Vous êtes sur la page 1sur 54

Mistralenc

Lou Felibre de Bello Visto


(Frederic Mistral)

LA LENGO
PROUVENALO

EDICIONS
TALVERA

Lou Felibre de Bello-Visto (Frederic Mistral)


La lengo prouvenalo
Causida de txtes publicats per lo Felibre de Belavista
(Frederic Mistral) dins l'Armana Prouvenau de 1856.
Presentacion per Joan Francs Blanc.
Reproduccion anastatica de la numerizacion facha per la
Bibliotca Nacionala de Frana e mesa en linha sul site Gallica
ISBN 979-10-90696-33-4
2016 Edicions Talvera
Mistralenc (ISSN en espra) n2
ii

ENSENHADOR
Presentacion (Joan Francs Blanc)...................................v
Calendi de Prouvno pr 1856 (F. Mistral)...................1
Li grihet (F. Mistral).......................................................15
Gramaci (J. Roumanille).................................................16
Mortuorum prouvenau de 1855 (F. Mistral)..................18
La lengo prouvenalo (F. Mistral)...................................19
Li terro-trmo (F. Mistral)...............................................23
Letro au proumi felibrihoun (F. Mistral).......................24
Li mousco (F. Mistral)....................................................25
Julo Canounge em'a Jan Reboul (F. Mistral)...............35
Lou chivali Felip de Girard (F. Mistral)........................38
La nevaiado de 1855 (F. Mistral)....................................44
Assabs (F. Mistral)........................................................46
iii

Frederic Mistral (cl. Iconotca del CIRDOC - Occitanica)

iv

Presentacion

Se parla pas gaire de lenga dins l' Armana Prouvenau.


Pasmens, tre la segonda annada, lo futur capolir Mistral
se pensa necessari de presentar sa vision de la lenga
provenala. Lo txte es cortet, mas benlu anncia la
decision de 1861 d'escriure lo Tresr dau Felibritge
(acabat de publicar en 1885).
La division de la lenga provenala en quatre parlars
(marselhs, rodanenc, lengadocian e gascon) pt estonar.
Mas se sap que Frederic Mistral sigut pas jamai un
dialectolg: son article dialite dins lo Tresr destria lo
gascon parlat en Carcin de l'aquitan parlat a Bordu...
Lo txte es cortet e, per illustrar lo pes de Mistral (que
signa lou felibre de Bello-Visto) dins la redaccion de
l'Armana, avm apondut quauqueis autrei contribucions:

lo calendir de l'annada 1856

de pomas e txtes corts, coma Li grihet, dedicat a


Aubanu, Li mousco, un txte dedicat a Juli
Canonge e Joan Rebol, un txte al promir
felibrilhon

la rubrica necrologica, lo mortuorum de 1855


v

d'estudis geografics e climatics: li terro-trmo, la


nevaiado de 1855

un estudi biografic sus Felip de Girard

d'assabers informacion que Roumanille a dobrt


una librari en Avinhon.

L'Armanac d'origina es disponible sus Gallica a l'adrea:


http://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k6353254g
Una version au format txte es disponibla sus lo site dau
Ciel d'Oc a l'adrea:
http://www.cieldoc.com/libre/integral/libr0891.pdf
(recampa leis annadas 1855 a 1865).
Joan Francs Blanc

vi

f
La lengo prouvenalo

CALENDI DE PROUVNCO
EME

n Sanl, li Fsto, li Fiero,

li

!i Ronmavage,

e de chasque jour

Prouverbi e Remarco de chasque mes

(tournes,

SE DU

ACAMPA E ADOUBA COUME


PER

LOU FELIBRE DE BELLO-VISTO.

La lengo prouvenalo
PRSNCIPAU MILEIME D3 PROUVENCO.
Foundacioun
de
pr li Fouceien, 600 an avansJ.-C.
Marsiho

Foundacioran de-z-Ais perlou generau rouiuan Caius Sextus Calvinus, Ii3


an avans J.-C.
Cimbre
Li
e li Tutoun escrachon 80,000 Rouman pas liun d'Aurenjo, 109 an

avansJ.-C.
A Pourriero, lou Conse Marius aclapo aquli barbare, 103 an avans J.-C.
En 930 (aprs J.-C.), establissamen dou Reiaume d'Arle.
A parti de 837 (aprs J.-C.), Ji Sarrasin fan que bregandeja dins la Prouvno.
En 972, lou Comle Guihn fai encourre aqueli capounas.
De 1207 1229,guerro dis Albigs.
Franchimau s'emparon d'Avignoun (1226).
En 1309, lou Papo Clement V vn resta en Avignoun.
En 1376, lou Papo Gregori XI s'enlorno Roumo.
Versloudougiemesicle, li marin prouvenau.envnton la Marineto, autramen dicho Boussulo.
En
1481, lou Ri Reini baio pr testamen Prouvno au ri de Franco

Louis XI.
En 1515 , lou marrit Parlamen de-z-Ais fai brula Cabriero e Merindu.
Daqui vn loupfouvrbi:
Ires grand flu pr la Prouveno
Mou Mistrau, lou Parlamen e Durno.
Psto de Marsiho, en 1720.
En 1791, la Coumtat devn franso.
ta Coumtat d'Avignoun.
En1756, Jan Althen adus 111 garano dins
Coumtat,
Prouvno
ela
dins
la
Dempii
1783
se manjo de tartifle.

Lou21 de mai j,254, establissamen douFelibrige, la Grand-Felibrari de


Font-Sagugno.

-Li

la

la

ESCLUSSI.

Esclussi de soululou 5 d'Abreu, envesible a-n-Avignoun.


Esclussi de soulu lou29 de Setmbre, envesible -n-Avignoun.
Esclusside luno lou20 d'Abru, envesible-n-Avignoun.
Esclssi de luno lou13 d'Outobie, vesible -n-Avignoun.
LUNO MECROUSO:
Luno de

b lou 6.

Luno de Febr fPIe

Juiet que fai

Ion

1.

Luno mecrouso,
Femo renouso

E aurobruno,

DinsCant an

n'auri trop d'uno.

Louprintms coumeno lou 20 de Mars. L'autouno coumengo lou 2.2 de Si-Wrnbrr


L'ivrcoumenolou21deDesmbre.
deJun.
Vestiucoumenolou

21

Trento jour an Setmbre,


Abru,-Inn e Nouvmbre ;
De vint-e-vue n'i'a qu'un,

sJjs^utre^oun detrento un.


2

La lengo prouvenalo

MES DE JANVIE.
SIGNE DOU ZOLDIAQUE:
L'AIGADl.

La iUllu dc Janvi fai lou 7

Es pleno tOil 22;

soun proumi quartoun loit 14

Intro

Intro a soun segoand quartoun lou -O.

Li jour crisson d'uno ouro, 6 minuto.


Uim.JOUR DE

1-2Dim.S.Clar.

LAN.

Susl'r

Bouniu; Entrechau ; Vaurias; Arle *

Cersto. 20. Antibo:Cadenet; OuE iu quand la veirai i resoun;


Malauceno; BAUMO En t'ouIe dirai
dc S. Sebastian, tranca de flecho lit
ur
Ingrato pastourello. enfant de Baumo escfapmt aquenjour vu 9rel

S3Dij. ISloGcneYivo.
Div. S.Ferridu.
[ a Diss.Simu de la coL
Sieu Janvi lou jala,
i ii DIll. Li RI.
Viipela
T7Dil. S.Lncian.
Que de longo tremole
3 8 Dim. S. SeveriiL
Pr me gara la fre,
I? 9 Dim. S. Julian.
Brvi drole,
D0Dij. S.PauTermite.
Aduses lou pech

; ;; S.

1 Div. S.Teodosi.

Vejen

S. Gaspard.
E 5 DIM. Sto Veronieo.

Saussen I
Buven !

M Dil.S.Alari.

Rebuvcn

coDim.S.Bonnd

Turten

#6 Dim. S. Ounourat.
v7Dij. S.Anlom.
8.8Div. S.Alanasi.
U,9Diss.S.Canal.

ATE

25.Cucuroun
27.

ROGAVAIRE;

FORCAUQUIE

28.Forcauqirie;

Rustru. 3i. Valensolo.

FIERO CBANJADISSO.

dejanv. Routssibouu, dil. apr. li ri. Sino, lou


diL apr. louUjanv. Sisteroun,lou
lou
dil. apr. lou 17 janv. Oupedo
dil. apr.lou 29 janv. Lieu, tresime
dimcre de janv.

Bruo, proum. dil.

!!

FIERO E YOTO.

(*) 1.

Visan. 22. LI
Maussano.
Roumi.26.CALAS.

mouloux de cano. 21.


BAUS

, ;

22Diss.

PROUVERBE

Cuers; Riez ;

Daufin.
2. ALe; ALA.U;
Vrsto de la
b.
PERTUS
:

nill. estello. 6.TREST Lou

Janvi fai Iou pecat


E Mars es

anua.

Janvi de plueio ebbe


jauvtnt'dc Trestvai Ptwdrti'M*
(10 DIM. S. SebasfialL.
Fai lou paisan riehe.
pnnrtantde
ie
Rif frti.LambeSC
I-1Dil. StoAgnes.
rfiwshLint'en
I
An jour de l'aR
Li jonr erisson dou ped d'nn tan:
Roumanet
Oupedo;
Sant
Dim. Vinen.
Mano.. 8 Manosco. 11.
Jourcreissent,
Dim. Ramoun.
de Castihoun.
ant Martin
Jourcontnt.
13. Lou Vielars. 18. SANT
Bonsicli.
Sant Clar porte quaranteno.
i4i,j.

16.
ROUMIE Lou Lu.
GO Div. Counv. de S. Pan. IGIIASSO; CANNO; MAS-TI- Sant Clar d'Atau Salt Anliiiri de Cnjo,
BERT. 17. Cujo ; Barju; S. Vincn de Rocavaire, S. Dlai de Ceiresto,
iHG Diss. S. Ansile.
Soun quatre nnrndi fasto.
eal
UDIM S. Mari.
(*) Li noum d'endr escri
PrSaulAntoni
W
Fai fre jusqu'au Denbni.
StoCesario.
aquti
pichouno,
letro
es
(J9Dim. S,
FrancesdeSales que i'a de Fiero; li noum.
Saut AiUboi donu l'ion i galin.
Marcello.
d'endrescri enletroCAPOU Per Sant Vinccn
0Dim. ISlo
t;1
StoMartino.
Li glaceirounperdon li dent
LIERO es aqulique Vadevato
0li reeonbron per lontemi.
e de Roumavage.

f/i

2 S.
o5 8.

S.

Dil.

Dj.

"']

La lengo prouvenalo

MES DE FEBR.
SIGNE DOU ZOUDIAQUE

LI PIS.

fai lou 6;

Let tinto de Febri

Esplenalou -0 ;

Jntro a soun proumie quartoun lou 13 ;

Intra.sOlmsegollndquarCl)llulorcit

Li jour crisson d'uno ouro, 35 minuto.

4Div.s.Ignaci,avesq.
2 IDISS.,

LaCandelouso.

7tDIM. S. BlasI.
4Dil. SloJano.
;i Dim. Slo Agueto.
6 Dim. CiNDRE.

7Dij. S:Richard.

42Dim.

45 Dim. Tempouro.
14Dij.

S.Valentin,

doDiv. S. Qucnin.

46Diss.S.Armenian.

47 DIM. StoMariano,

18Dil. S.Flavian.
49Dim.S.Valie.
20Dim.S.Ouqueri.

2iDij. S.Feli.
22Div.SloIsabello.
25Diss.S.Meraul.
24 DIM.S. Matias.
25 Dil. S.Aleissantfre.

26S.Nestcu.

27 Dim. S'o Ounourino.

28Dij. S. Cassian.
29Diy. S.Rooman.

li

Eloupijedetous.

Barjen

FIEROEVOTO.

StoLali.

Vioulto de Febrt,
Prdamoeprcavali.
Nen de Febr,

Hiefumie,

j ;;

; Aubaguo:Aup
Bouteno; LuflS Maubfe.
3. CEIRSTO. S MITBE
Gordo; Istre; Malauceno
Rians : 4. Li Peno ;
Mounieu
; Aurenjo. b.
MAIANO Lucho, courso d'ome,

2. Ais

eic.

Touli mesdel'anaorejo.
febr ea Ion plus court

Boufen

;s

Fielen
Debanen

S.Jan-de-Mata.

10DIM.SloColastico.
44Dil. S.Adofo.

f! !

8Diy. S.Ginous.
9 Uiss.

Es iu que siuFebr
apr. li Cndre.- Lou dernijour dt Carmnure-seft,
IUtVa, jujamtn (la Qufnuntrnii
Verinet,
aCllnt1;<<d', aision-yh it
Tout blanc de candleto. httdaire de drarjlia
boufet,
I
di
Gardas vstis esclop, mas5
Chatouneto
PROUVERBI.
E fielas prs dou, fio !
Caufen I
Se FeLre noun febrejo,

Hai que noun jale d'en darri.


Quau vJu un bon lieumie
Que lou fague en Febre.
Pr la Candeleuso lou loup fai tres saul
Foro de sQun trau
S'es nivo s'envai;

Sefaisouln,intromai,
vii i scut sits
l'ouirc, conrre dins1OIL sa, ft
Esortplus de quaranto jour,
tranglo-cat. SolieS J Alen.
Ealor,oil!quetsfre
FAUCOUN.13.Digno.

Per Nostro-Damo de Fue-nou (la-i:JnMotl;o,

Gabdano
Arle.
L!I.
14.

Senounnevo,plou
VEISOUN. 16. DRAGUT0ploureoneva,
GNAN. 19. SANT-VALl.
Quaranto jour n'a\n tnca.
24.Avignoun; Lambesc;
Vaurias.
Quand perN. D leuarnicaseIevo brban
Fai mai de fmb aprsqu'avans.
de micchome e

9.

FIERO E VOTO CHAMADISSO.

- I- Perno e
Fainco,

i traucado!)

,dij.,

dij. gras.
gras. Mousti

(Es que, souvntfs

gras.

lou
Saut
dimcre
apr. la Seissagesimo.Roubioun,proum.
dil. de carmo. Seloun,
dimcregras.
Sisteroun,
diL gras. Digno,loudil.

SauloAgueto
Emporto la Ire dinssa saqnelo

lou dil. av. lou


Li Maio, dil.

PrSantoAgueto,
Failaponrreto.
MiFebr,
Journan enti.

deprimavero,

ASantValentin
-

Tau tms fai, tau tinsl'espero.

La lengo prouvenalo

MES

DE MARS.

SIGNE DOU ZOUDIAQLE

L'ARET.

Es*pleno, lou 21;

La iI'lio it?'Jliars f&i lOll (5 ;

Intro cUOfLll proumi quartoun lOlL 13;

Intro soun segound quartoun tou29

Li jour creisson d'uno ouro, 45 minnto.

1Diss.StoAiilounino.
2 IIM. S. Semplice.

5Dil. StoCuncgoundo.

4Dim.S.Casinicr.
oDim.S.Ambrosi:
6Dij. StoCouleto.
7Div.StoPerpetio.

8Diss.S.Jan-de-Dieu.

Siu l'aspre mes de Mar:


Paspu tard,
Faucoumenademoure,
Rebroantla J'ouli'l.i
Davansplur,
E pouda li plantie 1
Pouden
Fousen !

Dil.

!!

Fumen
Coutreien

Li40Martire.-

t11 Dim. S. Gregri.


t12 Dim. S. Massemin.
115Dij. StoUfrasie.
t44 Div. StoAfcitido.

o Diss. 5. Cesar de Bus.

11

Dim. S. Cciile,

ileStudSisT.

^22

Diss.
<125 DIM. PASCO.
2.24 Dil. S.GraVic.
5225 Dim. N. D. DE MAns.
Dim. S. Alassemilian.
StoNalaBo.

.7Dil.

--8Div.
It29

S. llarioun.
Diss. S. Sist.

IUI. QUASIMODO.
Sol Dil. S"-Bwjarain.

looO

-LonEslou
sonlude
amar.

ie

SANT-GRABl. 25. Bou; Gordo. Li


Saut- Judinul.,. vanaVtrmitagi
FIERO R VOTO CHANJADlSSO.

Ate,

dil. de Quasimodo.
Barcilouneto , diL de
Passioun Bargemount,

dil. de Pasco.

dil.apr.quasimodo Bar-

ju
Bri
dijou av. Rampau.
gnolo
Castelano, segounadil.
de Garmo- CASTU-REI-

NARD

Lou dilun de I'utmo

1'iuicru J fan-e NostroDrnno dis lou.Flaiosc, segound dil. de Mars. Forcauqui, dil. apr. Quasimodo.Manosco, dil.sant,
e 15jourapr. Pasco. Menerho, dil. de PassiDun.
Itan

Riez, iou dij. apr. Quasi-

pegoumars-

PlueiodeMars,

Cioutat;
Lapalud.15. Trest. 19.
Aubagno; Lilo; Malauceno;
Visan.21.Vaurias.24

L18

S.Benedil.
S.Afradasso.

QuaueofesloumesdeMars

Man

1. Cuers.5. La

leno ; Aup

221Div.

PIEROEVOTO.

DIM. RAMPAC.

S.JouacLih.

LoumesdeMars
Estantosnivo,tantesclar.

Dono

Li7Dil.Sto.Reino.
S?20 Dij.

FROMRBI.

Caven

T16

119Dim.S.Joasc.

Pasco.

9 DIM. PASSIOTTN.

MO

mcdo. Sisteroun, dil dePassioun


Passioun. Seloun.

dil. de

Saut,
dil. de Pasco.Sant-Savournin, dil.
15jour apr.sant. Saut-Massemin,
Gut.. diL de Pasco.

Ren prenpart.
Quand trono en Mars,
Esglari de tcuto part.
Quand en Mars trono,
L'ameloesbono.
Mai qu'au mes de Mars,
Lou blad tape Ion montard
N'es pas trop lard.
Quau vn un bon iMlounic,

Que lou fagae sentJous.


Quand loa pessegni's en flour
Autan de niu eonme de jour.(21Man. ).

-Pr

Nestro-Damo de Mars,

Li Calu sc jiton dins

lajnar.

Marsaumaus,

Abrupluious,

Ean-ana lOll boui jonieus.


- Fau que Marsstque li valat,
E qu!,\hru lis empligne.

-PauEbntengudo.
paa iihe,
vigno e

Quand l'amd louris

en Febri
le fau ana'melou panic;
Mai quand flouris en Man,
Erne Iou sa ie fau ana.

La lengo prouvenalo

MESD'ABRE
SIGNE DOU ZOUDIAQ
LOUBRAU.

innoil'.-Jlireufitlouli;

/.'dinspintlou10;

La

I'1

Introasounproumiequartounton
""---

lou -"7.

Intro a soun scgomdqiiarloun

Li jonr crisson d'uno ouro, 42 minuto.

1Ullll.tguc
S.FrncsdePaulo. lu sieu lou fres Abru
Tout reviu,
3Dij.S. Richard.
Toutgrelo, toutbourrejo.

2 Dim.

4Div. S.Isour.
."iDiss.S.VineenFerric.

6DIM.S.Pnulenci.
7 Dil. S.Gaiilie.
8Dim.S.Auberl.

E tounds li

14Dil.

S. Justin.

S.lienesel.

15Dim.S.Frutuous.

IfiDim.S.Lambert.
17Dij.
18Div.

S.Anicet.
S.Apoloni.
19Diss.S.Oufeffe.
20DIM. S.Anseimic.
21Dil. S.Ouspice.

22Dim.S.Lcounide.
23Dim.S.Joriri.
24 Dij. StoViiori.
25Div. S.Marc.

20 Diss. S. Clct.
"7DUI.StoZeto.
28Dil. S.Vidau.
29 Dim. ROIT.UESOCX.

30Dim.S.Eslropi.

Cantolencouguou,s'esviu.
Au lems que canto Iou couguou,

-FangoenAbru

I
Planten!
Rastelen

Quand plougusse trento-nn,

Farie man en degun.


Abreu plouri,

Quand dins

FIEROEVOTO.

Que tout leu mounde cridari:

Tout es nega. tout es perdu'!

2. Grasso 15. PI-RI-

-19. Merindu. -23.

ARLE: Fr*tndirdiav C/mrt't


d" In hatjo. etc.24. PERTUS:
Li I'trtuseu e li ''nuri'tinivii it
"till de grand watin it r.I'Mif/Ire
lit-Savin itr, rn mcmori de
la desfachn di Cimltre cd:' 'r,25 MEI,..u.. rrMtirius,
RUEI; Bouniu; Marignano,
Cuprs; S. Roumi; Entre-

;, f

Encaro aurie pas proun plougu.


Abreu fres, pan e vin douno;
freslonmeissouno.
SeMai
Quand ven Iou mes d'Abru,

La seglo dit au blad : Adiu 1

Abru lando tau terns juaqu'auquaranto.,

Seloudesnounl'aplanto.
Paseomolo,
Espigofolo.

-APasco,figoe
erousto.
sermoun

Anpassadescsoun.
Entre Paseo e Pandeeousto,

FIERO E VOTO CHANJADISSO.

- La-Mouto-dou-Cairo
av.lnu -LanOIlIl,
dissatc

flualr

apr. Pasco.
rROUVRBI.

Li ires proumie jour don mes,

ie dison

l'Atrirando.

Quand

l'abrivandoesveutenson'i'a
per 40 jour.

fai:

Laisso veni lou mes de mai.


T'aurai, emai te passarai

":"
26. Ounglo. 28.
Anreio.
5

es

Lou blad ie

MALANO: Cairelode
Castu
Innliirittuntiela
SuntMarc

(iii

-Abruesde Irtnlo:

Scguen!

CARD,

tW

EspigftnMtifu.
Piehotopluciod'Abru,
Faibellomeissound'estiu.

Marquen

j-

Dematinmoui,devespredor..

troupu

Tounden!

S.Macari.

11Div.S.Leon.
12 Diss. S.Juli.
13DIM.

abrive.

Segas lou fen nouvu


Que verdejol

9Dim.SloSofio.

10Dij.

-Abru,
EnAbru,

Fai toun dessert d'uno


d'Abreu
Au mes
,
Tedelujes pas d'unlieu.
Quau se desvestis avans Iou mes de
fouliquefai.
Sauppas

la

lai,

Crouset,
-Jourget, Marquet, Troupet,
la
fre.
Soun li quatre eavalie de
Xoun te lengues*pr iverna

Que noun la kno d'Abru ague trescala.

La lengo prouvenalo

MES DE MAI.
SIGSE DOU ZOUDIAQCE :
HBEaSOf<.

T.aLanodrMai fatou4;

---//111'0 SJtin prUllwii tjimrtounIon i ;

-,-lltll'a a soun s"gonn:L qttarlounIon : 7.

AS

dinssoun plcii tou20 ;

Li jour crisson d'uno ouro, 20 minuto.

DI;.

1
ASCENSIOLN.
Aurenj o
Siu Mai,lou mesd'amour la P." , <f','e i S,<!> 27. AureilJO
2 Div.S.Alanasi.
9.fant Massemin.
E
de
flour
5 Diss. LA CROUS.
Alisque lou terraire.
FIEROEVOTOCHAMADISSO.
4 DIM.SloMounico.
Versquauamas lou mai,
oDil. SloScreno.
Calignaire,
AIS, Fsto-de-Diu. Alau, lou
apr.lou proum. dimenche de mai.
6 Dim. S.JanPorloLatino, Aoas planta lou mai I dil.
Arle,loudij. av. Pandecousto: Pi,,'"
Riguen
7 Dim. S. Estanislas.
Brignolo, dimar av. Paniinarrflrcf.
Jouguen!
dil. av. lou 11
decousto.
8Dij. S.Dreseli.
Castelano, l'outavo
de ]a
Mai. Digno, dil. apr.
Sauten
1)Div. S.Gregori.
Fsto-de-Diu.Draguignan,dilde
Calignen
Pandc. Forcauqui, lendeman de
rllO Diss. S. Antounin.
Ganten!
dePand :
l'Ascensioun.LAMBESC,
HI DIM. PEDECOUSTO.
Proucessioun dou rei de l'Eissado et dou rci
FIEROEVOTO.
de V/tquhindu. Li Maio, dil. av. la
tLJ2Oil.IS.rancci.
Roussihoun, di!.
Fsto-de-Diu.
1.BRECOUEDO;CAMARET; de Pandec. LaSANTO-BAUMO, dil
M3 Dim.SloGlicero.
fiero pr
ROUGNA; MOURIES Flaiosc; de Paudec. Tarascoun
M4 Dim.TEMPouRo.
Cavaioun
Mousti; Pife- rAscengiOUn : dimciichcu'ai'tinsI'/lrMeras. Plantacioundou illni. crnsiouu 110M a nostral>anti af H*(f
H5Dij. S. Pons.
prstn di Itri". 3. ArIe querrt lo Btnurad ; vrr Paiutecmsln I j> de
11116Div. IS.Genl.
Eiguiero; MaIauceno;
La- la Tarasco. S. Antounin e Veisoun,
Diss. S Pascau.
gno; Rians; Sto-Cio, lou dimar de Pandec. Simiano et FONT
Tor. S. Sino. 6. Avi- DEVAUCLUSO, lIiI de Pandec. SE1U8 DIM.,TERNITA.
gnoun.; Seloun; Rougno. LOUN I Lo* prawn, dimnhehf apr. lou$ <i.,
Dil. Celestin.
7. Reiano. 8. CASSIS: IJ/ui, o lou 5 I .',. MH dimenche, li jtcniihu
J" de la liij-n1 dc la Targo c miuntnna Santo Crous en Ja l.'i'sto-.l -i.
:t:O Dim. S.Bernadin.
de LitNado.
10.SANT AN- j roucvssiotui (fou roi de VEissado,
Dim.
m
SloEstello.
TOUNIN; Figaniero. 11.
PROVRBI.
VALENSOLO.-12. PI-LOUjFESTQ-DE-DIU. BIj MANOSCO; Aup; Lilo;
-Mi
Saut; Ouresoun.15. SANT
',#5Div:S.Dcidie.
Quand plu lou proumi de Mai,
PONS. 16. MOUNTU
Li
Decoudeunn'i'agai.
Diss.
Dounacian.
^#4
S.
Movnlvlesvan cu cotirrbit "our'"
Quand pluloudous,
(;;.,r.t an fSautsef. LiPefl'SO DIM. Sto MARIO Jacobe. S.
Sounvermenous.
tahri tti'IIfanSunt OMIWUIAI evan

I
I!

dil

t7

!9 It
1 I
t7

is.

t28 Dim.

Dij.

>26Dil. FclipdeNeri.
Dim.S.OnJivi.

en vroucesswun au j'ovlu crmi


iaqe de Rncafavour. A

Calian

aSanto -Hass'.n..

fan

S. Vincfen de Lerins. fault Massimo. 18. Riez.


21.Cucuroun.23. LEIfS29 Dii. S. Massemin.
DI;
PI-LOUBI fan Sant
)oODiv. S.FJi.
'r. Rastu. 25. SANTIMARIO: Grandptrdottn grand
t*51jDiss. SloPeirounello.
miracle. Quau saup jias de qu'et

S.

Quand plu lou Ires,

N'i'a ges.

QnanlemaridoanmesdeMai,
Duro gai (gaire).
PichotoplueiodeMai,

Tout lou meunde es gai.


Maifaimaidinsunoniu
Qu'Abrudinsdes-e-iu.

La lengo prouvenalo

MES DE

JUN.

SIGNE DOU ZOUDiAQUE

LOU CHAMBRE.

deJunf.it ion_>'

Lalano

18;
Es pleno lou

asjunprvuiuie'quartoanlouiO;

Intro

Intro a soiui segound quartoun tou -3.

Li jour creisson de 17 minuto jusqu'au 24.

2Dil. S.Marcelio.*
a Dim.
Querin.
4 Dim. S. Oulal.
5Dij. S.Bonifacu

S.

6Diy. S.Glaudi.

7DissS.Tiourbert.

Es ren lou mes de Jun Oupedo, dil. apr. lou 29. Malamort,
,
darri dil. de Jun. MAIANO , GnACaud brun,
BARBENTANO, etc. dimeache
Courouna de tousello 1 VESOUN,
25
Carreto deS.Aloi.
apr.
lou
i Ligaire, meissouni,
PROUYERBI.
Glenarello,

Al'obro! mapden-ie!
Daien!

la daio e Ion 0IIli11u,'


Entre

Rasclen
Liguen I
Garbejen
Glenen I

8 DIM. S. Medard.
9 Dil. SloPelagio.
10 Dim. Sto Felecila.
=
11 Dim. S. Barnabeu.
FIEROEYOTO.
12 Dij. SloOulimpo.
lo Div. S. AlIwni de Pado. i. Entrecastu.
BOURBOUN : Pe,- S. Mm14Diss.S.Basile.
celiu, li Bourbonns fan la
15DIM. Gui;
proucessioun di fiolo, e IAOUU
Hubert ie btntsis lou itu en
16DiU&Cei-i.
irrand cersrnou. 3. LA
CIOUTAT: Limarinde la Ciou17 Dim. S. Vcrume.
tal fan Sant umc. Tartfo ,
18 Dim. S.-Ourias.
con,'sodil,al'u.-8.l.ouLu..
19Dij. S.Gervasi.
gardian a1Arl*HIanion soun cr
NNRJ.
23. Sant
20 Div. Stu Feliciano.,
20. Anp.
Jan-Garnie.
A-z-AIS,

21 Diss. S. Uufr.
la Braved". Fide &. Jun.
42DIM. Paiilin.
24 ROCAFORT;MALAMORT;
Barrmo; Valensolo;Gmo;
Vaurias
;Pertus. A TREST
25 Dil. SloAgrevo.
ii
Ocruiitaue dvSant Jay.
'an
24 Dim. S. JAIStBATISTO. 25. Rocavaire Saut; Ma
;
25 Dim.Trasl, de S. Aloi. nosco.-27.Barju; VEXO.
SJ
-29.AURUOU; SARRIANS;
itii'esuiir..
26Dij. S.Davi.
VITOURET.

S.

S.

27Div.S.Adelin.
28Diss.S.lrenou.

/'tilo

CHANJADISSO.

E VOTO
29 DIM. S. Peire e S. Pau. Cavaioun o Malauceno,
segound dil. deJun. i>is50Dil. S. Lucide.
teroun, dil. apr. lou H.
tHjll, dil. apr lou.13 -i
FiERO

-Lau

paSalJ.

Hor de fam.

Au mes de tan,
Manjol'agriotoendejeu.

-AumesdeJun,

Sen'enmeisounoquiuquis-un.
PlaciedeJun

Emborgno tout coume de fum.

Qandplupr SantMedard,
Delarecordoemportounquart.
Sant ledard,
Qoand pllI pr
Pluquarauto jour-putard,
Hai queSant Barnab

-!

Noun ic coupe lou be.

SantBarnabu
sortdesapu.
Verdomadur,

SantJanadus.

La seglo

Jan

Desabiho-te per Sant


Eabiho-leTendeman. ,
FoimeireUIOoulin SantJaI"
Ten'eu faraiviremileTuussanl.
PrSantJan
Lonvonlamelaman.
AprsSantJan,

(iblad).

jouri'esunan
-Degonrrino
o deleiroun,
Fanfairelameissoun.
Un

Sant Peiree Sanl Paulet,


Plantolouprrieloucaulet.

Entre

i'a ic
Quand i'a de plQ.

blad.

La lengo prouvenalo

MES DE JUIET.
SIGNE DOU ZO"l'DUQl:']Y:
LOuLIOlN.

La
- Intro
a

luno de Juiel fai loa ;


soan irroumid quartoun Lou 10;

-- MI^PTSNOLOU17;

-Intra A sounsegound. tinurlouu jO/l 21;


lou.*Si Fai tournamai

Li jour demenisson d'uno ouro.

1Vim.JUarsau.

! lim. LAVESITAClOUN
5lij.

Siu lou brulant Juiet

Ligrapie

8.Anatoli.

FIEROCHANJADlSSO.

avans lou22 CaPoussejon dinslis iero; Castelano, dil dij.


de Juiet. Mavaioun segound
Quau trespalo quau fai lauceno
lou
segound diliua.
!>Diss.S.P.deLissembourgl
,
La paiero,
PROVRBl.
'<-I E quau brando Iou drai.
GDIM.SloAngelo.

4 Div. Sto Filomelo.

7Dil. SloAubiergo.
U

Cauquen

6Dim.Stokabeii.

Viren!

!
Espaien
Draien!

Au mes de Juitl
Se JI'issouo tout dai'te.

Venten

Dim. 8. Bies.

Dij, N.-D.DESASTA.

HO

Div. S.Po.
H2Diss.S.Wibert.
U3DIM. Anaclel.

Isabu,
Senounliasbello,vostenoumesbn
Quau eauco avans la Madakiiu,

FIERO E VOTO

8.

5. Avi 1. Bouleno.
GNOUN Li piuri febrous van
Dil. S. Bonavcnturo.
cii dzvoucioiui l'oustau <[urabi
H Dim.S.Enri.
tavo Sunt Pire dtiLisu1Ilbo"r9
"jor i" beurei*aigodesoun pous.
H6Dim.H.-D.DOUM.
DVQTU Lou ,.fW, prega dins la
H7Dij. S.Alfessi.
parroqui de S. Pare , mountc
sti ccnH8 Div. S. Toumasd'Aquin, soun espaustLSouncrtpu,
e soun sacra courtibaiL.
B9 Diss. S.YincendePaulo, turd
10.
CARPENAurenjo.
9.

TRAS, 14. Gordo. lb. A


iSlO DIM. Sto Margarido.
LANOUN
Sant Ciergue.
1Dl. S.Vitoa.
17. GURIO. 20. SANT-21.Bucaire.
!2 Dim. STO MADALENO. MARGARlDO.
22. S. MASSEMIN : Se vai

'a3 Dim. S. Cassian.


rnroHiuavagei laSanto fiauao.
CARRI-LOU-ROUET; CASTEU184 Dij. Sto Crestino.
REINARD: Futa di ianlinic
Div. S. Jaume.
'.25.VERNE
currcto )'amado.
GUE. La Tourre-d'Egue.
Diss. StoAno.
ATE HEXHUE.
26. VEDENO

lU

Cancosensopeno.
A la Madaleno

L'ameloespleno,

LonTaanwa,

C.

La

f-

!{Dij.

S.German.

29. TARASCOUN , : ProvceSsioun dc la*Tar*ACD


courso de

biu. 30. SALERNO. 54.

FAUCOUN.
-

maduro,

En Juiet, Gn qu'au dhrne,


Boulo tonn blad dins IlUn grade.
Dintre Juiet o dins Avoust
Adounc lon bure es de bon good.
Quau dis mau de l'Estiu,

8
S6
DIM.S.Panlali.
y8Dl. S.Sanari.
59 Dim. Sto larta,
J0 Dim. S. Loup.

11go

Loubladensaca.

Dit man de lOun paire.

Ghascun veneLaxe samena,


Quand lou blad a deseua.

favo, forco blad.


Forco
Quaud
l'auroboufo fauventa.

Quan nonn vento eme l'aure,


Quand

flwi

venla,

u paON.

Paiet pountilu(
Dejna perdu (prim, di rafi).
En ceniculo, gea d'eics, En tout tmLlcl de prolics.

La lengo prouvenalo

MES D'AVOUST.
SIGE

DOU ZOUDtAQUE
LA VIERGE.

usounpioumicquartou

Lalunointra

lOllII;

t.tplcuoloui;

Introsounsegoundquartoun

lOll

:".;

La lImo d'.dvolUl fuilou 30.

Li jour demenisson d'uno ouro, 56 miauto.

2Diss.S.Esleve.

lu siu Avoust: li gnt,


Tout countnt
D'avsoun htaddiasforri
Danson lou rigaudoun,
Gai e flori,
En chasque vilajoun.

3 DIM. Slo Liilio.

4Dil.

8.Doumerguc.

5Dim.S.Iuii,

!
Brandejen!
Chuchen!

6 Him. S Sauvaire.
7Dij. S. Garelan.

Courren

Naden!
Lucben I

8Div.S.Jostin.
9Diss. S.Rouman.
40DIM.S.Lauren.
11 DiI. SlOUuslicillo(d'Arle),

I"id grimaci. 'is.,

ru

CUERS

< Lou PUGET.


NARGO Cadenet;

YAUVE

-4. Perno ;

Trest:

Aurenjo; Manosco;
Mouniu. 2b. Martegue ; Beeso ;
Malauceno;Meoerbo; Vaurias; Cairano;Mouris; fm SantLoui*.VJ
lau27.Charlava; Aguhio: ./Berro,

28. MlRAUAS
(limtitc/it d.
",,.i remandon la fcsto au dun
ttl mbre ; 29. BARBENTANO Itr'lli flfr!l."Novo;
Mounteu.31.
Marsiho
dauh f
#uti tie quinije /our.
~biHfdicioun di pessgue

ii:

FIERO E VOTO CHANJADISSO.

FIEROEVOTO.

Barremo, dil. apr. lou IK.Digno,


dil. apr.lou 28 Sisteroun , dil. apr.
dil. apr. lou 29
Joucas
24.
1. Saxt-Canabet;Grans; Iou
ALEN; Ouresoun; Cuers.A Pcini, dil.apr.louproum. dimen14Dij. S.Chapoli.
PEINI, ran i* ~dmiueioun i che; LapaJud, dil. apr. louproum
oDiv. X.-D.d'Avou&t, I'i-rmilaiji'
Himonphp r.!lr.tAIKL rlil anr Ion
3. ISTRE: Dmm _a.",.a",.
v
-1""-- dil.
.I"
Riez, proum.
16Diss. Ro.
tli larnero c di jl<''J'dicrIJ. > 4. scg. dimenche.
proum.dijou.
LuLourmarin,
Vauriaa;
Tourves6.
H
17 DIM.S.Jacinto.
Bouniu Ma-ris, tresime dil. Au Vielars, .Ii.
[barken
Itti prOut". Junyie/tcajn.->>.
S.Fclibert
Entre18Dil.StoEleno.
Cougoulin;
nosco;

12Dim.SloClaro.
13Dim.S.Pourcaii.

S.

26 Dim.

S. Zefirrt.

27Dim.S.Cesari,

S'unveus.ti'i

jrfraquiufXS 0<f&tulems^

i;::

fiatjue la coaTSO d,

o cheiererin; OURGOUN;

Maussano 1 Maiano Brito;,


BERRO ; GOUT ; SEINO
Bouleno Pertus lou TOR
16 S, ROUMI
j.'.sto tIi
Jardime.Carreto ramado.
IAuPi SautVisan Forcauqui ; Rocavaire Maub.-

;;

28 Dij. S. Julian.
17. Lilo. t9..BRlGNOLO.
29 Div. S, Jan Degoulassf. O.
Gordo.21.ROUSSET.
Verhegue
22.EIRAGO
50Diss.SloRoso.
Caumount ; Lambesc ;
51JDIM.S.Lazftri.

marida
15tAURE10

fau
biu,que

-.---, -.

Icastfeu-a.S.Roumanet.
10. Selot7n:Eigaliero: Onpedo;Roussiheun;S - Massemin.- U.Calas; Flaiosc

19Dim.S,Louis.
20 Dim. S. Beraat.

21 Dij. S.Prival..
22Dir. S.Safourismv
23 Diss. S. Suloni.
24 BUI. S. Bonrwumlh
25 Bil. S.Gensi.

;I

LANOUN, dyrton uh mirau a*

10

I.

PROB

lIon eaoco tu

Avoust,

Quand plouen

joulr r

- Caoco paurous.

eloutmousl

Toutli

d'Avoustse peseo gesd'oursin


An mesd'A
toun loftrda.
Au m" xeust li galino
febre dou dps d'Avomt
Li
Duronunanodous.
Se pluu prSantLauien,
Laplueievnbnatms

Se pluu per ~NostPi>4^aino,

Cbaicnn encaro l'amo;

SeplouperSantBourtoumiu,
Boufo-ielouquiu.

La lengo prouvenalo

MESDE SETEMBRE.
SIGNE DOU ZOUDIAQUE

HHALAXO.

fj:
Intro a soun segoitnd quartoun loui
fai lou
La lano de Sclvmbrc

Li jour demenisson d'uno ouro 4G minuto.

11

l9.

La lengo prouvenalo

MES D'OCTOBRE.

SIGE

DOU ZOUDILQUE

L'ESCOURPIOUN.

-La tuno intro u SOwr proun.ij quurtoun


lou7;

-LplenalUll

La luno d' Outobre fui lou 18}

15

ij jour demenisson d'uno ouro, 48 mnuto.

i-uim.Roumie.
S.
gardian. Siulou mes vinassous

2 Dij.

Li

Ange
Div.
(Juprian.
4 Diss. S, Francs d'Assiso.
DIM.StoTuli.

S.

5
S Dil. S.Evosi.
7Dim.S.BacJie.

9 Dij. S.Danis.
10Div. S.Vergeli,
t Diss, S. Castou.
12DIM.S.VeraD.
DiI. SLudofo.
14 Dim. S. Calistc.
15 Dim. SloTereso.
16Dij. SloRossoline.
17 Div. S. Floornt.

Mari-II

ar>uii..
~!i. Auruou; Cuers; Lila Labastidu.
di Jourdau; Sant Roumie:Escl
uti"" /finttj ;s(r. 29. sanl
jnnccu
,.<to

IIi

Sisteroun J
,
dil. av.
dil. apr. lou 9. Castelano,
FIEROEVOTO.
lou proum. nouvmbre.
PROUVRBI.
1. SANTROUMLFI.T Courso
de libu. Mus.
2. S. Chamas.3.TOULOUN: Danso di
Au mes d'Outobre,
fialouso ; Flaisoct
4. LaQuaa a ges de raubo, que s'en obre
Tour-d'Egue; Simiano.

LaIIBIDanodeSantLu,
5. CUCUROUN ; Pourriero.
Samenoperlu
Li Cticuroiuun van jilaniu lou
PrSantLa.,
mai a Santo Tli, en ie disnt

18Diss.S.Lu.

SIDiv.IS.Cristdu.

Hon2S^SA>T-RAFEU;
tieBounieu

gnano

, dimcre
apr.lou
-dil.Saut,
apr. lou 7. -Aup

S.

Chauchen

Gerard Tenco.
20 Dil. S.Grapasi.
SI Dim. Sto Oursulo.
22 Dim.Sto Mario Salom.
23 Dij. S.Amoun.
"24Div. S.Magldri.
M Diss. S. Crespin.
26DIM.S.Riisti.
27 DiI. S. Salvian.
28Dim. Simoim.
29 Dim. S. Narcisse.
30 Dij. S.Lucan.

Cojusa

Emoustous,
Outobre iu m'apelle
Que Iou rasin de Crau
TerniU31GREIASCO.FETTUDIJWRUS'encamelle
Aufouns di grand tioau. fuis.
Coupen!.
FIERO E VOTO CHANJADlSS0.
Pourten
Malamort, proum. diL dou mes,
Dansen
Bargemoont diL apr. ]ou.H
Trapejen I
Riez
48Jouc,j

!!

8 Dim. Sto Reparado.

4 9 DIM. S.

lntroSOUtt segonnd.quurlouulou'Q.

Grando Santo

A l'escolo

Tuli.,

Vaqni vosle mai,


Se noun vous

agrado,

L'enlournaren mai.

: ,

Frejus. 7.

6. Baumo;

Nu jour

JOUCO

Lou CtIl-,

Lour jogo dins li c"n;l'1"o de


Joca, en Vounonr deS. B..cl.c.1

PI-STO9. LAMBESC;
Valensolo;
S.
Lamanoun;
Savourninj Rougno,-10.
ATE.
Trest
Gordo. 11.
Foift"lucho 8.

RERARADO,

; ;
;

12.

VENO

Visan:
US.
TOULOUN

16.

S.

Auru.

Mousti.

Gharlava.
LIS ARC. A

S. Crmnt.
;

fan

CANAT

MENERBO ;

18.

Lou Lu Rians;
22. Li SANTO

12

- ! !!
-Prfre's
Sant Lu,
ausu.

.-

malestru

La

Uno laido autoano


vei pas
00*1111benpiiitemi.

mimn\eat

A bono terro, bon bouito


Al'autrorego,bengara.
Bontms,bonboni,bonsamcrat,
tendon lou

dIaDp bn

mgrana.

Boni snso barbo


Fai l'erosnsogarbo,
pas
Esperes per li samena,
~fownigo.

Per lis aucen o

samenatdarrieren russis

un
Qaand
Lonfaupasdiresisenfant.

Quan sameno,
Senounrecuei,gleno.

-M*

1j

La lengo prouvenalo

MES DE NOUVMBRE.
SIGNE DOU ZOUDIAQUE

L'AUBARESTI.
-

ri auartpiin

-'4t:mo intro sounprou

- j4s

[,)ll J ;

pleno

Introsounsegoundquartounlou

de Nouvmbre fai

Laluno

(flU 12

Li jour demenisson d'uno ouro, 16 minuto.

13

LOll

1'1.

19;

La lengo prouvenalo

MES DE DESMBRE
SIGNE DOUZOUDIAQUE

LOU BANARU.

Laluno in:, o d soun proumii qaartoun

sounsegoundquartounlou

lou5;

Es pleno

lOlL

Intro

19.

La luno de Desdmbre fai Lou 27.

1J;

Li jour demenisson de 10 minuto jusqu'au 22,

1Dil. S.Aloi.

2Dim.SloBibiano.
3 Dim. S. Fr. Savi.
4Dij. StoBarbo.

5Dir.S.Sabas.
Diss.
DIM.
Dil.
Dim.
Dim.

Desmbre, i6u lou siu Cairano; Sablet. 28. Branto Plmeras. 29. ARLE. 50. FAUCQUN.
Long di riu,
Gratas de cacalausol..
FtEMEYOTeCHANJANSSO.
L'an vai feni, pichot 1
Fass pauso,
dil. apr. lou 8. Bar Sisteroun
gemount,
dil. av. lou24.
E boutas cachafio
Pasten
PROUVRBI.

!t !

S. Micoulau.
S. Ambrosi.
7
Cousen
COUNCEICIOUN.
8
Lipen
Apellon counti
calendru donge jour
Sto Loocaio.
9
Taulejen
d'avans Nonv. N'i'a qu'ofourtissonqu'en remarSto VaIiero.
10
Preguen
eant loa terns que fai dins chascun d'aqnli
11Dij. S.Damsi.
jour, se pou saupre lou terns que fara dint,
chaseun di douge mes de l'an.
FIEROEYOTO.
42Div. StoDaniso.
A Sant Toumas,
13 Diss. Sto Lei.
Coni tonn pan, lavo tidrap.
1.FONT-VILO.Fstodi
14DIM.S.Nicasi.
mei7l9,dis orfebre di rarrcri*, Autre-tms, Santo Luei ero lou 23, i lt,.
di nranescau, di bOKJTnli;
avien resoun de dire:
15Dil. S.Ousbi.
FREJUSfan S.Leonci
Oure A Santo Lucio
16 Dim. Sto Azalais.
Pelissano.
Sant
2.
soun;

Li jour anmenton d'un saut de dlllSO,


Martin
de
Castihoun.4.
17 Dim. TEMPOURO.
Festo di pego..litJ, di canovuie. Calendo erne soun ami, PalCOem soun corat,
G

!!

18Dij.
19Div.

S.Graci.

to

S. Filogoun.

81

22
25
24

25

Diss.
DIM.
Dil.
Dim.
Dim.
Dij.

S.Timoleon.

Sto Vitri.
S. Ives.

CALNDO.

SODiv.S.Eslevc.
27 Diss. S.Jan,evangel.
28 DIM. Lis S. Innoucnt.
89 Dil. S. Trefume.
3-0 Dim. Sto Couloumbo.

Dim.S.Sivstre.

Se met trempa dins (Pcscudrllo


lou blad de Santo Barbo, jierfhi

de lou bouta fres e verdoulet

sus la taulo de Nouv j AlS j

Vaurias; CUJO. 6. MaS.ToomasIoumeser. nosco;


Mousti6; Bounu.

S.Ounourat.

8. Aubagno

: Chivau, ai
telo, araire. Aup; LouLu;,
Lilo; Cadenet. 9. S. SALa fiero freja.
VOURNIN
11.Gordo. 13.Ate Sant

:- ;
;;

Caramentranemsamoui.
Calndo a l'escur,
Aglan de tout segur.

ANou\emie granit
APascomiceli.

Nouv'u jo, Pasco an IW.


Nouv'u
fio,Pascoaujo.
JaneJan

Parton l'an.

ASantSivstre,

Massemin; Viladieu; CuIon matin,la bat Hw \1ft.


curoun. IS. Roco d'An- Quau bat pas sa femoSant
Siveslre,
teroun. 16.Menerbo.

Se courregnesse pas, ie puidii pas ettM.


17. Varage.
18. Gargas.
1
Niprlaidniprbu,
21. Aurenjo; Vaurias;
Seignoun;
Bouleno
Ma- - Enivr,nounlaissestounmanln!
1
lauceno; Forcauqui Riez;
1
La fre, jamai lou loup la manju.
U.Fr'stodisavcucat. 25.
Annado

j r,

Festo di orfi Carreto de L',,ijuiv. Cassode layetouso. 27.

14

nevousa,

Annadoaboundouso.

La lengo prouvenalo

ARMANA PROUVENCAU

LI GRIHET.
A TEODORO AUBANEL.

Pichot grihet, mai coume vai


Qu'amas tan canta 'me la Luno ?
E, dins lou jour, coume se fai
Que de fes n'en dises pas uno?
Ah ! lou de-jour, quau quincari?
M'an respoundu pchot grihet.
Nosto cansoun, qu'es tan menudo,
Dins li mouto se perdrei.
0 se, d'asard, ro entendudo,
De l'aucelaio galagudo
Sarian beca fin qu'au darri!

Puri- grihet!
Mai quand degoutoLa fresco eigagno de la niu,
Que res nous vi, que tout es mut,
Bn d'aise mountan sus li mouto:
La fournigueto a fa soun fai,

E, lasso, la vesn que jai

Souto uno fueio de margai;

E nautre, alor,

toutplan-planeto,

Apounden nsti voues naneto


Per que s'ausigon un pau mai;
E la Luno, en fielant si rai
Sus lou lindau de soun palai,
Escouto nosto cansouneto.
LOU FELIBHE Dfi BELLO-VISTO.

15

La lengo prouvenalo

GRAMACI.

Dounc, i'aura lu un an sounerian li Felibre; e li Felibre venguron,


libre e galoi, la jambougno i man lou rire en bouco e la flour au capu.
Alor s'entendeguerian e se decid que l'Armana se fari. L'Armana se
,
fagu.
1'a rn de pu bu que de s'entendre. Quand vous entendes, fass-ti pas
ploure ? Es bon e brave, dis leu libre de Dieu de viure ensn coume de
fraire, edetanquesias, n'stre qu'un, fuguessias-ti cent, fuguessias-ti

milo

Echasque Felibre adugu salausolabastisso. N'i'agudevers, e

de touto meno
Estamperian tout ac en blli letro moulado, tout ac
lou
rsto.
e
E sian mai eici, la jambougno i man, lou rire en bouco e la flour au
capu. Longo-mai fuguen ensn, mis ami longo-mai canten longo-mai

riguen

Nsti rire soun ounste ounste soun nsti cant. Ansin siegon toujou !
Nsti maire e nsti sorre, podon rire em nous-utri, em nous-utri
podon canta.
Proun cantaire e proun troubaire poudrien pas n'en dire autan.
Noste Armana, tambn, s'es vendu coume de pebre, emai mies. A
vu li croumpaire soun vengu, coume l'av a la sau coume li Francs
a la bataio.
N'en avian fa milo, milo nous n'en an croumpa ; n'en aven mai estampa
milo, e lis aven touti chabi, touti fin que d'un emai n'i'agusse !
Un pau d'ajudo fai toujou grand bn fau pii tout dire. L'ajudo nous a
e di
pas manca, moun Dieu vous rnde graci Quant de troumpetoun
mies embouca an troumpeta pr nous-utri quant de tambour, e di mai
,
lusnt, pr nous-autre
an brusi! Lis aven pas souna, e soun vengu nous
semoundre amicalamen si service; lis avn pas paga, e an troumpeta sus
lou toun aut, e an rampela coume se du.
Ah
quau saup quant de gramaci devn-t pas eu touti li mstre de la
plumo, que, pr acampa li gent a noste entour, an tan ben faparla papi !
Felibre urous e trefouli, venn ie rendre nosti dev, lou rire en bouco e
lou capu a la man.
Un gramaci dounc pr Julo Canounge escrivan d'eli, quemanejo
tan de biais la jambougno franchimando, e la di Prouvenau, un gramaci
pr u Un gramaci tambn a Jan Reboul, cantaire de grand e bhi r?noum !

;! ,
!

li

16

La lengo prouvenalo

car d'enterin que nosto farandoulo passavo fouligaudo souto si fenstro,


l'un nous a jita de flour requisto, de flour pougnado, e l'autre nous
em de clacamen de man Ami, cantas en
canta coume uno ourgueno
lou
viesti
fai
prouvencau, car
pas lou mouine. (Oupinioun dou Miejour,
13 de Desmbre 1854.)
Un gramaci mai pr Moussu Bayle
crmo de capelan, qu'a'n paroulit
tan amistous, uno plumo tan abilo un gramaci pr u car nous touque,
,
en plen Marsiho, uno aubado que se poudi segur rn ausi de pu courous
e de mai plasnt. (Gazeto dou Miejour, 20 de Desmbre 1854.)
Un gramaci pr vous tamhn, Edward Geoghegan. Ah
li Felibre
voudrien s'amerita li resoun bn aliscado, li coumplimen fignoula qu'avs
escri pr li. (Messag douMiejour, 25 de Desmbre 1854J
Lou journau di Bbliotco, que se publico en nosto bono vilo d'Avignoun,
souveta,
lou 26 de Desmbre 1834, tan-e-pii-mai de bn a nosto chourmo
a
a
noste
pichot libre. Si souvt nous an-ti paspourta bonur? Un gramaci
e
dounc pr lou capelan que nous a fa bono vengudo dins aquu perlet de
journau.
E smpre gramaci Gramaci pr Pauloun Coffinires: nous a-ti pas trena
'no
,
courouno que fai gau de vire ? (Journau de Mountpeli, 13 de
Janvi-1855.)
Gaut, oFelibrede-z-Ais, un gramacpr tu. Nous as fa vire toun bon cor:
un bu matin, a la primo aubo, nous as canta pr nous faire ounour e
pr reviha li vesin,lou pu poulit de ti cacaraca. (Memouriau de-z-Ais, 24 de
Desembre 1854.)
E lou Memouriau de Vaucluso nous a-ti pas culi, a plen de man long
de la Sorgo, de flour de grato-quiu ? Gramaci, Moussu Joudou
E zu mai gramaci Gramaci a l'Abiho dou Miejour, mounte Moussu B.
tan inoudste qu'a pas vougu ie boutasoun noum, nous a baia soun estreno
coussudo. (7 de Janvi 1855.)
Pr tu mai un gramaci, E. Tavernier, pr tu, brave jouvnt, que, lou
bu jour de Nouv, nous as fa gnto acoulado, lou cor dubert coume li
bras, acoulado en touti tan que sian, e nous as fa tasta lou bon vin
claret de ta bouto. (Eib di B. d. R., 25 de Desembre 1855J
Pr L. Roumieux, de Nimes, un gramaci tambn, doumaci nous a
regala d'un r dou galoubet e dou tambourin que fan dansa li bourgadiero.
(Rev. Merid. 18 de Febr 1855./
E perqu pa'n gramaci -n-aquu cascarelet de Charivari, de Paris, que,
lou 9 de Janvi 1855 a bl-ime a bello visto facho, s'es trufa de nosto
e
lengo e de noste libre,, nous a galeja de longo,e fa brusi souventifs, prepaus de nous-utri, touti siascavu

17

La lengo prouvenalo

Finalament, gramaci, gramaci en touti li bonis amo que, d'aqueste caire


coume de la man de la, tan en Prouvno qu'en estrange pals, que sachen
si noum o que lis ignouren
an generousamen escri, coume Saint-Ren
Taillandier, A. dePontmartin,epikiBrizeux, nostefraire de Bretagno, tres
bouco d'or, an escri pr l'ounour e Lou ben di Felibre, e prlou noble

drapu qu'aven auboura.


Evous, Felibre cantasdounc, ah
vosteentour, li gntfan louroudelet,
picon di man

Vessbn qu'a
! cantas dee countas,
fes cridon:
!

eproun

Braye

j, roumanille.

N'i'en a que dison que l'Amour

Es un diu autan gnt qu'afable :


Moun enfant, pos aprene un jour
Que n'es pas un diu, mai un diable,
MORTUORUM PROUVENCAU DE 1855.

Dentre lis orne ilustre que la Pruvnco fournis a la Franco, veici aquli
qu'aven perdu en 1855
Mounsegne Ferriu, evesque de Bellino, nascu Cucuroun
mort,
pechaire lou mes de febr passa, en Corio, reiaume ribeiroun de la Chino,
mounte dempii mai de ds-e-vuech-an, ro missiounari apostol;
Lou generau Perrin Jounquiero, d'Arle mort dou colera a 1a guerro
d'Ourint, e lou generau de Pontevs, de Marsiho, toumba glouriousamen a l'assaut de Sebastopol;
Louis Astouin, lou pokto porto-fais de Marsiho encian representnt
dou despartamen di Bouco-dou-Rose a l'Assemblado Coustitunto de 1848,
mort au mes d'avoust, a 33 an. Dos belli causo dins la vido d'Astouin,
es dabord d'agu repres soun proumi mesti quand revengu de l'Assemblado, e pii d'agu pres lou mau de la mort, en se trasnt tout abiha
dins lou canau pr davera
enfant que s'ennegavo;
Antni-Pire Bellot, lou viei, galoi e renouma troubaire, nascu lou
47 de mars 1783, a Marsiho, mort lou de setmbre 1855, dins la memo
vilo, mounte ero tan ama !
Camilie Roqueplan de Malamort, un di proumi pintre de nosto epoco,
,
mort a Paris lou 29 setmbre
1855. Uno causo que pu douna 'no idio de
l'auto estimo que lou mounde avi pr soun talent, es qu'un de si tablu,
buLioun amoytwis, s'i vendu 25,000 fr., e un autre, l'Anticri,32,000!

'n

LOU FELIBRE DE BELLO-VISTO.

18

La lengo prouvenalo

LA LENGO PROUVEE:ALO.

La lengo prouvencalo, o, s'amas miu, la lengo d'O ro, a passa tms,


ilIa lengo de toutol'Uropo : tout-beu-just lis autri nacioun coumencavon
It jargouneja, que la Prouvno avi deja'no lengo richo, souplo, courouso,
t musiquejado. Li chivali , li damo, li pople, liri, lis emperaire la paril lavon pr delice, e n'ron jamai tan countnt que quand poudien ausi 1a
a cansoun armouniouso d'un troubadour.
N'es-ti pas en lengo prouvencalo qu'unri angles, Richard Cor-de-Lioun,
Ljitavo aquest plagnoun a sis armado, que louleissavon en presoun dins la
i tourre dou Duque d'Autricho:

Or, sachan bn mous om e mous baroun


Peitavin e Gascoun
Angles, Nourman
Que iu noun ai si paure coumpagnoun ,
Que, pr ave, lou laisssse en presoun
Faire reproch certas iu vole noun
Mai soui dous ivr pres! ,_

E Frederi II, lou ri de Sicilo, quand ie preni de eansouneja prefe,


~ravo-ti pas la lengoprouvencalo la lengo de soun pais?
Fali dounc boo que fugusse bu aquu parla de nosti rire, pr que
illi prince vougusson qu'eu a sa court, e pfcr que de poto coume Dante
ocoume Petrarco, vengusson al'escolo di cantaire prouvenau ! E pamens,
iEaquelo divino lengo qu'a enventa la pouesio mouderno, aquelo lengo amis~tadouso qu'a servi mai que ges d'autro a poutira l'Uropo de la barbaro,
[achauchado pr lou tms, coussaiado pr li guerro a vist toujou que mai
ffiapichoiini soun empri, e desempii Iontms, JI feni pr se ramba dins lou
~galoi pais mounte avi pres neissno.
Qhl aqui! digo-ie que vngon! Lou pople tout en raco mountola gardo !
qprchon-ie lou Francs en cadiero, fagon dire is enfant la gramairo fran[xhimano, fagon tripet peIri, digon ce que vourran, lou Francs coume
nuno erbo estrangero, se i'abastardira, e lou Prouvenau, enracina coump
Dlfou grame, e coume lou grame chaupina vendra pamens toujou s'espandi
,
rtau soulu, toujou pu verd , toujou pu fres toujou pu gai.
Ac
tout vist, passen au rsto.
La lengo prouvencalo se parlo encaro en Franco dins mai de vint desiqpartamen: es que se parlo pas pertout la memo causo :
Au proumi cop ,d'iu, dirias que chasco vilo que chasque vilage s'es~rimon. diferentamenlis undis autre. Mai 1'ome, que voudra ie faire tan si

's

19

La lengo prouvenalo

pau d'atenciouo, veiralu que toutis aquli divers lengage se partejon fe


soulamen en quatre parla prencipau: lou parla do Rose,louparla md
hs lou parla lengadoucian e lou parla gascoun.
,
Aquli
quatre parla, touti nascu de la memo maire, touti daura de
meme soulu, se donon d'r de l'un a 1'autre, se tnon pr la man,
pas de peno de li counisse touti, quand uno fes n'en couneisss bn
Soun veritablemen coume quatre fraire qu'an teta Jou meme la, que
retrason pr quauque endr6 de la figuro, e que soun separa pamens pi
quauco difernci.
Facies non omnibus una,

eut
:

lVe diversa tamen.

li

Aquli quatre parla countnon quasimen


mmi mot; ce que li sep~
pr
de
i'a,
chascun
d'li
mot
es que,
que
a sa maniere dp li prounouncia.
Pr eismple, l'Arlaten dira la niu, lou Marsihs la nue lou Leng~
doucian la nioch, elo.u Gascoun la nueit.
Aqui i'a pas de mau : chasque aucelouncantocoume saup e coume p~
e pamens, d'aquli difernt canta nais aquu galant brut, aquelo pouli~
musico que fai l'ournamen di bos e lou chale dou mes de mai.
Or dounc, aqueli que se plagnon d'aco, m'es avis que coumprenon pj
gaire li visto dou bon Dieu, qu'a'spandi.u-meme la varieta pr touto ]
naturo.
Aro anan prene aderrn chascun d'aquli quatre parla dou Miejour,
,
faren veire,
se poudn, ce que li destingo de l'un a 1'autre..
I. Paria marsihs.
Lou parla marsihs rgno entre-mitan Marsiho, Ais Seloun, Ate, II
dins la partido, mountagnouso d
Nio e Touloun, voulounta-dire
gno
la Prouvnco.
A lou renoum d'stre un
Lou sari belu pas tan se lis escrivan que Templegon s'oupilavon Ii
-n-apoundre laco de touti li mot uno astiado de letroescarabouiousoqu~
lou pople fai pas senti, e que servon qu'a embarrassa la leituro, la proj
nounciacioun e la pouesio..
<
Ce que destingo dis autre aqueuparla d'aqui, es que lou son ose ie chain
ourdinarimen en oue, e lou son ioun en icn, de maniero que, prd~
flYltt, bon, passioun, escabot, dison foucnt, bouen, passien, escabouet.
mai, pr dire mange, anave, vice, amonbn de dire mangi, aaan
i*cu
Lou pople se ie sr pas de l's pr marca li pluriel, mai soulamen
article lei, dei, cL
|

,
pauduret.

De

20

La lengo prouvenalo

,,

Labellaudiere, Brueys, Coudoulet, Gros, German, Pelabon, Dioulouloct, etc, an escri dins aquu parla.
Aujourd'uei
aqulique lou fanlou mai lusi soun d'Astros, F. Aubert,

e~llot, Benedit Bourrelly, L. Constans, Crousillat, Gaut, Gelu, Laidet,


~ejourdan Pelabon, Ricard-Berard, Senes, Thouron , etc,.
,
II. Parla dou Rose.

, , ,

Lou parla dou Rose, em lou parla marsihs, formon ce qu'apelan pu par~iiculieramen lalengo prouvenalo. Lou parla dou Rose se parlo tout de long
DIOU Rose
entre-mitan Arle Sant-R,oumi6 Cavaioun Carpentras Au~enjo Avignoun, Nimes e Bucaire.
,
i lou
plus dous e lou plus pur de touti.
Quand uno jouino Arlatenco, o 'no jouino Avignounenco vousdis
~uaucarn dins aquel armounous paroulit, pouds pas vous alassa de
'entndre e smblo de perlo d'or que toumbon en cascaiant dins un basliin de vire.
Dins aquu parla ni mai, counkisson pas lissdou pluril; li pluril se
oe formon tout simplamen em lis article li, di, i, e, dins la counversaioun,l'auriho i'es jamai escalustrado pr uno letro duro.
Saboly, Coyo, Astier,Truchet, JacintoMorel, Aubanel (deNimes), etc.,
~mescri dins aquu parla; ede noste tms, T. Aubanel, J. Aubert,
Autheman, Boudin, Bounet, Brunet, Cassan Castil-Blaze, Chalvet,
~Oesanat, C.Dupuy,
Garcin, Glaup, Lambert, M.Lacroix, A. Mathieu,
~E Mistral, C. Reybaud
Roumieux, Roumanille Tavan etc. se fan un
~olesi de canta si pensado em'un estrumen tan brave e tan plasnt.
HI. Parla lengadoucian.

, ,
,

E.

Lou veritable Lengadoucian es aquu que s'entnd entre-mitan Mount~oeli, Narbouno e li Ceveno; es peru dous e poulit quenounsai, e es eu
~ue retrai lou mai sus l'enciano lengo roumano.
Li gent que lou parlon semblo que canton
e fan toujou senti fa au
loluril: las plumas.
Per dire avieu, fariu dirieu, etc. dison avii, tarii, disiei, etc.
A la fin di mot femenin, se servon de fa au lio de To: la terra.
Ail lio de dire ciavau
fou, ygneu, dison ciaval, fol, agnel,
Se servon dis article lou, del o dou, alo au lous, fas, das as.
,
nfin, an counserva gros noumbre de vieii letro que nous autre
Proufasn
pr
maio.
evenau
passa
Favre, Lesage,
Rigaud, Michel, Tandon
Lafare-Alais, an escri de

21

La lengo prouvenalo

draiu;

bin poulidi causo dins aquu parla, e aujourduei, Moquin-Tando~


Peyrottes, Pierquin de Gembloux, etc. caminon em lou pu grand OUD
dins lou meme

fl

IV.Parla gascoun.

Lou Gascoun a soun sti entre mitan Toulouso e Bourdu.


<
Lou signe remarcable d'aquu parla es que chanjo souventifs lou v H
b e lou b en v. Ansin vous diran [OU bnt de viso per louvnt de biso.
Es pr aco que Scaliger a cfi, en parlant di Gascoun:
Eorum vivere,bibere est.
An peru la coustumo d'escoufia foro letro finalo ce que de-fes-quo
,
i'a
rend li mot descouneissable de founs pr eismple
vous diran Zoo
,
ro, loupa, lou chi, pr dire lou cor, lou pan, lou chin. Sis article SOUL
lou, del. al, lous o les, las, das o des, as; de mai, coume li Lengadouciam
fan sibla lis s dou pluril, e dison lou col, l'agnel, pr dire lou cou, tagnm
Goudouli, Despourrens d'Astros, Bergeyret,Hillet, Verdier, etc., ::U]
escri dins aquu parla d'aqui, e coume chascun saup, Jasmin, lou famou~
.poto, i'a fa, de noste tms, un riche mantu de glori.

LOU FELIBRE DE BELLO-VISTO.

LOUMASCARUN.
A n
-

- nno

palricoularello.

Mascarun, planto rascassido


,
Que crisses au mitan dou blad,
De la maufasnto caussido,
sies bn Iou fraire de la!
Ah

Quand lou meissouni se fatigo


Pr coupa la mauno de Dieu,
Au mitan di sntis espigo,
T'cnfifourles 'me lou judiu.
Lou chivau a bu, sus la terro,
Te trapeja snso respt
Escapes, traito grano fro t
A l'estrapado de si pd.

22

La lengo prouvenalo

la

LaViergede capeleto
Apareigu dins la chambreto
Don jouveinet sQufro-doulour;
Sus soun cor paus sa maneto,
E, mandant au cu soun ameto,
Lou garigu dou mau d'amour.

LOU FELIBRE DE L'ARC-DE-SEDO.

U TERRO - TRMO.
Es bn lou 29 desmbre 1854 que s'i senti en Prouvno un tremoulun
de terro. 1' a bravamen de tms que s'ropas ausi parla d'ac dins lou pais,
ear, dins aqustis encountrado, sian i pd de Diu. ro dos ouro de ma..
tin e fasi 'n vnt-terrau que derrabavo tout.
Lou terro-tremo dure belu la mitad'uno minuto.
Li vilo en ribo de la mar.lou sentiguron lou mai.
A Marsiho, li porto, li moblee
crubecello bouleguroD e brusiguron coume s'un marrit esperit lis avi. gansouia.
,
A Nio,
i' agu 'n escaufstre de 1a maladicioun ! lis oustan brandavon e
trantraiavon coume d'ome embria; quuquis-un s'esbarboulron, bravamen
se fendasclron, e lis abitant, em la petarrufo,pachusclron foro de lavilo.
En dedins de la Prouvnco, la brandado fugu pas tan vioulnto, e dins.
foro pas, ie faguron ges de cas mai dins ae touti li gnt qu'en aquelo
,
grandoquantitaque
ouro dourmienpas, se n' aviseron pauoproun, en'
sentigueron trigoussa soun lie coume quand boulegon un crevu pr faire
,
veni lou bla'u rode. Lou vnt-terrau
que boufavo d'enterin cal quauqui
aprs
la
moumen
Vaqui pr uno.
Quatre mes e demi aprs, voulounta-dire lou 12 de mai 1855, a ds
ouro vint minuto dou vspre mai un tremoulun de terro !
Avignoun, Nimes
e quenounsai d'atris endr, ressautron sus si
foundamento, coume se lou terraire ayi 'sprouva. subitamen un frfejoulun
de fbre.
Coume la proumiero fes li porto, li pestrin, li terraio 'e crubecello,
aguron l'r de vougu faire un brout de farandoulo.
la darE, ce que i' a de remarcable es que, tan la proumiero coume
Prouvno,
riero fes, lou terro trmo se fagu senti, noun soulamen en
mai encaro en Piemount e tout de long de la coustiero d'Italo.

li

trigoussado.

, ,
,
,

23

i'a

La lengo prouvenalo

li

S'i sachu meme que, lou darri cop, mountagno de Sousso avien agu
peru soun esmougudo, e que lou voulcandou Vesvi aviracafioc
flamo, coume un alenadou d'iafr.
Aro, coume vai que, de liun en liun, ie pren a la terro d'aquli refoulri?
Aqui dessus, n' i' a gaire que n'en sachon mai qued'autre. Yeici pamens
lou sentimen di savnt. Li savnt an recouneigu qu'en davalant dins l'enteriour de la terro la calour ro toujou pu forto, bn talamen que, s'ro
,
dins la terro soulamen a tres kilomtre de founsour
poussible de penetra
,
l'on trouvari l'aigo bouinto.
En partent d'aquelo descuberto, li savnt an chifra que, en estnt que la
calour aumento em la founsour a 25 kilomtre de founs, touti li matri
touti li metau, emai touti li piro,, dvon stre foundu coume I'estam dins la
sartan d'un estamaire.
Eh bn !aro, escoutas bn-ei :' la boulo de la terro a 3,000 lgo d'espessour; venn de vire qu'en ie cavant a siis lgo en dedins, li causo li
pu duro ie soun rendudo en aigo : dounc , nosto boulo aquelo terro que
ie sian dessus e que nous smblo tan soulido
n'es qu'un mouloun de
matri bouinto qu'a quasimen 5,000 lgo d'esps em' uno crousto de
,
quatre o cinq lgo soulamen
a la mendroboulegado que vngon a faire aquli maE vaqui perqu
tri la primo pelofo que nons porto du necessarimen tremoula, s'en,
clouta,
e souventifes se
Quand aquelo crousto tremolo, arribo de tremoulun de terro
Quand s'encluto, lis encloutaduro formon de mountagno aqui mounte
n' ' avi ges
E quand pr malur, se crebo lou fio, li flamo, li cndre,lou siupre
,
e li peiro bouinto, gisclon en furour de la gulo di voulcan.
Es peru d'aqulis asclo que sorton li font caudo, coume pourrian dire
aquelo de-z-Ais o'quelo de Grus.
Nosti colo de Prouvno, tan escalabrouso, tan estrassado, e souventifes
tan pelado, soun pleno d'encian voulcan que se soun amoussa e atapa
d'li-meme.

, ,

!
, creba.

LOU FELIBRE DE BELLO-VISTO.

LETRO AU PROUMl FELIBRIHOUN.

Moun bel enfant,

Toun paire (que Diu benesigue !) m'a manda dire que vnes d'espeli.
T estrugue don prefound dou cor de tabono vengudo !

24

La lengo prouvenalo

S're pas tanliun de toun oustau, o s'aviulesi,lu-luquelampariu


te vire, e que t' adurriu dins ta bressolo un tros de pan *in gran de sau,
un parku d'iou, em' uno brouqueto
Mai digo - i' a toun paire que te done vitamen aquli quatre signe e
quand li tendras dins ti menoto
escouto ee que te yau dire, e Dieu l'escoute peru
Fugues
bl innoucnt, bon coume lou pan! fugues, bupichotri,
la
sage coume sau ! fugues, bello caro d'or , poulit coume un iu ! fugues,
bku drouloun dre coume uno brouqueto
Apounden-ie, quaucarn que sara pas de trop : Dieu quand vendra loll
tms Jague espeli dins ta cabesso la blnco floureto dou Felibrige !
,
Sabes
pas dequ'i, belu, louFelibrige? Lou Felibrige., bumignot, es
lou pu galant jouguet que l'ome posque trouvalong dou camin de la vido,
pr stre urous e demoura galoi enjuqu'au bout d'aquu camin.
Es ni d'or ni d'argent, aquu jouguet!
Mai vous dindo dins la man mai que l'or e que l'argnt t Es ni de vtre
nid'evori, aquu divin jouguet, roai es pulusntquelouvire que
l'evri
Adounc, se'n cop sies grandet, digo-i'toun paire que te loucroumpe,
aquu jouguet tounpaire saup mounto se vnd.
O gnttourtouru poulit nistoun d'uno doucotourtoureleto
o benura
Felibrihoun
tkndro sgato de Felibre reaupe dins toun brs la benedicioun d'un
bu calandrouu ! Reaupe tres poutonn qu'en placo de iu te
Adiu
baiara ta maireto.
Un ami de l'oustau

,!

:!
!ami
,

Maiano, 19 outobre 1855.

LOU FELIBRE DE BELLO-TISTO.

LI MOUSCO.
AU GRAND AMI CHALVET, FELIBRE DOU POUNTIAS.

Un gavoutas pourtavo, pr la vndre,.


Sus lis espalo, uno gerlo de mu
,
.E dela coloro en trin a descendre,

25

La lengo prouvenalo

Quand -n-un code embrounco soun artu,


E flu ma gerlo, en quaranto moucu
Bn es eiei que sian Siu pa 'n bu nsci
Siu pas, marbiu ! un brave macarssi!
Petard de goi crid Ion paure Alssi,
v
Estabousi coume un pani trauca.

Aprs pamens qu'agu proun renega,


soun oustau courregu lu cerca
Uno autro gerlo.

Enterin souleiavo,
qu'
E lou bon mu
cha pau se foundie

Dins li caiau coume d'li.raiavo.


Sari'sta rn s'ra pas qu'un mousqui
,
Sus la menstro
en zounzounant s'acampo ,
l'arpo
afama
Pus
d'un ussi,
que
E milo cop pus esps que li pampo.
U
-

nostc panto arribo dins un cours,


Em sa gerlo.
Ai! paure! quand destousco
Dins li caiau soun meu negre demousco,
Pensas un pau cuj crida secours!

Mai

quatecant, 'me'n mourbin que lou dano,

Coupo uno vergo, c vague de

couha,

D'esbramassali bsti galapiano,


E tout au tour de faire vergueja
,
En cridan: Usch! sa longo vedigano.

Mai ah
pas mai! lou bestiri testard,
Agroumandi pr aquu bon mu clar,
Snso branda pipavo riflo-vntre,
E n'en veni! que de la malo part
Aurias bn di que semblavon lou sntrel

26

La lengo prouvenalo

, :.

Despoutenta, desmemouria de foun


L'ome au mitan ie bandis soun bastoun
Bagasso, dis, anas au tron de disque
E que la mrt, mouscasso e mousquihoun,
La malo mort vous crbe e vous envisque t

-_

in
I'avi dins Ais un celbre avoucat,
Di pu finocho e di mies alenga,
Que ie disien Moussu de Tregelengo.
'Me tan de biais sabi mena sa lengo,
Sabi tan bn moustra li li faus,
E sus soun banc pica tan prepaus;,
Qu'en ie pourtant la causo la pu torto,
Vous fasi bon de n'en tira redorto.

IV

Bonjour Moussu, fagu lou testoulas.


Que demandas?
Ah! moun ami, bonjour!
Bn ! un counsu! Un counsu ?.. Anen vague

Despachas-vous
v, que fau que m'envague.
Moussu que m'an rauba de meu.
Saubrs,

de mu ! es, un marrit afaire!.,


Raubapas
E 'n quet
1
Au pas de lsteru.
parlas
Que tron i'anavias faire?
Quand
me

Disl'avoucat, que dises? duganu


unnis de laire
Sabias dounc pas qu'ac
coumpaire,
Fugus
urous,
E d'assassin?
Fugues urous d'av 'ntourna la pu
mai moun mu !
Oh respond l'ome, amavon Plusiour
Ah
plusiour?
Mai,
dounc
rpn
certo,

Plusiour, dises n'i'avi terro cuberto


-

! t

's

? !

diable! diable! es un cas di pu gru I


Oh
Adounc cride lou Moussu cresaru,.

27

La lengo prouvenalo

Vaqui ce qu'i U marridi doutrino!


Toujou que mai s'espandisson. Li gnt,
Pr sadoula sis envejo gourrino,
De tonto part courron plus qu'a l'argent I
De touto part l'autourita declino,
De touto part lasoucieta cfacino.
E s'ro pas l'ounourable barru Que fcen sousta la vuso e l'ourfanu,
E quen'en fai guihoutina
bu,
Ah! de pertoutn'en veirian lu de bando,

de

, -

Grando

terriblo.

E mai que tout, groumando,

per lou mu.

F lou palot, groumando

Alor, Moussu de Tregelengo, pode,


A voste avis, ie faire un bon prouces

Au tFibunau ?

Ah ! pardiu se pouds
coundana pr la vertu dou code,
,
Nous
pagaran de doumage-inters ,
Emai d'emendo, emai touti li frs.
E

Ah! n'an pas tort

la santo e beflo causo


Qu'i la Justico! Alssi fagu 'nsin.
Anen ! sus vous moun bon dre se repauso.
Pourtas-vous bn ! e, vngue li rasin,

!,

d'esfouiro-chin,
Vous n'adurrai, Moussu
marbiu!
Ah
Un plen cabas
queto frucho

In.

Dounas d'abord, pr coumena la lucho ,


Quaranto escut, respoundl'avoucat.
Quaranto escut lou gavot 'stoumaga
Crid subran,fass-leipaga mousco!
Mai, digue l'ome de Ii:
I mousco
Vouls, ami, farceja me pari
Coume?. prepaus vous ai pas di quau eh
Que m'a manja lou mu de mi boudouscaf

?.

,!

28

La lengo prouvenalo

!-

Es pardiu! clar coume l'aigo tousco,


Noun
,
E vous l'ai di, me sembJ, i'a'n moumen.:
rodemousco

!!

Aco-d'aqui pamen
l'avoucat doun de pensamen.
Ah fagu'nfin, m'estounon pas, ii guso?
Ac n'es bn uno.meno d'arpian
De gnt dern, de longo nuso ecruso,
Vivntjamai que sus barbo dePian
Mai, lis auren!.Ah
sara defecile
Pr destousca belu, soun demecile.
Dise pas noun me fourra cambeja
Gausi d'argent, escrure, sacreja, ,
(Que sabe-iu?) belu bn me facha
'Me de counfraire ,
Anas
fugues tranquile!
Quant vous disiu, ads quaranto escut?
fugueaco, Moussu.
Si crese bn que
Anen fau pa'speia lou pleidejaire
Adounc fagu noste avoucat lengu
,
Maugrat li frs que m'anas faire faire,
Vs, en estentqu'avespas trop l'r dru,
M'anas bata nonanto escut, coumpaire,
E vous fau bon de vous tira d'afaire !
Sus lou buru lou paure gavuchoun
Proun regret vej tout soun pouchoun
En bn coumtant de faire la mouscaio
Coume se du raca doublo picaio.
A

,:

!.

!. ?!

VI

Aprs pamens qu'avoucat, proucurour,


Aguron fa proun longo tirasseto,
Envertouia l'escagno en proun de tour,
Proun mascara, proun manda de biheto,
E

'u palamar proun tira d'aguhieto,


29

La lengo prouvenalo

Dou jujamen arrib lou grand jour.


*
Degun manqu: li partido, l'audinci,
De grand matin, fuguron en presnci.
Lou palamar contro soun defensour
Eroasseta; li mousco, apetegado,
Au tribunau vu ron intrado;
Sus li paret se n'en vesi d'astiado,
E sus li taulo, e perusus la Court.
An! d'aut! vejan! parlas, damo mousqueto ,
Fagu lou juge, ounte i voste avoucat?
Li pauri mousco aqui restron qneto,
E 'u president respoundron pas cap.
V! pr que res vous porte prejudice
En vous cargant foro de la resoun,
'Me lou poud qu'aven discrecioun,
Vousnouman,mousco, un avoucat d'oufice
E quau sara ? vous, Mste Barjomau
Ansin parllou jugemajourau,
E tout-de'n-tms l'avoucat Trejelengo
Entamen lou fiu de soun arengo.

VII

Digue d'abord qu'Alessi, soun client,


N'aviqu'ac, lou paure, pr tout bn,
E que li mousco, en manjant sa melico,
L'avien reduch la pieta publico!.
Pii s'encagnant d' pau, d' pau pau
En que's utile aquu sot animau?
Crid subran
rn qu' faire de mau

!:

Durben, Messies, durbenl'Estatistico


Que ie vesn Ie vesn que, pr an,
0 pr li mousco. o bn pr li tavan,
En l'estimant la pu basso tausso,
Seperd, Iou mens, cinq cent quintau desauco!
-

30

La lengo prouvenalo

Aro, coumtas,
(e ma chifro es pas fausso),
Coumtas, Messies, quant de gnt mort de fam
Sarien encaro en vido e bn pourtant,
S'avien pouscu ie'n pau trempa soun pan i
0 tempora I mores! tms dis amouro
Sara-ti di quel'ome que labouro
Vegue soun mu,
susour e soun bn,
Manja di moasco
un pople bon pr rent
s'es
ansin,
s'uno
li noun arrsto
Ah
Dins si proujt 'quelo rao funsto,
0 magistrat, em nosti capu
Nous rsto plus qu' nous curbi la tsto,
Quand sourtiren, e tira lou rideu,
Se 'n cop vouln manja de brigadeu I

sa

VIII

Ansin parle l'avoucat Tregelengo';


E, saludant Messies dou Tribunau,
En meme tms l'avoucat Barjomau
Pr ie respondre, empeguquesto ,arengo:
Messies,digue', lou proucs que nous fan-

Dins lou pas a jita l'esparvant!


Deque pretend, dequvu dequ sousco
Aquu dourgas, aquu palot qu'espousco
tan de verin susd'ounourbli mousco?
Car, se sian mousco, ounour se n'en fasn 1.En verita travaian pas souvnt
Mai, pr aco, fau-ti que manjen rn ?
0 magistrat, vous fiss pas qu'-n-li,
E pensas bn davans que de juja !
Que devendren,sevuei toutis aquli
Que fan pas rn podon pu rn manja ?
Nosto innoucno vosti pd se rambo,
0 bryi juge! e, se poudian parla,
E davans vous tout descrubecela,

31

La lengo prouvenalo

Quant nTen a pas de mousco de dos cambo,


Snso ana liun, e que di gargameu
Manjon, eici, li brusco emai lou mu,
Snso que res i'ause metre un bridu ?
Alor, toujou fau que cerqus mordre
Ie crido aqui lou juge prencipau
En tabassant. V! Mste Barjomau,
Mouderas-vous, o ie rpetren bon ordre!

Pr raport iu, Moussu lou Presidnt,


Prenguessias pas mi clinto la dent!
F l'avoucat; vous que, Frances dins l'amo,
Pr lou bu sisse avs un cor de flamo,
Arregardas li bons antecedent,
E relargas aquli puri damo

IX

Ansin parle Favoucat Barjomau ;


E tout de'n-tms lou Parlamen reiau
Tengu counsu : 'm'aco, dins Iou silnci,
Lou president, s'adreissant au bestiau,
A-z-auto voues legigu la sentnci:

Counsiderant que sus un grand camin,

Un
vu de mousco an,raubad'un mesquin
L'oulo de mu e pii caga dedin;
,
Counsiderant que-li
mousco groumando
An fa lou crime
ourganisado en bando;
Vist que li mousco
en fci dou soulu ,

,,

S'an pas tua lou poussessour dou mu,


Es doumaci qu'avien ges de couteu;
Vist que dou mu uno fes que Ton tasto
,
Pr s'arresta, i'a pas ges de resoun ;
E councigu que quau fa 'n banastoun,
Uno autro fes pou faire uno banasto;
Lou Parlamen, en vertu de la Li,

32

La lengo prouvenalo

Senso recours, coundano, au noum dou Ri,


Touti li mousco la mort; e declaro

Quelou plagnnt, MsteAlssi Tantaro,


Aura lou dre delongo, parti d'aro,
Autan pr u coume pr sis enfant,
D'ana tua, pertout mounte saran,
Li dicho mousco; ourdouno que man forto
Ie fugue aducho
en cas de rebelioun
Decido enfin qu'Alssi, de tesoun,
Pague proumi li frs de touto. sorto;
E lou nouman, pr lou tira dpu perd
,
Soul eireti di terro e bn diver
Di coundanado, un cop que saran morto.

Lou Presidnt, ravi de soun arrst


Qu'avi tan bn termina lou proucs,
Aqui s'assto; e piei 'me si counfraire
Sinso unopriso, en parlant d'autre afaire.
Countntd'aco,
pas mai que noun fali-,

Nostegavot quito alor soun soulie,


Coume se fai pr leva 'no graviho,
0 pr de fes, se grata la caviho,
Gros sabatas, tout bn tacha de nou
,
sou.
E qu'enmarchanttrauquihavo

lou

Lou cor barra, lou cor sus lagrasiho,


Li puri mousco anavon e venien
D'un juge l'autre, e pecaire fasien
Tout soun poussible en fin d'av sa grci;
Bn talamen qu'au mitan de la faci
Dou Presidnt, uno d'li voul,
E pauramen pr touti ie parl.

,,

lou gavot, que vi ce que se passo


Vitamen cour, em soun soulieras
-

Mai

33

La lengo prouvenalo

flu dou j uge escagasso lou nas"


Coumeun pastoun su'no post de fougasso.

"E

Ai! ai! secours ourl lou President,,


Ussi gendarmo, arrestas lou pednt!
,
Messies, ie crido en filant vers la porto
Noste gavot, tan iu que mis enfant
Avn lou dre, pertout mounte saran
De tia li mousco es l'arrst que,louporto
E toucas-me!!. se cride pas man forto !

, !

LOU FELIBRE DE BELLO-VISTO.

Vouls-ti viure en pas, regardas escoutas e teisas-vous La pu


marrido rodo de la carreto es aquelo ,que fai loa mai de brut. Oustau
,
de paio ounte se ris mies
vau que palais oonte se plouro. Li chin
-ragagnous an toujou lis auriho estrassado.Noun i'atan bello roso, que noun
vngue grato-quiu. Uno ouno de vanita gasto un quintau de vertu.

LOU

PIKTOURLEJAmE.

Un pintourlejaire avi, dins un couvent, rebiha proun de vii tnblu.


Vouli persoun pagamen 229 franc, 19 sou. Ie fugu rebrica qu'ro unpau
chr, e ie demanderon un comte que digusse, pan pr pan e pr lou menu,
lou travai que s'ro fa, quant coustavo ac e quant lou rsto. Veici lou
comte que lou pintourleiaire adugu:
`~
fr.sou.
40
Jrome
S.
de
Pr
barbo
blanco
apoundre
a
quauqui
la
medio

n'i'en
bouta
Pr
Cio,
Santo
de
li
tuiu
de l'ourgueno
e
escura

5
9
cinq toutUlame-nu
P atuva de flanio dins lou Purgatori, e ie restaura quxauqui

5
pauris amo,
Pr
i'adouba.
li
de
faire
Sant
Ro,
pato
de
chin
iu
e
un
au

5
davans,
au
desembouchardi
Pr
Sant
Antoni,
faire
ie
pore
de
e
uno
co

loumourre,

16

A-n-apoundre

34

17

t5
65

La lengo prouvenalo

LOU PENJADJS.

Un paure miserable, sadou de la vido, se jit ` dins lou Rose pr s'ennega.


Un pasan, que travaiavoaqui toucant, se ie jito aprs e lou davero.
Au bout d'uno passado, flou I lou paure marrit se trai mai dins faigo
lou brave pasan se ie trai mai aprs
e tourna lou davero.
Alor que fai lou negadis ? Estaco soun moucadou -n-un aubre, e se
pnjo
Lou pasan lou regardo faire, e lou laisso penja. Quandlajustio vengue
pr leva lou cadabre
Bn ! mai, ie digueron au pasan , vous qu'erias aqui, perqu l'avs

leissa faire
Moussulou
Coumessari,
Bn,
dis,
saubrs
que, douscop, davansque

se penja, s'kicabussa dinsl'aigo pr s'ennega, dous cop me iesiujita


aprs e l'ai poutira de l'aigo ! Pii, Moussu quand l'ai vist que s'estacavo
,
-n-un aubre, en estnt qu'ro bagna coume un anedoun, ai cresegu que
penjavo pr se faire seca
Lou FELIBRE CALVo

A JULO CANOUNGE EM'A JAN REBOUL.

Ami, vous isto de recaupre


Lis ami que vnon deliun
M'ro esta di pr mai que d'un,
E dins moun cor l'aviu rejun,
Mai fau Iou vire pr lou saupre,
Tambn i'a que la man de Dieu
Pr vous paga vosto avenno
Ah
que vous largue, en recoumpnso
Touti 1i bn que moun cor pnso
,
.E qu'aurias deja, se poudiu.

! ,

35

La lengo prouvenalo
Que touto niu vous endourmigon

Em'un visage risoulet

!
Qu'enfestoulis vosti coulet,
!

Au dous alen dou ventoulet

Que vosti jour s'enfestouligon !


Lis an que passas canta
,
gaire,
Fague Dieu que vous peson
Poto ! e basto pousqus faire
Coumelou vin d'quest terraire,
Que quauque jour vendrs tasta !)
Lou vin que nais dins Ii graviho
De nosti gres rouge e peirous,
Au mai vn viei, au mai vn rous,
Prefuma, gai e vigourous:
Un mi got vous escarabiho.
Mai que vous cante ? paure iu
Vosto vidoes-tipas urouso,
Vous qu'uno vilo pouderouso
Davans si sorre es auturouso
De vous moustra coume si fieu
Digas de noun
Quand la bruno
Vous espassas de vers la Font,
Lis aubre que i'a tout de long
Clinon susvous soun noble front,
I rai clarinu de la luno.
E dins si tmple ravaja
Li Ninfo que soun escoundudo,
Pr saluda vosto vengudo,
Dins la pinedo souloumbrudo
Se laisson vire blanqueja.
Se vous amon d'uno amour talo,
Es pas pr rn : vousan pas vist
Coume tan d'autre, qu' Paris
Courron oublida soun pais,
Tre que sesnton dous pan d'afo.

36

La lengo prouvenalo

Car vautre, ami, qu'aurias pouscu


Prene tan liun vosto voulado,
Vous sias tengu sus li peiado
D'aquli Ninfo bn-amado
Que vous an vist quand sias nascu!
Vutri tambn-lisavs visto
N'avs encaro parla 'n res,
Mai se couneis que proun de fes
Eli-memo vous an aprs
De si cansoun li pu requisto

A REBOUL,

Is iu d'Erode espaventa,

Quand ti grans usso enmaliciado,


E quand ta vouesencourroussado
Mostron Rachel descounsoulado,
Fas gau de vire e d'eseouta.
Dins toun canta vengu pu tndre
Quand ta voues unangeloun
A Ia brasseto emporto amount
L'amo d'unpoulit enfantoun,
Fas gau de vire e gau d'entendre.
Mai ce que fai que tan t'amen,
0 bu Reboul en ta persouno
Ce que tan plai e tan estouno,
Es que, souto tan de-courouno, ,
Toun front demorelan seren !

A CANOUNGE.

0, Canounge, la chato qu'as


E la miu U soun Prouvcnaleto

* Izane, poulli piehot libre mounte M. Ganounge nons dono un tablu parlant de
la vido Arlatenco.
**Mirio,pomoinedi.

37

La lengo prouvenalo

la tiuno a li man blanqueto,


E la rnieuno es uno moureto
Que s'es abarido -n-un mas.
Toun Izano es uno Arlatenco
Taiado en rino; e soun coui nus
Sort em biais de sis ajust;
Mirio, ac vai pas tan
N'es
pecaire! qu'uno Baussenco.
-.Mai coume soun dou meme tm
,
E touti dos amouretido,
Podon pasmies stre assourtido,
Pr se coumprene; e dins la vido
,
De se coumprene fai grand bn !

Mai

just.

LOU FELIBRE DE BELLO-VISTO.

Maiano,

nouvemhre 185i.

LOU CHIVALI. FELIP DE GIRARD.


Madamisello de Vernedo de Corneillan.

delaDurnco..
A

I
Lou Chivali-Felip de Girard nasqu en

1775, Lourmarin, d,e long

ro un d'qulis ome que loubon Dieu a fa naisse em'uno estello-au.front


pr que fagou lume au rsto desi fraire, en ie caminant davans
Touto sa vido, mpleKu soun engeno a destria li causo eseoundudo a
rome, e soun engenio sutiu e pouderous n'en descat 'n bon rode. Pas rn
i'ro de peno tout ce que voulie saupre, lou sabi; tput ee que vouli
faire lou fasi; tout ce que voulie dire, lou disi.
Pinturo
esculturo,musico, poesio, scinci, ro mstre sus tout:
tablu que pintavo, aurias di que vous anavon parla!
estatuo que
taiavo, aurias jouga que lou pous ie bati li machino que s'esperimentavo,
semblavon l'obro d'uno fado! e 1i vers que, pr s'espassa, eantavo en
Prouvenau, ron coumparable i pu poulit que se fugon jamai fa dins

, ,:

aquelo lengo.

38

lis

li

La lengo prouvenalo

Tambn, quau n'a pas relegi, dins lou Roumavagi di Troubaire,aquelo


galanto cansouneto mounte soun tkndre e noble cor s'espandis taa amourousamen :

Digo-me dounc
gnto bergiero,
Digo se n'amaras jamai.
Sies tu qu'ameri la proumiero,
Sies tu que toujour amarai!

Quand d'ome ansin sesoun, dinsnostesiecle, servi emplesidenostolengo


pr canta si pu douci pensado, quau i qu'ausara prejita confro elo quau
i qu'ausara se trufa de nautre en nous ausnt parla prouvencau?
,
Ah
sabn proun d'ounte pu
veni la piro: li mi-savnt, li moussirot
passasus la raco, toutfs aquli pervengu que, dinsun bonbesoun, renegarien
soun paire, e que s'imaginon que de parla Prouvenau desounoro, mordo
que li riche parlon touti Francs, toutis aquli grapaudin nous voudran
jamai grand bn.
Mai leissen-li gena Anari - bn mau se poudian pas faire snsoli.

II
Veici dounc qu'en 1810,l'Emperaire Napoleon avi renduquest deert
d'eici :
En estent que sari pr la Frano uno bin bono canso de perfeciouna lis estofo de

n lin e de li rndre meiour marcat que ce que soun, fasn assaupre en touti li nacioun
n qu'aquu qu'enventara la meiouro mecanico pr fiela lou lin, reaupra en recoum>

pnso UN MILIOUN DE FRANC.

Au bout de pas beleu dous mes, Felip de Girard mande 'notetro


l'Emperaire
pr ie dire qu'avi treuva ce que demandavo.
Mai lou decrt pourtavo que lou pres noun sari baia l'enyentaire,

davans l'annado 1813.


Adounc, lou Chivali Felip prengu 'n brevet, e 'm la bono ajudo de si
Frederi e Jous, vengu meme a Paris mounta 'no filaturo.
fraire
ron alor de gnt bravamen riche; mai faugu tan d'argent pr faire
aco-d'aqui, o per fabrica lis estrumen necessari, o prassaja. o d'un biais
ode l'autre, que ie despensron, pecaire tout soun dequ.
Entanterin l'an 1813 ro arriba.
Lou Chivali Felip, arrouina pr sis esperinci, coumtavo bn de restabli
la fourtuno de sa famiho em lou pres que soun engenlo avi gagua, e que
poudien pas tarda de ie douna.
,
Maiveici, coume sabs,. ligrandi guerro del'Empri
recoumenque
furoun.
de
mai
eID
"fuca
eayon

39

La lengo prouvenalo

Napoleon, apensamenti dou siun de sis armado emai de si campagno,


avi pas grand lesi de s'ocupa de la fabricaeioun dou lin.
Lis afairede la Franco anron toujou de pu mau en pu mau, l'Emperaire
trahi cabusse de soun trone e lOll milioun tan justamen degu au savnt
Lourmarinen
noun fugu plus pr u qu'un milioun de vertespro.

[II
Li fraire De Girard demandron au gouvernamen nouvu de ie croumpa,
tout lou mens si machino tan despensiouso.
Lou nouveu gouvr digu de noun.
Reclamron uno avano, un secours quaucarn !
,
Rn ! pousquron rn outeni.
Lou malur nl'en vouli pr l'acaba de founs un gusas d'emplega ie
raublou plan de si maGhino, e l'an vndre is Angls pr cinq cnt
milo franc.
Alor, maucoura, au nis de la serp, abandouna de soun ingrat pas, lou
bon Chivali de Girard se despatri. Bel ome u que la Franco auri degu
pourta sus lou bout dou det, se vire oubliga d'ana demanda la retirado a

TAutricho
I
E, ce que fai vergougno gouvernamen
d'alor,TAutricho, nostoviio
enemigo
Iou reaup, lou recat e l'ounour coume un grand ome.

_-

au

Es aqui que se rescountr'm la famiho Bonaparto, que, d'aquu tms


,
ro coume u despatriado, e que lou prengu souto sa prouteicioun,
Es aquiperu, es u meme lou bu proumi qu'en 1818 coustruigu
,
la proumiero barco vapour que se fugue visto remounta contro
aigo !
IV
En 1826 1'Emperaire de Russio lou fai veni a Varsovo, e lou nomo
Baile-engeniour di mino de Pologno.
En reconneissno, Felip de Girard faguk basti en Pologno de filaturo
delin em Ii mecanico qu'av 'nventado pr lou travaia; maidinslou
grand amour qu'avi pr sa patro, e maugrat l'oublidamen d'aquesto,
noun vougu dire soun secret dins l'estrange pais, que noun soun brevet
fugusse espira e soun enveneioun couneigudo de touti. A l'entour d'uno
grand fabrico qu'avi establido ansin en Pologno, se i'es founda'no vilo que
porto lou noum de Girardow, em lis armari de Felip de Girard.
Desavuech an demour 'n-aquelo
Jamai se pass d'annado que noun sourligusse de sa cabesso quauoo
nouvello e utilo enveneioun ; e rendntlou bn pfer lou mau, es toujour a
la Franco qu'amavo de li semoundre e de n'en douna lou proufie.

placo.

40

La lengo prouvenalo

Pamens, ro vengu dins l'age : intravo dins si setanto an. Mai de meme
qu'un paure couscri que s'envai tristamen a l'armado, que doumai
s'aliuncho de sounvilajoun, doumaiviro souvent la tsto pr louvire
encaro uno fes 4e meme lou noble e desfourtuna Chivai, tan mai se
fasie dins l'age, tan mai se languissi de vkire soun pas, de vire soun
pichot endr de long de la Durno, e mai que tout, sa bono famiho que

tan!

1'amavo

Yeici dounc que sa no-, Mmo de Yernedo de Corneillan, e sapichoto


no, Mllo Clemno de Yernedo, se bouteron en camin, lou vengukron
querre Varsovio, e l'aduguron
Francodins lou courrntde1844.
Ah
lou beu jour que fugue pr eu, quand, aprs tan de tms, pousqu
mai metre lou pd sus counfigno de Frano
Despii lontems en Franco, lou noum de Felip de Girard e lou
,
renoum de si grans e bons atrouvat, ronvengu d'esperli a soun pounteficat. Pr tout pas e de tout caire founciounavou si mecanico. Touti lis an,
lou negoci vendiforo Franco maidecnt milioun rn qu"en telo vo 'n fiu
de lin, sourti d'aquli mecanico. Au mitan di savnt, dis ome d'endustrlo
canoim
e dis ome d'cngeno, se parlavo qued'eu. Car, senso coumta
vapour qu'en 1815 avi 'nventa pr la-defnso de Paris, ni mai lis estrumen
prdestilalou sucre debled se me fali6 prene aderrn touti lis engen,
touti li machino e touti li belli causo qu'a tira de soun esprit, i'aurie pas
proun de pajo dins aquest pichot
Tamben li mstre dela scinci, Arago, Dumas Charle Dupin, Michel
Chevalier, emai bn d'autre, iefaguron milofksto e milo coumplimen.

!a

en

li

*VI
,

libre.
,

li

Alor, se vesnt mai que mai envirouna d'ami, lou bon Moussu deGirard
present i deputa douri Felip un memouriau mounte reclamavo
Tecoumpnso proumesso pr Napoleon, d'autan mai qu'ero sus l'estigano
d'aquelo proumesso qu'avi despensa tout soun bn e tout lou ben de sa
tristisome que doumifamiho. Eh bn lou creirs olou creirs pas,
la
voues
doulento
d'aqueu noble
epoco,
fuguron

sourd
aquelo
navon en
miserable
vi, e
ie neguron lou pan de si vii jour. De tan decrous
d'ounourque se jitavon a la rapiho, n'i'agu pas uno pr aquu generous
pitre queTavi. meritado tan de cop
E pamens, lou jour que retourn'n Franco, li gnt de soun cadr, li
brvi Lourmarinen, avien planta lausi6dins sounjardin, en soun ounour
e glori. Enri Scheffer, lougrand pintre, ayie yougme tira scaLnretra.

! !

, li

la

li

'n
41

La lengo prouvenalo

La soucieta dis enventour li coustrusire de machi-no, ounourablampn


'pr eu e ounourablamen per li, s'entendeguron pr ie faire de sa pochi
unopensioun de 6,000 franc.
Lou Counsu generau e nonanto-dos coumuno dou despartamen de
Vaucluso,faguron de peticioun en favour de soun ilustre e malurous
coumpatrioto.
Li chambro de coumerce, e quau-saup-quant de soucieta savnto s'emplegueron de lougo de tout soun poud per i'outeni justio.
Tout ac fugu lagremoperdudo: lou gouvernamen reste'ncara dins samarrideso, e au mes d'Avoust 1843, dins si 71an, Felip de Girard rendegu
sa bello amo Dieu, en perdounant a sis enemi.

VII
Ah
quau pourrie redire la grand pieta que tranqu lou cor de touti,
quand adugueron soun corsdins loutoumbeu de sa famiho, au vilajoun de
Lourmarin ! Lou cors arrib dins lou pas a jour fali.
Li Lourmarinen ie venguron en proucessioun a l'endavans, em la
tsto descuberto, e 'n pourtant a la man depegoun em de lume. Em la
teslo descuberto, e gounfle dou plourun
l'acoumpagnron a sa darriero
demoro coume lou cors d'un
Aqui, tres jour e tres niu, demoure'ntrepausa sus un atahnt; e, bn
IT soun coustat, i'avien coucha peru sabella-sorre, Madamo Frederi de
Girard, morto un pau apres eu. Tres jour e tres niu, touti li poupulaciouu
del'avesinano venguron en devoucioun vire encaro un copsoun grand
ome ,e s'agcnouia 'n plourant a l'tntour dou catafau.

rei.,

VIH
Evaquila vido elamort de Felip de Girard. Manco pas d'ome que se
n'en parlomai que d'eu, n'en manco pas que, sus li placo, ie vesn sis estatuo
eml'espaso laman, n'en manco pas que papi troumpet-on
noum
fbre-countunio; n'en manco pas que tiron de pago tan grosso queren
qu'em'uno soulo se pourrie nourri tout un vilage mai pr n'en trouva un
,
que, dins noste sicle, ague fa mai de bJl au mounde que Felip de Girard,
mai de bn a gratis, mai de bn sensoescampa'n degout de sang e snso
ifitira dous-liard de paraganti, pr n'en trouva un fourri'analiun !

li

si

IX

Pamens, coume toujour,apres la mort lou

mge

l'Emperaire

Napoleon III s'i souvengu de la proumesso de soun ouncle e veici la li


,
eparadouiro que counsaero publicamen lou dute-de la Franco

42

La lengo prouvenalo

LI
NAPOLEON
Pfcr la

grci de Diu e la voulounla naciounalo,

EMPERAIRE DI FRANCES ,
En touti presnt e veni,

salut!

Aven sanciouna e sanciounan, proumulga e proumulgan ce que seguis


Lou Cors legislatieu a adouta lou proujt de lei que veici
ARTICLE I.
Es acourda
titre de recoumpnso naciounalo,1Moussu
Jous de Girard
fraire de Felip de Girard uno pensioun vido de 6,000 fr ; 2 la
damo de Vernedo de Corneillan. fiho de Frederi de Girard
autre fraire de Felip de
Girard
uno pensioun a vido de 6.000 fr.
ART. II. La pensioun acourdado Moussu Jous de Girard sara reversiblo.
titre de cris, sus la tsto de la damo de Vernedo de Corneillan; e s'aquesto veni
mouri, sus la tsto de sa fiho.
ART. III. La pensioun acourdado la damo de Vernedo de Corneillan sara
reversiblo, touto en plen, sus LA tsto de sa fiho, la damisello de Vernedo de
Corneillan, pichoto node Felip de Girard.
Delibera en assemblado publico, Paris, lou 17 de Mai 1853.

, ,

'

LOU FELIBRE DE

A MADAMISELLO

BELLO-VISTO.

E. T***

QUE JOGO TAN BEN DOU CLAVECIN.

Quand sus lou clavecin vosti det sauterlejon


,
Que, souto vosti det, tan d'r requist perlejon,
E quand, de vous ausi, touti, snso muta,
Sian aqui davans vous que badan, espanta
Iu lou sabe perqu, Felibresso amistouso! ,
Aubouras amoundaut vosto caro amourouso ;
Sabe perqu 'spelis voste rire tan dous :
Es qu'un bu cherubi descend dou cu vers vous,
Vous regardo em d'iu que d'amour beluguejon

sus vous espandis sis alo que flamejon.


Vous parlas cor cor em 'aquel esperit,
Vous dises fraire e sorre; e sa bouco vous ri
E

43

-.

La lengo prouvenalo

E tout arribo e tout s'envai:


Ansin li joio, ,ansin li peno.
Urousquau sauppourtasounfaT,
Snsocharpinesnsoreno!
Pr
novio ia deriban;
I'a de potoun pr lis enfant,
Ta de flour perlou amenteri;
Pr la glri i'a de Frans
,
,
Pr l'ounste ome de mesprs
Pr touti .nutri de misri. ,
-Felibre de l'Armado.
A. TAVAN
Roumo, .1855.

la

LANEVAIADODE 1855.

'n

Lou 20 de janvi1855, es toumba


Prouvno uno bello nevaiado
nevaiado bn tan bello que merito d'stre counsignado dins aquestvertadi, celbre e patriotic armana.
Prausi dire lisencian, s'ro plus tan vistdenudempii 820. En
stnt que lou vent-terrau boufavo, e que l'escoubavo flour e mesuro
que toumbavo, sari maleisa de dire au just quant i que n'en toumb.
Pamens en raso piano, la nu, maugrat lou vent, avi 'n bon pan d'aQootour; mai i.calan, is abri, au miejour di roucas, lou revoulun n'avi 'ncamelade moloquefasien trambla!Lisaubre eronvesti deblanc everglassa :
auriasdid'aubrede sucre!
Lis auceloun, avani de fam, toumbavon rede e jala sus la nu. Se n'en
calavo de las, de coustu e deleco-! Fasibu temspr cassaire mai pr
1i pescaire, noun,: foro pis, anguielo, perco, escarpo, granouio, etc, fu.guTon estoufapr 1a nu, amoulounado e-counjalado dins li roubino.
Lou Rose qu'-n-Avignoun carrejavo -de grossi matrassino a-n-Arle

s'arrap.

li

Livii dison quequand lou Rose s'arrapo,esrare que lis oulivie noun
agon mau.
Tambn,
mai que d'un quarti, coume, pr eismple, susla costo

en

en'i' agu memebravalilausi soun esta ta-

lis

oulivi6 fuguronrabina,
En
mai
de
mort.
men
que d'un quarli, li figuiero e
lamen magagna qu'a faugu cepa pr lou pecj.
Sant-Roumierenco,

li

44

La lengo prouvenalo

En pleno Crau,louvnt-terrau empourtbelu trento bigo, d'aquli que


porton Iou tetegrafo eletri.
En un mot,lou camarado Sant Vincn acoumpliguesoon prouvrbi, e
fagu senti soun dardaioun pr touto l'Uropo. Es verai pamens d'apoundie que li mouscobianco toumhron forco mai espesso dins lOll miejour que
dins lou nord, bn talamen espesso que, dins n6sti pais de Dieu, aven yist
de causoque fan ferni.
I'a'n juvenome de Sant-Bounet(Gard) qu'anavo tira 'u.sort a-n-Aramoun, em soun paire. eic pas de messorgo. Ero vuech ouro de
tard.
Entravessant unocoumboennevassado, li foro manguronaupaire
jal
a beleu mich! L'endemanlou trouvron dins la nu, enregou;
se
d'aqui,
trouvron
dins un nevi6.
peru
drole
estendu
mort
ouro
sounpaure
Lafre de la mortl'avi'arrapa,pecaire ! au moumen qu'anavo querne de secours a soun paire perdu dins lou gu.
Dins lis Aupo, grandi mountagno que portonsuslou front un cabassu
de nu eternalo, gnt, quand porton du,sei'abihon de blanc, e noun
de negre, coume se fai is utri part. Aquli boni gnt, en se blanquejant
ansin, an pres moudle a la nturo car uno fes que la terro es ensevelido
,
-souto la nu, se pu bn dire que porto
du.
Lisun disien Ac's pas de laid tms: beleu lou bon Dieu lou mando pr

's

li

gari li vigno.
Es pa'n mau, disien d'autre, que i'ague de liun en liun de verinado
coume aquelo.
Aqueli fre vioulnto, aquli nevaias soun coume uno bugado que netejo
l'r, qu'espurgo la terro, que fai peta lavermenudo, lounierun e la pesoulinodiplanto quebessai empourtara pr uno boo
aquelopouisoun
,

Jes

decolera.
Diu lou fague
Xiou tout es que lou prouvrbi dis :

*
!

Annado nevouso,
Annado aboundouso.

E lou prouvrbi a pas menti.


Li blad, li civado e lis ordi, i' a lontms qu'ron pas tan estabu, long,
rous, grana, coume aquestan.
E de favo ? quouro avias vist tan de favo
LOU FELIBRE PJE BELLO-VISTO.

45

La lengo prouvenalo
*

ASSABS.
*

46

EDICIONS TALVERA
Colleccion Esbrigalhs
Julian Desaygues. Marsyas, c!
Joan Francs Blanc. Bandiras del mond

Colleccion Lengas Bastidas


Joan Francs Blanc. Las lengas de Libor Sztemon 1: Lo mrezisk
Joan Francs Blanc. Las lengas de Libor Sztemon 2: Sorgas
Joan Francs Blanc. Lexic mrezisk-chc-occitan
Joan Francs Blanc. vod do mrezisku
Frantiek Vymazal. Svtov e volapk ve tech lekcch
Frantiek Vladimr Lorenc. pln uebnice mezinrodn ei dra.
Esperanta

Colleccion Lengas del Mond


Joan Francs Blanc. Lexic oromo-occitan e occitan-oromo
Frantiek Vymazal. Ciknsky snadno a rychle

Colleccion Mistralenc
Maurice Rivire, Frederic Mistral. Muereglie.
Lou Felibre de Bello-Visto (Frederic Mistral). La lengo prouvenalo

*
Presentacion e catalg complt: http://edicions.talvera.free.fr
47

Mistralenc
Lou Felibre de Bello-Visto
(Frederic Mistral)

LA LENGO
PROUVENALO

Lou parla gascoun a soun sti entre


mitan Toulouso e Bourdu.
Lou signe remarcable d'aquu parla
es que chanjo souventifs lou v en b
e lou b en v. Ansin vous diran lou bnt
de viso pr lou vnt de biso.

Presentacion de la lenga provenala (comprene:


occitana) pareissuda dins l'Armana Prouvenau
de 1856. S'acaba amb lei quatre "parlars":
marselhs, dau Rse, lengadocian e gascon.
D'autrei txtes pareissuts dins lo meteis numro
completan lo recuelh.
Colleccion Mistralenc (ISSN per venir) n2
0 - Pt pas sser vendut
http://edicions.talvera.online.fr

EDICIONS
TALVERA

Vous aimerez peut-être aussi