"SH.M.Q.

SH Zef Lush Marku Shkup"

Detyr projektuese nga lnda praktike
"Interna "

Tema:

Anemia
Mentor: Prof. Anife Dauti

Emri dhe Mbiemri:Rejhan Musliu

Shkup, Tetor 2015

HYRJE

Anemia sht nj ndr rregullimet m t t gjakut, q rezulton nga paksimi, rnia e

numrit t rruazave t kuqe t gjakut n organizmin e njeriut. Ky lloj rregullimi mund t
sjell probleme t pariparueshme shndetsore, si rezultat i uljes se nivelit t
hemoglobins n rruazat e kuqe, e cila sht nj ndr komponentt prbrs m t
rndsishm t rruazave t kuqe t gjakut, q bn transportimin e oksigjenit n t gjitha
indet e organizmit. Komplikacionet e shkaktuara jan t shumllojshme.Shkaktart e
anemis jan t shumt, por ndr m t rndsishmit mund t veohen si: Shkatrrimi i
tejskajshm i rruazave t kuqe, humbja e gjakut si pasoj e shum faktorve, prodhimi
dhe rigjenerimi i pamjaftueshm i rruazave t kuqe t gjakut, etj.Por anemia rrjedh edhe
nga shkaqe t tjera prve ktyre q prmendm m lart, si jan: rregullimet e
trashguara n organizmin e njeriut, kequshqyerja, si mungesa e hekurit dhe
vitaminave, infeksionet e ndryshme, prezenca e disa kacereve, ekspozimi ndaj
medikamenteve toksike.

ANEMIA

Anemi e prkthyer n shqip, do t thot pagjaksi. Klinikisht, diagnoza e anemis

vendoset kur ka ulje t nivelit t hemoglobins. Anemia (Pagjaksia)
Pagjaksia, pavarsisht nga lloji i saj, ndikon n zvoglimin e mass s eritrociteve n
gjak, e cila prcillet me zvoglimin e koncetrimit t hemoglobins, t shprehur n nj
litr gjak. Anemia shprehet edhe me zvoglimin e hematokriteve n gjak. Anemia, pa
marr parasysh patogjenezn e saj, sht e kushtzuar gjithnj me rregullimet e
barazpeshs ndrmjet madhsis s krijimit t eritrociteve n hemoglobin n palcn
ashtrore si dhe shprndarjes s tyre n gjakun e njeriut. Thuhet se zvoglimi i numrit t
eritrociteve n gjak (i matur n nj litr gjak), mund t jet njsi matse pr anemin e
organizmit. Mirpo kjo nuk sht gjithher ashtu, sepse zvoglimi i numrit t eritrociteve
nuk mundet gjithnj t zvogloj n mnyr paralele sasin e hemoglobins s gjak.
Shkalla e anemis (pakgjaksis), mund t prcaktohet n mnyr t sakt vetm me
metoda izotopike. Mirpo, sasia e mass s eritrociteve n varsi nga vllimi i
prgjithshm i gjakut, mundet gati gjithher t prcaktohet me metodn e hematokriteve
n vena. Pr kt arsye, metodat m t sakta pr prcaktimin e pagjaksis jan
metodat e prcaktimit t hematokriteve venoze, sasis s hemoglobins dhe numrit t
eritrociteve n gjak. Anemia relative sht e kushtzuar me rritjen e vllimit t plazms.
Rritja e nivelit t plazms pr shkak t hemodillacionit mund t na jep hematokrit t
zvogluar edhepse masa e eritrociteve n gjak sht e normalizuar. Anemia relative
mund t vrehet n fund t muajit t tret t shtatzanis tek femrat dhe kjo zgjat deri n
fund t saj. Zvoglimi i vllimit t plazms sht i kushtzuar me plazmn relative t
eritrocitozs. Dehidrimi, i cili ndodh gjat smundjeve t ndryshme ndikon n rritjen,
3

rrjedhjen dhe ketoacidozn diabetike, e cila sjell deri te eritrocitoza relative. N

anemin akute pashemoralgjike, apo smundja e Adisonit, si dhe te disa smundje
malinje ekziston njkohsisht zvoglimi i mass s eritrociteve dhe i vllimit t plazms,
ashtu q dosa metoda t zakonshme laboratorike nuk mund t vrtetojn (dshmojn)
anemin edhe kur ajo ekziston. Kur t zbulohet se me t vrtet ekziston anemia, sht
e nevojshme q t vrtetohet lloji i saj, etiologjia dhe patogjeneza e saj, n mnyr q
pagjaksia e atij personi t shrohet. Ekzistojn ndarje t ndryshme t llojeve t
anemis, si p.sh. etiologjike, patofiziologjike dhe morfologjike. donjra nga kto lloje
ka edhe mungesat e veta. Ndarja patofizioligjike e anemis, p.sh. llogarit n
mekanizmat e krijimit t anemis. Ndarja morfologjike sht e qlluar, sepse na
mundson shqyrtimin e gjakut periferik, ndryshimin morfologjik t karakteristikave pr
disa lloje t anemis, si dhe mundson nj shrim t prshtatshm.

Ndarja patofiziologjike e anemis

Sipas ksaj ndarje, pagjaksia ndahet n: Anemi e cila krijohet kryesisht nga krijimi i
pakt i eritrociteve. Anemia e krijuar nga rritja e zbrthimit t eritrociteve (t
ashtuquajtura hemoliz). Anemia q krijohet pr shkak t rritjes enorme t humbjes s
gjakut. Pra, si shihet, anemia mund t kushtzohet me zvoglimin e krijimit apo rritjen
e zbrthimit t eritrociteve apo edhe me humbjen e gjakut nga organizmi (gjakderdhja).

Anemia pr shkak t zvoglimit t krijimit t

eritrociteve

N kt nngrup t anemis prfshihen kto pagjaksi t njohura: A. Pr shkak t

ndryshimit n rregullimin dhe diferencimin e qelizave t panjohura am. a) qelizave
am shum potente (pluripotente) b) qelizave am bashkpotente (unipotente) B. Pr
shkak t rregullimeve dhe pjekjes s qelizave t njohura am t eritrocitopoezs. a)
ndryshimet n sintezn e ADN-s b) ndryshimet n sintezn e hemoglobins (anemis
hipokronike). C. Anemia e prejardhjes s pannjohur apo e krijuar nga nj numr i madh
prbrsish tjer. Anemia e cila shkaktohet si rezultata i deficitit (mungess) s
proeritroblasteve n palcn kurrizore, n t ciln ekziston vetm nj numr i kufizuar i
eritrociteve, i cili mund t kushtzohet ose me munges eritropoetinash apo n
shkatrrim eritroblastesh.
4

Shkaktart e anemis pr shkak t mungess s

eritrociteve

Ekzistojn shum shkaktar, disa prej t cilve as deri m sot nuk jan gjetur, t cilt
mund t ojn deri te zvoglimi i krijimit t eritrociteve n kto tri grupe t anemis.
Anemia hipokronike m e njohur sht ajo e cila krijon deficit hekuri (Fe) n organizm.
Jan t shpeshta anemit sideroblaste, hemoglobinopatia, etj. Ato mund t ndahen n
kt mnyr: Anemia pr shkak t rregullimeve n sintezn e ADN-s (anemia
megaloblaste).
Munges vitaminash B12 Munges acidi folik rregullim t metabolizmit t pirins dhe
t pirimidins. Anemia pr shkak t rregullimit t sintezs s hemoglobins. a)
rregullimi i sintezs hema dhe i porfirins. Munges hekuri n organizm Anemi
sideroblaste Helmimi me plumb pushke. b) rregullimet n sintezn e globins
Talasemia Hemoglobinopatia.

Anemia e panjohur ose anemia e shum shkaktarve

N grupin e anemis s panjohur, ku sigurisht se shum prbrs etiologjik luajn rol

t rndsishm n krijimin e anemis, e cila ka nj etiologji dhe patogjenez t
ndryshme. Anemin m t shpesht n kt grup e paraqet anemia e smundjeve
kronike. N kt grup bjn pjes kto lloje t pagjaksive: Anemia e natyrshme
dizeritropoezne, Anemia e palcs hiperplazmo kurrizore, Anemia e smundjeve kronike,
Anemia e krijuar pr shkak t infiltrimit t palcs kurrizore etj. Sot jan br t shpeshta
anemit hemolitike tek t cilat ekzistojn prbrsit hemolitil n rrethinn e eritrociteve
normale. Kto jan anemi hemolitike autoimune (vetimunitare), t shkaktuara nga barna
n t cilat antitrupat jan t drejtuar kundr tyre. Prshkruhen shum shpesh edhe
anemi hemolitike me prejardhje mekanike, gjat anemis hemolitike traumatike.

Anemia pr shkak t rritjes s humbjes s gjakut

Grupi m i madh dhe m i shpesht sht ky grup i anemis, i cili krijohet pr shkak t
humbjes akute apo kronike t gjakut dhe mungess s hekurit (Fe) n gjak dhe n
5

organizm n prgjithsi. Kjo munges gjaku mund t bhet edhe shum dramatike
dhe vie deri te humbja e sasive t mdha t gjakut.

Ndarja morfologjike e anemis

Kjo ndarje bazohet n pikvshtrimin mokroskkopik t sasis s gjakut periferik me

metodn e prcaktimit t sasis s caktuar t eritrociteve dhe hemoglobins. Vllimi i
eritrociteve dhe sasia e tyre n hemoglobin luajn rol t rndsishm n ndarjen
morfologjike t anemis. Nse caktohen kto vlera dhe prcaktohen ndryshimet
morfologjike t eritrociteve, mund t vrtetohet leht edhe etiologjia dhe patogjeneza e
anemis si dhe t mundsohet shrimi i anemis. Mirpo, ndarja morfologjike gjithher
nuk sht e mjaftueshme pr prcaktimin e sakt t etiologjis dhe patogjenezs s
anemis.
Ather do t ishte m i pranueshm hulumtimi i anemis me metodn e izotopeve.
Nse anemia zhvillohet hap pas hapi dhe pacienti nuk sht i smur shum, ather
mund t zvoglohet masa e eritrociteve deri n 50%, rnje e koncentrimit t
hemoglobins n 80g/l n hematokrit deri n 0,25 1/litr, pa paraqitje t ndonj
fenomeni t padshiruar. Kur arrihet vlera e hemoglobins rreth 60 g/l, zakonisht
personi mund t ndjej lodhje t leht, prderisa vlera e Hb nn 20g/l sht inkompatibile
pr jetn normale. Kur anemia arrin nivelin e gjakderdhjes dhe fillojn dmtimet
kardiovaskulare apo t sistemit t mushkrive, edhe nj humbje shum e vogl e gjakut
shkakton insuficiencn. N llojin e anemis akute hemolitike, nse kjo sht
intravaskulare, ather hemoglobinn e prcjell nj rritje e madhe e temperaturs dhe
dhimbje n abdomen dhe shpin si dhe shenja t kushtzuara me paraqitjen e
hemoglobins s lir n gjak dhe zrthimin e saj.

Shenjat fizike t anemis

Simptomet dhe shenjat kryesore t anemis kryesisht jan pasoj e mekanizmave

kompenzues pr shmangjen e hipoksis s indeve dhe kjo sidomos tek rritja e puns s
zemrs. Fenomenet e zemrs paraqiten si rezultat i rrahjeve t zemrs dhe rrahjet
kryesore t saj ndgjohen n pjesn e siprme t saj. Fuqia dhe kualiteti i rrahjeve t
6

zemrs mund t jen t ndryshme. N rastin m t rnd t anemis paraqitet

depresioni i cili humb pas prmirsimit t anemis dhe paraqitjes s nivelit normal t
gjakut n organizm. Anemia mund t shkaktoj edhe ngre por edhe zverdhje t
buzve t gojs, fytit, etj.

Etiologjia dhe patogjeneza e anemis

Deficiti apo mungesa e hekurit (Fe) n organizm mund t krijojn shkaktar t

ndryshm: 1. Marrja e pamjaftueshme e Fe me an t ushqimit. 2. Absorbimi i
pamjaftueshm i Fe n organet pr tretje. 3. Shtimi i humbjeve t Fe nga organizmi. 4.
Rritja e nevojave t organizmit pr hekur. Organizmi si trsi ka aftsi q t mbaj nj
bilans relativ t ekuilibrit t Fe n organizm si dhe n qelizat vertikuloendotrupore t
organeve t ndryshme.
Organizmi mund t humb vetm nj sasi minimale t Fe mbreenda 24 orve, mirpo
kt sasi ai mund ta kompensoj menjher duke shfrytzuar hekurin rezerv t mbetur
n eritrocite pr sintezn e hems. Numri m i madh i anemive, kushtzohet me
humbjen e Fe nga organizmi, m s shhumti gjat gjakderdhjeve t vogla kronike ose
gjat shtatzanis. Jan shum t rralla anemit tek t cilat ekziston nj bartje e vogl e
absorbimit t Fe. Pra, rritja e humbjeve t Fe n organizm e shkaktuar me gjakderdhje
kronike sht shkaku m i shpesht i deficitit.
Thn shkurt, sht e kuptueshme se poqse ndodh fardo humbje e vogl e gjakut
dhe ajo derdhje sht kronike, mund t shkaktoj humbje domethnse t Fe n
organizm. Nse vrehet se kemi deficit t Fe n organizm, ather duhet q prmes
ushqimit t absorbojm Fe tri her m shum, ashtu q n vend t 1 ose 2 mg Fe, t
absorbojm 3 ose 6 mg Fe mbrenda 24 orve. Mirpo, nse humbim prej 3 deri 6 mg
Fe, ather do t kemi vrtet nj bilans negativ t Fe n organizm, i cili prcillet me
gjakderdhje t gjat. Prej gjakderdhjeve m t njohura kronike kemi gjakderdhjen e cila
bhet gjat kohs s menstruacioneve tek femrat, pastaj te organet pr tretje ku
vrehet deficit i hekurit etj. Pra menstruacionet qenkan shkaktari kryesor i deficitit t Fe
n organizm. Hekuri sht i pranishm n qarkullimin e gjakut, ndrsa vetm nj sasi
e vogl e tij ndodhet n indet rezerve, pra rreth 35 mg Fe. Tek binjakt psh. sasia e Fe
para lindjes sht e vogl, sepse pesha trupore e tyre sht e vogl. Mirpo, tek fmijt

e porsalindur edhepse sasia e gjakut sht e vogl, kjo sasi gjat vitit t par
trefishohet, ndrsa hemoglobina n qarkullim dyfishohet.
Tek t gjith fmijt deri n moshn dyvjeare, ekziston nj rrezik latent pr deficit t
Fe n organizmin e tij. Ushqimi i fmiut pr nj koh t gjat vetm me qumsht on
deri te deficiti i Fe n organizm. Pas vitit t par t jets fmiu duhet t marr 1 mg Fe
pr do kilogram t peshs trupore n do 24 or. Ndrsa, pas 18 muajve mund t
marr 0,5 mg/kg. Pas vitit t tret fmijt mund t absorbojn 0,2 deri 0,3 mg Fe pr
do dit dhe kt sasi mund ta marrin deri n moshn 12 ose 14 vjeare, apo n
moshn e pubertetit. Kjo gj mund t arrihet me nj ushqim t rregullt, normal dhe t
kombinuar. Nse i riu pson nj rritje t shpejt n moshn e pubertetit kjo krkon
marrjen e nj sasie prej 200 deri n 300 mg hekur, pr t plotsuar nevojat e tij me Fe
gjat rritjes s vazhdueshme t mass s gjakut dhe muskujve t tij. Dihet se shtatznia
dhe dhnja e gjiut bebes, jan dy gjendje shum t rndsishme fiziologjike t gruas n
t ciln rezervat e Fe n organizmin e saj shpenzohen, sepse sasia m e madhe e Fe
humbet n vet metabolizmin e nns, kshtu q nj sasi hekuri nna e drgon n
fetus, pra e drgon tek fmiu n barkun e saj. Pr kt arsye, themi se gjat shtatzanis
i paraqitet nevoja m e madhe e gruas pr Fe, n mnyr q bilansi i Fe te shtatzna e
pastaj te i sapolinduri si dhe n gjiun e saj t jet normale. Kt q tham m lart e
prshkruan tabela e mposhtme, e cila paraqet nevojat e gruas pr hekur gjat
shtatznis.
Vetm gjat shtatznis, me ndrprerjen e humbjeve t Fe pr shkak t
menstruacioneve irganizmi i gruas kursen rreth 250 mg Fe, sepse gjat shtatznis
gruaja humb rreth 800 mg Fe dhe organizmi i saj ka nevoj pr do dit t plotsoj me
rreth 2,8 mg Fe, me an t ushqimit.

Patogjeneza

N kt anemi, shenjat e jashtme t anemis tregojn se rezervat e hekurit kan filluaar

t shpenzohen gjat kalimit npr periodn latente dhe paralatente t deficitit t hekurit.
N periudhn paralatente ekzistojn rezerva t pakta hekuri, ndrsa n t dytn deficiti i
hekurit zvoglohet, kurse n periudhn e tret pas deficitit t hekurit arrihet anemia dhe
poashtu edhe zvoglimi iproteinave tjera q gjenden n hekur. Zvoglimi i aktivitetit t

enzimeve q prmbajn hekur shkakton mdryshime n qelizat e organeve t ndryshme

t cilat sjellin simptome t caktuara dhe shenja tjera t anemis.

Pasqyra klinike

Pasqyra klinike e ksaj anemie sht e kushtzuar me smundjen fillestare, e cila ishte
shkaktari kryesor i anemis dhe rregullimit t puns s indeve n organe pr shkak t
deficitit n qelizat e enzimeve t tyre t cilat prmbajn Fe.

Simptomet e smundjes

Sjenjat e smundjes kushtzohen nga smundja fillestare e cila sht shkak i anemis,
dhe kjo shpesh shprehet me shenjat e anemis, kshtu q anemia si e till mund t
zbulohet vetm me shqyrtim laboratorik. N rastet tjera jan t shprehura, shenjat e
anemis si dhe shenjat e smundjes t cilat kan sjkaktuar anemin. Smundja
zakonisht fillon hap pas hapi pr shkak t deficitit kronik t Fe i cili lehtsisht krijohet
gjat gjakderdhjeve t vogla, ashtu q organizmi i prshtatet anemis dhe anemia
organizmit.
Shpesh me metoda laboratorike vrtetohet nivel shum i ult i hemoglobins, edhe
pse te i smuri nuk vrehen fare shenjat e anemis apo ndonj simptom i ngjashm.Te
shumica e t smurve anemik vrehet shkall shkall dobsimi, plogshtia, rrahje t
forta t zemrs dhe frymmarrje e rnduar gjat nj pune t vogl. Tek femrat zakonisht
kjo shprehet me kokdhembje.
Te shumica e t smurve anemia shprehet ather kur sasia e Hb bie nn 80 deri n
75 gr/litr. Ndryshimet vrehen edhe n gjuh, ku ajo bhet e kuqe, e ndieshme n
ngacmim, etj. thonjt thehen leht, rrudhen pr s gjati, khen konkav, etj. Deficiti i
hekurit mund t jet arsye pr paraqitjen dhe vshtirsimin e sindromit imunodeficitar.
Shqyrtimet laboratorike tregojn se numri i retikulociteve sht normal ose dukshm m

i madh. Numri i leukociteve zakonisht sht normal, kurse i trombociteve mund t jet
normal, i zvogluar apo i rritur.

Diagnoza e smundjes

Kur vrehet mir se nj individ ka anemi t shprehur pr shkak t deficitit t hekurit,

ather diagnoza sht fare e leht. Shenjat e amnezionit dhe gjakderdhjes si dhe
pamja karakteristike e gjakut periferik apo hipoferemia jan elemente t mjaftueshme
pr t treguar anemin dhe pr t filluar me shrimin e saj. Gjith simptomet e
hipoksis dhe deficiti i hekurit n inde humbet vetm pr disa dit. Suksesi n shrimin
e smundjes paraqitet me rritjen e retikulociteve t cilat vrehen m shum prej 7 deri
12 dit. Rritja e Hb duket fare qart vetm pas nj jave shrimi, ndrsa vlerat e saj
normalizohen vetm pas dy muajve nse shrimi i prshtatet mir pacientit. Parashikimi
i anemis varet edhe nga parashikimi i smundjes e cila ka sjell deri te paraqitja e
deficitit t hekurit n organizm.

Shrimi

Nse vrehet se anemia e individit sht paraqitur si rezultat i mungess s hekurit,

ather sht e nevojshme q t zbatohet shrimi me hekur, para se t vrtetohet
shkaku i deficitit, pr shkak se ky vrtetim mund t zgjas shum dhe organizmi
dobsohet tepr, kshtu q sht i nevojshm transfuzioni me eritrocite t ndara.
Si shrim m t preferueshm do parashikonik, zbatimin e shrimit prmes gojs,
ndrsa n disa raste t veanta do t duhej t zbatonim dhnjen e Fe n mnyr
parentale. Hekuri n mnyr orale jepet n form t ferosulfateve, feroglikonateve dhe
feromuforateve prej 50 mg deri n 100 mg apo edhe deri n 200 mg n dit.
10

Klasifikimi
Nga ana patofiziologjike, anemia mund t shkaktohet ose nga prodhimi i
pamjaftueshm), ose nga shkatrrimi i shpejt (i parakohshm) i rruzave t kuqe
(eritrociteve). N varsi t madhsis t eritrociteve (rruzave t kuqe), anemia
klasifikohet n:
1. a. Anemi mikrocitike.
2. b. Anemi makrocitike.
3. c. Anemi normocitike.

Analizat laboratorike
1. Kur dyshohet se pacienti ka anemi, bhet hemograma (angl: CBC, complete
blood count) pr t matur nivelin e hemoglobins, hematokritit, indeksin
i retikulociteve, dhe parametrat e tjer q shfaqen normalisht n hemogram.
2. Pamja mikroskopike e gjakut shpesh ndihmon shum n vendosjen e diagnozs.
3. Sipas nevojs, matet niveli i hekurit, niveli i transferins, dhe niveli i ferritins.
4. Sipas nevojs, bhet edhe matja e vitamins B12, acidit folik, acidit metilmalonik,
dhe homocisteins.
5. Pr vendosjen e diagnozs mund t jet e nevojshme biopsia e palcs t
kockave.

Trajtimi[redakto | redakto tekstin burimor]

1. Varet nga diagnoza.
2. Transfuzioni sht i nevojshm kur anemia sht akute, hemoglobina bie nn 8,
ose kur pacienti ka simptoma t patolerueshme. Transfuzioni mund t mos jet i
11

nevojshm edhe kur niveli i hemoglobins sht shum i ult, nse ulja e
hemoglobins n at nivel ka qen kronike.

PERMBAJTJA
Hyrje............................................................................................................................
..........1

Anemia........................................................................................................................
..........2

Ndarja patofiziologjike e anemis

Anemia pr shkak t zvoglimit t krijimit t eritrociteve
Shkaktart e anemis pr shkak t mungess s eritrociteve...............................3

Anemia e panjohur ose anemia e shum shkaktarve

Anemia pr shkak t rritjes s humbjes s gjakut
Ndarja morfologjike e anemis..............................................................................4

Shenjat fizike t anemis......................................................................................5

Etiologjia dhe patogjeneza e anemise...................................................................5.6

Patogjeneza
Pasqyra klinike

12

Simptomet e smundjes..............................................................................................7

Diagnoza e smundjes
S h r i m i.................................................................................................................8

Klasifikimi
Analizat laboratorike
Mjekimi(Trajtimi)................................................................................................
.......................9

LITERATURE E SHFRYTEZUAR

http://lajmetshqip.com/trajtimi-dhe-kurimi-i-anemise-si-ta-parandalojme/
https://sq.wikipedia.org/wiki/Anemia

13