Vous êtes sur la page 1sur 548

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.

com for updates

wgvan]IkuHdkuHdkhanjEnxamaza, pu*p33

svR&vItragay nm:.

]ImdwgvTkuHdkuHdacayRdev`It
]I

vcnsar
mUz ga=aAo, sHSk<t Kaya, gujratI p>anuvad, ]I Am<tcH
AacayRdevivrict ;tvdIipka' sHSk<t !Ika,
]I jysenacayRivrict ;taTpyRv<i' sHSk<t !Ika
Ane ;tvdIipka' !Ikana
gujratI Anuvad siht
: Anuvadk :

ihHmtlal je@alal xah


bI AessI.

: kaxk :

]I idgHbr jEn Sva|yaymHidr !^S!,


song# (saEra^)

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

Thanks & our Request


This shastra has been kindly donated by Jinendra Foundation, (Trustee
Jayantilalbhai D. Shah, London, UK) who has paid for it to be "electronised"
and made available on the internet.
Our request to you:
1) We have taken great care to ensure this electronic version of the Gujarati
Shree Pravachansaar is a faithful copy of the paper version. However if you
find any errors please inform us on rajesh@AtmaDharma.com so that we can
make this beautiful work even more accurate.
2) Keep checking the version number of the on-line shastra so that if
corrections have been made you can replace your copy with the corrected
one.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

Version History
Version
Number
001

Date

Changes

16 January 2002

Initial version in PDF format for the Internet.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

=m Aav<i : t 2000 iv. sH. 2004, sn 1948


itIy Aav<i : t 1600 iv. sH. 2024, sn 1968
t<tIy Aav<i : t 1p00 iv. sH. 2032, sn 197p
ctu=R Aav<i : t 1p00 iv. sH. 2037, sn 1980

muk :
mgnlal jEn t=a vI`cH h. xah
Aijt mu`aly
song# (saEra^)

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

prm pUy sdgudev ]I kanSvamI

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

ApR`
jem`e Aa pamr pr Apar _pkar ky Ke,
jemnI
er`a=I
vcnsarno
Aa
Anuvad tEyar =yo Ke, jeAo ijn
vcnna prm w Ane mmR& Ke,
jeAo
ijnvcnna
hadRne
AnuwvI
inj kLya` sa\I ra Ke Ane
wartvRna
w
vone
kLya`pH=e
dorI ra Ke, jeAo ijnvcnna
sar$p wediv&anna Ane xuav<ina
Aa kaze Aa e5e svTk< wavk Ke,
te
prmpUy
prmopkarI
sdgudev
(]I kanSvamI)ne Aa Anuvadpu*p
ATyHt
wiwave
ApR`
kruH
KuH.
Anuvadk

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

]I sdgudev-Stuit
(hirgIt)
sHsarsagr
tarva
ijnva`I
Ke
naEka
wlI,
&anI sukanI mZya ivna Ae nav p` tare nh
Aa
kazmaH
xua&anI
sukanI
bhu
bhu
dolo,
muj pu~yraix fZyo Aho gu khan tuH naivk mZyo.
(Anuup)
Aho
w
icdaana,
sImH\rvIrkuHdna
baaHtr ivwvo tara, tare nav mumuunaH.
(ixqir`I)
sa i tarI ivmz inj cEtNy nIrqe,
Ane
&iPtmaHhI
drvgu`pyaRy
ivlse
inlHbIwave
pir`it
Sv$pe
j{
wze,
inimo vhevaro icdFn ive kaH{ n mze.
(xadURlivIiDt)
hEyuH ;st st, &an &an' \bke ne vva`I KU!e,
je ve sumumuu sv Jzke pr nato tU!e
rage ce n, jHp n vze waveHimaHAHxmaH,
!HkoTkI`R AkHp &an mihma dye rhe svRda.
(vsHtitlka)
inTye
su\aJr`
cH
tne
k`a Akar` smu tne
he
&anpok
sumeF
tne
Aa dasna vnixLpI tne

nmuH
nmuH
nmuH
nmuH

huH,
huH
huH,
huH.

(s/G\ra)
DI DI, De=I suqini\ stna vayu inTye vhHtI,
va`I icNmUitR tarI _rAnuwvna sU"m wave wrelI
wavo Da ivcarI, Aiwnv mihma icmaH lavI lavI,
qoyeluH rTn pamuH, mnr= mnno pUre xixazI

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

phelI Aav<inuH kaxkIy invedn


wgvan ]I kuHdkuHdacayRdev`It svTk< prmagmo maHhenuH Aek Aa ]I vcnsar
gujratI Anuvad siht phelI j var kaixt =ay Ke.
;]Imd raycH jEn xamaza'maH is =yel ihHdI vcnsar _pr prmpUy
sdgudeve =m song#maH aQyano kya htaH Ane Tyar pKI iv. sH. 1999 maH rajko!na
catumaRs drimyan tena wavo aQyan ara g! kyaR hta. te vqte Aem j`auH htuH kepH.
hemrajAe je ihHdIwaa!Ika krI Ke te ma5 balavbo\$p hova=I temaH ]I Am<tcHsUirk<t
sHSk<t !Ikana pUrepUra wavo AavI xka n=I, te=I e Aa mhan xano Arx: Anuvad
gujratI waamaH is =ay to ij&asuAone mha lawnuH kar` =ay. Aa=I, Aa g/H=nu
gujratI waamaH kaxn krvano Aa sHS=aAe in`Ry ky hto. Aam, smysarnI jem Aa
vcnsar p` pU. gudev]Ina wavnI j sadI Ke inrHtr A|yaxaonuH rhSy
smvIne teAo]I Aap`a _pr je mhan _pkar krI ra Ke te _pkarne va`I ara
krvane Aa sHS=a svR=a Asm=R Ke.
vcnsarna gujratI AnuvadnuH kayR wa{]I ihHmtlal je@alal xah=I j ={ xke
tem hova=I, ]I idgHbr jEn Sva|yaymHidr !^S!e temne Anuvad ma!e ivnit krI, Ane tem`e
F`a hR=I Anuvad krvanuH SvIkayu. tena fz$pe Aa Anuvad is =va paMyo Ke. hve mumuu
vo Aa xano pUro law l{ xkxeAe temnaH sdwaGy Ke. Ane te ma!e pU. gudev]InI
er`a JIlIne Aa Anuvad tEyar krnar wa{]I ihHmtlal je@alal xahno Aap`a _pr
mhan _pkar vteR Ke.
]I vcnsar xanI ;tvdIipka' namnI =m sHSk<t !Ika ]I Am<tcHsUirAe
lgwg ivm sHvtna dsma sEkamaH krI htI. Aaje tene ds sEka vItI gya hova KtaH te
!Ikano Arx: Anuvad ihHdnI ko{ dexwaamaH Aaj su\I =yo n hto, Ane sHSk<twaana
AWyasIAo F`a =oDa j hoy Ke te=I, mumuu vone Aa xana AWyasno t=a tena wavo
smjvano pUro law mzto nih Aa Arx: gujratI Anuvad te qo!ne dUr kre Ke.
Aa xanuH gujratI waaHtr krvanuH kam sheluH n htuH. ]I jEn\mRna Aek mhan
ing/= AacayR ]I Am<tcHsUirAe ]I vcnsar _pr potanI tvdIipka namnI sHSk<t
!IkamaH je _Cc Ane gHwIr wavo _tayaR Ke te wavo brabr jzva{ rhe tevI rIte tene
Spxne Anuvad =ay to j kaxn sHpU`Rp`e smajne lawdayk nIvDI xke. Aa AnuvadmaH ]I
AacayRdevna mUz wavonI gHwIrta sHpU`Rp`e jzva{ rhI Ke, Ane

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

AnuvadmaH Anek jGyaAe fU!no! ara tena A= Ane qulasaAo krIne F`I Spta krvamaH
AavI Ke. Ae _praHt mUz }lokono gujratI p>anuvad hirgIt KHdmaH ky Ke te F`o m\ur,
Sp Ane srz waamaH Ke. Aa=I Aa xa mumuuAone sHpU`Rp`e _pyogI =ay tevuH suHdr bNyuH
Ke. Aa rIte Aa AnuvadkayR wa{]I ihHmtlalwa{Ae svage par _tayu Ke, Ae j`avtaH !^S!ne
F`o j AanHd =ay Ke.
wa{]I ihHmtlalwa{ A|yarisk, xaHt, ivvekI, gHwIr Ane vEraGyxazI sjn Ke,
Ae _praHt _Cc kezv`I pamel Ane sHSk<tmaH vI` Ke. Aa phelaH g/H=ai\raj ]I smysarno
gujratI Anuvad p` tem`e ky Ke Ane hve inymsarno Anuvad p` teAo j krvana Ke. Aa
rIte ]I kuHdkuHdwgvanna smysar, vcnsar Ane inymsar jevaH svTk< prmagm
xaono Anuvad krvanuH prm saEwaGy temne mZyuH Ke, te=I teAo qreqr \Nyvadne pa5 Ke.
Aa xano gujratI Anuvad tem`e Aevo suHdr ky Ke ke te ma!e Aa !^S! temno je!lo
_pkar mane te!lo AoKo Ke. Aa kayR=I to Aaqa jEnsmaj _pr temno _pkar Ke. Ae khevanI
waGye j j$r Ke kee Aa kam tem`e ha=maH n lI\uH hot to Aap`e Aa svTk< xa
Aap`I mat<waamaH a krI xka n hot. Anuvad ma!e gme te!la pEsa qcRvamaH Aave
top` bI=I AavuH suHdr kayR ={ xkt nihAem Aa sHS=a qatrIpUvRk j`ave Ke. wa{]I
ihHmtlalwa{Ae ko{ p` karnI Aai=Rk shayta lI\a vgr, ma5 ijnva`Imata TyenI
wi=I era{ne Aa kayR krI AaPyuH Ke. Aa kayR ma!e sHS=a temnI %`I Ke. Aa AnuvadmaH
Ane hirgIt ga=aAomaH tem`e potana Aaano sHpU`R rs reDI dI\o Ke. tem`e lqela
_podFatmaH temna AHtrnuH itibHb deqa{ Aave Ke, teAo lqe Ke ke ;Aa Anuvad meH
vcnsar TyenI wi=I Ane gudev]InI re`a=I era{ne inj kLya` A=eR, wvwy=I
DrtaH DrtaH ky Ke.'
Aa AnuvadkayRmaH F`I j kImtI seva wa{]I qImcHd je@alal xe@e t=a b/carI
wa{]I cHdulal qImcHd JobaizyaAe AapI Ke, te ma!e temno _pkar dixRt krvanI r l
KuH. Ane bI p` je je wa{AoAe Aa kayRmaH mdd AapI Ke te svRno Aawar manvanI r
l KuH.
mumuuAo Aa xano brabr AWyas krI, tena AHtrna wavone y=a=Rp`e sme Ane
temaH khela xuopyog\mR$pe potana Aaane pir`mavo.
]av` vd 2
vIr sH. 2474

vkIl ram ma`ekcHd doxI


muq
]I idgHbr jEn Sva|yaymHidr !^S!,
song#

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

st
]I sdgudevay nm:.

bI Aav<inuH kaxkIy invedn


Aa xa F`a laHba smy=I AaPy hova=I Anek mumuuAonI tena ma!e maHg`I caluH
htI, p` esnI muXkelIna kar`e tenuH kaxn xIF/ ={ xkuH nih. Aaje tenI Aa bI
Aav<inuH kaxn krtaH AanHd Anuwvay Ke.
Aa Aav<inI Aek ivixta Ke Ane te Ae Ke ke temaH ]I jysenacayRdve k<t
;taTpyRv<i' namnI sHSk<t !Ika _mervamaH AavI Ke. b/0 wa{]I cHdulalwa{Ae jypurnI
hStiliqt tna Aa\are te !Ika su\arI AapI Ke.
pH. ]I ihHmtlalwa{ xahe Stavna lqI AapI Ke t=a b/0 ]I cHduwa{Ae Uf tpasI
AaPyaH Ke tem j pH. ]I ihHmtlalwa{Ae AaqrI Uf tpasI AaPyaH Ke. te _praHt teAo bHneAe
kaxn sHbH\maH kImtI sUcno Aapva sa=e ANy Anek kare shay krI Ke. te bdl te bHne
mhanuwavono Aawar manIAe KIAe.
Aa xanaH p< 1 =I 336 su\I vLlwiv>angrmaH gHga mu`alyna mailk wa{]I
rm`lalwa{ p!ele t=a xe wag song#maH Aijt mu`alyna mailk ]I mgnlal jEne
suHdr rIte KapI Aapel Ke te=I temno Aawar manIAe KIAe.
Aa xanI pDtr ikHmt lgwg $a. 1100 =ay Ke, prHtu svR \aimRk bH\uAo Aa
prmagmno ivxe law l{ xke Ae hetune lmaH raqIne tenI ikHmt ma5 $a. pp0 raqvamaH
AavI Ke. je je mumuuAoAe Aa xana kaxna=eR Aai=Rk shayta AapI Ke temnI _darta
bdl temne \Nyvad.
Aa ;vcnsar' svR& tI=kr prmaana id|vinno sar Ke. pUy gudev]Ina
]Imuqe tena _prnaH ATyHt gU# Ane maimRk vcno saHwzva mze Ke te=I Aap`e saE temna
ATyHt %`I KIAe Ane temne haidRk Aiwvadn krIAe KIAe.
Aa xamaH dxaRvel wavone y=a=Rp`e sm, AHtrmaH tenuH pir`mn krI, AtIiNy
&annI ai ara AtIiNy AanHdne sveR vo AaSvado AevI AaHtirk wavna wavIAe KIAe.
]av` vd 2
vIr sH. 2494

saihTykaxnsimit,
]I id. jEn Sva|yaymHidr !^S!,
song# (saEra^)

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

Aa Aav<inuH invedn
wgvan ]I kuHdkuHdacayRdev `It ]I vcnsar prmagmnI Aa co=I Aav<i g!
krtaH AanHd =ay Ke. Aa vcnsar svR& tI=kr prmaana id|vinno sar Ke. vtRmanmaH
pUy gudev]Ina ]Imuqe=I tena _prnaH ATyHt gU# Ane \aimRk vcno saHwzva mze Ke te=I
Aap`e saE temna ATyHt %`I KIAe. Ane temne haidRk Aiwvadn krIAe KIAe.
mumuujn Aa xamaH dxaRvel wavone y=a=Rp`e sm AHtrmaH pir`mn krI,
AtIiNy &an Ane AanHdne a kre AevI AaHtirk wavna.
ram ma`ekcHd doxI
muq
]I id. jEn Sva. mH. !^S!,song#

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

nm: sdgurve

_podFat
(=m Aav<i sHge)
wgvan kuHdkuHdacayRdev`It Aa ;vcnsar' namnuH xa ;itIy ]utSkH\'naH
svTk< AagmomaHnuH Aek Ke.
;itIy ]utSkH\'nI _Tpi k{ rIte ={ te Aap`e pavilAona Aa\are sHepmaH =m
e{Ae:
Aaj=I 2474 vR phelaH Aa wrte5nI pu~ywUimmaH jgTpUy prm wark wgvan
]I mhavIrSvamI momagRno kax krva ma!e smSt pda=nuH Sv$p potana saitxy
id|vin ara g! krta hta. temna invaR` pKI paHc ]utkevzI =ya, jemaH Kea ]utkevzI
]I wbahuSvamI =ya. TyaH su\I to adxaHgxana $p`=I inyvharak momagR
y=a=R vtRto ro. Tyar pKI kazdo=I me me AHgona &annI uiCKi =tI g{. Aem
krtaH Apar &anisH\uno F`o wag ivCKed paMya pKI bI wbahuSvamI AacayRnI
pirpa!ImaH be sm=R muinAo =yaAeknuH nam ]I \rsen AacayR Ane bInuH nam ]I gu`\r
AacayR. temnI pase=I mzela &an ara temnI prHpramaH =yela AacayAe xao gUH+yaH Ane
vIr wgvanna _pdexno vah vheto raQyo.
]I \rsen AacayRne Aag/ay`IpUvRna paHcma vStu Ai\karna mhakmRk<it namna co=a
aw<tnuH &an htuH. te &anam<tmaH=I Anume Tyar pKIna Aacay ara !qHDagm, \vl,
mha\vl, jy\vl, goMm!sar, liB\sar, p`asar Aaid xao rcayaH. Aa rIte =m
]utSkH\nI _Tpi Ke. temaH v Ane kmRna sHyog=I =yela Aaana sHsarpyaRynuHgu`S=an,
magR`aAaidnuHv`Rn Ke, pyaRyai=Rk nyne \an krIne k=n Ke. Aa nyne Axuai=Rk p`
khe Ke Ane A|yawaa=I Axuinyny A=va vhar khe Ke.
]I gu`\r AacayRne &anvadpUvRna dxma vStuna 5I aw<tnuH &an htuH. te
&anmaH=I Tyar pKIna AacayAe Anume isaHto rCya. Aem svR& wgvan mhavIr=I caLyuH
AavtuH &an AacaynI prHpra=I wgvan kuHdkuHdacayRdevne a =yuH. tem`e

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

pHcaiStkay, vcnsar, smysar, inymsar, ApahuD Aaid xao rCyaH. Aa rIte itIy
]utuSkH\nI _Tpi ={. temaH &anne \an krIne xuai=Rk ny=I k=n Ke, Aaana xu
Sv$pnuH v`Rn Ke.
wgvan kuHdkuHdacayRdev ivm sHvtnI xu$AatmaH ={ gya Ke. idgHbr jEnprHpramaH
wgvan kuHdkuHdacayRdevnuH S=an svTk< Ke. ;mHglH wgvan vIro mHglH gaEtmo g`I. mHglH
kHdkHdayoeR jEn\mStu mHglm..' Ae }lok drek idgHbr jEn xa|yyn x$ krtaH
mHgzacr`$pe bole Ke. Aa prI=I is =ay Ke ke svR& wgvan ]I mhavIrSvamI Ane
g`\r wgvan ]I gaEtmSvamI pKI turt j wgvan kuHdkuHdacayRnuH S=an Aave Ke. idgHbr
jEn sa\uAo potane kuHdkuHdacayRnI prHprana khevravvamaH gaErv mane Ke. wgvan
kuHdkuHdacayRdevnaH xao saat g`\rdevnaH vcno je!laH j ma`wUt mnay Ke. temna pKI
=yela g/H=kar Aacay potana ko{ k=nne is krva ma!e kuHdkuHdacayRdevnaH xaonuH ma`
Aape Ke Ae!le Ae k=n inivRvad @re Ke. temna pKI lqayela g/H=omaH temnaH xaomaH=I
=okbH\ Avtr`o lI\elaH Ke. qreqr wgvan kuHdkuHdacayeR potanaH prmagmomaH tI=krdevoAe
$pela _mom isaHtone zvI raQya Ke Ane momagRne !kavI raQyo Ke. iv. sH. 990 maH
={ gyela ]I devsenacayRvr temna dxRnsar namna g/H=maH 1khe Ke ke ;;ivdehe5na vtRman
tI=kr sImH\rSvamIna smvsr`amaH j{ne ]I pnHidna=e (kuHdkuHdacayRdeve) pote a krela
&an vDe bo\ n AaPyo hot to muinjno saca magRne kem `t?'' bIe Aek _eq Aap`e
e{Ae. jemaH kuHdkuHdacayRne kizkazsvR& khevamaH Aaa Ke: ;pnHdI, kuHdkuHdacayR, vg/IvacayR,
AelacayR, g<\/ipCKacayR' Ae paHc namo=I ivraijt, car AaHgz ce AakaxmaH calvanI
jemne %i htI. jem`e pUvRivdehmaH j{ne sImH\rwgvanne vHdn kyu htuH Ane temnI pase=I
mzela ]ut&an vDe jem`e wartvRna wGy vone itbo\ ky Ke Aeva je ]I
ijncHsUirwarkna pna Aawr`$p kizkazsvR&(wgvan kuHdkuHdacayRdev) tem`e rcela Aa
!aw<t g/H=maH......sUrIr ]I ]utsagre rcelI moaw<tnI !Ika sma ={' Aam
!aw<tnI ]I ]utsagrsUirk<t !Ikana AHtmaH lqeluH Ke. wgvan kuHdkuHdacayRdevnI mha
btavnara Aava Anekanek _eqo jEn saihTymaH mzI Aave Ke 2 ixlaleqo p` Anek Ke. Aa
rIte Aap`e eyuH ke snatn jEn sHdaymaH kizkazsvR& wgvan kuHdkuHdacayRnuH S=an AeD Ke.
wgvan kuHdkuHdacayRnaH rcelaH Anek xao Ke, jemaH=I =oDaHk halmaH iv>man Ke.
i5lokna= svR&devna muqmaH=I vhelI ]utam<tnI sirtamaH=I wrI lI\elaH te Am<twajno
_________________________________________________________________

1. mUz }lok ma!e 16mu panuH uAo


2. ixlaleqona nmUna ma!e 1pmu panuH uAo

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

halmaH Anek Aaa=Aone Aavn ApeR Ke. temnaH smysar, pHcaiStkay Ane vcnsar
namnaH 5` _mom xao ;aw<t5y' khevay Ke. Aa 5` prmagmomaH hro xaono
sar AavI y Ke. wgvan kuHdkuHdacayR pKI lqayela F`a g/H=onaH bIjDaH Aa 5`
prmagmomaH rhelaH Ke Aem sU"m i=I AWyas krtaH j`ay Ke. ]I smyar Aa wrte5nuH
svTk< prmagm Ke. temaH nv tvonuH xunynI i=I in$p` krI vnuH xu Sv$p svR
trf=IAagm, yui, Anuwv Ane prHpra=IAit ivStarpUvRk smuH Ke. pHcaiStkaymaH K
nuH Ane nv tvnuH Sv$p sHepmaH kuH Ke. vcnsarmaH tena nam Anusar ijnvcnno
sar sHFy Ke. jem smysarmaH muQyTve dxRn\an in$p` Ke, tem vcnsarmaH muQyTve
&an\an in$p` Ke.
]I vcnsarna arHwmaH j xaktaRAe vItrag cair5 ma!enI potanI JHqna kt
krI Ke. varHvar AHtrmaH DUbkI marta AacayRwgvan inrHtr AHdr j sma{ rhevane JHqe Ke
p` yaH su\I Ae dxane phcatu n=I TyaH su\I AHtrAnuwv=I KU!I varHvar bhar p`
Ava{ y Ke. Ae dxamaH je AmULy vcnmaEikonI maza guH=a{ te Aa vcnsar prmagm
Ke. Aaqa prmagmmaH vItrag cair5nI JHqnano muQy |vin guH ro Ke.
Aeva Aa prm piv5 xane ive 5` ]utSkH\ Ke =m ]utSkH\nuH nam
&antv&apn Ke. Anaid kaz=I prsNmuq vone ;huH &anSvwav KuH Ane maruH suq marmaH
j Ke' AevI ]a kdI ={ n=I Ane te=I tenI AoixyazI prsNmuq v<i kdI !ztI n=I.
Aeva dIn du:qI vo pr AacayRwgvane prm k`a krI Aa Ai\karmaH vno
&ananHdSvwav ivStar=I smo Ke tem j kevzIna &an Ane kevzIna suq ma!enI \o\mar
_Tk< wavna vhavI Ke. ;aiyk &an j _padey Ke, ayopximk &anvaza to kmRwarne j
wogve Ke, Ty &an j AekaHitk suq Ke, pro &an to ATyHt Aakuz Ke, kevzInuH AtIiNy
suq te j suq Ke, {iNyjint suq to du:q j Ke, iswgvan Svymev &an, suq ne dev Ke,
FaitkmRriht wgvannuH suq saHwzIne p` jemne tenI ]a =tI n=I teAo Aw (dUrw)
Ke' Aem Anek Anek kare AacayRwgvane kevz&an Ane AtIiNy pirpU`R suq ma!e pokar
ky Ke. kevzInaH &an Ane AanHd ma!e AacayRwgvane AevI wavwInI \Un mcavI Ke ke te
vaHcIne sheje Aem lagI y Ke ke ivdehvasI sImH\rwgvan pase=I Ane kevzIwgvHtonaH
!ozaH pase=I wrte5maH AavIne turt j kdac AacayRwgvane Aa Ai\kar rcI potanI
dyoimRAo kt krI hoy. Aa rIte &an Ane suqnuH Anupm in$p` krI Aa Ai\karmaH
AacayRwgvane mumu"auAone AtIiNy &an Ane suqnI cI t=a ]a kravI Ke Ane KeLlI
ga=aAomaH mohragene inmURz krvano ijno y=a=R _pay sHepmaH dxaRo Ke.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

bI ]utSkH\nuH nam &etv&apn Ke. Anaid kaz=I pirw/m` krto v b\uH krI
cUko Ke p` SvprnuH wediv&an te`ekdI kyu n=I. ;bH\magRmaH tem j momagRmaH v Aeklo
j ktaR, kmR, kr` Ane kmRfz bne Ke, pr sa=e tene kdIye kaH{ j sHbH\ n=I' AevI sanuwv
]a tene kdI ={ n=I. te=I hro im+ya _payo krva KtaH te du:qmu =to n=I. Aa
]utSkH\maH AacayRwgvane du:qnuH mUz KedvanuH sa\nwediv&ansmuH Ke. ;jgtnuH Tyek
st A=aRt Tyek _Tpady\/aE isvay ke gu`pyaRysmUh isvay bIuH kaH{ j n=I.
st kho, kho, _Tpady\/aE kho, gu`pyaRyipHD khoAe b\uH Aek j Ke.' Aa i5kaz&
ijnwgvHtoAe saat deqela vStuSv$pno mUzwUt payano isaHt Ke. vItragiv&anno Aa
mUzwUt isaHt x$AatnI F`I ga=aAomaH ATyHt ATyHt suHdr rIte ko{ lokor vE&ainknI
#b=I smvvamaH Aao Ke. TyaH samaNynuH Sv$p je AlaEikk xElI=I is kyu Ke teno
Qyal vaHckne Ae wag te j vaHCya ivna Aavvo Axk Ke. qreqr vcnsarmaH v`RveluH
Aa samaNyin$p` ATyHt Aba|y Ane prm tIitkr Ke. Ae rIte samaNyna &an$pI
sud# wUimka rcIne, ivxenuH Asa\ar` v`Rn, a`aid=I vnuH iwp`uH, v dehaidkno
ktaRkariyta AnumHta n=I Ae hkIkt, vne pudglipHDnuH AktaRp`uH, inybH\nuH Sv$p,
xuaanI _pliB\nuH fz, Aekag/sHcetnl` |yan vgere Anek ivyo Ait Sp rIte
smvvamaH Aaa Ke. Ae b\amaH SvprnuH wediv&an j nItrI ruH Ke. Aaqa Ai\karmaH
vItrag`It anuHyognuH sv @aHsI @aHsIne wyu Ke, ijnxasnna maEilk isaHtone Aba|y
yui=I is kyaR Ke. Aa Ai\kar ijnxasnna StHw sman Ke. Aeno Da`=I AWyas
krnar m|yS= supa5 vne ;jEndxRn j vStudxRn Ke' Aem laGya ivna rhetuH n=I. ivynuH
itpadn Ae!luH aE#, Aga\ DpvazuH, mmRSpx Ane cmTk<itmy Ke ke te mumuuna _pyogne
tI"` bnavI ]utrTnakrna gHwIr Da`maH l{ y Ke, ko{ _Cc koi!na mumune inj
SvwavrTnnI ai krave Ke Ane ko{ samaNy mumuu TyaH su\I n phoHcI xke to tena dymaH
p` ;]utrTnakr Adwut Ane Apar Ke' Aeva mihma to j$r Fr krI y Ke. g/H=kar ]I
kuHdkuHdacayRdev Ane !Ikakar ]I Am<tcHacayRdevna dymaH=I vhelI ]utgHgaAe tI=krna Ane
]utkevzIAona ivrhne wulaa Ke.
5I ]utSkH\nuH nam cr`anuyogsUck cUilka Ke. xuwopyogI muinne AHtrHg dxane
Anu$p keva karno xuwopyog vteR Ke Ane sa=e sa=e shjp`e bharnI kevI iyaAo SvyH
vtRtI hoy Ke te AamaH ijneNk=n Anusar smvvamaH AauH Ke. dIa g/h` krvanI
ijno ivi\, AHtrHg shjdxane Anu$p bihrHg y=at$pp`uH, 28 mUzgu`, AHtrHgbihrHg
Ked, _pi\ine\, _TsgR, Apvad, yuaharivhar, Aekag/ta$p momagR, muinnuH ANy muinAo
TyenuH vtRn vgere Anek ivyo AamaH yui siht smvvamaH

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

Aaa Ke. g/H=kar Ane !Ikakar AacayRyugle cr`anuyog jeva ivynuH p`, Aane muQy
raqIne, xuavlHbI AHtrHg dxa sa=e te te iyaAono A=va xuw wavono sHbH\ dxaRvtaH
dxaRvtaH, iny vharnI sHi\pUvRk AevI cmTk<it=I v`Rn kyu Ke ke Aacr`&apn jeva
Ai\karmaH p` `e ke ko{ xaHtrsJrtuH A|yaTgIt gva{ ruH hoy Aem j laGya kre Ke.
Aane muQy raqIne AavuH m\ur, Aavu syuik AavuH ma`wUt, sa>Ht xaHtrsinJRrtuH
cr`anuHyognuH itpadn ANy ko{ xane ive n=I. dymaH wrela Anuwvam<tmaH rgdoza{ne
nIkztI be AacayRdve onI va`ImaH ko{ Aevo cmTkar Ke ke je je ivyne te SpxeR te te
ivyne prm rsmy, xItz xItz, su\aSyHdI bnavI de Ke.
Aam 5` ]utSkH\omaH ivwaijt Aa prm piv5 prmagm mumuuAone y=a=R vStuSv$p
smjvamaH mha inimwUt Ke. ijnxasnna Anek muQy muQy isaHtonaH bIj Aa xamaH
rhelaH Ke. Aa xamaH Tyek pda=Rna SvatHyno #H#ero Ke. id|vin ara nIkzela Anek
yojnwUt isaHtonuH dohn Ke. gudev Anek var khe Ke: ;]I smysar, vcnsar, inymsar
Aaid xaonI ga=aAe ga=aAe id|vinno sHdex Ke. Ae ga=aAomaH Ae!lI Apar Dp Ke ke
te Dp mapva jtaH potanI j xi mpa{ y Ke. Ae sagrgHwIr xaona rcnar prm
k<pazu AacayRwgvannuH ko{ prm AlaEikk sama+yR Ke. prm AdwUt saitxy AHtbaR yogo
ivna Ae xao rcvaH xk n=I. Ae xaonI va`I trta punI va`I Ke Aem Sp `IAe
KIAe. AenI drek ga=a Ka satma gu`S=ane JUlta mhamuinna AaAnuwvmaH=I nIkzelI
Ke. Ae xaona ktaR wgvan kuHdkuHdacayRdev mhaivdehe5maH svR& vItrag ]I sImH\r
wgvanna smvsr`maH gya hta Ane TyaH teAo Aa@ idvs ra hta Ae vat y=at+y Ke
Arx: sTy Ke, mais Ke te prm _pkarI AacayRwgvane rcelaH smysar, vcnsaraid
xaomaH tI=krdevna kar|vinmaH=I j nIkzelo _pdex Ke.'
Aa xamaH wgvan kuHdkuHdacayRdevnI ak<t ga=aAo pr tvdIipka namnI sHSk<t !Ika
lqnar (lgwg ivm sHvtna 10ma sEkamaH ={ gyela) ]I Am<tcHacayRdev Ke. jem Aa
xana mUz ktaR AlaEikk pu Ke tem tena !Ikakar p` mhasm=R AacayR Ke. tem`e
smysarnI t=a pHcaiStkaynI !Ika p` lqI Ke Ane tva=Rsar, pua=Risupap Aaid
SvtH5 g/H=o p` rCya Ke. temnI !IkaAo jevI !Ika hu su\I bI ko{ jEn g/H=nI lqayelI
n=I. temnI !IkaAo vaHcnarne temnI A|yariskta, Aaanuwv, qr iva, vStuSv$pne
Nyay=I is krvanI Asa\ar` xit, ijnxasnnuH ATyHt DuH &an, inyvharnuH
sHi\b in$p` krvanI ivrl xit Ane _m kaxitno pUro Qyal AavI y Ke. Ait
sHepmaH gHwIr rhSyo go@vI devanI

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

temnI xit ivanone AayRcikt kre Ke. temnI dEvI !IkaAo ]utkevzInaH vcno jevI Ke. jem
mUz xakarnaH xao Anuwvyui Aaid smSt sm<i=I sm< Ke tem !IkakarnI !IkaAo
p` te te svR sm<i=I ivwUit Ke. xasnmaNy wgvan kuHdkuHdacayRdeve Aa kizkazmaH jgdgu
tI=krdev jevuH kam kyuR Ke Ane ]I Am<tcHacayRdeve `e ke teAo kuHdkuHdwgvanna dymaH pesI
gya hoy te rIte temna gHwIr Aaxyone y=a=Rp`e krIne temna g`\r jevuH kam kyuR Ke.
]I Am<tcHacayRdeve rcelaH kao p` A|yars=I Ane AaAnuwvnI mStI=I wrpUr Ke.
]I smysarnI !IkamaH AavtaH kaoAe (kzxoAe) ]I pwdev jeva sm=R muinvro pr
DI Kap paDI Ke Ane Aaje p` te tv&an=I Ane A|yars=I wrela m\ur kzxo
A|yariskona dyna tarne J`J`avI mUke Ke. A|yakiv trIke ]I Am<tcHacayRdevnuH
S=an AitIy Ke.
vcnsarmaH wgvan kuHdkuHdacayRdeve 27p ga=aAo ak<tmaH rcI Ke. tena pr ]I
Am<tcHacayRdeve tvdIipka namnI Ane ]I jysenacayRdeve taTpyRv<i namnI sHSk<t !Ika
lqI Ke. ]I paHDe hemrajAe tvdIipkano wava=R ihHdImaH lQyo Ke Ane te wava=RnuH nam
balavbo\waa!Ika raQyuH Ke. iv. sH. 1969maH ]I prm]utwavk mHDz ara kaixt ihHdI
vcnsamaH mUz ga=aAo, be sHSk<t !IkaAo Ane ]I hemrajk<t ihHdI balavbo\waa!Ika
g! =yaH Ke. hve kaxn pamta Aa gujratI vcnsarmaH mUz ga=aAo teno gujratI
p>anuvad, sHSk<t tvdIipka !Ika, Ane te ga=a!Ikano Arx: gujratI Anuvad g!
krvamaH Aavel Ke. yaH ivxe Spta krvanI j$r j`a{ TyaH ksmaH A=va ;wava=R'maH
A=va fU!no!maH Spta krI Ke. te Sp*!ta krvamaH F`aH F`aH S=zoAe ]I jysenacayRdevk<t
;taTpyRv<i' Aitxy _pyogI ={ Ke Ane ko{k S=ze ]I hemrajk<t
balavbo\waa!Ikano Aa\ar p` lI\o Ke. ]I prm]utwavk mHDz ara kaixt
vcnsarmaH KpayelI sHSk<t !Ikane hStiliqt to sa=e mezvtaH temaH kaHk ALp AxuiAo
rhI gyelI j`a{ te AamaH su\arI levamaH AavI Ke.
Aa Anuvad krvanuH mhawaGy mne a =yuH te mne Ait hRnuH kar` Ke. prm pUy
sdgudevna Aa]y tze Aa ghn xano Anuvad =yo Ke. Anuvad krvanI smSt xit mne
pUypad sdgudev pase=I j mzI Ke. prmopkarI sdguudevna piv5 vnna Ty pircy
ivna Ane temna Aa|yaik _pdex ivna Aa pamrne ijnva`I Tye lex p` wi ke ]a
kaH=I g!t wgvan kuHdkuHdacayRdev Ane temnaH xaono lex p` mihma kaH=I Aavt Ane
te xaona A=R _kelnI lex p` xit kaH=I hot? Aa rIte AnuvadnI smSt xitnuH mUz
]I sdgudev j hova=I qreqr to sdgudevnI Am<tva`Ino \o\ jtemna ara mzelo
A`mUl _pdex jy=akaze Aa Anuvad$pe pir`Myo

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

Ke. jem`e isHcelI xit=I Ane jemnI hUHf=I Aa ghn xano Anuvad krvanuH meH sahs qeDuH
htuH Ane jemnI k<pa=I te inivR|ne par pDyo Ke te prm pUy prmopkarI sdgudev (]I
kanSvamI) naH cr`arivHdmaH Ait witwave vHdn kruH KuH.
prm pUy ben]I cHpaben t=a prm pUy ben xaNtaben Tye p`, Aa AnuvadnI
pU`aRhuit krtaH, _pkarvxtanI _g/ lag`I Anuwvay Ke. jemnaH piv5 vn Ane bo\ Aa
pamrne ]I vcnsar Tye, vcnsarna mhan ktaR Tye Ane vcnsarmaH _pdexela
vItragiv&an Tye bhumanv<ina ivix inim =yaH Ke, AevaH te prm pUy benonaH
cr`kmzmaH Aa dy nme Ke.
Aa AnuvadmaH Anek wa{AonI haidRk mdd Ke. mannIy murBbI ]I vkIl ramwa{
ma`ekcHd doxIAe potana wrck \aimRk vsayomaH=I smy ka#Ine Aaqo Anuvad barIka{=I
tpaSyo Ke, y=oict slah AapI Ke Ane AnuvadmaH pDtI nanImo!I muXkelIAona potana
ivxaz xa&an=I inveDo krI AaPyo Ke. wa{]I qImcHd je@alal xe@ p` Aaqo Anuvad
cIv!=I tpasI gya Ke Ane potana sHSk<t waana tem j xaona &anna Aa\are _pyogI
sUcnaAo krI Ke. b/carI wa{]I cHdulal qImcHd JobaizyaAe hStiliqt tona Aa\are
sHSk<t !Ika su\arI AapI Ke, Anuvadno ke!lok wag tpasI AaPyo Ke, xuip5k, Anumi`ka
Ane ga=asUcI tEyar kya Ke tem j Uf tpaSyaH KeAem iv\iv\ mdd krI Ke. Aa svR
wa{Aona huH AHt:kr`pUvRk Aawar manuH KuH. temnI sdy shay ivna Aa AnuvadmaH F`I
`po rhI jva pamt. Aa isvay je je wa{AonI AamaH mdd Ke te svRno huH %`I KuH.
Aa Anuvad meH vcnsar TyenI wi=I Ane gudevnI er`a=I era{ne, inj
kLya` A=eR, wvwy=I DrtaH DrtaH ky Ke. Anuvad krtaH xana mUz AaxyomaH kaH{ ferfar
n ={ y te ma!e meH mara=I bntI tmam kaz raqI Ke. KtaH ALp&tane lI\e temaH kaH{
p` Aaxy fer =yo hoy ke wUlo rhI g{ hoy to te ma!e huH xakar ]I kuHdkuHdacayRwgvan,
!Ikakar ]I Am<tcHacayRdev Ane mumuu vaHckonI AHtrna Da`maH=I ma yacuH KuH.
Aa Anuvad w vone ijnki=c vStuiv&anno in`Ry kravI, AtIiNy &an Ane
suqnI ]a kravI, Tyek nuH sHpU`R SvatHy smvI, samaNymaH lIn =va$p xat
suqno p= dxaRvo, Ae marI AHtrnI wavna Ke. ;prmanHd$pI su\arsna ippasu w vona
ihtne ma!e' ]I Am<tcHacayRdeve Aa mhaxanI aQya lqI Ke. je vo AemaH khela prm
kLya`kr wavone dygt krxe teAo AvXy prmanHd$p su\arsnaH wajn =xe. yaH su\I Ae
wavo dygt n =ay TyaH su\I inxidn Ae j wavna, Ae j ivcar, Ae j mH=n, Ae j
pua=R ktR Ke. Ae j prmanHdaino

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

_pay Ke. ]I Am<tcHacayRdev tvdIipkanI pU`aRhuit krtaH wavelI wavna wavIne Aa


_podFat pU`R kruH KuH: ;;AanHdam<tna pUr=I wrck vhetI kEvLysirtamaH je inmG Ke, jgtne
evane sm=R AevI mha&anl"mI jemaH muQy Ke, _m rTnna ikr` jevuH je Sp Ke Ane je
{ Ke Aeva kaxman Svtvne vo SyaTkarl`=I lit
ijneNxasnna vxe pamo.''
ihHmtlal je@alal xah

]utpHcmI
iv. sH. r004

(itIy Aav<i sHge)


=m Aav<imaH ]Imd jysenacayR devk<t ;taTpyRv<i' namnI sHSk<t !Ika KpavvamaH
AavI nhotI Aa itIy Aav<imaH te _mervamaH AavI Ke Aa ;taTpyRv<i' sHSk<t !Ika iv. sH.
1991maH ]I prm]utwavk mHDz ara kaixt vcnsar ma`e KpavvamaH AavI Ke temaH
(ivH sH. 1991nI muit !IkamaH) kaHk AxuiAo j`a{ te F`IqrI (hStiliqt tna
Aa\are) su\arI levamaH AavI Ke, tem j kaHk muit pa@o krtaH hStiliqt tna pa@aHtro
ivxe bH\besta laGya TyaH hStiliqt t ma`e pa@ levamaH AaVya Ke. Aa ;taTpyRv<i'nuH
sHxo\nkayR b/0 wa{]I cHduwa{ JobaizyaAe qUb pir]mpUvRk _Tsah=I kyu Ke.
gujratI Anuvad =m Aav<i ma`e raqvamaH Aao Ke ma5 ko{k Ait uj
S=zoAe ALp ferfar ky Ke.
je je wa{AoAe kammaH mdd krI Ke te saEno %`I KuH.
]utpHcmI
iv. sH. r024
ihHmtlal je@alal xah

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

wgvan kuHdkuHdacayRdev vnmaH taDp5 pr xaS5 lqe Ke

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

wgvan kuHdkuHdacayRdev
ive
_Lleqo

vN>o ivwuWwuRiv n kErih kaE~DkNd:


kNd-wa-`iy-kIitR-ivwUitax: .
ya-car`-kraMbujcrIkke ]utSy wrte yt: itam ..

(cHigir pvRt prno ixlaleq)


A=R : kuNdpu*pnI wa \rnarI jemnI kIitR vDe idxaAo ivwUit ={ Ke, jeAo
car`onaHcar`%i\arI mhamuinAonaHsuHdr hStkmzona w/mr hta Ane je piv5aaAe
wrte5maH ]utnI ita krI Ke, te ivwu kuHdkuHd Aa p<+vI pr kona=I vH> n=I?

................ko~DkNdo ytIN: ..
rjoiwrSp<tmTvmNtbaReip sHVyjiytuH ytIx: .
rj:pdH wUimtlH ivhay
ccar mNye cturHgulH s: ..

(ivH|yigirixlaleq)

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

A=R : ytIr (]I kuHdkuHdSvamI) rj:S=anwUimtzneKoDIne car AaHgz ce


AakaxmaH calta hta te ara huH Aem smjuH KuH ke, teAo]I AHdrmaH tem j bharmaH rj=I
(potanuH) ATyHt ASp<p`uH krta hta (AHdrmaH teAo ragaidk mz=I ASp< hta
Ane bharmaH \Uz=I ASp< hta).

j[ p_m`Hid`aho sImN\rsaimidVv`a`e`.
` ivboh[ to sm`a khH sumGgH pya`Hit..

(dxRnsar)

A=R : (mhaivdehe5na vtRman tI=krdev) ]I sImH\rSvamI pase=I mzela id &an


vDe ]I pnHidna=e (]I kuHdkuHdacayRdeve) bo\ n AaPyo hot to muinjno saca magRne kem
`t?

he kuHdkuHdaid Aacay tmaraH vcno p` Sv$panusH\anne ive Aa pamrne prm


_pkarwUt =yaH Ke. te ma!e huH tmne Aitxy wi=I nmSkar kH KuH.

(]Imd rajcH)

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

ivyanumi`ka
(1) &antv-&apn
ivy
mHglacr`pUvRk wgvan g/H=ktaRnI
it&a
...
...
vItrag cair5 _padey Ke, Ane srag
cair5 hey Ke AevuH k=n ...
...
cair5nuH Sv$p ...
...
cair5 Ane AaanI AektanuH k=n ...
AaanuH xuw, Axuw Ane xup`uH ...
pir`am vStuno Svwav Ke ... ...
Aaana xu Ane xuwaid wavonuH fz
-xuopyog Ai\karxuopyogna fznI xHsa ...
xuopyoge pir`mela AaanuH Sv$p
xuopyognI aiPt pKI turt j =tI
xu AaSvwavnI aiPt: tenI
xHsa ...
...
...
xuaSvwavnI aiPt ANy karko=I
inrpe hova=I ATyHt Aaa\In Ke,
te sHbH\I in$p` ...
... ...
SvyHwU Aaane xuaSvwavnI ainuH
ATyHt AivnaxIp`uH Ane k=Hict
_Tpady\/aEyup`uH ...
...
pUv SvyHwU Aaane iyo ivna
k{ rIte &an AanHd hoy? Aeva
sHdehnu inrakr` ...
...
...
Atiyp`ane lI\e xuaane xarIirk
suqdu:q n=I...
...

ga=a
1
6
7
8
9
10
11
13
14
1p
16
17
19
20

ivy
ga=a
-&an Ai\kar
Atiy &an$pe pir`mela hova=I
kevzIwgvanne b\uH Ty Ke
...
21
Aaa &anma` Ke Ane &an svRgt
Ke, AevuH k=n... ...
...
23
Aaane &anma` nih manvamaH be
p rU krIne do btave Ke.
...
24
&annI jem AaanuH p` svRgtp`uH
Nyayis Ke Aem khe Ke.
...
26
Aaa Ane &annuH AekTv ANyTv ...
27
&an Ane &eyna prSpr gmnne rd kre Ke 28
Aaa pda=maH nih vtRto hova KtaH
jena=I tene pda=maH vtRvuH is =ay
Ke te xivEicy ...
...
29
&an pda=maH vteR Ke Aem aHt ara
Sp kre Ke.
...
...
30
pda= &anmaH vteR Ke Aem kre Ke.
31
Aaane pda= sa=e AekbImaH vtRvap`uH
hova KtaH, te prne g/a mUka ivna
t=a pr$pe pir`Mya ivna svRne
deqto`to hova=I tene ATyHt
iwp`uH Ke Aem dxaRve Ke
...
32
kevz&anIne Ane ]ut&anIne Aivxep`e
dxaRvIne ivxe AakaHana owne y
kre Ke.
...
...
33
&anna ]ut_pai\k<t wedne dUr kre Ke.
34
Aaa Ane &anno kt<RTvkr`Tvk<t
wed dUr kre Ke
...
...
3p

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

ivy
xuH &an Ke Ane xuH &ey Ke te
kre Ke
...
...
ona AtIt Anagt pyaRyo p`,
taTkaizk pyaRyonI mafk, p<=kp`e
&anmaH vteR Ke ...
...
Aiv>man pyaRyonuH k=Hict iv>man
p`uH... ...
...
Aiv>man pyaRyonuH &anTyp`uH
# kre Ke...
...
[iNy&anne ma!e j n Ane AnuTpNn
`vanuH Axk Ke Aem Nyay=I
nI kre Ke.
...
...
Atiy &an ma!e je je khevamaH Aave
te te (b\uH) sHwve Ke Aem Sp
kre Ke ...
...
&eya=Rpir`mnSv$p iya &anmaH=I
_dwvtI n=I Aem ]e Ke. ...
&eya=Rpir`mnSv$p iya Ane tenuH
fz xamaH=I _TpNn =ay Ke? Aem
ivvece Ke ...
...
kevzIwgvHtone iya p` iyafzne
_TpNn krtI n=I.
...
...
tI=krone pu~yno ivpak AikHictkr
Ke.
...
...
...
kevzIwgvHtonI mafk b\ay vone
SvwavivFatno Awav hovanuH
ine\e Ke.
...
...
Atiy &anne svR&p`e AiwnHde Ke.
svRne nih `nar Aekne p` `to
n=I. ...
...
...
Aekne nih `nar svRne `to n=I.
me vtRta &annuH svRgtp`uH is
=tuH n=I. ...
...

ga=a
36
37
38
39
40
41
42
43
44
4p
46
47
48
49

ivy
yugpd v<i vDe j &annuH svRgtp`uH
is =ay Ke.
...
...
&anne &iPtiyano sdwav hova KtaH
p` iyana fz$p bH\no ine\
krtaH &anAi\karna _pshar
kre Ke.
...
...
-suq Ai\kar
&an=I AiwNn Aeva suqnuH Sv$p
v`RvtaH kyuH &an tem j suq _padey
Ke Ane kyuH hey Ke te ivcare Ke.
Atiy suqna sa\nwUt Atiy
&an _padey Ke Aem xHse Ke. ...
[iNysuqna sa\nwUt [iNy&an hey
KeAem tene inHde Ke.
...
iy&an Ty n=I Aem nI kre Ke.
pro Ane TynaH l` dxaRve Ke.
Ty &anne parmai=Rk suqp`e dxaRve Ke.
;kevz&anne p` pir`am ara qedno
sHwv hova=I kevz&an AekaHitk
suq n=I' Aeva AiwaynuH qHDn
kre Ke.
...
...
;kevz&an suqSv$p Ke' Aem in$p`
krtaH _psHhar kre Ke.
...
kevzIAone j parmai=Rk suq hoy Ke
Aem ]a krave Ke.
...
pro&anvazaAona Aparmai=Rk iy
suqno ivcar
...
yaH su\I iyo Ke TyaH su\I Svwav=I
j du:q Ke Aem Nyay=I nI kre Ke.
mu Aaana suqnI isi ma!e,
xrIr suqnuH sa\n hovanI vatnuH
qHDn kre Ke.
...
...

p0

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

ga=a
p1

p2

p3
p4
pp
p7
p8
p9

60
61
62
63
64
6p

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

ivy
Aaa Svymev suqpir`amnI xivazo
hova=I ivyonuH AikHicTkrp`uH
...
AaanuH suqSvwavp`uH aHt vDe #
krIne AanHdAi\kar pU`R kre Ke.
-xuwpir`am Ai\kariysuqna Sv$p sHbH\I ivcar
_paDtaH, tena sa\nnuH Sv$p
...
iysuqne xuwopyogna sa|y trIke
khe Ke.
...
...
iysuqne du:qp`e is kre Ke. ...
iysuqna sa\nwUt pu~yne _TpNn
krnar xuwopyognuH, du:qna sa\nwUt
papne _Tp krnar Axuwopyog=I
Aivxep`uH g! kre Ke.
...
pu~yo du:qna bIjna hetu Ke Aem
Nyay=I g! kre Ke.
...
pu~yjNy iysuqnuH F`a kare du:q
p`uH kaxe Ke.
...
...
pu~y Ane papnuH Aivxep`uH init
krta =ka (Aa ivyno _psHhar
kre Ke
...
...
xuw Ane Axuw _pyognuH Aivxep`uH
Av\arIne, smSt ragena Etne dUr
krta =ka, Axe du:qno y krvano
# iny krI xuopyogmaH vse Ke.
mohaidkna _NmUln Tye svR AarHw=I
ki!b =ay Ke
...
...
;mare mohnI senane k{ rIte tvI'Aem
_pay ivcare Ke.
...

ga=
a
67
68
69
70
71

72
74
76
77

78
79
80

ivy
meH icHtami` a ky hova KtaH
mad cor Ke Aem ivcarI g<t
rhe Ke
...
...
pUv ga=aAomaH v`Ro te j Aek,
wgvHtoAe pote AnuwvIne dxaRvelo
in:]eysno parmai=Rk pH= KeAem
mitne viS=t kre Ke ...
xuaano pirpH=I je moh teno
Svwav Ane karo kre Ke. ...
5` karna mohne Ain kayRnuH kar`
khIne teno y krvanuH khe Ke.
...
ragemohne Aa ilHgo vDe AozqIne
_dwvtaH veHt j tarI naqvayoGy Ke.
mohy krvano _payaNtr ivcare Ke.
ijneNna xBdb/maH A=nI vS=a
k{ rIte Ke te ivcare Ke.
...
mohyna _paywUt ijnerna _pdexnI
aiPt =va KtaH p` pua=R
A=RiyakarI Ke.
...
...
Svprna ivveknI isi=I j mohno
y ={ xke Ke te=I Svprna iVwagnI
isi ma!e yTn kre Ke.
...
svR kare Svprna ivveknI isi
Aagm=I krvayoGy Ke Aem _psHhar
kre Ke
...
ijnoidt A=na ]an ivna \mRlaw
=to n=I...
...
AacayRwgvan saMynuH \mRTv is
krIne ;huH SvyH saat \mR j KuH'
Aeva wavmaH inz !ke Ke. ...

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

ga=a

81

82
83
84
8p
86
87
88
89
90
91
92

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

(2) &eytv-&apn
ivy
-samaNy Ai\karpda=nuH sMyk gu`pyaRySv$p ...
SvsmyprsmynI vS=a nI krIne
_psHhar kre Ke
...
nuH l`
...
...
Sv$pAiStTvnuH k=n ...
...
saXyAiStTvnuH k=n ...
...
o=I aHtr _Tpi hovanuH Ane
=I sanuH A=aRtrp`uH hovanuH
qHDn kre Ke
...
...
_Tpady\/aEak hova KtaH ;st'
Ke Aem dxaRve Ke
...
_Tpad, y Ane \/aEno prSpr
Aivnawav d# kre Ke.
...
...
_TpadaidknuH =I A=aRtrp`uH n
kre Ke.
...
...
_Tpadaidkno `wed inrSt krIne teAo
Ke Aem smve Ke ...
naH _Tpad y\/aE AnekpyaRy
t=a AekpyaRy ara ivcare Ke. ...
sa Ane A=atro nih hova
ive yui
...
...
p<=kTv Ane ANyTvnuH l` ...
Atdwavne _dahr` vDe Sp rIte
dxaRve Ke
...
...
svR=a Awav te AtdwvnuH l` n=I.
sa Ane nuH gu`gu`Ip`uH is
kre Ke. ...
...
gu` ne gu`Ina Aenkp`anuH qHDn ...
ne st_Tpad Ane Ast _Tpad
hovamaH Aivro\ is kre Ke.
...

ga=
a
93
94
9p
96
97
98
99
100
101
102
103
10p
106
107
108
109
110
111

ivy
st_Tpadne AnNyp`a vDe Ane
Ast _Tpadne ANyp`a vDe nI
kre Ke ...
...
Aek ne ANyTv Ane AnNyTv
hovamaH Aivro\ dxaRve Ke ...
svR ivro\ne dUr krnarI sPtwHgI
g! kre Ke
...
vne mnu*yaidpyaRyo iyanaH fz hova=I
te pyaRyonuH ANyTv kaxe Ke.
...
mnu*yaidpyaRyomaH vne Svwavno prawv
kya kar`e =ay Ke teno in\aRr ...
vnuH p`e AviS=tp`uH hova KtaH...
pyaRyo=I AnviS=tp`uH ...
pir`amak sHsarmaH kya kar`e
pudglno sHbH\ =ay Ke ke je=I te
(sHsar) mnu*yaidpyaRyak hoy Ke
tenuH sma\an ...
...
prma=eR Aaane kmRnuH AktaRp`uH
Aaa je $pe pir`me Ke te Sv$p
xuH Ke? ...
...
&annuH, kmRnuH Ane kmRfznuH Sv$p
v`RvIne temne Aaap`e nI kre Ke.
xuatvnI _piB\ne AiwnHdta
=ka samaNyna v`Rnno _psHhar
kre Ke. ...
...
-ivxe Ai\karna vAvp`a$p ivxene nI
kre Ke. ...
...
no lokAlokp`a$p ivxe nI
kre Ke. ...

...

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

ga=
a
112
114
11p
116
118
119

121
122
123
124
126
127
128

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

ivy

ga=
a

;iya' Ane ;wav'temnI ApeaAe


no ivxe nI kre Ke. ...
gu`ivxe=I ivxe Ke Aem j`ave Ke.
mUtR Ane AmUtR gu`onaH l` t=a
sHbH\ dxaRve Ke ...
...
mUtR pudglna gu`
...
AmUtR ona gu`o
...
ono dexvv Ane Adexvv$p
ivxe ...
...
dexI Ane AdexI o kaH rhelaH
Ke te j`ave Ke. ...
...
dexvv Ane Adexvv ka kare
sHwve Kete khe Ke.
...
;kaza`uH AdexI j Ke' Aevo inym
kre K. ...
...
kazpda=RnaH Ane pyaRy
...
Aakaxna dexnuH l` ...
ityRkcy t=a |vRcy
kazpda=Rno |vRcy inrNvy hovanI
vatnuH qHDn
...
...
svR v<yHxomaH kazpda=R _Tpady
\/aEvazo Ke Aem is kre Ke.
...
kazpda=RnuH dexma5p`uH is kre Ke.
-&an&eyivwag Ai\karAaane ivw krva ma!e vhar
vTvno hetu ivcare Ke. ...
a`o ka Ke te khe Ke. ...
uTpi=I a`one vTvnuH hetup`uH
t=a temnuH paEdgilkp`uH

...

ivy

a`one paEdgilk kmRnuH kar`p`uH


129 g! kre Ke.
...
...
130 paEdgilk a`onI sHtitnI v<ino
AHtrHg hetuH
...
...
131 paEdgilk a`onI sHtitnI inv<ino
132 AHtrHg hetuH
...
...
133 AaanuH ATyHt ivwp`uH sa\va
ma!e, vharvTvna hetu Aeva je
13p gitivix pyaRyo temnuH Sv$p v`Rve Ke.
pyaRyna wed
...
...
136 A=Rinayk AevuH je AiStTvtene
Svprna ivwagna hetu trIke
137 smve Ke.
...
...
Aaane ATyHt ivw krva ma!e
138 prna sHyogna kar`nuH Sv$p ...
139 xuw _pyog Ane Axuw _pyognuH
140 Sv$p ...
...
141 prna sHyognuH je kar` tena
ivnaxne AWyase Ke.
...
142 xrIraid pr Tyek m|yS=p`uH g!
kre Ke. ...
...
143 xrIr, va`I Ane mnnuH prp`uH
144 Aaane prp`ano Awav Ane
prna ktaRp`no Awav ...
prma`uone ipHDpyaRy$p pir`itnuH
14p kar` ...
...
146 Aaane pudglona ipHDna kt<RTvno
147 Awav ...
...
Aaane xrIrp`ano Awav nI
kre Ke. ...
...

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

ga=a
149
1p0
1p1
1p2
1p3
1p4
1pp
1p7
1p9
160
161
162
163
167
171

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

ivy
vnuH Asa\ar` Svl` ...
AmUtR Aaane iSnG\$p`ano Awav
hova=I bH\ k{ rIte ={ xkeAevo
pUvRp ...
...
_pro pUvRpno _r ...
wavbH\nuH Sv$p ...
...
wavbH\nI yuit Ane bH\nuH Sv$p
pudglbH\, vbH\ Ane _wybH\nuH
Sv$p ...
...
bH\no hetu wavbH\ . . .
wavbH\ te j inybH\ ...
pir`amnuH bH\na sa\ktm rag=I
ivixp`uH
...
...
ivix pir`amna wedne t=a Aivix
pir`amne, kar`maH kayRno _pcar
krIne kayRp`e dxaRve Ke. ...
vne SvmaH v<i Ane pr=I
inv<inI isine ma!e Svprno
ivwag ...
...
vne SvmaH v<inuH inim Ane
prmaH v<inuH inim Svprna
ivwagnuH &an A&an Ke ...
AaanuH kmR xuH Ke tenuH in$p`

..

ga=a
ivy
172 ;pudglpir`am AaanuH kmR kem
n=I' Aeva sHdehne dUr kre Ke.
...
Aaa k{ rIte pudglkm vDe g/hay
173 Ke Ane mukay KetenuH in$p`
...
174 pudglkmna vEicyne ko` kre Ke tenuH
17p in$p`
...
...
176 Aeklo j Aaa bH\ Ke. ...
iny Ane vharno Aivro\
...
177 Axu ny=I Axu AaanI ai ...
178 xu ny=I xu AaanI ai
...
179 \/uvp`ane lI\e xu Aaa j _plB\
krvayoGy Ke.
...
180 xuaanI _pliB\=I xuH =ay Ke te
in$pe Ke ...
...
mohg/Hi= wedva=I xuH =ay Ke te khe Ke...
181 Aekag/sHcetnl`|yan Aaane
Axuta lavtuH n=I
...
skz &anI xuH |yave Ke? ...
182 _prot no _r
...
xuaanI _pliBd jenuH l` Ke.
Aevo momagRtene nI kre Ke
...
183 AacayRwgvanpUvR it&anuH invRh`
krta =ka, momagRwUt xua
184
v<i kre Ke.
...
...

ga=a
18p
186
187
188
189
190
191
192
194
19p
196
197
198
199
200

(3) cr`anuyogsUck cUilka


ivy
-Aacr`-&apndu:qmuit ma!e ]am~ymaH eDvanI
er`a ...
...

ga=
a
201

ivy
]m` =va {CKnar xuH xuH kre Ke. ...
y=at$p\rp`anaH bihrHg Ane
AHtrHg AevaH be ilHgono _pdex...

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

ga=a
202
20p

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

ivy
]am~y sHbH\I wvitiyane ive,
Aa!la=I ]am~ynI ai =ay Ke.
AiviCK samaiykmaH Aa$# =yo hova
KtaH ]m` kdaict KedopS=apnne yoGy
AacayRna wedo ...
...
iK smyna tsH\annI ivi\
]am~yna KednaH Aaytno hova=I
pr itbH\o ine\va yoGy Ke.
]am~ynI pirpU`RtanuH Aaytn hova=I
SvmaH j itbH\ krvayoGy Ke.
muinjnne nkno sU"mpritbH\
p` ine|y Ke. ...
Ked kone khevamaH Aave Ke? ...
Kedna AHtrHg Ane bihrHg Aeva be
kar ...
...
svR=a AHtrHg Ked ine|y Ke.
...
_pi\ AHtrHg KednI mafk KoDva
yoGy Ke. ...
...
_pi\no ine\ te AHtrHg Kedno j
ine\ Ke
...
...
ko{ne kaHy karek ko{ kare ko{k
_pi\ Aini p` Ke' ...
Aini _pi\nuH Sv$p ...
;_TsgR j vStu\mR Ke, Apvad nih'
Apvadna ivxeo ...
Aini xrIrma5 _pi\na palnnI
ivi\ ...
...
yutaharivharI saat AnaharivharI
j Ke. ...
]m`ne yutaharIp`anI isi
...
yutaharnuH ivSt<t Sv$p ...
_TsgR Ane ApvadnI mE5I vDe
Aacr`nuH suiS=tp`uH
...
_TsgR Ane Apvadna ivro\ vDe

ga=a
207
208
210
211
213
214
21p
216
217
218
219
220
222
223
224
22p
226
227
228
229

ivy
Aacr`nuH du:iS=tp`uH t=a Aacr`
&apnnI smaiPt.
...
-momagR-&apnmomagRna mUzsa\nwUt AagmmaH
apar
...
...
AagmhInne moaQy kmRy =to n=I
AevuH itpadn
...
momageR jnaraAone Aagm j Aek
cu Ke
...
...
Aagmcu vDe b\uHy deqay Ke j.
Aagm&an, tTpUvRk tva=R]an Ane
tduwypUvRk sHytTvna yugpdp`ane
momagRp`uH hovano inym
...
Aagm&antva=R]ansHytTvna
Ayugpdp`ane momagRp`uH F!tuH
n=I.
...
...
Aagm&antva=R]ansHytTvnuH yug
pdp`uH hova KtaH p`, Aa&an
momagRnuH sa\ktm Ke
...
Aa&anxUNyne svRAagm&an, tva=R
]an t=a sHytTvnuH yugpdp`uH
p` AikHicTkr Ke.
...
Aagm&antva=R]ansHytTvna
yugpdp`anuH Ane Aa&annuH yug
pdp`uH
...
...
sHytnuH l`
...
...
sHytp`uH te j momagR Ke.
...
Anekag/tane momagRp`uH F!tuH n=I.
Aekag/ta te momagR Ke Aem nI
krta =ka momagR&apnno
_psHhar kre Ke.
...
...

230

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

ga=a
231
232
233
234
23p
236
237
238
239
240
241
242
243
244

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

ivy
-xuwopyog-&apnxuwopyogIAone ]m` trIke gaE`p`e
dxaRve Ke.
...
...
xuwopyogI ]m`nuH l` ...
xuwopyogI ]m`onI v<i
...
b\Iye v<iAo xuwopyogIAone j
hoy Ke.
...
...
v<i sHymnI ivro\I hovano ine\
v<ina ivyna be ivwago
...
v<ina kazno ivwag ...
loknI sa=e vatcItnI v<it tena
inimna ivwag siht dxaRve Ke.
xuwopyogno gaE`muQy ivwag ...
xuwopyogne kar`nI ivprItta=I
fznI ivprItta
...
AivprIt fznuH kar` AevuH je
;AivprIt kar`' te dxaRve Ke
...
AivprIt fznuH kar` AevuH je
;AivprIt kar`' tenI _pasna$p
v<i samaNyivxep`e krvayoGy Ke.
]m`awaso Tye svR v<iAo
ine\e Ke ...
...
kevo v ]m`awas Ke te khe Ke.

ga=a
24p
246
247
249
2p0
2p1
2p2
2p3
2p4
2pp
2p9
261
263
264

ivy
je ]av~ye sman Ke tenuH Anumodn
nih krnarno ivnax
...
je ]am~ye Ai\k hoy tena Tye
`e ke te ]am~ye hIn hoy Aem
Aacr` krnarno ivnax
...
pote ]am~ye Ai\k hoy KtaH potana=I
hIn ]m` Tye sman jevuH Aacr`
kre to teno ivnax
...
AsTsHg ine|y Ke.
...
laEikk jnnuH l`
...
sTsHg krvayoGy Ke.
...
-pHcrTn-&apn
sHsartv
...
...
motv
...
...
motvnuH sa\ntv
...
motvna sa\ntvne svRmnor=na
S=an trIke AiwnHde Ke.
...
ix*yjnne xafz sa=e eDta =ka
xanI smai.
...

-pirix47 nyo ara AanuH k=n


...
AanI aino kar
...

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

ga=a
26p
266
267
268
269
270
271
272
273
274
27p
p<
493
p02

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

ijnnI va`I
(ragAaxawyaR Ame Aaivya)

sImH\r muq=I fUlDaH qre,


AenI kHudkHud gUH=e maz re,
ijnnI va`I wlI re.
va`I wlI, mn lage rzI,
jemaH sarsmy ixrtaj re,
ijnnI va`I wlI re......sImH\r0
gHU+ya pahuD ne gHU+yuH pHcaiSt,
gHU+yuH
vcnsar
re,
ijnnI va`I wlI re
gHU+yuH inymsar, gHU+yuH ry`sar,
gHU+yo smyno sar re,
ijnnI va`I wlI re.......sImH\r0
Syadvad kerI suvase wrelo,
ijnno karnad re,
ijnnI va`I wlI re.
vHduH ijner, vHduH huH kHudkuHd,
vHduH Ae karnad re,
ijnnI va`I wlI re.......sImH\r0
hEDe he, mara wave he,
mara |yane he ijnva` re,
ijnnI va`I wlI re.
ijnerdevnI va`Ina vayra,
vae mne idnrat re,
ijnnI va`I wlI re......sImH\r0
- ihHmtlal je@alal xah

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

]IsvR&vItragay nm:

xa-Sva|yaynuH arHiwk mHglacr`

AkarH ibNdusHyutH inTyH |yayiNt yoign:.


kamdH modH cEv'karay nmo nm:.. 1 ..
AivrlxBdFnaEFailtsklwUtlkla.
muiniwpaisttI=aR srSvtI hrtu no duirtan.. 2 ..
A&anitimraN\anaH &anajnxlakya.
cuNmIiltH yen tSmE ]Igurve nm:.. 3 ..

..

]Iprmgurve nm:, prMpracayRgurve nm: ..

sklkluiv|vHskH, ]eysaH pirv\RkH, \mRsMbN\kH, wVyjIvmn:itbo\karkH,


pu~ykaxkH, pap`axkimdH xaSZH ]I smysarnam\eyH, ASy mUlg/N=ktaRr:
]IsvR&devaStdurg/N=ktaRr:
]Ig`\rdeva:
itg`\rdevaSteaH
vcnanusarmasa> AacayR]IkNdkNdacayRdevivrictH, ]otar: sav\antya
x<`vNtu..

mHglH wgvan vIro mHglH gaEtmo g`I.


mHglH kNdkNday jEn\mStu mHglm.. 9 ..
svRmlmaHgLyH svRkLya`karkH.
\anH svR\maR`aH jEnH jytu xasnm.. 2 ..

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

DIFFERENCES BETWEEN VARIOUS EDITIONS


Differences between Gujarati 2nd & 4th Editions
Sr. Page No
1
19
2
31
3
44
4
44
5
97
6
98
7
101
8
103
9
105
10 108
11 124
12 125
13 127
14 128
15 150
16 155
17 157
18 174
19 204
20 205
21 206
22 206
23 208
24 214
25 216
26 219
27 224
28 236
29 249
30 273
31 289
32 295
33 295
34 302
35 303

Line No
8
1
12
12
2
5
8
9
4
9
2
15
14
6
22
3
24
26
20
9
19
22
9
9
5
9
1
11
31
6
1
17
17
19
18

4th Edition (Gujarati)

2nd Edition (Gujarati)

-Asuhodyen

-Asuhodye`

c ivnax

c ivnax:

kSs
tSy tSy
poGgla
poGgla
rihdH
rihdH
-vE$PypkaxnaSpdIwUtH
yt
Svawaivksuqawavdivxee`
(xuwopyogaTmkE: waEgE:)
duihda t~`aihH
At
gu`o One pyaRyo
wvaim:
inprap

kSy
tSs tSy
puGgla
puGgla
rihyH
rihyH
-vE$PykaxnaSpdIwUtH
yt
Svawaivksuqawavadivxee`
(xuwopyogaTmkE: waeg:E )
duihda t~haihH
At:
gu`o Ane pyaRyo
wvaim
inprag

AiStvTv
(AtTp`uH A=aR
[id sas`H ih vIrSy
prHtu s
3. iv\ayk iv\n
-wavoNyTvinbNnwUt:,
-wavStSyoTpd: pUvih-y=a
=kI suv`
t=a
sklivml&anaid$pe`

AiStTv
(AtTp`uH A=aRt
[id sas`H ih vIrSs
prHtu sa
3. iv\ayk iv\an
-wavoNyTvinbN\wUt:,
-wavStSyoTpad: pUvih-yda
=kI suv`R
tda
sklivmlkevl&anaid$pe`

ivprIt wavn
yTmaTpudgl
sNyip
jevuH
OnuH

ivprIt wavna
ySmaTpudgl
sTyip
jenuH
OvuH

Svwav Ke AenuH pudgl


mHdkay$p tIv/kay$p

Svwav Ke AevuH pudgl


mHdkay$p Ane tIv/kay$p

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73

304
305
307
319
320
322
326
327
328
331
338
338
342
343
344
350
350
350
352
359
361
362
366
366
369
369
374
376
385
385
391
393
400
403
407
408
431
433

7
22
13
16
14
10
29
7
17
8
11
21
9
12
5
8
10
11
18
14
25
12
14
24
6
13
29
20
6
12
1
24
20
24
6
3
10
11

xuwopyogSv$pH $iptprm wakr,


injprmaTmVyaNyVye
p<i=VyPtejovatkai=keu

SpxaRid ctu*na
kMswavH

xuwopyogSv$pH $pyitprm wark,


injprmaTmVyadNyVye
p<i=VyPtejovatkaiykeu

SpxaRid ctu*kna
kMmwavH

(9) ilHgnuH

(9) jene ilHgnuH (xui p5k)

y=asHwvmNyPy=
inpragSssHvedn&angMy
mdIyara|yoimyit
vEraGypir`it:.
bH\no sa\ksm
SvprVyv<iVyinv<i
AhH AmedH it
Aikyma`a]aTmna
ke:
$ipt:. .
sNmaIidrVye`
deh\naidmaH
dxR mohStm.
ivl =vane
s c \MmR|yansHbN\I
jada jada
A$#
;_vsHpyyaim sMmH'
g/N=a ya m|ymla=
Ane jemaH
Aeva Aa Aaa
dsvSvmUlo
t=v tu`itpadkvcnKed,
Ane dxaRnaidkmaH
]m`:) Apyt
]v`
SvSTyev.
itpH
-smyiriCKism=R
[to ivStar:

y=asHwvmNyoPy=
inpragSvsHvedn&angMymdIyara|yoyimit
vEraGypir`t:.
bH\no sa\ktm
SvVyv<iprVyinv<i
AhH mmedH it
Aikyma`aaTmna
kE:
$ipt:. .
sNmIaidrVye`
deh\naidkmaH
dxRnmohStm.
ivly =vane
s c \MyR|yansHbN\I
jada jata
Aa$#
;_vsHpyaim sMmH'
g/N=apeya m|ymla=
Ane &an jemaH
Aevo Aa Aaa
dsvRSvmUlo
t=Ev tu`itpadkvcnKed:,
Ane dxRnaidkmaH
]m`:) Ap/yt
]m`
TvSTyev.
itpuH
-smypiriCKism=R
[to ivStr:

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

74
75
76
77
78

436
438
452
465
486

4
4
20
19
27

-iTvaidiNycUHip
inympit
(ANyt Vym Aasa)
(vEyv<yna)
Ai =r.

-iTvaidiNycUHi
inymyit
(ANyt Vym Aasa>)
(vEyav<yna)
AiS=r.

Differences between Hindi 3rd & Gujarati 4th Editions


Sr. Page No
1
155
2
294
3
338
4
392
5
461

Line No 4th Edition (Gujarati)


3
wvaim:
7
mm
1
sHSp<xtvaiwnven
14
tIkarayait
4
kayqedH vEyav<ya=Rmu>t:

3rd Edition (Hindi)

wvaim,

mmiH
sHSp<xtEvaiwnven
tIkarayit
kayqedH vEyav<y=Rmu>t:

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

nm: ]IiseWy:.
nmonekaNtay.

]ImdwgvTkuHdkuHdacayRdev`It
]I

vcnsar
-1-

&antv-&apn
]Imdm<tcNsUirkttvdIipkav<i:.
(mlacrn)
(Anuup)
svRVyaPyekicUpSv$pay praTmne.
SvopliB\isay &ananNdaTmne nm:.. 1 ..

_________________________________________________________________

]IjysenacayRkttaTpyRv<i:.
nm: prmcEtNySvaTmoT=suqsMpde.
prmagmsaray isay prmeine..

_________________________________________________________________

mUz ga=aAono Ane tvdIipka namnI !Ikano

gujratI Anuvad
(=m, g/H=na AaidmaH ]ImdwgvTkuHdkuHdacayRdevivrict ak<tga=ab Aa
;vcnsar' namna xanI ;tvdIipka' namnI sHSk<t !Ika rcnar ]IAm<tcHacayRdev
}lokara mHgzacr` krtaH &ananHdSv$p prmaane nmSkar kre Ke:)
(A=R:) svRapI (A=aRt svRne deqnar`nar) Aek cEtNy$p (ma5 cEtNy j)
jenuH Sv$p Ke Ane je Svanuwvis Ke (A=aRt xu Aaana Anuwv=I k<p`e is Ke)
te &ananHdak (&an ne AanHdSv$p) _Tk< Aaane nmSkar.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

(Anuup)
heloumhamohtmStomH jyTyd:.
kaxyjgvmnekaNtmyH mh:.. 2..
(AayaR)
prmanNdsu\arsippaistanaH ihtay wVyanam.
ikyte ki!ttva vcnsarSy v<iirym.. 3..

_________________________________________________________________

A= vcnsarVyaQyayaH m|ymicix*yitbo\na=aRyaH muQygaE`$pe`aNtStvbihStv$p`sm=aRyaH c =mt Okorxtga=aiw&aRnai\kar:, tdnNtrH Zyodxai\kxtga=aiwdRxRnai\kar:, tt snvitga=aiwairZai\kareit smudayenEkadxai\kiZxtimtsUZE: sMyG&andxRncairZ$pe` mhai\karZyH wvit. A=va !Ikaiwaye` tu
sMyG&an&eycairZai\karcUilka$pe`ai\karZym.
tZai\karZye
=mtStav&anaiw\anmhai\karm|ye asitga=apyRNtH xuopyogai\kar: k+yte. tasu asit-ga=asu
m|ye ;Os surasur-' [maH ga=amaidH kTva pa@kme` ctuRxga=apyRNtH pIi@ka, tdnNtrH
sga=apyRNtH samaNyen svR&isi:, tdnNtrH ZyiHxa=apyRNtH &anp:,
ttaadxga=apyRNtH suqpeTyNtrai\karctuyen xuopyogai\karo wvit. A=
pivHxitga=apyRNtH &anki~Dkactuyitpadknama itIyoi\kareTyi\karyen, tdnNtrH
SvtNZga=actuyen cEkorxtga=aiw: =mmhai\kare smudaypatinka &atVya.
[dan =mpatinkaiwaye` =mt: pIi@kaVyaQyanH ikyte, tZ pS=lain wviNt
te*vadaE nmSkarmuQyTven ga=apkH, tdnNtrH cairZsUcnmuQyTven ;sHpj[ i`Vva`H' [it
w<it ga=aZym= xuwaxuwxuopyogZysUcnmuQyTven ;jIvo pir`mid' [Tyaidga=asUZym=
tTflk=nmuQytya ;\Mme` pir`dPpa' [it w<it sUZym. A= xuopyog|yatu: puSy
oTsahna= xuopyogfldxRna= c =mga=a, xuopyoigpul`k=nen itIya ceit
;A[symadsmuT=H' [Tyaid ga=aym. OvH pIi@kaiw\an=maNtrai\kare S=lpken
ctudRxga=aiwSsmudaypatinka. t>=a_________________________________________________________________

(hve AnekaNtmy &annI mHgz A=eR }lokara Stuit kre Ke:)


(A=R:-) mha moh$pI AH\karna smUhne je lIlama5maH n kre Ke Ane jgtna
Sv$pne kaxe Ke AevuH AnekaNtmy tej sda jyvHt vteR Ke.
(hve }lokara ]IAm<tcHacayRdev AnekaNtmy ijnvcnna sarwUt Aa
;vcnsar' xanI !Ika krvanI it&a kre Ke:)
(A=R:-) prmanHd$pI su\arsna ippasu w vona ihtne ma!e, tvne
(vStuSv$pne) je g! kre Ke AevI vcnsarnI Aa !Ika krvamaH Aave Ke.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&antv&apn

A= qlu kidassHsarparavarpar: smuNmIiltsaitxyivvekyoitrStimtsmStEkaNtvadiv>aiwinvex: parmerImnekaNtvadiv>amupgMy musmStppirg/htyaTyNtm|yS=o wUTva sklpua=Rsartya intaNtmaTmno ihttmaH wgvTpprmeisadopjNyaH prma=RsTyaH mol"mImyamupadeyTven iniNvn vtRmantI=R-naykpur:sran
wgvt: pprmein: `mnvNdnopjintnmSkr`en sMwaVy svaRrMwe` momag
sHitp>man: itjanIte_________________________________________________________________________________

A= kidaswVy: ixvkmarnama SvsHivismuTpprmanNdEkl`suqam<tivprItctugRitsHsardu:qwywIt:,


smuTpprmwediv&ankaxaitxy:,
smStdunRyEkaHtinraktdurag/h:,
pirTysmStxZuimZaidppatenaTyNtm|yS=o
wUTva
\maR=RkameWy:
sarwUtamTyNtaTmihtamivnraH pHcprmeisadoTpaH muii]ymupadeyTven SvIkvaR`:,
]Iv\RmanSvaimtI=RHkrprmdevmuqan wgvt: pHcprmeino VywavnmSkaraWyaH `My
prmcairZma]yamIit it&aH kroit-

_________________________________________________________________________________

(Aa rIte mHgzacr` Ane !Ika krvanI it&a krIne, wgvan kuHdkuHdacayRdevivrict
vcnsarnI phelI paHc ga=aAona arHwmaH ]IAm<tcHacayRdev te ga=aAonI _T=ainka kre
Ke:)
hve, sHsarsmuno iknaro jemne ink! Ke Aeva ko{ (Aasw mhaa
]ImdwgvTkuHdkuHdacayRdev), saitxy (_m) ivvekyoit jemne g! ={ Ke (A=aRt prm
wediv&anno kax jemne _Tp =yo Ke) Ane smSt AekaNtvadnI iv>ano 1Aiwinvex jemne
ASt =yo Ke Aeva, parmerI (prmer ijnwgvannI) AnekaNtvadiv>ane pamIne, smSt
pno pirg/h (x5uim5aidno smSt ppat) KoDo hova=I ATyHt m|yS= ={ne, 2svR
pua=RmaH sarwUt hova=I je Aaane ATyHt 3ihttm Ke AevI, wgvNt pHcprmeIna
4
sad=I pjvayoGy, prma=RsTy (parmai=Rk rIte sacI), Ay (AivnaxI) mol"mIne
p
_padeyp`e nI krta =ka, vtRman tI=Rna nayk ]ImhavIrSvamIpUvRk wgvHt pHcprmeIne
6
`mn Ane vHdn=I =ta nmSkar vDe sHwavIne (sNmanIne) svR AarHw=I (_>m=I)
momagRno Aa]y krta =ka, it&a kre Ke:
_________________________________________________________________________________1.
Aiwinvex Aiway iny Aag/h.
2. \mR, A=R, kam ne mo Ae care puA=maH (puyojnomaH) mo j sarwUt (]e, taivk)
puA=R Ke.
3. ihttm _Tk< ihtSv$p
4. sad sNnta k<pa.
p. _padey g/h` krva yoGy. (mo$pI l"mI ihttm, sacI Ane AivnaxI hova=I _padey Ke.)
6. `mn deh=I nmvuH te. vHdn vcn=I Stuit krvI te. (nmSkarmaH `mn Ane vHdn bHne smay Ke.)

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

A= sUZavtar:-

Os surasurm`uisHdvHiddH \odFa[kMmmlH.
p`maim vma`H itT=H \MmSs karH.. 1..
sese pu` itT=yre ssVvise ivsusBwave.
sm`e y `a`dHs`cirtvvIiryayare.. 2..
te te sVve smgH smgH pegmev pegH.
vHdaim y vHte ArhHte ma`use qee.. 3..
ika ArhHta`H isa`H th `mo g`hra`H.
AJavyvGga`H sahU`H cev sVveisH.. 4..

_________________________________________________________________

p`mamITyaidpdq~Dna$pe` VyaQyanH ikyte-p`maim `maim. s k:. ktaR Os


OohH g/N=kr`o>tmna: SvsHvednTy:. kH. vma`H AvsmNtaH v<H manH ma`H &anH
ySy s wvit v\Rman:, ;AvaPyorlop:' [it l`en wvTykar-lopovxBdSyaZ, tH
rTZyaTmkvtRman\mRtI=pdexkH ]Iv\RmantI=Rkrprmdevm. v `maim. =mt Ov.
ikHivixH.
surasurm`uisHdvHiddH
iZwuvnara|yanNt&anaidgu`a\arpdai\itTvaTpdaiwlaiiwiwuvna\IxE:
sMygara|ypadarivNdTva
surasurmnu*yeNviNdtm. punrip ikHivixH. \odFa[kMmmlH prm_________________________________________________________________

hve (]ImdwgvTkuHdkuHdacayRdevivrict) ga=asU5onuH Avtr` krvamaH Aave Ke:


(hirgIt)

sur-Asur-nrpitvH>ne, ivnFaitkmRne,
`mn kruH huH \mRktaR tI=R ]ImhavIrne 1.
vzI xe tI=kr Ane saE is xuaiStTvne,
muin &an-g-cair5-tp-vIyaRcr`sHyune. 2.
te svRne sa=e t=a Tyekne Tyekne,
vHduH vzI huH mnu*ye5e vtRta Ahtne. 3.
Ahtne, ]I isney nmSkr` krI Ae rIte,
g`\r Ane A|yapkone, svRsa\usmUhne 4.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&antv&apn

teisH ivsudHs``a`pha`asmH smasej.


_vsHpyaim sMmH jo i`Vva`sHpI.. 5.. (p`gH)
O surasurmnu*yeNviNdtH \aEtFaitkmRmlm.
`maim v\RmanH tI= \mRSy ktaRrm.. 1..
xean punStI=Rkran ssvRisan ivxusavan.
]m`aH
&andxRncairZtpovIyaRcaran.. 2..
taHStan svaRn smkH Tyekmev Tyekm.
vNde c vtRmananhRto manue eZe.. 3..

_________________________________________________________________

smai\smuTpragaidmlrihtparmai=Rksuqam<t$pinmRlnIrailtFaitkmRmlTvadNyeaH
papmlalnhetuTva \aEtFaitkmRmlm. pun ikHl`m. itT=H ]utanuwUtivysuqaiwla$pnIrvexrihten prmsmai\potenoI`RsHsarsmuTvat ANyeaH tr`opay-wUtTva
tI=Rm. pun ikH$pm. \MmSs karH inpragaTmtvpir`it$piny\mRSyopadankar`Tvat ANyeamummaid_________________________________________________________________

tsu xudxRn&anmuQy piv5 Aa]m pamIne,


ai kruH huH saMynI, jena=I ixvai bne. p.

ANvya=R:- (O:) Aa huH (surasurmnu*yeNviNdtH) 1sureNo, 2AsureNo Ane 3nreNo=I


je vHidt Ke Ane (\aEtFaitkmRmlH) FaitkmRmz jem`e \o{ naqel Ke Aeva (tI=) tI=R$p
Ane (\mRSy ktaRrH) \mRna ktaR (v\RmanH) ]Iv\RmanSvamIne (`maim) `muH KuH.
(pun:) vzI (ivxusavan) ivxu 4savaza (xean tI=Rkran) xe tI=krone
(ssvRisan) svR iswgvHto sa=e, (c) Ane (&andxRncairZ-tpovIyaRcaran)
&anacar, dxRnacar, cair5acar, tpacar t=a vIyaRcarvaza (]m`an) p]m`one `muH KuH.
(tan tan svaRn) te te svRne (c) t=a (manue eZe vtRmanan) mnu*ye5maH vtRta
(AhRt:) AhRNtone (smkH smkH) sa=e sa=esmuday$pe Ane (TyekH Ov TyekH) Tyek
Tyekneigt (vNde) vHduH KuH.
_________________________________________________________________

1. sureNo |vRlokvasI devona [No


2. AsureNo A\olokvasI devona [No
3. nreNo (m|ylokvasI) mnu*yona Ai\pitAo raAo.
4. sa AiStTv
p. ]m`o Aacay, _pa|yayo ne sa\uAo.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

kTvahR: iseWySt=a nmo g`\reWy:.


A|yapkvgeRWy: sa\uWyeit sveRWy:.. 4..
teaH ivxudxRn&an\ana]mH smasa>.
_psMp>e saMyH yto invaR`sMaiPt:.. 5.. (pHckm)
O SvsHvednTydxRn&ansamaNyaTmahH surasurmnu*yeNviNdtTvaiTZlokEkguH,
\aEtFaitkmRmlTvajgdnug/hsm=aRnNtxiparmEy,
yoignaH
tI=RTvaar`sm=,
\mRkt<RTvaCKuSv$pv<iiv\atarH, vtRmantI=RnaykTven =mt Ov prmwarkmhadevai\devprmerprmpUysug<hItnam]Iv\RmandevH `maim.. 1.. tdnu ivxusavTvadupa_________________________________________________________________

bhuiv\\mpdexkTva \mRSy ktaRrm. [it ikyakarksMbN\:. OvmiNtmtI=RkrnmSkarmuQyTven ga=a gta.. 1.. tdnNtrH `maim. kan. sese pu` itT=yre ssVv-ise
xetI=Rkran, pun: ssvRisan v<waidpaRpyRNtan xuaTmopliB\-l`svRissihtanetan
svaRnip.
k=HwUtan.
ivsusBwave
inmRlaTmopliB\blen
iv}leitaiqlavr`TvaTkevl&andxRnSvwavTva ivxusavan. sm`e y ]m`xBdvaCyanacaypa|yaysa\UH. ikHl`an. `a`dHs`cirtvvIiryayare svR_________________________________________________________________

([it) Ae rIte (AhR:) AhRNtone Ane (iseWy:) isone, (t=a g`\reWy:)


Aacayne, (A|yapkvgeRWy:) _pa|yayvgRne (c) Ane (sveRWy: sa\uWy:) svR sa\uAone (nm:
kTva) nmSkar krIne, (teaH) temna (ivxudxRn&an\ana]mH) 1ivxudxRn&an\an
Aa]mne (smasa>) pamIne (saMyH _psMp>e) huH 2saMyne a kruH KuH (yt:) ke jena=I
(invaR`sMai:) invaR`nI ai =ay Ke.
_________________________________________________________________

!Ika:- Aa 3SvsHvednTy 4dxRn&ansamaNySv$p huH, je sureNo, AsureNo Ane


nreNo=I vHidt hova=I i5lokna Aek (AnNy, svTk<) gu Ke, FaitkmRmz \o{ naqel
hova=I jemne jgt pr Anug/h krvamaH sm=R AevI AnHtxi$p prmerta Ke, tI=Rp`ane
lI\e je yogIAone tarvane sm=R Ke, \mRna ktaR hova=I je xuSv$ppir`itna krnar Ke, te
prm wark, mhadevai\dev, prmer, prm pUy, jemnuH nam g/h` p` saruH Ke Aeva
]Iv\Rmandevne, vtRman tI=Rna naykp`ane lI\e =m j, `muH KuH.
_________________________________________________________________1.

ivxudxRn&an\an ivxudxRn Ane &an jemaH \an (muQy) Ke Aeva


2. saMy smta smwav.
3. SvsHvednTy Svanuwv=I Ty. (dxRn&ansamaNy Svanuwv=I Ty Ke.)
4. dxRn&ansamaNySv$p dxRn&ansamaNy A=aRt cetna jenuH Sv$p Ke Aevo

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&antv&apn

pakoI`RjaTykatRSvrS=anIyxudxRn&anSvwavan xeantIttI=Rnaykan, svaRn


isaH, &andxRncairZtpovIyaRcaryuTvaTsHwaivtprmxuopyogwUimkanacaypa|yaysa\uTvivixan ]m`aH `maim.. 2.. tdNvetanev pcprmeinStiVyaipn: svaRnev
saHtmetTeZsHwvtI=RkrasHwvaNmhaivdehwUimsHwvTve sit mnu*yeZvitR-iwStI=RnaykE:
sh
vtRmankalH
gocrIkTy
yugp>ugpTTyekH
TyekH
c
mol"mISvyHvrayma`prmnEg/RN+ydIa`o
ictmlacarwUtkitkmRxaopidvNdnaiw\anen sMwavyaim.. 3..
_________________________________________________________________

ivxuVygu`pyaRyaTmke icStuin yasaE ragaidivkLprihtinlicv<iStdNtwURten


Vyvharpacarshkairkar`oTpNnen inypacare` pir`tTvat sMyG&andxRncairZtpovIyaRcaropetainit. OvH xeZyoivHxittI=RkrnmSkarmuQyTven ga=a gta.. 2.. A= te te
sVve taHStaNpUvanev pprmein: svaRn vHdaim y vNde, AhH ktaR. k=H. smgH smgH
smudayvNdnapeya yugp>ugpt. punrip k=H. pegmev pegH TyekvNdnapeya TyekH
Tyekm. n kevlmetan vNde. ArhHte AhRt:. ikHivixan. vHte ma`use qee vtRmanan. v.
manue eZe.
_________________________________________________________________

TyarpKI jeAo ivxusavaza hova=I tap=I _I`R =yela (KeLlo tap deva{ne
AiGmaH=I bhar nIkzela) _m suv`R sman xu dxRn&anSvwavne paMya Ke Aeva xe
1
AtIt tI=krone Ane svR isone, t=a &anacar, dxRnacar, cair5acar, tpacar ne vIyaRcar
siht hova=I jem`e prm xu _pyogwUimkane a krI Ke Aeva ]m`oneke jeAo AacayRTv,
_pa|yayTv Ane sa\uTv$p ivxeo=I ivix (wedvaza) Ke temne`muH KuH.
TyarpKI Aa j pHcprmeIne, te te iktmaH (pyaRymaH) apnara b\ayne, halmaH Aa
e5e _Tp tI=krono Awav hova=I Ane mhaivdehe5maH tI=krono sdwav hova=I
mnu*ye5maH vtRta tI=Rnayko siht vtRmankazgocr krIne, (mhaivdehe5maH vtRta
]IsImH\raid tI=kronI jem `e b\ay pHcprmeI wgvHto vtRmankazmaH j vtRta hoy Aem
ATyHt wine lI\e wavIneicHtvIne, temne) yugpd yugpd A=aRt smuday$pe Ane Tyek
Tyekne A=aRt igt$pe 2sHwavuH KuH. k{ rIte sHwavuH KuH? mol"mIna SvyHvr sman je
prm ing/=tanI dIano _Tsv (AanHdmy sHg) tene _ict mHgzacr`wUt je
3
k<itkmRxaopid vHdnoCcar (k<itkmRxae _pdexelaH Stuitvcn) te vDe sHwavuH KuH.
_________________________________________________________________

1. AtIt gt ={ gyela wUtkazna.


2. sHwavvuH sHwavna krvI sNman krvuH Aara\vuH.
3. AHgba 14 kI`RkomaH KuH kI`Rk ;k<itkmR' Ke, jemaH inTynEimik iyanuH v`Rn Ke.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

A=EvmhRiTsacaypa|yaysvRsa\UnaH `itvNdnaiw\anv<Etare` waVywavkwavivj<iMwtaitinwRretretrsHvlnblivlIniniqlSvprivwagtya v<aEtH nmSkarH kTva..


4..
teamevahRiTsacaypa|yaysvRsa\UnaH
ivxu&andxRn\anTven
shjxudxRn&anSvwavaTmtv]anavbo\l`sMyGdxRn&ansHpadkma]mH
smasa>
sMyGdxRn&ansHpNno wUTva,

_________________________________________________________________

t=a
ih-saMtmZ
wrteZe
tI=Rkrawavat
pmhaivdehiS=t]IsImN\rSvaimtI=Rkrprmdevw<ittI=RkrE: sh tanev pprmeino nmSkroim. kya. kr`wUtya
mol"mISvyHvrm~DpwUtijndIa`e
mlacarwUtya
AnNt&anaidisgu`wavna$pya
iswya, t=Ev inmRlsmai\pir`tprmyoiggu`wavnal`ya yogwya ceit. OvH
pUvRivdehtI=RkrnmSkarmuQyTven ga=a gteTyiway:.. 3.. A= ika kTva. km. `mo
nmSkarm. keWy:. ArhHta`H isa`H th `mo g`hra`H AJavyvGga`H sahU`H cev
AhRiTsg`\ropa|yaysa\uWyEv. kitsHQyopeteWy:. sVveisH sveRWy:. [it pUvRga=aZye`
ktpprmeinmSkaropsHharoym.. 4..
_________________________________________________________________

hve Ae rIte Aht, is, AacayR, _pa|yay t=a svR sa\une, `am Ane vHdnoCcar vDe
vtRta Et ara, 1waVwavkp`ane lI\e pjela Ait ga# 2[tretr imlnna kar`e smSt
Svprno ivwag ivlIn ={ jva=I jemaH 3AEt vteR Ke Aevo nmSkar krIne, te j Aht
isAacayR_pa|yaysvRsa\una Aa]mneke je (Aa]m) ivxu&andxRn\an hova=I
4
shjxudxRn&anSvwavvaza AatvnaH ]an ne &an jemnaH l` Ke AevaH sMyGdxRn
Ane sMyG&anno psHpadk Ke tenepamIne, sMyGdxRn&ansHpNn ={ne, jemaH 6kayk` iv>man
hova=I vne je pu~ybH\nI ainuH
_________________________________________________________________

1. wa wavvayoGy icHtvvayoGy |yan krva yoGy A=aRt |yey.


wavk wavnar icHtvnar |yan krnar A=aRt |yata.
2. [tretr imln AekbInuHprSprmzI jvuH A=aRt imi]t ={ jvuH.
3. pHc prmeI Tye ATyHt Aara|ywavne lI\e Aara|y Aeva pHc prmeI wgvHtono Ane Aara\k
Aeva potano wed ivly pame Ke. Aa rIte nmSkarmaH AEt vteR Ke.
eke nmSkarmaH (1) `am Ane (2) vHdnoCcar bNne smataH hova=I temaH Et (bep`uH)
kuH Ke top` tIv/ wiwav=I Svprno wed ivlIn ={ jvanI ApeaAe to temaH AEt vteR Ke.
4. shjxudxRn&anSvwavvaza shj xu dxRn Ane &an jeno Svwav Ke Aeva
p. sHpadk a kravnar _TpNn krnar.
6. kayk` kayno nano AHx.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&antv&apn

jIvTkayk`tya pu~ybN\sHaihetuwUtH sragcairZH kmapittmip dUrmuTkMy


sklkaykilklivivtya invaR`sHaiPthetuwUtH vItragcairZaQyH saMymupsHp>e.
sMyGdxRn&ancairZEyaTmkEkaGH gtoSmIit it&a=R:. OvH tavdyH saaNmomag
sHitp:.. 5..
A=aymev vItragsragcairZyoirainflTvenopadeyheyTvH ivvecyit-

sHpjid i`Vva`H devasurm`uyrayivhveihH.


jIvSs cirado dHs``a`Ppha`ado.. 6..

_________________________________________________________________

OvH pprmeinmSkarH kTva ikH kroim. _vsHpyaim _psHp>e sma]yaim. ikm. sMmH saMyH
cairZm. ySmat ikH wvit. jo i`Vva`sHpI ySmaivaR`sHai:. ikH kTva pUv.
smaisj smasa> aPy. ikm. ivsu`a`dHs`pha`asmH ivxu&andxRnl`\ana]mm. keaH sMbHi\Tven. teisH teaH pUvpprmeinaimit. t=aih-Ahmara\k:,
Ote
cahRdady
Aara|ya,
[Tyara|yara\kivkLp$po
EtnmSkaro
w~yte.
raga>upai\ivkLprihtprmsmai\blenaTmNyevara|yara\kwav:
punrEtnmSkaro
w~yte.
[TyevHl`H pUvga=aZyki=tkare` pprmeisMbHi\nH EtaEtnmSkarH kTva. tt: ikH
kroim. ragaidWyo iwoyH SvaTmoT=suqSvwav: prmaTmeit wed&anH, t=a s Ov
svRkaropadey [it ic$pH sMyTvimTyul`&andxRnSvwavH, m@cETyalyaidl`Vyvhara]mail`H, wava]m$pH \ana]mH aPy, tTpUvRkH kmayatmip sragcairZH
pu~ybN\kar`imit &aTva pirTy inlxuaTmanu_________________________________________________________________

kar` Ke Aeva sragcair5nete (sragcair5) me AavI pDuH hova KtaH (gu`S=an


Aaroh`na mmaH jbrjStI=I A=aRt cair5mohna mHd _dy=I AavI pDeluH hova KtaH)dUr
AozHgI j{ne, je smSt kayklex$p klHk=I iwNn hova=I invaR`nI ainuH kar` Ke Aeva
vItragcair5 namna saMyne a kH KuH. sMyGdxRn, sMyG&an ne sMykcair5na AEkSv$p
Aekag/tane huH AvlHByo KuH Aevo (Aa) it&ano A=R Ke. Aa rIte Tyare Aam`e
(]ImdwgvTkuHdkuHdacayRdeve) saat momagRne AHgIkar ky. 1p.
hve Aa j (wgvan kuHdkuHdacayRdev) vItragcair5 [ fzvazuH hova=I tenuH _padeyp`uH
Ane sragcair5 Ain fzvazuH hova=I tenuH heyp`uH ivvece Ke:

sur-Asur-mnujeNo t=a ivwvo siht invaR`nI


aiPt kre cair5=I v &andxRnmuQy=I. 6.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

10

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

sHp>te invaR`H devasurmnujrajivwvE:.


jIvSy cirZaxRn&an\anat.. 6..
sHp>te ih dxRn&an\anaairZaItragaNmo:. tt Ov c sragaevasur
mnujrajivwvlex$po bN\:. Ato mumuu`eflTvaItragcairZmupadeyminflTvaTsragcairZH heym.. 6..
A= cairZSv$pH ivwavyit-

cairH qlu \Mmo \Mmo jo so smo i i`io.


mohqohivhI`o pir`amo APp`a hu smo.. 7..

_________________________________________________________________

wUitSv$pH vItragcairZmhma]yamIit wava=R:. OvH =mS=le nmSkarmuQyTven ga=apkH


gtm.. 5.. A=opadeywUtSyatiysuqSy kar`TvaItragcairZmupadeym. Atiysuqapeya
heySyeiNysuqSy kar`TvaTsragcairZH heyimTyupidxit-sHpjid sHp>te. ikm. i`Vva`H
invaR`m. k=m. sh. kE:. devasurm`uyrayivhveihH devasurmnu*yrajivwvE:. kSy. jIvSs
jIvSy.
kSmat.
cirado
cairZat.
k=HwUtat.
dHs``a`Ppha`ado
sMyGdxRn&an\anaidit.
t>=a-AaTma\In&ansuqSvwave
xuaTmVye
yilinivRkaranuwUit$pmvS=anH
_________________________________________________________________

ANvya=R:- (jIvSy) vne (dxRn&an\anat) dxRn&an\an (cirZat)


cair5=I (devasurmnujrajivwvE:) deveN, AsureN ne nreNna vEwvo siht (invaR`H) invaR`
(sHp>te) a =ay Ke. (vne sragcair5=I deveN vgerena vEwvnI Ane vItrag cair5=I
invaR`nI ai =ay Ke.)

!Ika:- dxRn&an\an cair5=I, e te (cair5) vItrag hoy to, mo a =ay Ke


Ane tena=I j, e te srag hoy to, deveHAsureHnreHna vEwvklex$p bH\ a =ay Ke.
Aa=I mumuuAe [ fzvazuH hova=I vItragcair5 g/h` krvayoGy (_padey) Ke, Ane Ain
fzvazuH hova=I sragcair5 KoDvayoGy (hey) Ke. 6.
hve cair5nuH Sv$p kre Ke:

cair5 Ke te \mR Ke, je \mR Ke te saMy Ke


ne saMy vno mohowivhIn inj pir`am Ke. 7.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&antv&apn

11

cairZH qlu \m \m yStTsaMyimit inidRm.


mohowivhIn: pir`am AaTmno ih saMym.. 7..
Sv$pe cr`H cairZH, Svsmyv<iirTy=R:. tdev vStuSvwavTvamR:. xucEtNykaxnimTy=R:. tdev c y=aviS=taTmgu`TvaTsaMym. saMyH tu dxRncairZmohnIyodyapaidtsmStmohowawavadTyNtinivRkaro jIvSy pir`am:.. 7..
_________________________________________________________________

t`inycairZajIvSy smuTp>te. ikm. pra\IneiNyjint&ansuqivl`H, Sva\InatIiNy$pprm&ansuql`H


invaR`m.
sragcairZaTpundeRvasurmnu*yrajivwUitjnko
muQyv<ya ivixpu~ybN\o wvit, prMprya invaR`H ceit. Asure m|ye sMyGi: k=muTp>te
[it cet-indanbN\en sMyTvivra\naH kTva tZoTp>t [it &atVym. AZ inyen
vItragcairZmupadeyH sragH heyimit wava=R:.. 6.. A= inycairZSy pyaRy-namain
k=yamITyiwayH mnis sH\ayR sUZimdH in$pyit, Ovmg/eip ivvitsUZa= mnis
\<Tva=vaSy sUZSyag/e sUZimdmuictH wvTyevH iniTy sUZimdH itpadytIit patinkal`H
y=asHwvH svRZ &atVym-cairH cairZH kt<R qlu \Mmo qlu Sf!H \m wvit. \Mmo jo so
smo i i`io \m y: s tu xm [it inidR:. smo yStu xm: s: mohqohivhI`o
pir`amo
_________________________________________________________________

ANvya=R:- (cairZH) cair5 (qlu) qreqr (\mR:) \mR Ke. (y: \mR:) je \mR Ke
(tt saMym) te saMy Ke ([it inidRm) Aem (xamaH) kuH Ke. (saMyH ih) saMy
(mohowivhIn:) mohowriht Aevo (AaTmn: pir`am:) Aaano pir`am (wav) Ke.

!Ika:- Sv$pmaH crvuH (rmvuH) te cair5 Ke SvsmymaH v<i (A=aRt potana


SvwavmaH vtRvuH) Aevo teno A=R Ke, te j vStuno Svwav hova=I \mR Ke xu cEtNynuH
kaxvuH Aevo teno A=R Ke. te j y=aiS=t Aagu` hova=I (A=aRt ivmta ivnano
suiS=tAaano gu` hova=I) saMy Ke. Ane saMy, dxRnmohnIy t=a cair5mohnIyna
_dy=I _Tp =ta smSt moh Ane owna Awavne lI\e ATyHt inivRkar Aevo vno
pir`am Ke.

wava=R:- xu AaanI ]a$p sMykTv=I iv wav (A=aRt im+yaTv) te moh,


Ane inivRkar inz cEtNypir`it$p cair5=I iv wav (A=aRt AiS=rta) te ow. moh
Ane xow riht pir`am, saMy, \mR Ane cair5 Ae b\aH Aeka=Rvack Ke. 7.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

12

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

A=aTmnairZTvH ininoit-

pir`mid je` dVvH talH tMmyH it p~`H.


tMha \Mmpir`do Aada \Mmo mu`eyVvo.. 8..
pir`mit yen VyH tTkalH tNmyimit &Ptm.
tSmamRpir`t AaTma \m mNtVy:.. 8..

_________________________________________________________________

APp`o hu mohowivhIn: pir`am:. kSy. AaTmn:. hu Sf!imit. t=aih-xuicTSv$pe cr`H


cairZH, tdev cairZH im+yaTvragaidsHsr`$pe wavsHsare ptNtH ai`nmu<Ty
inivRkarxucEtNye \rtIit \mR:. s Ov \mR: SvaTmwavnoT=suqam<txItjlen kamko\aid$paiGjintSy sHsardu:qdahSyopxmkTvat xm [it. tt xuaTm]an$psMyTvSy ivnaxko dxRnmohaiw\ano moh [TyuCyte. inivRkarinlicv<i$p-cairZSy
ivnaxkairZmohaiw\an: ow [TyuCyte. tyoivR|vHskTvaTs Ov xmo mohowivhIn:
xuaTmpir`amo w~yt [Tyiway:.. 7.. A=awednyen \mRpir`t AaTmEv \m
wvtITyavedyit-pir`mid je` dVvH tale tMmyH it p~`H pir`mit yen pyaRye` VyH kt<R
tTkale tNmyH wvtIit &m yt: kar`at, tMha \Mmpir`do Aada \Mmo mu`edVvo tt:
kar`at \meR` pir`t AaTmEv \m mNtVy [it. t>=a-injxuaTm-pir`it$po iny\m
wvit.
pprmeaidwipir`am$po
Vyvhar\mRStavduCyte.
ytSten
ten
ivvitaivvitpyaRye`
pir`tH
VyH
tNmyH
wvit,
tt:
pUv\mRyen
pir`tStay:ip~DvdwednyenaTmEv \m wvtIit &atVym. tdip kSmat, _padankar`sxH
ih
kayRimit
vcnat.
t
punpadankar`H
xuaxuweden
i\a.
ragaidivkLprihtSvsHvedn&anmagmwaya xul|yanH va kevl&anoTpaE xuopadankar`H
wvit. AxuaTma tu ragadInamxuinyenaxuopadankar`H wvtIit sUZa=R:. OvH cairZSy
sHep_________________________________________________________________

hve AaanuH cair5p`uH (A=aRt Aaa j cair5 Ke Aem) nI kre Ke:

je wavmaH `me drv, te kaz tNmy te kuH


v te=I \mRmaH `mel \mR j `vuH. 8.

ANvya=R:- (VyH) je kaze (yen) je wav$pe (pir`mit) pir`me Ke


(tTkalH) te kaze (tNmyH) temy Ke ([it) Aem (&PtH) (ijneHdeve) kuH Ke (tSmat)
te=I (\mRpir`t: AaTma) \mRpir`t Aaa (\mR: mNtVy:) \mR `vo.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&antv&apn

13

yTqlu VyH yiSmNkale yen waven pir`imt tt tiSmn kale


iklaE*~ypir`tay:ip~DvNmyH wvit. ttoymaTma \meR` pir`to \mR Ov wvtIit
ismaTmnairZTvm.. 8..
A= jIvSy xuwaxuwxuTvH ininoit-

jIvo pir`mid jda suhe` Asuhe` va suho Asuho.


sue` tda suo hvid ih pir`amsBwavo.. 9..
jIv: pir`mit yda xuwenaxuwen va xuwoxuw:.
xuen tda xuo wvit ih pir`amSvwav:.. 9..

_________________________________________________________________

sUcn$pe` itIyS=le ga=aZyH gtm.. 8.. A= xuwaxuwxuopyogZye` pir`to jIv:


xuwaxuwxuopyogSv$po wvtITyupidxit-jIvo pir`mid jha suhe` Asuhe` va jIv: ktaR
yda pir`mit xuwenaxuwen va pir`amen suho Asuho hvid tda xuwen xuwo wvit, Axuwen
vaxuwo wvit. sue` tda suo ih xuen yda pir`mit tda xuo wvit, ih Sf!m.
_________________________________________________________________

!Ika:- qreqr je je kaze je wav$pe pir`me Ke te te kaze, _*`ta$pe


pir`mela loqHDna gozanI jem, temy Ke te=I Aa Aaa \meR pir`Myo =ko \mR j Ke. Aa
rIte AaanuH cair5p`uH is =yuH.

wava=R:- cair5 Aaano j wav Ke Aem 7 mI ga=amaH kuH htuH. Aa ga=amaH


Awednye Aem kuH ke jem _*`tawave pir`melo loqHDno gozo te pote j _*`ta KeloqHDno
gozo ne _*`ta udaH n=I, tem cair5wave pir`melo Aaa pote j cair5 Ke. 8.
hve vnuH xuwp`uH, Axuwp`uH Ane xup`uH (A=aRt v j xuw, Axuw Ane xu Ke
Aem) nI kre Ke:

xuw ke AxuwmaH `mtaH xuw ke Axuw Aaa bne,


xue `mtaH xu, pir`amSvwavI ho{ne. 9.

ANvya=R:- (jIv:) v, (pir`amSvwav:) pir`amSvwavI hova=I, (yda) yare


(xuwen va Axuwen) xuw ke Axuw wave (pir`mit) pir`me Ke (xuw: Axuw:) Tyare xuw ke
Axuw (pote j) =ay Ke (xuen) Ane yare xu wave pir`me Ke (tda xu: ih wvit)
Tyare xu =ay Ke.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

14

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

ydaymaTma xuwenaxuwen va ragwaven pir`mit tda jpataipCKragpir`tSfi!kvt pir`amSvwav: sn xuwoxuw wvit. yda pun: xuenaragwaven
pir`mit tda xuaragpir`tSfi!kvTpir`amSvwav: sn xuo wvtIit isH jIvSy
xuwaxuwxuTvm.. 9..
_________________________________________________________________

k=HwUt: sn. pir`amsBwavo pir`amsav: siit. t>=a-y=a Sfi!kmi`ivxeo


inmRloip jpapu*paidrk*`etopai\vxen rk*`etv` wvit, t=ayH jIv: Svwaven
xubuEkSv$poip
Vyvhare`
g<hS=apeya
y=asHwvH
sragsMyTvpUvRkdanpUjaidxuwanuanen, tpo\napeya tu mUlorgu`aidxuwanuanen pir`t: xuwo &atVy [it.
im+yaTvaivritmadkayyogpTyy$paxuwopyogenaxuwo
iv&ey:.
inyrTZyaTmkxuopyogen pir`t: xuo &atVy [it. ikHc jIvSyasHQyeylokmaZpir`ama: isaNte
m|ymitpya iw+yaaidctudRxgu`S=an$pe` ki=ta:. AZ aw<txae taNyev gu`S=anain
sHepe`axuwxuwxuopyog$pe` ki=tain. k=imit cet--im+yaTvsasadnim]gu`S=anZye
tartMyenaxuwopyog:, tdnNtrmsHytsMyGidexivrt-msHytgu`S=anZye tartMyen
xuwopyog:, tdnNtrmmaidI`kayaNt-gu`S=an!ke tartMyen xuopyog:, tdnNtrH
syoGyyoigijngu`S=anye xuopyogflimit wava=R:.. 9..
_________________________________________________________________

!Ika:- yare Aa Aaa xuw ke Axuw ragwave pir`me Ke Tyare sudpu*pna ke


tmalpu*pna (lal ke kaza) rHge pir`mela Sfi!knI jem, pir`amSvwavI hova=I xuw ke
Axuw =ay Ke (A=aRt te vqte Aaa pote j xuw ke Axuw Ke) Ane yare xu Aragwave
pir`me Ke Tyare xu ArHge (rHgrihtp`e) pir`mela Sfi!knI jem, pir`amSvwavI hova=I,
xu =ay Ke (A=aRt te vqte Aaa pote j xu Ke). Ae rIte vnuH xuwp`uH, Axuwp`uH Ane
xup`uH is =yuH.

wava=R:- Aaa svR=a kU!S= n=I, p` !kIne pir`mvuH teno Svwav Ke te=I jeva
jeva wave te pir`me Ke tevo tevo te pote ={ y Ke. jem Sfi!kmi` Svwave inmRz hova
KtaH yare lal ke kaza fUlna sHyoginime pir`me Ke Tyare lal ke kazo pote j =ay Ke,
tem Aaa Svwave xubuAekSv$pI hova KtaH vhare yare g<hS=dxamaH sMykTvpUvRk
danpUid xuw Anuan$p xuwopyoge Ane muindxamaH mUz gu` t=a _r gu` vgere xuw
Anuan$p xuwopyoge pir`me Ke Tyare pote j xuw =ay Ke, Ane im+yaTvaid paHc Tyy$p
Axuwopyoge pir`me Ke Tyare pote j Axuw =ay Ke. vzI jem Sfi!kmi` potana Svawaivk
inmRz rHge pir`me Ke Tyare pote j xu =ay Ke tem Aaa p` inyrTn5yak xuopyoge
pir`me Ke Tyare pote j xu =ay Ke.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&antv&apn

1p

A= pir`amH vStuSvwavTven ininoit-

`iT= iv`a pir`amH AT=o AT=H iv`eh pir`amo.


dVvgu`pjyT=o AT=o AiT=i`Vvo.. 10..
naiSt ivna pir`amm== ivneh pir`am:.
Vygu`pyRyS=o=iStTvinv<R:.. 10..
n qlu pir`ammNtre` vStu samalMbte. vStuno Vyaidiw: pir`amat
p<=guplMwawavai:pir`amSy qr]<kLpTvad Xymangorsaidpir`amivro\a.

_________________________________________________________________

A= inTyEkaNti`kEkaNtine\a= pir`ampir`aimno: prSprH k=HicdwedH dxRyit--`iT=


iv`a pir`amH AT=o mujIve tavTk+yte, ispyaRy$pxupir`amH ivna xujIvpda=
naiSt. kSmat. sH&al`yojnaidwedeip dexwedawavat. AT=H iv`eh pir`amo
muaTmpda= ivna [h jgit xuaTmoplMwl`: ispyaRy$p: xupir`amo naiSt. kSmat.
sH&aidwedeip dexwedawavat dVvgu`pjyT=o AaTmSv$pH VyH tZEv kevl&anadyo gu`a:
_________________________________________________________________

isaHtmaH vna AsHQy pir`amone m|ym v`Rn=I 14 gu`S=an$pe khevamaH Aaa Ke.
te gu`S=anone sHep=I ;_pyog'$pe v`RvtaH, =m 5` gu`S=anomaH tartMypUvRk (F!to
F!to) Axuwopyog, co=a=I Ka gu`S=an su\I tartMypUvRk (v\to v\to) xuwopyog,
satma=I barma gu`S=an su\I tartMypUvRk xuopyog Ane KeLlaH be gu`S=anomaH
xuopyognuH fzAavuH v`Rn k=Hict ={ xke Ke. 9.
hve pir`am vStuno Svwav Ke Aem nI kre Ke:

pir`am iv` n pda=R, ne n pda=R iv` pir`am Ke


gu`--pyRyiS=t ne AiStTvis pda=R Ke. 10.

ANvya=R:- ([h) Aa lokmaH (pir`amH ivna) pir`am ivna (A=R: naiSt) pda=R
n=I, (A= ivna) pda=R ivna (pir`am:) pir`am n=I (A=R:) pda=R (Vygu`pyaRyS=:)
gu`pyaRymaH rhelo Ane (AiStTvinv<R:) (_Tpady\/aEmy) AiStTv=I bnelo Ke.

!Ika:- pir`am ivna vStu hyatI \rtI n=I, kar` ke vStu aid vDe (A=aRt
e5kazwave) pir`am=I jdI AnuwvmaH (evamaH) AavtI n=I kem ke (1) pir`am
ivnanI vStu g\eDana ixHgDa sman Ke (2) t=a tene, evamaH Aavta gors

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

16

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

ANtre` vStu pir`amoip n samalMbte. Sva]ywUtSy vStunowave inra]ySy pir`amSy


xUNyTvsat. vStu pun$RtasamaNyl`e Vye shwaivivxel`eu gu`eu
kmwaivivxel`eu pyaRyeu VyviS=tmuTpadVyy\/aVE ymyaiStTven invRitRtinv<Rim. At:
pir`amSvwavmev.. 10..

_________________________________________________________________

is$p: pyaRy, [Tyul`eu Vygu`pyaRyeu ittIit Vygu`pyaRyS=o wvit. s k: ktaR.


AT=o prmaTmpda=R:, suv`RVypItTvaidgu`k~DlaidpyaRyS=suv`Rpda=Rvt. pun ikH$p:.
AiT=i`Vvo
xuVygu`pyaRya\arwUtH
yCKuaiStTvH
ten
inv<RoiStTvinv<R:,
suv`RVygu`pyaRyaiStTvinv<Rsuv`Rpda=Rvidit.
AymZ
taTpyaR=R:.
y=a-mujIve
Vygu`pyaRyZyH prSpraivnawUtH dixRtH t=a sHsairjIveip mit&anaidivwavgu`eu
nrnarkaidivwavpyaRyeu nyivwagen y=asHwvH iv&eym, t=Ev pulaid*vip. OvH
xuwaxuwxupir`amVyaQyanmuQyTven t<tIyS=le ga=ayH gtm.. 10.. A= vItragsragcairZsH&o: xuxuwopyogpir`amyo:
_________________________________________________________________

vgerena (dU\, dh Aaid) pir`amo sa=e 1ivro\ Aave Ke. (jem pir`am ivna vStu hyatI
\rtI n=I tem) vStu ivna pir`am p` hyatI \rta n=I, kar` ke SvAa]ywUt vStuna
AwavmaH (A=aRt potane Aa]y$p je vStu te n hoy to) inra]y pir`amne xUNyp`ano
sHg Aave Ke.
vzI vStu to 2RvtasamaNySv$p maH, shwavI ivxeSv$p (sa=e sa=e rhenara
ivxeowedo jemnuH Sv$p Ke Aeva) gu`omaH Ane mwavI ivxeSv$p pyaRyomaH rhelI Ane
_Tpady\/aEmy AiStTv=I bnelI Ke ma!e vStu pir`amSvwavvazI j Ke.
wava=R:- yaH yaH vStuH evamaH Aave Ke TyaH TyaH pir`am evamaH Aave Ke jem ke
gors tena dU\, dh, FI, Kax vgere pir`am siht j evamaH Aave Ke. yaH pir`am n=I TyaH
vStu p` n=I jem kekazax, suHvazp vgere pir`am n=I to g\eDana ixHgDa$p vStu p`
n=I. ma!e is =yuH ke vStu pir`am ivna hotI j n=I. jem vStu pir`am ivna hotI n=I
tem pir`am p` vStu ivna hota n=I kar` ke vStu$p Aa]y ivna pir`am kona Aa\are
rhe? gors$p Aa]y ivna dU\, dh vgere pir`am kona Aa\are =ay?
_________________________________________________________________

1. e vStune pir`am ivnanI manvamaH Aave to gors vgere vStuAona dU\, dh Aaid
pir`amo Ty deqay Ke tenI sa=e ivro\ Aave.
2. kaznI ApeaAe !kvuH tene A=aRt kazApeit vahne ca{ A=va Rvta khevamaH
Aave Ke. RtasamaNy A=aRt AnaidAnHt co (kazApeit) vahsamaNy te .

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&antv&apn

17

A= cairZpir`amsHpkRsMwvvto: xuxuwpir`amyopadanhanay flmaloc-yit-

\Mme` pir`dPpa APpa jid susHpyogjudo.


pavid i`Vva`suhH suhovjuo v sGgsuhH.. 11..
\meR` pir`taTma AaTma yid xusHyogyut:.
aPnoit invaR`suqH xuwopyuo va SvgRsuqm.. 11..

_________________________________________________________________

sHepe` flH dxRyit-\Mme` pir`dPpa APpa \MmeR` pir`taTma pir`tSv$p: symaTma


jid susHpyogjudo yid ceCKuopyogaiw\anxusHyogpir`amyut: pir`to wvit pavid
i`Vva`suhH tda invaR`suqH aPnoit. suhovjuo v sGgsuhH xuwopyogyut: pir`t sn
SvgRsuqH
aPnoit.
[to
ivStrm-[h
\mRxBdenaihHsal`:
sagarangar$pSt=ommaidl`o rTnZyaTmko va, t=a mohowriht AaTmpir`am: xuvStuSvwaveit
g<te. s Ov \mR: pyaRyaNtre` cairZH w~yte. ;cairH qlu \Mmo' [it vcnat. t
cairZmptsHymopeasHymweden sragvItragweden va xuwopyogxuopyogweden c i\a wvit.
tZ
_________________________________________________________________

vzI vStu to gu`pyaRymy Ke. TyaH 5Ekailk Rv vahsamaNy te Ke, sa=e


sa=e rhenara wedo te gu`o Ke Ane me me =ta wedo te pyaRyo Ke. AavaH , gu` ne pyaRynI
Aekta ivnanI ko{ vStu hotI n=I. bI rIte khIAe to, vStu _Tpady\/aEmy Ke A=aRt
te pje Ke, iv`se Ke Ane !ke Ke. Aam te gu`pyaRymy Ane _Tpady\/aEmy
hova=I, temaH iya (pir`mn) =ya j kre Ke. ma!e pir`am vStuno Svwav j Ke. 10.
hve jemne cair5pir`am sa=e sHpkR (sHbH\) Ke Aeva je xu Ane xuw (be karna)
pir`amo temna g/h` t=a Tyag ma!e (xu pir`amne g/hva Ane xuw pir`amne KoDva
ma!e) temnuH fz ivcare Ke:
_________________________________________________________________

e \mRpir`tSv$p v xuopyogI hoy to


te pamto invaR`suq, ne SvgRsuq xuwyu e. 11.

ANvya=R:- (\meR` pir`taTma) \meR pir`mela Sv$pvazo (AaTma) Aaa (yid)


1"e (xusHyogyut:) xu _pyogmaH eDayelo hoy to (invaR`suqH) mona suqne
(aPnoit) pame Ke (xuwopyu: va) Ane e xuw _pyogvazo hoy to (SvgRsuqH) SvgRna
suqne (bH\ne) pame Ke.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

18

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

ydaymaTma \mRpir`tSvwav: xuaepyogpir`itmuhit tda in:TynIkxitya


SvkayRkr`sm=RcairZ: saaNmomvaPnoit. yda tu \mRpir`tSvwavoip xuwopyogpir`Tya sHgCKte tda sTynIkxitya SvkayRkr`asm=R: k=HicikayRkaircairZ: ixiqtPtF<topispuo dahdu:qimv SvgRsuqbN\mvaPnoit. At: xuopyog
_padey: xuwopyogo hey:.. 11..
A= cairZpir`amsHpkaRsHwvadTyNtheySyaxuwpir`amSy flmalocyit-

Asuhodye` Aada k`ro itiryo wvIy `er[yo.


dqshSseihH sda AiwH\udo wmid AHtH.. 12..

_________________________________________________________________

yCKusHyogxBdvaCyH
xuopyogSv$pH
vItragcairZH
ten
invaR`H
lwte.
inivRkLpsmai\$pxuopyogxTywave sit sda xuwopyog$psragcairZe` pir`mit tda
pUvRmnaklTvl`parmai=RksuqivprItmaklTvoTpadkH
SvgRsuqH
lwte.
pat
prmsmai\samg/Isave moH c
_________________________________________________________________

!Ika:- yare Aa Aaa \mRpir`t Svwavvazo vtRto =ko xuopyogpir`itne vhn


kre Ke!kavI raqe Ke Tyare, je ivro\I xi ivnanuH hovane lI\e potanuH kayR krvane sm=R Ke
Aeva cair5vazo hova=I, (te) saat mone pame Ke Ane yare te \mRpir`t Svwavvazo
hova KtaH xuwopyog pir`it sa=e eDay Ke Tyare, je ivro\I xi siht hovane lI\e
SvkayR krvane Asm=R Ke Ane k=Hict iv kayR krnaruH Ke Aeva cair5vazo hova=I, jem
AiG=I grm =yeluH FI jena _pr KaH!vamaH AauH hoy te pu dahdu:qne pame Ke tem,
SvgRsuqna bH\ne pame Ke. Aa=I xuopyog _padey Ke Ane xuwopyog hey Ke.

wava=R:- jem FI Svwave xItzta _Tp krnaruH hova KtaH grm FI=I dJay Ke, tem
cair5 Svwave mo krnaruH hova KtaH srag cair5=I bH\ =ay Ke. jem @HDuH FI xItzta
_Tp kre Ke, tem vItrag cair5 saat monuH kar` Ke. 11.
hve cair5pir`am sa=e sHpkR ivnano hova=I je ATyHt hey Ke Aeva Axuw pir`amnuH
fz ivcare Ke:

Axuwodye Aaa kunr, ityc ne narkp`e


inTye shs/ du:qe pIiDt, sHsarmaH Ait Ait wme. 12.
_________________________________________________________________

dan, pU, pHcmhav/t, devgu\mR Tye rag [Tyaid$p je xuwopyog Ke te cair5no ivro\I Ke.
ma!e srag (A=aRt xuwopyogvazuH) cair5 ivro\I xi siht Ke Ane vItrag cair5 ivro\I
xi riht Ke.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&antv&apn

19

AxuwodyenaTma knriStyRGwUTva nEriyk:.


du:qshs/E: sda Aiwd/uto w/mTyTyNtm.. 12..
ydaymaTma mnagip \mRpir`itmnasadyNnxuwopyogpir`itmalMbte tda
kmnu*yityRnarkw/m`$pH du:qshs/bN\mnuwvit. ttairZlvSyaPywavadTyNthey
Ovaymxuwopyog [it.. 12.. OvmympaStsmStxuwaxuwopyogv<i: xuopyogv<imaTmsaTkvaR`: xuopyogai\karmarwte.
_________________________________________________________________

lwte [it sUZa=R:.. 11.. A= cairZpir`amasHwvadTyNtheySyaxuwopyogSy flH dxRyitAsuhodye` Axuwodyen Aada AaTma k`ro itiryo wvIy `er[yo knriStyRnarko wUTva.
ikH kroit. duqshSseihH sda AiwH\udo wmid AHtH du:qshs/E: sda svRkalmiwut:
kdi=Rt:
pIiDt:
sn
sHsare
ATyNtH
w/mtIit.
t=aihinivRkarxuaTmtvic$pinysMyTvSy tZEv xuaTmNyiviicv<i$piny-cairZSy
c ivl`en ivprItaiwinvexjnken ]utanuwUtpeiNyivyaiwlatI-v/sHex$pe`
caxuwopyogen
ydupaijRtH
papkmR
tdudyenaymaTma
shjxuaTmanNdEkl`parmai=RksuqivprIten du:qen du:iqt: sn SvSvwavwavnaCyuto wUTva sHsareTyNtH
w/mtIit taTpyaR=R:. OvmupyogZyflk=n$pe` ctu=RS=le ga=ayH gtm.. 12.. A=
xuwaxuwopyogyH
inynyen
heyH
&aTva
xuopyogai\karH
arwma`:,
xuaTmwavnamaTmsaTkvaR`: sn jIvSy oTsahna= xuopyogflH kaxyit. A=va
itIypatinka y>ip xuopyogflmg/e &anH suqH c sHepe` ivStre` c k=yit t=aPyZaip
pIi@kayaH sUcnaH kroit. A=va t<tIypatinka-pUv xuopyogflH invaR`H wi`timdan
puninRvaR`Sy
_________________________________________________________________

ANvya=R:- (Axuwodyen) Axuw _dy=I (AaTma) Aaa (knr:) kumnu*y (hlko


mnu*y), (ityRg) ityc (nEriyk:) Ane nark (wUTva) ={ne (du:qshs/E:) hro du:qo=I
(sda Aiwut:) sda pIiDt =to (ATyHtH w/mit) (sHsarmaH) ATyHt wme Ke.
!Ika:- yare Aa Aaa jra p` \mRpir`itne nih a krto =ko
Axuwopyogpir`itne AvlHbe Ke, Tyare te kumnu*yp`e, itycp`e Ane narkp`e pirw/m`$p
hro du:qona bH\ne Anuwve Ke te=I cair5na lexma5no p` Awav hova=I Aa
Axuwopyog ATyHt hey j Ke. 12.
Aa rIte Aa (wgvan kuHdkuHdacayRdev) smSt xuwaxuwopyogv<ine (xuw _pyog$p
Ane Axuw _pyog$p pir`itne) ApaSt krIne (itrSkarIne) xuop

_________________________________________________________________

ApaSt krvuH itrSkarvuH trKoDvuH hey g`vuH dUr krvuH KoDI devuH.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

20

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

tZ xuopyogflmaTmn: oTsahna=RmiwaEit-

A[symadsmuT=H ivsyatIdH A`ovmm`HtH.


AVvuiCK~`H c suhH suuvAogPpisa`H.. 13..
AitxymaTmsmuT=H ivyatItmnaEpMymnNtm.
AVyuiCKNnH c suqH xuopyogisanam.. 13..
AasHsarapUvRprmautaad$pTvadaTmanmevai]Ty v<TvaTpra]yinrpeTvadTyNtivl`TvaTsmStayitinrpaiyTvaErNtyRvtRmanTvaaitxyvdaTmsmuT=H ivyatIt_________________________________________________________________

flmnNtsuqH k=ytIit patinkaZySya= mnis \<Tva sUZimdH itpadyit-A[syH


AasHsaraeveNaidsuqeWyoPypUvaRutprmaad$pTvaditxySv$pH,
AadsmuT=H
ragaidivkLprihtSvxuaTmsHivismuTpTvadaTmsmuT=H,
ivsyatIdH
inivRyprmaTmtvitpwUtpeiNyivyatItTvaiyatItH,
A`ovmH
inpmprmanNdEkl`TvenopmarihtTvadnupmH, A`HtH AnNtagaimkale ivnaxa_________________________________________________________________

yogv<ine Aasat (Aa$p, pota$p) krta =ka xuopyogAi\kar x$ kre Ke. temaH
(=m) xuopyogna fzne Aaana oTsahn ma!e xHse Ke:

ATyHt, AaoTp, ivyatIt, Anup, AnHtne


ivCKedhIn Ke suq Aho xuopyogisne. 13.

ANvya=R:- (xuopyogisanaH) xuopyog=I in*p =yela AaaAonuH


(kevzIwgvHtonuH Ane iswgvHtonuH) (suqH) suq (AitxyH) Aitxy, (AaTmsmuT=H)
AaoTp, (ivyatItH) ivyatIt (AtIiNy), (AnaEpMyH) Anupm (_pma ivnanuH),
(AnHtH) AnHt (AVyuiCKNnH c) Ane AiviCK (AtU!k) Ke.

!Ika:- (1) Anaid sHsar=I je Aahlad pUveR kdI Anuwvayo n=I Aeva ApUvR, prm
Adwut Aahlad$p hova=I ;Aitxy', (2) Aaane j Aa]y krIne (Svai]t) vtRtuH
hova=I ;AaoTpNn', (3) pra]y=I inrpe hova=I (SpxR, rs, gH\, v`R Ane xBdna
t=a sHkLpivkLpna Aa]ynI Apea ivnanuH hova=I) ;ivyatIt', (4) ATyHt ivl`
hova=I (A=aRt bIH suqo=I tdn iwNn
_________________________________________________________________

in*pNn =vuH nIpjvuH fz$p =vuH is =vuH. (xuopyog=I in*pNn =yela Ae!le xuopyog$p
kar`=I kayR$p =yela.)

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&antv&apn

21

mnaEpMymnNtmVyuiCKNnH c xuopyogin*pNnanaH suqmtStTsvR=a a=RnIym.. 13..


A= xuopyogpir`taTmSv$pH in$pyit-

suividdpyT=suo sHjmtvsHjudo ivgdrago.


sm`o smsuhduqo wi`do suovAogo i.. 14..
suividtpda=RsUZ: sHymtp:sHyuto ivgtrag:.
]m`: smsuqdu:qo wi`t: xuopyog [it.. 14..

_________________________________________________________________

wavadimtTvaanNtH, AVvuiCK~`H c AsatodyawavairNtrTvadiviCKH c suhH Ovmuivxe`ivixH suqH wvit. keam. suuvAogPpisa`H vItragprmsamaiykxBdvaCyxuopyogen isa _Tpa yehRiTsaSteaimit. AZedmev suqmupadeyTven inrNtrH
wavnIyimit wava=R:.. 13.. A= yen xuopyogen pUvsuqH wvit tTpir`tpul`H
kaxyit--suividdpyT=suo suu sHxyaidrihtTven ividta &ata roicta
injxuaTmaidpda=aRStTitpadksUZai` c yen s suividtpda=RsUZo w~yte. sHjmtvsHjudo
bae VyeiNyVyavtRnen DjIvr`en caWyNtre injxuaTmsHiviblen Sv$pe sHymnat
sHymyu:,
baaWyNtrtpoblen
kamko\aidxZuiwrqi~DttapSy
SvxuaTmin
tpnaijynap:sHyu:. ivgdrago vItrag_________________________________________________________________

l`vazuH hova=I) ;Anupm', (p) smSt AagamI kazmaH kdI nax nih pamtuH hova=I
;AnHt', Ane (6) AHtr pDa ivna vtRtuH hova=I ;AiviCKNn'AavuH xuopyog=I in*pNn
=yela AaaAonuH suq Ke ma!e te (suq) svR=a a=RnIy Ke (A=aRt svR kare [CKvayoGy
Ke). 13.
hve xuopyoge pir`mela AaanuH Sv$p in$pe Ke:

suividtsU5pda=R, sHymtp siht, vItrag ne


suqdu:qmaH sm ]m`ne xuopyog ijno khe. 14.

ANvya=R:- (suividtpda=RsUZ:) jem`e (inj xu Aaaid) pda=ne Ane sU5one


sarI rIte ~yaH Ke, (sHymtp:sHyut:) je sHym Ane tp siht Ke, (ivgtrag:) je vItrag
A=aRt ragriht Ke (smsuqdu:q:) Ane jemne suqdu:q sman Ke, (]m`:) Aeva ]m`ne
(muinvrne) (xuopyog: [it wi`t:) ;xuopyogI' khevamaH Aaa Ke.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

22

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

sUZa=R&anblen SvprVyivwagpir&an]aniv\ansm=RTvaTsuividtpda=RsUZ:.
sklDjIvinkayinxuMwnivkLpaTpHceiNyaiwlaivkLpa VyavTyaRTmn: xuSv$pe
sHymnat, Sv$piv]aNtinStrcEtNytpnaCc sHymtp:sHyut:. sklmohnIyivpakivvekwavnasaEvSf!IktinivRkaraTmSv$pTvaigtrag:. prmklavloknannuwUyman-

_________________________________________________________________

xuaTmwavnablen smStragaiddorihtTvaigtrag:. smsuhduqo inivRkarinivRkLpsma\eta smuTpa t=Ev prmanNdsuqrse lIna tya inivRkarSvsHivi$pa ya tu
prmkla tdvMweneaineiNyivyeu hRivadrihtTvaTsmsuqdu:q:. sm`o OvHgu`-ivix:
]m`: prmmuin: wi`do suovAogo i xuopyogo wi`t [Tyiway:.. 14.. OvH
xuopyogflwUtanNtsuqSy xuopyogpir`tpuSy c k=n$pe` pmS=le ga=ayH
gtm..
[it ctudRxga=aiw: S=lpken pIi@kaiw\an: =moNtrai\kar: sma:..
tdnNtrH samaNyen svR&isi&aRnivcar: sHepe` xuopyogflH ceit k=n$pe`
ga=a-

_________________________________________________________________

!Ika:- sU5ona A=Rna &anbz vDe Sv Ane prna ivwagna 1pir&anmaH,


]anmaH Ane iv\anmaH (Aacr`maH) sm=R hova=I (A=aRt Sv ne prnuH iwNnp`uH
~yuH hova=I, ]uH hova=I Ane AmlmaH mUkuH hova=I) je (]m`) ;pda=ne Ane (pda=na
itpadk) sU5one jem`e sarI rIte ~yaH Ke Aeva' Ke, smSt K vinkayne h`vana
ivkLp=I Ane paHc iyo sHbH\I Aiwlaana ivkLp=I Aaane 2av< krIne AaanuH xu
Sv$pmaH sHymn kyu hova=I Ane 3Sv$piv]aHt 4inStrHg cEtNy ptptuH hova=I je ;sHym
Ane tp siht' Ke, skz mohnIyna ivpak=I wednI wavnana _Tk<p`a vDe (A=aRt smSt
mohnIykmRna _dy=I iwNnp`anI _Tk< wavna vDe) inivRkar AaSv$pne g! kyu hova=I
je ;vItrag' Ke Ane prm kzana Avloknne lI\e xatavednIy t=a AxatavednIyna
ivpak=I nIpjtaH je suq du:q te suqdu:qjint pir`amnI ivmta nih AnuwvatI hova=I
(A=aRt prm suqrsmaH lIn inivRkar SvsHvedn$p
_________________________________________________________________

1. pir&an pUruH &an &an.


2. av< krIne paKo vazIne A!kavIne Alg krIne.
3. Sv$piv]aHt Sv$pmaH @rI gyeluH.
4. inStrHg trHg ivnanuH cHczta riht xaHt ivkLp vgrnuH.
p. tpvuH tapvHt hovuH JzhzvuH dedIPyman hovuH.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&antv&apn

23

satasatvednIyivpakinvRitRtsuqdu:qjintpir`amvEMyTvaTsmsuqdu:q: ]m`: xuopyog [Tyiw\Iyte.. 14..


A= xuopyoglawanNtrwaivxuaTmSvwavlawmiwnNdit-

_vAogivsuo jo ivgdavr`HtraymohrAo.
wUdo symevada jaid parH `eywUda`H.. 15..
_pyogivxuo yo ivgtavr`aNtraymohrja:.
wUt: SvymevaTma yait parH &eywUtanam.. 15..

_________________________________________________________________

skm. tZ S=lctuyH wvit, tiSmn =mS=le svR&Sv$pk=na= =mga=a,


SvyMwUk=na= itIya ceit ;_vAogivsuo' [Tyaid ga=aym. A= tSyEv wgvt
_TpadVyy\/aEVyS=apna= =mga=a, punrip tSyEv #Ikr`a= itIya ceit ;wHgivhI`o'
[Tyaid ga=aym. A= svR&]anenanNtsuqH wvtIit dxRna= ;tH sVvvirH' [Tyaid
sUZmekm. A=atIiNy&ansaEQypir`mnk=nmuQyTven =mga=a, kevilwuiinrakr`muQyTven itIya ceit ;pqI`Fa[kMmo' [it w<it ga=aym. OvH itIyaNtrai\kare
S=lctuyen smuday_________________________________________________________________

prm kzana Anuwvne lI\e [ain sHyogomaH hRxokaid ivy pir`amo nih Anuwvata
hova=I) je 1;smsuqdu:q' Ke, Aeva ]m` xuopyogI khevay Ke. 14.
hve xuopyognI ai pKI turt j (AHtr pDa ivna) =tI xu AaSvwavnI
(kevz&annI) aine xHse Ke:

je _pyogivxu te mohaidFaitrj =kI


Svymev riht =yo =ko &eyaNtne pame shI. 1p.

ANvya=R:- (y:) je (_pyogivxu:) _pyogivxu (A=aRt xuopyogI) Ke,


(AaTma) te Aaa (ivgtavr`aNtraymohrja:) &anavr`, dxRnavr`, AHtray Ane moh$p
rj=I riht (Svymev wUt:) Svymev =yo =ko (&eywUtanaH) &eywUt pda=na (parH yait)
parne pame Ke.
_________________________________________________________________

1. smsuqdu:q suq Ane du:q (A=aRt [ tem j Ain sHyog) bHne jemne sman Ke Aeva.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

24

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

yo ih nam cEtNypir`aml`enopyogen y=axi ivxuo wUTva vtRte s qlu


itpdmui>manivixivxuixidg/iN=tasHsarb#trmohg/iN=tyaTyNtinivRkarcEtNyo inrStsmSt&andxRnavr`aNtraytya in:itFivj<iMwtaTmxi Svymev wUto
&eyTvmapNnanamNtmvaPnoit. [h iklaTma &anSvwavo &anH tu &eymaZH tt:
smSt&eyaNtvRitR&anSvwavmaTmanmaTma xuopyogsadadevasadyit.. 15..

_________________________________________________________________

patinka. t>=a--A= xuopyoglawanNtrH kevl&anH wvtIit k=yit. A=va


itIypatinka--kNdkNdacayRdeva: sMbo\nH kvRiNt, he ixvkmarmharaj, koPyaswVy:
sHepic: pIi@kaVyaQyanmev ]uTvaTmkay kroit, ANy: koip punivRStric: xuopyogen
sHjatsvR&Sy &ansuqaidkH ivcayR padaTmkay krotIit VyaQyait--_vAogivsuo jo
_pyoegen xuopyogen pir`amen ivxuo wUTva vtRte y: ivgdavr`HtraymohrAo wUdo
ivgtavr`aNtraymohrjowUt: sn. k=m. symev inyen Svyyev Aada s pUv AaTma
jaid yait gCKit. ikH. parH parmvsanm. keam. `eywUda`H &eywUtpda=aRnam. sv
janatITy=R:. Ato ivStr:--yo inmhxuaTm-sHivil`en xuopyogsH&enagmwaya
p<=vivtkmRvIcar=mxu|yanen
pUv
inrvxemohp`H
kTva
tdnNtrH
ragaidivkLpopai\rihtSvsHivil`enEkTvivtkaR-vIcarsH&itIyxu|yanen
I`kaygu`S=aneNtmuRhUtRkalH
iS=Tva
tSyEvaNTysmye
&andxRnavr`vIyaRNtrayaiw\anFaitkmRZyH yugpinaxyit, s jgTZykalZyvitRsmStvStugtanNt\maR`aH yugpTkaxkH kevl&anH aPnoit. tt: iS=tH xuopyogaTsvR&o
wvtIit.. 15..
_________________________________________________________________

!Ika:- je (Aaa) cEtNypir`amSv$p _pyog vDe y=axi ivxu ={ne vteR Ke te


(Aaa), jene pde pde (pgle pgle, pyaRye pyaRye) ivix ivxuixi g! =tI y Ke
Aevo hovane lI\e, Anaid sHsar=I bH\ayelI #tr mohg/Hi= KU!I jva=I ATyHt inivRkar
cEtNyvazo Ane smSt &anavr`, dxRnavr` t=a AHtray n =va=I inivR qIlelI
Aaxivazo Svymev =yo =ko, &eyp`ane pamela (pda=)na AHtne pame Ke.
Ah (Aem kuH ke), Aaa &anSvwav Ke Ane &an &eyma` Ke te=I smSt &eyonI
AHdr pesnaruH (A=aRt temne `naruH) &an jeno Svwav Ke Aeva Aaane Aaa
xuopyogna sad=I j a kre Ke.
_________________________________________________________________

ivix v\are Asa\ar` qas.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )
A= xuopyogjNySy
maTmayTvH >otyit-

&antv&apn
xuaTmSvwavlawSy

2p
karkaNtrinrpetyaTyNt-

th so lshavo sVv~hU sVvlogpidmihdo.


wUdo symevada hvid syHwu i i`io.. 16..
t=a s lB\Svwav: svR&: svRlokpitmiht:.
wUt: SvymevaTma wvit SvyMwUirit inidR:.. 16..
AyH qLvaTma xuopyogwavnanuwavTyStimtsmStFaitkmRtya smuplB\xuanNtxiicTSvwav:, xuanNtxi&aykSvwaven SvtNZTvadg<hItkt<RTvai\kar:,
_________________________________________________________________

A= xuopyogjNySy xuaTmSvwavlawSy iwkarkinrpeTvenaTma\InTvH kaxyit-th so


lshavo
y=a
inyrTnZyl`xuopyogsadaTsv
janait
t=Ev
s:
pUvlB\xuaTmSvwav: sn Aada AymaTma hvid syHwu i i`io SvyMwUwRvtIit inidR:
ki=t:.
_________________________________________________________________

wava=R:- xuopyogI v `e `e ATyHt xui a krto y Ke Ane Ae rIte


mohno y krI inivRkar cetnavazo ={ne, barma gu`S=anna KeLla smye &anavr`,
dxRnavr` Ane AHtrayno yugpd y krI svR &eyone `nara kevz&anne a kre Ke. Aa
rIte xuopyog=I j xuaSvwavno law =ay Ke. 1p.
hve xuopyog=I =tI xuaSvwavnI ai ANy karko=I inrpe (SvtH5) hova=I
ATyHt Aaa\In Ke (lexma5 pra\In n=I) Aem kaxe Ke:

svR&, lB\Svwav ne i5jgeHpUijt Ae rIte


Svymev v =yo =ko tene SvyHwU ijno khe. 16.

ANvya=R:- (t=a) Ae rIte (s: AaTma) te Aaa (lB\Svwav:) Svwavne pamelo,

(svR&:) svR& (svRlokpitmiht:) Ane 1svR (5`e) lokna Ai\pitAo=I pUijt (Svymev
wUt:) Svymev =yo hova=I (SvyHwU: wvit) ;SvyHwU' Ke ([it inidR:) Aem ijneNdeve kuH
Ke.

!Ika:- xu _pyognI wavnana wav=I smSt Faitkm n =yaH hova=I je`e xu


AnHtxivazo cEtNySvwav a ky Ke Aevo Aa (pUv)

_________________________________________________________________

1. svR lokna Ai\pitAo 5`e lokna SvamIAosureNo, AsureNo ne cvtAo,

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

26

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

xuanNtxi&anivpir`mnSvwaven aPyTvat kmRTvH klyn, xuanNtxi&anivpir`mnSvwaven sa\ktmTvat kr`Tvmnuivw/a`:, xuanNtxi&anivpir`mnSvwaven kmR`a smai]yma`Tvat sHdanTvH d\an:, xuanNtxi&anivpir`mnsmye
pUvRv<_________________________________________________________________

ikHivixo wUt:. sVv~hU sVvlogpidmihdo wUdo svR&: svRlokpitmiht wUt: sHjat:.


k=m. symev inyen Svymeveit t=aih-AiwNnkarkicdanNdEkcEtNySvwaven SvtNZTvat
ktaR wvit. inTyanNdEkSvwaven SvyH aPyTvat kmRkarkH wvit. xucEtNy_________________________________________________________________

Aaa, (1) xu AnHtxivaza &aykSvwavne lI\e SvtH5 hova=I je`e ktaRp`ano Ai\kar
g/h` ky Ke Aevo, (2) xu AnHtxivaza &an$pe pir`mvana Svwavne lI\e pote j
aPy hova=I (pote j a =to hova=I) kmRp`ane Anuwvto, (3) xu AnHtxivaza
&an$pe pir`mvana Svwavne lI\e pote j sa\ktm (_Tk< sa\n) hova=I kr`p`ane
\rto, (4) xu AnHtxivaza &an$pe pir`mvana Svwavne lI\e pote j kmR vDe smai]t
=to hova=I (A=aRt kmR potane j devamaH AavtuH hova=I) sHdanp`ane \ar` krto, (p)
xu AnHtxivaza &an$pe pir`mvana smye pUveR vteRla 1ivkz&anSvwavno nax =va
KtaH shj&anSvwav vDe pote j \/uvp`ane AvlHbto hova=I Apadanp`ane \ar` krto,
Ane (6) xu AnHtxivaza &an$pe pir`mvana Svwavno pote j Aa\ar hova=I
Ai\kr`p`ane Aasat krto(Ae rIte) Svymev K kark$p =to hova=I, A=va _Tpi
ApeaAe 2wavwede iw Faitkmne dUr krIne Svymev AaivwURt =yo hova=I, ;SvyHwU'
khevay Ke.
Aa=I Aem kuH keiny=I prnI sa=e Aaane karkp`ano sHbH\ n=I, ke je=I
xuaSvwavnI aine ma!e samg/I (ba sa\no) xo\vanI g/ta=I vo (nkama)
prtH5 =ay Ke.

wava=R:- ktaR, kmR, kr`, sHdan, Apadan Ane Ai\kr`Ae K karkonaH nam Ke.
je SvtH5p`e (Sva\Inp`e) kre te ktaR ktaR jene phcea kre te kmR sa\ktm A=aRt
_Tk< sa\n te kr` kmR jene devamaH Aave A=va jena ma!e krvamaH Aave te sHdan jemaH=I
kmR krvamaH Aave AevI \/uv vStu te Apadan jemaH A=aRt jena Aa\are kmR krvamaH Aave te
Ai\kr`. Aa K karko vhar Ane iny Aem
_________________________________________________________________

1. ivkz &an ApU`R (mit]utaid) &an


2. wavwede iw Faitkm ne wavAeva be wedvazaH Faitkm Faitkm ne wav
Faitkm.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&antv&apn

27

ivkl&anSvwavapgmeip shj&anSvwaven \/uvTvalMbnadpadanTvmupaddan:, xuanNtxi&anivpir`mnSvwavSya\arwUtTvadi\kr`TvmaTmsaTkvaR`:, Svymev !karkI$pe`opjayman:, _TpiVypeya VywavwediwNnFaitkmaR~ypaSy SvymevaivwURtTvaa


SvyHwUirit inidRXyte. Ato n inyt: pre` shaTmn: karkTvsMbN\oiSt, yt:
xuaTmSvwavlaway samg/ImagR`Vyg/tya prHtZEwURyte.. 16..
_________________________________________________________________

Svwaven
sa\ktmTvaTkr`karkH
wvit.
inivRkarprmanNdEkpir`itl`en
xuaTmwav$pkmR`a smai]yma`TvaTsHdanH wvit. t=Ev pUvRmTyaid&anivkLpivnaxePyqi~DtEkcEtNykaxenaivnrTvadpadanH
wvit.
inyxucEtNyaidgu`SvwavaTmn:
Svymeva\arTvadi\kr`H wvtITywed_________________________________________________________________

be karnaH Ke. yaH prna inim=I kayRnI isi khevamaH Aave TyaH vhar karko Ke Ane yaH
potana j _padan kar`=I kayRnI isi khevamaH Aave TyaH iny karko Ke.
vhar karkonuH aHt Aa ma`e Ke: kuHwar ktaR Ke FDo kmR Ke dHD, c, dorI vgere
kar` Ke jz wrnar ma!e kuHwar FDo kre Ke te=I jz wrnar sHdan Ke !oplamaH=I ma!I
l{ne FDo kre Ke te=I !oplo Apadan Ke jmInna Aa\are FDo kre Ke te=I jmIn Ai\r` Ke.
AamaH b\aHy karko udaH jdaH Ke. ANy ktaR Ke, ANy kmR Ke, ANy kr` Ke, ANy sHdan,
ANy Apadan Ane ANy Ai\kr` Ke. prma=eR ko{ ko{nuH ktaRhtaR ={ xktuH n=I ma!e
Aa vhar K karko AsTy Ke. teAo ma5 _pcirt AsdwUt vharny=I khevamaH Aave Ke.
iny=I ko{ ne ANy sa=e karkp`ano sHbH\ Ke j nih.
iny karkonuH aHt Aa ma`e Ke : ma!I SvtH5p`e FDa$p kayRne phce Kea kre
Ke te=I ma!I ktaR Ke Ane FDo kmR Ke A=va, FDo ma!I=I AiwNn hova=I ma!I pote j kmR
Ke potana pir`mnSvwav=I ma!IAe FDo ky te=I ma!I pote j kr` Ke ma!IAe FDa$p kmR
potane j AaPyuH te=I ma!I pote j sHdan Ke ma!IAe potanamaH=I ipHD$p AvS=a n krIne
FDa$p kmR kyu Ane pote to \/uv rhI te=I pote j Apadan Ke ma!IAe potana j Aa\are FDo
ky te=I pote j Ai\kr` Ke. Aa rIte iny=I Kye karko Aek j maH Ke. prma=eR Aek
bIne shay nih krI xktuH hova=I Ane pote j, potane, potana=I, potane ma!e,
potanamaH=I, potanamaH krtuH hova=I Aa iny K karko j prm sTy Ke.
_pyuR rIte pote j potanI AnHt xi$p sHpda=I pirpU`R hova=I pote j K
kark$p ={ne potanuH kayR inpvvane sm=R Ke tene ba samg/I kaH{ mdd krI xktI n=I.
ma!e kevz&an a krva [CKnar AaaAe ba

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

28

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

A= SvayMwuvSyaSy xuaTmSvwavlawSyaTyNtmnpaiyTvH k=HicduTpadVyy\/a-E


VyyuTvH calocyit-

wHgivhI`o y wvo sHwvpirvijdo iv`aso ih.


ivjid tSsev pu`o i@idsHwv`assmvayo.. 17..
_________________________________________________________________

!karkI$pe` Svt Ov pir`mma`: symaTma prmaTmSvwavkevl&anoTpiStave yto


iwkarkH napete tt: SvyHwUwRvtIit wava=R:.. 16.. OvH svR&muQyTven =mga=a.
SvyHwUmuQyTven itIya ceit =mS=le ga=ayH gtm. A=aSy wgvto Vyai=Rknyen
inTyTveip pyaRyai=RknyenainTyTvmupidxit-wHgivhI`o y wvo wivhIn wv:
jIivtmr`aidsmtawavl`prmopeasHym$pxuopyogenoTpo yosaE wv: kevl&ano-Tpad:.
s ikHivix:. wivihno ivnaxriht:. sHwvpirvijdo iv`aso i sHwvpirvijRto ivnax
[it. yosaE im+yaTvragaidsHsr`$psHsarpyaRySy ivnax:. s ikHivix:. sHwvivhIn:
_________________________________________________________________

samg/InI Apea raqI prtH5 =vuH inr=Rk Ke. xuopyogmaH lIn Aaa pote j K kark$p
={ne kevz&an a kre Ke. te Aaa pote AnHt xivaza &ayk Svwav vDe SvtH5 hova=I
pote j ktaR Ke pote AnHt xivaza kevz&anne a krto hova=I kevz&an kmR Ke, A=va
kevz&an=I pote AiwNn hova=I Aaa pote j kmR Ke potana AnHt xivaza
pir`mnSvwav$p _Tk< sa\n vDe kevz&an krto hova=I Aaa pote j kr` Ke potane j
kevz&an deto hova=I Aaa pote j sHdan Ke potanamaH=I mit]utaid ApU`R &an dUr krIne
kevz&an krto hova=I Ane pote shj &anSvwav vDe \/uv rheto hova=I pote j Apadan Ke
potanamaH j A=aRt potana j Aa\are kevz&an krto hova=I pote j Ai\kr` Ke. Aa rIte
SvyH (pote j) K kark$p =to hova=I te ;SvyHwU' khevay Ke. A=va, Anaid kaz=I Ait
# bH\ayelaH (&anavr`, dxRnavr`, mohnIy Ane AHtray$p) tem j wav Faitkmne
n krIne Svymev AaivwURt =yo A=aRt ko{nI shay ivna potanI meze j pote g! =yo
te=I te ;SvyHwU' khevay Ke. 16.
hve Aa SvyHwUne xuaSvwavnI ainuH ATyHt AivnaxIp`uH Ane k=Hict (ko{
kare) _Tpady\/aEyup`uH ivcare Ke:

yhIn Ke _Tpad ne _TpadhIn ivnax Ke,


tene j vzI _Tpad\/aEivnaxno smvay Ke. 17.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&antv&apn

29

wivhIn wv: sHwvpirvijRto ivnaxo ih.


iv>te tSyEv pun: iS=itsHwvnaxsmvay:.. 17..
ASy qLvaTmn: xuopyogsadat xuaTmSvwaven yo wv: s punSten $pe`
lyawavaivhIn:. ySTvxuaTmSvwaven ivnax: s punTpadawavaTsHwvpirvijRt:.
AtoSy isTvenanpaiyTvm. Ovmip iS=itsHwvnaxsmvayoSy n iviti|yte,
wrihtoTpaden sHwvvijRtivnaxen tdya\arwUtVye` c smvetTvat.. 17..
_________________________________________________________________

inivRkaraTmtvivl`ragaidpir`amawavaduTpiriht:.
tSma&ayte
tSyEv
wgvt:
isSv$pto Vyai=Rknyen ivnaxo naiSt. ivjid tSsev pu`o i@idsHwv`assmvayo
iv>te tSyEv pun: iS=itsHwvnaxsmvay:. tSyEv wgvt: pyaRyai=Rknyen
xuVynpyaRyapeya is_________________________________________________________________

ANvya=R:- (wHgivhIn: c wv:) tene (xuaSvwavne pamela Aaane) ivnax


riht _Tpad Ke Ane (sHwvpirvijRt: ivnax: ih) _Tpad riht ivnax Ke. (tSy Ov pun:)
tene j vzI (iS=itsHwvnaxsmvay: iv>te) iS=it, _Tpad Ane ivnaxno smvay (mezap,
Aek@ap`uH) Ke.

!Ika:- qreqr Aa (xuaSvwavne pamela) Aaane xuopyogna sad=I =yelo je


xuaSvwave (xuaSvwav$pe) _Tpad te, frIne te $pe lyno Awav hova=I, ivnaxriht
Ke Ane (te Aaane xuopyogna sad=I =yelo) je AxuaSvwave ivnax te, frIne
_Tpino Awav hova=I, _Tpadriht Ke. Aa=I (Aem kuH ke) te Aaane isp`e
AivnaxIp`uH Ke. Aam hova KtaH te Aaane \/aE, _Tpad Ane ivnaxno smvay ivro\ paMto
n=I, kar` ke te ivnaxriht _Tpad sa=e, _Tpadriht ivnax sa=e Ane te bNnena Aa\arwUt
sa=e smvet (tNmyp`e eDayeloAekmek) Ke.

wava=R:- SvyHwU svR&wgvanne je xuaSvwav _TpNn =yo te kdI nax pamto


n=I te=I temne ivnax ivnano _Tpad Ke Ane Anaid Aiv>ajint ivwavpir`am Aek var
svR=a nax paMya pKI frIne pjta n=I te=I temne _Tpad ivnano ivnax Ke. Aa rIte Ah
Aem kuH ke isp`e teAo AivnaxI Ke. Aam AivnaxI hova KtaH teAo _Tpady\/aE
siht Ke kar` ke xu pyaRynI ApeaAe temne _Tpad Ke, Axu pyaRynI ApeaAe y Ke
Ane te bNnena Aa\arwUt Aaap`anI ApeaAe \/aE Ke. 17.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

30

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

A=oTpadaidZyH svRVysa\ar`Tven xuaTmnoPyvXyHwavIit ivwavyit-

_Ppado y iv`aso ivjid sVvSs AjadSs.


pjaO` du ke`iv Ao qlu hoid sBwUdo.. 18..
_Tpad ivnaxo iv>te svRSya=RjatSy.
pyaRye` tu kenaPy=R: qlu wvit sUt:.. 18..
y=aih jaTyjaMbUndSyadpyaRye`oTpiRa, pUvRVyviS=taulIykaidpyaRye`

_________________________________________________________________

pyaRye`oTpad:, sHsarpyaRye` ivnax:, kevl&anaidgu`a\arVyTven \/aEVyimit. tt: iS=tH


Vyai=Rknyen inTyTveip pyaRyai=RknyenoTpadVyy\/aEVyZyH sHwvtIit.. 17.. A=oTpa-daidZyH
y=a suv`aRidmUtRpda=eRu Xyte t=EvamUteRip isSv$pe iv&eyH pda=RTvaidit in$pyit_Ppado y iv`aso ivjid sVvSs AjadSs _Tpad ivnax iv>te tavTsvRSya=RjatSy
pda=RsmUhSy. ken kTva. pjaO` du ke`iv pyaRye` tu kenaip ivvitena=RVyn$pe`
Svwavivwav$pe` va. s ca=R: ikHivix:. Ao qlu hoid sBwUdo A=R: qlu Sf!H sawUt:
saya AiwNno wvtIit. t=aih-suv`Rgorsm<ikapuaidmUtRpda=eRu y=oTpadaidZyH loke
isH t=EvamUteRip mujIve. y>ip xuaTmicpiriCKi_________________________________________________________________

hve _Tpad Aaid 5y (_Tpad, y Ane \/aE) svR one sa\ar` hova=I xu
Aaane (kevzIwgvanne Ane iswgvanne) p` 1AvXyHwavI Ke Aem re Ke:

_Tpad tem ivnax Ke saE ko{ vStuma5ne,


vzI ko{ pyRy=I drek pda=R Ke sdwUt qre. 18.

ANvya=R:- (_Tpad:) ko{ pyaRy=I _Tpad (ivnax: c) Ane ko{ pyaRy=I ivnax
(svRSy) svR (A=RjatSy) pda=Rma5ne (iv>te) hoy Ke (ken Aip pyaRye` tu) vzI ko{
pyaRy=I (A=R:) pda=R (sdwUt: qlu wvit) qreqr \/uv Ke.

!Ika:- jem _m suv`Rne baubH\$p pyaRy=I _Tpi evamaH Aave Ke, pUvR AvS=a$pe
vtRta v!I vgere pyaRy=I ivnax evamaH Aave Ke Ane pIzax vgere pyaRy=I to bNnemaH
(baubH\maH ne v!ImaH) _Tpiivnax nih
_________________________________________________________________

1. AvXyHwavI j$r honar ApirhayR.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&antv&apn

31

c ivnax:, pIttaidpyaRye` tUwyZaPyuTpiivnaxavnasadyt: \/uvTvm OvmiqlVya`aH


kenicTpyaRye`oTpad: kenicinax: kenicd\/aEVyimTyvboVym. At: xuaTmnoPyuTpadaidZy$pH Vyl`wUtmiStTvmvXyHwaiv.. 18..
_________________________________________________________________

inlanuwUitl`Sy sHsaravsanoTpNnkar`smysarpyaRySy ivnaxo wvit t=Ev


kevl&anaid Vyi$pSy kayRsmysarpyaRySyoTpad wvit, t=aPyuwypyaRypir`taTmVyTven \/aEVyTvH pda=RTvaidit. A=va y=a &eypda=aR: it`H wZye` pir`miNt t=a
&anmip pirCKypeya wZye` pir`mit. !S=angtagulFukgu`v<ihaNypeya va
wZymvboVyimit sUZtaTpyRm.. 18.. OvH isjIve Vyai=Rknyen inTyTveip
ivvitpyaRye`oTpadVyy\/aEVyS=apn$pe` itIyS=le ga=ayH gtm. A= tH pUvsvR&H ye
mNyNte te sMyGyo wviNt, prMprya moH c lwNt [it itpadyit-tH sVvvirH [H AmrasurPpha`eihH.
ye shHit jIva teisH duqai` qIyHit.. 1..
tH sVvvirH tH svaR=RvirH [H [miwmtH. kE:. AmrasurPpha`eih Amrasur-\anE:.
ye shHit ye ]\it rocNte jIva wVyjIva:. teisH team. duqai` vItragparmai=Rksuqivl`ain du:qain. qIyHit ivnaxH gCKiNt, [it sUZa=R:.. 1.. OvH

_________________________________________________________________

pamtuH hova=I \/uvp`uH evamaH Aave Ke, tem svR one ko{ pyaRy=I _Tpad, ko{ pyaRy=I
ivnax Ane ko{ pyaRy=I \/aE hoy Ke Aem `vuH. Aa=I (Aem kuH ke) xu Aaane p`
_Tpady\/aE$p AiStTv ke je nuH l` Ke te AvXyHwavI Ke.

wava=R:- nuH l` AiStTv Ke Ane AiStTv _Tpady\/aE$p Ke. ma!e ko{


pyaRy=I _Tpad, ko{ pyaRy=I ivnax Ane ko{ pyaRy=I \/uvp`uH drek pda=Rne hoy Ke.
Ah sHwve Ke ke : ;nuH AiStTv _Tpad vgere 5`=I kem kuH? Aek \/aE=I j
khevuH e{Ae kar` ke je \/uv rhe te sda hyat rhI xke Ke.' Aa nuH sma\an Aa ma`e Ke
: e pda=R \/uv j hoy to ma!I, sonuH, dU\ vgere smSt pda= Aek j sada Aakare rheva
e{Ae FDo, kuHDz, dh vgere
_________________________________________________________________

AavI je je ga=aAo ]IAm<tcHacayRdevivrict tvdIipka !IkamaH n=I prHtu ]I


jysenacayRdevivrict taTpyRv<i !IkamaH Ke, te ga=aAone KeDe fUdDI () frIne te ga=aAone
uda nHbr AapvamaH Aaa Ke.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

32

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

A=aSyaTmn: xuopyoganuwavaTSvyHwuvo wUtSy k=imiNyEivRna &ananNdaivit


sHdehmudSyit-

pqI`FaidkMmo A`HtvrvIirAo Ai\ktejo.


jado AidHidAo so `a`H soqH c pir`mid.. 19..
_________________________________________________________________

indiprmaTm]anaNmoo wvtIit k=n$pe` t<tIyS=le ga=a gta.. A=aSyaTmno


inivRkarSvsHvednl`xuopyogwavaTsvR&Tve stIiNyEivRna k=H &ananNdaivit p<e TyurH
ddait-pqI`FaidkMmo
&ana>nNtctuySv$pprmaTmVywavnal`xuop-yogblen
I`FaitkmaR sn. A`HtvrvIirAo AnNtvrvIyR:. punrip ikHivix:. Aihytejo
Ai\kteja:. AZ tej: xBden kevl&andxRnyH g/am. jado so s pUvl` AaTma jat:
sHjat:. k=HwUt:. Ai`Hidyo AiniNy [iNyivyVyaparriht:. AiniNy: sn ikH kroit.
`a`H soqH c pir`mid kevl&anmnNtsaEQyH c pir`mtIit. t=aih-Anen VyaQyanen
_________________________________________________________________

wedo kdI n =va e{Ae. prHtu Aem to bntuH n=I A=aRt wedo to j$r evamaH Aave Ke. ma!e
pda=R svR=a \/uv n rhetaH ko{ AvS=a=I pje p` Ke Ane ko{ AvS=a=I nax p` pame Ke.
e Aem n manvamaH Aave to sHsarno j lop =ay.
Aam drek _Tpady\/aEmy hova=I mu Aaane p` _Tpady\/aE AvXy
hoy Ke. S=Ulta=I e{Ae to, ispyaRyno _Tpad =yo, sHsarpyaRyno y =yo Ane
Aaap`uH \/uv ruHAe ApeaAe mu Aaane _Tpady\/aE Ke. A=va, mu AaanuH &an
&ey pda=na Aakare =ya kre Ke te=I svR &ey pda=maH je je kare _Tpadaid =ay Ke te te
kare &anmaH _Tpadaid =ya kre Ke, ma!e mu Aaane smye smye _Tpady\/aE hoy Ke.
A=va v\are sU"mta=I e{Ae to, AgulFugu`maH =tI !gu` hainv<ine lI\e mu AaamaH
smye smye _Tpady\/aE vteR Ke. Ah jem iswgvannaH _Tpadaid kaH tem
kevzIwgvannaH p` y=ayoGy sm levaH. 18.
hve xuopyogna wav=I SvyHwU =yela Aa (pUv) Aaane iyo ivna k{ rIte
&an Ane AanHd hoy Aeva sHdehnuH inrakr` kre Ke:
_________________________________________________________________

I`FaitkmR, AnhdvIyR, Ai\kkax ne


iy-AtIt =yel Aaa &ansaEQye pir`me. 19.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&antv&apn

33

I`FaitkmaR AnNtvrvIyi\kteja:.
jatotIiNy: s &anH saEQyH c pir`mit.. 19..
AyH qLvaTma xuopyogsam+yaRt I`FaitkmaR, ayopximk&andxRnasHp<TvadtIiNyo wUt: siiqlaNtrayyadnNtvrvIyR:, kTS&andxRnavr`lyadi\kkevl&andxRnaiw\anteja:, smStmohnIyawavadTyNtinivRkarxucEtNySvwavmaTmanmasadyn Svymev SvprkaxkTvl`H &anmnaklTvl`H saEQyH c wUTva pir`mte.
OvmaTmno &ananNdaE Svwav Ov. SvwavSy tu pranpeTvaidiNyEivRnaPyaTmno &ananNdaE
sHwvt:.. 19..
_________________________________________________________________

ikmuH wvit, AaTma taviyenanNt&ansuqSvwavoip Vyvhare` sHsaravS=ayaH


kmRCKaidt&ansuq: sn paidiNya\are` ikmPyLp&anH suqH c pir`mit. yda
puninRivRkLpSvsHiviblen kmaRwavo wvit tda yopxmawavaidiNyai` n siNt
SvkIyatIiNy&anH suqH canuwvit. tt: iS=tH [iNyawaveip SvkIyanNt&anH suqH canuwvit.
tdip kSmat. SvwavSy prapea naStITyiway:.. 19.. A=atIiNyTvadev keviln:
xrIra\aroUtH wojnaidsuqH u\aiddu:qH c naStIit ivcaryit-soqH va pu` duqH
kevl`ai`Ss `iT= suqH va punduR:qH va
_________________________________________________________________

ANvya=R:- (I`FaitkmaR) jenaH Faitkm y paMyaH Ke, (AtIiNy: jat:) je

AtIiNy =yo Ke, (AnHtvrvIyR:) AnHt jenuH _m vIyR Ke Ane (Ai\kteja:) 1Ai\k jenuH
(kevz&an Ane kevzdxRn$p) tej Ke (s:) Aevo te (SvyHwU Aaa) (&anH saEQyH c) &an
Ane suq$pe (pir`mit) pir`me Ke.

!Ika:- xuopyogna sam+yR=I jenaH Faitkm y paMyaH Ke, ayopximk &andxRn


sa=e AsHp< (sHpkR ivnano) hova=I je Atiy =yo Ke, smSt AHtrayno y =yo hova=I
AnHt jenuH _m vIyR Ke, smSt &anavr` Ane dxRnavr`no ly =yo hova=I Ai\k jenuH
kevz&an Ane kevzdxRn namnuH tej KeAevo Aa (SvyHwU) Aaa, smSt mohnIyna
Awavne lI\e ATyHt inivRkar xu cEtNySvwavvaza Aaane
(ATyHt inivRkar xu
cEtNy jeno Svwav Ke Aeva Aaane) Aunwvto =ko Svymev (pote j) Svprkaxkta
l` &an Ane Anakuztal` suq ={ne pir`me Ke. Aa rIte Aaano, &an Ane AanHd
Svwav j Ke. Ane Svwav to pr=I 2Anpe hova=I [iNyo ivna p` Aaane &an Ane
AanHd hoy Ke.
_________________________________________________________________

1. Ai\k _Tk< Asa\ar` ATyHt


2. Anpe SvtH5 _dasIn Apea ivnano.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

34

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

A=atIiNyTvadev xuaTmn: xarIrH suqdu:qH naStIit ivwavyit-

soqH va pu` duqH kevl`ai`Ss `iT= dehgdH.


jMha AidHidyH jadH tMha du tH `eyH.. 20..
_________________________________________________________________

kevl&ainno naiSt. k=HwUtm. dehgdH dehgtH deha\arijeiNyaidsmuTpH kvlaharaidsuqm, AsatodyjintH u\aiddu:qH c. kSmaaiSt. jMha AidHidyH jadH
ySmaNmohaidFaitkmaRwave peiNyivyVyaparrihtTvH jatm. tMha du tH `eyH tSmadtIiNyTvaetortIiNymev t&anH suqH c &eyimit. t>=a-lohip~DsHsgaRwavadiGyR=a
FnFatipnH n lwte t=aymaTmaip lohip~DS=anIyeiNyg/amawavat saHsairksuqdu:qH
nanuwvtITy=R:. kidah-kevilnaH wuiriSt, AaEdairkxrIrsavat. Ase>kmdysavaa. ASmdaidvt. pirharmahtgvt: xrIrmaEdairkH n wvit ikHtu prmaEdairkm. t=a
coH-;;xuSfi!ksHkaxH tejomUitRmyH vpu:. jayte I`doSy s\atuivvijRtm''..
yomse>odysavaZ pirharmah-y=a v/IaidbIjH jlshkairkar`sihtmraidkay
jnyit t=Evase>kmR mohnIyshkairkar`sihtH u\aidkayRmuTpadyit. kSmat. ;mohSs
ble` Fadde jIvH' [it vcnat. yid punmhawaveip u\aidprIhH jnyit tihR
v\rogaidprIhmip jnytu, n c t=a. tdip kSmat. ;wuyupsgaRwavat' [it vcnat.
ANydip dU`miSt. yid u\aba\aiSt tihR u\aI`xernNtvIy naiSt. t=Ev
u\adu:iqtSyanNtsuqmip naiSt. ijeiNypiriCKi$pmit&anpir`tSy kevl&anmip n
sHwvit. A=va ANydip kar`miSt. Ase>odyapeya se>odyonNtgu`oiSt. tt:
kar`at xkRraraixm|ye inMbki`kavdse>odyo iv>manoip n &ayte. t=EvaNydip
ba\kmiSt-y=a msHytaidtpo\nanaH vedodye iv>maneip mNdmohodyTvadq~Db/cair`aH
IprIh-ba\a naiSt, y=Ev c nvg/Eveyka>himNdevanaH vedodye iv>maneip mNdmoho_________________________________________________________________

wava=R:- Aaane &an Ane suq$pe pir`mvamaH [iNyaid pr inimonI j$r n=I
kar` ke SvprnuH kaxkp`uH jenuH l` A=aRt Sv$p Ke AevuH &an Ane Anakuzp`uH jenuH l`
Ke AevuH suq Aaano Svwav j Ke. 19.
hve AtIiNyp`ane lI\e j xu Aaane (kevzIwgvanne) xarIirk suqdu:q n=I
Aem kre Ke:

kH{ dehgt n=I suq ke n=I du:q kevz&anIne,


je=I Atiyta ={ te kar`e Ae `je. 20.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&antv&apn

3p

saEQyH va punduR:qH kevl&ainno naiSt dehgtm.


ySmadtIiNyTvH jatH tSmau t&eym.. 20..

_________________________________________________________________

dyen Iivyba\a naiSt, t=a wgvTyse>odye iv>maneip inrvxemohawavat u\aba\a


naiSt. yid punCyte wvi:-im+yaaidsyogkevilpyRNtayodxgu`-S=anvitRno jIva
Aaharka wvNtITyaharkmagR`ayamagme wi`tmaSte, tt: kar`at kevilnamaharoStIit.
tdPyyum. ;;`okMm-kMmharo kvlaharo y lePpmaharo. Aojm`o iv y kmso Aaharo
KiVvho `eyo''.. [it ga=aki=tkme` y>ip !kar Aaharo wvit t=aip nokmaRharapeya
kevilnamaharkTvmvboVym. n c kvlaharapeya. t=aih-sU"ma: sursa: sugN\a
ANymnujanamsHwivn:
kvlaharH
ivnaip
ikidUnpUvRkoi!pyRNtH
xrIriS=ithetv:
s\aturihtprmaEdairkxrIrnokmaRharyoGya lawaNtraykmRinrvxeyat it`H pula
Aas/vNtIit nvkevilliB\VyaQyankale wi`tH itit. tto &ayte nokmaRharapeya
kevilnamaharkTvm. A= mtm-wvdIykLpnya AaharanaharkTvH nokmaRharapeya, n c
kvlaharapeya ceit k=H &ayte. nEvm. ;;OkH aE ZIn vanahark:'' [it tva=eR
ki=tmaSte. ASy sUZSya=R: k+yte-wvaNtrgmnkale ivg/hgtaE xrIrawave sit
nUtnxrIr\ar`a= Zya`aH xrIra`aH ~`aH pyaRInaH yoGypulip~Dg/h`H nokmaRhar _Cyte. s
c
ivg/hgtaE
kmaRhare
iv>manePyekiiZsmypyRNtH
naiSt.
tto
nokmaRharapeyaharanaharkTvmagme &ayte. yid pun: kvlaharapeya tihR wojnkalH
ivhay svRdEvanahark Ov, smyZyinymo n F!te. A= mtm-kevilnaH kvlaharoiSt
mnu*yTvat vtRmanmnu*yvt. tdPyyum. tihR pUvRkalpurua`aH svR&TvH naiSt,
ramrav`aidpurua`aH c ivxesam+y naiSt vtRmanmnu*yvt. n c t=a. ikHc KS=tpo\na
Aip s\aturihtprmaEdairkxrIrawave ;Ko i p#ms~`a' [it vcnat
msHytgu`S=anvitRno y>PyaharH g<iNt t=aip &ansHym|yanis=, n c
dehmmTva=Rm. _H c-;;kayiS=Tv=Rmahar: kayo &ana=Rim*yte. &anH kmRivnaxay taxe
prmH suqm''.. ;;` bla_sah`H ` srIrSs y cy tejH. `a` sHjmH Ja`H cev
wuHjHit..'' tSy wgvto &ansHym|yana-idgu`a: SvwavenEv itiNt n caharblen. yid
pundeRhmmTvenaharH
g<ait
tihR
KS=eWyoPysaE
hIn:
aPnoit.
A=oCytetSyaitxyivxeaTk!a wuinaRiSt CKa iv>te. tihR prmaEdairkxrIrTvauirev
naSTyymevaitxy: ikH n wvit. tZ tu CKwuaE mayaS=anH
_________________________________________________________________

ANvya=R:- (kevl&ainn:) kevz&anIne (dehgtH) xrIr sHbH\I (saEQyH) suq (va


pun: du:qH) ke du:q (naiSt) n=I. (ySmat) kar` ke (AtIiNyTvH jatH) AtIiNyp`uH =yuH
Ke (tSmat tu tt &eym) te=I Aem `vuH.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

36

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

yt Ov xuaTmno jatveds [v kalaysgoloTkUiltpulaxeivlaskLpo


naStIiNyg/amStt Ov ForFnFataiwFatprMpraS=anIyH xrIrgtH suqdu:qH n Syat ..
20..
A= &anSv$ppH saEQySv$ppH c kmv<bN\yenaiwd\ait. tZ
kevilnotIiNy&anpir`tTvaTsv TyH wvtIit ivwavyit-

pir`mdo qlu `a`H pqa sVvdVvpjaya.


so `ev te ivja`id _GghpuVvaihH ikiryaihH.. 21..

_________________________________________________________________

dENyv<i:, ANyeip ip~Dxuiki=ta doa bhvo wviNt. te caNyZ tkRxae &atVya:. AZ


ca|yaTmg/N=TvaoCyNt [it. AymZ wava=R:-[dH vStuSv$pmev &atVymZag/ho n ktRVy:.
kSmat. durag/he sit rageoTpiwRvit tt inivRkaricdanNdEkSvwav-prmaTmwavnaiv\ato
wvtIit.. 20.. OvmnNt&ansuqS=apne =mga=a kevilwui-inrakr`e itIya ceit
ga=ayH gtm.
[it sga=aiw: S=lctuyen samaNyen svR&isinama itIyoNtrai\kar: sma:..
A= &anpaiw\anaNtrai\kare ZyiHxa=a wviNt. tZaaE S=lain. te*vadaE
_________________________________________________________________

!Ika:- jem AiGnne loqHDna gozana tPt pudglono smSt ivlas n=I (A=aRt
AiGn te loqHDna gozana pudglona ivlas=ItemnI iya=Iiw Ke) tem xu Aaane
(A=aRt kevz&anI wgvanne) [iNysmUh n=I te=I j jem AiGnne For F`na Fana marnI
prHpra n=I (A=aRt loqHDna gozana sHsgRno Awav =taH F`ana wyHkr _praKaprI Fano
mar AiGnne pDto n=I) tem xu Aaane xrIrsHbH\I suqdu:q n=I.

wava=R:- kevzIwgvanne xrIrsHbH\I u\aiddu:q ke wojnaidsuq hotuH n=I te=I


temne kvlahar hoto n=I. 20.
hve, &anna Sv$pno ivStar Ane suqna Sv$pno ivStar me vtRta be Ai\karo
ara khe Ke. temaH (=m), Atiy &an$pe pir`mela hova=I kevzIwgvanne b\uH Ty Ke
Aem g! kre Ke:

Ty Ke saE pyRy &an-pir`mnarne


`e nh te temne Avg/h-[haid iya vDe. 21.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&antv&apn

37

pir`mmanSy qlu &anH Tya: svRVypyaRya:.


s nEv tan ivjanaTyvg/hpUvaRiw: ikyaiw:.. 21..
yto n qiLviNya~yalMByavg/hehavaypUvRkkme` kevlI ivjanait, Svymev
smStavr`y` Ovana>nNtahetukasa\ar`wUt&anSvwavmev kar`Tvenopaday tdupir
ivksTkevl&anopyogIwUy ivpir`mte, ttoSyakmsmakaNtsmStVyeZkalwavtya
smsHvednalMbnwUta: svRVypyaRya: Tya Ov wviNt.. 21..
_________________________________________________________________

kevl&anSy sv TyH wvtIit k=nmuQyTven ;pir`mdo qlu' [Tyaidga=aym,


A=aTm&anyoinRyenasHQyatdexTveip Vyvhare` svRgtTvH wvtITyaidk=nmuQyTven ;Aada
`a`pma`H' [Tyaidga=apkm, tt: prH &an&eyyo: prSprgmninrakr`muQytya ;`a`I
`a`shavo' [Tyaidga=apkm, A= inyVyvharkevilitpadnaidmuQyTven ;jo ih sude`'
[TyaidsUZctuym, A= vtRman&ane kalZypyaRypiriCKik=naid$pe` ;tailgev sVve'
[TyaidsUZpkm, A= kevl&anH bN\kar`H n wvit ragaidivkLp-rihtH KS=&anmip,
ikHtu ragadyo bN\kar`imTyaidin$p`muQytya ;pir`mid `eyH' [TyaidsUZpkm, A=
kevl&anH svR&anH svR&Tven itpadytITyaidVyaQyanmuQyTven ;jH tailyimdrH'
[Tyaidga=apkm, A= &anpopsHharmuQyTven =mga=a, nmSkark=nen itIya ceit
;`iv pir`mad' [Tyaid ga=aym. OvH &anpaiw\ant<tIyaNtrai\kare ZyiHxa=aiw:
S=laken smuday_________________________________________________________________

ANvya=R:- (qlu) qreqr (&anH pir`mmanSy) &an$pe (kevz&an$pe) pir`mta


kevzIwgvanne (svRVypyaRya:) svR pyaRyo (Tya:) Ty Ke (s:) te (tan) temne
(Avg/hpUvaRiw: ikyaiw:) Avg/h Aaid iyaAo=I (nEv ivjanait) n=I `ta.

!Ika:- [iNyone AalHbIne Avg/h{haAvaypUvRk m=I kevzIwgvan `ta n=I,


(prHtu) Svymev smSt Aavr`na ynI `e j, Anaid AnHt, Ahetuk Ane Asa\ar`
&anSvwavne j kar`p`e g/hva=I turt j g!ta kevz&anopyog$p ={ne pir`me Ke ma!e
temne smSt , e5, kaz Ane wavnuH Ame g/h` hova=I sm sHvednne (Ty &anne)
AalHbnwUt smSt pyaRyo Ty j Ke.

wava=R:- jenI Aaid n=I tem j AHt n=I, jenuH ko{ kar` n=I Ane je ANy ko{
maH n=I Aeva &anSvwavne j _padey krIne, kevz&annI _Tpina bIjwUt xukl|yan
namna SvsHvedn&ane yare Aaa pir`me Ke Tyare tena inime

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

38

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

A=aSy wgvtotIiNy&anpir`tTvadev n ikHicTproH wvtITyiwEit-

`iT= proqH ikHic iv smHt sVvqgu`simSs.


AqatIdSs sda symev ih `a`jadSs.. 22..
naiSt proH ikHicdip smNtt: svaRgu`sm<sy.
AatItSy sda Svymev ih &anjatSy.. 22..

_________________________________________________________________

patinka. t>=a-A=atIiNy&anpir`tTvaTkeviln: sv TyH wvtIit itpadyit-pqa


sVvdVvpjaya svRVypyaRya: Tya wviNt. kSy. keviln:. ikH kvRt. pir`mdo
pir`mmanSy. qlu Sf!m. ikm. `a`H AnNtpda=RpiriCKism= kevl-&anm. tihR ikH
kme` janait. so `ev te ivja`id _GghpuVvaihH ikiryaihH s c wgvaEv tan
janaTyvg/hpUvaRiw: ikyaiw:, ikHtu yugpidTy=R:. [to ivStr:-Ana>-nNtmhetukH
icdanNdEkSvwavH
injxuaTmanmupadeyH
kTva
kevl&anoTpebjwUte-nagmwaya
xu|yansH&en ragaidivkLpjalrihtSvsHvedn&anen ydaymaTma pir`mit, tda
SvsHvedn&anflwUtkevl&anpiriCKyakarpir`tSy
tiSmev
`e
kmv<ayopximk&anawavadkmsmakaNtsmStVyeZkalwavtya
svRVygu`pyaRya
ASyaTmn: Tya wvNtITyiway:.. 21.. A= sv TyH
_________________________________________________________________

svR Faitkmno y ={ y Ke Ane te y =vana smye j Aaa Svymev kevz&an$pe


pir`mva lage Ke. te kevz&anI wgvan ayopximk &anvaza vonI mafk Avg/h, {ha,
Avay Ane \ar`a$p m=I `ta n=I prHtu svR , e5, kaz, wavne yugpd `e Ke Ae
rIte temne b\uHy Ty vteR Ke. 21.
hve, Atiy &an$pe pir`mela hova=I j, Aa wgvanne kaH{ p` pro n=I Aevo
Aiway khe Ke:

n pro kH{ p` svRt: svaRgu`sm<ne,


[iNy-AtIt sdEv ne Svymev &an =yelne. 22.

ANvya=R:- (sda AatItSy) je sda [iNyatIt Ke, (smNtt: svaRgu`sm<Sy) je svR trf=I (svR Aadexe) svR [iNygu`o vDe sm< Ke (Svym Ov ih
&anjatSy) Ane je Svymev &an$p =yela Ke, te kevzIwgvanne (ikHicd Aip) kaH{ p`
(proH naiSt) pro n=I.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&antv&apn

39

ASy qlu wgvt: smStavr`y` Ov saHsairkpiriCKiin*pibla\anhetuwUtain itinytivyg/ahI~yai` tErtItSy, SpxRrsgN\v`RxBdpirCKed$pE:


smrstya smNtt: svERreveiNygu`E: sm<Sy, Svymev samSTyen SvprkaxnmmnrH
lokor&anjatSy, AkmsmakaNtsmStVyeZkalwavtya n ikHcnaip promev
Syat.. 22..
_________________________________________________________________

wvtITyNvy$pe` pUvRsUZe wi`timdan tu proH ikmip naStIit tmeva= Vyitreke` #yit`iT= proqH ikHic iv ASy wgvt: prH ikmip naiSt. ikHivixSy. smHt
sVvqgu`simSs smNtt: svaRTmdexE: samSTyen va SpxRrsgN\v`RxBdpiriCKi$psveRiNygu`sm<Sy. tihR ikmsihtSy. nEvm. AqatIdSs AatItSyeiNyVyaparrihtSy, A=va itIyVyaQyanm-A"`oit &anen VyaPnotITy AaTma tu`sm<Sy.
sda svRda svRkalm. punrip ikH$pSy. symev ih `a`jadSs Svymev ih Sf!H
kevl&an$pe` jatSy pir`tSyeit. t>=a-AtIiNySvwavprmaTmno ivprItain
kmv<ihetuwUtanIiNya~yitkaNtSy
jgTZykalZyvitRsmStpda=RyugpTTytIitsm=Rmivnrmq~DEkitwasmyH kevl&anH pir`tSyaSy wgvt: proH ikmip
naStIit wava=R:.. 22.. OvH kevilnaH smStH TyH wvtIit k=n$pe` =m-S=le ga=ayH
gtm. A=aTma &anma`o wvtIit &anH c
_________________________________________________________________

!Ika:- smSt Aavr`na ynI `e j je (wgvan) saHsairk &an inpvvana


bzne AmlmaH mUkvamaH hetuwUt AevI je potpotana init ivyone g/h` krnarI [iNyo
temna=I AtIt =ya Ke, je SpxR, rs, gH\, v`R Ane xBdna &an$p svR [iNygu`o vDe svR
trf=I smrsp`e sm< Ke (A=aRt je wgvan SpxR, rs, gH\, v`R tem j xBdne svR
Aadexe=I smanp`e `e Ke) Ane je Svymev smStp`e Svprne kaxvamaH sm=R Aeva
AivnaxI lokor &an$p =ya Ke Aeva Aa (kevzI) wgvanne smSt e5kazwavnuH
Ame g/h` hova=I kaH{ p` pro n=I.

wava=R:- [iNyno gu` to SpxaRid Aek gu`ne j `vano Ke, jem ke cu[iNyno
gu` $pne j `vano Ke A=aRt $pne j `vamaH inim =vano Ke. vzI [iNy&an imk
Ke. kevzIwgvan to [iNyona inim ivna smSt Aadexe=I SpxaRid svR ivyone `e
Ke, Ane je smStp`e potanuH ne prnuH kaxk Ke Aeva lokor &an$pe (laEikk&an=I iw
kevz&an$pe) Svymev pir`Mya kre Ke ma!e smSt , e5, kaz Ane wavne Avg/haid m
ivna `ta hova=I kevzIwgvanne kaH{ p` pro n=I. 22.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

40

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

A=aTmno &anma`TvH &anSy svRgtTvH co>otyit-

Aada `a`pma`H `a`H `eyPpma`muiH.


`eyH loyaloyH tMha `a`H tu sVvgyH.. 23..
AaTma &anma`H &anH &eyma`muim.
&eyH lokalokH tSma&anH tu svRgtm.. 23..
AaTma ih ;smgu`pyaRyH Vym' [it vcnat &anen sh hInai\kTvrihtTven
pir`tTvaTpirma`:, &anH tu &eyinTvaaindhnvTpirma`H &eyH tu
lokalokivwagivwanNtpyaRymailkalI#Sv$psUicta ivCKedopdixRt\/aEVya DVyI
_________________________________________________________________

Vyvhare` svRgtimTyupidxit-Aada `a`pma`H &anen sh hInai\kTvawavadaTma &anma`o


wvit. t=aih-;smgu`pyaRyH VyH wvit' [it vcnatRmanmnu*ywve vtRmanmnu*ypyaRyma`:,
t=Ev mnu*ypyaRydexvitR&angu`ma` Tye` Xyte y=aymaTma, t=a inyt:
svRdEvaVyaba\aysuqa>nNtgu`a\arwUto yosaE kevl&angu`StTma`oymaTma. `a`H
`eyPpma`muiH daindhnvt &anH &eyma`muiH ki=tm. `eyH loyaloyH &eyH loka_________________________________________________________________

hve AaanuH &anma`p`uH Ane &annuH svRgtp`uH kaxe Ke:

v &anma` waQyuH, &an &eyma` Ke


ne &ey lokalok, te=I svRgt Ae &an Ke. 23.

ANvya=R:- (AaTma) Aaa (&anma`H) &anma` Ke (&anH) &an (&eyma`H)


&eyma` (_iH) kuH Ke. (&eyH lokalokH) &ey lokalok Ke, (tSmat) te=I (&anH tu)
&an (svRgtH) svRgt (A=aRt svRapk) Ke.

!Ika:- ;smgu`pyaRyH Vym (gu`pyaRyo A=aRt yugpd svR gu`o Ane pyaRyo te j
Ke)' Ae vcn ma`e Aaa &an=I hInai\ktarihtp`e pir`mto hova=I &anma` Ke,
Ane &an 1&eyin hova=I, dain 2dhnnI jem, &eyma` Ke. &ey to lok Ane Alokna
ivwag=I 3ivw, 4AnHt pyaRymaza=I AailHigt Sv$pe sUict (g!, j`ato), naxvHt
deqato KtaH \/uv Aevo !
_________________________________________________________________

1. &eyin &eyone AvlHbtuH &eyomaH tTpr.


2. dhn bazvuH te AiG.
3. ivw ivwagvazo. (!na smUhmaH lokAlok$p be ivwag Ke.)
4. AnHt pyaRyo ne AailHge Ke (maH =ay Ke) Aeva Sv$pvazuH drek j`ay Ke.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&antv&apn

41

svRimit yavt. tto in:xeavr`y` Ov lokalokivwagivwsmStvSTvakarparmupgMy t=EvaCyutTven VyviS=tTvat &anH svRgtm.. 23..
A=aTmno &anma`TvanWyupgme aE pavupNySy dUyit-

`a`Ppma`mada ` hvid jSseh tSs so Aada.


hI`o va AihAo va `a`ado hvid \uvmev.. 24..
hI`o jid so Aada t~`a`mced`H ` ja`aid.
AihAo va `a`ado `a`e` iv`a khH `aid.. 25.. juglH.

_________________________________________________________________

lokH wvit. xubuEkSvwavsvRkaropadeywUtprmaTmVyaidDVyaTmko lok:, lokaihwaRge


xuakaxmlok:,
t
lokalokyH
SvkIySvkIyanNt-pyaRypir`it$pe`ainTymip
Vyai=Rknyen inTym. tMha `a`H tu sVvgyH ySmaiyrTZyaTmkxuopyogwavnablenoTpH
yTkevl&anH toTkI`aRkarNyayen inrNtrH pUv&eyH janait, tSmavhare` tu &anH svRgtH
w~yte. tt: iS=tmetdaTma &anma`H &anH svRgtimit.. 23.. A=aTmanH &anma`H ye n
mNyNte tZ hInai\kTve dU`H ddait-`a`Ppma`mada ` hvid jSseh &anma`maTma n
wvit
_________________________________________________________________

smUh Ke Ae!le ke b\uHy Ke. (&ey to Kye no smUh Ae!le ke b\uHy Ke.) ma!e in:xe
Aavr`na ynI `e j lok Ane Alokna ivwag=I ivw smSt vStuAona Aakarona
parne pamIne Ae rIte j ACyutp`e rhetuH hova=I &an svRgt Ke.

wava=R:- gu`pyaRyo=I AnNy Ke ma!e Aaa &an=I hInAi\k nih hova=I


&an jevDo j Ke Ane jem dane (bzvayoGy pda=Rne) AvlHbnar dhn danI brabr j
Ke tem &eyne AvlHbnar &an &eynI brabr j Ke. &ey to smSt lokalok A=aRt b\uHy Ke.
ma!e, svR Aavr`no y =taH j (&an) svRne `tuH hova=I Ane pKI kdI svRne `vamaH=I
Cyut nih =tuH hova=I &an svRapk Ke. 23.
hve Aaane &anma` nih manvamaH be p rjU krIne do btave Ke:

v &anma` nih-Ae maNyta Ke jehne,


tena mte v &an=I hIn ke Ai\k AvXy Ke 24.
e hIn Aaa hoy, nv `e Acetn &an Ae,
ne Ai\k &an=I hoy to v` &an km `e Are? 2p.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

42

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

&anma`maTma n wvit ySyeh tSy s AaTma.


hIno va Ai\ko va &anavit \/uvmev.. 24..
hIno yid s AaTma tt &anmcetnH n janait.
Ai\ko va &anat &anen ivna k=H janait.. 25.. yuglm.
yid qLvymaTma hIno &anaidTyWyupgMyte tdaTmnoitirCymanH &anH
Sva]ywUtcetnVysmvayawavadcetnH wvUpaidgu`kLptamapH n janait. yid
pun&aRnadi\k [it p: kIikyte tdavXyH &anaditirTvat p<=GwUto wvn
F!p!aidS=anIytamapo &anmNtre` n janait. tto &anma` OvaymaTmaWyupgNtVy:..
24.25..
_________________________________________________________________

ySy vaidno mteZ jgit tSs so Aada tSy mte s AaTma hI`o va AihAo va `a`ado
hvid \uvmev hIno va Ai\ko va &anaTskaxad wvit initmeveit.. 24.. hI`o jid so
Aada tH `a`mced`H ` ja`aid hIno yid s AaTma tdaGerwave sit _*`gu`o y=a xItlo
wvit t=a Sva]ywUtcetnaTmkVysmvayawavaSyaTmno &anmcetnH wvTst ikmip
_________________________________________________________________

ANvya=R:- ([h) Aa jgtmaH (ySy) jena mtmaH (AaTma) Aaa (&anma`H)


&anma` (n wvit) n=I, (tSy) tena mtmaH (s: AaTma) te Aaa (\/uvm Ov) AvXy
(&anat hIn: va) &an=I hIn (Ai\k: va wvit) A=va Ai\k hovo e{Ae.
(yid) e (s: AaTma) te Aaa (hIn:) &an=I hIn hoy (td) to (&anH) &an
(AcetnH) Acetn =va=I (n janait) `e nih, (&anat Ai\k: va) Ane e (Aaa)
&an=I Ai\k hoy to (&anen ivna) (te Aaa) &an ivna (k=H janait) kem `e?

!Ika:- e Aa Aaa &an=I hIn Ke Aem SvIkarvamaH Aave to Aaa=I Aagz v\I
jtuH &an (Aaana e5=I Aagz v\Ine tenI bhar aptuH &an) potana Aa]ywUt
cetnno smvay (sHbH\) nih rhevane lI\e Acetn =yuH =kuH $paid gu` jevuH =va=I n
`e Ane e Aa Aaa &an=I Ai\k Ke Aevo p SvIkarvamaH Aave to AvXy (Aaa)
&an=I Aagz v\I gyo hovane lI\e (&anna e5=I bhar apto hovane lI\e) &an=I
p<=k =yo =ko F!p!aid jevo =va=I &an isvay n `e. ma!e Aaa &anma` j
manvayoGy Ke.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&antv&apn

43

A=aTmnoip &anvt svRgtTvH NyayayatmiwnNdit-

sVvgdo ij`vsho sVve iv y tGgya jgid Aa.


`a`myado y ij`o ivsyado tSs te wi`ya.. 26..
svRgto ijnv<w: sveRip c tta jgTy=aR:.
&anmyTva ijno ivyTvaSy te wi`ta:.. 26..

_________________________________________________________________

n janait AihAo va `a`ado `a`e` iv`a khH `aid Ai\ko va &anaTskaxaihR


y=o*`gu`awaveiG: xItlo wvNsn dhnikyaH Tysm= wvit t=a &angu`awave
sTyaTmaPycetno wvNsn k=H janait, n k=mpIit. AymZ wava=R:-ye
kecnaTmanmupvRmaZH, Xyamakt~DulmaZH, v!kki`kaidmaZH va mNyNte te inia:. yeip
smuatskH ivhay dehadi\kH mNyNte teip inrakta [it.. 25.. A= y=a &anH pUv
svRgtmuH t=Ev svRgt&anapeya wgvanip svRgto wvtITyavedyit-sVvgdo svRgto
wvit. s k: ktaR. ij`vsho ijnv<w:
_________________________________________________________________

wava=R:- AaanuH e5 &anna e5=I AoKuH manvamaH Aave to Aaana e5nI bhar
vtRtuH &an cetn sa=e sHbH\ nih hovane lI\e Acetn gu` jevuH =va=I `vanuH kam n
krI xke, jem v`R, gH\, rs, SpxR vgere Acetn gu`o `I xkta n=I tem. e AaanuH e5
&anna e5=I Ai\k manvamaH Aave to &anna e5nI bhar vtRto &anxUNy Aaa &an
ivna `vanuH kam n krI xke, jem &anxUNy FDo, v vgere pda= `I xkta n=I tem.
ma!e Aaa &an=I hIn p` n=I, Ai\k p` n=I, &an jevDo j Ke. 242p.
hve &annI jem AaanuH p` svRgtp`uH Nyayis Ke Aem khe Ke:

Ke svRgt ijnvr Ane saE A=R ijnvra Ke,


ijn &anmy ne svR A= ivy ijnna ho{ne. 26.

ANvya=R:- (ijnv<w:) ijnvr (svRgt:) svRgt Ke (c) Ane (jgit)


jgtna (sveR Aip A=aR:) svR pda= (tta:) ijnvrgt (ijnvrmaH a) Ke (ijn:
&anmyTvat) kar` ke ijn &anmy Ke (c) Ane (te) svR pda= (ivyTvat) &anna
ivy hova=I (tSy) ijnna ivy (wi`ta:) khevamaH Aaa Ke.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

44

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

&anH ih iZsmyaviCKsvRVypyaRy$pVyviS=tiv&eyakaranakamt svRgtmuH,


t=awUt&anmyIwUy VyviS=tTvagvanip svRgt Ov. OvH svRgt&anivyTvaTsveR=aR Aip
svRgt&anaVyitirSy wgvtStSy te ivya [it wi`tTvata Ov wviNt. tZ
inynyenanaklTvl`saEQysHvednTvai\anTvaviCKaTmma`&anSvtvapirTyagen
iv&eyakarannupgMyavbu|ymanoip Vyvharnyen wgvan svRgt [it VypidXyte. t=a
nEimikwUt&eyakaranaTmS=anvloy sveR=aRStta [TyupcyRNte, n c teaH
prma=RtoNyoNygmnmiSt, svRVya`aH Sv$pinTvat. AyH kmo &aneip iney:.. 26..
_________________________________________________________________

svR&:. kSmat svRgto wvit. ij`o ijn: `a`myado y &anmyTvaeto: sVve iv y tGgya
jgid Aa sveRip c ye jgTy=aRSte dpR`e ibMbvd Vyvhare` tZ wgvit gta wviNt.
kSmat. te wi`ya te=aRStZ gta wi`ta: ivsyado ivyTvaTpirCKe>Tvat &eyTvat. kSy.
tSs tSy wgvt [it. t=aih-ydnNt&anmnaklTvl`anNtsuqH c tda\arwUtStavdaTma.
[T=HwUtaTmma`H &anmaTmn: SvSv$pH wvit. [T=HwUtH SvSv$pH dehgtmpirTyjev lokalokH
piriCKni. tt: kar`avhare` svRgto w~yte wgvan. yen c kar`en
nIlpItaidbih:pda=aR AadxeR ibMbvt piriCKyakare` &ane itfliNt tt: kar`a_________________________________________________________________

!Ika:- &an 5`e kazna svR pyaRy$p vtRta smSt &eyakarone phcI vztuH (
`tuH) hova=I svRgt khevamaH AauH Ke Ane Aeva (svRgt) &anmy ={ne rhela hova=I
wgvan p` svRgt j Ke. Ae rIte svR pda= p` svRgt &anna ivy hovane lI\e, svRgt
&an=I Aiw Aeva te wgvanna te ivyo Ke Aem (xamaH) kuH Ke ma!e svR pda=
wgvangt j (wgvanmaH a j) Ke.
TyaH (Aem smjvuH ke)inynye Anakuztal` suqnuH je sHvedn te suqsHvednna
Ai\anp`a jevDo j Aaa Ke Ane te Aaa jevDuH j &an Svtv Ke te Aama` &an
ke je inj Sv$p Ke tene KoDa ivna, smSt 2&eyakaronI smIp gya ivna, wgvan (svR
pda=ne) `e Ke. inynye Aam hova KtaH vharnye ;wgvan svRgt Ke' Aem khevay Ke.
vzI
1

_________________________________________________________________

1. Ai\an Aa\ar rhe@a`. (Aaa suqsHvednno Aa\ar Ke. je!lamaH suqnuH vedn =ay Ke tevDo
j Aaa Ke.)
2. &eyakaro pr pda=naH gu`pyaRyo ke jeAo &ey Ke. (Aa &eyakaro prma=eR Aaa=I tdn
iwNn Ke.)

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&antv&apn

4p

A=aTm&anyorekTvaNyTvH icNtyit-

`a`H APp i mdH vid `a`H iv`a ` APpa`H.


tMha `a`H APpa APpa `a`H v A~`H va.. 27..
&anmaTmeit mtH vtRte &anH ivna naTmanm.
tSmat &anmaTma AaTma &anH va ANya.. 27..

_________________________________________________________________

dupcare`a=RkayRwUta A=aRkar APy=aR w~yNte. te c &ane itNtITyuCymane doo


naStITyiway:.. 26.. A= &anmaTma wvit, AaTma tu &anH suqaidkH va wvtIit
itpadyit-`a`H APp i mdH &anmaTma wvtIit mtH sMmtm. kSmat. vid `a`H iv`a `
APpa`H &anH
_________________________________________________________________
1

nEimikwUt &eyakarone AaS= (AaamaH rhela) deqIne ;svR pda= Aagt


(
AaamaH) Ke' Aem _pcar krvamaH Aave Ke prHtu prma=eR temnuH AekbImaH gmn n=I, kar`
ke svR o Sv$pin (potpotana Sv$pmaH inz rhelaH) Ke.
Aa m &anmaH p` nI krvo. (Aaa Ane &eyo ive inyvhar=I kuH tem
&an Ane &eyo ive p` smjvuH.) 26.
hve Aaa Ane &annuH AekTvANyTv ivcare Ke:

Ke &an Aaa ijnmte Aaa ivna nih &an Ke,


te kar`e Ke &an v, v &an Ke va ANy Ke. 27.

ANvya=R:- (&anH AaTma) &an Aaa Ke ([it mtH) Aem ijndevno mt Ke.
(AaTmanH ivna) Aaa ivna (bI ko{ maH) (&anH n vtRte) &an hotuH n=I (tSmat)
te=I (&anH AaTma) &an Aaa Ke (AaTma) Ane Aaa to (&anH va) (&angu` ara) &an
Ke (ANyt va) A=va (suqaid ANy gu` ara) ANy Ke.
_________________________________________________________________

1. nEimikwUt &eyakaro &anmaH =ta (&annI AvS=a$p) &eyakaro. (Aa &eyakarone &anakaro
p` khevamaH Aave Ke, kar` ke &an Aa &eyakar$pe pir`me Ke. Aa &eyakaro nEimik Ke Ane pr
pda=naH gu`pyaRyo temnaH inim Ke. Aa &eyakarone AaamaH deqIne ;smSt pr pda=
AaamaH Ke' Aem _pcar krvamaH Aave Ke. Aa vat 31 mI ga=amaH dpR`na aHt=I smvxe.)

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

46

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

yt:
xesmStcetnacetnvStusmvaysHbN\inTsuktyana>nNtSvwavissmvaysHbN\mekmaTmanmaiwmuQyenavlMBy v<Tvat tH ivna AaTmanH &anH n \aryit, tto
&anmaTmEv Syat. AaTma TvnNt\maRi\anTvat &an\mRare` &anmNy\mR-are`aNydip
Syat. ikH canekaNtoZ blvan. OkaNten &anmaTmeit &anSyawavo-cetnTvmaTmno
ivxegu`awavadwavo va Syat. svR=aTma &animit inra]yTvat &anSyawav AaTmn:
xepyaRyawavStdivnawaivnStSyaPywav: Syat.. 27..
_________________________________________________________________

kt<R ivnaTmanH jIvmNyZ F!p!adaE n vtRte. tMha `a`H APpa tSmat &ayte
k=Hic&anmaTmEv Syat. [it ga=apadZye` &anSy k=HicdaTmTvH S=aiptm. APpa `a`H c
A~`H va AaTma tu &an\mRare` &anH wvit, suqvIyaRid\mRare`aNya inymo naStIit.
t>=a-yid punrekaNten &anmaTmeit w~yte tda &angu`maZ OvaTma a:
suqaid\maR`amvkaxo
naiSt.
t=a
suqvIyaRid\mRsmUhawavadaTmawav:,
AaTmn
Aa\arwUtSyawavada\eywUtSy
&angu`SyaPywav:,
[TyekaNte
sit
yorPywav:.
tSmaTk=Hic&anmaTma n svR=eit. AymZaiway:-AaTma Vyapko &anH VyaPyH tto &anmaTma
Syat, AaTma tu &anmNya wvtIit. t=a com_________________________________________________________________

!Ika:- xe smSt cetn t=a Acetn vStuAo sa=e smvaysHbH\ ivnanuH hovane
lI\e, jenI sa=e AnaidAnHt Svwavis smvaysHbH\ Ke Aeva Aek Aaane Ait ink!p`e
(Aiwdexp`e) AvlHbIne vtRtuH hova=I, Aaa ivna &an potanI hyatI raqI xktuH
n=I ma!e &an Aaa j Ke. Ane Aaa to AnHt \mnuH Ai\an (Aa\ar) hova=I
&an\mR ara &an Ke Ane ANy \mR ara ANy p` Ke.
vzI te _praHt (ivxe smjvuH ke), Ah AnekaHt bzvan Ke. AekaHte &an Aaa Ke
Aem manvamaH Aave to, (&angu` Aa ={ jva=I) &anno Awav =ay, (Ane
&angu`no Awav =va=I) Aaane Acetnp`uH Aave A=va ivxe gu`no Awav =va=I
Aaano Awav =ay. svR=a Aaa &an Ke Aem manvamaH Aave to, (Aa Aek
&angu`$p ={ jtaH &anne ko{ Aa\arwUt nih rheva=I) inra]yp`ane lI\e &anno
Awav =ay A=va (Aa Aek &angu`$p ={ jva=I) Aaana xe pyaRyono (suq,
vIyaRid gu`ono)
_________________________________________________________________

smvaysHbH\ gu` hoy TyaH gu`I hoy Ane gu`I hoy TyaH gu` hoy, gu` n hoy TyaH gu`I n
hoy Ane gu`I n hoy TyaH gu` n hoyAavo gu`gu`Ino AiwNndex$p sHbH\ tadaTMysHbH\.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&antv&apn

47

A= &an&eyyo: prSprgmnH ithiNt-

`a`I `a`shavo Aa `eyPpga ih `ai`Ss.


$vai` v cqU`H `eva~`o~`esu vHit.. 28..
&anI &anSvwavo=aR &eyaTmka ih &ainn:.
$pa`Iv cuo: nEvaNyoNyeu vtRNte.. 28..
&anI ca=aR Svl`wUtp<=Tvto n im=o v<imasadyiNt ikHtu teaH
&an&eySvwavsHbN\sai\tmNyoNyv<imaZmiSt cu$pvt. y=a ih cUHi tiy_________________________________________________________________

;VyapkH tdtiH VyaPyH timev c'.. 27.. [TyaTm&anyorekTvH, &anSy Vyvhare`


svRgtTvimTyaidk=n$pe` itIyS=le ga=apkH gtm. A= &anH &eysmIpe n gCKtIit
ininoit-`a`I `a`shavo &anI svR&: kevl&anSvwav Ov. Aa `eyPpga ih `ai`Ss
jgTZykalZyvitRpda=aR &eyaTmka Ov wviNt n c &anaTmka:. kSy. &ainn:. $vai` v
cqU`H `eva~`o~`esu vHit &anI pda=aRaNyoNyH prSprmekTven n vtRNte. kanIv, keaH
_________________________________________________________________

Awav =ay Ane temnI sa=e AivnawavI sHbH\vaza Aaano p` Awav =ay (kar` ke
suq, vIyR vgere gu`o n hoy TyaH Aaa p` hoto n=I). 27.
hve &an Ane &eyna prSpr gmnne rd kre Ke (A=aRt &an Ane &eyo AekbImaH
vextaH n=I Aem khe Ke):

Ke ;&anI' &anSvwav, A= &ey$p Ke ;&anI'na,


ym $p Ke ne5o t`aH, nih vtRta ANyoNymaH. 28.

ANvya=R:- (&anI) Aaa (&anSvwav:) &anSvwav Ke (A=aR: ih) Ane pda=


(&ainn:) Aaana (&eyaTmka:) &eySv$p Ke, ($pai` [v cuo:) jem $p ($pI pda=)
ne5onaH &ey Ke tem. (ANyoNyeu) teAo AekbImaH (n Ov vtRNte) vtRta n=I.

!Ika:- Aaa Ane pda= Svl`wUt p<=kp`ane lI\e AekbImaH vtRta n=I prHtu
temne ma5 &an&eySvwavsHbH\=I s\atuH AekbImaH vtRvuH Ke, ne5 Ane $pnI jem. (ANy
o=I iwNnp`uH drek nuH l` hova=I Aaa Ane pda= AekbImaH vtRta n=I, prHtu
Aaano &anSvwav Ke Ane pda=no &eySvwav KeAeva &an&eySvwav$p sHbH\na kar`e
j ma5 temnuH AekbImaH vtRvuH _pcar=I khI xkay Ke ne5 Ane $pI pda=nI jem.) jem
ne5o Ane

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

48

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

wUt$ipaVyai` c prSprvexmNtre`aip &eyakarg/h`smpR`v`aNyevmaTma=aRaNyoNyv<imNtre`aip iv&eyakarg/h`smpR`v`a:.. 28..


A=a=eR*vv<Syaip &ainnStdv<isa\kH xivEicymu>otyit-

` pivo `aivo `a`I `eyesu $vimv cqU.


ja`id pSsid i`ydH AqatIdo jgmsesH.. 29..
_________________________________________________________________

sHbHi\Tven. $pa`Iv cuaimit. t=aih-y=a $ipVyai` cua sh prSprH sHbN\awaveip


SvakarsmpR`e sm=aRin, cUHi c tdakarg/h`e sm=aRin wviNt, t=a
ZEloyodrivvrvitRpda=aR: kalZypyaRypir`ta &anen sh prSprdexsHsgaRwaveip
SvkIyakarsmpR`e sm=aR wviNt, Aq~DEkitwasmyH kevl&anH tu tdakarg/h`e sm=Rimit
wava=R:.. 28.. A= &anI &eypda=eRu inynyenaivoip Vyvhare` iv [v itwatIit
xivEicyH dxRyit- ` pivo inynyen n iv:, `aivo Vyvhare` c naiv: ikHtu
iv Ov. s k: ktaR `a`I &anI. keu m|ye. `eyesu &eypda=eRu. ikimv. $vimv cqU
$pivye cuirv. OvHwUtSsn ikH kroit. ja`id pSsid janait pXyit c. i`ydH initH
sHxyrihtH. ikHivix: sn. AqatIdo AatIt:. ikH janait pXyit. jgmsesH
_________________________________________________________________

temna ivywUt $pI o prSpr vex ivna p` &eyakarone g/hvana Ane ApRvana
SvwavvazaH Ke, tem Aaa Ane pda= AekbImaH vTyaR ivna p` smSt &eyakarone g/hvana
Ane ApRvana Svwavvaza Ke. (jevI rIte AaHq $pI pda=maH vextI n=I Ane $pI pda=
AaHqmaH vexta n=I top` AaHq $pI pda=na &eyakarone g/h` krvana`vana
SvwavvazI Ke Ane $pI pda= potana &eyakarone ApRvanaj`avvanaSvwavvaza Ke, tevI
rIte Aaa pda=maH vexto n=I Ane pda= AaamaH vexta n=I top` Aaa pda=na
smSt &eyakarone g/h` krvana`vanaSvwavvazo Ke Ane pda= potana smSt
&eyakarone ApRvanaj`avvanaSvwavvaza Ke.) 28.
hve Aaa pda=maH nih vtRto hova KtaH jena=I (je xivEicy=I) tene pda=maH
vtRvuH is =ay Ke te xivEicyne kaxe (dxaRve) Ke:

&eye iv n, A`iv n, `to jg svRne


inTye Atiy Aatma, ym ne5 `e $pne. 29.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&antv&apn

49

n ivo naivo &anI &eyeu $pimv cu:.


janait pXyit inytmatIto jgdxem.. 29..
y=a ih cU $ipVyai` SvdexErsHSp<xdivH pirCKe>makarmaTmsaTkvR caivH
janait pXyit c, OvmaTmaPyatItTvaTaPykairtaivcargocrdUrtamvao &eytamapain
smStvStUin SvdexErsHSp<x iv: xivEicyvxto vStuvitRn: smSt&eyakaranuNmULy
[v kvly caivo janait pXyit c. OvmSy ivicZxiyoigno &ainno=eR*vvex [v
vexoip isimvtrit.. 29..
_________________________________________________________________

jgdxeimit. t=a ih-y=a locnH kt<R $ipVyai` y>ip inyen n Sp<xit t=aip
Vyvhare` Sp<xtIit itwait loke. t=aymaTma im+yaTvraga>as/va`amaTmn sHbiN\
yTkevl&anaTpUv
ivixwed&anH
tenoTpH
yTkevl&andxRnyH
ten
jgTZykalZyvitRpda=aRiyenaSp<xip Vyvhare` Sp<xit, t=a Sp<xiv &anen janait
dxRnen pXyit c. k=HwUtSsn. AtIiNysuqaSvadpir`t: satIt [it. tto &ayte
inyenavex [v Vyvhare`
_________________________________________________________________

ANvya=R:- (cu: $pH [v) jevI rIte cu $pne (&eyomaH AvexeluH rhIne tem j
AvexeluH nih rhIne `edeqe Ke) tevI rIte (&anI) Aaa (AatIt:) [iNyatIt =yo =ko
(AxeH jgt) Axe jgtne (smSt lokalokne) (&eyeu) &eyomaH (n iv:) Aiv
rhIne (n Aiv:) tem j Aiv nih rhIne (inytH) inrHtr (janait pXyit) `edeqe
Ke.

!Ika:- jevI rIte cu $pI one Svdexo vDe A`SpxRtuH hova=I Aiv rhIne
(`edeqe Ke) tem j &ey Aakarone Aasat (pota$p) krtuH hova=I Aiv nih rhIne
`edeqe Ke tevI rIte Aaa p`, [iNyatItp`ane lI\e aPykairtana ivcargocrp`a=I
(p`) dUr =yo =ko &eywUt smSt vStuAone Svdexo=I A`SpxRto hova=I Aiv rhIne
(`edeqe Ke) tem j xivEicyne lI\e vStumaH vtRta smSt &eyakarone `e ke mUzmaH=I
_qeDIne koizyo krI jto hova=I Aiv nih rhIne `edeqe Ke. Aa rIte Aa ivic5
xivaza Aaane pda=maH AvexnI jem vex p` is =ay Ke.

wava=R:- eke AaHq potana dexo vDe $pI pda=ne SpxRtI nih hova=I iny=I to
te &eyomaH Aiv Ke top` te $pI pda=ne `tIdeqtI

_________________________________________________________________

aPykairta &ey ivyone Spxne j kayR krI xkvuH`I xkvuH te. ([iNyatIt =yela AaamaH
aPykairtana ivcarno p` Avkax n=I.)

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

p0

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

A=EvH &anm=eRu vtRt [it sHwavyit-

ry`imh d`IlH duJisyH jha swasaO.


AiwwUy tH ip duH vid th `a`mT=esu.. 30..
rTimheNnIlH duG\a|yuitH y=a Svwasa.
AiwwUy tdip duG\H vtRte t=a &anm=eRu.. 30..
y=a ikleNnIlrTnH duG\mi\vsTSvwaware` tdiwwUy vtRmanH H,

_________________________________________________________________

&eypda=eRu vexoip F!t [it.. 29.. A= tmeva= aNtare` #yit-ry`H rTnH [h


jgit. ikHnam. d`IlH [NnIlsH&m. ikHivixm. duJisyH duG\e iniH jha y=a
swasaO SvkIywya AiwwUy itrSkTy. ikm. tH ip duH tTpUvH duG\mip vid vtRte.
[it aNto gt:. th `a`mT=esu t=a &anm=eRu vtRt [it. t>=a-y=eNnIlrTnH kt<R
SvkIynIlwya
kr`wUtya
duG\H
nIlH
kTva
vtRte,
t=a
inyrTnZyaTmkprmsamaiyksHymen yduTpH kevl&anH tt SvprpiriCKisam+yeRn
smSta&anaN\karH
_________________________________________________________________

hova=I vhar=I ;marI AaHq F`a pda=maH frI vze Ke' Aem khevay Ke. AevI rIte eke
kevz&ana Aaa potana dexo vDe &ey pda=ne SpxRto nih hova=I iny=I to te &eyomaH
Aiv Ke top` &aykdxRk xinI ko{ prm Adwut ivic5tane lI\e (iny=I dUr ra
ra p`) te smSt &eyakarone `todeqto hova=I vhar=I ;Aaa svR pyaRyomaH
pesI y Ke' Aem khevay Ke. Aa rIte vhar=I &ey pda=maH Aaano vex is =ay Ke.
29.
hve, Aa rIte (nIce ma`e &an pda=maH vteR Ke Aem (aHt ara) Sp kre Ke:

ym dU\maH iS=t [NnIlmi` SvkIy wa vDe


dU\ne ive apI rhe, Tym &an p` A= ive. 30.

ANvya=R:- (y=a) jem ([h) Aa jgtne ive (duG\a|yuitH) dU\maH rheluH


(nIlH rTnH) [NnIl rTn (Svwasa) potanI wa vDe (td Aip duG\H) te dU\maH
(AiwwUy) apIne (vtRte) vteR Ke, (t=a) tem (&anH) &an (A=aRt &at<) (A=eRu)
pda=maH apIne vteR Ke.

!Ika:- jem dU\maH rheluH [NnIl rTn potanI wana smUh vDe dU\maH

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&antv&apn

p1

t=a
sHvednmPyaTmnoiwTvat
kZxenaTmtamapH
kr`aHxen
&antamapen
kar`wUtanam=aRnaH kayRwUtan smSt&eyakaraniwVyaPy vtRmanH kayRkar`TvenopcyR
&anm=aRniwwUy vtRt [TyuCymanH n iviti|yte.. 30..
A=Evm=aR &ane vtRNt [it sHwavyit-

jid te ` sHit Aa `a`e `a`H ` hoid sVvgyH.


sVvgyH va `a`H khH ` `a`iya Aa.. 31..
_________________________________________________________________

itrSkTy yugpdev svRpda=eRu piriCKyakare` vtRte. AymZ wava=R:-kar`wUtanaH


svRpda=aRnaH kayRwUta: piriCKyakara _pcare`a=aR w~yNte, teu c &anH vtRt [it w~ymaneip
Vyvhare` doo naStIit.. 30.. A= pUvRsUZe` wi`tH &anm=eRu vtRte Vyvhare`aZ punr=aR &ane
vtRNt [Tyupidxit-j[ yid cet te Aa ` sHit te pda=aR: SvkIypiriCKyakarsmpR`are`adxeR ibMbv siNt. . `a`e kevl&ane. `a`H ` hoid sVvgyH tda &anH
_________________________________________________________________

apIne vtRtuH deqay Ke, tem 1sHvedn (&an) p`, Aaa=I AiwNn hova=I ktaRAHx vDe
Aaap`ane pamtuH =kuH &an$p kr`AHx vDe 2kar`wUt pda=oRna kayRwUt smSt &eyakaromaH
apIne vteR Ke, te=I kayRmaH kar`no (&eyakaromaH pda=oRno) _pcar krIne ;&an pda=oRmaH
apIne vteR Ke' Aem khevuH ivro\ pamtuH n=I.

wava=R:- jem dU\=I wrela vas`maH rheluH [NnIl rTn (nIlm) sFza dU\ne
potanI wa vDe nIlv`R kre Ke te=I Vyvhare rTnnI wa Ane rTn smSt dU\maH apelaH
khevay Ke, tem &eyo=I wrela ivmaH rhelo Aaa smSt &eyone (lokalokne) potanI
&anwa vDe kaixt kre Ke A=aRt `e Ke te=I vhare AaanuH &an Ane Aaa svRapI
khevay Ke (eke iny=I to teAo potana AsHQy dexomaH j rhelaH Ke, &eyomaH pe@aH n=I).
30.
hve, Aa rIte pda=oR 3&anmaH vteR Ke Aem kre Ke:

nv hoy A=oR &anmaH, to &an saE-gt p` nhIH,


ne svRgt Ke &an to km &aniS=t A=oR nhIH? 31.
_________________________________________________________________

1. ma`i=I sHvedn A=aRt &an khetaH AnHt gu`pyaRyono ipHD smy Ke. temaH e ktaR, kr`
Aaid AHxo paDvamaH Aave to ktaRAHx te AqHD Aa Ke Ane kr`AHx te &angu` Ke.
2. pda=oR kar` Ke Ane temna &eyakaro (gu`pyaRyo) kayR Ke.
3. Aa ga=amaH p` ;&an' xBd=I AnHt gu` pyaRyona ipHD$p &at< QyalmaH levuH.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

p2

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

yid te n sNTy=aR &ane &anH n wvit svRgtm.


svRgtH va &anH k=H n &aniS=ta A=aR:.. 31..
yid qlu iniqlaTmIy&eyakarsmpR`are`avtI`aR: sveR=aR n itwaiNt &ane tda
t svRgtmWyupgWyet. AWyupgMyet va svRgtH, tihR saat sHvednmukNdwUimkavtI`RitibMbS=anIySvIySvIysHve>akarkar`ain prMprya itibMbS=anIysHve>akarkar`anIit k=H n &anS=aiyno=aR inIyNte.. 31..

_________________________________________________________________

svRgtH n wvit. sVvgyH va `a`H Vyvhare` svRgtH &anH sMmtH cevtaH khH ` `a`iya
Aa tihR Vyvharnyen SvkIy&eyakarpiriCKismpR`are` &aniS=ta A=aR: k=H n wviNt
ikHtu wvNTyeveit. AZaymiway:-yt Ov Vyvhare` &eypiriCKyakarg/h`are` &anH svRgtH
w~yte, tSmadev &eypiriCKyakarsmpR`are` pda=aR Aip Vyvhare` &angta w~yNt [it..
31.. A= &ainn: pda=ER: sh y>ip Vyvhare` g/ag/ahksMbN\oiSt t=aip sH}leaidsMbN\o
naiSt, ten kar`en &eypda=ER: sh iwTvmeveit itpadyit_________________________________________________________________

ANvya=R:- (yid) e (te A=aR:) te pda=oR (&ane n siNt) &anmaH n hoy to


(&anH) &an (svRgtH) svRgt (n wvit) n ho{ xke. (va) Ane e (&anH svRgtH) &an
svRgt Ke to (A=aR:) pda=oR (&aniS=ta:) &aniS=t (k=H n) k{ rIte n=I? (A=aRt Ke
j.)

!Ika:- e smSt Sv&eyakarona smpR` ara (&anmaH) tyaR =ka svR pda=oR
&anmaH n itwase to te &an svRgt n manI xkay. Ane e te (&an) svRgt manvamaH
Aave, to pKI (pda=oR) saat &andpR`wUimkamaH trela ibHbsman potpotana
&eyakaronaH kar`o (hova=I) Ane 1prHpraAe itibHb sman &eyakaronaH kar`o hova=I pda=oR
k{ rIte &aniS=t n=I nI =ta? (AvXy &aniS=t nI =ay Ke.)
wava=R:- dpR`maH myUr, mHidr, sUyR, v< vgerenaH itibHb pDe Ke. TyaH iny=I to
itibHbo dpR`nI j AvS=a Ke KtaH dpR`maH itibHbo deqIne,
_________________________________________________________________

ibHb dpR`maH jenuH itibHb pDuH hoy te. (&anne dpR`nI _pma AapIAe to, pda=oRna &eyakaro
ibHb sman Ke Ane &anmaH =ta &annI AvS=a$p &eyakaro itibHb jevaH Ke)
1. pda=oR saat Sv&eyakaronaH kar` Ke (A=aRt pda=oR potpotana gu`pyaRyonaH saat kar`
Ke) Ane prHpraAe &annI AvS=a$p &eyakaronaH (&anakaronaH) kar` Ke.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&antv&apn

p3

A=EvH &anIno=ER: shaNyoNyv<imveip


pXyto|yvSytaTyNtivivTvH wavyit-

prg/h`mo`pir`mnawaven

sv

ge~hid `ev ` muHcid ` prH pir`mid kevlI wgvH.


peCKid smHtdo so ja`id sVvH i`rvsesH.. 32..
g<ait nEv n muit n prH pir`mit kevlI wgvan.
pXyit smNtt: s janait sv inrvxem.. 32..

_________________________________________________________________

ge~hid `ev ` muHcid g<ait nEv muit nEv ` prH pir`mid prH prVyH &eypda= nEv
pir`mit. s k: ktaR. kevlI wgvH kevlI wgvan svR&: tto &ayte prVye`
_________________________________________________________________

kayRmaH kar`no _pcar krIne ;myUraid dpR`maH Ke' Aem vhar=I khevay Ke. AevI rIte
&andpR`maH p` svR pda=oRna smSt &eyakaronaH itibHb pDe Ke A=aRt pda=oRna &eyakarona
inime &anmaH &annI AvS=a$p &eyakaro =ay Ke (kar` ke e Aem n =ay to &an svR
pda=oRne `I xke j nih). TyaH iny=I to &anmaH =ta &eyakaro &annI j AvS=a Ke,
pda=oRna &eyakaro kaH{ &anmaH pe@a n=I. iny=I Aam hova KtaH vhar=I e{Ae to,
&anmaH =ta &eyakaronaH kar` pda=oRna &eyakaro Ke Ane temnaH kar` pda=oR KeAe rIte
prHpraAe &anmaH =ta &eyakaronaH kar` pda=oR Ke ma!e te (&annI AvS=a$p) &eyakarone
&anmaH deqIne, kayRmaH kar`no _pcar krIne ;pda=oR &anmaH Ke' Aem vhar=I khI xkay Ke.
31.
hve, Ae rIte (vhare) Aaane pda=oR sa=e AekbImaH vtRvap`uH hova KtaH,
(iny=I) te prne g/amUka ivna t=a pr$pe pir`Mya ivna svRne deqto`to hova=I
tene (pda=oR sa=e) ATyHt iwp`uH Ke Aem dxaRve Ke:

wukevzI n g/he, n KoDe, pr$pe nv pir`me


deqe Ane `e in:xee svRt: te svRne. 32.

ANvya=R:- (kevlI wgvan) kevzIwgvan (prH) prne (n OvH g<ait) g/hta


n=I, (n muHcit) KoDta n=I, (n pir`mit) pr$pe pir`mta n=I (s:) teAo (inrvxeH
sv) inrvxep`e svRne (Aaqa Aaane, svR &eyone) (smNtt:) svR trf=I (svR
Aadexe=I) (pXyit janait) deqe `e Ke.
_________________________________________________________________

itibHbo nEimik kayR Ke Ane myUraid inimkar` Ke.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

p4

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

AyH qLvaTma Svwavt Ov prVyg/h`mo`pir`mnawavaTSvtvwUtkevl&anSv$pe` ivpir`My in*kMpoNmjyoitjaRTymi`kLpo wUTvavitman: smNtt:


SfirtdxRn&anxi:, smStmev in:xetyaTmanmaTmnaTmin sHcetyte. A=va yugpdev
svaR=Rsa=RsaaTkr`en &iPtpirvtRnawavat sHwaivtg/h`mo`l`ikyaivram: =mmev
smStpirCKe>akarpir`tTvat pun: prmakaraNtrmpir`mman: smNttoip ivmxeH
pXyit janait c. OvmSyaTyNtivivTvmev.. 32..

_________________________________________________________________

sh iwTvmev. tihR ikH prVyH n janait. peCKid smHtdo so ja`id sVvH i`rvsesH t=aip
Vyvharnyen pXyit smNtt: svRVyeZkalwavEjaRnait c sv inrvxem. A=va
itIyVyaQyanm-AWyNtre kamko\aid bihivRye peiNyivyaidkH bihRVyH n g<ait,
SvkIyanNt&anaidctuyH c n muit ytStt: kar`adyH jIv: kevl&anoTpi` Ov
yugpTsv janNsn prH ivkLpaNtrH n pir`mit. t=awUt: sn ikH kroit.
SvtvwUtkevl&anyoita jaTymi`kLpo in:kMpcEtNykaxo wUTva SvaTmanH SvaTmna
SvaTmin janaTynuwvit. tenaip kar`en prVyE: sh iwTvmeveTyiway:.. 32.. OvH &anH
&ey$pe`
_________________________________________________________________

!Ika:- Aa Aaa, Svwav=I j prne g/hvamUkvano t=a pr$pe pir`mvano


(tene) Awav hova=I, SvtvwUt kevz&an$pe pir`mIne in*kHpnIkztI yoitvaza _m
mi` jevo ={ne ro =ko, (1) jene svR trf=I (svR Aadexe=I) dxRn&anxi Sfuirt Ke
Aevo =yo =ko, 1in:xep`e Aaqay (pirpU`R) Aaane Aaa=I AaamaH sHcete`eAnuwve
Ke, A=va (2) AekIsa=e j svR pda=oRna smUhno 2saaTkar krvane lI\e &ipirvtRnno
Awav =va=I jene 3g/h`TyagSv$p iya ivram pamI Ke Aevo =yo =ko, =m=I j smSt
&eyakaro$pe pir`Myo hova=I pKI pr$pe4AakaraNtr$pe nih pir`mto =ko, svR kare Axe
ivne, (ma5) deqe `e Ke. Aa rIte (pUvoR bNne rIte) tenuH (AaanuH pda=oR=I) ATyHt
iwNnp`uH j Ke.

wava=R:- kevzIwgvan svR Aadexe=I potane j Anuwa kre Ke Ae rIte teAo


pr=I tdn iwNn Ke. A=va, kevzIwgvanne svR pda=oRnuH

_________________________________________________________________

1. in:xep`e kaH{ jray bakI n rhe Ae rIte


2. saaTkar krvo Ty `vuH
3. &iiyanuH pl!aya krvuH A=aRt &anmaH Aek &ey g/hvuH ne bIjH KoDvuH te g/h`Tyag Ke AavaH
g/h`Tyag te iya Ke AevI iyano kevzIwgvanne Awav =yo Ke.
4. AakaraNtr ANy Aakar.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&antv&apn

pp

A= kevl&ain]ut&ainnorivxedxRnen ivxeakaHaowH pyit-

jo ih sude` ivja`id APpa`H ja`gH shave`.


tH sudkevilimis`o w`Hit logPpdIvyra.. 33..
yo ih ]uten ivjanaTyaTmanH &aykH Svwaven.
tH ]utkevilnm<yo w`iNt lokdIpkra:.. 33..

_________________________________________________________________

n
pir`mtITyaidVyaQyan$pe`
t<tIyS=le
ga=apkH
gtm.
A=
y=a
inravr`sklVyil`en kevl&anenaTmpir&anH wvit t=a savr`EkdexVyil`en
kevl&anoTpibIjwUten SvsHvedn&an$pwav]utenaPyaTmpir&anH wvtIit ininoit. A=va
itIypatinka-y=a kevl&anH ma`H wvit t=a kevl&an`Itpda=RkaxkH ]ut&anmip
proma`H wvtIit patinkayH mnis \<Tva sUZimdH itpadyit-jo y: ktaR ih Sf!H
sude` inivRkar_________________________________________________________________

yugpd &an hova=I temnuH &an Aek &eymaH=I bImaH ne bImaH=I 5ImaH pl!atuH n=I tem j
temne kaH{ `vanuH bakI nih hova=I ko{ ivxe &eyakarne `va Tye p` temnuH &an vztuH
n=I Ae rIte p` teAo pr=I tdn iwNn Ke. (e vnI `niya pl!o qatI hoy to j
tene ivkLpprinimk rage ho{ xke Ane to j Ae!lo pr sa=eno sHbH\ khevay. prHtu
kevzIwgvannI &ine to pirvtRnpl!o n=I te=I teAo pr=I ATyHt iwNn Ke.) Aa rIte
kevz&ana Aaa pr=I ATyHt iwNn hova=I Ane drek Aaa Svwave kevzIwgvan jevo
j hova=I, iny=I drek Aaa pr=I iwNn Ke Aem is =yuH. 32.
hve kevz&anIne Ane ]ut&anIne Aivxep`e dxaRvIne ivxe AakaHana owne y kre
Ke (A=aRt kevz&anImaH Ane ]ut&anImaH tfavt n=I Aem dxaRvIne v\are `vanI [CKana
owne n kre Ke):

]ut&an=I `e qre &aykSvwavI Aane,


%iAo kaxk lokna ]utkevzI tene khe. 33.

ANvya=R:- (y: ih) je qreqr (]uten) ]ut&an vDe (Svwaven &aykH) Svwav=I
&ayk (A=aRt &aykSvwav) (AaTmanH) Aaane (ivjanait) `e Ke, (tH) tene
(lokdIpkra:) lokna kaxk (%y:) %Iro (]utkevilnH w`iNt) ]utkevzI khe Ke.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

p6

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

y=a wgvan yugpTpir`tsmStcEtNyivxexailna kevl&anenanaidin\nin*kar`asa\ar`SvsHceTymancEtNysamaNymihMetkSvwavenEkTvat


kevlSyaTmn
AaTmnaTmin sHcetnat kevlI, t=ayH jnoip kmpir`mma`kitpycEtNyivxexailna
]ut&anenanaidin\nin*kar`asa\ar`SvsHceTymancEtNysamaNymihMetkSvwavenEkTvat
kevlSyaTmn
AaTmnaTmin
sHcetnat
]utkevlI.
AlH
ivxeakaHaowe`,
Sv$pinlErevavS=Iyte.. 33..
_________________________________________________________________

SvsHivi$pwav]utpir`amen ivja`id ivjanait ivxee` janait ivysuqanNdivl`injxuaTmwavnoT=prmanNdEkl`suqrsaSvadenanuwvit. km. APpa`H injaTmVym. ja`gH &aykH kevl&anSv$pm. ken kTva. shave` smStivwavrihtSvSvwaven tH
suykevilH tH mhayogINH ]utkevilnH w`Hit k=yiNt. ke ktaRr:. [is`o %y:.
ikHivixa:. loyPpdIvyra lokdIpkra lokkaxka [it. Ato ivStr:yugpTpir`tsmStcEtNyxailna
kevl&anen
Ana>nNtin*kar`aNyVyasa\ar`SvsHve>manprmcEtNysamaNyl`Sy
prVyrihtTven
kevlSyaTmn
AaTmin
Svanuwvna>=a wgvan kevlI wvit, t=ayH g`\rdevaidinyrTnZya_________________________________________________________________

!Ika:- jem wgvan, yugpd pir`mta smSt cEtNyivxeovaza kevz&an vDe,

Anaidin\n2in*kar`3Asa\ar`4SvsHve>man cEtNysamaNy jeno mihma Ke t=a


p
cetkSvwav vDe Aekp`uH hova=I je kevz (Aeklo, inweRz, xu, AqHD) Ke Aeva Aaane
Aaa=I AaamaH Anuwvvane lI\e kevzI Ke tem Ame p`, me pir`mta ke!lak
cEtNyivxeovaza ]ut&an vDe, Anaidin\nin*kar`Asa\ar`SvsHve>man cEtNysamaNy
jeno mihma Ke t=a cetkSvwav vDe Aekp`uH hova=I je 6kevz (inweRz) Ke Aeva Aaane
Aaa=I AaamaH Anuwvvane lI\e ]utkevzI KIAe. (ma!e) ivxe AakaHana "aow=I bs
=aAo Sv$pinz j rhIAe KIAe.
_________________________________________________________________

1. Anaidin\n AnaidAnHt. (cEtNysamaNy Aaid tem j AHt riht Ke.)


2. in*kar` jenuH ko{ kar` n=I AevuH SvyHis shj.
3. Asa\ar` je bI ko{ maH n=I AevuH
4. SvsHve>man pota=I j vedatuHAnuwvatuH
p. cetk cetnar dxRk&ayk.
6. Aaa iny=I prna tem j rageaidna sHyog ivnano t=a gu`pyaRyna wedo ivnano, ma5
cetkSvwav$p j Ke te=I prma=eR te kevz (A=aRt Aeklo, inweRz, xu, AqHD) Ke.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&antv&apn

p7

A= &anSy ]utopai\wedmudSyit-

suH ij`ovidH poGgldVvPpgeihH vy`eihH.


tH ja``a ih `a`H suSs y ja``a wi`ya.. 34..
sUZH ijnopidH pulVyaTmkEvRcnE:.
t&iihR &anH sUZSy c &iPtwRi`ta.. 34..

_________________________________________________________________

ra\kjnoip pUvoRl`SyaTmno wav]ut&anen SvsHvednaiy]utkevlI wvtIit. ikHc-y=a


koip devd AaidTyodyen idvse pXyit, raZaE ikmip dIpeneit. t=aidTyodyS=anIyen
kevl&anen
idvsS=anIymopyaRye
wgvanaTmanH
pXyit,
sHsarI
ivveikjn:
puninRxaS=anIysHsar_________________________________________________________________

wava=R:- wgvan smSt pda=oRne `e Ke te=I kaH{ teAo ;kevzI' khevata n=I,
prHtu kevz A=aRt xu Aaane `taAnuwvta hova=I teAo ;kevzI' khevay Ke. kevz (
xu) Aaane `narAnuwvnar ]ut&anI p` ;]utkevzI' khevay Ke. kevzI Ane
]utkevzImaH tfavt Ae!lo Ke kekevzI jemaH cEtNyna smSt ivxeo AekIsa=e pir`me Ke Aeva
kevz&an vDe kevz Aaane Anuwve Ke Ane ]utkevzI jemaH cEtNyna ke!lak ivxeo me
pir`me Ke Aeva ]ut&an vDe kevz Aaane Anuwve Ke A=aRt, kevzI sUyRsman kevz&an vDe
Aaane deqeAnuwve Ke Ane ]utkevzI dIva sman ]ut&an vDe Aaane deqeAnuwve Ke. Aa
rIte kevzImaH ne ]utkevzImaH Sv$piS=rtanI trtmta$p wed j muQy Ke, vuHAoKuH (v\are
AoKa pda=oR) `va$p wed ATyHt gaE` Ke. ma!e F`uH `vanI [CKa$p ow KoDI Sv$pmaH
j inz rhevuH yoGy Ke. Ae j kevz&an aino _pay Ke. 33.
hve, &anna ]ut_pai\k<t wedne dUr kre Ke (A=aRt ]ut&an p` &an j Ke, ]ut$p
_pai\ne kar`e &anmaH kaH{ wed pDto n=I Aem dxaRve Ke):

pudglSv$p vcno=I ijn-_pid je te sU5 Ke


Ke &iPt tenI &an, tene sU5nI &iPt khe. 34.

ANvya=R:- (sUZH) sU5 Ae!le (pulVyaTmkE: vcnE:) pudglak vcno vDe


(ijnopidH) ijnwgvHte _pdexeluH te. (t&iPt: ih) tenI &iPt te (&anH) &an Ke (c)
Ane tene (sUZSy &iPt:) sU5nI &i (]ut&an) (wi`ta) khI Ke.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

p8

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

]utH ih tavTsUZm. t wgvdhRTsvR&op&H SyaTkarketnH paEilkH xBdb/.


t&iihR &anm. ]utH tu tTkar`Tvat &anTvenopcyRt Ov. OvH sit sUZSy &iPt:
]ut&animTyayait. A= sUZmupai\Tvaaiyte &iPtrevavix*yte. sa c keviln:
]utkevilnaTmsHcetne tuLyEveit naiSt &anSy ]utopai\wed:.. 34..
_________________________________________________________________

pyaRye dIpS=anIyen ragaidivkLprihtprmsmai\na injaTmanH pXytIit. AymZaiway:AaTma pro:, k=H |yanH ikyte [it sNdehH kTva prmaTmwavna n Tyayeit.. 33.. A=
xBd$pH Vy]utH Vyvhare` &anH inyena=RpiriCKi$pH wav]utmev &animit k=yit.
A=vaTmwavnarto iny]utkevlI wvtIit pUvs
R UZe wi`tm. AyH tu Vyvhar]utkevlIit
k+yte-suH Vy]utm k=MwUtm. ij`ovidH ijnopidm. kE: kTva. poGgldVvPpgeihH
vy`eihH pulVyaTmkEidRVy|vinvcnE:. tH ja``a ih `a`H ten pUvoRxBd]uta\are`
&ir=RpiriCKi&aRnH w~yte ih Sf!m. suSy y ja``a wi`ya pUvoRVy]utSyaip
Vyvhare` &anVypdexo wvit n tu inyeneit. t=a ih-y=a inyen xubuEkSvwavo jIv:
pavhare` nrnarkaid$poip jIvo w~yte t=a inyenaq~DEkitwas$pH
smStvStukaxkH
&anH
w~yte,
pavhare`
meFp!lav<taidTySyavS=aivxevTkmRp!lav<taq~DEk&an$pjIvSy
mit&an]ut&anaidVypdexo wvtIit wava=R:.. 34.. A= iw&anenaTma &anI n wvtITyupidxit_________________________________________________________________

!Ika:- =m to ]ut Ae!le sU5 Ane sU5 Ae!le wgvan AhRtsvR&e SvyH `Ine

_pdexeluH, 1SyaTkar jenuH ic Ke AevuH, paEdgilk xBdb/ tenI 2&i (xBdb/ne `narI
`niya) te &an Ke ]ut (sU5) to tenuH (&annuH) kar` hova=I &an trIke _pcar=I j
khevay Ke (jem ANnne a` khevay Ke tem). Aam hova=I Aem filt =ay Ke ke ;sU5nI
&i' te ]ut&an Ke. hve e sU5 to _pai\ hova=I teno Aadr n krvamaH Aave to ;&i' j
bakI rhe Ke (;sU5nI &i' khIAe KIAe TyaH iny=I &i kaH{ paEdgilk sU5nI n=I,
AaanI Ke sU5 &ina Sv$pwUt n=I, v\aranI vStu A=aRt _pai\ Ke kar` ke sU5 n hoy
TyaH p` &i to hoy Ke. ma!e e sU5ne n g`IAe to ;&i' j bakI rhe Ke) Ane te (
&i) kevzIne Ane ]utkevzIne AaAnuwvnmaH tuLy j Ke. ma!e &anmaH ]ut_pai\k<t wed
n=I. 34
_________________________________________________________________

1. SyaTkar ;Syat' xBd. (Syat k=Hict ko{ Apea=I.)


2. &i `vuH te `vanI iya `niya.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&antv&apn

p9

A=aTm&anyo: kt<Rkr`taktH wedmpnudit-

jo ja`id so `a`H ` hvid `a`e` ja`go Aada.


`a`H pir`mid syH Aa `a`iya sVve .. 35..
yo janait s &anH n wvit &anen &ayk AaTma.
&anH pir`mte Svym=aR &aniS=ta: sveR.. 35..
Ap<=GwUtkt<Rkr`TvxiparmEXvyRyoigTvadaTmno y Ov Svymev janait s Ov
&anmNtlIRnsa\ktmo*`Tvxe: SvtHZSy jatvedso dhnikyaise*`_________________________________________________________________

jo ja`id so `a`H y: ktaR janait s &anH wvtIit. t=a ih-y=a


sH&al`yojnaidwedeip sit padwednyen dhnikyasm=oR*`gu`en pir`toiGrPyu*`o
w~yte, t=a=RikyapiriCKism=R&angu`en pir`t AaTmaip &anH w~yte. t=a com;janatIit &anmaTma'. ` hvid `a`e` ja`go Aada svR=Ev iw&anenaTma &ayko n
wvtIit. A= mtm-y=a iw_________________________________________________________________

hve Aaa Ane &anno kt<RTvkr`Tvk<t wed dUr kre Ke (A=aRt prma=eR Awed
AaamaH, ;Aaa `niyano ktaR Ke Ane &an kr` Ke' Aem vhare wed paDvamaH Aave
Ke, top` Aaa ne &an jdaH nih hova=I Awedny=I ;Aaa j &an Ke' Aem smve
Ke):

je `to te &an, nih v &an=I &ayk bne


pote `mto &an$p, ne &aniS=t saE A=R Ke. 3p.

ANvya=R:- (y: janait) je `e Ke (s: &anH) te &an Ke (A=aRt je &ayk Ke te


j &an Ke), (&anen) &an vDe (AaTma) Aaa (&ayk: wvit) &ayk Ke (n) Aem n=I.
(SvyH) pote j (&anH pir`mte) &an$pe pir`me Ke (sveR A=aR:) Ane svR pda=oR
(&aniS=ta:) &aniS=t Ke.

!Ika:- Aaa Ap<=GwUt kt<RTv Ane kr`TvnI xi$p 1parmEyRvazo hova=I, je

Svymev `e Ke (A=aRt je &ayk Ke) te j &an Ke jem 2sa\ktm _*`Tvxi jenamaH


AHtlIRn Ke Aeva 3SvtH5 AiGne, 4dhniyanI isi
_________________________________________________________________

1. parmEyR prm sam+yR prmerta.


2. sa\ktm A=aRt _Tk< sa\n te kr`.
3. je SvtH5p`e kre te ktaR
4. AiG bazvanI iya krto hova=I AiGne _*`ta A=aRt grmI khevamaH Aave Ke.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

60

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

Vypdexvt. n tu y=a p<=GvitRna daZe` lavko wvit devdSt=a &anen &ayko


wvTyaTma. t=a sTyuwyorcetnTvmcetnyo: sHyogeip n piriCKiin*pi:.
p<=vvitRnorip pirCKedaWyupgme prpirCKeden prSy piriCKiwURitw<tInaH c
piriCKisUitrnxa Syat. ikHc-SvtoVyitirsmStpirCKe>akarpir`tH &anH SvyH
pir`mmanSy kayRwUtsmSt&eyakarkar`IwUta: sveR=aR &anvitRn Ov k=HicviNt ikH
&at<&anivwaglexkLpnya.. 35..
A= ikH &anH ikH &eyimit Vyni-

tMha `a`H jIvo `eyH dVvH itha smqadH.


dVvH it pu`o Aada prH c pir`amsHbH.. 36..
_________________________________________________________________

daZe` lavko wvit devdSt=a iw&anen &ayko wvtu ko do [it. nEvm.


Kednikyaivye daZH bihropkr`H tiH wvtu, AWyNtropkr`H tu devdSy Kednikyaivye
xiivxeStaiwmev wvit t=a=RpiriCKiivye &anmevaWyNt-ropkr`H t=aiwmev wvit,
_pa|yaykaxaidbihropkr`H timip wvtu doo naiSt. yid c iw&anen &anI wvit
tihR prkIy&anen sveRip kMwStMwaidjDpda=aR &ainno wvNtu, n c t=a. `a`H pir`mid
syH yt Ov iw&anen
_________________________________________________________________

hova=I _*`ta khevay Ke tem. prHtu Aem n=I ke jem p<=GvtIR datrDa vDe devd kapnar Ke
tem (p<=GvtIR) &an vDe Aaa `nar (&ayk) Ke. e Aem hoy to bNnene Acetnp`uH
Aave Ane be Acetnno sHyog =taH p` &i nIpje nih. Aaa ne &an p<=GvtIR hova KtaH
Aaane &i =tI manvamaH Aave to to pr &an vDe prne &i ={ xke Ane raq vgerene
p` &ino _dwv inrHkux =ay. (;Aaa ne &an p<=k Ke p` &an Aaa sa=e eDava=I
Aaa `vanuH kayR kre Ke' Aem manvamaH Aave to to &an jem Aaa sa=e eDay tem raq,
FDo, =aHwlo vgere svR pda=oR sa=e eDay Ane te=I te pda=oR p` `vanuH kayR kre. prHtu
Aam to bntuH n=I. te=I Aaa ne &an p<=k n=I.) vzI, pota=I AiwNn Aeva smSt
&eyakaro$pe pir`meluH je &an te$pe SvyH pir`mnarne, kayRwUt smSt &eyakarona kar`wUt
svR pda=oR &anvtIR j k=Hict Ke. (ma!e) &ata ne &anna ivwagnI ikl kLpna=I xuH
yojn Ke? 3p.
hve xuH &an Ke Ane xuH &ey Ke te kre Ke:

Ke &an te=I v, &ey i5\a kheluH Ke


Ae pr ne Aatma, pir`amsHyut jeh Ke. 36.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&antv&apn

61

tSmat &anH jIvo &eyH VyH iZ\a smaQyatm.


Vyimit punraTma pr pir`amsHb:.. 36..
yt: pirCKed$pe` SvyH ivpir`My SvtHZ Ov piriCKni tto jIv Ov
&anmNyVya`aH t=a pir`NtuH pirCKeuH caxe:. &eyH tu v<vtRmanvitR*yma`ivicZpyaRyprMprakare` iZ\akalkoi!SpixRTvadna>nNtH VyH, tu &eytamap>manH
e\aTmprivkLpat. [*yte ih SvprpirCKedkTvadvbo\Sy bo|ySyEvHiv\H Eiv|ym.
nnu SvaTmin ikyaivro\at k=H namaTmpirCKedkTvm. ka ih nam ikya kIx
ivro\:. ikya Z ivroi\nI smuTpi$pa va &iPt$pa va. _Tpi$pa ih tavEkH
SvSmaTjayt [TyagmaiEv. &iPt$payaStu kaxnikyyev Ty_________________________________________________________________

&anI n wvit tt Ov F!oTpaE m<tip~D [v Svymevopadan$pe`aTma &anH pir`mit. Aa


`a`iya sVve Vyvhare` &eypda=aR AadxeR ibMbimv piriCKyakare` &ane itNtITyiway:..
35.. A=aTma &anH wvit xeH tu &eyimTyavedyit-tMha `a`H jIvo ySmadaTmEvopadan$pe`
&anH pir`mit t=Ev pda=aRn piriCKni, [it wi`tH pUvRsUZe, tSmadaTmEv &anH. `eyH dVvH
tSy &an$pSyaTmno &eyH wvit. ikm. Vym. itha smqadH t VyH kalZy_________________________________________________________________

ANvya=R:- (tSmat) te=I (jIv: &anH) v &an Ke (&eyH) Ane &ey (iZ\a
smaQyatH) i5\a v`RvvamaH AaveluH (i5kazSpxIR) (VyH) Ke. (pun: VyH [it) (Ae
&eywUt) Ae!le (AaTma) Aaa (Svaa) (pr: c) Ane pr (pir`amsHb:) ke jeAo
pir`amvazaH Ke.

!Ika:- (pUvoR rIte) &an$pe SvyH pir`mIne SvtH5p`e j `to hova=I v j


&an Ke, kar` ke ANy o Ae rIte (&an$pe) pir`mvane t=a `vane Asm=R Ke. Ane
&ey, vtIR cUkela, vtRta Ane vtRxe Aeva ivic5 pyaRyonI prHprana kar vDe i5iv\
kazkoi!ne SpxRtuH hova=I AnaidAnHt AevuH Ke. (Aaa j &an Ke Ane &ey smSt o
Ke.) te &eywUt Aaa ne pr (Sv ne pr) Aeva be wedne lI\e be karnuH Ke. &an
Svpr&ayk hova=I &eynuH AevuH iiv\p`uH manvamaH Aave Ke.
() potamaH iya ={ xkvano ivro\ hova=I Aaane Sv&aykp`uH k{ rIte F!e
Ke? (_r) k{ iya Ane ka karno ivro\? iya, ke je AhIH (maH) ivro\I khevamaH
AavI Ke te, kaH to _Tpi$p hoy, kaH to &i$p hoy, =m, _Tpi$p iya to ;ko{ pote
potamaH=I _Tp ={ xke nih' Aeva Aagmk=n=I iv j Ke. prHtu &i$p iyamaH ivro\
Aavto

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

62

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

viS=tTva tZ ivite\Syavtar:. y=a ih kaxkSy dIpSy prH kaXytamapH


kaxyt: SviSmn kaXye n kaxkaNtrH m<GyH, Svymev kaxnikyaya: smuplMwat t=a
pirCKedkSyaTmn: prH pirCKe>tamapH piriCKNdt: SviSmn pirCKe>e n pirCKedkaNtrH
m<GyH, Svymev pirCKednikyaya: smuplMwat.
nnu kt AaTmno Vy&an$pTvH Vya`aH c AaTm&ey$pTvH c. pir`amsHbN\Tvat.
yt: qlu AaTma Vyai` c pir`amE: sh sHb|yNte, tt AaTmno VyalMbn&anen Vya`aH tu
&anmalMBy &eyakare` pir`itrbai\ta tpit.. 36..
_________________________________________________________________

pyaRypir`it$pe` Vygu`pyaRy$pe` va t=EvoTpadVyy\/aEVy$pe` c iZ\a smaQyatm. dVvH


it pu`o Aada prH c t &eywUtH VymaTma wvit prH c. kSmat. yto &anH SvH janait prH
ceit dIpvt. t SvprVyH k=HwUtm. pir`amsHbH k=HicTpir`amIT=R: nEyaiyk_________________________________________________________________

n=I, kar` ke te, kaxniyanI mafk, _Tpiiya=I iv rIte (udI rIte) vteR Ke. jem je
kaXywUt prne kaxe Ke Aeva kaxk dIvane Sv kaXyne kaxvanI babtmaH ANy kaxknI
j$r pDtI n=I, kar` ke Svymev kaxniyanI aiPt Ke tem je &eywUt prne `e Ke Aeva
&ayk Aaane Sv &eyne `vanI babtmaH ANy &ayknI j$r pDtI n=I, kar` ke Svymev
&aniyanI aiPt Ke. (Aa rIte is =yuH ke &an Svne p` `I xke Ke.)
() Aaane ona &an$pp`uH Ane one Aaana &ey$pp`uH xa=I (k{ rIte
F!e) Ke? (_r) teAo pir`amvazaH hova=I. Aaa Ane o pir`amyu Ke, te=I
Aaane, o jenuH 1AalHbn Ke Aeva &an$pe (pir`it), Ane one, &anne 2AvlHbIne
&eyakar$pe pir`it Abai\tp`e tpe KetapvHt vteR Ke. (Aaa Ane o smye smye
pir`am kyaR kre Ke, kU!S=

_________________________________________________________________

ko{ pyaRy pote potamaH=I _TpNn ={ xke nih p` te na Aa\aremaH=I_TpNn =ay kar`
ke e Aem n hoy to to $p Aa\ar ivna pyaRyo _TpNn =ay, jz ivna trHgo =ay. Ae to
Ty ivru Ke te=I pyaRyne _TpNn =va ma!e $p Aa\ar e{Ae Aa rIte &anpyaRy p` pote
potamaH=I _TpNn ={ xke nih, AamaH=I _TpNn =ayAe vat to brabr Ke. prHtu &anpyaRy
pote pota=I j`a{ xke nih Ae vat y=a=R n=I. AamaH=I _TpNn =to &anpyaRy pote
pota=I j j`ay Ke. jem dIva$p Aa\armaH=I _TpNn =to kaxpyaRy Svprne kaxe Ke tem
Aaa$p Aa\armaH=I _TpNn =to &anpyaRy Svprne `e Ke. vzI &an pote potane `e Ke Ae
Anuwvis p` Ke.
1. &anne &eywUt o AalHbn A=aRt inim Ke. &an &eyne n `e to &annuH &anTv xuH?
2. &eyne &an AalHbn A=aRt inim Ke. &ey &anmaH n j`ay to &eynuH &eyTv xuH?

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&antv&apn

63

A=aitvaihtanagtanamip VypyaRya`aH tadaiTvkvt p<=ven &ane v<imu>otyit-

tailgev sVve sdsBwUda ih pjya taisH.


vHte te `a`e ivsesdo dVvjadI`H.. 37..
taTkailka [v sveR sdsdwUta ih pyaRyaStasam.
vtRNte te &ane ivxeto VyjatInam.. 37..
svaRsamev ih VyjatInaH iZsmyaviCKaTmlawwUimkTven kmtpTSv$psHpd:

_________________________________________________________________

mtanusarI kidah-&anH &anaNtrve>H meyTvat F!aidvt. pirharmah-dIpen Vyiwcar:,


dIpStavTmey: pirCKe>o &eyo wvit n c dIpaNtre` kaXyte, t=a &anmip SvymevaTmanH
kaxyit n c &anaNtre` kaXyte. yid pun&aRnaNtre` kaXyte tihR ggnavliMbnI mhtI
duinRvaranvS=a aPotIit sUZa=R:.. 36.. OvH iny]utkevil-Vyvhar]utkevilk=nmuQyTven
iw&aninrakr`en &an&eySv$pk=nen c ctu=RS=le ga=actuyH gtm. A=atItanagtpyaRya
vtRman&ane saHta [v XyNt [it in$pyit-sVve sdsBwUda ih pjya
_________________________________________________________________

n=I te=I Aaa &anSvwave pir`me Ke Ane o &eySvwave pir`me Ke. Ae rIte &anSvwave
pir`mto Aaa &anna AalHbnwUt one `e Ke Ane &eySvwave pir`mtaH o &eyna
AalHbnwUt &anmaHAaamaHj`ay Ke.) 36.
hve ona AtIt Ane Anagt pyaRyo p`, taTkaizk pyaRyonI mafk, p<=kp`e
&anmaH vteR Ke Aem smve Ke:

te na sdwUt-AsdwUt pyaRyo saE vtRta,


tTkazna pyaRy jem, ivxepUvRk &anmaH. 37.

ANvya=R:- (tasam VyjatInam) te (vaid) itAona (te sveR) smSt


(sdsdwUta: ih) iv>man Ane Aiv>man (pyaRya:) pyaRyo, (taTkailka: [v) taTkaizk
(vtRman) pyaRyonI mafk, (ivxet:) ivixtapUvRk (potpotana iwNn iwNn Sv$pe)
(&ane vtRNte) &anmaH vteR Ke.

!Ika:- (vaid) smSt itAona pyaRyonI _TpinI myaRda 5`e kaznI myaRda
je!lI hova=I (A=aRt teAo 5`e kaze _TpNn =ya krta hova=I), temna (te smSt
itAona), mpUvRk tptI Sv$psHpdavaza (Aek

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

64

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

sdwUtasUttamayaNto ye yavNt: pyaRyaSte tavNtStaTkailka [vaTyNtsHkre`aPyv\airtivxel`a Ok` Ovavbo\saE\iS=itmvtriNt. n qLvetdyuH-aivro\at.


Xyte ih KS=Syaip vtRmanimv VytItmnagtH va vStu icNtyt:
sHivdaliMbtStdakar:. ikHc icZp!IS=anIyTvat sHivd:. y=a ih icZp!amitvaihtanamnupiS=tanaH vtRmananaH c vStUnamaleQyakara: saadek` OvavwasNte, t=a
sHiviavip. ikHc svR&eyakara`aH tadaiTvkTvaivro\at. y=a ih |vS=anamnuidtanaH c
vStUnamaleQyakara vtRmana Ov, t=atItanamnagtanaH c pyaRya`aH &eyakara vtRmana Ov
wviNt.. 37..
_________________________________________________________________

sveR sUta AsUta Aip pyaRya: ye ih Sf!H vHte te te pUvoRa: pyaRya vtRNte itwasNte
itSfriNt. . `a`e kevl&ane. k=HwUta [v. tailgev taTkailka [v vtRmana [v.
kasaH sMbiN\n:. taisH dVvjadI`H tasaH isanaH xujIvVyaidVyjatInaimit. Vyviht_________________________________________________________________

pKI Aek g!ta), iv>manp`ane Ane Aiv>manp`ane pamta, je ko{ je!la pyaRyo Ke, te
b\ay, taTkaizk (vtRmankalIn) pyaRyonI mafk, ATyHt 1imi]t hova KtaH saE pyaRyonaH
ivix l` Sp j`ay Ae rIte, Aek `e j, &anmhelmaH iS=it pame Ke. Aa (5`e kazna
pyaRyonuH vtRman pyaRyonI mafk &anmaH j`avuH) Ayu n=I kar` ke
(1) teno nI sa=e (jgtmaH je evamaH Aave KeAnuwvay Ke tenI sa=e) Aivro\
Ke. (jgtmaH) deqay Ke ke KS=ne p`, jem vtRman vStu ictvtaH tena Aakarne &an
AvlHbe Ke tem, tIt Ane Anagt vStu icHtvtaH (p`) tena Aakarne &an AvlHbe Ke.
(2) vzI &an ic5p! sman Ke. jem ic5p!maH AtIt, Anagt Ane vtRman
vStuAona AaleQyakaro (AaleQy Aakaro) saat Aek `e j wase Ke, tem &an$pI wIHtmaH
(&anwUimmaH, &anp!maH) p` AtIt, Anagt Ane vtRman pyaRyona &eyakaro saat Aek
`e j wase Ke.
(3) vzI svR &eyakaronuH taTkaizkp`uH (vtRmanp`uH, saHitkp`uH) Aiv Ke. jem
n Ane AnuTpNn vStuAona 2AaleQyakaro vtRman j Ke, tem AtIt Ane Anagt pyaRyona
&eyakaro vtRman j Ke.

_________________________________________________________________

1. &anmaH saE ona 5`e kazna pyaRyo AekI sa=e j`ava KtaH drek pyaRynuH ivix Sv$p dex,
kaz, Aakar vgere ivxetaAoSp j`ay Ke sHkritkr =ta n=I.
2. AaleQy AazeqavayoGy cItravayoGy.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&antv&apn

6p

A=asdwUtpyaRya`aH k=HicTsdwUtTvH ivd\ait-

je `ev ih sHjaya je qlu `a wvIy pjaya.


te hoHit AsBwUda pjaya `a`pqa.. 38..
ye nEv ih sHjata ye qlu na wUTva pyaRya:.
te wviNt AsdwUta: pyaRya &anTya:.. 38..

_________________________________________________________________

sHbN\:. kSmat. ivsesdo SvkIySvkIydexkalakarivxeE: sHkrVyitkr-pirhare`eTy=R:.


ikHc-y=a KS=puSyatItanagtpyaRya mnis icNtyt: itSfriNt, y=a c icZiwtaE
bahubilwrtaidVyitkaNt$pai` ]ei`ktI=Rkraidwaiv$pai` c vtRmananIv Tye` XyNte
t=a icZiwiS=anIykevl&ane wUtwaivn pyaRya yugpTTye` XyNte, naiSt ivro\:. y=ayH
kevlI wgvan prVypyaRyan piriCKimaZe` janait, n c tNmyTven, inyen tuH
_________________________________________________________________

wava=R:- kevz&an smSt ona 5`e kazna pyaRyone yugpd `e Ke. AhIH
=vayoGy Ke ke n Ane AnuTpNn pyaRyone &an vtRman kaze kem `I xke? tenuH sma\an:
jgtmaH p` deqay Ke ke ALp& vnuH &an p` n Ane AnuTpNn vStuAone icHtvI xke Ke,
Anuman ara `I xke Ke, tdakar ={ xke Ke to pKI pU`R &an n Ane AnuTpNn pyaRyone
kem n `I xke? ic5p!nI mafk &anxi j AevI Ke ke te AtIt Ane Anagt pyaRyone
p` `I xke Ke. vzI, AaleQyTvxinI mafk, onI &eyTvxi AevI Ke ke temna AtIt
Ane Anagt pyaRyo p` &anmaH &ey$p =ayj`ay. Aa rIte AaanI Asdwut &anxi
Ane onI Adwut &eyTvxine lI\e kevz&anmaH smSt ona 5`e kazna pyaRyonuH Aek
j smye wasvuH Aivru Ke. 37.
hve Aiv>man pyaRyonuH (p`) k=Hict (ko{ kare, ko{ ApeaAe) iv>manp`uH khe
Ke:

je pyRyo A`t Ke, vzI jNmIne ivn je,


te saE AsdwUt pyRyo p` &anmaH Ty Ke. 38.

ANvya=R:- (ye pyaRya:) je pyaRyo (ih) qreqr (n Ov sHjata:) _TpNn =ya


n=I, t=a (ye) je pyaRyo (qlu) qreqr (wUTva na:) _TpNn ={ne nax pamI gya Ke,
(te) te (AsdwUta: pyaRya:) Aiv>man pyaRyo (&anTya: wviNt) &anTy Ke.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

66

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

ye qlu na>aip sHwUitmnuwviNt, ye caTmlawmnuwUy ivlymupgtaSte iklasdwUta


Aip
pirCKedH
it
inytTvat
&anTytamnuwvNt:
ixlaStMwoTkI`RwUtwaivdevvdkMpaipRtSv$pa: sdwUta Ov wviNt.. 38..
A=EtdevasdwUtanaH &anTyTvH #yit-

jid pqmjayH pjayH pliydH c `a`Ss.


` hvid va tH `a`H idVvH it ih ke p$veHit.. 39..
_________________________________________________________________

kevl&anaidgu`a\arwUtH SvkIyispyaRymev SvsHivyakare` tNmyo wUTva piriCKni


janait, t=aswVyjIvenaip injxuaTmsMyk]an&ananuan$pinyrTZypyaRy Ov
svRtaTpyeR` &atVy [it taTpyRm.. 37.. A=atItanagtpyaRya`amsUtsH&a wvtIit
itpadyit-je `ev ih sHjaya je qlu `a wvIy pjaya ye nEv sHjata na>aip wviNt,
waivn [Ty=R:. ih Sf!H ye c qlu na ivna: pyaRya:. ikH kTva. wUTva. te hoHit AsBwUda
pjaya te pUvoRa wUta waivn pyaRya Aiv>manTvadsdwUta w~yNte. `a`pqa te
caiv>manTvadsUta Aip vtRman&anivyTvavhare` wUta=aR w~yNte, t=Ev &anTyaeit.
y=ayH wgvaiyen prmanNdEkl`suqSvwavH mopyaRymev tNmyTven piriCKni,
prVypyaRyH tu Vyvhare`eit t=a waivtaTmna pue` ragaidivkLpopai\rihtSvsHvednpyaRy
Ov taTpyeR` &atVy:, bihRVy_________________________________________________________________

!Ika:- je (pyaRyo) A>aip _TpNn =ya n=I t=a je _TpNn ={ne ivly pamI gya
Ke, te (pyaRyo), qreqr Aiv>man hova KtaH, &an it inyt hova=I (&anmaH init
iS=rcoH!ela hova=I, &anmaH sI\a j`ata hova=I) &anTy vtRta =ka, p+=rna StHwmaH
kotrayela wUt Ane wavI devonI (tI=krdevonI) mafk potanuH Sv$p AkHpp`e (&anne)
ApRta Aeva (te pyaRyo), iv>man j Ke. 38.
hve Aa j Aiv>man pyaRyonuH &anTyp`uH # kre Ke:

&ane At-ivn pyaRyo t`I Tyta


nv hoy e, to &anne Ae ;id' ko` khe wla? 39.
_________________________________________________________________

Ty A itAnI sameAnI ink!maHAna sHbH\maH hoy AevuH.


(A (1) &an (2) Aaa.)

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&antv&apn

67

yid Tyojat: pyaRy: liyt &anSy.


n wvit va tt &anH idVyimit ih ke $pyiNt.. 39..
yid qLvsHwaivtwavH sHwaivtwavH c pyaRyjatmitFivj<iMwtaqi~Dttapwuxitya swenEv intaNtmakMyakmsmipRtSv$psvRSvmaTmanH itinytH &anH n
kroit, tda tSy ktStnI idVyta Syat. At: kaaaSy pirCKedSy svRmetduppNnm..
39..
_________________________________________________________________

pyaRya gaE`v<yeit wava=R:.. 38.. A=asUtpyaRya`aH vtRman&anTyTvH #yit-j[


pqmjayH pjayH pl[yH c `a`Ss ` hvid va yid Tyo n wvit. s k:.
AjatpyaRyo waivpyaRy:. n kevlH waivpyaRy: liyt va. kSy. &anSy. tH `a`H idVvH it
ih ke p$veHit td&anH idVyimit ke $pyiNt, n kepIit. t=a ih-yid
vtRmanpyaRyvdtItanagtpyaRyH &anH kt<R kmkr`Vyv\anrihtTven saaTTyH n kroit,
tihR tt &anH idVyH n wvit. vStutStu &anmev n wvtIit. y=ayH kevlI prkIyVypyaRyan
y>ip piriCKimaZe` janait, t=aip inynyen shjanNdEkSvwave SvxuaTmin tNmyTven
piriCKiH kroit, t=a inmRlivveikjnoip y>ip Vyvhare` prkIyVygu`pyaRypir&anH
kroit, t=aip inyen inivRkarSvsHvednpyaRye ivyTvaTpyaRye` pir&anH krotIit
sUZtaTpyRm.. 39.. A=atItanagt_________________________________________________________________

ANvya=R:- (yid va) e (Ajat: pyaRy:) AnuTpNn pyaRy (c) t=a (liyt:)
n pyaRy (&anSy) &anne (kevz&anne) (Ty: n wvit) Ty n hoy, (tt &anH) to
te &anne (idVyH [it ih) ;id' (ke $pyiNt) ko` $pe?

!Ika:- jem`e hyatI AnuwvI n=I t=a jem`e hyatI AnuwvI lI\I Ke Aeva
(AnuTpNn Ane n) pyaRyma5ne e &an potanI inivR qIlelI, AqHiDt tapvazI, wu
xi (mha sam+yR) vDe er=I ATyHt AamIne (phoHcI vzIne), te pyaRyo potana
Sv$psvRSvne Ame ApeR (AekI sa=e &anmaH j`ave) Ae rIte temne potana it inyt n
kre (potamaH init n kre, Ty n `e), to te &annI idta xI? Aa=I (Aem kuH ke)
prakaane phoHcela &anne Aa b\uH _pp (yoGy) Ke.

wava=R:- AnHt mihmavHt kevz&annI Ae idta Ke ke te AnHt ona smSt


pyaRyone (AtIt ne Anagt pyaRyone p`) sHpU`Rp`e Aek j smye Ty `e Ke. 39.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

68

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

A=eiNy&anSyEv lInmnuTpH c &atumxyimit ivtkRyit-

AT=H Aqi`viddH {hapuVveihH je ivja`Hit.


teisH proqwUdH `adumsH it p~`H.. 40..
A=RminpittmIhapUvERyeR ivjaniNt.
teaH prowUtH &atumxyimit &Ptm.. 40..
ye qlu ivyiviysipatl`imiNya=RsikRmi\gMy kmopjaymanenehaidkkme` piriCKNdiNt, te iklaitvaihtSvaiStTvkalmnupiS=tSvaiStTvkalH

_________________________________________________________________

sU"maidpda=aRiniNy&anH n janatIit ivcaryit-AT=H F!p!aid&eypda=. k=HwUtH.


Aqi`viddH AinpittH [iNyaPtH [iNysHbH. [T=HwUtm= {hapuVveihH je ivja`Hit
Avg/hehavayaidkme` ye purua ivjaniNt ih Sf!H. teisH proqwUdH teaH sMbiN\ &anH
prowUtH st `adumsH it p~`H sU"maidpda=aRn &atumxyimit &H ki=tm. kE:.
&ainiwirit. t>=a-curadIiNyH F!p!aidpda=RpaeR gTva pad= janatIit sikRl`H
nEyaiykmte. A=va sHepe`eiNya=Ryo: sHbN\: sikR: s Ov ma`m. s c sikR
_________________________________________________________________

hve [iNy&anne ma!e j n Ane AnuTp `vanuH Axk Ke (A=aRt [iNy&an j


n Ane AnuTp pda=oRnepyaRyone `I xktuH n=I) Aem Nyay=I nI kre Ke:

[haidpUvRk `ta je Apitt pda=Rne,


tene pro pda=R `vuH xk na-ijn khe. 40.

ANvya=R:- (ye) jeAo (AinpittH) Apitt A=aRt [iNygocr (A=) pda=Rne

({hapUvER:) {haidk vDe (ivjaniNt) `e Ke, (teaH) temne ma!e (prowUtH) prowUt
pda=Rne (&atuH) `vanuH (AxyH) Axk Ke ([it &m) Aem svR&deve kuH Ke.

!Ika:- ivy Ane ivyIno 1sipat jenuH l` (Sv$p) Ke Aevo je [iNy Ane

pda=Rno 2sikR tene pamIne, Anume _pjta {haidk m=I jeAo `e Ke, teAo jeno Sv
AiStTvkaz vItI gyo Ke tene t=a jeno SvAiStTvkaz
_________________________________________________________________

pro A=I pr A=aRt A=I dUr hoy AevuH [iNyAgocr.


1. sipat mezap sHbH\ =vo te.
2. siNnkR sHbH\ smIpta

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&antv&apn

69

va y=oidtl`Sy g/ag/ahksHbN\SyasHwvt: pirCKeuH n xnuviNt.. 40..


A=atIiNy&anSy tu y>duCyte tTsHwvtIit sHwavyit-

ApdesH spdesH mummuH c pjymjadH.


plyH gdH c ja`id tH `a`midHidyH wi`yH.. 41..
AdexH sdexH mUtRmmUt c pyRymjatm.
lyH gtH c janait t&anmtIiNyH wi`tm.. 41..

_________________________________________________________________

Aakaxa>mUtRpda=eRu dexaNtirtmevaRidpda=eRu kalaNtirtramrav`aidu SvwavaNtirtwUta-idu


t=EvaitsU"meu prcetov<ipulprma~vaidu c n vtRte. kSmaidit cet. [iNya`aH
S=UlivyTvat, t=Ev mUtRivyTva. tt: kar`aidiNy&anen svR&o n wvit. tt Ov
catIiNy&anoTpikar`H ragaidivkLprihtH SvsHvedn&anH ivhay peiNysuqsa\nwUteiNy&ane nanamnor=ivkLpjal$pe mans&ane c ye ritH kvRiNt te svR&pdH n lwNte [it
sUZaiway:.. 40..
_________________________________________________________________

_piS=t =yo n=I tene (AtIt t=a Anagt pda=Rne) `I xkta n=I kar` ke (AtIt
Anagt pda=Rne Ane [iNyne) y=ol` (y=oSv$p, _pr ko teva)
1
g/ag/ahksHbH\no AsHwv Ke.

wava=R:- [iNy&an, [iNy sa=e pda=Rno (A=aRt ivyI sa=e ivyno) siNnkR
sHbH\ =ay to j, (Ane te p` Avg/h{haAvay\ar`a$p m=I) pda=Rne `I xke Ke.
n Ane AnuTpNn pda=oRnI sa=e [iNyno siNnkR nih hova=I [iNy&an temne `I xktuH
n=I. ma!e [iNy&an hIn Ke, hey Ke. 40.
hve, AtIiNy &an ma!e je je khevamaH Aave te te (b\uH) sHwve Ke Aem Sp kre Ke:

je `tuH Adexne, sdex, mUtR, AmUtRne,


pyaRy n-Atne, waQyuH AtIHiy &an te. 41.

ANvya=R:- (AdexH) je &an Adexne, (sdexH) sdexne, (mUt) mUtRne, (AmUt


c) Ane AmUtRne, (AjatH) t=a AnuTpNn (c) tem j (lyH gtH) n (pyaRyH) pyaRyne
(janait) `e Ke, (tt &anH) te &an (AtIiNyH) AtIiNy (wi`tm) khevamaH AauH Ke.
_________________________________________________________________

1. [iNygocr pda=R g/a Ke Ane [iNy g/ahk Ke.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

70

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

[iNy&anH nam _pdexaNt:kr`eiNyadIin iv$pkar`TvenopliB\sHSkaradIn


ANtrSv$pkar`Tvenopaday vtRte. vtRmanH c sdexmeva|yvSyit S=UloplMwkTvaNnadexm. mUtRmevavgCKit t=aiv\ivyinbN\nsavaNnamUtRm. vtRmanmev
piriCKni ivyiviysiNnpatsavaNn tu v<H vTSyR. yu punrnavr`mitiNyH &anH
tSy sim\Um|vjSyevanekkartailitH daH datanitkmaamev y=a t=aTmn:
AdexH sdexH mUtRmmUtRmjatmitvaihtH c pyaRyjatH &eytanitkmaTpirCKe>mev wvtIit..
41..
_________________________________________________________________

A=atIiNy&anmtItanagtsU"maidpda=aRn
janatITyupidxit-ApdesH
AdexH
kala`uprma~vaid spdesH xujIvaiStkayaidpaiStkaySv$pH muH mUt pulVyH AmuH c
AmUt c xujIvVyaid pjymjadH plyH gyH c pyaRymjatH waivnH lyH gtH catItmetTsv
pUvoRH &eyH vStu ja`id janait yd&anH kt<R tH `a`midHidyH wi`yH td&anmtIiNyH wi`tH,
tenEv svR&o wvit. tt Ov c pUvRga=oidtimiNy&anH mans&anH c TyTva ye
inivRkLpsmai\$pSvsHvedn&ane smStivwavpir`amTyagen ritH kvRiNt t Ov
prmaadEkl`suqSvwavH svR&pdH lwNte [Tyiway:.. 41.. OvmtIta-nagtpyaRya
vtRman&ane Tya n wvNtIit
_________________________________________________________________

!Ika:- [iNy&an _pdex, AHt:kr`, [iNy vgerene iv$pkar`p`e (g/hIne) Ane


_pliB\ (yopxm), sHSkar vgerene AHtrHg Sv$pkar`p`e g/hIne vteR Ke Ane vtRtuH
=kuH (te), sdexne j `e Ke kar` ke S=UlnuH `nar Ke, Adexne n=I `tuH (kar` ke
sU"mnuH `nar n=I), mUtRne j `e Ke kar` ke teva (mUitRk) ivy sa=e tene sHbH\ Ke,
AmUtRne n=I `tuH (kar` ke AmUitRk ivy sa=e [iNy&anne sHbH\ n=I) vtRmanne j `e
Ke kar` ke ivyivyIna siNnpatno sdwav Ke, vtIR cUkelane Ane wiv*ymaH vtRnarne
n=I `tuH (kar` ke [iNy Ane pda=Rna siNnkRno Awav Ke).
prHtu je Anavr` AiniNy &an Ke tene to potane Adex, sdex, mUtR ne AmUtR
(pda=Rma5) t=a AnuTp tem j tIt pyaRyma5, &eyp`ane nih Aitmta hova=I &ey j
Kejem vilt AiGnne Anek karnuH \n, dap`ane nih AitmtuH hova=I, da j Ke.
(jem dIPt AiGn dama5ne\nma5nebaze Ke, tem inravr` &an &eyma5ne
pyaRyma5ne`e Ke). 41.
_________________________________________________________________

iv$p &anna Sv$p=I iwNn Sv$pvazaH. (_pdex, mn Ane [iNyo paEdgilk hova=I temnuH $p
&anna Sv$p=I iwNn Ke. teAo [iNy&anmaH bihrHg kar`o Ke.)

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&antv&apn

71

A= &eya=Rpir`mnl`a ikya &anaNn wvtIit ]\ait-

pir`mid `eymH `ada jid `ev qa[gH tSs.


`a`H it tH iji`Hda qvyHtH kMmmevua.. 42..
pir`mit &eym= &ata yid nEv aiykH tSy.
&animit tH ijneNa: pyNtH kmERvovNt:.. 42..
pirCKea ih yTpirCKe>m= pir`mit tNn tSy sklkmRkyv<SvawaivkpirCKedindanm=va &anmev naiSt tSy. yt: Ty=Rpir`itare`
m<gt<*`aMwowarsHwavnakr`mans: sudu:shH kmRwarmevopwujan: s ijneNEIt:.. 42..

_________________________________________________________________

baEmtinrakr`muQyTven ga=aZyH, tdnNtrimiNy&anen svR&o n wvTytIiNy&anen wvtIit


nEyaiykmtanusairix*ysHbo\na= c ga=ayimit smudayen pmS=le ga=apkH gtm.. A=
ragemoha: bN\kar`H, n c &animTyaidk=n$pe` ga=apkpyRNtH VyaQyanH kroit.
t>=a-ySyeainivkLp$pe` kmRbN\kar`wUten &eyivye pir`mnmiSt tSy aiyk&anH
naStITyavedyit-pir`mid `eymH `ada jid nIlimdH pItimdimTyaidivkLp$pe` yid &eya=
pir`mit &ataTma `ev qa[gH tSs `a`H it tSyaTmn: aiyk&anH nEvaiSt. A=va &anmev
naiSt. kSmaaiSt. tH iji`Hda qvyHtH kMmmevua tH puruH kmRtapH ijneNa:
_________________________________________________________________

hve &ey pda=R$pe pir`mn jenuH l` Ke AevI (&eya=Rpir`mnSv$p) iya &anmaH=I


_dwvtI n=I Aem ]e Ke (A=aRt AevI ]a kre Ke):

e &ey A=eR pir`me &ata, n aiyk &an Ke


te kmRne j Anuwve Ke Aem ijndevo khe. 42.

ANvya=R:- (&ata) &ata (yid) e (&eyH A=) &ey pda=R$pe (pir`mit)


pir`mto hoy (tSy) to tene (aiykH &anH) aiyk &an (n Ov [it) n=I j.
(ijneNa:) ijneNoAe (tH) tene (kmR Ov) kmRne j (pyNtH) Anuwvnar (_vNt:) ko
Ke.

!Ika:- &ata e &ey pda=R$pe pir`mto hoy, to tene skz kmRvnna ye vtRta
Svawaivk `p`anuH kar` (aiyk&an) n=I A=va tene &an j n=I kar` ke drek
pda=R$pe pir`it ara m<gt<*`amaH jzsmUhnI kLpna krvana mansvazo te (Aaa) du:sh
kmRwarne j wogve Ke Aem ijneNoAe kuH Ke.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

72

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

A= ktStihR &eya=Rpir`mnl`a ikya tTflH c wvtIit ivvecyit-

_dygda kMmHsa ij`vrvsheihH i`yid`a wi`ya.


tesu ivmU#o ro duo va bH\m`uwvid.. 43..
_dygta: kmaRxa ijnvrv<wE: inyTya wi`ta:.
teu ivmU#o ro duo va bN\mnuwvit.. 43..
sHsair`o ih inymen tavdudygta: pulkmaxa: sNTyev. A= s sTsu teu

_________________________________________________________________

ktaRr:
_vNt:.
ikH
kvRNtm.
pyNtmnuwvNtm.
ikmev.
kmERv.
inivRkarshjanNdEksuqSvwavanuwvnxUNy: sNnudyagtH SvkIykmERv s AnuwvaSte n c
&animTy=R:. A=va itIyVyaQyanm-yid &ata Ty= pir`My pad= janait tda
A=aRnamanNTyaTsvRpda=Rpir&anH naiSt. A=va t<tIyVyaQyanm-bihr&eypda=aRn yda
KS=avS=ayaH icNtyit tda ragaidivkLprihtH SvsHvedn&anH naiSt, tdwave aiyk&anmev
noTp>te [Tyiway:.. 42.. A=anNtpda=RpiriCKipir`mneip &anH bN\kar`H n wvit, n c
ragaidrihtkmoRdyopIit ininoit-_dygda kMmHsa ij`vrvsheihH i`yid`a wi`ya
_dygta _dyH aa:
_________________________________________________________________

wava=R:- &ey pda=oR$pe pir`mvuH A=aRt ;Aa lIluH Ke, Aa pIzuH Ke' [Tyaid
ivkLp$pe &ey pda=oRmaH pir`mvuH te kmRno wogv!o Ke, &anno wogv!o n=I. inivRkar shj
AanHdmaH lIn rhI shjp`e ~ya krvuH te j &annuH Sv$p Ke &ey pda=oRmaH A!kvuHtemna
sNmuq v<i =vI, te &annuH Sv$p n=I. 42.
(e Aem Ke) to pKI &ey pda=R$p pir`mn jenuH l` Ke AevI
(&eya=Rpir`mnSv$p) iya Ane tenuH fz xamaH=I _TpNn =ay Ke (A=aRt ka kar`=I =ay
Ke) Aem hve ivvece Ke:

waQyaH ijne kmoR _dygt inym=I sHsarIne,


te kmR hotaH mohI-ragI-eI bH\ Anuwve. 43.

ANvya=R:- (_dygta: kmaxa:) (sHsarI vne) _dyaPt kmaxo (&anavr`Iyaid


pudglkmRna wedo) (inyTya) inym=I (ijnvrv<wE:) ijnvrv<woAe (wi`ta:) ka Ke.
(teu) v te kmaxo hotaH, (ivmU#: r: du: va) mohI, ragI A=va eI =yo =ko (bN\H
Anuwvit) bH\ne Anuwve Ke.

!Ika:- =m to, sHsarIne inym=I _dygt pudglkmaxo hoy j Ke.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&antv&apn

73

sHcetymano mohragepir`tTvat &eya=Rpir`mnl`ya ikyya yuyte. tt Ov c


ikyaflwUtH bN\mnuwvit. Ato mohodyat ikyaikyafle, n tu &anat.. 43..
A= kevilnaH ikyaip ikyaflH n sa\ytITynuxaiSt-

@a`i`sejivhara \Mmuvdeso y i`ydyo teisH.


ArhHta`H kale mayacaro Vv [T=I`H.. 44..

_________________________________________________________________

kmaxa &anavr`aidmUlorkmRkitweda: ijnvrv<wEinRyTya Svwaven wi`ta:, ikHtu


SvkIyxuwaxuwflH dTva gCKiNt, n c ragaidpir`amrihta: sNto bN\H kvRiNt. tihR k=H
bN\H kroit jIv: [it cet. tesu ivmU#o ro duo va bN\m`uwvid teu _dyagteu sTsu
kmaxeu mohrageivl`injxuaTmtvwavnariht: sn yo ivxee` mU#o ro duo va
wvit
s:
kevl&ana>nNtgu`Vyil`moail`H
kitiS=TynuwagdexwediwH
bN\mnuwvit. tt: iS=tmett &anH bN\kar`H n wvit kmoRdyoip, ikHtu ragadyo
bN\kar`imit.. 43.. A= kevilnaH raga>wavamoR-pdexadyoip bN\kar`H n wvNtIit
k=yit-@a`i`sejivhara \Mmuvdeso y S=anmU|vRiS=itinR>a casnH ]Iivharo \moRpdex
i`ydyo
_________________________________________________________________

hve, te sHsarI, te _dygt kmaxonI hyatImaH, cettaH`taHAnuwvtaH, mohragemaH


pir`t =va=I &ey pda=oRmaH pir`mn jenuH l` Ke AevI (&eya=R pir`mnSv$p) iya sa=e
eDay Ke Ane te=I j iyafzwUt bH\ne Anuwve Ke. Aa=I (Aem kuH ke) mohna _dy=I j
(A=aRt mohna _dymaH eDavana kar`e j) iya ne iyafz =ay Ke, &an=I nih.

wava=R:- sHsarI svR vone kmRno _dy Ke, prHtu te _dy bH\nuH kar` n=I. e
kmRinimk [Ain wavomaH v ragIeImohI ={ pir`me to bH\ =ay Ke. Aa=I Ae
vat is ={ ke &an, _dya paEdgilk kmoR ke kmRna _dy=I _Tp dehaidnI iyaAo bH\nuH
kar` n=I, bH\naH kar` kevz ragemohwavo Ke. ma!e te wavo svR kare TyagvayoGy
Ke. 43.
hve kevzIwgvHtone iya p` iyafz (bH\) _TpNn krtI n=I Aem _pdexe Ke:

\moRpdex, ivhar, Aasn, S=an ]I Ahtne,


vteR shj te kazmaH, mayacr` ym narIne. 44.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

74

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

S=anin>aivhara \moRpdex inytySteam.


AhRtaH kale mayacar [v I`am.. 44..
y=a ih mihlanaH yTmNtre`aip t=aiv\yoGytasavat SvwavwUt Ov
mayopgu~@nagui~@to Vyvhar: vtRte, t=a ih kevilnaH yTmNtre`aip
t=aiv\yoGytasavat S=anmasnH ivhr`H \mRdexna c SvwavwUta Ov vtRNte. Aip
caivmetdMwo\raNtat. y=a qLvMwo\rakarpir`tanaH pulanaH gmnmvS=anH
gjRnmMbuv c puruyTnmNtre`aip XyNte, t=a kevilnaH S=anadyobuipUvRka Ov
XyNte. AtomI S=anadyo mohodypUvRkTvawavat ikyaivxea Aip kevilnaH
ikyaflwUtbN\sa\nain n wviNt.. 44..
_________________________________________________________________

Ote Vyapara inyty: Svwava AnIihta:. keam. teisH ArhHta`H teamhRtaH indoRiprmaTmnam. . kale AhRdvS=ayam. k [v. mayacaro Vv [T=I`H mayacar [v I`aimit. t=a
ih-y=a I`aH IvedodysavaTyTnawaveip mayacar: vtRte, t=a wgvtaH
_________________________________________________________________

ANvya=R:-

(team AhRtaH) te AhtwgvHtone (kale) te kaze


(S=anin>aivhara:) wa rhevuH, besvuH, ivhar (\moRpdex: c) Ane \moRpdex, (I`aH
mayacar: [v) IAone mayacarnI mafk, (inyty:) Svawaivk jyTn ivna jhoy Ke.

!Ika:- jem IAone, yTn ivna p`, teva karnI yoGytana sdwav=I SvwavwUt
j mayana #aHk`=I #Hkayelo vhar vteR Ke, tem kevzIwgvHtone, yTn ivna p` (yTn
n hova KtaH p`), teva karnI yoGytana sdwav=I S=an (wa rhevuH), Aasn (
besvuH), ivhar Ane \mRdexna SvwavwUt j vteR Ke. vzI Aa (yTn ivna ivhar =vo
vgere), vadzana aHt=I Aiv Ke. jem vadzaAakare pir`melaH pudglonuH gmn, AvS=an
(iS=r rhevuH), gjRn Ane jzvR` puruyTn ivna p` evamaH Aave Ke, tem
kevzIwgvHtone S=anaidk (wa rhevuH, besvuH vgere aparo) AbuipUvRk j (A=aRt [CKa
ivna j) evamaH Aave Ke. Aa=I Aa S=anaidk (wa rhevuH vgere aparo), mohodypUvRk
nih hovane lI\e, iyaivxeo (iyana karo) hova KtaH kevzIwgvHtone iyafzwUt bH\naH
sa\n =taH n=I.

wava=R:- kevzIwgvHtone S=an, Aasn Ane ivhar Ae kayyogsHbH\I iyaAo t=a


id |vin=I inyvharSv$p \mRno _pdex Ae vcnyogsHbH\I iya AFatI kmRna inime
shj j =ay Ke. temaH kevzIwgvHtnI [CKa lexma5

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&antv&apn

7p

A=EvH sit tI=RktaH pu~yivpakoikHicTkr OveTyv\aryit-

pu~`fla ArhHta teisH ikirya pu`o ih Aod[ya.


mohadIihH ivrihya tMha sa qa[g i mda.. 45..
pu~yfla AhRNtSteaH ikya punihR AaEdiykI.
mohaidiw: ivrihta tSmat sa aiykIit mta.. 45..
AhRNt: qlu sklsMykpirpvpu~ykLppadpfla Ov wviNt. ikya tu teaH ya
kacn sa svaRip tdudyanuwavsHwaivtaTmsHwUittya iklaEdiyyev. A=EvHwUtaip

_________________________________________________________________

xuaTmtvitpwUtmohodykayeRhapUvRyTnawaveip
]Iivharady:
vtRNte.
meFanaH
S=angmngjRnjlvR`aidva. tt: iS=tmett moha>wavat ikyaivxea Aip bN\kar`H n
wvNtIit.. 44.. A= pUv yduH ragaidrihtkmoRdyo bN\kar`H n wvit ivharaid-ikya c,
tmeva= karaNtre` #yit-pu~`fla ArhHta pmhakLya`pUjajnkH ZEloyivjykrH
yI=Rkrnam pu~ykmR tTflwUta AhRNto wviNt. teisH ikirya pu`o ih Aod[ya teaH ya
idVy|vin_________________________________________________________________

n=I, kar` ke mohnIykmRno yaH svR=a y =yo Ke TyaH tena kayRwUt [CKa kaH=I hoy? Aa
rIte [CKa ivna jmohrage ivna j=tI hova=I kevzIwgvHtone te iyaAo bH\nuH kar`
=tI n=I. 44.
Ae ma`e hova=I tI=krone pu~yno ivpak AikHicTkr j Ke (kaH{ krto n=I,
Svwavno ikHict Fat krto n=I) Aem hve nI kre Ke:

Ke pu~yfz Aht, ne Ahtikirya _diykI


mohaid=I ivriht te=I te iya aiyk g`I. 4p.

ANvya=R:- (AhRNt:) AhtwgvHto (pu~yfla:) pu~yna fzvaza Ke (pun: ih)


Ane (teaH ikya) temnI iya (AaEdiykI) AaEdiykI Ke (mohaidiw: ivrihta) mohaidk=I
riht Ke (tSmat) te=I (sa) te (aiykI) aiykI ([it mta) manvamaH AavI Ke.

!Ika:- AhtwgvHto qreqr jemne pu~y$pI kLpv<naH smSt fzo brabr pirpkv
=yaH Ke Aeva j Ke, Ane temne je kaH{ iya Ke te b\Iye tena (pu~yna) _dyna wav=I
_TpNn ={ hova=I AaEdiykI j Ke. prHtu AavI

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

76

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

sa smStmhamohmU\aRiwiSkN\avarSyaTyNtye sHwUtTvaNmohrage$pa`amuprHjkanamwavaEtNyivkarkar`tamnasadyNtI inTymaEdiykI kayRwUtSy bN\Syakar`wUttya


kayRwUtSy moSy kar`wUttya c aiyyev k=H ih nam nanumNyet. A=anumNyet ceihR
kmRivpakoip n teaH SvwavivFatay.. 45..
_________________________________________________________________

$pvcnVyaparaidikya sa in:ikyxuaTmtvivprItkmoRdyjintTvaTsvaRPyaEdiykI wvit ih


Sf!m.
mohadIihH
ivrihya
inmoRhxuaTmtvCKadkmmkaraharoTpadnsm=RmohaidivrihtTva>t: tMha sa qayg i mda tSmat sa y>PyaEdiykI t=aip
inivRkarxuaTmtvSy ivikyamkvRtI stI aiykIit mta. AZah ix*y:-;AaEdiyka wava:
bN\kar`m' [TyagmvcnH tihR v<=a wvit. pirharmah-AaEdiyka wava bN\kar`H wviNt, prH
ikHtu mohodysihta:. Vymohodyeip sit yid xuaTmwavnablen wavmohen n pir`mit tda
bH\o n wvit. yid pun: kmoRdymaZe` bN\o wvit tihR sHsair`aH svRdEv kmoRdySy
iv>manTvat svRdEv bN\ Ov, n mo [Tyiway:.. 45.. A= y=ahRtaH xuwaxuwpir`amivkaro
naiSt
_________________________________________________________________

(pu~yna _dy=I =yelI) hova KtaH te sad AaEdiykI iya mha mohranI smSt senana
ATyHt ye _Tp ={ hova=I mohrage$p _prHjkona Awavne lI\e cEtNyna ivkarnuH
kar` nih =tI hova=I, kayRwUt bH\na Akar`wUtp`a vDe Ane kayRwUt mona kar`wUtp`a
vDe aiykI j kem n manvI e{Ae? (j$r manvI e{Ae.) Ane e aiykI j manvI
e{Ae to kmRivpak (kmRno _dy) p` temne (AhtwgvHtone) SvwavivFatnuH kar` =to
n=I (Aem nI =ay Ke).

wava=R:- Ahtwgvanne je id |vin, ivhar Aaid iyaAo Ke te ini*y xu


Aatvne dexpirSpHdmaH inimwUt pUvRb kmRna _dy=I _Tp ={ Ke te=I AaEdiykI Ke. te
iyaAo Ahtwgvanne cEtNyivkar$p wavkmR _Tp krtI n=I, kar` ke inmoRh xu
Aatvne ragemoh$p ivkarmaH inimwUt mohnIykmRno (temne) y =yo Ke. vzI te
iyaAo temne ragemohna Awavne lI\e nvIn bH\maH kar`$p n=I, prHtu pUvRkmRna ymaH
kar`$p Ke kem ke je kmRna _dy=I te iyaAo =ay Ke te kmR potano rs d{ qrI y Ke. Aa
rIte mohnIykmRna ye _Tp ={ hova=I Ane kmRna ymaH kar`wUt hova=I AhtwgvannI
te AaEdiykI iya aiykI khevamaH AavI Ke. 4p.

_________________________________________________________________

_prHjko _pragmilnta krnara (ivkarI wavo)

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&antv&apn

77

A= kevilnaimv sveRamip SvwavivFatawavH ine\yit-

jid so suho v Asuho ` hvid Aada syH shave`.


sHsaro iv ` ivjid sVveisH jIvkaya`H.. 46..
yid s xuwo va Axuwo n wvit AaTma SvyH Svwaven.
sHsaroip n iv>te sveRaH jIvkayanam.. 46..
yid qLvekaNten xuwaxuwwavSvwaven SvymaTma n pir`mte tda svRdEv svR=a
inivRFaten xuSvwavenEvavitte. t=a c svR Ov wUtg/ama: smStbN\sa\nxUNyTvadajvHjvawavSvwavto inTymutaH itp>ern. t naWyupgMyte. AaTmn:

_________________________________________________________________

t=EkaNten sHsair`amip naStIit saHQymtanusairix*ye` pUvRpe kte sit dU`are` pirharH


ddait-jid so suho v Asuho ` hvid Aada syH shave` y=Ev xunyenaTma xuwaxuwaWyaH n
pir`mit t=Evaxunyenaip SvyH SvkIyopadankar`en Svwavenaxuiny$pe`aip yid n
pir`mit tda. ikH dU`H wvit. sHsaro iv ` ivjid inSsHsarxuaTmSv$paTitpwUto
Vyvharnyenaip sHsaro n iv>te. keam. sVveisH jIvkaya`H sveRaH jIvsHFatanaimit. t=a
ih-AaTma tavTpir`amI, s c kmoRpai\inime sit Sfi!kmi`irvopai\H
_________________________________________________________________

hve kevzIwgvHtonI mafk b\ay vone SvwavivFatno Awav hovanuH ine\e Ke:

Aaa SvyH inj wav=I e xuw-Axuw bne nhIH,


to svR vinkayne sHsar p` vteR nhIH 46.

ANvya=R:- (yid) e Aem manvamaH Aave ke (s: AaTma) Aaa (SvyH) SvyH
(Svwaven) Svwav=I (potana wav=I) (xuw: va Axuw:) xuw ke Axuw (n wvit) =to
n=I (A=aRt xuwaxuw wave pir`mto j n=I) (sveRaH jIvkayanaH) to svR vinkayone
(sHsar: Aip) sHsar p` (n iv>te) iv>man n=I Aem @re

!Ika:- e AekaHte Aem manvamaH Aave ke xuwaxuwwav$p Svwave (potana wave)


SvyH Aaa pir`mto n=I, to sday svR=a inivRFat xuSvwave j AviS=t Ke Aem @re
Ane Ae rIte b\ay vsmUho, smSt bH\kar`o=I riht @rva=I sHsarAwav$p Svwavne
lI\e inTymup`ane pame A=aRt inTymu @re prHtu te to SvIkarI xkatuH n=I kar` ke
Aaa pir`am\mRvazo hova=I, jem Sfi!kne

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

78

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

pir`am\mRTven Sfi!kSy jpataipCKragSvwavTvvt xuwaxuwSvwavTv>otnat.. 46..


A= punrip ktmnus<TyatIiNy&anH svR&TvenaiwnNdit-

jH tailyimdrH ja`id jugvH smHtdo sVvH.


AT=H ivicivsmH tH `a`H qa[yH wi`yH.. 47..
yaTkailkimtrH janait yugpTsmNtt: svRm.
A= ivicZivmH tt &anH aiykH wi`tm.. 47..

_________________________________________________________________

g<ait, tt: kar`aTsHsarawavo n wvit. A= mtm-sHsarawav: saHQyanaH dU`H n wvit,


wU`mev. nEvm. sHsarawavo ih moo w~yte, s c sHsairjIvanaH n Xyte, Tyivro\aidit
wava=R:.. 46.. OvH ragadyo bN\kar`H, n c &animTyaidVyaQyan-muQyTven S=le ga=a_________________________________________________________________

sudpu*pna Ane tmalpu*pna rHg$p Svwavvazap`uH kaxe Ke tem, tene (Aaane)


xuwaxuwSvwavvazap`uH kaxe Ke (A=aRt jem Sfi!kmi` lal Ane kaza fUlna inime lal
Ane kaza Svwave pir`mto evamaH Aave Ke tem Aaa kmoRpai\na inime xuwaxuw Svwave
pir`mto evamaH Aave Ke).

wava=R:- jem xuny=I ko{ v xuwaxuw wave pir`mto n=I tem e Axuny=I
p` n pir`mto hoy to vharnye p` smSt vone sHsarno Awav =ay Ane saE vo
sday mu j @re prHtu te to Ty iv Ke. ma!e jem kevzIwgvanne xuwaxuw pir`amono
Awav Ke tem svR vone svR=a xuwaxuw pir`amono Awav n smjvo. 46.
hve frIne paKa k<tne (calu ivyne) AnusrIne AtIiNy &anne svR&p`e AiwnHde
Ke (A=aRt AtIiNy &an svRnuH `nar Ke Aem tenI xHsa kre Ke):

saE vtRman-AvtRman, ivic5, ivm pda=Rne


yugpd srvt: `tuH, te &an aiyk ijn khe. 47.

ANvya=R:- (yt) je &an (yugpd) yugpd (smNtt:) svRt: (svR Aadexe=I)


(taTkailkH) taTkailk ([trH) ke AtaTkailk, (ivicZivmH) ivic5 (Anek karna) Ane
ivm (mUtR, AmUtR Aaid Asman itna) (sv A=) svR pda=oRne (janait) `e Ke,
(td &anH) te &anne (aiykH wi`tm) aiyk kuH Ke.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&antv&apn

79

tTkalkiltv<ikmtItodkRkalkiltv<ikH caPyekpd Ov smNttoip


sklmPy=RjatH, p<=Tvv<Svl`l"mIk!aitanekkarVyijtvEicyimtretrivro\\aiptasmanjatIyTvoaimtvEMyH aiykH &anH ikl janIyat. tSy ih
kmv<ihetuwUtanaH yopxmavS=aviS=t&anavr`IykmRpulanamTyNtawavaaTkailkmtaTkailkH vaPy=RjatH tuLykalmev
kaxet. svRto ivxuSy itinytdexivxuerNt:Plvnat smNttoip kaxet. svaRvr`yaexavr`yopxmSyanvS=anaTsvRmip kaxet. svRkar&anavr`IyyadsvRkar&anavr`IyyopxmSy ivlynaiicZmip kaxet. AsmanjatIy&anavr`yaTsmanjatIy&anavr`IyyopxmSy
ivnaxna_________________________________________________________________

pkH gtm. A= =mH tavt kevl&anmev svR&Sv$pH, tdnNtrH svRpir&ane sit


Okpir&anH, Okpir&ane sit svRpir&animTyaidk=n$pe` ga=apkpyRNtH VyaQyanH kroit.
t>=a-AZ &anpVyaQyanH ktH tavTStutmnus<Ty punrip kevl&anH svR&Tven
in$pyit_________________________________________________________________

!Ika:- aiyk &an qreqr AekI vqte j svRt: (svR Aadexe=I), tTkaz vtRta ke

AtItAnagt kaze vtRta smSt pda=oRneke jemnamaH 1p<=kp`e vtRtaH Svl`o$p l"mI=I
Aaloikt Anek karone lI\e vEicy g! =yuH Ke Ane jemnamaH prSpr ivro\=I _TpNn =ta
AsmantIyp`ane lI\e vEMy g! =yuH Ke temne`e Ke. (Aa j vatne yuipUvRk smve
Ke:) mv<ina hetuwUt, yopxmAvS=amaH rhelaH &anavr`Iy kmRpudglono tene (aiyk
&anne) ATyHt Awav hova=I te taTkaizk ke AtaTkaizk pda=Rma5ne smkaze j kaxe Ke
(aiyk &an) svRt: ivxu hovane lI\e itinit dexonI (Amuk inyt dexonI) ivxui
(svRt: ivxuinI) AHdr DUbI jtI hova=I te svRt: p` (svR Aadexe=I p`) kaxe Ke
svR Aavr`na yne lI\e dexAavr`no yopxm nih ro hova=I te svRne p` kaxe Ke
svRkar&anavr`na yne lI\e (svR karna pda=oRne `nara &anne Aavr`maH
inimwUt kmRna yne lI\e) AsvRkar&anavr`no yopxm (Amuk j karna pda=oRne
`nara &anne Aavr`maH inimwUt kmoRno yopxm) ivly paMyo hova=I te ivic5ne p`
(Anek karna pda=oRne p`) kaxe Ke AsmantIy&anavr`na yne lI\e (Asman
itna pda=oRne `nara &anne Aavr`maH inimwUt kmRna yne lI\e)
smantIy&anavr`no yopxm (sman itna j pda=oRne `nara &anne Aavr`maH
inimwUt kmoRno
_________________________________________________________________

1 ona iwNn iwNn vtRtaH AevaH inj inj l`o te onI l"mIsHpixowa Ke.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

80

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

immip kaxet. Alm=vaitivStre`, Ainvairtsrkaxxailtya aiyk&anmvXymev svRda svRZ svR=a svRmev janIyat.. 47..
A= svRmjanekmip n janatIit ininoit-

jo ` ivja`id jugvH AT=e itailge ithuv`T=e.


`aduH tSs ` sH spjyH dVvmegH va.. 48..
yo n ivjanait yugpd=aRn ZEkailkan iZwuvnS=an.
&atuH tSy n xyH spyRyH VymekH va.. 48..

_________________________________________________________________

jH y&anH kt<R ja`id janait. km. AT=H A= pda=Rimit ivxe*ypdm. ikHivixm.


tailyimdrH taTkailkH vtRmanimtrH catItanagtm. k=H janait. jugvH yugpdeksmye
smHtdo smNtt: svaRTmdexE: svRkare` va. kitsHQyopetm. sVvH smStm. punrip
ikHivixm. ivicH nanawediwm. punrip ikH$pm. ivsmH mUtaRmUtRcetnacetnaidjaTyNtr_________________________________________________________________

yopxm) nax paMyo hova=I te ivmne p` (Asman itna pda=oRne p`) kaxe Ke.
A=va, Ait ivStar=I bs =aAo Ainvairt (rokI n xkay Aevo, AmyaRidt) jeno felav
Ke Aeva kaxvazuH hova=I aiyk &an AvXymev svRda svR5 svR=a svRne `e Ke.

wava=R:- mpUvRk `vuH, inyt Aadexe=I j `vuH, Amukne j `vuH[Tyaid


myaRdaAo mit]utaid ayopximk &anmaH j sHwve Ke. aiyk &an to AmyaRidt hova=I
yugpd svR Aadexe=I 5`e kazna pyaRyo siht svR pda=oRnete pda=oR Anek karna Ane
iv itna hova KtaH p``e Ke A=aRt kevz&an Aek j smye svR Aadexe=I svR
e5kazwavne `e Ke. 47.
hve svRne nih `nar Aekne p` `to n=I Aem nI kre Ke:

`e nih yugpd i5kaizk i5wuvnS= pda=Rne,


tene spyRy Aek p` nih `vuH xk Ke. 48.

ANvya=R:- (y:) je (yugpd) AekIsa=e (ZEkailkan iZwuvnS=an) 5Ekailk


i5wuvnS= (5`e kazna Ane 5`e lokna) (A=aRn) pda=oRne (n ivjanait) `to n=I,
(tSy) tene (spyRyH) pyaRy siht (OkH VyH va) Aek p` (&atuH n xyH) `vuH
xk n=I.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&antv&apn

81

[h iklEkmakaxVymekH \mRVymekm\mRVymsHQyeyain kalVya~ynNtain


jIvVyai`. ttoPynNtgu`ain pulVyai`. t=Eamev TyekmtItanagtanuwUymanwediwinrvi\v<ivahpirpaitnonNta: pyaRya:. OvmetTsmStmip smuidtH &eyH, [hEvEkH
ikHicjIvVyH &at<. A= y=a smStH daH dhn dhn: smStdahetuksmStdaakarpyaRypir`tsklEkdhnakarmaTmanH pir`mit, t=a smStH &eyH jann &ata
smSt&eyhetuksmSt&eyakarpyaRypir`tsklEk&anakarH cetnTvat SvanuwvTymaTmanH pir`mit. OvH ikl VySvwav:. yStu smStH &eyH n janait s smStH dam_________________________________________________________________

ivxeEivRsxH. tH `a`H qa[yH wi`yH ydevHgu`ivixH &anH tTaiykH wi`tm. Awednyen tdev
svR&Sv$pH tdevopadeywUtanNtsuqa>nNtgu`anama\arwUtH svRkaropadey$pe` wavnIym. [it
taTpyRm.. 47.. A= y: sv n janait s Okmip n janatIit ivcaryit-jo ` ivja`id
y: ktaR nEv janait. k=m. jugvH yugpdek`e. kan. AT=e A=aRn. k=HwUtan. itailge
iZkalpyaRypir`tan. punrip k=HwUtan. ithuv`T=e iZwuvnS=an. `aduH tSs ` sH tSy
puruSy sMbiN\ &anH &atuH sm= n wvit. ikm. dVvH &eyVym.
_________________________________________________________________

!Ika:- Aa ivmaH Aek Aakax Ke, Aek \mR Ke, Aek A\mR Ke, AsHQy
kazo Ke, AnHt vo Ke Ane tena=I p` AnHtg`a pudglo Ke vzI temne j
Tyekne AtIt, Anagt Ane vtRman Aeva (5`) wedo=I wedvaza 1inrvi\ 2v<ivahnI
AHdr pDta (sma{ jta) AnHt pyaRyo Ke. Ae rIte Aa b\oy (o ne pyaRyono) smuday
&ey Ke. temaH j Aek ko{ p` (gme te) v &ata Ke. hve AhIH, jem smSt dane dhto
AiG smStdahetuk (smSt da jenuH inim Ke Aeva) smStdaakarpyaRye pir`meluH skz
(AiG$pe) pir`me Ke, tem smSt &eyne
Aek 3dhn jeno 4Aakar Ke Aeva pota$pe
`to &ata (Aaa) smSt&eyhetuk smSt&eyakarpyaRye pir`meluH pskz Aek &an jeno
4
Aakar Ke Aeva 6pota$peje cetnp`ane lI\e SvanuwvTy Ke te$pepir`me Ke. Aa ma`e
qreqr no Svwav Ke. prHtu je smSt &eyne n=I `to te (Aaa), jem smSt dane
nih dhto AiG
_________________________________________________________________

1. inrvi\ Avi\hdmyaRdaAHt vgrnuH


2. v<i vtRvuH te _Tpady\/aE AiStTv pir`it.
3. dhn dhvuHbazvuH te
4. Aakar Sv$p
p. skz AaquH pirpU`R.
6. pota$pe inj$pe Aaa$pe.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

82

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

dhn smStdahetuksmStdaakarpyaRypir`tsklEkdhnakarmaTmanH dhn [v


smSt&eyhetuksmSt&eyakarpyaRypir`tsklEk&anakarmaTmanH cetnTvat SvanuwvTyTveip n pir`mit. Ovmetdayait y: sv n janait s AaTmanH n janait.. 48..
_________________________________________________________________

ikHivixm. spjyH AnNtpyaRysihtm. kitsHQyopetm. OgH va OkmpIit. t=a ihAakaxVyH tavdekH, \mRVymekH, t=Eva\mRVyH c lokakaximtasHQyeykalVyai`,
ttonNtgu`ain jIvVyai`, teWyoPynNtgu`ain pulVyai`. t=Ev sveRaH TyekmnNtpyaRya:,
OtTsv &eyH tavZEkH ivvitH jIvVyH &at< wvit. OvH tavStuSvwav:. tZ y=a dhn:
smStH
daH
dhn
sn
smStdahetuksmStdaakarpyaRypir`tsklEkdhnSv$pmu*`pir`tt<`p`aR>akarma-TmanH
(SvkIySvwavH)
pir`mit,
t=aymaTma
smStH
&eyH
jann
sn
smSt&eyhetuksmSt&eyakarpyaRypir`tsklEkaq~D&an$pH SvkIymaTmanH pir`mit janait
piriCKni. y=Ev c s Ov dhn: pUvoRl`H damdhn sn tdakare` n pir`mit,
t=aTmaip pUvoRl`H smStH &eymjann pUvoRl`mev sklEkaq~D&anakarH
SvkIymaTmanH n pir`mit n janait n piriCKni. AprmPyudahr`H dIyte-y=a koPyN\k
AaidTykaXyan pda=aRnpXyaidTyimv, dIpkaXyan pda=aRnpXyn dIpimv,
dpR`S=ibMbaNypXyn dpR`imv, SvkIyikaXyan pda=aRnpXyn hStpada>vyvpir`tH
SvkIydehakarmaTmanH SvkIya n pXyit, t=ayH ivvitaTmaip kevl&ankaXyan
pda=aRnjann sklaq~DEkkevl&an$pmaTmanmip
_________________________________________________________________

smStdahetuk smStdaakarpyaRye pir`meluH skz Aek dhn jeno Aakar Ke Aeva pota$pe
pir`mto n=I tem, smSt&eyhetuk smSt&eyakarpyaRye pir`meluH skz Aek &an jeno Aakar
Ke Aeva pota$pepote cetnp`ane lI\e SvanuwvTy hova KtaH p`pir`mto n=I (A=aRt
potane pirpU`Rp`e Anuwvto n=I`to n=I). Aa rIte Aem filt =ay Ke ke je svRne
`to n=I te potane (Aaane) `to n=I.

wava=R:- je AiG ka, t<`, p`R vgere smSt dane dhto (bazto) n=I, teno
dhnSvwav (kaaid smSt da jenuH inim Ke Aeva) smStdaakarpyaRye nih pir`mto
hova=I A\Ura$pe pir`me KepirpU`R$pe pir`mto n=I, te=I pirpU`R Aek dhn jenuH Sv$p Ke
Aevo te AiG potap`e j pU`R rIte pir`mto n=I tevI j rIte je Aaa smSt
pyaRy$p smSt&eyne `to n=I, tenuH &an (smSt &ey jenuH inim Ke Aeva)
smSt&eyakarpyaRye nih pir`mtuH hova=I A\Ura$pe pir`me KepirpU`R$pe pir`mtuH n=I, te=I
pirpU`R Aek &an jenuH Sv$p Ke Aevo te Aaa potap`e j pU`R rIte pir`mto

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&antv&apn

83

A=Ekmjann sv n janatIit ininoit-

dVvH A`Htpjymegm`Htai` dVvjadai`.


` ivja`id jid jugvH ik\ so sVvai` ja`aid.. 49..
VymnNtpyaRymekmnNtain
Vyjatain.
n ivjanait yid yugpt k=H s svaRi` janait.. 49..
AaTma ih tavTSvyH &anmyTve sit &at<Tvat &anmev. &anH tu TyaTmvitR
itwasmyH mhasamaNym. tu itwasmyanNtivxeVyaip. te c svRVypyaRy-

_________________________________________________________________

n janait. tt OtiTS=tH y: sv n janait s AaTmanmip n janatIit.. 48..


A=Ekmjann sv n janatIit innoit-dVvH VyH A`HtpjyH AnNtpyaRyH OgH OkH
A`Htai` dVvjadIi` AnNtain VyjatIin jo ` ivja`id yo n ivjanait
AnNtVysmUhan ik\
_________________________________________________________________

n=I A=aRt potane j pU`R rIte Anuwvto`to n=I. Aa rIte is =yuH ke je svRne `to
n=I te Aeknepotane(pU`R rIte) `to n=I. 48.
hve Aekne nih `nar svRne `to n=I Aem nI kre Ke:

e Aek AnHtpyRy tem AnHtne


yugpd n `e v, to te kem `e svRne? 49.

ANvya=R:- (yid) e (AnNtpyaRyH) AnHt pyaRyvaza (OkH VyH) Aek ne (

Aane) (AnNtain Vyjatain) t=a AnHt smUhne (yugpd) yugpd (n ivjanait)


`to n=I (s:) to te (puru) (svaRi`) svRne (AnHt smUhne) (k=H janait) k{
rIte `I xke? (A=aRt je Aane n `to hoy te smSt smUhne n `I xke.)

!Ika:- =m to Aaa qreqr SvyH &anmy hova=I &atap`ane lI\e &an j Ke


Ane &an drek AaamaH vtRtuH (rheluH) itwasmy mhasamaNy Ke. te (itwasmy
mhasamaNy) itwasmy AnHt ivxeomaH apnaruH Ke Ane te
_________________________________________________________________

Aa ga=ano bI rIte ANvya=R:- (yid) e (AnNtpyaRyH) AnHt pyaRyvaza (OkH


VyH) Aek ne (Aane) (n ivjanait) `to n=I (s:) to te (puru) (yugpd) yugpd
(svaRi` AnNtain Vyjatain) svR AnHt smUhne (k=H janait) k{ rIte `I xke?

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

84

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

inbN\na:. A= y: svRVypyaRyinbN\nanNtivxeVyaipitwasmymhasamaNy$pmaTmanH
SvanuwvTyH n kroit s k=H itwasmymhasamaNyVyaPyitwasmyanNtivxeinbN\nwUtsvRVypyaRyan TyIkyaRt. Ovmetdayait y AaTmanH n janait s sv n
janait. A= svR&anadaTm&anmaTm&anaTsvR&animTyvitte. OvH c sit &anmyTven
SvsHcetkTvadaTmno
&at<&eyyovRStuTvenaNyTve
sTyip
itwasitwaSymanyo:
SvSyamvS=ayamNyoNysHvlnenaTyNtmxyivvecnTvaTsvRmaTmin inqatimv itwait.
y>evH n Syat tda &anSy pirpU`aRTmsHcetnawavat pirpU`RSyEkSyaTmnoip &anH n is
et.. 49..

_________________________________________________________________

so sVvai` ja`aid k=H s svaRn janait jugvH yugpdeksmye, n k=mpIit. t=a ihAaTml`H tav&anH taq~DitwasmyH svRjIvsa\ar`H mhasamaNym. t mhasamaNyH
&anmyanNtivxeVyaip. te c &anivxea AnNtVypyaRya`aH ivywUtanaH &eywUtanaH pirCKedka
g/ahka:.
_________________________________________________________________

ivxeonaH (wedonaH) inim svR pyaRyo Ke. hve je puru svR pyaRyo jemnaH inim Ke
Aeva AnHt ivxeomaH apnara itwasmy mhasamaNy$p Aaane SvanuwvTy krto
(pavayoGy) je
n=I, te (puru) itwasmy mhasamaNyvDe 1aPy
itwasmy AnHt ivxeo temnaH inimwUt svR pyaRyone k{ rIte Ty krI (`I)
xke? (n j krI xke.) Aa rIte Aem filt =ay Ke ke je Aaane `to n=I te svRne `to
n=I.
hve Tyare Aem nI =ay Ke ke svRna &an=I AaanuH &an Ane Aaana &an=I svRnuH
&an Ane Aam hotaH, Aaa &anmyp`ane lI\e SvsHcetk hova=I, &ata Ane &eynuH vStup`e
ANyTv hova KtaH itwas Ane itwaSymannuH potanI AvS=amaH ANyoNy imln hovane
lI\e (A=aRt &an Ane &ey, AaanI&annI AvS=amaH prSpr imi]tAekmek$p hovane
lI\e) temne iw krva ATyHt Axk hova=I, b\uHy `e ke AaamaH 2inqat (pesI gyuH)
hoy Ae rIte itwase Kej`ay Ke. (Aaa &anmy hova=I potane sHcete KeAnuwve Ke`e
Ke Ane potane `taH svR &eyo`e ke teAo &anmaH iS=t hoy Ae rItej`ay Ke, kar` ke
&annI AvS=amaH=I &eyakarone iwNn krva Axk Ke.) e Aam n hoy to (A=aRt e
Aaa svRne n `e to) &anne pirpU`R AasHcetnno Awav =va=I pirpU`R Aek AaanuH
p` &an is n =ay.
_________________________________________________________________

1. &ansamaNy apk Ke Ane &anna ivxeowedo aPy Ke. te &anivxeonaH inim &eywUt svR
o Ane pyaRyo Ke.
2. inqat qodIne AHdr DuH trI gyeluH AHdr pesI gyeluH.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&antv&apn

8p

A= kmktv<ya &anSy svRgtTvH n istIit ininoit-

_pjid jid `a`H kmso Ae pDu `ai`Ss.


tH `ev hvid i`H ` qa[gH `ev sVvgdH.. 50..
_Tp>te yid &anH kmxo=aRn tITy &ainn:.
tNnEv wvit inTyH n aiykH nEv svRgtm.. 50..

_________________________________________________________________

Aq~DEkitwasmyH yNmhasamaNyH tTSvwavmaTmanH yosaE TyH n janait s puru:


itwasmyen mhasamaNyen ye Vyaa AnNt&anivxeaSteaH ivywUta: yenNtVypyaRyaStan
k=H janait, n k=mip. A= Otdayatm-y: AaTmanH n janait s sv n janatIit. t=a
com-;;Oko wav: svRwavSvwav: sveR wava OkwavSvwava:. Oko wavStvto yen bu: sveR
wavaStvtSten bua:..'' AZah ix*y:-AaTmpir&ane sit svRpir&anH wvtITyZ VyaQyatH,
tZ tu pUvRsUZe wi`tH svRpir&ane sTyaTmpir&anH wvtIit. y>evH tihR KS=anaH svRpir&anH
naSTyaTmpir&anH k=H wiv*yit, AaTmpir&anawave caTmwavna k=H, tdwave
kevl&anoTpinaRStIit. pirharmah-proma`wUt]ut&anen svRpda=aR &ayNte. k=imit cetlokalokaidpir&anH Vyai&an$pe` KS=anamip iv>te, t Vyai&anH proakare`
kevl&anivyg/ahkH k=HicdaTmEv w~yte. A=va SvsHvedn&anenaTma &ayte, tt wavna
_________________________________________________________________

wava=R:- 48 ne 49 mI ga=amaH Aem dxaRuH ke je svRne `to n=I te potane


`to n=I, Ane je potane `to n=I te svRne `to n=I. potanuH &an Ane svRnuH &an
AekIsa=e j hoy Ke. pote Ane svRAe bemaH=I AeknuH &an hoy Ane bInuH n hoy Ae
AsHwivt Ke.
Aa k=n Aekdex &annI Apea=I n=I prHtu pU`R &annI (kevz&annI) Apea=I Ke.
49.
hve me vtRta &annuH svRgtp`uH is =tuH n=I Aem nI kre Ke:

e &an ;&anI'nuH pje mx: Ar= AvlHbIne,


to inTy nih, aiyk nih ne svRgt nih &an Ae. p0.

ANvya=R:- (yid) e (&ainn: &anH) AaanuH &an (kmx:) mx: (A=aRn


tITy) pda=oRne AvlHbIne (_Tp>te) _TpNn =tuH hoy (td) to te (&an) (n Ov inTyH
wvit) inTy n=I, (n aiykH) aiyk n=I, (n Ov svRgtm) svRgt n=I.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

86

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

yiTkl kme`EkEkm=RmalMBy vtRte &anH tdeka=aRlMbnaduTpmNya=aRlMbnat


lIymanH inTyms=a kmoRdyadekaH VyiH itpNnH punVyRyNtrH itp>manH
aiykmPysdnNtVyeZkalwavanakaNtumxTvat svRgtH n Syat.. 50..
A= yaEgp>v<yEv &anSy svRgtTvH istIit Vyvitte-

itali`ivsmH sylH sVvT= sHwvH icH.


jugvH ja`id jo~hH Aho ih `a`Ss mahPpH.. 51..
ZEkaLyinTyivmH sklH svRZ sHwvH icZm.
yugpjanait jEnmho ih &anSy mahaTMym.. 51..

_________________________________________________________________

ikyte, tya ragaidivkLprihtSvsHvedn&anwavnya kevl&anH c jayte. [it naiSt do:..


49.. A= kmv<&anen svR&o n wvtIit VyvS=apyit-_Ppjid jid `a`H _Tp>te &anH
yid cet. kmso kmx: skaxat. ikH kTva. Ae pDu &eya=aRnai]Ty.
_________________________________________________________________

!Ika:- je &an mx: Aek Aek pda=Rne AvlHbIne vteR Ke te (&an) Aek pda=Rna
AvlHbn ara _Tp ={ne bI pda=Rna AvlHbn ara n =tuH hova=I inTy nih hotuH t=a
kmoRdyne lI\e Aek ine pamI pKI ANy ine pamtuH hova=I aiyk p` nih hotuH,
AnHt e5kazwavne phoHcI vzvane (`vane) Asm=R hovane lI\e svRgt n=I.

wava=R:- me vtRtuH &an AinTy Ke, ayopximk Ke Aeva imk &anvazo puru
svR& ho{ xke nih. p0.
hve yugpd v<i vDe j &annuH svRgtTv is =ay Ke (A=aRt Ame vtRtuH &an j
svRgt ho{ xke) Aem nI =ay Ke:

inTye ivm, iv\iv\, skz pda=Rg` svR5no,


ijn&an `e yugpde, mihma Aho Ae &anno p1.

ANvya=R:- (ZEkaLyinTyivmH) 5`e kaze sday ivm (Asman itna), (svRZ


sHwvH) svR e5na (icZH) Ane Anek karna (sklH) smSt pda=oRne (jEnH) ijndevnuH
&an (yugpd janait) yugpd `e Ke. (Aho ih) Aho (&anSy mahaTMym) &annuH
mahaTMy
_________________________________________________________________

Vyi g!ta ivxe wed.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&antv&apn

87

aiykH ih &anmitxyaSpdIwUtprmmahaTMym. yu yugpdev svaR=aRnalMBy vtRte


&anH
toTkI`RNyayaviS=tsmStvStu&eyakartyai\roiptinTyTvH
itpNnsmStVyiTvenaiwVySvwavwaisaiykwavH ZEkaLyen inTymev ivmIktaH sklamip
svaR=RsHwUitmnNtjaitaiptvEicyaH
piriCKNddkmsmakaNtanNtVyeZkalwavtya
k!IktadwutmahaTMyH svRgtmev Syat.. 51..
_________________________________________________________________

kSy. `ai`Ss &ainn: AaTmn: tH `ev hvid i`H _TpiinimwUtpda=Rivnaxe tSyaip


ivnax [it inTyH n wvit. ` qa[gH &anavr`IykmRyopxma\InTvat aiykmip n wvit.
`ev sVvgdH yt Ov pUvoRkare` pra\InTven inTyH n wvit, yopxma\InTven aiykH c n
wvit, tt Ov yugpTsmStVyeZkalwavanaH pir&ansam+yaRwavaTsvRgtH n wvit. At
OtiTS=tH yd&anH kme`a=aRn tITy jayte ten svR&o n wvit [it
.. 50.. A=
yugpTpiriCKi$p&anenEv svR&o wvtITyavedyit-ja`id janait. ikH kt<R. jo~hH
jEn&anm. k=m. jugvH yugpdeksmye Aho ih `a`Ss mahPpH Aho ih Sf!H jEn&anSy
mahaTMyH pXytam. ikH janait. A=RimTy|yahar: k=HwUtm. itali`ivsyH iZkalivyH
iZkalgtH inTyH svRkalm. punrip ikHivixm. sylH smStm. punrip k=HwUtm. sVvT=
sHwvH svRZ loke sHwvH smuTpH iS=tm. pun ikH$pm. icH nanajaitweden ivicZimit.
t=a ih-yugpTsklg/ahk&anen svR&o wvtIit &aTva ikH ktRVym. yoit*k_________________________________________________________________

!Ika:- qreqr aiyk &annuH, svoRTk<tana S=anwUt prm mahaTMy Ke Ane je &an
AekIsa=e j svR pda=oRne AvlHbIne vteR Ke te &anpotamaH smSt vStuAona &eyakaro

!HkoTkI`RNyaye iS=t hova=I je`e inTyTv a kyu Ke Ane smSt iAo a krI hova=I
je`e Svwavkaxk aiykwav g! kyoR Ke AevuH5`e kaze sday ivy rheta (
Asmanitp`e pir`mta) Ane AnHt karone lI\e ivic5tane pamela Aeva Aaqay svR
pda=oRna smUhne `tuH =kuH, Ame AnHt e5kazwavne phoHcI vztuH hova=I je`e
Adwut mahaTMy g! kyu Ke AevuH svRgt j Ke.

wava=R:- Ame vtRtuH &an Aek &ey=I bI &ey Tye pl!atuH nih hova=I inTy Ke,
potanI smSt xiAo qulI g{ hova=I aiyk Ke Aava Aimk &anvazo puru j svR&
ho{ xke. svR&na Ae &annuH ko{ prm Adwut mahaTMy Ke. p1.
_________________________________________________________________

!HkoTkI`RNyaye p+=rmaH !aHk`a=I korelI Aak<it mafk.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

88

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

A= &ainno &iikyasaveip ikyaflwUtH bN\H ite\yNnupsHhrit-

` iv pir`mid ` ge~hid _Ppjid `ev tesu Aesu.


ja`~`iv te Aada AbH\go te` p~`o.. 52..
naip pir`mit n g<ait _Tp>te nEv te*v=eRu.
janNnip tanaTma AbN\kSten &Pt:.. 52..
[h qlu ;_dygda kMmHsa ij`vrvsheihH i`yid`a wi`ya. tesu ivmU#o ro duo va
bN\m`uwvid..' [TyZ sUZe _dygteu pulkmaxeu sTsu sHcetymano
_________________________________________________________________

mNZvadrsisadIin
yain
q~Div&anain
mU#jIvanaH
iccmTkarkar`ain
prmaTmwavnaivnaxkain c tZag/hH TyTva jgTZykalZysklvStuyugpTkaxkmivnrmq~DEkitwas$pH
svR&xBdvaCyH
yTkevl&anH
tSyEvoTpikar`wUtH
yTsmStragaidivkLpjalen rihtH shjxuaTmnowed&anH tZ wavna ktRVya, [it taTpyRm..
51.. OvH kevl&anmev svR& [it k=n$pe` ga=Eka, tdnNtrH svRpda=Rpir&anaTprmaTm&animit =mga=a prmaTm&ana svRpda=Rpir&animit itIya ceit. tt
kmv<&anen svR&o n wvtIit =mga=a, yugpdg/ahke` s wvtIit itIya ceit smudayen
smS=le ga=apkH gtm. A= pUv
_________________________________________________________________

hve &anIne (kevz&anI Aaane) &iiyano sdwav hova KtaH p` tene iyana
fz$p bH\no ine\ krtaH _psHhar kre Ke (A=aRt kevz&anI Aaane `niya hova KtaH
bH\ =to n=I Aem khI &an Ai\kar pU`R kre Ke):

te A=R$p n pir`me v, nv g/he, nv pje,


saE A=Rne `e KtaH, te=I AbH\k ijn khe. p2.

ANvya=R:- (AaTma) (kevz&anI) Aaa (tan jann Aip) pda=oRne `to hova
KtaH (n Aip pir`mit) te$pe pir`mto n=I, (n g<ait) temne g/hto n=I (te A=eRu n
Ov _Tp>te) Ane te pda=oR$pe _Tp =to n=I (ten) te=I (AbH\k: &:) tene AbH\k
ko Ke.

!Ika:- AhIH 1;_dygda kMmHsa ij`vrvsheihH i`yid`a wi`ya. tesu ivmU#o ro


duo va bH\m`uwvid..' Ae ga=asU5maH, ;_dygt pudglkmaxonI hyatImaH

_________________________________________________________________

1. uAo &antv&apnnI 43 mI ga=a.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&antv&apn

89

mohragepir`tTvat &eya=Rpir`mnl`ya ikyya yuyman: ikyaflwUtH bN\mnuwvit,


n tu &anaidit =mmeva=Rpir`mnikyaflTven bN\Sy smi=RtTvat. t=a ;ge~hid `ev `
muHcid ` prH pir`mid kevlI wgvH. peCKid smHtdo so ja`id sVvH i`rvsesH..'
[Ty=Rpir`mnaidikya`amwavSy
xuaTmno
in$iptTvaa=aRnpir`mtog<tSte*vnuTp>manSy caTmno &iPtikyasaveip n qlu ikyaflwUto bN\: is
et.. 52..
_________________________________________________________________

yduH pda=RpiriCKisaveip ragemohawavat kevilnaH bN\o naStIit tmeva= karaNtre`


#IkvRn &anpai\karmupsHhrit-` iv pir`mid y=a SvkIyaTmdexE: smrsIwaven sh
pir`mit
t=a
&ey$pe`
n
pir`mit.
`
ge~hid
y=Ev
canNt&anaidctuy$pmaTm$pmaTm$ptya g<ait t=a &ey$pH n g<ait. _Ppjid `ev tesu
Aesu y=a c inivRkarprmanNdEksuq$pe` SvkIyispyaRye`oTp>te t=Ev c &eypda=eRu
noTp>te. ikH kvRip. ja`~`iv te tan &eypda=aRn SvSmat p<=g/Upe` janip. s k:
ktaR. Aada muaTma. AbH\go te` p~`o tt: kar`aTkmR`ambN\k: & [it. t>=aragaidriht&anH bN\kar`H n wvtIit &aTva xuaTmoplMw-l`moivprItSy
narkaiddu:qkar`kmRbN\Sy kar`anIiNymnoj-intaNyekdex_________________________________________________________________

cettaH`taHAnuwvtaH mohragemaH pir`t =va=I &eya=Rpir`mnSv$p iya sa=e


eDato =ko Aaa iyafzwUt bH\ne Anuwve Ke, p` &an=I nih' Aem =m j
A=Rpir`mniyana fzp`e bH\nuH sm=Rn krvamaH AauH Ke (A=aRt bH\ to pda=oR$pe
pir`mva$p iyanuH fz Ke Aem nI krvamaH AauH Ke) t=a 1;ge~hid `ev ` muHcid ` prH
pir`mid kevlI wgvH. peCKid smHtdo so ja`id sVvH i`rvsesH..' Ae ga=asU5maH
xuaane A=Rpir`mnaid iyaAono Awav in$ipt krvamaH Aao Ke te=I je (Aaa)
pda=oR$pe pir`mto n=I, temne g/hto n=I Ane te$pe _Tp =to n=I te Aaane
&iPtiyano sdwav hova KtaH p` qreqr iyafzwUt bH\ is =to n=I.

wava=R:- kmRna 5` wed paDvamaH Aave Ke: aPy, ivkayR Ane invRTyR.
kevzIwgvannuH aPy kmR, ivkayR kmR Ane invRTyR kmR &an j Ke, kar` ke teAo &anne j g/he
Ke, &an$pe j pir`me Ke Ane &an$pe j pje Ke. Aa rIte &an j temnuH kmR Ke Ane &iPt
j temnI iya Ke. Aam hova=I kevzIwgvanne bH\ =to n=I, kar` ke &iiya bH\nuH kar`
n=I prHtu &eya=Rpir`mn
_________________________________________________________________

1. uAo &antv&apnnI 32 mI ga=a.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

90

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

(s/G\ra)
janPye ivH yugpdip wvaivwUtH smStH
mohawava>daTma pir`mit prH nEv inlURnkmaR.
tenaSte mu Ov swivkist&iivStarpIt&eyakaraH iZlokIH p<=gp<=g= >otyn &anmUitR:.. 4..
-[it &anai\kar:.
A= &anadiwSy saEQySy Sv$pH pyn &ansaEQyyo: heyopadeyTvH icNtyit-

AiT= AmuH muH AidHidyH idyH c AT=esu.


`a`H c tha soqH jH tesu prH c tH `eyH.. 53..

_________________________________________________________________

iv&anain
TyTva
sklivmlkevl&anSy
kmRbN\akar`wUtSy
yIjwUtH
inivRkarSvsHvedn&anH tZEv wavna ktRVyeTyiway:.. 52.. OvH ragemohrihtTva-TkevilnaH
bN\o naStIit k=n$pe` &anpsmaimuQyTven cEksUZe`amS=lH gtm.
_________________________________________________________________

iya A=aRt &ey pda=oR sNmuq v<i =vI (&ey pda=oR it pir`mvuH) te bH\nuH kar` Ke. p2.
(hve pUvoR Aaxyne kaara khI, kevz&anI Aaano mihma krI, Aa &anAi\kar
pU`R krvamaH Aave Ke:)

A=R:- je`e kmoRne KedI naQyaH Ke Aevo Aa Aaa wUt, vtRman Ane waiv smSt
ivne (A=aRt 5`e kazna pyaRyo siht smSt pda=oRne) yugpd `to hova KtaH mohna
Awavne lI\e pr$pe pir`mto n=I, te=I hve jena smSt &eyakarone ATyHt ivkist &iPtna
ivStar vDe pote pI gyo Ke Aeva 5`e lokna pda=oRne p<=k Ane Ap<=k kaxto te &anmUitR
mu j rhe Ke.
Aa rIte &anAi\kar pU`R =yo.
hve &an=I AiwNn Aeva suqnuH Sv$p ivStar=I v`RvtaH &an Ane suqnuH hey
_padeyp`uH (A=aRt kyuH &an tem j suq hey Ke Ane kyuH _padey Ke te) ivcare Ke:

A=nuH &an AmUtR, mUtR, AtIHi ne AEiNy Ke,


Ke suq p` AevuH j, TyaH pr\an je te g/a Ke. p3.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&antv&apn

91

ASTymUt mUtRmtIiNymEiNyH ca=eRu.


&anH c t=a saEQyH yeu prH c tt &eym.. 53..
AZ &anH saEQyH c mUtRimiNyjH cEkmiSt. [trdmUtRmtIiNyH caiSt. tZ
ydmUtRmtIiNyH
c
tT\anTvadupadeyTven
&atVym.
tZa>H
mUtaRiw:
ayopximkIiwpyogxiiwSt=aiv\eWy [iNyeWy: smuTp>manH prayTvat kadaicTkH

_________________________________________________________________

A= &anpVyaQyananNtrH &ana\arsvR&H nmSkroittSs `ma logo devasurm`uAraysHbH\o.


wo kreid i`H _vjuo tH tha iv AhH.. 2..
kreid kroit. s k:. logo lok:. k=HwUt:. devasurm`uAraysHbH\o
devasurmnu*yrajsHbN\:. punrip k=HwUt:. wo w:. i`H inTyH svRkalm. punrip
ikHivix:. _vjuo _pyu _>t:. [T=HwUto lok: kaH kroit. `ma nmSyaH nmiSkyam.
kSy. tSs tSy pUvoRsvR&Sy. tH tha iv AhH tH svR&H t=a tenEv kare`ahmip g/N=ktaR
nmSkromIit. AymZa=R:-y=a deveNckvTyaRdyonNta-ysuqaidgu`aSpdH svR&Sv$pH
nmSkvRiNt, t=Evahmip tTpdaiwlaI prmwya `maim.. 2.. Ovmaiw:
S=lEaRiZHxa=aStdnNtrH nmSkarga=a ceit smudayen ZyiHxTsUZ&
E aRnpnama
t<tIyoNtrai\kar: sma:. A= suqpaiw\anaNtrai\kare-adx ga=a wviNt. AZ
pS=lain, teu =mS=le ;AiT= AmuH'
_________________________________________________________________

ANvya=R:- (A=eRu &anH) pda=oR sHbH\I &an (AmUt mUt) AmUtR ke mUtR, (AtIiNyH
OeiNyH c AiSt) Atiy ke AEHiy hoy Ke (c t=a saEQyH) Ane Ae j ma`e (AmUtR ke
mUtR, AtIHiy ke AEHiy) suq hoy Ke. (teu c yt prH) temaH je \an_Tk< Ke (tt &eym)
te _padeyp`e `vuH.
1

!Ika:- AhIH, (&an tem j suq be karnuH Ke) Aek &an tem j suq mUtR Ane

[iNyj Ke Ane bIuH (&an tem j suq) AmUtR Ane AtIHiy Ke. temaH je AmUtR Ane
AtIHiy Ke te \an hova=I _padeyp`e `vuH.

TyaH, pheluH &an tem j suq mUtR AevI ayopximk _pyogxiAo vDe t=aiv\ (te te
karnI) [iNyo ara pjtuH =kuH pra\In hova=I 2kadaicTk,
_________________________________________________________________

1. [iNyj [iNyo ara _TpNn =tuH AEHiy


2. kadaicTk kdaictko{ var hoy AevuH AinTy.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

92

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

kmktv<i sitpH shainv<i c gaE`imit kTva &anH c saEQyH c heym.


[trTpunrmUtaRiwEtNyanuiv\aiynIiwrekaiknIiwrevaTmpir`amxiiwSt=aiv\eWyotIiNyeW
y: Svawaivkicdakarpir`ameWy: smuTp>manmTyNtmaTmayTvaiTyH yugpTktv<i
in:itpmhainv<i c muQyimit kTva &anH saEQyH copadeym.. 53..
_________________________________________________________________

[Tya>i\karga=asUZmekH, tdnNtrmtIiNy&anmuQyTven ;jH peCKdo' [Tyaid sUZmekH,


A=eiNy&anmuQyTven ;jIvo syH Amuo' [Tyaid ga=actuyH, tdnNtrmtIiNy-suqmuQytya
;jadH syH' [Tyaid ga=actuyH, A=anNtrimiNysuqitpadn$pe` ga=akm, tZaPykm|ye
=mt [iNysuqSy du:qTvS=apna= ;m`uAa sura' [Tyaid ga=ayH, A= muaTmnaH
dehawaveip suqmStIit &apna= deh: suqkar`H n wvtIit k=n$pe` ;pPpa [e ivsye'
[Tyaid sUZyH, tdnNtrimiNyivya Aip suqkar`H n wvNtIit k=nen ;itimrhra' [Tyaid
ga=aym, Atoip svR&nmSkarmuQyTven ;tejoidi' [Tyaid ga=aym. OvH pcmS=le
ANtrS=lctuyH wvtIit suqpcai\kare smudaypatinka.. A=atIiNysuqSyopadeywUtSy
Sv$pH py-tIiNy&anmtIiNysuqH copadeyimit, yTpuniriNyjH &anH suqH c teyimit
itpadn$pe` =mtStavdi\karS=lga=ya S=lctuyH sUZyit-AiT= AiSt iv>te. ikH
kt<R. `a`H &animit iwkmo VyvihtsMbN\:. ikHivixm AmuH muH AmUt mUt c. punrip
ikHivixm. AidHidyH idyH c ydmUt tdtIiNyH mUt puniriNyjm. [T=HwUtH &anmiSt. keu
ivyeu. AT=esu &eypda=eRu, tha soqH c t=Ev &anvdmUtRmtIiNyH mUtRimiNyjH c
suqimit. jH tesu prH c tH `eyH yeu pUvoR&ansuqeu
_________________________________________________________________
1

me vtRtuH, 2sitp Ane 3shainv<i Ke te=I gaE` Ke Aem smne te hey A=aRt
KoDvayoGy Ke Ane bIuH &an tem j suq AmUtR AevI 4cEtNyanuiv\ayI AeklI j
Aapir`amxiAo vDe t=aiv\ AtIHiy Svawaivkicdakarpir`amo ara pjtuH =kuH
ATyHt Aaa\In hova=I inTy, yugpd vtRtuH, in:itp Ane Ahainv<i Ke te=I muQy Ke
Aem smne _padey A=aRt g/h` krva yoGy Ke. p3.
_________________________________________________________________

1. mUitRk iyj &an me vteR Ke, yugpd =tuH n=I tem mUitRk iyj suq p` me =ay Ke,
AekIsa=e svR [iNyo ara ke svR kare =tuH n=I.
2. sitp itp A=aRt ivro\I siht. (mUtR [iNyj &an tena itpA&ansiht j hoy
Ke Ane mUtR [iNyj suq tena itpwUt du:q siht j hoy Ke.)
3. shainv<i hainv<i siht v\F!vazuH.
4. cEtNyanuiv\ayI cEtNyAnuiv\ayI cEtNyne AnusrIne vtRnarI cEtNyne AnukUzp`eivp`e
nihvtRnarI.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&antv&apn

93

A=atIiNysaEQysa\nIwUtmtIiNy&anmupadeymiwaEit-

jH peCKdo AmuH muesu AidHidyH c pCK~`H.


sylH sgH c [drH tH `a`H hvid pqH.. 54..
yTema`SyamUt mUteR*vtIiNyH c CKm.
sklH SvkH c [trt td&anH wvit Tym.. 54..
AtIiNyH ih &anH ydmUt yNmUteR*vPytIiNyH yTCKH c tTsklH Svpr-

_________________________________________________________________

m|ye
prmuTkmtIiNyH
tdupadeyimit
&atVym.
tdev
iviv/yte-AmUtaRiw:
aiykIiwrtIiNyaiwidanNdEkl`aiw:
xuaTmxiiwTpTvadtIiNy&anH
suqH
caTma\InTvenaivnrTvadupadeyimit, pUvoRamUtRxuaTmxiWyo ivl`aiw: ayopximkeiNyxiiwTpTvaidiNyjH &anH suqH c prayTven ivnrTvaeyimit taTpyRm
..
53.. Ovmi\karga=ya =mS=lH gtm. A= pUvoRmupadeywUtmtIiNy&anH ivxee`
VyIkroit-jH ydtIiNyH &anH kt<R. peCKdo ema`puSy janait. ikH ikm. AmuH
AmUtRmtIiNyinpragsdanNdEksuqSvwavH yTprmaTmVyH tTw<it smStamUtRVysmUhH muesu
AidHidyH c mUteRu pulVyeu ydtIiNyH prma~vaid. pCK~`H kala`uw<itVy$pe` CKH
VyvihtmNtirtH,
Alokakaxdexw<it
eZCKH,
inivRkarprmanNdEksuqaSvadpir`it$pprmaTmno
vtRmansmygtpir`amaStTw<tyo
ye
smStVya`aH
vtRmansmygtpir`amaSte kalCKa:, tSyEv prmaTm: is$pxuVynpyaRy:
_________________________________________________________________

hve AtIHiy suqna sa\nwUt (kar`$p) AtIHiy &an _padey KeAem tene xHse
Ke:

deqe AmUitRk, mUtRmaHy AtIHine, CKne,


te svRne-pr ke SvkIyne, &an te Ty Ke. p4.

ANvya=R:- (ema`Sy yt) deqnarnuH je &an (AmUt) AmUtRne, (mUteRu) mUtR


pda=oRmaH p` (AtIiNyH) AtIiNyne, (c CKH) Ane CKNnne (sklH) Ae b\aHyne
(SvkH c [trt) Sv tem j prnedeqe Ke, (td &anH) te &an (TyH wvit) Ty Ke.

!Ika:- je AmUtR Ke, je mUtR pda=oRmaH p` AtIHiy Ke, Ane je 1CKNn


_________________________________________________________________

1. CK guPt #Hkayel AHtirt.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

94

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

ivkLpaNt:pait et Ov. tSy qLvmUteRu \maR\maRidu, mUteR*vPytIiNyeu prma~vaidu,


VyCKNneu kalaidu, eZCKNne*vlokakaxdexaidu, kalCKNne*vsaHitkpyaRyeu,
wavCKNneu S=UlpyaRyaNtlIRnsU"mpyaRyeu sveR*vip SvprVyvS=aVyviS=te*viSt <TvH,
TyTvat. TyH ih &anmuianNtxuisi\anmnaidiscEtNysamaNysHbN\mekmevanamanmaTmanH it inytimtraH samg/Imm<gyma`mnNtxisdwavtonNttamupgtH dhnSyev daakara`aH &anSy &eyakara`amn_________________________________________________________________

xeVya`aH c ye y=asHwvH VynpyaRyaSte*vNtwURta: itsmyvtRman!kar-v<ihain$pa


A=RpyaRya wavCKa w~yNte. sylH tTpUvoRH smStH &eyH i\a wvit. k=imit cet. sgH c
[drH ikmip y=asHwvH SvVygtH [trTprVygtH c. tduwyH yt: kar`ajanait ten kar`en
tH `a`H tTpUvoR&anH hvid wvit. k=HwUtm. pqH Tyimit. AZah ix*y:&anpai\kar: pUvRmev gt:, AiSmn suqpai\kare suqmev k=nIyimit. pirharmahydtIiNyH &anH pUv wi`tH tdevawednyen suqH wvtIit &apna=, A=va &anSy muQyv<ya tZ
heyopadeyicNta naStIit &apna= va. OvmtIiNy&anmupadeyimit k=nmuQy_________________________________________________________________

Ke, te b\aHyneke je Sv Ane pr Ae be wedomaH smay Ke temneAtIiNy &an AvXy deqe Ke.
AmUtR AevaH je \maRiStkay A\maRiStkay vgere, mUtR pda=oRmaH p` AtIHiy Aeva je prma`u
vgere, t=a e CKNn AevaH je kaz vgere ( ApeaAe guPt AevaH je kaz, \maRiStkay
vgere), e5e CKNn Aeva je Alokakaxna dex vgere, kaze CKNn Aeva je 1AsaHitk
pyaRyo t=a wave CKNn Aeva je S=Ul pyaRyomaH 2AHtlIRn sU"m pyaRyo, te b\aHynuHke je Sv
Ane pr Ae wedo=I ivw Ke temnuHqreqr te AtIHiy &anne ap`uH Ke (A=aRt te b\aHyne
te AtIHiy &an deqe Ke) kar` ke te (AtIHiy &an) Ty Ke. jene AnHt xuino sdwav
g! =yo Ke Aeva, cEtNysamaNy sa=e Anaidis sHbH\vaza Aek j 3;A' namna Aaa
it je inyt Ke (A=aRt je &an Aaane j vzgeluH KeAaa ara sI\uH vteR Ke), je
([iNyaid) ANy samg/I xo\tuH n=I Ane je AnHt xina sdwavne lI\e AnHttane (
behdp`ane) paMyuH Ke Aeva te Ty &annejem daakaro dhnne Aitmta n=I tem &eyakaro
&anne
_________________________________________________________________

1. AsaHitk AtaTkailk vtRmankalIn nih Aeva AtItAnagt.


2. AHtlIRn AHdr lIn =yela AHtmRGn.
3. AaanuH nam ;A' p` Ke. ([iNy&an A Ae!le [iNy ara `e Ke AtIHiy Ty &an
A Ae!le Aaa ara j `e Ke.)

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&antv&apn

9p

itkma>=oidtanuwavmnuwvt ken nam invayeRt. AtStdupadeym.. 54..


A=eiNysaEQysa\nIwUtimiNy&anH heyH i`Ndit-

jIvo syH Amuo muigdo te` mui`a muH.


Aogei~ha joGgH ja`id va tH ` ja`aid.. 55..
jIv: SvymmUtoR mUitRgtSten mUteRn mUtRm.
Avg< yoGyH janait va t janait.. 55..
[iNy&anH ih mUtoRplMwkH mUtoRplWyH c. tan jIv: SvymmUtoRip

_________________________________________________________________

TvenEkga=ya itIyS=lH gtm.. 54.. A= heywUtSyeiNysuqSy kar`TvadLpivyTvaeiNy&anH heyimTyupidxit-jIvo syH Amuo jIvStavCKi$pe` xuVyai=RknyenamUtaRtIiNy_________________________________________________________________

nih 1Aitmta hova=Iy=o wavne AnuwvtuH (_pyuR pda=oRne `tuH) ko` rokI xke?
(A=aRt ko{ n rokI xke.) Aa=I te (AtIHiy &an) _padey Ke. p4.
hve iysuqna sa\nwUt (kar`$p) iy&an hey KeAem tene inHde Ke:

pote AmUitRk v mUtRxrIrgt Ae mUtR=I


kdI yoGy mUtR Avg/hI `e, kdIk `e nhIH. pp.

ANvya=R:- (SvyH AmUtR:) SvyH AmUtR Aevo (jIv:) v (mUitRgt:) mUtR xrIrne
a =yo =ko (ten mUteRn) te mUtR xrIr vDe (yoGyH mUt) yoGy mUtR pda=Rne (Avg<)
Avg/hIne (iyg/h`yoGy mUtR pda=Rno 2Avg/h krIne) (td) tene (janait) `e Ke (va
n janait) A=va n=I `to (ko{ var `e Ke Ane ko{ var n=I `to).

!Ika:- iy&anne 3_plHwk p` mUtR Ke Ane 4_plWy p` mUtR Ke.


_________________________________________________________________

1. &eyakaro &anne AozHgI xkta n=I&annI hd bhar j{ xkta n=I, &anmaH j`a{ j y Ke.
2. mit&an=I ko{ pda=Rne `vanI x$Aat =taH =m j Avg/h =ay Ke kar` ke mit&an Avg/h,
{ha, Avay Ane \ar`aAe m=I `e Ke.
3. _plHwk j`avnar `vamaH inimwUt. (iy&anne pda=oR `vamaH inimwUt mUtR
pHceiNyak xrIr Ke.)
4. _plWy j`avayoGy

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

96

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

peiNyaTmkH xrIrH mUtRmupagtSten &iPtin*ptaE bla\aninimtyoplMwken mUteRn mUt


SpxaRid\anH vStUplWytamupagtH yoGymvg< kdaicdupyuRpir xuisHwvadvgCKit,
kdaicdsHwvaavgCKit, proTvat. proH ih &anmit#tra&antmog/iN=gu~@naimIiltSyanaidiscEtNysamaNysHbN\SyaPyaTmn: SvyH pirCKeum=Rmsm=RSyopaanupaprTyysamg/ImagR`Vyg/tyaTyNtivsHulTvmvlMbmanmnNtaya: xe: pirSqlnaiNntaNtivvIwUtH mhamohmSy jIvdvS=Tvat prpir`itvitRtaiwaymip pde pde
aPtivlMwmnuplMwsHwavnamev prma=RtohRit. AtSteym.. 55..
_________________________________________________________________

&ansuqSvwav:, padnaidbN\vxat Vyvharnyen muigdo mUtRxrIrgto mUtRxrIrpir`to


wvit. te` mui`a ten mUtRxrIre` mUtRxrIra\aroTpmUtRVyeiNywaveiNya\are` muH mUt vStu
Aogei~ha Avg/haidken kmkr`Vyv\an$pH kTva joGgH tTSpxaRidmUt vStu. k=HwUtm.
_________________________________________________________________

Ae iy&anvazo v pote AmUtR hova KtaH mUtR Aeva pHceiNyak xrIrne a =yo =ko,
&iPt nIpjvamaH bz\ar`nuH inim =tuH hova=I je _plHwk Ke Aeva te mUtR (xrIr) vDe
mUtR AevI 1SpxaRid\an vStuneke je yoGy hoy A=aRt je (iyo ara) _plWy hoy tene
Avg/hIne, kdaict tena=I _pr _prnI (Avg/h=I Aagz AagznI) xuina sdwavne lI\e
tene `e Ke Ane kdaict Avg/h=I _pr _prnI xuina Asdwavne lI\e n=I `tuH, kar` ke
te (iy&an) pro Ke. pro &an, cEtNysamaNy sa=e (Aaane) Anaidis sHbH\ hova
KtaH je Ait #tr A&an$p 2tmog/Hi= vDe Avra{ jva=I ibDa{ gyo Ke Aevo Aaa
pda=Rne SvyH `vane Asm=R hova=I 3_pa Ane 4Anupa prpda=oR$p samg/Ine xo\vanI
g/ta=I ATyHt cHcztrlAiS=r vtRtuH =kuH, AnHt xi=I Cyut =yuH hova=I ATyHt
p
ivklv vtRtuH =kuH, mha mohmLl vto hova=I prpir`itno (prne pir`mavvano)
Aiway krtuH hova KtaH pde pde (Dgle Dgle) KetratuH =kuH, prma=eR A&an g`avane j
yoGy Ke, Aa=I te hey Ke.
_________________________________________________________________

wava=R:- [iNy&an [iNyona inim=I mUtR S=Ul [iNygocr pda=oRne j &anna


ayopximk _FaD Anusar `I xke Ke. pro AevuH te iy&an iy, kax

_________________________________________________________________

1. SpxaRid\an SpxR, rs, gH\ vgere gu`o jemaH muQy Ke AevI.


2. tmog/Hi= AH\karno go AH\karno smUh.
3. _pa mezvela. (iy, mn vgere _pa pr pda=oR Ke.)
4. Anupa A`mezvela. (kax vgere Anupa pr pda=R Ke.)
p. ivklv iq du:qI gwrayeluH.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&antv&apn

97

A=eiNya`aH SvivymaZeip yugpTv<ysHwvaeymeveiNy&animTyv\aryit-

faso rso y gH\o v~`o so y poGgla hoHit.


Aqa`H ve Aqa jugvH te `ev ge~hHit.. 56..
SpxoR rs gN\o v`R: xBd pula wviNt.
Aa`aH taNyi` yugpaNnEv g<iNt.. 56..
[iNya`aH ih SpxRrsgN\v`R\ana: xBd g/h`yoGya: pula:. A=eiNyE-

_________________________________________________________________

[iNyg/h`yoGyH ja`id va t~` ja`aid Svavr`yopxmyoGyH ikmip S=UlH janait,


ivxeyopxmawavat sU"mH n janatIit. AymZ wava=R:-[iNy&anH y>ip Vyvhare` TyH
w~yte, t=aip inyen kevl&anapeya promev. proH tu yavtaHxen sU"ma= n janait
tavtaHxen icqedkar`H wvit. qed du:qH, tto du:qjnkTvaidiNy&anH heyimit.. 55..
A= curadIiNy&anH $paidSvivymip yugp janait ten kar`en heyimit ininoit_________________________________________________________________

Aaid ba samg/Ine xo\va$p g/tane (AiS=rtane) lI\e Aitxy cHczuB\ Ke, ALp
xivazuH hova=I qediq Ke, pr pda=oRne pir`mavvano Aiway krtuH hova KtaH pgle
pgle @gay Ke (kar` ke pr pda=oR Aaane Aa\In pir`mta n=I) te=I prma=eR to te &an
;A&an' namne j yoGy Ke. ma!e te hey Ke. pp.
hve, iyo ma5 potana ivyomaH p` yugpd nih vtRtI hova=I iy&an hey j Ke
Aem nI kre Ke:

rs, gH\, SpxR vzI vr` ne xBd je paEdgilk te


Ke iivyo, temney n iyo yugpd g/he. p6.

ANvya=R:- (SpxR:) SpxR, (rs: c) rs, (gN\:) gH\, (v`R:) v`R (xBd: c)
Ane xBd(pula:) ke jeAo pudgl Ke teAo(Aa`aH wviNt) iyona ivyo Ke. (tain
Aai`) (prHtu) te iyo (tan) temne (p`) (yugpd) yugpd (n Ov g<iNt) g/htI (
`tI) n=I.

!Ika:- muQy AevaH SpxRrsgH\v`R t=a xBdke jeAo pudgl Ke


_________________________________________________________________

SpxR, rs, gH\ Ane v`RAe pudglna muQy gu`o Ke.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

98

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

yuRgpeip n g<Nte, t=aiv\yopxmnxersHwvat. [iNya`aH ih yopxmsHi&kaya:


pirCKeya:
xerNtraya:
kakaitarkvt
kmv<ivxadnekt:
kaxiytumsm=RTvaTsTSvip VyeiNyareu n yaEgp>en iniqleiNya=aRvbo\: iset,
proTvat.. 56..
_________________________________________________________________

faso rso y gH\o v~`o so y poGgla hoHit SpxRrsgN\v`RxBda: pula mUtaR wviNt. te c
ivya:. keam. Aqa`H SpxRnadIiNya`aH. te Aqa taNya`IiNyai` kt<Ri` jugvH te `ev
ge~hHit yugpan SvkIyivyanip n g<iNt n janNtIit. AymZaiway:-y=a
svRkaropadeywUtSyanNtsuqSyopadankar`wUtH kevl&anH yugpTsmStH vStu janTst jIvSy
suqkar`H wvit, t=edimiNy&anH SvkIyivyeip yugpTpir&anawavaTsuqkar`H n wvit..
56..
_________________________________________________________________

teAoiyo vDe g/havayoGy (j`avayoGy) Ke. (prHtu) iyo vDe teAo p` yugpd g/hata
(j`ata) n=I, kar` ke yopxmnI te karnI xi n=I. iyone je yopxm namnI
AHtrHg (AHdrnI) `narI xi te kagDanI AaHqna DozanI jem me vtRtI hovane lI\e
Anekt: kaxvane (AekIsa=e Anek ivyone `vane) Asm=R Ke te=I eiNyaro
iv>man hova KtaH smSt iyona ivyonuH (ivywUt pda=oRnuH) &an AekIsa=e =tuH n=I,
kar` ke iy&an pro Ke.

wava=R:- kagDane AaHq be hoy Ke p` pUtzI (kIkI) Aek j hoy Ke. je AaHq=I
kagDane evuH hoy Ke te AaHqmaH pUtzI AavI y Ke te vqte te bI AaHq=I e{ xkto
n=I. Aam hova KtaH pUtzI Ae!lI JDp=I be AaHqomaH fre Ke ke bNne AaHqomaH udI jdI
pUtzI hoy Aem lokone lage Ke. vaStivk rIte pUtzI Aek j hoy Ke. AavI j dxa
ayopximk &annI Ke. iy$pI aro to paHc Ke p` ayopximk &an Aek vqte Aek
iy ara j `I xke Ke te vqte bI iyo ara kayR =tuH n=I. ayopximk &an yare
ne5 ara v`Rne `vanuH (evanuH) kayR krtuH hoy Ke Tyare te xBd, gH\, rs ke SpxRne `I
xktuH n=I A=aRt yare te &anno _pyog ne5 ara v`R evamaH rokayo hoy Ke Tyare kan pr
xa xBdo pDe Ke, nakmaH kevI gH\ Aave Ke vgere Qyal rheto n=I. eke &anno _pyog Aek
ivymaH=I bI ivymaH JDp=I pl!ato hova=I `e ke b\a ivyo AekIsa=e j`ata hoy
Aem S=Ul iAe etaH lage Ke top` sU"m i=I etaH ayopximk &an Aek vqte Aek j
iy ara vtRtuH Sp rIte wase Ke. Aa rIte iyo potana ivyomaH p` me vtRtI
hova=I pro AevuH iy&an hoy Ke. p6.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&antv&apn

99

A=eiNy&anH n TyH wvtIit ininoit-

prdVvH te Aqa `ev shavo i APp`o wi`da.


_vlH teih k\H pqH APp`o hoid.. 57..
prVyH taNyai` nEv Svwav [TyaTmno wi`tain.
_plB\H tE: k=H TymaTmno wvit.. 57..
AaTmanmev kevlH it inytH ikl Tym. [dH tu VyitiraiStTvyoigtya
prVytamupgtEraTmn: SvwavtaH mnagPysHSp<xiiriNyEplWyopjNymanH n namaTmn:
TyH wivtumhRit.. 57..

_________________________________________________________________

A=eiNy&anH TyH n wvtIit VyvS=apyit-prdVvH te Aqa tain isaNya`IiNyai`


prVyH wvit. kSy. AaTmn:. `ev shavo i APp`o wi`da yosaE ivxu&andxRnSvwav
AaTmn: sHbN\I tTSvwavain inyen n wi`tanIiNyai`. kSmat. iwaiStTvin*pTvat.
_vlH teih _plB\H &atH yTpeiNyivywUtH vStu tEiriNyE: k\H pqH APp`o hoid tStu
k=H TyH wvTyaTmno, n k=mpIit. t=Ev c nanamnor=Vyaiivye
itpa>itpadkaidivkLpjal$pH yNmnStdpIiNy-&anviyen proH wvtIit &aTva ikH
_________________________________________________________________

hve iy&an Ty n=I Aem nI kre Ke:

te [iNyo pr, vSvwav waqI n temne,


tena=I je _plB\ te Ty k{ rIt vne? p7.

ANvya=R:- (tain Aai`) te [iNyo (prVyH) pr Ke, (AaTmn: Svwav: [it)


temne Aaana Svwav$p (n Ov wi`tain) khI n=I (tE:) temna vDe (_plB\H) j`ayeluH
(AaTmn:) Aaane (TyH) Ty (k=H wvit) k{ rIte hoy?

!Ika:- je kevz Aaa it j inyt hoy te (&an) qreqr Ty Ke. Aa


([iNy&an) to, je iw AiStTvvazI hova=I prp`ane pamI Ke (A=aRt pr$p Ke)
Ane AaSvwavp`ane jra p` SpxRtI n=I (A=aRt Aaana Svwav$p lexma5 p`
n=I) AevI [iNyo vDe _pliB\ krIne (AevI [iNyona inim=I pda=oRne `Ine) pje Ke
te=I te ([iNy&an) Aaane Ty ho{ xke nih.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

100

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

A= proTyl`muplyit-

jH prdo iv~`a`H tH tu proqH i wi`dmesu.


jid kevle` `adH hvid ih jIve` pCcqH.. 58..
yTprto iv&anH tu proimit wi`tm=eRu.
yid kevlen &atH wvit ih jIven Tym.. 58..
yu qlu prVywUtadNt:kr`aidiNyaTpropdexaduplB\e: sHSkaradalokadevaR

_________________________________________________________________

ktRVym.
sklEkaq~DTyitwasmyprmyoit:kar`wUte
SvxuaTmSv$pwavnasmuTpprmaadEkl`suqsHivyakarpir`it$pe ragaidivkLpopai\rihte SvsHvedn&ane
wavna ktRVya [Tyiway:.. 57.. A= punrip karaNtre` Typrol`H k=yit-jH prdo
iv~`a`H tH tu proqH i wi`dH yTprt: skaxai&anH pir&anH wvit tTpun: proimit
wi`tm. keu
_________________________________________________________________

wava=R:- je sI\uH Aaa ara j `e Ke te &an Ty Ke. [iNy&an to pr$p


[iNyo ara `e Ke te=I te Ty n=I. p7.
hve pro Ane TynaH l` dxaRve Ke:

A= t`uH je &an prt: =ay teh pro Ke


vma5=I j j`ay e, to &an te Ty Ke. p8.

ANvya=R:- (prt:) pr ara =tuH (yt) je (A=eRu iv&anH) pda=oR sHbH\I iv&an
(tt tu) te to (proH [it wi`tH) pro khevamaH AauH Ke (yid) e (kevlen jIven)
kevz v vDe j (&atH wvit ih) `vamaH Aave (Tym) to te &an Ty Ke.
1

!Ika:- inimp`ane pamelaH (A=aRt inim$p bnelaH) AevaH je prwUt

AHt:kr`, [iNy, 2propdex, 3_pliB\, 4sHSkar ke pkaxaidk, temna

_________________________________________________________________

1. AHt:kr` mn
2. propdex ANyno _pdex
3. _pliB\ &anavr`Iy kmRna yopxmna inime pjelI pda=oRne `vanI xi (Aa ;lB\'
xi yare ;_pyu' =ay Tyare j pda=R j`ay)
4. sHSkar pUveR `ela pda=RnI \ar`a
p. cuiy ara $pI pda=Rne evamaH kax p` inim$p =ay Ke.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&antv&apn

101

inimtamupgtat SvivymupgtSya=RSy pirCKednH tt prt: aduwRvTproimTyal"yte.


yTpunrNt:kr`imiNyH
propdexmupliB\H
sHSkarmalokaidkH
va
smStmip
prVymnpe"yaTmSvwavmevEkH kar`Tvenopaday svRVypyaRyjatmekpd OvaiwVyaPy
vtRmanH pirCKednH tt kevladevaTmn: sHwUtTvat TyimTyal"yte. [h ih
shjsaEQysa\nIwUtimdmev mhaTymiwetimit.. 58..
A=Etdev TyH parmai=RksaEQyTvenopipit-

jadH syH smHtH `a`m`HtT=ivT=DH ivmlH.


rihdH tu AoGghaidihH suhH it OgHityH wi`dH.. 59..

_________________________________________________________________

ivyeu. Aesu &eypda=eRu. jid kevle` `adH hvid ih yid kevlenashayen &atH wvit ih
Sf!m. ken kt<RwUten. jIve` jIven. tihR pqH TyH wvtIit. Ato ivStr:[iNymn:propdexalokaidbihrinimwUta=Ev
c
&anavr`Iyyopxmjinta=Rg/h`xi$paya
_plB\er=aRv\ar`$psHSkaraaNtrkar`wUtaTskaxaduTp>te
yi&anH
tTpra\InTvaTproimTyuCyte. yid pun: pUvsmStprVymnpe"y kevlaCKubuEkSvwavaTprmaTmn: skaxaTsmuTp>te ttonamanmaTmanH tITyoTp>manTvaTTyH wvtIit
sUZaiway:.. 58.. OvH heywUteiNy&ank=nmuQytya ga=actuyen t<tIyS=lH gtm.
A=awednyen pivxe`ivixH kevl&anmev suqimit
_________________________________________________________________

ara =tuH je SvivywUt pda=RnuH &an, te prara aduwaRv pamtuH hova=I ;pro' trIke
Aozqay Ke Ane AHt:kr`, iy, propdex, _pliB\, sHSkar ke kaxaidkAe b\aHy prnI
Apea raQya ivna Aek AaSvwavne j kar`p`e g/hIne svR pyaRyona smUhmaH
AekIvqte j apIne vtRtuH je &an, te kevz Aaa ara j _Tp =tuH hova=I ;Ty' trIke
Aozqay Ke.
Ah (Aa ga=amaH) shj suqna sa\nwUt AevuH Aa j mhaTy &an [CKvamaH
AauH Ke_padey manvamaH AauH Ke (Aem Aaxy smjvo). p8.
hve Aa j Ty &anne parmai=Rk suqp`e dxaRve Ke:

Svymev t, smHt, A=R AnHtmaH ivSt<t ne


Avg/h-{haid riht, inmRz &an suq AekaHt Ke. p9.
_________________________________________________________________

aduwaRv pamtuH g! =tuH _TpNn =tuH.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

102

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

jatH SvyH smHtH &anmnNta=RivSt<tH ivmlm.


rihtH Tvvg/haidiw: suqimit OekaiNtkH wi`tm.. 59..
SvyH jatTvat, smNtTvat, AnNta=RivSt<tTvat, ivmlTvat, Avg/haidrihtTva TyH &anH suqmEkaiNtkimit inIyte, AnaklTvEkl`TvaTsaEQySy. yto ih
prto jaymanH pra\Intya, AsmHtimtraravr`en, kitpya=Rv<imtra=RbuwuTsya,
smlmsMygvbo\en, Avg/haidsihtH kmkta=Rg/h`qeden proH &anmTyNtmaklH

_________________________________________________________________

itpadyit-jadH jatH _TpNnm. ikH kt<R. `a`H kevl&anm. k=H jatm. syH Svymev.
punrip ikHivixm. smH pirpU`Rm. punrip ikH$pm. A`HtT=ivT=DH AnNta=RivStI`Rm.
_________________________________________________________________

ANvya=R:- (SvyH jatH) SvyH (pota=I j) pjtuH, (smHtH) smHt (A=aRt svR
dexe=I `tuH), (AnNta=RivSt<tH) AnHt pda=maH ivSt<t, (ivmlH) ivmz (tu) Ane
(Avg/haidiw: rihtH) Avg/haid=I riht(&anH) AevuH &an (OekaiNtkH suqH) AekaHitk suq Ke
([it wi`tm) Aem (svR&deve) kuH Ke.

!Ika:- (1) ;SvyH _pjtuH' hova=I, (2) 1;smHt' hova=I, (3) ;AnHt pda=maH
ivSt<t' hova=I, (4) ;ivmz' hova=I Ane (p) ;Avg/haid riht' hova=I, Ty &an
AekaHitk suq Ke Aem nI =ay Ke, kar` ke suqnuH Anakuzta j Aek l` Ke.
(Aa vat ivStar=I smvvamaH Aave Ke:)

(1) ;pr ara pjtuH' =kuH pra\Intane lI\e, (2) 3;AsmHt' hova=I [tr arona
Aavr`ne lI\e, (3) ;(ma5) ke!lak pda=maH vtRtuH' =kuH 4[tr pda=ne `vanI [CKane
lI\e, (4) ;smz' hova=I AsMyk Avbo\ne lI\e (kmRmzvazuH hova=I sHxyivmoh
ivw/m siht `vane lI\e), Ane (p) ;Avg/haid siht' hova=I me =ta ppda=Rg/h`na
qedne lI\e (Aa kar`one lI\e), pro &an ATyHt Aakuz Ke te=I te prma=eR suq n=I.
_________________________________________________________________

1. smHt care trfsvR wagmaH vtRtuH svR Aadexe=I `tuH smSt AaquH AqHD.
2. AekaHitk pirpU`R Kev!nuH AekluH svR=a.
3. pro &an qHiDt Ke A=aRt Amuk dexo ara j `e Ke, jem kev`R AaHq je!la dexo ara j
(iy&an=I) j`ay Ke ANy aro bH\ Ke.
4. [tr ANy bI te isvayna.
p. pda=Rg/h` A=aRt pda=Rno bo\ AekIsa=e n =taH Avg/h, {ha vgere mpUvRk =to hova=I qed
=ay Ke.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&antv&apn

103

wvit. tto n tt prma=Rt: saEQym. [dH tu punrnaid&ansamaNySvwavSyopir


mhaivkaxenaiwVyaPy Svt Ov VyviS=tTvaTSvyH jaymanmaTma\Intya, smNtaTmdexan
prmsm&anopyogIwUyaiwVyaPy VyviS=tTvaTsmNtm Axearapavr`en, swH
inpItsmStvStu&eyakarH
prmH
vE$PymiwVyaPy
VyviS=tTvadnNta=RivSt<tm
smSta=aRbuwuTsya, sklxiitbN\kkmRsamaNyin:kaNttya pirSpkaxwaSvrH
SvwavmiwVyaPy VyviS=tTvaimlm sMygvbo\en, yugpTsmipRtZEsmiykaTmSv$pH
lokalokmiwVyaPy VyviS=tTvadvg/haidrihtm kmkta=Rg/h`qedawaven TyH
&anmnaklH wvit. ttStTparmai=RkH qlu saEQym.. 59..
_________________________________________________________________

pun: kIxm. ivmlH sHxyaidmlrihtm. punrip kIk. rihdH tu AoGghaidihH Avg/haidrihtH


ceit. OvH pivxe`ivixH yTkevl&anH suhH it OgHityH wi`yH tTsuqH wi`tm. k=HwUtm.
OekaiNtkH inymeneit. t=a ih-prinrpeTven icdanNdEkSvwavH injxuaTmanmupa_________________________________________________________________

Ane Aa Ty &an to Anakuz Ke, kar` ke(1) Anaid &ansamaNy$p Svwav


_pr mha ivkas=I apIne Svt: (pota=I) j ruH hova=I ;SvyH pje Ke' te=I Aaa\In
Ke (Ane Aaa\In hova=I Aakuzta=I =tI n=I) (2) smSt Aadexoma, prm 1sm
&anopyog$p ={, apI rheluH hova=I ;smHt Ke' te=I Axe aro quLlaH =yaH Ke (Ane Ae
rIte ko{ ar bH\ nih hova=I Aakuzta =tI n=I) (3) smSt vStuAona &eyakarone ATyHt
pI gyuH hovane lI\e prm 2iviv\tamaH apIne rheluH hova=I ;AnHt pda=maH ivSt<t Ke' te=I
svR pda=ne `vanI [CKano Awav Ke (Ane Ae rIte ko{ pda=Rne `vanI [CKa nih
hova=I Aakuzta =tI n=I) (4) (&anmaH=I) skz xine roknaruH kmRsamaNy nIkzI gyuH
hovane lI\e (&an) 3pirSp kax vDe kaxman (tejSvI) SvwavmaH apIne ruH hova=I
;ivmz Ke' te=I sMykp`e (brabr) `e Ke (Ane Ae rIte sHxyaidrihtp`e `vane lI\e
Aakuzta =tI n=I) t=a (p) jem`e 5`e kaznuH potanuH Sv$p yugpd smipRt kyu Ke
(AekIsmye j`auH Ke) Aeva lokalokmaH apIne ruH hova=I ;Avg/haid riht Ke' te=I me
=ta pda=Rg/h`na qedno Awav Ke. Aa ma`e (_pyuR paHc kar`e) Ty &an Anakuz
Ke. te=I qreqr te parmai=Rk suq Ke.
_________________________________________________________________

1. sm Ty
2. prm iviv\ta smStpda=RsmUh ke je AnHt iviv\tamy Ke.
3. pirSp svR kare Sp ATyHt Sp.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

104

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

A= kevlSyaip pir`amare` qedSy sHwvadEkaiNtksuqTvH naStIit Tyace-

jH kevlH it `a`H tH soqH pir`mH c so cev.


qedo tSs ` wi`do jMha FadI qyH jada.. 60..
yTkevlimit &anH tTsaEQyH pir`am s cEv.
qedStSy n wi`to ySmat FatIin yH jatain.. 60..
AZ ko ih nam qed: k pir`am: k kevlsuqyoVyRitrek:, yt:
kevlSyEkaiNtksuqTvH n Syat. qedSyaytnain FaitkmaRi`, n nam kevlH pir`am-

_________________________________________________________________

dankar`H kTva smuTp>manTvaTSvyH jaymanH st, svRxuaTmdexa\arTveno-TpTvaTsmStH


svR&anaivwagpirCKedpirpU`
st,
smStavr`yenoTpTvaTsmSt&ey-pda=Rg/ahkTven
ivStI` st, sHxyivmohivw/mrihtTven sU"maidpda=RpiriCK-iivyeTyNtivxdTvaimlH
st, kmkr`Vyv\anjintqedawavadvg/haidrihtH c st, ydevH pivxe`ivixH aiyk&anH
tdnaklTvl`prmanNdEk$pparmai=Rksuqa-TsH&al`yojnaidwedeip
inyenaiwNnTvaTparmai=RksuqH
w~yte
[Tyiway:..
59..
A=anNtpda=RpirCKednaTkevl&aneip qedoStIit pUvRpe sit pirharmah_________________________________________________________________

wava=R:- aiyk&ankevz&an AekaHt suqSv$p Ke. p9.


hve ;kevz&anne p` pir`am ara qedno sHwv hova=I kevz&an AekaHitk suq
n=I' Aeva AiwaynuH qHDn kre Ke:

je &an ;kevz' te j suq, pir`am p` vzI te j Ke


waQyo n temaH qed je=I FaitkmR ivn Ke. 60.

ANvya=R:- (yt) je (kevlm [it &anH) ;kevz' namnuH &an Ke (tt saEQyH) te
suq Ke. (pir`am: c) pir`am p` (s: c Ov) te j Ke. (tSy qed: n wi`t:) tene qed
ko n=I (A=aRt kevz&anmaH svR&deve qed ko n=I) (ySmat) kar` ke (FatIin)
Faitkm (yH jatain) y paMyaH Ke.

!Ika:- Ah (kevz&annI babtmaH), (1) qed xo, (2) pir`am xa t=a (3)
kevz&an Ane suqno itrek (wed) xo, ke je=I kevz&anne AekaHitk suqp`uH n hoy?
_________________________________________________________________

qed =ak sHtap du:q.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&antv&apn

10p

maZm. FaitkmaRi` ih mhamohoTpadkTvaduNmkvdtiSmHStdbuima\ay pirCKe>m=


TyaTmanH yt: pir`amyit, ttStain tSy Ty= pir`My pir`My ]aMyt: qedindantaH
itp>Nte. tdwavaTkto ih nam kevle qedSyoed:. yt iZsmyaviCKsklpda=RpirCKe>akarvE$PykaxnaSpdIwUtH
icZiwiS=anIymnNtSv$pH
Svymev
pir`mTkevlmev pir`am:. tt: ktoNy: pir`amo ydare` qedSyaTmlaw:. yt
smStSvwavitFatawavaTsmuistinrxanNtxitya sklH ZEkailkH lokalokakarmiwVyaPy kU!S=TvenaTyNtin:kMpH VyviS=tTvadnakltaH saEQyl`wUta_________________________________________________________________

jH kevlH it `a`H tH soqH yTkevlimit &anH tTsaEQyH wvit, tSmat qedo tSs ` wi`do
tSy kevl&anSy qedo du:qH n wi`tm. tdip kSmat. jMha FadI qyH jada
ySmaNmohaidFaitkmaRi` yH gtain. tihR tSyanNtpda=RpiriCKipir`amo du:qkar`H
wiv*yit. nEvm. pir`mH c so cev tSy kevl&anSy sHbN\I pir`am s Ov suq$p Oveit.
[dan ivStr:-&andxRnavr`odye sit yugpd=aRn &atumxyTvat kmkr`Vyv\ang/h`e qedo
wvit, Aavr`yawave sit yugpdg/h`e kevl&anSy qedo naStIit suqmev. t=Ev tSy
wgvto jgTZykalZyvitRsmStpda=RyugpTpiriCKi_________________________________________________________________

(1) qednaH Aaytno (S=ano) Faitkm Ke, kevz pir`amma5 nih. Faitkm mha
mohnaH _Tpadk hova=I \tUranI mafk 1AttmaH ttbui \ar` kravI Aaane &ey pda=R it
pir`mave Ke, te=I te Faitkm, drek pda=R it pir`mI pir`mIne =akta te Aaane qednaH
kar` =ay Ke. temno (Faitkmno) Awav hova=I kevz&anmaH qednuH g!vuH kaH=I =ay?
(2) vzI 5` kaz$p 5` wedo jemaH paDvamaH Aave Ke Aeva smSt pda=na &eyakaro$p
iviv\tane kaxvana S=anwUt kevz&an, cItrelI wtnI mafk, AnHtSv$pe pote j
pir`mtuH hova=I kevz&an j pir`am Ke. ma!e ANy pir`am kaH Ke ke je ara qednI _Tpi
=ay? (3) vzI kevz&an smSt 2SvwavitFatna Awavne lI\e inrHkux AnHt xi
_LlsI hova=I skz i5kaizk lokalokAakarmaH apIne 3kU!S=p`e ATyHt
_________________________________________________________________

1. AttmaH ttbui vStu jeSv$pe n hoy teSv$pe hovanI maNyta jem kejDmaH cetnbui
(A=aRt jDmaH cetnnI maNyta), du:qmaH suqbui vgere.
2. itFat iv rukav! h`avuH te Fat.
3. kU!S= svRkaze Aek $pe rhenaH Acz. (kevz&an svR=a Apir`amI n=I prHtu te Aek &ey=I
ANy &ey it pl!atuH n=IsvRda 5`e kazna smSt &eykarone ~ya kre Ke, te=I tene kU!S= kuH
Ke.)

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

106

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

maTmnoVyitiraH ibw/a`H kevlmev saEQym. tt: kt: kevlsuqyoVyRitrek:. At: svR=a


kevlH suqmEkaiNtkmnumodnIym.. 60..

_________________________________________________________________

sm=Rmq~DEk$pH TypiriCKimyH Sv$pH pir`mTst kevl&anmev pir`amo, n c


kevl&anaiNnpir`amoiSt yen qedo wiv*yit. A=va pir`amivye itIyVyaQyanH ikyteyugpdnNtpda=RpiriCKipir`ameip vIyaRNtrayinrvxeyadnNtvIyRTvat qedkar`H naiSt,
t=Ev
c
xuaTmsvRdexeu
smrsIwaven
pir`mmananaH
shjxuanNdEkl`suqrsaSvadpir`it$pamaTmn: skaxadiwNnamnakltaH it qedo
naiSt. sH&al`yojnaidwedeip inyenawed$pe` pir`mmanH kevl&anmev suqH w~yte.
tt: iS=tmetTkevl&anaiNnH suqH naiSt. tt Ov kevl&ane qedo n sHwvtIit.. 60.. A=
punrip kevl&anSy suqSv$ptaH
_________________________________________________________________

in*kHp ruH Ke te=I Aaa=I AiwNn AevI, suqna l`wUt Anakuzta \rtuH =kuH kevz&an j
suq Ke. ma!e kevz&an Ane suqno itrek kaH Ke?
Aa=I ;kevz&an AekaHitk suq Ke' Aem svR=a AnumodvayoGy Ke (AanHd=I sHmt
krvayoGy Ke).

wava=R:- ;kevz&anmaH p` pir`am =ya krta hova=I =ak lage Ane te=I du:q
=ay ma!e kevz&an AekaHitk suq k{ rIte ho{ xke?' AevI xHkanuH Ah sma\an krvamaH
AauH Ke:
(1) pir`amma5 =aknuH ke du:qnuH kar` n=I, p` Faitkmna inime =ta prsNmuq
pir`am =aknaH ke du:qnaH kar` Ke. kevz&anmaH Faitkm Aiv>man hova=I TyaH =ak ke du:q
n=I. (2) vzI kevz&an pote j pir`amxIl Ke pir`mn kevz&annuH Sv$p j Ke, _pai\
n=I. pir`amno nax =ay to kevz&anno j nax =ay. Aa rIte pir`am kevz&annuH shj
Sv$p hova=I kevz&anne pir`am ara qed ho{ xke nihhoto n=I. (3) vzI kevz&an
Aaqa i5kaizk lokalokna Aakarne (smSt pda=na i5kaizk &eyakarsmUhne) svRda
ADolp`e `tuH =kuH ATyHt in*kHpiS=rAuB\Anakuz Ke Ane Anakuz hova=I suqI Ke
suqSv$p Ke, kar` ke Anakuzta suqnuH j l` Ke. Aam kevz&an Ane AuB\taAnakuzta
iwNn nih hova=I kevz&an Ane suq iwNn n=I.
Aa rIte (1) Faitkmna Awavne lI\e, (2) pir`am ko{ _pai\ nih hovane lI\e,
Ane (3) kevz&an in*kHpiS=rAnakuz hovane lI\e, kevz&an suqSv$p j Ke. 60.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&antv&apn

107

A= punrip kevlSy suqSv$ptaH in$pyupsHhrit-

`a`H AT=HtgyH loyaloOsu ivT=Da idI.


`mi`H sVvH [H pu` jH tu tH lH.. 61..
&anm=aRNtgtH lokalokeu ivSt<ta i:.
nminH svRimH punyRu tB\m.. 61..
SvwavitFatawavhetukH ih saEQym. AaTmno ih ix&I Svwav:,
tyolkalokivSt<tTvena=aRNtgtTven c SvCKNdivj<iMwtTvavit itFatawav:.
ttStetukH saEQymwedivvayaH kevlSy Sv$pm. ikHc kevlH saEQymev svaRinha`at,

_________________________________________________________________

karaNtre` #yit-`a`H AT=HtgyH &anH kevl&anm=aRNtgtH &eyaNtaH loyaloOsu ivT=Da


idI lokalokyoivRSt<ta i: kevldxRnm. `mi`H sVvH AinH du:qm&anH c tTsv nH
[H pu` jH ih tH lH [H punyRd &anH suqH c ih Sf!H tTsv lB\imit. t>=aSvwavitFatawavhetukH suqH wvit. Svwavo ih kevl&andxRnyH, tyo: itFat Aavr`yH,
tSyawav: kevilnaH, tt: kar`aTSvwavitFatawav-hetukmyanNtsuqH wvit.
_________________________________________________________________

hve frIne p` ;kevz (A=aRt kevz&an) suqSv$p Ke' Aem in$p` krtaH _psHhar
kre Ke:

A=aRNtgt Ke &an, lokalokivSt<t i Ke


Ke n svR Ain ne je [ te saE a Ke. 61.

ANvya=R:- (&anH) &an (A=aRNtgtH) pda=na parne pameluH Ke (i:) Ane dxRn
(lokalokeu ivSt<ta) lokalokmaH ivSt<t Ke (sv AinH) svR Ain (nH) nax paMyuH Ke
(pun:) Ane (yt tu) je ([H) [ Ke (tt) te svR (lB\H) a =yuH Ke. (te=I kevz
A=aRt kevz&an suqSv$p Ke.)

!Ika:- suqnuH kar` SvwavitFatno Awav Ke. Aaano Svwav dxRn&an Ke


(kevzdxamaH) temna (dxRn&anna) itFatno Awav Ke, kar` ke dxRn lokalokmaH ivSt<t
hova=I Ane &an pda=na parne pameluH hova=I teAo (dxRn&an) SvCKHdp`e (SvtH5ta=I,
AHkux vgr, ko{=I dbaya ivna) qIlelaH Ke. (Aam dxRn&an$p Svwavna itFatno Awav
Ke) te=I Svwavna itFatno Awav jenuH kar` Ke AevuH suq AwedivvamaH kevznuH Sv$p Ke.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

108

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

sveRoplMwa.
yto
ih
kevlavS=ayaH
suqitpiivpwUtSy
du:qSy
sa\ntamupgtm&anmiqlmev `Xyit, suqSy sa\nIwUtH tu pirpU` &anmupjayte, tt:
kevlmev saEQyimTylH pen.. 61..
A= kevilnamev parmai=Rksuqimit ]apyit-

`o shHit soqH suhesu prmH it ivgdFadI`H.


sui`dU` te AwVva wVva va tH piDCKHit.. 62..
n ]\it saEQyH suqeu prmimit ivgtFaitnam.
]uTva te AwVya wVya va tTtICKiNt.. 62..

_________________________________________________________________

yt prmanNdEkl`suqitpwUtmaklTvoTpadkminH du:qm&anH c nH, yt


pUvl`suqaivnawUtH ZEloyodrivvrvitRsmStpda=RyugpTkaxkimH &anH c lB\H, tto
&ayte kevilnaH &anmev suqimTyiway:.. 61.. A= parmai=RksuqH kevilnamev, sHsair`aH ye
mNyNte tewVya [it in$pyit-`o shHit nEv ]\it n mNyNte. ikm. soqH
inivRkarprmaadEksuqm. k=HwUtH n mNyNte. suhesu prmH it suqeu m|ye tdev prmsuqm.
keaH sHbiN\ yTsuqm. ivgdFadI`H ivgtFaitkmR`aH kevilnam. ikH kTvaip n mNyNte.
sui`dU` jadH syH smH' [TyaidpUvga=aZyki=tkare` ]uTvaip. te AwVva
_________________________________________________________________

(bI rIte kevznuH suqSv$pp`uH smvvamaH Aave Ke:) vzI, kevz A=aRt kevz&an
suq j Ke, kar` ke svR Ainno nax =yo Ke Ane svR [nI ai ={ Ke. kevzAvS=amaH,
suqopliB\na ivpwUt je du:q tena sa\nwUt A&an AaquHy nax pame Ke Ane suqna
sa\nwUt pirpU`R &an pje Ke, te=I kevz j suq Ke. ivxe ivStar=I bs =aAo. 61.
hve, kevzIAone j parmai=Rk suq hoy Ke Aem ]a krave Ke:

sU`I ;FaitkmRivhInnuH suq saE suqe _Tk< Ke',


]e n teh Aw Ke, ne w te sHmt kre. 62.

ANvya=R:- ;(ivgtFaitnaH) jemnaH Faitkm nax paMyaH Ke temnuH (saEQyH) suq


(suqeu prmH) (svR) suqomaH prm A=aRt _Tk< Ke' ([it ]uTva) AevuH vcn saHwzIne (n
]\it) jeAo tene ]ta n=I (te AwVya:) teAo Aw Ke (wVya: va) Ane wo (tt)
teno (tICKiNt) SvIkar (Aadr, ]a) kre Ke.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&antv&apn

109

[h qlu SvwavitFatadaklTva mohnIyaidkmRjalxailnaH suqawasePyparmai=RkI


suqimit
$i#:.
kevilnaH
tu
wgvtaH
I`FaitkmR`aH
SvwavitFatawavadnaklTva y=oidtSy hetolR`Sy c savaTparmai=RkH suqimit
]eym. n iklEvH yeaH ]anmiSt te qlu mosuqsu\apandUrvitRno
m<gt<*`aMwowarmevawVya: pXyiNt. ye punirdimdanImev vc: tICKiNt te ixvi]yo wajnH
smaswVya: wviNt. ye tu pura tICKiNt te tu dUrwVya [it.. 62..
_________________________________________________________________

te AwVya:. te ih jIva vtRmankale sMyTv$pwVyTvVyywavadwVya w~yNte, n pun: svR=a.


wVva va tH piDCKHit ye vtRmankale sMyTv$pwVyTvVyipir`taiStiNt te
tdnNtsuqimdan mNyNte. ye c sMyTv$pwVyTvVyya waivkale pir`im*yiNt te c
dUrwVya Ag/e ]anH kyuRirit. AymZa=R:-mar`a= tlvrg<hIttSkrSy mr`imv y>pIiNy
suqimH
n
wvit,
t=aip
tlvrS=anIycairZmohodyen
moiht:
sipragSvaTmoT=suqmlwman: sn sragsMyGiraTminNdaidpir`to hey$pe` tdnuwvit.
ye punvtragsMyGy: xuopyoignSteaH, mTSyanaH S=lgmnimvaiGvex [v va,
inivRkarxuaTmsuqaCCyvnmip du:qH itwait. t=a com- ;;smsuqxIiltmnsaH Cyvnmip
emeit ikmu kama:. S=lmip
_________________________________________________________________

!Ika:- Aa lokmaH mohnIyaidkmRzvazaAone SvwavitFatne lI\e Ane Aakuzp`ane


lI\e suqawas hova KtaH te suqawasne ;suq' khevanI Aparmai=Rk $i# Ke, Ane jemnaH
Faitkm y paMyaH Ke Aeva kevzIwgvHtone, SvwavitFatna Awavne lI\e Ane
Anakuzp`ane lI\e suqna y=o 1kar`no Ane 2l`no sdwav hova=I, parmai=Rk suq Ke
Aem ]vayoGy Ke. jemne AavuH ]an n=I, teAomosuq$pI su\apan=I dUrvt Awo
m<gt<*`ana jzsmUhne j deqe (Anuwve) Ke Ane jeAo te vcnno hm`aH j SvIkar (
]a) kre Ke teAoixv]InaH (mol"mInaH) wajnAaswo Ke, t=a jeAo Aagz _pr
SvIkar krxe teAo dUrwo Ke.

wava=R:- ;kevzIwgvHtone j parmai=Rk suq Ke' AevuH vcn saHwzIne jeAo kdI teno
SvIkarAadr]a krta n=I teAo kdI mo pamta n=I jeAo te vcn saHwzIne AHtr=I
teno SvIkarAadr]a kre Ke teAo j mo pame Ke, hm`aH kre Ke te AasNnw Ke Ane
Aagz _pr krxe te dUrw Ke. 62.

_________________________________________________________________

1. suqnuH kar` SvwavitFatno Awav Ke.


2. suqnuH l` Anakuzp`uH Ke.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

110

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

A= pro&ainnamparmai=RkimiNysuqH ivcaryit-

m`uAasuramirHda Aihuda idOihH shjeihH.


AshHta tH duqH rmHit ivsOsu rMmesu.. 63..
mnujasuramreNa: Aiwuta [iNyE: shjE:.
AshmanaStddu:qH rmNte ivyeu rMyeu.. 63..
AmIaH ai`naH ih Ty&anawavaTpro&anmupspRtaH tTsamg/IwUteu Svrst
OveiNyeu mEZI vtRte. A= teaH teu mEZImupgtanamudI`RmhamohkalanlkviltanaH

_________________________________________________________________

dhit Ja`aH ikmpunrmara:''.. 62.. Ovmwednyen kevl&anmev suqH w~yte [it


k=nmuQytya ga=actuyen ctu=RS=lH gtm. A= sHsair`aimiNy&ansa\kimiNysuqH
ivcaryit-m`uAasuramirHda mnujasuramreNa:. k=HwUta:. Aihuda idOihH shjeihH Aiwuta:
kdi=Rta: duiqta:. kE:. [iNyE: shjE:. AshHta tH duqH tu:qoekmshmana: sNt:. rmHit
ivsOsu rMmesu rmiNt ivyeu rMyawaseu [it. A= ivStr:-mnujadyo jIva
AmUtaRtIiNy&ansuqaSvadmlwmana: sNt: mUteRiNy&ansuqinimH tiimpeiNyeu mEZ
kvRiNt. tt tlohgolkanamudkakR`imv ivyeu tIv/t<*`a jayte. taH t<*`amshmana
ivyannuwviNt [it. tto &ayte peiNyai` Vyai\S=anIyain, ivy tTtIkaraE_________________________________________________________________

hve pro&anvazaAona Aparmai=Rk [iNysuqno ivcar kre Ke:

sur-Asur-nrpit pIiDt vteR shj iyo vDe,


nv shI xke te du:q te=I rMy ivyomaH rme. 63.

ANvya=R:- (mnujasuramreNa:) mnu*yeHo, AsureHo Ane sureHo ([iNyE: shjE:)


Svawaivk (A=aRt pro&anvazaAone je Svawaivk Ke AevI) iyo vDe (Aiwuta:) pIiDt
vtRta =ka (td du:qH) te du:q (Ashmana:) nih shI xkva=I (rMyeu ivyeu) rMy
ivyomaH (rmNte) rme Ke.

!Ika:- Ty &anna Awavne lI\e pro &anno Aa]y krta Aa a`IAone tenI
(pro &annI) samg/I$p [iNyo Tye inj rs=I j (Svwav=I j) mE5I vteR Ke. hve,
[iNyo Tye mE5I pamela te a`IAone, _dymaH Aavel mhamoh$pI kalaiG (temne) koizyo
krI gyo hova=I, t =yela

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&antv&apn

111

tPtayogolanaimvaTyNtmupat<*`anaH tu:qvegmshmananaH Vyai\saTMytamupgteu rMyeu


ivyeu ritpjayte. tto Vyai\S=anIyTvaidiNya`aH Vyai\saTMysmTvaiya`aH c n
KS=anaH parmai=RkH saEQym.. 63..
A= yavidiNyai` tavTSvwavadev du:qmevH ivtkRyit-

jeisH ivsOsu rdI teisH duqH ivya` sBwavH.


j[ tH ` ih sBwavH vavaro `iT= ivsyT=H.. 64..
yeaH ivyeu ritSteaH du:qH ivjanIih Svawavm.
yid t ih Svwavo Vyaparo naiSt ivya=Rm.. 64..

_________________________________________________________________

\S=anIya [it sHsair`aH vaStvH suqH naiSt.. 63.. A= yavidiNyVyaparStavd-du:qmeveit


k=yit-jeisH ivsOsu rdI yeaH inivRyatIiNyprmaTmSv$pivprIteu ivyeu rit: teisH
duqH
ivya`
sBwavH
teaH
bihmuRqjIvanaH
injxuaTmVysHivismuTpinpai\parmai=RksuqivprItH SvwavenvE du:qmStIit ivjanIih. kSmaidit cet.
peiNyivyeu rtervloknat. j[ tH
_________________________________________________________________

loqHDna gozanI mafk (jem tpela loqHDna gozane pa`InI ATyHt t<a peda ={ Ke A=aRt
te Tvra=I pa`Ine xoI le Ke tem) ATyHt t<*`a _TpNn ={ Ke te du:qna vegne nih shI
xkva=I temne ai\na itkar sman (rogmaH FDIwr ALp raht Aapnara lage Ke Aeva
[laj sman) rMy ivyomaH rit pje Ke. ma!e [iNyo ai\ sman hova=I Ane ivyo
ai\na itkar sman hova=I KS=one parmaiR=Rk suq n=I. 63.
hve yaH su\I [iNyo Ke TyaH su\I Svwav=I j du:q Ke Aem Nyay=I nI kre Ke:

ivyo ive rit jemne, duq Ke Svwaivk temne


e te n hoy Svwav to apar nih ivyo ive. 64.

ANvya=R:- (yeaH) jemne (ivyeu rit:) ivyomaH rit Ke, (teaH) temne (du:qH)
du:q (SvawavH) Svawaivk (ivjanIih) `o (ih) kar` ke (yid) e (td) du:q (SvwavH
n) (temno) Svwav n hoy (ivya=) to ivya=eR (Vyapar:) apar (n AiSt) n hoy.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

112

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

yeaH jIvdvS=ain htkanIiNyai`, n nam teamupai\TyyH du:qm ikHtu


Svawaivkmev, ivyeu rtervloknat. Avloyte ih teaH StMbermSy kre`uknIgaZ-SpxR
[v, sfrSy biDxaimSvad [v, [iNdrSy sHkocsHmuqarivNdamoh [v, ptSy
dIpac$p [v, krSy m<gyugeySvr [v, duinRvareiNyvednavxIktanamasinpate*vip
ivye*viwpat:. yid punnR teaH du:qH SvawaivkmWyupgMyet tdopxaNtxItvrSy
sHSvednimv, hI`dahvrSyarnalpirek [v, inv<neZsHrMwSy c v!acU`aRvcU`Rnimv,
ivnk`RxUlSy bStmUZpUr`imv, $#v/`Syalepndanimv, ivyVyaparo n Xyet. Xyte
casaE. tt: SvwavwUtdu:qyoign Ov jIvidiNya: pro&ainn:.. 64..
_________________________________________________________________

` ih sBwavH yid tddu:qH Svwaven naiSt ih Sf!H vavaro `iT= ivsyT=H tihR ivya=
Vyaparo naiSt n F!te. Vyai\S=anamaE\ei*vv ivya= Vyaparo Xyte cet Ov &ayte
_________________________________________________________________

!Ika:- jemne 1ht iyo vtI (hyat) Ke, temne du:q _pai\na kar`e

(ba
sHyogone lI\e, AaEpai\k) n=I p` Svawaivk j Ke, kar` ke temne ivyomaH rit evamaH
Aave Ke. teAo qreqr jem ha=I ha=`I$pI kU!`Ina ga5na SpxR trf, mCK (maKlane
pkDva ma!e raqela loqHDna) kaH!amaHna 2Aaimna Svad trf, w/mr sHkocsHmuq ArivHdnI
(ibDa{ jvanI tEyarIvaza kmznI) gH\ trf, ptHg
(ptHigyuH) dIvanI yotna
$p trf Ane kurHg (hr`) ixkarIna sHgItna Svr trf \sta evamaH Aave Ke tem
duinRvar iyvednane vxIwUt =ya =ka, eke ivyono nax Ait ink! Ke (A=aRt ivyo
i`k Ke) top`, ivyo trf \sta evamaH Aave Ke. Ane e ;temne du:q Svawaivk Ke'
Aem n SvIkarvamaH Aave tojem jene xItvr (!ai#yo tav) _pxaHt ={ gyo hoy te
prsevo vze Aevo _pcar krto evamaH Aavto n=I, jene dahvr trI gyo hoy te kaH=I
xrIr Jarto evamaH Aavto n=I, jene AaHqno duqavo inv< =yo hoy te v!acU`R (xHq
vgerenuH cU`R) AaHjto evamaH Aavto n=I, jene k`RxUz n =yuH hoy te kanmaH bkranuH mU5
naqto evamaH Aavto n=I Ane jene v/` (Fa) Ja{ gyo hoy te lep krto evamaH Aavto
n=I temtemne ivyapar n evamaH Aavvo e{Ae. prHtu te to (ivyomaH v<i to)
evamaH Aave Ke. ma!e (is =ay Ke ke) jemne iyo vtI Ke Aeva pro&anvazaAone du:q
Svawaivk j Ke.

wava=R:- pro&anvazaAone Svwav=I j du:q Ke, kar` ke temne ivyomaH rit vteR
Ke ke!lIk var to teAo, As t<*`a$pI dahne lI\e (tIv/ [CKa$pI

_________________________________________________________________

1. ht inH> ink<.
2. Aaim llcavva ma!e raqelI qavanI vStu maHs.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&antv&apn

113

A= muaTmsuqisye xrIrSy suqsa\ntaH ithiNt-

pPpa [e ivsye faseihH smiSsde shave`.


pir`mma`o APpa symev suhH ` hvid deho.. 65..
aPyean ivyan SpxER: smai]tan Svwaven.
pir`mman AaTma Svymev suqH n wvit deh:.. 65..
ASy qLvaTmn: sxrIravS=ayamip n xrIrH suqsa\ntamap>manH pXyam:,
ytStdaip pItoNmkrsEirv kmohvxvitRiwiriNyEirmeSmakima [it kme`

_________________________________________________________________

du:qmStITyiway:.. 64.. OvH prma=eRneiNysuqSy du:qS=apna= ga=ayH gtm. A=


muaTmnaH xrIrawaveip suqmStIit &apna= xrIrH suqkar`H n Syaidit VyIkroit-pPpa
aPy. kan. [e ivsye [peiNyivyan. k=HwUtan. faseihH smiSsde SpxRnadIiNy_________________________________________________________________

du:qne lI\e), mr` su\InuH eqm vhorIne p` i`k iyivyomaH JHHplave Ke. e temne
Svwav=I j du:q n hoy to ivyomaH rit j n hovI e{Ae. jene xrIrmaH grmInI bztranuH
du:q n =yuH hoy tene @HDkna ba _pcarmaH rit kem hoy? ma!e pro&anvaza vone du:q
Svawaivk j Ke Aem nI =ay Ke. 64.
hve, mu Aaana suqnI isi ma!e, xrIr suqnuH sa\n hovanI vatnuH qHDn kre Ke
(A=aRt iswgvanne xrIr ivna p` suq hoy Ke Ae vat Sp smvva ma!e,
sHsaravS=amaH p` xrIr suqnuH iysuqnuHsa\n n=I Aem nI kre Ke):

[iNysmai]t [ ivyo pamIne, inj wav=I


v `mto Svymev suq$p =ay, deh =to n=I. 6p.

ANvya=R:- (SpxER: smai]tan) SpxRnaidk iyo jemno Aa]y kre Ke Aeva ([an
ivyan) [ ivyone (aPy) pamIne (Svwaven) (potana Axu) Svwave (pir`mman:)
pir`mto =ko (AaTma) Aaa (Svymev) Svymev (suqH) suq$p (iysuq$p) =ay
Ke, (deh: n wvit) deh suq$p =to n=I.

!Ika:- qreqr Aa Aaane sxrIr AvS=amaH p` xrIr suqnuH sa\n =tuH Ame

deqtaAnuwvta n=I kar` ke Tyare p`, `e ke _Nmadjnk midra pI\el hoy AevI, 1k<
mohne vx vtRnarI, ;Aa (ivyo) Amne [ Ke'
_________________________________________________________________

1. k< bz Aitxy.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

114

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

ivyaniwptirsmIcInv<itamnuwvNnupxisare`aip
&andxRnvIyaRTmken
inykar`tamupagten Svwaven pir`mman: SvymevaymaTma suqtamap>te. xrIrH
TvcetnTvadev suqTvpir`teinRykar`tamnupgCK jatu suqtamup#aEkt [it.. 65..
A=Etdev #yit-

OgHte` ih deho suhH ` deihSs k`id sGge va.


ivsyvse` du soqH duqH va hvid symada.. 66..

_________________________________________________________________

rihtxuaTmtvivl`E: SpxRnaidiwiriNyE: smai]tan sMyk aPyan g/aan, [T=HwUtan


ivyan aPy. s k:. APpa AaTma ktaR. ikHivix:. shave` pir`mma`o
AnNtsuqopadanwUtxuaTmSvwavivprItenaxusuqopadanwUtenaxuaTmSvwaven: pir`m-man:.
[T=HwUt: sn symev suhH SvymeveiNysuqH wvit pir`mit. ` hvid deho deh:
punrcetnTvaTsuqH n wvtIit.
_________________________________________________________________

Aem krIne ivyo trf \stI iyo vDe 1AsmIcInpir`itp`uH Anuwvto hova=I, 2jenI
xinI _Tk<ta (prm xuta) roka{ g{ Ke Aeva p` (potana) &andxRnvIyaRk
Svwaveke je (suqna) inykar`$p Kepir`mto =ko Svymev Aa Aaa suqp`ane pame
Ke (suq$p =ay Ke) Ane xrIr to Acetn j hova=I suqTvpir`itnuH inykar` nih
=tuH =kuH jray suqp`ane pamtuH n=I.

wava=R:- sxrIr AvS=amaH p` Aaa j suq$p (iysuq$p) pir`itAe


pir`me Ke, deh nih te=I Tyare p` (sxrIr AvS=amaH p`) suqnuH iny kar` Aaa j
Ke A=aRt iysuqnuH p` vaStivk kar` Aaano j Axu Svwav Ke. Axu Svwave
pir`mto Aaa j Svymev iysuq$p =ay Ke. temaH deh kar` n=I kar` ke suq$p
pir`it Ane deh tdn iwNn hovane lI\e suqne Ane dehne iny=I kayRkar`p`uH iblkul
n=I. 6p.
hve Aa j vatne # kre Ke:

AekaHt=I SvgeRy deh kre nh suq dehIne,


p` ivyvx Svymev Aaa suq va du:q =ay Ke. 66.
_________________________________________________________________

1. AsmIcIn AsMyk, A@Ik AyoGy.


2. [iNysuq$pe pir`mnar Aaane &andxRnvIyaRk SvwavnI _Tk< xi roka{ g{ Ke A=aRt
Svwav Axu =yo Ke.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&antv&apn

11p

OkaNten ih deh: suqH n deihn: kroit SvgeR va.


ivyvxen tu saEQyH du:qH va wvit SvymaTma.. 66..
AymZ isaNto yiVyvEikiykTveip xrIrH n qlu suqay kLPyetetIanaminanaH
va ivya`aH vxen suqH va du:qH va SvymevaTma Syat.. 66..
A=aTmn: Svymev suqpir`amxiyoigTvaiya`amikHicTkrTvH >otyit-

itimrhra j[ idI j`Ss dIve` `iT= kayVvH.


th soqH symada ivsya ikH tT= kVvHit.. 67..

_________________________________________________________________

AymZa=R:-kmaRv<tsHsairjIvanaH yidiNysuqH tZaip jIv _padankar`H, n c deh:.


dehkmRrihtmuaTmnaH punyRdnNtatIiNysuqH tZ ivxee`aTmEv kar`imit.. 65.. A=
mnu*yxrIrH ma wvtu, devxrIrH idVyH tiTkl suqkar`H wiv*ytITyaxaH inrakroit-OgHte`
ih deho suhH ` deihSs k`id OkaNten ih Sf!H deh: ktaR suqH n kroit. kSy. deihn:
sHsairjIvSy. . sGge va AaStaH tavNmnu*ya`aH mnu*ydeh: suqH n kroit, SvgeR va yosaE
_________________________________________________________________

ANvya=R:- (OkaNten ih) AekaHte A=aRt inym=I (SvgeR va) SvgRmaH p` (deh:)
deh (deihn:) dehIne (Aaane) (suqH n kroit) suq krto n=I (ivyvxen tu) prHtu
ivyona vxe (saEQyH du:qH va) suq A=va du:q$p (SvyH AaTma wvit) SvyH Aaa =ay Ke.

!Ika:- Aa Ah isaHt Ke ke;xrIr, wle tene id vEiiykp`uH hoy top`, suq krI
xktuH n=I' ma!e, [ A=va Ain ivyona vxe suq A=va du:q$p Svymev Aaa =ay
Ke.

wava=R:- xrIr suqdu:q krtuH n=I. devnuH _m vEiiyk xrIr suqnuH kar` n=I ke
narknuH xrIr du:qnuH kar` n=I. Aaa pote j [Ain ivyone vx ={ suqdu:qnI
kLpna$pe pir`me Ke. 66.
hve, Aaa Svymev suqpir`amnI xivazo hova=I ivyonuH AikHicTkrp`uH kaxe
Ke:

e i a`InI itimrhr, to kayR Ke nih dIp=I


yaH v SvyH suq pir`me, ivyo kre Ke xuH th? 67.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

116

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

itimrhra yid ijRnSy dIpen naiSt ktRVym.


t=a saEQyH SvymaTma ivya: ikH tZ kvRiNt.. 67..
y=a ih keaHicHcra`aH cu: Svymev itimrivkr`xiyoigTvaNn
tdpakr`v`en dIpkaxaidna kay, OvmSyaTmn: sHsare muaE va Svymev suqtya
pir`mmanSy suqsa\ni\ya Abu\EmuR\a|yaSymana Aip ivya: ikH ih nam kyuR:.. 67..
_________________________________________________________________

idVyo devdeh: soPyupcarH ivhay suqH n kroit. ivsyvse` du soqH duqH va hvid
symada ikHtu inyen inivRyamUtRSvawaivksdanNdEksuqSvwavoip Vyvhare`anaidkmRbN\vxaiya\InTven pir`My saHsairksuqH du:qH va SvymaTmEv wvit, n c deh
[Tyiway:.. 66.. OvH muaTmnaH dehawaveip suqmStIit pir&ana= sHsair`amip deh:
suqkar`H n wvtIitk=n$pe` ga=ayH gtm. A=aTmn: Svymev suqSvwavTvaiyen y=a
deh: suqkar`H n wvit t=a ivya ApIit itpadyit-j[ yid idI nHcrjnSy i:
itimrhra AN\karhra wvit j`Ss jnSy dIve` `iT= kayVvH dIpen naiSt ktRVyH. tSy
dIpadInaH y=a yojnH naiSt th soqH symada ivsya ikH tT= kVvHit t=a
inivRyamUtRsvRdexaadkshjanNdEkl`suqSvwavo inye-naTmEv, tZ muaE sHsare va
ivya: ikH kvRiNt,
_________________________________________________________________

ANvya=R:- (yid) e (jnSy i:) a`InI i (itimrhra) itimrnaxk hoy


to (dIpen naiSt ktRVyH) dIva=I kaH{ yojn n=I A=aRt dIvo kaH{ krto n=I, (t=a) tem
yaH (AaTma) Aaa (SvyH) SvyH (saEQyH) suq$p pir`me Ke (tZ) TyaH (ivya) ivyo
(ikH kvit) xuH kre Ke?

!Ika:- jem ko{ inxacronaH ne5o Svymev AH\karne n krvanI xivazaH hova=I,
AH\karne dUr krvana Svwavvaza dIpkkaxaidk=I kaH{ yojn n=I (A=aRt dIva vgereno
kax kaH{ krto n=I), temeke A&anIAo ;ivyo suqnaH sa\n Ke' AevI bui vDe
ivyono fog! A|yas (Aa]y) kre Ke top` sHsarmaH ke muimaH Svymev suqp`e
pir`mta Aa Aaane ivyo xuH kre Ke?

wava=R:- sHsarmaH ke momaH Aaa potanI meze j suq$p pir`me Ke temaH ivyo
AikHicTkr Ke A=aRt kaH{ krta n=I. A&anIAo ivyone suqnaH kar` manIne nkamaH temne
AvlHbe Ke 67.
_________________________________________________________________

inxacro ra5e frnaraFuvD, spR, wUt vgere.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&antv&apn

117

A=aTmn: suqSvwavTvH aNten #yit-

symev jhaido tejo _~ho y devda `wis.


iso iv tha `a`H suhH c loge tha devo.. 68..
Svymev y=aidTyStej: _*` devta nwis.
isoip t=a &anH suqH c loke t=a dev:.. 68..
y=a qlu nwis kar`aNtrmnpe"yEv Svymev wakr: wUtwawarwaSvrSv$pivkSvrkaxxailtya tej:, y=a c kadaicTkaE*~ypir`tay:ip~DviTymevaE*~ypir`amapTvadu*`:, y=a c devgitnamkmdyanuv<ivxvitRSvwavtya dev:.

_________________________________________________________________

n ikmpIit wav:.. 67.. A=aTmn: suqSvwavTvH &anSvwavTvH c punrip aNten #yitsymev jhaido tejo _~ho y devda `wis kar`aNtrH inrpe"y Svymev y=aidTy:
Svprkax$pH tejo wvit, t=Ev c Svymevo*`o wvit, t=a ca&ainjnanaH devta wvit.
iS=t:. nwis Aakaxe. iso iv tha `a`H suhH c isoip wgvaHSt=Ev kar`aNtrH inrpe"y
SvwavenEv SvprkaxkH kevl&anH, t=Ev prmt<i$pmnaklTvl`H suqm. .
_________________________________________________________________

hve AaanuH suqSvwavp`uH aHt vDe # kre Ke:

ym AawmaH Svymev waSkr _*`, dev, kax Ke,


Svymev loke is p` Tym &an, suq ne dev Ke. 68.

ANvya=R:- (y=a) jem (nwis) AakaxmaH (AaidTy:) sUyR (Svymev) Svymev


(tej:) tej, (_*`:) _*` (c) Ane (devta) dev Ke, (t=a) tem (loke) lokmaH (is:
Aip) iswgvan p` (Svymev) (&anH) &an, (suqH c) suq (t=a dev:) Ane dev Ke.

!Ika:- jevI rIte AakaxmaH, kar`aHtrnI (ANy kar`nI) Apea raQya ivna j

Svymev sUyR (1) pu*kz wasmUh=I 1waSvr Aeva Sv$p vDe ivkist kaxvazo hova=I tej
Ke, (2) 2ko{k var _*`ta$pe pir`mta loqHDna gozanI mafk sday _*`tapir`amne
pamelo hova=I _*` Ke, Ane (3) devgit
_________________________________________________________________

1. waSvr tejSvI JzktuH.


2. jem loqHDno gozo ko{k var _*`tapir`ame pir`me Ke tem sUyR sday _*`tapir`ame
pir`melo Ke.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

118

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

t=Ev loke kar`aNtrmnpe"yEv Svymev wgvanaTmaip Svprkaxnsm=RinivRt=anNtxishjsHvedntadaTMyat &anH, t=Ev caTmt<ismupjatpirinv<RivitRtanaklTvsuiS=tTvat saEQyH, t=Ev casaTmtvoplMwlB\v`RjnmansixlaStMwoTkI`RsmudI`R>uitStuityoigidVyaTmSv$pTvaev:. AtoSyaTmn: suqsa\nawasEivRyE: pyaRm.. 68..-[it AanNdp:.
_________________________________________________________________

loge jgit. tha devo injxuaTmsMyk]an&ananuan$pawedrTZyaTmkinivRkLpsmai\smuTpsuNdranNdSyiNdsuqam<tpanippaistanaH g`\rdevaidprmyoignaH deveNadInaH


caswVyanaH mnis inrNtrH prmara|yH, t=EvanNt&anaidgu`Stvnen StuTyH c yiVymaTmSv$pH
tTSvwavTva=Ev deveit. tto &ayte muaTmnaH ivyErip yojnH naStIit.. 68.. OvH
SvwavenEv suqSvwavTvaiya Aip muaTmnaH suqkar`H n wvNtIitk=n$pe` ga=ayH
gtm. A=edan ]IkNdkNdacayRdeva: pUvl`a-nNtsuqa\arwUtH svR&H vStuStven
nmSkvRiNt_________________________________________________________________

namkmRna \aravahI _dyne vxvt Svwav vDe dev Ke tevI j rIte lokmaH, kar`aHtrnI Apea
raQya ivna j Svymev wgvan Aaa p` (1) Svprne kaxvamaH sm=R AevI inivRt= (
sacI) AnHt xivaza shj sHvedn sa=e tadaTMyne lI\e &an Ke, (2) Aat<i=I pjtI
je 1pirinv<Ri tena=I vtRtI AnakuztamaH suiS=tp`ane lI\e saEQy Ke, Ane (3) jemne
AatvnI _pliB\ ink! Ke Aeva bu\ jnona mn$pI 2ixlaStHwmaH jenI Aitxy 3>uitnI
Stuit kotrayelI Ke Aeva id AaSv$pvazo hovane lI\e dev Ke. ma!e Aa Aaane
suqsa\nawas (jeAo suqnaH sa\n n=I p` suqnaH sa\n hovano Aawasma5 jemaH =ay
Ke Aeva) ivyo=I bs =aAo.

wava=R:- iswgvan ko{ ba kar`nI Apea ivna potanI meze j Svprkaxk


&an$p Ke, AnHt Aaik AanHd$p Ke Ane AicHTy idta$p Ke. iswgvan jevo j svR
vono Svwav Ke. te=I suqa= vo ivyalHbI wav KoDI inralHbI prmanHdSvwave
pir`mo. 68.
Aa rIte AanHdAi\kar pU`R =yo.

_________________________________________________________________

1. pirinv<Ri mo pirpU`Rta Kev!nuH sHpU`R suq. (pirinv<Ri Aat<i=I =ay Ke A=aRt


Aat<inI prakaa te j pirinv<Ri.)
2. ixlaStHw p+=rno =aHwlo
3. >uit idta wta mihma (g`\rdevaid bu\ puruona mnmaH xuaSv$pnI idtanaH
Stuitgan kotra{ gyaH Ke)

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&antv&apn

119

A= xuwpir`amai\kararMw:.
A=eiNysuqSv$pivcarmupkmma`StTsa\nSv$pmupNySyit-

devdjidgupUjasu cev da`iMm va susIlesu.


_vvasaidsu ro suhovAogPpgo APpa.. 69..
devtayitgupUjasu cEv dane va suxIleu.
_pvasaidu r: xuwopyogaTmk AaTma.. 69..

_________________________________________________________________

tejo idI `a`H [D#I soqH thev {siryH.


ithuv`pha`d[yH mahPpH jSs so Airho.. 3..
tejo idI `a`H [D#I soqH thev {siryH ithuv`pha`d[yH tej: wam~DlH,
jgTZykalZyvStugtyugpTsamaNyaiStTvg/ahkH kevldxRnH, t=Ev smStivxeaiStTv-g/ahkH
kevl&anH, %ixBden smvsr`aidl`a ivwUit:, suqxBdenaVyaba\anNtsuqH, tTpdaiwlae`
[Nadyoip w<TyTvH kvRNtITyevHl`mEy, iZwuvna\Ixanamip vwTvH dEvH w~yte. mahPpH
jSs so Airho [T=HwUtH mahaTMyH ySy sohRn w~yte. [it vStuStvn$pe` nmSkarH
ktvNt:.. 3.. A= tSyEv wgvt: isavS=ayaH gu`Stvn-$pe` nmSkarH kvRiNttH gu`do Ai\gdrH AiviCKdH m`uvdevpidwavH.
Apu`Bwavi`bH p`maim pu`o pu`o isH.. 4..
p`maim nmSkroim pu`o pu`o pun: pun:. km. tH isH prmagmisH ism.
k=HwUtm. gu`do Ai\gdrH AVyaba\anNtsuqaidgu`Eri\ktrH smi\ktrgu`m. punrip k=H-

_________________________________________________________________

Ah xuw pir`amno Ai\kar x$ =ay Ke.


hve [iNysuqna Sv$p sHbH\I ivcar _paDtaHAarHwtaH, tena ([iNysuqna) sa\nnuH
(xuwopyognuH) Sv$p khe Ke:

gu-dev-yitpU ive, vzI dan ne suxIlo ive,


v r _pvasaidke xuw-_pyogSv$p Ke. 69.

ANvya=R:- (devtayitgupUjasu) dev, gu ne yitnI pUmaH, (dane c Ov) danmaH


(suxIleu va) suxIlomaH (_pvasaidu) t=a _pvasaidkmaH (r: AaTma) r Aaa
(xuwopyogaTmk:) xuwopyogak Ke.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

120

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

ydaymaTma
du:qSy
sa\nIwUtaH
e$paimiNya=aRnurag$paH
caxuwopyogwUimkamitkMy devguyitpUjadanxIlopvasIitl`H \maRnuragmIkroit
tdeiNysuqSy sa\nIwUtaH xuwopyogwUimkami\$#oiwlPyet.. 69..

_________________________________________________________________

wUtm. AiviCKdH m`uvdevpidwavH y=a pUvRmhRdvS=ayaH mnujdeveNady: smvxr`e smagTy


nmSkvRiNt ten wuTvH wvit, tditkaNtTvaditkaNtmnujdevpitwavm. pun ikHivixm.
Apu`Bwavi`bH VyeZaidpkarwvail`: xubuEkSvwavinjaTmo-plMwl`o yosaE
moStSya\InTvadpunwaRvinbimit wav:.. 4.. OvH nmSkar-muQyTven ga=ayH gtm. [it
ga=aken pmS=lH &atVym. Ovmadxga=aiw: S=lpken suqpnamaNtrai\karo gt:.
[it pUvkare` ;Os surasur' [Tyaid ctudRxga=aiw: pIi@ka gta, tdnNtrH sga=aiw:
samaNysvR&isi:, tdnNtrH ZyiHxa=aiw: &anp:, tdnNtrmadxga=aiw: suqp
[it smudayen asitga=aiwrNtrai\karctuyen xuopyogai\kar: sma:.. [t
pivHxit-ga=apyRNtH &anki~Dkactuyaiw\anoi\kar: arWyte. tZ pcivHxitga=am|ye
=mH tavCKuwaxuwivye mU#Tvinrakr`a= ;devdjidgu' [Tyaid dxga=apyRNtH
=m&anki~Dka k+yte. tdnNtrmaaTmSv$ppir&anivye mU#Tvinrakr`a= ;ca pavarHwH'
[Tyaid
sga=apyRNtH
itIy&anki~Dka,
A=anNtrH
Vygu`pyaRypir&anivye
mU#Tvinrakr`a= ;dVvadIOsu' [Tyaid ga=a!kpyRNtH t<tIy&anki~Dka. tdnNtrH
Svprtvpir&anivye mU#Tvinrakr`a= ;`a`PpgH' [Tyaid ga=ayen ctu=R&an-ki~Dka.
[it &anki~Dkactuyaiw\anai\kare smudaypatinka. A=edan =m&anki~DkayaH
SvtNZVyaQyanen ga=actuyH, tdnNtrH pu~yH jIvSy ivyt<*`amuTpadytIit k=n$pe`
ga=actuyH, tdnNtrmupsHhar$pe` ga=ayH, [it S=lZypyRNtH kme` VyaQyanH ikyte.
t>=a-A= y>ip pUv ga=a!keneiNysuqSv$pH wi`tH t=aip punrip tdev ivStre` k=yn
sn tTsa\kH xuwopyogH itpadyit, A=va itIypatinka-pIi@kayaH yCKuwopyogSv$pH
sUictH tSyedanIimiNysuqivxe-ivcarStave tTsa\kTven ivxeivvr`H kroitdevdjidgupUjasu cev da`iMm va susIlesu devtayitgupUjasu cEv dane va suxIleu
_vvasaidsu ro t=Evopvasaidu c r Aas: APpa jIv: suhovAogPpgo
xuwopyogaTmko w~yte [it. t=a ih-devta indiprmaTma, [iNyjyen
xuaTmSv$pyTpro yit:,
_________________________________________________________________

!Ika:- yare Aa Aaa du:qna sa\nwUt AevI e$p t=a [iNyivyna Anurag$p
AxuwopyogwUimkane AozHgI j{ne, devguyitnI pU, dan, xIl Ane _pvasaidknI
IitSv$p \maRnuragne AHgIk<t kre Ke, Tyare te [iNysuqna sa\nwUt xuwopyogwUimkamaH
Aa$# khevay Ke.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&antv&apn

121

A= xuwopyogsa|yTveneiNysuqmaQyait-

juo suhe` Aada itiryo va ma`uso v devo va.


wUdo tavid kalH lhid suhH idyH ivivhH.. 70..
yu: xuwen AaTma ityRGva manuo va devo va.
wUtStavTkalH lwte suqmEiNyH iviv\m.. 70..
AymaTmeiNysuqsa\nIwUtSy xuwopyogSy sam+yaRdi\anwUtanaH ityRGmanu-

_________________________________________________________________

SvyH wedawedrTnZyara\kStdi=RnaH wVyanaH ijndIadayko gu:, pUvdevtayitgu$`aH


tTitibMbadInaH
c
y=asHwvH
Vywav$pa
pUja,
AaharaidctuivR\danH
c
Aacaraidki=txIlv/tain t=Evopvasaidijngu`sHpyaidivi\xea. Oteu xuwanuaneu yosaE
rt: e$pe ivyanurag$pe caxuwanuane ivrt:, s jIv: xuwopyogI wvtIit sUZa=R:.. 69..
A= pUvxuwo_________________________________________________________________

wava=R:- svR do riht prmaa te dev wedawed rTn5yna pote Aara\k, t=a te
Aara\nana A= ANy w vone ijndIana denar, te gu iyjy krIne xuaSv$pmaH
yTnpray` te yit, Aava devguyitnI ke temnI itmanI pUmaH, Aaharaid ctuivR\
danmaH, AacaraHgaid xaomaH khelaH xIlv/tomaH t=a _pvasaidk tpmaH Iit te \maRnurag Ke.
je Aaa e$p Ane ivyanurag$p Axuwopyogne AozHgI j{ne \maRnuragne AHgIkar kre
Ke, te xuwopyogI Ke. 69.
hve iysuqne xuwopyogna sa|y trIke (A=aRt xuwopyog sa\n Ke Ane tenuH sa|y
iysuq Ke Aem) khe Ke:

xuwyu Aaa dev va ityc va manv bne


te pyRye tavTsmy iysuq iv\iv\ lhe. 70.

ANvya=R:- (xuwen yu:) xuwopyogyu (AaTma) Aaa (ityRk va) ityc,


(manu: va) mnu*y (dev: va) A=va dev (wUt:) ={ne, (tavTkalH) te!lo kaz (iviv\H)
iviv\ (OeiNyH suqH) iysuq (lwte) pame Ke.

!Ika:- Aa Aaa iysuqna sa\nwUt xuwopyogna sam+yR=I tena Ai\anwUt


(iysuqna S=anwUtAa\arwUt AevI), itycp`anI, mnu*yp`anI

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

122

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

devTvwUimkanamNytmaH wUimkamvaPy yavTkalmvitte, tavTkalmnekkarimiNysuqH


smasadytIit.. 70..
A=EvimiNysuqmuiTPy du:qTve ipit-

soqH shavisH `iT= sura`H ip ismuvdese.


te dehved`a rmHit ivsOsu rMmesu.. 71..
saEQyH SvwavisH naiSt sura`amip ismupdexe.
te dehvednataR rmNte ivyeu rMyeu.. 71..

_________________________________________________________________

pyogen sa|yimiNysuqH k=yit-suhe` juo Aada y=a inyrTZyaTmkxuopyogen yuo


muo wUTvayH jIvonNtkalmtIiNysuqH lwte, t=a pUvRsUZol`xuwopyogen yu:
pir`toymaTma itiryo va ma`uso v devo va wUdo ityRGmnu*ydev$po wUTva tavid kalH
tavTkalH SvkIyayu:pyRNtH lhid suhH idyH ivivhH [iNyjH iviv\H suqH lwte, [it
sUZaiway:.. 70.. A= pUvimiNysuqH inynyen du:qmeveTyupidxit-soqH shavisH
raga>upai\rihtH
icdanNdEkSvwavenopadankar`wUten
ismuTpH
yTSvawaivksuqH
tTSvwavisH w~yte. t `iT= sura`H ip AaStaH mnu*yadInaH suqH deveNd/adInamip naiSt
ismuvdese [it ismupidmupdexe prmagme. te dehved`a rmHit ivsOsu rMmesu
t=awUtsuqawavae devadyo dehvednataR: pIiDta: kdi=Rta: sNto rmNte ivyeu rMyawasei*vit.
A=
ivStr:-A\owage
snrkS=anIymhajgrsairtmuqe,
ko`ctu*ke
tu
ko\manmayalowS=anIyspRctu*ksairtvdne
_________________________________________________________________

Ane devp`anI wUimkaAomaH=I ko{ Aek wUimkane pamIne je!lo kaz (temaH) rhe Ke, te!lo kaz
Anek karnuH iysuq pame Ke. 70.
Ae rIte iysuqnI vat _paDIne hve iysuqne du:qp`amaH naqe Ke:

surney saEQy Svwavis n-is Ke Aagm ive


te dehvedn=I pIiDt rm`Iy ivyomaH rme. 71.

ANvya=R:- (_pdexe isH) (ijndevna) _pdexmaH is Ke ke (sura`am Aip)


devone p` (SvwavisH) Svwavin*p (saEQyH) suq (naiSt) n=I (te) teAo
(dehvednataR) (pHceiNymy) dehnI vedna=I pIiDt hova=I (rMyeu ivyeu) rMy ivyomaH
(rmNte) rme Ke.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&antv&apn

123

[iNysuqwajneu ih \ana idvaEks:. teamip SvawaivkH n qlu suqmiSt, Tyut


teaH SvawaivkH du:qmevavloyte ytSte peiNyaTmkxrIripxacpIDya prvxa
w<gupatS=anIyaNmno&ivyaniwptiNt.. 71..
A=EvimiNysuqSy du:qtayaH yuyavtairtayaimiNysuqsa\nIwUtpu~yinvRtRkxuwopyogSy du:qsa\nIwUtpapinvRtRkaxuwopyogivxeadivxeTvmvtaryit-

`r`aryitirysura wjHit jid dehsHwvH duqH.


ikh so suho v Asuho _vAogo hvid jIva`H.. 72..
nrnarkityRksura wjiNt yid dehsHwvH du:qm.
k=H s xuwo vaxuw _pyogo wvit jIvanam.. 72..

_________________________________________________________________

dehS=anIymhaN\kUpe pitt: sn kit puivxe:, sHsarS=anIymhar~ye im+yaTvaidkmageR


n:
sn
m<TyuS=anIyhiStwyenayu*kmRS=anIye
sai!kivxee
xuk*`pS=anIyxuk*`mUkyKe>manmUle Vyai\S=anIym\umikaveite lGStenEv hiStna
hNymane sit ivysuqS=anIy_________________________________________________________________

!Ika:- iysuqnaH wajnomaH \an devo Ke temne p` qreqr Svawaivk suq n=I
l!uH temne Svawaivk du:q j evamaH Aave Ke kar` ke teAo pHceHiyak xrIr$p ipxacnI
pIDa vDe prvx hova=I w<gupat sma mno& ivyo trf \se Ke. 71.
Ae rIte iysuqne du:qp`e yui=I g! krIne, hve iysuqna sa\nwUt pu~yne
_Tp krnar xuwopyognuH, du:qna sa\nwUt papne _TpNn krnar Axuwopyog=I Aivxep`uH
g! kre Ke:

ityc-nark-sur-nro e dehgt du:q Anuwve,


to vno _pyog Ae xuw ne Axuw k{ rIte Ke? 72.

ANvya=R:- (nrnarkityRksura:) mnu*yo, narko, ityco Ane devo (b\aHy)


(yid) e (dehsHwvH) dehoTpNn (du:qH) du:qne (wjiNt) Anuwve Ke, (jIvanaH) to vono
(s: _pyog:) te xuopyog=I ivl`Axu) _pyog (xuw: va Axuw:) xuw Ane Axuwbe
karno (k=H wvit) k{ rIte Ke? (A=aRt n=I.)
_________________________________________________________________

w<gupat Ait du:q=I kH!azIne AapFat krva ma!e pvRtna inra\ar ca S=an pr=I qavamaH
AavtI pKa!. (w<gu pvRtnuH inra\ar cuH S=anixqr. pat pKaD wUsko.)

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

124

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

yid xuwopyogjNysmudI`Rpu~ysHpdidxadyoxuwopyogjNypyaRgtpatkapdo va
narkady,
_wyeip
Svawaivksuqawavadivxee`
peiNyaTmkxrIrTyyH
du:qmevanuwviNt. tt: prma=Rt: xuwaxuwopyogyo: p<=TvVyvS=a navitte.. 72..
A= xuwopyogjNyH flvTpu~yH ivxee` dU`a=RmWyupgMyoT=apyit-

kilsa_hc\ra suhovAogPpgeihH wogeihH.


dehadI`H iviH kreHit suihda [vaiwrda.. 73..
_________________________________________________________________

m\uibNdusuSvaden y=a suqH mNyte, t=a sHsarsuqm. pUvmosuqH tu tiprItimit


taTpyRm.. 71.. A= pUvkare` xuwopyogsa|ySyeiNysuqSy inyen du:qTvH &aTva
tTsa\kxuwopyogSyaPyxuwopyogen sh smanTvH VyvS=apyit-`r`aryitirysura wjHit
jid dehsHwvH duqH shjatIiNd/yamUtRsdanNdEkl`H vaStvsuqmlwmana: sNto
nrnarkityRksura yid cedivxee` pUvprma=Rsuqail`H peiNyaTmkxrIroTpH
inynyen du:qmev wjNte sevNte, ikh so suho v Asuho _vAogo hvid jIva`H Vyvhare`
ivxeeip inyen s: is:
_________________________________________________________________

!Ika:- e xuwopyogjNy _dygt pu~ynI sHpdavaza devaidk (A=aRt xuwopyogjNy


pu~yna _dy=I aPt =tI %ivaza devo vgere) Ane AxuwopyogjNy _dygt papnI
Aapdavaza narkaidkAe bNney Svawaivk suqna Awavne lI\e Aivxep`e (tfavt
ivna) pHceHiNyak xrIr sHbH\I du:qne j Anuwve Ke, to pKI prma=eR xuwAxuw _pyognI
p<=kTvvS=a !ktI n=I.

wava=R:- xuwopyogjNy pu~yna fz$pe devaidknI sHpdaAo mze Ke Ane


AxuwopyogjNy papna fz$pe narkaidknI AapdaAo mze Ke. prHtu te devaidk t=a narkaid
bNne prma=eR du:qI j Ke. Ae rIte bNnenuH fz sman hova=I xuwopyog Ane Axuwopyog
bNne prma=eR sman j Ke A=aRt _pyogmaHAxuopyogmaHxuw Ane Axuw Aeva wed prma=eR
F!ta n=I. 72.
(jem iysuqne du:q$p Ane xuwopyogne Axuwopyog sman dxaRo tem) hve
xuwopyogjNy AevuH je fzvazuH pu~y tene ivxet: dU` deva ma!e (A=aRt temaH do dxaRvva
A=eR) te pu~yne (tenI hyatIne) SvIkarIne te (pu~ynI) vatnuH _T=an kre Ke:

cI Ane deveH xuw-_pyogmUlk wog=I


pui kre dehaidnI, suqI sm dIse Aiwrt rhI. 73.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&antv&apn

12p

kilxayu\ck\ra: xuwopyogaTmkE: wogE:.


dehadInaH v<iH kvRiNt suiqta [vaiwrta:.. 73..
yto ih xkaik` SveCKopgtEwgE: xrIradIn pu*`NtSteu duxoi`t [v
jlaEksoTyNtmasa: suiqta [v itwasNte, tt: xuwopyogjNyain flviNt
pu~yaNyvloyte.. 73..
_________________________________________________________________

xuopyogail`: xuwaxuwopyog: k=H iwTvH lwte, n k=mpIit wav:.. 72.. OvH


SvtNZga=actuyen =mS=lH gtm. A= pu~yain deveNckvTyaRidpdH yCKiNt [it pUv
xHsaH kroit. ikm=Rm. tTfla\are`ag/e t<*`oTpi$pdu:qdxRna=. kilsa_hc\ra
deveNd/akvitRn ktaRr:. suhovAogPpgeihH wogeihH xuwopyogjNywogE: kTva dehadI`H iviH
kreHit ivkvR`a$pe` dehpirvaradInaH v<iH kvRiNt. k=HwUta: sNt:. suihda [vaiwrda suiqta
[vaiwrta Aasa [it. AymZa=R:-yTprmaitxyt<ismuTpadkH ivyt<*`aiviCKikarkH c
SvawaivksuqH tdlwmana duxoi`te jlyUka [vasa: suqawasen dehadInaH v<iH kvRiNt.
tto &ayte teaH SvawaivkH suqH naStIit.. 73.. A= pu~yain jIvSy ivyt<*`amuTpad_________________________________________________________________

ANvya=R:- (kilxayu\ck\ra:) v\ro Ane c\ro (o Ane cvtAo)


(xuwopyogaTmkE: waegE:) xuwopyogmUlk (pu~yona fz$p) wogo vDe (dehadInaH) dehaidnI
(v<iH kvit) pui kre Ke Ane (Aiwrta:) (Ae rIte) wogomaH rt vtRta =ka (suiqta:
[v) suqI jeva wase Ke (ma!e pu~yo iv>man Ke qraH).

!Ika:- xeHo Ane cvtAo potanI [CKa ma`e mzela wogo vDe xrIraidne pota
=kajem jzo dUit lohImaH ATyHt Aas vtRtI =kI suqI jevI wase Ke temte wogomaH
ATyHt Aas vtRta =ka suqI jeva wase Ke ma!e xuwopyogjNy fzvazaH pu~yo evamaH
Aave Ke (A=aRt xuwopyogjNy AevaH je fzvazaH pu~yo temnI hyatI evamaH Aave Ke).

wava=R:- je wogomaH Aas vtRta =ka o vgere jzonI mafk suqI jeva wase Ke,
te wogo pu~ynaH fz Ke ma!e pu~ynI hyatI Ke qrI. (Aa ma`e Aa ga=amaH pu~ynuH
iv>manp`uH SvIkarIne hvenI ga=aAomaH pu~yne du:qna kar`$p dxaRvxe.) 73.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

126

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

A=EvmWyupgtanaH pu~yanaH du:qbIjhetuTvmuavyit-

jid sHit ih pu~`ai` y pir`amsmuBwvai` ivivhai`.


j`yHit ivsyt~hH jIva`H devdHta`H.. 74..
yid siNt ih pu~yain c pir`amsmuvain iviv\ain.
jnyiNt ivyt<*`aH jIvanaH devtaNtanam.. 74..
yid namEvH xuwopyogpir`amktsmuTpINynekkarai` pu~yain iv>Nt
[TyWyupgMyte, tda tain su\axnanPyvi\H kTva smStsHsair`aH ivyt<*`amvXymev
smuTpadyiNt. n qlu t<*`amNtre` duxoi`t [v jlUkanaH smStsHsair`aH ivyeu
v<irvloyte. Avloyte c sa. ttoStu pu~yanaH t<*`aytnTvmbai\tmev.. 74..
_________________________________________________________________

yNtIit itpadyit-jid sHit ih pu~`ai` y yid ceiyen pu~ypaprihtprmaTmno ivprItain


pu~yain
siNt.
punrip
ikHivixain.
pir`amsmuBwvai`
inivRkarSvsHiviivl`xuwpir`amsmuvain ivivhai` SvkIyanNtweden bhuiv\ain. tda
tain ikH kvRiNt.
_________________________________________________________________

hve, Ae rIte SvIkarvamaH AavelaH pu~yo du:qna bIjna hetu Ke (A=aRt t<*`anaH kar`
Ke) Aem Nyay=I g! kre Ke:

pir`amjNy Anekiv\ e pu~ynuH AiStTv Ke,


to pu~y Ae devaNt vne ivyt<*`odwv kre. 74.

ANvya=R:- (yid ih) (pUv rIte) e (pir`amsmuvain) (xuwopyog$p)


pir`am=I pjtaH (iviv\ain pu~yain c) iviv\ pu~y (siNt) iv>man Ke, (devtaNtanaH
jIvanaH) to teAo devo su\Ina vone (ivyt<*`aH) ivyt<*`a (jnyiNt) _Tp kre Ke.

!Ika:- e Ae rIte xuwopyogpir`am=I jemnI _Tpi =ay Ke AevaH Anek karnaH


pu~yo iv>man Ke Aem SvIkarvamaH Aave Ke, to teAo (te pu~yo) devo su\Ina smSt
sHsarIAone ivyt<*`a AvXymev _TpNn kre Ke (Aem p` SvIkarvuH pDe Ke). qreqr t<*`a
ivna, jem jzone dUit lohImaH tem, smSt sHsarIAone ivyomaH v<i n evamaH Aave.
prHtu te to evamaH Aave Ke. ma!e pu~yonuH t<*`aytnp`uH Abai\t j ho (A=aRt pu~yo t<*`anaH
Frrhe@a`Ke Aem Aivro\p`e is =ay Ke).

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&antv&apn

127

A= pu~ySy du:qbIjivjymaFoyit-

te pu` _id~`t~ha duihda t~haihH ivsysoqai`.


[CKHit A`uwvHit y Aamr`H duqsHta.. 75..
te pundI`Rt<*`a: du:iqtaSt<*`aiwivRysaEQyain.
[CKNTynuwviNt c Aamr`H du:qsHta:.. 75..
A= te punidxavsana: kTSsHsair`: smudI`Rt<*`a: pu~yinvRitRtaiwrip

_________________________________________________________________

j`yHit ivsyt~hH jnyiNt. kam. ivyt<*`am. keam. jIva`H devdHta`H


]utanuwUtwogakaa$pindanbN\w<itnanamnor=hy$pivkLpjalrihtprmsmai\smuTp
suqam<t$paH
svaRTmdexeu
prmaadoTpiwUtamekakarprmsmrsIwav$paH
ivyakaaiGjintprmdahivnaixkaH Sv$pt<imlwmananaH deveNw<itbihmuRqsHsairjIvanaimit. [dmZ taTpyRm-yid t=aiv\a ivyt<*`a naiSt tihR duxoi`te jlyUka [v
k=H te ivyeu v<iH kvRiNt. kvRiNt cet pu~yain t<*`oTpadkTven du:qkar`ain [it
&ayNte.. 74.. A= pu~yain du:qkar`anIit pUvmeva= ivxee` sm=Ryit-te pu`
_id~`t~ha shjxuaTmt<erwavae iniqlsHsairjIva: pundI`Rt<*`a: sNt: duihda t~haihH
SvsHivismuTpparmai=RksuqawavaTpUvt<*`aiwduR:iqta: sNt:. ikH kvRiNt. ivsysoqai`
[CKHit inivRyprmaTmsuqail`ain ivysuqain
_________________________________________________________________

wava=R:- 73 mI ga=amaH kuH tem Anek karnaH pu~yo iv>man Ke, to wle ho. teAo
suqnaH sa\n n=I p` du:qna bIj$p t<*`anaH j sa\n Ke. 74.
hve, pu~ymaH du:qna bIjno ivjy her kre Ke (A=aRt pu~ymaH t<*`abIj du:qv<$pe
v<i pame Kefale Ke Aem her kre Ke):

te _idtt<*` vo, du:iqt t<*`a=I, iviyk suqne


[CKe Ane Aamr` du:qsHtPt tene wogve. 7p.

ANvya=R:- (pun:) vzI, (_dI`Rt<*`a: te) jemne t<*`a _idt Ke Aeva te vo


(t<*`aiw: du:iqta:) t<*`aAo vDe du:qI vtRta =ka, (Aamr`H) mr`pyt (ivysaEQyain
[CKiNt) ivysuqone [CKe Ke (c) Ane (du:qsHtPta:) du:q=I sHt =ya =ka (du:qdahne
nih shI xkta =ka) (AnuwviNt) temne wogve Ke.

!Ika:- vzI, jemne t<*`a _idt Ke Aeva te devpyt smSt sHsarIAo,

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

128

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

t<*`aiwduR:qbIjtyaTyNtdu:iqta:
sNto
m<gt<*`aWy
[vaMwaHis
ivyeWy:
saEQyaNyiwliNt. tddu:qsHtapvegmshmana AnuwviNt c ivyan, jlayuka [v,
tav>avt yH yaiNt. y=a ih jlayukaSt<*`abIjen ivjymanen du:qare` kmt:
smakMyma`a dukIlalmiwlNTyStdevanuwvNTyalyat iXyNte, OvmmI Aip
pu~yxailn: papxailn [v t<*`abIjen ivjymanen du:qare` kmt: smakMyma`a
ivyaniwlNtStanevanuwvNtalyat iXyNte. At: pu~yain suqawasSy du:qSyEv
sa\nain Syu:.. 75..
_________________________________________________________________

[CKiNt. n kevlimCKiNt, A`uwvHit y AnuwviNt c. ikHpyRNtm. Aamr`H mr`pyRNtm.


k=HwUta:. duqsHta du:qsHta [it. AymZa=R:-y=a t<*`oeke` eirta: jlaEks:
kIlalmiwlNTyStdevanuwvNTyamr`H du:iqta wviNt, t=a injxuaTmsHivipramuqa
_________________________________________________________________

t<*`a du:qnuH bIj hovane lI\e pu~yjint t<*`aAo vDe p` ATyHt du:qI vtRta =ka,
1
m<gt<*`amaH=I jznI mafk ivyomaH=I suqone [CKe Ke Ane te 2du:qsHtapna vegne nih shI
xkva=I ivyone wogve Ke. kaH su\I? ivnax (mr`) pame TyaH su\I. konI jem? jzonI
jem. jem jzo, t<*`a jenuH bIj Ke Aeva ivjy pamta du:qaHkur vDe mx: AaaHt =tI hova=I,
qrab lohIne [CKtI Ane tene j wogvtI =kI ivnaxpyt lex pame Ke, tem Aa
pu~yxazIAo p`, papxazIAonI mafk, t<*`a jenuH bIj Ke Aeva ivjy pamta du:qaHkur vDe
mx: AaaHt =ta hova=I, ivyone [CKta Ane temne j wogvta =ka ivnaxpyt (mr`
pamtaH su\I) klex pame Ke.
Aa=I pu~yo suqawas Aeva du:qnaH j sa\n Ke.

wava=R:- jemne smStivkLpz riht prmsmai\=I _TpNn suqam<t$p, svR


Aadexe prmAahladwUt Sv$pt<iPt vtRtI n=I Aeva smSt sHsarI vone inrHtr
ivyt<*`a ke Ap`e vteR j Ke. te t<*`a$pI bIj mx: AHkur$p ={ du:qv<$pe
v<i pamtaH, Ae rIte du:qdahno veg As =taH, te vo ivyomaH v< =ay Ke. ma!e jemne
ivyomaH v<i evamaH Aave Ke Aeva devo su\Ina smSt sHsarIAo du:qI j Ke.
Aa rIte du:qwav j pu~yonepu~yjint samg/IneAvlHbto hova=I, pu~yo suqawas
Aeva du:qnaH j AalHbnsa\n Ke. 7p.
_________________________________________________________________

1. jem JaHJvaHmaH=I jz aPt =tuH n=I tem iyivyomaH=I suq aPt =tuH n=I.
2. du:qsHtap du:qdah du:qnI bztrapIDa.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&antv&apn

129

A= punrip pu~yjNySyeiNysuqSy bhu\a du:qTvmu>otyit-

sprH ba\asihdH iviCK~`H bH\kar`H ivsmH.


jH idOihH lH tH soqH duqmev tha.. 76..
sprH ba\asihtH iviCKH bN\kar`H ivmm.
yidiNyElRB\H tTsaEQyH du:qmev t=a.. 76..
sprTvat
ba\asihtTvat
iviCKTvat
bN\kar`Tvat
ivmTva
pu~yjNympIiNysuqH du:qmev Syat. sprH ih st prTyyTvat pra\Intya, ba\asihtH
_________________________________________________________________

jIva Aip m<gt<*`aWyoMwaHsIv ivyaniwlNtSt=EvanuwvNtamr`H du:iqta wviNt. tt


OtdayatH t<*`atoTpadkTven pu~yain vStuto du:qkar`ain [it.. 75.. A= punrip
pu~yoTpSyeiNysuqSy bhu\a du:qTvH kaxyit-sprH sh prVyapeya vtRte sprH
wvtIiNysuqH, parmai=RksuqH tu prVyinrpeTvadaTma\InH wvit. ba\asihyH
tIv/u\at<*`a>nekba\asihtTvaa\asihtimiNysuqH, injaTmsuqH tu pUvsmStba\arihtTvadVyaba\m. iviCK~`H itpwUtasatodyen sihtTvaiiCKH saNtirtH wvtIiNysuqH,
AtIiNysuqH
tu
itpwUtasatodyawavairNtrm.
bH\kar`H
]utanuwUtwogakaaw<Tynekap|yanvxen waivnrkaid_________________________________________________________________

hve frIne p` pu~yjNy iysuqnuH F`a kare du:qp`uH kaxe Ke:

pryu, ba\asiht, qHiDt, bH\kar`, ivm Ke


je iyo=I lB\ te suq Ae rIte du:q j qre. 76.

ANvya=R:- (yd) je ([iNyE: lB\H) iyo=I aPt =ay Ke, (td saEQyH) te suq
(sprH) prna sHbH\vazuH, (ba\asihtH) ba\asiht, (iviCKH) iviCKNn, (bN\kar`H) bH\nuH
kar` (ivmH) Ane ivm Ke (t=a) Ae rIte (du:qm Ov) te du:q j Ke.

!Ika:- prna sHbH\vazuH hova=I, ba\asiht hova=I, iviCKNn (tU!k) hova=I, bH\nuH
kar` hova=I Ane ivm hova=I, iysuqpu~yjNy hova KtaH p`du:q j Ke.
iysuq (1) ;prna sHbH\vazuH' hotuH =kuH pra]yp`ane lI\e pra\In

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

130

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

ih sdxnayodNyav<SyaidiwSt<*`aVyiiwpetTvat ATyNtakltya, iviCKH ih


sdse>odyCyaivtse>odyv<tyanuwvTvadudwUtivptya,
bN\kar`H
ih
siyopwogmagaRnulGragaiddosenanusarsHgCKmanFnkmRpaHsup!lTvadudkRdu:shtya,
ivmH ih sdiwv<ipirhai`pir`tTvadTyNtivsHultya c du:qmev wvit. A=EvH pu~ymip
papvddu:qsa\nmayatm.. 76..
_________________________________________________________________

du:qoTpadkkmRbN\oTpadkTvaN\kar`imiNysuqH, AtIiNysuqH tu svaRp|yanrihtTvadbN\kar`m. ivsmH ivgt: xm: prmopxmo yZ timmt<ikrH hainv<isihtTvaa


ivmH, AtIiNysuqH tu prmt<ikrH hainv<irihtm. jH idyeihH lH tH soqH duqmev tha
yidiNyElRB\H sHsarsuqH tTsuqH y=a pUvpivxe`ivixH wvit t=Ev du:qmeveTyiway:..
76.. OvH pu~yain jIvSy t<*`oTpadkTven du:qkar`ain wvNtIit k=n$pe` itIyS=le
ga=actuyH
gtm.
A=
inyen
pu~ypapyoivRxeo
naStIit
k=yn
pu~ypapyoVyaRQyanmupsHhrit-` ih
_________________________________________________________________

Ke, (2) ;ba\asiht' hotuH =kuH qavanI [CKa, pa`I pIvanI [CKa, mE=unnI [CKa [Tyaid
t<*`aiAo (t<*`anI g!taAo) siht hovane lI\e ATyHt Aakuz Ke, (3) ;iviCKNn'
hotuH =kuH AxatavednIyno _dy jene 1Cyut kre Ke Aeva xatavednIyna _dy vDe vtRtuH
AnuwvmaH AavtuH hovane lI\e ivpnI _TpivazuH Ke, (4) ;bH\nuH kar`' hotuH =kuH
ivyopwogna magRne lagelI (vzgelI) ragaid doonI sena Anusar kmRrjnaH 2Fn
p!lno sHbH\ =to hovane lI\e pir`ame du:sh Ke, Ane (p) ;ivm' hotuH =kuH hainv<imaH
pir`mtuH hovane lI\e ATyHt AiS=r Ke ma!e te (iysuq) du:q j Ke.
e Aam Ke (A=aRt e iysuq du:q j Ke) to pu~y p`, papnI jem, du:qnuH sa\n
Ke Aem filt =yuH.

wava=R:- iysuq du:q j Ke, kar` ke te pra\In Ke, ATyHt Aakuz Ke, ivpnI (
ivro\InI) _TpivazuH Ke, pir`ame du:sh Ke Ane ATyHt AiS=r Ke.
AamaH=I Aem filt =yuH ke pu~y p` du:qnuH j sa\n Ke. 76.

_________________________________________________________________

1. Cyut krvuH qseDvuH pdw/ krvuH. (xatavednIyno _dy tenI iS=it Anusar rhIne qsI y Ke
Ane AxatavednIyno _dy Aave Ke)
2. Fn p!l F (Fa!aH) =r F`o j+=o.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&antv&apn

131

A= pu~ypapyorivxeTvH iniNvNnupsHhrit-

` ih m~`id jo OvH `iT= ivseso i pu~`pava`H.


ihHDid FormparH sHsarH mohsHK~`o.. 77..
n ih mNyte y OvH naiSt ivxe [it pu~ypapyo:.
ih~Dit FormparH sHsarH mohsHK:.. 77..
Ovmukme` xuwaxuwopyogEtimv suqdu:qEtimv c n qlu prma=Rt:
pu~ypapEtmvitte, _wyZaPynaTm\mRTvaivxeTvat. yStu punrnyo: kLya`kalays-

_________________________________________________________________

m~`id jo OvH n ih mNyte y Ovm. ikm. `iT= ivseso i pu~`pava`H pu~ypapyoinRyen


ivxeo naiSt. s ikH kroit. ihHDid FormparH sHsarH ih~Dit w/mit. km. sHsarm.
k=HwUtm. Form AparH cawVyapeya. k=HwUt:. mohsHK~`o mohCKaidt [it. t=a ihVypu~ypapyoVyRvhare` wed:, wavpu~ypapyoStTflwUtsuqdu:qyoa_________________________________________________________________

hve pu~y Ane papnuH Aivxep`uH init krta =ka (Aa ivyno) _psHhar kre Ke:

nih manto-Ae rIt pu~ye papmaH n ivxe Ke,


te moh=I AaCK \or Apar sHsare wme. 77.

ANvya=R:- (OvH) Ae rIte (pu~ypapyo:) pu~y Ane papmaH (ivxe: naiSt) tfavt
n=I ([it) Aem (y:) je (n ih mNyte) n=I manto, (mohsHK:) te mohaCKaidt vtRto
=ko (ForH AparH sHsarH) For Apar sHsarmaH (ih~Dit) pirw/m` kre Ke.

!Ika:- Aem pUv rIte, xuwaxuw _pyogna EtnI mafk Ane suqdu:qna EtnI
mafk, prma=eR pu~ypapnuH Et !ktuHrhetuH n=I kar` ke bNnemaH Ana\mRp`uH Aivxe A=aRt
sman Ke. (prma=eR jem xuwopyog Ane Axuwopyog$p Et hyat n=I, jem 1suq Ane
du:q$p Et hyat n=I, tem pu~y Ane pap$p Et p` hyat n=I kar` ke pu~y Ane pap
bNne Aaana \mR nih hova=I iny=I sman j Ke.) Aam hova KtaH, je v te bemaH
suv`RnI
_________________________________________________________________

1. suq iysuq

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

132

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

ingDyoirvahairkH
ivxemiwmNymanohimNpdaidsHpdaH
indanimit
inwRrtrH
\maRnuragmvlMbte s qlUpriciwitya itrSktxuopyogxirasHsarH xarIrH
du:qmevanuwvit.. 77..
A=Evmv\airtxuwaxuwopyogaivxe: smStmip rageEtmphasyxedu:qyay
suinitmna: xuopyogmi\vsit-

OvH ividdT=o jo dVvesu ` ragmeid dosH va.


_vAogivsuo so qveid dehuBwvH duqH.. 78..

_________________________________________________________________

xuinyen wed:, xuinyen tu xuaTmno iwTvaedo naiSt. OvH xunyen pu~ypapyorwedH


yosaE n mNyte s deveNckvitRbldevvasudevkamdevaidpdinimH indanbN\en
pu~yimCKimhxuaTmtvivprItdxRncairZmohCKaidt:
suv`RlohingDysmanpu~ypapyb: sn sHsarrihtxuaTmno ivprItH sHsarH w/mtITy=R:.. 77.. A=EvH
xuwaxuwyo: smanTvpir&anen
_________________________________________________________________

Ane loqHDnI beDInI mafkAhHkairk tfavt manto =ko, AhimHpdaid sHpdaAona kar`wUt
\maRnuragne Ait inwRrp`e (ga#p`e) AvlHbe Ke, te v qreqr, jenI icwUim _pr
hovane lI\e (ic$pI wUim A=va wt kmpai\na inime rHgayelImilnivk<t hovane
lI\e) je`e xuopyogxino itrSkar ky Ke Aevo vtRto =ko, sHsarpyt (yaHsu\I Aa
sHsarnuH AiStTv Ke TyaHsu\I A=aRt sdane ma!e) xarIirk du:qne j Anuwve Ke.

wava=R:- jem suv`RnI beDI Ane loqHDnI beDI bNne Aivxep`e baH\vanuH j kam kre
Ke, tem pu~y Ane pap bNne Aivxep`e bH\n j Ke. je v pu~y Ane papnuH Aivxep`uH kdI
manto n=I, tene Aa wyHkr sHsarmaH rJzvano kdI AHt Aavto n=I. 77.
hve, Ae rIte xuw Ane Axuw _pyognuH Aivxep`uH Av\arIne, smSt ragena Etne
dUr krta =ka, Axe du:qno y krvano mnmaH # iny krI xuopyogmaH vse Ke (tene
AHgIkar kre Ke):

ividta=R Ae rIt, rage lhe n je o ive,


xuopyogI v te y dehgt du:qno kre. 78.

_________________________________________________________________

pu~y Ane papmaH tfavt hovano mt AhHkarjNy (Aiv>ajNy, A&anjNy) Ke.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&antv&apn

133

OvH ividta= yo d/Vyeu n ragmeit eH va.


_pyogivxu: s: pyit dehovH du:qm.. 78..
yo ih nam xuwanamxuwanaH c wavanamivxedxRnen sMykpiriCKvStuSv$p:
SvprivwagaviS=teu smg/eu ssmg/pyaRyeu Vyeu ragH eH caxemev pirvjRyit s
iklEkaNtenopyogivxutya
pirTyprVyalMbnoiGirvay:ip~Dadnnuitay:sar:c~DFnFatS=anIyH xarIrH du:qH pyit. tto mmaymevEk: xr`H xuopyog:.. 78..
_________________________________________________________________

initxuaTmtv: sn du:qyay xuopyoganuanH SvIkroit-OvH ividdT=o jo OvH


icdanNdEkSvwavH prmaTmtvmevopadeymNydxeH heyimit heyopadeypir&anen ividta=Rtvo
wUTva y: dVvesu ` ragmeid dosH va injxuaTmVyadNyeu xuwaxuw-svRVyeu ragH eH va n
gCKit _vAogivsuo so ragaidrihtxuaTmanuwUitl`en xuopyogen ivxu: sn s:
qveid dehuBwvH duqH tlohip~DS=anIydehaduvH AnaklTvl`parmai=Rksuqail`H
prmaklTvoTpadkH lohip~DrihtoiGirv FnFatprHpraS=anIydehrihto wUTva xarIrH du:qH
pytITyiway:.. 78.. OvmupsHhar-$pe` t<tIyS=le ga=ayH gtm. [it
xuwaxuwmU#Tvinrasa=
_________________________________________________________________

ANvya=R:- (OvH) Ae rIte (ividta=R:) vStuSv$p `Ine (y:) je (Vyeu) o


Tye (ragH eH va) rag ke ene (n Oit) pamto n=I, (s:) te (_pyogivxu:)
_pyogivxu vtRto =ko (dehovH du:qH) dehoTpNn du:qno (pyit) y kre Ke.

!Ika:- je v xuw Ane Axuw wavona AivxedxRn=I (smanp`anI ]a=I)


vStuSv$pne sMyk kare `Ine Sv Ane pr Aeva be ivwagmaH rhelaH je smSt pyaRyo siht
smg/ o temna Tye rag Ane ene inrvxep`e KoDe Ke, te v, AekaHte _pyogivxu (
svR=a xuopyogI) hovane lI\e je`e prnuH AalHbn KoDuH Ke Aevo vtRto =koloqHDna
gozamaH=I loqHDna sarne nih Anusrta AiGnI mafkcHD F`na Fa sman xarIirk
du:qno y kre Ke. (jem AiG loqHDna _*` gozamaH=I loqHDna svne \ar` krto n=I te=I
AiGne cHD F`na Fa pDta n=I, tem prne nih AvlHbta Aaane xarIirk du:qnuH vedn
hotuH n=I.) ma!e Aa j Aek xuopyog maruH xr` Ke. 78.
_________________________________________________________________

sar sv Fnta ki@nta.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

134

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

A= yid svRsav>yogmtITy cirZmupiS=toip xuwopyoganuv<ivxtya


mohadIoNmUlyaim, tt: kto me xuaTmlaw [it svaRrMwe`oite-

ca pavarHwH smuido va suhiMm ciryiMm.


` jhid jid mohadI ` lhid so APpgH suH.. 79..
Tyva paparMwH smuiT=to va xuwe cirZe.
n jhait yid mohadI lwte s AaTmkH xum.. 79..
y: qlu smStsav>yogTyaQyanl`H prmsamaiykH nam cairZH it&ayaip
xuwopyogv<ya bkaiwsairkyevaiwsayRma`o n mohvaihnIiv\eytamvikrit s ikl
_________________________________________________________________

ga=adxkpyRNtH
S=lZysmudayen
xuwaxuwopyoginv<il`xuopyogen moo
itIy&anki~DkaarMwe xuopyogawave

=m&anki~Dka
wvtIit pUvRsUZe

smaa.
A=
wi`tm. AZ tu

_________________________________________________________________

hve, svR sav>yogne KoDIne cair5 AHgIkar kyu hova KtaH e huH xuwopyog
pir`itne vxp`e mohaidknuH 1_NmUln n kruH, to mne xu AaanI aiPt kaH=I =ayAem
ivcarI mohaidkna _NmUln Tye svR AarHw=I (_>m=I) ki!b =ay Ke:

v KoDI paparHwne xuw cirtmaH _>t wle,


e nv tje mohaidne to nv lhe xuane. 79.

ANvya=R:- (paparMwH) paparHw (Tyva) KoDIne (xuwe cirZe) xuw cair5maH


(smuiT=t: va) _>t hova KtaH (yid) e v (mohadIn) mohaidkne (n jhait) KoDto
n=I, to (s:) te (xuH AaTmkH) xu Aaane (n lwte) pamto n=I.

!Ika:- je (v) smSt sav>yogna TyaQyanSv$p prmsamaiyk namna cair5nI

it&a krIne p` \UtR 2Aiwsairka sman xuwopyogpir`it=I 3Aiwsar (imln) pamto


=ko (A=aRt xuwopyogpir`itna emmaH fsato =ko) mohnI senane vx vtRvap`uH qHqerI
naqto n=I, te (v), jene
_________________________________________________________________

1. _NmUln jDmUz=I ka#I naqvuH te inkHdn.


2. Aiwsairka sHket ma`e emIne mzva jnarI I.
3. Aiwsar emIne mzva jvuH te.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&antv&apn

13p

smasmhadu:qs!: k=maTmanmivutH lwte. Ato mya mohvaihnIivjyay ba


keym.. 79..
A= k=H mya ivjetVya mohvaidnITyupaymalocyit-

jo ja`id ArhHtH dVvgu`pjyeihH.


so ja`id APpa`H moho qlu jaid tSs lyH.. 80..
yo janaTyhRNtH VyTvgu`TvpyRyTvE:.
s janaTyaTmanH moh: qlu yait tSy lym.. 80..
yo ih namahRNtH VyTvgu`TvpyRyTvE: piriCKni s qLvaTmanH piriCKni,

_________________________________________________________________

xuaTmanH n lwte [it tmeva= Vyitrek$pe` #yit-ca pavarHwH pUv g<hvasaid$pH


paparMwH TyTva smuido va suhiMm ciryiMh sMygupiS=to va pun:. . xuwcirZe. ` jhid
jid mohadI n Tyjit yid ceNmohragean ` lhid so APpgH suH n lwte s AaTmanH
xuimit. [to ivStr:-koip moa= prmopeal`H prmsamaiykH pUv it&ay
paiysuqsa\kxuwopyogpir`Tya
moihtaNtr:
sn
inivRkLpsmai\l`pUvsamaiykcairZawave sit inmhxuaTmtvitpwUtan mohadI Tyjit yid ceihR
ijnissxH injxuaTmanH n lwt [it sUZa=R:.. 79.. A= xuopyogawave yaxH ijn_________________________________________________________________

mha du:qsHk! ink! Ke Aevo, xu (ivkar riht, inmRz) Aaane kem pame? (n j pame.)
te=I mohnI sena _pr ivjy mezvva ma!e meH kmr ksI Ke. 79.
hve, ;mare mohnI senane k{ rIte tvI'Aem (tene tvano) _pay ivcare Ke:

je `to Ahtne gu`, ne pyRyp`e,


te v `e Aane, tsu moh pame ly qre 80.

ANvya=R:- (y:) je (AhRNtH) Ahtne (VyTvgu`TvpyRyTvE:) p`e, gu`p`e Ane


pyaRyp`e (janait) `e Ke, (s:) te (AaTmanH) (potana) Aaane (janait) `e Ke Ane
(tSy moh:) teno moh (qlu) AvXy (lyH yait) ly pame Ke.

!Ika:- je qreqr Ahtne p`e, gu`p`e Ane pyaRyp`e `e Ke te

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

136

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

_wyorip inyenaivxeat. AhRtoip pakkaagtkatRSvrSyev pirSpmaTm$pH


ttStTpirCKede svaRTmpirCKed:. tZaNvyo VyH, ANvyivxe`H gu`:, ANvyVyitreka:
pyaRya:. tZ wgvTyhRit svRto ivxue iZwUimkmip Svmnsa smymuTpXyit.
_________________________________________________________________

isSv$pH n lwte tmev k=yittvsHjmPpiso suo sGgapvGgmGgkro.


AmrasuirHdmihdo devo so loyishrT=o.. 5..
tvsHjmPpiso smStragaidprwaveCKaTyagen SvSv$pe tpnH ivjynH tp,
bihreiNya`sHymblen SvxuaTmin sHymnaTsmrsIwaven pir`mnH sHym:, taWyaH iso
jat _TpStp:sHymis:, suo u\a>adxdoriht:, sGgapvGgmGgkro SvgR: is:
kevl&ana>nNtctuyl`opvg
moStyomaRg
kroTyupidxit
SvgaRpvgRmagRkr:,
AmrasuirHdmihdo tTpdaiwlaiiwrmrasureNEmRiht: pUijtomra-sureNmiht:, devo so s
OvHgu`ivixohRn devo wvit. loyishrT=o s Ov wgvan lokag/ixqrS=: sn iso
wvtIit ijnisSv$pH &atVym.. 5.. A= timT=HwUtH indiprmaTmanH ye ]\it mNyNte
teysuqH lwNt [it &apyittH devdevdevH jidvrvshH guH itloySs.
p`mHit je m`uSsa te soqH AqyH jHit.. 6..
tH devdevdevH devdeva: saE\meRNw<tySteaH dev Aara|yo devdevdevStH devdevdevH,
jidvrvshH ijteiNyTven injxuaTmin yTpraSte ytySteaH vra g`\rdevadySteWyoip
v<w: \ano yitvrv<wStH yitvrv<wH, guH itloySs AnNt&anaidgu`EEloySyaip
guStH iZlokguH, p`mHit je m`uSsa timT=HwUtH wgvNtH ye mnu*yadyo VywavnmSkaraWyaH
`mNTyara\yiNt te soqH AqyH jHit te tdara\naflen prHpryayanNtsaEQyH yaiNt
lwNt [it sUZa=R:.. 6.. A= ;ca pavarHwH' [TyaidsUZe` yduH xuopyogawave
mohaidivnaxo n wvit,
_________________________________________________________________

qreqr Aaane `e Ke, kar` ke bNnemaH iny=I tfavt n=I vzI AhtnuH Sv$p, KeLla
tapne pamela suv`Rna Sv$pnI mafk, pirSp (svR kare Sp) Ke te=I tenuH &an =taH
svR AaanuH &an =ay Ke. TyaH ANvy te Ke, ANvynuH ivxe` te gu` Ke, ANvyna
itreko (wedo) te pyaRyo Ke. svRt: ivxu Aeva te wgvan AhtmaH
(Ahtna
Sv$pno Qyal krtaH) v 5`e karmy smyne (gu`pyaRymy inj Aaane) potana
mn vDe kzI le

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&antv&apn

137

yetnoyimTyNvyStdVyH, yaNvyai]tH cEtNyimit ivxe`H s gu`:, ye


cEksmymaZav\<tkalpirma`tya prSprprav<a ANvyVyitrekaSte pyaRyaiivtRng/N=y
[it yavt. A=EvmSy iZkalmPyekkalmaklyto muaflanIv lMbe alMbe
icivtaetn Ov sHiPy ivxe`ivxe*yTvvasnaNt\aRnavilmanimv alMbe cetn Ov
cEtNymNtihRtH iv\ay kevlH alMbimv kevlmaTmanH piriCKNdtStduror`Iymankt<RkmR_________________________________________________________________

mohaidivnaxawave xuaTmlawo n wvit, td=RmevedanImupayH smalocyit-jo ja`id ArhHtH


y: ktaR janait. km. AhRNtm. kE: kTva. dVvgu`pjyeihH VyTvgu`TvpyaRyTvE:. so
ja`id APpa`H s puohRTpir&anaTpadaTmanH janait, moho qlu jaid tSs lyH tt
AaTmpir&anaSy moho dxRnmoho lyH ivnaxH yH yatIit. t>=a-kevl&anadyo ivxegu`a,
AiStTvady: samaNygu`a:, prmaEdairkxrIrakare` ydaTmdexanamvS=anH s VynpyaRy:,
AgulFukgu`Dv<ihain$pe` it`H vtRmana A=RpyaRya:, OvH_________________________________________________________________

Kesm le Ke`I le Ke. te Aa ma`e: ;Aa 1cetn Ke' Aevo je ANvy te Ke, ANvyne
Aai]t rheluH ;cEtNy' AevuH je ivxe` te gu` Ke Ane Aek smyma5nI myaRdavazuH jenuH
kazpirma` hova=I prSpr Av< Aeva je ANvyitreko (Aek bImaH nih vtRta Aeva
je ANvyna itreko) te pyaRyo Keke jeAo icdivvtRnnI (Aaana pir`mnnI) 2g/Hi=Ao
Ke.
hve Ae rIte i5kaizkne p` (i5kaizk Aaane p`) Aek kaze kzI leto te v, jem
motIAone JUlta harmaH sHepvamaH Aave Ke tem icdivvtne cetnmaH j sHepIne (AHtgRt
krIne) t=a 3ivxe`ivxe*yp`anI 4vasnanuH pAHt\aRn =va=I jem \ozaxne harmaH 6AHtihRt
krvamaH Aave Ke temcEtNyne cetnmaH j AHtihRt krIne, jem 7kevz harne `vamaH Aave Ke
tem kevz Aaane `taH, tenI
_________________________________________________________________

1. cetn Aaa
2. g/Hi= gaH@
3. ivxe` te gu` Ke Ane ivxe*y te Ke.
4. vasna vl` kLpna Aiway.
p. AHt\aRn itro\an AXy =vuHAlop ={ jvuH te.
6. AHtihRt guPt AXy Alop AHtgRiwRt.
7. har qrIdnar ma`s qrId krtI vqte to har, tenI \ozax Ane tenaH motIAe b\aHynI prIa
kre Ke prHtu pKI \ozax Ane motIAone harmaH j smavI d{netemna prnuH l KoDI d{ne kevz
harne j `e Ke. e Aem n kre to har pheyaRnI iS=itmaH p` \ozax vgerena ivkLpo rheva=I
har pheyaRnuH suq vedI xke nih.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

138

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

ikyaivwagtya
in:ikyH
icNmaZH
wavmi\gtSy
jatSy
m`eirvakMpv<inmRlalokSyavXymev inra]ytya mohtm: lIyte. y>evH lB\o mya
mohvaihnIivjyopay:.. 80..
_________________________________________________________________

l`gu`pyaRya\arwUtmmUtRmsHQyatdexH
xucEtNyaNvy$pH
VyH
ceit.
[T=HwUtH
Vygu`pyaRySv$pH
pUvRmhRdiw\ane
prmaTmin
&aTva
paiynyen
tdevagmsarpdwUtya|yaTmwaya
injxuaTmwavnaiwmuq$pe`
sivkLpSvsHvedn&anen
t=Evagmwaya\:v<ikr`apUvRkr`ainv<ikr`sH&dxRnmohp`sm=Rpir`amivxeblen
padaTmin yojyit. tdnNtrmivkLpSv$pe ae, y=a pyaRyS=anIymuaflain gu`S=anIyH
\vlTvH cawednyen har Ov, t=a pUvVygu`pyaRya AwednyenaTmEveit wavyto
dxRnmohaN\kar: lIyte. [it wava=R:.. 80.. A= madoTpadkcairZ-mohsH&aEroStIit
mTvapir&anaduplB\Sy xuaTmicNtam`e: r`a= jagtit k=_________________________________________________________________

_ror `e ktaRkmRiyano ivwag y pamto jto hova=I, ini*y icNma5 wavne pame
Ke Ane Ae rIte mi`nI jem jeno inmRz kax AkHpp`e vteR Ke Aeva te (icNma5 wavne
pamela) vne mohaH\kar inra]yp`ane lI\e AvXymev ly pame Ke.
e Aam Ke to mohnI senane tvano _pay meH mezo Ke.

wava=R:- Ahtwgvan Ane potano Aaa iny=I sman Ke vzI Ahtwgvan


mohrage riht hovane lI\e temnuH Sv$p ATyHt Sp Ke, te=I e v gu`pyaRyp`e te
(Ahtwgvanna) Sv$pne mn vDe =m sm le to ;;Aa je ;Aaa, Aaa' Aevo Aek$p
(k=Hict sx) i5kaizk vah te Ke, tenuH je Aek$p rhetuH cEtNy$p ivxe` te gu` Ke
Ane te vahmaH je `vt itreko te pyaRyo Ke'' Aem potano Aaa p` gu`
pyaRyp`e tene mn vDe QyalmaH Aave Ke. Ae rIte i5kaizk inj Aaane mn vDe QyalmaH
l{ne pKIjem motIAone Ane \ozaxne harmaH j AHtgRt krIne kevz harne `vamaH Aave Ke
temAapyaRyone Ane cEtNygu`ne AaamaH j AHtgRiwRt krIne kevz Aaane `taH
pir`amIpir`ampir`itna wedno ivkLp nax pamto jto hova=I v ini*y icNma5
wavne pame Ke Ane te=I moh (dxRnmoh) inra]y =yo =ko ivnax pame Ke.
e Aam Ke, to mohnI sena _pr ivjy mezvvano _pay meH aPt ky KeAem kuH.
80.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&antv&apn

139

A=EvH aPticNtam`erip me mado dSyuirit jagitR-

jIvo vvgdmoho _vlo tmPp`o sMmH.


jhid jid ragdose so APpa`H lhid suH.. 81..
jIvo Vypgtmoh _plB\vaHStvmaTmn: sMyk.
jhait yid rageaE s AaTmanH lwte xum.. 81..
Ovmupvi`RtSv$pe`opayen mohmpsayaRip sMygaTmtvmuplWyaip yid nam rageaE
inmURlyit tda xumaTmanmnuwvit. yid pun: punrip tavnuvtRte tda madtNZtya
lui~@txuaTmtvoplMwicNtarTnoNtStaMyit. Ato mya rageine\ayaTyNtH
jagirtVym.. 81..
_________________________________________________________________

yit-jIvo jIv: ktaR. ikHivix:. vvgdmoho xuaTmtvicitbN\kivnaixt-dxRnmoh:.


punrip ikHivix:. _vlo _plB\van &atvan. ikm. tH prmanNdEkSvwavaTmtvm. kSy
sHbiN\. APp`o injxuaTmn:. k=m. sMmH sMyk sHxyaidrihtTven jhid jid ragdose
xuaTmanuwUitl`vItragcairZitbN\kaE cairZmohsH&aE rageaE yid Tyjit so APpa`H
lhid suH s OvmwedrTZypir`to jIv: xubuEkSvwavmaTmanH lwte
_________________________________________________________________

hve, Ae rIte meH icHtami` aPt ky hova KtaH mad cor Ke Aem ivcarI g<t rhe
Ke:

v mohne krI dUr, AaSv$p sMyk pamIne,


e rage pirhre to pamto xuane. 81.

ANvya=R:- (Vypgtmoh:) je`e mohne dUr ky Ke Ane (sMyk AaTmn: tvH)


Aaana sMyk tvne (saca Sv$pne) (_plB\van) aPt kyu Ke Aevo (jIv:) v
(yid) e (rageaE) ragene (jhait) KoDe Ke, (s:) to te (xum AaTmanH) xu Aaane
(lwte) pame Ke.

!Ika:- Ae rIte je _paynuH Sv$p v`RvvamaH AauH te _pay vDe mohne dUr krIne p`,
sMyk Aatvne pamIne p`, e v ragene inmURz kre Ke, to xu Aaane Anuwve Ke.
(prHtu) e frI frIne temne Anusre Kerage$pe pir`me Ke, to madAa\Inp`ane lI\e
xuatvna Anuwv$p icHtami` cora{ jva=I AHtrmaH qed pame Ke. Aa=I mare ragene
!azva ma!e ATyHt g<t rhevuH yoGy Ke.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

140

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

A=aymevEko wgvi: SvymnuwUyopdixRto in:]eysSy parmai=Rk: pN=a [it mitH


VyvS=apyit-

sVve iv y ArhHta te` iv\a`e` qivdkMmHsa.


ika t\ovdesH i`Vvada te `mo teisH.. 82..
sveRip cahRNtSten iv\anen iptkmaxa:.
kTva t=opdexH inv<RtaSte nmSteWy:.. 82..

_________________________________________________________________

muo wvtIit. ikHc pUv &anki~DkayaH ;_vAogivsuo so qveid dehuBwvH duqH' [TyuH,
AZ tu ;jhid jid ragdose so APpa`H lhid suH' [it wi`tm, _wyZ mooiSt. ko
ivxe:. Tyurmah-tZ xuwaxuwyoinRyen smanTvH &aTva paCKue xuwrihte injSv$pe
iS=Tva moH lwte, ten kar`en xuwaxuwmU#Tvinrasa= &anki~Dka w~yte. AZ tu
Vygu`pyaRyEraSv$pH &aTva paUpe SvxuaTmin iS=Tva moH aPoit, tt: kar`a_________________________________________________________________

wava=R:- 80 mI ga=amaH dxaRvela _pay=I dxRnmohne dUr krIne A=aRt sMyGdxRn


aPt krIne je v xuaanuwUitSv$p vItragcair5na itbH\k ragene KoDe Ke, frIfrIne
ragewave pir`mto n=I, te j AwedrTn5ypir`t v xubuAekSvwav Aaane aPt
kre Kemu =ay Ke. te=I ve sMyGdxRn aPt krIne p`, sragcair5 pamIne p`, ragena
invar` ma!e ATyHt sav\an rhevuH yoGy Ke. 81.
hve, Aa j Aek (pUv ga=aAomaH v`Ro te j Aek), wgvHtoAe pote AnuwvIne
dxaRvelo 1in:]eysno parmai=Rk pH= KeAem mitne 2viS=t kre Ke:

Aht saE km t`o krI nax Ae j ivi\ vDe,


_pdex p` Aem j krI, inv<Rt =ya nmuH temne. 82.

ANvya=R:- (sveR Aip c) b\ay (AhRNt:) AhtwgvHto (ten iv\anen) te j


ivi\=I (iptkmaxa:) kmaxono (&anavr`Iyaid kmRwedono) y krIne t=a (t=a)
(ANyne p`) Ae j kare (_pdexH kTva) _pdex krIne (inv<Rta: te) mo paMya Ke. (nm:
teWy:) temne nmSkar ho.
_________________________________________________________________

1. in:]eys mo
2. viS=t init iS=r.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&antv&apn

141

yt:
qLvtItkalanuwUtkmv<y:
smSta
Aip
wgvNtStI=Rkra:,
karaNtrSyasHwvadsHwaivtEtenamunEvEken kare` p`H kmaxanaH SvymnuwUy, prmatya
preamPyayTyaimdanTve va mumuU`aH t=Ev tdupidXy, in:]eysm|yai]ta:. tto naNyTmR
invaR`SyeTyv\ayRte. Alm=va lipten. VyviS=ta mitmRm. nmo wgv:.. 82..
_________________________________________________________________

idymaaTmmU#Tvinrasa= &anki~Dka [Tyetavan ivxe:.. 81.. A= pUv Vygu`pyaRyEraSv$pH iv&ay pa=awUte SvaTmin iS=Tva sveRPyhRNto moH gta [it Svmnis
inyH kroit-sVve iv y ArhHta sveRip cahRNt: te` iv\a`e` Vygu`pyaRyE:
pUvRmhRTpir&anaTpa=awUtSvaTmavS=an$pe` ten pUvkare` qivdkMmHsa iptkmaxa
ivnaixtkmRweda
wUTva,
ika
t\ovdesH
Aho
wVya
Aymev
inyrTnZyaTmkxuaTmoplMwl`o momag naNy [TyupdexH kTva i`Vvada inv<Rta
AyanNtsuqen t<a jata:, te te wgvNt:. `mo teisH OvH momagRinyH kTva
]IkNdkNdacayRdevaStSmE injxuaTmanuwUitSv$pmomagaRy tdupdexkeWyohR tduwySv$paiwlai`: sNto ;nmoStu teWy' [Tynen pden nmSkarH kvRNtITyiway:.. 82.. A=
rTnZyara\ka Ov pua danpUjagu`xHsanmSkarahaR wviNt naNya [it k=yit_________________________________________________________________

!Ika:- AtIt kazmaH mx: ={ gyela smSt tI=krwgvHto, 1karaHtrno AsHwv


hovane lI\e jemaH Et sHwvtuH n=I Aeva Aa j Aek kar=I kmaxono y pote AnuwvIne,
(t=a) 2prmaPtp`ane lI\e wiv*ykaze ke Aa (vtRman) kaze ANy mumuuAone p` Ae j
kare teno (kmRyno) _pdex krIne, in:]eysne aPt =ya Ke ma!e invaR`no ANy (ko{)
magR n=I Aem nI =ay Ke. A=va, lap=I bs =aAo marI mit viS=t ={ Ke.
wgvHtone nmSkar ho.

wava=R:- 80 Ane 81 mI ga=amaH ka ma`e sMyGdxRn aPt krIne


vItragcair5na ivro\I ragene !azva A=aRt inyrTn5yak xuaanuwUitmaH lIn =vuH
te j Aek momagR Ke 5`e kaze bIe ko{ mono magR n=I. smSt AhtwgvHto Ae j mageR
mo paMya Ke Ane ANy mumuuAone p` Ae j magR _pdeXyo Ke. te wgvHtone nmSkar ho. 82.

_________________________________________________________________

1. karaHtr ANy kar. (kmRy Aek j kar=I =ay Ke, ANy kare =to n=I te=I te kmRyna
karmaH Et A=aRt bep`uH n=I.)
2. prmaPt prm AaPt prm ivaspa5. (tI=kr wgvHto svR& Ane vItrag hova=I prm
AaPt Ke, y=a=R _pdea Ke.)

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

142

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

A= xuaTmlawpirpiN=no mohSy SvwavH wUimka ivwavyit-

dVvaidOsu mU#o wavo jIvSs hvid moho i.


quBwid te`uCK~`o pPpa ragH v dosH va.. 83..
Vyaidkeu mU#o wavo jIvSy wvit moh [it.
uWyit tenavCKNn: aPy ragH va eH va.. 83..
yo ih Vygu`pyaRyeu pUvRmupvi`Rteu pItoNmkSyev jIvSy tvaitpil`o

_________________________________________________________________

dHs`sua puirsa `a`pha`a smGgciryT=a.


pUjasarirha da`Ss y ih te `mo teisH.. 7..
dHs`sua injxuaTmic$pinysMyvsa\ken mU#ZyaidpivHxitmlrihten
tva=R]anl`en dxRnen xua dxRnxua:. puirsa pua jIva:. punrip k=HwUta:.
`a`pha`a inpragSvsHvedn&ansa\ken vItragsvR&`ItprmagmaWyasl`&anen \ana:
sm=aR:
aE#a
&an\ana:.
pun
k=HwUta:.
smGgciryT=a
inivRkarinlaTmanuwUitl`inycairZsa\kenacaraidxaki=tmUlorgu`anuanaid$pe`
cairZe` smg/a: pirpU`aR: smg/cairZS=a: pUjasarirha Vywavl`pUja gu`xHsa
sTkarStyorhaR yoGya wviNt. da`Ss y
_________________________________________________________________

hve xualawno 1pirpH=I je moh teno Svwav Ane karo (wedo) kre Ke:

aidke mU# wav vteR vne, te moh Ke


te moh=I AaCK ragI-eI ={ oiwt bne. 83.

ANvya=R:- (jIvSy) vne (Vyaidkeu mU#: wav:) aidk ive je mU# wav (
gu`pyaRy ive je mU#ta$p pir`am) (moh: [it wvit) te moh Ke (ten AvCK:)
tena=I AaCKaidt vtRto =ko v (ragH va eH va aPy) rag A=va ene pamIne (uWyit)
uB\ =ay Ke.

!Ika:- \tUro pI\ela ma`snI mafk, vne je pUveR v`RvelaH gu`pyaRyo ive 2tv
Aitpil` mU# wav te qreqr moh Ke. te moh=I inj

_________________________________________________________________

1. pirpH=I x5u va!paDu lu!aro.


2. tv Aitpil` tvnI Aitpi (AaiPt, A&an, Asmj`, Ain`Ry) jenuH l`
Ke Aevo.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&antv&apn

143

mU#o wav: s qlu moh:. tenavCKNnaTm$p: sNnymaTma prVymaTmVyTven


prgu`maTmgu`tya prpyaRyanaTmpyaRywaven itp>man:, $##trsHSkartya
prVymevahrhpaddano, dG\eiNya`aH icvxenaEteip vitRtEto, ictaicteu
ivyeu rageavupi}l*y, curtraMwowarSyaht: setubN\ [v e\a ivdayRma`o intraH
owmupEit. Ato mohragewedaiTZwUimko moh:.. 83..
_________________________________________________________________

ih danSy c ih Sf!H te te pUvrTnZya\ara:. `mo teisH nmSteWy [it nmSkarSyaip t Ov


yoGya:.. 7.. OvmaPtaTmSv$pivye mU#Tvinrasa= ga=asken itIy&an-ki~Dka gta.
A= xuaTmoplMwitpwUtmohSy Sv$pH wedaH itpadyit-dVvaidOsu xuaTmaidVyeu,
teaH Vya`amnNt&ana>iStTvaidivxesamaNyl`gu`eu, xuaTmpir`itl`isTvaidpyaRyeu
c y=asHwvH pUvaRpvi`Rteu v"yma`eu c mU#o wavo Oteu pUvVygu`pyaRyeu
ivprItaiwinvex$pe` tvsHxyjnko mU#o wav: jIvSy hvid moho i [T=HwUto wavo
jIvSy dxRnmoh [it wvit. quBwid te`uCK~`o ten dxRnmohenavCKNno JiMpt:
sNnuiwtaTmtvivprIten owe` owH Sv$pclnH ivpyRyH gCKit. ikH kTva. pPpa ragH v
dosH va inivRkarxuaTmno ivprItimaineiNyivyeu hRivad$pH cairZmohsH&H rageH va
aPy ceit. Anen ikmuH wvit. moho dxRnmoho rageyH cairZmoheit iZwUimko moh
[it.. 83.. A= du:qhetuwUtbN\Sy kar`wUta ragemoha inmURlnIya [TyaFoyit_________________________________________________________________

$p AaCKaidt hova=I Aa Aaa prne Svp`e, prgu`ne Svgu`p`e Ane prpyaRyone


SvpyaRyp`e smneAHgIkar krIne, Ait $# =yela 1d#tr sHSkarne lI\e prne j itidn
(hHmexaH) g/h` krto, 2dG\ (bzI) iyonI ic vxe 3AEtmaH p` Et vtaRvto,
4
ictAict ivyomaH ragene pamIne, Aitcur jzsmUhna veg=I har pamta
p
setubH\nI mafk 6i\a ivdairt =to ATyHt ow pame Ke. Aa=I moh, rag ne eAe wedone
lI\e moh 5` karno Ke. 83.
_________________________________________________________________

1. #tr bhu #
2. dG\ bzI hlkI xaipt. (;dG\' Ae itrSkarvack xBd Ke.)
3. iyivyomaHpda=maH ;Aa sara ne Aa nrsa' AevuH Et n=I KtaH TyaH p` mohaCKaidt v
saranrsa$p Et wuH kre Ke.
4. ictAict gmtaA`gmta
p. setubH\ pul
6. i\a ivdairt be wagmaH qHiDt

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

144

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

A=ainkayRkar`Tvmiw\ay iZwUimkSyaip mohSy ymasUZyit-

mohe` v rage` v dose` v pir`dSs jIvSs.


jayid ivivho bH\o tMha te sHqv[dVva.. 84..
mohen va rage` va ee` va pir`tSy jIvSy.
jayte iviv\o bN\StSmae: sHpiytVya:.. 84..
OvmSy tvaitpiinmIiltSy, mohen va rage` va ee` va pir`tSy,
t<`p!lavCKNngtRsHgtSy kre`uknIgaZasSy itirddxRnotiv\aivtSy c
isN\urSyev, wvit nam nanaiv\o bN\:. ttomI AinkayRkair`o mumuu`a mohragea:
sMyiGmURlkaH kiTva p`oya:.. 84..
_________________________________________________________________

mohe` v rage` v dose` v pir`dSs jIvSs mohragepir`tSy mohaidrihtprmaTmSv$ppir`itCyutSy bihmuRqjIvSy jayid ivivho bH\o xuopyogl`o
wavmoStlen jIvdexkmRdexanamTyNtiv}leo Vymo:, [T=HwUtVywavmoa-il`:
svRkaropadeywUtSvawaivksuqivprItSy narkaiddu:qSy kar`wUto iviv\bN\o jayte. tMha
te sHqv[dVva
_________________________________________________________________

hve, 5`e karna mohne Ain kayRnuH kar` khIne teno (5`e karna mohno) y
krvanuH sU5ara khe Ke:

re moh$p va rag$p va epir`t vne


iv\iv\ =aye bH\, te=I svR te yyoGy Ke. 84.

ANvya=R:- (mohen va) moh$pe, (rage` va) rag$pe (ee` va) A=va e$pe
(pir`tSy jIvSy) pir`mta vne (iviv\: bN\:) iviv\ bH\ (jayte) =ay Ke
(tSmat) te=I (te) temne (mohragene) (sHpiytVya:) sHpU`R rIte y krvayoGy Ke.

!Ika:- Ae rIte tvAitpi=I (vStuSv$pna A&an=I) ibDa{ gyela, moh$pe


va rag$pe va e$pe pir`mta Aa vneFasna =r=I #Hkayela qaDano sHg krta ha=InI
mafk, ha=`I$pI kU!`Ina ga5maH Aas ha=InI mafk Ane ivro\I hStIne deqtaH _Xkera{ne
(tena trf) doDta ha=InI mafknanaiv\ bH\ =ay Ke ma!e mumuuAe Ain kayR krnara Aa
moh, rag Ane ene brabr inmURz nax =ay Ae rIte pavvayoGy (y krvayoGy) Ke.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&antv&apn

14p

A=amI AmIiwilREplWyovNt Ov inxuMwnIya [it ivwavyit-

Ae Aj\agh`H k`awavo y itirym`uOsu.


ivsOsu y PpsHgo mohSsedai` ilHgai`.. 85..
A=eR Ay=ag/h`H k`awav ityRmnujeu.
ivyeu c so mohSyEtain ilain.. 85..

_________________________________________________________________

yto ragemohpir`tSy jIvSyeT=HwUto bN\o wvit tto ragaidrihtxuaTm|yanen te


ragemoha sMyk piytVya [it taTpyRm.. 84.. A= SvkIySvkIyilE rage-mohan
&aTva
_________________________________________________________________

wava=R:- (1) ha=Ine pkDva ma!e Fas=I #aHkelo qaDo bnavvamaH Aave Ke ha=I TyaH
qaDo hovana A&anne lI\e te qaDa _pr jtaH temaH pDe Ke Ane Ae rIte pkDa{ y Ke. (2)
vzI ha=Ine pkDva ma!e, xIqvelI ha=`I moklvamaH Aave Ke tena deh Tyena ragmaH fsataH
ha=I pkDa{ y Ke. (3) ha=Ine pkDvanI 5I rIt Ae Ke ke te ha=I same pazelo bIe
hStI moklvamaH Aave Ke Ane pelo ha=I Aa xIqvI moklela hStI same lDva tenI paKz
doDtaH pkDnaraAonI zmaH fsa{ y KepkDa{ y Ke.
_pyuR rIte je ha=I (1) A&an=I, (2) rag=I ke (3) e=I Anek karna bH\nne
pame Ke. tem v (1) moh=I, (2) rag=I ke (3) e=I Anek karna bH\nne pame Ke. ma!e
moa=Ae mohrageno pUrepUrI rIte mUzmaH=I y krvo e{Ae. 84.
hve, Aa ragemohne Aa ilHgo vDe (hvenI ga=amaH khevamaH AavtaH icol`o vDe)
AozqIne _dwvtaH veHt j marI naqvayoGy Ke Aem kre Ke:

A= t`uH Ay=ag/h`, k`a mnuj-itycmaH,


ivyo t`o vzI sHg, -ilHgo `vaH Aa mohnaH. 8p.

ANvya=R:- (A=eR Ay=ag/h`H) pda=RnuH Ay=ag/h` (A=aRt pda=ne jem Ke tem


sTy Sv$pe n mantaH temna ive ANy=a smj`) (c) Ane (ityRmnujeu k`awav:)
itycmnu*yo Tye k`awav, (ivyeu sHg: c) t=a ivyono sHg (A=aRt [ ivyo
Tye Iit Ane Ain ivyo Tye AIit)(Otain) Aa (mohSy ilHgain) mohnaH ilHgo
Ke.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

146

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

A=aRnamya=at+yitpya
ityRGmnu*yeu
eaheR*vip
ka~ybua
c
mohmwIivysen ragmnwIivyaITya eimit iZiwilREri\gMy Jigit sHwvip
iZwUimkoip moho inhNtVy:.. 85..
A= mohp`opayaNtrmalocyit-

ij`sT=ado Ae pqadIihH buJdo i`yma.


qIyid mohovcyo tMha sT=H smi\dVvH.. 86..
_________________________________________________________________

y=asHwvH t Ov ivnaxiytVya [Tyupidxit-Ae Aj\agh`H xuaTmaidpda=eR


y=aSv$piS=teip ivprItaiwinvex$pe`ay=ag/h`H k`awavo y xuaTmopliB\l`prmopeasHymaiprIt: k`awavo dyapir`am A=va Vyvhare` k`aya Awav:. keu
ivyeu. m`uvitirOsu mnu*yityRGjIveu [it dxRnmohicm. ivsOsu y PpsHgo
inivRysuqaSvadrihtbihraTmjIvanaH mno&amno&ivyeu c yosaE keR` s: sHsgRStH
va ITyIitilaWyaH cairZmohsH&o
_________________________________________________________________

!Ika:- 1pda=nI Ay=at=p`e itpi vDe Ane itycmnu*yo 2eayoGy hova KtaH
p` temna Tye karu~ybui vDe mohne (AozqIne), [ ivyonI Aasi vDe ragne
(AozqIne) Ane Ain ivyonI AIit vDe ene (AozqIne)Aem 5` ilHgo vDe (5`
karna mohne) AozqIne Aekdm pjtaH veHt j 5`e karno moh h`I naqvayoGy Ke (
n krvayoGy) Ke.

wava=R:- mohna 5` wed KedxRnmoh, rag Ane e. pda=na y=a=R Sv$p=I


ivprIt maNyta t=a ityco ne mnu*yo Tye tNmyp`e k`awav te dxRnmohnaH ic Ke, [
ivyomaH Iit te ragnuH ic Ke Ane Ain ivyomaH AIit te enuH ic Ke. Aa ico=I
5`e karna mohne AozqIne mumuuAe teno tTkaz nax krvo yoGy Ke. 8p.
hve mohy krvano _payaNtr (ANy _pay) ivcare Ke:

xao vDe TyAaid=I `to je A=Rne,


tsu moh pame nax iny xa sm|yynIy Ke. 86.

_________________________________________________________________

1. pda=nI Ay=at=p`e itpi pda= jeva n=I teva temne smjva A=aRt ANy=a Sv$pe
temne AHgIkar krva te
2. eayoGy ma5 ekwavea&atap`em|yS=wave deqvayoGy

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&antv&apn

147

ijnxaad=aRn TyaidiwbuR|ymanSy inymat.


Iyte mohopcy: tSmat xaH sm|yetVym.. 86..
yiTkl Vygu`pyaRySvwavenahRto &anadaTmnSt=a&anH mohp`opayTven ak
itpH, tt qlUpayaNtrimdmpete. [dH ih iviht=mwUimkasHkm`Sy svR&op&tya
svRtoPybai\tH xaBdH ma`makMy kIDtStTsHSkarSf!IktivixsHvednxisHpd:
sdydyanHdodweddaiyna Tye`aNyen va tdivroi\na ma`jaten

_________________________________________________________________

rageaE c &ayete ivveikiw:, ttStTpir&ananNtrmev inivRkarSvxuaTmwavnya ragemoha


inhNtVya [it sUZa=R:.. 85.. A= Vygu`pyaRypir&anawave moho wvtIit yduH pUv
td=RmagmaWyasH karyit. A=va Vygu`pyaRyTvErhRTpir&anadaTmpir&anH wvtIit yduH
tdaTmpir&animmmagmaWyasmpet [it patinkayH mnis \<Tva sUZimdH itpadyitij`sT=ado Ae pqadIihH buJdo i`yma ijnxaaTskaxaCKuaTma-idpda=aRn
Tyaid_________________________________________________________________

ANvya=R:- (ijnxaat) ijnxa ara (Tyaidiw:) Tyaid ma`o=I

(A=aRn) pda=ne (bu|ymanSy) `narne (inymat) inym=I (mohopcy:) 1mohopcy


(Iyte) y pame Ke, (tSmat) te=I (xaH) xa (sm|yetVym) sMyk kare
AWyasvayoGy Ke.

!Ika:- gu`pyaRySvwave Ahtna &an ara AaanuH te karnuH &an mohyna


_pay trIke je =m (80 mI ga=amaH) itpaidt krvamaH AauH htuH, te qreqr Aa (nIce
khela) _payaNtrnI Apea raqe Ke. (te _payaNtr xo Ke te khevamaH Aave Ke:)
je`e =m wUimkamaH gmn kyu Ke Aeva vne, je 2svR&op& hova=I svR kare
Abai\t Ke Aeva xaBd ma`ne (]utma`ne) a krIne IDa krtaH, tena sHSkar=I
ivix 3sHvednxi$p sHpda g! krtaH, 4sdy jnona dyne AanHdna p_dwed denara
Ty ma` vDe A=va 6tena=I Aiv ANy
_________________________________________________________________

1. mohopcy mohno _pcy. (_pcysHcy #glo.)


2. svR&op& svR&e SvyH `eluH (Ane kheluH)
3. sHvedn &an
4. sdy wavuk samana wavone ke lag`Ine sm xknar xamaH je vqte je wavno
sHg hoy te wavne dymaH g/hnar bu\ pHiDt.
p. _dwed Sfur` g!ta f`ga Jra fuvara.
6. tena=I Ty ma`=I

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

148

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

tvt: smStmip vStujatH piriCKNdt: Iyt OvatvaiwinvexsHSkarkarI mohopcy:.


Ato
ih
mohp`e
prmH
xBdb/opasnH
wav&anavMw#Iktpir`amen
sMyg\IymanmupayaNtrm.. 86..
A= k=H jEneNe xBdb/i` ikla=aRnaH VyviS=itirit ivtkRyit-

dVvai` gu`a teisH pjaya As~`ya wi`ya.


tesu gu`pjya`H APpa dVv i _vdeso.. 87..
Vyai` gu`aSteaH pyaRya A=RsH&ya wi`ta:.
teu gu`pyaRya`amaTma VyimTyupdex:.. 87..

_________________________________________________________________

ma`EbuR|ymanSy janto jIvSy inymaiyat. ikH flH wvit. qIyid mohovcyo


duriwinvexsHSkarkarI mohopcy: Iyte lIyte yH yait. tMha sT=H smi\dVvH tSmaCKaH
sMyg|yetVyH p@nIyimit. t>=a-vItragsvR&`Itxaat ;Ogo me sSsdo APpa' [Tyaid
prmaTmopdexk]ut&anen tavdaTmanH janIte kiVy:, tdnNtrH ivixaWyasvxen
prmsmai\kale ragaidivkLprihtmansTye` c tmevaTmanH piriCKni, t=Evanumanen va.
_________________________________________________________________

ma`smUh vDe 1tvt: smSt vStuma5ne `taH, 2AtvAiwinvexna sHSkar krnaro


mohopcy y pame j Ke. ma!e mohno y krvamaH, prm xBdb/nI _pasnano wav&anna
AvlHbn vDe # krela pir`am=I sMyk kare AWyas krvo te _payaNtr Ke. (je pir`am
wav&anna AvlHbn vDe #Ik<t hoy Aeva pir`am=I ]utno AWyas krvo te mohy
krvamaH _payaNtr Ke.) 86.
hve ijneHna xBdb/maH A=nI vS=a (pda=nI iS=it) k{ rIte Ke te ivcare Ke:

o, gu`o ne pyRyo saE ;A=R' sH&a=I kaH


gu`-pyRyono Aatma Ke ijn-_pdexmaH. 87.

ANvya=R:- (Vyai`) o, (gu`a:) gu`o (teaH pyaRya:) Ane temna pyaRyo


(A=RsH&ya) ;A=R' nam=I (wi`ta:) kaH Ke (teu) temaH, (gu`pyaRya`am AaTma Vym)
gu`pyaRyono Aaa Ke (A=aRt gu`o Ane pyaRyonuH Sv$psv j Ke, teAo iw
vStu n=I) ([it _pdex:) Aem (ijneHno) _pdex Ke.
_________________________________________________________________

1. tvt: y=a=R Sv$pe


2. AtvAiwinvex y=a=R vStuSv$p=I ivprIt Aiway

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&antv&apn

149

Vyai` c gu`a pyaRya Aiw\eywedePyiw\anaweden A=aR:. tZ gu`pyaRyainy^it


gu`pyaRyrE yRNt [it va A=aR Vyai`, Vya~ya]yTveney^it VyEra]ywUtrE yRNt [it va A=aR
gu`a:, Vyai` kmpir`ameney^it VyE: kmpir`amenayRNt [it va A=aR: pyaRya:. y=a ih
suv` pIttadIn gu`an k~Dlad pyaRyainyit tEryRma`H va A= VyS=anIyH, y=a c
suv`Rma]yTveney^it tena]ywUtenayRma`a va A=aR:
_________________________________________________________________

t=a ih-AZEv dehe inynyen xubuEkSvwav: prmaTmaiSt. kSmaeto:.


inivRkarSvsHvednTyTvat suqaidvt [it, t=EvaNyeip pda=aR y=asHwvmagmaWyasbloTpTye`anumanen va &ayNte. tto moai=Rna wVyenagmaWyas: ktRVy [it taTpyRm..
86.. A= Vygu`pyaRya`am=RsH&aH k=yit-dVvai` gu`a teisH pjaya As~`ya wi`ya
Vyai` gu`aSteaH Vya`aH pyaRya ZyoPy=RsH&ya wi`ta: ki=ta A=RsH&a wvNtITy=R:. tesu
teu iZu Vygu`pyaRyeu m|ye gu`pjya`H APpa gu`pyaRya`aH sHbH\I AaTma Svwav:. k: [it
p<e. dVv i _vdeso Vymev Svwav [Tyupdex:, A=va VySy k: Svwav [it p<e
gu`pyaRya`amaTma
_________________________________________________________________

!Ika:- o, gu`o Ane pyaRyomaH Aiw\eywed hova KtaH Aiw\anna Awed vDe teAo
;A=R' Ke (A=aRt o, gu`o Ane pyaRyomaH vaCyno wed hova KtaH vackmaH wed n raqIAe
to ;A=R' Aeva Aek j vack (xBd) =I Ae 5`e Aozqay Ke). temaH (Ae o, gu`o ne
pyaRyo m|ye), jeAo gu`one Ane pyaRyone pamea krephce Ke A=va jeAo gu`o Ane
pyaRyo vDe pmaya krayphcay Ke Aeva ;A=' te o Ke, jeAo one Aa]y trIke
pamea krephce Ke A=va jeAo Aa]ywUt o vDe pmaya krayphcay Ke Aeva
;A=' te gu`o Ke, jeAo one mpir`am=I pamea krephce Ke A=va jeAo o vDe
mpir`am=I (me =ta pir`amne lI\e) pmaya krayphcay Ke Aeva ;A=' te pyaRyo
Ke.
jem S=anIy ( sman, na aHt$p) suv`R pIzax vgere gu`one Ane kuHDz
vgere pyaRyone pamea krephce Ke A=va (suv`R) temna vDe (pIzax vgere gu`o Ane
kuHDz vgere pyaRyo vDe) pmaya krayphcay Ke te=I S=anIy suv`R ;A=R' Ke, jem
pIzax vgere gu`o suv`Rne Aa]y trIke pamea krephce Ke A=va (teAo) Aa]ywUt
suv`R vDe pmaya kray
_________________________________________________________________

;%' \atumaH=I ;A=R' xBd bNyo Ke. ;%' Ae!le pamvuH, a krvuH, phcvuH, jvuH. ;A=R' Ae!le
(1) je pamea krephce te, A=va (2) jene pmaya krayphcay te.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

1p0

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

pIttadyo gu`a:, y=a c suv` kmpir`ameney^it ten kmpir`amenayRma`a va A=aR:


k~Dlady: pyaRya:. OvmNyZaip. y=a cEteu suv`RpIttaidgu`k~DlaidpyaRyeu
pIttaidgu`k~DlaidpyaRya`aH suv`aRdp<=GwavaTsuv`RmevaTma t=a c teu Vygu`pyaRyeu
gu`pyaRya`aH Vyadp<=GwavadVymevaTma.. 87..

_________________________________________________________________

Ov Svwav [it. A= ivStr:-AnNt&ansuqaidgu`an t=EvamUtRTvatIiNyTv-isTvaidpyaRyaH


[yitR gCKit pir`mTya]yit yen kar`en tSmad= w~yte. ikm. xuaTmVym.
tCKuaTmVyma\arwUtimy^it gCKiNt pir`mNTya]yiNt yen kar`en tto=aR w~yNte. ke te.
&anTvisTvaidgu`pyaRya:. &anTvisTvaidgu`pyaRya`amaTma Svwav: k [it p<e
xuaTmVymev Svwav:,
_________________________________________________________________

phcay Ke te=I pIzax vgere gu`o ;A=' Ke, Ane jem kuHDz vgere pyaRyo suv`Rne
mpir`am=I pamea krephce Ke A=va (teAo) suv`R vDe mpir`am=I pmaya
krayphcay Ke te=I kuHDz vgere pyaRyo ;A=' Ke, tem 1ANy5 p` Ke (A=aRt Aa aHtnI
mafk svR gu`pyaRyomaH p` smjvuH).
vzI jem Aa suv`R, pIzax vgere gu`o Ane kuHDz vgere pyaRyomaH (Aa 5`maH),
pIzax vgere gu`onuH Ane kuHDz vgere pyaRyonuH suv`R=I Ap<=kp`uH hova=I temno
(
pIzax vgere gu`ono Ane kuHDz vgere pyaRyono) suv`R j Aaa Ke, tem te gu`pyaRyomaH
gu`pyaRyonuH =I Ap<=kp`uH hova=I temno j Aaa Ke (A=aRt j gu`o Ane
pyaRyono AaaSv$psvRSvsv Ke).
wava=R:- 86 mI ga=amaH kuH htuH ke ijnxaono sMyk AWyas mohyno _pay Ke.
Ah te ijnxaomaH pda=nI xI rIte vS=a khI Ke te sHepmaH dxaRuH Ke. ijneHdeve kuH Ke
keA= (pda=) Ae!le o, gu`o Ane pyaRyo. Ae isvay ivmaH bIuH kaH{ n=I. vzI Ae
5`maH, gu`o Ane pyaRyono Aaa (temnuH svRSv) j Ke. Aam hova=I ko{ na gu`o
Ane pyaRyo ANy na gu`o Ane pyaRyo$pe AHxe p` =ta n=I, svR o potpotana gu`
pyaRyomaH rhe Ke.AavI pda=nI iS=it mohyna inimwUt piv5 ijnxaomaH khI Ke. 87.
_________________________________________________________________

1. jem suv`R pIzax vgerene Ane kuHDz vgerene pame Ke A=va pIzax vgere Ane kuHDz vgere vDe
pmay Ke (A=aRt pIzax vgere Ane kuHDz vgere suv`Rne pame Ke) te=I suv`R ;A=R' Ke. tem
;A=R' Ke jem pIzax vgere Aa\arwUt suv`Rne pame Ke A=va Aa\arwUt suv`R vDe pmay Ke
(A=aRt Aa\arwUt suv`R pIzax vgerene pame Ke) te=I pIzax vgere ;A=' Ke, tem gu`o ;A='
Ke jem kuHDz vgere suv`Rne mpir`am=I pame Ke A=va suv`R vDe mpir`am=I pmay Ke (A=aRt
suv`R kuHDz vgerene mpir`am=I pame Ke) te=I kuHDz vgere ;A=' Ke, tem pyaRyo ;A=' Ke.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )
A=EvH
Vyaparyit-

&antv&apn

mohp`opaywUtijneropdexlaweip

1p1
pukaro=RikyakarIit

paEH

jo mohragdose i`h`id _vlBw jo~hmuvdesH.


so sVvduqmoqH pavid Aicre` kale`.. 88..
yo mohrageaihiNt _plWy jEnmupdexm.
s svRdu:qmoH aPnoTyicre` kalen.. 88..
[h ih aFIyis sdajvHjvp=e k=mPymuH smuplWyaip jEnerH
inixttrvair\arap=S=anIymupdexH y Ov mohragea`amupir #trH inpatyit s Ov
iniqldu:qpirmoH

_________________________________________________________________

A=va xuaTmVySy k: Svwav [it p<e pUvgu`pyaRya Ov. OvH


xeVygu`pyaRya`amPy=RsH&a boVyeTy=R:.. 87.. A= dulRwjEnopdexH lB|vaip y Ov
mohrageaihiNt s Ovaxedu:qyH aPotITyavedyit-jo mohragdose i`h`id y Ov
mohrageaihiNt. ikH kTva. _vlBw _plWy aPy. km. jo~hmuvdesH jEnopdexm. so
sVvduqmoqH pavid s svRdu:qmoH aPoit. ken. Aicre` kale` Stokkaleneit. t>=aOkeiNyivkleiNypeiNyaiddulRwprHprya
jEnopdexH
aPy
mohrageivl`H
injxuaTminlanuwUitl`H inysMyTv_________________________________________________________________
1

hve, Ae rIte mohyna _paywUt ijnerna _pdexnI ai =va KtaH p` purua=R


A=RiyakarI Ke te=I purua=R kre Ke:

je pamI ijn-_pdex h`to rag-e-ivmohne,


te v pame ALp kaze svRdu:qivmone. 88.

ANvya=R:- (y:) je (jEnm _pdexm) ijnna _pdexne (_plWy) pamIne


(mohragean) mohragene (inhiNt) h`e Ke, (s:) te (Aicre` kalen) ALp kazmaH
(svRdu:qmoH aPnoit) svR du:q=I mu =ay Ke.

!Ika:- Aa Ait dIFR, sda _Tpatmy sHsarmagRmaH ko{ p` kare ijnerdevna Aa


tI"` Ais\ara sman _pdexne pamIne p` je mohrage _pr Ait #p`e teno har kre
Ke te j 2imev smSt du:q=I pirmu =ay Ke, ANy (ko{)
_________________________________________________________________

1. A=RiyakarI yojnwUt iyano (svRdu:qpirmono) krnar


2. imev jldI j trt j xIF/mev.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

1p2

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

imevaPoit, napro Vyapar: krvalpai`irv. At Ov svaRrMwe` mohp`ay pukare


inIdaim.. 88..
A= Svprivvekiserev mohp`H wvtIit Svprivwagisye ytte-

`a`PpgmPpa`H prH c dVv`aihsHbH.


ja`id jid i`CKydo jo so mohqyH k`id.. 89..
&anaTmkmaTmanH prH c VyTvenaiwsHbm.
janait yid inyto y: s mohyH kroit.. 89..

_________________________________________________________________

&anyaivnawUtH vItragcairZsH&H inixtqH y Ov mohragexZU`amupir #trH patyit s


Ov parmai=RkanaklTvl`suqivl`anaH du:qanaH yH krotITy=R:.. 88.. OvH
Vygu`pyaRyivye mU#Tvinrakr`a= ga=a!ken t<tIy&anki~Dka gta. A=
SvpraTmnoweRd&anat mohyo wvtIit &apyit-`a`PpgmPpa`H prH c dVv`aihsHbH
ja`id jid &anaTmk_________________________________________________________________

apar smSt du:q=I pirmu krto n=Iha=maH trvarvaza mnu*ynI mafk. (jem mnu*yna
ha=maH tI"` trvar hova KtaH p` e te mnu*y x5uAo pr Ait er=I teno har kre Ke to
j te x5usHbH\I du:q=I mu =ay Ke, ANy=a nih, tem Aa Anaid sHsarmaH mhawaGy=I
ijnerdevna _pdex$p tI"` trvar pamva KtaH p` e v mohrag e$p x5uAo pr
Ait #ta=I teno har kre Ke to j te svR du:q=I mu =ay Ke, ANy=a nih.) ma!e j svR
AarHw=I (yTn=I) mohno y krva ma!e huH purua=Rno Aa]y kruH KuH. 88.

hve, Svprna ivveknI (wed&annI) isi=I j mohno y ={ xke Ke te=I Sv


prna ivwagnI isi ma!e yTn kre Ke:

je &an$p inj Aane, prne vzI iny vDe


Tv=I sHb `e, mohno y te kre. 89.

ANvya=R:- (y:) je (inyt:) iny=I (&anaTmkm AaTmanH) &anak Aeva


potane (c) Ane (prH) prne (VyTven AiwsHbm) inj inj Tv=I sHb (sHyu)
(yid janait) `e Ke, (s:) te (mohyH kroit) mohno y kre Ke.
_________________________________________________________________

apar _>og iya.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&antv&apn

1p3

y Ov SvkIyen cEtNyaTmken VyTvenaiwsHbmaTmanH prH c prkIyen y=oicten


VyTvenaiwsHbmev inyt: piriCKni, s Ov sMygvaPtSvprivvek: sklH mohH
pyit. At: Svprivvekay ytoiSm.. 89..
A= svR=a Svprivvekisiragmto iv\atVyeTyupsHhrit-

tMha ij`mGgado gu`eihH AadH prH c dVvesu.


AiwgCKdu i`MmohH [CKid jid APp`o APpa.. 90..
tSmaijnmagaRdgu`EraTmanH prH c Vyeu.
AiwgCKtu inmhimCKit y>aTmn AaTma.. 90..

_________________________________________________________________

maTmanH janait yid. k=HwUtm. SvkIyxucEtNyVyTvenaiwsHbH, n kevlmaTmanm, prH c


y=oictcetnacetnprkIyVyTvenaiwsHbm. kSmat. i`CKydo inyt: inynyanukUlH
_________________________________________________________________

!Ika:- je iny=I potane 1SvkIy cEtNyak Tv=I sHb (sHyu) Ane prne

prkIy 3y=oict Tv=I sHb j `e Ke, te j (v), sMykp`e Svprna ivvekne je`e
a ky Ke Aevo, skz mohno y kre Ke. ma!e Svprna ivvekne ma!e huH yTnxIl KuH. 89.
hve, svR kare Svprna ivveknI isi Aagm=I krvayoGy Ke Aem _psHhar kre Ke:

te=I yid v [CKto inmhta inj Aane,


ijnmagR=I o mh `o Sv-prne gu` vDe. 90.

ANvya=R:- (tSmat) ma!e (Svprna ivvek=I mohno y krI xkato hova=I)


(yid) e (AaTma) Aaa (AaTmn:) potane (inmhH) inmhp`uH ([CKit) [CKto hoy, to
(ijnmagaRt) ijnmagR ara (gu`E:) gu`o vDe (Vyeu) omaH (AaTmanH prH c) Sv Ane
prne (AiwgCKtu) `o (A=aRt ijnagm ara ivxe gu`o vDe AnHt omaH=I ;Aa Sv Ke
ne Aa pr Ke' Aem ivvek kro).
_________________________________________________________________

1. SvkIy potanuH
2. prkIy parkuH
3. y=oict y=ayoGycetn ke Acetn. (pudglaid o prkIy Acetn Tv=I sHyu Ke Ane
ANy AaaAo prkIy cetn Tv=I sHyu Ke.)

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

1p4

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

[h qLvagmingidte*vnNteu gu`eu kEidgu`ErNyyogVyvCKedktyasa\ar`tamupaday ivxe`tamupgtErnNtayaH VysHttaE SvprivvekmupgCKNtu mohha`v`buyo


lB\v`aR:. t=a ih-yiddH sdkar`tya Svt:ismNtbRihmuRqkaxxailtya
SvprpirCKedkH mdIyH mm nam cEtNymhmnen ten smanjatIymsmanjatIyH va
VymNydphay mmaTmNyev vtRmanenaTmIymaTmanH skliZkalkilt\/aEVyH VyH janaim. OvH
_________________________________________________________________

wed&anmai]Ty. jo y: ktaR so s mohqyH k`id inmhprmanNdEkSvwavxuaTmno


ivprItSy mohSy yH krotIit sUZa=R:.. 89.. A= pUvRsUZe yduH Svprwediv&anH tdagmt:
istIit itpadyit-tMha ij`mGgado ySmadevH wi`tH pUv Svprwediv&anad mohyo
wvit, tSmaTkar`aijnmagaRijnagmat gu`eihH gu`E: AadH AaTmanH, n kevlmaTmanH prH c
prVyH c. keu m|ye. dVvesu xuaTmaidDVyeu AiwgCKdu AiwgCKtu janatu. yid ikm.
i`MmohH [CKid jid inmhwavimCKit yid cet. s k:. APpa AaTma. kSy
_________________________________________________________________

!Ika:- mohno y krva Tye 1v` buivaza bu\jno Aa jgtmaH Aagmne ive

khela AnHt gu`omaH=I ko{k gu`o vDeke je gu`o 2ANy sa=e yog riht hova=I Asa\ar`p`uH
\ar` krIne ivxe`p`ane paMya Ke temna vDeAnHt 3sHtitmaH Svprna ivvekne pamo.
(A=aRt mohno y krva [CKta pHiDt jno AagmmaH khela AnHt gu`omaH=I Asa\ar` Ane
iwNnl`wUt gu`o vDe AnHt prHpramaH ;Aa Sv Ke Ane Aa pro Ke' Aevo ivvek
kro). te Aa ma`e:
4
st Ane pAkar` hova=I Svt:is, AHtmuRq Ane bihmuRq kaxvazuH hova=I SvprnuH
&aykAevuH je Aa, marI sa=e sHbH\vazuH, maH cEtNy tena vDeke je (cEtNy) smantIy
A=va AsmantIy ANyne KoDIne mara AaamaH j vteR Ke tena vDehuH potana Aaane
6
skz i5kaze \/uvTv \rtuH `uH KuH. Ae
_________________________________________________________________

1. v` #ztI Aiwmuq rt.


2. ke!lak gu`o ANy o sa=e sHbH\ riht hovane lI\e A=aRt ANy omaH nih hovane lI\e
Asa\ar` Ke Ane te=I ivxe`wUtiwl`wUt Ke temna vDe onuH iwp`uH nI krI xkay
Ke.
3. sHtit prHpra smUh.
4. st hyatIvazuH savazuH AiStTvvazuH st$p.
p. Akar` jenuH ko{ kar` n hoy AevuH Ahetuk. (cEtNy st Ane Ahetuk hovane lI\e pota=I j
is Ke.)
6. skz AaquH smSt inrvxe. (Aaa ko{ kazne bakI raQya ivna Aaqay 5`e kaze \/uv
rhetuH OvuH Ke.)

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&antv&apn

1pp

p<=Tvv<Svl`ERVymNydphay tiSmev c vtRmanE: skliZkalkilt\/aEVyH VymakaxH


\mRm\m kalH pulmaTmaNtrH c ininoim. tto nahmakaxH n \m na\m n c kalo n
pulo naTmaNtrH c wvaim ytomI*vekapvrkboi\tanekdIpkaxei*vv sHwUyaviS=te*vip
mEtNyH Sv$padCyutmev maH p<=gvgmyit. OvmSy initSvprivvekSyaTmno n qlu
ivkarkair`o moharSy aduwURit: Syat.. 90..
_________________________________________________________________

sHbiN\Tven. APp`o AaTmn [it. t=a ih-yiddH mm cEtNyH SvprkaxkH tenahH ktaR
ivxu&andxRnSvwavH SvkIymaTmanH janaim, prH c pulaidpVy$pH xejIvaNtrH c
pr$pe` janaim, tt: kar`adekapvrkboi\tanekdIpkaxei*vv sHwUyaviS=te*vip svRVyeu
mm shjxuicdanNdEkSvwavSy kenaip sh moho naStITyiway:.. 90.. OvH
Svprpir&anivye
mU#Tvinrasa=
ga=ayen
ctu=R&anki~Dka
gta.
[it
pivHxitga=aiw&aRnki~Dkactuyaiw\ano
itIyoi\kar:
sma:.
A=
indiprmaTm`Itpda=R]anmNtre` ]m`o n wvit, tSmaCKuo_________________________________________________________________

rIte p<=kp`e vtRtaH Svl`o vDeke je (Svl`o) ANy ne KoDIne te j maH vteR Ke
temna vDeAakaxne, \mRne, A\mRne, kazne, pudglne Ane AaaHtrne (ANy Aaane) skz
i5kaze \/uvTv \rtaH o trIke nI kH KuH (A=aRt jem cEtNyl` vDe Aaane \/uv
trIke ~yo, tem AvgahhetuTv, githetuTv vgere l`o ke jeAo Svl"ywUt isvay ANy
omaH vtRtaH n=I temna vDe Aakax, \maRiStkay vgerene iwNn iwNn \/uv o trIke `uH
KuH). ma!e huH Aakax n=I, \mR n=I, A\mR n=I, kaz n=I, pudgl n=I Ane AaaHtr n=I
kar` ke 1Aek AorDamaH g!avela Anek dIvana kaxonI mafk Aa o Aek@aH ={ne rhelaH
hova KtaH maH cEtNy (inj) Sv$p=I ACyut j ruH =kuH mne p<=k j`ave Ke.
Aa ma`e je`e Svprno ivvek init (nI) ky Ke Aeva Aa Aaane ivkarkarI
mohaHkurno aduwaRv =to n=I (ivkar krnaro mohaHkur g! =to n=I).

wava=R:- Svprna ivvek=I mohno nax krI xkay Ke. te Svprno ivvek,
ijnagmara SvprnaH l`o y=a=Rp`e Aozqva=I krI xkay Ke. 90.

_________________________________________________________________

1. jem F`a dIvana kaxo Aek j AorDamaH wega ra hoy to S=Ul i=I etaH teAo AekbImaH
mzI gyela wase Ke, top` sU"m i=I ivcarpUvRk etaH to te kaxo iwNn iwNn j Ke (kar`
ke Aek dIvo buJa{ jtaH te j dIvano kax n =ay Ke, ANy dIvana kaxo n =ta n=I)
tem vaid Anek o Aek j e5maH raH Ke top` sU"m i=I etaH teAo iwNn iwNn j Ke,
Aekmek =yaH n=I.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

1p6

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

A= ijnoidta=R]anmNtre` \mRlawo n wvtIit tkRyit-

sasHbede sivsese jo ih `ev sam~`e.


shid ` so sm`o to \Mmo ` sHwvid.. 91..
sasHbanetan sivxean yo ih nEv ]am~ye.
]\ait n s ]m`: tto \m n sHwvit.. 91..
yo ih namEtain saXyaiStTven samaNymnuv/jNTyip Sv$paiStTvenai}livxeai`
Vyai` SvpravCKedenapiriCKNd]\ano va Ovmev ]am~yenaTmanH dmyit
_________________________________________________________________

pyogl`\mip n sHwvtIit ininoit-sasHbe mhasasHbN\en sihtan Ode Otan


pUvxujIvaidpda=aRn.
punrip
ikHivixan.
sivsese
ivxesavaNtrsa
SvkIySvkIySv$psa tya sihtan jo ih `ev sam~`e shid y: ktaR Vy]am~ye
iS=toip n ]e
_________________________________________________________________

hve, ijnoidt A=na ]an ivna \mRlaw =to n=I (A=aRt ijndeve khela pda=nI
]a kyaR ivna xuaAnuwv$p \mRai =tI n=I) Aem NyaypUvRk ivcare Ke:

]am~ymaH samyI sivxe Aa o t`I


]a nih, te ]m` na temaH=I \mdwv nh. 91.

ANvya=R:- (y: ih) je (v) (]am~ye) ]m`p`amaH (Otan sasHban

sivxean) Aa 1sasHyu 2sivxe pda=ne (n Ov ]\ait) ]to n=I, (s:) te (]m`:


n) ]m` n=I (tt: \mR: n sHwvit) tenamaH=I \mR _dwvto n=I (A=aRt te ]m`awasne
\mR =to n=I).

!Ika:- je (v) Aa one ke je (o) 3saXyAiStTv vDe smanp`uH \rtaH

KtaH Sv$pAiStTv vDe ivxe siht Ke temne4Svprna AvCKedpUvRk nih `to Ane nih
]to =ko, Aem ne Aem j (&an]a ivna) ]am~y vDe (muinp`a
_________________________________________________________________

1. sasHyu AiStTvvaza
2. sivxe ivxe siht tfavtvaza wedvaza iwNniwNn.
3. AiStTv be kare Ke : saXyAiStTv Ane Sv$pAiStTv. saXyAiStTvnI ApeaAe svR
omaH smanp`uH Ke Ane Sv$pAiStTvnI ApeaAe svR omaH ivxep`uH Ke.
4. Svprna AvCKedpUvRk Svprna ivwagpUvRkivvekpUvRk Svprne udaH paDIne.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&antv&apn

1p7

s qlu n nam ]m`:. ytSttopiriCKre`uknkki`kaivxeaUil\avkaTknklaw [v


inpragaTmtvoplMwl`o \mplMwo n sHwUitmnuwvit.. 91..
A= ;_vsHpyaim sMmH jo i`Vva`sHpI' [it it&ay ;cairH qlu \Mmo \Mmo
jo so smo i i`io' [it saMySy \mRTvH iniTy ;pir`mid je` dVvH talH tMmy i
p~`H tMha \Mmpir`do Aada \Mmo mu`eyVvo' [it ydaTmno

_________________________________________________________________

ih Sf!H ` so sm`o injxuaTmic$pinysMyTvpUvRkprmsamaiyksHyml`]am~yawavaTs ]m`o n wvit. [T=HwUtwav]am~yawavat to \Mmo ` sHwvid


tSmaTpUvVy]m`aTskaxaipragxuaTmanuwUitl`\mip n sHwvtIit sUZa=R: .. 91..
A= ;_vsHpyaim sMmH' [Tyaid nmSkarga=ayaH yTit&atH, tdnNtrH ;cairH qlu \Mmo'
[TyaidsUZe` cairZSy \mRTvH VyvS=aiptm. A= ;pir`mid je` dVvH' [TyaidsUZe`aTmno
\mRTvH wi`timTyaid.
_________________________________________________________________

vDe) Aaane dme Ke, te qreqr ]m` n=I je=I, jem \Uz Ane suv`Rki`kano tfavt je`e
~yo n=I Aeva \Uz\oyamaH=I suv`Rlaw _dwvto n=I tem tenamaH=I (]m`awasmaH=I),
1
inprag AatvnI 2_pliB\ jenuH l` Ke Aevo \mRlaw _dwvto n=I.
wava=R:- je v muinp`uH pazto hova KtaH Svprna wed siht pda=ne ]to
n=I, te v inysMykTvpUvRk prmsamaiyksHym$p muinp`ana Awavne lI\e muin n=I
te=I, jem jene \Uz Ane suv`Rna k`no ivvek n=I Aeva \Uz\oyane, gme te!lI mhent krva
KtaH, suv`RnI ai =tI n=I, tem jene Sv Ane prno ivvek n=I Aeva te muinne, gme
te!luH muinTvnI iyaAonuH k _@avva KtaH, \mRnI ai =tI n=I. 91.
;3_vsHpyaim sMmH jo i`Vva`sHpI' Aem (paHcmI ga=amaH) it&a krIne, ;4cairH
qlu \Mmo \Mmo jo so smo i i`io' Aem (7 mI ga=amaH) psaMynuH \mRp`uH nI krIne,
;6pir`mid je` dVvH talH tMmy i p~`H tMha \Mmpir`do Aada \Mmo mu`eyVvo'
_________________________________________________________________

1. inprag _prag (milnta, ivkar) riht


2. _pliB\ Anuwv ai.
3. A=R: huH saMyne a kH KuH ke jena=I invaR`nI ai =ay Ke.
4. A=R: cair5 qreqr \mR Ke. je \mR Ke te saMy Ke Aem (xamaH) kuH Ke.
p. saMynuH \mRp`uH nI krIne saMy Ae \mR Ke Aem nI krIne.
6. A=R: je kaze je wav$pe pir`me Ke te kaze temy Ke Aem (ijneNdeve) kuH Ke te=I
\mRpir`t Aaa \mR `vo.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

1p8

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

\mRTvmasUZiytumupkaNtH, yTisye c ;\Mme` pir`dPpa APpa jid susHpAogjudo pavid


i`Vva`suhH' [it invaR`suqsa\nxuopyogoi\ktuRmarB\:, xuwaxuwopyogaE c ivroi\naE
in|vRStaE, xuopyogSv$pH copvi`RtH, tTsadjaE caTmno &ananNdaE shjaE smu>otyta
sHvednSv$pH suqSv$pH c pitm. td\una k=H k=mip xuopyogsaden sa|y
prminSp<hamaTmt<PtaH parmerIv<imWyupgt: ktkTytamvaPy intaNtmnaklo wUTva
lInwedvasnoNme: SvyH saamR OvaSmITyvitte_________________________________________________________________

tTsv xuopyogsadaTsa|yedan inyrTZypir`t AaTmEv \mR [Tyvitte. A=va


itIypatinka-sMyTvawave ]m`o n wvit, tSmat ]m`amip n wvit. tihR k=H
]m`o wvit, [it p<e TyurH yCKn &anai\karmupsHhrit-jo i`hdmohidI
tva=R]anl`VyvharsMyTvoTpen
injxuaTmic$pe`
inysMyTven
pir`tTvaihtmohiivR|vHistdxRnmoho
y:.
pun
ikH$p:.
Aagmkslo
indiprmaTm`ItprmagmaWyasen inpai\SvsHvedn&ankxlTvadagmkxl Aagm-vI`:.
pun ikH$p:. ivragciryiMh ABwuido v/tsimitguPTyaidbihrcairZa-nuanvxen
SvxuaTminlpir`it$pvItragcairZ_________________________________________________________________

Aem (8 mI ga=amaH) je AaanuH \mRp`uH khevanuH x$ kyu, Ane 1jenI isi ma!e ;2\Mme`
pir`dPpa APpa jid susHpAogjudo pavid i`Vva`suhH' Aem (11 mI ga=amaH) invaR`suqna
sa\nwUt xuopyogno Ai\kar AarHWyo, ivro\I xuwaxuw _pyogne n kyaR (hey
btaa), xuopyognuH Sv$p v`RuH, xuopyogna sad=I pjtaH AevaH AaanaH shj &an
ne AanHdne smvtaH &anna Sv$pno ne suqna Sv$pno ivStar ky, te (AaanuH \mRTv)
hve gme tem krIne p` xuopyogna sad vDe 3is krIne, prm inSp<h, Aat< (AevI)
4
parmerI v<ine paMya =ka, k<tk<Tytane pamI ATyHt Anakuz ={ne, jemne pwedvasnanI
g!tano ly =yo Ke Aeva =ya =ka, (AacayRwgvan) ;huH SvyH saat \mR j KuH' Aem
rhe Ke (Aeva wavmaH inz !ke Ke):
_________________________________________________________________

1. jenI isi ma!e Aaane \mR$p bnavvanuH je kayR sa\va ma!e


2. A=R: \meR pir`mela Sv$pvazo Aaa e xu _pyogmaH eDayelo hoy to mona suqne pame Ke.
3. is krIne sa\Ine. (Aaane \mR$p bnavvanuH je kayR sa\vanuH htuH te kayRne, mha purua=R
krIne xuopyog vDe AacayRwgvane sa|yuH.)
4. prnI Sp<ha riht Ane AaamaH j t< AevI inyrTn5ymaH lInta$p v<i.
p. wedvasna wed$p vl` ivkLppir`am.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&antv&apn

1p9

jo i`hdmohidI Aagmkslo ivragciryiMh.


ABwuido mhPpa \Mmo i ivseisdo sm`o.. 92..
yo inhtmohiragmkxlo ivragcirte.
AWyuiT=to mhaTma \mR [it ivxeit: ]m`:.. 92..
ydyH SvymaTma \m wvit s qlu mnor= Ov. tSy Tveka bihmhirev ivhNZI.
sa cagmkaExlenaTm&anen c inhta, naZ mm punwaRvmapTSyte. tto
vItragcairZsUiZtavtaro mmaymaTma SvyH \m wUTva inrStsmStTyUhtya inTymev

_________________________________________________________________

pir`tTvat prmvItragcairZe sMygWyuiT=t: _>t:. punrip k=HwUt:. mhPpa


mol`mha=Rsa\kTven mhaTma \Mmo i ivseisdo sm`o jIivtmr`lawalawaidsmtawavnapir`taTma s ]m` Ovawednyen \mR [it ivxeito mohowivhInaTmpir`am$po iny\m wi`t [Ty=R:.. 92.. A=EvHwUtinyrTZypir`tmhatpo\nSy yosaE wiH kroit tSy flH dxRyitjo tH ida tuo ABwuia kreid sarH.
vHd``mHs`aidihH to so \Mmmaidyid.. 8..
jo tH ida tuo yo wVyvrpu~DrIko inpragxuaTmoplMwl`iny\mRpir`tH

_________________________________________________________________

Aagm ive kaExLy Ke ne mohi ivn Ke,


vItrag-cirta$# Ke, te muin-mhaa ;\mR' Ke. 92.

ANvya=R:- (y: Aagmkxl:) je AagmmaH kuxz Ke, (inhtmohi:) jenI mohi


h`a{ g{ Ke Ane (ivragcirte AWyuiT=t:) je vItragcair5maH Aa$# Ke, (mhaTma ]m`:)
te mhaa ]m`ne (\mR: [it ivxeit:) (xamaH) ;\mR' khel Ke.
1

!Ika:- Aa Aaa SvyH (pote) \mR =ay te qreqr mnor= Ke. tene iv krnarI to

Aek bihmhi j Ke. Ane te (bihmhi) to 2AagmkaExLy t=a Aa&an vDe h`a{
g{ hova=I hve mne frIne _TpNn =vanI n=I. ma!e vItragcair5$pe g!ta pamelo (
vItragcair5$p pyaRye pir`melo) maro Aa Aaa SvyH
_________________________________________________________________

1. bihmhi bihmuRq AevI mohi. (Aaane \mRp`e =vamaH iv krnarI Aek bihmhi j
Ke.)
2. AagmkaExLy AagmmaH kuxztavI`ta.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

160

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

in*kMp Ovavitte. AlmitivStre`. SviSt Syaadmuitay jEneNay xBdb/`e. SviSt


tNmUlayaTmtvoplMway c, yTsadadudg/iN=to JigTyevasHsarbo mohg/iN=:. SviSt c
prmvItragcairZaTmne xuopyogay, yTsadadymaTma Svymev \m wUt: .. 92..
(mNdakaNta)
AaTma \mR: Svyimit wvn aPy xuopyogH
inTyanNdsrsrse &antve inlIy.
aPSyTyuErivcltya in:kMpkaxaH
SfUjRyoit:shjivlsTndIpSy l"mIm.. 5..

_________________________________________________________________

pUvRsUZoH munIrH va tuo inwRrgu`anurage` sHtu: sn. ikH kroit. ABwuia kreid sarH
AWyuT=anH kTva mosa\ksMyTvaidgu`anaH sTkarH xHsaH kroit vHd``mHs`aidihH to so
\Mmmaidyid ;tvise `yise' [Tyaid vNdna w~yte, nmoiSTvit nmSkaro w~yte,
tTw<itwiivxeE: tSma>itvraTs wVy: pu~ymade pu~yH g<ait [Ty=R:.. 8.. A= ten
pu~yen wvaNtre ikH flH wvtIit itpadyitte` `ra v itirCKa deivH va ma`uisH gidH pPpa.
ivhivSsiryeihH sya sHpu~`m`orha hit.. 9..

_________________________________________________________________

\mR ={ne, smSt ivno nax =yo hova=I sday in*kHp j rhe Ke. Ait ivStar=I bs =aAo.
jyvHt vt 1Syadvadmuit jEneH xBdb/ jyvHt vt te 2xBdb/mUlk Aatv_pliB\ke
jena sadne lI\e, Anaid sHsar=I bH\ayelI mohg/Hi= turt j KU!I g{ Ane jyvHt vt
prm vItragcair5Sv$p xuopyog ke jena sad=I Aa Aaa Svymev (pote j) \mR =yo.
92.
(hve }lokara &antv&apn Ai\karnI pU`aRhuit krvamaH Aave Ke:)

(A=R:-) Ae rIte xuopyogne a krIne Aaa SvyH \mR =to A=aRt pote \mRp`e
pir`mto =ko inTy AanHdna felav=I srs (A=aRt je xat AanHdna felav=I rsyu Ke)
Aeva &antvmaH lIn ={ne, ATyHt Aivczp`ane lI\e, dedIPyman yoitvaza Ane shjp`e
ivlsta (Svwav=I j kaxta) rTndIpknI in*kHpkaxvazI xowane pame Ke (A=aRt
rTndIpknI mafk Svwav=I j in*kHpp`e ATyHt kaXya~ya kre Ke).
_________________________________________________________________

1. Syadvadmuit jEneH xBdb/ SyadvadnI KapvazuH ijneHnuH ]ut


2. xBdb/mUlk xBdb/ jenuH mUz Ke AevI

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&antv&apn

161

(mNdakaNta)
iniTyaTmNyi\ktimit &antvH y=avt
tiTs= xmivyH &eytvH buwuTsu:.
svaRn=aRn klyit gu`VypyaRyyuya
aduwURitnR wvit y=a jatu moharSy.. 6..
[it vcnsarv<aE tvdIipkayaH ]Imdm<tcNsUirivrictayaH &antv&apno nam
=m: ]utSkN\: sma:..

_________________________________________________________________

te` `ra v itirCKa ten pUvpu~yenaZ vtRmanwve nra va ityRo va deivH va ma`uisH
gidH pPpa wvaNtre dEv va manu va gitH aPy ivhivSsiryeihH sya sHpu~`m`orha hit
rajai\raj$plav~ysaEwaGypuZklZaidpirpU`RivwUitivRwvo w~yte, Aa&aflmEy w~yte,
taWyaH ivwvEyaRWyaH sHpU`Rmnor=a wvNtIit. tdev pu~yH wogaidindanrihtTven yid
sMyTvpUvRkH wvit tihR ten prHprya moH c lwNte [it wava=R:.. 9..
[it ]IjysenacayRktayaH taTpyRv<aE pUvkare` ;Os surasurm`uisHdvHidyH' [tImaH
ga=amaidH kTva asitga=aiw: xuopyogai\kar:, tdnNtrH ;devdjidgupUjasu' [Tyaid
pivHxitga=aiw&aRnki~Dkactuyaiw\ano itIyoi\kar:, tt ;sasHbede' [Tyaid
sMyTvk=n$pe` =ma ga=a, rTZya\arpuSy \mR: sHwvtIit ;jo i`hdmohidI'
[Tyaid itIya ceit SvtNZga=aym, tSy iny\mRsH&tpo\nSy yoso wiH kroit
tTflk=nen
;jo
tH
ida'
[Tyaid
ga=aym.
[Tyi\karyen
p<=GwUtga=actuysihtenEkorxtga=aiw: &antv-itpadknama =mo mhai\kar:
sma:.. 1..

_________________________________________________________________

(hve }lok ara &antv&apn namna =m Ai\karnI Ane &eytv&apn


namna itIy Ai\karnI sHi\ dxaRvvamaH Aave Ke:)

(A=R:-) Aaa$pI Ai\kr`maH rhela (A=aRt Aaana Aa]ye rhela) &antvno


Ae rIte y=a=Rp`e iny krIne, tenI isine A=eR (kevz&an g!avva A=eR) xmna le
(_pxm aPt krvana hetu=I) &eytv `vano [CKk (v) svR pda=ne gu`pyaRy
siht `e Ke ke je=I mohaHkurnI iblkul _Tpi n =ay.
Aam
(]ImdwgvTkuHdkuHdacayRdev`It)
]Ivcnsar
xanI
]Imd
Am<tcHacayRdevivrict tvdIipka namnI !IkamaH &antv&apn namno =m ]utSkH\
smaPt =yo.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

-2

&eytv-&apn

A= &eytv&apnm. tZ pda=RSy sMyGVygu`pyaRySv$pmupv`Ryit-

AT=o qlu dVvmAo dVvai` gu`Ppgai` wi`dai`.


teihH pu`o pjaya pjymU#a ih prsmya.. 93..
A=R: qlu Vymyo Vyai` gu`aTmkain wi`tain.
tEStu pun: pyaRya: pyRymU#a ih prsmya:.. 93..
[h ikl y: kn piriCK>man: pda=R: s svR Ov ivStaraytsamaNy-

_________________________________________________________________

[t: ;sasHbede' [Tyaidga=asUZe` pUv sHepe` yaQyatH sMyGdxRnH tSyedan


ivywUtpda=RVyaQyanare` Zyodxai\kxtimtga=apyRNtH ivStrVyaQyanH kroit. A=va
itIypatinka-pUv
yaQyatH
&anH
tSy
&eywUtpda=aRn
k=yit.
tZ
Zyodxai\kxtga=asu m|ye =mtStavt ;tMha tSs `ma' [maH ga=amaidH kTva pa@kme`
piZHxa=apyRNtH samaNy&eyVyaQyanH, tdnNtrH ;dVvH jIvmjIvH' [Tya>ekonivHxitga=apyRNtH
ivxe&eyVyaQyanH, A=anNtrH ;spdeseihH smGgo logo' [Tyaidga=akpyRNtH
samaNywedwavna, tt ;AiT=_________________________________________________________________

hve &eytvnuH &apn kre Ke A=aRt &eytv j`ave Ke. temaH (=m) pda=RnuH sMyk
(sacuH) gu`pyaRySv$p v`Rve Ke:

Ke A=R Sv$p, gu`-Aak kaH Ke ne,


vzI -gu`=I pyRyo pyaRymU# prsmy Ke. 93.

ANvya=R:- (A=R: qlu) pda=R (Vymy:) Sv$p Ke (Vyai`) o


(gu`aTmkain) gu`ak (wi`tain) khevamaH AaaH Ke (tE: tu pun:) Ane vzI t=a
gu`o=I (pyaRya:) pyaRyo =ay Ke. (pyRymU#a: ih) pyaRymU# vo (prsmya:) prsmy
(A=aRt im+yai) Ke.

!Ika:- Aa ivmaH je ko{ `vamaH Aavto pda=R Ke te Aaqoy


Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&eytv&apn

163

smudayaTmna Vye`aiwinv<RTvadVymy:. Vyai` tu punreka]yivStarivxeaTmkEguR`Eriwinv<RTvau`aTmkain.


pyaRyaStu
punraytivxeaTmka
_l`ERVyErip
gu`ErPyiwinv<RTvadVyaTmka Aip gu`aTmka Aip. tZanekVyaTmkEyitpiinbN\no
VypyaRy:. s iiv\:, smanjatIyosmanjatIy. tZ smanjatIyo nam y=a
AnekpulaTmko `ukSy`uk [Tyaid AsmanjatIyo nam y=a jIvpulaTmko devo
_________________________________________________________________

i`iCKdSs ih' [Tya>ekpaxa=apyRNtH ivxewedwavna ceit itIymhai\kare


smudaypatinka. A=edan samaNy&eyVyaQyanm|ye =ma nmSkarga=a, itIya
Vygu`pyaRyVyaQyanga=a,
t<tIya
Svsmyprsmyin$p`ga=a,
ctu=
VySy
saidl`ZysUcnga=a ceit pIi@kaiw\ane =mS=le SvtNZga=actuym. tdnNtrH
;sBwavo ih shavo' [Tyaidga=actuypyRNtH sal`VyaQyanmuQyTvH, tdnNtrH ;` wvo
wHgivhI`o' [Tyaidga=aZypyRNtmuTpadVyy\/aEVyl`k=nmuQyta, tt ;paDuBwvid y A~`o'
[Tyaidga=ayen VypyaRygu`pyaRyin$p`muQyta. A=anNtrH
_________________________________________________________________
1

ivStarsamaNysmudayak Ane 2AaytsamaNysmudayak =I rcayelo hova=I my (


Sv$p) Ke. vzI o 3Aek jemno Aa]y Ke Aeva ivStarivxeoSv$p gu`o=I rcayelaH (
gu`onaH bnelaH) hova=I gu`ak Ke. vzI pyaRyoke jeAo AaytivxeoSv$p Ke teAojemnaH
l` (_pr) khevamaH AaaH AevaH o=I tem j gu`o=I rcayel hova=I ak p` Ke,
gu`ak p` Ke. temaH, Anekak AektanI 4itpina kar`wUt pyaRy Ke. te iiv\ Ke:
(1) smantIy Ane (2) AsmantIy. TyaH, (1) smantIy tejeva ke
Anekpudglak piA`uk, i5A`uk
_________________________________________________________________

1. ivStarsamaNysmuday ivStarsamaNy$p smuday. ivStar Ae!le phoza{. na phoza{


Apeana (Aek sa=e rhenara, shwavI) wedone (ivStarivxeone) gu`o khevamaH Aave Ke jem
ke &an, dxRn, cair5 vgere vna ivStarivxeo A=aRt gu`o Ke. te ivStarivxeomaH rhela
ivxep`ane gaE` krIAe to Ae b\amaH Aek Aaap`a$p samaNyp`uH wase Ke. Aa
ivStarsamaNy (A=va ivStarsamaNysmuday) te Ke.
2. AaytsamaNysmuday AaytsamaNy$p smuday. Aayt Ae!le lHba{ A=aRt kazApeit vah.
na lHba{Apeana (Aek pKI Aek vtRta, mwavI, kazApeit) wedone (
Aaytivxeone) pyaRyo khevamaH Aave Ke. te mwavI pyaRyomaH vtRta ivxep`ane gaE` krIAe
to Aek p`a$p samaNyp`uH j wase Ke. Aa AaytsamaNy (A=va AaytsamaNysmuday) te
Ke.
3. AnHt gu`ono Aa]y Aek Ke.
4. itpi ai &an SvIkar.
p. iA`uk be A`uno bnelo SkH\

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

164

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

mnu*y [Tyaid. gu`are`aytanEyitpiinbN\no gu`pyaRy:. soip iiv\:, SvwavpyaRyo


ivwavpyaRy. tZ SvwavpyaRyo nam smStVya`amaTmIyaTmIyagu-lFugu`are`
itsmysmudIyman!S=anpittv<ihainnanaTvanuwUit:, ivwavpyaRyo nam $padInaH
&anadInaH
va
SvprTyyvtRmanpUvravS=avtI`RtartMyopdixRtSvwavivxeanekTvapi:. A=edH aNten #yit-y=Ev ih svR Ov p!ovS=aiyna
ivStarsamaNysmudayenaiw\avtaytsamaNysmudayen caiwinvRTyRmanStNmy Ov, t=Ev
ih svR Ov pda=vS=aiyna ivStarsamaNysmudayenaiw\avtaytsamaNysmudayen c
_________________________________________________________________

;` hvid jid sVvH' [Tyaidga=actuyen saVyyorwedivye yuiH k=yit, tdnNtrH ;jo


qlu dVvshavo' [Tyaid saVyyoguR`gui`k=nen =mga=a, Vye` sh gu`pyaRyyorwedmuQyTven ;`iT= gu`o i v ko{' [Tyaid itIya ceit SvtNZga=ayH, tdnNtrH VySy
Vyai=Rknyen sduTpado wvit, pyaRyai=RknyenasidTyaidk=n$pe` ;OvHivhH' [itw<it
ga=actuyH, tt ;AiT= i y' [Tya>eksUZe` nyswIVyaQyanimit smudayen
ctuivxitga=aiwriw: S=lERVyin`RyH kroit. t>=a-A= sMyTvH k=yit_________________________________________________________________

vgere (2) AsmantIy tejeva ke vpudglak dev, mnu*y vgere. gu` ara AaytnI
AnektanI itpina kar`wUt gu`pyaRy Ke. te p` iiv\ Ke: (1) SvwavpyaRy Ane (2)
ivwavpyaRy. temaH, smSt one potpotana AgulFugu` ara itsmy g!tI
!S=anpitt hainv<i$p Anekp`anI AnuwUit te SvwavpyaRy (2) $paidkne ke &anaidkne
1
Svprna kar`e vtRtI 2pUvr AvS=amaH =tuH je tartMy tene lI\e evamaH Aavta
Svwavivxeo$p Anekp`anI 3Aapi te ivwavpyaRy.
hve Aa (pUv k=n) aHt=I # krvamaH Aave Ke:
jem AaquHy 4p! AvS=ayI (iS=r rheta) Aeva ivStarsamaNysmuday vDe Ane doDta
(vheta, vah$p) Aeva AaytsamaNysmuday vDe rcatuH =kuH temy j Ke, tem Aaqoy pda=R
;' namna AvS=ayI ivStarsamaNysmuday vDe Ane doDta
_________________________________________________________________

1. Sv te _padan Ane pr te inim.


2. pUvr phelaHnI Ane pKInI
3. Aapi AavI pDvuH te
4. p! v

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&eytv&apn

16p

VynaMaiwinvRTyRmano Vymy Ov. y=Ev c p!evS=ayI ivStarsamaNysmudayoiw\avaytsamaNysmudayo va gu`EriwinvRTyRmano gu`eWy: p<=gnuplMwadgu`aTmk Ov,
t=Ev c pda=eR*vvS=ayI ivStarsamaNysmudayoiw\avaytsamaNysmudayo va Vynama
gu`EriwinvRTyRmano gu`eWy: p<=gnuplMwadgu`aTmk Ov. y=Ev canekp!aTmko ipi!ka
iZpi!keit smanjatIyo VypyaRy:, t=Ev canekpulaTmko `ukSy`uk [it
smanjatIyo
VypyaRy:.
y=Ev
canekkaExeykkapaRsmyp!aTmko
ipi!ka
iZpi!keTysmanjatIyo VypyaRy:, t=Ev canekjIvpulaTmko devo mnu*y
[TysmanjatIyo VypyaRy:. y=Ev c vicTp!e S=UlaTmIyagulFugu`are` kalkmv<en
nanaiv\en pir`mnaanaTvitpiguR`aTmk: SvwavpyaRy:, t=Ev c smSte*vip Vyeu
sU"maTmIyaTmIyagulFugu`are` itsmysmudIyman!S=an-pittv<ihainnana_________________________________________________________________

tMha tSs `ma ika i`H ip tMm`o hoj.


voCKaim sHghado prmivi`CKyai\gmH.. 10..
tMha tSs `ma ika ySmaTsMyTvH ivna ]m`o n wvit tSmaTkar`aSy sMyk
cairZyuSy pUvtpo\nSy nmSyaH nmiSkyaH nmSkarH kTva i`H ip tMm`o hoj
inTymip ttmna wUTva voCKaim v"yaMyhH ktaR sHghado sHg/haTsHepat skaxat. ikm.
prm_________________________________________________________________

AaytsamaNysmuday vDe rcato =ko my j Ke. vzI jem p!maH, AvS=ayI


ivStarsamaNysmuday ke doDto AaytsamaNysmuday gu`o=I rcato =ko gu`o=I udo Aa
hova=I gu`ak j Ke, tem pda=maH, AvS=ayI ivStarsamaNysmuday ke doDto
AaytsamaNysmudayjenuH nam ;' Ke tegu`o=I rcato =ko gu`o=I udo Aa hova=I
gu`ak j Ke. vzI jem Anekp!ak (Aek=I v\are vona bnela) ipi!k, i5pi!k
Aeva smantIy pyaRy Ke, tem Anekpudglak iA`uk, i5A`uk Aeva smantIy
pyaRy Ke Ane jem Anek rexmI Ane sutra_ p!ona bnela ipi!k, i5pi!k Aeva
AsmantIy pyaRy Ke, tem Anekvpudglak dev, mnu*y Aeva AsmantIy
pyaRy Ke. vzI jem karek p!maH potana S=Ul AgulFugu` ara kazme vtRta Anek
karo$pe pir`mvane lI\e Anekp`anI itpi te gu`ak SvwavpyaRy Ke, tem smSt
omaH potpotana sU"m AgulFugu` ara itsmy g!tI !S=anpitt hainv<i$p
Anekp`anI AnuwUit te gu`ak
_________________________________________________________________

ipi!k be taka saH\Ine bnaveluH Aek v (bNne taka Aek j tna hoy to smantIy
pyaRy khevay Ane e be taka iw itna (jem ke Aek rexmI ne bIe sutra_) hoy to
AsmantIy pyaRy khevay.)

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

166

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

TvanuwUit: gu`aTmk: SvwavpyaRy:. y=Ev c p!e $padInaH SvprTyyvtRmanpUvravS=avtI`RtartMyopdixRtSvwavivxeanekTvapiguR`aTmko ivwavpyaRy:, t=Ev c


smSte*vip Vyeu $padInaH &anadInaH va SvprTyyvtRmanpUvravS=avtI`RtartMyopdixRtSvwavivxeanekTvapiguR`aTmko ivwavpyaRy:. [yH ih svRpda=aRnaH Vygu`pyaRySvwavkaixka parmerI VyvS=a sa\IysI, n punirtra. yto ih bhvoip
_________________________________________________________________

ivi`CKyai\gmH prma=Rivinyai\gmH sMyTvimit. prma=Rivinyai\gmxBden sMyTvH k=H


w~yt [it cet-prmo=R: prma=R: xubuEkSvwav: prmaTma, prma=RSy ivxee`
sHxyaidrihtTven iny: prma=Riviny$poi\gm: xa>doriht y: prma=Rto=aRvbo\o ySmaTsMyTvat prma=Rivinyai\gmm. A=va prma=RivinyonekaNtaTmkpda=RsmUhStSyai\gmo ySmaidit.. 10.. A= pda=RSy Vygu`pyaRySv$pH in$pyitAT=o qlu dVvmAo A= &anivywUt: pda=R: qlu Sf!H Vymyo wvit. kSmat.
ityRksamaNyoRtasamaNyl`en Vye` in*pTvat. ityRksamaNyoRta-samaNyl`H k+yteOkkale nanaVyigtoNvyiStyRksamaNyH w~yte. tZ aNto y=a-nanaisjIveu isoyH
isoyimTynugtakar: isjaitTyy:. nanakale*vek-VyigtoNvy |vRtasamaNyH w~yte.
tZ aNt: y=a-y Ov kevl&anoTpi`e muaTma itIyaid`e*vip s Oveit tIit:. A=va
nanagoxrIreu gaEryH gaEryimit gojaittIitiStyRksamaNym. y=Ev cEkiSmn pue
balkmara>vS=asu s OvayH devd [it Tyy |vRtasamaNym. dVvai` gu`Ppgai`
wi`dai` Vyai` gu`aTmkain wi`tain. ANviyno gu`a A=va shwUvo gu`a [it gu`l`m.
y=a AnNt&ansuqaid-ivxegu`eWySt=EvagulFukaidsamaNygu`eWyaiwTvau`aTmkH wvit
isjIvVyH, t=Ev SvkIySvkIyivxesamaNygu`eWy: skaxadiwTvat svRVyai`
gu`aTmkain wviNt. teihH pu`o pjaya tE: pUvl`ERVyEguR`E pyaRya wviNt. Vyitreik`:
pyaRya A=va kmwuv: pyaRya [it pyaRyl`m. y=EkiSmn muaTmVye
ikHicdUncrmxrIrakar-gitmagR`aivl`:
_________________________________________________________________

SvwavpyaRy Ke Ane jem p!maH, $paidkne Svprna kar`e vtRtI pUvr AvS=amaH =ta
tartMyne lI\e evamaH Aavta Svwavivxeo$p Anekp`anI Aapi te gu`ak ivwavpyaRy
Ke, tem smSt omaH, $paidkne ke &anaidkne Svprna kar`e vtRtI pUvr AvS=amaH =ta
tartMyne lI\e evamaH Aavta Svwavivxeo$p Anekp`anI Aapi te gu`ak ivwavpyaRy
Ke.
qreqr Aa, svR pda=na gu`pyaRySvwavnI kaxk parmerI (prmere khelI)
vS=a wlI_mpU`RyoGy Ke, bI ko{ nih kar` ke F`ay

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&eytv&apn

167

pyaRymaZmevavlMBy tvaitpil`H mohmupgCKNt: prsmya wviNt.. 93..


A=anuikIimmamev SvsmyprsmyVyvS=aH itaPyopsHhrit-

je pjyesu i`rda jIva prsmiyg i i`ia.


AadshaviMm i@da te sgsmya mu`edVva.. 94..
ye pyaRyeu inrta jIva: prsmiyka [it inidRa:.
AaTmSvwave iS=taSte Svksmya &atVya:.. 94..

_________________________________________________________________

isgitpyaRy: t=agulFukgu`Dv<ihain$pa: sa\ar`Svwavgu`pyaRya, t=a svRVyeu


SvwavVypyaRya: SvjatIyivjatIyivwavVypyaRya, t=Ev Svwavivwavgu`pyaRya ;jeisH
AiT= shaAo' [Tyaidga=ayaH, t=Ev ;wava jIvadIya' [Tyaidga=ayaH c paiStkaye pUv
ki=tkme` y=asHwvH &atVya:. pjymU#a ih prsmya ySmaidT=HwUtVygu`pyaRypir&anmU#a
A=va narkaid_________________________________________________________________

(vo) pyaRyma5ne j AvlHbIne tvnI Aitpi jenuH l` Ke Aeva mohne pamta =ka
prsmy =ay Ke.
wava=R:- pda=R Sv$p Ke. AnHtgu`my Ke. o Ane gu`o=I pyaRyo =ay Ke.
pyaRyo be karna Ke: (1) pyaRy (2) gu`pyaRy. temaH pyaRyo be karna Ke: (1)
smantIyjem ke iA`uk, i5A`uk vgere SkH\ (2) AsmantIyjem ke mnu*y, dev
vgere. gu`pyaRyo p` be karna Ke: (1) SvwavpyaRyjem ke isna gu`pyaRyo (2)
ivwavpyaRyjem ke Svprhetuk mit&anpyaRy.
AavuH ijneHwgvannI va`IAe dxaRveluH svR pda=nuH gu`pyaRySv$p j y=a=R Ke.
je vo gu`ne nih `ta =ka kevz pyaRyne j AvlHbe Ke teAo inj Svwavne nih
`ta =ka prsmy Ke. 93.
hve AanuHigk AevI Aa j SvsmyprsmynI vS=a (A=aRt Svsmy Ane
prsmyno wed) nI krIne (te vatno) _psHhar kre Ke:

pyaRymaH rt v je te ;prsmy' inidR Ke


AaSvwave iS=t je te ;Svksmy' &at Ke. 94.

ANvya=R:- (ye jIva:) je vo (pyaRyeu inrta:) pyaRyomaH lIn Ke (prsmiyka:


[it inidRa:) temne prsmy khevamaH Aaa Ke (AaTmSvwave iS=ta:) je vo
AaSvwavmaH iS=t Ke (te) te (Svksmya: &atVya:) Svsmy `va.
_________________________________________________________________

AanuHigk pUvR ga=ana k=n sa=e sHbH\vazI

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

168

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

ye qlu jIvpulaTmkmsmanjatIyVypyaRyH sklaiv>anamekmUlmupgta


y=oidtaTmSvwavsHwavnIbaStiSmevaximupv/jiNt, te qlUCKiltinrgRlk
E aNtyo
mnu*y Ovahme mmEvEtNmnu*yxrIrimTyharmmkaraWyaH ivlWymana AivciltcetnaivlasmaZadaTmVyvharat CyuTy koDIktsmStikyak!uMbkH mnu*yVyvharmai]Ty
ryNto iNt prVye` kmR`a sHgtTvaTprsmya jayNte. ye tu
punrsHkI`RVygu`pyaRysuiS=tH wgvNtmaTmn: SvwavH skliv>anamekmUlmupgMy
y=oidtaTmSvwav_________________________________________________________________

pyaRy$po n wvaMyhimit wediv&anmU#a prsmya im+yayo wvNtIit. tSmaidyH parmerI


Vygu`pyaRyVyaQya smIcIna wa wvtITyiway:.. 93.. A= sHgayataH
prsmySvsmyVyvS=aH k=yit-je pjyesu i`rda jIva ye pyaRyeu inrta: jIva: prsmiyg
i
_________________________________________________________________

!Ika:- jeAo vpudglak AsmantIy pyaRynoke je skz Aiv>aAonuH Aek

mUz Ke tenoAa]y krta =ka 1y=o AaSvwavnI 2sHwavna krvane npuHsk hova=I temaH
j bz \ar` kre Ke (A=aRt te AsmantIy pyaRy Tye j ervaza Ke), teAojemne
3
inrgRz AekaHti Kze Ke Aeva;Aa huH mnu*y j KuH, maruH j Aa mnu*yxrIr Ke' Aem
4
AhHkarpmmkar vDe @gata =ka, Aivciltcetnaivlasma5 6Aavhar=I Cyut ={ne,
jemaH smSt iyaklapne KatIsrso we!vamaH Aave Ke Aeva 7mnu*yvharno Aa]y krIne
ragI Ane eI =ta =ka pr$p kmR sa=e sHgtp`ane lI\e (pr$p kmR sa=e eData
hovane lI\e) qreqr 8prsmy =ay Ke A=aRt prsmy$pe pir`me Ke.
Ane jeAo, 9AsHkI`R gu`pyaRyo vDe suiS=t Aeva wgvan Aaana Svwavno
ke je skz iv>aAonuH Aek mUz Ke teAoAa]y krIne y=o AaSvwavnI
_________________________________________________________________

1. y=o (pUvR ga=amaH) jevo ko tevo


2. sHwavna sHcetn Anuwv maNyta Aadr.
3. inrgRz AHkux ivnanI behd. (jeAo mnu*yaid pyaRymaH lIn Ke, temne behd AekaHti Kze
Ke.)
4. AhHkar ;huH'p`uH
p. mmkar ;mara'p`uH
6. Aavhar Aaa$p vtRn Aaa$p kayR Aaa$p apar.
7. mnu*yvhar mnu*y$p vtRn (A=aRt ;huH mnu*y j KuH' AevI maNytapUvRknuH vtRn)
8. je v pr sa=e Aekp`anI maNytapUvRk eDay tene prsmy khevamaH Aave Ke
9. AsHkI`R wezsez nih Aeva Spp`e iwNn. (wgvan AaSvwav SpiwNn (pr sa=e
wezsez nih AevaH) gu`pyaRyo vDe suiS=t Ke.)

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&eytv&apn

169

sHwavnsm=Rtya pyaRymaZaximTySyaTmn: Svwav Ov iS=itmasUZyiNt, te qlu


shjivj<iMwtanekaNtiiptsmStEkaNtipirg/hg/ha
mnu*yaidgitu
tig/heu
caivihtaharmmkara AnekapvrksHcairtrTdIpimvEk$pmevaTmanmuplwmana AivciltcetnaivlasmaZmaTmVyvharmurrIkTy koDIktsmStikyak!uMbkH mnu*yVyvharmna]yNto iv]aNtrageoNmetya prmmaEdasINymvlHbmana inrStsmStprVysHgittya
SvVye`Ev kevlen sHgtTvaTSvsmya jayNte. At: Svsmy OvaTmnStvm.. 94..
_________________________________________________________________

i`ia te prsmya [it inidRa: ki=ta:. t=a ih-mnu*yaidpyaRy$pohimTyharo w~yte,


mnu*yaidxrIrH tCKrIra\aroTppeiNyivysuqSv$pH c mmeit mmkaro w~yte, taWyaH
pir`ta:
mmkaraharrihtprmcEtNycmTkarpir`teyuta
ye
te
kmdyjintprpyaRyinrtTvaTprsmya im+yayo w~yNte. AadshaviMm i@da ye
punraTmSv$pe iS=taSte sgsmya mu`edVva Svsmya mNtVya &atVya [it. t>=aAnekapvrksHcairtEkrTdIp [vanekxrIre*vPyekohimit #sHSkare` injxuaTmin iS=ta ye
te kmdyjintpyaRypir`itrihtTvaTSvsmya wvNtITy=R:.. 94..
_________________________________________________________________

sHwavnamaH sm=R hovane lI\e pyaRyma5 TyenuH bz (er) dUr krIne Aaana SvwavmaH j
iS=it kre Ke (lIn =ay Ke), teAojem`e shjqIlelI AnekaNti vDe smSt
AekaHtina 1pirg/hna Aag/ho (pkDo) I` kyaR Ke Aevamnu*yaid gitAomaH Ane te
gitAonaH xrIromaH AhHkarmmkar nih krtaH Anek AorDaAomaH 2sHcairt rTndIpknI mafk
Aek$p j Aaane _plB\ krta =ka (Anuwvta =ka), Aivciltcetnaivlasma5
Aavharne AHgIkar krIne, jemaH smSt iyaklapne we!vamaH Aave Ke Aeva
mnu*yvharno Aa]y nih krta =ka, ragena 3_Nme A!kI gya hovane lI\e prm
_dasIntane AvlHbta =ka, smSt prnI sHgit dUr krI hovane lI\e kevz Sv sa=e
sHgtp`uH hova=I qreqr 4Svsmy =ay Ke A=aRt Svsmy$pe pir`me Ke.
ma!e Svsmy j AaanuH tv Ke.

_________________________________________________________________

1. pirg/h SvIkar AHgIkar.


2. sHcairt l{ jvamaH Aavta. (jem uda jda AorDamaH l{ jvamaH Aavto rTndIpk Aek$p j
Ke, te iblkul AorDa$p =to n=I Ane AorDanI iya krto n=I, tem udaH udaH xrIromaH vexto
Aaa Aek$p j Ke, te iblkul xrIr$p n=I Ane xrIrnI iya krto n=IAam &anI `e Ke.)
3. _Nme g! =vuH te ak! Sfur`.
4. je v Sv sa=e Aekp`anI maNytapUvRk (Sv sa=e) eDay tene Svsmy khevamaH Aave Ke.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

170

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

A= Vyl`muplyit-

Apirshave`uPpadVvy\uvsHbH.
gu`vH c spjayH jH tH dVvH it vuHit.. 95..
ApirTySvwavenoTpadVyy\/uvTvsHbm.
gu`v spyaRyH ydVyimit b/uviNt.. 95..

_________________________________________________________________

A= VySy saidl`ZyH sUcyit-Apirshave` ApirTySvwavmiStTven shaiwH


_PpadVvy\uvsHjuH _TpadVyy\/aEVyE: sh sHyuH gu`vH c spjayH gu`vTpyaRysihtH c jH
yidT=HwUtH saidl`ZysHyuH tH dVvH it vuHit tdVyimit b/uviNt svR&a:. [dH
VymuTpadVyy\/aEVyEguR`pyaRyE sh l"yl`wede Aip sit sawedH n gCKit. tihR ikH
kroit. Sv$ptyEv t=aiv\TvmvlMbte. t=aiv\TvmvlMbte ko=R:. _TpadVyy\/aEVySv$pH
_________________________________________________________________

wava=R:- ;huH mnu*y KuH, xrIraidnI smSt iyaAo huH kH KuH, Ipu5\naidkna
g/h`Tyagno huH SvamI KuH' vgere manvuH te mnu*yvhar (mnu*y$p vtRn) Ke ;ma5 Acilt
cetna te j huH KuH' Aem manvuHpir`mvuH te Aavhar (Aaa$p vtRn) Ke.
jeAo mnu*yaidpyaRymaH lIn Ke, te AekaHtivaza loko mnu*yvharno Aa]y krta
hova=I ragIeI =ay Ke Ane Ae rIte pr$p kmR sa=e sHbH\ krta hova=I teAo prsmy Ke
Ane jeAo wgvan AaSvwavmaH j iS=t Ke, te AnekaHtivaza loko mnu*yvharno
Aa]y nih krtaH Aavharno Aa]y krta hova=I ragIeI =ta n=I A=aRt prm
_dasIn rhe Ke Ane Ae rIte pr$p kmR sa=e sHbH\ nih krtaH kevz Sv sa=e j sHbH\
krta hova=I teAo Svsmy Ke. 94.
hve nuH l` dxaRve Ke:

KoDa ivna j Svwavne _Tpad-y-\/uvyu Ke,


vzI gu` ne pyRy siht je, ;' waQyuH tehne. 9p.

ANvya=R:- (ApirTySvwaven) Svwavne KoDa ivna (yt) je (_TpadVyy\/uvTvsHbm) _Tpady\/aEsHyu Ke (c) t=a (gu`vt spyaRyH) gu`vazuH ne
pyaRysiht Ke, (tt) tene (Vym [it) ;' (b/uviNt) khe Ke.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&eytv&apn

171

[h qlu ydnarB\SvwavwedmuTpadVyy\/aEVyZye` gu`pyaRyyen c y"yte tdVym.


tZ ih VySy SvwavoiStTvsamaNyaNvy:. AiStTvH ih v"yit iiv\H, Sv$paiStTvH
saXyaiStTvH ceit. tZoTpad: aduwaRv:, Vyy: CyvnH, \/aEVymviS=it:. gu`a
ivStarivxea:. te iiv\a: samaNyivxeaTmkTvat. tZaiStTvH naiStTvmekTvmNyTvH VyTvH
pyaRyTvH svRgtTvmsvRgtTvH sdexTvmdexTvH mUtRTvm-mUtRTvH sikyTvmikyTvH
cetnTvmcetnTvH kt<RTvmkt<RTvH wot<Tvmwot<TvmgulFuTvH ceTyady: samaNygu`a:.
AvgahhetuTvH gitinimta iS=itkar`TvH vtRnaytnTvH $paidma cetnTvimTyadyo
ivxegu`a:. pyaRya Aaytivxea:. te pUvRmevoatuivR\a:. n c
_________________________________________________________________

gu`pyaRySv$pH c pir`mit xuaTmvdev. t=a ih-kevl&anoTpiStave xuaTmicpiriCKiinlanuwUit$pkar`smysarpyaRySy ivnaxe sit xuaTmoplMwVyi$pkayRsmysarSyoTpad: kar`smysarSy VyyStduwya\arwUtprmaTmVyTven \/aEVyH c.
t=anNt&anaidgu`a:, gitmagR`aivpwUtisgit:, [iNymagR`aivpwUtatIiNyTva-idl`a:
xupyaRya wvNtIit. y=a xusya shaiwH prmaTmVyH pUvoTpadVyy\/aEVyEguR`pyaRyE
sh sH&al`yojnaidwedeip
_________________________________________________________________

!Ika:- Ah (Aa ivmaH) je, Svwavwed kyaR ivna, 1_Tpady\/aE5y=I Ane

gu`pyaRyy=I 3lit =ay Ke, te Ke. temaH (Svwav, _Tpad, y, \/aE, gu` ne pyaRy
Ae K xBdo ka temaH), no Svwav te 4AiStTvsamaNy$p ANvy. AiStTv be karnuH
khexe: (1) Sv$pAiStTv Ane (2) saXyAiStTv. _Tpad te aduwaRv (A=aRt g! =vuH,
_TpNn =vuH) y te Cyuit (A=aRt w/ =vuH, n =vuH) \/aE te AviS=it (A=aRt !kvuH).
gu`o te ivStarivxeo. teAo samaNyivxeak hova=I be karna Ke. temaH, AiStTv,
naiStTv, AekTv, ANyTv, Tv, pyaRyTv, svRgtTv, AsvRgtTv, sdexTv, AdexTv,
mUtRTv, AmUtRTv, siyTv, AiyTv, cetnTv, AcetnTv, kt<RTv, Akt<RTv, wokt<Tv, Awokt<Tv,
AgulFuTv [Tyaidk samaNygu`o Ke AvgahhetuTv, gitinimta, iS=itkar`Tv,
vtRnaytnTv, $paidmv cetnTv [Tyaidk ivxegu`o Ke. pyaRyo te Aaytivxeo. teAo pUveR j
(93 mI ga=anI !IkamaH) khela car karna Ke.
_________________________________________________________________

1. _Tpady\/aE5y _Tpad, y ne \/aEAe i5pu!I (5`no smUh)


2. gu`pyaRyy gu` ne pyaRyAe yugl (beno smUh)
3. lit =ay Ke l"y$p =ay Ke Aozqay Ke. ((1) _Tpady\/aE t=a (2) gu`pyaRy te
l`o Ke Ane te l"y Ke.)
4. ;Ke, Ke, Ke' Aevo Aek$p wav no Svwav Ke. (ANvy Aek$pta sxwav.)

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

172

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

tETpadaidiwguR`pyaRyEvaR sh VyH l"yl`wedeip Sv$pwedmupv/jit, Sv$pt Ov VySy


t=aiv\TvadurIyvt. y=a qlUrIymupamilnavS=H ailtmmlavS=-yoTp>manH
tenoTpaden l"yte, n c ten sh Sv$pwedmupv/jit, Sv$pt Ov t=aiv\TvmvlMbte t=a
Vymip smupaanavS=H smuictbihrsa\nsii\save ivicZbhutravS=anH
Sv$pkt<Rkr`sam+yRSvwavenaNtrsa\ntamupagtenanug/hItmurav-S=yoTp>manH
tenoTpaden l"yte, n c ten sh Sv$pwedmupv/jit, Sv$pt Ov t=aiv\TvmvlMbte. y=a
c tdevorIymmlavS=yoTp>manH milnavS=ya VyymanH ten Vyyen l"yte, n c ten sh
Sv$pwedmupv/jit, Sv$pt Ov t=aiv\TvmvlMbte t=a tdev VymPyuravS=yoTp>manH
anavS=ya VyymanH ten Vyyen

_________________________________________________________________

sit tE: sh sawedH n kroit, Sv$pt Ov t=aiv\TvmvlMbte. t=aiv\TvH ko=R:. _TpadVyy\/aEVygu`pyaRySv$pe`


pir`mit,
t=a
svRVyai`
SvkIySvkIyy=oictoTpadVyy\/aEVyESt=Ev gu`pyaRyE sh y>ip sH&al`yojnaidiwwdeRdH kvRiNt t=aip
saSv$pe` wedH n kvRiNt, Svwavt Ov t=aiv\TvmvlMbNte. t=aiv\TvH ko=R:.
_TpadVyyaidSv$pe` pir`miNt. A=va
_________________________________________________________________

ne te _Tpadaidk sa=e A=va gu`pyaRyo sa=e l"yl`wed hova KtaH Sv$pwed


n=I, Sv$p=I j tevuH (_TpadaidvazuH A=va gu`pyaRyvazuH) KevnI jem.
jevI rIte je`e miln AvS=a a krelI Ke AevuH v, \ovamaH AavtaH, inmRz
AvS=a=I (inmRz AvS=a$pe, inmRz AvS=anI ApeaAe) pjtuH =kuH te _Tpad vDe lit
=ay Ke prHtu tene te _Tpad sa=e Sv$pwed n=I, Sv$p=I j tevuH Ke (A=aRt _TpadSv$pe j
pote pir`t Ke) tevI rIte je`e pUvR AvS=a a krelI Ke AevuH p`ke je _ict bihrHg
sa\nonI 1sHini\na sdwavmaH Anek karnI F`I AvS=aAo kre Ke te2AHtrHgsa\nwUt
Sv$pktaRna Ane Sv$pkr`na sam+yR$p Svwav vDe Anug/hIt =taH, _r AvS=aAe pjtuH
=kuH te _Tpad vDe lit =ay Ke prHtu tene te _TpadnI sa=e Sv$pwed n=I, Sv$p=I j tevuH Ke.
vzI jevI rIte te j v inmRz AvS=a=I pjtuH Ane miln AvS=a=I y pamtuH =kuH te
y vDe lit =ay Ke prHtu tene te ynI sa=e Sv$pwed n=I, Sv$p=I j tevuH Ke tevI rIte
te j p` _r AvS=a=I pjtuH Ane
_________________________________________________________________

1. sHini\ hajrI ink!ta.


2. maH potanamaH j Sv$pktaR Ane Sv$pkr` =vanuH sam+yR Ke. Aa sam+yR$p Svwav j potana
pir`mnmaH (AvS=aHtr krvamaH) AHtrHg sa\n Ke.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&eytv&apn

173

l"yte, n c ten sh Sv$pwedmupv/jit, Sv$pt Ov t=aiv\TvmvlMbte. y=Ev c


tdevorIymekkalmmlavS=yoTp>manH milnavS=ya VyymanmvS=aiyNyorIyTvavS=ya \/aEVymalMbmanH \/aEVye` l"yte, n c ten sh Sv$pwedmupv/jit, Sv$pt Ov
t=aiv\TvmvlMbte t=Ev tdev VymPyekkalmuravS=yoTp>manH anavS=ya
VyymanmvS=aiyNya VyTvavS=ya \/aEVymalMbmanH \/aEVye` l"yte, n c ten sh
Sv$pwedmupv/jit, Sv$pt Ov t=aiv\TvmvlMbte. y=Ev c tdevorIyH
ivStarivxeaTmkEguR`ElR"yte, n c tE: sh Sv$pwedmupv/jit, Sv$pt Ov
t=aiv\TvmvlMbte t=Ev tdev Vymip ivStarivxeaTmkEguR`ElR"yte, n c tE: sh
Sv$pwedmupv/jit, Sv$pt Ov t=aiv\TvmvlMbte. y=Ev c tdevorIymaytivxeaTmkE:
pyaRyvitRiwStNtuiwlR"yte, n c tE: sh Sv$pwedmupv/jit, Sv$pt Ov
t=aiv\TvmvlMbte t=Ev tdev VymPyaytivxeaTmkE: pyaRyl
E R"yte, n c tE: sh
Sv$pwedmupv/jit, Sv$pt Ov t=aiv\TvmvlMbte.. 95..
_________________________________________________________________

y=a vH inmRlpyaRye`oTpNnH milnpyaRye` ivnH tduwya\arwUtv$pe` \/uvmivnrH, t=Ev


xuv`aRidgu`nvjI`aRidpyaRysihtH c st tETpadVyy\/aEVyESt=Ev c SvkIygu`pyaRyE: sh
sH&aidwedeip sit sa$pe` wedH n kroit. tihR ikH kroit. Sv$pt OvoTpadaid$pe`
pir`mit, t=a
_________________________________________________________________

pUvR AvS=a=I y pamtuH =kuH te y vDe lit =ay Ke prHtu tene te ynI sa=e Sv$pwed
n=I, Sv$p=I j tevuH Ke. vzI jevI rIte te j v AekIvqte inmRz AvS=a=I pjtuH,
miln AvS=a=I y pamtuH Ane !ktI AevI vTvAvS=a=I \/uv rhetuH =kuH \/aE vDe lit
=ay Ke prHtu tene te \/aEnI sa=e Sv$pwed n=I, Sv$p=I j tevuH Ke tevI j rIte te j
p` AekIvqte _r AvS=a=I pjtuH, pUvR AvS=a=I y pamtuH Ane !ktI AevI Tv
AvS=a=I \/uv rhetuH =kuH \/aE vDe lit =ay Ke prHtu tene te \/aEnI sa=e Sv$pwed n=I,
Sv$p=I j tevuH Ke.
vzI jevI rIte te j v ivStarivxeoSv$p (xuklTvaid) gu`o vDe lit =ay Ke
prHtu tene te gu`onI sa=e Sv$pwed n=I, Sv$p=I j tevuH Ke tevI j rIte te j p`
ivStarivxeoSv$p gu`o vDe lit =ay Ke prHtu tene te gu`onI sa=e Sv$pwed n=I, Sv$p=I
j tevuH Ke. vzI jevI rIte te j v AaytivxeoSv$p pyaRyvt
(pyaRy trIke vtRta,
pyaRyS=anIy) tHtuAo vDe lit =ay Ke prHtu tene te tHtuAonI sa=e Sv$pwed n=I, Sv$p=I
j tevuH Ke tevI j rIte te j p` AaytivxeoSv$p pyaRyo vDe lit =ay Ke, prHtu tene
te pyaRyonI sa=e Sv$pwed n=I, Sv$p=I j tevuH Ke. 9p.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

174

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

A= kme`aiStTvH iiv\miwd\ait Sv$paiStTvH saXyaiStTvH ceit. tZedH


Sv$paiStTvaiw\anm-

sBwavo ih shavo gu`eihH sgpjOihH iceih.


dVvSs sVvkalH _PpadVvy\uveihH.. 96..
savo ih Svwavo gu`E: SvkpyRyEiZE:.
VySy svRkalmuTpadVyy\/uvTvE:.. 96..
AiStTvH ih ikl VySy Svwav:, tTpunrNysa\ninrpeTvadna>nNttyahetukyEk$pya v<ya inTyv<Tvaiwav\mRvEl~ya wavwavvavaanaTveip

_________________________________________________________________

svRVya`ITyiway:.. 95.. OvH nmSkarga=a Vygu`pyaRyk=nga=a Svsmyprsmyin$p`ga=a saidl`ZysUcnga=a ceit SvtNZga=actuyen pIi@kaiw\anH =mS=lH
gtm. A= =mH tavTSv$paiStTvH itpadyit-shavo ih Svwav: Sv$pH wvit ih Sf!m.
k: ktaR. sBwavo sav: xusa xuaiStTvm. kSy Svwavo wvit. dVvSs muaTmVySy.
t
_________________________________________________________________

hve Anume AiStTv be karnuH khe Ke: Sv$pAiStTv Ane saXyAiStTv. temaH Aa
Sv$pAiStTvnuH k=n Ke:

_Tpad-\/aE-ivnax=I, gu` ne iviv\ pyaRy=I


AiStTv nuH svRda je, teh Svwav Ke. 96.

ANvya=R:- (svRkalH) svR kaze (gu`E:) gu`o t=a (icZE: SvkpyRyE:) Anek
karna potana pyaRyo vDe (_TpadVyy\/uvTvE:) tem j _Tpady\/aE vDe (VySy
sdwav:) nuH je AiStTv, (ih) te qreqr (Svwav:) Svwav Ke.
1

!Ika:- AiStTv qreqr no Svwav Ke. Ane te (AiStTv) ANy sa\n=I

inrpe hovane lI\e AnaidAnHt hova=I t=a 2Ahetuk Aek$p 3v<iAe sday vtRtuH hovane
lI\e ivwav\mR=I ivl` hova=I, 4wav Ane wavvanp`ane
_________________________________________________________________

1. AiStTv ANy sa\nnI Apea ivnanuHSvyHis Ke te=I AnaidAnHt Ke.


2. Ahetuk Akar` jenuH ko{ kar` n=I AevI.
3. v<i vtRn vtRvuH te pir`it. (Akari`k Aek$p pir`itAe sdakaz pir`mtuH hova=I AiStTv
ivwav\mR=I uda l`vazuH Ke.)
4. AiStTv te (no) wav Ke Ane te wavvan (wavvazuH) Ke.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&eytv&apn

17p

dexwedawavadVye` shEkTvmvlMbmanH VySy Svwav Ov k=H n wvet. tu


VyaNtra`aimv
Vygu`pyaRya`aH
n
TyekH
pirsmaPyte.
yto
ih
prSprsai\tisiyuTvaeamiStTvmekmev katRSvrvt. y=a ih Vye` va eZe` va kalen
va waven va katRSvrat p<=gnuplWymanE: kt<Rkr`ai\kr`$pe` pIttaidgu`anaH
k~DlaidpyaRya`aH c Sv$pmupaday vtRmanv<iyuSy katRSvraiStTven in*paidtin*piyuE: pIttaidgu`E: k~DlaidpyaRyE ydiStTvH katRSvrSy s Svwav:, t=a ih
Vye` va eZe` va kalen va waven va VyaTp<=gnuplWymanE: kt<Rkr`ai\_________________________________________________________________

Sv$paiStTvH y=a muaTmn: skaxaTp<=GwUtanaH pulaidpVya`aH xejIvanaH c iwH wvit n


c t=a. kE: sh. gu`eihH sgpjOihH kevl&anaidgu`E: ikidUncrmxrIrakaraidSvkpyaRyE sh. k=HwUtE:. iceihH isgitTvmtIiNyTvmkayTvmyogTvmvedTvimTyaidbhuwediwE:. n kevlH gu`pyaRyE: sh iwNnH n wvit. _PpadVvy\uveihH
xuaTmai$pmopyaRySyoTpado ragaidivkLprihtprmsmai\$pmomagRpyaRySy VyySt=a
momomagaR\arwUtaNvyVyTvl`H \/aEVyH ceTyul`oTpadVyy\/aEVyE sh iwNnH n wvit.
k=m. sVvkalH svRkalpyRNtH y=a wvit. kSmaE: sh iwNnH n wvtIit cet. yt:
kar`au`pyaRyaiStTvenoTpadVyy\/aEVyaiSt_________________________________________________________________

lI\e Anekp`uH hova KtaH dexwed nih hovane kar`e nI sa=e Aekp`uH \rtuH, no Svwav
j kem n hoy? (j$r hoy.) te AiStTvjem iwNn iwNn one ive TyekmaH sma ={
y Ke temgu`pyaRyne ive TyekmaH sma ={ jtuH n=I, kar` ke temnI isi prSpr
=tI hova=I (A=aRt , gu` Ane pyaRy AekbI=I prSpr is =taH hova=IAek n hoy
to bIH be p` is nih =taH hova=I) temnuH AiStTv Aek j Kesuv`RnI jem.
jem e, e5e, kaze ke wave suv`R=I 1jeAo p<=k evamaH Aavta n=I, ktaRkr`
Ai\kr`$pe pIzaxAaidgu`ona Ane kuHDzaidpyaRyona Sv$pne \ar` krIne vtRta suv`Rna
AiStTv vDe jemnI 2in*pi =ay Ke, Aeva pIzaxAaidgu`o Ane kuHDzaidpyaRyo vDe je
suv`RnuH AiStTv Ke, te (suv`Rno) Svwav Ke tem e, e5e, kaze ke wave =I jeAo p<=k
evamaH Aavta n=I, 3ktaRkr`Ai\kr`$pe gu`ona
_________________________________________________________________

1. jeAo je pIzax Aaid gu`o Ane kuHDzaid pyaRyo.


2. in*pi nIpjvuH te =vuH te isi.
3. j gu`pyaRyonuH kaR (krnar, temnuH kr` (sa\n) Ane temnuH Ai\kr` (Aa\ar) Ke te=I
j gu`pyaRynuH Sv$p \ar` kre Ke.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

176

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

kr`$pe` gu`anaH pyaRya`aH c Sv$pmupaday vtRmanv<iyuSy VyaiStTven


in*paidtin*piyuEguR`E: pyaRyE ydiStTvH VySy s Svwav:. y=a va Vye` va eZe` va
kalen va waven va pIttaidgu`eWy: k~DlaidpyaRyeWy p<=gnuplWymanSy
kt<Rkr`ai\kr`$pe`
katRSvrSv$pmupaday
vtRmanv<iyuE:
pIttaidgu`E:
k~DlaidpyaRyE in*paidtin*piyuSy katRSvrSy mUlsa\nta tEinR*paidtH ydiStTvH s
Svwav:, t=a Vye` va eZe` va kalen va waven va gu`eWy: pyaRyeWy
_________________________________________________________________

Tven
c
kt<RwUten
xuaTmVyaiStTvH
sa|yte,
xuaTmVyaiStTven
c
gu`pyaRyoTpadVyy\/aEVyaiStTvH sa|yt [it. t>=a-y=a SvkIyVyeZkalwavE: suv`aRdiwanaH
pItTvaidgu`k~DlaidpyaRya`aH sHbiN\ ydiStTvH s Ov suv`RSy sav:, t=a
SvkIyVyeZkalwavE:
prmaTmVyadiwanaH
kevl&anaidgu`ikHicdUncrmxrIrakaraidpyaRya`aH sHbiN\ ydiStTvH s Ov muaTmVySy sav:. y=a
SvkIyVyeZkalwavE: pItTvaidgu`k~DlaidpyaRyeWy: skaxadiwSy suv`RSy
_________________________________________________________________

Ane pyaRyona Sv$pne \ar` krIne vtRta na AiStTv vDe jemnI in*pi =ay Ke, Aeva
gu`o Ane pyaRyo vDe je nuH AiStTv Ke, te Svwav Ke. (e, e5e, kaze ke wave suv`R=I
jdaH nih evamaH AavtaH pIzaxaidk Ane kuHDzaidknuH AiStTv te suv`RnuH j AiStTv Ke, kar`
ke pIzaxaidkna Ane kuHDzaidkna Sv$pne suv`R j \ar` krtuH hova=I suv`Rna AiStTv=I j
pIzaxaidknI Ane kuHDzaidknI in*piisi=ay Ke, suv`R n hoy to pIzaxaidk Ane
kuHDzaidk p` n hoy tevI rIte e, e5e, kaze ke wave =I uda nih evamaH Aavta gu`o
Ane pyaRyonuH AiStTv te nuH j AiStTv Ke, kar` ke gu`o Ane pyaRyona Sv$pne j
\ar` krtuH hova=I na AiStTv=I j gu`onI Ane pyaRyonI in*pi =ay Ke, n hoy
to gu`o Ane pyaRyo p` n hoy. AavuH AiStTv te no Svwav Ke.)
A=va, jem e, e5e, kaze ke wave pIzaxAaidgu`o=I Ane kuHDzaidpyaRyo=I 1je p<=k
evamaH AavtuH n=I, ktaRkr`Ai\kr`$pe suv`Rna Sv$pne \ar` krIne vtRta
pIzaxAaidgu`o Ane kuHDzaidpyaRyo vDe jenI in*pi =ay Ke, Aeva suv`RnuH, mUzsa\np`e
2
temna=I in*p =tu,H je AiStTv Ke, te Svwav Ke tem e, e5,e kaze ke wave gu`o=I Ane
pyaRyo=I je p<=k evamaH AavtuH n=I,
_________________________________________________________________

1. je je suv`R
2. temna=I pIzaxAaidgu`o Ane kuHDzaidpyaRyo=I. (suv`RnuH AiStTv in*p =vamaH is =vamaH
nIpjvamaH mUz sa\n pIzaxAaidgu`o Ane kuHDzaidpyaRyo j Ke.)

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&eytv&apn

177

p<=gnuplWymanSy kt<Rkr`ai\kr`$pe` VySv$pmupaday vtRmanv<iyuEguR`E: pyaRyE


in*paidtin*piyuSy VySy mUlsa\ntya tEinR*paidtH ydiStTvH s Svwav:. ikHc-y=a
ih Vye` va eZe` va kalen va waven va katRSvraTp<=gnuplWymanE: kt<Rkr`ai\kr`$pe`
k~DladpItta>uTpadVyy\/aEVya`aH Sv$pmupaday
_________________________________________________________________

sMbiN\ ydiStTvH s Ov vItTvaidgu`k~DlaidpyaRya`aH Svwavo wvit, t=a


SvkIyVyeZkalwavE:
kevl&anaidgu`ikHicdUncrmxrIrakarpyaRyeWy:
skaxadiwSy
muaTmVySy sHbiN\ ydiStTvH s Ov kevl&anaidgu`ikHicdUncrmxrIrakarpyaRya`aH Svwavo
&atVy:.
A=edanImuTpadVyy\/aEVya`amip
Vye`
shaiwaiStTvH
k+yte.
y=a
SvkIyVyaidctuyen suv`aRdiwanaH k!kpyaRyoTpadk`pyaRyivnaxsuv`RTvl`-\/aEVya`aH
sHbiN\ ydiStTvH s Ov suv`Rsav:,
_________________________________________________________________
1

ktaRkr`Ai\kr`$pe na Sv$pne \ar` krIne vtRta gu`o Ane pyaRyo vDe jenI
in*pi =ay Ke, Aeva nuH, mUzsa\np`e temna=I in*p =tuH, je AiStTv Ke, te Svwav
Ke. (pIzaxaidk=I Ane kuHDzaidk=I iw nih evamaH Aavta suv`RnuH AiStTv te pIzaxaidk
Ane kuHDzaidknuH j AiStTv Ke, kar` ke suv`Rna Sv$pne pIzaxaidk Ane kuHDzaidk j \ar`
krta hova=I pIzaxaidkna Ane kuHDzaidkna AiStTv=I j suv`RnI in*pi =ay Ke,
pIzaxaidk Ane kuHDzaidk n hoy to suv`R p` n hoy tevI rIte gu`o=I Ane pyaRyo=I iw
nih evamaH Aavta nuH AiStTv te gu`o Ane pyaRyonuH j AiStTv Ke, kar` ke na
Sv$pne gu`o Ane pyaRyo j \ar` krta hova=I gu`o Ane pyaRyona AiStTv=I j nI
in*pi =ay Ke, gu`o Ane pyaRyo n hoy to p` n hoy. AavuH AiStTv te no
Svwav Ke.)

(jevI rIte nuH Ane gu`pyaRynuH Aek j AiStTv Ke Aem suv`Rna aHtpUvRk
smuH, tevI rIte hve nuH Ane _Tpady\/aEnuH p` Aek j AiStTv Ke Aem suv`Rna
aHtpUvRk smvvamaH Aave Ke.)
jem e, e5e, kaze ke wave suv`R=I 2jeAo p<=k evamaH AavtaH n=I, 3ktaRkr`
Ai\kr`$pe kuHDzaid_Tpadona, baubH\Aaidyona Ane pIzaxAaid

_________________________________________________________________

1. gu`pyaRyo j na ktaR (krnar), kr` (sa\n) Ane Ai\kr` (Aa\ar) Ke te=I gu`
pyaRyo j nuH Sv$p \ar` kre Ke.
2. jeAo je kuHDz Aaid _Tpado, baubH\ Aaid yo Ane pIzax Aaid \/aEo
3. suv`R j kuHDzaid_Tpado, bajbH\aidyo Ane pIzaxAaid\/aEonuH ktaR, kr` t=a Ai\kr` Ke
te=I suv`R j temnuH Sv$p \ar` kre Ke (suv`R j kuHDzaid$pe pje Ke, bajbH\Aaid$pe n =ay
Ke Ane pIzaxAaid$pe !kI rhe Ke).

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

178

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

vtRmanv<iyuSy katRSvraiStTven in*paidtin*piyuE: k~DladpItta>uTpadVyy\/aVE yEyRdiStTvH katRSvrSy s Svwav:, t=a ih Vye` va eZe` va kalen va waven va
VyaTp<=gnuplWymanE: kt<Rkr`ai\kr`$pe`oTpadVyy\/aEVya`aH Sv$pmupaday vtRmanv<iyuSy VyaiStTven in*paidtin*piyuETpadVyy\/aVE yEyRdiStTvH VySy s Svwav:.
y=a va Vye` va eZe` va kalen va waven va k~DladpItta->uTpadVyy\/aEVyeWy:
p<=gnuplWymanSy kt<Rkr`ai\kr`$pe` katRSvrSv$pmupaday vtRmanv<iyuE:
k~DladpItta>uTpadVyy\/aVE yEinR*paidtin*piyuSy
katRSvrSy
mUlsa\ntya
tEinR*paidtH ydiStTvH s Svwav:, t=a Vye` va eZe` va
_________________________________________________________________

t=a SvVyaidctuyen prmaTmVyadiwanaH mopyaRyoTpadmomagRpyaRyVyytduwya\arwUtprmaTmVyTvl`\/aEVya`aH sHbiN\ ydiStTvH s Ov muaTmVysav:. y=a


SvVyaidctuyen
k!kpyaRyoTpadk`pyaRyVyysuv`RTvl`\/aEVyeWy:
skaxadiwSy
suv`RSy sHbiN\ ydiStTvH s Ov k!kpyaRyoTpadk`pyaRyVyytduwya\arwUtsuv`RTvl`\/aEVya`aH Svwav:, t=a SvVyaidctuyen mopyaRyoTpadmomagRpyaRyVyytduwya\arwUtmuaTmVyTvl`\/aEVyeWy: skaxadiwSy prmaTmVySy sHbiN\ ydiStTvH s Ov
mopyaRyoTpadmomagRpyaRyVyytduwya\arwUt_________________________________________________________________

\/aEona Sv$pne \ar` krIne vtRta suv`Rna AiStTv vDe jemnI in*pi =ay Ke, AevaH
kuHDzaid_Tpado, baubH\Aaidyo Ane pIzaxAaid\/aEo vDe je suv`RnuH AiStTv Ke, te
(suv`Rno) Svwav Ke tem e, e5e, kaze ke wave =I jeAo p<=k evamaH AavtaH n=I,
ktaRkr`Ai\kr`$pe _Tpady\/aEona Sv$pne \ar` krIne vtRta na AiStTv vDe
jemnI in*pi =ay Ke, AevaH _Tpady\/aEo vDe je nuH AiStTv Ke, te Svwav Ke.
(e, e5e, kaze ke wave =I udaH nih evamaH AavtaH _Tpado, yo Ane \/aEonuH AiStTv
te nuH j AiStTv Ke kar` ke _Tpado, yo Ane \/aEona Sv$pne j \ar` krtuH
hova=I na AiStTv=I j _Tpado, yo Ane \/aEonI in*pi =ay Ke, n hoy to
_Tpado, yo Ane \/aEo p` n hoy. AavuH AiStTv te no Svwav Ke.)
A=va, jem e, e5e, kaze ke wave kuHDzaid_Tpado=I, baubH\Aaidyo=I Ane
pIzaxAaid\/aEo=I je p<=k evamaH AavtuH n=I, ktaRkr`Ai\kr`$pe suv`Rna Sv$pne
\ar` krIne vtRtaH kuHDzaid_Tpado, baubH\Aaidyo Ane pIzaxAaid\/aEo vDe jenI
in*pi =ay Ke, Aeva suv`RnuH, mUzsa\np`e temna=I in*pNn =tuH, je AiStTv Ke, te
Svwav Ke tem e, e5e, kaze ke wave

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&eytv&apn

179

kalen va waven voTpadVyy\/aEVyeWy: p<=gnuplWymanSy kt<Rkr`ai\kr`$pe`


VySv$pmupaday
vtRmanv<iyuETpadVyy\/aVE yEinR*paidtin*piyuSy
VySy
mUlsa\ntya tEinR*paidtH ydiStTvH s Svwav:.. 96..
[dH tu saXyaiStTvaiw\anmStIit k=yit-

[h ivivhlq`a`H lq`megH sidit sVvgyH.


_vidsda qlu \MmH ij`vrvshe` p~`H.. 97..

_________________________________________________________________

muaTmVyTvl`\/aEVya`aH Svwav [it. OvH y=a muaTmVySy SvkIygu`pyaRyoTpadVyy\/aEVyE:


sh
Sv$paiStTvaiw\anmvaNtraiStTvmiwNnH
VyvS=aiptH
t=Ev
smStxeVya`amip VyvS=apnIyimTy=R:.. 96.. A= saXyaiStTvxBdaiw\eyaH mhasaH
&apyit-[h ivivhlq`a`H
_________________________________________________________________

_Tpady\/aEo=I je p<=k evamaH AavtuH n=I, ktaRkr`Ai\kr`$pe na Sv$pne


\ar` krIne vtRtaH _Tpad y\/aEo vDe jenI in*pi =ay Ke, Aeva nuH, mUzsa\np`e
temna=I in*p =tuH, je AiStTv Ke, te Svwav Ke. (_Tpado=I, yo=I Ane \/aEo=I iw
nih evamaH Aavta nuH AiStTv te _Tpado, yo Ane \/aEonuH j AiStTv Ke kar` ke
na Sv$pne _Tpado, yo Ane \/aEo j \ar` krtaH hova=I _Tpado, yo Ane \/aEona
AiStTv=I j nI in*pi =ay Ke, _Tpado, yo Ane \/aEo n hoy to p` n hoy.
AavuH AiStTv te no Svwav Ke.)
wava=R:- AiStTvne Ane ne dexwed n=I vzI te AiStTv AnaidAnHt Ke t=a
Ahetuk Aek$p pir`itAe sday pir`mtuH hovane lI\e ivwav\mR=I p` iwNn karnuH Ke
Aam hova=I AiStTv no Svwav j Ke.
gu`pyaRyonuH Ane nuH AiStTv iwNn n=I, Aek j Ke kar` ke gu`pyaRyo =I
j in*pNn =ay Ke, Ane gu`pyaRyo=I j in*pNn =ay Ke. vzI AevI j rIte _Tpad
y\/aEonuH Ane nuH AiStTv p` Aek j Ke kar` ke _Tpady\/aEo =I j nIpje
Ke, Ane _Tpady\/aEo=I j nIpje Ke.
Aa ma`e Sv$pAiStTvnuH in$p` =yuH. 96.
hve Aa (nIce ma`e) saXyAiStTvnuH k=n Ke:

iv\iv\l`InuH srv-gt ;sv' l` Aek Ke,


-Ae \mRne _pdexta ijnvrv<w inidR Ke. 97.

_________________________________________________________________

_Tpady\/aEo j naH ktaR, kr` Ane Ai\kr` Ke te=I _Tpady\/a


E o j na
Sv$pne \ar` kre Ke.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

180

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

[h iviv\l`anaH l`mekH sidit svRgtm.


_pidxta qlu \m ijnvrv<we` &m.. 97..
[h ikl pitvEicye` VyaNtreWyo Vyav<Ty v<en itVyH sImanmasUZyta
ivxel`wUten c Sv$paiStTven l"yma`anamip svRVya`amStimtvEicypH v<Ty
v<H itVymasUiZtH sImanH iwNdTsidit svRgtH samaNyl`wUtH saXyaiStTvmekH
qLvvbo\Vym. OvH sidTyiw\anH sidit pirCKednH c svaR=RpramixR Syat. yid punirdmevH
n Syada ikHicTsidit ikHicdsidit ikHictsaseit ikHicdvaCyimit c Syat. tu
ivitimev. sa|yH cEtdnokhvt.

_________________________________________________________________

[h
loke
Tyeksaiw\anen
Sv$paiStTven
iviv\l`anaH
iwNnl`anaH
cetnacetnmUtaRmUtRpda=aRnaH lq`megH tu Okmq~Dl`H wvit. ikH kt<R. sidit sv sidit
mhasa$pm. ikHivixm. sVvgyH sHkrVyitkrpirhar$pSvjaTyivro\en xusHg/hnyen
svRgtH svRpda=R_________________________________________________________________

ANvya=R:- (\m) \mRne (qlu) qreqre (_pidxta) _pdexta (ijnvrv<we`)

ijnvrv<we ([h) Aa ivmaH (iviv\l`anaH) iviv\ l`vazaH (iwNn iwNn Sv$p


AiStTvvazaH svR) onuH, (st [it) ;st' AevuH (svRgtH) 2svRgt (l`H) l`
(saXyAiStTv) (OkH) Aek (&Ptm) kuH Ke.

!Ika:- Aa ivmaH, ivic5tane ivStarta (iviv\p`uHAnekp`uH dxaRvta), ANy

o=I 3av< rhIne vtRta Ane Tyek nI sIma baH\ta Aeva ivxel`wUt Sv$p
AiStTv vDe (svR o) lit =taH hova KtaH, svR onuH, ivic5tana ivStarne ASt krtuH,
svR omaH vtne vtRtuH Ane Tyek nI bH\ayelI sImane Avg`tuH, ;st' AevuH je svRgt
samaNyl`wUt saXy AiStTv te qreqr Aek j `vuH. Ae rIte ;st' AevuH k=n Ane
;st' AevuH &an svR pda=no 4pramxR krnaruH Ke. e te Aem n hoy (A=aRt e te
svRpda=Rpramx n hoy) to ko{k pda=R st (hyatIvazo) hovo e{Ae, ko{k Ast
(hyatI ivnano) hovo e{Ae, ko{k st t=a Ast hovo e{Ae, Ane ko{k AvaCy hovo
e{Ae prHtu te to iv j Ke. Ane Aa (;st' AevuH k=n Ane &an svRpda=Rpramx
hovanI vat) to is ={ xke Ke, v<nI jem.
_________________________________________________________________

1. ijnvrv<w ijnvromaH ]e tI=kr.


2. svRgt svRmaH apnaH
3. av< uduH KU!uH iwNn.
4. pramxR SpxR Qyal ivcar l Smr`.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&eytv&apn

181

y=a ih bhUnaH bhuiv\anamnokhanamaTmIyaTmIySy ivxel`wUtSy Sv$paiStTvSyavMwenoianaTvH,


samaNyl`wUten
saXyoaisnanokhTvenoT=aiptmekTvH
itiryit, t=a bhUnaH bhuiv\anaH Vya`amaTmIyaTmIySy ivxel`wUtSy Sv$paiStTvSyavMwenoianaTvH, samaNyl`wUten saXyoaisna sidTySy wavenoT=aiptmekTvH
itiryit. y=a c teamnokhanaH samaNyl`wUten saXyoaisnanokhTvenoT=aiptenEkTven itroihtmip ivxel`wUtSy Sv$paiStTvSyavMwenoianaTvmukaiSt, t=a
svRVya`amip samaNyl`wUten saXyoaisna sidTySy wavenoT=aiptenk
E Tven
itroihtmip ivxel`wUtSy Sv$paiStTvSyavMwenoianaTvmukaiSt.. 97..
_________________________________________________________________

Vyapkm. [dH kenom. _vidsda qlu \MmH ij`vrvshe` p~`H \m


vStuSvwavsHg/hmupidxta qlu Sf!H ijnvrv<we` &imit. t>=a-y=a sveR muaTmn:
sNtITyue
_________________________________________________________________

jem F`aH bhuiv\ v<one potpotana ivxel`wUt Sv$p AiStTvna AvlHbn=I


wuH =tuH je AnekTv tene, samaNyl`wUt 1saXydxRk v<p`a vDe wuH =tuH AekTv 2itroiht
kre Ke, tem F`aH bhuiv\ one potpotana ivxel`wUt Sv$pAiStTvna AvlHbn=I
wuH =tuH je AnekTv tene, samaNyl`wUt saXydxRk ;st'p`a vDe (;st' Aeva wav
vDe, hovap`a vDe, ;Ke'p`a vDe) wuH =tuH AekTv itroiht kre Ke. vzI jem te v<onI
babtmaH, samaNyl`wUt saXydxRk v<p`a=I wa =ta AekTv vDe itroiht =tuH hova KtaH
(potpotana) ivxel`wUt Sv$pAiStTvna AvlHbn=I wuH =tuH AnekTv Spp`e
kaxman rhe Ke (Aabad rhe Ke, n =tuH n=I), tem svR onI babtmaH p`,
samaNyl`wUt saXydxRk ;st'p`a=I wa =ta AekTv vDe itroiht =tuH hova KtaH
(potpotana) ivxel`wUt Sv$pAiStTvna AvlHbn=I wuH =tuH AnekTv Spp`e
kaxman rhe Ke. (F`aH (A=aRt sHQya=I Anek) Ane bhuiv\ (A=aRt Aam/v<, Axokv<
[Tyaid Anek karnaH) v<onuH potpotanuH Sv$pAiStTv iw iw hova=I Sv$pAiStTvnI
ApeaAe temnamaH Anekp`uH Ke, prHtu v<p`uH ke je svR v<onuH samaNy l` Ke Ane je svR
v<omaH saXy (smanp`uH) btave Ke tenI ApeaAe svR v<omaH Aekp`uH Ke Aa Aekp`ane
muQy krIAe Tyare Anekp`uH gaE` =ay Ke tevI rIte F`aH (A=aRt AnHt) Ane bhuiv\ (A=aRt
K karnaH) onuH potpotanuH Sv$pAiStTv iwNn iwNn hova=I Sv$pAiStTvnI
ApeaAe temnamaH Anekp`uH Ke,
_________________________________________________________________

1. saXy smanp`uH srqap`uH.


2. itroiht itrowUt AaCKaidt AXy.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

182

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

A= VyERVyaNtrSyarMwH Vyad=aRNtrTvH c saya: ithiNt-

dVvH shavisH sidit ij`a tCcdo smqada.


isH t\ Aagmdo `eCKid jo so ih prsmAo.. 98..
VyH SvwavisH sidit ijnaStvt: smaQyatvNt:.
isH t=a Aagmto neCKit y: s ih: prsmy:.. 98..

_________________________________________________________________

sit
prmanNdEkl`suqam<trsaSvadwirtavS=lokakaximtxuasHQyeyaTmdexESt=a
ikHicdUncrmxrIrakaraidpyaRyE sHkrVyitkrpirhar$pjaitweden iwanamip sveRaH
isjIvanaH g/h`H wvit, t=a ;sv st' [Tyue sHg/hnyen svRpda=aRnaH g/h`H wvit. A=va
seneyH vnimdimTyue AhSTyaidpda=aRnaH inMbam/aidv<a`aH SvkIySvkIyjaitwediwanaH
yugpdg/h`H wvit, t=a sv sidTyue sit saXysaiw\anen mhasa$pe` xusHg/hnyen
svRpda=aRnaH SvjaTyivro\en
_________________________________________________________________

prHtu stp`uH (hovap`uH, ;Ke' Aevo wav) ke je svR onuH samaNy l` Ke Ane je svR
omaH saXy btave Ke tenI ApeaAe svR omaH Aekp`uH Ke Aa Aekp`ane muQy krIAe Tyare
Anekp`uH gaE` =ay Ke. vzI Aa ma`e yare samaNy stp`ane muQyp`e lmaH letaH svR
ona AekTvnI muQyta =va=I AnekTv gaE` =ay Ke, Tyare p` te (smSt onuH Sv$p
AiStTvsHbH\I) AnekTv Spp`e kaxman j rhe Ke.)
(Aa ma`e saXyAiStTvnuH in$p` =yuH.) 97.
hve o=I aHtrnI _Tpi hovanuH Ane =I sanuH A=atrp`uH hovanuH qHDn kre
Ke (A=aRt ko{ =I ANy nI _Tpi =tI n=I Ane =I AiStTv ko{ udo pda=R
n=I Aem nI kre Ke):

o Svwave is ne ;st'-tvt: ]I ijno khe


Ae is Ke Aagm =kI, mane n te prsmy Ke. 98.

ANvya=R:- (VyH) (SvwavisH) Svwav=I is Ane (st [it) (Svwav=I


j) ;st' Ke Aem (ijna:) ijnoAe (tvt:) tvt: (smaQyatvNt:) kuH Ke (t=a) Ae
ma`e (Aagmt:) Aagm ara (isH) is Ke (y:) je (n [CKit) n mane (s:) te
(ih) qreqr (prsmy:) prsmy Ke.
_________________________________________________________________

A=atr ANy pda=R udo pda=R.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&eytv&apn

183

n qlu VyERVyaNtra`amarMw:, svRVya`aH SvwavisTvat. SvwavisTvH tu


teamnaidin\nTvat. Anaidin\nH ih n sa\naNtrmpete. gu`pyaRyaTmanmaTmn: Svwavmev
mUlsa\nmupaday Svymev isisimdwUtH vtRte. yu VyErarWyte n tdVyaNtrH,
kadaicTkTvat s pyaRy:, `ukaidvNmnu*yaidv. VyH punrnvi\ iZsmyavS=aiy n t=a
Syat. A=EvH y=a isH Svwavt Ov VyH, t=a sidTyip tTSvwavt Ov
isimTyv\ayRtam, saTmnaTmn: Svwaven in*pin*pimdwavyuTvat. n c
Vyad=aRNtrwUta soppimiwp>te ytStTsmvaya_________________________________________________________________

g/h`H wvtITy=R:.. 97.. A= y=a VyH SvwavisH t=a tTsdip Svwavt OveTya-QyaitdVvH shavisH VyH prmaTmVyH SvwavisH wvit. kSmat. Ana>nNten prhetuinrpee`
Svt:
isen
kevl&anaidgu`a\arwUten
sdanNdEk$psuqsu\arsprmsmrsIwavpir`tsvRxuaTmdexwirtavS=en xuopadanwUten SvkIySvwaven in*pTvat.
y SvwavisH n wvit tdVymip n wvit. `ukaidpulSkN\pyaRyvt
mnu*yaidjIvpyaRyv. sidit
_________________________________________________________________

!Ika:- qreqr o=I aHtronI _Tpi =tI n=I, kar` ke svR o Svwavis Ke.

(temnuH) Svwavisp`uH to temna Anaidin\np`ane lI\e Ke kar` ke 1Anaidin\n


sa\naHtrnI Apea raqtuH n=I, gu`pyaRyak Aeva potana Svwavne jke je mUz sa\n Ke
tene\ar` krIne Svymev is =yeluH vteR Ke.

je o=I _TpNn =ay Ke te to aHtr n=I, 2kadaicTkp`ane lI\e pyaRy Ke jem ke


iA`uk vgere t=a mnu*y vgere. to Anvi\ (myaRda ivnanuH), i5smyAvS=ayI (5`e
kaz rhenaruH) hova=I _Tp n =ay.
hve Ae rIte jem Svwav=I j is Ke, tem ;(te) st Ke' AevuH p` tena
Svwav=I j is Ke Aem in`Ry ho, kar` ke sak Aeva potana Svwav=I in*pNn =yela
wavvazuH Ke (no ;st Ke' Aevo wav na saSv$p Svwavno j bnelorcayelo
Ke).
=I A=atrwUt sa _ppNn n=I (bnI xktI n=I, F!tI n=I, yoGy n=I) ke
jena smvay=I te () ;st' hoy. (Aa vat Sp smvvamaH Aave Ke:)
_________________________________________________________________

1. Anaidin\n Aaid Ane AHt riht. (je AnaidAnHt hoy tenI isi ma!e ANy sa\nnI j$r
n=I.)
2. kadaicTk kdaictko{ var hoy AevuH AinTy.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

184

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

Tsidit Syat. st: saya n tav>utisTvena=aRNtrTvH, tyodR~Ddi~Dv>utisSyadxRnat. AyutisTvenaip n tdupp>te. [hedimit tItepp>t [it cet
ikHinbN\na hIhedimit tIit:. wedinbN\neit cet ko nam wed:. adeixk Atadwaivko va.
n tavTadeixk:, pUvRmev yutisTvSyapsar`at. Atadwaivket _pp Ov, ydVyH t
gu` [it vcnat. AyH tu n qLvekaNtenehedimit tIte-

_________________________________________________________________

y=a Svwavt: isH tdVyH t=a sidit sal`mip Svwavt Ov wvit, n c


iwNnsasmvayat. A=va y=a VyH Svwavt: isH t=a tSy yosaE sagu`: soip
Svwavis
Ov.
kSmaidit
cet.
saVyyo:
sH&al`yojnaidwedeip
d~Ddi~Dvidexawavat. [dH ke ki=tvNt:. ij`a tdo smqada ijna: ktaRr: tvt:
sMygaQyatvNt: ki=tvNt: isH th Aagmdo sNtanapeya Vyai=Rknyenanaidin\nagmadip
t=a isH `eCKid jo so ih
_________________________________________________________________

=m to 1st=I 2sanuH 3yutisp`a vDe A=atrp`uH n=I, kar` ke dHD Ane dHDInI
mafk temnI babtmaH yutisp`uH evamaH AavtuH n=I. (bIuH,) Ayutisp`a vDe p` te (
A=atrp`uH) bntuH n=I. ;AamaH Aa Ke (A=aRt maH sa Ke)' AevI tIit =tI hova=I te
bnI xke Ke Aem khevamaH Aave to (pUKIAe KIAe ke) ;AamaH Aa Ke' AevI tIit xana
Aa]ye (xa kar`e) =ay Ke? wedna Aa]ye =ay Ke (A=aRt Ane samaH wed hovana
kar`e =ay Ke) Aem khevamaH Aave to (pUKIAe KIAe ke), ko wed? adeixk ke Atadwaivk?
4
adeixk to n=I, kar` ke yutisp`uH pUveR j rd kyu Ke. pAtadwaivk khevamaH Aave to te
_ppNn j (_ict j) Ke, kar` ke ;je Ke te gu` n=I' AevuH (xanuH) vcn Ke. prHtu
(Ah p` Ae |yanmaH raqvuH ke) Aa Atadwaivk wed ;AekaHte AamaH Aa Ke' AevI
_________________________________________________________________

1. st hotuHhyathyatIvazuH A=aRt .
2. sa hovap`uH hyatI.
3. yutis eDa{ne is =yeluH smvay=IsHyog=I is =yeluH. (jem lakDI Ane ma`s udaH
hova KtaH lakDIna yog=I ma`s ;lakDIvazo' =ay Ke tem sa Ane udaH hova KtaH sa
sa=e eDa{ne ;savazuH' (st) =yuH Ke Aem n=I. lakDI Ane ma`snI jem sa Ane
udaH evamaH j AavtaH n=I. Aa rIte ;lakDI' Ane ;lakDIvaza'nI mafk ;sa' Ane ;st'nI
babtmaH yutisp`uH n=I.)
4. Ane samaH dexwed n=I, kar` ke dexwed hoy to yutisp`uH Aaveje =m j rd krI
btauH Ke.
p. te gu` n=I Ane gu` te n=IAava gu`na wedne (gu`gu`Iwedne) Atadwaivk
wed (tep`e nih hova$p wed) khe Ke. Ane samaH Aavo wed khevamaH Aave to te yoGy j
Ke.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&eytv&apn

18p

inRbN\nH, SvymevoNmGninmGnTvat. t=a ih-ydev pyaRye`aPyRte VyH tdev gu`viddH


VymymSy gu`:, xuw/imdmurIymymSy xuw/o gu` [Tyaidvdtadwaivko wed _Nmjit.
yda tu Vye`aPyRte VyH tdaStimtsmStgu`vasnoNmeSy t=aiv\H Vymev
xuw/murIyimTyaidvTpXyt: smUl Ovatadwaivko wedo inmjit. OvH ih wede inmjit
tTTyya tIitinRmjit. tSyaH inmjTyamyutisTvoT=m=aRNtrTvH inmjit. tt:
smStmip VymevEkH wUTvavitte. yda tu wed _Nmjit, tiSmNnuNmjit tTTyya
tIitNmjit, tSyamuNmjTyamyutisTvoT=m=aRNtrTvmuNmjit, tdaip tTpyaRyTvenoNmjjlraxejRlkLlol [v Vya VyitirH Syat. OvH sit Svymev sdVyH
_________________________________________________________________

prsmAo neCKit n mNyte y [dH vStuSv$pH s ih Sf!H prsmyo im+yaiwRvit. OvH y=a
prmaTmVyH Svwavt: ismvboVyH t=a svRVya`Iit. AZ VyH kenaip pue` n
_________________________________________________________________

tIitno Aa]y (kar`) n=I, kar` ke te (Atadwaivk wed) Svymev (pote j) 1_NmG
Ane 2inmG =ay Ke. te Aa ma`e: yare ne pyaRy aPt kravvamaH Aave (A=aRt yare
ne pyaRy aPt kre Kephce Ke Aem pyaRyai=Rk ny=I evamaH Aave), Tyare j;xul Aa
v Ke, Aa Aano xulTvgu` Ke' [TyaidnI mafk;gu`vazuH Aa Ke, Aa Aano gu` Ke'
Aem Atadwaivk wed _NmG =ay Ke. prHtu yare ne aPt kravvamaH Aave (A=aRt
ne a kre Ke phce Ke Aem ai=Rk ny=I evamaH Aave), Tyare smSt
3
gu`vasnana _Nme jene ASt ={ gya Ke Aeva te vne;xul v j Ke' [TyaidnI
mafk;AavuH j Ke' Aem etaH smUzo j Atadwaivk wed inmG =ay Ke. Ae rIte wed
inmG =taH tena Aa]ye (kar`e) =tI tIit inmG =ay Ke. te (tIit) inmG =taH
AyutisTvjint A=atrp`uH inmG =ay Ke. te=I b\uHy (AaquHy), Aek j ={ne rhe Ke.
Ane yare wed _NmGn =ay Ke, te _NmG =taH tena Aa]ye (kar`e) =tI tIit _NmG =ay
Ke, te (tIit) _NmG =taH AyutisTvjint A=atrp`uH _NmGn =ay Ke, Tyare p` (te)
na pyaRyp`e _NmGn =tuH hova=I, jem jzraix=I jzkLlol itir n=I (A=aRt
smu=I trHg jduH n=I) tem=I itir hotuH n=I.
_________________________________________________________________

1. _NmGn =vuH _pr AavvuH trI AavvuH g! =vuH. (muQy =vuH.)


2. inmGn =vuH DUbI jvuH. (gaE` =vuH.)
3. gu`vasnana _Nme maH Anek gu`o hovana vl`nuH (AiwaynuH) ak! gu`wed hova$p
mnovl`na (Aiwayna) f`ga.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

186

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

wvit. ySTvevH neCKit s qlu prsmy Ov Vy:.. 98..


A=oTpadVyy\/aVE yaTmkTveip sdVyH wvtIit ivwavyit-

sdvidH shave dVvH dVvSs jo ih pir`amo.


AT=esu so shavo i@idsHwv`assHbo.. 99..
sdviS=tH Svwave VyH VySy yo ih pir`am:.
A=eRu s Svwav: iS=itsHwvnaxsHb:.. 99..
[h ih Svwave inTymvitmanTvaTsidit Vym. SvwavStu VySy
\/aEVyoTpadoCKedEyaTmkpir`am:. y=Ev ih VyvaStun: samSTyenEkSyaip iv*kMwkm
_________________________________________________________________

ikyte. sagu`oip Vyaio naStITyiway:.. 98.. A=oTpadVyy\/aEVyTve sit sEv VyH


wvtIit &apyit-sdvidH shave dVvH VyH muaTmVyH wvit. ikH kt<R. sidit
xucetnaNvy$pmiStTvm. ikHivixm. AviS=tm. . Svwave. SvwavH k=yit-dVvSs
_________________________________________________________________

Aa ma`e hova=I (Aem nI =yuH ke) Svymev st Ke. Aam je manto n=I te
qreqr prsmy j manvo. 98.
hve _Tpady\/aEak hova KtaH ;st' Ke Aem dxaRve Ke:

o Svwav ive AviS=t, te=I ;st' saE Ke


_Tpad-\/aE-ivnaxyut pir`am Svwav Ke. 99.

ANvya=R:- (Svwave) SvwavmaH (AviS=tH) 1AviS=t (hova=I) (VyH)


(st) ;st' Ke (VySy) no (y: ih) je (iS=itsHwvnaxsHb:) _Tpady\/aE siht
(pir`am:) pir`am (s:) te (A=eRu Svwav:) pda=no Svwav Ke.

!Ika:- Ah (ivne ive) SvwavmaH inTy AviS=t hova=I ;st' Ke. Svwav
no \/aE_TpadivnaxnI AektaSv$p pir`am Ke.
jem nuH 2vaStu smg/p`a vDe (AqHDp`a vDe) Aek hova KtaH, ivStar

_________________________________________________________________

1. AviS=t rheluH !keluH.


2. nuH vaStu no SvivStar nuH Sve5 nuH Svkd nuH Svdz (vaStu Fr
rhe@a` invasS=an Aa]y wUim.)

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&eytv&apn

187

v<ivitRn: sU"maHxa: dexa:, t=Ev ih Vyv<e: samSTyenEkSyaip vahkmv<ivitRn:


sU"maHxa: pir`ama:. y=a c dexanaH prSprVyitrekinbN\no iv*kMwkm:, t=a pir`amanaH
prSprVyitrekinbN\n:
vahkm:.
y=Ev
c
te
dexa:
SvS=ane
Sv$ppUvR$paWyamuTpNnoCKNnTvaTsvRZ prSpranuSyUitsUiZtEkvaStutyanuTpNnlInTvaCc
sHwUitsHhar\/aVE yaTmkmaTmanH \aryiNt, t=Ev te pir`ama: Svavsre Sv$ppUvR$paWyamuTpNnoCKNnTvaTsvRZ prSpranuSyUitsUiZtEkvahtyanuTpNnlInTvaCc sHwUitsHhar\/aVE yaTmk
maTmanH \aryiNt. y=Ev c y Ov ih pUvRdexoCKednaTmko vaStusImaNt: s Ov ih
tduroTpadaTmk:, s Ov c prSpranuSyUitsUiZtEkvaStutyatduwyaTmk [it
-

_________________________________________________________________

jo ih pir`amo tSy prmaTmVySy sHbN\I ih Sf!H y: pir`am:. keu ivyeu. AT=esu


prmaTmpda=RSy \mRTvadwednyena=aR w~yNte. ke te. kevl&anaidgu`a: isTvaidpyaRya,
te*v=eRu ivyeu yosaE pir`am:. so shavo kevl&anaidgu`isTvaidpyaRy$pStSy
prmaTmVySy Svwavo wvit. s c k=HwUt:. i@idsHwv`assHbo SvaTmai$pmopyaRySy sHwvStiSmev `e prmagmwayEkTvivtkaRvIcaritIyxu|yansH&Sy
xuopadanwUtSy smSt_________________________________________________________________

mmaH vtRnara tena je sU"m AHxo te dexo Ke, tem nI 1v<i smg/p`a vDe Aek hova
KtaH, vahmmaH vtRnara tena je sU"m AHxo te pir`amo Ke. jem ivStarmnuH kar` dexono
prSpr itrek Ke, tem vahmnuH kar` pir`amono prSpr 2itrek Ke.
jem te dexo potana S=anmaH Sv$p=I _TpNn ne pUvR$p=I ivn hova=I t=a svR5
(b\ey) prSpr AnuSyUit=I rcayela AekvaStup`a vDe AnuTpNnAivn hova=I _Tpi
sHhar\/aEak Ke, tem te pir`amo potana AvsrmaH Sv$p=I _TpNnne pUvR$p=I ivn
hova=I t=a svR5 prSpr 3AnuSyUit=I rcayela Aek vahp`a vDe AnuTpNnAivn hova=I
_TpisHhar\/aEak Ke. vzI jem vaStuno je nanamaH nano (Kev!no) AHx pUvRdexna
ivnaxSv$p Ke te j (AHx) TyarpKIna dexna _TpadSv$p Ke t=a te j prSpr
AnuSyUit=I rcayela AekvaStup`a vDe AnuwySv$p
_________________________________________________________________

1. v<i vtRvuH te hovuH te hovap`uH hyatI.


2. itrek wed (Aekno bImaH) Awav. (Aek pir`am te bI pir`am$p n=I te=I na
vahmaH m Ke.)
3. AnuSyUit ANvypUvRk eDa`. (svR pir`amo prSpr ANvypUvRk (saXysiht) gUH=ayela
(eDayela) hova=I te b\a pir`amo Aekvahp`e Ke te=I teAo _Tp ke ivn n=I.)

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

188

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

t=Ev y Ov ih pUvRpir`amoCKedaTmk: vahsImaNt: s Ov ih tduroTpadaTmk:, s Ov c


prSpranuSyUitsUiZtEkvahtyatduwyaTmk [it. OvmSy Svwavt Ov iZl`ayaH
pir`amptaE dulRiltSy SvwavanitkmaiTZl`mev svmnumodnIym muafldamvt.
y=Ev ih pirg<hItaiFiM lMbmane muafldamin smSte*vip Sv\amsUkasTsu
muafleUroreu \amsUrormuaflanamudynaTpUvRpUvRmuaflanamnudynat svRZaip
prSpranuSyUitsUZkSy
sUZkSyavS=anaTZEl~yH
isimvtrit,
t=Ev
ih
pirg<hItinTyv<iinvtRmane Vye smSte*vip SvavsreUkasTsu pir`ameUrore*vvsreUrorpir`amanamudynaTpUvRpUvRpir`amanamnudynat svRZaip prSpranuSyUitsUZkSy
vahSyavS=anaTZEl~yH isimvtrit.. 99..
_________________________________________________________________

ragaidivkLpopai\rihtSvsHvedn&anpyaRySy
naxStiSmNnev
prmaTmVySy iS=itirTyul`oTpadVyy\/aEVyZye` sHbN\o
\/aEVyZye`Eksmye y>ip

smye
tduwya\arwUtwvtIit. OvmuTpadVyy-

_________________________________________________________________

Ke (A=aRt bemaH=I Aee Sv$pe n=I), tem vahno je nanamaH nano AHx pUvRpir`amna
ivnaxSv$p Ke te j TyarpKIna pir`amna _TpadSv$p Ke t=a te j prSpr AnuSyUit=I
rcayela Aekvahp`a vDe AnuwySv$p Ke.
Aa ma`e Svwav=I j i5l`pir`am pitmaH (pir`amonI prHpramaH) vtRtuH
Svwavne nih 1AitmtuH hova=I 2svne 3i5l` j 4AnumodvuHmotIna harnI mafk. (te
Aa rIte:) jem je`e (Amuk) lHba{ g/h` krelI Ke Aeva l!kta motIna harne ive,
potpotanaH S=anomaH kaxtaH smSt motIAomaH, pKIpKInaH S=anoAe pKIpKInaH motIAo g!
=taH hova=I Ane phelaHphelaHnaH motIAo nih g! =taH hova=I t=a b\ey prSpr AnuSyUit
rcnaro doro AviS=t hova=I i5l`p`uH isi pame Ke tem je`e pinTyv<i g/h` krelI Ke
Aeva rcata (pir`mta) ne ive, potpotana AvsromaH kaxta (g!ta) smSt
pir`amomaH, pKIpKIna AvsroAe pKIpKIna pir`amo g! =ta hova=I Ane phelaHphelaHna
pir`amo nih g! =ta hova=I t=a b\ey prSpr AnuSyUit rcnaro vah AviS=t (
!kto) hova=I i5l`p`uH isi pame Ke.
_________________________________________________________________

1. AitmtuH AozHgtuH KoDtuH.


2. sv stp`uH (Awednye) .
3. i5l` _Tpad, y ne \/aE Ae 5` l`vazuH i5Sv$p 5yak.
4. AnumodvuH AanHd=I sHmt krvuH.
p. inTyv<i inTy !kvap`uH inTy hyatI sda vtRvuH te.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&eytv&apn

189

A=oTpadVyy\/aEVya`aH prSpraivnawavH #yit-

` wvo wHgivhI`o wHgo va `iT= sHwvivhI`o.


_Ppado iv y wHgo ` iv`a \oVve` AT=e`.. 100..
n wvo wivhIno wo va naiSt sHwvivhIn:.
_Tpadoip c wo n ivna \/aEVye`a=eRn.. 100..

_________________________________________________________________

pyaRyai=Rknyen prmaTmVyH pir`tH, t=aip Vyai=Rknyen sal`mev wvit. iZl`mip


sTsal`H k=H w~yt [it cet ;;_TpadVyy\/aEVyyuH st'' [it vcnat. y=edH
prmaTmVymeksmyenoTpadVyy\/aEVyE: pir`tmev sal`H w~yte t=a svRVya`ITy=R:.. 99..
OvH Sv$psa$pe` =mga=a, mhasa$pe` itIya, y=a VyH Svt:isH t=a
sagu`opIit k=nen t<tIya, _TpadVyy\/aEVyTveip sEv VyH w~yt [it k=nen ctu=it
ga=actuyen sal`_________________________________________________________________

wava=R:- drek sday SvwavmaH rhe Ke te=I ;st' Ke. te Svwav


_Tpady\/aESv$p pir`am Ke. jem na ivStarno nanamaH nano AHx te dex Ke, tem
na vahno nanamaH nano AHx te pir`am Ke. drek pir`am SvkazmaH potana $pe pje
Ke, pUvR $p=I nax pame Ke Ane svR pir`amomaH Aekvahp`uH hova=I drek pir`am _Tpad
ivnax ivnano Aek$p\/uv rhe Ke. vzI _Tpady\/aEmaH smywed n=I, 5`ey Aek j smye
Ke. Aava _Tpady\/aEak pir`amonI prHpramaH Svwav=I j sday rhetuH hova=I
pote p`, motIna harnI mafk, _Tpady\/aEak Ke. 99.
hve _Tpad, y Ane \/aEno prSpr 1Aivnawav # kre Ke:

_Tpad wHg ivna nh, sHhar sgR ivna nh


_Tpad tem j wHg, \/aE-pda=R iv` vteR nh 100.

ANvya=R:- (wv:) _Tpad (wivhIn:) 2wHg ivnano (n) hoto n=I (va) Ane
(w) wHg (sHwvivhIn:) _Tpad ivnano (naiSt) hoto n=I (_Tpad:) _Tpad (Aip c)
tem j (w:) wHg (\/aEVye` A=eRn ivna) \/aE pda=R ivna (n) hota n=I.
_________________________________________________________________

1. Aivnawav Aek ivna bInuH nh hovuH te AekbI ivna ho{ j n xke Aevo wav.
2. wHg y nax.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

190

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

n qlu sgR: sHharmNtre`, n sHharo va sgRmNtre`, n s<isHharaE iS=itmNtre`, n


iS=it: sgRsHharmNtre`. y Ov ih sgR: s Ov sHhar:, y Ov sHhar: s Ov sgR:, yavev
sgRsHharaE sEv iS=it:, yEv iS=itStavev sgRsHharaivit. t=a ih-y Ov kMwSy sgR: s Ov
m<iTp~DSy sHhar:, wavSy wavaNtrawavSvwavenavwasnat. y Ov c m<iTp~DSy sHhar: s
Ov kMwSy sgR:, AwavSy wavaNtrwavSvwavenavwasnat. yaE c kMwip~Dyo: sgRsHharaE
sEv m<ikaya: iS=it:, Vyitrekmuqe-

_________________________________________________________________

ivvr`muQytya itIyS=lH gtm. A=oTpadVyy\/aEVya`aH prSprsapeTvH dxRyit- ` wvo


wHgivhI`o indprmaTmic$psMyTvpyaRySy wv _Tpad: tiprItim+yaTv-pyaRySy wH
ivna n wvit. kSmat. _padankar`awavat, m<iTp~Dwawave F!oTpad [v. itIyH c kar`H
im+yaTvpyaRywSy sMyTvpyaRy$pe` itwasnat. tdip kSmat. ;;wavaNtrSvwav$po
wvTywav'' [it vcnat. F!oTpad$pe` m<iTp~Dw [v. yid punimR+yaTvpyaRywSy
sMyTvopadankar`wUtSyawaveip
xuaTmanuwUitic$p-sMyTvSyoTpado
wvit,
tuRpadankar`rihtanaH qpu*padIna_________________________________________________________________

!Ika:- qreqr 1sgR 2sHhar ivna hoto n=I Ane sHhar sgR ivna hoto n=I 3s<i

Ane sHhar 4iS=it ivna hotaH n=I, iS=it sgR Ane sHhar ivna hotI n=I.
je sgR Ke te j sHhar Ke, je sHhar Ke te j sgR Ke je sgR ne sHhar Ke te j iS=it
Ke, je iS=it Ke te j sgR ne sHhar Ke. te Aa ma`e: je kuw
H no sgR Ke te j pm<ikaipHDno
sHhar Ke, kar` ke wavnuH wavaNtrna AwavSvwave Avwasn Ke (A=aRt wav ANywavna
Awav$p Svwave kaxe Kedeqay Ke). vzI je m<ikaipHDno sHhar Ke te j kuHwno sgR Ke,
kar` ke AwavnuH wavaNtrna wavSvwave Avwasn Ke (A=aRt nax ANywavna _Tpad$p
Svwave kaxe Ke). vzI je kuHwno sgR Ane ipHDno sHhar Ke te j m<ikanI iS=it Ke, kar` ke
6
itreko ANvyne
_________________________________________________________________

Vyitrekmuqen.......nitkm`at. Ae ma`e pa@ne bdle nIce ma`e pa@ e{Ae Aem lage Ke:
Vyitreka`amNvyanitkm`at. yEv c m<ikaya: iS=itStavev kMwip~Dyo: sgRsHharaE,
VyitrekmuqenEvaNvySy kaxanat. gujratI Anuvad Aa su\arela pa@ ma`e ky Ke.
1. sgR _Tpad _Tpi.
2. sHhar y nax.
3. s<i _Tpi.
4. iS=it !kvuH te \/uv rhevuH te \/aE.
p. m<ikaipHD ma!Ino ipHD ma!Ino ipHDo.
6. itrek wed AeknuH bI$p nih hovuH te ;Aa te n=I' Aeva &anna inimwUt iw$pp`uH.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&eytv&apn

191

nEvaNvySy kaxnat. yEv c m<ikaya: iS=itStavev kMwip~Dyo: sgRsHharaE,


Vyitreka`amNvyanitkm`at. yid punneRdmevim*yet tdaNy: sgNy: sHhar: ANya
iS=itirTyayait. t=a sit ih kevlH sgR m<gyma`Sy kMwSyoTpadnkar`a-wavadwvinrev
wvet, AsduTpad Ov va. tZ kMwSyawvnaE sveRamev wavanamwvinrev wvet AsduTpade va
VyomsvadInamPyuTpad: Syat. t=a kevlH sHharmarwma`Sy m<iTp~DSy
sHharkar`awavadsHhri`rev wvet, sduCKed Ov va. tZ m<iTp~DSyasHhr`aE sveRamev
_________________________________________________________________

mPyuTpado wvtu. n c t=a. wHgo va `iT= sHwvivhI`o prVyopadeyic$pim+yaTvSy wo


naiSt. k=HwUt:. pUvsMyTvpyaRysHwvriht:. kSmaidit cet. wkar`awavat
F!oTpadawave m<iTp~DSyev. itIyH c kar`H sMyTvpyaRyoTpadSy im+yaTvpyaRyawav-$pe`
dxRnat. tdip kSmat. pyaRySy pyaRyaNtrawav$pTvat, F!pyaRySy m<iTp~Dawav$pe`ev.
yid pun: sMyTvoTpadinrpeo wvit im+yaTvpyaRyawavStRwav Ov n Syat. kSmat.
_________________________________________________________________

Aitmta (AozHgta, KoDta) n=I. vzI je m<ikanI iS=it Ke te j kuHwno sgR Ane ipHDno
sHhar Ke, kar` ke itreko ara j 1ANvy kaxe Ke.
Ane e Aam j (_pr smuH tem j) n manvamaH Aave to ;ANy sgR Ke, ANy
sHhar Ke, ANy iS=it Ke' AevuH Aave Ke (A=aRt 5`e udaH Ke AevuH manvano sHg Aave Ke).
Aem =taH (xa doo Aave te smvvamaH Aave Ke):
kevz sgR xo\nar kuHwnI (y Ane \/aE=I udo Aeklo _Tpad krva jnar FDanI),
_Tpadnkar`na Awavne lI\e, _Tpi j n =ay A=va to Astno j _Tpad =ay. TyaH,
(1) e kuHwnI _Tpi n =ay to b\ay wavonI _Tpi j n =ay (A=aRt jem kuHwnI
_Tpi n =ay tem ivna ko{ p` maH ko{ p` wavno _Tpad j n =ay Ae do Aave)
A=va (2) e Astno _Tpad =ay to 3ompu*p vgereno p` _Tpad =ay (A=aRt xUNymaH=I
p` pda= _TpNn =va maHDe Ae do Aave).
2

vzI kevz sHhar AarHwnar m<ikaipHDno (_Tpad Ane \/aE riht Aeklo y krva
jnar m<ikaipHDno), 4sHharkar`na Awavne lI\e, sHhar j n =ay A=va to stno j
_CKed =ay. TyaH, (1) e m<ikaipHDno sHhar n =ay to b\ay
_________________________________________________________________

1. ANvy Aek$pta sxta ;Aa te j Ke' Aeva &anna kar`wUt Aek$pp`uH.


2. _Tpadnkar` _TpinuH kar`
3. ompu*p AakaxnaH fUl
4. sHharkar` sHharnuH kar`

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

192

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

wavanamsHhri`rev wvet sduCKede va sHivdadInamPyuCKed: Syat. t=a kevlaH iS=itmupgCKNTya m<ikaya VyitrekakaNtiS=TyNvyawavadS=ainrev wvet, i`kinTyTvmev va.
tZ m<ikaya AS=anaE sveRamev wavanamS=ainrev wvet i`kinTyTve va ic-`anamip
inTyTvH Syat. tt _rorVyitreka`aH sgeR` pUvRpUvRVyitreka`aH sHhare`aNvySyavS=anenaivnawUtmu>otmaninivRZEl~ylaKnH VymvXymnumNtVym.. 100..

_________________________________________________________________

Awavkar`awavaidit, F!oTpadawave m<iTp~DawavSy [v. _Ppado iv y wHgo ` iv`a dVve`


AT=e` prmaTmic$psMyTvSyoTpadStiprItim+yaTvSy wo va naiSt. kH ivna.
tduwya\arwUtprmaTm$pVypda= ivna. kSmat. Vyawave VyyoTpadawavaNm<i-kaVyawave
F!oTpadm<iTp~Dwawavvidit. y=a sMyTvim+yaTvpyaRyye prSprsape-muTpadaidZyH
dixRtH
_________________________________________________________________

wavono sHhar j n =ay (A=aRt jem m<ikaipHDno y n =ay tem ivna ko{ p` maH
ko{ p` wavno y j n =ay Ae do Aave) A=va (2) e stno _CKed =ay to cEtNy
vgereno p` _CKed =ay (A=aRt svR ono smUzgo ivnax =ay Ae do Aave).
vzI 1kevz iS=it aPt krva jnarI m<ikanI, itreko siht iS=itno ANvyno
tene Awav =vane lI\e, iS=it j n =ay A=va to i`knuH j inTyp`uH =ay. TyaH, (1) e
m<ikanI iS=it n =ay to b\ay wavonI iS=it j n =ay (A=aRt e ma!I \/uv n rhen
!ke, to ma!InI jem ivnuH ko{ p` \/uv j n rhe!ke j nih Ae do Aave) A=va (2)
e i`knuH inTyp`uH =ay to icna i`k wavonuH p` inTyp`uH =ay (A=aRt mnno drek
ivkLp p` i5kaizk \/uv bne Ae do Aave).
ma!e ne 2_r _r itrekona sgR sa=e, pUvR pUvR itrekona sHhar sa=e Ane
ANvyna 3AvS=an sa=e AivnawavvazuH, jene inivRn (Abai\t) i5l`p`a$p 4laHKn
kaxman Ke AevuH, AvXy sHmt krvuH. 100.
_________________________________________________________________

1. kevz iS=it (_Tpad Ane y ivnanuH) AekluH \/uvp`uH AekluH !kvap`uH AekluH AvS=an.
(ANvy itreko siht j hoy Ke te=I \/aE _Tpadysiht j hoy, AekluH ho{ xke nih, jem
_Tpad (A=va y) no AHx Kesmg/ n=I, tem \/aE p` no AHx Kesmg/
n=I.)
2. _r _r pKI pKIna
3. AvS=an !kvuH te \/uv rhevuH te.
4. laHKn ic.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&eytv&apn

193

A=oTpadadInaH Vyad=aRNtrTvH sHhrit-

_PpadiidwHga ivjHte pjOsu pjaya.


dVve ih sHit i`ydH tMha dVvH hvid sVvH.. 101..
_TpadiS=itwa iv>Nte pyaRyeu pyaRya:.
Vye ih siNt inytH tSmadVyH wvit svRm.. 101..
_TpadVyy\/aEVyai` ih pyaRyanalMbNte, te pun: pyaRya VymalMbNte. tt:
smStmPyetdekmev VyH, n punRVyaNtrm. VyH ih tavTpyaRyrE alMByte, smudaiyn:
smudayaTmkTvat padpvt. y=a ih smudayI padp: SkN\mUlxaqasmudayaTmk:

_________________________________________________________________

t=a svRVypyaRyeu VyimTy=R:.. 100.. A=oTpadVyy\/aEVyai` Vye` sh prSpra\ara\eywavTvadNvyVyai=Rknyen Vymev wvtITyupidxit-_PpadiidwHga ivxu&andxRnSvwavaTmtvinivRkarSvsHvedn&an$pe`oTpadStiSmev `e SvsHvedn&anivl`a&anpyaRy$pe` w:, tduwya\araTmVyTvavS=a$pe` iS=itirTyul`ayo wa ktaRr:.
ivjHte iv>Nte
_________________________________________________________________

hve _TpadaidknuH =I A=atrp`uH n kre Ke (A=aRt _Tpady\/aE =I uda


pda= n=I Aem is kre Ke):

_Tpad tem j \/aE ne sHhar vteR pyRye,


ne pyRyo e inym=I, svR te=I Ke 101.

ANvya=R:- (_TpadiS=itwa:) _Tpad, iS=it Ane wHg (pyaRyeu) pyaRyomaH


(iv>Nte) vteR Ke (pyaRya:) pyaRyo (inytH) inym=I (Vye ih siNt) omaH hoy Ke,
(tSmat) te=I (sv) (te) b\uHy (VyH wvit) Ke.

!Ika:- _Tpad, y Ane \/aE qreqr pyaRyone AalHbe Ke Ane te pyaRyo ne AalHbe
Ke (A=aRt _Tpady\/aE pyaRyona Aa]ye Ke Ane pyaRyo na Aa]ye Ke) te=I Aa
b\uHy Aek j Ke, aHtr n=I.
=m to Vy pyaRyo vDe AalHbay Ke (A=aRt pyaRyo ne Aai]t Ke) kar` ke
smudayI smudaySv$p hoy Ke v<nI mafk. jem smudayI v< SkH\, mUz
_________________________________________________________________

smudayI smudayvazuH, smudaynuH (j+=anuH) bneluH. ( smudayI Ke kar` ke pyaRyona


smudaySv$p Ke.)

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

194

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

SkN\mUlxaqaiwraliMbt Ov itwait, t=a smudaiy VyH pyaRysmudayaTmkH


pyaRyrE aliMbtmev itwait. pyaRyaStUTpadVyy\/aVE yEralMByNte, _TpadVyy\/aEVya`amHx\mRTvat bIjarpadpTvvt. y=a iklaHixn: padpSy bIjarpadpTvl`ayxa
woTpad\/aEVyl`EraTm\mERraliMbta: smmev itwaiNt, t=aHixno VySyoiCK>manoTp>manavitmanwavl`ayxa woTpad\/aEVyl`EraTm\mraliMbta: smmev itwaiNt.
yid punwRoTpad\/aEVyai` VySyEve*yNte tda smg/mev ivvte. t=a ih- we tavt
`wk!aitanamek` Ov svRVya`aH sHhr`adVyxUNytavtar: sduCKedo va. _Tpade tu
itsmyoTpadmuitanaH TyekH Vya`amanNTymsduTpado va.

_________________________________________________________________

itiNt. keu. pjOsu sMyTvpUvRkinivRkarSvsHvedn&anpyaRye tavduTpadiStit


SvsHvedn&anivl`a&anpyaRy$pe`
wStduwya\araTmVyTvavS=a$ppyaRye`
\/aEVyH
ceTyul`SvkIySvkIypyaRyeu. pjaya dVvH ih sHit te col`&ana&antduwya\araTmVyTvavS=a$ppyaRya ih
_________________________________________________________________

Ane xaqaAona smudaySv$p hova=I SkH\, mUz Ane xaqaAo=I AalHibt j wase Ke
(evamaH Aave Ke), tem smudayI pyaRyona smudaySv$p hova=I pyaRyo vDe AalHibt j
wase Ke (A=aRt jem =D, mUz Ane DazIAo v<na Aa]ye j Kev<=I iwpda=R$p n=I, tem
pyaRyo na Aa]ye j Ke=I iw pda=R$p n=I).
Ane pyaRyo _Tpady\/aE vDe AalHbay Ke (A=aRt _Tpady\/aE pyaRyone
Aai]t Ke) kar` ke _Tpady\/aE AHxona \m Ke (1AHxIna \m n=I) bIj, AHkur
Ane v<TvnI mafk. jem AHxI Aeva v<na bIjAHkurv<TvSv$p 5` AHxo wHg_Tpad
\/aESv$p inj \m vDe AalHibt AekIsa=e j wase Ke, tem AHxI Aeva na, n =to
wav, pjto wav Ane AviS=t rheto wav Ae 5` AHxo wHg_Tpad\/aESv$p inj \m
vDe AalHibt AekIsa=e j wase Ke. prHtu e (wHg_Tpad\/aE AHxonaH nih mantaH) (1)
wHg, (2) _Tpad Ane (3) \/aE naH j manvamaH Aave, to b\uHy 2ivPlv pame. te Aa
ma`e: (1) =m, e no j wHg manvamaH Aave to 3`wHg=I lit svR ono Aek
`maH j sHhar =va=I xUNyta Aave A=va stno _CKed =ay. (2) e no j _Tpad
manvamaH Aave to smye smye =ta _Tpad vDe icit AevaH one Tyekne AnHtp`uH
_________________________________________________________________

1. AHxI AHxovazuH AHxonuH bneluH. ( AHxI Ke.)


2. ivPlv AH\a\HU\I =lpa=l go!azo ivro\.
3. `wHg=I lit `ivnax jemnuH l` hoy AevaH

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&eytv&apn

19p

\/aEVye tu kmwuvaH wavanamwavadVySyawav: i`kTvH va. At _TpadVyy\/aVE yEralMByNtaH


pyaRya: pyaRyE VymalMBytaH, yen smStmPyetdekmev VyH wvit.. 101..
A=oTpadadInaH `wedmudSy VyTvH >otyit-

smvedH qlu dVvH sHwvi@id`assi~`deihH.


OiMm cev smye tMha dVvH qu tidyH.. 102..
_________________________________________________________________

Sf!H VyH siNt. i`ydH initH dexawedeip SvkIySvkIysH&al`yojnaidweden. tMha


dVvH hvid sVvH yto inya\ara\eywaven itNTyuTpadadyStSmaTkar`aduTpadaidZyH SvsHvedn_________________________________________________________________

Aave (A=aRt smye smye =to _Tpad jenuH ic hoy AevuH drek AnHtp`uH pame) A=va
Astno _Tpad =ay. (3) e nuH j \/aE manvamaH Aave to me =ta wavona Awavne
lI\e no Awav Aave A=va i`kp`uH =ay.
ma!e _Tpady\/aE vDe pyaRyo AalHibt ho Ane pyaRyo vDe AalHibt ho ke
je=I Aa b\uHy Aek j hoy.

wava=R:- bIj, AHkur Ane v<Tv Ae v<na AHxo Ke. bIjno nax, AHkurno _Tpad
Ane v<TvnuH \/aE (\/uvp`uH) 5`e AekIsa=e Ke. Aa rIte nax bIjne Aai]t Ke, _Tpad AHkurne
Aai]t Ke Ane \/aE v<Tvne Aai]t Ke nax_Tpad\/aE bIjAHkurv<Tv=I iw pda=R$p
n=I. vzI bIjAHkurv<Tv p` v<=I iwNn pda=R$p n=I. ma!e Aa b\aHy, Aek v< j Ke.
Ae j ma`e n =to wav, pjto wav Ane !kto wav Ae na AHxo Ke. n =ta
wavno nax, pjta wavno _Tpad Ane !kta wavnuH \/aE AekIsa=e Ke. Aa rIte nax n
=ta wavne Aai]t Ke, _Tpad pjta wavne Aai]t Ke Ane \/aE !kta wavne Aai]t Ke
nax_Tpad\/aE te wavo=I iw pda=R$p n=I. vzI te wavo p` =I iw pda=R$p n=I.
ma!e Aa b\aHy, Aek j Ke. 101.
hve _Tpadaidkno `wed 1inrSt krIne teAo Ke Aem smve Ke:

_Tpad-\/aE-ivnaxsHi&t A=R sh smvet Ke


Aek j smymaH iny, te=I Ae i5k Ke. 102.

_________________________________________________________________

1. inrSt krIne dUr krIne n krIne qHiDt krIne inrak<t krIne.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

196

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

smvetH qlu VyH sHwviS=itnaxsHi&ta=ER:.


OkiSmn cEv smye tSmadVyH qlu tiTZtym.. 102..
[h ih yo nam vStuno jNm`: s jNmnEv VyaPtTvat iS=it`o nax` n
wvit. y iS=it`: s qlUwyorNtraldulRiltTvajNm`o nax` n wvit. y
nax`: s tUTp>avS=ay c nXyto jNm`: iS=it` n wvit. [TyuTpadadInaH
ivtyRma`: `wedo dywUimmvtrit. AvtrTyevH yid

_________________________________________________________________

&anaidpyaRyZyH caNvyVyai=Rknyen sv VyH wvit. pUvoTpadaidZySy t=Ev


SvsHvedn&anaidpyaRyZySy canugtakare`aNvy$pe` yda\arwUtH tdNvVyH w~yte, tiyo
ySy s wvTyNvyVyai=Rkny:. y=edH &ana&anpyaRyye wZyH VyaQyatH t=aip
svRVypyaRyeu y=asHwvH &atVyimTyiway:.. 101.. A=oTpadadInaH punrip karaNtre` Vye`
shawedH sm=Ryit smywedH c inrakroit-smvedH qlu dVvH smvetmekIwUtmiwH wvit qlu
Sf!m.
ikm.
AaTmVym.
kE:
sh.
sHwvi@id`assi~`deihH
sMyTv&anpUvRkinlinivRkarinjaTmanuwUitl`vItrag-cairZpyaRye`oTpad:
t=Ev
ragaidprVyEkTvpir`it$pcairZpyaRye` naxStduwya_________________________________________________________________

ANvya=R:- (VyH) (OkiSmn c Ov smye) Aek j smymaH

(sHwviS=itnaxsHi&tE: A=ER:) _Tpad, iS=it Ane nax namna 1A= sa=e (qlu) qreqr
(smvetH) 2smvet (Aekmek) Ke (tSmat) te=I (tt iZtyH) Ae 3i5k (qlu) qreqr
(VyH) Ke.

!Ika: (=m xHka _piS=t krvamaH Aave Ke:) Ah (ivmaH), vStunI je jNm`
hoy te, jNm=I j a hova=I, iS=it` Ane nax` n hoy (udI hoy) je iS=it`
hoy te, bNnena AHtrazmaH (A=aRt _Tpad` Ane nax`nI vCce) #p`e rhetI hova=I,
jNm` Ane nax` n hoy Ane je nax` hoy te, vStu pne Ane !kIne pKI nax
pamtI hova=I, jNm` Ane iS=it` n hoy.Aam dlIl=I ivcartaH _Tpadaidkno `wed
dywUimmaH tre Ke (A=aRt _Tpadno smy, iS=itno smy Ane naxno smy iwiw
hoy, Aek n hoyAem vat dymaH bese Ke).
_________________________________________________________________

1. A= pda=. (87 mI ga=amaH sma ma`e pyaRy p` A=R Ke.)


2. smvet smvayvazuH tadaTMypUvRk eDayeluH Aekmek.
3. i5k 5`no smuday (_Tpad, y Ane \/aE Ae 5`no smuday qreqr j Ke.)

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&eytv&apn

197

VymaTmnEvoTp>te AaTmnEvavitte AaTmnEv nXytITyWyupgMyte. tu naWyupgtm.


pyaRya`amevoTpadady:, kt: `wed:. t=a ih-y=a klald~DckcIvraroPyma`sHSkarsi\aE y Ov v\RmanSy jNm`: s Ov m<iTp~DSy nax`: s Ov c koi!yai\$#Sy m<ikaTvSy iS=it`:, t=a ANtrbihrsa\naroPyma`sHSkarsi\aE y
OvorpyaRySy jNm`: s Ov anpyaRySy nax`: s Ov c koi!yai\$#Sy
VyTvSy iS=it`:. y=a c v\Rmanm<iTp~Dm<ikaTveu TyekvtNyPyuTpadVyy\/aEVyai`
iZSvwavSpixRNyaH m<ikayaH samSTyenEksmy OvavloyNte, t=a _ran_________________________________________________________________

\araTmVyTvavS=a$ppyaRye` iS=itirTyul`sHi&TvoTpadVyy\/aEVyE: sh. tihR ikH


baEmtviiwsmye ZyH wiv*yit. nEvm. OiMm cev smye AuilVySy
vkpyaRyvTsHsairjIvSy mr`kale %jugitvt I`kaycrmsmye kevl&anoTpivdyoigcrmsmye movETyekiSmNsmy Ov. tMha dVvH qu tidyH ySmaTpUvkarE`Eksmye wZye` pir`mit tSmaTsH&al`yojnaidwedeip dexanamwedaTZymip qu
Sf!H VyH wvit. y=edH cairZa_________________________________________________________________

(hve _prnI xHkanuH sma\an krvamaH Aave Ke:) Ae ma`e _Tpadaidkno `wed
dywUimmaH to j tre, ;e pote j pje Ke, pote j AviS=t rhe Ke (!ke Ke) Ane
pote j nax pame Ke' Aem SvIkarvamaH AavtuH hoy. prHtu te to SvIkarvamaH AauH n=I.
pyaRyonaH j _Tpadaidk Ke (Aem SvIkarvamaH Ane is krvamaH AauH Ke) TyaH `wed kaH=I
hoy? (n j hoy.) te smvvamaH Aave Ke:
jem kuHwar, dHD, c (cakDo) Ane dorI vDe krvamaH Aavta sHSkarnI hajrImaH, je
rampa5nI jNm` hoy Ke, te j m<ikaipHDnI nax` hoy Ke Ane te j bNne 1koi!maH rhela
ma!Ip`anI iS=it` hoy Ke tem AHtrHg Ane bihrHg sa\no vDe krvamaH Aavta sHSkarnI
hajrImaH, je _r pyaRynI jNm` hoy Ke, te j pUvR pyaRynI nax` hoy Ke Ane te j
bNne koi!maH rhela p`anI iS=it` hoy Ke.
vzI jem rampa5maH, m<ikaipHDmaH Ane ma!Ip`amaH _Tpad, y Ane \/aE Tyekp`e
(Aekek KU!aHKU!aH) vtRtaH hova KtaH i5SvwavSpx ma!ImaH teAo smStp`e (b\aHy wegaH) Aek
smymaH j evamaH Aave Ke tem _r pyaRymaH, pUvR pyaRymaH
_________________________________________________________________

1. koi! kar. (ma!Ip`uH to ipHD$p karmaH tem j rampa5$p karmaHbNne karmaH rheluH Ke.)

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

198

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

pyaRyVyTveu TyekvtNyPyuTpadVyy\/aEVyai` iZSvwavSpixRin Vye samSTyenk


E smy
OvavloyNte. y=Ev c v\Rmanip~Dm<ikaTvvtNyuTpadVyy\/aEVyai` m<ikEv, n vSTvNtrH
t=EvoranpyaRyVyTvvtNyPyuTpadVyy\/aEVyai` Vymev, n qLv=aR-Ntrm.. 102..
A= VySyoTpadVyy\/aVE ya~ynekVypyaRyare` icNtyit-

paDuBwvid y A~`o pjaAo pjAo vyid A~`o.


dVvSs tH ip dVvH `ev p`H ` _Pp~`H.. 103..
aduwRvit caNy: pyaRy: pyaRyo Vyeit ANy:.
VySy tdip VyH nEv `H noTpm.. 103..

_________________________________________________________________

cairZpyaRyye wZymweden dixRtH t=a svRVypyaRye*vvboVyimTy=R.. 102.. OvmuTpadVyy\/aEVy$pl`VyaQyanmuQytya ga=aZye` t<tIyS=lH gtm. A= VypyaRye`oTpadVyy\/aEVyai` dxRyit-paDuBwvid y aduwRvit c jayte. A~`o ANy: kidpUvaRnNt&an_________________________________________________________________

Ane p`amaH _Tpad, y Ane \/aE Tyekp`e (Aekek) vtRtaH hova KtaH 1i5SvwavSpx
maH teAo smStp`e (5`e wegaH) Aek smymaH j evamaH Aave Ke.
vzI jevI rIte rampa5, m<ikaipHD Ane ma!Ip`amaH vtRnaraH _Tpad, y Ane \/aE
ma!I j Ke, ANy vStu n=I tevI j rIte _r pyaRy, pUvR pyaRy Ane p`amaH vtRnaraH
_Tpad, y Ane \/aE j Ke, ANy pda=R n=I. 102.
hve naH _Tpady\/aE 2AnekpyaRyara ivcare Ke:

pje drvno ANy pyRy, ANy ko iv`se vzI,


p` to n=I n ke _Tp n=I th. 103.

ANvya=R:- (VySy) no (ANy: pyaRy:) ANy pyaRy (aduwRvit) _TpNn =ay


Ke (c) Ane (ANy: pyaRy:) ko{ ANy pyaRy (Vyeit) n =ay Ke (td Aip) prHtu (VyH)
to (`H n Ov) n p` n=I, (_TpNnH n) _TpNn p` n=I (\/uv Ke).
_________________________________________________________________

1. i5SvwavSpx 5`e Svwavne SpxRnaH. ( _Tpad, y Ane \/aE Ae 5`e Svwavne \are
Ke.)
2. AnekpyaRy Aek=I v\are ona sHyog=I =to pyaRy

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&eytv&apn

199

[h ih y=aiklEkSy`uk: smanjatIyonekVypyaRyo ivnXyTyNytur`uk:


jayte, te tu ZyTvaro va pula AivnanuTpa OvavitNte t=a sveRip sman-jatIya
VypyaRya ivnXyiNt jayNte c, smanjatIin Vyai` TvivnanuTpaNye-vavitNte. y=a
cEko mnu*yTvl`osmanjatIyo VypyaRyo ivnXyTyNyidxTvl`: jayte, taE c
jIvpulaE AivnanuTpavevavitete t=a sveRPysmanjatIya VypyaRya ivnXyiNt
jayNte c, AsmanjatIin Vyai` TvivnanuTpaNyevavitNte. OvmaTmna \/uvai`
VypyaRyare`oTpadVyyIwUtaNyuTpadVyy\/aEVyai` Vyai` wviNt.. 103..
_________________________________________________________________

suqaidgu`aSpdwUt: xaitk:. s k:. pjaAo prmaTmavai$p: SvwavVypyaRy:. pjAo


vyid A~`o pyaRyo Vyeit ivnXyit. k=HwUt:. ANy: pUvmopyaRyaio
inyrTnZyaTmkinivRkLpsmai\$pSyEv mopyaRySyopadankar`wUt:. kSy sHbN\I pyaRy:.
dVvSs prmaTmVySy. tH ip dVvH tdip prmaTmVyH `ev p`H ` _Pp~`H xuVyai=Rknyen
nEv nH n coTpm. A=va sHsairjIvapeya devaid$po ivwavVypyaRyo jayte mnu*yaid$po
ivnXyit tdev jIvVyH inyen n coTpH n c ivnH, pulVyH va
`ukaidSkN\$pSvjatIyivwavVypyaRya`aH ivnaxoTpadeip inyen n coTpH n c ivnimit.
tt: iS=tH yt: kar`aduTpadVyy\/aEVy$pe` VypyaRya`aH ivnaxoTpadeip VySy ivnaxo
_________________________________________________________________

!Ika: Ah (ivmaH) jem Aek i5A`uk smantIy AnekpyaRy ivn =ay Ke


Ane bIe ctur`uk (smantIy AnekpyaRy) _TpNn =ay Ke prHtu te 5` ke car
pudglo (prma`uAo) to Aivn Ane AnuTpNn j rhe Ke (\/uv Ke), tem b\ay
smantIy pyaRyo ivn =ay Ke Ane _TpNn =ay Ke prHtu smanit o to Aivn
Ane AnuTpNn j rhe Ke (\/uv Ke).
vzI jem Aek mnu*yTvSv$p AsmantIy pyaRy ivn =ay Ke Ane bIe
devTvSv$p (AsmantIy pyaRy) _TpNn =ay Ke prHtu te v ne pudgl to Aivn
Ane AnuTpNn j rhe Ke, tem b\ay AsmantIy pyaRyo ivn =ay Ke Ane _TpNn =ay
Ke prHtu Asmanit o to Aivn Ane AnuTpNn j rhe Ke.
Aa ma`e pota=I (A=aRt 1p`e) \/uv Ane pyaRyo ara _Tpady$p AevaH 1o
_Tpady\/aE Ke. 103.
_________________________________________________________________

ctur`uk car A`uAono (prma`uAono) bnelo SkH\


1. ;' xBd muQyp`e be A=RmaH vpray Ke: (1) Aek to, samaNyivxena ipHDne A=aRt vStune
khevamaH Aave Ke jem ke; _Tpady\/aESv$p Ke.' (2) bIuH, vStuna samaNy AHxne p`
khevamaH Aave Ke jem ke;ai=Rk ny' A=aRt samaNyAHxg/ahI ny. yaH je A=R F!to hoy
TyaH te A=R smjvo.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

200

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

A= VySyoTpadVyy\/aEVya~yekVypyaRyare` icNtyit-

pir`mid syH dVvH gu`do y gu`HtrH sdivisH.


tMha gu`pjaya wi`ya pu` dVvmev i.. 104..
pir`mit SvyH VyH gu`t gu`aNtrH sdivixm.
tSmadgu`pyaRya wi`ta: pun: Vymeveit.. 104..
OkVypyaRya ih gu`pyaRya:, gu`pyaRya`amekVyTvat. OkVyTvH ih teaH
shkarflvt. y=a ikl shkarflH Svymev hirtwavat pa~DuwavH pir`mTpUvrv<hirtpa~DuwavaWyamnuwUtaTmsakH hirtpa~DuwavaWyaH smmivixsak_________________________________________________________________

naiSt, tt: kar`a^VypyaRya Aip Vyl`H wvNtITyiway:.. 103.. A= VySyoTpadVyy\/aEVyai` gu`pyaRymuQyTven itpadyit-pir`mid syH dVvH pir`mit SvyH
Svymevopadankar`wUtH jIvVyH kt<R. kH pir`mit. gu`do y gu`HtrH
inpragSvsHvedn&angu`at
_________________________________________________________________

hve naH _Tpady\/aE AekpyaRyara ivcare Ke:

Aivixsv SvyH drv gu`=I gu`aHtr pir`me,


te=I vzI j ka Ke svRgu`pyaRyne. 104.

ANvya=R:- (sdivixH) saApeaAe Aivixp`e, (VyH SvyH) pote j


(gu`t: c gu`aNtrH) gu`maH=I gu`aHtre (pir`mit) pir`me Ke (A=aRt pote j Aek
gu`pyaRymaH=I ANy gu`pyaRye pir`me Ke Ane tenI sa gu`pyaRyonI sa sa=e Aivix
AiwNnAek j rhe Ke), (tSmat pun:) te=I vzI (gu`pyaRya:) gu`pyaRyo (Vym Ov [it
wi`ta:) j khevamaH Aaa Ke.

!Ika: gu`pyaRyo AekpyaRyo Ke, kar` ke gu`pyaRyone Aekp`uH Ke (A=aRt


gu`pyaRyo Aek na pyaRyo Ke kar` ke teAo Aek j Keiw iwNn o n=I). temnuH
Aek p`uH Aam/fznI mafk Ke. (te Aa ma`e:) jem Aam/fz pote j hirtwavmaH=I
pItwave pir`mtuH =kuH, phelaH Ane pKI vtRta Aeva 1hirtwav Ane 2pItwav vDe potanI
sa AnuwvtuH hovane lI\e, hirtwav
_________________________________________________________________

1. hirtwav lIlo wav lIlI AvS=a lIlap`uH.


2. pItwav pIzo wav pIzI dxa pIzap`uH. (phelaH kerInI lIlI AvS=a hoy Ke, pKI pIzI =ay
Ke.)

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&eytv&apn

201

tyEkmev vStu, n vSTvNtrH t=a VyH Svymev pUvaRvS=aviS=tgu`aduravS=aviS=tgu`H


pir`mTpUvravS=aviS=tgu`aWyaH taWyamnuwUtaTmsakH pUvravS=aviS=tgu`aWyaH
smmivixsaktyEkmev VyH, n VyaNtrm. y=Ev coTp>manH pa~Duwaven VyymanH
hirtwavenavitmanH shkarflTvenoTpadVyy\/aEVya~yekvStupyaRyare` shkarflH,
t=EvoTp>manmuravS=aviS=tgu`en VyymanH pUvaRvS=aviS=tgu`enavitmanH VyTvgu`enoTpadVyy\/aEVya~yekVypyaRyare` VyH wvit.. 104..
_________________________________________________________________

kevl&anoTpibIjwUtaTskaxaTsklivmlkevl&angu`aNtrm..
k=HwUtH
sTpir`mit.
sdivisH SvkIySv$pTvaiUpaiStTvadivixmiwm. tMha gu`pjaya wi`ya pu` dVvmev
i tSmat kar`a kevlH pUvRsUZoidta: VypyaRya: VyH wviNt, gu`$ppyaRya gu`pyaRya
w~yNte teip Vymev wviNt. A=va sHsairjIvVyH mitSm<Tyaidivwavgu`H TyTva ]ut&anaid_________________________________________________________________

Ane pItwavnI sa=e 1AivixsavazuH hova=I Aek j vStu Ke, ANy vStu n=I tem
pote j 2pUvR AvS=aAe AviS=t gu`maH=I _r AvS=aAe AviS=t gu`e pir`mtuH =kuH, pUvR
Ane _r AvS=aAe AviS=t te gu`o vDe potanI sa AnuwvtuH hovane lI\e, pUvR Ane _r
AvS=aAe AviS=t gu`o sa=e AivixsavazuH hova=I Aek j Ke, aHtr n=I. (kerIna
aHtnI jem, pote j gu`na pUvR pyaRymaH=I _r pyaRye pir`mtuH =kuH, pUvR Ane _r
gu`pyaRyo vDe potanI hyatI AnuwvtuH hovane lI\e, pUvR Ane _r gu`pyaRyo sa=e AiwNn
hyatI hova=I Aek j Ke, aHtr n=I A=aRt te te gu`pyaRyo Ane Aek j $p
Ke, iwNniwNn o n=I.)
vzI jem pItwave pjtuH, hirtwav=I n =tuH Ane Aam/fzp`e !ktuH hova=I,
Aam/fz Aek vStuna pyaRy ara _Tpady \/aE Ke, tem _r AvS=aAe AviS=t gu`e
pjtuH, pUvR AvS=aAe AviS=t gu`=I n =tuH Ane Tvgu`e !ktuH hova=I,
AekpyaRyara _Tpady\/aE Ke.

wava=R:- Aana phelaHnI ga=amaH pyaRyara (AnekpyaRyara) naH _Tpad


y\/aE btavvamaH AaaH htaH. Aa ga=amaH gu`pyaRyara (AekpyaRyara) naH
_Tpady\/aE btaaH Ke. 104.
_________________________________________________________________

1. Aivixsavazu AiwNn savazuH Aek j savazuH. (kerInI sa lIla t=a pIza wavnI
sa=I AiwNn Ke, te=I kerI Ane lIlo wav t=a pIzo wav Aek j vStuAo Ke, iw vStuAo
n=I.
2. pUvR AvS=aAe AviS=t gu` phelaHnI AvS=amaH rhelo gu` gu`no pUvR pyaRy pUvR gu`pyaRy.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

202

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

A= saVyyorn=aRNtrTve yuimupNySyit-

` hvid jid sVvH AsuVvH hvid tH khH dVvH.


hvid pu`o A~`H va tMha dVvH syH sa.. 105..
n wvit yid sdVymsd\/uvH wvit tTk=H Vym.
wvit punrNya tSmadVyH SvyH sa.. 105..
yid ih VyH Sv$pt Ov s Syada ityI git: Asa wvit, sat: p<=Gva
wvit. tZasvd\/aVE ySyasHwvadaTmanm\ary^VymevaStH gCKet

_________________________________________________________________

ivwavgu`aNtrH pir`mit, pulVyH va pUvxuv`aRidgu`H TyTva raidgu`aNtrH pir`mit,


hirtgu`H TyTva pa~Durgu`aNtrmam/flimveit wava=R:.. 104.. OvH Svwav-ivwav$pa
VypyaRya gu`pyaRya nyivwagen Vyl`H wviNt [it k=nmuQytya ga=ayen ctu=RS=lH
gtm.
_________________________________________________________________

hve sa Ane A=atro (iwNn pda=, ANy pda=) nih hova ive yui rU
kre Ke:

e hoy n st, @re j Ast, bne km Ae?


va iw @rtuH sv=I te=I SvyH te sv Ke. 10p.

ANvya=R:- (yid) e (VyH) (st n wvit) (Sv$p=I j) st n hoy to


(1) (\/uvH Ast wvit) nI te Ast hoy (tt k=H VyH) je Ast hoy te kem ho{
xke? (pun: va) A=va (e Ast n hoy) to (2) (ANyt wvit) te sa=I ANy (jduH)
hoy (te p` kem bne?) (tSmat) ma!e (VyH SvyH) pote j (sa) sa Ke.

!Ika:- e Sv$p=I j 1st n hoy, to bI git Ae =ay ke(1) te 2Ast


hoy, A=va (2) sa=I p<=k hoy. TyaH, (1) e Ast hoy to, \/aEna AsHwvne lI\e pote
nih !ktuH =kuH, j 3ASt =ay Ane (2) e

_________________________________________________________________

1. st hyat
2. Ast nih hyat AevuH
3. ASt n (je Ast hoy tenuH !kvuHhyat rhevuH kevuH? ma!e ne Ast mantaH, na
Awavno sHg Aave A=aRt j is n =ay.)

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&eytv&apn

203

sat: p<=Gwvt samNtre`aTmanH \aryavNmaZyojnaH samevaStH gmyet. Sv$ptStu


svd\/aVE ySy
sHwvadaTmanH
\arydVymuCKet
satop<=GwUTva
caTmanH
\aryavNmaZyojnaH samumyet. tt: Svymev VyH svenaWyupgNtVyH,
wavwavvtorp<=venanNyTvat.. 105..
_________________________________________________________________

A= saVyyorwedivye punrip karaNtre` yuiH dxRyit-` hvid jid sVvH


prmcEtNykax$pe` Sv$pe` Sv$psaiStTvgu`en yid cet s wvit. ikH kt<R.
prmaTmVyH. tda AsuvH hoid Asdiv>manH wvit \/uvH initm. Aiv>manH st tH khH dVvH
tTprmaTmVyH k=H wvit, ikHtu nEv. s c Tyivro\:. kSmat. SvsHvedn&anen
gMymanTvat. A=aivcairtrm`IyNyayen sagu`awavePyStIit cet, tZ ivcayRte-yid
kevl&andxRngu`aivnawUtSvkIySv$paiStTvaTp<=GwUta itit tda Sv$paiStTvH naiSt,
Sv$paiStTvawave Vymip naiSt. A=va SvkIySv$paiStTvaTsH&al`yojnaidwedeip
dex$pe`aiwH itit tda sHmtmev. AZavsre saEgtmtanusarI kidah-ispyaRysa$pe`
xuaTmVymupcare`aiSt,
n
c
muQyv<yeit.
pirharmahispyaRyopadankar`wUtprmaTmVyawave ispyaRysEv n sHwvit, v<awave flimv. AZ
Stave nEyaiykmtanusarI kidah-hvid pu`o A~`H va tTprmaTmVyH wvit pun: ikHtu
saya: skaxadNyiNnH wvit paTsasmvayaTsvit. AacayaR: pirharmahu:sasmvayaTpUv VyH sdsa, yid sda sasmvayo v<=a, pUvR_________________________________________________________________

sa=I p<=k hoy to sa isvay p` pote !ktuH (hyat rhetuH) =kuH, 1Ae!luH j ma5 jenuH
yojn Ke AevI sane j ASt kre.
prHtu e Sv$p=I j st hoy to(1) \/aEna sdwavne lI\e pote !ktuH =kuH,
_idt =ay Ke (A=aRt is =ay Ke) Ane (2) sa=I Ap<=k rhIne pote !ktuH (hyat
rhetuH) =kuH, Ae!luH j ma5 jenuH yojn Ke AevI sane _idt kre Ke (A=aRt is kre Ke).
ma!e pote j sv (sa) Ke Aem SvIkarvuH, kar` ke wav Ane 2wavvannuH
Ap<=kp`a vDe AnNyp`uH Ke. 10p.
_________________________________________________________________

1. sanuH kayR Ae!luH j Ke ke te ne hyat raqe. e sa=I iwNn rhIne p` hyat rhe!ke, to
pKI sanuH yojn j rhetuH n=I A=aRt sana Awavno sHg Aave Ke.
2. wavvan wavvazuH. ( wavvazuH Ke Ane sa teno wav Ke. teAo Ap<=k Ke (p<=k n=I)
te ApeaAe AnNy Ke (ANy n=I). p<=kTv Ane ANyTvno wed je ApeaAe Ke te Apea l{ne
temna qas (uda) A= hvenI ga=amaH khexe te A= Ah lagu n paDva. Ah to AnNyp`ane
Ap<=kp`ana A=RmaH j smjvuH.)

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

204

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

A= p<=vaNyTvl`muNmuyit-

pivwpdesH pu\imid sas`H ih vIrSs.


A~`mtBwavo ` tBwvH hoid k\megH.. 106..
ivwdexTvH p<=vimit xasnH ih vIrSy.
ANyTvmtavo n tvt wvit k=mekm.. 106..
ivwdexTvH ih p<=vSy l`m. tu saVyyonR sHwaVyte, gu`-gui`no:
ivwdexTvawavat, xuorIyvt. t=a ih-y=a y Ov xuSy gu`Sy
_________________________________________________________________

mevaiStTvH itit A=asihR qpu*pvdiv>manVye` sh k=H sa smvayH kroit, krotIit


ceihR qpu*pe`aip sh sa kt<R smvayH krotu, n c t=a. tMha dVvH syH sa
tSmadwednyen xucEtNySv$psEv prmaTmVyH wvtIit. y=edH prmaTmVye` sh
xucetnasaya AwedVyaQyanH ktH t=a sveRaH cetnacetnVya`aH SvkIySvkIysya
shawedVyaQyanH ktRVyimTyiway:.. 105..
A= p<=Tvl`H ikmNyTvl`H c ikimit p<e TyurH ddait-pivwpdesH pu\H
p<=TvH wvit p<=Tvaiw\ano wedo wvit. ikHivixm. keR` ivwdexTvH iwdexTvm.
ikHvt. d~Ddi~Dvt. [T=HwUtH p<=TvH xuaTmVyxusagu`yonR F!te.
_________________________________________________________________

hve p<=kTvnuH Ane ANyTvnuH l` quLluH kre Ke:

ijn vIrno _pdex Aem-p<=kTv iwNndexta,


ANyTv ` AtTp`uH nih te-p`e te Aek kaH? 106.

ANvya=R:- (ivwdexTvH) ivwdexTv te (p<=TvH) p<=kTv Ke ([it ih)


Aem (vIrSy xasnH) vIrno _pdex Ke. (Atav:) Atdwav (AtTp`uH A=aRt tep`e nih
hovuH) te (ANyTvH) ANyTv Ke. (n tt wvt) je tep`e n hoy (k=H Okm wvit) te Aek
kem hoy? (k=Hict sa p`e n=I Ane sap`e n=I ma!e teAo Aek n=I.)

!Ika:- ivwdexTv (iwNndexTv) p<=kTvnuH l` Ke. te to sa Ane ne


sHwvtuH n=I, kar` ke gu` Ane gu`Ine ivwdexTvno Awav hoy KexulTv Ane vnI
mafk. te Aa ma`e : jem je xulTvnagu`nadexo Ke te j

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&eytv&apn

20p

dexaSt OvorIySy gui`n [it tyonR dexivwag:, t=a y Ov saya gu`Sy dexaSt
Ov VySy gui`n [it tyonR dexivwag:. Ovmip tyorNyTvmiSt t`savat.
Atavo NyTvSy l`H, tu saVyyoivR>t Ov, gu`gui`no-StdwavSyawavat,
xuorIyvdev.
t=a
ih-y=a
y:
iklEkcuiriNyivymap>man:
smStetreiNyg/amgocrmitkaNt: xuo gu`o wvit, n qlu tdiqleiNyg/amgocrIwUtmurIyH wvit, y iklaiqleiNyg/amgocrIwUtmurIyH wvit, n qlu s
OkcuiriNyivymap>man: smStetreiNyg/amgocrmitkaNt: xuo gu`o wvtIit
tyoStdwavSyawav:. t=a ya iklai]Ty vitRnI inguR`Ekgu`smuidta ivxe`H
_________________________________________________________________

kSmaeto:. iwdexawavat. koirv. xuvxugu`yoirv. [id sas`H ih vIrSs [it


xasnmupdex Aa&eit. kSy. vIrSy vIraiw\anaiNtmtI=RkrprmdevSy. A~`H t=aip
dexawedeip muaTmVyxusagu`yorNyTvH iwTvH wvit. k=HwUtm. AtBwavo Atav$pH
sH&al`yojnaidwedSvwavm. y=a dex$pe`awedSt=a sH&aidl`-$pe`aPywedo wvtu,
ko do [it cet. nEvm. ` tBwvH hoid tNmuaTmVyH xuaTmsagu`en sh dexawedeip
_________________________________________________________________

vnagu`InaKe te=I temne dexivwag (dexwed) n=I, tem je sanagu`nadexo Ke te


j nagu`InaKe te=I temne dexivwag n=I.
Aam hova KtaH temne (sa Ane ne) ANyTv Ke, kar` ke (temne) ANyTvna
l`no sdwav Ke. 1Atdwav ANyTvnuH l` Ke. te to sa Ane ne Ke j, kar` ke gu`
Ane gu`Ine 2tdwavno Awav hoy KexuklTv Ane vnI mafk. te Aa ma`e : jevI rIte
Aek cuiyna ivymaH Aavto, bI b\I iyona smUhne gocr nih =to Aevo je
xuklTvgu` Ke te smStiysmUhne gocr =tuH AevuH v n=I, t=a je smStiysmUhne
gocr =tuH AevuH v Ke te Aek cuiyna ivymaH Aavto, bI b\I iyona smUhne
gocr nih =to Aevo xuklTvgu` n=I, te=I temne tdwavno Awav Ke tevI rIte 3ko{na
Aa]ye rhetI,
_________________________________________________________________

1. Atdwav (k=Hict) ;te' nih hovuH te (k=Hict) tep`e nih hovuH te (k=Hict) AtTp`uH.
( (k=Hict) sap`e n=I Ane sa (k=Hict) p`e n=I ma!e temne Atdwav Ke.)
2. tdwv ;te' hovuH te te p`e hovuH te tep`uH tTp`uH.
3. sa na Aa]ye rhe Ke. ne ko{no Aa]y n=I. (jem vas`maH FI rhe Ke tem maH sa
rhetI n=I (kar` ke vas`ne Ane FIne to dexwed Ke) prHtu jem kerImaH v`R, gH\ vgere Ke tem
maH sa Ke.)

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

206

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

iv\aiyka v<iSv$pa c sa wvit, n qlu tdnai]Ty vitR gu`vdnekgu`smuidtH ivxe*yH


iv\IymanH v<imTSv$pH c VyH wvit yu iklanai]Ty vitR gu`vdne-kgu`smuidtH ivxe*yH
iv\IymanH v<imTSv$pH c VyH wvit, n qlu sai]Ty vitRnI inguR`Ekgu`smuidta ivxe`H
iv\aiyka v<iSv$pa c sa wvtIit tyoStdwav-Syawav:. At Ov c saVyyo:
k=Hicdn=aRNtrTveip svR=k
E TvH n xnIyH

_________________________________________________________________

sH&aid$pe` tNmyH n wvit. k\megH tNmyTvH ih iklEkTvl`H. sH&aid$pe` tNmyTvawave


k=mekTvH, ikHtu nanaTvmev. y=edH muaTmVye dexawedeip sH&aid$pe` nanaTvH ki=tH
_________________________________________________________________
1

inguR`, Aek gu`nI bnelI, 2ivxe`, 3iv\ayk (rcnarI) Ane 4v<iSv$p AevI je sa Ke
te ko{na Aa]y ivna rhetuH, gu`vazuH, Anek gu`onuH bneluH, pivxe*y, 6iv\Iyman (rcanaruH)
Ane 7v<imanSv$p AevuH n=I, t=a je ko{na Aa]y ivna rhetuH, gu`vazuH, Anek gu`onuH
bneluH, ivxe*y, iv\Iyman Ane v<imanSv$p AevuH Ke te ko{na Aa]ye rhetI, inguR`,
Aek gu`nI bnelI, ivxe`, iv\ayk Ane v<iSv$p AevI sa n=I, te=I temne tdwavno
Awav Ke. Aam hova=I j, eke sa Ane ne k=Hict An=atrp`uH (Aiwpda=Rp`uH,
AnNypda=Rp`uH) Ke top`, temne svR=a AekTv
_________________________________________________________________

1. inguR` gu` ivnanI. (sa inguR` Ke, gu`vazuH Ke. jem kerI v`Rgu`vazI, gH\gu`vazI,
SpxRgu`vazI vgere Ke, prHtu v`Rgu` kaH{ gH\gu`vazo, SpxRgu`vazoke ANy ko{ gu`vazo n=I
(kar` ke v`R kaH{ sUHFato ke SpxaRto n=I) vzI jem Aaa &angu`vazo, vIyRgu`vazo vgere
Ke, prHtu &angu` kaH{ vIyRgu`vazo ke ANy ko{ gu`vazo n=I tem AnHt gu`ovazuH Ke, prHtu
sa gu`vazI n=I. (Ah, jem dHDI dHDvazo Ke, tem ne gu`vazuH n smjvuH kar` ke dHDI Ane
dHDne to dexwed Ke, ne gu` to AiwdexI Ke))
2. ivxe` qaisyt l` wedk \mR.
3. iv\ayk iv\an krnar rcnar.
4. v<i vtRvuH te hovuH te hyatI _Tpady\/aE.
p. ivxe*y qaisytono \rnar pda=R l"y we> pda=R\m. (jem gzp`, sfedp`uH, suHvazp
vgere sakrnaH ivxe`o Ke Ane sakr te ivxe`o=I ivxeit =to (te te qaisyto=I Aozqato,
te te wedo=I wedato) pda=R Ke, vzI jem &an, dxRn, cair5, vIyR vgere AaanaH ivxe`o Ke Ane
Aaa te ivxe`o=I ivxeit =to (Aozqato, lit =to, wedato) pda=R Ke, tem sa ivxe`
Ke Ane ivxe*y Ke. (ivxe*y Ane ivxe`one dexwed n=I Ae Qyal n cUkvo.))
6. iv\Iyman rcanaH je rcatuH hoy te. (sa vgere gu`o na rcnara Ke Ane temna=I
rcato pda=R Ke.)
7. v<iman v<ivazuH hyatIvazuH hyat rhenar. (sa v<iSv$p A=aRt hyatISv$p Ke Ane
hyat rhenarSv$p Ke.)

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&eytv&apn

207

tdwavo ekTvSy l`m. yu n tdwviwaVyte tTk=mekH Syat. Aip tu gu`gui`$pe`anekmeveTy=R:.. 106..


A=atdwavmudaTy =yit-

sVvH sCc gu`o sev y pjAo i ivT=aro.


jo qlu tSs Awavo so tdwavo AtBwavo.. 107..
_________________________________________________________________

t=Ev svRVya`aH SvkIySvkIySv$paiStTvgu`en sh &atVyimTy=R:.. 106.. A=atavH


ivxee` ivStayR k=yit-sVvH s gu`o sev y pjAo i ivT=aro sdVy sH
gu`: sHEv pyaRy [it sagu`Sy Vygu`pyaRyeu ivStar:. t=a ih-y=a muaflhare
sagu`_________________________________________________________________

hxe Aem xHka n krvI kar` ke tdwav AekTvnuH l` Ke. je ;te'p`e j`atuH n=I te
(svR=a) Aek kem hoy? n=I j prHtu gu`gu`I$pe Anek j Ke Aem A=R Ke.

wava=R:- iwdexTv te p<=kp`anuH l` Ke Ane Atdwav te ANyp`anuH l` Ke.


ne Ane gu`ne p<=kp`uH n=I KtaH ANyp`uH Ke.

:- jeAo Ap<=k hoy temnamaH ANyp`uH kem ho{ xke?


_r:- v Ane sfedp`anI mafk temnamaH ANyp`uH ho{ xke Ke. vna Ane tena
sfedp`ana dexo uda n=I te=I temne p<=kp`uH to n=I. Aam hova KtaH sfedp`uH to ma5
AaHq=I j j`ay Ke, w, nak vgere bakInI car [iNyo=I j`atuH n=I, Ane v to paHce
[iNyo=I j`ay Ke. ma!e (k=Hict) v te sfedp`uH n=I Ane sfedp`uH te v n=I. e Aem
n hoy to vnI mafk sfedp`uH p` w, nak vgere svR [iNyo=I j`avuH e{Ae p` Aem
to bntuH n=I. ma!e v Ane sfedp`ane Ap<=kp`uH hova KtaH ANyp`uH Ke Aem is =ay Ke.
Ae j ma`e ne Ane saidgu`one Ap<=kTv hova KtaH ANyTv Ke kar` ke na
Ane gu`na dexo AiwNn hova KtaH maH Ane gu`maH sH&asHQyal`aid wed hova=I
(k=Hict) te gu`p`e n=I Ane gu` te p`e n=I. 106.
hve Atdwavne _dahr` vDe Sp rIte dxaRve Ke:

;st ,' ;st pyaRy,' ;st gu`'-svno ivStar Ke


n=I te-p`e ANyoNy teh AtTp`uH &at Ke. 107.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

208

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

sdVyH s gu`: sEv c pyaRy [it ivStar:.


y: qlu tSyawav: s tdwavotdwav:.. 107..
y=a qLvekH muafls/Gdam har [it sUZimit muaflimit Ze\a ivStayRte, t=EkH
VyH Vyimit gu` [it pyaRy [it Ze\a ivStayRte. y=a cEkSy muafls/GdaM: xuo gu`:
xuo har: xuH sUZH xuH muaflimit Ze\a ivStayRte, t=EkSy VySy sagu`: sdVyH
sdgu`: sTpyaRy [it Ze\a ivStayRte. y=a cEkiSmn muafls/GdaiM y: xulo gu`: s n
haro n sUZH n muaflH y har: sUZH muaflH va s n xulo gu` [tItretrSy yStSyawav:
s tdwavl`otdwavoNyTvinbN\wUt:, t=EkiSmn Vye y: sagu`St VyH naNyo
gu`o-

_________________________________________________________________

S=anIyo yosaE xugu`: s dexaweden ikH ikH w~yte. xuo har [it xuH sUZimit xuH
muaflimit w~yte, y har: sUZH muaflH va tEiiw: dexawedne xuo gu`o w~yt [it
tavSy l`imdm. tavSyeit ko=R:. harsUZmuaflanaH xulgu`en sh tNmyTvH
dexaiwTvimit. t=a muaTmpda=eR yosaE xusagu`: s dexaweden ikH ikH w~yte.
sal`: prmaTmpda=R [it sal`: kevl&anaidgu` [it sal`: ispyaRy
_________________________________________________________________

ANvya=R:- (st VyH) ;st ' (st c gu`:) ;st gu`' (c) Ane (st c
Ov pyaRy:) ;st pyaRy'([it) Aem (ivStar:) (sagu`no) ivStar Ke. (y: qlu)
(temne prSpr) je (tSy Awav:) ;teno Awav' A=aRt ;tep`e hovano Awav' Ke (s:)
te (tdwav:) ;tdAwav' (Atdwav:) Ae!le ke ;Atdwav' Ke.

!Ika:- jem Aek maEikmaza, ;har' trIke, ;dora' trIke Ane ;motI' trIkeAem
i5\a (5` kare) ivStarvamaH Aave Ke, tem Aek , ;' trIke, ;gu`' trIke Ane
;pyaRy' trIke Aem i5\a ivStarvamaH Aave Ke.
vzI jem Aek maEikmazano xulTvgu`, ;xukl har', ;xul doro' Ane ;xul
motI'Aem i5\a ivStarvamaH Aave Ke, tem Aek no sagu`, ;st ', ;st gu`' Ane
;st pyaRy'Aem i5\a ivStarvamaH Aave Ke.
vzI jevI rIte Aek maEikmazamaH je xuklTvgu` Ke te har n=I, doro n=I ke motI
n=I, Ane je har, doro ke motI Ke te xuklTvgu` n=IAem AekbIne je ;teno Awav'
A=aRt ;tep`e hovano Awav' Ke te ;tdAwav' l` ;Atdwav' Ke ke je (Atdwav)
ANyTvnuH kar` Ke tevI rIte Aek maH je sagu` Ke te n=I,

_________________________________________________________________

maEikmaza motInI maza motIno har.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&eytv&apn

209

n pyaRyo y VymNyo gu`: pyaRyo va s n sagu` [tItretrSy yStSyawav: s


tdwavl`otdwavoNyTvinbN\nwUt:.. 107..
_________________________________________________________________

[it w~yte. y prmaTmpda=R: kevl&anaidgu`: isTvpyaRy [it tE iZiw: (dexaweden?)


xusagu`o
w~yt
[it
tavSy
l`imdm.
tavSyeit
ko=R:.
prmaTmpda=Rkevl&anaidgu`isTvpyaRya`aH
xusagu`en
sh
sH&aidwedeip
dexEStNmyTvimit. jo qlu tSs Awavo yStSy pUvl`tavSy qlu Sf!H
sH&aidwedivvayamwav: so tdwavo s pUvl`Stdwavo w~yte. s c tdwav: ikH
w~yte. AtBwavo n tavStNmyTvm ikHc Atav: sH&al`yojnaidwed: [Ty=R:. t>=ay=a muaflhare yoDsaE xulgu`Stacken xulimTyryen haro vaCyo n wvit sUZH va
muaflH va, harsUZmuaflxBdE xulgu`o vaCyo n wvit. OvH prSprH dexawedeip yosaE
sH&aidwed: s tSy pUvl`tavSyawavStdwavo w~yte. s c tdwav: punrip ikH w~yte.
Atav: sH&al`yojnaidwed [it. t=a mujIve yosaE xusagu`Stdvacken
saxBden mujIvo vaCyo
_________________________________________________________________

ANy gu` n=I ke pyaRy n=I, Ane je , 1ANy gu` ke pyaRy Ke te sagu` n=IAem
AekbIne je ;teno Awav' A=aRt ;tep`e hovano Awav' Ke te 2;tdAwav'l`
;Atdwav' Ke ke je ANyTvnuH kar` Ke.

wava=R:- Aek Aaane ivStark=nmaH ;Aa' trIke, ;&anaidgu`' trIke Ane


;isTvaidpyaRy' trIkeAem 5` kare v`RvvamaH Aave Ke. Ae j ma`e svR o ive
smjvuH.
vzI Aek Aaana hyatIgu`ne ;hyat Aa', ;hyat &anaidgu`' Ane ;hyat
isTvaidpyaRy'Aem 5` kare ivStarvamaH Aave Ke. Ae j ma`e svR o ive smjvuH.
vzI Aek Aaano je hyatIgu` Ke te Aa n=I, (hyatIgu` isvayno)
&anaidgu` n=I ke isTvaidpyaRy n=I, Ane je Aa Ke, (hyatI isvayno) &anaidgu`
Ke ke isTvaidpyaRy Ke te hyatIgu` n=IAem prSpr temne Atdwav Ke ke je Atdwavne
lI\e temne ANyTv Ke. Aa j ma`e svR o ive smjvuH.

_________________________________________________________________

1. ANy gu` sa isvayno bIe ko{ p` gu`


2. tdAwav teno Awav. (td-Awav: tSy Awav:.)
(tdAwav AtdwavnuH l` (A=va Sv$p) Ke. Atdwav ANyTvnuH kar` Ke.)

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

210

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

A= svR=awavl`TvmtdwavSy ine\yit-

jH dVvH t~` gu`o jo iv gu`o so ` tmT=ado.


Oso ih AtBwavo `ev Awavo i i`io.. 108..
ydVyH t gu`o yoip gu`: s n tvm=aRt.
O tdwavo nEv Awav [it inidR:.. 108..

_________________________________________________________________

n wvit kevl&anaidgu`o va ispyaRyo va, mujIvkevl&anaidgu`ispyaRyxBdE


xusagu`o vaCyo n wvit. [TyevH prSprH dexawedeip yosaE sH&aidwed: s tSy
pUvl`tavSyawavStdwavo w~yte. s c tdwav: punrip ikH w~yte. Atav:
sH&al`yojnaidwed [Ty=R:. y=aZ xuaTmin xusagu`en shawed: S=aiptSt=a
y=asHwvH svRVyeu &atVy [Tyiway:.. 107.. A= gu`gui`no: dexwedine\en tmev
sH&aidwed$pmtavH #yit-jH dVvH t~` gu`o ydVyH s n gu`:, yNmujIvVyH s xu:
sn gu`o n wvit. mujIvVyxBden xusagu`o vaCyo n wvtITy=R:. jo iv gu`o so `
tmT=ado yoip
_________________________________________________________________

Aa rIte Aa ga=amaH sanuH _dahr` l{ne Atdwavne Sp rIte smo.


(Ah Ae!luH ivxe Ke ke je sagu` ive kuH te ANy gu`o ive p` yoGy rIte
smjvuH. jem ke:sagu`nI mafk, Aek Aaana purua=Rgu`ne ;purua= Aa', ;purua=
&anaidgu`' Ane ;purua= isTvaidpyaRy'Aem ivStarI xkay Ke. Aiw dexo hovane lI\e
Aam ivStar krvamaH Aave Ke, KtaH sH&al`yojnaid wed hovane lI\e purua=Rgu`ne t=a
Aane, &anaid ANygu`ne ke isTvaidpyaRyne Atdwav Ke ke je Atdwav temnamaH
ANyTvnuH kar` Ke.) 107.
hve svR=a Awav te AtdwavnuH l` hovano ine\ kre Ke:

Sv$pe n=I je te gu`, gu` te nih Ke,


-Aane AtTp`uH `vuH, n Awavne waQyuH ijne. 108.

ANvya=R:- (A=aRt) Sv$pApeaAe (yd VyH) je Ke (tt n gu`:) te gu`


n=I (y: Aip gu`:) Ane je gu` Ke (s: n tvH) te n=I(O: ih Atdwav:) Aa
Atdwav Ke (n Ov Awav:) svR=a Awav te Atdwav n=I ([it inidR:) Aam
(ijneHara) dxaRvvamaH AauH Ke.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&eytv&apn

211

OkiSmNVye y^VyH gu`o n tdwvit, yo gu`: s VyH n wvtITyevH ydVySy


gu`$pe` gu`Sy va Vy$pe` tenawvnH sotdwav:, OtavtEvaNyTvVyvharise:. n
punRVySyawavo gu`o gu`Syawavo VyimTyevHl`owavotdwav:. OvH sTyekVySyanekTvmuwyxUNyTvmpoh$pTvH va Syat. t=a ih-y=a qlu cetnVySyawavocetnVymcetnVySyawavetnVyimit tyornekTvH, t=a VySyawavo gu`o gu`Syawavo
VyimTyekSyaip VySyanekTvH Syat. y=a suv`RSyawave suv`RTvSyawav: suv`RTvSyawave
suv`RSyawav [TyuwyxUNyTvH, t=a VySyawave gu`Syawavo
_________________________________________________________________

gu`: s n tvH Vym=Rt: prma=Rt:, y: xusagu`: s muaTmVyH n wvit. xusaxBden


muaTmVyH vaCyH n wvtITy=R:. Oso ih AtBwavo O _l`o ih Sf!mtdwav:.
_l` [it ko=R:. gu`gui`no: sH&aidwedeip dexwedawav:. `ev Awavo i i`io
nEvawav [it inidR:. nEv Awav [it ko=R:. y=a savackxBden muaTmVyH vaCyH n wvit
t=a yid sadexErip sagu`aTskaxaiH wvit tda y=a
_________________________________________________________________

!Ika:- Aek maH, je Ke te gu` n=I, je gu` Ke te n=IAe rIte je nuH


gu`$pe Awvn (nih hovuH) A=va gu`nuH $pe Awvn te Atdwav Ke kar` ke
Aa!la=I j ANyTvvhar (ANyTv$p vhar) is =ay Ke. prHtu no Awav te gu`,
gu`no Awav te Aeva l`vazo Awav te Atdwav n=I. e Aem hoy to (1) Aek
ne Anekp`uH Aave, (2) _wyxUNyta =ay (A=aRt bNneno Awav =ay), A=va (3)
Apoh$pta =ay. te smvvamaH Aave Ke:
(no Awav te gu` Ane gu`no Awav te Aem mantaH =m do Aa ma`e
Aave:)
(1) jem cetnno Awav te Acetn Ke, Acetnno Awav te cetn Ke
Ae rIte temne Anekp`uH (bep`u)H Ke, tem no Awav te gu`, gu`no Awav te Ae
rIte Aek ne p` Anekp`uH Aave (A=aRt Aek hova KtaH tene Anekp`ano sHg Aave).
(A=va _wyxUNyTv$p bIe do Aa ma`e Aave:)
(2) jem suv`Rno Awav =taH suv`Rp`ano Awav =ay, suv`Rp`ano Awav =taH
suv`Rno Awav =ayAe rIte _wyxUNyTv (bNneno Awav) =ay, tem no Awav =taH
gu`no Awav =ay, gu`no Awav =taH no Awav =ayAe

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

212

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

gu`Syawave VySyawav [TyuwyxUNyTvH Syat. y=a p!awavmaZ Ov F!o F!awavmaZ Ov p!


[Tyuwyorpoh$pTvH, t=a VyawavmaZ Ov gu`o gu`awavmaZ Ov VyimTyZaPypoh$pTvH
Syat. tto Vygu`yorekTvmxUNyTvmnpohTvH ceCKta y=oidt OvatdwavoWyupgNtVy:..
108..
A= saVyyoguR`gui`wavH sa\yit-

jo qlu dVvshavo pir`amo so gu`o sdiviso.


sdvidH shave dVvH i ij`ovdesoyH.. 109..
_________________________________________________________________

jIvdexeWy: pulVyH iwH s^VyaNtrH wvit t=a sagu`dexeWyo mujIvVyH sagu`aiH


sTp<=GVyaNtrH aPoit. OvH ikH ism. sagu`$pH p<=GVyH muaTmVyH c p<=igit VyyH
jatH, n c t=a. itIyH c dU`H aPoit-y=a suv`RTvgu`dexeWyo iwSy
_________________________________________________________________

rIte _wyxUNyta =ay (A=aRt tem j gu` bNnena Awavno sHg Aave).
(A=va Apoh$pta namno 5Ie do Aa ma`e Aave:)
(3) jem p!Awavma5 j F! Ke, F!Awavma5 j p! Ke (A=aRt vna kevz
Awav je!lo j FDo Ke Ane FDana kevz Awav je!luH j v Ke)Ae rIte bNnene
Apoh$pta Ke, tem Awavma5 j gu` =ay, gu`Awavma5 j =ayAe rIte AamaH
p` (gu`maH p`) Apoh$pta =ay (A=aRt kevz nkar$ptano sHg Aave).
ma!e Ane gu`nuH AekTv, AxUNyTv ne 2AnpohTv [CKnare y=o j (jevo ko
tevo j) Atdwav manvayoGy Ke. 108.
hve sa ne nuH gu`gu`Ip`uH is kre Ke:

pir`am Svwav je, te gu` ;st'-Aivix Ke


;o Svwave iS=t st Ke'-Ae j Aa _pdex Ke. 109.

_________________________________________________________________

1. Apoh$pta svR=a nkarakp`uH svR=a iwNnta. ( Ane gu`maH AekbIno kevz nkar j
hoy to ; gu`vazuH Ke,' ;Aa gu` Aa no Ke'vgere k=n=I sUcvato ko{ karno sHbH\ j
ne Ane gu`ne n bne.)
2. AnpohTv Apoh$pp`uH n hovuH te kevz nkarakp`uH n hovuH te

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&eytv&apn

213

y: qlu VySvwav: pir`am: s gu`: sdivix:.


sdviS=tH Svwave Vyimit ijnopdexoym.. 109..
VyH ih Svwave inTymvitmanTvaTsidit ak itpaidtm. SvwavStu VySy
pir`amoiwiht:. y Ov VySy SvwavwUt: pir`am:, s Ov sdivixo gu` [tIh sa|yte.
ydev ih VySv$pv<iwUtmiStTvH Vy\anindeRxaTsidit sHxB>te tdivixgu`wUt Ov
VySy SvwavwUt: pir`am:, Vyv<eihR iZkoi!smy_________________________________________________________________

suv`RSyawavSt=Ev suv`RdexeWyo iwSy suv`RTvgu`SyaPywav:, t=a sagu`dexeWyo iwSy


mujIvVySyawavSt=Ev mujIvVydexeWyo iwSy sagu`SyaPywav: [TyuwyxUNyTvH
aPoit. y=edH mujIvVye sH&aidwediwSyatavStSy sagu`en sh dexawedVyaQyanH ktH
t=a svRVyeu y=asHwvH &atVyimTy=R:.. 108.. OvH VySyaiSt-Tvk=n$pe` =mga=a,
p<=Tvl`atavaiw\anaNyTvl`yo: k=nen itIya, sH&al`yojnaidwed$pSyatavSy
ivvr`$pe` t<tIya, tSyEv #Ikr`a= c ctu=it Vygu`yorwedivye yuik=nmuQytya
ga=actuyen pmS=lH gtm. A= sa gu`o wvit, VyH c gu`I wvtIit itpadyit_________________________________________________________________

ANvya=R:- (y: qlu) je, (VySvwav: pir`am:) na SvwavwUt (_Tpad


y\/aEak) pir`am Ke (s:) te (pir`am) (sdivix: gu`:) ;st'=I Aivix (
sa=I ko{ udo nih Aevo) gu` Ke. ;(Svwave AviS=tH) SvwavmaH AviS=t (hova=I)
(VyH) (st) st Ke([it ijnopdex:) Aevo je (99 mI ga=amaH khelo) ijnopdex
(Aym) te j Aa Ke (A=aRt 99 mI ga=ana k=nmaH=I Aa ga=amaH khelo wav sheje nIkze
Ke).

!Ika:- SvwavmaH inTy AviS=t hova=I st KeAem pUveR (99 mI ga=amaH)


itpaidt krvamaH AauH Ke Ane (TyaH) no Svwav pir`am khevamaH Aao Ke. Ah Aem
is krvamaH Aave Ke keje na SvwavwUt pir`am Ke, te j ;st'=I Aivix (
AiStTv=I AiwNn Aevo, AiStTv=I ko{ bIe nih Aevo) gu` Ke.
na Sv$pnI v<iwUt AevuH je AiStTv \an k=n ara ;st' xBd=I khevamaH
Aave Ke, tena=I Aivix (te AiStTv=I AnNy) gu`wUt j SvwavwUt pir`am Ke
kar` ke nI 1v<i 5` karna smyne (wUt, vtRman

_________________________________________________________________

1. v<i vtRvuH te hyat rhevuH te !kvuH te.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

214

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

SpixRNya: it`H ten ten Svwaven pir`mnat. VySvwavwUt Ov tavTpir`am:. s


TviStTvwUtVyv<yaTmkTvaTsdivixo Vyiv\ayko gu` Oveit saVyyoguR`gui`wav:
isit.. 109..
A= gu`gui`nonaRnaTvmuphiNt-

`iT= gu`o i v ko{ pjaAo Ih va iv`a dVvH.


dVvH pu` wavo tMha dVvH syH sa.. 110..

_________________________________________________________________

jo qlu dVvshavo pir`amo y: qlu Sf!H VySy SvwavwUt: pir`am:


peiNyivyanuwv$pmnoVyaparoTpsmStmnor=$pivkLpjalawave
sit
yidanNdEkanuwUit$p: SvS=wavStSyoTpad:, pUvivkLpjalivnaxo Vyy:, tduwya\arwUtjIvTvH
\/aEVyimTyul`oTpadVyy\/aEVyaTmkjIvVySy SvwavwUto yosaE pir`am: so gu`o s gu`o
wvit.
s
pir`am:
k=HwUt:
sNgu`o
wvit.
sdiviso
stoiStTvadivixoiwStduTpadaidZyH itTyiStTvH cEkH itTyiStTven sh k=miwo
wvtIit cet. ;;_TpadVyy\/aEVyyuH st'' [it vcnat. OvH sit sEv gu`o wvtITy=R:. [it
gu`VyaQyanH gtm. sdvidH shave dVvH i sdviS=tH Svwave Vyimit. VyH prmaTmVyH
wvit. ikH kt<R. sidit. ken. Awednyen. k=HwUtm. st AviS=tm. .
_TpadVyy\/aEVyaTmkSvwave. ij`ovdesoyH AyH ijnopdex [it ;sdvidH shave dVvH dVvSs
jo hu pir`amo' [TyaidpUvRsUZe ydutH tdevedH VyaQyanm, gu`k=nH punri\kimit taTpyRm.
y=edH jIvVye gu`gui`noVyaRQyanH ktH t=a
_________________________________________________________________

ne wiv*y Aeva 5`e kazne) SpxRtI hova=I (te v<i A=aRt AiStTv) it`e te te Svwave
pir`me Ke.
(Aa ma`e) Tyare =m to, na SvwavwUt j pir`am Ke Ane te
(_Tpady\/aEak pir`am), AiStTvwUt AevI nI v<iSv$p hovane lI\e, ;st'=I
Aivix Aevo, iv\ayk (ne rcnaro) gu` j Ke.Aa rIte sa ne nuH gu`
gu`Ip`uH is =ay Ke. 109.
hve gu` ne gu`Ina Anekp`anuH qHDn kre Ke:

pyaRy ke gu` AevuH ko{ n iv` ive dIse


Tv Ke vzI wav te=I pote sv Ke. 110.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&eytv&apn

21p

naiSt gu` [it va kit pyaRy [tIh va ivna Vym.


VyTvH punwaRvStSmadVyH SvyH sa.. 110..
n qlu VyaTp<=GwUto gu` [it va pyaRy [it va kidip Syat: y=a suv`aRTp<=GwUtH
tTpItTvaidkimit va tTk~DlTvaidkimit va. A= tSy tu VySy
Sv$pv<iwUtmiStTvaQyH ydVyTvH s qlu tavaQyo gu` Ov wvn ikH ih
VyaTp<=GwUtTven vtRte. n vtRt Ov. tihR VyH saStu Svymev.. 110..
A= VySy sduTpadasduTpadyorivro\H sa\yit-

OvHivhH shave dVvH dVvT=pjyT=eihH.


sdsBwavi`bH paduBwavH sda lwid.. 111..

_________________________________________________________________

svRVyeu &atVyimit.. 109.. A= gu`pyaRyaWyaH sh VySyawedH dxRyit-`iT= naiSt n


iv>te. s k:. gu`o i v ko{ gu` [it kit. n kevlH gu`: pjaAo Ih va pyaRyo
vetIh. k=m. iv`a ivna. ikH ivna. dVvH Vym. [dan VyH k+yte. dVvH pu` wavo
VyTvmiStTvm. tTpun: ikH w~yte. wav:. wav: ko=R:. _TpadVyy-\/aEVyaTmksav:. tMha
dVvH syH sa tSmadwednyen sa Svymev VyH wvtIit.
_________________________________________________________________

ANvya=R:- ([h) Aa ivmaH (gu`: [it va kit) gu` AevuH ko{ (pyaRy: [it
va) ke pyaRy AevuH ko{, (VyH ivna n AiSt) ivna (=I uduH) hotuH n=I (VyTvH
pun: wav:) Ane Tv te wav Ke (A=aRt AiStTv te gu` Ke) (tSmat) te=I (VyH SvyH
sa) pote sa (A=aRt AiStTv) Ke.

!Ika:- qreqr =I p<=GwUt (uduH) gu` AevuH ko{ ke pyaRy AevuH ko{ p` n hoy
jem suv`R=I p<=GwUt tenI pIzax Aaid ke tenuH kuHDzp`uH Aaid hotaH n=I tem. hve, te na
Sv$pnI v<iwUt ;AiStTv' nam=I khevatuH je Tv te teno ;wav'nam=I khevato gu` j
hova=I, xuH te =I p<=kp`e vteR Ke? n=I j vtRtuH. to pKI Svymev (pote j) sa ho.
110.
hve ne st_Tpad Ane Ast_Tpad hovamaH Aivro\ is kre Ke:

AavuH drv a=R-pyaRya=R=I injwavmaH


sdwav-A`sdwavyut _Tpadne pame sda. 111.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

216

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

OvHiv\H Svwave VyH Vya=RpyaRya=aRWyam.

sdsavinbH aduwaRvH sda lwte.. 111..


Ovmet>=oidtkarsakLyakllaKnmnaidin\nH sTSvwave aduwaRvmaSkNdit
Vym. s tu aduwaRvo VySy Vyaiw\eytayaH sdwavinb Ov Syat pyaRyaiw\eytayaH
Tvsdwavinb Ov. t=a ih-yda Vymevaiw\Iyte n pyaRyaStda wvavsanvijRtaiwygp>v<aiwRVyin*paidkaiwrNvyxiiw: wvavsan_________________________________________________________________

t>=a-muaTmVye prmavai$po mopyaRy: kevl&anaid$po gu`smUh yen kar`en


tdymip prmaTmVyH ivna naiSt n iv>te. kSmat dexawedaidit.
_TpadVyy\/aEVyaTmkxusa$pH muaTmVyH wvit. tSmadweden sEv VyimTy=R:. y=a
muaTmVye gu`pyaRyaWyaH shawedVyaQyanH ktH t=a y=asHwvH svRVyeu &atVyimit
..
110.. OvH gu`gui`VyaQyan$pe` =mga=a, VySy gu`pyaRyaWyaH sh wedo naStIit
k=n$pe` itIya ceit SvtNZga=ayen S=lH gtm.. A= VySy
Vyai=RkpyaRyai=RknyaWyaH
sduTpadasduTpadaE
dxRyit-OvHivhsBwave
OvHiv\save
sal`muTpadVyy\/aEVyl`H gu`pyaRyl`H VyH ceTyevHiv\pUvsave iS=tH, A=va OvHivhH
shave [it pa@aNtrm. tZEvHiv\H pUvl`H
_________________________________________________________________

ANvya=R:- (OvHiv\H VyH) AavuH (pUv) (Svwave) SvwavmaH


(Vya=RpyaRya=aRWyaH) ai=Rk Ane pyaRyai=Rk nyo vDe (sdsavinbH aduwaRvH)
sdwavsHb Ane AsdwavsHb _Tpadne (sda lwte) sda pame Ke.

!Ika:- Aa ma`e y=oidt svR kare 1AklHk l`vazuH, Anaidin\n Aa st

SvwavmaH (AiStTvSvwavmaH) _Tpad pame Ke. no te _Tpad, nI 2Aiw\eyta vqte


sdwavsHb j Ke Ane pyaRyonI Aiw\eyta vqte AsdwavsHb j Ke. te Sp
smvvamaH Aave Ke:
yare j khevamaH Aave KepyaRyo nih, Tyare _Tpiivnax riht, yugpd vtRtI,
nI inpvnarI 3ANvyxiAo vDe, _Tpiivnaxl`vazI,

_________________________________________________________________

1 AklHk ind (Aa pUveR khela svR kare ind l`vazuH Ke)
2. Aiw\eyta khevayoGyp`uH ivva k=nI
3. ANvyxiAo ANvy$p xiAo. (ANvyxiAo _Tpi Ane nax ivnanI Ke, AekIsa=e
vteR Ke Ane ne inpve Ke. &an, dxRn, cair5 vgere AanI ANvyxiAo Ke.)

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&eytv&apn

217

laKna: kmv<a: pyaRyin*paidka VyitrekVyIStaSta: sHkamto VySy savinb Ov


aduwaRv:,
hemvt.
t=a
ih-yda
hemEvaiw\Iyte nadady: pyaRyaStda
hemsmanjIivtaiwygp>v<aiwheRmin*paidkaiwrNvyxiiwrdaidpyaRysmanjIivta:
kmv<a AdaidpyaRyin*paidka VyitrekVyIStaSta: sHkamto heM: savinb Ov
aduwaRv:. yda tu pyaRya Ovaiw\IyNte n VyH, tda wvavsanlaKnaiw: kmv<aiw:
pyaRyin*paidkaiwVyRitrekVyiiwStaiwStaiw: wvavsanvijRta
_________________________________________________________________

SvkIysave iS=tm. ikm. dVvH VyH kt<R. ikH kroit. sda lwid sda svRkalH lwte. ikH
kmRtapm. paduBwavH aduwaRvmuTpadm. k=HwUtm. sdsBwavi`bH savinbmsavinbH
c. kaWyaH kTva. dVvT=pjyT=eihH Vyai=RkpyaRyai=Rk-nyaWyaimit. t=a ih-y=a yda
kale Vyai=Rknyen ivva ikyte ydev k!kpyaRye suv` tdev k`pyaRye naNyidit, tda
kale savinb OvoTpad:. kSmaidit cet. VySy Vy$pe`aivnTvat. yda pun:
pyaRyivva ikyte k!kpyaRyat skaxadNyo y: k`pyaRy: suv`RsMbN\I s Ov n wvit,
tda punrsduTpad:. kSmaidit cet. pUvRpyaRySy ivnTvat. t=a yda Vyai=Rknyivva
ikyte y Ov pUv g<hS=avS=ayamevmevH g<hVyaparH ktvan paijndIaH g<hITva s Ovedan
ramaidkevilpuruo inyrTZyaTmkprmaTm|yanenanNtsuqa_________________________________________________________________

me vtRtI, pyaRyonI inpvnarI te te 1itrekiAone pamta ne 2sdwavsHb j


_Tpad Ke suv`RnI jem. te Aa ma`e: yare suv`R j khevamaH Aave KebaubH\ vgere pyaRyo
nih, Tyare suv`R je!luH !knarI, yugpd vtRtI, suv`RnI inpvnarI ANvyxiAo vDe,
baubH\ vgere pyaRyo je!luH !knarI, me vtRtI, baubH\ vgere pyaRyonI inpvnarI te te
itrekiAone pamta suv`Rne sdwavsHb j _Tpad Ke.
Ane yare pyaRyo j khevamaH Aave Ke nih, Tyare _Tpiivnax jemnuH l` Ke
AevI, me vtRtI, pyaRyonI inpvnarI te te itrekiAo vDe,
_________________________________________________________________

1. itrekiAo wed$p g!taAo. (itrekiAo _Tpiivnax pame Ke, me vteR Ke Ane


pyaRyone inpve Ke. ]ut&an, kevz&an vgere t=a Sv$pacr`cair5, y=aQyatcair5 vgere
AanI itrekiAo Ke. itrek t=a ANvyna A= ma!e 190 t=a 191 ma pananuH
pdi!Pp` (fU!no!) uAo.)
2. sdwavsHb hyatI sa=e sHbH\vazosHkzayelo. (nI ivva vqte, ANvyxiAone muQy
Ane itrekiAone gaE` kratI hova=I ne sdwavsHb _Tpad (st_Tpad, hyatno
_Tpad) Ke.)

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

218

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

yaEgp>v<a Vyin*paidka ANvyxI: sHkamto VySyasavinb Ov aduwaRv:,


hemvdev. t=a ih-ydadaidpyaRya Ovaiw\IyNte n hem, tdadaidpyaRysmanjIivtaiw:
kmv<aiwrdaidpyaRyin*paidkaiwVyRitrekVyiiwStaiwStaiwheRmsmanjIivta
yaEgp>v<a hemin*paidka ANvyxi: sHkamto heMosdwavinb Ov aduwaRv:. A=
pyaRyaiw\eytayamPysduTpaE pyaRyin*paidkartaSta VyitrekVyyo yaEgp>v<imasa>aNvyxiTvmapa:
pyaRyan
vIkyuR:,
t=adaidpyaRyin*paidkaiwStaiwStaiwVyRitrekVyiiwygp>v<imasa>aNvyxiTvmapaiwrdaidpyaRya
Aip
hemIikyern. Vyaiw\eytayamip sduTpaE Vyin*paidka ANvyxy: kmv<imasa>
titrekVyiTvmapa VyH pyaRyIkyuR:, t=a hemin*paidkaiwrNvy_________________________________________________________________

m<tt<o jat: n caNy [it, tda savinb OvoTpad:. kSmaidit cet. puruTvenaivnTvat.
yda
tu
pyaRynyivva
ikyte
pUv
sragavS=aya:
skaxadNyoyH
wrtsgrrampa~Dvaidkevilpurua`aH sHbN\I inpragprmaTmpyaRy: s Ov n wvit, tda
punrsavinb
_________________________________________________________________

_Tpiivnax riht, yugpd vtRtI, nI inpvnarI ANvyxiAone pamta ne

AsdwavsHb j _Tpad Ke suv`RnI jem j. te Aa ma`e: yare baubH\ vgere pyaRyo j


khevamaH Aave Kesuv`R nih, Tyare baubH\ vgere pyaRyo je!luH !knarI, me vtRtI, baubH\
vgere pyaRyonI inpvnarI te te itrekiAo vDe, suv`R je!luH !knarI, yugpd vtRtI,
suv`RnI inpvnarI ANvyxiAone pamta suv`Rne Asdwavyu j _Tpad Ke.
hve, pyaRyonI Aiw\eyta vqte p`, Ast_TpadmaH pyaRyonI inpvnarI te te
itrekiAo yugpdv<i pamIne ANvyxip`ane pamtI =tI pyaRyone kre Ke (
pyaRyonI ivva vqte p`, itrekiAo ANvyxi$p bntI =kI pyaRyone $p kre
Ke) jem baubH\ vgere pyaRyonI inpvnarI te te itrekiAo yugpdv<i pamIne
ANvyxip`ane pamtI =kI baubH\ vgere pyaRyone suv`R kre Ke tem, nI Aiw\eyta
vqte p`, st_TpadmaH nI inpvnarI ANvyxiAo mv<i pamIne te te
itrekip`ane pamtI =kI ne pyaRyo (pyaRyo$p) kre Ke, jem suv`RnI inpvnarI
ANvyxiAo mv<i pamIne

_________________________________________________________________

AsdwavsHb AhyatI sa=e sHbH\vazosHkzayelo. (pyaRyonI ivva vqte, itrek


iAone muQy Ane ANvyxiAone gaE` kratI hova=I, ne AsdwavsHb _Tpad (Ast
_Tpad, Aiv>manno _Tpad) Ke.)

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&eytv&apn

219

xiiw:
kmv<imasa>
titrekmapaiwheRmadaidpyaRymaZIikyet.
Vya=aRdexaTsduTpad:, pyaRya=aRdexadst [Tynv>m.. 111..

tto

A= sduTpadmnNyTven ininoit-

jIvo wvH wivSsid `romro va pro wvIy pu`o.


ikH dVvH pjhid ` jhH A~`o khH hoid.. 112..

_________________________________________________________________

OvoTpad:. kSmaidit cet. pUvRpyaRyadNyTvaidit. y=edH jIvVye sduTpada-sduTpadVyaQyanH


ktH t=a svRVyeu y=asHwvH &atVyimit.. 111.. A= pUvmev sduTpadH VyadiwTven
ivv<`oit-jIvo jIv: ktaR wvH wvn pir`mn sn wivSsid wiv*yit tavt. ikH ikH
wiv*yit.
_________________________________________________________________

te te itrekip`ane pamtI =kI suv`Rne baubH\Aaid pyaRyma5 (pyaRyma5$p) kre Ke


tem.
ma!e ai=Rk k=n=I st_Tpad Ke, pyaRyai=Rk k=n=I Ast_Tpad Kete vat Anv>
(ind, Aba|y) Ke.

wava=R:- je phelaH hyat hoy tenI j _Tpine st_Tpad khe Ke Ane je phelaH
hyat n hoy tenI _Tpine Ast_Tpad khe Ke. yare pyaRyone gaE` krIne nuH muQyp`e
k=n krvamaH Aave Ke, Tyare to je hyat htuH te j _Tp =ay Ke (kar` ke to 5`e kaze
hyat Ke) te=I ai=Rk ny=I to ne st_Tpad Ke. Ane yare ne gaE` krIne pyaRyonuH
muQyp`e k=n krvamaH Aave Ke, Tyare je hyat nhotuH te _Tp =ay Ke (kar` ke vtRman
pyaRy wUtkaze hyat nhoto), te=I pyaRyai=Rk ny=I ne Ast_Tpad Ke.
Ah Ae lmaH raqvuH ke Ane pyaRyo udI udI vStuAo n=I te=I pyaRyonI
ivva vqte p`, Ast_TpadmaH, je pyaRyo Ke te j Ke, Ane nI ivva vqte p`,
st_TpadmaH, je Ke te pyaRyo j Ke. 111.
hve (svR pyaRyomaH AnNy Ke A=aRt tenuH te j Ke ma!e tene st_Tpad KeAem)
st_Tpadne AnNyp`a vDe nI kre Ke:

v pir`me te=I nraidk Ae =xe p` te-$pe


xuH KoDto Tvne? nih KoDto km ANy Ae? 112.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

220

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

jIvo wvn wiv*yit nromro va pro wUTva pun:.


ikH VyTvH jhait n jhdNy: k=H wvit.. 112..
VyH ih tavdVyTvwUtamNvyxiH inTymPypirTyjvit sdev. yStu VySy
pyaRywUtaya VyitrekVye: aduwaRv: tiSmip VyTvwUtaya ANvyxerCyvnat
VymnNydev. ttonNyTven inIyte VySy sduTpad:. t=a ih-jIvo VyH
wvarkityRGmnu*ydevisTvanamNytmen pyaRye` VySy pyaRydulRiltv<iTvadvXymev
wiv*yit. s ih wUTva c ten ikH VyTvwUtamNvyximuJit, noJit.
_________________________________________________________________

inivRkarxuopyogivl`aWyaH xuwaxuwopyogaWyaH pir`My `romro va pro nro dev:


priStyRnark$po va inivRkarxuopyogen iso va wiv*yit. wvIy pu`o OvH pUvkare`
punwURTvaip. A=va itIyVyaQyanm. wvnH vtRmankalapeya wiv*yit waivkalapeya wUTva
wUtkalapeya ceit kalZye cEvH wUTvaip ikH dVvH pjhid ikH VyTvH pirTyjit. ` cyid
Vyai=Rknyen VyTvH n Tyjit, Vyaio n wvit. A~`o khH hvid ANyo iw:
_________________________________________________________________

ANvya=R:- (jIv:) v (wvn) pir`mto hova=I (nr:) mnu*y, (Amr:) dev


(va) A=va (pr:) bIuH kaH{ (ityc, nark ke is) (wiv*yit) =xe. (pun:) prHtu
(wUTva) mnu*ydevaidk ={ne (ikH) xuH te (VyTvH jhait) p`ane KoDe Ke? (n jht)
nih KoDto =ko te (ANy: k=H wvit) ANy kem hoy? (A=aRt te ANy n=I, teno te j Ke.)

!Ika:- =m to TvwUt ANvyxine sday nih KoDtuH =kuH st j (hyat


j) Ke. Ane ne je pyaRywUt itrekino _Tpad =ay Ke temaH p` TvwUt
ANvyxinuH ACyutp`uH hova=I AnNy j Ke (A=aRt te _TpadmaH p` ANvyxi to
ApittAivninz hova=I tenuH te j Ke, ANy n=I). ma!e AnNyp`a vDe no
st_Tpad nI =ay Ke (A=aRt _pr kuH tem nuH ApeaAe AnNyp`uH hova=I, tene
st_Tpad KeAem AnNyp`a ara is =ay Ke).
Aa vatne (_dahr`=I) Sp krvamaH Aave Ke:
v hova=I Ane pyaRyomaH vtRtuH hova=I v narkTv, itycTv, mnu*yTv,
devTv Ane isTvmaHna ko{ Aek pyaRye AvXymev =xepir`mxe. prHtu te v te pyaRy$pe
={ne xuH TvwUt ANvyxine KoDe Ke? n=I KoDto. e n=I

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&eytv&apn

221

yid noJit k=mNyo nam Syat, yen ki!tiZkoi!sak: s Ov n Syat.. 112..


A=asduTpadmNyTven ininoit-

m`uvo ` hoid devo devo va ma`uso v iso va.


OvH Ahojma`o A`~`wavH k\H lhid.. 113..
mnujo n wvit devo devo va manuo va iso va.
OvmwvnNywavH
k=H
lwte.. 113..

_________________________________________________________________

k=H wvit. ikHtu VyaNvyxi$pe` savinboTpad: s Oveit Vyadiw [it wava=R:..


112.. A= VySyasduTpadH pUvRpyaRyadNyTven ininoit-m`uvo ` hvid devo
AaklTvoTpadkmnujdevaidivwavpyaRyivl`mnaklTv$pSvwavpir`itl`H prmaTm-VyH
y>ip inyen mnu*ypyaRye devpyaRye c smanH t=aip mnujo devo n wvit. kSmat.
devpyaRykale
_________________________________________________________________

KoDto to te ANy k{ rIte hoy ke je=I i5koi! sa (5` karnI sa, i5kaizk hyatI)
jene g! Ke Aevo te (v), te j n hoy? (A=aRt 5`e kaze hyat Aevo v ANy n=I,
teno te j Ke.)

wava=R:- v mnu*ydevaidk pyaRye pir`mtaH KtaH ANy ={ jto n=I, AnNy rhe
Ke, teno te j rhe Ke kar` ke ;te j Aa devno v Ke, je pUvR wve mnu*y hto Ane Amuk
wve ityc hto' Aem &an ={ xke Ke. Aa rIte, vnI mafk, drek potana svR pyaRyomaH
tenuH te j rhe Ke, ANy ={ jtuH n=IAnNy rhe Ke. Aam nuH AnNyp`uH hova=I no
st_Tpad nI =ay Ke. 112.
hve Ast_Tpadne ANyp`a vDe (ANyp`a ara) nI kre Ke:

manv n=I sur, sur p` nih mnuj ke nih is Ke


Ae rIt nih hoto =ko km te AnNyp`uH \re? 113.

ANvya=R:- (mnuj:) mnu*y te (dev: n wvit) dev n=I, (va) A=va (dev:) dev
te (manu: va is: va) mnu*y ke is n=I (Ovm Awvn) Aem nih hoto =ko (AnNywavH
k=H lwte) AnNy kem hoy?

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

222

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

pyaRya ih pyaRywUtaya AaTmVyitrekVyte: kal Ov svatoNykaleu wvNTysNt


Ov. y pyaRya`aH VyTvwUtyaNvyxyanuSyUt: kmanupatI Svkale aduwaRv:
tiSmNpyaRywUtaya AaTmVyitrekVyte: pUvRmsvaTpyaRya ANy Ov. tt: pyaRya`amNyTven
inIyte pyaRySv$pkt<Rkr`ai\kr`wUtTven pyaRyeWyop<=GwUtSy VySyasduTpad:. t=a
ih-n ih mnujidxo va iso va Syat, n ih iZdxo mnujo va iso va Syat. Ovmsn
k=mnNyo nam Syat, yenaNy Ov n Syat yen c in*p>manmnujaidpyaRyH
jaymanvlyaidivkarH kanimv jIvVymip itpdmNy Syat.. 113..
_________________________________________________________________

mnu*ypyaRySyanuplMwat. devo va ma`uso v iso va devo va mnu*yo n wvit


SvaTmopliB\$pispyaRyo va n wvit. kSmat. pyaRya`aH prSprH iwkalTvat, suv`RVye
k~DlaidpyaRya`aimv. OvH Ahojma`o OvmwvNsn A`~`wavH k\H lhid AnNywav_________________________________________________________________

!Ika:- pyaRyo pyaRywUt Svitrekina kaze j st (hyat) hovane lI\e tena=I


ANy kazomaH Ast j (Ahyat j) Ke. Ane pyaRyono TvwUt ANvyxi sa=e gUH=ayelo
(Aek$pp`e eDayelo) je manupatI (manusar) Svkaze _Tpad =ay Ke temaH pyaRywUt
SvitrekinuH pUveR Astp`uH hova=I, pyaRyo ANy j Ke. ma!e pyaRyona ANyp`a vDe
noke je pyaRyona Sv$pnuH ktaR, kr` Ane Ai\kr` hovane lI\e pyaRyo=I Ap<=k Ke teno
Ast_Tpad nI =ay Ke.
Aa vatne (_dahr` vDe) Sp krvamaH Aave Ke:
mnu*y te dev ke is n=I, dev te mnu*y ke is n=I Ae rIte nih hoto =ko AnNy
(teno te j) kem hoy, ke je=I ANy j n hoy Ane je=I mnu*yaid pyaRyo jene nIpje Ke AevuH
v p`vlyaid ivkaro (kHk` vgere pyaRyo) jene pje Ke Aeva suv`RnI jempde pde
(pgle pgle, pyaRye pyaRye) ANy n hoy? (jem kHk`, kuHDz vgere pyaRyo ANy Ke (
iwiw Ke, tena te j n=I) te=I te pyaRyo krnaruH suv`R p` ANy Ke, tem mnu*y, dev
vgere pyaRyo ANy Ke te=I te pyaRyo krnaruH v p` pyaRyApeaAe ANy Ke.)

wava=R:- v AnaidAnHt hova KtaH, mnu*ypyaRykaze devpyaRynI ke


SvaopliB\$p ispyaRynI Aai Ke A=aRt mnu*y te dev ke is n=I ma!e te pyaRyo
ANyANy Ke. Aa rIte pyaRyo ANy hova=I, te pyaRyono krnar, sa\n Ane Aa\ar Aevo
v p` pyaRyApeaAe ANyp`ane pame Ke. Aa rIte, vnI mafk,

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&eytv&apn

223

A=EkVySyaNyTvanNyTvivite\muunoit-

dVviO` sVvH dVvH tH pjyiO` pu`o.


hvid y A~`m`~`H tale tMmyado.. 114..
Vyai=Rken svR VyH tTpyaRyai=Rken pun:.
wvit caNydnNyTkale tNmyTvat.. 114..
svRSy ih vStun: samaNyivxeaTmkTvaTSv$pmuTpXytaH y=akmH samaNyivxeaE
piriCKNdtI e ikl cuI, Vyai=RkH pyaRyai=RkH ceit. tZ pyaRyai=RkmekaNt_________________________________________________________________

mekTvH k=H lwte, n k=mip. tt Otavdayait AsavinboTpad: pUvRpyaRyaio wvtIit..


113.. A=EkVySy pyaRyESshanNyTvaiw\anmekTvmNyTvaiw\anmnekTvH c nyivwagen dxRyit,
A=va pUvsavinbasavinbmuTpadyH karaNtre` sm=Ryit-hvid wvit. ikH kt<R.
sVvH dVvH sv ivvitaivvitjIvVym. ikHivixH wvit. A`~`H AnNymiwmekH tNmyimit.
ken
sh.
ten
narkityR-mnu*ydev$pivwavpyaRysmUhen
kevl&ana>nNtctuyxi$pispyaRye` c. ken kTva. dVviO` xuaNvyVyai=Rknyen.
kSmat. k~DlaidpyaRyeu
_________________________________________________________________

drek ne pyaRyApeaAe ANyp`uH Ke. Aam ne ANyp`uH hova=I ne Ast_Tpad Ke


Aem init =ay Ke. 113.
hve Aek ne ANyTv Ane AnNyTv hovamaH je ivro\ tene dUr kre Ke (A=aRt temaH
ivro\ n=I Aavto Aem dxaRve Ke):

ai=Rke b\uH Ke, ne te j pyaRyai=Rke


Ke ANy, je=I te smy td$p ho{ AnNy Ke. 114.

ANvya=R:- (Vyai=Rken) ai=Rk (ny) vDe (sv) sFzuH (VyH) Ke (pun:


c) Ane vzI (pyaRyai=Rken) pyaRyai=Rk (ny) vDe (tt) te () (ANyt) ANyANy
Ke, (tTkale tNmyTvat) kar` ke te kaze tNmy hovane lI\e (AnNyt) ( pyaRyo=I)
AnNy Ke.

!Ika:- qreqr svR vStu samaNyivxeak hova=I vStunuH Sv$p enaraAone Anume
(1) samaNy Ane (2) ivxene `naraH be cuAo Ke(1) ai=Rk Ane (2) pyaRyai=Rk.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

224

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

inmIiltH iv\ay kevloNmIilten Vyai=Rken ydavloyte tda narkitymnu*ydevisTvpyaRyaTmkeu ivxeeu VyviS=tH jIvsamaNymekmvlokytamnvloiktivxea`aH
tTsv jIvVyimit itwait. yda tu Vyai=RkmekaNtinmIiltH kevloNmIilten
pyaRyai=Rkenavloyte tda jIvVye VyviS=taarkityRmnu*ydevisTvpyaRyaTmkan
ivxeannekanvlokytamnvloiktsamaNyanamNydNyTitwait, VySy tixekale
tixeeWyStNmyTvenanNyTvat, g`t<`p`RdamyhVyvahvt. yda tu te _we Aip
Vyai=RkpyaRyai=Rke
tuLykaloNmIilte
iv\ay
tt
[tavloyte
tda
narkityRmnu*ydevisTvpyaRyeu VyviS=tH jIvsamaNyH jIvsamaNye c VyviS=ta
narkityRmnu*ydevisTvpyaRyaTmka ivxea tuLykalmevavloyNte. tZEkcurv_________________________________________________________________

suv`RSyev wedawavat. tH pjyiO` pu`o t^VyH pyaRyai=Rknyen pun: A~`H ANyimnekH


pyaRyE: sh p<=Gwvit. kSmaidit cet. tale tMmyado t<`aiGkaaiGpZaiGvt
SvkIypyaRyE: sh tTkale tNmyTvaidit. Otavta ikmuH wvit Vyai=Rknyen yda vStuprIa
ikyte tda pyaRysNtan$pe` sv pyaRykdMbkH Vymev itwait. yda tu pyaRynyivva
ikyte tda Vymip pyaRy$pe` iwH iwH itwait. yda c prSprsapenyyen yugpTsmI_________________________________________________________________

temaH, pyaRyai=Rk cune svR=a bH\ krIne Aekla _FaDela ai=Rk cu vDe yare
AvlokvamaH Aave Ke, Tyare narkp`uH, itycp`uH, mnu*yp`uH, devp`uH Ane isp`uHAe
pyaRyoSv$p ivxeomaH rhela Aek vsamaNyne Avloknara Ane ivxeone nih Avloknara
Ae vone ;te b\uHy v Ke' Aem wase Ke. Ane yare ai=Rk cune svR=a bH\ krIne
Aekla _FaDela pyaRyai=Rk cu vDe AvlokvamaH Aave Ke, Tyare vmaH rhela narkp`uH,
itycp`uH, mnu*yp`uH, devp`uH Ane isp`uHAe pyaRyoSv$p Anek ivxeone Avloknara Ane
samaNyne nih Avloknara Aeva Ae vone (te v) ANyANy wase Ke, kar` ke
te te ivxeona kaze tNmy hovane lI\e te te ivxeo=I AnNy KeKa`aH, t<`, p`R Ane kamy
AiGnnI mafk (A=aRt jem t<`, ka vgereno AiGn te te kaze t<`my, kamy vgere hovane
lI\e t<`, ka vgere=I AnNy Ke, tem te te pyaRyo$p ivxeona smye temy hovane lI\e
temna=I AnNy KeuduH n=I). Ane yare te bNne cuAoai=Rk Ane pyaRyai=RktuLykaze
(AekIsa=e) quLlaH krIne te ara Ane Aa ara (ai=Rk cu ara tem j pyaRyai=Rk cu
ara) AvlokvamaH Aave Ke, Tyare narkTvitycTvmnu*yTvdevTvisTvpyaRyomaH rhelo
vsamaNy Ane vsamaNymaH rhela narkTvitycTv mnu*yTvdevTvisTvpyaRyoSv$p
ivxeo tuLykaze j deqay Ke.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&eytv&apn

loknmekdexavloknH,
icurvloknH
svaRvloknm.
VySyaNyTvanNyTvH c n iviti|yte.. 114..

22p
tt:

svaRvlokne

A= svRivite\inei\kaH swImvtaryit-

AiT= i y `iT= i y hvid AvVvimid pu`o dVvH.


pjaye` du ke` iv tduwymaidm~`H va.. 115..

_________________________________________________________________

"yte, tdEkTvmnekTvH c yugpTitwatIit. y=edH jIvVye VyaQyanH ktH t=a svRVyeu


y=asHwvH &atVyimTy=R:.. 114.. OvH sduTpadasduTpadk=nen =ma, sduTpadivxeivvr`$pe` itIya, t=EvasduTpadivxeivvr`$pe` t<tIya, VypyaRyyorekTvanekTvitpadnen ctu=it sduTpadasduTpadVyaQyanmuQytya ga=actuyen smS=lH gtm.
A= smStdunRyEkaNt$pivvadinei\kaH
_________________________________________________________________

TyaH, Aek cu vDe Avlokn te Aekdex Avlokn Ke Ane be cuAo vDe Avlokn te
svR Avlokn (sHpU`R Avlokn) Ke. ma!e svR AvloknmaH naH ANyTv Ane AnNyTv
ivro\ pamtaH n=I.

wava=R:- drek samaNyivxeak Ke. te=I drek tenuH te j p` rhe Ke Ane


bdlay p` Ke. nuH Sv$p j AavuH _wyak hova=I na AnNyp`amaH Ane ANyp`amaH
ivro\ n=I. jemke, mrIic Ane ]I mhavIrSvamInuH vsamaNynI ApeaAe AnNyp`uH Ane
vna ivxeonI ApeaAe ANyp`uH hovamaH ko{ karno ivro\ n=I.
ai=Rkny$pI Aek cu=I etaH samaNy j j`ay Ke te=I AnNy A=aRt tenuH
te j wase Ke Ane pyaRyai=Rkny$pI bI Aek cu=I etaH na pyaRyo$pI ivxeo j`ay Ke
te=I ANyANy wase Ke. bNne nyo$pI bNne cuAo=I etaH samaNy t=a na
ivxeo bNne j`ay Ke te=I AnNy tem j ANyANy bNne wase Ke. 114.
hve svR ivro\ne dUr krnarI sPtwHgI g! kre Ke:

AiSt, t=a Ke naiSt, tem j A`v Ke,


vzI _wy ko pyaRy=I, va ANy$p k=ay Ke. 11p.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

226

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

AStIit c naStIit c wvTyvVyimit punRVym.


pyaRye` tu kenict tduwymaidmNya.. 115..
SyadSTyev 1, SyaaSTyev 2, SyadvVymev 3, SyadiStnaSTyev 4,
SyadSTyvVymev 5, SyaaSTyvtVymev 6, SyadiStnaSTyvtVymev 7, Sv$pe` 1,
pr$pe` 2, Svpr$pyaEgp>en 3, Svpr$pkme` 4, Sv$pSvpr$pyaEgp>aWyaH 5,
pr$pSvpr$pyaEgp>aWyaH 6, Sv$ppr$pSvpr$pyaEgp>E: 7, AaidXymanSy Sv$pe`
st:, pr-

_________________________________________________________________

nyswI ivStaryit-AiT= i y SyadSTyev. Syaidit ko=R:. k=Hict. k=HicTko=R:.


ivvitkare` SvVyaidctuyen. ttuyH xujIvivye k+yte. xugu`pyaRya\arwUtH
xuaTmVyH
VyH
w~yte,
lokakaximta:
xuasHQyeydexa:
eZH
w~yte,
vtRmanxupyaRy$ppir`to
vtRmansmy:
kalo
w~yte,
xucEtNyH
waveTyul`Vyaidctuy [it =mw: 1. `iT= i y SyaaSTyey. Syaidit ko=R:.
k=Hicivitkare` prVyaidctuyen 2.
_________________________________________________________________

ANvya=R:- (VyH) (AiSt [it c) ko{ pyaRy=I ;AiSt', (naiSt [it c)


ko{ pyaRy=I ;naiSt' (pun:) Ane (AvVym [it wvit) ko{ pyaRy=I ;Av' Ke
(kenict pyaRye` tu tduwyH) vzI ko{ pyaRy=I ;AiStnaiSt' (va) A=va (ANyt
Aaidm) ko{ pyaRy=I ANy 5` wHg$p khevamaH Aave Ke.

!Ika:- (1) ;Syat AiSt j' Ke, Sv$pnI ApeaAe (2) ;Syat naiSt j'

Ke, pr$pnI ApeaAe (3) ;Syat Av j' Ke, Sv$ppr$pna yugpdp`anI ApeaAe
(4) ;Syat AiStnaiSt j' Ke, Sv$ppr$pna mnI ApeaAe (p) ;Syat AiSt
Av j' Ke, Sv$pnI Ane Sv$ppr$pna yugpdp`anI ApeaAe (6) ;Syat naiSt
Av j' Ke, pr$pnI Ane Sv$ppr$pna yugpdp`anI ApeaAe (7) ;Syat AiSt
naiStAv j' Ke, Sv$pnI, pr$pnI Ane Sv$ppr$pna yugpdp`anI ApeaAe.
_________________________________________________________________

Syat k=Hict ko{ kare: ko{ ApeaAe. (drek SvctuynI ApeaAeSv, Sve5,
Svkaz Ane SvwavnI ApeaAe;AiSt' Ke. xu vnuH Svctuy Aa ma`e Ke: xu
gu`pyaRyona Aa\arwUt xua te Ke lokakaxma` xu AsHQy dexo te e5 Ke
xupyaRy$pe pir`t vtRman smy te kaz Ke Ane xu cEtNy te wav Ke.)
Av khI xkay nih AevuH. (AekIsa=e Sv$p tem j pr$pnI ApeaAe k=nmaH AavI
xktuH n=I te=I ;Av' Ke.)

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&eytv&apn

227

$pe`ast:, Svpr$paWyaH yugptumxySy, Svpr$paWyaH kme` stost,


Sv$pSvpr$pyaEgp>aWyaH sto vtumxySy c, pr$pSvpr$pyaEgp>aWyamsto
vtumxySy c, Sv$ppr$pSvpr$pyaEgp>E: stosto vtumxySy canNt\mR`o
VySyEkk
E H \mRmai]Ty ivvitaivvitivi\ite\aWyamvtrNtI swikEvkariv]aNt_________________________________________________________________

hvid wvit. k=HwUtm. AvVvimid SyadvVymev. Syaidit ko=R:. k=Hicivitkare`


yugpTSvprVyaidctuyen 3. SyadiSt, SyaaiSt, SyadvVyH, SyadiStnaiSt,
SyadSTyevavVyH, SyaaSTyevavVyH, SyadiStnaSTyevavVym. pu`o pun: [T=HwUtm ikH
wvit. dVvH prmaTmVyH kt<R. punrip k=HwUtH wvit. tduwyH SyadiStnaSTyev. Syaidit
ko=R:. k=Hicivitkare` kme` SvprVyaidctuyen 4. k=HwUtH sidT=imT=H wvit.
AaidH AaidH ivvitH st. ken kTva. pjaye` du pyaRye` tu or$pnyivwagen tu.
k=HwUten. ke` iv kenaip ivviten nEgmaidny$pe`. A~`H va ANya sHyogwZy$pe`.
tTk+yte-SyadSTyevavVyH. Syaidit koD=R:. k=Hict ivvitkare` SvVyaidctuyen
yugpTSvprVyaidctuyen c 5. SyaaSTyevavVyH. Syaidit ko=R:. k=Hict ivvitkare`
prVyaidctuyen yugpTSvprVyaidctuyen c 6. SyadiStnaSTyevavVyH. Syaidit ko=R:.
k=HictH ivvitkare` kme` SvprVyaidctuyen yugpTSvprVyaidctuyen c 7. pUv
paiStkaye SyadStITyaidma`vayen ma`swI VyaQyata, AZ tu SyadSTyev,
ydevkarg/h`H tyswI&apna=Rimit wava=R:. y=edH nyswIVyaQyanH xuaTmVye
_________________________________________________________________

nuH k=n krvamaH AavtaH, (1) je Sv$pe ;st' Ke, (2) je pr$pe ;Ast' Ke,
(3) je Sv$pe Ane pr$pe yugpd ;k=avuH Axk' Ke, (4) je Sv$pe Ane pr$pe m=I ;st
Ane Ast' Ke, (p) je Sv$pe Ane Sv$ppr$pna yugpdp`e ;st Ane k=avuH Axk' Ke,
(6) je pr$pe Ane Sv$pna yugpdp`e ;Ast Ane k=avuH Axk' Ke t=a (7) je Sv$pe,
pr$pe Ane Sv$ppr$pna yugpd$pe ;st, Ast Ane k=avuH Axk' KeAevuH je AnHt
\mvazuH tena Aek Aek \mRno Aa]y krIne ivvitAivvitna ivi\ine\ vDe g!
=tI
_________________________________________________________________

ivvit (kheva \arela) \mRne muQy krIne tenuH itpadn krva=I Ane Aivvit (nih kheva
\arela) \mRne gaE` krIne teno ine\ krva=I sPtwHgI g! =ay Ke.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

228

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

m]aNtsmuayRma`SyaTkaramoFmNZpden smStmip ivite\ivmohmudSyit.. 115..


A= in\aRyRma`Tvenodahr`IktSy jIvSy mnu*yaidpyaRya`aH ikyaflTvenaNyTvH
>otyit-

Oso i `iT= ko{ ` `iT= ikirya shavi`Vva.


ikirya ih `iT= Afla \Mmo jid i`Pflo prmo.. 116..

_________________________________________________________________

dixRtH t=a y=asHwvH svRpda=eRu Vyimit.. 115.. OvH nyswIVyaQyanga=-yamS=lH


gtm. OvH pUvkare` =ma nmSkarga=a, Vygu`pyaRyk=n$pe` itIya,
Svsmyprsmyitpadnen
t<tIya,
VySy
saidl`ZysUcn$pe`
ctu=it
SvtNZga=actuyen pIi@kaS=lm. tdnNtrmvaNtrsak=n$pe` =ma, mhasa$pe`
itIya, y=a VyH SvwavisH t=a sagu`opIit k=n$pe` t<tIya, _TpadVyy\/aEVyTveip
sEv VyH wvtIit k=nen ctu=it ga=actuyen sal`ivvr`muQyta.
tdnNtrmuTpadVyy\/aEVyl`ivvr`_________________________________________________________________

sPtwHgI stt sMyk rIte _CcarvamaH Aavta 1;Syat' kar$pI AmoF mH5pd vDe, 2;j'karmaH
rhela sFzay ivro\ivna mohne dUr kre Ke. 11p.
hve, jeno in\aRr krvano hova=I jene _dahr`$p bnavvamaH Aao Ke Aevo je v
tena mnu*yaidpyaRyo iyanaH fz hova=I te pyaRyonuH ANyTv (A=aRt te pyaRyo bdlaya kre Ke
Aem) kaxe Ke:

n=I ;Aa j' Aevo ko{, yaH ikirya Svwav-inp Ke


ikirya n=I fzhIn, e in*fz \rm _Tk< Ke. 116.
_________________________________________________________________

1. SyadvadmaH AnekaHtne sUcvto ;Syat' xBd sMykp`e vpray Ke. te ;Syat' pd AekaHtvadmaH
rhela smSt ivro\$pI ivna w/mne n krvamaH ramba` mH5 Ke.
2. AnekaHtak vStuSvwavnI Apea riht AekaHtvadmaH im+ya AekaHtne sUcvto je ;j' xBd vpray
Ke te vStuSvwav=I ivprIt in$p` kre Ke te=I teno Ah ine\ ky Ke. (AnekaHtak
vStuSvwavno Qyal cUkya ivna, je ApeaAe vStunuH k=n caltuH hoy te ApeaAe tenuH
in`tp`uHinymbp`uHinrpvadp`uH btavva ma!e je ;j' xBd vaprvamaH Aave Ke teno Ah
ine\ n smjvo.)

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&eytv&apn

229

O [it naiSt ki naiSt ikya Svwavinv<Ra.


ikya ih naSTyfla \m yid in:fl: prm:.. 116..
[h ih sHsair`o jIvSyanaidkmRpulopai\sii\TyyvtRmanit`ivvtRnSy
ikya ikl Svwavinv<REvaiSt. ttStSy mnu*yaidpyaRyeu n knaPye Oveit
!oTkI`iSt, teaH pUvRpUvpmdRv<ikyaflTvenororopm>RmanTvat fl_________________________________________________________________

muQyTven ga=aZyH, tdnNtrH VypyaRyk=nen gu`pyaRyk=nen c ga=ayH, tt


VySyaiStTvS=apna$pe` =ma, p<=Tvl`Syatavaiw\anaNyTvl`Sy c k=n$pe`
itIya, sH&al`yojnaidwed$pSyatavSy ivvr`$pe` t<tIya, tSyEv #Ikr`a=
ctu=it
ga=actuyen
saVyyorwedivye
yuik=nmuQyta.
tdnNtrH
saVyyoguR`gui`k=nen =ma, gu`pyaRya`aH Vye` shawedk=nen itIya ceit
SvtNZga=aym. tdnNtrH VySy sduTpadasduTpadyo: samaNyVyaQyanen ivxeVyaQyanen c
ga=actuyH, tt swIk=nen ga=Eka ceit
_________________________________________________________________

ANvya=R:- (O: [it kit naiSt) (mnu*yaidpyaRyomaH) ;Aa j' Aevo ko{
(xat pyaRy) n=I (Svwavinv<Ra ikya naiSt n) (kar` ke sHsarI vne)
Svwavin*pNn iya n=I Aem n=I (A=aRt ivwavSvwav=I nIpjtI ragemy iya AvXy
Ke). (yid) Ane e (prm: \mR: in:fl:) prm \mR Afz Ke to (ikya ih Afla naiSt)
iya j$r Afz n=I (A=aRt Aek vItrag wav j mnu*yaidpyaRyo$p fz _pvto n=I,
ragemy iya to AvXy te fz _pve Ke).
1

!Ika:- Ah (Aa ivmaH), Anaid kmRpudglnI _pai\na sdwavne Aa]ye (kar`e)

jene it` 2ivvtRn vteR Ke Aeva sHsarI vne iya qreqr Svwavin*pNn j Ke te=I tene
mnu*yaidpyaRyomaHno ko{ p` pyaRy ;Aa j' Aevo !HkoTkI`R n=I kar` ke te pyaRyo pUvR pUvR
pyaRyna naxmaH vtRta iyafz$p hova=I 3_r _r pyaRy vDe n =ay Ke. Ane iyanuH
fz to, moh sa=e 4imlnno nax nih =yo
_________________________________________________________________

1. it` drek `e
2. ivvtRn ivpir`mn pl!o (ferfar) =ya krvo te.
3. _r _r pKI pKIna. (mnu*yaidpyaRyo ragemy iyana fz$p Ke te=I ko{ p` pyaRy pUvR
pyaRyne n kre Ke Ane pKIna pyaRy=I pote n =ay Ke.)
4. imln mzI jvuH te imi]tp`uH sHbH\ eDa`.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

230

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

miwl*yet va mohsHvlnaivlynat ikyaya:. ikya ih tavetnSy pUvrdxaivixcEtNypir`amaiTmka. sa punr`or~vNtrsHgtSy pir`itirvaTmno mohsHviltSy


`ukkayRSyev mnu*yaidkayRSy in*padkTvaTsflEv. sEv mohsHvlnivlyne
_________________________________________________________________

smudayen ctuivxitga=aiwriw: S=lE: samaNy&eyVyaQyanm|ye samaNyVy$p`H smam.


At: prH tZEv samaNyVyin`Rym|ye samaNywedwavnamuQyTvenEkadxga=apyRNtH VyaQyanH
kroit.
tZ
kme`
pS=lain
wviNt.
=mtStavaitRkVyaQyanaiwaye`
saHQyEkaNtinrakr`H, A=va xuinynyen jEnmtmeveit VyaQyanmuQytya ;Oso i `iT=
ko{' [Tyaid sUZga=Eka. tdnNtrH mnu*yaidpyaRya inynyen kmRflH wvit, n c
xuaTmSv$pimit tSyEvai\karsUZSy ivvr`a= ;kMmH `amsmqH' [Tyaidpa@kme`
ga=actuyH, tt: prH ragaidpir`am Ov VykmRkar`TvaavkmR w~yt [it pir`ammuQyTven
;Aada kMmmilmso' [TyaidsUZyH, tdnNtrH kmRflcetna kmRcetna &ancetneit
iZiv\cetnaitpadn$pe` ;pir`mid ced`aO' [TyaidsUZZyH, tdnNtrH xuaTmwedwavnaflH
k=yn sn ;kakr`H' [Tya>eksUZe`opsHhrit. OvH wedwavnai\kare S=lpken
smudaypatinka. t>=a-A= nrnarkaidpyaRya: kmaR\InTven ivnrTvaidit xuinynyen
jIvSv$pH
n
wvtIit
wedwavnaH
k=yit-Oso
i
`iT=
ko{
!oTkI`R&aykEkSvwavprmaTmVyvTsHsare mnu*yaidpyaRyeu m|ye svRdEvE Ok$p Ov inTy:
koip naiSt. tihR mnu*yaidpyaRyinvRitRka sHsarikya saHip n wiv*yit. ` `iT= ikirya n
naiSt ikya im+yaTvragaidpir`itSsHsar: kmeRit yavt [it pyaRynamctuy$pa ikyaSTyev.
sa c k=HwUta. swavi`Vva xuaTmSvwavaiprItaip nrnarkaidivwavpyaRySvwaven
inv<Ra. tihR ikH in*fla wiv*yit. ikirya ih `iT= Afla ikya ih naSTyfla sa
im+yaTvragaidpir`it$pa ikya y>PynNtsuqaidgu`aTmkmokay it in*fla t=aip
nanadu:qdaykSvkIykayRwUtmnu*yaidpyaRyinvRtRkTvaTsfleit
_________________________________________________________________

hova=I, manvuH e{Ae kar` ke=m to, iya cetnna pUvrdxa=I 1ivix
cEtNypir`amSv$p Ke Ane te (iya)jem bI A`u sa=e eDayela (ko{) A`unI pir`it
2
iA`ukkayRnI in*padk Ke temmoh sa=e imilt AaanI babtmaH,
_________________________________________________________________

1. ivix wedvaza. (phelaHnI Ane pKInI AvS=ana wede wedvaza Aeva cEtNypir`amo te
AaanI iya Ke.)
2. iA`ukkayRnI in*padk be A`una bnela SkH\$p kayRnI inpvnarI

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&eytv&apn

231

punr`oiCKa~vNtrsHgmSy pir`itirv `ukkayRSyev mnu*yaidkayRSyain*padkTvat


prmVySvwavwUttya prm\maRQya wvTyflEv.. 116..
A= mnu*yaidpyaRya`aH jIvSy ikyaflTvH Vyni-

kMmH `amsmqH swavm\ APp`o shave`.


AiwwUy `rH itiryH `er[yH va surH k`id.. 117..
_________________________________________________________________

mnu*yaidpyaRyin*pirevaSya: flm. k=H &ayt [it cet. \Mmo jid i`Pflo prmo \m yid
in*fl: prm: nIragprmaTmoplMwpir`it$p: Aagmwaya prmy=aQyatcairZ$po va yosaE
prmo \mR:, s kevl&ana>nNtctuyVyi$pSy kayRsmysarSyoTpad-kTvaTsfloip
nrnarkaidpyaRykar`wUtH &anavr`aidkmRbN\H noTpadyit, tt: kar`ai*fl:. tto &ayte
nrnarkaidsHsarkay im+yaTvragaidikyaya: flimit. A=vaSy sUZSy itIyVyaQyanH
ikyte-y=a xunyen ragaidivwaven n pir`mTyyH jIvSt=Evaxunyenaip n pir`mtIit
yduH saHQyen tiraktm. k=imit cet. Axunyen im+yaTvragaidivwavpir`tjIvanaH
_________________________________________________________________

mnu*yaidkayRnI in*padk hova=I sfz j Ke Ane, jem bI A`u sa=eno sHbH\ jene n =yo
Ke Aeva A`unI pir`it iA`ukkayRnI in*padk n=I tem, moh sa=e imlnno nax =taH te j
iyana prm SvwavwUt hovane lI\e ;prm \mR' nam=I khevatI AevImnu*yaidkayRnI
in*padk nih hova=I Afz j Ke.

wava=R:- cEtNypir`it te AaanI iya. moh riht iya mnu*yaidpyaRyo$p fz

inpvtI n=I Ane moh siht iya AvXy mnu*yaidpyaRyo$p fz inpve Ke. moh siht
wavo Aek karna hota n=I te=I tena fz$p mnu*yaidpyaRyo p` !HkoTkI`RxatAek$p
hota n=I. 116.
hve mnu*yaidpyaRyo vne iyanaH fz Ke Aem kre Ke:

namaQy kmR Svwav=I inj v-Svwavne


AiwwUt krI ityRHc, dev, mnu*y va nark kre. 117.
_________________________________________________________________

mUz ga=amaH vprayela ;iya' xBd=I moh siht iya smjvI moh riht iyane to ;prm \mR'
nam AaPyuH Ke.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

232

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

kmR namsmaQyH Svwavm=aTmn: Svwaven.


AiwwUy nrH ityRH nEriykH va surH kroit.. 117..
ikya qLvaTmna aPyTvaTkmR, tiimaPtpir`am puloip kmR, tTkayRwUta
mnu*yaidpyaRya jIvSy ikyaya mUlkar`wUtaya: v<Tvat ikyaflmev Syu:. ikyawave
pulanaH kmRTvawavaTkayRwUtanaH teamwavat. A= k=H te kmR`: kayRwavmayaiNt?
kmRSvwaven jIvSvwavmiwwUy ikyma`Tvat, dIpvt. t=a ih-y=a qlu yoitSSvwaven
tElSvwavmiwwUy ikyma`: dIpo yoit*kay,
_________________________________________________________________

nrnarkaidpyaRypir`itdxRnaidit. OvH =mS=le sUZga=a gta.. 116.. A= mnu*yaidpyaRya:


kmRjinta [it ivxee` VyIkroit-kMmH kmRrihtprmaTmno ivl`H kmR kt<R. ikHivixm.
`amsmqH innaRmingZmuaTmno ivprItH nameit sMygaQya sH&a ySy tvit namsmaQyH
namkmeRTy=R:. swavH xubuEkprmaTmSvwavH Ah A= APp`o shave` AaTmIyen
&anavr`aidSvkIySvwaven kr`wUten AiwwUy itrSkTy CKa> tH pUvmaTmSvwavm.
paiTkH kroit. `rH itiryH `er[yH va surH k`id nrityRGarksur$pH krotIit.
_________________________________________________________________

ANvya=R:- (A=) TyaH, (namsmaQyH kmR) ;nam' sH&avazuH kmR (Svwaven)


potana Svwav vDe (AaTmn: SvwavH AiwwUy) vna Svwavno prawv krIne, (nrH ityRcH
nEriykH va surH) mnu*y, ityc, nark A=va dev (Ae pyaRyone) (kroit) kre Ke.

!Ika:- iya qreqr Aaa vDe aPy hova=I kmR Ke (A=aRt Aaa iyane aPt kre
Kephce Ke te=I qreqr iya j AaanuH kmR Ke). tena inime pir`am pamtuH (kmR$pe
pir`mtuH) pudgl p` kmR Ke. tena (pudglkmRna) kayRwUt mnu*yaidpyaRyo mUzkar`wUt AevI
vnI iya=I vtRta hova=I iyafz j Ke kar` ke iyana AwavmaH pudglone kmRp`ano
Awav =va=I tena (pudglkmRna) kayRwUt mnu*yaidpyaRyono Awav =ay Ke.
TyaH, te mnu*yaidpyaRyo kmRnaH kayR k{ rIte Ke? kmRna Svwav vDe vna Svwavno
prawv krIne krata hova=I dIvanI jem. te Aa ma`e: jem yoitna Svwav vDe telna
Svwavno prawv krIne krato dIvo yoitnuH kayR Ke, tem kmRna
_________________________________________________________________

yoit et AiGn.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&eytv&apn

233

t=a kmRSvwaven jIvSvwavmiwwUy ikyma`a mnu*yaidpyaRya: kmRkayRm.. 117..


A= kto mnu*yaidpyaRyeu jIvSy Svwavaiwwvo wvtIit in\aRryit-

`r`aryitirysura jIva qlu `amkMmi`Vva.


` ih te lshava pir`mma`a skMmai`.. 118..
nrnarkityRksura jIva: qlu namkmRinv<Ra:.
n ih te lB\Svwava: pir`mmana: SvkmaRi`.. 118..

_________________________________________________________________

AymZa=R:-y=aiG: ktaR tElSvwavH kmRtapmiwwUy itrSkTy vTyaR\are` dIpixqa$pe`


pir`myit, t=a kmaRiG: ktaR tElS=anIyH xuaTmSvwavH itrSkTy vitRS=anIyxrIra\are`
dIpixqaS=anIynrnarkaidpyaRy$pe` pir`myit. tto &ayte mnu*yaidpyaRya: inynyen
kmRjinta [it.. 117.. A= nrnarkaidpyaRyeu k=H jIvSy Svwavaiwwvo jatStZ ikH
jIvawav [it e TyurH ddait-`r`aryitirysura jIva nrnarkityRksurnamano jIva:
siNt tavt. qlu Sf!m. k=HwUta:. `amkMmi`Vva nrnarkaidSvkIySvkIynamkmR`a
inv<Ra:. ` ih te lshava ikHtu y=a mai`ybsuv`Rk`eu mai`ySy ih muQyta naiSt,
t=a te jIvaidanNdEk-xuaTmSvwavmlwmana: sNto lB\Svwava n wviNt, ten kar`en
Svwava_________________________________________________________________

Svwav vDe vna Svwavno prawv krIne krata mnu*yaidpyaRyo kmRnaH kayR Ke.

wava=R:- mnu*yaidpyaRyo 116 mI ga=amaH khelI ragemy iyanaH fz Ke kar` ke


te iya=I kmR bH\ay Ke Ane kmR vna Svwavno prawv krIne mnu*yaidpyaRyo inpve Ke.
117.
hve mnu*yaidpyaRyomaH vne Svwavno prawv ka kar`e =ay Ke teno in\aRr kre Ke:

ityc-sur-nr-narkI v namkmR-inp Ke
inj kmR$p pir`mn=I j SvwavliB\ n temne. 118.

ANvya=R:- (nrnarkityRksura: jIva:) mnu*y, nark, ityc ne dev$p vo (qlu)


qreqr (namkmRinv<Ra:) namkmR=I in*pNn Ke. (ih) qreqr (SvkmaRi`) teAo potana
kmR$pe (pir`mmana:) pir`mta hova=I (te n lB\Svwava:) temne SvwavnI _pliB\ n=I.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

234

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

AmI mnu*yady: pyaRya namkmRinv<Ra: siNt tavt. n punretavtaip tZ jIvSy


SvwavaiwwvoiSt, y=a knkbmai`yk`eu mai`ySy. yZ nEv jIv:
Svwavmuplwte tt SvkmRpir`mnat, py:pUrvt. y=a qlu py:pUr: dexSvadaWyaH
ipcumNdcNdnaidvnraj pir`m vTvSvaduTvSvwavmuplwte, t=aTmaip dexwavaWyaH
kmRpir`mnaamUtRTvinpragivxuimvSvwavmuplwte.. 118..

_________________________________________________________________

iwwvo w~yte, n c jIvawav:. k=HwUta: sNto lB\Svwava n wviNt. pir`mma`a skMmai`


SvkIyodyagtkmaRi` suqdu:q$pe` pir`mmana [it. AymZa=R:-y=a v<-secnivye
jlvahNdnaidvnraij$pe` pir`t: sNSvkIykomlxItlinmRlaidSvwavH n lwte,
_________________________________________________________________

!Ika:- =m to, Aa mnu*yaid pyaRyo namkmR=I in*pNn Ke. prHtu Aa!la=I p` TyaH
vne Svwavno prawv n=I, jem knkb (suv`RmaH jDela) ma`ekvazaH kHk`omaH ma`ekna
Svwavno prawv n=I tem. je TyaH v Svwavne _plB\ krto Anuwvto n=I, te
SvkmR$pe pir`mvane lI\e Ke pa`Ina pUrnI mafk. jem pa`InuH pUr dex=I Ane Svad=I
inHbcHdnaid vnraij$pe (lImDo, cHdn vgere v<onI laHbI har$pe) pir`mtuH =kuH (potana)
1
vTv Ane 2SvaduTv$p Svwavne _plB\ krtuH n=I, tem Aaa p` dex=I Ane wav=I
SvkmR$pe pir`mvane lI\e (potana) AmUtRTv Ane inpragivxuimv$p Svwavne
_plB\ krto n=I.

wava=R:- mnu*yaidpyaRyomaH, kmR kaH{ vna Svwavne h`tuH ke AaCKaidt krtuH n=I
prHtu TyaH v pote j potana do=I kmR Anusar pir`me Ke te=I tene potana SvwavnI
_pliB\ n=I. jem pa`InuH pUr dexnI ApeaAe v<o$pe pir`mtuH =kuH potana vahIp`a$p
Svwavne _plB\ krtuHAnuwvtuH n=I Ane SvadnI ApeaAe v<o$pe pir`mtuH =kuH potana
Svaidp`a$p Svwavne _plB\ krtuH n=I, tem Aaa p` dexnI ApeaAe SvkmR Anusar
pir`mto =ko potana AmUtRp`a$p Svwavne _plB\ krto n=I Ane wavnI ApeaAe
SvkmR$pe pir`mto =ko _prag ivnanI ivxuivazap`a$p potana Svwavne _plB\ krto
n=I. Aa=I Aem in\aRr =ay Ke ke mnu*yaidpyaRyomaH vone potana j do=I potana
SvwavnI Anup

_________________________________________________________________

1. vTv vahIp`uH
2. SvaduTv Svaidp`uH
inpragivxuimv _prag (milnta, ivkar) ivnanI ivxuivazap`uH. (A$pIp`uH Ane
inivRkarivxuivazap`uH Aaano Svwav Ke.)

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&eytv&apn

23p

A= jIvSy VyTvenaviS=tTveip pyaRyErnviS=tTvH >otyit-

jayid `ev ` `Ssid q`wHgsmuBwve j`eH ko{.


jo ih wvo so ivlAo sHwvivly i te `a`a.. 119..
jayte nEv n nXyit `wsmuve jne kit.
yo ih wv: s ivly: sHwvivlyaivit taE nana.. 119..
[h tav kijayte n im/yte c. A= c mnu*ydevityRnarkaTmko jIvlok:
it`pir`aimTvaduTsHigt`woTpad:. n c ivitimett, sHwv_________________________________________________________________

t=ayH jIvoip v<S=anIykmdypir`t: sNprmaadEkl`suqam<taSvadnEmRLyaidSvkIygu`smUhH n lwt [it.. 118.. A= jIvSy Vye` inTyTveip pyaRye` ivnrTvH
dxRyit-jayid `ev ` `Ssid jayte nEv n nXyit Vyai=Rknyen. . q`wHgsmuBwve j`e
ko{ `wsmuve jne koip. `H `H it wsmuvo yZ sHwvit `wsmuvSt_________________________________________________________________

liB\ Ke, kmaRidk bI ko{ kar`=I nih. ;kmR vna Svwavno prawv kre Ke' Aem khevuH te
to _pcark=n Ke, prma=eR Aem n=I. 118.
hve vnuH p`e 1AviS=tp`uH hova KtaH pyaRyo=I 2AnviS=tp`uH kaxe Ke:

nih ko{ pje iv`se `wHgsHwvmy jge,


kar` jnm te nax Ke, vzI jNm nax iviw Ke. 119.

ANvya=R:- (`wsmuve jne) `e `e _Tpad ne ivnaxvaza vlokmaH


(kit) ko{ (n Ov jayte) _TpNn =tuH n=I ne (n nXyit) nax pamtuH n=I, (ih)
kar` ke (y: wv: s: ivly:) je _dwv Ke te j ivly Ke (sHwvivlyaE [it taE nana) vzI
_dwv Ane ivly Aem teAo Anek (A=aRt iwNn) p` Ke.

!Ika:- =m to Ah ko{ jNmtuH n=I ne mrtuH n=I. (A=aRt Aa lokmaH ko{ _TpNn
=tuH n=I ne nax pamtuH n=I). vzI (Aam KtaH) mnu*ydevitycnarkak vlok
it` pir`amI hova=I `e `e =ta ivnax Ane _Tpad sa=e
_________________________________________________________________

1. AviS=tp`uH iS=rp`uH !kI rhevuH te.


2. AnviS=tp`uH AiS=rp`uH nih !kvuH te.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

236

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

ivlyyorekTvnanaTvaWyam. yda qlu woTpadyorekTvH tda pUvRp:, yda tu nanaTvH


tdor:. t=a ih-y=a y Ov F!Stdev k~DimTyue F!k~DSv$pyorekTvasHwvaduwya\arwUta m<ika sHwvit, t=a y Ov sHwv: s Ov ivly [Tyue
sHwvivlySv$pyorekTvasHwvaduwya\arwUtH \/aEVyH sHwvit. tto devaidpyaRye sHwvit
mnu*yaidpyaRye ivlIymane c y Ov sHwv: s Ov ivly [it kTva tduwya\arwUtH
\/aEVyvjIvVyH sHwaVyt Ov. tt: svRda VyTven jIvoTkI`vitte. Aip y y=aNyo
F!oNyTk~DimTyue tduwya\arwUtaya m<ikaya ANyTvasHwvat F!k~DSv$pe sHwvt:,
t=aNy sHwvoNyo ivly [Tyue tduwya\arwUtSy
_________________________________________________________________

iSmN`wHsmuve ivnre pyaRyai=Rknyen jne loke jgit kidip, tSmaEv jayte n


coTp>t [it hetuH vdit. jo ih wvo so ivlAo Vyai=Rknyen yo ih wvSs Ov ivlyo yt:
kar`at. t=a ih-muaTmnaH y Ov sklivmlkevl&anaid$pe` mopyaRye` wv _Tpad: s
Ov inyrTZyaTmkinymomagRpyaRye` ivlyo ivnaxStaE c mopyaRymomagRpyaRyaE
kayRkar`$pe` iwaE, tduwya\arwUtH yTprmaTmVyH tdev, m<iTp~DF!a\arwUtm<ikaVyvt
_________________________________________________________________

(p`) eDayelo Ke. Ane Aa ivro\ pamtuH n=I kar` ke _dwv ne ivlynuH Aekp`uH Ane
Anekp`uH Ke. yare _dwv ne ivlynuH Aekp`uH Ke Tyare pUvR p Ke, Ane Anekp`uH Ke Tyare
_r p Ke (A=aRt yare _dwv ne ivlyna Aekp`anI Apea levamaH Aave Tyare ;ko{
_TpNn =tuH n=I ne nax pamtuH n=I' Ae p filt =ay Ke, Ane yare _dwv ne ivlyna
Anekp`anI Apea levamaH Aave Tyare `e `e =ta ivnax ne _Tpadno p filt =ay Ke).
te Aa ma`e:
jem ;je FDo Ke te j kUHDuH Ke' Aem khevamaH AavtaH, FDana Sv$pnuH ne kUHDana Sv$pnuH
Aekp`uH AsHwivt hova=I te bNnena Aa\arwUt ma!I g! =ay Ke, tem ;je _dwv Ke te j
ivly Ke' Aem khevamaH AavtaH, _dwvna Sv$pnuH ne ivlyna Sv$pnuH Aekp`uH AsHwivt
hova=I te bNnena Aa\arwUt \/aE g! =ay Ke te=I devaidpyaRy _TpNn =taH ne
mnu*yaidpyaRy n =taH, ;je _dwv Ke te j ivly Ke' Aem g`va=I (A=aRt AevI Apea
leva=I) te bNnena Aa\arwUt \/aEvazuH v g! =ay Ke (QyalmaH Aave Ke). ma!e
svRda p`e v !HkoTkI`R rhe Ke.
Ane vzI, jem ;ANy FDo Ke Ane ANy kUHDuH Ke' Aem khevamaH AavtaH, te bNnena
Aa\arwUt ma!InuH ANyp`uH (iwNniwNnp`uH) AsHwivt hova=I FDanuH ne kUHDanuH Sv$p (
bNnenaH iwNniwNn Sv$p) g! =ay Ke, tem ;ANy _dwv Ke Ane

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&eytv&apn

237

\/aEVySyaNyTvasHwvaTsHwvivlySv$pe sHwvt:. tto devaidpyaRye sHwvit mnu*yaidpyaRye


ivlIymane caNy: sHwvoNyo ivly [it kTva sHwvivlyvNtaE devaivmnu*yaidpyaRyaE
sHwaVyete. tt: it`H pyaRyEjvonviS=t:.. 119..
A= jIvSyanviS=tTvhetumu>otyit-

tMha du `iT= ko{ shavsmvido i sHsare.


sHsaro pu` ikirya sHsrma`Ss dVvSs.. 120..
tSmau naiSt kit SvwavsmviS=t [it sHsare.
sHsar: pun: ikya sHsrto VySy.. 120..

_________________________________________________________________

mnu*ypyaRydevpyaRya\arwUtsHsairjIvVyva. `wsmuve hetu: k+yte. sHwvivly i te


`a`a sHwvivlyaE aivit taE nana iwaE yt: kar`at: pyaRyai=Rknyen woTpado. t=a
ih-y Ov pUvmopyaRySyoTpado momagRpyaRySy ivnaxStavev iwo n c
tda\arwUtprmaTmVyimit. tto &ayte Vyai=Rknyen inTyTveip pyaRy$pe` ivnaxoStIit..
119.. A= ivnrTve kar`mupNySyit, A=va =mS=lei\karsUZe` mnu*yaidpyaRya`aH
kmRjintTven yinrTvH sUictH tdev ga=aZye` ivxee` VyaQyatimdan tSyopsHharmahtMha du `iT=
_________________________________________________________________

ANy ivly Ke' Aem khevamaH AavtaH, te bNnena Aa\arwUt \/aEnuH ANyTv AsHwivt hova=I
_dwvnuH ne ivlynuH Sv$p g! =ay Ke te=I devaidpyaRy _TpNn =taH ne mnu*yaidpyaRy n
=taH, ;ANy _dwv Ke Ane ANy ivly Ke' Aem g`va=I (A=aRt AevI Apea leva=I)
_dwv Ane ivlyvaza devaidpyaRy Ane mnu*yaidpyaRy g! =ay Ke (QyalmaH Aave Ke).
ma!e it` pyaRyo=I v AnviS=t Ke. 119.
hve vna AnviS=tp`ano hetu kaxe Ke:

te=I Svwave iS=r AevuH n ko{ Ke sHsarmaH


sHsar to sHsr` krta kerI Ke iya. 120.

ANvya=R:- (tSmat tu) te=I (sHsare) sHsarmaH (SvwavsmviS=t: [it)


Svwav=I AviS=t AevuH (kit n AiSt) ko{ n=I (A=aRt sHsarmaH ko{no Svwav kevz
Aek$p rhevano n=I) (sHsar: pun:) sHsar to (sHsrt:) sHsr` krta (VySy) nI
(ikya) iya Ke.
_________________________________________________________________

sHsr` krvuH goz fyaR krvuH pl!aya krvuH.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

238

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

yt: qlu jIvo VyTvenaviS=toip pyaRyErnviS=t:, tt: tIyte n kidip


sHsare SvwavenaviS=t [it. yaZanviS=tTvH tZ sHsar Ov hetu:, tSy
mnu*yaidpyaRyaTmkTvat Sv$pe`Ev t=aiv\Tvat. A= yStu pir`mmanSy VySy
pUvrdxapirTyagopadanaTmk: ikyaQy: pir`amStTsHsarSy Sv$pm.. 120..
A= pir`amaTmke sHsare kt: pul}leo yen tSy mnu*yaidpyaRyaTmkTvimTyZ
sma\anmupv`Ryit-

Aada kMmmilmso pir`amH lhid kMmsHjuH.


to isilsid kMmH tMha kMmH tu pir`amo.. 121..

_________________________________________________________________

ko{ shavsmvido i tSmaaiSt kiTSvwavsmviS=t [it. ySmaTpUvkare`


mnu*yaidpyaRya`aH
ivnrTvH
VyaQyatH
tSmadev
&ayte
prmanNdEkl`prmcEtNycmTkarpir`txuaTmSvwavvdviS=to inTy: koip naiSt. . sHsare
inSsHsarxuaTmno ivprIte sHsare. sHsarSv$pH k=yit-sHsaro pu` ikirya sHsar: pun:
ikya.
ini*kyinivRkLpxuaTmpir`teivRsxI
mnu*yaidivwavpyaRypir`it$pa
ikya
sHsarSv$pm. sa c kSy wvit. sHsrma`Ss jIvSs ivxu&andxRnSvwavmuaTmno
ivl`Sy sHsrt: pirw/mt: sHsairjIvSyeit. tt: iS=tH mnu*yaidpyaRyaTmk: sHsar Ov
ivnrTve kar`imit.. 120.. OvH xuaTmno iwanaH kmRjintmnu*yaidpyaRya`aH ivnrTvk=nmuQytya ga=actuyen itIyS=lH gtm. A= sHsarSy
_________________________________________________________________

!Ika:- qreqr v p`e AviS=t hova KtaH p` pyaRyo=I AnviS=t Ke, te=I
Aem tIit =ay Ke ke sHsarmaH ko{ p` Svwav=I AviS=t n=I (A=aRt ko{no Svwav
kevz AivczAek$p rhevano n=I). Ane Ah je AnviS=tp`uH Ke temaH sHsar j hetu Ke
kar` ke te (sHsar) mnu*yaidpyaRyak Ke, kem ke te Sv$p=I j tevo Ke (A=aRt sHsarnuH
Sv$p j AevuH Ke). TyaH pir`mta no pUvrdxana Tyagg/h`ak Aevo je ;iya' namno
pir`am te sHsarnuH Sv$p Ke. 120.
hve, pir`amak sHsarmaH ka kar`e pudglno sHb\H =ay Ke ke je=I te
sHsar) mnu*yaidpyaRyak hoy KetenuH Ah sma\an v`Rve Ke:

kmeR miln v kmRsHyut pamto pir`amne,


te=I krm bH\ay Ke pir`am te=I kmR Ke. 121.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&eytv&apn

239

AaTma kmRmlIms: pir`amH lwte kmRsHyum.


tt: i}l*yit kmR tSmat kmR tu pir`am:.. 121..
yo ih nam sHsarnamaymaTmnSt=aiv\: pir`am: s Ov VykmR}lehetu:. A=
t=aiv\pir`amSyaip ko hetu:, VykmR hetu:, tSy VykmRsHyuTvenEvoplMwat. OvH
stItretra]ydo:. n ih AnaidisVykmaRiwsHbSyaTmn: anVykmR`StZ
hetuTvenopadanat. OvH kayRkar`wUtnvpura`VykmRTvadaTmnSt=aiv\-

_________________________________________________________________

kar`H &anavr`aid VykmR tSy tu kar`H im+yaTvragaidpir`am [Tyavedyit-Aada


indiprmaTma inyen xubuEkSvwavoip Vyvhare`anaidkmRbN\vxat kMmmilmso
kmRmlImso wvit. t=awvNsn ikH kroit. pir`amH lhid pir`amH lwte. k=HwUtm.
_________________________________________________________________

ANvya=R:- (kmRmlIms: AaTma) kmR=I miln Aaa (kmRsHyutH pir`amH)


kmRsHyu pir`amne (kmRna sHyoge =ta Axu pir`amne) (lwte) pame Ke, (tt:) te=I
(kmR i}l*yit) kmR c!e Ke (kmR bH\ay Ke) (tSmat tu) ma!e (pir`am: kmR) pir`am
te kmR Ke.

!Ika:- ;sHsar' namno je Aa Aaano t=aiv\ (te karno, tevo) pir`am te j


kmR vzgvano hetu Ke. hve, t=aiv\ pir`amno ko` hetu Ke? kmR teno hetu Ke, kar` ke

kmR=I sHyup`e j te evamaH Aave Ke. (xHka:) Aem hoy to 1[tretra]y do Aave
(sma\an:) n=I Aavto kar` ke Anaidis kmR sa=e sHb Aeva AaanuH je 2pUvRnuH
kmR tene TyaH hetup`e g/hvamaH (SvIkarvamaH) AauH Ke.
Aa rIte nvuH kmR jena kayRwUt Ke Ane UnuH kmR jena kar`wUt

_________________________________________________________________

kmRna sHyogmaH j Axu pir`am hoy Ke, kmR ivna kdI hoto n=I te=I kmR Axu
pir`amnuH kar` Ke.
1. Aek Ais babtne is krva ma!e bI Ais babtno Aa]y levamaH Aave Ane vzI te bI
babtne is krva ma!e phelIno Aa]y levamaH AaveAe tkRdone [tretra]y do khevamaH Aave
Ke.
kmRnuH kar` Axu pir`am ko pKI te Axu pir`amna kar` ivxe pUKvamaH AavtaH,
tenuH kar` paKuH kmR kuH te=I xHkakarne xHka =ay Ke ke Aa vatmaH [tretra]y do Aave Ke.
2. nva kmRnuH kar` Axu Aapir`am Ke, Ane te Axu Aapir`amnuH kar` to tenuH te j
kmR nih (A=aRt nvuH kmR nih) p` phelaHnuH (UnuH) kmR Ke ma!e TyaH [tretra]y do
Aavto n=I.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

240

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

pir`amo VykmERv, t=aTma caTmpir`amkt<RTvadVykmRktaRPyupcarat.. 121..


A= prma=aRdaTmno VykmaRkt<RTvmu>otyit-

pir`amo symada sa pu` ikiry i hoid jIvmya.


ikirya kMm i mda tMha kMmSs ` du ka.. 122..
pir`am: SvymaTma sa pun: ikyeit wvit jIvmyI.
ikya kmeRit mta tSmaTkmR`o n tu ktaR.. 122..
AaTmpir`amo ih tavTSvymaTmEv, pir`aimn: pir`amSv$pkt<RTven pir`amadnNyTvat. y tSy t=aiv\: pir`am: sa jIvmYyev ikya, svRVya`aH pir`am-

_________________________________________________________________

kMmsHjuH kmRrihtprmaTmno ivsxkmRsHyuH im+yaTvragaidivwavpir`amH. to isilsid


kMmH tt: pir`amat i}l*yit b|ait. ikm. kmR. yid puninRmRlivvekyoit: pir`amen
pir`mit tda tu kmR muit. tMha kMmH tu pir`amo tSmat kmR tu pir`am:.
ySmaagaidpir`amen kmR b|nait, tSmaagaidivkLp$po wavkmRS=anIy: sragpir`am Ov
kmRkar`Tvadupcare` kmeRit w~yte. tt: iS=tH ragaidpir`am: kmRbN\kar`imit .. 121..
A=aTma inyen SvkIypir`amSyEv ktaR, n c VykmR` [it itpadyit. A=va
itIypatinka_________________________________________________________________

Ke Aevo (Aaano t=aiv\ pir`am) hova=I Aaano t=aiv\ pir`am _pcar=I kmR j
Ke, Ane Aaa p` potana pir`amno ktaR hova=I kmRno ktaR p` _pcar=I Ke. 121.
hve prma=eR Aaane kmRnuH AktaRp`uH kaxe Ke:

pir`am pote v Ke, ne Ke iya Ae vmyI


ikirya g`I Ke kmR te=I kmRno ktaR n=I. 122.

ANvya=R:- (pir`am:) pir`am (Svym) pote (AaTma) Aaa Ke, (sa pun:) Ane
te (jIvmyI ikya [it wvit) vmyI iya Ke (ikya) iyane (kmR [it mta) kmR
manvamaH AavI Ke (tSmat) ma!e Aaa (kmR`: ktaR tu n) kmRno ktaR to n=I.

!Ika:- =m to Aaano pir`am qreqr pote Aaa j Ke, kar` ke pir`amI


pir`amna Sv$pno krnar hovane lI\e pir`am=I AnNy Ke Ane je teno (Aaano)
t=aiv\ pir`am Ke te vmyI j iya Ke, kar` ke svR one pir`am

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&eytv&apn

241

l`ikyaya AaTmmyTvaWyupgmat. ya c ikya sa punraTmna SvtNZe` aPyTvaTkmR.


ttStSy prma=aRdaTma AaTmpir`amaTmkSy wavkmR` Ov ktaR, n tu pulpir`amaTmkSy
VykmR`:. A= VykmR`: k: kteRit cet. pulpir`amo ih tavTSvyH pul Ov, pir`aimn:
pir`amSv$pkt<RTven pir`amadnNyTvat. y tSy t=aiv\: pir`am: sa pulmYyev
ikya, svRVya`aH pir`aml`ikyaya AaTmmyTvaWyupgmat. ya c ikya sa pun: pulen
SvtNZe` aPyTvaTkmR. ttStSy prma=aRt pulaTma AaTmpir`amaTmkSy VykmR` Ov
ktaR,
_________________________________________________________________

xupair`aimkprmwavg/ahke` xunyen y=EvaktaR t=Evaxunyenaip saHQyen yduH


tiNne\a=RmaTmno bN\mois= k=HicTpir`aimTvH VyvS=apytIit patinkayH mnis
sH\ayR sUZimdH in$pyit-pir`amo symada pir`am: SvymaTma, AaTmpir`amStavdaTmEv.
kSmat. pir`am-pir`aimnoStNmyTvat. sa pu` ikiry i hoid sa pun: ikyeit wvit, s
c pir`am: ikya pir`itirit wvit. k=HwUta. jIvmya jIven inv<RTvajIvmyI. ikirya
kMm i mda jIven SvtNZe` Sva\Inen xuaxuopadankar`wUten aPyTvaTsa ikya kmeRit
mta sHmta. kmRxBdenaZ ydev icUpH jIvadiwH wavkmRsH&H inykmR tdev g/am. tSyEv
ktaR jIv:. tMha kMmSs ` du ka tSma^VykmR`o n kteRit. AZEtdayait-y>ip k=Hict
pir`aimTve sit jIvSy kt<RTvH jatH t=aip inyen SvkIypir`amanamev ktaR, pulkmR`aH
Vyvhare`eit. tZ tu yda xuopadankar`$pe` xuopyogen pir`mit tda moH sa\yit,
Axuopadan_________________________________________________________________

l` iya Aamyp`e (potamyp`e) SvIkarvamaH AavI Ke Ane vzI je (vmyI) iya Ke


te Aaa vDe SvtH5p`e 1aPy hova=I kmR Ke. ma!e prma=R=I Aaa potana pir`amSv$p
Aeva te wavkmRno j ktaR Ke, prHtu pudglpir`amSv$p kmRno nih.
hve Ah Aem =ay ke ;(v wavkmRno j ktaR Ke to pKI) kmRno ko` ktaR
Ke?' to teno _r Aa ma`e Ke:=m to pudglno pir`am qreqr pote pudgl j Ke, kar`
ke pir`amI pir`amna Sv$pno krnar hovane lI\e pir`am=I AnNy Ke Ane je teno (
pudglno) t=aiv\ pir`am Ke te pudglmyI j iya Ke, kar` ke svR one pir`amSv$p
iya potamy hoy Ke Aem SvIkarvamaH AauH Ke Ane vzI je (pudglmyI) iya Ke te pudgl
vDe SvtH5p`e aPy hova=I kmR Ke. ma!e prma=R=I pudgl potana pir`amSv$p Aeva te
kmRnuH j ktaR Ke, prHtu Aaana pir`amSv$p wavkmRnuH nih.

_________________________________________________________________

1. aPy aPt =va yoGy. (je SvtH5p`e kre, te ktaR ktaR jene aPt krephce, te kmR.)

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

242

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

n TvaTmpir`amaTmkSy wavkmR`:. tt AaTmaTmSv$pe` pir`mit, n pulSv$pe`


pir`mit.. 122..
A= ikH tTSv$pH yenaTma pir`mtIit tdavedyit-

pir`mid ced`aO Aada pu` ced`a it\aiwmda.


sa pu` `a`e kMme fliMm va kMm`o wi`da.. 123..
pir`mit cetnya AaTma pun: cetna iZ\aiwmta.
sa pun: &ane kmRi` fle va kmR`o wi`ta.. 123..
yto ih nam cEtNymaTmn: Sv\mRVyapkTvH ttetnEvaTmn: Sv$pH, tya

_________________________________________________________________

kar`en tu bN\imit. puloip jIvviyen SvkIypir`amanamev ktaR, jIvpir`amanaH


Vyvhare`eit.. 122.. OvH ragaidpir`ama: kmRbN\kar`H, teamev ktaR jIv [itk=n-muQytya
ga=ayen t<tIyS=lH gtm. A= yen pir`amenaTma pir`mit tH pir`amH k=yit-pir`mid
ced`aO Aada pir`mit cetnya kr`wUtya. s k:. AaTma. y: koPyaTmn: xuaxupir`am:
s svip cetnaH n Tyjit [Tyiway:. pu` ced`a it\aiwmda sa sa cetna puni\aiwmta.
kZ kZ. `a`e &anivye kMme kmRivye fliMm va fle
_________________________________________________________________

te=I (Aem smjvuH ke) Aaa AaSv$pe pir`me Ke, pudglSv$pe n=I pir`mto.
122.
hve, xuH te Sv$p Ke ke je$pe Aaa pir`me Kete khe Ke:

v cetna$p pir`me vzI cetna i5iv\a g`I


te &anivyk, kmRivyk, kmRfzivyk khI. 123.

ANvya=R:- (AaTma) Aaa (cetnya) cetna$pe (pir`mit) pir`me Ke. (pun:)


vzI (cetna) cetna (iZ\a Aiwmta) 5` kare manvamaH AavI Ke (pun:) Ane (sa) tene
(&ane) &an sHbH\I, (kmRi`) kmR sHbH\I (va) A=va (kmR`: fle) kmRna fz sHbH\I
(wi`ta) Aem khevamaH AavI Ke.

!Ika:- je=I cEtNy te AaanuH 1Sv\mRapkp`uH Ke te=I cetna j AaanuH


_________________________________________________________________

1. Sv\mRapkp`uH potana \mmaH apkp`uHfelavap`uH.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&eytv&apn

243

qLvaTma pir`mit. y: knaPyaTmn: pir`am: s svip cetnaH naitvtRt [it taTpyRm.


cetna pun&aRnkmRkmRflTven Ze\a. tZ &anpir`it&aRncetna, kmRpir`it: kmRcetna,
kmRflpir`it: kmRflcetna.. 123..
A= &ankmRkmRflSv$pmupv`Ryit-

`a`H AivyPpo kMmH jIve` jH smarH.


tm`egiv\H wi`dH flH it soqH v duqH va.. 124..
&anm=RivkLp: kmR jIven yTsmarB\m.
tdnekiv\H wi`tH flimit saEQyH va du:qH va.. 124..

_________________________________________________________________

va. kSy fle. kMm`o kmR`:. wi`da wi`ta ki=teit. &anpir`it: &ancetna Ag/e
v"yma`a, kmRpir`it: kmRcetna, kmRflpir`it: kmRflcetneit wava=R:.. 123.. A=
&ankmRkmRfl$pe` iZ\a cetnaH ivxee` ivcaryit-`a`H AivyPpH &anH
mTyaidwedenaivkLpH wvit. A=va pa@aNtrm-`a`H AivyPpo &anm=RivkLp:. t=a ih-A=R:
prmaTmaidpda=R:, AnNt&ansuqaid$pohimit raga>as/vaStu mo iwa [it
SvprakaravwasenadxR [va=RpiriCKism= ivkLp: ivkLpl`muCyte. s Ov &anH
&ancetneit. kMmH
_________________________________________________________________

Sv$p Ke, te$pe (cetna$pe) qreqr Aaa pir`me Ke. Aaano je ko{ p` pir`am hoy te
sFzoy cetnane _LlHFto n=I (A=aRt Aaano ko{ p` pir`am cetnane jray KoDto
n=Icetna vgrno iblkul hoto n=I)Aem taTpyR Ke. vzI cetna &anp`e, kmRp`e Ane
kmRfzp`e Aem 5` kare Ke. TyaH, &anpir`it (&an$pe pir`it) te &ancetna, kmRpir`it
te kmRcetna, kmRfzpir`it te kmRfzcetna Ke. 123.
hve &annuH, kmRnuH Ane kmRfznuH Sv$p v`Rve Ke:

Ke ;&an' A=RivkLp, ne v=I kratuH ;kmR' Ke,


-te Ke Anek karnuH, ;fz' saEQy A=va du:q Ke 124.

ANvya=R:- (A=RivkLp:) A=RivkLp (A=aRt Svpr pda=nuH iwtapUvRk yugpd


Avwasn) (&anH) te &an Ke (jIven) v vDe (yt smarB\H) je kratuH hoy (kmR) te
kmR Ke, (td Anekiv\H) te Anek karnuH Ke (saEQyH va du:qH va) suq A=va du:q (flm
[it wi`tm) te kmRfz khevamaH AauH Ke.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

244

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

A=RivkLpStavt &anm. tZ k: qLv=R:. SvprivwagenaviS=tH ivm.


ivkLpStdakaravwasnm. yStu mukNddyawog [v yugpdvwasmanSvprakaro=RivkLpStd &anm. ikyma`maTmna kmR, ikyma`: qLvaTma it`H ten ten waven wvta
y: tav: s Ov kmaRTmna aPyTvat. tvekiv\mip Vykmpai\sii\savasavaWyamnekiv\m. tSy kmR`o yiNn*pa>H suqdu:qH tTkmRflm. tZ
Vykmpai\saiNn|yasavaTkmR tSy flmnaklTvl`H kitwUtH saEQyH, yu
Vykmpai\saiNn|ysavaTkmR tSy flH saEQyl`awavaikitwUtH du:qm. OvH
&ankmRkmRflSv$piny:.. 124..
_________________________________________________________________

jIve` jH smarH kmR jIven yTsmarB\m. buipUvRkmnovcnkayVyapar$pe` jIven


yTsMyt<RmarB\H tTkmR w~yte. sEv kmRcetneit. tm`egiv\H wi`dH tkmR xuwaxuwxuo_________________________________________________________________

!Ika:- =m to, A=RivkLp te &an Ke. TyaH, A=R Ae!le xuH? Svprna ivwagpUvRk

rheluH iv te A=R. tena AakaronuH 1Avwasn te ivkLp, Ane dpR`na inj ivStarnI mafk
(A=aRt jem dpR`na inj ivStarmaH Sv ne pr Aakaro AekIsa=e kaxe Ke tem) jemaH yugpd
Svpr Aakaro Avwase Ke Aevo je A=RivkLp te &an.

Aaa vDe kratuH hoy te kmR Ke. it` (`e `e) te te wave wvta=tapir`mta
Aaa vDe qreqr krato Aevo je teno wav te j, Aaa vDe 2aPy hova=I, kmR Ke. Ane te
(kmR) Aek karnuH hova KtaH, kmR$p _pai\nI ink!tana sdwav Ane Asdwavne kar`e
Anek karnuH Ke.
te kmR vDe inpvvamaH AavtaH je suqdu:q te kmRfz Ke. TyaH, kmR$p _pai\nI
ink!tana Asdwavne kar`e je kmR hoy Ke, tenuH fz AnakulTvl` 3k<itwUt saEQy Ke
Ane kmR$p _pai\nI ink!tana sdwavne kar`e je kmR hoy Ke, tenuH fz 4ivk<itwUt du:q Ke
kem ke TyaH saEQyna l`no Awav Ke.
Aa ma`e &annuH, kmRnuH Ane kmRfznuH Sv$p nI =yuH.

_________________________________________________________________

iv smSt pda=gu`pyaRyo. (pda=maH Sv ne pr Aeva be ivwag Ke. je `nar


AaanuH potanuH hoy Ke te Sv Ke Ane bIuH b\uH pr Ke.)
1. Avwasn AvwasvuH te kaxvuH te j`avuH te g! =vuH te.
2. Aaa potana wavne a kre Kephce Ke te=I te wav j AaanuH kmR Ke.
3. k<itwUt SvwavwUt. (suq SvwavwUt Ke.)
4. ivk<itwUt ivkarwUt. (du:q ivkarwUt Ke, SvwavwUt n=I)

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&eytv&apn

24p

A= &ankmRkmRflaNyaTmTven ininoit-

APpa pir`amPpa pir`amo `a`kMmflwavI.


tMha `a`H kMmH flH c Aada mu`edVvo.. 125..
AaTma pir`amaTma pir`amo &ankmRflwavo.
tSmat &anH kmR flH caTma &atVy:.. 125..

_________________________________________________________________

pyogwedenanekiv\H iZiv\H wi`tm. [dan flcetna k+yte-flH it soqH v duqH va


flimit suqH du:qH va. ivyanurag$pH ydxuwopyogl`H kmR tSy flmaklTvoTpadkH
narkaid
du:qH,
y
\maRnurag$pH
xuwopyogl`H
kmR
tSy
flH
ckvTyaRidpeiNywoganuwv$pH, taxuinyen suqmPyakloTpadkTvat xuinyen
du:qmev. y ragaidivkLprihtxuopyogpir`it$pH kmR tSy flmnaklTvoTpadkH
prmanNdEk$psuqam<timit. OvH &ankmRkmRflcetnaSv$pH &atVym.. 124.. A=
&ankmRkmRflaNywednyenaTmEv wvtIit &apyit_________________________________________________________________

wava=R:- jemaH Sv te Sv$pe Ane pr te pr$pe (prSpr wezsez ivna, Sp


iwNntapUvRk) AekIsa=e itwase te &an Ke.
v=I krato wav te (vnuH) kmR Ke. tena muQy be kar Ke (1) inpai\k
(Svawaivk) xuwav$p kmR, Ane (2) AaEpai\k xuwaxuwwav$p kmR.
Aa kmR vDe nIpjtuH suq A=va du:q te kmRfz Ke. TyaH, kmR$p _pai\maH eDa` nih
hovane lI\e je inpai\k xuwav$p kmR =ay Ke, tenuH fz to Anakuzta jenuH l` Ke AevuH
SvwavwUt suq Ke Ane kmR$p _pai\maH eDavane lI\e je AaEpai\k xuwaxuwwav$p kmR
=ay Ke, tenuH fz ivkarwUt du:q Ke kar` ke temaH Anakuzta n=I p` Aakuzta Ke.
Aa rIte &an, kmR Ane kmRfznuH Sv$p kuH. 124.
hve &an, kmR Ane kmRfzne Aaap`e nI kre Ke:

pir`am-Aak v Ke, pir`am &anaidk bne


te=I krmfz, kmR tem j &an Aaa `je. 12p

ANvya=R:- (AaTma pir`amaTma) Aaa pir`amak Ke (pir`am:) pir`am


(&ankmRflwavI) &an$p, kmR$p Ane kmRfz$p =ay Ke. (tSmat) te=I (&anH kmR flH
c) &an, kmR Ane kmRfz (AaTma &atVy:) Aaa Ke Aem `vuH.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

246

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

AaTma ih tavTpir`amaTmEv, pir`am: SvymaTmeit SvymuTvat. pir`amStu


cetnaTmkTven &anH kmR kmRflH va wivtuH xIl:, tNmyTvaetnaya:. tto &anH kmR kmRflH
caTmEv. OvH ih xuVyin$p`ayaH prVysHpkaRsHwvaTpyaRya`aH VyaNt:lya xuVy
OvaTmavitte.. 125..
A=EvmaTmno &eytamapSy xuTvinyat &antvisaE xuaTmtvoplMwo

_________________________________________________________________

APpa pir`amPpa AaTma wvit. k=HwUt:. pir`amaTma pir`amSvwav:. kSmaidit cet


;pir`amo symada' [it pUv Svymev wi`tTvat. pir`am: k+yte-pir`amo
`a`kMmflwavI pir`amo wvit. ikHivix:. &ankmRkmRflwavI &ankmRkmRfl$pe`
wivtuH xIl [Ty=R:. tMha ySmadevH tSmaTkar`at. `a`H pUvRsUZoa &ancetna. kMmH
tZEvaEl`a kmRcetna. flH c pUvl`kflcetna c. Aada mu`edVvo [yH cetna
iZiv\aPywednyenaTmEv mNtVyo &atVy [it. Otavta ikmuH wvit. iZiv\cetnapir`amen
pir`amI saTma ikH kroit. inyrTZyaTmkxupir`amen moH sa\yit, xuwaxuwaWyaH
punbRN\imit.. 125.. OvH iZiv\cetnak=nmuQytya ga=aZye` ctu=RS=lH gtm. A=
samaNy&eyai\karsmaPto pUvwedwavnaya: xuaTmai$pH flH dxRyit-ka SvtNZ:
Sva\In: ktaR sa\ko
_________________________________________________________________

!Ika:- =m to Aaa qreqr pir`amSv$p j Ke, kar` ke ;pir`am pote Aaa


Ke' Aem (122 mI ga=amaH wgvan kuHdkuHdacayRdeve) pote kuH Ke Ane pir`am cetnaSv$p
hova=I &an, kmR A=va kmRfz$pe =vana Svwavvazo Ke, kar` ke cetna temy hoy Ke
(A=aRt cetna &anmy, kmRmy A=va kmRfzmy hoy Ke). ma!e &an, kmR Ane kmRfz Aaa
j Ke.
Aa rIte qreqr xuna in$p`maH prna 1sHpkRno AsHwv hova=I Ane pyaRyo
nI AHdr 2lIn ={ jta hova=I Aaa xu j rhe Ke. 12p.
hve, Ae rIte 3&eyp`ane pamela AaanI xutana iny ara &antvnI isi =taH
xu AatvnI _pliB\ (Anuwv, ai) =ay Ke Aem tene AiwnHdta
_________________________________________________________________

1. sHpkR sHbH\ sHg.


2. lIn ={ jvuH ATyHt lIn ={ jvuH mGn ={ jvuH Alop ={ jvuH AXy ={ jvuH.
3. &eyp`ane pamelo &ey bnelo &eywUt. (Aaa &an$p p` Ke, &ey$p p` Ke. Aa &eytv
&apn Ai\karne ive Ah samaNynuH in$p` cale Ke, temaH Aaa &eywUtp`e smavex paMyo
Ke.)

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&eytv&apn

247

wvtIit tmiwnNdn VysamaNyv`RnamupsHhrit-

ka kr`H kMmH flH c APp i i`iCKdo sm`o.


pir`mid `ev A~`H jid APpa`H lhid suH.. 126..
ktaR kr`H kmR kmRflH caTmeit init: ]m`:.
pir`mitH nEvaNy>id AaTmanH lwte xum.. 126..
yo ih namEvH ktaRrH kr`H kmR kmRflH caTmanmev iniTy n qlu prVyH pir`mit s
Ov iv]aNtprVysHpk VyaNt:lInpyaRyH c xumaTmanmuplwte,

_________________________________________________________________

in*padkoiSm wvaim. s k:. APp i AaTmeit. AaTmeit ko=R:. Ahimit. k=HwUt:. Ok:.
kSya: sa\k:. inmRlaTmanuwUte:. ikHivix:. inivRkarprmcEtNypir`amen pir`t: sn. kr`H
Aitxyen sa\kH sa\ktmH kr`mupkr`H kr`karkmhmek OvaiSm wvaiw. kSya: sa\km.
shjxuprmaTmanuwUte:. ken kTva. ragaidivkLprihtSvsHvedn-&anpir`itblen.
_________________________________________________________________

=ka (A=aRt AaanI xutana in`Ryne xHsta =ka\Nyvad deta =ka), samaNyna
v`Rnno _psHhar kre Ke:

;ktaR, krm, fz, kr` v Ke' Aem e iny krI


muin ANy$p nv pir`me, aiPt kre xuanI. 126.

ANvya=R:- (yid) e (]m`:) ]m` (ktaR kr`H kmR kmRflH c AaTma) ;ktaR,
kr`, kmR Ane kmRfz Aaa Ke' ([it init:) Aeva inyvazo =yo =ko (ANyt) ANy$pe
(n Ov pir`mit) n j pir`me, (xum AaTmanH) to te xu Aaane (lwte) _plB\ kre
Ke.

!Ika:- je puru Ae rIte ;ktaR, kr`, kmR Ane kmRfz Aaa j Ke' Aem 2iny krIne
qreqr pr$pe pir`mto n=I, te j puru, pr sa=e sHpkR jene A!kI gyo Ke Ane
nI AHdr pyaRyo jene lIn =ya Ke Aeva xu Aaane _plB\ kre Ke prHtu ANy ko{
(puru) Aeva xu Aaane _plB\ krto n=I.
_________________________________________________________________

1. ;ktaR, kr` vgere Aaa j Ke' Aevo iny =taH be vat nI ={ y Ke: Aek vat to Ae ke
;ktaR, kr` vgere Aaa j Ke. pudglaid n=I A=aRt Aaane pr sa=e sHbH\ n=I' bI
vat Ae nI =ay Ke ke AwedimaH ktaR, kr` vgere wedo n=I, Ae b\uHy Aek Aaa j Ke A=aRt
pyaRyo nI AHdr DUbI gyela Ke.'

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

248

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

n punrNy:. t=a ih-yda namanaidispaEilkkmRbN\nopai\sHini\\aivtopragrHijtaTmv<ijRpapu*psHini\\aivtopragrHitaTmv<i: Sfi!kmi`irv praroiptivkarohmasH sHsarI, tdaip n nam mm koPyasIt. tdaPyhmek OvopricTSvwaven SvtNZ:
ktaRsm.
Ahmek
OvopricTSvwaven
sa\ktm:
kr`masm.
Ahmek
OvopricTpir`mnSvwavenaTmna aPy: kmaRsm. Ahmek Ov copricTpir`mn-SvwavSy
in*pa>H saEQyivpyRStl`H du:qaQyH kmRflmasm. [dan punrnaid-

_________________________________________________________________

kMmH xubuEkSvwaven prmaTmna aPyH VyaPymhmek Ov kmRkarkmiSm. flH c


xu&andxRnSvwavprmaTmn: sa|yH in*pa>H injxuaTm$icpiriCKiinlanuwUit$pawedrTnZyaTmkprmsmai\smuTpsuqam<trsaSvadpir`it$pmhmek Ov flH caiSm. i`iCKdo
Ovmukare` initmit: sn sm`o suqdu:qjIivtmr`xZuimZaid-smtawavnapir`t:
]m`: prmmuin: pir`mid `ev A~`H jid pir`mit nEvaNyH ragaidpir`amH yid cet, APp`aH
lhid suH
_________________________________________________________________

te Sp rIte smvvamaH Aave Ke:


;;yare Anaidis paEdgilk kmRna bH\n$p _pai\nI ink!ta=I _Tp =yela
_prag vDe jenI Svpir`it 2rHijt htI Aevo huHsudpu*pnI ink!ta=I _Tp =yela _prag
(lalax) vDe jenI Svpir`it rHijt (rHgayelI) hoy Aeva Sfi!kmi`nI mafkpr vDe
3
Aaropayela ivkarvazo hova=I, sHsarI hto, Tyare p` (A&andxamaH p`) qreqr maruH ko{
p` (sHbH\I) nhotuH. Tyare p` huH Aeklo j 4ktaR hto, kar` ke huH Aeklo j p_pr
cEtNy$p Svwav vDe SvtH5 hto (A=aRt Sva\Inp`e krto hto) huH Aeklo j kr` hto,
kar` ke huH Aeklo j _pr cEtNy$p Svwav vDe sa\ktm (_Tk< sa\n) hto huH Aeklo
j kmR hto, kar` ke huH Aeklo j _pr cEtNy$pe pir`mvana Svwavne lI\e Aaa=I aPy
(aPt =va yoGy) hto Ane huH Aeklo j suq=I ivprIt l`vazuH, ;du:q' namnuH kmRfz
htoke je (fz) _pr cEtNy$pe pir`mvana Svwav vDe inpvvamaH AavtuH htuH.
1

_________________________________________________________________

1. _prag ko{ pda=RmaH, ANy _pai\nI smIptana inime =to _pai\ne Anu$p ivkarI wav
AaEpai\k wav ivkar milnta.
2. rHijt ivk<t miln.
3. Aaropayela (nva A=aRt AaEpai\k$pe) krayela. (ivkaro SvwavwUt nhota p` _pai\na
inime AaEpai\k$pe (nva) =yela hta.)
4. ktaR, kr` Ane kmRna A= ma!e 16 mI ga=ano wava=R uAo.
p. _pr ivk<t miln.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&eytv&apn

249

ispaEilkkmRbN\nopai\sii\|vHsivSfirtsuivxushjaTmv<ijRpapu*psHini\|vHsiv
SfirtsuivxushjaTmv<i: Sfi!kmi`irv iv]aNtpraroiptivkarohmekaNtenaiSm
mumuu:. [danImip n nam mm koPyiSt. [danImPyhmek Ov suivxuicTSvwaven SvtNZ:
ktaRiSm Ahmek Ov c suivxuicTSvwaven sa\ktm: kr`miSm Ahmek Ov c
suivxuicTpir`mnSvwavenaTmna
aPy:
kmaRiSm
Ahmek
Ov
c
suivxuicTpir`mnSvwavSy in*pa>mnaklTvl`H saEQyaQyH kmRflmiSm. OvmSy
bN\ptaE moptaE caTmanmekmev wavyt: prma`oirvEkTvwavnoNmuqSy prVy_________________________________________________________________

tdaTmanH wavkmRVykmRnokmRrihtTven xuH xubuEkSvwavH lwte aPnoit [Tyiwayo


wgvtaH ]IkNdkNdacayRdevanam.. 126.. OvmeksUZe` pmS=lH gtm. [it samaNy&eyai\kar_________________________________________________________________

hve vzI, Anaidis paEdgilk kmRna bH\n$p _pai\nI ink!tana nax=I jene suivxu
shj (Svawaivk) Svpir`it g! ={ Ke Aevo huH sudpu*pnI ink!tana nax=I jene
suivxu shj Svpir`it g! ={ hoy Aeva Sfi!kmi`nI mafkpr vDe Aaropayelo ivkar
(mumuudxamaH A=aRt
jene A!kI gyo Ke Aevo hova=I 1AekaHte mumuu KuH hm`aH p`
&andxamaH p`) qreqr maruH ko{ p` n=I. hm`aH p` huH Aeklo j ktaR KuH, kar` ke huH Aeklo
j suivxu cEtNy$p Svwav vDe SvtH5 KuH (A=aRt Sva\Inp`e kruH KuH) huH Aeklo j kr` KuH,
kar` ke huH Aeklo j suivxu cEtNy$p Svwav vDe sa\ktm KuH huH Aeklo j kmR KuH, kar` ke
huH Aeklo j suivxu cEtNy$pe pir`mvana Svwavne lI\e Aaa=I aPy KuH Ane huH Aeklo j
Anakuztal`vazuH, ;suq' namnuH kmRfz KuHke je (fz) 2suivxu cEtNy$pe pir`mvana
Svwav vDe inpvvamaH Aave Ke.''
Aa rIte bH\magRmaH tem j momagRmaH Aaa Aeklo j Ke Aem 3wavnar Aa puru
prma`unI mafk AekTvwavnamaH _Nmuq hova=I (A=aRt AekTvne wavvamaH tTprlagelo
hova=I), tene pr$p pir`it iblkul =tI n=I Ane,

_________________________________________________________________

1. AekaHte mumuu kevz moa= svR=a moeCKu.


2. suivxucEtNypir`mnSvwav AaanuH kmR Ke Ane te kmR AnakuztaSv$p suqne inpve Ke ma!e
suq te kmRfz Ke. suq AaanI j AvS=a hova=I Aaa j kmRfz Ke.
3. wavvuH AnuwvvuH smjvuH icHtvvuH. (;ko{ vneA&anIne ke &anInepr sa=e sHbH\ n=I.
bH\magRmaH Aaa pote potane pota=I baH\to hto Ane potane (A=aRt potana du:qpyaRy$p
fzne) wogvto hto. hve momagRmaH Aaa pote potane pota=I mu kre Ke Ane potane (A=aRt
potana suqpyaRy$p fzne) wogve Ke.'Aava AekTvne sMyGi v wave KeAnuwve Kesmje
KeicHtve Ke. im+yai Aana=I ivprIt wavna vazo hoy Ke.)

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

2p0

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

pir`itnR jatu jayte. prma`uirv waivtEkTv pre` no sHp<Cyte. tt:


prVyasHp<TvaTsuivxuo wvit. kt<Rkr`kmRkmRflain caTmTven wavyn pyaRyn
E R
sHkIyRte tt: pyaRyasHkI`RTva suivxuo wvtIit.. 126..

VyaNtrVyitkradpsairtaTma
samaNymijtsmStivxejat:.
[Tye xuny _tmohl"mIlu~!ak _Tk!ivvekivivtv:.. 7..

_________________________________________________________________

m|ye S=lpken wedwavna gta. [Tyukare` ;tMha tSs `ma' [TyaidpiZHxTsUZE:


samaNy&eyai\karVyaQyanH smam. [t |vRmekonivHxitga=aiwjvajIvVyaid-ivvr`$pe`
ivxe&eyVyaQyanH kroit. tZaS=lain wviNt. te*vadaE jIvajIvTvk=nen =mga=a,
lokalokTvk=nen itIya, sikyin:ikyTvVyaQyanen t<tIya ceit. ;dVvH jIvmjIvH'
[Tyaid_________________________________________________________________

prma`unI mafk (A=aRt jem AekTvwave pir`mnar prma`u pr sa=e sHg pamto n=I tem),
AekTvne wavnar puru pr sa=e 1sHp< =to n=I te=I pr sa=e AsHp<p`ane lI\e te
suivxu hoy Ke. vzI, ktaR, kr`, kmR Ane kmRfzne 2Aaap`e wavto =ko te puru pyaRyo=I
sHkI`R (qHiDt) =to n=I Ane te=I pyaRyo vDe sHkI`R nih =vane lI\e suivxu hoy Ke.
126.
(hve }lokara Aa j Aaxyne krtaH xunyno mihma krvamaH Aave Ke:)
(A=R:) je`e ANy =I iwNnta ara Aaane Aek bau qseDo Ke (A=aRt
pro=I Alg dxaRo Ke) t=a je`e smSt ivxeona smUhne samaNynI AHdr mGn ky Ke
(A=aRt smSt pyaRyone nI AHdr DUbI gyela dxaRa Ke) Aevo je Aa, _t mohnI
l"mIne (%ine, xowane) lUH!I lenaro xuny, te`e _Tk! ivvek vDe tvne (AaSv$pne)
3
iviv kyu Ke.
(hve xuny vDe xu AaSv$pne aPt krnar Aaano mihma }lokara krI,
samaNyna v`RnnI pU`aRhuit krvamaH Aave Ke:)
_________________________________________________________________

vsHtitlka KHd
1. sHp< sHpkRvazo sHbH\vazo sHgvazo.
2. sMyGi v wedone nih wavtaH Awed Aaane j wave KeAnuwve Ke.
3. iviv xu AekluH Alg.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&eytv&apn

2p1

--1

[TyuCKedaTprpir`te: kt<R kmaRidwedw/aiNt|vHsadip c suicraB\xuaTmtv:.


siNmaZe mhis ivxde mUiCKRtetnoyH
S=aSyTyu>Tshjmihma svRda mu Ov.. 8..
2

VysamaNyiv&aninMnH kTveit mansm.


tixepir&anaGwar: ikyte\una.. 99..
[it vcnsarv<aE tvdIipkayaH ]Imdm<tcHsUirivrictayaH &eytv&apne
VysamaNy&apnH smam..
_________________________________________________________________

ga=aZye` =mS=lm. tdnNtrH &anaidivxegu`anaH Sv$pk=nen ;ilHgeihH jeihH'


[Tyaidga=ayen itIyS=lm. A=anNtrH SvkIySvkIyivxegu`oplitVya`aH in`Rya=
;v~`rs' [Tyaidga=aZye` t<tIyS=lm. A= paiStkayk=nmuQyTven ;jIva poGglkaya'
[Tyaidga=ayen ctu=RS=lm. At: prH Vya`aH lokakaxma\ar [it k=nen =ma,
ydevakaxVySy dexl`H tdev xea`aimit k=n$pe` itIya ceit ;logalogesu'
[TyaidsUZyen pmS=lm. tdnNtrH kalVySyadex-TvS=apn$pe` =ma, smy$p:
pyaRykal: kala`u$po Vykal [it k=n$pe` itIya ceit ;smAo du APpdeso'
[Tyaidga=ayen S=lm. A= dex_________________________________________________________________

(A=R:-) Ae rIte prpir`itna _CKed ara (A=aRt pr$p pir`mnna nax


ara) tem j ktaR, kmR vgere wedo hovanI je w/aHit tena p` nax ara Aaqre je`e xu
Aatvne _plB\ kyu KeAevo Aa Aaa, cEtNyma5$p ivxd (inmRz) tejmaH lIn ro
=ko, potana shj (Svawaivk) mihmana kaxmanp`e svRda mu j rhexe.
(hve }lokara nva ivynuH ivxena v`RnnuHsUcn krvamaH Aave Ke:)
(A=R:) Ae rIte samaNyna &an=I mnne gHwIr krIne, hve ivxena
3
pir&anno arHw krvamaH Aave Ke.
Aam (]ImdwgvTkuHdkuHdacayRdev`It) ]I vcnsar xanI ]Imd
Am<tcHacayRdevivrict tvdIipka namnI !IkamaH &eytv&apnne ive samaNy&apn
sma =yuH.

_________________________________________________________________

1. mHdaaHta KHd
2. Anuup KHd
3. pir&an pUH &an ivStarpUvRk &an.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

2p2

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

A= Vyivxe&apnm. tZ VySy jIvajIvTvivxeH ininoit-

dVvH jIvmjIvH jIvo pu` ced`ovAogmAo.


poGgldVvPpmuhH Aced`H hvid y AjIvH.. 127..
VyH jIvojIvo jIv: punetnopyogmy:.
pulVymuqocetno wvit cajIv:.. 127..
[h ih VymekTvinbN\nwUtH VyTvsamaNymnuJdev tdi\$#ivxel`savadNyoNyVyvCKeden jIvajIvTvivxemup#aEkte. tZ jIvSyaTmVymevEka Vyi:. AjIvSy
pun: pulVyH \mRVym\mRVyH kalVymakaxVyH ceit p Vyy:.

_________________________________________________________________

l`k=nen =ma, ityRcyo|vRcySv$pk=nen itIya ceit ;Aagasm`ui`ivH'


[TyaidsUZyen smS=lm. tdnNtrH kala`u$pVykalS=apn$pe` ;_Ppado pHso'
[Tyaidga=aZye`amS=limit
ivxe&eyai\kare
smudaypatinka.
t>=a-A=
jIvajIvl`mavedyit-dVvH jIvmjIvH VyH jIvajIvl`H wvit. jIvo pu` ced`o jIv:
punetn: Svt:isya bihrkar`inrpeya bihrNt kaxmanya inTy$pya inyen
prmxucetnya, Vyvhare` punrxucetnya c yuTvaetno wvit. punrip ikHivix:.
_vjogmAo _p_________________________________________________________________

hve ivxenuH &apn kre Ke (A=aRt ivxeonena wedonej`ave Ke). temaH


(=m), na vAvp`a$p ivxene nI kre Ke (A=aRt na, vne Av Aeva be
wedo dxaRve Ke):

Ke v, Av ict-_pyogmy te v Ke
pudglmuq je Ke Acetn , teh Av Ke. 127

ANvya=R:- (VyH) (jIv: AjIv:) v Ane Av Ke. (pun:) TyaH,


(cetnopyogmy:) cetna_pyogmy (cetnamy t=a _pyogmy) te (jIv:) v Ke (c)
Ane (pulVymuq: Acetn:) pudglaidk Acetn o te (AjIv: wvit) Av Ke.

!Ika:- Ah (Aa ivmaH) , AekTvna kar`wUt TvsamaNyne KoDa ivna j,


temaH rhelaH ivxel`ona sdwavne lI\e AekbI=I udaH paDvamaH AavtaH vp`a$p Ane
Avp`a$p ivxene pame Ke. TyaH vno, Aa j Aek wed Ke Ane Avna, pudgl,
\mR, A\mR, kaz t=a AakaxAe paHc

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&eytv&apn

2p3

ivxel`H jIvSy cetnopyogmyTvH AjIvSy punrcetnTvm. tZ yZ


Sv\mRVyapkTvaTSv$pTven >otmanyanpaiyNya wgvTya sHivi$pya cetnya,
tTpir`aml`en Vyv<i$pe`opyogen c inv<RTvmvtI` itwait s jIv:. yZ
punpyogshcirtaya y=oidtl`ayaetnaya AwavadbihrNtacetnTvmvtI` itwait
sojIv:.. 127..
A= lokalokTvivxeH ininoit-

poGgljIvi`bo \Mma\MmiT=kaykalo.
vid Aagase jo logo so sVvkale du.. 128..
_________________________________________________________________

yogmy:
Aq~DEkitwasmyen
svRivxuen
kevl&andxRnl`ena=Rg/h`Vyapar$pe`
inynyeneT=HwUtxuopyogen, Vyvhare` punmRit&ana>xuopyogen c inv<RTvai*pTvadupyogmy:. poGgldVvPpmuhH Aced`H hvid AjIvH pulVymuqmcetnH wvTyjIvVyH
pudgl\maR\maRkaxkalsH&H VypkH pUvl`cetnaya _pyogSy cawavadjIvmcetnH
wvtITy=R:.. 127..
_________________________________________________________________

wed Ke. vnuH ivxel` cetna_pyogmyp`uH (cetnamyp`uH t=a _pyogmyp`uH) Ke Ane


AvnuH (ivxel`) Acetnp`uH Ke. TyaH, (vna) Sv\mmaH apnarI hova=I (vna)
Sv$pp`e kaxtI, AivnaixnI, wgvtI, sHvedn$p cetna vDe t=a cetnapir`aml`,

pir`it$p _pyog vDe in*pNnp`uH (rcayelap`uH, bnelap`uH) jemaH treluH itwase Ke,
te v Ke Ane jemaH _pyognI sa=e rhenarI, y=o l`vazI cetnano Awav hova=I
bhar tem j AHdr Acetnp`uH treluH itwase Ke, te Av Ke.

wava=R:- p`a$p samaNynI ApeaAe omaH Aekp`uH Ke top` ivxel`onI


ApeaAe temna v ne Av Aeva be wed Ke. je () wgvtI cetna vDe Ane cetnana
pir`amSv$p _pyog vDe rcayela Ke te v Ke, Ane je () cetna riht hova=I Acetn
Ke te Av Ke. vno Aek j wed Ke Avna paHc wed Ke. Aa b\aHno ivStar Aagz
Aavxe. 127.
hve (no) lokAlokp`a$p ivxe (wed) nI kre Ke:

AakaxmaH je wag \mR-A\mR-kaz siht Ke,


v-pudglo=I yu Ke, te svRkaze lok Ke. 128.
_________________________________________________________________

cetnana pir`amSv$p _pyog vnI pir`it Ke.


y=o l`vazI ka ma`ena l`vazI (cetnanuH l` _pr j khevamaH AauH Ke.)

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

2p4

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

puljIvinbo \maR\maRiStkaykala#:.
vtRte Aakaxe yo lok: s svRkale tu.. 128..
AiSt ih VySy lokalokTven ivxeivixTvH Svl`savat. Svl`H ih
lokSy DVysmvayaTmkTvH, AlokSy pun: kevlakaxaTmkTvm. tZ svRVyVyaipin
prmmhTyakaxe
tZ
yavit
jIvpulaE
gitiS=it\maR`aE
gitiS=tI
AaSkNdtStitiS=itinbN\nwUtaE
c
\maR\maRviwVyaPyaviS=taE,
svRVyvtRnainimwUt kalo inTydulRiltStavdakaxH xea~yxeai` Vyai` ceTymIaH
smvay

_________________________________________________________________

A= lokalok$pe` pda=RSy Eiv|ymaQyait-poGgljIvi`bo A`uSkN\wediwa:


pudglaStav=EvamUtRTvatIiNy&anmyTvinivRkarprmanNdEksuqmyTvaidl`a
jIvaeT=HwUtjIvpulEinRb: sHbo w<t: pudgljIvinb:. \Mma\MmiT=kaykalo
\maR\maRiStkayo c kal \maR\maRiStkaykalaStEra#o w<to \maR\maRiStkaykala#:. jo
y: OteaH panaimT=HwUtsmudayo raix: smUh:. vid vtRte. kiSmn. Aagase
AnNtanNtakaxVySy m|yvitRin lokakaxe. so logo s pUvpanaH smudayStda\arwUtH
lokakaxH ceit DVysmUho loko wvit. . sVvkale du svRkale tu.
tihwURtmnNtanNtakaxmlok [Tyiway:.. 128.. A= Vya`aH sikyin:ikyTven wedH
dxRytITyeka patinka, itIya tu jIvpulyor=RVynpyaRyaE aE
_________________________________________________________________

ANvya=R:- (Aakaxe) AakaxmaH (y:) je wag (pudgljIvinb:) v ne


pudgl=I sHyu (\maR\maRiStkaykala#: vtRte) t=a \maRiStkay, A\maRiStkay ne kaz=I
sm< Ke, (s:) te (svRkale tu) svR kaze (lok:) lok Ke. (bakInuH AekluH Aakax te Alok
Ke.)

!Ika:- qreqr lokp`e t=a Alokp`e ivxevazuH (wedvazuH) Ke, kar` ke inj
inj (iwNn) l`ono sdwav Ke. loknuH Svl` !smvayakp`uH (K ona
smudaySv$pp`uH) Ke Ane AloknuH Svl` kevzAakaxakp`uH (Aekla AakaxSv$pp`uH)
Ke. TyaH, svR omaH apnara prm mhan Aakaxne ive yaH je!lamaH gitiS=it \mRvazaH
v t=a pudgl gitiS=it pame Ke, (yaH je!lamaH) temne gitiS=itna inimwUt \mR
t=a A\mR apIne rhelaH Ke Ane (yaH je!lamaH) svR one vtRnana inimwUt kaz sda
vTyaR kre Ke, te te!luH Aakax t=a bakInaH Axe (smSt) oAa!laHno smuday jenuH Sv
p`e Svl` Ke, te lok Ke Ane
_________________________________________________________________

Svp`e potap`e Sv$pp`e. (!smuday te j lok Ke A=aRt te j loknuH Svp`uH potap`uH


Sv$p Ke te=I lokna Svp`epotap`eSv$pp`e !smuday loknuH Svl` Ke.)

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&eytv&apn

2pp

AaTmTven Svl`H ySy s lok:. yZ yavit punrakaxe jIvpudglyogRitiS=tI n sHwvto,


\maR\m naviS=taE, n kalo dulRiltStavTkevlmakaxmaTmTven Svl`H ySy solok:..
128..
A= ikyawavtavivxeH ininoit-

_PpadiidwHga poGgljIvPpgSs logSs.


pir`amado jayHte sHFadado v wedado.. 129..
_TpadiS=itwa: puljIvaTmkSy lokSy.
pir`amajayNte sHFataa wedat.. 129..

_________________________________________________________________

xeVya`aH tu muQyv<ya=RpyaRy [it VyvS=apyit-jayHte jayNte. ke ktaRr:. _PpadiidwHga


_TpadiS=itwa:. kSy sHbiN\n:. logSs lokSy. ikHivixSy. poGgljIvPpgSs
puljIvaTmkSy, puljIvaivTyupl`H DVyaTmkSy. kSmaTskaxat jayNte. pir`amado
pir`amat OksmyvitRno=RpyaRyat. sHFadado v wedado n kevlm=RpyaRyaTskaxajayNte
jIvpulanamuTpadady: sHFataa, wedaa VynpyaRyaidTy=R:. t=a ih-\maR-\maRkaxkalanaH
muQyv<yEksmyvitRno=RpyaRya Ov, jIvpudglanam=RpyaRyVynpyaRya.
_________________________________________________________________

yaH je!la AakaxmaH v t=a pudglnaH gitiS=it =taH n=I, \mR t=a A\mR rhelaH n=I
Ane kaz vtRto n=I, te!luH kevz Aakax jenuH Svp`e Svl` Ke, te Alok Ke. 128.
hve ;iya'$p Ane ;wav'$p Aeva je na wavo temnI ApeaAe no ivxe (
wed) nI kre Ke:

_Tpad, y ne \/uvta vpudglak lokne


pir`am ara, wed va sHFat ara =ay Ke. 129.

ANvya=R:- (pudgljIvaTmkSy lokSy) pudglvak lokne (pir`amat)

pir`am ara Ane (sHFatat va: wedat) sHFat va wed ara (_TpadiS=itwHga:) _Tpad,
\/aE ne ivnax (jaNyte) =ay Ke.
_________________________________________________________________

sHFat wega mzvuH te Aek@a =vuH te imln


wed KU!a pDvuH te ivqU!a =vuH te.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

2p6

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

ikyawavvven kevlwavvven c VySyaiSt ivxe:. tZ wavvNtaE ikyavNtaE c


puljIvaE, pir`amaedsHFataWyaH coTp>manavitmanwymanTvat. xeVyai` tu
wavvNTyev, pir`amadevoTp>manavitmanwymanTvaidit iny:. tZ pir`ammaZl`o
wav:, pirSpNdnl`a ikya. tZ svaR~yip Vyai` pir`amSvwavTvat
pir`amenopaaNvyVyitreka~yvitmanoTp>manwymanain wavviNt wviNt. pulaStu
pirSpNdSvwavTvaTpirSpNden iwa sHFaten sHhta: punweRdenoTp>manavitmanwymana:
ikyavNt wviNt. t=a jIva Aip pirSpNdSvwav_________________________________________________________________

k=imit cet. itsmypir`it$pa A=RpyaRya w~yNte. yda jIvonen xrIre` sh wedH ivyogH
TyagH kTva wvaNtrxrIre` sh sHFatH melapkH kroit tda ivwavVynpyaRyo wvit, tSmadev
wvaNtrsHkm`aTsikyTvH w~yte. pulanaH t=Ev ivvitSkN\ivF!naTsikyTven
SkN\aNtrsHyoge sit ivwavVynpyaRyo wvit. mujIvanaH tu inyrTZyl`en
prmkar`smysarsH&en
inymomagRblenayoig-crmsmye
nqkexaiNvhay
prmaEdairkxrIrSy ivlIyman$pe` ivnaxe sit kevl&ana>nNtctuyVyil`en
prmkayRsmysar$pe` SvwavVynpyaRye` kTva yosavuTpad: s wedadev wvit, n sHFatat.
kSmaidit cet. xrIraNtre`
_________________________________________________________________

!Ika:- ko{ o ;wav' tem j ;iya'vazaH hova=I Ane ko{ o kevz ;wav'vazaH
hova=I te ApeaAe no ivxe (A=aRt wed) Ke. TyaH, pudgl t=a v (1) wavvazaH tem
j (2) iyavazaH Ke, kar` ke (1) pir`am ara tem j (2) sHFat ne wed ara teAo pje
Ke, !ke Ke Ane n =ay Ke. bakInaH o to wavvazaH j Ke, kar` ke pir`am ara j teAo
pje Ke, !ke Ke Ane n =ay Ke.Aam iny (A=aRt nI) Ke.
temaH, ;wav'nuH l` pir`amma5 Ke ;iya'nuH l` pirSpHd (kHpn) Ke. TyaH,
sFzaHy o wavvazaH Ke, kar` ke pir`amSvwavvazaH hovane lI\e pir`am vDe ANvy
Ane itrekone pamtaH =ka teAo pje Ke, !ke Ke ne n =ay Ke pudglo to (wavvazaH hova
_praHt) iyavazaH p` hoy Ke, kar` ke pirSpHdSvwavvazaH hovane lI\e pirSpHd vDe KU!aH
pudglo wegaH mztaH hova=I Ane wegaH mzelaH pudglo paKaH KU!aH pDtaH hova=I (te ApeaAe)
teAo pje Ke, !ke Ke ne n =ay Ke. t=a vo p` (wavvaza hova _praHt) iyavaza p`
hoy Ke, kar` ke pirSpHdSvwavvaza
_________________________________________________________________

ANvy !kvap`uH dxaRve Ke Ane itreko pjvap`uH t=a n =vap`uH dxaRve Ke.
KU!aH pudglo kHpn vDe wegaH mze Ke. TyaH, KU!ap`e teAo n =yaH, pudglp`e !kaH ne wegap`e
_pya.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&eytv&apn

TvaTpirSpNden
nUtnkmRnokmRpuleWyo
iwaStE:
sh
punweRdenoTp>manavitmanwymana: ikyavNt wviNt.. 129..

2p7
sHFaten,

sHhta:

A= Vyivxeo gu`ivxeaidit &apyit-

ilHgeihH jeihH dVvH jIvmjIvH c hvid iv~`adH.


tetBwavivisa muamua gu`a `eya.. 130..
ilEyERdRVyH jIvojIv wvit iv&atm.
tetavivixa mUtaRmUtaR gu`a &eya:.. 130..

_________________________________________________________________

sh sHbN\awavaidit wava=R:.. 129.. OvH jIvajIvTvlokalokTvsikyin:ikyTvk=n-kme`


=mS=le ga=aZyH gtm. A= &anaidivxegu`weden Vywedmavedyit-ilHgeihH jeihH ilEyER:
shjxuprmcEtNyivlas$pESt=EvacetnEjRD$pEvaR ilEiEivRxegu`EyER: kr`wUtEjven kt<RwUten
hvid iv~`adH ivxee` &atH wvit. ikH kmRtapm. dVvH Vym. k=HwUtm. jIvmjIvH c
jIvVymjIvVyH c. te muamua gu`a `eya te tain pUv_________________________________________________________________

hovane lI\e pirSpHd vDe nvaH kmRnokmR$p pudglo=I iw vo temnI sa=e wega =ta hova=I
Ane 1kmRnokmR$p pudglo sa=e wega =yela vo paKa iwNn pDta hova=I (te ApeaAe)
teAo pje Ke, !ke Ke ne n =ay Ke. 129.
hve, gu`ivxe=I ivxe Ke (A=aRt gu`ona wed=I ono wed Ke) Aem j`ave Ke:

je ilHg=I o mh ;v' ;Av' Aem j`ay Ke,


te ` mUtR-AmUtR gu`, AtTp`a=I ivix je. 130.

ANvya=R:- (yE: ilgE:) je ilHgo vDe (VyH) (jIv: AjIv: c) v Ane


Av trIke (iv&atH wvit) j`ay Ke, (te) te (Atavivixa:) Atdwavivix (=I
Atdwav vDe iwNn Aeva) (mUtaRmUtaR:) mUtR AmUtR (gu`a:) gu`o (&eya:) `va.
_________________________________________________________________

1. &anavr`aid kmR$p Ane xrIraid nokmR$p pudglo sa=e wego =yelo v kHpn vDe paKo KU!o pDe
Ke. TyaH, (te pudglo sa=e) wegap`e te n =yo, vp`e te !ko ne (temna=I) KU!ap`e te
pyo.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

2p8

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

Vymai]Ty prana]yTven vtRmanEilRte gMyte VymetEirit ilain gu`a:. te c


ydVyH wvit n tdgu`a wviNt, ye gu`a wviNt te n VyH wvtIit Vyadtaven ivixa:
sNto
ililiisaE
tiTvmup#aEkNte.
A=
te
VySy
jIvoymjIvoyimTyaidivxemuTpadyiNt, Svymip tavivixTvenopaivxeTvat. yto
ih ySy ySy VySy yo y: SvwavStSy tSy ten ten ivixTvaeamiSt ivxe:. At Ov c
mUtaRnammUtaRnaH c Vya`aH mUtRTvenamUtRTven c taven ivixTvaidme mUtaR gu`a [me AmUtaR [it
teaH ivxeo iney:.. 130..
A= mUtaRmUtRgu`anaH l`sHbN\maQyait-

_________________________________________________________________

cetnacetnilain mUtaRmUtRgu`a &eya &atVya:. te c k=HwUta:. AtBwavivixa


Atavivixa:. t>=a-xujIvVye ye kevl&anaidgu`aSteaH xujIvdexE: sh
ydekTvmiwTvH tNmyTvH s tavo w~yte, teamev gu`anaH tE: dexE: sh yda sH&al`yojnaidwed: ikyte tda punrtavo w~yte, tenataven sH&aidwed$pe` SvkIySvkIyVye` sh ivixa iwa [it, itIyVyaQyanen pun: SvkIyVye` sh taven
tNmyTvenaNyVyaiixa iwa [Tyiway:. OvH gu`weden Vywedo &atVy:.. 130.. A=
mUtaRmUtRgu`anaH l`H sHbN\H c in$_________________________________________________________________

!Ika:- no Aa]y krIne Ane prno Aa]y kyaR ivna vtRtaH hova=I jemna vDe
;ilHigt' (a) =ay KeAozqI xkay Ke, AevaH ilHgo gu`o Ke. teAo (gu`o), ;je
Ke te gu`o n=I, je gu`o Ke te n=I' te ApeaAe =I 1Atdwav vDe ivix (iwNn)
vtRta =ka, ilHg Ane 2ilHgI trIkenI isi (Qyait, Aozqa`) vqte na ilHgp`ane
pame Ke. hve, teAo maH ;Aa v Ke, Aa Av Ke' Aevo ivxe (wed) _Tp kre Ke,
kar` ke pote p` 3tdwav vDe 4ivix hova=I ivxene a Ke. je je no je je Svwav
hoy tenuH tenuH te te vDe ivixp`uH hovane lI\e temnamaH ivxe (A=aRt wed) Ke, te=I j vzI
mUtR Ane AmUtR onuH mUtRTvAmUtRTv$p tdwav vDe ivixp`uH hovane lI\e ;Aa mUtR gu`o Ke,
Aa AmUtR gu`o Ke' Aem temnamaH ivxe (wed) nI krvayoGy Ke. 130.
hve mUtR Ane AmUtR gu`onaH l` t=a sHbH\ (A=aRt temne kaH o sa=e sHbH\ Ke
te) khe Ke:

_________________________________________________________________

1. Atdwav (k=Hict) tep`e nih hovuH te.


2. ilHgI ilHgvazuH. (qas gu` te ilHgicl` Ke Ane ilHgI te Ke.)
3. tdwav tep`uH tep`e hovuH te Sv$p.
4. ivix ivxetavazuH qas iw.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&eytv&apn

2p9

mua idygeJa poGgldVvPpga A`egiv\a.


dVva`mmua`H gu`a Amua mu`edVva.. 131..
mUtaR [iNyg/aa: pulVyaTmka Anekiv\a:.
Vya`ammUtaRnaH gu`a AmUtaR &atVya:.. 131..
mUtaRnaH gu`anaimiNyg/aTvH l`m. AmUtanaH tdev ivpyRStm. te c mUtaR:
pulVySy, tSyEvEkSy mUtRTvat. AmUtaR: xeVya`aH, pudgladNyeaH sveRamPymUtRTvat ..
131..
A= mUtRSy pulVySy gu`an g<`ait-

v~`rsgH\fasa ivjHte poGglSs suhumado.


pu#vIpiryHtSs y so so poGglo ico.. 132..

_________________________________________________________________

pyit-mua idygeJa mUtaR gu`a [iNyg/aa wviNt, AmUtaR: puniriNyivya n wviNt [it
mUtaRmUtRgu`anaimiNyainiNyivyTvH l`mum. [dan mUtRgu`a: kSy sHbiN\no wvNtIit
sHbN\H k=yit. poGgldVvPpga A`egiv\a mUtRgu`a: pudglVyaTmka Anekiv\a wviNt
pudglVysHbiN\no wvNtITy=R:. AmUtRgu`anaH sHbN\H itpadyit. dVva`mmua`H
_________________________________________________________________

gu` mUtR iyg/a te pudglmyI bhuiv\ Ke


o AmUitRk jeh tena gu` AmUitRk `je. 131.

ANvya=R:- ([iNyg/aa: mUtaR:) iyg/a Aeva mUtR gu`o (pudglVyaTmka:)


pudglak (Anekiv\a:) Anekiv\ Ke (AmUtaRnaH Vya`aH) AmUtR ona (gu`a:) gu`o
(AmUtaR: &atVya:) AmUtR `va.

!Ika:- mUtR gu`onuH l` iyg/ap`uH Ke AmUtR gu`onuH l` tena=I ivprIt Ke


(A=aRt AmUtR gu`o iyo=I j`ata n=I). vzI mUtR gu`o pudglVyna Ke, kar` ke te j
(pudgl j) Aek mUtR Ke AmUtR gu`o bakInaH ona Ke, kar` ke pudgl isvay bakInaH
b\aHy o AmUtR Ke. 131.
hve mUtR pudglna gu`o khe Ke:

Ke v`R tem j gH\ vzI rs-SpxR pudglne,


-AitsU"m=I p<+vI su\I vzI xBd pudgl, iviv\ je. 132.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

260

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

v`RrsgN\SpxaR iv>Nte pulSy sU"mat.


p<i=vIpyRNtSy c xBd: s pudgliZ:.. 132..
[iNyg/aa: ikl SpxRrsgN\v`aRStiyTvat. te ceiNyg/aTvVyixivxat
g<ma`a Ag<ma`a Aa-OkVyaTmksU"mpyaRyaTprma`o: Aa-AnekVyaTmkS=UlpyaRyaTp<i=vISkN\a sklSyaip pudglSyaivxee` ivxegu`Tven iv>Nte. te c mUtRTvadev
xeVya`amsHwvNt: pulmi\gmyiNt. xBdSyapIiNyg/aTvadgu`TvH n qLvaxnIyH,
tSy vEicypitvE$pSyaPynekVyaTmkpulpyaRyTvenaWyupgMy-

_________________________________________________________________

ivxu&andxRnSvwavH yTprmaTmVyH tTw<tInammUtRVya`aH sHbiN\no wviNt. te ke. gu`a


Amua AmUtaR: gu`a:, kevl&anady [Ty=R:. [it mUtaRmUtRgu`anaH l`sHbH\aE &atVyo.. 131..
OvH &anaidivxegu`weden Vywedo wvtIit k=n$pe` itIyS=le ga=ayH gtm. A=
mUtRpudglVySy gu`anavedyit-v~`rsgH\fasa ivjHte poGglSs v`RrsgN\SpxaR iv>Nte.
kSy. pudglSy. k=HwUtSy. suhumado pu#vIpiryHtSs y ;;pu#vI jlH c Kaya
c_irHidyivsy_________________________________________________________________

ANvya=R:- (v`RrsgH\SpxaR:) v`R, rs, gH\ ne SpxR (Ae gu`o) (sU"mat)


sU"m=I maHDIne (p<i=vIpyRHNtSy c) p<+vI pytna (pudglSy) (svR) pudglne (iv>Nte)
hoy Ke (icZ: xBd:) je iviv\ karno xBd (s:) te (pudgl:) pudgl A=aRt paEdgilk
pyaRy Ke.

!Ika:- SpxR, rs, gH\ ne v`R iyg/a Ke, kar` ke teAo iyona ivyo Ke. teAo

iyg/ap`anI 1ikt Ane xine vxe iyo vDe wle g/hata hoy ke n g/hata hoy top`
teAo Aekak sU"mpyaRy$p prma`u=I maHDIne Anekak S=UlpyaRy$p p<+vISkH\ su\Ina
svR pudglne Aivxep`e ivxe gu`o trIke hoy Ke, Ane teAo mUtR hovane lI\e (pudgl
isvaynaH) bakInaH one nih vtRta hova=I pudglne j`ave Ke.

xBd p` iyg/a hova=I gu` hxe Aem xHka n krvI, kar` ke te (xBd) ivic5ta
vDe iv$pp`uH (Anekanekkarp`uH) dxaRvto hova KtaH tene Anekak pudglpyaRy trIke
SvIkarvamaH Aave Ke.
_________________________________________________________________

1. prma`u, kamR`vgR`a vgeremaH iyg/ap`uH n=I top` xi$pe AvXy hoy Ke te=I j F`a
prma`uAo SkH\$pe ={ S=Ulp`uH \ar` krtaH iyo vDe j`ay Ke.
ivic5ta iviv\ta. (xBd waak, Awaak, ayoigk, vE]iskAem iviv\ Ke.)

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&eytv&apn

261

manTvat. gu`Tve va, n tavdmUtRVygu`: xBd:, gu`gui`norivwdexTvenk


E vednve>TvadmUtRVySyaip ]v`eiNyivyTvape:. pyaRyl`enoTqatgu`l`TvaNmUtRVygu`oip n wvit. pyaRyl`H ih kadaicTkTvH gu`l`H tu inTyTvm. tt: kadaicTkTvoTqatinTyTvSy n xBdSyaiSt gu`Tvm. yu tZ inTyTvH tdarMwkpulanaH
tdgu`anaH c SpxaRdInamev, n xBdpyaRySyeit #trH g/am. n c pudgl_________________________________________________________________

kMMprma`U. KiVvhweyH wi`yH poGgldVvH ij`vreih''.. [it ga=aki=tkme` prma`ul`sU"mSv$pade: p<+vISkN\l`S=UlSv$ppyRNtSy c. t=a ih-y=anNt&anaid-ctuyH
ivxel`wUtH y=asHwvH svRjIveu sa\ar`H t=a v`aRidctuyH ivxel`wUtH y=asHwvH
svRpuleu
sa\ar`m.
y=Ev
canNt&anaidctuyH
mujIvetIiNy&anivymnumangMymagmgMyH c, t=a xuprma`uVye v`aRidctuymPytIiNy&anivymnumangMymagmgMyH c. y=a vanNtctuySy sHsairjIve ragaidSnehinimen
kmRbN\vxadxuTvH wvit t=a v`aRidctuySyaip iSnG\$gu`inimen y`ukaidbN\avS=ayamxuTvm. y=a vanNt&anaidctuySy ragaidSnehrihtxuaTm|yanen xuTvH wvit
t=a v`aRidctuySyaip iSnG\gu`awave bN\nesit prma`upula_________________________________________________________________

xBdne (pyaRy nih mantaH) gu` manvamaH Aave to te k{ rIte yoGy n=I tenuH
sma\an:
=m to, xBd AmUtR no gu` n=I kem ke gu`gu`Ine AiwNn dexp`uH hovane lI\e
teAo (gu`gu`I) 1Aek vedn=I ve> hova=I AmUtR ne p` ]v`eHiyna ivywUtp`uH AavI
pDe.
(bIjH, xBdmaH) pyaRyna l` vDe gu`nuH l` _T=aipt =tuH hova=I xBd mUtR no
gu` p` n=I. pyaRynuH l` kadaicTkp`uH (AinTyp`uH) Ke Ane gu`nuH l` inTyp`uH Ke
ma!e (xBdmaH) kadaicTkp`a vDe inTyp`uH _T=aipt =tuH hova=I (A=aRt xBd ko{k var j
=to hova=I Ane inTy nih hova=I) xBd te gu` n=I. je TyaH inTyp`uH Ke te tene (xBdne)
_TpNn krnaraH pudglonuH Ane temna SpxaRidk gu`onuH j Ke, xBdpyaRynuH nihAem Ait #p`e
g/h` krvuH.

_________________________________________________________________

1. Aek vedn=I ve> Aek &an=I j`avayoGy. (nEyaiyko xBdne Aakaxno gu` mane Ke p` te
maNyta Ama` Ke. gu`gu`Ina dexo AiwNn hoy Ke, te=I gu` je iy=I j`ay te j
[iNy=I gu`I p` j`avo e{Ae. xBd k`eRiNy=I j`ay Ke ma!e Aakax p` k`eRiNy=I j`avuH
e{Ae. p` Aakax to ko{ iy=I j`atuH n=I. ma!e xBd Aakax vgere AmUitRk ono gu`
n=I.)

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

262

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

pyaRyTve xBdSy p<i=vISkN\Syev SpxRnadIiNyivyTvm ApaH F/a`eiNyaivyTvat,


yoito F/a`rsneiNyaivyTvat, mto F/a`rsncuiriNyaivyTva. n
cagN\agN\rsagN\rsv`aR: OvmpyoitmaRt:, svRpudglanaH SpxaRidctu*kopetTvaWyupgmat VySpxaRidctu*kanaH c cNkaNtari`yvanamarMwkErev pudglErVygN\aVygN\rsaVygN\rsv`aRnampUyoitdrmtamarMwdxRnat. n c icTkSyict gu`Sy
_________________________________________________________________

vS=ayaH xuTvimit. so so poGglo yStu xBd: s paEdgl:. y=a jIvSy


nrnarkaidivwavpyaRya: t=ayH xBd: pudglSy ivwavpyaRyo, n c gu`:. kSmat.
gu`SyaivnrTvat, AyH c ivnro. nEyaiykmtanusarI kidTyakaxgu`oyH xBd:.
pirharmah-Aakaxgu`Tve sTymUt wvit. AmUtR ]v`eiNyivyo n wvit, Xyte c
]v`eiNyivyTvm.
_________________________________________________________________

vzI ;e xBd pudglno pyaRy hoy to p<+vISkH\nI jem te SpxRnaidk iyono ivy
hovo e{Ae A=aRt jem p<+vISkH\$p pudglpyaRy svR [iNyo=I j`ay Ke tem xBd$p
pudglpyaRy p` svR [iNyo=I j`avo e{Ae' (Aem tkR krvamaH Aave to) Aem p` n=I
kar` ke pa`I (pudglpyaRy hova KtaH) F/a`eHiyno ivy n=I, AiGn (pudglpyaRy hova
KtaH) F/a`eHiNy t=a rsneHiyno ivy n=I Ane pvn (pudglpyaRy hova KtaH) F/a`eHiy,
rsneHiy t=a cu[iNyno ivy n=I. vzI Aem n=I ke pa`I gH\ ivnanuH Ke (te=I nak=I
Ag/a Ke), AiG gH\ t=a rs ivnano Ke (te=I nak t=a w=I Ag/a Ke) Ane pvn
gH\, rs t=a v`R ivnano Ke (te=I nak, w t=a AaHq=I Ag/a Ke) kar` ke svR pudglo
SpxaRid ctu*k siht SvIkarvamaH AaaH Ke kem ke jemne SpxaRid ctu*k Ke AevaH (1)
cHkaHtne, (2) Ari`ne Ane (3) jvne je pudglo _TpNn kre Ke te j pudglo vDe (1) jene
gH\ A Ke Aeva pa`InI, (2) jene gH\ t=a rs A Ke Aeva AiGnI Ane (3) jene
gH\, rs t=a v`R A Ke Aeva _drvayunI _Tpi =tI evamaH Aave Ke.

_________________________________________________________________

ctu*k ctuy carno smUh. (svR pudglomaHp<+vI, pa`I, AiGn, Ane vayu Ae b\aHymaH
SpxaRid care gu`o hoy Ke. ma5 fer Ae!lo j Ke ke p<+vImaH care gu`o Ke, pa`ImaH gH\ A
Ke, AiGnmaH gH\ t=a rs A Ke Ane vayumaH gH\, rs t=a v`R A Ke. Aa vatnI isine
ma!e yui Aa ma`e Ke: cHkaHtmi`$p p<+vImaH=I pa`I Jre Ke, Ari`na lakDamaH=I AiGn =ay Ke
Ane jv qava=I pe!maH vayu =ay Ke ma!e (1) cHkaHtmi`maH, (2) Ari`maH Ane (3) jvmaH rhela
care gu`o (1) pa`ImaH, (2) AiGnmaH Ane (3) vayumaH hova e{Ae. ma5 fer Ae!lo j Ke ke te
gu`omaH=I ke!lak Ag!$pe pir`Mya Ke. vzI paKa, pa`ImaH=I motI$p p<+vIkay nIpjtaH A=va
AiGnmaH=I kajz$p p<+vIkay nIpjtaH care gu`o g! =ta evamaH Aave Ke.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&eytv&apn

263

VyaVyTvH kadaicTkpir`amvEicyTyyH inTyVySvwavitFatay. ttoStu xBd:


pudglpyaRy Oveit.. 132..
A=amUtaRnaH xeVya`aH gu`an g<`ait-

AagasSsvgaho \MmVvSs gm`heduH.


\MmedrdVvSs du gu`o pu`o @a`kar`da.. 133..
kalSs v`a se gu`ovAogo i APp`o wi`do.
`eya sHqevado gu`a ih muiPphI`a`H.. 134.. juglH.

_________________________________________________________________

xeeiNyivy: kSma wvtIit cet-ANyeiNyivyoNyeiNySy n wvit vStuSvwavadev,


rsaidivyvt. punrip k=HwUt:. ico icZ: waaTmkawaaTmk$pe` ayoigk-vE]isk$pe`
c nanakar:. t ;;so qH\Ppwvo'' [Tyaidga=ayaH paiStkaye VyaQyatH itTyZalH
sen..
132..
A=akaxa>mUtRVya`aH
ivxegu`aNitpadyit-AagasSsvgaho
AakaxSyavgahhetuTvH, \MmVvSs gm`heduH \mRVySy gmnhetuTvH, \MmedrdVvSs du gu`o
pu`o @a`kar`da \meRtrVySy tu pun: S=ankar`tagu`o wvtIit =mga=a gta. kalSs
v`a se kalSy vtRna Syau`:, gu`ovAogo i APp`o wi`do &andxRnopyogyimTyaTmno
gu`o wi`t:. `eya sHqevado gu`a ih muiPphI`a`H OvH sHepadmUtRVya`aH gu`a &eya
_________________________________________________________________

vzI kaHk (ko{ pyaRymaH) ko{ gu`nuH kadaicTk pir`amnI ivic5tane kar`e =tuH
p`uH ke Ap`uH inTySvwavno itFat krtuH n=I (A=aRt AinTy pir`amne lI\e
=tI gu`nI g!ta Ane Ag!ta inTy Svwav sa=e kaH{ ivro\ pamtI n=I).
ma!e xBd pudglno pyaRy j ho. 132.
hve AmUtR AevaH bakInaH ona gu`o khe Ke:

Avgah gu` Aakaxno, githetuta Ke \mRno,


vzI S=ankar`ta$pI gu` ` A\mRno. 133.
Ke kazno gu` vtRna, _pyog waQyo vmaH,
Ae rIt mUitRivhInna gu` `va sHepmaH. 134.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

264

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

AakaxSyavgaho \mRVySy gmnhetuTvm.


\meRtrVySy tu gu`: pun: S=ankar`ta.. 133..
kalSy vtRna Syat gu` _pyog [it AaTmno wi`t:.
&eya: sHepadgu`a ih mUitRhI`anam.. 134.. yuglm.
ivxegu`o ih yugpTsvRVya`a sa\ar`avgahhetuTvmakaxSy, skTsveRaH
gmnpir`aimnaH jIvpudglanaH gmnhetuTvH \mRSy, skTsveRaH S=anpir`aimnaH
jIvpudglanaH S=anhetuTvm\mRSy, AxexeVya`aH itpyaRyH smyv<ihetuTvH kalSy,
cEtNypir`amo jIvSy. OvmmUtaRnaH ivxegu`sHepai\gme ilm. tZEkkalmev
_________________________________________________________________

[it. t=a ih-svRVya`aH sa\ar`mvgahhetuTvH ivxegu`TvadevaNyVya`amsHwvTsdakaxH


ininoit. gitpir`tsmStjIvpulanameksmye sa\ar`H gmnhetuTvH ivxegu`aTvadevaNyVya`amsHwvTsmRVyH ininoit. t=Ev c iS=itpir`tsmStjIvpudglanameksmye
sa\ar`H iS=ithetuTvH ivxegu`TvadevaNyVya`amsHwvTsd\mRVyH ininoit. svRVya`aH
yugpTpyaRypir`ithetuTvH
ivxegu`TvadevaNyVya`amsHwvTskalVyH
ininoit.
svRjIvsa\ar`H sklivmlkevl&andxRnyH ivxegu`TvadevaNyacetnpVya`amsHwvTsCKubuEkSvwavH prmaTmVyH ininoit. AymZa=R:- y>ip pVyai` jIvSyopkarH
kvRiNt t=aip tain du:qkar`aNyeveit &aTvaya_________________________________________________________________

ANvya=R:- (AakaxSy Avgah:) Aakaxno Avgah, (\mRVySy gmnhetuTvH)


\mRno gmnhetuTv (tu pun:) Ane vzI (\meRtrVySy gu`:) A\mRno gu`
(S=ankar`ta) S=ankar`ta Ke. (kalSy) kazno gu` (vtRna Syat) vtRna Ke, (AaTmn:
gu`:) Aaano gu` (_pyog: [it wi`t:) _pyog ko Ke. (mUitRhI`anaH gu`a: ih) Aa
rIte AmUtR ona gu`o (sHepat) sHep=I (&eya:) `va.

!Ika:- yugpd svR one sa\ar` AvgahnuH hetup`uH Aakaxno ivxe gu` Ke.
AekIsa=e svR gmnpir`amI (git$pe pir`melaH) vpudglone gmnnuH hetup`uH \mRno ivxe
gu` Ke. AekIsa=e svR S=anpir`amI vone Ane pudglone S=annuH hetup`uH (iS=itnuH A=aRt
iS=rtanuH inimp`uH) A\mRno ivxe gu` Ke. (kaz isvay) bakInaH Axe Vyone drek pyaRye
smyv<inuH hetup`uH (smysmynI pir`itnuH inimp`uH) kazno ivxe gu` Ke. cEtNypir`am
vno ivxe gu` Ke. Aa ma`e AmUtR ona ivxe gu`onuH sHep &an =taH AmUtR one
`vanaH ilHg (ic, l`, sa\n) aPt =ay Ke A=aRt te te ivxe gu`o vDe te te AmUtR
onuH AiStTv j`ay Keis =ay Ke. (te Spta=I smvvamaH Aave Ke:)

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&eytv&apn

26p

sklVysa\ar`avgahsHpadnmsvRgtTvadev xeHVya`amsHwvdakaxmi\gmyit. t=Ekvarmev gitpir`tsmStjIvpulanamalokamnhetuTvmdexTvaTkalpulyo:, smudFatadNyZ lokasHQyeywagmaZTvajIvSy, lokaloksIMociltTvadakaxSy, ivkayRhetuTvad\mRSyasHwvmRmi\gmyit. t=Ekvarmev iS=itpir`tsmStjIvpudglanamalokaTS=anhetuTvmdexTvaTkalpudglyo:, smudFatadNyZ lokasHQyeywagmaZTvajIvSy, lokaloksIMociltTvadakaxSy, ivrukayRhetuTvamRSy casHwvd\mRmi\gmyit.
_________________________________________________________________

nNtsuqaidkar`H ivxu&andxRnopyogSvwavH prmaTmVyH tdev mnsa |yeyH vcsa vVyH


kayen tTsa\kmnuanH c ktRVyimit.. 133. 134.. OvH kSy VySy ke ivxegu`a
_________________________________________________________________

TyaH Aek j kaze svR one sa\ar` AvgahnuH sHpadn (AvgahhetuTv$p ilHg)
Aakaxne j`ave Ke, kar` ke bakInaH o svRgt (svRapk) nih hova=I temne te sHwvtuH
n=I.
AevI j rIte Aek j kaze gitpir`t (git$pe pir`melaH) smSt vpudglone lok
su\I gmnnuH hetup`uH \mRne j`ave Ke, kar` ke kaz ne pudgl AdexI hova=I temne te sHwvtuH
n=I, v smudFat isvay ANy5 lokna AsHQyma wagma5 hova=I tene te sHwvtuH n=I,
lok ne AloknI sIma Acilt hova=I Aakaxne te sHwvtuH n=I Ane iv kayRno hetu
hova=I A\mRne te sHwvtuH n=I. (kaz ne pudgl AekdexI hova=I teAo lok su\I gmnmaH
inim ={ xke nih v smudFat isvayna kaze lokna AsHQyatma wagmaH j rheto hova=I
te p` lok su\I gmnmaH inim ={ xke nih Aakax gitmaH inim hoy to vpudglonI
git AlokmaH p` hoy Ane te=I lokAloknI myaRda rhe nih, ma!e githetuTv Aakaxno gu`
p` n=I A\mR to git=I iv kayR je iS=it temaH inimwUt Ke, ma!e te p` gitmaH
inim ={ xke nih. Aa rIte githetuTvgu` \mR namna nuH AiStTv j`ave Ke.
AevI j rIte Aek j kaze iS=itpir`t smSt vpudglone lok su\I iS=itnuH
hetup`uH A\mRne j`ave Ke, kar` ke kaz ne pudgl AdexI hova=I temne te sHwvtuH n=I, v
smudFat isvay ANy5 lokna AsHQyatma wagma5 hova=I tene te sHwvtuH n=I, lok ne
AloknI sIma Acilt hova=I Aakaxne te sHwvtuH n=I Ane iv kayRno hetu hova=I \mRne
te sHwvtuH n=I.
_________________________________________________________________

Avgah lIn =vuH te mijt =vuH te Avkax pamvo te. (Aek j kaze svR one samaNy
AvkaxnI aiPtmaH Aakax inimwUt Ke.)

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

266

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

t=a AxexeVya`aH itpyaRyH smyv<ihetuTvH kar`aNtrsa|yTvaTsmyivixaya v<e:


SvtSteamsHwvTkalmi\gmyit. t=a cEtNypir`ametnTvadev xeVya`amsHwvn
jIvmi\gmyit. OvH gu`ivxeadVyivxeoi\gNtVy:.. 133. 134..
A= Vya`aH dexvvadexvvivxeH &apyit-

_________________________________________________________________

wvNtIit k=n$pe` t<tIyS=le ga=aZyH gtm. A= kalVyH ivhay jIvaidpVya`a_________________________________________________________________

AevI j rIte (kaz isvay) bakInaH smSt one drek pyaRye smyv<inuH hetup`uH
kazne j`ave Ke, kar` ke temne smyivix v<i kar`aHtr=I s\atI hovane lI\e (A=aRt
temne smy=I ivix AevI pir`it ANy kar`=I =tI hovane lI\e) Svt: temne te
(smyv<ihetuTv) sHwvtuH n=I.
AevI j rIte cEtNypir`am vne j`ave Ke, kar` ke te cetn hova=I xe one te
sHwvto n=I.
Aa ma`e gu`ivxe=I ivxe `vo.
wava=R:- pUveR dxaRuH tem SpxRrsgH\v`R=I pudglonuH AiStTv j`ay Ke. Ah
AmUtR onuH AiStTv temnaH ivxe l`o=I g! krvamaH AauH Ke.
cEtNypir`am$p l` AnuwvmaH AavtuH hova=I AnHt vonuH AiStTv j`ay Ke.
vaid smSt o jena inime Avgah (Avkax) pame Ke AevuH ko{ hovuH e{Ae te
lokalokapI Aakax Ke. vpudglo git krtaH j`ay Ke, te=I jem maKlaHne gitmaH
inimwUt jz Ke tem vpudglone gitmaH inimwUt ko{ hovuH e{Ae te
lokapI \mR Ke. jem mnu*yne iS=itmaH inimwUt p<+vI Ke tem vpudglone iS=itmaH
inimwUt ko{ hovuH e{Ae te lokapI A\mR Ke. jem kuHwarna cne frvamaH
qIlI inimwUt Ke tem (kaz isvaynaH) svR one pir`mnmaH inimwUt ko{ hovuH
e{Ae te AsHQyat kaza`uAo Ke ke jemna pyaRyo smy, FDI, idvs, vR {Tyaid$pe
=ay Ke.
Aa ma`e gu`wed=I wed nI =yo. 133134.
hve ono dexvv Ane Adexvv$p ivxe (wed) j`ave Ke:
_________________________________________________________________

kaz isvaynaH onI pir`it ;Aek smymaH Aa pir`it ={ Ke' Aem smy=I ivix Ke A=aRt
vhare temaH smynI Apea Aave Ke ma!e temaH ko{ kazinim hovuH e{Ae.
dexvv dexvazap`uH

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&eytv&apn

267

jIva poGglkaya \Mma\Mma pu`o y AagasH.


spdeseihH AsHqada `iT= pdes i kalSs.. 135..
jIva: pudglkaya \maR\m punakaxm.
SvdexErsHQyata n siNt dexa [it kalSy.. 135..
dexviNt ih jIvpudgl\maR\maRkaxain Anekdexvvat. Adex: kala`u:
dexmaZTvat. AiSt c sHvtRivStaryorip lokakaxtuLyasHQyeydexapirTyagajIvSy,
Vye` dexmaZTvaddexTveip idexaidsHQyeyasHQyeyanNtdexpyaRye`anv\airtdexTvaTpud glSy, skllokVyaPysHQyeydexStar$pTvat \mRSy, skllokVyaPy_________________________________________________________________

miStkayTvH VyaQyait-jIva poGglkaya \Mma\Mma pu`o y AagasH jIva: pulkaya:


\maR\m punakaxm. Ote paiStkaya: ikHivixa:. spdeseihH AsHqa SvdexErsHQyeya:.
AZasHQyeydexxBden dexbhuTvH g/am. t y=asHwvH yojnIym. jIvSy
tavTsHsaravS=ayaH ivStaropsHharyorip dIpvTdexanaH hainv<orwavavhare`
dehmaZeip inyen lokakaximtasHQyeydexTvm. \maR\mRyo: punrviS=t$pe`
lokakaximtasHQyeydexTvm.
_________________________________________________________________

v, pudglkay, \mR, A\mR vzI Aakaxne


Ke Svdex Anek, nih vteR dexo kazne. 13p.

ANvya=R:- (jIva:) v, (pulkaya:) pudglkayo, (\maR\m) \mR, A\mR (pun:


c) Ane vzI (AakaxH) Aakax (SvdexE:) SvdexonI ApeaAe (AsHQyata:) AsHQyat
A=aRt Anek Ke (kalSy) kazne (dexa: [it) dexo (n siNt) n=I.

!Ika:- v, pudgl, \mR, A\mR Ane Aakax Anek dexovazaH hova=I dexvHt Ke.
kaza`u dexma5 (A=aRt AekdexI) hova=I AdexI Ke.
(_pr khelI vat Sp krvamaH Aave Ke:) sHkocivStar =to hova KtaH v lokakax
tuLy AsHQy dexone nih KoDto hova=I v dexvan Ke pudgl, eke e dexma5 (
AekdexI) hova=I AdexI Ke top`, be dexo=I maHDIne sHQyat, AsHQyat Ane AnHt
dexovaza pyaRynI ApeaAe Ainit dexovazuH hova=I dexvan Ke skzlokapI AsHQy
dexona Star$p hova=I \mR dexvan Ke

_________________________________________________________________

Star felav ivStar.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

268

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

sHQyeydexStar$pTvad\mRSy, svRVyaPynNtdexStar$pTvadakaxSy c dexvvm.


kala`oStu Vye` dexmaZTvaTpyaRye` tu prSprsHpkaRsHwvaddexTvmevaiSt. tt:
kalVymdexH xeVyai` dexviNt.. 135..
A= vamI deixnodexaaviS=ta [it &apyit-

logalogesu `wo \Mma\MmeihH Aaddo logo.


sese pDu kalo jIva pu` poGgla sesa.. 136..
lokalokyonRwo \maR\maRWyamatto lok:.
xeaE tITy kalo jIva: pun: pudgla: xeaE.. 136..

_________________________________________________________________

SkN\akarpir`tpulanaH tu sHQyeyasHQyeyanNtdexTvm. ikHtu pudglVyaQyane dexxBden


prma`vo g/aa, n c eZdexa:. kSmat. pulanamnNtdex-eZevS=anawavaidit.
prma`oVyRi$pe`EkdexTvH xi$pe`opcare` bhudexTvH c. AakaxSyanNta [it. `iT=
pdes i kalSs n siNt dexa [it kalSy. kSmat. Vy$pe`EkdexTvat,
prSprbN\awavaTpyaRy$pe`apIit.. 135.. A= tmeva= #yitOdai` pHcdVvai` _iJykalH tu AiT=kay i.
w~`Hte kaya pu` bhuPpdesa` pcyH.. 11..

_________________________________________________________________

skzlokapI AsHQy dexona Star$p hova=I A\mR dexvan Ke Ane svRapI AnHt
dexona Star$p hova=I Aakax dexvan Ke. kaza`u to e dexma5 hova=I Ane pyaRye
prSpr sHpkR nih hova=I AdexI j Ke.
ma!e kaz AdexI Ke Ane xe o dexvHt Ke. 13p.
hve dexI Ane AdexI o kaH rhelaH Ke te j`ave Ke:

loke Aloke Aaw, lok A\mR-\mR=I aPt Ke,


Ke xe-Aai]t kaz, ne v-pudglo te xe Ke. 136.

ANvya=R:- (nw:) Aakax (lokaloko:) lokalokmaH Ke, (lok:) lok


(\maR\maRWyam Aatt:) \mR ne A\mR=I a Ke, (xeaE tITy) bakInaH be ono Aa]y
krIne (kal:) kaz Ke, (pun:) Ane (xeaE) te bakInaH be o (jIva: pudgla:) vo ne
pudglo Ke.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&eytv&apn

269

AakaxH ih tavt lokalokorip, DVysmvayasmvayyorivwagen v<Tvat.


\maR\m svRZ loke, tiimgmnS=ananaH jIvpudglanaH lokaihStdekdexe c
gmnS=anasHwvat. kaloip loke, jIvpulpir`amVyymansmyaidpyaRyTvat, s tu
lokEkdex OvadexTvat. jIvpudglaE tu yuit Ov loke, DVysmvayaTmkTvaokSy. ikHtu jIvSy dexsHvtRivStar\mRTvat, pulSy bN\hetuwUtiSG\$gu`\mR_________________________________________________________________

Odai` pHcdVvai` Otain pUvRsUZoain jIvaidDVya~yev _iJy kalH tu kalVyH


ivhay AiT=kay i w~`Hte AiStkaya: paiStkaya [it w~yNte. kaya pu` kaya:
kayxBden pun:. ikH w~yte. bhuPpdesa` pcyH bhudexanaH sHbiN\ cyTvH smUh [it. AZ
paiStkaym|ye jIvaiStkay _padeyStZaip pprmeipyaRyavS=a, tSyamPyhRiTsavS=a,
tZaip isavS=a. vStutStu ragaidsmStivkLpjalpirharkale isjIvsxa
SvkIyxuaTmavS=eit wava=R:.. 11.. OvH paiStkaysHepsUcn$pe` ctu=RS=le ga=ayH
gtm.
A=
Vya`aH
lokakaxevS=anmaQyait-logalogesu
`wo
lokalokyori\kr`wUtyo`Rw
AakaxH
itit.
\Mma\Mmeih
Aaddo
logo
\maR\maRiStkayaWyamatto Vyao w<to lok:. ikH kTva. sese pDu xeaE jIvpulaE
tITyai]Ty. AymZa=R:-jIvpudglaE tavoke ittStyogRitiS=Tyo: kar`wUtaE \maR\maRvip
loke. kalo kaloip xeaE jIvpudglaE tITy loke. kSmaidit cet. jIvpudglaWyaH
nvjI`Rpir`Tya VyymansmyFi!kaidpyaRyTvat. xexBden ikH w~yte. jIva pu` puGgla
sesa jIva: pudgla pun: xea w~yNt [it. AymZ wav:-y=a isa wgvNto y>ip
inyen. lokakaximtxuasHQyeydexe kevl&anaidgu`a\arwUte SvkIySvkIywave itiNt
t=aip Vyvhare` moixlayaH itNtIit w~yNte.
_________________________________________________________________

!Ika:- =m to Aakax lok tem j AlokmaH Ke, kar` ke K ona smvay ne


AsmvaymaH ivwag ivna rheluH Ke. \mR ne A\mR svR5 lokmaH Ke, kar` ke temna inime
jemnI git ne iS=it =ay Ke AevaH v ne pudglonI git ke iS=it loknI bhar =tI n=I
tem j lokna Aek dexmaH =tI n=I (lokmaH svR5 =ay Ke). kaz p` lokmaH Ke, kar` ke
v Ane pudglona pir`amo ara (kazna) smyaid pyaRyo =ay Ke Ane te kaz
lokna Aek dexmaH j Ke kar` ke AdexI Ke. v Ane pudgl to yui=I j lokmaH Ke, kar`
ke lok K ona smvaySv$p Ke.
vzI Aa _praHt (Ae!luH ivxe smjvuH ke), dexono sHkocivStar =vo te vno \mR
hova=I Ane bH\na hetuwUt iSnG\$ gu`o te pudglno \mR hova=I
_________________________________________________________________

iSnG\ Ae!le cIk`uH, Ane $ Ae!le lUquH.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

270

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

Tva tdekdexsvRlokinymo naiSt. kaljIvpudglanaimTyekVyapeya


AnekVyapeya punrncU`RpU`RsmudgkNyayen svRlok Oveit.. 136..

Okdex

A= dexvvadexvvsHwvkarmasUZyit-

jF te `wPpdesa t\Ppdesa hvHit sesa`H.


Apdeso prma`U te` pdesuBwvo wi`do.. 137..
y=a te nw:dexaSt=a dexa wviNt xea`am.
Adex: prma`uSten dexovo wi`t:.. 137..

_________________________________________________________________

t=a sveR pda= y>ip inyen SvkIySvkIySv$pe itiNt t=aip Vyvhare` lokakaxe
itNtIit.
AZ
y>PynNtjIvVyeWyonNtgu`pulaiStiNt
t=aPyekdIpkaxe
bhudIpkaxviixavgahxiyogenasHQyeydexeip lokevS=anH n iv|yte.. 136.. A=
ydevakaxSy prma`uVyaeZH dexl`muH xeVydexanaH tdeveit sUcyit-j\ te
`wPpdesa y=a te isa: prma`uVyaeZma`akaxdexa: t\Ppdesa hvHit sesa`H
tenEvakaxdexma`en
dexa
wviNt.
keam.
xubuEkSvwavH
yTprmaTmVyH
tTw<itxeVya`am. Apdeso prma`U Adexo itIyaiddexrihto yosaE pudglprma`u: te`
pdesuBwvo wi`do ten
_________________________________________________________________

v Ane pudglne Aaqa lokmaH ke tena Aek dexmaH rhevano inym n=I. (vzI) kaz, v
Ane pudgl Aek nI ApeaAe lokna Aek dexmaH rhe Ke Ane Anek onI ApeaAe
AHjncU`R=I (AaHj`na JI`a wUka=I) wrelI DablIna Nyaye Aaqa lokmaH j Ke. 136.
hve dexvv Ane Adexvv ka kare sHwve Ke_dwve Ke te khe Ke:

je rIt Aaw-dex, te rIt xe-dex Ke


Adex prma`u vDe _dwv dex t`o bne. 137

ANvya=R:- (y=a) je rIte (te nw:dexa:) te Aakaxdexo Ke, (t=a) te j rIte


(xea`aH) bakInaH ona (dexa: wviNt) dex Ke (A=aRt jem Aakaxna dexo prma`u$pI
gj=I mpay Ke tem bakInaH ona dex p` Ae j rIte mpay Ke). (prma`u: Adex:)
prma`u AdexI Ke (ten) tena vDe (dexov: wi`t:) dexodwv ko Ke.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&eytv&apn

271

sUZiy*yte ih SvymakaxSy dexl`meka`uVyaPyTvimit. [h tu y=akaxSy


dexaSt=a xeVya`aimit dexl`karEkTvmasUyte. tto y=Eka`uVyaPyenaHxen
g~ymanSyakaxSyanNtaHxTvadnNtdexTvH t=Eka`uVyaPyenaHxen g~ymananaH \maR\mERkjIvanamsHQyeyaHxTvat TyekmsHQyeydexTvm. y=a caviS=tma`yo\RmaR\mRyoSt=a
sHvtRivStaraWyamnviS=tma`Syaip
xu*kaRTvaWyaH
cmR`
[v
jIvSy
SvaHxaLpbhuTvawavadsHQyeydexTvmev. AmUtRsHvtRivStarisi S=UlkxixxukmarxrIrVyaipTvadiSt SvsHvednsa|yEv. pudglSy tu Vye`EkdexmaZTvaddexTve y=oidte
_________________________________________________________________

prma`una dexSyov _TpiwRi`ta. prma`uVyaPteZH dexo wvit. tdg/e ivStre` k=yit


[h tu sUictmev.. 137.. OvH pmS=le SvtNZga=ayH gtm. A= kalVySy
itIyaiddexrihtTvenadexTvH VyvS=apyit-smAo smypyaRySyopadankar`TvaTsmy:
kala`u:. du pun:. s c k=HwUt:. APpdeso Adexo itIyaiddexrihto wvit. s c ikH
kroit.
_________________________________________________________________

!Ika:- (wgvan kuHdkuHdacayRdev) pote j (140 ma) sU5 ara khexe ke Aakaxna
dexnuH l` Aeka`uaPyTv Ke (A=aRt Aek prma`u=I aPyp`uH te dexnuH l` Ke) Ane
Ah (Aa sU5maH, Aa ga=amaH) ;je rIte Aakaxna dexo Ke te j rIte bakInaH ona dexo
Ke' Aem dexna l`nI Aekkarta khevamaH Aave Ke.
ma!e, jem Aeka`uaPy (Aek prma`u=I aPy hoy AevDa) AHx vDe g`taH Aakaxna
AnHt AHxo hova=I Aakax AnHtdexI Ke, tem Aeka`uaPy (Aek prma`u=I pavayoGy)
AHx vDe g`taH \mR, A\mR Ane Aek vna AsHQyat AHxo hova=I te drek AsHQyatdexI Ke.
vzI jem 1AviS=t ma`vazaH \mR t=a A\mR AsHQyatdexI Ke, tem sHkocivStarne lI\e
2
AnviS=t ma`vaza vnesUkawIna camDanI mafkinj AHxonuH ALpbhuTv nih =tuH
hova=I AsHQyatdexIp`uH j Ke. (Ah Ae =ay Ke ke AmUtR Aeva vna sHkocivStar kem
sHwve? tenuH sma\an krvamaH Aave Ke:) AmUtRna sHkocivStarnI isi to potana Anuwv=I
j sa|y Ke, kar` ke (svRne Svanuwv=I g! Ke ke) v S=Ul tem j k<x xrIrmaH, t=a
bazk tem j kumarna xrIrmaH ape Ke.
pudgl to e Aekdexma5 hova=I y=o rIte (pUveR jem kuH tem)
_________________________________________________________________

1. AviS=t ma` inyt pirma` init map. (\mR t=a A\mRnuH map lok je!luH inyt
Ke.)
2. AnviS=t Ainyt Ainit. (sUkawIna camDanI mafk v pre5nI ApeaAe
sHkocivStar pamto hova=I Ainit mapvazo Ke. Aam hova KtaH, jem camDana Sv AHxo
F!tav\ta n=I, tem vna SvAHxo F!tav\ta n=I te=I te sday inyt AsHQydexI j
Ke.)

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

272

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

sTyip idexa>uvhetuwUtt=aiv\iSG\$gu`pir`amxiSvwavaTdexovTvmiSt. tt:


pyaRye`anekdexTvSyaip sHwvat aidsHQyeyasHQyeyanNtdexTvmip NyaYyH pulSy
..137..
A= kala`ordexTvmeveit inymyit-

smAo du APpdeso pdesmeSs dVvjadSs.


vidvddo so vid pdesmagasdVvSs.. 138..
smySTvdex: dexmaZSy VyjatSy.
Vyitptt: s vtRte dexmakaxVySy.. 138..

_________________________________________________________________

so vid s pUvkala`u: prma`ogRitpir`te: shkairTven vtRte. kSy sHbN\I yosaE


prma`u:. pdesmeSs dVvjadSs dexmaZpuljait$pprma`uVySy. ikH kvRt:. vidvddo
Vyitptto mNdgTya gCKt:. kH it. pdesH kala`uVyamekdexm. kSy sHbiN\nm.
AagasdVvSs AakaxVySyeit. t=a ih-kala`urdexo wvit. kSmat. Vye`EkdexTvat.
A=va y=a Snehgu`en pulanaH prSprbN\o wvit t=aiv\bN\awavaTpyaRye`aip. AymZa=R:_________________________________________________________________

AdexI Ke top` be dexo vgerena _dwvna hetuwUt t=aiv\ (te karna) iSnG\$gu`$pe
pir`mvanI xi$p Svwavne lI\e tene dexono _dwv Ke te=I pyaRye AnekdexIp`ano p`
sHwv hova=I pudglne idexIp`a=I maHDIne sHQyat, AsHQyat Ane AnHtdexIp`uH p`
Nyayyu Ke. 137.
hve ;kaza`u AdexI j Ke' Aevo inym kre Ke (A=aRt dxaRve Ke):

Ke kaz to Adex Aekdex prma`u yda


Aakax t`o dex Aitme, vteR tda. 138.

ANvya=R:- (smy: tu) kaz to (Adex:) AdexI Ke. (dexmaZSy VyjatSy)


dexma5 pudglprma`u (AakaxVySy dexH) Aakax na dexne (Vyitptt:) mHd
git=I AozHgto hoy Tyare (s: vtRte) te vteR Ke A=aRt inimwUtp`e pir`me Ke.
_________________________________________________________________

i dexI vgere SkH\onI _Tpina kar`wUt je iSnG\$ gu`o te$pe pir`mvanI xi


pudglno Svwav Ke.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&eytv&apn

273

Adex Ov smyo Vye` dexmaZTvat. n c tSy pulSyev pyaRye`aPynekdexTvH,


ytStSy
inrNtrH
StarivSt<tdexmaZasHQyeyVyTveip
prSprsHpkaRsHwvadekEkmakaxdexmiwVyaPy tS=u: dexmaZSy prma`oStdiwVyamekmakaxdexH mNdgTya Vyitptt Ov v<i:.. 138..
A= kalpda=RSy VypyaRyaE &apyit-

_________________________________________________________________

ySmaTpudglprma`orekdexgmnpyRNtH shkairTvH kroit n cai\kH tSmadev &ayte


soPyekdex [it.. 138.. A= pUvkalpda=RSy pyaRySv$pH VySv$pH c itpadyitvidvddo
_________________________________________________________________

!Ika:- kaz, e dexma5 hova=I, AdexI j Ke. vzI tene pudglnI mafk pyaRye

p` AnekdexIp`uH n=I kar` ke prSpr AHtr ivna 1Star$pe ivStrelaH dexma5 AsHQyat
kazo hova KtaH prSpr sHpkR nih hova=I Aek Aek Aakaxdexne apIne rhela kaznI
v<i Tyare j =ay Ke (A=aRt kaza`unI pir`it Tyare j inimwUt =ay Ke) ke yare
2
dexma5 prma`u tena=I (te kaza`u=I) aPt Aek Aakaxdexne mHd git=I AozHgto hoy.

wava=R:- lokakaxna AsHQyat dexo Ke. Aek Aek dexmaH Aek Aek kaza`u rhelo Ke.
te kaza`uAo iSnG\$gu`na Awavne lI\e rTnraixnI mafk KU!a KU!a j rhe Ke, pudgl
prma`uAonI mafk prSpr mzta n=I.
yare pudglprma`u Aakaxna Aek dexne mHd git=I AozHge Ke (A=aRt Aek dex=I
bI AnHtr dexe mHd git=I y Ke) Tyare te (AozHgvamaH Aavta) dexe rhelo kaza`u tene
inimwUtp`e vteR Ke. Aa rIte drek kaza`u pudglprma`une Aek dex su\Ina gmn pyt j
shkarIp`e vteR Ke, v\are nih te=I Sp =ay Ke ke kaz pyaRye p` AnekdexI n=I. 138.
hve kazpda=RnaH Ane pyaRy j`ave Ke:

_________________________________________________________________

1. Star p=aro felavo ivStar. (AsHQyat kazo Aaqa lokakaxmaH p=rayelaH Ke. temne
prSpr AHtr n=I, kar` ke drek AakaxdexmaH Aek Aek kaz rheluH Ke.)
2. dexma5 AekdexI. (AekdexI Aevo prma`u ko{ Aek Aakaxdexne mHd git=I AozHgto hoy
Tyare j te Aakaxdexe rhela kaznI pir`it tene inimwUtp`e vteR Ke.)

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

274

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

vidvddo tH desH tSsm smAo tda pro puVvo.


jo AT=o so kalo smAo _Pp~`pHsI.. 139..
VyitpttStH dexH tTsm: smyStt: pr: pUvR:.
yo=R: s kal:smy _Tp|vHsI.. 139..
yo ih yen dexmaZe` kalpda=eRnakaxSy dexoiwVyaPtStH dexH mNdgTyaitkmt:
prma`oStTdexmaZaitkm`pirma`en ten smo y: kalpda=RsU"m-v<i$psmy: s tSy
kalpda=RSy pyaRyStt: OvHiv\aTpyaRyaTpUvrv<iv<Tven
_________________________________________________________________

tSy pUvRsUZoidtpudglprma`oVyRitptto mNdgTya gCKt:. kH kmRtapm. tH desH tH


pUvRga=oidtH
kala`uVyamakaxdexm.
tSsm
ten
kala`uVyaEkdexpulprma`umNdgitgmnen sm: sman: sxStTsm: smAo kala`uVySy sU"mpyaRywUt: smyo
Vyvharkalo wvtIit pyaRyVyaQyanH gtm. tdo pro puVvo tSmaTpUvsmy$pkalpyaRyaTpro
waivkale pUvRmtItkale c jo AT=o y: pUvaRprpyaRye*vNvy$pe` dpda= VyH so kalo s
kal: kalpda= wvtIit VyVyaQyanm. smAo _Pp~`pHsI s pUvsmypyaRyo y>ip
_________________________________________________________________

te dexna Aitm` sm Ke ;smy', tTpUvaRpre


je A=R Ke te kaz Ke, _Tp|vHsI ;smy' Ke 139.

ANvya=R:- (tH dexH Vyitptt:) prma`u Aek Aakaxdexne (mHd git=I) AozHge
Tyare (tTsm:) tena brabr je vqt te (smy:) ;smy' Ke (tt: pUvR: pr:) ;smy'nI
pUveR tem j pKI Aevo (inTy) (y: A=R:) je pda=R Ke (s: kal:) te kaz Ke (smy:
_Tp|vHsI) ;smy' _Tp|vHsI Ke.

!Ika:- ko{ dexma5 kazpda=R vDe Aakaxno je dex aPt hoy te dexne yare

prma`u mHd git=I Aitme (AozHge) Tyare te 1dexma5Aitm`na 2pirma`na brabr je


kazpda=RnI sU"mv<i$p ;smy' te, te kazpda=Rno pyaRy Ke Ane Aava te pyaRyna phelaHnI
tem j pKInI 3v<i$pe vtRto hovane lI\e jenuH
_________________________________________________________________

1. Aitm` AozHgvuH te
2. pirma` map
3. v<i vtRvuH te pir`it. (kazpda=R vtRman smy phelaHnI pir`it$pe tem j tena pKInI
pir`it$pe vtRtopir`mto hova=I tenuH inTyp`uH g! Ke.)

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&eytv&apn

27p

VyitinTyTve yoD=R: tu Vym. OvmnuTpaiv|vSto Vysmy:, _Tp|vHsI pyaRysmy:.


AnHx: smyoymakaxdexSyanHxTvaNy=anuppe:. n cEksmyen prma`oralokaNtgmneip
smySy
saHxTvH,
ivixgitpir`amaiixavgahpir`amvt.
t=a
ih-y=a
ivixavgahpir`amadekprma`upirma`onNtprma`uSkN\:
prma`ornHxTvat
punrPynNtaHxTvH n sa\yit, t=a ivixgitpir`amadekkala`uVyaekakax_________________________________________________________________

pUvaRprsmysNtanapeya sHQyeyasHQyeyanNtsmyo wvit, t=aip vtRmansmyH TyuTp|vHsI.


yStu pUvVykal: s iZkalS=aiyTven inTy [it. OvH kalSy pyaRySv$pH VySv$pH c
&atVym.. A=vanen ga=ayen smy$pVyvharkalVyaQyanH ikyte. inykalVyaQyanH tu
;_Ppado pHso' [Tyaid ga=aZye`ag/e kroit. t>=a-smAo prma=RkalSy pyaRywUtsmy:.
AvPpdeso Apgtdexo itIyaiddexrihto inrHx [Ty=R:. k=H inrHx [it cet. pdesmeSs
divyjadSs dexmaZpulVySy sHbN\o yoDsaE prma`u: vidvadado vid Vyitpatat
mNdgitgmnaTskaxaTs prma`uStavmn$pe` vtRte. kH it. pdesmagasdivySs
ivvitEkakaxdexH it. [it =mga=aVyaQyanm. vidvddo tH desH s prma`uStmakaxdexH
yda VyitpittoitkaNto wvit tSsm smAo ten pudglprma`umNdgitgmnen sm: sman:
smyo wvtIit inrHxTvimit vtRmansmyo VyaQyat:. [danIH pUvaRprsmyaE k=yit-tdo pro
puVvo tSmaTpUvvtRmansmyaTpro wavI koip smyo wiv*yit pUvRmip koip gt: AT=o jo
OvH y: smyZy$po=R: so kalo sotItanagtvtRman$pe` iZiv\Vyvharkalo w~yte. smAo
_Pp~`pHsI teu iZu m|ye yosaE vtRman: s _Tp|vHsI AtItanagtaE tu
sHQyeyasHQyeyanNtsmyaivTy=R:. Ovmul`e kale iv>_________________________________________________________________

inTyTv g! =ay Ke Aevo pda=R te Ke. Aa rIte smy (A=aRt kaz) AnuTp
Aivn Ke Ane pyaRysmy _Tp|vHsI Ke (A=aRt ;smy'pyaRy _Tpiivnaxvazo Ke).
Aa ;smy' inrHx Ke, kar` ke e Aem n hoy to Aakaxna dexnuH inrHxp`uH bne nih.
vzI Aek smymaH prma`u lokna AHt su\I jto hova KtaH ;smy'na AHxo pDta
n=I kar` ke jem (prma`une) ivix (qas karna) Avgahpir`am hoy Ke tem
(prma`une) ivix gitpir`am hoy Ke. te smvvamaH Aave Ke:jem ivix
Avgahpir`amne lI\e Aek prma`una kd jevDo AnHt prma`uAono SkH\ bne Ke top` te
SkH\ prma`una AnHt AHxo is krto n=I, kar` ke prma`u inrHx Ke tem yare Aek
kaza`u=I aPt Aek Aakaxdexna Aitm`na map jevDa Aek

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

276

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

dexaitkm`pirma`aviCKenk
E smyenk
E SmaokaNtaditIyH lokaNtmakamt: prma`orsHQyeya: kala`v: smySyanHxTvadsHQyeyaHxTvH n sa\yiNt.. 139..

_________________________________________________________________

maneip prmaTmtvmlwmanotItanNtkale sHsarsagre w/imtoyH jIvo ytStt: kar`adev


injprmaTmtvH
svRkaropadey$pe`
]eyH,
SvsHvedn&an$pe`
&atVymaharwymE=unpirg/hsH&aSv$pw<itsmStragaidivwavTyagen |yeyimit taTpyRm .. 139.. OvH
kalVyaQyanmuQyTven
_________________________________________________________________

;smy'maH prma`u ivix gitpir`amne lI\e lokna Aek KeDe=I bI KeDa su\I y Ke Tyare
(te prma`u vDe AozHgata) AsHQy kaza`uAo ;smy'na AsHQy AHxo is krta n=I, kar`
ke ;smy' inrHx Ke.

wava=R:- prma`une Aek Aakaxdexe=I bI AnHtr Aakaxdexe mHd git=I jtaH je


vqt lage tene ;smy' khevamaH Aave Ke. te ;smy' kazno sU"mmaH sU"m pyaRy Ke.
kaz inTy Ke ;smy' _Tp =ay Ke Ane n =ay Ke. jem Aakaxdex Aakaxno
nanamaH nano AHx Ke, tena wag pDta n=I, tem ;smy' kazno nanamaH nano inrHx
pyaRy Ke, tena wag pDta n=I. e ;smy'na wag pDe to to prma`u vDe Aek ;smy'maH
AozHgato je Aakaxdex tena p` te!la j wag pDva e{Ae. prHtu Aakaxdex to inrHx
Ke te=I ;smy' p` inrHx j Ke.
Ah =ay Ke ke yare pudglprma`u xIF/ git vDe Aek ;smy'maH lokna Aek
KeDe=I bIje KeDe phcI y Ke Tyare te caEd rau su\I AakaxdexomaH ]e`Ib je!la kaza`uAo
Ke te svRne SpxeR Ke, ma!e AsHQy kaza`uAone SpxRto hova=I ;smy'na AsHQy AHxo pDva
e{Ae. tenuH sma\an:jevI rIte AnHt prma`uAono ko{ SkH\ Aakaxna Aek dexmaH sma{
j{ne kdmaH Aek prma`u jevDo j hoy Ke, te prma`uAona qas karna Avgahpir`amne
lI\e j Ke (prma`uAomaH AevI j ko{ ivix karna Avgahpir`amnI xi Ke tene lI\e
Aam bne Ke) te=I kaH{ prma`una AnHt AHx pDta n=I tevI rIte ko{ prma`u Aek smymaH
AsHQy kaza`uAone AozHgIne lokna Aek KeDe=I bIje KeDe phcI y Ke, te prma`una qas
karna gitpir`amne lI\e j Ke (prma`umaH AevI j ko{ ivix karna gitpir`amnI
xi Ke tene lI\e Aam bne Ke) te=I kaH{ ;smy'na AsHQy AHx pDta n=I. 139.
_________________________________________________________________

AakaxmaH p` AvgahhetuTvgu`ne lI\e AevI xi Ke ke teno Aek dex p` AnHt prma`uAone


Avkax devane sm=R Ke.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&eytv&apn

277

A=akaxSy dexl`H sUZyit-

Aagasm`ui`ivH Aagaspdess~`ya wi`dH.


sVveisH c A`U`H sid tH dedumvgasH.. 140..
Aakaxm`uinivmakaxdexsH&ya wi`tm.
sveRaH ca`UnaH xnoit tatumvkaxm.. 140..
AakaxSyEka`uVyaPyx: iklakaxdex:, s qLvekoip xepVydexanaH
prmsaE"Mypir`tanNtprma`uSkN\anaH cavkaxdansm=R:. AiSt caivwagEkVyTvePyHxkLpnmakaxSy, sveRam`UnamvkaxdanSyaNy=anuppe:. yid punrakaxSyaHxa n Syuirit
mitStdagulIyuglH nwis sayR in$PytaH ikmekH eZH ikmnekm. OkH
_________________________________________________________________

S=le ga=ayH gtm. A= pUv yTsUictH dexSv$pH tiddan ivv<`oit-Aagasm`ui`ivH


AakaxH A`uinivH pulprma`uVyam. Aagaspdess~`ya wi`dH Aakaxdex_________________________________________________________________

hve Aakaxna dexnuH l` sU5ara khe Ke:

Aakax je A`uaPy, ;Aawdex' sH&a tehne


te Aek saE prma`une Avkaxdansm=R Ke. 140.

ANvya=R:- (A`uinivm AakaxH) Aek prma`u je!la AakaxmaH rhe te!la Aakaxne
(AakaxdexsH&ya) ;Aakaxdex' Aeva nam=I (wi`tm) khevamaH AauH Ke (c) Ane
(tt) te (sveRam A`UnaH) svR prma`uAone (AvkaxH datum xnoit) Avkax devane sm=R
Ke.

!Ika:- Aakaxno Aek prma`u=I aPy AHx te Aakaxdex Ke Ane te Aek


(Aakaxdex) p` bakInaH paHc ona dexone t=a prm sU"mta$pe pir`mela AnHt
prma`uAona SkH\one Avkax devane sm=R Ke. Aakax Aivwag (AqHD) Aek hova KtaH
temaH (dexo$p) AHxkLpna ={ xke Ke, kar` ke e Aem n hoy to svR prma`uAone Avkax
devanuH bne nih.
Aam KtaH e ;Aakaxna AHxo n hoy (A=aRt AHxkLpna n kray)' AevI (ko{nI)
maNyta hoy, to be AaHgzI AakaxmaH sarIne ;be AaHgzInuH Aek e5 Ke ke Anek' te kho.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

278

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

ceiTkmiwaHxaivwagEkVyTven ikH va iwNnaHxaivwagEkVyTven. AiwNnaHxaivwagEkVy-Tven


cet yenaHxenk
E Sya Agule: eZH tenaHxenetrSya [TyNytraHxawav:. OvH a>HxanamwavadakaxSy prma`oirv dexmaZTvm. iwNnaHxaivwagEkVyTven cet AivwagEkVySyaHxkLpnmayatm. AnekH cet ikH sivwaganekVyTven ikH vaivwagEkVyTven.
sivwaganekVyTven cet OkVySyakaxSyanNtVyTvH, AivwagEkVyTven cet
AivwagEkVySyaHxkLpnmayatm.. 140..

_________________________________________________________________

sH&ya wi`tH ki=tm. sVveisH c A`U`H sveRam`UnaH ckaraTsU"mSkN\anaH c sid tH


dedumvgasH xnoit s Aakaxdexo datumvkaxm. tSyakaxdexSy ydIT=HwUtmvkaxdansam+y n wvit tdanNtanNto jIvraixStSmadPynNtgu`pulraixasHQyeydexloke k=mvkaxH lwte. t ivStre` pUv wi`tmev. A= mtm-Aq~DakaxVySy
dexivwag: k=H F!te. pirharmah-icdanNdEkSvwavinjaTmtvprmEkaG/yl`smai\sHjatinivRkaraadEk$psuqsu\arsaSvadt<muinyuglSyaviS=teZH ikmekmnekH va. y>ekH
tihR yorPyekTvH aPoit. n c t=a. iwH ceda Aq~DSyPyakaxVySy dexivwago n
iv|yt [Ty=R:.. 140..
_________________________________________________________________

e ;be AaHgzInuH Aek e5 Ke' Aem khevamaH Aave to (pUKIAe KIAe ke), (1) Aakax
Aiw AHxovazuH Aivwag Aek Ke te=I be AaHgzInuH Aek e5 Ke ke (2) iwNn AHxovazuH
Aivwag Aek Ke te=I? (1) ;Aakax AiwNn AHxovazuH Aivwag Aek Ke te=I be
AaHgzInuH Aek e5 Ke' Aem khevamaH Aave to, je AHx Aek AaHgzInuH e5 Ke te j AHx bI
AaHgzInuH e5 Ke te=I bemaH=I Aek AHxno Awav =yo. Ae rIte be vgere (A=aRt Aek=I
v\are) AHxono Awav =va=I Aakax prma`unI mafk dexma5 @yu (ma!e te to F!tuH n=I.)
(2) ;Aakax iwNn AHxovazuH Aivwag Aek Ke te=I be AaHgzInuH Aek e5 Ke' Aem
khevamaH Aave to (te yoGy j Ke kar` ke) Aivwag Aek maH AHxkLpna filt ={.
e ;be AaHgzInaH Anek e5 Ke (A=aRt Aek=I v\are e5 Ke, Aek n=I)' Aem
khevamaH Aave to (pUKIAe KIAe ke) (1) ;Aakax sivwag (qHDqHD$p) Anek Ke te=I be
AaHgzInaH Anek (Aek=I v\are) e5 Ke ke (2) Aakax Aivwag Aek hova KtaH be
AaHgzInaH Anek e5 Ke? (1) ;Aakax sivwag Anek Ke te=I be AaHgzInHa Anek e5
Ke' Aem khevamHa Aave to, Aakax ke je Aek Ke tene AnHtp`uH @re (ma!e te to F!tuH
n=I.) (2) ;Aakax Aivwag Aek hova KtaH be AaHgzInaH Anek e5 Ke' Aem khevamaH
Aave to (te yoGy j Ke kar` ke) Aivwag Aek maH AHxkLpna filt ={. 140.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&eytv&apn

279

A= ityRgU|vRcyavavedyit-

Oo v duge bhuga sHqatIda tdo A`Hta y.


dVva`H c pdesa sHit ih smy i kalSs.. 141..
Oko va aE bhv: sHQyatItaSttonNta.
Vya`aH c dexa: siNt ih smya [it kalSy.. 141..
dexcyo ih ityRkcy: smyivixv<icyStdU|vRcy:. tZakaxSyaviS=tanNtdexTvamaR\mRyorviS=tasHQyeydexTvajIvSyanviS=tasHQyeydexTva-

_________________________________________________________________

A= ityRkcyoRcyaE in$pyit- Oo v duge bhuga sHqatIda tdo A`Hta y Oko va aE


bhv: sHQyatItaSttonNta. dVva`H c pdesa sHit ih kalVyH ivhay pVya`aH sHbiN\n
Ote dexa y=asHwvH siNt ih Sf!m. smy i kalSs kalSy pun: pUv-sHQyopeta:
smya: sNtIit. t>=a-OkakarprmsmrsIwavpir`tprmanNdEkl`suqam<-twirtavS=anaH
kevl&anaidVyi$panNtgu`a\arwUtanaH lokakaximtxusHQyeydexa-naH muaTmpda=eR
yosaE cy: smUh: smudayo raix: s. ikH ikH w~yte. ityRkcy [it
_________________________________________________________________

hve 1ityRkcy t=a 2|vRcy j`ave Ke:

vteR dexo ne, je Aek A=va be Ane


bhu va AsHQy, AnHt Ke vzI hoy smyo kazne. 141.

ANvya=R:- (Vya`aH c) one (Ok:) Aek, (aE) be, (bhv:) F`a,


(sHQyatIta:) AsHQy (va) A=va (tt: AnNta: c) AnHt (dexa:) dexo (siNt ih) Ke.
(kalSy) kazne (smya: [it) ;smyo' Ke.

!Ika:- dexono cy (smUh) te ityRkcy Ane smyivix 3v<iAono cy te


|vRcy.
TyaH Aakax AviS=t (inz, iS=r) AnHt dexovazuH hova=I, \mR t=a A\mR
AviS=t AsHQy dexovazaH hova=I, v AnviS=t (AiS=r) AsHQy

_________________________________________________________________

1. ityRk tIrKo AaDo e5Apeit.


2. |vR co kazApeit.
3. v<i vtRvuH te pir`it pyaRy, _Tpady\/aE, AiStTv.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

280

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

TpulSy Vye`anekdexTvxiyutEkdexTvaTpyaRye` ibhudexTvaaiSt ityRkcy:. n


pun: kalSy, xya Vyya cEkdexTvat. |vRcyStu iZkoi!SpixRTven saHxTvadVyv<e:
svRVya`aminvairt Ov. AyH tu ivxe: smyivixv<icy: xeVya`amU|vRcy:,
smycy: Ov kalSyo|vRcy:. xeVya`aH v<eihR smyad-=aRNtrwUtTvadiSt
smyivixTvm. kalv<eStu Svt: smywUtTvaNnaiSt.. 141..
A= kalpda=|vRcyinrNvyTvmuphiNt-

_________________________________________________________________

ityRsamaNyimit ivStarsamaNyimit AkmanekaNt [it c w~yte. s c


dexcyl`iStyRkcyo
y=a
muaTmVye
wi`tSt=a
kalH
ivhay
SvkIySvkIydexsHQyanusare` xeVya`aH s wvtIit ityRcyo VyaQyat:. itsmyvitRnaH
pUvrpyaRya`aH muaflmalavTsNtan Rcy [TyURsamaNyimTya-ytsamaNyimit
kmanekaNt [it c w~yte. s c svRVya`aH wvit. ikHtu pVya`aH sHbN\I
pUvaRprpyaRysNtan$po yosavURtacyStSy SvkIySvkIyVymupadankar`m. kalStu
itsmyH shkairkar`H wvit. yStu kalSy smysNtan$p RtacyStSy kal
Ovopadankar`H shkairkar`H c. kSmat. kalSy iwsmyawavaTpyaRya Ov smya
wvNtITyiway:.. 141.. OvH sPtmS=le SvtNZga=ayH
_________________________________________________________________

dexovazo hova=I Ane pudgl e AnekdexIp`anI xi siht Aek dexvazuH t=a pyaRye be
A=va F`a (sHQyat, AsHQyat ne AnHt) dexovazuH hova=I, temne ityRkcy Ke. prHtu
kazne ityRkcy n=I, kar` ke te xiAe tem j iAe Aek dexvazo Ke.
|vRcy to svR one AinvayR j Ke, kar` ke nI v<i 5` koi!ne
(wUt,
vtRman Ane wiv*y Aeva 5`e kazne) SpxRtI hova=I AHxo siht Ke. prHtu, Aa!lo fer Ke ke

smyivix v<iAono cy te (kaz isvay) bakInaH one |vRcy Ke Ane smyono


cy te kazne |vRcy Ke kar` ke bakInaH onI v<i smy=I A=atrwUt (ANy)
hova=I te (v<i) smyivix Ke Ane kaznI v<i to Svt: smywUt hova=I te (v<i)
smyivix n=I. 141.
hve kazpda=Rno |vRcy inrNvy hovanI vatnuH qHDn kre Ke:
_________________________________________________________________

smyivix smy=I ivix:: smy inimwUt hova=I vhare jemaH smynI Apea Aave Ke
AevI.
inrNvy ANvy riht Aekvahp`e n hoy Aevo qHiDt Aek$ptasxta riht.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&eytv&apn

281

_Ppado pHso ivjid jid jSs OksmyiMh.


smySs so iv smAo swavsmvido hvid.. 142..
_Tpad: |vHso iv>te yid ySyEksmye.
smySy soip smy: SvwavsmviS=to wvit.. 142..
smyo ih smypda=RSy v<yHx:. tiSmn kSyaPyvXymuTpad|vHsaE sHwvt:,
prma`oVyRitpatoTp>manTven kar`pUvRTvat. taE yid v<yHxSyEv, ikH yaEgp>en ikH
_________________________________________________________________

gtm. A= smysNtan$pSyoRcySyaNviy$pe`a\arwUtH kalVyH VyvS=apyit_PpadopHso ivjid jid _Tpad: |vHso iv>te yid cet. kSy. jSs ySy kala`o:. .
OksmyiMh Oksmye vtRmansmye. smySs smyoTpadkTvaTsmy: kala`uStSy. so iv
smAo soip kala`u: swavsmvido hvid SvwavsmviS=to wvit. pUvmuTpad|vHsyH
tda\arwUtH kala`uVy$pH \/aEVyimit ZyaTmk: Svwav: saiStTvimit yavt. tZ
_________________________________________________________________

Aek j smymaH |vHs ne _Tpadno sdwav Ke


e kazne, to kaz teh Svwav-smviS=t Ke. 142.

ANvya=R:- (yid ySy smySy) e kazne (Oksmye) Aek smymaH (_Tpad


|vHs:) _Tpad Ane |vHs (iv>te) vteR Ke, (s: Aip smy:) to te kaz (SvwavsmviS=t:)
Svwave AviS=t A=aRt \/uv (wvit) (@re) Ke.

!Ika:- smy kazpda=Rno v<yHx Ke temaH (te v<yHxmaH) ko{ne p` AvXy _Tpad
t=a ivnax sHwve Ke, kem ke prma`una Aitm` ara (smy$pI v<yHx) _TpNn =to hova=I
kar`pUvRk Ke. (prma`u vDe je Aek AakaxdexnuH mHd git=I AozHgvuH te kar` Ke Ane
smy$pI v<yHx te kar`nuH kayR Ke te=I temaH ko{ pda=Rne _Tpad t=a ivnax =ta hova
e{Ae.)
(;ko{ pda=Rne _Tpadivnax =vanI xI j$r Ke? tene bdle te v<yHxne j _Tpad
ivnax =ta manI l{Ae to xI hrkt?' Aeva tkRnuH sma\an krvamaH Aave Ke:)
_Tpad Ane ivnax e v<TyHxna j manvamaH Aave to, (pUKIAe KIAe ke)

_________________________________________________________________

v<yHx v<ino AHx sU"mmaH sU"m pir`it A=aRt pyaRy.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

282

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

kme`. yaEgp>en cet, naiSt yaEgp>H, smmekSy iv\mRyornvtarat. kme` cet, naiSt
km:, v<yHxSy sU"mTven ivwagawavat. tto v<iman koPyvXymnustRVy:. s c
smypda=R Ov. tSy qLvekiSmNnip v<yHxe smuTpad|vHsaE sHwvt:. yo ih ySy v<imto
yiSmn v<yHxe tdv<yHxivixTvenoTpad:, s Ov tSyEv v<imtStiSmNnev v<yHxe
pUvRv<yHxivixTven |vHs:. y>evmuTpadVyyavekiSmNnip v<yHxe sHwvt: smypda=RSy k=H
nam
inrNvyTvH,
yt:
pUvrv<yHxivixTvaWyaH
yugpdupa|vHsoTpadSyaip
Svwavena|vStanuTpNnTvadviS=tTvmev n wvet. OvmekiSmn
_________________________________________________________________

sMygviS=t: SvwavsmviS=to wvit. t=a ih-y=auilVye yiSmev vtRman`e


vkpyaRySyoTpadStiSmev `e tSyEvaguilVySy pUvRjuRpyaRye` |vHsStda\arwUtauilVyTven \/aEVyimit Vyisi:. A=va SvSvwav$psuqenoTpadStiSmev `e
tSyEvaTmVySy pUvaRnuwUtaklTvdu:q$pe` |vHsStduwya\arwUtprmaTmVyTven \/aEVyimit
Vyisi:. A=va mopyaRy$pe`oTpadStiSmev `e rTnZyaTmkinymomagR-pyaRy$pe`
|vHsStduwya\arprmaTmVyTven
\/aEVyimit
Vyisi:.
t=a
vtRmansmy$ppyaRye`oTpadStiSmev `e tSyEv kala`uVySy pUvRsmy$ppyaRye`
|vHsStduwya\arwUtauilVyS=anIyen kala`uVy$pe` \/aEVyimit kalVyisi_________________________________________________________________

(1) teAo (_Tpad t=a ivnax) yugpd Ke ke (2) me Ke? (1) e ;yugpd Ke' Aem khevamaH
Aave to, yugpdp`uH (F!tuH) n=I kar` ke AekIvqte Aekne be iv \m n hoy (A=aRt
AekI vqte Aek v<yHxne kax Ane AH\karnI mafk _Tpad Ane ivnax Aeva be iv \m
n hoy). (2) e ;me Ke' Aem khevamaH Aave to, m n=I (A=aRt m p` F!to n=I)
kar` ke v<yHx sU"m hova=I temaH ivwagno Awav Ke. ma!e (Aa rIte smy$pI v<yHxne
_Tpad t=a ivnax =va Axk hova=I) ko{ v<iman AvXy xo\vo e{Ae. Ane te
(v<iman) kazpda=R j Ke. tene (te kazpda=Rne) qreqr Aek v<yHxmaH p` _Tpad Ane
ivnax sHwve Ke kar` ke je v<imanne je v<yHxmaH te v<yHxnI ApeaAe je _Tpad Ke, te j
(_Tpad) te j v<imanne te j v<yHxmaH pUvR v<yHxnI ApeaAe ivnax Ke (A=aRt kazpda=Rne
je vtRman pyaRynI ApeaAe _Tpad Ke, te j pUvR pyaRynI ApeaAe ivnax Ke).
e Aam _Tpad Ane ivnax Aek v<yHxmaH p` sHwve Ke, to kazpda=R inrNvy k{
rIte hoy, ke je=I phelaHna Ane pKIna v<yHxnI ApeaAe yugpd ivnax Ane _Tpad pamto
hova KtaH p` Svwave Aivn Ane AnuTpNn hova=I te (kazpda=R) AviS=t
_________________________________________________________________

v<iman v<ivazo, v<ine \rnar pda=R.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&eytv&apn

283

v<yHxe smypda=RSyoTpadVyy\/aEVyvvH ism.. 142..


A= svRv<yHxeu smypda=RSyoTpadVyy\/aEVyvvH sa\yit-

OgiMh sHit smye sHwvi@id`assi~`da Aa.


smySs sVvkalH Os ih kala`usBwavo.. 143..
OkiSmn siNt smye sHwviS=itnaxsHi&ta A=aR:.
smySy svRkalH O ih kala`usav:.. 143..
AiSt ih smSte*vip v<yHxeu smypda=RSyoTpadVyy\/aEVyTvmekiSmn v<yHxe tSy
dxRnat. _ppimEtt, ivxeaiStTvSy samaNyaiStTvmNtre`anuppe:. Aymev c

_________________________________________________________________

irTy=R:.. 142.. A= pUvkare` y=a vtRmansmye kalVySyoTpadVyy\/aEVyTvH S=aiptH t=a


svRsmye*vStIit ininoit-OgiMh sHit smye sHwvi@id`assi~`da Aa OkiSmNsmye siNt
_________________________________________________________________

n hoy? (kazpda=Rne Aek v<yHxmaH p` _Tpad Ane ivnax yugpd =ta hova=I te inrNvy
A=aRt qHiDt n=I ma!e Svwave AvXy \/uv Ke.)
Aa ma`e Aek v<yHxmaH kazpda=R _Tpady\/aEvazo Ke Aem is =yuH. 142.
hve (jem Aek v<yHxmaH kazpda=R _Tpady\/aEvazo is ky tem) svR v<yHxomaH
kazpda=R _Tpady\/aEvazo Ke Aem is kre Ke:

Tyek smye jNm-\/aE-ivnax A= kazne


vteR srvda Aa j bs kaza`uno sdwav Ke. 143.

ANvya=R:- (OkiSmn smye) Aek Aek smymaH (sHwviS=itnaxsHi&ta: A=aR:)


_Tpad, \/aE Ane y namna A= (smySy) kazne (svRkalH) sday (siNt) hoy Ke.
(O: ih) Aa j (kala`usdwav:) kaza`uno sdwav Ke (A=aRt Aa j kaza`una AiStTvnI
isi Ke).

!Ika:- kazpda=Rne b\ay v<yHxomaH _Tpady\/aE hoy Ke, kar` ke (142 mI


ga=amaH is =yuH tem) Aek v<yHxmaH teAo (_Tpady\/aE) evamaH Aave Ke. Ane Aa yoGy
j Ke, kar` ke ivxe AiStTv samaNy AiStTv ivna bnI

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

284

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

smypda=RSy isit sav:. yid ivxesamaNyaiStTve istStda t AiStTvmNtre`


n ist: k=Hicdip.. 143..
A= kalpda=RSyaiStTvaNy=anuppya dexmaZTvH sa\yit-

jSs ` sHit pdesa pdesmeH v tdo `aduH.


su~`H ja` tmT=H AT=HtrwUdmT=Ido.. 144..
ySy n siNt dexa: dexmaZH va tvto &atum.
xUNyH janIih tm=Rm=aRNtrwUtmiStTvat.. 144..

_________________________________________________________________

iv>Nte. ke. sHwviS=itnaxsHi&ta A=aR: \maR: Svwava [it yavt. kSy sHbiN\n:. smySs
smy$ppyaRySyoTpadkTvat smy: kala`uStSy. sVvkalH y>ekiSmn vtRmansmye svRda
t=Ev. Os ih kala`usBwavo O: TyIwUto ih Sf!muTpadVyy\/aEVyaTmkkala`usav [it.
t>=a-y=a
pUvRmeksmyoTpad|vHsa\are`a-uilVyaidaNten
vtRmansmye
kalVySyoTpadVyy\/aEVyTvH S=aiptH t=a svRsmyeu &atVyimit. AZ y>PytItanNtkale
dulRwaya: svRp/karopadeywUtaya: isgte: kalliB\pe` bihrshkarI wvit kalSt=aip
inynyen injxuaTmtv-sMyk]an&ananuansmStprVyeCKainro\l`tpr`$pa ya
tu inyctuivR\ara\na sEv tZopadankar`H, n c kalSten kar`en s hey [it wava=R:..
143..
_________________________________________________________________

xke nih. Aa j kazpda=Rna sdwavnI (AiStTvnI) isi Ke (kar` ke) e ivxe AiStTv
Ane samaNy AiStTv is =ay Ke to teAo AiStTv ivna ko{ p` rIte is =ta n=I.
143.
hve kazpda=Rna AiStTvnI ANy=a Anuppi hova=I (A=aRt kazpda=RnuH AiStTv
bI ko{ rIte nih bnI xktuH hova=I) tenuH dexma5p`uH is kre Ke:

je A=Rne n bhu dex, n Aek va prma=R=I,


te A=R `o xUNy kevz-ANy je AiStTv=I. 144.

ANvya=R:- (ySy) je pda=Rne (dexa:) dexo (dexmaZH va) A=va Aek dex
p` (tvt: &atum n siNt) prma=eR j`ato n=I, (tm A=Rm) te pda=Rne (xUNyH janIih)
xUNy `(AiStTvat A=aRNtrwUtm) ke je AiStTv=I A=aRNtr wUt
(ANy) Ke.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&eytv&apn

28p

AiStTvH ih tavduTpadVyy\/aVE yEyaiTmka v<i:. n qlu sa dexmNtre` sUyma`a


kalSy sHwvit, yt: dexawave v<imdwav:. s tu xUNy Ov, AiStTvsH&aya
v<er=aRNtrwUtTvat. n c v<irev kevla kalo wivtumhRit, v<eihRv<imNtmNtre`anuppe: .
_ppaE va k=muTpadVyy\/aEVyEyaTmkTvm. Ana>NtinrNtranekaHxvxIktk
E aTmkTven
pUvRpUvaRHx|vHsaduroraHxoTpadadekaTm\/aVE yaidit cet nEvm. yiSmHxe |vHso
yiSmHoTpadStyo: shv<ywavat ktSTymEym. t=a |vStaHxSy svR=aStimtTvaduTp>manaHxSy vasMwivtaTmlawTvaT|vHsoTpadEyvitR_________________________________________________________________

A=oTpadVyy\/aEVyaTmkaiStTvavMwen kalSyEkdexTvH sa\yit-jSs ` sHit ySy pda=RSy


n siNt n iv>Nte. ke. pdesa dexa:. pdesmeH tu dexmaZmekdexma`H punStStu tdo
`aduH tvt: prma=Rto &atuH xyte. su~`H ja` tmT=H ySyEkoip dexo naiSt tm=
_________________________________________________________________

!Ika:- =m to AiStTv te _Tpad, y Ane \/aEna AEkSv$p v<i Ke. te (v<i


A=aRt hyatI) kazne dex ivna hoy Ke Aem khevamaH Aave to te sHwvtuH n=I kar` ke
dexna Awave v<imanno Awav hoy Ke. te to xUNy j Ke, kem ke AiStTv namnI v<i=I
A=aRNtrwUt KeANy Ke.
vzI (Ah Aem tkR krvamaH Aave ke ;AeklI smypyaRy$p v<i j mano v<iman
kaza`upda=RnI xI j$r Ke?' tenuH sma\an krvamaH Aave Ke:) AeklI v<i (smy$p pir`it)
te j kaz hoy Ae F!tuH n=I kar` ke v<i v<iman ivna bnI xke nih. v<i v<iman ivna
bnI xke Ke' Aem khevamaH Aave to, (pUKIAe KIAe ke v<i to _Tpady\/aEnI AektaSv$p
hovI e{Ae) AeklI v<i _Tpady\/aEnI AektaSv$p k{ rIte ho{ xke? ;AnaidAnHt,
AnHtr (prSpr AHtr pDa ivna Aek pKI Aek vtRta) Anek AHxone lI\e Aekakta
=tI hova=I phelaH phelaHna AHxono nax =ay Ke, pKIpKIna AHxono _Tpad =ay Ke Ane
Aekakta$p \/aE rhe Ke Ae rIte AeklI v<i p` _Tpady\/aEnI AektaSv$p ho{ xke
Ke' Aem khevamaH Aave to, Aem n=I. (te AeklI v<imaH to) je AHxmaH nax Ke Ane je
AHxmaH _Tpad Ke te be AHxo sa=e nih vtRta hova=I (_Tpad Ane ynuH) AEk kaH=I?
t=a n AHx svR=a ASt =yo hova=I Ane _TpNn =to AHx potana Sv$pne paMyo nih
hova=I (A=aRt pyo nih hova=I) nax Ane
_________________________________________________________________

AekaTmkta AekSv$pta (kaz ivna p` Anaid kaz=I AnHt kaz su\I smyo Aek pKI
Aek prSpr AHtr pDa ivna vteR Ke te=I Aekvah$p bnI jva=I temaH AekSv$pp`uH Aave Ke
Aem xHkakar trf=I tkR Ke.)

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

286

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

\/aVE ymev ktSTym. OvH sit nXyit ZEl~yH, _sit `w:, AStmupEit inTyH VyH,
_dIyNte `iy`o wava:. ttStvivvwyaTkidvXyma]ywUto v<ev<RimannustRVy:. s
tu dex OvadexSyaNvyVyitrekanuiv\aiyTvaise:. OvH sdexTve ih kalSy kt
OkVyinbN\nH lokakaxtuLyasHQyeydexTvH naWyupgMyet. pyaRysmyaise:. dexmaZH
ih Vysmymitkamt: prma`o: pyaRysmy: isit. lokakaxtuLyasHQyeydexTve tu
VysmySy ktSTya tiTsi:. lokakaxtuLyasHQyeydexEkVyTveip tSyEkH
p/dexmitkamt: prma`oStiTsiirit ceNnEvH Okdexv<e:
_________________________________________________________________

pda= xUNyH janIih he ix*y. kSmaCKUNyimit cet. AT=HtrwUdH Okdexawave sTy=aRNtrwUtH


iwH wvit yt: kar`at. kSya: skaxaim. AT=Ido _TpadVyy\/aEVyaTmksaya [it.
t=a ih-kalpda=RSy tavTpUvRsUZoidtkare`oTpad-Vyy\/aEVyaTmkmiStTvH iv>te
_________________________________________________________________

_TpadnI AektamaH vtRnaruH \/aE j kaH=I? Aam hotaH, i5l`p`uH (_Tpady\/aEp`uH) n


=ay Ke, `wHg (A=aRt baEone maNy `ivnax) _Llse Ke, inTy ASt pame Ke Ane
`maH nax pamta wavo _TpNn =ay Ke. ma!e 1tvivPlvna wy=I AvXy v<ina Aa]ywUt
ko{ v<iman xo\voSvIkarvoyoGy Ke. te to dex j Ke (A=aRt te v<iman sdex hoy
Ke), kar` ke Ap/dexne ANvy t=a itreknuH Anuiv\aiyTv Ais Ke (Ap/dex hoyte ANvy
t=a itrekone AnusrI xke nih A=aRt temaH \/aE t=a _Tpady ho{ xke nih).
(:-) Aa ma`e kaz sdex Ke to tene Aek na kar`wUt lokakax tuLy
AsHQy dexo kem n manva e{Ae?
(_r:-) Aem hoy to pyaRysmy is =to n=I te=I AsHQy dexo manva yoGy
n=I. prma`u vDe dexma5 smy AozHgataH (A=aRt prma`u vDe Aek dexma5 kaza`u=I
ink!na bI dexma5 kaza`u su\I mHd gitAe gmn krtaH) pyaRysmy is =ay Ke. e
smy lokakax tuLy AsHQy dexovazo hoy to pyaRysmynI isi kaH=I =ay?
;e smy A=aRt kazpda=R lokakax je!la AsHQy dexovazuH Aek hoy top`
prma`u vDe teno Aek dex AozHgataH pyaRysmynI isi =ay' Aem khevamaH Aave to, Aem
n=I kar` ke (temaH be do Aave Ke)
_________________________________________________________________

1 tvivPlv vStuSv$pmaH AH\a\HU\I. (tv vStuSv$p. ivPlv AH\a\HU\I go!azo ivro\


ivnax.)

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&eytv&apn

287

svRv<iTvivro\at. svRSyaip ih kalpda=RSy y: sU"mo v<yHx: s smyo, n tu


tdekdexSy. ityRkcySyo|vRcyTvsHga. t=a ih-=mmeken dexen vtRte, ttoNyen,
ttoPyNytre`eit ityRkcyoPyU|vRcyIwUy dexmaZH VymvS=apyit. ttiStyRkcySyo|vRcyTvminCKta =mmev dexmaZH kalVyH VyvS=apiytVym.. 144..
A=EvH &eytvmuTva
VyvharjIvTvhetumalocyit-

&an&eyivwagenaTmanH

iniNvNnaTmnoTyNtivwTvay

_________________________________________________________________

taiStTvH dexH ivna n F!te. y dexvan s kalpda=R [it. A= mtH


kalVyawavePyuTpadVyy\/aEVyTvH F!te. nEvm. AuilVyawave vtRmanvkpyaRyoTpado
wUtjuRpyaRySy ivnaxStduwya\arwUtH \/aEVyH kSy wiv*yit. n kSyaip. t=a kalVyawave
vtRmansmy$poTpado wUtsmy$po ivnaxStduwya\arwUtH \/aEVyH kSy wiv*yit. n kSyaip.
OvH sTyetdayait-ANySy woNySyoTpadoNySy \/aEVyimit sv vStuSv$pH ivvte.
tSmaStuivvwyaduTpadVyy\/aEVya`aH koPyek Aa\arwUtoStITyWyu-pgNtVym. s cEkdex$p:
kala`upda=R Oveit. AZatItanNtkale ye kecn issuqwajnH jata:, waivkale c
;AaTmopadanisH Svymitxyvd' [Tyaidivxe`ivixissuqSy wajnH wiv*yiNt te sveRip
kalliB\vxenEv. t=aip tZ injprmaTmopadeyic$pH vItragcairZaivnawUtH yiysMyTvH
tSyEv muQyTvH, n c kalSy, ten s hey [it. t=a com- ;;ikH plivO` bhu`a je isa
`rvra gye kale isJhih je iv wivya tH ja`h
_________________________________________________________________

(1) (na Aek dexnI pir`itne Aaqa nI pir`it manvano sHg Aave Ke.)
Aek dexnI v<i te Aaqa nI v<i manvamaH ivro\ Ke. Aaqay kazpda=Rno je sU"m v<yHx
te smy Ke, prHtu tena Aek dexno v<yHx te smy n=I.
vzI, (2) ityRkcyne |vRcyp`ano sHg Aave Ke. te Aa ma`e : =m kaz
Aek dexe vteR, pKI bI dexe vteR, pKI vzI ANy dexe vteR (Aavo sHg Aave Ke). Aam
ityRkcy |vRcy bnIne ne dexma5 S=aipt kre Ke (A=aRt ityRkcy te j
|vRcy Ke Aem manvano sHg Aavto hova=I dexma5 j is =ay Ke). ma!e
ityRkcyne |vRcyp`uH nih [CKnare =m j kazne dexma5 nI krvuH.
(Aam &eytv&apnne ive ivxe&apn smaPt =yuH.) 144.
hve, Ae rIte &eytv khIne, &an Ane &eyna ivwag vDe Aaane nI krta =ka,
Aaane ATyHt ivw (iw) krva ma!e vharvTvno hetu ivcare Ke:

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

288

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

spdeseihH smGgo logo AeihH i`ido i`o.


jo tH ja`id jIvo pa`cduaiwsHbo.. 145..
sdexE: smg/o loko=ERinRito inTy:.
yStH janait jIv: a`ctu*kaiwsMb:.. 145..
Ovmakaxpda=aRdakalpda=aR smStErev sHwaivtdexsavE: pda=ER: smg/ Ov y:
smaiH nIto lokStH qlu tdNt:paitTvePyicNTySvprpirCKedxisHpda jIv Ov janIte,
n iTvtr:. OvH xeVyai` &eymev, jIvVyH tu &eyH &anH ceit &an&eyivwag:. A=aSy
jIvSy shjivj<iMwtanNt&anxihetuke iZsmyavS=aiyTvl`e
_________________________________________________________________

sMmmahPpH''.. 144.. OvH inykalVyaQyanmuQyTvenamS=le ga=aZyH gtm. [it


pUvkare` ;dVvH jIvmjIvH' [Tya>ekonivHxitga=aiw: S=laken ivxe&eyai\kar:
sma:.. At: prH xujIvSy Vywava`E: sh wedinimH ;spdeseihH smGgo' [Tyaid
y=akme` ga=a_________________________________________________________________

sdex A==I sma smg/ lok suinTy Ke


tsu `naro v, a`ctu*k=I sHyu je. 14p.

ANvya=R:- (sdexE: A=ER:) sdex pda= vDe (init:) 1smaiPt pamelo (smg/:
lok:) Aaqo lok (inTy:) inTy Ke. (tH) tene (y: janait) je `e Ke (jIv:) te v
Ke(a`cut*kaiwsHb:) ke je (sHsardxamaH) car a`o=I sHyu Ke.

!Ika:- Ae ma`e, dexno sdwav jemne filt =yo Ke Aeva je Aakaxpda=R=I maHDIne
kazpda=R su\Ina b\ay pda= temna vDe smaiPt pamelo je Aaqoy lok, tene qreqr temaH
2
AHt:patI hova KtaH AicHTy AevI Svprne `vanI xi$p sHpda vDe v j `e Ke,
prHtu bIuH ko{ `tuH n=I. Ae rIte bakInaH o &ey j Ke Ane v to &ey tem j &an
KeAam &an Ane &eyno ivwag Ke.
hve Aa vne, shjp`e g! (Svwav=I j g!) AevI AnHt&anxi jeno hetu Ke
Ane 5`e kaze AvS=ayIp`uH (!kvap`uH) jenuH l` Ke AevuH, vStuna

_________________________________________________________________

1. K o=I j Aaqo lok smaPt =ay Ke A=aRt te o _praNt bIjH kaH{ lokmaH n=I.
2. AHt:patI AHdr AavI jto AHdr sma{ jto. (v loknI AHdr AavI y Ke.)

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&eytv&apn

289

vStuSv$pwUttya svRdanpaiyin inyjIvTve sNyip sHsaravS=ayamnaidvahv<pulsHXledUitaTmtya a`ctu*kaiwsHbTvH VyvharjIvTvhetuivRwVyoiSt.. 145..


A= ke a`a [Tyavedyit-

_________________________________________________________________

kpyRNtH samaNywedwavnaVyaQyanH kroit. t>=a. A= &an&ey&apna= t=EvaTmn:


a`ctu*ken sh wedwavna= va sUZimdH itpadyit-logo loko wvit. k=HwUt:. i`ido
init: smaiH: nIto w<to va. kE: kt<RwUtE:. AeihH shjxubuEkSvwavo yoDsaE
prmaTmpda=RStTw<tyo ye=aRStE:. punrip ikHivix:. spdeseihH smGgo SvkIydexE: smg/:
pirpU`R:. A=va pda=ER:. k=HwUtE:. sdexE: dexsihtE:. punrip ikHivixo lok:. i`o
Vyai=Rknyen inTy: lokakaxapeya va. A=va inTyo, n kenaip puruivxee` kt:. jo tH
ja`idH y: ktaR tH &eywUtH lokH janait jIvo s jIvpda= wvit. Otavta ikmuH wvit.
yosaE ivxu&andxRnSvwavo jIv: s &anH &ey w~yte. xepda=aRStu &eya Oveit
&at<&eyivwag:. punrip ikHivixo jIv:. pa`cdue` sHbo y\ip inyen
Svt:isprmcEtNySvwaven
inya`en
jIvit
t=aip
Vyvhare`anaidkmRbN\vxadayura>xua`ctu*kenaip sHb: sn jIvit. t xunyen
jIvSv$pH n wvtIit wedwavna &atVyeTyiway:.. 145.. A=eiNyaia`ctu*kSv$pH
itpadyit-AtIiNyanNtsuqSvwavaTmno ivl` [iNya`:, mnovaayVyaparrihtaTprmaTmVyaisxo bla`:, Ana>nNtSvwava_________________________________________________________________

Sv$pwUt hova=I svRda AivnaxI inyvTv hova KtaH, sHsarAvS=amaH Anaidvah$pe


vtRta pudglsH}le vDe pote dUit hova=I tene car a`o=I sHyup`uH Keke je (sHyup`uH)
vharvTvno hetu Ke Ane ivw krvayoGy Ke.

wava=R:- ! no smuday te lok Ke. v AicHTy &anxi=I tene `e Ke te=I


v isvay bakInaH o &ey Ke Ane v &an tem j &ey Ke.
te vne, vStuna Sv$pwUt hova=I je kdI nax pamtuH n=I AevuH inyvTv sday
Ke. te inyvTvnuH kar` Svawaivk AevI AnHt&anxi Ke. AavuH inyvTv vne sday
hova KtaH, sHsardxamaH pote pudglna sHbH\=I dUit hovane lI\e car a`o=I sHyu Ke Ane
te=I tene vharvTv p` Ke. te vharvTvna kar`$p je car a`o=I sHyup`uH tena=I
vne iwNn krvayoGy Ke. 14p.
hve a`o ka Ke te khe Ke:

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

290

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

idypa`o y t\a blpa`o th y Aa_pa`o y.


Aa`Ppa`Ppa`o jIva`H hit pa`a te.. 146..
[iNya` t=a bla`St=a cayu:a`.
Aanpana`o jIvanaH wviNt a`aSte.. 146..
SpxRnrsnF/a`cu:]oZpkimiNya`a:, kayvamnyH bla`a:, wv\ar`inimmayu:a`:, _dnNynaTmko mdanpana`:.. 146..
A= a`anaH inya jIvTvhetuTvH paEilkTvH c sUZyit-

_________________________________________________________________

TprmaTmpda=aRiprIt:
sa>Nt
Aayu:a`:,
_CKvasinasjintqedrihtaCKuaTmtvaTitpwUt Aanpana`:. OvmayuiriNybloCKvas$pe`awednyen jIvanaH sHbiN\nTvar:
a`a wviNt. te c xunyen jIvaia waviytVya [it.. 146.. A= t Ov a`a wednyen
dxiv\a wvNtITyavedyit_________________________________________________________________

pHc iv idypa`a m`vickaya y iti~` blpa`a.


Aa`Ppa`Ppa`o Aa_gpa`e` hit dspa`a.. 12..

_________________________________________________________________

iya`, t=a vzI bza`, Aayua` ne


vzI a` asoCKvas-Ae saE, v kera a` Ke. 146.

ANvya=R:- ([iNya`: c) [iNya`, (t=a bla`:) bza`, (t=a c


Aayu:a`:) Aayua` (c) t=a (Aanpana`:) asoCKvasa`(te) Ae (car) (jIvanaH)
vona (a`a:) a`o (wviNt) Ke.

!Ika:- SpxRn, rsna, F/a`, cu Ane ]o5 Ae paHc, [iNya` Ke kay, vcn Ane
mn Ae 5`, bza` Ke wv\ar`nuH inim (A=aRt mnu*yaidpyaRynI iS=itnuH inim) te
Aayua` Ke nIce t=a ce jvuH te jenuH Sv$p Ke Aevo vayu (as) te asoCKvasa` Ke.
146.
hve uTpi=I a`one vTvnuH hetup`uH t=a temnuH paEdgilkp`uH sU5ara khe Ke (A=aRt
a`o vTvna hetu Ke Aem uTpi=I dxaRve Ke t=a a`o paEdgilk Ke Aem khe Ke):

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&eytv&apn

291

pa`eihH cduihH jIvid jIivSsid jo ih jIivdo puVvH.


so jIvo pa`a pu` poGgldVveihH i`Vva.. 147..
a`EtuiwRjvit jIiv*yit yo ih jIivt: pUvRm.
s jIv: a`a: pun: pulVyEinRv<Ra:.. 147..
a`samaNyen
jIvit
jIiv*yit
jIivtvaH
pUvRimit
jIv:.
OvmnaidsHtanvtRmantya iZsmyavS=TvaTa`samaNyH jIvSy jIvTvheturSTyev. t=aip
t jIvSy SvwavTvmvaPoit pulVyinv<RTvat.. 147..
_________________________________________________________________

[iNya`: piv\:, iZ\a bla`:, punEk Aanpana`:, Aayu:a`eit weden dx


a`aSteip icdanNdEkSvwavaTprmaTmno inyen iwa &atVya [Tyiway:.. 12.. A=
a`xBdVyuTpya jIvSy jIvTvH a`anaH pulSv$pTvH c in$pyit-pa`eihH cduih jIvid
y>ip inyen sacEtNysuqbo\aidxuwava`Ejvit t=aip Vyvhare` vtRmankale
Vywav$pEtuiwRrxua`Ejvit jIivSsid jIiv*yit waivkale jo ih jIivdo yo ih Sf!H
jIivt: puVvH pUvRkale so jIvo s jIvo wvit. te pa`a te pUva: a`a: poGgldVveihH
i`Vva _dyagtpulkmR`a inv<Ra in*pa [it. tt Ov kar`aTpulVyivprItadnNt-

je car a`e vto pUveR, ve Ke, vxe,


te v Ke p` a` to pudgldrvin*pNn Ke. 147.

ANvya=R:- (y: ih) je (ctuiwR: a`E:) car a`o=I (jIvit) ve Ke,


(jIiv*yit) vxe (jIivt: pUv) Ane pUveR vto hto, (s: jIv:) te v Ke. (pun:) Aam
KtaH (a`a:) a`o to (pulVyE: inv<Ra:) pudglo=I in*p Ke.

!Ika:- (uTpi ma`e) a`samaNy=I ve Ke, vxe Ane pUveR vto hto, te v
Ke. Ae rIte (a`samaNy) Anaid sHtan$pe (vah$pe) vtRta hovane lI\e (sHsardxamaH)
5`e kaz !kta hova=I a`samaNy vne vTvna hetu Ke j. t=aip te (a`samaNy)
vno Svwav n=I kar` ke pudgl=I nIpjelarcayela Ke.

wava=R:- eke iny=I v sday wava`=I ve Ke, top` sHsardxamaH vhar=I


tene vharvTvna kar`wUt iyaid a`o=I vto khevamaH

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

292

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

A= a`anaH paEilkTvH sa\yit-

jIvo pa`i`bo bo mohaidOihH kMmeihH.


_vwuHjH kMmflH bJid A~`eihH kMmeihH.. 148..
jIv: a`inbo bo mohaidkE: kmRiw:.
_pwuHjan: kmRflH b|yteNyE: kmRiw:.. 148..
yto mohaidiw: paEilkkmRiwbRTvajIv: a`inbo wvit,
a`inbTvaTpaEdgilkkmRflmupwuan: punrPyNyE: paEdgilkkmRiwbR|yte, tt:

yt

_________________________________________________________________

&andxRnsuqvIyaR>nNtgu`SvwavaTprmaTmtvaia waviytVya [it wav:.. 147.. A=


a`anaH yTpUvRsUZoidtH paEdgilkTvH tdev dxRyit-jIvo pa`i`bo jIv: ktaR ctuiwR:
a`EinRb: sHbo wvit. k=HwUt: sn. bo xuaTmoplMwl`moail`EbR:. kEbR:.
mohaidOihH kMmeihH mohnIyaidkmRiwbRStto &ayte mohaidkmRiwbR: sn a`inbo wvit,
n c kmRbN\riht [it. tt Ov &ayte a`a: pudglkmdyjinta [it. t=aiv\: sn ikH
kroit. _vwuHjid kMmflH prmsmai\smuTp-inTyanNdEkl`suqam<twojnmlwman: sn
k!ukivsmanmip kmRflmupwue. bJid A~`eih kMmeihH tTkmRflmupwuan: syH jIv:
kmRrihtaTmno ivsxErNykmRiwnRvtrkmRiwbR|yte. yt: kar`aTkmRflH wuano nvtr_________________________________________________________________

Aave Ke. Aam KtaH te a`o AaanuH Sv$p iblkul n=I kar` ke teAo pudgl=I
bnela Ke. 147.
hve a`onuH paEdgilkp`uH is kre Ke:

mohaidkmRinbH\=I sHbH\ pamI a`no,


v kmRfz-_pwog krtaH, bH\ pame kmRno. 148.

ANvya=R:- (mohaidkE: kmRiw:) mohaidk km vDe (b:) bH\ayo hovane lI\e


(jIv:) v (a`inb:) a`o=I sHyu =yo =ko (kmRflm _pwuHjan:) kmRfzne wogvtaH
(ANyE: kmRiw:) ANy km vDe (b|yte) bH\ay Ke.

!Ika:- (1) mohaidk paEdgilk km vDe bH\ayo hovane lI\e v a`o=I sHyu =ay
Ke Ane (2) a`o=I sHyu =vane lI\e paEdgilk kmRfzne (mohI2agIeI v mohrag
epUvRk) wogvto =ko frIne p` ANy paEdgilk km vDe bH\ay

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&eytv&apn

293

paEdgilkkmRkayRTvaTpaEdgilkkmRkar`Tva paEdgilka Ov a`a iniyNte.. 148..


A= a`anaH paEdgilkkmRkar`TvmuNmIlyit-

pa`aba\H jIvo mohpdeseihH k`id jIva`H.


jid so hvid ih bH\o `a`avr`aidkMmeihH.. 149..
a`aba\H jIvo moheaWyaH kroit jIvyo:.
yid s wvit ih bN\o &anavr`aidkmRiw:.. 149..

_________________________________________________________________

kmaRi` b|ait, tto &ayte a`a nvtrpulkmR`aH kar`wUta [it.. 148.. A= a`a
nvtrpulkmRbN\Sy kar`H wvNtIit pUvmeva= ivxee` sm=Ryit-pa`aba\H
Aayuraida`anaH ba\aH pIDaH k`id kroit. s k:. jIvo jIv:. kaWyaH kTva. mohpdeseihH
sklivmlkevl&andIpen mohaN\karivnaxkaTprmaTmno ivprItaWyaH moheaWyaH. keaH
a`ba\aH kroit. jIva`H OkeiNymuqjIvanam. jid yid cet so hvid bH\o tda
SvaTmoplMwai$paNmoaiprIto mUlorkTyaidwediw: s prmagmiso ih Sf!H bN\o
wvit. kE: kTva. `a`avr`aidkMmeihH &anavr`aidkmRiwirit. tto &ayte a`a:
pulkmRbN\kar`H wvNtIit. AymZa=R:-y=a koip tPtlohip~Den prH hNtukam: sn pUvR
tavdaTmanmev
hiNt,
padNyFate
inymo
naiSt,
t=aym&anI
jIvoip
tlohip~DS=anIymohaidpir`amen pir`t: sn pUv inivRkarSvsHvedn&anSv$pH
SvkIyxua`H hiNt, padurkale pra`Fate
_________________________________________________________________

Ke, te=I (1) paEdgilk kmRnaH kayR hovane lI\e Ane (2) paEdgilk kmRnaH kar` hovane lI\e
a`o paEdgilk j init (nI) =ay Ke. 148.
hve a`one paEdgilk kmRnuH kar`p`uH (A=aRt a`o paEdgilk kmRna kar` k{ rIte Ke
te) g! kre Ke:

v moh-e vDe kre ba\a vona a`ne,


to bH\ &anavr`-Aaidk kmRno te =ay Ke. 149.

ANvya=R:- (yid) e (jIv:) v (moheaWyaH) moh Ane e vDe (jIvyo:)


vona (Svvna t=a prvna) (a`aba\H kroit) a`one ba\a kre Ke, (s: ih) to
pUveR khelo (&anavr`aidkmRiw: bN\:) &anavr`aidk km vDe bH\ (wvit) =ay Ke.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

294

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

a`EihR tavIv: kmRflmupwuHe tdupwujano moheavaPoit taWyaH


SvjIvprjIvyo: a`aba\H ivd\ait. tda kdaicTprSy Vya`anaba|y kdaicdnaba|y
SvSy wava`anuprTven ba\mano &anavr`adIin kmaRi` b|nait. OvH a`a:
paEilkkmRkar`tamupyaiNt.. 149..
A= pudgla`sNtitv<ihetumNtrmasUZyit-

Aada kMmmilmso \reid pa`e pu`o pu`o A~`e.


` cyid jav mmiH dehp\a`esu ivsyesu.. 150..

_________________________________________________________________

inymo naStIit.. 149.. A=eiNyaida`oTpereNtrhetumupidxit-Aada kMmmilmso


AymaTma Svwaven wavkmRVykmRnokmRmlrihtTvenaTyNtinmRloip Vyvhare`anaidkmRbN\vxaNmlImso wvit. t=awUt: sn ikH kroit. \reid pa`e pu`o pu`o A~`e \aryit a`an
pun:pun: ANyavtran. yaviTkm. ` cyid jav mmH inSnehicmTkarpir`teivRprItaH
_________________________________________________________________

!Ika:- =m to a`o=I v kmRfzne wogve Ke tene wogvto =ko moh t=a ene

pame Ke moh t=a e=I Svv Ane prvna a`one 1ba\a kre Ke. TyaH, kdaict (ko{
var) prna p/a`one ba\a krIne Ane kdaict (prna a`one) ba\a nih krIne, potana
wava`one to 2_prp`a vDe (AvXy) ba\a krto =ko, (v) &anavr`aid km baH\e Ke.
Aa ma`e a`o paEdgilk kmna kar`p`ane pame Ke. 149.
hve paEdgilk a`onI sHtitnI (vahnI, prHpranI) v<ino AHtrHghetu sU5ara
khe Ke:

kmeR miln v TyaH lgI a`o \re Ke frI frI,


mmta xrIr\an ivye yaH lgI KoDe nh 1p0.
_________________________________________________________________

1. ba\a pIDa _pv { iv


2. _prp`uH milnp`uH ivkarIp`uH mohaidpir`ame pir`mvuH te. (jem ko{ puru tpela loqHDna
goza vDe prne { krva [CKto =ko =m to pote potane j { kre Ke (pote potana j
ha=ne baze Ke), pKI prne to { =ay ke n =ayinym n=I tem v tpela loqHDna goza
sman mohaidpir`ame pir`mto =ko =m to inivRkar SvsHvedn&anSv$p inj xu wava`ne
j { kre Ke, pKI prna a`one to { =ay ke n =ayinym n=I.)

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&eytv&apn

29p

AaTma kmRmlImso \aryit a`an pun: punrNyan.


n Tyjit yavNmmTvH deh\aneu ivyeu.. 150..
yeymaTmn: paEdgilka`anaH sHtanen
xrIraidmmTv$pmuprTvmNtro hetu:.. 150..

v<i:,

tSya

AnaidpaEdglkmRmUlH

A= pula`sHtitinv<ihetumNtrH g/ahyit-

jo idyaidivj{ wvIy _vAogmPpgH Jaid.


kMmeihH so ` rjid ikh tH pa`a A`ucrHit.. 151..

_________________________________________________________________

mmtaH yavTkalH n Tyjit. keu ivyeu. dehp\a`esu ivsyesu dehivyrihtprmcEtNykaxpir`te: itpwUteu deh\aneu peiNyivyei*vit. tt: iS=tmett-[iNyaida`oTpedeRhaidmmTvmevaNtrkar`imit.. 150.. A=eiNyaida`anamWyNtrH ivnaxkar`mavedyit-jo idyaidivj{ wvIy y: ktaRtIiNyaTmoT=suqam<tsHtoblen ijteiNyTven
in:kay_________________________________________________________________

ANvya=R:- (yavt) yaH su\I (deh\aneu ivyeu) deh\an ivyomaH (mmTvH)


mmTv (n Tyjit) KoDto n=I, (kmRmlIms: AaTma) TyaH su\I kmR=I miln Aaa (pun:
pun:) frI frIne (ANyan a`an) ANy ANy a`o (\aryit) \ar` kre Ke.

!Ika:- je Aa Aaane paEdgilk a`onI sHtan$pe v<i Ke, teno AHtrHg hetu Anaid
paEdgilk kmR jenuH mUz (inim) Ke AevuH xrIraidna mmTv$p _prp`uH Ke.

wava=R:- a`onI prHpra caLya krvanuH AHtrHg kar` Anaid pudglkmRna


inime =tuH vnuH ivkarI pir`mn Ke. yaH su\I v dehaidk ivyomaH mmTv$p AevuH te
ivkarI pir`mn KoDto n=I, TyaH su\I tena inime frI frI pudglkmR bH\aya kre Ke
Ane te=I frI frI a`ono sHbH\ =ya kre Ke. 1p0.
hve paEdgilk a`onI sHtitnI inv<ino AHtrHg hetu smve Ke:

krI iyaidk-ivjy, |yave Aane-_pyogne,


te kmR=I rHijt nih km a` tene Anusre? 1p1.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

296

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

y [iNyaidivjyI wUTvopyogmaTmkH |yayit.


kmRiw: s n ryte k=H tH a`a AnucriNt.. 151..
pula`sHtitinv<erNtro hetuihR paEdgilkkmRmUlSyoprTvSyawav:. s tu
smSteiNyaidprVyanuv<iivjiyno
wUTva
smStopa]yanuv<iVyav<Sy
Sfi!km`eirvaTyNtivxumupyogmaZmaTmanH suinlH kevlmi\vst: Syat. [dmZ
taTpyAaTmnoTyNtivwisye VyvharjIvTvhetv: pula`a OvmuCKeVya:.. 151..
_________________________________________________________________

inmRlanuwUitblen kayjyen ceiNyaidivjyI wUTva _vAogmPpgH Jaid kevl&andxRnopyogH


injaTmanH |yayit, kMmeihH so ` rHjid kmRiwimTkaraTmn: itbN\kE&aRnavr`aidkmRiw: s
n ryte, n b|yte. ikh tH pa`a A`ucrHit kmRbN\awave sit tH puruH a`a:
_________________________________________________________________

ANvya=R:- (y:) je ([iNyaidivjyI wUTva) iyaidno ivjyI ={ne (_pyogm


AaTmkH) _pyogma5 Aaane (|yayit) |yave Ke, (s:) te (kmRiw) km vDe (n ryte)
rHijt =to n=I (tH) tene (a`a:) a`o (k=H) k{ rIte (AnucriNt) Anusre? (A=aRt
tene a`ono sHbH\ =to n=I.)

!Ika:- qreqr paEdgilk a`onI sHtitnI inv<ino AHtrHg hetu paEdgilk kmR jenuH

kar` (inim) Ke Aeva _prp`ano Awav Ke. Ane te Awav je v smSt iyaidk
pro Anusar pir`itno ivjyI ={ne, (Anek v`vaza) 1Aa]y Anusar sFzI
pir`it=I 2av< =yela Sfi!kmi`nI mafk, ATyHt ivxu _pyogma5 AaamaH AeklamaH
suinzp`e vse Ke, te vne hoy Ke.
Aa Ah taTpyR Ke keAaanuH ATyHt ivwp`uH sa\va ma!e vharvTvna hetuwUt
paEdgilk a`o Aa rIte _CKedvayoGy Ke.

wava=R:- jem Anek rHgvazI Aa]ywUt vStu Anusar je Sfi!kmi`nuH) AnekrHgI


pir`mn tena=I tdn av< =yela Sfi!kmi`ne _prp`ano Awav Ke, tem Anek karnaH
kmR, iyo [Tyaid Anusar je (AaanuH) Anek karnuH ivkarI pir`mn tena=I tdn av<
=yela Aaane (ke je Aekla _pyogma5

_________________________________________________________________

_prp`uH ivk<tp`uH milnp`uH rHijtp`uH _pragvazap`uH. (_pragno A=R 248 ma pane


pdi!Pp`maH jAo.)
1. Aa]y jemaH Sfi!kmi` mUkelo hoy te vStu.
2. av< =vuH uda =vuH A!kvuH riht =vuH paKa frvuH.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )
A=
mupv`Ryit-

&eytv&apn

punrPyaTmnoTyNtivwTvisye

297
gitivixVyvharjIvTvhetupyaRySv$p-

AiT=i`iCKdSs ih AT=SsT=HtriMh sHwUdo.


AT=o pjaAo so sH@a`aidPpwedeihH.. 152..
AiStTvinitSy =RSya=aRNtre sHwUt:.
A=R: pyaRy: s sHS=anaidwedE:.. 152..

_________________________________________________________________

ktaRr: k=mnucriNt k=ma]yiNt. n k=mpIit. tto &ayte kayeiNyivjy Ov


peiNyaida`anaH ivnaxkar`imit.. 151.. OvH ;spdeseihH smGgo' [Tyaid ga=aken
samaNywedwavnai\kar: sma:. A=anNtrmekpaxa=apyRNtH ivxewedwavnai\kar: k+yte.
tZ ivxeaNtrai\karctuyH wvit. teu ctuuR m|ye xuwa>upyogZy-muQyTvenEkadxga=apyRNtH
=mivxeaNtrai\kar: arWyte. tZ cTvair S=lain wviNt. tiSmado nraidpyaRyE: sh
xuaTmSv$pSy p<=Tvpir&ana= ;AiT=i`iCKdSs ih' [Tyaid y=akme` ga=aZym.
tdnNtrH teaH sHyogkar`H ;APpa _vAogPpa' [Tyaid ga=aym. tdnNtrH
xuwaxuwxuopyogZysUcnmuQyTven ;jo ja`aid iji`de' [Tyaid ga=aZym. tdnNtrH
kayvamnsaH xuaTmna sh wedk=n$pe` ;`ahH deho' [Tyaid ga=aZym.
Ovmekadxga=aiw:
_________________________________________________________________

AaamaH suinzp`e vse Ke tene) _prp`ano Awav hoy Ke. te Awav=I paEdgilk
a`onI prHpra A!ke Ke.
Aa rIt=I paEdgilk a`ono _CKed krvayoGy Ke. 1p1.
hve frIne p`, AaanuH ATyHt ivwp`uH sa\va ma!e, vharvTvna hetu Aeva je
gitivix (devmnu*yaid) pyaRyo temnuH Sv$p v`Rve Ke:

AiStTvinit A=Rno ko ANy A=eR pjto


je A=R te pyaRy Ke, yaH wed sHS=anaidno. 1p2.

ANvya=R:- (AiStTvinitSy A=RSy ih) AiStTv=I init A=Rno (no)


(A=aRNtre sHwUt:) ANy A=RmaH (maH) pjto (A=R:) je A=R (wav) (s: pyaRy:) te
pyaRy Ke(sHS=anaidwedE:) ke je sHS=anaid wedo siht hoy Ke.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

298

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

Svl`wUtSv$paiStTvinitSyEkSya=RSy
Svl`wUtSv$paiStTvinit
OvaNyiSm=eR ivix$ptya sHwaivtaTmlawo=nekVyaTmk: pyaRy:. s qlu pudglSy
pudglaNtr [v jIvSy pudgle sHS=anaidivixtya smupjayman: sHwaVyt Ov.
_ppEvHiv\: pyaRy:. AnekVysHyogaTmTven kevljIvVyitrekmaZSyEkVypyaRySyaSqiltSyaNtrvwasnat.. 152..
A= pyaRyVyIdRxRyit-

_________________________________________________________________

=mivxeaNtrai\kare smudaypatinka. t>=a-A= punrip xuaTmno ivxewedwavna=


nrnarkaidpyaRy$pH VyvharjIvTvhetuH dxRyit-AiT=i`iCKdSs ih icdanNdEkl`Sv$paiStTven initSy &atSy ih Sf!m. kSy. AT=Ss prmaTmpda=RSy AT=HtriMm
xuaTma=aRdNyiSmn &anavr`aidkmR$pe A=aRNtre sHwUdo sHjat _TpNn: AT=o yo nrnarkaid$po=R:, pjaAo so inivRkarxuaTmanuwUitl`SvwavVynpyaRyadNyax: sn
ivwavVynpyaRyo wvit s [T=HwUtpyaRyo jIvSy. kE: kTva jat:. sH@a`aidPpwedeihH
sHS=anaidrihtprmaTmVyivl`E: sHS=ansHhnnxrIraidwedEirit.. 152.. A= tanev
_________________________________________________________________

!Ika:- Svl`wUt Sv$pAiStTv=I init (nI =ta) Aek A=Rno

(
no), Svl`wUt Sv$pAiStTv=I j init Aeva ANy A=RmaH (maH) ivix$pe
(iw iw $pe) pjto je A=R (wav), te Anekak pyaRy Ke. te Anekak
pyaRy qreqr, jem pudglno ANy pudglmaH (Anekak pyaRy) pjto evamaH Aave Ke
tem, vno pudglmaH sHS=anaid=I ivixp`e (sHS=an vgerena wedo siht) pjto
AnuwvmaH Aave j Ke. Ane Aavo pyaRy _pp (yoGy, Fi!t, Nyayyu) Ke kar` ke je
kevz vno itrekma5 Ke Aevo ASqilt AekpyaRy j Anek ona sHyogakp`e
AHdrmaH Avwase (j`ay) Ke.

wava=R:- eke drek nuH Sv$pAiStTv sday iwNn iwNn rhe Ke top`, jem
pudglno ANy pudglna sHbH\e SkH\$p pyaRy =ay Ke tem vno pudglona sHbH\e devaidk
pyaRy =ay Ke. vno Aavo Anekak devaidpyaRy Ayu n=I kar` ke AHdrmaH etaH,
Anek ono sHyog hova KtaH p`, v kaH{ pudglo sa=e Aek$p pyaRy krto n=I, prHtu TyaH
p` Aekla vno (pudglpyaRy=I udo) ASqilt (pota=I nih Cyut =to)
AekpyaRy j sday vTyaR kre Ke. 1p2.
hve pyaRyna wed dxaRve Ke:

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&eytv&apn

299

`r`aryitirysura sH@a`adIihH A~`ha jada.


pjaya jIva`H _dyaidihH `amkMmSs.. 153..
nrnarkityRksura: sHS=anaidiwrNy=a jat:.
pyaRya
jIvanamudyaidiwnaRmkmR`:.. 153..
narkiStyRmnu*yo dev [it ikl pyaRya jIvanam.
namkmRpudglivpakkar`TvenanekVysHyogaTmkTvat kkUlaaraidpyaRya
odiqLvsHS=anaidiwirv sHS=anaidiwrNy=Ev wUta wviNt.. 153..

te qlu
jatveds:

_________________________________________________________________

pyaRywedan VyIkroit-`r`aryitirysura nrnarkityRGdev$pa AvS=aivxea:. sH@a`adIihH


A~`ha jada sHS=anaidiwrNy=a jata:, mnu*ywve yTsmcturs/aicsHS=an-maEdairkxrIraidkH
c tdpeya wvaNtreNyisxH sHS=anaidkH wvit. ten kar`en te nrnarkaidpyaRya ANy=a
jata
iwa
w~yNte
n
c
xubuEkSvwavprmaTmVyTven.
kSmat.
t<`kapZakaraidwediwSyaGeirv Sv$pH tdev. pjaya jIva`H te c nrnarkadyo jIvanaH
ivwavVynpyaRya w~yNte. kE: kTva. _dyaidihH `amkMmSs _d-yaidiwnaRmkmR`o
indprmaTmxBdvaCyai`aRmingZaidl`aCKuaTmVyadNyaxEnaRmkmRjintEbRN\odyodIr`aidiwirit. yt Ov te kmdyjintaStto &ayte xuaTmSv$pH n
_________________________________________________________________

ityc nark dev, nr-Ae nam kmdy vDe


Ke vna pyaRy, jeh ivix sHS=anaidke. 1p3.

ANvya=R:- (nrnarkityRksura:) mnu*y, nark, ityc Ane devAe, (namkmR`:


_dyaidiw:) namkmRna _dyaidkne lI\e (jIvanaH pyaRya:) vona pyaRy Ke(sHS=anaidiw:) ke
jeAo sHS=anaid vDe (ANy=a jata:) ANy ANy karna hoy Ke.

!Ika:- nark, ityc, mnu*y Ane devAe vona pyaRy Ke. teAo namkmR$p pudglna

ivpakne kar`e Anek na sHyogak Ke, te=I jem tuanl, AHgar vgere AiGnna pyaRyo
wUka$p, gaHgDa$p [Tyaid sHS=ano (Aakaro) vDe ANy ANy karna hoy Ke, tem vna te
narkaidpyaRyo sHS=anaid vDe ANy ANy karna j hoy Ke. 1p3.
_________________________________________________________________

tuanl fotraHno AiGn. (tuanl wUkana Aakare hoy Ke Ane AHgaro gaHgDana Aakare hoy
Ke.)

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

300

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

A=aTmnoNyVysHkI`RTvePy=RinaykmiStTvH SvprivwavhetuTveno>otyit-

tH sBwavi`bH dVvshavH itha smqadH.


ja`id jo sivyPpH ` muhid so A~`divyiMh.. 154..
tH savinbH VySvwavH iZ\a smaQyatm.
janait y: sivkLpH n muit soNyVye.. 154..
yTqlu Svl`wUtH Sv$paiStTvm=RinaykmaQyatH s qlu VySy Svwav Ov,
savinbTvadVySvwavSy. y=asaE VySvwavo Vygu`pyaRyTven iS=TyuTpadVyyTven c
iZty ivkLpwUimkami\$#: pir&ayman: prVye mohmpo Svpr_________________________________________________________________

sHwvNtIit.. 153.. A= Sv$paiStTvl`H prmaTmVyH yosaE janait s prVye mohH n


krotIit kaxyit-ja`id janait. jo y: ktaR. km. tH pUvH dVvshavH prmaTmVySvwavm. ikHivixm. sBwavi`bH Svwav: Sv$psa tZ inbma\InH tNmyH
_________________________________________________________________

hve, AaanuH ANy sa=e sHyup`uH hova KtaH, A=Rinayk AiStTvne Svprna
ivwagna hetu trIke smve Ke:

AiStTv=I in*pNn Svwavne i5ivkLpne


je `to, te Aatma nih moh pre lhe. 1p4.

ANvya=R:- (y:) je v (tH) te (pUvo) (savinbH) AiStTvin*p, (iZ\a


smaQyatH) 5` kare khela, (sivkLpH) wedovaza (VySvwavH) Svwavne (janait)
`e Ke, (s:) te (ANyVye) ANy maH (n muit) moh pamto n=I.

!Ika:- je, ne nI krnaruH, Svl`wUt Sv$pAiStTv khevamaH AauH, te qreqr


no Svwav j Ke kar` ke no Svwav AiStTvin*p (AiStTvno bnelo) Ke.
gu`pyaRyp`e t=a \/aE_Tpadyp`e 5yak wedwUimkamaH Aa$# Aevo Aa Svwav
j`ato =ko pr Tyena mohne dUr krIne Svprna ivwagno
_________________________________________________________________

A=Rinayk no iny krnaruH ne nI krnaruH. (no in`Ry krvanuH sa\n je Sv$p


AiStTv te Svprno wed paDvamaH sa\nwUt Ke Aem Aa ga=amaH smve Ke.)
5yak 5`Sv$p 5`na smUhSv$p. (no Svwav , gu` ne pyaRy Aeva 5` wedovazo
t=a \/aE, _Tpad ne y Aeva 5` wedovazo Ke.)

khanjEnxamaza )

&eytv&apn

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

301

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

ivwaghetuwRvit, tt: Sv$paiStTvmev Svprivwagisye itpdmv\ayRm. t=a ihyetnTvaNvyl`H VyH, yetnaivxeTvl`o gu`o, yetnTvVyitrekl`:
pyaRyStTZyaTmkH, ya pUvrVyitrekSpixRna cetnTven iS=ityaRvurpUvRVyitrekTven
cetnSyoTpadVyyaE tTZyaTmkH c Sv$paiStTvH ySy nu SvwavohH s qLvymNy:.
yacetnTvaNvyl`H VyH, yocetnaivxeTvl`o, gu`o, yocetnTvVyitrekl`:
pyaRyStTZyaTmkH, ya pUvrVyitrekSpixRnacetnTven iS=ityaRv<rpUvRVyitrekTvenacetnSyoTpadVyyaE tTZyaTmkH c Sv$paiStTvH ySy tu Svwav: pudglSy s qLvymNy:.
naiSt me mohoiSt Svprivwag:.. 154..
_________________________________________________________________

savinbm. punrip ikHivixm. itha smqadH iZ\a smaQyatH ki=tm. kevl&anadyo


gu`a: isTvaidivxupyaRyaStduwya\arwUtH prmaTmVyTvimTyul`-ZyaTmkH t=Ev
xuoTpadVyy\/aEVyZyaTmkH c yTpUvH Sv$paiStTvH ten kTva iZ\a sMygaQyatH ki=tH
itpaidtm. punrip k=HwUtH AaTmSvwavm. sivyPpH sivkLpH pUvVygu`pyaRy$pe`
swedm. y [T=HwUtmaTmSvwavH janait, ` muhid so A~`divyiMh n muit soNy_________________________________________________________________

hetu =ay Ke, te=I Sv$pAiStTv j Svprna ivwagnI isi ma!e pde pde Av\arvuH (
QyalmaH levuH). te Aa ma`e:
(1) cetnp`ano ANvy jenuH l` Ke AevuH je (2) cetnaivxeTv (cetnanuH
ivxep`uH) jenuH l` Ke Aevo je gu` Ane (3) cetnp`ano itrek jenuH l` Ke Aevo je
pyaRyAe 5yak (AevuH Sv$pAiStTv) t=a (1) pUvR ne _r itrekne SpxRnara
cetnp`e je \/aE Ane (23) cetnna _r ne pUvR itrekp`e je _Tpad ne yAe 5yak
(AevuH) Sv$pAiStTv jeno Svwav Ke Aevo huH te qreqr Aa ANy KuH (A=aRt huH pudgl=I
Aa udo ro). Ane (1) Acetnp`ano ANvy jenuH l` Ke AevuH je , (2)
AcetnaivxeTv jenuH l` Ke Aevo je gu` Ane (3) Acetnp`ano itrek jenuH l` Ke
Aevo je pyaRyAe 5yak (AevuH Sv$pAiStTv) t=a (1) pUvR ne _r itrekne SpxRnara
Acetnp`e je \/aE Ane (23) Acetnna _r ne pUvR itrekp`e je _Tpad ne yAe
5yak (AevuH) Sv$pAiStTv je pudglno Svwav Ke te qreqr Aa (mara=I) ANy Ke.
(ma!e) mne moh n=I Svprno ivwag Ke.
_________________________________________________________________

pUvR Ae!le phelaHno _r Ae!le pKIno. (cetn phelaHna Ane pKIna bNne pyaRyone SpxeR Ke te=I
te ApeaAe \/aE Ke, pKIna A=aRt vtRman pyaRynI ApeaAe _Tpad Ke Ane phelaHna pyaRynI
ApeaAe y Ke.)

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

302

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

A=aTmnoTyNtivwTvay prVysHyogkar`Sv$pmalocyit-

APpa _vAogPpa _vAogo `a`dHs`H wi`do.


so iv suho Asuho va _vAogo APpgo hvid.. 155..
AaTma _pyogaTma _pyogo &andxRnH wi`t:.
soip xuwoxuwo va _pyog AaTmno wvit.. 155..

_________________________________________________________________

Vye, s tu wed&anI ivxu&andxRnSvwavmaTmtvH ivhay dehragaidprVye mohH n


gCKtITy=R:.. 154.. OvH nrnarkaidpyaRyE: sh prmaTmno ivxewedk=n$pe` =mS=le
ga=aZyH gtm. A=aTmn: pUvkare` nrnarkaidpyaRyE: sh iwTvpir&anH jatH, taviddanIH
teaH sHyogkar`H k+yte-APpa AaTma wvit. k=HwUt:. _vAogPpa cEtNyanuiv\ayI
yosavupyogSten inv<RTvadupyogaTma. _vAogo `a`dHs`H wi`do s copyog: sivkLpH &anH
inivRkLpH dxRnimit wi`t:. so iv suho soip &andxRnopyogo \maRnurag$p: xuw:,
_________________________________________________________________

wava=R:- mnu*y, dev vgere Anekak pyaRyomaH p` vnuH Sv$pAiStTv Ane


drek prma`unuH Sv$pAiStTv tdn iwNniwNn Ke. sU"mta=I etaH TyaH v Ane pudglnuH
Sv$pAiStTv (A=aRt potpotanaH gu`pyaRy Ane \/aE_Tpady) Spp`e iwNn
`I xkay Ke. Svprno wed paDva ma!e ve Aa Sv$pAiStTvne pgle pgle QyalmaH levuH
yoGy Ke. te Aa ma`e : Aa (`vamaH AavtaH) cetn gu`pyaRy Ane cetn \/aE
_Tpady jeno Svwav Ke Aevo huH Aa (pudgl=I) udo ro Ane Aa Acetn gu`
pyaRy Ane Acetn \/aE_Tpady jeno Svwav Ke AevuH pudgl Aa (mara=I) uduH ruH.
ma!e mne pr Tye moh n=I Svprno wed Ke. 1p4.
hve Aaane ATyHt ivw krva ma!e prna sHyogna kar`nuH Sv$p ivcare Ke:

Ke Aatma _pyog$p, _pyog dxRn-&an Ke


_pyog Ae Aaa t`o xuw va Axuw$p hoy Ke. 1pp.

ANvya=R:- (AaTma _pyogaTma) Aaa _pyogak Ke (_pyog:) _pyog


(&andxRnH wi`t:) &andxRn khel Ke (Aip) Ane (AaTmn:) Aaano (s: _pyog:) te
_pyog (xuw: Axuw: va) xuw A=va Axuw (wvit) hoy Ke.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&eytv&apn

303

AaTmno ih prVysHyogkar`mupyogivxe:. _pyogo ih tavdaTmn:


SvwavEtNyanuiv\aiypir`amTvat. s tu &anH dxRnH c, sakarinrakarTvenowy$pTvaEtNySy. A=aymupyogo e\a ivix*yte xuaxuTven. tZ xuo inprag:, Axu:
soprag:. s tu ivxuisHlex$pTven Eiv|yadupragSy iiv\: xuwoxuw.. 155..
A=aZ k _pyog: prVysHyogkar`imTyavedyit-

_vAogo jid ih suho pu~`H jIvSs sHcyH jaid.


Asuho va t\ pavH teismwave ` cymiT=.. 156..
_________________________________________________________________

Asuho ivyanurag$po emoh$paxuw:. va vaxBden xuwaxuwanuragrihtTven xu:. _vAogo


APp`o hvid [T=HwUtil` _pyog AaTmn: sHbN\I wvtITy=R:.. 155..
A=opyogStavrnarkaidpyaRykar`wUtSy kmR$pSy prVySy sHyogkar`H wvit.
taviddanIH
_________________________________________________________________

!Ika:- qreqr Aaane prna sHyognuH kar` _pyogivxe Ke. =m to _pyog


qreqr Aaano Svwav Ke kar` ke te cEtNyAnuiv\ayI pir`am Ke (A=aRt _pyog
cEtNyne AnusrIne =to pir`am Ke). Ane te (_pyog) &an ne dxRn Ke, kar` ke cEtNy
1
sakar ne 2inrakar Aem _wy$p Ke. hve Aa _pyogna xu Ane Axu Aeva be wed paDvamaH
Aave Ke. temaH, xu _pyog inprag (inivRkar) Ke Axu _pyog soprag (sivkar) Ke.
Ane te Axu _pyog xuw Ane Axuw Aem be karno Ke, kar` ke _prag ivxui$p Ane
sHklex$p Aem be karno Ke (A=aRt ivkar mHdkay$p Ane tIv/kay$p Aem be karno
Ke).

wava=R:- Aaa _pyogSv$p Ke. =m to _pyogna be wed Ke: xu Ane Axu.


paKa Axu _pyogna be wed Ke: xuw Ane Axuw. 1pp
hve AamaH ko _pyog prna sHyognuH kar` Ke te khe Ke:

_pyog e xuw hoy, sHcy =ay pu~y t`o th,


ne papsHcy Axuw=I yaH _wy nih, sHcy nh, 1p6.

_________________________________________________________________

_pyog ivxe _pyogno wed _pyogno kar Amuk karno _pyog. (Axu _pyog
prna sHyognuH kar` Ke Aem 1p6 mI ga=amaH khexe.)
1. sakar AakarovazuH wedovazuH sivkLp ivxe
2. inrakar Aakaro ivnanuH wedo ivnanuH inivRkLp samaNy.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

304

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

_pyogo yid ih xuw: pu~yH jIvSy sHcyH yait.


Axuwo va t=a papH tyorwave n cyoiSt.. 156..
_pyogo ih jIvSy prVysHyogkar`mxu:. s tu ivxuisHlex$popragvxat
xuwaxuwTvenopaEiv|y:, pu~ypapTvenopaEiv|ySy prVySy sHyogkar`Tven invRtRyit.
yda tu iiv\SyaPySyaxuSyawav: ikyte tda qlUpyog: xu Ovavitte. s
punrkar`mev prVysHyogSy.. 156..
A= xuwopyogSv$pH $pyit-

_________________________________________________________________

kSy kmR`: k _pyog: kar`H wvtIit ivcaryit-_vAogo jid ih suho _pyogo yid cet
ih Sf!H xuwo wvit. pu~`H jIvSs sHcyH jaid tda kale Vypu~yH kt<RjIvSy sHcymupcyH
v<i yait b|yt [Ty=R:. Asuho va th pavH Axuwopyogo va t=a tenEv kare`
pu~yvdVypapH sHcyH yait. teismwave ` cymiT= tyorwave n cyoiSt.
indiinjprmaTmwavna$pe` xuopyogblen yda tyoRyo: xuwaxuwopyogyorwav: ikyte
tdowy: sHcy: kmRbN\o naStITy=R:.. 156.. OvH xuwaxuwxuopyogZySy samaNyk=n$pe`
itIyS=le ga=ayH gtm. A= ivxee` xuwopyogSv$pH VyaQyait-jo ja`aid
_________________________________________________________________

ANvya=R:- (_pyog:) _pyog (yid ih) e (xuw:) xuw hoy (jIvSy) to


vne (pu~yH) pu~y (sHcyH yait) sHcy pame Ke (t=a va Axuw:) Ane e Axuw hoy
(papH) to pap sHcy pame Ke. (tyo: Awave) temna (bNnena) AwavmaH (cy: n AiSt)
sHcy =to n=I.

!Ika:- vne prna sHyognuH kar` Axu _pyog Ke. Ane te (Axu _pyog)
ivxui Ane sHklex$p _pragne lI\e xuw Ane Axuwp`e iiv\tane paMyo =ko, je pu~y Ane
papp`e iiv\tane pame Ke AevuH je pr tena sHyogna kar` trIke kam kre Ke. (_prag
mHdkay$p Ane tIv/kay$p Aem be karno hova=I Axu _pyog p` xuw Ane Axuw
Aeva be karno Ke temaH, xuw _pyog pu~y$p prna sHyognuH kar` =ay Ke Ane Axuw
_pyog pap$p prna sHyognuH kar` =ay Ke.) prHtu yare bNne karna Aa Axu
_pyogno Awav krvamaH Aave Ke Tyare qreqr _pyog xu j rhe Ke Ane te to prna
sHyognuH Akar` j Ke (A=aRt xu _pyog prna sHyognuH kar` n=I). 1p6
hve xuw _pyognuH Sv$p $pe Ke:

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&eytv&apn

30p

jo ja`aid iji`Hde peCKid ise thev A`gare.


jIvesu sa`ukHpo _vAogo so suho tSs.. 157..
yo janait ijneNan pXyit isaHSt=Evanagaran.
jIveu sanukMp _pyog: s xuwStSy.. 157..
ivixyopxmdxaiv]aNtdxRncairZmohnIypulanuv<iprTven
pirg<hItxownopragTvat prmwarkmhadevai\devprmerahRiTssa\u]ane smStwUtg/amanukMpacr`e c v<: xuw _pyog:.. 157..
A=axuwopyogSv$pH $pyit-

_________________________________________________________________

iji`Hde y: ktaR janait. kan. AnNt&anaidctuysihtan u\a>adxdorihtaH


ijneNan. peCKid ise pXyit. kan. &anavr`a>kmRrihtaNsMyTva>gu`aNtwURtanNtgu`sihtaH isan. thev A`gare t=Evanagaran. AnagarxBdvaCyaiyVyvharpacaraidy=ol`anacaypa|yaysa\Un. jIvesu sa`ukHpo ZsS=avrjIveu sanukMp: sd-y:.
_vAoga sa suho s [T=HwUt _pyog: xuwo w~yte. s c kSy wvit. tSs tSy
_________________________________________________________________

`e ijnone jeh, ]e isne, A`garne,


je sanukHp vo it, _pyog Ke xuw tehne. 1p7.

ANvya=R:- (y:) je (ijneNan) ijneNone (janait) `e Ke, (isan t=Ev


Anagaran) isone t=a A`garone (Aacay, _pa|yayo Ane sa\uAone) (pXyit) ]e Ke,
(jIveu sanukMp:) vo Tye AnukHpayu Ke, (tSy) tene (s:) te (xuw: _pyog:) xuw
_pyog Ke.

!Ika:- ivix (qas karnI) yopxmdxamaH rhelaH dxRnmohnIy Ane

cair5mohnIy$p pudglo Anusar pir`itmaH lagelo hovane lI\e xuw _prag g/o hova=I,
je (_pyog) prm wark, mha devai\dev, prmer Aeva AhRtnI, isnI Ane sa\unI ]a
krvamaH t=a smSt vsmUhnI AnukHpa AacrvamaH vteR Ke, te xuw _pyog Ke. 1p7.
hve Axuw _pyognuH Sv$p $pe Ke:

_________________________________________________________________

_pragno A=R 248 ma pane pdi!Pp`maH uAo.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

306

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

ivsyksaAoga#o duSsuidduidugoijudo.
_Ggo _MmGgpro _vAogo jSs so Asuho.. 158..
ivykayavga#o du:]uitduidugoiyut:.
_g/ _NmagRpr _pyogo ySy soxuw:.. 158..
ivixodydxaiv]aNtdxRncairZmohnIypulanuv<iprTven
pirg<hItaxownopragTvaTprmwarkmhadevai\devprmevrahRiTssa\uWyoNyZoNmagR]ane
ivykaydu:]v`duraxydusevnog/tacr`e c v<oxuwopyog:.. 158..
_________________________________________________________________

pUvl`jIvSyeTyiway:.. 157.. A=axuwopyogSv$pH in$pyit-ivsyksaAoga#o


ivykayavga#:. duSsuidduidugoijudo du:]uitduidugoiyut:. _Ggo _g/:.
_MmGgpro _NmagRpr:. _vAogo OvH ivxe`ctuyyu _pyog: pir`am: jSs ySy jIvSy
wvit so Asuho s _pyogSTvxuwo w~yte, Aweden puruo va. t=a ihivykayrihtxucEtNypir`te:
itpwUto
ivykayavga#o
ivykaypir`t:.
xuaTmtvitpaidka ]uit: su]uitStil`a du]uit: im+yaxa]uitvaR iniNtaTm|yanpir`tH suicH, tinaxkH duiH, SvprinimekamwogicNtapir`tH raga>p|yanH va
prmcEtNypir`teivRnaixka dugoI, tTitpwUtkxIlpurugoI va. [T=HwUtdu:]uitduidugoIiwyuRto du:]uitduidugoiyu:. prmopxmwavpir`tprmcEtNySvwava-TitkUl:
_g/:. vItrag_________________________________________________________________

kuivcar-sHgit-]v`yut, ivye kaye mGn je,


je _g/ ne _NmagRpr, _pyog teh Axuw Ke. 1p8.

ANvya=R:- (ySy _pyog:) jeno _pyog (ivykayavga#:) ivykaymaH


Avga# (mGn) Ke, (du:]uitduidugoiyut:) ku]uit, kuivcar Ane kusHgitmaH eDayelo Ke,
(_g/:) _g/ Ke t=a (_NmagRpr:) _NmagRmaH lagelo Ke, (s: Axuw:) tene te Axuw _pyog Ke.

!Ika:- ivix _dydxamaH rhelaH dxRnmohnIy Ane cair5mohnIy$p pudglo Anusar


pir`itmaH lagelo hovane lI\e Axuw _prag g/o hova=I, je (_pyog) prm wark, mha
devai\dev, prmer Aeva Aht, is Ane sa\u isvay ANynI_NmagRnI]a krvamaH t=a
ivy, kay, ku]v`, kuivcar, kusHg Ane _g/ta AacrvamaH vteR Ke, te Axuw _pyog Ke.
1p8.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&eytv&apn

307

A= prVysHyogkar`ivnaxmWySyit-

AsuhovAogrihdo suhovjuo ` A~`divyiMh.


hojH mJT=ohH `a`PpgmPpgH JaO.. 159..
Axuwopyogriht: xuwopyuo n ANyVye.
wvNm|yS=ohH &anaTmkmaTmkH |yayaim.. 159..
yo ih namayH prVysHyogkar`TvenopNyStoxu _pyog: s qlu
mNdtIv/odydxaiv]aNtprVyanuv<itNZTvadev vtRte, n punrNySmat. ttohme
svRiSmev prVye m|yS=o wvaim. OvH wvHahH prVyanuv<itNZTvawavat xuwenaxuwen
_________________________________________________________________

svR&`ItinyVyvharmomagaRil` _NmagRpr:. [T=HwUtivxe`ctuysiht _pyog:


pir`am: tTpir`tpuruo veTyxuwopyogo w~yt [Ty=R:.. 158.. A= xuwaxuwrihtxuop-yogH
$pyit-AsuhovAogrihdo Axuwopyogrihto wvaim. s k: AhH AhH ktaR. punrip
k=HwUt:. suhovjuo ` xuwopyogyu: pir`to n wvaim. ivyeso xuwop-yog:.
A~`divyiMh injprmaTmVyadNyVye. tihR k=HwUto wvaim. hojH mJT=o
jIivtmr`lawalawsuqdu:qxZuimZinNdaxHsaidivye m|yS=o wvaim. [T=HwUt: sn ikH
kroim. `a`PpgmPpgH JaO &anaTmkmaTmanH |yayaim. &anen inv<RH &anaTmkH
_________________________________________________________________

hve prna sHyognuH je kar` (Axu _pyog) tena ivnaxne AWyase Ke:

m|yS= pre =to, Axuwopyog riht ne


xuwmaH Ayu, huH |ya KuH inj Aane &anane. 1p9.

ANvya=R:- (ANyVye) ANy maH (m|yS=:) m|yS= (wvn) =to (Ahm) huH
(Axuwopyogriht:) Axuwopyog riht =yo =ko tem j (xuwopyu: n) xuwopyu nih
=yo =ko (&anaTmkm) &anak (AaTmkH) Aaane (|yayaim) |ya KuH.

!Ika:- je Aa (1p6, mI ga=amaH) prna sHyogna kar` trIke khevamaH Aavelo


Axu _pyog, te qreqr mHdtIv/ _dydxamaH rhela pr Anusar pir`itne Aa\In =va=I
j vteR Ke, prHtu ANy (ko{) kar`=I nih. ma!e b\ay prmaH huH Aa m|yS= =a. Ane
Aem m|yS= =to huH pr Anusar pir`itne

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

308

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

vaxuopyogen inmuRo wUTva kevlSvVyanuv<ipirg/hat isxuopyog _pyogaTmnaTmNyev inTyH inlmupyuiStaim. O me prVysHyogkar`ivnaxaWyas:.. 159..
A= xrIradavip prVye ma|yS=H k!yit-

`ahH deho ` m`o ` cev va`I ` kar`H teis.


ka ` ` kariyda A`umHta `ev kI`H.. 160..
nahH deho n mno n cEv va`I n kar`H team.
ktaR n n kariyta AnumNta nEv ktR`am.. 160..

_________________________________________________________________

kevl&anaNtwURtanNtgu`aTmkH injaTmanH xu|yanitpwUtsmStmnor=$picNtajal-Tyagen


|yayamIit xuopyogl`H &atVym..159.. OvH xuwaxuwxuopyogivvr`$pe` t<tIyS=le
ga=aZyH gtm. A= dehmnovcnivyeTyNtma|yS+ymu>otyit-`ahH deho ` m`o ` cev va`I
nahH deho n mno n cEv va`I. mnovcnkayVyaparrihtaTprmaTm-VyaiH yNmnovcnkayZyH
inynyen tahH wvaim. tt: kar`aTppatH muTvaTyNtm|yS=oiSm. ` kar`H teisH n
kar`H team. inivRkarprmaadEkl`suqa-m<tpir`teyRdupadankar`wUtmaTmVyH til`o
mnovcnkayanamupadankar`wUt: pulip~Do n wvaim. tt: kar`aTppatH
muTvaTyNtm|yS=oiSm. ka ` ih kar[da A`umHta `ev kI`H ktaR n ih kariyta
_________________________________________________________________

Aa\In nih =va=I xuw A=va Axuw Aevo je Axu _pyog tena=I mu ={ne, kevz
Sv Anusar pir`itne g/hva=I jene xuopyog is =yo Ke Aevo =yo =ko, _pyogaa vDe
(_pyog$p inj Sv$p vDe) AaamaH j sda inzp`e _pyu rhuH KuH. Aa maro prna
sHyogna kar`na ivnaxno AWyas Ke. 1p9.
hve xrIraid pr Tye p` m|yS=p`uH g! kre Ke:

huH deh nih, va`I n, mn nih, temnuH kar` nh,


ktaR n, kariyta n, AnumHta huH ktaRno nh. 160.

ANvya=R:- (AhH deh: n) huH deh n=I, (mn: n) mn n=I, (c Ov) tem j (va`I
n) va`I n=I (teaH kar`H n) temnuH kar` n=I, (ktaR n) ktaR n=I, (kariyta n)
kariyta (kravnar) n=I, (ktR`am AnumNta n Ov) ktaRno Anumodk n=I.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&eytv&apn

309

xrIrH c vacH c mn prVyTvenahH p>e tto n teu kidip mm ppatoiSt,


svRZaPyhmTyNtH m|yS=oiSm. t=a ih-n qLvhH xrIrvamnsaH Sv$pa\arwUtmcetnVymiSm tain qlu maH Sv$pa\armNtre`aPyaTmn: Sv$pH \aryiNt. ttohH
xrIrvamn:ppatmpaSyaTyNtH m|yS=oiSm. n c me xrIrvamn:kar`acetnVyTvmiSt tain qlu maH kar`mNtre`aip kar`viNt wviNt. ttohH tTkar`TvppatmpaSyaSMyymTyNtH m|yS=:. n c me SvtNZxrIrvamn:karkacetnVyTvmiSt tain qlu
maH ktaRrmNtre`aip ikyma`ain. ttohH tTkt<RTvppatmpaSyaSMyymTyNtH m|yS=:. n c
me
SvtNZxrIrvamn:karkacetnVyyojkTvmiSt
tain
qlu
maH
karkyojkmNtre`aip ikyma`ain. ttohH tTkarkyojkTvppatmpaSyaSMyymTyNtH m|yS=:. n c me SvtNZxrIrvamn:karkacetnVya
_________________________________________________________________

AnumNta nEv ktR`am. SvxuaTmwavnaivye yTktkairtanumtSv$pH til`H


yNmnovcnkayivye ktkairtanumtSv$pH tahH wvaim. tt: kar`aTppatH
muTvaTyNtm|yS=oSmIit
_________________________________________________________________

!Ika:- xrIr, va`I Ane mnne huH prp`e smuH KuH te=I temna Tye mne kaH{ p`
ppat n=I, (te) b\aHy Tye huH ATyHt m|yS= KuH. te Aa ma`e :
qreqr huH xrIr, va`I Ane mnna Sv$pna Aa\arwUt AevuH Acetn n=I huH
Sv$pAa\ar ivna p` (A=aRt huH temna Sv$pno Aa\ar hoya ivna p`) teAo qreqr
potana Sv$pne \are Ke. ma!e huH xrIr, va`I Ane mnno ppat KoDI ATyHt m|yS= KuH.
vzI huH xrIr, va`I Ane mnnuH kar` AevuH Acetn n=I huH kar` ivna p`
(A=aRt huH kar` hoya ivna p`) teAo qreqr kar`vazaH Ke. ma!e temna kar`p`ano ppat
KoDI huH Aa ATyHt m|yS= KuH.
vzI huH SvtH5p`e xrIr, va`I Ane mnnuH kark (krnaruH, ktaR) AevuH Acetn n=I
huH ktaR ivna p` teAo qreqr kray Ke. ma!e temna ktaRp`ano ppat KoDI huH Aa ATyHt
m|yS= KuH.
vzI huH, SvtH5p`e xrIr, va`I Ane mnnuH kark (krnaruH, ktaR) AevuH je Acetn
teno yojk n=I huH ktaRyojk ivna p` (A=aRt huH temna ktaRno yojktemno
kravnarhoya ivna p`) teAo qreqr kray Ke. ma!e temna ktaRna yojkp`ano
(kravnarp`ano) ppat KoDI huH Aa ATyHt m|yS= KuH.
vzI huH SvtH5p`e xrIr, va`I Ane mnnuH kark (krnaruH) je Acetn

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

310

vcnsar

nu&at<TvmiSt tain qlu maH karkanu&atarmNtre`aip


tTkarkanu&at<TvppatmpaSyaSMyymTyNtH m|yS=:.. 160..

( wgvan]IkuHdkuHd
ikyma`ain.

ttohH

A= xrIrvamnsaH prVyTvH ininoit-

deho y m`o va`I poGgldVvPpg i i`ia.


poGgldVvH ih pu`o ipHDo prma`udVva`H.. 161..
deh mno va`I pulVyaTmka [it inidRa:.
pulVymip pun: ip~D: prma`uVya`am.. 161..
xrIrH c vak c mn ZI~yip prVyH, pulVyaTmkTvat. pulVyTvH tu teaH
pulVySvl`wUtSv$paiStTvinitTvat. t=aiv\pulVyH Tvnekpr_________________________________________________________________

taTpyRm.. 160.. A= kayvamnsaH xuaTmSv$paTprVyTvH VyvS=apyit-deho y m`o va`I


puGgldVvPpg i i`ia deh mno va`I its/oip pulVyaTmka [it inidRa:. kSmat.
Vyvhare` jIven shEkTveip inyen prmcEtNykaxpir`teiwRTvat. pulVyH ikH w~yte.
puGgldVvH ih pu`o ipHDo prma`udVva`H pulVyH ih Sf!H pun: ip~D: smUho wvit. keam.
prma`uVya`aimTy=R:.. 161.. A=aTmn: xrIr$pprVyawavH
_________________________________________________________________

teno Anumodk n=I huH ktaRAnumodk ivna p` (A=aRt huH temna ktaRno Anumodk hoya ivna
p`) teAo qreqr kray Ke. ma!e temna ktaRna Anumodkp`ano ppat KoDI huH Aa ATyHt
m|yS= KuH. 160.
hve, xrIr, va`I Ane mnnuH prp`uH nI kre Ke:

mn, va`I tem j deh pudgl$p inidR Ke


ne teh pudgl bhu prma`uAono ipHD Ke. 161.

ANvya=R:- (deh: c mn: va`I) deh, mn Ane va`I (pulVyaTmka:)


pudglak ([it inidRa:) (vItragdeve) kaH Ke (Aip pun:) Ane (pulVyH) te dehaid
pudgl (prma`uVya`aH ip~D:) prma`uono ipHD Ke.

!Ika:- xrIr, va`I Ane mn 5`ey pr Ke, kar` ke pudglak Ke. temne
pudglp`uH Ke, kar` ke teAo pudglna Svl`wUt Sv$pAiStTvmaH

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&eytv&apn

311

ma`uVya`amekip~DpyaRye` pir`am:, Anekprma`uVySvl`wUtSv$paiStTvanamnekTveip k=HicdekTvenavwasnat.. 161..


A=aTmn: prVyTvawavH prVykt<RTvawavH c sa\yit-

`ahH poGglm[Ao ` te mya poGgla kya ipHDH.


tMha ih ` dehohH ka va tSs dehSs.. 162..
nahH pulmyo n te mya pula: kta: ip~Dm.
tSmai n dehohH ktaR va tSy dehSy.. 162..
ydetTkr`in\aRirtH pulaTmkmNtntvamnoEtH xrIrH nam prVyH
tavdhmiSm, mmapulmySy pulaTmkxrIrTvivro\at. n caip tSy kar`are`

_________________________________________________________________

tTkt<RTvawavH c in$pyit-`ahH puGglm[Ao nahH pulmy:. ` te mya puGgla kya ipHDa n


c te pula mya kta: ip~Da:. tMha ih ` dehohH tSmaeho n wvaMyhH. ih Sf!H.
_________________________________________________________________

init (rhelaH) Ke. t=aiv\ pudgl Anek prma`uono AekipHDpyaRy$pe pir`am Ke,
kar` ke Anek prma`uonaH Svl`wUt Sv$pAiStTvo Anek hova KtaH k=Hict
(iSnG\Tv$Tvk<t bH\pir`amnI ApeaAe) Aekp`e Avwase Ke. 161.
hve Aaane prp`ano Awav Ane prna ktaRp`ano Awav is kre Ke:

huH paEdgilk n=I, pudglo meH ipHD$p kya n=I


te=I n=I huH deh va te dehno ktaR n=I. 162.

ANvya=R:-(AhH pulmy: n) huH pudglmy n=I Ane (te pula:) te pudglo (mya
ip~DH n kta:) meH ipHD$p kya n=I (tSmat ih) te=I (AhH n deh:) huH deh n=I (va) tem
j (tSy dehSy ktaR) te dehno ktaR n=I.

!Ika:- =m to, je Aa kr`=I in\aRirt, pudglak xrIr namnuH prke jenI


AHdr va`I Ane mn Ae be sma{ y Kete huH n=I, kar` ke Apudglmy Aevo huH pudglak
xrIrp`e hovamaH ivro\ Ke. vzI AevI j rIte tena
_________________________________________________________________

t=aiv\ te karnuH A=aRt xrIraid$p

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

312

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

kt<Rare` kt<Ryojkare` kZRnumNt<are` va xrIrSy ktaRhmiSm, mmanekprma`uVyEk


ip~DpyaRypir`amSyaktuRrnekprma`uVyEkip~DpyaRypir`amaTmkxrIrkt<RTvSy
svR=a
ivro\at.. 162..

A= k=H prma`uVya`aH ip~DpyaRypir`itirit sHdehmpnudit-

Apdeso prma`U pdesmeo y symso jo.


i`o va luqo va dupdesaidm`uhvid.. 163..
Adex: prma`u: dexmaZ SvymxBdo y:.
iSG\o va $o va idexaidTvmnuwvit.. 163..

_________________________________________________________________

ka va tSs dehSy ktaR va n wvaim tSy dehSyeit. AymZa=R: dehohH n wvaim.


kSmad. AxrIrshjxucEtNypir`tTven mm dehTvivro\at. ktaR va n wvaim tSy
dehSy. tdip kSmat. in:ikyprmicyoit:pir`tTven mm dehkt<RTvivro\aidit..
162.. OvH kayvamnsaH xuaTmna sh wedk=n$pe` ctu=RS=le ga=aZyH gtm. [it
pUvkare` ;AiT=i`iCKdSy ih' [Tya>ekadxga=aiw: S=lctuyen =mo
ivxeaNtrai\kar: sma:.
_________________________________________________________________

(A=aRt xrIrna) kar` ara, ktaR ara, ktaRna yojk ara ke ktaRna Anumodk ara, xrIrno
ktaR huH n=I, kar` ke Anek prma`uona AekipHDpyaRy$p pir`amno AktaR Aevo huH Anek
prma`uona AekipHDpyaRy$p pir`amak xrIrna ktaRp`e hovamaH svR=a ivro\ Ke. 162.
hve ;prma`uone ipHDpyaRy$p pir`it k{ rIte =ay Ke' Aeva sHdehne dUr kre Ke:

prma`u je Adex, tem dexma5, AxBd Ke,


te iSnG\ $ bnI dexyaidvv Anuwve. 163.

ANvya=R:- (prma`u:) prma`u (y: Adex:) ke je Adex Ke, (dexmaZ:)


dexma5 Ke (c) Ane (Svym AxBd:) pote AxBd Ke, (iSnG\: va $: va) te iSnG\
A=va $ =yo =ko (idexaidTvm Anuwvit) idexaidp`uH Anuwve Ke.
_________________________________________________________________

xrIr Anek prma`uono AekipHDpyaRy$p pir`am Ke.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&eytv&apn

313

prma`uihR aiddexanamwavaddex:, OkdexsavaTdexmaZ:, Svymnekprma`uVyaTmkxBdpyaRyVyysHwvadxBd. yttu:SpxRprsigN\pv`aRnamivro\en savat


iSnG\o va $o va Syat, tt Ov tSy ip~DpyaRypir`it$pa idexaidTvanuwUit:. A=EvH
iSG\$TvH ip~DTvsa\nm.. 163..
A= kIxH tiTSG\$TvH prma`oirTyavedyit-

_________________________________________________________________

A= kevlpulbN\muQyTven nvga=apyRNtH VyaQyanH kroit. tZ S=lyH wvit. prma`UnaH


prSprbN\k=na= ;Apdeso prma`U' [Tyaid=mS=le ga=actuym. tdnNtrH SkN\anaH
bN\muQyTven ;dupdesadI qH\a' [TyaiditIyS=le ga=apkm. OvH itIyivxeaNtrai\kare
smudaypatinka. A= y>aTma pulanaH ip~DH n kroit tihR k=H ip~DpyaRypir`itirit e
TyurH ddait-Apdeso Adex:. s k:. prma`U pulprma`u:. punrip k=HwUt:. pdesmeo y
itIyaiddexawavat dexmaZ. pun ikH$p:. symso y SvyH Vyi$pe`axBd:. OvH
ivxe`Zyivix: sn i`o va luqo va iSnG\o va $o va yt: kar`aTsHwvit tt:
kar`at dupdesaidm`uhvid idexaid$pH bN\mnuwvtIit. t=a ih-y=aymaTma
xubuEkSvwaven bN\rihtoip padxunyen iSnG\S=anIyragwaven $S=anIyewaven
yda pir`mit tda prmagmki=tkare` bN\mnuwvit, t=a prma`urip Svwaven bN\rihtoip
yda bN\kar`wUtiSnG\$gu`en pir`to wvit tda pulaNtre` sh ivwavpyaRy$pH
bN\mnuwvtITy=R:.. 163.. A= kIxH tiTSnG\$Tvimit p<e TyurH
_________________________________________________________________

!Ika:- qreqr prma`u iAaid (be, 5` vgere) dexona Awavne lI\e Adex Ke,
Aek dexna sdwavne lI\e dexma5 Ke Ane SvyH Anek prma`uak xBd pyaRynI
ina (g!tana) AsHwvne lI\e AxBd Ke. (te prma`u) Aivro\pUvRk car SpxR, paHc
rs, be gH\ Ane paHc v`Rna sdwavne lI\e iSnG\ (cIk`o) A=va $ (lUqo) =ay Ke te=I
j tene ipHDpyaRyp`e pir`it$p ipdexaidp`anI AnuwUit =ay Ke. Aa rIte iSnG\$p`uH
ipHDp`anuH kar` Ke. 163.
hve prma`une te iSnG\$p`uH keva karnuH hoy Ke te khe Ke:

_________________________________________________________________

Aek prma`une bI Aek prma`u sa=e ipHD$pe pir`it te idexIp`anI AnuwUit Ke Aek
prma`une bI be prma`uAo sa=e ipHD$pe pir`it te i5dexIp`ano Anuwv Ke. Aa ma`e
prma`u ANy prma`uAo sa=e ipHD$pe pir`mtaH AnekdexIp`uH Anuwve Ke.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

314

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

OgurmegadI A`uSs i``H c luqH.


pir`amado wi`dH jav A`Htm`uwvid.. 164..
Okotrmeka>`o: iSnG\TvH va $Tvm.
pir`amai`tH yavdnNtTvmnuwvit.. 164..
prma`oihR tavdiSt pir`am: tSy vStuSvwavTvenanitkmat. ttStu pir`amadupakadaicTkvEicyH icZgu`yoigTvaTprma`oreka>ekoranNtavsanaivwagpirCKedVyaip
iSG\TvH va $TvH va wvit.. 164..
_________________________________________________________________

ddait-OgurmegadI Okormekaid. ikm. i``H c luqH iSnG\TvH $TvH c kmRtapH.


wi`dH wi`tH ki=tm. ikHpyRNtm. jav A`Htm`uwvid AnNtTvmnNtpyRNtH yavdnuwvit
aPoit. kSmaTskaxat. pir`amado pir`itivxeaTpir`aimTvaidTy=R:. kSy sHbiN\. A`uSs
A`o: pulprma`o:. t=a ih-y=a jIve jlajagomihIIre Snehv<ivTSnehS=anIyH ragTvH
$S=anIyH
eTvH
bN\kar`wUtH
jFNyivxui-sHexS=anIymaidH
kTva
prmagmki=tkme`oTkivxuisHexpyRNtH v\Rte, t=a pulprma`uVyeip iSnG\TvH $TvH c
bN\kar`wUtH
pUvjlaidtartMy-xiaNtenEkgu`sH&aH
jFNyximaidH
kTva
gu`sH&enaivwagpir_________________________________________________________________

AekaHx=I AarHwI yaH Aivwag AHx AnHt Ke,


iSnG\Tv va $Tv Ae pir`am=I prma`une. 164.

ANvya=R:- (A`o:) prma`une (pir`amat) pir`amne lI\e (Okaid) Aek=I (Aek


Aivwag itCKed=I) maHDIne (OkorH) Aekek v\taH (yavt AnNtTvm Anuwvit)
AnHtp`ane (AnHt Aivwag itCKedp`ane) pame TyaHsu\InuH (iSnG\TvH va $TvH)
iSnG\Tv A=va $Tv hoy Ke Aem (wi`tm) (ijndeve) kuH Ke.

!Ika:- =m to prma`une pir`am hoy Ke kar` ke te (pir`am) vStuno Svwav

hova=I _LlHFI xkato n=I. Ane te pir`amne lI\e je 1kadaicTk 2ivic5ta \ar` kre Ke AevuH,
Aek=I maHDIne Aek Aek v\taH AnHt Aivwag itCKedo su\I apnaH iSnG\Tv A=va $Tv
prma`une hoy Ke kar` ke prma`u Anek karna gu`vazo Ke.
_________________________________________________________________

1. kadaicTk ko{ var hoy AevuH i`k AinTy.


2. ivic5ta Anekkarta iviv\ta Anek$pta. (cIk`ap`uH Ane lUqap`uH pir`amne lI\e i`k
Anek$ptatrtmta\ar` kre Ke)

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&eytv&apn

31p

A=aZ kIxaiTSnG\$TvaiTp~DTvimTyavedyit-

i`a va luqa va A`upir`ama sma v ivsma va.


smdo durai\ga jid bJHit ih AaidpirhI`a.. 165..
iSnG\a va $a va A`upir`ama: sma va ivma va.
smto i\ka yid b|yNte ih AaidpirhI`a:.. 165..

_________________________________________________________________

CKeditIynamaiw\eyen xiivxee` v\Rte. ikHpyRNtH. yavdnNtsHQyanm. kSmat. pulVySy


pir`aimTvat, pir`amSy vStuSvwavadev inei\tumxyTvaidit.. 164.. A=aZ
kIxaiTSnG\$Tvgu`at ip~Do wvtIit e sma\anH ddait-bJHit ih b|yNte ih Sf!m.
ke. kmRtapa: A`upir`ama A`upir`ama:. A`upir`amxBdenaZ pir`ampir`ta A`vo g<Nte.
k=HwUta:. i`a va luqa va iSnG\pir`ampir`ta va $pir`ampir`ta va. punrip
ikHivixa:. sma v ivsma va ixictu:xi-!xTyaidpir`tanaH sm [it sH&a,
iZxipxisxTyaidpir`tanaH ivm [it sH&a. pun ikH$pa:. smdo durai\ga jid
smt: smsHQyanaTskaxad aWyaH gu`aWyami\ka yid cet. k=H igu`ai\kTv_________________________________________________________________

wava=R:- prma`u pir`amvazo hova=I tenaH iSnG\Tv Ane $Tv Aek Aivwag
itCKed=I maHDIne AnHt Aivwag itCKedo su\I trtmta pame Ke. 164.
hve kevaH iSnG\$Tv=I ipHDp`uH =ay Ke te khe Ke:

ho iSnG\ A=va $ A`u-pir`am, sm va ivm ho,


bH\ay e gu`y Ai\k nih bH\ hoy jFNyno. 16p.

ANvya=R:- (A`upir`ama:) prma`upir`amo, (iSnG\a: va $a: va) iSnG\ ho ke


$ ho, (sma: va ivma: va) bekI AHxvaza ho ke AekI AHxvaza ho, (yid smt: i\k:)
e sman krtaH be Ai\k AHxvaza hoy to (b|yNte ih) bH\ay Ke, (AaidpirhI`a:) jFNy
AHxvazo bH\ato n=I.
_________________________________________________________________

ko{ gu`maH (Ae!le ke gu`na pyaRymaH)


(inrHx) AHx pDe tene te gu`no (Ae!le ke
(bkrI krtaH gayna dU\maH Ane gay krtaH
Ke. \Uz krtaH raqmaH Ane raq krtaH retImaH

AHxkLpna krvamaH AavtaH, teno je nanamaH nano


gu`na pyaRyno) Aivwag itCKed khevamaH Aave Ke
weHsna dU\maH cIkaxna Aivwag itCKedo v\are hoy
lUqap`ana Aivwag itCKedo Ai\k hoy Ke.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

316

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

smto i\kgu`ai iSnG\$TvaN\ [TyuTsgR:, iSnG\$i\kgu`TvSy ih


pir`amkTven bN\sa\nTvat. n qLvekgu`at iSnG\$TvaN\ [Typvad:,
Okgu`iSnG\$TvSy ih pir`Mypir`amkTvawaven bN\Syasa\nTvat.. 165..
_________________________________________________________________

imit cet. Oko igu`iStit itIyoip igu` [it aE smsHQyanaE ittStavt OkSy
ivvitigu`Sy igu`ai\kTve kte sit s: ctuguR`o wvit xitctuypir`to wvit. tSy
ctuguR`Sy pUvigu`en sh bN\o wvtIit. t=Ev aE iZxiyuo ittStavt, tZaPyekSy
iZgu`xBdaiw\eySy iZxityuSy prma`o: xitymelapke kte sit pgu`TvH wvit. ten
pgu`en sh pUviZgu`Sy bN\o wvit. OvH yoRyo: iSnG\yoRyoRyo $yoRyoRyo:
iSnG\$yovaR smyo: ivmyo igu`ai\kTve sit bN\o wvtITy=R:, ikHtu ivxeoiSt.
AaidpirhI`a AaidxBden jlS=anIyH jFNyiSnG\TvH valukaS=anIyH jFNy$TvH w~yte,
taWyaH
ivhIna
AaidpirhI`a
b|yNte.
ikHcprmcEtNypir`itl`prmaTmtvwavna$p\mR|yanxu|yanblen
y=a
jFNyiSnG\xitS=anIye I`ragTve sit jFNy$xitS=anIye I`eTve c sit jlvalukyoirv
jIvSy bN\o n wvit, t=a pulprma`orip jFNyiSnG\$xitStave bN\o n
wvtITyiway:.. 165.. A= tmeva= ivxee` sm=Ryit-gu`xBdvaCyxityyuSy
iSnG\prma`otuguR`iSnG\en $e` va smxBdsH&en
_________________________________________________________________

!Ika:- sman krtaH be 1gu` Ai\k iSnG\Tv ke $Tv hoy to bH\ =ay Ke te _TsgR

(samaNy inym) Ke kar` ke iSnG\Tv ke $TvnuH be gu` Ai\k hovap`uH te 2pir`amk


hova=I bH\nuH kar` Ke.
Aek gu` iSnG\Tv ke $Tv hoy to bH\ =to n=I te Apvad Ke kar` ke Aek gu`
iSnG\Tv ke $Tvne 3pir`Mypir`amkp`ano Awav hova=I bH\na kar`p`ano Awav Ke.
16p.
_________________________________________________________________

1. gu` AHx Aivwag itCKed


2. pir`amk pir`mavnar pir`mvamaH inimwUt.
3. pir`My pir`mvayoGy (ds AHx iSnG\tavazo prma`u bar AHx $tavaza prma`u sa=e
bH\a{ne SkH\ bntaH, ds AHx iSnG\tavazo prma`u bar AHx $ta$pe pir`mI y Ke A=va ds
AHx iSnG\tavazo prma`u bar AHx iSnG\tavaza prma`u sa=e bH\a{ne SkH\ bntaH, ds AHx
iSnG\tavazo prma`u bar AHx iSnG\ta$pe pir`mI y Ke ma!e AoKa AHxvazo prma`u pir`My
Ke Ane be Ai\k AHxvazo prma`u pir`amk Ke. Aek AHx iSnG\ta ke $tavazo prma`u (samaNy
inym Anusar) pir`amk to n=I j, Ane jFNywavmaH vtRto hova=I pir`My p` n=I Aa rIte
jFNywav bH\nuH kar` n=I.)

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&eytv&apn

317

A= prma`UnaH ip~DTvSy y=oidthetuTvmv\aryit-

i``e` dugu`o cdugu`i`e` bH\m`uwvid.


luqe` va itgui`do A`u bJid pHcgu`juo.. 166..
iSnG\Tven igu`tuguR`iSnG\en bN\mnuwvit.
$e` va iZgui`to`ubR|yte pgu`yu:.. 166..
y=oidthetukmev prma`UnaH ip~DTvmv\ay, ictuguR`yoipgu`yo yo:
iSnG\yo: yo $yoRyo: iSnG\$yovaR prma~vobRN\Sy ise:. _H c ;;i`a i`e`
bJHit luqa luqa y poGgla. i`luqa y bJHit $va$vI y poGgla..''
_________________________________________________________________

t=Ev iZxityu$Sy pgu`$e` iSnG\en va ivmsH&en igu`ai\kTve sit bN\o wvtIit


&atVym. AyH tu ivxe:-prmanNdEkl`SvsHvedn&anblen hIymanrageTve sit pUv_________________________________________________________________

hve prma`uAone ipHDp`amaH y=o hetu Ke (A=aRt _pr kuH te j kar` Ke) Aem
nI kre Ke:

cturHx ko iSnG\a`u sh y-AHxmy iSnG\a`uno


pHcaHxI A`u sh bH\ =ay 5yaHxmy $a`uno. 166.

ANvya=R:- (iSnG\Tven igu`:) iSnG\p`e be AHxvazo prma`u (ctuguR`iSnG\en)


car AHxvaza iSnG\ (A=va $) prma`u sa=e (bN\m Anuwvit) bH\ Anuwve Ke (va)
A=va ($e` iZgui`t: A`u:) $p`e 5` AHxvazo prma`u (pgu`yu:) paHc AHxvaza
sa=e eDayo =ko (b|yte) bH\ay Ke.

!Ika:- y=o hetu=I j prma`uAone ipHDp`uH =ay Ke Aem nI krvuH, kar` ke be Ane
car gu`vaza t=a 5` Ane paHc gu`vazaAeva be iSnG\ prma`uAone A=va Aeva be $
prma`uAone A=va Aeva be iSnG\$ prma`uAone (Aek iSnG\ Ane Aek $ prma`une)
bH\nI isi Ke. kuH Ke ke :
;i`a i`e` bJHit luqa luqa y poGgla.
i`luqa y bJHit $va$vI y poGgla..'
;i`Ss i`e` duraihHO` luqSs luqe` duraihO`.
i`Ss luqe` hveid bH\o jh~`vje ivsme sme va..'

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

318

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

;;i`Ss i`e` duraihO` luqSs luqe` duraihO`. i`Ss luqe` hveid bH\o
jh~`vje ivsme sme va..''.. 166..
_________________________________________________________________

jlvalukaaNten y=a jIvanaH bN\o n wvit t=a jFNyiSnG\$Tvgu`e sit prma`Una


ceit. t=a com-;;i`Ss i`e` durai\ge` luqSs luqe` durai\ge`. i`Ss luqe`
hveid bH\o jF~`vje ivsme sme va''.. 166.. OvH pUvkare` iSnG\$_________________________________________________________________

(A=R: pudglo ;$pI' Ane ;A$pI' hoy Ke TyaH iSnG\ pudglo iSnG\nI sa=e
bH\ay Ke, $ pudglo $nI sa=e bH\ay Ke, iSnG\ Ane $ p` bH\ay Ke.

jFNy isvay AekI AHxvazo hoy ke bekI AHxvazo hoy, iSnG\no be Ai\k AHxvaza
iSnG\ prma`u sa=e, $no be Ai\k AHxvaza $ prma`u sa=e Ane iSnG\no (be Ai\k
AHxvaza) $ prma`u sa=e bH\ =ay Ke.)

wava=R:- be AHx=I maHDIne AnHt AHx iSnG\ta ke $tavazo prma`u tena=I be


Ai\k AHx iSnG\ta ke $tavaza prma`u sa=e bH\a{ne SkH\ bne Ke. jem ke : 2 AHx
iSnG\tavazo prma`u 4 AHx iSnG\tavaza prma`u sa=e bH\ay Ke 91 AHx iSnG\tavazo
prma`u 93 AHx $tavaza prma`u sa=e bH\ay Ke p33 AHx $tavazo prma`u p3p AHx
$tavaza prma`u sa=e bH\ay Ke 7006 AHx $tavazo prma`u 7008 AHx iSnG\tavaza
prma`u sa=e bH\ay Ke.Aa _dahr`o ma`e be=I maHDIne AnHt AHxo (Aivwag itCKedo)
su\I sm levuH.
ma5 Aek AHxvaza prma`umaH jFNywavne lI\e bH\nI yoGyta n=I te=I Aek
AHxvazo iSnG\ ke $ prma`u 5` AHxvaza iSnG\ ke $ prma`u sa=e p` bH\ato n=I.
Aa rIte, (Aek AHxvaza isvay) be prma`uAo vCce be AHxono tfavt hoy to j
teAo bH\ay Ke be krtaH v\are ke AoKaH AHxno tfavt hoy to bH\ =to n=I. jem ke: paHc
AHx iSnG\ta ke $tavazo prma`u sat AHxvaza prma`u sa=e bH\ay Ke prHtu paHc AHxvazo
prma`u Aa@ AHxvaza ke K AHxvaza (A=va paHc AHxvaza) prma`u sa=e bH\ato n=I. 166.

_________________________________________________________________

ko{ Aek prma`unI ApeaAe ivsdxitno smanAHxvazo bIe prma`u ;$pI' khevay Ke Ane
bakIna b\a prma`uAo tenI ApeaAe ;A$pI' khevay Ke. jem ke paHc AHx iSnG\tavaza prma`une
paHc AHx $tavazo bIe prma`u ;$pI' Ke Ane bakIna b\a prma`uAo tena ma!e ;A$pI' Ke.
Aano A=R Aem =yo keivsdxitna smanAHxvaza prma`uAo prSpr ;$pI' Ke sdxitna
A=va AsmanAHxvaza prma`uAo prSpr ;A$pI' Ke.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&eytv&apn

319

A=aTmn: pulip~Dkt<RTvawavmv\aryit-

dupdesadI qH\a suhuma va badra ssH@a`a.


pu#ivjlte_va sgpir`ameihH jayHte.. 167..
idexady: SkN\a: sU"ma va badra: ssHS=ana:.
p<i=vIjltejovayv:
Svkpir`amEjaRyNte.. 167..
OvmmI smupjaymana idexady: SkN\a ivixavgahnxivxadupasaE"MyS=aELyivxea ivixakar\ar`xivxadg<hItivicZsHS=ana: sNto y=aSvH

_________________________________________________________________

pir`tprma`uSv$pk=nen =mga=a, iSnG\$gu`ivvr`en itIya, iSnG\$gu`aWyaH


i\kTve sit bN\k=nen t<tIya, tSyEv #Ikr`en ctu= ceit prma`UnaH
prSprbN\VyaQyanmuQyTven =mS=le ga=actuyH gtm. A=aTma `ukaidpul-SkN\anaH
ktaR n wvtITyupidxit-jayNte _Tp>Nte. ke ktaRr:. dupdesadI qHda
idexa>nNta`upyRNta: SkN\a:. ke jayNte. pu#ivjlte_va p<+vIjltejovayv:. k=HwUta:
sNt:. suhuma va badra sU"ma va badra va. punrip ikHivixa: sNt:. ssH@a`a y=asHwvH
v<cturs/aidSvkIySvkIysHS=anakaryua:.
kE:
kTva
jayNte.
sgpir`ameihH
SvkIySvkIyiSnG\$pir`amEirt. A= ivStar:-jIva ih tavStutoTkI`R&aykEk-$pe`
xubuEkSvwava Ov, pavhare`anaidkmRbN\opai\vxen xuaTmSvwav-mlwmana: sNt:
p<i=VyPtejovatkaiykeu
_________________________________________________________________

hve Aaane pudglona ipHDna kt<RTvno Awav nI kre Ke:

SkH\o dexyaidyut, S=Ul-sU"m ne sakar je,


te p<+vI-vayu-tej-jz pir`am=I inj =ay Ke. 167.

ANvya=R:- (idexady: SkH\a:) idexaidk SkH\o (be=I maHDIne AnHt dexvaza


SkH\o)(sU"ma: va badra:) ke jeAo sU"m A=va badr hoy Ke Ane (ssHS=ana:) sHS=ano
(Aakaro) siht hoy Ke teAo(p<i=vIjltejovayv:) p<+vI, jz, tej Ane vayu$p
(Svkpir`amE: jayNte) potana pir`amo=I =ay Ke.

!Ika:- Ae rIte (pUv rIte) Aa _pjta idexaidk SkH\ojem`e ivix


AvgahnnI xine vx sU"mta Ane S=Ulta$p wedo g/a Ke Ane jem`e ivix Aakar
\ar` krvanI xine vx ivic5 sHS=ano g/aH Ke teAo potanI

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

320

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

SpxaRidctu*kSyaivwaRvitrowavSvxivxmasa> p<i=Vyejovayv: Svpir`amErev jayNte.


Atov\ayRte `uka>nNtanNtpulanaH n ip~DktaR puruoiSt.. 167..
A=aTmn: pulip~Danet<Tvawavmv\aryit-

Aoga#ga#i`icdo puGglkayeihH sVvdo logo.


suhumeihH badreihH y APpaAoGgeihH joGgeihH.. 168..
Avga#ga#inict: pulkayE: svRto lok:.
sU"mEbaRdrEaayoGyEyGyE:.. 168..

_________________________________________________________________

smuTp>Nte, t=aip SvkIyaWyNtrsuqdu:qaid$ppir`terevaxuopadankar`H wvit, n c


p<i=Vyaidkayakarpir`te:. kSmaidit cet. tZ SkN\anamevopadankar`Tvaidit. tto &ayte
pulip~DanaH jIv: ktaR n wvtIit.. 167.. A=aTma bN\kale bN\yoGypulan
bihwaRgaEvanytITyavedyit-Aoga#ga#i`icdo Avgaavga nErNtyeR` inicto w<t:. s
k:. logo lok:. k=H w<t:. sVvdo svRt: svRdexeu. kE: kt<RwUtE:. puGglkayeihH pulkayE:.
ikHivixE:. suhumeih badreih y [iNyg/h`ayoGyE: sU"mEStg/h`_________________________________________________________________

yoGyta Anusar SpxaRid ctu*kna AaivwaRv Ane itrowavnI Svxine vx ={ne p<+vI,
pa`I, tej ne vayu$p potana pir`amo=I j =ay Ke. Aa=I nI =ay Ke ke iA`ukaid
AnHtanHt pudglono ipHDktaR Aaa n=I. 167.
hve (jem Aaa pudglipHDno krnar n=I tem) Aaa pudglipHDno lavnar (p`)
n=I Aem nI kre Ke:

Avga# ga# wrel Ke svR5 pudglkay=I


Aa lok badr-sU"m=I, kmRTvyoGy-AyoGy=I. 168.

ANvya=R:- (lok:) lok (svRt:) svRt: (sU"mE: badrE:) sU"m tem j badr (c)
t=a (AayoGyE: yoGyE:) kmRTvne AyoGy tem j kmRTvne yoGy (pulkayE:) pudglkayo
(pudglSkH\o) vDe (Avga#ga#inict:) (ivix rIte) Avgaha{ne ga# wrelo Ke.
_________________________________________________________________

SpxaRid ctu*k SpxR, rs, gH\ ne v`R. (SpxaRidknI g!ta Ane Ag!ta te pudglnI xi
Ke.)

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&eytv&apn

321

yto ih sU"mTvpir`tEbaRdrpir`tEanitsU"mTvS=UlTvat kmRTvpir`mnxiyoigiwritsU"mS=Ultya tdyoigiwavgahivixTven prSprmba\manE: Svymev svRt Ov


pulkayEgaR#H inicto lok:. ttov\ayRte n pulip~Danamaneta puruoiSt.. 168..
A=aTmn: pulip~DanaH kmRTvkt<RTvawavmv\aryit-

kMm`paAoGga qH\a jIvSs pir` pPpa.


gCKHit kMmwavH ` ih te jIve` pir`imda.. 169..
kmRTvayoGya: SkN\a jIvSy pir`itH aPy.
gCKiNt kmRwavH n ih te jIven pir`imta:.. 169..

_________________________________________________________________

yoGyEbaRdrE. pun k=HwUtE:. APpaAoGgeihH AitsU"mS=UlTven kmRvgR`ayoGytarihtE:. pun


iHkHivixE:.
joGgeihH
AitsU"mS=UlTvawavaTkmRvgR`ayoGyEirit.
AymZa=R:-inyen
xuSv$pErip Vyvhare` kmdya\Intya p<i=VyaidpsU"mS=avrTvH aEjvEyR=a loko inrNtrH
w<tiStit t=a pulErip. tto &ayte yZEv xrIravga#eZe jIviStit bN\yoGypula Aip
_________________________________________________________________

!Ika:- sU"mp`e pir`mela tem j badrp`e pir`mela, Ait sU"m A=va Ait S=Ul
nih hova=I kmRp`e pir`mvanI xivaza tem j Ait sU"m A=va Ait S=Ul hova=I
kmRp`e pir`mvanI xi vgrnaAeva pudglkay vDe, AvgahnI ivixtane lI\e prSpr
ba\a kyaR ivna, Svymev svRt: (b\ay dexe) lok ga# wrelo Ke. ma!e nI =ay Ke ke
pudglipHDono lavnar Aaa n=I.

wava=R:- Aa lokmaH svR S=ze vo Ke Ane kmRbH\ne yoGy pudglvgR`a p` svR


S=ze Ke. vne je karna pir`am =ay te karno vne kmRbH\ =ay Ke. Aem n=I ke Aaa
ko{ bharnI jGyaAe=I kmRyoGy pudglo lavIne bH\ kre Ke. 168.
hve Aaa pudglipHDone kmRp`e krnaro n=I Aem nI kre Ke:

SkH\o krmne yoGy pamI vna pir`amne


kmRTvne pame nh v pir`mave temne. 169.

ANvya=R:- (kmRTvayoGya: SkH\a:) kmRp`ane yoGy SkH\o (jIvSy pir`itH aPy)


vnI pir`itne pamIne (kmRwavH gCKiNt) kmR wavne pame Ke (n ih te jIven pir`imta:)
temne v pir`mavto n=I.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

322

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

yto
ih
tuLyeZavga#jIvpir`ammaZH
bihrsa\nmai]Ty
jIvH
pir`miytarmNtre`aip kmRTvpir`mnxiyoign: pulSkN\a: Svymev kmRwaven
pir`miNt. ttov\ayRte n pulip~DanaH kmRTvktaR puruoiSt.. 169..
A=aTmn: kmRTvpir`tpulVyaTmkxrIrkt<RTvawavmv\aryit-

te te kMmgda poGglkaya pu`o iv jIvSs.


sHjayHte
deha dehHtrsHkmH pPpa.. 170..
_________________________________________________________________

tZEv itiNt, n c bihwaRgajIv AanytIit.. 168.. A= kmRSkN\anaH jIv _padanktaR n


wvtIit &apyit-kMm`paAoGga qH\a kmRTvayoGya: SkN\a: ktaRr: jIvSs pir` pPpa
jIvSy pir`itH aPy indiprmaTmwavnoTpshjanNdEk-l`suqam<tpir`te: itpwUtaH
jIvsHbiN\n im+yaTvragaidpir`itH aPy gCKHit kMmwavH gCKiNt pir`miNt. km. kmRwavH
&anavr`aidVykmRpyaRym. ` ih te jIve` pir`imda n ih nEv te kmRSkN\a
jIvenopadankt<RwUten pir`imta: pir`itH nIta [Ty=R:. Anen VyaQyanenEtduH wvit
kmRSkN\anaH inyen jIv: ktaR n wvtIit
.. 169.. A= xrIrakarpir`tpulip~DanaH
jIv: ktaR n wvtITyupidxit-te te kMmgda te te pUvRsUZoidta: kmRTvH gta VykmRpyaRy_________________________________________________________________

!Ika:- kmRp`e pir`mvanI xivaza pudglSkH\o tuLye5avgahI vna


pir`amma5noke je bihrHg sa\n (ba kar`) Ke tenoAa]y krIne, v pir`mavnar
ivna p`, Svymev kmRwave pir`me Ke. te=I nI =ay Ke ke pudglipHDone kmRp`e krnaro
Aaa n=I.

wava=R:- sman e5e rhela vna ivkarI pir`amne inimma5 krIne


kamR`vgR`aAo Svymev potanI AHtrHg xi=I &anavr`aid kmR$pe pir`mI y Ke v
temne kmRp`e pir`mavto n=I. 169.
hve Aaane kmRp`e pir`t pudglak xrIrna kt<RTvno Awav nI kre Ke
(A=aRt kmRp`e pir`meluH je pudgl teSv$p xrIrno ktaR Aaa n=I Aem nI kre Ke:

kmRTvpir`t pudglona SkH\ te te frI frI


xrIro bne Ke vne, sHaHit pamI dehnI. 170.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&eytv&apn

323

te te kmRTvgta: pulkaya: punrip jIvSy.


sHjayNte deha dehaNtrsHkmH p/aPy.. 170..
ye ye namamI ySy jIvSy pir`amH inimmaZIkTy pulkaya: Svymev kmRTven
pir`miNt, A= te te tSy jIvSyanaidsHtanv<xrIraNtrsHkaiNtmai]Ty Svymev c
xrIrai` jayNte. Atov\ayRte n kmRTvpir`tpulVyaTmkxrIrktaR puruoiSt..170..
A=aTmn: xrIrTvawavmv\aryit-

_________________________________________________________________

pir`ta: poGglkaya pudglSkN\a: pu`o iv jIvSs punrip wvaNtreip jIvSy sHjayHte deha
sHjayNte sMyGjayNte deha: xrIra`Iit. ikH kTva. dehHtrsHkmH pPpa dehaNtrsHkmH wvaNtrH
aPy lB|veit. Anen ikmutH wvit-AaEdairkaidxrIrnamkmRrihtprmaTmanm-lwmanen jIven
yaNyupaijRtaNyaEdairkaidxrIrnamkmaRi` tain wvaNtre aPte sTyudymagCKiNt, tdudyen
nokmRpula AaEdairkaidxrIrakare` Svymev pir`miNt. tt: kar`adaEdairkaidkayanaH jIv:
ktaR n wvtIit.. 170.. A= xrIrai` jIvSv$pH n wvNtIit ininoit-AorailAo y deho
AaEdairk deh: deho ve_iVvAo y deho vEikyk tej[Ao tEjisk: Aahary kMm[yo
Aahark: kamR` puGgldVvPpga sVve Ote p deha: pulVyaTmka: sveRip
_________________________________________________________________

ANvya=R:- (kmRTvgta:) kmRp`e pir`mela (te te) te te (pulkaya:) pudglkayo


(dehaNtrsHkmH aPy) dehaHtr$p ferfarne pamIne (pun: Aip) frI frIne (jIvSy) vne
(deha:) xrIro (sHjayNte) =ay Ke.

!Ika:- je vna pir`amne inimma5 krIne je je Aa pudglkayo Svymev kmRp`e


pir`me Ke, te vne Anaid sHtit$pe (vah$pe) vtRta dehaHtr$p (wvaHtr$p) ferfarno
Aa]y krIne te te pudglkayo Svymev xrIro (xrIro$pe, xrIro =vamaH inim$pe) =ay Ke.
Aa=I nI =ay Ke ke kmRp`e pir`mela pudglak xrIrno ktaR Aaa n=I.

wava=R:- vna pir`amne inimma5 krIne je pudglo Svymev kmR$pe pir`me Ke,
te pudglo j ANy wvmaH xrIr bnvamaH inimwUt =ay Ke Ane nokmRpudglo Svymev
xrIr$pe pir`me Ke. ma!e xrIrno ktaR Aaa n=I. 170.
hve Aaane xrIrp`ano Awav nI kre Ke:

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

324

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

AorailAo y deho deho ve_iVvAo y tej[Ao.


Aahary kMm[Ao puGgldVvPpga sVve.. 171..
AaEdairk deho deho vEikiyk tEjs:.
Aahark: kamR`: pulVyaTmka: sveR.. 171..
yto odairkvEikiykaharktEjskamR`ain xrIrai` svaR~yip pulVyaTmkain,
ttov\ayRte n xrIrH puruoiSt.. 171..
A= ikH tihR jIvSy xrIraidsvRprVyivwagsa\nmsa\ar`H Svl`imTyavedyit-

Arsm$vmgH\H AVvH ced`agu`msH.


ja` AilHgGgh`H jIvmi`isH@a`H.. 172..

_________________________________________________________________

mm
Sv$pH
n
wviNt.
kSmaidit
cet.
mmaxrIrcEtNycmTkarpir`tTven
svRdEvacetnxrIrTvivro\aidit.. 171.. OvH pudglSkN\anaH bN\VyaQyanmuQytya itI-yS=le
ga=apkH gtm. [it ;Apdeso prma`U' [Tyaid ga=anvken prma`uSkN\wediwpudglanaH
ip~Din*piVyaQyan_________________________________________________________________

je deh AaEdairk, ne vEiy-tEjs deh Ke,


kamR`-Ahark deh je, te svR pudgl$p Ke. 171.

ANvya=R:- (AaEdairk: c deh:) AaEdairk xrIr (vEikiyk: deh:) vEiiyk xrIr,


(tEjs:) tEjs xrIr, (Aahark:) Aahark xrIr (c) Ane (kamR`:) kamR` xrIr(sveR)
b\aH (pulVyaTmka:) pudglak Ke.

!Ika:- AaEdairk, vEiiyk Aahark, tEjs Ane kamR`Ae xrIro b\aHy pudglak
Ke te=I nI =ay Ke ke Aaa xrIr n=I. 171.
hve Tyare vnuH, xrIraid svR pro=I ivwagna sa\nwUt, Asa\ar` Svl` xuH
Ke te khe Ke:

Ke cetnagu` gH\-$p-rs-xBd-i n vne,


vzI ilHgg/h` n=I Ane sHS=an waQyuH n tehne. 172.
Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&eytv&apn

32p

Arsm$pmgN\mVyH cetnagu`mxBdm.
janIilg/h`H jIvminidRsHS=anm.. 172..
AaTmno ih rs$pgN\gu`awavSvwavTvaTSpxRgu`VyywavSvwavTvat xBdpyaRyawavSvwavTva=a
tNmUladilg/aTvaTsvRsHS=anawavSvwavTva
pulVy
ivwagsa\nmrsTvm$pTvmgN\TvmVyTvmxBdTvmilg/aTvmsHS=anTvH
caiSt.
sklpulapulajIvVyivwagsa\nH tu cetnagu`TvmiSt. tdev c tSy
SvjIvVymaZai]tTven Svl`taH ibw/a`H xeVyaNtrivwagH sa\yit. Ailg/a [it
vVye ydilg/h`imTyuH thutra=Ritpye. t=a ih-n ilHgEiriNyEg/aRhktama-

_________________________________________________________________

muQytya itIyivxeaNtrai\kar: sma:. A=EkonivHxitga=apyRNtH jIvSy pudglen sh


bN\muQytya VyaQyanH kroit, tZ !S=lain wviNt. te*vadaE ;Arsm$vH' [Tyaid
xujIvVyaQyanen ga=Eka, ;muo $vaid' [TyaidpUvRppirharmuQytya ga=ayimit
=mS=le ga=aZym. tdnNtrH wavbN\muQyTven ;_vAogmAo' [Tyaid ga=aym. A=
prSprH yo: pudglyo: bN\o, jIvSy ragaidpir`amen sh bN\o, jIvpudglyobRN\eit
iZiv\bN\muQyTven ;faseih puGgla`H' [Tyaid
_________________________________________________________________

ANvya=R:- (jIvm) vne (Arsm) Ars, (A$pm) A$p, (AgN\m) AgH\


(AVyH) A, (cetnagu`m) cetnagu`vazo, (AxBdm) AxBd, (AilHgg/h`m)
AilHgg/h` (ilHg=I Ag/a) Ane (AinidRsHS=anm) jene ko{ sHS=an kuH n=I Aevo
(janIih) `.

!Ika:- Aaa (1) rsgu`na Awav$p Svwavvazo hova=I, (2) $pgu`na


Awav$p Svwavvazo hova=I, (3) gH\gu`na Awav$p Svwavvazo hova=I, (4)
SpxRgu`$p tana Awav$p Svwavvazo hova=I, (p) xBdpyaRyna Awav$p
Svwavvazo hova=I, t=a (6) te b\aHne kar`e (A=aRt rs$pgH\ vgerena Awav$p
Svwavne kar`e) ilHg vDe Ag/a hova=I Ane (7) svR sHS=anona Awav$p Svwavvazo
hova=I, Aaane pudgl=I ivwagna sa\nwUt (1) Arsp`uH, (2) A$pp`uH, (3)
AgH\p`uH, (4) Ap`uH, (p) AxBdp`uH, (6) AilHgg/ap`uH Ane (7) AsHS=anp`uH Ke.
pudgl tem j Apudgl AevaH smSt Avo=I ivwagnuH sa\n to cetnagu`myp`uH Ke
Ane te j, ma5 Svvai]t hova=I Svl`p`uH \rtuH =kuH, Aaano xe ANyo=I
ivwag sa\e Ke.
;AilHgg/a' Aem khevanuH Ke TyaH je ;AilHgg/h`' Aem kuH Ke te F`a A=nI
itpi (ai, itpadn) krva ma!e Ke. te Aa ma`e :

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

326

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

pSy g/h`H ySyeTytIiNy&anmyTvSy itpi:. n ilHgEiriNyEg/aRtamapSy g/h`H


ySyetIiNyTyaivyTvSy. n ilHgaidiNygMyaUmadGeirv g/h`H ySyetIiNyTypUvRkanumanaivyTvSy. n ilHgadev prE: g/h`H ySyeTynumeymaZTvawavSy. n ilHgadev preaH
g/h`H ySyeTynumat<maZTvawavSy. n ilHgaTSvwaven g/h`H ySyeit Ty&at<TvSy. n
ilHgenopyogaQyl`en g/h`H &eya=aRlMbnH ySyeit bihr=aRlMbn&anawavSy. n
ilHgSyopyogaQyl`Sy g/h`H Svymahr`H ySyeTynahayR&anTvSy. n ilHgSyopyogaQyl`Sy g/h`H pre` hr`H ySyeTyahayR&anTvSy. n ilHge
_________________________________________________________________

sUZym. tt: prH inyen VybN\kar`Tvaagaidpir`am Ov bN\ [it k=nmuQytya ;ro


bH\id' [Tyaid ga=aZym. A= wedwavnamuQyTven ;wi`da pu#vI' [Tyaid sUZym. tdnNtrH
jIvo ragaidpir`amanamev ktaR, n c VykmR`aimit k=nmuQyTven ;kVvH shavmada'
_________________________________________________________________

(1) g/ahk (&ayk) Aeva jene ilHgo vDe Ae!le ke iyo vDe g/h` (`vuH) =tuH
n=I. te AilHgg/h` Ke Aa rIte Aaa Atiy&anmy Ke Aeva A=RnI ai =ay Ke. (2)
g/a (j`avayoGy) Aeva jenuH, ilHgo vDe Ae!le ke iyo vDe g/h` (`vuH) =tuH n=I te
AilHgg/h` Ke Aa rIte Aaa iyp/Tyno ivy n=I Aeva A=RnI aiPt =ay Ke. (3)
jem \umaDa ara AiGnnuH g/h` =ay Ke tem ilHg ara Ae!le ke iygMy ara (iyo=I
j`avayoGy ic ara) jenuH g/h` (`vuH) =tuH n=I te AilHgg/h` Ke Aa rIte Aaa
iyTypUvRk Anumanno ivy n=I Aeva A=RnI aiPt =ay Ke. (4) bIAo vDe ma5
ilHg ara j jenuH g/h` =tuH n=I te AilHgg/h` Ke Aa rIte Aaa Anumeyma5 (kevz
Anuman=I j j`avayoGy) n=I Aeva A=RnI aiPt =ay Ke. (p) jene ilHg=I j prnuH g/h`
=tuH n=I te AilHgg/h` Ke Aa rIte Aaa Anumatama5 (kevz Anuman krnaro j) n=I
Aeva A=RnI aiPt =ay Ke. (6) ilHg ara nih p` Svwav vDe jene g/h` =ay Ke te
AilHgg/h` Ke Aa rIte Aaa Ty &ata Ke Aeva A=RnI aiPt =ay Ke. (7) jene ilHg vDe
Ae!le ke _pyog namna l` vDe g/h` Ae!le ke &ey pda=nuH AalHbn n=I te AilHgg/h`
Ke Aa rIte Aaane ba pda=na AalHbnvazuH &an n=I Aeva A=RnI aiPt =ay Ke. (8)
je ilHgne Ae!le ke _pyog namna l`ne g/h` krto n=I Ae!le ke pote (kaHy bhar=I)
lavto n=I te AilHgg/h` Ke Aa rIte Aaa je kaHy=I lvatuH n=I Aeva &anvazo Ke Aeva
A=RnI aiPt =ay Ke. (9) jene ilHgnuH Ae!le ke _pyog namna l`nuH g/h` Ae!le ke pr=I
hr` ={ xktuH
_________________________________________________________________

Ah ySyETyahayR&anTvSy ne bdle ySyeTyhayR&anTvSy pa@ e{Ae Aem lage Ke.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&eytv&apn

327

_pyogaQyl`e g/h`H sUyR [voprago ySyeit xuopyogSvwavSy. n


ilHgadupyogaQyl`adg/h`H paEilkkmaRdanH ySyeit VykmaRsHp<TvSy. n ilHgeWy
[iNyeWyo g/h`H ivya`amupwogo ySyeit ivyopwot<TvawavSy. n ilHgaTmno
veiNyaidl`adg/h`H jIvSy \ar`H ySyeit xukatRvanuiv\aiyTvawavSy. n ilHgSy
mehnakarSy g/h`H ySyeit laEikksa\nmaZTvawavSy. n ilHgenamehnakar`e g/h`H
lokVyaiyRSyeit khukissa\nakarlokVyaiTvawavSy. n ilHganaH IpupuHsk_________________________________________________________________

[Tyaid S=le ga=askm. yZ muQyTvimit vdit tZ y=asHwvmNyoPy= lWyt [it


svRZ &atVym. OvmekonivHxitga=aiwSt<tIyivxeaNtrai\kare smudaypatinka. t>=a-A=
ikH tihR jIvSy xrIraidprVyeWyo iwmNyVyasa\ar`H SvSv$pimit e TyurH ddaitArsm$vmgH\H rs$pgN\rihtTva=a caVyahayRma`aSpxR$pTva AVvH AVyTvat AsH
AxBdTvat AilHgGgh`H Ailg/h`Tvat Ai`isH@a`H AinidRsHS=anTva ja` jIvH
janIih jIvm. Arsm$pmgN\mSpxRmVym-xBdmilg/h`minidRsHS=anl`H c he ix*y,
jIvH jIvVyH janIih. punrip k=HwUtm. ced`agu`H smStpudglaidWyocetneWyo iw:
smStaNyVyasa\ar`: SvkIyanNtjIvjaitsa\ar` cetnagu`o ySy tH cetna_________________________________________________________________

n=I (bI=I l{ j{ xkatuH n=I) te AilHgg/h` Ke Aa rIte AaanuH &an hrI j{


xkatuH n=I Aeva A=RnI aiPt =ay Ke. (10) jene ilHgmaH Ae!le ke _pyog namna l`maH
g/h` Ae!le ke sUyRnI mafk _prag (milnta, ivkar) n=I te AilHgg/h` Ke Aa rIte
Aaa xuopyogSvwavI Ke Aeva A=RnI ai =ay Ke. (11) ilHg ara Ae!le ke _pyog
namna l` ara g/h` Ae!le ke paEdgilk kmRnuH g/hvuH jene n=I te AilHgg/h` Ke Aa rIte
Aaa kmR=I AsHyu (AsHb) Ke Aeva A=RnI ai =ay Ke. (12) jene ilHgo ara
Ae!le ke iyo ara g/h` Ae!le ke ivyono _pwog n=I te AilHgg/h` Ke Aa rIte Aaa
ivyono _pwoa n=I Aeva A=RnI ai =ay Ke. (13) ilHg ara Ae!le ke mn A=va
iy vgere l` ara g/h` Ae!le vTvne \ar` krI raqvuH jene n=I te AilHgg/h` Ke Aa
rIte Aaa xu Ane AatRvne Anuiv\ayI (AnusrIne =naro) n=I Aeva A=RnI ai =ay
Ke. (14) ilHgnuH Ae!le ke mehnakarnuH (puruaidnI iyna AakarnuH) g/h` jene n=I te
AilHgg/h` Ke Aa rIte Aaa laEikksa\nma5 n=I Aeva A=RnI ai =ay Ke. (1p) ilHg
vDe Ae!le ke Amehnakar vDe jenuH g/h` Ae!le ke lokmaH apvap`uH n=I te AilHgg/h` Ke Aa
rIte Aaa paqHDIAone is sa\n$p AakarvazolokaiPtvazo n=I Aeva A=RnI aiPt
=ay Ke. (16) jene ilHgonuH Ae!le ke I,

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

328

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

vedanaH g/h`H ySyeit IpupuHskVywavawavSy. n ilHganaH \mR|vjanaH g/h`H ySyeit


bihryitilHgawavSy. n ilHgH gu`o g/h`m=aRvbo\o ySyeit gu`ivxeanalI#xuVyTvSy. n ilHgH pyaRyo g/h`m=aRvbo\ivxeo ySyeit pyaRyivxeanalIH#xuVyTvSy. n
ilHgH Tyiw&anhetug/Rh`m=aRvbo\samaNyH ySyeit VyanalI#xupyaRyTvSy.. 172..
A= k=mmUtRSyaTmn: iSG\$TvawavadbN\o wvtIit pUvRpyit-

_________________________________________________________________

gu`H c. Ailg/aimit vVye ydilgg/h`imTyuH tiTkm=Rimit cet, bhutra=Ritpy=Rm.


t=a ih-ilimiNyH tena=aRnaH g/h`H pirCKednH n kroit tenailg/h`o wvit. tdip
kSmat. SvymevatIiNyaq~D&ansihtTvat. tenEv ilxBdvaCyen curadIiNye`aNyjIvanaH
ySy g/h`H pirCKednH ktu nayait tenailg/h` _Cyte. tdip kSmat.
inivRkaratIiNySvsHvednTy&angMyTvat.
ilH
\Umaid
ten
\/milovanumanenaiGvdnumeywUtprpda=aRnaH g/h`H n kroit tenailg/h` [it. tdip
kSmat. SvymevailgovatIiNy&ansihtTvat. tenEv ilgovanumane-naiGng/h`vt
prpurua`aH ySyaTmno g/h`H pir&anH ktu nayait tenailgg/h` [it. tdip kSmat.
AilgovatIiNy&angMyTvat. A=va ilgH icH laKnH ixqaj!a\ar`aid tena=aRnaH
g/h`H
pirCKednH
n
kroit
tenailgg/h`
[it.
tdip
kSmat.
SvawaivkaicovatIiNy&ansihtTvat. tenEv icNhov&anen prpurua`aH ySyaTmno g/h`H
pir&anH ktu nayait tenailgg/h` [it. tdip kSmat. inpragSvsHvedn&angMyTvaidit.
_________________________________________________________________

puru Ane npuHsk vedonuH g/h` n=I te AilHgg/h` Ke Aa rIte Aaa e tem j wave I,
puru Ane npuHsk n=I Aeva A=RnI ai =ay Ke. (17) ilHgonuH Ae!le ke \mRiconuH g/h`
jene n=I te AilHgg/h` Ke Aa rIte Aaane bihrHg (ba) yitilHgono Awav Ke Aeva
A=RnI aiPt =ay Ke. (18) ilHg Ae!le ke gu` AevuH je g/h` Ae!le ke A=aRvbo\ (pda=R&an)
te jene n=I te AilHgg/h` Ke Aa rIte Aaa gu`ivxe=I nih AailHigt AevuH xu Ke
Aeva A=RnI ai =ay Ke. (19) ilHg Ae!le ke pyaRy AevuH je g/h` Ae!le ke A=aRvbo\ivxe
te jene n=I AilHgg/h` Ke Aa rIte Aaa pyaRyivxe=I nih AailHigt AevuH xu Ke
Aeva A=RnI ai =ay Ke. (20) ilHg Ae!le ke Tyiw&annuH kar` AevuH je g/h` Ae!le ke
A=aRvbo\samaNy te jene n=I te AilHgg/h` Ke Aa rIte Aaa =I nih AailHigt Aevo
xu pyaRy Ke Aeva A=RnI ai =ay Ke. 172.
hve AmUtR Aeva Aaane iSnG\$p`ano Awav hova=I bH\ k{ rIte ={ xke Aevo
pUvR p rjU kre Ke :

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&eytv&apn

329

muo $vaidgu`o bJid faseihH A~`m~`eihH.


tiVvvrIdo APpa bJid ik\ poGglH kMmH.. 173..
mUt $paidgu`o b|yte SpxERrNyoNyE:.
tiprIt AaTma b|ait k=H paElH kmR.. 173..
mUtRyoihR tavTpulyo $paidgu`yuTven y=oidtiSG\$TvSpxRivxeadNyoNybN\ov\ayRte Ov. AaTmkmRpulyoStu s k=mv\ayRte mUtRSy kmRpulSy $paidgu`yuTven y=oidtiSG\$TvSpxRivxesHwvePymUtRSyaTmno $paidgu`yuTvawaven

_________________________________________________________________

Ovmilgg/h`xBdSy
VyaQyankme`
xujIvSv$pH
&atVyimTyiway:..
172..
A=amUtRxuaTmno VyaQyane kte sTymUtRjIvSy mUtRpudglkmR`a sh k=H bN\o wvtIit pUvRpH
kroit-muo $vaidgu`o mUt $prsgN\SpxRTvat pudglVygu`: bJid ANyoNysH}lee`
b|yte bN\mnuwvit, tZ doo naiSt. kE: kTva. faseih A~`m~`eihH
iSnG\$gu`l`SpxRsHyogE:. ikHivixE:. ANyoNyE: prSprinimE:. tiVvvrIdo APpa bJid
ik\ poGglH kMmH tiprItaTma b|ait k=H paEdglH kmeRit. AyH prmaTma
inivRkarprmcEtNycmTkarpir`tTven
bN\kar`wUtiSnG\$gu`S=anIyrageaidivwavpir`amrihtTvadmUtRTva
_________________________________________________________________

ANyoNy SpxR=I bH\ =ay $paidgu`yut mUtRne


p` v mUitRriht baH\e kem pudglkmRne? 173.

ANvya=R:- (mUtR:) mUtR (AevaH pdgl) to ($paidgu`:) $paidgu`vazaH hova=I


(ANyoNyE: SpxER) ANyoNy (prSpr bH\yoGy) Spx vDe (b|yte) bH\ay Ke (prHtu)
(tiprIt: AaTma) tena=I ivprIt (AmUtR) Aevo Aaa (paEilkH kmR) paEdgilk kmR
(k=H) k{ rIte (b|nait) baH\I xke?

!Ika:- mUtR AevaH be pudglo to $paidgu`vazaH hova=I y=o iSnG\$Tv$p

SpxRivxene lI\e temno ANyoNy bH\ j$r sm xkay Ke prHtu Aaa Ane kmRpudglno
bH\ =to k{ rIte sm xkay? kar` ke mUtR AevuH kmRpudgl $paidgu`vazuH hova=I tene y=o
iSnG\$Tv$p SpxRivxeno sHwv hova KtaH p` AmUtR Aevo Aaa $paidgu`o ivnano
hova=I tene y=o iSnG\$Tv$p SpxRivxeno

_________________________________________________________________

SpxRivxe qas karna (bH\yoGy) Spx.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

330

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

y=oidtiSG\$TvSpxRivxeasHwavnya cEkaivklTvat.. 173..


A=EvmmUtRSyaPyaTmno bN\o wvtIit isaNtyit-

$vaidOihH rihdo peCKid ja`aid $vmadIi`.


dVvai` gu`e y j\a th bH\o te` ja`Iih.. 174..
$paidkE riht: pXyit janait $padIin.
Vyai` gu`aH y=a t=a bN\Sten janIih.. 174..
yen kare` $paidrihto $pIi` Vyai` tu`aH pXyit janait c, tenEv kare`
$paidrihto $ipiw: kmRpulE: ikl b|yte ANy=a k=mmUt mUt
_________________________________________________________________

paEdglH kmR k=H b|ait, n k=mpIit pUvRp:.. 173.. A=EvmmUtRSyaPyaTmno nyivwagen bN\o
wvtIit TyurH ddait-$vaidOihH rihdo AmUtRprmicyoit:pir`tTven tavdymaTma
$paidriht:. t=aiv\: sn ikH kroit. peCKid ja`aid muavS=ayaH
yugpTpiriCKi$psamaNyivxeg/ahkkevldxRn&anopyogen y>ip tadaTMysHbN\o naiSt
t=aip g/ag/ahkl`sHbN\en pXyit janait. kain kmRtapain. $vmadIi` dVvai`
$prsgN\SpxRsihtain mUtRVyai`. n kevlH Vyai` gu`e y j\a tdgu`aH y=a. A=va y=a
kiTsHsarI
_________________________________________________________________

AsHwv hovane lI\e Aek AHg ivkz Ke (A=aRt bH\yoGy be AHgomaH=I Aek AHg qamIvazuH
KeSpxRgu` ivnanuH hova=I bH\nI yoGytavazuH n=I). 173.
hve Aaa AmUtR hova KtaH tene Aa ma`e bH\ =ay Ke Aevo isaHt nI kre Ke:

je rIt dxRn-&an =ay $paidnuH-gu`-nuH,


te rIt bH\n ` mUitRrihtne p` mUtRnuH. 174.

ANvya=R:- (y=a) je rIte ($paidkE: riht:) $paidriht (vne) ($padIin)


$paidkne(Vyai` gu`an c) one t=a gu`one ($pI one t=a temna gu`one)(pXyit
janait) deqe Ke Ane `e Ke, (t=a) te rIte (ten) te=I sa=e (A$pIne $pI sa=e) (bH\:
janIih) bH\ `.

!Ika:- je kare $paidriht (v) $pI one t=a temna gu`one deqe Ke Ane `e
Ke, te j kare $paidriht (v) $pI kmRpudglo sa=e bH\ay Ke kar` ke

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&eytv&apn

331

pXyit janait ceTyZaip pyRnuyogSyainvayRTvat. n cEtdTyNtduFR!TvaaaRiNtkIktH,


ikHtu aNtare`abalgopalki!tm. t=a ih-y=a balkSy gopalkSy va p<=gviS=tH
m<lIvd blIvd va pXyto jant n blIvdeRn shaiSt sHbN\:,
ivywavaviS=tblIvdRinimopyogai\$#blIvdaRkardxRn&ansHbN\o
blIvdRsHbN\Vyvharsa\kSTvSTyev, t=a iklaTmno nI$pTven SpxRxUNyTva kmRpulE: shaiSt sHbN\:
OkavgahwavaviS=tkmRpulinimopyogai\$#rageaidwavsHbN\:
kmRpulbN\Vyvharsa\kSTvSTyev.. 174..
_________________________________________________________________

jIvo ivxewed&anriht: sn kapaa`a>cetnijnitmaH va mdIyara|yoyimit mNyte.


y>ip
tZ
savlokdxRnen
sh
itmayaStadaTMysHbN\o
naiSt
t=aip
pirCKe>pirCKedkl`sHbN\oiSt. y=a va smvsr`e TyijnerH va ivxewed&anI
mNyte mdIyara|yoyimit. tZaip y>Pyvlokn&anSy ijnere` sh tadaTMysMbN\o naiSt
t=aPyara|yara\ksMbN\oiSt. th bH\o te` ja`Iih t=a bN\H tenEv aNten janIih.
AymZa=R:-y>PyymaTma
inyenamUtRSt=aPynaidkmRbN\-vxadVyvhare`
mUtR:
sn
VybN\inimwUtH ragaidivkLp$pH wavbN\o_________________________________________________________________

e Aem n hoy to Ah p` (deqva`vanI babtmaH p`) Ae AinvayR Ke ke AmUtR


mUtRne k{ rIte deqe Ke Ane `e Ke?
vzI Aem n=I ke Aa vat (A$pIno $pI sa=e bH\ =vanI vat) ATyHt duFR! Ke te=I
tene at$p bnavI Ke (aHt=I smvI Ke), prHtu aHt ara Aabalgopal saEne g!
=ay te=I aHt vDe smvvamaH AavI Ke. te Aa ma`e: jevI rIte bazne A=va gopazne
p<=k rhela ma!Ina v<wne A=va (saca) v<wne deqtaH Ane `taH v<w sa=e sHbH\ n=I,
top` ivyp`e rhelo v<w jemnuH inim Ke AevaH je _pyogmaH Aa$# v<wakar dxRn&an
temnI sa=eno sHbH\ v<w sa=ena sHbH\$p vharno sa\k j$r Ke tevI rIte Aaa
A$pIp`ane lI\e SpxRxUNy hova=I tene kmRpudglo sa=e sHbH\ n=I, top` Aekavgahp`e rhelaH
kmRpudglo jemnuH inim Ke Aeva je _pyogmaH Aa$# rageaidwavo temnI sa=eno sHbH\
kmRpudglo sa=ena bH\$p vharno sa\k j$r Ke.

wava=R:- ;Aaa AmUitRk hova KtaH mUitRk kmRpudglo sa=e kem bH\ay Ke?' AevaH
no AacayRwgvane _r AaPyo Ke keAaa AmUitRk hova KtaH
_________________________________________________________________

v<w A=aRt bzd v<wakar dxRn&annHu inim Ke.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

332

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

A= wavbN\Sv$pH &apyit-

_vAogmAo jIvo muJid rjeid va pduSseid.


pPpa iviv\e ivsye jo ih pu`o teihH sHbH\o.. 175..
_________________________________________________________________

pyogH kroit. tiSmNsit mUtRVykmR`a sh y>ip tadaTMysHbN\o naiSt t=aip pUvaNten


sH}lesHbN\oStIit naiSt do:.. 174.. OvH xubuEkSvwavjIv-k=nmuQyTven
_________________________________________________________________

mUitRk pda=ne kem `e Ke? je rIte te mUitRk pda=ne `e Ke te j rIte mUitRk kmRpudglo sa=e
bH\ay Ke.
qreqr A$pI Aaane $pI pda= sa=e kaH{ sHbH\ nih hova KtaH A$pIne $pI sa=e
sHbH\ hovano vhar p` ivro\ pamto n=I. ;Aaa mUitRk pda=Rne `e Ke' Aem khevamaH
Aave Ke TyaH prma=eR AmUitRk Aaane mUitRk pda=R sa=e kaH{ sHbH\ n=I Aaane to ma5
mUitRk pda=Rna Aakare =tuH je &an tenI sa=e j sHbH\ Ke Ane te pda=aRkar &an sa=ena
sHbH\ne lI\e j ;AmUitRk Aaa mUitRk pda=Rne `e Ke' Aevo AmUitRkmUitRkna sHbH\$p
vhar is =ay Ke. AevI j rIte, ;Amuk Aaane mUitRk kmRpudglo sa=e bH\ Ke' Aem
khevamaH Aave Ke TyaH prma=eR AmUitRk AaTmane mUitRk kmRpudglo sa=e kaH{ sHbH\ n=I Aaane
to kmRpudglo jemaH inim Ke Aeva rageaidwavo sa=e j sHbH\ (bH\) Ke Ane te
kmRinimk rageaidwavo sa=e sHbH\ (bH\) hovane lI\e j ;Aa Aaane mUitRk kmRpudglo
sa=e bH\ Ke' Aevo AmUitRkmUitRkna bH\$p vhar is =ay Ke.
eke mnu*yne Ipu5\naidk sa=e qreqr kaH{ sHbH\ n=I, teAo te mnu*y=I tdn
iw Ke, top` Ipu5\naidk Tye rag krnara mnu*yne ragnuH bH\n hova=I Ane te
ragmaH Ipu5\naidk inim hova=I ;Aa mnu*yne Ipu5\naidknuH bH\n Ke' Aem
vhar=I j$r khevamaH Aave Ke tevI j rIte, eke Aaane kmRpudglo sa=e qreqr kaH{ sHbH\
n=I, teAo Aaa=I tdn iw Ke, top` rageaidwavo krnara Aaane rageaidwavonuH
bH\n hova=I Ane te wavomaH kmRpudglo inim hova=I ;Aa Aaane kmRpudglonuH bH\n Ke'
Aem vhar=I j$r khI xkay Ke. 174.
hve wavbH\nuH Sv$p j`ave Ke:

iv\iv\ ivyo pamIne _pyog-Aak v je


e-rag-ivmohwave pir`me, te bH\ Ke. 17p.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&eytv&apn

333

_pyogmyo jIvo muit ryit va ei.


aPy iviv\an ivyan yo ih punStE: sHbN\:.. 175..
AymaTma svR Ov tavTsivkLpinivRkLppirCKedaTmkTvadupyogmy:. tZ yo ih nam
nanakaran pirCKe>an=aRnasa> mohH va ragH va eH va smupEit s nam tE: prTyyErip
mohrageEpraTmSvwavTvaIlpItropa]yTyynIlpItrTvEpr-Svwav:
Sfi!kmi`irv Svymek Ov tavitIyTvaN\o wvit.. 175..
_________________________________________________________________

=mga=a, mUitRrihtjIvSy mUtRkmR`a sh k=H bN\o wvtIit pUvRp$pe` itIya,


tTpirhar$pe` t<tIya ceit ga=aZye` =mS=lH gtm. A= ragemohl`H
wavbN\Sv$pmaQyait-_vAogmAo jIvo _pyogmyo jIv:, AyH jIvo inynyen
ivxu&andxRnopyogmyStav=awUtoPynaidbN\vxaTsopai\Sfi!kvt propai\waven pir`t:
sn. ikH kroit. muJid rjeid va pduSseid muit ryit va ei eH kroit. ikH kTva
pUv.
pPpa
aPy.
kan.
iviv\e
ivsye
inivRyprmaTmSv$pwavnaivpwUtaiNviv\peiNyivyan. jo ih pu`o y: punirT=HwUtoiSt jIvo ih Sf!H,
teih sHbH\o tE: sHbo wvit, tE: pUvrag: emohE: kt<RwUtEmhragerihtjIvSy
xupir`aml`H prm\mRmlwman: sn s jIvo bo
_________________________________________________________________

ANvya=R:- (y: ih pun:) je (_pyogmy: jIv:) _pyogmy v (iviv\an


ivyan) iviv\ ivyo (aPy) pamIne (muit) moh kre Ke, (ryit) rag kre Ke (va)
A=va (ei) e kre Ke, te v (tE:) temna vDe (mohrage vDe) (sHbN\:) bH\$p Ke.

!Ika:- =m to Aa Aaa Aaqoy _pyogmy Ke, kar` ke te sivkLp Ane inivRkLp


itwasSv$p Ke (A=aRt &an Ane dxRnSv$p Ke). temaH je Aaa iviv\akar itwaSy
(iviv\ Aakarvaza itwasvayoGy) pda=ne pamIne moh, rag A=va e kre Ke, te Aaa
kazo, pIzo Ane rato 1Aa]y jemnuH inim Ke Aeva kazap`a, pIzap`a Ane ratap`a vDe
_pr Svwavvaza Sfi!kmi`nI mafkpr jemnuH inim Ke Aeva moh, rag Ane e vDe
2
_pr AaSvwavvazo hova=I, pote Aeklo j bH\ (bH\$p) Ke, kar` ke
mohrageaidwav tenuH 3itIy Ke. 17p.
_________________________________________________________________

1. Aa]y jemaH Sfi!kmi` mUkelo hoy te vStu.


2. _pr ivkarI miln kluit.
3. itIy bIuH. (;bH\ to be vCce hoy, Aeklo Aaa bH\Sv$p kem ho{ xke?' Aeva no
_r Ae Ke ke, Aek to Aaa Ane bIe mohrageaidwavAem hova=I, mohrageaidwav vDe
miln Svwavvazo Aaa pote j wavbH\ Ke.)

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

334

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

A= wavbN\yuiH VybN\Sv$pH c &apyit-

wave` je` jIvo peCKid ja`aid AagdH ivsye.


rjid te`ev pu`o bJid kMm i _vdeso.. 176..
waven yen jIv: pXyit janaTyagtH ivye.
ryit tenEv punbR|yte kmeRTyupdex:.. 176..
AymaTma
sakarinrakarpirCKedaTmkTvaTpirCKe>tamap>manm=RjatH
yenEv
moh$pe` rag$pe` e$pe` va waven pXyit janait c tenEvopryt Ov. yoymuprag: s
qlu iSnG\$TvS=anIyo wavbN\:. A= punStenEv paEilkH kmR

_________________________________________________________________

wvtIit. AZ yoDsaE ragemohpir`am: s Ov wavbN\ [Ty=R:.. 175.. A= wavbN\yuiH


VybN\Sv$pH c itpadyit-wave` je` waven pir`amen yen jIvo jIv: ktaR peCKid
ja`aid inivRkLpdxRnpir`amen pXyit sivkLp&anpir`amen janait. ikH kmRtapH, AagdH
ivsye AagtH aH ikmpIainH vStu pEiNyivye. rjid te`ev pu`o ryte tenEv pun:
Aaidm|yaNtvijRtH ragaiddorihtH icyoit:Sv$pH injaTmVy-mrocmanSt=Evajannsn
smStragaidivkLppirhare`awavyH tenEv pUv&an-dxRnopyogen ryte ragH kroit
_________________________________________________________________

hve wavbH\nI yui Ane bH\nuH Sv$p khe Ke:

je wav=I deqe Ane `e ivygt A=Rne,


tena=I Ke _prta vzI kmRbH\n te vDe. 176.

ANvya=R:- (jIv:) v (yen waven) je wav=I (ivye AagtH) ivymaH Aavel


pda=Rne (pXyit janait) deqe Ke Ane `e Ke, (ten Ov) tena=I j (ryit) _pr =ay
Ke (pun:) vzI tena=I j (kmR b|yte) kmR bH\ay Ke([it) Aem (_pdex:) _pdex Ke.

!Ika:- Aa Aaa sakar Ane inrakar itwasSv$p (&an Ane dxRnSv$p)


hova=I itwaSy (itwasvayoGy) pda=RsmUhne je moh$p, rag$p ke e$p wav=I deqe Ke
Ane `e Ke, tena=I j _pr =ay Ke. je Aa _prag (milnta, ivkar) Ke te qreqr

iSnG\$TvS=anIy wavbH\ Ke. vzI tena=I j j$r


_________________________________________________________________

iSnG\$TvS=anIy iSnG\ta Ane $ta sman. (jem pudglmaH ivix iSnG\ta$ta te


bH\ Ke, tem vmaH rage$p ivkar te wavbH\ Ke.)

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&eytv&apn

33p

b|yt Ov. [Tye wavbN\Tyyo VybN\:.. 176..


A= puljIvtduwybN\Sv$pH &apyit-

faseihH puGgla`H b\o jIvSs ragmadIihH.


A~`o~`mvgaho puGgljIvPpgo wi`do.. 177..
SpxER: pulanaH bN\o jIvSy ragaidiw:.
ANyoNymvgah: puljIvaTmko wi`t:.. 177..
yStavdZ kmR`aH iSG\$TvSpxRivxEerekTvpir`am: s kevlpulbN\:. yStu
jIvSyaEpai\kmohragepyaRyrE ekTvpir`am: s kevljIvbN\:. y: pun: jIv_________________________________________________________________

[it wavbN\yui:. bJid kMm i _vdeso ten wavbN\en nvtrVykmR b|natIit


VybN\Sv$pH ceTyupdex:.. 176.. OvH wavbN\k=nmuQytya ga=ayen itIyS=lH gtm. A=
pUvRnvtrpulVykmR`o: prSprbN\o, jIvSy tu ragaidwaven sh bN\o, jIvSyEv
nvtrVykmR`a sh ceit iZiv\bN\Sv$pH &apyit-faseih puGgla`H bH\o SpxER: pulanaH
bN\:. pUvRnvtrpulVykmR`ojvtragaidwavinimen SvkIyiSnG\$opadan-kar`en c
prSprSpxRsHyogen yosaE bN\: s pulbN\:. jIvSs ragmadIihH jIvSy ragaidiw:.
inpragprmcEtNy$pinjaTmtvwavnaCyutSy jIvSy yagaidiw: sh pir`mnH s jIvbN\
[it.
_________________________________________________________________

paEdgilk kmR bH\ay Ke. Aam Aa bH\nuH inim wavbH\ Ke. 176.
hve pudglbH\nuH Sv$p, vbH\nuH Sv$p Ane te bNnena bH\nuH Sv$p j`ave Ke:

ragaid sh Aaa t`o, ne SpxR sh pudgl t`o,


ANyoNy je Avgah tene bH\ _wyak ko. 177.

ANvya=R:- (SpxER:) Spx sa=e (pulanaH bN\:) pudglono bH\, (ragaidiw:


jIvSy) ragaidk sa=e vno bH\ Ane (ANyoNym Avgah:) ANyoNy Avgah te
(puljIvaTmk: wi`t:) pudglvak bH\ khevamaH Aao Ke.

!Ika:- =m to Ah, kmRne je iSnG\ta$ta$p SpxRivxeo (qas Spx) sa=e


AekTvpir`am te kevz pudglbH\ Ke Ane vne je AaEpai\k mohrage$p pyaRyo sa=e
AekTvpir`am te kevz vbH\ Ke vzI v Ane kmRpudglne je prSpr

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

336

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

kmRpulyo: prSprpir`aminimmaZTven ivixtr: prSprmvgah: s tduwybN\:


.. 177..
A= VybN\Sy wavbN\hetukTvmujIvyit-

spdeso so APpa tesu pdesesu puGgla kaya.


pivsHit jhajoGgH icHit y jHit bJHit.. 178..
sdex: s AaTma teu dexeu pula: kaya:.
ivxiNt y=ayoGyH itiNt c yaiNt b|yNte.. 178..
AymaTma lokakaxtuLyasHQyeydexTvaTsdex:. A= teu tSy dexeu
kayvamnovgR`alMbn: pirSpNdo y=a wvit t=a kmRpulkaya: Svymev pirSpNd-

_________________________________________________________________

A~`o~`Ssvgaho puGgljIvPpgo wi`do ANyoNySyavgah: puljIvaTmko wi`t:.


inivRkarSvsHvedn&anrihtTven
iSnG\$S=anIyragepir`tjIvSy
bN\yoGyiSnG\$pir`ampir`tpulSy c yosaE prSpravgahl`: s [T=HwUtbN\o jIvpulbN\ [it
iZiv\bN\l`H &atVym.. 177.. A= ;bH\o jIvSs ragmadIihH' pUvRsUZe yduH tdev ragTvH
VybN\Sy kar`imit ivxee` sm=Ryit-spdeso so APpa s isaTma
lokakaximtasHQyeydex_________________________________________________________________

pir`amna inimma5p`e ivixtr prSpr Avgah te _wybH\ Ke (A=aRt v Ane


kmRpudgl AekbIne pir`ammaH inimma5 =ay Aevo (qas karno) je temno
Aeke5avgahsHbH\ te pudglvak bH\ Ke). 177.
hve bH\no hetu wavbH\ Ke Aem g! kre Ke:

sdex Ke te v, vdexmaH Aave Ane


pudglsmUh rhe y=oict, y Ke, bH\ay Ke. 178

ANvya=R:- (s: AaTma) te Aaa (sdex:) sdex Ke (teu dexeu) Ae dexomaH


(pula: kaya:) pudglsmUho (ivxiNt) vexe Ke, (y=ayoGyH itHit) y=ayoGy rhe Ke,
(yaiNt) y Ke (c) Ane (b|yNte) bH\ay Ke.

!Ika:- Aa Aaa lokakaxtuLy AsHQy dexvazo hova=I sdex Ke. tena Ae dexomaH
kayvgR`a, vcnvgR`a Ane mnovgR`ana AalHbnvazo pirSpHd (kHp)

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&eytv&apn

337

vNt: ivxNTyip itNTyip gCKNTyip c. AiSt cejIvSy mohrage$po wavo b|yNteip


c. ttov\ayRte VybN\Sy wavbN\o hetu:.. 178..
A= VybN\hetuTven ragpir`ammaZSy wavbN\Sy inybN\TvH sa\yit-

ro bH\id kMmH muid kMmeihH ragrihdPpa.


Oso bH\smaso jIva`H ja` i`CKydo.. 179..
ro b|ait kmR muCyte kmRwI ragrihtaTma.
O bN\smaso jIvanaH janIih inyt:.. 179..
yto ragpir`t Ovaiwnven VykmR`a b|yte, n vEraGypir`t:, Aiw-

_________________________________________________________________

TvaavTsdex:. tesu pdesesu puGgla kaya teu dexeu kmRvgR`ayoGypulkaya: ktaRr:


pivsHit ivxiNt. k=m. jhajoGgH mnovcnkayvgR`alMbnvIyaRNtrayyopxmjintaTmdexpirSpNdl`yoganusare` y=ayoGym. n kevlH ivxiNt icHit ih vexanNtrH
SvkIyiS=itkalpyRNtH itiNt ih Sf!m. n kevlH itiNt jHit SvkIyodykalH aPy flH
dTva gCKiNt, bJHit kevl&ana>nNtctuyVyi$p-moitpwUtbN\Sy kar`H ragaidkH
lB|va punrip VybN\$pe` b|yNte c. At OtdayatH ragaidpir`am Ov VybN\kar`imit.
A=va itIyVyaQyanm-ivxiNt dexbN\aiStiNt iS=itbN\a: flH dTva gCKNTynuwagbN\a
b|yNte kitbN\a [it
.. 178.. OvH iZiv\bN\muQytya sUZyen t<tIyS=lH gtm. A=
VybN\kar`-Tvaiyen ragaidivkLp_________________________________________________________________

je kare =ay Ke, te kare kmRpudglna smUho Svymev pirSpHdvaza vtRta =ka vexe p` Ke,
rhe p` Ke Ane y p` Ke Ane e vne mohrage$p wav hoy to bH\ay p` Ke. ma!e
nI =ay Ke ke bH\no hetu wavbH\ Ke. 178.
hve, ragpir`amma5 Aevo je wavbH\ te bH\no hetu hova=I te j inybH\ Ke
Aem is kre Ke:

v r baH\e kmR, rag riht v mukay Ke


-Aa v kera bH\no sHep iny `je. 179.

ANvya=R:- (r:) ragI Aaa (kmR b|nait) kmR baH\e Ke, (ragrihtaTma) rag
riht Aaa (kmRiw: muCyte) kmR=I mukay Ke(O:) Aa, (jIvanaH) vona (bN\smas:)
bH\no sHep (inyt:) iny=I (janIih) `.
!Ika:- ragpir`t v j nva kmR=I bH\ay Ke, vEraGypir`t bH\ato

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

338

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

nven VykmR`a ragpir`to n muCyte, vEraGypir`t Ov, b|yt Ov sHSp<xtEvaiwnven


VykmR`a icrsicten pura`en c n muCyte ragpir`t:, muCyt Ov sHSp<xtEvaiwnven
VykmR`a icrsicten pura`en c vEraGypir`to n b|yte ttov\ayRte VybN\Sy
sa\ktmTvaagpir`am Ov inyen bN\:.. 179..
A= pir`amSy VybN\sa\ktmragivixTvH sivxeH k!yit-

pir`amado bH\o pir`amo ragdosmohjudo.


Asuho mohpdoso suho v Asuho hvid rago.. 180..
pir`amaN\: pir`amo ragemohyut:.
AxuwaE moheaE xuwo vaxuwo wvit rag:.. 180..

_________________________________________________________________

$po wavbN\ Ov bN\ [it &apyit-ro bH\id kMmH ro b|ait kmR. r Ov kmR b|nait,
n c vEraGypir`t:. muHcid kMmeihH ragrihdPpa muCyte kmRWyaH ragrihtaTma. muCyt Ov
xuwaxuwkmRWyaH ragrihtaTma, n c b|yte. Oso bH\smaso O TyIwUto bN\sHep:. jIva`H
jIvanaH sMbN\I. ja` i`CKydo janIih TvH he ix*y, inyto inynyaiwaye`eit. OvH
ragpir`am
Ov
bN\kar`H
&aTva
smStragaid-ivkLpjalTyagen
ivxu&andxRnSvwavinjaTmtve inrNtrH wavna ktRVyeit.. 179.. A= jIvpir`amSy
VybN\sa\kH
_________________________________________________________________

n=I ragpir`t v nva kmR=I mukato n=I, vEraGypir`t j mukay Ke ragpir`t v


sHSpxR krta (sHbH\maH Aavta) Aeva nva kmR=I Ane icrsHict (laHba kaz=I sHcy
pamela) Aeva Una kmR=I bH\ay j Ke, mukato n=I vEraGypir`t v sHSpxR krta (
sHbH\maH Aavta) Aeva nva kmR=I Ane icrsHict Aeva Una kmR=I mukay j Ke, bH\ato
n=I ma!e nI =ay Ke ke bH\no sa\ktm (_Tk< hetu) hova=I ragpir`am j iny=I
bH\ Ke. 179.
hve pir`amnuH bH\na sa\ktm rag=I ivixp`uH sivxe g! kre Ke (A=aRt
pir`am bH\na _Tk< hetuwUt rag=I ivxetavazo hoy Ke Aem wedo siht g! kre Ke)
:

pir`am=I Ke bH\, rag-ivmoh-e=I yu je


Ke moh-e Axuw, rag Axuw va xuw hoy Ke. 180.

ANvya=R:- (pir`amat bN\:) pir`am=I bH\ Ke, (pir`am: ragemohyut:) (je)


pir`am ragemohyu Ke. (moheaE AxuwaE) (temaH) moh Ane

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&eytv&apn

339

VybN\oiSt taviixpir`amat. ivixTvH tu pir`amSy ragemohmyTven. tZ


xuwaxuwTven EtanuvitR. tZ mohemyTvenaxuwTvH, ragmyTven tu xuwTvH caxuwTvH c.
ivxuisHexaTven ragSy Eiv|yat wvit.. 180..
A= ivixpir`amivxemivixpir`amH c kar`e kayRmupcyR kayRTven inidRxit-

suhpir`amo pu~`H Asuho pav i wi`ym~`esu.


pir`amo `~`gdo duqqykar`H smye.. 181..
_________________________________________________________________

raga>upai\jintwedH dxRyit-pir`amado bH\o pir`amaTskaxaN\o wvit. s c pir`am:


ikHivix:. pir`amo ragadosmohjudo vItragprmaTmno ivl`Tven pir`amo
ragemohopai\Zye`
sHyu:.
Asuho
mohpdoso
AxuwaE
moheaE.
propai\jintpir`amZym|ye mohdexymxuwm. suho v Asuho hvid rago xuwoxuwo va
wvit rag:. pprmeaidwi$p: xuwrag _Cyte, ivykay$paxuw [it. AyH pir`am:
svip
sopai\Tvat
bN\hetuirit
&aTvabN\e
xuwaxuwsmStrageivnaxa=
smStraga>upai\rihtH shjanNdEkl`suqam<tSvwave injaTmVye wavna ktRVyeit taTpyRm..
180..
A=
Vy$ppu~ypapbN\kar`TvaCKuwaxuwpir`amyo:
pu~ypapsH&aH
xuwaxuwrihtxuopyogpir`amSy mokar`TvH c k=yit-suhpir`amo pu~`H Vypu~ybN\_________________________________________________________________

e Axuw Ke, (rag:) rag (xuw: va Axuw:) xuw A=va Axuw (wvit) hoy Ke.

!Ika:- =m to bH\ ivix pir`am=I hoy Ke. pir`amnuH ivixp`uH rage


mohmyp`ane lI\e Ke. te xuw Ane Axuwp`ane lI\e Etne Anusre Ke. TyaH, mohemyp`a
vDe Axuwp`uH hoy Ke, Ane ragmyp`a vDe xuwp`uH tem j Axuwp`uH hoy Ke kar` ke rag
2
ivxui tem j sHklexvazo hova=I iiv\ hoy Ke. 180.
hve ivix pir`amna wedne t=a Aivix pir`amne, kar`maH kayRno _pcar krIne
kayRp`e dxaRve Ke:

pr maHhI xuw pir`am pu~y, Axuw prmaH pap Ke


injgt pir`am smye du:qyno hetu Ke. 181.

_________________________________________________________________

1. mohmy pir`am tem j emy pir`am Axuw Ke.


2. \maRnurag ivxuivazo hova=I \maRnuragmy pir`am xuw Ke ivyanurag sHklexvazo hova=I
ivyanuragmy pir`am Axuw Ke.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

340

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

xuwpir`am: pu~ymxuw: papimit wi`tmNyeu.


pir`amonNygto du:qykar`H smye.. 181..
iiv\StavTpir`am:,
prVyv<:
SvVyv<t.
tZ
prVyv<:
proprTvaiixpir`am:, SvVyv<Stu pranuprTvadivixpir`am:. tZoaE aE
ivixpir`amSy ivxeaE, xuwpir`amoxuwpir`am. tZ pu~ypulbN\kar`Tvat
xuwpir`am: pu~yH, pappulbN\kar`Tvadxuwpir`am: papm. Aivixpir`amSy tu
xuTvenEkTvaaiSt ivxe:. s kale sHsardu:qhetukmRpulykar`TvaTsHsardu:qhetukmRpulyaTmko mo Ov.. 181..
_________________________________________________________________

kar`TvaCKuwpir`am pu~yH w~yte. Asuho pav i wi`yH VypapbN\-kar`Tvadxuwpir`am:


papH w~yte. keu ivyeu yosaE xuwaxuwpir`am:. A~`esu injxuaTmn: skaxadNyeu
xuwaxuwbihRVyeu. pir`amo `~`gdo pir`amo naNygtonNygt: SvSv$pS= [Ty=R:. s
[T=HwUt: xuopyogl`: pir`am: duqqykar`H du:qykar`H du:qyaiw\anmoSy
kar`H wi`do wi`t:. wi`t:. smye prmagme liB\kale va. ikHc,
im+yaisasadnim]gu`S=anZye tartMyenaxuwpir`amo wvtIit pUv wi`tmaSte,
AivrtdexivrtmsHytsH&gu`S=anZye
tartMyen
xuwpir`am
wi`t:,
AmaidI`kayaNtgu`S=aneu tartMyen xuopyogoip wi`t:. nyivvayaH im+ya
aidI`kayaNtgu`S=aneu punrxu-inynyo wvTyev.
_________________________________________________________________

ANvya=R:- (ANyeu) pr Tye (xuwpir`am:) xuw pir`am (pu~ym) pu~y Ke Ane


(Axuw:) (pr Tye) Axuw pir`am (papm) pap Ke ([it wi`tm) Aem kuH Ke
(AnNygt: pir`am:) pr Tye nih vtRto Aevo pir`am (smye) smye (du:qykar`m)
du:qynuH kar` Ke.

!Ika:- =m to pir`am iiv\ Keprv< (pr Tye vtRto) Ane


Svv<. temaH prv< pir`am pr vDe _pr (prna inime ivkarI) hova=I
ivix pir`am Ke Ane Svv< pir`am pr vDe _pr nih hova=I Aivix pir`am
Ke. TyaH ivix pir`amna pUv be wed Ke: xuw pir`am Ane Axuw pir`am. temaH, pu~y$p
pudglna bH\nuH kar` hova=I xuw pir`am pu~y Ke Ane pap$p pudglna bH\nuH kar` hova=I
Axuw pir`am pap Ke. Aivix pir`am to xu hova=I Aek Ke te=I tena wed n=I. te
(Aivix pir`am), kaze sHsardu:qna hetuwUt kmRpudglna ynuH kar` hova=I, sHsardu:qna
hetuwUt kmRpudglna ySv$p mo j Ke.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&eytv&apn

341

A= jIvSy SvprVyv<iinv<iisye SvprivwagH dxRyit-

wi`da pu#ivPpmuha jIvi`kaya\ =avra y tsa.


A~`a te jIvado jIvo iv y teihHdo A~`o.. 182..
wi`ta: p<i=vImuqa jIvinkaya A= S=avra Zsa:.
ANye te jIvajIvoip c teWyoNy:.. 182..

_________________________________________________________________

tZaxuinym|ye xuopyog: k=H lWyt [it ix*ye` pUvRpe kte sit TyurH ddaitvSTvekdexprIa tavyl`H, xuwaxuwxuVyavlMbnmupyogl`H ceit ten kar`enaxuinym|yeip xuaTmavlMbnTvat xu|yeyTvat xusa\kTva xuopyogpir`amo lWyy
[it
nyl`mupyogl`H
c
y=asHwvH
svRZ
&atVym.
AZ
yosaE
ragaidivkLpopai\rihtsmai\l`xuopyogo muikar`H wi`t: s tu xuaTmVy-l`a
eywUtaCKupair`aimkwavadwed\anVyai=Rknyenaiwoip wed\anpyaRyai=Rk-nyen iw:.
kSmaidit cet. Aymekdexinravr`Tven ayopximkq~D&anVyi$p:, s c pair`aimk:
sklavr`rihtTvenaq~D&anVyi$p: AyH tu saidsaNtTven ivnr:, s c
Ana>nNtTvenaivnr:. yid punrekaNtenawedo wvit tihR F!oTpaE m<iTp~Divnaxvt
|yanpyaRyivnaxe moe jate sit |yey$ppair`aimkSyaip ivnaxo wvtITy=R:. tt Ov &ayte
xupair`aimkwavo |yey$po wvit, |yanwavna$po n wvit. kSmat. |yanSy
ivnrTvaidit.. 181.. OvH VybH\kar`Tvat im+yaTvragaid-ivkLp$po wavbN\ Ov inyen
_________________________________________________________________

wava=R:- pr Tye vtRto Aevo xuw pir`am te pu~ynuH kar` Ke Ane Axuw
pir`am te papnuH kar` Ke te=I, kar`maH kayRno _pcar krIAe to, xuw pir`am te pu~y Ke
Ane Axuw pir`am te pap Ke. SvamaH vtRto Aevo xu pir`am te monuH kar` Ke
te=I, kar`maH kayRno _pcar krIAe to, xu pir`am te mo Ke. 181.
hve vne SvmaH v<i Ane pr=I inv<inI isine ma!e Svprno ivwag dxaRve
Ke:

S=avr Ane 5s p<+vIAaidk vkay khel je,


te v=I Ke ANy tem j v te=I ANy Ke. 182.

ANvya=R:- (A=) hve (S=avra: c Zsa:) S=avr Ane 5s Aeva je


(p<i=vImuqa:) p<+vIAaidk (jIvinkaya:) vinkayo (wi`ta:) khevamaH Aaa Ke, (te) te
(jIvat ANye) v=I ANy Ke (c) Ane (jIv: Aip) v p` (teWy: ANy:) temna=I
ANy Ke.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

342

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

y Ote p<i=vIw<ty: DjIvinkayasS=avrwedenaWyupgMyNte te qLvcetn-TvadNye


jIvat, jIvoip c cetnTvadNySteWy:. AZ DjIvinkaya AaTmn: prVymek OvaTma
SvVym.. 182..
A= jIvSy SvprVyv<iinimTven Svprivwag&ana&ane Av\aryit-

jo `iv ja`id OvH prmPpa`H shavmasej.


kIrid AJvsa`H AhH mmedH it mohado.. 183..
yo nEv janaTyevH prmaTmanH Svwavmasa>.
kte|yvsanmhH mmedimit mohat.. 183..

_________________________________________________________________

bH\ [it k=nmuQytya ga=aZye` ctu=RS=lH gtm. A= jIvSy SvVyv<iprVyinv<iinimH DjIvinkayE: sh wediv&anH dxRyit-wi`da pu#ivPpmuha wi`ta:
prmagme ki=ta: p<i=vImuqa:. te ke. jIvi`kaya jIvsmUha:. A\ A=. k=HwUta:. =avra
y tsa S=avra Zsa:. te c ikHivixa:. A~`a te ANye iwaSte. kSmat. jIvado
xubuEkjIvSvwavat. jIvo iv y teihHdo A~`o jIvoip c teWyoNy [it. t=aih!oTkI`R&aykEkSvwavprmaTmtvwavnarihten jIven ydupaijRtH ZsS=avr-namkmR
tdudyjintTvadcetnTva ZsS=avrjIvinkaya: xucetNySvwavjIvaia:. jIvoip c
teWyo ivl`Tvai [it. AZevH wediv&ane jate sit moa= jIv: SvVye v<iH prVye
inv<iH c krotIit wava=R:.. 182.. A=Etdev wediv&anH karaNtre` #yit-jo `iv ja`id
OvH
_________________________________________________________________

!Ika:- je Aa p<+vI vgere ! vinkayo 5s Ane S=avr Aeva wedpUvRk manvamaH


Aave Ke, te qreqr Acetnp`ane lI\e v=I ANy Ke Ane v p` cetnp`ane lI\e temna=I
ANy Ke. Ah (Aem kuH ke), ! vinkay Aaane pr Ke, Aaa Aek j Sv Ke.
182.
hve vne SvmaH v<inuH inim Svprna ivwagnuH &an Ke Ane prmaH v<inuH
inim Svprna ivwagnuH A&an Ke Aem nI kre Ke:

prne Svne nih `to Ae rIt pamI Svwavne,


te ;Aa huH, Aa muj' Aem A|yvsan moh =kI kre 183.

ANvya=R:- (y:) je (OvH) Ae rIte (Svwavm Aasa>) Svwavne pamIne


(vpudglna Svwavne nI krIne) (prm AaTmanH) prne Ane Svne (n Ov janait)
`to n=I, (mohat) te moh=I ;(Ahm) Aa huH KuH, ([dH mm) Aa maruH Ke' ([it) Aem
(A|yvsanH) A|yvsan (kte) kre Ke.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&eytv&apn

343

yo ih nam nEvH itinytcetnacetnTvSvwaven jIvpulyo: SvprivwagH pXyit s


OvahimdH mmedimTyaTmaTmIyTven prVym|yvSyit mohaaNy:. Ato jIvSy prVyv<iinimH SvprpirCKedawavmaZmev, sam+yaRTSvVyv<iinimH tdwav:.. 183..
A=aTmn: ikH kmeRit in$pyit-

kVvH swavmada hvid ih ka sgSs wavSs.


poGgldVvmya`H ` du ka sVvwava`H.. 184..
kvRn SvwavmaTma wvit ih ktaR SvkSy wavSy.
pulVymyanaH n tu ktaR svRwavanam.. 184..

_________________________________________________________________

y: ktaR nEv janaTyevH pUvkare`. km. prH DjIvinkayaidprVyH, APpa`H


indiprmaTmVy$pH injaTmanm. ikH kTva. shavmasej xuopyogl`injxuSvwavmai]Ty. kIrid AJvsa`H s puru: kroTy|yvsanH pir`amm. ken $pe`. AhH AmedH
it AhH mmedimit. mmkarahHkaraidrihtprmaTmwavnaCyuto wUTva prVyH ragaidkmhimit
dehaidk mmeit$pe`. kSmat. mohado moha\InTvaidit. tt: iS=tmetTSvprwediv&anblen
SvsHvedn&anI jIv: SvVye rit prVye inv<i krotIit .. 183.. OvH
wedwavnak=nmuQytya sUZyen
_________________________________________________________________

!Ika:- je Aaa Ae rIte v Ane pudglna (potpotana) init cetnTv Ane


AcetnTv$p Svwav vDe Svprno ivwag deqto n=I, te j Aaa ;Aa huH KuH, Aa maruH Ke'
Aem moh=I prmaH potap`anuH A|yvsan kre Ke, bIe nih. Aa=I (Aem nI =yuH ke)
vne prmaH v<inuH inim Svprna &anno Awavma5 j Ke Ane (ka ivna p`)
sam+yR=I (Aem nI =yuH ke) SvmaH v<inuH inime 1teno Awav Ke.

wava=R:- jene SvprnuH wediv&an n=I te j prmaH AhHkar mmkar kre Ke,
wediv&anI nih. ma!e prmaH v<inuH kar` wediv&anno Awav j Ke Ane SvmaH
v<inuH kar` wediv&an j Ke. 183.
hve AaanuH kmR xuH Ke tenuH in$p` kre Ke:

inj wav krto v Ke ktaR qre inj wavno


p` te n=I ktaR skl pudgldrvmy wavno. 184.
_________________________________________________________________

1. teno Awav Svprna &anna Awavno Awav Svprna &anno sdwav.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

344

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

AaTma ih tavTSvH wavH kroit, tSy Sv\mRTvadaTmnSt=awvnxi-sMwvenavXymev


kayRTvat. s tH c SvtNZ: kvaR`StSy ktaRvXyH Syat, ikyma`aTmna Svo
wavStenaPyTvaSy kmaRvXyH Syat. OvmaTmn: Svpir`am: kmR. n TvaTma pulSy wavan
kroit, teaH pr\mRTvadaTmnSt=awvnxysMwvenakayRTvat. s tankvaR`o n teaH ktaR
Syat, Aikyma`aaTmna te n tSy kmR Syu:. OvmaTmn: pulpir`amo n kmR.. 184..
A= k=maTmn: pulpir`amo n kmR Syaidit sNdehmpnudit-

ge~hid `ev ` muHcid kreid ` ih poGglai` kMmai`.


jIvo puGglmJe v~`iv sVvkalesu.. 185..
_________________________________________________________________

pmS=lH gtm. A=aTmno inyen ragaidSvpir`am Ov kmR, n c VykmeRit $pyit-kVvH


swavH kvRNSvwavm. AZ SvwavxBden y>ip xuinyen xubuEkSvwavo w~yte, t=aip
kmRbH\Stave ragaidpir`amoPyxuinyen Svwavo w~yte. tH SvwavH kvRn. s k:. Aada
AaTma. hvid ih ka ktaR wvit ih Sf!m. kSy. sgSs wavSs SvkIyicUpSvwavSy
ragaidpir`amSy. tdev tSy ragaidpir`am$pH inyen wavkmR w~yte.
_________________________________________________________________

ANvya=R:- (SvwavH kvRn) potana wavne krto =ko (AaTma) Aaa (ih)
qreqr (SvkSy wavSy) potana wavno (ktaR wvit) ktaR Ke (tu) prHtu (pulVymyanaH
svRwavanaH) pudglmy svR wavono (ktaR n) ktaR n=I.

!Ika:- =m to Aaa qreqr Sv wavne kre Ke kar` ke te (wav) teno Sv \mR


hova=I Aaane te$pe =vanI (pir`mvanI) xino sHwv hovane lI\e te (wav)
AvXymev AaanuH kayR Ke. (Aam) te (Aaa) tene (Sv wavne) SvtH5p`e krto =ko
teno ktaR AvXy Ke Ane Sv wav Aaa vDe krato =ko AaTma vDe aPy hova=I AaanuH kmR
AvXy Ke. Aa rIte Sv pir`am AaanuH kmR Ke.
prHtu, Aaa pudglna wavone krto n=I kar` ke teAo prna \m hova=I Aaane
te$pe =vanI xino AsHwv hovane lI\e teAo AaanuH kayR n=I. (Aam) te (Aaa)
temne nih krto =ko temno ktaR n=I Ane teAo Aaa vDe nih krata =ka teAo tenuH kmR
n=I. Aa rIte pudglpir`am AaanuH kmR n=I. 184.
hve, ;pudglpir`am AaanuH kmR kem n=I'Aeva sHdehne dUr kre Ke:

v svR kaze pudglonI m|ymaH vteR wle,


p` nv g/he, n tje, kre nih v pudglkmRne. 18p.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&eytv&apn

34p

g<ait nEv n muit kroit n ih pulain kmaRi`.


jIv: pulm|ye vtRmanoip svRkaleu.. 185..
n qLvaTmn: pulpir`am: kmR, prVyopadanhanxUNyTvat. yo ih ySy
pir`miyta : s n tdupadanhanxUNyo :, y=aiGry:ip~DSy. AaTma tu
tuLyeZvitRTveip prVyopadanhanxUNy Ov. tto n s pulanaH kmRwaven pir`miyta
Syat.. 185..
A=aTmn: ktStihR pulkmRiwpadanH hanH ceit in$pyit-

s [dai`H ka sH sgpir`amSs dVvjadSs.


AadIyde kda{ ivmude kMm\UlIihH.. 186..

_________________________________________________________________

kSmat. tay:ip~DvenaTmna aPyTvadVyaPyTvaidit. poGgldVvmya`H ` du ka sVvwava`H


icUpaTmno ivl`anaH pulVymyanaH n tu ktaR svRwavanaH &anavr`aidVykmRpyaRya`aimit.
tto &ayte jIvSy ragaidSvpir`am Ov kmR, tSyEv s kteRit.. 184.. A=aTmn: k=H
VykmR$ppir`am: kmR n Syaidit e sma\anH ddait-ge~hid `ev ` muHcid kreid ` ih
poGglai` kMmai` jIvo y=a inivRkLpsmai\rt: prmmuin:
_________________________________________________________________

ANvya=R:- (jIv:) v (svRkaleu) svR kaze (pulm|ye vtRman: Aip) pudglnI


m|ymaH rheto hova KtaH p` (pulain kmaRi`) paEdgilk kmne (ih) qreqr (g<ait n
Ov) g/hto n=I, (muit n) KoDto n=I, (kroit n) krto n=I.

!Ika:- qreqr pudglpir`am AaanuH kmR n=I, kar` ke te prnaH g/h`Tyag


ivnano Ke je jeno pir`mavnar evamaH Aave Ke, tejem AiG loqHDna gozanaH g/h`Tyag
ivnano Ke temtenaH g/h`Tyag ivnano evamaH Aavto n=I. Aaa to tuLy e5e vtRto hova
KtaH p` (pr sa=e Aeke5avgahI hova KtaH p`) prnaH g/h`Tyag ivnano j Ke.
te=I te pudglone kmRwave pir`mavnar n=I. 18p.
Tyare (e Aaa pudglone kmRp`e pir`mavto n=I to pKI) Aaa k{ rIte
pudglkm vDe g/hay Ke Ane mukay Ke tenuH hve in$p` kre Ke:

te hal jint inj pir`amno ktaR bne,


te=I g/hay Ane kdaip mukay Ke km vDe. 186.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

346

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

s [dan ktaR sn Svkpir`amSy VyjatSy.


AadIyte kdaicimuCyte kmR\Uiliw:.. 186..
soymaTma prVyopadanhanxUNyoip saMtH sHsaravS=ayaH inimmaZIktprVypir`amSy Svpir`ammaZSy VyTvwUtTvaTkelSy klyn kt<RTvH, tdev tSy
Svpir`amH inimmaZIkTyopakmRpir`amaiw: pul\UlIiwivRixavgah$pe`opadIyte
kdaicNmuCyte c.. 186..

_________________________________________________________________

prwavH n g<ait n muit n c kroTyupadan$pe` lohip~Do vaiGH t=aymaTma n c g<ait n


c muit n c kroTyupadan$pe` pulkmaR`Iit. ikH kvRip. puGglmJe v~`iv
sVvkalesu IrnIrNyayen pulm|ye vRmanoip svRkaleu. Anen ikmuH wvit. y=a iso
wgvan pulm|ye vRmanoip prVyg/h`mocnkr`rihtSt=a xuinyen xi$pe` sHsarI
jIvopIit wava=R:.. 185.. A= y>ymaTma pulkmR n kroit n c muit tihH bN\: k=H,
tihR mooip k=imit e TyurH ddait-s [dai`H ka sH s [dan ktaR sn. s
pUvl` AaTma, [dan ko=R: OvH pUvnyivwagen, ktaR sn. kSy. sgpir`amSs
inivRkarinTya_________________________________________________________________

ANvya=R:- (s:) te ([dan) hm`aH (sHsaravS=amaH) (VyjatSy) =I


(Aa=I) _Tp =ta (Svkpir`amSy) (Axu) Svpir`amno (ktaR sn) ktaR =to
=ko (kmR\Uiliw:) kmRrj vDe (AadIyte) g/hay Ke Ane (kdaict ivmuCyte) kdaict mukay
Ke.

!Ika:- te Aa Aaa prnaH g/h`Tyag ivnano hova KtaH p` hm`aH sHsar


AvS=amaH, prpir`amne inimma5 krta Aeva kevz Svpir`amma5nuH te Svpir`am
TvwUt hova=IktaRp`uH Anuwvto =ko, tena Ae j Svpir`amne inimma5 krIne kmRp`ane
pamtI AevI pudglrj vDe ivix Avgah$pe g/hay Ke Ane kdaict mukay Ke.

wava=R:- hm`aH sHsardxamaH v paEdgilk kmRpir`amne inimma5 krIne potana


Axu pir`amno j ktaR =ay Ke (kar` ke te Axu pir`am Sv=I _Tp =ay Ke),
prno ktaR =to n=I. Aam v potana Axu pir`amno ktaR =taH, vna te j Axu
pir`amne inimma5 krIne kmR$pe pir`mtI pudglrj qas Avgah$pe vne g/he Ke Ane
karek (iS=it Anusar rhIne A=va vna xu pir`amne inimma5 krIne) KoDe Ke. 186.
_________________________________________________________________

kmRpir`t pudglonuH v sa=e qas Avgah$pe rhevuH tene j Ah kmRpudglo vDe vnuH ;g/havuH'
kuH Ke.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&eytv&apn

347

A= ikHktH pulkmR`aH vEicyimit in$pyit-

pir`mid jda APpa suhiMh AsuhiMh ragdosjudo.


tH pivsid kMmryH `a`avr`aidwaveihH.. 187..
pir`mit ydaTma xuwexuwe rageyut:.
tH ivxit kmRrjo &anavr`aidwavE:.. 187..
AiSt qLvaTmn: xuwaxuwpir`amkale Svymev smupavEicykmRpulpir`am:,
nvFnaMbuno wUimsHyogpir`amkale smupavEicyaNypulpir`amvt. t=aih-y=a yda
nvFnaMbu wUimsHyogen pir`mit tdaNye pula: Svymev smupavEicyE:

_________________________________________________________________

nNdEkl`prmsuqam<tVyi$pkayRsmysarsa\kinyrTZyaTmkkar`smysar-ivl`Sy
im+yaTvragaidivwav$pSy
SvkIypir`amSy.
punrip
ikHivixSy.
dVvjadSs
SvkIyaTmVyopadankar`jatSy. AadIyde kda{ kMm\UlIihH AadIyte b|yte. kaiw.
kmR\UlIiw: kt<RwUtaiw: kdaicTpUvivwavpir`amkale. n kevlmadIyte, ivmude ivxee`
muCyte Tyyte taiw: kmR\UlIiw: kdaicTpUvkar`smysar-pir`itkale. Otavta ikmuH
wvit. Axupir`amen b|yte xupir`amen muCyt [it .. 186.. A= y=a VykmaRi`
inyen SvymevoTp>Nte t=a &anavr`aidivicZ-wed$pe`aip Svymev pir`mNtIit k=yitpir`mid jda APpa pir`mit ydaTma. smStxuwaxuwprVyivye prmopeal`H
xuopyogpir`amH muTva ydaymaTma pir`mit. . suhiMm AsuhiMh xuwexuwe va pir`ame.
k=HwUt: sn. ragdosjudo rageyu:.
_________________________________________________________________

hve pudglkmna vEicyne (&anavr`, dxRnavr` [Tyaid Anekkartane) ko` kre


Ke tenuH in$p` kre Ke:

v rage=I yu yare pir`me xuw-AxuwmaH,


&anavr`[Tyaidwave kmR\Uil vex TyaH. 187.

ANvya=R:- (yda) yare (AaTma) Aaa (rageyut:) rageyu =yo =ko


(xuwe Axuwe) xuw Ane AxuwmaH (pir`mit) pir`me Ke, Tyare (kmRrj:) kmRrj
(&anavr`aidwavE:) &anavr`aidwave (tH) tenamaH (ivxit) vexe Ke.
!Ika:- jem nva meFjzna wUimsHyog$p pir`amna kaze Svymev vEicyne pamela
ANypudglpir`am (ANy pudglna pir`am) hoy Ke, tem Aaana xuwaxuw pir`amna kaze
Svymev vEicyne pamela kmRpudgl pir`am (kmRpudglna pir`am) qreqr hoy Ke. te Aa
ma`e: jem yare nvuH meFjz wUimsHyog$pe pir`me Ke Tyare

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

348

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

xalixlIN\/xkgopaidwavE: pir`mNte, t=a ydaymaTma ragevxIkt: xuwaxuwwaven


pir`mit tda ANye yogare` ivxNt: kmRpula: Svymev smupavEicyE-&aRnavr`aidwavE:
pir`mNte. At: SvwavktH kmR`aH vEicyH, n punraTmktm.. 187..
A=Ek Ov AaTma bN\ [it ivwavyit-

spdeso so APpa ksaiydo mohragdoseihH.


kMmrjeihH isilo bH\o i p$ivdo smye.. 188..
sdex: s AaTma kaiyto mohrageE:.
kmRrjoiw: i}lo bN\ [it $ipt: smye.. 188..

_________________________________________________________________

pir`t [Ty=R:. tH pivsid kMmryH tda kale tTisH kmRrj: ivxit. kE: kTva.
`a`avr`aidwaveihH wUmemeRFjlsHyoge sit y=aNye pula: Svymev hirtpvaidwavE:
pir`miNt t=a Svymev nanawedpir`tEmURlorkit$p&anavr`aidwavE: pyaRyEirit. tto
&ayte y=a &anavr`aidkmR`amuTpi: SvyHkta t=a mUlorkit$pvEicymip, n c
jIvktimit.. 187..
_________________________________________________________________

ANy pudglo Svymev vEicyne pamela 1xal2ixl\/3gopaidwave pir`me Ke, tem yare
Aa Aaa ragene vxIwUt =yo =ko xuwaxuwwave pir`me Ke, Tyare bIH, yogar vDe
vextaH kmRpudglo Svymev vEicyne pamela &anavr`aidwave pir`me Ke.
Aa=I (Aem nI =yuH ke) kmnuH vEicy 4Svwavk<t Ke, prHtu Aak<t n=I. 187.
hve Aeklo j Aaa bH\ Ke Aem smve Ke:

sdex v smye kaiyt mohragaid vDe,


sHbH\ pamI kmRrjno, bH\$p k=ay Ke. 188.

ANvya=R:- (sdex:) sdex Aevo (s: AaTma) te Aaa (smye) smye


(mohrageE:) mohrage vDe (kaiyt:) kaiyt =va=I (kmRrjoiw: i}l:) kmRrj vDe
i}l =yo =ko (A=aRt jene kmRrj vzgI Ke Aevo =yo =ko) (bN\: [it $ipt:) ;bH\'
khevamaH Aao Ke.
_________________________________________________________________

1. xal lIluH medan


2. ixl\/ !op iblaDIno !op.
3. gop comasamaH =tuH Aek vDuH.
4. Svwavk<t kmna potana Svwav=I krayeluH.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&eytv&apn

349

y=aZ sdexTve sit lo\/aidiw: kaiytTvat mijraidiwpi}lmekH rH H


vas:, t=aTmaip sdexTve sit kale mohrageE: kaiytTvat kmRrjoiwpi}l Oko
bN\o Vy:, xuVyivyTvaiySy.. 188..
A= inyVyvharaivro\H dxRyit-

Oso bH\smaso jIva`H i`CKye` i`io.


ArhHteihH jdI`H vvharo A~`ha wi`do.. 189..

_________________________________________________________________

A= pUv&anavr`aidktInaH jFNyoTkanuwagSv$pH itpadyitsuhpyDI` ivsohI itVvo Asuha` sHiklesiMm.


ivvrIdo du jh~`o A`uwago sVvpyDI`H.. 13..
A`uwago Anuwag: fldanxiivxe: wvtIit ikya|yahar:. k=MwUto wvit. itVvo
tIv/: k: prmam<tsman:. kasaH sHbH\I. suhpyDI`H se>aidxuwktInam. kya
kar`wUtya. ivsohI tIv/\maRnurag$pivxua. Asuha` sHiklesiMm Ase>a>xuw-ktInaH
tu im+yaTvaid$ptIv/sHexe sit tIv/o halahlivsxo wvit. ivvrIdo du jh~`o
ivprItStu jFNyo guDinMb$po wvit. jFNyivxua jFNysHexen c m|ymivxua
m|ymsHlexen tu xuwaxuwktInaH q~DxkRra$p: kaIriv$peit. OvHiv\o
jFNym|ymoTk$ponuwag:
kasaH
sHbN\I
wvit.
sVvpyDI`H
mUlorkitrihtinjprmanNdEkSvwavl`svRkaropadeywUtprmaTmVyaianaH hey-wUtanaH
svRmUlorkmRktInaimit
kmRxiSv$pH
&atVym..
13..
A=awednyen
bN\kar`wUtragaidpir`taTmEv bN\o w~yt [Tyavedyit-spdeso lokakaximtasHQyeydexTvaTsdexStavvit so APpa s pUvl` AaTma. punrip ikHivix:.
ksaiydo
_________________________________________________________________

!Ika:- jem jgtmaH v sdex hotaH lo\r vgere vDe kaiyt =va=I m@ vgerena
rHg vDe i}l =yuH =kuH AekluH j rHigt evamaH Aave Ke, tem Aaa p` sdex hotaH kaze
mohrage vDe 1kaiyt =va=I kmRrj vDe i}l =yo =ko Aeklo j bH\ Ke Aem deqvuH (
manvuH), kar` ke inyno ivy xu Ke. 188.
hve iny Ane vharno Aivro\ dxaRve Ke:

-Aa v kera bH\no sHep iny waiqyo


Ahtdeve yogIne vhar ANy rIte ko. 189.
_________________________________________________________________

1 kaiyt _pr rHgayelo miln.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

3p0

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

O bN\smaso jIvanaH inyen inidR:.


AhRiyRtInaH VyvharoNy=a wi`t:.. 189..
ragpir`am OvaTmn: kmR, s Ov pu~ypapEtm. ragpir`amSyEvaTma ktaR,
tSyEvopadata hata ceTye xuVyin$p`aTmko inyny:. yStu pulpir`am AaTmn:
kmR, s Ov pu~ypapEtH, pulpir`amSyaTma ktaR, tSyopadata hata ceit
soxuVyin$p`aTmko Vyvharny:. _wavPyetaE St:, xuaxuTvenowy=a VySy
tIymanTvat. ikNTvZ inyny: sa\ktmTvadupa:, sa|ySy ih

_________________________________________________________________

kaiyt:
pir`to
rijt:.
kE:.
mohragdoseihH
inmhSvxuaTmtvwavnaitbiN\iwmhrageE:. pun ikH$p:. kMmrjeihH isilo kmRrjoiw: i}l:
kmRvgR`ayoGypulrjoiw: sHi}lo b:. bH\o i p$ivdo AwedenaTmEv bN\ [it $ipt:. .
smye prmagme. AZedH wi`tH wvit-y=a vH lo\/aidVyE: kaiytH ritH sNmIaidrVye`
ritH sdweden rimTyuCyte t=a vS=anIy AaTma lo\/aidVyES=anIymohrageE: kaiyto
rit:
pir`to
mIS=anIykmRpulE:
sHi}l:
sHb:
sn
wedePywedopcarl`enasutVyvhare`
bN\
[Tyiw\Iyte.
kSmat.
AxuVyin$p`a=RivyTvadsdwUtVyvharnySyeit.. 188.. A= inyVyvharyorivro\H
dxRyit-Oso bH\smaso O bN\smas:. O bhu\a pUvkaro ragaidpir`it$po
bN\sHep:. keaH sHbN\I. jIva`H jIvanam. i`CKye` i`io inynyen inidR: ki=t:. kE:
kt<RwUtE:. ArhHteihH AhRi: indiprmaTmiw:. keam.
_________________________________________________________________

ANvya=R:- (O:) Aa (pUvo rIte), (jIvanaH) vona (bN\smas:) bH\no


sHpe (inyen) iny=I (AhRi:) AhtdevoAe (ytInaH) yitAone (inidR:) ko Ke
(Vyvhar:) vhar (ANy=a) ANy rIte (wi`t:) ko Ke.

!Ika:- ragpir`am j AaanuH kmR Ke, te j pu~ypap$p Et Ke, ragpir`amno j

Aaa ktaR Ke, teno j g/hnar Ane KoDnar KeAa xuna in$p`Sv$p inyny Ke.
Ane, pudglpir`am AaanuH kmR Ke, te j pu~ypap$p Et Ke, pudglpir`amno Aaa ktaR Ke,
teno g/hnar Ane KoDnar KeAavo je ny te Axuna in$p`Sv$p vharny Ke. bNne
Aa (nyo) Ke kar` ke xup`e t=a Axup`e bNne kare tIt kray Ke. prHtu Ah
inyny
_________________________________________________________________

inyny kevz Svna pir`amne dxaRvto hova=I tene xunuH k=n krnar ko Ke Ane
vharny prna pir`amne Aapir`am dxaRvto hova=I tene AxunuH k=n krnar ko
Ke. Ah xunuH k=n Aek ai]t pir`amnI ApeaAe `vuH Ane AxunuH k=n Aek
na pir`am ANy maH AaropvanI ApeaAe `vuH.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&eytv&apn

3p1

xuTven VySy xuTv>otkTvaiyny Ov sa\ktmo, n punrxuTv>otko


Vyvharny:.. 189..
A=axunyadxuaTmlaw OveTyavedyit-

` cyid jo du mmiH AhH mmedH it dehdiv`esu.


so sam~`H ca piDv~`o hoid _MmGgH.. 190..
_________________________________________________________________

jdI`H ijteiNyTven xuaTmSv$pe yTpra`aH g`\rdevaidytInam. vvharo VykmR$pVyvharbN\: A~`ha wi`do inynyapeyaNy=a Vyvharnyeneit wi`t:. ikHc
ragadInevaTma kroit tanev wue ceit inynyl`imdm. AyH tu inynyo
VykmRbN\itpadkastVyvharnyapeya
xuVyin$p`aTmko
ivvitinynySt=Evaxuiny w~yte. VykmaR~yaTma
_________________________________________________________________

sa\ktm (_Tk< sa\k) hova=I g/h` krvamaH Aao Ke (kar` ke) sa|y xu Ke te=I
na xuTvno >otk (kaxk) hovane lI\e inyny j sa\ktm Ke, p` AxuTvno >otk
vharny sa\ktm n=I. 189.
hve Axuny=I Axu AaanI ai j =ay Ke Aem khe Ke:

;huH Aa Ane Aa maruH' Ae mmta n deh-\ne tje,


te KoDI v ]am~yne _NmagRno Aa]y kre. 190.
_________________________________________________________________

inyny _padey Ke Ane vharny hey Ke.


: samaNynuH AalHbn j _padey hova KtaH, Ah ragpir`amna g/h`Tyag$p
pyaRyono SvIkar krnar inynyne _padey kem ko Ke?
_r: ;ragpir`amno krnar p` Aaa j Ke Ane vItrag pir`amno krnar p` Aaa
j Ke, A&andxa p` Aaa SvtH5p`e kre Ke Ane &andxa p` Aaa SvtH5p`e kre Ke' Aava
y=a=R &annI AHdr samaNynuH &an giwRtp`e sma{ j y Ke. e ivxeonuH brabr y=a=R &an
hoy to Ae ivxeo jena ivna hota n=I Aeva samaNynuH &an hovuH j e{Ae, samaNyna &an
ivna pyaRyonuH y=a=R &an ho{ xke j nih. ma!e _pro inynymaH samaNynuH &an giwRtp`e
sma{ j y Ke. je v bH\magR$p pyaRymaH tem j momagR$p pyaRymaH Aaa Aeklo j Ke Aem
y=a=Rp`e (samaNynI Apea siht) `e Ke, te v pr vDe sHp< =to n=I Ane
samaNynI AHdr pyaRyone DubaDI d{ne suivxu hoy Ke. Aa rIte pyaRyona y=a=R &anmaH
samaNynuH &an Apeit hova=I Ane pyaRyona y=a=R &anmaH samaNyna AalHbn$p
Aiway Apeit hova=I _pro inynyne _padey ko Ke. (ivxe ma!e 126 mI ga=anI !Ika
uAo)

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

3p2

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

n Tyjit yStu mmtamhH mmedimit dehiv`eu.


s ]am~yH TyTva itpo wvTyuNmagRm.. 190..
yo ih nam xuVyin$p`aTmkinynyinrpeoxuVyin$p`aTmkVyvharnyopjintmoh: sn AhimdH mmedimTyaTmaTmIyTven dehiv`adaE prVye mmTvH n jhait s
qlu xuaTmpir`it$pH ]am~yaQyH mag dUradphayaxuaTmpir`it$pmuNmagRmev itp>te.
Atov\ayRte AxunyadxuaTmlaw Ov.. 190..
_________________________________________________________________

kroit wue ceTyxuVyin$p`aTmkasUtVyvharnyo w~yte. [dH nyyH tavdiSt. ikHTvZ


inyny _padey:, n casUtVyvhar:. nnu ragadInaTma kroit wue ceTyevH-l`o
inynyo VyaQyat: s k=mupadeyo wvit. pirharmah-ragadInevaTma kroit, n c VykmR,
ragady Ov bN\kar`imit yda janait jIvStda rageaid-ivkLpjalTyagen
ragaidivnaxa= injxuaTmanH wavyit. tt ragaidivnaxo wvit. ragaidivnaxe caTma xuo
wvit. tt: prHprya xuaTmsa\kTvadymxunyoPyupcare` xunyo w~yte, inynyo
w~yte, t=Evopadeyo w~yte [Tyiway:.. 189.. OvmaTma Svpir`amanamev ktaR, n c
VykmR`aimit k=nmuQytya ga=asken S=lH gtm. [it ;Arsm$vH' [Tyaidga=aZye`
pUv xuaTmVyaQyane kte sit ix*ye` ydum-mUtRSyaTmno mUtRkmR`a sh k=H bN\o wvtIit
tTpirhara=RH
nyivwagen
bN\sm=RnmuQytyEkonivHxitga=aiw:
S=l!ken
t<tIyivxeaNtrai\kar:
sma:.
At:
prH
adxga=apyRNtH
ctuiwR:
S=lE:
xuaTmanuwUitl`aivxewedwavna$pcUilkaVyaQyanH kroit. tZ
_________________________________________________________________

ANvya=R:- (y: tu) je (dehiv`eu) deh\naidkmaH (AhH mm [dm) ;huH Aa KuH


Ane Aa maruH Ke' ([it mmtaH) AevI mmta (n Tyjit) KoDto n=I, (s:) te (]am~yH
TyTva) ]am~yne KoDIne (_NmagRm itp: wvit) _NmagRno Aa]y kre Ke.

!Ika:- je AaTma xuna in$p`Sv$p 1inyny=I inrpe rhIne Axuna


in$p`Sv$p vharny=I jene moh pyo Ke Aevo vtRto =ko ;huH Aa KuH Ane Aa maruH Ke'
Aem 2AaIyp`e deh\naidk prmaH mmTv KoDto n=I, te Aaa qreqr xuapir`it$p
je ]am~y namno magR tene dUr=I KoDIne Axuapir`it$p _NmagRno j Aa]y kre Ke. Aa=I
nI =ay Ke ke Axuny=I Axu AaanI ai j =ay Ke. 190.
_________________________________________________________________

1. inyny=I inrpe inyny Tye _peavazo inyny Tye bedrkar inynyne nih
g`to.
2. AaIyp`e potap`e (A&anI v deh, \n vgere prne potanuH manIne temaH mmTv kre Ke.)

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&eytv&apn

3p3

A= xunyat xuaTmlaw OveTyv\aryit-

`ahH hoim preisH ` me pre siNt `a`mhmeo.


[id jo Jayid Ja`e so APpa `H hvid Jada.. 191..
nahH wvaim preaH n me pre siNt &anmhmek:.
[it yo |yayit |yane s AaTma wvit |yata.. 191..
yo ih nam SvivymaZv<axuVyin$p`aTmkVyvharnyaivro\m|yS=:, xuVyin$p`aTmkinynyaphiSttmoh: sn, nahH preamiSm, n pre me sNtIit Svpryo:
prSprSvSvaimsMbN\muy, xu&anmevEkmhimTynaTmanmuTs<yaTmanmevaTm-

_________________________________________________________________

xuaTmwavna\anTven ;` cyid jo du mmiH' [Tyaidpa@kme` =mS=le ga=a ctuym.


tdnNtrH xuaTmoplMwwavnaflen dxRnmohg/iN=ivnaxSt=Ev cairZmoh-g/iN=ivnax: kme`
tduwyivnaxo wvtIit k=nmuQyTven ;jo OvH jai`a' [Tyaid itIyS=le ga=aZym. tt:
prH kevil|yanopcark=n$pe` ;i`hdF`FaidkMmo' [Tyaid t<tIyS=le ga=aym. tdnNtrH
dxRnai\karopsHharp/\anTven ;OvH ij`a iji`Hda' [Tyaid ctu=RS=le ga=aym. tt: prH
;dHs`sHsua`H' [Tyaid nmSkarga=a ceit adxga=aiwtu=RS=le ivxeaNtrai\kare
smudaypatinka. A=axunyadxuaTm-law Ov wvtITyupidxit-` cyid jo du mmiH n
Tyjit
yStu
mmtaH.
mmkarahH-karaid
smStivwavrihtsklivmlkevl&ana>nNtgu`Sv$pinjaTmpda=RinlanuwUitl`inynyrihtTven Vyvharmoihtdy: sn mmtaH mmTvwavH n Tyjit y:. ken $pe`.
_________________________________________________________________

hve xuny=I xu AaanI ai j =ay Ke Aem nI kre Ke:

huH pr t`o nih, pr n maraH, &an kevz Aek huH


-je Aem |yave, |yankaze teh xuaa bne. 191.

ANvya=R:- ;(AhH preaH n wvaim) huH prno n=I, (pre me n siNt) pr maraH n=I,
(&anm Ahm Ok:) huH Aek &an KuH' ([it y: |yayit) Aem je |yave Ke, (s: |yata) te
|yata (|yane) |yankaze (AaTma wvit) Aaa A=aRt xuaa =ay Ke.
!Ika:- je Aaa, ma5 potana ivymaH vtRta Axuin$p`ak (Axu na
in$p`Sv$p) vharnymaH Aivro\p`e m|yS= rhIne, xuna in$p`Sv$p inyny vDe
je`e mohne dUr ky Ke Aevo vtRto =ko ;huH prno n=I pr maraH n=I' Aem Svprna prSpr

SvSvaimsHbH\ne qHqerI naqIne, ;xu


_________________________________________________________________

mailkIno pda=R Ane mailk vCcena sHbH\ne SvSvaimsHbH\ khevamaH Aave Ke.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

3p4

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

Tvenopaday prVyVyav<TvadaTmNyevEkiSmg/e icNtaH in`i, s qLvekag/icNtainro\kStiSmNnekag/icNtainro\smye xuaTma Syat. Atov\ayRte xunyadev


xuaTmlaw:.. 191..
A= \/uvTvat xu AaTmEvoplMwnIy [Tyupidxit-

OvH `a`Ppa`H dHs`wUdH AidHidymhT=H.


\uvmclm`alHbH m~`ehH APpgH suH.. 192..
OvH &anaTmanH dxRnwUtmtIiNymha=Rm.
\/uvmclmnalMbH mNyehmaTmkH xum.. 192..

_________________________________________________________________

AhH mmedH it AhH mmedimit. keu ivyeu. dehdiv`esu dehVyeu, dehe dehohimit, prVyeu
mmedimit. so sam~`H ca piDv~`o hoid _MmGgH s ]am~yH TyTva itpo wvTyuTmagRm.
s puruo jIivtmr`lawalawsuqdu:qxZuimZinNdaxHsaidprmma|yS+y-l`H ]am~yH yitTvH
cairZH dUradphay tTitpwUtmuNmag im+yamag itpo wvit. _NmagaR sHsarH pirw/mit.
tt: iS=tH AxunyadxuaTmlaw Ov.. 190.. A= xunyaCKuaTmlawo wvtIit ininoit`ahH hoim preisH, ` me pre sHit nahH wvaim pream, n me pre sNtIit
smStcetnacetnprVyeu
SvSvaimsMbN\H
mnovcnkayE:
ktkairtanumtE
SvaTmanuwUitl`inynyblen pUvRm_________________________________________________________________

&an j Aek huH KuH' Aem Anaane KoDIne, Aaane j Aaap`e g/hIne, pr=I
1
av<p`ane lI\e Aaa$pI j Aek 2Ag/maH icHtane roke Ke, te Aekag/ictainro\k (Aek
ivymaH ivcarne roknaro Aaa) te 3Aekag/icHtainro\na smye qreqr xuaa hoy Ke. Aa=I
nI =ay Ke ke xuny=I j xu AaanI ai =ay Ke. 191.
hve, \/uvp`ane lI\e xu Aaa j _plB\ krvayoGy Ke Aem _pdexe Ke:

Ae rIt dxRn-&an Ke, iy-AtIt mha=R Ke,


manuH huH-AalHbn riht, v xu, inz, \/uv Ke. 192.

ANvya=R:- (Ahm) huH (AaTmkH) Aaane (OvH) Ae rIte (&anaTmanH) &anak,


(dxRnwUtm) dxRnwUt, (AtIiNymha=) AtIiNy mha pda=R, (\/uvm) \/uv, (Aclm)
Acz, (AnalMbH) inralHb Ane (xuH) xu (mNye) manuH KuH.
_________________________________________________________________

1. av<p`uH iwNnp`uH
2. Ag/ ivy |yey AalHbn.
3. Aekag/icHtainro\ Aek j ivymaH|yeymaHivcarne rokva te. (Aekag/icHtainro\ te |yan Ke.)

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&eytv&apn

3pp

AaTmno ih xu AaTmEv sdhetukTvenana>nNtTvat Svt:isTva \/uvo, n


iknaPyNyt. xuTvH caTmn: prVyivwagen Sv\maRivwagen cEkTvat. tCc &anaTmkTvaxRnwUtTvadtIiNymha=RTvadclTvadnalMbTva. tZ &anmevaTmin ibw/t: SvyH
dxRnwUtSy catNmyprVyivwagen Sv\maRivwagen caSTyekTvm. t=a itinytSpxRrsgN\v`Rgu`xBdpyaRyg/ahI~ynekanIiNya~yitkMy svRSpxRrsgN\v`R gu`xBdpyaRyg/ahkSyEkSy sto mhto=RSyeiNyaTmkprVyivwagen SpxaRidg/h`aTmk_________________________________________________________________

phay inrakTy. pat ikH kroit. `a`mhmeo &anmhmek:, sklivmlkevl&anmevahH


wavkmRVykmRnokmRrihtTvenEk. [id jo Jayid [Tynen kare` yosaE |yayit icNtyit
wavyit. . Ja`e injxuaTm|yane iS=t: so APpa`H hvid Jada s AaTmanH wvit |yata.
s icdanNdEkSvwavprmaTmanH |yata wvtIit. tt prmaTm|yanaaxmev prmaTmanH lwte.
tdip kSmat. _padankar`sxH kayRimit vcnat. tto &ayte xunyaCKuaTmlaw [it..
191.. A= \/uvTvaCKuaTmanmev wavyehimit ivcaryit-;m~`e' [Tyaidpdq~Dna$pe`
_________________________________________________________________

!Ika:- xu Aaa 1st Ane 2Ahetuk hovane lI\e AnaidAnHt Ane Svt:is Ke
te=I Aaane xu Aaa j \/uv Ke, (tene) bIuH kaH{ p` \/uv n=I. Aaa xu Ae!la ma!e Ke
ke tene pr=I ivwag Ane Sv\mR=I Aivwag hovane lI\e Aekp`uH Ke. te Aekp`uH Aaana
(1) &anakp`ane lI\e, (2) dxRnwUtp`ane lI\e (3) AtIiNy mha pda=Rp`ane lI\e,
(4) Aczp`ane lI\e Ane (p) inralHbp`ane lI\e Ke.
TyaH, (12) je &anne j potamaH \ar` krI raqe Ke Ane je pote dxRnwUt Ke Aeva
Aaane 3AtNmy pr=I ivwag Ke Ane Sv\mR=I Aivwag Ke te=I tene Aekp`uH Ke (3)
vzI je 4itinit SpxRrsgH\v`R$p gu`o Ane xBd$p pyaRyne g/h` krnarI Anek
iyone pAitmIne, svR SpxRrsgH\v`R$p gu`o Ane xBd$p pyaRyne g/h` krnaro Aek
st mha pda=R Ke Aeva Aaane iyak pr=I ivwag Ke Ane SpxaRidna 6g/h`Sv$p
Sv\mR=I Aivwag Ke te=I tene
_________________________________________________________________

1. st hyat hyatIvazo AiStTvvazo.


2. Ahetuk jenu ko{ kar` n=I Aevo Akar`.
3. AtNmy &andxRnmy nih AevuH.
4. itinit itinyt. (drek iy potpotana inyt ivyne g/he Ke jem ke cu v`Rne g/he
Ke.)
p. AitmIne AozHgI j{ne KoDIne
6. g/h`Sv$p &anSv$p.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

3p6

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

Sv\maRivwagen caSTyekTvm. t=a `yv<pirCKe>pyaRyg/h`mo`awavenaclSy


pirCKe>pyaRyaTmkprVyivwagen tTTyypirCKedaTmkSv\maRivwagen caSTyekTvm. t=a
inTyv<pirCKe>VyalMbnawavenanalMbSy pirCKe>prVyivwagen tTTyypirCKedaTmkSv\maRivwagen caSTyekTvm. OvH xu AaTma, icNmaZxunySy tavNmaZin$p`aTmkTvat. Aymek Ov c \/uvTvaduplB\Vy:. ikmNyEr|vnInasCKmananekmagRpadpCKayaS=anIyEr\/uvE:.. 192..
_________________________________________________________________

VyaQyanH ikyte-m~`e mNye |yayaim svRkaropadeyTven wavye. s k:. AhH AhH ktaR. kH
kmRtapm. APpgH shjprmaadEkl`injaTmanm. ikHivixm. suH ragaidsmStivwavrihtm. punrip ikHivixm. \uvH !oTkI`R&aykEkSvwavTven \/uvmivnrm.
punrip k=HwUtm. OvH `a`Ppa`H dHs`wUdH OvH bhuiv\pUvkare`aq~DEk&an-dxRnaTmkm.
pun
ikH$pm.
AidHidyH
AtIiNyH,
mUtRivnranekeiNyrihtTvenamUtaRivnrEkatIiNySvwavm. pun kIxm. mhT=H mol`mhapua=Rsa\kTvaNmha=Rm. punrip
ikHSvwavm. AclH AitcplclmnovaayVyaparrihtTven SvSv$pe inlH iS=rm. punrip
ikHivixm.
A`alHbH
Sva\InVyTven
salMbnH
wirtavS=mip
smStpra\InprVyalMbnrihtTven inralMbnimTy=R:.. 192..
_________________________________________________________________

Aekp`uH Ke (4) vzI `ivnax$pe vtRta &eypyaRyone (`e `e nax pamta j`avayoGy
pyaRyone) g/hvamUkvano Awav hova=I je Acz Ke Aeva Aaane &eypyaRyoSv$p pr=I
ivwag Ke Ane tiimk &anSv$p Sv\mR=I Aivwag Ke te=I tene Aekp`uH Ke (p) vzI
inTy$pe vtRtaH (xat AevaH) &eyona AalHbnno Awav hova=I je inralHb Ke Aeva
Aaane &ey pro=I ivwag Ke Ane tiimk &anSv$p Sv\mR=I Aivwag Ke te=I tene
Aekp`uH Ke.
Aa rIte Aaa xu Ke kar` ke icNma5 xuny ma5 te!la j in$p`Sv$p Ke
(A=aRt cEtNyma5 xuny Aaane ma5 xu j in$pe Ke). Ane Aa Aek j (xu Aaa Aek
j) \/uvp`ane lI\e _plB\ krvayoGy Ke. (rSte calta) musafrna AHg sa=e sHsgRmaH
AavtI magRnaH v<onI Anek Kaya sman ANy je A\/uv (bI je A\/uv pda=) temna=I
xuH yojn Ke?
wava=R:- Aaa (1) &anak, (2) dxRn$p, (3) iyo ivna svRne `naro
mha pda=R, (4) &ey prpyaRyone g/htomUkto nih hova=I Acz Ane (p) &ey pronuH
AalHbn nih leto hova=I inralHb Ke te=I te Aek Ke. Aa rIte Aek hova=I te xu Ke. Aavo
xu Aaa \/uv hovane lI\e te j Aek _plB\ krvayoGy Ke. 192.
_________________________________________________________________

&ey pyaRyo jemnuH inim Ke AevuH je &an teSv$p Sv\mR=I (&anSv$p inj \mR=I) Aaane
Aiwp`uH Ke.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&eytv&apn

3p7

A=a\/uvTvadaTmnoNyoplwnIyimTyupidxit-

deha va div`a va suhduqa va\ suimj`a.


jIvSs ` sHit \uva \uvovAogPpgo APpa.. 193..
deha va iv`ain va suqdu:qe va= xZuimZjna:.
jIvSy n siNt \/uva \/uv _pyogaTmk AaTma.. 193..
AaTmno ih prVyaivwagen prVyoprymanSv\mRivwagen caxuTvinbN\nH n
iknaPyNydsetumvena>NtvvaTprt:isTva \/uvmiSt. \/uv _pyogaTma xu AaTmEv.
AtoD\/uvH xrIraidkmuplWymanmip noplwe, xuaTmanmuplwe \/uvm.. 193..
_________________________________________________________________

A=aTmn: p<=GwUtH dehaidkm\/uvTva wavnIyimTyaQyait-` sHit \/uva \/uva Aivnra inTya n


siNt. kSy. jIvSs jIvSy. ke te. deha va div`a va deha va Vyai` va,
svRkarxuicwUtaehrihtaTprmaTmno ivl`a AaEdairkaidpdehaSt=Ev c peiNywogopwogsa\kain prVyai` c. n kevlH dehadyo \/uva n wviNt, suhduqa va
inivRkarprmanNdEk_________________________________________________________________

hve, A\/uvp`ane lI\e Aaa isvay bIuH kaH{ _plB\ krvayoGy n=I Aem _pdexe
Ke:

l"mI, xrIr, suqdu:q A=va x5uim5 jno Are


vne n=I kH{ \/uv, \/uv _pyog-Aak v Ke. 193.

ANvya=R:- (deha: va) xrIro, (iv`ain va) \n, (suqdu:qe) suqdu:q (va A=)
A=va (xZuimZjna:) x5uim5jnoAe kaH{ (jIvSy) vne (\/uva: n siNt) \/uv n=I,
(\/uv:) \/uv to (_pyogaTmk: AaTma) _pyogak Aaa Ke.
!Ika:- Aaane, je pr=I Aiw hovane lI\e Ane pr vDe 1_pr =ta
Sv\mR=I iw hovane lI\e Axup`anuH kar` Ke AevuH (Aaa isvaynuH) bIuH kaH{ p` \/uv
n=I, kar` ke te 2Ast Ane 3hetuvazuH hovane lI\e AaidAHtvazuH Ane prt:is Ke \/uv to
_pyogak xu Aaa j Ke. Aam hova=I huH A\/uv AevaH xrIraidkneteAo _plB\ =taH hova
KtaH p`_plB\ krto n=I, \/uv Aeva xu Aaane _plB\ kruH KuH. 193.
_________________________________________________________________

1. _pr miln ivkarI. (prna inime Aaano Sv\mR _pr =ay Ke.)
2. Ast hyat n hoy AevuH AiStTv ivnanuH (A=aRt AinTy). (deh\naidk pudglpyaRyo hovane
lI\e Ast Ke te=I AaidAHtvazaH Ke.)
3. hetuvazuH shetuk jenI _TpimaH kH{ p` inimt hoy AevuH. (deh\naidknI _TpimaH kH{ p`
inim hoy Ke te=I teAo prt:is (pr=I is) Ke, Svt:is n=I.)

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

3p8

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

A=EvH xuaTmoplMwaiTkH Syaidit in$pyit-

jo OvH jai`a Jaid prH APpgH ivsuPpa.


sagaro`agaro qveid so mohduGgHi@H.. 194..
y OvH &aTva |yayit prmaTmanH ivxuaTma.
sakaronakar: pyit s mohdug/RiN=m.. 194..
Amuna y=oidten ivi\na xuaTmanH \/Uvmi\gCKtStiSmev v<e: xuaTmTvH Syat
ttoDnNtxiicNmaZSy prmSyaTmn Okag/scetnl`H |yanH Syat tt:

_________________________________________________________________

l`SvaTmoT=suqam<tivl`ain saHsairksuqdu:qain va. A\ Aho wVya: suimj`a


xZuimZaidwavrihtadaTmno iwa: xZuimZaidjna. y>ett svRm\/uvH tihR ikH \/uvimit cet.
\/uvo \/uv: xat:. s k:. APpa injaTma. ikHivix:. _vAogPpgo ZEloyodrivvrvitRiZkalivysmStVygu`pyaRyyugpTpiriCKitsm=Rkevl&andxRnopyogaTmk
[it.
Ovm\/uvTvH &aTva \/uvSvwave SvaTmin wavna ktRVyeit taTpyRm.. 193.. OvmxunyadxuaTmlawo wvtIit k=nen =mga=a. xunyaCKuaTmlawo wvtIit k=nen itIya.
\/uvTvadaTmEv wavnIy [it itpadnen t<tIya. AaTmnoNy/uvH n wavnIyimit k=nen ctu=
ceit xuaTmVyaQyanmuQyTven =mS=le ga=actuyH gtm. A=EvH pUvkare` xuaTmoplMwe
sit ikH flH wvtIit e Tyutrmah-Jaid |yayit jo y: ktaR. km. APpgH injaTmanm.
k=HwUtm. prH prmanNt&anaidgu`a\arTvaTprmuTkm. ikH kTva pUvRm. OvH jai`a OvH
pUvkare` SvaTmo_________________________________________________________________

hve, Ae rIte xuaanI _pliB\=I xuH =ay Ke te in$pe Ke:

-Aa `I, xuaa bnI, |yave prm inj Aaane,


sakar A`-Aakar ho, te mohg/Hi= y kre. 194.

ANvya=R:- (y:) je (OvH &aTva) Aam `Ine (ivxuaTma) ivxuaa =yo =ko
(prmaTmanH) prm Aaane (|yayit) |yave Ke, (s:) te(sakar: Anakar:) sakar ho ke
Anakar ho(mohdug/RiN=H) mohdug/i=ne (pyit) y kre Ke.

!Ika:- Aa y=o ivi\ vDe xuaane je \/uv `e Ke, tene temaH j v<i ara

xuaTv hoy Ke te=I (A=aRt te xuaTvnI aine lI\e) AnHtxivaza 1icNma5 prm
AaanuH 2Aekag/sHcetnl` |yan hoy Ke Ane te=I (A=aRt
_________________________________________________________________

1. icNma5 cEtNyma5. (prm Aaa kevz cEtNyma5 Ke ke je cEtNy AnHt xivazuH Ke.)
2. Aek Ag/nuH (ivynuH, |yeynuH) sHcetn A=aRt Anuwvn te |yannuH l` Ke.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&eytv&apn

3p9

sakaropyuSyanakaropyuSy vaivxee`Ekag/cetniserasHsarb#trmohdug/RN=edg/=nH Syat. At: xuaTmoplMwSy mohg/iN=wed: flm.. 194..


A= mohg/iN=wedaiTkH Syaidit in$pyit-

jo i`hdmohgH@I ragpdose qvIy sam~`e.


hojH smsuhduqo so soqH AqyH lhid.. 195..
yo inhtmohg/N=I rageaE piyTva ]am~ye.
wvet smsuqdu:q: s saEQymyH lwte.. 195..

_________________________________________________________________

plMwl`SvsHvedn&anen &aTva. k=HwUt: sn |yayit. ivsuPpa QyaitpUjalawaidsmStmnor=jalrihtTven ivxuaTma sn. punrip k=HwUt: sagro`agaro
sagaronagar:. A=va sakaranakar:. shakare` ivkLpen vtRte sakaro &anopyog:,
Anakaro inivRkLpo dxRnopyog StaWyaH yu: sakaranakar:. A=va sakar: sivkLpo
g<hS=:, Anakaro inivRkLpStpo\n:. A=va shakare` ilen icen vtRte sakaro yit:,
Anakaririhto g<hS=:. qveid so mohduGgHi@H y OvHgu`ivix: pyit s mohdug/RiN=m.
moh OvH dug/RiN=: mohdug/RiN=: xuaTmicitbN\ko dxRnmohStm. tt: iS=tmettAaTmoplMwSy mohg/iN=ivnax Ov flm.. 194..
_________________________________________________________________

te |yanne lI\e) 1sakar _pyogvazane ke 2Anakar _pyogvazanebNnene Aivxep`e (tfavt


ivna) 3Aekag/sHcetnnI isi hova=IAnaid sHsar=I bH\ayelI Ait # mohdug/i= (mohnI
du gaH@) KU!I y Ke.
Aa=I (Aem kuH ke) mohg/Hi=wed (dxRnmoh$pI gaH@nuH wedavuHtU!vuH) te xuaanI
_pliB\nuH fz Ke. 194.
hve, mohg/Hi= wedava=I xuH =ay Ke te khe Ke:

h`I mohg/Hi=, y krI ragaid, smsuqdu:q je


v pir`me ]am~ymaH, te saEQy Ayne lhe. 19p.

ANvya=R:- (y:) je (inhtmohg/iN=:) mohg/Hi=ne n krI, (ragdeaE piyTva)

rageno y krI, (smsuqdu:q:) 4smsuqdu:q =yo =ko (]am~ye wvet)

_________________________________________________________________

1. sakar sivkLp.
2. Anakar inivRkLp.
3. Aekag/sHcetn Aek ivynuH Anuwvn. (Aekag/ Aek jeno ivy hoy AevuH.)
4. smsuqdu:q jene suq Ane du:q sman Ke Aevo.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

360

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

mohg/iN=p`ai tNmUlragep`H tt: smsuqdu:qSy prmma|yS=l`e ]am~ye


wvnH ttonaklTvl`aysaEQylaw:. Ato mohg/iN=wedadysaEQyH flm..195..
A=EkaG/yscetnl`H |yanmxuTvmaTmno navhtIit ininoit-

jo qivdmohkluso ivsyivro m`o i`Hiwa.


smvido shave so APpa`H hvid Jada.. 196..

_________________________________________________________________

A= dxRnmohg/iN=wedaiTkH wvtIit e sma\anH ddait-jo i`hdmohgH@I y: pUvRsUZokare` inhtdxRnmohg/iN=wURTva ragpdose qvIy injxuaTminlanuwUitl`vItragcairZitbN\kaE cirZmohsH&aE rageaE piyTva. . sam~`e SvSvwavl`e ]am~ye.
punrip ikH kTva. hojH wUTva. ikHivix:. smsuhduqo injxuaTmsHivismuTpragaidivkLpopai\rihtprmsuqam<tanuwven
saHsairksuqdu:qoTphRivadrihtTvaTsmsuqdu:q:. so soqH AqyH lhid s OvHgu`ivixo wed&anI saEQymyH lwte. tto
&ayte dxRnmohyaairZmohsH&rageivnaxStt suqdu:qaidma|yS+yl`-]am~yevS=anH
tenaysuqlawo wvtIit.. 195.. A= injxuaTmEkaG/yl`|yan-maTmnoTyNtivxuiH
krotITyavedyit-jo qivdmohkluso y: iptmohklu:, moho dxRnmoh: kluairZmoh:,
pUvRsUZyki=tkme` iptmohkluaE yen s wvit
_________________________________________________________________

]am~ymaH (muinp`amaH) pir`me Ke, (s:) te (AyH saEQyH) Ay saEQyne (lwte) a kre
Ke.
!Ika:- mohg/Hi=no y krva=I, mohg/Hi= jenuH mUz Ke Aeva ragenuH 1p` =ay Ke
te=I (A=aRt ragenuH p` =va=I), smsuqdu:q Aeva te vne prm m|yS=ta jenuH l`
Ke Aeva ]am~ymaH wvnpir`mn =ay Ke Ane te=I (A=aRt ]am~ymaH pir`mva=I)
Anakuzta jenuH l` Ke Aeva Ay saEQynI ai =ay Ke.
Aa=I (Aem kuH ke) moh$pI g/Hi=na wed=I Ay saEQy$p fz hoy Ke. 19p.
hve, 2Aekag/ sHcetn jenuH l` Ke AevuH |yan Aaane Axuta lavtuH n=I Aem nI
kre Ke:

je mohmz krI n, ivyivr ={, mn rokIne,


AaSvwave iS=t Ke, te Aane |yanar Ke. 196.
_________________________________________________________________

1. p` y krvuH te
2. Aekag/ jeno Aek j ivy (AalHbn) hoy AevuH.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&eytv&apn

361

y: iptmohkluo ivyivro mno in|y.


smviS=t: Svwave s AaTmanH wvit |yata.. 196..
AaTmno ih piriptmohkluSy tNmUlprVyv<ywavaiyivrTvH Syat
ttoi\kr`wUtVyaNtrawavadudi\m|yv<EkpotptiZ` [v AnNyxr`Sy mnso inro\:
Syat ttStNmUlclTvivlyadnNtshjcEtNyaTmin Svwave smvS=anH Syat. tu
Sv$pv<anaklk
E ag/setnTvat |yanimTyupgIyte. At: SvwavavS=an$pTven
|yanmaTmnonNyTvat naxuTvayeit.. 196..
_________________________________________________________________

iptmohklu:. punrip ikHivix:. ivsyivro mohklurihtSvaTmsHivismuTpsuqsu\arsaSvadblen


klumohodyjintivysuqakaarihtTvaiyivr:.
punrip
k=HwUt:. smvido sMygviS=t:. . shave injprmaTmVySvwave. ikH kTva pUvRm. m`o
i`Hiwa ivykayoTpivkLpjal$pH mno in|y inlH kTva. so APpa`H hvid Jada s
OvHgu`yu: puru: SvaTmanH wvit |yata. tenEv xuaTm|yanenaTyiNtk muil`aH xuiH lwt
[it. tt:
_________________________________________________________________

ANvya=R:- (y:) je (iptmohklu:) mohmzno y krI, (ivyivr:) ivy=I


ivr ={, (mn: in|y) mnno inro\ krI, (Svwave smviS=t:) SvwavmaH smviS=t Ke,
(s:) te (AaTmanH) Aaane (|yata wvit) |yanar Ke.
!Ika:- mohmzno je`e y ky Ke Aeva Aaane, mohmz jenuH mUz Ke AevI
1
prv<ino Awav =va=I ivyivrta =ay Ke te=I (A=aRt ivyivrta =va=I),
smuna m|ymaH rhela Aek vha`na pHqInI mafk, Ai\kr`wUt aHtrono Awav =vane lI\e
jene ANy ko{ xr` ruH n=I Aeva mnno inro\ =ay Ke (A=aRt jem smuna m|ymaH rhela
ko{ AekakI vha`na _pr be@ela pHqIne te vha` isvay ANy ko{ vha`ono, v<ono ke wUim
vgereno Aa\ar nih rhevane lI\e bIuH ko{ xr` nih rheva=I te pHqI DtuH A!kI y Ke,
tem ivyivrta =va=I mnne Aa isvay ko{ ANy ono Aa\ar nih rhevane lI\e
bIuH kaH{ xr` nih rheva=I mn inro\ pame Ke) Ane te=I (A=aRt mnno inro\ =va=I),
mn jenuH mUz Ke AevI cHcztano ivly =vane lI\e AnHt shjcEtNyak SvwavmaH
2
smvS=an =ay Ke. te SvwavsmvS=an to Sv$pmaH vtRtuH, Anakuz, Aekag/ sHcetn hova=I
tene ;|yan' khevamaH Aave Ke.
Aa=I (Aem nI =yuH ke) |yan SvwavsmvS=an$p hovane lI\e Aaa=I AnNy
hova=I AxutanuH kar` =tuH n=I. 196.
_________________________________________________________________

1. prv<i prmaH vtRvuH te.


2. smvS=an iS=rp`e#p`e rhevuH te #p`e !kvuH te.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

362

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

A=oplB\xuaTma skl&anI ikH |yaytIit masUZyit-

i`hdF`FaidkMmo pqH sVvwavt~hU.


`eyHtgdo sm`o Jaid kmH AsHdeho.. 197..
inhtFnFaitkmaR TyH svRwavtv&:.
&eyaNtgt: ]m`o |yayit km=RmsNdeh:.. 197..
loko ih mohsave &anxiitbN\ksave c st<*`TvadTya=RTva-

_________________________________________________________________

iS=tH xuaTm|yanajIvo ivxuo wvtIit. ikHc |yanen iklaTma xuo jat: tZ ivye
ctuivR\VyaQyanH ikyte. t=aih-|yanH |yansNtanSt=Ev |yanicNta |yanaNvysUcnimit.
tZEkag/icNtainro\o |yanm. t xuaxu$pe` i\a. A= |yansNtan: k+yteyZaNtmuRhUtRpyRNtH |yanH, tdnNtrmNtmuRhUtRpyRNtH tvicNta, punrPyNtmuRhUtRpyRNtH |yanH, punrip
tvicNteit mamgu`S=anvdNtmuRhUteRNtmuRhUteR gte sit pravtRnmiSt s |yansNtano
w~yte. s c \MyR|yansHbN\I. xu|yanH punpxm]ei`pk]e~yaroh`e wvit. tZ
caLpkalTvaTpravtRn$p|yansNtano n F!te. [dan |yanicNta k+yte-yZ |yansNtanv
anpravt naiSt, |yansHbiN\nI icNtaiSt, tZ y>ip aip kale |yanH kroit t=aip sa
|yanicNta w~yte. A= |yanaNvysUcnH k+yte-tZ |yansamg/IwUta adxanuea ANya
|yansHbiN\ sHvegvEraGyvcnH VyaQyanH va tt |yanaNvysUcnimit. ANy=a va ctuivR\H
|yanVyaQyanH-|yata |yanH flH |yeyimit. A=vatRraE\MyRxulivweden ctuivR\H |yanVyaQyanH
tdNyZ ki=tmaSte.. 196.. OvmaTm_________________________________________________________________

hve jem`e xu Aaane _plB\ ky Ke Aeva skz&anI (svR&) xuH |yave Ke Aevo
sU5 ara kre Ke:

xa A=Rne |yave ]m`, je nFaitkmR Ke,


TysvRpda=R ne &eyaNta, in:xHk Ke. 197.

ANvya=R:- (inhtFnFaitkmaR) jem`e FnFaitkmRno nax ky Ke, (TyH


svRwavtv&:) je svR pda=na Sv$pne Ty `e Ke Ane (&eyaNtgt:) je &eyna parne
pamela Ke (AsNdeh: ]m`:) Aeva sNdeh riht ]m` (km A=) kya pda=Rne (|yayit)
|yave Ke?

!Ika:- lokne (1) mohno sdwav hovane lI\e tem j (2) &anxina itbH\no
sdwav hovane lI\e, (1) te t<*`a siht Ke tem j (2) tene pda=

_________________________________________________________________

&anavr`Iy kmR &anxinuH itbH\k A=aRt &an rokavamaH inimwUt Ke.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&eytv&apn

363

nviCKivyTvaWyaH caiwlitH ij&aistH siNdG\H ca= |yayn :, wgvan svR&Stu


inhtFnFaitkmRtya mohawave &anxiitbN\kawave c inrStt<*`TvaTTysvRwavtv&eyaNtgtTvaWyaH c naiwlit, n ij&asit, n siNdit c ktoiwlito
ij&aist: siNdG\a=R:. OvH sit ikH |yayit.. 197..
_________________________________________________________________

pir&anaxRnmohp`H wvtIit k=n$pe` =mga=a, dxRnmohyaairZmohp`H wvtIit


k=nen itIya, tduwyye` moo wvtIit itpadnen t<tIya ceTyaTmop-lMwflk=n$pe`
itIyS=le ga=aZyH gtm. A=oplB\xuaTmtTvskl&anI ikH |yaytIit maepare`
pUvRpH va kroit-i`hdF`FaidkMmo pUvRsUZoidtinlinj-prmaTmtvpir`it$pxu|yanen
inhtFnFaitkmaR. pqH sVvwavt~hU TyH y=a wvit t=a svRwavtv&:
svRpda=Rpir&atSv$p:. `eyHtgdo &eyaNtgt: &eywUtpda=aRnaH piriCKi$pe` parHgt:.
OvHivxe`Zyivix: sm`o jIivt_________________________________________________________________

Ty n=I t=a te ivyne 1AvCKedpUvRk `to n=I, te=I te (lok) 2Aiwlit, 3ij&aist
Ane 4sHidG\ pda=Rne |yato evamaH Aave Ke prHtu wgvan svR&ne to FnFaitkmRno nax
krayelo hova=I (1) mohno Awav hovane lI\e tem j (2) &anxina itbH\kno Awav
hovane lI\e, (1) t<*`a n krayelI Ke tem j (2) svR pda=nuH Sv$p Ty Ke t=a &eyno
par pmayelo Ke, te=I temne Aiwlaa n=I, ij&asa n=I Ane sNdeh n=I to (temne)
Aiwlit, ij&aist Ane sHidG\ pda=R
kaH=I hoy? Aam Ke to pKI teAo xuH |yave Ke?

wava=R:- lokne (jgtna samaNy vsmudayne) mohkmRno sdwav hova=I te t<*`a


siht Ke te=I tene [ pda=RnI Aiwlaa hoy Ke vzI tene &anavr`IykmRno sdwav hova=I
te F`a pda=ne to `to j n=I t=a je pda=Rne `e Ke tene p` p<=r`pUvRksU"mta=I
Spta=I `to n=I te=I tene nih `ela pda=Rne `va ma!e ij&asa t=a ASpp`e
`ela pda=R ive sNdeh hoy Ke. Aam hova=I tene Aiwlit, ij&aist Ane sHidG\ pda=RnuH
|yan sHwve Ke. prHtu svR& wgvanne to mohkmRno Awav hova=I teAo t<*`a riht Ke te=I
temne Aiwlaa n=I vzI temne &anavr`IykmRno Awav hova=I teAo svR pda=ne `e Ke
t=a Tyek pda=Rne ATyHt Spta=IpirpU`Rp`e `e Ke te=I temne ij&asa ke sNdeh n=I. Aa
rIte temne ko{ pda=R Tye Aiwlaa, ij&asa ke sNdeh hoto n=I, to pKI temne kya pda=RnuH
|yan hoy Ke? 197.

_________________________________________________________________

1. AvCKedpUvRk p<=r` krIne sU"mta=I ivxeta=I Spta=I.


2. Aiwlit jenI Aiwlaa hoy te
3. ij&aist jenI ij&asa (`vanI [CKa) hoy te
4. sHidG\ jena ive sHdeh hoy te

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

364

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

A=EtduplB\xuaTma skl&anI |yaytITyurmasUZyit-

sVvaba\ivjuo smHtsVvqsoq`a`o.
wUdo AqatIdo Jaid A`qo prH soqH.. 198..
svaRba\ivyu: smNtsvaRsaEQy&ana#:.
wUtoatIto |yayTyn: prH saEQym.. 198..
AymaTma ydEv shjsaEQy&anba\aytnanamsavRidasklpurusaEQy&ana-

_________________________________________________________________

mr`aidsmwavpir`taTmSv$p: ]m`o mha]m`: svR&: Jaid kmH |yayit km=Rimit :.


A=va km= |yayit, n kmpITyaep:. k=HwUt: sn. AsHdeho AsNdeh: sHxyaidriht [it.
AymZa=R:-y=a koip devdo ivysuqinimtH iv>ara\na|yanH kroit, yda iv>a isa
wvit tTflwUtH ivysuqH c isH wvit tdara\na|yanH n kroit t=ayH wgvanip
kevl&aniv>ainimH tTflwUtanNtsuqinimH c pUv KS=avS=ayaH xuaTmwavna$pH |yanH
ktvan, [dan tanen kevl&aniv>a isa tTflwUtmnNtsuqH c ism ikm= |yanH
krotIit : Aaepo va itIyH c kar`Hproe=eR |yanH wvit, wgvt: sv Ty, k=H
|yanimit pUvRpare` ga=a gta .. 197.. A=aZ pUvRpe pirharH ddait-Jaid |yayit
OkakarsmrsIwaven pir`m-Tynuwvit. s k: ktaR.
_________________________________________________________________

hve, je`e xu Aaane _plB\ ky Ke te skz&anI (svR& Aaa) Aane (prm


saEQyne) |yave Ke Aem sU5 ara (pUvRnI ga=ana no) _r khe Ke:

ba\a riht, sklamaH sHpU`Rsuq&ana# je,


iy-AtIt AinHi te |yave prm AanHdne. 198.

ANvya=R:- (An:) AiniNy Ane (AatIt: wUt:) iyatIt =yelo Aaa


(svaRba\ivyu:) svR ba\a riht Ane (smNtsvaRsaEQy&ana#:) Aaqa AaamaH smHt
(svR karnaH, pirpU`R) saEQy tem j &an=I sm< vtRto =ko (prH saEQyH) prm saEQyne
(|yayit) |yave Ke.
!Ika:- yare Aa Aaa, je shj suq Ane &anne ba\anaH 1Aaytno Ke (AevI)
t=a je 2Askl AaamaH 3AsvR karnaH suq Ane &annaH Aaytno Ke
_________________________________________________________________

1. Aaytn rhe@a` S=an


2. Askl AaamaH Aaana svR dexomaH nih p` =oDa dexomaH
3. AsvR karnaH b\a karnaH nih p` Amuk j karnaH ApU`R (Aa ApU`R suq prma=eR
suqawas hova KtaH tene ;suq' khevanI Aparmai=Rk $i# Ke.)

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&eytv&apn

36p

ytnanaH caa`amwavaTSvymnTven vtRte tdEv preamatIto wvn inraba\shjsaEQy&anTvat svaRba\ivyu:, savRidsklpurusaEQy&anpU`RTvaTsmNtsvaRsaEQy&ana# wvit. OvHwUt svaRiwlaij&asasNdehasMwvePypUvRmnaklTvl`H prmsaEQyH |yayit. AnaklTvstEkag/scetnmaZe`avitt [it yavt. {xmvS=anH c
shj&ananNdSvwavSy isTvSy isirev.. 198..
_________________________________________________________________

wgvan. ikH |yayit. soqH saEQym. ikHivixm. prH _TkH, svaRTmdexaadkprmanNtsuqm. kiSmNStave. yiSmev `e wUdo wUt: sHjat:. ikHivix:. AqatIdo
AatIt: [iNyriht:. n kevlH SvymtIiNyo jat: preaH c A`qo An: [iNyivyo n
wvtITy=R:. punrip ikHivix:. sVvaba\ivjuo aktl`blen ba\axBdSy SvTvH
svaRba\aivyu:. AasmNtaa\a: pIDa Aaba\a: svaR ta Aaba\a svaRba\aStaiwivRyuo riht:
svaRba\aivyu:. pun ikH$p:. smHtsVvqsoq`a`o smNtt: samSTyen
SpxRnaidsvaRsaEQy&ana#:. smNtt: svaRTmdexEvaR SpxRnaid-sveRiNya`aH sMbiN\Tven ye
&ansaEQye
e
taWyama#:
pirpU`R:
[Ty=R:.
t>=a-AyH
wgvanekdexovsaHsairk&ansuqkar`wUtain
svaRTmdexovSvawaivkatIiNy&ansuqivnaxkain c yanIiNyai` inyrTZyaTmkkar`smysarblenaitkamit ivnaxyit yda
tiSmev `e smSt_________________________________________________________________

AevI iyona Awavne lI\e pote ;AiniNy'p`e vteR Ke, te j vqte te bIAone
;[iNyatIt' ([iNyAgocr) vtRto =ko, 1inraba\ shj suq Ane &anvazo hova=I ;svR
ba\a riht' t=a skl AaamaH svR karnaH (pUrepUraH) suq Ane &an=I wrpUr hovane lI\e
;Aaqa AaamaH smHt saEQy Ane &an=I sm<' hoy Ke. Aavo =yelo te Aaa svR
Aiwlaa, ij&asa Ane sHdehno tene AsHwv hova KtaH p` ApUvR Ane AnakulTvl` (
Anakuzta jenuH l` Ke Aeva) prmsaEQyne |yave Ke Ae!le ke AnakulTvsHgt Aek ;Ag/'na
sHcetnma5$pe AviS=t rhe Ke (A=aRt Anakuzta sa=e rhela Aek Aaa$pI ivyna
Anuwvn$pe j ma5 iS=t rhe Ke). Ane AavuH AvS=an shj&ananHdSvwav isTvnI isi
j Ke (A=aRt Aam iS=t rhevuH te, shj &an Ane AanHd jeno Svwav Ke Aeva isp`anI
ai j Ke).
wava=R:- 197 mI ga=amaH _piS=t krvamaH Aao hto ke svR& wgvanne ko{
pda=R Tye Aiwlaa, ij&asa ke sHdeh n=I to pKI teAo kya pda=Rne |yave Ke? Aa ga=amaH
teno _r Aa ma`e AapvamaH Aao Ke: Aek Ag/nuHivynuH sHvedn te |yan Ke. svR
Aadexe pirpU`R AanHd Ane &an=I wrela svR& wgvan prmanHd=I AiwNn Aeva
ina$pI Aek ivynuH sHvedn krta hova=I temne prmanHdnuH |yan Ke A=aRt teAo prm
saEQyne |yave Ke. 198.
_________________________________________________________________

1. inraba\ ba\a ivnanuH iv riht

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

366

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

A=aymev xuaTmoplMwl`o moSy magR [Tyv\aryit-

OvH ij`a iji`Hda isa mGgH smuida sm`a.


jada `moT=u teisH tSs y i`Vva`mGgSs.. 199..
OvH ijna ijneNa: isa mag smuiT=ta: ]m`a:.
jata nmoStu teWyStSmE c invaR`magaRy.. 199..
yt: svR Ov samaNycrmxrIraStI=Rkra: AcrmxrIra mumuvamunEv y=oidten
xuaTmtvv<il`en ivi\na v<moSy magRmi\gMy isa bwUvu:, n punrNy=aip.
ttov\ayRte kevlmymek Ov moSy mag, n itIy [it. AlH c
_________________________________________________________________

ba\ariht: stIiNymnNtmaTmoT=suqH |yayTynuwvit pir`mit. tto &ayte


kevilnamNyiNtainro\l`H |yanH naiSt, ikHiTvdmev prmsuqanuwvnH va |yankayRwUtaH
kmRinjRraH a |yanxBdenopcyRte. yTpun: syoigkevilnSt<tIyxul|yanmyoigkevilntu=Rxul|yanH wvtITyuH tdupcare` &atVyimit sUZaiway:.. 198.. OvH kevlI ikH
|yaytIit muQyTven =mga=a. prmsuqH |yayTynuwvtIit pirharmuQyTven itIya ceit
|yanivypUvRppirharare`
t<tIyS=le
ga=ayH
gtm.
A=aymev
injxuaTmopliB\l`momag, naNy [it ivxee` sm=Ryit-jada jada _Tpa:. k=HwUta:.
isa isa: isprmeino muaTman [Ty=R:. ke ktaRr:. ij`a ijna: Anagarkeviln:.
iji`Hda n kevlH ijna ijneNa tI=Rkrprmdeva:. k=HwUta: sNt: Ote isa jata:. mGgH
smuida injprmaTmtvanuwUitl`mag momag smuiT=ta Aai]ta:. ken. OvH
_________________________________________________________________

hve ;Aa j (pUveR ko te j), xu AaanI _pliB\ jenuH l` Ke Aevo mono magR
Ke' Aem nI kre Ke:

]m`o, ijno, tI=kro Aa rIt sevI magRne


isi vyaR nmuH temne, invaR`na te magRne. 199.

ANvya=R:- (ijna: ijneNa: ]m`a:) ijno, ijneHo Ane ]m`o (A=aRt samaNy
kevzIAo, tI=kro Ane muinAo) (OvH) Aa rIte (pUveR khelI rIte j) (mag smuiT=ta:)
magRmaH Aa$# =ya =ka (isa: jata:) is =ya. (nm: AStu) nmSkar ho (teWy:) temne
(c) Ane (tSmE invaR`magaRy) te invaR`magRne.

!Ika:- b\ay samaNy crmxrIrIAo, tI=kro Ane AcrmxrIrI mumuuAo Aa j


y=o xuatvv<il` (xuatvmaH v<i jenuH l` Ke AevI) ivi\ vDe
vtRta mona magRne a krIne iso =ya, prHtu Aem n=I ke bI rIte p` =ya hoy
te=I nI =ay Ke ke kevz Aa Aek j mono magR Ke, bIe

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&eytv&apn

367

pen. teaH xuaTmtvv<anaH isanaH tSy xuaTmtvv<i$pSy momagRSy c


TyStimtwaVywavkivwagTven noAagmwavnmSkaroStu. Av\airto momagR:,
kTymnuIyte.. 199..
A=opsMp>e saMyimit pUvRit&aH invRhn momagRwUtaH Svymip xuaTmv<imasUZyit-

tMha th jai`a APpa`H ja`gH swave`.


pirvjaim mmiH _vido i`MmmiMm.. 200..
tSmat=a &aTvaTmanH &aykH Svwaven.
pirvjRyaim mmtamupiS=to inmRmTve.. 200..

_________________________________________________________________

pUv bhu\a VyaQyatkme`. n kevlH ijna ijneNa Anen mageR` isa jata:, sm`a
suqdu:qaidsmtawavnapir`taTmtvl`a: xea Acrmdeh]m`a. AcrmdehanaH k=H
isTvimit cet. ;;tvise `yise sHjmise cirise y. `a`iMm dHs`iMm y ise
isrsa `mHsaim..'' [it ga=aki=tkme`Ekdexen. `moT=u teisH nmoStu teWy:.
AnNt&anaidisgu`Smr`$po wavnmSkaroStu, tSs y i`Vva`mGgSs tSmE inivRkar
SvsHivil`inyrTZyaTmkinvaR`magaRy c. ttov\ayRte Aymev momag, naNy [it..
199.. A= ;_vsHpyaim sMmH jo
-

_________________________________________________________________

n=I.ivStar=I bs =aAo. te xuatvmaH vteRla isone t=a te xuatvv<i$p


momagRne, jemaH=I wa Ane wavkno ivwag ASt =[ gyo Ke Aevo noAagmwavnmSkar
ho. momagR Av\airt ky Ke, k<Ty kray Ke (A=aRt momagR nI ky Ke Ane te
momagRmaH vtRn krI ra KIAe). 199.
hve, ;saMyne a kruH KuH' AevI (paHcmI ga=amaH krelI) pUvR it&anuH invRh` krta
=ka (AacayRwgvan) pote p` momagRwUt xuav<i kre Ke:

Ae rIt te=I Aane &aykSvwavI `Ine,


inmRmp`e rhI iS=t Aa pirvu KuH huH mmTvne. 200.

ANvya=R:- (tSmat) te=I (A=aRt xuaamaH v<i vDe j mo =to hova=I)


(t=a) Ae rIte (AaTmanH) Aaane (Svwaven &aykH) Svwav=I &ayk (&aTva) `Ine
(inmRmTve _piS=t:) huH inmRmTvmaH iS=t ro =ko (mmtaH pirvjRyaim) mmtano pirTyag
kruH KuH.
_________________________________________________________________

wa Ane wavkna A=R ma!e 8 ma pananuH pdi!Pp` uAo.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

368

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

Ahme moai\karI &aykSvwavaTmtvpir&anpurSsrmmTvinmRmTvhanopadaniv\anen kTyaNtrSyawavaTsvaRrMwe` xuaTmin vteR. t=aih-AhH ih tavt &ayk Ov


Svwaven kevl&aykSy c sto mm ivenaip shj&ey&aykl` Ov sMbN\:, n punrNye
SvSvaiml`ady: sMbN\a:. tto mm n cnaip mmTvH, svRZ inmRmTvmev. A=EkSy
&aykwavSy
smSt&eywavSvwavTvat
oTkI`RiliqtinqatkIiltmijtsmavitRtitibiMbtvZ kmv<anNtwUtwvaivivicZpyaRyaGwarmga\SvwavH gMwIrH
smStmip Vyjatmek` Ov TyyNtH &ey&aykl`sMbN\_________________________________________________________________

i`Vva`sHpI' [Tyaid pUvRit&aH invaRhyn Svymip momagRpir`itH SvIkrotIit itpadyit-tMha ySmaTpUvxuaTmoplMwl`momageR` ijna ijneNa: ]m`a isa
jataStSmadhmip th t=Ev tenEv kare` jai`a &aTva. km. APpa`H inj-prmaTmanm.
ikHivixm. ja`gH &aykH kevl&ana>nNtgu`Svwavm. ken kTva &aTva. swave`
smStragaidivwavrihtxubuEkSvwaven. pat ikH kroim. pirvjaim pir smNtajRyaim.
kam. mmiH smStscetnacetnim]prVysHbiN\n mmtam. k=HwUt: sn. _vido _piS=t:
pir`t:. . i`MmmiMm smStprVymmkarahHkarrihtTven inmRmTvl`e prmsaMyaiw\ane
vItragcairZe tTpir`tinjxuaTmSvwave va. t=aih-AhH tavTkevl&andxRnSvwavTven
&aykEk!oTkI`RSvwav:. t=awUtSy sto mm n kevlH SvSvaMyady: prVysHbN\a n siNt,
inyen &ey&ayksHbN\o naiSt. tt: kar`aTsmStprVymmTvrihto wUTva prmsaMyl`e
injxuaTmin
_________________________________________________________________

!Ika:- huH Aa moai\karI, &aykSvwavI Aatvna pir&anpUvRk mmTvna Tyag$p


Ane inmRmTvna g/h`$p ivi\ vDe svR AarHw=I (_>m=I) xuaamaH vtu KuH, kar` ke ANy
k<Tyno Awav Ke (A=aRt bIuH kaH{ krvayoGy n=I). te Aa ma`e (A=aRt huH Aa ma`e
xuaamaH vtu KuH):=m to huH Svwav=I &ayk j KuH kevz &ayk hova=I mare ivnI
(smSt pda=nI) sa=e p` shj &ey&aykl` sHbH\ j Ke, prHtu bI SvSvaiml`aid
sHbH\o n=I te=I mare ko{ Tye mmTv n=I, svR5 inmRmTv j Ke. hve, Aek &aykwavno svR
&eyone `vano Svwav hova=I, me vtRta, AnHt, wUtvtRmanwavI ivic5
pyaRysmUhvazaH, Aga\Svwav Ane gHwIr AevaH smSt ma5ne`e ke te o &aykmaH
kotra{ gyaH hoy, cItra{ gyaH hoy, !a{ gyaH hoy, qoDa{ gyaH hoy, DUbI gyaH hoy,
sma{ gyaH hoy, itibHibt =yaH hoy AemAek `maH j je (xu Aaa)
_________________________________________________________________

Aga\ jemno Svwav Ke Ane jeAo gHwIr Ke AevaH smSt one wUt, vtRman tem j wavI
kazna, me =ta, Anek karna, AnHt pyaRyo siht Aek smymaH j Ty `vano Aaano
Svwav Ke.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&eytv&apn

369

SyainvayRTvenaxyivvecnTvadupavE$Pymip
shjanNtxi&aykSvwavenEy$PymnuJNtmasHsarmnyEv iS=Tya iS=tH mohenaNy=a|yvSymanH xuaTmanme mohmuTqay
y=aiS=tmevaitin:kMp: sMitp>e. Svymev wvtu caSyEvH dxRnivxuimUlya
sMyG&anopyutyaTyNtmVyaba\rtTvaTsa\orip saaiTswUtSy SvaTmnSt=awUtanaH
prmaTmnaH c inTymev tdekpray`Tvl`o wavnmSkar:.. 200..
_________________________________________________________________

itamIit. ikHc ;_vsHpyaim sMmH' [TyaidSvkIyit&aH invaRhyNSvymip momagR-pir`itH


SvIkroTyevH yduH ga=apatinkaarMwe ten ikmuH wvit-ye taH it&aH g<hITva isiH
gtaStErev sa it&a vStuv<ya smaiH nIta. kNdkNdacayRdevE: pun&aRndxRnai\kary$pg/N=smai$pe` smaiH nIta, ixvkmarmharajen tu tg/N=]v`en c.
kSmaidit cet. ye moH gtaSteaH sa it&a pirpU`aR jata, n cEteam. kSmat.
crmdehTvawavaidit.. 200.. OvH &andxRnai\karsmai$pe` ctu=RS=le ga=ayH gtm.
OvH injxuaTmwavna$pmomageR` ye isiH gta ye c tdara\kaSteaH
dxRnai\karapeyavsanmla= g/N=apeya m|ymla= c tTpdaiwlaI wUTva nmSkarH
kroit-

_________________________________________________________________

Ty kre Ke, 1&ey&aykl` sHbH\nI AinvayRtane lI\e &ey&aykne iw paDvaH Axk


hova=I iv$ptane paMyo hova KtaH je (xu Aaa) shj AnHtxivaza &aykSvwav vDe
Aek$ptane KoDto n=I, je Anaid sHsar=I Aa j iS=itAe (&aykwavp`e j) ro Ke Ane
je moh vDe ANy=a A|yvist =ay Ke (A=aRt bI rIte j`ay Kemnay Ke), te xu
Aaane, Aa huH mohne _qeDI naqIne, Ait in*kHp rheto =ko, y=aiS=t j (jevo Ke tevo j)
a kruH KuH.
Aa rIte dxRnivxui jenuH mUz Ke AevuH je sMyG&anmaH _pyup`uH tene lI\e ATyHt
Aaba\ lInta hova=I sa\u hova KtaH p` saat iswUt Aeva Aa inj Aaane tem j
t=awUt (iswUt) prmaaAone, 3temaH j Aek pray`p`uH jenuH l` Ke Aevo wavnmSkar
sday 4Svymev ho. 200.
2

_________________________________________________________________

1. &ey&aykSv$p sHbH\ !azI xkay Aevo nih hovane lI\e &eyo &aykmaH n j`ay Aem krvuH Axk
Ke te=I Aaa `e ke smSt$ptane pame Ke.
2. Aaba\ ba\a ivnanI iv ivnanI.
3. temaH nmSkar krva yoGy pda=RmaH wamaH. (ma5 wamaH j pray`Aekag/lIn =vuH te
wavnmSkarnuH l` Ke.)
4. Svymev AenI meze j. (AacayRwgvan xuaamaH lIn =ay Ke te=I AenI meze j wavnmSkar
={ y Ke.)

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

370

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

jEnH &anH &eytv`et<


SfItH xBdb/ sMyiGvga.
sHxuaTmVymaZEkv<ya
inTyH yuE: S=IyteSmaiwrevm.. 10..
1

&eyIkvRjsasImivH
&anIkvRn &eymakaNtwedm.
AaTmIkvRn &anmaTmaNywais
SfUjRTyaTma b/ sMp> s>:.. 11..

_________________________________________________________________

dHs`sHsua`H sMm~`a`ovjogjua`H.
AVvaba\rda`H `mo `mo issahU`H.. 200 14..
`mo `mo nmo nm:. pun: punnRmSkromIit wik dxRyit. keWy:. issahU`H.
issa\uWy:. isxBdvaCySvaTmopliB\l`ahRiTseWy:, sa\uxBdvaCymosa\kacaypa|yaysa\uWy:. punrip k=HwUteWy:. dHs`sHsua`H mU#ZyaidpivHxitmlrihtsMyGdxRnsHxueWy:. punrip k=HwUteWy:. sMm~`a`ovjogjua`H sHxyaidrihtH sMyG&anH, tSyopyog:
sMyG&anopyog:,
yogo
inivRkLpsmai\vtragcairZimTy=R:,
taWyaH
yua:
sMyG&anopyogyuaSteWy:. pun ikH$peWy:. AVvaba\rda`H sMyG&anaidwavnoTpaVyaba\anNtsuqrteWy.. 200 14.. [it nmSkarga=asihtS=lctuyen ctu=RivxeaNtrai\kar: sma:. OvH ;AiT=i`iCKdSs ih' [Tya>ekadx_________________________________________________________________

(hve }lok ara ijnwgvHte khela xBdb/na sMyk AWyasnuH fz khevamaH Aave Ke.)

(A=R:-) Ae rIte &eytvne smvnara jEn &anmaHivxaz xBdb/maHsMykp`e


Avgahn krIne (DUbkI marIne, Da trIne, inmG ={ne), Ame ma5 xu Aa$p je
Aek v<i (pir`it) tena=I sda yu rhIAe KIAe.
(hve }lok ara mu Aaana &anno mihma krIne &eytv&apn Ai\karnI
pU`aRhuit krvamaH Aave Ke:)

(A=R:-) Aaa b/ne (prmap`ane, isTvne) xIF/ pamIne, AsIm (AnHt)


ivne JDp=I (Aek smymaH) &ey$p krto, wedone pamelaH &eyone &an$p krto (A=aRt Anek
karnaH &eyone &anmaH `to) Ane Svprkaxk &anne Aaa$p krto, g!dedIPyman =ay
Ke.

_________________________________________________________________

1. xailnI KHd

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

&eytv&apn

371

Vyanusair cr`H cr`anusair


VyH im=o yimdH nnu sVypem.
tSmaNmumuuri\rohtu momag
VyH tITy yid va cr`H tITy.. 12..
[it tvdIipkayaH vcnsarv<aE ]Imdm<tcNsUirivrictayaH &eytv&apno nam
itIy: ]utSkN\: sma:.. 2..

_________________________________________________________________

ga=apyRNtH xuwaxuwxuopyogZymuQyTven =mo ivxeaNtrai\karStdnNtrH ;Apdeso prma`U


pdesmeo
y'
[Tyaidga=anvkpyRNtH
pulanaH
prSprbN\muQyTven
itIyo
ivxeaNtrai\karStt: prH ;Arsm$vH' [Tya>konivHxitga=apyRNtH jIvSy pulkmR`a sh
bN\muQyTven t<tIyo ivxeaNtrai\karStt ;` cyid jo du mmiH' [Tyaid-adxga=apyRNtH
ivxewedwavnacUilkaVyaQyan$ptu=
ivxeaNtrai\kar
[Tyekai\kpaxa=aiwivRxeaNtrai\karctuyen ivxewedwavnaiw\antu=Ntrai\kar: sma:.
[it ]IjysenacayRktayaH taTpyRv<aE ;tMha tSs `ma' [TyaidpiZHxa=a-pyRNtH
samaNy&eyVyaQyanH, tdnNtrH ;dVvH jIvH' [Tya>ekonivHxitga=apyRNtH jIvpul\maRidweden
ivxe&eyVyaQyanH, tt ;spdeseihH smGgo' [Tyaidga=akpyRNtH samaNywedwavna, tt: prH
;AiT=i`iCKdSs ih' [Tya>ekai\kpcaxa=apyRNtH ivxewedwavna ceTyNtrai\karctuyen
Zyodxai\kxtga=aiw: sMyGdxRnai\karnama &eyai\karaprsH&o itIyo mhai\kar:
sma:.. 2..
_________________________________________________________________

(hve }lok ara, Ane cr`no sHbH\ btavI, &eytv&apn namna itIy
Ai\karnI Ane cr`anuyogsUck cUilka namna t<tIy Ai\karnI sHi\ dxaRvvamaH Aave Ke:)

(A=R:-) cr` anusar hoy Ke Ane cr`anusar hoy KeAe rIte te bNne
prSpr Apeasiht Ke te=I kaH to no Aa]y krIne A=va to cr`no Aa]y krIne mumuu
(&anI, muin) momagRmaH Aaroh` kro.
Aam (]ImdwgvTkuHdkuHdacayRdev`It) ]I vcnsar xanI ]Imd Am<t
cHacayRdevivrict tvdIipka namnI !IkamaH &eytv&apn namno itIy ]utSkH\ sma
=yo.
_________________________________________________________________

vsHtitlka KHd

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

-3

cr`anuyogsUck cUilka

A= preaH cr`anuyogsUicka cUilka.


tZVySy isaE cr`Sy isi:
VySy isir`Sy isaE.
bueit kmaRivrta: preip
VyaivH cr`H crNtu.. 13..
[it cr`acr`e pran yojyit-

_________________________________________________________________

kay TyZEv g/N=: sma [it &atVym. kSmaidit cet. ;_vsHpyaim sMmH' [it
it&asmae:. At:prH y=akme` sai\knvitga=apyRNtH cUilka$pe` cairZai\kar-VyaQyanH
arWyte. tZ tavduTsgR$pe` cairZSy sHepVyaQyanm. tdnNtrmpvad$pe` tSyEv cairZSy
ivStrVyaQyanm.
tt
]am~yaprnammomagRVyaQyanm.
tdnNtrH
xuwopyogVyaQyanimTyNtrai\karctuyH wvit. tZaip =maNtrai\kare p S=lain. ;OvH
p`imy ise' [Tyaidga=asken dIaiwmuqpuruSy dIaiv\ank=nmuQytya =mS=lm.
At:prH ;vdsimidHidy'
_________________________________________________________________

hve bIAone cr`anuyog sUcvnarI 1cUilka Ke.


(temaH =m ]I Am<tcHacayRdev }lok ara hvenI ga=anI _T=ainka kre Ke:)

(A=R:-) nI isimaH cr`nI isi Ke Ane cr`nI isimaH nI isi KeAem


`Ine, kmR=I (xuwaxuw wavo=I) nih ivrmela bIAo p` =I Aiv cr` (cair5)
Aacro.
Aam (]ImdwgvTkuHdkuHdacayRdev hvenI ga=a ara) bIAone cr` AacrvamaH eDe
Ke.

_________________________________________________________________

va KHd
1. cUilka xamaH nih kheva{ gyelanuH aQyan krvuH A=va kheva{ gyelanuH ivxe aQyan
krvuH A=va bNnenuH y=ayoGy aQyan krvuH te

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

cr`anuyogsUck cUilka

373

;Os surasurm`uisHdvHiddH \odFa[kMmmlH. p`maim vma`H itT=H \MmSs karH.


sese pu` itT=yre ssVvise ivsusBwave. sm`e y `a`dHs`cir-tvvIiryayare.. te te
sVve smgH smgH pegmev pegH. vHdaim y vHte ArhHte ma`use qee..'

OvH p`imy ise ij`vrvshe pu`o pu`o sm`e.


piDvjdu sam~`H jid [CKid duqpirmoqH.. 201..

_________________________________________________________________

[Tyaid mUlgu`k=n$pe` itIyS=le ga=aym. tdnNtrH guVyvS=a&apna=RH ;ilHgGgh`e'


[Tyaid Oka ga=a, t=Ev ayik=nmuQytya ;pydiMh' [Tyaid ga=ayimit smudayen
t<tIyS=le ga=aZym. A=acaraidxaki=tkme` tpo\nSy sHepsmacark=na= ;Ai\vase
v' [Tyaid ctu=RS=le ga=aZym. tdnNtrH wavihHsa-VyihHsapirhara= ;Apya va cirya'
[Tyaid
pmS=le
sUZ!kimTyekivHxitga=aiw:
S=lpken
=maNtrai\kare
smudaypatinka. t>=a-A=aswVyjIvaHairZe eryit-piDvjdu itp>taH SvIkrotu.
ikm. sam~`H ]am~yH cairZm. yid ikm. [CKid jid duqpirmoqH yid cet
du:qpirmoimCKit. s k: ktaR. preamaTma. k=H itp>tam. OvH OvH pUvkare` ;Os
surasurm`uisHd' [Tyaidga=apken pprmeinmSkarH kTva mmaTmna du:qmoai=RnaNyE:
pUvwVyEvaR y=a tairZH itpH t=a
_________________________________________________________________

(hve ga=a x$ kyaR phelaH tenI sa=e sHi\ne A=eR ]I Am<tcHacayRdeve pHc prmeIne
nmSkar krva ma!e nIce ma`e &antv&apn Ai\karnI phelI 5` ga=aAo lqI Ke:)
;Os surasurm`uisHdvHiddH \odFa[kMmmlH. p`maim vma`H itT=H \MmSs
karH.. sese pu` itT=yre ssVvise ivsusBwave. sm`e y `a`dHs`cirtvvIiryayare.. te te sVve smgH smgH pegmev pegH. vHdaim y vHte ArhNte ma`use qee..'
(hve Aa Ai\karnI ga=a x$ krvamaH Aave Ke:)

Ae rIt `mI is, ijnvrv<w, muinne frI frI,


]am~y AHgIk<t kro, Aiwla e duqmuinI. 201.
_________________________________________________________________

Aa 5` ga=aAona A=R ma!e paHcmuH panuH uAo.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

374

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

OvH `My isan ijnvrv<wan pun: pun: ]m`an.


itp>taH ]am~yH ydICKit du:qpirmom.. 201..
y=a mmaTmna du:qmoai=Rna, ;ika ArhHta`H isa`H th `mo g`hra`H.
AJavyvGga`H sahU`H ceid sVveisH.. teisH ivsudHs``a`pha`asmH smasej.
_vsHpyaim sMmH jo i`Vva`sHpI..' [it AhRiTsacaypa|yaysa\UnaH `itvNdnaTmknmSkarpur:srH ivxudxRn&an\anH saMynam ]am~ymvaNtrg/N=sNdwwysMwaivt
saEiS=TyH SvyH itpH, preamaTmaip yid du:qmoa= t=a tTitp>tam. y=anuwUtSy
tTitpivTmRn: `etaro vyimme itam [it.. 201..
-

_________________________________________________________________

itp>tam. ikH kTva pUvRm. p`imy `My. kan. ise Anpadukaidisiivl`SvaTmopliB\isismetisan. ij`vrvshe sasadnaidI`kayaNta Okdexijna _CyNte,
xeaanagarkevilno ijnvra w~yNte, tI=Rkrprmdeva ijnvrv<wa [it, tan
ijnvrv<wan. n kevlH tan `My, pu`o pu`o sm`e icmTkarmaZinjaTmsMyk]an&ananuan$piny_________________________________________________________________

ANvya=R:- (yid du:qpirmom [CKit) e du:q=I pirmu =vanI [CKa hoy to,
(OvH) pUv rIte (&antv&apnnI phelI 5` ga=aAo ma`e) (pun: pun:) frI frIne
(isan) isone, (ijnvrv<wan) ijnvrv<wone (Ahtone) t=a (]m`an) ]m`one
(`My) `mIne, (]am~yH itp>tam) (v) ]am~yne AHgIkar kro.
!Ika:- du:q=I mu =vana A= Aeva mara AaaAe je rIte ;ika ArhNta`H
isa`H th `mo g`hra`H. AJavyvGga`H sahU`H ceid sVveisH.. teisH ivsudHs``a`pha`asmH smasej. _vsHpyaim sMmH jo i`Vva`sHpI..' Aem Ahto, iso,
Aacay, _pa|yayo t=a sa\uAone 1`amvHdnak nmSkarpUvRk 2ivxudxRn&an\an saMy
namna ]am~yneke jenuH Aa g/H=nI AHdr AavI gyela (&antv&apn Ane &eytv
&apn namna) be Ai\karonI rcna vDe 3suiS=tp`uH =yuH Ke tenepote AHgIkar kyu, te rIte
bIno Aaa p`, e te du:q=I mu =vano A= hoy to, tene AHgIkar kro. tene
(]am~yne) AHgIkar krvano je 4y=anuwUt magR tena `eta Ame Aa wa. 201.
_________________________________________________________________

Aa, &antv &apnnI co=I ne paHcmI ga=aAo Ke. A=R ma!e KuH panuH jAo.
1. nmSkar `amvHdnmy Ke. (ivxe ma!e 5I pananuH pdi!Pp` uAo.)
2. ivxudxRn&an\an ivxu dxRn Ane &an jemaH \an Ke AevuH. (saMy namna ]am~ymaH ivxu
dxRn Ane &an \an Ke.)
3. suiS=tp`uH sarI iS=it AabadI #p`uH.
4. y=anuwUt jevo (Ame) Anuwo Ke tevo

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

cr`anuyogsUck cUilka

37p

A= ]m`o wivtuimCKn pUv ikH ikH krotITyupidxit-

AaipCK bH\uvGgH ivmoicdo guklpueihH.


Aaisj `a`dHs`cirtvvIiryayarH.. 202..
Aap<CK bN\uvg ivmoicto guklZpuZE:.
Aasa> &andxRncairZtpovIyaRcarm.. 202..
yo ih nam ]m`o wivtuimCKit s pUvRmev bN\uvgRmap<CKte, guklZpuZeWy AaTmanH
ivmocyit, &andxRncairZtpovIyaRcarmasIdit. t=aih-OvH bN\uvgRmap<CKte, Aho
[dHjnxrIrbN\uvgRvitRn AaTman:, ASy jnSy AaTma n iknaip yu*makH wvtIit inyen
yUyH janIt: tt Aap<a yUyH AymaTma A>oiNn&an_________________________________________________________________

rTZyacr`itpadnsa\kTvo>tan ]m`xBdvaCyanacaypa|yaysa\UH pun: pun: `Myeit.


ikHc pUv g/N=arMwkale saMyma]yamIit ixvkmarmharajnama it&aH krotIit wi`tm,
[dan tu mmaTmna cairZH itpimit pUvaRprivro\:. pirharmah-g/N=arMwaTpUvRmev dIa
g<hIta itit, prH ikHtu g/N=kr`Vyajen aPyaTmanH wavnapir`tH dxRyit, aip
ixvkmarmharajH, aPyNyH wVyjIvH va. ten kar`enaZ g/N=e puruinymo naiSt, kalinymo
naStITyiway:.. 201.. A= ]m`o wivtuimCKNpUv imtVyH kroit-;_vido hoid so
sm`o' [Tyg/e ga=ayaH
_________________________________________________________________

hve ]m` =va [CKnar phelaH xuH xuH kre Ke te _pdexe Ke:

bH\ujnonI ivday l{, I-pu5-vDIlo=I KU!I,


g-&an-tp-cair5-vIyaRcar AHgIk<t krI. 202.

ANvya=R:- (]am~ya=) (bN\uvgRm Aap<CK) bH\uvgRnI ivday l{ne,


(guklZpuZE: ivmoict:) vDIlo, I Ane pu5=I mu krvamaH Aao =ko,
(&andxRncairZtpovIyaRcarm Aasa>) &anacar, dxRnacar, cair5acar, tpacar Ane
vIyaRcarne AHgIkar krIne......

!Ika:- je ]m` =va [CKe Ke, te phelaH j bH\uvgRnI (sgaHsHbH\InI) ivday le Ke,
vDIlo, I Ane pu5=I potane KoDave Ke, &anacar, dxRnacar, cair5acar, tpacar t=a
vIyaRcarne AHgIkar kre Ke. te Aa ma`e:
Aa rIte bH\uvgRnI ivday le Ke : Aho Aa puruna xrIrna bH\uvgRmaH vtRta AaaAo
Aa puruno Aaa jra p` tmaro n=I Aem iny=I tme `o. te=I

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

376

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

yoit: AaTmanmevaTmnonaidbN\umupspRit. Aho [dHjnxrIrjnkSyaTmn, Aho


[dHjnxrIrjnNya AaTmn, ASy jnSyaTma n yuvaWyaH jinto wvtIit inyen yuvaH
janItH tt [mmaTmanH yuvaH ivmutH AymaTma A>oiNn&anyoit: AaTma
nmevaTmnonaidjnkmupspRit. Aho [dHjnxrIrrm~ya AaTmn, ASy jnSyaTmanH n TvH
rmysIit inyen TvH janIih tt [mmaTmanH ivmu AymaTma A>oiNn&anyoit:
SvanuwUitmevaTmnonaidrm`ImupspRit. Aho [dHjnxrIrpuZSyaTmn, ASy jnSyaTmno n
TvH jNyo wvsIit inyen TvH janIih tt [mmaTmanH ivmu AymaTma A>oiNn&anyoit:
AaTmanmevaTmnonaidjNymupspRit. OvH guklZpuZeWy
_________________________________________________________________

yaQyanH itit tNmnis \<Tva pUv ikH kTva ]m`o wiv*ytIit VyaQyait-AaipCK Aap<CK
p<a. km. bH\uvGgH bN\uvg goZm. tt: k=HwUto wvit. ivmoicdo ivmoictSTyo wvit. kE:
kt<RwUtE:. guklpueihH ipt<mat<klZpuZE:. punrip ikH kTva ]m`o wiv*yit. AaisHj
Aasa> Aai]Ty. km. `a`dHs`cirtvvIiryayarH &andxRncairZtpovIyaRcarimit. A=
ivStr:-Aho bN\uvgRipt<mat<klZpuZa:, AyH mdI-yaTma saHtmuiprmivvekyoitSsn
SvkIyicdanNdEkSvwavH prmaTmanmev inynye-nanaidbN\uvg iptrH matrH klZH puZH
ca]yit, ten kar`en maH mut yUyimit imtVyH kroit. tt ikH kroit.
_________________________________________________________________

huH tmarI ivday l KuH. jene &anyoit g! ={ Ke Aevo Aa Aaa Aaje Aaa$pI je
potano Anaid bH\u tenI pase y Ke.
Aho Aa puruna xrIrna 1jnkna Aaa Aho Aa puruna xrIrnI jnnIna Aaa
Aa puruno Aaa tmara=I jint n=I Aem iny=I tme `o. te=I Aa Aaane tme KoDo.
jene &anyoit g! ={ Ke Aevo Aa Aaa Aaje Aaa$pI je potano Anaid jnk tenI
pase y Ke. Aho Aa puruna xrIrnI rm`Ina Aaa Aa puruna Aaane tuH rmaDto n=I
Aem iny=I tuH `. te=I Aa Aaane tuH KoD. jene &anyoit g! ={ Ke Aevo Aa Aaa
Aaje SvanuwUit$pI je potanI Anaid rm`I tenI pase y Ke. Aho Aa puruna xrIrna
pu5na Aaa Aa puruna Aaano tuH 2jNy n=I Aem iny=I tuH `. te=I Aa Aaane tuH
KoD. jene &anyoit g! ={ Ke Aevo Aa Aaa Aaje Aaa$pI je potano Anaid 2jNy
tenI pase y Ke.Aa rIte vDIlo, I Ane pu5=I potane KoDave Ke.
(Ah Aem smjvuH ke, je ko{ v muin =va [CKe Ke, te ku!uHb=I svR kare ivr j
hoy Ke te=I ku!uHbnI sHmit=I j muin =vano inym n=I. Aem

_________________________________________________________________

1. jnk ipta
2. jNy jNmvayoGy _TpNn =va yoGy sHtan.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

cr`anuyogsUck cUilka

377

AaTmanH ivmocyit. t=a Aho kalivnyop\anbhumanainva=RVyjntduwysMpNnTvl`&anacar, n xuSyaTmnSTvmsIit inyen janaim, t=aip TvaH tavdasIdaim
yavvTsadat xumaTmanmuplwe. Aho in:xitTvin:kaitTvinivRicikTsTvinmUR#iTvopb<Hh`iS=itkr`vaTsLywavnal`dxRnacar, n xuSyaTmnSTvmsIit inyen
janaim, t=aip TvaH tavdasIdaim yavt TvTsadat xumaTmanmuplwe. Aho
momagRv<ikar`pmhav/topetkayvamnoguIyaRwaE`adaninep`itapnsimitl
`cairZacar, n xuSyaTmnSTvmsIit inyen janaim t=aip TvaH tavdasIdaim
yavvTsadat xumaTmanmuplwe. Aho AnxnavmaEdyRv<ipirsHQyanrspirTyagivivxYyasnkayexayiivnyvEyav<ySva|yay|yanVyuTsgRl`tp_________________________________________________________________

prmcEtNymaZinjaTmtvsvRkaropadeyicpiriCKiinlanuwUitsmStprVyeCKainv<il`t
pr`SvxynvgUhnvIyaRcar$pH
inypacarmacaraidcr`g/N=ki=ttTsa\kVyvharpacarH ca]ytITy=R:. AZ yoZaidiw: sh imtVyVyaQyanH ktH
tdZaitsHgine\a=Rm. tZ inymo naiSt. k=imit cet. pUvRkale cure`
wrtsgrrampa~Dvadyo rajan Ov ijndIaH g<iNt, tTpirvarm|ye yda koip
im+yaiwRvit tda \mRSyopsg krotIit. yid pun: koip
_________________________________________________________________

ku!uHbna wrose rheva=I to, e ku!uHb ko{ rIte sHmit n j Aape to muin j n ={ xkay.
Aam ku!uHbne ra krIne j muinp`uH \ar` krvano inym nih hova KtaH, ke!lak vone muin
=taH phelaH vEraGyna kar`e ku!uHbne smvvanI wavna=I pUv karnaH vcno nIkze Ke.
AevaH vEraGynaH vcno saHwzI, ku!uHbmaH ko{ ALpsHsarI v hoy to te p` vEraGyne pame Ke.)
(hve nIce ma`e pHcacarne AHgIkar kre Ke:)
(jevI rIte bH\uvgRnI ivday lI\I, vDIlo, I Ane pu5=I potane KoDao,) tevI
rIteAho kaz, ivny, _p\an, bhuman, Ainv, A=R, Hjn Ane tduwysHp &anacar
xu Aaano tuH n=I Aem iny=I huH `uH KuH, top` TyaH su\I tne AHgIkar kruH KuH ke yaH
su\ImaH tara sad=I xu Aaane _plB\ kruH. Aho in:xHiTv, in:kaHitTv, inivRicikTsTv,
inmUR#iTv, _pb<Hh`, iS=itkr`, vaTsLy Ane wavnaSv$p dxRnacar xu Aaano tuH
n=I Aem iny=I huH `uH KuH, top` TyaH su\I tne AHgIkar kruH KuH ke yaH su\ImaH tara
sad=I xu Aaane _plB\ kruH. Aho momagRmaH v<ina kar`wUt, pHcmhav/t siht kay
vcnmngui Ane {yaRwaaAe`aAadaninep`itapnsimitSv$p cair5acar xu
Aaano tuH n=I Aem iny=I huH `uH KuH, top` TyaH su\I tne AHgIkar kruH KuH ke yaH su\ImaH
tara sad=I xu Aaane _plB\ kruH. Aho Anxn, AvmaEdyR, v<ipirsHQyan, rspirTyag,
iviv xYyasn, kayklex, ayi, ivny, vEyav<y,

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

378

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

Aacar, n xuSyaTmnSTvmsIit inyen janaim, t=aip TvaH tavdasIdaim yavt


TvTsadat xumaTmanmuplwe. Aho smStetracarvtRkSvxyingUhnl`vIyaRcar, n
xuSyaTmnSTvmsIit inyen janaim, t=aip TvaH tavdasIdaim yavvTsadat
xumaTmanmuplwe. OvH &andxRncairZtpovIyaRcarmasIdit c.. 202..
_________________________________________________________________

mNyte goZsMmtH kTva papr`H kroim tSy cure` tpr`mev naiSt, k=mip tpr`H
g<hIteip yid goZaidmmTvH kroit tda tpo\n Ov n wvit. t=acom-;;jo
skl`yrrjH puVvH c[` k`[ y mmiH. so `vir ilHg\arI sHjmsare` i`Ssaro''..
202.. A= ijndIa= wVyo jEnacayRma]yit-sm`H inNdaxHsaidsm-icTven
pUvRsUZoidtinyVyvharpacarSyacr`acar`vI`Tvat
]m`m.
gu`H
cturxIitlgu`aadxshs/xIlshkairkar`ominjxuaTmanuwUitgu`ena#H
w<tH
pirpU`RTvau`a#m. kl$vvyoivisH lokduguHCKa_________________________________________________________________

Sva|yay, |yan Ane uTsgRSv$p tpacar xu Aaano tuH n=I Aem iny=I huH `uH KuH,
top` TyaH su\I tne AHgIkar kruH KuH ke yaH su\ImaH tara sad=I xu Aaane _plB\ kruH.
Aho smSt [tr AacarmaH vtaRvnarI Svxina AgopnSv$p vIyaRcar xu Aaano tuH
n=I Aem iny=I huH `uH KuH, top` TyaH su\I tne AHgIkar kruH KuH ke yaH su\ImaH tara
sad=I xu Aaane _plB\ kruH.Aa rIte &anacar, dxRnacar, cair5acar, tpacar t=a
vIyaRcarne AHgIkar kre Ke.
(sMyGi v potana Sv$pne `e KeAnuwve Ke, ANy smSt vharwavo=I
potane iw `e Ke. yar=I tene Svprna ivvek$p wediv&an g! =yuH htuH Tyar=I j te
skl ivwavwavono Tyag krI cUko Ke Ane Tyar=I j Ae`e !HkoTkI`R injwav AHgIkar ky
Ke. te=I tene n=I kaH{ TyagvanuH ruH ke n=I kaH{ g/hvanuHAHgIkar krvanuH ruH. SvwavinI
ApeaAe Aam hova KtaH, pyaRymaH te pUvRb kmna _dyna inime Anek karna
ivwavwavo$pe pir`me Ke. Ae ivwavpir`it nih KU!tI deqIne te Aakuzakuz p` =to n=I
tem j smSt ivwavpir`itne !azvano purua=R kyaR ivna p` rheto n=I. skl
ivwavpir`it riht Svwavina er$p purua=R=I gu`S=anonI pirpa!Ina samaNy m
Anusar tene phelaH Axuw pir`itnI hain =ay Ke Ane pKI \Ime \Ime xuw pir`it p`
KU!tI y Ke. Aam hova=I te xuw ragna _dynI wUimkamaH g<hvasno Ane ku!uHbno TyagI
={ vharrTn5y$p pHcacarone AHgIkar kre Ke. eke &anwav=I te smSt xuwaxuw
iyaAono TyagI Ke top` pyaRymaH xuw rag nih KU!to hova=I te pUv rIte pHcacarne
g/h` kre Ke.) 202.
_________________________________________________________________

{tr ANy vIyaRcar isvayna bI.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

cr`anuyogsUck cUilka

379

A=at: kIxo wvtITyupidxit-

sm`H gi`H gu`H kl$vvyoivisimdrH.


sm`eihH tH ip p`do piDCK mH ceid A`ugihdo.. 203..
]m`H gi`nH gu`a#H kl$pvyoiviximtrm.
]m`EStmip `t: tICK maH ceTynug<hIt:.. 203..
tto ih ]am~ya= `tonug<hIt wvit. t=aih-AacirtacairtsmStivritv<ismanaTm$p]am~yTvat ]m`H, OvHiv\]am~yacr`acar`vI`Tvat gu`a#H,
skllaEikkjnin:xsevnIyTvat klkmagtkay
E aRiddovijRtTva klivixH, ANt_________________________________________________________________

rihtTven ijndIayoGyH klH w~yte. ANtrxuaTmanuwUit&apkH ing/RN=inivRkarH $pmuCyte.


xuaTmsHiviivnaxkairv<balyaEvnoekjintbuivEkLyrihtH
vyeit.
tE:
kl$pvyoiwivRixTvat kl$pvyoivixm. [drH [trH sMmtm. kE:. sm`eihH
injprmaTmtvwavnasihtsmic]m`ErNyacay:. gi`H OvHiv\gu`ivixH prmaTmwavnasa\kdIadaykmacayRm. tH ip p`do n kevlH tmacayRmai]to wvit, `toip wvit. ken
$pe`. piDCK mH he wgvn, AnNt&anaidijngu`sHpikar`wUtaya Anaidkale-TyNtdulRwaya
wavsihtijndIaya: danen saden
_________________________________________________________________

pKI te kevo =ay Ke te hve _pdexe Ke:

;mujne g/ho' khI, `t ={, Anug<hIt =ay g`I vDe,


-vy$pkulivix, yogI, gu`a# ne muin-[ je. 203.

ANvya=R:- (]m`H) je ]m` Ke, (gu`a#H) gu`a# Ke, (kl$pvyoivixH) kuz,


$p t=a vy=I ivix Ke Ane (]m`E: [trH) ]m`one Ait [ Ke (tm Aip gi`tH) Aeva
g`Ine (mam tICK [it) ;maro SvIkar kro' Aem khIne (`t:) `t =ay Ke (`am
kre Ke) (c) Ane (Anug<hIt:) Anug<hIt =ay Ke.
!Ika:- pKI ]am~ya= `t Ane Anug<hIt =ay Ke. te Aa ma`e: AacrvamaH Ane
AcravvamaH AavtI smSt ivritnI v<ina 1sman Aa$pAeva ]am~yp`ane lI\e je
;]m`' Ke, AevuH ]am~y AacrvamaH Ane AcravvamaH vI` hovane lI\e je 2;gu`a#' Ke,
svR laEikk jno=I in:xHkp`e sevvayoGy hovane lI\e Ane kuzmagt (kuzna me trI
Aavta) Urtaid doo=I riht hovane lI\e je
_________________________________________________________________

1. sman tuLy brobr srquH mztuH (ivritnI v<ine tuLy AaanuH $p A=aRt ivritnI
v<ine mztIsrqIAadxa te ]am~y Ke.)
2. gu`a# gu`=I sm<, gu`=I wrpUr.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

380

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

rxu$panumapkbihrxu$pTvat $pivixH, xExvva\RyktbuiivvTvawava>aEvnoekivikyaivivbuiTva vyoivixH, in:xeity=o]am~yacr`acar`ivypaErueydoTven mumuuiwrWyupgttrTvat ]m`EirtrH c gi`nH xuaTmtvoplMwsa\kmacay


xuaTmtvoplMwisa mamnug<ha`eTyupspRn `to wvit. OvimyH te xuaTmtvoplMwisiirit ten ai=Rta=eRn sHyuymanonug<hIto wvit.. 203..
A=atoip kIxo wvtITyupidxit-

`ahH hoim preisH ` me pre `iT= mJimh ikHic.


[id i`iCKdo ijidHdo jado j\jad$v\ro.. 204..

_________________________________________________________________

maH tICK SvIk. ceid A`ugihdo n kevlH `to wvit, tenacayeR`anug<hIt: SvIkt
wvit. he wVy, inSsarsHsare dulRwboi\H aPy injxuaTmwavna$pya inyctuivR\ara\-nya
mnu*yjNm sflH kivRTynen kare`anug<hIto wvtITy=R:.. 203.. A= gu`a SvIkt: sn
kIxo wvtITyupidxit-`ahH hoim preisH nahH wvaim pream. injxuaTmn: skaxaTpreaH
_________________________________________________________________

;kuzivix' Ke, AHtrHg xu $pnuH Anuman kravnaruH bihrHg xu $p hovane lI\e je


;$pivix' Ke, bazp`a=I Ane v<p`a=I =tI 1buiivklvtano Awav hovane lI\e t=a
2
yaEvnoeknI iviya ivnanI bui hovane lI\e je ;vyivix' Ke Ane y=o ]am~y
Aacrva Ane Acravva sHbH\I 3paEruey doone in:xep`e n kyaR hova=I mumuuAo vDe
(ayiaid ma!e) jemno bhu Aa]y levato hovane lI\e je ;]m`one Ait [' Ke, Aeva
g`InI pasexuatvnI _pliB\na sa\k AacayRnI pase;xuatvnI _pliB\$p
isi=I mne Anug<hIt kro' Aem khIne (]am~ya=) jto =ko `t =ay Ke. ;Aa ma`e Aa
tne xuatvnI _pliB\$p isi' Aem (khIne) te g`I vDe (te ]am~ya=) 4ai=Rt
A=R=I sHyu krato =ko Anug<hIt =ay Ke. 203.
vzI Tyar pKI te kevo =ay Ke te hve _pdexe Ke:

prno n huH, pr Ke n muj, maruH n=I kH{ p` jge,


-Ae rIt init ne ijteHiy sahijk$pFr bne. 204.
_________________________________________________________________

1. ivklvta AiS=rta ivkzta


2. yaEvnoek yaEvnno _ek uvanInI Aitxyta.
3. paEruey mnu*yne sHwvta
4. ai=Rt A=R Arj krIne magelI vStu

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

cr`anuyogsUck cUilka

381

nahH wvaim preaH n me pre naiSt mmeh ikict.


[it inito ijteiNy: jato y=ajat$p\r:.. 204..
ttoip ]am~ya= y=ajat$p\ro wvit. t=aih-AhH tav ikicdip preaH
wvaim, preip n ikicdip mm wviNt, svRVya`aH prE: sh tvt: smStsMbN\xUNyTvat. tidh DVyaTmke loke n mm ikicdPyaTmnoNydStIit initmit:
prVySvSvaimsMbN\inbN\nanaimiNyno[iNya`aH jyen ijteiNy sn \<ty=ain*paTmVyxu$pTven y=ajat$p\ro wvit.. 204..
_________________________________________________________________

iwVya`aH sHbN\I n wvaMyhm. ` me pre n me sHbN\Iin prVyai`. `iT= mJimh ikHic


naiSt mmeh ikHict. [h jgit injxuaTmno iwH ikHicdip prVyH mm naiSt. [id
i`iCKdo [it initmitjaRt:. ijidHdo jado [iNymnojintivkLpjalrihtanNt&anaidgu`Sv$pinjprmaTmVyaiprIteiNyno[iNya`aH jyen ijteiNy sHjat: sn
j\jad$v\ro y=ajat$p\r:, Vyvhare` nGTvH y=ajat$pH, inyen tu SvaTm$pH,
tidT=HwUtH y=ajat$pH \rtIit y=ajat$p\r: ing/RN=o jat [Ty=R.. 204.. A= tSy
pUvRsUZoidty=ajat$p\rSy ing/RN=SyanaidkaldulRwaya: SvaTmopliB\l`isegRmkH icH
baaWyNtrilymaidxit-j\jad$vjadH pUvRsUZol`y=ajat$pe` ing/RN=-Tven
jatmuTpH y=ajat$pjatm. _PpaiDd_________________________________________________________________

ANvya=R:- (AhH) huH (preaH) prno (n wvaim) n=I, (pre me n) pr maraH n=I,
([h) Aa lokmaH (mm) maruH (ikit) kaH{ p` (n AiSt) n=I([it init:) Aava
inyvazo Ane (ijteiNy:) ijteHiy vtRto =ko te (y=ajat$p\r:) y=at$p\r
(shj$p\arI) (jat:) =ay Ke.

!Ika:- vzI Tyar pKI ]am~ya= 1y=at$p\r =ay Ke. te Aa ma`e: ;=m to huH

jray prno n=I, pr p` jray maraH n=I, kar` ke svR o 2tvt: pr sa=e smSt sHbH\
riht Ke te=I Aa !ak lokmaH Aaa=I ANy AevuH kaH{ p` maruH n=I'Aam init
mitvazo (vtRto =ko) Ane pro sa=e SvSvaimsHbH\ jemno Aa\ar Ke AevI iyo Ane
noiyna jy vDe ijteHiy vtRto =ko te (]am~ya=) AanuH 3y=ain*pNn xu $p
\ar` krva=I y=at$p\r =ay Ke. 204.
_________________________________________________________________

1. y=at$p\r (AaanuH) jevuH mUzwUt Ke tevuH (shj, Svawaivk) $p \ar` krnar


2. tvt: qrI rIte tvnI iAe prma=eR.
3. y=ain*pNn jevuH bneluH Ke tevuH jevuH mUzwUt Ke tevuH shj Svawaivk.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

382

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

A=EtSy
y=ajat$p\rTvSyasHsaranWyStTvenaTyNtmisSyaiwnvaWyaskaExloplWymanaya: isegRmkH bihraNtrilEtmupidxit-

j\jad$vjadH _PpaiDdkesmHsugH suH.


rihdH ihHsadIdo APpiDkMmH hvid ilHgH.. 205..
muCKarHwivjuH juH _vjogjogsuIihH.
ilHgH ` praveqH Apu`Bwvkar`H je~hH.. 206.. (juglH)
y=ajat$pjatmuTpai!tkexXm]ukH xum.
rihtH ihHsaidtoitkmR wvit ilm.. 205..
mUCKaRrMwivyuH yumupyogyogxuiWyam.
ilH n prapempunwRvkar`H jEnm.. 206.. (yuglm)

_________________________________________________________________

kesmHsugH kexXm]usHSkaroTpragaiddovjRna=RmTu pai!tkexXm]uTvaduTpai!tkexXm]ukm. suH


inrv>cEtNycmTkarivsxen svRsav>yogen rihtTvaCKum. rihdH ihHsadIdo xu
cEtNy$pinya`ihHsakar`wUtaya ragaidpir`itl`inyihHsaya Awavat ihHsaid-rihtm.
APpiDkMmH hvid prmopeasHymblen dehitkarrihtTvaditkmR wvit. ikm. ilHgH OvH
pivxe`-

_________________________________________________________________

hve, Anaid sHsar=I 1AnWySt hova=I je ATyHt Ais Ke Aeva Aa


y=at$p\rp`anaH bihrHg Ane AHtrHg be ilHgonoke jeAo 2Aiwnv AWyasmaH kuxzta
vDe _plB\ =tI isinaH sUck Ke temno_pdex kre Ke:

jNMya ma`e $p, luHcn kexnuH, xuTv ne


ihHsaid=I xUNyTv, deh-AsHSkr`-Ae ilHg Ke. 20p.
AarHwmUKaRxUNyta,
_pyogyogivxuta,
inrpeta pr=I, -ijndoidt mokar` ilHg Aa. 206.

ANvya=R:- (y=ajat$pjatm) jNmsmyna $p jeva $pvazuH, (_Tpai!tkexrm]ukH) ma=ana Ane da#ImUKna vazno loc krayeluH, (xuH) xu (AikHcn), (ihHsaidt:
rihtm) ihHsaid=I riht Ane (AitkmR) itkmR (xrIrnI sv!) ivnanuH (ilHgH wvit)
AevuH (]am~ynuH bihrHg) ilHg Ke.
_________________________________________________________________

1. AnWySt nih AWyaseluH


2. Aiwnv tdn nva. (y=at$p\rp`ana tdn nva AWyasmaH vI`ta vDe xuatvnI
_pliB\$p isi a =ay Ke.)

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

cr`anuyogsUck cUilka

383

AaTmno ih tavdaTmna y=oidtkme` y=ajat$p\rSy jatSyay=ajat$p\rTvTyyanaH mohrageaidwavanaH wvTyevawav:, tdwavau tavwaivno invsnwU`\ar`Sy mU\RjVyjnpalnSy siknTvSy sav>yogyuTvSy xrIrsHSkarkr`TvSy cawava>=ajat$pTvmuTpai!tkexXm]uTvH xuTvH ihHsaidrihtTvmitkmRTvH c
wvTyev, tdetihrH ilm. t=aTmno y=ajat$p\rTvapsairtay=ajat$p\rTvTyymohrag-eaidwavanamwavadev tavwaivno mmTvkmRkmpir`amSy xuwaxuwop_________________________________________________________________

ivixH ilH VyilH &atVyimit =mga=a gta.. muCKarHwivmuH prVykaarihtinmhprmaTmyoitivRl`a baVye mmTvbuimURCKaR w~yte, mnovaayVyaparrihticmTkaritpwUt AarMwo VyaparStaWyaH mUCKaRrMwaWyaH ivmuH mUCKaRrMwivmum. juH
_vjogjogsuIihH inivRkarSvsHvednl` _pyog:, inivRkLpsmai\yg:, tyopyogyogyo: xuipyogyogxuiStya yum. ` praveqH inmRlanuwUitpir`te: prSy
prVySyapeya rihtH, n prapem. Apu`Bwvkar`H punwRvivnaxkxuaTmpir`amaivprItapunwRvSy moSy kar`mpunwRvkar`m. je~hH ijnSy sHbN\IdH ijnen oH va jEnm.
OvH pivxe`ivixH wvit. ikHm. ilHgH
_________________________________________________________________

(mUCKaRrMwivyum) mUKaR (mmTv) Ane AarHw riht, (_pyogyogxuiWyaH yuH)


_pyognI Ane yognI xui=I yu t=a (n prapeH) prnI Apea ivnanuH AevuH (jEnH)
ijndeve kheluH (ilm) (]am~ynuH AHtrHg) ilHg Ke (ApunwRv kar`m) ke je monuH kar` Ke.
2

!Ika:- =m to pota=I y=o m vDe 1y=at$p\r =yela Aaane

Ay=at$p\rp`anaH kar`wUt mohrageaidwavono Awav hoy j Ke Ane temna Awavne


lI\e, temna sdwavmaH hoy Ke AevaH je (1) vawU`nuH \ar`, (2) ma=ana Ane da#ImUKna
vaznuH r`, (3) sikHcnp`uH (4) sav>yog=I yup`uH t=a (p) xrIrsHSkarnuH krvuH,
temno (Ae paHcno) Awav hoy Ke te=I (te Aaane) (1) jNmsmyna $p jevuH $p, (2)
ma=a Ane da#ImUKna vaznuH luHictp`uH, (3) xup`uH, (4) ihHsaidrihtp`uH t=a (p)
AitkmRp`uH (xrIrnI sv!no Awav) hoy j Ke. ma!e Aa bihrHg ilHg Ke.
vzI Aaane y=at$p\rp`a=I dUr krvamaH AaveluH je Ay=at$p\rp`uH tenaH
kar`wUt mohrageaidwavono Awav hovane lI\e j, temna sdwavmaH hoy

_________________________________________________________________

1. y=at$p\r (AaanuH) shj $p \rnar


2. Ay=at$p\r (AaanuH) Ashj $p \rnar
sikHcn jenI pase kaH{ p` (pirg/h) hoy AevuH

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

384

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

ropyogtTpUvRkt=aiv\yogaxuiyuTvSy prVysapeTvSy cawavaNmUCKaRrMwivyuTvmupyogyogxuiyuTvmprapeTvH c wvTyev, tdetdNtrH ilm.. 205. 206..


A=EtduwyilmadayEtdetTkTva c ]m`o wvtIit wvitikyayaH bN\uvgRCKnikyaidxesklikya`aH cEkkt<RkTvmu>otyiyta ]am~yitpiwRvtITyupidxit-

Aaday tH ip ilHgH gu`a prme` tH `mHisa.


soa svdH ikiryH _vido hoid so sm`o.. 207..
Aaday tdip ilH gu`a prme` tH nmSkTy.
]uTva sv/taH ikyamupiS=to wvit s ]m`:.. 207..

_________________________________________________________________

wavilimit. [it VyilwavilSv$pH &atVym.. 205. 206.. A=EtiEtmaday pUv


waivnEgmnyen yduH pacarSv$pH tiddan SvIkTy tda\are`opiS=t: SvS=o wUTva ]m`o
wvtITyaQyait-Aaday tH ip ilHgH Aaday g<hITva tTpUvH ilymip. k=HwUtm. dimit
ikya|yahar:. ken dm. gu`a prme` idVy|vinkale prmagmopdex $pe`ahRarke`,
-

_________________________________________________________________

Ke AevaH je (1) mmTvna Ane 1kmRmna pir`am, (2) xuwaxuw _pr _pyog Ane
2
tTpUvRk t=aiv\ yognI Axui=I yup`uH t=a (3) pr=I sapep`uH, temno (Ae 5`no)
Awav hoy Ke te=I (te Aaane) (1) mUKaR Ane AarHw=I rihtp`uH, (2) _pyog Ane
yognI xui=I yup`uH t=a (3) prnI Apea=I rihtp`uH hoy j Ke. ma!e Aa AHtrHg ilHg
Ke. 20p206.
hve (]am~ya=) Aa bNne ilHgne g/hIne Ane Aa Aa (Aa!luH Aa!luH) krIne ]m`
=ay KeAem 3wvitiyane ive, bH\uvgRnI ivday leva$p iya=I maHDIne bakInI b\I
iyaAono Aek ktaR dxaRvtaH, Aa!la=I (A=aRt Aa!luH krva=I) ]am~ynI ai =ay Ke Aem
_pdexe Ke:

g/hI prmgu-dI\el ilHg, nmSkr` krI temne,


v/t ne iya su`I, ={ _piS=t, =ay Ke muinraj Ae. 207.

ANvya=R:- (prme` gu`a) prm gu vDe devamaH AavelaH (td Aip ilHgm) te
bNne ilHgne (Aaday) g/hIne, (tH nmSkTy) temne nmSkar krIne, (sv/taH ikyaH ]uTva) v/t
siht iyane saHwzIne (_piS=t:) _piS=t (AaanI smIp iS=t) =yo =ko (s:) te
(]m`: wvit) ]m` =ay Ke.
_________________________________________________________________

1. kmRm kam ma=e levuH te kammaH eDavuH te kamnI vS=a.


2. tTpUvRk _pr (miln) _pyogpUvRk
3. wvitiya =va$p iya

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

cr`anuyogsUck cUilka

38p

ttoip ]m`o wivtuimCKn ilEtmade, guH nmSyit, v/tikye ]<`oit,


A=opitte _piS=t pyaR]am~ysamg/Ik: ]m`o wvit. t=aih-tt [dH
y=ajat$p\rTvSy gmkH bihrmNtrmip ilH =mmev gu`a prme`ahRarke` tdaTve
c dIacayeR` tdadaniv\anitpadkTven Vyvharto dIymanTvamadaniky`a sMwaVy
tNmyo
wvit.
tto
waVywavkwavv<etretrsHvlnTyStimtSvprivwagTven
dsvRSvmUlorprmgunmiSkyya sMwaVy wavStvvNdnamyo wvit. tt: svRsav>yogTyaQyanl`Ekmhav/t]v`aTmna ]ut&anen smye wvNtmaTmanH
_________________________________________________________________

dIakale tu dIagu`a. ilg/h`anNtrH tH `mHisatH tH guH nmSkTy, soa tdnNtrH


]uTva. kam. ikiryH ikyaH b<hTitkm`am. ikHivixam. svdH sv/taH v/tarop`sihtam.
_vido ttopiS=t: SvS=: sn hoid so sm`o s pUvStpo\n [dan ]m`o wvtIit.
[to
ivStr:-pUvilyg/h`anNtrH
pUvRsUZopacarma]yit,
ttanNt&anaidgu`Smr`$pe` wavnmSkare` t=Ev tu`itpadkvcn$pe` VynmSkare` c guH
nmSkroit. tt: prH smStxuwaxuwpir`aminv<i$pH SvSv$pe inlavS=anH
prmsamaiykv/tmarohit SvIkroit. mnovcnkayE: ktkairtanumtE jgTZye kal-Zyeip
smStxuwaxuwkmRWyo iwa injxuaTmpir`itl`a ya tu ikya sa inyen b<hTitkm`a
w~yte. v/tarop`anNtrH taH c ]<`oit. tto inivRkLpsmai\_________________________________________________________________

!Ika:- vzI Tyar pKI ]m` =vano [CKk bNne ilHgne g/he Ke, gune nmSkar kre
Ke. v/t t=a iyane saHwze Ke Ane _piS=t =ay Ke _piS=t =yo =ko ]am~ynI samg/I
1
pyaRPt =vane lI\e ]m` =ay Ke. te Aa ma`e:
prm gu=m j Ahtwark Ane te vqte (dIakaze) dIacayR, Aa
y=at$p\rp`anaH sUck bihrHg t=a AHtrHg ilHgna g/h`nI ivi\na itpadk hovane lI\e,
vhar=I te ilHgna denar Ke Ae rIte temna vDe devamaH AavelaH te ilHgne g/h`iya vDe
sHwavInesNmanIne (]am~ya=) tNmy =ay Ke. pKI jem`e svRSv dI\eluH Ke Aeva 2mUz Ane
_r prmgune, 3wawavkp`ane lI\e vteRla [tretr imlnna kar`e Svprno ivwag
jemaH=I ASt ={ gyo Ke AevI nmSkariya vDe sHwavInesNmanIne 4wavStuitvHdnamy =ay
Ke. pKI svR sav>yogna TyaQyanSv$p Aek mhav/tne saHwzva$p ]ut&an vDe smymaH
pir`mta Aaane
_________________________________________________________________

1. pyaRPt pUrtI sHpU`R


2. mUz prmgu je Ahtdev t=a _r prmgu je dIacayR temna Tye ATyHt Aara|ywavne lI\e
Aara|y Aeva prmgu Ane Aara\k Aeva potano wed ASt =ay Ke.
3. wa Ane wavkna A=R ma!e 8 ma pananuH pdi!Pp` uAo.
4. wavStuitvHdnamy wavStuitmy Ane wavvHdnamy

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

386

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

jann samaiykmi\rohit. tt: itkm`alocnTyaQyanl`ikya]v`aTmna ]ut&anen


ZEkailkkmRWyo ivivCymanmaTmanH jantItTyuTpanupiS=tkayvamn:kmRivivTvmi\rohit. tt: smStav>kmaRytnH kaymuTs<y y=ajat$pH Sv$pmekmekag/e`alMBy
Vyvitman _piS=to wvit. _piS=tStu svRZ smiTvat saaCK^m`o wvit..207..
A=aiviCKsamaiykai\$#oip ]m`: kdaicCKedopS=apnmhRtITyupidxit-

vdsimidHidyro\o locavSsymcelm~ha`H.
iqidsy`mdHtv`H i@idwoy`megwH c.. 208..
Ode qlu mUlgu`a sm`a`H ij`vreihH p~`a.
tesu pmo sm`o Kedovavgo hoid.. 209.. (juMmH)
_________________________________________________________________

blen kaymuTs<yopiS=to wvit. ttEvH pirpU`R]m`samG/yaH sTyaH pirpU`R]m`o wvtITy=R:..


207.. OvH dIaiwmuqpuruSy dIaiv\ank=nmuQyTven =mS=le ga=a-skH gtm. A=
inivRkLpsamaiyk
_________________________________________________________________

`to =ko, 1samaiykmaH Aa$# =ay Ke. pKI 2itm`AalocnaTyaQyanSv$p iyane


saHwzva$p ]ut&an vDe i5kaizk kmaR=I iviv (iw) krvamaH Aavta Aaane `to
=ko, AtItvtRmanAnagt kayvcnmnsHbH\I km=I ivivp`amaH Aa$# =ay Ke. pKI
smSt sav> kmRna 3AaytnwUt kayno 4_TsgR krIne y=at$pvaza Sv$pne Aekne
Aekag/p`e AvlHbIne rheto =ko, _piS=t =ay Ke. Ane _piS=t =yo =ko, svR5 smip`ane
lI\e saat ]m` =ay Ke. 207.
AiviCK samaiykmaH Aa$# =yo hova KtaH ]m` kdaict KedopS=apnne yoGy Ke
Aem hve _pdexe Ke:

v/t, simit, luHcn, AavXyk, A`cel, iyro\nH,


nih Snan-dat`, Aek wojn, wUxyn, iS=itwojnH. 208.
-Aa mUzgu` ]m`o t=a ijndev=I &Pt Ke,
temaH m =taH ]m` KedopS=apk =ay Ke. 209.
_________________________________________________________________

1. smymaH (AamaH, injSvwavmaH) pir`mvuH te samaiyk Ke.


2. AtItvtRmanAnagt kayvcnmnsHbH\I km=I iwNn injxuapir`it te itm`
AalocnaTyaQyanSv$p iya Ke.
3. Aaytn S=an, rhe@a`.
4. kayno _TsgR krIne kayane KoDIne A=aRt tenI _pea krIne.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

cr`anuyogsUck cUilka

387

v/tsimtIiNyro\o locavXykmcelmSanm.
iitxynmdNt\avnH iS=itwojnmekwH c.. 208..
Ote qlu mUlgu`a: ]m`anaH ijnvrE: &a:.
teu m: ]m`: KedopS=apko wvit.. 209.. (yuGmm)
svRsav>yogTyaQyanl`Ekmhav/tVyivxen ihHsan<tSteyab/pirg/hivrTyaTmkH ptyH v/tH, tTpirkr ptyI simit: pty [iNyro\o loc: !tymavXykmcelymSanH iitxynmdNt\avnH iS=itwojnmekwEvH Ote inivRkLp-

_________________________________________________________________

sHyme yda Cyuto wvit tda sivkLpH KedopS=apncairZmarohtIit itpadyitvdsimidHidyro\o v/tain c simtyeiNyro\ v/tsimtIiNyro\:. locavSsyH
locavXykain c locavXykH, ;;smaharSyEkvcnm''. Acelm~ha`H iqidsy`m-dHtv`H
i@idwoy`megwH c AcelkaSaniitxynadNt\avniS=itwojnEkwain. Ode qlu mUlgu`a
sm`a`H ij`vreihH p~`a Ote qlu Sf!H AaivHxitmUlgu`a: ]m`anaH ijnvrE: &a:. tesu
pmo sm`o Kedovavgo hoid teu mUlgu`eu yda m: Cyuto wvit. s: k:.
]m`Stpo\nStdakale
KedopS=apko
wvit.
Kede
v/tq~Dne
sit
punrPyupS=apkXKedopS=apk [it. t=aih-inyen mUlmaTma, tSy kevl&ana>nNtgu`a
mUlgu`aSte c inivRkLpsmai\$pe` prmsamaiykaiw\anen
_________________________________________________________________

ANvya=R:- (v/tsimtIiNyro\:) v/t, simit, iyro\, (locavXykm) loc,


AavXyk, (Acelm) Acelp`uH, (ASnanH) ASnan, (iitxynm) iitxyn, (AdNt\avnH)
AdHt\avn, (iS=itwojnm) waH waH wojn (c) Ane (OkwH) Aek vqt Aahar
(Ote) Aa (qlu) qreqr (]m`anaH mUlgu`a:) ]m`ona mUzgu`o (ijnvrE: &Pta:)
ijnvroAe ka Ke (teu) temaH (m:) m =yo =ko (]m`:) ]m` (KedopS=apk:
wvit) KedopS=apk =ay Ke.
!Ika:- svR sav>yogna TyaQyanSv$p Aek mhav/tnI iAo (ivxeo,
g!taAo) hovane lI\e ihHsa, AsTy, corI, Ab/ Ane pirg/hnI ivritSv$p paHc karnaH
v/t t=a tena 1pirkrwUt paHc karnI simit, paHc karno iyro\, loc, K karnaH
AavXyk, 2Acelkp`uH, ASnan, 3iitxyn, 4AdHt\avn, waH waH wojn Ane Aek vqt
AaharAe ma`e Aa
_________________________________________________________________

1. pirkr Anusrnaro smuday AnucrsmUh. (simit, iyro\ vgere gu`o paHc v/tonI paKz
paKz hoy j Ke te=I simit vgere gu`o paHc v/tono pirkr A=aRt AnucrsmUh Ke.)
2. Acelkp`u vrihtp`uH idgHbrp`uH.
3. iitxyn wUimxyn, p<+vI pr sUvuH.
4. AdHt\avn daHt saf n krva te daHt` n krvuH te.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

388

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

samaiyksHymivkLpTvat ]m`anaH mUlgu`a Ov. teu yda inivRkLpsamaiyksHymai\$#TvenanWyStivkLpTvaTma>it tda kevlkLya`maZai=Rn: k~DlvlyaulIyaidpirg/h: ikl ]eyan, n pun: svR=a kLya`law Oveit sM\ayR ivkLpenaTman-mupS=apyn
KedopS=apko wvit.. 208. 209..
A=aSy v/yadayk [v KedopS=apk: proPyStITyacayRivkLp&apnare`opidxit-

ilHgGgh`e teisH gu i pVvjdaygo hoid.


KedesUvvga sesa i`javga sm`a.. 210..
_________________________________________________________________

inyEkv/ten mobIjwUten moe jate sit sveR k!a wviNt. ten kar`en tdev samaiykH
mUlgu`Vyikar`Tvat inymUlgu`o wvit. yda puninRivRkLpsma\aE sm= n wvTyyH
jIvStda y=a koip suv`aR= puru: suv`RmlwmanStTpyaRyanip k~DladIn g<ait, n c
svR=a TyagH kroit t=ayH jIvoip inymUlgu`aiw\anprmsma|ywave KedopS=apnH cairZH
g<ait. Kede sTyupS=apnH KedopS=apnm. A=va Keden v/twedenopS=apnH KedopS=apnm. t
sHepe` pmhav/t$pH wvit. teaH v/tanaH c r`a= psimTyaidweden
punraivHxitmUlgu`weda
wviNt.
teaH
c
mUlgu`anaH
r`a=
aivHxitprIhjyadxiv\tpr`weden ctuiHxdurgu`a wviNt. teaH c r`a=
devmnu*yityRgcetnktctuivR\opsgRjyadxanueawavnadyeTyiway:.. 208.209.. OvH
mUlorgu`k=n$pe` itIyS=le sUZyH gtm. A=aSy tpo\nSy v/yadayk [vaNyoip
_________________________________________________________________

(A@avIx) inivRkLp samaiyksHymna ivkLpo (wedo) hova=I ]m`ona mUzgu`o j Ke.


yare (]m`) inivRkLp samaiyksHymmaH Aa$#p`ane lI\e jemaH ivkLpono AWyas (sevn)
n=I AevI dxamaH=I Cyut =ay Ke, Tyare ;kevz suv`Rma5na A=ne kuHDz, kHk`, v!I vgerenuH
g/h` krvuH (p`) ]ey Ke, prHtu Aem n=I ke (kuHDz vgerenuH g/h` kdI nih krtaH) svR=a
suv`RnI j aiPt krvI te j ]ey Ke' Aem ivcarIne te mUzgu`omaH ivkLp$pe (wed$pe) potane
S=apto =ko KedopS=apk =ay Ke. 208209.
hve Aane (]m`ne) v/yadayknI mafk KedopS=apk pr p` hoy Ke Aem AacayRna
wedo j`avva ara, _pdexe Ke:

je ilHgg/h`e sa\upd denar te gu `va


Kedye S=apn kre te xe muin inyaRpka. 210.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

cr`anuyogsUck cUilka

389

ilg/h`e teaH guirit v/yadayko wvit.


KedyopS=apka: xea inyaRpka: ]m`a:.. 210..
yto ilg/h`kale inivRkLpsamaiyksHymitpadkTven y: iklacayR:
v/yadayk: s gu:, y: punrnNtrH sivkLpCKedopS=apnsHymitpadkTven KedH
TyupS=apk: s inyaRpk:, yoip iKsHymitsN\aniv\anitpadkTven Kede
sTyupS=apk: soip inyaRpk Ov. ttXKedopS=apk: proPyiSt.. 210..

_________________________________________________________________

inyaRpksH&o guriSt [it guVyvS=aH in$pyit-ilHgGgh`e teisH ilg/h`e teaH tpo\nanaH


gu i hoid guwRvtIit. s k:. pVvjdaygo inivRkLpsmai\-$pprmsamaiykitpadko
yosaE v/yadayk: s Ov dIagu:, Kedesu A vga Kedyo vtRka: ye sesa i`javga
sm`a te xea: ]m`a inyaRpka wviNt ixagurv wvNtIit. AymZa=R:-inivRkLpsmai\$p_________________________________________________________________

ANvya=R:- (ilHgg/h`e) ilHgg/h` vqte (v/yadayk: wvit) je v/yadayk

(dIa denar) Ke te (teaH gu: [it) temna gu Ke Ane (Kedyo: _pS=apka:) je 1Kedye
_pS=apk Ke (Ae!le ke (1) je wedomaH S=aipt kre Ke tem j (2) je sHymmaH Ked =taH frI
S=aipt kre Ke) (xea: ]m`a:) te xe ]m`o (inyaRpka:) 2inyaRpk Ke.

!Ika:- je AacayR ilHgg/h`kaze inivRkLp samaiyksHymna itpadk hova=I


v/yadayk Ke. te gu Ke Ane Tyar pKI turt je (AacayR) sivkLp KedopS=apnsHymna
itpadk hova=I ;Ked Tye _pS=apk (wedmaH S=apnar)' Ke, te inyaRpk Ke tem j je
(AacayR) 3iK sHymna 4itsH\annI ivi\na itpadk hova=I ;Ked =taH _pS=apk (
sHymmaH Ked =taH frI temaH S=aipt krnar)' Ke, te p` inyaRpk j Ke. te=I pKedopS=apk pr
p` hoy Ke. 210.
_________________________________________________________________

1. Kedy be karna Ked (Ah,' (1) sHymmaH je 28 mUzgu`$p wed pDe tene p` Ked khel Ke
Ane (2) qHDnne A=va done p` Ked khel Ke.)
2. inyaRpk invaRh krnar sdupdex=I # krnar ixagu ]utgu.
3. iKNn Ked pamelo qHiDt tU!elo doa
4. itsH\an frIne saH\vuH te sH\an sH\a` eDI devuH te do !azIne srquH (do ivnanuH) krI
devuH te.
p. KedopS=apkna be A=R Ke: (1) je ;Ked (wed) Tye _pS=apk' Ke A=aRt je 28 mUzgu`$p wedo
smvI temaH S=aipt kre Ke te KedopS=apk Ke tem j (2) je ;Ked =taH _pS=apk' Ke Ae!le ke
sHym iKNn (qHiDt) =taH frI temaH S=aipt kre Ke te p` KedopS=apk Ke.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

390

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

A= iKsHymitsN\aniv\anmupidxit-

pydiMh smare Kedo sm`Ss kayceiMh.


jayid jid tSs pu`o Aaloy`puiVvya ikirya.. 211..
Keduvjuo sm`o sm`H vvhair`H ij`mdiMh.
Aasejaloica _vidH te` kayVvH.. 212.. (juglH)
ytayaH smarB\ayaH Ked: ]m`Sy kayceayam.
jayte yid tSy punralocnpUivRka ikya.. 211..
Kedopyu: ]m`: ]m`H Vyvhair`H ijnmte.
Aasa>aloCyopidH ten ktRVym.. 212.. (yuglm)

_________________________________________________________________

samaiykSyEkdexen CyuitrekdexCKed:, svR=a Cyuit: sklCKed [it dexsklweden i\a Ked:.


t=oXKedyoyeR ayiH dTva sHvegvEraGyjnkprmagmvcnE: sHvr`H kvRiNt te inyaRpka:
ixagurv: ]utgurveit w~yNte. dIadaykStu dIaguirTyiway:.. 210.. A=
pUvRsUZoCKedySy ayiiv\anH k=yit-pydiMh smare Kedo sm`Sy kayceiMh
jayid jid ytayaH smarB\ayaH Ked: ]m`Sy kayceayaH jayte yid cet. A= ivStr:-Kedo
jayte yid cet. SvS=wavCyuitl`: Kedo wvit. kSyam. kayceayam. k=HwUtayam.
ytayaH SvS=wav_________________________________________________________________

hve iK sHymnI itsH\annI ivi\ _pdexe Ke:

e Ked =ay yTn sh k<t kaynI cea ivxe,


AalocnapUvRk iya ktR Ke te sa\une. 211.
Kedopyu muin, ]m` vhariv& kne j{,
inj do Aalocn krI, ]m`opid kre ivi\. 212.

ANvya=R:- (yid) e (]m`Sy) ]m`ne (ytayaH) yTnpUvRk (smarB\ayaH)


krvamaH AavtI (kayceayaH) kayceane ive (Ked: jayte)

_________________________________________________________________

muinne (muinTvoict) xuopyog te AHtrHg A=va iny yTn Ke Ane te xuopyogdxamaH vtRto
je (h@ vgrno) dehceaidksHbH\I xuwopyog te bihrHg A=va vhar yTn Ke. (xuopyogdxa
n hoy TyaH xuwopyog h@ siht hoy Ke te xuwopyog vharyTnp`ane p` pamto n=I.)

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

cr`anuyogsUck cUilka

391

iiv\: ikl sHymSy Ked:, bihroNtr. tZ kayceamaZai\kto bihr:,


_pyogai\kt: punrNtr:. tZ yid sMygupyuSy ]m`Sy yTnsmarB\aya: kayceaya:
k=icihrCKedo jayte tda tSy svR=aNtrCKedvijRtTvadalocn-pUivRkya ikyyEv
tIkar:. yda tu s Ovopyogai\ktCKedTven saaCKed Ovopyuo wvit tda
ijnoidtVyvharivi\ivdG\]m`a]yyalocnpUvRktdupidanuanen it-sN\anm.. 211.
212..
_________________________________________________________________

l`yTprayaH smarB\ayaH AxnxynyanS=anaidarB\ayam. tSs pu`o Aaloy`puiVvya


ikirya tSy punralocnpUivRka ikya. tdakale tSy tpo\nSy SvS=wavSy bihrshkairkar`wUta itkm`l`alocnpUivRka pun: ikyEv ayiH itkaro wvit, n cai\km.
kSmaidit cet. AWyNtre SvS=wavclnawavaidit =mga=a gta. Kedp_o sm`o Kede
yu: ]m`o, inivRkarSvsHiviwavnaCyuitl`CKeden yid cet yu: siht: ]m`o wvit.
sm`H vvhair`H ij`mdiMh ]m`H Vyvhair`H ijnmte, tda ijnmte Vyvhar&H ayikxlH
]m`H Aasej Aasa> aPy, n kevlmasa> Aaloica in:pwavenaloCy doinvednH
kTva. _vidH te` kayVvH _pidH ten ktRVym. ten ayipir&ansihtacayeR`
inivRkarSvsHiviwavnanu_________________________________________________________________

Ked =ay Ke to (tSy pun:) te`e to (AalocnpUivRka ikya) AalocnpUvRk iya krvI
e{Ae.
(]m`: Kedopyu:) (prHtu) e ]m` KedmaH _pyu =yo hoy to te`e (ijnmte)
ijnmtne ive (Vyvhair`H) vharkuxz (]m`m Aasa>) ]m` pase j{ne, (AaloCy)

Aalocn krIne (potana donuH invedn krIne), (ten _pidH) teAo je _pdexe te
(ktRVym) krvuH e{Ae.

!Ika:- sHymno Ked be karno Ke: bihrHg Ane AHtrHg. temaH, ma5 kayceasHbH\I te

bihrHg Ke Ane _pyogsHbH\I te AHtrHg Ke. TyaH e 1sMyk _pyu ]m`ne yTnk<t
kayceano k=Hict bihrHg Ked =ay Ke, to te svR=a AHtrHg Ked=I riht hovane lI\e
AalocnpUvRk iya=I j teno tIkar ([laj) =ay Ke. prHtu e te j ]m` _pyogsHbH\I
Ked =vane lI\e saat KedmaH j _pyu =ay Ke, to ijno vharivi\maH kuxz ]m`na
Aa]ye, AalocnpUvRk, tem`e _pdexela Anuan vDe (sHymnuH) itsH\an =ay Ke.
_________________________________________________________________

Aalocn (1) sU"mta=I e{ jvuH te barIka{=I ivcarvuH te brabr QyalmaH levuH te. (2)
invedn k=n (211 mI ga=amaH ;Aalocn'no phelo A=R F!e Ke Ane 212 mI ga=amaH bIe A=R
F!e Ke)
1. sMyk yoGy rIte brabr.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

392

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

A= ]am~ySy KedaytnTvat prVyitbN\a: ite|ya [Tyupidxit-

Ai\vase v ivvase KedivhU`o wvIy sam~`e.


sm`o ivhrdu i`H pirhrma`o i`bH\ai`.. 213..
Ai\vase va ivvase KedivhIno wUTva ]am~ye.
]m`o ivhrtu inTyH pirhrma`o inbN\an.. 213..

_________________________________________________________________

kUlH ydupidH ayiH tTktRVyimit sUZtaTpyRm.. 211.212.. OvH guVyvS=ak=n$pe`


=mga=a, t=Ev ayik=na= ga=ayimit smudayen t<tIyS=le ga=aZyH gtm. A=
inivRkar]am~yCKedjnkaNprVyanubN\aie\yit-ivhrdu ivhrtu ivharH krotu. s k:.
sm`o xZuimZaidsmic]m`:. i`H inTyH svRkalm. ikH kvRNsn. pirhrma`o pirhrNsn.
kan. i`bH\ai` cetnacetnim]prVye*vnubN\an. ivhrtu. Ai\vase Ai\ktguklvase
_________________________________________________________________

wava=R:- e muinne SvS=wavl` yTn siht krvamaH AavtI Axnxyn


gmnaidk xrIrceaAo sHbH\I Ked =ay Ke, to te tpo\nne SvS=wavnI bihrHg
shkarIkar`wUt AevI je itm`Sv$p AalocnpUvRk iya tena=I j teno tIkarayit
={ y Ke, kar` ke te SvS=wav=I cilt =yo n=I. prHtu e tene inivRkar
SvsHvednwavna=I CyuitSv$p Ked =ay Ke, to te`e ijnmtmaH vhar&ayikuxzAacayR
pase j{ne, in*pHcwave donuH invedn krIne, te AacayR inivRkar SvsHvednwavnane AnukUz
je kaH{ ayi _pdexe te krvuH e{Ae. 211212.
hve, ]am~yna KednaH 1Aaytno hova=I 2pritbH\o ine\vayoGy Ke Aem _pdexe
Ke:

itbH\ pirTyagI sda Ai\vas Agr ivvasmaH,


muinraj ivhro svRda ={ KedhIn ]am~ymaH. 213.

ANvya=R:- (Ai\vase) Ai\vasmaH vstaH (AavasmaH A=va guAona shvasmaH


vstaH) (va) ke (ivvase) ivvasmaH vstaH (guAo=I iw vasmaH vstaH), (inTyH) sda
(inbN\an) (prne ive) itbH\o (pirhrma`:) pirhrto =ko (]am~ye) ]am~yne ive
(KedivhIn: wUTva) KedivhIn ={ne (]m`: ivhrtu) ]m` ivhro.
_________________________________________________________________

1. Aaytn rhe@a`, S=an.


2. pritbH\ promaH ragaidpUvRk sHbH\ krvo te promaH bH\avuH rokavuH lIn =vuH te
promaH rukav!.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

cr`anuyogsUck cUilka

393

svR Ov ih prVyitbN\a _pyogoprjkTven inpragopyog$pSy ]am~ySy


Kedaytnain tdwavadevaiK]am~ym. At AaTmNyevaTmno inTyai\kTy vase va guTven
gu$ni\kTy vase va guWyo ivixe vase va inTymev ite\yn prVyitbN\an ]am~ye
KedivhIno wUTva ]m`o vtRtam.. 213..
A= ]am~ySy pirpU`RtaytnTvat SvVy Ov itbN\o iv\ey [Tyupidxit-

crid i`bo i`H sm`o `a`iMm dHs`muhiMm.


pydo mUlgu`esu y jo so piDpu~`sam~`o.. 214..
crit inbo inTyH ]m`o &ane dxRnmuqe.
yto mUlgu`eu c y: s pirpU`R]am~y:.. 214..

_________________________________________________________________

inyen SvkIyxuaTmvase va, ivvase guivrihtvase va. ikH kTva. sam~`e injxuaTmanuwUitl`inycairZe KedivhU`o wvIy KedivhIno, wUTva, ragaidrihtinjxuaTmanuwUitl`inycairZCyuit$pCKedrihto wUTva. t=aih-gupaeR yaviNt xaai` taviNt
pi@Tva
_________________________________________________________________

!Ika:- qreqr b\ay pritbH\o _pyogna 1_prHjk hova=I 2inprag


_pyog$p ]am~yna KednaH Aaytno Ke temna Awav=I j AiK ]am~y hoy Ke. ma!e
AaamaH j Aaane sda 3Ai\k<t krIne (AaanI AHdr) vstaH A=va gup`e guAone
4
Ai\k<t krIne (guAona shvasmaH) vstaH ke guAo=I ivixiw vasmaH vstaH, sday
pritbH\one ine\to (pirhrto) =ko ]am~ymaH KedivhIn ={ne ]m` vt. 213.
hve, ]am~ynI pirpU`RtanuH Aaytn hova=I SvmaH j itbH\ (sHbH\, lInta)
krvayoGy Ke Aem _pdexe Ke:

je ]m` &an-gaidke itb ivcre svRda


ne yt mUzgu`o ive, ]am~y Ke pirpU`R TyaH. 214.

ANvya=R:- (y: ]m`:) je ]m` (inTyH) sda (&ane dxRnmuqe) &anmaH Ane
dxRnaidkmaH (inb:) itb (c) t=a (mUlgu`eu yt:) mUzgu`omaH yt (yTnxIl)
(crit) ivcre Ke, (s:) te (pirpU`R]am~y:) pirpU`R ]am~yvazo Ke.
_________________________________________________________________

1. _prHjk _prag krnara milnta krnara ivkar krnara.


2. inprag _prag ivnano ivkar ivnano
3. Ai\k<t krIne S=apIne raqIne.
4. Ai\k<t krIne Ai\kar AapIne S=apIne AHgIk<t krIne.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

394

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

Ok Ov ih SvVyitbN\ _pyogmajRkTven maijRtopyog$pSy ]am~ySy


pirpU`RtaytnH tTsavadev pirpU` ]am~ym. Ato inTymev &ane dxRnadaE c itben
mUlgu`yttya cirtVyH &andxRnSvwavxuaTmVyitbxuaiStTvmaZe` vitRtVyimit
taTpyRm.. 214..
A= ]am~ySy KedaytnTvat yitjnas: sU"mprVyitbN\oip ite|y
[Tyupidxit-

we va qm`e va Aavs\e va pu`o ivhare va.


_vi\iMh va i`bH `eCKid sm`iMh ivk\iMh.. 215..

_________________________________________________________________

tdnNtrH guH p<a c smxIltpo\nE: sh, wedawedrTZywavnya wVyanamanNd jnyn,


tp:]utsvEkTvsNtowavnapkH wavyn, tI=Rkrprmdevg`\rdevaidmhapurua`aH cir-tain
SvyH wavyn, preaH kaxyH, ivhrtIit wav:.. 213.. A= ]am~ypirpU`Rkar`TvaTSvxuaTmVye inrNtrmvS=anH ktRVyimTyaQyait-crid crit vtRte. k=HwUt:.
i`bo Aa\In, i`H inTyH svRkalm. s: k: ktaR. sm`o lawalawaidsmic]m`:.
inb:. `a`iMm vItragsvR&`Itprmagm&ane tTflwUtSvsHvedn&ane va, dHs`-muhiMm
dxRnH tva=R]anH tTflwUtinjxuaTmopadeyic$pinysMyTvH va tTmuqe*vnNtsuqaidgu`eu. pydo mUlgu`esu y
_________________________________________________________________

!Ika:- Aek SvitbH\ j, _pyognuH majRn (xuTv) krnaro hova=I, maijRt


(xu) _pyog$p ]am~ynI pirpU`RtanuH Aaytn Ke tena sdwav=I j pirpU`R ]am~y hoy
Ke. ma!e sday &anmaH Ane dxRnaidkmaH 1itb rhIne mUzgu`omaH ytp`e ivcrvuH
&andxRnSvwavI xuamaH itb Aeva xu AiStTvma5$pe vtRvuH Aem taTpyR Ke. 214.
hve, muinjnne 2nkno 3sU"mpritbH\ p`, ]am~yna KednuH Aaytn hova=I,
ine|y Ke Aem _pdexe Ke:

muin p` maHhI, invasS=an, ivhar va wojn mh,


_pi\-]m`-ivk=a mh itbH\ne [CKe nh. 21p.
_________________________________________________________________

1. itb sHb rokayelo bH\ayelo iS=t iS=r lIn.


2. Aagmiv Aaharivharaid to muinAe KoDa hova=I temaH itbH\ =vo te to muinne dUr Ke prHtu
Aagmki=t AaharivharaidmaH muin vteR Ke te=I temaH itbH\ ={ jvo sHwivt hova=I te
itbH\ nkno Ke.
3. sU"mpritbH\ prmaH sU"m itbH\.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

cr`anuyogsUck cUilka

39p

we va p`e va Aavs=e va punivRhare va.


_p\aE va inbH neCKit ]m`e ivk=ayam.. 215..
]am~ypyaRyshkairkar`xrIrv<ihetumaZTvenadIymane we, t=aiv\xrIrv<yivro\en xuaTmVynIrinStriv]aiNtsUZ`anusare` vtRmane p`e, nIrinStraNtrVyis=Rm|yaSymane igrINkNdrw<tavavs=e, y=oxrIrv<ihetumagR`a_________________________________________________________________

yt: yTpr. keu. mUlgu`eu inymUlgu`a\arprmaTmVye va. jo so piDpu~`-sam~`o y


OvHgu`ivix]m`: s pirpU`R]am~yo wvtIit. AymZa=R:-injxuaTm-wavnartanamev
pirpU`R]am~yH wvtIit.. 214.. A= ]am~yKedkar`TvaTasukahara-id*vip mmTvH ine\yit`eCKid
neCKit.
km.
i`bH
inbmabm.
.
we
va
xuaTmwavnashkairwUtdehiS=ithetuTven g<ma`e we va asukahare, qm`e va
[iNydpRivnaxkar`wUtTven inivRkLpsmai\hetuwUte p`e vanxne, Aavs\e va
prmaTmtvopliB\shkairwUte
igirguha>avs=e
va,
pu`o
ivhare
va
xuaTmwavnashkairwUtaharnIhara=RVyvhara=RVyvhare va pundeRxaNtrivhare va, _vi\iMh
xuopyogwavnashkairwUt-xrIrpirg/he &anopkr`adaE va, sm`iMh prmaTm_________________________________________________________________

ANvya=R:- (we va) muin AaharmaH, (p`e va) p`maH (_pvasmaH), (Aavs=e
va) Aavs=maH (invasS=anmaH), (pun: ivhare va) ivharmaH, (_p\aE) _pi\maH (pirg/hmaH),
(]m`e) ]m`maH (ANy muinmaH) (va) A=va (ivk=ayam) 1ivk=amaH (inb) itbH\ (n
[CKit) [CKto n=I.

!Ika:- (1) ]am~ypyaRyna shkarI kar`wUt xrIrnI 2v<ina hetuma5 trIke levamaH

Aavto je Aahar, (2) 3t=aiv\ xrIrnI v<i sa=e ivro\ ivna, xuamaH 4nIrHg Ane
inStrHg iv]aHitnI rcna Anusar vtRtuH je p` (A=aRt xrIrna !kvanI sa=e ivro\ n
Aave AevI rIte, xuamaH ivkarriht Ane trHgriht iS=rta rcatI y tena ma`maH
vtRtuH je Anxn), (3) nIrHg Ane inStrHg Aeva AHtrHg nI isi (k< isi)
A=eR sevvamaH AavtuH je igrkHdraidk Aavs= (ca pvRtnI gufa vgere invasS=an),
(4) y=o xrIrnI v<ina kar`wUt iwane A=eR krvamaH
_________________________________________________________________

1. KS= muinne \aimRk k=avataR krtaH p` inmz cEtNy ivkLpyu =va=I AHxe miln =ay Ke.
te=I te \aimRk k=ane p` ivk=a Ae!le ke xua=I ivru k=a khI Ke.
2. v<i invaRh !kvuH te
3. t=aiv\ tevuH (A=aRt ]am~ypyaRyna shkarI kar`wUt)
4. nIrHg nIrag inivRkar.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

396

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

=RmarWyma` ivharkmRi`, ]am~ypyaRyshkairkar`Tvenaiti|ymane kevldehmaZ _p\aE,


ANyoNybo|ybo\kwavmaZe`
k=iTpiricte
]m`e,
xBdpuloLlassHvlnkXmilticiwagayaH xuaTmVyivayaH k=ayaH cEte*vip
tikLpaiciZticiwitya ite|y: itbN\:.. 215..
A= ko nam Ked [Tyupidxit-

Apya va cirya sy`as`@a`cHkmadIsu.


sm`Ss sVvkale ihHsa sa sHtiy i mda.. 216..

_________________________________________________________________

pda=Rivcarshkairkar`wUte ]m`e smxIlsHFatktpo\ne va, ivk\iMh prmsmai\ivFatk]<arvIrragaidk=ayaH ceit. AymZa=R:-Aagmivaharivharaidu tavTpUvRmev


ini:, yoGya harivharaid*vip mmTvH n ktRVyimit.. 215.. OvH sHepe`acarara\naidki=ttpo\nivharVyaQyanmuQyTven ctu=RS=le ga=aZyH gtm. A= xuopyogwavnaitbN\kCKedH k=yit_________________________________________________________________

AavtuH je ivharkayR, (p) ]am~ypyaRynuH shkarI kar` hova=I jeno ine\ n=I Aevo je
kevz dehma5 pirg/h, (6) ma5 ANyoNy bo|ybo\kp`e jemno k=Hict pircy vteR Ke Aeva
je ]m` (ANy muin), Ane (7) xBd$p pudgloLlas (pudglpyaRy) sa=e sHbH\=I jemaH
cEtNy$pI wtno wag miln =ay Ke AevI, xua=I iv je k=a, temnamaH p` itbH\
ine\vayoGytjvayoGy Ke Ae!le ke temna ivkLpo=I p` icwUim ici5t =va devI yoGy
n=I.

wava=R:- Aagmiv Aaharivharaid to muinAe =m j KoDa Ke. hve sHymna


inimp`anI buiAe muinne je Aagmo Aahar, Anxn, gufa vgeremaH invas, ivhar,
dehma5 pirg/h, ANy muinAono pircy Ane \aimRk ccaRvataR vteR Ke, temna Tye p` ragaid
krvayoGy n=Itemna ivkLpo=I p` mnne rHgava devuH yoGy n=I Ae rIte Aagmo
AaharivharaidmaH p` itbH\ pamvo yoGy n=I kar` ke tena=I sHymmaH Ked =ay Ke. 21p.
hve Ked xuH Ke (A=aRt kone Ked khevamaH Aave Ke) te _pdexe Ke:

Aasn-xyn-gmnaidke cyaR yTnivhIn je,


te `vI ihHsa sda sHtanvaihnI ]m`ne. 216.
_________________________________________________________________

bo|y Ae!le jene smvvano hoy te A=aRt jene _pdex devano hoy te, Ane bo\k Ae!le
smvnar A=aRt _pdex denar. ma5 ANy ]m`o pase=I pote bo\ leva ma!e A=va ANy
]m`one bo\ deva ma!e muinne ANy ]m`o sa=e pircy hoy Ke.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

cr`anuyogsUck cUilka

397

Ayta va cyaR xynasnS=anckm`aidu.


]m`Sy svRkale ihHsa sa sNtteit mta.. 216..
Axuopyogo ih Ked:, xuopyog$pSy ]am~ySy Kednat tSy ihHsnat s Ov c
ihHsa. At: ]m`SyaxuopyogaivnawaivnI xynasnS=anckm`aid*vyta ya cyaR sa
qlu tSy svRkalmev sNtanvaihnI Kedan=aRNtrwUta ihHsEv.. 216..
_________________________________________________________________

mda mta sMmta. ka. ihHsa xuopyogl`]am~yKedkar`wUta ihHsa. k=HwUta. sHtiy i


sHtta inrNtreit. ka ihHsa mta. cirya cyaR cea. yid cet k=HwUta. Apya va AyTa
va, in:kaySvsHivi$pyTnrihta sHexsihteTy=R:. keu ivyeu. sy`as`@a`cHkmadIsu
xynasnS=anckm`Sva|yaytpr`aidu. kSy. sm`Ss ]m`Sy tpo\nSy. .
sVvkale svRkale. AymZa=R:-baVyapar$pa: xZvSta-vTpUvRmev TyaStpo\nE:,
AxnxynaidVyaparE: punSTyH nayait. tt: kar`adNt-rko\aidxZuing/ha= tZaip sHexo
n ktRVy [it.. 216.. A=aNtrbihrihHsa$pe` iiv\CKedmaQyait-mrdu v
_________________________________________________________________

ANvya=R:- (]m`Sy) ]m`ne (xynasnS=anckm`aidu) xyn, Aasn


(besvuH), S=an (wa rhevuH), gmn [TyaidmaH (Ayta va cyaR) je Ayt cyaR (sa) te
(svRkale) svR kaze (sNtta ihHsa [it mta) stt ihHsa manvamaH AavI Ke.

!Ika:- Axuopyog qreqr Ked Ke kar` ke xuopyog$p ]am~ynuH Kedn (KedavuH) =ay
Ke Ane
=ay Ke.
1
Ayt
(ihHsa)

te j (Axuopyog j) ihHsa Ke kar` ke xuopyog$p ]am~ynuH ihHsn (h`avuH)


ma!e ]m`ne je Axuopyog ivna hotI n=I AevI xynAasnS=angmn vgeremaH
cyaR (Aacr`) te qreqr tene b\ay kaze (sday) 2sHtanvaihnI ihHsa j Keke je
Ked=I AnNywUt Ke (Ked=I ko{ udI vStu n=I).

wava=R:- Axuopyog=I xuopyog$p muinp`uH (1) KedatuH hova=I, (2) h`atuH


hova=I, Axuopyog (1) Ked j Ke, (2) ihHsa j Ke. Ane yaH sUvuH, besvuH, wa rhevuH,
calvuH vgeremaH Ayt Aacr` hoy Ke TyaH inym=I Axuopyog to hoy j Ke ma!e Ayt
Aacr` te Ked j Ke, ihHsa j Ke. 216.

_________________________________________________________________

1. Ayt yTn riht Asav\an: bedrkar AsHymI inrHkux SvCKHdI. (Ayt cyaR
Axuopyog ivna kdI hotI n=I)
2. sHtanvaihnI sHtt stt inrHtr \aravaihnI AtU!k (yaH su\I Ayt cyaR Ke TyaH su\I
sday ihHsa sttp`e calu Ke.)

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

398

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

A=aNtrbihrTven KedSy Eiv|ymupidxit-

mrdu v ijydu v jIvo AydacarSs i`iCKda ihHsa.


pydSs `iT= bH\o ihHsamee` simdSs.. 217..
iw/ytaH va jIvtu va jIvoytacarSy inita ihHsa.
ytSy naiSt bN\o ihHsamaZe` simtSy.. 217..
AxuopyogoNtrCKed:, pra`Vypropo bihr:. tZ pra`Vypropsave
tdsave va tdivnawaivnaytacare` isdxuopyogsavSy suinitihHsawav-

_________________________________________________________________

ijydu v jIvo, AydacarSs i`iCKda ihHsa im/ytaH va jIvtu va jIv:, yTrihtSy inita
ihHsa wvit bihraNyjIvSy mr`emr`e va, inivRkarSvsHivil`-yTrihtSy
inyxucEtNya`Vyprop`$pa inyihHsa wvit. pydSs `iT= bH\o baaWyNtryTprSy
naiSt bN\:. ken. ihHsamee` VyihHsamaZe`. k=HwUtSy puruSy. simdSs simtSy
xuaTmSv$pe sMyigto gt: pir`t: simtStSy simtSy, Vyvhare`eyaRidpsimityuSy c.
AymZa=R:-SvS=wavna$pinya`Sy ivnaxkar`-wUta ragaidpir`itinRyihHsa w~yte,
_________________________________________________________________

hve Kedna AHtrHg Ane bihrHg Aeva be kar _pdexe Ke:

vo-mro v, yTnhIn Aacar TyaH ihHsa nI


simit-yTnsihtne nih bH\ ihHsama5=I. 217.

ANvya=R:- (jIv:) v (im/ytaH va jIvtu va) mro ke vo, (AytacarSy)


Ayt Aacarvazane (ihHsa) (AHtrHg) ihHsa (inita) init Ke (ytSy simtSy)
1
ytne, 2simitvHtne (ihHsamaZe`) (bihrHg) ihHsama5=I (bN\:) bH\ (naiSt) n=I.

!Ika:- Axuopyog te AHtrHg Ked Ke, pra`ono prop (bIna a`ono ivCKed)
te bihrHg Ked Ke. temaH AHtrHg Ked j ivxe bzvan Ke, bihrHg Ked nih kar` kepra`ona
propno sdwav ho ke Asdwav ho, Axuopyog
_________________________________________________________________

1. yt yTnxIl sav\an sHymI. (yTnna A=R ma!e 390 ma pananuH pdi!Pp` jAo)
2. xuaSv$pmaH (muinTvoict) sMyk ;[it A=aRt pir`it te inysimit Ke Ane te dxamaH
vtRtI je (h@ vgrnI) {yaRwaaid sHbH\I xuw pir`it te vharsimit Ke. (xuaSv$pmaH
sMyk pir`it$p dxa n hoy TyaH xuw pir`it h@ siht hoy Ke te xuw pir`it vhar
simit p` n=I.)

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

cr`anuyogsUck cUilka

399

ise:, t=a tinawaivna ytacare` isdxuopyogasavprSy pra`Vypropsaveip bN\aisa suinitihHsawaviseaNtr Ov Kedo blIyan, n
punbRihr:. OvmPyNtrCKedaytnmaZTvaihrCKedoWyupgMyetEv.. 217..
_________________________________________________________________

raga>uTpebRihrinimwUt: prjIvFato VyvharihHseit i\a ihHsa &atVya. ikHtu ivxe:bihrihHsa wvtu va ma wvtu, SvS=wavna$pinya`Fate sit inyihHsa inymen wvtIit.
tt: kar`aTsEv muQyeit.. 217.. A= tmeva= aNtdaaRNtaWyaH #yit_ailyiMh paO [iryasimdSs i`GgmT=aO.
Aaba\ej kilHgH mirj tH jogmasej.. 15..
` ih tSs ti~`imo bH\o suhumo y deisdo smye.
muCKa pirGgho iy AJPppma`do ido.. 16.. (juMmH)

_________________________________________________________________

ivna je hoto n=I Aeva 1Ayt Aacar vDe is =to (`vamaH Aavto) Axuopyogno
sdwav jene vteR Ke tene ihHsana sdwavnI isi suinit Ke Ane tevI rIte Axuopyog
ivna je hoy Ke Aeva 2yt Aacar vDe is =to (`vamaH Aavto) Axuopyogno
Asdwav jene vteR Ke tene, pra`ona propna sdwavmaH p` bH\nI Aisi hovane lI\e,
ihHsana AwavnI isi suinit Ke. Aam hova KtaH (A=aRt AHtrHg Ked j ivxe bzvan
Ke, bihrHg Ked nihAem hova KtaH) bihrHg Ked AHtrHg KednuH Aaytnma5 hova=I tene
(bihrHg Kedne) SvIkarvomanvo to e{Ae j.

wava=R:- xuopyognuH h`avuH te AHtrHg ihHsaAHtrHg Ked Ke Ane bIna a`ono


ivCKed =vo te bihrHg ihHsabihrHg Ked Ke.
v mro ke n mro, jene Ayt Aacr` Ke tene xuopyog h`ato hova=I AHtrHg
ihHsa =ay j Ke Ane te=I AHtrHg Ked =ay j Ke. jene yt Aacr` Ke tene, pra`ona
prop$p bihrHg ihHsanabihrHg KednasdwavmaH p`, xuopyog nih h`ato hova=I
AHtrHg ihHsa =tI n=I Ane te=I AHtrHg Ked =to n=I. 217.

_________________________________________________________________

1. Axu _pyog ivna Ayt Aacar kdI hoto n=I, ma!e Ayt Aacar jene vteR Ke tene Axu
_pyog AvXy hoy j Ke. Aa rIte Ayt Aacar vDe Axu _pyog is =ay Ke`vamaH
Aave Ke.
2. Axu _pyog n hoy TyaH j yt Aacar vteR Ke, ma!e yt Aacar vDe Axu _pyogno
Asdwav is =ay Ke`vamaH Aave Ke.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

400

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

A= svR=aNtrCKed: ite|y [Tyupidxit-

Aydacaro sm`o KSsu iv kayesu v\kro i mdo.


crid jdH jid i`H kmlH v jle i`vlevo.. 218..
Aytacar: ]m`: !Svip kayeu v\kr [it mt:.
crit ytH yid inTyH kmlimv jle inplep:.. 218..
ytStdivnawaivna AytacarTven isdxuopyogsav: !kaya`VypropTyybN\isa ihHsk Ov Syat. yt tinawaivna ytacarTven

_________________________________________________________________

_ailyiMh paO _iTPte cailce sit pade. kSy. [iryasimdSs


{yaRsimittpo\nSy. . i`GgmT=aO ivvitS=anaigRmS=ane. Aaba\ej Aaba|yet pIDet.
s k:. kilHgH sU"mjNtu:. n kevlmaba|yet, mirj im/ytaH va. ikH kTva. tH jogmasej tH
pUvH padyogH padsHFnmai]Ty aPyeit. ` ih tSs ti~`imo bH\o suhumo y deisdo smye
n ih tSy tiimo bN\: sU"moip deixt: smye tSy tpo\nSy tiimo
sU"mjNtuFatinimo bN\: sU"moip Stokoip nEv : smye prmagme. aNtmah-muCKa
pirGgho iy mUCKaR pirg/hEv AJPppma`do ido A|yaTmma`to [it. AymZa=R:;mUCKaR pirg/h:' [it sUZe y=a|yaTmanusare` mUCKaR$pragaidpir`amanusare` pirg/ho wvit, n
c bihrpirg/hanusare`:, t=aZ sU"mjNtuFateip yavtaHxen SvS=wavcln$pa
ragaidpir`itl`_________________________________________________________________

hve, svR=a AHtrHg Ked ine|yTyay Ke Aem _pdexe Ke:

muin yTnhIn AacarvHt K kayno ihHsk ko,


jlkmlvt inleRp waQyo, inTy yTnsiht e. 218.

ANvya=R:- (Aytacar: ]m`:) Ap/yt Aacarvazo ]m` (!su Aip kayeu) Kye
kay sHbH\I (v\kr:) v\no krnar ([it mt:) manvamaHkhevamaH Aao Ke (yid) e
(inTyH) sda (ytH crit) ytp`e Aacr` kre to (jle kmlm [v) jzmaH kmznI mafk
(inplep:) inleRp khevamaH Aao Ke.

!Ika:- Axuopyog ivna je hoto n=I Aeva Ayt Aacar vDe is =to (
`vamaH Aavto) Axuopyogno sdwav ihHsk j Ke, kar` ke K kayna a`ona propna
Aa]ye =ta bH\nI isi Ke Ane Axuopyog

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

cr`anuyogsUck cUilka

401

isxuopyogasav: prTyybN\lexSyaPywavajldulRiltH kmlimv inplepTviserihHsk Ov Syat. ttStEStE: svER: karErxuopyog$poNtrCKed: ite|yo


yEyERStdaytnmaZwUt: pra`Vyprop$po bihrCKedo dUradev iti: Syat.. 218..
A=EkaiNtkaNtrCKedTvadupi\StTite|y [Tyupidxit-

hvid v ` hvid bH\o mdiMh jIve\ kayceiMh.


bH\o \uvmuv\Ido [id sm`a Kiya sVvH.. 219..
_________________________________________________________________

wavihHsa tavtaHxen bN\o wvit, n c padsHFnmaZe`. tSy tpo\nSy


ragaidpir`itl`wavihHsa naiSt. tt: kar`aN\oip naStIit.. 15-16.. A=
inyihHsa$poNtrCKed: svR=a ite|y [Tyupidxit-Aydacaro inmRlaTmanuwUitwavnal`yTrihtTven Aytacar: yTriht:. s k:. sm`o ]m`Stpo\n:. KSsu iv
kayesu v\kro i mdo !Svip kayeu v\karo ihHsakr [it mt: sMmt: ki=t:. crid
Aacrit vtRte. k=H. y=a wvit jdH ytH yTprH, jid yid cet, i`H inTyH svRkalH tda
kmlH v jle i`vlevo kmlimv jle inplep [it. Otavta ikmuH wvitxuaTmsHivil`xuopyogpir`tpu:
DjIvkle
loke
ivcrip
y>ip
bihrVyihHsamaZmiSt, t=aip inyihHsa naiSt. tt: kar`aCKuprmaTmwavnablen
inyihHsEv svRtaTpyeR` pirhtRVyeit.. 218..
_________________________________________________________________

ivna je hoy Ke Aeva yt Aacar vDe is =to Axuopyogno Asdwav AihHsk j Ke,
kar` ke prna Aa]ye =ta lex p` bH\no Awav hovane lI\e, jzmaH JUlta kmznI mafk,
inleRpp`anI isi Ke ma!e te te svR kare Axuopyog$p AHtrHg Ked ine|yKoDvayoGy
Ke, ke je je kare tena Aaytnma5wUt pra`prop$p bihrHg Ked ATyHt ini hoy.

wava=R:- xamaH AytAacarvHt AxuopyogIne K kayno ihHsk ko Ke Ane


ytAacarvHt xuopyogIne AihHsk ko Ke, te=I xamaH je je kare K kaynI ihHsano
ine\ krvamaH Aao hoy, te te svR kare Axuopyogno ine\ smjvo. 218.
hve _pi\ne (pirg/hne) AekaHitk AHtrHgKedp`uH hova=I _pi\ AHtrHg KednI mafk
KoDvayoGy Ke Aem _pdexe Ke:

dEihk iya =kI v mrtaH bH\ =ay-n =ay Ke,


pirg/h =kI \/uv bH\, te=I smSt KoDo yogIAe. 219.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

402

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

wvit va n wvit bN\o m<te jIve= kayceayam.


bN\o \/uvmup\eirit ]m`aSTyvNt: svRm.. 219..
y=a ih kayVyaparpUvRkSy pra`VypropSyaxuopyogsavasavaWyamnEkaiNtkbN\Tven KedTvmnEkaiNtkimH, n qlu t=op\e:, tSy svR=a
tdivnawaivTvisdEkaiNtkaxuopyogsavSyEkaiNtkbN\Tven KedTvmEkaiNtkmev.
At Ov wgvNtohRNt: prma: ]m`a: Svymev agev svRmevopi\H itivNt:. At Ov
caprErPyNtrCKedvdnaNtrIykTvaTagev svR Ovopi\: ite|y:.. 219..

_________________________________________________________________

A= bihrjIvFate bN\o wvit n wvit va, pirg/he sit inymen wvtIit itpadyit-hvid
v ` hvid bH\o wvit va n wvit bN\:. kiSmNsit. mdiMh jIve m<te sTyNyjIve. A\ Aho.
kSyaH sTyam. kayceiMh kayceayam. tihR k=H bN\o wvit. bH\o \uvmuv\Ido bN\o wvit
\/uvH initm. kSmat. _p\e: pirg/haTskaxat. [id [it heto: sm`a Kiya sVvH ]m`a
mha]m`a: svR&a: pUv dIakale xubuEkSvwavH injaTmanmev pirg/hH kTva, xeH smStH
baaWyNtrpirg/hH KidRtvNtSTyvNt:. OvH &aTva xetpo\nErip injprmaTmpirg/hH SvIkarH
kTva, xe: svip pirg/ho mnovcnkayE: ktkairtanumtE TyjnIy [it.
_________________________________________________________________

ANvya=R:- (A=) hve (_pi\ ive Aem Ke ke), (kayceayam) kayceapUvRk (jIve
m<te) v mrta (bN\:) bH\ (wvit) =ay Ke (va) A=va (n wvit) n=I =to (_p\e:)
(p`) _pi\=Ipirg/h=I (\/uvm bN\:) nI bH\ =ay Ke ([it) te=I (]m`a:) ]m`oAe
(AhtdevoAe) (sv) svR pirg/hne (TyvNt:) KoDo Ke.

!Ika:- jem kayaparpUvRk pra`prop Axuopyogna sdwav Ane Asdwav vDe

AnEkaHitk bH\$p hova=I tene (kayaparpUvRk pra`propne) Kedp`uH 1AnekaHitk manvamaH


AauH Ke, tem _pi\nuHpirg/hnuH n=I pirg/h svR=a Axuopyog ivna hoto n=I AevuH je
pirg/hnuH svR=a Axuopyog sa=e AivnawavIp`uH tena=I is =ta AekaHitk Axuopyogna
sdwavne lI\e pirg/h to AekaHitk bH\$p Ke, ma!e tene (pirg/hne) Kedp`uH 2AekaHitk j Ke.
te=I j wgvHt AhtoAeprm ]m`oAepote j =m j b\ay pirg/hne KoDo Ke Ane
te=Ij bIAoAe p`, AHtrHg KednI mafk, =m j b\oy pirg/h KoDvayoGy Ke, kar` ke te
(pirg/h) AHtrHg Ked ivna hoto n=I.
_________________________________________________________________

1. AnEkaHitk Ainit inym$p n hoy AevuH AekaHitk n hoy AevuH.


2. AekaHitk init inym$p AvXy honar.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

cr`anuyogsUck cUilka

403

vVymev ikl ydxemumetavtEv yid cetyteZ koip.


VyamohjalmitduStrmev nUnH
inetnSy vcsamitivStreip.. 14..

_________________________________________________________________

AZedmuH wvit-xucEtNy$pinya`e ragaidpir`am$pinyihHsya paitte sit inymen


bN\o wvit. prjIvFate punwRvit va n wvtIit inymo naiSt, prVye mmTv$pmUCKaRpirg/he`
tu inymen wvTyeveit.. 219.. OvH wavihHsaVyaQyanmuQyTven pmS=le ga=a!kH gtm. [it
pUvkme` ;OvH p`imy ise' [Tya>ekivHxitga=aiw: S=lpkenoTsgRcairZVyaQyannama
=moNtrai\kar: sma:. At:prH cairZSy dexkalapeyaptsHym$pe`apvadVyaQyana=
pa@kme` iZHxa=aiwiRtIyoNtrai\kar: arWyte. tZ cTvair S=lain wviNt.
tiSmN=mS=le ing/RN=momagRS=apnamuQyTven ;` ih i`rveqo cago' [Tyaid ga=apkm.
AZ !IkayaH ga=aZyH naiSt. tdnHtrH svRsav>TyaQyanl`samaiyksHymasm=aRnaH ytInaH
sHymxaEc&anopkr`inimmp-vadVyaQyanmuQyTven ;Kedo je` ` ivjid' [Tyaid sUZZym.
tdnNtrH IinvaR`-inrakr`\anTven peCKid ` ih [h logH' [Tya>ekadx ga=a wviNt.
taam<tcN-!IkayaH n siNt. tt:
_________________________________________________________________

wava=R:- Axuopyogno Asdwav hoy top` kayanI hlnclnaid iya =taH pr


vona a`ono Fat ={ y Ke. ma!e kayceapUvRk pra`ona Fat=I bH\ =vano inym
n=IAxuopyogna sdwavmaH =to je kayceapUvRk pra`ono Fat tena=I to bH\ =ay Ke,
Ane Axuopyogna AsdwavmaH =to je kayceapUvRk pra`ono Fat tena=I bH\ =to n=I.
Aa rIte kayceapUvRk =ta pra`ona Fat=I bH\ =vanuH AnEkaHitk hova=I tene Kedp`uH
AnEkaHitk Keinym$p n=I.
jem wav ivna p` pra`ono Fat ={ y Ke, tem wav n hoy top` pirg/hnuH
g/h` =ay Aem kdI bne nih. yaH pirg/hnuH g/h` hoy Ke TyaH Axuopyogno sdwav AvXy
hoy j Ke. ma!e pirg/h=I bH\ =vanuH to AekaHitkinitinym$p Ke. te=I pirg/hne Kedp`uH
AekaHitk Ke. Aam hova=I j prm ]m` Aeva AhtwgvHtoAe =m=I j svR pirg/hno Tyag
ky Ke Ane ANy ]m`oAe p` =m=I j svR pirg/hno Tyag krvo e{Ae. 219.
(hve, ;khevayoGy b\uH khevayuH Ke' [Tyaid k=n }lok ara krvamaH Aave Ke:)
(A=R:-) je kheva jevuH j htuH te Axep`e khevayuH Ke, Ae!la=I j e ko{ Ah
cetesmje to. (bakI to,) va`Ino Ait ivStar krvamaH Aave top` inetnne
(
A`smune, jD jevane) qreqr amohnI
(mohnI) z Ait duStr Ke.
_________________________________________________________________

vsNtitlka KHd

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

404

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

A=aNtrCKedite\ Ovaymupi\ite\ [Tyupidxit-

` ih i`rveqo cago ` hvid iwquSs AasyivsuI.


AivsuSs y ice khH `u kMmqAo ivihAo.. 220..
n ih inrpeSTyago n wvit iworaxyivxui:.
AivxuSy c ice k=H nu kmRyo iviht:.. 220..
n qlu bihrssave tusave t~DulgtaxuTvSyevaxuopyog$pSyaNtrCKedSy ite\:, tave c n xuopyogmUlSy kEvLySyoplMw:. Atoxuopyog

_________________________________________________________________

prH svpeasHymasm=RSy tpo\nSy dexkalapeya ikHicTsHymsa\kxrIrSy inrv>aharaidshkairkar`H g/aimit punrPypvadivxeVyaQyanmuQyTven ;_vyr`H ij`mGge'
[Tya>ekadxga=a wviNt. AZ !IkayaH ga=actuyH naiSt. OvH mUlsUZaiwaye` iZHxa=aiw:,
!Ikapeya
punaRdxga=aiw:
itIyaNtrai\kare
smudaypatinka.
t=aih-A=
wavxuipUvRkbihrpirg/hpirTyage kte sit AWyNtrpirg/hpirTyag: kt Ov wvtIit
inidRxit-` ih i`rveqo cago n ih inrpeSTyag: yid cet, pirg/hTyag: svR=a inrpeo n
wvit ikHtu ikmip vpaZaidkH g/aimit wvta w~yte, tihR he ix*y ` hvid iwquSs
AasyivsuI n wvit iworaxyivxui:, tda sapepir`ame sit iwoStpo\nSy icxuinR
wvit. AivsuSy ih ice xuaTmwavna$pxuirihtSy tpo\nSy ice mnis ih Sf!H khH
tu kMmqAo ivihAo k=H tu kmRyo iviht: _icto, n k=mip. AnenEtduH wvit-y=a
bihrtusave sit t~DulSyaWyNtrxuiH ktu nayait t=a iv>mane va bihrpirg/haiwlae
sit inmRlxuaTmanuwUit$paH
_________________________________________________________________

hve Aa _pi\no (pirg/hno) ine\ te AHtrHg Kedno j ine\ Ke Aem _pdexe Ke:

inrpe Tyag n hoy to nih wavxui iwune,


ne wavmaH Aivxune y kmRno k{ rIt bne? 220.

ANvya=R:- (inrpe: Tyag: n ih) e inrpe (ko{ p` vStunI Apea ivnano)


Tyag n hoy to (iwo:) iwune (Aaxyivxui:) wavnI ivxui (n wvit) n=I (c)
Ane (ice AivxuSy) wavmaH je Aivxu Ke tene (kmRy:) kmRy (k=H nu) k{ rIte
(iviht:) ={ xke?
!Ika:- jem fotraHna sdwavmaH coqane ive rhelI (rta$prtax$p) Axutano
Tyag (Awav, nax) hoto n=I, tem bihrHg sHgna sdwavmaH Axuopyog$p AHtrHg
Kedno Tyag hoto n=I Ane tena sdwavmaH (Axuopyog

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

cr`anuyogsUck cUilka

40p

$pSyaNtrCKedSy ite\H yojnmpe"yop\eivR\Iyman: ite\oNtrCKedite\ Ov


Syat.. 220..
A=EkaiNtkaNtrCKedTvmup\eivRStre`opidxit-

ik\ tiMh `iT= muCKa AarHwo va AsHjmo tSs.


t\ prdVviMm rdo k\mPpa`H psa\yid.. 221..

_________________________________________________________________

icxuiH ktu nayait. yid punivRixvEraGypUvRkpirg/hTyago wvit tda icxuiwRvTyev,


QyaitpUjalawinimTyage tu n wvit.. 220.. A= tmev pirg/hTyagH #yitge~hid v celqHDH way`miT= i wi`dimh sue.
jid so calHbo hvid khH va A`arHwo.. 17..
vT=qHDH duiyway`m~`H c ge~hid i`ydH.
ivjid pa`arHwo ivqevo tSs iciMm.. 18..
ge~h[ iv\u`[ \ov[ sose[ jdH tu Aadve iqa.
pH v celqHDH ivweid prdo y palyid.. 19..
ge~hid v celqHDH g<ait va celq~DH vq~DH, way`H iwawajnH va AiT= i
wi`dH AStIit wi`tmaSte. . [h sue [h ivvitagmsUZe jid yid cet. so calHbo
hvid khH inralMbnprmaTmtvwavnaxUNy: sn s puo bihRVyalMbnriht: k=H wvit, n
k=mip va A`arHwo in:ikyinrarMwinjaTmtvwavnarihtTven inrarMwo va k=H wvit, ikHtu
sarMw Ov [it =mga=a. vT=qHDH duiyway`H vq~DH duiG\kawajnH A~`H c ge~hid
ANy g<ait kMblm<duxynaidkH yid cet. tda ikH wvit. i`ydH
_________________________________________________________________

$p AHtrHg Kedna sdwavmaH), xuopyog jenuH mUz Ke Aeva kEvLynI (monI) _pliB\ =tI
n=I. Aa=I (Aem kuH ke) Axuopyog$p AHtrHg Kedna ine\$p yojnnI Apea raqIne
iviht krvamaH Aavto (frmavvamaH Aavto) _pi\no je ine\ te AHtrHg Kedno j ine\
Ke. 220.
hve ;_pi\ te AekaHitk AHtrHg Ked Ke' Aem ivStar=I _pdexe Ke:

AarHw, A`sHym Ane mUKaR n TyaH-Ae km bne?


prrt je hoy te k{ rIt sa\e Aane? 221.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

406

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

k=H tiSmaiSt mUCKaR AarMwo va AsHymStSy.


t=a prVye rt: k=maTmanH sa\yit.. 221..
_pi\save ih mmTvpir`aml`aya mUCKaRyaStiykmRkmpir`aml`SyarMwSy xuaTm$pihHsnpir`aml`SyasHymSy vavXyMwaivTva=opi\itIySy prVyrtTven xuaTmVysa\kTvawava OekaiNtkaNtrCKedTvmup\erv\ayRt Ov. [dmZ
taTpyRmevHiv\Tvmup\erv\ayR s svR=a sHNyStVy:.. 221..

_________________________________________________________________

ivjid pa`arHwo injxucEtNyl`a`ivnax$po prjIva`ivnax$po va inytH initH


a`arMw: a`v\o iv>te, n kevlH a`arMw:, ivqevo tSs iciMm
AiviicprmyogrihtSy spirg/hpuSy ivepStSy iv>te ice mnsIit. [it
itIyga=a. ge~h[ SvxuaTmg/h`xUNy: sn g<ait ikmip bhIRVyH iv\u`[ kmR\UilH ivhay
bihr\UilH iv\Unoit ivnaxyit \ov[ inmRlprmaTmtvmljnkragaidmlH ivhay bihrmlH
\aEit alyit sose[ jdH tu Aadve iqa inivRkLp|yanatpen sHsarndIxo`mkvRn
xoyit xu*kH kroit ytH tu yTprH tu y=a wvit. ikH kTva. Aatpe iniPy. ikH tt. pH v
celqHDH paZH vq~DH va. ibweid inwRy-xuaTmtvwavnaxUNy: sn ibweit wyH kroit.
kSmaTskaxat. prdo y prtaErade:. palyid prmaTmwavnaH n paly rNprVyH ikmip
palytIit t<tIyga=a.. 17-19.. A= spirg/hSy inymen icxuinRXytIit
ivStre`aQyait-ik\ tiMh `iT= muCKa prVy_________________________________________________________________

ANvya=R:- (tiSmn) _pi\na sdwavmaH (tSy) tene (iwun)e (mUCKaR) mUKaR,


(AarMw:) AarHw (va) ke (AsHym:) AsHym (naiSt) n hoy (k=H) Ae kem bne? (n j
bne.) (t=a) t=a (prVye rt:) je prmaH rt hoy te (AaTmanH) Aaane (k=H) k{
rIte (sa\yit) sa\e?

!Ika:- _pi\na sdwavmaH, (1) mmTvpir`am jenuH l` Ke AevI mUKaR, (2) _pi\
sHbH\I kmRmna pir`am jenuH l` Ke Aevo AarHw, A=va (3) xuaSv$pnI ihHsa$p
pir`am jenuH l` Ke Aevo AsHym (Ae 5`e) AvXyHwavI hoy Ke t=a _pi\ jenuH itIy
hoy tene (A=aRt Aaa=I ANy Aevo pirg/h je`e g/h` ky hoy tene) prmaH rtp`ane
lI\e xuana sa\kp`ano Awav hoy Ke te=I _pi\ne AekaHitk AHtrHgKedp`uH nI =ay
j Ke.
Aa Ah taTpyR Ke ke;_pi\ Aavo Ke (A=aRt pirg/h te AHtrHg Ked j Ke)' Aem
nI krIne tene svR=a KoDvo. 221.
_________________________________________________________________

kmRm kammaH eDavuH te kamnI vS=a.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

cr`anuyogsUck cUilka

407

A= kSyicTicTkdaicTk=iTkidupi\ritioPyStITypvadmupidxit-

Kedo je` ` ivjid gh`ivsGgesu sevma`Ss.


sm`o tei`h vdu kalH qeH ivyai`a.. 222..
Kedo yen n iv>te g/h`ivsgeRu sevmanSy.
]m`Steneh vtRtaH kalH eZH iv&ay.. 222..

_________________________________________________________________

mmTvrihticmTkarpir`teivRsxa mUCKaR k=H naiSt, Aip TvSTyev. . tiSmn


pirg/hakaitpue. AarHwo va mnovcnkayikyarihtprmcEtNyitbN\k AarMwo va k=H
naiSt, ikNTvSTyev AsHjmo tSs xuaTmanuwUitivl`asHymo va k=H naiSt, ikNTvSTyev
tSy spirg/hSy. t\ prdVviMm rdo t=Ev injaTmVyaTprVye rt: k\mPpa`H psa\yid s
tu
spirg/hpu:
k=maTmanH
sa\yit,
n
k=mpIit..
221..
OvH
etaMbrmtanusairix*ysMbo\na= ing/RN=momagRS=apnmuQyTven =mS=le ga=apkH gtm.
A= kalapeya prmopeasHymxywave sTyaharsHymxaEc&anopkr`aidkH ikmip
g/aimTypvadmupidxit-Kedo je` ` ivjid Kedo yen n iv>te. yenopkr`en
xuopyogl`sHymSy Kedo ivnaxo n iv>te. kyo:. gh`ivsGgesu g/h`ivsgRyo:.
ySyopkr`SyaNyvStuno va g/h`e SvIkare ivsjRne Tyage. ikH kvRt: tpo\nSy. sevma`Ss
tdupkr`H sevmanSy. sm`o tei`h vdu kal qeH ivyai`a ]m`Stenopkr`eneh loke
vtRtam. ikH kTva. kalH eZH c iv&ayeit. AymZ wava=R:-kalH pmkalH xIto*`aidkalH
va, eZH wrteZH manujalaideZH va, iv&ay yenopkr`en SvsHivil`wavsHymSy
bihrVysHymSy va Kedo n wvit ten vtRte [it.. 222..
_________________________________________________________________

hve, ;ko{ne kaHk karek ko{ kare ko{k _pi\ Aini p` Ke' Aevo Apvad
_pdexe Ke:

g/h`e ivsgeR sevtaH nih Ked je=I =ay Ke,


te _pi\ sh vt wle muin kaze5 iv`Ine. 222.

ANvya=R:- (g/h`ivsgeRu) je _pi\ne (AaharnIharaidnaH) g/h` ivsjRnmaH sevtaH


(yen) jena=I (sevmanSy) sevnarne (Ked:) Ked (n iv>te) =to n=I, (ten) te _pi\
siht, (kalH eZH iv&ay) kaze5ne `Ine, ([h) Aa lokmaH (]m`:) ]m` (vtRtam)
wle vt.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

408

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

AaTmVySy itIypulVyawavaTsvR Ovopi\: iti [TyuTsgR:. AyH tu


ivixkaleZvxaTkiditi [Typvad:. yda ih ]m`: svpi\ite\maS=ay
prmmupeasHymH itpuHkamoip ivixkaleZvxavsxinR itpuH mte, tdapk*y
sHymH itp>manStihrsa\nmaZmupi\maitte. s tu t=a S=Iymano n
qlUpi\TvaCKed:, Tyut Kedite\ Ov. y: iklaxuopyogaivnawavI s Ked:. AyH tu
]am~ypyaRyshkairkar`xrIrv<ihetuwUtaharinhaRraidg/h`ivsjRnivyCKedite\a=Rmupa
dIyman: svR=a xuopyogaivnawUtTvaCKedite\ Ov Syat.. 222..
A=aitipi\Sv$pmupidxit-

APpiDkH _vi\H ApT=i`jH AsHjdj`eihH.


muCKaidj``rihdH ge~hdu sm`o jid iv APpH.. 223..

_________________________________________________________________

A= pUvRsUZoidtopkr`Sv$pH dxRyit-APpiDkH _vi\H inyVyvharmomagRshkairkar`Tvenaitimupi\mupkr`$popi\H,


ApT=i`jH AsHjdj`eihH
Aa=RnIyH
inivRkaraTmopliB\l`wav_________________________________________________________________

!Ika:- Aane itIy pudglno Awav hova=I b\oy _pi\ ini KeAem
_TsgR (samaNy inym) Ke Ane ivix kaze5ne vx ko{k _pi\ Aini KeAem
Apvad Ke. yare ]m` svR _pi\na ine\no Aa]y krIne 1prmopeasHymne a krvano
[CKk hova KtaH p` ivix kaze5na vxe hInxivazo hova=I tene a krvane Asm=R
hoy Ke, Tyare temaH 2ApkR` krIne (AnuTk<) sHym a krto =ko tena bihrHg sa\nma5
_pi\no Aa]y kre Ke. Ae rIte jeno Aa]y krvamaH Aave Ke Aevo te _pi\ _pi\p`ane lI\e
qreqr Ked$p n=I, l!o Kedna ine\$p (Tyag$p) j Ke. je (_pi\) Axuopyog ivna
hoto n=I te Ked Ke. prHtu Aa (sHymna basa\nma5wUt _pi\) to ]am~ypyaRyna shkarI
kar`wUt xrIrnI v<ina hetuwUt AaharnIharaidnaH 3g/h`ivsjRn sHbH\I Kedna ine\ne
A=eR g/hvamaH Aavto hova=I svR=a xuopyog siht Ke te=I Kedna ine\$p j Ke. 222.
hve Aini _pi\nuH Sv$p _pdexe Ke:

_pi\ AinHidtne, AsHyt jn =kI A`a+yRne,


mUKaRidjnnrihtne j g/ho ]m`, =oDo wle. 223.

_________________________________________________________________

1. prmopeasHym prm_peasHym. (_TsgR, inyny, svRpirTyag, prmopeasHym, vItrag


cair5 Ane xuopyogAe b\aH Aeka=R Ke.)
2. ApkR` AoKp. (Apvad, vharny, AekdexpirTyag, AptsHym (hI`oAoKpvazo sHym,
sragcair5 Ane xuwopyogAe b\aH Aeka=R Ke.)
3. g/h`ivsjRn g/h`Tyag.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

cr`anuyogsUck cUilka

409

Aitkmupi\ma=RnIymsHytjnE:.
mUCKaRidjnnrihtH g<atu ]m`o y>PyLpm.. 223..
y: iklopi\: svR=a bN\asa\kTvaditk:, sHymadNyZanuictTvadsHytjnaa=RnIyo, ragaidpir`ammNtre` \ayRma`TvaNmUCKaRidjnnriht wvit, s qLviti:. Ato y=oidtSv$p Ovopi\padeyo, n punrLpoip y=oidtivpyRSt-Sv$p:..
223..
A=oTsgR Ov vStu\m, n punrpvad [Tyupidxit-

ikH ikHc` i tH Apu`Bwvkaim`o\ dehe iv.


sHg i ij`virHda i`PpiDkMmmuia.. 224..
_________________________________________________________________

sHymrihtSyasHytjnSyaniwl`Iym, muCKaidj``rihdH prmaTmVyivl`bihRVymmTv$pmUCKaRr`ajRnsHSkaraiddojnnrihtm, ge~hdu sm`o jid iv APpH g<atu ]m`o


ymPyLpH pUvmupkr`opi\H y>PyLpH t=aip pUvoictl`mev g/aH, n c tiprItmi\kH
veTyiway:.. 223.. A= svRspirTyag Ov ]e:, xemxyanuanimit $pyit-ikH ikHc`
i tH ikH ikHcnimit tkR:, ikH ikHcnH pirg/h [it tk ivcar: ikyte tavt. kSy.
Apu`Bwvkaim`o ApunwRvkaimn: AnNt&anaidctuyaTmkmoa-iwlai`:. A\ Aho, deho iv
dehoip
_________________________________________________________________

ANvya=R:- (y>ip ALpm) wle =oDo hoy top`, (Aitkm) je AinHidt hoy,
(AsHytjnE: Aa=RnIyH) AsHyt jno=I Aa=RnIy hoy Ane (mUCKaRidjnnrihtH) je
mUKaRidna jnn riht hoy(_pi\H) Aeva j _pi\ne (]m`:) ]m` (g<atu) g/h` kro.

!Ika:- je _pi\ svR=a bH\no Asa\k hova=I AinHidt Ke, sHym isvay ANy5

Anuict hova=I AsHyt jno vDe Aa=RnIy Ke Ane ragaidpir`am ivna \ar` krvamaH
Aavto hova=I mUKaRidna _Tpadn riht Ke, te qreqr Aini Ke. Aa=I y=o Sv$pvazo
_pi\ j _padey Ke, prHtu =oDo p` y=o Sv$p=I ivprIt Sv$pvazo _pi\ _padey n=I.
223.
hve, ;_TsgR j vStu\mR Ke, Apvad nih' Aem _pdexe Ke:

km ANy pirg/h hoy yaH khI dehne pirg/h Aho


moeCKune dehey in*itkmR _pdexe ijno? 224.
_________________________________________________________________

Aa=RnIy nih [CKvayoGy AiniCKt.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

410

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

ikH ikcnimit tkR: ApunwRvkaimno= deheip.


s [it ijnvreNa in:itkmRTvmuivNt:.. 224..
AZ ]am~ypyaRyshkairkar`Tvenaiti|ymaneTyNtmupadeheip prVyTvat
pirg/hoyH n namanug/hahR: ikNtUpe"y OveTyitkmRTvmupidvNto wgvNtohReva:. A= tZ
xuaTmtvoplMwsMwavnriskSy puHs: xeoNyonupa: pirg/ho vrak: ikH nam Syaidit
Vy Ov ih teamakUt:. Atov\ayRte _TsgR Ov vStu\m, n punrpvad:. [dmZ taTpy,
vStu\mRTvaTprmnEg/RN+ymevavlMBym.. 224..
_________________________________________________________________

sHg i s: pirg/h [it heto: ij`virHda ijnvreNa: ktaRr: i`PpiDkMmmuia


in:itkmRTvmupidvNt:. xuopyogl`prmopeasHymblen deheip in:itkairTvH ki=tvNt
[it. tto &ayte mosuqaiwlai`aH inyen dehaidsvRspirTyag Ovoicto-NyStUpcar
Oveit.. 224.. OvmpvadVyaQyan$pe` itIyS=le ga=aZyH gtm. A=Ekadxga=apyRNtH
IinvaR`inrakr`muQyTven VyaQyanH kroit. t>=a-etaMbr-mtanusarI ix*y: pUvRpH
kroitpeCKid ` ih [h logH prH c smi`Hddeisdo \Mmo.
\MmiMh tiMh kMha ivyiPpyH ilHgimT=I`H.. 20..

_________________________________________________________________

ANvya=R:- (A=) e (ijnvreNa:) ijnvreHoAe (ApunwRvkaimn:) mona


AiwlaIne, (s: [it) ;deh pirg/h Ke' Aem khIne, (dehe Aip) dehmaH p`
(in:itkmRTvm) AitkmRp`uH (sHSkarrihtp`uH) (_ivNt:) _pdeXyuH Ke, to pKI (ikH
iknm [it tkR:) temno Aevo Aaxy Ke ke tene ANy pirg/h to xano hoy?

!Ika:- Ah, ]am~ypyaRynuH shkarI kar` hova=I jeno ine\ krvamaH Aao n=I

Aeva ATyHt 1_pa dehmaH p`, ;Aa (deh) pr hova=I pirg/h Ke, qreqr te Anug/hyoGy
n=I p` _peayoGy j Ke' Aem khIne, wgvHt AhtdevoAe AitkmRp`uH _pdeXyuH Ke to pKI
TyaH xuatvnI _pliB\nI sHwavnana risk purune xe ANy 2Anupa pirg/h ibcaro
xano hoyAevo temno (Ahtdevono) Aaxy j Ke. Aa=I nI =ay Ke ke_TsgR j
vStu\mR Ke, Apvad nih.
Aa Ah taTpyR Ke ke vStu\mR hova=I prm ing/=p`uH j AvlHbvayoGy Ke. 224.

_________________________________________________________________

1. _pa aPt mzelo.


2. Anupa AaPt.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

cr`anuyogsUck cUilka

411

A= kepvadivxea [Tyupidxit-

_vyr`H ij`mGge ilHgH jhjad$vimid wi`dH.


guvy`H ip y iv`Ao suJy`H c i`iH.. 225..

_________________________________________________________________

peCKid ` ih [h logH inpraginjcEtNyinTyopliB\wavnaivnaxkH QyaitpUjalaw$pH ete n c ih Sf!H [h lokm. n c kevlimh lokH, prH c SvaTmai$pH moH
ivhay SvgRwogai$pH prH c prlokH c neCKit. s k:. smi`Hddeisdo \Mmo ]m`eNdeixto
\mR:, ijneNopid [Ty=R:. \MmiMh tiMh kMha \meR tiSmn kSmat ivyiPpyH ivkiLptH
ing/RN=ilaavr`en p<=tm. ikm. ilHgH savr`icm. kasaH sHbiN\. [T=I`H I`aimit
pUvRpga=a.. 20.. A= pirharmahi`CKydo [T=I`H isI ` ih te` jMm`a ida.
tMha tPpiD$vH ivyiPpyH ilHgimT=I`H.. 21..
i`CKydo [T=I`H isI ` ih te` jMm`a ida inyt: I`aH
nrkaidgitivl`anNtsuqaidgu`Svwava tenEv jNmna isinR a, n ki=ta. tMha
tPpiD$vH tSmaTkar`aTityoGyH savr`$pH ivyiPpyH ilHgimT=I`H ing/RN=ilaTp<=-Tven
ivkiLptH ki=tH ilH avr`sihtH icm. kasam. I`aimit.. 21.. A= I`aH
moitbN\kH madbahuLyH dxRyitp[DIpmadm[ya OdaisH ivi waisya pmda.
tMha taAo pmda pmadbhula i i`ia.. 22..
p[DIpmadm[ya kTya Svwaven maden inv<Ra madmyI. ka kZ wvit. OdaisH
ivi. OtasaH I`aH v<i: pir`it:. waisya pmda tt Ov nammalayaH mda: mdasH&a
waita: iy:. tMha taAo pmda yt Ov mdasH&aSta: iy:, tSmat Ov pmadbhula i
i`ia in:madprmaTmtvwavnaivnaxkmadbhula [it inidRa: ..22.. A= tasaH
mohaidbahuLyH dxRyitsHit \uvH pmda`H mohpdosa wyH duguHKa y.
ice ica maya tMha taisH ` i`Vva`H.. 23..

_________________________________________________________________

hve, Apvadna ka ivxeo Ke te khe Ke:

jNMya ma`e $p waQyuH _pkr` ijnmagRmaH,


guvcn ne sU5a|yyn, vzI ivny p` _pkr`maH. 22p.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

412

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

_pkr`H ijnmageR ilH y=ajat$pimit wi`tm.


guvcnmip c ivny: sUZa|yynH c inidRm.. 225..

_________________________________________________________________

sHit \uvH pmda`H siNt iv>Nte \/uvH initH mdanaH I`am. ke te. mohpdosa wyH
duguHKa y mohaidrihtanNtsuqaidgu`Sv$pmokar`itbN\ka: mohewyduguHKa-pir`ama:,
ice ica maya kaEi!Lyaidrihtprmbo\aidpir`te: itpwUta ice mnis icZa ivicZa
maya, tMha taisH ` i`Vva`H tt Ov tasamVyaba\suqa>nNtgu`a\arwUtH invaR`H
naStITyiway:.. 23.. A=Etdev #yit` iv`a vid `arI OH va tesu jIvloyiMh.
` ih sH_DH c gH tMha taisH c sHvr`H.. 24..
` iv`a vid `arI n ivna vtRte narI OH va tesu jIvloyiMh teu
indiprmaTm|yanivFatkeu pUvdoeu m|ye jIvloke Tvekmip doH ivhay ` ih sH_DH c
gH n ih Sf!H sHv<H gaZH c xrIrH, tMha taisH c sHvr`H tt Ov c tasaH sHvr`H vavr`H
ikyt [it.. 24.. A= punrip invaR`itbN\kdoaNdxRyiticSsavo taisH isiT=H AvH c pql`H.
ivjid shsa tasu A _Ppado suhmm`uAa`H.. 25..
ivjid iv>te tasu A tasu c Iu. ikm. icSsavo ics/v:,
in:kamaTmtvsHiviivnaxkicSy kamoeke` s/vo ragsaRwav:, taisH tasaH I`aH,
isiT=H ixi=lSy wav: xEi=LyH, tvmuiyoGypir`amivye icda#aRwav: svhInpir`am [Ty=R:, AvH c pql`H %taE wvmatRvH SqlnH rs/v`H, shsa Ji!it, mase
mase idnZypyRNtH icxuiivnaxko rs/vo wvtITy=R:, _Ppado suhmm`uAa`H _Tpad
_Tpi: sU"mlB|ypyaRmnu*ya`aimit.. 25.. A=oTpiS=anain k=yitilHgiMh y [T=I`H =`Htre `aihkqpdesesu.
wi`do suhumuPpado taisH kh sHjmo hoid.. 26..
ilHgiMh y [T=I`H =`Htre `aihkqpdesesu I`aH ile yoindexe, StnaNtre,
naiwdexe, kdexe c, wi`do suhumuPpado Oteu S=aneu sU"mmnu*yaidjIvoTpado wi`t:. Ote
pUv_________________________________________________________________

ANvya=R:- (y=ajat$pm ilH) y=at$p je ilHg (jNMya ma`e $p AevuH je


ilHg) te (ijnmageR) ijnmagRmaH (_pkr`m [it wi`tm) _pkr` khevamaH AauH Ke
(guvcnH) gunaH vcn, (sUZa|yynH c) sU5onuH A|yyn (c) Ane (ivny: Aip) ivny
p` (inidRm) _pkr` khel Ke.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

cr`anuyogsUck cUilka

413

yo ih namaitioiSmNnupi\rpvad:, s qlu iniqloip ]am~ypyaRyshkairkar`TvenopkarkarkTvadupkr`wUt Ov, n punrNy:. tSy tu ivxea: svaRhayRvijRtshj$papeity=ajat$pTven bihrilwUta: kaypula:, ]Uyma`tTkal_________________________________________________________________

doa: purua`aH ikH n wvNtIit cet. OvH n vVyH, Iu bahuLyen wviNt. n caiStTvmaZe`
smanTvm. OkSy ivki`kaiSt, itIySy c ivpvRtoiSt, ikH smanTvH wvit. ikHtu
purua`aH =msHhnnblen doivnaxko muiyoGyivxesHymoiSt. taisH kh sHjmo hoid tt:
kar`aasaH k=H sHymo wvtIit.. 26.. A= I`aH tvmuiyoGyaH sklkmRinjRraH
ine\yitjid dHs`e` sua suJy`e` caiv sHjua.
ForH crid v ciryH [iT=Ss ` i`jra wi`da.. 27..
jid dHs`e` sua y>ip dxRnen sMyTven xua, suJy`e caiv sHjua
OkadxasUZa|yynenaip sHyua, For crid v ciryH ForH popvasmasopvasaid crit va
cairZH, [iT=Ss ` i`jra wi`da t=aip IjnSy tvkmRyyoGya sklinjRra n
wi`teit wav:. ikHc y=a =msHhnnawavaTI smnrkH n gCKit, t=a invaR`mip. ;;puHvedH
vedHta puirsa je qvgsei#ma$#a. sesodye` iv tha Ja`uvjua y te du isJHit'' [it
ga=aki=ta=aRiwaye` wavI`aH k=H invaR`imit cet. tasaH wavI`aH =msHhnnmiSt,
VyIvedawavavmopir`amitbN\ktIv/kamoekoip naiSt. Vy-I`aH =msHhnnH
naStIit kiSmagme ki=tmaSt [it cet. tZodahr`ga=a-;;AHitmitgsHFD`H i`yme` y
kMmwUimmihla`H. AaidmitgsHFD`H `iT= i ij`eihH i`iH''.. A= mtm-yid moo naiSt
tihR wvdIymte ikm=RmijRkanaH mhav/tarop`m. pirharmah-tdupcare` klVyvS=ainimm. n
copcar: saaivtumhRit, AiGvt kUroyH devd [Tyaidvt. t=acom-muQyawave sit
yojne inime copcar: vtRte. ikHtu yid tve moo wvit I`aH tihR xtvRdIitaya
AijRkaya A>idne dIit:
_________________________________________________________________

!Ika:- AamaH je Aini _pi\ Apvad Ke, te b\oy qreqr Aevoj Ke ke je


]am~ypyaRyna shkarI kar` trIke _pkar krnaro hova=I _pkr`wUt Ke, bIe nih. tena
ivxeo (wedo) Aa ma`e Ke: (1) svR 1AahayR riht shj $p=I Apeit Aeva (svR AahayR
riht) y=at$pp`ane lI\e je bihrHg ilHgwUt Ke
_________________________________________________________________

1. AahayR bhar=I lavvamaH AavtuH k<i5m AaEpai\k (svR k<i5mAaEpai\k wavo=I riht AevuH je
muinna AaanuH shj $p te, vawU`aidk svR k<i5mtaAo=I riht y=at$pp`anI Apea
raqe Ke A=aRt muinna AaanuH $pdxashj hova=I deh p` y=at j hovo e{Ae ma!e
y=at$pp`uH te muinp`anuH ba ilHg Ke.)

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

414

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

bo\kgugIyRma`aTmtv>otkisopdexvcnpula:, t=a\IymaninTybo\kanaidin\nxuaTmtv>otnsm=R]ut&ansa\nIwUtxBdaTmksUZpula, xuaTmtvVyjkdxRnaid_________________________________________________________________

sa\u: k=H vN>o wvit. sEv =mt: ikH n vN>a wvit sa\o:. ikHtu wvNmte mitI=Rkr:
Iit k+yte, tdPyyum. tI=Rkra ih sMyGdxRnivxuaidoDxwavna: pUvRwve waviyTva
paviNt. sMyGe: IvedkmR`o bN\ Ov naiSt, k=H I wiv*ytIit. ikHc yid
mitI=Rkro vaNy: koip va I wUTva invaR`H gt: tihR I$pitmara\na ikH n ikyte
wvi:. yid pUvdoa: siNt I`aH tihR sItaim`IkNtIaEpdIsuwaw<tyo ijndIaH
g<hITva ivixtpr`en k=H oDxSvgeR gta [it cet. pirharmah-tZ doo naiSt,
tSmaTSvgaRdagTy puruveden moH yaSyNTyg/e. tvmoo naiSt, wvaNtre wvtu, ko do [it.
[dmZ taTpyRm-SvyH vStuSv$pmev &atVyH, prH it ivvado n ktRVy:. kSmat. ivvade
rageoTpiwRvit, tt xuaTmwavna nXytIit.. 27.. A=opsHhar$pe` iS=tpH
dxRyittMha tH piD$v ilHgH taisH ij`eihH i`iH.
kl$vvAojua sm`IAo tSsmacara.. 28..
tMha ySmave moo naiSt tSmaTkar`at tH piD$vH ilHgH taisH ij`eihH i`iH
tTit$pH vavr`sihtH ilH icH laKnH tasaH I`aH ijnvrE: svR&EainRidRH ki=tm.
kl$vvAojua sm`IAo
lokduguKarihtTven
ijndIayoGyH
klH
w~yte,
ANtrinivRkaricxui&apkH bihrinivRkarH $pH w~yte, xrIrwrihtH va
Aitbalv<buivEkLyrihtH vyo w~yte, tE: kl$pvyoiwyuRa: kl$pvyoyua wviNt. ka:.
]m~yoijRka:. punrip ikHivixa:. tSsmacara tasaH I`aH yoGySt>oGy Aacarxaiviht:
smacar Aacar Aacr`H yasaH taStTsmacara [it.. 28.. A=edan purua`aH dIag/h`e
v`RVyvS=aH k=yit-

_________________________________________________________________

AevaH kaypudglo (2) jemnuH ]v` krvamaH Aave Ke AevaH, 1tTkazbo\k, gu vDe khevamaH
AavtaH, 2Aatv>otk, 3is _pdex$p vcnpudglo tem j (3) jemnuH A|yyn krvamaH
Aave Ke AevaH, inTybo\k, Anaidin\n xu Aatvne kaxvamaH sm=R ]ut&anna
sa\nwUt, xBdak sU5pudglo Ane (4) xu Aatvne
_________________________________________________________________

1. tTkazbo\k te kaze j (_pdexkaze j) bo\ denaraH (xaxBdo sda bo\naH inimwUt hova=I
inTybo\k khevamaH Aaa Ke, guvcno _pdexkaze j bo\naH inimwUt hova=I tTkazbo\k
khevamaH AaaH Ke.)
2. Aatv>otk Aatvne smvnaraHkaxnaraH
3. is sfz ramba` AmoF AcUk. (guno _pdex issfzramba` Ke.)

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

cr`anuyogsUck cUilka

pyaRytTpir`tpuivnIttaiwayvtRkicpula
kayvcnmnsI Aip n vStu\mR:.. 225..

41p
wviNt.

[dmZ

taTpy,

_________________________________________________________________

v~`esu tIsu Oo ka`Hgo tvosho vysa.


sumuho kCKarihdo ilHgGgh`e hvid joGgo.. 29..
v~`esu tIsu Oo v`eRu iZ*vek: ba`iZyvEXyv`eR*vek:. ka`Hgo kLya`a
AaroGy:. tvosho vysa tp:sh: tp:m:. ken. Aitv<balTvrihtvysa. sumuho
inivRkaraWyNtrprmcEtNypir`itivxui&apkH
gmkH
bihrinivRkarH
muqH
ySy,
muqavyvwrihtH va, s wvit sumuq:. kCKarihdo lokm|ye duracara>pvadriht:.
ilHgGgh`e hvid joGgo OvHgu`ivixpuruo ijndIag/h`e yoGyo wvit. y=ayoGyH
sCKUa>ip.. 29.. A= inynyaiwayH k=yitjo ry`y`aso so wHgo ij`vreihH i`io.
sesH wge` pu`o ` hoid seh`aAirho.. 30..
jo ry`y`aso so wHgo ij`vreihH i`io yo rTZynax: s wo ijnvrEinRidR:.
ivxu&andxRnSvwavinjprmaTmtvsMyk]a&ananuan$po yosaE inyrTZySvwavStSy
ivnax: s Ov inyen naxo wo ijnvrEinRidR:. sesH wHge` pu`o xewen pun:
xeq~Dmu~Dvatv<`aidwen ` hoid seh`aAirho n wvit seqnahR:. lokduguKawyen
ing/RN=$pyoGyo n wvit. kaEpIng/h`en tu wavnayoGyo wvtITyiway:.. 30.. OvH
IinvaR`inrakr`VyaQyanmuQyTvenEkadxga=aiwSt<tIyH
S=lH
gtm.
A=
pUvSyopkr`$papvad-

_________________________________________________________________

krnar dxRnaidk je pyaRyo te$pe pir`mela puru Tye 1ivnIttano Aiway vtaRvnaraH
icpudglo. (ApvadmagRmaH je _pkr`wUt _pi\no ine\ n=I tena _pro car wedo Ke.)
Aa Ah taTpyR Ke ke kayanI mafk vcn Ane mn p` vStu\mR n=I.
wava=R:- je ]m`ne ]am~ypyaRyna shkarI kar`wUt, svR k<i5mtaAo=I riht
y=at $p sNmuq v<i y, tene kayano pirg/h Ke je ]m`ne gu_pdexna ]v`maH v<i
rokay, tene vcnpudglono pirg/h Ke je ]m`ne sU5a|yynmaH v<i rokay, tene sU5pudglono
pirg/h Ke Ane je ]m`ne yoGy puruna ivny$p pir`am =ay, tene mnnaH pudglono pirg/h
Ke. eke Aa pirg/ho _pkr`wUt hova=I Apvad magRmaH temno ine\ n=I, top` teAo
vStu\mR n=I. 22p.
_________________________________________________________________

1. ivnItta ivny nm/ta. (sMyGdxRnaid pyaRye pir`mela puru Tye ivnywave vtRvamaH mnnaH
pudglo inimwUt Ke.)

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

416

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

A=aitixrIrmaZopi\palniv\anmupidxit-

[hlogi`raveqo APpiDbo priMm loyiMh.


juaharivharo rihdksaAo hve sm`o.. 226..
[hlokinrape: Aitb: priSmn loke.
yuaharivharo rihtkayo wvet ]m`:.. 226..
Anaidin\nEk$pxuaTmtvpir`tTvadiqlkmRpulivpakaTyNtivivSvwavTven
rihtkayTvadaTvmnu*yTveip smStmnu*yVyvharbihwURtTvenehlokinrapeTva=a

_________________________________________________________________

VyaQyanSy ivxeivvr`H kroit-[id wi`dH [it wi`tH ki=tm. ikm. _vyr`H _pkr`m.
. ij`mGge ijnomomageR. ikmupkr`m. ilHgH xrIrakarpulip~D$pH Vyilm.
ikHivixm. jhjad$vH y=ajat$pH, y=ajat$pxBdenaZ Vyvhare` sHgpirTyagyuH
nGn$pH, inyenaWyNtre` xubuEkSvwavH prmaTmSv$pH. guvy`H ip y guvcnmip,
inivRkarprmicyoit:Sv$pprmaTmtvitbo\kH sarwUtH isopdex$pH gu$pdexvcnm. n
kevlH
gu$pdexvcnH,
suJy`H
c
Aaidm|yaNtvijRtjaitjramr`rihtinjaTmVykaxksUZa|yynH c, prmagmvacnimTy=R:. i`iH _pkr`$pe` inidRH
ki=tm. iv`Ao SvkIyinyrTZyxuiinRyivny:, tda\arpueu wipir`amo
Vyvharivny:. _wyoip ivnypir`am _pkr`H wvtIit inidR:. Anen ikmuH wvit-inyen
ctuivR\mevopkr`m. ANydupkr`H Vyvhar [it.. 225.. A= yuaharivhar-l`tpo\nSy
Sv$pmaQyait-[hlogi`raveqo
[hlokinrape:,
!oTkI`R&aykEkSvwavinjaTmsHiviivnaxk_________________________________________________________________

hve, Aini Aevo je xrIrma5 _pi\ tena palnnI ivi\ _pdexe Ke:

Aa lokmaH inrpe ne prlok-A`itb Ke


sa\u kayriht, te=I yu Aa'r-ivharI Ke. 226.

ANvya=R:- (]m`:) ]m` (rihtkay:) kayriht vtRto =ko ([hlokinrpe:)


Aa lokmaH inrpe Ane (priSmn loke) pr lokmaH (Aitb:) Aitb hova=I
(yuaharivhar: wvet) yuaharivharI hoy Ke.
!Ika:- Anaidin\n Aek$p xu AatvmaH pir`t hovane lI\e ]m` smSt
kmRpudglna ivpak=I ATyHt iviv (iw) Svwav vDe kayriht hova=I, te kaze
(vtRman kaze) mnu*yp`uH hova KtaH p` (pote) smSt mnu*yvhar=I
_________________________________________________________________

yuaharivharI (1) yoGy (_ict) Aaharivharvazo. (2) yuana A=aRt yogIna Aahar
ivharvazo yogpUvRk (AaSvwavmaH eDa` siht) Aaharivharvazo.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

cr`anuyogsUck cUilka

417

wiv*ydmTyaRidwavanuwUitt<*`axUNyTven prlokaitbTva, pirCKe>a=plMwis=RdIppUr`oTspR`S=anIyaWyaH


xuaTmtvoplMwis=RtCKrIrsMwojnslanaWyaH
yuaharivharo ih Syat ]m`:. [dmZ taTpyRm-yto ih rihtkay: tto n
tCKrIranurage` idVyxrIranurage` vaharivharyoryuya vteRt. xuaTmtvoplMwsa\k]am~ypyaRypalnayEv kevlH yuaharivhar: Syat.. 226..
A= yuaharivhar: saadnaharivhar OveTyupidxit-

jSs A`es`mPpa tH ip tvo tPpiDCKga sm`a.


A~`H iwqm`es`m\ te sm`a A`ahara.. 227..
_________________________________________________________________

QyaitpUjalaw$pehlokkaariht:, APpiDbo priMm loyiMh Aitb: priSmn loke,


tpr`e kte idVydevIpirvaraidwoga wvNtIit, OvHiv\prloke itbo n wvit,
juaharivharo hve yuaharivharo wvet. s k:. sm`o ]m`:. punrip k=HwUt:.
rihdksaAo in:kaySv$psHivyvMwblen rihtkayeit. AymZ wava=R:-yosaE
[hlokprlokinrpeTven in:kayTven c dIpS=anIyxrIre tElS=anIyH g/asmaZH dTva
F!p!aidkaXypda=Rs=anIyH injprmaTmpda=Rmev inrIte s Ov yuaharivharo wvit,
punrNy: xrIrpo`inrt [it.. 226.. A= pdxmadEStpo\n: mo wvtIit itpadyit_________________________________________________________________
1

bihwURt hovane lI\e Aa lok Tye inrpe (in:Sp<h) Ke, tem j wiv*ymaH =nara devaid
wavo AnuwvvanI t<*`a=I xUNy hovane lI\e pr lok Tye Aitb Ke te=I, jem &ey
pda=na &annI isine ma!e (F!p!aid pda=ne eva ma!e j) dIvamaH tel pUrvamaH Aave Ke
Ane dIvane qseDvamaH Aave Ke tem, ]m` xu AatvnI _pliB\nI isine ma!e (
xuaane aPt krva ma!e j) te xrIrne qvDavto Ane clavto hova=I yuaharivharI hoy
Ke.
Aa Ah taTpyR Ke: ]m` kayriht Ke te=I te xrIrna (vtRman mnu*yxrIrna)
Anurag=I ke id xrIrna (wiv*yna devxrIrna) Anurag=I Ae AaharivharmaH Ayup`e
vtRto n=I xu AatvnI _pliB\na sa\kwUt ]am~ypyaRyna palnne ma!e j kevz
yuaharivharI hoy Ke. 226.
hve yuaharivharI saat AnaharivharI (AnaharI Ane AivharI) j Ke Aem
_pdexe Ke:

Aaa Anek te y tp, tiTsimaH _>t rhI


v`-Ae`a iwa vzI, te=I AnaharI muin. 227.

_________________________________________________________________

1. bihwURt bhar riht _dasIn.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

418

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

ySyane` AaTma tdip tp: tTTyeka: ]m`a:.


ANyEmne`m= te ]m`a Anahara:.. 227..
SvymnxnSvwavTvade`adoxUNywE"yTva, yuahar: saadnahar Ov Syat.
t=aih-ySy sklkalmev sklpulahr`xUNymaTmanmvbumanSy sklaxnt<*`axUNyTvaTSvymnxn Ov Svwav:, tdev tSyanxnH nam tpoNtrSy blIySTyat [it
kTva ye tH SvymnxnSvwavH wavyiNt ]m`a:, tTitiye cE`adoxUNy_________________________________________________________________

kohaidOih c_ih iv ivkhaih tihHidya`mT=eihH.


sm`o hvid pm _vjuo `ehi`aihH.. 31..
hvid ko\aidpdxmadrihticmTkarmaZaTmtvwavnaCyut: sn wvit. s k:
ktaR. sm`o suqdu:qaidsmic: ]m`:. ikHivixo wvit. pmo m: madI. kE: kTva.
kohaidOih c_ih iv ctuiwRrip ko\aidiw:, ivkhaih Iwcorrajk=aiw:,
tihHidya`mT=eihH t=Ev peiNya`am=ER: SpxaRidivyE:. punrip ikH$p:. _vjuo _pyu:
pir`t:. kaWyam. `ehi`aihH SehinaWyaimit.. 31.. A= yuaharivhartpo\nSv$pmupidxit- jSs ySy mune: sHbN\I APpa AaTma. ikHivix:. A`es`H
SvkIyxuaTmtvwavnoTp_________________________________________________________________

ANvya=R:- (ySy AaTma Ane`:) jeno Aaa Ae`ariht Ke (A=aRt je


AnxnSvwavI Aaane `to hovane lI\e Svwav=I AaharnI [CKa riht Ke) (tt Ait
tp:) tene te p` tp Ke (vzI) (tTTyeka:) tene a krva ma!e (AnxnSvwavI
Aaane pirpU`Rp`e a krva ma!e) yTn krnara (]m`a:) Aeva je ]m`o temne (ANyt
wEm) ANy (Sv$p=I udI AevI) iwa (Ane`m) Ae`a ivna (Ae`ado riht)
hoy Ke (A=) te=I (te ]m`a:) te ]m`o (Anahara:) AnaharI Ke.

!Ika:- (1) SvyH AnxnSvwavI hova=I (A=aRt potana Aaane SvyH


AnxnSvwavI `to hova=I) Ane (2) Ae`adoxUNy iwavazo hova=I, yuaharI (
yuaharvazo ]m`) saat AnaharI j Ke. te Aa ma`e:sday smSt pudglna Aahar=I
xUNy Aeva Aaane `to =ko smSt Axnt<*`a riht hovane lI\e jeno 1SvyH Anxn j
Svwav Ke, te j tene Anxn namnuH tp Ke, kar` ke AHtrHgnuH ivxe bzvanp`uH Ke. Aam
smne je ]m`o (1) Aaane SvyH AnxnSvwavI wave Ke (smje Ke, Anuwve Ke) Ane
(2) tenI isine ma!e (pU`R aine ma!e) Ae`ado
_________________________________________________________________

1. SvyH potanI meze pota=I shjp`e. (potana Aaane SvyH AnxnSvwavI `vo te j
Anxn namnuH tp Ke.)

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

cr`anuyogsUck cUilka

419

mNyEH criNt, te iklahrNtoPynahrNt [v yuaharTven SvwavprwavTyybN\awavaTsaadnahara Ov wviNt. OvH SvymivharSvwavTvaTsimitxuivharTva yu-ivhar:


saadivhar Ov Syat [Tynumip gMyeteit.. 227..
A= kto yuaharTvH istITyupidxit-

kevldeho sm`o dehe ` mm i rihdpirkMmo.


Aajuo tH tvsa Ai`gUihy APp`o siH.. 228..
kevldeh: ]m`o dehe n mmeit rihtpirkmaR.
AayuvaHStH tpsa AingUaTmn: xim.. 228..

_________________________________________________________________

suqam<tahare` t<Tva iv>te O`maharakaa ySy s wvTyne`:, tH ip tvo tSy tdev


inyen inraharaTmwavna$pmupvasl`H tp:, tPpiDCKga sm`a tTTyeka: ]m`a:,
tiyopvasl`H tp: tICKiNt tTTyeka: ]m`a:. punrip ikH yeam. A~`H
injprmaTmtvadNyiH heym. ikm. A`es`H ASyaharSyE`H vaCKa AE`m. k=HwUtm.
iwqH iwayaH wvH wE"yH. A\ A= Aho, te sm`a A`ahara te Anxnaid-gu`ivixa: ]m`a
Aaharg/h`ePynahara wviNt. t=Ev c in:ikyprmaTmanH ye wavyiNt, psimitsihta ivhriNt
c, te ivharePyivhara wvNtITy=R:.. 227.. A= tdevanahark TvH karaNtre` ah-kevldeho
-

_________________________________________________________________

xUNy AevI ANy (pr$p) iwa Aacre Ke, teAo Aahar krta hova KtaH Aahar n krta
hoy Aeva hova=I saat AnaharI j Ke, kar` ke yuaharIp`ane lI\e temne Svwav tem j
prwavna inime bH\ =to n=I.
Ae ma`e (jem yuaharI saat AnaharI j Ke Aem khevamaH AauH te ma`e), (1)
SvyH AivharSvwavI hova=I Ane (2) simitxu ({yaRsimit vDe xu Aeva) ivharvazo
hova=I yuivharI (yuivharvazo ]m`) saat AivharI j KeAem, Anu hova KtaH
p` (ga=amaH nih kuH hova KtaH p`), smjvuH. 227.
hve, (]m`ne) yuaharIp`uH k{ rIte is =ay Ke te _pdexe Ke:

kevlxrIr muin TyaHy ;maH n' `I v`-itkmR Ke,


inj xina gopn ivna tp sa= tn yojel Ke. 228.

ANvya=R:- (kevldeh: ]m`:) kevzdehI ]m`e (jene ma5 deh$p pirg/h j vteR Ke
Aeva muinAe) (dehe) dehmaH p` (n mm [it) ;maro n=I' Aem smne

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

420

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

yto ih ]m`: ]am~ypyaRyshkairkar`Tven kevldehmaZSyop\e: saite\kTvaTkevldehTve sTyip dehe ;ikH ikHc`' [TyaidansUZ>oittprmeraiwaypirg/he` n nam mmayH tto nanug/hahR: ikNtUpe"y Oveit pirTysmStsHSkarTvaihtpirkmaR Syat. ttStNmmTvpUvRkanuictaharg/h`awava>uaharTvH iset. yt
smStamPyaTmxiH k!ynNtrsUZoidtenanxnSvwavl`en tpsa tH dehH svaRrMwe`aiwyuvan Syat, tt Aaharg/h`pir`amaTmkyog|vHsawava>uSyEvahare` c yuaharTvH
iset.. 228..
_________________________________________________________________

kevldehoNypirg/hrihto wvit. s k: ktaR. sm`o inNdaxHsaidsmic: ]m`:. tihR ikH


dehe mmTvH wiv*yit. nEvH. dehe iv mmrihdpirkMmo deheip mmTvrihtpirkmaR, ;;mmiH
pirvjaim i`MmmiH _vido. AalHb`H c me Aada Avsesa vosre..'' [it
}lokki=tkme` deheip mmTvriht:. Aajuo tH tvsa Aayuvan AayoijtvaHStH dehH tpsa.
ikH kTva. Ai`gUihy AingU CKadnmkTva. kaH. APp`o siH AaTmn: xiimit. Anen
_________________________________________________________________

(rihtpirkmaR) 1pirkmR riht vtRtaH =kaH, (AaTmn:) potana AaanI (xiH) xine
(AingU) gopa ivna (tpsa) tp sa=e (tH) tene (dehne) (Aayuvan) yu ky (
eDo) Ke.

!Ika:- ]am~ypyaRyna shkarI kar` trIke kevz dehma5 _pi\ne ]m` er=Ih@=I
nih ine\to hovane lI\e te kevz dehvazo Ke Aem (dehvazo) hova KtaH p`, ;ikH ikHc`'
[Tyaid pUvRsU5 (224 mI ga=a) vDe kaixt krvamaH Aavela prmerna AiwaynuH g/h`
krI ;Aa (deh) qreqr maro n=I, te=I te Anug/hyoGy n=I prHtu _peayoGy j Ke' Aem
dehmaH smSt sHSkarne KoDel hova=I 1pirkmR riht Ke te=I tene dehna mmTvpUvRk Anuict
Aaharg/h`no Awav hovane lI\e yuaharIp`uH is =ay Ke. vzI (bI rIte), te`e
(Aaxine jray gopa ivna) sFzIye Aaxine g! krIne, KeLla sU5 (227 mI
ga=a) ara khevamaH Aavela 2AnxnSvwavl` tp sa=e te dehne svR AarHw=I (_>m=I)
yu ky (eDo) Ke te=I Aaharg/h`na pir`amSv$p je 3yog|vHs teno Awav hovane
lI\e teno Aahar yuno (yogIno) Aahar Ke ma!e tene yuaharIp`uH is =ay Ke.
_________________________________________________________________

1. pirkmR xowa x`gar sHSkar itkmR


2. AnxnSvwavl` tp AnxnSvwav jenuH l` Ke AevuH tp. (je Aaana Anxn
Svwavne `e Ke tene AnxnSvwavl` tp vteR Ke.)
3. yog|vHs yogno nax. (;Aahar g/hvano Aaano Svwav Ke' Aeva pir`ame pir`mvuH te
yog|vHs Ke. ]m`ne Aavo yog|vHs nih hova=I te yu A=aRt yogI Ke Ane te=I teno Aahar
yuahar A=aRt yogIno Aahar Ke)

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

cr`anuyogsUck cUilka

421

A= yuaharSv$pH ivStre`opidxit-

OH qlu tH wH APpiDpu~`odrH jhalH.


cr`H iwqe` idva ` rsaveqH ` m\umHsH.. 229..
Ok: qlu s w: AitpU`dro y=alB\:.
wEacr`en idva n rsapeae n m\umaHs:.. 229..
Okkal Ovaharo yuahar:, tavtEv ]am~ypyaRyshkairkar`xrIrSy \ar`-Tvat.
AnekkalStu xrIranuragseVymanTven s ihHsaytnIikyma`o n yu:,

_________________________________________________________________

ikmuH wvit-y: koip dehaCKepirg/hH TyTva deheip mmTvrihtSt=Ev tH dehH tpsa


yojyit s inymen yuaharivharo wvtIit.. 228.. A= yuaharTvH ivStre`aQyait-OH
qlu tH wH Okkal Ov qlu ih Sf!H s w Aaharo yuahar:. kSmat. OvwenEv
inivRkLpsmai\shkairkar`wUtxrIriS=itsHwvat. s c k=HwUt:. APpiDpu~`odrH y=axTya
NyUnodr:.
_________________________________________________________________

wava=R:- ]m` be kare yuaharI is =ay Ke: (1) xrIr pr mmTv nih hova=I
tene _ict j Aahar hoy Ke te=I te yuaharI A=aRt _ict (3) Aaharvazo Ke. vzI (2)
;Aaharg/h` Aaano Svwav n=I' Aeva pir`amSv$p yog ]m`ne vtRto hova=I te ]m`
yu A=aRt yogI Ke Ane te=I teno Aahar yuahar A=aRt yogIno Aahar Ke. 228.
hve yuaharnuH Sv$p ivStar=I _pdexe Ke:

Aahar te Aek j, `odr ne y=a-_plB\ Ke,


iwa vDe, idvse, rseCKahIn, v`-m\umaHs Ke. 229.

ANvya=R:- (qlu) qreqr (s: w:) te Aahar (yuahar) (Ok:) Aek vqt,
(AitpU`dr:) `odr, (y=alB\:) y=alB\ (jevo mze tevo), (wEacr`en)
iwacr`=I, (idva) idvse, (n rsape:) rsnI Apea ivnano Ane (n m\umaHs:) m\
maHs riht hoy Ke.
!Ika:- Aek vqt Aahar te j yuahar Ke, kar` ke te!la=I j ]am~ypyaRyna
shkarI kar`wUt xrIr !ke Ke. (Aek=I v\are vqt Aahar te yuahar n=I Aem nIce ma`e
be kare is =ay Ke:) (1) Anek vqt Aahar to xrIrna Anurag=I sevvamaH Aavto
hova=I ATyHtp`e 1ihHsaytn krvamaH Aavto =ko yu
_________________________________________________________________

1. ihHsaytn ihHsanuH S=an. (Aek=I v\are vqt Aahar krvamaH xrIrno Anurag hoy Ke te=I te
Aahar ATyHtp`e ihHsanuH S=an bne Ke, kar` ke xrIrno Anurag te j SvihHsa Ke.)

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

422

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

xrIranuragsevkTven n c yuSy. AitpU`dr Ovaharo yuahar:, tSyEvaithtyogTvat. itpU`drStu ithtyogTven k=it ihHsaytnIwvn n yu:,
ithtyogTven n c yuSy. y=alB\ Ovaharo yuahar:, tSyEv ivxeiyTvl`anuragxUNyTvat. Ay=alB\Stu ivxeiyTvl`anuragseVymanTven s ihHsaytnIikyma`o n yu:, ivxeiyTvl`anuragsevkTven n c yuSy. iwacr`enEvaharo
yuahar:, tSyEvarMwxUNyTvat. AwEacr`en TvarMwsMwvaTisihHsaytn_________________________________________________________________

jhalH y=alB\o, n c SveCKalB\:. cr`H iwqe` iwacr`enEv lB\o, n c Svpaken.


idva idvEv, n c raZaE. ` rsaveqH rsapeo n wvit, ikHtu srsivrsadaE smic:. `
m\umHsH
Am\umaHs:,
Am\umaHs
[Tyupl`en
Aacarxaki=tip~Dxuikme`
smStayoGyaharriht [it. Otavta ikmuH wvit. OvHivixivxe`yu Ovahar-Stpo\nanaH
yuahar:. kSmaidit
_________________________________________________________________

(yoGy) n=I (A=aRt te yuahar n=I) vzI (2) Anek vqt Aaharno sevnar xrIrna
Anurag vDe sevnaro hova=I te Aahar 1yuno (yogIno) n=I (A=aRt te yuahar n=I).
2

ApU`dr Aahar te j yuahar Ke, kar` ke te j 3itht 4yog ivnano Ke. (pU`dr
Aahar yuahar n=I Aem nIce ma`e be kare is =ay Ke:) (1) pU`dr Aahar to itht
yogvazo hova=I k=Hict ihHsaytn bnto =ko yu (yoGy) n=I vzI (2) pU`dr Aahar
krnar itht yogvazo hova=I te Aahar yuno (yogIno) n=I.
y=alB\ Aahar te j yuahar Ke, kar` ke te j (Aahar) ivxeiytaSv$p
Anurag=I xUNy Ke. (1) pAy=alB\ Aahar to ivxeiytaSv$p Anurag vDe sevvamaH
Aavto hova=I ATyHtp`e ihHsaytn krvamaH Aavto =ko yu (yoGy) n=I vzI (2)
Ay=alB\ Aaharno sevnar ivxeiytaSv$p Anurag vDe sevnaro hova=I te Aahar yuno
(yogIno) n=I.
iwacr`=I Aahar te j yuahar Ke, kar` ke te j AarHwxUNy Ke. (1)
Aiwacr`=I (iwacr` isvayno) je Aahar temaH to AarHwno sHwv hovane lI\e
ihHsaytnp`uH is hova=I te Aahar yu (yoGy) n=I vzI

_________________________________________________________________

1. yu AaSvwavmaH eDa`vazo yogI.


2. ApU`dr pe! wrIne nih Aevo `odr.
3. itht h`ayel n rokayel iv pamel
4. yog AaSvwavmaH eDa`
p. Ay=alB\ jevo mze tevo nih p` potanI psHdgIno, SveCKalB\.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

cr`anuyogsUck cUilka

423

Tven n yu: OvHiv\aharsevnVyaNtrxuiTva c yuSy. idvs Ovaharo yuahar:, tdev


sMygvloknat. Aidvse tu sMygvloknawavadinvayRihHsaytnTven n yu:,
OvHiv\aharsevnVyaNtrxuiTva c yuSy. Arsape Ovaharo yuahar:, tSyEvaNt:xuisuNdrTvat. rsapeStu ANtrxua s ihHsaytnIikyma`o n yu:,
ANtrxuisevkTven n c yuSy. Am\umaHs Ovaharo yuahar:, tSyEvaihHsaytnTvat.
sm\umaHsStu ihHsaytnTva yu:, OvHiv\aharsevnVyaNtrxuiTva c yuSy.
m\umaHsmZ ihHsaytnopl`H, ten smStihHsaytnxUNy Ovaharo yuahar:.. 229..
_________________________________________________________________

cet. icdanNdEkl`inya`r`wUta ragaidivkLpopai\rihta ya tu inynyenaihHsa,


tTsa\k$pa bihrprjIva`Vyprop`inv<i$pa VyaihHsa c, sa iiv\aip tZ yuahare
sHwvit. yStu tiprIt: s yuaharo n wvit. kSmaidit cet. til`wUtaya
Vywav$paya ihHsaya: savaidit.. 229.. A= ivxee` maHsdU`H k=yitpesu A Aamesu A ivpma`asu mHspesIsu.
sHtiymuvvado tjadI`H i`goda`H.. 32..
jo pmpH va pes mHsSs qaid fasid va.
so ikl i`h`id ipHDH jIva`m`egkoDI`H.. 33.. (juMmH)

_________________________________________________________________

(2) Aeva Aaharna sevnmaH (sevnarnI) AHtrHg Axui (g!) hova=I te Aahar
yuno (yogIno) n=I.
idvse Aahar te j yuahar Ke, kar` ke te j sMyk (brabr) e{ xkay Ke. (1)
Aidvse (idvs isvayna vqtmaH) Aahar to sMyk e{ xkato n=I te=I tene ihHsaytnp`uH
AinvayR hova=I te Aahar yu (yoGy) n=I vzI (2) Aeva Aaharna sevnmaH AHtrHg
Axui hova=I te Aahar yuno (yogIno) n=I.
rsnI Apea ivnano Aahar te j yuahar Ke, kar` ke te j AHtrHg xui=I sudH r Ke.
(1) rsnI Apeavazo Aahar to AHtrHg Axui vDe ATyHtp`e ihHsaytn krvamaH Aavto
=ko yu (yoGy) n=I vzI (2) teno sevnar AHtrHg Axui vDe sevnaro hova=I te
Aahar yuno (yogIno) n=I.
m\maHs riht Aahar te j yuahar Ke, kar` ke tene j ihHsaytnp`ano Awav Ke.
(1) m\maHs siht Aahar to ihHsaytn hova=I yu (yoGy) n=I vzI (2) Aeva
Aaharna sevnmaH AHtrHg Axui hova=I te Aahar yuno (yogIno) n=I. Ah m\
maHs ihHsaytnnuH _pl` Ke te=I (;m\maHs riht Aahar yuahar Ke' Ae k=n ara Aem
smjvuH ke) smStihHsaytnxUNy Aahar te j yuahar Ke. 229.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

424

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

A=oTsgaRpvadmEZIsaEiS=Tymacr`Syopidxit-

balo va vuo va smiwhdo va pu`o igla`o va.


ciryH crdu sjoGgH mUlCKedo j\a ` hvid.. 230..
balo va v<o va ]maiwhto va punGlaRno va.
cya crtu SvyoGyaH mUlCKedo y=a n wvit.. 230..

_________________________________________________________________

wi`t [Ty|yahar:. s k:. _vvado VyvharnyenoTpad:. ikHivix:. sHtiyH


saNtitko inrNtr:. keaH sHbN\I. i`goda`H inyen xubuEkSvwavanamnaidin\nTvenoTpadVyyrihtanamip
ingodjIvanam.
punrip
k=HwUtanam.
tjadI`H
t`RtN\tstTSpxRTven tjatInaH maHsjatInam. kaSvi\kr`wUtasu. mHspesIsu maHspexIu
maHsq~Deu. k=HwUtasu. pesu A Aamesu A ivpma`asu pasu camasu c ivpCymanaiSvit
=mga=a. jo pmpH va y: ktaR pampaH va pes pex q~Dm. kSy. mHsSs maHsSy.
qaid injxuaTmwavnoTpsuqsu\aharmlwman: sn qadit wit, fasid va SpxRit va,
so ikl i`h`id ipHDH s ktaR ikl lokoya prmagmoya va inhiNt ip~Dm. keam.
jIva`H jIvanam. kitsHQyopetanam. A`egkoDI`H Anekko!Inaimit. AZedmuH wvitxekNdmUla>ahara: kecnanNtkaya APyiGpa: sNt: asuka wviNt, maHsH punrnNtkayH wvit
t=Ev caiGpmpH pCymanH va asukH n wvit. ten kar`enawoymw`Iyimit.. 32-33..
A= pai`gtahar: asukoPyNySmE n datVy [TyupaidxitAPpiDkH ipHDH pai`gyH `ev deym~`Ss.
da woumjoGgH wuo va hoid piDko.. 34..

_________________________________________________________________

hve _TsgR Ane Apvad=I mE5I vDe Aacr`nuH 1suiS=tp`uH _pdexe Ke:

v<Tv, bazp`a ive, GlanTv, ]aHt dxa ive,


cyaR cro injyoGy, je rIt mUzKed n =ay Ke. 230.

ANvya=R:- (bal: va) baz, (v<: va) v<, (]maiwht: va) 2]aHt (pun: Glan:

va) ke 3Glan ]m` (mUlCKed:) mUzno Ked (y=a n wvit) je rIte n =ay te rIte
(SvyoGyaH) potane yoGy (cya crtu) Aacr` Aacro.
_________________________________________________________________

1. suiS=t sarI iS=itvazuH Aabad, #


2. ]aHt ]imt =akelo.
3. Glan ai\g/St rogI dubRz.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

cr`anuyogsUck cUilka

42p

balv<]aNtGlanenaip sHymSy xuaTmtvsa\nTven mUlwUtSy Kedo n y=a


Sya=a sHytMy SvSy yoGymitkkRxmevacr`macr`IyimTyuTsgR:. balv<]aNtGlanen
xrIrSy xuaTmtvsa\nwUtsHymsa\nTven mUlwUtSy Kedo n y=a Sya=a
balv<]aNtGlanSy SvSy yoGyH m<evacr`macr`IyimTypvad:. balv<]aNtGlanen
sHymSy xuaTmtvsa\nTven mUlwUtSy Kedo n y=a Sya=a sHytSy SvSy
yoGymitkkRxmacr`macrta xrIrSy xuaTmtvsa\nwUtsHymsa\nTven mUlwUtSy Kedo
n y=a Syat t=a balv<]aNtGlanSy SvSy yoGyH m<Pyacr`macr`I-yimTypvadsape
_TsgR:. balv<]aNtGlanen xrIrSy xuaTmtvsa\nwUt-sHymsa\nTven
_________________________________________________________________

APpiDkH ipHDH pai`gyH `ev deym~`Ss Aitk Aagmaiv Aahar: pai`gto


hStgto nEv deyo, n datVyoNySmE, da woumjoGgH dTva paomyoGyH, wUo va hoid
piDko k=Hict wuo va, wojnH ktvan, tihR itko wvit, ayiyoGyo wvtIit.
AymZ wav:-hStgtaharH yosavNySmE n ddait tSy inmhaTmtvwavna$pH inmhTvH &ayt
[it.. 34.. A= inyVyvharsH&yoTsgaRpvadyo: k=HicTpr-SprsapewavH S=apyn
cairZSy raH dxRyit-crdu crtu, Aacrtu. ikm. ciryH cairZmnuanm. k=HwUtm. sjoGgH
SvyoGyH, SvkIyavS=ayoGym. k=H y=a wvit. mUlCKedo j\a ` hvid mUlCKedo y=a n
wvit. s k: ktaR crit. balo va vuo va smiwhdo va pu`o igla`o va balo va, v<o va,
]me`aiwiht: pIiDt: ]maiwhto va, Glano Vyai\S=o veit. t>=a-_TsgaRpvad_________________________________________________________________

!Ika:- bazv<]aHtGlane p` (A=aRt baz, v<, ]imt ke Glan ]m`e p`)


sHymnoke je (sHym) xuatvnuH sa\n hova=I mUzwUt Ke tenoKed je rIte n =ay te rIte,
sHyt Aeva potane yoGy Ait kkRx (k@or) Aacr` j AacrvuH, Ae ma`e _TsgR Ke.
bazv<]aHtGlane (A=aRt baz, v<, ]imt ke Glan ]m`e) xrIrnoke je
(xrIr) xuatvna sa\nwUt sHymnuH sa\n hova=I mUzwUt Ke tenoKed je rIte n =ay te
rIte, bazv<]aHtGlan Aeva potane yoGy (A=aRt baz, v<, ]imt ke Glan Aevo je pote
tene yoGy) m<du (komz) Aacr` j AacrvuH, Ae ma`e Apvad Ke.
bazv<]aHtGlane sHymnoke je xuatvnuH sa\n hova=I mUzwUt Ke tenoKed je
rIte n =ay te rIte sHyt Aeva potane yoGy Ait kkRx Aacr` AacrtaH, (te`e) xrIrnoke
je xuatvna sa\nwUt sHymnuH sa\n hova=I mUzwUt Ke teno (p`)Ked je rIte n =ay
te rIte bazv<]aHtGlan Aeva potane yoGy m<du Aacr` p` AacrvuH, Ae ma`e
1
Apvadsape _TsgR Ke.
_________________________________________________________________

1. Apvadsape ApvadnI Apea siht

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

426

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

mUlwUtSy Kedo n y=a Sya=a balv<]aNtGlanSy SvSy yoGyH m<acr`macrta sHymSy


xuaTmtvsa\nTven mUlwUtSy Kedo n y=a Sya=a sHytSy SvSy
yoGymitkkRxmPyacr`macr`IyimTyuTsgRsapeopvad:. At: svR=oTsgaRpvadmEya
saEiS=Tymacr`Sy iv\eym.. 230..
A=oTsgaRpvadivro\daE:S=macr`Syopidxit-

Aahare v ivhare desH kalH smH qmH _vi\H.


jai`a te sm`o vid jid APplevI so.. 231..

_________________________________________________________________

l`H k+yte tavt. SvxuaTmn: skaxadNyaaWyNtrpirg/h$pH sv TyayimTyuTsg


inyny: svRpirTyag: prmopeasHymo vItragcairZH xuopyog [it yavdeka=R:. tZasm=R:
pu: xuaTmwavnashkairwUtH ikmip asukahar&anopkr`aidkH g<atITypvado Vyvharny
OkdexpirTyag: t=acaptsHym: sragcairZH xuwopyog [it yavdeka=R:. tZ
xuaTmwavnainimH svRTyagl`oTsgeR du\Rranuane vtRmanStpo\n: xuaTmtvsa\kTven
mUlwUtsHymSy sHymsa\kTven mUlwUtxrIrSy va y=a Kedo ivnaxo n wvit t=a ikmip
asukaharaidkH g<atITypvadsape _Tsg w~yte. yda punrpvadl`eptsHyme vtRte
tdaip xuaTmtvsa\kTven mUlwUtsHymSy sHymsa\kTven mUlwUtxrIrSy va y=oCKedo
ivnaxo n wvit t=oTsgRsapeTven vtRte. t=a vtRt [it ko=R:. y=a sHymivra\na n
wvit t=eTyuTsgRsapeopvad [Tyiway.. 230..
_________________________________________________________________

bazv<]aHtGlane xrIrnoke je xuatvna sa\nwUt sHymnuH sa\n hova=I


mUzwUt Ke tenoKed je rIte n =ay te rIte bazv<]aHtGlan Aeva potane yoGy m<du
Aacr` AacrtaH, (te`e) sHymnoke je xuatvnuH sa\n hova=I mUzwUt Ke teno (p`)
Ked je rIte n =ay te rIte sHyt Aeva potane yoGy Ait kkRx Aacr` p` AacrvuH, Ae
ma`e _TsgRsape Apvad Ke.
Aa=I (Aem kuH ke) svR=a (svR kare) _TsgR ne ApvadnI mE5I vDe Aacr`nuH
suiS=tp`uH krvuH. 230.
hve _TsgR Ane Apvadna ivro\ (AmE5I) vDe Aacr`nuH 1du:iS=tp`uH =ay Ke Aem
_pdexe Ke:

e dex-kaz t=a ma-]m-_pi\ne muin `Ine


vteR AharivharmaH, to ALplepI ]m` te. 231.
_________________________________________________________________

1. du:iS=t qrab iS=itvazuH brbad quvar paymal.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

cr`anuyogsUck cUilka

427

Aahare va ivhare dexH kalH ]mH mamupi\m.


&aTva tan ]m`o vtRte y>LplepI s:.. 231..
AZ maGlanTvhetupvas:, balv<Tvai\anH xrIrmupi\:, tto balv<]aNtGlana Ov Tvak*yNte. A= dexkal&Syaip balv<]aNtGlanTvanuro\enaharivharyo:
vtRmanSy m<acr`v<TvadLpo lepo wvTyev, trmuTsgR:. dexkal&Syaip balv<]aNtGlanTvanuro\enaharivharyo: vtRmanSy m<acr`v<TvadLp Ov lepo wvit,
trmpvad:. dexkal&Syaip balv<]aNtGlanTvanuro\enahar_________________________________________________________________

A=apvadinrpemuTsg t=EvoTsgRinrpempvadH c ine\yHairZr`ay Vyitrekare` tmeva=


#yit-vid vtRte vtRte. s k: ktaR. sm`o xZuimZaidsmic: ]m`:. yid ikm. jid
APplevI so yid cedLplepI Stoksav>o wvit. kyoivRyyovRtRte. Aahare v ivhare
tpo\nyoGyaharivharyo:. ikH kTva pUv. jai`a &aTva. kan. te tan kmRtapan desH
kalH smH qmH _vi\H dexH, kalH, magaRid]mH, maH mtamupvasaid-ivye xiH, _pi\H
balv<]aNtGlansHbiN\nH
xrIrmaZopi\H
pirg/himit
p
dexadIn
tpo\nacr`shkairwUtainit. t=aih-pUvRki=tkme` tavu\ranuan$poTsgeR vtRte tZ c
asukaharaidg/h`inimmLplepH
_________________________________________________________________

ANvya=R:- (yid) e (]m`:) ]m` (Aahare va ivhare) Aahar A=va ivharmaH

(dexH) dex, (kalH) kaz, (]mH) ]m, (maH) 1mta t=a (_pi\H) _pi\ne (tan &aTva)
`Ine (vtRte) vteR (s: ALplepI) to te ALplepI hoy Ke.

!Ika:- mta t=a Glantano hetu _pvas Ke Ane bazp`a t=a v<p`anuH Ai\an
_pi\xrIr Ke, te=I Ah (!IkamaH) bazv<]aHtGlan j qeHcvamaH Aave Ke (A=aRt mUz
ga=amaH je ma, _pi\ vgere xBdo Ke teno Aaxy qeHcIne !IkamaH ;baz, v<, ]aHt, Glan' Ae
xBdo j vaprvamaH Aave Ke).
2

dexkal&ne p`, e te baz v<]aHtGlanTvna Anuro\ vDe (A=aRt balTv, v<Tv,


]aHtTv A=va GlanTvne AnusrIne) AaharivharmaH vteR to m<du Aacr`maH vtRva=I ALp
lep =ay Ke j (lepno tdn Awav =to n=I), te=I _TsgR saro Ke.
dexkal&ne p`, e te bazv<]aHtGlanTvna Anuro\ vDe AaharivharmaH vteR to
m<du Aacr`maH vtRva=I ALp j lep =ay Ke (ivxe lep =to n=I), te=I Apvad saro Ke.

_________________________________________________________________

1. mta xi shnxi \Irj.


2. dexkal& dexkazne `nar dexkazno `.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

428

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

ivharyorLplepwyenavtRmanSyaitkkRxacr`IwUyakme` xrIrH patiyTva surlokH


aPyoaNtsmStsHymam<twarSy tpsonvkaxtyaxyitkaro mhan lepo wvit, t
]eyanpvadinrpe _TsgR:. dexkal&Syaip balv<]aNtGlanTvanuro\enaharivharyorLplepTvH ivg`Yy y=eH vtRmanSy m<acr`IwUy sHymH ivra|yasHytjnsmanIwUtSy tdaTve
tpsonvkaxtyaxyitkaro mhan lepo wvit, t ]eyanuTsgRinrpeopvad:. At:
svR=oTsgaRpvadivro\daEiS=Tymacr`Sy ite|yH, td=Rmev svR=anugMy prSprsapeoTsgaRpvadivj<iMwtv<i: Syaad:.. 231..
_________________________________________________________________

a yid n vtRte tda AatR|yansHexen xrIrTyagH kTva pUvRktpu~yen devloke smuTp>te.


tZ sHymawavaNmhan lepo wvit. tt: kar`adpvadinrpemuTsg Tyjit,
xuaTmwavnasa\kmLplepH bhulawmpvadsapemuTsg SvIkroit. t=Ev c pUvRsUZokme`aptsHymxBdvaCyepvade vtRte tZ c vtRman: sn yid k=HicdaE\p+yaidsav>wyen Vyai\Vy=aidtIkarmkTva xuaTmwavnaH n kroit tihR mhan lepo wvit A=va
tIkare vtRmanoip hrItkIVyajen guDw`vidiNysuqlaMp!en sHymivra\naH kroit
tdaip mhan lepo wvit. tt: kar`aduTsgRinrpempvadH TyTva xuaTmwavna-$pH
xuwopyog$pH va sHymmivro\yaE\p+yaidinimo_________________________________________________________________

dexkal&ne p`, e te bazv<]aHtGlanTvna Anuro\ vDe je Aaharivhar tena=I


=ta ALp lepna wyne lI\e temaH n vteR to (A=aRt Apvadna Aa]ye =ta ALp bH\na
wyne lI\e _TsgRnI h@ krI ApvadmaH n vteR to), Ait kkRx Aacr`$p ={ne Ame xrIr
paDI naqIne devlokne pamIne je`e smSt sHymam<tno smUh vmI naQyo Ke Aeva tene tpno
Avkax nih rheva=I, jeno itkar Axk Ke Aevo mhan lep =ay Ke, te=I Apvadinrpe
_TsgR ]ey n=I.
dexkal&ne p`, e te bazv<]aHt GlanTvna Anuro\ vDe je Aaharivhar tena=I
=ta ALp lepne nih g`Ine temaH 1y=e vteR to (A=aRt Apvad=I =ta ALp bH\ Tye
bedrkar ={ne _TsgR$p |yeyne cUkIne ApvadmaH SvCKHde vteR to), m<du Aacr`$p ={ne
sHym ivro\Ine AsHyt jn sman =yela Aeva tene te kaze tpno Avkax nih rheva=I, jeno
itkar Axk Ke Aevo mhan lep =ay Ke, te=I _TsgRinrpe Apvad ]ey n=I.
Aa=I (Aem kuH ke) _TsgR Ane Apvadna ivro\ vDe =tuH je Aacr`nuH du:iS=tp`uH te
svR=a ine|y (Tyay) Ke Ane, te A=eR j, prSpr sape Aeva _TsgR Ane Apvad vDe jenI
v<i (hyatI, kayR) g! =ay Ke Aevo Syadvad svR=a AnugMy (AnusrvayoGy) Ke.

_________________________________________________________________

1. y=e [CKa ma`e mr ma`e.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

cr`anuyogsUck cUilka

429

[TyevH cr`H pura`puEjuRH ivixadrE


TsgaRdpvadt ivcrI: p<=GwUimka:.
AakMy kmto inv<imtulaH kTva yit: svRtiTsamaNyivxewaisin injVye krotu iS=itm.. 15..
-[Tyacr`&apnH smaPtm.

_________________________________________________________________

TpaLpsav>mip bhugu`raixmuTsgRsapempvadH SvIkrotITyiway:.. 231.. OvH ;_vy-r`H


ij`mGge' [Tya>ekadxga=aiwrpvadSy ivxeivvr`$pe` ctu=RS=lH VyaQyatm. [it
pUvkme` ;` ih i`rveqo cago' [TyaidiZHxa=aiw: S=lctuyenapvadnama
itIyaNtrai\kar: sma:. At: prH ctudRxga=apyRNtH ]am~yaprnama momagaRi\kar: k+yte.
tZ cTvair S=lain wviNt. teu =mt: AagmaWyasmuQyTven ;OyGggdo sm`o' [Tyaid
y=akme` =mS=le ga=actuym. tdnNtrH wedawedrTZySv$pmev momagR [it
VyaQyan$pe` ;AagmpuVva idI' [Tyaid itIy_________________________________________________________________

wava=R:- yaH su\I xuopyogmaH j lIn n ={ jvay TyaH su\I ]m`e Aacr`nI
suiS=it A=eR _TsgR ne ApvadnI mE5I sa\vI e{Ae. te`e potanI inbRztano Qyal raQya
ivna Aekla _TsgRno Aag/h raqIne kevz Ait kkRx Aacr`nI h@ n krvI e{Ae, tem j
_TsgR$p |yeyne cUkIne Aekla Apvadna Aa]ye kevz m<du Aacr`$p ixi=lta p` n sevvI
e{Ae. h@ p` n =ay Ane ixi=lta p` n sevay Aem vtRvuH e{Ae. svR& wgvanno magR
AnekaNt Ke. potanI dxa tpasIne je rIte AekHdre law =ay te rIte vtRvano wgvanno _pdex
Ke. potanI gme te (sbz ke inbRz) iS=it hoy to/p` Aek j kare vRtvuH Aevo ijnmagR
n=I. 231.
(hve }lok ara AamaH iS=r =vanuH khIne ;Aacr`&apn' pU`R krvamaH Aave
Ke:)

(A=R:-) Ae ma`e ivix 1Aadrvaza pura` puruoAe seveluH, _TsgR Ane Apvad
ara F`I p<=k p<=k wUimkaAomaH aptuH je cr` (cair5) tene yit a krIne, mx:
Atul inv<i krIne, cEtNysamaNy Ane cEtNyivxe$p jeno kax Ke Aeva injmaH svRt:
iS=it kro.
Aa rIte Aacr`&apn sma =yuH.
_________________________________________________________________

xadURlivIiDt KHd
1
Aadr kaz sav\anI yTn bhuman.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

430

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

A= ]am~yaprnaM momagRSyEkaG/yl`Sy &apnm. tZ tNmUlsa\nwUte


=mmagm Ov Vyaparyit-

OyGggdo sm`o OyGgH i`iCKdSs AT=esu.


i`iCKtI Aagmdo Aagmcea tdo jea.. 232..
OekaG/ygt: ]m`: OekaG/yH initSy A=eRu.
iniitragmt Aagmcea tto yea.. 232..
]m`o ih tavdEkaG/ygt Ov wvit. OekaG/yH tu inita=RSyEv wvit.
A=RinySTvagmadev wvit. tt Aagm Ov Vyapar: \antr:, n caNya gitriSt. yto n
qLvagmmNtre`a=aR inetuH xyNte, tSyEv ih iZsmyv<iZl`sklpda=Rsa=Rya=aTMyavgmsuiS=taNtrgMwIrTvat. n ca=RinymNtre`EkaG/yH iset,
_________________________________________________________________

S=le sUZctuym. At:prH VywavsHymk=n$pe` ;cago y A`arHwo' [Tyaid t<tIyS=le


ga=actuym. tdnNtrH inyVyvharmomagpsHharmuQyTven ;muJid va' [Tyaid ctu=RS=le
ga=aym. OvH S=lctuyen t<tIyaNtrai\kare smudaypatinka. t>=a-A=EkaG/ygt: ]m`o
_________________________________________________________________

hve ]am~y jenuH bIuH nam Ke Aeva Aekag/tal`vaza momagRnuH &apn Ke. temaH
=m, tena (momagRna) mUzsa\nwUt AagmmaH j apar (v<i) krave Ke:

]am~y yaH AEkaG/y, ne AEkaG/y vStuinye,


iny bne Aagm vDe, AagmvtRn muQy Ke. 232.

ANvya=R:- (]m`:) ]m` (OekaG/ygt:) Aekag/tane a hoy Ke (OekaG/yH)


Aekag/ta (A=eRu initSy) pda=na inyvHtne hoy Ke (iniit:) (pda=no) iny
(Aagmt:) Aagm ara =ay Ke (tt:) te=I (Aagmcea) AagmmaH apar (yea) muQy
Ke.

!Ika:- =m to, ]m` qreqr Aekag/tane a j hoy Ke Aekag/ta pda=na


inyvHtne j hoy Ke Ane pda=no iny Aagm ara j =ay Ke te=I AagmmaH j apar
\antr (ivxe \an) Ke bI git (bIe ko{ rSto) n=I. tenuH kar` Aa ma`e Ke :
qreqr Aagm ivna pda=no iny krI xkato n=I kar` ke Aagm j, jene 5`e
kaze (_Tpady\/aE$p) 5` l`o vteR Ke Aeva skzpda=Rsa=Rna y=at= &an vDe
suiS=t AHtrHg=I gHwIr Ke (A=aRt AagmnuH j AHtrHg svR

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

cr`anuyogsUck cUilka

431

ytoinita=RSy kdaiciikIaRkiltcets: smNtto dolaymanSyaTyNttrltya,


kdaicikIaRvrprvxSy ivH SvyH iss<oivRVyaparpir`tSy it`ivj<Mwma`owtya, kdaicdbuwuawaivtSy ivH SvyH woGytyopaday ragedokLmaiticv<eirainivwagen vitRtEtSy itvStupir`mmanSyaTyNtivsHultya, ktinyin:ikyinwgH yugpdapItimPyivtyEkH wgvNtmaTmanmpXyt: sNttH vEyG/ymev Syat. n
cEkaG/ymNtre` ]am~yH iset, yto nEkaG/ySyanekmevedimit pXytSt=aTyyaiwinivSyanekmevedimit jantSt=anuwUitwaivtSyanekmevedimit Ty=RivkLpVyav<cetsa sNttH
vtRmanSy t=av<idu:iS=tSy cEkaTmtITynuwUit_________________________________________________________________

wvit. tEkaG/ymagmpir&anadev wvtIit kaxyit-OyGgdo sm`o OekaG/ygt: ]m`o


wvit.
AZaym=R:-jgTZykalZyvitRsmStVygu`pyaRyEksmypiriCKism=Rsklivmlkevl&anl`injprmaTmtvsMyk]an&ananuan$pmEkaG/yH w~yte. tZ gtStNmyTven pir`t: ]m`o
_________________________________________________________________

pda=na smUhna y=a=R &an vDe suiS=t Ke ma!e Aagm j smSt pda=na y=a=R &an=I
gHwIr Ke).
vzI pda=na iny ivna Aekag/ta is =tI n=I kar` ke, jene pda=no iny
n=I te (1) kdaict iny krvanI [CKa=I Aakuzta pamta icne lI\e svRt: dolayman
(DamaDoz) =va=I ATyHt trlta pame Ke, (2) kdaict krvanI [CKa$p vr vDe prvx
=yo =ko ivne (smSt pda=ne) SvyH sjRvane [CKto =ko ivapar$pe (smSt
pda=nI v<i$pe) pir`mto hova=I it` ownI g!ta pame Ke, Ane (3) kdaict
wogvvanI [CKa=I waivt =yo =ko ivne SvyH woGyp`e g/h` krIne, rage$p do=I
kluit icv<ine lI\e (vStuAomaH) [Ain ivwag vDe Et vtaRvto =ko Tyek
vStu$pe pir`mto hova=I ATyHt AiS=rta pame Ke, te=I (pUv 5` kar`one lI\e) te
AinyI v (1) k<tiny (inyvHt), (2) ini*y Ane (3) inwg Aeva wgvan
Aaaneke je yugpd ivne pI jto hova KtaH ivp`e nih =va=I Aek Ke tenenih deqto
hovane lI\e tene stt g/ta j hoy Ke (Aekag/ta hotI n=I).
vzI Aekag/ta ivna ]am~y is =tuH n=I kar` ke, jene Aekag/ta n=I te v (1)
;Aa Anek j Ke' Aem deqto (]to) =ko te kar=I tIitmaH 1Aiwiniv hoy Ke, (2)
;Aa Anek j Ke' Aem `to =ko te karnI AnuwUit=I waivt hoy Ke, Ane (3) ;Aa
Anek j Ke' Aem drek pda=Rna ivkLp=I qHiDt (iKiwNn) ic siht stt vtRto =ko
te karnI 2v<i=I du:iS=t hoy Ke, te=I tene Aek
_________________________________________________________________

1. Aiwiniv Aag/hI # mcelo.


2. v<i vtRn vtRvuH te cair5.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

432

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

v<iSv$psMyGdxRn&ancairZpir`itv<ix&iv<i$paTmtvEkaG/yawavat xuaTmtvv<i$pH ]am~ymev n Syat. At: svR=a momagaRprnaM: ]am~ySy isye


wgvdhRTsvR&op&e k!anekaNtketne xBdb/i` in*`aten mumuu`a wivtVym.. 232..
A=agmhInSy moaQyH kmRp`H n sMwvtIit itpadyit_________________________________________________________________

wvit. OyGgH i`iCKdSs OekaG/yH puninRitSy tpo\nSy wvit. keu. AT=esu


!oTkI`R&aykEkSvwavo yosaE prmaTmpda=RStTw<it*v=eRu. i`iCKI Aagmdo sa c
pda=Riniiragmto wvit. t=aih-jIvwedkmRweditpadkagmaWyasawvit, n kevlmagmaWyasa=EvagmpdsarwUtaidanNdEkprmaTmtvkaxkad|yaTmaiw\anaTprmagma
pda=RpiriCKiwRvit. Aagmcea tdo jea tt: kar`adevmul`agme prmagme c cea
v<i: yea ]ea xSyeTy=R:.. 232..
_________________________________________________________________

AaanI tIitAnuwUitv<iSv$p sMyGdxRn&an cair5pir`itAe vtRtI je 1ix &iPt


v<i$p AatvmaH Aekag/ta teno Awav hova=I xuatvv<i$p ]am~y j
(xuatvmaH v<i$p muinp`uH j) hotuH n=I.
Aa=I (Aem kuH ke) momagR jenuH bIuH nam Ke Aeva ]am~ynI svR kare isi krva
ma!e mumuuAe wgvan Aht svR&=I _p& (SvyH `Ine khevayela) xBdb/maHke jenHu
AnekaHt$pI 2ketn g! Ke temaH in*`at =vuH.

wava=R:- Aagm ivna pda=no iny =to n=I pda=na iny ivna A]ajint
trlta, prkt<RTvaiwlaajint ow Ane prwokt<Tvaiwlaajint AiS=rtane lI\e Aekag/ta
=tI n=I Ane Aekag/ta ivna Aek AaanaH ]an&anvtRn$pe vtRtI xuav<i nih
=va=I muinp`uH =tuH n=I. ma!e moa=nuH \an ktR 3xBdb/$p AagmmaH vI`ta a
krvI te Ke. 232.
hve, AagmhInne moaQy (;mo' nam=I khevato) kmRy =to n=I Aem itpadn
kre Ke:

_________________________________________________________________

1. dix dxRn
2. ketn ic l` |vj.
3. xBdb/ prmb/$p vaCynuH vack ]ut. (Aa ga=aAomaH svR&op& smSt ]utne
samaNyp`e Aagm khevamaH AauH Ke ko{ var ]utna ;Aagm' Ane ;prmagm' Aeva be wed
p` paDvamaH Aave Ke TyaH vwedo t=a kmRwedona itpadk ]utne ;Aagm' khevamaH Aave Ke
Ane smSt ]utna sarwUt icdanHd Aek prmatvna kaxk A|ya]utne ;prmagm'
khevamaH Aave Ke.)

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

cr`anuyogsUck cUilka

433

AagmhI`o sm`o `evPpa`H prH ivya`aid.


Aivja`Hto Ae qveid kMmai` ik\ iwqU.. 233..
AagmhIn: ]m`o nEvaTmanH prH ivjanait.
Aivjan=aRn pyit kmaRi` k=H iwu:.. 233..
n qLvagmmNtre` praTm&anH prmaTm&anH va Syat n c praTm&anxUNySy
prmaTm&anxUNySy va mohaidVywavkmR`aH &iPtpirvtR$pkmR`aH va p`H Syat. t=aih-n
taviragmSy inrvi\wvapgavahvaihmhamohmlmlImsSyaSy jgt:
_________________________________________________________________

A=agmpir&anhInSy kmRp`H n wvtIit $pyit-AagmhI`o sm`o `evPpa`H prH


ivya`aid AagmhIn: ]m`o nEvaTmanH prH va ivjanait Aivja`Hto Ae
Aivjan=aRNprmaTmaidpda=aRn qveid kMmai` ik\ iwqU pyit kmaRi` k=H iwu:, n
k=mip [it. [to ivStr:-;;gu`jIva pjI pa`a s~`a y mGG`aAo y. _vAogoiv y
kmso vIsH tu p$v`a wi`da..'' [it ga=aki=ta>agmmjann, t=Ev ;;iw~`_ je` `
jai`y_ i`ydehhH prmT=u. so
_________________________________________________________________

Aagmriht je ]m` te `e n prne, Aane


iwu pda=R-A` te y kmRno k{ rIt kre? 233.

ANvya=R:- (AagmhIn:) AagmhIn (]m`:) ]m` (AaTmanH) Aaane (potane)


Ane (prH) prne (n Ov ivjanait) `to n=I j (A=aRn Aivjann) pda=ne nih
`to (iwu:) iwu (kmaRi`) kmne (k=H) k{ rIte (pyit) y kre?

!Ika:- qreqr Aagm ivna 1pra&an ke 2prma&an =tuH n=I Ane

pra&anxUNyne ke prma&anxUNyne mohaidwavkmno ke 3&ipirvtRn$p kmno y


=to n=I. te Aa ma`e:
=m to, AagmhIn AevuH Aa jgtke je inrvi\ (Anaid) wvsirtana vahne
vhevDavnara mhamohmz=I miln Ke te\tUro pI\ela mnu*ynI mafk
_________________________________________________________________

1. pra&an prnuH Ane AaanuH &an prnuH Ane potanuH &an SvprnuH wed&an.
2. prma&an prmaanuH &an ;huH skz lokalokne `nara &anSvwavvazo prm Aaa KuH'
AevHu &an.
3. &iPtpirvtRn &iPtnuH pl!avuH te, `niyano pl!o. (&annuH Aek &ey=I bI &eymaH pl!avuH
te &iPtpirvtRn$p kmR Ke.)

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

434

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

pItoNmkSyevavkI`RivvekSyaiviven &anyoita in$pytoPyaTmaTmdexinit


xrIraidVyeUpyogimi]tmohrageaidwaveu c SvprinaykagmopdexpUvRkSvanuwvawavadyH proymaTmeit &anH iset t=ac iZsmypirpa!Iki!tivicZpyaRy aGwaraga\gMwIrSvwavH ivmev &eyIkTy tpt: prmaTminaykagmopdexpUvRkSvanuwva-wavat
&anSvwavSyEkSy prmaTmno &anmip n iset. praTmprmaTm&anxUNySy tu VykmaRrB\E:
xrIraidiwStTTyyEmhrageaidwavE
shEymaklyto
v|yFatkivwagawavaNmohaidVywavkmR`aH p`H n iset t=ac &eyintya
_________________________________________________________________

AH\_ AvrhH AH\yhH ikm dirsav[ pH=u..'' [it dohksUZki=ta>agmpdsarwUtm|yaTmxaH cajann puo ragaiddorihtaVyaba\suqaidgu`Sv$pinjaTmVySy wavkmRxBdaiw\eyE ragaid_________________________________________________________________

ivvekna naxne a hova=I 1Aiviv &anyoit vDe eke uAe Ke top`, tene 2Svprinayk
AagmopdexpUvRk Svanuwvna Awavne lI\e, AaamaH Ane AadexiS=t xrIraidomaH tem
j _pyogimi]t mohrageaidwavomaH ;Aa pr Ke Ane Aa Aaa (Sv) Ke' AevuH &an is
=tuH n=I tem j tene 3prmainayk AagmopdexpUvRk Svanuwvna Awavne lI\e, jene
i5kazpirpa!ImaH ivic5 pyaRyono smUh g! =ay Ke Aeva Aga\gHwIrSvwavI ivne &ey$p
krIne 4tpta &anSvwavI Aek prmaanuH &an p` is =tuH n=I.
Ane (Ae rIte) je (1) pra&an=I tem j (2) prma&an=I xUNy Ke tene, (1)
kmR=I =taH xrIraid sa=e t=a ptTTyyI mohrageaidwavo sa=e Aekta Anuwvvane lI\e
6
v|yFatkna ivwagno Awav hova=I mohaidwavkmno y is =to n=I, tem j (2)
7
&eyinp`e Tyek vStuna _Tpadivnax$pe pir`mtI
_________________________________________________________________

1. Aiviv AivvekvazI ivvekxUNy wed ivnanI Aiw wezsez.


2. Svprinayk Svprno iny kravnar. (Aagmopdex Svprno iny kravnar Ke A=aRt
Svprno iny krvamaH inimwUt Ke.)
3. prmainayk prmaano iny kravnar (A=aRt &anSvwavI prmaano in`Ry krvamaH
inimwUt)
4. tpvuH tpvuH tapvHt vtRvuH. (&anSvwavI prmaa ivne &ey$p krIne tpe KetapvHt vteR
Ke)
p. tTTyyI tTsHbH\I te sHbH\I te jenuH inim Ke Aeva.
6. v|yFatk h`avayoGy Ane h`nar. (Aaa v|y Ke Ane mohaidwavkm Fatk Ke
mohaidkm p` Aaana FatmaH inimwUt hova=I Fatk khevay Ke.)
7. &eyin &eyomaH invazuH &eypray` &eysNmuq. (Anaid sHsar=I &iPt &eyin hova=I te
drek pda=Rna _Tpiivnax$pe pir`mvane lI\e pirvtRn paMya kre Ke. prmainta ivna
&iPtnuH te pirvtRn AinvayR Ke.)

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

cr`anuyogsUck cUilka

43p

itvStu patoTpatpir`tTven &PterasHsaraTpirvtRmanaya: prmaTminTvmNtre`ainvayRpirvtRtya &iPtpirvtR$pkmR`aH p`mip n iset. At: kmRp`ai=Riw: svR=agm:
pyuRpaSy:.. 233..
A=agm OvEkummagRmupspRtaimTynuxaiSt-

AagmcqU sahU idycqUi` sVvwUdai`.


deva y AoihcqU isa pu` sVvdo cqU.. 234..
_________________________________________________________________

nanaivkLpjalEinRyen kmRiw: sh wedH n janait, t=Ev kmaRiriv|vHskSvkIyprmaTmtvSy &anavr`aidVykmRiwrip sh p<=TvH n vei, t=acaxrIrl`xuaTmpda=RSy
xrIraidnokmRiw: shaNyTvH n janait. [T=HwUtwed&anawavaehS=mip injxuaTmanH n rocte,
smStragaidpirhare` n c wavyit. tt k=H kmRyo wvit, n k=mpIit. tt:
kar`aNmoai=Rna prmagmaWyas Ov ktRVy [it taTpyaR=R:.. 233.. A= mo-magaRi=Rnamagm
Ov iirTya_________________________________________________________________

hovane lI\e Anaid sHsar=I pirvtRn pamtI je &i tenuH pirvtRn prmainta isvay
AinvayR hova=I, &ipirvtRn$p kmno y p` is =to n=I. ma!e kmRyna A=AoAe
svR kare AagmnI pyuRpasna krvI yoGy Ke.

wava=R:- AagmnI pyuRpasna riht jgtne AagmopdexpUvRk Svanuwv nih =to


hova=I tene ;Aa AmUitRk Aaa te huH KuH Ane Aa smane5avgahI xrIraidk te pr Ke' Aem,
t=a ;Aa _pyog te huH KuH Ane Aa _pyogimi]t mohrageaidwavo te pr Ke' Aem Sv
prnuH wed&an =tuH n=I tem j tene AagmopdexpUvRk Svanuwv nih =to hova=I ;huH
&anSvwavI Aek prmaa KuH' AevuH prma&an p` =tuH n=I.
Ae rIte jene (1) Svpr&an tem j (2) prma&an n=I tene, (1) h`avayoGy
Aeva SvnuH Ane h`nar AevaH mohaidwavkmR$p prnuH wed&an nih hova=I
mohaidwavkmno y =to n=I, tem j (2) prmaintana Awavne lI\e &inuH
pirvtRn nih !ztuH hova=I &ipirvtRn$p kmno p` y =to n=I.
ma!e moa=AoAe svR kare svR&ki=t Aagmne sevvaH. 233.
hve, momageR jnaraAone Aagm j Aek cu Ke Aem _pdexe Ke:

muinraj Aagmcu ne saE wUt [iNycu Ke,


Ke dev Avi\cu ne svR5cu is Ke. 234.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

436

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

Aagmcu: sa\uiriNycUHi svRwUtain.


devaavi\cu: isa: pun: svRtu:.. 234..
[h tavgvNt: isa Ov xu&anmyTvaTsvRtu:, xeai` tu svaR~yip wUtain
mUtRVyavsiTvaidiNycUHi. devaStu sU"mTvivixmUtRVyg/aihTvadvi\cu:, A= c
teip $ipVymaZTveneiNycuWyivix*yma`a [iNycu Ov. OvmmIu smSte*vip
sHsairu mohophttya &eyineu sTsu &aninTvmUlxuaTmtvsHvednsa|yH svRtuSTvH n
iset.
A=
tiTsye
wgvNt:
]m`a
Aagmcuo
wviNt.
ten
&ey&anyorNyoNysHvlnenaxyivvecnTve sTyip Svprivwag-

_________________________________________________________________

Qyait-AagmcqU xuaTmaidpda=Ritpadkprmagmcuo wviNt. ke te. sahU inyrTZya\are` injxuaTmsa\ka sa\v:. idycqUi` inyenatIiNyamUtRkevl&anaidgu`Sv$pa~yip Vyvhare`anaidkmRbN\vxaidiNya\InTveneiNycUHi wviNt. kain ktRi`.
sVvwUdai` svRwUtain svRsHsairjIva [Ty=R:. deva y AoihcqU deva Aip c
sU"mmUtRpulVyivyavi\cu:. isa pu` sVvdo cqU isa: pun: xubuEkSvwavjIvlokakaximtxuasHQyeysvRdexcu [it. Anen ikmuH wvit. svRxuaTmdexe
locnoTpiinimH prmagmopdexaduTpH
_________________________________________________________________

ANvya=R:- (sa\u:) sa\u (Aagmcu:) Aagmcu (Aagm$p cuvaza) Ke,


(svRwUtain) svR wUto (a`IAo) ([iNycUHi) [iNycu Ke, (deva: c) devo
(Avi\cu:) Avi\cu Ke (pun:) Ane (isa:) iso (svRt:cu:) svRt:cu (svR
trf=I cuvaza A=aRt svR Aadexe cuvaza) Ke.

!Ika:- =m to, Aa lokmaH wgvHt iso j xu&anmy hova=I svRt:cu Ke Ane


bakInaH b\aHy wUto (vo), mUtR omaH j temnI i lagtI hova=I, iycu Ke. devo
sU"mTvvazaH mUtR one g/h` krta hova=I Avi\cu Ke A=va teAo p`, ma5 $pI one
deqta hova=I temne [iNycuvazaHAo=I uda n paDvamaH Aave to, [iNycu j Ke. Ae rIte
Aa b\ay sHsarIAo moh vDe _pht hovane lI\e &eyin hova=I, &aninp`anuH mUz je
xuatvnuH sHvedn tena=I sa|y (s\atuH) AevuH svRt:cup`uH temne is =tuH n=I.
hve, tenI (svRt:cup`anI) isine ma!e wgvHt ]m`o Aagmcu hoy Ke. teAo te
Aagm$p cu vDe, eke &ey Ane &annuH ANyoNy imln hovane lI\e temne iw krvaH Axk
Ke (A=aRt &eyo &anmaH n j`ay Aem krvuH Axk Ke)

_________________________________________________________________

_pht h`ayela { pamela Axu miln w/.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

cr`anuyogsUck cUilka

437

marcYy iniwRmhamoha: sNt: prmaTmanmvaPy sttH &anina OvavitNte. At:


svRmPyagmcuEv mumuU`aH Vym.. 234..
A=agmcua svRmev Xyt Oveit sm=Ryit-

sVve Aagmisa AT=a gu`pjOihH iceihH.


ja`Hit Aagme` ih peiCKa te iv te sm`a.. 235..
sveR Aagmisa A=aR gu`pyaRyEiZE:.
janNTyagmen ih a tanip te ]m`a:.. 235..
Aagmen tavTsvaR~yip Vyai` mIyNte, ivSptkR`Sy svRVya`amivTvat.
ivicZgu`pyaRyivixain c tIyNte, shkmv<anek\mRVyapkanekaNtmyTvenEvagmSy
_________________________________________________________________

inivRkarH moai=Riw: SvsHvedn&anmev wavnIyimit.. 234.. A=agmlocnen sv Xyt [it


&apyit-sVve Aagmisa sveRPyagmisa Aagmen &ata:. ke te. AT=a
ivxu&andxRnSvwavo yosaE prmaTmpda=RStTw<tyo=aR:. k=H isa:. gu`pjOihH iceihH
ivicZ_________________________________________________________________

top`, Svprno ivwag krIne, mhamohne jem`e wedI naQyo Ke Aeva vtRta =ka, prmaane
pamIne, stt &anin j rhe Ke.
Aa=I (Aem kuH ke) mumuuAoAe b\uHy Aagm$p cu vDe j deqvuH. 234.
hve, Aagm$p cu vDe b\uHy deqay Ke j Aem sm=Rn kre Ke:

saE ic5 gu`pyaRyyu pda=R Aagmis Ke


te svRne `e ]m` Ae deqIne Aagm vDe. 23p.

ANvya=R:- (sveR A=aR:) b\a pda= (icZE: gu`pyaRyE:) ivic5 (Anek karna)
gu`pyaRyo siht (Aagmisa:) Aagmis Ke. (tan Aip) te svRne (te ]m`a:) Ae ]m`o
(Aagmen ih a) Aagm vDe qreqr deqIne (janiNt) `e Ke.

!Ika:- =m to, Aagm vDe b\aHy o mey =ay Ke (A=aRt j`ay Ke), kar` ke
svR o ivSp tkR`a=I Aiv Ke (b\aH o Aagmanusar je ivxe Sp tkR tenI sa=e
mezvazaH Ke A=aRt teAo Aagmanusar ivSp ivcar=I j`ay AevaH Ke). vzI Aagm vDe te
o ivic5 gu`pyaRyovazaH tIt =ay Ke, kar` ke Aagm shv< Ane mv< Anek
\mmaH apk (Anek \mne khenar

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

438

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

ma`Tvoppe:. At: sveR=aR Aagmisa Ov wviNt. A= te ]m`anaH &eyTvmap>Nte


Svymev, ivicZgu`pyaRyivixsvRVyVyapkanekaNtaTmk]ut&anopyogIwUy ivpir`mnat.
Ato n ikicdPyagmcuamXyH Syat.. 235..
A=agm&antTpUvRtva=R]antduwypUvRsHytTvanaH yaEgp>Sy momagRTvH inymyit-

AagmpuVva idI ` wvid jSseh sHjmo tSs.


`T=Iid w`id suH AsHjdo hoid ik\ sm`o.. 236..

_________________________________________________________________

gu`pyaRyE: sh. ja`Hit janiNt. kan. te iv tan pUva=Rgu`pyaRyan. ikH kTva pUvRm.
peiCKa a &aTva. ken. Aagme` ih AagmenEv. AymZa=R:-pUvRmagmH pi@Tva pajaniNt.
te sm`a te ]m`a wvNtIit. AZedH wi`tH wvit-sveR Vygu`pyaRya: prmagmen &ayNte.
kSmat. AagmSy pro$pe` kevl&ansmanTvat. padagma\are` SvsHvedn&ane jate
SvsHvedn&anblen kevl&ane c jate Tya Aip wviNt. tt: kar`adagmcua prHprya sv
XyH wvtIit.. 235.. OvmagmaWyask=n$pe` =m-S=le sUZctuyH gtm.
A=agmpir&antva=R]antduwypUvRksHytTvZySy momagRTvH inymyit-AagmpuVva idI `
wvid
_________________________________________________________________
1

AnekaHtmy hova=I j Aagmne ma`p`anI _ppi Ke (A=aRt Aagm ma`wUt is =ay


Ke). Aa=I b\a pda= Aagmis j Ke. Ane teAo ]m`one Svymev &eywUt =ay Ke, kar` ke
]m`o ivic5 gu`pyaRyovazaH svR omaH apk (svR one `nar) 2AnekaNtak
]ut&anopyog$p ={ne pir`me Ke.
Aa=I (Aem kuH ke) AagmcuAone (Aagm$p cuvazaAone) kaH{ p` AXy n=I.
23p.
hve, Aagm&an, tTpUvRk tva=R]an Ane tduwypUvRk sHytTvna yugpdp`ane
momagRp`uH hovano inym kre Ke (A=aRt (1) Aagm&an, (2) tepUvRk tva=R]an Ane
(3) te bNnepUvRk sHytp`uHAe 5`enuH sa=e hovuH te j momagR Ke Aevo inym is kre Ke):

i n AagmpUivRka te vne sHym nh


-Ae sU5 keH Ke vcn muin kem hoy AsHymI? 236.
_________________________________________________________________

1. AnekaHt Anek AHt Anek \mR. (]ut AnekaHtmy Ke. svR ona AekIsa=e vtRta Ane me
vtRta je Anek \m temaH apnara (A=aRt temne khenara) Anek \m ]utmaH Ke.)
2. ]ut&anopyog AnekaNtak Ke. svR ona je Anek \m temaH apnara (A=aRt temne
`nara) Anek \m wav]ut&anmaH Ke.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

cr`anuyogsUck cUilka

439

AagmpUvaR inR wvit ySyeh sHymStSy.


naStIit w`it sUZmsHyto wvit k=H ]m`:.. 236..
[h ih svRSyaip SyaTkarketnagmpUivRkya tva=R]anl`ya a xUNySy
Svprivwagawavat kaykayE: shEym|yvstoinivyaiwlatya DjIvinkayFaitno wUTva svRtoip ktv<e: svRto inv<ywava=a prmaTm&anawavad &eyckkmakm`inrgRl&itya &an$paTmtvEkaG/yv<ywava sHym Ov n tavt iset.

_________________________________________________________________

jSseh AagmpUivRka i: sMyTvH naiSt ySyeh loke sHjmo tSs `iT= sHymStSy naiSt
[id w`id [TyevH w`it k=yit. ikH kt<R. suH sUZmagm:. AsHjdo hoid ik\ sm`o
AsHyt: sn ]m`Stpo\n: k=H wvit, n k=mpIit. t=aih-yid indiinjprmaTmEvopadey [it ic$pH sMyTvH naiSt tihR prmagmblen ivxdEk&an$pmaTmanH
janip sMyGinR wvit, &anI c n wvit, tdyawave sit peiNyivyaiwlaDjIvv\Vyav<oip sHyto n wvit.
_________________________________________________________________

ANvya=R:- ([h) Aa lokmaH (ySy) jene (AagmpUvaR i:) AagmpUvRk i (


dxRn) (n wvit) n=I (tSy) tene (sHym:) sHym (n AiSt) n=I ([it) Aem (sUZH
w`it) sU5 khe Ke Ane (AsHyt:) AsHyt te (]m`:) ]m` (k=H wvit) k{ rIte hoy?

!Ika:- Aa lokmaH qreqr, SyaTkar jenuH ic Ke Aeva AagmpUvRk 1tva=R


]anl`vazI i=I je xUNy Ke te b\ayne sHym j =m to is =to n=I, kar` ke (1)
Svprna ivwagna Awavne lI\e kaya Ane kayo sa=e Aektano A|yvsay krta Aeva te
vo, (potane) 2ivyonI Aiwlaano inro\ nih =yo hovane lI\e K vinkayna FatI
={ne svRt: (b\Iye trf=I) v<i krta hova=I, temne svRt: inv<ino Awav Ke (A=aRt
Aee trf=Ijray inv<i n=I), tem j (2) temne prma&anna Awavne lI\e &eysmUhne
me `tI 3inrgRz&i hova=I &an$p AatvmaH Aekag/tanI v<ino Awav Ke. (Aa
rIte temne sHym is
_________________________________________________________________

1. tva=R]anl`vazI tva=RnuH ]an jenuH l` Ke AevI. (sMyGdxRnnuH l` tva=R]an


Ke. te AagmpUvRk hoy Ke. AagmnuH ic ;Syat'kar Ke.)
2. je vone SvprnuH wed&an n=I temne wle kdaict paHc [iNyona ivyono sHyog n deqato
hoy, K vinkaynI ihHsa n deqatI hoy Ane Ae rIte sHyog=I inv<i deqatI hoy, top`
kaya Ane kayo sa=e Aekta mannara te vone qreqr paHc [iNyona ivyonI Aiwlaano
inro\ n=I, ihHsano jray Awav n=I Ane O rIte prwav=I iblkul inv<i n=I.
3. inrgRz AHkux ivnanI sHym ivnanI inrHkux SvCKHdI.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

440

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

AissHymSy tu suinitEkaGygtTv$pH momagaRprnam ]am~ymev n iset. At


Aagm&antva=R]ansHytTvanaH yaEgp>SyEv momagRTvH inyMyet.. 236..
A=agm&antva=R]ansHytTvanamyaEgp>Sy momagRTvH ivF!yit-

` ih Aagme` isJid sh`H jid iv `iT= AT=esu.


shma`o AT=e AsHjdo va ` i`Vvaid.. 237..
n agmen isit ]anH y>ip naSTy=eRu.
]\an A=aRnsHyto va n invaRit.. 237..

_________________________________________________________________

tt: iS=tmett-prmagm&antva=R]ansHytTvZymev muikar`imit.. 236.. A=agm


&antva=R]ansHytTvanaH yaEgp>awave moo naStIit VyvS=apyit-` ih Aagme` isJid
AagmjintprmaTm&anen n isit, sh`H jid iv `iT= AT=esu ]anH yid c naiSt
prmaTmaidpda=eRu. shma`o AT=e ]\ano va icdanNdEkSvwavinj-prmaTmaidpda=aRn,
AsHjdo va ` i`Vvaid ivykaya\InTvenasHyto va n invaRit, invaR`H n lwt [it.
t=aih-y=a dIpsihtpuSy kUpptnStave kUpptnaivtRnH mm ihtimit iny$pH ]anH
yid naiSt tda tSy dIp: ikH kroit, n ikmip. t=a jIvSyaip pramagma\are` skl-

_________________________________________________________________

=to n=I.) Ane (Ae rIte) jemne sHym is n=I temne suinit AEkaGypir`tp`a$p
]am~y jke jenuH bIuH nam momagR Ke te jis =tuH n=I.
Aa=I Aagm&antva=R]ansHytTvna yugpdp`ane j momagRp`uH hovano inym
=ay Ke. 236.
hve, Aagm&antva=R]ansHytTvna Ayugpdp`ane momagRp`uH F!tuH n=I Aem
is kre Ke:

isi nih Aagm =kI, ]a n e A= t`I


invaR` nih A= t`I ]a=I, e sHym nh 237.

ANvya=R:- (Aagmen) Aagm=I, (yid Aip) e (A=eRu ]anH naiSt) pda=nuH


]an n hoy to (n ih isit) isi (mui) =tI n=I (A=aRn ]\an:) pda=ne
]naro p`, (AsHyt: va) e AsHyt hoy to, (n invaRit) invaR` pamto n=I.
_________________________________________________________________

suinit #. (#p`e Aekag/tamaH pir`mvuH te ]am~y Ke.)

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

cr`anuyogsUck cUilka

441

]anxUNyenagmjinten &anen, tdivnawaivna ]anen c sHymxUNyen, n


taviTsit. t=aih-Aagmblen sklpda=aRn ivSpH tkRyip, yid sklpda=R&eyakarkriMbtivxdEk&anakarmaTmanH n t=a Tyeit, tda y=oidtaTmn: ]anxUNy-tya
y=oidtmaTmanmnnuwvn k=H nam &eyinmGo &anivmU#o &anI Syat. A&ainn &ey>otko
wvPyagm: ikH kyaRt. tt: ]anxUNyadagmaaiSt isi:. ik, sklpda=R&eyakarkriMbtivxdEk&anakarmaTmanH ]\anoynuwvip, yid SviSmNnev sHyMy n
vtRyit, tdanaidmohragevasnopjintprVyckm`SvEir~yaidv<e: SviSmev
S=anaiNnvaRsnin:kMpEktvmUiKRticdv<ywavaTk=H nam sHyt:
_________________________________________________________________

pda=R&eyakarkriMbtivxdEk&an$pH SvaTmanH jantoip mmaTmEvopadey [it iny$pH yid


]anH naiSt tda tSy dIpS=anIy Aagm: ikH kroit, n ikmip. y=a va s Ov
dIpsihtpu: SvkIypaEblen kUpptna>id n invtRte tda tSy ]anH dIpo ivaR ikH
kroit, n ikmip.
_________________________________________________________________

!Ika:- Aagmjint &an=I, e te ]anxUNy hoy to, isi =tI n=I t=a tena
ivna (Aagm&an ivna) je hotuH n=I Aeva ]an=I p`, e te (]an) sHymxUNy hoy
to, isi =tI n=I. te Aa ma`e:
Aagmbze skz pda=nI ivSp tkR`a krto hova KtaH p`, e v skz pda=na
&eyakaro sa=e imilt =tuH ivxd Aek &an jeno Aakar Ke Aeva Aaane te kare tIt krto
n=I, to y=o Aaana ]an=I xUNy hovane lI\e je y=o Aaane Anuwvto n=I Aevo
te &eyinmGn &anivmU# v k{ rIte &anI hoy? (n j hoy, A&anI j hoy.) Ane
A&anIne, &ey>otk hova KtaH p`, Aagm xuH kre? (Aagm &eyonuH kaxk hova KtaH
p` A&anIne te xuH kre?) ma!e ]anxUNy Aagm=I isi =tI n=I.
vzI, skz pda=na &eyakaro sa=e imilt =tuH ivxd Aek &an jeno Aakar Ke Aeva
Aaane ]to hova KtaH p`, Anuwvto hova KtaH p`, e v potamaH j sHyimt (
AHkuixt) ={ne rheto n=I, to Anaid mohragenI vasna=I jint je prmaH w/m`
tene lI\e je SvEir`I (iwcair`I, SvCKHdI) Ke AevI icdv<i (cEtNynI pir`it)
potamaH j rhelI hova=I, vasnariht in*kHp Aek tvmaH lIn icdv<ino Awav hova=I, te
k{ rIte sHyt hoy? (n j hoy, AsHyt j hoy.)
_________________________________________________________________

tkR`a ivcar`a yui vgerena Aa]yvazuH &an.


imilt =tuH imi]t =tuH sHbH\ pamtuH A=aRt temne `tuH. (smSt pda=na &eyakaro jemaH
itibHibt =ay Ke A=aRt temne je `e Ke AevuH Sp Aek &an j AaanuH $p Ke)

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

442

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

Syat. AsHytSy c y=oidtaTmtvtIit$pH ]anH y=oidtaTmtvanuwUit$pH &anH va ikH


kyaRt. tt: sHymxUNyat ]anat &anaa naiSt isi:. At Aagm&antva=R]ansHytTvanamyaEgp>Sy momagRTvH ivF!etEv.. 237..
A=agm&antva=R]ansHytTvanaH
>otyit-

yaEgp>ePyaTm&anSy

momagRsa\ktmTvH

jH A~`a`I kMmH qveid wvsyshSskoDIihH.


tH `a`I itihH guo qveid _Ssasmee`.. 238..
yd&anI kmR pyit wvxtshs/koi!iw:.
t&anI iZiwguR: pyTyuCKasmaZe`.. 238..

_________________________________________________________________

t=ayH jIv: ]an&ansihtoip paES=anIycairZblen ragaidivkLp$padsHyma>id n


invtRte tda tSy ]anH &anH va ikH kyaRt, n ikmpIit. At: Otdayaitprmagm&antva=R]ansHytTvanaH m|ye yenEken va invaR`H naiSt, ikHtu Zye`eit..
237.. OvH wedawedrTZyaTmkmomagRS=apnmuQyTven itIyS=le ga=actuyH gtm. ikHc
bihraTmavS=aNtraTmavS=aprmaTmavS=amoavS=aZyH itit. AvS=aZyenugtakarH VyH
itit. OvH prSprsapeVypyaRyaTmko jIvpda=R:. tZ mokar`H icNTyte.
im+yaTvragaid$pa bihraTmavS=a tavdxua, muikar`H
_________________________________________________________________

Ane AsHytne, y=o AatvnI tIit$p ]an ke y=o AatvnI AnuwUit$p &an
xuH kre? ma!e sHymxUNy ]an=I ke &an=I isi =tI n=I.
Aa=I Aagm&antva=R]ansHytTvna Ayugpdp`ane momagRp`uH F!tuH n=I j.
237.
hve, Aagm&antva=R]ansHytTvnuH yugpdp`uH hova KtaH p`, Aa&an
momagRnuH sa\ktm (_Tk< sa\k) Ke Aem smve Ke:

A&anI je km qpave l koi! wvo vDe,


te kmR &anI i5gu bs _CKvasma5=I y kre. 238.

ANvya=R:- (yt kmR) je kmR (A&anI) A&anI (wvxtshs/koi!iw:) l koi!


wvo vDe (pyit) qpave Ke, (tt) te kmR (&anI) &anI (iZiw: gu:) 5` kare (mn
vcnkaya=I) guPt hovane lI\e (_CKasmaZe`) _CKvasma5=I (pyit) qpave Ke.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

cr`anuyogsUck cUilka

443

yd&anI kmR kmpirpa!a baltpovEicyopkme` c pCymanmuparagetya


suqdu:qaidivkarwavpir`t: punraroiptsNtanH wvxtshs/ko!Iiw: k=n inStrit,
tdev &anI SyaTkarketnagm&antva=R]ansHytTvyaEgp>aitxysadasaidtxu&anmyaTmtvanuwUitl`&ainTvsavaTkayvamn:kmprmv<iZguTvat c~Dopkm_________________________________________________________________

n wvit. moavS=a xua flwUta, sa cag/e itit. OtaWyaH aWyaH iwa yaNtraTma-vS=a sa
im+yaTvragaidrihtTven xua. y=a sU"mingot&ane xeavr`e sTyip yopxm&anavr`H naiSt
t=aZaip kevl&anavr`e sTyPyekdexyopxm&anapeya naSTyavr`m. yavtaHxen inravr`a
ragaidrihtTven xua c tavtaHxen mokar`H wvit. tZ xupair`aimkwav$pH prmaTmVyH
|yeyH wvit, t tSmadNtraTm|yanavS=a-ivxeaTk=Hicim. ydEkaNtenaiwH wvit tda
moeip |yanH aPoit, A=vaSy |yanpyaRySs ivnaxe sit tSy pair`aimkwavSyaip ivnax:
aPoit.
OvH
bihraTma-NtraTmprmaTmk=n$pe`
momag
&atVy:.
A=
prmagm&antva=R]ansHytTvanaH
wedrTZy$pa`aH
melapkeip,
ydwedrTZyaTmkH
inivRkLpsmai\l`maTm&anH, inyen tdev muikar`imit itpadyit-jH A~`a`I kMmH
qveid inivRkLpsmai\$piny-rTZyaTmkivixwed&anawavad&anI jIvo yTkmR pyit.
kaiw: kr`wUtaiw:. wvsyshSskoDIihH wvxtshs/koi!iw:. tH `a`I itihH guo tTkmR
&anI jIvigui-gu: sn qveid _Ssasmee` pyTyuCKasmaZe`eit. t>=a-bihivRye
prmagmaWyas-blen yTsMykpir&anH t=Ev ]anH v/ta>nuanH ceit ZyH, tTZya\are`oTpH
isjIvivye sMykpir&anH ]anH tu`Smr`anukUlmnuanH ceit ZyH, tTZya\are`oTpH
ivxdaq~DEk&anakare SvxuaTmin piriCKi$pH sivkLp&anH SvxuaTmopadeywUticivkLp$pH sMyGdxRnH tZEvaTmin ragaidivkLpinv<i$pH sivkLpcairZimit Zym.
tTZysadenoTpH yiivRkLpsmai\$pH inyrTZyl`H ivixSvsHvedn&anH tdwavad&anI
jIvo bhuwvkoi!iwyRTkmR pyit, tTkmR &anI jIv: pUv_________________________________________________________________

!Ika:- je kmR, (A&anIne) mpirpa!I=I t=a Anek karna baztp$p _>m=I


paktuH =kuH, rage g/h` kyaR hovane lI\e suqdu:qaid ivkarwave pir`mto hova=I frIne sHtan
AaroptuH y AevI rIte, l koi! wvo vDe, gme tem krIne (mha muXkelI=I), A&anI
AozHgI y Ke, te j kmR, (&anIne) SyaTkarketn Aagm&an, tva=R]an ne sHytTvna
yugpdp`ana Aitxy sad=I aPt krelI xu&anmy AatvnI AnuwUit jenuH l` Ke
Aeva &anIp`ana sdwavne lI\e kayvcnmnnaH kmna _prm vDe i5gup`uH vtRtuH
hova=I cHD _>m vDe paktuH
_________________________________________________________________

_prm ivram A!kI jvuH te. (&anIne &anIp`ane lI\e kayvcnmn sHbH\I kay A!kI
jva=I i5guPtp`uH vteR Ke.)

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

444

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

pCymanmphiSttragetya dUrinrStsmStsuqdu:qaidivkar: punrnaroiptsNtanmuCKasmaZe`Ev lIlyEv patyit. At Aagm&antva=R]ansHytTvyaEgp>ePyaTm&anmev


momagRsa\ktmmnumNtVym.. 238..
A=aTm&anxUNySy svaRgm&antva=R]ansHytTvanaH yaEgp>mPyikicTkrimTynuxaiSt-

prma`upma`H va muCKa dehaidOsu jSs pu`o.


ivjid jid so isiH ` lhid sVvagm\ro iv.. 239..
_________________________________________________________________

&angu`savat iZguigu: suCKasmaZe` lIlyEv pytIit. tto &ayte prmagm&antva=R]ansHytTvanaH wedrTZy$pa`aH savePywedrTZy$pSy SvsHvedn&anSyEv
\anTvimit.. 238..
_________________________________________________________________

=kuH, rage KoDa hovane lI\e smSt suqdu:qaid ivkaro ATyHt inrSt =ya hova=I frIne
sHtan n AaroptuH y AevI rIte, _CKvasma5 vDe j, lIla=I j, &anI n kre Ke.
Aa=I, Aagm&an, tva=R]an ne sHytTvnuH yugpdp`uH hova KtaH p` Aa&an j
momagRnuH sa\ktm sHmt krvuH.

wava=R:- A&anIne manusar t=a baztp$p _>m=I kmR pake Ke Ane &anIne to

&anIp`ane lI\e vtRta i5guPtp`a$p cHD _>m=I kmR pake Ke te=I je kmR A&anI Anek
xtshs/koi! wvo vDe, mha k=I, AozHgI y ke, te j kmR &anI _CKvasma5 vDe j,
rmtma5=I j, n kre Ke. vzI A&anIne te kmR, suqdu:qaidivkar$p pir`mnne lI\e, frIne
nUtn kmR$p sHtit mUktuH y Ke Ane &anIne to suqdu:qaidivkar$p pir`mn nih hova=I te
kmR frIne nUtn kmR$p sHtit mUktuH jtuH n=I.
ma!e Aa&an j momagRnuH sa\ktm Ke. 238.
hve, Aa&anxUNyne svRAagm&an, tva=R]an t=a sHytTvnuH yugpdp`uH p`
AikHicTkr Ke (kaH{ krtuH n=I) Aem _pdexe Ke:

A`uma5 p` mUKaR t`o sdwav e dehaidke,


to svRAagm\r wle p` nv lhe isTvne 239.
_________________________________________________________________

Aagm&antva=R]ansHytTvna yugpdp`ana Aitxy sad=I aPt =yelI xu&anmy


AatvnI AnuwUit te &anIp`anuH l` Ke.
xtshs/koi! 100 1000 10000000

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

cr`anuyogsUck cUilka

44p

prma`uma`H va mUCKaR dehaidkeu ySy pun:.


iv>te yid s isiH n lwte svaRgm\roip.. 239..
yid krtlamlkIktsklagmsartya wUtwvaiv c SvoictpyaRyivixmxeVyjatH janNtmaTmanH jann ]\an: sHymyHagm&antva=R]ansHytTvanaH
yaEgp>eip mnamohmlopilTvat yda xrIraidmUCKprtya inpragopyogpir`tH
kTva &anaTmanmaTmanaH nanuwvit tda tavNmaZmohmlklkIilkakIiltE:
kmRiwrivmuCymano n isit. At AaTm&anxUNymagm&antva=R]ansHytTvyaEgp>mPyikiTkrmev.. 239..
_________________________________________________________________

A= pUvRsUZoaTm&anrihtSy svaRgm&antva=R]ansHytTvanaH yaEgp>mPyikHicTkrimTyupidxit-prma`upma`H va muCKa dehaidOsu jSs pu`o ivjid jid prma`umaZH va mUCKaR
dehaidkeu ivyeu ySy puSy punivR>te yid cet, so isiH ` lhid s isiH muiH n
lwte.
k=HwUt:.
sVvagm\ro
iv
svaRgm\ropIit.
AymZa=R:-svaRgm&antva=R]ansHytTvanaH yaEgp>e sit ySy dehaidivye Stokmip mmTvH iv>te tSy
pUvRsUZoH inivRkLpsmai\l`H inyrTZyaTmkH SvsHvedn&anH naStIit.. 239.. A=
VywavsHymSv$pH k=yit_________________________________________________________________

ANvya=R:- (pun:) Ane (yid ySy) e (dehaidkeu) dehaidk Tye (prma`uma`H


va) prma`u je!lI p` (mUCKaR) mUKaR (iv>te) vtRtI hoy, to (s:) te (svaRgm\r: Aip)
wle svR Aagm\r hoy top` (isiH n lwte) isi pamto n=I.

!Ika:- skz Aagmna sarne h=ezImaH rhela Aamza sman ky hova=I (

hStamlvt Sp `to hova=I) je pu, wUtvtRmanwavI 1Svoict pyaRyo siht Axe


smUhne `nara Aaane `e Ke, ]e Ke Ane sHyimt raqe Ke, te pune Aagm&an
tva=R]ansHytTvnuH yugpdp`uH hova KtaH p`, e te pu jrak mohmz vDe il hovane
lI\e xrIraid TyenI mUKaR vDe 2_pr rheva=I, 3inprag _pyogmaH pir`t krIne &anak
Aaane Anuwvto n=I, to te pu ma5 te!la (jrak) mohmzklHk$p je qIlI tenI sa=e
bH\ayelaH km=I nih KU!to =ko is =to n=I.
Aa=I Aa&anxUNy Aagm&antva=R]ansHytTvnuH yugpdp`uH p` AikHicTkr j
Ke. 239.
_________________________________________________________________

1. Svoict potane _ict potpotane yoGy. (Aaano Svwav 5`e kazna Svoict pyaRyo siht
smSt one `vano Ke.)
2. _pr miln ivkarI
3. inprag _prag ivnano inmRz inivRkarI xu.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

446

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

A=agm&antva=R]ansHytTvyaEgp>aTm&anyaEgp>H sa\yit-

pHcsimdo itguo pHceHidysHvuDo ijdksaAo.


dHs``a`smGgo sm`o so sHjdo wi`do.. 240..
psimtigu: peiNysHv<to ijtkay:.
dxRn&ansmg/: ]m`: s sHyto wi`t:.. 240..
y: qLvnekaNtketnagm&anblen sklpda=R&eyakarkriMbtivxdEk&anakarmaTmanH ]\anonuwvHaTmNyev inTyinlaH v<iimCKn simitpkaixtv<i-

_________________________________________________________________

cago y A`arHwo ivsyivrago qAo ksaya`H.


so sHjmo i wi`do pVvjaO ivsese`.. 35..
cago y injxuaTmpirg/hH kTva baaWyNtrpirg/hinv<iSTyag:. A`arHwo in:ikyinjxuaTmVye iS=Tva mnovcnkayVyaparinv<irnarMw:. ivsyivrago inivRySvaTmwavnoT=suqe t<iH kTva peiNysuqaiwlaTyago ivyivrag:. qAo ksaya`H
in:kayxuaTmwavnablen ko\aidkayTyag: kayy:. so sHjmo i wi`do s
OvHgu`ivix: sHym [it wi`t:. pVvjaO ivsese` samaNyenaip taviddH sHyml`H,
v/yayaH tpr`avS=ayaH ivxee`eit. AZaWyNtrxuaTmsHiviwaRvsHymo, bihrinv<i
VysHym [it.. 35.. A=agm&an_________________________________________________________________

hve Aagm&antva=R]ansHytTvna yugpdp`anuH Ane Aa&annuH yugpdp`uH sa\e


Ke (A=aRt Aagm&an, tva=R]an Ane sHytTv Ae i5knI sa=e Aa&annuH yugpdp`uH sa\e
Ke):

je pHcsimt, i5gu, iinro\I, ivjyI kayno,


pirpU`R dxRn&an=I, te ]m`ne sHyt ko. 240.

ANvya=R:- (psimt:) paHc simityu, (pceiNysHv<t:) paHc iyona


sHvrvazo, (iZgu:) 5` gui siht, (ijtkay:) ijtkay Ane (dxRn&ansmg/:)
dxRn&an=I pirpU`R(]m`:) Aevo je ]m` (s:) tene (sHyt:) sHyt (wi`t:) ko Ke.

!Ika:- je puru AnekaHtketn Aagm&anna bz=I, skz pda=na &eyakaro sa=e


imilt =tuH ivxd Aek &an jeno Aakar Ke Aeva Aaane ]to Ane Anuwvto =ko,
AaamaH j inTyinz v<ine [CKto =ko, sHymna sa\n$p bnavela

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

cr`anuyogsUck cUilka

447

vitRtsHymsa\nIktxrIrpaZ: kme` inlinpeiNyartya smuprtkayvamnoVyaparo wUTva icdv<e: prVyckm`inimmTyNtmaTmna smmNyoNysHvlnadekIwUtmip


SvwavwedaTprTven iniTyaTmnEv kxlo m [v suinwRrH in*pID in*pID kayckmkme` jIvH Tyajyit, s qlu sklprVyxUNyoip ivxuix&imaZSvwavwUtavS=aiptaTmtvopjatinTyinlv<itya saaTsHyt Ov Syat. tSyEv
cagm&antva=R]ansHytTvyaEgp>aTm&anyaEgp>H isit.. 240..
_________________________________________________________________

tva=R]ansHytTvanaH Zya`aH yTsivkLpH yaEgp>H t=a inivRkLpaTm&anH ceit yo: sHwvH


dxRyit-pHcsimdo Vyvhare` psimitiw: simt: sHv<t: psimt:, inyen tu SvSv$pe
sMyigto gt: pir`t: simt:. itguo Vyvhare` mnovcnkayinro\Zye` gu: iZgu:,
inyen SvSv$pe gu: pir`t:. pHceHidysHvuDo Vyvhare` peiNyivyVyav<ya sHv<t:
peiNysHv<t:, inyen vatIiNysuqSvadrt:. ijdksaAo Vyvhare` ko\aid-kayjyen
ijtkay:, inyen cakayaTmwavnart:. dHs``a`smGgo AZ dxRnxBden
injxuaTm]an$pH sMyGdxRnH g/am, &anxBden tu SvsHvedn&animit taWyaH smg/o
dxRn&ansmg/:. sm`o so sHjdo wi`do s OvHgu`ivix: ]m` sHyt [it wi`t:. At
OtdayatH-Vyvhare` yihivRye VyaQyanH ktH ten sivkLpH sMyGdxRn&ancairZ-ZyyaEgp>H
g/am AWyNtrVyaQyanen tu inivRkLpaTm&anH g/aimit sivkLpyaEgp>H inivRkLpaTm&anH c
F!t [it.. 240.. A=agm&antva=R]ansHytTvl`en ivkLp-ZyyaEgp>en t=a
inivRkLpaTm&anen c yuo yosaE sHytStSy ikH l`imTyupidxit.
_________________________________________________________________

xrIrpa5ne paHc simit=I AHkuixt v<i vDe vtaRvto, mx: paHc iyona inz inro\
ara jene kayvcnmnno apar ivram paMyo Ke Aevo ={ne, icdv<ine prmaH w/m`nuH
inim je kaysmUh te (kaysmUh) AaanI sa=e ANyoNy imlnne lI\e ATyHt Aek$p
={ gyo hova KtaH p` Svwavwedne lI\e tene prp`e nI krIne Aaa=I j tene kuxz
mLlnI mafk ATyHt 1mdRn krI krIne Ame marI naqe Ke, te puru qreqr, skz pr=I
xUNy hova KtaH 2ivxudxRn&anma5 Svwav$pe rhela AatvmaH (SvmaH) inTyinz
pir`it p hova=I, saat sHyt j Ke. Ane tene j Aagm&antva=R]ansHytTvna
yugpdp`anuH Ane Aa&annuH yugpdp`uH is =ay Ke. 240.
_________________________________________________________________

1. mdRn krI krIne dmI dmIne kcrI kcrIne dbavI dbavIne.


2. Aatvno Svwav ivxudxRn&anma5 Ke.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

448

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

A=aSy isagm&antva=R]ansHytTvyaEgp>aTm&anyaEgp>sHytSy kIGl-`


imTynuxaiSt-

smsubH\uvGgo smsuhduqo psHsi`Hdsmo.


smloukHc`o pu` jIivdmr`e smo sm`o.. 241..
smxZubN\uvgR: smsuqd:q: xHsainNdasm:.
smlokan: punjivtmr`e sm: ]m`:.. 241..
sHym: sMyGdxRn&anpur:srH cairZH, cairZH \mR:, \mR: saMyH, saMyH mohowivhIn:
AaTmpir`am:. tt: sHytSy saMyH l`m. tZ xZubN\uvgRyo: suqdu:qyo: xHsainNdyo:
lokacnyojivtmr`yo smm AyH mm proyH Sv:, AymaadoyH pirtap:, [dH
mmoTkR`imdmpkR`myH mmaikiTkr [dmupkarkimdH mmaTm\ar`-

_________________________________________________________________

[Tyupidxit ko=R: [it p<e TyurH ddait. OvH orpatinkaStave aip aip
y=asHwvimitxBdSya= &atVy:-s ]m`: sHytStpo\no wvit. y: ikHivix:.
xZubN\usuqdu:qinNdaxHsalokanjIivtmr`eu sm: smic: [it. tt: OtdayaitxZubN\usuqdu:qinNdaxHsalokanjIivtmr`smtawavnapir`tinjxuaTmtvsMyk]an
&ananuan$pinivRkLp_________________________________________________________________

hve Aagm&antva=R]ansHytTvna yugpdp`anuH Ane Aa&annuH yugpdp`uH jene


is =yuH Ke Aeva Aa sHytnuH kyuH l` Ke te _pdexe Ke:

inHda-xHsa, du:q-suq, Air-bH\umaH yaH saMy Ke,


vzI lo-knke, ivt-mr`e saMy Ke, te ]m` Ke. 241.

ANvya=R:- (smxZubN\uvgR:) x5u Ane bH\uvgR jene sman Ke, (smsuqdu:q:) suq
Ane du:q jene sman Ke, (xHsainNdasm:) xHsa Ane inHda Tye jene smta Ke,
(smlokan:) lo (ma!InuH #efuH) Ane kaHcn jene sman Ke (pun:) tem j (jIivtmr`e
sm:) ivt Ane mr` Tye jene smta Ke, (]m`:) te ]m` Ke.
!Ika:- sHym sMyGdxRn&anpUvRk cair5 Ke cair5 \mR Ke \mR saMy Ke saMy
mohowriht Aapir`am Ke. te=I sHytnuH, saMy l` Ke.
TyaH, (1) x5ubN\uvgRmaH, (2) suqdu:qmaH, (3) xHsainHdamaH, (4) lokaHcnmaH
Ane (p) ivtmr`maH AekIsa=e, (1) ;Aa maro pr (duXmn) Ke, Aa Sv (Svjn)
Ke', (2) ;Aa Aahlad Ke, Aa pirtap Ke', (3) ;Aa maruH _TkR` (kIitR) Ke, Aa
ApkR` (ApkIitR Ke', (4) ;Aa mne AikHicTkr Ke, Aa

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

cr`anuyogsUck cUilka

449

mymTyNtivnax [it mohawavat svRZaPynuidtrageEtSy, sttmip ivxui&iSvwavmaTmanmnuwvt:, xZubN\usuqdu:qxHsainNdalokanjIivtmr`ain inivRxemev


&eyTvenakMy &anaTmNyaTmNyciltv<eyRiTkl svRt: saMyH tiTsagm&antva=R]ansHytTvyaEgp>aTm&anyaEgp>Sy sHytSy l`mal`Iym.. 241..
A=edmev
isagm&antva=R]ansHytTvyaEgp>aTm&anyaEgp>sHytTvmEkaG/yl`]am~yaprnam momagRTven sm=Ryit-

dHs``a`ciresu tIsu jugvH smuido jo du.


OyGggdo i mdo sam~`H tSs piDpu~`H.. 242..
dxRn&ancirZeu iZu yugpTsmuiT=to yStu.
OekaG/ygt [it mt: ]am~yH tSy pirpU`Rm.. 242..

_________________________________________________________________

smai\smuTpinivRkarprmaadEkl`suqam<tpir`itSv$pH yTprmsaMyH tdev prmagm&antva=R]ansHytTvanaH yaEgp>en t=a inivRkLpaTm&anen c pir`ttpo\nSy l`H


&atVyimit.. 241.. A= ydev sHyttpo\nSy saMyl`H wi`tH tdev ]am~yaprnama
momag w~yt [it $pyit_________________________________________________________________

_pkark (_pyogI) Ke', (p) ;Aa maruH !kvuH Ke, Aa ATyHt ivnax Ke' Aem mohna
Awavne lI\e svR5 ragenuH Et jene g! =tuH n=I, stt ivxudxRn&anSvwavI Aaane
je Anuwve Ke, (Ae rIte) x5ubH\u, suqdu:q, xHsainHda, lokaHcn Ane ivtmr`ne
inivRxep`e j (tfavt ivna j) &eyp`e `Ine &anak AaamaH jenI pir`it Acilt
={ Ke. te purune je qreqr svRt: saMy Ke te (saMy) sHytnuH l` `vuHke je sHytne
Aagm&antva=R ]ansHytTvna yugpdp`anuH Ane Aa&annuH yugpdp`uH is =yuH Ke.
241.
hve Aem sm=Rn kre Ke ke Aagm&antva=R]ansHytTvna yugpdp`anI sa=e
Aa&anna yugpdp`anI isi$p je Aa sHytp`uH te j momagR Ke, ke jenuH bIuH nam
Aekag/tal`vazuH ]am~y Ke:

g, &an ne cair5 5`maH yugpde Aa$# je,


tene ko AEkaG/ygt ]am~y TyaH pirpU`R Ke. 242.

ANvya=R:- (y: tu) je (dxRn&ancirZeu) dxRn, &an Ane cair5(iZu) Ae


5`maH (yugpd) yugpd (smuiT=t:) Aa$# Ke, te (OekaG/ygt:) Aekag/tane pamelo Ke ([it)
Aem (mt:) (xamaH) kuH Ke. (tSy) tene (]am~yH) ]am~y (pirpU`m) pirpU`R Ke.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

4p0

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

&ey&at<tvt=atIitl`en sMyGdxRnpyaRye`, &ey&at<tvt=anuwUitl`en


&anpyaRye`, &ey&at<ikyaNtrinv<isUyma`<&at<tvv<il`en cairZpyaRye` c,
iZiwrip yaEgp>en waVywavkwavivj<iMwtaitinwRretretrsHvlnbladaiwaven pir`tSyaTmno ydaTminTve sit sHytTvH tTpankvdnekaTmkSyEkSyanuwUymantayamip
smStprVypravtRTvadiwVyEkaG/yl`]am~yaprnama momagR OvavgNtVy:.
_________________________________________________________________

dHs``a`ciresu tIsu jugvH smuido jo du dxRn&ancairZeu iZu yugpTsMgupiS=t _>to


yStu ktaR, OyGggdo i mdo s OekaG/ygt [it mt: sHmt:, sam~`H tSs piDpu~`H ]am~yH
cairZH yitTvH tSy pirpU`Rimit. t=aih-wavkmRVykmRnokmRWy: xepulaidpVyeWyoip
iwH shjxuinTyanNdEkSvwavH mm sHbiN\ ydaTmVyH tdev mmopadeyimitic$pH
sMyGdxRnm, tZEv piriCKi$pH sMyG&anH, tiSmev Sv$pe inlanuwUitl`H cairZH
ceTyuSv$pH sMyGdxRn&ancairZZyH pankvdnekmPywednye-nEkH yt tTsivkLpavS=ayaH
Vyvhare`EkaG/yH
_________________________________________________________________

!Ika:- &eytv Ane &at<tvnI t=a kare (jem Ke tem, y=a=R) tIit jenuH l`
Ke te sMygdxRnpyaRy Ke &eytv Ane &at<tvnI t=a kare AnuwUit jenuH l` Ke te
&anpyaRy Ke &ey Ane &atanI je 1iyaHtr=I inv<i tena vDe rcatI <&at<tvmaH pir`it
jenuH l` Ke te cair5pyaRy Ke. Aa pyaRyone Ane Aaane 2wawavkp`a vDe pjela Ait
ga# [tretr imlnna bzne lI\e Ae 5`e pyaRyo$pe yugpd AHgAHgIwave pir`t Aaane,
Aainp`uH hotaH, je sHytp`uH hoy Ke, te sHytp`uH, Aekag/tal`vazuH ]am~y jenuH bIuH
nam Ke Aevo momagR j KeAem `vuH, kar` ke TyaH (sHytp`amaH) 3pI`anI mafk
4
Anekak Aekno Anuwv hova KtaH, smSt pr=I inv<i hovane lI\e Aekag/ta
Aiw (g!) Ke.
_________________________________________________________________

1. iyaNtr ANy iya. (&ey Ane &ata ANy iya=I invteR tene lI\e rcatI je deqnar`nar
AatvmaH pir`it te cair5pyaRynuH l` Ke.)
2. wavk Ae!le =nar, Ane wavk je$pe =ay te w Aaa wavk Ke Ane sMyGdxRnaid pyaRyo
wa Ke. wavk Ane wane prSpr Ait ga# imln (Aekmekta) hoy Ke. wavk Aaa AHgI
Ke Ane wa$p sMyGdxRnaidpyaRyo tenaH AHgo Ke.
3. pI`uH pIvanI vStu, jem kedui\yuH. (dui\yano Svad Anekak Aek hoy Ke kar` ke Awed=I temaH
Aek dui\yano j Svad Aave Ke Ane wed=I temaH dU\, sakr, bdam vgere Anek vStuno Svad Aave
Ke.)
4. Ah Anekak Aekna AnuwvmaH je Anekakp`uH Ke te prmy n=I. TyaH pro=I to
inv<i j Ke ma5 sMyGdxRn&ancair5$p SvAHxone lI\e j Anekakp`uH Ke. ma!e TyaH,
Anekakp`uH hova KtaH, Aekag/p`uH (AekAg/p`uH) g! Ke.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

cr`anuyogsUck cUilka

4p1

tSy sMyGdxRn&ancairZai` momagR [it wedaTmkTvaTpyaRy\anen Vyvharnyen, OekaG/yH


momagR [TywedaTmkTvat Vy\anen inynyen, ivSyaip wedawedaTmkTvaduwyimit
ma`en &i:.. 242..
[TyevH itpuraxyvxadekoPynekIwvHEl~ym=Ektamupgto magpvgRSy y:.
&at<inbv<imclH lokStmaSkNdtamaSkNdTyicraikaxmtulH yenosNTyaite:.. 16..

_________________________________________________________________

w~yte. inivRkLpsmai\kale tu inyeneit. tdev c namaNtre` prmsaMyimit. tdevH prmsaMyH


pyaRynamaNtre` xuopyogl`: ]am~yaprnama momag &atVy [it. tSy tu momagRSy
sMyGdxRn&ancairZai` momagR [it wedaTmkTvaTpyaRy\anen Vyvharnyen in`Ryo wvit.
OekaG/yH momagR [TywedaTmkTvat Vy\anen inynyen in`Ryo wvit. smStvStusmUhSyaip
wedawedaTmkTvaiyVyvharmomagRySyaip ma`en inyo wvtITy=R:.. 242.. OvH
inyVyvharsHymitpadnmuQyTven t<tIyS=le ga=actuyH gtm. A= y: SvxuaTmNyekag/o n
wvit tSy moawavH dxRyit-muJid va rjid va duSsid
_________________________________________________________________

te (sHytTv$p A=va ]am~y$p momagR) wedak hova=I ;sMyGdxRn&ancair5


momagR Ke' Aem pyaRy\an vharny=I tenuH &apn Ke te (momagR) Awedak hova=I
;Aekag/ta momagR Ke' Aem \an inyny=I tenuH &apn Ke b\ay pda= wedawedak
hova=I ;te bNne (sMyGdxRn&ancair5 tem j Aekag/ta) momagR Ke' Aem ma`=I tenuH
&apn Ke. 242.
(hve }lok ara moaine ma!e a&atamaH lInta krvanuH khevamaH Aave Ke :)
(A=R:) Ae ma`e, itpadkna Aaxyne vx, Aek hova KtaH p` Anek =to hova=I
(A=aRt Awed\an inyny=I AekAekag/ta$phova KtaH p` khenarna Aiway Anusar
wed\an vharny=I Anek p`dxRn&ancair5$p p`=to hova=I) 1Aektane
(Aekl`p`ane) tem j 2i5l`p`ane pamelo je ApvgRno (mono) magR tene lok
a&atamaH pir`it baH\Ine (lIn krIne) Aczp`e AvlHbo, ke je=I te (lok) _LlstI
cetnana Atul ivkasne ALp kazmaH pame.
_________________________________________________________________

xadURlivIiDt KHd
1. \an inyny=I ma5 Aekag/ta Aek j momagRnuH l` Ke.
2. pyaRy\an vharny=I dxRn&ancair5$p i5k momagRnuH l` Ke.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

4p2

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

A=anEkaG/ySy momagRTvH ivF!yit-

muJid va rjid va duSsid va dVvm~`masej.


jid sm`o A~`a`I bJid kMmeihH ivivheihH.. 243..
muit va ryit va ei va VymNydasa>.
yid ]m`o&anI b|yte kmRiwivRiv\E:.. 243..
yo ih n qlu &anaTmanmaTmanmekmg/H wavyit, sovXyH &eywUtH VymNydasI-dit.
tdasa> c &anaTmaTm&andw/ Svym&anIwUto muit va, ryit va, ei va t=awUt
b|yt Ov, n tu ivmuCyte. At AnEkaG/ySy n momagRTvH iset.. 243..
_________________________________________________________________

va dVvm~`masej jid muit va, ryit va, ei va, yid cet. ikH kTva. VymNydasa>
aPy. s k:. sm`o ]m`Stpo\n:. tda kale A~`a`I A&anI wvit. A&anI sn bJid
kMmeihH ivivheihH b|yte kmRiwivRiv\Eirit. t=aih-yo inivRkarSv-sHvedn&anenEkag/o wUTva
SvaTmanH n janait tSy icH bihivRyeu gCKit. ttidanNdEkinjSvwavaCCyuto wvit.
tt ragemohE: pir`mit. tTpir`mn bhuiv-\kmR`a b|yt [it. tt:
kar`aNmoai=Riwrekag/Tven SvSv$pH wavnIyimTy=R:.. 243.. A= injxuaTmin
yosavekag/StSyEv moo
_________________________________________________________________

hve, Anekag/tane momagRp`uH F!tuH n=I (A=aRt Anekag/ta te momagR n=I) Aem
dxaRve Ke:

prne Aa]y ]m` A&anI pame mohne


va ragne va ene, to iviv\ baH\e kmRne. 243.

ANvya=R:- (yid) e (]m`:) ]m`, (ANyt Vym Aasa>) ANy no Aa]y


krIne (A&anI) A&anI =yo =ko, (muit va) moh kre Ke, (ryit va) rag kre Ke (ei
va) A=va e kre Ke, to te (iviv\E: kmRiw:) iviv\ km vDe (b|yte) bH\ay Ke.

!Ika:- je qreqr &anak Aaa$p Aek Ag/ne (ivyne) wavto n=I, te AvXy
&eywUt ANy no Aa]y kre Ke, Ane teno Aa]y krIne &anak Aa&an=I w/ Aevo
te SvyH A&anI =yo =ko, moh kre Ke, rag kre Ke A=va e kre Ke Ane Aevo (mohI, ragI
A=va eI) =yo =ko bH\ay j Ke, prHtu mukato n=I.
Aa=I Anekag/tane momagRp`uH is =tuH n=I. 243.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

cr`anuyogsUck cUilka

4p3

A=EkaG/ySy momagRTvmv\aryNnupsHhrit-

Aesu jo ` muJid ` ih rjid `ev dosmuvyaid.


sm`o jid so i`ydH qveid kMmai` ivivhai`.. 244..
A=eRu yo n muit n ih ryit nEv emupyait.
]m`o yid s inytH pyit kmaRi` iviv\ain.. 244..
yStu &anaTmanmaTmanmekmg/H wavyit, s n &eywUtH VymNydasIdit. tdnasa> c
&anaTmaTm&anadw/: Svymev &anIwUtiSt muit, n ryit, n ei
_________________________________________________________________

wvtITyupidxit-Aesu jo ` muJid ` ih rjid `ev dosmuvyaid A=eRu bih:pda=eRu yo n


muit, n ryit, ih Sf!H, nEv emupyait, jid yid cet' so sm`o s ]m`: i`ydH
initH qveid ivivhai` kMmai` pyit kmaRi` iviv\ain [it. A= ivxe:-yosaE
]utanuwUtwogakaa$pa>p|yanTyagen injSv$pH wavyit, tSy icH bih:pda=eRu n
gCKit, tt bih:pda=RicNtawavaiivRkaricmTkarmaZaCCyuto n wvit. tdCyvnen c
raga>wavaiiv\kmaRi` ivnaxytIit. tto moai=Rna inlicen injaTmin wavna ktRVyeit.
[T=H vItragcairZVyaQyanH ]uTva kecn vdiNt-syoigkevilnamPyekdexen cairZH,
pirpU`RcairZH punryoigcrmsmye wiv*yit, ten kar`enedanImSmakH sMyTvwavnya
wed&anwavnya c pUyRte, cairZH paiv*ytIit. nEvH vVym. Awednyen |yanmev cairZH, t
|yanH kevilnamupcare`oH, cairZmPyup-care`eit. yTpun: smStragaidivkLpjalrihtH
xuaTmanuwUitl`H sMyGdxRn_________________________________________________________________

hve, Aekag/ta te momagR Ke Aem (AacayRwgvan) nI krta =ka (momagR


&apnno) _psHhar kre Ke:

nih moh, ne nih rag, e kre nh A= ive,


to inym=I muinraj Ae iv\iv\ km y kre. 244.

ANvya=R:- (yid y: ]m`:) e ]m` (A=eRu) pda=maH (n muit) moh krto


n=I, (n ih ryit) rag krto n=I, (n Ov em _pyait) e krto n=I, (s:) to te
(inytH) inym=I (cos) (iviv\ain kmaRi`) iviv\ kmne (pyit) qpave Ke.

!Ika:- je &anak Aaa$p Aek Ag/ne (ivyne) wave Ke, te &eywUt ANy
no Aa]y krto n=I, Ane teno Aa]y nih krIne &anak Aa&an=I Aw/ Aevo te
Svymev &anI rheto =ko, moh krto n=I, rag krto n=I, e

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

4p4

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

t=awUt: sn muCyt Ov, n tu b|yte. At OekaG/TySyEv momagRTvH iset.. 244..


-[it momagR&apnm..
A= xuwopyog&apnm. tZ xuwopyoign: ]m`TvenaNvaicnoit-

sm`a suuvjua suhovjua y hit smyiMh.


tesu iv suuvjua A`asva sasva sesa.. 245..
]m`a: xuopyua: xuwopyua wviNt smye.
te*vip xuopyua Anas/va: sas/va: xea:.. 245..

_________________________________________________________________

&anpUvRkH vItragKS=cairZH tdev kayRkaroit. kSmaidit cet. tenEv kevl&anH jayte


ytStSmaairZe taTpy ktRVyimit wava=R:. ikHc _TsgRVyaQyankale ]am~yH VyaQyatmZ
punrip ikm=Rimit pirharmah-tZ svRpirTyagl` _TsgR Ov muQyTven c momagR:, AZ tu
]am~yVyaQyanmiSt, prH ikHtu ]am~yH momag wvtIit muQyTven ivxeoiSt.. 244.. OvH
]am~yaprnammomagpsHharmuQyTven ctu=RS=le ga=ayH gtm. A= xuwopyoignaH
sas/vTvavhare` ]m`TvH VyvS=apyit-sHit iv>Nte. . smyiMh smye prmagme. ke
siNt. sm`a ]m`aStpo\na:. ikHivixa:. suuvjua xuopyogyua: xuopyoign [Ty=R:.
suhovjua y n kevlH xuopyogyua:, xuwopyogyua. ckaroZ ANvacya=eR gaE`a=eR
g/a:.
_________________________________________________________________

krto n=I Ane Aevo (AmohI, AragI, AeI) vtRto =ko mukay j Ke, prHtu bH\ato n=I.
Aa=I Aekag/tane j momagRp`uH is =ay Ke. 244.
Aa rIte momagR&apn sma =yuH.
hve xuwopyognuH &apn kre Ke. temaH (=m), xuwopyogIAone ]m` trIke gaE`p`e
dxaRve Ke:

xuopyogI ]m` Ke xuwyu p` xae ka


xuopyogI Ke inras/v, xe sas/v `va. 24p.

ANvya=R:- (smye) xane ive (Aem kuH Ke ke) (xuopyua: ]m`a:)


xuopyogI te ]m` Ke, (xuwopyua: c wviNt) xuwopyogI p` ]m` Ke (teu Aip) temaHy,
(xuopyua: Anas/va:) xuopyogI inras/v Ke, (xea: sas/va:) bakIna sas/v Ke (A=aRt
xuwopyogI Aas/v siht Ke).

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

cr`anuyogsUck cUilka

4pp

ye qlu ]am~ypir`itH it&ayaip, jIivtkayk`tya, smStprVyinv<iv<suivxuix&iSvwavaTmtvv<i$paH xuopyogwUimkami\ro#uH n mNte, te


tdupk~@iniva:, kayk~@Iktxyo, intaNtmuTk~@ulmns:, ]m`a: ikH wveyunR
veTyZaiw\Iyte. ;\Mme` pir`dPpa APpa jid susHpyogjudo. pavid i`Vva`suhH
suhovjuo v sGgsuhH..' [it Svymev in$iptTvadiSt tavCKuwopyogSy \meR`
shEka=Rsmvay:. tt: xuwopyoignoip \mRsavaveyu: ]m`a:. ikNtu teaH xuopyoigiw:
smH smkaTvH n wvet, yt: xuopyoigno inrStsmStkayTvadnas/va
_________________________________________________________________

tZ aNt:-y=a inyen xubuEkSvwava: isjIva Ov jIva w~yte, Vyvhare`


ctugRitpir`ta AxujIva jIva [it t=a xuopyoignaH muQyTvH, xuwopyoignaH tu
ckarsmuyVyaQyanen gaE`Tvm. kSmaaE`TvH jatimit cet. tesu iv suuvjua A`asva
sasva sesa te*vip m|ye xuopyogyua Anas/va:, xea: sas/va [it yt: kar`at. t>=ainjxuaTmwavnablen smStxuwaxuwsHkLpivkLprihtTvaCKuo-pyoigno inras/va Ov, xea:
xuwopyoigno
_________________________________________________________________

!Ika:- jeAo qreqr ]am~ypir`itnI it&a krIne p`, kayk` vto (hyat)

hova=I, smSt pr=I inv<i$pe vtRtI AevI je 1suivxudxRn&anSvwav AatvmaH


pir`it$p xuopyogwUimka temaH Aaroh` krva Asm=R Ke, te (xuwopyogI) voke jeAo
xuopyogwUimkana 2_pkH@e rhela Ke, kaye jemnI xine kuHi@t krI ($H\I) Ke Ane jeAo
ATyHt _TkHi@t (Aatur) mnvaza Ke teAo]m` Ke ke n=I, te Ah khevamaH Aave Ke :
3

;\Mme` pir`dPpa APpa jid susHpyogjudo. pavid i`Vva`suhH suhovjuo v


sGgsuhH..' Aem (11 mI ga=amaH wgvan kuHdkuHdacayRdeve) pote j in$p` kyu hova=I
xuwopyogne \mRnI sa=e 4Aeka=Rsmvay Ke te=I xuwopyogIAo p`, temne \mRno sdwav
hovane lI\e, ]m` Ke. prHtu teAo xuopyogIAonI sa=e sman koi!na (srqI hdna) n=I,
kar` ke xuopyogIAoAe smSt kayo inrSt kyaR hova=I teAo inras/v j Ke Ane Aa
xuwopyogIAone to kayk` Aivn hova=I
_________________________________________________________________

1. Aatvno Svwav suivxu dxRn Ane &an Ke.


2. _pkH@ padr prvaD tze!I paDox nkno wag ink!ta.
3. A=R: \meR pir`mela Sv$pvazo Aaa e xu _pyogmaH eDayelo hoy to mona suqne pame Ke
Ane e xuw _pyogvazo hoy to SvgRna suqne (bH\ne) pame Ke.
4. Aeka=Rsmvay Aek pda=RmaH sa=e rhI xkva$p sHbH\. (Aapda=RmaH \mR Ane xuwopyog sa=e
ho{ xke Ke te=I xuwopyogne \mRnI sa=e Aeka=Rsmvay Ke.)

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

4p6

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

Ov. [me punrnvkI`Rkayk`TvaTsas/va Ov. At Ov c xuopyoigiw: smmmI n


smuIyNte, kevlmNvacIyNt Ov.. 245..
A= xuwopyoig]m`l`masUZyit-

ArhHtaidsu wI vCKlda pvy`aiwjuesu.


ivjid jid sam~`e sa suhjua wve cirya.. 246..
AhRdaidu wivRTslta vcnaiwyueu.
iv>te yid ]am~ye sa xuwyua wveyaR.. 246..

_________________________________________________________________

im+yaTvivykay$paxuwas/vinro\eip pu~yas/vsihta [it wav:.. 245.. A=


xuwopyoig]m`anaH l`maQyait-sa suhjua wve cirya sa cyaR xuwyua wvet. kSy.
tpo\nSy. k=HwUtSy smStragaidivkLprihtprmsma\aE S=atumxySy. yid ikm.
ivjid jid iv>te yid cet. . sam~`e ]am~ye cairZe. ikH iv>te. ArhHtaidsu wI
_________________________________________________________________

teAo sas/v j Ke. Ane Aam hova=I j xuopyogIAonI sa=e Aamne (xuwopyogIAone) wega
levamaH(v`RvvamaH) Aavta n=I, ma5 paKz=I (gaE` trIke) j levamaH Aave Ke.

wava=R:- prmagmmaH Aem kuH Ke ke xuopyogIAo ]m` Ke Ane xuwopyogIAo p`


gaE`p`e ]m` Ke. jem iny=I xubuAekSvwavI is vo j v khevay Ke Ane
vhar=I ctugRitpir`t Axu vo p` v khevay Ke, tem ]m`p`e xuopyogI vonuH
muQyp`uH Ke Ane xuwopyogI vonuH gaE`p`uH Ke kar` ke xuopyogIAo injxuawavnana
bz=I smSt xuwaxuw sHkLpivkLp riht hova=I inras/v j Ke Ane xuwopyogIAone
im+yaTvivykay$p Axuw Aas/vno inro\ hova KtaH teAo pu~yas/v siht Ke. 24p.
hve xuwopyogI ]m`nuH l` sU5 ara (ga=a ara) khe Ke:

vaTsLy vcnrt ive ne wi Ahtaidke


-Ae hoy e ]am~ymaH to cr` te xuwyu Ke. 246.

ANvya=R:- (]am~ye) ]am~ymaH (yid) e (AhRdaidu wi:) Ahtaidk Tye


wi t=a (vcnaiwyueu vTslta) vcnrt vo Tye vTslta (iv>te) vtRtI hoy to
(sa) te (xuwyua cyaR) xuwyu cyaR (xuwopyogI cair5) (wvet) Ke.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

cr`anuyogsUck cUilka

4p7

sklssHNyasaTmin ]am~ye sTyip kaylvavexvxat SvyH xuaTmv<imaZe`avS=atumxSy, preu xuaTmv<imaZe`aviS=te*vhRdaidu, xuaTmv<imaZaviS=ititpadkeu


vcnaiwyueu
c
wya
vTsltya
c
ciltSy,
tavNmaZragvitRtprVyv<isHviltxuaTmv<e:, xuwopyoig cairZH Syat. At:
xuwopyoig]m`anaH xuaTmanuragyoigcairZTvl`m.. 246..
A= xuwopyoig]m`anaH v<imupdxRyit-

vHd``mHs`eihH ABwua`a`ugm`piDvI.
sm`esu smav`Ao ` i`Hidda rayciryiMh.. 247..
_________________________________________________________________

AnNt&anaidgu`yue*vhRiTseu gu`anuragyua wi:. vCKlda vTslSy wavo vTslta


vaTsLyH ivnyonukUlv<i:. keu ivye. pvy`aiwjuesu vcnaiwyueu. vcnxBdenaZagmo
w~yte, sHFo va, ten vcnenaiwyua: vcnaiwyua Aacaypa|yaysa\vStei*vit. OtduH
wvit-SvyH xuopyogl`e prmsamaiyke S=atumsm=RSyaNyeu xuopyogflwUtkevl&anen
pir`teu, t=Ev xuopyogara\keu c yasaE wiStCKuwopyoig]m`anaH l`imit.. 246..
A= xuwopyoignaH xuwv<iH dxRyit-` i`Hidda nEv ini. .
_________________________________________________________________

!Ika:- skz sHgna sHNyasSv$p ]am~y hova KtaH p` kaylvna Aavexne vx


kevz xuapir`it$pe rhevane pote Ax Ke Aevo je ]m`, pr Aeva je (1) kevz
xuapir`it$pe rhela Ahtaidk t=a (2) kevz xuapir`it$pe rhevanuH itpadn krnar
vcnrt vo temna Tye (1) wi t=a (2) vTslta vDe cHcz Ke, te ]m`ne, ma5
te!la rag vDe vtRtI prv<i sa=e xuapir`it imilt hovane lI\e, xuwopyogI
cair5 Ke.
Aa=I (Aem kuH ke) xu Aaana Anuragyu cair5 xuwopyogI ]m`onuH l` Ke.
wava=R:- AeklI xuapir`it$pe rhevane Asm=R hovane lI\e je ]m`, pr Aeva
Ahtaidk Tye wi=I t=a pr Aeva Aagmpray` vo Tye vaTsLy=I cHcz (AiS=r)
Ke, te ]m`ne xuwopyogI cair5 Ke, kar` ke xuapir`it prv<i (prmaH v<i)
sa=e mzelI Ke A=aRt xuw wav sa=e imi]t Ke. 246.
hve xuwopyogI ]m`onI v<i dxaRve Ke:

]m`o it vHdn, nmn, Anugmn, AWyuT=an ne


vzI ]minvar` Ke n inHidt ragyut cyaR ive. 247.
_________________________________________________________________

kaylv jrak kay =oDo kay.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

4p8

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

vNdnnmSkr`aWyamWyuT=ananugmnitpi:.
]m`eu ]mapnyo n iniNdta ragcyaRyam.. 247..
xuwopyoignaH ih xuaTmanuragyoigcairZtya, smi\gtxuaTmv<iu ]m`eu
vNdnnmSkr`aWyuT=ananugmnitpiv<i: xuaTmv<iZa`inima ]mapnynv<i n
du*yet.. 247..
A= xuwopyoignamevEvHiv\a: v<yo wvNtIit itpadyit-

dHs``a`uvdeso isSsGgh`H c pos`H teisH.


cirya ih sraga`H iji`HdpUjovdeso y.. 248..
_________________________________________________________________

rayciryiMh xuwragcyaRyaH sragcairZavS=ayam. ka n iniNdta. vHd``mHs`eihH


ABwua`a`ugm`piDvI vNdnnmSkaraWyaH shaWyuT=ananugmnitpiv<i:. sm`esu
smav`Ao ]m`eu ]mapny: rTZywavnaiw\atk]mSy qedSy ivnax [it. Anen ikmuH
wvit-xuopyogsa\ke xuwopyoge iS=tanaH tpo\nanaH [T=HwUta: xuwopyogv<yo
rTZyara\kxepueu ivye yua Ov, ivihta Oveit.. 247.. A= xuwopyoignameveT=HwUta:
v<yo wviNt, n c
_________________________________________________________________

ANvya=R:- (]m`eu) ]m`o Tye (vNdnnmSkr`aWyam) vHdnnmSkar siht

(AWyuT=ananugmnitpi:) 1AWyuT=an Ane 2Anugmn$p 3ivnIt vtRn krvuH t=a


(]mapny:) temno ]m dUr krvo te (ragcyaRyam) ragcyaRmaH (n iniNdta) inHidt n=I.

!Ika:- xuwopyogIAone xuaana Anuragyu cair5 hoy Ke, te=I jem`e


xuapir`it a krI Ke Aeva ]m`o Tye je vHdnnmSkarAWyuT=anAnugmn$p ivnIt
vtRnnI v<i t=a xuapir`itna r`ne inimwUt AevI je ]m dUr krvanI
(vEyav<y$p) v<i te xuwopyogIAone ma!e dUit (do$p, inHidt) n=I (A=aRt
xuwopyogI muinAone AavI v<ino ine\ n=I). 247.
hve, xuwopyogIAone j AavI v<iAo hoy Ke Aem itpadn kre Ke:

_pdex dxRn&anno, po`-g/h` ix*yo t`uH,


_pdex ijnpU t`o-vtRn tuH ` sragnuH. 248.
_________________________________________________________________

1. AWyuT=an mana=eR wa ={ jvuH te


2. Anugmn paKz calvuH te
3. ivnIt ivnyyu sNmanyu ivvekI sWy.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

cr`anuyogsUck cUilka

4p9

dxRn&anopdex: ix*yg/h`H c po`H team.


cyaR ih sraga`aH ijneNpUjopdex.. 248..
AnuijF<apUvRkdxRn&anopdexv<i: ix*ysHg/h`v<iStTpo`v<iijRneNpUjopdexv<i xuwopyoignamev wviNt, n xuopyoignam.. 248..
A= svaR Ov v<y: xuwopyoignamev wvNtITyv\aryit-

_vk`id jo iv i`H caduVv~`Ss sm`sHFSs.


kayivra\`rihdH so iv sragPp\a`o se.. 249..

_________________________________________________________________

xuopyoignaimit $pyit-dHs``a`uvdeso dxRnH mU#ZyaidrihtH sMyTvH, &anH


prmagmopdex:, tyopdexo dxRn&anopdex:. isSsGgh`H c pos`H teisH
rTZyara\naixaxIlanaH ix*ya`aH g/h`H SvIkarSteamev po`mxnxynaidicNta. cirya ih
sraga`H [T=HwUta cyaR cairZH wvit, ih Sf!m. keam. sraga`aH \maRnuragcairZsihtanam.
n kevlimT=HwUta cyaR, iji`HdpUjovdeso y y=asHwvH ijneNpUjaid\mpdexeit. nnu
xuwopyoignamip aip kale xuopyogwavna Xyte, xuopyoignamip aip kale
xuwopyogwavna Xyte, ]avka`amip samaiykaidkale xuwavna Xyte, teaH k=H ivxeo
wedo &ayt [it. pirharmah-yumuH wvta, prH ikHtu ye cure` xuwopyogen vtRNte te y>ip
aip kale xuopyogwavnaH kvRiNt t=aip xuwopyoign Ov w~yNte. yeip xuopyoignSte
y>ip aip kale xuwopyogen vtRNte t=aip xuopyoign Ov. kSmat. bhupdSy
\anTvadam/vninMbvnvidit.. 248.. A= kaidip ya: v<ySta: xuwopyoignameveit
inymit-_vk`id jo iv i`H caduVv~`Ss sm`sHFSs _pkroit
_________________________________________________________________

ANvya=R:- (dxRn&anopdex:) dxRn&anno (sMyGdxRn Ane sMyG&anno) _pdex,


(ix*yg/h`H) ix*yonuH g/h` (c) t=a (team po`H) temnuH po`, (c) Ane
(ijneNpUjopdex:) ijneHnI pUno _pdex (ih) qreqr (sraga`aH cyaR) sragIAonI cyaR
Ke.

!Ika:- Anug/h krvanI [CKapUvRk dxRn&anna _pdexnI v<i, ix*yg/h`nI v<i,


temna po`nI v<i Ane ijneHpUna _pdexnI v<i xuwopyogIAone j hoy Ke,
xuopyogIAone nih. 248.
hve, b\Iye v<iAo xuwopyogIAone j hoy Ke Aem nI kre Ke:

v` vkayivra\na _pkar je inTye kre


c_iv\ sa\usHFne, te ]m` rag\an Ke. 249.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

460

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

_pkroit yoip inTyH catuvR`RSy ]m`sHFSy.


kayivra\nrihtH soip srag\an: Syat.. 249..
it&atsHymTvat !kayivra\nrihta ya kacnaip xuaTmv<iZa`inima
catuvR`RSy ]m`sHFSyopkarkr`v<i: sa svaRip rag\anTvat xuwopyoignamev wvit,
n kdaicdip xuopyoignam.. 249..
_________________________________________________________________

yoip inTyH. kSy. catuvR`RSy ]m`sHFSy. AZ ]m`xen ]m`xBdvaCya


%imuinyTyngara g/aa:. ;;dexTyivTkevlw<idhmuin: Syai: s<tiRra$#: ]ei`yuGmejin yitrngaropr: sa\uvgR:. raja b/a c dev: prm [it %iivRikyaI`xi-ao
buyaE\Ixo ivydynp!uivRvedI kme`..'' %y %iH aaSte ctuivR\a,
rajb/devprm%iwedat. tZ rajRyo ivikyaI`aiRaa wviNt. b/Ryo buaE-\iRyua
wviNt. devRyo ggngmniRsHpa wviNt. prmRy: keviln: kevl&ainno wviNt. muny:
Avi\mn:pyRykeviln. yty _pxmkpk]e~ya$#a:. Angara: samaNysa\v:. kSmat.
sveRaH suqdu:qaidivye smtapir`amoStIit. A=va ]m`\maRnukUl]avkaidcatuvR`RsHF:. k=H
y=a wvit. kayivra\`rihdH SvS=wavnaSv$pH SvkIyxu cEtNyl`H inya`H rn
prkIy!kayivra\narihtH y=a wvit. so iv sragPp\a`o se sopIT=HwUtStpo\no
\maRnuragcairZsihteu m|ye \an: ]e: SyaidTy=R:.. 249..
_________________________________________________________________

ANvya=R:- (y: Aip) je ko{ (]m`) (inTyH) sda (kayivra\nrihtH) (K)


kaynI ivra\na ivna (catuvR`RSy) car karna (]m`sHFSy) ]m`sHFne (_pkroit)
_pkar kre Ke, (s: Aip) te (srag\an: Syat) ragnI \antavazo Ke.

!Ika:- sHymnI it&a krI hova=I K kaynI ivra\na ivnanI je ko{ p`,
xuapir`itna r`ne inimwUt AevI, car karna ]m`sHFne _pkar krvanI v<i, te
b\Iye rag\anp`ane lI\e xuwopyogIAone j hoy Ke, xuopyogIAone kdaip nih. 249.
_________________________________________________________________

]m`sHFne xapir`itna r`maH inimwUt AevI je _pkarv<i xuwopyogI ]m`o kre Ke te


v<i K kaynI ivra\na ivnanI hoy Ke, kar` ke tem`e (xuwopyogI ]m`oAe) sHymnI it&a
lI\elI Ke.
]m`na car kar Aa ma`e Ke: (1) %i, (2) muin, (3) yit Ane (4) A`gar %ivaza
]m` te %i Ke Avi\&an, mn:pyRy&an A=va kevz&anvaza ]m` te muin Ke _pxmk
A=va mk ]ei`maH Aa$# ]m` te yit Ke Ane samaNy sa\u te A`gar Ke. Aa ma`e car
karno ]m`sHF Ke.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

cr`anuyogsUck cUilka

461

A= v<e: sHymivroi\TvH ite\yit-

jid k`id kayqedH vejavT=mujdo sm`o.


` hvid hvid AgarI \Mmo so savya`H se.. 250..
yid kroit kayqedH vEyav<ya=Rmu>t: ]m`:.
n wvit wvTygarI \mR: s ]avka`aH Syat.. 250..
yo ih preaH xuaTmv<iZa`aiwaye` vEyav<yv<ya SvSy sHymH ivra\yit, s
g<hS=\maRnuvexat ]am~yat Cyvte. Ato ya kacn v<i: sa svR=a sHymaivro\enEv
iv\atVya v<avip sHymSyEv sa|yTvat.. 250..

_________________________________________________________________

A= vEyav<ykaleip SvkIysHymivra\na n ktRVyeTyupidxit-jid k`id kayqedH


vejavT=mujdo yid cet kroit kayqedH !kayivra\nam. k=HwUt: sn.
vEyav<ya=Rmu>t:. sm`o ` hvid tda ]m`Stpo\no n wvit. tihRikH wvit. hvid AgarI
AgarI g<hS=o wvit. kSmat. \Mmo so savya`H se !kayivra\naH kTva yaEsaE \mR: s
]avka`aH Syat, n c tpo\nanaimit. [dmZ taTpyRm-yosaE SvxrIrpo`a=R ix*yaidmohen
va sav>H neCKit tSyedH VyaQyanH xowte, yid punrNyZ sav>imCKit
vEyav<yaidSvkIyavS=ayoGye \mRkayeR
_________________________________________________________________

hve v<i sHymnI ivro\I hovano ine\ kre Ke (A=aRt xuwopyogI ]m`ne sHym
sa=e ivro\vazI v<i n hovI e{Ae Aem khe Ke):

vEyav<te _>t ]m` ! kayne pIDa kre


to ]m` nih, p` Ke g<hI te ]avkono \mR Ke. 2p0.

ANvya=R:- (yid) e (]m`) (vEyav<ya=Rm _>t:) vEyav<y ma!e _>mvHt vtRtaH


(kayqedH) K kayne pIDa (kroit) kre to te (]m`: n wvit) ]m` n=I, (AgarI wvit)
g<hS= Ke (kar` ke) (s:) te (K kaynI ivra\na siht vEyav<y) (]avka`aH \mR: Syat)
]avkono \mR Ke.

!Ika:- je (]m`) bIne xuapir`itnuH r` =ay Aeva Aiway=I vEyav<ynI


v<i krtaH potana sHymnI ivra\na kre Ke, te g<hS=\mRmaH vexto hovane lI\e ]am~y=I
Cyut =ay Ke. Aa=I (Aem kuH ke) je ko{ v<i hoy te svR=a sHym sa=e ivro\ n Aave
AevI rIte j krvI e{Ae, kar` ke v<imaH p` sHym j sa|y Ke.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

462

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

A= v<eivRyivwage dxRyit-

jo~ha`H i`rveqH sagar`garciryjua`H.


A`ukHpyovyarH kVvdu levo jid iv APpo.. 251..
jEnanaH inrpeH sakaranakarcyaRyuanam.
AnukMpyopkarH krotu lepo y>PyLp:.. 251..
ya iklanukMpapUivRka propkarl`a v<i: sa qLvnekaNtmEZIpiviZt-

_________________________________________________________________

neCKit tda tSy sMyTvmev naStIit.. 250.. A= y>PyLplepo wvit propkare, t=aip
xuwopyoigiw\Rmpkar: ktRVy [Tyupidxit-kVvdu krotu. s k: ktaR. xuwopyogI pu:. kH
krotu. A`ukHpyovyarH AnukMpasihtopkarH dyasihtH \mRvaTsLym. yid ikm. levo jid iv
APpo ;;sav>lexo bhupu~yraxaE'' [it aNten y>PyLplep: Stoksav>H wvit. keaH krotu.
jo~ha`H inyVyvharmomagR-pir`tjEnanam. k=m. i`rveqH inrpeH xuaTmwavna_________________________________________________________________

wava=R:- je ]m` K kaynI ivra\na siht vEyav<yaid v<i kre Ke, te


g<hS=\mRmaH vexe Ke te=I ]m`e vEyav<yaid v<i AevI rIte krvI e{Ae ke je=I sHymnI
ivra\na n =ay.
Ah Ae!luH ivxe smjvuH keje SvxrIrna po` A=eR A=va ix*yaidna moh=I
sav>ne [CKto n=I tene to vEyav<yaidkmaH p` sav>ne n [CKvuH te xowaSpd Ke, prHtu je
bIje to sav>ne [CKe Ke p` potanI AvS=ane yoGy vEyav<yaid \mRkayRmaH sav>ne [CKto
n=I tene to sMykTv j n=I. 2p0.
hve v<ina ivyna be ivwago dxaRve Ke (A=aRt xuwopyogIAe kona Tye _pkarnI
v<i krvayoGy Ke Ane kona Tye _pkarnI v<i krvayoGy n=I te dxaRve Ke):

Ke ALp lep KtaHy dxRn&anpir`t jEnne


inrpetapUvRk kro _pkar AnukHpa vDe. 2p1.

ANvya=R:- (y>ip ALp: lep:) ALp lep =to hova KtaH p`


(sakaranakarcyaRyuanam) sakarAnakar cyaRyu (jEnanaH) jEnone (AnukMpya)
AnukHpa=I (inrpeH) inrpep`e (_pkarH krotu) (xuwopyogI) _pkar kro.

!Ika:- je AnukHpapUvRk propkarSv$p v<i te krva=I eke ALp lep to =ay Ke,
top` AnekaHt sa=e mE5I=I jemnuH ic piv5 =yuH Ke Aeva xu jEno Tye

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

cr`anuyogsUck cUilka

463

iceu
xueu
jEneu
xuaTm&andxRnv<v<itya
sakaranakarcyaRyueu
xuaTmoplMwetrsklinrpetyEvaLplepaPyitia
n
punrLplepeit
svRZ
svR=Evaitia, tZ t=av<ya xuaTmv<iZa`Sy praTmnornuppeirit.. 251..
A= v<e: kalivwagH dxRyit-

roge` va Ku\aO t~haO va sme` va $#H.


ida sm`H sahU piDvjdu AadsIO.. 252..
_________________________________________________________________

ivnaxkQyaitpUjalawvaKarihtH y=a wvit. k=HwUtanaH jEnanam. sagar`garciry-jua`H


sagaranagarcyaRyuanaH ]avktpo\nacr`sihtanaimTy=R:.. 251.. kiSmNStave vEyav<yH
ktRVyimTyupidxit-piDvjdu itp>taH SvIkrotu. kya. AadsIO Svxya. s k: ktaR.
sahU rTZywavnya SvaTmanH sa\ytIit sa\u:. km. sm`H jIivtmr`aidsmpir`am_________________________________________________________________

ke jeAo xu AaanaH &andxRnmaH vtRtI v<ine lI\e sakarAnakar cyaRvaza Ke


temna Tye, xuaanI _pliB\ isvay bI b\anI Apea kyaR ivna j, te v<i krvano
ine\ n=I prHtu ALp lepvazI Ke te=I b\a Tye b\ay kare te v<i Aini Ke Aem
n=I, kar` ke TyaH (A=aRt e b\a Tye b\ay kare krvamaH Aave to) te karnI v<i vDe
prne Ane potane xuapir`itnuH r` bnI xktuH n=I.

wava=R:- AnukHpapUvRk propkarSv$p v<i=I ALp lep to =ay Ke, top` e (1)
xu AaanaH &andxRn$p cyaRvaza xu jEno Tye, tem j (2) xuaanI _pliB\nI
Apea=I j, te v<i krvamaH AavtI hoy to xuwopyogIne teno ine\ n=I. prHtu, eke
AnukHpapUvRk propkarSv$p v<i=I ALp j lep =ay Ke top`, (1) xu AaanaH
&andxRn$p cyaRvaza xu jEno isvay bI Tye, tem j (2) xuaanI _pliB\ isvay
bI ko{ p` Apea=I, te v<i krvano xuwopyogIne ine\ Ke, kar` ke Ae rIte prne ke
potane xuapir`itnI ra =tI n=I. 2p1.
hve v<ina kazno ivwag dxaRve Ke (A=aRt xuwopyogI ]m`e kya vqte v<i
krvayoGy Ke Ane kya vqte v<i krvayoGy n=I te dxaRve Ke):

AaaHt deqI ]m`ne ]m, rog va wUq, Pyas=I,


sa\u kro seva Svxima` Ae muinrajnI. 2p2.
_________________________________________________________________

v<i pir`it vtRn vtRvuH te


&an sakr Ke Ane dxRn Anakar Ke.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

464

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

roge` va u\ya t<*`ya va ]me` va $#m.


a ]m`H sa\u: itp>tamaTmxya.. 252..
yda ih smi\gtxuaTmv<e: ]m`Sy tTCyavnheto: kSyaPyupsgRSyopinpat:
Syat, s xuwopyoign: Svxya itickIaR v<ikal:. [trStu SvyH xuaTmv<e:
smi\gmnay kevlH inv<ikal Ov.. 252..
A= loksMwa`v<iH sinimivwagH dxRyit-

vejavi`imH igla`gubalvusm`a`H.
loiggj`sHwasa ` i`Hidda va suhovjuda.. 253..

_________________________________________________________________

TvaCKm`StH ]m`m. ida a. k=HwUtm. $#H $#H VyaPtH pIiDtH kdi=Rtm. ken. roge` va
AnaklTvl`prmaTmno ivl`enaklTvoTpadken roge` Vyai\ivxee` va, Ku\aO u\ya,
t~haO
va
t<*`ya
va,
sme`
va
magpvasaid]me`
va.
AZedH
taTpyRmSvS=wavnaivFatkrogaidStave vEyav<yH kroit, xekale SvkIyanuanH krotIit ..
252.. A= xuwopyoignaH tpo\nvEyav<yinimH laEikksHwa`ivye ine\o naStITyupidxit_________________________________________________________________

ANvya=R:- (roge` va) rog=I, (u\ya) u\a=I, (t<*`ya va) t<a=I (]me` va)
A=va ]m=I ($#m) AaaHt (]m`H) ]m`ne (a) deqIne (sa\u:) sa\u (AaTmxTya)
potanI xi Anusar (itp>tam) vEyav<yaidk kro.
!Ika:- yare xuapir`itne pamela ]m`ne temaH=I Cyut kre AevuH kar`ko{ p`
_psgRAavI pDe, Tyare te kaz xuwopyogIne potanI xi Anusar itkar krvanI
[CKa$p v<ino kaz Ke Ane te isvayno kaz potane xuapir`itnI ai ma!e kevz
inv<ino kaz Ke.
wava=R:- yare xuapir`itne a ]m`ne SvS= wavno nax krnar rogaidk
AavI pDe, Tyare te sHge xuwopyogI sa\une temnI sevanI [CKa$p v<i hoy Ke, Ane
bakIna kaze xuapir`itne a krva ma!e inj Anuan hoy Ke. 2p2.
hve loknI sa=e vatcItnI v<i tena inimna ivwag siht dxaRve Ke (A=aRt
xuwopyogI ]m`e loknI sa=e vatcItnI v<i kya inime krvayoGy Ke Ane kya inimte
krvayoGy n=I te khe Ke):

sevainime rogI-bazk-v<-gu ]m`o t`I,


laEikk jno sh vat xuw-_pyogyu inHidt n=I. 2p3.

_________________________________________________________________

itkar _pay shay.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

cr`anuyogsUck cUilka

46p

vEyav<yinimH Glangubalv<]m`anam.
laEikkjnsMwaa n iniNdta va xuwopyuta.. 253..
smi\gtxuaTmv<InaH Glangubalv<]m`anaH vEyav<yinimmev xuaTmv<ixUNyjnsMwa`H isH, n punrNyinimmip.. 253..
A=EvmuSy xuwopyogSy gaE`muQyivwagH dxRyit-

Osa psT=wUda sm`a`H va pu`o FrT=a`H.


cirya prei wi`da taOv pr lhid soqH.. 254..

_________________________________________________________________

` i`Hidda xuwopyoigtpo\nanaH n iniNdta, n inia. ka kmRtapa. loiggj`sHwasa


laEikkjnE: sh sHwaa vcnv<i:. suhovjuda va A=va saip xuwopyogyua w~yte. ikm=
n inia. vejavi`imH vEyav<yinimm. keaH vEyav<ym. igla`gubalvusm`a`H
Glangubalv<]m`anam. AZ guxBden S=Ulka-yo w~yte, A=va pUyo va guirit.
t=aih-yda
koip
xuwopyogyu
AacayR:
sragcairZl`xuwopyoignaH
vItragcairZl`xuopyoignaH va vEyav<yH kroit, tda-kale tEyav<yinimH laEkkjnE:
sh sHwa`H kroit, n xekal [it wava=R:.. 253.. OvH ga=apken
laEikkVyaQyansHbiN\=mS=lH gtm. A=ayH vEyav<yaidl`xuwo-pyogStpo\nEg`v<ya
]avkEStu muQyv<ya ktRVy [TyaQyait-wi`da wi`ta ki=ta. ka kmRtapa. cirya cyaR
cairZmnuanm. ikHivixa. Osa Oa TyIwUta. pun ikH$pa. psT=wUda xStwUta
\maRnurag$pa. keaH sHbiN\nI. sm`a`H va ]m`anaH va
_________________________________________________________________

ANvya=R:- (va) vzI (Glangubalv<]m`anam) rogI, gu (pUy, vDera),


baz Ane v< ]m`onI (vEyav<yinimH) sevana (vEyav<yna) inime, (xuwopyuta)
xuwopyogvazI (laEikkjnsMwaa) laEikk jno sa=enI vatcIt (n iniNdta) inHidt n=I.

!Ika:- xuapir`itne pamela rogI, gu, baz Ane v< ]m`onI sevana inime j
(xuwopyogI ]m`ne) xuapir`itxUNy jno sa=e vatcIt is Ke (xaomaH Aini
Ke), prHtu bI inime p` is Ke Aem n=I. 2p3.
hve Ae rIte khevamaH Aavela xuwopyogno gaE`muQy ivwag dxaRve Ke (A=aRt kone
xuwopyog gaE` hoy Ke Ane kone muQy hoy Ke te khe Ke):

Aa xuw cyaR ]m`ne, vzI muQy hoy g<hS=ne


tena vDe j g<hS= pame mosuq _Tk<ne. 2p4.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

466

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

Oa xStwUta ]m`anaH va pung<RhS=anam.


cyaR preit wi`ta tyEv prH lwte saEQym.. 254..
Ovme xuaTmanuragyoigxStcyaR$p _pvi`Rt: xuwopyog: tdyH, xuaTmkaixkaH smStivritmupeyuaH kayk`savaTvtRman:, xuaTmv<iivragstTvaaE`:
]m`anaH g<ih`aH tu, smStivrterwaven xuaTmkaxnSyawavaTkaysavaTvtRmanoip, Sfi!ksMpkeR`akRtejs [vE\saH, ragsHyogen xuaTmnonuwvat kmt:
prminvaR`saEQykar`Tva, muQy:.. 254..
_________________________________________________________________

pu`o FrT=a`H g<hS=anaH va punirymev cyaR prei pra svTkeit. taOv prH lhid soqH
tyEv xuwopyogcyRya prHprya mosuqH lwte g<hS= [it. t=aih-tpo\na: xetpo\nanaH
vEyav<yH kvaR`a: sNt: kayen ikmip inrv>vEyav<yH kvRiNt vcnen \mpdexH c.
xemaE\apanaidkH g<hS=anam\InH, ten kar`en vEyav<y$po \m g<hS=anaH muQy:,
tpo\nanaH
gaE`:.
itIyH
c
kar`H-inivRkaricmTkarwavnaitp-wUten
ivykayinimoTpenatRraEdu|yaRnyen pir`tanaH g<hS=anamaTmai]tiny-\mRSyavkaxo
naiSt, vEyav<yaid\meR` du|yaRnvna wvit, tpo\nsHsgeR` inyVyvhar-momagpdexlawo
wvit. tt prHprya invaR`H lwNte [Tyiway:.. 254.. OvH xuwopyoigtpo\nanaH
xuwanuank=nmuQytya ga=aken itIyS=lH
_________________________________________________________________

ANvya=R:- (Oa) Aa (xStwUta) xStwUt (cyaR) cyaR (]m`anaH) ]m`one


(gaE`) hoy Ke (va g<hS=anaH pun:) Ane g<hS=one to (pra) muQy hoy Ke ([it wi`ta)
Aem (xaomaH) kuH Ke (tya Ov) tena=I j (prH saEQyH lwte) (prHpraAe) g<hS= prm
saEQyne pame Ke.
!Ika:- Ae rIte xuaanuragyu xStcyaR$p je Aa xuwopyog v`RvvamaH Aao te
Aa xuwopyog, xuaanI kaxk svRivritne pamela ]m`one kayk`na sdwavne lI\e
vtRto, gaE` hoy Ke, kar` ke te xuwopyog xuapir`it=I iv Aeva rag sa=e
sHbH\vazo Ke g<hS=one to te xuwopyog, svRivritna Awav vDe xuakaxnno Awav
hova=I kayna sdwavne lI\e vtRto hova KtaH p`, muQy Ke, kar` kejem \nne Sfi!kna
sHpkR=I sUyRna tejno Anuwv =ay Ke (Ane te=I mx: szgI @e Ke) temg<hS=ne ragna
sHyog=I xuaano Anuwv =ay Ke Ane (te=I te xuwopyog) mx: prm invaR`saEQynuH
kar` =ay Ke.
wava=R:- dxRnApeaAe to ]m`ne tem j sMyGi g<hS=ne xuaano j Aa]y
Ke. prHtu cair5ApeaAe ]m`ne muinyoGy xuapir`it muQy hova=I
_________________________________________________________________

cair5dxamaH vtRtuH je _g/ xuakaxn tene j Ah xuakaxn g~yuH Ke teno sMyGi


g<hS=ne Awav Ke. bakI dxRnApeaAe to sMyGi g<hS=ne p` xuaanuH kaxn Ke j.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

cr`anuyogsUck cUilka

467

A= xuwopyogSy kar`vEprITyat flvEprITyH sa\yit-

rago psT=wUdo vT=uivsese` flid ivvrIdH.


`a`awUimgdai`h bIjai`v sSskaliMh.. 255..
rag: xStwUto vStuivxee` flit ivprItm.
nanawUimgtanIh bIjanIv sSykale.. 255..
y=Ekeamip bIjanaH wUimvEprITyai*pivEprITyH, t=EkSyaip xStragl`Sy
xuwopyogSy paZvEprITyaTflvEprITyH, kar`ivxeaTkayRivxeSyavXyHwaivTvat.. 255..
_________________________________________________________________

gtm. [t |v ga=a!kpyRNtH paZapaZprIamuQyTven VyaQyanH kroit. A= xuwopyogSy


paZwUtvStuivxeaTflivxeH dxRyit-flid flit, flH ddait. s k:. rago rag:.
k=HwUt:. psT=wUdo xStwUto danpUjaid$p:. ikH flit. ivvrIdH ivprItmNyaxH
iwiwflm. ken kr`wUten. vT=uivsese` jFNym|ymoTkwed-iwpaZwUtvStuivxee`.
_________________________________________________________________

xuwopyog gaE` Ke Ane sMyGi g<hS=ne muinyoGy xuapir`itne nih phcatuH hova=I
AxuwvHcna=eR xuwopyog muQy Ke. sMyGi g<hS=ne Axuw=I (ivxe Axu pir`it=I)
KU!va ma!e vtRto je Aa xuwopyogno pua=R te p` xuino j mHd pua=R Ke, kar` ke
xuana mHd AalHbn=I Axuw pir`it pl!a{ne xuw pir`it =ay Ke Ane xuana
_g/ AalHbn=I xuw pir`it p` pl!a{ne xu pir`it =ay Ke. 2p4.
hve xuwopyogne kar`nI ivprItta=I fznI ivprItta hoy Ke Aem is kre Ke:

fz hoy Ke ivprIt vStuivxe=I xuw ragne,


in*pi ivprIt hoy wUimivxe=I ym bIjne. 2pp.

ANvya=R:- ([h nanawUimgtain bIjain [v) jem Aa jgtmaH Anek karnI


wUimmaH pDelaH bIj (sSykale) \aNykaze ivprItp`e fze Ke, tem (xStwUt: rag:) xSt
rag (vStuivxee`) vStuwed=I (pa5na wed=I) (ivprItH flit) ivprItp`e fze Ke.

!Ika:- jem bIj tenaH te j hova KtaH p` wUimnI ivprItta=I in*pinI ivprItta
hoy Ke (A=aRt sarI wUimmaH \aNy saruH pake Ke Ane qrab wUimmaH \aNy qrab ={ y Ke
A=va paktuH j n=I), tem xStragSv$p xuwopyog teno te j hova KtaH p` pa5nI
ivprItta=I fznI ivprItta hoy Ke kem ke kar`na wed=I kayRno wed AvXyHwavI
(AinvayR) Ke. 2pp.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

468

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

A= kar`vEprITyflvEprITye dxRyit-

KdumT=ivihdvT=usu vdi`ymJy`Ja`da`rdo.
` lhid Apu`BwavH wavH sadPpgH lhid.. 256..
KS=ivihtvStuu v/tinyma|yyn|yandanrt:.
n lwte ApunwaRvH wavH sataTmkH lwte.. 256..
xuwopyogSy svR&VyvS=aiptvStuu i`ihtSy pu~yopcypUvRkopunwaRvoplMw:
ikl flH tu kar`vEprITyaipyRy Ov. tZ KS=VyvS=aiptvStUin kar`vEprITyH teu
v/tinyma|yyn|yandanrtTvi`ihtSy
xuwopyogSyapunwaRvxUNykevlpu~yapsdai:
flvEprITyH tTsudevmnujTvm.. 256..
_________________________________________________________________

AZa=eR aNtmah-`a`awUimgdai`h bIjai`v sSskaliMh nanawUimgtanIh bIjain [v


sSykale \aNyin*pikal [it. AymZa=R:-y=a jFNym|ymoTkwUimivxee` taNyev bIjain
iwiwflH yCKiNt, t=a s Ov bIjS=anIyxuwopyogo wUimS=anIypaZ-wUtvStuivxee`
iwiwflH ddait. ten ikH ism. yda pUvRsUZki=tNyayen sMyTvpUvRk: xuwopyogo wvit
tda muQyv<ya pu~ybN\o wvit, prHprya invaR`H c. no ceTpu~ybN\maZmev.. 255.. A=
kar`vEprITyaTflmip ivprItH wvtIit tmeva= #yit-` lhid n lwte. s k: ktaR.
_________________________________________________________________

hve kar`nI ivprItta Ane fznI ivprItta dxaRve Ke:

KS=-Aiwiht |yandane v/tinymp@naidke


rt v mo lhe nh, bs wav xatak lhe. 2p6.

ANvya=R:- (KS=ivihtvStuu) je v KS=iviht vStuAone ive (KS=e


A&anIAe khela devgu\maRidne ive) (v/tinyma|yyn|yandanrt:) v/tinymA|yyn
|yandanmaH rt hoy te v (ApunwaRvH) mone (n lwte) pamto n=I, (sataTmkH wavH)
xatak wavne (lwte) pame Ke.

!Ika:- svR&S=aipt vStuAomaH eDela xuwopyognuH fz pu~ysHcypUvRk monI ai


Ke. te fz, kar`nI ivprItta =va=I ivprIt j =ay Ke. TyaH, KS=S=aipt vStuAo te
kar`ivprItta Ke temaH v/tinymA|yyn|yandanrtp`e eDela xuwopyognuH fz je
moxUNy kevz pu~yapsdnI ai te fzivprItta Ke te fz sudevmnu*yp`uH Ke. 2p6.
_________________________________________________________________

pu~yapsd pu~yApsd A\m pu~y: ht pu~y.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

cr`anuyogsUck cUilka

469

A= kar`vEprITyflvEprITye Ov VyaQyait-

AividdprmT=esu y ivsyksayai\gesu puirsesu.


juH kdH v dH flid kdevesu m`uvesu.. 257..
Aividtprma=eRu c ivykayai\keu pueu.
juH ktH va dH flit kdeveu mnujeu.. 257..
yain ih KS=VyvS=aiptvStUin kar`vEprITyH te qlu xuaTmpir&anxUNytyanvaxuaTmv<itya caividtprma=aR ivykayai\ka: pua:. teu xuwopyogaTmkanaH
juopktdanaH ya kevlpu~yapsdai: flvEprITyH tTkdevmnujTvm.. 257..
_________________________________________________________________

vdi`ymJy`Ja`da`rdo v/tinyma|yyn|yandanrt:. keu ivye yain v/tadIin.


KdumT=ivihdvT=usu KS=ivihtvStuu ALp&ainpuVyvS=aiptpaZwUtvStuu . [T=HwUt:
pu: kH n lwte. Apu`BwavH ApunwRvxBdvaCyH mom. tihR ikH lwte. wavH sadPpgH lhid
wavH sataTmkH lwte. wavxBden sudevmnu*yTvpyaRyo g/a:. s c k=HwUt:. sataTmk:
se>ody$p [it. t=aih-ye kecn inyVyvharmomag n janiNt, pu~ymev muikar`H
w`iNt, te KS=xBden g<Nte, n c g`\rdevady:. tE: KS=Er&ainiw: xuaTmopdexxUNyEyeR
dIitaStain KS=ivihtvStUin w~yNte. tTpaZsHsgeR` ydv/tinyma|yyndanaidkH kroit
tdip xuaTmwavnanukUlH n wvit, tt: kar`aNmoH n lwte. sudevmnu*yTvH lwt [Ty=R:..
256.. A= sMyTvv/trihtpaZeu wanaH kdevmnujTvH wvtIit itpadyit-flid flit.
_________________________________________________________________

hve (Aa ga=amaH p`) kar`ivprItta Ane fzivprItta j smve Ke:

prma=R=I Aniw&, ivykayAi\k jno pre


_pkar-seva-dan svR kudevmnujp`e fze. 2p7.

ANvya=R:- (Aividtprma=eRu) jem`e prma=Rne ~yo n=I (c) Ane


(ivykayai\keu) jeAo ivykaye Ai\k Ke (pueu) Aeva puo TyenI (juH ktH va
dH) seva, _pkar ke dan (kdeveu mnujeu) kudevp`e Ane kumnu*yp`e (flit) fze Ke.

!Ika:- je KS=S=aipt vStuAo te kar`ivprItta Ke te (ivprIt kar`o) qreqr


(1) xuaana &an=I xUNyp`ane lI\e ;prma=Rna A`' Ane (2) xuapir`itne nih
a krI hovane lI\e ;ivykaye Ai\k' Aeva puo Ke. temna Tye xuwopyogak vone
seva, _pkar ke dan krnara voneje kevz pu~yapsdnI ai te fzivprItta Ke te (fz)
kudve mnu*yp`uH Ke. 2p7.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

470

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

A= kar`vEprITyat flmivprItH n is|ytIit ]apyit-

jid te ivsyksaya pav i p$ivda v sT=esu.


ikh te tPpiDba puirsa i`T=arga hit.. 258..
yid te ivykaya: papimit $ipta va xaeu.
k=H te tTitba: pua inStarka wviNt.. 258..
ivykayaStavTpapmev tNt: pua Aip papmev tdnura Aip papanurTvat
papmev wviNt. tto ivykayvNt: SvanuranaH pu~yayaip n kLPyNte, k=H pun:
sHsarinStar`ay. tto n teWy: flmivprItH is|yet.. 258..
_________________________________________________________________

keu. kdevesu m`uvesu kiTstdeveu mnujeu. ikH kt<R. juH juH seva kta, kdH v ktH va
ikmip vEyav<yaidkm, dH dH ikmPyaharaidkm. keu. puirsesu pueu paZeu. ikHivixeu.
AividdprmT=esu y Aividtprma=eRu c, prmaTmtv]an&anxUNyeu. punrip ikH$peu.
ivsyksayai\gesu ivykayai\keu, ivykaya\InTven inivRyxuaTmSv$pwavnarihteu
[Ty=R:.. 257.. A= tmeva= karaNtre` #yit-jid te ivsyksaya pav i p$ivda v
sT=esu yid cet te ivykaya: papimit $ipta: xaeu, ikh te tPpiDba
_________________________________________________________________

hve kar`nI ivprItta=I AivprIt fz is =tuH n=I Aem ]a krave Ke:

;ivyo kayo pap Ke' e Aem in$p` xamaH,


to kem tTitb puo hoy re inStarka? 2p8.

ANvya=R:- (yid va) e ;(te ivykaya:) te ivykayo (papm) pap Ke'


([it) Aem (xaeu) xaomaH ($ipta:) $p` krvamaH AauH Ke, to (tTitba:) temaH
itb (ivykayomaH lIn) (te pua:) te puo (inStarka:) inStark (k=H wviNt)
kem ho{ xke?

!Ika:- =m to ivykayo pap j Ke ivykayvHt puo p` pap j Ke


ivykayvHt puo Tye Anur vo p` papmaH Anur hova=I pap j Ke. te=I
ivykayvHt puo Svanur (potana Tye Anuragvaza) puone pu~ynuH kar` p` =ta
n=I to pKI sHsar=I inStarnuH kar` to kem =ay? (n j =ay.) ma!e temna=I AivprIt
fz is =tuH n=I (A=aRt ivykayvHt puo$p ivprIt kar`nuH fz AivprIt hotuH n=I).
2p8.
_________________________________________________________________

inStark inStar krnara tarnara par _tarnara.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

cr`anuyogsUck cUilka

471

A=aivprItflkar`H kar`mivprItH dxRyit-

_vrdpavo puirso smwavo \iMmgesu sVvesu.


gu`simiddovsevI hvid s wagI sumGgSs.. 259..
_prtpap: pu: smwavo \aimRkeu sveRu.
gu`simittopsevI wvit s wagI sumagRSy.. 259..
_prtpapTven, svR\imRm|yS=Tven, gu`g/amopseivTven c sMyGdxRn&ancairZyaEgp>pir`itinv<REkaG/yaTmksumagRwagI, s ]m`: SvyH prSy mopu~yaytnTvadivprItflkar`H kar`mivprItH Tyeym.. 259..

_________________________________________________________________

puirsa i`T=arga hit k=H te tTitba ivykayitba: pua inStarka: sHsaroarka


dat`am, n k=mpIit. OtduH wvit-ivykayaStavTpapSv$paStNt: pua Aip papa
Ov, te c SvkIywanaH dat`aH pu~yivnaxka Oveit.. 258.. A= paZwUttpaE\nl`H
k=yit-_prtpapTven, svR\aimRksmdixRTven, gu`g/amsevkTven c SvSy mokar`TvaTpreaH
pu~ykar`TvaeT=HwUtgu`yu: pu: sMyGdxRn&ancairZEkaG/y-l`inymomagRSy wajnH
wvtIit.. 259.. A= teamev paZwUttpo\nanaH karaNtre` l`muplyitxuopyogxwopyogpir`tpua:
paZH
wvNtIit.
t>=a-inivRkLpsmai\blen
xuwaxuwopyogyrihtkale
kdaicItragcairZl`xuopyog-yua:,
kdaicTpunmheaxuwragrihtkale sragcairZl`xuwop_________________________________________________________________

hve AivprIt fznuH kar` AevuH je ;AivprIt kar`' te dxaRve Ke:

te pu ` sumagRxazI, pap-_prm jehne,


smwav yaH saE \aimRke, gu`smUhsevn jehne. 2p9.

ANvya=R:- (_prtpap:) jene pap ivram paMyuH Ke, (sveRu \aimRkeu smwav:) je
svR \aimRko Tye smwavvazo Ke Ane (gu`simittopsevI) je gu`smudayne sevnaro Ke (s:
pu:) te pu (sumagRSy wago wvit) sumagRvHt Ke.

!Ika:- pap ivram paMyuH hova=I, svR \mAo Tye pote m|yS= hova=I Ane
gu`smUhne sevto hova=I je ]m` sMyGdxRn&ancair5na yugpdp`a$p pir`it=I rcayelI
Aekag/taSv$p sumagRno wagI Ke, te ]m` potane Ane prne monuH Ane pu~ynuH Aaytn
(S=an) Ke te=I te (]m`) AivprIt fznuH kar` AevuH ;AivprIt kar`' Ke Aem tIit
krvI. 2p9.
_________________________________________________________________

sumagRno wagI sumagRxazI sumagRvHt sumagRnuH wajn.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

472

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

A=aivprItflkar`H kar`mivprItH VyaQyait-

Asuwovyogrihda suuvjua suhovjua va.


i`T=aryHit logH tesu psT=H lhid wo.. 260..
Axuwopyogrihta: xuopyua: xuwopyua va.
inStaryiNt lokH teu xStH lwte w:.. 260..
y=ol`a Ov ]m`a moheaxStragoCKedadxuwopyogivyua: sNt:,
sklkayodyivCKedat kdaict xuopyua: xStragivpakaTkdaicCKuwopyua:, SvyH
moaytnTven lokH inStaryiNt tiwavv<xStwava wviNt pre c pu~ywaj:..
260..
_________________________________________________________________

yogyua: sNto wVylokH inStaryiNt, teu c wo wVyvrpu~DrIk: xStflwUtH SvgHR


lwte, prHprya moH ceit wava=R:.. 260.. OvH paZapaZpirak=nmuQytya ga=a!ken
t<tIyS=lH gtm. [t |v Aacarki=tkme` pUv ki=tmip punrip #Ikr`a= ivxee`
tpo\nsmacarH k=yit. A=aWyagttpo\nSy idnZypyRNtH samaNyitpiH, tdnNtrH
ivxeitpiH dxRyit-vdu
_________________________________________________________________

hve AivprIt fznuH kar` AevuH je ;AivprIt kar`' te ivxe smve Ke:

Axuwopyogriht ]m`o-xu va xuwyu je,


te lokne tare Ane tdw pame pu~yne. 260.

ANvya=R:- (Axuwopyogrihta:) jeAo Axuwopyogriht vtRta =ka (xuopyua:)


xuopyu (va:) A=va (xuwopyua:) xuwopyu hoy Ke, teAo (te ]m`o) (lokH
inStaryiNt) lokne tare Ke (Ane) (teu w:) temna Tye wivazo v (xStH)
xStne (pu~yne) (lwte) pame Ke.

!Ika:- y=ol` ]m`o j (A=aRt jeva ka teva j ]m`o)ke jeAo moh, e


Ane AxSt ragna _CKedne lI\e Axuwopyogriht vtRta =ka, smSt kayodyna ivCKed=I
kdaict (karek) xuopyu (xuopyogmaH eDayela) Ane xSt ragna ivpak=I kdaict
xuwopyu hoy Ke teAopote moaytn (monuH S=an) hova=I lokne tare Ke Ane temna
Tye wiwav=I jemne xSt wav vteR Ke Aeva pr vo pu~yna wagI =ay Ke. 260.
_________________________________________________________________

pu~yna wagI pu~yxazI pu~yne wogvnara pu~ynaH wajn.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

cr`anuyogsUck cUilka

A=aivprItflkar`aivprItkar`smupasnv<iH
sUZEtenopdxRyit-

473
samaNyivxeto

iv\eytya

ida pgdH vT=uH ABwua`Pp\a`ikiryaidH.


vdu tdo gu`ado ivseisdVvo i _vdeso.. 261..
a ktH vSTvWyuT=an\anikyaiw:.
vtRtaH tto gu`aixeitVy [it _pdex:.. 261..
]m`anamaTmivxuihetaE kte vStuin tdnukUlikyav<ya gu`aitxya\anmitim.. 261..
_________________________________________________________________

vtRtam. s k:. AZTy AacayR:. ikH kTva. ida a. ikm. vT=uH tpo\nwUtH paZH vStu.
ikHivixm. pgdH ktH AWyNtrinpragxuaTmwavna&apkbihring/RN=inivRkar$pm. kaiw:
kTva vtRtam. ABwua`Pp\a`ikiryaihH AWyagtyoGyacarivihtaiwrWyuT=anaid-ikyaiw:.
tdo gu`ado tto idnZyanNtrH gu`au`ivxeat ivseisdVvo ten AacayeR` s tpo\no
rTZywavnav<i_________________________________________________________________

hve AivprIt fznuH kar` AevuH je ;AivprIt kar`' tenI _pasna$p v<i
samaNyp`e Ane ivxep`e krvayoGy Ke Aem be sU5o=I dxaRve Ke:

k<t vStu deqI AWyuT=an Aaid iya =kI


vt ]m`, pKI vtRnIy gu`anusar ivxe=I. 261.

ANvya=R:- (ktH vStu)

k<t vStune (a) deqIne (=m to)


(AWyuT=an\anikyaiw:) AWyuT=an Aaid iyaAo vDe (vtRtam) (]m`) vt (tt:)
pKI (gu`at) gu` ma`e (ivxeitVy:) wed paDvo.([it _pdex:) Aam _pdex Ke.

!Ika:- ]m`one Aaivxuina hetuwUt k<t vStu (]m`) Tye tene yoGy
(]m`yoGy) iya$p v<i vDe gu`aitxytanuH Aarop` krvano ine\ n=I.

wava=R:- e ko{ ]m` ANy ]m`ne deqe to =m to, `e ke te ANy ]m`


gu`aitxytavaza hoy Aem temna Tye (AWyuT=anaidk) vhar krvo. pKI temno pircy
=ya bad temna gu` Anusar vtRn krvuH. 261.
_________________________________________________________________

k<t vStu Aivk<t vStu AivprIt pa5. (AWyHtrinpragxuAaanI wavnane


j`avnaruH je bihrHging/= inivRkar$p te $pvaza ]m`ne Ah ;k<t vStu' khel Ke.)
AWyuT=an mana=eR wa ={ jvuH Ane sama jvuH te.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

474

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

ABwua`H gh`H _vas`H pos`H c sarH.


AHjilkr`H p`mH wi`dH [h gu`ai\ga`H ih.. 262..
AWyuT=anH g/h`mupasnH po`H c sTkar:.
Ajilkr`H `amo wi`timh gu`ai\kanaH ih.. 262..
]m`anaH
Svtoi\kgu`anamWyuT=ang/h`opasnpo`sTkarajilkr``amv<yo n itia:.. 262..
_________________________________________________________________

kar`ikyaiwivRxeitVy: i _vdeso [Tyupdex: svR&g`\rdevadInaimit.. 261.. A= tmev


ivxeH k=yit. wi`dH wi`tH ki=tH [h AiSmNg/N=e. keaH sHbN\I. gu`ai\ga`H ih
gu`ai\ktpo\nanaH ih Sf!m. ikH wi`tm. ABwua`H gh`H _vas`H pos`H c sarH
AHjilkr`H p`mH AWyuT=ang/h`opasnpo`sTkarailkr``amaidkm. AiwmuqgmnmWyuT=anm, g/h`H SvIkar:, _pasnH xuaTmwavnashkairkar`inimH seva,
td=RmevaxnxynaidicNta po`m, wedawedrTZygu`kaxnH sTkar:, bilnmSkaroilkr`m, nmoiSTvitvcnVyapar: `am [it.. 262.. A=aWyagtanaH tdevaWyuT=anaidkH
karaNtre` inidRxit-ABwueya y>ip cairZgu`enai\ka n wviNt, tpsa va, t=aip
sMyG&angu`en yeTvaCK^utivnya=RmWyuT=eya: AWyuT=anyoGya wviNt. ke te. sm`a ]m`a
ing/RN=acayaR:.
ikHivixa:.
suT=ivsarda
ivxu&andxRnSvwavprmaTmtvw<TynekaNtaTmkpda=eRu vItragsvR&`ItmageR` ma`nyinepEivRcarcturcets:
sUZa=Rivxarda:. n kevlmWyuT=eya:, _vaseya prmicyoit:prmaTmpda=R_________________________________________________________________

(Ae rIte pheluH sU5 khIne hve Ae ivynuH bIuH sU5 khe Ke:)

gu`=I Ai\k ]m`o it sTkar, AWyuT=an ne


AHjilkr`, po`, g/h`, sevn Ah _pid Ke. 262.

ANvya=R:- (gu`ai\kanaH ih) gu`ai\k (gu`e Ai\k ]m`o) Tye (AWyuT=anH)


AWyuT=an, (g/h`H) g/h` (Aadr=I SvIkar), (_pasnH) _pasn, (po`H) po` (temnaH
Axn, xyn vgerenI icHta), (sTkar:) sTkar (gu`xHsa), (Ajilkr`H) AHjilkr`
(ivny=I ha= eDva) (c) Ane (`am:) `am krvanuH ([h) Ah (wi`tm) kuH Ke.

!Ika:- ]m`one potana=I Ai\k gu`vaza (]m`o) Tye AWyuT=an, g/h`, _pasn,
po`, sTkar, AHjilkr` Ane `am$p v<iAo ini n=I. 262.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

cr`anuyogsUck cUilka

47p

A= ]m`awaseu svaR: v<I: ite\yit-

ABwueya sm`a suT=ivsarda _vaseya.


sHjmtv`a`a pi`vd`Iya ih sm`eihH.. 263..
AWyuT=eya: ]m`a: sUZa=Rivxarda _paseya:.
sHymtpo&ana#a: i`ptnIya ih ]m`E:.. 263..
sUZa=RvExar>vitRtsHymtp: Svtv&ananamev ]m`anamWyuT=anaidka: v<yoitia, [treaH tu ]m`awasanaH ta: iti Ov .. 263..

_________________________________________________________________

pir&ana=Rmupaseya: prmwya sevnIya:. sHjmtv`a`a pi`vd`Iya ih sHymtpo&ana-#a:


i`ptnIya: ih Sf!H. bihreiNysHyma`sHymblenaWyNtre SvxuaTmin yTprTvH sHym:.
bihranxnaidtpoblenaWyNtre prVyeCKainro\en c SvSv$pe tpnH ivjynH tp:.
bihrprmagmaWyasenaWyNtre SvsHvedn&anH sMyG&anm. Ovmul`E: sHymtpo&anEra#a:
pirpU`aR y=asHwvH itvNdnIya:. kE:. sm`eihH ]m`Eirit. AZedH taTpyRm-ye bhu]uta Aip
cairZai\ka n wviNt, teip prmagmaWyasinimH y=ayoGyH vNdnIya:. itIyH c kar`m-te
sMyTve &ane c pUvRmev #tra:, ASy tu nvtrtpo\nSy sMyTve &ane caip da#y naiSt.
tihR StokcairZa`aH ikm=Rmagme vNdnaidine\: kt [it cet. AitsHgine\a=Rimit.. 263..
_________________________________________________________________

hve ]m`awaso Tye svR v<iAo ine\e Ke:

muin sU5-A=RvI` sHym&antpsm<ne


i`pat, AWyuT=an, seva sa\uAe ktR Ke. 263.

ANvya=R:- (]m`E: ih) ]m`oAe (sUZa=Rivxarda:) sU5a=Rivxard (sU5ona Ane


sU5ki=t pda=na &anmaH inpu`) t=a (sHymtpo&ana#a:) sHymtp&ana# (sHym, tp
Ane Aa&anmaH sm<) (]m`a:) ]m`o Tye (AWyuT=eya: _paseya: i`ptnIya:)
AWyuT=an, _pasna Ane i`pat krvayoGy Ke.

!Ika:- jemne sU5omaH Ane pda=maH ivxardp`a vDe sHym, tp Ane SvtvnuH &an
vteR Ke te ]m`o Tye j AWyuT=anaidk v<iAo Aini Ke, prHtu te isvay bI
]m`awaso Tye te v<iAo ini j Ke. 263.
_________________________________________________________________

i`pat saaHg `am pge pDvuH te `am.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

476

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

A= kIx: ]m`awaso wvtITyaQyait-

` hvid sm`o i mdo sHjmtvsusHpjuo iv.


jid shid ` AT=e Aadp\a`e ij`qade.. 264..
n wvit ]m` [it mt: sHymtp:sUZsMyuoip.
yid ]e na=aRnaTm\anan ijnaQyatan.. 264..
Aagm&oip, sHytoip, tp:S=oip, ijnoidtmnNta=RinwRrH ivH SvenaTmna
&eyTven in*pItTvadaTm\anm]\an: ]m`awaso wvit.. 264..

_________________________________________________________________

A= ]m`awas: kIxo wvtIit p<e TyurH ddait-` hvid sm`o s ]m`o n wvit i
mdo [it mt: sMmt:. . Aagme. k=HwUtoip. sHjmtvsusHpjuo iv sHymtp:]utE:
sHyuoip
sihtoip.
yid
ikm.
jid
shid
`
yid
ceNmU#ZyaidpivHxitsMyTvmlsiht: sn n ]e, n rocte, n mNyte. kan. AT=e
pda=aRn. k=HwUtan. Aadp\a`e indiprmaTmw<tIn. punrip k=HwUtan. ij`qade
vItragsvR&ijnere`aQyatan, idVy|vinna `Itan, g`\rdevEg/RN=ivrictainTy=R:
..
264.. A= magRS=]m`dU`e doH dxRyit-Avvdid Apvdit dUyTypvadH kroit. s k:.
jo ih y: ktaR ih Sf!m.
_________________________________________________________________

hve kevo v ]m`awas Ke te khe Ke:

xae kuH-tpsU5sHymyu p` sa\u nh,


ijn-_ Aa\an svR pda=R e ]e nh. 264.

ANvya=R:- (sHymtp:sUZsMyu: Aip) sU5, sHym Ane tp=I sHyu hova KtaH
p` (yid) e (te v) (ijnaQyatan) ijno (AaTm\anan) Aa\an (A=aRn)
pda=ne (n ]e) ]to n=I to te (]m`: n wvit) ]m` n=I([it mt:) Aem
(AagmmaH) kuH Ke.

!Ika:- Aagmno `nar hova KtaH p`, sHyt hova KtaH p`, tpmaH iS=t hova
KtaH p`, ijno AnHt pda==I wrela ivneke je (iv) potana Aaa vDe &eyp`e pI
jvatuH hova=I Aa\an Ke teneje v ]to n=I te ]m`awas Ke. 264.
_________________________________________________________________

Aa\an Aaa jemaH \an Ke Aev.Hu (Aaa smSt ivne `e Ke te=I te ivmaHivna
smSt pda=maH\an Ke.)

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

cr`anuyogsUck cUilka

477

A= ]am~yen smmnnumNymanSy ivnaxH dxRyit-

Avvdid sas`T=H sm`H ida pdosdo jo ih.


ikiryasu `a`um~`id hvid ih so `cairo.. 265..
Apvdit xasnS=H ]m`H a eto yo ih.
ikyasu nanumNyte wvit ih s ncairZ:.. 265..
]m`H xasnS=mip eadpvdt: ikyaSvnnumNymanSy c ekaiytTvat cairZH
nXyit.. 265..
_________________________________________________________________

km. sm`H ]m`H tpo\nm. k=HwUtm. sas`T=H xasnS=H inyVyvharmomagRS=m.


kSmat. pdosdo indiprmaTmwavnaivl`at eaTkayat. ikH kTva pUvRm. ida a.
n kevlH Apvdit, `a`um~`id nanumNyte. kasu ivye. ikiryasu y=ayoGyH vNdnaidikyasu.
hvid ih so wvit ih Sf!H s:. ikHivix: `cairo k=HicditsHgacairZo wvtIit.
t=aih-magRS=tpo\nH a yid k=HicNmaTsyRv-xaog/h`H kroit tda cairZw/o wvit
Sf!H padaTminNdaH kTva invtRte tda doo naiSt, kalaNtre va invtRte t=aip doo
naiSt. yid punStZEvanubN\H kTva tIv/kayvxaditsHgH kroit tda cairZw/o wvtIit.
AymZ wava=R:-bhu]utErLp]uttpo\nanaH doo n g/aStErip tpo\nE:
_________________________________________________________________

hve je ]am~ye sman Ke tenuH Anumodn(Aadr) nih krnarno ivnax dxaRve Ke:

muin xasne iS=t deqIne je e=I inHda kre,


Anumt nh ikirya ive, te nax cr` t`o kre. 26p.

ANvya=R:- (y: ih) je (xasnS=H ]m`H) xasnS= (ijndevna xasnmaH rhela)


]m`ne (a) deqIne (et:) e=I (Apvdit) tena Apvad bole Ke Ane (ikyasu n
AnumNyte) (sTkaraid) iyaAo krvamaH Anumt (quxI) n=I, (s: ncairZ: ih wvit) tenHu
cair5 n =ay Ke.

!Ika:- je ]m` ene lI\e xasnS= ]m`na p` Apvad bole Ke Ane (tena Tye

sTkaraid) iyaAo krvamaH Anumt n=I, te ]m` e vDe kaiyt =va=I tenuH cair5 nax
pame Ke. 26p.
_________________________________________________________________

kaiyt kayvazo ivkarI rHgayelo.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

478

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

A= ]am~yenai\kH hInimvacrto ivnaxH dxRyit-

gu`doi\gSs iv`yH piDCKgo jo iv hoim sm`o i.


hojH gu`a\ro jid so hoid A`HtsHsarI.. 266..
gu`toi\kSy ivnyH Tyeko yoip wvaim ]m` [it.
wvn gu`a\ro yid s wvTynNtsHsarI.. 266..
SvyH jFNygu`: sn ]m`ohmpITyvlepaTpreaH gu`ai\kanaH ivnyH tICKn
]am~yavlepvxat kdaicdnNtsHsayRip wvit.. 266..

_________________________________________________________________

ikmip pa@maZH g<hITva teaH doo n g/a:, ikHtu ikmip sarpdH g<hITva SvyH wavnEv ktRVya.
kSmaidit cet. rageoTpaE sTyaH bhu]utanaH ]utflH naiSt, tpo\nanaH tp:flH ceit..
265.. AZah ix*y:-ApvadVyaQyanStave xuwopyogo VyaQyat:, punrip ikm= AZ VyaQyanH
ktimit. pirharmah-yuimdH wvdIyvcnH, ikHtu tZ svRTyagl`oTsgRVyaQyane kte sit
tZasm=Rtpo\nE: kalapeya ikmip &ansHymxaEcopkr`aidkH g/aimTypvadVyaQyanmev
muQym. AZ tu y=a wednyen sMyGdxRn&ancairZtpr`$pa ctuivR\ara\na wvit,
sEvawednyen sMyTvcairZ$pe` i\a wvit, tZaPywedivvya punrekEv vItragcairZara\ana,
t=a wednyen sMyGdxRnsMyG&ansMykcairZ$piiv\momag wvit, s Ovawednyen
]am~yapr-momagRnama punrek Ov, s cawed$po muQyv<ya
_________________________________________________________________

hve, je ]am~ye Ai\k hoy tena Tye `e ke te ]am~ye hIn (potana=I muinp`amaH
hlko) hoy Aem Aacr` krnaro ivnax dxaRve Ke:

je hIngu` hova KtaH ;huH p` ]m` KuH' md kre,


[CKe ivny gu`-Ai\k pas, AnHtsHsarI bne. 266.

ANvya=R:- (y:) je ]m` (yid gu`a\r: wvn) gu`e hIn (hlko) hova KtaH
(Aip ]m`: wvaim) ;huH p` ]m` KuH' ([it) Aem manIne A=aRt gvR krIne (gu`t:
Ai\kSy) gu`e Ai\k pase=I (je potana krtaH Ai\k gu`vaza hoy Aeva ]m` pase=I)
(ivnyH Tyek:) ivny [CKe Ke, (s:) te (AnNtsHsarI wvit) AnHtsHsarI =ay Ke.

!Ika:- je ]m` pote jFNy gu`vazo hova KtaH ;huH p` ]m` KuH' Aeva gvRne lI\e
bI Ai\k gu`vazaAo pase=I ivnynI [CKa kre Ke, te (]m`) ]am~yna gvRne vx
kdaict AnHtsHsarI p` =ay Ke. 266.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

cr`anuyogsUck cUilka

479

A= ]am~yenai\kSy hInH smimvacrto ivnaxH dxRyit-

Ai\ggu`a sam~`e vHit gu`a\reihH ikiryasu.


jid te imCKuvjua hvHit pBwcaira.. 267..
Ai\kgu`a: ]am~ye vtRNte gu`a\rE: ikyasu.
yid te im+yopyua wviNt w/cairZa:.. 267..

_________________________________________________________________

;OyGggdo sm`o' [TyaidctudRxga=aiw: pUvRmev VyaQyat:. AyH tu wed$po muQyv<ya


xuwopyog$pe`edan VyaQyato, naiSt pundo [it. OvH smacarivxeivvr`$pe`
ctu=RS=le ga=akH gtm. A= SvyH gu`hIn: sn preaH gu`ai\kanaH yosaE ivnyH vaKit,
tSy gu`ivnaxH dxRyit-so hoid A`HtsHsarI s k=HicdnNtsHsarI sHwvit. y: ikH kroit.
piDCKgo jo du Tyeko yStu, Aiwlakopek [it. km. iv`yH vNdnaidivnym. kSy
sHbiN\nm. gu`doi\gSs baaWyNtrrTZygu`aWyami\kSya-Nytpo\nSy. ken kTva. hoim
sm`o i Ahmip ]m`o wvamITyiwmanen gveR`. yid ikm. hojH gu`a\ro jid
inyVyvharrTZygu`aWyaH hIn: SvyH yid cevtIit. AymZa=R:-yid ceu`ai\keWy:
skaxaveR` pUv ivnyvaKaH kroit, paivekblena-TminNdaH kroit, tdanNtsHsarI n
wvit, yid punStZEv im+yaiwmanen QyaitpUjalawa= durag/hH kroit tda wvit. A=va yid
kalaNtrePyaTminNdaH kroit t=aip n wvtIit .. 266.. A= Svymi\kgu`a: sNto yid
gu`a\rE: sh vNdnaidikyasu vtRNte tda gu`ivnaxH dxRyit-vHit vtRNte vtRNte jid yid
cet. vtRNte. ikiryasu vNdnaidikyasu. kE: sh. gu`a\reihH gu`a\rEguR`rihtE:. SvyH
k=HwUta: sNt:. Ai\ggu`a Ai\kgu`a:. . sam~`e ]am~ye cairZe. te imCKp_a hvHit
te k=HicditsHga-iNm+yaTvyua wviNt. n kevlH im+yaTvyua:, pBwcaira
_________________________________________________________________

hve, je ]m` ]am~ye Ai\k hoy te e potana=I hIn ]m` Tye sman jevuH (
potana brobirya jevuH) Aacr` kre to teno ivnax dxaRve Ke:

muin Ai\kgu` hIngu` it vteR yid ivnyaidmaH,


to w/ =ay cir5=I _pyu im+ya wavmaH. 267.

ANvya=R:- (yid ]am~ye Ai\kgu`a:) jeAo ]am~ymaH Ai\k gu`vaza hova KtaH
(gu`a\rE:) hIn gu`vaza Tye (ikyasu) (vHdnaid) iyaAomaH (vtRNte) vteR Ke, (te) teAo
(im+yopyua:) im+ya _pyu =ya =ka (w/cairZa: wviNt) cair5=I w/ =ay Ke.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

480

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

Svymi\kgu`a gu`a\rE: prE: sh ikyasu vtRmana mohadsMygupyuTvat cairZat


w/XyiNt.. 267..
A=asTsH ite|yTven dxRyit-

i`iCKdsuT=pdo simdksaAo tvoi\go caiv.


loiggj`sHsGgH ` cyid jid sHjdo ` hvid.. 268..
initsUZa=Rpd: simtkayStpoi\kaip.
laEikkjnsHsg n Tyjit yid sHyto n wvit.. 268..

_________________________________________________________________

w/cairZa wviNt. t=aih-yid bhu]utanaH paeR &anaidgu`v<= SvyH cairZgu`ai\ka Aip


vNdnaidikyasu vtRNte tda doo naiSt. yid pun: kevlH QyaitpUjalawa= vtRNte
tdaitsHgaoo wvit. [dmZ taTpyRm-vNdnaidikyasu va tvivcaradaE va yZ rageoTpiwRvit tZ svRZ do Ov. nnu wvdIykLpneymagme t=a naiSt. nEvm, Aagm:
svip ragepirhara=R Ov, prH ikHtu ye kecnoTsga-Rpvad$pe`agmnyivwagH n janiNt t
Ov rageaE kvRiNt, n caNy [it.. 267.. [it pUvkme` ;OyGggdo'
[TyaidctudRxga=aiw: S=lctuyen ]am~yaprnama momagaRiw\anSt<tIyoNtrai\kar: sma:.
A=anNtrH aiZHxa=apyRNtH piw: S=lE: xuwopyogai\kar: k+yte. tZadaE
laEikksHsgRine\muQyTven ;i`iCKdsuT=pdo' [Tyaidpa@kme` ga=apkm. tdnNtrH
sragsHymaprnamxuwopyogSv$pk=n\anTven ;sm`a suuvjua' [Tyaid sUZakm. tt
paZapaZaprIaitpadn$pe` ;rago psT=wUdo' [Tyaid
_________________________________________________________________

!Ika:- jeAo pote Ai\k gu`vaza hova KtaH hIn gu`vaza bI (]m`o) Tye
(vHdnaid) iyaAomaH vteR Ke, teAo mohne lI\e AsMyk _pyu =ya =ka (im+ya wavomaH
eDaya =ka) cair5=I w/ =ay Ke. 267.
hve AsTsHg ine|y Ke Aem dxaRve Ke:

sU5a=Rpdiny, kayxaHit, tp-Ai\kTv Ke,


te p` AsHyt =ay, e KoDe n laEikk-sHgne. 268.

ANvya=R:- (initsUZa=Rpd:) sU5o Ane A=na pdne (Ai\anne) je`e init


(in`t) krel Ke, (simtkay:) kayone je`e xmaa Ke (c) Ane (tpoi\k: Aip) je
Ai\k tpvazo KeAevo v p` (yid) e (laEikkjnsHsg) laEikk jnona sHsgRne (n
Tyjit) KoDto n=I, (sHyt: n wvit) to te sHyt rheto n=I (A=aRt AsHyt ={ y
Ke).

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

cr`anuyogsUck cUilka

481

yt: sklSyaip ivvackSy s"m`: xBdb/`StaCySy sklSyaip s"m`o


ivSy c yugpdnuSyUttduwy&eyakartyai\anwUtSy s"m`o &at<tvSy
inynaiitsUZa=RpdTven inpragopyogTvat simtkayTven bhuxoWyStin*kMpopyogTvapoi\kTven c suu sHytoip saicR:stH toyimvavXyMwaivivkarTvat
laEikksadsHyt Ov Syat. ttStTs: svR=a ite|y Ov.. 268..
_________________________________________________________________

ga=a!km. tt: prmacaraidivihtkme` punrip sHep$pe` smacarVyaQyan\anTven ;ida


pgdH vT=uH' [Tyaid sUZakm. tt: prH prTmuQyTven ;je Aj\agihdT=a' [Tyaid
ga=apkm. OvH aiZHxa=aiw: S=lpken ctu=aRNtrai\kare smudaypatinka. t>=a-A=
laEikksHsg
ite\yit-i`iCKdsuT=pdo
initain
&atain
in`taNynekaNtSvwavinjxuaTmaidpda=Ritpadkain sUZa=Rpdain yen s wvit initsUZa=Rpd:,
simdksaAo privye ko\aidpirhare` t=aWyNtre prmopxmwavpir`tinjxuaTmwavnablen c ximtkay:, tvoi\go caiv Anxnaidbihrtpoblen t=EvaWyNtre xuaTmtvwavnaivye tpnaijyna tpoi\kaip sn SvyH sHyt: ktaR loiggj`sHsGgH `
cyid jid laEikka: SveCKacair`SteaH sHsg laEikksHsgRStH n Tyjit yid cet sHjdo `
hvid tihR sHyto n wvtIit. AymZa=R:-SvyH waivtaTmaip y>sHv<tjnsHsg n Tyjit
tdaitpircyadiGstH jlimv ivkitwavH gCKtIit.. 268..
_________________________________________________________________

!Ika:- (1) ivno vack ;st'l`vazo Aevo je Aaqoy xBdb/ Ane te


xBdb/nuH vaCy ;st'l`vazuH AevuH je AaquHy iv te bNnena &eyakaro potanamaH yugpd
guH=a{ jva=I (&at<tvmaH AekIsa=e j`ata hova=I) te bNnena Ai\anwUt Aeva
;st'l`vaza &at<tvno iny ky hova=I ;sU5o Ane A=na pdne (Ai\anne) je`e
init krel Ke Aevo' hoy, (2) inprag _pyogne lI\e ;kayone je`e xmaa Ke Aevo'
hoy Ane (3) in*kHp _pyogno bhux: AWyas krva=I ;Ai\k tpvazo' hoyAe rIte
(Aa 5` kar`e) je v sarI rIte sHyt hoy, te (v) p` laEikksHg=I (laEikk jnna
sHg=I) AsHyt j =ay Ke, kar` ke AiGnI sHgitmaH rhela pa`InI mafk tene ivkar
AvXyHwavI Ke. ma!e laEikksHg svR=a ine|y j Ke.

wava=R:- je v sHyt hoy, Ae!le ke (1) je`e xBdb/ne Ane tena vaCy$p smSt
pda=ne `nar &at<tvno in`Ry ky hoy, (2) je`e kayone xmaa hoy Ane (3) je
Ai\k tpvazo hoy, te v p` laEikk jnna sHg=I AsHyt j =ay Ke kar` ke jem AiGna
sHg=I pa`ImaH grmp`a$p ivkar AvXy =ay Ke, tem laEikk jnna sHgne nih KoDnar
sHytne AsHytp`a$p ivkar AvXy =ay Ke. ma!e laEikk jnono sHg svR kare Tyay j Ke.
268.
_________________________________________________________________

&at<tvno Svwav xBdb/ne Ane tena vaCy$p ivne yugpd `vano Ke te=I te ApeaAe &at<tvne xBdb/nuH
Ane ivnuH Ai\an (Aa\ar) khel Ke. sHyt vne Aeva &at<tvno iny hoy Ke.
bhux: (1) F`o qUb bhu. (2) varHvar.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

482

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

A= laEikkl`muplyit-

i`GgH=H pVv[do vid jid Oihgeih kMmeihH.


so loiggo i wi`do sHjmtvsHpjuoiv.. 269..
nEg/RN+yH v/ijto vtRte y>EihkE: kmRiw:.
s laEikk [it wi`t: sHymtp:sMyuoip.. 269..
it&atprmnEg/RN+yv/yTvadudU#sHymtpowaroip mohbhultya }l=IktxucetnVyvharo muhumRnu*yVyvhare` VyaFU`RmanTvadEihkkmaRinv<aE laEikk [TyuCyte.. 269..

_________________________________________________________________

A=anukMpal`H k+yteitisdH buwuiqdH va duihdH dU` jo ih duihdm`o.


piDvjid tH ikvya tSsesa hoid A`ukHpa.. 36..
itisdH buwuiqdH va duihdH dU` jo ih duihdm`o piDvjid t<itH va buwuitH va
du:iqtH va a kmip ai`nH yo ih Sf!H du:iqtmna: sn itp>te SvIkroit. kH
kmRtapm. tH tH ai`nm. kya. ikvya kpya dyapir`amen. tSsesa hoid A`ukHpa
_________________________________________________________________

hve ;laEikk'nuH (A=aRt laEikk jnnuH) l` khe Ke:

ing/=$p dIa vDe sHymtpe sHyu je,


laEikk ko tene y, e KoDe n AEihk kmRne. 269.

ANvya=R:- (nEg/RN+yH v<ijt:) je (v) ing/=p`e dIit hova=I


(sHymtp:sMyu: Aip) sHymtpsHyu hoy tene p`, (yid s:) e te (OeihkE: kmRiw:
vtRte) AEihk kay siht vtRto hoy to, (laEikk: [it wi`t:);laEikk' ko Ke.

!Ika:- prm ing/=ta$p v/yanI it&a lI\I hova=I je v sHymtpna warne


vheto hoy tene p`, e te mohnI bhultane lI\e xucetnvharne KoDIne inrHtr
mnu*yvhar vDe 1FUmrI qato hova=I 2AEihk km=I Ainv< hoy to, ;laEikk' khevay Ke.
269.
_________________________________________________________________

1. FUmrI qato Aamtem wmto cr cr frto DamaDoz vtRto.


2. AEihk duNyvI laEikk. (QyaitpUlawnaH inimwUt yoit, mH5, vad, vEdk vgerenaH kay
AEihk kay Ke.)

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

cr`anuyogsUck cUilka

483

A= sTsH iv\eyTven dxRyit-

tMha smH gu`ado sm`o sm`H gu`eihH va AihyH .


Ai\vsdu tiMh i`H [CKid jid duqpirmoqH.. 270..
tSmaTsmH gu`at ]m`: ]m`H gu`EvaRi\km.
Ai\vstu tZ inTyH [CKit yid du:qpirmom.. 270..
yt: pir`amSvwavTvenaTmn: saicR:stH toyimvavXyMwaivivkarTvaaEikksaTsHytoPysHyt Ov Syat tto du:qmoai=Rna gu`E: smoi\ko va ]m`:
_________________________________________________________________

tSy puSyEa TyIwUta xuwopyog$panukMpa dya wvtIit. [maH canukMpaH &anI


SvS=wavnamivnaxyn sHexpirhare` kroit. A&anI pun: sHexenaip krotITy=R: ..36..
A= laEikkl`H k=yit-i`GgH=o pVv[do vaidpirg/hrihtTven ing/RN=oip dIag/h`en
v/ijtoip vid jid vtRte yid cet. kE:. Oihgeih kMmeihH OeihkE: kmRiw:
wedawedrTZywavnaxkE: QyaitpUjalawinimEyitmNZvadvEdkaidiwrEihkjIvnopay-kmRiw:.
so loiggo i wi`do s laEikko Vyavhairk [it wi`t:. ikHivixoip. sHjmtvsHjudo
caiv Vy$psHymtpoWyaH sHyuapITy=R:.. 269.. A=omsHsgR: ktRVy [Tyupidxit-tMha
ySmaInsHsgaRu`hainwRvit tSmaTkar`at Ai\vsdu Ai\vstu ittu. s k: ktaR. sm`o
]m`:. . tiMh tiSmi\kr`wUte. i`H inTyH svRkalm. tiSmNkZ. sm`H ]m`e.
_________________________________________________________________

hve sTsHg iv\ey (krvayoGy) Ke Aem dxaRve Ke:

te=I ]m`ne hoy e duqmuikt kerI wavna,


to inTy vsvuH sman Agr ivxe gu`Ina sHgmaH. 270.

ANvya=R:- (tSmat) (laEikk jnna sHg=I sHyt p` AsHyt =ay Ke) te=I
(yid) e (]m`:) ]m` (du:qpirmom [CKit) du:q=I pirmu =va [CKto hoy to te
(gu`at smH) sman gu`vaza ]m`na (va) A=va (gu`E: Ai\kH ]m`H tZ) Ai\k
gu`vaza ]m`na sHgmaH (inTym Ai\vstu) inTy vso.

!Ika:- Aaa pir`amSvwavvazo hova=I, AiGna sHgmaH rhela pa`InI mafk


(sHytne p`) laEikksHg=I ivkar AvXyHwavI hovane lI\e sHyt p` (laEikksHg=I) AsHyt
j =ay Ke te=I du:qmoa= (du:q=I mu =vana A=) ]m`e (1) sman gu`vaza
]m`nI
sa=e
A=va
(2)
Ai\k
gu`vaza
]m`nI
sa=e

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

484

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

]m`en inTymevai\vsnIy:. t=aSy xItapvrkko`inihtxIttoyvTsmgu`sat


gu`ra, xIttrtuihnxkRrasMp<xIttoyvt gu`ai\ksat gu`v<i:.. 270..

[Ty|yaSy xuwopyogjintaH kaiTv<iH yit:


sMyk sHymsaEven prmaH kamiv<iH kmat.
helakaNtsmStvStuivsrStarrMyodyaH
&ananNdmy dxamnuwvTvekaNtt: xatIm.. 17..
-[it xuwopyog&apnm.

_________________________________________________________________

l`vxadi\kr`e kmR p@te. k=HwUte ]m`e. smH sme smane. kSmat. gu`ado
baaWyNtrrTZyl`gu`at. punrip k=HwUte. AihyH va SvSmadi\ke va. kE:. gu`eihH
mUlorgu`E:. yid ikm. [CKid jid [CKit vaKit yid cet. km. duqpirmoqH
SvaTmoT=suqivl`anaH narkaiddu:qanaH moH du:qpirmoimit. A= ivStr:-y=aiGsHyogat
jlSy xItlgu`ivnaxo wvit t=a VyavhairkjnsHsgaRTsHytSy sHymgu`ivnaxo wvtIit
&aTva tpo\n: ktaR smgu`H gu`ai\kH va tpo\nma]yit, tdaSy top\nSy y=a
xItlwajn_________________________________________________________________

sday vsvuH yoGy Ke. Ae rIte te ]m`ne (1) xItz Frna qU`amaH raqela xItz pa`InI
mafk sman gu`vazana sHg=I gu`ra =ay Ke Ane (2) v\are xItz ihmna sHpkRmaH rhela
xItz pa`InI mafk Ai\k gu`vazana sHg=I gu`v<i =ay Ke (A=aRt jem xItz Frna
qU`amaH raqeluH pa`I xItz rhe Ke Ane brfna sHg=I pa`I ivxe xItz =ay Ke tem sman
gu`vazana sHg=I ]m`ne gu`nI ra =ay Ke Ane Ai\k gu`vazana sHg=I ]m`ne gu`nI
v<i =ay Ke). 270.
(hve, ]m` mx: prm inv<ine pamIne xat &ananHdmy dxane Anuwvo Aem }lok
ara khe Ke:)
(A=R:)AerIte xuwopyogjint kaH{k v<ine sevIne yit sMyk kare sHymna
saEv vDe mx: prm inv<ine phcto =ko, jeno rMy _dy smSt vStusmUhna ivStarne
lIla=I phcI vze Ke (rmtma5=I `I le Ke) AevI xatI &ananHdmyI dxane 2AekaHte
Anuwvo.
1

Aa rIte xuwopyog&apn pU`R =yuH.


_________________________________________________________________

xadURlivIiDt KHd
1. saEv ]eta _Tk<ta sarap`uH suHdrta.
2. AekaHte kevz svR=a ATyHt. (yit kevz &ananHdmyI dxane j ATyHt Anuwvo.)

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

cr`anuyogsUck cUilka

48p

A= prTnm.

tNZSyaSy ixq~Dm~Dnimv >otyTsvRtoEtIyIkm=ahRto wgvt: sHept: xasnm.


VyakvRjgto ivl`p=aH sHsarmoiS=itH
jIyaTsMit prTnmnFH sUZEirmE: piw:.. 18..
A= sHsartvmua!yit-

je Aj\agihdT=a Ode t it i`iCKda smye.


AHtflsimH wmHit te to prH kalH.. 271..

_________________________________________________________________

sihtxItljlSy xItlgu`ra wvit t=a smgu`sHsgaRu`ra wvit. y=a c tSyEv


jlSy
kpURrxkRraidxItlVyinepe
kte
sit
xItlgu`v<iwRvit
t=a
inyVyvharrTZygu`ai\ksHsgu`v<iwRvtIit sUZa=R:.. 270.. [t:prH pmS=le sHepe`
sHsarSv$pSy moSv$pSy c tITy= prTwUtga=apken VyaQyanH kroit. t>=a-A=
sHsarSv$pH
k!yit-je
Aj\agihdT=a
vItragsvR&`ItinyVyvharrTZya=Rpir&anawavat yey=ag<hIta=aR: ivprItg<hIta=aR:. punrip k=HwUta:. Ode t i
i`iCKda Ote tvimit inita:, Ove ye mya kiLpta: pda=aRSt Ov tvimit inita:, inyH
ktvNt:. iS=Tva. smye
_________________________________________________________________

hve paHc rTno Ke (A=aRt hve paHc rTno jevI paHc ga=aAo khevamaH Aave Ke).
(TyaH =m, }lok ara te paHc ga=aAono mihma krvamaH Aave Ke:)
(A=R:) hve Aa xane klgIna AlHkar jevaH (A=aRt Aa xana cUDami`
mug!mi` jevaH) Aa paHc sU5o$p inmRz paHc rTnoke jeAo sHep=I Ahtwgvanna smg/
AitIy xasnne svRt: kaxe Ke teAoivl` pH=vazI sHsarmonI iS=itne jgt sm
g! krtaH =kaH jyvHt vt.
hve sHsartv g! kre Ke:

smyS= ho p` sevI w/m Ay=a g/he je A=Rne,


ATyHtfzsm< wavI kazmaH v te wme. 271.
_________________________________________________________________

xadURlivIiDt KHd
ivl` iwNniwNn. (sHsarnI iS=it Ane monI iS=it iwNniwNn pH=vazI Ke A=aRt
sHsar Ane mona pH= uda uda Ke.)

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

486

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

ye Ay=ag<hIta=aR Ote tvimit inita: smye.


ATyNtflsm<H w/miNt te At: prH kalm.. 271..
ye SvymivvektoNy=Ev itp>a=aRinT=mev tvimit inymarcyNt: sttH
smupcIymanmhamohmlmlImsmanstya inTym&ainno wviNt, te qlu smye iS=ta
APynasaidtprma=R]am~ytya ]m`awasa: sNtonNtkmRflopwogaGwarwyHkrmnNtkalmnNtwavaNtrpravtERrnviS=tv<y: sHsartvmevavbu|ytam.. 271..
_________________________________________________________________

ing/=$pVysmye. AHtflsimH wmHit te to prH kalH ATyNtflsm<H w/miNt te At: prH


kalm.
VyeZkalwvwavpkarsHsarpirw/m`rihtxuaTmSv$pwavnaCyuta:
sNt:
pirw/miNt. km. prH kalH AnNtkalm. k=HwUtm. narkaiddu:q$pa-TyNtflsm<m. punrip
k=HwUtm.
Ato
vtRmankalaTprH
waivnimit.
k=HwUtm.
AymZa=R:[T=HwUtsHsarpirw/m`pir`tpua Ovaweden sHsarSv$pH &atVyimit.. 271.. A= moSv$pH
kaxyit-Aj\acarivjuo inyVyvhar_________________________________________________________________

ANvya=R:- (ye) jeAo, (smye) wle teAo smymaH hoy top` (wle teAo
ilHgIp`e ijnmtmaH hoy top`), (Ote tvm) ;Aa tv Ke (A=aRt Aam j vStuSv$p
Ke)' ([it inita:) Aem inyvHt vtRta =ka (Ay=ag<hIta=aR:) pda=ne Ay=at=p`e g/he
Ke (jeva n=I teva smje Ke), (te) teAo (ATyNtflsm<m) ATyHtfzsm< (AnHt
kmRfzo=I wrela) Aeva (At: prH kalH) hve pKIna kazmaH (w/miNt) pirw/m` krxe.

!Ika:- jeAo SvyH Aivvek=I pda=ne ANy=a j AHgIk<t krIne (bI rIte j

smne) ;Aam j tv (vStuSv$p) Ke' Aem iny krta =ka, stt 1Aeki5t krvamaH
Aavta mha mohmz=I miln mnvaza hovane lI\e inTy A&anI Ke, teAo wle smymaH (
ilHgIp`e ijnmagRmaH) iS=t hoy top` prma=R ]am~yne pamela nih hova=I qreqr
]m`awas vtRta =ka, AnHt kmRfzna 2_pwograix=I wyHkr Aeva AnHtkaz su\I AnHt
wavaHtr$p pravtRno vDe 3AnviS=t v<ivaza rhevane lI\e, temne sHsartv j `vuH. 271.
_________________________________________________________________

1. Aeki5t Aek@o wego.


2. raix #glo smUh j+=o.
3. AnviS=t AiS=r. (im+yaiAoAe wle ilHg \ar` kyu hoy top` temne AnHt kaz
su\I AnHt iwNniwNn wavo$pewavaHtr$pe pravtRn (pl!vuH) =ya krva=I teAo AiS=r
pir`itvaza rhexe Ane te=I teAo sHsartv j Ke.)

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

cr`anuyogsUck cUilka

487

A= motvmua!yit-

Aj\acarivjuo j\T=pdi`iCKdo psHtPpa.


Afle icrH ` jIvid [h so sHpu~`sam~`o.. 272..
Ay=acarivyuo y=a=Rpdinit: xaNtaTma.
Afle icrH n jIvit [h s sMpU`R]am~y:.. 272..
yilokcUilkaymaninmRlivvekdIipkalokxailtya
y=aviS=tpda=RinyinvitRtaETsuySv$pmN=rsttopxaNtaTma sn Sv$pmekmevaiwmuQyen cry=acar_________________________________________________________________

pacarwavnapir`tTvady=acarivyu:, ivprItacarriht [Ty=R:, j\T=pdi`iCKdo


shjanNdEkSvwavinjprmaTmaidpda=Rpir&ansihtTva>=a=Rpdinit:, psHtPpa ivixprmopxmwavpir`tinjaTmVywavnasihtTvaTxaNtaTma, jo y: ktaR so sHpu~`sam-~`o s
sHpU`R]am~y: sn icrH ` jIvid icrH bhutrkalH n jIvit, n itit. . Afle
xuaTmsHivismuTpsuqam<trsaSvadrihtTvenafle flrihte sHsare. ikNtu xIF/H moH
gCKtIit. AymZ wava=R:_________________________________________________________________

hve motv g! kre Ke:

Ay=acr`hIn, sU5-A=RsuinyI _pxaHt je,


te pU`R sa\u Afz Aa sHsarmaH icr nih rhe. 272.

ANvya=R:- (y=a=Rpdinit:) je v y=at=p`e pdona Ane A=na (pda=na)

inyvazo hova=I (xaNtaTma) 1xaHtaa Ke Ane (Ay=acarivyu:) 2Ay=acar riht Ke,


(s: sMpU`R]am~y:) te sHpU`R ]am~yvazo v (Afle) Afz (kmRfz riht =yela) Aeva
([h) Aa sHsarmaH (icrH n jIvit) icrkaz rheto n=I (ALp kazmaH mu =ay Ke).

!Ika:- je (]m`) i5loknI klgI sman inmRz ivvek$pI dIvIna kaxvazo hovane

lI\e y=aiS=t pda=Riny vDe _Tsukta invtaRvIne (!azIne) 3Sv$pmH=r rheva=I stt
;_pxaHtaa' vtRto =ko, Sv$pmaH AekmaH j Aiwmuqp`e
_________________________________________________________________

1. xaHtaa xaHtSv$p xaHtmUitR _pxaHt @rI gyelo.


2. Ay=acar Ay=at= Aacar Ay=a=R cair5 ANy=a Aacr`.
3. Sv$pmH=r Sv$pmaH mI gyelo. (mH=r suSt \Imo. Aa ]m` Sv$pmaH t<Pt t<Pt hova=I `e ke te
Sv$pnI bhar nIkzvano AazsusuSt hoy Aem, Sv$pxaHitmaH mGn ={ne ro Ke.)

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

488

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

ivyuo inTyH &anI Syat, s qlu sMpU`R]am~y: saat ]m`o helavkI`RsklankmRflTvadin*paidtnUtnkmRflTva pun: a`\ar`dENymnaSkNdn itIywavpravtaRwavat xuSvwavaviS=tv<imtvmvbu|ytam.. 272..
A= motvsa\ntvmua!yit-

sMmH ividdpdT=a ca _vihH bihT=mJT=H.


ivsyesu `avsa je te su i i`ia.. 273..
sMyiGvidtpda=aRSTyTvopi\H bihS=m|yS=m.
ivyeu navsa ye te xua [it inidRa:.. 273..

_________________________________________________________________

[T=HwUtmotvpir`tpu Ovaweden moSv$pH &atVyimit.. 272.. A= mokar`maQyait-sMmH


ividdpdT=a
sHxyivpyRyan|yvsayrihtanNt&anaidSvwavinjprmaTmpda=Rw<itsmStvStuivcarcturiccatuyRkaxmansaitxyprmivvekyoita
sMyiGvidtpda=aR:.
punrip
ikH$pa:.
ivsyesu `avsa
peiNyivya\InrihtTven
injaTmtvwavna$pprmsmai\sHjatprmanNdEk_________________________________________________________________

crto (ivcrtormto) hova=I ;Ay=acar riht' vtRto =ko, inTy &anI hoy, te qreqr
sHpU`R]am~yvaza saat ]m`ne motv `vuH, kar` ke phelaHnaH skz kmRnaH fz te`e
lIla=I n kya hova=I Ane nUtn kmRfzne te inpvto nih hova=I, frIne a`\ar`$p
dIntane nih pamto =ko itIy wav$p pravtRnna Awavne lI\e xu SvwavmaH AviS=t
v<ivazo rhe Ke. 272.
hve motvnuH sa\ntv g! kre Ke:

`I y=a=R pda=Rne, t sHg AHtbaRne,


Aas nih ivyo ive je, ;xu' waQya temne. 273.

ANvya=R:- (sMyiGvidtpda=aR:) sMyk (y=at=p`e) pda=ne `ta =ka (ye)


jeAo (bihS=m|yS=m) bihrHg t=a AHtrHg (_pi\H) pirg/hne (TyTva) KoDIne (ivyeu n
Avsa:) ivyomaH Aas n=I, (te) temne (xua: [it inidRa:) ;xu' khevamaH Aaa Ke.
_________________________________________________________________

AviS=t iS=r. (Aa sHpU`R]am~yvaza vne bI wav$p pravtRn (pl!avuH) =tuH n=I, te sda Aek j
wav$pe rhe Kexu SvwavmaH iS=r pir`it$pe rhe Ke, te=I te v motv j Ke.)

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

cr`anuyogsUck cUilka

489

AnekaNtkiltskl&at<&eytvy=aviS=tSv$ppai~DTyxaE~Da: sNt: smStbihraNtrsitpirTyagivivaNtkckaymananNtxicEtNywaSvraTmtvSv$pa:


Sv$pgusuukLpaNtStvv<itya ivyeu mnagPyasimnasadyNt: smStanuwavvNto
wgvNt: xua OvasHsarFi!tivk!kmRkva!ivF!np!Iysa|yvsayen k!Iikyma`avdana motvsa\ntvmvbu|ytam.. 273..
A= motvsa\ntvH svRmnor=S=anTvenaiwnNdyit-

suSs y sam~`H wi`yH suSs dHs`H `a`H.


suSs y i`Vva`H so iy iso `mo tSs.. 274..

_________________________________________________________________

l`suqsu\arsaSvadanuwvblen ivyeu mnagPynasa:. ikH kTva. pUv SvSv$ppirg/hH


SvIkarH kTva, ca TyTva. km. _vihH _pi\H pirg/hm. ikHivixm. bihT=mJT=H bihS=H
eZvaSTva>nekiv\H m|yS=H im+yaTvaidctudRxwediwm. je OvHgu`ivixa: ye mhaTman: te su
i i`ia te xua: xuopyoign: [it inidRa: ki=ta:. Anen VyaQyanen ikmuH wvit[T=HwUta: prmyoign Ovaweden momagR [TyvboVym.. 273.. A= xuopyogl`momag
svRmnor=S=anTven dxRyit-wi`yH wi`tm. ikm. sam~`H sMyGdxRn&ancairZEkaG/yl`H
_________________________________________________________________

!Ika:- AnekaHt vDe j`atuH je skz &at<tvnuH Ane &eytvnuH y=aiS=t Sv$p tena
paHiDTymaH jeAo vI` Ke, AHtrHgmaH ckcka! krta AnHtxivaza cEtNy=I waSvr
(tejSvI) Aatvna Sv$pne jem`e smSt bihrHg t=a AHtrHg sHgitna pirTyag vDe
iviv (iw) kyu Ke, Ane (te=I) AHt:tvnI v<i (AaanI pir`it) Sv$pgu Ane
1
suu sman rhevane lI\e jeAo ivyomaH jra p` Aasi pamta n=I, Aeva je skz
mihmavHt wgvHt ;xuo' (xuopyogIAo) temne j motvnuH sa\ntv `vuH (A=aRt te
xuopyogIAo j momagR$p Ke), kar` ke teAo Anaid sHsar=I rcayelabH\ rhela ivk!
2
kmRkpa!ne toDvanaqolvana Ait _g/ yTn vDe pram g! krI ra Ke. 273.
hve motvna sa\ntvne (A=aRt xuopyogIne) svR mnor=na S=an trIke
AiwnNde (xHse) Ke:

re xune ]am~y waQyuH, &an dxRn xune,


Ke xune invaR`, xu j is, `muH tehne. 274.
_________________________________________________________________

1. suu sman `e ke sU{ g{ hoy AevI (xaHt).


2. kmRkpa! kmR$pI bar`aH kmR$pI kmaD.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

490

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

xuSy c ]am~yH wi`tH xuSy dxRnH &anm.


xuSy c invaR`H s Ov iso nmStSmE.. 274..
yavTsMyGdxRn&ancairZyaEgp>v<EkaG/yl`H saaNmomagRwUtH ]am~yH t
xuSyEv. y smStwUtwvaivVyitrekkriMbtanNtvSTvNvyaTmkivsamaNyivxeTyitwasaTmkH dxRnH &anH c tt xuSyEv. y in:itFivj<iMwtshj&ananNdmuitidVySvwavH invaR`H tt xuSyEv. y !oTkI`RprmanNdavS=asuiS=taTmSvwavoplMwgMwIro wgvan is: s xu Ov. AlH vaiGvStre`, svRmnor=S=anSy
motvsa\ntvSy xuSy prSprmaiwavpir`twaVywavkwavTvaTTyStimtSvprivwago wavnmSkaroStu.. 274..
_________________________________________________________________

xZuimZaidsmwavpir`it$pH saaTmokar`H yCK^am~ym. tavTkSy. suSs y xuSy c


xuopyoign
Ov.
suSs
dHs`H
`a`H
ZEloyodrivvrvitRiZkalivysmStvStugtanNt\mERksmysamaNyivxepiriCKism= yxRn&anyH tCKuSyEv. suSs y
i`Vva`H AVyaba\anNtsuqaidgu`a\arwUtH pra\InrihtTven SvayH yivaR`H tCKuSyEv. so
iy iso yo laEikkmayan_________________________________________________________________

ANvya=R:- (xuSy c) xune (xuopyogIne) (]am~yH wi`tH) ]am~y kuH Ke,


(xuSy ) xune (dxRnH &anH) dxRn Ane &an kuH Ke, (xuSy c) xune (invaR`H) invaR`
hoy Ke, (s: Ov) te j (xu j) (is:) is hoy Ke (tSmE nm:) tene nmSkar ho.

!Ika:- =m to, sMyGdxRn&ancair5na yugpdp`a$pe vtRtI Aekag/ta jenuH l`


Ke AevuH je saat momagRwUt ]am~y, te ;xu'ne j hoy Ke smSt wUtvtRmanwavI
itreko sa=e imilt (imi]t), AnHt vStuAona ANvyak je iv tena (1) samaNyna
Ane (2) ivxena Ty itwasSv$p je (1) dxRn Ane (2) &an, te ;xu'ne j hoy Ke
inivRnqIlelaH shj &ananHdnI muavazo (Svawaivk &an Ane AanHdnI Kapvazo) id
jeno Svwav Ke AevuH je invaR`, te ;xu'ne j hoy Ke Ane !HkoTkI`R prmanHdAvS=a$pe
suiS=t AaSvwavnI _pliB\=I gHwIr Aeva je wgvan is, te ;xu' j hoy Ke (A=aRt
xuopyogI j is =ay Ke). vcnivStar=I bs =aAo svR mnor=na S=anwUt, motvna
sa\ntv$p ;xu'ne, jemaH=I prSpr AHgAHgIp`e pir`mela 1wavkwap`ane lI\e
Svprno ivwag ASt =yo Ke Aevo wavnmSkar ho. 274.
_________________________________________________________________

1. wavk (wavnmSkar krnar) te AHg (AHx) Ke Ane wa (wavnmSkar krvayoGy pda=R)


te AHgI (AHxI) Ke, te=I Aa wavnmSkarmaH wavk tem j wa pote j Ke (wavk pote Ane
wa pr Aem n=I).

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

cr`anuyogsUck cUilka

491

A= ix*yjnH xaflen yojyn xaH smapyit-

buJid sas`meyH sagar`garciryya juo.


jo so pvy`sarH lhu`a kale` pPpoid.. 275..
bu|yte xasnmett sakaranakarcyRya yu:.
y: s vcnsarH lFuna kalen aPoit.. 275..
yo ih nam suivxu&andxRnmaZSv$pVyviS=tv<ismaihtTvat sakaranakarcyRya yu: sn ix*yvgR: SvyH smStxaa=RivStrsHepaTmk]ut&anopyogpUvRkanu_________________________________________________________________

rsidiGvjymNZyNZaidisivl`: SvxuaTmoplMwl`: !oTkI`R&aykEkSvwavo &anavr`a>iv\kmRrihtTven sMyTva>gu`aNtwURtanNtgu`siht: iso wgvan s cEv xu: Ov.
`mo tSs indiinjprmaTmNyara|yara\ksHbN\l`o wavnmSkaroStu tSyEv. AZEtduH
wvit-ASy mokar`wUtxuopyogSy m|ye sveRmnor=a lWyNt [it mTva
xemnor=pirhare` tZEv wavna ktRVyeit.. 274.. A= ix*yjnH xaflH dxRyn xaH
smapyit-pPpoid aPoit. so s ix*yjn: ktaR. km. pvy`sarH vcnsarxBdvaCyH
injprmaTmanm. ken. lhu`a kale` Stokkalen. y: ikH kroit. jo buJid y: ix*yjno
bu|yte janait. ikm. sas`meyH xaimdH. ikH nam. pvy`sarH vcnsarH, -sMyG&anSy
tSyEv &eywUtprmaTmaid_________________________________________________________________

hve (wgvan kuHdkuHdacayRdev) ix*yjnne xana fz sa=e eDta =ka xa sma kre
Ke:

sakar A`-Aakar cyaRyu Aa _pdexne


je `to, te ALp kaze sar vcnno lhe. 27p.

ANvya=R:- (y:) je (sakaranakarcyRya yu:) sakarAnakar cyaR=I yu vtRto


=ko (Ott xasnH) Aa _pdexne (bu|yte) `e Ke, (s:) te (lFuna kalen) ALp kaze
(vcnsarH) vcnna sarne (wgvan Aaane) (aPnoit) pame Ke.

!Ika:- 1suivxu&andxRnma5 Sv$pmaH AviS=t (rhelI) pir`itmaH lagelo hovane


lI\e sakarAnakar cyaR=I yu vtRto =ko, je ix*yvgR pote smSt xana A=na
2
ivStarsHepak ]ut&anopyogpUvRk wav vDe kevz
_________________________________________________________________

1. AaanuH Sv$p ma5 suivxu &an Ane dxRn Ke. (temaH, &an sakar Ke Ane dxRn Anakar Ke.)

2. ivStarsHepak ivStarak ke sHepak

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

492

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

waven kevlmaTmanmnuwvn xasnmetu|yte s qlu inrvi\iZsmyvahavS=aiyTven


skla=Rsa=aRTmkSy vcnSy sarwUtH wUta=RSvsHve>idVy&ananNdSvwavmnnuwUtpUv
wgvNtmaTmanmvaPoit.. 275..
[it tvdIipkayaH ]Imdm<tcNsUirivrictayaH vcnsarv<aE cr`anuyogsUicka
cUilka nam t<tIy: ]utSkN\: sma:.. 3..

_________________________________________________________________

pda=aRnaH tTsa|ySy inivRkarSvsHvedn&anSy c, t=Ev tva=R]anl`sMyGdxRnSy


tiywUtanekaNtaTmkprmaTmaidVya`aH ten VyvharsMyTven sa|ySy injxuaTmic$pinysMyTvSy c, t=Ev c v/tsimitguPTya>nuan$pSy sragcairZSy tenEv sa|ySy
SvxuaTminlanuwUit$pSy vItragcairZSy c itpadkTvaTvcnsaraiw\e-ym. k=HwUt: s:
ix*yjn:. sagar`garciryya juo sagaranagarcyRya yu:. AaWyNtrrTZyanuanmupadeyH
kTva
bihrrTZyanuanH
sagarcyaR
]avkcyaR.
bihrrTZya\are`aWyNtrrTZyanuanmnagarcyaR msHytaidtpo\ncyeRTy=R:.. 275.. [it
ga=apken prTsH&H pmS=lH VyaQyatm. OvH ;i`iCKdsuT=pdo' [Tyaid aiZHxa=aiw:
S=lpken xuwopyogaiw\antu=aRNtrai\kar: sma:..
[it ]IjysenacayRktayaH tatpyRv<aE pUvkm`e ;OvH p`imy ise'
[Tya>ekivHxitga=aiwTsgaRi\kar:. tdnNtrH ;` ih i`rveqo cago' [Tyaid
iZHxa=aiwrpvadai\kar:. tt: prH ;OyGggdo sm`o' [TyaidctudRxga=aiw: ]am~yaprnama
momagaRi\kar:.
ttoPynNtrH
;i`iCKdsuT=pdo'
[TyaidaiZHxa=aiw:
xuwopyogai\kareTyNtrai\karctuyen snvitga=aiwr`anuyogcUilka nama t<tIyo
mhai\kar: sma:.. 3..
_________________________________________________________________

Aaane Anuwvto, Aa _pdexne `e Ke, te (ix*yvgR) qreqr, 1wUta=RSvsHve>id


&ananHd jeno Svwav Ke Aeva, pUveR nih Anuwvela, wgvan Aaane pame Keke je (Aaa)
5`e kazna inrvi\ vahmaH AvS=ayI (!knaro) hova=I 2skz pda=na smUhak
vcnna sarwUt Ke. 27p.
Aam (]ImdwgvTkuHdkuHdacayRdev`It) ]I vcnsar xanI ]Imd
Am<tcHacayRdevivrict tvdIipka namnI !IkamaH cr`anuyogsUck cUilka namno t<tIy
]utSkH\ sma =yo.

_________________________________________________________________

1. parmai=Rk (sTya=R), SvsHve> Ane id AevaH je &an Ane AanHd te wgvan Aaano Svwav Ke.
2. vcn skz pda=na smUhnuH itpadn kre Ke te=I tene skz pda=na smUhak kuH Ke. (inj xuaa vcnna
sarwUt Ke, kar` ke vcn je svRpda=RsmUhnuH itpadn kre Ke temaH Aek inpda=R j potane \/uv Ke, bIe
ko{ pda=R potane \/uv n=I.)

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

cr`anuyogsUck cUilka

493

nnu koymaTma k=H cavaPyt [it cet, Aiwihtmett punrPyiw\Iyte. AaTma ih


tavEtNysamaNyVyaanNt\maRi\aZekH VymnNt\mRVyapkanNtnyVyaPyek]ut&anl`ma`pUvRkSvanuwvmIyma`Tvat. tu Vynyen p!maZviNmaZm 1. pyaRynyen
tNtumaZvxRn&anaidmaZm 2. AiStTvnyenayomygu`kamuRkaNtralvitRsHihtavS=l"yoNmuqivixqvt SvVyeZkalwavEriStTvvt 3. naiStTvnyenanyomyagu`kamuRkaNtralvTyRsHihtavS=al"yoNmuqanivixqvt prVyeZkalwavEnaRiStTvvt 4.
_________________________________________________________________

AZah ix*y:-prmaTmVyH y>ip pUv bhu\a VyaQyatm, t=aip sHepe` punrip k+ytaimit.
wgvanah-kevl&ana>nNtgu`anama\arwUtH ydaTmVyH w~yte. tSy c nyE: ma`en
_________________________________________________________________

(hve !Ikakar ]I Am<tcHacayRdev vDe pirix$pe =oDuH khevamaH Aave Ke:)


;Aa Aaa ko` Ke (kevo Ke) Ane k{ rIte a kray Ke' Aevo krvamaH Aave
to teno _r (pUveR) kheva{ gyo Ke Ane (Ah) frIne p` khevamaH Aave Ke:
=m to, Aaa qreqr cEtNysamaNy vDe a AnHt \mnuH Ai\ata (SvamI) Aek
Ke, kar` ke AnHt \mmaH apnara je AnHt nyo temaH apnaruH je Aek ]ut&anSv$p
ma` te ma`pUvRk Svanuwv vDe (te Aa) mey =ay Ke (j`ay Ke).
te Aa nye, p!ma5nI mafk, icNma5 Ke (A=aRt Aaa nye cEtNyma5
Ke, jem v vma5 Ke tem). 1.
Aa pyaRynye, tHtuma5nI mafk, dxRn&anaidma5 Ke (A=aRt AaTma pyaRynye
dxRn&ancair5aidma5 Ke, jem v tHtuma5 Ke tem). 2.
Aa AiStTvnye Sve5kazwav=I AiStTvvazuH Kelohmy, dorI ne
kam@ana AHtrazmaH rhela, sH\ayelI AvS=amaH rhela Ane l"yoNmuq tIrnI mafk. (jem ko{
tIr Sv=I lohmy Ke, Sve5=I dorI ne kam@ana vcgazamaH rheluH Ke, Svkaz=I sH\an
dxamaH Ke A=aRt \nu*y pr cDavIne qeHcayelI iS=itmaH Ke Ane Svwav=I l"yoNmuq Ke A=aRt
inxannI sNmuq Ke, tem AaTma AiStTvnye Svctuy=I AiStTvvazo Ke.) 3.
Aa naiStTvnye pre5kazwav=I naiStTvvazuH KeAlohmy, dorI ne
kam@ana AHtrazmaH nih rhela, sH\ayelI AvS=amaH nih rhela Ane Al"yoNmuq Aeva phelaHna
tIrnI mafk. (jem phelaHnuH tIr ANy tIrna nI Apea=I Alohmy Ke, ANy tIrna
e5nI Apea=I dorI ne kam@ana vcgazamaH nih rheluH Ke, ANy tIrna kaznI Apea=I
sH\ayelI iS=itmaH nih rheluH Ke Ane

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

494

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

AiStTvnaiStTvnyenayomyanyomygu`kamuRkaNtralvTyRgu`kamuRkaNtralvitRsHihtavS=asH
ihtavS=l"yoNmuqal"yoNmuqanivixqvt kmt: SvprVyeZkalwavEriStTvnaiStTvvt 5. AvVynyenayomyanyomygu`kamuRkaNtralvTyRgu`kamuRkaNtralvitRsHihtavS=asHihtavS=l"yoNmuqal"yoNmuqanivixqvt yugpTSvprVyeZkalwavErvVym
6. AiStTvavVynyenayomygu`kamuRkaNtralvitRsHihtavS=l"yoNmuqayomyanyomygu`kamuRkaNtralvTyRgu`kamuRkaNtralvitRsHihtavS=asHihtavS=l"yoNmuqal"yoNmuqaniv
ixqvt SvVyeZkalwavEyuRgpTSvprVyeZkalwavEaiStTvvd_________________________________________________________________

c prIa ikyte. t>=a-Otavt xuinynyen inpai\Sfi!kvTsmStragaidivkLpopai\rihtm.


tdevaxuinynyen
sopai\Sfi!kvTsmStragaidivkLpopai\sihtm.
xusUtVyvharnyen
xuSpxRrsgN\v`aRnama\arwUtpulprma`uvTkevl&anaidxugu`anama\arwUtm. tdevaxusUtVyvhar_________________________________________________________________

ANy tIrna wavnI Apea=I Al"yoNmuq Ke, tem Aaa naiStTvnye prctuy=I
naiStTvvazo Ke.) 4.
Aa AiStTvnaiStTvnye mx: Svpre5kazwav=I AiStTv
naiStTvvazuH Kelohmy tem j Alohmy, dorI ne kam@ana AHtrazmaH rhela tem j dorI ne
kam@ana AHtrazmaH nih rhela, sH\ayelI AvS=amaH rhela tem j sH\ayelI AvS=amaH nih
rhela Ane l"yoNmuq tem j Al"yoNmuq Aeva phelaHna tIrnI mafk. (jem phelaHnuH tIr
mx: SvctuynI Ane prctuynI Apea=I lohmyaid Ane Alohmyaid Ke, tem AaTma
AiStTvnaiStTvnye mx: SvctuynI Ane prctuynI Apea=I AiStTvvazo Ane
naiStTvvazo Ke.) p.
Aa Avnye yugpd Svpre5kazwav=I Av Kelohmy tem j
Alohmy, dorI ne kam@ana AHtrazmaH rhela tem j dorI ne kam@ana AHtrazmaH nih rhela,
sH\ayelI AvS=amaH rhela tem j sH\ayelI AvS=amaH nih rhela Ane l"yoNmuq tem j
Al"yoNmuq Aeva phelaHna tIrnI mafk. (jem phelaHnuH tIr yugpd SvctuynI Ane
prctuynI Apea=I yugpd lohmyaid Ane Alohmyaid hova=I Av Ke, tem Aaa
Avnye yugpd SvctuynI Ane prctuynI Apea=I Av Ke.) 6.
Aa AiStTvAvnye Sve5kazwav=I t=a yugpd Svpre5
kazwav=I AiStTvvazuH Av Ke(Svctuy=I) lohmy, dorI ne kam@ana AHtrazmaH
rhela, sH\ayelI AvS=amaH rhela Ane l"yoNmuq Aeva t=a (yugpd Svprctuy=I) lohmy
tem j Alohmy, dorI ne kam@ana AHtrazmaH rhela tem j dorI ne kam@ana AHtrazmaH nih
rhela, sH\ayelI AvS=amaH rhela tem j sH\ayelI AvS=amaH nih rhela Ane l"yoNmuq tem j
Al"yoNmuq Aeva phelaHna tIrnI

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

cr`anuyogsUck cUilka

49p

vVym 7. naiStTvavVynyenanyomyagu`kamuRkaNtralvTyRsHihtavS=al"yoNmuqayomya
nyomygu`kamuRkaNtralvTyRgu`kamuRkaNtralvitRsHihtavS=asHihtavS=l"yoNmuqal"yoNmu
qanivixqvt prVyeZkalwavEyuRgpTSvprVyeZkalwavE naiStTvvdvVym 8.
AiStTvnaiStTvavVynyenayomygu`kamuRkaNtralvitRsHihtavS=l"yoNmuqanyomyagu`ka
muRkaNtralvTyRsHihtavS=al"yoNmuqayomyanyomygu`kamuRkaNt-

_________________________________________________________________

nyenaxuSpxRrsgN\v`aRnama\arwUTdVy`ukaidSkN\vNmit&anaidivwavgu`anama\arwUtm.
AnupcirtasUtVyvharnyen dVy`ukaidSkN\eu sH}lexbN\iS=tpulprma`uvTpmaEdairk-xrIre
vItragsvR&va
_________________________________________________________________

mafk. (jem phelaHnuH tIr (1) SvctuynI t=a (2) AekIsa=e SvprctuynI Apea=I (1)
lohmyaid t=a (2) n khI xkay AevuH Ke, tem Aaa AiStTvAvnye (1)
SvctuynI t=a (2) yugpd SvprctuynI Apea=I (1) AiStTvvazo t=a (2)
Av Ke.) 7.
Aa naiStTvAvnye pre5kazwav=I t=a yugpd Svpre5
kazwav=I naiStTvvazuH Av Ke(prctuy=I) Alohmy, dorI ne kam@ana AHtrazmaH
nih rhela, sH\ayelI AvS=amaH nih rhela Ane Al"yoNmuq Aeva t=a (yugpd
Svprctuy=I) lohmy tem j Alohmy, dorI ne kam@ana AHtrazmaH rhela tem j dorI ne
kam@ana AHtrazmaH nih rhela, sH\ayelI AvS=amaH rhela tem j sH\ayelI AvS=amaH nih
rhela Ane l"yoNmuq tem j Al"yoNmuq Aeva phelaHna tIrnI mafk. (jem =mnuH tIr (1)
prctuynI t=a (2) AekIsa=e SvprctuynI Apea=I (1) Alohmyaid t=a (2)
Av Ke, tem Aaa naiStTvAvnye (1) prcutynI t=a (2) yugpd
SvprctuynI Apea=I (1) naiStTvvazo t=a (2)Av Ke.) 8.
Aa AiStTvnaiStTvAvnye Sve5kazwav=I, pre5kaz
wav=I t=a yugpd Svpre5kazwav=I AiStTvvazuH naiStTvvazuHAv Ke
(Svctuy=I) lohmy, dorI ne kam@ana AHtrazmaH rhela, sH\ayelI AvS=amaH rhela Ane
l"yoNmuq Aeva, (prctuy=I) Alohmy, dorI ne kam@ana AHtrazmaH nih rhela, sH\ayelI
AvS=amaH nih rhela Ane Al"yoNmuq Aeva t=a (yugpd Svprctuy=I) lohmy tem j
Alohmy, dorI ne kam@ana AHtrazmaH rhela tem j dorI ne kam@ana AHtrazmaH nih rhela,
sH\ayelI AvS=amaH rhela tem j sH\ayelI AvS=amaH nih rhela Ane l"yoNmuq tem j
Al"yoNmuq Aeva phelaHna tIrnI mafk. (jem phelaHnuH tIr (1) SvctuynI, (2)
prctuynI t=a (3) yugpd SvprctuynI Apea=I (1) lohmy, (2) Alohmy t=a
(3) Av Ke, tem Aaa AiStTvnaiStTvAvnye (1) SvctuynI, (2)
prctuynI t=a

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

496

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

ralvTyRgu`kamuRkaNtralvitRsHihtavS=asHihtavS=l"yoNmuqal"yoNmuqanivixqvt
SvVyeZkalwavE: prVyeZkalwavEyuRgpTSvprVyeZkalwavEaiStTvnaiStTvvdvVym 9. ivkLpnyen ixxukmarS=ivrEkpuvt sivkLpm 10. AivkLpnyenk
E pumaZvdivkLpm 11. namnyen tdaTmvt xBdb/amixR 12. S=apnanyen mUitRTvvt
sklpulaliMb 13. Vynyen ma`vk]ei]m`pai=RvvdnagtatItpyaRyoais 14.
wavnyen puaiytv<yoidaTvpyaRyoais 15. samaNynyen hars/GdamsUZ_________________________________________________________________

ivvitEkdehiS=tm.
_pcirtasUtVyvharnyen
kaasna>upivdevdvTsmvsr`iS=tvItragsvR&va ivvitEkg/amg<haidiS=tm. [Tyaid prSprsapeaneknyE: mIyma`H
Vyvih^yma`H kme`
_________________________________________________________________

(3) yugpd SvprctuynI Apea=I (1) AiStTvvazo, (2) naiStTvvazo t=a (3)
Av Ke.) 9.
Aa ivkLpnye, bazk, kumar Ane v< Aeva Aek punI mafk, sivkLp Ke
(A=aRt Aaa wednye, wed siht Ke, jem Aek pu bazk, kumar Ane v< Aeva wedvazo Ke
tem). 10.
Aa AivkLpnye, Aek puma5nI mafk, AivkLp Ke (A=aRt Awednye Aaa
Awed Ke, jem Aek pu bazkkumarv< Aeva wedo ivnano Aek puma5 Ke tem). 11.
Aa namnye, namvazanI mafk, xBdb/ne SpxRnaruH Ke (A=aRt Aaa namnye
xBdb/=I khevay Ke, jem namvazo pda=R tena nam$p xBd=I khevay Ke tem). 12.
Aa S=apnanye, mUitRp`anI mafk, svR pudglone AvlHbnaH Ke (A=aRt
S=apnanye AanI paEdgilk S=apna krI xkay Ke, mUitRnI mafk). 13.
Aa nye, bazk xe@nI mafk Ane ]m` ranI mafk, Anagt Ane AtIt
pyaRye itwase Ke (A=aRt Aaa nye wavI Ane wUt pyaRy$pe QyalmaH Aave Ke, jem
bazk xe@p`aSv$p wavI pyaRy$pe QyalmaH Aave Ke Ane muin raSv$p wUt pyaRy$pe
QyalmaH Aave Ke tem). 14.
Aa wavnye, pu sman vtRtI InI mafk, tTkazna (vtRman) pyaRy$pe
_Llsekaxeitwase Ke (A=aRt AaTma wavnye vtRman pyaRy$pe kaxe Ke, jem pu
sman vtRtI I puTv$p pyaRy$pe itwase Ke tem). 1p.
Aa samaNynye, harmazakH@Ina doranI mafk, apk Ke (A=aRt Aaa
samaNynye svR pyaRyomaH ape Ke, jem motInI mazano doro svR motImaH ape Ke tem). 16.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

pirix

497

vaip 16. ivxenyen tdekmuaflvdVyaip 17. inTynyen n!vdvS=aiy 18.


AinTynyen ramrav`vdnvS=aiy 19. svRgtnyen ivSfairtacuvRTsvRvitR 20.
AsvRgtnyen mIiltacuvRdaTmvitR 21. xUNynyen xUNyagarvTkevloais 22. AxUNynyen
lokakaNtnaEviNmiltoais 23. &an&eyatnyen mhidN\nwarpir`t-\Umketuvdem 24.
&an&eyEtnyen
pritibMbsMp<dpR`vdnekm
25.
inyitnyen
inyimtaE*~yviviNnytSvwavwais 26. Ainyitnyen inyTyinyimtaE*~ypanIy_________________________________________________________________

meckSvwavivvitEk\mRVyapkTvadekSvwavH wvit. tdev jIvVyH ma`en mIyma`H


meckSvwavanamnek\maR`aH yugpapkTvaiZp!vdnekSvwavH wvit. OvH nyma`aWyaH
tvivcarkale yosaE
_________________________________________________________________

Aa ivxenye, tena Aek motInI mafk, Aapk Ke (A=aRt Aaa ivxenye


Aapk Ke, jem pUv mazanuH Aek motI AaqI mazmaH Aapk Ke tem). 17.
Aa inTynye, n!nI mafk, AvS=ayI Ke (A=aRt Aaa inTynye inTy!kanaro
Ke, jem ramrav`$p Anek AinTy SvaHg \rto hova KtaH p` n! teno te j inTy Ke tem).
18.
Aa AinTynye, ramrav`nI mafk, AnvS=ayI Ke (A=aRt Aaa AinTynye
AinTy Ke, jem n!e \ar` krela ramrav`$p SvaHg AinTy Ke tem). 19.
Aa svRgtnye, quLlI raqelI AaHqnI mafk, svRvt (b\amaH apnaruH) Ke. 20.
Aa AsvRgtnye, mcelI AaHqnI mafk, Aavt (potamaH rhenaruH) Ke. 21.
Aa xUNynye, xUNy (qalI) FrnI mafk, AekluH (Aimilt) wase Ke. 22.
Aa AxUNynye, loko=I wrela vha`nI mafk, imilt wase Ke. 23.
Aa &an&eyAEtnye (&an Ane &eyna AEt$p nye), mo!a \nsmUh$pe
pir`t AiGnI mafk, Aek Ke. 24.
Aa &an&eyEtnye, prnaH itibHbo=I sHp< dpR`nI mafk, Anek Ke (A=aRt
Aaa &an Ane &eyna Et$p nye Anek Ke, jem pritibHbona sHgvazo ArIso Anek$p
Ke tem). 2p.
Aa inyitnye inyt Svwave wase Ke, jene _*`ta inyimt (inyt) hoy Ke
Aeva AiGnI mafk. (Aaa inyitnye inytSvwavvazo wase Ke, jem AiGne _*`tano
inym hova=I AiG inytSvwavvazo wase Ke tem.) 26.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

498

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

vdinytSvwavwais 27. SvwavnyenainixttI"`k~!kvTsHSkaran=Rykair 28.


ASvwavnyenaySkarinixttI"`ivixqvTsHSkarsa=Rykair 29. kalnyen indaFidvsanusairpCymanshkarflvTsmyayisi: 30. Akalnyen kiZmo*mpaCymanshkarflvTsmyanayisi: 31. pukarnyen pukaroplB\m\ukk!Ikpukarvaidv>Tnsa|yisi: 32. dEvnyen pukarvaiddm\ukk!IgwRlB\mai`y_________________________________________________________________

prmaTmVyH janait s inivRkLpsmai\Stave inivRkarSvsHvedn&anenaip janatIit..


punrPyah ix*y:-&atmevaTmVyH he wgvidan tSy aPTyupay: k+ytam. wgvanahsklivmlkevl_________________________________________________________________

Aa Ainyitnye Ainyt Svwave wase Ke, jene _*`ta inyit=I (inym vDe)
inyimt n=I Aeva pa`InI mafk. (Aaa Ainyitnye AinytSvwavvazo wase Ke, jem
pa`Ine (AiGna inime =tI) _*`ta Ainyt hova=I pa`I AinytSvwavvazuH wase Ke
tem.) 27.
Aa Svwavnye sHSkarne inr=Rk krnaruH Ke (A=aRt Aaane Svwavnye sHSkar
inpyogI Ke), jene ko{=I A`I ka#vamaH AavtI n=I (p` je Svwav=I j A`Ivazo hoy
Ke) Aeva tI"` kaH!anI mafk. 28.
Aa ASvwavnye sHSkarne sa=Rk krnaruH Ke (A=aRt AaTmane ASvwanye sHSkar
_pyogI Ke), jene (Svwav=I A`I hotI n=I p` sHSkar krIne) luhar vDe A`I ka#vamaH
AavI hoy Ke Aeva tI"` tIrnI mafk. 29.
Aa kaznye jenI isi smy pr Aa\ar raqe Ke AevuH Ke, _nazana idvs
Anusar pakta Aam/fznI mafk. (kaznye AanI isi smy pr Aa\ar raqe Ke,
_nazana idvs Anusar paktI kerInI mafk.) 30.
Aa Akaznye jenI isi smy pr Aa\ar raqtI n=I AevuH Ke, k<i5m grmI=I
pkvvamaH Aavta Aam/fznI mafk. 31.
Aa pukarnye jenI isi yTsa|y Ke AevuH Ke, jene pukar=I lbunuH JaD
a =ay Ke (ge Ke) Aeva pukarvadInI mafk. (pua=Rnye AaanI isi yTn=I =ay
Ke, jem ko{ pua=RvadI mnu*yne pua=R=I lbunuH JaD aPt =ay Ke tem.) 32.
Aa dEvnye jenI isi AyTsa|yKe (yT ivna =ay Ke) AevuH Ke, pukarvadIAe

dI\ela lbuna JaDnI AHdr=I jene (yT ivna, dEv=I) ma`ek aPt =ay Ke Aeva dEvvadInI
mafk. 33.
_________________________________________________________________

Ah ;m\ukk!I' no A=R ;lbunuH JaD' ky Ke. ]I paHDe hemrajAe ihHdI vcnsarmaH teno
A=R ;m\uKa (A=aRt m\upUDo)' ky Ke.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

pirix

499

dEvvaidvdyTnsa|yisi: 33. {rnyen \aZIh!avlemanpaN=balkvTpartNywo< 34.


AnIrnyen
SvCKNddairtkrk~@IrvvTSvatNywo<
35.
gui`nyenopa|yayivnIymankmarkvu`g/aih 36. Agui`nyenopa|yayivnIymankmarka|yvt kevlmev
sai
37.
kt<Rnyen
rjkvagaidpir`amkt<R
38.
Akt<Rnyen
SvkmRv<rjka|yvTkevlmev sai 39. wot<nyen ihtaihtaNnwot<Vyai\tvt
suqdu:qaidwot< 40. Awot<nyen ihtaihtaNnwot<Vyai\ta|y\NvNtircrvt
_________________________________________________________________

&andxRnSvwavinjprmaTmtvsMyk]an&ananuan$pawedrTZyaTmkinivRkLpsmai\sHjatra
ga>upai\rihtprmanNdEkl`suqam<trsaSvadanuwvmlwman:
sn
pU`RmasIidvse
jlkoluiwtsmu [v
_________________________________________________________________

Aa [rnye prtH5ta wogvnar Ke, \avnI dukane \vDavvamaH Aavta musafrna


bazknI mafk. 34.
Aa AnIrnye SvtH5ta wogvnar Ke, hr`ne SvCKHde (SvtH5p`e, potanI
mr Anusar) faDI qata isHhnI mafk. 3p.
Aa gu`Inye gu`g/ahI Ke, ixk vDe jene kezv`I AapvamaH Aave Ke Aeva kumarnI
mafk. 36.
Aa Agu`Inye kevz saI j Ke (gu`g/ahI n=I), ixk vDe jene kezv`I
AapvamaH Aave Ke Aevo je kumar tene enar punI (eknI) mafk. 37.
Aa kt<Rnye, rHgrejnI mafk, ragaidpir`amnuH krnar Ke (A=aRt Aaa ktaRnye
ragaid pir`amono ktaR Ke, jem rHgaro rHgkamno krnar Ke tem). 38.
Aa Akt<Rnye kevz saI j Ke (ktaR n=I), potana kayRmaH v< rHgrejne
enar punI (eknI) mafk. 39.
Aa wo<nye suqdu:qaidnuH wogvnar Ke, ihtkarIAihtkarI ANnne qanar
rogInI mafk. (Aaa woanye suqdu:qaidne wogve Ke, jem ihtkarI ke AihtkarI ANnne
qanar rogI suq ke du:qne wogve Ke tem.) 40.
Aa Awo<Tvnye kevz saI j Ke, ihtkarIAihtkarI ANnne qanar rogIne
enar vE>nI mafk. (Aaa Awoanye kevz saI j Kewoa n=I, jem suqdu:qne
wogvnar rogIne enar je vE> te to kevz saI j Ke tem.) 41.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

p00

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

kevlmev sai 41. ikyanyen S=a`uiwNnmU\RjatilB\in\anaN\vdnuana\aNysa|yisi: 42. &annyen c`kmuikIticNtami`g<hko`vai`jviveka\aNysa|yisi:


43. Vyvharnyen bN\kmockprma~vNtrsHyuymanivyuymanprma`uvN\moyoERtanuvitR
44. inynyen kevlb|ymanmuCymanbN\mooictiSG\$Tvgu`pir`tprma`uvN\moyorEtanuvitR 45. Axunyen F!xravivixm<~maZvTsopai\Svwavm 46. xunyen
kevlm<~maZviNnpai\Svwavm 47.
_________________________________________________________________

ragemohkolEyaRvdSvS=$pe` owH gCKTyyH jIvStavTkalH injxuaTmanH n aPoit [it.


s
Ov
vItragsvR&`Itopdexat
OkeiNyivkleiNypeiNysHi&pyaRmnu*ydexkl$peiNyp!uTv_________________________________________________________________

Aa iyanye AnuannI \anta=I isi s\ay AevuH Ke, =aHwla vDe ma=uH wedataH
i _TpNn ={ne jene in\an mze Ke Aeva AH\nI mafk. (iyanye Aaa AnuannI
\anta=I isi =ay Aevo Ke, jem ko{ AH\ pune pT=rna =aHwla sa=e ma=uH foDva=I
ma=amaHna lohIno ivkar dUr =vane lI\e AaHqo qUlI y Ane in\an aPt =ay tem.) 42.
Aa &annye ivveknI \anta=I isi s\ay AevuH Ke, c`anI muI d{ne icHtami`
qrIdnar Aevo je Frna qU`amaH rhelo veparI tenI mafk. (&annye Aaane ivveknI
\anta=I isi =ay Ke, jem Frna qU`amaH be@elo veparI c`anI muI d{ne icHtami` qrIdI
le tem.) 43.
Aa vharnye bH\ Ane mone ive Etne AnusrnaH Ke, bH\k (bH\ krnar)
Ane mock (mu krnar) Aeva ANy prma`u sa=e sHyu =ta Ane tena=I ivyu =ta Aeva
prma`unI mafk. (vharnye Aaa bH\ Ane momaH (pudgl sa=e) Etne pame Ke, jem
prma`una bH\ne ive te prma`u ANy prma`u sa=e sHyoge pamva$p Etne pame Ke Ane
prma`una mone ive te prma`u ANy prma`u=I KU!o =va$p Etne pame Ke tem.) 44.
Aa inynye bH\ Ane mone ive AEtne AnusrnaH Ke, Aeklo bH\ato Ane
mukato Aevo je bH\mooict iSnG\Tv$Tvgu`e pir`t prma`u tenI mafk. (inynye Aaa
Aeklo j b Ane mu =ay Ke, jem bH\ Ane mone _ict Aeva iSnG\Tvgu`e ke $Tvgu`e
pir`mto prma`u Aeklo j b Ane mu =ay Ke tem.) 4p.
Aa Axunye, F! Ane rampa5=I ivix ma!Ima5nI mafk, sopai\SvwavvazuH
Ke. 46.
Aa xunye, kevz ma!Ima5nI mafk, inpai\SvwavvazuH Ke. 47.
_________________________________________________________________

Et bep`uH. (vharnye Aaana bH\ne ive kmR sa=ena sHyognI Apea AavtI hova=I Et Ke Ane
Aaana mone ive kmRna ivyogne Apea AavtI hova=I TyaH p` Et Ke.)

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

pirix

p01

tdum-;;javidya vy`vha tavidya cev hit `yvada. javidya `yvada tavidya cev
hit prsmya..'' ;;prsmya`H vy`H imCKH qlu hoid sVvha vy`a. j[`a`H pu` vy`H
sMmH qu khHic vy`ado..'' Ovmnya idxa TyekmnNt\mRVyapkanNtnyEinR$Pyma`mudNvdNtralimlvlnIlgayamunodkwarvdnNt\maR`aH prSprmtavmaZe`axyivvecnTvadmeckSvwavEk\mRVyapkEk\imRTva>=oidtEkaNtaTmaTmVym. yugpdnNt\mRVyapkanNtnyVyaPyek]ut&anl`ma`en in$Pyma`H tu smSt_________________________________________________________________

inVyaR|yayu*yvrbuismR]v`g/h`\ar`]ansHymivysuqinvtRnko\aidkayVyavtRnaidprHpradulRwaNyip
k=HicTkaktalIyNyayenavaPy
sklivmlkevl&andxRnSvwavinjprmaTmtvsMyk]an_________________________________________________________________

te=I kuH Ke ke
javidya vy`vha tavidya cev hit `yvada.
javidya `yvada tavidya cev hit prsmya..
prsmya`H vy`H imCKH qlu hoid sVvha vy`a.
j[`a`H pu` vy`H sMmH qu khHic vy`ado..
(A=R: je!la 1vcnpH= Ke te!la qreqr nyvad Ke Ane je!la nyvad Ke te!la j
prsmy (pr mt) Ke.
prsmyonuH (im+yamtIAonuH) vcn svR=a (A=aRt Apea ivna) khevamaH AavtuH
hova=I qreqr im+ya Ke Ane jEnonuH vcn k=Hict (A=aRt Apea siht) khevamaH AavtuH
hova=I qreqr sMyk Ke.)
Ae rIte Aa (_pro) sUcn ma`e (A=aRt 47 nyomaH smuH te ivi\=I) Aek
Aek \mRmaH Aek Aek ny (ape) Aem AnHt \mmaH apk AnHt nyo vDe in$p` krvamaH
Aave to, smunI AHdr mzta 2etnIl gHgayumunana jzsmUhnI mafk, AnHt \mne
prSpr Atdwavma5 vDe uda paDva Axk hova=I, Aa 3AmeckSvwavvazuH, Aek
\mRmaH apnaH, Aek \m hovane lI\e y=o AekaHtak (Aek\mRSv$p) Ke. prHtu yugpd
AnHt \mmaH apk Aeva AnHt nyomaH apnara Aek ]ut&anSv$p ma` vDe in$p`
krvamaH Aave to, b\I ndIAona jzsmUhna
_________________________________________________________________

1. vcnpH= vcnna kar. (je!la vcnna karo Ke te!la nyo Ke. Apea siht ny te sMyk
ny Ke Ane Apea riht ny te im+ya ny Ke te=I je!la sMyk nyo Ke te!la j im+ya nyo
Ke.)
2. gHganuH pa`I et hoy Ke Ane jmnanuH pa`I nIl (vadzI) hoy Ke.
3. Ameck Awed iviv\ta riht Aek.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

p02

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

tri`Ipy:pUrsmvayaTmkEkmkrakrvdnNt\maR`aH
vStuTvenaxyivvecnTvaNmeckSvwavanNt\mRVyaPyek\imRTvat y=oidtanekaNtaTmaTmVym.

SyaTkar]IvasvXyEnRyaE\E:
pXyNtIT=H cet ma`encaip.
pXyNTyev Sf!anNt\mRSvaTmVyH: xuicNmaZmNt:.. 19..
[TyiwihtmaTmVyimdanImetdvaikaroiw\Iyte-ASy tavdaTmno inTymevanaidpaEilkkmRinimmohwavnanuwavFUi`RtaTmv<itya
toyakrSyevaTmNyev
uWyt:
kmv<aiwrnNtaiw&RiVyiiw: pirvtRmanSy &iVyiinimtya
_________________________________________________________________

&ananucr`$pawedrTZyaTmkinivRkLpsmai\sHjatraga>upai\rihtprmanNdEkl`suqam<trsa
Sva_________________________________________________________________

smvayak (smudaySv$p) Aek smunI mafk, AnHt \mne vStup`e uda paDva Axk
hova=I Aa meckSvwavvazuH, AnHt \mmaH apnaruH, Aek \m hovane lI\e y=o
AnekaNtak (Anek\mRSv$p) Ke. (jem Aek vqte Aek ndIna jzne `nara &anaHx vDe
evamaH Aave to smu Aek ndIna jzSv$p j`ay Ke, tem Aek vqte Aek \mRne `nara
Aek ny=I evamaH Aave to Aaa Aek \mRSv$p j`ay Ke prHtu jem AekIsa=e svR ndIAonaH
jzne `nara &an vDe evamaH Aave to smu svR ndIAonaH jzSv$p j`ay Ke, tem
AekIsa=e svR \mne `nara ma` vDe evamaH Aave to Aaa Anek \mRSv$p j`ay Ke.
Aa rIte Aek ny=I etaH Aaa AekaHtak Ke Ane ma`=I etaH AnekaHtak Ke.)
(hve Ae j Aaxyne ka ara khIne ;Aaa kevo Ke' Ae ivenuH k=n pUruH krvamaH
Aave Ke:)
(A=R:) Aa rIte SyaTkar]Ina (SyaTkar$pI l"mIna) vsva!ne vx vtRta nysmUho
vDe (vo) uAe top` Ane ma` vDe jAe top` Sp AnHt \mvaza inj Aane
AHdrmaH xucEtNyma5 deqe Ke j.
Ae rIte Aa khevamaH AauH. hve tenI aino kar (rIt) khevamaH Aave Ke:
=m to, Anaid paEdgilk kmR jenuH inim Ke AevI mohwavnana (mohna
Anuwvna) wav vDe Aapir`it sday FUmrI qatI hova=I Aa Aaa smunI mafk
potamaH j uB\ =to =ko me vtRtI AnHt &iiAo vDe pirvtRn pame
_________________________________________________________________

xailnI KHd
meck uda uda iv\iv\ Anek.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

pirix

p03

&eywUtasu bihr=RVyiu v<mEZIkSy ixi=iltaTmivvektyaTyNtbihmuRqSy pun:


paEilkkmRinmaRpkrageEtmnuvtRmanSy dUrt OvaTmavai:. A= yda Tvymev
c~DkmRka~Do~DIktaq~D&anka~DTvenanaidpaEilkkmRinimRtSy
mohSy
v|yFatkivwag&anpUvRkivwagkr`at kevlaTmwavanuwavinlIktv<itya toyakr
[vaTmNyevaitin*kMpiStn yugpdev VyaPyanNta &iVyIrvkaxawavaNn jatu ivvtRte,
tdaSy &iVyiinimtya &eywUtasu bihr=RVyiu n nam mEZI vtRte tt:
suititaTmivvektyaTyNtmNtmuRqIwUt: paEilkkmRinmaRpkrageEtanuv<idUrIwUto dUrt
OvannuwUtpUvRmpUvR&ananNdSvwavH wgvNtmaTmanmvaPoit. AvaPoTvev &ananNdaTmanH
jgdip prmaTmanimit.
_________________________________________________________________

danuwvlawe sTymavaSya idvse jlkolowrihtsmu [v ragemohkolowrihtStave yda injxuaTmSv$pe iS=ro wvit tda tdev injxuaTmSv$pH aPoit..
_________________________________________________________________

Ke, te=I 1&iiAonaH inim$p hova=I je &eywUt Ke AevI bapda=R iAo Tye tene
mE5I vteR Ke, te=I Aaivvek ixi=l =yo hovane lI\e ATyHt bihmuRq Aevo te frIne
paEdgilk kmRne rcnara rageEt$pe pir`me Ke Ane te=I tene Aaai dUr j Ke. prHtu hve
yare Aa j Aaa cHD kmRkaHD vDe AqHD &ankaHDne cHD krva=I AnaidpaEdgilkkmRrict
mohne 2v|yFatkna ivwag&anpUvRk ivw (udo) krvane lI\e (pote) kevz Aawavnana
(Aaana Anuwvna) wav vDe pir`it inz krI hova=I smunI mafk potamaH j Ait
in*kHp rheto =ko AekIsa=e j AnHt &iiAomaH apIne Avkaxna Awavne lI\e iblkul
ivvtRn (pirvtRn) pamto n=I, Tyare &iiAonaH inim$p hova=I je &eywUt Ke AevI
bapda=RiAo Tye tene qreqr mE5I vtRtI n=I Ane te=I Aaivvek suitit
(suiS=t) =yo hovane lI\e ATyHt AHtmuRq =yelo Aevo Aa Aaa paEdgilk kmRne rcnara
rageEt$p pir`it=I dUr =yo =ko pUveR nih Anuwvela ApUvR &ananHdSvwavI wgvan
Aaane ATyHtp`e j a kre Ke. jgt p` &ananHdak prmaane a kro j.
_________________________________________________________________

1. iAo g!taAo pyaRyo ivxeo. (bapda=Rivxeo &iPtivxeonaH inim hova=I &eywUt


Ke.)
2. Aaa v|y A=aRt h`avayoGy Ke Ane moh Fatk A=aRt h`nar Ke.

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

p04

vcnsar

( wgvan]IkuHdkuHd

wvit caZ }loka:

AanNdam<tpUrinwRrvhTkEvLykoilnIinmRGH jgdI`mmhasHvedn]Imuqm.
SyaTkaraijnexxasnvxadasadyNtUst
SvH tvH v<tjaTyrTnikr`SpimH jna:.. 20..

VyaQyeyH ikl ivmaTmsihtH VyaQya tu guMfo igraH


VyaQyatam<tcNsUiririt ma mohajno vLgtu.
vLgTv> ivxubo\klya Syaadiv>ablat
lB|vEkH sklaTmxatimdH SvH tvmVyakl:.. 21..

_________________________________________________________________

[it
]IjysenacayRktayaH
taTpyRv<aE
OvH
pUvkme`
;Os
surasur'
[Tya>ekorxtga=apyRNtH sMyG&anai\kar:, tdnNtrH ;tMha tSs `ma' [Tyaid
Zyodxorxtga=apyRNtH
_________________________________________________________________

Ah }lok p` Ke:
(A=R:) AanHdam<tna pUr=I wrck vhetI kEvLysirtamaH (mui$pI sirtamaH) je
DUbeluH Ke, jgtne evane sm=R AevI mhasHvedn$pI ]I (mha&an$pI l"mI) jemaH muQy Ke,
_m rTna ikr` jevHu je Sp Ke Ane je [ Ke Aeva _Llsta (kaxman, AanHdmy)
Svtvne jno SyaTkarl` ijnexxasnna vxe pamo (;SyaTkar' jenuH ic Ke Aeva
ijnwgvanna xasnno Aa]y krIne pamo).
(hve, ;Am<tcHsUir Aa !Ikana rcnar Ke' Aem manvuH yoGy n=I Aeva A=Rna ka
ara y=a=R vStuSv$pne dxaRvI SvtvainI er`a krvamaH Aave Ke:)
(A=R:) (qreqr pudglo j SvyH xBd$pe pir`me Ke, Aaa temne pir`mavI xkto
n=I, tem j qreqr svR pda= j SvyH &eyp`emeyp`e pir`me Ke xBdo temne &ey bnavI
smvI xkta n=I ma!e) ;Aaa siht iv te aQyey (smvvayoGy) Ke, va`InI
gUH=`I te aQya (smUtI) Ke Ane Am<tcHsUir te aQyata (aQya krnar, smvnar)
Ke' Aem moh=I jno n naco (n fulaAo). (prHtu) Syadvadiv>ana bz=I ivxu &annI
kza vDe Aa Aek Aaqa xat Sv tvne a krIne Aaje (jno) Aakuzp`e naco (
prmanHdpir`ame pir`mo).
(hve ka ara cEtNyno mihma ga{ne, te j Aek AnuwvvayoGy Ke Aem er`a krIne,
Aa prm piv5 prmagmnI pU`aRhuit krvamaH Aave Ke:)
_________________________________________________________________

xadURlivIiDt KHd

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

khanjEnxamaza )

pirix

p0p

[it gidtmnIcEStvmuavcH yt
icit tdip iklawUTkLpmGaE hutSy.
Anuwvtu tduEiideva> ySmad
Aprimh n ikivmekH prH ict.. 22..
smaPteyH tvdIipka !Ika.

_________________________________________________________________

&eyai\karaprnama sMyTvai\kar:, tdnNtrH ;OvH p`imy ise' [Tyaid snvitga=apyRNtH


cairZai\kareit mhai\karZye`Ekadxai\kiZxtga=aiw: vcnsaraw<tH smam.
smaeyH taTpyRv<i: vcnsarSy.

_________________________________________________________________

(A=R:) Aa rIte (Aa prmagmmaH) AmHdp`e (er=I, bzvanp`e, mo!e Avaje) je


=oDuHF`uH tv khevamaH AauH, te b\uH cEtNyne ive qreqr AiGmaH homayelI vStu sman
(Svaha) ={ gyuH. (AiGne ive homvamaH Aavta FIne AiG qa{ y Ke, `e ke kaH{ homayuH
j n hoy tevI rIte AnHt mahaTMyvHt cEtNynuH gme te!luH v`Rn krvamaH Aave top` `e ke
Ae smSt v`Rnne AnHt mihmavHt cEtNy qa{ y Ke cEtNyna AnHt mihma pase b\uH `e
ke v`Rn j n =yuH hoy Aem tuCKtane pame Ke.) te cEtNyne j cEtNy Aaje bzp`e_g/p`e
Anuwvo (A=aRt te icTSv$p Aaane j Aaa Aaje ATyHt Anuwvo) kar` ke Aa lokmaH
bIuH kaH{ j (_m) n=I, cEtNy j Aek prm (_m) tv Ke.
Aam
(]ImdwgvTkuHdkuHdacayRdev`It
]I
vcnsar
xanI
]Imd
Am<tcHacayRdevivrict) tvdIipka namnI sHSk<t !Ikano ]I ihHmtlal je@alal xah k<t
gujratI Anuvad sma =yo.

sma

_________________________________________________________________

mailnI KHd

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

xaona A=R krvanI pit


vharny Svprne va tena wavone va kar`kayaRidkne ko{na ko{maH mezvI
in$p` kre Ke ma!e Aeva j ]an=I im+yaTv Ke te=I teno Tyag krvo. vzI inyny tene j
y=avt in$p` kre Ke t=a ko{ne ko{maH mezvto n=I te=I Aeva j ]an=I sMykTv =ay Ke
ma!e tenuH ]an krvuH.
}n:- e Aem Ke to ijnmagRmaH bHne nyonuH g/h` krvuH kuH Ke, tenuH xuH kar`?
_r:- ijnmagRmaH ko{ @eka`e to inynynI muQytasiht aQyan Ke tene to
;;sTya=R Aem j Ke'' Aem `vuH, t=a ko{ @eka`e vharnynI muQytasiht aQyan Ke
tene ;;Aem n=I p` inimaidnI ApeaAe Aa _pcar kyoR Ke'' Aem `vuH Ane Ae ma`e
`vanuH nam j bHne nyonuH g/h` Ke. p` bHne nyona aQyanne sman sTya=R `I, ;;Aa
ma`e p` Ke t=a Aa ma`e p` Ke'' Aeva w/m$p vtRva=I to bHne nyo g/h` krva ka
n=I.
:- e vharny AsTya=R Ke to ijnmagRmaH teno _pdex xa ma!e AaPyo? Aek
inynynuH j in$p` krvuH htuH?
_r:- Aevo j tkR ]I smysarmaH kyoR Ke TyaH Aa _r AaPyo Ke kejem ko{
AnayRmleCKne mleCKwaa ivna A=R g/h` kravva ko{ sm=R n=I, tem vhar ivna
prma=Rno _pdex Axk Ke te=I vharno _pdex Ke. vzI Ae j sU5nI aQyamaH Aem kuH Ke
keAe ma`e inyne AHgIkar kravva ma!e vhar vDe _pdex AapIAe KIAe p` vharny
Ke te AHgIkar krva yoGy n=I.
]I momagRkaxk

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

]I vcnsarnI v`aRnukm ga=asUcI


ga=a p<
A
A[symadsmuT=H
Aj\acarivjuo
Ae Aj\agh`H
Aesu jo ` muJid
AT=H Aqi`viddH
AiT= AmuH muH
AiT=i`iCKdSs
AiT= i y `iT= i
AT=o qlu dVvmAo
Ai\ggu`a sam~`e
Ai\vase v ivvase
ApdesH spdesH
Apdeso prma`U
Apya va cirya
Apirshave`uPpad
APpiDkH _vi\H
APpiDkH ipHD
APpa _vAogPpa
APpa pir`amPpa
ABwua`H gh`H
ABwueya sm`a
Aydacaro sm`o
Arsm$vmgH\H
ArhHtaidsu wo
Avvdid sas`T=H
AividdprmT=esu
Asuwovyogrihda
Asuhodye` Aada
AsuhovAogrihdo

13
272
85
244
40
53
152
115
93
267
213
41
163
216
95
223
34
155
125
262
263
218
172
246
265
257
260
12
159

20
487
145
453
68
90
297
225
162
479
392
69
312
396
170
408
424
302
245
474
475
400
324
456
477
469
472
18
307

ga=a p<
Aa
AagmcqU sahU
AagmpuVva idI
AagmhI`o sm`o
Aagasm`ui`ivH
AagasSsvgaho
Aada kMmmilmso \reid
Aada kMmmilmso
Aada `a`pma`H
Aaday tH ip ilHgH
AaipCK bH\uvGgH
Aahare v ivhare
[
idypa`o y t\a
[hlogi`raveqo
[h ivivhlq`a`H
_
_CcailyiMh paO
_dygda kMmHsa
_Ppjid jid `a`H
_PpadiidwHga
_PpadiidwHga ivjHte
_Ppado pHso
_Ppado y iv`aso
_vAogmAo jIvo
_vAogivsuo jo
_vAogo jid ih
_vk`id jo iv
_vyr`H ij`mGge
_vrdpavo puirso

234
236
233
140
133
150
121
23
207
202
231

435
438
433
277
263
294
238
40
384
375
426

146
226
97

290
416
179

15
43
50
129
101
142
18
175
15
156
249
225
259

399
72
85
255
193
281
30
332
23
303
459
411
471

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

ga=a p<
O
OH qlu tH wH
Oo v duge bhuga
OgHte` ih deho
OgiMh sHit smye
OgurmegadI
Odai` pHcdVvai`
Ode qlu mUlgu`a
OyGggdo sm`o
OvH ij`a iji`Hda
OvH `a`Ppa`H
OvH p`imy ise
OvH ividdT=o
OvHivhH shave
Os surasurm`uisHd
Osa psT=wUda
Oso i `iT=
Oso bH\smaso
Ao
Aoga#ga#i`icdo
AorailAo y deho
k
ka kr`H kMmH
kMm`paAoGga
kMmH `amsmqH
kalSs v`a se
ika ArhHta`H
ik\ tiMh `iT=
ikH ikHc` i tH
kilsa_hc\ra
kVvH swavmada
kevldeho sm`o
kohaidOih c_ih
g
gu`doi\gSs iv`yH

229
141
66
143
164
11
209
232
199
192
201
78
111
1
254
116
189

421
279
114
283
314
268
386
430
366
354
373
132
215
4
465
228
349

168
171

320
324

126
169
117
134
4
221
224
73
184
228
31

247
321
231
263
4
405
409
124
343
419
418

266

478

ge~h[ iv\u`[
ge~hid `ev `
ge~hid `ev...prH
ge~hid v celqHDH
c
ca pavarHwH
crid i`bo i`H
cago y A`arHwo
cairH qlu \Mmo
icSsavo taisH
K
KdumT=ivihd
Keduvjuo sm`o
Kedo je` ` ivjid
j
jid k`id kayqedH
jid te ` sHit
jid te ivsyksaya
jid dHs`e` sua
jid pqmjayH
jid sHit ih pu~`ai`
jid so suho
j\jad$vjadH
j\ te `wPpdesa
jSs A`es`mPpa
jSs ` sHit
jH A~`a`I kMmH
jH kevlH it `a`H
jH tailyimdrH
jH dVvH t~` gu`o
jH prdo iv~`a`H
jH peCKdo AmuH
jadH syH smH
jayid `ev ` `Ssid
ij`sT=ado Ae

ga=a
19
185
32
17

p<
405
344
53
405

79
214
35
7
25

134
393
446
10
412

256
212
222

468
390
407

250
31
258
27
39
74
46
205
137
227
144
238
60
47
108
58
54
59
119
86

461
51
470
413
66
126
77
382
270
417
284
442
104
78
210
100
93
101
235
146

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

jIva poGglkaya
jIvo pir`mid
jIvo pa`i`bo
jIvo wvH wivSsid
jIvo vvgdmoho
jIvo syH Amuo
juo suhe` Aada
je Aj\agihdT=a
je `ev ih sHjaya
je pjyesu i`rda
jeisH ivsyesu rdI
jo idyaidivj{
jo OvH jai`a
jo qlu dVvshavo
jo qivdmohkluso
jo ja`id ArhHtH
jo ja`id so `a`H
jo ja`aid iji`Hde
jo `iv ja`id OvH
jo ` ivja`id
jo i`hdmohgH@I
jo i`hdmohidI
jo~ha`H i`rveqH
jo tH ida tuo
jo pmpH va
jo mohragdose
jo ry`y`aso
jo ih sude`
@
@a`i`sejivhara
`
` cyid jo du
`iT= gu`o i v
`iT= proqH
`iT= iv`a pir`amH

ga=a
135
9
148
112
81
55
70
271
38
94
64
151
194
109
196
80
35
157
183
48
195
92
251
8
33
88
30
33

p<
267
13
292
219
139
95
121
485
65
167
111
295
358
212
360
135
59
305
342
80
359
159
462
159
423
151
415
55

44

73

190
110
22
10

351
214
38
15

ga=a
` pivo `aivo
29
` wvo wHgivhI`o
100
`r`aryitirysura jIva 118
`r`aryitirysura wjHit 72
`r`aryitirysura sH@a`a... 153
` iv`a vid `arI
24
` iv pir`mid `
52
` hvid jid sVvH
105
` hvid sm`o i
264
` ih Aagme`
237
` ih i`rveqo
220
` ih tSs ti~`imo
16
` ih m~`id jo
77
`a`PpgmPpa`H
89
`a`Ppma`mada
24
`a`H AivyPpo
124
`a`H AT=HtgyH
61
`a`H APp i mdH
27
`a`I `a`shavo
28
`ahH deho ` m`o
160
`ahH poGglm[Ao
162
`ahH hoim preisH
204
`ahH hoim preisH...sHit 191
i`GgH=H pVv[do
269
i`CKydo [T=I`H
21
i`iCKdsuT=pdo
268
i``e` dugu`o
166
i`a va luqa va
165
i`hdF`FaidkMmo
197
`o shHit soqH
62
t
tailgev sVve
37
tMha ij`mGgado
90
tMha `a`H jIvo
36
tMha tSs `ma
10

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

p<
48
189
233
123
299
412
88
202
476
440
404
399
131
152
41
243
107
45
47
308
311
380
353
482
411
480
317
315
362
108
63
153
60
165

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

tMha th jai`a
tMha tH piD$vH
tMha du `iT= ko{
tMha smH gu`ado
tvsHjmPpiso
tSs `ma logo
th so lshavo
tH gu`do Ai\gdrH
tH devdevdevH
tH sBwavi`bH
tH sVvvirH
itali`ivsmH
itimrhra j[ idI
itisdH buwuiqdH
tejo idI `a`H
te` `ra v
te te kMmgda
te te sVve smgH
te pu` _id~`t~ha
teisH ivsudHs`
d
dVviO` sVvH
dVvH A`Htpjy
dVvH jIvmjIvH
dVvH shavisH
dVvai` gu`a teisH
dVvaidOsu mU#o
dHs``a`ciresu
dHs``a`uvdeso
dHs`sHsua`H
dHs`sua puirsa
ida pgdH vT=uH
dupdesadI qH\a
devdjidgupUjasu
deha va div`a
deho y m`o

ga=a
200
28
120
270
5
2
16
4
6
154
1
51
67
36
3
9
170
3
75
5

p<
367
414
237
483
136
91
25
119
136
300
31
86
115
482
119
160
322
4
127
5

114
49
127
98
87
83
242
248
14
7
261
167
69
193
161

223
83
252
182
148
142
449
458
370
142
473
319
119
357
310

ga=a p<
\
\Mme` pir`dPpa

11

17

22
32
19
211
65
57
239
123
187
8
42
104
21
180
122
106
12
240
103
149
147
45
20
128

411
423
32
390
113
99
444
242
347
12
71
200
36
338
240
204
290
446
198
293
291
75
410
253

56
177

97
335

230
275

424
491

p
p[DIpmadm[ya
pesu A Aamesu
pqI`FaidkMmo
pydiMh smare
pPpa [e ivsye
prdVvH te Aqa
prma`upma`H va
pir`mid ced`aO
pir`mid jda
pir`mid je`
pir`mid `eymH
pir`mid syH
pir`mdo qlu
pir`amado bH\o
pir`amo symada
pivwpdesH
pHc iv idypa`a
pHcsimdo itguo
paDuBwvid y
pa`aba\H jIvo
pa`eihH cduihH
pu~`fla ArhHta
peCKid ` ih...
poGgljIvi`bo
f
faso rso y gH\o
faseihH puGgla`H
b
balo va vuo
buJid sas`meyH

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

ga=a p<
w
wi`da pu#ivwe va qm`e
wHgivhI`o y
wave` je` jIvo
m
m`uAasuramirHda
m`uvo ` hoid
mrdu v ijydu
muCKarHwivjuH
muJid va rjid
mua idygeJa
muo $vaidgu`o
mohe` v rage`
r
ro bH\id kMmH
ry`imh d`IlH
rago psT=wUdo
$vaidOihH rihdo
roge` va Ku\aO
l
ilHgGgh`e teisH
ilHgiMh y [T=I`H
ilHgeihH jeihH dVvH
logalogesu `wo
v
v~`rsgH\fasa
v~`esu tIsu Oo
vT=qHDH duiy
vdsimidHidyro\o
vidvddo tH desH
vHd``mHs`eihH
ivsyksaAoga#o
vejavi`imH

182
215
17
176

341
394
28
334

63
113
217
206
243
131
173
84

110
221
398
382
452
259
329
144

179
30
255
174
252

337
50
467
330
463

210
26
130
136

388
412
257
268

132
29
18
208
139
247
158
253

259
415
405
386
274
457
306
464

ga=a p<
s
s [dai`H ka
sasHbede
sdvidH shave
sVvH s gu`o
spdeseihH smGgo
spdeso so APpa
spdeso so APpa
sprH ba\asihyH
sBwavo ih shavo
smAo du APpdeso
sm`H gi`H gu`H
sm`a suuvjua
smvedH qlu dVvH
smsubH\uvGgo
sMmH ividdpdT=a
symev jhaido
sVvgdo ij`vsho
sVvaba\ivjuo
sVve Aagmisa
sVve iv y ArhHta
sHit \uvH pmda`H
sHpjid i`Vva`H
suH ij`ovidH
suSs y sam~`H
suividdpyT=suo
suhpir`amo pu~`H
suhpyDI` ivsohI
sese pu` itT=yre
soqH va pu` duqH
soqH shavisH
h
hvid v ` hvid
hI`o jid so Aada

186
91
99
107
145
188
178
76
96
138
203
245
102
241
273
68
26
198
235
82
23
6
34
274
14
181
13
2
20
71

345
156
186
207
288
348
336
129
174
272
379
454
195
448
488
117
43
364
437
140
411
9
57
434
21
339
349
4
34
122

219
25

401
41

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

klxkaVyonI v`aRnukm sUcI


AaTma \mR: Svyimit
AanNdam<tpUr
[it gidtmnIcE[Tya|yaSy xuwopyog
[TyuCKedaTprpir`te:
[TyevH cr`H pura`puE:
[TyevH itpuraxy
janPye ivH
jEnH &anH &eytv
&eyIkvRsa
tNZSyaSy ixq~D
VysamaNyiv&an
VySy isaE cr`Sy
Vyanusair cr`H
VyaNtrVyitkrainiTyaTmNyi\kt
prmanNdsu\ars
vVymev ikl
VyaQyeyH ikl
svRVyaPyekicUp
SyaTkar]IvasvXyE:
heloLlumhamoh

...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...

...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...

...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...

}lok
5
20
22
17
8
15
16
4
10
11
18
9
13
12
7
6
3
14
21
1
19
2

p<
160
504
505
484
251
429
451
90
370
370
485
251
372
371
250
161
2
403
504
1
502
2

-;tvdIipka' !IkamaH _<t ga=aAonI sUcIjavidya vy`vha


i`Ss i`e`
i`a i`e`
prsmya`H vy`H

...
...
...
...

p<
501
318
317
501

go0
go0
go0
go0

kmRka~D
jIvka~D
jIvka~D
kmRka~D

ga=a
...
...
...

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

894
614
612
895

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates

;taTpyRv<i' !IkamaH _<t Avtr`onI v`aRnukm sUcI


p<
AvaPyorlop:
AHitmitgsHFD`H
_TpadVyy\/aEVy
OkH aE ZIn va
Oko wav: svRwav
Ogo me sSsdo
AaEdiyka wava
kayiS=Ty=Rmahar:
ikH plivO` bhu`a
gu`jIva pjI
Ko i p#ms~`a
jeisH AiT=shavo
jo skl`yrrjH
` bla_sah`H
i`Ss i`i`
`okMmkMmharo
tvise `yise
dexTyivd
pu#vI jlH c
puHvedH vedHta
wava jIvadIya
wavaNtrSvwav$po
iw~`_ je` ` jai`y_
wuyupsgaRwavat
mmiH pirvjaim
muQyawave sit
mohSs ble` Fadde
VyapkH tdtiNnH
xuSfi!ksaxH
so qHdPpwvo
smgu`pyaRyH Vym
smsuqxIiltmnsaH
sMyGdxRn&an
smaharSyEkvcnm
sav>lexo

...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...

...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...

4
413
189, 214
35
85
148
76
35
287
433
35
167
378
35
318
35
367
460
260
413
167
190
433
34
420
413
34
47
34
263
40
109
451
387
462

kmRka~D, 32
tva=RsUZ, 5, 30
tva=RsUZ, 2, 30
mUlacar, 48
bars A`uveqa, 90
go0 jIvka~D, 2
'' jIvka~D, 701
paiStkay, 5
mUlacar, 481
go0 jIvka~D, 614
wavsHg/h, 110
iswi 20
cairZsar, p<. 22
go0 jIvka~D, 601
iswi, 6
pcaiStkay, 16
dohapahuD, 128
nNdIrwi (?)
mUlacar, 46
Aalappit
go0 kmRka~D, 19
pcaiStkay, 79
tva=RsUZ, 1, 1
SvyMwUStoZ, 58

Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Vous aimerez peut-être aussi