GERRA

eta BAKEA
Museoko planoa

bildumen
Behe solairua:
gordailua
1 Zumalakarregi eta bere garaia
3 Zumalakarregi anaiak

2 Zumalakarregiren familia

3 “Esplora ezazu XIX. mendea” tailerra

1
sarrera
harrera
denda

1.solairua:

4 Garaikideak
ikerlarien
5 gela bulegoak
5 “Bi mundu aurrez aurre” ikusentzune
zkoa

6 Lehenengo Karlistaldiaren aurreka

riak

6 4 Foruak
Arazo dinastikoa

7 Aurkariak
6 10 Karlistak
11 Liberalak
Gerraren gizartiatzea

7 8
10
9 Gerra arteko garaia
Bigarren Karlistaldia
Gerraren eztanda
Karlisten estatua
Propaganda
Azken borrokak
Karlisten porrota
9 8 Gerraren gakoak
Karlisten laguntza
Liberalen laguntza
ago da
Gerra burruka armatua baina gehi
Hiriburuak
Donostiako panorama
Gerraren nekea
Bakea
Tomas Zumalakarregi. Mitoa Armamentoa
11 “XIX. mendeko historia militarra
Euskal Herrian” multimedia
GUDAREN
skalifikazioa
Oinarrizko bortizkeria: bestearen de
Etsaiari, ezta urik ere.
HASIERA Herri esaera
iko,
m us eo an ba rre na et sa iaren deskalifikazio polit
Bila ezazu testu edo irudiren bat.
fisikoa ager tz en du en
moral edota

rekinik gabe? Alde

Bortizkeria bat-batean sortu zen, aur
bakar batean zegoen, ala bietan?

n
Gaur egun halako fenomenorik emate
da? Non, nola?

GUDAREN Bortizkeriaren mailak

Zibil bat militariza daiteke; militar
MUGAK bat ezin da zibilizatu.
Miguel Unamuno, bilbotar
pentsalaria
k?
Zer lortu zuen Lord Elliot britainiarra

gatik?
Bake saiakera izan zela uste duzu? Zer

eela uste duzu? Zergatik?

Kanpotar bat neutralago izan daitek
SOLUZIO BILA
dutenean
Hitzek armek baino indar gehiago
Gerla urte, gezur urte.
Nafar esaera
Muñagorriren
Zer nolako argudioak aipatzen dira
oak?
bertsoetan, humanitarioak ala praktik

kan?
n, ala proposamen politiko zehatza zeu
Bakea hutsaren truke aldarrikatu zue

dela nagusi, borondate

Bake prozesuetan zer uste duzu izaten
interesen borroka?
ona ala pragmatismoa eta ezkutuko

BAKEA Sinboloak eta edukiak

Maroto baino traidoreago.
Nafar esaera

adak zer sinbolizatu nahi zuen?

Zeren truke lortu zen bakea? Besark

e? Errudunak zigortu gabe ba al

Garaipen hutsak bakea ekar dezak
dago adiskidetzerik?

rra on bat baino” esaldiari?

Zer deritzozu “hobe bake txar bat ge
 BORTIZKERIARENa errugabeak
O N D O R I O A K Biktim
seme eta
m ila em ak um e bo rtx atuak izan ziren, haien
Hamarnaka ratuak ziren
k ko nt ze nt ra zio esp ar ruetan jipoituak eta tortu
senarra b orria.
te an . “G ar bik et a et nik oa Jugoslavia ohian” we
bitar
u
rri k “B ak ea et a Fo ru ak” proklama aldarrikat
Muñago kioten.
ea n, an dr ea et a sem e- alabak preso eraman ziz
zuen
norb aitek jasandako
i ez az u m us eo an ba rre na senide izate hutsagatik
Aurk
bat.
errepresioaren adibide

Halako errepresioa nork

erabiltzen zuen, karlistek
ala liberalek?

Zein da zure ustez, errugabeak

zigortzearen arrazoia?

G A R A I P E N A R E N
ONDOR I O A K Gu daren eta bakearen arteko mugak

inora, Muñagorrire
Gerrak ez dakar onik, inondik, inondik
n bertsoak

atu
gar ako Itun a sina tu ond ore n, ten iente liberal batek Muñagorri harrap
Ber
n, bere gorrotoa ase nahian.
eta epaiketarik gabe fusilarazi zue

etela
Sentimenduek politikan eragin dezak
bat:
uste duzu? Hala bada, jarri adibide

un
ak -keinuak, hizkera, sinboloak...- lag
Ideologiaz aparte, norberaren jarrer
agotzeko?
dezakete bortizkeria apaldu edo are

ik onena? Baldin
Zein da bortizkeria ezabatzeko modur
l dela uste
eta bortizkeria ezabatu behar edo aha
baduzu:
 Muñagorriren kantak
1 6 11 16
Muñagorrik diona Ateak itxi eta Zertan sartu gerrara Juntak eta apaizak
bere proklamian: ogia garesti, juez iñorentzat? elkar artu ezkero,
gerrak ondatzen gaitu artua ere ai da Madrilen da tronuba noren beldur gera gu
bostgarren urtian; igotzen poliki; gaztelaubentzat; ez orain ta ez gero?
igaz jarri zan Karlos diruba ezkutatzen da an koronatzen dena Gerrak idiki ditu
Madrilgo bidian, egunero emendi, guztion burutzat, guztion begiak
bultza zuten atzera, nola bizi geraren fueroa gordezkero unitzeko, ez bagaude
gerra bere oñian. arritutzen naiz ni. ona da guretzat. burutik jausiak.

2 7 12 17
Agintari onenak Bots urte badijuaz Adiskide maiteak, Legea autsi ezkero
preso daduzkate, ta nekian beti, ona klaro gauza: bizi gera penaz,
euskalduna izatia ia bear ditugu bakarrikan fueroak legea osa dezagun
du bakoitzak kalte; begiak idiki; dira gure kausa; laster eta benaz;
Tejeiro ta Maroto karlistak Ebroz gora aiek defenditzeko pakea etorriko da
guzien alkate motel eta gutxi, deretxua dauka ondoren txit erraz,
zer gizon oietatik aien esperantzetan probintziko semiak Muñagorrik diona,
espera gentzake? ez gaitezen bizi. ori eziñ uka. kontentuz ta pozaz.

3 8 13 18
Karlos agertu ezkero Hainbeste odol ixurtze Relijio santuan Muñagorri, zu zera, zu
probintzi aubetan, ez da doloria? guk elkar arturik, zori onekua,
beti bizi gerade Il da probintzi auetan ez du gure artean bandera altxatu dezu
neke ta penetan; gaztien loria; izango kalterik; gure bakekua.
maiz kendu guk duguna, Patria defenditzea len bezela egiñikan Potentzi ongilleak
beñere ezer eman, litzake onoria, gure funtzioak, emanik besua,
bost negar egiteko anaia anaien kontra elizetan sermoiak laister egingo degu
nunbait jaio giñan txit gauza tristia ta prozesioak. bake ditxosua.

4 9 14 19
Semiak soldadu ta Oraiñ sei eun urte Zori onez berentzat, Probintziano gazte
preso gurasuak, gutxi gora bera, gure aurrekoak onorez betiak,
eziñ pagaturikan Gaztelako reinura beti gorde zituzten bandera bakekora
kontribuzioak; unituak gera; leialki fueroak; guazen guztiak;
trintxera lanetara Gaztelan zein buru dan urtero mudaturikan soldadu, ofiziale,
gañera auzuak, ura guk artzera, diputazioak, orobat jefiak,
dolorezkoak dira fueroak gordezkero, Juntan ematen ziran danak izango ditu
gaur gure pausuak. egin zan papera. orduban kontuak. gradu ta agintiak.

5 10 15 20
Kordoiz inguraturik Disputarikan bada Etzan lapur famarik Potentzi indartsubak
kostatik Ebrora zeiñentzat korua, diputazioan, eman dute itza,
trabaz josirik gaude erabaki bear da ez da beste soñurik egiteko bakiak
bera eta gora; Gaztelan pleitua; oraingo denboran; prestuak dabiltza;
atzenikan frantsesak errege edo erregiña deitu gabe Juntarik, probintziak bakean
itxi du frontera, gure deretxua, illunpe moduban, daduka bizitza,
gerrak ez dakar onik beti gorde digula artu eman garbirik nork ez du bere amaren
iñundik iñora. Garbiro fuerua. ez oi da munduban. sendatu nai gaitza