Académique Documents
Professionnel Documents
Culture Documents
wgvan]IkuHdkuHdkhanjEnxamaza, pu*p33
svR&vItragay nm:.
]ImdwgvTkuHdkuHdacayRdev`It
]I
vcnsar
mUz ga=aAo, sHSk<t Kaya, gujratI p>anuvad, ]I Am<tcH
AacayRdevivrict ;tvdIipka' sHSk<t !Ika,
]I jysenacayRivrict ;taTpyRv<i' sHSk<t !Ika
Ane ;tvdIipka' !Ikana
gujratI Anuvad siht
: Anuvadk :
: kaxk :
Version History
Version
Number
001
Date
Changes
16 January 2002
muk :
mgnlal jEn t=a vI`cH h. xah
Aijt mu`aly
song# (saEra^)
ApR`
jem`e Aa pamr pr Apar _pkar ky Ke,
jemnI
er`a=I
vcnsarno
Aa
Anuvad tEyar =yo Ke, jeAo ijn
vcnna prm w Ane mmR& Ke,
jeAo
ijnvcnna
hadRne
AnuwvI
inj kLya` sa\I ra Ke Ane
wartvRna
w
vone
kLya`pH=e
dorI ra Ke, jeAo ijnvcnna
sar$p wediv&anna Ane xuav<ina
Aa kaze Aa e5e svTk< wavk Ke,
te
prmpUy
prmopkarI
sdgudev
(]I kanSvamI)ne Aa Anuvadpu*p
ATyHt
wiwave
ApR`
kruH
KuH.
Anuvadk
]I sdgudev-Stuit
(hirgIt)
sHsarsagr
tarva
ijnva`I
Ke
naEka
wlI,
&anI sukanI mZya ivna Ae nav p` tare nh
Aa
kazmaH
xua&anI
sukanI
bhu
bhu
dolo,
muj pu~yraix fZyo Aho gu khan tuH naivk mZyo.
(Anuup)
Aho
w
icdaana,
sImH\rvIrkuHdna
baaHtr ivwvo tara, tare nav mumuunaH.
(ixqir`I)
sa i tarI ivmz inj cEtNy nIrqe,
Ane
&iPtmaHhI
drvgu`pyaRy
ivlse
inlHbIwave
pir`it
Sv$pe
j{
wze,
inimo vhevaro icdFn ive kaH{ n mze.
(xadURlivIiDt)
hEyuH ;st st, &an &an' \bke ne vva`I KU!e,
je ve sumumuu sv Jzke pr nato tU!e
rage ce n, jHp n vze waveHimaHAHxmaH,
!HkoTkI`R AkHp &an mihma dye rhe svRda.
(vsHtitlka)
inTye
su\aJr`
cH
tne
k`a Akar` smu tne
he
&anpok
sumeF
tne
Aa dasna vnixLpI tne
nmuH
nmuH
nmuH
nmuH
huH,
huH
huH,
huH.
(s/G\ra)
DI DI, De=I suqini\ stna vayu inTye vhHtI,
va`I icNmUitR tarI _rAnuwvna sU"m wave wrelI
wavo Da ivcarI, Aiwnv mihma icmaH lavI lavI,
qoyeluH rTn pamuH, mnr= mnno pUre xixazI
AnuvadmaH Anek jGyaAe fU!no! ara tena A= Ane qulasaAo krIne F`I Spta krvamaH
AavI Ke. Ae _praHt mUz }lokono gujratI p>anuvad hirgIt KHdmaH ky Ke te F`o m\ur,
Sp Ane srz waamaH Ke. Aa=I Aa xa mumuuAone sHpU`Rp`e _pyogI =ay tevuH suHdr bNyuH
Ke. Aa rIte Aa AnuvadkayR wa{]I ihHmtlalwa{Ae svage par _tayu Ke, Ae j`avtaH !^S!ne
F`o j AanHd =ay Ke.
wa{]I ihHmtlalwa{ A|yarisk, xaHt, ivvekI, gHwIr Ane vEraGyxazI sjn Ke,
Ae _praHt _Cc kezv`I pamel Ane sHSk<tmaH vI` Ke. Aa phelaH g/H=ai\raj ]I smysarno
gujratI Anuvad p` tem`e ky Ke Ane hve inymsarno Anuvad p` teAo j krvana Ke. Aa
rIte ]I kuHdkuHdwgvanna smysar, vcnsar Ane inymsar jevaH svTk< prmagm
xaono Anuvad krvanuH prm saEwaGy temne mZyuH Ke, te=I teAo qreqr \Nyvadne pa5 Ke.
Aa xano gujratI Anuvad tem`e Aevo suHdr ky Ke ke te ma!e Aa !^S! temno je!lo
_pkar mane te!lo AoKo Ke. Aa kayR=I to Aaqa jEnsmaj _pr temno _pkar Ke. Ae khevanI
waGye j j$r Ke kee Aa kam tem`e ha=maH n lI\uH hot to Aap`e Aa svTk< xa
Aap`I mat<waamaH a krI xka n hot. Anuvad ma!e gme te!la pEsa qcRvamaH Aave
top` bI=I AavuH suHdr kayR ={ xkt nihAem Aa sHS=a qatrIpUvRk j`ave Ke. wa{]I
ihHmtlalwa{Ae ko{ p` karnI Aai=Rk shayta lI\a vgr, ma5 ijnva`Imata TyenI
wi=I era{ne Aa kayR krI AaPyuH Ke. Aa kayR ma!e sHS=a temnI %`I Ke. Aa AnuvadmaH
Ane hirgIt ga=aAomaH tem`e potana Aaano sHpU`R rs reDI dI\o Ke. tem`e lqela
_podFatmaH temna AHtrnuH itibHb deqa{ Aave Ke, teAo lqe Ke ke ;Aa Anuvad meH
vcnsar TyenI wi=I Ane gudev]InI re`a=I era{ne inj kLya` A=eR, wvwy=I
DrtaH DrtaH ky Ke.'
Aa AnuvadkayRmaH F`I j kImtI seva wa{]I qImcHd je@alal xe@e t=a b/carI
wa{]I cHdulal qImcHd JobaizyaAe AapI Ke, te ma!e temno _pkar dixRt krvanI r l
KuH. Ane bI p` je je wa{AoAe Aa kayRmaH mdd AapI Ke te svRno Aawar manvanI r
l KuH.
mumuuAo Aa xano brabr AWyas krI, tena AHtrna wavone y=a=Rp`e sme Ane
temaH khela xuopyog\mR$pe potana Aaane pir`mavo.
]av` vd 2
vIr sH. 2474
st
]I sdgudevay nm:.
saihTykaxnsimit,
]I id. jEn Sva|yaymHidr !^S!,
song# (saEra^)
Aa Aav<inuH invedn
wgvan ]I kuHdkuHdacayRdev `It ]I vcnsar prmagmnI Aa co=I Aav<i g!
krtaH AanHd =ay Ke. Aa vcnsar svR& tI=kr prmaana id|vinno sar Ke. vtRmanmaH
pUy gudev]Ina ]Imuqe=I tena _prnaH ATyHt gU# Ane \aimRk vcno saHwzva mze Ke te=I
Aap`e saE temna ATyHt %`I KIAe. Ane temne haidRk Aiwvadn krIAe KIAe.
mumuujn Aa xamaH dxaRvel wavone y=a=Rp`e sm AHtrmaH pir`mn krI,
AtIiNy &an Ane AanHdne a kre AevI AaHtirk wavna.
ram ma`ekcHd doxI
muq
]I id. jEn Sva. mH. !^S!,song#
nm: sdgurve
_podFat
(=m Aav<i sHge)
wgvan kuHdkuHdacayRdev`It Aa ;vcnsar' namnuH xa ;itIy ]utSkH\'naH
svTk< AagmomaHnuH Aek Ke.
;itIy ]utSkH\'nI _Tpi k{ rIte ={ te Aap`e pavilAona Aa\are sHepmaH =m
e{Ae:
Aaj=I 2474 vR phelaH Aa wrte5nI pu~ywUimmaH jgTpUy prm wark wgvan
]I mhavIrSvamI momagRno kax krva ma!e smSt pda=nuH Sv$p potana saitxy
id|vin ara g! krta hta. temna invaR` pKI paHc ]utkevzI =ya, jemaH Kea ]utkevzI
]I wbahuSvamI =ya. TyaH su\I to adxaHgxana $p`=I inyvharak momagR
y=a=R vtRto ro. Tyar pKI kazdo=I me me AHgona &annI uiCKi =tI g{. Aem
krtaH Apar &anisH\uno F`o wag ivCKed paMya pKI bI wbahuSvamI AacayRnI
pirpa!ImaH be sm=R muinAo =yaAeknuH nam ]I \rsen AacayR Ane bInuH nam ]I gu`\r
AacayR. temnI pase=I mzela &an ara temnI prHpramaH =yela AacayAe xao gUH+yaH Ane
vIr wgvanna _pdexno vah vheto raQyo.
]I \rsen AacayRne Aag/ay`IpUvRna paHcma vStu Ai\karna mhakmRk<it namna co=a
aw<tnuH &an htuH. te &anam<tmaH=I Anume Tyar pKIna Aacay ara !qHDagm, \vl,
mha\vl, jy\vl, goMm!sar, liB\sar, p`asar Aaid xao rcayaH. Aa rIte =m
]utSkH\nI _Tpi Ke. temaH v Ane kmRna sHyog=I =yela Aaana sHsarpyaRynuHgu`S=an,
magR`aAaidnuHv`Rn Ke, pyaRyai=Rk nyne \an krIne k=n Ke. Aa nyne Axuai=Rk p`
khe Ke Ane A|yawaa=I Axuinyny A=va vhar khe Ke.
]I gu`\r AacayRne &anvadpUvRna dxma vStuna 5I aw<tnuH &an htuH. te
&anmaH=I Tyar pKIna AacayAe Anume isaHto rCya. Aem svR& wgvan mhavIr=I caLyuH
AavtuH &an AacaynI prHpra=I wgvan kuHdkuHdacayRdevne a =yuH. tem`e
pHcaiStkay, vcnsar, smysar, inymsar, ApahuD Aaid xao rCyaH. Aa rIte itIy
]utuSkH\nI _Tpi ={. temaH &anne \an krIne xuai=Rk ny=I k=n Ke, Aaana xu
Sv$pnuH v`Rn Ke.
wgvan kuHdkuHdacayRdev ivm sHvtnI xu$AatmaH ={ gya Ke. idgHbr jEnprHpramaH
wgvan kuHdkuHdacayRdevnuH S=an svTk< Ke. ;mHglH wgvan vIro mHglH gaEtmo g`I. mHglH
kHdkHdayoeR jEn\mStu mHglm..' Ae }lok drek idgHbr jEn xa|yyn x$ krtaH
mHgzacr`$pe bole Ke. Aa prI=I is =ay Ke ke svR& wgvan ]I mhavIrSvamI Ane
g`\r wgvan ]I gaEtmSvamI pKI turt j wgvan kuHdkuHdacayRnuH S=an Aave Ke. idgHbr
jEn sa\uAo potane kuHdkuHdacayRnI prHprana khevravvamaH gaErv mane Ke. wgvan
kuHdkuHdacayRdevnaH xao saat g`\rdevnaH vcno je!laH j ma`wUt mnay Ke. temna pKI
=yela g/H=kar Aacay potana ko{ k=nne is krva ma!e kuHdkuHdacayRdevnaH xaonuH ma`
Aape Ke Ae!le Ae k=n inivRvad @re Ke. temna pKI lqayela g/H=omaH temnaH xaomaH=I
=okbH\ Avtr`o lI\elaH Ke. qreqr wgvan kuHdkuHdacayeR potanaH prmagmomaH tI=krdevoAe
$pela _mom isaHtone zvI raQya Ke Ane momagRne !kavI raQyo Ke. iv. sH. 990 maH
={ gyela ]I devsenacayRvr temna dxRnsar namna g/H=maH 1khe Ke ke ;;ivdehe5na vtRman
tI=kr sImH\rSvamIna smvsr`amaH j{ne ]I pnHidna=e (kuHdkuHdacayRdeve) pote a krela
&an vDe bo\ n AaPyo hot to muinjno saca magRne kem `t?'' bIe Aek _eq Aap`e
e{Ae. jemaH kuHdkuHdacayRne kizkazsvR& khevamaH Aaa Ke: ;pnHdI, kuHdkuHdacayR, vg/IvacayR,
AelacayR, g<\/ipCKacayR' Ae paHc namo=I ivraijt, car AaHgz ce AakaxmaH calvanI
jemne %i htI. jem`e pUvRivdehmaH j{ne sImH\rwgvanne vHdn kyu htuH Ane temnI pase=I
mzela ]ut&an vDe jem`e wartvRna wGy vone itbo\ ky Ke Aeva je ]I
ijncHsUirwarkna pna Aawr`$p kizkazsvR&(wgvan kuHdkuHdacayRdev) tem`e rcela Aa
!aw<t g/H=maH......sUrIr ]I ]utsagre rcelI moaw<tnI !Ika sma ={' Aam
!aw<tnI ]I ]utsagrsUirk<t !Ikana AHtmaH lqeluH Ke. wgvan kuHdkuHdacayRdevnI mha
btavnara Aava Anekanek _eqo jEn saihTymaH mzI Aave Ke 2 ixlaleqo p` Anek Ke. Aa
rIte Aap`e eyuH ke snatn jEn sHdaymaH kizkazsvR& wgvan kuHdkuHdacayRnuH S=an AeD Ke.
wgvan kuHdkuHdacayRnaH rcelaH Anek xao Ke, jemaH=I =oDaHk halmaH iv>man Ke.
i5lokna= svR&devna muqmaH=I vhelI ]utam<tnI sirtamaH=I wrI lI\elaH te Am<twajno
_________________________________________________________________
halmaH Anek Aaa=Aone Aavn ApeR Ke. temnaH smysar, pHcaiStkay Ane vcnsar
namnaH 5` _mom xao ;aw<t5y' khevay Ke. Aa 5` prmagmomaH hro xaono
sar AavI y Ke. wgvan kuHdkuHdacayR pKI lqayela F`a g/H=onaH bIjDaH Aa 5`
prmagmomaH rhelaH Ke Aem sU"m i=I AWyas krtaH j`ay Ke. ]I smyar Aa wrte5nuH
svTk< prmagm Ke. temaH nv tvonuH xunynI i=I in$p` krI vnuH xu Sv$p svR
trf=IAagm, yui, Anuwv Ane prHpra=IAit ivStarpUvRk smuH Ke. pHcaiStkaymaH K
nuH Ane nv tvnuH Sv$p sHepmaH kuH Ke. vcnsarmaH tena nam Anusar ijnvcnno
sar sHFy Ke. jem smysarmaH muQyTve dxRn\an in$p` Ke, tem vcnsarmaH muQyTve
&an\an in$p` Ke.
]I vcnsarna arHwmaH j xaktaRAe vItrag cair5 ma!enI potanI JHqna kt
krI Ke. varHvar AHtrmaH DUbkI marta AacayRwgvan inrHtr AHdr j sma{ rhevane JHqe Ke
p` yaH su\I Ae dxane phcatu n=I TyaH su\I AHtrAnuwv=I KU!I varHvar bhar p`
Ava{ y Ke. Ae dxamaH je AmULy vcnmaEikonI maza guH=a{ te Aa vcnsar prmagm
Ke. Aaqa prmagmmaH vItrag cair5nI JHqnano muQy |vin guH ro Ke.
Aeva Aa prm piv5 xane ive 5` ]utSkH\ Ke =m ]utSkH\nuH nam
&antv&apn Ke. Anaid kaz=I prsNmuq vone ;huH &anSvwav KuH Ane maruH suq marmaH
j Ke' AevI ]a kdI ={ n=I Ane te=I tenI AoixyazI prsNmuq v<i kdI !ztI n=I.
Aeva dIn du:qI vo pr AacayRwgvane prm k`a krI Aa Ai\karmaH vno
&ananHdSvwav ivStar=I smo Ke tem j kevzIna &an Ane kevzIna suq ma!enI \o\mar
_Tk< wavna vhavI Ke. ;aiyk &an j _padey Ke, ayopximk &anvaza to kmRwarne j
wogve Ke, Ty &an j AekaHitk suq Ke, pro &an to ATyHt Aakuz Ke, kevzInuH AtIiNy
suq te j suq Ke, {iNyjint suq to du:q j Ke, iswgvan Svymev &an, suq ne dev Ke,
FaitkmRriht wgvannuH suq saHwzIne p` jemne tenI ]a =tI n=I teAo Aw (dUrw)
Ke' Aem Anek Anek kare AacayRwgvane kevz&an Ane AtIiNy pirpU`R suq ma!e pokar
ky Ke. kevzInaH &an Ane AanHd ma!e AacayRwgvane AevI wavwInI \Un mcavI Ke ke te
vaHcIne sheje Aem lagI y Ke ke ivdehvasI sImH\rwgvan pase=I Ane kevzIwgvHtonaH
!ozaH pase=I wrte5maH AavIne turt j kdac AacayRwgvane Aa Ai\kar rcI potanI
dyoimRAo kt krI hoy. Aa rIte &an Ane suqnuH Anupm in$p` krI Aa Ai\karmaH
AacayRwgvane mumu"auAone AtIiNy &an Ane suqnI cI t=a ]a kravI Ke Ane KeLlI
ga=aAomaH mohragene inmURz krvano ijno y=a=R _pay sHepmaH dxaRo Ke.
bI ]utSkH\nuH nam &etv&apn Ke. Anaid kaz=I pirw/m` krto v b\uH krI
cUko Ke p` SvprnuH wediv&an te`ekdI kyu n=I. ;bH\magRmaH tem j momagRmaH v Aeklo
j ktaR, kmR, kr` Ane kmRfz bne Ke, pr sa=e tene kdIye kaH{ j sHbH\ n=I' AevI sanuwv
]a tene kdI ={ n=I. te=I hro im+ya _payo krva KtaH te du:qmu =to n=I. Aa
]utSkH\maH AacayRwgvane du:qnuH mUz KedvanuH sa\nwediv&ansmuH Ke. ;jgtnuH Tyek
st A=aRt Tyek _Tpady\/aE isvay ke gu`pyaRysmUh isvay bIuH kaH{ j n=I.
st kho, kho, _Tpady\/aE kho, gu`pyaRyipHD khoAe b\uH Aek j Ke.' Aa i5kaz&
ijnwgvHtoAe saat deqela vStuSv$pno mUzwUt payano isaHt Ke. vItragiv&anno Aa
mUzwUt isaHt x$AatnI F`I ga=aAomaH ATyHt ATyHt suHdr rIte ko{ lokor vE&ainknI
#b=I smvvamaH Aao Ke. TyaH samaNynuH Sv$p je AlaEikk xElI=I is kyu Ke teno
Qyal vaHckne Ae wag te j vaHCya ivna Aavvo Axk Ke. qreqr vcnsarmaH v`RveluH
Aa samaNyin$p` ATyHt Aba|y Ane prm tIitkr Ke. Ae rIte samaNyna &an$pI
sud# wUimka rcIne, ivxenuH Asa\ar` v`Rn, a`aid=I vnuH iwp`uH, v dehaidkno
ktaRkariyta AnumHta n=I Ae hkIkt, vne pudglipHDnuH AktaRp`uH, inybH\nuH Sv$p,
xuaanI _pliB\nuH fz, Aekag/sHcetnl` |yan vgere Anek ivyo Ait Sp rIte
smvvamaH Aaa Ke. Ae b\amaH SvprnuH wediv&an j nItrI ruH Ke. Aaqa Ai\karmaH
vItrag`It anuHyognuH sv @aHsI @aHsIne wyu Ke, ijnxasnna maEilk isaHtone Aba|y
yui=I is kyaR Ke. Aa Ai\kar ijnxasnna StHw sman Ke. Aeno Da`=I AWyas
krnar m|yS= supa5 vne ;jEndxRn j vStudxRn Ke' Aem laGya ivna rhetuH n=I. ivynuH
itpadn Ae!luH aE#, Aga\ DpvazuH, mmRSpx Ane cmTk<itmy Ke ke te mumuuna _pyogne
tI"` bnavI ]utrTnakrna gHwIr Da`maH l{ y Ke, ko{ _Cc koi!na mumune inj
SvwavrTnnI ai krave Ke Ane ko{ samaNy mumuu TyaH su\I n phoHcI xke to tena dymaH
p` ;]utrTnakr Adwut Ane Apar Ke' Aeva mihma to j$r Fr krI y Ke. g/H=kar ]I
kuHdkuHdacayRdev Ane !Ikakar ]I Am<tcHacayRdevna dymaH=I vhelI ]utgHgaAe tI=krna Ane
]utkevzIAona ivrhne wulaa Ke.
5I ]utSkH\nuH nam cr`anuyogsUck cUilka Ke. xuwopyogI muinne AHtrHg dxane
Anu$p keva karno xuwopyog vteR Ke Ane sa=e sa=e shjp`e bharnI kevI iyaAo SvyH
vtRtI hoy Ke te AamaH ijneNk=n Anusar smvvamaH AauH Ke. dIa g/h` krvanI
ijno ivi\, AHtrHg shjdxane Anu$p bihrHg y=at$pp`uH, 28 mUzgu`, AHtrHgbihrHg
Ked, _pi\ine\, _TsgR, Apvad, yuaharivhar, Aekag/ta$p momagR, muinnuH ANy muinAo
TyenuH vtRn vgere Anek ivyo AamaH yui siht smvvamaH
Aaa Ke. g/H=kar Ane !Ikakar AacayRyugle cr`anuyog jeva ivynuH p`, Aane muQy
raqIne, xuavlHbI AHtrHg dxa sa=e te te iyaAono A=va xuw wavono sHbH\ dxaRvtaH
dxaRvtaH, iny vharnI sHi\pUvRk AevI cmTk<it=I v`Rn kyu Ke ke Aacr`&apn jeva
Ai\karmaH p` `e ke ko{ xaHtrsJrtuH A|yaTgIt gva{ ruH hoy Aem j laGya kre Ke.
Aane muQy raqIne AavuH m\ur, Aavu syuik AavuH ma`wUt, sa>Ht xaHtrsinJRrtuH
cr`anuHyognuH itpadn ANy ko{ xane ive n=I. dymaH wrela Anuwvam<tmaH rgdoza{ne
nIkztI be AacayRdve onI va`ImaH ko{ Aevo cmTkar Ke ke je je ivyne te SpxeR te te
ivyne prm rsmy, xItz xItz, su\aSyHdI bnavI de Ke.
Aam 5` ]utSkH\omaH ivwaijt Aa prm piv5 prmagm mumuuAone y=a=R vStuSv$p
smjvamaH mha inimwUt Ke. ijnxasnna Anek muQy muQy isaHtonaH bIj Aa xamaH
rhelaH Ke. Aa xamaH Tyek pda=Rna SvatHyno #H#ero Ke. id|vin ara nIkzela Anek
yojnwUt isaHtonuH dohn Ke. gudev Anek var khe Ke: ;]I smysar, vcnsar, inymsar
Aaid xaonI ga=aAe ga=aAe id|vinno sHdex Ke. Ae ga=aAomaH Ae!lI Apar Dp Ke ke
te Dp mapva jtaH potanI j xi mpa{ y Ke. Ae sagrgHwIr xaona rcnar prm
k<pazu AacayRwgvannuH ko{ prm AlaEikk sama+yR Ke. prm AdwUt saitxy AHtbaR yogo
ivna Ae xao rcvaH xk n=I. Ae xaonI va`I trta punI va`I Ke Aem Sp `IAe
KIAe. AenI drek ga=a Ka satma gu`S=ane JUlta mhamuinna AaAnuwvmaH=I nIkzelI
Ke. Ae xaona ktaR wgvan kuHdkuHdacayRdev mhaivdehe5maH svR& vItrag ]I sImH\r
wgvanna smvsr`maH gya hta Ane TyaH teAo Aa@ idvs ra hta Ae vat y=at+y Ke
Arx: sTy Ke, mais Ke te prm _pkarI AacayRwgvane rcelaH smysar, vcnsaraid
xaomaH tI=krdevna kar|vinmaH=I j nIkzelo _pdex Ke.'
Aa xamaH wgvan kuHdkuHdacayRdevnI ak<t ga=aAo pr tvdIipka namnI sHSk<t !Ika
lqnar (lgwg ivm sHvtna 10ma sEkamaH ={ gyela) ]I Am<tcHacayRdev Ke. jem Aa
xana mUz ktaR AlaEikk pu Ke tem tena !Ikakar p` mhasm=R AacayR Ke. tem`e
smysarnI t=a pHcaiStkaynI !Ika p` lqI Ke Ane tva=Rsar, pua=Risupap Aaid
SvtH5 g/H=o p` rCya Ke. temnI !IkaAo jevI !Ika hu su\I bI ko{ jEn g/H=nI lqayelI
n=I. temnI !IkaAo vaHcnarne temnI A|yariskta, Aaanuwv, qr iva, vStuSv$pne
Nyay=I is krvanI Asa\ar` xit, ijnxasnnuH ATyHt DuH &an, inyvharnuH
sHi\b in$p` krvanI ivrl xit Ane _m kaxitno pUro Qyal AavI y Ke. Ait
sHepmaH gHwIr rhSyo go@vI devanI
temnI xit ivanone AayRcikt kre Ke. temnI dEvI !IkaAo ]utkevzInaH vcno jevI Ke. jem
mUz xakarnaH xao Anuwvyui Aaid smSt sm<i=I sm< Ke tem !IkakarnI !IkaAo
p` te te svR sm<i=I ivwUit Ke. xasnmaNy wgvan kuHdkuHdacayRdeve Aa kizkazmaH jgdgu
tI=krdev jevuH kam kyuR Ke Ane ]I Am<tcHacayRdeve `e ke teAo kuHdkuHdwgvanna dymaH pesI
gya hoy te rIte temna gHwIr Aaxyone y=a=Rp`e krIne temna g`\r jevuH kam kyuR Ke.
]I Am<tcHacayRdeve rcelaH kao p` A|yars=I Ane AaAnuwvnI mStI=I wrpUr Ke.
]I smysarnI !IkamaH AavtaH kaoAe (kzxoAe) ]I pwdev jeva sm=R muinvro pr
DI Kap paDI Ke Ane Aaje p` te tv&an=I Ane A|yars=I wrela m\ur kzxo
A|yariskona dyna tarne J`J`avI mUke Ke. A|yakiv trIke ]I Am<tcHacayRdevnuH
S=an AitIy Ke.
vcnsarmaH wgvan kuHdkuHdacayRdeve 27p ga=aAo ak<tmaH rcI Ke. tena pr ]I
Am<tcHacayRdeve tvdIipka namnI Ane ]I jysenacayRdeve taTpyRv<i namnI sHSk<t !Ika
lqI Ke. ]I paHDe hemrajAe tvdIipkano wava=R ihHdImaH lQyo Ke Ane te wava=RnuH nam
balavbo\waa!Ika raQyuH Ke. iv. sH. 1969maH ]I prm]utwavk mHDz ara kaixt ihHdI
vcnsamaH mUz ga=aAo, be sHSk<t !IkaAo Ane ]I hemrajk<t ihHdI balavbo\waa!Ika
g! =yaH Ke. hve kaxn pamta Aa gujratI vcnsarmaH mUz ga=aAo teno gujratI
p>anuvad, sHSk<t tvdIipka !Ika, Ane te ga=a!Ikano Arx: gujratI Anuvad g!
krvamaH Aavel Ke. yaH ivxe Spta krvanI j$r j`a{ TyaH ksmaH A=va ;wava=R'maH
A=va fU!no!maH Spta krI Ke. te Sp*!ta krvamaH F`aH F`aH S=zoAe ]I jysenacayRdevk<t
;taTpyRv<i' Aitxy _pyogI ={ Ke Ane ko{k S=ze ]I hemrajk<t
balavbo\waa!Ikano Aa\ar p` lI\o Ke. ]I prm]utwavk mHDz ara kaixt
vcnsarmaH KpayelI sHSk<t !Ikane hStiliqt to sa=e mezvtaH temaH kaHk ALp AxuiAo
rhI gyelI j`a{ te AamaH su\arI levamaH AavI Ke.
Aa Anuvad krvanuH mhawaGy mne a =yuH te mne Ait hRnuH kar` Ke. prm pUy
sdgudevna Aa]y tze Aa ghn xano Anuvad =yo Ke. Anuvad krvanI smSt xit mne
pUypad sdgudev pase=I j mzI Ke. prmopkarI sdguudevna piv5 vnna Ty pircy
ivna Ane temna Aa|yaik _pdex ivna Aa pamrne ijnva`I Tye lex p` wi ke ]a
kaH=I g!t wgvan kuHdkuHdacayRdev Ane temnaH xaono lex p` mihma kaH=I Aavt Ane
te xaona A=R _kelnI lex p` xit kaH=I hot? Aa rIte AnuvadnI smSt xitnuH mUz
]I sdgudev j hova=I qreqr to sdgudevnI Am<tva`Ino \o\ jtemna ara mzelo
A`mUl _pdex jy=akaze Aa Anuvad$pe pir`Myo
Ke. jem`e isHcelI xit=I Ane jemnI hUHf=I Aa ghn xano Anuvad krvanuH meH sahs qeDuH
htuH Ane jemnI k<pa=I te inivR|ne par pDyo Ke te prm pUy prmopkarI sdgudev (]I
kanSvamI) naH cr`arivHdmaH Ait witwave vHdn kruH KuH.
prm pUy ben]I cHpaben t=a prm pUy ben xaNtaben Tye p`, Aa AnuvadnI
pU`aRhuit krtaH, _pkarvxtanI _g/ lag`I Anuwvay Ke. jemnaH piv5 vn Ane bo\ Aa
pamrne ]I vcnsar Tye, vcnsarna mhan ktaR Tye Ane vcnsarmaH _pdexela
vItragiv&an Tye bhumanv<ina ivix inim =yaH Ke, AevaH te prm pUy benonaH
cr`kmzmaH Aa dy nme Ke.
Aa AnuvadmaH Anek wa{AonI haidRk mdd Ke. mannIy murBbI ]I vkIl ramwa{
ma`ekcHd doxIAe potana wrck \aimRk vsayomaH=I smy ka#Ine Aaqo Anuvad barIka{=I
tpaSyo Ke, y=oict slah AapI Ke Ane AnuvadmaH pDtI nanImo!I muXkelIAona potana
ivxaz xa&an=I inveDo krI AaPyo Ke. wa{]I qImcHd je@alal xe@ p` Aaqo Anuvad
cIv!=I tpasI gya Ke Ane potana sHSk<t waana tem j xaona &anna Aa\are _pyogI
sUcnaAo krI Ke. b/carI wa{]I cHdulal qImcHd JobaizyaAe hStiliqt tona Aa\are
sHSk<t !Ika su\arI AapI Ke, Anuvadno ke!lok wag tpasI AaPyo Ke, xuip5k, Anumi`ka
Ane ga=asUcI tEyar kya Ke tem j Uf tpaSyaH KeAem iv\iv\ mdd krI Ke. Aa svR
wa{Aona huH AHt:kr`pUvRk Aawar manuH KuH. temnI sdy shay ivna Aa AnuvadmaH F`I
`po rhI jva pamt. Aa isvay je je wa{AonI AamaH mdd Ke te svRno huH %`I KuH.
Aa Anuvad meH vcnsar TyenI wi=I Ane gudevnI er`a=I era{ne, inj
kLya` A=eR, wvwy=I DrtaH DrtaH ky Ke. Anuvad krtaH xana mUz AaxyomaH kaH{ ferfar
n ={ y te ma!e meH mara=I bntI tmam kaz raqI Ke. KtaH ALp&tane lI\e temaH kaH{
p` Aaxy fer =yo hoy ke wUlo rhI g{ hoy to te ma!e huH xakar ]I kuHdkuHdacayRwgvan,
!Ikakar ]I Am<tcHacayRdev Ane mumuu vaHckonI AHtrna Da`maH=I ma yacuH KuH.
Aa Anuvad w vone ijnki=c vStuiv&anno in`Ry kravI, AtIiNy &an Ane
suqnI ]a kravI, Tyek nuH sHpU`R SvatHy smvI, samaNymaH lIn =va$p xat
suqno p= dxaRvo, Ae marI AHtrnI wavna Ke. ;prmanHd$pI su\arsna ippasu w vona
ihtne ma!e' ]I Am<tcHacayRdeve Aa mhaxanI aQya lqI Ke. je vo AemaH khela prm
kLya`kr wavone dygt krxe teAo AvXy prmanHd$p su\arsnaH wajn =xe. yaH su\I Ae
wavo dygt n =ay TyaH su\I inxidn Ae j wavna, Ae j ivcar, Ae j mH=n, Ae j
pua=R ktR Ke. Ae j prmanHdaino
]utpHcmI
iv. sH. r004
wgvan kuHdkuHdacayRdev
ive
_Lleqo
................ko~DkNdo ytIN: ..
rjoiwrSp<tmTvmNtbaReip sHVyjiytuH ytIx: .
rj:pdH wUimtlH ivhay
ccar mNye cturHgulH s: ..
(ivH|yigirixlaleq)
j[ p_m`Hid`aho sImN\rsaimidVv`a`e`.
` ivboh[ to sm`a khH sumGgH pya`Hit..
(dxRnsar)
(]Imd rajcH)
ivyanumi`ka
(1) &antv-&apn
ivy
mHglacr`pUvRk wgvan g/H=ktaRnI
it&a
...
...
vItrag cair5 _padey Ke, Ane srag
cair5 hey Ke AevuH k=n ...
...
cair5nuH Sv$p ...
...
cair5 Ane AaanI AektanuH k=n ...
AaanuH xuw, Axuw Ane xup`uH ...
pir`am vStuno Svwav Ke ... ...
Aaana xu Ane xuwaid wavonuH fz
-xuopyog Ai\karxuopyogna fznI xHsa ...
xuopyoge pir`mela AaanuH Sv$p
xuopyognI aiPt pKI turt j =tI
xu AaSvwavnI aiPt: tenI
xHsa ...
...
...
xuaSvwavnI aiPt ANy karko=I
inrpe hova=I ATyHt Aaa\In Ke,
te sHbH\I in$p` ...
... ...
SvyHwU Aaane xuaSvwavnI ainuH
ATyHt AivnaxIp`uH Ane k=Hict
_Tpady\/aEyup`uH ...
...
pUv SvyHwU Aaane iyo ivna
k{ rIte &an AanHd hoy? Aeva
sHdehnu inrakr` ...
...
...
Atiyp`ane lI\e xuaane xarIirk
suqdu:q n=I...
...
ga=a
1
6
7
8
9
10
11
13
14
1p
16
17
19
20
ivy
ga=a
-&an Ai\kar
Atiy &an$pe pir`mela hova=I
kevzIwgvanne b\uH Ty Ke
...
21
Aaa &anma` Ke Ane &an svRgt
Ke, AevuH k=n... ...
...
23
Aaane &anma` nih manvamaH be
p rU krIne do btave Ke.
...
24
&annI jem AaanuH p` svRgtp`uH
Nyayis Ke Aem khe Ke.
...
26
Aaa Ane &annuH AekTv ANyTv ...
27
&an Ane &eyna prSpr gmnne rd kre Ke 28
Aaa pda=maH nih vtRto hova KtaH
jena=I tene pda=maH vtRvuH is =ay
Ke te xivEicy ...
...
29
&an pda=maH vteR Ke Aem aHt ara
Sp kre Ke.
...
...
30
pda= &anmaH vteR Ke Aem kre Ke.
31
Aaane pda= sa=e AekbImaH vtRvap`uH
hova KtaH, te prne g/a mUka ivna
t=a pr$pe pir`Mya ivna svRne
deqto`to hova=I tene ATyHt
iwp`uH Ke Aem dxaRve Ke
...
32
kevz&anIne Ane ]ut&anIne Aivxep`e
dxaRvIne ivxe AakaHana owne y
kre Ke.
...
...
33
&anna ]ut_pai\k<t wedne dUr kre Ke.
34
Aaa Ane &anno kt<RTvkr`Tvk<t
wed dUr kre Ke
...
...
3p
ivy
xuH &an Ke Ane xuH &ey Ke te
kre Ke
...
...
ona AtIt Anagt pyaRyo p`,
taTkaizk pyaRyonI mafk, p<=kp`e
&anmaH vteR Ke ...
...
Aiv>man pyaRyonuH k=Hict iv>man
p`uH... ...
...
Aiv>man pyaRyonuH &anTyp`uH
# kre Ke...
...
[iNy&anne ma!e j n Ane AnuTpNn
`vanuH Axk Ke Aem Nyay=I
nI kre Ke.
...
...
Atiy &an ma!e je je khevamaH Aave
te te (b\uH) sHwve Ke Aem Sp
kre Ke ...
...
&eya=Rpir`mnSv$p iya &anmaH=I
_dwvtI n=I Aem ]e Ke. ...
&eya=Rpir`mnSv$p iya Ane tenuH
fz xamaH=I _TpNn =ay Ke? Aem
ivvece Ke ...
...
kevzIwgvHtone iya p` iyafzne
_TpNn krtI n=I.
...
...
tI=krone pu~yno ivpak AikHictkr
Ke.
...
...
...
kevzIwgvHtonI mafk b\ay vone
SvwavivFatno Awav hovanuH
ine\e Ke.
...
...
Atiy &anne svR&p`e AiwnHde Ke.
svRne nih `nar Aekne p` `to
n=I. ...
...
...
Aekne nih `nar svRne `to n=I.
me vtRta &annuH svRgtp`uH is
=tuH n=I. ...
...
ga=a
36
37
38
39
40
41
42
43
44
4p
46
47
48
49
ivy
yugpd v<i vDe j &annuH svRgtp`uH
is =ay Ke.
...
...
&anne &iPtiyano sdwav hova KtaH
p` iyana fz$p bH\no ine\
krtaH &anAi\karna _pshar
kre Ke.
...
...
-suq Ai\kar
&an=I AiwNn Aeva suqnuH Sv$p
v`RvtaH kyuH &an tem j suq _padey
Ke Ane kyuH hey Ke te ivcare Ke.
Atiy suqna sa\nwUt Atiy
&an _padey Ke Aem xHse Ke. ...
[iNysuqna sa\nwUt [iNy&an hey
KeAem tene inHde Ke.
...
iy&an Ty n=I Aem nI kre Ke.
pro Ane TynaH l` dxaRve Ke.
Ty &anne parmai=Rk suqp`e dxaRve Ke.
;kevz&anne p` pir`am ara qedno
sHwv hova=I kevz&an AekaHitk
suq n=I' Aeva AiwaynuH qHDn
kre Ke.
...
...
;kevz&an suqSv$p Ke' Aem in$p`
krtaH _psHhar kre Ke.
...
kevzIAone j parmai=Rk suq hoy Ke
Aem ]a krave Ke.
...
pro&anvazaAona Aparmai=Rk iy
suqno ivcar
...
yaH su\I iyo Ke TyaH su\I Svwav=I
j du:q Ke Aem Nyay=I nI kre Ke.
mu Aaana suqnI isi ma!e,
xrIr suqnuH sa\n hovanI vatnuH
qHDn kre Ke.
...
...
p0
ga=a
p1
p2
p3
p4
pp
p7
p8
p9
60
61
62
63
64
6p
ivy
Aaa Svymev suqpir`amnI xivazo
hova=I ivyonuH AikHicTkrp`uH
...
AaanuH suqSvwavp`uH aHt vDe #
krIne AanHdAi\kar pU`R kre Ke.
-xuwpir`am Ai\kariysuqna Sv$p sHbH\I ivcar
_paDtaH, tena sa\nnuH Sv$p
...
iysuqne xuwopyogna sa|y trIke
khe Ke.
...
...
iysuqne du:qp`e is kre Ke. ...
iysuqna sa\nwUt pu~yne _TpNn
krnar xuwopyognuH, du:qna sa\nwUt
papne _Tp krnar Axuwopyog=I
Aivxep`uH g! kre Ke.
...
pu~yo du:qna bIjna hetu Ke Aem
Nyay=I g! kre Ke.
...
pu~yjNy iysuqnuH F`a kare du:q
p`uH kaxe Ke.
...
...
pu~y Ane papnuH Aivxep`uH init
krta =ka (Aa ivyno _psHhar
kre Ke
...
...
xuw Ane Axuw _pyognuH Aivxep`uH
Av\arIne, smSt ragena Etne dUr
krta =ka, Axe du:qno y krvano
# iny krI xuopyogmaH vse Ke.
mohaidkna _NmUln Tye svR AarHw=I
ki!b =ay Ke
...
...
;mare mohnI senane k{ rIte tvI'Aem
_pay ivcare Ke.
...
ga=
a
67
68
69
70
71
72
74
76
77
78
79
80
ivy
meH icHtami` a ky hova KtaH
mad cor Ke Aem ivcarI g<t
rhe Ke
...
...
pUv ga=aAomaH v`Ro te j Aek,
wgvHtoAe pote AnuwvIne dxaRvelo
in:]eysno parmai=Rk pH= KeAem
mitne viS=t kre Ke ...
xuaano pirpH=I je moh teno
Svwav Ane karo kre Ke. ...
5` karna mohne Ain kayRnuH kar`
khIne teno y krvanuH khe Ke.
...
ragemohne Aa ilHgo vDe AozqIne
_dwvtaH veHt j tarI naqvayoGy Ke.
mohy krvano _payaNtr ivcare Ke.
ijneNna xBdb/maH A=nI vS=a
k{ rIte Ke te ivcare Ke.
...
mohyna _paywUt ijnerna _pdexnI
aiPt =va KtaH p` pua=R
A=RiyakarI Ke.
...
...
Svprna ivveknI isi=I j mohno
y ={ xke Ke te=I Svprna iVwagnI
isi ma!e yTn kre Ke.
...
svR kare Svprna ivveknI isi
Aagm=I krvayoGy Ke Aem _psHhar
kre Ke
...
ijnoidt A=na ]an ivna \mRlaw
=to n=I...
...
AacayRwgvan saMynuH \mRTv is
krIne ;huH SvyH saat \mR j KuH'
Aeva wavmaH inz !ke Ke. ...
ga=a
81
82
83
84
8p
86
87
88
89
90
91
92
(2) &eytv-&apn
ivy
-samaNy Ai\karpda=nuH sMyk gu`pyaRySv$p ...
SvsmyprsmynI vS=a nI krIne
_psHhar kre Ke
...
nuH l`
...
...
Sv$pAiStTvnuH k=n ...
...
saXyAiStTvnuH k=n ...
...
o=I aHtr _Tpi hovanuH Ane
=I sanuH A=aRtrp`uH hovanuH
qHDn kre Ke
...
...
_Tpady\/aEak hova KtaH ;st'
Ke Aem dxaRve Ke
...
_Tpad, y Ane \/aEno prSpr
Aivnawav d# kre Ke.
...
...
_TpadaidknuH =I A=aRtrp`uH n
kre Ke.
...
...
_Tpadaidkno `wed inrSt krIne teAo
Ke Aem smve Ke ...
naH _Tpad y\/aE AnekpyaRy
t=a AekpyaRy ara ivcare Ke. ...
sa Ane A=atro nih hova
ive yui
...
...
p<=kTv Ane ANyTvnuH l` ...
Atdwavne _dahr` vDe Sp rIte
dxaRve Ke
...
...
svR=a Awav te AtdwvnuH l` n=I.
sa Ane nuH gu`gu`Ip`uH is
kre Ke. ...
...
gu` ne gu`Ina Aenkp`anuH qHDn ...
ne st_Tpad Ane Ast _Tpad
hovamaH Aivro\ is kre Ke.
...
ga=
a
93
94
9p
96
97
98
99
100
101
102
103
10p
106
107
108
109
110
111
ivy
st_Tpadne AnNyp`a vDe Ane
Ast _Tpadne ANyp`a vDe nI
kre Ke ...
...
Aek ne ANyTv Ane AnNyTv
hovamaH Aivro\ dxaRve Ke ...
svR ivro\ne dUr krnarI sPtwHgI
g! kre Ke
...
vne mnu*yaidpyaRyo iyanaH fz hova=I
te pyaRyonuH ANyTv kaxe Ke.
...
mnu*yaidpyaRyomaH vne Svwavno prawv
kya kar`e =ay Ke teno in\aRr ...
vnuH p`e AviS=tp`uH hova KtaH...
pyaRyo=I AnviS=tp`uH ...
pir`amak sHsarmaH kya kar`e
pudglno sHbH\ =ay Ke ke je=I te
(sHsar) mnu*yaidpyaRyak hoy Ke
tenuH sma\an ...
...
prma=eR Aaane kmRnuH AktaRp`uH
Aaa je $pe pir`me Ke te Sv$p
xuH Ke? ...
...
&annuH, kmRnuH Ane kmRfznuH Sv$p
v`RvIne temne Aaap`e nI kre Ke.
xuatvnI _piB\ne AiwnHdta
=ka samaNyna v`Rnno _psHhar
kre Ke. ...
...
-ivxe Ai\karna vAvp`a$p ivxene nI
kre Ke. ...
...
no lokAlokp`a$p ivxe nI
kre Ke. ...
...
ga=
a
112
114
11p
116
118
119
121
122
123
124
126
127
128
ivy
ga=
a
...
ivy
ga=a
149
1p0
1p1
1p2
1p3
1p4
1pp
1p7
1p9
160
161
162
163
167
171
ivy
vnuH Asa\ar` Svl` ...
AmUtR Aaane iSnG\$p`ano Awav
hova=I bH\ k{ rIte ={ xkeAevo
pUvRp ...
...
_pro pUvRpno _r ...
wavbH\nuH Sv$p ...
...
wavbH\nI yuit Ane bH\nuH Sv$p
pudglbH\, vbH\ Ane _wybH\nuH
Sv$p ...
...
bH\no hetu wavbH\ . . .
wavbH\ te j inybH\ ...
pir`amnuH bH\na sa\ktm rag=I
ivixp`uH
...
...
ivix pir`amna wedne t=a Aivix
pir`amne, kar`maH kayRno _pcar
krIne kayRp`e dxaRve Ke. ...
vne SvmaH v<i Ane pr=I
inv<inI isine ma!e Svprno
ivwag ...
...
vne SvmaH v<inuH inim Ane
prmaH v<inuH inim Svprna
ivwagnuH &an A&an Ke ...
AaanuH kmR xuH Ke tenuH in$p`
..
ga=a
ivy
172 ;pudglpir`am AaanuH kmR kem
n=I' Aeva sHdehne dUr kre Ke.
...
Aaa k{ rIte pudglkm vDe g/hay
173 Ke Ane mukay KetenuH in$p`
...
174 pudglkmna vEicyne ko` kre Ke tenuH
17p in$p`
...
...
176 Aeklo j Aaa bH\ Ke. ...
iny Ane vharno Aivro\
...
177 Axu ny=I Axu AaanI ai ...
178 xu ny=I xu AaanI ai
...
179 \/uvp`ane lI\e xu Aaa j _plB\
krvayoGy Ke.
...
180 xuaanI _pliB\=I xuH =ay Ke te
in$pe Ke ...
...
mohg/Hi= wedva=I xuH =ay Ke te khe Ke...
181 Aekag/sHcetnl`|yan Aaane
Axuta lavtuH n=I
...
skz &anI xuH |yave Ke? ...
182 _prot no _r
...
xuaanI _pliBd jenuH l` Ke.
Aevo momagRtene nI kre Ke
...
183 AacayRwgvanpUvR it&anuH invRh`
krta =ka, momagRwUt xua
184
v<i kre Ke.
...
...
ga=a
18p
186
187
188
189
190
191
192
194
19p
196
197
198
199
200
ga=
a
201
ivy
]m` =va {CKnar xuH xuH kre Ke. ...
y=at$p\rp`anaH bihrHg Ane
AHtrHg AevaH be ilHgono _pdex...
ga=a
202
20p
ivy
]am~y sHbH\I wvitiyane ive,
Aa!la=I ]am~ynI ai =ay Ke.
AiviCK samaiykmaH Aa$# =yo hova
KtaH ]m` kdaict KedopS=apnne yoGy
AacayRna wedo ...
...
iK smyna tsH\annI ivi\
]am~yna KednaH Aaytno hova=I
pr itbH\o ine\va yoGy Ke.
]am~ynI pirpU`RtanuH Aaytn hova=I
SvmaH j itbH\ krvayoGy Ke.
muinjnne nkno sU"mpritbH\
p` ine|y Ke. ...
Ked kone khevamaH Aave Ke? ...
Kedna AHtrHg Ane bihrHg Aeva be
kar ...
...
svR=a AHtrHg Ked ine|y Ke.
...
_pi\ AHtrHg KednI mafk KoDva
yoGy Ke. ...
...
_pi\no ine\ te AHtrHg Kedno j
ine\ Ke
...
...
ko{ne kaHy karek ko{ kare ko{k
_pi\ Aini p` Ke' ...
Aini _pi\nuH Sv$p ...
;_TsgR j vStu\mR Ke, Apvad nih'
Apvadna ivxeo ...
Aini xrIrma5 _pi\na palnnI
ivi\ ...
...
yutaharivharI saat AnaharivharI
j Ke. ...
]m`ne yutaharIp`anI isi
...
yutaharnuH ivSt<t Sv$p ...
_TsgR Ane ApvadnI mE5I vDe
Aacr`nuH suiS=tp`uH
...
_TsgR Ane Apvadna ivro\ vDe
ga=a
207
208
210
211
213
214
21p
216
217
218
219
220
222
223
224
22p
226
227
228
229
ivy
Aacr`nuH du:iS=tp`uH t=a Aacr`
&apnnI smaiPt.
...
-momagR-&apnmomagRna mUzsa\nwUt AagmmaH
apar
...
...
AagmhInne moaQy kmRy =to n=I
AevuH itpadn
...
momageR jnaraAone Aagm j Aek
cu Ke
...
...
Aagmcu vDe b\uHy deqay Ke j.
Aagm&an, tTpUvRk tva=R]an Ane
tduwypUvRk sHytTvna yugpdp`ane
momagRp`uH hovano inym
...
Aagm&antva=R]ansHytTvna
Ayugpdp`ane momagRp`uH F!tuH
n=I.
...
...
Aagm&antva=R]ansHytTvnuH yug
pdp`uH hova KtaH p`, Aa&an
momagRnuH sa\ktm Ke
...
Aa&anxUNyne svRAagm&an, tva=R
]an t=a sHytTvnuH yugpdp`uH
p` AikHicTkr Ke.
...
Aagm&antva=R]ansHytTvna
yugpdp`anuH Ane Aa&annuH yug
pdp`uH
...
...
sHytnuH l`
...
...
sHytp`uH te j momagR Ke.
...
Anekag/tane momagRp`uH F!tuH n=I.
Aekag/ta te momagR Ke Aem nI
krta =ka momagR&apnno
_psHhar kre Ke.
...
...
230
ga=a
231
232
233
234
23p
236
237
238
239
240
241
242
243
244
ivy
-xuwopyog-&apnxuwopyogIAone ]m` trIke gaE`p`e
dxaRve Ke.
...
...
xuwopyogI ]m`nuH l` ...
xuwopyogI ]m`onI v<i
...
b\Iye v<iAo xuwopyogIAone j
hoy Ke.
...
...
v<i sHymnI ivro\I hovano ine\
v<ina ivyna be ivwago
...
v<ina kazno ivwag ...
loknI sa=e vatcItnI v<it tena
inimna ivwag siht dxaRve Ke.
xuwopyogno gaE`muQy ivwag ...
xuwopyogne kar`nI ivprItta=I
fznI ivprItta
...
AivprIt fznuH kar` AevuH je
;AivprIt kar`' te dxaRve Ke
...
AivprIt fznuH kar` AevuH je
;AivprIt kar`' tenI _pasna$p
v<i samaNyivxep`e krvayoGy Ke.
]m`awaso Tye svR v<iAo
ine\e Ke ...
...
kevo v ]m`awas Ke te khe Ke.
ga=a
24p
246
247
249
2p0
2p1
2p2
2p3
2p4
2pp
2p9
261
263
264
ivy
je ]av~ye sman Ke tenuH Anumodn
nih krnarno ivnax
...
je ]am~ye Ai\k hoy tena Tye
`e ke te ]am~ye hIn hoy Aem
Aacr` krnarno ivnax
...
pote ]am~ye Ai\k hoy KtaH potana=I
hIn ]m` Tye sman jevuH Aacr`
kre to teno ivnax
...
AsTsHg ine|y Ke.
...
laEikk jnnuH l`
...
sTsHg krvayoGy Ke.
...
-pHcrTn-&apn
sHsartv
...
...
motv
...
...
motvnuH sa\ntv
...
motvna sa\ntvne svRmnor=na
S=an trIke AiwnHde Ke.
...
ix*yjnne xafz sa=e eDta =ka
xanI smai.
...
ga=a
26p
266
267
268
269
270
271
272
273
274
27p
p<
493
p02
ijnnI va`I
(ragAaxawyaR Ame Aaivya)
]IsvR&vItragay nm:
..
Line No
8
1
12
12
2
5
8
9
4
9
2
15
14
6
22
3
24
26
20
9
19
22
9
9
5
9
1
11
31
6
1
17
17
19
18
-Asuhodyen
-Asuhodye`
c ivnax
c ivnax:
kSs
tSy tSy
poGgla
poGgla
rihdH
rihdH
-vE$PypkaxnaSpdIwUtH
yt
Svawaivksuqawavdivxee`
(xuwopyogaTmkE: waEgE:)
duihda t~`aihH
At
gu`o One pyaRyo
wvaim:
inprap
kSy
tSs tSy
puGgla
puGgla
rihyH
rihyH
-vE$PykaxnaSpdIwUtH
yt
Svawaivksuqawavadivxee`
(xuwopyogaTmkE: waeg:E )
duihda t~haihH
At:
gu`o Ane pyaRyo
wvaim
inprag
AiStvTv
(AtTp`uH A=aR
[id sas`H ih vIrSy
prHtu s
3. iv\ayk iv\n
-wavoNyTvinbNnwUt:,
-wavStSyoTpd: pUvih-y=a
=kI suv`
t=a
sklivml&anaid$pe`
AiStTv
(AtTp`uH A=aRt
[id sas`H ih vIrSs
prHtu sa
3. iv\ayk iv\an
-wavoNyTvinbN\wUt:,
-wavStSyoTpad: pUvih-yda
=kI suv`R
tda
sklivmlkevl&anaid$pe`
ivprIt wavn
yTmaTpudgl
sNyip
jevuH
OnuH
ivprIt wavna
ySmaTpudgl
sTyip
jenuH
OvuH
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
304
305
307
319
320
322
326
327
328
331
338
338
342
343
344
350
350
350
352
359
361
362
366
366
369
369
374
376
385
385
391
393
400
403
407
408
431
433
7
22
13
16
14
10
29
7
17
8
11
21
9
12
5
8
10
11
18
14
25
12
14
24
6
13
29
20
6
12
1
24
20
24
6
3
10
11
SpxaRid ctu*na
kMswavH
SpxaRid ctu*kna
kMmwavH
(9) ilHgnuH
y=asHwvmNyPy=
inpragSssHvedn&angMy
mdIyara|yoimyit
vEraGypir`it:.
bH\no sa\ksm
SvprVyv<iVyinv<i
AhH AmedH it
Aikyma`a]aTmna
ke:
$ipt:. .
sNmaIidrVye`
deh\naidmaH
dxR mohStm.
ivl =vane
s c \MmR|yansHbN\I
jada jada
A$#
;_vsHpyyaim sMmH'
g/N=a ya m|ymla=
Ane jemaH
Aeva Aa Aaa
dsvSvmUlo
t=v tu`itpadkvcnKed,
Ane dxaRnaidkmaH
]m`:) Apyt
]v`
SvSTyev.
itpH
-smyiriCKism=R
[to ivStar:
y=asHwvmNyoPy=
inpragSvsHvedn&angMymdIyara|yoyimit
vEraGypir`t:.
bH\no sa\ktm
SvVyv<iprVyinv<i
AhH mmedH it
Aikyma`aaTmna
kE:
$ipt:. .
sNmIaidrVye`
deh\naidkmaH
dxRnmohStm.
ivly =vane
s c \MyR|yansHbN\I
jada jata
Aa$#
;_vsHpyaim sMmH'
g/N=apeya m|ymla=
Ane &an jemaH
Aevo Aa Aaa
dsvRSvmUlo
t=Ev tu`itpadkvcnKed:,
Ane dxRnaidkmaH
]m`:) Ap/yt
]m`
TvSTyev.
itpuH
-smypiriCKism=R
[to ivStr:
74
75
76
77
78
436
438
452
465
486
4
4
20
19
27
-iTvaidiNycUHip
inympit
(ANyt Vym Aasa)
(vEyv<yna)
Ai =r.
-iTvaidiNycUHi
inymyit
(ANyt Vym Aasa>)
(vEyav<yna)
AiS=r.
wvaim,
mmiH
sHSp<xtEvaiwnven
tIkarayit
kayqedH vEyav<y=Rmu>t:
nm: ]IiseWy:.
nmonekaNtay.
]ImdwgvTkuHdkuHdacayRdev`It
]I
vcnsar
-1-
&antv-&apn
]Imdm<tcNsUirkttvdIipkav<i:.
(mlacrn)
(Anuup)
svRVyaPyekicUpSv$pay praTmne.
SvopliB\isay &ananNdaTmne nm:.. 1 ..
_________________________________________________________________
]IjysenacayRkttaTpyRv<i:.
nm: prmcEtNySvaTmoT=suqsMpde.
prmagmsaray isay prmeine..
_________________________________________________________________
gujratI Anuvad
(=m, g/H=na AaidmaH ]ImdwgvTkuHdkuHdacayRdevivrict ak<tga=ab Aa
;vcnsar' namna xanI ;tvdIipka' namnI sHSk<t !Ika rcnar ]IAm<tcHacayRdev
}lokara mHgzacr` krtaH &ananHdSv$p prmaane nmSkar kre Ke:)
(A=R:) svRapI (A=aRt svRne deqnar`nar) Aek cEtNy$p (ma5 cEtNy j)
jenuH Sv$p Ke Ane je Svanuwvis Ke (A=aRt xu Aaana Anuwv=I k<p`e is Ke)
te &ananHdak (&an ne AanHdSv$p) _Tk< Aaane nmSkar.
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
(Anuup)
heloumhamohtmStomH jyTyd:.
kaxyjgvmnekaNtmyH mh:.. 2..
(AayaR)
prmanNdsu\arsippaistanaH ihtay wVyanam.
ikyte ki!ttva vcnsarSy v<iirym.. 3..
_________________________________________________________________
A= vcnsarVyaQyayaH m|ymicix*yitbo\na=aRyaH muQygaE`$pe`aNtStvbihStv$p`sm=aRyaH c =mt Okorxtga=aiw&aRnai\kar:, tdnNtrH Zyodxai\kxtga=aiwdRxRnai\kar:, tt snvitga=aiwairZai\kareit smudayenEkadxai\kiZxtimtsUZE: sMyG&andxRncairZ$pe` mhai\karZyH wvit. A=va !Ikaiwaye` tu
sMyG&an&eycairZai\karcUilka$pe`ai\karZym.
tZai\karZye
=mtStav&anaiw\anmhai\karm|ye asitga=apyRNtH xuopyogai\kar: k+yte. tasu asit-ga=asu
m|ye ;Os surasur-' [maH ga=amaidH kTva pa@kme` ctuRxga=apyRNtH pIi@ka, tdnNtrH
sga=apyRNtH samaNyen svR&isi:, tdnNtrH ZyiHxa=apyRNtH &anp:,
ttaadxga=apyRNtH suqpeTyNtrai\karctuyen xuopyogai\karo wvit. A=
pivHxitga=apyRNtH &anki~Dkactuyitpadknama itIyoi\kareTyi\karyen, tdnNtrH
SvtNZga=actuyen cEkorxtga=aiw: =mmhai\kare smudaypatinka &atVya.
[dan =mpatinkaiwaye` =mt: pIi@kaVyaQyanH ikyte, tZ pS=lain wviNt
te*vadaE nmSkarmuQyTven ga=apkH, tdnNtrH cairZsUcnmuQyTven ;sHpj[ i`Vva`H' [it
w<it ga=aZym= xuwaxuwxuopyogZysUcnmuQyTven ;jIvo pir`mid' [Tyaidga=asUZym=
tTflk=nmuQytya ;\Mme` pir`dPpa' [it w<it sUZym. A= xuopyog|yatu: puSy
oTsahna= xuopyogfldxRna= c =mga=a, xuopyoigpul`k=nen itIya ceit
;A[symadsmuT=H' [Tyaid ga=aym. OvH pIi@kaiw\an=maNtrai\kare S=lpken
ctudRxga=aiwSsmudaypatinka. t>=a_________________________________________________________________
khanjEnxamaza )
&antv&apn
A= qlu kidassHsarparavarpar: smuNmIiltsaitxyivvekyoitrStimtsmStEkaNtvadiv>aiwinvex: parmerImnekaNtvadiv>amupgMy musmStppirg/htyaTyNtm|yS=o wUTva sklpua=Rsartya intaNtmaTmno ihttmaH wgvTpprmeisadopjNyaH prma=RsTyaH mol"mImyamupadeyTven iniNvn vtRmantI=R-naykpur:sran
wgvt: pprmein: `mnvNdnopjintnmSkr`en sMwaVy svaRrMwe` momag
sHitp>man: itjanIte_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
(Aa rIte mHgzacr` Ane !Ika krvanI it&a krIne, wgvan kuHdkuHdacayRdevivrict
vcnsarnI phelI paHc ga=aAona arHwmaH ]IAm<tcHacayRdev te ga=aAonI _T=ainka kre
Ke:)
hve, sHsarsmuno iknaro jemne ink! Ke Aeva ko{ (Aasw mhaa
]ImdwgvTkuHdkuHdacayRdev), saitxy (_m) ivvekyoit jemne g! ={ Ke (A=aRt prm
wediv&anno kax jemne _Tp =yo Ke) Ane smSt AekaNtvadnI iv>ano 1Aiwinvex jemne
ASt =yo Ke Aeva, parmerI (prmer ijnwgvannI) AnekaNtvadiv>ane pamIne, smSt
pno pirg/h (x5uim5aidno smSt ppat) KoDo hova=I ATyHt m|yS= ={ne, 2svR
pua=RmaH sarwUt hova=I je Aaane ATyHt 3ihttm Ke AevI, wgvNt pHcprmeIna
4
sad=I pjvayoGy, prma=RsTy (parmai=Rk rIte sacI), Ay (AivnaxI) mol"mIne
p
_padeyp`e nI krta =ka, vtRman tI=Rna nayk ]ImhavIrSvamIpUvRk wgvHt pHcprmeIne
6
`mn Ane vHdn=I =ta nmSkar vDe sHwavIne (sNmanIne) svR AarHw=I (_>m=I)
momagRno Aa]y krta =ka, it&a kre Ke:
_________________________________________________________________________________1.
Aiwinvex Aiway iny Aag/h.
2. \mR, A=R, kam ne mo Ae care puA=maH (puyojnomaH) mo j sarwUt (]e, taivk)
puA=R Ke.
3. ihttm _Tk< ihtSv$p
4. sad sNnta k<pa.
p. _padey g/h` krva yoGy. (mo$pI l"mI ihttm, sacI Ane AivnaxI hova=I _padey Ke.)
6. `mn deh=I nmvuH te. vHdn vcn=I Stuit krvI te. (nmSkarmaH `mn Ane vHdn bHne smay Ke.)
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
A= sUZavtar:-
Os surasurm`uisHdvHiddH \odFa[kMmmlH.
p`maim vma`H itT=H \MmSs karH.. 1..
sese pu` itT=yre ssVvise ivsusBwave.
sm`e y `a`dHs`cirtvvIiryayare.. 2..
te te sVve smgH smgH pegmev pegH.
vHdaim y vHte ArhHte ma`use qee.. 3..
ika ArhHta`H isa`H th `mo g`hra`H.
AJavyvGga`H sahU`H cev sVveisH.. 4..
_________________________________________________________________
sur-Asur-nrpitvH>ne, ivnFaitkmRne,
`mn kruH huH \mRktaR tI=R ]ImhavIrne 1.
vzI xe tI=kr Ane saE is xuaiStTvne,
muin &an-g-cair5-tp-vIyaRcr`sHyune. 2.
te svRne sa=e t=a Tyekne Tyekne,
vHduH vzI huH mnu*ye5e vtRta Ahtne. 3.
Ahtne, ]I isney nmSkr` krI Ae rIte,
g`\r Ane A|yapkone, svRsa\usmUhne 4.
khanjEnxamaza )
&antv&apn
_________________________________________________________________
smai\smuTpragaidmlrihtparmai=Rksuqam<t$pinmRlnIrailtFaitkmRmlTvadNyeaH
papmlalnhetuTva \aEtFaitkmRmlm. pun ikHl`m. itT=H ]utanuwUtivysuqaiwla$pnIrvexrihten prmsmai\potenoI`RsHsarsmuTvat ANyeaH tr`opay-wUtTva
tI=Rm. pun ikH$pm. \MmSs karH inpragaTmtvpir`it$piny\mRSyopadankar`Tvat ANyeamummaid_________________________________________________________________
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
bhuiv\\mpdexkTva \mRSy ktaRrm. [it ikyakarksMbN\:. OvmiNtmtI=RkrnmSkarmuQyTven ga=a gta.. 1.. tdnNtrH `maim. kan. sese pu` itT=yre ssVv-ise
xetI=Rkran, pun: ssvRisan v<waidpaRpyRNtan xuaTmopliB\-l`svRissihtanetan
svaRnip.
k=HwUtan.
ivsusBwave
inmRlaTmopliB\blen
iv}leitaiqlavr`TvaTkevl&andxRnSvwavTva ivxusavan. sm`e y ]m`xBdvaCyanacaypa|yaysa\UH. ikHl`an. `a`dHs`cirtvvIiryayare svR_________________________________________________________________
khanjEnxamaza )
&antv&apn
TyarpKI jeAo ivxusavaza hova=I tap=I _I`R =yela (KeLlo tap deva{ne
AiGmaH=I bhar nIkzela) _m suv`R sman xu dxRn&anSvwavne paMya Ke Aeva xe
1
AtIt tI=krone Ane svR isone, t=a &anacar, dxRnacar, cair5acar, tpacar ne vIyaRcar
siht hova=I jem`e prm xu _pyogwUimkane a krI Ke Aeva ]m`oneke jeAo AacayRTv,
_pa|yayTv Ane sa\uTv$p ivxeo=I ivix (wedvaza) Ke temne`muH KuH.
TyarpKI Aa j pHcprmeIne, te te iktmaH (pyaRymaH) apnara b\ayne, halmaH Aa
e5e _Tp tI=krono Awav hova=I Ane mhaivdehe5maH tI=krono sdwav hova=I
mnu*ye5maH vtRta tI=Rnayko siht vtRmankazgocr krIne, (mhaivdehe5maH vtRta
]IsImH\raid tI=kronI jem `e b\ay pHcprmeI wgvHto vtRmankazmaH j vtRta hoy Aem
ATyHt wine lI\e wavIneicHtvIne, temne) yugpd yugpd A=aRt smuday$pe Ane Tyek
Tyekne A=aRt igt$pe 2sHwavuH KuH. k{ rIte sHwavuH KuH? mol"mIna SvyHvr sman je
prm ing/=tanI dIano _Tsv (AanHdmy sHg) tene _ict mHgzacr`wUt je
3
k<itkmRxaopid vHdnoCcar (k<itkmRxae _pdexelaH Stuitvcn) te vDe sHwavuH KuH.
_________________________________________________________________
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
_________________________________________________________________
t=a
ih-saMtmZ
wrteZe
tI=Rkrawavat
pmhaivdehiS=t]IsImN\rSvaimtI=Rkrprmdevw<ittI=RkrE: sh tanev pprmeino nmSkroim. kya. kr`wUtya
mol"mISvyHvrm~DpwUtijndIa`e
mlacarwUtya
AnNt&anaidisgu`wavna$pya
iswya, t=Ev inmRlsmai\pir`tprmyoiggu`wavnal`ya yogwya ceit. OvH
pUvRivdehtI=RkrnmSkarmuQyTven ga=a gteTyiway:.. 3.. A= ika kTva. km. `mo
nmSkarm. keWy:. ArhHta`H isa`H th `mo g`hra`H AJavyvGga`H sahU`H cev
AhRiTsg`\ropa|yaysa\uWyEv. kitsHQyopeteWy:. sVveisH sveRWy:. [it pUvRga=aZye`
ktpprmeinmSkaropsHharoym.. 4..
_________________________________________________________________
hve Ae rIte Aht, is, AacayR, _pa|yay t=a svR sa\une, `am Ane vHdnoCcar vDe
vtRta Et ara, 1waVwavkp`ane lI\e pjela Ait ga# 2[tretr imlnna kar`e smSt
Svprno ivwag ivlIn ={ jva=I jemaH 3AEt vteR Ke Aevo nmSkar krIne, te j Aht
isAacayR_pa|yaysvRsa\una Aa]mneke je (Aa]m) ivxu&andxRn\an hova=I
4
shjxudxRn&anSvwavvaza AatvnaH ]an ne &an jemnaH l` Ke AevaH sMyGdxRn
Ane sMyG&anno psHpadk Ke tenepamIne, sMyGdxRn&ansHpNn ={ne, jemaH 6kayk` iv>man
hova=I vne je pu~ybH\nI ainuH
_________________________________________________________________
khanjEnxamaza )
&antv&apn
_________________________________________________________________
OvH pprmeinmSkarH kTva ikH kroim. _vsHpyaim _psHp>e sma]yaim. ikm. sMmH saMyH
cairZm. ySmat ikH wvit. jo i`Vva`sHpI ySmaivaR`sHai:. ikH kTva pUv.
smaisj smasa> aPy. ikm. ivsu`a`dHs`pha`asmH ivxu&andxRnl`\ana]mm. keaH sMbHi\Tven. teisH teaH pUvpprmeinaimit. t=aih-Ahmara\k:,
Ote
cahRdady
Aara|ya,
[Tyara|yara\kivkLp$po
EtnmSkaro
w~yte.
raga>upai\ivkLprihtprmsmai\blenaTmNyevara|yara\kwav:
punrEtnmSkaro
w~yte.
[TyevHl`H pUvga=aZyki=tkare` pprmeisMbHi\nH EtaEtnmSkarH kTva. tt: ikH
kroim. ragaidWyo iwoyH SvaTmoT=suqSvwav: prmaTmeit wed&anH, t=a s Ov
svRkaropadey [it ic$pH sMyTvimTyul`&andxRnSvwavH, m@cETyalyaidl`Vyvhara]mail`H, wava]m$pH \ana]mH aPy, tTpUvRkH kmayatmip sragcairZH
pu~ybN\kar`imit &aTva pirTy inlxuaTmanu_________________________________________________________________
10
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
_________________________________________________________________
khanjEnxamaza )
&antv&apn
11
ANvya=R:- (cairZH) cair5 (qlu) qreqr (\mR:) \mR Ke. (y: \mR:) je \mR Ke
(tt saMym) te saMy Ke ([it inidRm) Aem (xamaH) kuH Ke. (saMyH ih) saMy
(mohowivhIn:) mohowriht Aevo (AaTmn: pir`am:) Aaano pir`am (wav) Ke.
12
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
A=aTmnairZTvH ininoit-
_________________________________________________________________
khanjEnxamaza )
&antv&apn
13
_________________________________________________________________
14
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
ydaymaTma xuwenaxuwen va ragwaven pir`mit tda jpataipCKragpir`tSfi!kvt pir`amSvwav: sn xuwoxuw wvit. yda pun: xuenaragwaven
pir`mit tda xuaragpir`tSfi!kvTpir`amSvwav: sn xuo wvtIit isH jIvSy
xuwaxuwxuTvm.. 9..
_________________________________________________________________
wava=R:- Aaa svR=a kU!S= n=I, p` !kIne pir`mvuH teno Svwav Ke te=I jeva
jeva wave te pir`me Ke tevo tevo te pote ={ y Ke. jem Sfi!kmi` Svwave inmRz hova
KtaH yare lal ke kaza fUlna sHyoginime pir`me Ke Tyare lal ke kazo pote j =ay Ke,
tem Aaa Svwave xubuAekSv$pI hova KtaH vhare yare g<hS=dxamaH sMykTvpUvRk
danpUid xuw Anuan$p xuwopyoge Ane muindxamaH mUz gu` t=a _r gu` vgere xuw
Anuan$p xuwopyoge pir`me Ke Tyare pote j xuw =ay Ke, Ane im+yaTvaid paHc Tyy$p
Axuwopyoge pir`me Ke Tyare pote j Axuw =ay Ke. vzI jem Sfi!kmi` potana Svawaivk
inmRz rHge pir`me Ke Tyare pote j xu =ay Ke tem Aaa p` inyrTn5yak xuopyoge
pir`me Ke Tyare pote j xu =ay Ke.
khanjEnxamaza )
&antv&apn
1p
_________________________________________________________________
isaHtmaH vna AsHQy pir`amone m|ym v`Rn=I 14 gu`S=an$pe khevamaH Aaa Ke.
te gu`S=anone sHep=I ;_pyog'$pe v`RvtaH, =m 5` gu`S=anomaH tartMypUvRk (F!to
F!to) Axuwopyog, co=a=I Ka gu`S=an su\I tartMypUvRk (v\to v\to) xuwopyog,
satma=I barma gu`S=an su\I tartMypUvRk xuopyog Ane KeLlaH be gu`S=anomaH
xuopyognuH fzAavuH v`Rn k=Hict ={ xke Ke. 9.
hve pir`am vStuno Svwav Ke Aem nI kre Ke:
ANvya=R:- ([h) Aa lokmaH (pir`amH ivna) pir`am ivna (A=R: naiSt) pda=R
n=I, (A= ivna) pda=R ivna (pir`am:) pir`am n=I (A=R:) pda=R (Vygu`pyaRyS=:)
gu`pyaRymaH rhelo Ane (AiStTvinv<R:) (_Tpady\/aEmy) AiStTv=I bnelo Ke.
!Ika:- pir`am ivna vStu hyatI \rtI n=I, kar` ke vStu aid vDe (A=aRt
e5kazwave) pir`am=I jdI AnuwvmaH (evamaH) AavtI n=I kem ke (1) pir`am
ivnanI vStu g\eDana ixHgDa sman Ke (2) t=a tene, evamaH Aavta gors
16
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
_________________________________________________________________
vgerena (dU\, dh Aaid) pir`amo sa=e 1ivro\ Aave Ke. (jem pir`am ivna vStu hyatI
\rtI n=I tem) vStu ivna pir`am p` hyatI \rta n=I, kar` ke SvAa]ywUt vStuna
AwavmaH (A=aRt potane Aa]y$p je vStu te n hoy to) inra]y pir`amne xUNyp`ano
sHg Aave Ke.
vzI vStu to 2RvtasamaNySv$p maH, shwavI ivxeSv$p (sa=e sa=e rhenara
ivxeowedo jemnuH Sv$p Ke Aeva) gu`omaH Ane mwavI ivxeSv$p pyaRyomaH rhelI Ane
_Tpady\/aEmy AiStTv=I bnelI Ke ma!e vStu pir`amSvwavvazI j Ke.
wava=R:- yaH yaH vStuH evamaH Aave Ke TyaH TyaH pir`am evamaH Aave Ke jem ke
gors tena dU\, dh, FI, Kax vgere pir`am siht j evamaH Aave Ke. yaH pir`am n=I TyaH
vStu p` n=I jem kekazax, suHvazp vgere pir`am n=I to g\eDana ixHgDa$p vStu p`
n=I. ma!e is =yuH ke vStu pir`am ivna hotI j n=I. jem vStu pir`am ivna hotI n=I
tem pir`am p` vStu ivna hota n=I kar` ke vStu$p Aa]y ivna pir`am kona Aa\are
rhe? gors$p Aa]y ivna dU\, dh vgere pir`am kona Aa\are =ay?
_________________________________________________________________
1. e vStune pir`am ivnanI manvamaH Aave to gors vgere vStuAona dU\, dh Aaid
pir`amo Ty deqay Ke tenI sa=e ivro\ Aave.
2. kaznI ApeaAe !kvuH tene A=aRt kazApeit vahne ca{ A=va Rvta khevamaH
Aave Ke. RtasamaNy A=aRt AnaidAnHt co (kazApeit) vahsamaNy te .
khanjEnxamaza )
&antv&apn
17
_________________________________________________________________
18
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
_________________________________________________________________
yCKusHyogxBdvaCyH
xuopyogSv$pH
vItragcairZH
ten
invaR`H
lwte.
inivRkLpsmai\$pxuopyogxTywave sit sda xuwopyog$psragcairZe` pir`mit tda
pUvRmnaklTvl`parmai=RksuqivprItmaklTvoTpadkH
SvgRsuqH
lwte.
pat
prmsmai\samg/Isave moH c
_________________________________________________________________
wava=R:- jem FI Svwave xItzta _Tp krnaruH hova KtaH grm FI=I dJay Ke, tem
cair5 Svwave mo krnaruH hova KtaH srag cair5=I bH\ =ay Ke. jem @HDuH FI xItzta
_Tp kre Ke, tem vItrag cair5 saat monuH kar` Ke. 11.
hve cair5pir`am sa=e sHpkR ivnano hova=I je ATyHt hey Ke Aeva Axuw pir`amnuH
fz ivcare Ke:
dan, pU, pHcmhav/t, devgu\mR Tye rag [Tyaid$p je xuwopyog Ke te cair5no ivro\I Ke.
ma!e srag (A=aRt xuwopyogvazuH) cair5 ivro\I xi siht Ke Ane vItrag cair5 ivro\I
xi riht Ke.
khanjEnxamaza )
&antv&apn
19
lwte [it sUZa=R:.. 11.. A= cairZpir`amasHwvadTyNtheySyaxuwopyogSy flH dxRyitAsuhodye` Axuwodyen Aada AaTma k`ro itiryo wvIy `er[yo knriStyRnarko wUTva.
ikH kroit. duqshSseihH sda AiwH\udo wmid AHtH du:qshs/E: sda svRkalmiwut:
kdi=Rt:
pIiDt:
sn
sHsare
ATyNtH
w/mtIit.
t=aihinivRkarxuaTmtvic$pinysMyTvSy tZEv xuaTmNyiviicv<i$piny-cairZSy
c ivl`en ivprItaiwinvexjnken ]utanuwUtpeiNyivyaiwlatI-v/sHex$pe`
caxuwopyogen
ydupaijRtH
papkmR
tdudyenaymaTma
shjxuaTmanNdEkl`parmai=RksuqivprIten du:qen du:iqt: sn SvSvwavwavnaCyuto wUTva sHsareTyNtH
w/mtIit taTpyaR=R:. OvmupyogZyflk=n$pe` ctu=RS=le ga=ayH gtm.. 12.. A=
xuwaxuwopyogyH
inynyen
heyH
&aTva
xuopyogai\karH
arwma`:,
xuaTmwavnamaTmsaTkvaR`: sn jIvSy oTsahna= xuopyogflH kaxyit. A=va
itIypatinka y>ip xuopyogflmg/e &anH suqH c sHepe` ivStre` c k=yit t=aPyZaip
pIi@kayaH sUcnaH kroit. A=va t<tIypatinka-pUv xuopyogflH invaR`H wi`timdan
puninRvaR`Sy
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
ApaSt krvuH itrSkarvuH trKoDvuH hey g`vuH dUr krvuH KoDI devuH.
20
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
tZ xuopyogflmaTmn: oTsahna=RmiwaEit-
yogv<ine Aasat (Aa$p, pota$p) krta =ka xuopyogAi\kar x$ kre Ke. temaH
(=m) xuopyogna fzne Aaana oTsahn ma!e xHse Ke:
!Ika:- (1) Anaid sHsar=I je Aahlad pUveR kdI Anuwvayo n=I Aeva ApUvR, prm
Adwut Aahlad$p hova=I ;Aitxy', (2) Aaane j Aa]y krIne (Svai]t) vtRtuH
hova=I ;AaoTpNn', (3) pra]y=I inrpe hova=I (SpxR, rs, gH\, v`R Ane xBdna
t=a sHkLpivkLpna Aa]ynI Apea ivnanuH hova=I) ;ivyatIt', (4) ATyHt ivl`
hova=I (A=aRt bIH suqo=I tdn iwNn
_________________________________________________________________
in*pNn =vuH nIpjvuH fz$p =vuH is =vuH. (xuopyog=I in*pNn =yela Ae!le xuopyog$p
kar`=I kayR$p =yela.)
khanjEnxamaza )
&antv&apn
21
_________________________________________________________________
wavadimtTvaanNtH, AVvuiCK~`H c AsatodyawavairNtrTvadiviCKH c suhH Ovmuivxe`ivixH suqH wvit. keam. suuvAogPpisa`H vItragprmsamaiykxBdvaCyxuopyogen isa _Tpa yehRiTsaSteaimit. AZedmev suqmupadeyTven inrNtrH
wavnIyimit wava=R:.. 13.. A= yen xuopyogen pUvsuqH wvit tTpir`tpul`H
kaxyit--suividdpyT=suo suu sHxyaidrihtTven ividta &ata roicta
injxuaTmaidpda=aRStTitpadksUZai` c yen s suividtpda=RsUZo w~yte. sHjmtvsHjudo
bae VyeiNyVyavtRnen DjIvr`en caWyNtre injxuaTmsHiviblen Sv$pe sHymnat
sHymyu:,
baaWyNtrtpoblen
kamko\aidxZuiwrqi~DttapSy
SvxuaTmin
tpnaijynap:sHyu:. ivgdrago vItrag_________________________________________________________________
l`vazuH hova=I) ;Anupm', (p) smSt AagamI kazmaH kdI nax nih pamtuH hova=I
;AnHt', Ane (6) AHtr pDa ivna vtRtuH hova=I ;AiviCKNn'AavuH xuopyog=I in*pNn
=yela AaaAonuH suq Ke ma!e te (suq) svR=a a=RnIy Ke (A=aRt svR kare [CKvayoGy
Ke). 13.
hve xuopyoge pir`mela AaanuH Sv$p in$pe Ke:
22
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
sUZa=R&anblen SvprVyivwagpir&an]aniv\ansm=RTvaTsuividtpda=RsUZ:.
sklDjIvinkayinxuMwnivkLpaTpHceiNyaiwlaivkLpa VyavTyaRTmn: xuSv$pe
sHymnat, Sv$piv]aNtinStrcEtNytpnaCc sHymtp:sHyut:. sklmohnIyivpakivvekwavnasaEvSf!IktinivRkaraTmSv$pTvaigtrag:. prmklavloknannuwUyman-
_________________________________________________________________
xuaTmwavnablen smStragaiddorihtTvaigtrag:. smsuhduqo inivRkarinivRkLpsma\eta smuTpa t=Ev prmanNdsuqrse lIna tya inivRkarSvsHivi$pa ya tu
prmkla tdvMweneaineiNyivyeu hRivadrihtTvaTsmsuqdu:q:. sm`o OvHgu`-ivix:
]m`: prmmuin: wi`do suovAogo i xuopyogo wi`t [Tyiway:.. 14.. OvH
xuopyogflwUtanNtsuqSy xuopyogpir`tpuSy c k=n$pe` pmS=le ga=ayH
gtm..
[it ctudRxga=aiw: S=lpken pIi@kaiw\an: =moNtrai\kar: sma:..
tdnNtrH samaNyen svR&isi&aRnivcar: sHepe` xuopyogflH ceit k=n$pe`
ga=a-
_________________________________________________________________
khanjEnxamaza )
&antv&apn
23
_vAogivsuo jo ivgdavr`HtraymohrAo.
wUdo symevada jaid parH `eywUda`H.. 15..
_pyogivxuo yo ivgtavr`aNtraymohrja:.
wUt: SvymevaTma yait parH &eywUtanam.. 15..
_________________________________________________________________
prm kzana Anuwvne lI\e [ain sHyogomaH hRxokaid ivy pir`amo nih Anuwvata
hova=I) je 1;smsuqdu:q' Ke, Aeva ]m` xuopyogI khevay Ke. 14.
hve xuopyognI ai pKI turt j (AHtr pDa ivna) =tI xu AaSvwavnI
(kevz&annI) aine xHse Ke:
1. smsuqdu:q suq Ane du:q (A=aRt [ tem j Ain sHyog) bHne jemne sman Ke Aeva.
24
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
_________________________________________________________________
khanjEnxamaza )
A= xuopyogjNySy
maTmayTvH >otyit-
&antv&apn
xuaTmSvwavlawSy
2p
karkaNtrinrpetyaTyNt-
(svR&:) svR& (svRlokpitmiht:) Ane 1svR (5`e) lokna Ai\pitAo=I pUijt (Svymev
wUt:) Svymev =yo hova=I (SvyHwU: wvit) ;SvyHwU' Ke ([it inidR:) Aem ijneNdeve kuH
Ke.
_________________________________________________________________
26
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
xuanNtxi&anivpir`mnSvwaven aPyTvat kmRTvH klyn, xuanNtxi&anivpir`mnSvwaven sa\ktmTvat kr`Tvmnuivw/a`:, xuanNtxi&anivpir`mnSvwaven kmR`a smai]yma`Tvat sHdanTvH d\an:, xuanNtxi&anivpir`mnsmye
pUvRv<_________________________________________________________________
Aaa, (1) xu AnHtxivaza &aykSvwavne lI\e SvtH5 hova=I je`e ktaRp`ano Ai\kar
g/h` ky Ke Aevo, (2) xu AnHtxivaza &an$pe pir`mvana Svwavne lI\e pote j
aPy hova=I (pote j a =to hova=I) kmRp`ane Anuwvto, (3) xu AnHtxivaza
&an$pe pir`mvana Svwavne lI\e pote j sa\ktm (_Tk< sa\n) hova=I kr`p`ane
\rto, (4) xu AnHtxivaza &an$pe pir`mvana Svwavne lI\e pote j kmR vDe smai]t
=to hova=I (A=aRt kmR potane j devamaH AavtuH hova=I) sHdanp`ane \ar` krto, (p)
xu AnHtxivaza &an$pe pir`mvana smye pUveR vteRla 1ivkz&anSvwavno nax =va
KtaH shj&anSvwav vDe pote j \/uvp`ane AvlHbto hova=I Apadanp`ane \ar` krto,
Ane (6) xu AnHtxivaza &an$pe pir`mvana Svwavno pote j Aa\ar hova=I
Ai\kr`p`ane Aasat krto(Ae rIte) Svymev K kark$p =to hova=I, A=va _Tpi
ApeaAe 2wavwede iw Faitkmne dUr krIne Svymev AaivwURt =yo hova=I, ;SvyHwU'
khevay Ke.
Aa=I Aem kuH keiny=I prnI sa=e Aaane karkp`ano sHbH\ n=I, ke je=I
xuaSvwavnI aine ma!e samg/I (ba sa\no) xo\vanI g/ta=I vo (nkama)
prtH5 =ay Ke.
wava=R:- ktaR, kmR, kr`, sHdan, Apadan Ane Ai\kr`Ae K karkonaH nam Ke.
je SvtH5p`e (Sva\Inp`e) kre te ktaR ktaR jene phcea kre te kmR sa\ktm A=aRt
_Tk< sa\n te kr` kmR jene devamaH Aave A=va jena ma!e krvamaH Aave te sHdan jemaH=I
kmR krvamaH Aave AevI \/uv vStu te Apadan jemaH A=aRt jena Aa\are kmR krvamaH Aave te
Ai\kr`. Aa K karko vhar Ane iny Aem
_________________________________________________________________
khanjEnxamaza )
&antv&apn
27
Svwaven
sa\ktmTvaTkr`karkH
wvit.
inivRkarprmanNdEkpir`itl`en
xuaTmwav$pkmR`a smai]yma`TvaTsHdanH wvit. t=Ev pUvRmTyaid&anivkLpivnaxePyqi~DtEkcEtNykaxenaivnrTvadpadanH
wvit.
inyxucEtNyaidgu`SvwavaTmn:
Svymeva\arTvadi\kr`H wvtITywed_________________________________________________________________
be karnaH Ke. yaH prna inim=I kayRnI isi khevamaH Aave TyaH vhar karko Ke Ane yaH
potana j _padan kar`=I kayRnI isi khevamaH Aave TyaH iny karko Ke.
vhar karkonuH aHt Aa ma`e Ke: kuHwar ktaR Ke FDo kmR Ke dHD, c, dorI vgere
kar` Ke jz wrnar ma!e kuHwar FDo kre Ke te=I jz wrnar sHdan Ke !oplamaH=I ma!I
l{ne FDo kre Ke te=I !oplo Apadan Ke jmInna Aa\are FDo kre Ke te=I jmIn Ai\r` Ke.
AamaH b\aHy karko udaH jdaH Ke. ANy ktaR Ke, ANy kmR Ke, ANy kr` Ke, ANy sHdan,
ANy Apadan Ane ANy Ai\kr` Ke. prma=eR ko{ ko{nuH ktaRhtaR ={ xktuH n=I ma!e
Aa vhar K karko AsTy Ke. teAo ma5 _pcirt AsdwUt vharny=I khevamaH Aave Ke.
iny=I ko{ ne ANy sa=e karkp`ano sHbH\ Ke j nih.
iny karkonuH aHt Aa ma`e Ke : ma!I SvtH5p`e FDa$p kayRne phce Kea kre
Ke te=I ma!I ktaR Ke Ane FDo kmR Ke A=va, FDo ma!I=I AiwNn hova=I ma!I pote j kmR
Ke potana pir`mnSvwav=I ma!IAe FDo ky te=I ma!I pote j kr` Ke ma!IAe FDa$p kmR
potane j AaPyuH te=I ma!I pote j sHdan Ke ma!IAe potanamaH=I ipHD$p AvS=a n krIne
FDa$p kmR kyu Ane pote to \/uv rhI te=I pote j Apadan Ke ma!IAe potana j Aa\are FDo
ky te=I pote j Ai\kr` Ke. Aa rIte iny=I Kye karko Aek j maH Ke. prma=eR Aek
bIne shay nih krI xktuH hova=I Ane pote j, potane, potana=I, potane ma!e,
potanamaH=I, potanamaH krtuH hova=I Aa iny K karko j prm sTy Ke.
_pyuR rIte pote j potanI AnHt xi$p sHpda=I pirpU`R hova=I pote j K
kark$p ={ne potanuH kayR inpvvane sm=R Ke tene ba samg/I kaH{ mdd krI xktI n=I.
ma!e kevz&an a krva [CKnar AaaAe ba
28
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
samg/InI Apea raqI prtH5 =vuH inr=Rk Ke. xuopyogmaH lIn Aaa pote j K kark$p
={ne kevz&an a kre Ke. te Aaa pote AnHt xivaza &ayk Svwav vDe SvtH5 hova=I
pote j ktaR Ke pote AnHt xivaza kevz&anne a krto hova=I kevz&an kmR Ke, A=va
kevz&an=I pote AiwNn hova=I Aaa pote j kmR Ke potana AnHt xivaza
pir`mnSvwav$p _Tk< sa\n vDe kevz&an krto hova=I Aaa pote j kr` Ke potane j
kevz&an deto hova=I Aaa pote j sHdan Ke potanamaH=I mit]utaid ApU`R &an dUr krIne
kevz&an krto hova=I Ane pote shj &anSvwav vDe \/uv rheto hova=I pote j Apadan Ke
potanamaH j A=aRt potana j Aa\are kevz&an krto hova=I pote j Ai\kr` Ke. Aa rIte
SvyH (pote j) K kark$p =to hova=I te ;SvyHwU' khevay Ke. A=va, Anaid kaz=I Ait
# bH\ayelaH (&anavr`, dxRnavr`, mohnIy Ane AHtray$p) tem j wav Faitkmne
n krIne Svymev AaivwURt =yo A=aRt ko{nI shay ivna potanI meze j pote g! =yo
te=I te ;SvyHwU' khevay Ke. 16.
hve Aa SvyHwUne xuaSvwavnI ainuH ATyHt AivnaxIp`uH Ane k=Hict (ko{
kare) _Tpady\/aEyup`uH ivcare Ke:
khanjEnxamaza )
&antv&apn
29
inivRkaraTmtvivl`ragaidpir`amawavaduTpiriht:.
tSma&ayte
tSyEv
wgvt:
isSv$pto Vyai=Rknyen ivnaxo naiSt. ivjid tSsev pu`o i@idsHwv`assmvayo
iv>te tSyEv pun: iS=itsHwvnaxsmvay:. tSyEv wgvt: pyaRyai=Rknyen
xuVynpyaRyapeya is_________________________________________________________________
30
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
_________________________________________________________________
hve _Tpad Aaid 5y (_Tpad, y Ane \/aE) svR one sa\ar` hova=I xu
Aaane (kevzIwgvanne Ane iswgvanne) p` 1AvXyHwavI Ke Aem re Ke:
ANvya=R:- (_Tpad:) ko{ pyaRy=I _Tpad (ivnax: c) Ane ko{ pyaRy=I ivnax
(svRSy) svR (A=RjatSy) pda=Rma5ne (iv>te) hoy Ke (ken Aip pyaRye` tu) vzI ko{
pyaRy=I (A=R:) pda=R (sdwUt: qlu wvit) qreqr \/uv Ke.
!Ika:- jem _m suv`Rne baubH\$p pyaRy=I _Tpi evamaH Aave Ke, pUvR AvS=a$pe
vtRta v!I vgere pyaRy=I ivnax evamaH Aave Ke Ane pIzax vgere pyaRy=I to bNnemaH
(baubH\maH ne v!ImaH) _Tpiivnax nih
_________________________________________________________________
khanjEnxamaza )
&antv&apn
31
_________________________________________________________________
pamtuH hova=I \/uvp`uH evamaH Aave Ke, tem svR one ko{ pyaRy=I _Tpad, ko{ pyaRy=I
ivnax Ane ko{ pyaRy=I \/aE hoy Ke Aem `vuH. Aa=I (Aem kuH ke) xu Aaane p`
_Tpady\/aE$p AiStTv ke je nuH l` Ke te AvXyHwavI Ke.
32
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
wedo kdI n =va e{Ae. prHtu Aem to bntuH n=I A=aRt wedo to j$r evamaH Aave Ke. ma!e
pda=R svR=a \/uv n rhetaH ko{ AvS=a=I pje p` Ke Ane ko{ AvS=a=I nax p` pame Ke.
e Aem n manvamaH Aave to sHsarno j lop =ay.
Aam drek _Tpady\/aEmy hova=I mu Aaane p` _Tpady\/aE AvXy
hoy Ke. S=Ulta=I e{Ae to, ispyaRyno _Tpad =yo, sHsarpyaRyno y =yo Ane
Aaap`uH \/uv ruHAe ApeaAe mu Aaane _Tpady\/aE Ke. A=va, mu AaanuH &an
&ey pda=na Aakare =ya kre Ke te=I svR &ey pda=maH je je kare _Tpadaid =ay Ke te te
kare &anmaH _Tpadaid =ya kre Ke, ma!e mu Aaane smye smye _Tpady\/aE hoy Ke.
A=va v\are sU"mta=I e{Ae to, AgulFugu`maH =tI !gu` hainv<ine lI\e mu AaamaH
smye smye _Tpady\/aE vteR Ke. Ah jem iswgvannaH _Tpadaid kaH tem
kevzIwgvannaH p` y=ayoGy sm levaH. 18.
hve xuopyogna wav=I SvyHwU =yela Aa (pUv) Aaane iyo ivna k{ rIte
&an Ane AanHd hoy Aeva sHdehnuH inrakr` kre Ke:
_________________________________________________________________
khanjEnxamaza )
&antv&apn
33
I`FaitkmaR AnNtvrvIyi\kteja:.
jatotIiNy: s &anH saEQyH c pir`mit.. 19..
AyH qLvaTma xuopyogsam+yaRt I`FaitkmaR, ayopximk&andxRnasHp<TvadtIiNyo wUt: siiqlaNtrayyadnNtvrvIyR:, kTS&andxRnavr`lyadi\kkevl&andxRnaiw\anteja:, smStmohnIyawavadTyNtinivRkarxucEtNySvwavmaTmanmasadyn Svymev SvprkaxkTvl`H &anmnaklTvl`H saEQyH c wUTva pir`mte.
OvmaTmno &ananNdaE Svwav Ov. SvwavSy tu pranpeTvaidiNyEivRnaPyaTmno &ananNdaE
sHwvt:.. 19..
_________________________________________________________________
AtIiNy =yo Ke, (AnHtvrvIyR:) AnHt jenuH _m vIyR Ke Ane (Ai\kteja:) 1Ai\k jenuH
(kevz&an Ane kevzdxRn$p) tej Ke (s:) Aevo te (SvyHwU Aaa) (&anH saEQyH c) &an
Ane suq$pe (pir`mit) pir`me Ke.
34
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
kevl&ainno naiSt. k=HwUtm. dehgdH dehgtH deha\arijeiNyaidsmuTpH kvlaharaidsuqm, AsatodyjintH u\aiddu:qH c. kSmaaiSt. jMha AidHidyH jadH
ySmaNmohaidFaitkmaRwave peiNyivyVyaparrihtTvH jatm. tMha du tH `eyH tSmadtIiNyTvaetortIiNymev t&anH suqH c &eyimit. t>=a-lohip~DsHsgaRwavadiGyR=a
FnFatipnH n lwte t=aymaTmaip lohip~DS=anIyeiNyg/amawavat saHsairksuqdu:qH
nanuwvtITy=R:. kidah-kevilnaH wuiriSt, AaEdairkxrIrsavat. Ase>kmdysavaa. ASmdaidvt. pirharmahtgvt: xrIrmaEdairkH n wvit ikHtu prmaEdairkm. t=a
coH-;;xuSfi!ksHkaxH tejomUitRmyH vpu:. jayte I`doSy s\atuivvijRtm''..
yomse>odysavaZ pirharmah-y=a v/IaidbIjH jlshkairkar`sihtmraidkay
jnyit t=Evase>kmR mohnIyshkairkar`sihtH u\aidkayRmuTpadyit. kSmat. ;mohSs
ble` Fadde jIvH' [it vcnat. yid punmhawaveip u\aidprIhH jnyit tihR
v\rogaidprIhmip jnytu, n c t=a. tdip kSmat. ;wuyupsgaRwavat' [it vcnat.
ANydip dU`miSt. yid u\aba\aiSt tihR u\aI`xernNtvIy naiSt. t=Ev
u\adu:iqtSyanNtsuqmip naiSt. ijeiNypiriCKi$pmit&anpir`tSy kevl&anmip n
sHwvit. A=va ANydip kar`miSt. Ase>odyapeya se>odyonNtgu`oiSt. tt:
kar`at xkRraraixm|ye inMbki`kavdse>odyo iv>manoip n &ayte. t=EvaNydip
ba\kmiSt-y=a msHytaidtpo\nanaH vedodye iv>maneip mNdmohodyTvadq~Db/cair`aH
IprIh-ba\a naiSt, y=Ev c nvg/Eveyka>himNdevanaH vedodye iv>maneip mNdmoho_________________________________________________________________
wava=R:- Aaane &an Ane suq$pe pir`mvamaH [iNyaid pr inimonI j$r n=I
kar` ke SvprnuH kaxkp`uH jenuH l` A=aRt Sv$p Ke AevuH &an Ane Anakuzp`uH jenuH l`
Ke AevuH suq Aaano Svwav j Ke. 19.
hve AtIiNyp`ane lI\e j xu Aaane (kevzIwgvanne) xarIirk suqdu:q n=I
Aem kre Ke:
khanjEnxamaza )
&antv&apn
3p
_________________________________________________________________
36
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
_________________________________________________________________
!Ika:- jem AiGnne loqHDna gozana tPt pudglono smSt ivlas n=I (A=aRt
AiGn te loqHDna gozana pudglona ivlas=ItemnI iya=Iiw Ke) tem xu Aaane
(A=aRt kevz&anI wgvanne) [iNysmUh n=I te=I j jem AiGnne For F`na Fana marnI
prHpra n=I (A=aRt loqHDna gozana sHsgRno Awav =taH F`ana wyHkr _praKaprI Fano
mar AiGnne pDto n=I) tem xu Aaane xrIrsHbH\I suqdu:q n=I.
khanjEnxamaza )
&antv&apn
37
wava=R:- jenI Aaid n=I tem j AHt n=I, jenuH ko{ kar` n=I Ane je ANy ko{
maH n=I Aeva &anSvwavne j _padey krIne, kevz&annI _Tpina bIjwUt xukl|yan
namna SvsHvedn&ane yare Aaa pir`me Ke Tyare tena inime
38
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
_________________________________________________________________
ANvya=R:- (sda AatItSy) je sda [iNyatIt Ke, (smNtt: svaRgu`sm<Sy) je svR trf=I (svR Aadexe) svR [iNygu`o vDe sm< Ke (Svym Ov ih
&anjatSy) Ane je Svymev &an$p =yela Ke, te kevzIwgvanne (ikHicd Aip) kaH{ p`
(proH naiSt) pro n=I.
khanjEnxamaza )
&antv&apn
39
wvtITyNvy$pe` pUvRsUZe wi`timdan tu proH ikmip naStIit tmeva= Vyitreke` #yit`iT= proqH ikHic iv ASy wgvt: prH ikmip naiSt. ikHivixSy. smHt
sVvqgu`simSs smNtt: svaRTmdexE: samSTyen va SpxRrsgN\v`RxBdpiriCKi$psveRiNygu`sm<Sy. tihR ikmsihtSy. nEvm. AqatIdSs AatItSyeiNyVyaparrihtSy, A=va itIyVyaQyanm-A"`oit &anen VyaPnotITy AaTma tu`sm<Sy.
sda svRda svRkalm. punrip ikH$pSy. symev ih `a`jadSs Svymev ih Sf!H
kevl&an$pe` jatSy pir`tSyeit. t>=a-AtIiNySvwavprmaTmno ivprItain
kmv<ihetuwUtanIiNya~yitkaNtSy
jgTZykalZyvitRsmStpda=RyugpTTytIitsm=Rmivnrmq~DEkitwasmyH kevl&anH pir`tSyaSy wgvt: proH ikmip
naStIit wava=R:.. 22.. OvH kevilnaH smStH TyH wvtIit k=n$pe` =m-S=le ga=ayH
gtm. A=aTma &anma`o wvtIit &anH c
_________________________________________________________________
wava=R:- [iNyno gu` to SpxaRid Aek gu`ne j `vano Ke, jem ke cu[iNyno
gu` $pne j `vano Ke A=aRt $pne j `vamaH inim =vano Ke. vzI [iNy&an imk
Ke. kevzIwgvan to [iNyona inim ivna smSt Aadexe=I SpxaRid svR ivyone `e
Ke, Ane je smStp`e potanuH ne prnuH kaxk Ke Aeva lokor &an$pe (laEikk&an=I iw
kevz&an$pe) Svymev pir`Mya kre Ke ma!e smSt , e5, kaz Ane wavne Avg/haid m
ivna `ta hova=I kevzIwgvanne kaH{ p` pro n=I. 22.
40
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
!Ika:- ;smgu`pyaRyH Vym (gu`pyaRyo A=aRt yugpd svR gu`o Ane pyaRyo te j
Ke)' Ae vcn ma`e Aaa &an=I hInai\ktarihtp`e pir`mto hova=I &anma` Ke,
Ane &an 1&eyin hova=I, dain 2dhnnI jem, &eyma` Ke. &ey to lok Ane Alokna
ivwag=I 3ivw, 4AnHt pyaRymaza=I AailHigt Sv$pe sUict (g!, j`ato), naxvHt
deqato KtaH \/uv Aevo !
_________________________________________________________________
khanjEnxamaza )
&antv&apn
41
svRimit yavt. tto in:xeavr`y` Ov lokalokivwagivwsmStvSTvakarparmupgMy t=EvaCyutTven VyviS=tTvat &anH svRgtm.. 23..
A=aTmno &anma`TvanWyupgme aE pavupNySy dUyit-
_________________________________________________________________
smUh Ke Ae!le ke b\uHy Ke. (&ey to Kye no smUh Ae!le ke b\uHy Ke.) ma!e in:xe
Aavr`na ynI `e j lok Ane Alokna ivwag=I ivw smSt vStuAona Aakarona
parne pamIne Ae rIte j ACyutp`e rhetuH hova=I &an svRgt Ke.
42
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
ySy vaidno mteZ jgit tSs so Aada tSy mte s AaTma hI`o va AihAo va `a`ado
hvid \uvmev hIno va Ai\ko va &anaTskaxad wvit initmeveit.. 24.. hI`o jid so
Aada tH `a`mced`H ` ja`aid hIno yid s AaTma tdaGerwave sit _*`gu`o y=a xItlo
wvit t=a Sva]ywUtcetnaTmkVysmvayawavaSyaTmno &anmcetnH wvTst ikmip
_________________________________________________________________
!Ika:- e Aa Aaa &an=I hIn Ke Aem SvIkarvamaH Aave to Aaa=I Aagz v\I
jtuH &an (Aaana e5=I Aagz v\Ine tenI bhar aptuH &an) potana Aa]ywUt
cetnno smvay (sHbH\) nih rhevane lI\e Acetn =yuH =kuH $paid gu` jevuH =va=I n
`e Ane e Aa Aaa &an=I Ai\k Ke Aevo p SvIkarvamaH Aave to AvXy (Aaa)
&an=I Aagz v\I gyo hovane lI\e (&anna e5=I bhar apto hovane lI\e) &an=I
p<=k =yo =ko F!p!aid jevo =va=I &an isvay n `e. ma!e Aaa &anma` j
manvayoGy Ke.
khanjEnxamaza )
&antv&apn
43
_________________________________________________________________
wava=R:- AaanuH e5 &anna e5=I AoKuH manvamaH Aave to Aaana e5nI bhar
vtRtuH &an cetn sa=e sHbH\ nih hovane lI\e Acetn gu` jevuH =va=I `vanuH kam n
krI xke, jem v`R, gH\, rs, SpxR vgere Acetn gu`o `I xkta n=I tem. e AaanuH e5
&anna e5=I Ai\k manvamaH Aave to &anna e5nI bhar vtRto &anxUNy Aaa &an
ivna `vanuH kam n krI xke, jem &anxUNy FDo, v vgere pda= `I xkta n=I tem.
ma!e Aaa &an=I hIn p` n=I, Ai\k p` n=I, &an jevDo j Ke. 242p.
hve &annI jem AaanuH p` svRgtp`uH Nyayis Ke Aem khe Ke:
44
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
svR&:. kSmat svRgto wvit. ij`o ijn: `a`myado y &anmyTvaeto: sVve iv y tGgya
jgid Aa sveRip c ye jgTy=aRSte dpR`e ibMbvd Vyvhare` tZ wgvit gta wviNt.
kSmat. te wi`ya te=aRStZ gta wi`ta: ivsyado ivyTvaTpirCKe>Tvat &eyTvat. kSy.
tSs tSy wgvt [it. t=aih-ydnNt&anmnaklTvl`anNtsuqH c tda\arwUtStavdaTma.
[T=HwUtaTmma`H &anmaTmn: SvSv$pH wvit. [T=HwUtH SvSv$pH dehgtmpirTyjev lokalokH
piriCKni. tt: kar`avhare` svRgto w~yte wgvan. yen c kar`en
nIlpItaidbih:pda=aR AadxeR ibMbvt piriCKyakare` &ane itfliNt tt: kar`a_________________________________________________________________
!Ika:- &an 5`e kazna svR pyaRy$p vtRta smSt &eyakarone phcI vztuH (
`tuH) hova=I svRgt khevamaH AauH Ke Ane Aeva (svRgt) &anmy ={ne rhela hova=I
wgvan p` svRgt j Ke. Ae rIte svR pda= p` svRgt &anna ivy hovane lI\e, svRgt
&an=I Aiw Aeva te wgvanna te ivyo Ke Aem (xamaH) kuH Ke ma!e svR pda=
wgvangt j (wgvanmaH a j) Ke.
TyaH (Aem smjvuH ke)inynye Anakuztal` suqnuH je sHvedn te suqsHvednna
Ai\anp`a jevDo j Aaa Ke Ane te Aaa jevDuH j &an Svtv Ke te Aama` &an
ke je inj Sv$p Ke tene KoDa ivna, smSt 2&eyakaronI smIp gya ivna, wgvan (svR
pda=ne) `e Ke. inynye Aam hova KtaH vharnye ;wgvan svRgt Ke' Aem khevay Ke.
vzI
1
_________________________________________________________________
1. Ai\an Aa\ar rhe@a`. (Aaa suqsHvednno Aa\ar Ke. je!lamaH suqnuH vedn =ay Ke tevDo
j Aaa Ke.)
2. &eyakaro pr pda=naH gu`pyaRyo ke jeAo &ey Ke. (Aa &eyakaro prma=eR Aaa=I tdn
iwNn Ke.)
khanjEnxamaza )
&antv&apn
4p
A=aTm&anyorekTvaNyTvH icNtyit-
_________________________________________________________________
ANvya=R:- (&anH AaTma) &an Aaa Ke ([it mtH) Aem ijndevno mt Ke.
(AaTmanH ivna) Aaa ivna (bI ko{ maH) (&anH n vtRte) &an hotuH n=I (tSmat)
te=I (&anH AaTma) &an Aaa Ke (AaTma) Ane Aaa to (&anH va) (&angu` ara) &an
Ke (ANyt va) A=va (suqaid ANy gu` ara) ANy Ke.
_________________________________________________________________
1. nEimikwUt &eyakaro &anmaH =ta (&annI AvS=a$p) &eyakaro. (Aa &eyakarone &anakaro
p` khevamaH Aave Ke, kar` ke &an Aa &eyakar$pe pir`me Ke. Aa &eyakaro nEimik Ke Ane pr
pda=naH gu`pyaRyo temnaH inim Ke. Aa &eyakarone AaamaH deqIne ;smSt pr pda=
AaamaH Ke' Aem _pcar krvamaH Aave Ke. Aa vat 31 mI ga=amaH dpR`na aHt=I smvxe.)
46
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
yt:
xesmStcetnacetnvStusmvaysHbN\inTsuktyana>nNtSvwavissmvaysHbN\mekmaTmanmaiwmuQyenavlMBy v<Tvat tH ivna AaTmanH &anH n \aryit, tto
&anmaTmEv Syat. AaTma TvnNt\maRi\anTvat &an\mRare` &anmNy\mR-are`aNydip
Syat. ikH canekaNtoZ blvan. OkaNten &anmaTmeit &anSyawavo-cetnTvmaTmno
ivxegu`awavadwavo va Syat. svR=aTma &animit inra]yTvat &anSyawav AaTmn:
xepyaRyawavStdivnawaivnStSyaPywav: Syat.. 27..
_________________________________________________________________
kt<R ivnaTmanH jIvmNyZ F!p!adaE n vtRte. tMha `a`H APpa tSmat &ayte
k=Hic&anmaTmEv Syat. [it ga=apadZye` &anSy k=HicdaTmTvH S=aiptm. APpa `a`H c
A~`H va AaTma tu &an\mRare` &anH wvit, suqvIyaRid\mRare`aNya inymo naStIit.
t>=a-yid punrekaNten &anmaTmeit w~yte tda &angu`maZ OvaTma a:
suqaid\maR`amvkaxo
naiSt.
t=a
suqvIyaRid\mRsmUhawavadaTmawav:,
AaTmn
Aa\arwUtSyawavada\eywUtSy
&angu`SyaPywav:,
[TyekaNte
sit
yorPywav:.
tSmaTk=Hic&anmaTma n svR=eit. AymZaiway:-AaTma Vyapko &anH VyaPyH tto &anmaTma
Syat, AaTma tu &anmNya wvtIit. t=a com_________________________________________________________________
!Ika:- xe smSt cetn t=a Acetn vStuAo sa=e smvaysHbH\ ivnanuH hovane
lI\e, jenI sa=e AnaidAnHt Svwavis smvaysHbH\ Ke Aeva Aek Aaane Ait ink!p`e
(Aiwdexp`e) AvlHbIne vtRtuH hova=I, Aaa ivna &an potanI hyatI raqI xktuH
n=I ma!e &an Aaa j Ke. Ane Aaa to AnHt \mnuH Ai\an (Aa\ar) hova=I
&an\mR ara &an Ke Ane ANy \mR ara ANy p` Ke.
vzI te _praHt (ivxe smjvuH ke), Ah AnekaHt bzvan Ke. AekaHte &an Aaa Ke
Aem manvamaH Aave to, (&angu` Aa ={ jva=I) &anno Awav =ay, (Ane
&angu`no Awav =va=I) Aaane Acetnp`uH Aave A=va ivxe gu`no Awav =va=I
Aaano Awav =ay. svR=a Aaa &an Ke Aem manvamaH Aave to, (Aa Aek
&angu`$p ={ jtaH &anne ko{ Aa\arwUt nih rheva=I) inra]yp`ane lI\e &anno
Awav =ay A=va (Aa Aek &angu`$p ={ jva=I) Aaana xe pyaRyono (suq,
vIyaRid gu`ono)
_________________________________________________________________
smvaysHbH\ gu` hoy TyaH gu`I hoy Ane gu`I hoy TyaH gu` hoy, gu` n hoy TyaH gu`I n
hoy Ane gu`I n hoy TyaH gu` n hoyAavo gu`gu`Ino AiwNndex$p sHbH\ tadaTMysHbH\.
khanjEnxamaza )
&antv&apn
47
Awav =ay Ane temnI sa=e AivnawavI sHbH\vaza Aaano p` Awav =ay (kar` ke
suq, vIyR vgere gu`o n hoy TyaH Aaa p` hoto n=I). 27.
hve &an Ane &eyna prSpr gmnne rd kre Ke (A=aRt &an Ane &eyo AekbImaH
vextaH n=I Aem khe Ke):
!Ika:- Aaa Ane pda= Svl`wUt p<=kp`ane lI\e AekbImaH vtRta n=I prHtu
temne ma5 &an&eySvwavsHbH\=I s\atuH AekbImaH vtRvuH Ke, ne5 Ane $pnI jem. (ANy
o=I iwNnp`uH drek nuH l` hova=I Aaa Ane pda= AekbImaH vtRta n=I, prHtu
Aaano &anSvwav Ke Ane pda=no &eySvwav KeAeva &an&eySvwav$p sHbH\na kar`e
j ma5 temnuH AekbImaH vtRvuH _pcar=I khI xkay Ke ne5 Ane $pI pda=nI jem.) jem
ne5o Ane
48
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
temna ivywUt $pI o prSpr vex ivna p` &eyakarone g/hvana Ane ApRvana
SvwavvazaH Ke, tem Aaa Ane pda= AekbImaH vTyaR ivna p` smSt &eyakarone g/hvana
Ane ApRvana Svwavvaza Ke. (jevI rIte AaHq $pI pda=maH vextI n=I Ane $pI pda=
AaHqmaH vexta n=I top` AaHq $pI pda=na &eyakarone g/h` krvana`vana
SvwavvazI Ke Ane $pI pda= potana &eyakarone ApRvanaj`avvanaSvwavvaza Ke, tevI
rIte Aaa pda=maH vexto n=I Ane pda= AaamaH vexta n=I top` Aaa pda=na
smSt &eyakarone g/h` krvana`vanaSvwavvazo Ke Ane pda= potana smSt
&eyakarone ApRvanaj`avvanaSvwavvaza Ke.) 28.
hve Aaa pda=maH nih vtRto hova KtaH jena=I (je xivEicy=I) tene pda=maH
vtRvuH is =ay Ke te xivEicyne kaxe (dxaRve) Ke:
khanjEnxamaza )
&antv&apn
49
jgdxeimit. t=a ih-y=a locnH kt<R $ipVyai` y>ip inyen n Sp<xit t=aip
Vyvhare` Sp<xtIit itwait loke. t=aymaTma im+yaTvraga>as/va`amaTmn sHbiN\
yTkevl&anaTpUv
ivixwed&anH
tenoTpH
yTkevl&andxRnyH
ten
jgTZykalZyvitRpda=aRiyenaSp<xip Vyvhare` Sp<xit, t=a Sp<xiv &anen janait
dxRnen pXyit c. k=HwUtSsn. AtIiNysuqaSvadpir`t: satIt [it. tto &ayte
inyenavex [v Vyvhare`
_________________________________________________________________
ANvya=R:- (cu: $pH [v) jevI rIte cu $pne (&eyomaH AvexeluH rhIne tem j
AvexeluH nih rhIne `edeqe Ke) tevI rIte (&anI) Aaa (AatIt:) [iNyatIt =yo =ko
(AxeH jgt) Axe jgtne (smSt lokalokne) (&eyeu) &eyomaH (n iv:) Aiv
rhIne (n Aiv:) tem j Aiv nih rhIne (inytH) inrHtr (janait pXyit) `edeqe
Ke.
!Ika:- jevI rIte cu $pI one Svdexo vDe A`SpxRtuH hova=I Aiv rhIne
(`edeqe Ke) tem j &ey Aakarone Aasat (pota$p) krtuH hova=I Aiv nih rhIne
`edeqe Ke tevI rIte Aaa p`, [iNyatItp`ane lI\e aPykairtana ivcargocrp`a=I
(p`) dUr =yo =ko &eywUt smSt vStuAone Svdexo=I A`SpxRto hova=I Aiv rhIne
(`edeqe Ke) tem j xivEicyne lI\e vStumaH vtRta smSt &eyakarone `e ke mUzmaH=I
_qeDIne koizyo krI jto hova=I Aiv nih rhIne `edeqe Ke. Aa rIte Aa ivic5
xivaza Aaane pda=maH AvexnI jem vex p` is =ay Ke.
wava=R:- eke AaHq potana dexo vDe $pI pda=ne SpxRtI nih hova=I iny=I to
te &eyomaH Aiv Ke top` te $pI pda=ne `tIdeqtI
_________________________________________________________________
aPykairta &ey ivyone Spxne j kayR krI xkvuH`I xkvuH te. ([iNyatIt =yela AaamaH
aPykairtana ivcarno p` Avkax n=I.)
p0
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
_________________________________________________________________
hova=I vhar=I ;marI AaHq F`a pda=maH frI vze Ke' Aem khevay Ke. AevI rIte eke
kevz&ana Aaa potana dexo vDe &ey pda=ne SpxRto nih hova=I iny=I to te &eyomaH
Aiv Ke top` &aykdxRk xinI ko{ prm Adwut ivic5tane lI\e (iny=I dUr ra
ra p`) te smSt &eyakarone `todeqto hova=I vhar=I ;Aaa svR pyaRyomaH
pesI y Ke' Aem khevay Ke. Aa rIte vhar=I &ey pda=maH Aaano vex is =ay Ke.
29.
hve, Aa rIte (nIce ma`e &an pda=maH vteR Ke Aem (aHt ara) Sp kre Ke:
!Ika:- jem dU\maH rheluH [NnIl rTn potanI wana smUh vDe dU\maH
khanjEnxamaza )
&antv&apn
p1
t=a
sHvednmPyaTmnoiwTvat
kZxenaTmtamapH
kr`aHxen
&antamapen
kar`wUtanam=aRnaH kayRwUtan smSt&eyakaraniwVyaPy vtRmanH kayRkar`TvenopcyR
&anm=aRniwwUy vtRt [TyuCymanH n iviti|yte.. 30..
A=Evm=aR &ane vtRNt [it sHwavyit-
apIne vtRtuH deqay Ke, tem 1sHvedn (&an) p`, Aaa=I AiwNn hova=I ktaRAHx vDe
Aaap`ane pamtuH =kuH &an$p kr`AHx vDe 2kar`wUt pda=oRna kayRwUt smSt &eyakaromaH
apIne vteR Ke, te=I kayRmaH kar`no (&eyakaromaH pda=oRno) _pcar krIne ;&an pda=oRmaH
apIne vteR Ke' Aem khevuH ivro\ pamtuH n=I.
wava=R:- jem dU\=I wrela vas`maH rheluH [NnIl rTn (nIlm) sFza dU\ne
potanI wa vDe nIlv`R kre Ke te=I Vyvhare rTnnI wa Ane rTn smSt dU\maH apelaH
khevay Ke, tem &eyo=I wrela ivmaH rhelo Aaa smSt &eyone (lokalokne) potanI
&anwa vDe kaixt kre Ke A=aRt `e Ke te=I vhare AaanuH &an Ane Aaa svRapI
khevay Ke (eke iny=I to teAo potana AsHQy dexomaH j rhelaH Ke, &eyomaH pe@aH n=I).
30.
hve, Aa rIte pda=oR 3&anmaH vteR Ke Aem kre Ke:
1. ma`i=I sHvedn A=aRt &an khetaH AnHt gu`pyaRyono ipHD smy Ke. temaH e ktaR, kr`
Aaid AHxo paDvamaH Aave to ktaRAHx te AqHD Aa Ke Ane kr`AHx te &angu` Ke.
2. pda=oR kar` Ke Ane temna &eyakaro (gu`pyaRyo) kayR Ke.
3. Aa ga=amaH p` ;&an' xBd=I AnHt gu` pyaRyona ipHD$p &at< QyalmaH levuH.
p2
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
_________________________________________________________________
svRgtH n wvit. sVvgyH va `a`H Vyvhare` svRgtH &anH sMmtH cevtaH khH ` `a`iya
Aa tihR Vyvharnyen SvkIy&eyakarpiriCKismpR`are` &aniS=ta A=aR: k=H n wviNt
ikHtu wvNTyeveit. AZaymiway:-yt Ov Vyvhare` &eypiriCKyakarg/h`are` &anH svRgtH
w~yte, tSmadev &eypiriCKyakarsmpR`are` pda=aR Aip Vyvhare` &angta w~yNt [it..
31.. A= &ainn: pda=ER: sh y>ip Vyvhare` g/ag/ahksMbN\oiSt t=aip sH}leaidsMbN\o
naiSt, ten kar`en &eypda=ER: sh iwTvmeveit itpadyit_________________________________________________________________
!Ika:- e smSt Sv&eyakarona smpR` ara (&anmaH) tyaR =ka svR pda=oR
&anmaH n itwase to te &an svRgt n manI xkay. Ane e te (&an) svRgt manvamaH
Aave, to pKI (pda=oR) saat &andpR`wUimkamaH trela ibHbsman potpotana
&eyakaronaH kar`o (hova=I) Ane 1prHpraAe itibHb sman &eyakaronaH kar`o hova=I pda=oR
k{ rIte &aniS=t n=I nI =ta? (AvXy &aniS=t nI =ay Ke.)
wava=R:- dpR`maH myUr, mHidr, sUyR, v< vgerenaH itibHb pDe Ke. TyaH iny=I to
itibHbo dpR`nI j AvS=a Ke KtaH dpR`maH itibHbo deqIne,
_________________________________________________________________
ibHb dpR`maH jenuH itibHb pDuH hoy te. (&anne dpR`nI _pma AapIAe to, pda=oRna &eyakaro
ibHb sman Ke Ane &anmaH =ta &annI AvS=a$p &eyakaro itibHb jevaH Ke)
1. pda=oR saat Sv&eyakaronaH kar` Ke (A=aRt pda=oR potpotana gu`pyaRyonaH saat kar`
Ke) Ane prHpraAe &annI AvS=a$p &eyakaronaH (&anakaronaH) kar` Ke.
khanjEnxamaza )
&antv&apn
p3
prg/h`mo`pir`mnawaven
sv
_________________________________________________________________
ge~hid `ev ` muHcid g<ait nEv muit nEv ` prH pir`mid prH prVyH &eypda= nEv
pir`mit. s k: ktaR. kevlI wgvH kevlI wgvan svR&: tto &ayte prVye`
_________________________________________________________________
kayRmaH kar`no _pcar krIne ;myUraid dpR`maH Ke' Aem vhar=I khevay Ke. AevI rIte
&andpR`maH p` svR pda=oRna smSt &eyakaronaH itibHb pDe Ke A=aRt pda=oRna &eyakarona
inime &anmaH &annI AvS=a$p &eyakaro =ay Ke (kar` ke e Aem n =ay to &an svR
pda=oRne `I xke j nih). TyaH iny=I to &anmaH =ta &eyakaro &annI j AvS=a Ke,
pda=oRna &eyakaro kaH{ &anmaH pe@a n=I. iny=I Aam hova KtaH vhar=I e{Ae to,
&anmaH =ta &eyakaronaH kar` pda=oRna &eyakaro Ke Ane temnaH kar` pda=oR KeAe rIte
prHpraAe &anmaH =ta &eyakaronaH kar` pda=oR Ke ma!e te (&annI AvS=a$p) &eyakarone
&anmaH deqIne, kayRmaH kar`no _pcar krIne ;pda=oR &anmaH Ke' Aem vhar=I khI xkay Ke.
31.
hve, Ae rIte (vhare) Aaane pda=oR sa=e AekbImaH vtRvap`uH hova KtaH,
(iny=I) te prne g/amUka ivna t=a pr$pe pir`Mya ivna svRne deqto`to hova=I
tene (pda=oR sa=e) ATyHt iwp`uH Ke Aem dxaRve Ke:
p4
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
_________________________________________________________________
sh iwTvmev. tihR ikH prVyH n janait. peCKid smHtdo so ja`id sVvH i`rvsesH t=aip
Vyvharnyen pXyit smNtt: svRVyeZkalwavEjaRnait c sv inrvxem. A=va
itIyVyaQyanm-AWyNtre kamko\aid bihivRye peiNyivyaidkH bihRVyH n g<ait,
SvkIyanNt&anaidctuyH c n muit ytStt: kar`adyH jIv: kevl&anoTpi` Ov
yugpTsv janNsn prH ivkLpaNtrH n pir`mit. t=awUt: sn ikH kroit.
SvtvwUtkevl&anyoita jaTymi`kLpo in:kMpcEtNykaxo wUTva SvaTmanH SvaTmna
SvaTmin janaTynuwvit. tenaip kar`en prVyE: sh iwTvmeveTyiway:.. 32.. OvH &anH
&ey$pe`
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
khanjEnxamaza )
&antv&apn
pp
_________________________________________________________________
n
pir`mtITyaidVyaQyan$pe`
t<tIyS=le
ga=apkH
gtm.
A=
y=a
inravr`sklVyil`en kevl&anenaTmpir&anH wvit t=a savr`EkdexVyil`en
kevl&anoTpibIjwUten SvsHvedn&an$pwav]utenaPyaTmpir&anH wvtIit ininoit. A=va
itIypatinka-y=a kevl&anH ma`H wvit t=a kevl&an`Itpda=RkaxkH ]ut&anmip
proma`H wvtIit patinkayH mnis \<Tva sUZimdH itpadyit-jo y: ktaR ih Sf!H
sude` inivRkar_________________________________________________________________
yugpd &an hova=I temnuH &an Aek &eymaH=I bImaH ne bImaH=I 5ImaH pl!atuH n=I tem j
temne kaH{ `vanuH bakI nih hova=I ko{ ivxe &eyakarne `va Tye p` temnuH &an vztuH
n=I Ae rIte p` teAo pr=I tdn iwNn Ke. (e vnI `niya pl!o qatI hoy to j
tene ivkLpprinimk rage ho{ xke Ane to j Ae!lo pr sa=eno sHbH\ khevay. prHtu
kevzIwgvannI &ine to pirvtRnpl!o n=I te=I teAo pr=I ATyHt iwNn Ke.) Aa rIte
kevz&ana Aaa pr=I ATyHt iwNn hova=I Ane drek Aaa Svwave kevzIwgvan jevo
j hova=I, iny=I drek Aaa pr=I iwNn Ke Aem is =yuH. 32.
hve kevz&anIne Ane ]ut&anIne Aivxep`e dxaRvIne ivxe AakaHana owne y kre
Ke (A=aRt kevz&anImaH Ane ]ut&anImaH tfavt n=I Aem dxaRvIne v\are `vanI [CKana
owne n kre Ke):
ANvya=R:- (y: ih) je qreqr (]uten) ]ut&an vDe (Svwaven &aykH) Svwav=I
&ayk (A=aRt &aykSvwav) (AaTmanH) Aaane (ivjanait) `e Ke, (tH) tene
(lokdIpkra:) lokna kaxk (%y:) %Iro (]utkevilnH w`iNt) ]utkevzI khe Ke.
p6
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
SvsHivi$pwav]utpir`amen ivja`id ivjanait ivxee` janait ivysuqanNdivl`injxuaTmwavnoT=prmanNdEkl`suqrsaSvadenanuwvit. km. APpa`H injaTmVym. ja`gH &aykH kevl&anSv$pm. ken kTva. shave` smStivwavrihtSvSvwaven tH
suykevilH tH mhayogINH ]utkevilnH w`Hit k=yiNt. ke ktaRr:. [is`o %y:.
ikHivixa:. loyPpdIvyra lokdIpkra lokkaxka [it. Ato ivStr:yugpTpir`tsmStcEtNyxailna
kevl&anen
Ana>nNtin*kar`aNyVyasa\ar`SvsHve>manprmcEtNysamaNyl`Sy
prVyrihtTven
kevlSyaTmn
AaTmin
Svanuwvna>=a wgvan kevlI wvit, t=ayH g`\rdevaidinyrTnZya_________________________________________________________________
khanjEnxamaza )
&antv&apn
p7
A= &anSy ]utopai\wedmudSyit-
_________________________________________________________________
wava=R:- wgvan smSt pda=oRne `e Ke te=I kaH{ teAo ;kevzI' khevata n=I,
prHtu kevz A=aRt xu Aaane `taAnuwvta hova=I teAo ;kevzI' khevay Ke. kevz (
xu) Aaane `narAnuwvnar ]ut&anI p` ;]utkevzI' khevay Ke. kevzI Ane
]utkevzImaH tfavt Ae!lo Ke kekevzI jemaH cEtNyna smSt ivxeo AekIsa=e pir`me Ke Aeva
kevz&an vDe kevz Aaane Anuwve Ke Ane ]utkevzI jemaH cEtNyna ke!lak ivxeo me
pir`me Ke Aeva ]ut&an vDe kevz Aaane Anuwve Ke A=aRt, kevzI sUyRsman kevz&an vDe
Aaane deqeAnuwve Ke Ane ]utkevzI dIva sman ]ut&an vDe Aaane deqeAnuwve Ke. Aa
rIte kevzImaH ne ]utkevzImaH Sv$piS=rtanI trtmta$p wed j muQy Ke, vuHAoKuH (v\are
AoKa pda=oR) `va$p wed ATyHt gaE` Ke. ma!e F`uH `vanI [CKa$p ow KoDI Sv$pmaH
j inz rhevuH yoGy Ke. Ae j kevz&an aino _pay Ke. 33.
hve, &anna ]ut_pai\k<t wedne dUr kre Ke (A=aRt ]ut&an p` &an j Ke, ]ut$p
_pai\ne kar`e &anmaH kaH{ wed pDto n=I Aem dxaRve Ke):
p8
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
pyaRye dIpS=anIyen ragaidivkLprihtprmsmai\na injaTmanH pXytIit. AymZaiway:AaTma pro:, k=H |yanH ikyte [it sNdehH kTva prmaTmwavna n Tyayeit.. 33.. A=
xBd$pH Vy]utH Vyvhare` &anH inyena=RpiriCKi$pH wav]utmev &animit k=yit.
A=vaTmwavnarto iny]utkevlI wvtIit pUvs
R UZe wi`tm. AyH tu Vyvhar]utkevlIit
k+yte-suH Vy]utm k=MwUtm. ij`ovidH ijnopidm. kE: kTva. poGgldVvPpgeihH
vy`eihH pulVyaTmkEidRVy|vinvcnE:. tH ja``a ih `a`H ten pUvoRxBd]uta\are`
&ir=RpiriCKi&aRnH w~yte ih Sf!m. suSy y ja``a wi`ya pUvoRVy]utSyaip
Vyvhare` &anVypdexo wvit n tu inyeneit. t=a ih-y=a inyen xubuEkSvwavo jIv:
pavhare` nrnarkaid$poip jIvo w~yte t=a inyenaq~DEkitwas$pH
smStvStukaxkH
&anH
w~yte,
pavhare`
meFp!lav<taidTySyavS=aivxevTkmRp!lav<taq~DEk&an$pjIvSy
mit&an]ut&anaidVypdexo wvtIit wava=R:.. 34.. A= iw&anenaTma &anI n wvtITyupidxit_________________________________________________________________
!Ika:- =m to ]ut Ae!le sU5 Ane sU5 Ae!le wgvan AhRtsvR&e SvyH `Ine
_pdexeluH, 1SyaTkar jenuH ic Ke AevuH, paEdgilk xBdb/ tenI 2&i (xBdb/ne `narI
`niya) te &an Ke ]ut (sU5) to tenuH (&annuH) kar` hova=I &an trIke _pcar=I j
khevay Ke (jem ANnne a` khevay Ke tem). Aam hova=I Aem filt =ay Ke ke ;sU5nI
&i' te ]ut&an Ke. hve e sU5 to _pai\ hova=I teno Aadr n krvamaH Aave to ;&i' j
bakI rhe Ke (;sU5nI &i' khIAe KIAe TyaH iny=I &i kaH{ paEdgilk sU5nI n=I,
AaanI Ke sU5 &ina Sv$pwUt n=I, v\aranI vStu A=aRt _pai\ Ke kar` ke sU5 n hoy
TyaH p` &i to hoy Ke. ma!e e sU5ne n g`IAe to ;&i' j bakI rhe Ke) Ane te (
&i) kevzIne Ane ]utkevzIne AaAnuwvnmaH tuLy j Ke. ma!e &anmaH ]ut_pai\k<t wed
n=I. 34
_________________________________________________________________
khanjEnxamaza )
&antv&apn
p9
hve Aaa Ane &anno kt<RTvkr`Tvk<t wed dUr kre Ke (A=aRt prma=eR Awed
AaamaH, ;Aaa `niyano ktaR Ke Ane &an kr` Ke' Aem vhare wed paDvamaH Aave
Ke, top` Aaa ne &an jdaH nih hova=I Awedny=I ;Aaa j &an Ke' Aem smve
Ke):
60
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
hova=I _*`ta khevay Ke tem. prHtu Aem n=I ke jem p<=GvtIR datrDa vDe devd kapnar Ke
tem (p<=GvtIR) &an vDe Aaa `nar (&ayk) Ke. e Aem hoy to bNnene Acetnp`uH
Aave Ane be Acetnno sHyog =taH p` &i nIpje nih. Aaa ne &an p<=GvtIR hova KtaH
Aaane &i =tI manvamaH Aave to to pr &an vDe prne &i ={ xke Ane raq vgerene
p` &ino _dwv inrHkux =ay. (;Aaa ne &an p<=k Ke p` &an Aaa sa=e eDava=I
Aaa `vanuH kayR kre Ke' Aem manvamaH Aave to to &an jem Aaa sa=e eDay tem raq,
FDo, =aHwlo vgere svR pda=oR sa=e eDay Ane te=I te pda=oR p` `vanuH kayR kre. prHtu
Aam to bntuH n=I. te=I Aaa ne &an p<=k n=I.) vzI, pota=I AiwNn Aeva smSt
&eyakaro$pe pir`meluH je &an te$pe SvyH pir`mnarne, kayRwUt smSt &eyakarona kar`wUt
svR pda=oR &anvtIR j k=Hict Ke. (ma!e) &ata ne &anna ivwagnI ikl kLpna=I xuH
yojn Ke? 3p.
hve xuH &an Ke Ane xuH &ey Ke te kre Ke:
khanjEnxamaza )
&antv&apn
61
ANvya=R:- (tSmat) te=I (jIv: &anH) v &an Ke (&eyH) Ane &ey (iZ\a
smaQyatH) i5\a v`RvvamaH AaveluH (i5kazSpxIR) (VyH) Ke. (pun: VyH [it) (Ae
&eywUt) Ae!le (AaTma) Aaa (Svaa) (pr: c) Ane pr (pir`amsHb:) ke jeAo
pir`amvazaH Ke.
62
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
n=I, kar` ke te, kaxniyanI mafk, _Tpiiya=I iv rIte (udI rIte) vteR Ke. jem je
kaXywUt prne kaxe Ke Aeva kaxk dIvane Sv kaXyne kaxvanI babtmaH ANy kaxknI
j$r pDtI n=I, kar` ke Svymev kaxniyanI aiPt Ke tem je &eywUt prne `e Ke Aeva
&ayk Aaane Sv &eyne `vanI babtmaH ANy &ayknI j$r pDtI n=I, kar` ke Svymev
&aniyanI aiPt Ke. (Aa rIte is =yuH ke &an Svne p` `I xke Ke.)
() Aaane ona &an$pp`uH Ane one Aaana &ey$pp`uH xa=I (k{ rIte
F!e) Ke? (_r) teAo pir`amvazaH hova=I. Aaa Ane o pir`amyu Ke, te=I
Aaane, o jenuH 1AalHbn Ke Aeva &an$pe (pir`it), Ane one, &anne 2AvlHbIne
&eyakar$pe pir`it Abai\tp`e tpe KetapvHt vteR Ke. (Aaa Ane o smye smye
pir`am kyaR kre Ke, kU!S=
_________________________________________________________________
ko{ pyaRy pote potamaH=I _TpNn ={ xke nih p` te na Aa\aremaH=I_TpNn =ay kar`
ke e Aem n hoy to to $p Aa\ar ivna pyaRyo _TpNn =ay, jz ivna trHgo =ay. Ae to
Ty ivru Ke te=I pyaRyne _TpNn =va ma!e $p Aa\ar e{Ae Aa rIte &anpyaRy p` pote
potamaH=I _TpNn ={ xke nih, AamaH=I _TpNn =ayAe vat to brabr Ke. prHtu &anpyaRy
pote pota=I j`a{ xke nih Ae vat y=a=R n=I. AamaH=I _TpNn =to &anpyaRy pote
pota=I j j`ay Ke. jem dIva$p Aa\armaH=I _TpNn =to kaxpyaRy Svprne kaxe Ke tem
Aaa$p Aa\armaH=I _TpNn =to &anpyaRy Svprne `e Ke. vzI &an pote potane `e Ke Ae
Anuwvis p` Ke.
1. &anne &eywUt o AalHbn A=aRt inim Ke. &an &eyne n `e to &annuH &anTv xuH?
2. &eyne &an AalHbn A=aRt inim Ke. &ey &anmaH n j`ay to &eynuH &eyTv xuH?
khanjEnxamaza )
&antv&apn
63
_________________________________________________________________
n=I te=I Aaa &anSvwave pir`me Ke Ane o &eySvwave pir`me Ke. Ae rIte &anSvwave
pir`mto Aaa &anna AalHbnwUt one `e Ke Ane &eySvwave pir`mtaH o &eyna
AalHbnwUt &anmaHAaamaHj`ay Ke.) 36.
hve ona AtIt Ane Anagt pyaRyo p`, taTkaizk pyaRyonI mafk, p<=kp`e
&anmaH vteR Ke Aem smve Ke:
!Ika:- (vaid) smSt itAona pyaRyonI _TpinI myaRda 5`e kaznI myaRda
je!lI hova=I (A=aRt teAo 5`e kaze _TpNn =ya krta hova=I), temna (te smSt
itAona), mpUvRk tptI Sv$psHpdavaza (Aek
64
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
sveR sUta AsUta Aip pyaRya: ye ih Sf!H vHte te te pUvoRa: pyaRya vtRNte itwasNte
itSfriNt. . `a`e kevl&ane. k=HwUta [v. tailgev taTkailka [v vtRmana [v.
kasaH sMbiN\n:. taisH dVvjadI`H tasaH isanaH xujIvVyaidVyjatInaimit. Vyviht_________________________________________________________________
pKI Aek g!ta), iv>manp`ane Ane Aiv>manp`ane pamta, je ko{ je!la pyaRyo Ke, te
b\ay, taTkaizk (vtRmankalIn) pyaRyonI mafk, ATyHt 1imi]t hova KtaH saE pyaRyonaH
ivix l` Sp j`ay Ae rIte, Aek `e j, &anmhelmaH iS=it pame Ke. Aa (5`e kazna
pyaRyonuH vtRman pyaRyonI mafk &anmaH j`avuH) Ayu n=I kar` ke
(1) teno nI sa=e (jgtmaH je evamaH Aave KeAnuwvay Ke tenI sa=e) Aivro\
Ke. (jgtmaH) deqay Ke ke KS=ne p`, jem vtRman vStu ictvtaH tena Aakarne &an
AvlHbe Ke tem, tIt Ane Anagt vStu icHtvtaH (p`) tena Aakarne &an AvlHbe Ke.
(2) vzI &an ic5p! sman Ke. jem ic5p!maH AtIt, Anagt Ane vtRman
vStuAona AaleQyakaro (AaleQy Aakaro) saat Aek `e j wase Ke, tem &an$pI wIHtmaH
(&anwUimmaH, &anp!maH) p` AtIt, Anagt Ane vtRman pyaRyona &eyakaro saat Aek
`e j wase Ke.
(3) vzI svR &eyakaronuH taTkaizkp`uH (vtRmanp`uH, saHitkp`uH) Aiv Ke. jem
n Ane AnuTpNn vStuAona 2AaleQyakaro vtRman j Ke, tem AtIt Ane Anagt pyaRyona
&eyakaro vtRman j Ke.
_________________________________________________________________
1. &anmaH saE ona 5`e kazna pyaRyo AekI sa=e j`ava KtaH drek pyaRynuH ivix Sv$p dex,
kaz, Aakar vgere ivxetaAoSp j`ay Ke sHkritkr =ta n=I.
2. AaleQy AazeqavayoGy cItravayoGy.
khanjEnxamaza )
&antv&apn
6p
_________________________________________________________________
wava=R:- kevz&an smSt ona 5`e kazna pyaRyone yugpd `e Ke. AhIH
=vayoGy Ke ke n Ane AnuTpNn pyaRyone &an vtRman kaze kem `I xke? tenuH sma\an:
jgtmaH p` deqay Ke ke ALp& vnuH &an p` n Ane AnuTpNn vStuAone icHtvI xke Ke,
Anuman ara `I xke Ke, tdakar ={ xke Ke to pKI pU`R &an n Ane AnuTpNn pyaRyone
kem n `I xke? ic5p!nI mafk &anxi j AevI Ke ke te AtIt Ane Anagt pyaRyone
p` `I xke Ke. vzI, AaleQyTvxinI mafk, onI &eyTvxi AevI Ke ke temna AtIt
Ane Anagt pyaRyo p` &anmaH &ey$p =ayj`ay. Aa rIte AaanI Asdwut &anxi
Ane onI Adwut &eyTvxine lI\e kevz&anmaH smSt ona 5`e kazna pyaRyonuH Aek
j smye wasvuH Aivru Ke. 37.
hve Aiv>man pyaRyonuH (p`) k=Hict (ko{ kare, ko{ ApeaAe) iv>manp`uH khe
Ke:
66
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
!Ika:- je (pyaRyo) A>aip _TpNn =ya n=I t=a je _TpNn ={ne ivly pamI gya
Ke, te (pyaRyo), qreqr Aiv>man hova KtaH, &an it inyt hova=I (&anmaH init
iS=rcoH!ela hova=I, &anmaH sI\a j`ata hova=I) &anTy vtRta =ka, p+=rna StHwmaH
kotrayela wUt Ane wavI devonI (tI=krdevonI) mafk potanuH Sv$p AkHpp`e (&anne)
ApRta Aeva (te pyaRyo), iv>man j Ke. 38.
hve Aa j Aiv>man pyaRyonuH &anTyp`uH # kre Ke:
khanjEnxamaza )
&antv&apn
67
ANvya=R:- (yid va) e (Ajat: pyaRy:) AnuTpNn pyaRy (c) t=a (liyt:)
n pyaRy (&anSy) &anne (kevz&anne) (Ty: n wvit) Ty n hoy, (tt &anH) to
te &anne (idVyH [it ih) ;id' (ke $pyiNt) ko` $pe?
!Ika:- jem`e hyatI AnuwvI n=I t=a jem`e hyatI AnuwvI lI\I Ke Aeva
(AnuTpNn Ane n) pyaRyma5ne e &an potanI inivR qIlelI, AqHiDt tapvazI, wu
xi (mha sam+yR) vDe er=I ATyHt AamIne (phoHcI vzIne), te pyaRyo potana
Sv$psvRSvne Ame ApeR (AekI sa=e &anmaH j`ave) Ae rIte temne potana it inyt n
kre (potamaH init n kre, Ty n `e), to te &annI idta xI? Aa=I (Aem kuH ke)
prakaane phoHcela &anne Aa b\uH _pp (yoGy) Ke.
68
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
_________________________________________________________________
({hapUvER:) {haidk vDe (ivjaniNt) `e Ke, (teaH) temne ma!e (prowUtH) prowUt
pda=Rne (&atuH) `vanuH (AxyH) Axk Ke ([it &m) Aem svR&deve kuH Ke.
!Ika:- ivy Ane ivyIno 1sipat jenuH l` (Sv$p) Ke Aevo je [iNy Ane
pda=Rno 2sikR tene pamIne, Anume _pjta {haidk m=I jeAo `e Ke, teAo jeno Sv
AiStTvkaz vItI gyo Ke tene t=a jeno SvAiStTvkaz
_________________________________________________________________
khanjEnxamaza )
&antv&apn
69
_________________________________________________________________
_piS=t =yo n=I tene (AtIt t=a Anagt pda=Rne) `I xkta n=I kar` ke (AtIt
Anagt pda=Rne Ane [iNyne) y=ol` (y=oSv$p, _pr ko teva)
1
g/ag/ahksHbH\no AsHwv Ke.
wava=R:- [iNy&an, [iNy sa=e pda=Rno (A=aRt ivyI sa=e ivyno) siNnkR
sHbH\ =ay to j, (Ane te p` Avg/h{haAvay\ar`a$p m=I) pda=Rne `I xke Ke.
n Ane AnuTpNn pda=oRnI sa=e [iNyno siNnkR nih hova=I [iNy&an temne `I xktuH
n=I. ma!e [iNy&an hIn Ke, hey Ke. 40.
hve, AtIiNy &an ma!e je je khevamaH Aave te te (b\uH) sHwve Ke Aem Sp kre Ke:
70
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
A=atIiNy&anmtItanagtsU"maidpda=aRn
janatITyupidxit-ApdesH
AdexH
kala`uprma~vaid spdesH xujIvaiStkayaidpaiStkaySv$pH muH mUt pulVyH AmuH c
AmUt c xujIvVyaid pjymjadH plyH gyH c pyaRymjatH waivnH lyH gtH catItmetTsv
pUvoRH &eyH vStu ja`id janait yd&anH kt<R tH `a`midHidyH wi`yH td&anmtIiNyH wi`tH,
tenEv svR&o wvit. tt Ov c pUvRga=oidtimiNy&anH mans&anH c TyTva ye
inivRkLpsmai\$pSvsHvedn&ane smStivwavpir`amTyagen ritH kvRiNt t Ov
prmaadEkl`suqSvwavH svR&pdH lwNte [Tyiway:.. 41.. OvmtIta-nagtpyaRya
vtRman&ane Tya n wvNtIit
_________________________________________________________________
iv$p &anna Sv$p=I iwNn Sv$pvazaH. (_pdex, mn Ane [iNyo paEdgilk hova=I temnuH $p
&anna Sv$p=I iwNn Ke. teAo [iNy&anmaH bihrHg kar`o Ke.)
khanjEnxamaza )
&antv&apn
71
_________________________________________________________________
!Ika:- &ata e &ey pda=R$pe pir`mto hoy, to tene skz kmRvnna ye vtRta
Svawaivk `p`anuH kar` (aiyk&an) n=I A=va tene &an j n=I kar` ke drek
pda=R$pe pir`it ara m<gt<*`amaH jzsmUhnI kLpna krvana mansvazo te (Aaa) du:sh
kmRwarne j wogve Ke Aem ijneNoAe kuH Ke.
72
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
_________________________________________________________________
ktaRr:
_vNt:.
ikH
kvRNtm.
pyNtmnuwvNtm.
ikmev.
kmERv.
inivRkarshjanNdEksuqSvwavanuwvnxUNy: sNnudyagtH SvkIykmERv s AnuwvaSte n c
&animTy=R:. A=va itIyVyaQyanm-yid &ata Ty= pir`My pad= janait tda
A=aRnamanNTyaTsvRpda=Rpir&anH naiSt. A=va t<tIyVyaQyanm-bihr&eypda=aRn yda
KS=avS=ayaH icNtyit tda ragaidivkLprihtH SvsHvedn&anH naiSt, tdwave aiyk&anmev
noTp>te [Tyiway:.. 42.. A=anNtpda=RpiriCKipir`mneip &anH bN\kar`H n wvit, n c
ragaidrihtkmoRdyopIit ininoit-_dygda kMmHsa ij`vrvsheihH i`yid`a wi`ya
_dygta _dyH aa:
_________________________________________________________________
wava=R:- &ey pda=oR$pe pir`mvuH A=aRt ;Aa lIluH Ke, Aa pIzuH Ke' [Tyaid
ivkLp$pe &ey pda=oRmaH pir`mvuH te kmRno wogv!o Ke, &anno wogv!o n=I. inivRkar shj
AanHdmaH lIn rhI shjp`e ~ya krvuH te j &annuH Sv$p Ke &ey pda=oRmaH A!kvuHtemna
sNmuq v<i =vI, te &annuH Sv$p n=I. 42.
(e Aem Ke) to pKI &ey pda=R$p pir`mn jenuH l` Ke AevI
(&eya=Rpir`mnSv$p) iya Ane tenuH fz xamaH=I _TpNn =ay Ke (A=aRt ka kar`=I =ay
Ke) Aem hve ivvece Ke:
khanjEnxamaza )
&antv&apn
73
_________________________________________________________________
wava=R:- sHsarI svR vone kmRno _dy Ke, prHtu te _dy bH\nuH kar` n=I. e
kmRinimk [Ain wavomaH v ragIeImohI ={ pir`me to bH\ =ay Ke. Aa=I Ae
vat is ={ ke &an, _dya paEdgilk kmoR ke kmRna _dy=I _Tp dehaidnI iyaAo bH\nuH
kar` n=I, bH\naH kar` kevz ragemohwavo Ke. ma!e te wavo svR kare TyagvayoGy
Ke. 43.
hve kevzIwgvHtone iya p` iyafz (bH\) _TpNn krtI n=I Aem _pdexe Ke:
74
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
Ote Vyapara inyty: Svwava AnIihta:. keam. teisH ArhHta`H teamhRtaH indoRiprmaTmnam. . kale AhRdvS=ayam. k [v. mayacaro Vv [T=I`H mayacar [v I`aimit. t=a
ih-y=a I`aH IvedodysavaTyTnawaveip mayacar: vtRte, t=a wgvtaH
_________________________________________________________________
ANvya=R:-
!Ika:- jem IAone, yTn ivna p`, teva karnI yoGytana sdwav=I SvwavwUt
j mayana #aHk`=I #Hkayelo vhar vteR Ke, tem kevzIwgvHtone, yTn ivna p` (yTn
n hova KtaH p`), teva karnI yoGytana sdwav=I S=an (wa rhevuH), Aasn (
besvuH), ivhar Ane \mRdexna SvwavwUt j vteR Ke. vzI Aa (yTn ivna ivhar =vo
vgere), vadzana aHt=I Aiv Ke. jem vadzaAakare pir`melaH pudglonuH gmn, AvS=an
(iS=r rhevuH), gjRn Ane jzvR` puruyTn ivna p` evamaH Aave Ke, tem
kevzIwgvHtone S=anaidk (wa rhevuH, besvuH vgere aparo) AbuipUvRk j (A=aRt [CKa
ivna j) evamaH Aave Ke. Aa=I Aa S=anaidk (wa rhevuH vgere aparo), mohodypUvRk
nih hovane lI\e, iyaivxeo (iyana karo) hova KtaH kevzIwgvHtone iyafzwUt bH\naH
sa\n =taH n=I.
khanjEnxamaza )
&antv&apn
7p
_________________________________________________________________
xuaTmtvitpwUtmohodykayeRhapUvRyTnawaveip
]Iivharady:
vtRNte.
meFanaH
S=angmngjRnjlvR`aidva. tt: iS=tmett moha>wavat ikyaivxea Aip bN\kar`H n
wvNtIit.. 44.. A= pUv yduH ragaidrihtkmoRdyo bN\kar`H n wvit ivharaid-ikya c,
tmeva= karaNtre` #yit-pu~`fla ArhHta pmhakLya`pUjajnkH ZEloyivjykrH
yI=Rkrnam pu~ykmR tTflwUta AhRNto wviNt. teisH ikirya pu`o ih Aod[ya teaH ya
idVy|vin_________________________________________________________________
n=I, kar` ke mohnIykmRno yaH svR=a y =yo Ke TyaH tena kayRwUt [CKa kaH=I hoy? Aa
rIte [CKa ivna jmohrage ivna j=tI hova=I kevzIwgvHtone te iyaAo bH\nuH kar`
=tI n=I. 44.
Ae ma`e hova=I tI=krone pu~yno ivpak AikHicTkr j Ke (kaH{ krto n=I,
Svwavno ikHict Fat krto n=I) Aem hve nI kre Ke:
!Ika:- AhtwgvHto qreqr jemne pu~y$pI kLpv<naH smSt fzo brabr pirpkv
=yaH Ke Aeva j Ke, Ane temne je kaH{ iya Ke te b\Iye tena (pu~yna) _dyna wav=I
_TpNn ={ hova=I AaEdiykI j Ke. prHtu AavI
76
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
(pu~yna _dy=I =yelI) hova KtaH te sad AaEdiykI iya mha mohranI smSt senana
ATyHt ye _Tp ={ hova=I mohrage$p _prHjkona Awavne lI\e cEtNyna ivkarnuH
kar` nih =tI hova=I, kayRwUt bH\na Akar`wUtp`a vDe Ane kayRwUt mona kar`wUtp`a
vDe aiykI j kem n manvI e{Ae? (j$r manvI e{Ae.) Ane e aiykI j manvI
e{Ae to kmRivpak (kmRno _dy) p` temne (AhtwgvHtone) SvwavivFatnuH kar` =to
n=I (Aem nI =ay Ke).
_________________________________________________________________
khanjEnxamaza )
&antv&apn
77
_________________________________________________________________
hve kevzIwgvHtonI mafk b\ay vone SvwavivFatno Awav hovanuH ine\e Ke:
ANvya=R:- (yid) e Aem manvamaH Aave ke (s: AaTma) Aaa (SvyH) SvyH
(Svwaven) Svwav=I (potana wav=I) (xuw: va Axuw:) xuw ke Axuw (n wvit) =to
n=I (A=aRt xuwaxuw wave pir`mto j n=I) (sveRaH jIvkayanaH) to svR vinkayone
(sHsar: Aip) sHsar p` (n iv>te) iv>man n=I Aem @re
78
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
_________________________________________________________________
wava=R:- jem xuny=I ko{ v xuwaxuw wave pir`mto n=I tem e Axuny=I
p` n pir`mto hoy to vharnye p` smSt vone sHsarno Awav =ay Ane saE vo
sday mu j @re prHtu te to Ty iv Ke. ma!e jem kevzIwgvanne xuwaxuw pir`amono
Awav Ke tem svR vone svR=a xuwaxuw pir`amono Awav n smjvo. 46.
hve frIne paKa k<tne (calu ivyne) AnusrIne AtIiNy &anne svR&p`e AiwnHde
Ke (A=aRt AtIiNy &an svRnuH `nar Ke Aem tenI xHsa kre Ke):
khanjEnxamaza )
&antv&apn
79
!Ika:- aiyk &an qreqr AekI vqte j svRt: (svR Aadexe=I), tTkaz vtRta ke
AtItAnagt kaze vtRta smSt pda=oRneke jemnamaH 1p<=kp`e vtRtaH Svl`o$p l"mI=I
Aaloikt Anek karone lI\e vEicy g! =yuH Ke Ane jemnamaH prSpr ivro\=I _TpNn =ta
AsmantIyp`ane lI\e vEMy g! =yuH Ke temne`e Ke. (Aa j vatne yuipUvRk smve
Ke:) mv<ina hetuwUt, yopxmAvS=amaH rhelaH &anavr`Iy kmRpudglono tene (aiyk
&anne) ATyHt Awav hova=I te taTkaizk ke AtaTkaizk pda=Rma5ne smkaze j kaxe Ke
(aiyk &an) svRt: ivxu hovane lI\e itinit dexonI (Amuk inyt dexonI) ivxui
(svRt: ivxuinI) AHdr DUbI jtI hova=I te svRt: p` (svR Aadexe=I p`) kaxe Ke
svR Aavr`na yne lI\e dexAavr`no yopxm nih ro hova=I te svRne p` kaxe Ke
svRkar&anavr`na yne lI\e (svR karna pda=oRne `nara &anne Aavr`maH
inimwUt kmRna yne lI\e) AsvRkar&anavr`no yopxm (Amuk j karna pda=oRne
`nara &anne Aavr`maH inimwUt kmoRno yopxm) ivly paMyo hova=I te ivic5ne p`
(Anek karna pda=oRne p`) kaxe Ke AsmantIy&anavr`na yne lI\e (Asman
itna pda=oRne `nara &anne Aavr`maH inimwUt kmRna yne lI\e)
smantIy&anavr`no yopxm (sman itna j pda=oRne `nara &anne Aavr`maH
inimwUt kmoRno
_________________________________________________________________
1 ona iwNn iwNn vtRtaH AevaH inj inj l`o te onI l"mIsHpixowa Ke.
80
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
immip kaxet. Alm=vaitivStre`, Ainvairtsrkaxxailtya aiyk&anmvXymev svRda svRZ svR=a svRmev janIyat.. 47..
A= svRmjanekmip n janatIit ininoit-
_________________________________________________________________
yopxm) nax paMyo hova=I te ivmne p` (Asman itna pda=oRne p`) kaxe Ke.
A=va, Ait ivStar=I bs =aAo Ainvairt (rokI n xkay Aevo, AmyaRidt) jeno felav
Ke Aeva kaxvazuH hova=I aiyk &an AvXymev svRda svR5 svR=a svRne `e Ke.
khanjEnxamaza )
&antv&apn
81
ivxeEivRsxH. tH `a`H qa[yH wi`yH ydevHgu`ivixH &anH tTaiykH wi`tm. Awednyen tdev
svR&Sv$pH tdevopadeywUtanNtsuqa>nNtgu`anama\arwUtH svRkaropadey$pe` wavnIym. [it
taTpyRm.. 47.. A= y: sv n janait s Okmip n janatIit ivcaryit-jo ` ivja`id
y: ktaR nEv janait. k=m. jugvH yugpdek`e. kan. AT=e A=aRn. k=HwUtan. itailge
iZkalpyaRypir`tan. punrip k=HwUtan. ithuv`T=e iZwuvnS=an. `aduH tSs ` sH tSy
puruSy sMbiN\ &anH &atuH sm= n wvit. ikm. dVvH &eyVym.
_________________________________________________________________
!Ika:- Aa ivmaH Aek Aakax Ke, Aek \mR Ke, Aek A\mR Ke, AsHQy
kazo Ke, AnHt vo Ke Ane tena=I p` AnHtg`a pudglo Ke vzI temne j
Tyekne AtIt, Anagt Ane vtRman Aeva (5`) wedo=I wedvaza 1inrvi\ 2v<ivahnI
AHdr pDta (sma{ jta) AnHt pyaRyo Ke. Ae rIte Aa b\oy (o ne pyaRyono) smuday
&ey Ke. temaH j Aek ko{ p` (gme te) v &ata Ke. hve AhIH, jem smSt dane dhto
AiG smStdahetuk (smSt da jenuH inim Ke Aeva) smStdaakarpyaRye pir`meluH skz
(AiG$pe) pir`me Ke, tem smSt &eyne
Aek 3dhn jeno 4Aakar Ke Aeva pota$pe
`to &ata (Aaa) smSt&eyhetuk smSt&eyakarpyaRye pir`meluH pskz Aek &an jeno
4
Aakar Ke Aeva 6pota$peje cetnp`ane lI\e SvanuwvTy Ke te$pepir`me Ke. Aa ma`e
qreqr no Svwav Ke. prHtu je smSt &eyne n=I `to te (Aaa), jem smSt dane
nih dhto AiG
_________________________________________________________________
82
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
ikHivixm. spjyH AnNtpyaRysihtm. kitsHQyopetm. OgH va OkmpIit. t=a ihAakaxVyH tavdekH, \mRVymekH, t=Eva\mRVyH c lokakaximtasHQyeykalVyai`,
ttonNtgu`ain jIvVyai`, teWyoPynNtgu`ain pulVyai`. t=Ev sveRaH TyekmnNtpyaRya:,
OtTsv &eyH tavZEkH ivvitH jIvVyH &at< wvit. OvH tavStuSvwav:. tZ y=a dhn:
smStH
daH
dhn
sn
smStdahetuksmStdaakarpyaRypir`tsklEkdhnSv$pmu*`pir`tt<`p`aR>akarma-TmanH
(SvkIySvwavH)
pir`mit,
t=aymaTma
smStH
&eyH
jann
sn
smSt&eyhetuksmSt&eyakarpyaRypir`tsklEkaq~D&an$pH SvkIymaTmanH pir`mit janait
piriCKni. y=Ev c s Ov dhn: pUvoRl`H damdhn sn tdakare` n pir`mit,
t=aTmaip pUvoRl`H smStH &eymjann pUvoRl`mev sklEkaq~D&anakarH
SvkIymaTmanH n pir`mit n janait n piriCKni. AprmPyudahr`H dIyte-y=a koPyN\k
AaidTykaXyan pda=aRnpXyaidTyimv, dIpkaXyan pda=aRnpXyn dIpimv,
dpR`S=ibMbaNypXyn dpR`imv, SvkIyikaXyan pda=aRnpXyn hStpada>vyvpir`tH
SvkIydehakarmaTmanH SvkIya n pXyit, t=ayH ivvitaTmaip kevl&ankaXyan
pda=aRnjann sklaq~DEkkevl&an$pmaTmanmip
_________________________________________________________________
smStdahetuk smStdaakarpyaRye pir`meluH skz Aek dhn jeno Aakar Ke Aeva pota$pe
pir`mto n=I tem, smSt&eyhetuk smSt&eyakarpyaRye pir`meluH skz Aek &an jeno Aakar
Ke Aeva pota$pepote cetnp`ane lI\e SvanuwvTy hova KtaH p`pir`mto n=I (A=aRt
potane pirpU`Rp`e Anuwvto n=I`to n=I). Aa rIte Aem filt =ay Ke ke je svRne
`to n=I te potane (Aaane) `to n=I.
wava=R:- je AiG ka, t<`, p`R vgere smSt dane dhto (bazto) n=I, teno
dhnSvwav (kaaid smSt da jenuH inim Ke Aeva) smStdaakarpyaRye nih pir`mto
hova=I A\Ura$pe pir`me KepirpU`R$pe pir`mto n=I, te=I pirpU`R Aek dhn jenuH Sv$p Ke
Aevo te AiG potap`e j pU`R rIte pir`mto n=I tevI j rIte je Aaa smSt
pyaRy$p smSt&eyne `to n=I, tenuH &an (smSt &ey jenuH inim Ke Aeva)
smSt&eyakarpyaRye nih pir`mtuH hova=I A\Ura$pe pir`me KepirpU`R$pe pir`mtuH n=I, te=I
pirpU`R Aek &an jenuH Sv$p Ke Aevo te Aaa potap`e j pU`R rIte pir`mto
khanjEnxamaza )
&antv&apn
83
_________________________________________________________________
n=I A=aRt potane j pU`R rIte Anuwvto`to n=I. Aa rIte is =yuH ke je svRne `to
n=I te Aeknepotane(pU`R rIte) `to n=I. 48.
hve Aekne nih `nar svRne `to n=I Aem nI kre Ke:
84
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
inbN\na:. A= y: svRVypyaRyinbN\nanNtivxeVyaipitwasmymhasamaNy$pmaTmanH
SvanuwvTyH n kroit s k=H itwasmymhasamaNyVyaPyitwasmyanNtivxeinbN\nwUtsvRVypyaRyan TyIkyaRt. Ovmetdayait y AaTmanH n janait s sv n
janait. A= svR&anadaTm&anmaTm&anaTsvR&animTyvitte. OvH c sit &anmyTven
SvsHcetkTvadaTmno
&at<&eyyovRStuTvenaNyTve
sTyip
itwasitwaSymanyo:
SvSyamvS=ayamNyoNysHvlnenaTyNtmxyivvecnTvaTsvRmaTmin inqatimv itwait.
y>evH n Syat tda &anSy pirpU`aRTmsHcetnawavat pirpU`RSyEkSyaTmnoip &anH n is
et.. 49..
_________________________________________________________________
so sVvai` ja`aid k=H s svaRn janait jugvH yugpdeksmye, n k=mpIit. t=a ihAaTml`H tav&anH taq~DitwasmyH svRjIvsa\ar`H mhasamaNym. t mhasamaNyH
&anmyanNtivxeVyaip. te c &anivxea AnNtVypyaRya`aH ivywUtanaH &eywUtanaH pirCKedka
g/ahka:.
_________________________________________________________________
ivxeonaH (wedonaH) inim svR pyaRyo Ke. hve je puru svR pyaRyo jemnaH inim Ke
Aeva AnHt ivxeomaH apnara itwasmy mhasamaNy$p Aaane SvanuwvTy krto
(pavayoGy) je
n=I, te (puru) itwasmy mhasamaNyvDe 1aPy
itwasmy AnHt ivxeo temnaH inimwUt svR pyaRyone k{ rIte Ty krI (`I)
xke? (n j krI xke.) Aa rIte Aem filt =ay Ke ke je Aaane `to n=I te svRne `to
n=I.
hve Tyare Aem nI =ay Ke ke svRna &an=I AaanuH &an Ane Aaana &an=I svRnuH
&an Ane Aam hotaH, Aaa &anmyp`ane lI\e SvsHcetk hova=I, &ata Ane &eynuH vStup`e
ANyTv hova KtaH itwas Ane itwaSymannuH potanI AvS=amaH ANyoNy imln hovane
lI\e (A=aRt &an Ane &ey, AaanI&annI AvS=amaH prSpr imi]tAekmek$p hovane
lI\e) temne iw krva ATyHt Axk hova=I, b\uHy `e ke AaamaH 2inqat (pesI gyuH)
hoy Ae rIte itwase Kej`ay Ke. (Aaa &anmy hova=I potane sHcete KeAnuwve Ke`e
Ke Ane potane `taH svR &eyo`e ke teAo &anmaH iS=t hoy Ae rItej`ay Ke, kar` ke
&annI AvS=amaH=I &eyakarone iwNn krva Axk Ke.) e Aam n hoy to (A=aRt e
Aaa svRne n `e to) &anne pirpU`R AasHcetnno Awav =va=I pirpU`R Aek AaanuH
p` &an is n =ay.
_________________________________________________________________
1. &ansamaNy apk Ke Ane &anna ivxeowedo aPy Ke. te &anivxeonaH inim &eywUt svR
o Ane pyaRyo Ke.
2. inqat qodIne AHdr DuH trI gyeluH AHdr pesI gyeluH.
khanjEnxamaza )
&antv&apn
8p
_________________________________________________________________
86
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
_________________________________________________________________
!Ika:- je &an mx: Aek Aek pda=Rne AvlHbIne vteR Ke te (&an) Aek pda=Rna
AvlHbn ara _Tp ={ne bI pda=Rna AvlHbn ara n =tuH hova=I inTy nih hotuH t=a
kmoRdyne lI\e Aek ine pamI pKI ANy ine pamtuH hova=I aiyk p` nih hotuH,
AnHt e5kazwavne phoHcI vzvane (`vane) Asm=R hovane lI\e svRgt n=I.
wava=R:- me vtRtuH &an AinTy Ke, ayopximk Ke Aeva imk &anvazo puru
svR& ho{ xke nih. p0.
hve yugpd v<i vDe j &annuH svRgtTv is =ay Ke (A=aRt Ame vtRtuH &an j
svRgt ho{ xke) Aem nI =ay Ke:
khanjEnxamaza )
&antv&apn
87
!Ika:- qreqr aiyk &annuH, svoRTk<tana S=anwUt prm mahaTMy Ke Ane je &an
AekIsa=e j svR pda=oRne AvlHbIne vteR Ke te &anpotamaH smSt vStuAona &eyakaro
!HkoTkI`RNyaye iS=t hova=I je`e inTyTv a kyu Ke Ane smSt iAo a krI hova=I
je`e Svwavkaxk aiykwav g! kyoR Ke AevuH5`e kaze sday ivy rheta (
Asmanitp`e pir`mta) Ane AnHt karone lI\e ivic5tane pamela Aeva Aaqay svR
pda=oRna smUhne `tuH =kuH, Ame AnHt e5kazwavne phoHcI vztuH hova=I je`e
Adwut mahaTMy g! kyu Ke AevuH svRgt j Ke.
wava=R:- Ame vtRtuH &an Aek &ey=I bI &ey Tye pl!atuH nih hova=I inTy Ke,
potanI smSt xiAo qulI g{ hova=I aiyk Ke Aava Aimk &anvazo puru j svR&
ho{ xke. svR&na Ae &annuH ko{ prm Adwut mahaTMy Ke. p1.
_________________________________________________________________
88
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
mNZvadrsisadIin
yain
q~Div&anain
mU#jIvanaH
iccmTkarkar`ain
prmaTmwavnaivnaxkain c tZag/hH TyTva jgTZykalZysklvStuyugpTkaxkmivnrmq~DEkitwas$pH
svR&xBdvaCyH
yTkevl&anH
tSyEvoTpikar`wUtH
yTsmStragaidivkLpjalen rihtH shjxuaTmnowed&anH tZ wavna ktRVya, [it taTpyRm..
51.. OvH kevl&anmev svR& [it k=n$pe` ga=Eka, tdnNtrH svRpda=Rpir&anaTprmaTm&animit =mga=a prmaTm&ana svRpda=Rpir&animit itIya ceit. tt
kmv<&anen svR&o n wvtIit =mga=a, yugpdg/ahke` s wvtIit itIya ceit smudayen
smS=le ga=apkH gtm. A= pUv
_________________________________________________________________
hve &anIne (kevz&anI Aaane) &iiyano sdwav hova KtaH p` tene iyana
fz$p bH\no ine\ krtaH _psHhar kre Ke (A=aRt kevz&anI Aaane `niya hova KtaH
bH\ =to n=I Aem khI &an Ai\kar pU`R kre Ke):
ANvya=R:- (AaTma) (kevz&anI) Aaa (tan jann Aip) pda=oRne `to hova
KtaH (n Aip pir`mit) te$pe pir`mto n=I, (n g<ait) temne g/hto n=I (te A=eRu n
Ov _Tp>te) Ane te pda=oR$pe _Tp =to n=I (ten) te=I (AbH\k: &:) tene AbH\k
ko Ke.
_________________________________________________________________
khanjEnxamaza )
&antv&apn
89
wava=R:- kmRna 5` wed paDvamaH Aave Ke: aPy, ivkayR Ane invRTyR.
kevzIwgvannuH aPy kmR, ivkayR kmR Ane invRTyR kmR &an j Ke, kar` ke teAo &anne j g/he
Ke, &an$pe j pir`me Ke Ane &an$pe j pje Ke. Aa rIte &an j temnuH kmR Ke Ane &iPt
j temnI iya Ke. Aam hova=I kevzIwgvanne bH\ =to n=I, kar` ke &iiya bH\nuH kar`
n=I prHtu &eya=Rpir`mn
_________________________________________________________________
90
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
(s/G\ra)
janPye ivH yugpdip wvaivwUtH smStH
mohawava>daTma pir`mit prH nEv inlURnkmaR.
tenaSte mu Ov swivkist&iivStarpIt&eyakaraH iZlokIH p<=gp<=g= >otyn &anmUitR:.. 4..
-[it &anai\kar:.
A= &anadiwSy saEQySy Sv$pH pyn &ansaEQyyo: heyopadeyTvH icNtyit-
_________________________________________________________________
iv&anain
TyTva
sklivmlkevl&anSy
kmRbN\akar`wUtSy
yIjwUtH
inivRkarSvsHvedn&anH tZEv wavna ktRVyeTyiway:.. 52.. OvH ragemohrihtTva-TkevilnaH
bN\o naStIit k=n$pe` &anpsmaimuQyTven cEksUZe`amS=lH gtm.
_________________________________________________________________
iya A=aRt &ey pda=oR sNmuq v<i =vI (&ey pda=oR it pir`mvuH) te bH\nuH kar` Ke. p2.
(hve pUvoR Aaxyne kaara khI, kevz&anI Aaano mihma krI, Aa &anAi\kar
pU`R krvamaH Aave Ke:)
A=R:- je`e kmoRne KedI naQyaH Ke Aevo Aa Aaa wUt, vtRman Ane waiv smSt
ivne (A=aRt 5`e kazna pyaRyo siht smSt pda=oRne) yugpd `to hova KtaH mohna
Awavne lI\e pr$pe pir`mto n=I, te=I hve jena smSt &eyakarone ATyHt ivkist &iPtna
ivStar vDe pote pI gyo Ke Aeva 5`e lokna pda=oRne p<=k Ane Ap<=k kaxto te &anmUitR
mu j rhe Ke.
Aa rIte &anAi\kar pU`R =yo.
hve &an=I AiwNn Aeva suqnuH Sv$p ivStar=I v`RvtaH &an Ane suqnuH hey
_padeyp`uH (A=aRt kyuH &an tem j suq hey Ke Ane kyuH _padey Ke te) ivcare Ke:
khanjEnxamaza )
&antv&apn
91
_________________________________________________________________
ANvya=R:- (A=eRu &anH) pda=oR sHbH\I &an (AmUt mUt) AmUtR ke mUtR, (AtIiNyH
OeiNyH c AiSt) Atiy ke AEHiy hoy Ke (c t=a saEQyH) Ane Ae j ma`e (AmUtR ke
mUtR, AtIHiy ke AEHiy) suq hoy Ke. (teu c yt prH) temaH je \an_Tk< Ke (tt &eym)
te _padeyp`e `vuH.
1
!Ika:- AhIH, (&an tem j suq be karnuH Ke) Aek &an tem j suq mUtR Ane
[iNyj Ke Ane bIuH (&an tem j suq) AmUtR Ane AtIHiy Ke. temaH je AmUtR Ane
AtIHiy Ke te \an hova=I _padeyp`e `vuH.
TyaH, pheluH &an tem j suq mUtR AevI ayopximk _pyogxiAo vDe t=aiv\ (te te
karnI) [iNyo ara pjtuH =kuH pra\In hova=I 2kadaicTk,
_________________________________________________________________
92
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
me vtRtuH, 2sitp Ane 3shainv<i Ke te=I gaE` Ke Aem smne te hey A=aRt
KoDvayoGy Ke Ane bIuH &an tem j suq AmUtR AevI 4cEtNyanuiv\ayI AeklI j
Aapir`amxiAo vDe t=aiv\ AtIHiy Svawaivkicdakarpir`amo ara pjtuH =kuH
ATyHt Aaa\In hova=I inTy, yugpd vtRtuH, in:itp Ane Ahainv<i Ke te=I muQy Ke
Aem smne _padey A=aRt g/h` krva yoGy Ke. p3.
_________________________________________________________________
1. mUitRk iyj &an me vteR Ke, yugpd =tuH n=I tem mUitRk iyj suq p` me =ay Ke,
AekIsa=e svR [iNyo ara ke svR kare =tuH n=I.
2. sitp itp A=aRt ivro\I siht. (mUtR [iNyj &an tena itpA&ansiht j hoy
Ke Ane mUtR [iNyj suq tena itpwUt du:q siht j hoy Ke.)
3. shainv<i hainv<i siht v\F!vazuH.
4. cEtNyanuiv\ayI cEtNyAnuiv\ayI cEtNyne AnusrIne vtRnarI cEtNyne AnukUzp`eivp`e
nihvtRnarI.
khanjEnxamaza )
&antv&apn
93
A=atIiNysaEQysa\nIwUtmtIiNy&anmupadeymiwaEit-
_________________________________________________________________
m|ye
prmuTkmtIiNyH
tdupadeyimit
&atVym.
tdev
iviv/yte-AmUtaRiw:
aiykIiwrtIiNyaiwidanNdEkl`aiw:
xuaTmxiiwTpTvadtIiNy&anH
suqH
caTma\InTvenaivnrTvadupadeyimit, pUvoRamUtRxuaTmxiWyo ivl`aiw: ayopximkeiNyxiiwTpTvaidiNyjH &anH suqH c prayTven ivnrTvaeyimit taTpyRm
..
53.. Ovmi\karga=ya =mS=lH gtm. A= pUvoRmupadeywUtmtIiNy&anH ivxee`
VyIkroit-jH ydtIiNyH &anH kt<R. peCKdo ema`puSy janait. ikH ikm. AmuH
AmUtRmtIiNyinpragsdanNdEksuqSvwavH yTprmaTmVyH tTw<it smStamUtRVysmUhH muesu
AidHidyH c mUteRu pulVyeu ydtIiNyH prma~vaid. pCK~`H kala`uw<itVy$pe` CKH
VyvihtmNtirtH,
Alokakaxdexw<it
eZCKH,
inivRkarprmanNdEksuqaSvadpir`it$pprmaTmno
vtRmansmygtpir`amaStTw<tyo
ye
smStVya`aH
vtRmansmygtpir`amaSte kalCKa:, tSyEv prmaTm: is$pxuVynpyaRy:
_________________________________________________________________
hve AtIHiy suqna sa\nwUt (kar`$p) AtIHiy &an _padey KeAem tene xHse
Ke:
94
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
Ke, te b\aHyneke je Sv Ane pr Ae be wedomaH smay Ke temneAtIiNy &an AvXy deqe Ke.
AmUtR AevaH je \maRiStkay A\maRiStkay vgere, mUtR pda=oRmaH p` AtIHiy Aeva je prma`u
vgere, t=a e CKNn AevaH je kaz vgere ( ApeaAe guPt AevaH je kaz, \maRiStkay
vgere), e5e CKNn Aeva je Alokakaxna dex vgere, kaze CKNn Aeva je 1AsaHitk
pyaRyo t=a wave CKNn Aeva je S=Ul pyaRyomaH 2AHtlIRn sU"m pyaRyo, te b\aHynuHke je Sv
Ane pr Ae wedo=I ivw Ke temnuHqreqr te AtIHiy &anne ap`uH Ke (A=aRt te b\aHyne
te AtIHiy &an deqe Ke) kar` ke te (AtIHiy &an) Ty Ke. jene AnHt xuino sdwav
g! =yo Ke Aeva, cEtNysamaNy sa=e Anaidis sHbH\vaza Aek j 3;A' namna Aaa
it je inyt Ke (A=aRt je &an Aaane j vzgeluH KeAaa ara sI\uH vteR Ke), je
([iNyaid) ANy samg/I xo\tuH n=I Ane je AnHt xina sdwavne lI\e AnHttane (
behdp`ane) paMyuH Ke Aeva te Ty &annejem daakaro dhnne Aitmta n=I tem &eyakaro
&anne
_________________________________________________________________
khanjEnxamaza )
&antv&apn
9p
_________________________________________________________________
TvenEkga=ya itIyS=lH gtm.. 54.. A= heywUtSyeiNysuqSy kar`TvadLpivyTvaeiNy&anH heyimTyupidxit-jIvo syH Amuo jIvStavCKi$pe` xuVyai=RknyenamUtaRtIiNy_________________________________________________________________
nih 1Aitmta hova=Iy=o wavne AnuwvtuH (_pyuR pda=oRne `tuH) ko` rokI xke?
(A=aRt ko{ n rokI xke.) Aa=I te (AtIHiy &an) _padey Ke. p4.
hve iysuqna sa\nwUt (kar`$p) iy&an hey KeAem tene inHde Ke:
ANvya=R:- (SvyH AmUtR:) SvyH AmUtR Aevo (jIv:) v (mUitRgt:) mUtR xrIrne
a =yo =ko (ten mUteRn) te mUtR xrIr vDe (yoGyH mUt) yoGy mUtR pda=Rne (Avg<)
Avg/hIne (iyg/h`yoGy mUtR pda=Rno 2Avg/h krIne) (td) tene (janait) `e Ke (va
n janait) A=va n=I `to (ko{ var `e Ke Ane ko{ var n=I `to).
1. &eyakaro &anne AozHgI xkta n=I&annI hd bhar j{ xkta n=I, &anmaH j`a{ j y Ke.
2. mit&an=I ko{ pda=Rne `vanI x$Aat =taH =m j Avg/h =ay Ke kar` ke mit&an Avg/h,
{ha, Avay Ane \ar`aAe m=I `e Ke.
3. _plHwk j`avnar `vamaH inimwUt. (iy&anne pda=oR `vamaH inimwUt mUtR
pHceiNyak xrIr Ke.)
4. _plWy j`avayoGy
96
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
Ae iy&anvazo v pote AmUtR hova KtaH mUtR Aeva pHceiNyak xrIrne a =yo =ko,
&iPt nIpjvamaH bz\ar`nuH inim =tuH hova=I je _plHwk Ke Aeva te mUtR (xrIr) vDe
mUtR AevI 1SpxaRid\an vStuneke je yoGy hoy A=aRt je (iyo ara) _plWy hoy tene
Avg/hIne, kdaict tena=I _pr _prnI (Avg/h=I Aagz AagznI) xuina sdwavne lI\e
tene `e Ke Ane kdaict Avg/h=I _pr _prnI xuina Asdwavne lI\e n=I `tuH, kar` ke
te (iy&an) pro Ke. pro &an, cEtNysamaNy sa=e (Aaane) Anaidis sHbH\ hova
KtaH je Ait #tr A&an$p 2tmog/Hi= vDe Avra{ jva=I ibDa{ gyo Ke Aevo Aaa
pda=Rne SvyH `vane Asm=R hova=I 3_pa Ane 4Anupa prpda=oR$p samg/Ine xo\vanI
g/ta=I ATyHt cHcztrlAiS=r vtRtuH =kuH, AnHt xi=I Cyut =yuH hova=I ATyHt
p
ivklv vtRtuH =kuH, mha mohmLl vto hova=I prpir`itno (prne pir`mavvano)
Aiway krtuH hova KtaH pde pde (Dgle Dgle) KetratuH =kuH, prma=eR A&an g`avane j
yoGy Ke, Aa=I te hey Ke.
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
khanjEnxamaza )
&antv&apn
97
_________________________________________________________________
Aaid ba samg/Ine xo\va$p g/tane (AiS=rtane) lI\e Aitxy cHczuB\ Ke, ALp
xivazuH hova=I qediq Ke, pr pda=oRne pir`mavvano Aiway krtuH hova KtaH pgle
pgle @gay Ke (kar` ke pr pda=oR Aaane Aa\In pir`mta n=I) te=I prma=eR to te &an
;A&an' namne j yoGy Ke. ma!e te hey Ke. pp.
hve, iyo ma5 potana ivyomaH p` yugpd nih vtRtI hova=I iy&an hey j Ke
Aem nI kre Ke:
ANvya=R:- (SpxR:) SpxR, (rs: c) rs, (gN\:) gH\, (v`R:) v`R (xBd: c)
Ane xBd(pula:) ke jeAo pudgl Ke teAo(Aa`aH wviNt) iyona ivyo Ke. (tain
Aai`) (prHtu) te iyo (tan) temne (p`) (yugpd) yugpd (n Ov g<iNt) g/htI (
`tI) n=I.
98
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
faso rso y gH\o v~`o so y poGgla hoHit SpxRrsgN\v`RxBda: pula mUtaR wviNt. te c
ivya:. keam. Aqa`H SpxRnadIiNya`aH. te Aqa taNya`IiNyai` kt<Ri` jugvH te `ev
ge~hHit yugpan SvkIyivyanip n g<iNt n janNtIit. AymZaiway:-y=a
svRkaropadeywUtSyanNtsuqSyopadankar`wUtH kevl&anH yugpTsmStH vStu janTst jIvSy
suqkar`H wvit, t=edimiNy&anH SvkIyivyeip yugpTpir&anawavaTsuqkar`H n wvit..
56..
_________________________________________________________________
teAoiyo vDe g/havayoGy (j`avayoGy) Ke. (prHtu) iyo vDe teAo p` yugpd g/hata
(j`ata) n=I, kar` ke yopxmnI te karnI xi n=I. iyone je yopxm namnI
AHtrHg (AHdrnI) `narI xi te kagDanI AaHqna DozanI jem me vtRtI hovane lI\e
Anekt: kaxvane (AekIsa=e Anek ivyone `vane) Asm=R Ke te=I eiNyaro
iv>man hova KtaH smSt iyona ivyonuH (ivywUt pda=oRnuH) &an AekIsa=e =tuH n=I,
kar` ke iy&an pro Ke.
wava=R:- kagDane AaHq be hoy Ke p` pUtzI (kIkI) Aek j hoy Ke. je AaHq=I
kagDane evuH hoy Ke te AaHqmaH pUtzI AavI y Ke te vqte te bI AaHq=I e{ xkto
n=I. Aam hova KtaH pUtzI Ae!lI JDp=I be AaHqomaH fre Ke ke bNne AaHqomaH udI jdI
pUtzI hoy Aem lokone lage Ke. vaStivk rIte pUtzI Aek j hoy Ke. AavI j dxa
ayopximk &annI Ke. iy$pI aro to paHc Ke p` ayopximk &an Aek vqte Aek
iy ara j `I xke Ke te vqte bI iyo ara kayR =tuH n=I. ayopximk &an yare
ne5 ara v`Rne `vanuH (evanuH) kayR krtuH hoy Ke Tyare te xBd, gH\, rs ke SpxRne `I
xktuH n=I A=aRt yare te &anno _pyog ne5 ara v`R evamaH rokayo hoy Ke Tyare kan pr
xa xBdo pDe Ke, nakmaH kevI gH\ Aave Ke vgere Qyal rheto n=I. eke &anno _pyog Aek
ivymaH=I bI ivymaH JDp=I pl!ato hova=I `e ke b\a ivyo AekIsa=e j`ata hoy
Aem S=Ul iAe etaH lage Ke top` sU"m i=I etaH ayopximk &an Aek vqte Aek j
iy ara vtRtuH Sp rIte wase Ke. Aa rIte iyo potana ivyomaH p` me vtRtI
hova=I pro AevuH iy&an hoy Ke. p6.
khanjEnxamaza )
&antv&apn
99
_________________________________________________________________
100
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
A= proTyl`muplyit-
_________________________________________________________________
ktRVym.
sklEkaq~DTyitwasmyprmyoit:kar`wUte
SvxuaTmSv$pwavnasmuTpprmaadEkl`suqsHivyakarpir`it$pe ragaidivkLpopai\rihte SvsHvedn&ane
wavna ktRVya [Tyiway:.. 57.. A= punrip karaNtre` Typrol`H k=yit-jH prdo
iv~`a`H tH tu proqH i wi`dH yTprt: skaxai&anH pir&anH wvit tTpun: proimit
wi`tm. keu
_________________________________________________________________
ANvya=R:- (prt:) pr ara =tuH (yt) je (A=eRu iv&anH) pda=oR sHbH\I iv&an
(tt tu) te to (proH [it wi`tH) pro khevamaH AauH Ke (yid) e (kevlen jIven)
kevz v vDe j (&atH wvit ih) `vamaH Aave (Tym) to te &an Ty Ke.
1
_________________________________________________________________
1. AHt:kr` mn
2. propdex ANyno _pdex
3. _pliB\ &anavr`Iy kmRna yopxmna inime pjelI pda=oRne `vanI xi (Aa ;lB\'
xi yare ;_pyu' =ay Tyare j pda=R j`ay)
4. sHSkar pUveR `ela pda=RnI \ar`a
p. cuiy ara $pI pda=Rne evamaH kax p` inim$p =ay Ke.
khanjEnxamaza )
&antv&apn
101
_________________________________________________________________
ivyeu. Aesu &eypda=eRu. jid kevle` `adH hvid ih yid kevlenashayen &atH wvit ih
Sf!m. ken kt<RwUten. jIve` jIven. tihR pqH TyH wvtIit. Ato ivStr:[iNymn:propdexalokaidbihrinimwUta=Ev
c
&anavr`Iyyopxmjinta=Rg/h`xi$paya
_plB\er=aRv\ar`$psHSkaraaNtrkar`wUtaTskaxaduTp>te
yi&anH
tTpra\InTvaTproimTyuCyte. yid pun: pUvsmStprVymnpe"y kevlaCKubuEkSvwavaTprmaTmn: skaxaTsmuTp>te ttonamanmaTmanH tITyoTp>manTvaTTyH wvtIit
sUZaiway:.. 58.. OvH heywUteiNy&ank=nmuQytya ga=actuyen t<tIyS=lH gtm.
A=awednyen pivxe`ivixH kevl&anmev suqimit
_________________________________________________________________
ara =tuH je SvivywUt pda=RnuH &an, te prara aduwaRv pamtuH hova=I ;pro' trIke
Aozqay Ke Ane AHt:kr`, iy, propdex, _pliB\, sHSkar ke kaxaidkAe b\aHy prnI
Apea raQya ivna Aek AaSvwavne j kar`p`e g/hIne svR pyaRyona smUhmaH
AekIvqte j apIne vtRtuH je &an, te kevz Aaa ara j _Tp =tuH hova=I ;Ty' trIke
Aozqay Ke.
Ah (Aa ga=amaH) shj suqna sa\nwUt AevuH Aa j mhaTy &an [CKvamaH
AauH Ke_padey manvamaH AauH Ke (Aem Aaxy smjvo). p8.
hve Aa j Ty &anne parmai=Rk suqp`e dxaRve Ke:
102
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
_________________________________________________________________
itpadyit-jadH jatH _TpNnm. ikH kt<R. `a`H kevl&anm. k=H jatm. syH Svymev.
punrip ikHivixm. smH pirpU`Rm. punrip ikH$pm. A`HtT=ivT=DH AnNta=RivStI`Rm.
_________________________________________________________________
ANvya=R:- (SvyH jatH) SvyH (pota=I j) pjtuH, (smHtH) smHt (A=aRt svR
dexe=I `tuH), (AnNta=RivSt<tH) AnHt pda=maH ivSt<t, (ivmlH) ivmz (tu) Ane
(Avg/haidiw: rihtH) Avg/haid=I riht(&anH) AevuH &an (OekaiNtkH suqH) AekaHitk suq Ke
([it wi`tm) Aem (svR&deve) kuH Ke.
!Ika:- (1) ;SvyH _pjtuH' hova=I, (2) 1;smHt' hova=I, (3) ;AnHt pda=maH
ivSt<t' hova=I, (4) ;ivmz' hova=I Ane (p) ;Avg/haid riht' hova=I, Ty &an
AekaHitk suq Ke Aem nI =ay Ke, kar` ke suqnuH Anakuzta j Aek l` Ke.
(Aa vat ivStar=I smvvamaH Aave Ke:)
(1) ;pr ara pjtuH' =kuH pra\Intane lI\e, (2) 3;AsmHt' hova=I [tr arona
Aavr`ne lI\e, (3) ;(ma5) ke!lak pda=maH vtRtuH' =kuH 4[tr pda=ne `vanI [CKane
lI\e, (4) ;smz' hova=I AsMyk Avbo\ne lI\e (kmRmzvazuH hova=I sHxyivmoh
ivw/m siht `vane lI\e), Ane (p) ;Avg/haid siht' hova=I me =ta ppda=Rg/h`na
qedne lI\e (Aa kar`one lI\e), pro &an ATyHt Aakuz Ke te=I te prma=eR suq n=I.
_________________________________________________________________
1. smHt care trfsvR wagmaH vtRtuH svR Aadexe=I `tuH smSt AaquH AqHD.
2. AekaHitk pirpU`R Kev!nuH AekluH svR=a.
3. pro &an qHiDt Ke A=aRt Amuk dexo ara j `e Ke, jem kev`R AaHq je!la dexo ara j
(iy&an=I) j`ay Ke ANy aro bH\ Ke.
4. [tr ANy bI te isvayna.
p. pda=Rg/h` A=aRt pda=Rno bo\ AekIsa=e n =taH Avg/h, {ha vgere mpUvRk =to hova=I qed
=ay Ke.
khanjEnxamaza )
&antv&apn
103
1. sm Ty
2. prm iviv\ta smStpda=RsmUh ke je AnHt iviv\tamy Ke.
3. pirSp svR kare Sp ATyHt Sp.
104
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
_________________________________________________________________
ANvya=R:- (yt) je (kevlm [it &anH) ;kevz' namnuH &an Ke (tt saEQyH) te
suq Ke. (pir`am: c) pir`am p` (s: c Ov) te j Ke. (tSy qed: n wi`t:) tene qed
ko n=I (A=aRt kevz&anmaH svR&deve qed ko n=I) (ySmat) kar` ke (FatIin)
Faitkm (yH jatain) y paMyaH Ke.
!Ika:- Ah (kevz&annI babtmaH), (1) qed xo, (2) pir`am xa t=a (3)
kevz&an Ane suqno itrek (wed) xo, ke je=I kevz&anne AekaHitk suqp`uH n hoy?
_________________________________________________________________
khanjEnxamaza )
&antv&apn
10p
jH kevlH it `a`H tH soqH yTkevlimit &anH tTsaEQyH wvit, tSmat qedo tSs ` wi`do
tSy kevl&anSy qedo du:qH n wi`tm. tdip kSmat. jMha FadI qyH jada
ySmaNmohaidFaitkmaRi` yH gtain. tihR tSyanNtpda=RpiriCKipir`amo du:qkar`H
wiv*yit. nEvm. pir`mH c so cev tSy kevl&anSy sHbN\I pir`am s Ov suq$p Oveit.
[dan ivStr:-&andxRnavr`odye sit yugpd=aRn &atumxyTvat kmkr`Vyv\ang/h`e qedo
wvit, Aavr`yawave sit yugpdg/h`e kevl&anSy qedo naStIit suqmev. t=Ev tSy
wgvto jgTZykalZyvitRsmStpda=RyugpTpiriCKi_________________________________________________________________
(1) qednaH Aaytno (S=ano) Faitkm Ke, kevz pir`amma5 nih. Faitkm mha
mohnaH _Tpadk hova=I \tUranI mafk 1AttmaH ttbui \ar` kravI Aaane &ey pda=R it
pir`mave Ke, te=I te Faitkm, drek pda=R it pir`mI pir`mIne =akta te Aaane qednaH
kar` =ay Ke. temno (Faitkmno) Awav hova=I kevz&anmaH qednuH g!vuH kaH=I =ay?
(2) vzI 5` kaz$p 5` wedo jemaH paDvamaH Aave Ke Aeva smSt pda=na &eyakaro$p
iviv\tane kaxvana S=anwUt kevz&an, cItrelI wtnI mafk, AnHtSv$pe pote j
pir`mtuH hova=I kevz&an j pir`am Ke. ma!e ANy pir`am kaH Ke ke je ara qednI _Tpi
=ay? (3) vzI kevz&an smSt 2SvwavitFatna Awavne lI\e inrHkux AnHt xi
_LlsI hova=I skz i5kaizk lokalokAakarmaH apIne 3kU!S=p`e ATyHt
_________________________________________________________________
1. AttmaH ttbui vStu jeSv$pe n hoy teSv$pe hovanI maNyta jem kejDmaH cetnbui
(A=aRt jDmaH cetnnI maNyta), du:qmaH suqbui vgere.
2. itFat iv rukav! h`avuH te Fat.
3. kU!S= svRkaze Aek $pe rhenaH Acz. (kevz&an svR=a Apir`amI n=I prHtu te Aek &ey=I
ANy &ey it pl!atuH n=IsvRda 5`e kazna smSt &eykarone ~ya kre Ke, te=I tene kU!S= kuH
Ke.)
106
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
_________________________________________________________________
in*kHp ruH Ke te=I Aaa=I AiwNn AevI, suqna l`wUt Anakuzta \rtuH =kuH kevz&an j
suq Ke. ma!e kevz&an Ane suqno itrek kaH Ke?
Aa=I ;kevz&an AekaHitk suq Ke' Aem svR=a AnumodvayoGy Ke (AanHd=I sHmt
krvayoGy Ke).
wava=R:- ;kevz&anmaH p` pir`am =ya krta hova=I =ak lage Ane te=I du:q
=ay ma!e kevz&an AekaHitk suq k{ rIte ho{ xke?' AevI xHkanuH Ah sma\an krvamaH
AauH Ke:
(1) pir`amma5 =aknuH ke du:qnuH kar` n=I, p` Faitkmna inime =ta prsNmuq
pir`am =aknaH ke du:qnaH kar` Ke. kevz&anmaH Faitkm Aiv>man hova=I TyaH =ak ke du:q
n=I. (2) vzI kevz&an pote j pir`amxIl Ke pir`mn kevz&annuH Sv$p j Ke, _pai\
n=I. pir`amno nax =ay to kevz&anno j nax =ay. Aa rIte pir`am kevz&annuH shj
Sv$p hova=I kevz&anne pir`am ara qed ho{ xke nihhoto n=I. (3) vzI kevz&an
Aaqa i5kaizk lokalokna Aakarne (smSt pda=na i5kaizk &eyakarsmUhne) svRda
ADolp`e `tuH =kuH ATyHt in*kHpiS=rAuB\Anakuz Ke Ane Anakuz hova=I suqI Ke
suqSv$p Ke, kar` ke Anakuzta suqnuH j l` Ke. Aam kevz&an Ane AuB\taAnakuzta
iwNn nih hova=I kevz&an Ane suq iwNn n=I.
Aa rIte (1) Faitkmna Awavne lI\e, (2) pir`am ko{ _pai\ nih hovane lI\e,
Ane (3) kevz&an in*kHpiS=rAnakuz hovane lI\e, kevz&an suqSv$p j Ke. 60.
khanjEnxamaza )
&antv&apn
107
_________________________________________________________________
hve frIne p` ;kevz (A=aRt kevz&an) suqSv$p Ke' Aem in$p` krtaH _psHhar
kre Ke:
ANvya=R:- (&anH) &an (A=aRNtgtH) pda=na parne pameluH Ke (i:) Ane dxRn
(lokalokeu ivSt<ta) lokalokmaH ivSt<t Ke (sv AinH) svR Ain (nH) nax paMyuH Ke
(pun:) Ane (yt tu) je ([H) [ Ke (tt) te svR (lB\H) a =yuH Ke. (te=I kevz
A=aRt kevz&an suqSv$p Ke.)
108
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
sveRoplMwa.
yto
ih
kevlavS=ayaH
suqitpiivpwUtSy
du:qSy
sa\ntamupgtm&anmiqlmev `Xyit, suqSy sa\nIwUtH tu pirpU` &anmupjayte, tt:
kevlmev saEQyimTylH pen.. 61..
A= kevilnamev parmai=Rksuqimit ]apyit-
_________________________________________________________________
(bI rIte kevznuH suqSv$pp`uH smvvamaH Aave Ke:) vzI, kevz A=aRt kevz&an
suq j Ke, kar` ke svR Ainno nax =yo Ke Ane svR [nI ai ={ Ke. kevzAvS=amaH,
suqopliB\na ivpwUt je du:q tena sa\nwUt A&an AaquHy nax pame Ke Ane suqna
sa\nwUt pirpU`R &an pje Ke, te=I kevz j suq Ke. ivxe ivStar=I bs =aAo. 61.
hve, kevzIAone j parmai=Rk suq hoy Ke Aem ]a krave Ke:
khanjEnxamaza )
&antv&apn
109
wava=R:- ;kevzIwgvHtone j parmai=Rk suq Ke' AevuH vcn saHwzIne jeAo kdI teno
SvIkarAadr]a krta n=I teAo kdI mo pamta n=I jeAo te vcn saHwzIne AHtr=I
teno SvIkarAadr]a kre Ke teAo j mo pame Ke, hm`aH kre Ke te AasNnw Ke Ane
Aagz _pr krxe te dUrw Ke. 62.
_________________________________________________________________
110
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
A= pro&ainnamparmai=RkimiNysuqH ivcaryit-
_________________________________________________________________
!Ika:- Ty &anna Awavne lI\e pro &anno Aa]y krta Aa a`IAone tenI
(pro &annI) samg/I$p [iNyo Tye inj rs=I j (Svwav=I j) mE5I vteR Ke. hve,
[iNyo Tye mE5I pamela te a`IAone, _dymaH Aavel mhamoh$pI kalaiG (temne) koizyo
krI gyo hova=I, t =yela
khanjEnxamaza )
&antv&apn
111
_________________________________________________________________
loqHDna gozanI mafk (jem tpela loqHDna gozane pa`InI ATyHt t<a peda ={ Ke A=aRt
te Tvra=I pa`Ine xoI le Ke tem) ATyHt t<*`a _TpNn ={ Ke te du:qna vegne nih shI
xkva=I temne ai\na itkar sman (rogmaH FDIwr ALp raht Aapnara lage Ke Aeva
[laj sman) rMy ivyomaH rit pje Ke. ma!e [iNyo ai\ sman hova=I Ane ivyo
ai\na itkar sman hova=I KS=one parmaiR=Rk suq n=I. 63.
hve yaH su\I [iNyo Ke TyaH su\I Svwav=I j du:q Ke Aem Nyay=I nI kre Ke:
ANvya=R:- (yeaH) jemne (ivyeu rit:) ivyomaH rit Ke, (teaH) temne (du:qH)
du:q (SvawavH) Svawaivk (ivjanIih) `o (ih) kar` ke (yid) e (td) du:q (SvwavH
n) (temno) Svwav n hoy (ivya=) to ivya=eR (Vyapar:) apar (n AiSt) n hoy.
112
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
` ih sBwavH yid tddu:qH Svwaven naiSt ih Sf!H vavaro `iT= ivsyT=H tihR ivya=
Vyaparo naiSt n F!te. Vyai\S=anamaE\ei*vv ivya= Vyaparo Xyte cet Ov &ayte
_________________________________________________________________
!Ika:- jemne 1ht iyo vtI (hyat) Ke, temne du:q _pai\na kar`e
(ba
sHyogone lI\e, AaEpai\k) n=I p` Svawaivk j Ke, kar` ke temne ivyomaH rit evamaH
Aave Ke. teAo qreqr jem ha=I ha=`I$pI kU!`Ina ga5na SpxR trf, mCK (maKlane
pkDva ma!e raqela loqHDna) kaH!amaHna 2Aaimna Svad trf, w/mr sHkocsHmuq ArivHdnI
(ibDa{ jvanI tEyarIvaza kmznI) gH\ trf, ptHg
(ptHigyuH) dIvanI yotna
$p trf Ane kurHg (hr`) ixkarIna sHgItna Svr trf \sta evamaH Aave Ke tem
duinRvar iyvednane vxIwUt =ya =ka, eke ivyono nax Ait ink! Ke (A=aRt ivyo
i`k Ke) top`, ivyo trf \sta evamaH Aave Ke. Ane e ;temne du:q Svawaivk Ke'
Aem n SvIkarvamaH Aave tojem jene xItvr (!ai#yo tav) _pxaHt ={ gyo hoy te
prsevo vze Aevo _pcar krto evamaH Aavto n=I, jene dahvr trI gyo hoy te kaH=I
xrIr Jarto evamaH Aavto n=I, jene AaHqno duqavo inv< =yo hoy te v!acU`R (xHq
vgerenuH cU`R) AaHjto evamaH Aavto n=I, jene k`RxUz n =yuH hoy te kanmaH bkranuH mU5
naqto evamaH Aavto n=I Ane jene v/` (Fa) Ja{ gyo hoy te lep krto evamaH Aavto
n=I temtemne ivyapar n evamaH Aavvo e{Ae. prHtu te to (ivyomaH v<i to)
evamaH Aave Ke. ma!e (is =ay Ke ke) jemne iyo vtI Ke Aeva pro&anvazaAone du:q
Svawaivk j Ke.
wava=R:- pro&anvazaAone Svwav=I j du:q Ke, kar` ke temne ivyomaH rit vteR
Ke ke!lIk var to teAo, As t<*`a$pI dahne lI\e (tIv/ [CKa$pI
_________________________________________________________________
1. ht inH> ink<.
2. Aaim llcavva ma!e raqelI qavanI vStu maHs.
khanjEnxamaza )
&antv&apn
113
_________________________________________________________________
du:qne lI\e), mr` su\InuH eqm vhorIne p` i`k iyivyomaH JHHplave Ke. e temne
Svwav=I j du:q n hoy to ivyomaH rit j n hovI e{Ae. jene xrIrmaH grmInI bztranuH
du:q n =yuH hoy tene @HDkna ba _pcarmaH rit kem hoy? ma!e pro&anvaza vone du:q
Svawaivk j Ke Aem nI =ay Ke. 64.
hve, mu Aaana suqnI isi ma!e, xrIr suqnuH sa\n hovanI vatnuH qHDn kre Ke
(A=aRt iswgvanne xrIr ivna p` suq hoy Ke Ae vat Sp smvva ma!e,
sHsaravS=amaH p` xrIr suqnuH iysuqnuHsa\n n=I Aem nI kre Ke):
ANvya=R:- (SpxER: smai]tan) SpxRnaidk iyo jemno Aa]y kre Ke Aeva ([an
ivyan) [ ivyone (aPy) pamIne (Svwaven) (potana Axu) Svwave (pir`mman:)
pir`mto =ko (AaTma) Aaa (Svymev) Svymev (suqH) suq$p (iysuq$p) =ay
Ke, (deh: n wvit) deh suq$p =to n=I.
!Ika:- qreqr Aa Aaane sxrIr AvS=amaH p` xrIr suqnuH sa\n =tuH Ame
deqtaAnuwvta n=I kar` ke Tyare p`, `e ke _Nmadjnk midra pI\el hoy AevI, 1k<
mohne vx vtRnarI, ;Aa (ivyo) Amne [ Ke'
_________________________________________________________________
1. k< bz Aitxy.
114
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
ivyaniwptirsmIcInv<itamnuwvNnupxisare`aip
&andxRnvIyaRTmken
inykar`tamupagten Svwaven pir`mman: SvymevaymaTma suqtamap>te. xrIrH
TvcetnTvadev suqTvpir`teinRykar`tamnupgCK jatu suqtamup#aEkt [it.. 65..
A=Etdev #yit-
_________________________________________________________________
Aem krIne ivyo trf \stI iyo vDe 1AsmIcInpir`itp`uH Anuwvto hova=I, 2jenI
xinI _Tk<ta (prm xuta) roka{ g{ Ke Aeva p` (potana) &andxRnvIyaRk
Svwaveke je (suqna) inykar`$p Kepir`mto =ko Svymev Aa Aaa suqp`ane pame
Ke (suq$p =ay Ke) Ane xrIr to Acetn j hova=I suqTvpir`itnuH inykar` nih
=tuH =kuH jray suqp`ane pamtuH n=I.
khanjEnxamaza )
&antv&apn
11p
_________________________________________________________________
ANvya=R:- (OkaNten ih) AekaHte A=aRt inym=I (SvgeR va) SvgRmaH p` (deh:)
deh (deihn:) dehIne (Aaane) (suqH n kroit) suq krto n=I (ivyvxen tu) prHtu
ivyona vxe (saEQyH du:qH va) suq A=va du:q$p (SvyH AaTma wvit) SvyH Aaa =ay Ke.
!Ika:- Aa Ah isaHt Ke ke;xrIr, wle tene id vEiiykp`uH hoy top`, suq krI
xktuH n=I' ma!e, [ A=va Ain ivyona vxe suq A=va du:q$p Svymev Aaa =ay
Ke.
wava=R:- xrIr suqdu:q krtuH n=I. devnuH _m vEiiyk xrIr suqnuH kar` n=I ke
narknuH xrIr du:qnuH kar` n=I. Aaa pote j [Ain ivyone vx ={ suqdu:qnI
kLpna$pe pir`me Ke. 66.
hve, Aaa Svymev suqpir`amnI xivazo hova=I ivyonuH AikHicTkrp`uH kaxe
Ke:
116
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
idVyo devdeh: soPyupcarH ivhay suqH n kroit. ivsyvse` du soqH duqH va hvid
symada ikHtu inyen inivRyamUtRSvawaivksdanNdEksuqSvwavoip Vyvhare`anaidkmRbN\vxaiya\InTven pir`My saHsairksuqH du:qH va SvymaTmEv wvit, n c deh
[Tyiway:.. 66.. OvH muaTmnaH dehawaveip suqmStIit pir&ana= sHsair`amip deh:
suqkar`H n wvtIitk=n$pe` ga=ayH gtm. A=aTmn: Svymev suqSvwavTvaiyen y=a
deh: suqkar`H n wvit t=a ivya ApIit itpadyit-j[ yid idI nHcrjnSy i:
itimrhra AN\karhra wvit j`Ss jnSy dIve` `iT= kayVvH dIpen naiSt ktRVyH. tSy
dIpadInaH y=a yojnH naiSt th soqH symada ivsya ikH tT= kVvHit t=a
inivRyamUtRsvRdexaadkshjanNdEkl`suqSvwavo inye-naTmEv, tZ muaE sHsare va
ivya: ikH kvRiNt,
_________________________________________________________________
!Ika:- jem ko{ inxacronaH ne5o Svymev AH\karne n krvanI xivazaH hova=I,
AH\karne dUr krvana Svwavvaza dIpkkaxaidk=I kaH{ yojn n=I (A=aRt dIva vgereno
kax kaH{ krto n=I), temeke A&anIAo ;ivyo suqnaH sa\n Ke' AevI bui vDe
ivyono fog! A|yas (Aa]y) kre Ke top` sHsarmaH ke muimaH Svymev suqp`e
pir`mta Aa Aaane ivyo xuH kre Ke?
wava=R:- sHsarmaH ke momaH Aaa potanI meze j suq$p pir`me Ke temaH ivyo
AikHicTkr Ke A=aRt kaH{ krta n=I. A&anIAo ivyone suqnaH kar` manIne nkamaH temne
AvlHbe Ke 67.
_________________________________________________________________
khanjEnxamaza )
&antv&apn
117
_________________________________________________________________
n ikmpIit wav:.. 67.. A=aTmn: suqSvwavTvH &anSvwavTvH c punrip aNten #yitsymev jhaido tejo _~ho y devda `wis kar`aNtrH inrpe"y Svymev y=aidTy:
Svprkax$pH tejo wvit, t=Ev c Svymevo*`o wvit, t=a ca&ainjnanaH devta wvit.
iS=t:. nwis Aakaxe. iso iv tha `a`H suhH c isoip wgvaHSt=Ev kar`aNtrH inrpe"y
SvwavenEv SvprkaxkH kevl&anH, t=Ev prmt<i$pmnaklTvl`H suqm. .
_________________________________________________________________
!Ika:- jevI rIte AakaxmaH, kar`aHtrnI (ANy kar`nI) Apea raQya ivna j
Svymev sUyR (1) pu*kz wasmUh=I 1waSvr Aeva Sv$p vDe ivkist kaxvazo hova=I tej
Ke, (2) 2ko{k var _*`ta$pe pir`mta loqHDna gozanI mafk sday _*`tapir`amne
pamelo hova=I _*` Ke, Ane (3) devgit
_________________________________________________________________
118
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
t=Ev loke kar`aNtrmnpe"yEv Svymev wgvanaTmaip Svprkaxnsm=RinivRt=anNtxishjsHvedntadaTMyat &anH, t=Ev caTmt<ismupjatpirinv<RivitRtanaklTvsuiS=tTvat saEQyH, t=Ev casaTmtvoplMwlB\v`RjnmansixlaStMwoTkI`RsmudI`R>uitStuityoigidVyaTmSv$pTvaev:. AtoSyaTmn: suqsa\nawasEivRyE: pyaRm.. 68..-[it AanNdp:.
_________________________________________________________________
namkmRna \aravahI _dyne vxvt Svwav vDe dev Ke tevI j rIte lokmaH, kar`aHtrnI Apea
raQya ivna j Svymev wgvan Aaa p` (1) Svprne kaxvamaH sm=R AevI inivRt= (
sacI) AnHt xivaza shj sHvedn sa=e tadaTMyne lI\e &an Ke, (2) Aat<i=I pjtI
je 1pirinv<Ri tena=I vtRtI AnakuztamaH suiS=tp`ane lI\e saEQy Ke, Ane (3) jemne
AatvnI _pliB\ ink! Ke Aeva bu\ jnona mn$pI 2ixlaStHwmaH jenI Aitxy 3>uitnI
Stuit kotrayelI Ke Aeva id AaSv$pvazo hovane lI\e dev Ke. ma!e Aa Aaane
suqsa\nawas (jeAo suqnaH sa\n n=I p` suqnaH sa\n hovano Aawasma5 jemaH =ay
Ke Aeva) ivyo=I bs =aAo.
_________________________________________________________________
khanjEnxamaza )
&antv&apn
119
A= xuwpir`amai\kararMw:.
A=eiNysuqSv$pivcarmupkmma`StTsa\nSv$pmupNySyit-
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
120
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
ydaymaTma
du:qSy
sa\nIwUtaH
e$paimiNya=aRnurag$paH
caxuwopyogwUimkamitkMy devguyitpUjadanxIlopvasIitl`H \maRnuragmIkroit
tdeiNysuqSy sa\nIwUtaH xuwopyogwUimkami\$#oiwlPyet.. 69..
_________________________________________________________________
!Ika:- yare Aa Aaa du:qna sa\nwUt AevI e$p t=a [iNyivyna Anurag$p
AxuwopyogwUimkane AozHgI j{ne, devguyitnI pU, dan, xIl Ane _pvasaidknI
IitSv$p \maRnuragne AHgIk<t kre Ke, Tyare te [iNysuqna sa\nwUt xuwopyogwUimkamaH
Aa$# khevay Ke.
khanjEnxamaza )
&antv&apn
121
A= xuwopyogsa|yTveneiNysuqmaQyait-
_________________________________________________________________
wava=R:- svR do riht prmaa te dev wedawed rTn5yna pote Aara\k, t=a te
Aara\nana A= ANy w vone ijndIana denar, te gu iyjy krIne xuaSv$pmaH
yTnpray` te yit, Aava devguyitnI ke temnI itmanI pUmaH, Aaharaid ctuivR\
danmaH, AacaraHgaid xaomaH khelaH xIlv/tomaH t=a _pvasaidk tpmaH Iit te \maRnurag Ke.
je Aaa e$p Ane ivyanurag$p Axuwopyogne AozHgI j{ne \maRnuragne AHgIkar kre
Ke, te xuwopyogI Ke. 69.
hve iysuqne xuwopyogna sa|y trIke (A=aRt xuwopyog sa\n Ke Ane tenuH sa|y
iysuq Ke Aem) khe Ke:
122
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
_________________________________________________________________
Ane devp`anI wUimkaAomaH=I ko{ Aek wUimkane pamIne je!lo kaz (temaH) rhe Ke, te!lo kaz
Anek karnuH iysuq pame Ke. 70.
Ae rIte iysuqnI vat _paDIne hve iysuqne du:qp`amaH naqe Ke:
khanjEnxamaza )
&antv&apn
123
_________________________________________________________________
!Ika:- iysuqnaH wajnomaH \an devo Ke temne p` qreqr Svawaivk suq n=I
l!uH temne Svawaivk du:q j evamaH Aave Ke kar` ke teAo pHceHiyak xrIr$p ipxacnI
pIDa vDe prvx hova=I w<gupat sma mno& ivyo trf \se Ke. 71.
Ae rIte iysuqne du:qp`e yui=I g! krIne, hve iysuqna sa\nwUt pu~yne
_Tp krnar xuwopyognuH, du:qna sa\nwUt papne _TpNn krnar Axuwopyog=I Aivxep`uH
g! kre Ke:
w<gupat Ait du:q=I kH!azIne AapFat krva ma!e pvRtna inra\ar ca S=an pr=I qavamaH
AavtI pKa!. (w<gu pvRtnuH inra\ar cuH S=anixqr. pat pKaD wUsko.)
124
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
yid xuwopyogjNysmudI`Rpu~ysHpdidxadyoxuwopyogjNypyaRgtpatkapdo va
narkady,
_wyeip
Svawaivksuqawavadivxee`
peiNyaTmkxrIrTyyH
du:qmevanuwviNt. tt: prma=Rt: xuwaxuwopyogyo: p<=TvVyvS=a navitte.. 72..
A= xuwopyogjNyH flvTpu~yH ivxee` dU`a=RmWyupgMyoT=apyit-
khanjEnxamaza )
&antv&apn
12p
!Ika:- xeHo Ane cvtAo potanI [CKa ma`e mzela wogo vDe xrIraidne pota
=kajem jzo dUit lohImaH ATyHt Aas vtRtI =kI suqI jevI wase Ke temte wogomaH
ATyHt Aas vtRta =ka suqI jeva wase Ke ma!e xuwopyogjNy fzvazaH pu~yo evamaH
Aave Ke (A=aRt xuwopyogjNy AevaH je fzvazaH pu~yo temnI hyatI evamaH Aave Ke).
wava=R:- je wogomaH Aas vtRta =ka o vgere jzonI mafk suqI jeva wase Ke,
te wogo pu~ynaH fz Ke ma!e pu~ynI hyatI Ke qrI. (Aa ma`e Aa ga=amaH pu~ynuH
iv>manp`uH SvIkarIne hvenI ga=aAomaH pu~yne du:qna kar`$p dxaRvxe.) 73.
126
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
hve, Ae rIte SvIkarvamaH AavelaH pu~yo du:qna bIjna hetu Ke (A=aRt t<*`anaH kar`
Ke) Aem Nyay=I g! kre Ke:
khanjEnxamaza )
&antv&apn
127
A= pu~ySy du:qbIjivjymaFoyit-
_________________________________________________________________
wava=R:- 73 mI ga=amaH kuH tem Anek karnaH pu~yo iv>man Ke, to wle ho. teAo
suqnaH sa\n n=I p` du:qna bIj$p t<*`anaH j sa\n Ke. 74.
hve, pu~ymaH du:qna bIjno ivjy her kre Ke (A=aRt pu~ymaH t<*`abIj du:qv<$pe
v<i pame Kefale Ke Aem her kre Ke):
128
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
t<*`aiwduR:qbIjtyaTyNtdu:iqta:
sNto
m<gt<*`aWy
[vaMwaHis
ivyeWy:
saEQyaNyiwliNt. tddu:qsHtapvegmshmana AnuwviNt c ivyan, jlayuka [v,
tav>avt yH yaiNt. y=a ih jlayukaSt<*`abIjen ivjymanen du:qare` kmt:
smakMyma`a dukIlalmiwlNTyStdevanuwvNTyalyat iXyNte, OvmmI Aip
pu~yxailn: papxailn [v t<*`abIjen ivjymanen du:qare` kmt: smakMyma`a
ivyaniwlNtStanevanuwvNtalyat iXyNte. At: pu~yain suqawasSy du:qSyEv
sa\nain Syu:.. 75..
_________________________________________________________________
t<*`a du:qnuH bIj hovane lI\e pu~yjint t<*`aAo vDe p` ATyHt du:qI vtRta =ka,
1
m<gt<*`amaH=I jznI mafk ivyomaH=I suqone [CKe Ke Ane te 2du:qsHtapna vegne nih shI
xkva=I ivyone wogve Ke. kaH su\I? ivnax (mr`) pame TyaH su\I. konI jem? jzonI
jem. jem jzo, t<*`a jenuH bIj Ke Aeva ivjy pamta du:qaHkur vDe mx: AaaHt =tI hova=I,
qrab lohIne [CKtI Ane tene j wogvtI =kI ivnaxpyt lex pame Ke, tem Aa
pu~yxazIAo p`, papxazIAonI mafk, t<*`a jenuH bIj Ke Aeva ivjy pamta du:qaHkur vDe
mx: AaaHt =ta hova=I, ivyone [CKta Ane temne j wogvta =ka ivnaxpyt (mr`
pamtaH su\I) klex pame Ke.
Aa=I pu~yo suqawas Aeva du:qnaH j sa\n Ke.
1. jem JaHJvaHmaH=I jz aPt =tuH n=I tem iyivyomaH=I suq aPt =tuH n=I.
2. du:qsHtap du:qdah du:qnI bztrapIDa.
khanjEnxamaza )
&antv&apn
129
ANvya=R:- (yd) je ([iNyE: lB\H) iyo=I aPt =ay Ke, (td saEQyH) te suq
(sprH) prna sHbH\vazuH, (ba\asihtH) ba\asiht, (iviCKH) iviCKNn, (bN\kar`H) bH\nuH
kar` (ivmH) Ane ivm Ke (t=a) Ae rIte (du:qm Ov) te du:q j Ke.
!Ika:- prna sHbH\vazuH hova=I, ba\asiht hova=I, iviCKNn (tU!k) hova=I, bH\nuH
kar` hova=I Ane ivm hova=I, iysuqpu~yjNy hova KtaH p`du:q j Ke.
iysuq (1) ;prna sHbH\vazuH' hotuH =kuH pra]yp`ane lI\e pra\In
130
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
Ke, (2) ;ba\asiht' hotuH =kuH qavanI [CKa, pa`I pIvanI [CKa, mE=unnI [CKa [Tyaid
t<*`aiAo (t<*`anI g!taAo) siht hovane lI\e ATyHt Aakuz Ke, (3) ;iviCKNn'
hotuH =kuH AxatavednIyno _dy jene 1Cyut kre Ke Aeva xatavednIyna _dy vDe vtRtuH
AnuwvmaH AavtuH hovane lI\e ivpnI _TpivazuH Ke, (4) ;bH\nuH kar`' hotuH =kuH
ivyopwogna magRne lagelI (vzgelI) ragaid doonI sena Anusar kmRrjnaH 2Fn
p!lno sHbH\ =to hovane lI\e pir`ame du:sh Ke, Ane (p) ;ivm' hotuH =kuH hainv<imaH
pir`mtuH hovane lI\e ATyHt AiS=r Ke ma!e te (iysuq) du:q j Ke.
e Aam Ke (A=aRt e iysuq du:q j Ke) to pu~y p`, papnI jem, du:qnuH sa\n
Ke Aem filt =yuH.
wava=R:- iysuq du:q j Ke, kar` ke te pra\In Ke, ATyHt Aakuz Ke, ivpnI (
ivro\InI) _TpivazuH Ke, pir`ame du:sh Ke Ane ATyHt AiS=r Ke.
AamaH=I Aem filt =yuH ke pu~y p` du:qnuH j sa\n Ke. 76.
_________________________________________________________________
1. Cyut krvuH qseDvuH pdw/ krvuH. (xatavednIyno _dy tenI iS=it Anusar rhIne qsI y Ke
Ane AxatavednIyno _dy Aave Ke)
2. Fn p!l F (Fa!aH) =r F`o j+=o.
khanjEnxamaza )
&antv&apn
131
A= pu~ypapyorivxeTvH iniNvNnupsHhrit-
_________________________________________________________________
hve pu~y Ane papnuH Aivxep`uH init krta =ka (Aa ivyno) _psHhar kre Ke:
ANvya=R:- (OvH) Ae rIte (pu~ypapyo:) pu~y Ane papmaH (ivxe: naiSt) tfavt
n=I ([it) Aem (y:) je (n ih mNyte) n=I manto, (mohsHK:) te mohaCKaidt vtRto
=ko (ForH AparH sHsarH) For Apar sHsarmaH (ih~Dit) pirw/m` kre Ke.
!Ika:- Aem pUv rIte, xuwaxuw _pyogna EtnI mafk Ane suqdu:qna EtnI
mafk, prma=eR pu~ypapnuH Et !ktuHrhetuH n=I kar` ke bNnemaH Ana\mRp`uH Aivxe A=aRt
sman Ke. (prma=eR jem xuwopyog Ane Axuwopyog$p Et hyat n=I, jem 1suq Ane
du:q$p Et hyat n=I, tem pu~y Ane pap$p Et p` hyat n=I kar` ke pu~y Ane pap
bNne Aaana \mR nih hova=I iny=I sman j Ke.) Aam hova KtaH, je v te bemaH
suv`RnI
_________________________________________________________________
1. suq iysuq
132
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
ingDyoirvahairkH
ivxemiwmNymanohimNpdaidsHpdaH
indanimit
inwRrtrH
\maRnuragmvlMbte s qlUpriciwitya itrSktxuopyogxirasHsarH xarIrH
du:qmevanuwvit.. 77..
A=Evmv\airtxuwaxuwopyogaivxe: smStmip rageEtmphasyxedu:qyay
suinitmna: xuopyogmi\vsit-
_________________________________________________________________
Ane loqHDnI beDInI mafkAhHkairk tfavt manto =ko, AhimHpdaid sHpdaAona kar`wUt
\maRnuragne Ait inwRrp`e (ga#p`e) AvlHbe Ke, te v qreqr, jenI icwUim _pr
hovane lI\e (ic$pI wUim A=va wt kmpai\na inime rHgayelImilnivk<t hovane
lI\e) je`e xuopyogxino itrSkar ky Ke Aevo vtRto =ko, sHsarpyt (yaHsu\I Aa
sHsarnuH AiStTv Ke TyaHsu\I A=aRt sdane ma!e) xarIirk du:qne j Anuwve Ke.
wava=R:- jem suv`RnI beDI Ane loqHDnI beDI bNne Aivxep`e baH\vanuH j kam kre
Ke, tem pu~y Ane pap bNne Aivxep`e bH\n j Ke. je v pu~y Ane papnuH Aivxep`uH kdI
manto n=I, tene Aa wyHkr sHsarmaH rJzvano kdI AHt Aavto n=I. 77.
hve, Ae rIte xuw Ane Axuw _pyognuH Aivxep`uH Av\arIne, smSt ragena Etne
dUr krta =ka, Axe du:qno y krvano mnmaH # iny krI xuopyogmaH vse Ke (tene
AHgIkar kre Ke):
_________________________________________________________________
khanjEnxamaza )
&antv&apn
133
134
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
ga=adxkpyRNtH
S=lZysmudayen
xuwaxuwopyoginv<il`xuopyogen moo
itIy&anki~DkaarMwe xuopyogawave
=m&anki~Dka
wvtIit pUvRsUZe
smaa.
A=
wi`tm. AZ tu
_________________________________________________________________
hve, svR sav>yogne KoDIne cair5 AHgIkar kyu hova KtaH e huH xuwopyog
pir`itne vxp`e mohaidknuH 1_NmUln n kruH, to mne xu AaanI aiPt kaH=I =ayAem
ivcarI mohaidkna _NmUln Tye svR AarHw=I (_>m=I) ki!b =ay Ke:
khanjEnxamaza )
&antv&apn
13p
_________________________________________________________________
mha du:qsHk! ink! Ke Aevo, xu (ivkar riht, inmRz) Aaane kem pame? (n j pame.)
te=I mohnI sena _pr ivjy mezvva ma!e meH kmr ksI Ke. 79.
hve, ;mare mohnI senane k{ rIte tvI'Aem (tene tvano) _pay ivcare Ke:
136
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
qreqr Aaane `e Ke, kar` ke bNnemaH iny=I tfavt n=I vzI AhtnuH Sv$p, KeLla
tapne pamela suv`Rna Sv$pnI mafk, pirSp (svR kare Sp) Ke te=I tenuH &an =taH
svR AaanuH &an =ay Ke. TyaH ANvy te Ke, ANvynuH ivxe` te gu` Ke, ANvyna
itreko (wedo) te pyaRyo Ke. svRt: ivxu Aeva te wgvan AhtmaH
(Ahtna
Sv$pno Qyal krtaH) v 5`e karmy smyne (gu`pyaRymy inj Aaane) potana
mn vDe kzI le
khanjEnxamaza )
&antv&apn
137
Kesm le Ke`I le Ke. te Aa ma`e: ;Aa 1cetn Ke' Aevo je ANvy te Ke, ANvyne
Aai]t rheluH ;cEtNy' AevuH je ivxe` te gu` Ke Ane Aek smyma5nI myaRdavazuH jenuH
kazpirma` hova=I prSpr Av< Aeva je ANvyitreko (Aek bImaH nih vtRta Aeva
je ANvyna itreko) te pyaRyo Keke jeAo icdivvtRnnI (Aaana pir`mnnI) 2g/Hi=Ao
Ke.
hve Ae rIte i5kaizkne p` (i5kaizk Aaane p`) Aek kaze kzI leto te v, jem
motIAone JUlta harmaH sHepvamaH Aave Ke tem icdivvtne cetnmaH j sHepIne (AHtgRt
krIne) t=a 3ivxe`ivxe*yp`anI 4vasnanuH pAHt\aRn =va=I jem \ozaxne harmaH 6AHtihRt
krvamaH Aave Ke temcEtNyne cetnmaH j AHtihRt krIne, jem 7kevz harne `vamaH Aave Ke
tem kevz Aaane `taH, tenI
_________________________________________________________________
1. cetn Aaa
2. g/Hi= gaH@
3. ivxe` te gu` Ke Ane ivxe*y te Ke.
4. vasna vl` kLpna Aiway.
p. AHt\aRn itro\an AXy =vuHAlop ={ jvuH te.
6. AHtihRt guPt AXy Alop AHtgRiwRt.
7. har qrIdnar ma`s qrId krtI vqte to har, tenI \ozax Ane tenaH motIAe b\aHynI prIa
kre Ke prHtu pKI \ozax Ane motIAone harmaH j smavI d{netemna prnuH l KoDI d{ne kevz
harne j `e Ke. e Aem n kre to har pheyaRnI iS=itmaH p` \ozax vgerena ivkLpo rheva=I
har pheyaRnuH suq vedI xke nih.
138
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
ikyaivwagtya
in:ikyH
icNmaZH
wavmi\gtSy
jatSy
m`eirvakMpv<inmRlalokSyavXymev inra]ytya mohtm: lIyte. y>evH lB\o mya
mohvaihnIivjyopay:.. 80..
_________________________________________________________________
l`gu`pyaRya\arwUtmmUtRmsHQyatdexH
xucEtNyaNvy$pH
VyH
ceit.
[T=HwUtH
Vygu`pyaRySv$pH
pUvRmhRdiw\ane
prmaTmin
&aTva
paiynyen
tdevagmsarpdwUtya|yaTmwaya
injxuaTmwavnaiwmuq$pe`
sivkLpSvsHvedn&anen
t=Evagmwaya\:v<ikr`apUvRkr`ainv<ikr`sH&dxRnmohp`sm=Rpir`amivxeblen
padaTmin yojyit. tdnNtrmivkLpSv$pe ae, y=a pyaRyS=anIymuaflain gu`S=anIyH
\vlTvH cawednyen har Ov, t=a pUvVygu`pyaRya AwednyenaTmEveit wavyto
dxRnmohaN\kar: lIyte. [it wava=R:.. 80.. A= madoTpadkcairZ-mohsH&aEroStIit
mTvapir&anaduplB\Sy xuaTmicNtam`e: r`a= jagtit k=_________________________________________________________________
_ror `e ktaRkmRiyano ivwag y pamto jto hova=I, ini*y icNma5 wavne pame
Ke Ane Ae rIte mi`nI jem jeno inmRz kax AkHpp`e vteR Ke Aeva te (icNma5 wavne
pamela) vne mohaH\kar inra]yp`ane lI\e AvXymev ly pame Ke.
e Aam Ke to mohnI senane tvano _pay meH mezo Ke.
khanjEnxamaza )
&antv&apn
139
hve, Ae rIte meH icHtami` aPt ky hova KtaH mad cor Ke Aem ivcarI g<t rhe
Ke:
!Ika:- Ae rIte je _paynuH Sv$p v`RvvamaH AauH te _pay vDe mohne dUr krIne p`,
sMyk Aatvne pamIne p`, e v ragene inmURz kre Ke, to xu Aaane Anuwve Ke.
(prHtu) e frI frIne temne Anusre Kerage$pe pir`me Ke, to madAa\Inp`ane lI\e
xuatvna Anuwv$p icHtami` cora{ jva=I AHtrmaH qed pame Ke. Aa=I mare ragene
!azva ma!e ATyHt g<t rhevuH yoGy Ke.
140
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
_________________________________________________________________
muo wvtIit. ikHc pUv &anki~DkayaH ;_vAogivsuo so qveid dehuBwvH duqH' [TyuH,
AZ tu ;jhid jid ragdose so APpa`H lhid suH' [it wi`tm, _wyZ mooiSt. ko
ivxe:. Tyurmah-tZ xuwaxuwyoinRyen smanTvH &aTva paCKue xuwrihte injSv$pe
iS=Tva moH lwte, ten kar`en xuwaxuwmU#Tvinrasa= &anki~Dka w~yte. AZ tu
Vygu`pyaRyEraSv$pH &aTva paUpe SvxuaTmin iS=Tva moH aPoit, tt: kar`a_________________________________________________________________
1. in:]eys mo
2. viS=t init iS=r.
khanjEnxamaza )
&antv&apn
141
yt:
qLvtItkalanuwUtkmv<y:
smSta
Aip
wgvNtStI=Rkra:,
karaNtrSyasHwvadsHwaivtEtenamunEvEken kare` p`H kmaxanaH SvymnuwUy, prmatya
preamPyayTyaimdanTve va mumuU`aH t=Ev tdupidXy, in:]eysm|yai]ta:. tto naNyTmR
invaR`SyeTyv\ayRte. Alm=va lipten. VyviS=ta mitmRm. nmo wgv:.. 82..
_________________________________________________________________
idymaaTmmU#Tvinrasa= &anki~Dka [Tyetavan ivxe:.. 81.. A= pUv Vygu`pyaRyEraSv$pH iv&ay pa=awUte SvaTmin iS=Tva sveRPyhRNto moH gta [it Svmnis
inyH kroit-sVve iv y ArhHta sveRip cahRNt: te` iv\a`e` Vygu`pyaRyE:
pUvRmhRTpir&anaTpa=awUtSvaTmavS=an$pe` ten pUvkare` qivdkMmHsa iptkmaxa
ivnaixtkmRweda
wUTva,
ika
t\ovdesH
Aho
wVya
Aymev
inyrTnZyaTmkxuaTmoplMwl`o momag naNy [TyupdexH kTva i`Vvada inv<Rta
AyanNtsuqen t<a jata:, te te wgvNt:. `mo teisH OvH momagRinyH kTva
]IkNdkNdacayRdevaStSmE injxuaTmanuwUitSv$pmomagaRy tdupdexkeWyohR tduwySv$paiwlai`: sNto ;nmoStu teWy' [Tynen pden nmSkarH kvRNtITyiway:.. 82.. A=
rTnZyara\ka Ov pua danpUjagu`xHsanmSkarahaR wviNt naNya [it k=yit_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
1. karaHtr ANy kar. (kmRy Aek j kar=I =ay Ke, ANy kare =to n=I te=I te kmRyna
karmaH Et A=aRt bep`uH n=I.)
2. prmaPt prm AaPt prm ivaspa5. (tI=kr wgvHto svR& Ane vItrag hova=I prm
AaPt Ke, y=a=R _pdea Ke.)
142
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
_________________________________________________________________
hve xualawno 1pirpH=I je moh teno Svwav Ane karo (wedo) kre Ke:
ANvya=R:- (jIvSy) vne (Vyaidkeu mU#: wav:) aidk ive je mU# wav (
gu`pyaRy ive je mU#ta$p pir`am) (moh: [it wvit) te moh Ke (ten AvCK:)
tena=I AaCKaidt vtRto =ko v (ragH va eH va aPy) rag A=va ene pamIne (uWyit)
uB\ =ay Ke.
!Ika:- \tUro pI\ela ma`snI mafk, vne je pUveR v`RvelaH gu`pyaRyo ive 2tv
Aitpil` mU# wav te qreqr moh Ke. te moh=I inj
_________________________________________________________________
khanjEnxamaza )
&antv&apn
143
1. #tr bhu #
2. dG\ bzI hlkI xaipt. (;dG\' Ae itrSkarvack xBd Ke.)
3. iyivyomaHpda=maH ;Aa sara ne Aa nrsa' AevuH Et n=I KtaH TyaH p` mohaCKaidt v
saranrsa$p Et wuH kre Ke.
4. ictAict gmtaA`gmta
p. setubH\ pul
6. i\a ivdairt be wagmaH qHiDt
144
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
mohe` v rage` v dose` v pir`dSs jIvSs mohragepir`tSy mohaidrihtprmaTmSv$ppir`itCyutSy bihmuRqjIvSy jayid ivivho bH\o xuopyogl`o
wavmoStlen jIvdexkmRdexanamTyNtiv}leo Vymo:, [T=HwUtVywavmoa-il`:
svRkaropadeywUtSvawaivksuqivprItSy narkaiddu:qSy kar`wUto iviv\bN\o jayte. tMha
te sHqv[dVva
_________________________________________________________________
hve, 5`e karna mohne Ain kayRnuH kar` khIne teno (5`e karna mohno) y
krvanuH sU5ara khe Ke:
ANvya=R:- (mohen va) moh$pe, (rage` va) rag$pe (ee` va) A=va e$pe
(pir`tSy jIvSy) pir`mta vne (iviv\: bN\:) iviv\ bH\ (jayte) =ay Ke
(tSmat) te=I (te) temne (mohragene) (sHpiytVya:) sHpU`R rIte y krvayoGy Ke.
khanjEnxamaza )
&antv&apn
14p
_________________________________________________________________
wava=R:- (1) ha=Ine pkDva ma!e Fas=I #aHkelo qaDo bnavvamaH Aave Ke ha=I TyaH
qaDo hovana A&anne lI\e te qaDa _pr jtaH temaH pDe Ke Ane Ae rIte pkDa{ y Ke. (2)
vzI ha=Ine pkDva ma!e, xIqvelI ha=`I moklvamaH Aave Ke tena deh Tyena ragmaH fsataH
ha=I pkDa{ y Ke. (3) ha=Ine pkDvanI 5I rIt Ae Ke ke te ha=I same pazelo bIe
hStI moklvamaH Aave Ke Ane pelo ha=I Aa xIqvI moklela hStI same lDva tenI paKz
doDtaH pkDnaraAonI zmaH fsa{ y KepkDa{ y Ke.
_pyuR rIte je ha=I (1) A&an=I, (2) rag=I ke (3) e=I Anek karna bH\nne
pame Ke. tem v (1) moh=I, (2) rag=I ke (3) e=I Anek karna bH\nne pame Ke. ma!e
moa=Ae mohrageno pUrepUrI rIte mUzmaH=I y krvo e{Ae. 84.
hve, Aa ragemohne Aa ilHgo vDe (hvenI ga=amaH khevamaH AavtaH icol`o vDe)
AozqIne _dwvtaH veHt j marI naqvayoGy Ke Aem kre Ke:
146
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
A=aRnamya=at+yitpya
ityRGmnu*yeu
eaheR*vip
ka~ybua
c
mohmwIivysen ragmnwIivyaITya eimit iZiwilREri\gMy Jigit sHwvip
iZwUimkoip moho inhNtVy:.. 85..
A= mohp`opayaNtrmalocyit-
!Ika:- 1pda=nI Ay=at=p`e itpi vDe Ane itycmnu*yo 2eayoGy hova KtaH
p` temna Tye karu~ybui vDe mohne (AozqIne), [ ivyonI Aasi vDe ragne
(AozqIne) Ane Ain ivyonI AIit vDe ene (AozqIne)Aem 5` ilHgo vDe (5`
karna mohne) AozqIne Aekdm pjtaH veHt j 5`e karno moh h`I naqvayoGy Ke (
n krvayoGy) Ke.
_________________________________________________________________
1. pda=nI Ay=at=p`e itpi pda= jeva n=I teva temne smjva A=aRt ANy=a Sv$pe
temne AHgIkar krva te
2. eayoGy ma5 ekwavea&atap`em|yS=wave deqvayoGy
khanjEnxamaza )
&antv&apn
147
_________________________________________________________________
148
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
_________________________________________________________________
khanjEnxamaza )
&antv&apn
149
!Ika:- o, gu`o Ane pyaRyomaH Aiw\eywed hova KtaH Aiw\anna Awed vDe teAo
;A=R' Ke (A=aRt o, gu`o Ane pyaRyomaH vaCyno wed hova KtaH vackmaH wed n raqIAe
to ;A=R' Aeva Aek j vack (xBd) =I Ae 5`e Aozqay Ke). temaH (Ae o, gu`o ne
pyaRyo m|ye), jeAo gu`one Ane pyaRyone pamea krephce Ke A=va jeAo gu`o Ane
pyaRyo vDe pmaya krayphcay Ke Aeva ;A=' te o Ke, jeAo one Aa]y trIke
pamea krephce Ke A=va jeAo Aa]ywUt o vDe pmaya krayphcay Ke Aeva
;A=' te gu`o Ke, jeAo one mpir`am=I pamea krephce Ke A=va jeAo o vDe
mpir`am=I (me =ta pir`amne lI\e) pmaya krayphcay Ke Aeva ;A=' te pyaRyo
Ke.
jem S=anIy ( sman, na aHt$p) suv`R pIzax vgere gu`one Ane kuHDz
vgere pyaRyone pamea krephce Ke A=va (suv`R) temna vDe (pIzax vgere gu`o Ane
kuHDz vgere pyaRyo vDe) pmaya krayphcay Ke te=I S=anIy suv`R ;A=R' Ke, jem
pIzax vgere gu`o suv`Rne Aa]y trIke pamea krephce Ke A=va (teAo) Aa]ywUt
suv`R vDe pmaya kray
_________________________________________________________________
;%' \atumaH=I ;A=R' xBd bNyo Ke. ;%' Ae!le pamvuH, a krvuH, phcvuH, jvuH. ;A=R' Ae!le
(1) je pamea krephce te, A=va (2) jene pmaya krayphcay te.
1p0
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
_________________________________________________________________
phcay Ke te=I pIzax vgere gu`o ;A=' Ke, Ane jem kuHDz vgere pyaRyo suv`Rne
mpir`am=I pamea krephce Ke A=va (teAo) suv`R vDe mpir`am=I pmaya
krayphcay Ke te=I kuHDz vgere pyaRyo ;A=' Ke, tem 1ANy5 p` Ke (A=aRt Aa aHtnI
mafk svR gu`pyaRyomaH p` smjvuH).
vzI jem Aa suv`R, pIzax vgere gu`o Ane kuHDz vgere pyaRyomaH (Aa 5`maH),
pIzax vgere gu`onuH Ane kuHDz vgere pyaRyonuH suv`R=I Ap<=kp`uH hova=I temno
(
pIzax vgere gu`ono Ane kuHDz vgere pyaRyono) suv`R j Aaa Ke, tem te gu`pyaRyomaH
gu`pyaRyonuH =I Ap<=kp`uH hova=I temno j Aaa Ke (A=aRt j gu`o Ane
pyaRyono AaaSv$psvRSvsv Ke).
wava=R:- 86 mI ga=amaH kuH htuH ke ijnxaono sMyk AWyas mohyno _pay Ke.
Ah te ijnxaomaH pda=nI xI rIte vS=a khI Ke te sHepmaH dxaRuH Ke. ijneHdeve kuH Ke
keA= (pda=) Ae!le o, gu`o Ane pyaRyo. Ae isvay ivmaH bIuH kaH{ n=I. vzI Ae
5`maH, gu`o Ane pyaRyono Aaa (temnuH svRSv) j Ke. Aam hova=I ko{ na gu`o
Ane pyaRyo ANy na gu`o Ane pyaRyo$pe AHxe p` =ta n=I, svR o potpotana gu`
pyaRyomaH rhe Ke.AavI pda=nI iS=it mohyna inimwUt piv5 ijnxaomaH khI Ke. 87.
_________________________________________________________________
1. jem suv`R pIzax vgerene Ane kuHDz vgerene pame Ke A=va pIzax vgere Ane kuHDz vgere vDe
pmay Ke (A=aRt pIzax vgere Ane kuHDz vgere suv`Rne pame Ke) te=I suv`R ;A=R' Ke. tem
;A=R' Ke jem pIzax vgere Aa\arwUt suv`Rne pame Ke A=va Aa\arwUt suv`R vDe pmay Ke
(A=aRt Aa\arwUt suv`R pIzax vgerene pame Ke) te=I pIzax vgere ;A=' Ke, tem gu`o ;A='
Ke jem kuHDz vgere suv`Rne mpir`am=I pame Ke A=va suv`R vDe mpir`am=I pmay Ke (A=aRt
suv`R kuHDz vgerene mpir`am=I pame Ke) te=I kuHDz vgere ;A=' Ke, tem pyaRyo ;A=' Ke.
khanjEnxamaza )
A=EvH
Vyaparyit-
&antv&apn
mohp`opaywUtijneropdexlaweip
1p1
pukaro=RikyakarIit
paEH
_________________________________________________________________
1p2
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
_________________________________________________________________
apar smSt du:q=I pirmu krto n=Iha=maH trvarvaza mnu*ynI mafk. (jem mnu*yna
ha=maH tI"` trvar hova KtaH p` e te mnu*y x5uAo pr Ait er=I teno har kre Ke to
j te x5usHbH\I du:q=I mu =ay Ke, ANy=a nih, tem Aa Anaid sHsarmaH mhawaGy=I
ijnerdevna _pdex$p tI"` trvar pamva KtaH p` e v mohrag e$p x5uAo pr
Ait #ta=I teno har kre Ke to j te svR du:q=I mu =ay Ke, ANy=a nih.) ma!e j svR
AarHw=I (yTn=I) mohno y krva ma!e huH purua=Rno Aa]y kruH KuH. 88.
khanjEnxamaza )
&antv&apn
1p3
_________________________________________________________________
!Ika:- je iny=I potane 1SvkIy cEtNyak Tv=I sHb (sHyu) Ane prne
prkIy 3y=oict Tv=I sHb j `e Ke, te j (v), sMykp`e Svprna ivvekne je`e
a ky Ke Aevo, skz mohno y kre Ke. ma!e Svprna ivvekne ma!e huH yTnxIl KuH. 89.
hve, svR kare Svprna ivveknI isi Aagm=I krvayoGy Ke Aem _psHhar kre Ke:
1. SvkIy potanuH
2. prkIy parkuH
3. y=oict y=ayoGycetn ke Acetn. (pudglaid o prkIy Acetn Tv=I sHyu Ke Ane
ANy AaaAo prkIy cetn Tv=I sHyu Ke.)
1p4
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
!Ika:- mohno y krva Tye 1v` buivaza bu\jno Aa jgtmaH Aagmne ive
khela AnHt gu`omaH=I ko{k gu`o vDeke je gu`o 2ANy sa=e yog riht hova=I Asa\ar`p`uH
\ar` krIne ivxe`p`ane paMya Ke temna vDeAnHt 3sHtitmaH Svprna ivvekne pamo.
(A=aRt mohno y krva [CKta pHiDt jno AagmmaH khela AnHt gu`omaH=I Asa\ar` Ane
iwNnl`wUt gu`o vDe AnHt prHpramaH ;Aa Sv Ke Ane Aa pro Ke' Aevo ivvek
kro). te Aa ma`e:
4
st Ane pAkar` hova=I Svt:is, AHtmuRq Ane bihmuRq kaxvazuH hova=I SvprnuH
&aykAevuH je Aa, marI sa=e sHbH\vazuH, maH cEtNy tena vDeke je (cEtNy) smantIy
A=va AsmantIy ANyne KoDIne mara AaamaH j vteR Ke tena vDehuH potana Aaane
6
skz i5kaze \/uvTv \rtuH `uH KuH. Ae
_________________________________________________________________
khanjEnxamaza )
&antv&apn
1pp
sHbiN\Tven. APp`o AaTmn [it. t=a ih-yiddH mm cEtNyH SvprkaxkH tenahH ktaR
ivxu&andxRnSvwavH SvkIymaTmanH janaim, prH c pulaidpVy$pH xejIvaNtrH c
pr$pe` janaim, tt: kar`adekapvrkboi\tanekdIpkaxei*vv sHwUyaviS=te*vip svRVyeu
mm shjxuicdanNdEkSvwavSy kenaip sh moho naStITyiway:.. 90.. OvH
Svprpir&anivye
mU#Tvinrasa=
ga=ayen
ctu=R&anki~Dka
gta.
[it
pivHxitga=aiw&aRnki~Dkactuyaiw\ano
itIyoi\kar:
sma:.
A=
indiprmaTm`Itpda=R]anmNtre` ]m`o n wvit, tSmaCKuo_________________________________________________________________
rIte p<=kp`e vtRtaH Svl`o vDeke je (Svl`o) ANy ne KoDIne te j maH vteR Ke
temna vDeAakaxne, \mRne, A\mRne, kazne, pudglne Ane AaaHtrne (ANy Aaane) skz
i5kaze \/uvTv \rtaH o trIke nI kH KuH (A=aRt jem cEtNyl` vDe Aaane \/uv
trIke ~yo, tem AvgahhetuTv, githetuTv vgere l`o ke jeAo Svl"ywUt isvay ANy
omaH vtRtaH n=I temna vDe Aakax, \maRiStkay vgerene iwNn iwNn \/uv o trIke `uH
KuH). ma!e huH Aakax n=I, \mR n=I, A\mR n=I, kaz n=I, pudgl n=I Ane AaaHtr n=I
kar` ke 1Aek AorDamaH g!avela Anek dIvana kaxonI mafk Aa o Aek@aH ={ne rhelaH
hova KtaH maH cEtNy (inj) Sv$p=I ACyut j ruH =kuH mne p<=k j`ave Ke.
Aa ma`e je`e Svprno ivvek init (nI) ky Ke Aeva Aa Aaane ivkarkarI
mohaHkurno aduwaRv =to n=I (ivkar krnaro mohaHkur g! =to n=I).
wava=R:- Svprna ivvek=I mohno nax krI xkay Ke. te Svprno ivvek,
ijnagmara SvprnaH l`o y=a=Rp`e Aozqva=I krI xkay Ke. 90.
_________________________________________________________________
1. jem F`a dIvana kaxo Aek j AorDamaH wega ra hoy to S=Ul i=I etaH teAo AekbImaH
mzI gyela wase Ke, top` sU"m i=I ivcarpUvRk etaH to te kaxo iwNn iwNn j Ke (kar`
ke Aek dIvo buJa{ jtaH te j dIvano kax n =ay Ke, ANy dIvana kaxo n =ta n=I)
tem vaid Anek o Aek j e5maH raH Ke top` sU"m i=I etaH teAo iwNn iwNn j Ke,
Aekmek =yaH n=I.
1p6
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
hve, ijnoidt A=na ]an ivna \mRlaw =to n=I (A=aRt ijndeve khela pda=nI
]a kyaR ivna xuaAnuwv$p \mRai =tI n=I) Aem NyaypUvRk ivcare Ke:
KtaH Sv$pAiStTv vDe ivxe siht Ke temne4Svprna AvCKedpUvRk nih `to Ane nih
]to =ko, Aem ne Aem j (&an]a ivna) ]am~y vDe (muinp`a
_________________________________________________________________
1. sasHyu AiStTvvaza
2. sivxe ivxe siht tfavtvaza wedvaza iwNniwNn.
3. AiStTv be kare Ke : saXyAiStTv Ane Sv$pAiStTv. saXyAiStTvnI ApeaAe svR
omaH smanp`uH Ke Ane Sv$pAiStTvnI ApeaAe svR omaH ivxep`uH Ke.
4. Svprna AvCKedpUvRk Svprna ivwagpUvRkivvekpUvRk Svprne udaH paDIne.
khanjEnxamaza )
&antv&apn
1p7
_________________________________________________________________
vDe) Aaane dme Ke, te qreqr ]m` n=I je=I, jem \Uz Ane suv`Rki`kano tfavt je`e
~yo n=I Aeva \Uz\oyamaH=I suv`Rlaw _dwvto n=I tem tenamaH=I (]m`awasmaH=I),
1
inprag AatvnI 2_pliB\ jenuH l` Ke Aevo \mRlaw _dwvto n=I.
wava=R:- je v muinp`uH pazto hova KtaH Svprna wed siht pda=ne ]to
n=I, te v inysMykTvpUvRk prmsamaiyksHym$p muinp`ana Awavne lI\e muin n=I
te=I, jem jene \Uz Ane suv`Rna k`no ivvek n=I Aeva \Uz\oyane, gme te!lI mhent krva
KtaH, suv`RnI ai =tI n=I, tem jene Sv Ane prno ivvek n=I Aeva te muinne, gme
te!luH muinTvnI iyaAonuH k _@avva KtaH, \mRnI ai =tI n=I. 91.
;3_vsHpyaim sMmH jo i`Vva`sHpI' Aem (paHcmI ga=amaH) it&a krIne, ;4cairH
qlu \Mmo \Mmo jo so smo i i`io' Aem (7 mI ga=amaH) psaMynuH \mRp`uH nI krIne,
;6pir`mid je` dVvH talH tMmy i p~`H tMha \Mmpir`do Aada \Mmo mu`eyVvo'
_________________________________________________________________
1p8
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
Aem (8 mI ga=amaH) je AaanuH \mRp`uH khevanuH x$ kyu, Ane 1jenI isi ma!e ;2\Mme`
pir`dPpa APpa jid susHpAogjudo pavid i`Vva`suhH' Aem (11 mI ga=amaH) invaR`suqna
sa\nwUt xuopyogno Ai\kar AarHWyo, ivro\I xuwaxuw _pyogne n kyaR (hey
btaa), xuopyognuH Sv$p v`RuH, xuopyogna sad=I pjtaH AevaH AaanaH shj &an
ne AanHdne smvtaH &anna Sv$pno ne suqna Sv$pno ivStar ky, te (AaanuH \mRTv)
hve gme tem krIne p` xuopyogna sad vDe 3is krIne, prm inSp<h, Aat< (AevI)
4
parmerI v<ine paMya =ka, k<tk<Tytane pamI ATyHt Anakuz ={ne, jemne pwedvasnanI
g!tano ly =yo Ke Aeva =ya =ka, (AacayRwgvan) ;huH SvyH saat \mR j KuH' Aem
rhe Ke (Aeva wavmaH inz !ke Ke):
_________________________________________________________________
khanjEnxamaza )
&antv&apn
1p9
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
!Ika:- Aa Aaa SvyH (pote) \mR =ay te qreqr mnor= Ke. tene iv krnarI to
Aek bihmhi j Ke. Ane te (bihmhi) to 2AagmkaExLy t=a Aa&an vDe h`a{
g{ hova=I hve mne frIne _TpNn =vanI n=I. ma!e vItragcair5$pe g!ta pamelo (
vItragcair5$p pyaRye pir`melo) maro Aa Aaa SvyH
_________________________________________________________________
1. bihmhi bihmuRq AevI mohi. (Aaane \mRp`e =vamaH iv krnarI Aek bihmhi j
Ke.)
2. AagmkaExLy AagmmaH kuxztavI`ta.
160
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
_________________________________________________________________
pUvRsUZoH munIrH va tuo inwRrgu`anurage` sHtu: sn. ikH kroit. ABwuia kreid sarH
AWyuT=anH kTva mosa\ksMyTvaidgu`anaH sTkarH xHsaH kroit vHd``mHs`aidihH to so
\Mmmaidyid ;tvise `yise' [Tyaid vNdna w~yte, nmoiSTvit nmSkaro w~yte,
tTw<itwiivxeE: tSma>itvraTs wVy: pu~ymade pu~yH g<ait [Ty=R:.. 8.. A= ten
pu~yen wvaNtre ikH flH wvtIit itpadyitte` `ra v itirCKa deivH va ma`uisH gidH pPpa.
ivhivSsiryeihH sya sHpu~`m`orha hit.. 9..
_________________________________________________________________
\mR ={ne, smSt ivno nax =yo hova=I sday in*kHp j rhe Ke. Ait ivStar=I bs =aAo.
jyvHt vt 1Syadvadmuit jEneH xBdb/ jyvHt vt te 2xBdb/mUlk Aatv_pliB\ke
jena sadne lI\e, Anaid sHsar=I bH\ayelI mohg/Hi= turt j KU!I g{ Ane jyvHt vt
prm vItragcair5Sv$p xuopyog ke jena sad=I Aa Aaa Svymev (pote j) \mR =yo.
92.
(hve }lokara &antv&apn Ai\karnI pU`aRhuit krvamaH Aave Ke:)
(A=R:-) Ae rIte xuopyogne a krIne Aaa SvyH \mR =to A=aRt pote \mRp`e
pir`mto =ko inTy AanHdna felav=I srs (A=aRt je xat AanHdna felav=I rsyu Ke)
Aeva &antvmaH lIn ={ne, ATyHt Aivczp`ane lI\e, dedIPyman yoitvaza Ane shjp`e
ivlsta (Svwav=I j kaxta) rTndIpknI in*kHpkaxvazI xowane pame Ke (A=aRt
rTndIpknI mafk Svwav=I j in*kHpp`e ATyHt kaXya~ya kre Ke).
_________________________________________________________________
khanjEnxamaza )
&antv&apn
161
(mNdakaNta)
iniTyaTmNyi\ktimit &antvH y=avt
tiTs= xmivyH &eytvH buwuTsu:.
svaRn=aRn klyit gu`VypyaRyyuya
aduwURitnR wvit y=a jatu moharSy.. 6..
[it vcnsarv<aE tvdIipkayaH ]Imdm<tcNsUirivrictayaH &antv&apno nam
=m: ]utSkN\: sma:..
_________________________________________________________________
te` `ra v itirCKa ten pUvpu~yenaZ vtRmanwve nra va ityRo va deivH va ma`uisH
gidH pPpa wvaNtre dEv va manu va gitH aPy ivhivSsiryeihH sya sHpu~`m`orha hit
rajai\raj$plav~ysaEwaGypuZklZaidpirpU`RivwUitivRwvo w~yte, Aa&aflmEy w~yte,
taWyaH ivwvEyaRWyaH sHpU`Rmnor=a wvNtIit. tdev pu~yH wogaidindanrihtTven yid
sMyTvpUvRkH wvit tihR ten prHprya moH c lwNte [it wava=R:.. 9..
[it ]IjysenacayRktayaH taTpyRv<aE pUvkare` ;Os surasurm`uisHdvHidyH' [tImaH
ga=amaidH kTva asitga=aiw: xuopyogai\kar:, tdnNtrH ;devdjidgupUjasu' [Tyaid
pivHxitga=aiw&aRnki~Dkactuyaiw\ano itIyoi\kar:, tt ;sasHbede' [Tyaid
sMyTvk=n$pe` =ma ga=a, rTZya\arpuSy \mR: sHwvtIit ;jo i`hdmohidI'
[Tyaid itIya ceit SvtNZga=aym, tSy iny\mRsH&tpo\nSy yoso wiH kroit
tTflk=nen
;jo
tH
ida'
[Tyaid
ga=aym.
[Tyi\karyen
p<=GwUtga=actuysihtenEkorxtga=aiw: &antv-itpadknama =mo mhai\kar:
sma:.. 1..
_________________________________________________________________
-2
&eytv-&apn
_________________________________________________________________
hve &eytvnuH &apn kre Ke A=aRt &eytv j`ave Ke. temaH (=m) pda=RnuH sMyk
(sacuH) gu`pyaRySv$p v`Rve Ke:
khanjEnxamaza )
&eytv&apn
163
164
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
vgere (2) AsmantIy tejeva ke vpudglak dev, mnu*y vgere. gu` ara AaytnI
AnektanI itpina kar`wUt gu`pyaRy Ke. te p` iiv\ Ke: (1) SvwavpyaRy Ane (2)
ivwavpyaRy. temaH, smSt one potpotana AgulFugu` ara itsmy g!tI
!S=anpitt hainv<i$p Anekp`anI AnuwUit te SvwavpyaRy (2) $paidkne ke &anaidkne
1
Svprna kar`e vtRtI 2pUvr AvS=amaH =tuH je tartMy tene lI\e evamaH Aavta
Svwavivxeo$p Anekp`anI 3Aapi te ivwavpyaRy.
hve Aa (pUv k=n) aHt=I # krvamaH Aave Ke:
jem AaquHy 4p! AvS=ayI (iS=r rheta) Aeva ivStarsamaNysmuday vDe Ane doDta
(vheta, vah$p) Aeva AaytsamaNysmuday vDe rcatuH =kuH temy j Ke, tem Aaqoy pda=R
;' namna AvS=ayI ivStarsamaNysmuday vDe Ane doDta
_________________________________________________________________
khanjEnxamaza )
&eytv&apn
16p
VynaMaiwinvRTyRmano Vymy Ov. y=Ev c p!evS=ayI ivStarsamaNysmudayoiw\avaytsamaNysmudayo va gu`EriwinvRTyRmano gu`eWy: p<=gnuplMwadgu`aTmk Ov,
t=Ev c pda=eR*vvS=ayI ivStarsamaNysmudayoiw\avaytsamaNysmudayo va Vynama
gu`EriwinvRTyRmano gu`eWy: p<=gnuplMwadgu`aTmk Ov. y=Ev canekp!aTmko ipi!ka
iZpi!keit smanjatIyo VypyaRy:, t=Ev canekpulaTmko `ukSy`uk [it
smanjatIyo
VypyaRy:.
y=Ev
canekkaExeykkapaRsmyp!aTmko
ipi!ka
iZpi!keTysmanjatIyo VypyaRy:, t=Ev canekjIvpulaTmko devo mnu*y
[TysmanjatIyo VypyaRy:. y=Ev c vicTp!e S=UlaTmIyagulFugu`are` kalkmv<en
nanaiv\en pir`mnaanaTvitpiguR`aTmk: SvwavpyaRy:, t=Ev c smSte*vip Vyeu
sU"maTmIyaTmIyagulFugu`are` itsmysmudIyman!S=an-pittv<ihainnana_________________________________________________________________
ipi!k be taka saH\Ine bnaveluH Aek v (bNne taka Aek j tna hoy to smantIy
pyaRy khevay Ane e be taka iw itna (jem ke Aek rexmI ne bIe sutra_) hoy to
AsmantIy pyaRy khevay.)
166
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
SvwavpyaRy Ke Ane jem p!maH, $paidkne Svprna kar`e vtRtI pUvr AvS=amaH =ta
tartMyne lI\e evamaH Aavta Svwavivxeo$p Anekp`anI Aapi te gu`ak ivwavpyaRy
Ke, tem smSt omaH, $paidkne ke &anaidkne Svprna kar`e vtRtI pUvr AvS=amaH =ta
tartMyne lI\e evamaH Aavta Svwavivxeo$p Anekp`anI Aapi te gu`ak ivwavpyaRy
Ke.
qreqr Aa, svR pda=na gu`pyaRySvwavnI kaxk parmerI (prmere khelI)
vS=a wlI_mpU`RyoGy Ke, bI ko{ nih kar` ke F`ay
khanjEnxamaza )
&eytv&apn
167
_________________________________________________________________
(vo) pyaRyma5ne j AvlHbIne tvnI Aitpi jenuH l` Ke Aeva mohne pamta =ka
prsmy =ay Ke.
wava=R:- pda=R Sv$p Ke. AnHtgu`my Ke. o Ane gu`o=I pyaRyo =ay Ke.
pyaRyo be karna Ke: (1) pyaRy (2) gu`pyaRy. temaH pyaRyo be karna Ke: (1)
smantIyjem ke iA`uk, i5A`uk vgere SkH\ (2) AsmantIyjem ke mnu*y, dev
vgere. gu`pyaRyo p` be karna Ke: (1) SvwavpyaRyjem ke isna gu`pyaRyo (2)
ivwavpyaRyjem ke Svprhetuk mit&anpyaRy.
AavuH ijneHwgvannI va`IAe dxaRveluH svR pda=nuH gu`pyaRySv$p j y=a=R Ke.
je vo gu`ne nih `ta =ka kevz pyaRyne j AvlHbe Ke teAo inj Svwavne nih
`ta =ka prsmy Ke. 93.
hve AanuHigk AevI Aa j SvsmyprsmynI vS=a (A=aRt Svsmy Ane
prsmyno wed) nI krIne (te vatno) _psHhar kre Ke:
168
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
mUz Ke tenoAa]y krta =ka 1y=o AaSvwavnI 2sHwavna krvane npuHsk hova=I temaH
j bz \ar` kre Ke (A=aRt te AsmantIy pyaRy Tye j ervaza Ke), teAojemne
3
inrgRz AekaHti Kze Ke Aeva;Aa huH mnu*y j KuH, maruH j Aa mnu*yxrIr Ke' Aem
4
AhHkarpmmkar vDe @gata =ka, Aivciltcetnaivlasma5 6Aavhar=I Cyut ={ne,
jemaH smSt iyaklapne KatIsrso we!vamaH Aave Ke Aeva 7mnu*yvharno Aa]y krIne
ragI Ane eI =ta =ka pr$p kmR sa=e sHgtp`ane lI\e (pr$p kmR sa=e eData
hovane lI\e) qreqr 8prsmy =ay Ke A=aRt prsmy$pe pir`me Ke.
Ane jeAo, 9AsHkI`R gu`pyaRyo vDe suiS=t Aeva wgvan Aaana Svwavno
ke je skz iv>aAonuH Aek mUz Ke teAoAa]y krIne y=o AaSvwavnI
_________________________________________________________________
khanjEnxamaza )
&eytv&apn
169
sHwavnamaH sm=R hovane lI\e pyaRyma5 TyenuH bz (er) dUr krIne Aaana SvwavmaH j
iS=it kre Ke (lIn =ay Ke), teAojem`e shjqIlelI AnekaNti vDe smSt
AekaHtina 1pirg/hna Aag/ho (pkDo) I` kyaR Ke Aevamnu*yaid gitAomaH Ane te
gitAonaH xrIromaH AhHkarmmkar nih krtaH Anek AorDaAomaH 2sHcairt rTndIpknI mafk
Aek$p j Aaane _plB\ krta =ka (Anuwvta =ka), Aivciltcetnaivlasma5
Aavharne AHgIkar krIne, jemaH smSt iyaklapne we!vamaH Aave Ke Aeva
mnu*yvharno Aa]y nih krta =ka, ragena 3_Nme A!kI gya hovane lI\e prm
_dasIntane AvlHbta =ka, smSt prnI sHgit dUr krI hovane lI\e kevz Sv sa=e
sHgtp`uH hova=I qreqr 4Svsmy =ay Ke A=aRt Svsmy$pe pir`me Ke.
ma!e Svsmy j AaanuH tv Ke.
_________________________________________________________________
170
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
A= Vyl`muplyit-
Apirshave`uPpadVvy\uvsHbH.
gu`vH c spjayH jH tH dVvH it vuHit.. 95..
ApirTySvwavenoTpadVyy\/uvTvsHbm.
gu`v spyaRyH ydVyimit b/uviNt.. 95..
_________________________________________________________________
wava=R:- ;huH mnu*y KuH, xrIraidnI smSt iyaAo huH kH KuH, Ipu5\naidkna
g/h`Tyagno huH SvamI KuH' vgere manvuH te mnu*yvhar (mnu*y$p vtRn) Ke ;ma5 Acilt
cetna te j huH KuH' Aem manvuHpir`mvuH te Aavhar (Aaa$p vtRn) Ke.
jeAo mnu*yaidpyaRymaH lIn Ke, te AekaHtivaza loko mnu*yvharno Aa]y krta
hova=I ragIeI =ay Ke Ane Ae rIte pr$p kmR sa=e sHbH\ krta hova=I teAo prsmy Ke
Ane jeAo wgvan AaSvwavmaH j iS=t Ke, te AnekaHtivaza loko mnu*yvharno
Aa]y nih krtaH Aavharno Aa]y krta hova=I ragIeI =ta n=I A=aRt prm
_dasIn rhe Ke Ane Ae rIte pr$p kmR sa=e sHbH\ nih krtaH kevz Sv sa=e j sHbH\
krta hova=I teAo Svsmy Ke. 94.
hve nuH l` dxaRve Ke:
ANvya=R:- (ApirTySvwaven) Svwavne KoDa ivna (yt) je (_TpadVyy\/uvTvsHbm) _Tpady\/aEsHyu Ke (c) t=a (gu`vt spyaRyH) gu`vazuH ne
pyaRysiht Ke, (tt) tene (Vym [it) ;' (b/uviNt) khe Ke.
khanjEnxamaza )
&eytv&apn
171
gu`pyaRySv$pH c pir`mit xuaTmvdev. t=a ih-kevl&anoTpiStave xuaTmicpiriCKiinlanuwUit$pkar`smysarpyaRySy ivnaxe sit xuaTmoplMwVyi$pkayRsmysarSyoTpad: kar`smysarSy VyyStduwya\arwUtprmaTmVyTven \/aEVyH c.
t=anNt&anaidgu`a:, gitmagR`aivpwUtisgit:, [iNymagR`aivpwUtatIiNyTva-idl`a:
xupyaRya wvNtIit. y=a xusya shaiwH prmaTmVyH pUvoTpadVyy\/aEVyEguR`pyaRyE
sh sH&al`yojnaidwedeip
_________________________________________________________________
gu`pyaRyy=I 3lit =ay Ke, te Ke. temaH (Svwav, _Tpad, y, \/aE, gu` ne pyaRy
Ae K xBdo ka temaH), no Svwav te 4AiStTvsamaNy$p ANvy. AiStTv be karnuH
khexe: (1) Sv$pAiStTv Ane (2) saXyAiStTv. _Tpad te aduwaRv (A=aRt g! =vuH,
_TpNn =vuH) y te Cyuit (A=aRt w/ =vuH, n =vuH) \/aE te AviS=it (A=aRt !kvuH).
gu`o te ivStarivxeo. teAo samaNyivxeak hova=I be karna Ke. temaH, AiStTv,
naiStTv, AekTv, ANyTv, Tv, pyaRyTv, svRgtTv, AsvRgtTv, sdexTv, AdexTv,
mUtRTv, AmUtRTv, siyTv, AiyTv, cetnTv, AcetnTv, kt<RTv, Akt<RTv, wokt<Tv, Awokt<Tv,
AgulFuTv [Tyaidk samaNygu`o Ke AvgahhetuTv, gitinimta, iS=itkar`Tv,
vtRnaytnTv, $paidmv cetnTv [Tyaidk ivxegu`o Ke. pyaRyo te Aaytivxeo. teAo pUveR j
(93 mI ga=anI !IkamaH) khela car karna Ke.
_________________________________________________________________
172
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
_________________________________________________________________
khanjEnxamaza )
&eytv&apn
173
pUvR AvS=a=I y pamtuH =kuH te y vDe lit =ay Ke prHtu tene te ynI sa=e Sv$pwed
n=I, Sv$p=I j tevuH Ke. vzI jevI rIte te j v AekIvqte inmRz AvS=a=I pjtuH,
miln AvS=a=I y pamtuH Ane !ktI AevI vTvAvS=a=I \/uv rhetuH =kuH \/aE vDe lit
=ay Ke prHtu tene te \/aEnI sa=e Sv$pwed n=I, Sv$p=I j tevuH Ke tevI j rIte te j
p` AekIvqte _r AvS=a=I pjtuH, pUvR AvS=a=I y pamtuH Ane !ktI AevI Tv
AvS=a=I \/uv rhetuH =kuH \/aE vDe lit =ay Ke prHtu tene te \/aEnI sa=e Sv$pwed n=I,
Sv$p=I j tevuH Ke.
vzI jevI rIte te j v ivStarivxeoSv$p (xuklTvaid) gu`o vDe lit =ay Ke
prHtu tene te gu`onI sa=e Sv$pwed n=I, Sv$p=I j tevuH Ke tevI j rIte te j p`
ivStarivxeoSv$p gu`o vDe lit =ay Ke prHtu tene te gu`onI sa=e Sv$pwed n=I, Sv$p=I
j tevuH Ke. vzI jevI rIte te j v AaytivxeoSv$p pyaRyvt
(pyaRy trIke vtRta,
pyaRyS=anIy) tHtuAo vDe lit =ay Ke prHtu tene te tHtuAonI sa=e Sv$pwed n=I, Sv$p=I
j tevuH Ke tevI j rIte te j p` AaytivxeoSv$p pyaRyo vDe lit =ay Ke, prHtu tene
te pyaRyonI sa=e Sv$pwed n=I, Sv$p=I j tevuH Ke. 9p.
174
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
_________________________________________________________________
svRVya`ITyiway:.. 95.. OvH nmSkarga=a Vygu`pyaRyk=nga=a Svsmyprsmyin$p`ga=a saidl`ZysUcnga=a ceit SvtNZga=actuyen pIi@kaiw\anH =mS=lH
gtm. A= =mH tavTSv$paiStTvH itpadyit-shavo ih Svwav: Sv$pH wvit ih Sf!m.
k: ktaR. sBwavo sav: xusa xuaiStTvm. kSy Svwavo wvit. dVvSs muaTmVySy.
t
_________________________________________________________________
hve Anume AiStTv be karnuH khe Ke: Sv$pAiStTv Ane saXyAiStTv. temaH Aa
Sv$pAiStTvnuH k=n Ke:
ANvya=R:- (svRkalH) svR kaze (gu`E:) gu`o t=a (icZE: SvkpyRyE:) Anek
karna potana pyaRyo vDe (_TpadVyy\/uvTvE:) tem j _Tpady\/aE vDe (VySy
sdwav:) nuH je AiStTv, (ih) te qreqr (Svwav:) Svwav Ke.
1
inrpe hovane lI\e AnaidAnHt hova=I t=a 2Ahetuk Aek$p 3v<iAe sday vtRtuH hovane
lI\e ivwav\mR=I ivl` hova=I, 4wav Ane wavvanp`ane
_________________________________________________________________
khanjEnxamaza )
&eytv&apn
17p
lI\e Anekp`uH hova KtaH dexwed nih hovane kar`e nI sa=e Aekp`uH \rtuH, no Svwav
j kem n hoy? (j$r hoy.) te AiStTvjem iwNn iwNn one ive TyekmaH sma ={
y Ke temgu`pyaRyne ive TyekmaH sma ={ jtuH n=I, kar` ke temnI isi prSpr
=tI hova=I (A=aRt , gu` Ane pyaRy AekbI=I prSpr is =taH hova=IAek n hoy
to bIH be p` is nih =taH hova=I) temnuH AiStTv Aek j Kesuv`RnI jem.
jem e, e5e, kaze ke wave suv`R=I 1jeAo p<=k evamaH Aavta n=I, ktaRkr`
Ai\kr`$pe pIzaxAaidgu`ona Ane kuHDzaidpyaRyona Sv$pne \ar` krIne vtRta suv`Rna
AiStTv vDe jemnI 2in*pi =ay Ke, Aeva pIzaxAaidgu`o Ane kuHDzaidpyaRyo vDe je
suv`RnuH AiStTv Ke, te (suv`Rno) Svwav Ke tem e, e5e, kaze ke wave =I jeAo p<=k
evamaH Aavta n=I, 3ktaRkr`Ai\kr`$pe gu`ona
_________________________________________________________________
176
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
Tven
c
kt<RwUten
xuaTmVyaiStTvH
sa|yte,
xuaTmVyaiStTven
c
gu`pyaRyoTpadVyy\/aEVyaiStTvH sa|yt [it. t>=a-y=a SvkIyVyeZkalwavE: suv`aRdiwanaH
pItTvaidgu`k~DlaidpyaRya`aH sHbiN\ ydiStTvH s Ov suv`RSy sav:, t=a
SvkIyVyeZkalwavE:
prmaTmVyadiwanaH
kevl&anaidgu`ikHicdUncrmxrIrakaraidpyaRya`aH sHbiN\ ydiStTvH s Ov muaTmVySy sav:. y=a
SvkIyVyeZkalwavE: pItTvaidgu`k~DlaidpyaRyeWy: skaxadiwSy suv`RSy
_________________________________________________________________
Ane pyaRyona Sv$pne \ar` krIne vtRta na AiStTv vDe jemnI in*pi =ay Ke, Aeva
gu`o Ane pyaRyo vDe je nuH AiStTv Ke, te Svwav Ke. (e, e5e, kaze ke wave suv`R=I
jdaH nih evamaH AavtaH pIzaxaidk Ane kuHDzaidknuH AiStTv te suv`RnuH j AiStTv Ke, kar`
ke pIzaxaidkna Ane kuHDzaidkna Sv$pne suv`R j \ar` krtuH hova=I suv`Rna AiStTv=I j
pIzaxaidknI Ane kuHDzaidknI in*piisi=ay Ke, suv`R n hoy to pIzaxaidk Ane
kuHDzaidk p` n hoy tevI rIte e, e5e, kaze ke wave =I uda nih evamaH Aavta gu`o
Ane pyaRyonuH AiStTv te nuH j AiStTv Ke, kar` ke gu`o Ane pyaRyona Sv$pne j
\ar` krtuH hova=I na AiStTv=I j gu`onI Ane pyaRyonI in*pi =ay Ke, n hoy
to gu`o Ane pyaRyo p` n hoy. AavuH AiStTv te no Svwav Ke.)
A=va, jem e, e5e, kaze ke wave pIzaxAaidgu`o=I Ane kuHDzaidpyaRyo=I 1je p<=k
evamaH AavtuH n=I, ktaRkr`Ai\kr`$pe suv`Rna Sv$pne \ar` krIne vtRta
pIzaxAaidgu`o Ane kuHDzaidpyaRyo vDe jenI in*pi =ay Ke, Aeva suv`RnuH, mUzsa\np`e
2
temna=I in*p =tu,H je AiStTv Ke, te Svwav Ke tem e, e5,e kaze ke wave gu`o=I Ane
pyaRyo=I je p<=k evamaH AavtuH n=I,
_________________________________________________________________
1. je je suv`R
2. temna=I pIzaxAaidgu`o Ane kuHDzaidpyaRyo=I. (suv`RnuH AiStTv in*p =vamaH is =vamaH
nIpjvamaH mUz sa\n pIzaxAaidgu`o Ane kuHDzaidpyaRyo j Ke.)
khanjEnxamaza )
&eytv&apn
177
ktaRkr`Ai\kr`$pe na Sv$pne \ar` krIne vtRta gu`o Ane pyaRyo vDe jenI
in*pi =ay Ke, Aeva nuH, mUzsa\np`e temna=I in*p =tuH, je AiStTv Ke, te Svwav
Ke. (pIzaxaidk=I Ane kuHDzaidk=I iw nih evamaH Aavta suv`RnuH AiStTv te pIzaxaidk
Ane kuHDzaidknuH j AiStTv Ke, kar` ke suv`Rna Sv$pne pIzaxaidk Ane kuHDzaidk j \ar`
krta hova=I pIzaxaidkna Ane kuHDzaidkna AiStTv=I j suv`RnI in*pi =ay Ke,
pIzaxaidk Ane kuHDzaidk n hoy to suv`R p` n hoy tevI rIte gu`o=I Ane pyaRyo=I iw
nih evamaH Aavta nuH AiStTv te gu`o Ane pyaRyonuH j AiStTv Ke, kar` ke na
Sv$pne gu`o Ane pyaRyo j \ar` krta hova=I gu`o Ane pyaRyona AiStTv=I j nI
in*pi =ay Ke, gu`o Ane pyaRyo n hoy to p` n hoy. AavuH AiStTv te no
Svwav Ke.)
(jevI rIte nuH Ane gu`pyaRynuH Aek j AiStTv Ke Aem suv`Rna aHtpUvRk
smuH, tevI rIte hve nuH Ane _Tpady\/aEnuH p` Aek j AiStTv Ke Aem suv`Rna
aHtpUvRk smvvamaH Aave Ke.)
jem e, e5e, kaze ke wave suv`R=I 2jeAo p<=k evamaH AavtaH n=I, 3ktaRkr`
Ai\kr`$pe kuHDzaid_Tpadona, baubH\Aaidyona Ane pIzaxAaid
_________________________________________________________________
1. gu`pyaRyo j na ktaR (krnar), kr` (sa\n) Ane Ai\kr` (Aa\ar) Ke te=I gu`
pyaRyo j nuH Sv$p \ar` kre Ke.
2. jeAo je kuHDz Aaid _Tpado, baubH\ Aaid yo Ane pIzax Aaid \/aEo
3. suv`R j kuHDzaid_Tpado, bajbH\aidyo Ane pIzaxAaid\/aEonuH ktaR, kr` t=a Ai\kr` Ke
te=I suv`R j temnuH Sv$p \ar` kre Ke (suv`R j kuHDzaid$pe pje Ke, bajbH\Aaid$pe n =ay
Ke Ane pIzaxAaid$pe !kI rhe Ke).
178
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
vtRmanv<iyuSy katRSvraiStTven in*paidtin*piyuE: k~DladpItta>uTpadVyy\/aVE yEyRdiStTvH katRSvrSy s Svwav:, t=a ih Vye` va eZe` va kalen va waven va
VyaTp<=gnuplWymanE: kt<Rkr`ai\kr`$pe`oTpadVyy\/aEVya`aH Sv$pmupaday vtRmanv<iyuSy VyaiStTven in*paidtin*piyuETpadVyy\/aVE yEyRdiStTvH VySy s Svwav:.
y=a va Vye` va eZe` va kalen va waven va k~DladpItta->uTpadVyy\/aEVyeWy:
p<=gnuplWymanSy kt<Rkr`ai\kr`$pe` katRSvrSv$pmupaday vtRmanv<iyuE:
k~DladpItta>uTpadVyy\/aVE yEinR*paidtin*piyuSy
katRSvrSy
mUlsa\ntya
tEinR*paidtH ydiStTvH s Svwav:, t=a Vye` va eZe` va
_________________________________________________________________
\/aEona Sv$pne \ar` krIne vtRta suv`Rna AiStTv vDe jemnI in*pi =ay Ke, AevaH
kuHDzaid_Tpado, baubH\Aaidyo Ane pIzaxAaid\/aEo vDe je suv`RnuH AiStTv Ke, te
(suv`Rno) Svwav Ke tem e, e5e, kaze ke wave =I jeAo p<=k evamaH AavtaH n=I,
ktaRkr`Ai\kr`$pe _Tpady\/aEona Sv$pne \ar` krIne vtRta na AiStTv vDe
jemnI in*pi =ay Ke, AevaH _Tpady\/aEo vDe je nuH AiStTv Ke, te Svwav Ke.
(e, e5e, kaze ke wave =I udaH nih evamaH AavtaH _Tpado, yo Ane \/aEonuH AiStTv
te nuH j AiStTv Ke kar` ke _Tpado, yo Ane \/aEona Sv$pne j \ar` krtuH
hova=I na AiStTv=I j _Tpado, yo Ane \/aEonI in*pi =ay Ke, n hoy to
_Tpado, yo Ane \/aEo p` n hoy. AavuH AiStTv te no Svwav Ke.)
A=va, jem e, e5e, kaze ke wave kuHDzaid_Tpado=I, baubH\Aaidyo=I Ane
pIzaxAaid\/aEo=I je p<=k evamaH AavtuH n=I, ktaRkr`Ai\kr`$pe suv`Rna Sv$pne
\ar` krIne vtRtaH kuHDzaid_Tpado, baubH\Aaidyo Ane pIzaxAaid\/aEo vDe jenI
in*pi =ay Ke, Aeva suv`RnuH, mUzsa\np`e temna=I in*pNn =tuH, je AiStTv Ke, te
Svwav Ke tem e, e5e, kaze ke wave
khanjEnxamaza )
&eytv&apn
179
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
180
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
_________________________________________________________________
[h
loke
Tyeksaiw\anen
Sv$paiStTven
iviv\l`anaH
iwNnl`anaH
cetnacetnmUtaRmUtRpda=aRnaH lq`megH tu Okmq~Dl`H wvit. ikH kt<R. sidit sv sidit
mhasa$pm. ikHivixm. sVvgyH sHkrVyitkrpirhar$pSvjaTyivro\en xusHg/hnyen
svRgtH svRpda=R_________________________________________________________________
o=I 3av< rhIne vtRta Ane Tyek nI sIma baH\ta Aeva ivxel`wUt Sv$p
AiStTv vDe (svR o) lit =taH hova KtaH, svR onuH, ivic5tana ivStarne ASt krtuH,
svR omaH vtne vtRtuH Ane Tyek nI bH\ayelI sImane Avg`tuH, ;st' AevuH je svRgt
samaNyl`wUt saXy AiStTv te qreqr Aek j `vuH. Ae rIte ;st' AevuH k=n Ane
;st' AevuH &an svR pda=no 4pramxR krnaruH Ke. e te Aem n hoy (A=aRt e te
svRpda=Rpramx n hoy) to ko{k pda=R st (hyatIvazo) hovo e{Ae, ko{k Ast
(hyatI ivnano) hovo e{Ae, ko{k st t=a Ast hovo e{Ae, Ane ko{k AvaCy hovo
e{Ae prHtu te to iv j Ke. Ane Aa (;st' AevuH k=n Ane &an svRpda=Rpramx
hovanI vat) to is ={ xke Ke, v<nI jem.
_________________________________________________________________
khanjEnxamaza )
&eytv&apn
181
182
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
_________________________________________________________________
sit
prmanNdEkl`suqam<trsaSvadwirtavS=lokakaximtxuasHQyeyaTmdexESt=a
ikHicdUncrmxrIrakaraidpyaRyE sHkrVyitkrpirhar$pjaitweden iwanamip sveRaH
isjIvanaH g/h`H wvit, t=a ;sv st' [Tyue sHg/hnyen svRpda=aRnaH g/h`H wvit. A=va
seneyH vnimdimTyue AhSTyaidpda=aRnaH inMbam/aidv<a`aH SvkIySvkIyjaitwediwanaH
yugpdg/h`H wvit, t=a sv sidTyue sit saXysaiw\anen mhasa$pe` xusHg/hnyen
svRpda=aRnaH SvjaTyivro\en
_________________________________________________________________
prHtu stp`uH (hovap`uH, ;Ke' Aevo wav) ke je svR onuH samaNy l` Ke Ane je svR
omaH saXy btave Ke tenI ApeaAe svR omaH Aekp`uH Ke Aa Aekp`ane muQy krIAe Tyare
Anekp`uH gaE` =ay Ke. vzI Aa ma`e yare samaNy stp`ane muQyp`e lmaH letaH svR
ona AekTvnI muQyta =va=I AnekTv gaE` =ay Ke, Tyare p` te (smSt onuH Sv$p
AiStTvsHbH\I) AnekTv Spp`e kaxman j rhe Ke.)
(Aa ma`e saXyAiStTvnuH in$p` =yuH.) 97.
hve o=I aHtrnI _Tpi hovanuH Ane =I sanuH A=atrp`uH hovanuH qHDn kre
Ke (A=aRt ko{ =I ANy nI _Tpi =tI n=I Ane =I AiStTv ko{ udo pda=R
n=I Aem nI kre Ke):
khanjEnxamaza )
&eytv&apn
183
g/h`H wvtITy=R:.. 97.. A= y=a VyH SvwavisH t=a tTsdip Svwavt OveTya-QyaitdVvH shavisH VyH prmaTmVyH SvwavisH wvit. kSmat. Ana>nNten prhetuinrpee`
Svt:
isen
kevl&anaidgu`a\arwUten
sdanNdEk$psuqsu\arsprmsmrsIwavpir`tsvRxuaTmdexwirtavS=en xuopadanwUten SvkIySvwaven in*pTvat.
y SvwavisH n wvit tdVymip n wvit. `ukaidpulSkN\pyaRyvt
mnu*yaidjIvpyaRyv. sidit
_________________________________________________________________
!Ika:- qreqr o=I aHtronI _Tpi =tI n=I, kar` ke svR o Svwavis Ke.
1. Anaidin\n Aaid Ane AHt riht. (je AnaidAnHt hoy tenI isi ma!e ANy sa\nnI j$r
n=I.)
2. kadaicTk kdaictko{ var hoy AevuH AinTy.
184
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
Tsidit Syat. st: saya n tav>utisTvena=aRNtrTvH, tyodR~Ddi~Dv>utisSyadxRnat. AyutisTvenaip n tdupp>te. [hedimit tItepp>t [it cet
ikHinbN\na hIhedimit tIit:. wedinbN\neit cet ko nam wed:. adeixk Atadwaivko va.
n tavTadeixk:, pUvRmev yutisTvSyapsar`at. Atadwaivket _pp Ov, ydVyH t
gu` [it vcnat. AyH tu n qLvekaNtenehedimit tIte-
_________________________________________________________________
=m to 1st=I 2sanuH 3yutisp`a vDe A=atrp`uH n=I, kar` ke dHD Ane dHDInI
mafk temnI babtmaH yutisp`uH evamaH AavtuH n=I. (bIuH,) Ayutisp`a vDe p` te (
A=atrp`uH) bntuH n=I. ;AamaH Aa Ke (A=aRt maH sa Ke)' AevI tIit =tI hova=I te
bnI xke Ke Aem khevamaH Aave to (pUKIAe KIAe ke) ;AamaH Aa Ke' AevI tIit xana
Aa]ye (xa kar`e) =ay Ke? wedna Aa]ye =ay Ke (A=aRt Ane samaH wed hovana
kar`e =ay Ke) Aem khevamaH Aave to (pUKIAe KIAe ke), ko wed? adeixk ke Atadwaivk?
4
adeixk to n=I, kar` ke yutisp`uH pUveR j rd kyu Ke. pAtadwaivk khevamaH Aave to te
_ppNn j (_ict j) Ke, kar` ke ;je Ke te gu` n=I' AevuH (xanuH) vcn Ke. prHtu
(Ah p` Ae |yanmaH raqvuH ke) Aa Atadwaivk wed ;AekaHte AamaH Aa Ke' AevI
_________________________________________________________________
1. st hotuHhyathyatIvazuH A=aRt .
2. sa hovap`uH hyatI.
3. yutis eDa{ne is =yeluH smvay=IsHyog=I is =yeluH. (jem lakDI Ane ma`s udaH
hova KtaH lakDIna yog=I ma`s ;lakDIvazo' =ay Ke tem sa Ane udaH hova KtaH sa
sa=e eDa{ne ;savazuH' (st) =yuH Ke Aem n=I. lakDI Ane ma`snI jem sa Ane
udaH evamaH j AavtaH n=I. Aa rIte ;lakDI' Ane ;lakDIvaza'nI mafk ;sa' Ane ;st'nI
babtmaH yutisp`uH n=I.)
4. Ane samaH dexwed n=I, kar` ke dexwed hoy to yutisp`uH Aaveje =m j rd krI
btauH Ke.
p. te gu` n=I Ane gu` te n=IAava gu`na wedne (gu`gu`Iwedne) Atadwaivk
wed (tep`e nih hova$p wed) khe Ke. Ane samaH Aavo wed khevamaH Aave to te yoGy j
Ke.
khanjEnxamaza )
&eytv&apn
18p
prsmAo neCKit n mNyte y [dH vStuSv$pH s ih Sf!H prsmyo im+yaiwRvit. OvH y=a
prmaTmVyH Svwavt: ismvboVyH t=a svRVya`Iit. AZ VyH kenaip pue` n
_________________________________________________________________
tIitno Aa]y (kar`) n=I, kar` ke te (Atadwaivk wed) Svymev (pote j) 1_NmG
Ane 2inmG =ay Ke. te Aa ma`e: yare ne pyaRy aPt kravvamaH Aave (A=aRt yare
ne pyaRy aPt kre Kephce Ke Aem pyaRyai=Rk ny=I evamaH Aave), Tyare j;xul Aa
v Ke, Aa Aano xulTvgu` Ke' [TyaidnI mafk;gu`vazuH Aa Ke, Aa Aano gu` Ke'
Aem Atadwaivk wed _NmG =ay Ke. prHtu yare ne aPt kravvamaH Aave (A=aRt
ne a kre Ke phce Ke Aem ai=Rk ny=I evamaH Aave), Tyare smSt
3
gu`vasnana _Nme jene ASt ={ gya Ke Aeva te vne;xul v j Ke' [TyaidnI
mafk;AavuH j Ke' Aem etaH smUzo j Atadwaivk wed inmG =ay Ke. Ae rIte wed
inmG =taH tena Aa]ye (kar`e) =tI tIit inmG =ay Ke. te (tIit) inmG =taH
AyutisTvjint A=atrp`uH inmG =ay Ke. te=I b\uHy (AaquHy), Aek j ={ne rhe Ke.
Ane yare wed _NmGn =ay Ke, te _NmG =taH tena Aa]ye (kar`e) =tI tIit _NmG =ay
Ke, te (tIit) _NmG =taH AyutisTvjint A=atrp`uH _NmGn =ay Ke, Tyare p` (te)
na pyaRyp`e _NmGn =tuH hova=I, jem jzraix=I jzkLlol itir n=I (A=aRt
smu=I trHg jduH n=I) tem=I itir hotuH n=I.
_________________________________________________________________
186
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
Aa ma`e hova=I (Aem nI =yuH ke) Svymev st Ke. Aam je manto n=I te
qreqr prsmy j manvo. 98.
hve _Tpady\/aEak hova KtaH ;st' Ke Aem dxaRve Ke:
!Ika:- Ah (ivne ive) SvwavmaH inTy AviS=t hova=I ;st' Ke. Svwav
no \/aE_TpadivnaxnI AektaSv$p pir`am Ke.
jem nuH 2vaStu smg/p`a vDe (AqHDp`a vDe) Aek hova KtaH, ivStar
_________________________________________________________________
khanjEnxamaza )
&eytv&apn
187
_________________________________________________________________
mmaH vtRnara tena je sU"m AHxo te dexo Ke, tem nI 1v<i smg/p`a vDe Aek hova
KtaH, vahmmaH vtRnara tena je sU"m AHxo te pir`amo Ke. jem ivStarmnuH kar` dexono
prSpr itrek Ke, tem vahmnuH kar` pir`amono prSpr 2itrek Ke.
jem te dexo potana S=anmaH Sv$p=I _TpNn ne pUvR$p=I ivn hova=I t=a svR5
(b\ey) prSpr AnuSyUit=I rcayela AekvaStup`a vDe AnuTpNnAivn hova=I _Tpi
sHhar\/aEak Ke, tem te pir`amo potana AvsrmaH Sv$p=I _TpNnne pUvR$p=I ivn
hova=I t=a svR5 prSpr 3AnuSyUit=I rcayela Aek vahp`a vDe AnuTpNnAivn hova=I
_TpisHhar\/aEak Ke. vzI jem vaStuno je nanamaH nano (Kev!no) AHx pUvRdexna
ivnaxSv$p Ke te j (AHx) TyarpKIna dexna _TpadSv$p Ke t=a te j prSpr
AnuSyUit=I rcayela AekvaStup`a vDe AnuwySv$p
_________________________________________________________________
188
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
ragaidivkLpopai\rihtSvsHvedn&anpyaRySy
naxStiSmNnev
prmaTmVySy iS=itirTyul`oTpadVyy\/aEVyZye` sHbN\o
\/aEVyZye`Eksmye y>ip
smye
tduwya\arwUtwvtIit. OvmuTpadVyy-
_________________________________________________________________
Ke (A=aRt bemaH=I Aee Sv$pe n=I), tem vahno je nanamaH nano AHx pUvRpir`amna
ivnaxSv$p Ke te j TyarpKIna pir`amna _TpadSv$p Ke t=a te j prSpr AnuSyUit=I
rcayela Aekvahp`a vDe AnuwySv$p Ke.
Aa ma`e Svwav=I j i5l`pir`am pitmaH (pir`amonI prHpramaH) vtRtuH
Svwavne nih 1AitmtuH hova=I 2svne 3i5l` j 4AnumodvuHmotIna harnI mafk. (te
Aa rIte:) jem je`e (Amuk) lHba{ g/h` krelI Ke Aeva l!kta motIna harne ive,
potpotanaH S=anomaH kaxtaH smSt motIAomaH, pKIpKInaH S=anoAe pKIpKInaH motIAo g!
=taH hova=I Ane phelaHphelaHnaH motIAo nih g! =taH hova=I t=a b\ey prSpr AnuSyUit
rcnaro doro AviS=t hova=I i5l`p`uH isi pame Ke tem je`e pinTyv<i g/h` krelI Ke
Aeva rcata (pir`mta) ne ive, potpotana AvsromaH kaxta (g!ta) smSt
pir`amomaH, pKIpKIna AvsroAe pKIpKIna pir`amo g! =ta hova=I Ane phelaHphelaHna
pir`amo nih g! =ta hova=I t=a b\ey prSpr AnuSyUit rcnaro vah AviS=t (
!kto) hova=I i5l`p`uH isi pame Ke.
_________________________________________________________________
khanjEnxamaza )
&eytv&apn
189
_________________________________________________________________
ANvya=R:- (wv:) _Tpad (wivhIn:) 2wHg ivnano (n) hoto n=I (va) Ane
(w) wHg (sHwvivhIn:) _Tpad ivnano (naiSt) hoto n=I (_Tpad:) _Tpad (Aip c)
tem j (w:) wHg (\/aEVye` A=eRn ivna) \/aE pda=R ivna (n) hota n=I.
_________________________________________________________________
1. Aivnawav Aek ivna bInuH nh hovuH te AekbI ivna ho{ j n xke Aevo wav.
2. wHg y nax.
190
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
_________________________________________________________________
!Ika:- qreqr 1sgR 2sHhar ivna hoto n=I Ane sHhar sgR ivna hoto n=I 3s<i
Ane sHhar 4iS=it ivna hotaH n=I, iS=it sgR Ane sHhar ivna hotI n=I.
je sgR Ke te j sHhar Ke, je sHhar Ke te j sgR Ke je sgR ne sHhar Ke te j iS=it
Ke, je iS=it Ke te j sgR ne sHhar Ke. te Aa ma`e: je kuw
H no sgR Ke te j pm<ikaipHDno
sHhar Ke, kar` ke wavnuH wavaNtrna AwavSvwave Avwasn Ke (A=aRt wav ANywavna
Awav$p Svwave kaxe Kedeqay Ke). vzI je m<ikaipHDno sHhar Ke te j kuHwno sgR Ke,
kar` ke AwavnuH wavaNtrna wavSvwave Avwasn Ke (A=aRt nax ANywavna _Tpad$p
Svwave kaxe Ke). vzI je kuHwno sgR Ane ipHDno sHhar Ke te j m<ikanI iS=it Ke, kar` ke
6
itreko ANvyne
_________________________________________________________________
Vyitrekmuqen.......nitkm`at. Ae ma`e pa@ne bdle nIce ma`e pa@ e{Ae Aem lage Ke:
Vyitreka`amNvyanitkm`at. yEv c m<ikaya: iS=itStavev kMwip~Dyo: sgRsHharaE,
VyitrekmuqenEvaNvySy kaxanat. gujratI Anuvad Aa su\arela pa@ ma`e ky Ke.
1. sgR _Tpad _Tpi.
2. sHhar y nax.
3. s<i _Tpi.
4. iS=it !kvuH te \/uv rhevuH te \/aE.
p. m<ikaipHD ma!Ino ipHD ma!Ino ipHDo.
6. itrek wed AeknuH bI$p nih hovuH te ;Aa te n=I' Aeva &anna inimwUt iw$pp`uH.
khanjEnxamaza )
&eytv&apn
191
Aitmta (AozHgta, KoDta) n=I. vzI je m<ikanI iS=it Ke te j kuHwno sgR Ane ipHDno
sHhar Ke, kar` ke itreko ara j 1ANvy kaxe Ke.
Ane e Aam j (_pr smuH tem j) n manvamaH Aave to ;ANy sgR Ke, ANy
sHhar Ke, ANy iS=it Ke' AevuH Aave Ke (A=aRt 5`e udaH Ke AevuH manvano sHg Aave Ke).
Aem =taH (xa doo Aave te smvvamaH Aave Ke):
kevz sgR xo\nar kuHwnI (y Ane \/aE=I udo Aeklo _Tpad krva jnar FDanI),
_Tpadnkar`na Awavne lI\e, _Tpi j n =ay A=va to Astno j _Tpad =ay. TyaH,
(1) e kuHwnI _Tpi n =ay to b\ay wavonI _Tpi j n =ay (A=aRt jem kuHwnI
_Tpi n =ay tem ivna ko{ p` maH ko{ p` wavno _Tpad j n =ay Ae do Aave)
A=va (2) e Astno _Tpad =ay to 3ompu*p vgereno p` _Tpad =ay (A=aRt xUNymaH=I
p` pda= _TpNn =va maHDe Ae do Aave).
2
vzI kevz sHhar AarHwnar m<ikaipHDno (_Tpad Ane \/aE riht Aeklo y krva
jnar m<ikaipHDno), 4sHharkar`na Awavne lI\e, sHhar j n =ay A=va to stno j
_CKed =ay. TyaH, (1) e m<ikaipHDno sHhar n =ay to b\ay
_________________________________________________________________
192
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
wavanamsHhri`rev wvet sduCKede va sHivdadInamPyuCKed: Syat. t=a kevlaH iS=itmupgCKNTya m<ikaya VyitrekakaNtiS=TyNvyawavadS=ainrev wvet, i`kinTyTvmev va.
tZ m<ikaya AS=anaE sveRamev wavanamS=ainrev wvet i`kinTyTve va ic-`anamip
inTyTvH Syat. tt _rorVyitreka`aH sgeR` pUvRpUvRVyitreka`aH sHhare`aNvySyavS=anenaivnawUtmu>otmaninivRZEl~ylaKnH VymvXymnumNtVym.. 100..
_________________________________________________________________
wavono sHhar j n =ay (A=aRt jem m<ikaipHDno y n =ay tem ivna ko{ p` maH
ko{ p` wavno y j n =ay Ae do Aave) A=va (2) e stno _CKed =ay to cEtNy
vgereno p` _CKed =ay (A=aRt svR ono smUzgo ivnax =ay Ae do Aave).
vzI 1kevz iS=it aPt krva jnarI m<ikanI, itreko siht iS=itno ANvyno
tene Awav =vane lI\e, iS=it j n =ay A=va to i`knuH j inTyp`uH =ay. TyaH, (1) e
m<ikanI iS=it n =ay to b\ay wavonI iS=it j n =ay (A=aRt e ma!I \/uv n rhen
!ke, to ma!InI jem ivnuH ko{ p` \/uv j n rhe!ke j nih Ae do Aave) A=va (2)
e i`knuH inTyp`uH =ay to icna i`k wavonuH p` inTyp`uH =ay (A=aRt mnno drek
ivkLp p` i5kaizk \/uv bne Ae do Aave).
ma!e ne 2_r _r itrekona sgR sa=e, pUvR pUvR itrekona sHhar sa=e Ane
ANvyna 3AvS=an sa=e AivnawavvazuH, jene inivRn (Abai\t) i5l`p`a$p 4laHKn
kaxman Ke AevuH, AvXy sHmt krvuH. 100.
_________________________________________________________________
1. kevz iS=it (_Tpad Ane y ivnanuH) AekluH \/uvp`uH AekluH !kvap`uH AekluH AvS=an.
(ANvy itreko siht j hoy Ke te=I \/aE _Tpadysiht j hoy, AekluH ho{ xke nih, jem
_Tpad (A=va y) no AHx Kesmg/ n=I, tem \/aE p` no AHx Kesmg/
n=I.)
2. _r _r pKI pKIna
3. AvS=an !kvuH te \/uv rhevuH te.
4. laHKn ic.
khanjEnxamaza )
&eytv&apn
193
_________________________________________________________________
t=a svRVypyaRyeu VyimTy=R:.. 100.. A=oTpadVyy\/aEVyai` Vye` sh prSpra\ara\eywavTvadNvyVyai=Rknyen Vymev wvtITyupidxit-_PpadiidwHga ivxu&andxRnSvwavaTmtvinivRkarSvsHvedn&an$pe`oTpadStiSmev `e SvsHvedn&anivl`a&anpyaRy$pe` w:, tduwya\araTmVyTvavS=a$pe` iS=itirTyul`ayo wa ktaRr:.
ivjHte iv>Nte
_________________________________________________________________
!Ika:- _Tpad, y Ane \/aE qreqr pyaRyone AalHbe Ke Ane te pyaRyo ne AalHbe
Ke (A=aRt _Tpady\/aE pyaRyona Aa]ye Ke Ane pyaRyo na Aa]ye Ke) te=I Aa
b\uHy Aek j Ke, aHtr n=I.
=m to Vy pyaRyo vDe AalHbay Ke (A=aRt pyaRyo ne Aai]t Ke) kar` ke
smudayI smudaySv$p hoy Ke v<nI mafk. jem smudayI v< SkH\, mUz
_________________________________________________________________
194
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
_________________________________________________________________
Ane xaqaAona smudaySv$p hova=I SkH\, mUz Ane xaqaAo=I AalHibt j wase Ke
(evamaH Aave Ke), tem smudayI pyaRyona smudaySv$p hova=I pyaRyo vDe AalHibt j
wase Ke (A=aRt jem =D, mUz Ane DazIAo v<na Aa]ye j Kev<=I iwpda=R$p n=I, tem
pyaRyo na Aa]ye j Ke=I iw pda=R$p n=I).
Ane pyaRyo _Tpady\/aE vDe AalHbay Ke (A=aRt _Tpady\/aE pyaRyone
Aai]t Ke) kar` ke _Tpady\/aE AHxona \m Ke (1AHxIna \m n=I) bIj, AHkur
Ane v<TvnI mafk. jem AHxI Aeva v<na bIjAHkurv<TvSv$p 5` AHxo wHg_Tpad
\/aESv$p inj \m vDe AalHibt AekIsa=e j wase Ke, tem AHxI Aeva na, n =to
wav, pjto wav Ane AviS=t rheto wav Ae 5` AHxo wHg_Tpad\/aESv$p inj \m
vDe AalHibt AekIsa=e j wase Ke. prHtu e (wHg_Tpad\/aE AHxonaH nih mantaH) (1)
wHg, (2) _Tpad Ane (3) \/aE naH j manvamaH Aave, to b\uHy 2ivPlv pame. te Aa
ma`e: (1) =m, e no j wHg manvamaH Aave to 3`wHg=I lit svR ono Aek
`maH j sHhar =va=I xUNyta Aave A=va stno _CKed =ay. (2) e no j _Tpad
manvamaH Aave to smye smye =ta _Tpad vDe icit AevaH one Tyekne AnHtp`uH
_________________________________________________________________
khanjEnxamaza )
&eytv&apn
19p
Aave (A=aRt smye smye =to _Tpad jenuH ic hoy AevuH drek AnHtp`uH pame) A=va
Astno _Tpad =ay. (3) e nuH j \/aE manvamaH Aave to me =ta wavona Awavne
lI\e no Awav Aave A=va i`kp`uH =ay.
ma!e _Tpady\/aE vDe pyaRyo AalHibt ho Ane pyaRyo vDe AalHibt ho ke
je=I Aa b\uHy Aek j hoy.
wava=R:- bIj, AHkur Ane v<Tv Ae v<na AHxo Ke. bIjno nax, AHkurno _Tpad
Ane v<TvnuH \/aE (\/uvp`uH) 5`e AekIsa=e Ke. Aa rIte nax bIjne Aai]t Ke, _Tpad AHkurne
Aai]t Ke Ane \/aE v<Tvne Aai]t Ke nax_Tpad\/aE bIjAHkurv<Tv=I iw pda=R$p
n=I. vzI bIjAHkurv<Tv p` v<=I iwNn pda=R$p n=I. ma!e Aa b\aHy, Aek v< j Ke.
Ae j ma`e n =to wav, pjto wav Ane !kto wav Ae na AHxo Ke. n =ta
wavno nax, pjta wavno _Tpad Ane !kta wavnuH \/aE AekIsa=e Ke. Aa rIte nax n
=ta wavne Aai]t Ke, _Tpad pjta wavne Aai]t Ke Ane \/aE !kta wavne Aai]t Ke
nax_Tpad\/aE te wavo=I iw pda=R$p n=I. vzI te wavo p` =I iw pda=R$p n=I.
ma!e Aa b\aHy, Aek j Ke. 101.
hve _Tpadaidkno `wed 1inrSt krIne teAo Ke Aem smve Ke:
_________________________________________________________________
196
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
_________________________________________________________________
(sHwviS=itnaxsHi&tE: A=ER:) _Tpad, iS=it Ane nax namna 1A= sa=e (qlu) qreqr
(smvetH) 2smvet (Aekmek) Ke (tSmat) te=I (tt iZtyH) Ae 3i5k (qlu) qreqr
(VyH) Ke.
!Ika: (=m xHka _piS=t krvamaH Aave Ke:) Ah (ivmaH), vStunI je jNm`
hoy te, jNm=I j a hova=I, iS=it` Ane nax` n hoy (udI hoy) je iS=it`
hoy te, bNnena AHtrazmaH (A=aRt _Tpad` Ane nax`nI vCce) #p`e rhetI hova=I,
jNm` Ane nax` n hoy Ane je nax` hoy te, vStu pne Ane !kIne pKI nax
pamtI hova=I, jNm` Ane iS=it` n hoy.Aam dlIl=I ivcartaH _Tpadaidkno `wed
dywUimmaH tre Ke (A=aRt _Tpadno smy, iS=itno smy Ane naxno smy iwiw
hoy, Aek n hoyAem vat dymaH bese Ke).
_________________________________________________________________
khanjEnxamaza )
&eytv&apn
197
(hve _prnI xHkanuH sma\an krvamaH Aave Ke:) Ae ma`e _Tpadaidkno `wed
dywUimmaH to j tre, ;e pote j pje Ke, pote j AviS=t rhe Ke (!ke Ke) Ane
pote j nax pame Ke' Aem SvIkarvamaH AavtuH hoy. prHtu te to SvIkarvamaH AauH n=I.
pyaRyonaH j _Tpadaidk Ke (Aem SvIkarvamaH Ane is krvamaH AauH Ke) TyaH `wed kaH=I
hoy? (n j hoy.) te smvvamaH Aave Ke:
jem kuHwar, dHD, c (cakDo) Ane dorI vDe krvamaH Aavta sHSkarnI hajrImaH, je
rampa5nI jNm` hoy Ke, te j m<ikaipHDnI nax` hoy Ke Ane te j bNne 1koi!maH rhela
ma!Ip`anI iS=it` hoy Ke tem AHtrHg Ane bihrHg sa\no vDe krvamaH Aavta sHSkarnI
hajrImaH, je _r pyaRynI jNm` hoy Ke, te j pUvR pyaRynI nax` hoy Ke Ane te j
bNne koi!maH rhela p`anI iS=it` hoy Ke.
vzI jem rampa5maH, m<ikaipHDmaH Ane ma!Ip`amaH _Tpad, y Ane \/aE Tyekp`e
(Aekek KU!aHKU!aH) vtRtaH hova KtaH i5SvwavSpx ma!ImaH teAo smStp`e (b\aHy wegaH) Aek
smymaH j evamaH Aave Ke tem _r pyaRymaH, pUvR pyaRymaH
_________________________________________________________________
1. koi! kar. (ma!Ip`uH to ipHD$p karmaH tem j rampa5$p karmaHbNne karmaH rheluH Ke.)
198
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
_________________________________________________________________
cairZpyaRyye wZymweden dixRtH t=a svRVypyaRye*vvboVyimTy=R.. 102.. OvmuTpadVyy\/aEVy$pl`VyaQyanmuQytya ga=aZye` t<tIyS=lH gtm. A= VypyaRye`oTpadVyy\/aEVyai` dxRyit-paDuBwvid y aduwRvit c jayte. A~`o ANy: kidpUvaRnNt&an_________________________________________________________________
Ane p`amaH _Tpad, y Ane \/aE Tyekp`e (Aekek) vtRtaH hova KtaH 1i5SvwavSpx
maH teAo smStp`e (5`e wegaH) Aek smymaH j evamaH Aave Ke.
vzI jevI rIte rampa5, m<ikaipHD Ane ma!Ip`amaH vtRnaraH _Tpad, y Ane \/aE
ma!I j Ke, ANy vStu n=I tevI j rIte _r pyaRy, pUvR pyaRy Ane p`amaH vtRnaraH
_Tpad, y Ane \/aE j Ke, ANy pda=R n=I. 102.
hve naH _Tpady\/aE 2AnekpyaRyara ivcare Ke:
1. i5SvwavSpx 5`e Svwavne SpxRnaH. ( _Tpad, y Ane \/aE Ae 5`e Svwavne \are
Ke.)
2. AnekpyaRy Aek=I v\are ona sHyog=I =to pyaRy
khanjEnxamaza )
&eytv&apn
199
200
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
A= VySyoTpadVyy\/aEVya~yekVypyaRyare` icNtyit-
naiSt, tt: kar`a^VypyaRya Aip Vyl`H wvNtITyiway:.. 103.. A= VySyoTpadVyy\/aEVyai` gu`pyaRymuQyTven itpadyit-pir`mid syH dVvH pir`mit SvyH
Svymevopadankar`wUtH jIvVyH kt<R. kH pir`mit. gu`do y gu`HtrH
inpragSvsHvedn&angu`at
_________________________________________________________________
khanjEnxamaza )
&eytv&apn
201
kevl&anoTpibIjwUtaTskaxaTsklivmlkevl&angu`aNtrm..
k=HwUtH
sTpir`mit.
sdivisH SvkIySv$pTvaiUpaiStTvadivixmiwm. tMha gu`pjaya wi`ya pu` dVvmev
i tSmat kar`a kevlH pUvRsUZoidta: VypyaRya: VyH wviNt, gu`$ppyaRya gu`pyaRya
w~yNte teip Vymev wviNt. A=va sHsairjIvVyH mitSm<Tyaidivwavgu`H TyTva ]ut&anaid_________________________________________________________________
Ane pItwavnI sa=e 1AivixsavazuH hova=I Aek j vStu Ke, ANy vStu n=I tem
pote j 2pUvR AvS=aAe AviS=t gu`maH=I _r AvS=aAe AviS=t gu`e pir`mtuH =kuH, pUvR
Ane _r AvS=aAe AviS=t te gu`o vDe potanI sa AnuwvtuH hovane lI\e, pUvR Ane _r
AvS=aAe AviS=t gu`o sa=e AivixsavazuH hova=I Aek j Ke, aHtr n=I. (kerIna
aHtnI jem, pote j gu`na pUvR pyaRymaH=I _r pyaRye pir`mtuH =kuH, pUvR Ane _r
gu`pyaRyo vDe potanI hyatI AnuwvtuH hovane lI\e, pUvR Ane _r gu`pyaRyo sa=e AiwNn
hyatI hova=I Aek j Ke, aHtr n=I A=aRt te te gu`pyaRyo Ane Aek j $p
Ke, iwNniwNn o n=I.)
vzI jem pItwave pjtuH, hirtwav=I n =tuH Ane Aam/fzp`e !ktuH hova=I,
Aam/fz Aek vStuna pyaRy ara _Tpady \/aE Ke, tem _r AvS=aAe AviS=t gu`e
pjtuH, pUvR AvS=aAe AviS=t gu`=I n =tuH Ane Tvgu`e !ktuH hova=I,
AekpyaRyara _Tpady\/aE Ke.
1. Aivixsavazu AiwNn savazuH Aek j savazuH. (kerInI sa lIla t=a pIza wavnI
sa=I AiwNn Ke, te=I kerI Ane lIlo wav t=a pIzo wav Aek j vStuAo Ke, iw vStuAo
n=I.
2. pUvR AvS=aAe AviS=t gu` phelaHnI AvS=amaH rhelo gu` gu`no pUvR pyaRy pUvR gu`pyaRy.
202
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
A= saVyyorn=aRNtrTve yuimupNySyit-
_________________________________________________________________
hve sa Ane A=atro (iwNn pda=, ANy pda=) nih hova ive yui rU
kre Ke:
_________________________________________________________________
1. st hyat
2. Ast nih hyat AevuH
3. ASt n (je Ast hoy tenuH !kvuHhyat rhevuH kevuH? ma!e ne Ast mantaH, na
Awavno sHg Aave A=aRt j is n =ay.)
khanjEnxamaza )
&eytv&apn
203
sa=I p<=k hoy to sa isvay p` pote !ktuH (hyat rhetuH) =kuH, 1Ae!luH j ma5 jenuH
yojn Ke AevI sane j ASt kre.
prHtu e Sv$p=I j st hoy to(1) \/aEna sdwavne lI\e pote !ktuH =kuH,
_idt =ay Ke (A=aRt is =ay Ke) Ane (2) sa=I Ap<=k rhIne pote !ktuH (hyat
rhetuH) =kuH, Ae!luH j ma5 jenuH yojn Ke AevI sane _idt kre Ke (A=aRt is kre Ke).
ma!e pote j sv (sa) Ke Aem SvIkarvuH, kar` ke wav Ane 2wavvannuH
Ap<=kp`a vDe AnNyp`uH Ke. 10p.
_________________________________________________________________
1. sanuH kayR Ae!luH j Ke ke te ne hyat raqe. e sa=I iwNn rhIne p` hyat rhe!ke, to
pKI sanuH yojn j rhetuH n=I A=aRt sana Awavno sHg Aave Ke.
2. wavvan wavvazuH. ( wavvazuH Ke Ane sa teno wav Ke. teAo Ap<=k Ke (p<=k n=I)
te ApeaAe AnNy Ke (ANy n=I). p<=kTv Ane ANyTvno wed je ApeaAe Ke te Apea l{ne
temna qas (uda) A= hvenI ga=amaH khexe te A= Ah lagu n paDva. Ah to AnNyp`ane
Ap<=kp`ana A=RmaH j smjvuH.)
204
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
A= p<=vaNyTvl`muNmuyit-
khanjEnxamaza )
&eytv&apn
20p
dexaSt OvorIySy gui`n [it tyonR dexivwag:, t=a y Ov saya gu`Sy dexaSt
Ov VySy gui`n [it tyonR dexivwag:. Ovmip tyorNyTvmiSt t`savat.
Atavo NyTvSy l`H, tu saVyyoivR>t Ov, gu`gui`no-StdwavSyawavat,
xuorIyvdev.
t=a
ih-y=a
y:
iklEkcuiriNyivymap>man:
smStetreiNyg/amgocrmitkaNt: xuo gu`o wvit, n qlu tdiqleiNyg/amgocrIwUtmurIyH wvit, y iklaiqleiNyg/amgocrIwUtmurIyH wvit, n qlu s
OkcuiriNyivymap>man: smStetreiNyg/amgocrmitkaNt: xuo gu`o wvtIit
tyoStdwavSyawav:. t=a ya iklai]Ty vitRnI inguR`Ekgu`smuidta ivxe`H
_________________________________________________________________
1. Atdwav (k=Hict) ;te' nih hovuH te (k=Hict) tep`e nih hovuH te (k=Hict) AtTp`uH.
( (k=Hict) sap`e n=I Ane sa (k=Hict) p`e n=I ma!e temne Atdwav Ke.)
2. tdwv ;te' hovuH te te p`e hovuH te tep`uH tTp`uH.
3. sa na Aa]ye rhe Ke. ne ko{no Aa]y n=I. (jem vas`maH FI rhe Ke tem maH sa
rhetI n=I (kar` ke vas`ne Ane FIne to dexwed Ke) prHtu jem kerImaH v`R, gH\ vgere Ke tem
maH sa Ke.)
206
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
_________________________________________________________________
inguR`, Aek gu`nI bnelI, 2ivxe`, 3iv\ayk (rcnarI) Ane 4v<iSv$p AevI je sa Ke
te ko{na Aa]y ivna rhetuH, gu`vazuH, Anek gu`onuH bneluH, pivxe*y, 6iv\Iyman (rcanaruH)
Ane 7v<imanSv$p AevuH n=I, t=a je ko{na Aa]y ivna rhetuH, gu`vazuH, Anek gu`onuH
bneluH, ivxe*y, iv\Iyman Ane v<imanSv$p AevuH Ke te ko{na Aa]ye rhetI, inguR`,
Aek gu`nI bnelI, ivxe`, iv\ayk Ane v<iSv$p AevI sa n=I, te=I temne tdwavno
Awav Ke. Aam hova=I j, eke sa Ane ne k=Hict An=atrp`uH (Aiwpda=Rp`uH,
AnNypda=Rp`uH) Ke top`, temne svR=a AekTv
_________________________________________________________________
1. inguR` gu` ivnanI. (sa inguR` Ke, gu`vazuH Ke. jem kerI v`Rgu`vazI, gH\gu`vazI,
SpxRgu`vazI vgere Ke, prHtu v`Rgu` kaH{ gH\gu`vazo, SpxRgu`vazoke ANy ko{ gu`vazo n=I
(kar` ke v`R kaH{ sUHFato ke SpxaRto n=I) vzI jem Aaa &angu`vazo, vIyRgu`vazo vgere
Ke, prHtu &angu` kaH{ vIyRgu`vazo ke ANy ko{ gu`vazo n=I tem AnHt gu`ovazuH Ke, prHtu
sa gu`vazI n=I. (Ah, jem dHDI dHDvazo Ke, tem ne gu`vazuH n smjvuH kar` ke dHDI Ane
dHDne to dexwed Ke, ne gu` to AiwdexI Ke))
2. ivxe` qaisyt l` wedk \mR.
3. iv\ayk iv\an krnar rcnar.
4. v<i vtRvuH te hovuH te hyatI _Tpady\/aE.
p. ivxe*y qaisytono \rnar pda=R l"y we> pda=R\m. (jem gzp`, sfedp`uH, suHvazp
vgere sakrnaH ivxe`o Ke Ane sakr te ivxe`o=I ivxeit =to (te te qaisyto=I Aozqato,
te te wedo=I wedato) pda=R Ke, vzI jem &an, dxRn, cair5, vIyR vgere AaanaH ivxe`o Ke Ane
Aaa te ivxe`o=I ivxeit =to (Aozqato, lit =to, wedato) pda=R Ke, tem sa ivxe`
Ke Ane ivxe*y Ke. (ivxe*y Ane ivxe`one dexwed n=I Ae Qyal n cUkvo.))
6. iv\Iyman rcanaH je rcatuH hoy te. (sa vgere gu`o na rcnara Ke Ane temna=I
rcato pda=R Ke.)
7. v<iman v<ivazuH hyatIvazuH hyat rhenar. (sa v<iSv$p A=aRt hyatISv$p Ke Ane
hyat rhenarSv$p Ke.)
khanjEnxamaza )
&eytv&apn
207
hxe Aem xHka n krvI kar` ke tdwav AekTvnuH l` Ke. je ;te'p`e j`atuH n=I te
(svR=a) Aek kem hoy? n=I j prHtu gu`gu`I$pe Anek j Ke Aem A=R Ke.
208
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
_________________________________________________________________
S=anIyo yosaE xugu`: s dexaweden ikH ikH w~yte. xuo har [it xuH sUZimit xuH
muaflimit w~yte, y har: sUZH muaflH va tEiiw: dexawedne xuo gu`o w~yt [it
tavSy l`imdm. tavSyeit ko=R:. harsUZmuaflanaH xulgu`en sh tNmyTvH
dexaiwTvimit. t=a muaTmpda=eR yosaE xusagu`: s dexaweden ikH ikH w~yte.
sal`: prmaTmpda=R [it sal`: kevl&anaidgu` [it sal`: ispyaRy
_________________________________________________________________
ANvya=R:- (st VyH) ;st ' (st c gu`:) ;st gu`' (c) Ane (st c
Ov pyaRy:) ;st pyaRy'([it) Aem (ivStar:) (sagu`no) ivStar Ke. (y: qlu)
(temne prSpr) je (tSy Awav:) ;teno Awav' A=aRt ;tep`e hovano Awav' Ke (s:)
te (tdwav:) ;tdAwav' (Atdwav:) Ae!le ke ;Atdwav' Ke.
!Ika:- jem Aek maEikmaza, ;har' trIke, ;dora' trIke Ane ;motI' trIkeAem
i5\a (5` kare) ivStarvamaH Aave Ke, tem Aek , ;' trIke, ;gu`' trIke Ane
;pyaRy' trIke Aem i5\a ivStarvamaH Aave Ke.
vzI jem Aek maEikmazano xulTvgu`, ;xukl har', ;xul doro' Ane ;xul
motI'Aem i5\a ivStarvamaH Aave Ke, tem Aek no sagu`, ;st ', ;st gu`' Ane
;st pyaRy'Aem i5\a ivStarvamaH Aave Ke.
vzI jevI rIte Aek maEikmazamaH je xuklTvgu` Ke te har n=I, doro n=I ke motI
n=I, Ane je har, doro ke motI Ke te xuklTvgu` n=IAem AekbIne je ;teno Awav'
A=aRt ;tep`e hovano Awav' Ke te ;tdAwav' l` ;Atdwav' Ke ke je (Atdwav)
ANyTvnuH kar` Ke tevI rIte Aek maH je sagu` Ke te n=I,
_________________________________________________________________
khanjEnxamaza )
&eytv&apn
209
ANy gu` n=I ke pyaRy n=I, Ane je , 1ANy gu` ke pyaRy Ke te sagu` n=IAem
AekbIne je ;teno Awav' A=aRt ;tep`e hovano Awav' Ke te 2;tdAwav'l`
;Atdwav' Ke ke je ANyTvnuH kar` Ke.
_________________________________________________________________
210
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
A= svR=awavl`TvmtdwavSy ine\yit-
_________________________________________________________________
khanjEnxamaza )
&eytv&apn
211
212
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
rIte _wyxUNyta =ay (A=aRt tem j gu` bNnena Awavno sHg Aave).
(A=va Apoh$pta namno 5Ie do Aa ma`e Aave:)
(3) jem p!Awavma5 j F! Ke, F!Awavma5 j p! Ke (A=aRt vna kevz
Awav je!lo j FDo Ke Ane FDana kevz Awav je!luH j v Ke)Ae rIte bNnene
Apoh$pta Ke, tem Awavma5 j gu` =ay, gu`Awavma5 j =ayAe rIte AamaH
p` (gu`maH p`) Apoh$pta =ay (A=aRt kevz nkar$ptano sHg Aave).
ma!e Ane gu`nuH AekTv, AxUNyTv ne 2AnpohTv [CKnare y=o j (jevo ko
tevo j) Atdwav manvayoGy Ke. 108.
hve sa ne nuH gu`gu`Ip`uH is kre Ke:
_________________________________________________________________
1. Apoh$pta svR=a nkarakp`uH svR=a iwNnta. ( Ane gu`maH AekbIno kevz nkar j
hoy to ; gu`vazuH Ke,' ;Aa gu` Aa no Ke'vgere k=n=I sUcvato ko{ karno sHbH\ j
ne Ane gu`ne n bne.)
2. AnpohTv Apoh$pp`uH n hovuH te kevz nkarakp`uH n hovuH te
khanjEnxamaza )
&eytv&apn
213
_________________________________________________________________
214
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
_________________________________________________________________
ne wiv*y Aeva 5`e kazne) SpxRtI hova=I (te v<i A=aRt AiStTv) it`e te te Svwave
pir`me Ke.
(Aa ma`e) Tyare =m to, na SvwavwUt j pir`am Ke Ane te
(_Tpady\/aEak pir`am), AiStTvwUt AevI nI v<iSv$p hovane lI\e, ;st'=I
Aivix Aevo, iv\ayk (ne rcnaro) gu` j Ke.Aa rIte sa ne nuH gu`
gu`Ip`uH is =ay Ke. 109.
hve gu` ne gu`Ina Anekp`anuH qHDn kre Ke:
khanjEnxamaza )
&eytv&apn
21p
_________________________________________________________________
ANvya=R:- ([h) Aa ivmaH (gu`: [it va kit) gu` AevuH ko{ (pyaRy: [it
va) ke pyaRy AevuH ko{, (VyH ivna n AiSt) ivna (=I uduH) hotuH n=I (VyTvH
pun: wav:) Ane Tv te wav Ke (A=aRt AiStTv te gu` Ke) (tSmat) te=I (VyH SvyH
sa) pote sa (A=aRt AiStTv) Ke.
!Ika:- qreqr =I p<=GwUt (uduH) gu` AevuH ko{ ke pyaRy AevuH ko{ p` n hoy
jem suv`R=I p<=GwUt tenI pIzax Aaid ke tenuH kuHDzp`uH Aaid hotaH n=I tem. hve, te na
Sv$pnI v<iwUt ;AiStTv' nam=I khevatuH je Tv te teno ;wav'nam=I khevato gu` j
hova=I, xuH te =I p<=kp`e vteR Ke? n=I j vtRtuH. to pKI Svymev (pote j) sa ho.
110.
hve ne st_Tpad Ane Ast_Tpad hovamaH Aivro\ is kre Ke:
216
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
_________________________________________________________________
1 AklHk ind (Aa pUveR khela svR kare ind l`vazuH Ke)
2. Aiw\eyta khevayoGyp`uH ivva k=nI
3. ANvyxiAo ANvy$p xiAo. (ANvyxiAo _Tpi Ane nax ivnanI Ke, AekIsa=e
vteR Ke Ane ne inpve Ke. &an, dxRn, cair5 vgere AanI ANvyxiAo Ke.)
khanjEnxamaza )
&eytv&apn
217
SvkIysave iS=tm. ikm. dVvH VyH kt<R. ikH kroit. sda lwid sda svRkalH lwte. ikH
kmRtapm. paduBwavH aduwaRvmuTpadm. k=HwUtm. sdsBwavi`bH savinbmsavinbH
c. kaWyaH kTva. dVvT=pjyT=eihH Vyai=RkpyaRyai=Rk-nyaWyaimit. t=a ih-y=a yda
kale Vyai=Rknyen ivva ikyte ydev k!kpyaRye suv` tdev k`pyaRye naNyidit, tda
kale savinb OvoTpad:. kSmaidit cet. VySy Vy$pe`aivnTvat. yda pun:
pyaRyivva ikyte k!kpyaRyat skaxadNyo y: k`pyaRy: suv`RsMbN\I s Ov n wvit,
tda punrsduTpad:. kSmaidit cet. pUvRpyaRySy ivnTvat. t=a yda Vyai=Rknyivva
ikyte y Ov pUv g<hS=avS=ayamevmevH g<hVyaparH ktvan paijndIaH g<hITva s Ovedan
ramaidkevilpuruo inyrTZyaTmkprmaTm|yanenanNtsuqa_________________________________________________________________
218
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
m<tt<o jat: n caNy [it, tda savinb OvoTpad:. kSmaidit cet. puruTvenaivnTvat.
yda
tu
pyaRynyivva
ikyte
pUv
sragavS=aya:
skaxadNyoyH
wrtsgrrampa~Dvaidkevilpurua`aH sHbN\I inpragprmaTmpyaRy: s Ov n wvit, tda
punrsavinb
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
khanjEnxamaza )
&eytv&apn
219
xiiw:
kmv<imasa>
titrekmapaiwheRmadaidpyaRymaZIikyet.
Vya=aRdexaTsduTpad:, pyaRya=aRdexadst [Tynv>m.. 111..
tto
A= sduTpadmnNyTven ininoit-
_________________________________________________________________
wava=R:- je phelaH hyat hoy tenI j _Tpine st_Tpad khe Ke Ane je phelaH
hyat n hoy tenI _Tpine Ast_Tpad khe Ke. yare pyaRyone gaE` krIne nuH muQyp`e
k=n krvamaH Aave Ke, Tyare to je hyat htuH te j _Tp =ay Ke (kar` ke to 5`e kaze
hyat Ke) te=I ai=Rk ny=I to ne st_Tpad Ke. Ane yare ne gaE` krIne pyaRyonuH
muQyp`e k=n krvamaH Aave Ke, Tyare je hyat nhotuH te _Tp =ay Ke (kar` ke vtRman
pyaRy wUtkaze hyat nhoto), te=I pyaRyai=Rk ny=I ne Ast_Tpad Ke.
Ah Ae lmaH raqvuH ke Ane pyaRyo udI udI vStuAo n=I te=I pyaRyonI
ivva vqte p`, Ast_TpadmaH, je pyaRyo Ke te j Ke, Ane nI ivva vqte p`,
st_TpadmaH, je Ke te pyaRyo j Ke. 111.
hve (svR pyaRyomaH AnNy Ke A=aRt tenuH te j Ke ma!e tene st_Tpad KeAem)
st_Tpadne AnNyp`a vDe nI kre Ke:
220
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
khanjEnxamaza )
&eytv&apn
221
_________________________________________________________________
KoDto to te ANy k{ rIte hoy ke je=I i5koi! sa (5` karnI sa, i5kaizk hyatI)
jene g! Ke Aevo te (v), te j n hoy? (A=aRt 5`e kaze hyat Aevo v ANy n=I,
teno te j Ke.)
wava=R:- v mnu*ydevaidk pyaRye pir`mtaH KtaH ANy ={ jto n=I, AnNy rhe
Ke, teno te j rhe Ke kar` ke ;te j Aa devno v Ke, je pUvR wve mnu*y hto Ane Amuk
wve ityc hto' Aem &an ={ xke Ke. Aa rIte, vnI mafk, drek potana svR pyaRyomaH
tenuH te j rhe Ke, ANy ={ jtuH n=IAnNy rhe Ke. Aam nuH AnNyp`uH hova=I no
st_Tpad nI =ay Ke. 112.
hve Ast_Tpadne ANyp`a vDe (ANyp`a ara) nI kre Ke:
ANvya=R:- (mnuj:) mnu*y te (dev: n wvit) dev n=I, (va) A=va (dev:) dev
te (manu: va is: va) mnu*y ke is n=I (Ovm Awvn) Aem nih hoto =ko (AnNywavH
k=H lwte) AnNy kem hoy?
222
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
khanjEnxamaza )
&eytv&apn
223
A=EkVySyaNyTvanNyTvivite\muunoit-
!Ika:- qreqr svR vStu samaNyivxeak hova=I vStunuH Sv$p enaraAone Anume
(1) samaNy Ane (2) ivxene `naraH be cuAo Ke(1) ai=Rk Ane (2) pyaRyai=Rk.
224
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
inmIiltH iv\ay kevloNmIilten Vyai=Rken ydavloyte tda narkitymnu*ydevisTvpyaRyaTmkeu ivxeeu VyviS=tH jIvsamaNymekmvlokytamnvloiktivxea`aH
tTsv jIvVyimit itwait. yda tu Vyai=RkmekaNtinmIiltH kevloNmIilten
pyaRyai=Rkenavloyte tda jIvVye VyviS=taarkityRmnu*ydevisTvpyaRyaTmkan
ivxeannekanvlokytamnvloiktsamaNyanamNydNyTitwait, VySy tixekale
tixeeWyStNmyTvenanNyTvat, g`t<`p`RdamyhVyvahvt. yda tu te _we Aip
Vyai=RkpyaRyai=Rke
tuLykaloNmIilte
iv\ay
tt
[tavloyte
tda
narkityRmnu*ydevisTvpyaRyeu VyviS=tH jIvsamaNyH jIvsamaNye c VyviS=ta
narkityRmnu*ydevisTvpyaRyaTmka ivxea tuLykalmevavloyNte. tZEkcurv_________________________________________________________________
temaH, pyaRyai=Rk cune svR=a bH\ krIne Aekla _FaDela ai=Rk cu vDe yare
AvlokvamaH Aave Ke, Tyare narkp`uH, itycp`uH, mnu*yp`uH, devp`uH Ane isp`uHAe
pyaRyoSv$p ivxeomaH rhela Aek vsamaNyne Avloknara Ane ivxeone nih Avloknara
Ae vone ;te b\uHy v Ke' Aem wase Ke. Ane yare ai=Rk cune svR=a bH\ krIne
Aekla _FaDela pyaRyai=Rk cu vDe AvlokvamaH Aave Ke, Tyare vmaH rhela narkp`uH,
itycp`uH, mnu*yp`uH, devp`uH Ane isp`uHAe pyaRyoSv$p Anek ivxeone Avloknara Ane
samaNyne nih Avloknara Aeva Ae vone (te v) ANyANy wase Ke, kar` ke
te te ivxeona kaze tNmy hovane lI\e te te ivxeo=I AnNy KeKa`aH, t<`, p`R Ane kamy
AiGnnI mafk (A=aRt jem t<`, ka vgereno AiGn te te kaze t<`my, kamy vgere hovane
lI\e t<`, ka vgere=I AnNy Ke, tem te te pyaRyo$p ivxeona smye temy hovane lI\e
temna=I AnNy KeuduH n=I). Ane yare te bNne cuAoai=Rk Ane pyaRyai=RktuLykaze
(AekIsa=e) quLlaH krIne te ara Ane Aa ara (ai=Rk cu ara tem j pyaRyai=Rk cu
ara) AvlokvamaH Aave Ke, Tyare narkTvitycTvmnu*yTvdevTvisTvpyaRyomaH rhelo
vsamaNy Ane vsamaNymaH rhela narkTvitycTv mnu*yTvdevTvisTvpyaRyoSv$p
ivxeo tuLykaze j deqay Ke.
khanjEnxamaza )
&eytv&apn
loknmekdexavloknH,
icurvloknH
svaRvloknm.
VySyaNyTvanNyTvH c n iviti|yte.. 114..
22p
tt:
svaRvlokne
A= svRivite\inei\kaH swImvtaryit-
_________________________________________________________________
TyaH, Aek cu vDe Avlokn te Aekdex Avlokn Ke Ane be cuAo vDe Avlokn te
svR Avlokn (sHpU`R Avlokn) Ke. ma!e svR AvloknmaH naH ANyTv Ane AnNyTv
ivro\ pamtaH n=I.
226
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
_________________________________________________________________
!Ika:- (1) ;Syat AiSt j' Ke, Sv$pnI ApeaAe (2) ;Syat naiSt j'
Ke, pr$pnI ApeaAe (3) ;Syat Av j' Ke, Sv$ppr$pna yugpdp`anI ApeaAe
(4) ;Syat AiStnaiSt j' Ke, Sv$ppr$pna mnI ApeaAe (p) ;Syat AiSt
Av j' Ke, Sv$pnI Ane Sv$ppr$pna yugpdp`anI ApeaAe (6) ;Syat naiSt
Av j' Ke, pr$pnI Ane Sv$ppr$pna yugpdp`anI ApeaAe (7) ;Syat AiSt
naiStAv j' Ke, Sv$pnI, pr$pnI Ane Sv$ppr$pna yugpdp`anI ApeaAe.
_________________________________________________________________
Syat k=Hict ko{ kare: ko{ ApeaAe. (drek SvctuynI ApeaAeSv, Sve5,
Svkaz Ane SvwavnI ApeaAe;AiSt' Ke. xu vnuH Svctuy Aa ma`e Ke: xu
gu`pyaRyona Aa\arwUt xua te Ke lokakaxma` xu AsHQy dexo te e5 Ke
xupyaRy$pe pir`t vtRman smy te kaz Ke Ane xu cEtNy te wav Ke.)
Av khI xkay nih AevuH. (AekIsa=e Sv$p tem j pr$pnI ApeaAe k=nmaH AavI
xktuH n=I te=I ;Av' Ke.)
khanjEnxamaza )
&eytv&apn
227
nuH k=n krvamaH AavtaH, (1) je Sv$pe ;st' Ke, (2) je pr$pe ;Ast' Ke,
(3) je Sv$pe Ane pr$pe yugpd ;k=avuH Axk' Ke, (4) je Sv$pe Ane pr$pe m=I ;st
Ane Ast' Ke, (p) je Sv$pe Ane Sv$ppr$pna yugpdp`e ;st Ane k=avuH Axk' Ke,
(6) je pr$pe Ane Sv$pna yugpdp`e ;Ast Ane k=avuH Axk' Ke t=a (7) je Sv$pe,
pr$pe Ane Sv$ppr$pna yugpd$pe ;st, Ast Ane k=avuH Axk' KeAevuH je AnHt
\mvazuH tena Aek Aek \mRno Aa]y krIne ivvitAivvitna ivi\ine\ vDe g!
=tI
_________________________________________________________________
ivvit (kheva \arela) \mRne muQy krIne tenuH itpadn krva=I Ane Aivvit (nih kheva
\arela) \mRne gaE` krIne teno ine\ krva=I sPtwHgI g! =ay Ke.
228
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
_________________________________________________________________
sPtwHgI stt sMyk rIte _CcarvamaH Aavta 1;Syat' kar$pI AmoF mH5pd vDe, 2;j'karmaH
rhela sFzay ivro\ivna mohne dUr kre Ke. 11p.
hve, jeno in\aRr krvano hova=I jene _dahr`$p bnavvamaH Aao Ke Aevo je v
tena mnu*yaidpyaRyo iyanaH fz hova=I te pyaRyonuH ANyTv (A=aRt te pyaRyo bdlaya kre Ke
Aem) kaxe Ke:
1. SyadvadmaH AnekaHtne sUcvto ;Syat' xBd sMykp`e vpray Ke. te ;Syat' pd AekaHtvadmaH
rhela smSt ivro\$pI ivna w/mne n krvamaH ramba` mH5 Ke.
2. AnekaHtak vStuSvwavnI Apea riht AekaHtvadmaH im+ya AekaHtne sUcvto je ;j' xBd vpray
Ke te vStuSvwav=I ivprIt in$p` kre Ke te=I teno Ah ine\ ky Ke. (AnekaHtak
vStuSvwavno Qyal cUkya ivna, je ApeaAe vStunuH k=n caltuH hoy te ApeaAe tenuH
in`tp`uHinymbp`uHinrpvadp`uH btavva ma!e je ;j' xBd vaprvamaH Aave Ke teno Ah
ine\ n smjvo.)
khanjEnxamaza )
&eytv&apn
229
ANvya=R:- (O: [it kit naiSt) (mnu*yaidpyaRyomaH) ;Aa j' Aevo ko{
(xat pyaRy) n=I (Svwavinv<Ra ikya naiSt n) (kar` ke sHsarI vne)
Svwavin*pNn iya n=I Aem n=I (A=aRt ivwavSvwav=I nIpjtI ragemy iya AvXy
Ke). (yid) Ane e (prm: \mR: in:fl:) prm \mR Afz Ke to (ikya ih Afla naiSt)
iya j$r Afz n=I (A=aRt Aek vItrag wav j mnu*yaidpyaRyo$p fz _pvto n=I,
ragemy iya to AvXy te fz _pve Ke).
1
jene it` 2ivvtRn vteR Ke Aeva sHsarI vne iya qreqr Svwavin*pNn j Ke te=I tene
mnu*yaidpyaRyomaHno ko{ p` pyaRy ;Aa j' Aevo !HkoTkI`R n=I kar` ke te pyaRyo pUvR pUvR
pyaRyna naxmaH vtRta iyafz$p hova=I 3_r _r pyaRy vDe n =ay Ke. Ane iyanuH
fz to, moh sa=e 4imlnno nax nih =yo
_________________________________________________________________
1. it` drek `e
2. ivvtRn ivpir`mn pl!o (ferfar) =ya krvo te.
3. _r _r pKI pKIna. (mnu*yaidpyaRyo ragemy iyana fz$p Ke te=I ko{ p` pyaRy pUvR
pyaRyne n kre Ke Ane pKIna pyaRy=I pote n =ay Ke.)
4. imln mzI jvuH te imi]tp`uH sHbH\ eDa`.
230
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
hova=I, manvuH e{Ae kar` ke=m to, iya cetnna pUvrdxa=I 1ivix
cEtNypir`amSv$p Ke Ane te (iya)jem bI A`u sa=e eDayela (ko{) A`unI pir`it
2
iA`ukkayRnI in*padk Ke temmoh sa=e imilt AaanI babtmaH,
_________________________________________________________________
1. ivix wedvaza. (phelaHnI Ane pKInI AvS=ana wede wedvaza Aeva cEtNypir`amo te
AaanI iya Ke.)
2. iA`ukkayRnI in*padk be A`una bnela SkH\$p kayRnI inpvnarI
khanjEnxamaza )
&eytv&apn
231
mnu*yaidpyaRyin*pirevaSya: flm. k=H &ayt [it cet. \Mmo jid i`Pflo prmo \m yid
in*fl: prm: nIragprmaTmoplMwpir`it$p: Aagmwaya prmy=aQyatcairZ$po va yosaE
prmo \mR:, s kevl&ana>nNtctuyVyi$pSy kayRsmysarSyoTpad-kTvaTsfloip
nrnarkaidpyaRykar`wUtH &anavr`aidkmRbN\H noTpadyit, tt: kar`ai*fl:. tto &ayte
nrnarkaidsHsarkay im+yaTvragaidikyaya: flimit. A=vaSy sUZSy itIyVyaQyanH
ikyte-y=a xunyen ragaidivwaven n pir`mTyyH jIvSt=Evaxunyenaip n pir`mtIit
yduH saHQyen tiraktm. k=imit cet. Axunyen im+yaTvragaidivwavpir`tjIvanaH
_________________________________________________________________
mnu*yaidkayRnI in*padk hova=I sfz j Ke Ane, jem bI A`u sa=eno sHbH\ jene n =yo
Ke Aeva A`unI pir`it iA`ukkayRnI in*padk n=I tem, moh sa=e imlnno nax =taH te j
iyana prm SvwavwUt hovane lI\e ;prm \mR' nam=I khevatI AevImnu*yaidkayRnI
in*padk nih hova=I Afz j Ke.
inpvtI n=I Ane moh siht iya AvXy mnu*yaidpyaRyo$p fz inpve Ke. moh siht
wavo Aek karna hota n=I te=I tena fz$p mnu*yaidpyaRyo p` !HkoTkI`RxatAek$p
hota n=I. 116.
hve mnu*yaidpyaRyo vne iyanaH fz Ke Aem kre Ke:
mUz ga=amaH vprayela ;iya' xBd=I moh siht iya smjvI moh riht iyane to ;prm \mR'
nam AaPyuH Ke.
232
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
!Ika:- iya qreqr Aaa vDe aPy hova=I kmR Ke (A=aRt Aaa iyane aPt kre
Kephce Ke te=I qreqr iya j AaanuH kmR Ke). tena inime pir`am pamtuH (kmR$pe
pir`mtuH) pudgl p` kmR Ke. tena (pudglkmRna) kayRwUt mnu*yaidpyaRyo mUzkar`wUt AevI
vnI iya=I vtRta hova=I iyafz j Ke kar` ke iyana AwavmaH pudglone kmRp`ano
Awav =va=I tena (pudglkmRna) kayRwUt mnu*yaidpyaRyono Awav =ay Ke.
TyaH, te mnu*yaidpyaRyo kmRnaH kayR k{ rIte Ke? kmRna Svwav vDe vna Svwavno
prawv krIne krata hova=I dIvanI jem. te Aa ma`e: jem yoitna Svwav vDe telna
Svwavno prawv krIne krato dIvo yoitnuH kayR Ke, tem kmRna
_________________________________________________________________
yoit et AiGn.
khanjEnxamaza )
&eytv&apn
233
_________________________________________________________________
Svwav vDe vna Svwavno prawv krIne krata mnu*yaidpyaRyo kmRnaH kayR Ke.
ityc-sur-nr-narkI v namkmR-inp Ke
inj kmR$p pir`mn=I j SvwavliB\ n temne. 118.
234
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
_________________________________________________________________
!Ika:- =m to, Aa mnu*yaid pyaRyo namkmR=I in*pNn Ke. prHtu Aa!la=I p` TyaH
vne Svwavno prawv n=I, jem knkb (suv`RmaH jDela) ma`ekvazaH kHk`omaH ma`ekna
Svwavno prawv n=I tem. je TyaH v Svwavne _plB\ krto Anuwvto n=I, te
SvkmR$pe pir`mvane lI\e Ke pa`Ina pUrnI mafk. jem pa`InuH pUr dex=I Ane Svad=I
inHbcHdnaid vnraij$pe (lImDo, cHdn vgere v<onI laHbI har$pe) pir`mtuH =kuH (potana)
1
vTv Ane 2SvaduTv$p Svwavne _plB\ krtuH n=I, tem Aaa p` dex=I Ane wav=I
SvkmR$pe pir`mvane lI\e (potana) AmUtRTv Ane inpragivxuimv$p Svwavne
_plB\ krto n=I.
wava=R:- mnu*yaidpyaRyomaH, kmR kaH{ vna Svwavne h`tuH ke AaCKaidt krtuH n=I
prHtu TyaH v pote j potana do=I kmR Anusar pir`me Ke te=I tene potana SvwavnI
_pliB\ n=I. jem pa`InuH pUr dexnI ApeaAe v<o$pe pir`mtuH =kuH potana vahIp`a$p
Svwavne _plB\ krtuHAnuwvtuH n=I Ane SvadnI ApeaAe v<o$pe pir`mtuH =kuH potana
Svaidp`a$p Svwavne _plB\ krtuH n=I, tem Aaa p` dexnI ApeaAe SvkmR Anusar
pir`mto =ko potana AmUtRp`a$p Svwavne _plB\ krto n=I Ane wavnI ApeaAe
SvkmR$pe pir`mto =ko _prag ivnanI ivxuivazap`a$p potana Svwavne _plB\ krto
n=I. Aa=I Aem in\aRr =ay Ke ke mnu*yaidpyaRyomaH vone potana j do=I potana
SvwavnI Anup
_________________________________________________________________
1. vTv vahIp`uH
2. SvaduTv Svaidp`uH
inpragivxuimv _prag (milnta, ivkar) ivnanI ivxuivazap`uH. (A$pIp`uH Ane
inivRkarivxuivazap`uH Aaano Svwav Ke.)
khanjEnxamaza )
&eytv&apn
23p
t=ayH jIvoip v<S=anIykmdypir`t: sNprmaadEkl`suqam<taSvadnEmRLyaidSvkIygu`smUhH n lwt [it.. 118.. A= jIvSy Vye` inTyTveip pyaRye` ivnrTvH
dxRyit-jayid `ev ` `Ssid jayte nEv n nXyit Vyai=Rknyen. . q`wHgsmuBwve j`e
ko{ `wsmuve jne koip. `H `H it wsmuvo yZ sHwvit `wsmuvSt_________________________________________________________________
liB\ Ke, kmaRidk bI ko{ kar`=I nih. ;kmR vna Svwavno prawv kre Ke' Aem khevuH te
to _pcark=n Ke, prma=eR Aem n=I. 118.
hve vnuH p`e 1AviS=tp`uH hova KtaH pyaRyo=I 2AnviS=tp`uH kaxe Ke:
!Ika:- =m to Ah ko{ jNmtuH n=I ne mrtuH n=I. (A=aRt Aa lokmaH ko{ _TpNn
=tuH n=I ne nax pamtuH n=I). vzI (Aam KtaH) mnu*ydevitycnarkak vlok
it` pir`amI hova=I `e `e =ta ivnax Ane _Tpad sa=e
_________________________________________________________________
236
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
(p`) eDayelo Ke. Ane Aa ivro\ pamtuH n=I kar` ke _dwv ne ivlynuH Aekp`uH Ane
Anekp`uH Ke. yare _dwv ne ivlynuH Aekp`uH Ke Tyare pUvR p Ke, Ane Anekp`uH Ke Tyare
_r p Ke (A=aRt yare _dwv ne ivlyna Aekp`anI Apea levamaH Aave Tyare ;ko{
_TpNn =tuH n=I ne nax pamtuH n=I' Ae p filt =ay Ke, Ane yare _dwv ne ivlyna
Anekp`anI Apea levamaH Aave Tyare `e `e =ta ivnax ne _Tpadno p filt =ay Ke).
te Aa ma`e:
jem ;je FDo Ke te j kUHDuH Ke' Aem khevamaH AavtaH, FDana Sv$pnuH ne kUHDana Sv$pnuH
Aekp`uH AsHwivt hova=I te bNnena Aa\arwUt ma!I g! =ay Ke, tem ;je _dwv Ke te j
ivly Ke' Aem khevamaH AavtaH, _dwvna Sv$pnuH ne ivlyna Sv$pnuH Aekp`uH AsHwivt
hova=I te bNnena Aa\arwUt \/aE g! =ay Ke te=I devaidpyaRy _TpNn =taH ne
mnu*yaidpyaRy n =taH, ;je _dwv Ke te j ivly Ke' Aem g`va=I (A=aRt AevI Apea
leva=I) te bNnena Aa\arwUt \/aEvazuH v g! =ay Ke (QyalmaH Aave Ke). ma!e
svRda p`e v !HkoTkI`R rhe Ke.
Ane vzI, jem ;ANy FDo Ke Ane ANy kUHDuH Ke' Aem khevamaH AavtaH, te bNnena
Aa\arwUt ma!InuH ANyp`uH (iwNniwNnp`uH) AsHwivt hova=I FDanuH ne kUHDanuH Sv$p (
bNnenaH iwNniwNn Sv$p) g! =ay Ke, tem ;ANy _dwv Ke Ane
khanjEnxamaza )
&eytv&apn
237
_________________________________________________________________
ANy ivly Ke' Aem khevamaH AavtaH, te bNnena Aa\arwUt \/aEnuH ANyTv AsHwivt hova=I
_dwvnuH ne ivlynuH Sv$p g! =ay Ke te=I devaidpyaRy _TpNn =taH ne mnu*yaidpyaRy n
=taH, ;ANy _dwv Ke Ane ANy ivly Ke' Aem g`va=I (A=aRt AevI Apea leva=I)
_dwv Ane ivlyvaza devaidpyaRy Ane mnu*yaidpyaRy g! =ay Ke (QyalmaH Aave Ke).
ma!e it` pyaRyo=I v AnviS=t Ke. 119.
hve vna AnviS=tp`ano hetu kaxe Ke:
238
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
_________________________________________________________________
!Ika:- qreqr v p`e AviS=t hova KtaH p` pyaRyo=I AnviS=t Ke, te=I
Aem tIit =ay Ke ke sHsarmaH ko{ p` Svwav=I AviS=t n=I (A=aRt ko{no Svwav
kevz AivczAek$p rhevano n=I). Ane Ah je AnviS=tp`uH Ke temaH sHsar j hetu Ke
kar` ke te (sHsar) mnu*yaidpyaRyak Ke, kem ke te Sv$p=I j tevo Ke (A=aRt sHsarnuH
Sv$p j AevuH Ke). TyaH pir`mta no pUvrdxana Tyagg/h`ak Aevo je ;iya' namno
pir`am te sHsarnuH Sv$p Ke. 120.
hve, pir`amak sHsarmaH ka kar`e pudglno sHb\H =ay Ke ke je=I te
sHsar) mnu*yaidpyaRyak hoy KetenuH Ah sma\an v`Rve Ke:
khanjEnxamaza )
&eytv&apn
239
_________________________________________________________________
kmR=I sHyup`e j te evamaH Aave Ke. (xHka:) Aem hoy to 1[tretra]y do Aave
(sma\an:) n=I Aavto kar` ke Anaidis kmR sa=e sHb Aeva AaanuH je 2pUvRnuH
kmR tene TyaH hetup`e g/hvamaH (SvIkarvamaH) AauH Ke.
Aa rIte nvuH kmR jena kayRwUt Ke Ane UnuH kmR jena kar`wUt
_________________________________________________________________
kmRna sHyogmaH j Axu pir`am hoy Ke, kmR ivna kdI hoto n=I te=I kmR Axu
pir`amnuH kar` Ke.
1. Aek Ais babtne is krva ma!e bI Ais babtno Aa]y levamaH Aave Ane vzI te bI
babtne is krva ma!e phelIno Aa]y levamaH AaveAe tkRdone [tretra]y do khevamaH Aave
Ke.
kmRnuH kar` Axu pir`am ko pKI te Axu pir`amna kar` ivxe pUKvamaH AavtaH,
tenuH kar` paKuH kmR kuH te=I xHkakarne xHka =ay Ke ke Aa vatmaH [tretra]y do Aave Ke.
2. nva kmRnuH kar` Axu Aapir`am Ke, Ane te Axu Aapir`amnuH kar` to tenuH te j
kmR nih (A=aRt nvuH kmR nih) p` phelaHnuH (UnuH) kmR Ke ma!e TyaH [tretra]y do
Aavto n=I.
240
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
_________________________________________________________________
Ke Aevo (Aaano t=aiv\ pir`am) hova=I Aaano t=aiv\ pir`am _pcar=I kmR j
Ke, Ane Aaa p` potana pir`amno ktaR hova=I kmRno ktaR p` _pcar=I Ke. 121.
hve prma=eR Aaane kmRnuH AktaRp`uH kaxe Ke:
ANvya=R:- (pir`am:) pir`am (Svym) pote (AaTma) Aaa Ke, (sa pun:) Ane
te (jIvmyI ikya [it wvit) vmyI iya Ke (ikya) iyane (kmR [it mta) kmR
manvamaH AavI Ke (tSmat) ma!e Aaa (kmR`: ktaR tu n) kmRno ktaR to n=I.
khanjEnxamaza )
&eytv&apn
241
_________________________________________________________________
1. aPy aPt =va yoGy. (je SvtH5p`e kre, te ktaR ktaR jene aPt krephce, te kmR.)
242
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
_________________________________________________________________
te=I (Aem smjvuH ke) Aaa AaSv$pe pir`me Ke, pudglSv$pe n=I pir`mto.
122.
hve, xuH te Sv$p Ke ke je$pe Aaa pir`me Kete khe Ke:
khanjEnxamaza )
&eytv&apn
243
_________________________________________________________________
va. kSy fle. kMm`o kmR`:. wi`da wi`ta ki=teit. &anpir`it: &ancetna Ag/e
v"yma`a, kmRpir`it: kmRcetna, kmRflpir`it: kmRflcetneit wava=R:.. 123.. A=
&ankmRkmRfl$pe` iZ\a cetnaH ivxee` ivcaryit-`a`H AivyPpH &anH
mTyaidwedenaivkLpH wvit. A=va pa@aNtrm-`a`H AivyPpo &anm=RivkLp:. t=a ih-A=R:
prmaTmaidpda=R:, AnNt&ansuqaid$pohimit raga>as/vaStu mo iwa [it
SvprakaravwasenadxR [va=RpiriCKism= ivkLp: ivkLpl`muCyte. s Ov &anH
&ancetneit. kMmH
_________________________________________________________________
Sv$p Ke, te$pe (cetna$pe) qreqr Aaa pir`me Ke. Aaano je ko{ p` pir`am hoy te
sFzoy cetnane _LlHFto n=I (A=aRt Aaano ko{ p` pir`am cetnane jray KoDto
n=Icetna vgrno iblkul hoto n=I)Aem taTpyR Ke. vzI cetna &anp`e, kmRp`e Ane
kmRfzp`e Aem 5` kare Ke. TyaH, &anpir`it (&an$pe pir`it) te &ancetna, kmRpir`it
te kmRcetna, kmRfzpir`it te kmRfzcetna Ke. 123.
hve &annuH, kmRnuH Ane kmRfznuH Sv$p v`Rve Ke:
244
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
!Ika:- =m to, A=RivkLp te &an Ke. TyaH, A=R Ae!le xuH? Svprna ivwagpUvRk
rheluH iv te A=R. tena AakaronuH 1Avwasn te ivkLp, Ane dpR`na inj ivStarnI mafk
(A=aRt jem dpR`na inj ivStarmaH Sv ne pr Aakaro AekIsa=e kaxe Ke tem) jemaH yugpd
Svpr Aakaro Avwase Ke Aevo je A=RivkLp te &an.
Aaa vDe kratuH hoy te kmR Ke. it` (`e `e) te te wave wvta=tapir`mta
Aaa vDe qreqr krato Aevo je teno wav te j, Aaa vDe 2aPy hova=I, kmR Ke. Ane te
(kmR) Aek karnuH hova KtaH, kmR$p _pai\nI ink!tana sdwav Ane Asdwavne kar`e
Anek karnuH Ke.
te kmR vDe inpvvamaH AavtaH je suqdu:q te kmRfz Ke. TyaH, kmR$p _pai\nI
ink!tana Asdwavne kar`e je kmR hoy Ke, tenuH fz AnakulTvl` 3k<itwUt saEQy Ke
Ane kmR$p _pai\nI ink!tana sdwavne kar`e je kmR hoy Ke, tenuH fz 4ivk<itwUt du:q Ke
kem ke TyaH saEQyna l`no Awav Ke.
Aa ma`e &annuH, kmRnuH Ane kmRfznuH Sv$p nI =yuH.
_________________________________________________________________
khanjEnxamaza )
&eytv&apn
24p
A= &ankmRkmRflaNyaTmTven ininoit-
_________________________________________________________________
246
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
_________________________________________________________________
khanjEnxamaza )
&eytv&apn
247
_________________________________________________________________
in*padkoiSm wvaim. s k:. APp i AaTmeit. AaTmeit ko=R:. Ahimit. k=HwUt:. Ok:.
kSya: sa\k:. inmRlaTmanuwUte:. ikHivix:. inivRkarprmcEtNypir`amen pir`t: sn. kr`H
Aitxyen sa\kH sa\ktmH kr`mupkr`H kr`karkmhmek OvaiSm wvaiw. kSya: sa\km.
shjxuprmaTmanuwUte:. ken kTva. ragaidivkLprihtSvsHvedn-&anpir`itblen.
_________________________________________________________________
=ka (A=aRt AaanI xutana in`Ryne xHsta =ka\Nyvad deta =ka), samaNyna
v`Rnno _psHhar kre Ke:
ANvya=R:- (yid) e (]m`:) ]m` (ktaR kr`H kmR kmRflH c AaTma) ;ktaR,
kr`, kmR Ane kmRfz Aaa Ke' ([it init:) Aeva inyvazo =yo =ko (ANyt) ANy$pe
(n Ov pir`mit) n j pir`me, (xum AaTmanH) to te xu Aaane (lwte) _plB\ kre
Ke.
!Ika:- je puru Ae rIte ;ktaR, kr`, kmR Ane kmRfz Aaa j Ke' Aem 2iny krIne
qreqr pr$pe pir`mto n=I, te j puru, pr sa=e sHpkR jene A!kI gyo Ke Ane
nI AHdr pyaRyo jene lIn =ya Ke Aeva xu Aaane _plB\ kre Ke prHtu ANy ko{
(puru) Aeva xu Aaane _plB\ krto n=I.
_________________________________________________________________
1. ;ktaR, kr` vgere Aaa j Ke' Aevo iny =taH be vat nI ={ y Ke: Aek vat to Ae ke
;ktaR, kr` vgere Aaa j Ke. pudglaid n=I A=aRt Aaane pr sa=e sHbH\ n=I' bI
vat Ae nI =ay Ke ke AwedimaH ktaR, kr` vgere wedo n=I, Ae b\uHy Aek Aaa j Ke A=aRt
pyaRyo nI AHdr DUbI gyela Ke.'
248
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
n punrNy:. t=a ih-yda namanaidispaEilkkmRbN\nopai\sHini\\aivtopragrHijtaTmv<ijRpapu*psHini\\aivtopragrHitaTmv<i: Sfi!kmi`irv praroiptivkarohmasH sHsarI, tdaip n nam mm koPyasIt. tdaPyhmek OvopricTSvwaven SvtNZ:
ktaRsm.
Ahmek
OvopricTSvwaven
sa\ktm:
kr`masm.
Ahmek
OvopricTpir`mnSvwavenaTmna aPy: kmaRsm. Ahmek Ov copricTpir`mn-SvwavSy
in*pa>H saEQyivpyRStl`H du:qaQyH kmRflmasm. [dan punrnaid-
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
1. _prag ko{ pda=RmaH, ANy _pai\nI smIptana inime =to _pai\ne Anu$p ivkarI wav
AaEpai\k wav ivkar milnta.
2. rHijt ivk<t miln.
3. Aaropayela (nva A=aRt AaEpai\k$pe) krayela. (ivkaro SvwavwUt nhota p` _pai\na
inime AaEpai\k$pe (nva) =yela hta.)
4. ktaR, kr` Ane kmRna A= ma!e 16 mI ga=ano wava=R uAo.
p. _pr ivk<t miln.
khanjEnxamaza )
&eytv&apn
249
ispaEilkkmRbN\nopai\sii\|vHsivSfirtsuivxushjaTmv<ijRpapu*psHini\|vHsiv
SfirtsuivxushjaTmv<i: Sfi!kmi`irv iv]aNtpraroiptivkarohmekaNtenaiSm
mumuu:. [danImip n nam mm koPyiSt. [danImPyhmek Ov suivxuicTSvwaven SvtNZ:
ktaRiSm Ahmek Ov c suivxuicTSvwaven sa\ktm: kr`miSm Ahmek Ov c
suivxuicTpir`mnSvwavenaTmna
aPy:
kmaRiSm
Ahmek
Ov
c
suivxuicTpir`mnSvwavSy in*pa>mnaklTvl`H saEQyaQyH kmRflmiSm. OvmSy
bN\ptaE moptaE caTmanmekmev wavyt: prma`oirvEkTvwavnoNmuqSy prVy_________________________________________________________________
hve vzI, Anaidis paEdgilk kmRna bH\n$p _pai\nI ink!tana nax=I jene suivxu
shj (Svawaivk) Svpir`it g! ={ Ke Aevo huH sudpu*pnI ink!tana nax=I jene
suivxu shj Svpir`it g! ={ hoy Aeva Sfi!kmi`nI mafkpr vDe Aaropayelo ivkar
(mumuudxamaH A=aRt
jene A!kI gyo Ke Aevo hova=I 1AekaHte mumuu KuH hm`aH p`
&andxamaH p`) qreqr maruH ko{ p` n=I. hm`aH p` huH Aeklo j ktaR KuH, kar` ke huH Aeklo
j suivxu cEtNy$p Svwav vDe SvtH5 KuH (A=aRt Sva\Inp`e kruH KuH) huH Aeklo j kr` KuH,
kar` ke huH Aeklo j suivxu cEtNy$p Svwav vDe sa\ktm KuH huH Aeklo j kmR KuH, kar` ke
huH Aeklo j suivxu cEtNy$pe pir`mvana Svwavne lI\e Aaa=I aPy KuH Ane huH Aeklo j
Anakuztal`vazuH, ;suq' namnuH kmRfz KuHke je (fz) 2suivxu cEtNy$pe pir`mvana
Svwav vDe inpvvamaH Aave Ke.''
Aa rIte bH\magRmaH tem j momagRmaH Aaa Aeklo j Ke Aem 3wavnar Aa puru
prma`unI mafk AekTvwavnamaH _Nmuq hova=I (A=aRt AekTvne wavvamaH tTprlagelo
hova=I), tene pr$p pir`it iblkul =tI n=I Ane,
_________________________________________________________________
2p0
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
VyaNtrVyitkradpsairtaTma
samaNymijtsmStivxejat:.
[Tye xuny _tmohl"mIlu~!ak _Tk!ivvekivivtv:.. 7..
_________________________________________________________________
prma`unI mafk (A=aRt jem AekTvwave pir`mnar prma`u pr sa=e sHg pamto n=I tem),
AekTvne wavnar puru pr sa=e 1sHp< =to n=I te=I pr sa=e AsHp<p`ane lI\e te
suivxu hoy Ke. vzI, ktaR, kr`, kmR Ane kmRfzne 2Aaap`e wavto =ko te puru pyaRyo=I
sHkI`R (qHiDt) =to n=I Ane te=I pyaRyo vDe sHkI`R nih =vane lI\e suivxu hoy Ke.
126.
(hve }lokara Aa j Aaxyne krtaH xunyno mihma krvamaH Aave Ke:)
(A=R:) je`e ANy =I iwNnta ara Aaane Aek bau qseDo Ke (A=aRt
pro=I Alg dxaRo Ke) t=a je`e smSt ivxeona smUhne samaNynI AHdr mGn ky Ke
(A=aRt smSt pyaRyone nI AHdr DUbI gyela dxaRa Ke) Aevo je Aa, _t mohnI
l"mIne (%ine, xowane) lUH!I lenaro xuny, te`e _Tk! ivvek vDe tvne (AaSv$pne)
3
iviv kyu Ke.
(hve xuny vDe xu AaSv$pne aPt krnar Aaano mihma }lokara krI,
samaNyna v`RnnI pU`aRhuit krvamaH Aave Ke:)
_________________________________________________________________
vsHtitlka KHd
1. sHp< sHpkRvazo sHbH\vazo sHgvazo.
2. sMyGi v wedone nih wavtaH Awed Aaane j wave KeAnuwve Ke.
3. iviv xu AekluH Alg.
khanjEnxamaza )
&eytv&apn
2p1
--1
_________________________________________________________________
1. mHdaaHta KHd
2. Anuup KHd
3. pir&an pUH &an ivStarpUvRk &an.
2p2
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
_________________________________________________________________
Ke v, Av ict-_pyogmy te v Ke
pudglmuq je Ke Acetn , teh Av Ke. 127
khanjEnxamaza )
&eytv&apn
2p3
poGgljIvi`bo \Mma\MmiT=kaykalo.
vid Aagase jo logo so sVvkale du.. 128..
_________________________________________________________________
yogmy:
Aq~DEkitwasmyen
svRivxuen
kevl&andxRnl`ena=Rg/h`Vyapar$pe`
inynyeneT=HwUtxuopyogen, Vyvhare` punmRit&ana>xuopyogen c inv<RTvai*pTvadupyogmy:. poGgldVvPpmuhH Aced`H hvid AjIvH pulVymuqmcetnH wvTyjIvVyH
pudgl\maR\maRkaxkalsH&H VypkH pUvl`cetnaya _pyogSy cawavadjIvmcetnH
wvtITy=R:.. 127..
_________________________________________________________________
pir`it$p _pyog vDe in*pNnp`uH (rcayelap`uH, bnelap`uH) jemaH treluH itwase Ke,
te v Ke Ane jemaH _pyognI sa=e rhenarI, y=o l`vazI cetnano Awav hova=I
bhar tem j AHdr Acetnp`uH treluH itwase Ke, te Av Ke.
2p4
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
puljIvinbo \maR\maRiStkaykala#:.
vtRte Aakaxe yo lok: s svRkale tu.. 128..
AiSt ih VySy lokalokTven ivxeivixTvH Svl`savat. Svl`H ih
lokSy DVysmvayaTmkTvH, AlokSy pun: kevlakaxaTmkTvm. tZ svRVyVyaipin
prmmhTyakaxe
tZ
yavit
jIvpulaE
gitiS=it\maR`aE
gitiS=tI
AaSkNdtStitiS=itinbN\nwUtaE
c
\maR\maRviwVyaPyaviS=taE,
svRVyvtRnainimwUt kalo inTydulRiltStavdakaxH xea~yxeai` Vyai` ceTymIaH
smvay
_________________________________________________________________
!Ika:- qreqr lokp`e t=a Alokp`e ivxevazuH (wedvazuH) Ke, kar` ke inj
inj (iwNn) l`ono sdwav Ke. loknuH Svl` !smvayakp`uH (K ona
smudaySv$pp`uH) Ke Ane AloknuH Svl` kevzAakaxakp`uH (Aekla AakaxSv$pp`uH)
Ke. TyaH, svR omaH apnara prm mhan Aakaxne ive yaH je!lamaH gitiS=it \mRvazaH
v t=a pudgl gitiS=it pame Ke, (yaH je!lamaH) temne gitiS=itna inimwUt \mR
t=a A\mR apIne rhelaH Ke Ane (yaH je!lamaH) svR one vtRnana inimwUt kaz sda
vTyaR kre Ke, te te!luH Aakax t=a bakInaH Axe (smSt) oAa!laHno smuday jenuH Sv
p`e Svl` Ke, te lok Ke Ane
_________________________________________________________________
khanjEnxamaza )
&eytv&apn
2pp
_________________________________________________________________
yaH je!la AakaxmaH v t=a pudglnaH gitiS=it =taH n=I, \mR t=a A\mR rhelaH n=I
Ane kaz vtRto n=I, te!luH kevz Aakax jenuH Svp`e Svl` Ke, te Alok Ke. 128.
hve ;iya'$p Ane ;wav'$p Aeva je na wavo temnI ApeaAe no ivxe (
wed) nI kre Ke:
pir`am ara Ane (sHFatat va: wedat) sHFat va wed ara (_TpadiS=itwHga:) _Tpad,
\/aE ne ivnax (jaNyte) =ay Ke.
_________________________________________________________________
2p6
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
k=imit cet. itsmypir`it$pa A=RpyaRya w~yNte. yda jIvonen xrIre` sh wedH ivyogH
TyagH kTva wvaNtrxrIre` sh sHFatH melapkH kroit tda ivwavVynpyaRyo wvit, tSmadev
wvaNtrsHkm`aTsikyTvH w~yte. pulanaH t=Ev ivvitSkN\ivF!naTsikyTven
SkN\aNtrsHyoge sit ivwavVynpyaRyo wvit. mujIvanaH tu inyrTZyl`en
prmkar`smysarsH&en
inymomagRblenayoig-crmsmye
nqkexaiNvhay
prmaEdairkxrIrSy ivlIyman$pe` ivnaxe sit kevl&ana>nNtctuyVyil`en
prmkayRsmysar$pe` SvwavVynpyaRye` kTva yosavuTpad: s wedadev wvit, n sHFatat.
kSmaidit cet. xrIraNtre`
_________________________________________________________________
!Ika:- ko{ o ;wav' tem j ;iya'vazaH hova=I Ane ko{ o kevz ;wav'vazaH
hova=I te ApeaAe no ivxe (A=aRt wed) Ke. TyaH, pudgl t=a v (1) wavvazaH tem
j (2) iyavazaH Ke, kar` ke (1) pir`am ara tem j (2) sHFat ne wed ara teAo pje
Ke, !ke Ke Ane n =ay Ke. bakInaH o to wavvazaH j Ke, kar` ke pir`am ara j teAo
pje Ke, !ke Ke Ane n =ay Ke.Aam iny (A=aRt nI) Ke.
temaH, ;wav'nuH l` pir`amma5 Ke ;iya'nuH l` pirSpHd (kHpn) Ke. TyaH,
sFzaHy o wavvazaH Ke, kar` ke pir`amSvwavvazaH hovane lI\e pir`am vDe ANvy
Ane itrekone pamtaH =ka teAo pje Ke, !ke Ke ne n =ay Ke pudglo to (wavvazaH hova
_praHt) iyavazaH p` hoy Ke, kar` ke pirSpHdSvwavvazaH hovane lI\e pirSpHd vDe KU!aH
pudglo wegaH mztaH hova=I Ane wegaH mzelaH pudglo paKaH KU!aH pDtaH hova=I (te ApeaAe)
teAo pje Ke, !ke Ke ne n =ay Ke. t=a vo p` (wavvaza hova _praHt) iyavaza p`
hoy Ke, kar` ke pirSpHdSvwavvaza
_________________________________________________________________
ANvy !kvap`uH dxaRve Ke Ane itreko pjvap`uH t=a n =vap`uH dxaRve Ke.
KU!aH pudglo kHpn vDe wegaH mze Ke. TyaH, KU!ap`e teAo n =yaH, pudglp`e !kaH ne wegap`e
_pya.
khanjEnxamaza )
&eytv&apn
TvaTpirSpNden
nUtnkmRnokmRpuleWyo
iwaStE:
sh
punweRdenoTp>manavitmanwymana: ikyavNt wviNt.. 129..
2p7
sHFaten,
sHhta:
_________________________________________________________________
hovane lI\e pirSpHd vDe nvaH kmRnokmR$p pudglo=I iw vo temnI sa=e wega =ta hova=I
Ane 1kmRnokmR$p pudglo sa=e wega =yela vo paKa iwNn pDta hova=I (te ApeaAe)
teAo pje Ke, !ke Ke ne n =ay Ke. 129.
hve, gu`ivxe=I ivxe Ke (A=aRt gu`ona wed=I ono wed Ke) Aem j`ave Ke:
1. &anavr`aid kmR$p Ane xrIraid nokmR$p pudglo sa=e wego =yelo v kHpn vDe paKo KU!o pDe
Ke. TyaH, (te pudglo sa=e) wegap`e te n =yo, vp`e te !ko ne (temna=I) KU!ap`e te
pyo.
2p8
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
_________________________________________________________________
!Ika:- no Aa]y krIne Ane prno Aa]y kyaR ivna vtRtaH hova=I jemna vDe
;ilHigt' (a) =ay KeAozqI xkay Ke, AevaH ilHgo gu`o Ke. teAo (gu`o), ;je
Ke te gu`o n=I, je gu`o Ke te n=I' te ApeaAe =I 1Atdwav vDe ivix (iwNn)
vtRta =ka, ilHg Ane 2ilHgI trIkenI isi (Qyait, Aozqa`) vqte na ilHgp`ane
pame Ke. hve, teAo maH ;Aa v Ke, Aa Av Ke' Aevo ivxe (wed) _Tp kre Ke,
kar` ke pote p` 3tdwav vDe 4ivix hova=I ivxene a Ke. je je no je je Svwav
hoy tenuH tenuH te te vDe ivixp`uH hovane lI\e temnamaH ivxe (A=aRt wed) Ke, te=I j vzI
mUtR Ane AmUtR onuH mUtRTvAmUtRTv$p tdwav vDe ivixp`uH hovane lI\e ;Aa mUtR gu`o Ke,
Aa AmUtR gu`o Ke' Aem temnamaH ivxe (wed) nI krvayoGy Ke. 130.
hve mUtR Ane AmUtR gu`onaH l` t=a sHbH\ (A=aRt temne kaH o sa=e sHbH\ Ke
te) khe Ke:
_________________________________________________________________
khanjEnxamaza )
&eytv&apn
2p9
_________________________________________________________________
pyit-mua idygeJa mUtaR gu`a [iNyg/aa wviNt, AmUtaR: puniriNyivya n wviNt [it
mUtaRmUtRgu`anaimiNyainiNyivyTvH l`mum. [dan mUtRgu`a: kSy sHbiN\no wvNtIit
sHbN\H k=yit. poGgldVvPpga A`egiv\a mUtRgu`a: pudglVyaTmka Anekiv\a wviNt
pudglVysHbiN\no wvNtITy=R:. AmUtRgu`anaH sHbN\H itpadyit. dVva`mmua`H
_________________________________________________________________
260
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
_________________________________________________________________
!Ika:- SpxR, rs, gH\ ne v`R iyg/a Ke, kar` ke teAo iyona ivyo Ke. teAo
iyg/ap`anI 1ikt Ane xine vxe iyo vDe wle g/hata hoy ke n g/hata hoy top`
teAo Aekak sU"mpyaRy$p prma`u=I maHDIne Anekak S=UlpyaRy$p p<+vISkH\ su\Ina
svR pudglne Aivxep`e ivxe gu`o trIke hoy Ke, Ane teAo mUtR hovane lI\e (pudgl
isvaynaH) bakInaH one nih vtRta hova=I pudglne j`ave Ke.
xBd p` iyg/a hova=I gu` hxe Aem xHka n krvI, kar` ke te (xBd) ivic5ta
vDe iv$pp`uH (Anekanekkarp`uH) dxaRvto hova KtaH tene Anekak pudglpyaRy trIke
SvIkarvamaH Aave Ke.
_________________________________________________________________
1. prma`u, kamR`vgR`a vgeremaH iyg/ap`uH n=I top` xi$pe AvXy hoy Ke te=I j F`a
prma`uAo SkH\$pe ={ S=Ulp`uH \ar` krtaH iyo vDe j`ay Ke.
ivic5ta iviv\ta. (xBd waak, Awaak, ayoigk, vE]iskAem iviv\ Ke.)
khanjEnxamaza )
&eytv&apn
261
kMMprma`U. KiVvhweyH wi`yH poGgldVvH ij`vreih''.. [it ga=aki=tkme` prma`ul`sU"mSv$pade: p<+vISkN\l`S=UlSv$ppyRNtSy c. t=a ih-y=anNt&anaid-ctuyH
ivxel`wUtH y=asHwvH svRjIveu sa\ar`H t=a v`aRidctuyH ivxel`wUtH y=asHwvH
svRpuleu
sa\ar`m.
y=Ev
canNt&anaidctuyH
mujIvetIiNy&anivymnumangMymagmgMyH c, t=a xuprma`uVye v`aRidctuymPytIiNy&anivymnumangMymagmgMyH c. y=a vanNtctuySy sHsairjIve ragaidSnehinimen
kmRbN\vxadxuTvH wvit t=a v`aRidctuySyaip iSnG\$gu`inimen y`ukaidbN\avS=ayamxuTvm. y=a vanNt&anaidctuySy ragaidSnehrihtxuaTm|yanen xuTvH wvit
t=a v`aRidctuySyaip iSnG\gu`awave bN\nesit prma`upula_________________________________________________________________
xBdne (pyaRy nih mantaH) gu` manvamaH Aave to te k{ rIte yoGy n=I tenuH
sma\an:
=m to, xBd AmUtR no gu` n=I kem ke gu`gu`Ine AiwNn dexp`uH hovane lI\e
teAo (gu`gu`I) 1Aek vedn=I ve> hova=I AmUtR ne p` ]v`eHiyna ivywUtp`uH AavI
pDe.
(bIjH, xBdmaH) pyaRyna l` vDe gu`nuH l` _T=aipt =tuH hova=I xBd mUtR no
gu` p` n=I. pyaRynuH l` kadaicTkp`uH (AinTyp`uH) Ke Ane gu`nuH l` inTyp`uH Ke
ma!e (xBdmaH) kadaicTkp`a vDe inTyp`uH _T=aipt =tuH hova=I (A=aRt xBd ko{k var j
=to hova=I Ane inTy nih hova=I) xBd te gu` n=I. je TyaH inTyp`uH Ke te tene (xBdne)
_TpNn krnaraH pudglonuH Ane temna SpxaRidk gu`onuH j Ke, xBdpyaRynuH nihAem Ait #p`e
g/h` krvuH.
_________________________________________________________________
1. Aek vedn=I ve> Aek &an=I j`avayoGy. (nEyaiyko xBdne Aakaxno gu` mane Ke p` te
maNyta Ama` Ke. gu`gu`Ina dexo AiwNn hoy Ke, te=I gu` je iy=I j`ay te j
[iNy=I gu`I p` j`avo e{Ae. xBd k`eRiNy=I j`ay Ke ma!e Aakax p` k`eRiNy=I j`avuH
e{Ae. p` Aakax to ko{ iy=I j`atuH n=I. ma!e xBd Aakax vgere AmUitRk ono gu`
n=I.)
262
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
vzI ;e xBd pudglno pyaRy hoy to p<+vISkH\nI jem te SpxRnaidk iyono ivy
hovo e{Ae A=aRt jem p<+vISkH\$p pudglpyaRy svR [iNyo=I j`ay Ke tem xBd$p
pudglpyaRy p` svR [iNyo=I j`avo e{Ae' (Aem tkR krvamaH Aave to) Aem p` n=I
kar` ke pa`I (pudglpyaRy hova KtaH) F/a`eHiyno ivy n=I, AiGn (pudglpyaRy hova
KtaH) F/a`eHiNy t=a rsneHiyno ivy n=I Ane pvn (pudglpyaRy hova KtaH) F/a`eHiy,
rsneHiy t=a cu[iNyno ivy n=I. vzI Aem n=I ke pa`I gH\ ivnanuH Ke (te=I nak=I
Ag/a Ke), AiG gH\ t=a rs ivnano Ke (te=I nak t=a w=I Ag/a Ke) Ane pvn
gH\, rs t=a v`R ivnano Ke (te=I nak, w t=a AaHq=I Ag/a Ke) kar` ke svR pudglo
SpxaRid ctu*k siht SvIkarvamaH AaaH Ke kem ke jemne SpxaRid ctu*k Ke AevaH (1)
cHkaHtne, (2) Ari`ne Ane (3) jvne je pudglo _TpNn kre Ke te j pudglo vDe (1) jene
gH\ A Ke Aeva pa`InI, (2) jene gH\ t=a rs A Ke Aeva AiGnI Ane (3) jene
gH\, rs t=a v`R A Ke Aeva _drvayunI _Tpi =tI evamaH Aave Ke.
_________________________________________________________________
ctu*k ctuy carno smUh. (svR pudglomaHp<+vI, pa`I, AiGn, Ane vayu Ae b\aHymaH
SpxaRid care gu`o hoy Ke. ma5 fer Ae!lo j Ke ke p<+vImaH care gu`o Ke, pa`ImaH gH\ A
Ke, AiGnmaH gH\ t=a rs A Ke Ane vayumaH gH\, rs t=a v`R A Ke. Aa vatnI isine
ma!e yui Aa ma`e Ke: cHkaHtmi`$p p<+vImaH=I pa`I Jre Ke, Ari`na lakDamaH=I AiGn =ay Ke
Ane jv qava=I pe!maH vayu =ay Ke ma!e (1) cHkaHtmi`maH, (2) Ari`maH Ane (3) jvmaH rhela
care gu`o (1) pa`ImaH, (2) AiGnmaH Ane (3) vayumaH hova e{Ae. ma5 fer Ae!lo j Ke ke te
gu`omaH=I ke!lak Ag!$pe pir`Mya Ke. vzI paKa, pa`ImaH=I motI$p p<+vIkay nIpjtaH A=va
AiGnmaH=I kajz$p p<+vIkay nIpjtaH care gu`o g! =ta evamaH Aave Ke.
khanjEnxamaza )
&eytv&apn
263
_________________________________________________________________
vzI kaHk (ko{ pyaRymaH) ko{ gu`nuH kadaicTk pir`amnI ivic5tane kar`e =tuH
p`uH ke Ap`uH inTySvwavno itFat krtuH n=I (A=aRt AinTy pir`amne lI\e
=tI gu`nI g!ta Ane Ag!ta inTy Svwav sa=e kaH{ ivro\ pamtI n=I).
ma!e xBd pudglno pyaRy j ho. 132.
hve AmUtR AevaH bakInaH ona gu`o khe Ke:
264
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
!Ika:- yugpd svR one sa\ar` AvgahnuH hetup`uH Aakaxno ivxe gu` Ke.
AekIsa=e svR gmnpir`amI (git$pe pir`melaH) vpudglone gmnnuH hetup`uH \mRno ivxe
gu` Ke. AekIsa=e svR S=anpir`amI vone Ane pudglone S=annuH hetup`uH (iS=itnuH A=aRt
iS=rtanuH inimp`uH) A\mRno ivxe gu` Ke. (kaz isvay) bakInaH Axe Vyone drek pyaRye
smyv<inuH hetup`uH (smysmynI pir`itnuH inimp`uH) kazno ivxe gu` Ke. cEtNypir`am
vno ivxe gu` Ke. Aa ma`e AmUtR ona ivxe gu`onuH sHep &an =taH AmUtR one
`vanaH ilHg (ic, l`, sa\n) aPt =ay Ke A=aRt te te ivxe gu`o vDe te te AmUtR
onuH AiStTv j`ay Keis =ay Ke. (te Spta=I smvvamaH Aave Ke:)
khanjEnxamaza )
&eytv&apn
26p
sklVysa\ar`avgahsHpadnmsvRgtTvadev xeHVya`amsHwvdakaxmi\gmyit. t=Ekvarmev gitpir`tsmStjIvpulanamalokamnhetuTvmdexTvaTkalpulyo:, smudFatadNyZ lokasHQyeywagmaZTvajIvSy, lokaloksIMociltTvadakaxSy, ivkayRhetuTvad\mRSyasHwvmRmi\gmyit. t=Ekvarmev iS=itpir`tsmStjIvpudglanamalokaTS=anhetuTvmdexTvaTkalpudglyo:, smudFatadNyZ lokasHQyeywagmaZTvajIvSy, lokaloksIMociltTvadakaxSy, ivrukayRhetuTvamRSy casHwvd\mRmi\gmyit.
_________________________________________________________________
TyaH Aek j kaze svR one sa\ar` AvgahnuH sHpadn (AvgahhetuTv$p ilHg)
Aakaxne j`ave Ke, kar` ke bakInaH o svRgt (svRapk) nih hova=I temne te sHwvtuH
n=I.
AevI j rIte Aek j kaze gitpir`t (git$pe pir`melaH) smSt vpudglone lok
su\I gmnnuH hetup`uH \mRne j`ave Ke, kar` ke kaz ne pudgl AdexI hova=I temne te sHwvtuH
n=I, v smudFat isvay ANy5 lokna AsHQyma wagma5 hova=I tene te sHwvtuH n=I,
lok ne AloknI sIma Acilt hova=I Aakaxne te sHwvtuH n=I Ane iv kayRno hetu
hova=I A\mRne te sHwvtuH n=I. (kaz ne pudgl AekdexI hova=I teAo lok su\I gmnmaH
inim ={ xke nih v smudFat isvayna kaze lokna AsHQyatma wagmaH j rheto hova=I
te p` lok su\I gmnmaH inim ={ xke nih Aakax gitmaH inim hoy to vpudglonI
git AlokmaH p` hoy Ane te=I lokAloknI myaRda rhe nih, ma!e githetuTv Aakaxno gu`
p` n=I A\mR to git=I iv kayR je iS=it temaH inimwUt Ke, ma!e te p` gitmaH
inim ={ xke nih. Aa rIte githetuTvgu` \mR namna nuH AiStTv j`ave Ke.
AevI j rIte Aek j kaze iS=itpir`t smSt vpudglone lok su\I iS=itnuH
hetup`uH A\mRne j`ave Ke, kar` ke kaz ne pudgl AdexI hova=I temne te sHwvtuH n=I, v
smudFat isvay ANy5 lokna AsHQyatma wagma5 hova=I tene te sHwvtuH n=I, lok ne
AloknI sIma Acilt hova=I Aakaxne te sHwvtuH n=I Ane iv kayRno hetu hova=I \mRne
te sHwvtuH n=I.
_________________________________________________________________
Avgah lIn =vuH te mijt =vuH te Avkax pamvo te. (Aek j kaze svR one samaNy
AvkaxnI aiPtmaH Aakax inimwUt Ke.)
266
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
_________________________________________________________________
AevI j rIte (kaz isvay) bakInaH smSt one drek pyaRye smyv<inuH hetup`uH
kazne j`ave Ke, kar` ke temne smyivix v<i kar`aHtr=I s\atI hovane lI\e (A=aRt
temne smy=I ivix AevI pir`it ANy kar`=I =tI hovane lI\e) Svt: temne te
(smyv<ihetuTv) sHwvtuH n=I.
AevI j rIte cEtNypir`am vne j`ave Ke, kar` ke te cetn hova=I xe one te
sHwvto n=I.
Aa ma`e gu`ivxe=I ivxe `vo.
wava=R:- pUveR dxaRuH tem SpxRrsgH\v`R=I pudglonuH AiStTv j`ay Ke. Ah
AmUtR onuH AiStTv temnaH ivxe l`o=I g! krvamaH AauH Ke.
cEtNypir`am$p l` AnuwvmaH AavtuH hova=I AnHt vonuH AiStTv j`ay Ke.
vaid smSt o jena inime Avgah (Avkax) pame Ke AevuH ko{ hovuH e{Ae te
lokalokapI Aakax Ke. vpudglo git krtaH j`ay Ke, te=I jem maKlaHne gitmaH
inimwUt jz Ke tem vpudglone gitmaH inimwUt ko{ hovuH e{Ae te
lokapI \mR Ke. jem mnu*yne iS=itmaH inimwUt p<+vI Ke tem vpudglone iS=itmaH
inimwUt ko{ hovuH e{Ae te lokapI A\mR Ke. jem kuHwarna cne frvamaH
qIlI inimwUt Ke tem (kaz isvaynaH) svR one pir`mnmaH inimwUt ko{ hovuH
e{Ae te AsHQyat kaza`uAo Ke ke jemna pyaRyo smy, FDI, idvs, vR {Tyaid$pe
=ay Ke.
Aa ma`e gu`wed=I wed nI =yo. 133134.
hve ono dexvv Ane Adexvv$p ivxe (wed) j`ave Ke:
_________________________________________________________________
kaz isvaynaH onI pir`it ;Aek smymaH Aa pir`it ={ Ke' Aem smy=I ivix Ke A=aRt
vhare temaH smynI Apea Aave Ke ma!e temaH ko{ kazinim hovuH e{Ae.
dexvv dexvazap`uH
khanjEnxamaza )
&eytv&apn
267
!Ika:- v, pudgl, \mR, A\mR Ane Aakax Anek dexovazaH hova=I dexvHt Ke.
kaza`u dexma5 (A=aRt AekdexI) hova=I AdexI Ke.
(_pr khelI vat Sp krvamaH Aave Ke:) sHkocivStar =to hova KtaH v lokakax
tuLy AsHQy dexone nih KoDto hova=I v dexvan Ke pudgl, eke e dexma5 (
AekdexI) hova=I AdexI Ke top`, be dexo=I maHDIne sHQyat, AsHQyat Ane AnHt
dexovaza pyaRynI ApeaAe Ainit dexovazuH hova=I dexvan Ke skzlokapI AsHQy
dexona Star$p hova=I \mR dexvan Ke
_________________________________________________________________
268
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
skzlokapI AsHQy dexona Star$p hova=I A\mR dexvan Ke Ane svRapI AnHt
dexona Star$p hova=I Aakax dexvan Ke. kaza`u to e dexma5 hova=I Ane pyaRye
prSpr sHpkR nih hova=I AdexI j Ke.
ma!e kaz AdexI Ke Ane xe o dexvHt Ke. 13p.
hve dexI Ane AdexI o kaH rhelaH Ke te j`ave Ke:
khanjEnxamaza )
&eytv&apn
269
270
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
Okdex
A= dexvvadexvvsHwvkarmasUZyit-
_________________________________________________________________
t=a sveR pda= y>ip inyen SvkIySvkIySv$pe itiNt t=aip Vyvhare` lokakaxe
itNtIit.
AZ
y>PynNtjIvVyeWyonNtgu`pulaiStiNt
t=aPyekdIpkaxe
bhudIpkaxviixavgahxiyogenasHQyeydexeip lokevS=anH n iv|yte.. 136.. A=
ydevakaxSy prma`uVyaeZH dexl`muH xeVydexanaH tdeveit sUcyit-j\ te
`wPpdesa y=a te isa: prma`uVyaeZma`akaxdexa: t\Ppdesa hvHit sesa`H
tenEvakaxdexma`en
dexa
wviNt.
keam.
xubuEkSvwavH
yTprmaTmVyH
tTw<itxeVya`am. Apdeso prma`U Adexo itIyaiddexrihto yosaE pudglprma`u: te`
pdesuBwvo wi`do ten
_________________________________________________________________
v Ane pudglne Aaqa lokmaH ke tena Aek dexmaH rhevano inym n=I. (vzI) kaz, v
Ane pudgl Aek nI ApeaAe lokna Aek dexmaH rhe Ke Ane Anek onI ApeaAe
AHjncU`R=I (AaHj`na JI`a wUka=I) wrelI DablIna Nyaye Aaqa lokmaH j Ke. 136.
hve dexvv Ane Adexvv ka kare sHwve Ke_dwve Ke te khe Ke:
khanjEnxamaza )
&eytv&apn
271
!Ika:- (wgvan kuHdkuHdacayRdev) pote j (140 ma) sU5 ara khexe ke Aakaxna
dexnuH l` Aeka`uaPyTv Ke (A=aRt Aek prma`u=I aPyp`uH te dexnuH l` Ke) Ane
Ah (Aa sU5maH, Aa ga=amaH) ;je rIte Aakaxna dexo Ke te j rIte bakInaH ona dexo
Ke' Aem dexna l`nI Aekkarta khevamaH Aave Ke.
ma!e, jem Aeka`uaPy (Aek prma`u=I aPy hoy AevDa) AHx vDe g`taH Aakaxna
AnHt AHxo hova=I Aakax AnHtdexI Ke, tem Aeka`uaPy (Aek prma`u=I pavayoGy)
AHx vDe g`taH \mR, A\mR Ane Aek vna AsHQyat AHxo hova=I te drek AsHQyatdexI Ke.
vzI jem 1AviS=t ma`vazaH \mR t=a A\mR AsHQyatdexI Ke, tem sHkocivStarne lI\e
2
AnviS=t ma`vaza vnesUkawIna camDanI mafkinj AHxonuH ALpbhuTv nih =tuH
hova=I AsHQyatdexIp`uH j Ke. (Ah Ae =ay Ke ke AmUtR Aeva vna sHkocivStar kem
sHwve? tenuH sma\an krvamaH Aave Ke:) AmUtRna sHkocivStarnI isi to potana Anuwv=I
j sa|y Ke, kar` ke (svRne Svanuwv=I g! Ke ke) v S=Ul tem j k<x xrIrmaH, t=a
bazk tem j kumarna xrIrmaH ape Ke.
pudgl to e Aekdexma5 hova=I y=o rIte (pUveR jem kuH tem)
_________________________________________________________________
1. AviS=t ma` inyt pirma` init map. (\mR t=a A\mRnuH map lok je!luH inyt
Ke.)
2. AnviS=t Ainyt Ainit. (sUkawIna camDanI mafk v pre5nI ApeaAe
sHkocivStar pamto hova=I Ainit mapvazo Ke. Aam hova KtaH, jem camDana Sv AHxo
F!tav\ta n=I, tem vna SvAHxo F!tav\ta n=I te=I te sday inyt AsHQydexI j
Ke.)
272
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
_________________________________________________________________
AdexI Ke top` be dexo vgerena _dwvna hetuwUt t=aiv\ (te karna) iSnG\$gu`$pe
pir`mvanI xi$p Svwavne lI\e tene dexono _dwv Ke te=I pyaRye AnekdexIp`ano p`
sHwv hova=I pudglne idexIp`a=I maHDIne sHQyat, AsHQyat Ane AnHtdexIp`uH p`
Nyayyu Ke. 137.
hve ;kaza`u AdexI j Ke' Aevo inym kre Ke (A=aRt dxaRve Ke):
khanjEnxamaza )
&eytv&apn
273
_________________________________________________________________
!Ika:- kaz, e dexma5 hova=I, AdexI j Ke. vzI tene pudglnI mafk pyaRye
p` AnekdexIp`uH n=I kar` ke prSpr AHtr ivna 1Star$pe ivStrelaH dexma5 AsHQyat
kazo hova KtaH prSpr sHpkR nih hova=I Aek Aek Aakaxdexne apIne rhela kaznI
v<i Tyare j =ay Ke (A=aRt kaza`unI pir`it Tyare j inimwUt =ay Ke) ke yare
2
dexma5 prma`u tena=I (te kaza`u=I) aPt Aek Aakaxdexne mHd git=I AozHgto hoy.
wava=R:- lokakaxna AsHQyat dexo Ke. Aek Aek dexmaH Aek Aek kaza`u rhelo Ke.
te kaza`uAo iSnG\$gu`na Awavne lI\e rTnraixnI mafk KU!a KU!a j rhe Ke, pudgl
prma`uAonI mafk prSpr mzta n=I.
yare pudglprma`u Aakaxna Aek dexne mHd git=I AozHge Ke (A=aRt Aek dex=I
bI AnHtr dexe mHd git=I y Ke) Tyare te (AozHgvamaH Aavta) dexe rhelo kaza`u tene
inimwUtp`e vteR Ke. Aa rIte drek kaza`u pudglprma`une Aek dex su\Ina gmn pyt j
shkarIp`e vteR Ke, v\are nih te=I Sp =ay Ke ke kaz pyaRye p` AnekdexI n=I. 138.
hve kazpda=RnaH Ane pyaRy j`ave Ke:
_________________________________________________________________
1. Star p=aro felavo ivStar. (AsHQyat kazo Aaqa lokakaxmaH p=rayelaH Ke. temne
prSpr AHtr n=I, kar` ke drek AakaxdexmaH Aek Aek kaz rheluH Ke.)
2. dexma5 AekdexI. (AekdexI Aevo prma`u ko{ Aek Aakaxdexne mHd git=I AozHgto hoy
Tyare j te Aakaxdexe rhela kaznI pir`it tene inimwUtp`e vteR Ke.)
274
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
ANvya=R:- (tH dexH Vyitptt:) prma`u Aek Aakaxdexne (mHd git=I) AozHge
Tyare (tTsm:) tena brabr je vqt te (smy:) ;smy' Ke (tt: pUvR: pr:) ;smy'nI
pUveR tem j pKI Aevo (inTy) (y: A=R:) je pda=R Ke (s: kal:) te kaz Ke (smy:
_Tp|vHsI) ;smy' _Tp|vHsI Ke.
!Ika:- ko{ dexma5 kazpda=R vDe Aakaxno je dex aPt hoy te dexne yare
1. Aitm` AozHgvuH te
2. pirma` map
3. v<i vtRvuH te pir`it. (kazpda=R vtRman smy phelaHnI pir`it$pe tem j tena pKInI
pir`it$pe vtRtopir`mto hova=I tenuH inTyp`uH g! Ke.)
khanjEnxamaza )
&eytv&apn
27p
inTyTv g! =ay Ke Aevo pda=R te Ke. Aa rIte smy (A=aRt kaz) AnuTp
Aivn Ke Ane pyaRysmy _Tp|vHsI Ke (A=aRt ;smy'pyaRy _Tpiivnaxvazo Ke).
Aa ;smy' inrHx Ke, kar` ke e Aem n hoy to Aakaxna dexnuH inrHxp`uH bne nih.
vzI Aek smymaH prma`u lokna AHt su\I jto hova KtaH ;smy'na AHxo pDta
n=I kar` ke jem (prma`une) ivix (qas karna) Avgahpir`am hoy Ke tem
(prma`une) ivix gitpir`am hoy Ke. te smvvamaH Aave Ke:jem ivix
Avgahpir`amne lI\e Aek prma`una kd jevDo AnHt prma`uAono SkH\ bne Ke top` te
SkH\ prma`una AnHt AHxo is krto n=I, kar` ke prma`u inrHx Ke tem yare Aek
kaza`u=I aPt Aek Aakaxdexna Aitm`na map jevDa Aek
276
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
dexaitkm`pirma`aviCKenk
E smyenk
E SmaokaNtaditIyH lokaNtmakamt: prma`orsHQyeya: kala`v: smySyanHxTvadsHQyeyaHxTvH n sa\yiNt.. 139..
_________________________________________________________________
;smy'maH prma`u ivix gitpir`amne lI\e lokna Aek KeDe=I bI KeDa su\I y Ke Tyare
(te prma`u vDe AozHgata) AsHQy kaza`uAo ;smy'na AsHQy AHxo is krta n=I, kar`
ke ;smy' inrHx Ke.
khanjEnxamaza )
&eytv&apn
277
ANvya=R:- (A`uinivm AakaxH) Aek prma`u je!la AakaxmaH rhe te!la Aakaxne
(AakaxdexsH&ya) ;Aakaxdex' Aeva nam=I (wi`tm) khevamaH AauH Ke (c) Ane
(tt) te (sveRam A`UnaH) svR prma`uAone (AvkaxH datum xnoit) Avkax devane sm=R
Ke.
278
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
_________________________________________________________________
e ;be AaHgzInuH Aek e5 Ke' Aem khevamaH Aave to (pUKIAe KIAe ke), (1) Aakax
Aiw AHxovazuH Aivwag Aek Ke te=I be AaHgzInuH Aek e5 Ke ke (2) iwNn AHxovazuH
Aivwag Aek Ke te=I? (1) ;Aakax AiwNn AHxovazuH Aivwag Aek Ke te=I be
AaHgzInuH Aek e5 Ke' Aem khevamaH Aave to, je AHx Aek AaHgzInuH e5 Ke te j AHx bI
AaHgzInuH e5 Ke te=I bemaH=I Aek AHxno Awav =yo. Ae rIte be vgere (A=aRt Aek=I
v\are) AHxono Awav =va=I Aakax prma`unI mafk dexma5 @yu (ma!e te to F!tuH n=I.)
(2) ;Aakax iwNn AHxovazuH Aivwag Aek Ke te=I be AaHgzInuH Aek e5 Ke' Aem
khevamaH Aave to (te yoGy j Ke kar` ke) Aivwag Aek maH AHxkLpna filt ={.
e ;be AaHgzInaH Anek e5 Ke (A=aRt Aek=I v\are e5 Ke, Aek n=I)' Aem
khevamaH Aave to (pUKIAe KIAe ke) (1) ;Aakax sivwag (qHDqHD$p) Anek Ke te=I be
AaHgzInaH Anek (Aek=I v\are) e5 Ke ke (2) Aakax Aivwag Aek hova KtaH be
AaHgzInaH Anek e5 Ke? (1) ;Aakax sivwag Anek Ke te=I be AaHgzInHa Anek e5
Ke' Aem khevamHa Aave to, Aakax ke je Aek Ke tene AnHtp`uH @re (ma!e te to F!tuH
n=I.) (2) ;Aakax Aivwag Aek hova KtaH be AaHgzInaH Anek e5 Ke' Aem khevamaH
Aave to (te yoGy j Ke kar` ke) Aivwag Aek maH AHxkLpna filt ={. 140.
khanjEnxamaza )
&eytv&apn
279
A= ityRgU|vRcyavavedyit-
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
280
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
_________________________________________________________________
dexovazo hova=I Ane pudgl e AnekdexIp`anI xi siht Aek dexvazuH t=a pyaRye be
A=va F`a (sHQyat, AsHQyat ne AnHt) dexovazuH hova=I, temne ityRkcy Ke. prHtu
kazne ityRkcy n=I, kar` ke te xiAe tem j iAe Aek dexvazo Ke.
|vRcy to svR one AinvayR j Ke, kar` ke nI v<i 5` koi!ne
(wUt,
vtRman Ane wiv*y Aeva 5`e kazne) SpxRtI hova=I AHxo siht Ke. prHtu, Aa!lo fer Ke ke
smyivix smy=I ivix:: smy inimwUt hova=I vhare jemaH smynI Apea Aave Ke
AevI.
inrNvy ANvy riht Aekvahp`e n hoy Aevo qHiDt Aek$ptasxta riht.
khanjEnxamaza )
&eytv&apn
281
gtm. A= smysNtan$pSyoRcySyaNviy$pe`a\arwUtH kalVyH VyvS=apyit_PpadopHso ivjid jid _Tpad: |vHso iv>te yid cet. kSy. jSs ySy kala`o:. .
OksmyiMh Oksmye vtRmansmye. smySs smyoTpadkTvaTsmy: kala`uStSy. so iv
smAo soip kala`u: swavsmvido hvid SvwavsmviS=to wvit. pUvmuTpad|vHsyH
tda\arwUtH kala`uVy$pH \/aEVyimit ZyaTmk: Svwav: saiStTvimit yavt. tZ
_________________________________________________________________
!Ika:- smy kazpda=Rno v<yHx Ke temaH (te v<yHxmaH) ko{ne p` AvXy _Tpad
t=a ivnax sHwve Ke, kem ke prma`una Aitm` ara (smy$pI v<yHx) _TpNn =to hova=I
kar`pUvRk Ke. (prma`u vDe je Aek AakaxdexnuH mHd git=I AozHgvuH te kar` Ke Ane
smy$pI v<yHx te kar`nuH kayR Ke te=I temaH ko{ pda=Rne _Tpad t=a ivnax =ta hova
e{Ae.)
(;ko{ pda=Rne _Tpadivnax =vanI xI j$r Ke? tene bdle te v<yHxne j _Tpad
ivnax =ta manI l{Ae to xI hrkt?' Aeva tkRnuH sma\an krvamaH Aave Ke:)
_Tpad Ane ivnax e v<TyHxna j manvamaH Aave to, (pUKIAe KIAe ke)
_________________________________________________________________
282
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
kme`. yaEgp>en cet, naiSt yaEgp>H, smmekSy iv\mRyornvtarat. kme` cet, naiSt
km:, v<yHxSy sU"mTven ivwagawavat. tto v<iman koPyvXymnustRVy:. s c
smypda=R Ov. tSy qLvekiSmNnip v<yHxe smuTpad|vHsaE sHwvt:. yo ih ySy v<imto
yiSmn v<yHxe tdv<yHxivixTvenoTpad:, s Ov tSyEv v<imtStiSmNnev v<yHxe
pUvRv<yHxivixTven |vHs:. y>evmuTpadVyyavekiSmNnip v<yHxe sHwvt: smypda=RSy k=H
nam
inrNvyTvH,
yt:
pUvrv<yHxivixTvaWyaH
yugpdupa|vHsoTpadSyaip
Svwavena|vStanuTpNnTvadviS=tTvmev n wvet. OvmekiSmn
_________________________________________________________________
(1) teAo (_Tpad t=a ivnax) yugpd Ke ke (2) me Ke? (1) e ;yugpd Ke' Aem khevamaH
Aave to, yugpdp`uH (F!tuH) n=I kar` ke AekIvqte Aekne be iv \m n hoy (A=aRt
AekI vqte Aek v<yHxne kax Ane AH\karnI mafk _Tpad Ane ivnax Aeva be iv \m
n hoy). (2) e ;me Ke' Aem khevamaH Aave to, m n=I (A=aRt m p` F!to n=I)
kar` ke v<yHx sU"m hova=I temaH ivwagno Awav Ke. ma!e (Aa rIte smy$pI v<yHxne
_Tpad t=a ivnax =va Axk hova=I) ko{ v<iman AvXy xo\vo e{Ae. Ane te
(v<iman) kazpda=R j Ke. tene (te kazpda=Rne) qreqr Aek v<yHxmaH p` _Tpad Ane
ivnax sHwve Ke kar` ke je v<imanne je v<yHxmaH te v<yHxnI ApeaAe je _Tpad Ke, te j
(_Tpad) te j v<imanne te j v<yHxmaH pUvR v<yHxnI ApeaAe ivnax Ke (A=aRt kazpda=Rne
je vtRman pyaRynI ApeaAe _Tpad Ke, te j pUvR pyaRynI ApeaAe ivnax Ke).
e Aam _Tpad Ane ivnax Aek v<yHxmaH p` sHwve Ke, to kazpda=R inrNvy k{
rIte hoy, ke je=I phelaHna Ane pKIna v<yHxnI ApeaAe yugpd ivnax Ane _Tpad pamto
hova KtaH p` Svwave Aivn Ane AnuTpNn hova=I te (kazpda=R) AviS=t
_________________________________________________________________
khanjEnxamaza )
&eytv&apn
283
_________________________________________________________________
n hoy? (kazpda=Rne Aek v<yHxmaH p` _Tpad Ane ivnax yugpd =ta hova=I te inrNvy
A=aRt qHiDt n=I ma!e Svwave AvXy \/uv Ke.)
Aa ma`e Aek v<yHxmaH kazpda=R _Tpady\/aEvazo Ke Aem is =yuH. 142.
hve (jem Aek v<yHxmaH kazpda=R _Tpady\/aEvazo is ky tem) svR v<yHxomaH
kazpda=R _Tpady\/aEvazo Ke Aem is kre Ke:
284
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
_________________________________________________________________
iv>Nte. ke. sHwviS=itnaxsHi&ta A=aR: \maR: Svwava [it yavt. kSy sHbiN\n:. smySs
smy$ppyaRySyoTpadkTvat smy: kala`uStSy. sVvkalH y>ekiSmn vtRmansmye svRda
t=Ev. Os ih kala`usBwavo O: TyIwUto ih Sf!muTpadVyy\/aEVyaTmkkala`usav [it.
t>=a-y=a
pUvRmeksmyoTpad|vHsa\are`a-uilVyaidaNten
vtRmansmye
kalVySyoTpadVyy\/aEVyTvH S=aiptH t=a svRsmyeu &atVyimit. AZ y>PytItanNtkale
dulRwaya: svRp/karopadeywUtaya: isgte: kalliB\pe` bihrshkarI wvit kalSt=aip
inynyen injxuaTmtv-sMyk]an&ananuansmStprVyeCKainro\l`tpr`$pa ya
tu inyctuivR\ara\na sEv tZopadankar`H, n c kalSten kar`en s hey [it wava=R:..
143..
_________________________________________________________________
xke nih. Aa j kazpda=Rna sdwavnI (AiStTvnI) isi Ke (kar` ke) e ivxe AiStTv
Ane samaNy AiStTv is =ay Ke to teAo AiStTv ivna ko{ p` rIte is =ta n=I.
143.
hve kazpda=Rna AiStTvnI ANy=a Anuppi hova=I (A=aRt kazpda=RnuH AiStTv
bI ko{ rIte nih bnI xktuH hova=I) tenuH dexma5p`uH is kre Ke:
ANvya=R:- (ySy) je pda=Rne (dexa:) dexo (dexmaZH va) A=va Aek dex
p` (tvt: &atum n siNt) prma=eR j`ato n=I, (tm A=Rm) te pda=Rne (xUNyH janIih)
xUNy `(AiStTvat A=aRNtrwUtm) ke je AiStTv=I A=aRNtr wUt
(ANy) Ke.
khanjEnxamaza )
&eytv&apn
28p
AekaTmkta AekSv$pta (kaz ivna p` Anaid kaz=I AnHt kaz su\I smyo Aek pKI
Aek prSpr AHtr pDa ivna vteR Ke te=I Aekvah$p bnI jva=I temaH AekSv$pp`uH Aave Ke
Aem xHkakar trf=I tkR Ke.)
286
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
\/aVE ymev ktSTym. OvH sit nXyit ZEl~yH, _sit `w:, AStmupEit inTyH VyH,
_dIyNte `iy`o wava:. ttStvivvwyaTkidvXyma]ywUto v<ev<RimannustRVy:. s
tu dex OvadexSyaNvyVyitrekanuiv\aiyTvaise:. OvH sdexTve ih kalSy kt
OkVyinbN\nH lokakaxtuLyasHQyeydexTvH naWyupgMyet. pyaRysmyaise:. dexmaZH
ih Vysmymitkamt: prma`o: pyaRysmy: isit. lokakaxtuLyasHQyeydexTve tu
VysmySy ktSTya tiTsi:. lokakaxtuLyasHQyeydexEkVyTveip tSyEkH
p/dexmitkamt: prma`oStiTsiirit ceNnEvH Okdexv<e:
_________________________________________________________________
khanjEnxamaza )
&eytv&apn
287
&an&eyivwagenaTmanH
iniNvNnaTmnoTyNtivwTvay
_________________________________________________________________
(1) (na Aek dexnI pir`itne Aaqa nI pir`it manvano sHg Aave Ke.)
Aek dexnI v<i te Aaqa nI v<i manvamaH ivro\ Ke. Aaqay kazpda=Rno je sU"m v<yHx
te smy Ke, prHtu tena Aek dexno v<yHx te smy n=I.
vzI, (2) ityRkcyne |vRcyp`ano sHg Aave Ke. te Aa ma`e : =m kaz
Aek dexe vteR, pKI bI dexe vteR, pKI vzI ANy dexe vteR (Aavo sHg Aave Ke). Aam
ityRkcy |vRcy bnIne ne dexma5 S=aipt kre Ke (A=aRt ityRkcy te j
|vRcy Ke Aem manvano sHg Aavto hova=I dexma5 j is =ay Ke). ma!e
ityRkcyne |vRcyp`uH nih [CKnare =m j kazne dexma5 nI krvuH.
(Aam &eytv&apnne ive ivxe&apn smaPt =yuH.) 144.
hve, Ae rIte &eytv khIne, &an Ane &eyna ivwag vDe Aaane nI krta =ka,
Aaane ATyHt ivw (iw) krva ma!e vharvTvno hetu ivcare Ke:
288
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
ANvya=R:- (sdexE: A=ER:) sdex pda= vDe (init:) 1smaiPt pamelo (smg/:
lok:) Aaqo lok (inTy:) inTy Ke. (tH) tene (y: janait) je `e Ke (jIv:) te v
Ke(a`cut*kaiwsHb:) ke je (sHsardxamaH) car a`o=I sHyu Ke.
!Ika:- Ae ma`e, dexno sdwav jemne filt =yo Ke Aeva je Aakaxpda=R=I maHDIne
kazpda=R su\Ina b\ay pda= temna vDe smaiPt pamelo je Aaqoy lok, tene qreqr temaH
2
AHt:patI hova KtaH AicHTy AevI Svprne `vanI xi$p sHpda vDe v j `e Ke,
prHtu bIuH ko{ `tuH n=I. Ae rIte bakInaH o &ey j Ke Ane v to &ey tem j &an
KeAam &an Ane &eyno ivwag Ke.
hve Aa vne, shjp`e g! (Svwav=I j g!) AevI AnHt&anxi jeno hetu Ke
Ane 5`e kaze AvS=ayIp`uH (!kvap`uH) jenuH l` Ke AevuH, vStuna
_________________________________________________________________
1. K o=I j Aaqo lok smaPt =ay Ke A=aRt te o _praNt bIjH kaH{ lokmaH n=I.
2. AHt:patI AHdr AavI jto AHdr sma{ jto. (v loknI AHdr AavI y Ke.)
khanjEnxamaza )
&eytv&apn
289
_________________________________________________________________
290
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
_________________________________________________________________
TprmaTmpda=aRiprIt:
sa>Nt
Aayu:a`:,
_CKvasinasjintqedrihtaCKuaTmtvaTitpwUt Aanpana`:. OvmayuiriNybloCKvas$pe`awednyen jIvanaH sHbiN\nTvar:
a`a wviNt. te c xunyen jIvaia waviytVya [it.. 146.. A= t Ov a`a wednyen
dxiv\a wvNtITyavedyit_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
!Ika:- SpxRn, rsna, F/a`, cu Ane ]o5 Ae paHc, [iNya` Ke kay, vcn Ane
mn Ae 5`, bza` Ke wv\ar`nuH inim (A=aRt mnu*yaidpyaRynI iS=itnuH inim) te
Aayua` Ke nIce t=a ce jvuH te jenuH Sv$p Ke Aevo vayu (as) te asoCKvasa` Ke.
146.
hve uTpi=I a`one vTvnuH hetup`uH t=a temnuH paEdgilkp`uH sU5ara khe Ke (A=aRt
a`o vTvna hetu Ke Aem uTpi=I dxaRve Ke t=a a`o paEdgilk Ke Aem khe Ke):
khanjEnxamaza )
&eytv&apn
291
!Ika:- (uTpi ma`e) a`samaNy=I ve Ke, vxe Ane pUveR vto hto, te v
Ke. Ae rIte (a`samaNy) Anaid sHtan$pe (vah$pe) vtRta hovane lI\e (sHsardxamaH)
5`e kaz !kta hova=I a`samaNy vne vTvna hetu Ke j. t=aip te (a`samaNy)
vno Svwav n=I kar` ke pudgl=I nIpjelarcayela Ke.
292
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
yt
_________________________________________________________________
Aave Ke. Aam KtaH te a`o AaanuH Sv$p iblkul n=I kar` ke teAo pudgl=I
bnela Ke. 147.
hve a`onuH paEdgilkp`uH is kre Ke:
!Ika:- (1) mohaidk paEdgilk km vDe bH\ayo hovane lI\e v a`o=I sHyu =ay
Ke Ane (2) a`o=I sHyu =vane lI\e paEdgilk kmRfzne (mohI2agIeI v mohrag
epUvRk) wogvto =ko frIne p` ANy paEdgilk km vDe bH\ay
khanjEnxamaza )
&eytv&apn
293
_________________________________________________________________
kmaRi` b|ait, tto &ayte a`a nvtrpulkmR`aH kar`wUta [it.. 148.. A= a`a
nvtrpulkmRbN\Sy kar`H wvNtIit pUvmeva= ivxee` sm=Ryit-pa`aba\H
Aayuraida`anaH ba\aH pIDaH k`id kroit. s k:. jIvo jIv:. kaWyaH kTva. mohpdeseihH
sklivmlkevl&andIpen mohaN\karivnaxkaTprmaTmno ivprItaWyaH moheaWyaH. keaH
a`ba\aH kroit. jIva`H OkeiNymuqjIvanam. jid yid cet so hvid bH\o tda
SvaTmoplMwai$paNmoaiprIto mUlorkTyaidwediw: s prmagmiso ih Sf!H bN\o
wvit. kE: kTva. `a`avr`aidkMmeihH &anavr`aidkmRiwirit. tto &ayte a`a:
pulkmRbN\kar`H wvNtIit. AymZa=R:-y=a koip tPtlohip~Den prH hNtukam: sn pUvR
tavdaTmanmev
hiNt,
padNyFate
inymo
naiSt,
t=aym&anI
jIvoip
tlohip~DS=anIymohaidpir`amen pir`t: sn pUv inivRkarSvsHvedn&anSv$pH
SvkIyxua`H hiNt, padurkale pra`Fate
_________________________________________________________________
Ke, te=I (1) paEdgilk kmRnaH kayR hovane lI\e Ane (2) paEdgilk kmRnaH kar` hovane lI\e
a`o paEdgilk j init (nI) =ay Ke. 148.
hve a`one paEdgilk kmRnuH kar`p`uH (A=aRt a`o paEdgilk kmRna kar` k{ rIte Ke
te) g! kre Ke:
294
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
_________________________________________________________________
!Ika:- =m to a`o=I v kmRfzne wogve Ke tene wogvto =ko moh t=a ene
pame Ke moh t=a e=I Svv Ane prvna a`one 1ba\a kre Ke. TyaH, kdaict (ko{
var) prna p/a`one ba\a krIne Ane kdaict (prna a`one) ba\a nih krIne, potana
wava`one to 2_prp`a vDe (AvXy) ba\a krto =ko, (v) &anavr`aid km baH\e Ke.
Aa ma`e a`o paEdgilk kmna kar`p`ane pame Ke. 149.
hve paEdgilk a`onI sHtitnI (vahnI, prHpranI) v<ino AHtrHghetu sU5ara
khe Ke:
khanjEnxamaza )
&eytv&apn
29p
v<i:,
tSya
AnaidpaEdglkmRmUlH
A= pula`sHtitinv<ihetumNtrH g/ahyit-
_________________________________________________________________
mmtaH yavTkalH n Tyjit. keu ivyeu. dehp\a`esu ivsyesu dehivyrihtprmcEtNykaxpir`te: itpwUteu deh\aneu peiNyivyei*vit. tt: iS=tmett-[iNyaida`oTpedeRhaidmmTvmevaNtrkar`imit.. 150.. A=eiNyaida`anamWyNtrH ivnaxkar`mavedyit-jo idyaidivj{ wvIy y: ktaRtIiNyaTmoT=suqam<tsHtoblen ijteiNyTven
in:kay_________________________________________________________________
!Ika:- je Aa Aaane paEdgilk a`onI sHtan$pe v<i Ke, teno AHtrHg hetu Anaid
paEdgilk kmR jenuH mUz (inim) Ke AevuH xrIraidna mmTv$p _prp`uH Ke.
296
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
!Ika:- qreqr paEdgilk a`onI sHtitnI inv<ino AHtrHg hetu paEdgilk kmR jenuH
kar` (inim) Ke Aeva _prp`ano Awav Ke. Ane te Awav je v smSt iyaidk
pro Anusar pir`itno ivjyI ={ne, (Anek v`vaza) 1Aa]y Anusar sFzI
pir`it=I 2av< =yela Sfi!kmi`nI mafk, ATyHt ivxu _pyogma5 AaamaH AeklamaH
suinzp`e vse Ke, te vne hoy Ke.
Aa Ah taTpyR Ke keAaanuH ATyHt ivwp`uH sa\va ma!e vharvTvna hetuwUt
paEdgilk a`o Aa rIte _CKedvayoGy Ke.
_________________________________________________________________
khanjEnxamaza )
A=
mupv`Ryit-
&eytv&apn
punrPyaTmnoTyNtivwTvisye
297
gitivixVyvharjIvTvhetupyaRySv$p-
_________________________________________________________________
AaamaH suinzp`e vse Ke tene) _prp`ano Awav hoy Ke. te Awav=I paEdgilk
a`onI prHpra A!ke Ke.
Aa rIt=I paEdgilk a`ono _CKed krvayoGy Ke. 1p1.
hve frIne p`, AaanuH ATyHt ivwp`uH sa\va ma!e, vharvTvna hetu Aeva je
gitivix (devmnu*yaid) pyaRyo temnuH Sv$p v`Rve Ke:
298
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
Svl`wUtSv$paiStTvinitSyEkSya=RSy
Svl`wUtSv$paiStTvinit
OvaNyiSm=eR ivix$ptya sHwaivtaTmlawo=nekVyaTmk: pyaRy:. s qlu pudglSy
pudglaNtr [v jIvSy pudgle sHS=anaidivixtya smupjayman: sHwaVyt Ov.
_ppEvHiv\: pyaRy:. AnekVysHyogaTmTven kevljIvVyitrekmaZSyEkVypyaRySyaSqiltSyaNtrvwasnat.. 152..
A= pyaRyVyIdRxRyit-
_________________________________________________________________
(
no), Svl`wUt Sv$pAiStTv=I j init Aeva ANy A=RmaH (maH) ivix$pe
(iw iw $pe) pjto je A=R (wav), te Anekak pyaRy Ke. te Anekak
pyaRy qreqr, jem pudglno ANy pudglmaH (Anekak pyaRy) pjto evamaH Aave Ke
tem, vno pudglmaH sHS=anaid=I ivixp`e (sHS=an vgerena wedo siht) pjto
AnuwvmaH Aave j Ke. Ane Aavo pyaRy _pp (yoGy, Fi!t, Nyayyu) Ke kar` ke je
kevz vno itrekma5 Ke Aevo ASqilt AekpyaRy j Anek ona sHyogakp`e
AHdrmaH Avwase (j`ay) Ke.
wava=R:- eke drek nuH Sv$pAiStTv sday iwNn iwNn rhe Ke top`, jem
pudglno ANy pudglna sHbH\e SkH\$p pyaRy =ay Ke tem vno pudglona sHbH\e devaidk
pyaRy =ay Ke. vno Aavo Anekak devaidpyaRy Ayu n=I kar` ke AHdrmaH etaH,
Anek ono sHyog hova KtaH p`, v kaH{ pudglo sa=e Aek$p pyaRy krto n=I, prHtu TyaH
p` Aekla vno (pudglpyaRy=I udo) ASqilt (pota=I nih Cyut =to)
AekpyaRy j sday vTyaR kre Ke. 1p2.
hve pyaRyna wed dxaRve Ke:
khanjEnxamaza )
&eytv&apn
299
te qlu
jatveds:
_________________________________________________________________
!Ika:- nark, ityc, mnu*y Ane devAe vona pyaRy Ke. teAo namkmR$p pudglna
ivpakne kar`e Anek na sHyogak Ke, te=I jem tuanl, AHgar vgere AiGnna pyaRyo
wUka$p, gaHgDa$p [Tyaid sHS=ano (Aakaro) vDe ANy ANy karna hoy Ke, tem vna te
narkaidpyaRyo sHS=anaid vDe ANy ANy karna j hoy Ke. 1p3.
_________________________________________________________________
tuanl fotraHno AiGn. (tuanl wUkana Aakare hoy Ke Ane AHgaro gaHgDana Aakare hoy
Ke.)
300
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
A=aTmnoNyVysHkI`RTvePy=RinaykmiStTvH SvprivwavhetuTveno>otyit-
hve, AaanuH ANy sa=e sHyup`uH hova KtaH, A=Rinayk AiStTvne Svprna
ivwagna hetu trIke smve Ke:
khanjEnxamaza )
&eytv&apn
301
ivwaghetuwRvit, tt: Sv$paiStTvmev Svprivwagisye itpdmv\ayRm. t=a ihyetnTvaNvyl`H VyH, yetnaivxeTvl`o gu`o, yetnTvVyitrekl`:
pyaRyStTZyaTmkH, ya pUvrVyitrekSpixRna cetnTven iS=ityaRvurpUvRVyitrekTven
cetnSyoTpadVyyaE tTZyaTmkH c Sv$paiStTvH ySy nu SvwavohH s qLvymNy:.
yacetnTvaNvyl`H VyH, yocetnaivxeTvl`o, gu`o, yocetnTvVyitrekl`:
pyaRyStTZyaTmkH, ya pUvrVyitrekSpixRnacetnTven iS=ityaRv<rpUvRVyitrekTvenacetnSyoTpadVyyaE tTZyaTmkH c Sv$paiStTvH ySy tu Svwav: pudglSy s qLvymNy:.
naiSt me mohoiSt Svprivwag:.. 154..
_________________________________________________________________
hetu =ay Ke, te=I Sv$pAiStTv j Svprna ivwagnI isi ma!e pde pde Av\arvuH (
QyalmaH levuH). te Aa ma`e:
(1) cetnp`ano ANvy jenuH l` Ke AevuH je (2) cetnaivxeTv (cetnanuH
ivxep`uH) jenuH l` Ke Aevo je gu` Ane (3) cetnp`ano itrek jenuH l` Ke Aevo je
pyaRyAe 5yak (AevuH Sv$pAiStTv) t=a (1) pUvR ne _r itrekne SpxRnara
cetnp`e je \/aE Ane (23) cetnna _r ne pUvR itrekp`e je _Tpad ne yAe 5yak
(AevuH) Sv$pAiStTv jeno Svwav Ke Aevo huH te qreqr Aa ANy KuH (A=aRt huH pudgl=I
Aa udo ro). Ane (1) Acetnp`ano ANvy jenuH l` Ke AevuH je , (2)
AcetnaivxeTv jenuH l` Ke Aevo je gu` Ane (3) Acetnp`ano itrek jenuH l` Ke
Aevo je pyaRyAe 5yak (AevuH Sv$pAiStTv) t=a (1) pUvR ne _r itrekne SpxRnara
Acetnp`e je \/aE Ane (23) Acetnna _r ne pUvR itrekp`e je _Tpad ne yAe
5yak (AevuH) Sv$pAiStTv je pudglno Svwav Ke te qreqr Aa (mara=I) ANy Ke.
(ma!e) mne moh n=I Svprno ivwag Ke.
_________________________________________________________________
pUvR Ae!le phelaHno _r Ae!le pKIno. (cetn phelaHna Ane pKIna bNne pyaRyone SpxeR Ke te=I
te ApeaAe \/aE Ke, pKIna A=aRt vtRman pyaRynI ApeaAe _Tpad Ke Ane phelaHna pyaRynI
ApeaAe y Ke.)
302
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
A=aTmnoTyNtivwTvay prVysHyogkar`Sv$pmalocyit-
_________________________________________________________________
khanjEnxamaza )
&eytv&apn
303
_________________________________________________________________
_pyog ivxe _pyogno wed _pyogno kar Amuk karno _pyog. (Axu _pyog
prna sHyognuH kar` Ke Aem 1p6 mI ga=amaH khexe.)
1. sakar AakarovazuH wedovazuH sivkLp ivxe
2. inrakar Aakaro ivnanuH wedo ivnanuH inivRkLp samaNy.
304
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
_________________________________________________________________
kSy kmR`: k _pyog: kar`H wvtIit ivcaryit-_vAogo jid ih suho _pyogo yid cet
ih Sf!H xuwo wvit. pu~`H jIvSs sHcyH jaid tda kale Vypu~yH kt<RjIvSy sHcymupcyH
v<i yait b|yt [Ty=R:. Asuho va th pavH Axuwopyogo va t=a tenEv kare`
pu~yvdVypapH sHcyH yait. teismwave ` cymiT= tyorwave n cyoiSt.
indiinjprmaTmwavna$pe` xuopyogblen yda tyoRyo: xuwaxuwopyogyorwav: ikyte
tdowy: sHcy: kmRbN\o naStITy=R:.. 156.. OvH xuwaxuwxuopyogZySy samaNyk=n$pe`
itIyS=le ga=ayH gtm. A= ivxee` xuwopyogSv$pH VyaQyait-jo ja`aid
_________________________________________________________________
!Ika:- vne prna sHyognuH kar` Axu _pyog Ke. Ane te (Axu _pyog)
ivxui Ane sHklex$p _pragne lI\e xuw Ane Axuwp`e iiv\tane paMyo =ko, je pu~y Ane
papp`e iiv\tane pame Ke AevuH je pr tena sHyogna kar` trIke kam kre Ke. (_prag
mHdkay$p Ane tIv/kay$p Aem be karno hova=I Axu _pyog p` xuw Ane Axuw
Aeva be karno Ke temaH, xuw _pyog pu~y$p prna sHyognuH kar` =ay Ke Ane Axuw
_pyog pap$p prna sHyognuH kar` =ay Ke.) prHtu yare bNne karna Aa Axu
_pyogno Awav krvamaH Aave Ke Tyare qreqr _pyog xu j rhe Ke Ane te to prna
sHyognuH Akar` j Ke (A=aRt xu _pyog prna sHyognuH kar` n=I). 1p6
hve xuw _pyognuH Sv$p $pe Ke:
khanjEnxamaza )
&eytv&apn
30p
_________________________________________________________________
cair5mohnIy$p pudglo Anusar pir`itmaH lagelo hovane lI\e xuw _prag g/o hova=I,
je (_pyog) prm wark, mha devai\dev, prmer Aeva AhRtnI, isnI Ane sa\unI ]a
krvamaH t=a smSt vsmUhnI AnukHpa AacrvamaH vteR Ke, te xuw _pyog Ke. 1p7.
hve Axuw _pyognuH Sv$p $pe Ke:
_________________________________________________________________
306
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
ivsyksaAoga#o duSsuidduidugoijudo.
_Ggo _MmGgpro _vAogo jSs so Asuho.. 158..
ivykayavga#o du:]uitduidugoiyut:.
_g/ _NmagRpr _pyogo ySy soxuw:.. 158..
ivixodydxaiv]aNtdxRncairZmohnIypulanuv<iprTven
pirg<hItaxownopragTvaTprmwarkmhadevai\devprmevrahRiTssa\uWyoNyZoNmagR]ane
ivykaydu:]v`duraxydusevnog/tacr`e c v<oxuwopyog:.. 158..
_________________________________________________________________
khanjEnxamaza )
&eytv&apn
307
A= prVysHyogkar`ivnaxmWySyit-
hve prna sHyognuH je kar` (Axu _pyog) tena ivnaxne AWyase Ke:
ANvya=R:- (ANyVye) ANy maH (m|yS=:) m|yS= (wvn) =to (Ahm) huH
(Axuwopyogriht:) Axuwopyog riht =yo =ko tem j (xuwopyu: n) xuwopyu nih
=yo =ko (&anaTmkm) &anak (AaTmkH) Aaane (|yayaim) |ya KuH.
308
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
vaxuopyogen inmuRo wUTva kevlSvVyanuv<ipirg/hat isxuopyog _pyogaTmnaTmNyev inTyH inlmupyuiStaim. O me prVysHyogkar`ivnaxaWyas:.. 159..
A= xrIradavip prVye ma|yS=H k!yit-
_________________________________________________________________
Aa\In nih =va=I xuw A=va Axuw Aevo je Axu _pyog tena=I mu ={ne, kevz
Sv Anusar pir`itne g/hva=I jene xuopyog is =yo Ke Aevo =yo =ko, _pyogaa vDe
(_pyog$p inj Sv$p vDe) AaamaH j sda inzp`e _pyu rhuH KuH. Aa maro prna
sHyogna kar`na ivnaxno AWyas Ke. 1p9.
hve xrIraid pr Tye p` m|yS=p`uH g! kre Ke:
ANvya=R:- (AhH deh: n) huH deh n=I, (mn: n) mn n=I, (c Ov) tem j (va`I
n) va`I n=I (teaH kar`H n) temnuH kar` n=I, (ktaR n) ktaR n=I, (kariyta n)
kariyta (kravnar) n=I, (ktR`am AnumNta n Ov) ktaRno Anumodk n=I.
khanjEnxamaza )
&eytv&apn
309
!Ika:- xrIr, va`I Ane mnne huH prp`e smuH KuH te=I temna Tye mne kaH{ p`
ppat n=I, (te) b\aHy Tye huH ATyHt m|yS= KuH. te Aa ma`e :
qreqr huH xrIr, va`I Ane mnna Sv$pna Aa\arwUt AevuH Acetn n=I huH
Sv$pAa\ar ivna p` (A=aRt huH temna Sv$pno Aa\ar hoya ivna p`) teAo qreqr
potana Sv$pne \are Ke. ma!e huH xrIr, va`I Ane mnno ppat KoDI ATyHt m|yS= KuH.
vzI huH xrIr, va`I Ane mnnuH kar` AevuH Acetn n=I huH kar` ivna p`
(A=aRt huH kar` hoya ivna p`) teAo qreqr kar`vazaH Ke. ma!e temna kar`p`ano ppat
KoDI huH Aa ATyHt m|yS= KuH.
vzI huH SvtH5p`e xrIr, va`I Ane mnnuH kark (krnaruH, ktaR) AevuH Acetn n=I
huH ktaR ivna p` teAo qreqr kray Ke. ma!e temna ktaRp`ano ppat KoDI huH Aa ATyHt
m|yS= KuH.
vzI huH, SvtH5p`e xrIr, va`I Ane mnnuH kark (krnaruH, ktaR) AevuH je Acetn
teno yojk n=I huH ktaRyojk ivna p` (A=aRt huH temna ktaRno yojktemno
kravnarhoya ivna p`) teAo qreqr kray Ke. ma!e temna ktaRna yojkp`ano
(kravnarp`ano) ppat KoDI huH Aa ATyHt m|yS= KuH.
vzI huH SvtH5p`e xrIr, va`I Ane mnnuH kark (krnaruH) je Acetn
310
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
ikyma`ain.
ttohH
teno Anumodk n=I huH ktaRAnumodk ivna p` (A=aRt huH temna ktaRno Anumodk hoya ivna
p`) teAo qreqr kray Ke. ma!e temna ktaRna Anumodkp`ano ppat KoDI huH Aa ATyHt
m|yS= KuH. 160.
hve, xrIr, va`I Ane mnnuH prp`uH nI kre Ke:
!Ika:- xrIr, va`I Ane mn 5`ey pr Ke, kar` ke pudglak Ke. temne
pudglp`uH Ke, kar` ke teAo pudglna Svl`wUt Sv$pAiStTvmaH
khanjEnxamaza )
&eytv&apn
311
_________________________________________________________________
init (rhelaH) Ke. t=aiv\ pudgl Anek prma`uono AekipHDpyaRy$pe pir`am Ke,
kar` ke Anek prma`uonaH Svl`wUt Sv$pAiStTvo Anek hova KtaH k=Hict
(iSnG\Tv$Tvk<t bH\pir`amnI ApeaAe) Aekp`e Avwase Ke. 161.
hve Aaane prp`ano Awav Ane prna ktaRp`ano Awav is kre Ke:
ANvya=R:-(AhH pulmy: n) huH pudglmy n=I Ane (te pula:) te pudglo (mya
ip~DH n kta:) meH ipHD$p kya n=I (tSmat ih) te=I (AhH n deh:) huH deh n=I (va) tem
j (tSy dehSy ktaR) te dehno ktaR n=I.
312
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
_________________________________________________________________
(A=aRt xrIrna) kar` ara, ktaR ara, ktaRna yojk ara ke ktaRna Anumodk ara, xrIrno
ktaR huH n=I, kar` ke Anek prma`uona AekipHDpyaRy$p pir`amno AktaR Aevo huH Anek
prma`uona AekipHDpyaRy$p pir`amak xrIrna ktaRp`e hovamaH svR=a ivro\ Ke. 162.
hve ;prma`uone ipHDpyaRy$p pir`it k{ rIte =ay Ke' Aeva sHdehne dUr kre Ke:
khanjEnxamaza )
&eytv&apn
313
_________________________________________________________________
!Ika:- qreqr prma`u iAaid (be, 5` vgere) dexona Awavne lI\e Adex Ke,
Aek dexna sdwavne lI\e dexma5 Ke Ane SvyH Anek prma`uak xBd pyaRynI
ina (g!tana) AsHwvne lI\e AxBd Ke. (te prma`u) Aivro\pUvRk car SpxR, paHc
rs, be gH\ Ane paHc v`Rna sdwavne lI\e iSnG\ (cIk`o) A=va $ (lUqo) =ay Ke te=I
j tene ipHDpyaRyp`e pir`it$p ipdexaidp`anI AnuwUit =ay Ke. Aa rIte iSnG\$p`uH
ipHDp`anuH kar` Ke. 163.
hve prma`une te iSnG\$p`uH keva karnuH hoy Ke te khe Ke:
_________________________________________________________________
Aek prma`une bI Aek prma`u sa=e ipHD$pe pir`it te idexIp`anI AnuwUit Ke Aek
prma`une bI be prma`uAo sa=e ipHD$pe pir`it te i5dexIp`ano Anuwv Ke. Aa ma`e
prma`u ANy prma`uAo sa=e ipHD$pe pir`mtaH AnekdexIp`uH Anuwve Ke.
314
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
hova=I _LlHFI xkato n=I. Ane te pir`amne lI\e je 1kadaicTk 2ivic5ta \ar` kre Ke AevuH,
Aek=I maHDIne Aek Aek v\taH AnHt Aivwag itCKedo su\I apnaH iSnG\Tv A=va $Tv
prma`une hoy Ke kar` ke prma`u Anek karna gu`vazo Ke.
_________________________________________________________________
khanjEnxamaza )
&eytv&apn
31p
A=aZ kIxaiTSnG\$TvaiTp~DTvimTyavedyit-
_________________________________________________________________
wava=R:- prma`u pir`amvazo hova=I tenaH iSnG\Tv Ane $Tv Aek Aivwag
itCKed=I maHDIne AnHt Aivwag itCKedo su\I trtmta pame Ke. 164.
hve kevaH iSnG\$Tv=I ipHDp`uH =ay Ke te khe Ke:
316
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
imit cet. Oko igu`iStit itIyoip igu` [it aE smsHQyanaE ittStavt OkSy
ivvitigu`Sy igu`ai\kTve kte sit s: ctuguR`o wvit xitctuypir`to wvit. tSy
ctuguR`Sy pUvigu`en sh bN\o wvtIit. t=Ev aE iZxiyuo ittStavt, tZaPyekSy
iZgu`xBdaiw\eySy iZxityuSy prma`o: xitymelapke kte sit pgu`TvH wvit. ten
pgu`en sh pUviZgu`Sy bN\o wvit. OvH yoRyo: iSnG\yoRyoRyo $yoRyoRyo:
iSnG\$yovaR smyo: ivmyo igu`ai\kTve sit bN\o wvtITy=R:, ikHtu ivxeoiSt.
AaidpirhI`a AaidxBden jlS=anIyH jFNyiSnG\TvH valukaS=anIyH jFNy$TvH w~yte,
taWyaH
ivhIna
AaidpirhI`a
b|yNte.
ikHcprmcEtNypir`itl`prmaTmtvwavna$p\mR|yanxu|yanblen
y=a
jFNyiSnG\xitS=anIye I`ragTve sit jFNy$xitS=anIye I`eTve c sit jlvalukyoirv
jIvSy bN\o n wvit, t=a pulprma`orip jFNyiSnG\$xitStave bN\o n
wvtITyiway:.. 165.. A= tmeva= ivxee` sm=Ryit-gu`xBdvaCyxityyuSy
iSnG\prma`otuguR`iSnG\en $e` va smxBdsH&en
_________________________________________________________________
!Ika:- sman krtaH be 1gu` Ai\k iSnG\Tv ke $Tv hoy to bH\ =ay Ke te _TsgR
khanjEnxamaza )
&eytv&apn
317
hve prma`uAone ipHDp`amaH y=o hetu Ke (A=aRt _pr kuH te j kar` Ke) Aem
nI kre Ke:
!Ika:- y=o hetu=I j prma`uAone ipHDp`uH =ay Ke Aem nI krvuH, kar` ke be Ane
car gu`vaza t=a 5` Ane paHc gu`vazaAeva be iSnG\ prma`uAone A=va Aeva be $
prma`uAone A=va Aeva be iSnG\$ prma`uAone (Aek iSnG\ Ane Aek $ prma`une)
bH\nI isi Ke. kuH Ke ke :
;i`a i`e` bJHit luqa luqa y poGgla.
i`luqa y bJHit $va$vI y poGgla..'
;i`Ss i`e` duraihHO` luqSs luqe` duraihO`.
i`Ss luqe` hveid bH\o jh~`vje ivsme sme va..'
318
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
;;i`Ss i`e` duraihO` luqSs luqe` duraihO`. i`Ss luqe` hveid bH\o
jh~`vje ivsme sme va..''.. 166..
_________________________________________________________________
(A=R: pudglo ;$pI' Ane ;A$pI' hoy Ke TyaH iSnG\ pudglo iSnG\nI sa=e
bH\ay Ke, $ pudglo $nI sa=e bH\ay Ke, iSnG\ Ane $ p` bH\ay Ke.
jFNy isvay AekI AHxvazo hoy ke bekI AHxvazo hoy, iSnG\no be Ai\k AHxvaza
iSnG\ prma`u sa=e, $no be Ai\k AHxvaza $ prma`u sa=e Ane iSnG\no (be Ai\k
AHxvaza) $ prma`u sa=e bH\ =ay Ke.)
_________________________________________________________________
ko{ Aek prma`unI ApeaAe ivsdxitno smanAHxvazo bIe prma`u ;$pI' khevay Ke Ane
bakIna b\a prma`uAo tenI ApeaAe ;A$pI' khevay Ke. jem ke paHc AHx iSnG\tavaza prma`une
paHc AHx $tavazo bIe prma`u ;$pI' Ke Ane bakIna b\a prma`uAo tena ma!e ;A$pI' Ke.
Aano A=R Aem =yo keivsdxitna smanAHxvaza prma`uAo prSpr ;$pI' Ke sdxitna
A=va AsmanAHxvaza prma`uAo prSpr ;A$pI' Ke.
khanjEnxamaza )
&eytv&apn
319
A=aTmn: pulip~Dkt<RTvawavmv\aryit-
_________________________________________________________________
320
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
_________________________________________________________________
yoGyta Anusar SpxaRid ctu*kna AaivwaRv Ane itrowavnI Svxine vx ={ne p<+vI,
pa`I, tej ne vayu$p potana pir`amo=I j =ay Ke. Aa=I nI =ay Ke ke iA`ukaid
AnHtanHt pudglono ipHDktaR Aaa n=I. 167.
hve (jem Aaa pudglipHDno krnar n=I tem) Aaa pudglipHDno lavnar (p`)
n=I Aem nI kre Ke:
ANvya=R:- (lok:) lok (svRt:) svRt: (sU"mE: badrE:) sU"m tem j badr (c)
t=a (AayoGyE: yoGyE:) kmRTvne AyoGy tem j kmRTvne yoGy (pulkayE:) pudglkayo
(pudglSkH\o) vDe (Avga#ga#inict:) (ivix rIte) Avgaha{ne ga# wrelo Ke.
_________________________________________________________________
SpxaRid ctu*k SpxR, rs, gH\ ne v`R. (SpxaRidknI g!ta Ane Ag!ta te pudglnI xi
Ke.)
khanjEnxamaza )
&eytv&apn
321
_________________________________________________________________
!Ika:- sU"mp`e pir`mela tem j badrp`e pir`mela, Ait sU"m A=va Ait S=Ul
nih hova=I kmRp`e pir`mvanI xivaza tem j Ait sU"m A=va Ait S=Ul hova=I
kmRp`e pir`mvanI xi vgrnaAeva pudglkay vDe, AvgahnI ivixtane lI\e prSpr
ba\a kyaR ivna, Svymev svRt: (b\ay dexe) lok ga# wrelo Ke. ma!e nI =ay Ke ke
pudglipHDono lavnar Aaa n=I.
322
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
yto
ih
tuLyeZavga#jIvpir`ammaZH
bihrsa\nmai]Ty
jIvH
pir`miytarmNtre`aip kmRTvpir`mnxiyoign: pulSkN\a: Svymev kmRwaven
pir`miNt. ttov\ayRte n pulip~DanaH kmRTvktaR puruoiSt.. 169..
A=aTmn: kmRTvpir`tpulVyaTmkxrIrkt<RTvawavmv\aryit-
khanjEnxamaza )
&eytv&apn
323
_________________________________________________________________
pir`ta: poGglkaya pudglSkN\a: pu`o iv jIvSs punrip wvaNtreip jIvSy sHjayHte deha
sHjayNte sMyGjayNte deha: xrIra`Iit. ikH kTva. dehHtrsHkmH pPpa dehaNtrsHkmH wvaNtrH
aPy lB|veit. Anen ikmutH wvit-AaEdairkaidxrIrnamkmRrihtprmaTmanm-lwmanen jIven
yaNyupaijRtaNyaEdairkaidxrIrnamkmaRi` tain wvaNtre aPte sTyudymagCKiNt, tdudyen
nokmRpula AaEdairkaidxrIrakare` Svymev pir`miNt. tt: kar`adaEdairkaidkayanaH jIv:
ktaR n wvtIit.. 170.. A= xrIrai` jIvSv$pH n wvNtIit ininoit-AorailAo y deho
AaEdairk deh: deho ve_iVvAo y deho vEikyk tej[Ao tEjisk: Aahary kMm[yo
Aahark: kamR` puGgldVvPpga sVve Ote p deha: pulVyaTmka: sveRip
_________________________________________________________________
wava=R:- vna pir`amne inimma5 krIne je pudglo Svymev kmR$pe pir`me Ke,
te pudglo j ANy wvmaH xrIr bnvamaH inimwUt =ay Ke Ane nokmRpudglo Svymev
xrIr$pe pir`me Ke. ma!e xrIrno ktaR Aaa n=I. 170.
hve Aaane xrIrp`ano Awav nI kre Ke:
324
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
_________________________________________________________________
mm
Sv$pH
n
wviNt.
kSmaidit
cet.
mmaxrIrcEtNycmTkarpir`tTven
svRdEvacetnxrIrTvivro\aidit.. 171.. OvH pudglSkN\anaH bN\VyaQyanmuQytya itI-yS=le
ga=apkH gtm. [it ;Apdeso prma`U' [Tyaid ga=anvken prma`uSkN\wediwpudglanaH
ip~Din*piVyaQyan_________________________________________________________________
!Ika:- AaEdairk, vEiiyk Aahark, tEjs Ane kamR`Ae xrIro b\aHy pudglak
Ke te=I nI =ay Ke ke Aaa xrIr n=I. 171.
hve Tyare vnuH, xrIraid svR pro=I ivwagna sa\nwUt, Asa\ar` Svl` xuH
Ke te khe Ke:
khanjEnxamaza )
&eytv&apn
32p
Arsm$pmgN\mVyH cetnagu`mxBdm.
janIilg/h`H jIvminidRsHS=anm.. 172..
AaTmno ih rs$pgN\gu`awavSvwavTvaTSpxRgu`VyywavSvwavTvat xBdpyaRyawavSvwavTva=a
tNmUladilg/aTvaTsvRsHS=anawavSvwavTva
pulVy
ivwagsa\nmrsTvm$pTvmgN\TvmVyTvmxBdTvmilg/aTvmsHS=anTvH
caiSt.
sklpulapulajIvVyivwagsa\nH tu cetnagu`TvmiSt. tdev c tSy
SvjIvVymaZai]tTven Svl`taH ibw/a`H xeVyaNtrivwagH sa\yit. Ailg/a [it
vVye ydilg/h`imTyuH thutra=Ritpye. t=a ih-n ilHgEiriNyEg/aRhktama-
_________________________________________________________________
326
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
(1) g/ahk (&ayk) Aeva jene ilHgo vDe Ae!le ke iyo vDe g/h` (`vuH) =tuH
n=I. te AilHgg/h` Ke Aa rIte Aaa Atiy&anmy Ke Aeva A=RnI ai =ay Ke. (2)
g/a (j`avayoGy) Aeva jenuH, ilHgo vDe Ae!le ke iyo vDe g/h` (`vuH) =tuH n=I te
AilHgg/h` Ke Aa rIte Aaa iyp/Tyno ivy n=I Aeva A=RnI aiPt =ay Ke. (3)
jem \umaDa ara AiGnnuH g/h` =ay Ke tem ilHg ara Ae!le ke iygMy ara (iyo=I
j`avayoGy ic ara) jenuH g/h` (`vuH) =tuH n=I te AilHgg/h` Ke Aa rIte Aaa
iyTypUvRk Anumanno ivy n=I Aeva A=RnI aiPt =ay Ke. (4) bIAo vDe ma5
ilHg ara j jenuH g/h` =tuH n=I te AilHgg/h` Ke Aa rIte Aaa Anumeyma5 (kevz
Anuman=I j j`avayoGy) n=I Aeva A=RnI aiPt =ay Ke. (p) jene ilHg=I j prnuH g/h`
=tuH n=I te AilHgg/h` Ke Aa rIte Aaa Anumatama5 (kevz Anuman krnaro j) n=I
Aeva A=RnI aiPt =ay Ke. (6) ilHg ara nih p` Svwav vDe jene g/h` =ay Ke te
AilHgg/h` Ke Aa rIte Aaa Ty &ata Ke Aeva A=RnI aiPt =ay Ke. (7) jene ilHg vDe
Ae!le ke _pyog namna l` vDe g/h` Ae!le ke &ey pda=nuH AalHbn n=I te AilHgg/h`
Ke Aa rIte Aaane ba pda=na AalHbnvazuH &an n=I Aeva A=RnI aiPt =ay Ke. (8)
je ilHgne Ae!le ke _pyog namna l`ne g/h` krto n=I Ae!le ke pote (kaHy bhar=I)
lavto n=I te AilHgg/h` Ke Aa rIte Aaa je kaHy=I lvatuH n=I Aeva &anvazo Ke Aeva
A=RnI aiPt =ay Ke. (9) jene ilHgnuH Ae!le ke _pyog namna l`nuH g/h` Ae!le ke pr=I
hr` ={ xktuH
_________________________________________________________________
khanjEnxamaza )
&eytv&apn
327
328
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
_________________________________________________________________
puru Ane npuHsk vedonuH g/h` n=I te AilHgg/h` Ke Aa rIte Aaa e tem j wave I,
puru Ane npuHsk n=I Aeva A=RnI ai =ay Ke. (17) ilHgonuH Ae!le ke \mRiconuH g/h`
jene n=I te AilHgg/h` Ke Aa rIte Aaane bihrHg (ba) yitilHgono Awav Ke Aeva
A=RnI aiPt =ay Ke. (18) ilHg Ae!le ke gu` AevuH je g/h` Ae!le ke A=aRvbo\ (pda=R&an)
te jene n=I te AilHgg/h` Ke Aa rIte Aaa gu`ivxe=I nih AailHigt AevuH xu Ke
Aeva A=RnI ai =ay Ke. (19) ilHg Ae!le ke pyaRy AevuH je g/h` Ae!le ke A=aRvbo\ivxe
te jene n=I AilHgg/h` Ke Aa rIte Aaa pyaRyivxe=I nih AailHigt AevuH xu Ke
Aeva A=RnI ai =ay Ke. (20) ilHg Ae!le ke Tyiw&annuH kar` AevuH je g/h` Ae!le ke
A=aRvbo\samaNy te jene n=I te AilHgg/h` Ke Aa rIte Aaa =I nih AailHigt Aevo
xu pyaRy Ke Aeva A=RnI ai =ay Ke. 172.
hve AmUtR Aeva Aaane iSnG\$p`ano Awav hova=I bH\ k{ rIte ={ xke Aevo
pUvR p rjU kre Ke :
khanjEnxamaza )
&eytv&apn
329
_________________________________________________________________
Ovmilgg/h`xBdSy
VyaQyankme`
xujIvSv$pH
&atVyimTyiway:..
172..
A=amUtRxuaTmno VyaQyane kte sTymUtRjIvSy mUtRpudglkmR`a sh k=H bN\o wvtIit pUvRpH
kroit-muo $vaidgu`o mUt $prsgN\SpxRTvat pudglVygu`: bJid ANyoNysH}lee`
b|yte bN\mnuwvit, tZ doo naiSt. kE: kTva. faseih A~`m~`eihH
iSnG\$gu`l`SpxRsHyogE:. ikHivixE:. ANyoNyE: prSprinimE:. tiVvvrIdo APpa bJid
ik\ poGglH kMmH tiprItaTma b|ait k=H paEdglH kmeRit. AyH prmaTma
inivRkarprmcEtNycmTkarpir`tTven
bN\kar`wUtiSnG\$gu`S=anIyrageaidivwavpir`amrihtTvadmUtRTva
_________________________________________________________________
SpxRivxene lI\e temno ANyoNy bH\ j$r sm xkay Ke prHtu Aaa Ane kmRpudglno
bH\ =to k{ rIte sm xkay? kar` ke mUtR AevuH kmRpudgl $paidgu`vazuH hova=I tene y=o
iSnG\$Tv$p SpxRivxeno sHwv hova KtaH p` AmUtR Aevo Aaa $paidgu`o ivnano
hova=I tene y=o iSnG\$Tv$p SpxRivxeno
_________________________________________________________________
330
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
paEdglH kmR k=H b|ait, n k=mpIit pUvRp:.. 173.. A=EvmmUtRSyaPyaTmno nyivwagen bN\o
wvtIit TyurH ddait-$vaidOihH rihdo AmUtRprmicyoit:pir`tTven tavdymaTma
$paidriht:. t=aiv\: sn ikH kroit. peCKid ja`aid muavS=ayaH
yugpTpiriCKi$psamaNyivxeg/ahkkevldxRn&anopyogen y>ip tadaTMysHbN\o naiSt
t=aip g/ag/ahkl`sHbN\en pXyit janait. kain kmRtapain. $vmadIi` dVvai`
$prsgN\SpxRsihtain mUtRVyai`. n kevlH Vyai` gu`e y j\a tdgu`aH y=a. A=va y=a
kiTsHsarI
_________________________________________________________________
AsHwv hovane lI\e Aek AHg ivkz Ke (A=aRt bH\yoGy be AHgomaH=I Aek AHg qamIvazuH
KeSpxRgu` ivnanuH hova=I bH\nI yoGytavazuH n=I). 173.
hve Aaa AmUtR hova KtaH tene Aa ma`e bH\ =ay Ke Aevo isaHt nI kre Ke:
!Ika:- je kare $paidriht (v) $pI one t=a temna gu`one deqe Ke Ane `e
Ke, te j kare $paidriht (v) $pI kmRpudglo sa=e bH\ay Ke kar` ke
khanjEnxamaza )
&eytv&apn
331
wava=R:- ;Aaa AmUitRk hova KtaH mUitRk kmRpudglo sa=e kem bH\ay Ke?' AevaH
no AacayRwgvane _r AaPyo Ke keAaa AmUitRk hova KtaH
_________________________________________________________________
332
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
A= wavbN\Sv$pH &apyit-
mUitRk pda=ne kem `e Ke? je rIte te mUitRk pda=ne `e Ke te j rIte mUitRk kmRpudglo sa=e
bH\ay Ke.
qreqr A$pI Aaane $pI pda= sa=e kaH{ sHbH\ nih hova KtaH A$pIne $pI sa=e
sHbH\ hovano vhar p` ivro\ pamto n=I. ;Aaa mUitRk pda=Rne `e Ke' Aem khevamaH
Aave Ke TyaH prma=eR AmUitRk Aaane mUitRk pda=R sa=e kaH{ sHbH\ n=I Aaane to ma5
mUitRk pda=Rna Aakare =tuH je &an tenI sa=e j sHbH\ Ke Ane te pda=aRkar &an sa=ena
sHbH\ne lI\e j ;AmUitRk Aaa mUitRk pda=Rne `e Ke' Aevo AmUitRkmUitRkna sHbH\$p
vhar is =ay Ke. AevI j rIte, ;Amuk Aaane mUitRk kmRpudglo sa=e bH\ Ke' Aem
khevamaH Aave Ke TyaH prma=eR AmUitRk AaTmane mUitRk kmRpudglo sa=e kaH{ sHbH\ n=I Aaane
to kmRpudglo jemaH inim Ke Aeva rageaidwavo sa=e j sHbH\ (bH\) Ke Ane te
kmRinimk rageaidwavo sa=e sHbH\ (bH\) hovane lI\e j ;Aa Aaane mUitRk kmRpudglo
sa=e bH\ Ke' Aevo AmUitRkmUitRkna bH\$p vhar is =ay Ke.
eke mnu*yne Ipu5\naidk sa=e qreqr kaH{ sHbH\ n=I, teAo te mnu*y=I tdn
iw Ke, top` Ipu5\naidk Tye rag krnara mnu*yne ragnuH bH\n hova=I Ane te
ragmaH Ipu5\naidk inim hova=I ;Aa mnu*yne Ipu5\naidknuH bH\n Ke' Aem
vhar=I j$r khevamaH Aave Ke tevI j rIte, eke Aaane kmRpudglo sa=e qreqr kaH{ sHbH\
n=I, teAo Aaa=I tdn iw Ke, top` rageaidwavo krnara Aaane rageaidwavonuH
bH\n hova=I Ane te wavomaH kmRpudglo inim hova=I ;Aa Aaane kmRpudglonuH bH\n Ke'
Aem vhar=I j$r khI xkay Ke. 174.
hve wavbH\nuH Sv$p j`ave Ke:
khanjEnxamaza )
&eytv&apn
333
334
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
_________________________________________________________________
khanjEnxamaza )
&eytv&apn
33p
paEdgilk kmR bH\ay Ke. Aam Aa bH\nuH inim wavbH\ Ke. 176.
hve pudglbH\nuH Sv$p, vbH\nuH Sv$p Ane te bNnena bH\nuH Sv$p j`ave Ke:
336
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
_________________________________________________________________
!Ika:- Aa Aaa lokakaxtuLy AsHQy dexvazo hova=I sdex Ke. tena Ae dexomaH
kayvgR`a, vcnvgR`a Ane mnovgR`ana AalHbnvazo pirSpHd (kHp)
khanjEnxamaza )
&eytv&apn
337
_________________________________________________________________
je kare =ay Ke, te kare kmRpudglna smUho Svymev pirSpHdvaza vtRta =ka vexe p` Ke,
rhe p` Ke Ane y p` Ke Ane e vne mohrage$p wav hoy to bH\ay p` Ke. ma!e
nI =ay Ke ke bH\no hetu wavbH\ Ke. 178.
hve, ragpir`amma5 Aevo je wavbH\ te bH\no hetu hova=I te j inybH\ Ke
Aem is kre Ke:
ANvya=R:- (r:) ragI Aaa (kmR b|nait) kmR baH\e Ke, (ragrihtaTma) rag
riht Aaa (kmRiw: muCyte) kmR=I mukay Ke(O:) Aa, (jIvanaH) vona (bN\smas:)
bH\no sHep (inyt:) iny=I (janIih) `.
!Ika:- ragpir`t v j nva kmR=I bH\ay Ke, vEraGypir`t bH\ato
338
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
_________________________________________________________________
$po wavbN\ Ov bN\ [it &apyit-ro bH\id kMmH ro b|ait kmR. r Ov kmR b|nait,
n c vEraGypir`t:. muHcid kMmeihH ragrihdPpa muCyte kmRWyaH ragrihtaTma. muCyt Ov
xuwaxuwkmRWyaH ragrihtaTma, n c b|yte. Oso bH\smaso O TyIwUto bN\sHep:. jIva`H
jIvanaH sMbN\I. ja` i`CKydo janIih TvH he ix*y, inyto inynyaiwaye`eit. OvH
ragpir`am
Ov
bN\kar`H
&aTva
smStragaid-ivkLpjalTyagen
ivxu&andxRnSvwavinjaTmtve inrNtrH wavna ktRVyeit.. 179.. A= jIvpir`amSy
VybN\sa\kH
_________________________________________________________________
khanjEnxamaza )
&eytv&apn
339
e Axuw Ke, (rag:) rag (xuw: va Axuw:) xuw A=va Axuw (wvit) hoy Ke.
_________________________________________________________________
340
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
khanjEnxamaza )
&eytv&apn
341
_________________________________________________________________
tZaxuinym|ye xuopyog: k=H lWyt [it ix*ye` pUvRpe kte sit TyurH ddaitvSTvekdexprIa tavyl`H, xuwaxuwxuVyavlMbnmupyogl`H ceit ten kar`enaxuinym|yeip xuaTmavlMbnTvat xu|yeyTvat xusa\kTva xuopyogpir`amo lWyy
[it
nyl`mupyogl`H
c
y=asHwvH
svRZ
&atVym.
AZ
yosaE
ragaidivkLpopai\rihtsmai\l`xuopyogo muikar`H wi`t: s tu xuaTmVy-l`a
eywUtaCKupair`aimkwavadwed\anVyai=Rknyenaiwoip wed\anpyaRyai=Rk-nyen iw:.
kSmaidit cet. Aymekdexinravr`Tven ayopximkq~D&anVyi$p:, s c pair`aimk:
sklavr`rihtTvenaq~D&anVyi$p: AyH tu saidsaNtTven ivnr:, s c
Ana>nNtTvenaivnr:. yid punrekaNtenawedo wvit tihR F!oTpaE m<iTp~Divnaxvt
|yanpyaRyivnaxe moe jate sit |yey$ppair`aimkSyaip ivnaxo wvtITy=R:. tt Ov &ayte
xupair`aimkwavo |yey$po wvit, |yanwavna$po n wvit. kSmat. |yanSy
ivnrTvaidit.. 181.. OvH VybH\kar`Tvat im+yaTvragaid-ivkLp$po wavbN\ Ov inyen
_________________________________________________________________
wava=R:- pr Tye vtRto Aevo xuw pir`am te pu~ynuH kar` Ke Ane Axuw
pir`am te papnuH kar` Ke te=I, kar`maH kayRno _pcar krIAe to, xuw pir`am te pu~y Ke
Ane Axuw pir`am te pap Ke. SvamaH vtRto Aevo xu pir`am te monuH kar` Ke
te=I, kar`maH kayRno _pcar krIAe to, xu pir`am te mo Ke. 181.
hve vne SvmaH v<i Ane pr=I inv<inI isine ma!e Svprno ivwag dxaRve
Ke:
342
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
_________________________________________________________________
bH\ [it k=nmuQytya ga=aZye` ctu=RS=lH gtm. A= jIvSy SvVyv<iprVyinv<iinimH DjIvinkayE: sh wediv&anH dxRyit-wi`da pu#ivPpmuha wi`ta:
prmagme ki=ta: p<i=vImuqa:. te ke. jIvi`kaya jIvsmUha:. A\ A=. k=HwUta:. =avra
y tsa S=avra Zsa:. te c ikHivixa:. A~`a te ANye iwaSte. kSmat. jIvado
xubuEkjIvSvwavat. jIvo iv y teihHdo A~`o jIvoip c teWyoNy [it. t=aih!oTkI`R&aykEkSvwavprmaTmtvwavnarihten jIven ydupaijRtH ZsS=avr-namkmR
tdudyjintTvadcetnTva ZsS=avrjIvinkaya: xucetNySvwavjIvaia:. jIvoip c
teWyo ivl`Tvai [it. AZevH wediv&ane jate sit moa= jIv: SvVye v<iH prVye
inv<iH c krotIit wava=R:.. 182.. A=Etdev wediv&anH karaNtre` #yit-jo `iv ja`id
OvH
_________________________________________________________________
khanjEnxamaza )
&eytv&apn
343
_________________________________________________________________
wava=R:- jene SvprnuH wediv&an n=I te j prmaH AhHkar mmkar kre Ke,
wediv&anI nih. ma!e prmaH v<inuH kar` wediv&anno Awav j Ke Ane SvmaH
v<inuH kar` wediv&an j Ke. 183.
hve AaanuH kmR xuH Ke tenuH in$p` kre Ke:
344
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
ANvya=R:- (SvwavH kvRn) potana wavne krto =ko (AaTma) Aaa (ih)
qreqr (SvkSy wavSy) potana wavno (ktaR wvit) ktaR Ke (tu) prHtu (pulVymyanaH
svRwavanaH) pudglmy svR wavono (ktaR n) ktaR n=I.
khanjEnxamaza )
&eytv&apn
34p
_________________________________________________________________
346
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
_________________________________________________________________
kmRpir`t pudglonuH v sa=e qas Avgah$pe rhevuH tene j Ah kmRpudglo vDe vnuH ;g/havuH'
kuH Ke.
khanjEnxamaza )
&eytv&apn
347
_________________________________________________________________
nNdEkl`prmsuqam<tVyi$pkayRsmysarsa\kinyrTZyaTmkkar`smysar-ivl`Sy
im+yaTvragaidivwav$pSy
SvkIypir`amSy.
punrip
ikHivixSy.
dVvjadSs
SvkIyaTmVyopadankar`jatSy. AadIyde kda{ kMm\UlIihH AadIyte b|yte. kaiw.
kmR\UlIiw: kt<RwUtaiw: kdaicTpUvivwavpir`amkale. n kevlmadIyte, ivmude ivxee`
muCyte Tyyte taiw: kmR\UlIiw: kdaicTpUvkar`smysar-pir`itkale. Otavta ikmuH
wvit. Axupir`amen b|yte xupir`amen muCyt [it .. 186.. A= y=a VykmaRi`
inyen SvymevoTp>Nte t=a &anavr`aidivicZ-wed$pe`aip Svymev pir`mNtIit k=yitpir`mid jda APpa pir`mit ydaTma. smStxuwaxuwprVyivye prmopeal`H
xuopyogpir`amH muTva ydaymaTma pir`mit. . suhiMm AsuhiMh xuwexuwe va pir`ame.
k=HwUt: sn. ragdosjudo rageyu:.
_________________________________________________________________
348
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
_________________________________________________________________
pir`t [Ty=R:. tH pivsid kMmryH tda kale tTisH kmRrj: ivxit. kE: kTva.
`a`avr`aidwaveihH wUmemeRFjlsHyoge sit y=aNye pula: Svymev hirtpvaidwavE:
pir`miNt t=a Svymev nanawedpir`tEmURlorkit$p&anavr`aidwavE: pyaRyEirit. tto
&ayte y=a &anavr`aidkmR`amuTpi: SvyHkta t=a mUlorkit$pvEicymip, n c
jIvktimit.. 187..
_________________________________________________________________
ANy pudglo Svymev vEicyne pamela 1xal2ixl\/3gopaidwave pir`me Ke, tem yare
Aa Aaa ragene vxIwUt =yo =ko xuwaxuwwave pir`me Ke, Tyare bIH, yogar vDe
vextaH kmRpudglo Svymev vEicyne pamela &anavr`aidwave pir`me Ke.
Aa=I (Aem nI =yuH ke) kmnuH vEicy 4Svwavk<t Ke, prHtu Aak<t n=I. 187.
hve Aeklo j Aaa bH\ Ke Aem smve Ke:
khanjEnxamaza )
&eytv&apn
349
_________________________________________________________________
!Ika:- jem jgtmaH v sdex hotaH lo\r vgere vDe kaiyt =va=I m@ vgerena
rHg vDe i}l =yuH =kuH AekluH j rHigt evamaH Aave Ke, tem Aaa p` sdex hotaH kaze
mohrage vDe 1kaiyt =va=I kmRrj vDe i}l =yo =ko Aeklo j bH\ Ke Aem deqvuH (
manvuH), kar` ke inyno ivy xu Ke. 188.
hve iny Ane vharno Aivro\ dxaRve Ke:
3p0
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
_________________________________________________________________
kaiyt:
pir`to
rijt:.
kE:.
mohragdoseihH
inmhSvxuaTmtvwavnaitbiN\iwmhrageE:. pun ikH$p:. kMmrjeihH isilo kmRrjoiw: i}l:
kmRvgR`ayoGypulrjoiw: sHi}lo b:. bH\o i p$ivdo AwedenaTmEv bN\ [it $ipt:. .
smye prmagme. AZedH wi`tH wvit-y=a vH lo\/aidVyE: kaiytH ritH sNmIaidrVye`
ritH sdweden rimTyuCyte t=a vS=anIy AaTma lo\/aidVyES=anIymohrageE: kaiyto
rit:
pir`to
mIS=anIykmRpulE:
sHi}l:
sHb:
sn
wedePywedopcarl`enasutVyvhare`
bN\
[Tyiw\Iyte.
kSmat.
AxuVyin$p`a=RivyTvadsdwUtVyvharnySyeit.. 188.. A= inyVyvharyorivro\H
dxRyit-Oso bH\smaso O bN\smas:. O bhu\a pUvkaro ragaidpir`it$po
bN\sHep:. keaH sHbN\I. jIva`H jIvanam. i`CKye` i`io inynyen inidR: ki=t:. kE:
kt<RwUtE:. ArhHteihH AhRi: indiprmaTmiw:. keam.
_________________________________________________________________
Aaa ktaR Ke, teno j g/hnar Ane KoDnar KeAa xuna in$p`Sv$p inyny Ke.
Ane, pudglpir`am AaanuH kmR Ke, te j pu~ypap$p Et Ke, pudglpir`amno Aaa ktaR Ke,
teno g/hnar Ane KoDnar KeAavo je ny te Axuna in$p`Sv$p vharny Ke. bNne
Aa (nyo) Ke kar` ke xup`e t=a Axup`e bNne kare tIt kray Ke. prHtu Ah
inyny
_________________________________________________________________
inyny kevz Svna pir`amne dxaRvto hova=I tene xunuH k=n krnar ko Ke Ane
vharny prna pir`amne Aapir`am dxaRvto hova=I tene AxunuH k=n krnar ko
Ke. Ah xunuH k=n Aek ai]t pir`amnI ApeaAe `vuH Ane AxunuH k=n Aek
na pir`am ANy maH AaropvanI ApeaAe `vuH.
khanjEnxamaza )
&eytv&apn
3p1
jdI`H ijteiNyTven xuaTmSv$pe yTpra`aH g`\rdevaidytInam. vvharo VykmR$pVyvharbN\: A~`ha wi`do inynyapeyaNy=a Vyvharnyeneit wi`t:. ikHc
ragadInevaTma kroit tanev wue ceit inynyl`imdm. AyH tu inynyo
VykmRbN\itpadkastVyvharnyapeya
xuVyin$p`aTmko
ivvitinynySt=Evaxuiny w~yte. VykmaR~yaTma
_________________________________________________________________
sa\ktm (_Tk< sa\k) hova=I g/h` krvamaH Aao Ke (kar` ke) sa|y xu Ke te=I
na xuTvno >otk (kaxk) hovane lI\e inyny j sa\ktm Ke, p` AxuTvno >otk
vharny sa\ktm n=I. 189.
hve Axuny=I Axu AaanI ai j =ay Ke Aem khe Ke:
3p2
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
1. inyny=I inrpe inyny Tye _peavazo inyny Tye bedrkar inynyne nih
g`to.
2. AaIyp`e potap`e (A&anI v deh, \n vgere prne potanuH manIne temaH mmTv kre Ke.)
khanjEnxamaza )
&eytv&apn
3p3
_________________________________________________________________
ANvya=R:- ;(AhH preaH n wvaim) huH prno n=I, (pre me n siNt) pr maraH n=I,
(&anm Ahm Ok:) huH Aek &an KuH' ([it y: |yayit) Aem je |yave Ke, (s: |yata) te
|yata (|yane) |yankaze (AaTma wvit) Aaa A=aRt xuaa =ay Ke.
!Ika:- je Aaa, ma5 potana ivymaH vtRta Axuin$p`ak (Axu na
in$p`Sv$p) vharnymaH Aivro\p`e m|yS= rhIne, xuna in$p`Sv$p inyny vDe
je`e mohne dUr ky Ke Aevo vtRto =ko ;huH prno n=I pr maraH n=I' Aem Svprna prSpr
mailkIno pda=R Ane mailk vCcena sHbH\ne SvSvaimsHbH\ khevamaH Aave Ke.
3p4
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
_________________________________________________________________
AhH mmedH it AhH mmedimit. keu ivyeu. dehdiv`esu dehVyeu, dehe dehohimit, prVyeu
mmedimit. so sam~`H ca piDv~`o hoid _MmGgH s ]am~yH TyTva itpo wvTyuTmagRm.
s puruo jIivtmr`lawalawsuqdu:qxZuimZinNdaxHsaidprmma|yS+y-l`H ]am~yH yitTvH
cairZH dUradphay tTitpwUtmuNmag im+yamag itpo wvit. _NmagaR sHsarH pirw/mit.
tt: iS=tH AxunyadxuaTmlaw Ov.. 190.. A= xunyaCKuaTmlawo wvtIit ininoit`ahH hoim preisH, ` me pre sHit nahH wvaim pream, n me pre sNtIit
smStcetnacetnprVyeu
SvSvaimsMbN\H
mnovcnkayE:
ktkairtanumtE
SvaTmanuwUitl`inynyblen pUvRm_________________________________________________________________
&an j Aek huH KuH' Aem Anaane KoDIne, Aaane j Aaap`e g/hIne, pr=I
1
av<p`ane lI\e Aaa$pI j Aek 2Ag/maH icHtane roke Ke, te Aekag/ictainro\k (Aek
ivymaH ivcarne roknaro Aaa) te 3Aekag/icHtainro\na smye qreqr xuaa hoy Ke. Aa=I
nI =ay Ke ke xuny=I j xu AaanI ai =ay Ke. 191.
hve, \/uvp`ane lI\e xu Aaa j _plB\ krvayoGy Ke Aem _pdexe Ke:
1. av<p`uH iwNnp`uH
2. Ag/ ivy |yey AalHbn.
3. Aekag/icHtainro\ Aek j ivymaH|yeymaHivcarne rokva te. (Aekag/icHtainro\ te |yan Ke.)
khanjEnxamaza )
&eytv&apn
3pp
!Ika:- xu Aaa 1st Ane 2Ahetuk hovane lI\e AnaidAnHt Ane Svt:is Ke
te=I Aaane xu Aaa j \/uv Ke, (tene) bIuH kaH{ p` \/uv n=I. Aaa xu Ae!la ma!e Ke
ke tene pr=I ivwag Ane Sv\mR=I Aivwag hovane lI\e Aekp`uH Ke. te Aekp`uH Aaana
(1) &anakp`ane lI\e, (2) dxRnwUtp`ane lI\e (3) AtIiNy mha pda=Rp`ane lI\e,
(4) Aczp`ane lI\e Ane (p) inralHbp`ane lI\e Ke.
TyaH, (12) je &anne j potamaH \ar` krI raqe Ke Ane je pote dxRnwUt Ke Aeva
Aaane 3AtNmy pr=I ivwag Ke Ane Sv\mR=I Aivwag Ke te=I tene Aekp`uH Ke (3)
vzI je 4itinit SpxRrsgH\v`R$p gu`o Ane xBd$p pyaRyne g/h` krnarI Anek
iyone pAitmIne, svR SpxRrsgH\v`R$p gu`o Ane xBd$p pyaRyne g/h` krnaro Aek
st mha pda=R Ke Aeva Aaane iyak pr=I ivwag Ke Ane SpxaRidna 6g/h`Sv$p
Sv\mR=I Aivwag Ke te=I tene
_________________________________________________________________
3p6
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
VyaQyanH ikyte-m~`e mNye |yayaim svRkaropadeyTven wavye. s k:. AhH AhH ktaR. kH
kmRtapm. APpgH shjprmaadEkl`injaTmanm. ikHivixm. suH ragaidsmStivwavrihtm. punrip ikHivixm. \uvH !oTkI`R&aykEkSvwavTven \/uvmivnrm.
punrip k=HwUtm. OvH `a`Ppa`H dHs`wUdH OvH bhuiv\pUvkare`aq~DEk&an-dxRnaTmkm.
pun
ikH$pm.
AidHidyH
AtIiNyH,
mUtRivnranekeiNyrihtTvenamUtaRivnrEkatIiNySvwavm. pun kIxm. mhT=H mol`mhapua=Rsa\kTvaNmha=Rm. punrip
ikHSvwavm. AclH AitcplclmnovaayVyaparrihtTven SvSv$pe inlH iS=rm. punrip
ikHivixm.
A`alHbH
Sva\InVyTven
salMbnH
wirtavS=mip
smStpra\InprVyalMbnrihtTven inralMbnimTy=R:.. 192..
_________________________________________________________________
Aekp`uH Ke (4) vzI `ivnax$pe vtRta &eypyaRyone (`e `e nax pamta j`avayoGy
pyaRyone) g/hvamUkvano Awav hova=I je Acz Ke Aeva Aaane &eypyaRyoSv$p pr=I
ivwag Ke Ane tiimk &anSv$p Sv\mR=I Aivwag Ke te=I tene Aekp`uH Ke (p) vzI
inTy$pe vtRtaH (xat AevaH) &eyona AalHbnno Awav hova=I je inralHb Ke Aeva
Aaane &ey pro=I ivwag Ke Ane tiimk &anSv$p Sv\mR=I Aivwag Ke te=I tene
Aekp`uH Ke.
Aa rIte Aaa xu Ke kar` ke icNma5 xuny ma5 te!la j in$p`Sv$p Ke
(A=aRt cEtNyma5 xuny Aaane ma5 xu j in$pe Ke). Ane Aa Aek j (xu Aaa Aek
j) \/uvp`ane lI\e _plB\ krvayoGy Ke. (rSte calta) musafrna AHg sa=e sHsgRmaH
AavtI magRnaH v<onI Anek Kaya sman ANy je A\/uv (bI je A\/uv pda=) temna=I
xuH yojn Ke?
wava=R:- Aaa (1) &anak, (2) dxRn$p, (3) iyo ivna svRne `naro
mha pda=R, (4) &ey prpyaRyone g/htomUkto nih hova=I Acz Ane (p) &ey pronuH
AalHbn nih leto hova=I inralHb Ke te=I te Aek Ke. Aa rIte Aek hova=I te xu Ke. Aavo
xu Aaa \/uv hovane lI\e te j Aek _plB\ krvayoGy Ke. 192.
_________________________________________________________________
&ey pyaRyo jemnuH inim Ke AevuH je &an teSv$p Sv\mR=I (&anSv$p inj \mR=I) Aaane
Aiwp`uH Ke.
khanjEnxamaza )
&eytv&apn
3p7
A=a\/uvTvadaTmnoNyoplwnIyimTyupidxit-
hve, A\/uvp`ane lI\e Aaa isvay bIuH kaH{ _plB\ krvayoGy n=I Aem _pdexe
Ke:
ANvya=R:- (deha: va) xrIro, (iv`ain va) \n, (suqdu:qe) suqdu:q (va A=)
A=va (xZuimZjna:) x5uim5jnoAe kaH{ (jIvSy) vne (\/uva: n siNt) \/uv n=I,
(\/uv:) \/uv to (_pyogaTmk: AaTma) _pyogak Aaa Ke.
!Ika:- Aaane, je pr=I Aiw hovane lI\e Ane pr vDe 1_pr =ta
Sv\mR=I iw hovane lI\e Axup`anuH kar` Ke AevuH (Aaa isvaynuH) bIuH kaH{ p` \/uv
n=I, kar` ke te 2Ast Ane 3hetuvazuH hovane lI\e AaidAHtvazuH Ane prt:is Ke \/uv to
_pyogak xu Aaa j Ke. Aam hova=I huH A\/uv AevaH xrIraidkneteAo _plB\ =taH hova
KtaH p`_plB\ krto n=I, \/uv Aeva xu Aaane _plB\ kruH KuH. 193.
_________________________________________________________________
1. _pr miln ivkarI. (prna inime Aaano Sv\mR _pr =ay Ke.)
2. Ast hyat n hoy AevuH AiStTv ivnanuH (A=aRt AinTy). (deh\naidk pudglpyaRyo hovane
lI\e Ast Ke te=I AaidAHtvazaH Ke.)
3. hetuvazuH shetuk jenI _TpimaH kH{ p` inimt hoy AevuH. (deh\naidknI _TpimaH kH{ p`
inim hoy Ke te=I teAo prt:is (pr=I is) Ke, Svt:is n=I.)
3p8
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
_________________________________________________________________
ANvya=R:- (y:) je (OvH &aTva) Aam `Ine (ivxuaTma) ivxuaa =yo =ko
(prmaTmanH) prm Aaane (|yayit) |yave Ke, (s:) te(sakar: Anakar:) sakar ho ke
Anakar ho(mohdug/RiN=H) mohdug/i=ne (pyit) y kre Ke.
!Ika:- Aa y=o ivi\ vDe xuaane je \/uv `e Ke, tene temaH j v<i ara
xuaTv hoy Ke te=I (A=aRt te xuaTvnI aine lI\e) AnHtxivaza 1icNma5 prm
AaanuH 2Aekag/sHcetnl` |yan hoy Ke Ane te=I (A=aRt
_________________________________________________________________
1. icNma5 cEtNyma5. (prm Aaa kevz cEtNyma5 Ke ke je cEtNy AnHt xivazuH Ke.)
2. Aek Ag/nuH (ivynuH, |yeynuH) sHcetn A=aRt Anuwvn te |yannuH l` Ke.
khanjEnxamaza )
&eytv&apn
3p9
_________________________________________________________________
plMwl`SvsHvedn&anen &aTva. k=HwUt: sn |yayit. ivsuPpa QyaitpUjalawaidsmStmnor=jalrihtTven ivxuaTma sn. punrip k=HwUt: sagro`agaro
sagaronagar:. A=va sakaranakar:. shakare` ivkLpen vtRte sakaro &anopyog:,
Anakaro inivRkLpo dxRnopyog StaWyaH yu: sakaranakar:. A=va sakar: sivkLpo
g<hS=:, Anakaro inivRkLpStpo\n:. A=va shakare` ilen icen vtRte sakaro yit:,
Anakaririhto g<hS=:. qveid so mohduGgHi@H y OvHgu`ivix: pyit s mohdug/RiN=m.
moh OvH dug/RiN=: mohdug/RiN=: xuaTmicitbN\ko dxRnmohStm. tt: iS=tmettAaTmoplMwSy mohg/iN=ivnax Ov flm.. 194..
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
1. sakar sivkLp.
2. Anakar inivRkLp.
3. Aekag/sHcetn Aek ivynuH Anuwvn. (Aekag/ Aek jeno ivy hoy AevuH.)
4. smsuqdu:q jene suq Ane du:q sman Ke Aevo.
360
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
_________________________________________________________________
A= dxRnmohg/iN=wedaiTkH wvtIit e sma\anH ddait-jo i`hdmohgH@I y: pUvRsUZokare` inhtdxRnmohg/iN=wURTva ragpdose qvIy injxuaTminlanuwUitl`vItragcairZitbN\kaE cirZmohsH&aE rageaE piyTva. . sam~`e SvSvwavl`e ]am~ye.
punrip ikH kTva. hojH wUTva. ikHivix:. smsuhduqo injxuaTmsHivismuTpragaidivkLpopai\rihtprmsuqam<tanuwven
saHsairksuqdu:qoTphRivadrihtTvaTsmsuqdu:q:. so soqH AqyH lhid s OvHgu`ivixo wed&anI saEQymyH lwte. tto
&ayte dxRnmohyaairZmohsH&rageivnaxStt suqdu:qaidma|yS+yl`-]am~yevS=anH
tenaysuqlawo wvtIit.. 195.. A= injxuaTmEkaG/yl`|yan-maTmnoTyNtivxuiH
krotITyavedyit-jo qivdmohkluso y: iptmohklu:, moho dxRnmoh: kluairZmoh:,
pUvRsUZyki=tkme` iptmohkluaE yen s wvit
_________________________________________________________________
]am~ymaH (muinp`amaH) pir`me Ke, (s:) te (AyH saEQyH) Ay saEQyne (lwte) a kre
Ke.
!Ika:- mohg/Hi=no y krva=I, mohg/Hi= jenuH mUz Ke Aeva ragenuH 1p` =ay Ke
te=I (A=aRt ragenuH p` =va=I), smsuqdu:q Aeva te vne prm m|yS=ta jenuH l`
Ke Aeva ]am~ymaH wvnpir`mn =ay Ke Ane te=I (A=aRt ]am~ymaH pir`mva=I)
Anakuzta jenuH l` Ke Aeva Ay saEQynI ai =ay Ke.
Aa=I (Aem kuH ke) moh$pI g/Hi=na wed=I Ay saEQy$p fz hoy Ke. 19p.
hve, 2Aekag/ sHcetn jenuH l` Ke AevuH |yan Aaane Axuta lavtuH n=I Aem nI
kre Ke:
1. p` y krvuH te
2. Aekag/ jeno Aek j ivy (AalHbn) hoy AevuH.
khanjEnxamaza )
&eytv&apn
361
362
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
_________________________________________________________________
iS=tH xuaTm|yanajIvo ivxuo wvtIit. ikHc |yanen iklaTma xuo jat: tZ ivye
ctuivR\VyaQyanH ikyte. t=aih-|yanH |yansNtanSt=Ev |yanicNta |yanaNvysUcnimit.
tZEkag/icNtainro\o |yanm. t xuaxu$pe` i\a. A= |yansNtan: k+yteyZaNtmuRhUtRpyRNtH |yanH, tdnNtrmNtmuRhUtRpyRNtH tvicNta, punrPyNtmuRhUtRpyRNtH |yanH, punrip
tvicNteit mamgu`S=anvdNtmuRhUteRNtmuRhUteR gte sit pravtRnmiSt s |yansNtano
w~yte. s c \MyR|yansHbN\I. xu|yanH punpxm]ei`pk]e~yaroh`e wvit. tZ
caLpkalTvaTpravtRn$p|yansNtano n F!te. [dan |yanicNta k+yte-yZ |yansNtanv
anpravt naiSt, |yansHbiN\nI icNtaiSt, tZ y>ip aip kale |yanH kroit t=aip sa
|yanicNta w~yte. A= |yanaNvysUcnH k+yte-tZ |yansamg/IwUta adxanuea ANya
|yansHbiN\ sHvegvEraGyvcnH VyaQyanH va tt |yanaNvysUcnimit. ANy=a va ctuivR\H
|yanVyaQyanH-|yata |yanH flH |yeyimit. A=vatRraE\MyRxulivweden ctuivR\H |yanVyaQyanH
tdNyZ ki=tmaSte.. 196.. OvmaTm_________________________________________________________________
hve jem`e xu Aaane _plB\ ky Ke Aeva skz&anI (svR&) xuH |yave Ke Aevo
sU5 ara kre Ke:
!Ika:- lokne (1) mohno sdwav hovane lI\e tem j (2) &anxina itbH\no
sdwav hovane lI\e, (1) te t<*`a siht Ke tem j (2) tene pda=
_________________________________________________________________
khanjEnxamaza )
&eytv&apn
363
Ty n=I t=a te ivyne 1AvCKedpUvRk `to n=I, te=I te (lok) 2Aiwlit, 3ij&aist
Ane 4sHidG\ pda=Rne |yato evamaH Aave Ke prHtu wgvan svR&ne to FnFaitkmRno nax
krayelo hova=I (1) mohno Awav hovane lI\e tem j (2) &anxina itbH\kno Awav
hovane lI\e, (1) t<*`a n krayelI Ke tem j (2) svR pda=nuH Sv$p Ty Ke t=a &eyno
par pmayelo Ke, te=I temne Aiwlaa n=I, ij&asa n=I Ane sNdeh n=I to (temne)
Aiwlit, ij&aist Ane sHidG\ pda=R
kaH=I hoy? Aam Ke to pKI teAo xuH |yave Ke?
_________________________________________________________________
364
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
sVvaba\ivjuo smHtsVvqsoq`a`o.
wUdo AqatIdo Jaid A`qo prH soqH.. 198..
svaRba\ivyu: smNtsvaRsaEQy&ana#:.
wUtoatIto |yayTyn: prH saEQym.. 198..
AymaTma ydEv shjsaEQy&anba\aytnanamsavRidasklpurusaEQy&ana-
_________________________________________________________________
khanjEnxamaza )
&eytv&apn
36p
ytnanaH caa`amwavaTSvymnTven vtRte tdEv preamatIto wvn inraba\shjsaEQy&anTvat svaRba\ivyu:, savRidsklpurusaEQy&anpU`RTvaTsmNtsvaRsaEQy&ana# wvit. OvHwUt svaRiwlaij&asasNdehasMwvePypUvRmnaklTvl`H prmsaEQyH |yayit. AnaklTvstEkag/scetnmaZe`avitt [it yavt. {xmvS=anH c
shj&ananNdSvwavSy isTvSy isirev.. 198..
_________________________________________________________________
wgvan. ikH |yayit. soqH saEQym. ikHivixm. prH _TkH, svaRTmdexaadkprmanNtsuqm. kiSmNStave. yiSmev `e wUdo wUt: sHjat:. ikHivix:. AqatIdo
AatIt: [iNyriht:. n kevlH SvymtIiNyo jat: preaH c A`qo An: [iNyivyo n
wvtITy=R:. punrip ikHivix:. sVvaba\ivjuo aktl`blen ba\axBdSy SvTvH
svaRba\aivyu:. AasmNtaa\a: pIDa Aaba\a: svaR ta Aaba\a svaRba\aStaiwivRyuo riht:
svaRba\aivyu:. pun ikH$p:. smHtsVvqsoq`a`o smNtt: samSTyen
SpxRnaidsvaRsaEQy&ana#:. smNtt: svaRTmdexEvaR SpxRnaid-sveRiNya`aH sMbiN\Tven ye
&ansaEQye
e
taWyama#:
pirpU`R:
[Ty=R:.
t>=a-AyH
wgvanekdexovsaHsairk&ansuqkar`wUtain
svaRTmdexovSvawaivkatIiNy&ansuqivnaxkain c yanIiNyai` inyrTZyaTmkkar`smysarblenaitkamit ivnaxyit yda
tiSmev `e smSt_________________________________________________________________
AevI iyona Awavne lI\e pote ;AiniNy'p`e vteR Ke, te j vqte te bIAone
;[iNyatIt' ([iNyAgocr) vtRto =ko, 1inraba\ shj suq Ane &anvazo hova=I ;svR
ba\a riht' t=a skl AaamaH svR karnaH (pUrepUraH) suq Ane &an=I wrpUr hovane lI\e
;Aaqa AaamaH smHt saEQy Ane &an=I sm<' hoy Ke. Aavo =yelo te Aaa svR
Aiwlaa, ij&asa Ane sHdehno tene AsHwv hova KtaH p` ApUvR Ane AnakulTvl` (
Anakuzta jenuH l` Ke Aeva) prmsaEQyne |yave Ke Ae!le ke AnakulTvsHgt Aek ;Ag/'na
sHcetnma5$pe AviS=t rhe Ke (A=aRt Anakuzta sa=e rhela Aek Aaa$pI ivyna
Anuwvn$pe j ma5 iS=t rhe Ke). Ane AavuH AvS=an shj&ananHdSvwav isTvnI isi
j Ke (A=aRt Aam iS=t rhevuH te, shj &an Ane AanHd jeno Svwav Ke Aeva isp`anI
ai j Ke).
wava=R:- 197 mI ga=amaH _piS=t krvamaH Aao hto ke svR& wgvanne ko{
pda=R Tye Aiwlaa, ij&asa ke sHdeh n=I to pKI teAo kya pda=Rne |yave Ke? Aa ga=amaH
teno _r Aa ma`e AapvamaH Aao Ke: Aek Ag/nuHivynuH sHvedn te |yan Ke. svR
Aadexe pirpU`R AanHd Ane &an=I wrela svR& wgvan prmanHd=I AiwNn Aeva
ina$pI Aek ivynuH sHvedn krta hova=I temne prmanHdnuH |yan Ke A=aRt teAo prm
saEQyne |yave Ke. 198.
_________________________________________________________________
366
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
hve ;Aa j (pUveR ko te j), xu AaanI _pliB\ jenuH l` Ke Aevo mono magR
Ke' Aem nI kre Ke:
ANvya=R:- (ijna: ijneNa: ]m`a:) ijno, ijneHo Ane ]m`o (A=aRt samaNy
kevzIAo, tI=kro Ane muinAo) (OvH) Aa rIte (pUveR khelI rIte j) (mag smuiT=ta:)
magRmaH Aa$# =ya =ka (isa: jata:) is =ya. (nm: AStu) nmSkar ho (teWy:) temne
(c) Ane (tSmE invaR`magaRy) te invaR`magRne.
khanjEnxamaza )
&eytv&apn
367
_________________________________________________________________
pUv bhu\a VyaQyatkme`. n kevlH ijna ijneNa Anen mageR` isa jata:, sm`a
suqdu:qaidsmtawavnapir`taTmtvl`a: xea Acrmdeh]m`a. AcrmdehanaH k=H
isTvimit cet. ;;tvise `yise sHjmise cirise y. `a`iMm dHs`iMm y ise
isrsa `mHsaim..'' [it ga=aki=tkme`Ekdexen. `moT=u teisH nmoStu teWy:.
AnNt&anaidisgu`Smr`$po wavnmSkaroStu, tSs y i`Vva`mGgSs tSmE inivRkar
SvsHivil`inyrTZyaTmkinvaR`magaRy c. ttov\ayRte Aymev momag, naNy [it..
199.. A= ;_vsHpyaim sMmH jo
-
_________________________________________________________________
368
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
i`Vva`sHpI' [Tyaid pUvRit&aH invaRhyn Svymip momagRpir`itH SvIkrotIit itpadyit-tMha ySmaTpUvxuaTmoplMwl`momageR` ijna ijneNa: ]m`a isa
jataStSmadhmip th t=Ev tenEv kare` jai`a &aTva. km. APpa`H inj-prmaTmanm.
ikHivixm. ja`gH &aykH kevl&ana>nNtgu`Svwavm. ken kTva &aTva. swave`
smStragaidivwavrihtxubuEkSvwaven. pat ikH kroim. pirvjaim pir smNtajRyaim.
kam. mmiH smStscetnacetnim]prVysHbiN\n mmtam. k=HwUt: sn. _vido _piS=t:
pir`t:. . i`MmmiMm smStprVymmkarahHkarrihtTven inmRmTvl`e prmsaMyaiw\ane
vItragcairZe tTpir`tinjxuaTmSvwave va. t=aih-AhH tavTkevl&andxRnSvwavTven
&aykEk!oTkI`RSvwav:. t=awUtSy sto mm n kevlH SvSvaMyady: prVysHbN\a n siNt,
inyen &ey&ayksHbN\o naiSt. tt: kar`aTsmStprVymmTvrihto wUTva prmsaMyl`e
injxuaTmin
_________________________________________________________________
Aga\ jemno Svwav Ke Ane jeAo gHwIr Ke AevaH smSt one wUt, vtRman tem j wavI
kazna, me =ta, Anek karna, AnHt pyaRyo siht Aek smymaH j Ty `vano Aaano
Svwav Ke.
khanjEnxamaza )
&eytv&apn
369
SyainvayRTvenaxyivvecnTvadupavE$Pymip
shjanNtxi&aykSvwavenEy$PymnuJNtmasHsarmnyEv iS=Tya iS=tH mohenaNy=a|yvSymanH xuaTmanme mohmuTqay
y=aiS=tmevaitin:kMp: sMitp>e. Svymev wvtu caSyEvH dxRnivxuimUlya
sMyG&anopyutyaTyNtmVyaba\rtTvaTsa\orip saaiTswUtSy SvaTmnSt=awUtanaH
prmaTmnaH c inTymev tdekpray`Tvl`o wavnmSkar:.. 200..
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
1. &ey&aykSv$p sHbH\ !azI xkay Aevo nih hovane lI\e &eyo &aykmaH n j`ay Aem krvuH Axk
Ke te=I Aaa `e ke smSt$ptane pame Ke.
2. Aaba\ ba\a ivnanI iv ivnanI.
3. temaH nmSkar krva yoGy pda=RmaH wamaH. (ma5 wamaH j pray`Aekag/lIn =vuH te
wavnmSkarnuH l` Ke.)
4. Svymev AenI meze j. (AacayRwgvan xuaamaH lIn =ay Ke te=I AenI meze j wavnmSkar
={ y Ke.)
370
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
&eyIkvRjsasImivH
&anIkvRn &eymakaNtwedm.
AaTmIkvRn &anmaTmaNywais
SfUjRTyaTma b/ sMp> s>:.. 11..
_________________________________________________________________
dHs`sHsua`H sMm~`a`ovjogjua`H.
AVvaba\rda`H `mo `mo issahU`H.. 200 14..
`mo `mo nmo nm:. pun: punnRmSkromIit wik dxRyit. keWy:. issahU`H.
issa\uWy:. isxBdvaCySvaTmopliB\l`ahRiTseWy:, sa\uxBdvaCymosa\kacaypa|yaysa\uWy:. punrip k=HwUteWy:. dHs`sHsua`H mU#ZyaidpivHxitmlrihtsMyGdxRnsHxueWy:. punrip k=HwUteWy:. sMm~`a`ovjogjua`H sHxyaidrihtH sMyG&anH, tSyopyog:
sMyG&anopyog:,
yogo
inivRkLpsmai\vtragcairZimTy=R:,
taWyaH
yua:
sMyG&anopyogyuaSteWy:. pun ikH$peWy:. AVvaba\rda`H sMyG&anaidwavnoTpaVyaba\anNtsuqrteWy.. 200 14.. [it nmSkarga=asihtS=lctuyen ctu=RivxeaNtrai\kar: sma:. OvH ;AiT=i`iCKdSs ih' [Tya>ekadx_________________________________________________________________
(hve }lok ara ijnwgvHte khela xBdb/na sMyk AWyasnuH fz khevamaH Aave Ke.)
_________________________________________________________________
1. xailnI KHd
khanjEnxamaza )
&eytv&apn
371
_________________________________________________________________
(hve }lok ara, Ane cr`no sHbH\ btavI, &eytv&apn namna itIy
Ai\karnI Ane cr`anuyogsUck cUilka namna t<tIy Ai\karnI sHi\ dxaRvvamaH Aave Ke:)
(A=R:-) cr` anusar hoy Ke Ane cr`anusar hoy KeAe rIte te bNne
prSpr Apeasiht Ke te=I kaH to no Aa]y krIne A=va to cr`no Aa]y krIne mumuu
(&anI, muin) momagRmaH Aaroh` kro.
Aam (]ImdwgvTkuHdkuHdacayRdev`It) ]I vcnsar xanI ]Imd Am<t
cHacayRdevivrict tvdIipka namnI !IkamaH &eytv&apn namno itIy ]utSkH\ sma
=yo.
_________________________________________________________________
vsHtitlka KHd
-3
cr`anuyogsUck cUilka
_________________________________________________________________
kay TyZEv g/N=: sma [it &atVym. kSmaidit cet. ;_vsHpyaim sMmH' [it
it&asmae:. At:prH y=akme` sai\knvitga=apyRNtH cUilka$pe` cairZai\kar-VyaQyanH
arWyte. tZ tavduTsgR$pe` cairZSy sHepVyaQyanm. tdnNtrmpvad$pe` tSyEv cairZSy
ivStrVyaQyanm.
tt
]am~yaprnammomagRVyaQyanm.
tdnNtrH
xuwopyogVyaQyanimTyNtrai\karctuyH wvit. tZaip =maNtrai\kare p S=lain. ;OvH
p`imy ise' [Tyaidga=asken dIaiwmuqpuruSy dIaiv\ank=nmuQytya =mS=lm.
At:prH ;vdsimidHidy'
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
va KHd
1. cUilka xamaH nih kheva{ gyelanuH aQyan krvuH A=va kheva{ gyelanuH ivxe aQyan
krvuH A=va bNnenuH y=ayoGy aQyan krvuH te
cr`anuyogsUck cUilka
373
_________________________________________________________________
(hve ga=a x$ kyaR phelaH tenI sa=e sHi\ne A=eR ]I Am<tcHacayRdeve pHc prmeIne
nmSkar krva ma!e nIce ma`e &antv&apn Ai\karnI phelI 5` ga=aAo lqI Ke:)
;Os surasurm`uisHdvHiddH \odFa[kMmmlH. p`maim vma`H itT=H \MmSs
karH.. sese pu` itT=yre ssVvise ivsusBwave. sm`e y `a`dHs`cirtvvIiryayare.. te te sVve smgH smgH pegmev pegH. vHdaim y vHte ArhNte ma`use qee..'
(hve Aa Ai\karnI ga=a x$ krvamaH Aave Ke:)
374
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
_________________________________________________________________
itp>tam. ikH kTva pUvRm. p`imy `My. kan. ise Anpadukaidisiivl`SvaTmopliB\isismetisan. ij`vrvshe sasadnaidI`kayaNta Okdexijna _CyNte,
xeaanagarkevilno ijnvra w~yNte, tI=Rkrprmdeva ijnvrv<wa [it, tan
ijnvrv<wan. n kevlH tan `My, pu`o pu`o sm`e icmTkarmaZinjaTmsMyk]an&ananuan$piny_________________________________________________________________
ANvya=R:- (yid du:qpirmom [CKit) e du:q=I pirmu =vanI [CKa hoy to,
(OvH) pUv rIte (&antv&apnnI phelI 5` ga=aAo ma`e) (pun: pun:) frI frIne
(isan) isone, (ijnvrv<wan) ijnvrv<wone (Ahtone) t=a (]m`an) ]m`one
(`My) `mIne, (]am~yH itp>tam) (v) ]am~yne AHgIkar kro.
!Ika:- du:q=I mu =vana A= Aeva mara AaaAe je rIte ;ika ArhNta`H
isa`H th `mo g`hra`H. AJavyvGga`H sahU`H ceid sVveisH.. teisH ivsudHs``a`pha`asmH smasej. _vsHpyaim sMmH jo i`Vva`sHpI..' Aem Ahto, iso,
Aacay, _pa|yayo t=a sa\uAone 1`amvHdnak nmSkarpUvRk 2ivxudxRn&an\an saMy
namna ]am~yneke jenuH Aa g/H=nI AHdr AavI gyela (&antv&apn Ane &eytv
&apn namna) be Ai\karonI rcna vDe 3suiS=tp`uH =yuH Ke tenepote AHgIkar kyu, te rIte
bIno Aaa p`, e te du:q=I mu =vano A= hoy to, tene AHgIkar kro. tene
(]am~yne) AHgIkar krvano je 4y=anuwUt magR tena `eta Ame Aa wa. 201.
_________________________________________________________________
Aa, &antv &apnnI co=I ne paHcmI ga=aAo Ke. A=R ma!e KuH panuH jAo.
1. nmSkar `amvHdnmy Ke. (ivxe ma!e 5I pananuH pdi!Pp` uAo.)
2. ivxudxRn&an\an ivxu dxRn Ane &an jemaH \an Ke AevuH. (saMy namna ]am~ymaH ivxu
dxRn Ane &an \an Ke.)
3. suiS=tp`uH sarI iS=it AabadI #p`uH.
4. y=anuwUt jevo (Ame) Anuwo Ke tevo
khanjEnxamaza )
cr`anuyogsUck cUilka
37p
hve ]m` =va [CKnar phelaH xuH xuH kre Ke te _pdexe Ke:
!Ika:- je ]m` =va [CKe Ke, te phelaH j bH\uvgRnI (sgaHsHbH\InI) ivday le Ke,
vDIlo, I Ane pu5=I potane KoDave Ke, &anacar, dxRnacar, cair5acar, tpacar t=a
vIyaRcarne AHgIkar kre Ke. te Aa ma`e:
Aa rIte bH\uvgRnI ivday le Ke : Aho Aa puruna xrIrna bH\uvgRmaH vtRta AaaAo
Aa puruno Aaa jra p` tmaro n=I Aem iny=I tme `o. te=I
376
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
yaQyanH itit tNmnis \<Tva pUv ikH kTva ]m`o wiv*ytIit VyaQyait-AaipCK Aap<CK
p<a. km. bH\uvGgH bN\uvg goZm. tt: k=HwUto wvit. ivmoicdo ivmoictSTyo wvit. kE:
kt<RwUtE:. guklpueihH ipt<mat<klZpuZE:. punrip ikH kTva ]m`o wiv*yit. AaisHj
Aasa> Aai]Ty. km. `a`dHs`cirtvvIiryayarH &andxRncairZtpovIyaRcarimit. A=
ivStr:-Aho bN\uvgRipt<mat<klZpuZa:, AyH mdI-yaTma saHtmuiprmivvekyoitSsn
SvkIyicdanNdEkSvwavH prmaTmanmev inynye-nanaidbN\uvg iptrH matrH klZH puZH
ca]yit, ten kar`en maH mut yUyimit imtVyH kroit. tt ikH kroit.
_________________________________________________________________
huH tmarI ivday l KuH. jene &anyoit g! ={ Ke Aevo Aa Aaa Aaje Aaa$pI je
potano Anaid bH\u tenI pase y Ke.
Aho Aa puruna xrIrna 1jnkna Aaa Aho Aa puruna xrIrnI jnnIna Aaa
Aa puruno Aaa tmara=I jint n=I Aem iny=I tme `o. te=I Aa Aaane tme KoDo.
jene &anyoit g! ={ Ke Aevo Aa Aaa Aaje Aaa$pI je potano Anaid jnk tenI
pase y Ke. Aho Aa puruna xrIrnI rm`Ina Aaa Aa puruna Aaane tuH rmaDto n=I
Aem iny=I tuH `. te=I Aa Aaane tuH KoD. jene &anyoit g! ={ Ke Aevo Aa Aaa
Aaje SvanuwUit$pI je potanI Anaid rm`I tenI pase y Ke. Aho Aa puruna xrIrna
pu5na Aaa Aa puruna Aaano tuH 2jNy n=I Aem iny=I tuH `. te=I Aa Aaane tuH
KoD. jene &anyoit g! ={ Ke Aevo Aa Aaa Aaje Aaa$pI je potano Anaid 2jNy
tenI pase y Ke.Aa rIte vDIlo, I Ane pu5=I potane KoDave Ke.
(Ah Aem smjvuH ke, je ko{ v muin =va [CKe Ke, te ku!uHb=I svR kare ivr j
hoy Ke te=I ku!uHbnI sHmit=I j muin =vano inym n=I. Aem
_________________________________________________________________
1. jnk ipta
2. jNy jNmvayoGy _TpNn =va yoGy sHtan.
khanjEnxamaza )
cr`anuyogsUck cUilka
377
AaTmanH ivmocyit. t=a Aho kalivnyop\anbhumanainva=RVyjntduwysMpNnTvl`&anacar, n xuSyaTmnSTvmsIit inyen janaim, t=aip TvaH tavdasIdaim
yavvTsadat xumaTmanmuplwe. Aho in:xitTvin:kaitTvinivRicikTsTvinmUR#iTvopb<Hh`iS=itkr`vaTsLywavnal`dxRnacar, n xuSyaTmnSTvmsIit inyen
janaim, t=aip TvaH tavdasIdaim yavt TvTsadat xumaTmanmuplwe. Aho
momagRv<ikar`pmhav/topetkayvamnoguIyaRwaE`adaninep`itapnsimitl
`cairZacar, n xuSyaTmnSTvmsIit inyen janaim t=aip TvaH tavdasIdaim
yavvTsadat xumaTmanmuplwe. Aho AnxnavmaEdyRv<ipirsHQyanrspirTyagivivxYyasnkayexayiivnyvEyav<ySva|yay|yanVyuTsgRl`tp_________________________________________________________________
prmcEtNymaZinjaTmtvsvRkaropadeyicpiriCKiinlanuwUitsmStprVyeCKainv<il`t
pr`SvxynvgUhnvIyaRcar$pH
inypacarmacaraidcr`g/N=ki=ttTsa\kVyvharpacarH ca]ytITy=R:. AZ yoZaidiw: sh imtVyVyaQyanH ktH
tdZaitsHgine\a=Rm. tZ inymo naiSt. k=imit cet. pUvRkale cure`
wrtsgrrampa~Dvadyo rajan Ov ijndIaH g<iNt, tTpirvarm|ye yda koip
im+yaiwRvit tda \mRSyopsg krotIit. yid pun: koip
_________________________________________________________________
ku!uHbna wrose rheva=I to, e ku!uHb ko{ rIte sHmit n j Aape to muin j n ={ xkay.
Aam ku!uHbne ra krIne j muinp`uH \ar` krvano inym nih hova KtaH, ke!lak vone muin
=taH phelaH vEraGyna kar`e ku!uHbne smvvanI wavna=I pUv karnaH vcno nIkze Ke.
AevaH vEraGynaH vcno saHwzI, ku!uHbmaH ko{ ALpsHsarI v hoy to te p` vEraGyne pame Ke.)
(hve nIce ma`e pHcacarne AHgIkar kre Ke:)
(jevI rIte bH\uvgRnI ivday lI\I, vDIlo, I Ane pu5=I potane KoDao,) tevI
rIteAho kaz, ivny, _p\an, bhuman, Ainv, A=R, Hjn Ane tduwysHp &anacar
xu Aaano tuH n=I Aem iny=I huH `uH KuH, top` TyaH su\I tne AHgIkar kruH KuH ke yaH
su\ImaH tara sad=I xu Aaane _plB\ kruH. Aho in:xHiTv, in:kaHitTv, inivRicikTsTv,
inmUR#iTv, _pb<Hh`, iS=itkr`, vaTsLy Ane wavnaSv$p dxRnacar xu Aaano tuH
n=I Aem iny=I huH `uH KuH, top` TyaH su\I tne AHgIkar kruH KuH ke yaH su\ImaH tara
sad=I xu Aaane _plB\ kruH. Aho momagRmaH v<ina kar`wUt, pHcmhav/t siht kay
vcnmngui Ane {yaRwaaAe`aAadaninep`itapnsimitSv$p cair5acar xu
Aaano tuH n=I Aem iny=I huH `uH KuH, top` TyaH su\I tne AHgIkar kruH KuH ke yaH su\ImaH
tara sad=I xu Aaane _plB\ kruH. Aho Anxn, AvmaEdyR, v<ipirsHQyan, rspirTyag,
iviv xYyasn, kayklex, ayi, ivny, vEyav<y,
378
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
mNyte goZsMmtH kTva papr`H kroim tSy cure` tpr`mev naiSt, k=mip tpr`H
g<hIteip yid goZaidmmTvH kroit tda tpo\n Ov n wvit. t=acom-;;jo
skl`yrrjH puVvH c[` k`[ y mmiH. so `vir ilHg\arI sHjmsare` i`Ssaro''..
202.. A= ijndIa= wVyo jEnacayRma]yit-sm`H inNdaxHsaidsm-icTven
pUvRsUZoidtinyVyvharpacarSyacr`acar`vI`Tvat
]m`m.
gu`H
cturxIitlgu`aadxshs/xIlshkairkar`ominjxuaTmanuwUitgu`ena#H
w<tH
pirpU`RTvau`a#m. kl$vvyoivisH lokduguHCKa_________________________________________________________________
Sva|yay, |yan Ane uTsgRSv$p tpacar xu Aaano tuH n=I Aem iny=I huH `uH KuH,
top` TyaH su\I tne AHgIkar kruH KuH ke yaH su\ImaH tara sad=I xu Aaane _plB\ kruH.
Aho smSt [tr AacarmaH vtaRvnarI Svxina AgopnSv$p vIyaRcar xu Aaano tuH
n=I Aem iny=I huH `uH KuH, top` TyaH su\I tne AHgIkar kruH KuH ke yaH su\ImaH tara
sad=I xu Aaane _plB\ kruH.Aa rIte &anacar, dxRnacar, cair5acar, tpacar t=a
vIyaRcarne AHgIkar kre Ke.
(sMyGi v potana Sv$pne `e KeAnuwve Ke, ANy smSt vharwavo=I
potane iw `e Ke. yar=I tene Svprna ivvek$p wediv&an g! =yuH htuH Tyar=I j te
skl ivwavwavono Tyag krI cUko Ke Ane Tyar=I j Ae`e !HkoTkI`R injwav AHgIkar ky
Ke. te=I tene n=I kaH{ TyagvanuH ruH ke n=I kaH{ g/hvanuHAHgIkar krvanuH ruH. SvwavinI
ApeaAe Aam hova KtaH, pyaRymaH te pUvRb kmna _dyna inime Anek karna
ivwavwavo$pe pir`me Ke. Ae ivwavpir`it nih KU!tI deqIne te Aakuzakuz p` =to n=I
tem j smSt ivwavpir`itne !azvano purua=R kyaR ivna p` rheto n=I. skl
ivwavpir`it riht Svwavina er$p purua=R=I gu`S=anonI pirpa!Ina samaNy m
Anusar tene phelaH Axuw pir`itnI hain =ay Ke Ane pKI \Ime \Ime xuw pir`it p`
KU!tI y Ke. Aam hova=I te xuw ragna _dynI wUimkamaH g<hvasno Ane ku!uHbno TyagI
={ vharrTn5y$p pHcacarone AHgIkar kre Ke. eke &anwav=I te smSt xuwaxuw
iyaAono TyagI Ke top` pyaRymaH xuw rag nih KU!to hova=I te pUv rIte pHcacarne
g/h` kre Ke.) 202.
_________________________________________________________________
khanjEnxamaza )
cr`anuyogsUck cUilka
379
1. sman tuLy brobr srquH mztuH (ivritnI v<ine tuLy AaanuH $p A=aRt ivritnI
v<ine mztIsrqIAadxa te ]am~y Ke.)
2. gu`a# gu`=I sm<, gu`=I wrpUr.
380
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
_________________________________________________________________
maH tICK SvIk. ceid A`ugihdo n kevlH `to wvit, tenacayeR`anug<hIt: SvIkt
wvit. he wVy, inSsarsHsare dulRwboi\H aPy injxuaTmwavna$pya inyctuivR\ara\-nya
mnu*yjNm sflH kivRTynen kare`anug<hIto wvtITy=R:.. 203.. A= gu`a SvIkt: sn
kIxo wvtITyupidxit-`ahH hoim preisH nahH wvaim pream. injxuaTmn: skaxaTpreaH
_________________________________________________________________
khanjEnxamaza )
cr`anuyogsUck cUilka
381
ANvya=R:- (AhH) huH (preaH) prno (n wvaim) n=I, (pre me n) pr maraH n=I,
([h) Aa lokmaH (mm) maruH (ikit) kaH{ p` (n AiSt) n=I([it init:) Aava
inyvazo Ane (ijteiNy:) ijteHiy vtRto =ko te (y=ajat$p\r:) y=at$p\r
(shj$p\arI) (jat:) =ay Ke.
!Ika:- vzI Tyar pKI ]am~ya= 1y=at$p\r =ay Ke. te Aa ma`e: ;=m to huH
jray prno n=I, pr p` jray maraH n=I, kar` ke svR o 2tvt: pr sa=e smSt sHbH\
riht Ke te=I Aa !ak lokmaH Aaa=I ANy AevuH kaH{ p` maruH n=I'Aam init
mitvazo (vtRto =ko) Ane pro sa=e SvSvaimsHbH\ jemno Aa\ar Ke AevI iyo Ane
noiyna jy vDe ijteHiy vtRto =ko te (]am~ya=) AanuH 3y=ain*pNn xu $p
\ar` krva=I y=at$p\r =ay Ke. 204.
_________________________________________________________________
382
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
A=EtSy
y=ajat$p\rTvSyasHsaranWyStTvenaTyNtmisSyaiwnvaWyaskaExloplWymanaya: isegRmkH bihraNtrilEtmupidxit-
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
ANvya=R:- (y=ajat$pjatm) jNmsmyna $p jeva $pvazuH, (_Tpai!tkexrm]ukH) ma=ana Ane da#ImUKna vazno loc krayeluH, (xuH) xu (AikHcn), (ihHsaidt:
rihtm) ihHsaid=I riht Ane (AitkmR) itkmR (xrIrnI sv!) ivnanuH (ilHgH wvit)
AevuH (]am~ynuH bihrHg) ilHg Ke.
_________________________________________________________________
khanjEnxamaza )
cr`anuyogsUck cUilka
383
AaTmno ih tavdaTmna y=oidtkme` y=ajat$p\rSy jatSyay=ajat$p\rTvTyyanaH mohrageaidwavanaH wvTyevawav:, tdwavau tavwaivno invsnwU`\ar`Sy mU\RjVyjnpalnSy siknTvSy sav>yogyuTvSy xrIrsHSkarkr`TvSy cawava>=ajat$pTvmuTpai!tkexXm]uTvH xuTvH ihHsaidrihtTvmitkmRTvH c
wvTyev, tdetihrH ilm. t=aTmno y=ajat$p\rTvapsairtay=ajat$p\rTvTyymohrag-eaidwavanamwavadev tavwaivno mmTvkmRkmpir`amSy xuwaxuwop_________________________________________________________________
ivixH ilH VyilH &atVyimit =mga=a gta.. muCKarHwivmuH prVykaarihtinmhprmaTmyoitivRl`a baVye mmTvbuimURCKaR w~yte, mnovaayVyaparrihticmTkaritpwUt AarMwo VyaparStaWyaH mUCKaRrMwaWyaH ivmuH mUCKaRrMwivmum. juH
_vjogjogsuIihH inivRkarSvsHvednl` _pyog:, inivRkLpsmai\yg:, tyopyogyogyo: xuipyogyogxuiStya yum. ` praveqH inmRlanuwUitpir`te: prSy
prVySyapeya rihtH, n prapem. Apu`Bwvkar`H punwRvivnaxkxuaTmpir`amaivprItapunwRvSy moSy kar`mpunwRvkar`m. je~hH ijnSy sHbN\IdH ijnen oH va jEnm.
OvH pivxe`ivixH wvit. ikHm. ilHgH
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
384
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
Ke AevaH je (1) mmTvna Ane 1kmRmna pir`am, (2) xuwaxuw _pr _pyog Ane
2
tTpUvRk t=aiv\ yognI Axui=I yup`uH t=a (3) pr=I sapep`uH, temno (Ae 5`no)
Awav hoy Ke te=I (te Aaane) (1) mUKaR Ane AarHw=I rihtp`uH, (2) _pyog Ane
yognI xui=I yup`uH t=a (3) prnI Apea=I rihtp`uH hoy j Ke. ma!e Aa AHtrHg ilHg
Ke. 20p206.
hve (]am~ya=) Aa bNne ilHgne g/hIne Ane Aa Aa (Aa!luH Aa!luH) krIne ]m`
=ay KeAem 3wvitiyane ive, bH\uvgRnI ivday leva$p iya=I maHDIne bakInI b\I
iyaAono Aek ktaR dxaRvtaH, Aa!la=I (A=aRt Aa!luH krva=I) ]am~ynI ai =ay Ke Aem
_pdexe Ke:
ANvya=R:- (prme` gu`a) prm gu vDe devamaH AavelaH (td Aip ilHgm) te
bNne ilHgne (Aaday) g/hIne, (tH nmSkTy) temne nmSkar krIne, (sv/taH ikyaH ]uTva) v/t
siht iyane saHwzIne (_piS=t:) _piS=t (AaanI smIp iS=t) =yo =ko (s:) te
(]m`: wvit) ]m` =ay Ke.
_________________________________________________________________
khanjEnxamaza )
cr`anuyogsUck cUilka
38p
!Ika:- vzI Tyar pKI ]m` =vano [CKk bNne ilHgne g/he Ke, gune nmSkar kre
Ke. v/t t=a iyane saHwze Ke Ane _piS=t =ay Ke _piS=t =yo =ko ]am~ynI samg/I
1
pyaRPt =vane lI\e ]m` =ay Ke. te Aa ma`e:
prm gu=m j Ahtwark Ane te vqte (dIakaze) dIacayR, Aa
y=at$p\rp`anaH sUck bihrHg t=a AHtrHg ilHgna g/h`nI ivi\na itpadk hovane lI\e,
vhar=I te ilHgna denar Ke Ae rIte temna vDe devamaH AavelaH te ilHgne g/h`iya vDe
sHwavInesNmanIne (]am~ya=) tNmy =ay Ke. pKI jem`e svRSv dI\eluH Ke Aeva 2mUz Ane
_r prmgune, 3wawavkp`ane lI\e vteRla [tretr imlnna kar`e Svprno ivwag
jemaH=I ASt ={ gyo Ke AevI nmSkariya vDe sHwavInesNmanIne 4wavStuitvHdnamy =ay
Ke. pKI svR sav>yogna TyaQyanSv$p Aek mhav/tne saHwzva$p ]ut&an vDe smymaH
pir`mta Aaane
_________________________________________________________________
386
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
vdsimidHidyro\o locavSsymcelm~ha`H.
iqidsy`mdHtv`H i@idwoy`megwH c.. 208..
Ode qlu mUlgu`a sm`a`H ij`vreihH p~`a.
tesu pmo sm`o Kedovavgo hoid.. 209.. (juMmH)
_________________________________________________________________
khanjEnxamaza )
cr`anuyogsUck cUilka
387
v/tsimtIiNyro\o locavXykmcelmSanm.
iitxynmdNt\avnH iS=itwojnmekwH c.. 208..
Ote qlu mUlgu`a: ]m`anaH ijnvrE: &a:.
teu m: ]m`: KedopS=apko wvit.. 209.. (yuGmm)
svRsav>yogTyaQyanl`Ekmhav/tVyivxen ihHsan<tSteyab/pirg/hivrTyaTmkH ptyH v/tH, tTpirkr ptyI simit: pty [iNyro\o loc: !tymavXykmcelymSanH iitxynmdNt\avnH iS=itwojnmekwEvH Ote inivRkLp-
_________________________________________________________________
sHyme yda Cyuto wvit tda sivkLpH KedopS=apncairZmarohtIit itpadyitvdsimidHidyro\o v/tain c simtyeiNyro\ v/tsimtIiNyro\:. locavSsyH
locavXykain c locavXykH, ;;smaharSyEkvcnm''. Acelm~ha`H iqidsy`m-dHtv`H
i@idwoy`megwH c AcelkaSaniitxynadNt\avniS=itwojnEkwain. Ode qlu mUlgu`a
sm`a`H ij`vreihH p~`a Ote qlu Sf!H AaivHxitmUlgu`a: ]m`anaH ijnvrE: &a:. tesu
pmo sm`o Kedovavgo hoid teu mUlgu`eu yda m: Cyuto wvit. s: k:.
]m`Stpo\nStdakale
KedopS=apko
wvit.
Kede
v/tq~Dne
sit
punrPyupS=apkXKedopS=apk [it. t=aih-inyen mUlmaTma, tSy kevl&ana>nNtgu`a
mUlgu`aSte c inivRkLpsmai\$pe` prmsamaiykaiw\anen
_________________________________________________________________
1. pirkr Anusrnaro smuday AnucrsmUh. (simit, iyro\ vgere gu`o paHc v/tonI paKz
paKz hoy j Ke te=I simit vgere gu`o paHc v/tono pirkr A=aRt AnucrsmUh Ke.)
2. Acelkp`u vrihtp`uH idgHbrp`uH.
3. iitxyn wUimxyn, p<+vI pr sUvuH.
4. AdHt\avn daHt saf n krva te daHt` n krvuH te.
388
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
samaiyksHymivkLpTvat ]m`anaH mUlgu`a Ov. teu yda inivRkLpsamaiyksHymai\$#TvenanWyStivkLpTvaTma>it tda kevlkLya`maZai=Rn: k~DlvlyaulIyaidpirg/h: ikl ]eyan, n pun: svR=a kLya`law Oveit sM\ayR ivkLpenaTman-mupS=apyn
KedopS=apko wvit.. 208. 209..
A=aSy v/yadayk [v KedopS=apk: proPyStITyacayRivkLp&apnare`opidxit-
inyEkv/ten mobIjwUten moe jate sit sveR k!a wviNt. ten kar`en tdev samaiykH
mUlgu`Vyikar`Tvat inymUlgu`o wvit. yda puninRivRkLpsma\aE sm= n wvTyyH
jIvStda y=a koip suv`aR= puru: suv`RmlwmanStTpyaRyanip k~DladIn g<ait, n c
svR=a TyagH kroit t=ayH jIvoip inymUlgu`aiw\anprmsma|ywave KedopS=apnH cairZH
g<ait. Kede sTyupS=apnH KedopS=apnm. A=va Keden v/twedenopS=apnH KedopS=apnm. t
sHepe` pmhav/t$pH wvit. teaH v/tanaH c r`a= psimTyaidweden
punraivHxitmUlgu`weda
wviNt.
teaH
c
mUlgu`anaH
r`a=
aivHxitprIhjyadxiv\tpr`weden ctuiHxdurgu`a wviNt. teaH c r`a=
devmnu*yityRgcetnktctuivR\opsgRjyadxanueawavnadyeTyiway:.. 208.209.. OvH
mUlorgu`k=n$pe` itIyS=le sUZyH gtm. A=aSy tpo\nSy v/yadayk [vaNyoip
_________________________________________________________________
khanjEnxamaza )
cr`anuyogsUck cUilka
389
_________________________________________________________________
(dIa denar) Ke te (teaH gu: [it) temna gu Ke Ane (Kedyo: _pS=apka:) je 1Kedye
_pS=apk Ke (Ae!le ke (1) je wedomaH S=aipt kre Ke tem j (2) je sHymmaH Ked =taH frI
S=aipt kre Ke) (xea: ]m`a:) te xe ]m`o (inyaRpka:) 2inyaRpk Ke.
1. Kedy be karna Ked (Ah,' (1) sHymmaH je 28 mUzgu`$p wed pDe tene p` Ked khel Ke
Ane (2) qHDnne A=va done p` Ked khel Ke.)
2. inyaRpk invaRh krnar sdupdex=I # krnar ixagu ]utgu.
3. iKNn Ked pamelo qHiDt tU!elo doa
4. itsH\an frIne saH\vuH te sH\an sH\a` eDI devuH te do !azIne srquH (do ivnanuH) krI
devuH te.
p. KedopS=apkna be A=R Ke: (1) je ;Ked (wed) Tye _pS=apk' Ke A=aRt je 28 mUzgu`$p wedo
smvI temaH S=aipt kre Ke te KedopS=apk Ke tem j (2) je ;Ked =taH _pS=apk' Ke Ae!le ke
sHym iKNn (qHiDt) =taH frI temaH S=aipt kre Ke te p` KedopS=apk Ke.
390
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
A= iKsHymitsN\aniv\anmupidxit-
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
muinne (muinTvoict) xuopyog te AHtrHg A=va iny yTn Ke Ane te xuopyogdxamaH vtRto
je (h@ vgrno) dehceaidksHbH\I xuwopyog te bihrHg A=va vhar yTn Ke. (xuopyogdxa
n hoy TyaH xuwopyog h@ siht hoy Ke te xuwopyog vharyTnp`ane p` pamto n=I.)
khanjEnxamaza )
cr`anuyogsUck cUilka
391
Ked =ay Ke to (tSy pun:) te`e to (AalocnpUivRka ikya) AalocnpUvRk iya krvI
e{Ae.
(]m`: Kedopyu:) (prHtu) e ]m` KedmaH _pyu =yo hoy to te`e (ijnmte)
ijnmtne ive (Vyvhair`H) vharkuxz (]m`m Aasa>) ]m` pase j{ne, (AaloCy)
Aalocn krIne (potana donuH invedn krIne), (ten _pidH) teAo je _pdexe te
(ktRVym) krvuH e{Ae.
!Ika:- sHymno Ked be karno Ke: bihrHg Ane AHtrHg. temaH, ma5 kayceasHbH\I te
bihrHg Ke Ane _pyogsHbH\I te AHtrHg Ke. TyaH e 1sMyk _pyu ]m`ne yTnk<t
kayceano k=Hict bihrHg Ked =ay Ke, to te svR=a AHtrHg Ked=I riht hovane lI\e
AalocnpUvRk iya=I j teno tIkar ([laj) =ay Ke. prHtu e te j ]m` _pyogsHbH\I
Ked =vane lI\e saat KedmaH j _pyu =ay Ke, to ijno vharivi\maH kuxz ]m`na
Aa]ye, AalocnpUvRk, tem`e _pdexela Anuan vDe (sHymnuH) itsH\an =ay Ke.
_________________________________________________________________
Aalocn (1) sU"mta=I e{ jvuH te barIka{=I ivcarvuH te brabr QyalmaH levuH te. (2)
invedn k=n (211 mI ga=amaH ;Aalocn'no phelo A=R F!e Ke Ane 212 mI ga=amaH bIe A=R
F!e Ke)
1. sMyk yoGy rIte brabr.
392
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
_________________________________________________________________
khanjEnxamaza )
cr`anuyogsUck cUilka
393
_________________________________________________________________
inyen SvkIyxuaTmvase va, ivvase guivrihtvase va. ikH kTva. sam~`e injxuaTmanuwUitl`inycairZe KedivhU`o wvIy KedivhIno, wUTva, ragaidrihtinjxuaTmanuwUitl`inycairZCyuit$pCKedrihto wUTva. t=aih-gupaeR yaviNt xaai` taviNt
pi@Tva
_________________________________________________________________
ANvya=R:- (y: ]m`:) je ]m` (inTyH) sda (&ane dxRnmuqe) &anmaH Ane
dxRnaidkmaH (inb:) itb (c) t=a (mUlgu`eu yt:) mUzgu`omaH yt (yTnxIl)
(crit) ivcre Ke, (s:) te (pirpU`R]am~y:) pirpU`R ]am~yvazo Ke.
_________________________________________________________________
394
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
_________________________________________________________________
khanjEnxamaza )
cr`anuyogsUck cUilka
39p
ANvya=R:- (we va) muin AaharmaH, (p`e va) p`maH (_pvasmaH), (Aavs=e
va) Aavs=maH (invasS=anmaH), (pun: ivhare va) ivharmaH, (_p\aE) _pi\maH (pirg/hmaH),
(]m`e) ]m`maH (ANy muinmaH) (va) A=va (ivk=ayam) 1ivk=amaH (inb) itbH\ (n
[CKit) [CKto n=I.
!Ika:- (1) ]am~ypyaRyna shkarI kar`wUt xrIrnI 2v<ina hetuma5 trIke levamaH
Aavto je Aahar, (2) 3t=aiv\ xrIrnI v<i sa=e ivro\ ivna, xuamaH 4nIrHg Ane
inStrHg iv]aHitnI rcna Anusar vtRtuH je p` (A=aRt xrIrna !kvanI sa=e ivro\ n
Aave AevI rIte, xuamaH ivkarriht Ane trHgriht iS=rta rcatI y tena ma`maH
vtRtuH je Anxn), (3) nIrHg Ane inStrHg Aeva AHtrHg nI isi (k< isi)
A=eR sevvamaH AavtuH je igrkHdraidk Aavs= (ca pvRtnI gufa vgere invasS=an),
(4) y=o xrIrnI v<ina kar`wUt iwane A=eR krvamaH
_________________________________________________________________
1. KS= muinne \aimRk k=avataR krtaH p` inmz cEtNy ivkLpyu =va=I AHxe miln =ay Ke.
te=I te \aimRk k=ane p` ivk=a Ae!le ke xua=I ivru k=a khI Ke.
2. v<i invaRh !kvuH te
3. t=aiv\ tevuH (A=aRt ]am~ypyaRyna shkarI kar`wUt)
4. nIrHg nIrag inivRkar.
396
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
_________________________________________________________________
AavtuH je ivharkayR, (p) ]am~ypyaRynuH shkarI kar` hova=I jeno ine\ n=I Aevo je
kevz dehma5 pirg/h, (6) ma5 ANyoNy bo|ybo\kp`e jemno k=Hict pircy vteR Ke Aeva
je ]m` (ANy muin), Ane (7) xBd$p pudgloLlas (pudglpyaRy) sa=e sHbH\=I jemaH
cEtNy$pI wtno wag miln =ay Ke AevI, xua=I iv je k=a, temnamaH p` itbH\
ine\vayoGytjvayoGy Ke Ae!le ke temna ivkLpo=I p` icwUim ici5t =va devI yoGy
n=I.
bo|y Ae!le jene smvvano hoy te A=aRt jene _pdex devano hoy te, Ane bo\k Ae!le
smvnar A=aRt _pdex denar. ma5 ANy ]m`o pase=I pote bo\ leva ma!e A=va ANy
]m`one bo\ deva ma!e muinne ANy ]m`o sa=e pircy hoy Ke.
khanjEnxamaza )
cr`anuyogsUck cUilka
397
!Ika:- Axuopyog qreqr Ked Ke kar` ke xuopyog$p ]am~ynuH Kedn (KedavuH) =ay
Ke Ane
=ay Ke.
1
Ayt
(ihHsa)
_________________________________________________________________
1. Ayt yTn riht Asav\an: bedrkar AsHymI inrHkux SvCKHdI. (Ayt cyaR
Axuopyog ivna kdI hotI n=I)
2. sHtanvaihnI sHtt stt inrHtr \aravaihnI AtU!k (yaH su\I Ayt cyaR Ke TyaH su\I
sday ihHsa sttp`e calu Ke.)
398
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
_________________________________________________________________
ijydu v jIvo, AydacarSs i`iCKda ihHsa im/ytaH va jIvtu va jIv:, yTrihtSy inita
ihHsa wvit bihraNyjIvSy mr`emr`e va, inivRkarSvsHivil`-yTrihtSy
inyxucEtNya`Vyprop`$pa inyihHsa wvit. pydSs `iT= bH\o baaWyNtryTprSy
naiSt bN\:. ken. ihHsamee` VyihHsamaZe`. k=HwUtSy puruSy. simdSs simtSy
xuaTmSv$pe sMyigto gt: pir`t: simtStSy simtSy, Vyvhare`eyaRidpsimityuSy c.
AymZa=R:-SvS=wavna$pinya`Sy ivnaxkar`-wUta ragaidpir`itinRyihHsa w~yte,
_________________________________________________________________
!Ika:- Axuopyog te AHtrHg Ked Ke, pra`ono prop (bIna a`ono ivCKed)
te bihrHg Ked Ke. temaH AHtrHg Ked j ivxe bzvan Ke, bihrHg Ked nih kar` kepra`ona
propno sdwav ho ke Asdwav ho, Axuopyog
_________________________________________________________________
1. yt yTnxIl sav\an sHymI. (yTnna A=R ma!e 390 ma pananuH pdi!Pp` jAo)
2. xuaSv$pmaH (muinTvoict) sMyk ;[it A=aRt pir`it te inysimit Ke Ane te dxamaH
vtRtI je (h@ vgrnI) {yaRwaaid sHbH\I xuw pir`it te vharsimit Ke. (xuaSv$pmaH
sMyk pir`it$p dxa n hoy TyaH xuw pir`it h@ siht hoy Ke te xuw pir`it vhar
simit p` n=I.)
khanjEnxamaza )
cr`anuyogsUck cUilka
399
ise:, t=a tinawaivna ytacare` isdxuopyogasavprSy pra`Vypropsaveip bN\aisa suinitihHsawaviseaNtr Ov Kedo blIyan, n
punbRihr:. OvmPyNtrCKedaytnmaZTvaihrCKedoWyupgMyetEv.. 217..
_________________________________________________________________
raga>uTpebRihrinimwUt: prjIvFato VyvharihHseit i\a ihHsa &atVya. ikHtu ivxe:bihrihHsa wvtu va ma wvtu, SvS=wavna$pinya`Fate sit inyihHsa inymen wvtIit.
tt: kar`aTsEv muQyeit.. 217.. A= tmeva= aNtdaaRNtaWyaH #yit_ailyiMh paO [iryasimdSs i`GgmT=aO.
Aaba\ej kilHgH mirj tH jogmasej.. 15..
` ih tSs ti~`imo bH\o suhumo y deisdo smye.
muCKa pirGgho iy AJPppma`do ido.. 16.. (juMmH)
_________________________________________________________________
ivna je hoto n=I Aeva 1Ayt Aacar vDe is =to (`vamaH Aavto) Axuopyogno
sdwav jene vteR Ke tene ihHsana sdwavnI isi suinit Ke Ane tevI rIte Axuopyog
ivna je hoy Ke Aeva 2yt Aacar vDe is =to (`vamaH Aavto) Axuopyogno
Asdwav jene vteR Ke tene, pra`ona propna sdwavmaH p` bH\nI Aisi hovane lI\e,
ihHsana AwavnI isi suinit Ke. Aam hova KtaH (A=aRt AHtrHg Ked j ivxe bzvan
Ke, bihrHg Ked nihAem hova KtaH) bihrHg Ked AHtrHg KednuH Aaytnma5 hova=I tene
(bihrHg Kedne) SvIkarvomanvo to e{Ae j.
_________________________________________________________________
1. Axu _pyog ivna Ayt Aacar kdI hoto n=I, ma!e Ayt Aacar jene vteR Ke tene Axu
_pyog AvXy hoy j Ke. Aa rIte Ayt Aacar vDe Axu _pyog is =ay Ke`vamaH
Aave Ke.
2. Axu _pyog n hoy TyaH j yt Aacar vteR Ke, ma!e yt Aacar vDe Axu _pyogno
Asdwav is =ay Ke`vamaH Aave Ke.
400
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
_________________________________________________________________
ANvya=R:- (Aytacar: ]m`:) Ap/yt Aacarvazo ]m` (!su Aip kayeu) Kye
kay sHbH\I (v\kr:) v\no krnar ([it mt:) manvamaHkhevamaH Aao Ke (yid) e
(inTyH) sda (ytH crit) ytp`e Aacr` kre to (jle kmlm [v) jzmaH kmznI mafk
(inplep:) inleRp khevamaH Aao Ke.
!Ika:- Axuopyog ivna je hoto n=I Aeva Ayt Aacar vDe is =to (
`vamaH Aavto) Axuopyogno sdwav ihHsk j Ke, kar` ke K kayna a`ona propna
Aa]ye =ta bH\nI isi Ke Ane Axuopyog
khanjEnxamaza )
cr`anuyogsUck cUilka
401
ivna je hoy Ke Aeva yt Aacar vDe is =to Axuopyogno Asdwav AihHsk j Ke,
kar` ke prna Aa]ye =ta lex p` bH\no Awav hovane lI\e, jzmaH JUlta kmznI mafk,
inleRpp`anI isi Ke ma!e te te svR kare Axuopyog$p AHtrHg Ked ine|yKoDvayoGy
Ke, ke je je kare tena Aaytnma5wUt pra`prop$p bihrHg Ked ATyHt ini hoy.
402
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
_________________________________________________________________
A= bihrjIvFate bN\o wvit n wvit va, pirg/he sit inymen wvtIit itpadyit-hvid
v ` hvid bH\o wvit va n wvit bN\:. kiSmNsit. mdiMh jIve m<te sTyNyjIve. A\ Aho.
kSyaH sTyam. kayceiMh kayceayam. tihR k=H bN\o wvit. bH\o \uvmuv\Ido bN\o wvit
\/uvH initm. kSmat. _p\e: pirg/haTskaxat. [id [it heto: sm`a Kiya sVvH ]m`a
mha]m`a: svR&a: pUv dIakale xubuEkSvwavH injaTmanmev pirg/hH kTva, xeH smStH
baaWyNtrpirg/hH KidRtvNtSTyvNt:. OvH &aTva xetpo\nErip injprmaTmpirg/hH SvIkarH
kTva, xe: svip pirg/ho mnovcnkayE: ktkairtanumtE TyjnIy [it.
_________________________________________________________________
ANvya=R:- (A=) hve (_pi\ ive Aem Ke ke), (kayceayam) kayceapUvRk (jIve
m<te) v mrta (bN\:) bH\ (wvit) =ay Ke (va) A=va (n wvit) n=I =to (_p\e:)
(p`) _pi\=Ipirg/h=I (\/uvm bN\:) nI bH\ =ay Ke ([it) te=I (]m`a:) ]m`oAe
(AhtdevoAe) (sv) svR pirg/hne (TyvNt:) KoDo Ke.
khanjEnxamaza )
cr`anuyogsUck cUilka
403
_________________________________________________________________
vsNtitlka KHd
404
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
_________________________________________________________________
prH svpeasHymasm=RSy tpo\nSy dexkalapeya ikHicTsHymsa\kxrIrSy inrv>aharaidshkairkar`H g/aimit punrPypvadivxeVyaQyanmuQyTven ;_vyr`H ij`mGge'
[Tya>ekadxga=a wviNt. AZ !IkayaH ga=actuyH naiSt. OvH mUlsUZaiwaye` iZHxa=aiw:,
!Ikapeya
punaRdxga=aiw:
itIyaNtrai\kare
smudaypatinka.
t=aih-A=
wavxuipUvRkbihrpirg/hpirTyage kte sit AWyNtrpirg/hpirTyag: kt Ov wvtIit
inidRxit-` ih i`rveqo cago n ih inrpeSTyag: yid cet, pirg/hTyag: svR=a inrpeo n
wvit ikHtu ikmip vpaZaidkH g/aimit wvta w~yte, tihR he ix*y ` hvid iwquSs
AasyivsuI n wvit iworaxyivxui:, tda sapepir`ame sit iwoStpo\nSy icxuinR
wvit. AivsuSy ih ice xuaTmwavna$pxuirihtSy tpo\nSy ice mnis ih Sf!H khH
tu kMmqAo ivihAo k=H tu kmRyo iviht: _icto, n k=mip. AnenEtduH wvit-y=a
bihrtusave sit t~DulSyaWyNtrxuiH ktu nayait t=a iv>mane va bihrpirg/haiwlae
sit inmRlxuaTmanuwUit$paH
_________________________________________________________________
hve Aa _pi\no (pirg/hno) ine\ te AHtrHg Kedno j ine\ Ke Aem _pdexe Ke:
khanjEnxamaza )
cr`anuyogsUck cUilka
40p
_________________________________________________________________
$p AHtrHg Kedna sdwavmaH), xuopyog jenuH mUz Ke Aeva kEvLynI (monI) _pliB\ =tI
n=I. Aa=I (Aem kuH ke) Axuopyog$p AHtrHg Kedna ine\$p yojnnI Apea raqIne
iviht krvamaH Aavto (frmavvamaH Aavto) _pi\no je ine\ te AHtrHg Kedno j ine\
Ke. 220.
hve ;_pi\ te AekaHitk AHtrHg Ked Ke' Aem ivStar=I _pdexe Ke:
406
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
_________________________________________________________________
!Ika:- _pi\na sdwavmaH, (1) mmTvpir`am jenuH l` Ke AevI mUKaR, (2) _pi\
sHbH\I kmRmna pir`am jenuH l` Ke Aevo AarHw, A=va (3) xuaSv$pnI ihHsa$p
pir`am jenuH l` Ke Aevo AsHym (Ae 5`e) AvXyHwavI hoy Ke t=a _pi\ jenuH itIy
hoy tene (A=aRt Aaa=I ANy Aevo pirg/h je`e g/h` ky hoy tene) prmaH rtp`ane
lI\e xuana sa\kp`ano Awav hoy Ke te=I _pi\ne AekaHitk AHtrHgKedp`uH nI =ay
j Ke.
Aa Ah taTpyR Ke ke;_pi\ Aavo Ke (A=aRt pirg/h te AHtrHg Ked j Ke)' Aem
nI krIne tene svR=a KoDvo. 221.
_________________________________________________________________
khanjEnxamaza )
cr`anuyogsUck cUilka
407
A= kSyicTicTkdaicTk=iTkidupi\ritioPyStITypvadmupidxit-
_________________________________________________________________
hve, ;ko{ne kaHk karek ko{ kare ko{k _pi\ Aini p` Ke' Aevo Apvad
_pdexe Ke:
408
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
_________________________________________________________________
!Ika:- Aane itIy pudglno Awav hova=I b\oy _pi\ ini KeAem
_TsgR (samaNy inym) Ke Ane ivix kaze5ne vx ko{k _pi\ Aini KeAem
Apvad Ke. yare ]m` svR _pi\na ine\no Aa]y krIne 1prmopeasHymne a krvano
[CKk hova KtaH p` ivix kaze5na vxe hInxivazo hova=I tene a krvane Asm=R
hoy Ke, Tyare temaH 2ApkR` krIne (AnuTk<) sHym a krto =ko tena bihrHg sa\nma5
_pi\no Aa]y kre Ke. Ae rIte jeno Aa]y krvamaH Aave Ke Aevo te _pi\ _pi\p`ane lI\e
qreqr Ked$p n=I, l!o Kedna ine\$p (Tyag$p) j Ke. je (_pi\) Axuopyog ivna
hoto n=I te Ked Ke. prHtu Aa (sHymna basa\nma5wUt _pi\) to ]am~ypyaRyna shkarI
kar`wUt xrIrnI v<ina hetuwUt AaharnIharaidnaH 3g/h`ivsjRn sHbH\I Kedna ine\ne
A=eR g/hvamaH Aavto hova=I svR=a xuopyog siht Ke te=I Kedna ine\$p j Ke. 222.
hve Aini _pi\nuH Sv$p _pdexe Ke:
_________________________________________________________________
khanjEnxamaza )
cr`anuyogsUck cUilka
409
Aitkmupi\ma=RnIymsHytjnE:.
mUCKaRidjnnrihtH g<atu ]m`o y>PyLpm.. 223..
y: iklopi\: svR=a bN\asa\kTvaditk:, sHymadNyZanuictTvadsHytjnaa=RnIyo, ragaidpir`ammNtre` \ayRma`TvaNmUCKaRidjnnriht wvit, s qLviti:. Ato y=oidtSv$p Ovopi\padeyo, n punrLpoip y=oidtivpyRSt-Sv$p:..
223..
A=oTsgR Ov vStu\m, n punrpvad [Tyupidxit-
ANvya=R:- (y>ip ALpm) wle =oDo hoy top`, (Aitkm) je AinHidt hoy,
(AsHytjnE: Aa=RnIyH) AsHyt jno=I Aa=RnIy hoy Ane (mUCKaRidjnnrihtH) je
mUKaRidna jnn riht hoy(_pi\H) Aeva j _pi\ne (]m`:) ]m` (g<atu) g/h` kro.
!Ika:- je _pi\ svR=a bH\no Asa\k hova=I AinHidt Ke, sHym isvay ANy5
Anuict hova=I AsHyt jno vDe Aa=RnIy Ke Ane ragaidpir`am ivna \ar` krvamaH
Aavto hova=I mUKaRidna _Tpadn riht Ke, te qreqr Aini Ke. Aa=I y=o Sv$pvazo
_pi\ j _padey Ke, prHtu =oDo p` y=o Sv$p=I ivprIt Sv$pvazo _pi\ _padey n=I.
223.
hve, ;_TsgR j vStu\mR Ke, Apvad nih' Aem _pdexe Ke:
410
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
_________________________________________________________________
!Ika:- Ah, ]am~ypyaRynuH shkarI kar` hova=I jeno ine\ krvamaH Aao n=I
Aeva ATyHt 1_pa dehmaH p`, ;Aa (deh) pr hova=I pirg/h Ke, qreqr te Anug/hyoGy
n=I p` _peayoGy j Ke' Aem khIne, wgvHt AhtdevoAe AitkmRp`uH _pdeXyuH Ke to pKI
TyaH xuatvnI _pliB\nI sHwavnana risk purune xe ANy 2Anupa pirg/h ibcaro
xano hoyAevo temno (Ahtdevono) Aaxy j Ke. Aa=I nI =ay Ke ke_TsgR j
vStu\mR Ke, Apvad nih.
Aa Ah taTpyR Ke ke vStu\mR hova=I prm ing/=p`uH j AvlHbvayoGy Ke. 224.
_________________________________________________________________
khanjEnxamaza )
cr`anuyogsUck cUilka
411
A= kepvadivxea [Tyupidxit-
_________________________________________________________________
peCKid ` ih [h logH inpraginjcEtNyinTyopliB\wavnaivnaxkH QyaitpUjalaw$pH ete n c ih Sf!H [h lokm. n c kevlimh lokH, prH c SvaTmai$pH moH
ivhay SvgRwogai$pH prH c prlokH c neCKit. s k:. smi`Hddeisdo \Mmo ]m`eNdeixto
\mR:, ijneNopid [Ty=R:. \MmiMh tiMh kMha \meR tiSmn kSmat ivyiPpyH ivkiLptH
ing/RN=ilaavr`en p<=tm. ikm. ilHgH savr`icm. kasaH sHbiN\. [T=I`H I`aimit
pUvRpga=a.. 20.. A= pirharmahi`CKydo [T=I`H isI ` ih te` jMm`a ida.
tMha tPpiD$vH ivyiPpyH ilHgimT=I`H.. 21..
i`CKydo [T=I`H isI ` ih te` jMm`a ida inyt: I`aH
nrkaidgitivl`anNtsuqaidgu`Svwava tenEv jNmna isinR a, n ki=ta. tMha
tPpiD$vH tSmaTkar`aTityoGyH savr`$pH ivyiPpyH ilHgimT=I`H ing/RN=ilaTp<=-Tven
ivkiLptH ki=tH ilH avr`sihtH icm. kasam. I`aimit.. 21.. A= I`aH
moitbN\kH madbahuLyH dxRyitp[DIpmadm[ya OdaisH ivi waisya pmda.
tMha taAo pmda pmadbhula i i`ia.. 22..
p[DIpmadm[ya kTya Svwaven maden inv<Ra madmyI. ka kZ wvit. OdaisH
ivi. OtasaH I`aH v<i: pir`it:. waisya pmda tt Ov nammalayaH mda: mdasH&a
waita: iy:. tMha taAo pmda yt Ov mdasH&aSta: iy:, tSmat Ov pmadbhula i
i`ia in:madprmaTmtvwavnaivnaxkmadbhula [it inidRa: ..22.. A= tasaH
mohaidbahuLyH dxRyitsHit \uvH pmda`H mohpdosa wyH duguHKa y.
ice ica maya tMha taisH ` i`Vva`H.. 23..
_________________________________________________________________
412
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
_________________________________________________________________
sHit \uvH pmda`H siNt iv>Nte \/uvH initH mdanaH I`am. ke te. mohpdosa wyH
duguHKa y mohaidrihtanNtsuqaidgu`Sv$pmokar`itbN\ka: mohewyduguHKa-pir`ama:,
ice ica maya kaEi!Lyaidrihtprmbo\aidpir`te: itpwUta ice mnis icZa ivicZa
maya, tMha taisH ` i`Vva`H tt Ov tasamVyaba\suqa>nNtgu`a\arwUtH invaR`H
naStITyiway:.. 23.. A=Etdev #yit` iv`a vid `arI OH va tesu jIvloyiMh.
` ih sH_DH c gH tMha taisH c sHvr`H.. 24..
` iv`a vid `arI n ivna vtRte narI OH va tesu jIvloyiMh teu
indiprmaTm|yanivFatkeu pUvdoeu m|ye jIvloke Tvekmip doH ivhay ` ih sH_DH c
gH n ih Sf!H sHv<H gaZH c xrIrH, tMha taisH c sHvr`H tt Ov c tasaH sHvr`H vavr`H
ikyt [it.. 24.. A= punrip invaR`itbN\kdoaNdxRyiticSsavo taisH isiT=H AvH c pql`H.
ivjid shsa tasu A _Ppado suhmm`uAa`H.. 25..
ivjid iv>te tasu A tasu c Iu. ikm. icSsavo ics/v:,
in:kamaTmtvsHiviivnaxkicSy kamoeke` s/vo ragsaRwav:, taisH tasaH I`aH,
isiT=H ixi=lSy wav: xEi=LyH, tvmuiyoGypir`amivye icda#aRwav: svhInpir`am [Ty=R:, AvH c pql`H %taE wvmatRvH SqlnH rs/v`H, shsa Ji!it, mase
mase idnZypyRNtH icxuiivnaxko rs/vo wvtITy=R:, _Ppado suhmm`uAa`H _Tpad
_Tpi: sU"mlB|ypyaRmnu*ya`aimit.. 25.. A=oTpiS=anain k=yitilHgiMh y [T=I`H =`Htre `aihkqpdesesu.
wi`do suhumuPpado taisH kh sHjmo hoid.. 26..
ilHgiMh y [T=I`H =`Htre `aihkqpdesesu I`aH ile yoindexe, StnaNtre,
naiwdexe, kdexe c, wi`do suhumuPpado Oteu S=aneu sU"mmnu*yaidjIvoTpado wi`t:. Ote
pUv_________________________________________________________________
khanjEnxamaza )
cr`anuyogsUck cUilka
413
yo ih namaitioiSmNnupi\rpvad:, s qlu iniqloip ]am~ypyaRyshkairkar`TvenopkarkarkTvadupkr`wUt Ov, n punrNy:. tSy tu ivxea: svaRhayRvijRtshj$papeity=ajat$pTven bihrilwUta: kaypula:, ]Uyma`tTkal_________________________________________________________________
doa: purua`aH ikH n wvNtIit cet. OvH n vVyH, Iu bahuLyen wviNt. n caiStTvmaZe`
smanTvm. OkSy ivki`kaiSt, itIySy c ivpvRtoiSt, ikH smanTvH wvit. ikHtu
purua`aH =msHhnnblen doivnaxko muiyoGyivxesHymoiSt. taisH kh sHjmo hoid tt:
kar`aasaH k=H sHymo wvtIit.. 26.. A= I`aH tvmuiyoGyaH sklkmRinjRraH
ine\yitjid dHs`e` sua suJy`e` caiv sHjua.
ForH crid v ciryH [iT=Ss ` i`jra wi`da.. 27..
jid dHs`e` sua y>ip dxRnen sMyTven xua, suJy`e caiv sHjua
OkadxasUZa|yynenaip sHyua, For crid v ciryH ForH popvasmasopvasaid crit va
cairZH, [iT=Ss ` i`jra wi`da t=aip IjnSy tvkmRyyoGya sklinjRra n
wi`teit wav:. ikHc y=a =msHhnnawavaTI smnrkH n gCKit, t=a invaR`mip. ;;puHvedH
vedHta puirsa je qvgsei#ma$#a. sesodye` iv tha Ja`uvjua y te du isJHit'' [it
ga=aki=ta=aRiwaye` wavI`aH k=H invaR`imit cet. tasaH wavI`aH =msHhnnmiSt,
VyIvedawavavmopir`amitbN\ktIv/kamoekoip naiSt. Vy-I`aH =msHhnnH
naStIit kiSmagme ki=tmaSt [it cet. tZodahr`ga=a-;;AHitmitgsHFD`H i`yme` y
kMmwUimmihla`H. AaidmitgsHFD`H `iT= i ij`eihH i`iH''.. A= mtm-yid moo naiSt
tihR wvdIymte ikm=RmijRkanaH mhav/tarop`m. pirharmah-tdupcare` klVyvS=ainimm. n
copcar: saaivtumhRit, AiGvt kUroyH devd [Tyaidvt. t=acom-muQyawave sit
yojne inime copcar: vtRte. ikHtu yid tve moo wvit I`aH tihR xtvRdIitaya
AijRkaya A>idne dIit:
_________________________________________________________________
1. AahayR bhar=I lavvamaH AavtuH k<i5m AaEpai\k (svR k<i5mAaEpai\k wavo=I riht AevuH je
muinna AaanuH shj $p te, vawU`aidk svR k<i5mtaAo=I riht y=at$pp`anI Apea
raqe Ke A=aRt muinna AaanuH $pdxashj hova=I deh p` y=at j hovo e{Ae ma!e
y=at$pp`uH te muinp`anuH ba ilHg Ke.)
414
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
sa\u: k=H vN>o wvit. sEv =mt: ikH n vN>a wvit sa\o:. ikHtu wvNmte mitI=Rkr:
Iit k+yte, tdPyyum. tI=Rkra ih sMyGdxRnivxuaidoDxwavna: pUvRwve waviyTva
paviNt. sMyGe: IvedkmR`o bN\ Ov naiSt, k=H I wiv*ytIit. ikHc yid
mitI=Rkro vaNy: koip va I wUTva invaR`H gt: tihR I$pitmara\na ikH n ikyte
wvi:. yid pUvdoa: siNt I`aH tihR sItaim`IkNtIaEpdIsuwaw<tyo ijndIaH
g<hITva ivixtpr`en k=H oDxSvgeR gta [it cet. pirharmah-tZ doo naiSt,
tSmaTSvgaRdagTy puruveden moH yaSyNTyg/e. tvmoo naiSt, wvaNtre wvtu, ko do [it.
[dmZ taTpyRm-SvyH vStuSv$pmev &atVyH, prH it ivvado n ktRVy:. kSmat. ivvade
rageoTpiwRvit, tt xuaTmwavna nXytIit.. 27.. A=opsHhar$pe` iS=tpH
dxRyittMha tH piD$v ilHgH taisH ij`eihH i`iH.
kl$vvAojua sm`IAo tSsmacara.. 28..
tMha ySmave moo naiSt tSmaTkar`at tH piD$vH ilHgH taisH ij`eihH i`iH
tTit$pH vavr`sihtH ilH icH laKnH tasaH I`aH ijnvrE: svR&EainRidRH ki=tm.
kl$vvAojua sm`IAo
lokduguKarihtTven
ijndIayoGyH
klH
w~yte,
ANtrinivRkaricxui&apkH bihrinivRkarH $pH w~yte, xrIrwrihtH va
Aitbalv<buivEkLyrihtH vyo w~yte, tE: kl$pvyoiwyuRa: kl$pvyoyua wviNt. ka:.
]m~yoijRka:. punrip ikHivixa:. tSsmacara tasaH I`aH yoGySt>oGy Aacarxaiviht:
smacar Aacar Aacr`H yasaH taStTsmacara [it.. 28.. A=edan purua`aH dIag/h`e
v`RVyvS=aH k=yit-
_________________________________________________________________
AevaH kaypudglo (2) jemnuH ]v` krvamaH Aave Ke AevaH, 1tTkazbo\k, gu vDe khevamaH
AavtaH, 2Aatv>otk, 3is _pdex$p vcnpudglo tem j (3) jemnuH A|yyn krvamaH
Aave Ke AevaH, inTybo\k, Anaidin\n xu Aatvne kaxvamaH sm=R ]ut&anna
sa\nwUt, xBdak sU5pudglo Ane (4) xu Aatvne
_________________________________________________________________
1. tTkazbo\k te kaze j (_pdexkaze j) bo\ denaraH (xaxBdo sda bo\naH inimwUt hova=I
inTybo\k khevamaH Aaa Ke, guvcno _pdexkaze j bo\naH inimwUt hova=I tTkazbo\k
khevamaH AaaH Ke.)
2. Aatv>otk Aatvne smvnaraHkaxnaraH
3. is sfz ramba` AmoF AcUk. (guno _pdex issfzramba` Ke.)
khanjEnxamaza )
cr`anuyogsUck cUilka
pyaRytTpir`tpuivnIttaiwayvtRkicpula
kayvcnmnsI Aip n vStu\mR:.. 225..
41p
wviNt.
[dmZ
taTpy,
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
krnar dxRnaidk je pyaRyo te$pe pir`mela puru Tye 1ivnIttano Aiway vtaRvnaraH
icpudglo. (ApvadmagRmaH je _pkr`wUt _pi\no ine\ n=I tena _pro car wedo Ke.)
Aa Ah taTpyR Ke ke kayanI mafk vcn Ane mn p` vStu\mR n=I.
wava=R:- je ]m`ne ]am~ypyaRyna shkarI kar`wUt, svR k<i5mtaAo=I riht
y=at $p sNmuq v<i y, tene kayano pirg/h Ke je ]m`ne gu_pdexna ]v`maH v<i
rokay, tene vcnpudglono pirg/h Ke je ]m`ne sU5a|yynmaH v<i rokay, tene sU5pudglono
pirg/h Ke Ane je ]m`ne yoGy puruna ivny$p pir`am =ay, tene mnnaH pudglono pirg/h
Ke. eke Aa pirg/ho _pkr`wUt hova=I Apvad magRmaH temno ine\ n=I, top` teAo
vStu\mR n=I. 22p.
_________________________________________________________________
1. ivnItta ivny nm/ta. (sMyGdxRnaid pyaRye pir`mela puru Tye ivnywave vtRvamaH mnnaH
pudglo inimwUt Ke.)
416
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
A=aitixrIrmaZopi\palniv\anmupidxit-
_________________________________________________________________
VyaQyanSy ivxeivvr`H kroit-[id wi`dH [it wi`tH ki=tm. ikm. _vyr`H _pkr`m.
. ij`mGge ijnomomageR. ikmupkr`m. ilHgH xrIrakarpulip~D$pH Vyilm.
ikHivixm. jhjad$vH y=ajat$pH, y=ajat$pxBdenaZ Vyvhare` sHgpirTyagyuH
nGn$pH, inyenaWyNtre` xubuEkSvwavH prmaTmSv$pH. guvy`H ip y guvcnmip,
inivRkarprmicyoit:Sv$pprmaTmtvitbo\kH sarwUtH isopdex$pH gu$pdexvcnm. n
kevlH
gu$pdexvcnH,
suJy`H
c
Aaidm|yaNtvijRtjaitjramr`rihtinjaTmVykaxksUZa|yynH c, prmagmvacnimTy=R:. i`iH _pkr`$pe` inidRH
ki=tm. iv`Ao SvkIyinyrTZyxuiinRyivny:, tda\arpueu wipir`amo
Vyvharivny:. _wyoip ivnypir`am _pkr`H wvtIit inidR:. Anen ikmuH wvit-inyen
ctuivR\mevopkr`m. ANydupkr`H Vyvhar [it.. 225.. A= yuaharivhar-l`tpo\nSy
Sv$pmaQyait-[hlogi`raveqo
[hlokinrape:,
!oTkI`R&aykEkSvwavinjaTmsHiviivnaxk_________________________________________________________________
hve, Aini Aevo je xrIrma5 _pi\ tena palnnI ivi\ _pdexe Ke:
yuaharivharI (1) yoGy (_ict) Aaharivharvazo. (2) yuana A=aRt yogIna Aahar
ivharvazo yogpUvRk (AaSvwavmaH eDa` siht) Aaharivharvazo.
khanjEnxamaza )
cr`anuyogsUck cUilka
417
bihwURt hovane lI\e Aa lok Tye inrpe (in:Sp<h) Ke, tem j wiv*ymaH =nara devaid
wavo AnuwvvanI t<*`a=I xUNy hovane lI\e pr lok Tye Aitb Ke te=I, jem &ey
pda=na &annI isine ma!e (F!p!aid pda=ne eva ma!e j) dIvamaH tel pUrvamaH Aave Ke
Ane dIvane qseDvamaH Aave Ke tem, ]m` xu AatvnI _pliB\nI isine ma!e (
xuaane aPt krva ma!e j) te xrIrne qvDavto Ane clavto hova=I yuaharivharI hoy
Ke.
Aa Ah taTpyR Ke: ]m` kayriht Ke te=I te xrIrna (vtRman mnu*yxrIrna)
Anurag=I ke id xrIrna (wiv*yna devxrIrna) Anurag=I Ae AaharivharmaH Ayup`e
vtRto n=I xu AatvnI _pliB\na sa\kwUt ]am~ypyaRyna palnne ma!e j kevz
yuaharivharI hoy Ke. 226.
hve yuaharivharI saat AnaharivharI (AnaharI Ane AivharI) j Ke Aem
_pdexe Ke:
_________________________________________________________________
418
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
1. SvyH potanI meze pota=I shjp`e. (potana Aaane SvyH AnxnSvwavI `vo te j
Anxn namnuH tp Ke.)
khanjEnxamaza )
cr`anuyogsUck cUilka
419
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
xUNy AevI ANy (pr$p) iwa Aacre Ke, teAo Aahar krta hova KtaH Aahar n krta
hoy Aeva hova=I saat AnaharI j Ke, kar` ke yuaharIp`ane lI\e temne Svwav tem j
prwavna inime bH\ =to n=I.
Ae ma`e (jem yuaharI saat AnaharI j Ke Aem khevamaH AauH te ma`e), (1)
SvyH AivharSvwavI hova=I Ane (2) simitxu ({yaRsimit vDe xu Aeva) ivharvazo
hova=I yuivharI (yuivharvazo ]m`) saat AivharI j KeAem, Anu hova KtaH
p` (ga=amaH nih kuH hova KtaH p`), smjvuH. 227.
hve, (]m`ne) yuaharIp`uH k{ rIte is =ay Ke te _pdexe Ke:
ANvya=R:- (kevldeh: ]m`:) kevzdehI ]m`e (jene ma5 deh$p pirg/h j vteR Ke
Aeva muinAe) (dehe) dehmaH p` (n mm [it) ;maro n=I' Aem smne
420
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
yto ih ]m`: ]am~ypyaRyshkairkar`Tven kevldehmaZSyop\e: saite\kTvaTkevldehTve sTyip dehe ;ikH ikHc`' [TyaidansUZ>oittprmeraiwaypirg/he` n nam mmayH tto nanug/hahR: ikNtUpe"y Oveit pirTysmStsHSkarTvaihtpirkmaR Syat. ttStNmmTvpUvRkanuictaharg/h`awava>uaharTvH iset. yt
smStamPyaTmxiH k!ynNtrsUZoidtenanxnSvwavl`en tpsa tH dehH svaRrMwe`aiwyuvan Syat, tt Aaharg/h`pir`amaTmkyog|vHsawava>uSyEvahare` c yuaharTvH
iset.. 228..
_________________________________________________________________
(rihtpirkmaR) 1pirkmR riht vtRtaH =kaH, (AaTmn:) potana AaanI (xiH) xine
(AingU) gopa ivna (tpsa) tp sa=e (tH) tene (dehne) (Aayuvan) yu ky (
eDo) Ke.
!Ika:- ]am~ypyaRyna shkarI kar` trIke kevz dehma5 _pi\ne ]m` er=Ih@=I
nih ine\to hovane lI\e te kevz dehvazo Ke Aem (dehvazo) hova KtaH p`, ;ikH ikHc`'
[Tyaid pUvRsU5 (224 mI ga=a) vDe kaixt krvamaH Aavela prmerna AiwaynuH g/h`
krI ;Aa (deh) qreqr maro n=I, te=I te Anug/hyoGy n=I prHtu _peayoGy j Ke' Aem
dehmaH smSt sHSkarne KoDel hova=I 1pirkmR riht Ke te=I tene dehna mmTvpUvRk Anuict
Aaharg/h`no Awav hovane lI\e yuaharIp`uH is =ay Ke. vzI (bI rIte), te`e
(Aaxine jray gopa ivna) sFzIye Aaxine g! krIne, KeLla sU5 (227 mI
ga=a) ara khevamaH Aavela 2AnxnSvwavl` tp sa=e te dehne svR AarHw=I (_>m=I)
yu ky (eDo) Ke te=I Aaharg/h`na pir`amSv$p je 3yog|vHs teno Awav hovane
lI\e teno Aahar yuno (yogIno) Aahar Ke ma!e tene yuaharIp`uH is =ay Ke.
_________________________________________________________________
khanjEnxamaza )
cr`anuyogsUck cUilka
421
A= yuaharSv$pH ivStre`opidxit-
_________________________________________________________________
wava=R:- ]m` be kare yuaharI is =ay Ke: (1) xrIr pr mmTv nih hova=I
tene _ict j Aahar hoy Ke te=I te yuaharI A=aRt _ict (3) Aaharvazo Ke. vzI (2)
;Aaharg/h` Aaano Svwav n=I' Aeva pir`amSv$p yog ]m`ne vtRto hova=I te ]m`
yu A=aRt yogI Ke Ane te=I teno Aahar yuahar A=aRt yogIno Aahar Ke. 228.
hve yuaharnuH Sv$p ivStar=I _pdexe Ke:
ANvya=R:- (qlu) qreqr (s: w:) te Aahar (yuahar) (Ok:) Aek vqt,
(AitpU`dr:) `odr, (y=alB\:) y=alB\ (jevo mze tevo), (wEacr`en)
iwacr`=I, (idva) idvse, (n rsape:) rsnI Apea ivnano Ane (n m\umaHs:) m\
maHs riht hoy Ke.
!Ika:- Aek vqt Aahar te j yuahar Ke, kar` ke te!la=I j ]am~ypyaRyna
shkarI kar`wUt xrIr !ke Ke. (Aek=I v\are vqt Aahar te yuahar n=I Aem nIce ma`e
be kare is =ay Ke:) (1) Anek vqt Aahar to xrIrna Anurag=I sevvamaH Aavto
hova=I ATyHtp`e 1ihHsaytn krvamaH Aavto =ko yu
_________________________________________________________________
1. ihHsaytn ihHsanuH S=an. (Aek=I v\are vqt Aahar krvamaH xrIrno Anurag hoy Ke te=I te
Aahar ATyHtp`e ihHsanuH S=an bne Ke, kar` ke xrIrno Anurag te j SvihHsa Ke.)
422
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
xrIranuragsevkTven n c yuSy. AitpU`dr Ovaharo yuahar:, tSyEvaithtyogTvat. itpU`drStu ithtyogTven k=it ihHsaytnIwvn n yu:,
ithtyogTven n c yuSy. y=alB\ Ovaharo yuahar:, tSyEv ivxeiyTvl`anuragxUNyTvat. Ay=alB\Stu ivxeiyTvl`anuragseVymanTven s ihHsaytnIikyma`o n yu:, ivxeiyTvl`anuragsevkTven n c yuSy. iwacr`enEvaharo
yuahar:, tSyEvarMwxUNyTvat. AwEacr`en TvarMwsMwvaTisihHsaytn_________________________________________________________________
(yoGy) n=I (A=aRt te yuahar n=I) vzI (2) Anek vqt Aaharno sevnar xrIrna
Anurag vDe sevnaro hova=I te Aahar 1yuno (yogIno) n=I (A=aRt te yuahar n=I).
2
ApU`dr Aahar te j yuahar Ke, kar` ke te j 3itht 4yog ivnano Ke. (pU`dr
Aahar yuahar n=I Aem nIce ma`e be kare is =ay Ke:) (1) pU`dr Aahar to itht
yogvazo hova=I k=Hict ihHsaytn bnto =ko yu (yoGy) n=I vzI (2) pU`dr Aahar
krnar itht yogvazo hova=I te Aahar yuno (yogIno) n=I.
y=alB\ Aahar te j yuahar Ke, kar` ke te j (Aahar) ivxeiytaSv$p
Anurag=I xUNy Ke. (1) pAy=alB\ Aahar to ivxeiytaSv$p Anurag vDe sevvamaH
Aavto hova=I ATyHtp`e ihHsaytn krvamaH Aavto =ko yu (yoGy) n=I vzI (2)
Ay=alB\ Aaharno sevnar ivxeiytaSv$p Anurag vDe sevnaro hova=I te Aahar yuno
(yogIno) n=I.
iwacr`=I Aahar te j yuahar Ke, kar` ke te j AarHwxUNy Ke. (1)
Aiwacr`=I (iwacr` isvayno) je Aahar temaH to AarHwno sHwv hovane lI\e
ihHsaytnp`uH is hova=I te Aahar yu (yoGy) n=I vzI
_________________________________________________________________
khanjEnxamaza )
cr`anuyogsUck cUilka
423
_________________________________________________________________
(2) Aeva Aaharna sevnmaH (sevnarnI) AHtrHg Axui (g!) hova=I te Aahar
yuno (yogIno) n=I.
idvse Aahar te j yuahar Ke, kar` ke te j sMyk (brabr) e{ xkay Ke. (1)
Aidvse (idvs isvayna vqtmaH) Aahar to sMyk e{ xkato n=I te=I tene ihHsaytnp`uH
AinvayR hova=I te Aahar yu (yoGy) n=I vzI (2) Aeva Aaharna sevnmaH AHtrHg
Axui hova=I te Aahar yuno (yogIno) n=I.
rsnI Apea ivnano Aahar te j yuahar Ke, kar` ke te j AHtrHg xui=I sudH r Ke.
(1) rsnI Apeavazo Aahar to AHtrHg Axui vDe ATyHtp`e ihHsaytn krvamaH Aavto
=ko yu (yoGy) n=I vzI (2) teno sevnar AHtrHg Axui vDe sevnaro hova=I te
Aahar yuno (yogIno) n=I.
m\maHs riht Aahar te j yuahar Ke, kar` ke tene j ihHsaytnp`ano Awav Ke.
(1) m\maHs siht Aahar to ihHsaytn hova=I yu (yoGy) n=I vzI (2) Aeva
Aaharna sevnmaH AHtrHg Axui hova=I te Aahar yuno (yogIno) n=I. Ah m\
maHs ihHsaytnnuH _pl` Ke te=I (;m\maHs riht Aahar yuahar Ke' Ae k=n ara Aem
smjvuH ke) smStihHsaytnxUNy Aahar te j yuahar Ke. 229.
424
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
A=oTsgaRpvadmEZIsaEiS=Tymacr`Syopidxit-
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
hve _TsgR Ane Apvad=I mE5I vDe Aacr`nuH 1suiS=tp`uH _pdexe Ke:
ANvya=R:- (bal: va) baz, (v<: va) v<, (]maiwht: va) 2]aHt (pun: Glan:
va) ke 3Glan ]m` (mUlCKed:) mUzno Ked (y=a n wvit) je rIte n =ay te rIte
(SvyoGyaH) potane yoGy (cya crtu) Aacr` Aacro.
_________________________________________________________________
khanjEnxamaza )
cr`anuyogsUck cUilka
42p
426
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
_________________________________________________________________
khanjEnxamaza )
cr`anuyogsUck cUilka
427
(dexH) dex, (kalH) kaz, (]mH) ]m, (maH) 1mta t=a (_pi\H) _pi\ne (tan &aTva)
`Ine (vtRte) vteR (s: ALplepI) to te ALplepI hoy Ke.
!Ika:- mta t=a Glantano hetu _pvas Ke Ane bazp`a t=a v<p`anuH Ai\an
_pi\xrIr Ke, te=I Ah (!IkamaH) bazv<]aHtGlan j qeHcvamaH Aave Ke (A=aRt mUz
ga=amaH je ma, _pi\ vgere xBdo Ke teno Aaxy qeHcIne !IkamaH ;baz, v<, ]aHt, Glan' Ae
xBdo j vaprvamaH Aave Ke).
2
_________________________________________________________________
428
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
_________________________________________________________________
khanjEnxamaza )
cr`anuyogsUck cUilka
429
_________________________________________________________________
wava=R:- yaH su\I xuopyogmaH j lIn n ={ jvay TyaH su\I ]m`e Aacr`nI
suiS=it A=eR _TsgR ne ApvadnI mE5I sa\vI e{Ae. te`e potanI inbRztano Qyal raQya
ivna Aekla _TsgRno Aag/h raqIne kevz Ait kkRx Aacr`nI h@ n krvI e{Ae, tem j
_TsgR$p |yeyne cUkIne Aekla Apvadna Aa]ye kevz m<du Aacr`$p ixi=lta p` n sevvI
e{Ae. h@ p` n =ay Ane ixi=lta p` n sevay Aem vtRvuH e{Ae. svR& wgvanno magR
AnekaNt Ke. potanI dxa tpasIne je rIte AekHdre law =ay te rIte vtRvano wgvanno _pdex
Ke. potanI gme te (sbz ke inbRz) iS=it hoy to/p` Aek j kare vRtvuH Aevo ijnmagR
n=I. 231.
(hve }lok ara AamaH iS=r =vanuH khIne ;Aacr`&apn' pU`R krvamaH Aave
Ke:)
(A=R:-) Ae ma`e ivix 1Aadrvaza pura` puruoAe seveluH, _TsgR Ane Apvad
ara F`I p<=k p<=k wUimkaAomaH aptuH je cr` (cair5) tene yit a krIne, mx:
Atul inv<i krIne, cEtNysamaNy Ane cEtNyivxe$p jeno kax Ke Aeva injmaH svRt:
iS=it kro.
Aa rIte Aacr`&apn sma =yuH.
_________________________________________________________________
xadURlivIiDt KHd
1
Aadr kaz sav\anI yTn bhuman.
430
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
hve ]am~y jenuH bIuH nam Ke Aeva Aekag/tal`vaza momagRnuH &apn Ke. temaH
=m, tena (momagRna) mUzsa\nwUt AagmmaH j apar (v<i) krave Ke:
khanjEnxamaza )
cr`anuyogsUck cUilka
431
pda=na smUhna y=a=R &an vDe suiS=t Ke ma!e Aagm j smSt pda=na y=a=R &an=I
gHwIr Ke).
vzI pda=na iny ivna Aekag/ta is =tI n=I kar` ke, jene pda=no iny
n=I te (1) kdaict iny krvanI [CKa=I Aakuzta pamta icne lI\e svRt: dolayman
(DamaDoz) =va=I ATyHt trlta pame Ke, (2) kdaict krvanI [CKa$p vr vDe prvx
=yo =ko ivne (smSt pda=ne) SvyH sjRvane [CKto =ko ivapar$pe (smSt
pda=nI v<i$pe) pir`mto hova=I it` ownI g!ta pame Ke, Ane (3) kdaict
wogvvanI [CKa=I waivt =yo =ko ivne SvyH woGyp`e g/h` krIne, rage$p do=I
kluit icv<ine lI\e (vStuAomaH) [Ain ivwag vDe Et vtaRvto =ko Tyek
vStu$pe pir`mto hova=I ATyHt AiS=rta pame Ke, te=I (pUv 5` kar`one lI\e) te
AinyI v (1) k<tiny (inyvHt), (2) ini*y Ane (3) inwg Aeva wgvan
Aaaneke je yugpd ivne pI jto hova KtaH ivp`e nih =va=I Aek Ke tenenih deqto
hovane lI\e tene stt g/ta j hoy Ke (Aekag/ta hotI n=I).
vzI Aekag/ta ivna ]am~y is =tuH n=I kar` ke, jene Aekag/ta n=I te v (1)
;Aa Anek j Ke' Aem deqto (]to) =ko te kar=I tIitmaH 1Aiwiniv hoy Ke, (2)
;Aa Anek j Ke' Aem `to =ko te karnI AnuwUit=I waivt hoy Ke, Ane (3) ;Aa
Anek j Ke' Aem drek pda=Rna ivkLp=I qHiDt (iKiwNn) ic siht stt vtRto =ko
te karnI 2v<i=I du:iS=t hoy Ke, te=I tene Aek
_________________________________________________________________
432
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
wava=R:- Aagm ivna pda=no iny =to n=I pda=na iny ivna A]ajint
trlta, prkt<RTvaiwlaajint ow Ane prwokt<Tvaiwlaajint AiS=rtane lI\e Aekag/ta
=tI n=I Ane Aekag/ta ivna Aek AaanaH ]an&anvtRn$pe vtRtI xuav<i nih
=va=I muinp`uH =tuH n=I. ma!e moa=nuH \an ktR 3xBdb/$p AagmmaH vI`ta a
krvI te Ke. 232.
hve, AagmhInne moaQy (;mo' nam=I khevato) kmRy =to n=I Aem itpadn
kre Ke:
_________________________________________________________________
1. dix dxRn
2. ketn ic l` |vj.
3. xBdb/ prmb/$p vaCynuH vack ]ut. (Aa ga=aAomaH svR&op& smSt ]utne
samaNyp`e Aagm khevamaH AauH Ke ko{ var ]utna ;Aagm' Ane ;prmagm' Aeva be wed
p` paDvamaH Aave Ke TyaH vwedo t=a kmRwedona itpadk ]utne ;Aagm' khevamaH Aave Ke
Ane smSt ]utna sarwUt icdanHd Aek prmatvna kaxk A|ya]utne ;prmagm'
khevamaH Aave Ke.)
khanjEnxamaza )
cr`anuyogsUck cUilka
433
1. pra&an prnuH Ane AaanuH &an prnuH Ane potanuH &an SvprnuH wed&an.
2. prma&an prmaanuH &an ;huH skz lokalokne `nara &anSvwavvazo prm Aaa KuH'
AevHu &an.
3. &iPtpirvtRn &iPtnuH pl!avuH te, `niyano pl!o. (&annuH Aek &ey=I bI &eymaH pl!avuH
te &iPtpirvtRn$p kmR Ke.)
434
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
AH\_ AvrhH AH\yhH ikm dirsav[ pH=u..'' [it dohksUZki=ta>agmpdsarwUtm|yaTmxaH cajann puo ragaiddorihtaVyaba\suqaidgu`Sv$pinjaTmVySy wavkmRxBdaiw\eyE ragaid_________________________________________________________________
ivvekna naxne a hova=I 1Aiviv &anyoit vDe eke uAe Ke top`, tene 2Svprinayk
AagmopdexpUvRk Svanuwvna Awavne lI\e, AaamaH Ane AadexiS=t xrIraidomaH tem
j _pyogimi]t mohrageaidwavomaH ;Aa pr Ke Ane Aa Aaa (Sv) Ke' AevuH &an is
=tuH n=I tem j tene 3prmainayk AagmopdexpUvRk Svanuwvna Awavne lI\e, jene
i5kazpirpa!ImaH ivic5 pyaRyono smUh g! =ay Ke Aeva Aga\gHwIrSvwavI ivne &ey$p
krIne 4tpta &anSvwavI Aek prmaanuH &an p` is =tuH n=I.
Ane (Ae rIte) je (1) pra&an=I tem j (2) prma&an=I xUNy Ke tene, (1)
kmR=I =taH xrIraid sa=e t=a ptTTyyI mohrageaidwavo sa=e Aekta Anuwvvane lI\e
6
v|yFatkna ivwagno Awav hova=I mohaidwavkmno y is =to n=I, tem j (2)
7
&eyinp`e Tyek vStuna _Tpadivnax$pe pir`mtI
_________________________________________________________________
khanjEnxamaza )
cr`anuyogsUck cUilka
43p
itvStu patoTpatpir`tTven &PterasHsaraTpirvtRmanaya: prmaTminTvmNtre`ainvayRpirvtRtya &iPtpirvtR$pkmR`aH p`mip n iset. At: kmRp`ai=Riw: svR=agm:
pyuRpaSy:.. 233..
A=agm OvEkummagRmupspRtaimTynuxaiSt-
nanaivkLpjalEinRyen kmRiw: sh wedH n janait, t=Ev kmaRiriv|vHskSvkIyprmaTmtvSy &anavr`aidVykmRiwrip sh p<=TvH n vei, t=acaxrIrl`xuaTmpda=RSy
xrIraidnokmRiw: shaNyTvH n janait. [T=HwUtwed&anawavaehS=mip injxuaTmanH n rocte,
smStragaidpirhare` n c wavyit. tt k=H kmRyo wvit, n k=mpIit. tt:
kar`aNmoai=Rna prmagmaWyas Ov ktRVy [it taTpyaR=R:.. 233.. A= mo-magaRi=Rnamagm
Ov iirTya_________________________________________________________________
hovane lI\e Anaid sHsar=I pirvtRn pamtI je &i tenuH pirvtRn prmainta isvay
AinvayR hova=I, &ipirvtRn$p kmno y p` is =to n=I. ma!e kmRyna A=AoAe
svR kare AagmnI pyuRpasna krvI yoGy Ke.
436
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
_________________________________________________________________
Qyait-AagmcqU xuaTmaidpda=Ritpadkprmagmcuo wviNt. ke te. sahU inyrTZya\are` injxuaTmsa\ka sa\v:. idycqUi` inyenatIiNyamUtRkevl&anaidgu`Sv$pa~yip Vyvhare`anaidkmRbN\vxaidiNya\InTveneiNycUHi wviNt. kain ktRi`.
sVvwUdai` svRwUtain svRsHsairjIva [Ty=R:. deva y AoihcqU deva Aip c
sU"mmUtRpulVyivyavi\cu:. isa pu` sVvdo cqU isa: pun: xubuEkSvwavjIvlokakaximtxuasHQyeysvRdexcu [it. Anen ikmuH wvit. svRxuaTmdexe
locnoTpiinimH prmagmopdexaduTpH
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
khanjEnxamaza )
cr`anuyogsUck cUilka
437
top`, Svprno ivwag krIne, mhamohne jem`e wedI naQyo Ke Aeva vtRta =ka, prmaane
pamIne, stt &anin j rhe Ke.
Aa=I (Aem kuH ke) mumuuAoAe b\uHy Aagm$p cu vDe j deqvuH. 234.
hve, Aagm$p cu vDe b\uHy deqay Ke j Aem sm=Rn kre Ke:
ANvya=R:- (sveR A=aR:) b\a pda= (icZE: gu`pyaRyE:) ivic5 (Anek karna)
gu`pyaRyo siht (Aagmisa:) Aagmis Ke. (tan Aip) te svRne (te ]m`a:) Ae ]m`o
(Aagmen ih a) Aagm vDe qreqr deqIne (janiNt) `e Ke.
!Ika:- =m to, Aagm vDe b\aHy o mey =ay Ke (A=aRt j`ay Ke), kar` ke
svR o ivSp tkR`a=I Aiv Ke (b\aH o Aagmanusar je ivxe Sp tkR tenI sa=e
mezvazaH Ke A=aRt teAo Aagmanusar ivSp ivcar=I j`ay AevaH Ke). vzI Aagm vDe te
o ivic5 gu`pyaRyovazaH tIt =ay Ke, kar` ke Aagm shv< Ane mv< Anek
\mmaH apk (Anek \mne khenar
438
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
_________________________________________________________________
gu`pyaRyE: sh. ja`Hit janiNt. kan. te iv tan pUva=Rgu`pyaRyan. ikH kTva pUvRm.
peiCKa a &aTva. ken. Aagme` ih AagmenEv. AymZa=R:-pUvRmagmH pi@Tva pajaniNt.
te sm`a te ]m`a wvNtIit. AZedH wi`tH wvit-sveR Vygu`pyaRya: prmagmen &ayNte.
kSmat. AagmSy pro$pe` kevl&ansmanTvat. padagma\are` SvsHvedn&ane jate
SvsHvedn&anblen kevl&ane c jate Tya Aip wviNt. tt: kar`adagmcua prHprya sv
XyH wvtIit.. 235.. OvmagmaWyask=n$pe` =m-S=le sUZctuyH gtm.
A=agmpir&antva=R]antduwypUvRksHytTvZySy momagRTvH inymyit-AagmpuVva idI `
wvid
_________________________________________________________________
1
1. AnekaHt Anek AHt Anek \mR. (]ut AnekaHtmy Ke. svR ona AekIsa=e vtRta Ane me
vtRta je Anek \m temaH apnara (A=aRt temne khenara) Anek \m ]utmaH Ke.)
2. ]ut&anopyog AnekaNtak Ke. svR ona je Anek \m temaH apnara (A=aRt temne
`nara) Anek \m wav]ut&anmaH Ke.
khanjEnxamaza )
cr`anuyogsUck cUilka
439
_________________________________________________________________
jSseh AagmpUivRka i: sMyTvH naiSt ySyeh loke sHjmo tSs `iT= sHymStSy naiSt
[id w`id [TyevH w`it k=yit. ikH kt<R. suH sUZmagm:. AsHjdo hoid ik\ sm`o
AsHyt: sn ]m`Stpo\n: k=H wvit, n k=mpIit. t=aih-yid indiinjprmaTmEvopadey [it ic$pH sMyTvH naiSt tihR prmagmblen ivxdEk&an$pmaTmanH
janip sMyGinR wvit, &anI c n wvit, tdyawave sit peiNyivyaiwlaDjIvv\Vyav<oip sHyto n wvit.
_________________________________________________________________
440
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
=to n=I.) Ane (Ae rIte) jemne sHym is n=I temne suinit AEkaGypir`tp`a$p
]am~y jke jenuH bIuH nam momagR Ke te jis =tuH n=I.
Aa=I Aagm&antva=R]ansHytTvna yugpdp`ane j momagRp`uH hovano inym
=ay Ke. 236.
hve, Aagm&antva=R]ansHytTvna Ayugpdp`ane momagRp`uH F!tuH n=I Aem
is kre Ke:
khanjEnxamaza )
cr`anuyogsUck cUilka
441
!Ika:- Aagmjint &an=I, e te ]anxUNy hoy to, isi =tI n=I t=a tena
ivna (Aagm&an ivna) je hotuH n=I Aeva ]an=I p`, e te (]an) sHymxUNy hoy
to, isi =tI n=I. te Aa ma`e:
Aagmbze skz pda=nI ivSp tkR`a krto hova KtaH p`, e v skz pda=na
&eyakaro sa=e imilt =tuH ivxd Aek &an jeno Aakar Ke Aeva Aaane te kare tIt krto
n=I, to y=o Aaana ]an=I xUNy hovane lI\e je y=o Aaane Anuwvto n=I Aevo
te &eyinmGn &anivmU# v k{ rIte &anI hoy? (n j hoy, A&anI j hoy.) Ane
A&anIne, &ey>otk hova KtaH p`, Aagm xuH kre? (Aagm &eyonuH kaxk hova KtaH
p` A&anIne te xuH kre?) ma!e ]anxUNy Aagm=I isi =tI n=I.
vzI, skz pda=na &eyakaro sa=e imilt =tuH ivxd Aek &an jeno Aakar Ke Aeva
Aaane ]to hova KtaH p`, Anuwvto hova KtaH p`, e v potamaH j sHyimt (
AHkuixt) ={ne rheto n=I, to Anaid mohragenI vasna=I jint je prmaH w/m`
tene lI\e je SvEir`I (iwcair`I, SvCKHdI) Ke AevI icdv<i (cEtNynI pir`it)
potamaH j rhelI hova=I, vasnariht in*kHp Aek tvmaH lIn icdv<ino Awav hova=I, te
k{ rIte sHyt hoy? (n j hoy, AsHyt j hoy.)
_________________________________________________________________
442
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
yaEgp>ePyaTm&anSy
momagRsa\ktmTvH
_________________________________________________________________
Ane AsHytne, y=o AatvnI tIit$p ]an ke y=o AatvnI AnuwUit$p &an
xuH kre? ma!e sHymxUNy ]an=I ke &an=I isi =tI n=I.
Aa=I Aagm&antva=R]ansHytTvna Ayugpdp`ane momagRp`uH F!tuH n=I j.
237.
hve, Aagm&antva=R]ansHytTvnuH yugpdp`uH hova KtaH p`, Aa&an
momagRnuH sa\ktm (_Tk< sa\k) Ke Aem smve Ke:
khanjEnxamaza )
cr`anuyogsUck cUilka
443
n wvit. moavS=a xua flwUta, sa cag/e itit. OtaWyaH aWyaH iwa yaNtraTma-vS=a sa
im+yaTvragaidrihtTven xua. y=a sU"mingot&ane xeavr`e sTyip yopxm&anavr`H naiSt
t=aZaip kevl&anavr`e sTyPyekdexyopxm&anapeya naSTyavr`m. yavtaHxen inravr`a
ragaidrihtTven xua c tavtaHxen mokar`H wvit. tZ xupair`aimkwav$pH prmaTmVyH
|yeyH wvit, t tSmadNtraTm|yanavS=a-ivxeaTk=Hicim. ydEkaNtenaiwH wvit tda
moeip |yanH aPoit, A=vaSy |yanpyaRySs ivnaxe sit tSy pair`aimkwavSyaip ivnax:
aPoit.
OvH
bihraTma-NtraTmprmaTmk=n$pe`
momag
&atVy:.
A=
prmagm&antva=R]ansHytTvanaH
wedrTZy$pa`aH
melapkeip,
ydwedrTZyaTmkH
inivRkLpsmai\l`maTm&anH, inyen tdev muikar`imit itpadyit-jH A~`a`I kMmH
qveid inivRkLpsmai\$piny-rTZyaTmkivixwed&anawavad&anI jIvo yTkmR pyit.
kaiw: kr`wUtaiw:. wvsyshSskoDIihH wvxtshs/koi!iw:. tH `a`I itihH guo tTkmR
&anI jIvigui-gu: sn qveid _Ssasmee` pyTyuCKasmaZe`eit. t>=a-bihivRye
prmagmaWyas-blen yTsMykpir&anH t=Ev ]anH v/ta>nuanH ceit ZyH, tTZya\are`oTpH
isjIvivye sMykpir&anH ]anH tu`Smr`anukUlmnuanH ceit ZyH, tTZya\are`oTpH
ivxdaq~DEk&anakare SvxuaTmin piriCKi$pH sivkLp&anH SvxuaTmopadeywUticivkLp$pH sMyGdxRnH tZEvaTmin ragaidivkLpinv<i$pH sivkLpcairZimit Zym.
tTZysadenoTpH yiivRkLpsmai\$pH inyrTZyl`H ivixSvsHvedn&anH tdwavad&anI
jIvo bhuwvkoi!iwyRTkmR pyit, tTkmR &anI jIv: pUv_________________________________________________________________
_prm ivram A!kI jvuH te. (&anIne &anIp`ane lI\e kayvcnmn sHbH\I kay A!kI
jva=I i5guPtp`uH vteR Ke.)
444
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
&angu`savat iZguigu: suCKasmaZe` lIlyEv pytIit. tto &ayte prmagm&antva=R]ansHytTvanaH wedrTZy$pa`aH savePywedrTZy$pSy SvsHvedn&anSyEv
\anTvimit.. 238..
_________________________________________________________________
=kuH, rage KoDa hovane lI\e smSt suqdu:qaid ivkaro ATyHt inrSt =ya hova=I frIne
sHtan n AaroptuH y AevI rIte, _CKvasma5 vDe j, lIla=I j, &anI n kre Ke.
Aa=I, Aagm&an, tva=R]an ne sHytTvnuH yugpdp`uH hova KtaH p` Aa&an j
momagRnuH sa\ktm sHmt krvuH.
wava=R:- A&anIne manusar t=a baztp$p _>m=I kmR pake Ke Ane &anIne to
&anIp`ane lI\e vtRta i5guPtp`a$p cHD _>m=I kmR pake Ke te=I je kmR A&anI Anek
xtshs/koi! wvo vDe, mha k=I, AozHgI y ke, te j kmR &anI _CKvasma5 vDe j,
rmtma5=I j, n kre Ke. vzI A&anIne te kmR, suqdu:qaidivkar$p pir`mnne lI\e, frIne
nUtn kmR$p sHtit mUktuH y Ke Ane &anIne to suqdu:qaidivkar$p pir`mn nih hova=I te
kmR frIne nUtn kmR$p sHtit mUktuH jtuH n=I.
ma!e Aa&an j momagRnuH sa\ktm Ke. 238.
hve, Aa&anxUNyne svRAagm&an, tva=R]an t=a sHytTvnuH yugpdp`uH p`
AikHicTkr Ke (kaH{ krtuH n=I) Aem _pdexe Ke:
khanjEnxamaza )
cr`anuyogsUck cUilka
44p
A= pUvRsUZoaTm&anrihtSy svaRgm&antva=R]ansHytTvanaH yaEgp>mPyikHicTkrimTyupidxit-prma`upma`H va muCKa dehaidOsu jSs pu`o ivjid jid prma`umaZH va mUCKaR
dehaidkeu ivyeu ySy puSy punivR>te yid cet, so isiH ` lhid s isiH muiH n
lwte.
k=HwUt:.
sVvagm\ro
iv
svaRgm\ropIit.
AymZa=R:-svaRgm&antva=R]ansHytTvanaH yaEgp>e sit ySy dehaidivye Stokmip mmTvH iv>te tSy
pUvRsUZoH inivRkLpsmai\l`H inyrTZyaTmkH SvsHvedn&anH naStIit.. 239.. A=
VywavsHymSv$pH k=yit_________________________________________________________________
1. Svoict potane _ict potpotane yoGy. (Aaano Svwav 5`e kazna Svoict pyaRyo siht
smSt one `vano Ke.)
2. _pr miln ivkarI
3. inprag _prag ivnano inmRz inivRkarI xu.
446
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
A=agm&antva=R]ansHytTvyaEgp>aTm&anyaEgp>H sa\yit-
_________________________________________________________________
khanjEnxamaza )
cr`anuyogsUck cUilka
447
xrIrpa5ne paHc simit=I AHkuixt v<i vDe vtaRvto, mx: paHc iyona inz inro\
ara jene kayvcnmnno apar ivram paMyo Ke Aevo ={ne, icdv<ine prmaH w/m`nuH
inim je kaysmUh te (kaysmUh) AaanI sa=e ANyoNy imlnne lI\e ATyHt Aek$p
={ gyo hova KtaH p` Svwavwedne lI\e tene prp`e nI krIne Aaa=I j tene kuxz
mLlnI mafk ATyHt 1mdRn krI krIne Ame marI naqe Ke, te puru qreqr, skz pr=I
xUNy hova KtaH 2ivxudxRn&anma5 Svwav$pe rhela AatvmaH (SvmaH) inTyinz
pir`it p hova=I, saat sHyt j Ke. Ane tene j Aagm&antva=R]ansHytTvna
yugpdp`anuH Ane Aa&annuH yugpdp`uH is =ay Ke. 240.
_________________________________________________________________
448
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
_________________________________________________________________
[Tyupidxit ko=R: [it p<e TyurH ddait. OvH orpatinkaStave aip aip
y=asHwvimitxBdSya= &atVy:-s ]m`: sHytStpo\no wvit. y: ikHivix:.
xZubN\usuqdu:qinNdaxHsalokanjIivtmr`eu sm: smic: [it. tt: OtdayaitxZubN\usuqdu:qinNdaxHsalokanjIivtmr`smtawavnapir`tinjxuaTmtvsMyk]an
&ananuan$pinivRkLp_________________________________________________________________
ANvya=R:- (smxZubN\uvgR:) x5u Ane bH\uvgR jene sman Ke, (smsuqdu:q:) suq
Ane du:q jene sman Ke, (xHsainNdasm:) xHsa Ane inHda Tye jene smta Ke,
(smlokan:) lo (ma!InuH #efuH) Ane kaHcn jene sman Ke (pun:) tem j (jIivtmr`e
sm:) ivt Ane mr` Tye jene smta Ke, (]m`:) te ]m` Ke.
!Ika:- sHym sMyGdxRn&anpUvRk cair5 Ke cair5 \mR Ke \mR saMy Ke saMy
mohowriht Aapir`am Ke. te=I sHytnuH, saMy l` Ke.
TyaH, (1) x5ubN\uvgRmaH, (2) suqdu:qmaH, (3) xHsainHdamaH, (4) lokaHcnmaH
Ane (p) ivtmr`maH AekIsa=e, (1) ;Aa maro pr (duXmn) Ke, Aa Sv (Svjn)
Ke', (2) ;Aa Aahlad Ke, Aa pirtap Ke', (3) ;Aa maruH _TkR` (kIitR) Ke, Aa
ApkR` (ApkIitR Ke', (4) ;Aa mne AikHicTkr Ke, Aa
khanjEnxamaza )
cr`anuyogsUck cUilka
449
_________________________________________________________________
_pkark (_pyogI) Ke', (p) ;Aa maruH !kvuH Ke, Aa ATyHt ivnax Ke' Aem mohna
Awavne lI\e svR5 ragenuH Et jene g! =tuH n=I, stt ivxudxRn&anSvwavI Aaane
je Anuwve Ke, (Ae rIte) x5ubH\u, suqdu:q, xHsainHda, lokaHcn Ane ivtmr`ne
inivRxep`e j (tfavt ivna j) &eyp`e `Ine &anak AaamaH jenI pir`it Acilt
={ Ke. te purune je qreqr svRt: saMy Ke te (saMy) sHytnuH l` `vuHke je sHytne
Aagm&antva=R ]ansHytTvna yugpdp`anuH Ane Aa&annuH yugpdp`uH is =yuH Ke.
241.
hve Aem sm=Rn kre Ke ke Aagm&antva=R]ansHytTvna yugpdp`anI sa=e
Aa&anna yugpdp`anI isi$p je Aa sHytp`uH te j momagR Ke, ke jenuH bIuH nam
Aekag/tal`vazuH ]am~y Ke:
4p0
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
!Ika:- &eytv Ane &at<tvnI t=a kare (jem Ke tem, y=a=R) tIit jenuH l`
Ke te sMygdxRnpyaRy Ke &eytv Ane &at<tvnI t=a kare AnuwUit jenuH l` Ke te
&anpyaRy Ke &ey Ane &atanI je 1iyaHtr=I inv<i tena vDe rcatI <&at<tvmaH pir`it
jenuH l` Ke te cair5pyaRy Ke. Aa pyaRyone Ane Aaane 2wawavkp`a vDe pjela Ait
ga# [tretr imlnna bzne lI\e Ae 5`e pyaRyo$pe yugpd AHgAHgIwave pir`t Aaane,
Aainp`uH hotaH, je sHytp`uH hoy Ke, te sHytp`uH, Aekag/tal`vazuH ]am~y jenuH bIuH
nam Ke Aevo momagR j KeAem `vuH, kar` ke TyaH (sHytp`amaH) 3pI`anI mafk
4
Anekak Aekno Anuwv hova KtaH, smSt pr=I inv<i hovane lI\e Aekag/ta
Aiw (g!) Ke.
_________________________________________________________________
1. iyaNtr ANy iya. (&ey Ane &ata ANy iya=I invteR tene lI\e rcatI je deqnar`nar
AatvmaH pir`it te cair5pyaRynuH l` Ke.)
2. wavk Ae!le =nar, Ane wavk je$pe =ay te w Aaa wavk Ke Ane sMyGdxRnaid pyaRyo
wa Ke. wavk Ane wane prSpr Ait ga# imln (Aekmekta) hoy Ke. wavk Aaa AHgI
Ke Ane wa$p sMyGdxRnaidpyaRyo tenaH AHgo Ke.
3. pI`uH pIvanI vStu, jem kedui\yuH. (dui\yano Svad Anekak Aek hoy Ke kar` ke Awed=I temaH
Aek dui\yano j Svad Aave Ke Ane wed=I temaH dU\, sakr, bdam vgere Anek vStuno Svad Aave
Ke.)
4. Ah Anekak Aekna AnuwvmaH je Anekakp`uH Ke te prmy n=I. TyaH pro=I to
inv<i j Ke ma5 sMyGdxRn&ancair5$p SvAHxone lI\e j Anekakp`uH Ke. ma!e TyaH,
Anekakp`uH hova KtaH, Aekag/p`uH (AekAg/p`uH) g! Ke.
khanjEnxamaza )
cr`anuyogsUck cUilka
4p1
_________________________________________________________________
xadURlivIiDt KHd
1. \an inyny=I ma5 Aekag/ta Aek j momagRnuH l` Ke.
2. pyaRy\an vharny=I dxRn&ancair5$p i5k momagRnuH l` Ke.
4p2
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
va dVvm~`masej jid muit va, ryit va, ei va, yid cet. ikH kTva. VymNydasa>
aPy. s k:. sm`o ]m`Stpo\n:. tda kale A~`a`I A&anI wvit. A&anI sn bJid
kMmeihH ivivheihH b|yte kmRiwivRiv\Eirit. t=aih-yo inivRkarSv-sHvedn&anenEkag/o wUTva
SvaTmanH n janait tSy icH bihivRyeu gCKit. ttidanNdEkinjSvwavaCCyuto wvit.
tt ragemohE: pir`mit. tTpir`mn bhuiv-\kmR`a b|yt [it. tt:
kar`aNmoai=Riwrekag/Tven SvSv$pH wavnIyimTy=R:.. 243.. A= injxuaTmin
yosavekag/StSyEv moo
_________________________________________________________________
hve, Anekag/tane momagRp`uH F!tuH n=I (A=aRt Anekag/ta te momagR n=I) Aem
dxaRve Ke:
!Ika:- je qreqr &anak Aaa$p Aek Ag/ne (ivyne) wavto n=I, te AvXy
&eywUt ANy no Aa]y kre Ke, Ane teno Aa]y krIne &anak Aa&an=I w/ Aevo
te SvyH A&anI =yo =ko, moh kre Ke, rag kre Ke A=va e kre Ke Ane Aevo (mohI, ragI
A=va eI) =yo =ko bH\ay j Ke, prHtu mukato n=I.
Aa=I Anekag/tane momagRp`uH is =tuH n=I. 243.
khanjEnxamaza )
cr`anuyogsUck cUilka
4p3
A=EkaG/ySy momagRTvmv\aryNnupsHhrit-
!Ika:- je &anak Aaa$p Aek Ag/ne (ivyne) wave Ke, te &eywUt ANy
no Aa]y krto n=I, Ane teno Aa]y nih krIne &anak Aa&an=I Aw/ Aevo te
Svymev &anI rheto =ko, moh krto n=I, rag krto n=I, e
4p4
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
_________________________________________________________________
krto n=I Ane Aevo (AmohI, AragI, AeI) vtRto =ko mukay j Ke, prHtu bH\ato n=I.
Aa=I Aekag/tane j momagRp`uH is =ay Ke. 244.
Aa rIte momagR&apn sma =yuH.
hve xuwopyognuH &apn kre Ke. temaH (=m), xuwopyogIAone ]m` trIke gaE`p`e
dxaRve Ke:
khanjEnxamaza )
cr`anuyogsUck cUilka
4pp
!Ika:- jeAo qreqr ]am~ypir`itnI it&a krIne p`, kayk` vto (hyat)
4p6
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
_________________________________________________________________
teAo sas/v j Ke. Ane Aam hova=I j xuopyogIAonI sa=e Aamne (xuwopyogIAone) wega
levamaH(v`RvvamaH) Aavta n=I, ma5 paKz=I (gaE` trIke) j levamaH Aave Ke.
khanjEnxamaza )
cr`anuyogsUck cUilka
4p7
vHd``mHs`eihH ABwua`a`ugm`piDvI.
sm`esu smav`Ao ` i`Hidda rayciryiMh.. 247..
_________________________________________________________________
4p8
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
vNdnnmSkr`aWyamWyuT=ananugmnitpi:.
]m`eu ]mapnyo n iniNdta ragcyaRyam.. 247..
xuwopyoignaH ih xuaTmanuragyoigcairZtya, smi\gtxuaTmv<iu ]m`eu
vNdnnmSkr`aWyuT=ananugmnitpiv<i: xuaTmv<iZa`inima ]mapnynv<i n
du*yet.. 247..
A= xuwopyoignamevEvHiv\a: v<yo wvNtIit itpadyit-
khanjEnxamaza )
cr`anuyogsUck cUilka
4p9
_________________________________________________________________
460
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
!Ika:- sHymnI it&a krI hova=I K kaynI ivra\na ivnanI je ko{ p`,
xuapir`itna r`ne inimwUt AevI, car karna ]m`sHFne _pkar krvanI v<i, te
b\Iye rag\anp`ane lI\e xuwopyogIAone j hoy Ke, xuopyogIAone kdaip nih. 249.
_________________________________________________________________
khanjEnxamaza )
cr`anuyogsUck cUilka
461
_________________________________________________________________
hve v<i sHymnI ivro\I hovano ine\ kre Ke (A=aRt xuwopyogI ]m`ne sHym
sa=e ivro\vazI v<i n hovI e{Ae Aem khe Ke):
462
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
A= v<eivRyivwage dxRyit-
_________________________________________________________________
neCKit tda tSy sMyTvmev naStIit.. 250.. A= y>PyLplepo wvit propkare, t=aip
xuwopyoigiw\Rmpkar: ktRVy [Tyupidxit-kVvdu krotu. s k: ktaR. xuwopyogI pu:. kH
krotu. A`ukHpyovyarH AnukMpasihtopkarH dyasihtH \mRvaTsLym. yid ikm. levo jid iv
APpo ;;sav>lexo bhupu~yraxaE'' [it aNten y>PyLplep: Stoksav>H wvit. keaH krotu.
jo~ha`H inyVyvharmomagR-pir`tjEnanam. k=m. i`rveqH inrpeH xuaTmwavna_________________________________________________________________
!Ika:- je AnukHpapUvRk propkarSv$p v<i te krva=I eke ALp lep to =ay Ke,
top` AnekaHt sa=e mE5I=I jemnuH ic piv5 =yuH Ke Aeva xu jEno Tye
khanjEnxamaza )
cr`anuyogsUck cUilka
463
iceu
xueu
jEneu
xuaTm&andxRnv<v<itya
sakaranakarcyaRyueu
xuaTmoplMwetrsklinrpetyEvaLplepaPyitia
n
punrLplepeit
svRZ
svR=Evaitia, tZ t=av<ya xuaTmv<iZa`Sy praTmnornuppeirit.. 251..
A= v<e: kalivwagH dxRyit-
wava=R:- AnukHpapUvRk propkarSv$p v<i=I ALp lep to =ay Ke, top` e (1)
xu AaanaH &andxRn$p cyaRvaza xu jEno Tye, tem j (2) xuaanI _pliB\nI
Apea=I j, te v<i krvamaH AavtI hoy to xuwopyogIne teno ine\ n=I. prHtu, eke
AnukHpapUvRk propkarSv$p v<i=I ALp j lep =ay Ke top`, (1) xu AaanaH
&andxRn$p cyaRvaza xu jEno isvay bI Tye, tem j (2) xuaanI _pliB\ isvay
bI ko{ p` Apea=I, te v<i krvano xuwopyogIne ine\ Ke, kar` ke Ae rIte prne ke
potane xuapir`itnI ra =tI n=I. 2p1.
hve v<ina kazno ivwag dxaRve Ke (A=aRt xuwopyogI ]m`e kya vqte v<i
krvayoGy Ke Ane kya vqte v<i krvayoGy n=I te dxaRve Ke):
464
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
vejavi`imH igla`gubalvusm`a`H.
loiggj`sHwasa ` i`Hidda va suhovjuda.. 253..
_________________________________________________________________
TvaCKm`StH ]m`m. ida a. k=HwUtm. $#H $#H VyaPtH pIiDtH kdi=Rtm. ken. roge` va
AnaklTvl`prmaTmno ivl`enaklTvoTpadken roge` Vyai\ivxee` va, Ku\aO u\ya,
t~haO
va
t<*`ya
va,
sme`
va
magpvasaid]me`
va.
AZedH
taTpyRmSvS=wavnaivFatkrogaidStave vEyav<yH kroit, xekale SvkIyanuanH krotIit ..
252.. A= xuwopyoignaH tpo\nvEyav<yinimH laEikksHwa`ivye ine\o naStITyupidxit_________________________________________________________________
ANvya=R:- (roge` va) rog=I, (u\ya) u\a=I, (t<*`ya va) t<a=I (]me` va)
A=va ]m=I ($#m) AaaHt (]m`H) ]m`ne (a) deqIne (sa\u:) sa\u (AaTmxTya)
potanI xi Anusar (itp>tam) vEyav<yaidk kro.
!Ika:- yare xuapir`itne pamela ]m`ne temaH=I Cyut kre AevuH kar`ko{ p`
_psgRAavI pDe, Tyare te kaz xuwopyogIne potanI xi Anusar itkar krvanI
[CKa$p v<ino kaz Ke Ane te isvayno kaz potane xuapir`itnI ai ma!e kevz
inv<ino kaz Ke.
wava=R:- yare xuapir`itne a ]m`ne SvS= wavno nax krnar rogaidk
AavI pDe, Tyare te sHge xuwopyogI sa\une temnI sevanI [CKa$p v<i hoy Ke, Ane
bakIna kaze xuapir`itne a krva ma!e inj Anuan hoy Ke. 2p2.
hve loknI sa=e vatcItnI v<i tena inimna ivwag siht dxaRve Ke (A=aRt
xuwopyogI ]m`e loknI sa=e vatcItnI v<i kya inime krvayoGy Ke Ane kya inimte
krvayoGy n=I te khe Ke):
_________________________________________________________________
khanjEnxamaza )
cr`anuyogsUck cUilka
46p
vEyav<yinimH Glangubalv<]m`anam.
laEikkjnsMwaa n iniNdta va xuwopyuta.. 253..
smi\gtxuaTmv<InaH Glangubalv<]m`anaH vEyav<yinimmev xuaTmv<ixUNyjnsMwa`H isH, n punrNyinimmip.. 253..
A=EvmuSy xuwopyogSy gaE`muQyivwagH dxRyit-
_________________________________________________________________
!Ika:- xuapir`itne pamela rogI, gu, baz Ane v< ]m`onI sevana inime j
(xuwopyogI ]m`ne) xuapir`itxUNy jno sa=e vatcIt is Ke (xaomaH Aini
Ke), prHtu bI inime p` is Ke Aem n=I. 2p3.
hve Ae rIte khevamaH Aavela xuwopyogno gaE`muQy ivwag dxaRve Ke (A=aRt kone
xuwopyog gaE` hoy Ke Ane kone muQy hoy Ke te khe Ke):
466
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
pu`o FrT=a`H g<hS=anaH va punirymev cyaR prei pra svTkeit. taOv prH lhid soqH
tyEv xuwopyogcyRya prHprya mosuqH lwte g<hS= [it. t=aih-tpo\na: xetpo\nanaH
vEyav<yH kvaR`a: sNt: kayen ikmip inrv>vEyav<yH kvRiNt vcnen \mpdexH c.
xemaE\apanaidkH g<hS=anam\InH, ten kar`en vEyav<y$po \m g<hS=anaH muQy:,
tpo\nanaH
gaE`:.
itIyH
c
kar`H-inivRkaricmTkarwavnaitp-wUten
ivykayinimoTpenatRraEdu|yaRnyen pir`tanaH g<hS=anamaTmai]tiny-\mRSyavkaxo
naiSt, vEyav<yaid\meR` du|yaRnvna wvit, tpo\nsHsgeR` inyVyvhar-momagpdexlawo
wvit. tt prHprya invaR`H lwNte [Tyiway:.. 254.. OvH xuwopyoigtpo\nanaH
xuwanuank=nmuQytya ga=aken itIyS=lH
_________________________________________________________________
khanjEnxamaza )
cr`anuyogsUck cUilka
467
xuwopyog gaE` Ke Ane sMyGi g<hS=ne muinyoGy xuapir`itne nih phcatuH hova=I
AxuwvHcna=eR xuwopyog muQy Ke. sMyGi g<hS=ne Axuw=I (ivxe Axu pir`it=I)
KU!va ma!e vtRto je Aa xuwopyogno pua=R te p` xuino j mHd pua=R Ke, kar` ke
xuana mHd AalHbn=I Axuw pir`it pl!a{ne xuw pir`it =ay Ke Ane xuana
_g/ AalHbn=I xuw pir`it p` pl!a{ne xu pir`it =ay Ke. 2p4.
hve xuwopyogne kar`nI ivprItta=I fznI ivprItta hoy Ke Aem is kre Ke:
!Ika:- jem bIj tenaH te j hova KtaH p` wUimnI ivprItta=I in*pinI ivprItta
hoy Ke (A=aRt sarI wUimmaH \aNy saruH pake Ke Ane qrab wUimmaH \aNy qrab ={ y Ke
A=va paktuH j n=I), tem xStragSv$p xuwopyog teno te j hova KtaH p` pa5nI
ivprItta=I fznI ivprItta hoy Ke kem ke kar`na wed=I kayRno wed AvXyHwavI
(AinvayR) Ke. 2pp.
468
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
A= kar`vEprITyflvEprITye dxRyit-
KdumT=ivihdvT=usu vdi`ymJy`Ja`da`rdo.
` lhid Apu`BwavH wavH sadPpgH lhid.. 256..
KS=ivihtvStuu v/tinyma|yyn|yandanrt:.
n lwte ApunwaRvH wavH sataTmkH lwte.. 256..
xuwopyogSy svR&VyvS=aiptvStuu i`ihtSy pu~yopcypUvRkopunwaRvoplMw:
ikl flH tu kar`vEprITyaipyRy Ov. tZ KS=VyvS=aiptvStUin kar`vEprITyH teu
v/tinyma|yyn|yandanrtTvi`ihtSy
xuwopyogSyapunwaRvxUNykevlpu~yapsdai:
flvEprITyH tTsudevmnujTvm.. 256..
_________________________________________________________________
khanjEnxamaza )
cr`anuyogsUck cUilka
469
A= kar`vEprITyflvEprITye Ov VyaQyait-
470
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
keu. kdevesu m`uvesu kiTstdeveu mnujeu. ikH kt<R. juH juH seva kta, kdH v ktH va
ikmip vEyav<yaidkm, dH dH ikmPyaharaidkm. keu. puirsesu pueu paZeu. ikHivixeu.
AividdprmT=esu y Aividtprma=eRu c, prmaTmtv]an&anxUNyeu. punrip ikH$peu.
ivsyksayai\gesu ivykayai\keu, ivykaya\InTven inivRyxuaTmSv$pwavnarihteu
[Ty=R:.. 257.. A= tmeva= karaNtre` #yit-jid te ivsyksaya pav i p$ivda v
sT=esu yid cet te ivykaya: papimit $ipta: xaeu, ikh te tPpiDba
_________________________________________________________________
khanjEnxamaza )
cr`anuyogsUck cUilka
471
_________________________________________________________________
ANvya=R:- (_prtpap:) jene pap ivram paMyuH Ke, (sveRu \aimRkeu smwav:) je
svR \aimRko Tye smwavvazo Ke Ane (gu`simittopsevI) je gu`smudayne sevnaro Ke (s:
pu:) te pu (sumagRSy wago wvit) sumagRvHt Ke.
!Ika:- pap ivram paMyuH hova=I, svR \mAo Tye pote m|yS= hova=I Ane
gu`smUhne sevto hova=I je ]m` sMyGdxRn&ancair5na yugpdp`a$p pir`it=I rcayelI
Aekag/taSv$p sumagRno wagI Ke, te ]m` potane Ane prne monuH Ane pu~ynuH Aaytn
(S=an) Ke te=I te (]m`) AivprIt fznuH kar` AevuH ;AivprIt kar`' Ke Aem tIit
krvI. 2p9.
_________________________________________________________________
472
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
hve AivprIt fznuH kar` AevuH je ;AivprIt kar`' te ivxe smve Ke:
khanjEnxamaza )
cr`anuyogsUck cUilka
A=aivprItflkar`aivprItkar`smupasnv<iH
sUZEtenopdxRyit-
473
samaNyivxeto
iv\eytya
vtRtam. s k:. AZTy AacayR:. ikH kTva. ida a. ikm. vT=uH tpo\nwUtH paZH vStu.
ikHivixm. pgdH ktH AWyNtrinpragxuaTmwavna&apkbihring/RN=inivRkar$pm. kaiw:
kTva vtRtam. ABwua`Pp\a`ikiryaihH AWyagtyoGyacarivihtaiwrWyuT=anaid-ikyaiw:.
tdo gu`ado tto idnZyanNtrH gu`au`ivxeat ivseisdVvo ten AacayeR` s tpo\no
rTZywavnav<i_________________________________________________________________
hve AivprIt fznuH kar` AevuH je ;AivprIt kar`' tenI _pasna$p v<i
samaNyp`e Ane ivxep`e krvayoGy Ke Aem be sU5o=I dxaRve Ke:
!Ika:- ]m`one Aaivxuina hetuwUt k<t vStu (]m`) Tye tene yoGy
(]m`yoGy) iya$p v<i vDe gu`aitxytanuH Aarop` krvano ine\ n=I.
474
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
(Ae rIte pheluH sU5 khIne hve Ae ivynuH bIuH sU5 khe Ke:)
!Ika:- ]m`one potana=I Ai\k gu`vaza (]m`o) Tye AWyuT=an, g/h`, _pasn,
po`, sTkar, AHjilkr` Ane `am$p v<iAo ini n=I. 262.
khanjEnxamaza )
cr`anuyogsUck cUilka
47p
_________________________________________________________________
!Ika:- jemne sU5omaH Ane pda=maH ivxardp`a vDe sHym, tp Ane SvtvnuH &an
vteR Ke te ]m`o Tye j AWyuT=anaidk v<iAo Aini Ke, prHtu te isvay bI
]m`awaso Tye te v<iAo ini j Ke. 263.
_________________________________________________________________
476
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
_________________________________________________________________
A= ]m`awas: kIxo wvtIit p<e TyurH ddait-` hvid sm`o s ]m`o n wvit i
mdo [it mt: sMmt:. . Aagme. k=HwUtoip. sHjmtvsusHpjuo iv sHymtp:]utE:
sHyuoip
sihtoip.
yid
ikm.
jid
shid
`
yid
ceNmU#ZyaidpivHxitsMyTvmlsiht: sn n ]e, n rocte, n mNyte. kan. AT=e
pda=aRn. k=HwUtan. Aadp\a`e indiprmaTmw<tIn. punrip k=HwUtan. ij`qade
vItragsvR&ijnere`aQyatan, idVy|vinna `Itan, g`\rdevEg/RN=ivrictainTy=R:
..
264.. A= magRS=]m`dU`e doH dxRyit-Avvdid Apvdit dUyTypvadH kroit. s k:.
jo ih y: ktaR ih Sf!m.
_________________________________________________________________
ANvya=R:- (sHymtp:sUZsMyu: Aip) sU5, sHym Ane tp=I sHyu hova KtaH
p` (yid) e (te v) (ijnaQyatan) ijno (AaTm\anan) Aa\an (A=aRn)
pda=ne (n ]e) ]to n=I to te (]m`: n wvit) ]m` n=I([it mt:) Aem
(AagmmaH) kuH Ke.
!Ika:- Aagmno `nar hova KtaH p`, sHyt hova KtaH p`, tpmaH iS=t hova
KtaH p`, ijno AnHt pda==I wrela ivneke je (iv) potana Aaa vDe &eyp`e pI
jvatuH hova=I Aa\an Ke teneje v ]to n=I te ]m`awas Ke. 264.
_________________________________________________________________
Aa\an Aaa jemaH \an Ke Aev.Hu (Aaa smSt ivne `e Ke te=I te ivmaHivna
smSt pda=maH\an Ke.)
khanjEnxamaza )
cr`anuyogsUck cUilka
477
hve je ]am~ye sman Ke tenuH Anumodn(Aadr) nih krnarno ivnax dxaRve Ke:
!Ika:- je ]m` ene lI\e xasnS= ]m`na p` Apvad bole Ke Ane (tena Tye
sTkaraid) iyaAo krvamaH Anumt n=I, te ]m` e vDe kaiyt =va=I tenuH cair5 nax
pame Ke. 26p.
_________________________________________________________________
478
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
_________________________________________________________________
ikmip pa@maZH g<hITva teaH doo n g/a:, ikHtu ikmip sarpdH g<hITva SvyH wavnEv ktRVya.
kSmaidit cet. rageoTpaE sTyaH bhu]utanaH ]utflH naiSt, tpo\nanaH tp:flH ceit..
265.. AZah ix*y:-ApvadVyaQyanStave xuwopyogo VyaQyat:, punrip ikm= AZ VyaQyanH
ktimit. pirharmah-yuimdH wvdIyvcnH, ikHtu tZ svRTyagl`oTsgRVyaQyane kte sit
tZasm=Rtpo\nE: kalapeya ikmip &ansHymxaEcopkr`aidkH g/aimTypvadVyaQyanmev
muQym. AZ tu y=a wednyen sMyGdxRn&ancairZtpr`$pa ctuivR\ara\na wvit,
sEvawednyen sMyTvcairZ$pe` i\a wvit, tZaPywedivvya punrekEv vItragcairZara\ana,
t=a wednyen sMyGdxRnsMyG&ansMykcairZ$piiv\momag wvit, s Ovawednyen
]am~yapr-momagRnama punrek Ov, s cawed$po muQyv<ya
_________________________________________________________________
hve, je ]am~ye Ai\k hoy tena Tye `e ke te ]am~ye hIn (potana=I muinp`amaH
hlko) hoy Aem Aacr` krnaro ivnax dxaRve Ke:
ANvya=R:- (y:) je ]m` (yid gu`a\r: wvn) gu`e hIn (hlko) hova KtaH
(Aip ]m`: wvaim) ;huH p` ]m` KuH' ([it) Aem manIne A=aRt gvR krIne (gu`t:
Ai\kSy) gu`e Ai\k pase=I (je potana krtaH Ai\k gu`vaza hoy Aeva ]m` pase=I)
(ivnyH Tyek:) ivny [CKe Ke, (s:) te (AnNtsHsarI wvit) AnHtsHsarI =ay Ke.
!Ika:- je ]m` pote jFNy gu`vazo hova KtaH ;huH p` ]m` KuH' Aeva gvRne lI\e
bI Ai\k gu`vazaAo pase=I ivnynI [CKa kre Ke, te (]m`) ]am~yna gvRne vx
kdaict AnHtsHsarI p` =ay Ke. 266.
khanjEnxamaza )
cr`anuyogsUck cUilka
479
_________________________________________________________________
hve, je ]m` ]am~ye Ai\k hoy te e potana=I hIn ]m` Tye sman jevuH (
potana brobirya jevuH) Aacr` kre to teno ivnax dxaRve Ke:
ANvya=R:- (yid ]am~ye Ai\kgu`a:) jeAo ]am~ymaH Ai\k gu`vaza hova KtaH
(gu`a\rE:) hIn gu`vaza Tye (ikyasu) (vHdnaid) iyaAomaH (vtRNte) vteR Ke, (te) teAo
(im+yopyua:) im+ya _pyu =ya =ka (w/cairZa: wviNt) cair5=I w/ =ay Ke.
480
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
_________________________________________________________________
!Ika:- jeAo pote Ai\k gu`vaza hova KtaH hIn gu`vaza bI (]m`o) Tye
(vHdnaid) iyaAomaH vteR Ke, teAo mohne lI\e AsMyk _pyu =ya =ka (im+ya wavomaH
eDaya =ka) cair5=I w/ =ay Ke. 267.
hve AsTsHg ine|y Ke Aem dxaRve Ke:
khanjEnxamaza )
cr`anuyogsUck cUilka
481
wava=R:- je v sHyt hoy, Ae!le ke (1) je`e xBdb/ne Ane tena vaCy$p smSt
pda=ne `nar &at<tvno in`Ry ky hoy, (2) je`e kayone xmaa hoy Ane (3) je
Ai\k tpvazo hoy, te v p` laEikk jnna sHg=I AsHyt j =ay Ke kar` ke jem AiGna
sHg=I pa`ImaH grmp`a$p ivkar AvXy =ay Ke, tem laEikk jnna sHgne nih KoDnar
sHytne AsHytp`a$p ivkar AvXy =ay Ke. ma!e laEikk jnono sHg svR kare Tyay j Ke.
268.
_________________________________________________________________
&at<tvno Svwav xBdb/ne Ane tena vaCy$p ivne yugpd `vano Ke te=I te ApeaAe &at<tvne xBdb/nuH
Ane ivnuH Ai\an (Aa\ar) khel Ke. sHyt vne Aeva &at<tvno iny hoy Ke.
bhux: (1) F`o qUb bhu. (2) varHvar.
482
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
A= laEikkl`muplyit-
_________________________________________________________________
khanjEnxamaza )
cr`anuyogsUck cUilka
483
ANvya=R:- (tSmat) (laEikk jnna sHg=I sHyt p` AsHyt =ay Ke) te=I
(yid) e (]m`:) ]m` (du:qpirmom [CKit) du:q=I pirmu =va [CKto hoy to te
(gu`at smH) sman gu`vaza ]m`na (va) A=va (gu`E: Ai\kH ]m`H tZ) Ai\k
gu`vaza ]m`na sHgmaH (inTym Ai\vstu) inTy vso.
484
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
_________________________________________________________________
l`vxadi\kr`e kmR p@te. k=HwUte ]m`e. smH sme smane. kSmat. gu`ado
baaWyNtrrTZyl`gu`at. punrip k=HwUte. AihyH va SvSmadi\ke va. kE:. gu`eihH
mUlorgu`E:. yid ikm. [CKid jid [CKit vaKit yid cet. km. duqpirmoqH
SvaTmoT=suqivl`anaH narkaiddu:qanaH moH du:qpirmoimit. A= ivStr:-y=aiGsHyogat
jlSy xItlgu`ivnaxo wvit t=a VyavhairkjnsHsgaRTsHytSy sHymgu`ivnaxo wvtIit
&aTva tpo\n: ktaR smgu`H gu`ai\kH va tpo\nma]yit, tdaSy top\nSy y=a
xItlwajn_________________________________________________________________
sday vsvuH yoGy Ke. Ae rIte te ]m`ne (1) xItz Frna qU`amaH raqela xItz pa`InI
mafk sman gu`vazana sHg=I gu`ra =ay Ke Ane (2) v\are xItz ihmna sHpkRmaH rhela
xItz pa`InI mafk Ai\k gu`vazana sHg=I gu`v<i =ay Ke (A=aRt jem xItz Frna
qU`amaH raqeluH pa`I xItz rhe Ke Ane brfna sHg=I pa`I ivxe xItz =ay Ke tem sman
gu`vazana sHg=I ]m`ne gu`nI ra =ay Ke Ane Ai\k gu`vazana sHg=I ]m`ne gu`nI
v<i =ay Ke). 270.
(hve, ]m` mx: prm inv<ine pamIne xat &ananHdmy dxane Anuwvo Aem }lok
ara khe Ke:)
(A=R:)AerIte xuwopyogjint kaH{k v<ine sevIne yit sMyk kare sHymna
saEv vDe mx: prm inv<ine phcto =ko, jeno rMy _dy smSt vStusmUhna ivStarne
lIla=I phcI vze Ke (rmtma5=I `I le Ke) AevI xatI &ananHdmyI dxane 2AekaHte
Anuwvo.
1
xadURlivIiDt KHd
1. saEv ]eta _Tk<ta sarap`uH suHdrta.
2. AekaHte kevz svR=a ATyHt. (yit kevz &ananHdmyI dxane j ATyHt Anuwvo.)
khanjEnxamaza )
cr`anuyogsUck cUilka
48p
A= prTnm.
_________________________________________________________________
hve paHc rTno Ke (A=aRt hve paHc rTno jevI paHc ga=aAo khevamaH Aave Ke).
(TyaH =m, }lok ara te paHc ga=aAono mihma krvamaH Aave Ke:)
(A=R:) hve Aa xane klgIna AlHkar jevaH (A=aRt Aa xana cUDami`
mug!mi` jevaH) Aa paHc sU5o$p inmRz paHc rTnoke jeAo sHep=I Ahtwgvanna smg/
AitIy xasnne svRt: kaxe Ke teAoivl` pH=vazI sHsarmonI iS=itne jgt sm
g! krtaH =kaH jyvHt vt.
hve sHsartv g! kre Ke:
xadURlivIiDt KHd
ivl` iwNniwNn. (sHsarnI iS=it Ane monI iS=it iwNniwNn pH=vazI Ke A=aRt
sHsar Ane mona pH= uda uda Ke.)
486
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
ANvya=R:- (ye) jeAo, (smye) wle teAo smymaH hoy top` (wle teAo
ilHgIp`e ijnmtmaH hoy top`), (Ote tvm) ;Aa tv Ke (A=aRt Aam j vStuSv$p
Ke)' ([it inita:) Aem inyvHt vtRta =ka (Ay=ag<hIta=aR:) pda=ne Ay=at=p`e g/he
Ke (jeva n=I teva smje Ke), (te) teAo (ATyNtflsm<m) ATyHtfzsm< (AnHt
kmRfzo=I wrela) Aeva (At: prH kalH) hve pKIna kazmaH (w/miNt) pirw/m` krxe.
!Ika:- jeAo SvyH Aivvek=I pda=ne ANy=a j AHgIk<t krIne (bI rIte j
smne) ;Aam j tv (vStuSv$p) Ke' Aem iny krta =ka, stt 1Aeki5t krvamaH
Aavta mha mohmz=I miln mnvaza hovane lI\e inTy A&anI Ke, teAo wle smymaH (
ilHgIp`e ijnmagRmaH) iS=t hoy top` prma=R ]am~yne pamela nih hova=I qreqr
]m`awas vtRta =ka, AnHt kmRfzna 2_pwograix=I wyHkr Aeva AnHtkaz su\I AnHt
wavaHtr$p pravtRno vDe 3AnviS=t v<ivaza rhevane lI\e, temne sHsartv j `vuH. 271.
_________________________________________________________________
khanjEnxamaza )
cr`anuyogsUck cUilka
487
A= motvmua!yit-
!Ika:- je (]m`) i5loknI klgI sman inmRz ivvek$pI dIvIna kaxvazo hovane
lI\e y=aiS=t pda=Riny vDe _Tsukta invtaRvIne (!azIne) 3Sv$pmH=r rheva=I stt
;_pxaHtaa' vtRto =ko, Sv$pmaH AekmaH j Aiwmuqp`e
_________________________________________________________________
488
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
ivyuo inTyH &anI Syat, s qlu sMpU`R]am~y: saat ]m`o helavkI`RsklankmRflTvadin*paidtnUtnkmRflTva pun: a`\ar`dENymnaSkNdn itIywavpravtaRwavat xuSvwavaviS=tv<imtvmvbu|ytam.. 272..
A= motvsa\ntvmua!yit-
_________________________________________________________________
crto (ivcrtormto) hova=I ;Ay=acar riht' vtRto =ko, inTy &anI hoy, te qreqr
sHpU`R]am~yvaza saat ]m`ne motv `vuH, kar` ke phelaHnaH skz kmRnaH fz te`e
lIla=I n kya hova=I Ane nUtn kmRfzne te inpvto nih hova=I, frIne a`\ar`$p
dIntane nih pamto =ko itIy wav$p pravtRnna Awavne lI\e xu SvwavmaH AviS=t
v<ivazo rhe Ke. 272.
hve motvnuH sa\ntv g! kre Ke:
AviS=t iS=r. (Aa sHpU`R]am~yvaza vne bI wav$p pravtRn (pl!avuH) =tuH n=I, te sda Aek j
wav$pe rhe Kexu SvwavmaH iS=r pir`it$pe rhe Ke, te=I te v motv j Ke.)
khanjEnxamaza )
cr`anuyogsUck cUilka
489
_________________________________________________________________
!Ika:- AnekaHt vDe j`atuH je skz &at<tvnuH Ane &eytvnuH y=aiS=t Sv$p tena
paHiDTymaH jeAo vI` Ke, AHtrHgmaH ckcka! krta AnHtxivaza cEtNy=I waSvr
(tejSvI) Aatvna Sv$pne jem`e smSt bihrHg t=a AHtrHg sHgitna pirTyag vDe
iviv (iw) kyu Ke, Ane (te=I) AHt:tvnI v<i (AaanI pir`it) Sv$pgu Ane
1
suu sman rhevane lI\e jeAo ivyomaH jra p` Aasi pamta n=I, Aeva je skz
mihmavHt wgvHt ;xuo' (xuopyogIAo) temne j motvnuH sa\ntv `vuH (A=aRt te
xuopyogIAo j momagR$p Ke), kar` ke teAo Anaid sHsar=I rcayelabH\ rhela ivk!
2
kmRkpa!ne toDvanaqolvana Ait _g/ yTn vDe pram g! krI ra Ke. 273.
hve motvna sa\ntvne (A=aRt xuopyogIne) svR mnor=na S=an trIke
AiwnNde (xHse) Ke:
490
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
khanjEnxamaza )
cr`anuyogsUck cUilka
491
rsidiGvjymNZyNZaidisivl`: SvxuaTmoplMwl`: !oTkI`R&aykEkSvwavo &anavr`a>iv\kmRrihtTven sMyTva>gu`aNtwURtanNtgu`siht: iso wgvan s cEv xu: Ov.
`mo tSs indiinjprmaTmNyara|yara\ksHbN\l`o wavnmSkaroStu tSyEv. AZEtduH
wvit-ASy mokar`wUtxuopyogSy m|ye sveRmnor=a lWyNt [it mTva
xemnor=pirhare` tZEv wavna ktRVyeit.. 274.. A= ix*yjnH xaflH dxRyn xaH
smapyit-pPpoid aPoit. so s ix*yjn: ktaR. km. pvy`sarH vcnsarxBdvaCyH
injprmaTmanm. ken. lhu`a kale` Stokkalen. y: ikH kroit. jo buJid y: ix*yjno
bu|yte janait. ikm. sas`meyH xaimdH. ikH nam. pvy`sarH vcnsarH, -sMyG&anSy
tSyEv &eywUtprmaTmaid_________________________________________________________________
hve (wgvan kuHdkuHdacayRdev) ix*yjnne xana fz sa=e eDta =ka xa sma kre
Ke:
1. AaanuH Sv$p ma5 suivxu &an Ane dxRn Ke. (temaH, &an sakar Ke Ane dxRn Anakar Ke.)
492
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
1. parmai=Rk (sTya=R), SvsHve> Ane id AevaH je &an Ane AanHd te wgvan Aaano Svwav Ke.
2. vcn skz pda=na smUhnuH itpadn kre Ke te=I tene skz pda=na smUhak kuH Ke. (inj xuaa vcnna
sarwUt Ke, kar` ke vcn je svRpda=RsmUhnuH itpadn kre Ke temaH Aek inpda=R j potane \/uv Ke, bIe
ko{ pda=R potane \/uv n=I.)
khanjEnxamaza )
cr`anuyogsUck cUilka
493
AZah ix*y:-prmaTmVyH y>ip pUv bhu\a VyaQyatm, t=aip sHepe` punrip k+ytaimit.
wgvanah-kevl&ana>nNtgu`anama\arwUtH ydaTmVyH w~yte. tSy c nyE: ma`en
_________________________________________________________________
494
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
AiStTvnaiStTvnyenayomyanyomygu`kamuRkaNtralvTyRgu`kamuRkaNtralvitRsHihtavS=asH
ihtavS=l"yoNmuqal"yoNmuqanivixqvt kmt: SvprVyeZkalwavEriStTvnaiStTvvt 5. AvVynyenayomyanyomygu`kamuRkaNtralvTyRgu`kamuRkaNtralvitRsHihtavS=asHihtavS=l"yoNmuqal"yoNmuqanivixqvt yugpTSvprVyeZkalwavErvVym
6. AiStTvavVynyenayomygu`kamuRkaNtralvitRsHihtavS=l"yoNmuqayomyanyomygu`kamuRkaNtralvTyRgu`kamuRkaNtralvitRsHihtavS=asHihtavS=l"yoNmuqal"yoNmuqaniv
ixqvt SvVyeZkalwavEyuRgpTSvprVyeZkalwavEaiStTvvd_________________________________________________________________
ANy tIrna wavnI Apea=I Al"yoNmuq Ke, tem Aaa naiStTvnye prctuy=I
naiStTvvazo Ke.) 4.
Aa AiStTvnaiStTvnye mx: Svpre5kazwav=I AiStTv
naiStTvvazuH Kelohmy tem j Alohmy, dorI ne kam@ana AHtrazmaH rhela tem j dorI ne
kam@ana AHtrazmaH nih rhela, sH\ayelI AvS=amaH rhela tem j sH\ayelI AvS=amaH nih
rhela Ane l"yoNmuq tem j Al"yoNmuq Aeva phelaHna tIrnI mafk. (jem phelaHnuH tIr
mx: SvctuynI Ane prctuynI Apea=I lohmyaid Ane Alohmyaid Ke, tem AaTma
AiStTvnaiStTvnye mx: SvctuynI Ane prctuynI Apea=I AiStTvvazo Ane
naiStTvvazo Ke.) p.
Aa Avnye yugpd Svpre5kazwav=I Av Kelohmy tem j
Alohmy, dorI ne kam@ana AHtrazmaH rhela tem j dorI ne kam@ana AHtrazmaH nih rhela,
sH\ayelI AvS=amaH rhela tem j sH\ayelI AvS=amaH nih rhela Ane l"yoNmuq tem j
Al"yoNmuq Aeva phelaHna tIrnI mafk. (jem phelaHnuH tIr yugpd SvctuynI Ane
prctuynI Apea=I yugpd lohmyaid Ane Alohmyaid hova=I Av Ke, tem Aaa
Avnye yugpd SvctuynI Ane prctuynI Apea=I Av Ke.) 6.
Aa AiStTvAvnye Sve5kazwav=I t=a yugpd Svpre5
kazwav=I AiStTvvazuH Av Ke(Svctuy=I) lohmy, dorI ne kam@ana AHtrazmaH
rhela, sH\ayelI AvS=amaH rhela Ane l"yoNmuq Aeva t=a (yugpd Svprctuy=I) lohmy
tem j Alohmy, dorI ne kam@ana AHtrazmaH rhela tem j dorI ne kam@ana AHtrazmaH nih
rhela, sH\ayelI AvS=amaH rhela tem j sH\ayelI AvS=amaH nih rhela Ane l"yoNmuq tem j
Al"yoNmuq Aeva phelaHna tIrnI
khanjEnxamaza )
cr`anuyogsUck cUilka
49p
vVym 7. naiStTvavVynyenanyomyagu`kamuRkaNtralvTyRsHihtavS=al"yoNmuqayomya
nyomygu`kamuRkaNtralvTyRgu`kamuRkaNtralvitRsHihtavS=asHihtavS=l"yoNmuqal"yoNmu
qanivixqvt prVyeZkalwavEyuRgpTSvprVyeZkalwavE naiStTvvdvVym 8.
AiStTvnaiStTvavVynyenayomygu`kamuRkaNtralvitRsHihtavS=l"yoNmuqanyomyagu`ka
muRkaNtralvTyRsHihtavS=al"yoNmuqayomyanyomygu`kamuRkaNt-
_________________________________________________________________
nyenaxuSpxRrsgN\v`aRnama\arwUTdVy`ukaidSkN\vNmit&anaidivwavgu`anama\arwUtm.
AnupcirtasUtVyvharnyen dVy`ukaidSkN\eu sH}lexbN\iS=tpulprma`uvTpmaEdairk-xrIre
vItragsvR&va
_________________________________________________________________
mafk. (jem phelaHnuH tIr (1) SvctuynI t=a (2) AekIsa=e SvprctuynI Apea=I (1)
lohmyaid t=a (2) n khI xkay AevuH Ke, tem Aaa AiStTvAvnye (1)
SvctuynI t=a (2) yugpd SvprctuynI Apea=I (1) AiStTvvazo t=a (2)
Av Ke.) 7.
Aa naiStTvAvnye pre5kazwav=I t=a yugpd Svpre5
kazwav=I naiStTvvazuH Av Ke(prctuy=I) Alohmy, dorI ne kam@ana AHtrazmaH
nih rhela, sH\ayelI AvS=amaH nih rhela Ane Al"yoNmuq Aeva t=a (yugpd
Svprctuy=I) lohmy tem j Alohmy, dorI ne kam@ana AHtrazmaH rhela tem j dorI ne
kam@ana AHtrazmaH nih rhela, sH\ayelI AvS=amaH rhela tem j sH\ayelI AvS=amaH nih
rhela Ane l"yoNmuq tem j Al"yoNmuq Aeva phelaHna tIrnI mafk. (jem =mnuH tIr (1)
prctuynI t=a (2) AekIsa=e SvprctuynI Apea=I (1) Alohmyaid t=a (2)
Av Ke, tem Aaa naiStTvAvnye (1) prcutynI t=a (2) yugpd
SvprctuynI Apea=I (1) naiStTvvazo t=a (2)Av Ke.) 8.
Aa AiStTvnaiStTvAvnye Sve5kazwav=I, pre5kaz
wav=I t=a yugpd Svpre5kazwav=I AiStTvvazuH naiStTvvazuHAv Ke
(Svctuy=I) lohmy, dorI ne kam@ana AHtrazmaH rhela, sH\ayelI AvS=amaH rhela Ane
l"yoNmuq Aeva, (prctuy=I) Alohmy, dorI ne kam@ana AHtrazmaH nih rhela, sH\ayelI
AvS=amaH nih rhela Ane Al"yoNmuq Aeva t=a (yugpd Svprctuy=I) lohmy tem j
Alohmy, dorI ne kam@ana AHtrazmaH rhela tem j dorI ne kam@ana AHtrazmaH nih rhela,
sH\ayelI AvS=amaH rhela tem j sH\ayelI AvS=amaH nih rhela Ane l"yoNmuq tem j
Al"yoNmuq Aeva phelaHna tIrnI mafk. (jem phelaHnuH tIr (1) SvctuynI, (2)
prctuynI t=a (3) yugpd SvprctuynI Apea=I (1) lohmy, (2) Alohmy t=a
(3) Av Ke, tem Aaa AiStTvnaiStTvAvnye (1) SvctuynI, (2)
prctuynI t=a
496
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
ralvTyRgu`kamuRkaNtralvitRsHihtavS=asHihtavS=l"yoNmuqal"yoNmuqanivixqvt
SvVyeZkalwavE: prVyeZkalwavEyuRgpTSvprVyeZkalwavEaiStTvnaiStTvvdvVym 9. ivkLpnyen ixxukmarS=ivrEkpuvt sivkLpm 10. AivkLpnyenk
E pumaZvdivkLpm 11. namnyen tdaTmvt xBdb/amixR 12. S=apnanyen mUitRTvvt
sklpulaliMb 13. Vynyen ma`vk]ei]m`pai=RvvdnagtatItpyaRyoais 14.
wavnyen puaiytv<yoidaTvpyaRyoais 15. samaNynyen hars/GdamsUZ_________________________________________________________________
ivvitEkdehiS=tm.
_pcirtasUtVyvharnyen
kaasna>upivdevdvTsmvsr`iS=tvItragsvR&va ivvitEkg/amg<haidiS=tm. [Tyaid prSprsapeaneknyE: mIyma`H
Vyvih^yma`H kme`
_________________________________________________________________
(3) yugpd SvprctuynI Apea=I (1) AiStTvvazo, (2) naiStTvvazo t=a (3)
Av Ke.) 9.
Aa ivkLpnye, bazk, kumar Ane v< Aeva Aek punI mafk, sivkLp Ke
(A=aRt Aaa wednye, wed siht Ke, jem Aek pu bazk, kumar Ane v< Aeva wedvazo Ke
tem). 10.
Aa AivkLpnye, Aek puma5nI mafk, AivkLp Ke (A=aRt Awednye Aaa
Awed Ke, jem Aek pu bazkkumarv< Aeva wedo ivnano Aek puma5 Ke tem). 11.
Aa namnye, namvazanI mafk, xBdb/ne SpxRnaruH Ke (A=aRt Aaa namnye
xBdb/=I khevay Ke, jem namvazo pda=R tena nam$p xBd=I khevay Ke tem). 12.
Aa S=apnanye, mUitRp`anI mafk, svR pudglone AvlHbnaH Ke (A=aRt
S=apnanye AanI paEdgilk S=apna krI xkay Ke, mUitRnI mafk). 13.
Aa nye, bazk xe@nI mafk Ane ]m` ranI mafk, Anagt Ane AtIt
pyaRye itwase Ke (A=aRt Aaa nye wavI Ane wUt pyaRy$pe QyalmaH Aave Ke, jem
bazk xe@p`aSv$p wavI pyaRy$pe QyalmaH Aave Ke Ane muin raSv$p wUt pyaRy$pe
QyalmaH Aave Ke tem). 14.
Aa wavnye, pu sman vtRtI InI mafk, tTkazna (vtRman) pyaRy$pe
_Llsekaxeitwase Ke (A=aRt AaTma wavnye vtRman pyaRy$pe kaxe Ke, jem pu
sman vtRtI I puTv$p pyaRy$pe itwase Ke tem). 1p.
Aa samaNynye, harmazakH@Ina doranI mafk, apk Ke (A=aRt Aaa
samaNynye svR pyaRyomaH ape Ke, jem motInI mazano doro svR motImaH ape Ke tem). 16.
khanjEnxamaza )
pirix
497
498
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
Aa Ainyitnye Ainyt Svwave wase Ke, jene _*`ta inyit=I (inym vDe)
inyimt n=I Aeva pa`InI mafk. (Aaa Ainyitnye AinytSvwavvazo wase Ke, jem
pa`Ine (AiGna inime =tI) _*`ta Ainyt hova=I pa`I AinytSvwavvazuH wase Ke
tem.) 27.
Aa Svwavnye sHSkarne inr=Rk krnaruH Ke (A=aRt Aaane Svwavnye sHSkar
inpyogI Ke), jene ko{=I A`I ka#vamaH AavtI n=I (p` je Svwav=I j A`Ivazo hoy
Ke) Aeva tI"` kaH!anI mafk. 28.
Aa ASvwavnye sHSkarne sa=Rk krnaruH Ke (A=aRt AaTmane ASvwanye sHSkar
_pyogI Ke), jene (Svwav=I A`I hotI n=I p` sHSkar krIne) luhar vDe A`I ka#vamaH
AavI hoy Ke Aeva tI"` tIrnI mafk. 29.
Aa kaznye jenI isi smy pr Aa\ar raqe Ke AevuH Ke, _nazana idvs
Anusar pakta Aam/fznI mafk. (kaznye AanI isi smy pr Aa\ar raqe Ke,
_nazana idvs Anusar paktI kerInI mafk.) 30.
Aa Akaznye jenI isi smy pr Aa\ar raqtI n=I AevuH Ke, k<i5m grmI=I
pkvvamaH Aavta Aam/fznI mafk. 31.
Aa pukarnye jenI isi yTsa|y Ke AevuH Ke, jene pukar=I lbunuH JaD
a =ay Ke (ge Ke) Aeva pukarvadInI mafk. (pua=Rnye AaanI isi yTn=I =ay
Ke, jem ko{ pua=RvadI mnu*yne pua=R=I lbunuH JaD aPt =ay Ke tem.) 32.
Aa dEvnye jenI isi AyTsa|yKe (yT ivna =ay Ke) AevuH Ke, pukarvadIAe
dI\ela lbuna JaDnI AHdr=I jene (yT ivna, dEv=I) ma`ek aPt =ay Ke Aeva dEvvadInI
mafk. 33.
_________________________________________________________________
Ah ;m\ukk!I' no A=R ;lbunuH JaD' ky Ke. ]I paHDe hemrajAe ihHdI vcnsarmaH teno
A=R ;m\uKa (A=aRt m\upUDo)' ky Ke.
khanjEnxamaza )
pirix
499
&andxRnSvwavinjprmaTmtvsMyk]an&ananuan$pawedrTZyaTmkinivRkLpsmai\sHjatra
ga>upai\rihtprmanNdEkl`suqam<trsaSvadanuwvmlwman:
sn
pU`RmasIidvse
jlkoluiwtsmu [v
_________________________________________________________________
p00
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
Aa iyanye AnuannI \anta=I isi s\ay AevuH Ke, =aHwla vDe ma=uH wedataH
i _TpNn ={ne jene in\an mze Ke Aeva AH\nI mafk. (iyanye Aaa AnuannI
\anta=I isi =ay Aevo Ke, jem ko{ AH\ pune pT=rna =aHwla sa=e ma=uH foDva=I
ma=amaHna lohIno ivkar dUr =vane lI\e AaHqo qUlI y Ane in\an aPt =ay tem.) 42.
Aa &annye ivveknI \anta=I isi s\ay AevuH Ke, c`anI muI d{ne icHtami`
qrIdnar Aevo je Frna qU`amaH rhelo veparI tenI mafk. (&annye Aaane ivveknI
\anta=I isi =ay Ke, jem Frna qU`amaH be@elo veparI c`anI muI d{ne icHtami` qrIdI
le tem.) 43.
Aa vharnye bH\ Ane mone ive Etne AnusrnaH Ke, bH\k (bH\ krnar)
Ane mock (mu krnar) Aeva ANy prma`u sa=e sHyu =ta Ane tena=I ivyu =ta Aeva
prma`unI mafk. (vharnye Aaa bH\ Ane momaH (pudgl sa=e) Etne pame Ke, jem
prma`una bH\ne ive te prma`u ANy prma`u sa=e sHyoge pamva$p Etne pame Ke Ane
prma`una mone ive te prma`u ANy prma`u=I KU!o =va$p Etne pame Ke tem.) 44.
Aa inynye bH\ Ane mone ive AEtne AnusrnaH Ke, Aeklo bH\ato Ane
mukato Aevo je bH\mooict iSnG\Tv$Tvgu`e pir`t prma`u tenI mafk. (inynye Aaa
Aeklo j b Ane mu =ay Ke, jem bH\ Ane mone _ict Aeva iSnG\Tvgu`e ke $Tvgu`e
pir`mto prma`u Aeklo j b Ane mu =ay Ke tem.) 4p.
Aa Axunye, F! Ane rampa5=I ivix ma!Ima5nI mafk, sopai\SvwavvazuH
Ke. 46.
Aa xunye, kevz ma!Ima5nI mafk, inpai\SvwavvazuH Ke. 47.
_________________________________________________________________
Et bep`uH. (vharnye Aaana bH\ne ive kmR sa=ena sHyognI Apea AavtI hova=I Et Ke Ane
Aaana mone ive kmRna ivyogne Apea AavtI hova=I TyaH p` Et Ke.)
khanjEnxamaza )
pirix
p01
tdum-;;javidya vy`vha tavidya cev hit `yvada. javidya `yvada tavidya cev
hit prsmya..'' ;;prsmya`H vy`H imCKH qlu hoid sVvha vy`a. j[`a`H pu` vy`H
sMmH qu khHic vy`ado..'' Ovmnya idxa TyekmnNt\mRVyapkanNtnyEinR$Pyma`mudNvdNtralimlvlnIlgayamunodkwarvdnNt\maR`aH prSprmtavmaZe`axyivvecnTvadmeckSvwavEk\mRVyapkEk\imRTva>=oidtEkaNtaTmaTmVym. yugpdnNt\mRVyapkanNtnyVyaPyek]ut&anl`ma`en in$Pyma`H tu smSt_________________________________________________________________
inVyaR|yayu*yvrbuismR]v`g/h`\ar`]ansHymivysuqinvtRnko\aidkayVyavtRnaidprHpradulRwaNyip
k=HicTkaktalIyNyayenavaPy
sklivmlkevl&andxRnSvwavinjprmaTmtvsMyk]an_________________________________________________________________
te=I kuH Ke ke
javidya vy`vha tavidya cev hit `yvada.
javidya `yvada tavidya cev hit prsmya..
prsmya`H vy`H imCKH qlu hoid sVvha vy`a.
j[`a`H pu` vy`H sMmH qu khHic vy`ado..
(A=R: je!la 1vcnpH= Ke te!la qreqr nyvad Ke Ane je!la nyvad Ke te!la j
prsmy (pr mt) Ke.
prsmyonuH (im+yamtIAonuH) vcn svR=a (A=aRt Apea ivna) khevamaH AavtuH
hova=I qreqr im+ya Ke Ane jEnonuH vcn k=Hict (A=aRt Apea siht) khevamaH AavtuH
hova=I qreqr sMyk Ke.)
Ae rIte Aa (_pro) sUcn ma`e (A=aRt 47 nyomaH smuH te ivi\=I) Aek
Aek \mRmaH Aek Aek ny (ape) Aem AnHt \mmaH apk AnHt nyo vDe in$p` krvamaH
Aave to, smunI AHdr mzta 2etnIl gHgayumunana jzsmUhnI mafk, AnHt \mne
prSpr Atdwavma5 vDe uda paDva Axk hova=I, Aa 3AmeckSvwavvazuH, Aek
\mRmaH apnaH, Aek \m hovane lI\e y=o AekaHtak (Aek\mRSv$p) Ke. prHtu yugpd
AnHt \mmaH apk Aeva AnHt nyomaH apnara Aek ]ut&anSv$p ma` vDe in$p`
krvamaH Aave to, b\I ndIAona jzsmUhna
_________________________________________________________________
1. vcnpH= vcnna kar. (je!la vcnna karo Ke te!la nyo Ke. Apea siht ny te sMyk
ny Ke Ane Apea riht ny te im+ya ny Ke te=I je!la sMyk nyo Ke te!la j im+ya nyo
Ke.)
2. gHganuH pa`I et hoy Ke Ane jmnanuH pa`I nIl (vadzI) hoy Ke.
3. Ameck Awed iviv\ta riht Aek.
p02
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
tri`Ipy:pUrsmvayaTmkEkmkrakrvdnNt\maR`aH
vStuTvenaxyivvecnTvaNmeckSvwavanNt\mRVyaPyek\imRTvat y=oidtanekaNtaTmaTmVym.
SyaTkar]IvasvXyEnRyaE\E:
pXyNtIT=H cet ma`encaip.
pXyNTyev Sf!anNt\mRSvaTmVyH: xuicNmaZmNt:.. 19..
[TyiwihtmaTmVyimdanImetdvaikaroiw\Iyte-ASy tavdaTmno inTymevanaidpaEilkkmRinimmohwavnanuwavFUi`RtaTmv<itya
toyakrSyevaTmNyev
uWyt:
kmv<aiwrnNtaiw&RiVyiiw: pirvtRmanSy &iVyiinimtya
_________________________________________________________________
&ananucr`$pawedrTZyaTmkinivRkLpsmai\sHjatraga>upai\rihtprmanNdEkl`suqam<trsa
Sva_________________________________________________________________
smvayak (smudaySv$p) Aek smunI mafk, AnHt \mne vStup`e uda paDva Axk
hova=I Aa meckSvwavvazuH, AnHt \mmaH apnaruH, Aek \m hovane lI\e y=o
AnekaNtak (Anek\mRSv$p) Ke. (jem Aek vqte Aek ndIna jzne `nara &anaHx vDe
evamaH Aave to smu Aek ndIna jzSv$p j`ay Ke, tem Aek vqte Aek \mRne `nara
Aek ny=I evamaH Aave to Aaa Aek \mRSv$p j`ay Ke prHtu jem AekIsa=e svR ndIAonaH
jzne `nara &an vDe evamaH Aave to smu svR ndIAonaH jzSv$p j`ay Ke, tem
AekIsa=e svR \mne `nara ma` vDe evamaH Aave to Aaa Anek \mRSv$p j`ay Ke.
Aa rIte Aek ny=I etaH Aaa AekaHtak Ke Ane ma`=I etaH AnekaHtak Ke.)
(hve Ae j Aaxyne ka ara khIne ;Aaa kevo Ke' Ae ivenuH k=n pUruH krvamaH
Aave Ke:)
(A=R:) Aa rIte SyaTkar]Ina (SyaTkar$pI l"mIna) vsva!ne vx vtRta nysmUho
vDe (vo) uAe top` Ane ma` vDe jAe top` Sp AnHt \mvaza inj Aane
AHdrmaH xucEtNyma5 deqe Ke j.
Ae rIte Aa khevamaH AauH. hve tenI aino kar (rIt) khevamaH Aave Ke:
=m to, Anaid paEdgilk kmR jenuH inim Ke AevI mohwavnana (mohna
Anuwvna) wav vDe Aapir`it sday FUmrI qatI hova=I Aa Aaa smunI mafk
potamaH j uB\ =to =ko me vtRtI AnHt &iiAo vDe pirvtRn pame
_________________________________________________________________
xailnI KHd
meck uda uda iv\iv\ Anek.
khanjEnxamaza )
pirix
p03
danuwvlawe sTymavaSya idvse jlkolowrihtsmu [v ragemohkolowrihtStave yda injxuaTmSv$pe iS=ro wvit tda tdev injxuaTmSv$pH aPoit..
_________________________________________________________________
Ke, te=I 1&iiAonaH inim$p hova=I je &eywUt Ke AevI bapda=R iAo Tye tene
mE5I vteR Ke, te=I Aaivvek ixi=l =yo hovane lI\e ATyHt bihmuRq Aevo te frIne
paEdgilk kmRne rcnara rageEt$pe pir`me Ke Ane te=I tene Aaai dUr j Ke. prHtu hve
yare Aa j Aaa cHD kmRkaHD vDe AqHD &ankaHDne cHD krva=I AnaidpaEdgilkkmRrict
mohne 2v|yFatkna ivwag&anpUvRk ivw (udo) krvane lI\e (pote) kevz Aawavnana
(Aaana Anuwvna) wav vDe pir`it inz krI hova=I smunI mafk potamaH j Ait
in*kHp rheto =ko AekIsa=e j AnHt &iiAomaH apIne Avkaxna Awavne lI\e iblkul
ivvtRn (pirvtRn) pamto n=I, Tyare &iiAonaH inim$p hova=I je &eywUt Ke AevI
bapda=RiAo Tye tene qreqr mE5I vtRtI n=I Ane te=I Aaivvek suitit
(suiS=t) =yo hovane lI\e ATyHt AHtmuRq =yelo Aevo Aa Aaa paEdgilk kmRne rcnara
rageEt$p pir`it=I dUr =yo =ko pUveR nih Anuwvela ApUvR &ananHdSvwavI wgvan
Aaane ATyHtp`e j a kre Ke. jgt p` &ananHdak prmaane a kro j.
_________________________________________________________________
p04
vcnsar
( wgvan]IkuHdkuHd
AanNdam<tpUrinwRrvhTkEvLykoilnIinmRGH jgdI`mmhasHvedn]Imuqm.
SyaTkaraijnexxasnvxadasadyNtUst
SvH tvH v<tjaTyrTnikr`SpimH jna:.. 20..
_________________________________________________________________
[it
]IjysenacayRktayaH
taTpyRv<aE
OvH
pUvkme`
;Os
surasur'
[Tya>ekorxtga=apyRNtH sMyG&anai\kar:, tdnNtrH ;tMha tSs `ma' [Tyaid
Zyodxorxtga=apyRNtH
_________________________________________________________________
Ah }lok p` Ke:
(A=R:) AanHdam<tna pUr=I wrck vhetI kEvLysirtamaH (mui$pI sirtamaH) je
DUbeluH Ke, jgtne evane sm=R AevI mhasHvedn$pI ]I (mha&an$pI l"mI) jemaH muQy Ke,
_m rTna ikr` jevHu je Sp Ke Ane je [ Ke Aeva _Llsta (kaxman, AanHdmy)
Svtvne jno SyaTkarl` ijnexxasnna vxe pamo (;SyaTkar' jenuH ic Ke Aeva
ijnwgvanna xasnno Aa]y krIne pamo).
(hve, ;Am<tcHsUir Aa !Ikana rcnar Ke' Aem manvuH yoGy n=I Aeva A=Rna ka
ara y=a=R vStuSv$pne dxaRvI SvtvainI er`a krvamaH Aave Ke:)
(A=R:) (qreqr pudglo j SvyH xBd$pe pir`me Ke, Aaa temne pir`mavI xkto
n=I, tem j qreqr svR pda= j SvyH &eyp`emeyp`e pir`me Ke xBdo temne &ey bnavI
smvI xkta n=I ma!e) ;Aaa siht iv te aQyey (smvvayoGy) Ke, va`InI
gUH=`I te aQya (smUtI) Ke Ane Am<tcHsUir te aQyata (aQya krnar, smvnar)
Ke' Aem moh=I jno n naco (n fulaAo). (prHtu) Syadvadiv>ana bz=I ivxu &annI
kza vDe Aa Aek Aaqa xat Sv tvne a krIne Aaje (jno) Aakuzp`e naco (
prmanHdpir`ame pir`mo).
(hve ka ara cEtNyno mihma ga{ne, te j Aek AnuwvvayoGy Ke Aem er`a krIne,
Aa prm piv5 prmagmnI pU`aRhuit krvamaH Aave Ke:)
_________________________________________________________________
xadURlivIiDt KHd
khanjEnxamaza )
pirix
p0p
[it gidtmnIcEStvmuavcH yt
icit tdip iklawUTkLpmGaE hutSy.
Anuwvtu tduEiideva> ySmad
Aprimh n ikivmekH prH ict.. 22..
smaPteyH tvdIipka !Ika.
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
sma
_________________________________________________________________
mailnI KHd
13
272
85
244
40
53
152
115
93
267
213
41
163
216
95
223
34
155
125
262
263
218
172
246
265
257
260
12
159
20
487
145
453
68
90
297
225
162
479
392
69
312
396
170
408
424
302
245
474
475
400
324
456
477
469
472
18
307
ga=a p<
Aa
AagmcqU sahU
AagmpuVva idI
AagmhI`o sm`o
Aagasm`ui`ivH
AagasSsvgaho
Aada kMmmilmso \reid
Aada kMmmilmso
Aada `a`pma`H
Aaday tH ip ilHgH
AaipCK bH\uvGgH
Aahare v ivhare
[
idypa`o y t\a
[hlogi`raveqo
[h ivivhlq`a`H
_
_CcailyiMh paO
_dygda kMmHsa
_Ppjid jid `a`H
_PpadiidwHga
_PpadiidwHga ivjHte
_Ppado pHso
_Ppado y iv`aso
_vAogmAo jIvo
_vAogivsuo jo
_vAogo jid ih
_vk`id jo iv
_vyr`H ij`mGge
_vrdpavo puirso
234
236
233
140
133
150
121
23
207
202
231
435
438
433
277
263
294
238
40
384
375
426
146
226
97
290
416
179
15
43
50
129
101
142
18
175
15
156
249
225
259
399
72
85
255
193
281
30
332
23
303
459
411
471
ga=a p<
O
OH qlu tH wH
Oo v duge bhuga
OgHte` ih deho
OgiMh sHit smye
OgurmegadI
Odai` pHcdVvai`
Ode qlu mUlgu`a
OyGggdo sm`o
OvH ij`a iji`Hda
OvH `a`Ppa`H
OvH p`imy ise
OvH ividdT=o
OvHivhH shave
Os surasurm`uisHd
Osa psT=wUda
Oso i `iT=
Oso bH\smaso
Ao
Aoga#ga#i`icdo
AorailAo y deho
k
ka kr`H kMmH
kMm`paAoGga
kMmH `amsmqH
kalSs v`a se
ika ArhHta`H
ik\ tiMh `iT=
ikH ikHc` i tH
kilsa_hc\ra
kVvH swavmada
kevldeho sm`o
kohaidOih c_ih
g
gu`doi\gSs iv`yH
229
141
66
143
164
11
209
232
199
192
201
78
111
1
254
116
189
421
279
114
283
314
268
386
430
366
354
373
132
215
4
465
228
349
168
171
320
324
126
169
117
134
4
221
224
73
184
228
31
247
321
231
263
4
405
409
124
343
419
418
266
478
ge~h[ iv\u`[
ge~hid `ev `
ge~hid `ev...prH
ge~hid v celqHDH
c
ca pavarHwH
crid i`bo i`H
cago y A`arHwo
cairH qlu \Mmo
icSsavo taisH
K
KdumT=ivihd
Keduvjuo sm`o
Kedo je` ` ivjid
j
jid k`id kayqedH
jid te ` sHit
jid te ivsyksaya
jid dHs`e` sua
jid pqmjayH
jid sHit ih pu~`ai`
jid so suho
j\jad$vjadH
j\ te `wPpdesa
jSs A`es`mPpa
jSs ` sHit
jH A~`a`I kMmH
jH kevlH it `a`H
jH tailyimdrH
jH dVvH t~` gu`o
jH prdo iv~`a`H
jH peCKdo AmuH
jadH syH smH
jayid `ev ` `Ssid
ij`sT=ado Ae
ga=a
19
185
32
17
p<
405
344
53
405
79
214
35
7
25
134
393
446
10
412
256
212
222
468
390
407
250
31
258
27
39
74
46
205
137
227
144
238
60
47
108
58
54
59
119
86
461
51
470
413
66
126
77
382
270
417
284
442
104
78
210
100
93
101
235
146
jIva poGglkaya
jIvo pir`mid
jIvo pa`i`bo
jIvo wvH wivSsid
jIvo vvgdmoho
jIvo syH Amuo
juo suhe` Aada
je Aj\agihdT=a
je `ev ih sHjaya
je pjyesu i`rda
jeisH ivsyesu rdI
jo idyaidivj{
jo OvH jai`a
jo qlu dVvshavo
jo qivdmohkluso
jo ja`id ArhHtH
jo ja`id so `a`H
jo ja`aid iji`Hde
jo `iv ja`id OvH
jo ` ivja`id
jo i`hdmohgH@I
jo i`hdmohidI
jo~ha`H i`rveqH
jo tH ida tuo
jo pmpH va
jo mohragdose
jo ry`y`aso
jo ih sude`
@
@a`i`sejivhara
`
` cyid jo du
`iT= gu`o i v
`iT= proqH
`iT= iv`a pir`amH
ga=a
135
9
148
112
81
55
70
271
38
94
64
151
194
109
196
80
35
157
183
48
195
92
251
8
33
88
30
33
p<
267
13
292
219
139
95
121
485
65
167
111
295
358
212
360
135
59
305
342
80
359
159
462
159
423
151
415
55
44
73
190
110
22
10
351
214
38
15
ga=a
` pivo `aivo
29
` wvo wHgivhI`o
100
`r`aryitirysura jIva 118
`r`aryitirysura wjHit 72
`r`aryitirysura sH@a`a... 153
` iv`a vid `arI
24
` iv pir`mid `
52
` hvid jid sVvH
105
` hvid sm`o i
264
` ih Aagme`
237
` ih i`rveqo
220
` ih tSs ti~`imo
16
` ih m~`id jo
77
`a`PpgmPpa`H
89
`a`Ppma`mada
24
`a`H AivyPpo
124
`a`H AT=HtgyH
61
`a`H APp i mdH
27
`a`I `a`shavo
28
`ahH deho ` m`o
160
`ahH poGglm[Ao
162
`ahH hoim preisH
204
`ahH hoim preisH...sHit 191
i`GgH=H pVv[do
269
i`CKydo [T=I`H
21
i`iCKdsuT=pdo
268
i``e` dugu`o
166
i`a va luqa va
165
i`hdF`FaidkMmo
197
`o shHit soqH
62
t
tailgev sVve
37
tMha ij`mGgado
90
tMha `a`H jIvo
36
tMha tSs `ma
10
p<
48
189
233
123
299
412
88
202
476
440
404
399
131
152
41
243
107
45
47
308
311
380
353
482
411
480
317
315
362
108
63
153
60
165
tMha th jai`a
tMha tH piD$vH
tMha du `iT= ko{
tMha smH gu`ado
tvsHjmPpiso
tSs `ma logo
th so lshavo
tH gu`do Ai\gdrH
tH devdevdevH
tH sBwavi`bH
tH sVvvirH
itali`ivsmH
itimrhra j[ idI
itisdH buwuiqdH
tejo idI `a`H
te` `ra v
te te kMmgda
te te sVve smgH
te pu` _id~`t~ha
teisH ivsudHs`
d
dVviO` sVvH
dVvH A`Htpjy
dVvH jIvmjIvH
dVvH shavisH
dVvai` gu`a teisH
dVvaidOsu mU#o
dHs``a`ciresu
dHs``a`uvdeso
dHs`sHsua`H
dHs`sua puirsa
ida pgdH vT=uH
dupdesadI qH\a
devdjidgupUjasu
deha va div`a
deho y m`o
ga=a
200
28
120
270
5
2
16
4
6
154
1
51
67
36
3
9
170
3
75
5
p<
367
414
237
483
136
91
25
119
136
300
31
86
115
482
119
160
322
4
127
5
114
49
127
98
87
83
242
248
14
7
261
167
69
193
161
223
83
252
182
148
142
449
458
370
142
473
319
119
357
310
ga=a p<
\
\Mme` pir`dPpa
11
17
22
32
19
211
65
57
239
123
187
8
42
104
21
180
122
106
12
240
103
149
147
45
20
128
411
423
32
390
113
99
444
242
347
12
71
200
36
338
240
204
290
446
198
293
291
75
410
253
56
177
97
335
230
275
424
491
p
p[DIpmadm[ya
pesu A Aamesu
pqI`FaidkMmo
pydiMh smare
pPpa [e ivsye
prdVvH te Aqa
prma`upma`H va
pir`mid ced`aO
pir`mid jda
pir`mid je`
pir`mid `eymH
pir`mid syH
pir`mdo qlu
pir`amado bH\o
pir`amo symada
pivwpdesH
pHc iv idypa`a
pHcsimdo itguo
paDuBwvid y
pa`aba\H jIvo
pa`eihH cduihH
pu~`fla ArhHta
peCKid ` ih...
poGgljIvi`bo
f
faso rso y gH\o
faseihH puGgla`H
b
balo va vuo
buJid sas`meyH
ga=a p<
w
wi`da pu#ivwe va qm`e
wHgivhI`o y
wave` je` jIvo
m
m`uAasuramirHda
m`uvo ` hoid
mrdu v ijydu
muCKarHwivjuH
muJid va rjid
mua idygeJa
muo $vaidgu`o
mohe` v rage`
r
ro bH\id kMmH
ry`imh d`IlH
rago psT=wUdo
$vaidOihH rihdo
roge` va Ku\aO
l
ilHgGgh`e teisH
ilHgiMh y [T=I`H
ilHgeihH jeihH dVvH
logalogesu `wo
v
v~`rsgH\fasa
v~`esu tIsu Oo
vT=qHDH duiy
vdsimidHidyro\o
vidvddo tH desH
vHd``mHs`eihH
ivsyksaAoga#o
vejavi`imH
182
215
17
176
341
394
28
334
63
113
217
206
243
131
173
84
110
221
398
382
452
259
329
144
179
30
255
174
252
337
50
467
330
463
210
26
130
136
388
412
257
268
132
29
18
208
139
247
158
253
259
415
405
386
274
457
306
464
ga=a p<
s
s [dai`H ka
sasHbede
sdvidH shave
sVvH s gu`o
spdeseihH smGgo
spdeso so APpa
spdeso so APpa
sprH ba\asihyH
sBwavo ih shavo
smAo du APpdeso
sm`H gi`H gu`H
sm`a suuvjua
smvedH qlu dVvH
smsubH\uvGgo
sMmH ividdpdT=a
symev jhaido
sVvgdo ij`vsho
sVvaba\ivjuo
sVve Aagmisa
sVve iv y ArhHta
sHit \uvH pmda`H
sHpjid i`Vva`H
suH ij`ovidH
suSs y sam~`H
suividdpyT=suo
suhpir`amo pu~`H
suhpyDI` ivsohI
sese pu` itT=yre
soqH va pu` duqH
soqH shavisH
h
hvid v ` hvid
hI`o jid so Aada
186
91
99
107
145
188
178
76
96
138
203
245
102
241
273
68
26
198
235
82
23
6
34
274
14
181
13
2
20
71
345
156
186
207
288
348
336
129
174
272
379
454
195
448
488
117
43
364
437
140
411
9
57
434
21
339
349
4
34
122
219
25
401
41
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
}lok
5
20
22
17
8
15
16
4
10
11
18
9
13
12
7
6
3
14
21
1
19
2
p<
160
504
505
484
251
429
451
90
370
370
485
251
372
371
250
161
2
403
504
1
502
2
...
...
...
...
p<
501
318
317
501
go0
go0
go0
go0
kmRka~D
jIvka~D
jIvka~D
kmRka~D
ga=a
...
...
...
894
614
612
895
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
4
413
189, 214
35
85
148
76
35
287
433
35
167
378
35
318
35
367
460
260
413
167
190
433
34
420
413
34
47
34
263
40
109
451
387
462
kmRka~D, 32
tva=RsUZ, 5, 30
tva=RsUZ, 2, 30
mUlacar, 48
bars A`uveqa, 90
go0 jIvka~D, 2
'' jIvka~D, 701
paiStkay, 5
mUlacar, 481
go0 jIvka~D, 614
wavsHg/h, 110
iswi 20
cairZsar, p<. 22
go0 jIvka~D, 601
iswi, 6
pcaiStkay, 16
dohapahuD, 128
nNdIrwi (?)
mUlacar, 46
Aalappit
go0 kmRka~D, 19
pcaiStkay, 79
tva=RsUZ, 1, 1
SvyMwUStoZ, 58