Académique Documents
Professionnel Documents
Culture Documents
kinakailangan. Bukod dito, maaari nang humirang ang hari ng mga edukadong diumanong gamitin sa layuning Kristiyano. May karapatan ang Papa na tanggalin sa hari
mamamayan bilang kolektor ng buwis, hukom, sekretarya, at administrador.
ang karapatang mamuno kung hindi tumupad ang hari sa kanyang obligasyong
Kristiyano.
Ang Investiture Controversy ay sumasalamin sa tunggalian ng interes ng
Simbahan at pamahalaan kaugnay ng mga ideya ni Papa Gregory VII. Hindi nagustuhan
PAG-USBONG NG MGA NATION STATE
ng Haring German na si Henry IV ang ideya ni Papa Gregory VII. Para kay Henry, ang
Sa pagbabago sa konsepto ng monarkiya. naitatag na rin ang mga batayan ng relihiyong panatisismo ni Papa Gregory VII ay tuwirang nakaapekto sa mga kaugalian at
mga nation-state sa Europe. Ang nation-state ay tumutukoy sa isang estado na usaping politikal sa Germany. Dahil dito, humingi ng tulong ss Henry IV sa mga obispong
pinananahanan ng mga mamamayan na may magkakatulad na wika, kultura, relihiyon, German na pababain na sa puwesto ang Papa. Bilang tugon, idineklara ng Papa na
at kasaysayan. Dahil sa kanilang pagkakahalintulad na kultural, ang mga mamamayan ekskomulgado si Henry IV sa Simbahang Katoliko. Hiniling ng hari na alisin ang
ay isang nagkakaisang lahi. Bukod sa pagiging nasyon, isa rin silang estado sapagkat ekskomulgasyon sa kaniya. Nang hindi ito gawin ng Papa, tumayo si Henry IV nang
nananahan sila sa isang tiyak na teritoryo at may o kasarinlan. Isa silang nagkakaisang nakayapak sa labas ng palasyo ng Canossa sa hilagang Italya ng tatlong araw noong
lahi na may katapatan sa kanilang bansa.
1077. Hiniling niya na alisin na ang parusang ekskomulgasyon.
Mahalagang katangian ng nation-state sa panahong ito ang pagkakaroon ng
Bagaman pinatawad din kalaunan ng Papa si Henry, ang nasabing insidente ay
sentralisadong pamahalaan sa ilalim ng isang pambansang monarkiya na may lalong nagpatibay sa kapangyarihan ng Simbahan. Kalaunan, upang malutas ang
kakayahan at kapangyarihan na magpatupad ng batas sa buong nasasakupan. May mga nasabing isyu, nagkaroon ng kompromiso sa pagitan ng Simbahan at ni Henry V. Ito ang
bagong institusyon na umusbong bunga ng pagiging nation-state. Isa rito ang pagkabuo tinatawag na Concordat of Worms noong 1122 na kumilala sa dalawang tungkulin ng
ng isang hukbo ng mga propesyunal na sundalo na tapat sa hari.
Obispo bilang liderespiritwal ng Simbahan at panginoong maylupa. Kinilala nito ang
Tungkulin ng hukbo na palawigin ang teritoryo at kapangyarihan ng monarkiya Simbahan bilang isang nagsasariling institusyon na pinamumunuan ng Papa na hindi
kahit mangahulugan ito ng digmaan. Nagsimula rin ang institusyon ng burukrasya sa napapasailalim sa sinumang hari.
mga opisyal o kawani na may kasanayan para patakbuhin ang pamahalaan ayon sa
kautusan ng monarkiya. Kabilang sa katungkulan ng mga opisya at kawani ang
Ang simbahan ang pinakamakapangyarihang institusyon sa panahon ng Middle
pangongolekta ng buwis, pagpapatupad ng batas, at pagkakaloob ng hustisya.
Ages. Malawak ang lupang pag-aari nito. Ito ang nagtakda sa Europe ng pamantayan ng
Dahil sa makapangyarihan ang mga nation-state, nagpakita ng ibayong lakas paguugali at moralidad. Ito rin ang namahala sa edukasyon. Maging ang mga hari ay
ang Europe. Nabuo sa Europe ang mga bagong institusyong pampolitika, panlipunan, at kaya niyang utusan o pasunurin. Dahil sa kapangyarihan ng Simbahan, mahalaga ang
pang-ekonomiya. Ang paglakas ng Europe ay nagbigay-daan din sa pagpapalawak nito naging papel nito sa paglakas ng Europe. Sa pangunguna ng Simbahan, nabuo ang
ng impluwensiya. Naganap ito sa panghihimasok at pananakop ng mga Europeong imahen ng Europe bilang isang malawak na kabuuang Kristiyano ang Republica
nation-state sa Asya, America, at nang kinalaunan, sa Africa.
Christiana na pinamumunuan ng mga hari sa patnubay ng Papa. Sa kabuuan, ang
Europe sa simula ng ika-11 siglo hanggang sa ika-13 siglo ay lumakas. Lumaki ang
populasyon, nanumbalik ang dating siglang pangkalakalan, umusbong ang mga lungsod
PAGLAKAS NG SIMBAHAN AT PAPEL NITO SA PAGLAKAS NG EUROPE
Habang nababawasan ang katapatan ng ordinaryong mamamayan sa mga at kalaunan ay mga nation-state, at lumakas ang kapangyarihan ng Simbahan. Ang mga
panginoong maylupa, nakikita naman nila ang Simbahan bilang bagong sentro ng salik na ito ang nagbigay-daan sa paglakas ng Europe at sa kaganapan sa mga susunod
debosyon. Sa loob mismo ng Simbahan ay tinuligsa ang pang-aabuso ng mga hari na na panahon.
naging dahilan upang lalong lumakas ang kapangyarihan ng Papa.
Sa pagsapit ng 1073, naging mas makapangyarihan ang Simbahan nang itakda
PAG-USBONG NG RENAISSANCE
ni Papa Gregory VII na ang lipunan ay bahagi ng kaayusang banal na napapasailalim sa
Sa pagtatapos ng Middle Ages sa huling bahagi ng ika-14 na siglo, isinilang ang
batas ng Diyos. Bilang pinakamataas na lider-espiritwal at tagapagmana ng Simbahang Renaissance. Ang Renaissance ay nangangahulugang muling pagsilang o rebirth.
Katoliko mula kay San Pedro, ang Papa ang may pinakamataas na kapangyarihan sa Maaari itong ilarawan sa dalawang paraan. Una, bilang kilusang kultural o intelektuwal
pananampalataya at doktrina. Kaugnay nito, ang lahat ng Obispo ay dapat na na nagtangkang ibalik ang kagandahan ng sinaunang kulturang Greek at Roman sa
mapasailalim sa kanya, gayundin ang mga hari na ang kapangyarihan ay dapat lamang pamamagitan ng pag-aaral sa panitikan at kultura ng mga nasabing sibilisasyon.
Ikalawa, bilang panahon ng transisyon mula sa Middle Ages tungo sa Modern Period o
Modernong Panahon.
Dahil sa pag-unlad sa agrikultura bunga ng mga pagbabago sa kagamitan at
pamamaraan sa pagtatanim, umunlad ang produksiyon sa Europe noong Middle Ages.
Humantong ito sa paglaki ng populasyon at pagdami ng pangangailangan ng mga
mamamayan na natugunan naman ng maunlad na kalakalan. Ang mga lungsod-estado
sa hilagang Italy ay nakinabang sa kalakalang ito. Noong ika-11 hanggang ika-12 siglo,
umunlad ang mga ito bilang sentrong pangkalakalan at pananalapi sa Europe.
Monopolisado rin ng hilagang Italy ang kalakalan sa pagitan ng Asya at Europe. Ilan sa
mga lungsod-estadong umusbong ay ang Milan, Florence, Venice, Mantua, Ferrara,
Padua, Bologna, at Genoa. Ang yaman ng mga lungsod-estado na ito ay hindi
nakasalalay sa lupa kundi sa kalakalan at industriya. Sa katunayan, kung
nangangailangan ng pera ang Papa, hari, o panginoong maylupa, nanghihiram sila sa
mga mangangalakal at banker ng mga lungsod-estado na ito. Ang mga Medici sa
Florence ay halimbawa ng isang pamilya ng mangangalakal at banker.
BAKIT SA ITALY?
Itinuturing na isa sa maraming dahilan kung bakit naging tunay na sinilangan ng
Renaissance ang Italy, ay magandang lokasyon nito. Dahil dito, nagkaroon ng
pagkakataon ang mga lungsod dito na makipagkalakalan sa Kanlurang Asya at
Europe.
Italy ang pinagmulan ng kadakilaan ng sinaunang Rome at higit na may kaugnayan
ang Italyano sa mga Romano kaysa Pagtataguyod ng mga maharlikang angkan sa
mga taong mahusay sa sining at masigasig sa pag-aaral.
Mahalagang papel ang ginampanan ng mga unibersidad sa Italy, naitaguyod at
napanatiling buhay ang kulturang klasikal at ang mga teolohiya at pilosopiyang
kaalaman ng kabihasnang Griyego at Romano
KONTRA-REPORMASYON
Bago nagsimula ang Repormasyong Protestante, nagsikap ang mga pinunong
Katoliko na maituwid ang mga maling pamamaraan ng Simbahan. Si Papa Gregory VII
(1037-1085), lalong kilala sa una niyang pangalang Hilderbrand, ang nagpasimuno ng
tatlong pagbabago sa Simbahan.
1. Pagbabawal sa mga pari na magasawa upang malayo sa suliranin ng
pamilya at nang mailaan ang sarili sa buong paglilingkod sa Diyos.
2. Pag-aalis ng simony.
3. Pagbabawal sa mga tauhan na tumanggap ng pagtatalaga sa anumang
tungkulin sa Simbahan sa kamay ng isang hari o pinuno.
Upang harapin ang hamon ng Protestantismo, isang malakas na kilusan ang
sinimulan ng mga tapat na Katoliko upang paunlarin ang Simbahang Katoliko. Tinawag
ang kilusang ito na Catholic Reformation o Counter-Reformation. Isinagawa ito ng
Konseho ng Trent, Inquisition at ng mga Samahan ng mga Heswita (Society of Jesus).
Nagtagumpay ang mga Heswita sa pagbawi sa Bohemia, Hungary, Poland at
timog Germany para sa Simbahang Katoliko. Sila ang naging makapangyarihang lakas
ng Katolisismo sa kanlurang Europe. Nagtatag sila ng mga paaralan at naging dalubhasa
bilang mga guro. Pinilit din nilang magkaroon ng malaking kaugnayan sa politika ng
UNANG YUGTO NG IMPERYALISMONG KANLURANIN
Europe. Naging tagapayo sila at katapatang-loob ng mga hari at reyna ng mga kahariang
Nagsimula
noong ika-15 siglo ang dakilang panahon ng eksplorasyon o
Katoliko. Nagtamo sila ng matataas na karangalan sa pamamagitan ng kanilang nagawa
bilang mga iskolar at mga siyentista. Sa panahon nina Haring Ferdinand at Reyna paghahanap ng mga lugar na hindi pa nararating ng mga Europeo. Ang eksplorasyon ay
Isabella ipinatupad ang Inquisition laban sa mga erehe at Hudyo at nakidigma sa mga nagbigay-daan sa kolonyalismo o ang pagsakop ng isang makapangyarihang bansa sa
isang mahinang bansa. Tatlong bagay ang itinuturing na motibo para sa kolonyalismong
Muslim ng Granada. Maging ang Simbahan ay sumailalim sa trono ng hari at reyna.
dulot ng eksplorasyon: (1) paghahanap ng kayamanan; (2) pagpapalaganap ng
Kristiyanismo; (3) paghahangad ng katanyagan at karangalan.
Epekto at Kahalagahan ng Repormasyon
ng mga lupain. Sa panig ng mga Espaol, nagsimula ito noong 1469 nang magpakasal si
Isabella kay Ferdinand ng Aragon. Sila ang sumuporta sa pagpapanatili ng
kapangyarihan ng mga dugong bughaw sa Castille. Sa kanilang paghahari rin nasupil
ang mga Muslim sa Granada at nagwakas ang Reconquista.
Sa ika-17 siglo, naitatag ang mga bagong imperyo sa hilagang Europe, Great
Britain, France at Netherlands. Ang mga ito ang nagbigay-lakas sa mga Europeo upang
palakihin ang pakikipagkalakalan at pagpapalaganap ng mga produktong galing sa
Silangan.
Ang Paghahanap ng Spices
Mula noong ika-13 siglo ay naging depende na ang Europe sa spices na
matatagpuan sa Asya lalong lalo na sa India Ang ilan sa mga spices na may malaking
demand para sa mga Europeo ay ang paminta, cinnamon, at nutmeg.
Ang spices ay ginagamit nila bilang pampalasa sa kanilang mga pagkain at
upang mapreserba ang mga karne. Ginagamit din nila ito para sa kanilang mga
pabango, kosmetiks at medisina.
Ang kalakalan ng spices sa Europe at Asya ay kontrolado ng mga Muslim at ng
mga taga-Venice, Italy. Ang mga mangangalakal na Tsino at Indian ay nagbibili ng spices
sa mga mangangalakal na Arabe na siyang nagdadala ng mga panindang ito sa mga
mangangalakal na taga-Venice. Malaking kita ang inaakyat ng ganitong uri ng kalakalan
sa mga mangangalakal na Arabe at Venetian. Dahil sa pagmomonopolyo sa kalakalang
ito ay naghangad ang mga Europeong mangangalakal na direktong magkaroon ng
kalakalan sa Asya sa mga spices na kailangan nila. Ang panlupang kalakalan ay di na
garantisadong protektado dahil sa mga pananambang na ginagawa ng mga Mongol kaya
mas minabuti ng mga Europeo na gamitin ang katubigan.
Hindi lamang ang kita sa kalakalan ang naglunsad sa kanilang mga
eksplorasyon kundi ang pagkokonberto rin ng mga katutubo sa relihiyong Katolisismo.
Napag-alaman nila na ang relihiyong Islam ay patuloy na lumalaganap sa Asya kaya
kailangan na itoy hadlangan. Ang eksplorasyon ay bunga ng mga malikhaing kaisipan
na naikintal ng Renaissance sa mga Europeo na lumabas sa kanilang mga lugar at
tumuklas ng iba pang mga lugar. Ang mga eksplorasyon na ito ay nagbigay wakas din sa
isolasyon ng Europe at naging preparasyon sa paghahangad ng ibang lupain para
maging bahagi ng kanilang mga teritoryo.
Pinangunahan ng Portugal ang Paggagalugad
Ang Portugal ang kauna-unahang bansang Europeo na nagkaroon ng interes
sa panggagalugad sa Karagatan ng Atlantic upang makahanap ng mga spices at ginto.
Sa pagitan ng mga taong 1420 hanggang 1528, ay nakapaglayag ang mga mandaragat
na Portuges hanggang sa Kanlurang bahagi ng Africa upang hanapin ang rutang
katubigan patungo sa Asya.
pinamunuan bago siya mamatay noong 1506 at narating niya ang mga isla sa Carribean
at sa South America ngunit di pa rin siya tagumpay sa paghahanap ng bagong ruta
patungo sa Silangan.
Masusuri natin sa pangyayaring ito na ang kakulangan sa mga makabagong
gamit para sa gagawing paglalakbay gaya ng mapa ay di pa maunlad. Noong 1507,
isang Italyanong nabigador, si Amerigo Vespucci ang nagpaliwanag na si Columbus ay
nakatagpo ng Bagong Mundo. Ang lugar na ito nang lumaon ay isinunod sa pangalan
niya kaya nakilala ito bilang America at naitala sa mapa ng Europe kasama ang iba pang
mga bagong diskubre na mga isla.
sa dahilang naging mabilis ang kanilang produksiyon at itoy lumaki. Naging daan ito
Naging kilala ang pangalan nina Alexander Graham Bell bilang imbentor ng
upang silay magkaroon ng malaking kita at napaunlad ang kanilang pamumuhay. unang telepono at ni Thomas Alva Edison na nagpakilala ng lakas ng elektrisidad upang
Nagsimula ito noong 1760 na kung kailan nagkaroon ng mga bagong imbensiyon sa nang lumaon ay makatulong para ang isang buong komunidad ay maliwanagan nito at
pansakahan ang nabuo at pinasimulan ang rebolusyon sa agrikultura
patakbuhin pa ang mga makabago nilang kasangkapan. Si Samuel B. Morse naman ay
pinakilala ang telegrapo na nakatulong para makapagpadala ng mga mensahe sa mga
ANG PAGSISIMULA NG REBOLUSYONG INDUSTRIYAL
kakilala, kaibigan at kamag-anakan sa ibang lugar.
Ang Great Britain ang nagpasimula dahil sa pagkakaroon nito ng maraming
Ang Newcomen steam engine at Watt steam engine na naimbento noong 1705
uling at iron na naging pangunahing gamit sa pagpapatakbo ng mga makinarya at at 1760 na nakatulong sa pag-pump ng tubig na ginamit para makapagsuplay ng tubig
pabrika. Lumaganap ang kaniyang pakikipagkalakalan at ito ay naging dahilan ng na magbibigay ng enerhiyang hydoelectric na nagpatakbo ng mga makinarya sa mga
pagiging matatag ng kaniyang kalakalan. Sinuportahang mabuti ng pamahalaan ang pabrika.
kalakalang ito sa pamamagitan ng pagtatatag ng malakas na hukbong pandagat upang
Ang Rebolusyong Industriyal ay nakatulong din sa pagbibigay ng maraming
protektahan ang kanilang imperyo ng kalakal.
oportunidad sa paghahanapbuhay sa mga tao.
Noong taong 1760 ay pinasimulan ang pagbabago sa pagprodyus ng tela sa
Maraming nagkaroon ng malaking puhunan at nagbago sa pamumuhay ng mga
Great Britain. Dati sa ilalim ng sistemang domestiko (domestic system) ang trabaho sa tao hanggang mabuo ang panggitnang uri ng mga tao sa lipunan.
pagproprodyus ng tela ay ginagawa sa mga tahanan. Ang namumuhunang
mangangalakal ay hinahati-hati ang trabaho sa mga pamilya sa kanilang lugar hanggang
EPEKTO NG INDUSTRIYALISMO
sa makabuo ng isang tapos na produkto na kaniya namang pinagbibili at pinatutubuan.
Nagpabago sa pamumuhay ng tao ang industr iyalismo. Dumagsa sa lungsod
Ngunit ang halaga ng tela ay mahal dahil sa ganitong sistema nga ng pagbubuo na ang mga taong taga-probinsya. Nagdulot ito ng pagdami ng tao sa lungsod at naging
matagal. Ang mayayaman lamang ang may oportunidad na magkaroon ng maraming squatter. Sa kawalan ng hanapbuhay marami ang naging palaboy. Maging ang mga bata
damit at ang paggamit ng kurtina at ilan pang gamit sa tahanan na gawa sa tela ay ay napilitang magtrabaho. Isa ito sa naging napakabigat na suliraning panlipunan at
itinuturing na luho lamang ng panahong iyon.
pangekonomiya. Nagdulot din ito ng hidwaang pampolitika. Gayundin ang pagkakaroon
Dahil sa pag-iimbento ng maraming makinarya ay naging madali ang ng tinatawag na gitnang uri ng lipunan o middle class society. Nagbunga ito ng
pagprodyus ng mga tela at mura na itong bilhin ng mga tao. Halimbawa ang makinang pagtatatag ng mga unyon ng mga manggagawa hanggang noong kalagitnaan ng ika-19
spinning jenny ay nagpabilis sa paglalagay ng mga sinulid sa bukilya nang mabilis at sa na siglo.
maraming sisidlan. Ang dating ginagawa ng walong manggagawa ay maaari nang gawin
Sa pag-unlad ng industriyalisasyon, higit pang nagsikap ang mga Kanluranin sa
ng isang manggagawa sa tulong ng nabanggit na makinarya.
pananakop ng mga kolonya. Ito ay dahil sa pangangailangan nila ng mga hilaw na
Taong 1793 nang maimbento ng isang Amerikanong nagngangalang Eli sangkap na maibibigay ng mga kolonya. Ito rin ang mga nagsisilbing pamilihan ng
Whitney ang cotton gin. Ito ay nakatulong para maging madali ang paghihiwalay ng buto kanilang mga produkto.
at iba pang mga materyal sa bulak na dati ay halos ginagawa ng 50 manggagawa bago
maimbento ang cotton gin. Dahil dito naging mabilis na ang nasabing proseso at
IKALAWANG YUGTO NG IMPERYALISMONG KANLURANIN
nakatulong ito sa malaking produksiyon para sa paggawa ng tela sa United States.
Ang Pananakop sa Makabagong Panahon
Ang Paglago at Paglaki ng Rebolusyong Industriyal
Nagsimula ang pananakop ng mga Kanluraning bansa sa ibang lupain nang
Ang pagkakaimbento sa steam engine ay naging daan para maragdagan ang pumalaot ang mga barkong Europeo. Isa-isang nanakop ng lupain ang Portugal, Spain,
suplay ng enerhiya na magpapatakbo sa mga pabrika. Kaya mas marami pang mga Netherlands, France at Britain at nagtayo ng mga kolonya sa Asia at America. Ngunit
sumunod na imbensiyon na ginawa ang tao na karaniwang gawa sa bakal gaya ng mga lahat ng mga imperyong ito ay bumagsak bago nagsimula ang ika-19 na siglo. Nawalan
makinarya sa bukid, baril, sasakyang dumaraan sa mga riles. Nakatulong ito sa mabilis ng kolonya sa North America ang Netherlands at France. Matagumpay na nakapagalsa
na pagdadala ng mga produkto sa ibat ibang lugar at ugnayan sa pamamagitan ng laban sa pamahalaan ang 13 kolonya ng Britain sa America, ang Timog Canada at ang
makabagong telekomunikasyon.
pinakamagandang kolonya ng Spain at Portugal.
dagat at ang Hawaii kung saan makikita ang Pearl Harbor, pinakatampok na baseng REBOLUSYONG PANGKAISIPAN
pandagat ng United States sa Pacific.
Tumutukoy ang rebolusyon sa mabilisang pagbabago ng isang institusyon o
lipunan. Madalas na nagdudulot ito ng pansamantalang kaguluhan lalot higit sa mga
Ang Protectorate at Iba pang Uri ng Kolonya
taong nasanay sa isang tahimik at konserbatibong pamumuhay.
Mahihina ang West Indies, Australia, New Zealand at mga bansa sa Central
Isa sa mga bunga ng pamamaraang makaagham ang pagbabagong ginawa
America at walang pagkakaisa ang mga ito upang maipagtanggol ang kanilang bansa. nito sa ibat ibang aspeto ng buhay ng tao. Marami ang nagmungkahi na gamitin ang
Ang hukbo ng America ang nagsilbing tagapangalaga sa mga pook na ito upang pamamaraang ito upang mapaunlad ang buhay ng tao sa larangang pangkabuhayan,
mapanatiling bukas ang pamilihan, makakuha ng hilaw na sangkap at mapangalagaan pampolitika, panrelihiyon at maging sa edukasyon. Tinawag itong Panahon ng
ang kanilang ekonomikong interes. Ang malalaking samahan sa negosyo ng America ay Kaliwanagan (Enlightenment). Nakasentro ang ideyang ito sa paggamit ng reason o
nakakuha ng malalaking bahagi ng lakas-pangkabuhayan sa pag-aari ng mga minahan, katuwiran sa pagsagot sa suliraning panlipunan, pampulitikal at pang-ekonomiya.
mga balon ng langis, mga taniman, mga daangbakal at samahan ng mga sasakyang Nagsimula ito sa batayang kaisipang iminungkahi ng mga pilosopo.
dagat.
Isa pang pook na nakaligtas sa pagkakaroon ng hidwaan ng mga bansang Kaisipang Politikal
mananakop ang Australia at ang kalapit na New Zealand dahil matibay itong hawak ng
Umunlad ang Enlightenment o Rebolusyong Pangkaisipan sa ika-18 siglo
Great Britain. Dito ipinadala ng Britain ang mga bilanggo matapos ang himagsikan sa (1700s). Isa sa kinilalang pilosopo sa panahong ito si Baron de Montesquieu (MON tehs
America. Nang makatuklas ng ginto sa Australia, maraming Ingles ang lumipat dito at ito kyoo) dahil sa kaniyang tahasang pagtuligsa sa absolutong monarkiyang nararanasan sa
ang simula ng pagtatatag ng mga kolonya sa Australia at New Zealand. Ito ang isang France ng panahong iyon.
halimbawa kung paanong ang sakop na lupain ay magagamit na tirahan ng dumaraming
Sa kaniyang aklat na pinamagatang The Spirit of the Laws (1748), tinalakay
tao.
niya ang ibat ibang pamahalaang namayani sa Europa. Hinangaan niya ang mga British
dahil sa pagbuo nito ng isang uri ng pamahalaang monarkiya na ang kapangyarihan ay
Epekto Ng Ikalawang Yugto Ng Kolonisasyon sa mga Bansang Nanakop
nililimitahan ng parliament.
Maraming aspeto ng buhay na naaapektuhan ng pananakop. Ang mga gawaing
Ngunit mas kinilala ang kaniyang kaisipang balance of power na tumutukoy sa
pampolitika, pang-ekonomiya, panlipunan at espiritwal at pangkultura ay ginamit ng mga paghahati ng kapangyarihan ng pamahalaan sa tatlong sangay
mananakop upang ganyakin ang mga bansang sakop na sumunod sa kanilang
ipinagagawa tulad ng pagtatrabaho sa pataniman, pagawaan ng barko at pagsisilbi sa Philosophes
hukbo.
Sa kalagitnaang bahagi ng ika-18 siglo, isang pangkat ng mga taong tinatawag
Epekto ng Kolonisasyon sa mga Lupang Sakop
na philosophes (FIHL-uh-SAHFS) ang nakilala sa Pransya. Pinaniniwalaan ng pangkat
Maraming pagbabago ang ibinunga ng kolonisasyon sa lupaing sakop. May na ito na ang reason o katuwiran ay magagamit sa lahat ng aspeto ng buhay, tulad ni
pagbabagong pampolitika, pang-ekonomiya, panlipunan at pangkultura.
Isaac Newton na ginamit ang katuwiran sa agham.
Limang mahahalagang kaisipan ang bumubuo sa kanilang pilosopiya.
Epekto ng Imperyalismo
1. Naniniwala ang mga philosophes na ang katotohanan (truth) ay maaaring malaman
Ang imperyalismo sa Africa at sa Asya ay naging daan upang makaranas ng
gamit ang katwiran. Para sa kanila, ang katwiran ay ang kawalan ng pagkiling at
pagsasamantala ang katutubong populasyon mula sa mga mapaniil na patakaran ng
kakikitaan ng pagunawa sa mga bagay-bagay.
mga dayuhan. Pinagsamantalahan ng mga Kanluranin ang kanilang likas na yaman at 2. May paggalang ang philosophes sa kalikasan (nature) ng isang bagay. Ayon sa
lakaspaggawa. Naging sanhi rin ito ng pagkasira ng kulturang katutubo sa ilang bahagi
kanila, ang likas o natural ay mabuti. Naniniwala din sila na may likas na batas
ng kolonya dahil sa pananaig ng impluwensiyang Kanluranin. Sa usapin ng hangganang
(natural law) ang lahat ng bagay. Tulad ng pisika na may likas na batas na
pambansa, ang pamana ng mga Kanluranin ay ang hidwaan sa teritoryo na namamayani
sinusunod, ang ekonomiya at politika ay gayon din.
pa rin ngayon sa ilang bahagi ng Africa at Asya bunga nang hindi makatuwirang 3. Ang kaligayahan para sa mga philosophes ay matatagpuan ng mga taong
pagtatakda ng mga hangganan.
sumusunod sa batas ng kalikasan. Naniniwala sila na ang maginhawang buhay ay
maaaring maranasan sa mundo. Taliwas ito sa paniniwalang medieval na kailangang
kolonya na ang hangganan sa Hilaga ay Massachusetts at sa Timog ay Georgia. Bawat bumuo ng magiging kabilang sa boluntaryong army at handang makipaglaban sa
isa sa mga kolonya ay may sariling lokal na pamahalaan. Noong 1750 ay gumastos ng pamamagitan ng digmaan.
napalaking halaga ang British laban sa France upang mapanatili sa ilalim ng kanilang
imperyo ang 13 kolonya. Nais ng British na ang mga kolonya ay mag-ambag sa kanilang Ang Pagsisimula ng Digmaan
gastusin sa pamamagitan ng pagdaragdag ng mga buwis.
Noong Abril 1775 nagpadala ang Britanya ng tropa ng mga sundalo sa Boston
upang kunin nang puwersahan ang isang tindahan ng pulbura sa bayan ng Concord.
Dahilan
Isang Amerikanong panday na nagngangalang Paul Revere ang naging
Walang Pagbubuwis Kung Walang Representasyon
kasangkapan upang malaman ng mga tao na may paparating na mga sundalong British.
Ang mga kolonya ay walang kinatawan sa Parliamento ng British sa London Sa pamamagitan ng pagsakay sa kanyang kabayo at pagligid sa buong bayan ay
kaya sila ay nagprotesta sa pagbabayad sa labis na buwis na ipinapataw sa kanila. Ang napagsabihan niya ang mga tao na maghanda sa pakikipaglaban. Kaya mayroong grupo
kanilang naging paboritong islogan ay ang walang pagbubuwis kung walang ng mga tagapangalaga at tagapagbantay na Amerikano ang humadlang sa mga
representasyon. Noong 1773 ay isang pangkat ng mga kolonista ang nagsuot ng sundalong British na papalapit sa bayan ng Lexington.
kasuotan ng mga Katutubong Amerikano at nakapasok sa isang pangkalakal na bapor
Nagpalitan ng putukan ang magkabilang pangkat hanggang walong Amerikano
ng mga Ingles. Kanilang itinapon ang mga tone-toneladang tsaa sa pantalan ng Boston ang napatay. Dito na nagpasimula ang Digmaan para sa kalayaan ng mga Amerikano.
harbor sa Massachusetts. Silay nagprotesta sa ipinataw na buwis sa tsaa na inaangkat Sa Concord naman ay nagkaroon ng pagkakataon ang mga Amerikano na mag-organisa
sa mga kolonya. Kinilala sa kasaysayan ang pangyayaring ito bilang Boston Tea Party. at puwersahang mapabalik ang mga sundalong British sa Boston. Dito na nila tuluyang
Nagpasa ang pamahalaan ng Britanya ng kaparusahan sa mga kolonista na naging nakubkob ang mga sundalong British sa loob ng siyudad.
kabahagi ng nabanggit na insidente.
Ang Ikalawang Kongresong Kontinental
Ang Stamp Act na ipinasa ng Parliamento noong 1765 ay nagdagdag ng buwis
Ang Kongresong Kontinental ay muling nagpulong sa ikalawang pagkakataon
para sa pamahalaan ng Britanya. Naisagawa ito sa pamamagitan ng paglalagay ng mga noong Mayo, 1775 at idineklara ang pamahalaan na tinawag nilang United Colonies of
selyo sa anumang produkto na dadalhin sa Britanya mula sa mga kolonya.
America (Pinagbuklod na mga Kolonya ng Amerika). Ang hukbo ng mga militar ay
tinawag na Continental Army at ang naatasan na commander-in-chief ay si George
Ang Unang Kongresong Kontinental
Washington. Sinubukan ng hukbong militar na makuha ang Boston ngunit natalo sila sa
Ang mga kolonyang bumubuo sa 13 kolonya ng Great Britain sa Amerika ay Digmaan sa Bunker Hill.
dagling sumaklolo sa naging kinahinatnan ng insidente sa Massachusetts. Binuo nila ang
Sinunod ng mga Amerikanong kubkubin ang Canada ngunit natalo rin sila dito.
Unang Kongresong Kontinental na dinaluhan ng mga kinatawan ng bawat kolonya Maski sunud-sunod ang pagkatalo ng mga Amerikano sa labanan ay hindi pa rin sila
maliban sa Georgia.
nawalan ng pag-asa hanggat tuluyang napaalis nila ang mga sundalong British na
Ang pagpupulong na ito at pagsasama-sama ng mga kolonya ay isang patuloy na nakukubkob sa Boston noong Marso, 1776.
pagpapakilala ng kanilang paglaban sa mga batas at polisiyang ipinatutupad ng mga
Ingles sa kanila.
Ang Deklarasyon ng Kalayaan
Noong ika-5 ng Setyembre, 1774, 56 kinatawan ng mga kolonya ang dumalo
Noong Hunyo 1776 ay nagpadala ng malaking tropa ang Britanya sa Atlantiko
dito. Binigyang diin ng grupo na sa pagkakataong iyon mula sa isang kilalang kinatawan upang tuluyang durugin at pahinain ang puwersang Amerikano. Upang matugunan ang
na si Patrick Henry, na wala nang dapat makitang pagkakaiba ang isang taga-Virginia, ganitong pangyayari ay minarapat ng Kongresong Kontinental na aprubahan ang
Pennsylvania, New York at New England. Dapat na tandaan na silay nagkakaisa at Deklarasyon ng Kalayaan noong Hulyo 4. Ang dokumento ay isinulat halos lahat ni
sama-samang magtataguyod para sa kapakanan ng kabuuang kolonya. Nagkaisa sila na Thomas Jefferson, isang manananggol. Binigyang diin ng dokumento na ang dating mga
itigil na ang pakikipagkalakalan sa Great Britain at itoy nagpasimula pagkatapos ng kolonya ay di na kasalukuyang teritoryo ng Britanya. Sila, sa panahong iyon ay kinikilala
Setyembre, 1775.
na bilang malayang nasyon sa katawagang Estados Unidos ng Amerika.
Marami sa mga kolonya ang determinadong bumuo at gumamit ng mga radikal
Buwan na ng Agosto nang tuluyang nakadaong ang hukbo ng Britanya at
na pamamaraan upang labanan ang puwersa ng Great Britain. Sa bawat kolonya ay sinakop nila ang siyudad ng Nueba York. Napilitan ang puwersa ni George Washington
basehan sa kanilang pamumuno ay ang divine right theory. Ito ay ang paniniwala na ang
kapangyarihan ng isang hari ay nagmula sa kanilang mga diyos para pamunuan ang
bansa.
Ang lipunang Pranses naman ay nahahati sa tatlong pangkat na tinatawag na
estates. Ang unang estate ay binubuo ng mga obispo, pari at ilan pang may katungkulan
sa Simbahan. Ang ikalawang estate ay binubuo ng mga maharlikangPranses.
Samantalang ang ikatlong estate ay binubuo ng nakararaming bilang ng mga Pranses
gaya ng mga magsasaka, may-ari ng mga tindahan, mga utusan, guro, manananggol,
doktor, at mga manggagawa.
Pagdating noong 1780 ay kinailangan ng pamahalaang France ng malaking
halaga para itaguyod ang pangangailangan ng lipunan. Ang bumuo ng una at ikalawang
estate sa ilalim ng kautusan ng hari ay di ibinibilang sa mga nagbubuwis at ang ikatlong
estate lamang ang nagbabayad. Idagdag pa rito ang magarbo at maluhong pamumuhay
ng hari at ng kaniyang pamilya kaya patuloy ang paghihirap ng mga bumubuo sa ikatlong
estate. Gayundin, ang maraming digmaan na sinalihan ng France kabilang na dito ang
tagumpay na Digmaan para sa kalayaan ng mga Amerikano ay umubos ng pera para
gamitin sa pangangailangan ng mga pangkaraniwang Pranses.
Matapos ang isang linggoy ibinigay ng hari ang hiling ng ikatlong estate nang
kanyang ipag-utos na sumama ang una at ikalawang estate sa pambansang asemblea.
Maituturing ang pangyayaring ito ng unang pagwawagi ng ikatlong estate.
naabutang tao dito nang silay dumating. Nang gabi ng Setyembre 14 ay nagkaroon ng
malaking sunog sa Moscow. Ang mga gamit at tinitirhan ng mga sundalo ni Napoleon ay
nadamay sa sunog kaya nawalan sila ng pananggalang sa malamig na klima.
Ang Pagkatalo ng France
Napilitan si Napoleon na pabalikin ang kaniyang hukbo sa France dahil sa
nakamamatay na lamig sa Russia. Karamihan sa natirang mga sundalo na kaniyang
nakasama sa Battle of Borodino ay namatay naman sa kanilang paglalakbay pagbalik sa
France. Sila ay namatay dahil sa gutom, sa lamig ng klima o napatay ng mga Russians.
Mga 20,000 sundalong Pranses na lamang ang nakabalik nang maluwalhati sa France.
Habang abala sa pakikipaglaban si Napoleon sa Russia ay sinamantala naman
ng mga British ang Espanya at nanalo sila ng maraming beses sa kanilang
pakikipaglaban. Noong 1813 ay nasakop ng mga British ang Timog France at ang
pinagsanib na puwersa ng mga Ruso at Austrian ang sumakop naman sa
HilagangFrance. Napulbos ang hukbo ng mga Pranses sa Digmaan sa Leipzig at
untiunting bumagsak ang imperyong itinayo ni Napoleon.
Pagtatapos ng mga Labanan
Ang Pagtakas ni Napoleon
Taong 1813 nang talunin ng pinagsamang puwersa ng Britanya, Austria,
Prussia at Russia ang emperador na Pranses na si Napoleon Bonaparte. Ang imperyong
binuo at itinatag ni Napoleon ay biglang bumagsak at siya ay sumuko sa kaniyang
nagbubunying kalaban. Si Louis XVIII, ang kapatid ni Louis XVI (ang haring pinapatay
nang panahon ng Rebolusyong Pranses) ang naging hari ng France noong 1814 at si
Napoleon ay ipinatapon sa isla ng Elba, malapit sa kanlurang baybayin ng Italya.
Ang Duke ng Wellington, si Arthur Wellesly (kaliwa) ng puwersang British at si
Gebhard von Blucher (kanan) ng puwersang Prussia ay ang mga naging pangunahing
aktor sa pagpapahina ngpuwersa ni Napoleon Bonaparte.
Pagkamatay ni Napoleon Bonaparte
Nakatakas noong Pebrero 1815 si Napoleon sa Elba at nakabalik sa France.
Nang ipahayag ang kanyang pagbabalik ay dali-dali siyang sinalubong ng dati niyang
mga sundalo. Bumuo na muli siya ng isang hukbo at nagmartsa patungong Paris upang
agawin ang trono sa haring si Louis XVIII.
Muling nagkaisa ang alyansang unang tumalo kay Bonaparte at naglunsad ng
digmaan laban sa kaniya. Nangyari ang labanan sa Waterloo na matatagpuan sa
Netherlands.
Dahil sa pinagsamang puwersang militar ng Britain at Prussia, madaling natalo
si Bonaparte. Hunyo 22 nang sumuko si Napoleon sa mga British. Natapos na rin ang
kanyang Isang Daang Araw. Siya ay ipinatapon sa isla ng St. Helena. Ito ang lugar na
kaniyang kinamatayan noong 1821 na batay sa mga bagong pagsusuri ay dahil sa
Himagsikang Ruso
arsenic poisoning.
Isa sa mga himagsikang nakagimbal sa daigdig ang rebolusyon ng mga Ruso
Si Haring Louis XVIII ang naluklok na emperador ng Pransiya pagkatapos na na naganap noong unang bahagi ng ika-20 siglo.
maipatapon si Napoleon sa St. Helena.
Bago nagkaroon ng himagsikan, ang Russia ang pinakamalaking burukrasya sa
mundo. Kontrolado ito ng mga maharlika at pulisya. Magsasakang nakatali sa lupa ang
Bunga ng Rebolusyon
apat sa bawat limang Ruso, walang karapatan at laging nakabaon sa utang. Maging ang
Lubhang mahalaga ang naging bunga ng rebolusyon sa kasaysayan ng daigdig. mga industriya ay nasa ilalim ng pamamahala ng czar.
Sang-ayon sa mananalaysay na si John B Harrison, Tulad ito ng kahon ni
Nakahikayat sa mga manggagawa ang pagtatayo ng mga pagawaan upang
Pandora na nang mabuksan ay nagpakawala ng mga kaisipang nakagimbal at pumunta sa mga bayan at lungsod. Dito sila nagkaroon ng pagkakataong makapag-aral.
nakaimpluwensiya sa halos ahat ng sulok ng daigdig. Ang simulain ng kalayaan, Dahil sa paghihigpit ng pulisya, lumikas ang mga intelektwal na Ruso patungo sa
pagkakapantay-pantay at pagkakapatiran, bagaman iba-iba ang naging kanlurang Europe at doon nila nakatagpo ang mga disipulo ni Karl Marx at Friedrich
pagpapakahulugan ang naging tanglaw ng maraming mga kilusang panlipunan, politikal Engels. Nagtatag ang mga ito ng dalawang partido.
at pangkabuhayan.
Nagkaroon ng alitan ang pinakamasugid na tauhan- sina Josef Stalin at Leon
Trotsky-tungkol sa kahalili ni Lenin at kung aling alituntunin ang dapat sundin ng Russia.
Si Trotsky ang may paniniwalang dapat ikalat agad ang komunismo sa pamamagitan ng
PAGSIBOL NG NASYONALISMO SA IBAT IBANG BAHAGI NG DAIGDIG
rebolusyong pandaigdig.
Samantala, ayon naman kay Stalin, hindi ito napapanahon dahil mahina pa ang
Pagpapahalaga sa Nasyonalismo sa ibat ibang bahagi ng daigdig
Isang proseso ang paglinang at pag-unlad ng nasyonalismo, hindi maaaring Russia. Nagtagumpay si Stalin at napilitang tumakas si Trotsky. Nanirahan siya sa
biglaan. Kailangan itong madama, paghirapan ng mga tao upang mahalin nila ang Mexico at doon namatay noong 1940.
Pinasimulan ang October Revolution ng mga komunistang Soviet. Sa unang
kanilang bansa. Sa iba, ang kahulugan nito ay damdamin ng pagiging matapat at
pagkakataon, nagkaisa ang mga Ruso, nagapi ang mga czar at nagwakas ang
mapagmahal sa bansa. Sa iba, kailangang isakripisyo pati ang buhay.
Kakambal ng nasyonalismo ang kawalan ng kasiyahan ng mamamayan. aristokrasya sa bansa. Napalitan ito ng diktadurya ng Partido Komunista. Noong Unang
Hangad ng mga tao na may ipagmalaki sila bilang isang bansa. Habang tumitindi ang Digmaang Pandaigdig, sumanib ang bansa sa Alyado. Noong 1923, naging Soviet Union
ang pangalan ng bansa. Namatay si Lenin at naghari si Stalin.
kanilang paghahangad, higit nilang nararamdaman ang pagiging makabayan.
Dumaraan ang lahat ng bansa sa ibat-ibang pamamaraan kung paano nadama
Pagkakaiba ng Lahi Bilang Salik ng Nasyonalismo
ng mga tao ang pagiging makabayan. Habang ipinaglalaban nila ang kanilang bansa,
Halos lahing Europeo ang populasyon ng mga bansa sa Latin America tulad ng
may mga pangyayari na kung minsan ay nagpapasidhi ng kanilang damdamin na
Argentina,
Uruguay, Costa Rica at Chile. Ang populasyon ng iba- Ecuador, Peru, Bolivia
humahantong sa digmaan.
at
Paraguay
ay halos American Indians. Sa Dominican Republic, itinuturing ang ibang
Pag-unlad ng Nasyonalismo sa Soviet Union
Ang Soviet Union o Russia ang pinakamalaking bansa sa daigdig. Isa itong lahi na mababang uri. Ang populasyon ng Brazil ay lahing Aprikano, Indian at mga
malawak na lupain na sumasakop sa dalawang lupalop ng Asia at Europe. Halos doble nanggaling sa Portugal, France, Spain, Germany at Italy. Maraming Europeo ang
naninrahan sa ibang bansang Latin America ngunit s sa Brazil lamang nagkaroon ng
ang laki nito sa Estados Unidos.
Noong 988, ipinalaganap ni Vladimir I sa Russia ang Kristiyanismong Griyego pag-aasawahan ang ibat-ibang lahi at nasyonalidad.
(Orthodox) kaya tinawag siyang Vladimir the Saint.
Ang mga Creole
Ika-13 siglo, dumating ang mga Tartar o Mongol mula sa Asia at sinakop ang
Tinatawag na Creole ang mga ipinanganak sa Bagong Daigdig na may lahing
mga mamamayan ng Russia nang mahigit sa 200 taon. Nag-iwan ng mga bakas sa
pananalita, pananamit at kaugalian ng Ruso ang nasabing panahon ng pananakop. Europeo. Minamaliit ang mga bansang Latin America na creole ang populasyon, tulad ng
Naging tagapagligtas ng Russia si Ivan the Great, tumalo at nakapagbagsak sa mga Argentina na may populasyong Indian at ibatibang lahi. Sa magkahalong populasyon,
Tartar sa labanan ng Oka.
kasama ang mga mestizo (Espanyol at Indian), zambo (Indian at ibang lahi) at mulatto
(puti at ibang lahi).
Ang pagkakaiba sa wika ang nagbigay ng kakaibang katangian sa mga
bansang Latin America. Halos lahat ng Latin Amerikano ay nagsasalita ng Espanyol.
Ngunit ang mga taga-Brazil ay nagsasalita ng Portuges. Ang mga taga-Haiti ay
nagsasalita ng Pranses at maraming Indian ang nagsasalita ng kanilang katutubong
wika.
Hindi tulad ng 13 kolonya sa Estados Unidos, nag-alsa ang mga kolonya ng
mga Espanyol sa ibat ibang panahon at sa ilalim ng ibat ibang pinuno. Nais ng mga
bagong republika na mabigyang halaga ang kanilang naiambag gayundin ang kanilang
mga bayani. Sa Latin America gumamit ang mga rebolusyonaryo ng dahas sa mga
katiwalian ng monarkiya laban sa republika. Nagbigay-diin ito sa mga pagkakaiba ng
mga Latin Amerikanong bansa. Maraming himagsikan ang nagpasiklab sa kanilang
pambansang pagkamuhi.
pamamahala ni Haring Solomon at ng Reyna ng Sheba. Itinatag ang ikalawa noong 1810
sa tulong ng America at ipinangalan kay Pangulong James Monroe ng Estados Unidos
ang kabisera na Monrovia. Naging kasapi ng British Commonwealth of Nations ang ikatlo
noong 1910.
Lumaganap ang nasyonalismo pagkaraan ng Ikalawang Digmaang Pandaigdig.
Maraming bansa ang naging malaya nang walang karahasan. May mga bansang
dumanak ng dugo bago nakamtan ang kalayaan tulad ng Congo (Zaire) at Algeria. Ang
Rhodesia at Nyasaland ang naging Zimbabwe at Malawi. Lumaya ang Angola,
Mozambique at Guinea Bissau noong 1975.
Kaugnayan ng Rebolusyong Intelektuwal sa Paglinang ng Nasyonalismo