Vous êtes sur la page 1sur 22

GASSCHUTZ UND LUFTSCHUTZ

11111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111II111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111ll l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l lIU1IIIIIIIIIIflllllUIIlllllllllllllnllUllllllllllllnlllllllllllllllllllnlllnllllllllllllllllilllllllllllllllllllllllllllllllil1I111111lllllllIJllllllllillllllnlllllllllllllllllllnlllllilIHIIIIIIIIIIIlIIIIIII
14. JAHRGANG NR.10, S. 171-192 OKTOBER 1944
In sämtlichen Aufsätzen handelt es sich um die persönlichen Ansichten der Verfasser und nicht um Anschauungen
amtlicher Stellen

Der Luftsehutz~varndienst
M in isterialdirigent z. Y. Großkreu t z
De r Lu ft schutzwill'nel ie n s t (LS.- Wa l'I1di e nst) i s t ein normale Lebe n d er Be vö lk erun g, die Arb e it in den
Hrs t;I IHlt e il ei e r LlIft\"e rt e icli g un g, de r unmitt e lba r mit Di e nstste ll e n und B e tri eb e n , das \ Virtschaftsl eben
d r l' Offrlltlichk e it in B erührun g tritt, da s eine Tätig- und der Ve rk e hr unt e rbl'o ch en s in d, D es acht s
k e it s ich ni cht nUI ' iluf ilmtliche Stell e n , on,dern auch kommt. di e Störung der gerade in K ri eg ze itelt , wo
Huf di e Wirtsc haft und d e n V e rk ehr, ja a uf die ge- .l e d er ell1z e l ne unt er h öch s te r An s p a nnun g und lInte r
Sil l11 t e D e \'ö l k e l'u n g all s wi I'kt. Ei n e un ve rmeid l iche Be lastungen mannigfach er Art tätig ist s o !littet'
F o lge di ese l' Tilt silch e is t es, d a ß d e r L S .-Wal'l1die n st n ö ti g e n ?\achtruh e hinzu. Welch e e in s~hn eid endn
;l u c' ll (Ie m U rt e il der Offe llt.li cbk e it ilusgesetzt i s t. E Au s wil'kung d iese Tatsach e n nuf das g 'lsa mt e Leben
e rsc h e illt c1ill1e l' iln gebrilclrt, sein \ " ese n und seine cl.e r ;{a tion bei Ta ge und b e i Nacht hab e n müsi:jen ,
Arb e it s w e ise e in e t' zusa mm e nfasse nd e n B et rachtun g lt egt a uf der Hand. Hi e rau s et'ge b e n s ich für den
zu unt e rzi eh e n und hi e rdur ch e in e G rundl age zum LS.-Warndie nst zwei wichtige, abel' ,c hwer mit e in-
b esse l' r n V e rs t ~indni s und zur genichten B eurte ilun g ander in Ei nkl ang zu brin ge nd e F o rd e runge n :
c1 el' s(: llwi e ri ge n und e nts agungsvollen Arbeit d es LS .-
Einer', e its muß er diejeni ge n \V a r' n b e f e it 1 e,
\\ '[Il'lI cli e n s te , zu sch a ff e n . w e l che Luft chutzmaßnahmen irge nd we l ch e r Art au s-
I. Die Aufgaben des LS.-Warndienstes. l öse n , so r e c h t z e i t i g g e be n , dan di e e, ins-
Irn n;lhrll e n d e r dem gesa mt e n Luftschutz ge- b eso nd er e a uch das Aufs u chen d e r Lllft schutzr ä um e
"te ilt e Il Aufgnbe, " organ isa tori sch e und technische du t'ch die B evölk erun g, noch vor d e m Fa ll d el' ers te n
Vork e ltrun ge n zu tre ff e n , um di e Kampfkraft, ' die Ar- Bombe durch g e führt \"e r'd e n ]<ö nn e n. Anderersn its
b e it s kraft un cl d e n \ Vid er sta nd swil·l e n d es gesamte n mü sse n unn ö ti ge S t Öl' u n ge n c1 rs L e b e n - un cl .'\1'-
. Vo lk es gege n d ie "Vi rlmn ge n von Luftang riffe n zu b e it. ab l a ufs der Bevö lk e run g, d e i' \Virtsch a ft , d es
e l'hillt e ll" 1), filil e n d e m LS.-Warnd ie n s t besond er s Ve rk ehr und dCl' Dien ts tell en u n b e cl in g t V!! r -
wi c hti ge und umfa sse nd e Aufgaben zu. Denn durch m i e den und die unv e rm eidli ch e n Störun ge n a uf
se in e T iitigl< e it un d die von ihm e r ge h e nd e n Luft- di kürz e te Fri t beschrä nkt werd e n . Di e e zweite
lilgenle lliun gen und \ "' a l'l1b e fehl e w erden erst di e F o rd erun g ist, wa s yon d em Außen s teh e nd e n l e icht
\ 'O l'il u sse t z un ge n dafür geschaffe n , daß von den üb e rse h e n wird, mind este n s ebe n s o. w ichti g wie di e
Die n s tste ll e n, d e n B et ri eb e n und d e r Bevölke run g die CI', tge nannt e Forderung, ja s ie tritt soweit es s i ch
Ilotwe ndige n Lufts chutzmaßnahmen vor e in em Luft- um d ie A uft' echterhaJt un g d es Ve r'k ehr und d er
a n g riff c1u l'chge führt und bei E nts p il nnun g der Luft- kl'i egsw ichtig.en Produktion sow ie d ie Ve rm eidullg
lage od e r B eendi g un g d es Lufta n g riffes \\' iedet' r echt- \'on ProdukttOnsausfä ll en h ande lt, b eh e rrsch e nd in
ze itig a ufgeh oben werden können. Auch die Er- d e n Vo r d e r g rund.
füllun g der w e ite r e n Aufgab en d es Luftschutzes, Eskommta l so fürd e nL . - \~r a rndi e n e t
" Luftang riffssc h äde n durch r aschen Einsatz zu b e- dar a uf an, die Lu f t s c hut z lJ1 a ß n a h m e n
kümpfe n und dem Entsteh e n vo n Katastrophen e nt- n i c h t m ö g I ich s t fr ü h z e ' i t i g, s o n der n so
gege nzutl'eten " 1), h ä ngt wesentlich d avon ab, daß die s p ät wi e. mö g li c h a u zu l ö se n und den
fül' d e n Einsatz in B e tracht komm e nd e n Ste ll en durch d a d u t' C h g e s c h a f f e n e n ZU R t a 11 d n i c.h t
den LS.-"Varndi e n st schne ll , lück e n lo s und einwand- m ö g I i ch s t I an g e a uf l' e c h tz u (, I' h aJ tell ,
fr e i übel' di e Luftla ge unt erri cht et werd e n . s ondern ihn so früh wi e mög li ch wi e -
Schon aus diesen kurz e n TIinw e i e n i t die Be- der zu b e e nd e n, 0 h n e j e d 0 c h - und darin
cl e u tun g des LS.-Wa rndi e n s t e für d e n gesa mten li egt di e ch w i e rigk eit - den Sc hut z und die
Luftschutz d eutlich zu e rk e nn e n , D agege n si nd die S i che rh e it eler Bevölkel'un g ulld d er i11
Sc h wi e I' i g k e i te n , di e s i ch aus den ges te llten Betracht komm e n de n E inri c b tu n ge ll
Ford e l'llngen e r ge be n , nicht ohne \\'e it eres .zu e r se h en. z.u g ~ f ä h.r den . Au s di eser Probl e rm :tellu n g e r ·
S ie b e r' uh e ll auf fol ge nd em: g Ibt s tch dI e a uß erorde ntli ch e Ve l'a ntw('rtun g mit
\Vi oben dargeleg t, j ,t es Aufga be des Luft- der die LS.-Warnführe r bela s tet s ind , e in e V ~ t a nt ..
schutz es, "d ie K a mpfkraft, di e Arb e il 'luaft und den wOl'tun g, cJi e um s o s chwere r wi eg t, a ls d e r L .-
\ V id e r tnnd s\\' ill e n des gesamte n Vo lk es gege n die Warndien s t hin s ichtlich d er K l ä t' un g der LUfll age -
\ Virkun ge n vo n Luftan g riffe n zu erhalt e n " . B ei der abg e, e h e n \'on 1'e ldunge n örtl icher B eo bachtun gs-
Lö u ng di ese r Aufgabe teht d er Schutz d es M en- org ane - au f die Meldun ge n des Flu gmel dedien t es
sch e n gege n die tödliche Wirkun g d e r feind li che n und. ande t~e r Gli e derun ge n der Luftve rteid ig un g a n -
Lufta n g l'iffs mittel an erster te Il e, Zu diese m Zweck gew l e, e n Ist und sein e Entsch lü. se e in e m Feinde
s u cht di e B e \'öl k e rung g mnd ä tzl ich b e im Ertön en gegr nüb e r fa s e n muß, der s ich m it e in e r Geschwin-
de s ignal s " F li ege ralarm " die Luft chutzräume (hi er di g k e it bio zu 600 km / S iel. und darüber dreidimen-
a ls Samm e lb eg r iff für d erarti ge An l agen j ede r Art s ional i m Luftraum b ewegt , d er ni cht a n b es timmte
\'om L S.-D eckun gsg raben bi s zum bombens icheren Wege gebunden ist, der jed erz e it sein e Richtun g
LS.-B unk e r ge brauch t ) a uf. Dil S b e d eutet a ls o , daß
11 § 1 der 1. ova. zum LS.,Gese tz in de r Fa ssung V(lm 31. Augus t
währe nd der Dauer de s Zu tandes " F li ege r aJa t' m " da s 1943 (RGBI. I. S. 5071.

171
iind e rl1 l,n nl1 1I11r1 d ies all ch ü rt e r z u T ii u sc hun gs- 11C' I'e i1.en d e r l.uft ;:;c hutzIlI:Ißn a lllll l' ll lIlid zlir ~te u l'­
zl\'('c k" 11 t ut. Es IIl ÜSS(' 11 sc h Oll Il' ill e li ss ta rk e P e r- rUli g ei es A hl a uf,.; gell' i"se l' H e lri e l1 s - o d e r I'roduk -
sÖ llli c ltk l'ite li se ilI . d ie e in fe ill es I': illfüh lu ngs l'e r- ti o ll svo rgü ll ge, Il' ie z, ß. Ab s t ic h e 1'0 11 Il or h ö fc li und
I1 löge ll i n d ie A bs icht "11 d es Geg n e r s, di e Fä hi g ke it s t:ilti g ie ße r e ie n , A bdrü c k e \' 0 11 !\ o k e re il'n , z u geb e n,
z u k lar e r B e urt ei lu ll g d e i' Lnge und sc hll e ll e Ent-· Ili e unb e fu g t e \\ 'e it e r g ab e d e r Luftla ge m e ldun ge n a n
sc hlußkr a ft bes itzl'n , Il'e rill s ie (Ie n Aufga lw n ein es Il'e it e r e l\i'e ise ist verbo t e n und gemäß §§ 7 und ()
L~.- \\ · n rnführ e r s ge ll'ar h se n se in w oll e n, Zu eli e .. e n t1 l'" I.S ,-Gesetze;:; unt e r S traf e g'('s t e llt. 1m Gege n s at z
.\ufg a lwII ' ge hö r t fe m e l' di e S te u e run g ei e r Ve rdunk - /: 11 r1 " n Lllf thge m e ld lln ge n lI'e l'el e n dlll 'e il di e \ V a l' 11 -

lun g be i a li e Il Ei lll 'ic hlun ge n und A nl age n, (Ie ne n h e f e ll I e b est immte Llift sC' hlitzm aß nallm c n z\\'a ll gs-
Ve l'elunklun gse l'l e icht e l'un ge n z UO'es ta nei e n s ind , in s- lii ufi g au sge löst.
beso ndere b e i dl'n Ei se nbahn e Il, :\u e h be i d e r Ü be r - Für di e B e l' ö I k e r u n g s ind di e j e l1i ~ ('n \\' a rn -
IliittlUli g von :\l e ldun ge n ü be l' \ Va ld- ulld Ernt e- he fe hl e ,"o n B ed e u t un g, Il'el ch e d ur c h a ku li sc ll e
bl'iind e. über dn s A uftl' e ll'n \"0 11 · tö riJ:i1l o ne n und S ig n a le ei e r Alarms ire n e n a ll g eme in bel' :l nnt gegehl' lI
a bge l'i ssl' n e l1 I.uft s p e rl'mitt e ln , be i d e m G roß n o t- w e rd e n , Es , in el d ies di e \\ nrnb e fehl e "ö ff e ntlich e
stands lll e ld e eiien st für d ie Inelu ·tri e unel el e m Sehn - Lu fl\l-a rn11 n g ", "F Iiege ra la rm ", .. Vo l'e n t w a r nun g" lind
d e nsl1l e ldeelien s t für di e Ge folg .. ch af t e n eie r \Ver!, e "Luftge fa h[' vo rb ei", le tzte re r di e Entll'a l'nun g a u s-
wirkt der L S . - \~ ' ar ndi e n s t m it. Schli e ßli ch ist Cl' löse nd.
a u ch be i d er währe n'd des Fli ege ra la rm s sta ttfind e n- Übe l' d ie Arbeits w e ise eie r L ,-\\' arnz e nll'a l e Il' il'd
(Ie n U nt e rri chtun g und Bet r e uun g (le I' B e l'ö lk e run g in el e m Abschnitt c) "T ec hni sc h e Eil1l'i c htun ge n " zu
dur c lt Ura htfunk un d Ath e rful1k ins o fe rn b ete ilig t, s prec h e n se in,
ab di e ß e r e it s te llun g ge wi sse r ~end e r für d iese
In ele n ' L S. - \ Va I' n ve r m i I t I u 11 ge n Il'e r de ll
U nt e rri ch t un g und di e Durch g nb e ei es di e U nte rri ch -
m e hre r e L S ,-\\ 'al'n s t e lll'n g rupp e nw e ise n a chr ic lJ t r n-
tun g a nkün d ige nd e n " l';u c ku c ks rufs " a uf G rund e in e r
t r e h n isc h zu s a m me n ge fa BI , da e,; a u s be tri eb s t ech-
bes tinllnl e n T.ufti agel1lelclun g d es L S.-\V'II 'l1 d ie n s les
niscl1 r n Grün (l pn ni cht. m ög li c h ist, sä mtl ich e L S ,-
l'e r:I III" ßt wird . \ Varnst e ll r n unmitt e lhar a n di e L S ,-'vVn rn ze n t r a l e
Vi e lfä lti g, sc ll w il' l'i g Ullel ii uß e rs l ," c rallbl'o rtun gs-
:lnzus C' hli e ße n, Di e LS.-\\·arnv e rmittlun ge n hilhe n
\"01 1 s ind somi t di e Allfga be n des LS. - W a l'lld ~e n ste::;.
einh e r nur fe rn ;:; prec htec ltni sch e Aufga be n o hll e Au s-
11. Die Mittel zur Durchführung der Aufgaben. w e r te- oele r B e fe hbb e fu g ni s, ind e m s ie d ie \' o n ei e r
LS.-\ Va rnz e ntra le ' e rgeh e nd e Il Luftln ge nl e lclun gf' 1I
a ) 0 I' g a n i sa ti 0 11, unrl \V arnbef ehl e an di e a n gesc hl osse lll' n LS.-\V n J'n -
,.n I' LS,-\\ 'Hrlldi e n s t I\"ird dur c h h eso nd e r e, d e r s t ell pn w e ite rgeb e n ,
I. uftwaff e Lllil l'rs le ll te Einheit e n durch ge führt ; in \ Y n r n w ac h e n ,' inrl e ige n e 13 eoba chtun gss t e ll e n
tJ (' II :\fnl'in efe .. tul1 gsge bi e te ll wird e r clur c h Einh e ite Il
<l e I' L S ,-\ Va rn ze ntral e n und w e rd e ll nut' in e1 e nl ö rt -
d e r l\ri egs l1l a rin e \\'a hr gel1omm e n, " 2) li ch e n Be r e ich e in e r L S.-\ Val'nze ntr a le 0 le I' e in e r L S,-
D e r L S.-\Ya l'lldi e n .. t g li ed e r t s ich in : , \Val'l1\'e rlliittlun g e l'ri cht e t (im n il ge nl e in e n also im
L '.- \\ 'a rn a ble i lu nge n , S tadtgeb iet od e r Stad tra nclgc b ie t), Di e M eldun ge n
T,S.-\ Va I'n l<Omma nel os, rle l' \ Varnwachpn e rgü nz e n di e Jf e ldun ge n ri eT F lu g-
L S ,-\ Va rn s l ell e n , wach e n d es F lu g m e ld ed ie n s l e .. un d di e n r n dazu , au s
Dl' n be i d e n Luftg aukomm a nel os !!eb ild e te n L S,- e ige n e r B eo ba chtun g d e n L S,- W a l'nz e ntra le nführe r
\\- n, 1'11 n. h t e i lu n ge n unt e r s teh e n cli e L S,-\\'arn- üb e l' di e Luftl age im e ige n e n \ Var nge bi e t z u un ter-
k Olnnlanel os in j ed e l' lIi n s icht. ri chte n , Zu di ese m Zw ec k hab e n d ie \\ 'a rnwa ch e n
Oi e J. S,- \ Vn.rn l,omman cl os h aben di e Auf- drn Lu ft r a u m ih r es B e r e ich s 'lä nd ig zu b eobacht e n
!!:lbe, inn e rha l b e in es \' o n t a kti .'c h e n. wil'l sch a ftli ch e n und a ll e B eob ac htun ge n üb e l' fe in d li ch e F lu g zc u ge
und n l1c hri cht rn t ec hni sch e n Ges ic h ts punkt e n b e- (in sb esond e r e ihre n Annu g, ihr Ve rh a lte n üb e l' el e nl
s timm te n LS,-\Varn ge bi e ts Ll1ftla ge m elelu nge n und \ Vm'n gebie t und ihre n Abnu g ), iibe r di e Fe in dtüt ig-
\\ 'H rn bcfehl e a n di e L S ,-\Va rn .' l r ll r n zu geb e n, k e it und d i I<ampftüti g ke it fi e l' e ige n e n Abw ehr
Da s LS,-\\ ' a rn geb ie t umf aßt im a ll ge m e in e n e in e n \\' iih r e nel d e, Lu fta n g l'i ff s u n ve rzO g l ich i hrel' L S ,-
Be re ich \' o n 100 b is 150 k m Durrhm csse r , Erfo r d e rn vYa rnz e ntl'a l e zu m e lde n , Zi e l a u c h di ese l' Ma ß-
cli p r ii u lll li ch e Au s d ehnun g eies L~ ,- \\ -:Hn ge bi etes n a hm e n i st es, de n Führe r de r L S ,-\ VarnzentI'H l e in
a d e l' Art uncl B eflr utun g de r in d e m Gebi e t li ege nd e n di e Lage zu ve r se tz e n , clurch e nt pl'ech e nd e Lu ftl a ge-
L S,-\ Va I' n s t e ll e nd e re n IInt e l'sc hi edli che B eh a nd - m eldun ge n un d \ Yarnbrfehl e daz u b e izutrage n . el a ß
lu ng he i i\migahe d e r Lllftl age m e lel1ln ge n' lind \ Va1'l1 - U nte rbr ec hun ge n d es öff e nfli ch e n Ve rk ehrs und d e r
be fe hle, so w erd e n di e L S ,- \\' a rn s t e ll e n in L S,-Wa l' n - Produktion a uf di e ge l'in gs tm ög li ch e Ze it s p a nn e b e-
g I' 11 pp e n el el'[t.]' t zu samm e n ge faßt , d aß j ed e Gruppe
j ew e il <; nur c1 ie für s ie in B e trac h t !,omnH' n cle n M e l-
.
schrä nkt w erd e n ,
Als L S , - \ V01 rn , te Il e n, di e e ntw e cl e r unmitte l-
r1un gr n ullcl Be fe hl e e rh ült. Durch di ese M a ßnahm e bar o rl e r üb r l' di e L S ,-\ Yarn\'e rmittlun g an d ie L S ,-
Il'ird e in e elast isch e Il a ndhabuli g d e .. LS.-\Va1'l1- Warnze ntra l e a n geschlosse n s ind , ' lwdl m e n d iejeni -
c1ie nstes e lT e ich t m it d e m Z iel, S tönln ge n , in s b e- ge n ni e n ;:; t,' te ll e n , B e tr ieb e und An lagen in B e t.racht ,
so nd e r e d e r Prod ukti o n un el d es Ve rk ehrs, el ie, wi e w el c h e b esond e r e Aufgabe n im Luftschutz zu er-
früh er dargel eg t , nun einma l mit fle n zu e r "T e ife nd e n füll e n h a b en ode r na ch Art und B ede utun g üb e l' di e
L S,-Maßnahm r n ve rbund e n s ind , auf e in('n mögli ch s t a lm. tisch en \ Vam- un d Alnrl11 s ig nal e hin a u s mit
kl e ill e n ]\I'e i.' , n ii m li ch di e.i e ni ge n L S,-\V~ I 'ngl'upp e n Luftlagem e ldungen und \ Va rnb efehl en \'e rse h e n w e r-
z u beschrä nk e n , \I'e lch e na ch d e r Luftl age mit e in e m d e n mü se n , Hi erzu geh ör e n b eis pi e ls w e ise : d e r Ort-
Angr iff zu r ec hn r n h a b e n , li eh e Luftschutzl e ite r, Parle icli e n s fs t e ll e n , D ie n s t-
D as L S , - \ V a r n kom man rI 0 b es t e ht a u s der s t e ll e n , U nte rkünfte und Be tri e be rl e r W ehrm ach t
L ,-\,, 'a rn ze ntl' n le, de n L S,- \ Val'n ver mittlun ge n un d und dei' W a ff e n- H (di ese mögli ch st üb e l' die S ta nd -
d e n \\'a rnw ar h e n , o rt ver mittlun g. a nzu schli e ßen ), Di e n , ls t e ll e n de r
ni e L c:I- \\' a r n z f' n t r a I e i;:; t di e B e fehl ss le l1 e, R e ich s pos t., R e ich sn utob a hn e n , R e ich swasser tl'aße n
yo n der di e Luftl age m elclun ge n und \ Va rnh e fehl e e r- und ei es Ue ich s l astve rt eil e rs, \ Ye l'kluft schuizbe ü'i eb e
ge h en, und Di e n s t s t ell e n und B e tri eb e eies )!:rw e i1.e rte n
~ e lb s l schutz e.' sow ie di e S tadtve rwaltun g für di e
Lu f t l ag r 111 e I (I u n ge n so ll e n di e L S.-Wa rn -
s fel1 r n la ufrnrl üb e l' d ie Luftla g <' unt e rl 'ichl e n , um
21' I. DVO , zum LS ,-G es etz in d e r Fa ss un ~ vom 31, Au ~ u s l 1943 ,
ihn e n Zeit und Gel ege nh e it zur Durchführun g vor- § 2 Absatz 111 . IRGBl. I, s, 5071,

172
sO \\"l' il ni<:lil Slaafs\'el'll'äge ode r all-
gemein anerkannte Regeln dQS Völker-
r ec hts übe rhHupt ein er Heranziehung
entgege nsle hen, zum LS .- Warndienst
nll r hera ngezoge n werden, wenn sie
d eli lsc hslä mmig s ind und sich frei-
willig m eld eri. Auß erd em muß ihre
Zuv erlä.ssigkeiL durch di e Partei- und
Abwehrdi e n t 'teIl en überprüft wer·den.
Di e zu Di ensLl eistungen im LS.-
\Vamdienst h erangezogenen Männ e r
werd en durch d en Kommand eur deI'
LS.-\Varn a bteilung zum Di enst einbe-
rufen und vor versamme lter Mann-
schaft vereidigt.
Entlassung und vorübergehende Be-
lll'l a ubung aus d em LS .-Warndienst
gesch ehen durch d en Kommandeur
d er LS .-vVa rnabteilung, dei' vor einer
Entlassung die Genehmigung der vo,-
geset zt en Dienststelle herbeizuführen
6renze des Luffschutzwarngebli'fJ ~ ---Narhrit:hfenverbi"dllng hat. E inberu fung und Entlassung sind
Orl'nzen der Luftsdluf7warngruppen von der Luffschllfzwt:1rl7z~n. fem el' d er H eranzieh ungsbehörde mit-
LuflsetliJtl'WClrnZl?ntrule II! zlIden Lllffschufzwtlrnvtr. r.uteil en. Bei Entlassungen hat · die
lI era nziehun gs behörde die Heran-
LuflschlllzWClrrT vermilt/llfTg miltlungen ,
ziehungsvel'fügung aufzuh eben.
LllflschutzwClrnstel/e -
Bezüglich des we i b I ich e n Per-
- - - NarhrirhftnvfrlJindun!1 von der Luftschul.rw(Jrnunfra/l' odl'r dm Lufl· sonals, also der LS .-Warnhelferinnen,
senil Izworn vermitilun.r;en Z/f den Lllftscnufzwarnslel/en g ilt folgend es:
Di e vor dem ]. August ]942 zum
Schematische Darstellung eines LS.-Warngebietes LS.-Wamdi enst im Ra hmen der LS.-
mit LS.-Warngruppen. Di enstpflich t einberufen en weiblich en
Kräfte sind von diesem Zeitpunkt 9.b
s tildtisch en An lagen . und Betri ebe. Di e a uf Grund nach Maßgabe des Runderl asses d es TIMdl. vom 10. Juli
d e r Luftlage m eldun gen und W arnb efehl e vorzuneh- 1942 (MBIiV., S. 1460, un d des Erl asses d es RdLuObdL.
m enden bet ri ebli ch en Vorkehrungen und Luflsc hutz- vom 13. Juli 1943 (LVBI. S. 1012) a ls LS.-Di enstpflich-
m a ßnahmen sind verschi ed enartig je nach de r Eigen- t ige entpfli chtet und ' auf Grun d der Notdienstverord-
art d er bet r effend en LS.-\Varnste ll e und \'on di ese r nun g vom 15. Oktober 1938 (RGBI. I, S. 144] ) ' unter
im n ahmen der a llgem ein en und besond er en hi erzu Zug rundelegun g ein es ein em. Arbeitsvertrag ent-
erl asse n en Vorschriften und Bestimmungen unte r s pr'ech end en Beschäftig ungsve rhältnisses verpflichtet.
e igeiler Verantwortung zu veranlassen. Auch das Das übrige weibliche Personal wird a uf Grund
P e rsona l und di e tech'ni sch en Einrichtungen zur Auf- fl'e,ier Vereinba run g oder auf Grund der Verordnung
nahm e ei er Luftlagem eldun gen und \Varnbefe.hl e s ind zur SIch er s teIlun g des h.rä flebeda rfs für Aufgaben
\'on den LS.- Wa l'n stell en se lbst zu stellen. von beso nd erer staatspolit.i sch er Bed eutung vom
] 3. Februa r 1939 (RGBI. I, S. 206) ZUI' Diens tl eistung
b) P oe r on a l. verpfl ichtet.
Im L S.-W a rndienst sind Männer der ni cht mehr Die Bestimmun ge n üb er di e Ausnahm e von de r
front ve rwendun gs fä higen Jahrgänge und LS.-Warn - H eranzi ehun g mä.nnlich en P Er'sonal s zum LS.-Warn-
h elferinn en eingesetzt. di enst find en a uf die E in ste llung des \-veiblichen Per-
Di e Heranziehun g, E inberufung, Entl ass un g und sona ls entspreche nd e Anwendung. E in der Wehr-
Beurlaubung des Perso nal s s ind durch den Erlaß eies unwül'digkeit entsprechender Hind erungsg rund liegt
H<lLuObdL. ,"om 18. Oktober ]9/~3 - L.In. 13/2 II Da be i w eiblich e n Perso nen vor, W e~ln sie mit Zuchthaus
:"\'1'. 7900/43 - ge regelt. bestraft ode!" nicht im Besitz der bürgerli ch en Ehren-
I li ern ach wird d er von den Luftgaukommandos r echte ode r de n Maßrege ln der Sicherung und Besse~
(;\[arin estatiori skommandos) festgestelltE!, Bedarf an run g na ch § 42 a des RStGB. unterworfen oder wegen
män nli ch em P erso rra l vo n den Komm andeuren d er s ta ats feindli cher Betäti gun g gerichtlich bestraft sind .
1reima t-LS.-Wa rn a bleilun ge n den Ortspoliz eivel'wal- Das Perso nal des LS.-W~l'lldi e n s tes wird bei ein er
tern mitgeteilt, eli e di e lIe ra.nzi ~hung ~urc~führe ? LS.-W a rn ersatz ~ und Ausbildungsabteilun g und a uf
Fü I' di e H ern nzi ehu ng von LS.-Dlen stpfi Ichtlgen, elle ein er LS.-\Varnhelferinn en-Schul e in la ufenden Lehr-
im öffentlichen Di enst od er ha up tberufli ch be i e in er gängen a 11 s g e b i I d e t. Die \;Varnwachführ er er-
Di ensts te ll e ei er =" SDAP., ihrer Gliederungen od er ha lten a ußerd em ein e zu sätzliche Au s bildung im
a ll g-esc hlosse nen Verbän de beschä ftig t s ind , von poli- Flugzeuge rk ennun gsd ienst in de n Schu len des Flug-
t isch en L eitern und Gliederun gs führ ern und von meld eel ienstes.
a rbe itspfii chti ge n Berufstä tige n geÜen besondere Be- Die Ab f i n dun g der männli ch en Kräfte des LS.-
st immunge n. Warndienstes regelt sich nach den .Zweiten Au sfüh-
AusgenommC'1l von der lIe mnz iehun g zum LS.- run gsbes timmun ge n zu § ] 2 der I. DVO. zum LS.-
\ Vurndienst s ind , a bgeseh e n von den nac h § 3 eies Gesetz vom ' 21. Oktober 1939 in der Fa ssung vom
LS.-Gesetzes befreiten P er onen 3 ) , vVehrunwürdige I
(\'g l. § 13 c1 es W ehrgese tzes) sowi e Jud en, jüdi sche 3) § 3 des LS.·Gese tz es in der F ass ung vom 31. August 1943 (RGB!. I
S. 506) laute t : " Personen, di e inrol,:!e ihres Lebensalters o de r ihre~
MischLin ge, .iüdisch Vers ipp te und so nst Fl'emd- Gesundheitszustandes unj! eeiJlnct erscheinen, dürfen zu persönlichen
blüti ge (z. B. Zige un er, Zige un ermischlinge). . Diensten im Luftschutz nicht he r angezogen werden . Das gleiche gilt
für Personen, d e ren Heranzieh un$! mit ih_ren Berufspflichten gegenüber
Aus lä nel er und Staa tenlose, die im Deutsch en ReI ch der Volksgemeinschafl, insbesondere mit den Pflichten ei ne s öffenl-
,vVollnsitz oele r da uernd en Aufenth a lt hnbe n, könn e n, l i ch~recht1ichen Di ens tv e rh ä ltni sses, nicht zu ver e inbaren ist."

17~
12. Juli 1\:144 (HMBl. S. f.,;:' ). Ui e weibli ch elJ Kräft e des Au ch den LS.-Warnführern obliegt· 11 engste pe \'-
LS.-vVarndien stes werden oh ne Rü cks icht auf die Art sönlich e Zusamme nar beit mit a ll en LS.-\Varn ste ll e/l
ihrer Verp!iichtung nach der Ta rifordnun g A für Ge- und ihr e Bera tung. Bei Gefechtstä ti g keH s ind sie für
folgschaftsm itgli ede r im öffentl ich en Di ens t I1'O.A ) die Luftl agemeldunge n, \Varnb efehl c lind etwaige
a bge fund en. So nd erm eldungen ver a ntwortli ch .
Da · P e r s 0 n a! ein es LS.-vV a rllkommallelos setz t Di e Aufgaben der Vel'bindungs führ er ulld eier Aus-
sich fol gp. nd E' rmnß f'1l ZlIsnmmrll: wert erinn en werden im Zusammenhan g mit npn
technisch e n Einricht un ge n behand elt werden.
I. L S . - \\. a r
11 Z e 11 t I· H I e. Der Inn endienst) eit er ist d em LS.-W ar nkommancl o-
LS.-Warnkol1lm a nd oführc/", LS. -Warllführel', LS.- führ er für den inn ere n Di em;t, die Verw a ltun gs- und
Warnführergehilfin , Verbindungsführer zu ver- wirtschaftlichen Ange lcge nh E' it f' n rlf' . LS.-Warnkonl -
schiedenen Dien s tstell en, Auswerterinn en, Hilfs- rnanrl os verantwortlich.
au swerterin nen , Betri ebsbucbführerin , Inn en - 2. L S. - W ar n ver m i 1 l I u n g.
dienstleite r, Rechn u ngs füh reri n, Geräteve rw a l te~"in. In der LS, -Warnvermittlung sind L:::i.-Warnhelfer in -
Außerd em ge hören zur LS.- Wamzentra le LS.- nen zur Bedi enung des Aufnahm eapparates und d er
Warnhelferinne n zur Bed ienung der Luftlage ntafel. l1und spruch sc hränke eingesetzt. Ihre Zahl hängt von
der Rundspruchschrä nke und des Vermittlungs- der Zahl der a ngeschlossenen Warn stell en ab. Auc ll
s chranks. Der Di en st wird im a ll ge mein en in drei - hier wird der Dienst in dreifacher Ablösung versehen.
facher Ablös ung versehen. Der LS.-Warnv ermittlungsfiihrerin obliegen di e Füh -
Für die Aufsicht und Betreuung der LS. -Warn - run g, der Einsatz und di e Betreuung der ihr unter -
helferinnen des gesamten LS .-Wamkommandos ist ste llt en LS.-W a rnhelferinnen. Sie ist fü rein verzugs-
eine Kamerad schafts führerin ein gese tzt. Ihr obliegt freies und reibungs loses Arbeiten der LS.-Warnver-
insbesondere a uch die F ü I' S Ol' g e a uf all en Ge- mittlung bei F eindtätigkE'it ve l"an twortilch .
bieten des w eiblichen Lebens; sie arbeitet hi erb ei :1. vV a r n w ac h e.
eng mit der F'ra uenw alterin der Deulschen, Arbeits- Der Warnwachführer führt die Aufsicht über die
front zusammen. Dien sta ufsicht und Betreuung der Warnwache und ist für ihre vorgeschriebene Be-
LS.-Warnhelferinn en ein er Einsatzgruppe werd en se tzun g, in sbesondere bei Feinde infl ügen , sowie fü r
von einer Einsatzgruppenfü hrerin a usge übt. e!rn einw a ndfreien Beobachtungs- un d l\"I eldedienst
Der LS .-W a l'l1komma ndoführer ist veran twortl ich se in er Di enststell e verantwortli ch. Ih m obli egt fern er
für das r eibun gslose Arb eiten des gesa mten LS.- n ie Aushi lrlung rler Vhlr nE' r im Flugz eu gerk ennungs-
Warnkomm a ndos einsC hließlich der LS.-\Varnver- rI ien s t.
mittlungen und Warnwacb en. Den Angeh örigen des Di e \Varne/" habe n dil' A uf ~abe, bei Fein dtät ig keit
LS.-Warnkommandos gegenüber h at er im Rahmen im LS.-Warngebiet <'lll e Einz elh eiten üb er den Gegn er
der W ehrmachtdisziplinarstrafordnung die Di szipli - und se in Vel'h a lten (z. B. Flug l'ichtung, Flughöhe,
narb efu gnisse eines I{omp an iech efs (LVBl. 1942, Stärk.e, Flugzeugbaumus ter, Einsatz von Signal-
S. 1733). Er hält engste p ersö nli che Verbindung mit mitteln für Flugweg- unel Versammlungsraum-, Ein-
allen LS.-Warns tell e n und ist gleichzeiti g ihr Be- rIugschneise n- und Zielmarki erun g, Einsatz von
ra ter, in sbesond ere der ei er WL S.-Le itel'. Im Rahmen Leucht- une! Blitzlichtbomben, AbwUl"f von Spreng-
der der Partei bei Luftan griffen üb ertragenen Auf- und Brandbomben oder sons tigen brandstiftenden
gaben h at der LS.-Wa rnkomm a ndoführer für enge :'vIi tte ln , Abwurf vo n Flugblättern) so wi e den Verlauf
persönli che Fühlungnahme mit den örtl ich en eies F lakfeu ers und der Scheinwe l"fertäti gkeit und ,diE'
HOheitsträgem und fÜI" ihre Untf'l'r' irhtung bei Feind- Scb adenschwerpunkte unverzü g li ch der · LS,-Wa rn -
E'in flü gen zu so rge n . zentral e zu meld en. (F ortse tzung fol g t)

I AbsperrulIgt"n und Sicherung'en In einem Luftsch utzort


.
bei und nach Luftangriffen
Oberst der SehP. Mclchior lind Major d er SchP. Schiffer, Poli:u'iakademi e für
Luftschutzfüh ru TJg I
Absperrungen und Sicherunge n ·ind während zu verstehen. Während zur Ab s per I' u n g ein-
eines Luftangriffes und danach Schwerpunkt- zelner Schaden- oder GroßschadensteIlen im all-
aufgaben der Schutzpolizei und ihrer Hilfs kräfte. gemeinen einzelne S per I' pos t e n genügen,
Für die Lös ung solche} Aufgaben sind Art und wird zur Absperrilllg eines Schadensgebietes g e-
Ausdehnung der Luftangriffs schäden entschei- wöhnlich eine Vielzahl von Sperrposten ge-
\ dend. Polizeiliche Absperrungs- und Sicherungs- braucht. Durch ihre Aufstellung entstehen Ab-
maßnahmen sind stets erforderlich: s per I' 1 i nie n, die führul'lgsmäßig in Ab-
a) an ' einer Schaden- bzw·. Großschadenstelle, s per r a b s c h ni t t e zu unterteilen si nd.
b ) bei einem Schadensgebiet. Die Kriegserfahrungen hab en bewiesen , daß
Obgleich die Maßnahmen Ab s per I' u n g und eine völlige Absperrung eines Schadensgebietes
S ich e r u n g vielfach ineinander übergreifen, für längere Zeit gewöhnlich dann erforderlich
unterscheiden ie sich doch wesentlich vonein- i s t, wenn durch ein en Luftangriff s o umfang-
ander. Dies soll im folgenden herausgestellt wer- reiche Totalzerstörungen entstanden, s o zahl-
den. Es i s t deshalb zunächst erforderlich, die reiche Blindgänger festges tellt s ind usw., daß die
Begriffe selbst klar zu umreißen. Räumung des ganzen schwer betroffenen Ge-
I. bietes nötig wird. lm weiteren ist eine völlige
Unter Ab s p e r run g im luftschutztaktischen Absperrung eines Schadensgebietes nur so lange
Sinne ist die Abriegelung einer Schaden- oder durchzuführen, bis die in ihm entstandenen
GroßschadensteIle oder eines Schadensgebietes Schäden unter die KontroU e der zu ihrer Be-

174
kämpfung ei ngese tzten 1!:inhelten gebracht si nd. ll.
Es wird dann genügen, Teilgebiete abzusperren , Neben der Absperrung ist die Si c h e l' u hg
in denen die anfangs genannten Vorausse tzun - vonganz besonderer Bedeu tung. Zur Sich erung
ge n noch weiterhin vorli egen . gehoren all e inn erhalb der Ab sperrung an-
Diese luftsc hut ztaktisch en Absp errungen sind fl;lll e ~d e n l'evierpoliz eili ch en Aufgaben . Di ese
dabei ni cht a llein a uf die Erfordernisse der SlI1d Je nach der Lage sehr manni gfalti g un d ver-
Sch adensbek ä mpfung in dem betroffen en Raum sc hieden. Auf eine umfassende und er schöpfende
abzuste ll en , sondern müsse n vi elmehr auch auf Zusamm ens tellun g m uß daher an dieser Stell e
die verkehrstec hnisc h en Belange des ganzen verzi chtet werden. Es gibt ab er Skh erungsauf-
Luftsc hutzortes au gerichtet werden. Jede nicht gaben, di e fast in allen Lagen vorkommen. üb er
unb edingt notwendige Verkehrsbeschränkung diese soll im folgenden gespr ochen w erd en:
hat zu unterbl eiben. Die Entstehung von Sack- Ein~ der w~.chtigsten Si ch eru ngsaufgab en ist die
ga sse n muß unter allen Umständen vermi eden sofortige Rau m u n g ge f ä h I' cl e t e l' H ä u _
werden. Läßt sie sich in einzelnen Fällen nicht se I' ~ei ~lind gän gervorkomm e n , Eins turzgefahr
umgeh en , so is t für eine zweckdienliche und und orthch auftretenden Feuer turm er sch einun-
dem Verkehrsteilnehmer leicht vers tändlich e gen. Die zur Sicherung eingese tzten Kräfte h aben
Ve rk ehr suml eitung zu sorgen. in so lchen Fällen die Pfli cht, ohne beso nd ere Be-
Während die an einer Schaden- oder Groß- fehl e abzuwarten , unverzüglich die n ötigen Räu -
sc h adenste Il e ei ngesetzten Sperrposten grund- mungsmaßnahmen durchzuführen und sofort
sätzlich di e erford erlichen örtlichen Verkehrs- dem zuständigen R evierführer davon Meldung
uml eitunge n zunä ch st se lbs tändig, al so ohne auf zukommen zu lassen. Di e bei derartigen Räu-
einen besonderen Befehl der Führung zu warten , mungen anfall enden Obdachlosen sind durch die
dur·ch zuführen hab en, sind weiträumigere Ver- Sicherungskräfte an die Obdachlosen sammel-
k ehrs uml eitungen s tets durch die zuständigen s tell en zu verweisen und n otfall s au f di e Ret-
LS.-Führungss tellen oder durch die Führer der tungswege anzuse tzen oder auch hindurch-
zu Absp errungsaufgaben eingesetzten Einheiten zuschl eusen.
. zu befehl en. Im letzter en Falle sind diese Führer Di e zur Sicherung eingesetzten Polizeikräfte
ge ha lten, unv erzüglich über die von ihnen ge- müssen sich vor all em auch der Verwundeten
troffen en Verkehrsuml eitungen an die LS.-Füh- oder Gefall enen ann ehmen , w enn ein Abtrans-
rungsste ll en zu m elden. port zw' Luftschutz-Rettungsstelle bzw. zur Ge-
Bei so lch en Absperrungen ist vor allem das fa.llen en sammel stelle nicht sofort erfolgen kann.
Betreten des abgesperrten Raumes dw'ch Unbe- DIe aus den gefährdeten H ä u sern geborgenen
fugte zu vel' hindern. Erfahrungsgemäß ver- Verwundeten und Gefallenen sind un ter Aufsicht
s u ch en gerade sol che Personen aus Neugi erde der Sicherungskräfte zunächs t auf geeign eten
oder mitunter a ucn aus dunklen Grunden, die Sammelplätzen (z. B. in ungefährd eten Nachbar-
Absperrung zu dw'chschreiten, wobei sie irgend- h~usern , ~öfen , Ha u sfluren, Waschküchen u sw.),
einen wi chtige n Anlaß vorschütz en. , dIe der Sicht des Publikums entzogen sind, zu
Das · Betr eten abgesperrter Räum e muß zu- sammeln und nach Eintreffen der für den Ab-
näch st nur a uf diejenigen Personen besc hränkt transport zuständigen Einheiten an diese zu
bl ei ben, die den Nachweis erbringen , daß sie übergeben. Hi erbei ist es mit Aufgab e der Siche-
darin wohnen oder ihren näch s ten Angehörigen rungskräfte , alles irgendwie geeignete Beweis-
zu Hilfe komm en woll en. Sind Blindgänger- material zu sichern , das ein er rasch en Identifi-
vorkommen fes tgestellt oder der Lage nach zu zierung der Gefallenen dienlich sein kann. Die
erwarten, so muß der Einlaß auch dieser Per- letztgenannte Aufgabe trägt indesse n nur vor-
sonen in den abgesperrten Raum noch mehr ein- s.o~gli c hen Charakter! weil die endgülti ge Id enti-
geschränkt werden . Im weiter en soll das Passie- fiZierung zu den . Obh egen heiten der Gefallenen-
r en der Ab sp errung nicht regellos sein. Es sind sammelstellen gehart, also jen er im Rahmen der
dah er von dem Fühl'er der zur Absperrung ein- örtlichen LS.-Organi sation dafür vorgesehenen
gesetzten Kräft e die Durchlaßste ilen besonder s ortsfesten Einri chtungen.
zu befehlen. Zu den besonderen Aufgab en der zur Siche-
Zur Einsparung von Kräften sind bei derarti- rung eingesetzten Polizeikräfte gehörte bisher
ge n Absperrungen alle möglichen Hilfsmittel , das Mitreißen des Selbstschutzes zur Schadens-
wie z. B. Ba.rri er en , Sperrseile und Verbotstafeln, bekämpfung 'Vor Eintreffen der Luftschutzpolizei.
mit zu vClw enden, wobei durch Streifen auf Nachdem nunm ehr die Ge amtführung des
F a hrrädern laufend darüber zu wachen ist, daß Selbs tschutzes in die Hand der NSDAP. über-
dera rti ge Sperren von der Bevölkerung beachtet gegangen ist, hat di ese Aufgabe an ihrer frühe-
werd en. ' r en Bedeutung für die Polizeikrä fte verloren. Es
Den mit ein er Ab perrung beauftragten Füh- bleibt indes en auch künftig noch dringendes
r ern is t hin si chtli ch der Durchführung ihrer Erfordernis, daß die Sicherungskräfte unmittel-
Aufgaben, so lange die Lage in dem durch den bar nach Ankunft a n der EinsatzsteIJe die Ver-
Luftangriff betroffenen 'Raum no ch ni cht völlig bindung zu den Führern der Selbstschutzein-
geklärt i t, möglichst freie Hand zu lassen. Der ~ e it.en aufnehmen und mit di esen der Lage nach
zu gebende Absperrungsb efehl soll also nicht be- orth·ch eng zusammenarbeiten.
r eits die Straßenzüge u sw. enthalten, in denen Es hat sich immer wieder gezeigt, daß Haus-
vermutlich die Absperrlinien verlaufen werden , bewohner schon während der ersten Brand-
sondern nur den allgemeinen Auftrag, denn die bekämpfungsmaßnahmen beginnen, Möb el und
Absp errung muß beweglich bleiben. Es kommt anderen Hausrat auf die Straße zu retten. Bei
häufig vor, daß durch Fortsc hreiten groß er dieser häufig recht kopflosen und üb erhasteten
Brände oder infolge Windwechs els die bereits Rettungsaktion werden dann vi elfach Hausein-
s tehenden Absperrlinien wesentlich verändert gänge, Durchfahrten , Fahrbahn en und Wasser-
werden müssen; di es kann aber im allgemeinen entnahmestelJen durch Möbel und dergleichen
nur der draußen eingese tzte Führer der Absperr- verstopft, so daß hierdurch die Schadensbe-
kräfte r echtz eitig erkenn en und veranlass en. 'kämpf~ng stark behindert und in ihrem Erfolg

175
.
Cll lpf ill dl ici l uee illll' iic itli g l \I in!. Di, ' e ill gl'- IIlü sse ll d ie TI evi c l'fClhrc r illl '(' z ur \ 'c l'füg ull g
~etzte ll P o li ze ikrä ft e h a be n dah er di e Pfli ch t. ste h e ll de n l\rä ft e zun äc h st \\'elli gs te ll s a n de n
Il1ög'li chst sc h o ll vo n vorllh c l'c in da für zu ~o r ge n , (' rka nnte n Sc hw erpunkte Il e in s etze lI , Es s in d
daR bf' illl H(' r a us(ra ns po rt d es Ha us ra tcs so lch e ullmitte lba r danac h d ie nö ti ge n Ver s tä rkun ge Il
:Ylißs tä llti p lIicht cintl'c tell, Hi erfür bi l' te ll s ich durch S ta d t\\'ac h t, \V e hrl11 ac h thi I fs J,; o m m a n do~ ,
j e lI ac ll d e li ö rtli ch e Il Verh ä ltnis se Il di e vel'- Heich sarb eit 'di e l1 s t U S \\ ', zuzuführe ll ; erforeler-
sc hi ell C' lI cu 't igs tc lI L ös ull ge n a ll , Es nluß jcde ll- li ch enfa ll s h a be Il di e Poliz eir evi er e s ich d er-
fa ll s da;'; B es tr cbe ll se in , da s ge hor gen c Gut a uf a rtige Krä ft e sc hl e ulli g~ t VO ll U C!' lIä ch s thöh er c n
geeig nc· te und ill d er ~ ä h e gl' legc lI l' Samm c l- LS,- Führun gss te ll e Z UI' Vel'fügull g s te ll en zu
p lä tz e ve rbrill ge ll zu lasse i\. la sse il.
ni l' B ewac hull g cl er Salllm e lpl ä tz e ka lIlI lIur in B ei d er Durc hführun g d er Abs p errun g und
:\u s ll a hll1 e fä ll e ll noc h e in e Aufgabe deI' S ich e- Sich e rull g is t de I' Führun gs \\'eg vom 'e lbs tä nrli.g
run gs l<rä ft (· bleib e Il ; ill dc r Hege l \I'inl s ic vo m h a nd e ilId en Hevi erfühl'e r z u d en all einz e llI eIl
~ e lb s t sc hutz üb ef'll o mrn e n \\'erd e ll mü sse l\. Sc had c n- ode r Gr oß sch a d e ns teIl e n ein gese tzt en
DeI' \\' C' itC' rtra ns pol't d l' r zun äc h st a uf Sa mm e l- Krä fte n in d er Hege l' ein ullmitte lba r er . F a ll en
p lätze ll abges te llte Il Sac he ll zu d e n ill d e r ö rt- jcdoch dur ch e in en Lufta ng riff im R evie rber eich
li c he ll Luftsc hutzor ga ni sati o ll hi e rfür festge- zahlreic h e S ch äde n a n , da nn \\'i n l für ele n ta k-
legt e n stiidti sc h e ll Sam me ls te ll e n ist a u ssc hli eß- tis ch e n E in satz ei er Iüä fte zur Ab spe rrung un d
Iich e in e Aufga be de r S ta dt ve rw a ltun gen, Sic he run g d ie Einte ilull g des a ngegriffen en R e-
vierb er eich s in Ab s p e. r 1'- bzw. S i c h e r u n g s -
\Ve llil lI ac li de m Eillsa tz d e r Luft.sc hulzpoliz ei a b s c h n i t t e, di e n ach d er Örtlichk eit zu b e-
od C' r a lld e r C' 1' J.!. illh e ite n (z, B . Luftschutza bteilung lI ellll CII sind , erford er li ch sein. Di e Führung in
[111 01], \\' e hrrn ac hthilf s kOl1lm a lldos) di e Führun g so lch e n Absc hnitt e n is t bes ond er e n Führern od er
a n d c' r S l' ha d e ll ste ll e a uf de li r ühre I' ein er Ullte l'führem zu üb e rtr'a ge n, d e ne n e nt- .
so l 'h e ll Einh e it üb ergeh t. so s in d, w e lln ni chts s prec h e nd e IÜä ft e zu u n ter s tell e Il s in d. Hab en
a nd c l'cs hefo hl e ll wird, di e S ich el'un gskl'ä ft e a uf di e Abs p e rr- un d S ich erulI gs m a ßn a hm e n Au s-
Zu samrn ell a l'b ei t mi t c1e ll e in gese tzte n Einh eit en m a ße a nge ll o mm e n , d ie d ie s elbs tä ndi ge F üh- .
a nge \\'iese n , run g el urch eli e ein ze ln e n Hevi e rführ cr unzw eck-
So w e it di e \\'ichtigs te n ta kti sc h e Il , in fa s t a ll e n m ä ßi g er sc h ein e n lasse n, so h a t d ie vor gese tzte
Lage Il imll1 e r wi ede r vorkomm e nd e n S ich e- L S.-Führun gss te ll e c lltw eel er se lbs t di c Führun g
run gsa ufgab e n, cI ,ie im fo lge nd en noc h einm a l zu üb ern e hm en oel el' ein e n b es ond er e n Führer
z usa l1lm e nfesse nd h er a u sgeste llt \\'erd e ll so ll en: dafür zu b es tell en.
a ) Hä unlull g gefä hrde te r H ä u ser bei Blinu- E rfa hrun gsge m ä ß erfordern d ie d urch ein en
gä ll ge l'v o rk o mm e n , Eill s tUl 'zgefa hr und ört- Luftan g l'iff a nfall end e n Abs p el'l'- und Sich e-
[i ch a uftrete nd e n F e u el's turm el'sc h einun ge n ; rungsaufgab e n s tets ein en s ta rken Krä fteein satz .
b) Verw eise n d er Ob dac hlose n a ll di e Ob d a ch- Trotz a ll er vorsorg li ch e n Planun ge n und Ver-
lose nsa mm e ls tell e n, Ein se tz e n und Hin d urch- einbar'Un ge n wird es a b e r b ei Großan griffen
sc h Ie use n der se lb e n a uf TI ettungsw ege n ; imm er wi eder vorkomm e n , daß di e vorgeseh en e n
c) Sammlun g \ 'en\' ull clf> te r und Ge fa ll e n er auf Absp err- und S ich erungskrä fte nicht a u sr ei ch en .
Sam me l pl ä tze n : Di ese in d er Praxi s s ich imm e r wi ede r b e m e rk-
LI ) Freih a lte Il d er r a hrb a hn efl U ::; \\ ' , ~ o wi e
ba r nl ac h e nd e Lü ck e ka nn dah er lIur VO ll el en
Sa m ml u II g ger ett e ten H a u s rates : zu, ' A bsp errun g un d ich erun g cin ges c tzten
Poliz eikrä ft e n se lbs t ge 'c hl oss e n w er elen , un d
e) \ ' crbilldun g h a lt c n mi t d cm e lbsts chut z, zwa r in d er Form, daß a ll e a n eill er Sc h ad e n~
bz\ov . Groß sc haden s te il e od er im Schael e nsgebi et
II I. s ich aufha lte nel en , je doch ni cht zur Sc had en s-
Dio Dur chführun g der Ab s pef'l'- und Si ch e- bekämpfun g ein gese tzte n Se lbs tschutzkrä fte zu
,' un gs m a ßn a hm en a n ein e r chad e n- oeler Groß- Abs p e rr- un d Si ch erun gsaufgab en fa llw 0ise
~c h a d e n s t e ll e li egt in der R ege l in der H a nel h er a ngezoge n w erde ll . Di e r ec htli ch e H a n el habe
e in e s Führ e r ~ : ill kl e in 'te ll Ve rh ä ltni sse n hi erzu bi ete t zur Ze it de r § 9, Ziff. 3, Abs. b der
kö nll e n so lch e Aufga be n au ch ein em einz e ln en Ers tc n Durchführun gsv erorclnun g zum Luft-
P oste n üb ertrage n w erd e n, In d iese m F a ll e ob- sc hutz gese tz in der F ass un g vom 31. 8. 1943.
li ege n ihm beicle Aufgab e n, Erfo rd ert jed OCh eli e Mit de m ü bergang eie r Führull g des Se lh s t-
Lage, b eis pi e ls w eise bei c in e rn Sc had e nsgebi e t, ~c hutz es a.ur eli e NSDAP. ba hn e n sich nun neu e
ein e \\'e iträ umi ge Ab s p errun g, so i: t es zw ec k- W ege a ll , üb el' di e z u gege ben e \' Zeit no ch zu
m ä ßi g, d ie A b ~ p e rrl{T' ä ft e (P o liz ei1<,omp a ni en , s prec h e n ein wird.
\V-ehrma ch thi Ifsk o m man d os) ei ne m bes ond er e ll
Führe r zu ullter s te ll e n , Di ese r' Führ cl' w ä r e dann
zur Zu sa mm e na rbeit mit d e n inn erhalb d er Ab-
s perrlini r ein gese tzte n S ich erun gs kr ä ft e n (R c- PERSONALIEN
vi erpoliz ei) a nzuw eise n ,
Die Ab s pc rr- un d S ich c rull g: m a ßll a hm e n sin d Dr,- J ng, Il m'm a nn E n g e l II a r d, den Lese m vo n
e in e chw erpunkta ufgabe d er Poliz eirevi er e. Da "Cassc hlItz und Luftsc hutz" dlll'c il se in e Arbeit en allf
dem Ge bi ete des Gassc hutzes i) beka nnt , hi s her Lehr-
bei eill e m Lufta ngriff a ll es da ran gese tzt w erd en bea uf tragter an der Tecl1fl1i sc hen Hoc hsc hul e Bel'lin ,
m uß , unmittelba r nach e in e m Bombe na bwurf eli e wurd e zum Honor a rp1'o fes"or J'ü \' li: oll oid chemi e, in s-
entstan elc ll c n Sch aden te il e Il a bzu sp e n 'crl ode r beso nd ere Gasschu tz, a n der glcichcn Hoc hschul c
zu s ich ern , h a be n di e R evi erführe r nebe n ele m u na nnt. -
Ein satz eie r Erkun el un gss treife n ihrc vordrin g- Ge hcimrat Prof. Dr, Wa lth er S t r a u b 2), la ng-
l-i c hs te Aufgabe el a rin zu er'bli ck e n, di e ihn e n zur jä hri ge r Ordin a riu s für Ph a rm a kologie und Direk to r
Verfü gun g s te h enden Kräfte el a fül' ill , kürz es ter des ph a rm a kologischen In sti tu ts der Univ el'sitii.t
Zeit zum Ein satz zu brin gen . Mün ch en. i t im 71. Lebensja hre ver sto rben,
Da ind csse n di c Kräfte der Poliz eirr vi cr e für 'l V ~ 1. .. Gass chutz und Luft schutz" 4 (1 934) 174.
sol ch e Au'fgabe n vi e lfach zu schwach sind. ") V~ 1. .. G . 5sc hut z und Luft sc hut z" 14 (t94 '\) 149,

176
Neuer ] lelfer i HI Luftsch utz: IJas OT-Heo'i
~
IHCII t
Ob e rstle utnant dn SchP. FI i'l ttl ' n. Esse n- I\: ('U w i!=!'
Da s Ja lll' 1D4,3 sle ill e d cn Lu flsc hu lz als T eil dpl' Il l ld d er Ic ll l' lId \ 'er sc h ii llelell lI'iLi lrond 1I IId n al' h d er
Lllf l \'erleidigung illl gc ;;icill s dcl' be \\'uß t gl' übl en \ 'el'- I3 c l'gl ln g olJl iegi. Ein mit allt'n erfol'Cl c J'li ell ell Jnstl 'l l -
:s lül'kllllg d es 'I'CI'I 'O I'S \ ' 0 1' li eu e, oft in s \ ' iel fac h e g-c- mpilt en lind _Vl edika m cnl r ll sOll' ie \ ' l'J' llil IHln lalcl' i;J!
st eigc rt e Aufga hen, I,:s SC llUf d a mil c in e Hc i l lc t<lk - :Ll l sge l'ü sl el c l' 0p c l'af i o n s\\,agell fii l' di p Beh a ndlull g'
l isch el' B cg l'i l'fc. di e - \'o l'l ler, fa sl Ilnhc k ann ( Odl'l' :111 ()I'I lind Ste ll r so wi e c ill IJi s z\\'e i Sillliliits- lüHI'I -
iibc l'llaupl Cl'st neu gcp l'ägl - :se ild em Zl lm lägl ichen \\'·agen Zll nl Tran spo r t \'on \ '('J'It'lzt (' n sff' ll t'n ihm ZIIJ'
lla mlll'c l'k szc llg d cs Luft sc hu tzes gc hören und (pil - \ 'cJ'f ügllng,
w c isc soga I' (; ell1 ei ng u t d CI' Öffenll ich k eil ge ll'o l'el en
sind , \ Val'f d er F eind \'Ol'h CI' se in c B omb cn nur \'Cl'- ():lJ'ülo l'r Ilin al l s besitzl d as Heg illl l' ll t al,. flllll' l('
st l'c ut übcl' d as Sla d tge bill , so ste igerlc sich das ,\ Io ie ilun g cin r (;roß\'c l'pflegl l ngsa IJte il llng mi t stati,,-
jetzt zum " i\J a::>se na b\\'lIrf" lind "Bo mbcntc ppi ch ", nii l'c n III ld m o b i len C;I'oßkü('\l cn einl 'ich ll ln gcn Zl l l'
Spl';l r: h man vo rh er \' o n "Schad en s t c II e n " . so " c l'so J'g lln g ei er Zh' il hc\'ö lkc l' l ln g d r J' Ilcl J'o l'fcncn
spl'i C' IJi man j et zt ,"on .. Sc hade ns gell i P I c n mii Sf iidt e lInmittclbaJ' na('\l c in C' nl ,\n gJ' il'f, J\aclld clll
Sel m Cl'punklbildun g" , Di e I': inzellml nd (' (l';l ein - alle .\ " tc ilun gcn cles Heg im ont :s zlln üc ll sl n lll' lil,C'J'
IJl'iind e und (; c lJü lld ehl'iind c) d c r i \nfa ngsze it cn d ehn - clas I'h c ini sch- lI'p"f fü li sl'hr I nd l l sf l'i egcli il'l H' l'lc il t
tCIl sich ZII .. Bl oc khl'ünd en " lind sc hli cßl i cl1 .. Fl ii cI1en - \\'1II 'CIl. m llß tp d cl' .\ lls\\'ei lll l lg d c,. I.l l ftk l'i egps ;llIc l l
Iwänd cn " II SI'. al l S, D cm gc m üß \\'al' a llch di c l \ l lfgabe in and el'r (; r h ielf' Dei li sc lil an d " ull ts PI'c ('/icnd l' il l('
\ 'I' I'I;tgc l'lIn g \,O l'gr ll olllm ,'1l \\'(' J'(l c n ,
d cs Lufl sclllJl zes nam enili ch im c l'ste n Slad i um d c'l'
Il i l fclcistling c in e \'öllig \'r r ä nd el'te, D ic ,. iibel'ört- DJ'ei (;esk/itspllnkl c W<IJ'en, \\'ie S{' hUII nngcdr l ltp1.
li cll c lI ilfelei st ung" gcwa nn ein c \'ol' ll cl' ni ch t gc- fl il ' di e ,\ lIfslc ll llng und .. \ll sli i lellln g dipse;;; nl'lI('n
I, a nnt e B ed cu tung, Di c dl'in gli ch ::>tc n .\ l aß nahm c n Il elfers im L llfl '(' ll l ltZ maßgehc lld: I. \ 'el'II'Pllel ll l l!.!'
lautel en: ,.l-: i ncl ämml l ng " und ,.. \ bri ege lun g" d er modcrnen (; c l'äles, 2, l:!edi elllll1 g- d C'sse lhc n dlll'('11
B r iinde, ,.Frei haltun g d er H cti un gs \\' cgr " lind "Auf- i"UC' !ll cll te. :1, S('\i1ngfcrlig l, (' i t ((11 1'(' 11 I1c\\'cg li r llk\ ' i l.
nahl11 Cl'ä um e" , .. Fl'c i m ac lllln g d eI' Stl'aßen und .\ n -
mal'!<c h \\'ege " 1I SII'.. all cs 13cg l'iffc. die I'o l'h cl' im
\\ 'ö l'l el'lJu cl l d es Lilf tsc llll izes entwed cl' überhaupt
n i ell t \'el'zp ichn c t sta nd cn od er a ber ein en cn tsc h ci -
d endcn B ed c u tu ngs\\'a nd el c rfuhl' en,
I':s i st o l m c \\' eit cr cs J,la l', d aß d er Lufl sc h ut z ein er
::>() \'cl'ändcrl en Sit ll ation gcge nüber , \'01' di e er si ch
fa::> i \'on ein em T ag zum anderen gestell t sa h , mit
d eli hi sll el' ge übt en M ethod cn nirh t m ebl' a u skam , ZII
d en Ilc\\'ü,l l l' ten a l tcn mußl en n cuc \Vege d er Sc ll a-
cl en shel, i:i mpfllng hinzuk om m en , di e geci g n el se in
k Oll nl c n , al l cil d er n eUI' n L age Il crl' zu \\'erd en, D i e
Pilro l e ml l ßte lalil en: .. D e i' L llfl sc hulz \' 0 1'
Il c II e n All f g a IJ c n. dar 11 m L 11 f t s c l! Ilt z mi I
n e ll e n 1\1 i I t c I n I"
U nl er diese m Z e i c hl~ n isl das 0 T . - 11 e g im e nt
S P c C I' al s n eller H elf"I' im Llift sc hu lz gesc h a ffen und
g r o ß ge w o rd en, B ei d i()se m OT-l1egim enl h a nd elt es
si{' h um d en Versuch , a: l f d em Gcbiete d er TI 'ümm er-
bese itig un g und M en sch enbergung unter Zu sammen -
Bild I. Bagge r im Einsa tz,
fa ss lln g a ll er' ge m ac ll te n 1': l'fahrunge n ein e Tru ppe Im Vorder~ rund ein H oc h I ö I I e I - B a g ger, der dem nach -
\'on F ac hl euten so mi t modCl'nstem , \'0 1' a ll em sc l!\ve - lo lg end e~ G r e il b a g ~ e r (i m Hi nte rgrund) den Weg bereitet.
r em (; el 'ät (Bagge r ) au -'zurü sten, d aß ' ie auc h d en
sc h\\'i eri gste n Fü ll en ge ll'ac h se n \\'a l', und si e so
sc hl agk r äfli g li nd hew egl i ch zu m ac hen, daß sic
I m .\Ii t tel punl\t des Ge l'nt ceinsatze s des OT - Il eg i -
j ed e l'zeit m i l d er gebo l en cn Sc hnell ig k eit a n di e
m c n tes steh t d eI' Ba g ge l' (Bi Id 1), D eI' Bagge l' isi
Schwc l'punkl e e in es AngJ'iffs ge w ol' fen w erd en
di c eige ntli c h e sc h\\'ere \ Vaffe di ese l' Truppe, AlICl1
konnt e. Da s a T -R egi m en t .011i e in di ese m Sinn e
s(' ll o n vOl'her h alle n gc m üB W ei sung d es HdL, di c
n c ben d em In standsetzungsdi en st d er LS,- Abteilun-
Ol'tl ich en L .-L eitcr in \'on L uflangl'iffc n het l'offen en
gc n (mot ) l i nd d er L S,-Pol izei als d er l eic h te n d eI'
Ol't cn d ie beim l3a ugew(, J' b vO l'ha nd en cn Ba gge l'
Anfangzucinel' sc hw e r e nvVa f.f e d es L~ft ­
n ac h d em n ei ch slei st llngsgesetz h er anz ll zi ehen, D em -
sc il u tz e s un tc l' Führun g d es Örtl ichen LS, -L eltcl's
g-e m äß h alle z. B. dcr B ,d ,O, Müll slcr berrit s im ,Jah l'l'
werden,
HJl.2 d~n Ein satz der B agge l' \'er a nl aßf und al l ch
\Vi c d er Nam e a nd eu t et. i st das OT-H egim en t ein üher ö l't li ch en E in satz mit d en \\'cnigen \'o l'h and en en
]';ind d er Organisation T odl, di e -im Sommer 1943 l3 n.gge l'l1 au fgebaut un d dUl'chgefühl'l , Sch\\' i el'ig-
ge m einsam m i t d er NSK I\ ,-Tra n spo l't gl'uppe Spee r I, eit en bestanden d a l'in , daß so \\' o hl B agge l' al ' alI eil
s ich d er n eu ges l ei ll en Au fgab e annah m und e in , wie Ti ef lader a ll s d eI' \ Virtschal'L h Cl'a ll ::>g('zogc ll \\'o l'd c n
es zunäc l l sl hi eß, " OT -B agge l'-R egi m en t'· fül' d en B e- !Yl11ß te n und el aß di e S ta nd Ol'tc d r l' l3aggr l' lallfcnd
r e ic h d es I'h eini scl l-westfä l i sc h en ]ndu lr iegeb i eles w cc h se ll en , D eI' L l lftsc l lu lzo r t Dü sse ld od z. B, kann
a ufstell te, I·:s bestc h t a ll s v ier t ec hni sc hen , ä mtli ch f(i l' sich dcn nlllJrnin An s pl'u ch n ehm en . di esc n I ~ i~l ­
in g lei ch er "'eisc mi t B r g llllg ge r ät au 'gerü stete n sa lz zue l'st öl't1ic l l dUl'cl l ol'gani si Cl'1 Zl l h<lhrn, .1 ('_
Ahl eilun ge n, Zu j ed er ter hn isc h en Abt ei l un g ge h ö r t doc h fül' ein en E in satz in g r ößc r em H a hm en , zlIrn"l l ,
e i n a n i tä l sz ug lInt el' L eii. l lIl g c i n es crfa hl'en en Arzl es, w enn er iilJel'ö l't li c h dUl'chgefühl't we l'd en solll c,
d em n eben d er B eloi'e llun g d er' eige n en M änn er in er sl el' feh l te n vie l e V Ol'a Ussetzl l n g-en, L etz l c l'r I\onn1011
Lini e di e V el'so r gu ng d er R r \'ii lk el'lIng n ach Angril'ft' n rl'81 ellll'('!l di e A lJfsle llllll g c in r l' r igr n s I'iil ' dirs0!}

177
Zweck ausgebild eten und en ts prech end ausgerü steten un te n, d. h. a lso vom unter en Ra nd e des 'rrü m m er-
Truppe geschaffen werden. l! [lnges aus. angegriffen wit'd.
All e Arten von Baggern mit ihrer ve rschi edenen Fa h I' b a r e Di e se I - S t r om ag g r e ga t e bi s
Arbeitsweise haben beim OT-Regim ent Verwendung zu 25 k\V di enen daz u, de n zum Betri eb de r Kratz-
gefunden. Der G re i f b a g ger (Bild 2), der mit förderel' er ford erlich en Strom zu erzeuge n . \\"obei
sein em Korb von oben in di e T r ümmermassen hin- g leich ze it ig eine od er m ehrere Ba ust ell en be leuchtun-
einlangt, hat sich besonders bei d er Aufräumung von gen angesch lossen werd en könn en . Dort , \\" 0 Strom
tief ge lege nen SchadensteIl en (Kell ern) mit viel nlll' ZÜI' Bel euchtun g der Arb eitsste ll e erford erlich
sperrigem Material. wie Brettern. Balken, Eisenteilen ist, werden kl e in ere Benzin agg regate bi s zu 1,5 kW
II SW., be\vährt. Dagegen hat sich der L ö f f e I - ei ngese t zt.
ba. g g e r (Bild 3), der a ls lI oc hlöffel \"ie eine Schau - An Schad enste ll en, wo den Ver sc hütt eten vor Be-
g inn der e igent li chen Berglln gsa rLe il en mögl ich st
schne ll Luft in größ er en l\ lengen zu ge führt od er
so nst ein e Verbindung hergeste ll t werd en mLiß , wer-
d en größere Bohrgeräte, soge nan n te Sc h ü I' f b 0 h r-
ge r ü t e (Bild G) eingese tzt. .
AIIß el' di esen \.roßgeriite n wi rd di e Allsrüstung
durch Drennschn eidge räte zum Zersc hn e iden von stö-
rend en Ei se nkonst rukti on en und durch Di ap hra gma-
Pumpen zum Leersaugen von Kell ern ve r voll -
s tä ndigt.
Wenn a ll e diese GeJ'äte mit A\lssicht a\lf Erfol g
eingesetzt und voll ausgenutzt werd en so llten . so W'lr
dafür eine zweite Ford erung zu ste ll en: Di e B e-
Bild 2. Grellbagger .
Die Schalen dei Greilerkorbel lind abwechselnd mit langen und kurzen die nun g d e r Ger ä ted u r c h F ach l e u t e,
Zihn.n venehen, die Ineinander grellen. Der an zwei Seilen aulge- die nach dem Vorbilde d es J.-Dien stes der LS .-Polizei ,
hin,t. Gr.Uer kann '.Ienkt, gelcMo.sen, gehoben und geöHuet werden.
bei dem erfahr ene TN.-Männer und H a ndw erker den
Stamm der Einh eit bilden, zu erfolge n hat.
Die berufenen Fachkräfte fÜI' di esen Einsatz sind
fel sich von vorn in die Trümmermassen hinein- unt er anderen die Be r g leu t e, und unter diesen
schiebt, oder sie (Bild 4) als Ti eflöffel wie eine Harke wieder die GI' u ben re t tu n g sIe u t e. Di e Gru-
von hinten an sich heranzieht, um seines nngleich benrettungsleute si nd Männer, die nicht nur wi e all e
schn ell eren Arbeitstempos willen besonders beim Bergl eute mit den Gefahren , die der Unter tagebetri eb
Freimachen von Straß en oder beim H'e ranarbeiten an d es Bergmann es nun einmal mit sich brinß't, von
eine SchadenstelJ e als unentbehrliCh erwiesen. Jugend au f wohlvertraut sind , sond ern sich auße r -
Zur ü b r i gen Aus r ü s tun g d es OT - Regi- d em auch auf die zwingend e Au fgabe speziali siert
ments gehören, nach dem Vorbilde des vom RdL. haben, in Not geratenen, im besond er en verschütteten
aufgestellten I-Dienstes der LS.-Polizei, neben d em Kameraden Hilfe zu bl'ingen , lind sich auf ihren
üblichen Handgezähe, wie Spitzschaufeln, Kreuz- Heimatscbacbtanlagen in dieser Hin sicht ber eits vi el-
hacken, Keilhauen, Hammer, Beil, Säge usw., ein
fahrbarer Di e se I kom p res s 0 r für den Betrieb I
von Preßlufthämmern zum Durchbrechen von Mau-
ern und Pr e ß I u f t b 0 h rh ä m m e r zur Her-
stellung kl einerer Luftlöcher. Zum Abtransport von

Bild J. Löllelbagger. Bild 4. Lölfelbag,er.


Die ItarlE. Vorderwand deI LöUel. Ist mit kräftigen Reißzähnen besetzt. Der TIeflöHe! dient besonders zum Ausheben von Gruben; er zieht mit
B.1m Hochlöffe! urrlchtet der Lölle! Grabearbeit, iudem er lieh wie seiner Lölle!einrichtuna die Trümmerm ••• en wie eine Harke von hinten
.Ine Schaule! von vorn in die, Tr6mmerma •• en hineinschiebt. an .icb beran.

Schuttmassen sind aus dem Bergbau entnoIIlinen e fach in Ernstfällen bewährt haben. Daß ein e solche
Kr atz f ö r der e r (Bild 5) beschafft worden, die Tätigke it sie als Fachkräfte für den Di enst im OT-
elektrisch oder mit Preßluft betrieben werden. Sie Hegiment ganz besonders geeignet ersch einen läß t,
zeichn en sich dadurch aus, d a ß sie ist ohne weiteres einleuchtend. Hand elt es sich d och
a) leicht zerl egbar und transportabel sind . bei der dieser Truppe gestellten Aufgabe aucb in
b) an der Schadenstelle in kürzestei' Frist zu sam- erster Linie um die Bergun g VerSChütteter, und gibt
mengebaut werden kÖRnen , es doch viele Fälle, wo nur der erfahrene Fachmann
c) beim Transport der oft scharfkantigen Schutt- unter Anwendung aller techni SCh en Hilfsmittel und
massen wesentlich unempfindlicher sind als aller gebotenen Vorsicht Aussieht auf Erfolg, d. h.
Gummitransportbänder und auf Lebendbergung, haben kann.
d) gegenüber Gummitransportbändern die nur So war es der d eutscbe Bergbau , der die nötigen
äußerst geringe Höhe von kaum 30 cm haben. Fachkräfte in Form von Grubenrettungsmannsch9.f-
Diese Kratzförderer werden' vor all em dann immer ten stellte, die auch h eute n och d en Stamm der
mit Erfolg angesetzt, wenn eine SchadensteIle von Mannschaft bilden . Zu di esen tret en die 1\'SIU(-

178··
Bild 5. Kr alzförderband.
Lin ks is t der Kr a tzlördc rcr und rechts der auf einem Kr aft h.hrze uS! stehend e fahrba re
D i e sc l ~S tr om erze u ge r
z u e rke nnen, de r den für den Be trie b des Kratzfö rdercrs oder
auch e ines Sloßbohrge rätes erford erlich eo Sirom e rze ugt.

:\I ä nll er. die sp ezie ll für Tnl" >' IH.lrlüllfga l' l' ll zur \ 'erf ligung
ste hen . lind OT-Mänllf'r. d ir inl Hn ilm f' 1l >,ollslig-PI'\llfgn!lpn
\ 'el'll'pn uun g finden.
Dn s dr itte Monlent. da ,; de li J-:dolg dil' s e l' TrllJJpl' gara llli ere n
>'o ll. Inllt rl: Sc-III:lgf"rligl)"il r1l1r"h Bell' eg li c h - Bild 6. Schürfboh r ~erä t.
kc iI I
Das gilt zU II;LI' II>'l IUI' da,.. Sl'lllI'ere Ge ra t. Der Bagge r al"
so lrh er i>,t 7. 11"<1.1' nrlsuell"pglicll. e r kann jedoch a uf e igPlle r Ha up e
hör.llslcns ~ lli s :3 I,m in d e r Stu nd e zllrü cklcge n. Das iSI so e int reffe n ka nn . I ~ i 11 so langer Zei I rau rll
g-e ri ngfügig. daß e>' fü r e i nen I ~i nsn tz a ll ßel'hn Ih se in es Stand - darf aber bis ZUI' ersten Hilfe nich t \' e r -
ortes ni(' hl :lllsreicht. De r Unggr r muß a lso fiir e in e n HlI,.. - strei ch en . Es s inel cl esl1 a l U a n den Stan d -
orten d es OT-Hegiments unter Führung
d es Örtlichen LS.-Leiters So fo l't-Kommau -
J os einge ri ch tet worden. sog. B ergungs·
trupps. di e tägli ch bere it gestellt werden
und jederzeit abru fb ereit s ind. Di ese Bel'·
g ungstrup ps sind mit l eichter und som it
sc hn ell er zu transportierendem Ger ä l
ausgerüst e t. elas für die erste Hilfe aus-
reicht, und sind natürlich voll motori·
s iert. Auf .\ nforderung können s ie elen
Schadensort binnen kiirzester Frist CJ'-
I'e ich en, die er ste fachmi:i nn ische Hi Ife
leisten und - \\ ' 0 nötig- - rl e n Einsatz
de I' Bagger vo rbe reit en .
Als Träger d er ~ I oto ri s i e run g ist jeder
:\ bteilung je eine NS KK -l\ ompan ie mit
a us re ich endem Fahrzeugpark und Mann -
sc: ha ft sstand angegl ied ert.

Bild 7. Greifbagger .
Er wird a ul de r Einsabsle Ue mit e igeoe r Kraft a ul d eo
Tie llode r verladeo.

wä rtige n Einsatz v er lad e n lI·e rd en .


Dazu s teh en den Einheiten Spezial- ·
seh werlastfahrzeuge, sog. ,.T i e f lad er" .
mit kräft igen Zug m a s c hi n e 11 (Bilder
7 und 8) zur Ver füg un g. mit d e l'c ll Hilfe
ill d e r Ebene st ündli c h etwa 15 km. ill
ue rgige m Gelände 10 b is 12 km zUl'ücl( -
gelegt w e rd e n können. Da s ist imm e rhin
ausre ichend , um ei e rn Bagge r ei n e Il
Aktionsradiu s bis zu 250 km zu s ich ern .
Aber auch so ausgerüstet, ist der Bagger
e in schwerfälliges Gerät, el as unter Um-
stünd en er st nach Stunden um Einsat.zort Bild 8. Gre ifbagger aul Tie llade r , lahrbc rei t.

179
So s ind mit d e r Erfüllung d e r ge na nllt e n Fonle- üblidl e E in satz \" on o be n Il c l', SOl\"O 11 I lJ e i d e r ß C I' -
rungeh (n e uzeitliches Gerü t, Fachl eute, Bewegliell - g ung von I-l a nd a ls a uell lJei dem i n solelle n Fü ll en
k e it) di e VOJ'a u ssetzun ge n gesch a ffen wo rden, mH hii ufig gefo rd ert e n Baggerein satz, b irgt fast imme r
Hilfe ein e r' S pezi a ltr up pe a uch der sCh w ieri gs ten d ie Ge fa h r in s ich , da ß n och yor han de n e H ohl räum e
S itua tion en a uf d e m Ge bi ete d e r Versc hü tteten be l'- eingedrück t we rd en , oder da ß d ie Versc hü ttete n
g ung mi t Au ssicll t a uf E rfolg H er r zu werd en . d u rch das be i d e r Tl'ümm e r bese itiß"ung unvel' m ~ id­
Ein satzmä ßi g un te rste h t d as OT-R egim en t d em li ehe S la ubri eseln sli-i l'kste ns gefäh r det we rde n. ADel'
Huhrstab, Do r't ist d e I' Verbi n d u ngs-Offizi er des B e~ n a türlich muß a u ch hi er vo n Fall zu Fa ll e nt sc hieden
fehl s ha ber s de r Ordnungsp olizei mi t d er A ufgabe lJe- lI"el'den ,' und 'n u r ein d u r ch Yiele Erfa h r lln ge n ge ü lJle,;
tra u t, di ese n E in satz zu leiten, Fin ge rspit.ze nge fühl wi r d in d er Lage se in , d en l'i ch -
t igen A n sal zp u nk t Zll finden .
Dei' E rfolg d es E insatzes, d ei' n a m entli ch in de n
Za hl en d e r Le bendber g ungen zum Au sdru ck k omm t, TIöt: hsles Zi el ist es u nd d ie Kro n e des El'folges
ist von zwei we it eren Vorau ssetzunge n a lJh ä n gig: lJede u te l es, wenn es gelin gt, ' L eb e n d e zu be r-
Auch di e a u s F achkrä ft en beste henden und mi t a ll em ge n . In gle idle r 'W e ise, wie di es beim Einsatz de r
e rford erli c hen Spezia l ger ät a u sgerü s teten Ma nn- L S.-A l.Jt e ilun ge n (m ot), d er L S .-P oli zei un d d e r W ehl'-
sc haften könn'en s elbs t ver s tä ndlich nu r da nn E rfolg m ac hthilfsk omm a nd os der Fall is t, seh e n di e An-
h a ben , w enn s ie ge hö ri gen d es OT-H egim en ts i hre sch ön ste und er-
s lrelJen s wer test e Au fgab e d ar in , di eses Zi el zu er-
a) frühz e itig und rech tze iti g, d , h . m ögli ch st so fo rt
r e ich en , und es gereic ht ihnen Zllm Huhm e, bere its
n ach ~in getretene m Sch a den s fa ll , und sobald kfa r
au f m a nc he n stolzen E rfolg in d iese l' Ri ch tu ng
ist, daß .e s sich um sch w ieri ge Ve l'sc hü tt un gen
zlLl'ü cklJli cke n Z II d ü rfe n .
hand elt, vo m Ortli ch en L S. -Leit el' a n ge ford ert
werden , und Ne ben der l..e hendbel'g llng \,"erd en vo m Ein salz das
b) unmitt elba r n ac h ihre m E intre ffe n al sbald zu be- F !e im ac h e n vo n Stra ß e n und d ie B er-
setzend e Sch a d en stell e n vo m Ortli ch e n L S.-Leit e r g un g von L e i c h e n ge ford ert. }\11 Ch d as sin d
zuge wi esen bek omm en. Aufga ben, bei d en e n das OT-TI egimen t du rc h den
Ein satz se in e i' Mitt el un d JüiHte sc hn ell e re Er folge
Ve rzögerun gen in beid e rl ei Hin sich t k ö nne n s ielt \" e r b ürge n k a nn , a ls s ie mi t d e n gewö hnli ch en lVlil-
vel' hängni svoll a uswirken und un te r U m s tä nd en d en teIn und Krä fte n z u erzi elen s ind . Sl:hli eß lic h is l
Erfo lg überh a upt in Frage stell en. n oc h zu e r'\\'ä hn en , d a ß a u ch in d e I' ein sa tzfreien Zeit
ü ber di e Ar t d er Bek ä mpfun g e in e r Sch a d en steIl e - es g ibt ja zllweil en la n ge P e riod en , 11' 0 das R e-
la ssen s ich k e in e R egel Q a ufstell en . S ie muß je n ac h g ime n t hZIl". T eil e desselben f ür di e ge nan n te n Auf-
L a ge d es F all es ve r sch ied en geh a ndha b t w erden. gall en n icll t gebr a u ch t w el'd e n - di e Al.J teil u n gen
Gl'Ilndsätzl"ich g ilt jed och n ac h den gem ac h te n Er- ni ch t unbe eh äfl igt sin d, sond e l'll Gelegenh e it h abe n ,
fahrun gen : E h e nicht di e Lage der Ver schü t t eten a n l( ri egs wi chli ge n B a u vo rh a b en mil ZII wirken. So
e inigerma ß en einwa ndfrei gekl ä r t ist , muß möglich st wel'd en m it de n Bagge rn L ösc ht eich e, L S.-Deckun gs-'
a n m ehre ren Stell e n gleich zeit ig a n gesetzt w el'den , g rä ben 11nd Ba ug ruben .f ür kri egs\\' ichli ge Ba lli en
Die Erfa hmn g h a t a u ch geleh rt, da ß in d en m eisten ausgeh obe n , di e Ber gle ut e lI"erd en zum Lu ftschutz-
F ä ll en ein Angriff vo n u n t e n h er, se i es vo m Stoll enba u e in gesetzt. mit f re ien F ah rze ll gen lI'er d en
J{ ell er d es Neb enh a u ses, sei es vo n der R of- od er wiChtige T ran spo rte durchgef ührt u s w, Das a ll es ge-
Stra ßenseite, den m eisten E rfolg ve rspri ch t. Gerad e st: li ~e h t n a li.irli ch mi t de r Maßgabe d er jed erzeili gen
bei diese l' Art d er Arb eit h a b en sich die B er gle ute Abl' ufb el'eHsc liaft. Somi t da rf das OT-TI egim en t
b esonder s b ewä hrt. di e hi er Gelegenh eit h atte n , ihre S peer fÜ1 ' s ic h den An spl'u c h erh e ben , a ls gegl ü ck te
E rfa hrungen im S toll enba u und b ei de r Absteifnng Neuor gani sali on im de u tsch en Luf tscllll tz ge wer tet
d es vo n ob en drü ck end en Geb irges Zll ver we rte n . Der zu werd en.

Richtlinien für den Gasschutzunteroffizier als Geräteverwalter


11. Teil : Verwalten des Gasschutzgeräts
Herbert Mang e l s, Techn, Inspektor (Ch), H eeresgass chutzschule 1, Celle
Di e B estimmun gen ü be l' das Ve r wa lte n cl es Ge r ä t.s wa Itung b ea uft l'flgt d er E inheitsführ e r beso nder s a u s-
s ind in d er H .Dv, 488 festgelegt, und zwa r für d as ge bil dete U n te roffizi er e, d ie ih m ve r a nt wo rtli ch sin d
E l'satzh ee r in den Teil e n 1, 2 u l? d 3, fü r das Feldheer , (H ,Dv. 488/1 Se ite 9 und R .Dv, 488/ 5 Se ite 20). W ä h -
a ll e Aus bildun gseinheiten , d ie nich t im Standort r e nd für das Verwalten d es gesam te n Geräts - mi t
ihres Ersatztruppe nteil s liegen, un d a ll e La nd es- Au s n a hm e des GaSSChutzger äts - ein U nteroffizi e r
Schützen einh eiten im T eil 5. ein gestellt we rd e n k a nn , ist für di e Ausbildun g im
Von de n Vorschrifte n für das E r s a tz h e e r ent- Gasa bwehl'd ie nst und für das Verw a l te n des Gas-
ll ä lt ti er 'felI 1 di e Bes timmungen für d en Komm a n - schutzger äts ein Gasschu t zun te roffi zier einzu teil en ,
d eur, für' de n E inh eits führ e r und d ie Di ens ta nw ei- de r F r o n tunter offizier ist. Se in Di en st a ls F r o nt-
s unge n für da~ Verwa ltungsp er son a l un d det' T eil 3 un te r offi zier muß die E~ füllun g sein e r A ufgaben a ls
di e Stoffgli ed erun g, Im T eil 2 find en s ich a lle Be- G.U. zul assen ; er darf d esh a lb ni ch t Zu g-, Grup pen-,
s timmungen über das eigentli ch e Ver wa lten - also Geschü tz führ e l' u sw. sein , Vo n se in em Dien s t als
Aufbewa hren , Beh a nd eln, In s ta nd setzen , Prüfen , Be- G.U. da rf el' nicht ohn e zwin ge nden Grun d un d a u ch
s cha ffen , Nachweis, Di eser T eil is t a lso der für den da nn nu!' mit Ge n eh m ig ung de r Div is io n abge löst
Gass chutzunteroffizi er w ichtig·s te, Im T eil 5 s ind a lle we r de n (H.D v. 488/ 5 N I'. 25). Di e Wi chti gk e it sein er
d iese Bestimmun ge n zusammengefa ßt , Aufgab e n a ls G,U. ist dad urch gek enn ze ichnet, daß
Ve ra ntwortlich fü r die gesam te Ge r kLteve rwa ltung ihm fl ach e rfol g r ~ i c h e m Abschlu ß ein es L ehrgan ges
is t dei' E inb eitsführ er (H ,Dv. 488/1 N I', 7 und R.Dv, b ei d en lI eer esgasschu tzschul e n od er ei n es Kurzl ehr-
488/5 NI', 14 und 315)" Mi t der Durchfüh r ung d er Ver - aa n ges b e'i de n A rm ee- ode r "';'ehrkreisgasschu tzlehr-

180
gii n!,l' 1l I'ill Di e nstste llun gsui.J zeie hen verlie he n und d e:stl' ns e inlll a l \\'üc llenlli cll h e r:llI ~ zun e hm e n und
di e e rf o lgte Au s bi ld ung im \ Ve lirpaß yermerkt yors ichti g zu kn eten, damit F a ltenbildung, Ve rfor-
lIil'eI (I1.i\1. 1!H3 NI'. GDl und 713, BO .M. 1944 NI". 70,314 munge n und dadurch h er vorgerufen e Undichtiakei-
und :llO). te n· ve rm~ed en w erd e n (II.D v. 488/ ;:' Nr. 321). \ Vc;n es
.l e~lo c h . elJO Lage e rl a ubt, s ind cli e Ga s ll1as l,cn de r
Für de n G.U. ist Ilun di e Fra ge wi chti g, wa s a ll es
llllt r l' " Verwalt e n" zu vel's telH' n ist. Vel'\\' a lten .ist der Trag bu ch se zu entn ehme n und
~allllll e l!J eg l'iff fü r
a ) off e n am Tragband n ebe n di e Tragbüchse zu h ä n -
ge n od e r
a ) .\ u fb ell'a h re n, La ge rn des Gel'ä t "
11) il eh n ndeln , Pfl ege n, Re ini gen , I)) üb el' d ie Tru g bü ch se zu s tülp en
c) Prüfe n (App ell e), (H .Dv. 488/5 NI'. 320, ] f.D v. 3D5/2 a NI'. 55).
d ) In stand setz e n, Versend e n, Beim Er atz l\eer ist in di esem Fa ll e de r ?I'f a. k e n-
l' ) B rschaffen , Anfordern (in I Teil I be ha nd elt), spa nn e r bzw. de i' Ma s kc nhfllt !\l' e inzuse tze n \\'e l1n di e
f) Nn c hweise ll (wil'd im Te il 111 l.J ehandelt). ' Gasmflske läng er e Ze it nicht gebraucht wi;'d (Gefol g-
n) Di c B e s tim m u n ge n üb er das A uf b e w a h- sch a ft, Gesch ä fts zimm erp e l'sonal).
I' C n und das L ag e rn ind in der 1I.D v. 4 8/ 2 Ab- b) R ich ti g es B e h a n deI n s ichert Erhalten de r
sc hnitt JI und I-LD v. 488/5 Abschn it t IV festge legt. F elelbra u chbarke it des Geräts und verhüte t vor-
Au s di esen Bestimmungen se ien im folg end en einige zeitiges Abnutze n und zeit- und materialraube nd es
lI'iehtige Punl,t e h e rau sges tellt ; d ieser AUfsatz s oll Tn standsetzen. Auf Einzelh e ite n kann im Ra hm e n
al so ni cht di e Vorschrifte n e rse tze n, so nde!'ll nur er- dieses Aufsatzes ni cht e in gega nge n werd en dah e r
lä ute rn . Im a ll ge m e in e n wird es so se in , daß bei der werd en im fol ge nden d ie w i ch t i g s t e n B e' s tim -
Truppc e in ge hend es Gerät erst e inmal - und se i es m u n gen zusa mm engefa ßt.
Ilur für kur ze Ze it - e in ge lagert w e rd en muß, ehe
All ge m e in e Bes timmun ge n :
es an di e Mn.sk e ntl'tlger · ausgege be n oder sonst
Ersatzh eer: H .D v. 488/ 2 Ab schnitt III ,
in Grb l'uu ch ge nomm en \\·il'd. \Vä hr end eier E inl age-
F eldh eer: ILD v. 488/ 5 Abschnitt IV .
l'ung .i s t fol ge neI es wi chti g : Zusatzbes timmun ge n für Gasschutzge rüt:
1. Di e La ge rl'äum ~ mü s en so besch a ff en se in , elaß Ersatzheer: !I.Dv. 488/2 Seite 148- 150
eins Gc rät u sw. nicht in se in er F elelbrau chbarkeit Feldhee r: H.Dv. 488/ 5 Seite 124- 131. '
l eidet. Daz u mü ssen elie Rä um e b es timmten Anfor- Reinigen des Gasschutzgeräts :
d,r l'unn'e n ge nü ge n , und zwar soll e n s ie: Ersatzheer un d F eldheer : II.Dv. 395/ 3.
k ein e g roß en T emp e ra turschwa nkun ge n (mögli chst E n Ißeuch en des Gasschutzge.räts :
g lei chbl e ib e nd 7 bi s 80) aufwe isen, Ersa tzheer und F eldh eer : T-T .Dv. 395/5.
f!'rschü tzt e in gege n WiUerun gse inf]ü sse (Rege li, Genaue Geriitek e nntnis i. t e l"ford erlich dahe r s in d
Schn ee), di e Gerätebeschreibungen in den e inzein n H eft en
ges ichert se in gege n Di eb s tahl (S ich erheit:schlös- der JI .Dv. 395 wichti g. über das R einige n des Gas-
se I', Ve l'g illerung d er F en s ter). Di ese Maßnahm en s chutzgel'ät ' se i no ch gesagt, daß di e I-Iauptreini gu n a
w e rd en w ä hrend d es Kri eges ni cht überall durch- nach H.Dv. 395/3 im Ersatzh eer mindestens ein mal
zu führe n sein , deshalb s in d dau ernd e über- 111 Jedem Au sbildungsabschnitt durch geführt w erd e n
wacllu n g durch di e \ Vach e, l\ ontroll gänge durch
muß, w e i~ so ~ s t ~ . U. L eute ins F eldh ee r a bgeste llt
Felel\\'ebe l ,"om Die ns t US\\'. e rforel e rlich. Prüf- w erd en , a lC n~ cht 1I1 d er Lage s ind , ihr Ga schutzge rät
g~in ge durch d en G.U. n ach H.Dv. 488/2 NI'. 89 s a uber ~n d 111 Ordnun g zu h a lte n. Wichti g ist es
müsse n hüufi g s tattfind e n. fl uch , elJ1e solche Reinig un g mit Beh elfs mitteln
2. Ge l'üt (Gnsma s k en , Ga spla ne n, H eer esntm el', Gas- d~rch~ ufuhr e ~ , d e n~ !m F eld e verfü g t di e Trupp e
h r l,l r iclun l!), c he mi sch e S toff e (TIa ut entg iftung mittel, Hl cht lm~ e~' uber dI e m der H.Dv. 395/3 vorgeschrie-
I': nt g if tu ll gss toffr , W a ffe ne ntgiftun g 'm itte l p.p .) und b e nen Re111lg un gsgeräte und Reini gun gsm ittel.
i\ 1un i t ion (Pfe i fpatr on en , üb u ngsk a mpfsto t'fk erzen ,
.Da s E nt seu ch en des Gasschutzge räts erfolg t grund -
l\eh r ll, e rze n und Nebelh a ncl g- ranalen ) dürfen unter satzlich durch den G.U. und wird dUI'ch geführt im
k ein e n Um stnü.clen zu sa mm e n in e in e m Raum unter- E.l lt e uchungsschrank , d e r im Ersatzheer zur Ver-
ge brach t w er den (H.Dv. -1- /2 Nr. 50, 299 und 329, fugung steht. Beim Fehl e n eine E n tse u chungs-
II.D\·. 488/ 5 ~l'. 330 und 342). Wi e di e räumlich e schra nk es muß der Y.U. s ich mit Beh elfsmitteln b e-
Tre nnung durChge führt \\'ird , häng t von den ört- gn u ~en .. Als Beh elfsmittel di e nt zum Beis piel ein
liche n Ve rh ältn isse n ab . W e nn nicht jede E inh eit gewohnhc~ er Schrank, der durch überkleben d e r
e in e n Raum für Gerät und e in en Ra um für chem ische F~ge n, , RItze n u s w. mit Papier gasd icht gemacht
- S toffe ()inri chtc n ka nn , s o ist durch d en BtJ s.- pp. Stab w.lI'd . Notfall s kann das Entse u ch en auch in ei n em
ein ge m c in sa m e r Ra um zur Unte rbrin g un g der ch e- m eht zu großen Raum e rfol ge n. Dann i t dieser
misch e n S toffc der unte rs te llte n Einheite n e inzuri ch- Raum. durch übe rkl eb en d er Fugen , Ritze n U S \"'. gut
te n. Di e zur Grupp e de r Munition gehöre nd en Ga s- abzudlch~ e n .. Es is t darauf zu aCbten , ' daß dieser
sc hutz - und Nebelmi tte l s ind gJ'und sä tzli ch durch den Ra um hmre lchend zu durchlüfte n is t. B eim Ent-
:\lun iti onsunteroff izi e l' zu lagern; vera ntwortlich seuchen mit Formaldehydd ä mpfe n na ch H .Dv. 395/5
bl eibt ab er de r G.U. darf das Kennzeichn en d es Entseuchun gsschrankes
3. .J ed e r La ge rraum ist n ebe n de r planmä ßi ge n Be- o?er .-raume . . nicht vergessen w erd en : damit einmal
Ir u chtung mit Notbe leu chtun g zu verseh e n (H.Dv. dIe .s lch. e n~wlck eln d en Dämpfe la nge ge nu g a uf das
.-\88/2 N r. 92). Verdunldun gsvorrichtun g muß eben- G~rat emwll'k e n und zum ancl ern Sch ä di g un g durch
fa I1 s vorhanden se in. E matmen ve rmied e n wird . Di e Gasmaske 38 kann
4. Schn ell e Au sgabe muß ge wä hrl eistet sein. Daher notf~l1~ beim 'Fehl e n geeignetei' R ä um e u w. durch
s ind be i Lagerung el e Geräts usw. in Packgefäß en z\~elstundiges Au .. ko ch en e ntseu cht w e rd en. Da
d iese zu k e nnzei chn e n. dl e~e Verfahren el en Mask e nkörpel' aber m ehr an -
5. Die m eis ten Unk larheiten b esteh e n über das Auf- g re,lft a ls da .. Verfahren mit Fonn a l dehydd ä mpfen ,
bewahre n der Gasmasken. Da di e Gas m as k e n im all- dalf es nur 1m Notfall und nUI' im F eld e dUTch -
ge m e ine n dau e rn cL a m N'ra nn s ind und gebraucht gefuhl't w e rd e n (H.M. 1943 NI'. 86). über das Ent-
w e rd e n, kommt e in e E inl age run g n ach II.Dv. 488/2 seuch en ist e in e I{ontroll e nach I-J.Dv. 395/5 'zu führ en.
NI'. 277 nur se lte n in Frage . Di e Gasmask en bleiben c) .Teder Hauptl'einigung hat e in Gasschutz-
v ielm ehr in de r Tragbüch se verpackt, s ind aber min- a pp e I I zu folg en (T-T.Dv. 488/ 2 NI'. 480 und 492,

181
11.D v. ,~ 8/ 5 1\'1". 331 und 334· u nd Anl. ~U ) . Hillweise fu r Ma ßgebe nde d iesbez üg li che Vorsch rifte n ); ind :
di e Durchf ü hr u ng eines Gasschu tzappe lls \\"erden in TL.D v. 62 be i Versand durch d ie P ost,
ein em späteren Au fsatz gegeben. II.D v. 68/ 2' bei Ve rsa nd mit de i' Ba h n,
d) I ns ta n d set z u n ge n am Gas chu tzge r ät 1I .0 v. 68/ 7 bei Ve rsa n d a uf dem W asse r wege.
mü se n im a ll geme ine n du rch Gas-schut zge rätwe r "- Au s de n in de r 1I .Dv. 488/ 2 Abschnit t VI un d H.D v.
s tätten , di e e in ze ln en lI ee r es- Zeugiim te rn a ngegl ie- 488/5 Abschnitt VI , d ie ergänzt s ind d urch Sonde r-
d ert s ind. ausge führ t we rd en. Mi t T ru ppen mitteln a nordnunge n örtlicher Befehl sste ll en - W ehrkreis
lasse n s ich nur a usf ühren : usw. - , gegeben en Bes timm unge n soll en absc hli eße nd
noc h eini ge wi chtige Punl~ t e h era usges tellt werd en:
1. Nä h a rb eiten a n de n Kop fb ä nd em un d a m Trag-
1. Stets ist de r Em pfä nger von d em Abgan ge der
ba nd , a ußer a n Zugfedern, und a m Mask enra hm en , endung zu benach ri chtige n.
2. Ern euerun g des Anstri ch es des Anschluß stü ck es, 2. In jedes Verp ac kun gss tü ck (Kis te usw.) geh ört ein
3. a ll e Insta ndsetzun gen an de r Tragbü chse, soyve it P ac kz ettel mit An gabe des Abse nd ers, d es E mp-
di e inn ere g intte F läch e ni cht bee in träc h t igt wird . fä nger s, des Inha lts u nd der Un te rschrift e n des
a u ch an chulterg u rt u nd Kop fb and. P ack e l's li nd d es Ver a n twor tli chen (G . .).
(H.Dv. 488/ 2 r. 495 un d H.D v. 488/5 Nr. 337). 3. Ge rät sach ge m äß ve rp ac ke n, dam it Be chäd igun ,
Bei Und ich tigkeit en a n d er Gasm a sk e k an n es sich gen wä hrend d es Tra nsp or tes ve rmi ed en werd en .
um F ehl er han deln , d ie d ie Trupp e d urch Auswech - 4·. Ein - und Auspacken h a t un te r \'er a n twortli ch er
seln vo n Teil en (Augen fen ster , Di ch tringe -zum Filter - Le itung bzw. Aufs ich t zu erfolge n . Beim Aus-
einsa tz, Ventil e u sw.) se lbst b eseiti ge n ka nn. Es is t packen fes tges tellte· Mti ngel (Besch ä di g un ge n, F eh-
dah er im Er satzh eer g rund sätzlich vor AbgalJe von len von Stü cken u sw.) so for t m elde n un ter An gabe
Gas masken zur In ta ndse tzung di e Fehl erqu ell e mit de i' Zeu ge n, da mi t Bea ns ta ndunge n mit Erfol g
d em Prüfge rä t für Gas m as ken (I LD v. 488/2 NI'. 494. e in ger eicht werd en könn e n.
H .Dv. 395/4 und H.Dv. 395/4b) zu ermit te ln. Ersatz- (H.Dv. 488/2 NI'. 626).
teil e zum Auswechseln und das notwend ige W erk- 'Venn d ie bish er erschi e nenen Te il e 11 ) und 11
zeug enth ä lt d er Satz "Gassc hutzvo rrat", mit d em me in er Au sarbeitun g daz u be igetrage n h abe n, das
die BaU .-, Abt.-Stä be a usgest a ttet s ind , sowi e der in Ver ständni s für di e gesa mte Gerä t ve rwa liung - sie
Kürze zur Ausgab e ge langend e Sa tz "Gas m asken- lä ßt ich s innge m ä ß a uf a ll e a nd ere n Zweige a nw en-
in ta nd setzungsge rät", mi t d em die Kompa ni en u s\\" o de n - zu h eben und sowohl dem Einh eits fübrer als
a usgerüstet w erden . a uch dem G.U. das Arb eiten zu erl eichteni, da nn
Besond ers große Sorgfalt ist d em V e I' se n d e n von h ab en ie ihren Zw eck erfülli, denn von ein er ord-
Gerä t zuzuw enden, d enn trotz all er kri egsbedingt en nungsgem ä ßen Gerätverwaltung h ä ngen der Zu stand
Erschwerni sse soU da s Ger ät ich ei' und feldbrau ch - de r Au ssta ttun g und damit die Ein satzfä higkeit einer
bar zur Truppe gelangen. In er s ter Linie ist sicher e, Einh eit maßgebend ab . In ein em IH. Teil soll eine
feste Verpackung erford erlich . W elch er W eg für den Betrachtung über d en Nachweis - d. h. über die
Tmnsport - Ba hn , Post, W asse rweg, Straße - ge- gesa mte Buchführung - d es G rä ts unter Berück-
wählt wird, b ängt von den jeweilige n Umst ä nd en ab . sichtigung all er ergangen en Sond erbestimmun gen
Zu wähl en is t der zweckmä ßigs te W eg, d. h. der , der fol gen .
die schn ell ste, s ich er ste und einfachs te Zuführun g
gewährlei stet. 1) Vgl. .. Ga sschut z und Luftschul z" 14 (1944 1 42.

I
Neutralität und Luftterror. U. Teil
Heinz-Günther M e h 1
De i' Ang riff eines us.-a m erik a ni sch en Bomb er- ihrem Anflu g naoh und a uf d em Rü ckfluge a us
gesch wad er s a uf di e schweizeri scb e Sta d t Sch alf- Deutschl a nd den schw edi scb en Luftra um benutzten
bause n am 1. April di eses Ja hres ga b Veranlassung und somit di e eutrali tä t di eses S taates a uf das
zu einer ein geh end en Unt er sl\chun g und a u sführ- sc hwer ste ve rl etzten. Da sch wed isch e Arm eekom-
lichen Darstellung!) des dUl'ch di e Feindm äc hte m a ndo gab hi erzu bek a nnt S) , d a ß "fr emd e F lugzeu ge"
mittel s tä ndiger Verl etzungen de r Lufth oh e it a uf in m ehreren 'Well en in den schwedi sch en Luftraum
di e neutl'a len Staaten a usgeübt en Dr uck e. Schon ein g:e flo gen eien, jedOCh se ien die Flu gzeuge so ho cb
da dipl om a ti sch e Nach spi el des ,.F all es Sch a ff- gefl ogen , daß lediglich das Motorengeräu sch wabr-
h au en" ließ ab er erkennen , da ß ein e Änderung im ge nomm en werd en konnte. Ein e Id entifizi erung der
Verhalten d er F eitldm äch te nic b t zu e rwa rt en \\"ar. Verbä nd e wa r som it nicht möglich , wohl abel' trat
Di e e Annabm e h at sich in de r Zwi sch en zeit nur di e schwedisch e Luftabwehr, in sb esond er e di e Flak,
a llzuoft bestä tigt. und es er sch ein t fa st müßig. s ich a n mehreren Orten und zu verscbied en en Zeiten in
mit dieser Frage abzugeben. Zur Erl eichterun g der Tä tigkeit, ohn e all erdings irgendwelche Erfol ge er-
späteren Geschichtschreibun g sch eint es aber an ge- zi elen zu könn en. Ergänzend hi erzu wurde sodann
bmcht, zumind est d ie bedeutsa m sten d er n euer en E r - gem eldet. daß sehr spä t in der gleichen Nacht ein e
eignisse di es er Art zusamm enfassend festzuh a lt en. große Zahl von Flugzeugen in umgekehrter Richtung
Beginn en wir zun äch t mit d en Verl etzun gen der übel' dj e Ostküst e von Schonen in den chwedischen
s c h w e di s c h e n Lufthoh eit, so ist fe tzu st ell en , Luftl'a um eing efloge n sei und di esen mit vVestkurs
daß a m 13. Ma i 1944 nach ein er a mtli ch en schwe- wi ed er verlassen hab e. ,.Stockholm s Tidnin gen"
disch en Meldung 2 ) vier Bombenflu gzllu ge und ein sch ä tzte, d aß es sicl: in di eser acht um stark e Ver-
Jagdflugzeug, sämtli ch uS.-n m erik a ni sch er Herkunft , M nd e geh and elt hab e. .
bei d em Versuch d er ü berfli egung sch wed isch en Auf di ese Ereignisse fol gte zun ä chst ein e Pause
taatsgebi et e d urch sch w<!d isch e Jagd flu gze uge und vo n etwa 6 Woch en Dau er. Am 7. Oktober land eten
Fla k zur La ndung gezwungen wurden . Di e schw e- da nn im Laufe des Nachmittags wied er s ieben us.-
dische Sa mmlun g a merik a ni sch el' Kri egs mn sch'in en a merikani sche BOmbenflugze1,.1 ge in de n Provinzen
ve rm ehrte sich som it a n ein em ein zige n Ta ge um Blekin ge und kon e 4), ein a chtes F lugzeu g stürzte
fünf Flu gzeuge, der en Besa tzun g:en in terni ert wurd en .
Am 27. Au gu st meld ete der Beri cht des Oberkom - 1) " Ga .s chutz lind Luftschulz" 14 (1944) 6311 .
2) .. Völki s9her Beobachter" vom 16. Ma i 1944.
mandos der deut sch en 'Vchrm acht, c1 a B feindli ch e 3) " D euhch e Allgemein e Zeitung" vom 29 . Au gust 1944 .
Bomberve rbände in de r acht zum 27. Aug us t bei 4) .. D eutsche Ange rn e ine Ze itung " vom 10. ?ktobe r 1944 .

182
Bild 1. Der brenneud e Stadtteil an der Mühlen. traße in Sch .ffha u .en DO ch dem Terror- Luft&Jl Qrifl dar UI.-ame rikaDlocheD Luftwaffe
.... 1. April 1944.

Rb. Von de n in sgesamt 76 ~[ a nn der Besatzu n g wur- tra u en s in di e sc h\\' ciz e ri sch e Nc u tra lität müsse di e
de n sech s getö tet, einige \' erl e tzt. Säm tl ich e über- So rge .J edes Schw e iz er s se in. Di ese Äuß erun gc n a us
lebende n wurd e n intern iert. scI:\\,elzel' \sch e m Mundc so kurz e Zeit n ach dem An-
Auch die s owjeti sch e Luftw a ff e WRr \\'i ede r in dcr dn ff a uf Sch a ffh ause n di e nte n offen s ichtli ch der
Reih e d cr Ne utl'a litä tsvc rl e tzun gc n ye rtrc ten. Am A.b \\·e hl' gCfcn e~ en \'o m Dire ktor des uS.-am erik a-
Nachmittag des 16. Novemb er üb erfloge n \'i er SO\\'jc- ~I sc h e n ]{I'l egs \\:" 'tschnftsde parte menis, Ta f t, a nge-
ti sch e Kamp fflu gzcu ge schw edi s ch es 1I 0h c itsgcbi et kuncligtc n \'e rs ta l: k tC11 Dru ck a uf e1i e J\eutra lcn, ihrc
im Ber eich d er n ordös tli ch c n Re ich sg renze, a lso im Ha nel els- und \\ Ir tscha ft sbeziehun gc n z u Deutsch -
sc hw edi sch-finni s ch cn Gre nzgcbi et, e ntfe rllt en s ich IRnd ganz c1l1zus tell cn .
j ed och ba ld wi ede r mit I\urs nach Finnland , nac h - Wi e zur U nt ers tre ichung eier An kündi g un g Ta fts
d em die sch\\'edi sch e Fl a k das F e u e r eröffn et h a tte. erfolg te n um ell e g lrlc h e Zeit wi cdc r c rn eute VCI'-
Zu Angriffe n mit Bomb c n un d Bordwa ffe n a uf d ic le tzun ge n eier ch\\' eize ri sc hc n Lufthoh eit. el urch die
sc hwedi sc h e Bcvölk e run g ist es a uc r in a ll e n di esen Luftw a ff e n eier F cin ellll iichtc, so am 13. Ma i mittRgs
F ä ll en - im Gegen sR tz z u den se in erzeit bc ri cht eten z\\'l sc hen Bas ~ l U1:d Pruntl'ut, UIlU n nl 13.. Juni ge la ng
Ercignissen - Rugc n s ch einli ch ni cht gel\O mm en; cs ~ e r scllw elzerl sch cn Luft abwc hr. d r e i u S.-a meri -
jcdenfa ll s e nthaltcn die \'orli cgc nd en l\l elclun gc n kan lschg B ombentlu gze~l ge ZUI' Ln ll elung zu zwingen.
ke in c di esbezü g l ich en An ga ben. W ese ntli ch Rn rl ers Am 1 ~ . .Juli wurd c (lI c sc hwc lzc ri sch e Nordgrenz e
ve rhielte n sic h di e F e indmii cht e jedoc h , w ie no ch zu [tbermR ls von u S . -amer il':1I1 i ~(' b e n Rombervel' bä nd e n
zcigcn is t, in diese l' Tlin s icht gegenüh e r d er H!l cl'rIogen 5 " ). Nc un \'on di esen Flugzeugcn wurdcn
Sc h w e i z, a uf di e übrreli es gleich ze iti g wi ede r ein du r ch dl c .sch w e i zeri~(' h c Luftabw ehr z ur La ndun g
ve rstä rkter diplomati scher Dru ck im Sinne de r Auf- 111 v ~ rsc hJ crlcnen Orlen d e r SChweiz gcz\\' un gc n ,
):m be d er n eutrRlc n H a ltun g ausgeübt w urde. Infolf!e - a uße l de m stu rzte e 1l1 F l ugzeug obel'h nlh F'id eri s ab,
dessen nahm e n mRßgebend e schw e iz eri s ch e S tna ts- n ach dcm es \'on der Besfl tzung m itt els Fall schi rm c n
miinn el' se h r de utli ch und nachdrü cklich Stellung verl a~scn w o rd en w a l'. Einrn Tn g s p üte r, n m 13. .Juli
für di e unb ed in gte Beibehnl1un g dr r :\feutralitüt i hl' e~ Il lorgf'n~, e rfolgt e ahc l'm fl ls ei nc übe rfli cgun g d c~
Land es 5 ). So uetont e Bund espräsid ent SI am p f li Nord - und Os tschwe iz durc h u s.-flmerikani s che Bom -
a uf d em P a rt eitag der fr e i s inn ig - demol' l' ati~chl'n bel'v f' !'.biin.c1 e, von c1enen vie l' "fasc hin e n , d urch die
Partei in Be rn am H . Mai , daß di e Schw eiz - ebe nso sch w e lzel'Jscl J(' Luft abw ehr d RZ U gezwun gen , not -
wi e Schw ede n - ihre L eb en s- u nd Existrnzrech te l ~ n (l r~ mußte n, u nd zwn l' clr'ci in ZÜI' ich -Düb endol'f
gegen jcdc n e twa c rn eut e in se tzend en od er ver~t ä r k­ e lll ~. 1I1 ~I e r Z c nt ral scbw eiz. Au ch Rn diesem Tng ~
tc n Dru ck von a uße n h el' en e rg isch vert eicli f!e n s tlll zte (' 111 \on. d ~ r ß esfl tzung \'rr lasscnes Flu gzcu g
werd c. Und Bund esra t S t e i ge l' ä uß el'((' s ich ge- nh. A uge n sch ell1 l.l ch h at te n säm tli ch e notge lRnd cien
legentl ich e in ei' Mitt els tand s ta g un g dnhin geh rnd, F lugze uge noch Ih re Abwurfmunition fl n Bord da
(laß di c Schw eiz einer Antwort auf die Frage. a uf vo n de m in d er Z e ~tral sch\~' e iz , in Emmen, notg~l an ­
we lch r r Seite s ie s teh en wollt e, enthobe n se i, el a es de tell Bombe r berlch tct Wird, da ß er b ei der nicht
hi er nur h ei ße: Kampf und \Vid r rs tand gegc n jeden , 5) "Vö lk isch e r Btob.ch lor" vom 16. Mai 1944 .
de r ein s La n d angreifen will. Die E rh a ltun g des Ve r- 5a) "I5ie Ta t", Zü ri ch . vo m 14. Jul i 1944.

183
nalllll l(' I ' ~ o llal. ,\ll filrn l r lll \\'ll l'd [' 11 i n i\ 1(ll l li('I' 1,-1 T'l'i -
\'alil iil l se l' II('sc ll iidi gl ,
]) el' " cll\l 'e i ze l'i sc h"11 ll e \'(dk pl'UII (.( 1" ' I II:ielll i~ I( ' "ie il
"ll gI'" ic h ls dip s<,,, 'C "l' I' I'" ll s gT()I.\ ~' 1 ': l'l' eg llll ,~' : ZUIII ;Ji
heid e Od e ill lI'c i l r nl ,\1,,'1; 11111 \'0 11 lI el' l;I',' l lz e li l'/-!" II
LI IId r ill e c'illfn ch e G I'(' Il Z\'I' I'l el z ulI g ;<o lilit ;1 1I ~ ,~' e ­
sc IJi oss" 1l lI'nl', Di e l3a se l e' l' .. ;\; l l io llal ze illlll !,.!'" 111'-
z(' i chll c t [' d as 1': r eig'lIi " ull v ('J'h l iillil ;11 :-; "C oII'])o.\' -Hill
rl el' am el'iknlli "c h r li ,l ii ge l''' , hl'i d elll l' " s ich - lI i e
illl 1";111 Sch nf fhau s('11 - ,,\1111 c ili c übli cli e ulld "n;ll' -
IIIn1i "C' ll e Atl;l c k e ll a nd C' l e, di e rli e \'on de i' ~cl llle i zl'I'
Üffl'lillir lik eil ill di e Hli S 1\nl n ß de's 1\li g l'irr" ;11 11'
~c l l<lffhau s en \'Ilil SI;I ;ll s"e kl'l'liil ' lfuil n " gei!'l'llf' II" 11
1':nl schu1d ig un g ell Ulld 1': l'kliil 'UIl ,Q'C' 11 ge" el zl l' lI !:II'(' il'l, 1
nul' zu se hl' l'cchlf el'l ig l r ll" L:lld lIi e .. B ;l sl el' :\;ICI!-
ri cht en " st elll c n a u s ' cl l' lil g ll' iclil' l l AlIlaß ulld illl
Zu sa rnm enh nng m it d r il l a lll 11. ~ e "l l'lllI ) e l ' zll' i sr lil'll
11- und 15 U hl' erfohdl' ll 1\0 11111('11 - ulld 1l0 1'''"';lfftoll -
n n g l'iff dl'ei er u s, -Hn'll'I'ik,lIJi srlI PI' .I ;l g dllu gze u gl' ;IUI'
dl'n Schn ell zu g ZÜl'i ch- B,l ,,(' 1 .. lllil Ritlc l'kr il fl'SI.
His lI' i e hc lan g los lIi e ::-;ch\\' ei zCl' '\ e llll '~llili i l \I ' il''' el'-
h o ll VO ll ei er Lufi ll aff e rl(' s m ii chti g" 'll :\ Ill c' rik ;l ) H'-
lia nd elt lI ' o l'rl e ni s l "~ ) ,
Tml z di psc')' \'l' I'C' ill ze l l I'i ehl ig l 'l'k n nlll PII ~,\ ' ;< I,' ­
Ill a lik ei es V Ol'ge h l' n " d ei' ]-' r illdlll ii chl C' ,(.(('I-!(' II di e
:\ eull'.il cn glnllhl l' 1I \I'eil e Kl' eisl' inllll r l' 1I 0c h ;111 d;l s
V Ol'lir ge ll eill fatll el', (;I 'e ll z\' el'l el zulI g ('II, di e da rlul'ell
Schallhausen, 1. April 1944 :
Wirkung cincs Sprengbomben-Volltrellcrs im Muscum des chemaligen zu vl' rhin rle l'n se i en , dnß Illnll rl"11 Pil o l C' 1l cli e Gre ll -
Klostcrs Allcrhciligen. zr n clcut/i ch k r nn zei chn e, Ilifol l-!'erl r s"r n tau chl c n um
di es e Z eit \I' i ecl el' lll r hrfnch di esh ez üg li cb e VO I'-
sehlii ,ge f1 uf, ZLll11al :i a n <1cll _\ufll ehun g rlr l' V r.l'r1unk -
IUll gn) d i c G l'r n zr n n nelli s o lill cliill r l'k ennhar " ' 111 '-
ga l1 z geglü c ld l' ll LllHllI l1 g di e l.'a lil 'le illill g d ei' Sl' e- (] en, So lI'urd e z, TI. \'o l'g eschl ngP II, " c i Gl'en züh el'-
I; lIil ;1I111 ze n ' iß , d ndul'ch il1 131';ll1d grt' iC't lll1d in fo lge Ili eg un gr n Far]) " ig n nl l' ill F OI'Ill far hi gc l' kün slli ch pl '
d es B l'a nd es se in e i\lunil io ll Uill c l' h e f l i ~' l' n ]) (' 10 11<1 - '\eh el,,'olk c n in di e Luft zu sChi eßI'n 1Q) , Di e F a rh -
l io ll c n in di e Lufl !! in g. ' s ig n nl r k önnl c n clr n T\J'i eg führ f' nrl f'n !1 el,alllll gegelwll
und ri as rIi egr nlll> P r l' ~o n.1 1 illl'el' T.uft,,'nffl'll s('lll'
II:l nd elt e es s i cll hei tl r ll \'o l's l eil l' lld il es cill 'i l' llI ' IH ' 11 schll ell davo n unl Cl' l'i chl et wrl'cl en,
:\1' ull ' a lil ~ilsvc l'l e l 7. un ge ll gl'g'I' IJii"PI' dl' I' ~(' iI \H'iz II OC !l
IJ 111 \'CI'lliill n i sm ii ßig- .. ila 1'111 l ose " Fii II e, so zl'i g l ell di e Di e K Cllll ze i chnun g rl('J' GI 'c n ze' lI dUl'ch Allb l'il we n
si c h nunlll ehl' nn sc hli c Bl' l1dl'n 1': I'c ig lli "sc " 'i ed el' ei'l1 ri es L n nd es \\' a p]1 e n ~, dr s Scb,,'r iz('J' I\l'r \l ze s, ~,ltlf
" 'l' sr ntlich el'll sl el' es l;p s iclil, ,in, zum T eil ,,'ofw n s i e Ilali sel ii cll el'n - \'om LIlf[,.:C' lllllznml I' l' i ,\ll fl lehllll g d ei'
('J'h elJli ch sc ll lVc l'el' als (Ir l' .. 1',111 Sc h affh a u se Il" , Zu - VrJ'(lunklun g d r ll T\ a lli on en J1[lh cg<' l l' g j11 ) - " ' Ul'c! c'
n ii,ch st ,,'ul'dell A nfa n g ~ e ]Jl e ll1il e l' zwc i schw eize -
ri sch e Ja g dflu gze uge, di e ein u s,-am eJ'ik a lli scll ps
flJ "Vii lki sch er Beo ba ch te r" vom 7 , Se pt e mbe r 1944 ,
1l0 1l ih enAu gze ug ZUI' L a ndun g ,Iufge fol'dert h a UI'n , 7J " Völk is ch er Beo b.cht er" vom 10, Sep le mbe r 1914,
hinl <' rJ 'ü cl,s dUl'ch zw e i a nl el' ik ;l lli sch e ,I agelf]u gze ugl' 8J " D e ut sche All ge mein e Ze itun g" vo m 13, Se pt e mb er 1944,
;ln geg l'iff"I1 , sO daß c in es dCl' beidl'lI sc ])"'C iZP I'isch e li "J VgJ. "Ga ss chul z und L uft schut z" 14 11944J 165,
10 1 .. Ga ze ll e de La usa nne" vom 14 . Se pt e mb e r 1944 .
Flll gzr uge , m ehrfac h ge ll'o ff"II, IIOII<l lld l' ll Il lußl e, 111 \ ';:L "Gas sch ut z · und Luft sc hul z" 14 (1944 ) 166,
wii lu'e nd das an d er c h ei
;-.,r e ll - ,\lf oll em a iJ s1 iin':l e,
" 'Oll (' i ele l' F lll gz pugfiilll 'e l'
d l' ll Tod f nnd 6 ) ,
I ~ in e n noch d elilli c llC l'e ll
B ew ei s ihrel' ,.Ac h t un g \'01'
d ei' Ne lJl ralitüt el el' kl ein en
Slaat en " gall en di e US ,-
Am el'il,n n el' sc h o n w elli ge
T ag-e s pii le l', a l s ihl'e Ja gel-
H ' I'kind e di e 13 a h nh ö I' e
1\1 0 11 1 i r I' 11 nel D eI s-
II P I' g- b rs l' h ossc n 7 ) , Tn
i\lrllJli el' \\'Ill 'd e ein \'0 11 -
lle srlzle l', a ll ;'; Solo llllll 'n
ko mm en el eI' lind ge l'ad e
l'infalll'enel cl' l' el' so ncnzu g
gr ll 'ofl'ell , in el em s ich a ll el I
d eI' Bi sr l iOf \"0 11 B:l se l Ile-
fand, I ~ ill c Anz n. IJl el e l' Re i-
se nd en lI' III 'c/C \'e l'lelzl. 1n
D el s" I' l'g wlIl'den ein Le E' l'-
Zll g lJe"c li o"sr n , zlI 'a lll:i g
\ Vage n /J es(' /Ji i di gt unel
p ill e L ok n l11ol i \'e HIIß C]' B e-
I l'i eiJ ge"e l zl. Allf Ile id ell
Uallllltü fell 1I'lll'd en 1'1 111' 11
eli e Bahll il ofsgc /J iilld (' mi t
B o rd waffl' n / angrg l'if'fell
Ilncl hesc li ii cli g t., :Y ICh g a/J
Schallhau8cn, 1. April 1944 : Nach dem Brande der Tuchlabrik.
r~ hiN lI'i r el orl zd hll'e ich e
Im Hauptgebä udc ist nUr das obcrste Stockwe rk ausgebrannt, die Be tondecke über de m
V el.'w l mdel e IlIl le l' d('m drillen Obcrgcschoß hat der Au s breilun~ des Brandcs nach unten Einhalt ~eboten.

184
ill g l' UUl' lll L lll l'i lii ge UIILTII -
gurlilll' tl~ ) (\'el'g !. Uild 4 ),
,\u f \\' ic fa lsc ll c ll VOl'aus-
sC t ZUll gl' 1I all e d e rartige n
\ 'o l'se ill iige De ruh te n " l)()-
wi ese n di e l"e indm ~l dlt e
se lbsl s cll o n kur ze Z e it
späle !". So c rf o lg te n a ll e ill
a m ;.'(), lJkt o be l' zw e i An -
g l'ilTe Ullf d e li Hil e inh a fe ll
ll unin ge nl ~ ) , w o di e
Dam p fer d e r se h\\'e i zer i-
sc h e n Hil e ill se llit'fa lJl' tsgc-
se ll sc ha ft YO I' A nke r l ic-
ge n ; d e r e l's le l\ ngriff gc-
sc h a h m OI'ge Ll s, d e r zw e ite
um l\achmitLag, Beide
i\lal e \\' urd c n g l'oße Flü s -
s ig k e il s bru nd bo mb e n e ili -
ge 'e tzt, di e je do c h info lge
m e h r e r e r g l ü e kl ie h e r U m -
sländ e k e in e n große n
Sc ha d e n a n I'ich tete n , o b-
\\ '0 111 s ie Imrt o be rhalb und
unl Cl'h a liJ d es Jl a fe n s so-
wi e ol.le rh a liJ d e r h ö lze r -
n e n Hh e inbrü e k e in den
S tr o m g in ge n, d esse n Obcr-
fl üc h e bald e in Fl a mm e n -
Bild 4, Die Dächer der Bahnsleighallen des Bundesbahnhofs Schaflbausen
lIl ee r b ildete , Sc h\y e ize - tragen ~roße Schweizer Kreuze zur Kennzeichnung der Grenze,
I'isc ll e Me ldun ge n holJ ell
d as e rfol greich e Ei ngreifen
d e utsch e r S o ld a le n vom
e lsässiscl1 e n Rh einufer au s De i d er B e k ä mpfun g d e r fie le n sec h s B o mb e n auf d as Städ tchen Di e s se n -
!3randw irl,ulIg h c ryor und be to nte IL d e n \\ 'e rt dcr h of e n , wo DQ.ch- und F e n s te r sch äden \'c rursacht
F e u e rsc h ut zi I1lpräg ll ie run g z ur 'c h \\'e r en tU a l1lnllJ a r - wurel e n , ~ Di e B ase le r " l\at io na l-Z e itun g " s t e llt in
IIl ac hun g ei es Il o lzes, di e s ie h be i der Hh e inbrü cI, c el le e m ZUsH llll1lc nh a n g fes t, elaß elie u ',-amerika-
Il e l'\'ol'J'agend b ew ü hl' t h abe, ni sc h e n Fli egc r wie bei d em An g riff a uf L e Noil'mont
eI,a ' lJ e i d e n B a hn a nl age u a u sge leg t e Sc ll\ve izer
-:\ur w e ni g nl chl ' a ls e ill e \\ 'oche später, am SO lln - Kre uz a b Zi e l marki e run g b enutzt un d b lin dl in gs
tag, d e m :zn, O l\lobe l', wurd e n n ach e in e l' am tli ch e Il gesc h ossen un el Bomb e n ge wol'fe n h a ltc n oh n e s ich
'c hw e ize r i\te ldun g I4) "e in Fliege rb eobachtun gs- zu ve rge wi ssern, ob s ie es ta.ts~~chli ch mit 'f e in d li chen
po ste Il und da s Dorf L e No i r mon t im B e rn e r Zi e le n zu tun ge h abt h äL tClI , A u ch h ä tte u Au ssage Il
,Jura a ngeg ri ff e n, B eso nd e rs b e lroff e n wurd e di e notge la nd e t e r B esatzun ge IL \\'i eel e rholt e rge be n , d a U
Gegc nd d es Bahnhofe s" , An e r gänz enden Einz e l- es Ihn e n a n z uv erläss ige lll h a rte nm a t eri a l und a u s-
h e itc ll wurd e bek a nllt, daß kur z n ach 9 Uhr s ie b e n I:e lch e nel e l' Au s bildun g fehl e, j a , v ie lfa ch hätten s ie
d r e illlOl ori ge J agd bombe r l 5 ) b e i kl a r er Sich tau f elas u,b e rh a upt ni cht ge wußt, dall es ein e Sc hw e iz ge b e!
Do rf zu li oge lL unel ela s F e u e r au f ele n B a hllh of unel Ein e derartIg e B eh a ndlun g elü l'fc I1lall s ich ni ch t
ein e n dort s t eh ' nd en Güterzu g e rö ffn e te n 'o wi e ihre bi e te n lasse Il , ", c nn man ni cht eli e N e utralitä t üb cr-
Bo mb e n in ei e r Gege nel d e ' B ahnhofes a b \\'a rfe n , h a upt eie r \' ö lli g e n i\li ßac htull g pre isge be n \\'o lle.
Dur ch el e n Bordwaffe nb eschull \\' urd e n eie r Ua hn - 1111 Grunel sätzli ch e n g le ich ge ri cht et, w e nn a u e ll
hofsvo l's t e h l' r unel sein Ge llilfe \'e rl e tzt, d ie L o k o- PO IL ti sch a n ges Lcbts d es u n geg riffe n e n Zi e les lIi cht s o
moth'e eies ab fahrb er e ite n Güterz uges vö lli g dur ch - sc hw e l'\vi egenel \\'i e di e e be lL bes chri ebene n Neutra-
löc h c r t unel s omit a uß er B e tl'i eb gese tzt. 16 ) , Auß c r - litätsve rl e tzun ge Jl \\'a r ei e r An g riff a n g lo -a ill e ri l,a-
d e m wu r d e n durch ebe nfa ll s a ls n e u a rti g und b es o n- nI sc h e l' T enorfl iegc t' a uf das Ge bi e t de i: cbe nfa ll s
d er s \\'irk sa m be zeichn e t e F lü ssig l, e its -Bra ndboillbell n e utr a le n R e publik San M ar in o a ln :W , Juni
z \\'c i \\ 'o ilnh ä u sc r (ela runt e r das d es Bürgerme iste r s )
1944, ü b e r di es e n Luft a n g rif f sei dah e r eie r Vo ll s tä ll - '
in d e r Nii lle ei es B a hnh o fs in Brand g esetzt, di e trolz cli g ke it h a lbe r a ls Absc ltlu U di es e r Darste llull g d e r
sofo r t c in se l ze neI e r Branelbe k ä mpfu ng völli g au s-
n e u es te ll Lufta n g riffe gege ll di e l\ e u tralitä t a ls s o l eh e
brannte n, F e l'n el' \\'i esc n fast a ll e H äu ser ei e r \' om Il och kurz fol ge neI es b e ri chte t J8 ) :
ßalmh o f zur Kir ch e f ühl' e nd e n H auptstraße d es D or-
fes S pure n vo n Gesc hoß e in scl Jl äge n au f; di e Ge c h osse In d e r Z e it von 11 bis 13 Uhr eie s ge nannte n Tu "'es
Il alte n eli e Auß e nw ä nd e zum 'f c il glatt elurcll c h lage n b e leg te n a n g lo -a m el'ik a ni sch e Bo mberv e rb ä nd e "'in
lind in el e n Zimm e rn no c h Sc ltad e n angeriC h tet. Daß vi e l' a uf cinanel e rfol ge nd e n \" 'e ll e n S tadt und Gebiet
trotzd e m nicht m e llt' Opfer und vo r a ll em k e ine T ote n eie r ä ltes te n TI epublil, E uropas nl it Bombe n schw ere n
ZII bcklage n \\'ar en , ist \\' 0 111 d em Umstand zu z Uc un d sc hw e rs tcn l\ a lib e rs, oh \\'ohl s ich in San Murino
sc hr e ib e n , daß ge r ade h irc ll ze i t \\'ar und d ie B c- k e ille !'l e i ,mili ülrisch e Anla gc n und Einri c ll t un ge n
\\'o hn e r fast sä nilli c h z ur i\l cs 'e gegan ge n \\'aJ'en, s ow ie k e in e TL'uppelJ irgc nd e in c L' l,ri egfLihr e nei e n
-"l ac h t b e fa nd en und das Ob e rk omma n do d e r d e ut -
D e r An g ri ff iI u f L e -:\OiJ'lll Ollt e rfo lgte, ob \\' oh I d e r sc h e n Trup p c n in Ita li e n c1 e n Auf e nthalt in und d CIl
Ort durch e in auf (\ e lJl Da c h e ill es a n e rh öhte r ' t e il e Durchm a rsc h dUl' ch Sa n Mnrin o a usel rü c kli ch \'e l'-
s leh c nd e!l 11ud so nl it di e Gege nd be ll e lTs ch e nd e ll bo te n und üb er di e E inh a ltull g d es Ve r botes IIn(\ d ie
gTöll el'e ll H a u ses a n gebra cht es Scll\\'e izc r I\ re u z B eac htun g dcr 1'\ e utr a lilüt \'o n Sa n ,\ I :lL' iIi O s lrc n g
d c ul li ch ull d we ithin s icllt1JHr a ls zu r II c utral c n gewac h t hatte,
Sc lL,\'p,i z gc h ö ri g ge k e nnz e ic hn et \\'a l', E s h a I. !I 1"0 fast
<11'11 An sc h c in , a ls ob di e Ke nll ze ich llun g d ur c h lia s
Schwei ze r Kr e u z ge rad ez u n ls Zi e lmal'l\i e run g a uf- '"I "Die S chweiz e r Hausfra u ", Ba sel , vom 30, Se pL embe r 1944,
g e faßt \\' a r , E in 11m D, l\o\' e lllbc r z\\' isc h r n 113-; und l :l) " La Suisse" , Genf , vom 27, Ok Lobe r 1944,
H) " Völk ische r Beobachter" vom 3 1. OkL ob e r 1944,
114,; Uhr e rfol g l e I' Ang riff a uf R 11 e in f e I cl e ll - J',) Na ch "Fe uillc cI'Avis", La usa nn e , VOm 31. OkLober 1944, nu r
C; I .ll t f c l d c n li c ß el eral'ti ge Ve rmu tungen e r s lmal s vier, vo n denen nur zwe i in Ak tion tr a te n, e in er durch ßo mbe nwu rf
a u c h in ei e r Sc h\\'e izc r Presse z um Au s dru ck 1\0 11L - der andere miLLe ls Bord waffen bes chuß , '
1°1 "La S uisse " , Genf, vo m 31. OkL ober 1944 und die in FußnoL e 15
I7
111(' 11. Aliltli ch \\'llr clc hi e rzu lJC I, a nnl gege be n ) , daß ge na nnL e QDe ll e,
e l\\'11 " 0 scl l\\' e r!' IlO lltlH'n 1Ihge \\ 'o rfe n und znh lre ic ll c 171 " De uL sch e A II ~e m eine Zei Lun g" vo m 12, Nov e mb e r 1944 ,
P e rso lI e Il \'l' I'1!'1 zt ouel' gL'tö l t' l \\' lIl'tl e ll , All f.l e I'tl l/ l11 " 1 "Vö lki scher ~ e o b a ch L e r" vom 29 , Jun i 1944,

185
Die S tadt San Marino \\'lu-de du rch den An g riff 1 t eu tra lität von San Marino bi s dahin imm e r beachtet

schwel' verwüstet.. Dom u nd lJi blioth ek \\"urd en \"011 - \\'orden wa l' ; die Bomb en der Terrorfli eger fielen
s tä ndig zer stört, zah lreiche hi s tori sch e Gebä ud e \"on daher mitten un te r di e a uf den Straß en ste hend eIl
unersetzlich em \"' ert vemi chtet und W ohnvi ertel de r Ein\\'ohn e r un d verursac hte 11 som it sc h\\'e re 1\l en-
Bevö lk er ung schw el' betroffen. Au ch hatte sich die sehe n verlu ste . .
Bevö lk erung nicht ill di e h ell er bege ben, we il di e

Der Nahtreffer und die Kellerumfassung'swand


Hauptb earb eiter für den Hcichsaussch u ß für bauli chen Luftschutz:
Dipl.-Ing. An g s t W LI r 111
Der kurz a ls "Wand treffer" bezeichnete Nahtreff er zur Belas tung durch Trümmer führt. Das Sc h a -
schw er er Bo mben mit Zer störung d er Kell erumfas- d e n sb i I d na ch dem Einschlag von Minenbomben
s ungswand so ll hier untersu cht werd en, jen er Treffer , und von Bomben mit Verzugszünclun g unter sonst
d er die fLau swand entweder berührt oder so na h e a n gleich en Verhältnissen ze ig t deutlich e U n t e r-
ihr liegt, da ß die W a nd in den unmittelb a ren B er eich s c hi e d e. Der Luftschl ag beim Zerkna ll der
des Auswurftrichters ger ä t (Bild 1). Selbs t bei ver - Mi n e n b 0 mb e wirkt gege n di e b enachba rten
hältnismäßi g klein en Sachsch äden w erden hierb ei W ä nd e und g leichzeitig durch di e vVancl öffnun gen
nicht se lten schwere Verluste an Men sch enl eben ver - hindurch gegen die Decken von unten . Da h er wird
u rsacht. Die Spre ngbombe mit Verzugsz ündung deto- d er Wider s ta nd der W ä nd e gege n seitliche Krä fte,
niert in ein er Ti efe von 2 bi s 3% m, a Iso etwa in der im No r malzus ta nd wegen der a uf ihn en ruh end en
Höh e der Kell ersohle oder unter ihr. Der sta rken Belas tung ziem li ch groß ist , sta rk ve rkl ei nert, weil
seitlich en Verdämmungswirkun g verm ag na ch ein - die belas tenel en Masse n nac h obe n beschl euni gt oder
geh end en Beobachtun ge n bei ein em Bombe nge wicht mind es tens gewichtslos w erd en . Der Zerkna llclru ck
von etwa 500 k g ab kein e Kell erumfass ungswand ein er S p r e n g b 0 m b e, der nach dem l1 in a uswerfen
s tandzuha lten, gleich gültig, ob sie in Stampfb eton
oder Ziege l mauerwerk der üblich en Stä rk en a us-
ge führt ist. Die Bod enb esch a ff enheit spie lt be i den
hier in Betr acht gezoge nen Entfernunge n kein e
entscheidende Rolle, nur l\insi chtli ch d er Au sd ehnun g
des Sprengkegels nd sein er fü r di e Wand gefähr-
lichen Zone treten gewisse Sch wankunge n und Ver-
schiebunge n ein. Zwar ist di e abso lu te, d. h . d ie a uf
Grund vo n sp ürba r en , a ber un ge fä hrli che n Au swir-
kun ge n no ch fes tstellba r e Re ich we ite des Erdstoßes
- oder, besser gesagt, d er Erd dru ckwell e - sehr
unterschied li ch und au ss chlie ßli ch vom Bod en ab-
h ängig (Bild er 2 und 3), jedoch is t ei er Ber e ich , in
d em Zer s t ö run gen vorkomm en, nac h d en bis-
h el"igen Beobachtunge n beschrä nkt a uf Te il e der
Nachbarschaft de s Zerkn a ll es, inn erh a lb de r en ela s
Erdreich zur Seite ged rü ckt wird (Bi ld er If unel 5) .
Der ob erirdische Lufts toß h a t in un ser en Fä llen für
rl en Kell er oft nur sekund ä re Bedeutung, ind em er

d er Trichtermassen noch fr ei wird .


stö ßt in d er Hau ptsach e schräg
nac h oben. Von di ese r fast a us-
sc hli eßli ch n ac h obe n ger icht ete n
Wirkung zeugen viele F ä ll e, be i
d enen trotz ein es Zerknall s kn !lPP
neben ein er hoh en J-1au swa nd nur
kl e ine Tür- und Fenslerschä d en
und a bge ri sse ne Gesimste il e fest-
zustell en sind . wä hrend di e Wänd e
se lbst nur dagegen gespritzt e Erde ,
ied och k eine Ri sse od er a nd ere n
Sc hä den alJfwe isen . All erdings
ka nn bei geringer er Tri cht ert iefe
\ auc h ein gewisser Lu ftschl ag gegen
obe re W a nd teil e erfolgen . Di ese
W a nd teil e können unter d er Wir-
knn g d es durch das Erdreich in di e
Ma uern weitergeleiteten Stoßes
f{ l e i c hz e itig mit dem Luft-
<l r llck ode r k urz v 0 I' di esem eben -

186
Wll ch t des Sto ßes. Di e Doppel -
" 'a nd \" er h ind er t, d a ß la uer-
t r ii mm er. Bocl en - I. hd Schutt-
masse n en h\"Cde r über ha llpt od er
mi t \"oller \'e wa lt in d en LS. -
I\ e ll er gesr li lelld er t werd en . En t-
s pr ec h end e \ 'era nk erun gen in
d e ll Seit en wii nd en und im Bod en
erh öh en di e Stand fes tigkeit d er
Dopp e lwanJ . e bC' nso di e An ord -
nung me hrerer Pfe il er in d er
" 'a nd bei Kell ern , deren Außen-
wa nd breiter a ls 2,5U m bi s
:3.00 mi s t.
Für LS. -Kell er mit b eschrä nk ,
te l' Ha umti e fe e ign et sich die
olJige Lös un g nich t. Für di e \ 'er -
s tä rkun g illrer Außen'wände
lasse n sich di e in dem Erlaß
d es Re ichsminis ter s der Luft-
fahr t und Oberbefehlshaber s
deI' Luftwa ff e r . 22589/ 42 vom
}. F ebru a r 1943 a ngegebe nen Ver-
fall s l3 eschl e utli g llngell n ac h oben erfallre n. Z\\"tlr s ind IJesse rung vorschl äge fü r ülJer Erdgl eiche liegend e
di ese e las ti sch en Ersc h einungen se hr kur zfristi g, s ie un d in s be ond ere durch Min enbomb en gefährdete
kÖl1!wn a ber a ls Sch\\'in gull gsw ege tro tz ein es nur LS.-H ä um e, wenigs tens in b ezug a uf di e innere Ver -
einm a lige n An s toßes mehrm a ls nac h ein a nd e r a uf- s tii rkun O" du rc h ;\'1 a ue l' \\' e r k, durchfüh re n. \Ve nn
Ireten , d . h. mi t dem seitli ch en Luf tdru ck ze itli ch bei di esp r Art der Vers tä rkung Schwi erigk eiten auf-
zu sa mm enfall en , und da nn zu d em ,'\u sb rll ch \" on treten, so leis ten ~l a u e rpfeil e r (gut fundi ert und mit
\Vänd e n führ en. " 'ie es die ßilcl er fi und 7 zeige n . Anl a uf) od€'!' :'1a u€'!'zun gen a ll e in imm er noch gute
Dabei v er li eren di e Ill eis t vorh a llt! I' lI cn 1I 0lzba llü' lI - Di e ns te.
d ecken di e ä uß ere ll ;\ ufl age r und h ä ngen entwed er \\'0 di e j" lög li chk eit ein er U 11 t L' r t e il u n g des
mit amt dem Bode nb elag in ga llz en Ta feln h erunt er Ha u mes in Zell e n durch Einzi ehung \'on Qu erwänd en
od er s ie s türzen a uf di e l\ ell erdecl< e, Durch da s beste ht (breite Außenfron t, klein e Ra umti efe), sollte
Aufsc hlitze n der Auß enwa. nd wird in der Hegel nur u nt er a ll e n Ums tä nd e n da \'on Ge bra u ch gema cht
e in BauIlI aufgeri sse n, di e Dachkon trukti on jed oc h werd en ,
oft n ich t mehl' in !\li t1 eid en schaft gezoge n. Di e \"ol'zun ehm end e Ar beit ka nn durch S e i b s t -
Di e unter den \'o rli ege nd e n Verhä ltni sse n anzu - h i I f e ge leis tet werd en. Ein e Unter s tützun g durch
strebe nde n \" e r h e s se I' u n g e n mü sse n einfac h, die Beh ör de n wird s ich ve rmutli ch a. uf fa chmä nni sch e
dabei jedoc h zw ec km ä ßig se in. :\Ia n hat in Köni gs- Bl'rat un g und Gewä hrung ge wi sser Erl eichterun gen
berg ber eits d r ll Vors chl ag gemacht und a usge führ t, in d er :\'la teri a lbesc h a ffun g a us Sch a dens teIl e n
ein e z w e i t e S c hut z m a u e l' i 111 InneJ'en des LS.- ( ~ I a. ll e rzi ege l ) be chriinken mü sse n, Da es sich um
Baum es vor di e Auß el1\\'and zu se tzen. Ein e Schutz- b ere its in Keil e rfußbod enh öh e od el' unt er di esel' an-
mauer (mind es ten s 11/ 2 Stein di ck ). in geräumi gen . g re ifend e I( rä fte h a nd elt, mü se n d ie Vers tä rl<un gc ll
außen li ege nd e n Schutzrä ul1l C' n in etwa 1 m :\bs t:lnd mit e nt s prech encl er Grundun g von dcr Kellersoh le
\'on d er Umfass ungs \\'and a u fgeführt, \" er spric"ht bi s zur Decke reich en. Al s Ba u, toff kommt \\"ohl
nach e ini ge n d ies bezü glich en Beobac htunge n Erfolg _au ssc hli eßli ch der l\l a u erzi ege l und in ers ter Lini e
(Bild er 8 und 9). Der hi er vorgese h ene, e ige ntli ch je n er a ll s abgetrage nen Brand sch a d ens te il en in
zur Abs tützun g d es Ge \l'ö lbes und zur Verkl e in erun g Frage , e rs ten s, weil CI' in ge nü ge nd er Menge zur Ver-
d es !laum es di en end e runde, 2 m
von der Außenwand entfernt
eingezogene Ma u erbogen (38 cm
dick) hat di e Schut t- und Trüm -
mermasse n s tark abgebrem s t, so
daß ni emand verl etz t wurd e.
Diese z. B. in Königsberg sch on
früh e r ' zur Verst ä rkung vo n
hoc h I i e gen d e n Kell ern ge -
fund en e und durchge führt e Maß-
nahm e gegen d en Min en sc hlag
kann ebenso in ti ef! iege nu cn
Kell ern gegen die im Boden ver-
dämmte Zerknallgas m enge od er
gegen di e zur eite gesch oben en
Erdm asse n mitsam t d en mit ge -
sc hob enen Ste inmasse n d er
Auß enmauCl' a usge nutzt werden .
Ein e Durch schl upföffnung zu
d en Ke ll erfenst ern is t erford e r-
lich , DeI' Luftzwi sch enl'aum .
dessen Aufgabe unge fähr mit de r
ein es Tos beckens \"ergleichba r
Ist. hri ch t d ie h er einstürm end r

187
fü g un g s t ellt und v ie lfach -ohn e \\'eite res \'el'\\' e ndb:l r Ma ßn a hm en , de ren Z\\'eCklll iiß ig ke it \ '0 11 \'o rnh e rein
is t, zwe ite ns, we il sein e Ve ra l'beitun g urüe r fach - zweife lh a ft is t, so ili e n unte rbl e iben, ga nz zu sch\\'e i-
IIl ä nni sc her Anl e itun g für den Lai en noch a nl eh es te n ge n vo n den e n, eli e, a ns ta lt ein e n zusiltzli ch e n Schutz
r1 e nkb::t I' e rsch eint, und dritte ns, \\'e il eli e Tra nspol't- zu bie te n, Me nsch e nl eben zusä tzli ch gefä hrd el!.
fra ge durc h, eli e in d e r Nä he befinelli ch e n Schad e n- Ili e r zu ein B eis pi e l un sac h gemtl ß e r Au sfüh -
s te il e n in el en m e is te n Groß s tüelte n ni cht a llzu run g: Im Schutz r3 um eines E infa mili e nha u ses fa n d
sch \\'ie ri g ist. Ohn e g ut en Will en und etw as Schw eiß inn e n z ur Ve rs tii rkun g T l' 0 c k e n Il1 :L u e I' w e I' k
wird es fr e ili ch a u ch hierb e i ni ch t abgeh en , Verwe nd un g, Bei ein em l\nht re ffe r \\'u l'lle n eli e Um -
Der wirksa mste W eg, d en W a ndtreffel'sc hä d en a us- fass un gswan d un d d ie eini ge ;\l e te r da \' on e n tfernt
zu \\'e ichen , \\'ä re ein e Ve r l eg u n g d s Sch utzl'a um es li egen de sch wach e ScilU tz ra um wa nd e in ge elrü c kt, die
\'o n de r Auß e n se il e in s Ge biiudeinn er e, jed oc h in de n a ufgeschi chtete n Mau e r ziege l el ur ch el e n Hnul1l ge-
we n igsten F ä ll e n wird s ich d as ve rwirklich en lasse n, schl e ud ert un d eini ge P er so ne n ge tötet,*)
Abe r ve rein ze lt wurde n el oc h , m a n gels d er h e utigen
I': l'fa hrungen unt.e r Berü ck s ic hti g ung d a m a ls wohl be- Di e Sch üde n, welch e in Schutzrtlull1 e n un te r Erd -
r ec h t ig te r GrüneI e, Außenrä ume a u sgeb a u t, wo m a n g le ich e durch di e hi er so b cze ichn e te n Vla ndtr eff er
ebe nso h ä tte Inn enrä ume ve rw e nd en k ö nn e n, F ~t11s auftreten, dül'fe n ni c ht eli e Tat sac he ve rwi sch en ,
da ß der ti ef!iege ncl e Keller tro tz el e m d e m h ochli egen-
s iclt o hn e b esond e re Sch\\'ieri gl\e ile n ein e Ve rl egun g
in kurze r Zeit durchführe n lä ßt un d b esond e rs eli e ' de n l~ e ll e l' übe rl ege n bl e ib t.
Ne be nrä um e hin s ichtli ch Lufts to ßs icherhe it u , el g l. Das Them a \-Va nd t reff el' ist cl ur ch cl ie vo rs l eh end en
de n gege nwürt ige n E l'for de rni sse n ent sprech en , ist Aus führun gen noch ni ch t er sch öpf t. Dem Vo r schl ag
unb eelin gt el a für e inz u ret.e n, de r Se lbs thilfe m ag m nn in F ac hkre ise Il vielfac h nli t
Die Za hl vo n \\' 6iter en Ve rb esse run gs m ögli chk eite n e in em Läch eln b egegn e n, Ob z u r ee ll t ode r unrecht,
is t infolge de r ele rzeili gen Lage ziemli c h lJ esc hr ~l nkt , h ü ngt vo n ve rschi ede ne n Umstü nden ab, I mme rhin
s o da ß d e r Ph a n tasie s icherli ch Gre n ze n gesetzt sind, a b e r s in d e in B ew eis für di e ;\lög li c hk e it e in ei' zw ec k-
Uill so lI1ehr, a ls ei er Aufwa nd a n A rb eitskra ft und vo ll e n Se lbsthilfe jene L S,-OJ' le , i n de nc " e rs i::t un-
Ze il ge ra de b e u te und in vo rs te he nd e m Fall bi s z u li ch e L eis tunge n durch fac hm iinni ,;c h ge leit e te Lni c n-
e in e m ge wi sse n Grael e rfolg vers prech e nd se in muß, nl' be it vollbrach t wurd en ,

Beispiel für die


Instandset~harkeit angeschlagener Stahlhetonbauten
Di pL-fn g, Dr, tr chn, H einri ch Co] d e m u n cl
D ie sch we r e Zeit, di e wir h eu te durchl eben , erfor- inn e n \' erd reh i. wu rele (BileI 1), Di e l\ril " bahn tr äge r
de r t a u ch vo n de r Ba uwirtsch a ft ele n g rößte n E in satz sa ße n a uf 8 nl h oh en S ta hlb eto nsäul ell , di e d urch da s
und die schn e ll s te Durchführun g ihre r Aufgabe n, brech end e Dac h nach inn en gezoge n und da h e r a m
Dn h er ist es s ich el' vo n Inte resse, ein Vel'inhren fes t- Fuße außen geri sse n \\'ar en (Bild 2), S ie h atten im
zuh a lte n, rln s me in es \Visse ns in di ese m U mfa n ge Unt el'g ur t e1ie l\ ra nschi en e, im Ollergur t di e S tü tze n
zu m e rs te n i\l::t le durch ge führt wUl 'ele, Es h a nd elte für di e S la hl -D::tc hkon s trukti on zu t rage n,
s ich daru m, sch we re I\i'a nba hn tl'äge l' a us S ta hlb eto n, Be i der Fl'age eie r Wi edo,rhe l's tellun g eie r TT a up t-
di e zugleic h di e Dachko n s lruk tion e in er vVe rkh a ll e ' h a ll e lag ein e wese ntli ch e Fo rd e ru ng cill rin , de n
t rugen un o d ie d urch E inwi r kun g e in es E xplosion s- sc hwe ren Kra n m it 27 T onne n T ragk m ft lin d :28 m
dru ckes a us du'el' L::tge gek o mm en w::t re n, a uf schn ell- S tütz\\'e ite schn e ll ste ns w ied e i' in Be trieb z u brin gen,
stem \ Vege wi edc r zUl' cc h tz usc hi eben, Da rüb e r' hin a us muß te a u ch w ierle r e in Dach gesch n f-
Di e Dachko ns truk t io n, es \\'a l' ein eisern e r, schi'
sc lt\\'ac h ge ha l i en el' Fac h we rkd ae hst uh I, \\'urd e ') In d en " Besl immun ge n für d ie ba ul iche A usfüh r un g vo n Spl iller-
schul z - Fass ung Se pt. 1942 - " isl die A nwe nd un g vo n Troc ke n-
d UI'c. h Ex pl osion sdru ck a bge h obe n , kni cki e beim Zu- mau e rwerk a uf d e n Schut z für Masc hin e n u. ä. e in geschrä nkt und fü r
r ü c kfa ll e " e ilt , bli e b jedoch a n de n heid e " Kranb a hn - den M ensch en schulz a usd r üc klic h a b ~e l e hnt. G ün s l i~c Beo b ac hlun ~e n
über d e n Sc hul z, we lch e n das Tr ock enm a ue r werk ~cge n Splill er ge-
trägc rn de r H a ll e h ä n ge n und \' e rbog diese d el'a rt , le is tet hat , hab e n nicht se lt e n z u s ei ne r ü be rsc hä tz ung ge führt.
c1n,ß de r li"l\ sseiti ge Triig<? " m a x, 6 c m, d e r r ech ts- Maue rwe rk mit Fes ti ~ k e it ~e J! e n B ieg un J! und S chub , wie s ie mit
hydr aulis ch e m M ört e l ohn e wei te res z u e rr e ich e n is t, bl e ibt d e m
se iti ge Trii ge l' nl:lX , 51 CIl1 :1.lI S dc r Ve rl ikal e n na ch Troc ke nm aue rwe rk na c h w ie vo r üb e rl ci,!cn. Di e Schrift wa ltun l!.

188
f(' 11 11(' I'd c' n , B l' id l ' " 11:11'
11111 ' II lügl i!'/ I, 11'('1111 d i l'
Sla l il l> l ,I( lI lIl'i i g'('l' "n ,,(' IIII l' 11
II' i l' IIl i;g' li (' 11 \I' i l' d PI' I IPI'g'I' - -
"I (' 11 1 \I ' lIl'd"1 1.
Ih'l' 1\lall g'I'1 ;111 I.(' i l
f i'tlIl 'l l' ~ II <1('1' i ' ll l' I'Icg' IIII g',
11 i(' 11 1 \I' i l' ~ IIl1 i i I' 11 "I 1-!'(' -
pla 11 1 <11 ' 11 "I i i 1'1 ,(' 1' 1 1' 1'-
ell'l'll lr ll l'ü(' ltll ' lI Sl ilitl -
I>l' llIlI l l'i i gl' I' :t1> ~IIII" I I!(' ll.
"llIlllpl ' lI Il e'i d l' S I" ll1l lr l o ll -
lI 'i i g'(' I' "; 1111 1 dl'lI Sl n lll -
I JL' 10 n >:iiIl IP Il mi l r in l' ll1 (; (' -
\I' iell l 1' 0 11 j r 1'lIlld JOO ']' 0 11 -
II l' n \I' i N I l' I' ill illl'e La g'('
Z III'i't (' k ~ lIdl ' I 'I (' I\ P II. Di c,;p ill l
(, l' sl('11 ,\ll gl' IIIJli('k pltall -
I " s l i ,,('11 allllllll l' lId l' ld (, l '
\I' III 'c1l' ;111 1' (;1 ' 1111<1 ~ ln' i l' 1'
U(' nIJ:t (' I IIIIIl g'(' 1I IJ z \\' , Ü IJ r l'-
IC g l l ll g'l 'lI eI 1lI '(' lI g'l'i'ii 111' 1 :

Bild 1.

ill lfgl'I I'I'I( 'II , Di l' 1) (' 11111111 ).:' ;11 11 ' 11 d .,,, "lal'k"I' 1' ('1 '
II Og'\' l ll' lI TI 'ii g\' I'''; \1';11 ' ,H',!!' Pll ii ll l' I' tI " I' :\ OI'l lI il ll ili-!l' dl' I'-
,11 '1. dnl.l eli e :\ lIl1nIIIlI L' h(' I'pl' lIli i-! 1 (' I',.;(' lIi <' II, eli e S lil ltI -
l' illl;I i-!'l' lI \I 'iil 'P I1 lIil'ge' l1d ,.; iil> l' I' di r SII ' \ ' c l'l,! I 'l '" ~" h l', I1 I-
"Jll'lI l' 1tI \\'o l'd e ll Uilei tli l' l) l' lIl1lll1 g IlIi'tl,il E' c1 ,I II E' I' 11i 1(' 11
l.ul '(' ('IIIt1l'ü c kr ' lI ei l'''; Tl' iigP I'''; ~, III'i 'lrI, ,!! l'III ' '' '
[ ' 111 i'lil l' I'lIalljll ,111 di l ' Slalllll \>1 ()II I\O Il ,.;I I' lIl\ l i ll llll C'I" III -
k \JlnnH' 1I ZII l\iJll l1 l'l1. nllll.llv dl'l ' Zl'I ' kllil'k ll' 1),, !'II ,.;l ltlil
\' 111 f e l' l 11, \I 'e l'c1"11. Sl'iI OIl II Pil1l 1': IIII i1,.; II ' 1I d l' I' lJ e id <' 11
1\ l'illllJ :llln[l'i ig e l' dU1'l'1I di (,";l'''; (; t' \I i c lll k Olllll e l 'i ll
l.ul'ii (' k gp l ll: 1I <1 \'1' \ ' p l'IJi eg' III1 i-!' ,~' e IIl P"''';., ,, \I'I' I'd " IJ , p ill
[ ' ItI ,.; l a llll. t1 \'I ' di e z \I ' \' il e \ ' OI';tIl ,.;,.; t' I Zllll g ~, U It l',.; l iil i -
g" ' 11 ;.;(' Ili e ll ,
L' ltl 111I1i di e' e i g l'lIllirIH' Hiil'ld i iill'lIlI i-! d t,,.; 'I'I 'iii-!t' I''';
ill dip ~ () l'll1allil. f!'e ZII 111' l l' il'k l 'Il , \I' III 'd ,' d ('I' Tl' iigl' I'
l 'Ol'l' I',.;1 dUI'(' l! :\ ul',.; lpllull i!' 1'f) 1I ~II' l' h " 1I Ulld [ ' 111 1' 1'-
s lül z ull g IlJil. H ik k e n ge's i e lt e l'l , :\ ;tc l l di e";C' 1l l 'o l'!Jf' I'l' i -
it'nrll'll ,\ I ;dl ll;t1I1II1'11 \I ' UI 'tI.' d l' I' Zf' I'",Ui l'l r Ih' l o ll d l 'l'
,g'l.! klli t: kll ' lI S iiu l i ' lI \'ntf c l'lll ulld di e Il o ltll 'ii ulli P dUITl1
S I; lIt1 k e ill' ilu";g' l 's cl1 Ii c ill.(' 1. l)iI "; 1.III' ik k dl' i i(' kl' il d l''';
'I'l'ii g't' I'''; \I' ul 'tl e ;111 I'iilll' Sl p l l ('Il . ulld ~\I ;11 ' ,il' ,11 1 l' ill PItI

Bild 3,

." <.',

Bild 2,
"'i
(

,
:1
,' :\,
I': illilliil 11<11[ ('11 di e 1\I ';1I 1II;IIIII I I';I!,! (' I' i1 lild :1 ' l' ill \' 11
l ' e l'li i illni "; lIl iißi g' ,.; I ' ll'k l' lI OIH' I' - Ullei ei lll ' lI eIJ p ll ,.;o l elt l' lI :1, \'
l ' IlI PI'g ul' 1. tlil ' tl11I T 11 Pill< '11 diin l H' 1l SI ('g' I ' C' l'hUIH I(' 1l
\1' ;11'1 ' 11. 1) ;1" \ 'P l'il i llllli " ti PI' T I'ii g ll Pil "; llI ll lll enl e, h e- ~ ;
~ 1Ig'\ ' 1I ;llIf <Ii e' x - lind 1 -, \ 1' 11 "(', \1;11' pl \I'a I : 1 ~)
(.I y - I.~)i':.' rn ,I,.I , () , lIl,~ m 4 ) , ., . ili \' T rii g ('l' IUI I[e ll
d,t1Il'I' "p ili ' g'r l' ill g-(; Sr iI PII ,.;J (' ifi gkl' il , \1'[1 1'<' 11 .i e d oc h ill
d e I' l 'l'l'lik;l'I< ' 1I ,\\'ll";" ;llIll l ' I'OI'd p lllli (' h \I' itl t' I'" lnnd ,.;-
I'ii lli g',
1. 11111 ,lIld( ' I'<' 1I 1"1111'11 dil ' I'P I'II o g< ' "< ' '' Tl'il gC' I' 11 i 1'-
g l' n<l " IIl'r i ll'I '(' Hi,.; ,.; (' , C' ''; \1',11 '(' 11 l'tII p l'illl 11111 ' II <lClI T i i"i"r

189
!\1I 0tP II!l1l1!l, t dl's ()lirrgllrt r~ lIlld lJllt el',!.nll 'l es do rt , Bild 4.
\1'0 di e :-;iilll f' 1I Illit d elll 1\ I" lnl'<lhlltriigel' 1.lIsallll ll('II -
~ I idk ll , \'or~' l'sl' I J(' IJ. Zu di eselll Z\\' rc ], e \I'u J'(le n ill
dl'I' :-ioi ll e der Ilall e !l\'tonfUllcI :IIII(,llte IWI'I.!'e;; t elli ,
di e a n dl'I' ailge k (' III 'I(' 11 ~ e i t e ll och dUl'cl 1 Pil o t eil
ge/-!'('II da s .\h sl' iJi eil( ' 11 ge~ i l' l l e rt \I'urdplJ. A uf di esl'
Ill' l ollfundilnl elll l' \I'ul'd r Jl V<'I't ei lull gssc h \\'e ll " 11 gC-
l eg t und dilrauf di e ])I'u cks tl'(' I,ell , und z\\'ur j e eill e
für cll' l l OIll'I'!Hlrt lIl1d Hil' d eli L' lIler ,!.!' ul't dC' s I\llot en ;<,
in eill f' I' -:\ eig un g' \' on pl\\' öl ", ~,f1 ci ngesetzt.. j\uf el i ese
DI 'II('k sll'C'!lr ll, es \\,[II'c n di e ' Hllnd -
si ii mmc \'on 1'( 1. :1O I'm 10 Iinel cl \I'öl 11 lJl
I,iillg-C, \I ':l I'C Il ll ' iltc ls IUngdidll'l olleJl
uJld IIll le ll sta rk e l\:anlllülzc l' Hll fgl'jl r c ßI,
a n \\,' elelle n a n d eI' Oberse ite di e Ilyelrllu -
li sc l! Pl1 Presse n , an elcr l ' nl cl'sc i lc lIuIJ-
presse n, sog, A mer ik an er , a n-
geselzt \\'u l'elen (Bild 4),
Um elas ZIIJ' ü l'l, ge ltl'JI L1c :;
!\l'anll:1I!II I I'iLg<,l's dl l l'cll di e
Hei lll illg nllf LI en Böck c lI
nicht zu \' el'IJind er Jl, \\' ur-

,
,
1

1
1
1
~-L..L_ _ L...L-_L-!'-_-'-_.L.,;- '-'--'---'-'L-.-,
. "- -,-
I 1
1 ' I 1
, 1
,I ,, r ----.-- . .1 ____ . -.1..----- - -,
I
' I I 1
, ' .. J____ JI
. ___ 1
~
_
den auf di e l ' app sc hwcl l en d er B öcke Stah l - ~ _ _. __ _ __ _ _ _ _ _ __ _ __ __ _ _ J
IJ l atll'1l Illit z\\' i sch enli eg(' ncl l' lI ~'tah l \\'n lz e n nuf-
ge bra cht. üher fIc I' obe r en Sta hlpl a ll e I ng ('in weit er es
K ant l! o lz, das milt el s 1, lIr1.CI' Sc ll\\'ell en unel 1-;: eil e Zu di ese m Z\\' cck e w arcn :In j ed er Presse, a n j ede lll
nnl Unt er g ur t d es !\rRnl);JhJltl'ii !.!'c r s nn g(' j)reßt \\'nr , Anlcl'iknner, n n j ede r Säul e und auf j ed eln Bock
])i e NorlJl a l l ng(' d es l \raJlba l lntriig er s w urd e durch Leut e postic rt, di e im Nlaße d es Zurü ckdrü ck en s d es
eine'lI Dra ht, d cr z\\'i sc ll l' lI d eli ri chti gl' n Endpunkten I\ranbahnträ ge r s d i e K eil e b ei d en B öc k en \'erändel'-
ges pn nnt \\'a 1', b ezei chn et. tt'll bzw, die J\ eil e b ei den zurü ck geh en de n Säul en
Iterau nahmen .
Vorerst \\ ' urd e der lillk sse it ige Trii gc r mittel::; dl'eier
hydrau l isc h er Pressen in se in e Ln ge zurück gc clrückt. A uf di ese Art, konnte d i e gH nz~ A l'he it dc s Zurück-
Di e dab ei ge wonlwn en El'fahrun gPII \\'arc n so gün sti g, drü ck ens in clr ei Stund en er'fo l g r ei ch und ohne
d aß ZIVC i Ta gc da r Cl u f na ch i II zwisc h en f crli ggeste l l - Zwi schenfa ll b ee nd et werd elI , Di e ni sse d es J\ran -
tpn Vor!J pr eillln gc n :luch di e Zurü ckdrückun g eies bahn t rü ge l',' sch l osse n si ch b ei di esc m Zurü ck gehen
r ec htsse itI ge Il I\i'a nhahn t l'ügl' r s in An g riff ge nom m en vo ll st iindi g un d bewi ese n daill i t di c n i chti g k eit der
wurd e (Bi l d 5), ' Annahm e, daß di e D ehnung d er Stahl einl age n k ein e
bl eibende gell'e 'e n \\'<11', Bei d en
Sä.ul en wurd en di e verbli eb en en
Hohlräu m e im Fuß e durch Stahl-
k eil e ausgek eilt. D a mit ein er
stat i sc h en \ Vil'kung d er verbli e-
benen Stahl einl agen bei d en
Säu l en nicht ge r echn et w erd en
kon n te, wUl'd en di ese ,ummantelt
und torkretiert. Eine Verstär-
kun g d r I<l'anbalm war nicht
erf ord er li ch , Di e B elastungs-
probe der wi ed erh erges tellten
KranIJ ahn v erli ef einwandfrei.
Die D auer der Vorber ei t ungs-
arbeiten für di e ZlIrückschi e-
IJung der Kl 'an llnhn betrug zwölf
Tage.
Auß erordent.l ich es \ 'e rdi en st
geb ührt el em In ge ni eurIJüro Ziv,-
Jng , l\'l l g i , da al s Berater d es
B auh el'l'n die n ötwendigen sta-
tisch en Un ter uchungen und

Bild S.

190
l~ilf lShe l' l'('h !1ull ge !1 ullJ'chf ühl'te und zum Erfolg c) zu lJel'iiC'ksichtigc n, daß die Deaufsi<.:IJtigung, \Var-
diese l' -- \\'oh l erlStIHa lig - i m g l'oUen ,\ usmaße un- tung und friedensmiißige Füllung u nd Entleerung
(el'nolll nWllell ZUl' eclll sc1ti ebun g e in c l' ve rdre hte n d e r ' De hült er an Ia.ge le ich I d u l'ch zu führ en s ind,
Sta hllJelCJllkollsl rul,ti on h edc uleml beitrug, Di e ra~c h c Di eser Hin\\'e is möge als Anrcgung d af ür di ene n ,
D~re hf ühru ll g dcr gcste llten Aufgabe er mögli ch t e i,n ein e T e ilf mge auf d e m (; elJ ie te d eI' baulic he n Brand-
kUl' zeste l' Zcit die \\' iedcr inh e l r'iC'bnahme dcs gcscl1 a - sc h ulzm aß nah men zu durChdenken, d e l'en Kl ä I'llJlg
spätestens his zum Bau/leginn nach dcm l\ riege er-
d ig tell \\ 'e r kC's,
folgt se in muß , ]\ c,
Anm e rkun g d er S<.: hrif twa ltun g :
Zur Aufste lllln öO' VO ll Löschwasser- Zu \'ol'stehender Anl'egung h at s ic h d er Deutsch e
\' er c in \'on Gas- und,\Vasse rfa chmänn em im NSI3DT,
be hälte rn in ' V ohnhülI sc ,on b ere it~ geä uß,ert u n~ vo rges~ h lage n , di e (gege n Fro 't
gesch utzte) StClgeleltung, die zu [' Fü llu ng d er B e-
Die \ 'C'rol'dnung d cs He ieh sarbe il mini stel's \' om hä lt e r di en t, m ögli chst Z Zo ll sta l'k zu hal te n und in
20, 8, 19/.:3 zur H elJu ng d e r lJali li chen F e ucl' Ic herh elt jed e m Stock\\'el'k nicht nur mit dem gewö hnli ch en
for'd ort in § 10 : Zap fhahn und 'chr:lulJsiü<.:k für Sch lauchanschluß
,Yl'lwllen dl'ei- od el' m e llrgesc bos ige Gebäude 'ond ern au ßerdem noch mit e in em 2 Zoll tal'ken Ab~
od e I' z\\'eigesc l1 0s ige (; elJiiud e mit ausgebaulem s perr 'c hi eber m it angesetztem Kuppe l tü<.: k für d e n
D a<.: ll ge~ cIJOß ein e Dl'lI <.: k\l'asse n 'erso rgung anlage , An chluß eines C-Sch lauches der F e u el'We ht' auszu-
so ist in jedem Treppenha us nah e vor d em Einga ng statten, E ' beständ e dann die j\Jög li<.:llke it, bei e inem
Zurn Dae h gC's<.: IIOß ein e vVasserzapfslelle mi t Au s fa ll d e r Dl'u ck was'e l'\'ersorgung d e n Strang-
abspelTschiel.iet' im Ke ll er oder El'dgeschoß zu
'c lil u ll <.: li a ns<.: lilIIß und Abl a uf einzubauen," schli eßen und üb e t' ein do rt \'ol'ge eh e n es Kupp eJ-
Nae ll dcn bi s he l'i ge'n LllftkJ'i egserfa hJ'ungen el'- s tück Druckwasse r aus eill er tmgbare n Kra ftspritze
~<': ll e ii1t es jed oc h nol\l'e ndi g, di ese l\Iaßnahm e n In dur<.:h die Steigeleitung in jedes Stockwerk e in -
Zukunft zu e]'g~in zen für d e n ni ch t nur l1auflg, son- sc hließlich Dac hgesc hoß, zu drücken ohn~ daß
d~ l'O nacligerade I'cge lmäßi g e intrete nd e n Fa,lI , daß Sc hl ä u ch e im Tt'eppenlJaus 11Ochgezoge;1 zu \\'erden
brau ch en ,
die zont m le Dru ck\l'aslSen'erSol'g un g an lage wa.hrend
bzl\', u nmilLe llH\.l' n ac h d e m Lu ftangril'f ausfä ll t. Als
Zweekmüß ig \\'ird hi erb ei di e Aufste llun g \' o.n L!Jsch- AUSLANDSNACHRICHTEN
\\'asse f'b e hill t.e l'n era c h tel, di e e in en zusat zllchen Britisch-Indien
Lö 'ch l\'assel'vo J'l'at \' on lh bi s % m 3 je mittl erer
W Ohnun g aufnehmen könn e n , In einem G-Fami li en- Der Durchführun g d es Luftschu tzes in In dien be-
Hause \\' tl l'e ll d e mna ch zwei Be l ä lte r von Je 1,5 IJIS I'eitet nebe n andel'en Din gen a u cb de I' h eu te noch
a ll es beh errscbende K a t e n g e i s t e l'h ebliche
2 m3 F ass ungsvc rm öge n un te rzul ringen, Di e Art der chwierigkeiten, d a di e er s ich a u ch :l uf de n Luft-
AUl'stellllng \I' irc! in e l' tel' Lini e vo m G1'und rtß ab- chutzra um er t reckt. 0 bil de t die Tren nun g der
häng ig sein , d a g l'und säl ;>;lich di e Behälte r a u f tra- Bra hmanen von d en P a ri a bei Fli eger a larm ein bi
gende W ü nd e oder durchge hende Pfeiler au fgeset~t jetzt un ge löstes Probl em, we il d ie letzteren s ich von
we l'den mü sse n , Der Dac hboden als Standort fur dI e den Brabman e n 150 m entfern t h a lte n mü s en, Die
Lösc h\l'asservol' I'öte bietet d en Vorteil, daß ?as Frage d er nte rbrin g un g von 5 Million en Paria s
Wasse i' ohne zusälzlichen lüaftaufwand in der Na.he z ~ i gtsom i t a~ deutliC,hst en die Schwierigkeiten , VOI'
der Brand sle ll e entn o mm e n we rd e n kann , Da/?egen die Sich d er Chef de, mdl sch e n Luftschutzes <>estellL
s iebt. Zu ein en Sorge nkin de l'l1 gehöre n au~h di e
s ind hi et' di e Au fl a.ge l'u ng d er nich I ~ne~l1eblt ~h e n Jl e ili ge n I\üh e, die norma lerw e il e üb erall fr e i hCl'um-
Beh ülte rge wi c h te di e Fro tgefahr SOWIe di e erhohte la ufen, i!)1 Falle eines Fliegera larms aber a uf irge nd -
Gefahr d e r B es~ hädigung und Zerstörung ~urch e lil e \\'el 'e von d en Straße n en tfe l'l1 t w e rd e n mü se n
leich te .\lJw urfmunition, durch Luftsto ß und ,1 l'l1m - \\'e nn s ie gegebe n en fa lls ni ch t die n ett un gs ma ßnah~'
l11el' a ls n aC h te ili g zu w e rte n, Di e be 'er ges ich e rt e men behindern ollen,
~nd \'on d I' Allflagerung unabh ä ngIge re Aufstellung Zu diese n a ll ge m ein en SO l'gen komm e n noch di e
1m h e ll e r gesc hoß m ac h t d agege n im Gefahren.falle I e 'onderen ei ni ger in disc h er Für t n, 0 li e ß der
fÜl' d as H el'a.ufpumpe p oder -trag~n ei.n en erhollten Ma ha r ::ldscha \'on Gondal kürzlich beim Ch e f des in-
(li ehen Luftsc hut ze an fra ge n , \\'i e e )' e in e n ga nz
A.J:be i tsau f\l'an<.! nöl ig, d a gerade m dI esem \u gen - a us I\ri s ta ll geba,ut 'n Pala s t im F a ll e e in e Luft-
bIJck mi t d e m Ve rsagen d e r t1'omzufuhrung ge- angriffes \'01' der BOlllbe nwil'kung schütze n oll e,
l' chnet \\'C1l(len muß und d e halb E lektl' opumpen fut'
die \' e r\\'endun g aussche id en , Zur Erleichte,run/? d er Chile
BI'andlJek ä mpfling würd e jed e WObn,un g, mi t, ~I,nd e­ Di e In vas i o n d r ~ l a r s b ewo hn er di e vo['
sten s e in e l' L ös<.: hwasserzapf teil e m it eJI1,h e tth~h ~m e ini ge n J ah r e Il in den Ve r ei ni g te n taaten Auf-
Ch mu lJgc wind e zum An chluß für %'- bl' l-zolll?,e I'egung und chl'ec l, n verursach te, h at nun a uch
chlüllc he (Gal'ten cb läuche ) auszustat~en ~ IJl , ihre Wirkung a uf die Chilenen nich t verfeh lt. Die
chlie ßt man di e Lösc h wo. ' erbe hä lter al! e lll e St e l ~e- sein c rze it in d e n Vereinig ten Staaten verbreitete
le itun g unte r Zuhilfe nahm e e in e ch\l'lmm e l'\' en tll s Hun d funk sencl un g gi n g nämli ch kürzlich auch über
a n , ' so wird mall noc h e in e besondere, vom Wa 's,el'- el e n Sender, der ,cbil eni se,h e n H a up t. tadt a ntiago
be,häl te l' au sgeh e nd e Fall-Leitung b,enöt!gen, \ 1C1~ · und halte d ie gl e lc~ en \Vlrkunge n und Fol ge n wie
fl::l lllal In den Vereliligten S taat n: vVeite B evölke-
le ichi ist ein e Au s fülll 'llDg d enkbar, dlC m it nur e tn ~1 I'ungskl' e i e wlII:den von e in e!' Pan i I< tim m u n g
einzi ge n zum Lö ch\\'asserbehä lter führenden LeI- d a ßl, un d III \' Ie le n Ol'ten gab e' e in e g l'oße Anzahl
t un g auskommt. Nervenzu ammenbrüche, Di e besonn n e chil ni scbe
Es wäre nunmehl' die einfachste und parsam ste Presse erhob e in '(jmmig Protest gege n d el'arti ge'
Anordnun g d e r R ohrleitungen, d,el' ,l1andgesteu e ~' t~ n unver a ntwortlich e Hundfunk en d un gen und ver-
lInd selbs tt ä tigen Ab perrh ä hn e zu fmd en, Dabet I t la n g te ihre Absetzung vom Pl'og<m mm ,
a) Zll prüfen , ob und \\'i eweit die, gewöbn~i~h?n Dänemark
\ Vasserleitung rohre 01 n e übe rmaßlg ,k ompllzl ell e
SChaltungen für d e n n eu e n Zweck mit veJ'wendet De I' D ä n i , e h e L 1I f t sc b u tz ve r e in bes tand
am ,.Juni 1944 zehn J a hl' , De Ereigni es wurd e
werd en k önn en , j edoch l ed i ~lich dur h ~ in e !<ranzniederl eg un g am
b) Rück s ich t darauf zu n ehmen , daß di e z e n t I' a le Gl'abe des e l' ten VOI' It zencle n de Ve re in s Prof.
\ Vasserversorgung s ol ange in di e ,Lö chwa er- , p, L, ö r e n e 11 , gedacht' ), '
b lieferung e in geschaltet und ~u~nu t~bar bl ibt,
1) VgJ. .. Gassdiul z und Lufl s<hu lz" 9 t1939) 93,
wi e e,' d e n U mständ en nach mogllcb I t

191
Kanada k ii ll lpful lg 1"0 11 G l'olJb l'i llld e l l I'o n Hed eululig ,.;e ill , 111
\' iel en F ü ll eil IlIülHr d as I' el'so ll a l ilu l:lel'd errl a uf
:\a c li eillel' :\I e ldull g deI' ,,:\l oIII l'ea l Gu ze l C" 1'011 1 a ll tl el'e \\ 'e ise I'e",;i iil'kt \l el\l e l1 , :'\ac lt H ück slJI'<lclt e
,\u g u st l!),H hat 1\ 3 l1ad rl il1l bl Shcl'i g "1I 1\ 1i egs l 'el'- Illil d eli _\lili tiil'b r hül'lI('11 IIl1d I1lit d('t' Luft schulz-
Inufe fül' di c Hl 'a ndh e kü Illpfuli g in 1': lI g - in,,; p el\lio ll en;clle illl es illill ; tlil ZI\"l'C kllliil.\i g,,;te l1 ,
lall d lI ac ll dc u hc ll l' 1I Luflall gl'ifr(' 11 ,.;( I' iell' l' fa tlfilld C' I' z u l 'l'I '\I" 'llfl (' 11. di l' Il oc ll Ili elil da,.; \\ "r ]ll'-
F l' u e l' II' e hl'l l'u l e Z UI' \" Pl'fÜi.!' UIl g s l' l l e ll pllichla lt el' L'l'I' eitltt Ilal )(' 11. l.'e l'lI el' IIlüßt e e ill ge-
mü ,,;,,;e n, rlalj da,.; L alld selhs t jclzt 'Ii cht 1~ l e h l' ge llu l-!' \I ' i ";:~et' Tri! d l'S kl'i c!!,.;d i" II,.;lpllic lt li!!"1I 1' \' I'"o n u l s d l' \'
davon lia I. Bl' so lld el'e 1': l'bi t tCI'UII g" c l'l'eg t es, da ß 1I i(' Ill stitut e ZUl'ü c k " l ellull g 1"0 111 \\ 'elll 'di CII";1 I' l'l n ngr ll,
I': n g lülldel' di e kalllll l i,.; ellI ' lI F eu elwe hl'l eul e I' Jl'liiufii! Ilil s Luft ScJ llIt z Pl' l'so llal \I'ÜI'(, il l l 1\l'i qw ,i n d l' lI h e-
Ili cht \\"i edl'l' fl' eigebl'lI \\"011"11, I l'ef re lld en C;r ]' ü ut! l'lI ud el' ill d e l" 'll Ullillitt elil al'er
e lll di e kalladi sl' l ll' B L'I'iilkl' I'UII ,i.!' eill II'elti !" nufzu - :\iih (' p in zuqu ' lrli l' I'I'11. d,l ll lil PS bl'i ,' \ achtall g l'iffen
I'ütt e lll ulld il,, ' di c ;rrlgl'iJlic lt 1'011 d " 11 ,1;' IHlIIl' 1'11 ZUI' J l a lld ist,
dI'OIt ,' IHI"1I l;d,rll l"I' lI zu l 'e l'd eutlicllC'n , \\"u 'd e illl B rz üg'li cJl d eI' 1.' IÜ cll l un g \ll' I'l l"o llpl' !\ultul'gütel' in
1.' l'ültjalll' ]!)1.:3, II' i, ' el'sl jel zt bekanllt \I' i n l, ill ' HUlld - iJ o llllJl'II Si cll el'e H ü ulil e uill el'sue ll t L a li ge n sk iii ld zu -
f Ulik eill \\ 'e l' h e pl' og l'allllll fül' dil' knlla- lI iie IJ ,.; t di l' 1.'I '1I 1-!e, \\" 0 d el'ill'tigl' ll iiLllll e z u sehnffc ll
di s e 11 1' 11 1' i 111 \I ' e 11 I' dUI'C' h g dühl't , da s U II e 1' - ,,;(' i"11. 1,: 1' IIl eill t, ill (\ el' :\iih ,' ollr l' illl B el' ei c h gl'öße-
\\"ill'l e tl' I.'o l ge ll ze iti g t e, l i lJl lI ii llrli c lJ d ie S"II - I' el' S1üdtc "l' i Illi l f"lr e[" l'ulllplulI gsl'('l'su(' II (' 11 d es
dUllg' so IIntu q,!"I'tl'(' U \I' i l' IIl ög liell zu ges ta ll "lI , \\" ul'd e l-' eill (ll'S ulld d"11 t!1I1'<lUS " lIt "P l'ill g'('nd('n (; efahren
di l' sel' (' ill e fingil'l"l e :\I el dung" ei lI gefüg t, \I'OIl'lC It di e fiil ' di(' ill d"l l Schutzl'ÜUnlt' l 1 ;Iufgl' lt ii uft r ll (; cge n -
,l apa ll l' 1' S(ll' IW Il ill Uril i sC' It -Co lulllhi n gL' land e ,.;e i"I1. ,; t iinde zu ree llll (' 11. \ ' il'l e ~ ; leJl n' I '" l i illdi ge " ei l'n d ;]-
Di e \ 'e l'a ll st"lte l' g la ubtell , dalj es ,IU S rl elll Zllsalll - II C' I' dc l' :\n ,,; i chl. daß L' in \' I-:I'al\uiC l'uli g lIa ch "icll e]'e-
1I1 (' lIh " lI g" d l' ulli cll lte n 'Ol'gl'IHllIgell s(' i , daß ('s s i ch 1'1'11 IJl ü t ze n inl Ii tlulltl e I'o l'z uzi eh en ,.;ei , Ili e Sac]le
h iel' nul' L111! ein a ll ge ll o lllllll' lI e,,; Be i,.; piel h,ll\(l ell e, \\" l' l'd (' ind es""11 dadul'c h ,.;c h\\' inig, daß L1il' Ill st ituir
I,: ill g l'olh'I ' T('il d eI' Il li l'(>I' lI ,rllllI di e S,I CIt l' ah er I'o l'au ssi c lttli elt iltl '(' T ii1 ig k eit fOl't se t z" 11 InÜ SS(' II , auf
, "1'11 "; 1. ulld a1 1e HUlldfulIl,,,;tatio l lt'll, Z eilun g(' 11 LInd iL' d (' n 1-'11 11 II l illd est (' II "; so 1:1 11 i.!'C, IJi" " i e unlll ittc lb ar
:\n chl'iclll(,lIhül'os I\ a ll ada,,; \I' ul'd ell Illil _\ lIfl :UIH' 1I b e- '1'0 11 1\ l'i e!!,.; I1H lltllulI g ,'1I lJ edl'o l\1 \\" &l'd " 11. I,:ill e 1"0 11 -
,.; ti.i I'IlII , \I() di l ' ,lnp a ll c l' in z\\"i scll r ll slü ll d,' I, \I' il' sl ii lldi gc l'e r':l"a kui el'ung' \I'(, I'd e also I' l'st in delll
stfll' k s i" sl' i"11 u lHI \I 'l' l ch <' ka nadi sc h eIl 1\l'iHtc i1l1l L' 11 :\ug "nIJl iek l'rfo l'd c'I 'li ch, 1\"1'1111 eill Hlitzallg l'if f mi t;
" lll geg(, l lg'e\l'o I"Fell ,,;e il' l1. I':s dl'oht e sO lllil eill l' a I 1- :111 ,;e il lt'n Gefa lll "' 11 ulld Sc l t\\' iL' l'i gke it l' ll b e!' eit s im
g e 111 C i 11 e P ;I 11 i k , so daB di l' Sl' IHlulI g sc lrl il'ß Li ch Gan ge se i, Die I le,; l e I. ü;.;u n f! IJ esteh e d Hl'in, daß El i te-
11I1\ r l'Ol'ochl' ll \I'r l'd ell IIluBt e, UIII eill l' benllt ig'c nd e !!eg,'I1;;;[ü lld e b ei zeil " ll 11 ;1<:11 " i elr el"'11 P l ülz('n inl
11 IId I'icltt i gste ll"lld e 'lI el dullg l' iIl ZU,.;c lli l'be n, 1) 1.' 1' L a Jld l',.; illn C' I'II gL'sc lr ufft und di e all d c l' I\ü sl e
g an zl' \ 'o l'f;rli el'illli r rt also se ll l' sta l'l, all di e :I u f d ei' od el' ill d L' II g l'o Ll"1I Stilrlt CII i l l C;l'e ll zll üh e gc' l rge n en
l 'o l'sle lw lleI "II ~p i\ e ulltel ' "Chilv " el'\I'ii hnt l' Ilulld - Schulzl'üul"ll e fül' di l' \I'el'l\'o ll "tl (; l'gP ll sl ä n(\ e fl' ei-
fUllk " "lldllll g' 1'(JlI d (' r " In l' ~sio n d r l' :\Iarsh e\l 'oh lll' r ' l-!'eh8 l t"11 \I'e l'(\" 11. die z\\"ar gesc hützt \I'C' I'd en mü ssen ,
ab el' IIl1t el' lI or lllnlel "' 1I V el'll iiltni ssen z l.l gü n g l ich se in
"0 11 ('1 1 ulld d ,t1 H'1' z\I'ec klll iißi g l'l'st zu c in em spiil r l'ell
Zeitpunk1 ill Sich el'h ei t geIJl'a eh t \I'el'(len, 31,
SCHRIFTTUM Achtungl Luftgefahrl I':ill l' el'g nü l! lirll e,.; ;\l el'l\ - und
Über den Luftschutz der Kulturgüter. I-:in B eri cht \[ ahlloü chl C' ill f iil' ,I Uli !! ullil :\lt 1'0 11 ,lLlli e 1\ n i c s c,
I'o n l.' r eih elT I': l'ic L;I 11 g e ll >; k i ö l rI ' ), :\rit Z l' i c hnUll gl' II 1"011 \\ ' ill J 1 11 I I 1' , /~O S, Seba ldus-
Zur Frnge d es Lufl sc llut zes de I' l\ultul'g Lii er it u ßert \ 'e l' l ag, :\ ü I' 11 iJ e I' g , 0 , ,I, I'l'ei" 1,:)0 11:\ 1.
s icll (\':1' V c l'fa s.'C\" , ill eill (' 11i fül' eIns sc h wc(, i 'cll e In d eI' 1"0 1'111 l ei c ht ein ge h l' nd e l' Ii el elrrcnrl er \ 'l' I';;(',
l\ ultu snlilli st el' iulll l" e!'faßt en Be ri cht folg ell Il'r- d\\"a n ac h dei ' ,\ 1'1 drs Stru\I'elpete l', lJ r hand c ll di e'
II lflßen: V el'fassel' ill di e V erdllQklul1 g, (; ell;lUe l' l-!'esag'l: si e
I':s ha t s i el l geze ig t , d aß n eu ze itli ch c (;elJüul!,' Jllit I'ü ckt <lll e di e I ' i c l l' n \r ö~ li c llk e i l l' ll d eI' Vr]'(lul1klun g's-
tl ';tg" lld ell l Skell'tl \I'eil \I' i (l el',,; tn nd sf ü hi ge r " ill I a l s ";Ü l1d('1I ull el die s i ch für dI' ll ~iil l cler ulIll, seill e L'I I-
Bn ckS l eiltllHutl' ll , ulld daß außerd elll eill e f e"t e ge bun l!' dnl'Hu s el'gelJl' lIdl'1I <'; (' fahl'{'l1 ill das J'ecl;l c
I\ ell erk o ll stl'llkti o n Ullt! eill ' i clr el'es F Ullel ,lIIl en LIa s I.i cht. ~1;t(1t un d L:llld \I'l'I 'd('1I in g l ei cll c l' \ \l ei se h e-
\\ ' idersla ll dsl'l'I 'lll ögr ll eill e,,; G e\)üud es gege ll Lufl - h n nr! r ll. \) ,1"; lllllC'l"llalll'llfl e ulld h ~ l l' il l'l'll(\ e Büch l ein
druck\l' il'kulI g,'!1 el'h ö lt e rr, E ill 'I \ 'il ei er rr eu el'ell 111 - i st b eso lld er s fiil' di t, ~ c hulju g e ntl "- Ili l' I' 1"0 1' a l le IlI
sli tul sg'('\Jii udc i,.; 1 berL' its irr el iese l' Al'l l' l'buut. Gl'ößt- fül' dil' <lclil - l l is ze hlli i illl'i ~' e n - gee ig n et, di e mi ch
IlIög li c l1 e Auflll el'k ",IIllk eit nluß Huf di e B ek iilllpfuIll-!' d eI' I.r klül' c \1'0 111 nlit !lrso nd 1'(' 11 1 Eifc \' drn \ ' e l' eI~lllk ­
d eI' Br:I IHII'o lltlH'1I ulld (\('1' L' lIl"a I 'o n ihlH'1I I',' rur- l un gs f ehl el'lI ill illl'er h üus li chcn U lll ge lJuII g n ~c l1 -
sa cl1t (' 11 I3n llltlh l' I'd l' I'L' I'\I'eIl Clel \\"cnil ' l\. Fül' (/" 11 SPÜI 'P II L111(\ fül' illre A lJst ellull g sO l'ge n '\I' il'f!. A u ch
Sc hut z gegl' ll Luftall l-!Tiffe Il" ii r e I'S beson d er s zl"ec k - di e 1-:: lt el'lI \\"('rd,'n d :l" Buch l 'r rgnüg'li ch sc hmull -
IlIüß i ~!". ill ~toek ll o l l' l oder iJl d es";"11 :\ii ll e Ulll"ei züg'- zc lnd HLI S rl r l' Ilanl\ I('gr ll und sc inp L ('hrr ll hrh r l'-
lic~l l' trri g'e \\"cite r L' Sc l1utzriiun\(' 1'011 Ill id3i g el' Gröl:l e Z ige 11 , :3 1.
ill d(,Jl F r ls eill SIJI"ell p" ' 11 zu l as";I'II , \\" o hill dU III : eill
T e il d es b es o llcl el's \I'er ll"olll'lI ;\I a t r l'i a ls gcsc)lnfft
\\" erd en k Öllnt e, Di ese Sc hut z r ü ulli e k ö nnt eIl ill ;" ri e-
1I,' lI szri l ,' rr a1::; Gu r ag(' 1l ulld Pal'kplätze bellutzt ,I'er - VE RSCH I EDEN ES
d,'I\. U llt(' I' ,rll en U IlJ stiinl! ell \I'ü r c <tb er (/al"OII 'IU S-
zug ell L'II, d;tB c ill lIi clrt unb ed eut elld er T r il ei er 111 d er F achg l'upp e ßauw esl' n d es :\SBOT, \I' urd e
~allll1llun g" II , d eI' :\lu ,,;e('II , Bib li o thek( ' 11 ulld Ar ch i l 'e (' in A rb e i t s I' i 11 g f ü I' U 11 t (' \' i I' di s c b ('
Ili eht c I'nkui el't w erd en k<tnn , so nd el'II ill dl' lI d el'- 11 nu nl 0 1' dll LI 11 g geb ild et , lI ess('n L eitung PI'O-
ze iti gC' 1I H ii Llln ell I 'el'b ll'ibell IIIUß , Onh er i st es 11 01.- fcsso l' 1)1', E. 11 H n cl z i ° iib c l'lrrtgP II \\"ul'dr, A ufgabe
IH ndi g-, elur eh kll'ill c r t! ])Hutechni ,,;c h c :\l aßn(lltlll"1I d rs n eu "l1 Al'h eil sl'ili ges ist e,.;, ~ i c h nrit d pn Fol'-
dir Gebiiu( le f eu er"ichl'I 'e l' zu Illn ch ell , z, H, i sl di r r! r l'un ge ll zu h efassf' n , di e " i ch i lll Zu p-e (\ (' 1' unl r l'-
L' n1 c ri eiluII g (/('1' C; r büurl e zu l" el'l"o ll sl iillcligl'lI , uni il'disc h en V el'l age l'ulI g" "I 11ßnHh lll c ll 1'011 (\I'n Sc i U'n
dcrs crb e l' g r e if l~ 11 von I,'e u el' 1'0 11 eill elll G ebiiud etei l d es V erk ehrs, d e I' V el'so r gu n gs b etl'i e' IJL', d es Lufi -
a uf eill c lI nlld l'l'(' 11 zu f' I'sdl\l'en'n , I ~ t\\"<t I'o l'll a lld ell (' sc hut zes un d drs eig(' IIlli el lf'lI Lnlel'l.agrhe ll'i e\) rs er -
h ö l ze l'fl l' T rrll ll\\' ii li d e ,.; illd z u l'lllfel'llt' l \. \\ ' ;1,.; ela s gebr n, und c1 i rsl' F Ol'di'l'lll1 g,' II , IIH ch :\I ög li chk c'it nril -
\.i:H c hp (' I'"ollul und du s Liisch gl' r ii l betl'iff l , so lllU U einnnd er in Einklal1 g zu lJrill !"'l' n,
1I,I r h L<tll l-!','n ski ö l cl zUl"ö rel el'st di e ,P el'so llalfr<t g"r gr - F CI'II r l' bi ld c' l l' sie ltilln c rh ,r1h d er g lr i clw n F ach -
I'('g'elt \\"nd ell , H ei se ill l' r U n te l'su c hull g hai es si ch gnl ppl' ein e AI' b e i t" p- e nl e i 11 sc h 11 f t " S ( 0 l -
in fasl " iilirtli c h L' 11 F'ü ll rn gezei g t, d a ß elas Luft sl'hutz- I e n - U n rI Tun 11 r I IJ 11 U", (\ (' 1'(, 11 L eilun g Direkt o l'
]1 1' 1';:0 n a 1 dUl'ch :1U S ni clll :lusl'ei ch end i s~, EI' sc hl ügt Ha c Ir Üh el'n Ollllll l '1I II<1t ,
di r AUfst ellun g heso nd l'l'el' L ösc htrupps be i eini gen
d (' I' f!Töß I l' 1I Mu sep n I'or. DiPse Lö sc h11'uPPs un el I) ac h "Sven s ka Da~b l ad c l ", Slockh o lm , vom 11. Mär z un d .. Ha n-
del'ell ( ;c l'iit sc h flftcn k ö nnt c n auch b ei d c l' R r- d el s- Tidnin ~ ", Göl c bor~ , vo m 21. Jul i 1944 ,

192

Vous aimerez peut-être aussi