Deewue-petve 2015

(1979 mes ekeeefMele)

eOeeve mebHeeoke
[e@. ceeOeJe mekemesvee DejefJebo
mebHeeefokee
cebpegeer
mebHeeove meneesie
pee ekeeMe ef$eHeeerr
Deefeveer kegceej efcee
DeMeeske JeefMe
ncceeo Denceo ]Keeve
mebHeeove-mebeeueve HetCe&le:
DeJewleefveke leLee DeJeJemeeefeke
lmeomelee Megukel
DeepeerJeve : 500 ., $ewJeeef<e&ke : 125 .,
Jeeef<e&ke : 50 .,
(Jeeef<e&ke Meguke 5 . kes [eke efkeeW kes
He ceW Yeer mJeerkeee& nw)
ke=Heee meomelee Meguke
ceveerDee@[&j, ef[ceeb[ [^eHe eje
kesJeue keLeeefyebye kes veece ner YespeW.

ljeveeSb Je Meguke Yespeves kee Heleel

S-10 yemesje, Dee@He efove-keJeejer jes[,
osJeveej, cegbyeF&-400 088.
Heesve : 2551 5541, 9819162648

e-mail : kathabimb@yahoo.com
www.kathabimb.com

l vetee@ke& mebHeke& l
vejsMe efceeue

(M) 845-304-2414

veefcele mekemesvee
(M) 347-514-4222

l efMekeeiees mebHeke& l
letefuekee mekemesvee
(M) 224-875-0738

Ske eefle kee cetue : 15 .

ke=Heee vecetves keer eefle cebieeves nsleg
15 . kes [eke efke DeJeMe YespeW.
(meeceeve Debke : 40-44 He=)

keLeeefyebye
keneefveeeb
Debeflece Fe - megjefYe yesnsje
iegueeyeer efue]Hee]Hee - yeer ceesnbleer
Oeerje ceewmeer - [e@. oereqHle Heveeeke
yee peesnles ngS - [e@. YeieJeleer emeeo efJesoer
Meecee
ceeveJeeefOekeej - [e@. Mewuepee Meecee
Meecee

7
13
19
25
29

ueIegkeLeeSb
kegCeeue Mecee& Devepeeve
Devepeeve
Gmekeer He{eF& /keg
Devepeeve 17
Ske Dekesuee / YeJeeveer eEmen 36
cegkegue
]keercele / DejeEJeo kegceej ceg
ue 48

]ie]peueW / ieerle / keefJeleeSb

cebpeguee
]ie]peueW / cebpeguee GHeeOeee ceb
legkeleke / ebceesnve eOeeve
ieerle / pee ekeeMe ef$eHeeer
]ie]peue / pee ekeeMe ef$eHeeer
jepeieesHeeue
]ie]peue / [e@. ieesHeeue jepeiees
eeue
meewjYe
keefJelee / megjsMe meew
Ye
ieerle / ceove osJe[e

18
28
33
35
36
47
47

mlebYe
keg kener, keg Devekener
uesj yee@keme
Deeceves-meeceves / pee ekeeMe ef$eHeeer
meeiej-meerHeer / e%e Mecee&
DevegjeOee efleJeeje
yeeFmkeesHe (meefJelee yepeepe) /Deveg
eJeejer
Hegmleke-meceer#ee

2
4
31
37
43
45

lkeLeeef
keLeeefyebye Deye Hesmeyegke Hej Yeer l
facebook.com/kathabimb
DeeJejCe Hej veeefcele jeveekeejeW mes efveJesove nw efke
Jes ke=Heee DeHeves veece kees wie kejW.

DeeJejCe efe$e : [e@. DejeEJeo

H] euewecE eiees He#eer (me]Heejer Heeke&, mewve ef[esiees, Decesejf kee, petve 15).
keLeeefyebye cegbyeF& keer mebmke=efle mebj#eCe mebmLee kes meewpeve mes ekeeefMele nesleer nw.

123456789012345678901234567890121234567890123456789012345
123456789012345678901234567890121234567890123456789012345
123456789012345678901234567890121234567890123456789012345
123456789012345678901234567890121234567890123456789012345
123456789012345678901234567890121234567890123456789012345

keg kener, keg Devekener

en mebeesie ner nw efke efHeues oes meeueeW keer lejn Fme yeej Yeer ieefce&eeb Decesefjkee ceW ieg]pejeR. Fme lejn ]kejerye oes-{eF& cenerves
cegbyeF& mes yeenj jnves Hej meyemes DeefOeke JeJeOeeve keLeeefyebye kes ekeeMeve ceW Deelee nw. meeceeveleee nceejer keesefMeMe jnleer
nw efke eleske efleceener kes leermejs ceen kes Deble leke Heef$ekee HeekeeW leke Hengbe peees. Fme Je<e&, petve-pegueeF& kes efJeosMe eJeeme
kes oewjeve Yeer ueieeleej F&-cesue kes ceeOece mes esme mes mebHeke& yevee jne Deewj Fme Debke kes ekeeMeve ceW Deefleefjkele efJeuebye veneR
ngDee. mebegkeleebke efvekeeuevee mebYeJele Ske Deemeeve efJekeuHe neslee eEkeleg Gve leceece uesKekeeW Deewj HeekeeW kes eefle en Deveee
neslee pees nj Debke kee yesmeyeer mes Fble]peej kejles jnles nQ. pegueeF& Deble leke Heeke keLeeeEyeye keer JesyemeeF Hej Fme Debke kees osKeHe{ HeeeWies Deewj nceejer keesefMeMe jnsieer efke Deiemle kes eLece meHleen ceW eenkeeW/meomeeW leke Yeer eefleeeb Hengbe peeeW.
eJeeme kes oewjeve jes]pe ner er. Jeer. vet]pe Deewj owefveke DeKeyeejeW mes Yeejle kes meYeer meceeeej efceue peeles Les. mebYeJele
yengle meejs efce$e uesKekeeW kees eerceleer ieee$eer keceuesej Deewj cesjs efjMles kes yeejs ceW peevekeejer nw. ]kejerye efHeues oes-leerve meeueeW
mes Jes eer og<eble kegceej kes megHeg$e, DeHeves oeceeo Deeueeske leeieer kes meeLe cegbyeF& ceW jn jner LeeR. 5 pegueeF& 2015 kees jele ceW
peye Yeejle ceW 6 pegueeF& keer megyen ngF& ner Leer, Ske ]Heesve Deeee. meceeeej efceuee efke yenve ieee$eer peer kee Deeeveke efveOeve
nesieee. nce meYeer mekeles ceW Dee iees. Gvekeer leefyeele Kejeye nw en peevekeejer nceW Leer. Ske meHleen Henues Gvemes ]Heesve Hej yeele
ngF& leye Jes efouueer ceW LeeR. Ssmee ]keleF& veneR ueie jne Lee efke Jes ncemes Fleveer peuoer efJeoe ues ueWieer. efoue ncesMee keeeslee jnsiee
efke Ssmes ogefo&ve kes mecee nce Heefle-Helveer efJeosMe ceW Gvemes yengle otj Les.

Deye Fme Debke keer keneefveeeW Hej g-Heg - Debke keer Henueer keneveer keer uesefKekee keer cetue Yee<ee Deesef[ee nw. efHeues
Debke ceW Heeke Deeceves-meeceves mlebYe ceW megjefYe yesnsje mes ye nes egkes nQ. DeeHe kee]Heer mecee mes eEnoer Deewj Deesef[ee oesveeW
Yee<eeDeeW ceW meeefnle-me=peve kejleer jner nQ. Debeflece Fe Ske keefceceW keer keneveer nw pees Ske efce$e otmejs mes kejlee nw. efce$e
keer Debeflece Fe kes He ceW Goe efyevee efkemeer GneHeesn kes, ve ner kesJeue efce$e keer Helveer kee neLe Leecelee nw yeefuke efce$e kes Heg$e
kees Yeer Ske efHelee kee Heej oslee nw. otmejer keneveer keer uesefKekee yeer ceesnbleer Yeer Deesef[ee Yee<eer nQ. DeHeveer keneveer iegueeyeer
efue]Hee]Hee ceW yengle ner meerOes-meeos ^erceW kes ceeOece mes Jes en Gpeeiej kejleer nQ efke Yeejleere ie=nefCeeeb HeefjJeej kees ]KegMeneue
yeveeves ceW mJeeb kees KeHee osleer nQ, eneb leke efke yengOee DeHeves mJeemLe keer Deesj Yeer Oeeve veneR osleeR. en mebeesie ner nw efke Debke
keer leermejer uesefKekee [e@. oereqHle Heveeeke Yeer Deesef[ee Yee<eer nQ. Fme lejn en Debke Meeeo Deesef[ee-Debke Yeer kene pee
mekelee nw. Oeerje ceewmeer keneveer kee DevegJeeo ceOegmetove meene ves cetue Deesef[ee mes efkeee nw. meene peer mes ]Heesve Hej yeele nesves
Hej megKeo Deeee& ngDee efke DeeHe megjefYe yesnsje kes efHeleeeer nQ Deewj keLeeeEyeye mes kee]Heer Dejmes mes Heefjefele nQ. Jewmes lees Oeerje
ceewmeer kee veece megOeerje Lee uesefkeve Jes Oeerj iebYeerj veneR LeeR. eej yeeeW keer ceeb ves Heefle kes efveOeve kes yeeo kesJeue DeHeves HeefjJeej
kees ner veneR mebYeeuee yeefuke nj peeve-Heneeve Jeeues keer ncesMee ceoo kejleer jneR. eEkeleg Gvekee Ssmee JeJenej HeefjJeej kes meomeeW
kees keYeer jeme veneR Deeee. Yeejleere Heefjes#e ceW efJeOeJeeSb efkeve HeefjefmLeefleeeW ceW peerleer nQ en meJe&efJeefole nw. DeHeveer keneveer
yee peesnles ngS ceW [e@. YeieJeleer emeeo efJesoer ves Yeejleere meceepe keer Ssmeer eqeeeW kee efe$eCe efkeee nw pees ceeveleer nQ efke
Ske yeej JejCe kejves kes yeeo meele pevce leke Heefle mes yebOeve venerR tlee. efkemeer keejCe mes eefo Fme pevce ceW Heefle kee meeLe veneR
efceue Heeee lees Deieues pevce keer yee peesnles ngS efE]peoieer ieg]peejvee mJeerkeej kej uesleer nQ, eens efJeJeMelee JeMe ner keeeW ve! Debke
keer Debeflece keneveer ceeveJeeefOekeej meJe&Lee Ske veeer uesefKekee [e@. Mewuepee Meecee keer jevee nw. yengle ner met#celee mes
uesefKekee ves Ssmes He$ekeejeW kes esnjeW mes vekeeye Gleeje nw pees He$ekeeefjlee kees JeeHeej mes DeefOeke keg veneR mecePeles. nj eserye[er ogIe&vee Gvekes efueS cee$e Ske DeJemej neslee nw.
l

mJeleb$elee kes yeeo keF& yeej Ssmes DeJemej Deees peye YeejleJe<e& mebHeVelee Deewj mece=ef keer jen Hej les]peer mes Deeies ye{ mekelee
Lee efEkeleg keefleHee efJeHejerle keejCeeW mes Ssmee mebYeJe veneR nes mekee. Heb. vesn kes efveOeve kes Heeele eer ueeue yeneogj Meeeer kes
He ceW osMe ves meJe&Lee Deueie efJeeejeW Jeeuee eOeeveceb$eer Heeee. pee peJeeve, pee efkemeeve veejs ves YeejleereeW ceW Ske veeer
eslevee kee mebeej efkeee. Meeeer peer kes DeeJneve Hej osMe efnle ceW men<e& Deveske ueesieeW ves meHleen ceW Ske efove Yeespeve kejvee leeie
efoee. nefjle eebefle kee met$eHeele Yeer leye ner ngDee Lee. leeMekebo ceW Gvekeer ce=leg kewmes ngF& Fme Hej Deepe leke Heoe& He[e ngDee
nw. Meeeer peer kes yeeo osMe keer yeeie[esj eerceleer Fbbefoje ieebOeer ves mebYeeueer. 1971 ceW Heeefkemleeve keer ue[eF& ceW Yeejle ves efJepee
eeHle keer Deewj yebiueeosMe yeveves ceW ceoo keer. Deue efyenejer yeepeHeseer peer ves Fbefoje ieebOeer keer leguevee ogiee& peer mes keer Leer eEkeleg
MeerIe ner pevelee kee kee@vesme mes ceesnYebie nes ieee. lelHeeele eer peeekeeMe peer kes vesle=lJe ceW meeje efJeHe#e Skepeg ngDee. meeLe

keLeeefyebye / Deewue-petve 2015 ~~ 2 ~~

ner egveeJe-eeej ceW ]ieuele lejerkeeW kes Fmlesceeue kee Fueeneyeeo Ge veeeeuee ceW eue jne Ske cegkeocee Fbefoje ieebOeer nej
ieeeR. 25 petve 1975 kees Fcej]pessvmeer ueieer. leyemes eefo Fbefoje ieebOeer keer nlee Deewj efouueer kes obieeW kes yeeo meee ceW Deeeer
jepeerJe ieebOeer keer mejkeej kees es[ oW lees yengcele kes DeYeeJe ceW 40 meeue leke mejkeejW yeveleer-efyeie[leer jneR. eneb Fme meyekee
GuuesKe kejves kee leelHee& cee$e Flevee ner efke peye leke nce Fefleneme Hej efHeele veneR kejWies, Deleerle keer KeeefceeeW kees Deer
lejn veneR mecePeWies, DeHeves Jele&ceeve ceW DeHesef#ele yeoueeJe veneR uee HeeeWies Deewj eefo keg veee nes jne nw lees Gmekee Denmeeme Yeer
nceW veneR nes Heeesiee. leceece efJeJeeoeW mes efIejs nesves kes yeeJepeto Je efJejesefOeeeW eje vekeejelceke eeej kes yeeo Yeer Yeejleere
pevelee ves efHeues Je<e& Deece egveeJeeW ceW je^ere mJeeb mesJeke mebIe kes eeejke leLee ceewle kes meewoeiej vejW ceesoer kees Ske
DeYetleHetJe& yengcele mes efpeleeee. efHeues 30 Je<eeX ceW Ssmee Henueer yeej ngDee efke efkemeer Ske oue ee ieyebOeve kees Fme ekeej kee
peveeosMe efceuee nes. kee@vesme Je Deve keg oes-leerve efJejesOeer oueeW kees es[ kej Deveske oue ome keer mebKee Yeer Heej veneR kej
mekes. Deepe kee Jeesj efpemeceW 70 eefleMele egJee nQ kecegefue]pce Deewj meskegueefj]pce kes Pecesues ceW veneR He[vee eenlee. mebeej
eebefle kes Fme egie ceW meeje efJee Gmekeer nLesueer ceW Ske mcee& ]Heesve Dee peeves kes keejCe efmecekej jn ieee nw. Jen Yeejle ceW Yeer
Jes meYeer megefJeOeeSb eenlee nw pees mebmeej kes efkemeer Yeer efJekeefmele osMe ceW ceewpeto nQ. Fme JeemleefJekelee kees meYeer jepeveerefleke oueeW
kees mecePevee nesiee Deewj DeHeveer veerefleeeW ceW keesme& kejskeMeve kejvee nesiee. yeermeJeeR meoer kes jepeveerefleke meceerkejCeeW Deewj
pees[-lees[ kee DeeOeej ueskej DeeHe FkekeermeJeeR meoer keer ue[eF& veneR peerle mekeles.
Deepe osMe Ske yengle ner mekeejelceke oewj mes ieg]pej jne nw. vejW ceesoer keer mejkeej Ske meeses-mecePes jes[cewHe Hej eue jner
nw. Henues Je<e& ceW eOeeveceb$eer eje keer Deveske efJeosMe ee$eeDeeW mes Hetjs efJee ceW Yeejle keer meeKe ye{er nw. ve peeves efkeleves osMe Deepe
Yeejle ceW HeefjeespeveeSb ueieeves Deewj Oeve efveJesMe kejves kes efueS lelHej nQ. osMe kes efkemeer Yeer Yeeie ceW 24 Iebs efyepeueer GHeueyOe
nes Fme nsleg keejiej eespeveeSb Meg ngF& nQ. ceneceeieeX kes efvecee&Ce ceW les]peer Deeeer nw. FvnW efJee mlej kee yeveeves kee Hueeve leweej nw
ueeKeeW mLeeveere ueesieeW kees Fmemes je]speieej efceuesiee. nceeje GsMe ceesoer mejkeej keer GHeueeqyOeeeb efieveevee ee eOeeveceb$eer keer
efJeoeJeueer ieevee veneR nw. en ceevee efke meeefnlekeej kee mJej efJejesOeer nesvee eeefnS eEkeleg cenpe efJejesOe kes efueS efJejesOe kejvee
Yeer efkemeer kee Oese veneR nesvee eeefnS. eEnoer kees je^Yee<ee kee opee& efoueeves kes efueS DemebKe ueesieeW ves DeHevee peerJeve DeHe&Ce
kej efoee. eEnoer kes eeej-emeej kes efueS Deveske meefceefleeeb yeveeR. meYeer mejkeejer efJeYeeieeW ceW eEnoer efJeYeeie nw. eefleJe<e& 14
efmelebyej eEnoer-efoJeme ]peesj-Meesj mes ceveeee peelee nw. uesefkeve Gmekes yeeo kesJeue KeeveeHetjer! iegpejeleer Yee<eer nesves kes yeeyepeto
vejW ceesoer DeHeves mebYee<eCeeW ceW, osMe nes ee efJeosMe, yengle ner menpe-mejue eEnoer kee ner eeesie kejles nQ. Gvekes Fme Ske ]keoce ves
mJecesJe eEnoer kees je^Yee<ee kee opee& eoeve kej efoee nw meeLe ner eEnoer kees DeHesef#ele ieefjcee efceueer nw. DeYeer 21 petve kees Yeejle
mecesle 177 osMeeW ceW Debleje&^ere eesie efoJeme ceveeee ieee. 27 efmelebyej 2014 kees mebegkele je^ keer DemeWyeueer ceW DeHeves
mebyeesOeve ves eer ceesoer ves eefle Je<e& Fme lejn kes Deeeespeve kee megPeeJe efoee Lee, efpemes DemeWyeueer ves 11 efomebyej kees meJe&mecceefle
mes Heeefjle efkeee. Yeewieesefueke ef mes 21 petve kee efJeefMe cenlJe neslee nw. Gejer ieesueeOe& ceW en meyemes ye[e efove neslee nw Deewj
He=LJeer oef#eCeeeve kee Ke kejleer nw. efouueer ceW 84 osMeeW kes eefleefveefOeeeW kes meeLe jepeHeLe Hej 35,985 ueesieeW ves Ske meeLe
35 efceve leke eesieeYeeme efkeee. eOeeveceb$eer vejW ceesoer meyemes Deeies eLece Hebeqkele ceW Les Deewj Deve eefleYeeefieeeW keer lejn
eesieeYeeme kej jns Les. Fme keee&ece kees nceves Decejerkee ceW osKee. Decesefjkee ceW Yeer Deveske MenjeW ceW eesieeYeeme kes keee&ece
Deeeesefpele efkees iees.
Je<eeX leke jepeveerefleke Ge-Heke kes eueles osMe keer Deveske mecemeeDeeW keer DeveosKeer nesleer jner. Jele&ceeve mejkeej keer
DeHeveer eeLeefcekeleeSb nes mekeleer nQ. Deepe Fbjves kes ceeOece mes Deece veeieefjke DeHeves megPeeJe mejkeej kees Yespe mekeles nQ.
l

Deble ceW, eueles-eueles! Decesefjkee ceW meeje eeleeeele nJeeF& ]penepe mes neslee nw ee me[keeW eje. Fme eJeeme ceW cegPes Yeer
keej [^eFJe kejves kee kee]Heer DeJemej efceuee. me[keeW kee HetJe& mes Hef]ece Deewj Gej mes oef#eCe kee Ske efJeMeeue vesJeke& nw, uesefkeve
DevegHeele ceW me[ke ogIe&veeSb veieCe nesleer nQ. Fmekee keejCe Jeenve-eeueve efveeceeW kee meKleer mes Heeueve efkeee peevee nw. eefo
keesF& Jeeqkele ueeFmesvme uesvee eenlee nw lees keeee&uee Gmes efveeceeW keer Ske Hegefmlekee oslee nw efpemekes DeeOeej Hej Ske efueefKele
Hejer#ee osveer nesleer nw. GmeceW Heeme nesves kes yeeo [^eFeEJeie sm pees kee]Heer cegeqMkeue neslee nw, Heeme nesves Hej ner ueeFmesvme efceuelee nw.
me[keeW Hej peien-peien me@He Deewj ieefle meercee kes yees[& ueies nesles nQ. Ske Deve cetue-ceb$e nw jeF Dee@]He Jes. eeveer, eewjens
Hej pees Jeenve Henues Deeee Jen Henues peeesiee. keesF& Yeer uesve lees[ kej otmejer iee[er kees DeesJejske veneR kej mekelee. efkemeer mes
]peje ]ieueleer ngF& veneR efke kee@He ceewpeto. eefo nce me[ke ogIe&veeSb kece kejvee eenles nQ lees nceW Yeer efveece Heeueve keer efoMee
ceW meKleer ueeveer nesieer.

keLeeefyebye / Deewue-petve 2015 ~~ 3 ~~

uesj-yee@keme
keLeeefyebye kee peveJejer-ceee& 2015 Debke efceuee. he{ves keer MegDeele efkemeer keneveer,
keefJelee, ]ie]peue mes veneR keer yeefuke kegMesej peer kes meceeueeseveelceke keF& he=eW kes he$e mes pees keLeeefyebye
kes Dekeletyej-efomebyej Debke hej keWefle nw. en Oewe&hetCe& hee" Deewj leeefke&ke Deeueesevee kee Ske Dee Deewj ]pejer
Gheece nw. Deehe DemenceefleeeW kes mJej kees Yeer peien osles nQ en Deer yeele nw.
peneb leke peveJejer-ceee& 2015 kes Debke keer yeele nw Fmekeer keneefveeeW mes Fme yeej kegMesej peer kees keesF& efMekeeele veneR
nesieer, Ssmee ceQ mecePelee ntb. meblees<e heefjnej keer keneveer Debeflece he[eJe hej eLeeLe&Jeeoer Deewj he"veere nw pees meeceeefpeke
efJemebieefleeeW kees ceeefce&kelee mes jKeleer nw. heeret<e efJesoer keer keneveer heeKeb[er Deepe kes oewj kee Ske esce DeeKeeve nw efpemeceW
Deeboesueve Deewj Gele eewJeve esce kee De]Hemeesmeveeke Deble nw. Iej Deewj heefjJeej keer mebJesoveeDeeW Deewj mebIe<eeX keer JeLee-keLee kenleer
ceove ceesnve emeeo keer keneveer ueerke, efJeece efmebn keer keneveer hee@Jej, hewmee Deewj heefjJeej Deewj jefJeMebkej keer keneveer peerJeve
Kesue leceeMee Yeer he"veere nQ. jefJeMebkej efmebn keer keneveer ceW efhelee pees eej peceele he{s nQ Gvekee ef[hueescee Fve ]Heecexmeer ceW ef[eer
eehle kejvee leLeelceke $egef nw ee veneR Fme hej ceQ kev]Hece& veneR ntb. kegMesej peer yeleeeWies. DeMeeske Debpegce keer ]ie]peue meMee
jner.
- kesMeJe MejCe
Sce, 2/564, efmekejewue, JeejeCemeer-221002.
keLeeefyebye kee peveJejer-ceee& 15 Debke efceuee.
keneefveeeW kes eeve ceW Deehe SJeb cebpegeer peer kee eevekeewMeue mee]He Peuekelee nw. emeVelee Fme yeele keer nw efke
keLeeefyebye kesJeue veeceeerve keLeekeejeW keer keneefveeeW kees ner
Deheves he=eW hej peien veneR osleer, Deefheleg vees Deewj Deuhe %eele
keLeekeejeW kees Yeer mecegefele DeJemej osves keer efeblee kejleer nw.
Fmeer kee megheefjCeece nw efke heef$ekee kes nj Debke keer keneefveeeW
ceW lee]peieer Deewj veeeheve osKeves kees efceuelee nw. en mee nw efke
DeefOekelej meeefnefleke heef$ekeeDeeW ceW mLeeefhele uesKekeeW keer
jeveeDeeW kee Flevee Jee&mJe jnlee nw efke veeeW kees ceew]kee ner
veneR efceuelee. ke=heee Ssmeer ner veerefle yeveees jKeW.
meceepe kes Debeflece esj hej Ke[s mecegoee keer JeLee
keLee kees DeeOeej yeveekej keneveer Debeflece he[eJe hej efueKeer
ieeer nw. keLeeJemleg efve:mebosn Detleer nw Deewj ceve kees mheMe&
kejleer nw. keLeekeej ves keneveer ceW ecelkeej hewoe kejves kes efueS
heeefLe&Je osn kes meeLe Deeeer meeceeer kees Ske Jeefe eje efelee
ceW peuee efoes peeves kee efpee efkeee nw, efpeveceW ce=leke kes meeLe
Deees kehe[s Yeer Meeefceue Les. efnbot ceevelee kes Devegmeej MeJe kes
meeLe vetvelece kehe[s, pees Mejerj kees {kes jnles nQ, efelee ceW
peueees peeles nQ. Gvekes DeueeJee kehe[s Deeefo peueevee Jeefpe&le

jnlee nw. Deeee& nw efke Ske Jeefe ves keheeue efeee kes yeeo
{sj meejs kehe[s efelee ceW peuee efoes, uesefkeve Gmekee efkemeer ves
leefveke Yeer efJejesOe veneR efkeee. keee efnbot ceeveleeSb Fleveer
kece]peesj nQ? eefo keneveer ceW Gme Jeefe keer veemecePeer/nske[er
kee efJejesOe Yeer oMee&ee peelee, lees keneveer DeefOeke meMee
yeveleer. ecelkeej kes efueS eLeeLe& keer DeveosKeer "erke veneR nw.
- egiesMe Mecee&
11 meewcee SvkeuesJe SkemeWMeve, efmeeejece
kee@ueesveer, egveeYeer, Yeesheeue-462016.
keLeeefyebye kee peveJejer-ceee& 2015 Debke HeeHle
ngDee. meyemes Henues lees DeeHekees keceuesJej mce=elf e keLee Hegjmkeej2014 kes efueS yeOeeF& SJeb meeOegJeeo. efveefele ner meJe&es<"
keneveer, es<" keneveer Deewj Gece keneveer kee eeve efJeefYeVe
Hekeej kes ]Ketyemetjle HetueeW ceW mes Gmekeer ]KegMeyet kee Deke&
efvekeeueves pewmee Lee pees DeeHeves kej efoKeeee. ojDemeue, Fme
yesno ecemeeOe SJeb keef"ve keece kes Heers mebHeeoke ceb[ue
efJeMes<ekej DejefJebo peer SJeb cebpegeer peer keer keLeeefyebye kes Heefle
melele ueieve Je meceHe&Ce keer YeeJevee jner nw.
efkemeer Yeer Heef$ekee kees peveieee yeveeves ceW mebHeeoke keer
pevemeeHes#e meese Deewj ve]peefjee nesvee yengle ]pejer nw. DeHeves

keLeeefyebye / Deewue-petve 2015

mecee, meceepe Deewj meeeF& kees Heke[ves kee yegef keewMeue

Deiej mebHeeoke kes Heeme veneR nw lees Jen Je]kele keer veype kees
Heneeve veneR Heeesiee. Fmeer meboYe& ceW cele-celeeblej ceW kegMesJej
peer ves efyeuekegue "erke ner efueKee nw... osKee peees lees meeefnefleke
jeveelceke o=ef< ueeves kes efueS jeveekeej Deewj mebHeeoke oesveeW
kees cesnvele, ceMekekele, Oewe& Deewj efebleeOeeje keer leueJeejeW keer
Oeej Hej mes ieg]pejvee He[lee nw, efpevekee Fve efoveeW kee]Heer
DeYeeJe nw. efnboer meeefnle kes efueS en Ske og:Keo mecee nw.
DeeHekeer mebHeeokeere #ecelee Deewj HeefjHekeJelee keer Jepen
mes ner Debke keer Henueer keneveer Debeflece He[eJe Hej (meblees<e
Heefjnej) kees ner Deevee eeefnS Lee. cegoe& ueeMeeW kes yeere DeHeveer
efpepeerefJe<ee leueeMe kejleer yeeer yeerueer kee en oo& osMe kes
Gve ueeKeeW yeeeW kee oo& yeve egkee nw pees
cegoe&IejeW-MceMeeveeW Deewj veoer-leueeyeeW kes
efkeveejs oes petve keer jeser kes efueS DeHeves
Hes keer Debleef[eeW kes leeHe mes peue jns nQ.
uesKeke meblees<e Heefjnej Fve MeyoeW ceW keneveer
kes oo& kees GYeejves ceW meHeue kens pee mekeles
nQ efke, ...kenles nQ efke Deeoceer Yetle yevekej
meleelee nw. ceiej yeerueer efkeleves mecee mes
cegoeX kee meeceeve G"e jner Leer, cepeeue nw efke
efkemeer cegos& ves Gmes meleeee nes. Gmekeer Deelcee
lees Deepe ef]peboe ueesieeW ves ogKeeeer Leer. mebHeeoke
keer mecee meeHes#e o=ef< keer lejn ner Ssmeer
eLeeLe&Jeeoer keneefveeeW kee mJeeiele JeeHeke Hee"ke Jeie& ceW Yeer
nesvee eeefnS.
Debke keer kegue Heebe keneefveeeW ceW efJeece efmebn keer
efJeosMe keer veeefekee cebpeg Deewj Hee@Jej, Hewmee Deewj HeefjJeej keer
veeefekee cebpeg, efJeosMe keer veeefekee Deewj DeHeves keceeT Heefle mes
]keo ceW keneR Tbeer meeefyele nesleer nww, peye Jen en kenleer nw
efke,ceQ Deem^sefueee veneR peeTbieer. DeeHe lees yet{s ceeb-yeeHe kees
es[kej eues iees. eefo ceQ Yeer eueer ieeer lees FvnW keewve
osKesiee? HeefjJeej kes Heefle meceHe&Ce ner Gmes Deve DeewjleeW mes
Deueie kejlee nQ. JeemleJe ceW efkeeve ceW jele kes 10 yepes leke
yele&ve ceebpeves keer DeeJee]pe DeHevesHeve Deewj ee kes meeLe efpeme
Iej ceW ietbpeleer nw Gmeer Iej ceW mJeie& Yeer yemelee nw. F&Jej, Deepe
kes Fme mJeeLeer& Deewj DeeHeeOeeHeer kes egie ceW Ssmeer yent nj Iej ceW
os. ceove ceesnve Hemeeo keer ueerke, jefJeMebkej efmebn keer

peerJeve Kesue-leceeMee yeme "erke-"eke ner ueieeR. Debke keer

meyemes mlejnerve Deewj yekeJeeme keneveer ceW Heeret<e efJesoer peer keer
HeeKeb[er kees jKee pee mekelee nw. Hej en yeele mecePe mes Hejs
nw efke Ssmeer yeskeej Deewj yesefmej-Hewj keer keneveer kees otmejs
Heeeoeve Hej keeeW jKee ieee?
ueIegkeLeeDeeW ceW Meece kegceej jeF& keer nceeje Dee
yese, megveerue ieppeeCeer keer yeeefjMe kee yeesPe Deer yeve
He[er nQ, peyeefke keefJeleeDeeW Deewj ]ie]peueeW ceW jece kegceej Hesue
eej, DeMeeske Debpegce keer ]ie]peueW Deewj oeeMebkej megyeesOe,
[e@kej HeYee cegpegceoej, HeeHs esmej ceglegpb ee GHeeOeee keer keefJeleeSb
Oeeveeke<e&Ce kejleer nQ.
ncesMee keer lejn keg kener, keg Devekener ceW,
DejefJebo peer ves mecemeeceefeke cegeW Hej meceer#eelceke
efHHeefCeeeb keer nQ pees efyeuekegue meerke nQ. DeeF&ves
ceW Glejles ngS Heefleefyebye (Deeceves-meeceves) ceW
eefo DeeHe uesKekeeW keer GHeueefyOeeeW keer yepeees
Gvekes mebIe<e& kees jsKeebefkele kejW lees en kee@uece
meeefjkee kes ieefo&Me kes efove keer lejn uesKekeeW
Deewj Hee"keeW kees yengle keg os mekelee nw.
meeiej-meerHeer ceW [e@kej Meece efveceexsner mes
[e@kej jepesMe npesuee keer efJeMes<e yeeleeerle
ncesMee keer lejn meejieefYe&le nw. yeeFmkeesHe
ceW meefJelee yepeepe ves Fyeeefnce Deukee]peer kes
JeefelJe kes keg gHes jnmeeW kees Gpeeiej kejkes efpe%eemeg
Hee"keeW Hej GHekeej ner efkeee nw.
keLeeefyebye kee meyemes meeLe&ke Henuet en nw efke FmeceW
Hegmleke meceer#ee kes lenle Jele&ceeve meeefnle Hej mecemeeceefeke
efJe<eeeW keer meceer#ee efJeefYeVe efJeeve meceeueesekeeW mes kejekej
Gmes Hee"keeW kes meccegKe jKeles nQ. efMeKej SJeb peuesme kes
lelJeeOeeve ceW ]He&Keeyeeo ceW DejefJebo peer keer ceew]petoieer ojDemeue
osMe Yej ceW Hewues keLeeefyebye kes megOeer Hee"keeW ceW Ske GHeueefyOe
keer lejn nw.
efJeece peveyebOeg,
mebHeeoke - Hesme Hegefueme uenj (Heeef#eke),
keJee&j 17S,-me[ke SJesvet, yeer-meskej-1,
efYeueeF&veiej-490001(.ie.)
keLeeefyebye kee peveJejer-ceee& Debke efceuee. nj
yeej keer lejn Debke mebenCeere jne. keneefveeeb meye Deer

keLeeefyebye / Deewue-petve 2015

ueieeR. ]Keemekej jefJeMebkej efmebn keer peerJeve Kesue leceeMee

he{les-he{les DeebKeW Yej DeeeeR. keneveer yengle megob j yeve he[er nw.
Meece kegceej jeF& keer ueIegkeLee nceeje Dee yese
Yeer yengle keg ken ieeer. Deepekeue kes yeseW ves ]Kego hej
eMveefevn Ke[e kej efoee nw. yengSb "erke veneR Dee jner nQ.
(DeheJeeoeW kees es[ oW lees) Deewj Jes Fve yeseW kee Yeer efocee]ie
]Kejeye kej jner nQ. ceeb-yeehe ekekeer ceW efheme jns nQ. Deheveer
mebleeveeW kees leeie Jes keneb peeeW?
Deehekee mebheeokeere! 21JeeR meoer ceW keesF& DeJeleefjle
nes lees osMe-ogefveee kee neue megOejs. eens efpeleves Yeer ieebOeer hewoe
nes peeeW. hewiebyej, F&mee cemeern Dee peeeW osMe veneR megOejves
Jeeuee. Deiej megOejvee ner neslee lees Ske ner Yeejer he[lee.
- ceeuee Jecee&,
ne]peerveiej, he. yebieeue-743135
keLeeefyebye kee 129Jeeb Debke efceuee nQ. DeeYeej.
Deeheves Deheves yengle efoveeW yeeo yeesueves Jeeues efce$e kee he$e, peeW
kee leeW ehekej mebheeokeere efnccele Deewj meewpeve efoKeeee nw.
henues Fmekeer oeo ueW. efce$e ves Yeer efyevee cegueeefnpes kes yesyeeke
{bie mes Deheveer yeele efueKe oer nw. oesveeW he#e eMebme! efouueer
egveeJe hej Deeheves efhheCeer keer nw. megvee Lee efke pevelee cee]He
veneR kejleer, efkebleg kespejerJeeue kees eqkeee nw. Deye GvnW mJeeb
kees efme kejvee nesiee. mebheeokeere ncesMee keer lejn ]kejerye
]kejerye meYeer peerJeble cegeW kees t ieee nw. ieebOeer eeo Dee ner
ieee ve? he$eeW ceW keefJeJej eebo cegbiesjer ves ]ie]peueeW kes eefle
Deehekee Oeeve eene nw. en ]pejer nw. eer kegMesejpeer ves Yeer
Ske ]ie]peue keer eerj Hee[ kejkes ener mebkesle efkeee nw.
- ebmesve efJeje
121, Jewkegb"Oeece kee@ueesveer,
Deevebo yeepeej kes heers, Fboewj-452018.
keLeeefyebye kee peveJejer-ceee& eehle ngDee. FmeceW
efej heefjefele esnjs nQ. YeeF& DeMeeske Debpegce, megveerue, eyeesOepeer
Deeefo. Deehekee mebheeokeere efJeeejesespeke nw Deewj Ssmee ueielee
nw pewmes Jees cesjs efJeeej nQ.
Fme Debke keer keefJeleeSb heeKeer, %eeveesoe pewmeer veneR
nQ. jefJeMebkej efmebn keer keneveer peerJeve Kesue leceeMee he=
26 hej... vee kepejs keer Oeej, vee ceesefleeeW kee nej Ske hewjs
ceW Demmeer kes oMeke kee ieerle nw lees Deieues hewjs ceW Jes ]iegueeceer
kes efove Les... Dee]peeoer kes hetJe& kee mecee nw. keLeekeej ves
6

mecee-keeue kee Oeeve ner ve jKee. heeKeb[er keneveer ceW

keLeekeej ves veeeke kees ceejves ceW ye[er peuoyeepeer efoKeeF& nw.
meblees<e heefjnej keer keneveer efJeeejeW hej DeeOeeefjle nw. Deve
Yee<eeDeeW ceW Fmemes yesnlej keLeeveke hej keneefveeeb Deeeer nQ.
neueebefke kegue efceueekej keneveer "erke nw. Fmeer lejn ueerke,
heeKeb[er, hee@Jej, hewmee Deewj heefjJeej Deheveer peien. Fme
mebeceCe keeue keer keneefveeeW ceW ee lees heeKeeR, nbme,
%eeveesoe keer lejn hetjer lejn yeoueeJe keer uebyeer keneefveeeb
efpeveceW yeere-yeere ceW tve Yeer nes ueesie keeeW hemebo kejles nQ.
cegPes Deepe leke mecePe ceW veneR Deeee.
- efpeleW efveceexner
yeer-422, Deej. kes. hegjce, keese (jepe.)
keLeeefyebye kee peveJejer-ceee& 15 heekej DeleerJe
emeVelee ngF&. meYeer keneefveeeb jceeleer nQ. peerJeve keer efJe<ecelee,
efJehelee, keghelee mes mee#eelkeej kejeleer nQ lees DeemLee,
DeeMee Deewj mJehveeW kee mebmeej Yeer jeeleer nQ. Deehe en Oeeve
jKeles nQ efke keYeer Ssmeer keneveer ve oer peees pees efJeKeb[ve,
efJeheCe Deewj Yeso kee hee" he{eleer nes. Ssmeer keneveer nes, pees
peerJeve kes pees-peno mes DeebKe efceueevee efmeKeees. DeeMee,
efJeeeme Deewj esce kee lejevee ieees. DeeMee kes eoerhe kees
peueees euees Oece&jepe (efovekej : keg#es$e) keer lejn.
keefJeleeSb, i] e]peueW Yeer mekeejelceke Deewj ceeveJeere he#eOejlee
keer peerJeble DeefYeJeefe nQ YeeF& megyeesOe Dees KesJevenej ceW
KesJevenej keer efveyee&Oe mesJee YeeJevee hej efJenbmeles nQ pees efyevee
efkemeer eefleoeve kes mesJee ceW ueiee nw :
yeeelee jne [tyeves mes/[tyeves JeeueeW kees cebPeOeej mes/
efyevee efkemeer oef#eCee kes, hegjmkeej kes (he=.18).
meYeer jeveeSb esjke, eeCeJeble nQ, meYeer jeveekeej
meeOegJeeo kes mees DeefOekeejer nQ.
- ees. ce=legbpee GheeOeee
1/21, Je=boeJeve, ceveesjce veiej,
uetyeer mekeg&uej jes[, Oeveyeeo-826002

keLeeefyebye kee en Debke Deehekees kewmee ueiee

ke=heee Deheveer eefleefeee nceW YespeW Deewj meeLe ner
uesKekeeW kees Yeer. nceW Deehekes he$eeW kee yesmeyeer mes
Fble]peej jnlee nw.
- mebheeoke
keLeeefyebye / Deewue-petve 2015

123456789
123456789
123456789
123456789
123456789
123456789
123456789

keneveer

jele osj leke peeieves kes keejCe megyen megjefYe keer veeRo

Yeer osj mes ter. jes]pe keer lejn Gmeves oerJeej Ie[er hej ve]pej
[eueer lees eeQkekej G" yew"er. meele yepe egkes Les. Gmeves eeoj
mecesles ngS kene Fleveer osj nes ieeer! Deeheves cegPes
peieeee keeeW veneR?
ceQves legcnW oes yeej hegkeeje. legce ienjer veeRo ceW LeeR,
FmeerefueS Meeeo legcnejer DeebKeW veneR KegueeR. syeue Ie[er keer
IeveIeveen Yeer lees legcnW veneR G"e mekeer. ueielee nw jele legce
Yeer osj mes meeseer LeeR.
keue jele jsCeg kes meeLe ]Heesve hej yeele nesves kes yeeo ceQ
osj leke Gmeer kes yeejs ceW meeseleer jner. heuekeeW mes veeRo ve peeves
keneb ]ieeeye nes ieeer, helee ner veneR euee? lejn-lejn keer
yeeleW DeebKeeW kes meeceves eueefe$e keer Yeebefle Ske hej Ske Deeleer
jneR. meeseles-meeseles keye heuekeW ueieeR, ceQ Yeer veneR peeveleer.
megjefYe ves Deheves ceve kee Kegueemee efkeee.
ger kee efove Lee, FmeefueS oesveeW yees efvekeket Deewj
egefle Yeer Deejece mes meeses ngS Les. Gve oesveeW kes peieves mes henues
Jen Iej kee meeje keece efvehee uesvee eenleer Leer, FmeefueS
peuoer-peuoer oes kehe eee yeveekej [eeefvebie syeue hej jKeles
ngS yeesueer DeeFS, henues eee heer ueerefpeS, Jevee& "b[er
nes peeesieer.
cesjs keg kenves mes henues ]Heesve keer Ieber IeveIevee G"er.
ceQ osKeleer ntb. Deehe eee heerefpeS. Flevee kenles
ngS megjefYe ves oew[kej efjmeerJej G"e efueee.
]Heesve hej yeele kejves kes yeeo Jen ueieYeie nebHeleer ngF&
Deekej cesjs meeceves yew" ieeer. ceQves eee kee Ietb uesles ngS hete
efkemekee ]Heesve Lee?
jsCeg kee ner Lee.
keee ken jner Leer?
keee kensieer! yeme, Jener yeele yeej-yeej oesnje jner nw.
keewve-meer yeele?

" megjefYe yesnsje

ken jner Leer, Fme yeej keesF& yenevee veneR euesiee.
Deiej Fme yeej legce veneR Deeeer lees ncesMee kes efueS lesjer-cesjer
keger. Deewj neb, Dekesues cele Deevee, mecePeer!
legceves keee kene?
ceQ keee kenleer! jele mes ner lees ken jner ntb efke nce
oesveeW ner Dee jns nQ. yeeeW kees oeoe-oeoer kes heeme es[
peeeWies. yeme oes efove keer lees yeele nw. mketue Yeer yebo jnsiee.
Gmemes kene Yeer efke Deiej Fmeer lejn yeej-yeej ]Heesve kejleer
jnesieer lees megyen keer yeme Yeer veneR heke[ heeTbieer, uesefkeve
Deehe lees peeveles nQ efke peye Jen ]Heesve kejleer nw lees Gmes Je]kele
kee ]Keeue ner veneR jnlee. Deeef]Kej ceQves ner efjmeerJej jKe
efoee. megjefYe ]Heesve hej Deheveer mensueer mes ngF& meejer yeeleW
Ske-Ske kej cegPes yeleeleer jner.
ceQ eee heerkej yeeLece euee ieee. leweej neskej peye
Dee@es uesves efvekeue jne Lee, megjefYe keer DeeJee]pe megveeF& he[er
]peje peuoer DeeFSiee. Deehe lees peneb peeles nQ, JeneR
Deke peeles nQ. keesF& ve keesF& oesmle jemles ceW efceue peeesiee
Deewj Deehe Gmemes yeeleeerle kejves ceW en Yeer Yetue peeeWies efke
yeme efkeleves yepes Kegueleer nw. yeme, peeFS Deewj legjble DeeFS.
ceQ Yeer peuoer ner leweej nes jner ntb.
ceQ peye Dee@es ueskej Deeee, megjefYe yes[ce ceW Deeoce]keo
DeeF&ves kes meeceves Ke[er-Ke[er mee[er kee heuuet "erke kej jner
Leer. cesjs yegueeves kes henues ner Jen metkesme heke[s n[ye[eles
ngS yeenj efvekeue Deeeer. kee@ueesveer mes yeme mQ[ hengbeves ceW
ome efceve mes ]peeoe veneR ueielee nw. Dee@es mes Glejles ner
YegJevesej keer yeme efceue ieeer. nce ueesie peuoer-peuoer yeme kes
Deboj Iegmes. peeve ceW peeve Deeeer....
Iej hengbeles ner jsCeg ojJee]pes hej Fble]peej kejleer ngF&
efceueer. nukes jbie keer Deemeceeveer mee[er ceW Jen henues mes Yeer
DeefOeke megboj ueie jner Leer. Meeeo Goe kes heej ves ner Gmes
Fleves ye[s meoces mes Gyeej kej en veeer jewveke oer Leer.

keLeeefyebye / Deewue-petve 2015

19, HejJejer, 1966, jeGjkesuee, Deesef[Mee;

Sce. S. (efnboer) mebyeuehegj efJeeefJeeeuee, Deesef[Mee.
: ekeeefMele :
Deesef[ee keer eefe&le keneefveeeb (Devetefole) 2007; ef]Keueleer
hebKegef[eeb (ceewefueke) 2007, yeyetue keer ebJe (Devetefole)
2009; efoMeenerve veoer (Devetefole), meheves : pees hetjs ve nes mekes
(ceewefueke); veKe efebt (yeeue keLee meben); vesMeveue yegke ^m,
Fbef[ee eje vesn yeeue hegmlekeeuee kes lenle veKe efebt yeeue
keneveer ekeeMeveeOeerve; ceewefueke keLee meben efKeueleer hebKegef[eeb
kee ceje"er Yee<ee ceW DevegJeeo (Gceuelee keee) 2012.
Fmekes Deefleefje 2003 mes Deye leke efnboer keer efJeefYeVe mlejere
heef$ekeeDeeW ceW pewmes - keLeeefyebye, FbemLe Yeejleer, veJeveerle,
heeefuekee meceeeej, Yee<ee, mebmke=efle, ceOegceleer, veee %eeveesoe,
Yee<ee heefjee, veF& Oeeje, hejleer heueej, mecee ef, leguemeereYee,
egieerve, MeesOe efoMee, efJeefJeOee, JeeieLe&, cesjer mensueer, Denuee, mesleg,
mejmJeleer megceve, JewMeJemegOee, efnbogmleeve, peevnJeer, efheveeke,
keLeeece, Fmheele Yee<ee Yeejleer, nefjiebOee, mecekeeueerve Yeejleere

nceW osKeles ner jsCeg kes esnjs hej ]KegMeer keer Gpeeme Hewue
ieeer. Jen uehekekej megjefYe mes efuehe ieeer pewmes otj mes Deeleer
ngF& veoer kees meceg kee cegnevee efceue ieee nes.
otmejs ner #eCe cesjer Deesj ceg]Keeefleye neskej yeesueer
yeeeW kees meeLe ues Deeles lees efkelevee Dee ueielee. DekesuesDekesues keeeW Dee iees?
Dejs, Dekesues keneb Deeee ntb. meeLe ceW Deehekeer mensueer
Yeer lees Deeeer nw. Deiej yees Deeles lees en GvneR ceW Hebmeer
jnleer, Deehemes iehheW nebkeves kee Je]kele keneb vemeerye neslee.
peeve-yetPekej ner Fmeves yeeeW kees meeLe ueeves kee eeseece veneR
yeveeee. ceQves Deheveer Deesj mes mheerkejCe efoee.
]Kewj, Deboj DeeFS. Deehe ueesie keee yeenj Ke[s-Ke[s
ner yeeleW kejles jnWies?
8

meeefnle, Yeejer heeveer eb$e, meebJeueer, meeefnle-Yeejleer, egiemhebove,

eieefleJeeee&, meeefnle heefjJeej, Deee& mebosMe, Deepekeue, keLee mecee
Deeefo ceW meceer#ee, uesKe, mee#eelkeej ceewefueke leLee Devetefole
keneefveeeb ekeeefMele.
Fmekes DeueeJee ebheke, mvesn, yeeueJeeefkee, yeeueYeejleer, DeefYeveJe
yeeue heef$ekee Deeefo keF& yeeeW keer heef$ekeeDeeW ceW yeeue keneefveeeb
ekeeefMele.
: eehle hegjmkeej :
je^ere jepeYee<ee heer", Fueeneyeeo eje Yeejleer kee efJeJejCe
Yet<eCe mecceeve (2006), Deesef[ee Deewj efnboer Yee<ee kes ceOe mesleg
efvecee&Ce nsleg mebkeuhe mebmLeeve, jeGjkesuee eje meejmJele mebkeuhe
efMejesceefCe mecceeve (2011), efnboer keneveer SJeb DevegJeeo kes #es$e
ceW GuuesKeveere eesieoeve nsleg Glkeue cesue mecceeve (2012),
efnboerlej Yee<ee efnboer uesKeke hegjmkeej eespevee kes Debleie&le ceewefueke
ke=efle efKeueleer hebKegef[eeb kees je^ere mecceeve Je<e& (2009).
: Deve meeefnefleke ieefleefJeefOeeeb :
efnboer meeefnle ceW Yee<eeeer Jew%eeefvekelee Deewj lekeveerkeer
efkeesCe (2004) efYeueeF& mebieeser ceW eefleYeeieer, mebkeuhe
mebmLeeve, jeGjkesuee, Deesef[Mee kes efJeefYeVe meeefnefleke keee&eceeW kes
Deeeespeve ceW meefee eesieoeve, YegJevesej (veJebyej 2011) ceW
Deeeesefpele DeefKeue Yeejleere hejceeCeg Tpee& jepeYee<ee meccesueve ceW
eefleYeeieer. uesKeke meeccegKe, YegJevesej, Deesef[Mee kes efJeefYeVe
meeefneqleke keee&eceeW kes Deeeespeve ceW meefee eesieoeve.
Deesef[mee SJeb efnboer Yee<ee DeOeeve leLee Deesef[ee mes efnboer
DevegJeeo keee& ceW efJeMes<e efe.

jsCeg nce ueesieeW kees ueskej Deboj ieeer Deewj nce oesveeW kes
mees]Hes hej yew"ves kes yeeo Jen cesjs neLe mes metkesme ueskej
yes[ce keer Deesj ceg[ ieeer.
yew"keKeeves keer mepeeJe osKekej ceve emeVe nes G"e.
]HeMe& hej ]keerceleer keeMceerjer ieueeree efyee ngDee Lee. meeceves keer
oerJeej hej ueefuele keer Dee@eue heWefie keer ye[er-meer lemJeerj
bieer Leer. esce kes egveeJe ceW Yeer jsCeg keer efe Peueke jner Leer.
ueeue iegueeye kes lee]pee HetueeW keer ye[er-meer ceeuee lemJeerj kes
jbieeW ceW Deewj DeefOeke efveKeej uee jner Leer. JeneR heeme ceW heebe
yeeeCe yew"s ngS Les, efpevemes Goe keg ]pejer yeeleW kejves ceW
Jemle Lee. nceW osKeles ner Jen G"kej oes ]keoce Deeies Dee ieee
Deewj neLe pees[kej cegmkegjeles ngS yeesuee DeeFS, Deehe
ueesie Deboj kes kecejs ceW leye leke efJeeece keerefpeS. Fme yeere

keLeeefyebye / Deewue-petve 2015

ceW FvnW hetpeve kee meeje keece mecePee oslee ntb.

Goe ves nceW efpeme kecejs ceW peeves kee FMeeje efkeee Lee,
nce ueesie Gmeer kecejs keer Deesj ye{ iees. heers-heers efueueer Yeer
Dee ieeer.
efueueer kes oesveeW yees JeneR Kesue jns Les. Deboj oerJeeve
hej yew"les ner efueueer ves hete keeeW, yeeeW kees keeeW es[
Deees? GvnW Yeer meeLe ues Deeles lees nceejs yeeeW kes meeLe
efceuekej Kesueles jnles. Fvekees Yeer Dee ueielee.
megjefYe ves kene yeele efyeukegue mener nw, efkebleg cesjs
oesveeW yees ye[s yeeletveer nQ. Gve oesveeW kes eMveeW kes Gej oslesosles ceQ Yeer hejsMeeve nes peeleer ntb. efvekeket lees Ssmes-Ssmes meJeeue
kejlee nw efke ceQ cegmeeryele ceW he[ peeleer ntb. egefle Yeer kece veneR
nw. osKeves ceW efpeleveer eser Deewj ogyeueer-heleueer nw, Gmekes
eMve Gleves ner Yeejer-Yejkece nesles nQ. eneb Deeleer lees Gmekee
henuee eMve ener neslee cecceer! en lemJeerj Jeeues Debkeue
keewve nQ? eefo jsCeg Gmekes Fve meJeeueeW kees megveleer lees Gmekee
ceve Goeme nes peelee. Fleves efoveeW mes efpeme Goemeer mes Jen
Lees[e yengle Gyej mekeer nw, Gmes efHej lee]pee kejves mes yeevee ner
nceeje GsMe nesvee eeefnS. ener meejer yeeleW meesekej ceQves
yeeeW kees oeoe-oeoer kes heeme es[vee ner yesnlej mecePee.
nce ueesie Deeheme ceW yeeleW ner kej jns Les efke Goe ves
yew"keKeeves mes DeeJee]pe ueieeeer hetpeve keee& eejbYe nesves
Jeeuee nw, Deehe ueesie meYeer eneb Deekej veeres keeueerve hej yew"
peeFS.
Deepe ueefuele keer omeJeeR hegCeefleefLe Leer. Goe nj
meeue Gme efove heebe yeeeCeeW kees Yeespeve kejelee Lee, oeveoef#eCee oslee Lee. Deheves-hejeeeW kees yegueelee Lee. efce$eeW kees
efvecebef$ele kejlee Lee. nesce-peehe nesves kes yeeo emeeo mesJeve keer
JeJemLee nesleer Leer. Gmes ueielee Lee, Ssmee kejves mes ueefuele keer
Deelcee kees Meebefle efceueleer nw.
nJeve nesves kes yeeo meYeer Deeieblegke ueefuele keer lemJeerj
kes meeceves neLe pees[kej Ke[s nes iees Deewj Gmekeer Deelcee keer
Meebefle kes efueS oes efceve keer ceewve eeLe&vee kejves ueies. Gmekes
yeeo ueefuele kes yeejn Je<eeae yess efueees ves lemJeerj kees
Deiejyeeer efoKeueeF& Deewj neLe pees[kej eCeece efkeee.
ceQ Gmes osKekej meeseves ueiee eefo Goe Gme mecee Fme
ceemetce yees kees Flevee heej veneR oslee lees Gmes helee veneR
euelee efke efhelee kee heej kewmee neslee nw.

jsCeg Deewj efueueer yeeeCeeW kees Yeespeve kejeves ceW Jemle

Les. megjefYe yeeeW kes meeLe lejn-lejn keer yeeleW kej jner Leer.
Gmeer mecee Gmekeer ve]pej yegke mesu]He ceW jKes ngS Ske Deueyece
hej he[er. yees Ske otmejs kes heers peye yeenj Yeeie iees lees
megjefYe ves Jen hegjevee Deueyece Deheves neLeeW ceW G"e efueee.
GmeceW jsCeg Deewj ueefuele keer Meeoer keer lemJeerjW LeeR. ueefuele
otuns kes he ceW ye[e ner ]Ketyemetjle ueie jne Lee. meeeFmeDeeFme meeue kee megoMe&ve egJeke. helee veneR Yejer peJeeveer ceW
Gmes keewve meer yeerceejer nes ieeer efke efJeJeen kes keg ner Je<eeX
yeeo Jen Deheves ess-mes yess Deewj Meeble-megMeerue helveer kees
es[kej hejueeske efmeOeej ieee.
ueefuele yeeuesej kee jnves Jeeuee Lee. ye[e ner nbmecegKe
mJeYeeJe Deewj ef]peboeefoue Fbmeeve Lee. efkemeer mes Yeer oesmleer kejves
ceW Gmes ]peeoe mecee veneR ueielee. oes-eej FOej-GOej keer
yeeleW keer, keg "nekes he[s Deewj Jen Depeveyeer Gmekee oesmle
nes ieee. Gmekeer Fmeer ef]peboeefoueer kes keejCe ner Gmekes meYeer
efce$e Gmes yengle eenles Les.
nwojeyeeo kes meJex Dee@]He Fbef[ee kes ^sefvebie meWj ceW
ueefuele keer oesmleer efJekekeer mes nes ieeer. efJekekeer eeveer efJeJeske
Yeer Gmeer eefMe#eCe kes efueS yeueebieerj mes Deeee Lee. oesveeW Ske
ner Yee<ee-Yee<eer Les, FmeerefueS Gvekeer oesmleer peuo ner heeefjJeeefjke
efjMles ceW yeoue ieeer. efJekekeer peye gefeeW ceW yeueebieerj peelee
lees ueefuele Yeer Gmekes meeLe neslee. efJekekeer kes Iej ceW meYeer Gmes
yengle eenles Les. Gmes efJekekeer keer ceeb kes neLe kes oner ye[s
yengle hemebo Les. FmeefueS peye keYeer efJekekeer ueefuele kes Deeves
keer metevee oslee, Gmekeer ceeb Keeves keer lejn-lejn keer eer]peW
yeveeves keer leweejer henues mes ner kejkes jKeleer. ueefuele Keeves kee
Meew]keerve Lee Deewj efJekekeer keer ceeb kees efKeueeves kee Meew]ke Lee.
FmeefueS Jen Gmes Deheves yess mes Yeer ]peeoe ceeveves ueieer Leer.
eefMe#eCe meceehle nesves hej peye ueefuele yeeuesej peeves
ueiee lees efJekekeer kees Yeer Deheves meeLe ues ieee. ueefuele kes
ceelee-efhelee efJekekeer kees osKekej kee]Heer emeVe ngS. ue[kee
osKeves-megveves ceW efpelevee Dee Lee, he{ves-efueKeves ceW Yeer
Glevee ner les]pe Lee. yeeleeerle kejves kee meueerkee Gmekes JeefelJe
keer meyemes ye[er efJeMes<elee Leer.
ueefuele keer yenve efueueer Gme mecee Le[& Fej ceW he{
jner Leer. yeeleeerle kejves ceW ueefuele keer lejn ner ceeefnj Leer.
efJekekeer kees Gmekeer ekeoej ceer"er-ceer"er yeeleW ye[er Deer

keLeeefyebye / Deewue-petve 2015

ueieleeR. oes-eej efoveeW ceW ner efJekekeer kees efueueer Yee ieeer.
Gmeves ceve ner ceve lee kej efueee efke veewkejer efceueves kes yeeo
Jen efueueer kes efueS Dehevee efJeJeen emleeJe jKesiee. Gmekee
efJeeeme Lee efke Deeber Fme emleeJe kees keYeer veneR "gkejeesieer.
FOej-GOej FbjJet kes oewjeve peye keYeer ueefuele mes
Gmekeer cegueekeele nesleer, Jen efueueer kes yeejs ceW hetlee, Deeber
kes neLeeW kes hekeJeeveeW keer eMebmee kejlee Deewj heefjJeej kes meYeer
meomeeW kes mJeemLe kes eefle Deheveer efpe%eemee Jee kejlee.
ueefuele kees efJekekeer keer en Deelceerelee ye[er Deer ueieleer.
Jen peye Iej peekej Deheveer ceeb mes efJekekeer kes yeejs ceW yeleueelee
lees efueueer kes ceve ceW efpe%eemee keer veewkee YeeJeveeDeeW keer lejbieeW
hej De"Kesefueeeb kejves ueieleer.
en mebeesie keer ner yeele nw efke oesveeW efce$eeW kees YegJevesej
kes meJex Dee@]He Fbef[ee ceW meJexej keer veewkejer efceue ieeer. oesveeW
ves Ske ner efove heo enCe efkeee. Gmeer Dee@ef]Heme ceW Gve ueesieeW
keer peeve-heneeve Goe mes ngF&. Goe Yeer kee]Heer efceuevemeej
Lee, FmeefueS Gmes Fve ueesieeW mes efce$elee ye{eves ceW osj veneR
ueieer. leerveeW keer efMe#ee meceeve Leer, heo Ske Lee, keeee&uee
Ske Lee Deewj efe Yeer Ske Leer FmeefueS Gvekeer Deeheme ceW
kee]Heer yeveleer Leer. peye Yeer ceew]kee efceuelee Lee, leerveeW Deheves
efce$eeW kes Iej peeles Les Deewj Gvekes heefjJeej ceW jnkej keg efoveeW
leke Iegue-efceuekej mecee efyeleeles Les. Oeerjs-Oeerjs Gvekes yeere
heeefjJeeefjke Ieefvelee Fleveer eiee{ nes ieeer efke meYeer menesoj
mes ueieves ueies.
YegJevesej ceW keece kejles mecee efJekekeer Dekemej ]Heesve
hej efueueer mes yeeleW kejlee Lee. Ske efove efueueer ves Gmes mcejCe
efoueeee efke Gmeves pees eefleegefle oer Leer efke veewkejer nesles ner
efJeJeen kes efueS emleeJe jKesiee, Gmekee keee ngDee? veewkejer
neskej Ske meeue hetje nes ieee. uesefkeve emleeJe veneR Deeee.
leye leke efueueer Yeer yeer. S. heeme kej egkeer Leer.
Ske efove efJekekeer ves Deheves oesmle ueefuele kees Deheves
ceve keer yeele yeleeeer Deewj efueueer kes efueS emleeJe ueskej
yeueebieerj Deeves kes efueS kene. Gmekee kenvee Lee efke peye leke
ue[keer keer Deesj mes efJeJeen emleeJe veneR Deeesiee Gmekes
efheleepeer henue veneR kejWies.
ceeb mes efJeeej-efJeceMe& kejves kes yeeo ueefuele efJeJeen
emleeJe ueskej efJekekeer kes Iej ieee. Jeneb Gmekeer cegueekeele
efJekekeer keer yenve jsCeg mes ngF&. henueer ner cegueekeele ceW jsCeg

10

Gmekes efoue ceW Glej ieeer.

Deheveer yenve efueueer kes efueS efJekekeer kes ceeb-yeehe mes
yeeleeerle kejves kes oewjeve ueefuele kees ceeuetce ngDee efke Jes ueesie
jsCeg kes efJeJeen kes efueS Yeer efebeflele nQ Deewj meese jns nQ efke
eefo keesF& Dee ue[kee efceue peees lees oesveeW YeeF&-yenve keer
Meeoer Ske ner mecee kej oWies. ueefuele ves Dekesues ceW efJekekeer mes
kene osKees YeeF&, Deve eer]peeW keer Yeebefle nce oesveeW keer
efeblee Yeer Ske ner nw yenve kee efJeJeen. ceQ legcnejer en
efeblee otj kej jne ntb, legce cesjer efeblee otj kej oes. FmeceW n]pe&
ner keee nw?
n]pe& lees keg veneR nw, uesefkeve ceeb-efheleepeer mes meueen
kejveer nesieer. Deheves hejeeeW kees mecePeevee nesiee. nceejs meceepe
ceW Fme lejn kes Deoue-yeoue Jeeues efJeJeen kees ueesie Deepe Yeer
Dee veneR ceeveles. efHej Yeer legce Deeemle jnes, ceQ hetjer keeseMf eMe
kebiee. efJekekeer ves Deheves oesmle kees Jeeve osles ngS kene.
Lees[s ner efoveeW kes yeeo oesveeW keer oesmleer efjMles ceW yeoue
ieeer. oesveeW kes heefjJeej hegjer hengbes Deewj ceneeYeg kes heefjmej ceW
oesveeW Meeefoeeb mebheVe nes ieeeR. oesveeW Deesj mes ye[s efveke kes
keg ueesie ner Deees Les. GvneWves DeeMeerJee&o efoee efke veJeobheefe kee heeefjJeeefjke peerJeve megKecee nes.
Gve ueesieeW kee DeeMeerJee&o meecege HeueerYetle ngDee.
oesveeW heefjJeejeW ceW keYeer keg veneR ngDee. efkemeer kees keYeer efkemeer
mes efMekeeele veneR ngF&, pees Dekemej Ssmes efjMleeW ceW nes peeleer nw.
oesveeW oesmleeW ves Ske ner kee@ueesveer ceW efkejees hej cekeeve
efueee. eee Meece kees oesveeW heefjJeejeW ceW Deevee-peevee neslee
Lee. nj ]pejle ceW Ske-otmejs keer ceoo kejvee Jes Dehevee
henuee kee&Je ceeveles Les.
meeue Yej kes yeeo oesveeW kes Iej vees cesnceeve Deees.
efJekekeer kees yeser ngF&, efpemekee veece Gmeves Sueer jKee Deewj
ueefuele kees yese ngDee efpemes Jen efueees kenkej hegkeejlee Lee.
Sueer Deheveer ceeb keer lejn ebeue Deewj ]Ketyemetjle Leer Deewj
efueees Deheveer ceeb keer lejn mejue Je Meeble.
ueefuele Meg mes ye[e ner cenlJeekeeb#eer Lee. Jen Deheves
mecee kees keYeer yeyee&o kejvee veneR eenlee Lee. ncesMee keg ve
keg kejves keer eespeveeSb yeveelee jnlee Lee Deewj Fmeer kes lenle
Gmeves keF& ef[efeeeb Yeer eehle kej ueeR. DeJemej kees es[vee
Gmeves keYeer veneR meerKee Lee. Heuele pewmes ner ceew]kee efceuee
Gmeves meJex Dee@]He Fbef[ee kees es[kej sefuekee@ce ef[hee&ceW

keLeeefyebye / Deewue-petve 2015

pJeeFve kej efueee. Deheveer keeyeefueele kes keejCe osKeles ner

osKeles Jen Deheves vees efJeYeeie ceW Yeer meyekee enslee yeve yew"e.
eneb Yeer Jen ]peeoe efove veneR jne. Ske meeue hetje nesles ve
nesles ms yeQke Dee@]He Fbef[ee ceW heer. Dees. kes heo hej efveege
nes ieee. Gmekeer heesefmbie Devegiegue ceW ngF& Deewj Jen Deheves
heefjJeej kes meeLe Jeneb euee ieee. jsCeg kees Deheves YeeF& Deewj
YeeYeer mes efyeg[les mecee ye[e ogKe ngDee, efkebleg veewkejer lees
Ske Ssmeer ]pejle nw efke Jen peneb ues peees Deeoceer kees peevee
ner he[lee nw.
Devegiegue ceW jsCeg kees keg efoveeW leke efyeukegue Dee
veneR ueiee. yeeo ceW Oeerjs-Oeerjs ueesieeW mes peye peeve-heneeve nes
ieeer, he[esefmeeeW kee Deevee-peevee Meg ngDee lees Dee ueieves
ueiee. efueees keer legleueen Yejer heejer-heejer yeeleW Deewj ceer"erceer"er ef]peo jsCeg Deewj ueefuele kees ncesMee ]KegMe kejleer jnleer.
Dehevee ese-mee heefjJeej GvnW ye[e jmecee ueieves ueiee Lee.
Deeeveke Ske efove ueefuele kes hes ceW yengle oo& G"e.
oo& Flevee les]pe Lee efke Jen efyemlej hej yeslejn heeves ueiee.
jsCeg yegjer lejn Ieye[e ieeer. Devegiegue mes Ske ye[s [e@kej kees
yegueeee ieee. [e@kej ves oo& kece kejves kes efueS legjlb e megF&
ueieeeer. efHej yeeo ceW hetjer peebe keer ieeer efkebleg peye leke
Fbp] eskeMeve Deewj hesveefkeuej oJee kee Demej jnlee, ueefuele egheeehe
he[e jnlee, keg osj yeeo efHej Gmeer oo& mes yesewve nes G"lee.
jsCeg ves Deheves YeeF& efJekekeer kees ]Heesve kejkes meejer yeele
yeleeeer. Jen Gmeer efove Devegiegue hengbee. ueefuele keer neuele
osKekej Gmes legjble keke ne@efmheue ceW Yeleea kejeves kee efveCe&e
efueee ieee.
keke kes ne@efmheue ceW Ske-Ske kej meYeer ekeej keer
[e@kejer peebe kejeves kes yeeo pees Debeflece efjhees& Deeeer Gmes
osKeles ner jsCeg yesnesMe neskej Jeneb efiej he[er.
efJekekeer ves Gmes G"eee, cegbn hej heeveer kes eRs ceejkej
Gmes nesMe ceW ueeee Deewj ye[s heej mes mecePeeee jsCeg! Fme
lejn Ieye[eves mes kewmes nesiee? en lees Dee ngDee efke nce ueesie
ueefuele kees legjlb e eneb ues Deees. Gmekeer peebe nes ieeer Deewj
Fuee]pe Yeer Meg nes ieee. [e@kej ken jns Les efke keQmej kee en
henuee msp] e nw, keg ner efoveeW ceW meye "erke nes peeesiee.
veneR efJekekeer, ceQ keesF& ]Keleje ceesue uesvee veneR eenleer.
keee helee [e@kej ves cegPes meeblJevee osves kes efueS ner Ssmee kene
nes. pees Yeer hewmes ]Kee& neW, peneb Yeer peevee he[s, legce ueefuele

11

kees ues euees. ceQ Gmes Keesvee veneR eenleer. Flevee kenles-kenles
jsCeg HeHeke-HeHeke kej jesves ueieer Leer.
efJekekeer ves Gmes hegve mecePeevee Meg efkeee legce
keeeW Ieye[eleer nes? legce Dekesueer lees veneR nes, ceQ ntb, Goe nw,
Iej kes meejs ueesieeW kee DeeMeerJee&o nw, ueefuele kees keg veneR
nesiee. Goe kees Deepe ner yegueelee ntb. efHej nce ueesie leerveeW
yew"kej Deeies keer keee&Jeener lee kejWies.
legce Goe kees yegueeDees ee Deewj efpemes yegueevee nw
yegueeDees, cegPes keg veneR kenvee nw, efkebleg Deepe ner cegbyeF& kes
ee cesceesefjeue ne@efmheue peeves keer JeJemLee kejes. cegPes Ske
efceve Yeer yeyee&o veneR kejvee nw.
"erke nw. ceQ Deepe ner meejer JeJemLee kejlee ntb. legce
Lees[e Oewe& jKees. Fme lejn Ieye[eves mes kewmes nesiee? ]Kego kees
mJemLe jKeesieer leYeer lees ueefuele kes mJeemLe kee Keeue jKe
heeDeesieer.
jsCeg kees Lees[e Meeble kej efJekekeer cegbyeF& peeves keer
JeJemLee ceW peg ieee. Meece kees cegbyeF& kes efueS jJeevee nesves kes
henues Goe Yeer Dee ieee Lee.
cegbyeF& ceW hegve meYeer ekeej keer [e@kejer peebe vees efmejs
mes kejeeer ieeer. [e@kej ves kene, keQmej efeefueefcevejer ms]pe
kees yengle henues heej kej egkee nw. ojDemeue, yeerceejer leermejer
ms]pe hej hengbeves Jeeueer nw. keQmej kes peerJeeCeg hetjs Mejerj ceW
Hewue iees nQ, FmeefueS yesnlej nesiee efke cejer]pe kees keke kes
keQmej Jee[& ceW ner ues peekej jKee peees, leeefke meies-mebyebefOeeeW
kees cejer]pe kes heeme Deeves-peeves ceW keesF& efJeMes<e hejsMeeveer ve
G"eveer he[s.
efJekekeer Deewj Goe ves jsCeg mes keg veneR yeleeee.
[e@kejeW mes kenkej ueieYeie oes cenerves leke cegbyeF& ceW ner Fuee]pe
kejelee jne. Menj kes Deve ye[s-ye[s [e@kejeW keer Yeer jee ueer
ieeer. Deble ceW Jes ueesie ueefuele kees ueskej keke Dee iees.
jsCeg pewmes efyeukegue t-meer ieeer. Gmekee Mejerj metKekej
DeeOee nes ieee. esnje [eueer kes ts Hetue-mee cegjPee ieee.
ueefuele keke kes keQmej Jee[& ceW efpeleves efoveeW leke jne, jsCeg
Ske Gcceero ueieees jner. Meeeo ceneeYeg keer ke=hee mes Gmekee
mebmeej Gpe[ves mes yee peees. uesefkeve Ssmee keg veneR ngDee.
ueefuele efove eefleefove ceewle keer Deesj ye{lee ieee. Mejerj heeruee
he[ ieee, neLe-heebJe yespeevemes nes iees Deewj veeefYe kes veeres
Jeeues efnmmes ceW peeveuesJee oo& nesves ueiee. Gmekeer en heen

keLeeefyebye / Deewue-petve 2015

osKekej meYeer ueesie YeieJeeve mes eeLe&vee kejves ueieles efke eefo
Fmes jesiecege veneR kejvee nw lees eeCecege kej oes eYeg!
Ske cenerves leke jsCeg kes meeLe efJekekeer Deewj Goe Yeer
ueefuele keer mesJee ceW ueies jns. Goe jele kees Demheleeue ceW
jnlee, efJekekeer efove Yej Gmekeer mesJee kejlee. jsCeg lees megOe-yegOe
Keeskej ncesMee Iej-yeenj kejleer jnleer. keYeer-keYeer SkeeOe
efove kes efueS efJekekeer kees Deheves heefjJeej kes heeme Yeer peevee
he[lee, efkebleg Goe ves jsCeg kees Ske heue Yeer Dekesuesheve kee
Denmeeme veneR nesves efoee.
Debeflece meebme uesves kes Ske efove henues ueefuele Deheves
meYeer efjMlesoejeW mes efceuevee eenlee Lee. Goe ves ]Heesve eje
meyekees metevee Yespe oer Leer. efjMlesoejeW mes keceje Yej ieee Lee.
efkebleg jsCeg kees ueielee Lee, Fme mebmeej ceW Jen efyeukegue Dekesueer
nes ieeer nw. ueefuele kes efyevee Gmekes peerves kee keee DeLe&? Jen
yeslejn jeses pee jner Leer. ueefuele Gmekeer Deesj osKekej keg
yeesue veneR hee jne Lee. oesveeW DeebKeeW keer keesjeW mes kesJeue Deebmet
{jkeles pee jns Les. ueefuele ves FMeejs mes Goe kees heeme yegueeee
Deewj Oeerjs-Oeerjs kenvee Meg efkeee Goe, ceQ lees pee jne
ntb. efueees Deewj jsCeg Deye legcnejer ef]peccesoejer nw. cesjer keceer FvnW
veneR nesves osvee. efueees kees DeveeLe cele nesves osvee....jsCeg kees
Dehevee uesvee, cesjer Deelcee kees Meebefle efceuesieer.
Flevee kenles-kenles ueefuele keer DeebKeW yebo nes ieeeR,
efpee Deke[-meer ieeer. jsCeg hee[ Keekej yeslejn jesleer jner,
efkebleg ueefuele efHej keg veneR yeesue heeee. ...
ueefuele kes cejves kes yeeo Goe kee oeefelJe Deewj
DeefOeke ye{ ieee. oesmle keer yeeleW Gmes nj #eCe kegjsoleer
jnleeR. Jen ncesMee jsCeg kees mecePeelee jnlee. efueees kees ueefuele
keer keceer kee Denmeeme veneR nesves oslee, efHej Yeer jsCeg kes efueS
ueefuele kees Yeguee osvee mebYeJe veneR Lee. Gmekeer DeebKeeW kes Deebmet
keYeer veneR metKeles.
Goe Deewj efJekekeer ves yengle keesefMeMe kejkes kebhewMeves
eeGb[ hej jsCeg keer veewkejer Gmeer yeQke ceW ueieJee oer. Oeerjs-Oeerjs
jsCeg Deheves peerJeve kees mebele kejves ueieer. efueees kees he{eefueKeekej Ske eesie Deeoceer yeveevee ner Gmekes peerJeve kee
Ske cee$e ce]kemeo jn ieee Lee. ef]peboieer Oeerjs-Oeerjs hegve hejer
hej Deeves ueieer Leer.
Fme yeere Goe kes ceeb-yeehe Gmekeer Meeoer kes efueS keF&
ue[efkeeeb osKe egkes Les, efkebleg Goe efkemeer ue[keer kees osKeves

12

kes efueS keYeer mecee veneR efvekeeue hee jne Lee. ojDemeue, Jen
Deheves efce$e ueefuele keer Debeflece Fe kees peye Yeer mcejCe
kejlee, Gmekes Deeies ueefuele keer DeebKeeW ceW lewjleer ngF& heer[e,
jsCeg keer le[he Deewj efueees keer Goemeer neLe pees[s Ke[er nes
peeleer. FmeerefueS Jen efkemeer kes efueS keYeer neb veneR kej heelee.
Deble ceW peye Gmekeer ceeb yengle ef]peo kejves ueieer lees Goe ves
kene ceeb, legce lees peeveleer nes ueefuele cesje efkelevee Ieefve
efce$e Lee. legce Gmes yess keer lejn ceeveleer LeeR. Jen peye Deeef]Kejer
meebmeW ues jne Lee lees Gmeves jsCeg kee neLe cesjs neLe ceW heke[e
kej kene Lee, Goe! efueees kees DeveeLe veneR nesves osvee... jsCeg
kees Dehevee uesvee. ...mecePe ceW veneR Deelee nw, ceQ keee keb?
yegPeleer ngF& Gve DeebKeeW ceW cesjs efueS pees efJeeeme Lee, Gmes ceQ
kewmes lees[ otb? legcner yeleeDees ceeb, efkemeer keer Debeflece Fe kee
Deveeoj kej ceQ keee megKeer peerJeve efyelee heeTbiee?
Goe keer yeeleW megvekej Gmekeer ceeb keg osj DeJeeke-meer
Ke[er jner, keg Yeer veneR yeesue heeeer. meeceeefpeke De[eveeW,
efjMlesoejeW keer keeveeHetmeer Deewj Deheveer yesefeeW kes YeefJe<e keer
efeblee kejves kes yeeo GvneWves yess mes kene yese, ef]peboieer
kesJeue YeeJeveeDeeW mes veneR eueleer nw, efJeJeske Deewj efJeeejeW mes
eueleer nw. legce pees keg ken jns nes GmeceW YeeJevee Deewj
mebJesovee oesveeW keer eyeuelee nw, efkebleg meceepe Yeer lees keesF& eer]pe
nw. Iej-heefjJeej kee Yeer lees nceW Keeue jKevee nesiee. ueesie keee
kenWies efke heefle kes cejves kee Ske meeue Yeer veneR ngDee Deewj
Gmekeer efJeOeJee ves Gmekes oesmle kee neLe heke[ efueee ...
Meeeo henues mes mebyebOe jne nesiee. ...keee jsCeg en yeoveeceer
yeoe&Mle kej mekesieer? henues Gmemes hetkej lees osKe uees. ceQ
legcnW keg efove Deewj mecee osleer ntb. legce meesekej Deewj jsCeg mes
hetkej cegPes yeleeDees, leYeer ceQ efkemeer Deewj mes yeele kebieer.
Goe keer ceeb kees ueiee efke jsCeg keYeer leweej veneR nesieer.
Goe SkeeOe cenerves ceW keneR Deewj Meeoer kejves kes efueS jepeer
nes peeesiee. uesefkeve peye Goe ves jsCeg kes mece#e ueefuele keer
Debeflece Fe keer meb]peeroieer YeueerYeebefle jKeer lees Gmes ueiee efke
efueees pees Deheves efhelee kes yeejs ceW ncesMee keg mes keg eMve
kejlee jnlee nw, Gmekee Gej Ske cee$e Goe ner nw. Jen Goe
kees Deheves heehee kes meceeve ner heej kejlee nw. eefo Gmeves Goe
kees Dehevee peerJeve meeLeer yevee efueee lees Gmekee efueees DeveeLe
nesves mes yee peeesiee. Gmes Deheves efueS veneR lees kece mes kece
(Mes<e he= 48 hej osKeW)

keLeeefyebye / Deewue-petve 2015

12345678
12345678
12345678
12345678
12345678
12345678
12345678

keneveer

jervee, Deepe Meece kees yee@me kes Iej cesje ef[vej

nw. legce Keeves hej Fble]peej veneR kejvee, megveerue ves keej keer
eeefyeeeb mebYeeueles ngS kene Deewj yeenj efvekeue ieee.
yeme Ske efceve "njes DeYeer Deeeer, yeeLece mes
jervee ves ]peesj mes DeeJee]pe oer.
legce keeeW Yeeie kej yeeLece mes DeeeeR? peeDeespeeDees kehe[s ner efYeieeDees. efheues Ske cenerves mes legcnW ken
jne Lee efke yee@me keer 25JeeR SveerJeme&jer nw Deewj nceW peevee nw,
uesefkeve legcnW nesMe keneb nw? legce yeewveer-jewveer kes meeLe ner
jnvee. legceves lees DeYeer leke Deheves kecejs hej uehesves kes efueS
mee[er Yeer vee efvekeeueer nesieer, ]HesefMeeue kejvee lees otj keer yeele
nw, megveerue ves Jebie mes jervee keer Hewueer kecej kees efveMeevee
yeveeles ngS kene Deewj keej me& kej oer.
hueer]pe "njes. cesjs ceesehes hej legce Meefceoe keeeW nesles
nes? legcnW lees ]KegMe nesvee eeefnS efke legcnejs oes ieesueceesue
yeeeW keer ceeb ntb. ceeb yeveves kes yeeo lees meYeer DeewjleW ceeser nes
peeleer nQ, jervee Deheves ceesehes keer Jepen yelee kej efyeboeme
nbmeer nbme oer.
efJeJeen kes Ske meeue yeeo yeewveer Deewj jewveer keer ceeb yeve
egkeer jervee kees megyen yeeeW kees mketue es[ves kes yeeo Keevee
yeveevee, venevee, erJeer osKevee Deewj meesles-meesles vee@Jeue he{ves
kes efmeJee keg metPelee veneR Lee. keneR peevee, yevevee-mebJejvee,
yeeueeW ceW efnvee ueieevee, Jee@ke hej peevee pewmeer keF& yeeleW Gmekes
peerJeve ceW DeLe& Kees egkeer LeeR. efyeKejs yeeueeW mes yevee pet[e,
kecej ceW KeeWmeer ngF& mee[er kee heuuee, neLeeW mes ueskej keesnefveeeW
leke metKee efehekee Deee... Gmekes {erues JeefelJe kees osKe
kej keF& yeej megveerue Gme hej Keerpelee uesefkeve, jervee Deye
es[es Yeer ken kej Deheves yeeeJe kes yeneves {tb{ uesleer, uesefkeve
keF& yeej megveerue keer yeeleW egYeleer LeeR.
meYeer heefle ener meeseles nQ. eewyeermeeW IebeW keewve yevesmebJejs? keee ceQ pewmeer ntb Jewmeer ner Deer veneR ueieleer? Deye

13

" yeer ceesnbleer

oes yeeeW keer ceeb keee yeves-mebJejs. ... ceQ pewmee Yeer ntb ceQ Jewmee
keeeW ntb... ieerle iegveiegveeleer jervee megveerue kees yeee kejves kes yeeo
Iej kee ies yebo kejves ner ueieer efke leYeer Gmekeer ve]pej uesj
yee@keme keer Deesj he[er. uesj yee@keme mes keg yeenj Peebke jne
Lee, efpemes osKe kej jervee Gmekeer lej]He ye{ ieeer.
Dejs Jeen! efkelevee megboj efue]Hee]Hee... Jen Yeer cesjs
]HesJejs jbie efhebke ceW! Meeeo, keesF& kee[& nes mekelee nw. uesefkeve
DeYeer lees efkemeer kee yeLe& [s Yeer veneR Deewj vee ner cesjer Deewj
megveerue keer SveerJeme&jer. efHej Yeuee en yesceewmece yejmeele keeeW?
nwjeveer kes meeLe cegmkeejles ngS jervee ves efue]Hee]]Hee Keesuee.
]Kele kes Kegueles ner iegueeye keer keg hebKegef[eeb Gmekes hewjeW hej
efyeKej ieeeR. ]KegMeyet mes lej Gme ]Kele hej Gmekeer DeebKeW efke
ieeeR, efpemeceW efueKee Lee
Deesn ceeF& [efueie!
euees Fve hebKegef[eeW ves ]keoceeW kees ner mener hej legcnW
etcee lees. keue Meece leerve meeue kes yeeo legcnW Debmeue huee]pee
ceW osKeves kee ceew]kee efceuee. e]keerve veneR Deeee efke legce Jener
jervee nes? Deewj legcnejs meeLe Jes keewve Les? Meeeo legcnejs
nmeyeQ[. cesjs kee@ues]pe kes efoveeW keer keceefmeve jervee. G]He! Gve
efoveeW keer jervee... ceQ legcnW osKe kej Deye Yeer "iee-mee jn ieee.
efkeleveer heejer Deewj iegoiegoermeer ueie jner LeeR legce. ceve efkeee
efke Deeies ye{kej yeele keb, legcnW t kej osKetb. uesefkeve... hej
keee Ssmee nes mekelee nw? keeMe, legce Dekesueer nesleer lees...
efme]He& legcneje...
efyevee veece kes Fme ]Kele kees he{ kej jervee keer eer]Ke
efvekeueles-efvekeueles ke ieeer, esnjs hej Ske meeLe {sj meejer
hemeerves keer yetboW GYej DeeeeR.
keewve nes mekelee nw, pees cegPes Fleves ]kejerye mes osKe kej
euee ieee? efJeefheve! veneR... veneR..., Jen lees vetee@ke& pee kej
mesue nes egkee nw. DeCe.. DeCe lees jes[ Skemeer[W ceW...
efHej en keewve nw? megveerue kes efmeJeee kee@ues]pe kes efoveeW mes

keLeeefyebye / Deewue-petve 2015

19 efomebyej 1974 (efceoveehegj) he. yebieeue;

SceS (efnboer) iegJeeneer efJe.efJe., SceS (ceeveJeeefOekeej),
ef[hueescee DevegJeeo SJeb he$ekeeefjlee.
: ekeeMeve :
mece-meeceefeke efJe<eeeW meefnle ceefnuee mJeemLe, meeQoe&, Keeveheeve, ceefnuee efJeceMe& kes cegs, SJeb Deveeve meeceeefpeke efJe<eeeW
hej osMeYej kes eefleefle meceeeejhe$e, heef$ekeeDeeW ceW efheues
15 Je<eeX ceW ]kejerye 2000 DeeuesKe/YeWJeelee&/keJej mesjer
Deeefo ekeeefMele. owefveke efnbogmleeve, owefveke Yeemkej, mJeleb$e
Jeelee&, ueeskecele meceeeej, meefjlee, ie=nMeesYee, hebpeeye kesmejer
Deeefo ecegKe.
: keneefveeeb SJeb keefJeleeSb :
keLee mecee, nefjiebOee, efouueer keJeerve, Jeefvelee, DeefYeveJe eeeme,
meeefnle vesm, Deeefo ceW ekeeefMele. DeekeeMeJeeCeer efouueer,
nwojeyeeo, vepeeryeeyeeo mes emeejCe. efheues 10 Je<eeX mes
ceueeeuece ceveesjcee mecetn keer ceefnueeDeeW keer ueeskeefee efnboer
heef$ekee Jeefvelee ceW mesJeejle. oes Je<eeX leke peer-erJeer kes
nwojeyeeo efmLele #es$eere vet]pe ewveue ceW meceeeej Jeeeve SJeb
kecheseefjbie.
: mebeefle :
Jeefj Ghemebheeoke Jeefvelee efnboer, DeebOee Jeefvelee ceb[ueer
efyeefu[bie 2, Dee]peeo YeJeve uesve, efveke DeeF&.er.Dees.
FbemLe Fms, veeer efouueer-110002
: F&cesue :
ruby.mohanty@gmail.com

cegPes eenvesJeeueeW ceW mes lees keesF& veneR, efHej en efeer? Deiej
Jen cegPes henues mes peevelee Lee, lees Deye cegPe ceeser kees osKekej
Gmes peeves keee Dee ueiee?
neLe ceW ]Kele efuees jervee Deheves kecejs keer Deesj Yeeieer.
Gmekee meeje efove Fmeer GOes[yegve ceW yeerle ieee.
MeefveJeej kee efove Lee. keeceJeeueer yeeF& ceeueleer meeje

14

keece efveyee kej pee egkeer Leer. yees mketue mes meerOes vesne
ceewmeer kes Iej peevesJeeues Les. FmeerefueS jervee efveefeble Leer. efyemlej
hej ues kej Gmeves Gme ]Kele kees yeej-yeej he{e.
efueKeeF& efkemekeer nes mekeleer nw? cesjer hemebo kes jbie kee
efue]Hee]Hee Yeer? iegueeye keer hebKegef[eeb Deewj... ener meeselesmeeseles Gmekeer DeebKe ueie ieeer. veeRo ter, lees Meece kes eej
yepe egkes Les.
Deesn! Fme efeer kees keneb efheeTb? meeef[eeW keer len
kes veeres? eneb lees megveerue Yeer Deheves kehe[s jKeles nQ...
[eFefvebie ce ceW jKes ceeFeesJesJe kes Deboj, veneR-veneR. en Yeer
"erke veneR. meeseles-meeseles jervee yes[ce mes [eFefvebie ce
Deewj [eFefvebie ce mes efkeeve leke henbge ieeer. neb, oeue kee
ef[yyee "erke jnsiee. megveerue eneb leke lees Deeves mes jns,
ye[ye[eleer ngF& jervee yeeLece ceW Iegmeer.
Mee@Jej kes veeres veneles-veneles jervee kes neLe meeyegve kes
Peeie kes menejs Gmekes efpemce hej efHemeueves ueies. Jen cenmetme
kejves ueieer efke meecege Gmeves Deheves Mejerj kees efkelevee
yes[ewue kej efueee nw. ceeb yeveves kes yeeo Deepe Gmes Deheves
Mejerj kes Gleej-e{eJe ceW Deeee heefjJele&ve henueer yeej Keuee.
keewve iegceveece Me]Kme Gmekes Mejerj kes Fme heefjJele&ve kees
Deeeveke Gmes cenmetme keje ieee? jervee kes efocee]ie ceW keF&
efJeeej Ske meeLe keeQOeves ueies.
megbojlee keee nw? cesjs yees, cesje Iej ee cesje Mejerj.
keee meecege Mejerj keer Oegjer kes Deemeheeme cesje peerJeve nw?
veneR... veneR...,Meeeo megbojlee meye keg lees veneR, uesefkeve
yengle keg nw. peeves Ssmee keee nw, pees Mejerj kes HewueeJe ceW vee
efmece mekee?
yeerme efceve Mee@Jej yeeLe uesves kes yeeo jervee ves leewefueS
keer lej]He neLe ye{eee Deewj leewefueS mes yeove heeWves ueieer.
leewefueee Deye Gmekes Mejerj hej jwhejeGb[ veneR neslee. Ske
mecee Lee peye megveerue Deheves leewefueS ceW jervee kees Deheves meeLe
meces uesles Les. Deye vee lees leewefueee Deelee nw, vee megveerue ceW
Jees oerJeeveeheve... efmkeve Deewj ef]Heiej hej kee@cheueerceW... Jes
efove meheves nes iees. nes mekelee nw en cesjs yes[ewue Mejerj kes
keejCe ngDee nes. uesefkeve Mejerj kee en yeoueeJe lees cegPes yengle
henues cenmetme nes peevee eeefnS Lee... efHej Yeer jervee ves lee
efkeee efke Deepe Jen Meece keer heeea ceW efhebke efMe]Hee@ve henvesieer.
Meece kees Gmes osKe kej megveerue ves cegmkejeles ngS kene, Dejs

keLeeefyebye / Deewue-petve 2015

Jeen ceweEeie etef[eeb Yeer? euees efMe]Hee@ve keer mee[er mes keF&
efoveeW kes yeeo Lees[er heleueer lees efoKeeR legce! uegefkebie efeer g[s.
keee yeele nw heeea ceW efkeme hej efyepeueer efiejeves kee Fjeoe nw?
megveerue ves kee@cheueerceW kes meeLe-meeLe kee#e pe[
efoee, efpememes jervee Lees[er mekehekeeeer. keF& yeej ceve ceW Deeee
efke keg kens, uesefkeve efnccele veneR ngF&. heeea mes henues Jen
megveerue kes cet[ kes meeLe keesF& efjmke veneR uesvee eenleer Leer.
heeea ceW jewveke kee]Heer Deer Leer. keF& efejheefjefele esnjeW mes
uee@ve Yeje Lee. jervee et hebe kee efieueeme efuees meyemes
efceuepegue jner Leer, uesefkeve Gmekee ceve Deye Yeer Gmeer ]Kele ceW
Keesee Lee.
keye heeea ]Kelce ngF&, keye megyen ngF& Deewj keye jervee
erve keeceeW ceW GuePe ieeer, helee ner veneR euee. uesefkeve
megveerue kees megyen ies leke es[les mecee vee lees efyeKejs yeeueeW
mes yevee pet[e Lee Deewj vee ner Dees meves neLe Les. keej me&
kej megveerue jervee kees s[les ngS nbmee, keee yeele nw jervee?
keue mes legce keg yeoueer-yeoueer ueie jner nes, Lees[er KeeseerKeeseer Yeer. keue jele heeea ceW efkemeer ves keg ken lees veneR
efoee?
no nw legcnejer lees... pees cegbn ceW Deees yeesue osles nes.
megveerue kes eues peeves kes yeeo Yeer Jen keg heue
kekeer ueieees DeebKeeW mes DeesPeue nesleer keej kees osKeleer
jner. pees Yeer nes cegPes megveerue mes yeele MesDej kejveer eeefnS.
uesefkeve helee veneR megveerue keee meeseWies? kewmes efjSke kejWies?
yeeeW kees mketue es[kej Deeles-Deeles Gmekeer ve]pej
Ske yeej GlmegkeleeJeMe uesj yee@keme hej he[er Deewj meecege
Fme yeej Ske Deewj iegueeyeer efue]Hee]Hes ves jervee kee mJeeiele
efkeee. Deepe yejeceos ceW efue]Hee]]Hee Keesueves keer efnccele veneR
ngF&. Fme yeej iegueeye keer hebKegef[eeb veneR LeeR, uesefkeve ]KegMeyet
mes hetje ]Kele cenke jne Lee. ]Kele ceW efueKes iees Ske-Ske Meyo
hej jervee keer DeebKeW eew[er nesleer ieeeR Deewj ceeLes hej yeue he[ves
ueies. efueKee Lee
]peeve,
keneb ieeer LeeR keue jele leweej nes kej legce?
yengle ]Ketyemetjle ueie jner LeeR. ceve lees efkeee efke heeme
Dee kej legcnW yeeneW ceW meces ueslee uesefkeve... legceves Jener hegjeveer
Debiet"er henveer Leer efhebke mesve ceW. efkeleves ]Ketyemetjle neLe...
keue keF& efoveeW kes yeeo legcnejer efej-heefjefele ]Heueesjue hej]Heetce

15

kes iegoiegos Denmeeme mes Ske yeej efHej ieg]peje.

efme]He& legcneje....
]Kele kees he{ kej jervee kees ]peesjoej Pekee ueiee.
keesF& vee keesF& lees ]pej nw, pees cesjs Fleves ]kejerye mes keue jele
ieg]peje efke cesjer hej]Heetce leke Gmekees... uesefkeve cesjs Kegjojs
neLe Gmes kewmes Des ueies? megveerue lees cesjs neLeeW kees meebJeues
Deewj Kegjojs yeleeles nQ. heeea ceW Deees meYeer heg<eeW kes veece
Deewj esnjs jervee kes pesnve ceW GYejles eues iees. yeweuej
meleele kes yeejs ceW Yeer Gmekee Oeeve Deeee, uesefkeve Jen lees
kee@ues]pe kes efoveeW ceW veneR Lee.
"erke eej yepes eser yenve vesne yeeeW kees ueskej Iej
henbgeves Jeeueer Leer. Fme yeere Deheves ceve kes meeLe mebIe<e& kejles
ngS jervee ves erve kes meejs keece efveyeeves ceW ceeueleer keer
ceoo ueer. Iej henbgeles ner yees jervee kees osKekej Gue he[s.
Dejs cecceer, Deepe lees Deehe yengle heejer ueie jner nQ.
Deehe henues Ssmeer keeeW veneR ueieleer LeeR? yeeeW kes Fme eMve
ves Gmes Yeerlej leke PekePeesj efoee Lee.
yese, Deye mes legcnejer cecceer jes]pe Ssmeer ner ueiesieer.
oesveeW yeeeW kees ieues mes ueieeles ngS jervee yeesueer.
Dee jervee oeroer, ceQ eueleer ntb. jekesMe Yeer Deeles ner
neWies. Iej keer eeyeer cesjs heeme ner nw. uesefkeve peeles-peeles Ske
yeej ceQ Yeer yeesue otb, oes efove kes Deboj Jee]keF& Deehe yengle
yeoueer-yeoueer ueie jner nQ. keee yeele nw peerpee peer keneR
]peeoe cesnjyeeve lees veneR?
vesne ves Deheveer yeele hetjer Yeer veneR keer Leer efke jervee PeWhe
ieeer.
yeme eeW ner henues keer lejn mepeves kees peer eenves ueiee
nw.
Meece kees Dee@ef]Heme mes Deeves kes yeeo megveerue ves tj hej
iJeeefueej peeves keer ]Keyej oer Deewj meeLe eueves kee Deeen Yeer
efkeee.
megveerue kes meeLe ye[s efoveeW kes yeeo efceuee Dee@Gefbie
kee ceew]kee neLe mes kewmes peeves otb, uesefkeve efHej mes Gme Me]Kme
ves efue]Hee]Hee Yespee Deewj efkemeer kes neLe ueie ieee lees... helee
veneR efkeme lejn keer efmejooea cesjs ceeLes he[ ieeer nQ.
heMeeshesMe ceW [tyeer jervee eee keer heeueer Leceeles ngS
megveerue mes yeesueer, legce tj mes ueew DeeDees efHej ceQ Yeer legcnejs
meeLe cee@efveie Jee@ke kes efueS peeee kebieer.

keLeeefyebye / Deewue-petve 2015

megveerue jervee keer yeele hej eeQkeles ngS yeesuee, legcnejer

leyeerele lees "erke nw vee.
meye "erke kejves kes efueS ner lees Jee@ke hej peeee peelee
nw. jervee cegmkegjeles ngS yeesueer.
uesefkeve Fleveer meye veeer cesnvele efkemekes efueS? legce
lees cesjs oes heejs-heejs yeeeW keer ceeb yeve egkeer nes, kegefue
cegmkeeve kes meeLe megveerue kebOes Gekeelee ngDee yeesuee.
keeeW, keee ceQ ogyeueer veneR nes mekeleer? jervee ves
Deejpe mes hete.
kece mes kece en cesnvele cesjs efueS lees veneR nes
mekeleer. en lees cegPemes yesnlej legcneR peeveleer nesieer, megveerue
ves Jebie mes kene.
megveerue kes kee#e mes mekehekeeles ngS jervee Jeneb mes G"
ieeer. Jen megveerue keer yeeleeW ceW efhes kee#e Deewj ce]peeke kes
yeere GuePe kej jn ieeer.
yeeeW mes efceueer Jetieueer-Jetieueer kee@chueerceW Deewj megveerue
kee Gmekeer Deesj Jeeheme PegkeeJe Gmes Deheveer Deesj Oeeve osves
keer Deesj esefjle kejves ueiee. Gme De]peveyeer ]Kele mes n]Heles Yej
ceW jervee kee erve hetjer lejn yeoue ieee. Sjesefyekeme Deewj
Jee@ke kee es]pe efHej mes ueew Deeee Lee. ]HesefMeeue Deewj ]HewMeve
keer Fe Yeer peeie G"er Leer. jervee Deye Deheves hegjeves esce ceW
Oeerjs-Oeerjs Deeves ueieer Leer.
FOej, iegueeyeer efue]Hee]HeeW kee efmeueefmeuee ]peejer Lee.
efyeuueer pewmes Deheves yeeeW kees efheeves kes efueS meele peien
yeoueleer nw, jervee Yeer efove ceW keF& yeej peien yeoueleer. Gmekee
jes]pe kee keece ye{ ieee Lee. keYeer oeue kes ef[yyes ceW, keYeer Met
jwke ceW, keYeer hegjeves kehe[eW keer len ceW... keYeer efove ceW Ske
yeej lees keYeer mehleen ceW Ske yeej, nj yeej ]Kele efceueves kes
yeeo jervee Gmes Gueleer-heueleer Deewj megjeie Keespeves keer
Yejmeke keesefMeMe kejleer, uesefkeve jnme yejkejej ner jnlee.
Ske efove jewveer Met jwke ceW Deheveer hegjeves heerer Met {tb{
jne Lee efke jervee keer ve]pej jewveer hej he[er. Met jwke ceW jKes ]Kele
kees osKe uesves kes [j mes Ieyeje kej Gmes yesJepen yengle [ebe
Deewj Ske leceeee pe[ efoee. peye jewveer ves jes kej megveerue kees
cecceer keer [ebves-ceejves keer yeele kener, lees megveerue jervee hej
Ye[ke G"e, legcnW keee nes ieee nw? Deepekeue efkeme yeele mes
Keerpeer jnleer nes? keee hejsMeeveer Leer, pees yees hej neLe
G"eee? ]Keyejoej efHej Ssmee efkeee lees? Lees[s efoveeW kes efueS

16

Deheves ceeekes eueer keeeW veneR peeleeR legce.

megveerue kee ]iegmmee osKe Jen jes he[er, uesefkeve megveerue mes
kenves keer efnccele veneR pege heeeer. Oeerjs-Oeerjs Gmeves cenmetme
efkeee efke ]Kele kes keejCe Gmekeer hejsMeeveer ye{ jner nw Deewj
Gmekes JeefelJe hej neJeer nes jner nw. uesefkeve Gmes Ske yeele
kee Deeee& Lee efke Jen De]peveyeer Jeefe kesJeue ]KeleeW leke ner
meerefcele Lee. hej keeeW?
DeYeer leke lees en iegceveece efeefeeb ner peeve megKee
jner LeeR, Deiej Jen efkemeer efove mee#eele meeceves Dee ieee, lees
keee kebieer? keee meeseWies megveerue?
megveerue... cesjs... yees... cesje Iej, uesefkeve ceve kes
efkemeer keesves ceW jervee Gme Jeefe mes veneR, hej Deheves Mejerj mes
heej ]pej kejves ueieer Leer. efHej Ske efove... ]Kele ceW kee@Heer
kee veeslee Lee, pees Fme lejn efueKee ieee Lee
]peeve,
leyeeoues kes keejCe ceQ efouueer es[kej pee jne ntb.
peeves mes henues kesJeue Ske yeej legcemes efceuevee eenlee ntb. keue
kee@Heer ne@Gme ceW "erke 3.30 yepes {sj meejs iegueeyeer HetueeW kes
meeLe legcneje Fble]peej kebiee. neb, hueer]pe iegueeyeer efMe]Hee@ve keer
mee[er ner henve kej Deevee. Deewj Deiej legce veneR DeeeeR, lees
Hetue legce leke henbge peeeWies. kewmes, en ceQ DeYeer veneR yelee
mekelee.
legcneje...
]Kele he{les ner jervee ves legjble megveerue kes ceesyeeFue hej
kee@ue efkeee Deewj Ieyeje kej HeHeke he[er, megvees legce DeYeer
Fmeer Je]kele Iej Dee peeDees hueer]pe. cegPes yengle Ieyejen nes jner
nw. cegPemes yeoe&Mle veneR nes jne nw.
Dejs keee ngDee? Fleveer Ieyejeeer ngF& keeeW nes? yees
lees "erke nQ vee! mebYeeuees legce Deheves Deehekees, ceQ ]Heewjve Deelee
ntb.
keej kee ne@ve& megveles ner jervee ves Ieyeje kej ojJee]pee
Keesuee Deewj megveerue kees osKeles ner [ye[yeeF& DeebKeeW mes efyeKej
he[er, uesefkeve eenles ngS Yeer keg vee yelee heeeer.
legce keue 3.30 yepes cegPes kee@Heer ne@Gme ceW efceueesies.
cegPes legcemes keg yeele kejveer nw.
Dejs heieueer, keee yeele nw, pees legcnW yeele kejves kes
efueS kee@Heer ne@Gme yegueeves keer ]pejle he[ ieeer.
yeme ken efoee vee, legce Jeneb DeeDeesies.

keLeeefyebye / Deewue-petve 2015

jervee keg efjuewkeme ngF& Deewj megveerue Jeeheme Dee@ef]Heme

euee ieee.
euees megveerue lees meeLe neWies keue. uesefkeve keue njefie]pe
efhebke efMe]Hee@ve henve kej veneR peeTbieer. Gmeves kewmes meese efueee
efke ceQ Gmekes efueS henve kej DeeTbieer. keeueer mee[er henvetbieer
Deewj eb[er yeve kej peeTbieer. Gmekeer ]Heue& kejves keer efnccele
kewmes nes jner nw. keceye]Kle Ske MeeoerMegoe eer mes DeHesDej
eenlee nw. keue ce]pee eKeeTbieer Gmes, efpemekes keejCe cesjer
veeRo njece nes jner nw. megveerue kees Yeues ner yeeo ceW meejer
keneveer keer me]HeeF& osveer he[ peees.
Deieues efove kee@Heer ne@Gme kes meeceves henbge kej jervee ves
ceesyeeFue hej megveerue kees efjbie efkeee, neb, keneb lees legce?
Dejs, legce yew"es pee kej ceQ Deelee ntb. ^wef]Heke ceW Hebme
ieee ntb.
ntb. peye Yeer cesje keesF& keece neslee nw, legce Fmeer lejn
Hebme peeles nes, kenles ngS jervee ves ]iegmmes mes ceesyeeFue Dee@]He
kej efoee. cesjer lees ef]kemcele ner Heter nw. Dekesues ner meecevee
kebieer peekej. pees nesiee osKee peeesiee, meeseles-meeseles jervee
Deeies ye{ ieeer.
kee@Heer ne@Gme ceW keesves keer syeue hej otefOeee jesMeveer ceW
iegueeyeer Hetue jKes Les Deewj oerJeej keer Deesj cegbn efkees Ske
Me]Kme yew"e Lee. jervee keer efpe%eemee ye{leer pee jner Leer. syeue
kes heeme henbge kej megveerue keer heer" kees heneeveves ceW jervee kees
Ske efceve Yeer veneR ueiee... Deewj meecege megveerue kees osKekej
jervee keer DeebKeW eew[er nes ieeeR.
legce eneb!
Dees ceeF& yuewke yeter! neb ceQ eneb! legcneje iegueeyeer
efue]Hee]Hee.
Deesn et eer. keee efceuee cegPes lebie kejkes? jervee ves
syeue hej jKes HetueeW kes iegs kees ues kej megveerue kees ceejles
ngS Gmekes ieues ceW Deheveer yeenW [eue oeR.
ceQves osKee legcnW cesjer vemeernleeW kee keesF& ]Heke& veneR he[
jne Lee. Fmeer lejn ceeser nesleer jneR, lees LeeFjeF[ Deewj
[eFyeeref]pe kes ehes ceW Dee peeleeR. kece Gce ceW yeer heer Yeer ...
legcnW keg nes peees lees ceQ efpeTbiee efkemekes efueS? cesje Deewj
nceejs yeeeW kee mebmeej lees legcnejer nsuLe hej ner efkee nw
peevet. euees Fmeer yeneves legcnejer kecej oes Fbe heleueer nes ieeer
vee! Fmekes efueS uesdme mesefueyes!

17

ueIegkeLee

Gmekeer he{eF&

"]kegCeeue Mecee& Devepeeve

mejkeej keer lej]He mes pees hewmes jeOee kes Keeles ceW
Deeles Les Gvemes jeOee keer he{eF& kee ]Kee& kece efheekeke[
yeehe keer oe kee ]Kee& ]peeoe euelee Lee. FOej mejkeej ves
hewmes osves yebo kej efoes GOej efyejpet ves yeser keer he{eF&
g[Jeeves keer "eve ueer.
yeeyee, cegPes Deeies he{vee nw, jeOee ves menceles ngS
kene.
yeeJeueer nes ieeer nw keee let, he{-efueKekej keee kejsieer,
Deheveer ceeb keer lejn ce]peotjer kej, keg hewmes keceeesieer lees
cesjer yeesleue kee pegiee[ Yeer nesiee. kenkej efyejpet eejheeF&
hej ueg{ke ieee.
Deepe peye yeejnJeeR ke#ee kee heefjCeece Deeee lees
jeOee ves meejs efpeues ceW eLece mLeeve eehle efkeee. Deemehe[esme kes meYeer ueesie efyejpet kees De]Keyeej ceW heer jeOee keer
]Heeses efoKee yeOeeF& os jns Les, GOej [er.meer.Dee@ef]Heme mes
jeOee kees Fkekeerme n]peej kee vekeo hegjmkeej Yeer efceuee.
uees yeeyee mejkeej ves cegPes Fkekeerme n]peej kee Fveece
efoee nw Fmemes Deehekeer keF& yeesleueeW kee pegiee[ nes peeesiee...
jeOee keer DeeJee]pe ceW nsceMee keer Yeebefle Ske [j Lee.
DeebKeeW ceW DeegOeeje efuees efyejpet ves yeser kees ve kesJeue
Deeies he{eves Deefheleg Mejeye es[ves kee Jeeoe Yeer efkeee.
 137, hesue veiej (peb[ueer),

Debyeeuee Menj-134003 (nefj.)

cees.: 8059781234
megveerue keer yeeleW megve kej jervee keer DeebKeW ueuee
ieeeR Deewj ceve kee nj keesvee heej mes cenke G"e.
 SHe-1/107 eeGb[ ]Heueesj,
meskej-11, jesefnCeer,
veeer efouueer-110085
cees. : 9871583877

keLeeefyebye / Deewue-petve 2015

cebpeguee GheeOeee cebpegue keer eej ]ie]peueW

1.
]KJeeyeeW mes efjMleeW kee jepe gheeles nQ ~
efme]He& legcnejer Deen hes Kegue peeles nQ ~~
Jewmes lees Fupeece keF& nQ keebeW hej ~
uesefkeve peye eenes oeceve Yej peeles nQ ~~
oerhe leues kee DebefOeeeje yeme eeo jne ~
Dekemej Gmekeer ueew kees nce efyemejeles nQ ~~
veeRo " kej DeebKeeW mes eue osleer nw ~
ieieve kes leejs meeLeer yevekej Deeles nQ ~~
efme]He& hejKeves keer eenle ceW ueesie keF& ~
Iej leke Deeeer ]KegefMeeeb Yeer "gkejeles nQ ~~
[j kej peervee Deye ncekees cebpetj veneR ~
DeeDees meeLeer efceuekej ]keoce ye{eles nQ ~~
Gefpeeeje Yeer heuekeW Ieeeue kejlee nw~
Ieghhe DebOesjs pe]KceeW kees menueeles nQ ~~
2.
Deejpet kee helee {tb{ uesiee ~
meeoieer keer Deoe {tb{ uesiee ~~
HeemeueeW kes keJeue heej mes Jees ~
pees veneR nw ngDee, {tb{ uesiee ~~
]Kego hejsMeeve nw DeebefOeeeW mes ~
yeboieer ceW nJee {tb{ uesiee ~~
Gmekees cesjer ]pejle veneR nw ~
eej keesF& veee {tb{ uesiee ~~
]Kego kee oeceve yeeevee he[e lees ~
cebpeguee keer Kelee {tb{ uesiee ~~

3.
nJee kee Deepe kewmee Hewmeuee nw ~
Iee ceW efyepeefueeeW kee efmeueefmeuee nw ~~
veee iece os ieee nj yeej uesefkeve ~
Demej ienje ngDee peye efoue peuee nw ~~
ve]pej Deelee veneR keg mee]He neskej ~
DebOesjeW kes nJeeues keeefHeuee nw ~~
he[Wies heebJe cesjs Iej ceW Gvekes ~
DeYeer lees MeesefKeeeW ceW newmeuee nw ~~
yengle yesewve MeeKeW osKe ceewmece ~
keneb cenHetpe keesF& Ieesmeuee nw ~~
ce]pes ceW Jen ce]pes ceW nw ]peceevee ~
euees es[es cegPes Yeer keee ngDee nw ~~
4.
eenleeW kee ngDee es Demej osefKeS ~
nj ]keoce hes jkeeryeeW kee Iej osefKeS ~~
ye]pce ceW ken jns Les efpemes DeeHejeR ~
efpemle ceW efyepeefueeeW keer ve]pej osefKeS ~~
cegleceF&ve nes mekes vee keYeer GceYej ~
nj ]KegMeer ceW ghee kewmee [j osefKeS ~~
neues efoue hetves kees kes oes Ie[er ~
nes ieee Gvekes efoue ceW yemej osefKeS ~~
eebo Deeee ]peceeR hes lees nwjle nw keeeW ~
Gme ekeesjer keer heemeer ve]pej osefKeS ~~
Gvekeer yeeleeW kee neslee veneR Deye e]keeR ~
jes]pe osles nQ Pet"er ]Keyej osefKeS ~~

 mecee eewke, hetefCe&eeb (efyenej)-854301. cees. : 9431865979

18

keLeeefyebye / Deewue-petve 2015

123456789
123456789
123456789
123456789
123456789
123456789
123456789

Deesef][ee keneveer

Gmekee veece megOeerje Lee uesefkeve meYeer Gmes Oeerje ceewmeer

ken kej hegkeejles Les. kene peelee nw pewmee veece Jewmee iegCe,
uesefkeve Oeerje ceewmeer hej en keneJele hetjer lejn ueeiet veneR
nesleer. Jen Oewe& SJeb Meebefle keer eeflecetefle& nes, Ssmeer yeele veneR
Leer. ]pejle he[ves hej veeje]pe Yeer nesleer Leer Deewj eesOe Yeer
kejleer Leer. hejbleg Gmekes ieewjJeCeeae esnjs hej efKeueer ngF&
cegmkeeve ceW Fleveer keefMeMe Leer Deewj Gmekes keesceue ceOegj JeeveeW
ceW Deelceerelee keer Ssmeer cenke Leer efke ueesie Gmekeer Deesj
Deekeef<e&le ngS ye]iewj veneR jn mekeles Les. Gmekes mJeYeeJe keer en
]Keeefmeele Leer efke peye Jen ]iegmmee nesleer Leer lees Deheves heefle,
yese, yeser, yent, veewkej, veewkejeveer efkemeer kees veneR ye]KMeleer
Leer Deewj ]pejle kes mecee peye efkemeer keer ceoo kejleer Leer lees
efove-jele Ske kej osleer Leer. ener keejCe Lee efke Gmekes keg
JeeveeW mes Yeer keesF& veeje]pe veneR neslee, Jejved Gmekes eefle
mecceeve Deewj Deeoj YeeJe mes ner hesMe Deelee. en Deueie yeele
nw efke ceew]kee efceueves hej Jes ner ueesie Oeerje ceewmeer kees Deheceeefvele
kejves mes Yeer veneR etkeles.
Oeerje ceewmeer kes Deboj mesJee YeeJe ket-ket kej Yeje
ngDee Lee. Meeeo FmeerefueS Jen ]peeoe osj leke efkemeer mes
veeje]pe veneR jn mekeleer Leer. heefjJeej kes ueesie Yeer Gmemes ]peeoe
osj Deueie keneb jn heeles Les? meyekees keesF& ve keesF& ]pejle
he[ ner peeleer Leer Oeerje ceewmeer keer. Jen meyekeer mesefJekee Leer.
efkemeer kees kewmeer Yeer ]pejle he[s Jen heers veneR nleer. ueesieeW
keer mesJee kejvee Gmeves Deheves peerJeve kee ce]kemeo yevee efueee
Lee. Jen Gmes Dehevee hejce Oece& ceeveleer Leer.
Oeerje ceewmeer he{er-efueKeer veneR Leer. hetjer lejn efvej#ej
nesves kes yeeJepeto Gmeves heefle keer heWMeve uesves kes efueS efkemeer
lejn Dehevee nmlee#ej kejvee meerKe efueee Lee. Deheves Devehe{
nesves keer nerve YeeJevee GmeceW efyeukegue veneR Leer Deewj Meeeo
FmeerefueS ef]peboieer kes nj cees[ hej Ske lespeefmJeveer ceefnuee keer
Yeebefle efveefeble neskej Deheves meejs keeeeX kees meHeueleehetJe&ke

19

" [e@. oerefhle heveeeke

mebheVe kejleer Leer. Iej-yeenj, yeeie-ye]ieeres mes ueskej heemehe[esefmeeeW kes Meeoer-yeen, heJe&-leesnej Deeefo meYeer ceW emeVe
ceve mes Deeies ye{kej meneesie kejleer Leer. Gmes efkemeer mes Yeer
efceueves-pegueves ceW keYeer keesF& mebkeese veneR neslee Lee. Deheves
Fmeer DekeKe[ mJeYeeJe kes keejCe ner Jen ye[s mes ye[s DeefOekeeefjeeW
Deewj ess mes ess efkejeefveeeW kes meeLe yesefneke efceueleerpegueleer Leer, Keguekej yeeleW kejleer Leer Deewj Dehevee keece kejJee
uesleer Leer. Oeerje ceewmeer keer Demheleeue kes [e@kejeW mes ueskej
vemeeX leke, sueer]Heesve efJeYeeie kes ehejemeer mes ueskej efJeYeeieeOe#e
leke, efyepeueer efJeYeeie kes meye-msMeve Fbee]pe& mes ueskej
Ske]peskeetefJe Fb]peerefveej leke, hejetve keer ogkeeve mes ueskej
ye[er mes ye[er mee[er-ienves keer ogkeeve leke Deer-]Keemeer
peeve-heneeve Leer, FmeerefueS efkemeer kee Yeer keece nes Jen
Deemeeveer mes kejJee uesleer Leer. ceewmeer kes efve:mJeeLe& mesJeeYeeJe kes
yeejs ceW meYeer ueesie peeveles Les Deewj FmeerefueS Gmekeer YeeJevee keer
meYeer ]ke kejles Les.
ceOe efJeeere heefjJeej ceW heueer-ye{er Oeerje ceewmeer kes Jewmes
lees eej yees Les, efkebleg Jen Deheveer peeve-heneeve kes meYeer
yeeeW kees Deheveer mebleeve keer Yeebefle ner ceeveleer Leer. ]Ketve kes
efjMles Deewj heneeve kes efjMles ceW ceewmeer ves keYeer keesF& Deblej
veneR ceevee. mebYeJele: FmeerefueS sueer]Heesve efJeYeeie kes ye[s yeeyet
keer yeser keer Meeoer ceW Oeerje ceewmeer ves ceb[he ceW keueMe yew"eves
mes ueskej ue[keer keer efJeoeF& leke keer meejer ef]peccesoejer Deheves
Thej ues ueer Leer. meye keg nbmeer-]KegMeer kes ceenewue ceW kewmes
mebheVe nes ieee, oeme yeeyet kees helee Yeer veneR euee. Jes lees
Deheves heefjJeej kes meeLe DeefleefLeeeW kes mJeeiele-melkeej ceW ner
Jemle jn iees. Gme efove mes oeme yeeyet kee meeje heefjJeej Oeerje
ceewmeer keer JeJenej-kegMeuelee kee keeeue nes ieee. leye mes Gme
heefjJeej ceW efkemeer ves Yeer Oeerje ceewmeer keer keesF& yeele G"eeer nes
Ssmee keesF& veneR ken mekelee. meerOes-meeos mJeYeeJe kes oeme yeeyet
Deewj meowJe yeerceej he[er jnves Jeeueer Gvekeer helveer leLee Gvekes

keLeeefyebye / Deewue-petve 2015

efke peye oeme yeeyet keer yeser emeJe kes efueS cewkes Deeeer lees
Oeerje ceewmeer ves veefmeie nesce ues peekej meye keg kejJeeee. Ssmes
keF& keejCe nQ efpevekes efueS oeme yeeyet kee hetje heefjJeej Oeerje
ceewmeer kes eefle hetjer lejn ke=le%e nw.
Fmekee DeLe& en veneR efke Oeerje ceewmeer Deheves heefjJeej kes
efueS keg veneR kejleer. Jen megyen meyemes henues G"leer nw,
heesles-heesefleeeW kes efueS veeMlee leweej kejleer nw, GvnW mketue
Yespeleer nw, yee]ieeres kes hes[-heewOeeW ceW heeveer [eueleer nw Deewj Iej
kes keF& Deve ess-ye[s keeceeW kees efveheekej mveeve Iej ceW
7 petve 1945;
Iegme peeleer nw. vene-Oeeskej hetpee-hee" kejkes peye Jen oeme
Sce. Sme. meer., heerSe-[er.
yeeyet kes Iej kes efueS efvekeueleer leye leke yengSb efyemlej hej
: DevegYeJe :
Debie[eFeeb ues jner nesleeR.
efJeiele eeQleerme Je<eeX mes Deesef[Mee kes efJeefYeVe mejkeejer
Oeerje ceewmeer kes mesJee-YeeJe keer eee& otj-otj leke Hewue
ceneefJeeeueeeW ceW DeOeeheve kes heeele jsJesvmee ceneefJeeeuee,
ieeer Leer, FmeefueS otj kes efjMlesoej Deewj efjMlesoejeW kes heefjefele
keke mes mesJee efveJe=e.
Yeer yesOe[ke Gvekes Iej keesF& ve keesF& keece ueskej Dee peeles Les.
ekeeMeve : Deve DeekeeMe, keeJe ce=ieee, eefle%ee, mebieerle
ceewmeer kes Iej Deeves-peeves Jeeues ueesieeW keer Yeer[-meer ueieer
mebOee, efceef"j jefJeJeej (keneveer meben);
jnleer. keYeer megotj ieebJe mes keesF& efjMlesoej efkemeer jesieer kees
yeeue SJeb efkeMeesj meeefnle : Yeerce Jeskeej jeefle, heueeMehegjj
ueskej Dee peelee lees keYeer keesF& heefjefele Jeefe Deheveer yeser,
heeleeue Iej (Gheveeme), Feflenemej keneveer (keneveer meben),
yeser keer osJejeveer, yent DeLeJee yent keer yenveeW kees ueskej
efJe%eeve meeefnle : Deekeefmceke DeeefJe<keejj keneCeer, efJe%eeve
Deew Jew%eeefveke, peerJe peielej Depeye keneCeer, efJe%eeve efJeefe$ee;
Demheleeue ceW efoKeueeves ee ef[efueJejer kejJeeves kes efueS Dee
peerJeveer : Yeejlej meeefokee, Ske efYeVe ceefCe<e Jewefjmj Jeerjsve
Oecekeles. Oeerje ceewmeer efkemeer kees efvejeMe veneR kejleer. otmejeW kes
heveeeke. Fmekes Deefleefje yebieuee, keeWkeCeer Deewj Debes]peer keer
efueS Fme lejn keer meneelee kejves ceW ceewmeer kees neefo&ke
Dee" ke=efleeeW kee Deesef[ee ceW DevegJeeo.
emeVelee nesleer Leer. uesefkeve Gvekeer oesveeW yengDeeW kees en
: MeesOekeee& :
efyeukegue hemebo veneR Lee. meowJe meoeJeleea yeves jnves kee en
ueieYeie efheues yeerme Je<eeX mes MeesOe keee& ceW meefee. Sce. ef]Heue.
mJeYeeJe GvnW efyeukegue ieJeeje veneR Lee. hejbleg ceewmeer Fmekeer
SJeb heerSe-[er kes keF& e$e-e$eeDeeW kee efveoxMeve.
hejJeen veneR kejleer Leer. Jen lees efyepeueer efJeYeeie kes ye[s yeeyet
: hegjmkeej SJeb mecceeve :
mes ueskej ues[er [e@kej efceleeueer cenebleer, oeble kes [e@kej meent
efJe%eeve Deew Jew%eeefveke hegmleke hej mJe. hetCe&eb efcee mce=efle
yeeyet mes ueskej heeve keer ogkeeve Jeeues nefjee Deewj heeme keer
mecceeve, efJe%eeve mebyebOeer DeeuesKeeW hej [e@. ieesheeue eb heveeeke
yemleerJeeueer veefjee ceeb mes meceeve he mes mvesn-mebheke& yeveees
mce=efle hegjmkeej, mJehe> keneveer kes veee heeblejCe, mJehe>
jnleer. Fmemes kesJeue yengSb ner ceewmeer mes veeje]pe veneR jnleeR
hejenle keer DeekeeMeJeeCeer emlegefle hej eLece hegjmkeej.
Gvekeer yeener ngF& yesefeeb Yeer heer" heers leeves kemeves ceW yee]pe
: mebeefle :
veneR DeeleeR. meyekees megvee-megvee kej kenleeR ceeb kees lees
hetJe& jmeeeve efJe%eeve eeOeeefhekee, mJeleb$e uesKeve.
egveeJe ceW Ke[e nes peevee eeefnS. yet{er veefjee keer ceeb, Gmekeer
mebheke& met$e - Meece ebefkee
yeser jervee, Gmekeer yent Meebefle keer yeele lees esef[S ues[er]pe
(ieerlee neefmheue kes ve]peoerke)
suej ceeruet leke kees ceeb ves Deheves mvesn heeMe ceW yeebOe jKee nw.
oeme meener, peesyeje, keke-753003 (Deesef[Mee)
es meYeer ueesie lees ceeb kees ner Jees oWies.
cees.: 9437850092
yent, yeser ee Iej kes otmejs ueesie eens pees kenW ceewmeer
yet{s ceeb-yeehe kees ncesMee [e@kejeW keer ]pejle he[leer Leer. kees keesF& efJeMes<e ]Heke& veneR he[lee Lee. Jen Dehevee keece Deheves
ceewmeer Gvekeer ceoo kes efueS nj Je]kele leweej jnleer. eneb leke {bie mes kejleer jnleer. ye[er yent keer eser yenve osKeves ceW keesF&

20

keLeeefyebye / Deewue-petve 2015

]Keeme megboj veneR Leer, efkebleg Gmekes efueS Ske megboj Jej leueeMe
kejves kee keece Yeer Oeerje ceewmeer ves ner efkeee. eser yent kee
YeeF& Deepe Deiej Decesefjkee ceW peekej yeme ieee nw lees Gmekee
ese Yeer ceewmeer kees ner peelee nw. Gmekes Deheves efjMlesoej
veerueceefCe keekee kes yess mes eser yent kes YeeF& kee keece
kejJeeee Lee. Jen peye Decesefjkee ceW yeme ieee lees Deheves yenveyenveesF& kees yegueekej Deheves ]Kee& mes GvnW hetje Decesefjkee Iegcee
efoee. en keesF& kece yeele lees veneR nw? ngDee lees meye ceewmeer kes
keejCe. hejbleg Fve meye yeeleeW kees ueesie eeo ner keneb jKeles?
yent lees yent, Deheveer eser yeser keee efkemeer mes kece nw? Gmes
ncesMee en eqMekeeele jnleer nw efke Gmekeer Deheveer ceeb Gmekes
efueS keg veneR kejleer. Deye Gmes keewve mecePeees efke Deepe kes
egie ceW efkemeer yeer. S. heeme meeceeve-meer ue[keer kee efJeJeen
efkemeer eKeele [e@kej kes meeLe keje heevee keesF& nbmeer-Kesue lees
veneR nw. yeme Ske mebeesie keer ner yeele nw. peeve-heneeve kes
Jekeerue efJeeeue yeeyet keer helveer yeerceej Leer. Gmekee Fuee]pe
[e@kej MeebleMeerue keer osKe-jsKe ceW nes jne Lee. Oeerje ceewmeer
eee: jes]pe Demheleeue peeleer Deewj jesefieveer keer mesJee kejleer Leer.
ceewmeer keer en efve:mJeeLe& mesJee osKekej [e@kej MeebleMeerue
kee]Heer eYeeefJele ngS. Oeerje ceewmeer Gvekes ceve ceW Fme lejn yeme
ieeer efke GvnW GveceW Deheveer ceeb keer efJe efoKeueeeer he[ves
ueieer. mebyebOe keer en [esj Fleveer ce]peyetle nesleer eueer ieeer efke
[e@kej MeebleMeerue keye Oeerje ceewmeer kes oeceeo yeve iees, keesF&
peeve Yeer veneR mekee.
Oeerje ceewmeer keer heejer heesleer kee kenvee Lee efke oeoer
eefo FbieueQ[ ceW hewoe ngF& nesleer lees DeJeMe ceees Lewej
kenueeleer. otmejeW keer mesJee kejves keer Fleveer leekele oeoer ceW
keneb mes Deeleer nw keesF& veneR peevelee. ]KegMeer-]KegMeer meyekeer mesJee
ceW ueieer jnleer. meyemes mvesn YeeJe yeveees jKeleer. Lekevee lees
Gmes Deelee ner veneR nw. keesF& veneR peevelee Oeerje ceewmeer keye
meesleer nw Deewj keye peeieleer nw. ncesMee ue keer Yeebefle ekekej
keeleer jnleer nw. Gmeves keYeer oeoer kees egheeehe yew"s ngS veneR
osKee. Oeve nw Gmekeer oeoer. Gmes ueielee oeoer kee veece
megOeerje veneR DeOeerje nesvee eeefnS Lee.
Oeerje ceewmeer kee ese yese oerheke peye leke DeefJeJeeefnle
Lee ncesMee ceeb keer eMebmee kejles ngS kene kejlee cesjer ceeb
he{eF& veneR kej mekeer lees keee ngDee? Des-Des he{s-efueKes
keer veekeeW ceW oce kej osleer nw Jen. GeeefOekeejer mes ueskej

21

Deo&ueer leke ceeb kee JeJenej ncesMee Ske-mee jnlee. Gmekeer

JeJenej-kegMeuelee kes meYeer keeeue Les. meyemes mvesnhetCe& mebyebOe
jKevee keesF& cesjer ceeb mes meerKes.
Jen Deheveer eser yenve veerlee mes kenlee eefo let
ceeb mes keg Yeer meerKe mekeer lees mee ceeve, peerJeve ceW keYeer
efkemeer mes nej veneR ceevesieer. lesje nj keece osKeles ner osKeles hetje
nes peeesiee. ceeb kes peerJeve ceW Ssmes Deveske GoenjCe nQ.
eser yent kes meyemes ess YeeF& ves keej [^eFefJebie
meerKeles mecee Ske yees kees kegeue efoee Lee. Ssmes ceeceues ceW
Gmes kece mes kece ome meeue keer me]pee nes mekeleer Leer. hejbleg
Oeerje ceewmeer lees efkemeer keer veeveer, efkemeer keer oeoer, efkemeer keer
yegDee lees efkemeer keer keekeer Leer, lees Yeuee Gmekeer yent kes ess
YeeF& kees kewmes me]pee nes peeleer? Gmeves hegefueme Dee@ef]Hemej meebleje
yeeyet Deewj Jekeerue efJeeeue yeeyet keer meneelee mes meeje ceeceuee
pewmes-lewmes efvehee efoee. eskeer yent kee Jener eskee YeeF&
Deepe Decesefjkee ceW Fb]peerefveej nw. ceewmeer kee efkeee ieee Ghekeej
Gmes eeo Yeer nw DeLeJee veneR keewve peeves?
Oeerje ceewmeer keer meeme kes ieebJe kee Ske ]iejerye ue[kee
megceble Ske efove ceewmeer kes heeme Deeee Deewj Deheveer og:Ke Yejer
keneveer megveeves ueiee. ceewmeer ves otmejs ner efove oeme yeeyet mes
kenkej megceble kees Gvekes Iej etMeve he{eves kee keece efoueJee
efoee. yeeo ceW ceewmeer kes kenves hej oeme yeeyet ves megceble kes
he{ves-efueKeves Deewj jnves-Keeves keer meejer JeJemLee kej oer.
oeme yeeyet keer cesnjyeeveer mes megceble he{-efueKekej Ske Dees.
Sme. Dee@ef]Hemej yeve ieee. Deepekeue Jen peye Yeer ceewmeer kees
osKelee nw keVeer kee kej eue oslee nw. Oeerje ceewmeer Fmekee yegje
veneR ceeveleer. Jen lees ueesieeW mes kesJeue Flevee kenleer nw efke
]iejerye Iej kee ue[kee Deheveer cesnvele mes Deeoceer yeve ieee,
Fmemes ]peeoe Deer yeele Deewj keee nes mekeleer nw? yeme
Deheveer efJeOeJee ceeb keer osKeYeeue Deer lejn mes kejlee jns,
yeme ener kee]Heer nw.
efJeeeue yeeyet keer helveer kees keQmej nes ieee Lee. efkemeer
kees Gcceero veneR Leer efke Jen yee heeesieer. efkebleg Oeerje ceewmeer keer
efove-jele keer mesJee-megeg<ee, [e@kej keer cesnvele Deewj YeieJeeve keer
ke=hee mes Jen ueieYeie "erke neskej Deheves Iej kee keece-keepe Yeer
kejves ueieer nw. meYeer ener kenles nQ efke ceewmeer ves ner Gmes
peerJeveoeve efoee nw. Fleveer mesJee lees Deheveer ceeb Yeer veneR kejleer.
ceewmeer kee en Ghekeej keee keYeer efJeeeue yeeyet Yetue heeeWies?

keLeeefyebye / Deewue-petve 2015

he[esme ceW jnvesJeeues hegefueme Dee@ef]Hemej meebleje yeeyet keer

yeser peye jeleeW-jele Iej es[kej Deheves [^eFJej kes meeLe Yeeie
ieeer Leer lees Oeerje ceewmeer ves ner meebleje yeeyet kees mebYeeuee Lee. Jes
Deheveer F]p]pele Geues peeves kes [j mes hegefueme ceW efjhees&
kejJeeves Yeer veneR iees Les. meye keg egheeehe yeoe&Mle kej peevee
eenles Les, efkebleg Gvekeer helveer jes-jeskej yeerceej he[ ieeer Leer.
Gvekeer en neuele osKekej ceewmeer eghe veneR yew" heeeer. cegnuues
kes ue[keeW keer ceoo mes eewyeerme Iebs kes Yeerlej Oeerje ceewmeer
ue[keer kees ueskej Iej Dee ieeer. yeele kees meceepe ceW Hewueves mes
henues ceewmeer ves Deheves ieebJe kes Ske cesOeeJeer e$e kes meeLe meye
keg mee]He-mee]He yeleekej Gmekeer Meeoer kejJee oer. ue[kee
]iejerye Iej kee Lee. efmej hej mes efhelee kee meeee G" ieee Lee.
Deheveer efJeOeJee ceeb kes meeLe Jen Iej kee keece-keepe Yeer osKelee
Lee Deewj kee@ues]pe keer he{eF& hetjer kejves ceW Yeer ueiee ngDee Lee.
efJeJeen kes leerve meeue Yeer hetjs veneR ngS Les efke Gme cesOeeJeer
egJeke ves DeeF&. S. Sme. keer hejer#ee heeme kej ueer Deewj Deepe
Ske ye[e Dee@ef]Hemej yeve kej megKeer peerJeve peer jne nw. meebleje
yeeyet kes heefjJeej JeeueeW keer lees ]KegMeer kee ef"keevee veneR jne.
ceewmeer keer Fme metPe-yetPe kes keejCe ner meebleje yeeyet keer yeser
kee Yeeie efHej ieee. Deye Gvekee heefjJeej Oeerje ceewmeer kes
he[esme ceW veneR jnlee nw. efkebleg ceewmeer lees meowJe Gve ueesieeW kes
efoueeW ceW jnleer nw.
ceewmeer kes Fmeer mJeYeeJe SJeb otjoMeea efeee-keueeheeW kes
keejCe mJepeve-heefjpeve kes Iej peye Yeer keesF& Deeeespeve neslee
lees meyemes henues Oeerje ceewmeer eeo Deeleer. Jen Yeer legjble peeves
kes efueS leweej nes peeleer. Gmekes Fme mJeYeeJe mes Gmekeer yeser
megeefjlee kees ye[er efe{ nesleer. Ske efove ceew]kee efceueles ner
Gmeves Deheveer ceeb mes kene Dee ceeb! keee legceves Fve
ueesieeW kes keece kejves kee "skee ues jKee nw? keYeer Deejece mes
Iej ceW yew"ves kee ceve veneR kejlee? legcnejs Fmeer mJeYeeJe kes
keejCe YeeefYeeeb emeJe kes mecee Yeer ceeekes veneR peeleeR. mesJee
kejves Jeeueer meeme lees yew"er nw efHej Deheveer ceeb kees lekeueer]He
osves kes efueS ceeekes keeeW peeeW? Gme hej legkekee en efke
Gvekes efjMlesoej Yeer Je]kele he[ves hej Deheves ueeJe-ueMkej kes
meeLe eneb [sje [eue osles nQ. Deeef]Kej legce Fve ueesieeW kes efueS
keeeW peeve Keheeleer jnleer nes? keee ]pejle nw Fme ekeej
meyekeer YeueeF& kejves keer? Gce nes jner nw Lees[e Deheves Mejerj
kee Yeer lees ]Keeue jKees.

22

yeser keer Keerpe Yejer yeeleW megveves kes yeeo ceewmeer cegmkegjeles
ngS yeesueer Dejer yeser! Jes ueesie cegPes ceeb meceeve ceeveles
nQ, lees keee ceQ Gvekes heej kees "gkeje otb? legcneR yeleeDees
Deiej Gvekes oe ceW cesjs efueS Deeoj kee YeeJe veneR neslee lees
Fleves ye[s-ye[s ueesie cesjer Fme eser-meer kegefee ceW keeeW
Deeles? meyekes megKe-ogKe ceW Lees[er-yengle meneelee kejves keer
Meefe cegPes YeieJeeve ves oer nw Deewj ceQ peye kej heeleer ntb lees efHej
kejves mes keeeW kelejeTb? pewmes oeve kejves mes efJeee veneR Ieleer
nw, Jewmes ner efkemeer keer mesJee kejves mes Meefe kece veneR nesleer,
yeefuke ceve kees Meebefle Deewj leve kees mHetefle& efceueleer nw. let lees
peeveleer nw, ceQ "njer cetKe&, Devehe{ Deewjle! ve Jeso-hegjeCe he{
mekeleer ntb Deewj ve Mueeske, ceb$e Deeefo kee GeejCe kej heeleer
ntb. ve hetpee-hee" keer efJeefOe peeveleer ntb Deewj ve efveece-ele kee
heeueve kejves kee mecee efvekeeue heeleer ntb. yeme peeveleer ntb lees
efme]He& vene-Oeeskej ieesmeebF& Iej ceW bieer ngF& lemJeerjeW hej Hetue
e{evee Deewj Deiejyeeer peueekej Gvekes Deeies Dehevee efmej
Pegkeevee. Ssmes ceW eefo efkemeer ]pejlecebo kes keece ceW Dee
mekeleer ntb lees Gvekeer mesJee kejves mes Deheves Deehekees keeeW Jebefele
jKetb? Gvekeer lekeueer]HeeW ceW Gvekes meeLe Ke[e nesvee, Gvekes
kebOes mes kebOee efceueekej keg kejves keer keesefMeMe kejvee, Gvekes
efvejeMe ceve ceW DeeMee kee mebeej kejvee, GvnW {e{me yebOeevee
kewmes es[ otb? cesjs efueS lees ener hetpee nw?
ceeb keer yeeleW megvekej megeefjlee ves cegbn efe{eles ngS kene
legcnejs meeLe yenme kejves mes keesF& ]Heeeoe veneR nw.
legcekees keg Yeer mecePe ceW veneR Deelee. meye legcnejer DeeF&
kee ueeYe G"evee eenles nQ. ess YeeF& kees YegJevesej ceW
mejkeejer keJee&j efceue ieee nw. Deheves heefjJeej kees ueskej Jeneb
efMe]He kej mekelee nw, efkebleg veneR kejsiee. eneR hej efkee
jnsiee. Jeneb peeves hej ceg]Hele keer veewkejeveer keneb mes efceuesieer?
ncesMee kegcn[s keer Yeebefle cegbn Hegueees uee meenye keer lejn
FOej mes GOej ekekej keelee jnlee nw efkebleg keYeer en veneR
hetlee efke ceeb keer leefyeele kewmeer nw, Gmekeer DeebKeeW kee
Dee@hejsMeve keye nesiee DeLeJee GvnW efkemeer eer]pe keer ]pejle lees
veneR nw? Gmes Fve meye yeeleeW keer keesF& efeblee veneR nw. YeeYeer Yeer
leweej neskej keYeer ceekexefbie lees keYeer yeter heeue&j kes efueS
efvekeue peeleer nw Deewj yeeeW keer meYeer ]pejleW legce hetjer kejleer
jnleer nes. Deiej Iej ceW jner lees er. Jeer. osKesieer DeLeJee vee@Jesue
he{sieer. ceQves lees keYeer veneR osKee efke legcnejs efueS efkemeer efove

keLeeefyebye / Deewue-petve 2015

Keevee hejesme kej Yeer os ieeer nes. peye Leke-cej kej yeenj mes
Deeleer nes lees keee Gmeves keYeer heebJe oyeeves keer ]pencele Yeer
G"eeer nw? uesefkeve legcnW en meye efoKeueeeer ner keneb he[lee
nw? ceQ lees etb ner yeke-yeke kejleer jnleer ntb.
Oeerje ceewmeer ves Gmes Meeble kejles ngS kene yese
Flevee yeesuevee Dee veneR neslee. Mege ceeve efke YeieJeeve keer
ke=hee mes DeYeer leke cesjs neLe-hewj "erke-"eke nQ Deewj en cesje
Yeeie ner nw efke yent Deye leke cegPemes Dehevee neLe-heebJe veneR
oyeJeeleer nw. veneR lees peye Gmekeer ye[er YeeYeer keer kecej keer
ner efKemeke ieeer Leer lees keF& cenerveeW leke cegPes ner lesue
ceeefueMe kejves keer ef]peccesoejer G"eveer he[er Leer. Gmes Deewj
efkemeer keer ceeefueMe hemebo ner veneR Deeleer Leer. cesjs neLeeW mes ner
Deejece efceuelee Lee. DeYeer leke ueesie cesjs Thej efveYe&j nQ. cesjs
efyevee Gvekee keece veneR euelee. en keee kece yeele nw?
meesekej osKe ]peje!
keee meesetb? FmeerefueS lees YeeefYeeeb ceeekes veneR peeleeR.
YeeF& Deheves mejkeejer keJee@&j ceW efMe]He veneR kejles, keesF& Yeer
legcemes otj veneR peevee eenlee. Ssmeer mesJee kejvesJeeueer GvnW Deewj
keneb efceuesieer? ye[s YeeF& kee yeehegj ^evme]Hej neskej oes meeue
nes iees, hejbleg heefjJeej ueskej veneR iees. yenevee en nw efke
yees kee@vJeW ceW he{les nQ. Dejs YeF&, yeehegj ceW keee kee@vJeW
veneR nw? meye YeeYeer keer eeueekeer nw. cenejeveer kees Jeneb yeeeW
kees ]Kego mebYeeuevee he[siee. efkeeve ceW keece kejvee he[siee. eneb
lees yeme meemet ceeb ef]peboe nw. ]Kego keg kejves-Oejves keer keee
]pejle nw? legcnejer oesveeW yengSb yengle eeueeke nQ. legce efpemes
Oece& yeser ceeveleer nes Jees jervee Deewj Meebefle, Jes oesveeW yeseejer
ncesMee Fvekee Deeies, heers kejleer jnleer nQ. ceg]Hele keer oes-oes
veewkejeefveeeb Jeneb keneb efceueWieer? Flevee kejves hej Yeer legcnejer
es yengSb heer" heers legcnejer efMekeeele kejves mes yeepe veneR
DeeleeR. megeefjlee efyevee kee@cee-]Hegueme@he kes yesOe[ke
yeesueleer eueer pee jner Leer, uesefkeve Oeerje ceewmeer Deheveer yeser keer
Fve yeeleeW mes efyeukegue Devepeeve yeveer Gmekee neLe heke[ kej
yeesueer Dee, pee lees ]peje Yeerlej mes kebIeer Deewj lesue ues
Dee. osKe lesjs yeeue efkeleves Kes he[ iees nQ. Lees[e lesue
ueieekej Lekej osleer ntb. ... ueielee nw pes he[ iees nQ.
Ssmeer menpelee peerves Jeeueer Oeerje ceewmeer Deye Fme ogefveee
ceW veneR jner. Deeeveke meye keg es[kej hejueeske eueer ieeer.
Deepe Gmekee SkeeoMeen nw. meefJelee Oeerje ceewmeer kes DeefmLe

23

keueMe kes meeceves egheeehe yew"er Leer. efheues efoveeW keer lejnlejn keer yeeleeW kees eeokej jeses pee jner Leer. Oeerje ceewmeer kes
meeLe Gmekee ve ]Ketve kee keesF& efjMlee Lee Deewj ve peeefle kee,
uesefkeve ceewmeer kes efoue kee efjMlee Fme ekeej mes peg[ ieee Lee
efke Gmes ueielee nw Gmekee meye keg ueg ieee nes. ceewmeer kes
peeves mes efkemekee keee ieee, Jen veneR peeveleer, hejbleg Jen lees
pewmes DeveeLe ner nes ieeer....
meefJelee cenpe heebe meeue keer jner nesieer peye Ske
mketj ogIe&vee ceW Gmekes efhelee peer eue yemes Les. eej efoveeW
leke Demheleeue ceW Jes ef]peboieer Deewj ceewle mes ue[les jns Les. efkebleg
Deble ceW ef]peboieer oiee os ieeer. oce lees[ves mes hetJe& Gvekeer ef
heeme Ke[er Oeerje ceewmeer kes esnjs hej Deke ieeer Leer. ceewmeer
meye mecePe jner Leer. Gmeves kene Yeer Lee Deehe efeblee ve
kejW... efceuet Deewj meefJe cesjer efp] eccesoejer nQ... peye leke ceQ ntb Deehe
Fvekes efueS hejsMeeve ve neW... Meeeo Jes meye keg mecePe iees
Les leYeer lees efveefeble neskej meoe kes efueS mees iees Les.
Oeerje ceewmeer kes Iej kes efheJee[s Ske Smeyesmme kes Iej
ceW meefJelee Deheveer ceeb kes meeLe jnleer Leer. Gmekeer ceeueer neuele
yengle ner ]Kejeye Leer. Gme essmes Iej kee Yee[e osvee Yeer efceuet
kes efueS yengle keef"ve Lee. Oeerje ceewmeer ves meefJelee keer ceeb kees
efmeueeF& meerKeves kes efueS Yespe kej meefJe keer he{eF& keer JeJemLee
kejJee oer. efmeueeF& meerKeves kes yeeo meefJelee keer ceeb ves Fleveer
cesnvele keer efke Deepe Jen Fuee]kes ceW Ske peeveer-ceeveer ues[er
suej kes he ceW Deheveer heneeve yevee egkeer nw. Gmekeer ogkeeve
hej ncesMee eenkeeW keer Yeer[ ueieer jnleer nw. meefJelee keer he{eF&
efyevee efkemeer De[eve kes megefJeOeehetJe&ke eueleer jner Deewj Deepe
Jen Yeer Ske Jew%eeefveke kes he ceW Deheveer ]Keeme heneeve yevee
egkeer nw. meefJelee en Deer lejn peeveleer nw Gmekes peerJeve ceW
pees ]KegMeneueer kes heue Deees nQ Gmekee meeje ese Oeerje ceewmeer
kees ner peelee nw. Gmeer ceewmeer kees Deye Jen keYeer osKe veneR
heeesieer. ]pejle he[ves hej Gvemes meueen-ceMeefJeje Yeer veneR
kej mekesieer.
oes efove henues ner meefJelee efJeosMe mes ueewer Leer. Iej
Deeles ner ceeb ves yeleeee efke Oeerje ceewmeer veneR jner. Jen keg
efoveeW mes yeerceej eue jner Leer. Dee@hejsMeve kes efueS leerve-eej
ueeKe heeeW keer ]pejle Leer. Iej kes ueesie, efjMlesoej, mJepeve,
heefjpeve meYeer Deeheme ceW ner GuePe iees efke Deeef]Kej Fme yet{er
kes efueS Fleves hewmes keewve ]Kee& kejsiee? meYeer Deheveer-Deheveer

keLeeefyebye / Deewue-petve 2015

DemegefJeOeeSb efieveeves ceW ueie iees. Fmeer meese-efJeeej Deewj

nerue-ngppele ceW keg efove Deewj efvekeue iees. peye yeenj JeeueeW
kees helee euee lees [e@kej efceleeueer cenebleer, efJeeeue yeeyet,
meebleje yeeyet Deewj mJeeb Gmekeer ceeb ves efceuekej Deeheme ceW
Flevee hewmee Fkee efkeee efke ceewmeer kees efouueer kes efkemeer ye[s
Demheleeue ceW ues peekej efoKeueeee peees Deewj JeneR Dee@hejsMeve
Yeer kejJeeee peees. Dee@hejsMeve efouueer kes Scme ceW ngDee Yeer
efkebleg leye leke kee]Heer osj nes ieeer Leer. [e@kejeW ves kee]Heer
keesefMeMe keer. efkemeer lejn Dee@hejsMeve nesves kes yeeo ceewmeer Deheves
Iej ueew ieeer. [e@kej efceleeueer cenebleer ves Deheves veefmeie nesce
ceW ner ceewmeer kes efueS meejer JeJemLee kej oer Leer efke ve peeves
keye cesef[keue DeefmemW keer DeeJeMekelee Dee he[s. Deeef]Kej
Gvekeer Gce ner keee Leer? meej-yenej meeue keer Gce Yeer keee
cejves keer Gce nesleer nw? efJeosMeeW ceW lees ueesie meew meeue Deejece
mes peerles nQ. Fleveer oew[ Oethe kejves Jeeueer -heg ceefnuee
keee yet{er kener pee mekeleer nw? heefjJeej kes ueesieeW ves Deeef]Kej
en kewmes meese efueee? pees meyekes efueS ncesMee meyemes Deeies
Ke[er jnleer Leer peye Gmekees efkemeer keer ceoo keer ]pejle he[er
lees mJeeb Gmekes heefjJeej Jeeues ner heers n iees.
meefJelee Gmeer ekeej yew"er ngF& ceeb kes eje kener ngF&
meejer yeeleW eeo efkees pee jner Leer Deewj Gmekeer DeebKeeW mes Deebmet
keer heleueer Oeeje DeefmLe keueMe kes Deeies ueieeleej he-hekej
efiej jner Leer.
meefJelee keer ceeb eee: jes]pe mecee efvekeeue kej keg osj
ceewmeer kes heeme yew"leer Leer. Ske efove ceewmeer ves Goemeer mes [tyes
ngS MeyoeW mes kene Lee efceuet! ef]peboieer Yej meyekes efueS
oew[les-oew[les Deye hetjer lejn Leke ieeer ntb. Deheves ner ueesieeW
eje Deye Deveeoj Deewj DeJensuevee kes YeeJe yeoe&Mle veneR nesles.
efpevnW ceQves veew cenerves hes ceW jKee, Deheveer meejer megefJeOeeDeeW kees
leeiekej Gvekes, megKe-og:Ke kee ]Keeue jKee, Gvekees Deeoceer
yeveeves kes efueS nj mebYeJe eeeme efkeee. efkebleg Deepe peye cesje
ner cegbn osKevee veneR eenles lees cesjs peerves kee keee celeueye nw,
legcneR yeleeDees? ceQ peeveleer ntb efke Deepe Deiej cesjs heeme mebefele

mebheefe nesleer, yeQke ee heesm Dee@ef]Heme ceW {sj meejs hewmes pecee
nesles, cesjs veece mes ]peceerve-peeeoeo nesleer lees Deepe Yeer Jes cesjs
Deeies-heers Ietceles, cesje mecceeve kejles. Dee ngDee meye
osKeves mes henues ner lesjs ceewmee Fme ogefveee mes eues iees. legce
ueesie ve peeves keeeW Fme DeYeeieve kes efueS Flevee ke G"e jner
nes? cegPes Deewj peerves keer leefveke Yeer Fe veneR nw.
Meeeo Fmeer Fe Meefe kes meceehle nesves kes keejCe
Oeerje ceewmeer nceW es[kej Fleveer peuoer eueer ieeer. meefJelee kees
ceeb keer Ske yeele Deewj eeo nes Deeeer. ceeb yeesueer Leer efke Ske
efove efyemlej hej he[er-he[er Oeerje ceewmeer [e@kej efceleeueer mes
ken jner Leer efceleeueer, efouueer kes [e@kejeW ves lees kene
Lee efke cesjs heeme yeme Ske cenerves kee mecee yeee nw hejbleg cegPes
lees ueielee nw efke Jeneb mes ueewves kes yeeo Ske cenervee keye mes
ieg]pej ieee... efHej ceQ cejleer keeeW veneR ntb. ceewmeer keer yeeleW
megvekej [e@kej efceleeueer Deheves DeebmegDeeW hej keeyet veneR jKe
mekeer Leer Deewj ceeue mes DeebKeW heeWleer ngF& yeenj efvekeue
ieeer Leer. kecejs mes yeenj Deeles ner Jen HeHeke-HeHeke kej jesves
ueieer Leer...
ener meye meese-meesekej meefJelee kes Deebmet Leceves kee
veece veneR ues jns Les. Deeeveke Gmekes neW" yegoyegoe G"s
ceewmeer, Deye keewve kensiee efke cesjer he{eket heesleer Dee ieeer.
YeF&, keesF& oes-eej Dejmee heer"e (eeJeue Deewj ieg[ mes yevee
hekeJeeve) ueekej Fmes oes... Fmes Dejmee heer"e yengle hemebo nw.
... meefJelee ves ceewmeer kes DeefmLe-keueMe kees Ske yeej efHej mes
ceeLee veJeekej eCeece efkeee Deewj ceve ner ceve F&ej mes efoJebiele
Deelcee keer Meebefle kes efueS eeLe&vee kejleer ngF& Oeerjs-Oeerjs cegKe
ies keer Deesj ye{ ieeer.
DevegJeeoke :
- [e@. ceOegmetove meene
meewjYe meove, [er/90, keeseueveiej,
jeGjkesuee-769014(Deesef[Mee)
cees. 9861564729
F&cesue : dr.saha.ms@gmail.com

hee"keeW/eenkeeW mes efveJesove

ke=heee keLeeefyebye keer meomelee jeefMe ceveer Dee@[&j mes Yespeles mecee ]Hee@ce& hej Dehevee veece, helee, efheve kees[ meefnle
Debes]peer ceW mee]He-mee]He efueKeW. ceveerDee@[&j Yespeves kes yeeo heesmkee[& hej hetjs heles meefnle Fmekeer metevee DeJeMe oW.
Deehekeer meomelee Deieues Debke mes ueeiet nesieer. heles ceW heefjJele&ve keer metevee Yespeles mecee ke=heee vees heles kes meeLe hegjeves
heles kee GuuesKe kejvee ve YetueW.
mebheeoke

24

keLeeefyebye / Deewue-petve 2015

12345678
12345678
12345678
12345678
12345678
12345678

keneveer

njs yeebme keer DeLeea mepee oer ieeer nw. eeeer keer ce=le

osn ceW Ieer ueshe kej GvnW DeLeea hej efuee efoee ieee nw. eejeW
keesveeW hej Deiejyeefeeeb peuee oer ieeer nQ. F$e-Heguewue mes
JeeleeJejCe cenke G"e nw. ceQ eeeer keer DeLeea kees kebOee osves kes
efueS Deeies ye{lee ntb. Iejer-Ieb yepe G"lee nw Deewj jece veece
meled nw kes mJej nJee ceW uenjeves ueieles nQ. nce meYeer iebiee
Iee keer Deesj kegueebeles ngS ye{ eues nQ. Deebieve mes Dee jner
keCe DeeJee]pe Deeefnmlee-Deeefnmlee cebo he[leer pee jner nw.
ceQ Deepe Dehevee DenesYeeie mecePelee ntb efke eeeer keer
MeJeee$ee ceW Meeefceue nesves kee meewYeeie cegPes vemeerye nes heeee.
Fmes mebeesie ner kene peeesiee efke cegPes mecee mes leej efceue ieee
Deewj mejkeejer veewkejer mes ger efceueves ceW Yeer ]peeoe hejsMeeveer
kee meecevee veneR kejvee he[e. eeeer keer Debeflece Fe Yeer ener
Leer efke Gvekees cegKeeefie> ceQ ner otb. yeeyetpeer yeefee tves kes efueS
Gvemes yeej-yeej Deeen kejles jns, ceiej eeeer eueleer jneR.
Gvekeer DeebKeW cesjer ner yee peesn jner LeeR, efHej ceQ Yeuee kewmes
veneR Deelee? cegPe hej Gvekee meee mvesn pees Lee. peehej
peekej mele mevesnt....
Metve ceW Ietjleer ngF& eeeer keer DeebKeW Deeeveke cegPes
osKeles ner Meeeo YeeJeeeflejske ceW ueuee Deeeer LeeR. HeeHe
yeefee gDeeves keer JeJemLee keer ieeer Leer. GvneWves cesjer heer"
LeheLeheeeer Leer. peeW ner keg kenves keer iejpe mes Gvekeer pegyeeve
ue[Ke[eeer, cegbn Keguee-kee-Keguee jn ieee Deewj efvemles]pe
DeebKeW SkeeSke efmLej nes ieeer LeeR.
heefjJeej kes meYeer ueesieeW keer DeebKeW meeJeve-YeeoeW keer
lejn yejmeves ueieer LeeR. ceiej ceQ egheeehe yeme eeeer kes esnjs
kees ner leekelee jn ieee Lee. ueielee Lee, eeeer Deye DeeMeer<eles
ngS ieoieo mJej ceW ken G"Wieer egie-egie efpeees yeeJee!
kenes, keye Deees?
eeeer kee Yeleerpee neskej Yeer ceQ Gvekee yese Lee Deewj

25

" [e@. YeieJeleer emeeo efJesoer

cesjs efueS Jes eeeer keer yepeee ceeb ner LeeR. efme]He& GvneWves Deheveer
keesKe mes cegPes pevcee Yej veneR Lee. [s{ yejme keer DeJemLee ceW
ner cesjer ceeb kee ieesueeskeJeeme nes ieee Lee Deewj yeeyet peer ves
meewlesueer ceeb ueeves mes Fvekeej kej efoee Lee. leye eeeer ves cegPes
heeue-heesmekej ye[e efkeee Lee Deewj Jen meye keg efoee Lee,
pees Ske ceeb Deheves yess kees efoee kejleer nw. Gvekee uee[-heej
Deepe leke Yetue veneR heelee. yeele-yesyeele cesje efjefjeevee, "vee
Deewj Gvekee hegekeejvee-ogueejvee. leYeer lees ceQ eeeer keer yepeee
GvnW ceeb kee mebyeesOeve ner oslee jne Lee.
ceiej peye nesMe mebYeeuee, lees Ske jes]pe efkemeer oesmle ves
s[e Lee, en lees Deheveer uebie[er ceeb kee yese nw.
Oeled ! Jes cesjer Deheveer ceeb Lees[s ner nQ. ceQves me]HeeF&
hesMe keer Leer, eeeer nQ... eeeer.
leYeer mes ceQves GvnW ceeb kenves ceW Mece& cenmetme keer Leer
Deewj eeeer kee mebyeesOeve osves ueiee Lee. henueer cele&yee Fme
mebyeesOeve kee eeesie kejles ngS Lees[e nkeueeee ]pej. Jes Yeer
cegPes Deejpe mes Yejkej efvenejves ueieer LeeR, efHej GvneWves otmejer
Deesj cegbn Iegceekej eesjer mes DeebKeW heeW ueer LeeR. ueiee Lee, pewmes
Deboj-ner-Deboj keg ojke ieee nes. cesjs efueS Yeues ner Jes ceeb
keer yepeee Deye eeeer nes ieeer LeeR, hej ceQ Deepe leke Gvekee
Jener yese Lee Dehevee yeyegDee.
yeg{ehes ceW eeeer kees cesjs DeyeesOe yees uebie[er-eeeer
kenkej hegkeejves ueies Les, hej Fme mebyeesOeve kees Yeer GvneWves
menpelee mes ner efueee Lee. efkelevee menpe Lee eeeer kee
mJeYeeJe! ]keoce-]keoce hej mecePeewleeJeeoer efkeesCe.
eeeer pevce mes uebie[er veneR LeeR. Gvekeer uebie[en
meeceeefpeke ef{eeW Deewj ceeveleeDeeW keer uebie[en Leer. yeeheve
ceW peye eeeer DeYeer iege-iegef[ee kee yeen ner jeeee kejleer
LeeR, leYeer ceeb-yeehe ves Gvekes neLe heerues kej efoes Les. Ske
Hegokeles ngS heeKeer kes hebKeeW kees veeWekej Gmes Ske efhebpejs ceW

keLeeefyebye / Deewue-petve 2015

DeewIe[oeveer keer hetpee kejves efMeJeeues keer meeref{eeW hej e{ jner

LeeR. leYeer efkemeer ves GvnW eeee keer ceewle keer metevee oer Deewj
Jes Oe[ece mes efiejkej Dehevee nesMe-nJeeme leke Kees yew"er LeeR.
meeref{eeW mes ueg{keles ngS eeeer kes hewj keer nefeeb eKe ieeer
LeeR Deewj Jes peerJeve Yej kes efueS uebie[er nes ieeer LeeR.
Gvekeer ceebie mes efmebotj keer uekeerj heeW oer ieeer Leer,
neLe keer etef[eeW kees ekeveeetj kej efoee ieee. eeeer henueer
cele&yee peye [esueer ceW yew"kej memegjeue DeeeeR lees Ske efJeOeJee
kes he ceW.
pegueeF&, 1955; yeefueee (G. e.) kes oueheje ieebJe ceW.
nesMe mebYeeueves hej peye oeoer ves eeeer kes efJe<ee ceW
Sce. Sme-meer. (jmeeeve efJe%eeve).
Keguekej meye keg yeleeee Lee, lees cegPes ceceeleke heer[e ngF& Leer
: ekeeMeve :
Deewj eeeer mes Skeeble ceW peekej ceQ het ner yew"e Lee
eerjnjCe, DeefmlelJeyeesOe, Heerueieg[ leLee Deve keneefveeeb
eeeer, veeveepeer ves efHej otmejer peien Deehekeer Meeoer keeeW veneR
(keneveer-meben); veeer keeWheueeW keer Keeeflej (veJeieerle),
kej oer?
YeefJe<e kee Jele&ceeve, Leeleer (ueIegkeLee-meben); efYeKeejer
eeeer keer DeebKeW [ye[yee Deeeer LeeR. GvneWves Deebeue mes
"ekegj : Yeespehegjer kes Yeejlesvog, censvoj efceefmej : Yeespehegjer
veeke
heeW
les ngS kene Lee en yeele efHej ogyeeje cele
ieerlekeej (Deeueesevee), Yeejleere pevepeeefleeeb : keue, Deepe
kenvee, yeyegDee. en lees pevce-pevce kee ie"pees[ nw. Ssmee
Deewj keue (MeesOe), "Wiee (Yeespehegjer keneveer-meben), efyenej kes
meesevee Yeer heehe nw. meye kejce kee Hesj nw, yeeJee. ]pej
ueeskejbie (ueeske meeefnle); peew-peew Deeiej (Yeespehegjer keefJeleemeben), oes Yeespehegjer Gheveeme (ojo kes [nj, mebee kes Deebe)
efheues pevce ceW keesF& Yetue-etke nes ieeer nesieer. leYeer lees
leLee yeeue-meeefnle keer De"nej (78) hegmlekeW. cesjer efee yeeue
Gmekee Heue Yegiele jner ntb. Deieues pevce ceW legcnejs eeee mes
keneefveeeb (52 keneefveeeb) leLee cesjer efee yeeue keefJeleeSb
efHej YeW nesieer.
(251 yeeueieerle) efJeMes<e he mes GuueKeveere. ce. e. mebmke=efle
kegbDeejer efJeOeJee kes he ceW ef]peboieer keeles ngS eeeer
heefj<eo mes Yeespehegjer keLeeSb mee: ekeeefMele.
Meeeo Deieues pevce keer ner yee peesnleer jner neWieer. Deepe
: mecceeve :
eeeer kes eeCe-heKes eeee mes efceueves G[ eues neWies. ceiej
efyenej je^Yee<ee heefj<eo kes lelJeeJeOeeve ceW efJeefMe meeefnleeeee Yeer keee Jeneb JeekeF& eeeer keer yee peesn jns neWies?
mesJee mecceeve, Gej eosMe efnboer mebmLeeve, ueKeveT mes Je<e&
Deewj Deiej veneR lees?....
2013 kee efvejeuee hegjmkeej, efyenej mejkeej kes jepeYee<ee
efJeYeeie eje hegjmke=le. Glke= yeeue-meeefnle-mepe&vee nsleg,
ceQ Deheves Deehemes ner yeekeevee meJeeue Geuekej eejeW
efeu[^vme yegke ^m, Mekegbleuee efmejesef"ee yeeuemeeefnle hegjmkeej,
lej]He Metve ceW osKeves ueielee ntb. iebiee Iee hej henbgeles ner
ecesueer osJeer cenW mecceeve mecesle keF& je^ere hegjmkeej/mecceeve.
DeLeea kees Ske efkeveejs jKekej efelee mepeeves keer JeJemLee keer
efJeee-Jeeemheefle (heerSe-[er) keer ceeveo GheeefOe.
peeves ueieer Leer. DeLeea keer Deesj Ske yeej hegve: ve]pejW oew[elee
: mebeefle :
ntb. ueielee nw, pewmes Ske meeLe keF& DeefLe&eeb jKeer ngF& neW
Yeejle mebeej efveiece keer mesJee mes mebye.
eeeer keer DeLeea, oerhee Yeewpeer keer DeLeea, iebiee yegDee keer DeLeea.
eneb mes Jeneb leke yeme DeefLe&eeb-ner-DeefLe&eeb!
]kewo kej efueee ieee Lee.

eeee leye leke hejosMeer nes egkes Les Deewj efkemeer ceejJee[er
oerhee Yeewpeer keer eseke kes oe]ieeW Jeeueer meebJeueer metjle
kes eneb ojyeeveer efkeee kejles Les. GvnW eryeer nes ieeer Leer Deewj SkeeSke DeebKeeW ceW GYej Deeeer nw. eeoeW keer keef[eeb Dehevesieewves mes hetJe& ner GvneWves DeebKeW cetbo ueer LeeR.
Deehe peg[leer pee jner nQ...
Gme jes]pe ceneefMeJejeef$e kee leesnej Lee Deewj eeeer
yeyegDee-peer, Gvekes veece Ske heeleer efueKe oerefpeSiee?

26

keLeeefyebye / Deewue-petve 2015

oerhee Yeewpeer ves IetbIe keer Dees mes Peebkeles ngS meJeeue Geuee
Lee.
ceQves ef]keleeyeeW mes efve]ieenW Thej G"eeeR, lees oerhee Yeewpeer
ceeveeW Mece& mes ]peceerve ceW ie[ves ueieeR.
keeeW veneR! ueeFS! ceQves Gvekes neLe kee efue]Hee]Hee
uesles ngS kene Lee. peye ceQves megOeekej Yewee kee helee-ef"keevee
peevevee eene, lees GvneWves yeme keuekeee yeleeee. ceQves Gvemes
hetje helee ueeves kees kene. ceiej Jes yeme yeej-yeej cesjer efejewjer
kejleer jneR, pewmes ceQ he$e efueKeves mes Deeveekeeveer kej jne nesTb.
Deye ceQ Yeuee GvnW kewmes mecePeelee efke keuekeee ceneveiej ceW
n]peejeW megOeekej neWies. efHej [eefkeee efkeme megOeekej kees ]Kele
Leceeesiee?
megOeekej Yewee ves ieewvee kejekej oerhee Yeewpeer kees Iej ceW
efye"e efoee Lee. ]Kego hejosMe keer jeser keceeves efvekeues, lees efHej
Iej keer keesF& Keespe-]Keyej ner ve ueer. oerhee Yeewpeer yeme Gvekeer
yee peesnleer jneR. cegb[sj hej peeWner keesF& keeiee yew"lee, oerhee
Yeewpeer meejs keece-keepe es[-e[kej Deebieve ceW Dee OecekeleeR
Deewj tles ner het yew"leeR keeie Yewee, Gejes lees, Jes
keye Dee jns nQ? efHej Jes keeiee kees otOe-Yeele efKeueeves kee
Jeeoe kejleeR. Gmekeer eeWe kees meesves mes ce{Jee osves kee
eueesYeve osleeR. Fme hej Yeer Deiej keeiee veneR yeesuelee lees Jes
{suee HeWkekej Gmes G[e osleeR.
yet{er meeme Yeer oerhee Yeewpeer kees ner ieens-yeieens keesmee
kejleer LeeR. ]pej Fme [eeve ves veeefieve yevekej cesjs ueeue kees
[me efueee nesiee. Fmeer keer meye kejletle nw, veneR lees Jen Deelee
keeeW veneR?
oerhee Yeewpeer keer DeebKeW PeceePece yejmeves ueieleer LeeR.
oerhee Yeewpeer efkeJee[ keer Dee[ ceW Ke[er nes, neLe efoKee heb[e
mes het yew"leer LeeR, ]peje osefKeS lees yeeyee. Jes keye DeeeWies?
Deiej heb[e, Yewee kes peuoer Deeves keer YeefJe<eJeeCeer
kejlee, lees ngueefmele neskej oerhee Yeewpeer mesj-oes-mesj Deveepe
Gmekeer Peesueer ceW [eue osleer LeeR.
ceiej megOeekej Yewee kees veneR Deevee Lee, veneR Deees.
oerhee Yeewpeer Deye ceve-ner-ceve kenves ueieer LeeR ueielee nw,
Gvekees efkemeer yebieeueve ves Jeneb Yes[e yevee efoee nw. "erke ner lees
kenles nQ ueesie-hetjye cele peeFees Ss ceesjs jepee...
yeeo ceW helee euee Lee efke megOeekej Yewee ves meecege
Jeneb peekej otmeje Iej yemee efueee Lee, keeeWefke oerhee Yeewpeer keer

27

eseke kes oeieeW Jeeueer meebJeueer metjle osKekej ner GvnW GyekeeF&
Deeves ueieer Leer Deewj Jeneb Ske ]Ketyemetjle iegef[ee-meer yebieeueer
eskejer kes peeue ceW Jes yegjer lejn GuePe iees Les.
Ske yeej ceQves oerhee Yeewpeer kees mecePeeves keer keesefMeMe
keer Leer, Yeewpeer, Deehe Jeneb megOeekej Yewee kes o]Helej ceW peekej
efMekeeele keerefpeS. Deehe Gvekeer henueer helveer nQ. efHej GvnW oes
peerefJele helveer jKeves kee keesF& n]ke veneR nw.
ceiej Yeewpeer ves Devecevemke YeeJe mes kene Lee, veneR
yeyegDeepeer, ceQ Jeneb oeue-Yeele ceW cetmejebo yeveves keleF& veneR
peeTbieer. Jes peneb Yeer jnW, megKeer jnW. cesje megneie Decej jns.
Deiej cesje esce meee nesiee, lees Gvekees Ske-ve-Ske efove eneb
Deevee ner he[siee.
ceQ oerhee Yeewpeer kes esnjs keer Deesj gkegj-gkegj leekeves
ueiee Lee. Gvekee ueuee ieJe& Deewj DeelceefJeeeme mes oerefhleceeve
nes G"e Lee. efmebotj keer ueeueer Deewj ceeLes keer efyeboer kes yeere
ceesleer keer yetboW efPeueefceueeves ueieer LeeR. keeMe, megOeekej Yewee,
oerhee Yeewpeer kes iebieepeue-mes ceve keer megIe[lee kees efvejKe heeles.

iebiee yegDee kee efvece&ue ceve Yeer lees iebieepeue-mee ner

heefJe$e Lee. pewmee veece, Jewmee iegCe. ceve-heeKeer iebiee yegDee kes
{eyes ceW G[ euee nw, peneb Jes IebeW iegcemegce yew"er ngF& DeekeeMe
keer Deesj leekeleer jnleer LeeR efhebpejs ceW ]kewo Ske yesyeme cewvee
keer ceeefvebo.
Gvekee yeen Gvekes ceeb-yeeyetpeer ves OetceOeece kes meeLe
jeeee Lee. HetHee ]Heewpeer Deeoceer Les. Des veeke-ve]keMe,
ye[er-ye[er ecekeerueer DeebKeW Deewj keerueer cetbW. iebiee yegDee kees
ueiee Lee, pewmes GvnW ye]iewj ceebies ner yengle keg efceue ieee nes.
HetHee [s{-oes yejme ceW efme]He& Ske o]Hee ome-hebn efoveeW
kes efueS ieebJe Deeles Les. ieebJe Deekej Yeer ]peeoelej yeenj ner
jnles, Kesle-peJeej ceW ee veeles-efjMlesoejeW kes yeere efIejs ngS.
meeJeve keer PeeRmeer he[ jner nw. ceef"ee hej Petueve nes
jne nw. eewheeue ceW ueesie kepejer iee jns nQ. eejeW lej]He yeme
nefjeeueer-ner-nefjeeueer. FOej Deemeceeve mes hekeleer yetboeW keer
Yeebefle iebiee yegDee keer DeebKeW yejme jner nQ he-he!
Heeiegve kee cenervee cemleer kee Deeuece efuees Dee ieee nw.
nesueer kes jbieeW ceW hetje ieebJe mejeyeesj nes ieee nw. PeebPe-cebPeerjs
ie[ie[eves ueies nQ. ieebJe ceW Heeie Kesueves keer yenej nw, nesjer
Deewj keyeerj ieeves keer ng[obie nw. GOej iebiee yegDee keer DeebKeW

keLeeefyebye / Deewue-petve 2015

yejme jner nQ he-he.

meeme iebiee yegDee kee neLe hebef[leeW mes efoKee jner nQ,
hebef[le peer, Fmekes neLe ceW yess keer jsKee nw ee veneR?
iebiee yegDee ceve-ner-ceve yegoyegoeleer nQ, ue[kee keee
neLe keer uekeerj mes hewoe nesiee?
meeme DeesPee-meesKeeDeeW kes heeme ues peeleer nQ, YeYetleleeyeer]pe efoueJeeleer nQ. hej efHej Yeer Jeneb {eke kes leerve heele.
ceebpeer, henues Deheves yeyegDee kees lees yegueJeeFS. Jes
DeeeWies ner veneR lees...
iebiee yegDee keg{kej Ske jes]pe [jles-[jles ken ner
G"leer nQ.
let eg[wue nw-eg[wue! lesjer keesKe ceW ner keg nw ner
veneR. yeebPe-yeefnuee nw let! meeme iejpeleer nQ.
jes]pe-jes]pe keer let-let ceQ-ceQ Meg nes peeleer nw Deewj Ske
efove iebiee yegDee ncesMee kes efueS vewnj he"e oer peeleer nQ.
ceiej Deepe Yeer GvnW Yejhetj Yejesmee nw efke HetHee kees
Ske efove GvnW efueJee peeves kes efueS Deevee ner nesiee. Gvekee
yee peesnvee Deye Yeer ]peejer nw. Ske Denerj keer Skes ieee,
veneR jns lees tbes Keee.
keF& o]Hee iebiee yegDee kees Gvekes Iej JeeueeW ves DeesPeeiegveer kees Yeer efoKeeee nw Deewj heefle kees JeMe ceW kejves kes efueS
Gvekes neLe ceW ieb[s-leeyeer]pe yeebOe efoes nQ. nj Je<e& kejJeeeewLe
kee ele Jes ye[s ceveeseesie mes kejleer nQ peehej peekej mele
mevesnt...

eeeer kees DeLeea mes G"ekej efelee hej efuee efoee ieee
nw. ceQves Gvekes cegbn ceW Deeie os oer nw. efelee Oet-Oet kej peue
G"er nw. cegPes ueie jne nw, pewmes efme]He& eeeer kes ner veneR, oerhee
Yeewpeer Deewj iebiee yegDee kes Yeer melejbies meheves peue jns neW,
DeeMeeSb Deewj FeSb ceevees jeKe neskej ceeer ceW efceue jner
neW. keee Deieues pevce ceW Yeer Jes etb ner meye keg Pesueves kes
yeeJepeto heefle-hejcesej keer yee peesnleer jnWieer?
 eje, eOeeve ceneeyebOeke,
otjmebeej efpeuee,
204, sueer]Heesve YeJeve,
heesm yee@keme 115, hevee-800001.
cees.: 9430600358
F&-cesue : Dwivedi_Ballia@rediffmail.com

28

legkeleke
" ebceesnve eOeeve
peerJeve keer veefoee, es keles efkeveejs,
let]HeeveeW ceW ieg]pejs heue-heue nceejs,
kewmes es keebme jns, kewmes yeyetue,
veewkee Gcej keer eueer efyeve menejs !

ceve keer Kegueer kewmeer yeele,

meheveeW ceW peieles keer yeele,
OeesKes ceW yeerles nceejs,
meesves kes efove Deewj eeboer keer jele !

eboe ve nes lees keee jele veneR nesleer,

ceve keer nes Men, lees keee ceele veneR nesleer,
meejs efveece eneb Pet"s nQ mepevee,
yeoueer efyeve peie ceW yejmeele veneR nesleer !

eeoeW keer hejleer ves efkelevee jme ceebiee

keefueeeW ves IetbIe mes efkelevee nw leekee,
ceve kes meye ej jns Jewmes ner yebo efheee,
Heeiegve ves efkeleves efvenesjeW mes Peebkee ~

ceve keer Kegueer kewmeer yeele,

meepeve keer DeveyetPeer yeeleW nQ efkeleveer,
meeJeve keer Yeerieer es jeleW nQ efkeleveer,
meejer Gcej keer hensueer Depeye nw
nue kejles yeerleeR, yejmeeleW nQ efkeleveer !
 %eeve-keuee keW, Deeceieesuee,
cegpeHeHejhegj-842002.
]Heesve : 0621-2242682

keLeeefyebye / Deewue-petve 2015

123456789
123456789
123456789
123456789
123456789
123456789
123456789

keneveer

" [e@. Mewuepee Meecee

mebheeoke kes kesefyeve mes peye efjhees&j eceeso yeenj

efvekeuee leye yengle ]KegMe Lee. Menj keer Oece&Meeuee kes ve]peoerke
ngF& keue keer yece yueem keer Ievee kee efJemle=le meceeeej
Gmeves Ssmee Deeke<e&ke yevee efoee Lee efke Deepe pJeeuee
heef$ekee keer eefleeeb neLeeW neLe efyeke ieeeR. yece yueem ceW
Ieeeue neskej ee [j mes Yeeieves JeeueeW kes efe$e Jen ues egkee
Lee hej efkemeer kee esnje mhe efoKeeF& ve osves keer Jepen mes
Gmeves Deheves heeme keer Ske hegjeveer ]Heeses meceeeej kes meeLe
heJeeves oer Leer. Jen cenpe Ievee kee eefleefveefOelJe kejvesJeeueer
]Heeses Leer. GmeceW Ske obieeemle Deeoceer neLe pees[s Ke[e Lee.
DeebKeeW ceW ceewle kee Yee, meeLe ner Deebmet, esnjs hej Jesovee,
heer[e kee YeeJe, vebies heebJe, leve hej keceer]pe Yeer veneR, kesJeue
heQ, Jen Yeer DeOepeueer. ceevees Deeiepeveer mes peer yeeekej Yeeiee
nw. meeceves Ke[s ueesieeW mes eeCeeW keer Yeer]Ke ceebie jne nw. efjhees&j
eceeso ves ieesOeje nleekeeb[ kes yeeo kes obieeW kes oewjeve Jen
]Heeses KeeReer Leer. leye mes keneR hej nesves Jeeues efnbmeelceke
Deeboesueve kee JeCe&ve kejvee nes, ceesee&, IesjeJe, uee"er ee]pe&,
Deebmet iewme kee Fmlesceeue, Oejves kes yeere Deeheme keer ceg"Yes[,
eens keewve mee Yeer Hemeeo nes, Jen efjhees& kes meeLe Jener hegjeveer
]Heeses heJeeves kes efueS osves ueiee Lee. Deueie mes veeer ]Heeses
KeeReves keer Deye Gmes ]pejle veneR cenmetme nesleer Leer. keue kes
meceeeej kes efueS eceeso ves efHej Ske yeej Jener ]Heeses heves oer
Leer. Jen efe$e Flevee keCe Lee efke osKevesJeeues kee efoue onue
peelee. hee"ke mecePelee efke Fme ]Heeses kee en Deeoceer Deepe
ner kes Deeboesueve, Deeiepeveer, obiee Hemeeo, yece yueem keer
efnbmee kee efMekeej nw.
eceeso ves Deheves ner keeee&uee ceW keee&jle efce$e njerMe
kees yegueeee. oesveeW KegefMeeeb ceveeves meeceves kes nesue ceW pee jns
Les efke Ske Deeoceer meeceves Deeee. esnjs hej Jener keCe YeeJe,
DeOevebiee, Heer-hegjeveer heQ, neLe pees[s ngS. eceeso ves ]pesye ceW

29

neLe [euekej pees efmekekee neLe ceW Deeee, meeceves efkeee. hej
Deeoceer ves nLesueer Deeies veneR keer, neLe Jewmes ner jKes jne Deewj
kene cesjer ]Heeses keer Jepen mes Deehe Flevee keg keceeles
nQ, hewmee Yeer, keerefle& Yeer, cegPes efme]He& en efmekekee?
oesveeW n"ele ke iees.
eceeso ves hete, celeueye?
Deeoceer ves kene, Menj ceW keneR Yeer efkemeer Yeer keejCeJeMe
obiee Hemeeo, Deeboesueve, IesjeJe, ceesee&, yece yueem, heLejeJe,
Deeiepeveer, peeleere ceg"Yes[.... keg Yeer.... FmeceW pe]Kceer
ueesieeW kes eefleefveefOe mJehe Deehe cesjer ner ]Heeses eheles nQ. cegPes
heneevee veneR?
eceeso kes meeLe-meeLe njerMe ves Yeer Gmes efveneje. Deeoceer
keer oe{er DemleJemle ye{er Leer, esnje lees keee, oesveeW yeebnW,
kebOeeW mes ueskej kecej leke kee Keguee Mejerj leere Oethe mes keeuee
he[ ieee Lee, ceeLes hej yeeueeW kee pebieue.
keewve nes legce?
Jener Deeoceer pees yece yueem, ieesOeje nleekeeb[,
iegpe&j Deeboesueve ceW, keue kes yueem ceW.. Deleeeeefjle Deece
Deeoceer... ceQ JeneR ntb.
nce legcneje celeueye veneR mecePes....
Deeheves ieesOeje nleekeeb[ kes yeeo kes obieeW kes DeebKeeW
osKes neue kes efueS ]Heeses KeeReer Leer, Jen cesjer ner Leer. Deehe
peye ]Heeses KeeRe jns Les, ceQ JeneR lees Lee, Deehekes meeceves ner.
ceQ ceejvesJeeues kes meeceves neLe pees[s efie[efie[e jne Lee... eeCeeW
keer Yeer]Ke ceebie jne Lee... cegPes yeeevee lees otj, Deehe eneb-Jeneb
keer ]Heeses KeeReves ceW Jemle Les... cesjer peeve yeeer hej meye keg
ueg egkee Lee... Gme Je]kele keceer]pe ieeer, Deye leke otmejer
veneR efceueer nw, osefKeS, Heer DeOepeueer heQ henves DeOevebiee
Ietcelee ntb. ceQves Deehekees Deer lejn heneeve efueee nw...
keee legce he{s-efueKes nes? njerMe ves hete.

keLeeefyebye / Deewue-petve 2015

[e@. Mewuepee Meecee

yeer. S. mebmke=le (ceje"er), yeer. S[. ceje"er, efnboer,
Sce. S. efnboer, Sce. S[. heerSe. [er (efnboer).
: ekeeMeve :
meodYeeJevee ohe&Ce, eYee-jefMce, Debeue Yeejleer, DeJeOe
heg<heebpeueer, Jele&ceeve meeefnle, mesleg, meeseefJeeej Deeefo
Deveske he$e heef$ekeeDeeW ceW keneefveeeb, ueIegkeLeeSb ekeeefMele.
: mebeefle :
34 Je<eeX leke efnboer DeOeeheve. DeJekeeMe eehle DeOeeefhekee.

lees Jen kenves ueiee, neb, meeye, keneR hej Yeer, obiee
Hemeeo, Meesj Mejeyee, ceejheer, Deeiepeveer, heLejeJe, ceesee&
Deeefo nes peeves keer ]Keyej efceueles ner ceQ Deehekeer pJeeuee
heef$ekee osKelee ntb. efkemeer mes ceebiekej he{lee Yeer ntb... Ssmee
eej-heebe yeej ngDee, leye ceQves peevee efke Deehe ]Keyej heeves ceW
meHeue nes peeles nQ hej ]Heeses eehle kejves ceW veneR, Meeeo
Deehekes heeme keesF& otmejer ]Heeses nesleer ner veneR! Fme lejn Deehe
cesjer Jener ]Heeses heJee osles nQ... meeye, Deehekee Yeer keesF&
peJeeye veneR...
Deeoceer keer yeele yeere ceW ner keekej eceeso ves me]Kle
DeeJee]pe ceW hete, ceiej legcnW Fmemes celeueye?
cegPes Gme ]Heeses keer je@euer eeefnS.
nW!
njerMe kes cegKe mes efJemcee kee Goieej efvekeuee
keee? je@euer?
eceeso Yeer eeQke ieee.
keeeW meeye, eeQke keeeW iees? cesjer Gme ]Heeses mes
Deehekee veece ngDee, pJeeuee keer ]Kehele ye{ ieeer, Deehekee
eceesMeve Yeer ngDee nesiee... Deepe leke peneb Yeer keneR keF&
neomes ngS Gvekees keJej mesjer ceW eheves Deewj De]KeyeejeW keer
ogefveee ceW Dehevee jewye peceeves ceW cesjer Gme ]Heeses ves ner Deehe
keer ceoo keer nw...
njerMe mes jne veneR ieee. veeje]peieer peleeles Gmeves kene,
ye[s DeJemejJeeoer nes...
Gheneme Deewj ieJe& ege DeeJee]pe ceW Deeoceer ves eefleeMve efkeee, keeeW Deehe DeJemejJeeoer veneR nQ? cegPes lees
heefjefmLeefle ves yeveeee nw. Deehe JeJemeee kes veece hej Dehevee

30

DeJemejJeeo efheeles nQ, hej ceQ veneR. efveJee&n kes meeOeve pegeves
ceW cesjer ]Heeses ves ceoo keer nw. je@euer oerefpeS meeye, Jejvee....
Deye eceeso Yeer lewMe ceW Dee ieee. Gmeves hete, Jejvee
keee js? Oecekeer oslee nw?
efyeukegue veneR meeye, ceQ ]iejerye Deeoceer keee Oecekeer
otbiee? efpeme keQhe ceW ceQ jnlee ntb Jeneb ceeveJeeefOekeejer Deeeesie
kes keF& keee&kelee& Deeles jnles nQ. GvnW yeleekej Deheveer Gme
]Heeses kes Gheeesie hej ceQ yewve keer ceebie kebiee... keneR obiesHemeeo, Heeuelet ceejheer, Deeiepeveer nes, Jeneb og:Keer Jeefe kes
eefleeqveefOe mJehe cesjer Jener ]Heeses! Deece Deeoceer keer Jen
og:KeYejer efye! meeye, ueeFS heebe meew heS... henues Ske
Me& K] ejeroibt ee... oes leerve efove keneR hej Dee Keevee KeeTbiee...
en efHejewleer nw.... eceeso ves efve<esOe kejles kene.
lees meceefPeS efHejewleer ner mener. cegPes keesF& Deeheefe
veneR... keesF& ]Heke& veneR he[lee. cesjer ]Heeses kee Gheeesie ceecetueer
Deeiepeveer, peeleere, Oeeefce&ke obiee-Hemeeo, mJekeere-hejkeere
kes veece hej, Meesj-Mejeyee, efeuueheeQ... keneR keg Yeer nes
peees... cesjer Jener ]Heeses Deehe nj mecee Gheeesie ceW ueeles nQ,
cegPes Gmekee cetue efceuevee ner eeefnS....
n"eruee, ceiej esnje ueskej Jen Deeoceer Ke[e Lee.
Gmekeer DeeJee]pe ce=og Leer hej Gmemes efveee eie nes jne Lee.
eceeso Deewj njerMe oesveeW eefkele Les hej... eceeso eje efoee
heebe meew kee vees ues Deeoceer euee ieee.
nesue keer Deesj peeles njerMe ves kene, Deye oesyeeje
heebe meew kee vees ve iebJeeeW FmeefueS nceW Jen ]Heeses...
Gmekee Jeekee hetje nesves kes hetJe& ner eceeso ves kene,
legce efeblee cele kejvee njerMe! legcnW keee ueielee nw, Ssmeer
]Heeses nceW efceuesieer veneR? Dejs, Deeboesueve, yueem,
Deeiepeveer, ceejheer, iegb[eieoea, IesjeJe, ceesee&, n[leeue,
yebo... let let ceQ..ceQ... ncesMee eueleer ner jnleer nw, jnWieer
Yeer. nceW n]peejeW ]Heeses efceueWieer. kesJeue nceW meeJeOeeveer
yejleveer he[sieer efke mepeerJe heeref[le keer ]Heeses ve neW, cegox
keer neW... cegox keYeer ceeveJeeefOekeej kee Gheeesie kej je@euer
ceebieves veneR DeeeWies...
Deepe keer eee oesveeW kees kee]Heer Heerkeer ueieer.
 iebOeyenej, 1 DeeesOeeveiejer,
DeeMeeefMeJeveiej, keje[,
ef]pe : meeleeje-415110

keLeeefyebye / Deewue-petve 2015

Deeceves-meeceves

mebJesovee Deewj DevegYetefle keer hetbpeer nw me=peve

" peeekeeMe ef$ehee"er

yengle yeej neslee nw efke hee"keeW mes uesKeke kesJeue Deheveer jeveeDeeW kes ceeOece mes ner yeele veneR kejvee eenlee yeefuke meerOes hee"ke
kes meeceves Deheves ceve keer ieeb" Keesuevee eenlee nw, uesKeke Deewj hee"ke kes yeere keer oerJeej ]Kelce kejves kee eeeme nw en mlebYe,
Deeceves-meeceves. Deye leke efceefLeuesej, yeuejece, (mJe.) ees. ke=<Ce keceuesMe, ke=<Ce kegceej ebeue, mebpeerJe, (mJe.) megveerue keewefMeMe,
[e@. yejesner, jepesMe pewve, [e@. Deyogue efyeefmceuueen, kegbove efmebn heefjnej, DeJeOesMe eerJeemleJe, eerveeLe, jece megjsMe, efJepee,
efJekesMe efvePeeJeve, vejW efveceexner, hegVeer efmebn, Meece ieesefJebo, eyeesOe kegceej ieesefJeue, mJeeb ekeeMe, ceefCekee ceesefnveer, jepekegceej
ieewlece, [e@. jcesMe GheeOeee, efmesMe, [e@. nefjceesnve, [e@. oeceesoj Ke[mes, jcesMe veeruekeceue, ebceesnve eOeeve, [e@. DejefJebo,
(mJe.) megceve mejerve, [e@. Hetueebo ceeveJe, cew$eseer heg<hee, lespeW Mecee&, njerMe hee"ke, efpelesve "ekegj, DeMeeske Debpegce, jepeW
Deengefle, Deeueeske Yeeeee&, [e@. heefmebn ebosue, efovesMe eb ogyes, [e@. ke=<Cee Deefie>nes$eer, peevebove, meleekeeMe, meblees<e
eerJeemleJe, G<ee Yeveeiej, eefceuee Jecee&, [e@. efiejerMe eb eerJeemleJe, ees. ce=legbpee GheeOeee, megOee Dejes[e, heb. efkejCe efcee, [e@.
lespe efmebn, [e@. osJeW efmebn, jekesMe kegceej efmebn, jcesMe kehetj, [e@. Gefce&uee efMejer<e, jeceveeLe efMeJeW, Deuekee DeeJeeue efmeieefleee,
mebpeerJe efveiece, metjpe ekeeMe, jeceosJe efmebn, cebieuee jeceebve, ekeeMe eerJeemleJe, meueece efyeve jpeeke, ceove ceesnve GheW, Yeesuee
hebef[le eCeeer, ceneJeerj jJeebue, ieesJeOe&ve eeoJe, [e@. efJeeeYet<eCe, vetj cegncceo vetj, [e@. leeefjke Demeuece lemveerce, megjW
jIegJebMeer, jepeW Jecee&, [e@. mesjepe Keeve yeeefleMe, [e@. efMeJe Deesce Debyej, ke=<Ce megkegceej, megYee<e veerjJe, nmleerceue nmleer,
keefheue kegceej, vejW keewj eye[e, Deeeee& Deesce ekeeMe efcee kebeve, kegbJej esefceue, [e@. efovesMe hee"ke MeefMe, [e@. mJeeefle
efleJeejer, [e@. efkeMeesj keeyeje, cegkesMe Mecee&, [e@. efvehecee jee, mewueer yeuepeerle, heueeMe efJeeeme, [e@. jceekeeble Mecee&, efnlesMe
Jeeme, [e@. JeemegosJe, efoueerhe Yeeefee, ceeuee Jecee&, [e@. megjW ieghle, meefJelee yepeepe Deewj [e@. efJeJeske efJesoer mes Deehekee Deeceveemeecevee nes egkee nw. Fme Debke ceW emlegle nw peeekeeMe ef$ehee"er keer Deelcejevee.

Deepe ueieYeie eej yepes kes Deeme-Heeme peye ceQ

ef]Heuceer Hejce-Heg<e meueceeve Keeve keer me]pee Hej efJeefYeVe

ewveueeW Hej DeefleJeeoer keJejs]pe osKekej mleyOe Lee Gmeer oewjeve
Deiepe [e@. ceeOeJe mekemesvee DejefJebo kee ]Heesve Deeee Deewj
Gme Hej Ske DeeosMe efceefele Deeien efke Fme yeej cegPes
Deeceves-meeceves mlebYe kes efueS mJe-Je=leeble efueKevee nw. #eCe
Yej kes efueS ceQ HeMeesHesMe ceW He[ ieee. Hej yeeleeerle kes oewjeve
ner efyevee efkemeer efkebleg Hejbleg kes neb ken efoee Deewj meeseves
ueiee efke keneb mes eerieCesMe keb. menmee ceve ceW en efJeeej
HemHegefle ngDee efke Jeefe kes peerJeve keer mce=efle-cebpet<ee ner
Gmekes YeefJe<e Deewj Jele&ceeve kees Heefjceeefpe&le kej Gmes Deleerle
kee yeesOe kejeleer nw. DeleSJe DeHeves DeeHe kees Heefjceeefpe&le kejves
kee Ske Devet"e DeJemej ceevekej ceQ keLeeefyebye kes megOeer Hee"keeW
kes meeceves Hejle oj Hejle Kegueves kes efueS lelHej nes ieee. Fmeer
efJeeejcebLeve ceW peerJeve kes meeLe-meeLe me=peveee$ee kes keg

31

kens-Devekens efe$e mepeerJe nes iees. Deleerle kes DeeFves ceW

Debefkele HeefleefyebyeeW kees Gkesjvee Meg efkeee leye Ske yeej efHej
ueiee efke Gvekees efueefHeye kejvee DemeeOe lees veneR Hej ecemeeOe
]pej nw. Deepe peneb kee@jHeesjs keuej ceW ye]keeeoe Fme yeele
Hej yeue efoee peelee nw efke DeHeves DeeHe kees Heespeske keefjS,
eeveer DeHeveer leejer]He Fme keoj keerefpeS leeefke ueesieeW kes ceve ceW
DeeHekes JeefelJe keer Meeve e{ peees. JeneR meeefnefleke ogefveee
ceW ncesMee meceer#eelceke efJeeejeW kee efpemeceW iegCe-oes<e oesveeW
meceeefnle neW kee mJeeiele efkeee ieee. cesjer en Deelcejevee Yeer
Fmeer DeJeOeejCee mes DevegHeeefCele nw.
cegPes Deepe Yeer Fme yeele kee Denmeeme nw efke Meeeo
yeeHeve ceW meeefnle Je DeefYevee keuee kes Heefle DeefYeefe Je
efpe%eemee ves cesjs Deblece&ve ceW keoeefele efJeeceeve meeefnle keer
YeeJeefce&eeW kees lejbefiele kejves ceW Dence Yetefcekee efveYeeeer. yeeHeve
ceW keefJeleeDeeW kee memJej Hee", ieebJe keer jeceueeruee kes cebeebkeve

keLeeefyebye / Deewue-petve 2015

27 peveJejer 1957;
kesefcekeue Fbpeerefveeefjbie (ef[hueescee).
iele leerve oMekeeW mes jeveeOeceea nesves kee ceesn, DeekeeMeJeeCeer
cegbyeF& leLee otjoMe&ve mes jeveeDeeW kee HemeejCe, keeJecebeeW mes
keeJeHee" SJeb cebe mebeeueve, je<^ere mlej Hej keF& Jew%eeefveke Je
meeefnefleke mebieesef<"eeW kee mebeespeve, mebeeueve SJeb Jeelee&DeeW
kee HemlegleerkejCe.
: Hegjmkeej :
HejceeCeg Tpee& efJeYeeie, Yeejle mejkeej eje jepeYee<ee
Yet<eCe mecceeve, meeefnefleke mebmLee egefle mebJeeo eje Yee<ee
ieewjJe Hegjmkeej, jepemLeeve meebmke=efleke ceb[ue, leejeHegj eje
keeJe meejLeer, Hegjmkeej.
: mebeefle :
Jeefj<" Jew%eeefveke DeefOekeejer (mesJeeefveJe=e) YeeYee HejceeCeg
DevegmebOeeve keW, cegbyeF&, DeOe#e, Meyo mesleg.

nsleg Heeelceke mebJeeo efueKevee leLee Hemlegle kejvee cegPes DeHeves

efHelee mes efJejemele kes He ceW efceuee Lee. cegPes eeo nw efke 1213 meeue keer Gce ceW Ske yeej ceQves ieebJe keer jeceueeruee ceW
efpemes osKeves kes efueS otj-otj mes ueesie Deeles Les, HejMegjece keer
Yetefcekee efveYeeeer Leer leye cesjs DeefYevee mes ]KegMe neskej ieebJe
JeeueeW ves cegPes kebOeeW Hej G"e efueee Lee, HeeeW keer ceeuee
yeveekej Henveeeer Leer. cesjs yeeue oe kees keuee Deewj meeefnle
keer Deesj Deekeef<e&le kejves kes efueS en Guueeme Heee&Hle Lee.
leoblej ceQ Fmemes peg[lee ieee.
cesje pevce ieesjKeHegj peveHeo kes Ske ieebJe ceW, megmebHeVe
HeefjJeej ceW ngDee. cesjs efHelee keer ieCevee #es$e kes mebYeeble Je
megefMeef#ele ueesieeW ceW nesleer Leer. Jes Gme mecee kes mveeleke Les peye
Hetjs peveHeo ceW Fkekee-ogkekee ueesieeW kes Heeme ner ef[efieeeb LeeR.
veeveepeer kes kenves Hej GvneWves Ske mLeeveere Fbj keeues]pe ceW

32

ueieYeie 35 Je<e& leke DeOeeHeve kee keee& efkeee Deewj DeHeves

Debeflece mebkeuHe kes He ceW ieebJe ceW Ske efJeeeuee keer mLeeHevee
keer efpemeceW Deepe ueieYeie meele meew yees DeOeevejle nQ.
efHeleepeer keer Oewe&Meeruelee, ieebYeere&lee Je JeekeHeglee kee keg
DebMe mebmkeej ceW efceuee. ceeb He{er-efueKeer veneR LeeR. uesefkeve
DeHeves DeeHe ceW megmebmkeeefjlee keer kegbpeer LeeR. meefn<Ceglee Deewj
Oece& HeejeeCelee Gvekes Meeueerve JeefelelJe kes Dence efnmmes Les.
ieebJe kes keF& ]iejerye HeefjJeejeW keer yeefeeeW keer Meeefoeeb kejJeeeeR
Je keveeoeve efkees. GvnW Iej-ie=nmLeer kes JeJemLeeHeve ceW cenejle
neefmeue Leer. nce ueesieeW kees DevegMeeefmele jKeves mes ueskej,
He{eF&-efueKeeF& leLee Meeoer-yeen keer efeblee GvnW efHeleepeer mes
keneR DeefOeke Leer. Jen ncesMee Fmekes efueS Heeemejle jnleer LeeR
efke cesjs yeeeW kees efkemeer eer]pe keer keceer ve nes. GvneWves ncesMee
ceeveJelee Deewj Goejlee kees HeeLeefcekelee oer. Deepe Yeer Gvekeer
cecelee Deewj JeefelJe kees eeo kej DeebKeW vece nes peeleer nQ.
kegue efceueekej yeeHeve kes efove yengle megKeo Les. efpemekee yeeeb
kejves Hej DeHeves yees efe{ peeles nQ, kenles nQ efke yelee kes
keee ]Heeeoe nceW lees Jewmee keg Yeer veneR efceuee.
Iej ceW ieerleeHesme, ieesjKeHegj mes HekeeefMele keueeCe kee
efJeMes<eebke efveeefcele Deelee Lee efpemekee DeJeieenve cesjs efueS
meeefnefleke mebmkeejeW kees Deelcemeele kejves ceW Ske cenlJeHetCe&
GHeeose meeefyele ngDee. Fve efJeMes<eebkeeW ceW HekeeefMele uesKeeW ceW
efebleve keer Glke=<lee, Yee<ee keer ieefjcee SJeb HeJeen ves peerJeve
cetueeW Deewj efJeeejeW kees Heesef<ele kejves kee keece efkeee. keueeCe
kes DeueeJee ieesmJeeceer leguemeeroeme eje jefele eerjeceeefjle
ceeveme Yeer cesjer meeefnefleke meeOevee kee cenlJeHetCe& DeJeoeve
yevee. ceeveJe peerJeve kes eLeeLe& mes mebHe=e ceeveme kes HeejeeCe
eje peerJeve kes nj Henuet kees mecePeves kee Hemeeo HeeHle ngDee.
FmeceW meefVenle DeeOeelce Je meeefnle ves ceeveJe peerJeve kes
eLeeLe& kes meeLe-meeLe JeJeneefjke %eeve kees Yeer meeblee Heoeve
keer. Fme iebLe kees keF& yeej DeeeesHeeble He{ves kes yeeo ceQves en
cenmetme efkeee nw efke keesF& Yeer jeveekeej Yeejleere oMe&ve Je
DeeOeelce kee ceppeve efkees efyevee me=peve keer TbeeFeeW kees
veneR t mekelee.
e$e peerJeve ceW mketue Deewj kee@ues]pe ceW Deeeesefpele
efJeefJeOe meebmke=efleke keee&eceeW leLee HeefleeesefieleeDeeW ceW Yeeie
uesves kee DeJemej efceuee. JeeCeer kees Heeslmeenve efceuee Deewj cesjer
DeefYeefe efvejblej ye{leer jner. uesefkeve Fme DeefYeefe kees Gme

keLeeefyebye / Deewue-petve 2015

efove yeske ueie ieee efpeme efove et. Heer. yees[& keer yeejnJeeR keer
Hejer#ee kee HeefjCeece Ieesef<ele ngDee Deewj efHeleepeer keer Gcceero kes
cegleeefyeke cesjs Debke veneR Deees. efHeleepeer pees meeceevele: yengle
kece [ebles Les. ken efoee efke He{eF& keer Deesj Oeeve oes
Yee<eCeyeepeer Deewj legkeyeboer mes keg veneR nesiee. YeefJe<e Hej
Oeeve oes. Ske yeej peye mecee neLe mes efvekeue peelee nw leye
oesyeeje ueew kes veneR Deelee. Gmeer efove ceQves DeHeveer keeerHekekeer jeveeDeeW mes Yejer veesyegke kees ]Kego ner Hee[kej HeWke
efoee Deewj ueieYeie Heebe meeue leke mepe&vee mes Hetjer lejn
efJecegKe jne.
keeveHegj mes kesefcekeue Fbpeerefveeefjbie keer He{eF& Hetjer kejves
kes yeeo meve 1977 ceW osMe kes meJe&Heefleef<"le Jew%eeefveke
mebmLeeve YeeYee HejceeCeg DevegmebOeeve keW, cegbyeF& ceW efveegefe ngF&.
Ske Je<e& kes HeefMe#eCe kes yeeo cesje HeejbefYeke keee&mLeue cegbyeF&
mes ueieYeie meew efkeueesceerj otj leejeHegj megefveefele ngDee. Fmeer
oewjeve keg Jeefj<" meneesefieeeW kes mebmeie& ves Deblece&ve ceW
efJeeceeve meeefnle kees Ske yeej Hegve: peeiele kej efoee. Ske
efove cesjs yee@me ves DeHeves yebieues kes Deneles ceW Ske keeJeiees<"er
Deeeesefpele keer Deewj cegPes Yeer GmeceW Meeefceue nesves kee Deeceb$eCe
efceuee. ye[s mebkeese kes meeLe ceQves Yeer DeHeveer Ske jevee pees
cegPes eeo Leer Hemlegle keer Deewj Gmekes yeeo pees DeefleMee
Heeflemeeo efceuee Gmemes cesjs me=peve kees Ske veeer Tpee& efceue
ieeer. Debleme ceW efJeeceeve YeeJeuenefjeeb lejbefiele nes G"eR. ceQ
Oeerjs-Oeerjs jeveeOeefce&lee ceW jceves ueiee. veewkejer kes ueieYeie oes
meeue yeeo meve 1979 ceW HeefjCee met$e ceW yebOe ieee. meewYeeie
mes peerJevemebefieveer Yeer Ssmeer efceueer efpemekes ceve ceW keuee-meeefnle
keer eHe yeeHeve ceW ner He[ ieeer Leer. cesjs memegjpeer #es$e kes
peeves ceeves ieeeke Les. leguemeer, metj, keyeerj kes YepeveeW kes
DeueeJee mJejefele YepeveeW Deewj ueeskeieerleeW mes mecee yeebOe osles
Les. en meye keg Jen efme]He& DeHeves Deevebo Deewj Meew]ke kes efueS
kejles Les. Gvekeer Heefle<"e kee Deeuece en Lee efke ueesie mecceeve
mes GvnW iegpeer kenles Les.
leejeHegj ceW cesjer meeefnefleke ieefleefJeefOeeeb les]pe nes ieeeR.
nj cenerves keeJe iees<"er nesves ueieer Deewj Ske meeefnefleke
HeefjJesMe efveefce&le nes ieee. pees cegPe pewmes jeveekeej kes efueS
efkemeer Jejoeve mes kece veneR Lee. HeLece yeej meve 1990 ceW,
leejeHegj ceW Ske efJeje keefJe meccesueve kee Deeeespeve ngDee
efpemeces [e@. jece ceveesnj ef$eHee"er, efJeMJeveeLe meeosJe, mete&Yeeve

33

ieerle

" pee ekeeMe ef$ehee"er

nw Yeer[ yengle Fme veiejer ceW

Hej Debleme ceW levneF& nw
ueesie eneb keee mecePeWies
Fme iece keer keee ienjeF& nw ?
cegmkeeveeW kes Yeer meewos nQ
ceeveJe ves ceeveJe jeQos nQ,
nj Iej keer Depeye keneveer nw
ceeveJelee jefnle IejeQos nQ
jbieerve yengle nw efpemce ceiej,
DeebKeW meyekeer HeLejeF& nQ
yeme jesyeesefke nj efjMlee nw
meye keg ceb[er ceW efyekelee nw
Deye yesceeveer nw ieerle, ]ie]peue
yeme De]Keyeejer mecePeewlee nw.
eneb nj TbeeF& yeewveer nw,
uebyeer kesJeue HejeF& nw
Oe[keve nw yeme Ieef[eeueeW ceW
vekeueerHeve nw iegueoeveeW ceW
Yeerlej yeenj lees ebove nw
yeme Hetue HeveHeles leeueeW ceW
yeenj lees efvele oerJeeueer nw,
Hej Iej keer ueew cegjPeeF& nw.
iegHle, e%e Mecee&, megceve mejerve, Deeueeske Yeeeee& Deeefo kes
meeLe keeJeHee" kee megDeJemej efceuee. Fme Deeeespeve mes Heeslmeenve
kes meeLe-meeLe cebeere lenpeerye kee Yeeve ngDee. cesjer uesKeveer
keeJe efJeOee ceW Devegje nes ieeer. keefJelee keer mecePe Deewj
efMeuHe ceW HewveeHeve Dee ieee. cebeeW Hej YejHetj ceeve-mecceeve
efceueves ueiee. Meyo mesleg veeceke meeefnefleke mebmLee kee ie"ve
efkeee efpemekes yewvej kes veeres meeefnefleke mebJeeo, ieesef<"eeb,
keefJe meccesueve efvejblej Deeeesefpele nesles jns. Fmekee og<HeYeeJe
keg etb ngDee efke Oece&Helveer ves Yeer uesKeveer Heke[ ueer. ngDee etb
efke Ske yeej Hees. veboueeue Hee"ke Iej Hej Deees ngS Les. Gme
mecee iees<"er kes oewjeve Helveer ves DeHeveer keg jeveeSb efpevekes

keLeeefyebye / Deewue-petve 2015

yeejs ceW cegPes Yeer uesMecee$e peevekeejer veneR LeeR GvnW megveeeeR.
efpevnW megveves kes yeeo Hee"ke peer ves Hete Hesceuelee en legceves
efueKee nw? eerceleer peer kes neb kenves Hej GvneWves kene,
Meeeo legcnW Helee veneR legcnejs Deboj efkeleveer HeefleYee nw. legce
es<" keJeefe$eer yeveves kes efueS pevceer nes. legce eenes lees ceQ
legcneje ieg yeveves kees leweej nttb. Gmeer efove mes Hee"kepeer kees
DeHevee ieg ceevekej ieerle, ]ie]peue Deewj keneefveeeb efueKeves
ueieeR leLee DeHeves DeeHe kees Meeueerve cebeeW leke meerefcele jKee.
iele keF& Je<eeX mes DeekeeMeJeeCeer cegbyeF& mes eerceleerpeer keer
keneefveeeb efvejblej Hemeeefjle nesleer jnleer nQ.
Fme yeere ceQ efJeYeeie keer efnboer ieefleefJeefOeeeW mes peg[
ieee. eeefHe cesje keee&mLeue leejeHegj Lee efHej Yeer efnboer keer
mebJeeefnkee kes He ceW keW kes cegbyeF& keeee&uee ceW keee&jle,
efnboer efJe%eeve meeefnle Heefj<eo leLee keWere meefeJeeuee
Heefj<eo eje Deeeesefpele keee&eceeW ceW Yeeie uesvee cesjer
HeeLeefcekeleeDeeW ceW Meeefceue nes ieee. keF& HeefleeesefieleeDeeW ceW
ueieeleej Hegjmkeej HeeHle kejves kee meewYeeie efceuee. Fve keee&eceeW
kes oewjeve YeeYee HejceeCeg DevegmebOeeve keW, cegbyeF& ceW efnboer keee&
mes peg[s keF& HegjesOeeDeeW mes Heefjee SJeb mee#eelkeej ngDee. Gve
efoveeW keW ceW nesueer kes DeJemej Hej Deeeesefpele keefJe meccesueve
kee ye[e es]pe Lee. keW kes Jeefj<" Jew%eeefveke, DeefOekeejer Deewj
kece&eejer Fme keee&ece ceW Hetjer Glmegkelee Je Glmeen kes meeLe
GHeefmLele jnles Les. Henueer yeej cegPes Fme keee&ece ceW efMejkele
kejves kee Deeceb$eCe efceuee Deewj Deeeespeve meefceefle kes efveCe&eevegmeej
keefJe meccesueve kes mebeeueve keer ef]peccesoejer Yeer cesjs THej Leer.
cesjs efueS YeeYee HejceeCeg DevegmebOeeve keW ceW efmLele YeJe
Dee@ef[esefjece kes efJeje cebe mes keg kenves kee en Henuee
ceew]kee Lee. ceeb JeeCeer keer ke=Hee mes en keee&ece Flevee pece
ieee efke cesjs mecceeve ceW meYeeieej ceW osj leke leeefueeeb yepeleer
jneR efpemekeer ietbpe Deepe Yeer cesjs mce=efle Heue Hej Debefkele nw.
keF& Meer<e& DeefOekeeefjeeW ves Jeefeiele He mes yeOeeF& oer. Gme
mecee meYeeieej ceW efJeeceeve efnboer efJe%eeve meeefnle Heefj<eo
leLee keWere meefeJeeuee efnboer Heefj<eo kes meefee meomeeW ves
Deeien efkeee efke DeeHe oesveeW mebmLeeDeeW mes peg[ peeFS. mebeesie
mes efomebyej 1998 ceW cesje mLeeveeblejCe cegbyeF& nes ieee.
ueieYeie oes cenerves yeeo ceQ meHeefjJeej HejceeCeg Tpee& DeeJeemeere
Heefjmej DeCegMeefeveiej ceW jnves kes efueS Yeer Dee ieee. cegbyeF&
Deeves kes yeeo keW keer oesveeW ner mJeeb mesJeer mebmLeeDeeW ceW keece

34

kejves kee DevegYeJe efceuee. Heiele efJe%eeve kes Fme efJeefMe<

mebmLeeve kes keF& Jeefj<" SJeb efJeegle Jew%eeefvekeeW kee meeefVeOe
efceuee efpevnW efJe%eeve SJeb Heeweesefiekeer kes meeLe-meeLe efnboer ceW Yeer
cenejle neefmeue Leer. efJeMes<e He mes [e@. ceeOeJe mekemesvee, [e@.
meerleejece efJesoer, [e@. osJekeer vebove, [e@. efMeJe HekeeMe ieie&,
jcesMe eb Heble, [e@. ieesefJebo Hemeeo keesef"eeue leLee mce=efleMes<e
eer osJeoe yeepeHeseer, [e@. mele veejeeCe ef$eHee"er SJeb [e@.
jepe veejeeCe Heeb[se kee veece Debleme Heue Hej DeYeer Yeer ope&
nw. efnboer kes Heefle Fvekee meceHe&Ce, mebkeuHe Je keee& kejves keer
Mewueer meowJe HesjCee Deewj Heeslmeenve osleer jner. ueieeleej yeejn
Je<eeX leke efnboer efJe%eeve meeefnle Heefj<eo kes meefeJe kes He ceW
keee& efkeee. keW mes efvekeueves Jeeueer Heef$ekee Jew%eeefveke kes
mebHeeove ceW Yeer HecegKe Yetefcekee efveYeeeer. Fve oeefelJeeW kee
efveJe&nve kejles ngS keW ceW ner veneR yeefuke je<^ere Heueke Hej
efJe%eeve YeeJevee kes vees Deeeece mLeeefHele kejves ceW Hetjer lejn
efeeeMeerue jne. jepeYee<ee efnboer kes Heeej-Hemeej ceW GuuesKeveere
eesieoeve kes HeuemJeHe Je<e& 2006 ceW HejceeCeg Tpee& efJeYeeie,
Yeejle mejkeej eje DeefKeue Yeejleere mlej Hej jepeYee<ee
Yet<eCe mecceeve mes Hegjmke=le efkeee ieee.
[e@. ceeOeJe mekemesvee mes nceejer Henueer cegueekeele cegbyeF&
kes GHeveiej yeesjerJeueer ceW Deeeesefpele Ske meeefnefleke keee&ece
ceW ngF&. ceQ Deewj eer osJeoe yeepeHeseer leejeHegj mes FmeceW efnmmee
uesves Deees ngS Les. Heefjee kes oewjeve peye cegPes en Helee euee
efke [e@. mekemesvee Dekesues DeHeves yeue Hej iele keF& oMekeeW mes
keLeeefyebye efpemekeer Heefle Gme mecee cesjs neLe ceW Leer, pewmeer
mlejere Heef$ekee efvekeeue jns nQ. Gmeer mecee cegPes Gvekeer meeefnefleke
efve<"e kee Deboe]pee ueie ieee Lee. cegbyeF& Dee peeves kes yeeo
nceeje HetJe& Heefjee Yeele=Jele efjMles ceW yeoue ieee. mecee
efvekeeue kej Ske otmejs mes efceuevee leLee meeefnefleke eee&
nceejer meeHleeefnke mecee meeefjCeer ceW Meeefceue nes ieeer. nceejer
Deelceerelee efvejblej Heiee{ nesleer eueer ieeer. Je<e& 2001 kes
keLeeefyebye kes Debke ceW DeHevee veece osKekej ceQ eefkele jn
ieee. cegPes veneR ceeuetce efkeme HeejKeer ve]pej keer Jepen mes [e@.
mekemesvee ves cegPes keLeeefyebye kee Ske efmeHeener yevee efoee. Hej ceQ
lees Fvekes yesyeekeerHeve, mebIe<e&Meeruelee, ueieve Deewj efve<"e kee
Deepe Yeer keeeue ntb. Deiepe kes He ceW ceQves Gvekee efkelevee
mecceeve efkeee Gmekee Deebkeueve cesjs DeefOekeej #es$e ceW vener nw.
neb, Flevee DeJeMe ken mekelee ntb efke GvneWves cegPes meowJe

keLeeefyebye / Deewue-petve 2015

DevegpeJele mvesn efoee. cesjs DeCegMeefeveiej, cegbyeF& ceW Deeves kes

yeeo eneb Yeer nj ceen keeJeieesef<"eeb SJeb meeefnefleke mebJeeo
kee efmeueefmeuee Meg nes ieee. eefo ceQ Fme meeefnefleke efeee
kee HecegKe keejke Lee lees [e@. ceeOeJe mekemesvee Fmekes HecegKe
GlHesjke Les. es ieesef<"eeb HeeefjJeeefjke ceewneue ceW efyevee efkemeer
DeewHeeeefjkelee kes efkebleg meb]peeroieer kes meeLe yeejer-yeejer mes nce
meYeer keefJe efce$eeW kes IejeW ceW nesleer LeeR. Ssmeer ner Ske iees<"er ceW
keefJe efce$eeW keer mebKee leerme mes DeefOeke nes ieeer leye [e@.
ceeOeJe mekemesvee ves ye[s ner efJeveesoHetCe& {bie mes kene Lee efke
eneb lees Iej-Iej [eeefjeeb nQ. efpemes megvekej ceewpeto Hetjer
keefJeceb[ueer efKeueefKeuee G"er Leer. Deepe Yeer ceQ Fme GjCe
kee Heeesie keoeefele cebeeW mes kejlee jnlee ntb. Fmeer yeere Ske
meeefnefleke Heeespeve kes efueS [e@. mekemesvee Ske efove cegPes
efJeJeskeevebo Fb]peerefveeefjbie kee@ues]pe ueskej Deees. Jeneb kee@ues]pe
keer efveosefMekee [e@. (keg.) efceLeuesMe mekemesvee mes Heefjee ngDee.
Gme meeefnefleke keee& Hej eee& ngF& efpemekes efueS nce Jeneb iees
Les. cew[ce kees veeer Heer{er ceW je<^ere YeeJevee peeiele kejves kes
efueS Ske HesjCeeoeeer jevee eeefnS Leer efpemekees keW ceW
jKekej Fb]peerefveeefjbie kee@ues]pe kes e$eeW eje meebmke=efleke keee&ece
Deeeesefpele efkeee peevee Lee. Fmekeer Deeeespeve keer Denefceele
Fme veeles mes ye{ ieeer Leer keeeWefke en keee&ece cegbyeF& keer keF&
veeceer nefmleeeW keer ceewpetoieer ceW mebHeVe nesvee Lee. oes efove yeeo
jevee kes meeLe ceQ Gvemes Dekesues efceueves ieee. Gme efove ceeOeJe
peer peeveyetPekej cesjs meeLe ceW veneR Les. etbefke cew[ce HetJe& ceW keF&
keefJeefce$eeW keer jeveeSb DemJeerke=le kej egkeer LeeR. FmeefueS Jes
meMebefkele Les efke keneR cesjer jevee Yeer DemJeerke=le nes ieeer lees
cegPemes DeefOeke Gvekees ]Kejeye ueiesiee. Hej mebeesie mes cew[ce kees
cesjer jevee yengle Deer ueieer. Gme mecee ceQ Deleble Hecegefole
nes ieee Lee peye GvneWves en kene efke, pees ceQ eenleer Leer,
cegPes efceue ieee. Fme Heeflemeeo kes yeeo Gvemes uebyeer yeeleeerle
ngF&. nebueeefke leye leke cegPes en veneR ceeuetce Lee efke efpeme
ceefnuee Meefe mes Jeelee&ueeHe kej jne ntb Jen [e@. ceeOeJe
mekemesvee keer menesoje nQ. Jewmes lees Henueer cegueekeele ceW ner cew[ce
keer YeeJeYebefiecee Deewj mebJeeo mes cegPes Gvekeer %eeve meefjlee keer
ienjeF& kee Yeeve nes ieee Lee. Hej Gme efove meeoieer, DevegMeemeve,
F&ceeveoejer, kele&Jeefve<"e mes Deuebke=le Gvekes efJeue#eCe JeefelJe
kes yeejs ceW peevekej megKeo Deeee& kee DevegYeJe ngDee. leYeer mes
cesjs ceve ceW Gvekes Heefle pees mecceeve kee YeeJe peiee Jen Deepe

35

]ie]peue

" pee ekeeMe ef$ehee"er

efvele vees Hejceeve nQ nce ~
mejkeejer meeceeve nQ nce ~~
Dees{s Deewj efyeees peeles ~
efIemeer-efHeer Heneeve nQ nce ~~
jele efmeceles megyen efyeKejles ~
]Kego mes Yeer Debpeeve nQ nce ~~
yeere Menj kes eewjens Hej ~
Ke[s ngS cesnceeve nQ nce ~~
efmeues ngS HewyeboeW pewmes ~
Pesue jns DeHeceeve nQ nce ~~
cebefoj-ceefmpeo keer eewKe Hej ~
]Ketve mes ueLeHeLe peeve nQ nce ~~
Tbeer-Tbeer ogkeeveeW kes ~
yeme Heerkes HekeJeeve nQ nce ~~

Yeer keeece nw. ceQ cew[ce kes ueieYeie Heleske meebmke=efleke keee&eceeW
kee efnmmee yeve ieee. cesjs Heefle Gvekee efJeMJeeme keg Fme keoj
nw efke keF& yeej cesjer Jepen mes Gvekees keee&eceeW keer efleefLeeeb
yeoueveer He[eR. mesJeeefveJe=e kes yeeo cew[ce ves mebmke=efle mebj#eCe
mebmLee kes veece mes Ske ^m kee ie"ve efkeee efpemekes yewvej kes
veeres veeer Heer{er ceW mebmke=efle, meeefnle, mebieerle, keuee keer
YeeJevee kees Gsefuele kejves kee MegYe mebkeuHe DeveJejle Heefuele
nes jne nw. Yeejleere mebmke=efle Deewj mJemLe HejbHejeDeeW kees
De#egCCe yeveees jKeves kes efueS Heefleye Fme mebmLee mes ceQ Yeer
mebye ntb.
ceeeeveiejer cegbyeF& ceW keF& keefJe-uesKeke mebHeke& ceW Deees.
Hees. veboueeue Hee"ke, Hees. jecepeer efleJeejer, Mewue elegJexoer,
nguu[ cegjeoeyeeoer, [e@. megOeekej efcee, ceOegkej ieew[, efkejCe
efcee, nmleerceue nmleer, Jeervet cenW Deeefo mes mecegefele mvesn
Deewj meewneo& efceuee. keefJe meccesueveeW ceW Yeeie uesves kes Deveske
DeJemej efceues, ceeve-mecceeve efceuee leLee Ske mlejere meeefnefleke
mebeeueke kes He ceW Heefle<"e efceueer. keefJelee kes Deefleefje
uesKe, efveyebOe, ve=le veeefkeeSb leLee meceer#eeSb efueKeeR pees osMe
kes ueyOe Heefleef<"le He$eHeef$ekeeDeeW ceW meceemecee Hej HekeeefMele

keLeeefyebye / Deewue-petve 2015

nF. cegPe pewmes Jew%eeefveke efJeOee kes Jeefe kes efueS meeefnle kes
#es$e ceW Flevee keg kej Heevee Deemeeve veneR Lee. uesefkeve
me=peveMeeruelee keer HeJe=efe Deewj ueesieeW kes Heeslmeenve ves me=pevemebmkeejeW kees Oeejoej yevee efoee. meesee Lee mesJeeefveJe=e nesves kes
yeeo yengle mecee efceuesiee lees keg yesnlej efueKeves kee meefee
Heeeme kebiee. uesefkeve ie=n keejpe veevee pebpeeuee lees keg
DeefOeke ner Jemle nes ieee ntb. efkebleg ceve kes Yeerlej me=peve keer
Heefleyelee Deye Yeer Mes<e nw. cesje ceevevee nw efke Debleme ceW
DevegYetefleeeW kee Gsueve peye Hejekee<"e Hej neslee nw leye GvnW
MeyoeW ceW efHejeses efyevee veneR jn Heelee jeveekeej. ener DevegYetefleeeb
ner ceve keer oMeeDeeW kees Heefjeeefuele kej mvesn, eOoe, DeeeesMe
Deeefo efJeefJeOe HeeW ceW {ue peeleer nQ. Fme Heefeee ceW meeefnle
Heejme HelLej keer lejn keefJe keer mebJesoveeDeeW kees efvejblej
efveKeejlee jnlee nw. mebJesovee efpeleveer efveKejleer peeleer nw jevee
Deewj jeveekeej kee Jepeto Yeer ye{lee peelee nw. keesF& Yeer
jeveekeej peve ceeveme kes Debleme kees leye leke veneR mHeMe& kej
Heelee peye Gmekeer jeveeDeeW ceW HeefJe$elee kee YeeJe Deewj eLeeLe&

]ie]peue

" [e@. ieesheeue jepeieesheeue

Deemeceeb Yeer Fefcleneb uesves Ke[e nw ~

efHej ]peceeR keer kees]Ke ceW metKee he[e nw ~~
Jees ve keevne Jees ve ve nw Deeoceer nw ~
Ske heie hes Jees eneb keye mes Ke[e nw ~~
Ske peerJeve legce jns peerles ce]pes mes ~
Ske peerJeve kees eneb peervee he[e nw ~~
jespe eue kej otefjeeW kees heelee ntb ~
yeere kee es ]Heemeuee efkelevee ye[e nw ~~
Fefcleneb nw Fefcleneb nw Fefcleneb nw ~
pees ve eene Lee Jener efueKevee he[e nw~~
Fke eflejs oeroej mes cence ntb ceQ ~
Deewj let oerJeej mes efehekee Ke[e nw ~~
 2215, mejoejhegje,
hes^esue hebhe kes heers,
Goehegj (jepe.)- 313001.
cees. : 9414342523/9001295523

36

kee yeesOe veneR neslee.

Deble ceW ceneje<^ keer Fme Oejleer kees veceve efpemeves
jespeer-jeser kes meeLe cesjer mepe&veelcekelee kees veeer GbeeF& Heoeve
keer leLee meeLe ceW Gve megOeer eesleeDeeW Je Hee"keeW kes Heefle oe
mes DeeYeej efpevneWves YejHetj mvesn Deewj mecceeve efoee.
 71-76, S Se-4 keWere efJenej,
meskej-11, KeejIej, veJeer cegbyeF& (cene.)
cees.: 9820440617.

ueIegkeL

ee

Ske Dekesuee

" YeJeeveer efmebn

ke De]Keyeej ves ner veneR, Menj kes meYeer De]KeyeejeW

ves heVes jbies Les. cesjs De]Keyeej ves Yeer hetjs he= hej Gmekee
veneR, Gmekes ]Ketve kes jbieerve efe$e ehes Les, Deveske efe$e. Jen
pe]Kceer nesves kes yeeJepeto efnccele jnves leke yeonJeeme nj
ej keer Deesj uehekeeYeeiee, hej keesF& veneR Deeee meneelee
kees. Ske ej mes lees Oekekee Yeer efoee ieee pee Yeeie
Deewj keneR peekej cej. en Me Lee Ske meeJe&peefveke
mejkeejer keeee&uee kee. leveKee uesves kee efove Lee. Dele:
meYeer kece&eejer Yeer GheefmLele Les. nj kecejs ceW Deve efoveeW
keer Dehes#ee Deepe DeefOeke GheefmLeefle Leer. meYeer ke#e Deewj
yejeceos Yeer keece mes Deeves JeeueeW mes KeeeKee Yejs Les, ]Ketve
mes ueLe-heLe osKe veesefme lees meYeer ves efueee hej efkemeer ves
Gmekeer meneelee veneR keer, ceejves JeeueeW mes yeeeves kes efueS
ner veneR, yeefuke Gme uenguegneve kees Demheleeue hengbeeves ceW Yeer
veneR. eefo mecee hej Gmes Demheleeue henbgee efoee peelee lees
Meeeo Jen Deheves vevnW cegVeeW kes Yeeie mes yee Yeer peelee.
efkemeer kes meneelee veneR kejves hej ceQ Deepe ogKeer
veneR ntb. meye kej efueee nw ceejves Jeeues metoKeesj pees Les.
peye Ske metoKeesj osMe otmejs osMe kees mejs Deece yeyee&o kej
mekelee nw, kelue kej mekelee nw leLee yee]keer kes osMe leeueer
yepeeles ngS osKeles jn mekeles nQ, lees ceQ Ske ess mes keeee&uee
kes kece&eeefjeeW eje metoKeesjeW eje ceejs iees efMekeej keer
meneelee veneR kejves hej keeeW ieefjeeTb.
Deeef]Kej hewmes Jeeues mes nj Deeoceer [jlee nw Deewj
DeebKeW cetbo ueslee nw. eens Jen Ske Deeoceer kees ceejs ee hetjs
osMe kees. FmeceW Deeee& kewmee?

 168, efMeJeveeLe veiej,

eewheemeveer jes[, peesOehegj.

keLeeefyebye / Deewue-petve 2015

Deehekeer jevee kees keesF& keeeW he{s ?

meeiej/meerheer

" e%e Mecee&

(e%e Mecee& mes ceOeg Dejes[e keer keLeeefyebye kes efueS yeeleeerle.)

DeeHeves DeHeveer efMe#ee efJe%eeve ceW HeeHle keer, eEnoer

ceW uesKeve kes Heefle Peeve kewmes ngDee?
peer neb ceOeg peer, ceQ efJe%eeve kee efJeeeLeea jne ntb. ceQves
cegbyeF& efJeMJeefJeeeuee mes YetieYe& efJe%eeve ceW Sce. Sme meer. keer
nw. pewmee efke DeeHe peeveleer nwb, cegbyeF& efJeMJeefJeeeuee ceW efMe#ee
kee ceeOece Debes]peer nw. uesefkeve, cesjer ceele=Yee<ee eEnoer nw Deewj
ceQves neF& mketue ceLegje mes efkeee Lee, peneb He{eF& kee ceeOece
eEnoer Lee. lees, cesjer ceele=Yee<ee ee eeW kenW efke kegojleer Yee<ee
eEnoer nw. FmeefueS, cesje eEnoer ceW efueKevee mJeeYeeefJeke nw. Jewmes,
cegbyeF& ceW efMe#ee HeeHle kejves kes keejCe ceQ Debes]peer Yeer "erke
"eke peevelee nt.b Deewj ceQves Debesp] eer ceW Yeer efueKee nw. ceQ kee]Heer
mecee leke Decej efe$e keLee mes peg[ e jne Lee. Decej efe$e
keLee keer meejer efmeH ceQves Debesp] eer ceW ner efueKeeR. lees, ceQ Debesp] eer
ceW efueKe ueslee nt,b uesekf eve keYeer-keYeer Debesp] eer ceW efueKeves kes
efueS mener Meyo Keespeves kes efueS petPevee He[lee nw. eEnoer ceW mener
Meyo Keespeves ceW cegPes Dekemej HejsMeeveer veneR nesleer.
( Jewmes, en Gej ceQ Deueie lejn mes Yeer os mekelee Lee.
cew eEnoer keer mesJee kejves kee oeJee kej mekelee Lee. eEnoer kees
Gmekee Keesee ngDee ieewjJe JeeHeme efoueeves kee DeHevee ese-mee
Heeeme Yeer ken mekelee Lee, Je]iewje, Je]iewje. eefo, DeeHekees en
otmeje Gej DeefOeke Gefele ueies, lees Fmes ner mener Gej ceeveW.)
uesKeve ceW Heeefuele efJeOeeDeeW keefJelee, keneveer,
GHeveeme kees es[kej Jebie efJeOee kees ner keeeW egvee?
cegPemes Ske-oes yeej Hete ieee nw efke ceQ keneefveeeb keeeW
veneR efueKelee? keneefveeeb ve efueKeves kee keejCe Meeeo en nw
efke ceQ mJeYeeJe mes YeeJegke veneR ntb. keneveer efueKeves kes efueS ceve
ceW Lees[er YeeJegkelee nesvee DeeJeMeke nw. cesje ceevevee nw efke nj
Jeefe kees Jener efueKevee eeefnS pees Gmekes mJeYeeJe kes DevegHe
nes. leYeer uesKeve mJeeYeeefJeke yeve He[siee. Jejvee lees uesKeve ceW
MeyoeW kee Kesue Yeer yengle neslee nw. DeeHeves Yeer ]ieewj efkeee
nesiee, yengle-mes ueesie ]keuece kes meeLe Kesueles nQ.
ceQves Jebie efueKevee FmeefueS egvee, keeeWefke cesjs ]Keeue
mes Jebpevee cesjs mJeYeeJe ceW nw Deewj Jen cesjer meeceeve yeeleeerle
37

ceW Yeer Peuekeleer nw. ceiej ceQves Jebie efueKevee yengle osj mes
Meg efkeee, keeeWefke DeHevee mJeYeeJe cesjer mecePe ceW yengle osj
mes Deeee. cesje Jebie efueKevee Meg kejves mes kee]Heer Henues cesjs
keg efce$eeW ves megPeeJe Yeer efoee Lee efke cegPes Jebie efueKevee
eeefnS. efJeMJeveeLe meeosJe ves lees keF& yeej kene. uesefkeve, ceQves
Fme megPeeJe Hej ]ieewj veneR efkeee. ceQves Henuee Jebie Fcepesmeer ceW
efueKee Lee Demeueer efkemmee efouueer keer Yeefeeefjve kee.
ceQves Jen jevee HeejbHeefjke veewbkeer Mewueer ceW efueKeer Leer. GmeceW
veewbkeer kes meYeer leJe Les ceQves Gmes Jebovee mes Meg efkeee
Lee, GmeceW met$eOeej Lee, mebJeeoeW ceW peien-peien Hej Mesj Deewj
oesneW pewmeer eer]peW Yeer LeeR. ceQves Jen jevee Yeejleer peer kees
efoKeeeer Leer. (leye leke ceQ Oece&egie ceW Lees[ e-yengle Heves ueiee
Lee). Yeejleer peer ves cesjer jevee osKeer Deewj yeesues, Fmes veneR eHee
pee mekelee. Hej legce Fmeer Mewueer ceW keg Deewj efueKe kej ueeDees.
cegPes [esj efceue ieeer, ceQves Heke[ ueer. efHej, ceQves veewbkeer Mewueer
ceW keF& jeveeSb efueKeeR pees Yeejleer peer ves Oece&egie ceW eHeeR.
Jewmes, ceQves Oece&egie ceW kesJeue veewkb eer Mewueer ceW veneR efueKee.
DeeHe keefJeleeSb Yeer yengle Deer efueKeles nQ. efHej
Deepekeue DeeHekeer keefJeleeSb He{ves kees veneR efceue jneR,
keefJeleeDeeW kes Fme Hekeej neefMees Hej eues peeves kee ]Keeme
keejCe?
en HeMve cesjer ogKeleer jie Hej jKeer Gbieueer keer lejn nw.
ueieYeie meYeer jeveekeejeW keer lejn ceQves Yeer efueKevee keefJelee mes
ner Meg efkeee Lee. leye ceQ Fbjceeref[S ceW He{lee Lee. cesje
Ske cegefmuece menHee"er ke#ee ceW oerJeeve-S-]ieeefueye ueskej Deelee
Lee. Gme Gce ceW Got& Meeejer pewmes DeeHe kes THej neJeer nes
peeleer nw. Hej pewmee efke ceQves THej kene nw, ceQ yengle YeeJegke
Jeefe veneR ntb. yeer. Sme meer. kejles-kejles ceQ ceeefveele kes
Gme oewj mes yeenj efvekeue Deeee. efHej, meeceeefpeke leLee
jepevewefleke efJe<eeeW Hej DeeOeeefjle keefJeleeSb efueKeeR. Jen mecee
leceece lejn kes DeeboesueveeW kee oewj Lee. ceQ mecePelee ntb Gmekes yeeo
cesjer keefJelee keer kemeeJe Yeer ye{er. Deewj yeeo ceW Oece&egie,
veJeveerle, %eeveesoe Deeefo Heef$ekeeDeeW ceW cesjer keefJeleeDeeW kees mLeeve

keLeeefyebye / Deewue-petve 2015

1 petve 1941, ceLegje (G. e.);

Sce. Smemeer. (YetieYe& efJe%eeve, cegbyeF& efJe. efJe.)
veJeYeejle eFcme ceW 1995 mes Jebie mlebYe Keeueer-heerueer kee
uesKeve. MegeJeej, mevceeie& (keesuekeelee, Decej Gpeeuee (G. e.),
owefveke ef^yetve (eb[erie{), mesefvveue, (iegJeeneer) Deeefo ceW Jebie
uesKe efveeefcele he mes ekeeefMele. efnboer Fbjves vet]pe hees&ue
eYee mee#eer ceW efveeefcele Jebie uesKeve.

mebheke& : yeer-12, pecegvee oMe&ve, yeebie[veiej,

ieesjsieebJe (he.), cegbyeF&-400104
cees. : 9987034530
F&cesue : yagya.g.sharma@gmail.com
Yeer efceuee.
Fme mecee cesjer keefJelee neefMees Hej veneR eueer ieeer nw,
yeefuke ieeeye nes ieeer nw. Gmekee keejCe nw mecee Deewj Meefe
keer keceer. 1995 ceW veJeYeejle eFcme ceW cesje Jebie mlebYe
Keeueer Heerueer' Meg ngDee. efueKeves kee kee]Heer mecee Deewj
Tpee& GmeceW ueieves ueies. efHej, ceQ veewkejer Yeer kejlee Lee.
veewkejer kee mecee DeeHe efkemeer Deewj eer]pe kees os veneR mekeles.
Fme lejn keefJelee efueKeves kee mecee ]ieeeye nes ieee. neueebefke
Deye ceQ efjeej nes egkee ntb. uesefkeve, DeHeves ner Hewoe efkees
keg keejCeeW mes mecee keer keceer ncesMee jnleer nw. Jewmes, ye[er
Fe nw efke keefJelee efueKevee efHej Meg keb. eefo mecee
efvekeeue mekee lees nes mekelee nw, keg keefJeleeSb Yeer efueKetb.
DeeHekees ceve keer Ske yeele yeleelee ntb keefJelee efueKeves mes
pees meblees<e efceuelee nw, Jen DeodYegle neslee nw.
DeeHekees Jeeefeke esCeer kes Jebiekeej kes He ceW
peevee peelee nw, Fme Hej DeeHekeer Heefleefeee keee nesleer nw?
ceQ keYeer-keYeer cebe mes jeveeSb He{lee ntb. Hej yengle
peeoe veneR. iee-Jebie ceW Jeeefeke HejbHeje kes JeemleefJeke

38

jeveekeej lees Mejo peesMeer Deewj kes. Heer. mekemesvee Les. ceQ lees
Mejo peesMeer Deewj kes. Heer. mekemesvee kes DeemeHeeme Yeer veneR
Hengbelee. neb, keneR-keneR eeslee cesjer jeveeSb Hemebo kej uesles
nQ. lees, keneR-keneR cesjer Deer ]Keemeer OegueeF& Yeer ngF& nw.
Meeeo, ceQ kesJeue Ske ]Keeme ef]kemce kes eesleeDeeW leke ner Hengbe
Heelee ntb. peneb leke cesjer Heefleefeee kee HeMve nw, Deiej cegPes
Jeeefeke esCeer ceW Meeefceue efkeee peelee nw, lees cegPes lees ]KegMeer
ner nesieer. keeeWefke efueKe kej DeeHe efpeleves Hee"keeW leke Hengbe
mekeles nQ, meccesueve ceW jevee Hee" kejkes DeeHe Gvemes keF& iegvee
peeoe ueesieeW leke Hengbe peeles nQ. otmejs, cebe mes He{les mecee
DeeHekees pees Heefleefeee efceueleer nw, Jen vekeueer veneR nesleer
(eneb, ceQ eesleeDeeW keer efe kes mlej keer yeele veneR kej jne
ntb). cebe Hej efceueer eesleeDeeW keer mJele:mHetle& mejenvee ye[e
megKe osleer nw. Deewj, pewmee efke ceQves kene, ceQ keg ]Keeme ef]kemce
kes eesleeDeeW leke ner Hengbe Heelee ntb, meye leke veneR.
Deepe efpeme lejn kes Jebie efueKes pee jns nwb,
Gvecesb ve lees neme efoKelee nw Deewj ve Jebie, Ssmee keeesb?
ceQ eneb DeHeveer Henues kener yeele oesnjeTbiee nj
Jeefe Jewmee efueKelee nw, pewmee Gmekee mJeYeeJe neslee nw. Deewj,
yengle mes ueesie pees F&ceeveoejer mes Jebie efueKe jns nQ, Jes en
ceeveles nQ efke Jebie ceW neme DeeJeMeke veneR nw. Fme efJeeej
kees ]ieuele veneR kene pee mekelee. uesefkeve, pewmes neme kees
DeeJeMeke veneR ceevee peelee, Jewmes ner neme kees DeveeJeMeke
Yeer veneR ceevee pee mekelee. ceQ ceevelee ntb efke neme mes Jebie
keer jesekelee Deewj He"veerelee ceW Je=ef nesleer nw. neb, jesekelee
keer ]Keeeflej neme kees peyejve "tbmevee veneR eeefnS. Gmeer lejn
Jebie kees peyejve iebYeerj yevee kej Gmes DeHe"veere Yeer veneR
yeveevee eeefnS. Mejo peesMeer ves DeHeves uesKe DeOe#e cenesoe
ceW efueKee nw pees Deeoceer megyen mes ner iebYeerj nes peelee nw,
Jen Meece nesles-nesles ceventme nes peelee nw. eeslee Fme Jeekee
Hej "nekes ueieeles nQ. cesjs ]Keeue mes JebiekeejeW kees Fme Jeekee
kes neme keer iebYeerjlee Hej efJeeej kejvee eeefnS.
Deepekeue vees Jebiekeej pees efueKe jns nQ,
Gmecesb Jebieelcekelee keer efveneele keceer efoKeleer nw, en
keneR peuoer mes peuoer Heves keer Heen lees veneR ?
Deepekeue efueKes peeves Jeeues Jebie cesb Jebie-lelJe keer
keceer kee HeMve ye[e meeLe&ke nw. uesefkeve, Fmekee mener-mener
Gej osvee yengle keef"ve nw. ceQ DeHevee Henues efoee Gej Lees[s

keLeeefyebye / Deewue-petve 2015

Deueie {bie mes oesnjeTbiee Deiej, DeeHekes mJeYeeJe ceW

Jebpevee veneR nw, lees DeeHekes efueS Jebie efueKevee Deemeeve veneR
nw. Deye, DeHevee mJeYeeJe lees DeeHe ner Heneeve mekeles nQ.
yengle-mes ueesie efHHeCeer kejves kees ner Jebie ceeve uesles nQ. ener
keejCe nw yengle-mes Jebie efveyebOe ee meceer#ee keer Mewueer cesb efueKes
pee jns nQ. Fve uesKeeW ceW Dekemej efJemebieefleeeW kee efp] ee' neslee nw
Deewj Gvekeer Deeueesevee Yeer keer peeleer nw. uesekf eve, efJemebieefleeeW keer
Deeueesevee kees ner Jebie ceeve efueee peees, leye lees meejs kes meejs
JeeceHebLeer uesKeve kees Jebie ceevevee He[is ee.
DeeHeves peuoer, PeHe Heves keer Heen kee HeMve
Yeer G"eee nw. peuo mes peuo yengle keg neefmeue kejves keer
Fe ceveg<e kee mJeYeeJe nw. Jewmes, Jebiekeej Fmemes yee mekesb
lees yesnlej nesiee. ogefveee ceW nj keece kees meeOevee He[lee nw.
Deewj, meeOeves ceW mecee ueielee nw. ceQ Ssmee ceevelee ntb efke eEnoer
kes nj Jebie uesKeke ves keyeerj lees He{e ner nesiee. keyeerj mes
ye[e Jebiekeej Meeeo ogefveee ceW keesF& veneR ngDee. Deewj,
keyeerj ves kene nw Oeerjs Oeerjs js cevee... Jebiekeej en
mecePe ueW lees oerIe& keeue ceW Gvekee ner ueeYe nesiee.
osKeves ceW Dee jne nw efke nj keesF& jeleeWjele
uesKeke veneR, yeefuke Heefme uesKeke yeve peevee eenlee nw,
Fmekes efueS DeeHe keee kenvee eensbies?
cesjs efHeleepeer ves cegPes Ske yeej mebmke=le kee Ske Mueeske
megveeee Lee, efpemekes Meyo Deye cegPes DeeOes-DeOetjs eeo nQ. Gme
Mueeske kee DeLe& en Lee Jen Ie[e Hees[siee, keHe[s
Hee[siee, ieOes keer meJeejer kejsiee. ceveg<e efkemeer Yeer ]keercele Hej
Heefme nesvee eenlee nw. ceOeg peer, ceveg<e kes Deboj Heefme
nesves keer ueeuemee ncesMee mes jner nw. uesKeke Yeer ceveg<e neslee
nw. neb, uesKekeeW ceW Ssmes ceveg<e Yeer nesles nQ efpeveceW meye neslee
nw. pees DeHeves uesKeve kee cetueebkeve kej mekeles nQ. DeHeveer
jevee kees Hee"ke keer lejn He{ mekeles nQ. DeHeves DeeHe mes HeMve
Het mekeles nQ keesF& Hee"ke cesje en uesKe keeeW He{siee?
Deiej en uesKe efkemeer Deewj ves efueKee neslee lees ceQ Fmes He{lee
keee? pees uesKeke eenlee nw efke ueesie Gmes He{W, lees Gmes
DeHeves DeeHemes es meJeeue ]pej Hetves eeefnS.
Ske efpe%eemee...HesHej ceW HekeeMeve nsleg Jebie osves
Hej Jeneb Meyo meercee lee nw... keneR 500 Meyo... lees
keneR 750 Meyo, en keneb leke mener nw? Deepekeue
keg meceeeejHe$e lees cee$e 300 MeyoeW kee Jebie ceebie

39

jns nQ, Fme Hej DeeHe keee kenvee eenWies?

peneb leke ceQ mecePelee ntb, Meyo meercee lee kejves kee
Ske ye[e keejCe nw veeer skeveesuee@peer. veeer skeveesuee@peer
ves peevekeejer kees Hee"keeW leke peuoer Hengbeevee mebYeJe yeveeee
nw. uesefkeve Fme skeveesuee@peer kee ]Heeeoe G"eves kes efueS yenglemes mebHeeokeere keeceeW kees Yeer eebef$eke yeveevee ]pejer nes ieee.
efveeefcele mlebYeeW kes mLeeve Deewj Deekeej efveefele kej efoes iees.
Deiej meeceeer mener Deekeej keer nw lees kebHetj kee Ske yeve
oyeeves mes meeceeerr DeHeves lee mLeeve Hej pee kej ef]He nes peeleer
nw. efkemeer meye-Sef[j kees Iebs Yej leke yew" kej iewueer veneR
efeHekeeveer He[leer. meeje cemeuee mecee keer keceer kee nw.
peneb leke 250-300 MeyoeW ceW uesKe efueKeves keer
yeele nw, Gmekes JeeJeneefjke keejCe De]Keyeej JeeueeW kees ner
ceeuetce neWies. ceQ efkemeer De]Keyeej ceW keece veneR kejlee, FmeefueS
Demeueer keejCe cegPes veneR Helee. ceQ kesJeue Devegceeve ueiee
mekelee ntb. yeoueles neueele kes meeLe He$e-Heef$ekeeDeeW ceW Yeer
JeeHeej (DeLee&le Hewmee) yengle HecegKe nes ieee nw. De]Keyeej ceW
mHesme keer ]keercele nw. Fmeereuf eS lees Hes[ vetp] e Meg nes iees.
Deye, De]Keyeej DeHevee mHesme keceeF& kes meeOeveeW ceW ueieevee
eenles nQ. ceQves megvee nw efke keneR-keneR lees Deye meebmke=efleke Deewj
meeceeefpeke meceeeej HekeeefMele kejves kes Yeer Hewmes efueS peeves ueies
nQ. ogevf eee yeoue jner nw. uesKekeeW kees Yeer yeouevee He[is ee.
peneb leke 700-750 MeyoeW ceW DeHeveer yeele kenves
kee HeMve nw, cegPes FmeceW keesF& De[eve ve]pej veneR Deeleer. Jewmes
Yeer uesKekeeW kees Oeeve jKevee eeefnS efke Deepe keer ogefveee ceW
mecee keer Yeejer keceer nw. en yeele Hee"keeW Hej Yeer ueeiet nesleer
nw. FmeefueS, Deiej uesKekeeW kees DeHeves Hee"ke Deewj kece ve
kejves neW lees ess ceW DeHeveer yeele kenvee meerKevee eeefnS. Jen
uesKeke ner keee pees DeHeves MeyoeW Hej efveeb$eCe ve kej mekes.
Deepe kee egJee Jeie& eEnoer meeefnle He{ves mes
kelejelee nw, Fmekes efueS efkemes ef]peccesoej ceeveles nQ?
meyemes peeoe ef]peccesoej nQ uesKeke. e%e Mecee& kees
He{vee meyekee kele&Je nw, Ssmee mebefJeOeeve ceW veneR efueKee nw.
iet{ efueKevee lees efHej Yeer mecePe ceW Deelee nw. uesefkeve, DeyetPe
efueKeves kees DeeHe kewmes Gefele "nje mekeles nQ? DeeHe pees
efueKe jns nQ, eefo Jen Hee"ke kees Heke[lee veneR nw, lees Jen
DeeHekees keeeW He{siee? ceQ otmejeW keer yeele keeeW keb, DeHeveer
yeele yeleelee ntb. ceQ peye efkemeer keer jevee He{lee ntb Deewj Deiej

keLeeefyebye / Deewue-petve 2015

keefJelee kee Henuee yebo ee uesKe kee Henuee Hewje cegPes veneR
Heke[lee, lees ceQ Deeies veneR He{lee. keeeWefke Heebe Hevves He{ves kes
yeeo ceQ en veneR meesevee eenlee efke en uesKe ceQves keeeW He{e.
FmeefueS, Deiej eEnoer kes uesKeke eenles nQ efke Hee"ke Gvemes
peg[s jnW, lees GvnW Yeer n]keerkele kees mecePevee eeefnS. jevee kes
Meg ceW ner Hee"ke kees kewmes Heke[e peees en efMeuHe meerKevee
eeefnS. efueKevee DeeHekeer cepeyetjer nes mekeleer nw, He{vee Hee"ke
keer cepeyetjer veneR nw. DeeHe uesKeke nQ, Hee"ke kes ceeefueke Lees[s
ner nwb efke veneR He{siee lees veewkejer mes efvekeeue oWies.
keg meJeeue... efJeceMees kees ueskej. eEnoer meeefnle
peiele ceW pees efJeceMe& eue jns nQ, Gvekees ueskej DeeHe keee
meeseles nQ? DeeHekees ueielee nw Fve efJeceMees mes meceepe ceW
keg HeefjJele&ve Deeee nw...efJeMes<e He mes eer efJeceMe& Deewj
oefuele efJeceMe&?
ceOeg peer, efJeceMees kes yeejs ceW meeseves kees yengle keg nw.
uesefkeve, yengle-mes ueesie pees Fve efJeceMees kes DeiegDee yeve iees
nQ, Gvekes yeejs ceW meeseves kees ceve veneR kejlee. Fve peeoelej
DeiegDee ueesieeW kes mebyebOe Deewj jJewes meeceeefpeke mes peeoe
jepevewefleke nQ. Gvekes DeeboesueveeW ceW De]kemej jepeveerefle pewmeer
Deeeecekelee efoKeeF& osleer nw. meceepe ceW HeefjJele&ve Deeeecekelee
mes veneR Deelee. DeeHe Deeeecekelee mes Oece& yeoueJee mekeles nQ,
ceve veneR. Deewj, pees DeeHekees meoeMeelee efmeKee jns nQ, keee
Jes mJeeb DeHeves peerJeve ceW meoeMee nQ? peerJeve kees eueeves
Jeeueer meyemes ye[er Meefe nw mJeeLe& ! mJeeLe& mes Meefe
neefmeue keer peeleer nw Deewj Meefe mes mJeeLe&. nj Hekeej kes
GlHeer[ve kee mebyebOe mJeeLe& mes peg[e nw. Fme ogefveee ceW keewve nw
pees DeHevee mJeeLe& Deemeeveer mes es[ osiee? Fvmeeve kee jJewee
leye yeouelee nw, peye yeoueves ceW Gmes ueeYe ve]pej Deees ee
vegkemeeve mes yeeves kee jemlee ve]pej Deees. Jejvee, Mees<eCe nj
JeJemLee ceW neslee nw. Fve efJeceMees kee Ske ]Heeeoe lees nw
keg mecee kes efueS ueesieeW kee Oeeve mecemee Hej kesbefle nes
peelee nw.
peeoelej efJeceMees kes meeLe mecemee en nw efke Jes nj
mecemee kee nue keevetve ceW osKeles nQ. Hej keee Jes ]Kego veneR
peeveles efke nj ]keevetve kees lees[e pee mekelee nw! Deiej, ]keevetve
ner nj mecemee kee meceeOeeve neslee lees Deepe leke ]keevetve
meeOeejCe DeHejeOe Yeer keJee keeeW veneR Heeee? Demeueer meceeOeeve
ceve yeoueves ceW nw. Deewj, ceve kees lees Fefleneme kes Fleves meejs
cemeerne Deewj Fleves Oece& leke veneR yeoue Heees. yeefuke mJeeb
40

Oecees ves Deueie lejn kes DeveeeejeW kees pevce efoee. ceOeg peer,
GlHeer[ ve kes oes meyemes ye[s keejCe nQ ueeuee Deewj Denbkeej.
keesF& efJeceMe& FvnW kewmes otj kejsiee, ceQ veneR peevelee. Jewmes, cesjer
neefo&ke Fe nw efke efpeleves Yeer efJeceMe&keejer nQ, Jes DeHeves
GsMe ceW meHeue neW. efkemeer ueeeej Fvmeeve kes Mees<eCe ee
GlHeer[ve kees efkemeer Yeer lejn Gefele veneR "njeee pee mekelee.
Yeejle ceW pees Deej#eCe HeLee eueer Dee jner nw,
Fmekes yeejs ceW DeeHe keee meeseles nQ? keee en Deej#eCe
]Kelce veneR nes peevee eeefnS...kee]Heer uebyee mecee nes ieee
Deye lees?
Fme HeMve kee Gej osvee JeekeF& keef"ve nw. Deej#eCe
yengle ye[e jepevewefleke cege nw. Deewj jepeveerefle lees efJemebieefleeeW
kee Iej nw. FmeefueS Deej#eCe Yeer efJemebieefleeeW mes Yej ieee nw,
keeeWefke Jen efme]He& meeceeefpeke Gej kee ceeceuee veneR jn ieee
nw, Jees neefmeue kejves kee ]peefjee yevee efoee ieee nw. Jewmes,
pees kece]peesj Deeoceer DeHeves DeefOekeej neefmeue veneR kej mekelee,
Gmes Gmekes DeefOekeej efoueeves kee kees ceeie& lees nesvee ner
eeefnS. Deej#eCe osves kee cegKe keejCe ener Lee. uesefkeve,
jepeveerefle kes Kesue ves Deej#eCe kes efueS ]pejer meyemes ye[s cegs
kees ve]pejDeboe]pe kej efoee eesielee. Deej#eCe ceW eesielee
Deewj Gmes ye{eves kees cenlJe veneR efoee ieee. efpeve ueesieeW kees
Deej#eCe osvee nw, Gvekeer eesielee ye{eves kee keesF& Heeeme veneR
efkeee ieee. en veneR meesee efke Ske yeej Deej#eCe osves kes
yeeo peye Gme Deej#eCe HeeHle Jeefe kees Heefleeesefielee kee
meecevee kejvee nesiee, lees kewmes kejsiee? efpevneWves Deej#eCe veerefle
yeveeeer keee GvneWves eesielee ye{eves keer keesF& JeJemLee keer?
DeeHeves yeerpe lees yeesee veneR, uesefkeve Hes[ Hej Heue uekee
efoes. veee Hes[ Gieeves ceW ye[e mecee Deewj cesnvele ueieleer nw.
en keece keewve-meer jepevewefleke Heeea kejsieer? etbefke jepeveerefle
ceW en keece kejves keer #ecelee veneR, FmeefueS Deej#eCe kee en
cemeuee ncesMee keeece jnsiee. Jewmes Deej#eCe mes keesF& ]Heeeoe
veneR ngDee, en veneR kene pee mekelee. Deej#eCe Heeves Jeeues
Jeie& kes jepevesleeDeeW kees pece kej ]Heeeoe ngDee nw. Jes meejs
]Heeeos ngS nQ pees jepeveerefle os mekeleer nw. FmeefueS, Deej#eCe
mes ]Heeeoe lees neslee nw, efHe[s meceepe kee lees Helee veneR,
uesefkeve efHe[s vesleeDeeW kees ]pej neslee nw. osKeles nQ efHe[s
meceepe kee Gej keye neslee nw?
Deepe efJeJeen mebmLee kes meeceves Ske ye[e mebke
efueJe-Fve-efjuesMeveefMeHe kes He cesb Deeee nw, Fmes DeeHe
efkeme He ceW osKeles nQ?

keLeeefyebye / Deewue-petve 2015

Fme HeMve kes Gej ceW GuePeves yengle nQ. efueJe-Fve kees
Jeefeiele mJeleb$elee kes He ceW HesMe efkeee peelee nw. peye leke
en Jeefeiele mJeleb$elee otmejeW kes efueS keesF& De[eve Hewoe
veneR kejleer, Gmekeer Deeueesevee kejvee keef"ve nw. en mebyebOe
cesjer Gce kes JeefeeeW keer ceeveleeDeeW kes efKeuee]He nes mekeles
nQ. uesefkeve, nce lees ueieYeie yeerlee ngDee keue yeve egkes nQ.
Deiej, nceejer ceeveleeSb Deewj cetue veeer Heer{ er mJeerkeej ve kejvee
eens lees nce ceve ner ceve efe{ves kes efmeJeee keg veneR kej mekeles.
Jewmes Yeer, efJeJeen veeceke mebmLee kes Deewef ele Hej kee]Heer Henues ner
meJeeue G"ees pee egkes nQ. yengle mes ueesieeW ves efJeJeen keer
DeeJeMekelee kees efmejs mes vekeej efoee nw. efueJe-Fve-efjuesMeveefMeHe
Fmeer efoMee ceW Ske k] eoce Deeies nw. GmeceW ncesMee meeLe jnves keer
cepeyetjer kees vekeeje ieee nw. Demeue ceW veeer Heer{ er leceece
leLeekeefLele vewelf eke Deewj keevetveer efp] eccesoeefjeeW mes cegkele nesvee
eenleer nw. Deiej, efyevee keevetve lees[ s Jes cegkele nesves kee keesF&
jemlee efvekeeue uesles nQ, lees DeeHe keee kej mekeles nQ. peye oes
Jeemke DeHeveer ce]peea Deewj menceefle mes meeLe jnves kee efveCe&e
kejles nQ lees GmeceW DeeHe keesF& efMekeeele veneR kej mekeles.
cesjs Heeme efueJe-Fve kes yeejs ceW efMekeeele kejves kee keesF&
ye[e DeeOeej veneR nw. neb, cegPes Fme mebyebOe kees mJeerkeej kejves
ceW Ske De[eve nesleer nw. efueJe-Fve DeeHekees Deevebo mes peerves
keer Dee]peeoer oslee nw. uesefkeve, peerJeve kesJeue Deevebo keer
Dee]peeoer veneR nw, peerJeve kee meyemes cenlJeHetCe& kele&Je nw
ef]peccesoejer. cegPes ueielee nw efueJe-Fve Jeeues ef]peccesoeefjeeW mes Yeer
Dee]peeo nesvee eenles nQ. Heefeceer osMeeW ceW DeeHekees Fleves meejs
eEmeieue ceelee-efHelee efoKeeF& osles nQ, Jes meye Fme Dee]peeoer kes
keejCe Dekesues jn kej yees Heeueles nQ. meye peeveles nQ Deepe
yees kees pevce osvee DeeHekes efveeb$eCe ceW nw. uesefkeve, yeee nes
ieee lees? Gmekes peJeeye ceW yees kes keevetveer n]ke keer yeele keer
peeleer mekeleer nw. uesefkeve, nce meye peeveles nw efke Deiej keesF&
keevetve kees ve ceevevee eens lees keevetve kees Yeer cewve]spe efkeee pee
mekelee nw.
DeeHeves mener kene nw, efueJe-Fve Hej DeeHeves keesF& Jebie
veneR osKee nw. Gmekee keejCe en nw efke Fme Jeefeiele
Dee]peeoer keer efJemebieefleeeb DeYeer ]peeefnj veneR ngF& nQ. ceQves Ske
uesKe ]pej efueKee Lee. Ske ceMentj efueJe-Fve pees[s ceW ]peesj mes
Peie[e ngDee Deewj veewyele Heefyueke ceW ieeueer-ieueewpe leke Hengbe
ieeer. pees efjMlee ieues ueie kej yeveeee ieee Lee, GmeceW ieuee
Heke[ves keer veewyele Dee ieeer. keeeW? kene peelee nw efke efueJeFve-efjuesMeveefMeHe Ske otmejs Hej efJeMJeeme mes keeece nesleer nw.
ceQ Fme yeele Hej Yejesmee veneR kejlee. cesjs ]Keeue mes lees efueJe41

Fve kee DeeOeej efJeMJeeme veneR, DeefJeMJeeme nw. en efjMlee

Meg kejves mes Henues Meeeo ceve ceW en meJeeue G"lee nw
Deepe lees cegPes Fme Hej efJeMJeeme nw, Helee veneR keue jnsiee efke
veneR. Deiej, DeeHekees DeHeves meeLeer Hej meecege efJeMJeeme nw
lees efueJe-Fve keer ]pejle keee nw? Meeoer kejves ceW keee yegje
nw. Heefece ceW yengle-mes ueesieeW ves yejmeeW leke efueJe-Fve ceW jnves
kes yeeo Meeoer keer nw. keee keesF& efueJe-Fve Jeeuee yelee mekelee
nw, yejmeeW leke Dee]peeo jnves kes yeeo GvneWves DeHeveer Dee]peeoer
keeeW iebJee oer?
efueJe-Fve keer lej]He egJee Jeie& kee Peeve lees
mecePee pee mekelee nw, Hej Fmekee ueeYe (ceQ ueeYe ner
kentbieer) Heew{ Jeie& peeoe G"e jne nw, DeeHe keee kenles nwb
Fme yeejs cesb?
cesjs ]Keeue mes DeeHeves mener Meyo kee Fmlesceeue efkeee
nw ueeYe! peer neb, efueJe-Fve ceW efyevee ef]peccesoeefjeeW kes
Meejerefjke megKe kee ueeYe efceuelee nw. Heew{ Jeie& Fmekee ueeYe
DeefOeke Deemeeveer mes G"e mekelee nw. Heew{ JeefeeeW kees peerJeve
kee DeefOeke DevegYeJe neslee nw. GvnW kece Gce kes Hee&vej kees
eeueekeer mes Hegmeueeves kes lejer]kes Deeles nQ. Jes FceesMeveue
yuewkecesue kej mekeles nQ. DeHeveer Jeemevee kees Hesce kee peecee
Henvee mekeles nQ. Deewj, peye ieeser s{er Hebme peees lees mecemee
mes yeenj efvekeuevee Yeer peeveles nQ. en Ske Dee]peeo efjMlee nw.
eeueeke Deeoceer ogefveee ceW nj lejn keer Dee]peeoer kee ]Heeeoe
ye[er Deemeeveer kes meeLe G"e mekelee nw. osKee peees lees nceejer
Dee]peeoer kes meeLe nceejs vesleeDeeW ves Deewj keee efkeee nw?
keee Fme Hekeej keer efjuesMeveefMeHe kee keesF&
mLeeeer YeefJe<e nw ?
Ske DemLeeeer mebyebOe kee mLeeeer YeefJe<e nes Yeer kewmes
mekelee nw? en mebyebOe Dee]peeo jnves kes efueS yeveeee peelee nw.
peyeefke eE]peoieer kes Demeueer mebyebOeeW ceW Ssmeer Dee]peeoer veneR
nesleer. JeemleJe ceW efueJe-Fve-efjuesMeveefMeHe ceW efjuesMeveefMeHe
Meyo mebyebOe ee efjMles kee meteke veneR nw. nj efjMles kee keesF&
efJeMes<e veece neslee nw Heefle, Helveer, YeeF&, Yeleerpee, eeee,
eeeer, Je]iewje. peyeefke efueJe-Fve ceW jnves Jeeues DeHeves meeLeer kes
efueS Hee&vej Meyo kee Fmlesceeue kejles nQ. Deece eEp] eoieer ceW
Hee&vej efkemeer efjMles kee veneR, yeefuke OebOes kee Meyo nw. ceQ en
veneR ken jne ntb efke efueJe-Fve Ske OebOee nw. cesjer mecePe ceW efueJeFve-efjuesMeveefMeHe ceW efjuesMeveefMeHe Demeue ceW Ske DejWpeceW nw.
Deewj, p] eeoelej DejWpeceW leelkeeefueke ner nesles nQ.
Ske yeele Deewj efueJe-Fve-efjuesMeveefMeHe Hej

keLeeefyebye / Deewue-petve 2015

keneefveeeb, GHeveeme lees efoKeeF& osles nQ, Hej Jebie efJeOee

ceW Fme efJe<ee kees veneR gDee ieee nw, keesF& efJeMes<e keejCe?
ceQves efueJe-Fve-efjuesMeveefMeHe Hej Ske uesKe veJeYeejle
eFcme ceW efueKee nw. neb, Deiej efkemeer Deewj Jebiekeej ves Yeer
efueJe-Fve Hej efueKee nw, lees cesjer ve]pejeW mes ieg]peje veneR. cesjs
]Keeeue mes efueJe-Fve Hej Jebie ve efueKeves kee keejCe en nw
efke en efjuesMeveefMeHe DeHeves DeeHe ceW keesF& efJemebieefle veneR nw.
es Deueie K] eeeueele jKeves Jeeues ueesieeW kes yeere yeveer efjuesMeveefMeHe
nw. cesjs Deewj DeeHekes pewmes Hegjeves ]Keeue kes ueesieeW kees en
efjuesMeveefMeHe Yeues ner Hemebo ve Deeleer nes, uesefkeve peye leke
efueJe-Fve ceW jnves Jeeues otmejeW kes efueS keesF& mecemee Hewoe veneR
kejles, keesF& Yeer oes JeemkeeW kes yeere DeeHemeer menceefle mes ngS
mecePeewles Hej Deeheefe ee efHHeCeer veneR kej mekelee.
efJeosMe ceW pees eEnoer meeefnle efueKee pee jne nw,
efpemes nce HeJeemeer meeefnle kes veece mes peeveles nQ, Gmekes
yeejs cesb DeeHe keee kenles nQ?
en keF& ceeeves ceW ye[e vee]pegke HeMve nw. ceQ Jeefeiele
mlej Hej HeJeemeer uesKekeeW mes Deleble HeYeeefJele ntb efke efJeosMe ceW
yeme kej Yeer Jes DeHeveer Yee<ee mes kes veneR. Flevee ner veneR,
Yee<ee keer pees Demeueer peerJeve Meefe nesleer nw jeveelcekelee,
Gmes keeece jKee. peyeefke Deepekeue Yeejle ceW DeHeveer Yee<ee kes
Heefle DeHeves osMe kes ueesieeW kes ueieeJe kees nce Deer lejn
peeveles nQ.
HeJeemeer meeefnle ceW Ske keesCe Deewj nw efpemekes yeejs ceW
yeesueves ceW mebkeese neslee nw. HeJeemeer uesKekeeW kees nceejs osMe kes
uesKekeeW mes yengle-meer efMekeeeleW nQ. cegKele: Gvekes meeefnle kes
cetueebkeve kees ueskej. Jes mecePeles nQ efke Gvekes meeefnle kee
Yeejle ceW mener cetueebkeve veneR neslee. ceQ Gvemes kesJeue Ske yeele
kenvee eenlee ntb, Deiej Jes efJeosMe ceW ve jn kej, mJeosMe ceW
jn kej efueKeles lees Yeer Gvekeer en efMekeeele otj veneR nesleer.
eEnoer ceW cetueebkeve efleke[ce kee Heee&eJeeeer Meyo yeve ieee nw.
eneb Yeer keesF& uesKeke DeHeves cetueebkeve mes mebleg< veneR nw, pees
efleke[ce kejles nQ, Jes Yeer veneR. FmeefueS, yeg kes MeyoeW ceW
kentb lees Deehle oerHees YeJe! DeHevee cetueebkeve mJeeb keefjS.
otmeje keesF& DeeHekes meeefnle kes yeejs ceW keee meeselee nw, Gmekeer
efH] ee cele keefjS. Jen pewmee meeselee nw, meeseves oerepf eS, DeeHeves
DeHeveer jevee Gmekes efueS Lees[s ner efueKeer Leer!
Yeejle mes iees DeHeves ueesie pees je jns nQ GmeceW
Jes Jeneb kes neueele efoKeeves ceW meHeue nQ ee veneR?
ceOeg peer, ceQves HeJeemeer uesKekeeW kee Flevee meeefnle veneR

42

He{e nw efke DeefOekeej mes keg ken meketb. Jewmes Yeer, jee osves
Deewj meceer#ee kejves mes ceQ yengle otj jnlee ntb. jee osves kes efueS
efpeleveer cenejle nesveer eeefnS, cesjs Heeme veneR nw. meceer#ee kejves
kes efueS meeefnle kee pewmee efJeMeo DeOeeve kejvee eeefnS,
ceQves veneR efkeee nw. meeLe ner, ceQves osKee nw efke De]kemej
meceer#eeDeeW mes efJeJeeo Hewoe nesles nQ. ceQ efkemeer mes yenme veneR
kejvee eenlee. yenme ceW mecee ueieeves kes yepeee, Gme mecee
kees ceQ DeHevee keg efueKeves ceW ee DeHeveer Hemebo kee meeefnle
He{ves ceW efyeleevee ]peeoe Hemebo kejlee ntb. ceQ veneR peevelee ueesieeW
kee Oeeve Fme Deesj ieee nw ee veneR, efpeme lejn ceQ efkemeer kees
jee veneR oslee Deewj meceer#ee veneR kejlee, Gmeer lejn ceQ efkemeer
mes DeHeves uesKeve kes yeejs ceW jee veneR ceebielee, ve meceer#ee kejves
kees kenlee ntb. efpeme ogefJeOee mes ceQ yeevee eenlee ntb, Gmecesb
efkemeer Deewj kees keeeW [euetb!
Hegjmkeej DeeHekes efueS keee ceeeves jKeles nwb ?
Hegjmkeej cesjs efueS Des ceeeves jKeles nQ. ceQ Hegjmkeej
kees meerOee OevejeefMe mes pees[ kej osKelee ntb. FmeefueS, efpelevee
ye[e Hegjmkeej, Glevee Dee. uesefkeve, Deepekeue Hegjmkeej
Meyo kece Fmlesceeue neslee nw. mecceeve ]peeoe neslee nw. eEnoer cesb
nesves Jeeues mecceeve Ske Deesj Deer eer]pe nQ, lees otmejer Deesj
Ske Hensueer Yeer nQ. yengle-mes mecceeveeW ceW uesKeke kees Hevveer ceW
efueHee Ske veeefjeue, Ske ogHesvegcee Meeue Deewj kebHetj Hej
efeb kejkes Ske HeMeefmle-He$e Lecee efoee peelee nw. keF& mecceeve
JeemleJe ceW uesKeke kee mecceeve kejves kes efueS veneR efkees peeles.
yeefuke uesKeke kees Deew]peej yevee kej mecceeve kejves Jeeues
DeHevee Heeej kejJeeles nQ. keg mecceeve kejves JeeueeW ves mecceeve
kejvee DeHevee Jeeef<e&ke OebOee yevee efueee nw. Jes uesKeke kees "Wiee
osles nQ Deewj ]Kego mecceeve kee Deeeespeve kejkes ceeue yeesjles
nQ. Jewmes, eEnoer ceW Ssmes uesKekeeW keer Yeer keceer veneR nw, pees mecceeve
kejJeeves kees Fleves ueeueeefele nesles nQ efke DeHeves K] ees& Hej Yeer
DeHevee mecceeve kejJeeves kees leweej jnles nQ. eEnoer ceW mecceeveeW kes
Deveske efk] emmes nQ Deewj eEnoer He{ves-efueKeves Jeeues Gvemes Yeueer
Yeebelf e Heefjefele nQ. ceQ nj Gme mecceeve kees mecceevepeveke ceevelee
ntb efpemeceW uesKeke kees keesF& Gefele jeefMe YeW keer peeleer nes.

ceOeg Dejes[e

 Se-1/101,efjef iee[&vme,
efHeuce-efmeer jes[, ceeuee[ (HetJe&),
cegbyeF&-400097.
cees. - 9833959216
keLeeefyebye / Deewue-petve 2015

yeeFmkeeshe

Yeejleere efmevescee keer Ske

yeneogj eese : DevegjeOee efleJeejer

yejmeeW henues peye ceQ ef]HeuceeW ceW Deeeer lees nj peien

ceoeX kee je]pe Lee. uesKeve, efveoxMeve, ee@[keMeve, mebieerle,

ceskeDehe meye peien. henueer ef]Heuce Gmekeer jeser efpemeceW ceQ
men-veeefekee Leer, ceCeer keewue efveoxMeke Les. uesefkeve hetjer etefve
ceW Ske Yeer ceefnuee keceea ve Leer. otmejer ef]Heuce Deevebo ceW
efme]He& Ske DeefmemW Leer megMeeruee keecele. ue[efkeeeb
peeoelej megboj, yeve-"ve kej kewcejs kes meeceves Deeves kees ner
yesleeye jnleer LeeR. neb keYeer keYeej Jen kee@mettce kejleer LeeR ee
efHej [ebme [eejskej kees Deefmem kejleeR. veeceer uesefKekeeSb
ef]HeuceW efueKeleer lees LeeR uesefkeve efieveeregveer LeeR. cemeueve Fmcele
egieleeF&. efkeMeve eboj keer helveer meuecee efmeerkeer keer efueKeer
keneveer hej Ske sueer ef]Heuce yeveer Leer, efpemeceW ceQ Yeer Leer Deewj
efkejCe Kesj Yeer Leer. Dece=lee eerlece efpevnW ceQ efouueer mes peeveleer
Leer, Gvekeer efueKeer ef]keleeye efhebpej hej eq]Heuce yeveer uesefkeve Jes
ef]Heuce keer keeceeeyeer ve osKe mekeeR, YeieJeeve kees heejer nes
ieeeR. Fmcele egieleeF& ner leye, ]Ketye veeceer LeeR efpevekeer keneefveeeW
hej ef]HeuceW yeveleeR. GvnW ceQves ]Ketye he{e Lee Deewj MeMeer kehetj
keer ef]Heuce pevetve ceW nce oesveeW meeLe LeeR.
oesmleer nes ieeer Leer efpemes ceQves ]Ketye efveYeeee. Gvekeer
uesKeveer yeesueleer lees Leer ner Jes ]Kego Ske efoueoej, efve[j
F&ceeveoej Deewjle LeeR. Gvekeer heme&ve@efueer kee cegPe hej kee]Heer
eYeeJe Yeer he[e.
Je]kele yeerlelee ieee, ess yekemes kee ]peceevee Dee ieee.
veeer-veeer ewveueeW keer yee{ Dee ieeer. hewmee keceeves kee eesle
efceue ieee Deewj meye ef]HeuceJeeues Fme yenleer iebiee ceW keto he[s.
keg ceefnueeSb (ueseKf ekeeSb) pewmes G<ee oere#f ele pees yeeefuekee
JeOet kes mebJeeo efueKeleer nQ, otjoMe&ve ceW yeleewj uesefKekee ]Ketye
veece kecee egkeer LeeR. yengle meejer ceefnueeSb meerefjeueeW kes
uesKeve mes peg[ ieeeR Deewj keg ves efveoxMeve ee Ssef[efbie
ef[hee&ceW kees egvee. ceQ jsef[ees, ef]Heuce, otjoMe&ve Je]iewjn kes
efkemeer Yeer ee]He ceW peeleer lees nj ee]He ceW Ske yengle ner

43

" meefJelee yepeepe

nbmecegKe, efceuevemeej, ie{erues
megboj, he{er-efueKeer, Yejs-Yejs
yeove Jeeueer Ske peJeeb Deewjle
Yejhetj Deeoj mes cesje mJeeiele
kejleer lees ceQ Gme hej Jeejer
Jeejer nes peeleer Deewj kenleer
peerleer jnes yese peer. cegPes
DeebYee neslee Lee en meesekej
efke en ceefnuee nj keece kees kewmes mebYeeue uesleer nesieer. yengle
he{er-efueKeer Leer Jees. Ske efove efmevescee Jeke&Meehe ]Kelce nesves hej
ceQ Gme ceefnuee kes heers ner he[ ieeer. hueer]pe Dehevee yeeees[ee
oes ve, Deehekee mee#eelkeej kejvee nw keLeeefyebye kes efueS. Fme
heejermeer ceefnuee kee veece nw DevegjeOee efleJeejer.
ceQ yeeees[ee he{ kej nwjeve Leer. Ssmee yeeees[ee ceQves
efkemeer ef]Heuceer jeFj, ee [eejskej kes heeme veneR osKee Lee.
ef]Heuce Fb[m^er ceW Deeves kes efueS DevegjeOee peer ves hetjer he{eF&
Fmeer efJeOee ceW keer. ]kejerye yeerme meeue kes ef]Heuceer kewefjej ceW
Deheveer cesnvele, he{eF&-efueKeeF& Deewj mecePeoejer kes yeueyetles
hej meye keg hee efueee. eeveer keer jeser, kehe[e, cekeeve,
iee[er efkemeer Yeer eer]pe keer keceer ve jner. DeeFS, cesjs efee
hee"keeW Fvemes -ye- nesles nQ :
yeveejme ceW 1971 ceW pevce ngDee, heueer-ye{er ieesjKehegj
ceW. uesKeve lees yeeheve mes ]peejer nw. jes]pe Ske efnboer ef]Heuce
osKeleer Deewj FleJeej kees oes. nce meye kee@ueesveer kes yees Ske
peerhe ceW yew"kej peeles Les. Jen ]peceevee DeefceleeYe yeeve kee
Lee. cesje efocee]ie yengle ef]Heuceer nes ieee Lee. ceeb ves cesje yengle
meeLe efoee. ceeb ef]Heuce ]Hesej cebieJee kej GmeceW mej ueesieeW kes
veece yeleeleeR, Gvekeer ef]HeuceeW kes hee$eeW kes yeejs ceW mecePeeleeR.
nce ueesie yeeheve ceW IejIej Kesueves kes yeoues ef]Heuce-ef]Heuce
Kesueles Les. ceQ ncesMee nsuesve kee hee& kejleer. Gmekes yeeo
osnjeotve ceW Jesuekece mketue ceW peekej lees ef]peboieer kes eefle

keLeeefyebye / Deewue-petve 2015

DevegjeOee efleJeejer
11 Deiemle 1971, yeveejme (G. e.); yeer.kee@ce., Sce.S. (ceeme kecetefvekesMeve).
1995 ceW efouueer ceW ]peeefceee efceefueee Fmueeefceee ef]Heuce mketue mes ef]Heuce efveoxMeve ceW mJeCe& heoke
kes meeLe Sce. S. kejves kes heeele censMe Ye kes meeLe cegKe meneeke kes he ceW keF& ef]HeuceeW ceW keece
efkeee. yeeo ceW keeHeer mecee leke Deveghece Kesj keer ceeref[ee DeeOeeefjle Ske kebheveer ceW mJeleb$e uesKekeefveoxMeke jneR. efheues ueieYeie 20 meeueeW mes efnboer ef]Heuce Geesie mes mebye. Deveske ef]HeuceeW kee meerve
hues uesKeve. keg eefme ef]HeuceW nQ : ]HewMeve (2008), pesue (2010), nerjesFve (2012).
keF& erJeer meerefjeueeW kes meerve-hues Yeer efueKes.
201, Jeemleg neFdme, megbojyeve kee@cheueskeme, DebOesjer (he.), cegbyeF&-400053. cees.: 9820218405

ve]peefjee ner yeoue ieee.

Jeneb ye[sye[s veeceer-efiejeceer ueesieeW kes yees he{les Les.
mener ceeeves ceW ogefveee kees peeveves-mecePeves keer keuee JeneR mes
meerKeer. ceenewue ogue&Ye Lee, cesjer heme&vewefueer ner yeoue ieeer. ceQ
Jeneb iueesyeue efmeer]peve yeve ieeer. DeYeer leke Jener ntb. mketue
heeme kejves kes yeeo efouueer kes eerjece kee@ues]pe mes yeer. kee@ce.
efkeee. Deewj efHej ]peeefceee efceefueee mes ceeme kecetveerkesMeve
efkeee. efouueer kee ceenewue kee]Heer hee@efueefkeue Lee. neb DeewjleeW
keer peeiekelee Deewj eslevee kes yeejs ceW peevee. Jewmes ceQ Fbef[eve
]Hee@jsve meefJe&me ceW Sbyesmes[j yevevee eenleer Leer. veneR yeveer
keeeWefke peerJeve kes eefle cesje Ke ner yeoue ieee Lee. yeieeJele
lees cegPeceW kee@ues]pe kes ]peceeves mes ner Dee ieeer Leer. yeme meye
DevegYeJeeW kee meefcceeCe ueskej 1996 ceW yebyeF& Dee ieeer. leye
pesye ceW oes n]peej heS Les. ceQves hueme ewveue kes Deefcele KeVee
kees ]Heesve efkeee lees keesF& otmejer Deewjle mecePe cegPes [eb efoee.
peye ceQves GvnW Deheves yeejs ceW yeleeee lees yeesues Dee peeDees.
Dee@ef]Heme ieeer lees Jeneb censMe Ye yew"s Les. yeesues Deej et
ieg[ ? ceQves peJeeye efoee mej, DeeF& Sce efyeefueSb.
DevegjeOee, peye Deehe yeerme meeue henues yebyeF& Deeeer
LeeR lees peJeeve LeeR. ]Ketye megboj LeeR. censMe Ye kee meeLe
efceuee. o]Helej o]Helej peekej Oekekes veneR Keeves he[s. eeveer
efke otmejer DeewjleeW keer lejn Ske peJeeb ue[keer kees Deeles
ner censMe Ye kee keQhe efceuee. keesF& DevegYeJe?
meecege, censMe peer kees ceQ Dehevee ieg ceeveleer ntb.
yengle Deer ef]HeuceW yeveeles nQ. oMe&keeW kees Deer keneveer
Des efveoxMeve mes eYeeefJele kejvee peeveles nQ. yeesues Les
efmevescee Ske ceeOece nw oMe&keeW leke henbgeves kee, Deheveer yeele

44

kenves kee. Ssmee efueKees pees eeo jns, Ske efcemeeue yeves. efme]He&
DeJee[& peerleves kes efueS cele efueKees. keece hej Oeeve oes.
Deeheves Deveske meerejf eue efueKes, efH] euceW efueKeeR, DeJee[&
yeesjs, meye kejves kes heers vesce ]Hesce heevee Lee ee keg
Deewj?
cesjs efueS efmevescee cew[ersMeve pewmee nw. peye neue ceW
ueeF yebo kej oer peeleer nw, oMe&ke DeebKeW meerve hej ie[ees
Gmes osKeles jnles nQ. ef]Heuce kes peefjS Svepeea oMe&keeW leke
hengbeleer nw. Jen hee@]peerefJe nesveer eeefnS, Hetn[lee mes yeevee
eeefnS. Deiej oMe&ke meoe veneR nesiee lees Deehe Deheveer
keuee ceW keesF& GheueefyOe neefmeue veneR kej mekeWies. cesjer mebYeeJevee
kee #es$e yengle eew[e nw. efmevescee kes eefle yengle iebYeerj ntb. Deheves
uesKeve kes peefjS ceveg<eiele JeJenejeW mes iebYeerj DeLe& mecePeeves
keer keesefMeMe ceW ueieer ntb. ceQves cegbyeF& kees kece&Yetefce yeveeles ngS
Deheveer efJee Meefe kee efJekeeme efkeee. ef]Heuce, uesKeve, efveoxMeve
Jeiewjn, meye eer]peeW kes DeblemeyebOe nQ. efouueer ceW Yeer efmevescee kees
ner efMe#eke ceevee. ]Ketye DeJee[& peerles, Deheveer cesnvele kes yeue
hej. DemebYeJe Deewj DeefJeemeveere Meyo cesjs Meyo kees<e ceW veneR
nQ. mepeie keeeeX ceW heeemeeW efkejCeW Deheves Deehe Het he[leer nQ.
meerefjeue, ef]Heuce ee efveoxMeve keg Yeer nes. cesje eesieoeve
ncesMee yevee jnlee nw. ceQ ueesieeW kes efoueeW ceW peien yeveevee
eenleer ntb. Deewjle ntb uesefkeve oee veneR eeefnS.
Deehe Deees efove efJeosMe kes ekekej ueieeleer nQ,
keesF& ]Keeme Jepen?
ceQ ef]Heuce mes peg[s keeeeX hej eeesie kejleer ntb. Jeke&
Mee@he kejleer ntb, Jeneb he{eleer ntb. Deewj Fme lejn efmevescee esefceeeW
kees Deketle eeesieeW keer esjCee osles ngS Gvekeer mebYeeJeveeDeeW kees
(Mes<e he= 48 hej osKeW)
keLeeefyebye / Deewue-petve 2015

hegmleke meceer#ee

YeeJe Gefce&eeW mes efveefce&le es keneefveeeb

" ees. he osJeiegCe

nerjs keer keveer (keneveer meben) : keceue kehetj

veneR nw.
ekeeMeke : meleuegpe ekeeMeve, meskej-16,
keceue kehetj ves Deheveer keneefveeeW kes keLeeveke Iej keer
hebeketuee (nefj.)-134113 cet. 300/- . onueerpe mes ueskej efJeosMe kes efJeMeeue eebieCe leke mebpeeses nQ.
Deheves osMe ceW meYeer keneefveeeb efouueer, DeueJej, yeefveneue,
ceue kehetj ves veew keneveer-meben oes ueIegkeLee- iegueceie&, Fueeneyeeo, keuekeee nes keYeer yebieueewj keer Oejleer
meben, Ske Gheveeme, eej keeJe-meben leLee Ske yeeueieerle- mes pevceleer nQ. Fve keneefveeeW kee keLeeveke keYeer heeke&, keYeer
meben mes efnboer meeefnle kees mece= efkeee nw. Fvekes mee: jsue kee ef[yyee, keYeer o]Helej lees keYeer efkemeer efMe#ee mebmLeeve
ekeeefMele keneveer-meben nerjs keer keveer ceW ome keneefveeeb nQ ee efkemeer heeea ceW efJeejlee efoKeeF& oslee nw. keLeeveke keer
pees veejer peerJeve kes efJeefYeVe henuegDeeW hej ekeeMe [eueleer nQ. yeveeJe eser-eser IeveeDeeW kes mebie"ve mes yeveleer nw. yeere
Gme meben ceW veejer kes meYeer he ceeb, heg$eer, helveer, esefcekee, ceW uesefKekee keLeeshekeLeve kee DeJeuebye ueskej keLeeveke nes leere
mensueer heees peeles nQ. Fve keneefveeeW ceW Iejsuet Deewjles nQ, ieefle mes Deeies ye{eves ceW me#ece jner nw.
meben keer Fve keneefveeeW kes hee$e YeeJeveeDeeW mes DeesleveewkejerhesMee Yeer nQ. Jes heg<e kes eefle menpe Deekeef<e&le nesleer nw.
efkebleg efveo&elee kes efJejesOe ceW heg<e mes hejs neskej Deueie peerJeve eesle nQ. Jes peuoer ner Ske otmejs keer Deesj Deekeef<e&le nesles nQ
Jeleerle kejves keer Yeer Meefe jKeleer nQ. ceQ Fyyee Keeletve veneR eens Jen DehetJe& meenveer Deewj ceerje neW ee efHej DeejeOee Deewj
keer Meerve Deewj Deefmce ]keer ceefncee Deheves-Deheves heefle kes ceeveJe Deevebo. Fve keneefeveeW kes hee$e leerve-eej ner nesles nQ
Deewj Jes Deleble peerJeble nesles nQ. keceue kehetj keer uesKeveer
ogJe&Jenej kes keejCe Gmemes otj nes peeleer nw.
Fme meben keer keF& keneefveeeb esce-emebieeW hej DeeOeeefjle Deheves hee$eeW kes cetle&he kees hee"keeW kes meccegKe ueeves ceW meceLe&
nQ. nerjs keer keveer keer ceerje, DehetJe& meenveer. yee lekele oes nw. hee$eeW keer eefj$eiele efJeMes<eleeSb GYejkej hee"keeW kes ceefmle<ke
vewvee nejs keer mJeeefle, [e@. MegYeebkej efJesoer, Deeef]Kejer meebme ceW Dehevee mLeeve yevee uesleer nQ. eefj$e efe$eCe kejves kes efueS
leke keer JemegOee, ebOej efJesoer, legcemee keesF& veneR keer uesefKekee ves GheveeceeW kee DeJeuebye Yeer efueee nw. Ske GoenjCe
DeejeOee, ceeveJe Deevebo, Deblejeue keer cetve, meeefnue leLee osefKeS menmee cesjer ve]pejeW kees pewmes ceesn-heeMe ceW yeebOe
ceQ Fyyee Keeletve veneR keer Meerve, meeiej mes esce kejleer nQ. efueee, efmeleejeW kes yeere hetefCe&cee kes eebo-meer ecekeleer, vees
DeeefKej meebme leke ceW esce leeie hej DeeOeeefjle neslee nw. eneb hees meer veepegke, Gme ieesjer-ieesjer efveIeesj, Kegues yeeueeW Jeeueer
yeee veneR, Deebleefjke Deeke<e&Ce kees lejpeern oer ieeer nw. yee ue[keer ves (ceQ Fyyee Keeletve veneR) keneR keesF& hee$e efkemeer Deve
lekele oes vewvee nejs ceW Yeer esce kes GppJeue he#e kees oMee&ee hee$e keer eMebmee kejlee nw lees Jeneb Yeer eefj$e efe$eCe Dehevee
DeefmlelJe yevee ueslee nw pewmes Deuekee Deheves oeceeo meceerj keer
ieee nw.
esce ceW meye keg mener neslee nw, en Deheveer keneefveeeW eMebmee kejleer nw. uesefKekee ves Deheves hee$e ceOeceJeie& ee Ge
ceW uesefKekee ves eefjleeLe& kej efoKeeee nw. ebOej efJesoer kees ve ceOeJeie& mes efuees nQ.
keceue kehetj ves ele#e mebJeeo ceW mhele: efueKee nw
efoKeeF& oslee nw, ve megveeF& oslee nw. [e@. MegYeebkej efJesoer
mJeeefle mes Gce ceW yengle ye[s nQ leLee ceerje Yeer DehetJe& meenveer mes efke GvnW eke=efle kes DeJeeJe Hetue, hes[-heewOes, he#eer,
leerve meeue ye[er nw. efHej Yeer Fvekes heeme esce keer keesF& keceer DeekeeMe, yeeoue, eebo keer eeboveer, efleleefueeeb, pegievet meye

ke

45

keLeeefyebye / Deewue-petve 2015

yengle Des ueieles nQ. Fme emebie ceW heernj keer osnjer keneveer
keer Gvekeer en hebefeeeb Je nQ Meece ieieve hej
efceefceeles ......Deesj kes leejeW ves osKee, keeeefjeeW ceW leepee
efKeues jbieejbie HetueeW ves osKee, Gve hej eflejer ceesefleeeW keer
heejoMeea, Deesme-yetboeW ves osKee, leveej veerce kes hes[ keer
Hegveieer hej yew"er veerue efeef[ee ves osKee. uesefKekee ves Deheveer
DeefOekelej keneefveeeW kee eejbYe eke=efle efe$eCe mes ner efkeee nw.
keneefveeeW kes Deble keYeer keneefveeeW kes Meer<e&ke mes nesles
nQ. Deebeue Yej ]KegefMeeeb, nerjs keer keveer, Deefmce, Ske
megneveer meebPe keneefveeeW ceW keg Ssmee ner nw. keneefveeeW kes
Meer<e&ke keLeeveke kes Deveghe Je Deeke<e&ke nQ. legcemee keesF&
veneR, Ske megneveer meebPe, yee lekele oes vewvee nejs,
Deebeue Yej ]KegefMeeeb Meer<e&keeW ceW Ske efJeMes<e Deeke<e&Ce nw pees
hee"keeW kees Fve keneefveeeW kees he{ves kes efueS Gsefuele kejlee
nw. DeefOekelej keneefveeeb uebyeer nQ efkebleg GveceW GyeeTheve keer
veewyele veneR Deeleer. jesekelee Deble leke yeveer jnleer nw. keneefveeeW
ceW jesekelee ee efvecee&Ce DeefOekelej esceeueehe mes ngDee nw.
keceue kehetj kee keneveer efueKeves kee {bie Flevee yeef{ee nw efke
hee"ke Gmes Deeef]Kej leke he{s ye]iewj jn veneR mekelee.
jeveekeej, keceue kehetj keer keneveer Deebeue Yejer
]KegefMeeeb Ske megKeo heefjJeej kees efuees ngS nw. heernj keer
osnjer lees YeeJeveeDeeW hej DeeOeeefjle Ske DeefJemcejCeere keneveer
nQ. Deefmce Ske efJemle=le Heueke kees mecess ngS veejer kes Yeerlej
kes DeespemJeer he kees oMee&leer ve]pej Deeleer nw. legce mee keesF&
veneR keneveer ceW jsue kes ef[yyes ceW GYejles esceefyebye jesekelee keer
meercee kees Yeer heej kejles efoKeeF& osles nQ.
Fve keneefveeeW keer Yee<ee ceW keYeer lees hetjs kes hetjs Jeekee
Debes]peer kes nQ cee@ce! efjeueer et Deej es, keYeer Go&t kes
yejKegjoej! yesMeke es nJeeSb heeke Deewj Me]HeHeeke nQ hej
efuenepe veece kee ue]Hepe veneR nw Fvekes heeme. lees keYeer hebpeeyeer
kes uew yeefeeeb oer hemebo keesF& YetuueCe Jeeueer ieue nw
kegef[S. keneR-keneR hej efnboer-Got& ee efHej efnboer-Debes]peer kes
efceefele JeekeeeW kee Yeer eeesie efoKeeF& oslee nw. Yee<ee hee$eevegketue
nw leLee GmeceW Keeveieer nw.
kegue efceueekej en kene pee mekelee nw efke keneefveeeW
kee eeCe jesekelee nw, keneefveeeb veejer peeie=efle ceW meneesieer nQ
leLee YeeJeveeDeeW mes Deesle-eesle nQ. efJeeeme nw, keceue kehetj
YeefJe<e ceW Deewj DeefOeke keneefveeeb efueKekej Deheveer meMee

46

uesKeveer kee eoMe&ve kejWieer.

 [e@. ieebOeerJeeueer ieueer, 13/676, ieesefJebo
veiej, efmejmee-125055(nefjeeCee)
cees.: 9812236096

mecee ueew kej veneR Deelee

" ees. meboerhe Mecee& efvece&ue
mecee eeo jKevee (Gheveeme): meblees<e heefjnej
ekeeMeke : ekeeMeve mebmLeeve, 4268 yeer/3 Debmeejer
jes[, oefjeeiebpe, veeer efouueer-110002. cet. 200/-

keeue ee kes yebOeve ceW yebOee mecee keneR meheveeW kee

megvenje mebmeej nw lees keneR Deebkee#eeDeeW kee Gpe[e eceve,

keneR Metve mes efMeKej leke kee mJeefCe&ce me]Hej, keneR efMeKej mes
Metve leke kee ogKeo DevegYeJe. veoer kes peue-mee eJeen-ceeve
peerJeve mecee kee meeefVeOe heekej ner ieefle heelee nw. mecee nj
eeCeer kee Deevee nw. Deeves mes henues hetCe& DeeYeeme kejelee nw.
Deiej ve mecePes lees ieg]pej peelee nw efHej ueew kej veneR Deelee.
ve mecee kes Deeies eueves Jeeuee efJepee heelee nw, ve mecee kes
heers euevesJeeuee. mecee kes meeLe eueves Jeeuee efJepeeer nw.
emlegle Gheveeme mecee eeo jKevee he{kej Ssmee ueielee nw
efke ke=efle me=peve kes meeLe-meeLe uesKeke ves mecee hej MeesOe kej
[euee nes. mecee mes pees[kej peerJeve kees Ske veeer ieefle osves
kee meHeue eeeme efkeee nw.
efheues leerve oMekeeW mes Deheveer keneefveeeW Deewj GheveemeeW
kes ceeOece mes eefe&le keLeekeej meblees<e heefjnej kee en heebeJee
Gheveeme nw... keLee Jemleg mebJesovee Deewj efMeuhe keer ef mes
uesKeke Deheves efheues GheveemeeW mes yengle Deeies efvekeue ieee
nw. mecee eeo jKevee ceW ve ]iejeryeer nw, ve Mees<eCe, ve onspe,
ve Yeeeej, ve DeelebkeJeeo, ve heefjJeeefjke DeueieeJe, Fve
efJe<eeeW mes nkej heefjnej peer ves Ske veeer ]peceerve leweej kejkes
Fme Gheveeme kees cetue he efoee nw. ceeveJeere peerJeve kes
efJeefJeOe henuegDeeW kees mecee kes mebie pees[kej Deeies ye{ves kee
mebosMe efoee nw. en Yeer Ske eLeeLe& nw mecee Deewj peerJeve
keves kee veneR eueves kee veece nw.
emlegle Gheveeme keer keLee Jemleg hej ef [eueW lees
keLeeefyebye / Deewue-petve 2015

vece&oe le hej yemes Ske ieebJe mes keLee eejbYe nesleer nw, Ske
Keseflenej ke=<eke heefjJeej pees Jele&ceeve keer nes[ Deewj oew[ ceW
]Kego Devehe{ nesves kes yeeJepeto Yeer Deheves yess kees he{e-efueKee
kej ye[e DeefOekeejer yeveeves kee mJehe> osKelee nw. ke[er cesnvele,
DeLeke eeemeeW mes Gme heefjJeej kee en megKe mJehe> meekeej nes
peelee nw. keLee ceneveiej keer Deesj Ke kejleer nw. meeceevele:
keLeeDeeW ceW he{efueKe kej keg yeve peeves yeeo yees Deheves
ceelee-efhelee mes efkeveeje kej uesles nQ, efjMles ojkeves ueieles nQ
ceiej emlegle Gheveeme ceW Ssmee keg veneR neslee. uesKeke ves nj
]keercele hej efjMleeW keer ieefjcee kees yeveees jKeves keer hegj]peesj
keesefMeMe keer nw Deewj FmeceW meHeue Yeer jns nQ.
ceiej Jele&ceeve ceW peerJeve keg DeefOeke ieefleceeve nes ieee
nw. les]pe j]Heleej ]peerJeve kee Dence efnmmee yeveleer pee jner nw.
Fmekee ogKeo heefjCeece nce Deees efove meceeeej he$eeW ceW he{les
nQ. me[ke ogIe&veeDeeW ceW ueesie Deees efove ceewle kee efMekeej yeve
jns nQ. Ssmes heefjJeej hej keee ieg]pejleer nw efpemekee YeefJe<e ner
ogIe&vee kee efMekeej nes keeue kes ieeue ceW mecee peees? ceeveeW
Gvekee mecee "nj peelee nw. Deiej keLee kes ceOe ceW veeeke
Meeble nes peees lees keLee Mes<e yeeleer nw? ceiej efkemeer Yeer
"njeJe hej keLee kees ve "njeles ngS uesKeke ves Deheveer me=peve
Meeruelee kee heg]Klee eceeCe efoee nw. keLee keer jesekelee ceW
keceer veneR Deeves oer. hetje Gheveeme he{ves kes yeeo Deiej keg
eeo jn peelee nw lees mecee eeo jnlee nw.
mebJesoveMeerue oe nesves kes keejCe uesKeke ves keLee
lelJe kees hetjer mebJesovee mes jee nw, hee$e Deewj IeveeDeeW kes meeLe
hetje-hetje veee efkeee nw. hee$eeW kes mebJeeo DeJemej kees cetle& he
osves ves hetCe& meceLe& nQ. GveceW yeveeJeerheve peje ve]pej veneR Deelee
nw. he"veerelee Fme hegmleke keer meyemes ye[er efJeMes<elee nw.
IeveeSb Deeme-heeme Ieefle-meer ueieleer nQ hee"ke mJeeb kees
keLee mes peg[e ngDee cenmetme kejlee nw. Deheves Fme Deboepe kes
eueles mecee eeo jKevee, Gheveeme mecekeeueerve heefjMe ceW
Deheveer Deueie heneeve yeveeves ceW hetCe& meceLe& nw. Jele&ceeve ceW
peneb Gheveeme efJeOee ceW me=peve efmecelee pee jne nw, Ssmes ceW
Ske Je=no Gheveeme keer emlegefle efJeOee kes efJemleej keer efoMee
ceW Ske meeLe&ke eeeme nw.
 3 ms yeQke kee@ueesveer,
yegjnevehegj (ce. e.).
cees. : 9893712749

47

keefJelee

heerj

" megjsMe meewjYe

Ske leveneF& meer,

Ske oo& meer,
Ske kemeke meer,
Ske yesefceeeo DeMe oerJeej meer nw,
Ske heerj keer veoer meer nw
ue-ue yenleer meerves ceW meoe
efuees-efuees Fmes le[helee ntb
Keeueer meVeeeW ceW Yekelee ntb,
en Keeueerheve, en metveeheve
Fme oo& kes Denmeeme kees
keesF& keYeer Yejsiee, keesF& keYeer esce mes
pepyeeleeW kees menueeesiee,
Fmeer Gcceero hej
efueKelee peelee ntb jes]pe keefJeleeSb.
 neLeerhegj, Gejer ueKeercehegj,
Keerjer (G. e.) cees. : 73762360

ieerle

" ceove osJe[e

jleveejs veeveeW ceW,
keepejJee Deebpe ~
heerheue keer nveer hej,
ueser nw meebPe ~
efoefMeeeW kes heueves ceW,
iebOe jner Petue ~
Oejleer kes hhej hej,
efKeues esle Hetue ~
ces[eW hej Gie Deees,
cesnvele kes ieeve ~
]HemeueeW kes DeOejeW hej,
efyeKejer cegmkeeve ~
Ske meheve yew" ieee,
heuekeeW kes ej~
cegKej G"s efej mebefele,
Deblej kes leej~
 ceeueerKes[er ceeie&, Dee@ef]Hememe& kee@ueesveer
kes efveke, lejevee (Gppewve) 4566655.
cees. 9752045240

keLeeefyebye / Deewue-petve 2015

Debeflece Fe
... he= 13 kee Mes<e
Deheves yess kes efueS Goe kee meneje DeJeMe eeefnS.
cenerves Yej yeeo peye Goe ves Deheveer ceeb kees jsCeg keer
menceefle kes yeejs ceW yeleeee lees ceeb keg yeesue veneR heeeer. keg
ner efoveeW yeeo oesveeW efJeJeen kes yebOeve ceW yebOe iees.
ceQves megjefYe kees PekePeesj kej kene keee ngDee?
legce efkeme ogefveee ceW Kees ieeer nes. ceQ efkeleveer osj mes legcnW
DeeJee]pe os jne ntb uesefkeve legce lees pewmes peies-peies ner mees ieeer
nes. Dejs, legcnW keye mes efueees Deeber....Deeber kenkej yeguee
jne nw. peeDees, jsCeg Deboj yeguee jner nw.
jele ceW Keevee-heervee meceehle kejves kes yeeo nce ueesie
yengle osj leke yeeleW kejles jns. meesles-meesles [s{, oes yepe iees.
megyen peye veeRo ter lees meele yepe egkes Les. Dee" yepes nceW
yeme heke[veer Leer. nce ueesie peuoer-peuoer neLe-cegbn Oeeskej
leweej nesves ueies. efvekeueles-efvekeueles mee{s meele mes Thej nes
ieee. metkesme heke[kej yeenj efvekeue ner jne Lee efke osKee
vene-Oeeskej mketueer [^sme henves ngS n[ye[elee ngDee efueees
efvekeuee Deewj meerOes [^eFbie ce ceW peekej ueefuele keer lemJeerj
kes Deeies efmej Pegkeekej eCeece kejves ueiee. eCeece kejves kes
heeele Jen Goe mes yeesuee heehee, peuoer iee[er efvekeeefueS,
cegPes osj nes jner nw.
Goe nce ueesieeW mes efJeoe ueskej efueees kees meeLe efuees
peye mketue pee jne Lee lees nceW ueiee Goe ves Ske mees efce$e
keer lejn Ske heefjJeej kees tkej efyeKejves mes henues efkeleveer
Deelceerelee mes mebJeej efueee nw.
 keJee&j ve0- 8/3, yuee@ke -D-6,

vet ieJeve&ceW kee@ueesveer, Sce. Deej. meer.,

GHe[ekeIej, YegJevesMJej-751017 (Deesef[Mee)
cees. - 9438621510.

Yeejleere efmevescee keer Ske...

... he= 44 kee Mes<e
ye{eleer jnleer ntb. cesjs efueS efmevescee yengle ye[e ceeref[ee nw,
meesmeeeer kee eefleefyebye. yeoueeJe keer ]pejle nw. Deepe keue
]ieuele cewmes]pe pee jns nQ. cesjs efueS ]pejer nw Ssmeer keneveer
efueKetb efpememes peerJeve ceW yeoueeJe Deees. iueesyeue efmevescee

48

ueIegkeLee

]keercele

" DejefJebo kegceej cegkegue

Jecegne ieebJe ceW Ske efiejesn kes DeeeceCekeeefjeeW ves
efmeleJee kees vebiee kej meejs ieebJe ceW Iegceeee.
Fve DeleeeeefjeeW kes eues peeves hej Leeves kes oejesiee,
Menj kes Sme. heer. Deewj [er. Sce. IeveemLeue hej henbges.
Keeveehetjer meceehle kejves kes yeeo efpeueeefOekeejer ves
efmeleJee kees 10,000 hees efoes.
efmeleJee keYeer 10,000 heeeW kees osKeleer Deewj
keYeer ieebJe keer ebheeyeeF& kes efJe<ee ceW meeseleer, GmeceW Deewj
ebheeyeeF& ceW keee Deblej jn ieee. Ske kees vebiee nesves keer
]keercele keg ueesie osles nw Deewj Ske kes vebiee nesves hej
Gmekeer ]keercele mejkeej Yejleer nw.

 Sue. SHe. 27, eer ke=<Cehegjer,

hevee - 800001.
cees. : 9931918578.
yeveevee eenleer nttb.
Deepekeue kee peerJeve, ef]HeuceW meye heeeeleere jbie ceW
jbielee pee jne nw?
peer, Deiej he=Yetefce heefeceer nes lees yeele mecePe ceW
Deeleer nw. Fmeer lejn kes meefcceeCe mes ceveg<e yevee nw. ceQ
Yeejleere hejbheje kees ye{evee eenleer ntb. nceejer Yeejleere mebmke=efle
yengle meMee nw. ceQves, meye he{e nw. Yeejleere mebmke=efle kees
iueesyeue yeveevee nw. Deer keneveer mes ueesieeW kes IeeJe Yej
mekeles nQ. Jewmes ceQ Deepekeue Deheveer efueKeer Ske keneveer hej
ef]Heuce kee efveoxMeve kej jner ntb, efpemes mebpee ueeruee yevmeeueer
ees[etme kejWies. DeYeer Fmekes yeejs ceW ]peeoe veneR yelee mekeleer.
ceQ ]peesj mes nbme oer Deewj yeesueer DevegjeOee peer en
lees Jener yeele ngF&
yeele efvekeueer lees otj leueke peeesieer! DevegjeOee Mesj
keer hebefkele megve, Fleveer ]peesj mes nbmeer ceevees eejeW efoMeeDeeW ceW
efkemeer ceemetce yees keer efKeueefKeueen megveeF& os jner nes.
 hees. yee@keme-19743, peejepe veiej,
yeesefjJeueer (he.), cegbyeF&-400092
cees. : 9223206356
keLeeefyebye / Deewue-petve 2015