + WBCWCD
: x = t , y = t2 , z = t
A.FIZAZI
D- . A
% +
WAD = 5, 67 J
Univ-BECHAR
) F %
:1 2 1 . ( ;
' /9
LMD1/SM_ST
229
Travail et nergie
F = t 2 + t 4 u x + t 2 u y + t 3u z
dx = dt , dy = 2tdt , dz = dt
dW = t 4 + 3t 3 + t 2 dt
F dr = t + t dt + 2t dt + t dt
2
: 7< 6 1 2 =76
2
W=
0
&A
&A
:!
(t
& &F !
!
. F = Ep
1
+ 3t 3 + t 2 dt
k
r
Ep =
. Ec &
Ep !
D '&# - . D &
Ec =
1
m 2 r .r
2 F = Fc
1 k
.r
2 r2
Ec =
1k
2r
E=
Ec =
:%&4
LO = r
v = vr + v = r u
k
r
E=
1k 1 2
= mv
2r 2
D&
mv
1k
2r
#!
1k
2r
: ( 2)
v=
uz
m r
0
0
r
0
0
Univ-BECHAR
&
(1)
>
k
mr
! 1#7
ur
( 2)
&
C # /=
& 67
LO = mr 2 u z
A.FIZAZI
&4
1 -+' / ! ( 2 )
: +
E +
() &4 & #
1 2
mv
2
v= r
Ec =
()
(1)
1 G
+' 2 v =
Ec =
/
.
k
: &1 ,/!
&
) +
dr
r2
k
k
E p = 2 dr E p =
+ C te
r
r
te
. C = 0 () *! . r
Ep = 0 & !
" ! #! !
:* +'
: 0. .
:4.6
D& %
0. .< 0
. &A
1
dE p
>+
W = 28 J
() 2
!
&
LMD1/SM_ST
230
Travail et nergie
LO = mr 2
LO = mr 2
v 1 k
= =
r r mr
1 k
r mr
LO = mkr
0. D !
:5.6
F
!/
dW = F dr
3
W=
Fx dx + Fy dy + Fz dz
W=
0
0
3
Fx dx + Fy dy
0
W=
7 dx + 6dy = 21 + 24
0
W = 45 J
: 1#
W
45
, Pmoy =
t
0, 6
Pmoy =
!Ec = " Wi
!Ec = 45 J :
&
1
:
1 2
mv 0 = !Ec
2
v=
Pmoy = 75W
&F!
2!Ec
m
1! &
1 ) & A C # /=
4 5 '&# & ' 4 ! '&# /
, v = 9, 48ms
:; ! %& . * # D !
!E p = W
1
!
1 1?
. ( E p, A = 0)
) & A /3
!E p = 45 J
0 &#H! 2 !E p = !Ec
' 1 #5 /C
+' /
"4 !
) &
1
4
'&#
.
#
#
&
1
2 # !#
'&# A 1 ! - . +/
A 1! -.
#
/ !' !
1 0. . + )&/
!
%
D !
:B 1 ! - . A 1 !
+1!.
2!
!
C# !
dWAB = F dr
( F dx + F dy )
WAB =
WAB =
WAB =
16
WAB = 44 J
:B 1 !
EP , A
Fx dx + Fy dy
3
7dx + 6dy = 28 + 72
3
16
E p , B = WAB
) E p,B !
1 C#
@ !!
E p , B = 44 , E p , B = 44 J
6.6
&
# & H!5
p = p1 + p2 + p3
A.FIZAZI
&
()
Univ-BECHAR
&
FH ! .
C#
:& H!5
LMD1/SM_ST
231
Travail et nergie
&F! ).
G ?7
' &
2< 0
) p3
p2 /
()
:C !
p3
p2
=
sin 45 sin 45
: p3
R = p2 + p3
R=
v2 = v3
p2 I
p22 + p32
:
p = p1 + p2 + p3
!!
) p1
+/
C#
R = mv2 2
+1
p = p1 + R
'&# %
C# J # ! -
Mv = mv1 + mv2 2
M = 3m
v = v1 + v2 2
3v v1
2
v2 =
v2 = v3 = 11, 3ms
p2
45
45
B
p2 + p3
p1
45
p3
:7.6
&
( M + m)
FH !
.M +
+
-+' 1! '&# C # /1
'&# () &
/
. &
'&# ' ,+ 6 m +
p1 = p2 , mv0 = mv1 + Mv
1 2 1 2 1
mv0 = mv1 + Mv 2
2
2
2
K&1 +
! m +
EC1 = EC 2 ,
: v '&# =&6 #!
(1) ( 2 ) .m
2
) # >1
,
+
m>
M +
Ec = E p ,
1! '&# C #
A.FIZAZI
v=
. 1+
! #
mv12 = mv22
Mv 2
) ( 2)
'&#
1
x0 = v
.&
.B !
M
k
(1)
F'7 1 A?! C #
LH! 1 A?! x0 F'
!D6 ! & !
1 -.
, x0 = 2,33cm
# m +
Univ-BECHAR
> &!
#!
&
( 2)
C&?!
2mv0
, v = 0, 33ms
M +m
1
1
Mv 2 = kx02
2
2
.M +
(1)
mv1 = mv0 Mv
'&# ()
-+'
: ( M + m) +
/
&
/2
FH !
LMD1/SM_ST
232
Travail et nergie
: !D6
v ' = 0,17ms
# ) &/
1
1
( M + m ) v '2 = kx0'2
2
2
Ec = E p ,
mv0
M +m
v' =
&
M +m
=
k
x0' = v '
/ /3
1 .
mv0
k (m + M )
x0' = 2,33cm
!Ec = " W
&
W=
!Ec = !E p
&F!
1! C +1
-+'
/ +
1 '2
kx0 , W = 2,17 J
2
:8.6
.
/1
& A *+H#
Ep
E p ,max
dE p
= 2 Kr 1
dr
r2
e
a2
a
+
r 2 / a2
d 2 Ep
d 2 Ep
dE p
dr 2
dr
Ep ( r )
: I
#!
1+ - 7
dE p
dt
:r $]
dE p
dt
dE p
dt
=0!
,+
dt 2
r
e
a2
r 2 / a2
E p ,max = Ka 2e
dE p
[N
= 2 Kr 1
d 2Ep
!
2
= 2 Kr 1
r=a
<0
dr 2
dt
r2
e
a2
F'7
=0
r=a
=0- 7
r 2 / a2
!
r = {0, a,
=0
0 +
1 M+ /2
>?
>?
/3
>?
/4
& #
: () ;! C#
2
d Ep
dt 2
A.FIZAZI
= 2K 1 5
r2
r4
e
+
2
a2
a2
a2
Univ-BECHAR
r = {0,
LMD1/SM_ST
233
Travail et nergie
: F (M ) =
F (M ) =
dE p
F (M ) =
Ep
r2
e
a2
F ( M ) = 2 Kr 1
! #! F ( M ) %
Ep
dt
r 2 / a2
%& ' /5
.ur
:9.6
1 2
mvB
2
1 2
mv A = mgH
2
'&# C # /1
vB = 2 gH : vB
h = r (1 cos
h = r r cos
: vB
1 2
mvC
2
1 2
mvB = mgh
2
vC =
1 #! .
F! J
+/
O) &4
h %& ' /2
) vC '&# C # /3
C 1!
2 gh + vB2
:g
J
):
+
. R P
: H & " ! #!
&
/4
H &
?6 #
F! &
m, r , , vB
-+'
R + P = ma
R mg cos = ma N
v2 1
a = aN = C =
r r
h = r (1 cos )
'&# B )
2 gh + v
2
B
R = 3mg cos
)
1 2
mvS
2
1 2
mvB = mg ( 2r )
2
'&#
hB !
(1)
2mg +
(1)
7 -+' S 1 !
:
1!
m 2
vB ,min
r
m
RB = 3mg 2mg + 4 gr
r
2mg +
RS = 3mg 2mg +
0 .C # - . C
! 1 ! .( I 1 ! )
A.FIZAZI
&A
H &
:( (1)
/5
&A/
/6
& C#
: = 0, h = 0 2 B 1 !
RB = 5mg
: = ,h =
RS = 3mg cos
M+
vB ,min = 4 gr
A #! S
m 2
vB
r
2S 1 !
m 2
vB ,min
r
m
4 gr
r
RS = mg
1!
H &3
I
#
!
L ! -+'
D )&
H &
LMD1/SM_ST
234
Travail et nergie
m 2
vB ,min
r
m
2
0 = 3mg cos I 2mg + 4 gr cos I =
r
3
BS L
1 -+'
S B
1!
RI = 3mg cos
2mg +
R)0
3mg cos
2mg + m
vB2 ,0
r
( 132
&
- /7
1&
!
:
)0
vB ,0 ) 5rg
:
1 2
mvB ,0 = mgH
2
vB2 ,0 ) 5rg
/
&
#
FH !
m1 )
C&?
(1)
( 2 ) m1
2
.
FH !
- 7 >&
A.FIZAZI
(1)
v1'
,0 !
: v2 '&#
( 3)
) m3 %&
1! . m3 %&
C&?
v2 =
2m1v1
m1 + m2
:
! 2 7 /
#
m2 '&# v2
#
'&# v3 ! 2 v2' '&# m2 %& + P /
:C !) &
1
m2 v2' = m2 v2 m3v3
1
1
1
m2 v22 = m2v2'2 + m3v32
2
2
2
m2 )
( 2)
( 2)
m2 v2 = m2v2' + m3v3
" ! #!
(1)
( 3) = ( 4 )
!
&
:10.6
:
m1 %& + 4
'&# v1
'
! 2 v1 '&# m1 %& + P /
7
:C !) &
1
1
1
1
m1v12 = m1v1'2 + m2 v22
2
2
2
5
r
2
) m2 %&
! 2 7 /
1! . v2 '&# C# m2 %&
m1v1 = m1v1' + m2v2
" ! #!
H)
#!
- 7 >&
(5)
(6)
Univ-BECHAR
( 5)
(6)
v2'
,0 !
: v3 '&#
LMD1/SM_ST
235
Travail et nergie
( 5)
( 6 ) m2
2
(7)
(8)
( 7 ) = ( 8)
v3 =
:-+' / !
v3 =
C
C
m2 + +
v3 = f ( m2 ) ? &
. m2 & A +
4m1m2v1
( m1 + m2 )( m2 + m3 )
!7 %& A
#!
:
-.
v3
-+' ( 9 )
y=
v2 B !
v1 , m1 , m3 &
O#
!
#%
(9)
v3
2m2 v2
m2 + m3
.
+
C !
F' v3
m2
'N
;!
H!
!
m2 = x , v3 = y D & >?! 1 # +
4m1v1 x
( m1 + x )( x + m3 )
:-+' / !) y = f ( x )
( m1 + x )( x + m3 ) x ( m1 + x ) + ( x + m3 )
dy
= 4m1v1
2
2
dx
( m1 + x ) ( x + m3 )
m1m3 x 2
dy
= 4m1v1
2
2
dx
( m1 + x ) ( x + m3 )
:
dy
=0
dx
%& '
. m2 %&
m1m3
v,max
: (9)
v,max =
(m +
1
A.FIZAZI
M+
x = m2 = m1m3
30
C#
m2 +
+' / !) F'7 '&#
F'7
)(
m1m3 + m3
)
:11.6
f = N
N = mg cos
x2 = 0
dy
=0
dt
f = mg cos
&
&F!
, f = 4,9 N : AB
1! B 1 !
) #
Univ-BECHAR
#
,&1
/1
'&# C #
/2
1 -+' <
#
LMD1/SM_ST
236
Travail et nergie
!Ec = " Wi
1 2
mvB 0 = mga sin
2
:<+#
1 2
mv
2
! &
BC ED
:< 0
1 2 1 2
mv = kx
2
2
6B !
/
!E p =!Ec ,
1 2 1 2
kx = mv
2
2
1
+ vB2
2
v = g ( 2a l0 ) sin
# *1 A?!
!
B !
:B ! * & A
!QD6
<+
!
#
v=x
d=
EM 0 = mgh0
, v ( 4, 6m.s
:N L
! /4
+1! N
&
1
k
, v = 4, 58ms1
m
C# !
&
1
EM = mgh + mv 2
2
h = R cos
:12.6
&
)7 J # & ! /1
1
: M0 1 ! ) !
D&
A.FIZAZI
F! &
) !
1 FH ! .
1
EM = mgR cos + m 2 R 2
2
v= R
'&# B !
, d ( 1, 23m
:M 1 !
'&# " ! #!
mgR cos
=
&F!
EM 0 = mgR cos
h0 = mg cos
EM 0 = EM
1
/3
:B ! )
&
1
'&# #
v2
2 g sin
&1 LH!
m
, x = 14, 5cm
k
d )#
1 2
mv = mgd sin
2
1/ 2
x=v
. ( E p ,O = 0 ) !
, vB = 3,88m.s
. > v '&# C# !
B ! * / -
!Ec = !E p ,
-.
1 2
mvB = mg ( 2a l0 ) sin
2
1 -.
f
m
vB = 2a g sin
fa
2g
( cos
R
1
= mgR cos + m 2 R 2
2
cos
-+' 1 #!
+ ! J
/ !
:C !) 2 7 R# ) !
Univ-BECHAR
& C#
/2
D
LMD1/SM_ST
237
Travail et nergie
R P sin
aN =
sin
= ma N
N = mg ( 3cos
N =0
&A
# K& ! !
'&#
2 cos
! 30
cos
&
2
3
&S . +
%&
%&
1 ! & A /3
P1#
( 48
&1
' + # %& A
.P1# ' <
D : !"
4
:13.6
(
:
- 7
dE p
dx
d 2Ep
=0 ,
x0
+a
- 7
& # &A
dx 2
dx
=K
d 2Ep
2
(x
>?
0
x0
"4 ! -+' / !
dE p
A.FIZAZI
d Ep
=0 ,
dx
dx
)
2
dE p
K
2a
# !
>?
/1
/2
dx 2
Ep
K
2a
&F! )-! ! +
& #
D
x
+a
(x
= 2 Kx
(x
2
2
=0
3a 2
+a
2 3
Univ-BECHAR
& x& A +
#!
Ep
x = a
d 2Ep
dx 2
0
x =+ a
d Ep
dx 2
0
x= a
LMD1/SM_ST
238
Travail et nergie
& #
&A
2 x = a * +/ )
>?
0 ( A)
& #
D
>?
F !
. x = + a * +/ ) 0 ( B ) )
:14.6
;!
! / .1
O ' P = OO ' + OP
O ' P == a ( u x + ur )
OO ' = au x
OP = aur
+1
u x = cos .ur
%&
-+' / ! u
O ' P = a (1 + cos
sin .u
ux %
) .ur
a sin .u
: 0.
a (1 + cos
O'P =
O ' P = 2a 2 (1 + cos
1 + cos = 2 cos
&
() * +'
+ [ a sin
'& !
+ 1
O ' P = 2a cos
2 T = k ( l l0 ) u
l = O'P N
. u = cos ur sin u
& ' #$
& -. u G
T= k
2a cos
v = aur + a u
l0
cos ur sin u
2
2
v = a u :%&
,&
?6 &
/C
.O'P - !
11
'&# G
16
/ .2
F = P +T + R : R
& T&
:J
+/
F%
/C
+ = F .v = P + T + R v
Pv = ( mg cos ur
Tv = k
A.FIZAZI
2a cos
mg sin u ) a u
2
l0
cos ur
2
Univ-BECHAR
Pv = a mg sin
sin u
2
a u
LMD1/SM_ST
239
Travail et nergie
Tv =
a u
1
sin
2
Rv = 0
R,v
+ = F .v = P + T + R v
+ = a mg sin + a 2 k sin
( ka
+= a
:!
mg ) sin
kl0 sin
+= a
( ka
( ka
dE p =
mg ) sin
kl0 sin
( ka
mg ) sin
= mga
sin = 2sin
2 3 cos
dE p
5 / .3
B !
>?
a
2 I
= mga sin
#! %& 67 %&
3 2 cos
2
dE p
d
0-
.& # & A
=0
/2
D
:
A.FIZAZI
:-+' / !) - 7
N ! 0
a dt
+ C te
l0
sin + 3 sin
cos
/=
E p = mga cos
dE p
kl0 sin
'N ! D
L
"!) 4
2kl0 cos
:!
mg ) sin
kl0 sin
E p = a ( ka mg ) cos
1+ - 7
: E p %& ' )
" ! #! ' 1 #
Ep = a
:!
&/!
dW =+dt
dE p = dW
a kl0 sin
& #
1
=0
" ! #!
/3
D
>?
!' !
1+
Univ-BECHAR
R#
!
H! /C
%& . '
LMD1/SM_ST
240
Travail et nergie
d 2Ep
= mga
d
d 2Ep
d
d 2Ep
d
&F!
1 <0
3
cos
1
2
2
= 0 ) = mga
/ 3) =
2 B2 &
3
1
2
mga
2
0 #$%&&&&&&'( +,-.&&&&&&/
:15.6
B1 & + v0 '&#
C# ! /1
1
& 0 G H & h0 ) &
> %&
1/
!Ec = "Wi :( B1 & *!
1
m1v02 = m1 gh0
2
h0 = l (1 cos 0 )
v0 = 2 gl (1 cos
! -!# -
% /
&
1
&
B& H!
:-+' / !) ,&1 ,&1
#!
F H
(1)
m1v0 = m1v1 + m2 v2
1
1
1
m1v02 = m1v12 + m2 v22
2
2
2
( 2) v = v + v
( 3)
2
0
1
(1)
: O ) 2 v1 '&# " ! #!
x=
m1
m2
0
+' (1)
) v0
v2 B !
(1)
) v1
v0 B !
: O ) 2 v2 '&# " ! #!
v2 =
)& !
1
m1v12 = m1 gh1
2
h1 = l (1 cos 1 )
v1 =
x 1
2 gl (1 cos
x +1
2x
2 gl (1 cos
x +1
&
-+'
&
1
2
1
x 1
m1 gl (1 cos 1 ) = m1
2
x +1
cos
A.FIZAZI
( 2)
x 1
2 gl (1 cos
x +1
v1 =
1 =1
x 1
x +1
Univ-BECHAR
(1
cos
&F!
1!
2 gl (1 cos
( 4)
LMD1/SM_ST
241
Travail et nergie
1
m2 v22 = m2 gh2
2
h2 = l (1 cos 2 )
v2 =
2x
2 gl (1 cos
x +1
1
2x
m2 gl (1 cos 2 ) = m2
2
x +1
cos
2x
x +1
=1
(1
cos
2 gl (1 cos
( 5)
: !"
&A/ A1 '&#
LH! )
Q&
v1
v2
. A2 '&#
. v0 '&#
&
+1!
A2 &
&
A1
&
-.
%&
m1v0 = ( m1 + m2 ) v
v=
1
( m1 + m2 ) v 2 = ( m1 + m2 ) gh
2
h = l (1 cos )
cos
=1
&
x 1
cos
&
cos
,& !
= cos
5 :
: ( 5) ( 4)
x 1
x +1
(1
cos
3x 2 + 2 x 1 = 0
A.FIZAZI
' #!
v2
% /C
&
-+'
(7) (6)
1!
% #
,& !
) =1
2x
x +1
D
2
(1
D LH!
cos
/2
'(
x1 = 1
x2 = 1/ 3
2 x = x2 = 1/ 3
Univ-BECHAR
(7)
#!
0
v1
A2
:&
)
&F! +
D !1
(1
v2 = v0
(6)
v = 2 gl (1 cos
,& !
:x
:
'&# 2 F H
&
: !
&
) <&
x
2 gl (1 cos
x +1
!Ec = " Wi
: +
/+
v1 = 0
A1 & : x = 1
)
.L
LMD1/SM_ST
242
Travail et nergie
cos ' = 1
x 1
x +1
(1
cos
),
,& !
:x=2
)B !: &
/
: ( 4)
cos
cos
A.FIZAZI
1x=2
2 x =2
=1
=1
x 1
x +1
2x
x +1
(1
cos
),
cos
1x=2
: ( 5)
2
(1
cos
) cos
Univ-BECHAR
' = 29
= 0,94
1x=2
( 20
)B !: +
2 x =2
= 0,11
2 x =2
D /C
)
= 83, 7
LMD1/SM_ST