Kuptimi i paras,

Format e paras,
Funksionet e paras,
Evolucioni i sistemit t pagesave.

 T jap prkufizimin mbi kuptimin e paras.

T shpjegoj ve e ve disa nga konceptet
themelore n lidhje me paran.
T tregoj format themelore t paras.
T shpjegoj dhe t radhit funksionet e paras.
T shpjegoj trendt n procesin e evolucionit t
sistemit t pagesave.

 Me para kuptojm gjithka t shprehur n njsi

monetare q pranohet prgjithsisht si mjet
kmbimi e pagese.
Si para mund t shrbej do instrument
financiar q kryen funksionet e paras si mjet
kmbimi, mats i vlers dhe ruajts i vlers.

 Nprmjet manipulimit t paras autoritetet

monetare hartojn e vn n jet politikat e tyre
monetare q synojn stabilizimin dhe rritjen e
ekonomis.

 Njihen dy forma kryesore t paras:

Paraja mall, dhe
Paraja e dekretuar.

 Mjet kmbimi,

Lehtsia n kmbim,
Uniformiteti i paraqitjs,
Qndrueshmria,
Lehtsia n transportim,
Siguria nga falsifikimi.

Matse e vlers (njsi llogaritje),

Ruajtse e vlers (rezerv vlere),

 Po t shikojm historin e evolimit t paras vm re q

kt funksion e kan kryer objekte t ndryshme.
sht kjo arsyeja q matja e paras ose e oferts s
paras, q zakonisht shrben si mas e saj, nuk sht
nj veprim i leht.
Duke qen se aktualisht ekzistojn disa aktive financiare
q realizojn n mnyr t qart funksionin e paras ose
kan tipart e saj, sht e nevojshme q ajo t matet m
tregues t prgjithshm ose agregat q ne i quajm
agregat monetar.

 Njihen dy mnyra teorike kryesore t prcaktimit

t agregatve monetar:
Metoda teorike, dhe
Metoda empirike.

 Sipas metods teorike tipari themelor i paras

sht funksioni i saj si mjet kmbimi, prandaj si
para shrbejn vetm ato aktive financiare q
veprojn n mnyr t qart si mjet kmbimi.
Kto kushte i plotsojn aktive t tilla si
kartmonedha, eku, eku i udhtarve etj.
Pra, para sht vetm ajo q shrben pr
realizimin e transaksioneve.

 Sipas metods empirike para quhet ajo q parashikon

m mir lvizjen e variablave ekonomike q supozohen
t shpjegohen me ann e paras.
Pr shembull supozohet q ekziston nj lidhje e ngusht
mes levizjes s paras dhe ifnlacionit apo ciklit t
biznesit.
Para ose ofert monetare do t quajm at agregat
monetar q i prshtatet ksaj lidhje me lvizjen e
variableve q kushtzojn.

 N vende t ndryshme ekzistojn klasifikime t

ndryshme, t cilat ndryshojn her pas here edhe
brnda t njjtit vend.
N vendin ton, pas krijimit t sistemit bankar me dy
nivele, Banka Qendrore e Kosovs si autoriteti monetar
kryesor prcaktoi edhe agregatt monetar q jan M1,
M2, dhe M3.
Nj klasifikim t prafrt, n tre agregat monetar, e
gjejm dhe n vende t tjera t zhvilluara.

 M1 prfshin ato aktive likuide q mund t

prdoren direkt, menjher, dhe pa kufizime pr
t br pagesat.
Nj aktiv sht likuid n qoft se mund t
prdoret drejtprdrejt, me lehtsi dhe lirisht pr
brjn e pagesave.

 M2, prfshin M1, dhe aktivet q nuk jan

plotsisht likuide si depozitat me afat q
krkojn njoftim t institucionit depozitues pr t i
trhequr, etj.

 M3 prfshin M2, dhe aktive q shumica e

njerzve nuk i shikojn kurr, si depozitat e
mdha t kmbyeshme dhe marrveshjet e
riblerjs.
Kto mbahen kryesisht nga korporatat, por edhe
nga individ t pasur.

 Kur kalojm nga M1 te M3 likuiditeti i aktiveve

bie, ndrsa interesi q sjellin ato rritet.
Paraja n dor sjell nj interes t barabart me
zero.
Llogarit e ekueshme t tipit NOW sjellin nj
interes m t vogl se depozitat me afat, dhe
kshtu me radh.
Pra, kemi t bjm me nj lidhje inverse tipike
ekonomike, nj likuiditet m i madh do t thot
interes m i vogl dhe anasjelltas.

 Nprmjet institucioneve financiare realizohet sistemi i

pagesave dhe kalimi i fondeve nga huadhnsi tek
huamarrsi n nj vend t prcaktuar, q siguron
mundsin e informacionit si pr huamarrsin ashtu
edhe pr huadhnsin.
Nprmjet ndrmjetsimit financiar, zotruesit e
kursimeve monetare dhe huamarrsit i optimalizojn
kushtet e transaksioneve financiare, duke u udhhequr
nga volitshmria e transaksioneve.

Si prkufizohet paraja?
Tregoni cili sht roli i paras si mjet i pagesave?
Si e ndihmojn dhe e lehtsojn parat tregtimin e letrave me vler?
Cilat jan format kryesore t paras?
Cilat jan funksionet kryesore t paras?
far kuptoni me konceptin agregat monetar?
Si klasifikohen agregatt monetar?
far prfshin agregati monetar M1?
far prfshin agregati monetar M2?
far prfshin agregati monetar M3?

Cila sht lidhja midis paras dhe politikave monetare?

far kuptoni me para mall?
far kuptoni me para t dekretuar?
Paraja sht mjet kmbimi. Si dhe pse?
Paraja sht matse e vlers. Si dhe pse?
Paraja sht ruajtse e vlers. Si dhe pse?
Cilt jan mnyrat e prcaktimit t agregatve monetar?
Cila sht lidhja midis agregatve monetar dhe likuiditetit?
Radhitni prparsit q ofron sistemi i ndrmjetsimit financiar pr huamarrsit,
huadhnsit, ndrmjetsin financiar, dhe pr ekonomin n trsi.
Cilat jan funksionet q kryejn institucionet financiare ndrmjetse?
Ekziston llojshmri e institucioneve financiare ndrmjetse. Cili sht nj klasifikim i
mundshm?