PARACLITO

TV

N C T O

KTric eleyfon^

35-^- A-C

Chrifie elejfon.

Kyrie eleyfon.

Chrifiey audi nos.

Chrifte, exandi nos.

Tater de cdis Defis,

Redemftor mmdi 7)eHS,

Spiritfis fanHey DeH4y
San^d TrinitMy vntu DePUy
Fili

SfiritpisfanEleyk Patre^FilioqHe procedens,

Spritm Domini^ Deus ffrael,

^ominatorhominum,
Reflens orbem terrarum,

Habens omnem virtutem,

Omnia bona

operans

Ornans cdos^Jlabilis
Spiritfis

mtatis

cmnia projpiciens,

^ fecurey

5:-

omnia fuggerens^ Cf difiri--

buensy

SpintHS Sapientia,^ IntelleElus,

Spiritus Conjilijy Fortitudinis, ScientiA,^ Pie-^
tatis,

Spiritus Ttmoris

Domint

prudcntidty

Spiritusy cjuo injpirantcy locutifunt fanfli

Dei

homineSy

Qu/e venturafmt) mnmciam,

/.

DonHm

o fromtjito ratrps,

uonHtny

SfiritHs fan^e, Paraclite, arffiefis

munclHm,

Sfiritusy

m cjHoddmonia eijciuntury

SfiritHSy

ex (juo renafcimury

Spiritus

per ^ueni charitM

'

^ei MfufhtH in

cordibus nofrisy
Spiritus adoptionis filiorum Dei,
Spiritusgratid^y

mifericordidy

Spiritus adiuuans

mfirmitatem nojhramy

reddens tefiimonium fpiritui nfiro (juod

fumus

Filij

Dei ,

Spiritus fuauisy berjigne,fuper meldulci^y

SpirituSy pignus hereditatu nofirdy deducens nos\
in

terram reElam^

Spiritus principalis.viuificansy^ confortans,

Spiritus falutis^ iudicij,^ gaudijy

Spiritus fideiy pacis^ ardoris,
Spiritus humilitatis

charitatis

caiiitatisy

Spiritus benignitatisy bonitatiSy longanimitatisy

ac manfuetudiniiy
Spiritus lemtatisy veritatis, vnitatisy

ac

conf^-'

laitonisy

Spiritus

compmUioniSy promsponisy

Spiritus renouationisy acfan5lificationis^

Spiritus viti%patientid,contimntiA^^ac modefiiay]
Spiiritus

omniumgratiarumy

Propitius efio, Parce nohis

A
A

7)omme.

Ltbera nos SpiritUs Dei viuh

Libera nos.
fpiritu immundoy
Libera nos.
Ajpiritu blaff>hcmi(&y
[piritu errorisy

Ab omni obfiinationey

^ defierationey

Libera.

Ab

Ab omm pu/Hmptione

veritatu corttraM^

Elionej

Ah omni mditia^^ pYotia confHetfidine,

Ab inmdidfrMernA charitatidy

Afmali impocnitentia,
Per aterna a Patre^ & Filio procefionetnamy
Per inHifibilem vnSlioncm tHam,
Per omnem gratiarHm plenitHdinem^ qnk Fir^
ginem Aiariam fempcr pojfedijli,
Pcr fHpereffiiicfUem fanfiitatis abyffHm , cjm
in conceptione f^erbi, Matrem Die innnda"
darefecifiiy

Per fanilamyin Baptifmo Chrifii, apparitionem

tnam,
Per falntarem fnper Apofiolos adHentti tHHm^
Per ineffabilem bonitatem tnam , cjna Eccle*
JiamgHbernaSy Concilijsprttfidesy Martyres
corroborM , Do^ores illuminas , Religtones
inflitHiSt

Peccatores,

Vt in fpiritH ambalemns Cf defideria

,

carnis

non perficiamHs,

Fi te nnmijHam contrifiemHS^
Vtomnes Ecclefiafiicos OrdinesinfanUare^.^
l

'

ligione^

Fi cHn6lo

Gf vero fpiritn conferuare digneriSy

populo Chrifiiano cor

vnnm^

^ ani'

mam vnam donare digneriSy

Vt virtHtum omninm complementHm

nobis

donarc digneris^

yi nos exandire dignerii ,

I

SfirifHS Deus,

r^ry:

tuum , & crcabuntur \

Vtrf. Emittc Spiritum

%eff^ . Et renouabis facicm

tcrra?.

OREMVS.

DEus

qui corda fidclium Sandi Spiritus

illuftrationc docuifti: da nobis in codcm
dc cius fempcr confb'
Spiritu rcda fapcre ,
,

&

lationc gaudcrc.

PcrDominum

noftrumle^

fum Chriftum , Filium tuum, qui tccum viuit

regnat in vnitatc ciufdcm Spiritus fand

&

Dcus , pcr omnia fecula feculQrura. Amcn.

SMINENTISSIMOETREV.M*
DOHIHO

D lO
ANNI
FRANCISCO
X

COMITIBVS GVIDIIS
A

BALNEO
R E. Cardinali

S.

jElgicae haBprouiaciac,

^ncntiflimc

Emi*

,& Rcu."** Domi-

nc , Hifpano Rcgi adco ncccflariaB

vtilcs funt

^nulla ob impcndia

vt

opum

^%parriarum eucrfioncm aclalorcs, cafdem iibi illc dcfercndas ducat^ Intucrc primiim illarum fitum, Gallias, Anglia?,

&

Gcrmanias contcrminae, illanim vclutfrc-

num funt
ille in

vt

vicinos

quifquis has po/Iidct

omnes

iuris

multum

& pene impcrium

habeat.

Sccund6,prouincias has ipfiufmct Hifpanias

ccu vallum efFc ,
munitiflimum aducrfus

&

omncs,i quibus

impcti pofTct

aducrfarios

propugnaculum : fiint cnim folae pcr fc plut

quamratisad omnium'Hi/pani nominis ho

ftium

Prou^i^ tant
'

EPISTOLA DEDICATOKTA,
& ad arma vocant. Cum placuerint Dom-

no vU hominis > inimicos

cjHocjPie eiiu

conuertet k

facem.VunTim liccat pro tide Cathohca (anguinem fundere vt ohm Alcmarienfes fex
MartyreSjCxOrdine Fratrum Minorum, Er
chufias , opido Hollandias , anno millefimc'
,

quingentefimo feptuagefimo fecundo , die vigefimaquinta lunij , a Gcuzijs necati : vt o\vl^

Gorcomienfes vndecim Martyres , cxOrdin

Fratrum Minorum , aUjquc , Briclae , HoUan

dix opido , eodem anno die nona luhj, foni
,

ter oDiere

mortem

ohm Fratcr Guihemu

vt

ex Ordinc Fratrum Minorum

Gcrcrude-bergaB opido Hollandiae ,interem
ptus fufpendio digni fane, ^jui 4 S.Sede Apc

Gaudanus

ftohca Catalogo

Sandorum

Ad quod fcrio

adfcribantur.

Emincntiffimaj&Rcu."*

quam Dcus Opt.Ma>

V, allaborare deberet
Ecclefix fux fandas , Reipub Chriftian^ i
nobis qu Am diutiffime , & feUciflime feruc
,

iitcolumem.

IIEV.<AD.*

DOMINO

AC PATKI

X CHRISTOliHORO
O V T E R I O
O RD N I S
I

>R^MONSTRATENSIS
S.

NORBERTI

ABBATI
GRIMBERGANO
D.

S.

Lim ProphctaRcgiusjRcu/*
Ad"* Domine , lacrymabundus cccinit : Dixit
corde fuo

Non

eft

inftfiens in pfal,

Dens. Cor^

ruftifmt ,
abominabilesfa^
Rifunt inftudijs fnis : non efi
Hi faciat bonum , non eit vf^ue ad vnum At

,uam

ftulte

ordc, patet

vlotum
ji

&

& impie

c;c

dixerit hoc infipiens in

cfFedibus totius Vniuerfi.Agc,

pnmo hunc rcrum

reuolui

aftra

videsPcaslum volhabere diuerfos , vcl ad-

icrfos inter (e curfus ? Atquc cos omnes ccros,& ad Icgera: dic mihi, a quo prasfcriptam?
>ibi ccrte nemo normam hanc affidug fcruitu^
is

indicct

Alius igitur

afccndc,

)crucnics ad immotum illum

& gradibus

& omnia moucntcm.

Et

ucfitcr^

XPI STO.LA
Horologio cum gnomonem

in

fcrpere fenfim vides

tas,

rotulafque abis,

num
fccle*

fac,

& ingenium

non illic fiftis, fed ad ro-

& miraris, & denique mac

audoris primi : idem hic

& Deum reppcrifti

Oritur fol^ ^ occidit

ad locum fmm rencrtitHr : ibiijue renafcem

gjrat fer Meridtem ,
flcElitur ad cyf^uiionem:
lujham vniuerfa in circuitufergit Jpiritus ,
in

circulos fuos reuertitur^

Ordinem in Vniucrfo intucre:

cum admirationc , vel ftuporc potius exa-

Secund(i|,

qui

&

Supera illa locum uium habcnt ,

ima : nihil exorbitat
feruent ; tum media ,

minctur

&

non defcendit, terra

cIum non afccndit aer , mare ,flumina,
locum fluxum , curfum fiium feruant omnia
aut murat. Ignis in terram
in

& dccoro vt mclius pulchriufque nihil pofBt & non Audorem horum agnofcis
& Rcdorcm ? In domum aliquam magnam
cx

vfu,

fi

venifti

vbi aulaea expan/a

pauimenta con-

{perfajfedilia difpofita, vafa cxpofita^fuccindi,

& pcximiniftri

an non ab ipfo

dominum, cum non

S^Reg*

vidcs ,

illo

praefiimis ?

ornata

Fac in

vere hoc mundo,& Deum habcs. Fidens autem

regina Saba omnemfapientiam Salomonis , fif do^
mumy cjuam ddifcauerat , ^ cihos menfd, eim^
habttacula feruorum , ^ ordines miniftramium y

"veftefjue

eorum^

fif fincernas\

^ holocaufta

cfUd^

offerehaX in domo Domini : non hahebat vltra fpp^

ritum . Dixit^uc ad regem: rerus eftfermo.^uem

D DICATOKI
0idiui in terra mea./iiper fermonibHi tHu
fer fupientia tua

mihi^ donec ipfa veni

bam

fii^

non credebam narr^mibiU

& vidi oculis meu^

>

pro^

5 (]Hod media pars mihi nunciata non fuerit ;

ntaior
(jjuem

eft fapientia

rumor^

opera tHa^cfUam

audmi, "Beati viri tui,

beatiferui

tm ^fU
,

^ audiunt fapientia tuam^

Jiant coram tefemper ,

Tenio, Confcruatio rcruni eo ducat. Di'Edipnt ejemcnta intcf

a natura ijs eft luda^
^
tio,
pugna: cur autem alia non intcrimunt,

&

&

aut vincunt/

cujr

t^nto ^yiQ in

modp

& fini-

bus fuis perfeuerant ? Ipfe animantes dentc

cornu , vngue , vcneqo noxi^ fiint , aliae alias
infequuntur : quid tuetur quodque genus ,
feruat ? Nos homincs Gc afperi ,
aflxdui in
bella , in mutuas caedcs ; quomodo non pcrdimus , aut perimus ? Mancnt omnia eriguutur , aut coercentur
vis prpfed6,atque im-

&

&

'

&

pcrium

eft

quod tam

diuerfa continet

atquo

adftringitrid autem eft Tfepu. Quis conclufuloh.i"**

ofiijs

mare cjuando erumpebat tjuaf de vulua

: Cum ponerem nubem
veftimentum
,

procedens

eiuSi 5* caligine illud

^uaft pannls infanfi^Zy obuol"

uerem ? Circumdedi iliud terminis meis jf pofui

veEhem , Gf ofiia : Et dtxi : Vfcfue huc venies
,

non procedes amplius

hic confringes

tumentes

fluBus tuos .
Quarto, a fine rerum ad principium

put

ell peruenire.

ctiara

Nonne aguntfingula

inanima fpedant

&

& ca-

,atquc

tangunt ccrtum
aliquem

I?I8TOLA
aliquem fcopum

f Atqui nefciunt illum j nec i

tangunt igitur ali^uo dirigente, qui
eligatque Vt fagitta (ponte ad fcopum

ie eligunt
fciat

Don peruenit oculus

,

qui collineat

ma-

&

'4Keg

eft

dudorem
nus , quac impellit fic in iftis ,
diredorem habent , quem nifi Deum? Et
fagittas .
4/> Elifdfu (ad loas:) Affer arma
CumqHe anuliffet ad enm arcum, ^ fa^tM^ dixii
dd re^em Ifrael : Pone manum tuamfuper arcum.

Et cumpofuijfet tlle manumfuamjfuperpo/uit Eli^

ait : Aperi fe^
manui fuas manibus regis
neliram orientalem. Cumque aperuiffetydixit Eli^m
fam: lacefagittam . Et iecit * Et ait Elifaus : Sa^

f(tHS

gftta falutU

Domini ,

fagitta falutis contra Sy^

riam : percutiefque Sjriam in Aphec , donec con^

fumas eam.

eSedus defcribuntur in
Amoris , quo R. Ad""* D.
V. ardere quis dubitat ? Proinde merito
Ad*- D. V. infcribitur , vt cx confidcrationc
Latius autem hi

Pharetra

ifta

diuini

creaturarum magis rapiatur in amorem diui, vt fic Deum quotidie diligamus in via y
vt clare aliquando cum vidcamus inpatria,

num

lac.

1 1.

Nam & Chriftus ait

I^nem veni mittere in ter-^

ram fif qmdvolo nift vt accendatur i

Deus Opt, Max. Reu***"- Ad'"- D. V.grcgi
(uo,&nobis qu^m diutifiime fcruet incolu,

mcm.

IMDBX
C A P IT V

HARET R^

iE

DIVINI AMORIS
Oc Mundo

Coclo > Sidcribus

>

& Elcmcntis

in^E Mnndo vnmerfo^ amplipmo natHr(tT)o^

micilio.

cap. 2. MundmcoeptHs.
cap. 3. Mnndiis produ^as.
cap. 4. MnndHS perfetttu.
Mmdtu elaboratus.
cap.
cap. 6.

Mmdus conf{rulHs.

cap. 7.

Mundus infirtiSlHi.

cap. 8. Mnndfis ornatHS.

cap. 9.

Mmdni ordinattu.

fel.

/<?/.

/^/. y.

foU^.

foLiu
foLi^..

foLi^
foLi^.

cap.

MundHS confecratus.
foL\^.
11. Ve Coeloyfornicato Mundi teio.foLiS^

cap.

1 2.

cap. 10.

Coslnm Empyreum.

cap. 13. CoelnmJidereHm.

cap. i^.Coelum expanfum.

cap.

I j.

Coelnm figuratum.

cap. i^.CoelHmpeUHcidum^
cap.

Xoelnm illHminatHm.

foLx^,
foLzi.
foLz2.
foLz^.
foL^/^.,

foLi^.
cap.iS.

c^D. IQ. Coslfizn

NDX

t)a(^iuHnt.

cap^ 20* Coclum cognofcibile.

Sidera

cap. 21- ^J^^r^ yilltiminatij^imt

/e?/.29^

Aimdi

lumina^.

fol.21.
cap, 22. 5/^r<^

^ 2*

cap. 2j. ^id^^ravofa.

cap. 24. ^tdera lucida.

foi.24.

cap. 25^

fol.i^..

iS/^^r^

fol.i6.

obfcura.

cap. 26. Sidera amica.

/^39.

cap. 27^ bidcra inimica.

/0/.40.

cap. 28. Hidera

/0/.4I,

vijtbilia.

>f43t
ca|"),

50. Sidpra ayrahilia,

Elcmcn- cap, 31. Elemcntay prima /krj^entis

cep. 32. Eiementa (juaterna.
cap. 33. Elementa ornata.
cap. 34;, Llementa vdriata.

cap. 3 j. Slementa mobilia.

cap 36. Elementa alterabilia.
cap. 37. Eicmenta aHomentabilia.

xfn! ac^

Mundi trjfh"
fol.^S.
fol,^^.

foL^j.
foL^z.

cap. 40^ Elementa mifcibilta.

cap. ^ I Elementum Ignis.

foLs^.
foL^6.
foL^j.
foL^S.
foL^S.
foL6o.

cap, J.2. ^WA^ natiuus.

foL6u

cap. 38. Elementa gmerabilia.

cap^ 39. Elementa corruptihilia.

Ignis^

cap*.

43.

artifitiofm.

cap^ 44. ^i}^ miracuUfiu.

cap. 45:. J^w/;^ calidpu.

foL6i.

foL6.
fol.6j.

cap.46^

cap> 46 Tgni6 pcctis.

cap*47> IgnisfHbtilis.

fol.6S.

cap* /fi.Ignis leuis.

fol.jo.

cap, 49> /gfy^ aEliuHs,

folqi.

cap. 5 1.

Elementum Airis.

cap. y2.

natitins7

cap.
cap.
cap.
cap.

Aer artificiofus.
J4^ Aer miracHlofus.
^gr humidns.
y
YS.Aer calidiis^

foLjj\^ Acr.

foLis.
foL^6.
foLjj.
foLjS.

cap. 5-7. Aertenuis.

foLSi.

cap. 58 Aerleuis.

feL%rL.

cap. yc^.

AiraBiuus.

foLi^.
foLS^.

cap.

^gr pafiuus.
6i> ElementumAqud.

cap.

62* ^9^^^ natiua.

7^7:8^:
foLc)i.

cap.

^y^^ artificiofa.
64. ^^^^ miraculofa.

foL()z.

cap.

foL^j.

cap.

66> A(jua humida.

cap^ 60.

cap. 63.

Acjuafrigida.

cap. 67. ^^;/^ licjuida.

cap. 68. Aejuaponderofa^

cap. 69.

Aqua

aEliua.

cap. 70. u^^^^ papua.

cap. 7 1 Elcmcntum ternt.
.

cap.72. Terranatiua.
ca[\7j, Terra artificiofa.
cap. 74. Tgrr^ miraculofa.
cap. ^y. Terraficca.

/0/.85.

Aqmu

foL^}i.

foL99 foLioi
foLl02.
foLio^.
fo{*^^S* Tcrrt>

foLioS.
foL 116^
foLiij.
foLiio.
cap.76>

tMDEX PSA&ETRAt
cap. 7^ TcrraJrigida.
cap. 77. Terragrauis^

foL 12 !

ca^.jH.Terrajolida.

fol 1 23.
fol.iz^.

cap. 79. T^rrr^

fol.iz^m

cap. 80f 7r rr4 /^^//^

fol. x 26.

FINIS.

APP ROBATIO
CENSOEXS.
PHaretra hxc prima Diuini Anioris y dc
Mundo , Cxlo , Scderibus, & Elcmcntis,
audorc Conftantio Pcrcgrino, dodiffima cft,
iucunda , quam mcrit6 in lucem cdi
pia ,
iudico
poflTe
, vt cx accurata corum confide-

&

rationc

diuino

Amore

placcrc fiudcamus
Bruxcllas

ardcntcs , in omnibus

Dco

2* Ianuar

Opt^ Max. Datum

i^x^.

Henricus Smejers^S.ThoLLicentiatus^
ScholafticHi BtHxelknfa,

CenfoT.

LibroYum

SVMMA

PRIVILEGII

R E G

PHilippi quani

I.

Reps

Catholici

feelga-

rumque Principis, diplottiate fancitnm eft,

tjequisintfa annos fex , Centurias CoHatio-

num igncartfm

iitfffoW Gbriftatitio Pei^egri-

voluntatem typis da't,tfut

Si leeos faaiiM
foris editas , vetijlles habea[f
indiais. Vti latouiaav
iadura librorum ,
tius patct cx Indulto , Bruxellg dato , 20.

no

prseter ipfius

&

Aprilis,

1630.
Sienat

I.

Lc Comptc.

PHARETRA

V
M

O R

CAP

1.

I S.

VT

I.

Ve Mmdo vnmrfo amplipwo naturis

,

"

Domialio.

Vndus vniuerfiis, admiran- Mundus

du Dei Opt.Max.opificium; vniucravarijs varje pidus, lidus-,^'^*
fcriptus

dii^us

A Thalcte

pulcherrimuni
a Platone,Tc\nplum:a CiccArtificiCni

ronc,

commune Deum homiiiumque domi,

cilium : ab Orpheo formatum Chaos

,

de , Schola creaturarum

a.S.Bifilio,

rium,fiue,Exedra fapientie

a Pifi-

Auditd-

a Clemente Alcx-

andrino , Scriptura publica, caius tria (unt fbMare j in quibus tot litlia, Cselum, Terra
,

&

quot creaturae.

tcrj,

A Leone Magno,Magnu Cath6licum,conHlementa, feu quattuor Euan^

Oecumenica, e quibus difcimus,quod
agamus a S.Antonio , Codex
praedicemus,
ab Apoltolo SfecHlnm migmaticHm
naturae

tincns quattuor

&

gclia

&

quem aliquado videbimHs facie adfaciem.

Ab Athenagora, Organum Muficum^nume-

cius

rose

^
^

PHARETRA

1.

rosemotum: aP.Ludouico CrcflTolio, Lyra,

CucTeftudo, cuius Nctc fint bcati Spiritus
corumque lumina ; Hypatc
ca^Icftes Orbes
vcr6,Tcrra, Mare, Elementa schordx mcdig,
,

icliqua corpof a.

Pythagora,

Ouum, cuiiis tcfta fit Caelum^

Aer ; aibumcn^
Aqua;terra deniquc, partcs xeliquoe, magis
vitcllium,ignis; fpiritus inclufi,

A Philofophis Scholafticis defini, fiuc Compagcs cx CflojTcrra, ccterifque, quae inter eam contincntur,
concretaj

tur efic Fabrica

Ibid

coagmcntata corporibus. r/^fw//^^^wrp^rj^^culHm in dnigmate : tunc autcm facte adfacicm ,

Nunc cognojco ex parte : tunc autem cognofcam ,
Jicut

^ cognttm fum.
CA

Adundus

Mandus

2.

P-

coepttts^

\ vTVndus coeptus libcrrime

coeptus, iVJLcBuiternae quietis Sabbata

poft infinita

temporc

di-.

annis ( fecundiim
diluuium millcantc
Pctauianum calculum )
fimo quinquagciimo odauo :antc ortu Abrauinae Sapicntise arbitrario

hami anno millcfimo nongentefimo

;cfimo

odauo

quadra^

:ante Ifi:aclitaru migrationcnti

millcfimo quadringcntcfimo quinquagcfimo tertio: antc fabricationcm tcmpli Salomoas

nongcntchmofcptuagcfimo
ter millefimo duccnOlympiadas
ante

nicibis millefimo
tertio

tcfimo

DIVIHIAIfORlS.
tcfimo oftauo

Romam

conditam tcr
millefimo duccntcfimo trigefimo primo antc
asras Nabonaflari tcr millefimo ducentefimo
trigefimo feptimo ante Babylonicx feruitutis
cxitum tcrmillefimo quadringentefimo quadragefimo /eptimorante faftos lulianeos tcr
millefimo nongentefimo trigefimo nono: antc
Imperium Rom* ter millcfimo nongcntefimo
quadragefimdtprimo ante Chriftum natum
ter millefimo nongentefimo odtuagefimo tcrtio : antc ceras Martyru fiue Dioclctianas qua-^
tcr millcfimo duccntefimo fexagcfimo odauoiante Indidiones Romanas quatermillefimo ducentefimo nonagefimo fexto : abhinc
:

ante

vniuerfim quinquies millcfimo (exccntcfimo

dccimotertio : {criatim (upputatis cx anno

Charadcriftico

{eptingentcfimo trigefimo

primo Pcriodi lulianas Cyclo Solis fecundo,

Lunas nono vfque ad ciuldcm annum (cx mil:

lefimum trecentefimu quadragcfimu tertium,

Cyclo Solis decimoquin^to , Lunae decimcn
fexto , Indidonis dccimcEtertisB notabilem
Menfe, probabilitcr Autumnah ^ probabilitcr
0<aili.

Dic

vcrifimiliter vigefimofexto

coeptam cius produdioncm

Chronologix logi(mos

&

fpc(3:es,

fi

modo

imaginarios

Lunaproxi-

me

plena; Soleasquinodtio , &fignum Lunae

niox ingrefliiro : fiquidem iam tum hi tem-

porum Charadercs

cxtitiilenr.

Hora

FRAKETRA

4
Hora
diem

vergcntis

:&, fi

I.

medio nodis , tam in

quafi prima a

pijs

inub,etiam Feria prima,

conieduris credi-

quam Hebrxi Sabba-

tum, Chriftiani appellamus Dominicam,fadi,

xekdique Orbis, nunc Indicem , olim Vindi*
GeD*i cem futuram
principio creanit Dem cAlum ,
.

terram.

CAP.
MnndHs
Mundus

3.

prodH^ns.

produdus

AyT^^^"^

facillimc:in ni-

ab ipfo Deo Vni-Trino:

|)rodu(^us*
Tolorfuauiflime operantejSc tunc lucundifliqic

J Vxhilo ex nihilo
Indcnte

in

quo

m orbe terrarH,\t\ut in OrganoMufico:

diucrla naturarum genera, vari^

fpecies , ac propagincs

rerum

erant liftularum loco,

criiciebantque luauiffimu rotius Vniuerfi con-

vicem pneumatis ( quo animarentur

fiftulg) gerebat ille mundiuagus inttindus^nutuSjSc afflatus,quo Deus, fiuc PlafteSjfiue Pfaltes Mundi, omniu rerum incremcnta , ac progrefliones peritiffime formabat 5 temperabat
quafi harmonicc modulabatur. Vnde etiam
-^ortc orta fuit illa Py thagoricorum harmonia,

centum

&

ui fere primi Ccelos vocales fecerunt

cm

nidulantcs crcdiderunt Sirenes

ner illarum conccntum nihil

& ibi-

non va-

con(cnfum5& harmoniacam partium lydmclriaai

X1C

, fi

intcUexifirent

nifi

T^IVIHTAMOKIS.
Ab Aterno ordtnuta fum ^ ex anticjHU

f
,

^uam

terra fieret

Nondum

erant abyjli

ante- Prob* 8

M/w conccfta eram : necdumfontes acjuarum eru^

p7rant

necdum montes graui mole

conftitcrant

adhuc terram nonfe**

orbis terra Qnan"
cardmts
cerat C$ fiumina ,
do, prAfarabat cdos adtram : quanio cert^ Uge^

ante colles ego jjarturiebar

^gjro vallab^abjjfos : cfnando

furfum,

cumdabat mari terminum fuum^

hax acfuis

ne tranfirent fines

debat fundamcnta terrs

componens

dthera firmabat

Itbrabat fontes acjuarum

(juando

^ lcgtm

cir-^

^one*

fms : cjuando appen^

cum eo eram cunEla

^ dclc^abar pcr fwgulos

dtes^

ludent

coram eo omni tempore , ludem in orbe terrarum

deltcis me(ii>yejfe cum filijs hominum

CA

Mundus

MVndus

P.

4.

perfc^tis.

perfcdus cclcrrimc , fi cum

molc operis comparctur mora laboris Mundus
cft

rfeSacr^ Ephcmerides cam,non nifi fcxticluanam

faciunt, hac fere quotidianas opcrationis (erie
continuatam
Die primo,hoceft , vigcfimo-fi-xto O^ilo- Die i.
bri ( imaginario) illud amoeniffimum aeternae
Fclicitatis Solarium , Mundique intcrioris
Pomcrium (quod a nimio fplendorc Caelum
Empyreum , fiue Ignem appellamus) aiunt
,

cflTe

conditum , vnacum

lis :

Bonis ibidcm relcruatis ; malis inde ocyus

fuis

incolis,

Angccxttir-

PHARBTRA

6
cxturbatis in

primguum

ntim , abdiciffimum

I.

orbis carccrcm,Tnfcr-

media

in terra

Tui^c dicet

rex hisy cfm a dsxtris eius erum :

mite^ benediHi
Tatris mei^ popdete faratnm vobis regnum a con^
Matth, JlttHtione
*5

mmdi

ef0nt:7)ifcfdite
<jHi

innc dicet

me

qui a Jini^iris

hisy

maledi^i in ignem aternum,

paraiHS eff dtabolo^

fj?

Angelns

eiis.

Terra eodem tempore, ceu ^jjpdamcntalis

lapis^ex

fui

Nihili latomijs excifa

fecuturx

prxftruda, aby ffalibus aquis latiffifi^^e circumfufis

T^rr^^ autem erat inanis^^
vacnay
tenchd erant fuper faciem abyfi :

fabricae fuit

Gen.i

Paulo poft:
vel e diaphano aquarum

SpiritHs T>eiftrebatHr

fHpera^HOS

ingentem fjccm ,
corpore edudam

vel e fulgentiiTimo Caeli

Empyrei

folario diffufam

& nonnihil obtu-'

fam^noltro fimillimam diluculo, triduanam

(nondum

conditi ) vicariam fuo motu

nodurnaque tempora dilcriminafTc.
\DixitqHe T>Hs : Fiat Ihx. Etfa^a efl Ihx. Et

Solis

diurna
Ibid

vidit T^eHs

lucem qtiod
,

cem a tenebris

effet

bona

dtwft Ih^

AppellaHittjus Incem T)iem, ^ te-

nelras NoElem.

Die

i.

Die lecundo hoc eft vigefimofeptimo

O^tob.ex uuermedia aqua potiflimam partcm ia Aercm Ignem,Sc Ca^lum Sidereurn ,
coa^latam.
Dixit cjHogjHe Dens : Fiat frmamentHm in w^,

Ibid.

dio acjHarHm

Dcsis

'

^ dinidat

firmamcntHm

a^nas ab aqms. Etfecit

dintfit^He

a^HM ,

qH(X,

erant

fub

DIV1NIAMORI8*
/nb frmamemo ^ab
mentum.

his^ quj^ erant fuper

Die tertio,hoc cft^vigefimo

oiJlauo

7
frma^

Oclob. Dic

cx rcfiduarum aquarum'diffufione Tcrram

pafEm detedlam, alibi in montes elatam alibi
,

in vallcs dciectam,alibi caucrnishauftam, vbique difFufarum aquarum hofpitam fadam,

cumque ijfdem in vnam communem fphasram & quallwotundam fpongiam, cuiuilTe.

,

Vixit ver\ Dens^Congregentur acjm^ ejmfiib cceU Ibid

fHnt^in locHm vnum,^ appareat arida.Etfa^um

Et vocamt Deus aridam, Terram^congre^

gationefque aquarHm appeHauit Maria.
Quarto die,hoc eft, vigelimo nono 0<flob.Dj^^^
Solem, Lunam, ac rcliqua Sidcra choragia ia
cceleftcm fcenam produAa,
Fecit Deus duo iHminaria magnadnminare maiHS,
eftita

vt prt&fjfct diet

^ iHminare minHs.vtpraeffet

Si:^ flelUs.Et po/Hit eas in firmam?to

cerent fuper terram^

pr<cejjent diei

coeliy

no'*

vt /-

ac noBi ,

diniderent Incemyac tencbras,

Quinto diCjhoc

ettjtrigefimo Oi3:obris

communi aquarum gremio, auium,

ex Die

& pifcium

hos
in materndlBU retentos Dixit etiam Deus : l\)id^
TrodHcantW^/fireptile animA vinentis,^ voUtile
fuper terram fnb firmamento coeli Creanitcf^ Deus

fobolem progenita:

illas

in aera dimiflas

Cetegrandia

fif

omnem animam vtHentem.atque

motabilem.cjuayn produxerant acjUd in ^ecies fuaSy

omne

volatile jecundumgenus fuum.

Scxto

PHARHTRA

8
Sexto

hoc

I.

primo Odob.
,tandem
Adamum,qui imperaret vniuerfis,dc limo terrg formatum ad imaginem , & fimilirudinem
ipfiufmet Cofmopoei: Etfecit Dcus befttas terrx
iHxta JpeciesfHos,^ itimenta,^ omne reptile terrs
ingenerefHo.Et vtdtt Deus, cjuod effet honHm ,
att: Faciamns hominem ad imagi^m
fimilitu^
dic,

eft,

trigefimo

poft terrcftrium animalium genefin

dinem noflram:^ ^r^zft pifcihm Waris,^ volatilibns coeliy^ befiijs , vnmrfkj^ terra, omnicjj reptiliy
^Hod moHctur in terra.

Deinde, ck dormientis cofta Euam , coniugem fdi(iznrJmmift ergo Dominns Deus foporem^
in AdamicHmj^ obdormtffet tulit vnam de coflis
,

eiHSy

^ replcHit carnem pro ea

Et adtficauit Do^'

minus Dtus coftam cjuam tulerat de Adam^in mH-licrem:^ adduxtt eam adAdam.

Vtrumque Paradifo colendo praefedum t

DomwHS Deus homincm,^ pofuit eum

THlit ergo

in paradifo voluptatis.vt operareturi <2? cuftodiret

il/Hm.

Diem denique Jfeptimum, hoc eft, primum

Nouembrcm jicbdomadariae quieti^ac feftiuce
fcxtiduani Opcristheorioe datuiiu Complcuitj^

DcHs dic feptimo opus fuum^ tjuodlUkerat

cjHteHit die fcptimo

rat.Et henedixtt

^ re^

ab vniuerfo operel^Hodpatra'

dtet feptimo

^iiia in ipfo ccffauerat

^ fanSHficauit illum

ah omni opere fuo

^uod

creauit Deti^.vt faceret.

Paulo poft

Adamum in Achariftia lapfiim:

ridtt

DIVIKIAMORIS.
Pldft igitur njulier

fcendHm
Rabile

^juod

bom

fuldjYHm oculu

fif tulit

ejfet
,

9
ligmm 0ul ve- Gcn,|^

affehujue dele-

defrn^u illiiis,^ comedit:

dedit-

que virofHO:<jmcomedit.

Ac

felici

Doniicilio eieilum, hercditaria

pofteritatis cladc

Et emiftt cum Vominus Dens

dt faradifo voluptatis

vt operaretur terram

qua fumptus ejf.^eritjj

Adam:

ligni

de

^collocauit anti

paradtfHm volHptatps Cheruhim

gladtHm,at^',verfatilem

Ibid*

flammeum

ad cuflodiendam viam

vita.

CAP.

5.

Mundus elaborattu^

MVndus

cft elaboratus artificiofiffim^

ad Mundus

Prototypi , in Ideis diuinis ^'^^^^^,

at aetcrno ("& idengraphice,& orthographice,

amuffim

fiii

& fciographice) delcripti.

Sccundum quod

inprimis vniucrfa

Mundi

Empyreo,velutquodam Porae, circumfcripta: iada deinde fundamenta

fabrica^Coelo
rio

nimirum ingens

terrce moleSjpraeuiiE inanitatis

ccntro innixa: Inprincipio creamt Deus Coelum , Gcn.

terram. Terra amem erat inanis
vacua , ^

tmebrA erant fnperfaciem abyfi.

Huic porro fuperftruda mundi (urgcntis

Aqua, Aer,lgnis:reliqua denifaftigiata in Ccelum interme-

Triftega,fcilicet

que

cclfiflfime

dium, ciufque circulari ambitu artificiofiffime

fornicata:

i *

PHARETRAl.

lO
fornicata

omnia vbique

folertiffime (ligcfta

(umma imis,media extimis

copulata

vt

fingula fingulisita

mucuo complexu mirum

diuedi-

ncxum efficiant,quamlibet inimico Yacuo

occlufurarimulam.Omnia porro mutux, perpetuaeque operationi accommodata,fecundum
dcbitam agentium, patientiumqae diflimilitu-

tatis

dinem,diftind:ionem.ac proDinquitatem.

Omnia deniquc, fiiis defimfa terminis

motu

illa fitu coqfiftantjfiue

ire

fluant :^1tra

non liceat citra interitum

quos

iniqua^ fiue

gnitudini,fiue paruitati decretum

fiuc

ma-

vt vcl hinc

cum Seneca dilcamus Non Jtne olicjHo Cuffode

tantnm opusjfare nec hmcJidcrH certum difcur^
fnm fortmi impctHS ejfe hancqu^ inojfenfam ve-*
,

locitatem procedcre dtcrns, lcgts imperio , tantum

reYHm terra.mariq^geHantem^tantHm clarifimo^

THm iHminHmy^ ex difpofttione lucenttHminon

ejfe

qna temere
coternnt.tantaarte pendere, vtterrarnm granifii''
materix errantis hnnc ordinem

mnm pondns fedcat

immotnm

necj;

^ circa fe proptr

rantis coeliftigam Jpe^et.

Vt

infnfa vallibns

maria modiant terrM , nec

vllnm incremcntH?nflHminHmfentiant:vtex mi'nimis feminihtis nafcantnr ingcntia:ne

illa

tjnidem

^HdL videntHr^confHfa,^ incerta^^ PlHHtaSydico ni

uefcfj

rHptis

Cf eltforHmfHlminHm ia^HS

montinm verticibiis

tis foliyC^ alia

ijUii

effnfa

incendia ,

tremores labun^

tHmnltHofa pars rernm circa^

terras motiet)ftne rationc,

qHamHis fnbitafnt

ac-^

ciderei

DIVINI AMORIS.
cidere

fed ftm

tlU canfiU habere

II
,

non minHS

ijukm cjm aitenis locis t ojpe^a miracuh funt. Do^

njine 'DommHs nofter cjHam admirabile eft nomen

tmm in

vninerfa terra

Quoniam eUnata

eft

ma^

^utjicentiatHafH^ercoelo.

tSidfhdHs conflrn^HS.

MVndus conftrudus

eft mirificertotcj^uc

Mundas

opera;im6 in lin- conftru-

ineo miracula , quot

gulispropemodum infinita diuin^ Thauma-^"^*
turgiae fimulacr a : cx multis paucula olim Cofmopotus ipfc fuo in aerumnis lobo philofophanri propofuit difputanda.

Tcrram,ceu angularem lapidem in ccntrum mundi demiflam eiufque bafes , feipfis

ftabilitas, libratafque quafi ad funiculi menfu1.

i2iW.:rbieraS:^HandoponebamfHndamentaterr(i? loh^ ji.

indica

mihi.fihabes

intelligentia.

fHYiU eiHs finofli? vel(jHt6

.

neaml Snper tjHo bafes

demifit

Quisfofmt men'

tetendufnper

eamU-

illiHS folidat funt} atit

lapidem angnlarcm

qnis

eins.

Mare,vbique diflfluum,{uis oftijs conclufum, & diuino imperio veluc vede oppefiTulatum-imo nubibus,& nebulis,ceu infantiae pannis,conuolutum ^is conclnfit ofttjs mare, lob. 38*
2.

^fMndo erHmpebatyCjHafi de vnlna procedens^Cnm

fonerem

nnbem veftimcntHm eins-j

li*dy<jHafi pannis

^ caligine

il-

infantia^obHolHeremlCircHmdedi
illHd

12

//W
dtxi

terminu meis,

Ffcfj

I.

^ pofki veSlem^ f ^^/4

huc venies

Et

amplim ,

procedes

C> hic confringes tumcntss fln^HS wos.

PftARFTRA

'

N iuium thefauros

3.

in locupletiffimo aeriS

promptuaiio rcconditos Namtfuid ingrejfus

es

thefauros niuis, aut thefauros grandinis ajpextj}if

Grandinum

4.

lbid#
Ibid

in

y.

mo

imbri curfum

Viam

6*

in

eodem Armamcn-

Qtu prdparaui in tempus hoHiss

diempugnd fif bclli}
Imbnum curfum. Quis dedit vehcmentipi^

tario prxparata

&

iacula

^ viam

fonantis tonitrui?

ibnantis tonicrui.

Pluuiarum origines

&

Aid*

culos,diftillantium fparfionesii^^i; eflpluuia pa^

ter

Ibid.

per
lyphun-

multiplices

tot occultos meatus,quafi artificiofos

vel ejjuisgcnuitfltllas roris ?

Fiuminum lapidclcentem

8.

ius vtero egrejfa

ftuit?

eft glacies}^ gelu

glaciem:Z)^rii'

de cxlo guisge"

fn Jimtlituitnem Upidis aquA durantur 3 ^

fuperjicies abyfi conflringttur.

Sidcrum errorcs , 6c Hcrmonicas curo in-

9.

fcriorc

mundo confpirationcs:

Numquid
Ibid*

Pleiadas

aut

coniungere valcbis micantes fielLu

gjrum

j4rturi poteris difipare ?

Num(juid prodficis Luciferum

in

tempore fuo^

Vefperum fuper filios terrs, confmgere facis?

^

Animalium partus, paftus,latibula, opcT^^Num^uid capies lemA prddam^^^ animam m10.

Ibid

tulorum

&

eius implebis?

Quando cuhant

in Jpecubus infidiantur ? Quis

tn antris

pr&parat coruo

efcam

IVINI AMORIS*

13

fcm fuam^^uando fnlli eius clamunt ad Deum ,

vagantes.eo

quod non habcant

cihos}

Quibus nierito annumcranda Apis aejjificia,

Bombycis
inina,maxima minimae naturae miracula, nullis
artificu induftrijs imitanda: f^ade adformicam, Prou.
ForaiicaB horrca, Arancaeictia

0 figery^

cjHi&^CHm

confdtra vias eius

4.

e fapicntiam:

dft
,
non haheat dHcem^ nec prdceptorem nec
,

principem, parat tn
in mejfei

(X.flate

cihnmfihi^

congrcvat

^Hod comedat.
CA

P.

Mundpu

7.

inflru^m.

VI Vndus cft inftrudus

locupletiflime

pcr-

Mundui

rerum omnium annona , pet iilum

liberaliffimum Oeconomum de quo dicitur :
Oculi omnmm in te Jpcrant Dominc : Cf tu das

^^-''petua

"^*

^44

efcam illorum

num tuam

in

tempore oportuno , Aperif tu

imples

omne animal

Praecipuc hommem

ma^

bencdtn^ione.

cui foli luccnt Sidera,

coguntur Nubcs, funduntur Imbrcs, affurgunc

Montes, dcfccndunt Valles,currunt Flumina ,

Maria gcrminat Tcrra, proh*ficat

Aqua parturit Natura vniucrfa, & Mundus
totusfit quafi fuburbanu quoddam horrcum,
fucquc ColonOjtam multa hincpofccntilubminiftrat omnia , fiuc ad tutelam, fiue ad nitcfluftuant

Jamjabundanterjpcrcnnitcrjvbique

&

vt

vc-

d ixit Scncca ) PufHa resforet Mundm ,

ftnon illo ^ quod ^u^rat , omms Mund^ haberet.
riffime

Quid

PHARETRAI

lA
Pfal 9s

mtmor es eitu ? mfilim

? MinHifli eum pa$ietm
hommisy cfHoniam vifw
Quid esi homo,

<juod

honore corojia^fi
mims ab Angeli^ :gloria
um ^ covflitHiJli enm fnper opera manun tua^
THm Omnia fuhiecifli fnb pedtbns eius ones
,

to

boHcs vniuerfM
cres cdi,
toi

pec ora

infnper

pifces

marU

(jui

campi

otti^

pcrambnUnt femi-

martJ.
I

CA

Mnndus
Mundus
rnatus.

Vl Vndus

eft

8.

P.

ornatus

ornatus venuftiOime , multipli*

immenfo increataj
, ex illo
diffusa
pelagoeffusa,&
pulchricudinis
, fiue Angcincolas
I. In Cslos, cajlorumque
los , fiue ftcllas , ibidem quafi gemmas perpcelegantia

&

velut ftationarios mituo fulgore radiantcs,

pro fuprenio
tentorijs
lites , in iilis fublimibus
'
Domino exercituum cxcubanies , non raro
feditiofum mundumjpraeliantes. Cocli
Pfel x8* contra
*
opera manHHm eins anenarrant gloriam Dei ,

&

'

'

mnciat firmamentHm.Dies diei erniiat verbum :

nox no5li indicatfcienttam.
cemulum.
a. In Ignem , Gderei fulgoris
formarum Sipa3. In Aerem , tralucentium
rium.
alienoe eleganti^ fpc4. In Aquam , natiuum

culum.

In Tcrram, tot gcmmis oculatamjtot

^

flori-

bus

DIVTNI AM 0*IS.
If
bus pidurata: Laudate Dommum de terra,4ra^

^**^

coms,^ omnes abyfi : Tgnu,grando.nix ygJacies,

JpiritHs frocelUrum: tjjHd faciunt verbum eim.
MonteSy

^ omnes

colles

ligna frnElifera

^ om^

vniuerfa pecora ^ferpentes,

nes cedri. Eeftu,

volficres -penjiat^.

hominem denique ipfum

6.

In

nis

paffim fparfe

pulchritudi-

compendium, Ipedatore fuo

Quoniam Vens creauit hominem Ssp.

inexterminabilem ,
ad imaginem Jimilitudwu
digniflimum

fuitfecit tUum.

CAP*
Mundus

9.

ordinatus.

\AVndm ordinatus eft fapientiffime, ad for^mam

Rcipublicae

ex anguftiflimo

Mundnf

fui ni- ordina-

tu^uriolo excrefcentis in ampliffimam ciuitatem , immenfo caelorum ambitu , quodam

hili

quafi
ria

Pomerio circumfcriptam nec non va:

dcfcriptam qeconomia , diftributamquc in

mulciplices condenda; fupellcdtilis catcgorias

Iia

mctalla,& gemmarum pretia,fub

tcrras

gremio, velutaerario publico recluduntur,P/?i- Gcn,

fon circuit omnem terram Heuilath , vbi nafcitur

aurum

^ aurum terrA

uenitHrbdelliumy

illius

qptimum

efi : ibiin-^

lapis onjchinus^

Ex

tcrra (natiuo viiidario) herbae, frutices,

arbores gcrminant, foecunditate innumera:

Quam pulchra tabernacula tua lacoh ,

tentoria

tua

Num^xj

?RARETRA

t6
tua Ifrael

Vt

valles

X.

nemorofz , vt honi iuxta flfi^

uios irrioui fVt tabernacHla

^ux

fixit

DominHS ,

qnafcedri propter acjHM,

&

Geal*

reptilia,
Supraterram animaliagre(filia,
Etfecit Deus beliias terra inxta Jpeciss fnas ,
omne reptile terrd ingenere fno.
inmenta

Ibid

In aquis pifccs, in aeie au.s, veluc in regijs

viuarijs vagantur Dixtt etiam Dtm: Vrodncant
:

aqud^ reptile

ammx vtucntis

firmamento cdi.

ramfuh

volatile fnper teT"

Cream jHe Dihs

cete

grandiay^ omnem animam vincntcm , atcjHe mo^

tabilem

quam prodnxcrant

ac]H in fputes ftiM

:
^

omne volatile fecnndkm gcnu^ fuHm,

Quibus
Ibid

homo,vIurarius

lingulis

Mundi co-

lonus, prxeft, occlimenico Imperio, ctiam pofteris hereditario Et vidit Dchs , cjHod effct bo-:

mm, ^

oH : FaciamHS hominem ad tmaginem,^

fimilitHdinem nofiram
volatilibHs

nijue

cdi

repttlty

Vfque

beflijs

prafit pifcibHs

maris.,^

krrA om^
, vntuerfdque

cjHod moHctur in terra.

dum

olim ex angufta mortalitatis

colonia, in ampliffima

illius

augufta^ Patriae

migrabimus nempe collabentis mundi

**Conj ruderibus fubdudi: ScimHS en'tm,<jHoniamfiter^
habitationudtfiolHatur^
refiris domus nofira huius
fpatia

^Hod adificationem ex T>eo habemus , domum non

manufa^am , mrnam in cdis.

CA

V X K I AMOKI
CAP. 10.

17

S.

JHundHS confecratHS.

MVndus confccratus

eft

tcmplum bafilicum ,

monumentum

fandifnmc

in

vifibile inuifibilis

^^^^^^
^^^^.^5

vbique diuina omni-pra^fentia fandificatum; cui pro concamerata tcftudinc Caelum :pro tefielato pauimenMaicftatis

lapidibufque pidurata, tellus:

ro inaudis opcre mufiuo parietibus, ludi-^

to, tot floribus

l unda rerum mixtura pro

:

Ara,

humanus ani-

mus: pro dcdicandis muneribus, nat^rg opes

ipfc denique homo fit liturgus qui vna, cum
,

ininiftris, Angclis, vniuerfas creaturaSjin

ijuofum holocauftum congregatas

fijo

oMeCrea-

tori deuoueat.
ortfi enim folis vfqne ad occafum-^ magnum Malach*
nomen
meum in Genttbm:^ in omni loco facrieft
JicatHr.^off^ertHr nomini meo oblatio mrnidaiqiiix

magnum eijvomen meum in

minm exercitmm.
Et eundem

mum,

in tanta

Gentibus

rerum

dicit

vtilitatc

Do^

opti-

amplitudine maximum, in tanto dccore pulcherrimum, in tanta varictate ditiflimum , in tanta earumdem pei petuitare
in tanta

conftantiffimum agnofcat

colat,

&adorct*

Quam bonnslfrael Detts his^^cjui reElo fnnt corde ? pfal. 17.

Mei amem pene moti fnnt fedes fenc effnffnm
:

greJfHs mei.Quia z^elaHifHper iniqnos^ paccmpecca"

tornm videns.

DIVINI AM OIIS.
tcria fublunarii

forma fublimiorc

tum ab Elementis

& non tan-

& impuris) fed ctiam

(puris

a Stellis diilindiilima j

19

haud tamcn

vitali

vt

Origencstnec tcrrca,vt Empcdocles^nec acrca,

vt nonnulliMachcmatici;nec ignca,vt Platonici;neeex floribus,& delicijs Elemcutorum
conflatum,vt Pythagorgi fomniabant produ-

.h.y

dum.Empyrcum dic pnmLhprmcipio

Deitscoeltim,^

creauit Gcn.r.

terramSidcTtum lecundo;Z);:v-

FtrmammtHm in medio aijHa"

dmidat uijHM ab aqnii. Etfecit Deiu FtrmamentHm diHifitcj^ acjHM , cjHJt fnb Firmamaito

it

^uo.jj

'Deus.Viat

rum:

erantyab htSy^H erant fuper

FirmamentHm.
Vtrumq; adione creatiua,quoad materiam:,
ftcus quoad formam : ignobilius fecundum
quid quouis vermiculo

nobilius abfoluce,

&

omnino digni/Iimu, quod etiam in facris litteris nominetur opus digitorum Dci
Cdi tnar- pf^j
.

rant gloriam

Dei

ciat firmammtHm.

tm

opera

Alibi

manHHm

eini

Qmniam videbo

op:ra digitornm tnornm

,g

annnncoelos Pfil.S^

Uinam^ ^fieHa^

^Hi tHfnndaHi.

CAP*

12.

Coelnm Empyrcnm.

Oclum Empyrcum

V^di

fuprcmum Mun- Coelum

ferwuilfimuni diuinx Empyeft

Palatium
conopoeumrappcllatum

crcati

Maieftatis
tcris facris
:

Coerum

coeli

CoelHm

varicrin ht-^*^^^^
coeli

"Domi- PjCii
noi

fto:

Matthtj

terram amem dedit filijs hominum.

Thrcnus Dei : Ego autcm dico vobis ,

mn

in-

rare omnino; neque pcr ca^lii.^tiia thronHi Dei eft.

Scdes Sed non excelfns in manufaElU habitau

AA. ?

y/a/^ Profhcta dicit

Tabcrnaculum

Luc. 6.
bis

t.CoT.
j X.

Matih. 3
loan* 14

Et

mammona

amicoi de

feceritis

Coclum mihifedes

eft.

ego dtco vobis: Facite

tnitjtiitatis

vt

citm dc^

recipiant vos tn aterna tabernacula

Paradifus

niam rapHS

Et fcto hmHfmodi hominem , quo^

efl tn

Rcgnum

vo^

Paradtfum.

Focnitcntiam agite

appropin^uaHi^

enim regnum cdlorum.

o mus : /w domo Patris mei manpones multA

funt.

/poc. X i

C iuitas fan da

Fidi fanBam ciuttatem, leru^

falem nouam defccndente de coelo a DeOyparatam^

Et eratfiruSlnra
ftcut Jponfam ornatam viro fuo
.

murttius ex lapide iafptde

ipfa verociuitas

au^

Tum mundumfmxle vitro mundo. Etfundamcnta

muri ciuttatis.omni lapide protiofo ornata.Et duo^
decim portA duodecim margaritdfunt, perftngu^
las:^finguU portd erant exfingulis margarit u:^
platea auitatis aurum mundumytamcjuam vitrum
,

fcrlucidum, Mytticc, an ctiam Phyfice?

Diftindum crcdibiliter tribusregionibus.

&

Cuc partibus quarum mcdia tota fpirabilis,

connaturalibus Glorioforum corporum fundionihus accommodata extima^ vero folidif^
fim^ & in modum tum tedi tum pauimcnti
duratje : vt fic ctiam ipfum Ccelu Empyreum,
:

fcu

DIVXKI
fcu priinariu

AMOJtlil^

21

Orbis Palatium , fuos incolas ve-

re cingat, ferat, tcgar, Beati

^fii

habitant in do^

mo tua Dotmne:in fActila ficiiloriim laudabunt te.

cA

I3

P.

Ccelum JidereHm.

COclum Cdereum,originis ncxu,aquis elc- Coelum

mcntaribus ( vnde prodijr ) nonnihil co- fidereu
gnatum Dixit ejm^ue Dsuu: JPiat firmamentHm Gcn.Xt
m niidio a^juarum : fif dintdat acjHM ah aejHis Et
dM fitqH: acjHM qHA
fecit Deas firmamcntHm
:

trant fnb firmamcnto ,abhis

(jux erant fnper fir^m

mamentHm.
Sic didlum ab ingcnitis Sidcribus rcipfa
vnum:ordinc potiffimum duplcx,Superius ,
:

&

Infcrius:illud aftris fixis,hoc vagisj(eu Planctis

dcftinatum:vtrumque a

fiiis

incolis rcalitcr di-

ftinftum,ncc non varijs imaginarijs orbitis di(criminatum , fecundum fmgulorum Sidcrum

diucr/a itincra,& ambitioncs,

Supcrius pecuhari norainc Firraamcntum

appellatur

quod nimirum

fua circularicom-

plexionc,{eu concamcrata tcftudinc

non

tan-

tiim illa fixi Sidcra,(ed etiam rcliqua intermc-

&

diCcorpora firmct,fuifquc natiuis locis,

pofita contineat,& diltrada rcftitdat, communiinfluentium hcncdcio .f^ocanitjfj Dens -F/r- Ibid
mamentHm , CoelHm Inferius ab incrrantibus
Pianctis plerumquc Plancticu , fiue Erraticum
vocatur:Frc/>^ Deus dno luminaria magna^lnmi^

dia

r^P^

T^

fMre

PHARITRA

21
Ibid

I.

mre maiHSyVt prji.ejfet dieh^ iHmiHare minus vt

,

frdcjfet non^i:^ flella^,

Vtrumquc

tripiici

quafi contignatione (

fii-

prema,media, intimajdimcnfum:in CoeloSuperiore mediam incolunt Signa Zodiacalia^ruprcmam,&: inHm.am3orcalid,& Auftralia :fic
/ffL!a)""ctiatn in Coelo inFerioreJujijremaSaturno, loui, Marti- infima Veneri,Mercyrio,Luna2,media Soli.nempc Planetarum Regi Regia, attriibid

buitur.fr fofnit

e^u in

Firmamcrito

coeli

vt

lacc''

rent fuper tcrrarH,^ prAeffent dieiy ac noli,^ di^

hiderent lncemiac tenebrM^

C A

14.

P.

Coclum expanfiim.

Cotlum
expanfum.

/^Oelum eft expanfum, i.latiflime ,ftiper

V^omnia intermedia corpora inter quas
,

Xerra rcmoti/I5ma,fecundum
portioncm^cenfctur

elle

diftantise

pro-

pundum indiuifibile.

2* Vaftiffime,propter tot,tamque varios Si-

derum cur{us,acgyraticncs, immcnioquafi

campo indigas.
3.

Firmiflimc, fiue eius durationem

tot fe-

culis inuariarani) fpedes; fiue ctiam confidercs

durititm^quafi cerc fufam, voluendistamen Si-

dcribuspcruiam.atque penetrabilem

modo quo nonnemo

,

putat, poft

eo fere

communem

Ecatcrum corpora,
fore,propter folamab^

illam anaftafin, folidiffima

inuiccm penetrabilia

..--r^
(

fentiam

'

AMOR

DI V IN
lcntiam

illius

I
18
23
modi,C|Ui extenfis corporibusfu-

illa in codem (patio incompoflibif^LcniTmc iHflifHlgebHnt.ficm Soljn regno Ta- Matth#

trU eorHmX\^^c,m ("luperlunaribus naturalitcr,

f)cradditus,
ia

fiiblunaribus fupernaturaliter) ablatus, vnafe-

cum pcnctrabilicatis fuas impedimentum tollit;

abfque vlio fucccfluri Vacui pcriculo.Er ^/a:/^, Apoc.
qHifedehat in throno: Ecce nona facio omnia^

xx*

Coslum figuratHM,

COclum

eft

figuratum fphaerice

fic

ipsa

Coelum

Dei manu tornatum, eiufdemque palmo fig^ra*

mcn{uratum,atque tcrrae, centro (uo,

gqualifli-

^""^

mecircumuolucum: tum proptcr circularem

Sidcrum motum>
quorumdam xqualem di-

&

ftantiam
tali,fiue

aquacumque

tcrrae plaga,{iuc

Orien-

Ocoidentali,fiue Boreali,fiuc Auftrali:

tum quia corpori^crfediflimo figura debebaturperfe(3:iflima, capaciflimo capaci(fima,fim-

plicifllmo fimpliciflima: Dixit anteDeHi: Fiant Gcn*

iHminaria in Firmamento coeli

dinidant dicm

annos:vt Inceant in

^ tempora
^
firmamento
^ illnminent

ac no5fem,C^fint in ftgna,

dies

conli^

terram^

Cui tamcn haud

obftat

illa

multiplcx fiuc

CircuIorum,fiue Pofitionum vaiietas , partim

ab ingeniofis Aftronomis , partim a fupcrftitiofis

fccundum quam,

B 4

aliud

Aftrologis cxcogitata

P H A RETK

24
aliud

Coelam

I.

dicitur Rei9:u, aliud

Obliquum

Borea*
Occidentale,aliud Ori3ntale,aliud So*

aliud Parallelum; aliud Auftrale, aliud

lc,aliud

lare

aliud Lunare, Saturnianum, louiale,

&c*

Aliud trigorium, aliud hexagonum , aliud rofi quae alia funt

, aliud quadratum :

&

tundum

diuerlarum appellaiionum difcrimina,a vario

Siderum,vcl litu , vel motu fumpta Cosli enar-'
*

Pfal.

rantgloriam Dei, C3 oferamanHHm einsanntm^

ciatfirmamentHm^

CAP.

l6.

Coelnm felhcicium.

Coelum
pelluci-

Oelum eft pellucidum faoe cft, lumini

V-Vrerumque formis atque coloribus pcruium pcrfectifltme inter omnia corpora pure
naturalia haud tamen omni deftitutum opacitate imo etiam fiiis natiuis eft infedrum coioribus: non quidem cx aliqua mifcibiliura
,

dum^

contagione oriundis, fed longe purioribus , ac

lumini ipfi famiharibus quales caelefti fimpli:

haud magis repugnant, qu^m ipfa opaci^

tas,vnde emanat illos oculi nottri , adhuc hucitati

ohm fubhmes)iudicant effc mere

quippe fic apparentes , tum propter
diftantias profundicatem , tum ob vaporem
Gen.Tf. aqueum intermedium. Vnde ttxzm^ominM
ait illi: Sufpice cdum ,
cduxit AbramforaSy
numeraflellaSyfi fotes. Quemadmodu profundg
miles, (fecus

ccruleos

&

aquas

DIVINI AMORIS.

2(f

aqua2,& diftantes fiiuaB,nobis videntur ccrulcg

cflc. Illud deniq; ita vifui noftro elt peruium
vc ertam immani tranlparentig intemallo non
hebetet aciem. Mirum eft:,qu6d femper nobi$
propiniquius appareat circa vcrticem , qu^m

horizoncem vbi etiam terraBfCohasrere cernitur 5 vano oculoium ludibrio.

:

ElmaHtem

afcendit inverttccmCarmeli

prowii in terram fofuit faciem

fmm

^ 3Rcg

intergenua

fuay^ dtxit ad fnerum ftitim: Afcende^^ profpicc

contempU"
contra mare. Qui cnm afcendijfet
,

ti^

effet

illi :

vict

ait

Non efi quidcjuam Et ruYfum

.

ait

Rtuertere feptem iJicehus.In feptima autem

y

mmis

Ecce nubecula paruula

,

tjua/i veftigium

ho^

afcendebat de mari.

CAP.

17.

Coclum illuminatum.

COelum

illuminatum lumine proprio .^^^*^^

"I*^"^^
modice , alieho largiflime : nempe ex tot
Sideribus, ccu lucidillimis gemmis,diffufo:fV- q^^* j
citque T)eus duo luminaria magna : luminare
maiusy vtprAeffet diei:^ luminare minus vt prA^
eft

Et pofuit eas

firmamento
diei , ac
prxejfent
terram,^
CJtli, vt lucerent fuper
diuiderent lucem , ac tenebra4.
noStiy
Cuius araoenitate raptus quondam Scneca,
in has , ctiam Chriftiano pedorc dignas /cruelfet

no5li : ^flellai

in

pit voces,

I . quaeftion. natural

B 5

Quam inuat
inter

PHARETRAI.

26

vagantem dmitHm faHtmenta

interJidera ipfa

dere^

^ totam cum anro [ho terra

non

illud

ri^

tan^

tUm dico.cjHod egefity ^Jtgnandnm moneta dedit;

fed

illHd

auaritta

.cfuodin occnlto fernat jpoficrorn?^

nec fotejl anie contemnere porticns

lacunariayebore

aHroqucfHlgentta

tonjiles fiU

UM^^ derinata in domos flnmina ,jHam ctrcumeat

^ terrarnm Orbem fnperne dejpiciens

angHHum^ ^ magna ex parte,opertH mari: etiam
Coslnm

ea partCy cjHa extaty late f^Haltdii:^ adnflHmyaHt

rigentem^fibi ipfi dicat

hoc

pHnSInm, (jHod in^

eft

ter tot (jentes ferro,^ igne diHiditnr

dicnlifnnt mortaltnm termini!

illHd jn cjHo

O cjHam

PHnSlnm fanc

ri--

eit

nauigamHSiin qno bellamHsjn qno reg^

na dtlpontmM.

Haud

aliud etiam

illc

recentior oyranofco-

Philip 3 po^> diccre voluit,cum dixit

Hen qnamfordet

terrajCum CoelHm aJpiciolNoflra autem connerja^

tio in coelis ejl.vnde etiam Salnatorem expeiiamti^,

Vominnm nofirHmylefnm Chrifinm^ (jHi reforma

bit corpHs hnmilitatis nofira,

conJigHratHm corpori

claritatis fna^

CAP.

1,8.

Coelfim aEliHftm

Coelum
adiuu,

Oelum

cft

adiuum^tam in fc,qu^m extra

V^feipraefertim in hgc fublunaria corpora

producenda,roboranda. tranfmutandarper lu-

cem& alia occulta qualitatum

dcfluuia: quas

pallim

DIVIKIAMORIS.
acrimonia

27

quidcm adionis

paflim influxu^ vocamus :

vt etiam terrae adyta rimctu;:

&

&

&

alibs rcgiae Czzx

argentum,
inibi auriim,
metalla producat . Hebetiorcs talapides ,
men eius vircs funt , qu^m vt intelledum , voluntaten^que hominis diredo molimUiC pcr-

&

mihi^Hod volo faccr Matdi

ref Indiredo tamcn aflultu hinc noftram libcrtatcm nonnumquam ad ancillantia fcn (uum c5mercia procUnari etiam in Chriftian
Philofophia tolerari potcft* Dico aHm:Spirttu
dtjideria carnis non ferficietu Caio G^f^
amhuUtey
lenim comupifcit adnerfHS Jpintnm: (piritpu autem

firingerc poffit.-^;^ rton

licet

aAnerfu^ carnem:

hu enim ftbi inuicem

odHerfan"

tHr:vt non cfHAcumc^ vttltU.filafaciatis.

Sicut

& ipfl

iudiciarij Aftrologi

quamdiu

ex horofcopo fic limitato diuinant;fecus rifum

Sc fibilum merentur , dignum tali vaticinio
plaufum.JWffi? vefpere dicitis-.Serenum erit^rHbi- Matth.

cHndu
THtilat

efl

enim coelHm.Et mane ; Hodie tempe/^as,

enm trife coelHm.Faciem ergo

care noflis yfgna aute

^

temporum -non

Hoc fere mdubitatum

eft,

coeli diiHdi'

poteftu fcire?

ccflante Cceliin-

fluxUjCtiam animaftic^ gencrationis periodum

cc({giturgitY\:/nrefHrreHone
ne(j'^

cnim,negHe nnhent ^ Mattb*

nubcntHr: fed eruntfcut Angelt T)ci in

coelo. 1 14

Vigeret tamen adhuc apud nosfpccierum

produdio ,arderet ignis ;pugnaret in Amalecitas nouos nouus lofue; ingc-

intentionalium

niorum mira furgeret varietas;aurum,& alia id

genus.

2,9
P H A B C T R A I,
vix
genus
crcfcercnt,/va^
,
lofneyVt Ucmm erai
Sxod.17
pu^muit contra Afi^kc: Moyfes ai^
Moyfe}
,

tcm,^ Aaron,^ Htsr ufcendermt fuper vertictm

coUis.CumijHe leuaret Moyfes manusy vincehjit If
paululHm

rael: ftn atitem

remijijfet

Amalec Fugauit^ue fofue Amalec 9

eim i iti ore

fuperahat
fif fopulunft

gladij.

CA

F.

19.

Coelum papHum.

Corfum y^Oclumcftpaffiuuj&fuisetiam
pafliuu,

V>^uj.3jiQj^il3U5 . perfediuis naturaliter,praetcrnaturalitcr ctiam defediuis

tum acciden?vUo tamcn>

talibus,tum fubftantialibus: abfquc

fiuc leuitatiSjfiue grauitatis veftigio: Fatalc eft,

.

vniuerfim exitio duplici.

1.

ficn.7*

Aqueo,

bis fublunaris

die mcnfts

fadu?

eft

Noe menfe fecundo

centejimo vita

mo

quo iam olim Ornaufragus Anno fex-

fiuc cataclyfino,

^feptimodeci^

rupti funt omnesfontes abjft ma^^

gnd,^ cataralxT(h apert> funt :

^ faSa plu*
^ quadr^

uia fuper terram l^juadraginta diebus

ejl

'

ginta no^lihus.

Ecpy rofi qua deinceps e.tiam

fijperiunaris fiet bultum fciiicet pcr igncm illum terribilem, qui, pr^ter fupreinum felicitatis domicilium omnia alia ( fupera , infcra r
medioxuma ) inflammabit,& in iuas primjuas
2.

Ignco

fiuc

origines cliquabit : res generationi

dumtaxat
deUinaus

dcftmatas

omnio

incincrabit :cetcras,vcllu-

mi/ic^ vcl robore perficiet, ac fecutur^ quicti,

fccundarieque Bcatorum obledationi attcm*

pcrabit.

DomiftHs regnamt , exnltet ttrra

[hIa miiltA.
tiay

Nubes Cf caltgo

fum prAcedet,

Iditentur

in circuitu eius:

iudicium

corrcRio fcdis

^ infiammabit

eius. Ignis

in'-

iu/ii-'

Pfal* f

ante ip^

in circuitu inimicos

iius.

CAV,

20.

Coclum cognofcibile

/^Oelum

Hiftoricc , po- Coelum

Litcrarum oracula, cogno-

cft cognofcibilc, i

^ciflimum pcr mcrarum

afuo Conditorc prodita P/:v/> ^/^/f ^ *Z)f/^^ : ^^^"^'^

diutdant
Tidnt luminkfia itt frmamcnto cdh ^
:

ditrn

tcmpora ^ dies

ac nolem. C^Jtnt infgna

(3 annos

z't

nentterram.

luceant in frmamento

Nec non

obierOatidnes

Aftronoinorilrb

cdi,^ iLumi"

ctiam per accuratiotes

,

poftcritati

fcriptas*
2*

Phyfice,pci' catifas naturailes, cx fcnfu, fitu,

motu

petitas

Sufpice ccelum

^ numerafellas, Gcn^i f

fpotes.

OpticCjpcr triplicc Ichnographicam , Orthographicdm, Scenographitaiti proiedurami

gcnuing vranofcopi^ copendioram magiftramv

3.

4.

Gcometrice pcr multiplices punc^torum,

,

lincarum, fupcrficierum, angulorum;latcrum-

que

F H A R B T R A I
30
que hypothcfes, & inde conrequentcs dcmon-*

ftrationcs.
.

pcr varios finuumlogifrnos,

Arithmctice ,
quibus ( ceu fchalis, ccu alis) facillime, quouis
tcmpore , &c loco in ceUiffima illa Ipatia
vniuerfa Coeli facies in pauculos
alccnditur,

&

&

GeQi8* numcros cogitur. /acob vidit in fomnU fcalam

JlantemfHper terram,^ cacHmsn tUin^ tangcns c^"
Inm.

;t||

Mechanice , per artificiofa inftrumcnta,

hoc eft, radios men(brios, Diopcras^Q^adran-

6.

Sphgras
ad nutum mobiles : an etiam (pontc,
perpetuo?
Tales certe nuper nouus Di^dalus , Corne-

tes,

Sextantes, AoFolabia, Aftrolabia

integras

&

lius

Drobelius, aufus

elt poliiceri

hadenus inaudito, & necdum

*

,exemplo

credito

qui (vt

viderecft in Thefauro Pradico literatiflimi

viri,Chriftophori Bofbldi ) ad Magnum Bri*

tannigRcgem

ita CcvipCit

P^t (^ertHmj

faaam ^

cognitam habere primi Mobilis catifam.pojjum

conflru^.re globnm perpetuo

mobilem,^ fecmdum

curfim (L/theris.JImtills vigintiqHattHor horis fe*

'

md circHmrotabilem
fumftierit

ita

aut

toties

(juoties

mihi vi*

vt vel milU amns ne femel fallat

cfiend^ntem nobisannoSy mcnfes^dies, horas r^rfielU^

ftim Solis LunA , omnium Planetaram ,
,

rum, (jnarum motus homtntbus notus

ejl.

Mira fa-

pe machinatio, & vix tefti oculato credcnda.

Ceterum Magica coeli cognitio , & reprsefentatio

DI VI KI
fcntatio
ricas

tina

AM

ORIS.

31

per occultos chaia(fieres,ac (ympathe-

imaginum

analogias, vaniffima cft,vt fen-

putidiflimarum fupcrftitionum

iam

olira

damnata. Ncr
quc pro figurarum harum inucntorc Ncdlabanus aliquis habcndus^fcd ipfemet malus Genius qui talibus curiofitatis iilicibus occultum
cum hoftc padum affcdat , vt homincm^fi
Coelo nimium tribuat jCcelo cxuat.
k Parifienfi Schola, articulo 21.

Iterum

affiitnfjit

eum

diabolus in

montem ex-^ Matth. 4

ojlcndit ei omnia regna mmdiy

gloriam eorumy^ dixit ei : Hdc omnia tibi dabo ,
Jicadens adoraneris me. Tmcdicit ei lefns : Vade^

ctlfum valde:

Satana. Scriptum
adorabis^

efl

enim:

^ominH Dtum tuum

CAP.

6.

21.

Sideray illuminat ifima

Sldcra

Dcut,

Hlifolife ruies.

illi

Mundi lumina.
Coelorum

fcintillantcs

oculi

& Sidcr*.

perpctua mundi lumina, tot miraculisjquot

plcna : cx ipfis Coelis ( a quibus realiter
quarto originuiw
diftinguuntur ) dcduda
dic in hanc vifibilem vniuerfi fccna produd:a.
radijs

&

Dixit atitcm T}tus:Fiant luminaria in firmamen^ Gen*i^

to coeliy

^ dtuidant diem^ ac

noElcy

fmt inftgna^

& tempora,^ dies;^ annos: vt luceant in firma^

mento
1.

ccetiy

illuminent terram^

Vctcrram altcrna diei,nod;ifqucviciffitu-

dinc obambularcnt.

2.Vt

PH A RE TR A jii
Vtcamdem per intermedia

corpora illu^
minattnt, eiufquepulehritudinem nobis afpi2.

cuam facerent.
3* Vt rcbus cunftis agendi vires irradiarent.
4. Vt temporum vices> Vcre, iEttate, Autumnoy Hieme, variarent.
y. Vtforent publica mundi horologia quorum anomalia menfurarentur ( naturaliter ,
ciuiliter) Horae,Dies,Hebdomada:, mcnfes,
,

&

&

Anni fecula intcgra,

6. Vt fic (emper exifterent
,

indelebiles perpc-

&

quafi comChronologiae chara(Seres ,

definentiumque
incipientmm
munes rerum
,

tuas

Dem duo iHminaria ntagna: lu^

mamy vt fYAeJfet diei^ C? luminare minus^

indices. Fecit^ue

minare

vt fTAeJfet noSli : ^fiellM.

Vniuerfim diuidutur in Fixa,

rum aliqua

lucc

& Vaga: qua-

aliqua Opacitatc praeualent

Alia fublunaribus profunt^alia obfiint.-fingula

varia , vel vifionc

vel menfiiratione

vci

mcH

tione difFerunt.
Ibidt

Et yofmt
/uper terram

e(U in
,

$f

firmamento

coeli

vt Incerctit

praejfent diei.ac noSliy

& diuide^

rent lucem, ac tenehras.

CA

22.

Sidera fixa.

Sidera

Qjldcra fixa,fiuc ftato

fixa.

i3pariter procedcntia, funt partim numcrabilia? partim innumerabilia, lUoru olim non nifi
mille

o.rdinCjfitu^ac diftantii

B 1 V.l M I A MO
s.
mflle vigintiduo cognita ; hodie longe plura,i
partim Tubo opticp,partiiii libcro oculo circa
vtrumquc Polum Ar.aicum , & Antardieuiu
dcteda-. Horum infinitapropcmodum conr
geries: qug ob exiguam fuam' appareotiam^i-

&

Itindius confpici ncqucunt,

pr6>ptcr multi^
tudinem, quafi confufam,
obtuf^Qi , caiidorique {imillimam, iucem diffundunt : atquc id

&

eo Galaxie,

hm

fiue vig hifkct^

fGrtita:,

n<c fere

SK^ice coeltm

& nomcn ,& fitum

aliccr difringui' folent;

tiHmera JclLu fi Mtes.

,
Nuo3erata,jn.quad.Faginta oeto AftCri&os,

fiuc conftcllatas

nomis funt

imagincs , ab aliquibus Aftro-

diffributa

Horum duodeclm fiinC

in ipfo zodiacojfiue imaginafia illa orbica

fokrijzodiaco parallcla: nempe i.Arics. 2, Tau

rus.3.Genhini.4 Cancer, y. Leo.^.Vii gc^.Li-.

bra. 8. Scorpius.
9. Sagittarius. lo. Caper,
II.

Amphora.

i2.Pifces.

Cctcra cxtra zodiacum morantur : funtquc

partim Borealia fiuc Scptcntrionnlibus pcpulis confpicua: partim Aufiralia
^fiue MeDidfd^
,

nalibus terrisorientia.

Borealia fut viginti vnum , After ifmis dit

pnnda. Vti funt, i.Vrfa maior.a. Vrfi mitror
3.Draco.4.Cephcus. y.Bootes. 6. Cofona Borcalis.y.Hcrailes.S.Lyra.^.Cygnus.io.Cafliopoea. 1 i.Pcrleus. 12. Heniochus, fiucAuriga

i3.0phiuchus,fiueSerpcntarius i^.Scrpcns.
iJ.Sagitta.i6.Aquiia.i7.DeIphinus.i8.tquus

miuor.

^BARETRA

ininor,fiue (eftio cqui.19, Pe^rus,fiuc

EqiRU

olans.20. Antromeda. 2i.Triangulus.

Auftralia ab antiquis obfcruata funt quindecim.
>us.

Cetus. 2. Orion. 3. Eridanus.4. LcCanis mii^or. 7. Argo,

Canis maior.
i.

Jue Nauis.8. Centaurus.9. Crater.io.Coruus.

li.Hydra. li.Lepus. 13. Ara. i^.Corona
Auftrina. i

f.

Pifcis notius.

His, recentiorum nautarum obferuationibus, addi folent duodecim alij Scematifini:

i.Pauo. 2. Doucan.3. Grus.

Dorado. 6.

4. Phoenix.

Pifcis volans. 7. Hidrus. 8.

Cha-

Triangu^
iiisleon.9. Apis. 10. Auis Indica. 1 1 .

lum

auftrale. 1 2. Indus.

Qnifacit ArUurum

Iob,#.

&

& Oriona ^ HyadM,

,

Quifacit magna,(S incempre

mirabilia , ^uorum nen efi nrnnerut.

iritcriora Auftri.

kenftbilia,

CA

F.

23.

Si^ra vaga.
Sidcfii

?aga.

digreffuque
Slderavaga, i vario congrcffu,
funt
fcpiem
nifi
fic dida. Principalia non

Mars.4.Sol.j.McrI. Saturnus. 2.1upiter. 3.

curius. 6.Venus.

^.Luna

Sic olim ^fuperfti-

Chald9is,& numerata,c nominata funt:

qu etiamnum hodie fingulis hebdomadg nonomina , an
ftrjE ferijs fua faciunt communia
tiofis

Ctiam Dominia

NonnuUa

alijs

minoribus

Stelluli& funt
ftipata.

DITIHIiilfORIS*
ftipata, Ccu

comitibus.Inter

fcrtur ampliffima

3^
omnia medius Sol

magnitudinc

ac potcftate

temporum modo y tcrrarumque/ed & Sidcrum Redor Tria jfiipra Solem crrant triai

nec

infra vagantur, vario

Inter

acccflu5& receflu.

hxc houiflimum Luna, terris

familia-

rii(Iimum3& in tencbrarum rcmedium,^ natura

rcpenum : multiformi fua ambage torquet ingeniacontcmpkntium,

proximum ignorari
maxime fidus indignantium: crcfccns (emper ^

&

aut fenefcens,&

modo curuata in

^ cequa portione

cornua,

mo-

maculofa y
prgenitens,immenfa orbc
plcnOjac repcnte nullaralias pcrnox, alias fera:
& parte diei Solis lucem adiuuans:dcficiens,&
in dcfedu tamcn confpicua quae menfis exitu
Iatct,& laborarc credituniam vcro humilis,
excclfa :
nc id vno modo j fcd alias admota
Coelo,alias contigua 'montibus nunc in Aquilonem clata , nunc in Auftros dcieda : hoq folum in illa perpctuum, fi crefcit , aucrfis a Solc
ccrnibus ortum fpcdat;fi minuitur, Occafum.

cademquc

diuifa in orbcni:

jfubito

&

&

Fecitjj Dei44

duo luminaria magfia:luin'mare maluminare minas, vt frdLeJfet

:

tuSyVt frdejfet diei

&

y.

noUi:(^fiellas.Et fofiitt eoA in firmamcnto coeli

vt

terram-C^ pr^^ejjent dieiac ftoEli,^

lucem ac tenchra^.

lucerent fiiper

diuiderent

C A A

FHARETEAX.

3^

CA

P.

Sidera

24.

Ificida

Sidcm

^ rdcra

lucida.

^j^^, perfcaifTimc Sol , ille inexhauftusluminis creati fons:in immcnfa Cali fpatia, Elc

lucida : quaedam magis, quaedam mi-,

mcnta fingula, ipfa etiam tcrrae vifcera largifEmediffluust&vbiquemanifeftus/uanon tan-

tum lucCjfcd

ctiam vmbra, ceu indiuidua lucis

Ecdc,!. iuhiQc^vi^ OritHrfoh^ccadn^

TCHertimr

ibicjj rL

mfccns^g)rat per Meridtem,^^

ficUaur ad ^(jjHilommdHfiram vniuerfa

SH

pergit IptritHs,

in circui^

in circulos fuos renertitHr^

Poiiunt a.utem in Solc hcEC fpedari miracu*

Ia.i.Luxipfa,fiucfulgida illaqualitas, omni
Apoc.i. ccrpori lu:ido congenica,& intrinfeca : t fa^
cies eius fcnt Sol Incct in virtHte fna.
2. Lumen/iuc lux cxtrinfcca, ab illa prima*

ria

fiuc intiinfcca lucc

produdum

vcl tranC-

medium diaphanum : vcl tcrmiobftaculo : fobolcs gcnctrici

cpaco
rantcr
val^
Manvlc f"? fimillima, cidcmquc fcmpcr coa^ua:r
de mane vna fabbatortim , veniuHt dd monumeth
paicnter per
,

in

tum ortoiam
5

Sole.

Itatamen,vt vniuerfum lumcn triplcxfit.

Primum. dircdlum qudd per mcdium vniformitcr diaphanum. Sccundum rcfradum,quocl
pcr mcdium difformitcr diaphanum. Tcrtium
Tcflcxum, quod cx opaco obftaculo oritur ,
,

&

6*

ciu;iCiiicB.Uuim.tvtrcfHlftSchncljf^^^

rm

redS:^ dreotyrejplendfisrmrmontes abeis^($ fc^

Jplendf4srmt

(ictit

lamp^des

ignis*

Radiofa^cuiuQibct luminis) profufio , cx

i.Qmiids radijs, (eu lincis luminoris colleda , in
3.

formam

pyramidis", vel dircdg

vcl reflexre

vel retradg

{ecundum triplicem conditioneni

&

baluminis,quod difFunditur:ita vt fingulas,

tcrminantur,
quo
fi,vnde oriuntur,
vertice,

&

intcr fe difFerant

fingulis

quoque

inelt

vnus

I)rimarius radius,quem Optici vilorium appeU

ant,4 vifione per illum efficaciflime ftimulata*
t tranfihit vita noElra tamijtiam vejligifsm nuhU S^p*
efftcHt nebfila diJfolHetHY.^tij: fiigata eii a radtjs

^olisy^

a calore illiHS aggranata.

4* Vmbra,qu2B lumcn intcr ac tenebras mcdiam naturam adepta,totum fuum effe (feu re-

dius non effe)aducrfo,(cd per opacum corpus

cxclufo , lumini debct
dum cidem fua ma:

&

^nitudine,multitudine, intenfionc,rcmiffione,
titu,motu,quieti< commcnfuratur , mira pingit
curiofitatis

miracula

Cnm vidtffet

fofulii Gaal^ Iud.f

ad Zebul : Ecce de momibus mtilttwdo de^

fcendit.Cui ille rcfpondit : f^mlrM montium vides^
dixit

^naji capita

hominum,^ hoc errore deciperis^

Qiialia etiam funt

ingeniofa fane
vuii

illa

fciocerica,

vmbrarum fpedacula, humano

accommodatiifima

fropheta

Horologia

7)ominum

Inuocauit

reduxit

itaij^

vmbram

^/^'^4.Rcg
//- xo^

pcr

iam defcenderat in Horolo^to AchaS^

retrorfum decem gradibus.

neas, ^uibus

CAP

PHAKETRA
CA

P.

I.

2J.

Sidera ohfcfira^
Sidera

obfcu-

Idcra obfcura (unt

aliqua

multum

alicjua-

i3parum nec ipfe SoV,ctiam cuiii fplendfec

maxime fuis caret maculis: quas aiut cffe par:

>

uasfrefpcdiue^ StcUulas , pcrpetuas Solis cd^

mites natura iiia rotundas ,
iucidas: fcd per
variam fortioris Sideris irradiationcm,vagunique coagre{su,varic rcfradas , obfufcatafque ;
atquc hinc viciffim Solcm diucrfimode edipfari, &quodammodo maculari confpicimus
per Tubum opticum,
Illa vcro grandiora Sidcrum,aut vclamina,
aut dcliquia , ctiam libero oculo fiunt afpicua
in Sole quidem,cum terrj eft proximus:in Lu^

&

na autemjcum tcrrae rcmotiflima, Soli cft vici(empcr co minuslucet,

quo minus ab ipfo lucis fonte abeft . Vt olim

iii/fima:q^ux vniucrfim

Luc* tj. (miraculofe tamen)^nir/tfr^ hora fextay

brAfaElit fmt

tcne^

vfjfj ad horam
nonam.Et obfcHraius eft SoL
Earadem obfcuritatis contagioncm ctiatn

in vnmerfam terram

alia Sidera patiuntur

cx

minus
Luc xi^^^^^^^A^^'"^^^
^
Jigna in SoUy

Lnnay

fimili Solis accefiu

C^ftelli^y(tniV2LCu\osc)

in terris preJjHragentifim

principalitcr. jErerii^

pra

confpiftone fonitns:

marisy^ flaElmm: arefcenttb^u hominibns pra ti"

more ,
expe^tione > (jmfHperHenientvnimrf^

orbi.

C A P

/1

HirlMIAMORII.

39

Sidera amic4.

Sldcrafunt aniica;mctaphorico(non morali^

Sidcra

feu animafticoJfauorc,Orbi toti : praecipue amica*

Sol : Hic (vt Plinius ait ) Incem rebiis minijirat,
aufert^j tenebrxs:hic reli^fi^ S/^^rrf^^maligne ful-

gcniia

occnltat

hic vices

tcmpornm, annumjftc

/emper renafcentem ex vfi4 natura temperat :

,

CoelitrifiitiamdifcHtit

animiferenat

yOtcj'^

hicfunm lumen

ceteris cjuo^ Side^

cans ,

vbicum^ue

omnia intuens , omnia

eximius ,

hic

etiam humaninssbiU

rit;<iCralubrius micaturis )fonerat

clari44

viuifi-

& locupletans-

Pecitque Deus duo luminaria

maius.vt praejfet
effet noEli:

diei

magna : luminare

Gtt^^ii

luminare minus^ vt pra-

^flelLu.

Sicinreliquisquoquc Sideribuspr^?/?^;^
^uibuf^ vis,

ad fuam

efl

cuicjue naturamfertilis

alia funt in liquorem foluti humorisfoecunda

alia

^ncretiinpruinas\ aut coa^i in niues, autglaccati

ingrandines:alia flatus , alia teporis , alia vaporis ,
slia roris
(iias

alia rigoris.

Et vniuerfim fcrc lingula

cum motu variant vires.

Etpofuit eas

in firmamento Cosli,vt lucerent fu- ibid*

per terramy^ prji.ejjent dieiyac

no6Hi^ diuiderent

lucemyac tenebras.
Illud

vanum

Aftrologi

commentum effc

vidctur, cum quidam non tantum fingulis humani corporis mcmbris,fed ctiam astatibus fin-

C 4

gulos

PHAiftBTRA

4^
^

I.

gulos affingunt bencuolps PlanctasiVcrbi gratu, Intantise Lu^ain, l^ueritiae Mercurium, A-

Vcncrem

Solcm , ViMat^tem, ^enciiluti primae louem, Vkinr^ Saturhumrlirialogra nimis fuperftitiofe par-*
dolefcentiae

luucntuti

rilttati

Tim.

nca. Itjept^ a^tcrh,

aniles fiibnlM

dcHHa: cxcr^

fc apitem teiffiim ad fictatcrH,

CA

P.

27.

Sidera inimica.
Sidera
inimi-

Qldera funt inimica:prcercrtim illa crinita, &

Oi^t^turi mali pr(jnuncia,Conriete:quandoquc

CocHs circumeuntcs , ibidem vel noua

produdi , vel c plurium Siderum confteilatione conflati: maguiscapitibus plerumqj
ominofi Orbi toti contagion.
Contigit autcm per vniuerfam lerofolymorHm
i# Mach*
in iplis

criginc

cinitattm videri diehm cjmdra^inta pcr acra c^ni'

ies

dftHrrentes ; aUratasf/olas habentes ,

i^uafi cohorteSyarmatos^^ CHrfas ecjiiorHm

hajiisi

per or^

dmcs digefoSy^ conorefiones fieri cominns.^fcn^

tofum motm,^ gcile^tttirtm mnltitndtHcm ghdijt
dtHnni^
tdortfm ia^HS
aureornm arm^"
i

rum jplcndoYcm.omnif^ue generis loricarum.Qua*

propter omnes rogabant m honii monHra conttertu
ManiFclTum quoque cft ctiam in coniun,

ij;

menftrua Luncp,morbos recrudefccrc,

igrotantmm corpora deteriusaffici nocereq;
tunc fumptapharmaca :peftilcntiam quoque
i3:ionc

fub

(ub codem SidcFC

<ri

graffari feuius.

Et okulerHnt Match 4

^mties ntals habentes.varijs languoribHSy

tor-^

fnentis comfrthenfos:^ cjm djtmonia habebant,

lunaticos

Noh
cum

tamcn

vt f

cifctanta Aftris fbcietas

quemadmodum

nobi&

nonnulli dclirant)

fingula lingulis fint actributiaTOortalibus

gna

paraljritos,^ (HraH;tcos.

diuicibus,

ma-

minora paupciibus^^rumnolis

&

obrcura,4c pro forte cuiufquc lucentia:

cum
fuo quoque homine orca,cum codcm dcmum
occumbentia . Hoc longe abfurdius , ipfuoi

ctiamhumahum
ficri,& Ik

Aibitriuin ijfdcm

fubfcquum

trahi,

obnoxium

prout aequum, ini-

quumqne Sidus affulferit. Dchs ab^ inttto conni" Eccli ly

ttiit homtn^m
rcticjHit illHm in mann conftUj fni.
Adiecit mandata

^ prxcepta fna

mandata fL rHare^ctf^frHabHnt te^C^

fdem placitam faccre

ignem:

P.

porrige

Si volnerU

in perpetHHm

yJppofnit ttbi

nd quod vdlmrU ,
CA

acjHam

manum tuamm

28.

Sidera

Sldcrafunt

viftbilta.

vifibilia:dircifte,(bra Vcrticalia: Sidert

reftade cctera : rcflexe omnia fenfibilis vilibiliamagnitudihis : in quouis corpore , vcl plane ^
vel conuexe, vel concaue rpcculari,rufficiencer

applicato

primam Vifionem

appellant Opti*

cam :fecundam, Dioptncanx: tertiam

Cato-

ptricam : fingulis fua infimt miraoula.

Vc

Ijjt

F B A R E T A I.
Vt cum pcr Opticam fiuc direftam
.

vifio-

ncm Sidcra apparct fempcr proprio loco,fempcr propinqui/fimc , fcmpcr ( cctcris paribus )
minora , qukm alio modo vifa.
Pcr Dioptricam , fiue refradam , fcmpcr
alicno loco , fcmpcr maiora,qu6 magis ad ho-

&

in eodcm ipfi tcrrae

rizontcm dcfccndunt ,
inter (c magis dictiam
contigua : ibidcm
ftantia , qu^im verfus Zcnith , fiuc punaum
vcrticalc.

Pcr Catoptricam > fiue reflcxam , prodcunc

infinita Sidcrum ludibria,tot (cilicet variata
fpeculis, naturalibus,artificialibus, planis, gibbofis, concauis

^onis

ita

conuexis , monogonis ^poly-

tamcn

vt planis fere aequalitcr rc-

yrxfentcntur , conuexis amplientur , concauis

contrahantur,polygonis multipliccntur Stellg.
Singul in f requenciffima luminum choragia

co modo,quo per fimilcm flcxangulam radiationcm cataphradus cqucs tcrrificam armatorum acicm cxhibct , nummufquc aurcus con*
gcftum auri accruum oftendit, capidorii obleDeat4-

damcntum*
No vidiflis ali^juam ftmilitHdinem yindie^M
JocutM
ignii

Itm

eft

vobis T)omimts in

nefone elenatis

^ Lmam

deceptfU adores ea

ocHlis

omma

&

colas

Horeb de medio

ad cdLlum, videas So^

ajira coeli
,

errorc

^ua creauit Domi^

nm Dens tnta in minifteriHm cHniii^ gentibus

fub

coelo fuht.

qH<t

DITIHI AM0RI8*

43

Sidera m^nfHrabilia^

funt menfurabilia tot modis, qUQt Sidcra

Coelum ,\n quo voluuntur tpraecipuc P^^

Sldcra

^t^

Canones Gcoaiecricos ex Trigometria,& Cy?

clomccria: computatosiliuc pcrfinuales Tri^n>uli fphaerici logifmos ; ex quorum varia ana-

ogia Sidera' .fixa ab Aftronomis in fex magni-

tudinum
*;

claires diftribuuntur^

Primae magnicudinis aiunt

ram

centies leptics

quartis excedunt.

effe ea

cum vndecim

quae tcr-

fexagefimis

Secundg , quae oduagies

fc^

ptics, TertiflS v<?a35 feptuagics bis cum tricntc

Quarte qux quinquageues bis cum femiffc

Quintae, qua;

triciei>

femcl. Sextx

quae piusi
,

dccies odies.
-

'

Vaga pattim ej^ccdunt partim cxceduntur.

,

Exccdunt Satumus nonagies fcmcl lupitct

nonagies quinquies , & vna fcmiffe Mars (e.

mci, cum vnatertia. Sol centies quadragefics.

Exceduntur,Venus nouics odies,aut tricics
fcptics;. Mcrcurius vegefies.bis/Luna quadragcfies tcr, minus odaua ptkrtc.Altitudinem ccetip
frofmdfim abjp , jiuis di^
latitudinem terra ,
menfHseff.

Ex hac portchto&jpr^cipue Solis^magnitudinc,

quidam MatHcmaticus ,

in fuo

Solc

^ra^ta, deducit fcqucntia Corrollaria

illu-

etiam

crcdQlse cUriofitati paradoxa.

i.Solis

^^^cli* i

rilARETKAL

44

diamccrum in fc -.contincrc milliarit

Gcrmanica 9782* cjuorum quodlibct 4000^
Solis

paflibus conftct.

Ambitum cius,milliaria 30743^

3^ Supcrficicm, milliaria 300718046.
4, Profunditatcm^milliaria 49027073 1 504.

Solcm Apc^um,ifiue maxime aBlHuum 4

j.

tcrra diftarc 1017322.1100 cft,millies millc

dccics (cptics mille treccnds viginti

.

duobus

milliaribus.

Pcriga5um,fiue

6.

maxime Brumalc, 9469 1 j.

milliaribus.

Coelipctam,quotidiano itincrc 8. milliaria

7.

lurfiim

fcandcntcm , pcrucnturum ad rSolcm

Apogasum annis 324. hcbdomadibus.

4. dte^

bus6.

8 Lapidcm molarcm,quauis hora 200 millia*

ria dcfi:cndcntcip, tcrrae illapfurum

cx Solc

Apogago poft horas yo86. fiuc poft hebdomadas triginta,dicm vnum,horas viginti duas: cx
Solc PcrigsDO, poft horas 4734. liue poft hcbdomadas 28.dicm vnum,horas j(ex,
9.

Solcm Pcrigaeum

fiuc hicrhalcm

nobis

propinquiorcm cflTe feptingcntis miilibus quadringcntis quinquc milliaribus Gcrmanicis;

^uam fit Apog^us, fiuc yftiualis.
10. Solis pcriiphaeriam a curfbrc, quotidie 8.
milliaria currcntc

non

nifi

cft ,annisdcccm,dicbus 193.

jiifi

dicbus I223iiuc annis

diebus 3843. hoc

Diamctrum non

trtbus.^ diebusiCQQ*^

tum

DITIKI AMOmiS

4f
tom vigintinoucin,cirjen{um iri*
Cmlid res difficila : non foteft M homo expti^

Eccle t.

iorc ferm^ne.

CA?.

30

Sidera gjrabilia.

Cldcra

gyrabilia funt

omnia

aPrincipio, Sidcra

^probabiliter intrinfecoj probabilitcr extrinfcco, cfficacifSme mipcllcntc

rcitiflime diri-

gcnte,
X.

Motu

2.

MultipKci jimaginatiue , aliqu^^do inftar

circularL

trcpidationis, alicjuando inftar librationisialias

more retrogrcdionis^

alias aliter.

3. Vnico cntitatiuc.

punfuam
&
,
cbliquationc^ot putatitijs motibus obnoxiam.
y. Cclcrrimo motu , atque c6 celeriore quo

4. Spirali,fiuc

fium

non

in

Cc fempcr

idcm,vndc

variabili

ccepit

projpter

ampliorc vcrfatur pcriodo.Ita Sol ( intcr (uos

Coeli-vagos concurfores nec tardiffimus , nec
vclociflimus)v;no die currit (cxics mille ccnties

quinquagies quinquics millc nongcnta triginla tria milliaria ; viia hora 2 j.^^^y. milliaria

vno mii.uto quater

millc

duccnta fcptuaginta

quinquctvno fccundc^quo claudo , aperioquc

oculos) fcptuagihta vnurtn milliare.0n>^r5o/, Ecplc*i#

^ occidity^ ad lccum fimm rcHertiturubi^jue re*

mafccns g)rat per Meridiem, ^fieRitur ad Aijui *
lonem

PHARTR
^6
lonemdHjtrmivnmerfa in ctYcuitu
i

fergit Jpiritus

in circulos fuos reuertitur.

6. Regulatillimo

motU5& hadenus nulla vm-

C|uani(naturaliter variato)anomalia:realijlecus

imaginariarquali fcilicet Sol fepiirimc,

quotidie bis ftare,aiias regredi

& fere

nonnumquara

ctiam retardari ccnfetut:Iupcfnaturaliter cumdcm vero aliquoties ftetilfe, rctro &iardius

iui(Tc,varia3 Ephemerides clamantihaud tamtii
reclamatura^ calculo Aftronomico , etiam in
j

fiitura fsBCula
lofij 10

continuato:

Tmclocmus cjl TofiieT)omino.indie,^ua

tra^

Amorr.hdum in confpeBu fiUorum Ifrael-^

dixitj^j coram ei<:Sol contra ^ahaon ne mouearis ,
Luna contra valUm Aialon.>Stcteruntq'j SoL^

didit

Luna

donec vlcifceretur fegcns

Stetit itacjue

Sol in

medio

coeli

de,

inimicu fuis..

^ nofefinauit oc^

fumberejpatio vnius diei.Nonfuitantea.nec pofca

tam longadies.obediente Domino veci hominis ,

4Keg

pfftgnante pro Ifrael. Alibi

20.

ffofheta

Dominum^C^ reduxit vmbram per

^uwus iam defcenderet in

*

/nuocat*ft ita^j Ifaias

Itneai

horologio Achaz^yretror'^

fum ^cemgradtbus.
Nefnpe ordinaria dumtaxat ( fecus illa cx, & qua talia, imaginarijspariandaj computanti tempora.

traordinaria

7, Perpetuo motu , fiue continuo duraturo

vfque ad ^xtremu iudicandi Orbis periodam,:

vfum humanae & Oeconomia&,&

Chronologias quarum illa vitam agendam

priEcife in

fasc vitam

adam fpedat

vtraquc potiflimum

cx rcgulari Solis^ac Lunx circuitu^omnia modcrantCjOmnia men(urantc:tot faeculiSjprgtcri^

tis, futuris

zStatim aHtemfoft trihHUtionem die-- Matth*

obfcHrabitHr , 3* luna non dabit 24^

rum illorum ^fol

lumen fHum , ^flelldL cadent de coelo , fi^ virtHtet

tunc parebit fignHm
calffHm commoHehHntur :
Filij hominis in cocU

bus terrd

m nHbibns

: fjT

tnnc flangent omnes tri-

videbunt FiliHm hominis venientem

coeli,

cum virtme mH/tayC^ maiefiate.

CAP.

31.

Elementa^ primafnrgentis Afnndi trtflega^ parti^*

bHStjHinis Slementageneratim.

nonnuUis placct^quafi ali- Elcmaimcnta corporis mixti: Elcmcnta in gcnerc ^^*

dicuntur omnia illa, cx quibus, cum infint, aliquid fit quae notio non (blum caufas rcrum
intrinfecaSjfed alias quoquepartes intcgrantcs,
componentcs complcditur.Sic matcria,
forma , Eleracnt^ compofiti Phyfici Coelum , terra Mundi : /nprincifio creauit Dens Gcn^i*
calnm ^Ci terram^

ELcmcnta^vt

&

&

&

lia,

Prima cuiufquc rei principia , tum naturatum artificialia prima quoquc Elcmcnta
,

appellari pofiunr,

mns parHHliy/ub
^r/.

In fpccic,

& lolent

Ita

tios

cum effiy

mnndi eramns fermen'funt

corpora naturalia
Elementa
elementis

nmpiicia,in quas cctcra refoluuntur Simplicia

dicuntur

Gai*^

ARETRA

PH

38

li

(T

icunfurjproutfimplcx opponiturmixto
alijs:qux runplidtas neque pbyftcam cx ma-^
forma, nequc mctaphyiJea^x gcnerc^
tcria,

&

& difFcrcntia
gula in

ftia

compoiiaGnem

toHit

imo

Im-^

cornpofitionc adeo fuppjonunt ma-

teriamj vt abfquc ca

nuUam v.cl

gcnciationciTl

vcl corruptioncm /ubftantialem excrccr^t

patcrenturquc pcrpctuafn iui dc Gicationcm^^.

annihilatiancm

iunt xicniquc vkima n.^turai

qux corpora mi>it<i ;^

omni
yidxvcro
^'^^ formarum contubcrnio ^uKo
dixit ( Deus: ) In fudore vuUm ttii vefceris paue^
fublunaris diucrticula: in

poft variam pugfiam,& cladtm rcdcunt:

Gen.j*

donec reuertaris
^Hia

ffilhls es,

in
in

terram .d
pulucrcm

GAP.
Ehmcnta
.

cjaa fu/nptuses :

rcHcrteris.

32.
^jtiatcrna.

Elemen* TnLementa funt quaccrna r. Igni. 2 Acr<

fa qua- JL^ 3. Aqua. ^.Tcrra. Nec plura^ncc pauciora:
Cerod*

fingula funt
bicularis

finitaj

magnitudinis;,

& hgurae or-*

quo J maniteftum cft cx ipla Muudi

Syntaxi.

Numerus

marum

colligitur

ex quadruplici pri-

qualicatum combmatione, Caloris,

Sfi

Igne : Caloris ,&Humiditatisin

Acrc: HumiditatiS;&; Frigoris in Aqua: Frigo^

Siccitatis in

ris,&Siccitatis in terra.

x quattuor quolitatum motiicum diuerGtatc:

1 AMOJI1

S.

fitfl[t?:cxfuinma.Jcuitatc Ignis: f xitmima gTa?

uitateTerraicxmcdialeuitate Aerr.cx mcdia

grauitatc Acpia*

Ex

motuumiredQrum inocquaTr
quorum duo iMis & Atiris , tcndunt ^
mcdio furfiim alij duo Ta-r9;& Aqu^ dcor2.

litate

qtiattuor

fujn ad

CjD^

^am

medinm^: ;finguliina:qualitcr. Ipfe emm Sap.7

dedit mihi hrttm ^nrit fumyfciemiam ve^
,

vtfiiam. dijpafntoncm arbU terrarum

virtmes fUmentnrHfh
:

Poflet
ta,

Deus abfolutc CTcatc

fpecic diftiiidiaKjuae

plura Elemcntamen cum iftisgenerc

conuenircnt iCt licct non poflint cfle plurcs

gcncrc .motus>Rcda,& iimplices; ncquc maior

ordo corporum fimplicium, quam.de fado fitpofl^ent tamcn plura corpora ipccic dittinda

Momm

cumdcm

&

gencre
participarc ,
proportionatum fuae naturas locum in Vniucrfo
OGGuparc
nihilominius fecundum alias vir

&

tutcs,& qualitatcs intcr fc ita diffcrrc,, vt cffentialc difcrimen arguant:prout dc fado iamix-

tisanimatis,&inanimatiscontingit^ y^pud fco-Matth

mines hoc im^opMe efiiapfid Deum OHtem omnia
pofibilia fmt.

CAP.

33.

Elementa ornata^

ELcmcnta funt ornata

bus,

propter

tum

fcu vcftita qualitati- Elemcn-

alteratricibuSjtum motricibufihis^^ orna-

motum

localemjillis

ob pcrpccuam^^*
anti-

FHARETKA:

j6

&

inde confcquentcm finguloantimachiam ,

rum mixtionem.
Motrices vocari folcnt qualitatcs fccundac
cx primis ortae : funtque Grauitas , & Leuitas:
vtraqucjvcl funrfna,vel mcdia. Alteratriccs
dictmtur, partim primce,vt Calor^Erigus, Hu-?
miditas, Siccitas: partim faecundae, quas nempc

cx

allato

primarum quaternario oriuntur.

Ambas

a fcnfibus

quibus pcrcipi pofliint

&

Ipegeneratim Senfibilcs appcUamus: ,ucut

ciatim fingulas k fpecifico fenfu/v.g.a vifii
vifibiles,ab auditu audibiles,a guftu guftabiles,
ab odoratu odorabiles,^ taftu tabgibiles.

Ex

quibus aliquae Elemcntis in ftatu purp

conueniuntraliqug

non

nifi in

impuro,& varijs
illis compc-

in vtroque

mixtionibus violato :
tunt Lux, Pcrfpicuitas,Opacitas,Raritas,DcnCtas: intcr quas tamen {ola Lux eft vcra pofiti-

a qualitas: Per(picuitas,& Opacitas funt fere

tantum quaedam capacitatcs & incapacitaF,

tcs recipiendi,vel excludendi lumen, &fpecies

k (ubicdo, connotantcs certam fubiedi difpoCtionem,vckindifpofitionem.

denfitas funt diucrfa qualitatum
Raritas ,

&

temperamenta, caufantia diucrfos modos po^

fitionisjfeu extenfionis localis

his

& eorum

qual^

annexa effe folent.

Ceterum inter primas illas qualitatcs Calor,

Frigus vocantur qualitates adiu^ Humidi,ill^
tas,& Siccitas,pa/fiue: quod hx remilTius

&

vcro

AMOR

I s.

Ycro fortiu3 agant.

^Aftus^xflas C^ hicms,nox ^dies

CA

P.

nm re^uiefctnt.

34-

JElemetJta variata.

ELementa

funt variata, fingula niultiplici.Hlemcn-

primarum qualitatum
fcinationc

non

Sv^ijy/t^, fiue

diucrfimode ccmmenliirara

vna

in

fummO, aiia in cxcellcntiy.

quag in remiffo infint gradu j xnanpantque

inter fe pacifica confcedcratce focietate Quod
fi

vxia

oarumper

moxnngul^
runt

cant

vfque
vel

infQle^cat

& figedus rumpat

in conflidlum

dum

mutuum concur-

vel in aliquod tc:i\ium ab-

ad natiuaqi redeant harmoniam.

Exquo etiam fit^yt aliqua exElcmcmis dicantur Symbolica,alia Afymbolica : illa in vna
faltem qualitate prima (ccundum cxcellentcm

gradum conueniunt atque tranfmutantur in

fcfc mutuo ,facillime, celerrime; numquam
tamcnin aliquod .tcrtium immc.diatc .\ifta in
5

nulla (quoad exccil.entc gradum) conueniunt,

& tranfmutantur in

fefc tardius, difficilius

fe*

cus in aliquod tcrcium,etiam immediata tranfjrmtatione fiibeundi^i

huius ratio pctitur,partim ex co,
pauciores qualitatcs produci , aut cor-

jDiucrfitatis

quod

ta varia-

icd

odonam graduum ktitydinejiii:;

nifi intra

ita vt fingulis

com-

rumpi

*
'

FHAItBTRA

li

rumpi debcant in Symbolicis, quim in Afym*^

bolicis ipartimquod roinor rtfiftctiafit vniiK
contrari qualitatis in Sy mbolicis*
Oritur autem maior rcfiftendi vis,n5 folum
cx maiori dcnfitate vnius agentis,& raritatc altcrius, fed etiam cx inaqualitatc virtutis : propter vtriufque qualitatis formalc coniundionem in codcm fubiedo, ita vtctiam difparatas

mutuo in refiftcndo

qualitatcs fe

Machab^i^

Cum in Terftdem

adiuucnt^

ducerentur patres

n^f/lri

jfk^

Pgrdotes,^ui tunc cnltores^DeterAnty acceptum

ignem de altari occulic abfconderunt

c rat futeus altus,

eum, ita vt

tem

^ ftccus, &

omnibm

ignotus

in e9

effet

&

prdteriifent anni multi,

in valle

vbi

contmati funt
.

Cum as^

flacuit

Deo , vt

locus

mitteretur Nehemias a rege ^Terftdu

nepotes fa^

ad re^
, mfit
eerdotum
,
nobis^non
narrauerunt
:
^uirendum ignem fifftcut
muenerunt ignem > fed aquam crajfam
illorum

ejui

ahfconderant

CAP.
.

35.

Elensenta mobilia,

Hemcn- T? Lcmcnta funt mobilia Localitcr in motu

tamo- Xlviolento j pcr impulfum , fiuc vim motribilia.
ccm ab cxtrinfeco imprcffam , ad omncm loci
differentiam : in motu njiturali , pcr intrinfe:

ab mtrinfeco principio fluentcs,qualigrauitatem ad quatatcs motriccs, lcuitate ,

drupliccm tantum diflfercntiam. i. ^xtrcmc
furfum
cas, fiuc

&

DITIMt AMORIS
cxtremc dcorfiim.

ftirfum. 2.

^|

3. Dacdiocritcr

&

furfum. 4. mcdiocritcr dcorftim :

quidcm
tantum cxtra {iiam patriam : intra illam quic-*
tifHma funt,
cximia ab omni motu aduali

&

non tamcn ab aduali

grauitationc^

& lcuita^

tionc.

In motu naturali,Icuia flirfumjfiuc a ccntro;

grauia dcorfum , fiuc ad ccntrum : in violcnto , ( vt ctiam in motu Vacui ) quaelibct quolibct : vtrobiquc fccundum perpcndiculare di*
rcd:ionis

fiiic aequilibrij

lincam

naturalitcr

mota cxadiflime violcnter compulfa^quantum ficri potcft:vndc quotidie miracmcrgunt

;

fpcdacula,non tantum in Elementis,(ed ctiam

in mixtis , lcuitcr , aut grauitcr ad lincam dircdionis, fiue cequilibrij motis.

Globus , plano iibcrc impofitus non qui*

cfcct , doncc vcncrit ad aequilibrium , fiuc ad
i#

id

pundlum

plani

quo (ubicda mundi fphae-

ra tangitur

Conus inuerfujfjpundo alicuius plani infiftcns , non corruit fi ccntrum grauitatis illi
pundo dircde rcfpondcat; aquo fi vcl mini2.

mum

rcccdatur

cadic conus, grauiorc partc

pragponderante.
3. Parictcs aedificiorum

ad pcrpcndiculum

conftrudorum , quo funt altiorcs, c6 funt a Cc

remotiorcs,& tandcm inftar pyramidis inuerconcurrcnt , fi vcrfiis ccntrum vniucrfi ma-

&

gis,

magifquc dcfccndcrcnt.

4.Paui'

THARETRA

5*4^

4,

'

I.

Pauimcnta quoquCjad libellam conftruda

nOA

(unt plana

fed fphasrica

contra vulgarc

oculorum iudicium.

Homines ftantes,

fedcntes;cubantes, varie

extcndunt aut contrahunt corporis

,

mcmbra t

vt linea diredlionis obleruata facilius (e eri-^

gat>t,& ne ercdi corruantjfi lineam diredio-

jiis

ncgligant.

6-;'

Si eques ferocicntc,

& fe erigentcm equum

magis j magifque attrahat , corruet , equo vhra

Itneam direcStionisprotrac^to.
7. Aues quoque intcr volandum aequilibrium
sfnTerioris,&pofterioris partis in medio alarum
conftituutivnde longtore collo pr^ditg, etiam
lobgiora crura acccperunt quse volando cxtcnduntjViicolli pondus pedibtts compenfetur*
'^^^ autcm egrcdiens a Vommo.arreftans trans
,

Num. X X

tnare cotnrnices dttulit,^ demiftt

m cajiraittnere^

cjuantum vno dte conficifotejl , ex omniparte ca^

Jfrorumper circuitfim^ voUbuntq^in aere duobiu'
cubitis altitudinefufcrterram.

8,

Arbores quoque,

& quaeuis plantas firriiio-

res, rcmotis impediroentis

perpcndicularriter

{iiccrefcunt e centro Vniucru:

Snp II.

adco natura co-

numero , pondere ,

& menfurat

lcu jVt Scncca loquitur.p^rwfu^u velut in ponderibus confitutas exdminat

neportionum dquitatc

turbata Mundusprxponderet.
Ibid

Quoniam tamcjuam momentum

ante te orbU terrarum

ftater^ .ftc

eft

tamquamgmta rorU
antelU''

defcendit in terratff.-

anfclucxni,

CAP^
Elemcnta

36.

alterabilia.

quoad quaKtatcs Elemea& non con- ta alcein cadeni /abilia.

tam
occultas
trarias manifeftas &
quam in diucr.fa parce fubiedi jperfediue &z

ELcmcnta funt alterabilia

prinias,& fccundas: contrarias

,

dcftrudiue . pofitlue

direde

& negatiue

&

intenfiue

&

&

jceindirede reflcxe
,
fraderaliquando inftantanee , aliquando fuc*.

rcmifliue

cefliue

nem,

ifemper intra

odo graduum lacitudi-

Elemcnto, commcn-fupernaturaliter tmmenfurabilem

naturaliter cuilibet

fiiratam

eamdemquciaiinguUs gradibus,. tam introducendi$,quam expcllendis', homogeneam

fiue

ciuidcm ratiQnis,& perfedionis.

In qualitatibus contrarijs^ncc aliunde impe-;
ditis,partialiter,& diftindc: in

non contrarijs ^

nec aliundc impcditis, fimul,& totaliter acquifibilcm,& amiflibilem : non tantum per maiorcs,aut

minorcs

altcrantis qualitatis radicatio-

nesifcd pcr illius vcras,rcales,

6tas additioncs
lpccifica((ecus

& realitcr diftin-

aut dctradiones

Sed abfque

indiuidua)graduum fubordina-

tionc,inter Cjuos fepe prasliatrix Natura,horri-

d4 bella pcr antiperiftafin ( vti vocanius ) tum

inuinfccft,tum cxtrinfece mouet,tamdiu duraturajvfquc

dum circumftans hoftis

aut vincat,

aut vincatur^

Colli-

ffiffic^re

ponrat ad vefcendHtn

cnmc^

incaluijfet

fol (^aere per calorenil altcrato^ liqHefiebat^

CAP.

37.

ELcmcnta apigmcntabilia.
Elcmcta TC> Lcmenta funt augmcnwbilia, pcr iiixfapo-

^"kt
ta 1 la^

-^-'fitS^iiem ,cex<-effiu

a-

miifiore

ad ftiai^fcm;

^^g^^iu^ >^ maiore ad minorem i adasquate atv'

ajicj^i ad acqualem ^Uanticatcm^ ( fed abfqiie-

nbua produ^tc^rtc
nicndatn

cum

) realiter

>

& formaUter v-

pcr
ex fc nec inFftanta-^
ncam^ nec fuccefliuam, ncc continuam , nccdifcretam^ex aecidcnti pcr quamlibet,'eum
:

alia yibidcnrt praBcxiftente

Vriitfe^nv Xtf:m ,

qua infuper

rcalcrti

^ociata cfle folet extcnfio localis:

a(9!ualis cotntnuiiitcr

aptitudinalis (proxirtie)

icmper vtraquc bencficioicuaiixilK) denfita-J-*

ris,& raritatis qu^ funt quaedam quafi teinpc-^
:

ramenta, coorta ex varia, tum caloris,& frigoris, tum etiam alijs qualitatibus , intef fe vaxic'
c6nimixtis , babentitiquc duplicem cflfedum/

Primarium aptitudincnOy & cxigcntiam

^proximam ) certae , ac detcrnfinatae extcnfioiTis, tali tempcramcnto dcbit^, Sequndarium
>

adualen^ extenfioricm , fiue roCati6nem rci

quant^, maiore rarae, minorem dcnfae: abfquc
vttapaitiufn vel penetratioric/Tclmaltiplicationc

ita

quide,vt clementa,

eorumque mixta
("inani-

DIVIMl AMORIS.
finanimata^^pcr fc nullos aut magnitudinis,aut
paruitatis habeant

terminos

per accidens

vtrofquc. Fdifum ejl diluuiffm (jpiadraginta die- Gcn.r.

:
mHltiflicat^ fimt aijUA ,
ileuaHerunt arcam in fublimc a ttrrapVehementer
enim inmtdauerunt ; fi^ omnia refleuerum in fu^
kfu fuper terram

ferficie terra.

cA

p.

1%.

Elementa generabtlia.

Tp Lcmcnta funrgcnerabiha > naturalitcr

fa-Elcmcilgcpc-

-'-'pcrnaturaliter ctiam crcabilk f fcd a fblo

DcoJ non tantum fccundum matcriam fed ^^bilia*

cttam fccundiim formam & ciuMc vnioncm:
,

fnigula cx fingulis vel mcdiate, vcl immediate:

Symbolicum ex Symbolico Afyrabolicum cx

:

Afymbolico r vtraquc pcr fubftantialem for-

marum metatjjcfin
forma fimplcx

tranfmutationcmrqua
Elcmentaris generanda

fiuc

non tantum vnitur cum matcria,

etiam ex eadem cducitur , & in cadcm(ccu

(naturaliter

lcd

fiue

fiibie<flo

recipitur inhaefiue

illiquc cxtenfiuc

commenfuratur >mediantc quantitate , dcbiti

aut rarefada

aut condcnfata,

Interea ortum

efl

murmur

populi ^uajtdolen^

tium p7o labore, contra T)ominHm.Quod chm au-

Dommui

Et accenfui in eos ignt^

Domini deuorauit extremam caflrorum partem.

dijfet

iratm

efi

CAP.

Num^ix

FHARElTRA

y8

CAP.

1.

39.

Elemefita corraftibilia,

Hemsca
corruptibilia*

ELemcnta
ciua

funt corruptiBiliaadionc ncga-

fed multis pofitiui^ .ftipata: pcr quarti

primario fpoiiancur formis fubftantialibus: (ecundario ctiam nonnullis accidcntalibus , non

tamen bmnibus : ijs

cxpellendas
ftantiali

quam

fcilicet relidis

qux tam

introduc^ndae formaefub-

compoflibiles (unt,

& fpoliandae ma-

nouoquc
hofpiti ad nouum prscambulx hofpicium quo
materia ip(am quoquc corruptionem ( inimitcriae

in (ccundariam tutelam

vtiles,

cam naturos

nouercara) libenter rccipit, nc eo-

dem femper.prcmatur hofpite, variationis auidiflima: pr^Icrtim in Elementis,

& corum fo*

bolc,mixtis.
Ibid*

fes ad

clamapt populus ad MoyfenyOramMoy^

abforptus cfi i^U.
Dominumy

cA
Elementa

40.
mifcibilia.

ElcmenLcmcnta funt mifcibilia, perenni laboranmifcibi- A-^cisnaturiB induftria: in mixu varia i.xa-

& imperfedaB in
& Accidcntalia. 2 Ratione mi-

tione mixtionis pcrfed^,

Subftantialia
fcentis,

&

modi mifccndi,

in

Artifieialia.3. rationc matcriae,

in Similaria

Naturalia,&

& mifcibiliumi,

& diffimilaria. 4. ratione

formg,

in Animata 8c Inanimatat
Pofi:

DIVIHI AMORl^.

S9

Poft mutuum fingulorum conflidum :6C

per (ubftantialcm formg mifccndae ciim matcria mifcibilium vnitioncm , triplici adionum

gcnerc ftipatam quarum aliqu^ mixtum (nacdiate 5 vcl immediate) producunt , aliquas per:

ficiunt

aliqux corrumpunt

fimplicitatem rcfoiuunt.
rictatc oriuntur

&

in priftinanl

Ex qua adionum vaprimarum

inprimis diucrfa

le , vel ad iuad pondus commenfurata dcindc

qualitatum tcmperamenta , inter

Jtitiam, vcl

etiam cx fingularum dominijs pliirim^ alise afprbpriccates, vario fenfu, praefcrfcdiones,

&

tim tadu, pcrccptibiles

nuationi

tum

tum
mixtorum

eacque

diflblutioni

conti-:
infer-

uienfes,

Ad

continuationcm faciunt Goncretilitas

Liquabilitas ,Tcnacitas,Denfatilitas, PrcfEbilitas

Formabilitas , Humedilitas

ad diflolu-

tidncra FradilitaSjFriabilitas^Sccabilitas

Fit

filiraSj

Flammabilitas,Exhalabilita5,&inde

quens

Putribilitas

fe-

Elementorum

(ubftantiali

mixtioni inimiciffima.

His addeetiam illas arcanas,& virtuales

motriccs partim alteratri, partim
aliquas ex ipfo mixto ortas : aliquas a
ccs
Ccelo impreffas:has communiter Influentias jSimpathias vocamus.
iilas Antipathias,*
qualitates

&

muU
ait : Crefcite
Deiu ,
fHbijcite eam^
replete terram ,
tiplicamim
volatilibw coelij
dominammi pifcihHS maru^
" Benedixit
,

illis

&

PRtARBTR A

6o

l.

vnmerjts animaMtihtis^ cju^ mouentHf fuper ter^

ram, quod non poteO:

fiieri

finc

mixtione le-

mcntorum.

CAP.

41.

ElementHm

Igni^^

Elcmen- "T

diatur , quoa in eo, vt nonnuui

o, gigno,

Ignis.

Varro Grammaticus Igncm a gignendo>&: nafccndo diftu^

inde
putat^ quod ab Ignc omnia nafcantur
rebus omnibus indatur vis viuifica: ataue ideo
a nonnuUis appellatur Anima mHnJiuao Herodoto "Bellua voracifiima , qu^ qiianto plus confumit,tant6 foecundius rena{citur,& poftquam
deuorando fiierit expleta,vnacum fuo paoulo
{^ntiunt,nihil gcncretur.Contra

cmoritur : ab iEfchilo

Trcxvreit^ios

Sufficit.

omnium

os

terray (jud non fatiatur aqua: igni^ vero

dicit

nHmqnam

Snfficits

Hinc eidcmi
biti

ar

^ (juartHm ^uod
vulHit^C^
InfernuSy ^

Prou 30 tifcK.Tria funt infaturabilia

numcjHam dicit

&

honores

fuperftiofa antiquitate exhi-

varij

etiam diuini

deputatae Virgines Veftales

A Romanis

perpetuas Ignis

Ab iEgyptijsinftituca annua Kcf.y,7FA

cTajx/a, Ignibus, c domo Legati rcgij annuatim
Apud Indos {empiternis
rcnouandis facra
cultrices.

uoque ferculis cuftodituSjprgfercbaturproituris Regibus . In ipfis etiam facris litteris

paflim pro diuinitatis

Symbolo

cclebratur

LocHtus

DIYIMl AMORIS
LocmHi tfi DifminHS ad voi de medio ignisyccem ^^^^
*
vcrhoTHm eini audij/is Cf formam fenitm ncn ^
,

vidifiis

Iretutn

Caue, ne ^uando obliuifcaru

faSi Domini Dei tui

iias tihi

Dominw
ignis

cjuod peftgit

tecum

fculptam fmilitudinem eorum ,

^fa^

tjfUd fieri

Dommt46 Dens tms^

frohihiit :
confumem eji^ Deus dmulator^
ijuia

Philologo trifariam diuidi folctjin

tiuuxn, Artificioiiim,& Miracuiofum.

CAP.

Na-

'

42.

Ignis natiuus.

natiuus cft tlemcrrttfrt vcriffimum

IGnis

fitu, dignitatcquc

inum

dic

Ipiritum

fuprcmum fecando

prcdudum ex
,

pr^uia aqua

ori,

pcr

Domini fuper eamdcm ve<Sum:T^r- Gcn^i

fa OHtem erat manis

fifferfaciem abyfi

Cf vacua^

tentbrA

cram

Dei ferebatur fu-

Sfiritus

fjf

fer aquas.

Vagatur pcr omnes mundi

dem holpitij

iure

partcs,

haud eo-

patriam ^uidcm fedem fiib

concauo Lung habet,

machos Cardgniftas

& tuetur contra

Pyro-

cxtra hancpercgrinatur

vbique in Aere, terra,aqutsip(is : potiflimiim

vero a terra btneuolo fcmpcr inuitatur hofpi:

tio

in quotidianos humaifiae vita& vfus

tanra ifthinc

illius

Hinc

copia , &' foecunditas.

Quam ncpabuli drfci^s nnlinucret, vbiquc

Dcus

condidit plurima , ad

Ignem &concipicn*

PHARETJRA

6l
picnduro,

I.^

& alcndum, & augendum

velut cft oleum, cera

maximc
(u^

idonea
,
phur5&, quai vix numcrarf queant , lignorum
Qiucrfiflima gencra. Ignu autem in altarifemper
lcuit 6 *
ardelfit,(j0emnutmt facerdos ^fuhijftemmam li--^
^naperJingulos dics, ^^ impojito, hfikcaujlo ^de/u'^
:

, pix , taeda

fer adolebit adipcs pacificorum, Ignis

tUUSy ^ui nHwquam jdeficiet in ^ltari,

eft ifie

perpe-

Ncctantum faciliscft Ignis generatio , fed

ctiam multiplex. Gignitur igne,gigniiur motu,
gignitur attritu corporum, gignitur rcflexione
Solis : dcniquc alibi fontium,

tPfal

& fluminum in-

ex intimis tcrraB vifceribus percrini fluxu

cmanat,ac tot; locisi, tot incendijjSjnatura terras
cremat , vt mirctur Plinius vlium dicm fuilTc
fS^ quo non cundta coqflagrarcnt.2)c?;?fwj regna^
ftar

uit^ exultet terra: IdUentur

caligo in circuitu eius

infuU multd.

iufiitia^

Nubes.^

fjf iudicium, corre-

Itio fedis eius^. Jgnis ante ipfum ptAcedet

flammahit

in circuitu inimicos eius

^ in^

43.
Ignis artificioffis^

Ignis

TGnis artificiorus eft

artificio

x vana curiolitatis /pcdacula, fiue ad impigra

varic parabilis

fiuc

ad

&

upcndus
aliqua Epidcti lucer-

fedulitatis o,hl<:qi4i%.: vtrobiquc

ft

fepe non minusin fidili

nula, poft eiufdem njxprtem mijle drachmis
vendita^qu^m cum miililes illas flamma2,artifici

Diy I HI A M ORIS.

^3

d fiio obedientiffiina?, acccnfas cxhibcnt irides

trifulca fiilgura

ci^dconcs

igniuomos5& totos

&

Lcones
lcintHlarum imbrcs,Aauilas ctiam,
pcr aethcra innoxio volitantcs inccndio.
Paflim laudantur illi vcteris Tamcti Lychni,
fpontaneo olci affluxu zTdcatcsiLampadcs einSy Cant*
lampades ignis , atcjHc fammamm* Ahbi Eram AcS;,
:

4LHtem lampades coptofdi.incanaculo^vh$ramus

congregati.
Jtt illa

Theodofij Magni lampas , Jfeipfam

moucns, & foucns.

Sunt etiam hodicjqui Igncm pcrpctuum fub
Chimicis cincribus fcrutantur , non imj^roba^
-bih conatu

fcre negat

&

naturaliter poffibilcm

de fado talem repertum

fepiiis, fed dcin

ncmo

fuiffc

iam

iterum vcl iniuria , vci incuria

depcrditum, affirmantpleriquc, cxvarijs

quiflimis clychnijs

& luccrnis

anti-

qualcm Pan-

pcrditorum , 5c deperditorum,
fcribit temporc Pauli 1 1 i.rcpcrtam fuifle in
iepulchro TuUise^poft annos mille quingentos
quinquaginta adhuc ardentcmjfcd moxadmifTo aerc cxtindam.
Talc etiam videtur fuifTc illud Plinij clychoium 5 cx asbcfto fcu lino viuo confedum
illc liquor, qucm Abulenfis,in cap* 25. Matth.
ait, etiam in medio flammae arderc), ncc aliter

cirolus, lib. i

cxtinguibilcm
failum.

quam

per filum

aceto

&

made-

CAV.

CAP/44.
Ignis

TGnis

eft

miraculofus : naturalkcr , Hoc

cftj

communc nacurae ordincm : vt cum

i.inChimccra montc profultans ignis,aquis
accenditur ,tcrra fGenoquc cuinguitur^ Pli-

miracu- Xpraetcr

^^^*

fiius, lib 2*

In

2.

cap.

06*

Nymphxo e pctra manat

Idem,

fontis inftar,

vircnti innoxius

Fraxino iuxta idcntidem

lib. 2. cap. 106.

{cd

In PythcGufis xcperitur,quiardct,lucct,
non vric, Ariftotelcs, de admirand. c^y.

4.

Eft alicubi

3.

qui auibus

pyrauftas appcl-

lant) nidumfuppcditat.Soiinus, 16.

Repcritur in Iflandia , qui

ta,

aquam

Auppa inuiolaCommentar^

abfumit, Surius,in

Orbisan. iy37*
Miracuiofus fupcrnaturaiitcr, hoc cft^fupra
vci virtutem, vel modum (uo di-

communem,

uino Thaumaturgo famiiiaris. Verbi g. ciira

fit I. vindcxfcclerum.Sicolim pericre impuGomorrhctae: i^/r/^r 2)0cnj9. dici Sodomitoe ,

&

Gomorrham fnl^
Sodomam
ftibpien-it
cdo
:
ignem a Domino de
-phnr
omnem circa regionem vniuerfos
cinitates hnSy
minHsfluit fHper
,

habltatores

Lcuiuxo

vrbinm

Inobedientes

cm^aterrdvirentia.

Nadab

& Abiu

Arreptifqfit

Nadaby^ AbiPiyfilij Aaron^ thiirtbuliSypofHerHnt

ignem^

incenfum defuper^ cfferentes coram Do^

mino

BIVIHI AM0RI8.
wAno ignem alknHm:(juod

6^

prxreftUM non erat.

EgteJJiifjHe ignis k Dcfmmo^deuorauu eaSy^ mor^
tui

eis

fmt eoram Domino.

Scditiofi viri

Domino
t^ui

^\unm\:

interfecit ducentos

Sed^ ignis egrefft^ a^^^*'^'^

quinquaginta vtros

offerehant incenfum,

Populus qucrulus :
populi^ cjuaji

Igitur

ortum cfl murmur Nuai, 1

dolentium pro lahore , contra

nHm.QuodcumaudtJJet T>ominu^yirat!ss
accenfus in eos ignis T^omini^ deuorauit

DoTm-

esi

Et

extremam

caffrorum partem,
Milites temerarij in Eliam Prophctamr-^il/if(Ocho^as)
ad eum (juin^uagenarium princt'- 4 R^g
y&
pem 5
cfuinquaginta^cjui erant Jub eo. Qui afccn-^
dit ad eum ^fedenttque m virtice montis ait : Ho*mo Dei rex prxcepit , vt defcendu. Refpondcnf
,

que Elias

dixit ejuinquagenario

fum^defcendat
fuaginta tuos
deuorauit

ignts

de cdo

Defcendit

fj*

homo T)ei

Si

deuorct tCy^ {jHin-

itatjue ignucte

eum^^ quinquagwta

cdo

cum eo.

gui erant

Idque iterum.
2.

Cum Ignis

fit

indcx

faniSitatis

Sic radia-

runt ignitae linguae fupra capita Apoftoloruro:

Et apparuerunt

illis

dtfpertitd lingudi

ytam^juam^^'

ignisyfedit^ue fupra (tngulos eorum.

Sponte accenla lumma ab

exilio redeunti-

bus Chnftianis. In vita S.Grcgorij. L i.c.a^.

Ignea fax , fupra antrum dcfundi Anacho-

(eptennium perpetuata
Praco cap. ^jS^
retoe

Sophronius , in
f

3.Cura

fHARlTRA

46

I*

rcbus naturalitcf
2. Cum ignis fit innoxius
pcrvftibilibus-.Trcspucri Babylonici illaefi
Atttem
clibano acccnfo : AngelM

Vza: 3. manfcrunt in

Domm

defcendit

cnmJzaria, &focijs etns

fornacem:(S txcupt flammam

fecit

ignis

defornace.&

medmmfornacu^^mfventtim rorufiantem;

^ non

tetigit eos

omnino

ignis^ne^j contriJtaHtt ,nee

attidquammoleSiuintulit.

^,.

Niccphorus,
Polycarpus Martyr in rogo .
fupra ardcntcs fartagilib.3.c. 3 y . Plurimi alij
laminas , in iEns Chnftianis
ncsfcraticuks ,

&

pa(Bm.

CumIgnisfitnoxiusrcbus,naturalitcrinu-

Sibilibus.v.g.animabus cxpiandis

purgatoiius;
iltc

aliquantirpcr ,
damnatis Infcrnalis lUe
fpintualcm
qualitatem
Kternum : vterquc pct
produdam
dolorificam,in fubicdo fpirituali
fupernaturali P/vtcrque eleuatus ab agente
:

Matih.

fiedite a

Vu

ratus

efl

me malediBi
diabolo,

in

ignem

& Angelis

Mernum

ja-

eitu.

vanam wopMiraculolus commcntitiepcr

accendebatur,&
uctvT*v. Sic olim tcd? piceae
fi flamma
fignabantur ,
certis

&

charaaeribus

labcns.
tcdarum in vnum coibat,profperum;fi
afmcufpis
diuifa comparcbat.infclicem-ifi
dilpcrla,
vane
furpcbat,elorio{um cucntum;fi

&

in

lero rJortera

in fano

morbum ommaban-

tur. Dclrio,lib.4.difq.Magicar.c.

2.q.7.1ea.i.

CAP^

DIVIMIAUORIS.
CAP

6^

^^.

Ignis calidns.

IGnis cft calidus ex natura fiia

ficecodem, quo
fiuc mixta , calent

calorc ^pcci-

alia corpora,fiuc

Gmplicia,

numquam tamen

vel fiipra

^^l^^

odauum gradum intcnfojvel infra primum remiffo, naturaliter: {upernaturaliter

rcm,& rcmifliorem

& intcnfio-

admitteret,im6 etiam

om-

ncm dimitteretjadlualemjfecus aptitudinalem:

cctcrum infuo

calorcm habet
blandiflimum,atque omnino innoxium: in noftro autem impuritatis foco validiflimum 3
confiimenfua cdacitatc omnia vaftantcm ,
tcro,modis diuerfiflimis, pro diucrfitatc ftibiein quod combuftiue agit*
lob, u
Cwnquc adhnc ille lo^ueretur , venit aher ,
puritatis ftatu

&

&

dixit:Ignis Deicecidit e coelo

^ toBdi oues , fue^

Tofque confumfjity^ ^ffi^gi ^go folns^vt nmciarcm

tibu

CAP.

46.

l^tS fcCHS.

Ignis
men

cft ficcus c5ccellcntcr

pabuli ('prasfertim

fi

humidioris ta- Ignis

aereum

fit )

haud ficcus*

&

impatiens:^ quo etiam varie incraflfatur ,

impuratur, ita vt, qua talis, his fcre adminiculismdigeat.
i . Aerc ambicntc , in qucm non modo flam^

ina>

PHAHETRA
ma

&

fuiDUS , lc expliccnt

fcd

& ca qu ab

ignicis carbonibus cxhalant.

2. Pabulo 5 cominuac gcnerarioni

& rcpara-

proportionato,tum fccundum quantitatcm , ne flamma vcl nimio pabulo , vcl mi-

tioni

tum fccundiim qualitafit mixtim aereum3& tcrreum:

riutiore debilicctur

tcm :

vt fcilicct

quorum illud ratione caloxis , hoc

citatis Igm cft cognatum
3.

Vcntilationc

rationc fic^

fiue agitationc,

quafi fopitam continue

flammam

lufcitantc.

vcltcdusjvel

4. FocO|fiucpyrotheca,qua
claufus Ignis; ab cxtrinfcca violcntia dcfcndatur.
Ifcmt e

^^^^^
*

w;^r ardebtt, e]Uem nH^

^^^^^^

triet

facerdos .fubijcicns ligna

dies

imfoftt 0 hclocaujlo

mane prfinguloi

defufer adolehit adi-

fcs pactjii ornm

CA

P.

47.

Jffits fHbtilis.

TGnis cft

letiis

lubtilis

tcnuisXiue fubtilis^praBfertim purus:

fuamq^e naturalem
vrcndi vim minus cx^rccns

-*^atque idcirco inuifibilis^

& lucendi &

,

propter materise combuRibilis carentiam

ob propriam raritatcm:
ciufdcm tamcn

fpcciei

&
&

im.purus , crallior eft

cum illo

tcnuiore

vifi-

propter innatam iuccm , praedcnfitate cxcitatam.

pabuli
fcrcim admixta
bilis quoque

eft

Tune

^ Daa

Tmc

NubHchodonofor refletiis tfifurore :

nJpeEliisftdei illiiu immmAttis eft ffifcr Sidra^h

fj^ifuch GT Abd:nago^^ fruefityVt fHccendc*

5

retur fornaxfeptu^Uira (ji$km fnccendi confueue^

rai:Et virU fortipmis de exercitu fuomfit, vt lir
,

gatis p^dib^s

Stdrach.Mifachy^ Abdsnago mittc^

rent eos in camlnum ignis ardinti^^

Praetcr 1 jcem in Igne reperiuntur Flamma,
Carbo,Fumus, Cinis, Fuligo. Flamma eft exhalatio,reu Furaus audens, cui plus humidi ac*
rciineft.

Carboeft terra,feu

fum

in

quo

Ignis,

tcrrcftre

quid acccn*

ob dcnfitatem , valde a^^i-

uuseft.

Fumus eft vapor

fiuc cxhalatio ( latius lo-

quendo) cxpartibus humidioribus

loris cxprena.

vi ignei ca-

Cinisfunt leliquig tcrrcftris ipatcrias

com-

buftaj.

Fuligo dcniquc , nihil aliud vidctur cflfc,

quam vapor aqueus,vi Ignis liquefcens.!2?^r^^^ri vero pr^fiabant non modicam humanitatem na-'
bis.Accenfa enim pyrX, reficiebant nos omnes, pro-
frigus. Cum con^
fter imbrem, tjui tmminebat,

autem Patslu4 furmentorum alajuantam

multnudinemy^ impofuijfct fuper ignem.vipera a

gregaffet

calorc ciim procefijet, inuajit

manum eius.

CAP^

Ad.

rilAKETRA

79

CAP.

Ignis
^

I.

48.

IGnis cft Ieuis,hoc eft,mobilis ftirfum: fimpliciter

fiuc fupcr reliqua

Elementatcx natura

fua:&jni{i vcl cxtrinfeco pabuli rctinaculo, vel

cxtraordinario Naturag^^vacuura caucntisj diucrticulo impediatur

pcr intrinfccam leuita-

tcm (qualitatcm motiuam^ cx primarum qualitatum tcmperamento criginalitcr flucntcm,

&

ccu fccundariam
proprictatem, fuperadditam:qua tamcn fcholg
primariam appellant , ad diftindioncm ilhus
fuae

tormae fubftantiali

{ccundaricE,qua2 lcuitatio dicituneftquc

lis

r^^tx

nifus

ad

motum

vel

mchoandum,

adua-

vel conti-

T\uznduix\.AhrahaM aHtemyConfhrpens mane^vbi

cum Dommo , tntmtm ejt Soaomam,

(^vnmerfamterram regionis il'**
Gomorrham^
Cf

Jieterat fnns

Uhs

viditqne afcendentem fauillam ae terra

^HaJifornacts fnmHm.

Huius virtutcjgnis , tam intra ,quam extra

ftium locum^aduahtcr lcuitat, hoc cft , nititur
moucri, intra finc omni motu locali: cxtrajaliquando^fine motu,aliquando cum* motuiin cuius finc ( fi naturalis fitj fcmpcr cclcrius ajfccndit , quam in principio : pcr eamdcm numcro
lcuitatcm (ecundariam, fiuc lcuitationcm, durantc tamcn

BKod

motu magis roboratam.

Mojfes antem ^afcebat

'

ones lethro yfoceri fni,

facerdotis Madian:cHmc^^ minajfet

gregem ad in^
teriora

DITX9IAM0RIS*
teriora deferthvenit ad

JaYHitc^

ei

7^

montem Dei Horeh

Domtnta in flamma,

Af^*

de medio rn^

ignis

videbat^qfiod ruitu arderet

non combn^

rerctur.

cA

p.

49*

Ignis AEltuas.

'

TGnis cft adiuus,pra5 reliquis Elcmcntis pcr ^^j*

^lucemjfcd praecipue per calorem, (fuum pri-^

marium charadcrem^ in diucrfis lubicdis di-

uerfimode operantem
turaj^ fcd cciam Artis

vnde ctiam
:

vniucrfalis

Ignis^rotvrHxvo^ ,fiuc

artifex appellatur

tcchniae

opcra non tantum navndcquaque miriffima:

cftque fons omnis Pyro-

quse hodie adeo varia eft

praefertim

in chymicis foculis: vt Ars ipfam Naturam

(Magiftra fuam^triumphare videatur : quando
nimirum in illis fingul^ res^^fiue tcrreae,uue aerejjfiue

aqucx)mira formarum mctamorphofi

roluuntur/eparaniur/ublimanturjdcftillantur
calcinanturjrcuerbcranturjCxtrahuntur^coagulantur,multiplicantur, rcdificantur, clarifican-

tur,fermcntantur

& quid non ?

omnia vario
modcra-

Ignisminiftcrio,ad ccrtas Artis leges

bili.

Dixitad eosAaron: TolUte inaHresaureasdeExod^ix^

vxorum yJHiorum^Hey Cf filiarum veffrarum aum

ribHSy

ajferte

adme.Featque fofultu , qua iuf

ad Aaron.Quas cum ille ac^

ferat^ deferens inaurcs

cefijfet^

?HARET11AI#

72
efiffet

^ fornjaHit

opere fuforio

^ fecit X U

vitnlHm conflatilem^ virtute Ignis.

Vftio,poti/fifrius Ignis cffcftus eft5&

Vftilc dicitur,

omne

ab hac

quod habet poros, ad

id,

Ignem idoneosr&humorcmjignco calorc imbeciIhorcm,continentcs:qu5 vc-

fufcipicnduQi

ro omnino poris carcnt, vej in iUiscontinent

humorem inuincibilemj^rion funt combuftibilia:& ea,qu5 rirmiorem ficcarum partium cum
liumore adhxfionem,
fpccialem vnioncin

&

formas fubftantiahs

cum

materia habent.

Combuftibihum qu^dam emittunt fiammam , qu^j^dam non emittunt & quo pli^ hu:

midi aerci ineft , c6 plus inflammant inflaramabihum aha carbones rehnquunt: quaefcilicetplus terrie habent,quam humidi tenuis , vt
iigna quaedam carboncs non rcUnquunt , vt
charta, panni &c,quaedam per fe flammefcunt^
vt hgnaiqua^dam iunda ahjs , vt oleum , cera
butyrum.
:

Dan.5.

Et

congregciti fatrafA

^ magtflrattu ^ iHii^

ces^^ potemes rcgis ^ contemplahantHr viros illos,

^Honiam nihilpotefatis hahmjfct ignis in corporibHS
eornm,

5* capillHs capitpseorHm non ejfet odHHpu

,
farabala eorum non fm[fent immHtata,(3 odor
ignis non tranfffet per eos.

CA

DIVIKI AHORIS.
cA

TGnis

p.

73

yo.

expqgnabiHs a varijs
^^"^
potiffimum accto, tum ^
excellentiann; tum ob vim po-

cft paffiuus

fiue

-''hoftibus, aqua, lade,

propter frigoris

,& Ignem fuffocandi.

Hinc apud Polisenum legimus , cuni Athc-

ros penetrandi

nocles addiffipandas hoftium teftudines,dc

plumbum

fuperiore loco liqiiefadum

imbris cfFudiflci
accti

hoftes ex aduerfo

vim fiphonibus furfum

ratione

plumbum

inftar

magnara

iaculatos cfle:qu4

in aere reftinlu,fme

nodcciditi&hodie frequcns

dam-

vftis cft accti

in

ad fiftulas aeneas cito rcfrigerandas. Pliniusalbumini ouorum rAlbertus Magnusfuccis mucilaginofis propc camdem tribuit facuLr
bcllis

tatcm*

Et adifcamt ( Elias ) de lapsdtbHS altare yin

nomine Domini :ficit^ue acjUxduHum , ^uajiper
duas aratiunculas, in circHitualtaris,^ compopiit
ligna : diHiJitjueper memhra hoHem^
pofuit fu^
pra ligna^^ ait : Implete cjuattuor hjdrias atjua ,

&fmdite fuper holocaufium,

^ fuper Ugna.Rur^

fumque dixit : Etiam fecundo hocfacite, Qfii cum

fecijfentf^cundo , att : Etiam tertto idipfumfacite*
Feceruntjue tertto , fif currebant aquA circum aUtare.^foffa &qudidH^HS repleta

Cctcrum

ejl,

de domcftico dumtaxatlgne
funt intclligenda: fccus dc Infernali : quem iuhasc

ftus

j^^g^

FHAtBTRA

"n^
ftus fcclerum

lCi.vIt*

vindcx,Dcus, propter dgmoncs

hominefquc facinorofos,aBtcrnum arfuros , involcndo facit./^ercxtinguibilcm cfFc vult ,

&

mis eorum

non $0orietwr,^ ignU corfim non extin^

gmtur : (3 erunt v/^j ad fatictatem

viJionU

omni

eami.

CAP*

fl.

Elcmentum Aeris.
Elcmeo-

^??

Aens*

alterum

Mundi Elcmcntumrlgni

.XjLorigine coguum.fitu proximum: proptcr

peUuciditatem communitcr appellatur
ob tenuitatem
t/ftkr^fiue Cczlum acreum :

&

cuiuis rei corpulent^ peruiam, SpiritHi.

A Tertulliano,lib.contra V^lcr.z^Serpctus
omnium corpo^
rum veflis.Ab codem ibidem , Organum tcmpo-^
rum. A Satyrico,Satyr.i3. NamA armamentarium, A Damafceno, hom.dc Sabbato S.Fenti^

reciprdcationis (patium, tenerrima

lationis ptnus

vehiculum

lucis.

A Trifmegifto,cap.8.in Afblip.Or^^wm, &

quam omnia fiunt.AZoraftc

Nutritius : ab alijs Mag'communis
^(tyrorfofos:
num mundi auiarium : ab iEgyptijs j Deorum
wincius: a nonnullis Theologis , Carcer <Umo^

Machina

yipcr

num: communiflime h Philofophis , Elementum lcucjcalidum, & fumme humidum , complens omncm locum, nuUo alio curporc replc
tum#
EliOi

Divmi AuoRis.

75

fmm: Afcende, & pro- i'^^

contem^
J^icc contra mare.Qui cum ajcenaijjety o
Eliai dixit

ad puertsm

tjHtdjuam. Et rnrfum ait

feptima autem vi^
vicibiuJn
feptem
illi: %eHertere

flatfis ejftt,ait:Non ejl

ce

ecce nuhecnla parua ,quajivef}igium

hominU

afcendcbat de mari.

C A

P.

Aer

yz.

natiuus

communitcr in trcs diftingui- Acr ba^

^^^^*
tur rcgiones fuprcmam mcdiam, infiinam.Suprcma dicitur,qu5 ^ fummitatibus al-

AEr

natiuus

tiflimorum montium

incipit,

& definitfub Ig-

concauo . Media intcr fupremam , & inninam intercipitur . Infima initium capit a fiipcrficie terr^e,& eo protenditur, quoulquc ra-

nis

dij ^ tcrra rcflcduntur.

Singulx intcr fe difFerunt quantitatc

& qua-

omnium

litatc.i.quantitatc:Suprcmactt

tnax-

ima camdcmquc fcmpcr amplitudincm

fcr-

uatReliquae duas funt minoris quantitatis, ncc

ctiam fcmper ciufdemtSBftiuo cnimtcmporc,

infima fit maior; mcdia, minor: Hiemali vcro
infima minor^mcdia maior cft Huius ingqua.

litatis

caufa cft Solis in a^ftatc fubliraitas

&

pundum verticale;Hiemc
dcprcffio & 4 pundo noftro

propinquitas vcrfus

vcro ciufdcm

vcrticali rcmotiornaec
facit

rcflcxioncm

minorem

illa

maiorcra

variabilcm infimas rcgionis

limitcm.
Surge

FHAlETRAn

7^
Ctot. x#

meaxolumha mea formo^

SurgeyfYofera-^amica

fa mea^S

"^cni

lam enim Hiems

tranjijt

imber

abijt,^ recefit.
2 DifFeruut rcgioncs

illae

qualitatc

calidi/S-

ma omnium eft luprcmaituai proptcr nurpiain

impcditum Siderum influxumjtum obpropinquitatem Ignis: ad cuius naturam ctiam vidctur magis vcrgerc : media, frigidiflima:infi-

ma

Ibid.

tempcrata : {ecundum variam radiorum

,
Solarium reflexioncm.
Flores apparusrmt in terra noflra.tempHs pata^
tionis

aduenitwoxturtHris andita eftinterrano*

Jira:FicHS protulit grojjos fnos:vinct&florentes dede*

runt odorem fuHm.

CAP.

yj.

j^ir artificiofus^

Aerartificio-

^^^*
Pf. I fo.

Ad:.x*

Er eft artificiofus: ncquc cnim minus

j!TLArti,qu^m Naturae obfcquitur. Hoc anitam multiplimantur omnia organa in tot,

&

choro:
modulos:^^^^^^^ enm in tympano,
organo.
Undate eum in chordis ,
Per hunc omncs linguae hunt vocales:E^ re^

ccs

pleti funt

omnesSpiritu saElo,

rijs lingHtSy

^ caperfit lo^ui

va-^

prout Spiritus fanElus dabat eloqui illis^

Per hunc rcfonat montcs, vallcs.filuj, vario

j^Reg^i aurium ludibrio : t afccndit vniuerfa multitHdo
Utanttum
pojl eum,& populus canentium tibijs,
gaudio magnoyi^ infonuit terra a cUmore eorum.
Sunt qui
aererctiam naotus perpctuos

fncditcntur

&

c)uid

noui iEoli , hoc tcmporc

paflim Artis beneficio machinanttir? Alibi

non

vcnios, ciiam reludantcs^in angufta carbafa

coerccnt Alibi eofdem agitandis molendinis
famulari cogunt , facili lignearum alarum im.

illa Igniumrcgipetunc auxiliuni

modcrcnturjvarium
mina
ab Aere,diuerfisfpiraculis artificiofe aut ad-

pcrio:itactiam Chymici, vt
rite

inifro,aut exclufo,

magna intuentiu

CA

P.

voluptatc,

^4.

Air miraculofm^

AEr

cft

Vtcr,aerc plenus

I,

quam

caagis grauitar,

Idem

2.

inani

vter

aerc fartus

bilanci impofitus

J^^^^^^

vter vacuus.
,

fupernatat , altero

mox fubmergente.

Idcm

3.

Acr mi-

miraculofus naturalitcr :

aerc c pulmonibus

cxfpiratus orc

comprefTojfrigcfacit; dedud;is labijs calefacit.

1.

Aer eft miraculofus fiipcrnaturalitcr.

Aer iEgyptiacus, triduanis tenebris obfcu-

ratus

propter Hebraeos

tcntos: Extendit Moyfes

faRd

caecis ergaftulis

dc-

manum in ccelum

^.xodi.f^

funt tcnebr^ horrihilcs in vniuerfa terra

y^gjfti

trihi46 dicbus,

Nemo viditfratrem fuum,

nec mouit fede locoy in quo erat.

2 Admirandus
Spiritus fonus
fies

illc

Cum

in Pcntccoftc aduentantis

complerentur dies Penteco"

erant omnes pariter in codem loco

cflrepente de coelo fonus

^tamquam

C^faElus

aduenicntis
fpiritus

j^^^^

/piritHS vehementis , fi^ repleuit

totam domum,v&i

erant fedentes^

Coelo Empyrco ( fublunari longc

pcrfcdior) Beatorum corporalibus fundionibus dcftinata Ffil^ehunt iuHi.^^ tam^uam fcin-^

Aura

3.

Sap

3.

in

tilkyin

arHndmeto difcnrrent. fudicahunt nationes^

^ dominabuntHr
lorum

fofulisy

regnabit

Dominus il"

in perpetuum,

Aer

eft

miracylofus commcntitie.

I Variae Acris incantationcs^G erroanis fagis,

& Magis notae.

2*

Eiufdcm obfcruationcs,nullis naturalibus,

aut fupernaturalibus rationibus nixae.

iEromantia Lapponum,

3.

Olaum Magnum,l.

3. c. 16.

& Finnoru, apud

qui mcrcatoribus

nauigantibus auram vcnalcm cxhibcnt , tra^

nodos , magica artc prcciofos

3uorum primo (bluto auram placidam, (ecuno vehcmentiorcm , tcrtio vchcmentiflimam
duniquc

trcs

fint habituri.

Focauit autem Pharao fapientesy

Kxod. 7-

(Sfecerunt etiam

CM

ipfi per

maleficos:

incantationes z/gyptia^

arcana (jujiAamfmiliter.

CAP.
Aer humidus.
Acr huOiidu*^

Er cft humidus humiditatc fiimma , fibi

jnLpotiffimum connaturali quavc praedo:

minatiue pugnat aduerfus Ignis ficcitatcm (uo

tem-

b IVI KI JIM OKI8.

79
tcinpcramcnto maximc contrariam : cuius
ctiam virtutc Aer fit maximc fluidus , atque in
tcnuiflimos poros commeat,facilcquccontietur alicn o tcrmino, fuo vcr6 difficillimc*
PKBtcr hanc natiuam , ctiam aliam aduentidam admittit humiditatem , partim ab humcAantibus Aftris,partim ab euaporatibus aquis
afflatam: quoe cum plerumque purc acrca dcn(ior fit5& craflior, Aer quoque magis per hanc
humcdat , qu^m pcr illam ficquc humcdatis
:

corporibus tcnacius adhaercfcit

non quidcm

cx intrinfcca humiditatis natura, fed proptcr

cxtrinfecam denfitatem , fiue craflitatem
aerco vehiculo admixtam.

Dixit (gedcon) rurfns

fuo

adDcum Nc irafca^ InLi^

:

turfuror tuHs contra mcjiadhuc fcmcltcntaucro^

fgnum ijuarcns in vcllcrc. Oro, vt folum vcllusfic^

cumJity^ omnis tcrra rorc madcns

noElc

illa

velUrc

vt poffulaucrat

Fccitcj^

Dcns

fuitJiccitas infoh

omni tcrra*

ros in

CAP.
^cr

5^.

calidus.

quidcm , Acr ctUdus

humiditatem
fcd nonnihil per adroixta
Suhcbetato : varie pro varietatc regionum

AEr

cft calidus calorc exccllcnti

prema

ficciflima,

& idcirco
viciniam Ignium & iUos

cahdiflimaque cft,

tcnuiflima propter

tot motus Siderum

Media

tcropcratior

fi

{umrois
y

PHARETRA.I.

8o

fummis , imifquc conferas , & quantum ad fio

citatem, tenuitatemque pertinet

vtraquc partc frigidior:

nam

ceterumque

fuperiora calo-

rem Ignium fentiunt;inferiora quoque tepcnt:

primum tcrraEi halitu qui multum fecum cali,

dcindc quia radij Solis replicantur

quoufque redire potucrunt , replicato calo-

diaflcrt

&

rc benigniiis foucnr.

Dcnique ctia

qui omnibus ani-

illo fpiritu,

malibus, arbuftifque

ac

(atis

calidus eft

nihil

cnim viuerct , (inc calore Adijcc nunc Igncs

non tantum manufadios,^ certos, fed opertos
:

quorum

innumcrabiles in abfcondito fiagrant. Sicque diuifus Aer

inconin hac ima fui parte maxime varius ,
terris,

aliqui eruperunt

&

ftans eft.

Cau(as autcm huius mutationis ,

ftantix alias terra prarbet

& incon-

ciuus pofitiones,

huc aut illuc verte magna ad Acris tempcrie

funt momenta alias Sidcrum cur/us ex quibus Soli plurimum imputes illum fequitur
Annus ; ad illius fluxum Hiemes,yftates vertuntur Lunq prox,imum ius eft.
cetcrg quoquc Stcll^ non minus tcrSed
rcna,quam Spiritum terris incumbentem affi,

&

& ortu fuo occafiique modo frigora,

modo imbres,ahafque terrarum iniuriasturbiciunt

dg mouent.C^w^?^^ diebus terra.fcmcntis

JisfrigHS

aflus.^fitU fif

hiems^nox

^ mcf-

dies

non

requiefcent.

CA

P*

CAP.
Aer

iVEr

57.

tentiU

&

Cue fubtUis ,
oiirdbili D?i Aer tctamco Ignc puro, Quis
ctiamin fiiprcma fua rcgione hacque fua t?nuitatc omnia permcans non aperta tantum ,
cft tcnuis

-**^artificio tcnuatusiminus

fcd ctiam abdita,& inclufa:

Quod (ait Scncca, l.z.c.^jilli faccre expcditum c&i^jHia nufjHam dmfus,fed per ipfa, (jnitfis
/eparari videtnr, coit fecu: interponas Ucet mHros,

mediam altitudinem montium

prohihetur nohu

ejfe perniHSy

per omnia iftx

nonJihs:^id enim inter"

cluditHr tantum ,per

juod iHum ftcpui poffumus :

ipfequide tranjit per ipfum.cjuod fcinditur.^ m^-^
dia non eircumfundit tantumyfed vtrim^fcindity

per cunda rerum meabilis.

Haud tamen eadem vbiquctcnuitatcralicubi

cnim cx

varijs

admixtionibus

parumpcr

aimaiorem animalium commoditatem:cuiuspcrmixtionisdcfc<3:u> Acr fupcrus

(ad quem quidam mQntcs pcrtingere dicuncraflefcit

tur)tamtentiis

eft,

vt aucsvolcintcsfiiftincre

ncqueat , ncquc hominesipfos

iiiuc confccnfed cogantur fpongijs

vnde identidc humorcmlixgantj

dcntcs fouerc poffic

aqua

plcnis

cordis rcfrigcrationc procurarc.Vt dc Olyinpi

verticc tcftatur Grcgorius Nyffenus, in

meron*
j^it Dcminus Elia:]E^redere,C^Jla

in

Hcxa-

monte vo- ^.Rcg

rami^.

FVAIETKA X
82
ecce "Dominns tranft,
7)cmmo:($
tam

H^'

j,cfi

fttsfy

jojl

minusy

commotionem

fojl

A^"^'^*

A
-*^tura

ignis

ignemfbtlus aura

Aer

fua:

non

non in igne D^-

tenuis.

leuis

mobilis furfum cx na*

tamcn fupra igncm : cui ia

leuishoc cft

abfquc vUa tamen

grauitatis pcrmixtionctquicfccrct in domicilio
^iio proprio nifi cxtrinfccus impcUcrctur : in

pcrfcdionc

lcuitatis ccdit

noftro confinio ad

mobilifEmus

cft

omncm

loci diffcrcntiam

& tcrrae ita contiguus cft

vt

: vbiquc
ftatim ibi fututus fit , vbi
ccrtc ad vitandu Vacuu fupplcmento oportu-

illa difcclTit

'

(^^lrituf

conterent
grandiSy^fortisyfubHcrtens montes ,
Dominus
, Qf
fetrai ante Vominnm: non in jpiritu
Domi^
commotione
in
commotio:non
Jpiritum

&

tcrrae intcrnufnnus : cftquc pcrpetuus cceli,

ab hac rcci pit:
cuchcns,quidquid
cius : fupra k
transfuntcrrcna
ab illo Sidcmm vim ad
KumtXi dcns* yentus autem egrediensa 2)omino,arr^
demipt in
ftans trans mare coturnices detulit ,
^ex
die
conficifoteSi
vno
caflra itinere , quantum

&

i^mni parte cajlrorum ftr circuitum

volabant^ue

terram.
in aere duobus cubitis altitudine fuper

Prsetcr primariam lcuitatcm , ctiam fccundariam habct , co fcrc modo, quo Ignis: hanc-

quc cxcrcct finc motu fupcr aquam: infira hanc

cum

Z>IV<IN I AII0KI8.
, tamdiu inquictus
vfquc

cum motu

tfiArcftituaturdomicilio
nf4$es

SpibitQ

83

dum pa-

acr cogemr in ^^^374

vcntHs tratijiem fug/tbit eM.

CAP.
Acr

AEr
mus

59.

a^liuus,

&

adiuus :
quidcm obrcqucntifli' ^^^,
vbiquc laborantis Natura miniftcr: ^^^^^*

cft

cui ctiam fuas vircs atccmpcrarc nouit: pacatas

fcilicct pacatas: turbulcntas turbulentaj: vni-

ucrfim autcm mire

fcruit

humanis.vCbus pcr
:

Aercm viuimus, ccrnimus, audimus, fpiramus,

loquimur, moucmur, infinita adionum varicH
Alibi

fermo fcmtilla ad commouendHm cor .nofirum^

^ua extinSla, cinis crit corpus nofirum , fpirim
dfffundctur ,

tam^uam mollu acr^

Cctcriimcius vim oftcndunt inflata> ncc ad

lAum ccdcntia : oftcndunt poridera ,fsepc pcr
magnum fpatium ablata gcftantc vcnto
^

quod &pc ftupcnt homincs ,magnas arborcs

faxa grauiflima, ingcntcs rupcs c montibus di, qualfatquc tcrras cum montibus,& lur-

ucUit

fum iadat: JE*/

grandis

cnim vinimfu.C^ mouemury^ fumHs^ AdL. 17

Quoniam fumns fiatus efl in nanbus :
Sap,

tztc. /nipfo

petrj4 ante

cccc

forris

Dominus tranft

fpiritus ^.Ki:g^

fubuertcns montes yccntercns

'Dcmtnum*

Ncc aqua vllo tormcnto magis agitur cogiturque^ quam Spiritu huic ic commodat
F z
hoc
,

&

&

comrt
cogcntc attoUitur ,
raturam fuam afcendit,natadeflucrc:atquc
hoc cft, quod Sencca dicit yfnet^^iruwtenjfto^

hoc

fie

infcrto

ml validnm ,

contra

^uam nil

valtdius eit.

namcfdam ,fecHtifmt cnm

Matth! Etafcendcnte lefuin
magnus faSlus tSi in
motus
:
ecce
eiHS
difcifHli
fi^
mari,

ita

vt

namnla oferiretHrflHRibHS*

CAP.

60.
V

Air pafiHHS.
Acr paffiuu54

Er cft pafliuus :

*^antibus:

1.

ab Aftris, malignc radi-

2. a vcntis,noxia adflantiDus:3^ab

aquis, fitu putrefcentibus : 4. a tcrra ipfa,alicui

Mcphitim

cxhalautc. y. k varia anni pcriodo:

cuius clcmcntiam^nclcmcntiamuc

plcrumquc

imitatun

Bcne quidcm , fi aer vcmalis fit calidus ,

&

&

ficcus; autumnahumidus;aftiuus., calidus,

ficcus ; hycmalis , frigidus ,
lis , frigidus ,
humidus. Male , fi hx qualitatcs vcl exccdanr,

&

&

vel vltra anni curfum lefc

tunc variorum

immutcnt , futurac

morborum feminaria*

Sic aer calidior partim txtcnuat

ac

difcutit

diffoluit

partim fanguinem adurit

bilcm

augct , morbofque acutos gignit : nequc tantum noxios calorcs cxcitat, led etiam falubriorcs apcrtis poris cuocat, difEpatue,ac breuita-

tcm

vitas inducit.

Frigidior homincs, humorcfquc incralTat,

cxterio-

cxtcriorcs corpons partcs denfat , poros con*

&

dudit ,
malignarura dcfluxionum fcraciffi*
muscft. Aer dcniquc , fi iufto ficcior fit , aut
humidior , mox fublunarium corporura tcrapcricm vitiat contrario aerc corrigcndam.
:

Cun^i^ diebfis terrx ^fementU (S m^pU yfrt^ Gco^t^

gus
dSim ,dJlM
hiems ,ncx
dies non rc-

^uiefcent.

Elementnm Aqu^.

AQua quamdida
,

fic

vcl ab ncqualitatc

pro- Elcmcn*

Marc, iEquor , ita Aqua , tum

quafi aaua dicatur : vcl ccrte quod illa in hoc Aqu
Vniucrfo fit caufa ,
origo, a qua fint omnia.
ptcr

vt

&

Confcntit ScnecajL^.natur.q.c.i^. vbi cura

Thalctc opinatur , cx Aqua furrcxillc omnia

& vt Ignis futurum mundi cxitium

, ita humorcm ciufdcm primordium fuiflc.

Anno fexcentefmo viu Noe mznfefecundo , Gcn*
,

/eptimodecimo diemenfs ^ruptifunt omnafontes

abyp magnA ,
cataraEld cdi afcrtxfunt :

faUa efl pluuia fuper terram

^uadraginta diebus^

cjuadraginta nolibus.

Hoc ccrtum
yihus

in

hoc

infcriorc

mundo nihil

Aqua cadcmque

nihil clTc vtilius , ad

,
innumcra vitae humanas fubfidia. Hinc antiqui
mire fimt vcncrati Aquas, praccipue fontanas,
His Roraani annua fontinalia vcrno raenle cc-

Icbra-

FHAKBTRA

i6

omnia c Ii-

Ifebrabant : itgyptij,vt oftcndcrcnt

quoris poteftatc confiftcrc

ingcntc Hydriam,

aqua plcnam, ad tcmplum dcfcrcbant,& fupcr

camdem

procumbentcs, dijs (uis , illius inuenagcbant Vitruuius , lib.8. in

5
prboemio.
2)/x/f vero Deus: (dic tcnio ^Congregcntnr
A^udj ^UA fub cdo funt, in locum vnum ; Cf
reat arida. Et faBnm cfi ita Et vocauit Dcus
aridam^ Terram^ congregationefi^ue aquarum ap^
jelUuit Maria.

toribus

Gcn,x

gratias

Aqua
natiua.

Ibid

CA

62.

Aqua

natiua.

A Qua cft natiua

Elcmcntum toti ncccflaAerc,& Ignc prognatis

criginc prius^ijfdem fitu pofterius Spiritus Dei
:

-^^riura Vniuerfo

ferehaturfuper a^uas.

&

Sui mirc prodieum ,

non tantum olim in
(obolem,
fuam
AercmJgncnSjCoef)rima2uam
^^^^

um, cuifccratum 7)ixit (juoejue Deus: Fiat fir^

mamentum in medio aquarum : (3 diuidat anjuat
:

ab a^uis Etfecit Deusfirmamentum , diHifitqHc

acjUMj ejuA erant fub firmamcnto^ ab hisj^ux erant
.

fupcr firmamentum.

Etiamnum hodie
arbufta , animalia,

benigncfluit inmctalla,

Orbcm

vniucrfum: pcr tot

traduccs vcnas,& naturae dudus.Primo biduo

tcrrx vniucrte circumfufa

& tcrtio dcmum

dic>

Sj

OiylNXABtOltlS.

^iCjpoft multiformc diuo/tium, hinc indc difcr

fu{a, cum tcrra (pafSm protubcrantc ) iq, vn^m

&

Sphagram conccfSt ambitu pcrpctuo , (am

aliquotics i Mundiuagis huius feculi Ncptunis
circumnauigato ; vt vidcrc cft in Hydrogra*
phicis tabulis , ad acum raagncticara (compnu*
nauigantium Mcrcurium ) clabofatis^
Dixit vero DcHs: Congregenmr nfjux^ <jud, fnb cdo

nem

ibid#'

vnum : ^ ap^areat arida,

fimt
Cetcrum Aqua vniuerlim varia cft,cxtra,& Varia#
,

in

loeum

intra tcrram : cxtcrior partim in

Maria

hitur ; partim in

flumina

aercm cuc,

&

fontcs

dilabitur : Interior; partim fimplcx manct;

partim cum fubtcrrancis mincris mifcctur, va*

&

Hinc Aqu^ aliac funt dulccs,

plcrumquc mcdicat quibus

annumcrantur

fulphuracac, fcrrat5,aluminofe;

rieuc altcratur.
ali2B falte

vim fapor.
^
alia difcrimina , primiim tadus
Habct

indicat

&

Frigid^, calidaequc (iint : dcindc pondcris:Lc-

ucs,& graucs (unt*

Tum coloris
lex,

Purac funt,

& turbidas, cxru^

& lucidx. Dcniquc falubritatisrSunt enim

& vtilcs

funt mortifcrae , funt quac

cogantur in lapidem : quacdam tcnucs , quaedam pingucs : quaedam alunt : qugdam finc

ialubres

vUa bibcntis opc tranfcunt : quaedam hauftas t

corpus varie vitiant , fpc ctiam nccant* Harum aquarum rcccptacula communitcr appclAcidulae, &c.
lantur Thcrm ,

&

F4

PBAKETKA

8^
Exod*
* J

Et vemrunt

, nec fotefAnt bihen

^uod ejfent amara: vnde
congrmm loco nomen impofuitj vocans illHm Ma*
Yta ^idefl amaritudinem.Et mHrmHraHit popfilui
contfa Afoyfenydicens : QuidbibemHs? At iile rii-

s^fSiU de

Mara

in J^ar^i

eo

matiit

ad Dominum : gui vjlendit ei lignnm

ijHod

a^uas , in dulcedinem verfa funt.

cHfpi fhijijjet ih

Alia naturalium

aquarum difcrimina (unt

Q^g^^

Occanus, Mare,Sinu$,Frctum, Oftium, Fons,

nus*

Fluuius , Lacus , Palus

Occanus, quS Sacf^ Litterae Abyffum aqua-

rum

appellant

illud pelagus,in

marc magnum;, feu ingens

auo tota terra,quafi magna in-

cft

nauigarc vidcturrnomcn primarium k cc-

fula,

leritatc ducit

Plurima

Tenebrd erant jHperfaaem abyfu

alia

fecundaria fumit

vel ^ varia

Goeli pofitione^vel a Prouincijs,vcl ab

vel a Montibus, vel ^ Gentibus, vcl

Ducum memoria Hinc

.

Infiilis,

Regum,&

alius dicitur

Occaftus

Occiduus, alius Eous, alius Orientahs, -/Ethiopicus, Adanticus,Scythicus, Hi/panicus, Galli-

Germanicus,Hy-

cus, BritannicuSjHibernicus,

Excd*

perboreus , Auftralis,&c. CurrHs Pharaonu

1$*

exercitfim eins proiectt in

eliisjiibmerjifnnt in

eos^ydefcendermt

Mare*

mare :

eleSli principcs

mari rnbro. Ahy^i operuerunt

m profundum

Mare difFert ab Oceano

^uajilapis.

vt pars a toto : eft

cnim

illud ceu pars ,certis tcrrac partibus irri-

atquc idco ctiam Meditcrrancum appcl-

fjata

atur: diuiditurque in Ibericum

Ballearicum,

GaU

DlVmi

AMOKIS.

89

Gallicum) Ligufticum , Siculum, Adriaticum,

lonicum, Crcticum , iEgyptiacum, Pamphylium, Syrium , iEggum, Myrtoum , Icarium
Prai.^fc
tem^
Cafpium,&c, KenimnltitHdmem maris:

ftjlas demerjit me^

^^^^^
S inus cft littus curuatum, duobus quafi brachijs influcntis maris vndas cxcipiens. Sunt alij
in Occano, in ijfquc vel Oncntaies, vcl Occidentalcs : alij in Meditcrranco^
In Occano , Orientalcs numcrantur dc

ccm :

I.

Sinus Magnus.

2.

Perimulicus, 5. Sa*

baricus. 4. Bangcricus , feu Golfo dc Pcngala*

5. Moabaricus. 6. Canthius,fiuc Golfo dc Cabaia. 7. Paragonicus. 8. Pcrficus, 9. Arabicus ^\

10 Barbaricus.

Occidentalcs fcptcm: Sinus Magnus. 2.Sarmaticus.3. Finnicus. 4. Boddicus. y.

cus. 6. Mexicanus. 7. Vermilius.

Gandui-

In Mcditcrraneo numerantur nouemdccim:

I. Gallaticus. 2. Adriaticus. 3. lonius. 4. Rifonius. j. Ambracius. 6. Corinthiacus. y.Chclonitcs. 8.

Mcfaniacus. 9. Laconicus . 10. ArgoMaliacus. i^.Pelaigi-

licus. II. Saronicus. 12.

cus.

i^.Thcrmaicus.

i y.

Toroniacus. i6.Sin-

gcticus. ly.Stryraonicus. iS.Mclas. ip.

Pam-

philius.

Hoc mare magmm^

illic

reptilia

fHjtlla

ffaciofiimmanibHs

PH^oj

quorfim noneJlnHmerus .Animalta

cnm magnts

: ilttc

naues pertranJibHnt.

Fretum^a tieruendo didii

cft

mare particu- Frctumi

larc

FHAKBTRA

90

1*

krcfuis anguftijs concitatum: aliamaiora, vt

Gaditanum, Anianum , Magellanicum,

uum Mexicanum vtrumquc a fuis

:

Matdx 8

& no-

inucntori-

bus nominatum. Alia minora,vt SicuIum.GaU

licum, Euboicum, Calydonium, Euripi,Thracium, Cimerium, Cilicmm , Hcllcfponticum ,
Hcrculcum,Naflbnicura,Hadronicum &c.P^dens autem fefns turbM multM circHm fe , inf^it
rretransfretum.

Oftium*
lob* j8

Oftium cft fluuiorum cjritus in Marc : pcr

orbcm paflim multiplcx, Q^is conclHjtt ojlijs
mare ^umdo erumpebat fuaji de vulua proce"
,

dens

Cum ponerem nuhcm, veflimentum eius

caligine illud quaft pannis infanti inuoluerem ?

1Fon$*

Fons

PiaL 41. tibus

cft

principium, liuc fcaturigo,dc mca-

crumpcns Quemadmodum drjiderat

ad fontes aquarum : ita dejiderat anim^
mea ad te , Deus.
Fluuius cft aqua fontis, pcrcnnitcr flucntis :
tcrras

ceruus
Flauias

quae
Ecclc*i

fi

cum magno impctu

dccurrat , dicitur

Torrcns Omniafumina intrant in mare^^ ma^

re non redundat : ad locum vnde exeunt flumi'^
na reHertuntuTy vt iterum fluant.
Ex fluuio oriuntur Riui , ab codem fitu ,
:

&

Riuus.

Exod^

7*

&

T)ominus ad
Dic ad Aaron: ToUe virgam tuam ,

fluxu diftindi

Moyfen :
extende

<jUo(jut

a^juus

^gypti^

riuoSy acpaludeSy

^ omnsr

aquarumy vt vertantur infanguinem.

Lacus eft- aqua ftagnans , pcrpctuoquc duwns:

lacus
L^icus*

Dixtt

manum tuam fuper

fuperJiuuios eorum,

Pfal.7*

DlVIltl AMOKI8.
<?/(?^/r e$m
rans : Lacum aferuit ,
in foHcam.qHamfecit

^^^

Altero

ef

-2^*^^

leuaHi ochIos Palur^

'^^^^ y^^*^^ ^^^^ P^^^^

'^w^' excelfiis
excelfa ,

^^^^

cornua
,

Palus ftagnat ficcabilitcr

;?iif

91
wri^^

4rj/<f fHccrefcens,

CA

P*

^3.

artifciofa.

appcllationcm fumit ^ va- Aqai

hydraulicis, fiuc machinis,fme artibus: artifi-

AQua
rijs

artificiofa

omnino multiplex hic aquarum vfus,

& lufus

ciofa^
:

Ccalibi cxiguus riuulus fuisanguftijsartificiose roboratus , ingcntia molendinoru pondcra

gyrat,molit omnis gcncris frumcnta in tcnuif-

fimos puluifculo5,tundit fcrrum,cuprum,caly-

bcm, (ccat ligna, mctalla,

Alibi pcr varios

ipfa etiam

dudus

marmora.

corriuantur fontcs,

&contra innatam grauitatcm

in fublimc co-

guntur, f^pe ad centum,faBpe ad millc cubitus.

Mirum cft, quod Lipfius mcus, m fuis Ad-

mirandis, dc
bit

per

Romanorum Aqu^dudibus fcri-

illos iliccs

intcgra fluxifle flumina,non

tantum ad potum,fed etiam ab balncajad FuU

lonias,ad Naumachias,ad Circos:im6 domum
quamlibct fuas habuiflc fiftulas, quibus aqua i
quadragcfimo milliari,per
pcr tot insequalia ,fupra

valles,

admittcretstanti aeftimatam, vt

fexcenti

per montes^

infra tcrram

ad

homines perpctuo falario

dudam

cius tutclam

alercntur.

Dcniquc

7 H AIBTKA I.
Dcniquc aquis artiiiciofis merito ^nnumc
ramus ctiam Chymicorum {udorcs ,
Hquorcs, vcl ex ip(b pumicc coados,tot foculis tot

&

tfap* 14 fiftulis
Hit,

llliUenim

csipiditai ac^jHirendi

cA

A^na
^9^^

exco^ita^

^ anifcxfapiemiafahricamfna^
p.

miraculofa.

miraculofa : naturalitcr : u in ca'^^lore. 2. in colorc. ^.in odorc. 4 in fapoin tcmperic. 6. in tluxu ,& rcfluxu. 7. ia
rc.
tot diucrfis medclis,& corruptclis , apud Scri-

tofeT^**'

ptores paflim cclcbracis.Plinius ccrce,dum mi-

fuum fontcm defcribit ,

gentium oculis miraculum facit.

raculotiim

& ipfe lc*

^

inc^uit I. ^.cpift.
AttHli tibi ex patria
pro mmHfcHlo ^fi^Jiionem, akifima ifla eruditione
dignipmam. Fons oritnr in montCy perfaxa decnr^^
ri$, excipitnr cxnatiHncnla , mannfaHa: vbi paH-*

iHlumdetentHs , in

mira natnra

tionibHs crefat

(3 cHm

decrefcitqne

fnmma

recHmbis

Larium locum dscidit : Hhihs

ter in die Jlatis aclibHs

:

ac diminn^

cernitur id palam^

volnptate dcprehendirur

^ vefcerts

inxta

at^He etiam ex ipfo fonte:

nam eHfrigidifimHs potm

interim

ille

certis

menfifqne momentis , velfHbtrahitur^ vel affHrgtt.

AnnulHmyfeH cjnid aliud ponit inJicco

alluitHT

fenjimyac noHipme operitnr detegttnr rHrfus^pau^

:

latim deferitHr:JidiHtiHS obfernes, vtrHmcf'^

ac

tirtio videas

iterii,

Spiritns ne aliqHis occHltior os

fontU^

fnttif^ itcfauces mcdo taxat

gn latus

tncttrrit

mcdo inctndit, frcur

txfulfus ? Qupd itt

at4t deceftt

iimfulliSy cetertfqnc eiufde generis vid(99^us Mccide'-

re^quihus non hians ^necfatim fotens exitus:

nam

^uaf

cfuoque ^uam^uefronayC^ vergentia per

illa

jLam abluUmtis animd moras crebris quaftfngul^^

CibusJifunt, ^uod effundum.

An cjUA
iile

Oteani naturayfonti ejuo^ue ? ofud^ue

ratione aut imfellitur, aut rcforhetur yloac

mo

dicHs hic humor- vicihus alternis /upprimitur vfl

.

egeritur ?

An^ vtfiumina, cjua in mare dcftruntur

aduerfantihus ventiSy obuioque afu retorcfucntur

ita efl ali^uid,^uodhuiusfontis

excHrfumper mo"

^enta repercutiati An latentibus venis certa men^

fura
cSi

efi

c[ua

dum colligit ^uod haufcrat minor

figrior

^um

eoHegit y agilior

maiorque^"^

frofertur ?

An nrfcio

cjssod lihramentum ejl abfconditum,

coccum^ cjuod cum exinanitum ft ^fufcitat^ CT

fontcm\cum repletur , moratur ,

gulat ? Scrutare tu caufam : potes enim ,

^tlicit

tum miraculum
exprefi

effciunt

francjUdL tan--

mihi ahundi eft ,/fatis

ijuod tfficitur

Aqua miracuiofa

fupcrnaturalitcn i Dilu-^
iuinjcx aere , mari ,
tcrr a cxundans, i y .cubitis fupcr altifEnios montcs :durans annum

&

intcgrum

& dcccm dics

ac^prcetcr

non adco

magnam Noe cymbulam, omnia fubmcrgens:

t a^u prxualuerunt nimis fuper terram: operti^ Gca^fi
^uefunt omnes montes excelfi fuh vniuerfo

ccclo

Quin-

TrHARETKA U

94
(Quindecim

cubitis altiorfiiit atjmt fHpermomtS l

t deleuit omnem fHhftantiam ,

ijUA erat fuper ttrram^ ab homine vfcjjHe ad pecus ,
delcta funt de
tam reptUe^ tjjuam volucres calt :

^uos operuerat

terra

remanfit aHtem folus Noc ,

(jui

cum C0

erant in arca^

2.

Marcrubrum,

tranfituris Ifraelitis diui-

fum, ficcatum, purgatum,ornatum,

Ixod^i^ n^uri inftar conftipatum;
fes

mannm fnper mare

fiante vcnto

vehcmemi

Ifrael per

abftHlit iliHd

Dominus

vrpnte tota noEle

vertit inJiccnm: diuifajHe

filij

& vtrimq;

Cum extendijfet Moy^

efi

atjHa.Et ingrefi funt

medmmficci maris

erat enim aqtia

Uua.
^Hafia dextra eorum ,
Aqu , e fittiffima pctra edudae per virguixod. 17 lam

Moy fis : f> ait7)ominHs ad Mojfen

Antt^

cede popHlum

, Sf fume tecum de fenioribHS Ifrael:

virgam ^cjH^kfercHfifii fimium , tolle in manu
tua, Cf vade.En ego fiabo ihi coram tefiupra pp'
tram Horeb: fpx^micf^ue fetramy 5* exihit exea
a^Ha^vt bihat pofHltis.
4 Aquae ^iq , pulucre aurci vituli vitiatae,noccntibus adoratoribus nociuae ; innoccntibus

Mxodf}% innoxias ArripicnfjHe (Mqyfes ) vitulum: qutm

:

fecerant

rem

comhtifit

contriHtt. vfcjne

^tism fparjit in a^Ham

adpHtuc^

^ dedit ex eo potHm

filijs ifrael.

Aqu^

zelotypia;

adultcrorum indices

&

iJum.'J vindices: j^K^ cnm hiherit ( mnlier) fi pollma

ifi,^ contempto viro^adnlterij rea ^pertranfihunp

^4m Aijn mdlccbSHonis & inflato ventre eomfu^

,

trefcct fcmur

in excmplHm
fHerity

crit

malcdtQwnem ^
QuodffoUnta non

critque mHlicr in
omtii fopilo

innoxia, Cf facie t Itheros.

AqiMBlordanis, non vno miraculo nobiMundationc Naaman ^Icpra:Pf/2r- 4-Rcg,

dst^C^ lauit in lordane fcptics , iuxta fermoncm

6^

les. I.

viri

Dci

rcfitma

cji

caro eius .fcttt caro pueri

mundatHs efi.
2* Natatu fcrrcas fccuns :7)ixit atttcm homo ^.Rcg.^:'
Dei: f^icccidit) ^t iUe monflramt ci lccumj
Pracidit ergo lignum ,
mift iliuc : natamttjHe
ait : Tollc j^/ cxtendit manum ,
ferrtim^
faruulij

tultt iHud.

3.

Baptifino

fefus

& ccntadu Cbrifti

^alildut in

: Tunc vcnit
M^ttlu^
lordanem 1 ad loanmm^ vt ba-

ftizjtretur ab eo.

4.

RecluGonc ccelorura,& apparitione Pa-

tris cceleftis in

vocc ; Spiritus

colunv-

fani^ti in

&

ba : Et eccc aperti funt ci cali :

vidit Sftritum
Dci , dcfcendcntem ficut columham ,
venitn'
tcm fuper fc Et cccc vox de coeliSy dicens Hic eft

jj^-^

meus dcle&us , in cjuo mihi complacui.

Hctr^orum
54 Miraculolo tranfitu Arcg,
Populus autem incedcbat contra lericho: fif facor^ Iofu.5^
Ftltus

&

dotcs

cjui

portabant

hant fupcr ficcam

arcamfoedcris 7)omini yfior

humumin medio lordanis ac-^

cinEli

ommfj^ue populfis per arentem alueum

,
tranfbat
6^ Miraculofo tranfitu Eii

, 8c.JL\i[(^i:

Tulit-^

que

4Rcg, t

9RARBTKA

^6

^ mmUik

jue Elias fAlUum fmm ,

ilkid , ftffeir-

cufit aquas , ejuA diniftfunt in

vtram^ue fartem^
tranfierum ambo ferliccum. Poftea Sliftw le-

uauit fallium Elis, tjuod ceciderat

ei :

reuerfuffuc

Jietitfufer ripam lordanis.^ pallio Elia^ tjuod ceciderat ei , fercufit acjuas ,

non funt diuifa

dixit :Vhi

^(juas

jf

efl

Deus Elts etiam nunci

diui/a funt huc

Percuifit^fie

atijue illuc

tranftjt

EliftHS.

Aqua, Chrifti impcrio, in vinum Ycrfa: Dicit eii fefui : Imflete hydrias a^ua. Et imfleui'*
runt eas vfque ad fummum : Etdicit eU lefUi :
7*

loaou

laan

Haurite nunc^ ^ferte architriclina.

8^ Pifcina probatica, pcr Angelum mota,prino dumtaxat balneatori /alutaris ; Efl autem
lerofolymis Probatica fifcina\ ejuA cognominatur

Hebratce Bethfaida , quincjue forticus habem fn

magna languentium , rifroTum j claudorum , aridorum , exfeSiantium aqu^
.

^his iacebat mtiltttudo

motum.Angelus autem Domini defcendebatfemn-

Mm temfus

in

fifcinam

^ motsebatur aqua. Et

frior defcendijfet in fifcinam fofl motionem

aquA ,fanm fiebat^ a quacumque detinebatur incjui

Jtrmitate^
"'^

'

Aqua miraculofa commcntitie pcr Hydro:

mantiaaij impofturis foecundiflimam

varijs

modis

'^fom in aqua,

iq^x fit

pcr annulum , dc filo (ufpcn-

& vafculi

latera pr^^agis

idibus

pulfantem.
2

Comedis in aquam

ftatiuam lapillis,& ob-*

(cruatis

9XVIKIAMORIS.

97

lcniatis gyris, circa lapillos multifariam dif-

fiuentibus.

Ex aqu5B colorC;&

3.

imaginibusin caappa-

rentibns.

Ex cyatho, aqua plcno

& verbis fuperfti-

tiose immurmuratis.

Exaqua

in catinum cffufa jadmixtis olei

guttulis: in quibus, ceu in fpcculis, arcana cer-

nantur

Ex aquarum ycrticibus , & circumuolutio-

6.

nibus , varie fbnantibus.

Ex tribus pillulis

i>us

in

aquam

totidem fufpedlorum

conicclis,qui-

hominum nomina

Gnt infcripta.
8. Ex vitreis phialis , aqua plenis , vndc puro
puero^aut prargnanti mulieri infpedtanti^ccrtae
imagincs appareant.
figuras ,

&

Charipmi

noliu cmni fpritui tredere ^fed iJoa4.

frobate fpiritiu ^ft ex

Deo Jint

ffctidoprophctA exiermt in

CA

cjHoniam multi

mtindam.
($5.

Acjua frigida*

Jua cft

frigida frigiditate

tnnfeco naturae dcbito :

i caufis varijs

&

terraneis ignibus

lo flagrantibus,

fiimma , cx

in-

Aqua

alias faepe calida,^^^8^^^*

extrinfccis

pr^cipue ^

fiib-

perpetuo mineralium pabu-

& vicinas aquas fui caloris vc-

hcmcntiajaut clemcntia mire variantibus^

Hiuc

PHAKETKAI.
Hinc

dam

fit

parum tcpcant ; quaeomnino gftuent^&cf-

vt quardam

incalcfcant

aliap.

feniefcant: nonnullae rcftituto calore,

&longo

per frigida difcurfu frigidc redcant.

Suntdenique , qu^ nodu calefiunt,intcfdiu

vcro tepent,vel etiam cmnino frigent: feu
quod tunc nodurnufrigus per antiperiftafin
latentem calorem augcat ; fcu quod halitus
gftuarij (etiam ibi occultati) coerccantur,

&

aquam fcrucfaciant.D enfantur cnim

frigorc

& pigri h^rentscum Sol rccurrit, Aerquefubtilior adlabitur,diftipantur & Aqua dcftituut^
,

Accedit

pkrumque

etiam extrinfccum fri-

gus,quod impuris aquis ( quales mincrales

fiint^ Aer aliunde infrigidatus penitifEme infinuat.

tyf^ua frigida anima ftienti

Prou** J

^ fiHnciw ^*-

ms dc terra longinqHa.
cA

p.

66.

A(jHa humida.

^qu^

qua

cft

humida. *^^frigori
titias

humida ^humiditatc exccllcntc,

fic

combinata,vt etiam

qualitates (^calorem,

faporem

& facilius &

,

illas

colorem

aduen-

odorcm

tenaciiis recipiat

cx

hifce potiffimum fontibus,{iue caufis.

1.

Ex multiplici Siderum

afpedu.

2.

E X varia Aeris adfpiratione.

3*

Ex terra, varijs

odoribus , faporibus, caloribus^

BITIlflAIIORlS.
tihus, 8c coloribus infcda: quam allucns

fuo

vcl

Ex fubtcrrancis

cxhalationibus , fulphure,

bituminc, aluminc, calcc,

Exfuccis

y.

Aqua

impctu auchit , tcI contadu imbibit.

falc, vitiatis^

tum aliundc cliquatis, tum

varijs,

^onte natis.

Ex

6.

vario nictallorum

gemmarumquc

confinio.

Ex his , inquam
quod nonnulli

capiiibus potiffinium

adeo varios fundunt, re; bic amaros, nitrofos,

fontes

funduntquc liquorcs
fulphureos;
plicitatis

alibi falfilfimos

rationcm dulccs

alibi vltra fim-

falubrcs alicubi,

alicubi vcncnatos :hos candorc

tatc

&pe

quam

alluunt.

Ifaac dtfcedemy vt veniret

habitaretque ibi

ad torrcntem Gera- Gen.iy*

rHrfum fodit

tjHosfoderant feruifatris fni

illo

alios viridi-

etiam rubcdinc confpicuos ^ fimi-

lcfquc terraB

fit,

alios puteos 3

Abraham

cjHos,

mortHo, olim obJIrHxerant Philifthijm: appelJa-

uitqueeosijfdem nominibtis cjHibHS antepatervo^

cauerat

Fodertmtque in torrente

C> repererunt

aquam viuam.
c AF. 6j.
A(jHa

licjHida.

quouis
liquidaiita quidcm
^q^^^U^
AQua
dcnfior :&
Aerc,ctiam
vt

cft

craffiffimo,

fit

qujj^^^

quauis humida tcrra rarior, magilque glutinofa: atque ideo pars fluens altcram lecum trahe-

re.

rCy

nec fpontc lua ab ea diftrahi , fed vna part

flucntc tota rcliqua fequi vidctur

fit

huiDida

ita in fc

prijs terminis fubfiftat,

lofu^}.

quoufque durioris

cum enim

conlifterc nequit

quin

fluat,

vt pro-

& dilatetur,

terminis coerceatunjggx

rei

autem inferiores erant (atju^) in Mare folttiidi^

nis (cfHod nunc vocatur MortHum)defcenderHnti
vfqueijuo omnino deficerent.
,

Ncc tamen

aquae fua abfiftit liquiditas,quia

per variam mixtionis temperiem concrcfcerc

poflit: Frigore quidem in glaciem^grandinem,
pr.i48

cryftallum

frocellarHm

autcm
Gen*x

I^nis ygrando

(jha faciunt

nix .glacies ^Jpiritus

verbum

eius

Calorc

m fijccos, fales, lapides, metalJa,plantas,

aliaue mixta

Nomen

vni Phifon

ipfe ef{

^ui

circuit omnem terram Heutlath , vbi nafcitur au-^

rum Et aurum terr^ illius optimum efl : tbi inue^^
.

nitur bdellium

lapi^ onychinus

Poteft item compingi

cogiquc pcr diucr-

fiflimos tubos, ita vt alibi guttatim ftillct, alibi

amnium

inftar fluat

negatumque
violentum

rctinentibus
lofii*

vi aperit

&
,

occlufa cxitum quaerit

:

ncc quidquam

incontinens lui

vndae.

lordanem

pedibus

tinElis.

eft

tam

infeftumquc

quam coada vis

Ingrejsifque eis

parte acjUd

eorum in

(lordanis autem rtpas aluei fui

tempore mefis impleuerat ) fieterunt aqudL defcen^

ad infar montis intumefcen-^
dentes in loco vnoy

tes.apparebant procul ab vrbe^qUiZ vocatur

Adom^

vfque locum Sarthaf9.

CA

PIVINI AMORISi
CA

lOX

6S.

AejHa fonderofa.

Aqna
,
pond>
indolcm
,
(ecundutn primigeniam
v/quc ad tcrrae fupcrficiem ;in obfcquium hu- ^^^*

AQuacfl- pon(lerofa,& deorfiim inclinata

fiiam

maniE Oeconomias,etiam vlterius in communi Vacui pcriculo, fufque deque mobilis: extra
hoc aut ftat , aut fluit fecundum loci difpofi:

tionem:

in

plano ftat,mox ftagnatura,nifi ven-

deuexo fluit leuitcr , quando

proprio dumtaxat pondere deferturivehemenagitetur

tis

in

&

cum fono , fi illam fpiritus intermixtus

concitct voluicur communiter ex Oriente in
Occidentem , alicubi etiam ex Occidentc in
tcr,

&

Orientem , c^ Auftro in Scptentrionem ^

hinc in Auftrum.
Fa^Hm efi igimr mane , (juando facrijiciam 4*Rcg- i
cfferri foUt , (3 ecce aqUdL veniebant per vtam

Edom

Cf refleta

ejl

terra aquis.

Marium

fluxus,& rcerudita
etiam
fluxus , tor(eruntque iam fepius
concoringenia : nufquam fcre vniformes ,

Miri omnino

funt

illi

&

magni, alibi cxigui, alibi omnino nulOcea-

: fcmpcr tamen funt maiorcs in vafto

des,alibi
li

no,

quam in anguftis Sinibus fuis,

An quia
animofm

(vt Plinius ait

ejl^

(jHam

totHm

in parte ?

in vnitierjitate

an qma magnitndo

vim laxe grajfantts efjicacmsfentitj

iandem aHgnJiijs arcentibui : qna de caufa nec laaperta Sideris

CH4p

PHARITRA

1C2
t^HSj

nec amnesfimiliter mQHentHt.

& tcmporis in aeftu eft difcrimcn

(enis horis m Germanorum orisin-

Prseterea

Oceanus

tumefcit, fcnis detumcfciL

:

fauces , fcptcnij> fubit

Guineam
rc

idcm ad Garumn^

fcptcnis fugit

quarcrnis accedcrc

iu Calicuto

incrcmcnta

alibi in nouilunijs

aiunt

a(

od:cnis reccde-

ficri in

plcnilunijs,

alibi lcntiflimo, vt vix

(cn-

augmento- alibi tanta rapacitatc,vt accolg

vix celcrrimo motu cuadant.Ncc etiam eadcm
vbiquc funtincremcnta vnde non adco mirum , Stoicos oiim hallucinatos , qui , vt huius
viciflitudinis caulam aflignarcnt*, ex Mundo
animal fcccre^uod narium fpiraculis immenfos hos aquarum gurgitcs (brberet reddcrctque : vcrius alij hanc Hydroraachiam occiiltis
Lunse viribus,& diucrlis eiufHem cumSoIc
cogrcffibus adfcribunt. tUhit jpiritiu euu y
jlmnt aqudi.

fibili

CAT.
AqHA

A Qua cft ailiua

i

lud.^.

cumJlt^
Gen

18* 2.

aSliua

multifariam,

Madebcit Oro te^ vt folum velUu/c:

^ omnU terra rore madms^

ei\Aw\t

Ajferam pafixillum aqU,^Uuate

pedes ve/lroSy
Eccli* 3 3

6<).

Extinguit
eleemofjna

ret^uiefcite fub
:

arbore.

Ignem ardentem

refiflit

extinguit a^jua

peccatis.

4.

Rc-

DIVINI AMORIS.

103

Luc 16^
4. RcFrigerat : Pater Ahrah.iin mifcrcre m:i ,
mitte Lal^YHm , vt intingat extremtim dtgiti
,

fiHnaqmm

yVt refrigcret linguam

m:am

quia

inhacfiamma.
Conglucinat Hjlc

crticior

ckm dixijfet (lefuy ) exliniuit

"fuit m terram ^fecit Imum ex fpHto
5".

^^^'^*

IntHm fnper ochIos etns.

Qjam profandc derccndir, tam alte afccn-

6.

emittis fontes in conHallibtiS : inter me^ Pf 105.

peftranfibHnt a<jnA,
montium
dinm
7. Medetur quasdam oculis quasdam neruis,
auasdam toti corpori , qujedam inueterata
qu:edam vlceribus
dcfpcrata vicia percurat

dit

^Hi

&

quxdam intcriora Fouet potu, & pulmonis,& vifcerum quereias leuat; quaedam
fupprimit (anguinem :&tam varius elt fingulis vfus quam guflus
prodeft

fecundHm loaa.f*
moHebatnr acjna Et ^ni
tempiu in ptfcinam
prior defcendtfjet in pifdnam pofl motionem a^H<z,

Angdiu antem Domini

,

d^fcendebat

famis fiebat, a qHacHmcf^z detinabacur infirmitate.

Hocdeniqui Elemcntum (vt Pliniusl. 31.
c. I. philofopbatur ) ccceris omnibus domina^

Tcrras deuorant aquae flimmam necant,

Ccelum (ibi quoq; venfcandut in fublime ,
o:3tcntu,interceptuque
Spidicantj&nubium
ritum ftrangulant : quas cau(a ctiam elidit f ul-

tur.

&

mina, ipfo fccum difcordante

Mundo

YHnt fnlgnra eins orbi terr^: vidit

IllHxe- pfal,
^g^

commota.

efi terra.

Quid

PHAKBTKA

I04
lon.i^

Quid

I.

potcft Aquis

cffc admirabilius

in

Ccelo ftantibus ? Et remigabant viri , vt rencr^

non valebant : qnia marc
terentnr ad aridam ,

ibat

intumefcebat fnper eot.

Imo ilke ( ccu parum fit in tantam altitudincm peruenirc ) rapiunt eo fecum ctiam pifcium agmina

ifaepc

etiam lapides fubuehunt,

portantes aliena pondera: easdem

cadentes

lacr f .

j.Keg

17.&

omniu terra nafccntium

c fublimi

EliMy homo eratfimilisnobis papbilis

oramt , vi non plneret fnper terram

tione
8 jlfiit

annos tres

0 coelum

^ menfesfex

Et rurfum

ora^

non
orauit:

dedit pluuia^ ^ terra deditfrulu fuum.

C A

70.

P.

Aqua

pafiua.

A Qua cft pa/fiua: & morc aliorum Elcmen-

^^J^
^

caufa fiunt^

-^^torura, pugn^e, cladique obnoxia potiffiputretlictionem ,exficcationem,ob:

mumper

ftrudionem prgfertim fiibterrancajde qua

:

Seneca,
vt

lib.3. qu^Mt.

m noflris

ita

naturalium, c.i ^.Cdterum

corporibus

ita

^ in

mores vitia conciftmtycum aut

illa

iElnSy

( terra

hu-

aut quajfatio

aliqua, aut locifeniumyaut frigm , aut dfius corrn^

pere naturam,

5* fulphuratio

qUi modo diHturnm efi

contraxit htsmorem:

modo

breuis.

Ergo vt tn corporibus fangutt^cum percujfa ve^

na eft , tamdtu manat , donec omnts affluxit , aut
donec venAfciffura obfedtt , atque iter clauflt , vel

DlVIKl AMORIS.

lOf

alia alicjm canfa retrodedit fangHtnem: ita in ter^

ra fokti5,ac patefaSlis veniSy Tiium ^afitffimen

effUnditur

Intereji,

^fantum aperta fit vena

^Homodo confumpa aquafit: modo exficcatur ali^

quo impedtmento , modo coity velut in cicatricem ,
fomprimstqus ^uamfeceraty viam , STr.
Olim certe in illo farali Orbis intcritu
vltro ad fuam primsBbamlibcrtatern aquasrc,

dibunt:

& quas nunc, iubentc natura,fcin(lunt,

circumeuntquc , momento complcbunt , ac

mergent omnia , diluuio pcrpetuo.
Et dixit y qui fedehat in throno : Ecce noua Apoc.
facioomnia.

CAP.

71.

Elementum

TErra ,fic dida

terra.

quod

noftris calcata vc- Elemen-

ftigijs,identidcm tcratur

a Graecis appel-

t^m tcr-

Sinus foecundiffimus,omnia effundens, omnia rccipiens* Sic nos cx terra producimur ^ in terra viuimus , a tcrra nutrimur, per terram afficimur, reficimurque va-

latur Tri.quafi ipfa

fit

rie,& tandem in tcrram rcuocamur

dimur, a rcliqua natura abdicati.
j4d(t

vero dixit

es

& recon-

"Deus :) In fudore vultiis tui Gcn. %.

terram , ie t}ua

vefceris pane , donec reuertaris

fumptus

^uia puluis

es

^ in puluerem reucr"

teris.

Hinc Plinius , lib*2. c.36.

& ipfe
j

ctiam Eccle-

Eccli.40 clefiafticus,

fJ^C^tris

illi

eH omntbns hominibm ^

cupofio mjtgna creata

Adam a die exitsn de w-

ingHmgriiHe fuper filws

tre matri^

nomcn tribuunt: Or-

eorHm, vfjHs in dicm fepHltnrA

in

m4^

trem omnium.
Alij vocant Nntricem : alij NjttHrdancilUm:
alij PromptHarfUm diuinx Prouidcncias : alij
Mundi vinarinm : alij Hoffitinm humanx vrit^:alij

dcniquc ciufdcm Theatrnm: in quo

ncmpe vicac Orcus, & Occafus:

oftia anguftiflima & non , nili nudo Adori ,
illiim lobi Philofophiam: Nud^u
P^t"^*^
fgrejjHs fnm de vtero matrU mex , ^ nndns rener*
duo

funt oftia

lob.

r.

tnr tllHc.

CAP.

72.

Terra natina.
Tcrra
natiua*

TpErra eft natiua

Elcmcntum,ortu,vfucjuc

primumjfituimuai. Eft autcm fira,vcl

medio Vniucrfi feu, vt ma-

potius pcndula in

gnus illc lobus philofbphatur fundata fuper

nihilum : Quis enarrabit cdornm rationcm
Iob.38. concentnm cdicjHU dormirefaciet? QuandofHn^
,

dehatnr pnln^

Imo

ipfa

in terra

pene

^glebs. compingebantnr?

eft nihil

(patia afpicicntibus,

ncmpe

caeleftia

& indc defpicicncibus hoc

puncSum in quo morcalcs crrant , bcU

lant,rcgna difponuiit : minima,eciam cum
illis vtrimquc Occanus occurrit : data fiiijs ho-

terras

minuoi
%

DIVIHI AMORIS.
redius in exilium :
vbi lutcx domus funt , etiam cum auro rigent,
i*Cor*y
ac v^diant, ScimHS ^fioniam ft terrejlru domns

minum

in doraicilium

nof{ra huiHS habttationts dtfolHatur , (jHod adimannficationcm exDeo habemus, domtm non

fa^amyiCternam incdis,

Rotunda manfit etiam poftqua aqug mixta

,

fiiit

T>ixit vcro

Dchs

Congregentnr acjM

qnn Gcn i*

appareat artda.
fuh ccclo fmt > in locum vnum :
ita.
eft
Etfa^itim
Diuifa varie : partim a Natura , partim ab
DiiudiArtc. A natura diuiditur communitcr pcduas

naturalcs figurationes
tcs
ria,

Infulas, Feninliilas

Montcs

& fitus
,

in

Continen-

Ifthmos,

Promonto-

Colles, Valles, Conualles

^^^^^^

Cam-

pos, Syluas, Littora, Oras, Portus.

Continens

qu$ ampliore aliqua (u- Conti-

eft tcrra,

perficic fibi coheret; acque diftcrt a ceceris tcr- nens

ris,

ficut

Oceanus a

qu^cumque

vel Penin(ula

f^idi affliflionem popnli

rem

funt operibus
liberem

vel

Kthmus

mei in tygypto^^ clamO' g^od.

andiui propter duritiam eortim

eius

&

Concinens non dicicur,ea

terra

vel eft Infula

reliquis pelagi partibus:

^ fcicns dolorcm

eius

cjHt prA-'

defccndt

vt

cnm de mamhtts (L^gyptiorum.i^ cducam

de terra illu in terram bonam,

fpatiofam-, tn ter^

ram,

melk.
^tiiifuit la^e^
Inlulaeftpars terr,a maioribus eiufdem Infula

partibus feiunda

mus

eft

&

prope

Numcruslnfularum maxiinfimitusj,

cercumquc

cft ^

quafdam

FRAltBTRA

Io8

T.

quafHam (ubindc mergi, cmcrgerc aliasrmaxima omnium , Anglia ccnfctur in Europa ; in

AFrica S. Laurcntij ; in Afia lapan in Amcrica noua Guinca dc qua tamcn adhuc dubica;

tur,an Infula
4^.

Continenti adh^reat.

vcl

fit,

Andite infnU ,
attcndite populi de longe : D<h
minus ab vtero vocauit me ; de ventre matris medk
recordutus efl nominis mei.

Peniniuia

quj vndiquc
aquis claufa , non nifi in angullo tradu
contincnti ncAitur : cuius gcncris cft Pcloponefus aurca Cimbnca Taurica & America
Pcninfula

vcl Chcrfoncfus

Ka^^o*

Norombcgica
cxpeEtant

&

fi

quf

enim infuU
principio , vt addu^

alig

naucs maris in

cam filios tuos de longe ; argentu eorum^

eorum cum eis nomini Domini 7)ei tui^
,

Ifrael ,

Ifthmas.

aurum
fan^o

quiaglorificauit te.

Ifthmus dicitur tcrra , qu^ vtrimquc mari

intcrcipitur ,&dcfinit communitcr in Chcr(bncfiim . Hodic potiflimum quinquc numcrantur, j Angufttts cft in dorfo Arabij , Afri.

&

Afiam connc(Slcns.
cam,
nauigantium frcr. Huic fere anguftia ,
qucntiafimiJis,in finu OccidcntaH magno,qui
Auttralcm
Amcrtcam Scptcntrionalcm ,

&

&

brachio cxiguo copulat.

3.

4.
.

Ifa,

Corinthiacus.
Intcr

marc Cafpium

& Euxinum.

Danicus, &c.

Tunc videbis,^ afflues ,

mirabitur

^ dilatabitur

D1TIKI AMOKIS^
MhtHT

tuum

I09

comerfa fuerit ad tc
tnultitudo mans .fortitudo gentinm venerit tibi.
Promontoria quoque permulta funt : vt in Promo*
coY

(juattdo

&

Zephyriu :in Sicilia Lily- toria*

Lacinium ,
basum in Africa Bonae Spei : in Afia Sigcjum:
in America S.Auguftini cum longo alioru ca-

Italia

&

Montes , cetergque naturales

Sicut
terrarum difFcrcntiae , pene innumerae funt.^V Gen^7
4ic]H& frmaluerunt nimis fuper terram : ofertijue
funt omnes montes excelftfub vniuerfo coelo. Quin^
talogo

decim

cubttis altior fuit

dqua fuper montes ,

(juos

peruerat.

hh Artc

diuiditurTerra.i. Phyfice fcugc- Diuidi^

oreice per zonas, fiue diuerfas aeris tcmperiesj ^^^.^^

alioi gelu rigidas

alibi aeftutorridas-, alibi

vtroquc tcmperatas. ^Bened^citefrigas

Domino:
2*

laudate^

^ fuperexaltate enm

ex

pj^y(|^g

&ftm Daa.j

in f&cula^

Diuiditur Cofmographice :in plagam

O- Cofmo*

Meridionalem Occidentalem , & gt^phiScptentrionalem. Erit femen tuum ^uafipuluis

terrA : dilataberis ad Occidentem
Orientem,

rientalem

Septentrionem

5*

Aferidiem.

Aftronomice> per diucrfa Climata

fcrimina dierum longiflimarum.
3.

4.

Sciotcrice

pcr

(cu di- Aftro-

nomicc*

vmbrasineas portiones

^.^?^^'"
,

"^^*

quas Perifcij,Hetcrofcij,& Amphifcij defignat.

j. Topographicc , (ecundiim diucrfos Periae- Topocorum, Ant^ecorum, Antipodum fitus.
graphi-^
6. Geographice per quofdam gcomctricos ce
circulos jfphaericc concinnatos^ commenfiira-

Geo-

tofque graphi-

'

FHARETRA !

IIO

tofquc (proportionaliter

ccelcfti

Aftronomo-

rum

partitioni : vnde tot illas tabulae (in quibus abfcntes pidum percurrcmus orbcm)pro-

deunt.
Politice.

Politice, in Orbespartiales,

gna, Tcrritoria

Rcgiones,Rc-

Prouincias , Agros, Ciuitatcs,

Vrbcs, Oppida, Caftella, Arccs^ Emporia, Vipaflim fparfas,

cos, Pagos, Villas Tuguria ,
AulasRcgum, acPrincipum, Academias,cctcincolarum ,
rcrum gcrafquc tcrr^ ledes ,
ftarum memoria cclebrcs. In dkhus Ajjueriy ^ui

&

&

&

Eftb^i*

regnawt ab India vfqne t/thiopiam

tfim vigintifepem promncias
lio regnifuiyStifan.ciHita^

regni

yfiiper cen^

t^uando fedtt in fo^

ems exordiumfmt^

Cctcrun^ hcec Politica tcrrae partitio

pri-

xnaeuo mundifaeculo incognita, longcpoft a

difcordibus Noachi filijs coepta , omncm Or-

OrH^cquc
TriEuropam, Africam , Afiam

bem in tres
bcs,

diftinxit partcs

liue partialcs
:

thotomia perpctuata

fuit

vfque ad tcmpora

Ptolcmaei: qui tribus cognitiSjinfupcr quartam

partcm incognitam adnumcrauit: fed adnu-

mcrauit.

Amcricus primum anro millcfimo quadringcntefimo quadragefimo nono poft Chri^ fe nominauit fccuti
ftum natum intrauir ,
funtdcinde alij noftri fxcuhNauarchi, qui in-

&

&

fextam adderent.
quintam,
Magellancb anno millcfimo quingcntefimo
vigefimo Magcllanicamuinautas Bataui anno

{iiper

millc-

Diyilll JIMOKIS.

III

fnillcfiDno quingcntcfiiro nonage(:cno quarto,

HyFcrborcam,(inc Tcrram Borcalcm, rnauctiairnum hcdie

: ncutra
cetc&a.
Et ambHlahunt ^entcs in luwine tuo fif

(picato aditu

fatis

regcs Ifa.^o.

in (plcndcre ^rtus tui.

Singulas rcccntilFmi Gccgraf hi hac fcie

f yllogc dcfcribunt:
Europa, ceicris terrj panibus cultior , Afia, EuropS
Africaminor : ab cifdcm fciungitur mari
Mcditcrranco, ponto Euxino , Meotidc paludc, Tanai, Duinaquc fluuijs.
Rcgioncscius pr^cipu^ funt,Hi/pania>Gallia, Germania, Belgium , Italia, Hungaria,
Tranfyluania, Dalmatia, Grgcia, Pcionia, Lituania, Mofccuia, Roxolania, fiucRufcia, Da-

&

fiia,Succia,Nonhucgia,Gothlandia:Finlandia.
Infulae eius
(

occidcntalcs: Anglia,Scotia,

vno dircmptae

fluuio

Hibcrnia

Borcalcs, IflandiajHerlandia,Friflandiai&

minorcs.
Mcditerrancae , Corfica , Sardinia Sicilia ]
Maiorica, Minorica , Melita, (hodic Maltha)

ali^

Corcyra, Cephalenia, Zacynthus, Creta , Mitylcne, Euboea , Lcsbus, Chius , Cycladcs ,

&

qua^dam alia^.
Monarchae potcntiorcs, Impcrator Rom.
Rcges, Hifpanix Galha^, Britannix, Danise,
,

Suecifle,

Poloniae.

Montcs primarij, AIpcs, Pyrenaei*

Fiumina

phaRti;a

112
Flumina

1.

prascipua , Danubius^ Rhcnu5, AlTanais , Tagus,

biSj Viftula, Boryftcnes ,

&

Hifpanorum ; Rhodanus , & Garonna

Gallorum ; Tamefis Britannorura*
pleuitudo eifis : orhis ter^
Domini eft terra
vniuerft ^ui habstant in eo Quia ip/c
rArnmy
eum : fuper flumina prds,-mariafmdamt
fuper
aurifer

Pfa!. 1 3

parauit eum*
Africa

Africa,maior Europa, Afia minortvtraUQ minus culta: ab eifdera fcparatur mari mcrubro ; Ifthmoque, qui cft intcr
iterraneo,
Terram, Ifraclitis promifTam*
iEgyptum,

&
&

Regioncs cius fimt Barbaria, Numidia, Lybia

Nigritania

iEthiopia , (interior

&

extc-

riorj iEgyptus,

Oceano Atlantico, Canaria, Porfandus , Madera , Capo-verdc , feu Caput

Infulse, in

tus

viride

in

iEthiopico,S.Thomae,& S.Helense:

in Orientali, (eu in fmu Barbarico duae princiZccopales, S.Laurentij, fiuc Madagafcar ,

&

innumeras,{ed incultas.
tara :
Reges in MarocpjFefTa,
cius:
Moderatores
praeter alias

Algcria,Congi:atque in iEhiopia ihtcriorc

Impcrator AbylTinorum
Mcntes praecipui , Atlas, Sierra Liona
,

Rupcs leonum.
Fiumina nobiliora Nilus

fiue

Nigcr, Senaga,

Thren*4 Gambra, Zaire,Cuaua.(2^;t?^o ohfcuratum

imrum, mutatiu

efl

efi color optimusydiiferftfunt la^^

pides SanSluarij in capite

omnium platearum^Filij
Sion

DIVIN1AM0RI8.
Shn inclyti ,
fHtatifunt
Afia,

ab

illa

^ amtEli anro primo

m vafa teftea

per

ii^
cjHomodo r^-

cpw mannum figuli ?

& Africa

Europa ,

vaftior

diriraicur ^^^^

Tanaim,& Duinamzab

Ifthmujp , qui

eft inter

&S inum Arabicum

& Maiorcm.

hac per

Marc meditcrraneum,

Diuiditur in Alinorcm,

Minor continet Mofcouia, Tartariam, Na- Minor

toliam, Pontum,Bithynia5 Sabrum,Lycia,Galatiam, Pamphyliam, Cappadociam^Ciliciam.

Maior continct Syriam, Palaeftinam , Ph^- Maior.

nicam , Galil^am, Arabiam, Tnfcomanniam
.Gcorgiam, Perliam, Indiam Oricntalcm, Rcgioncm Sinarum.

Medi fif ^yflamitdi, fjf (jui hahitant Adt,

MefopotamtamJudMm,
Cappadocia.PontHm^
Partiy ef

& Aftam, Vhrygiamy & Pamphdiam. tygyptumy

partes LihyA, ejUA

efl

circa Cyrenen

Cf aduenA

Romanijud&i (jH0(^^,
Profelyti, Cretes,(^ Arahes: audiHimm eos loquetes noflris linguis magnaIta

D^i.Inlulj minoris Afiae funt^TcncdoSjLcs-

bos,Chios,Samos,Icaria,Pathmos,Lccia,Claros,Cous,Cafos5Carpatus,Rhodus,Cyprus.
Infiilas

maioris Afiae funt fcre innumcrae^in-

tcr quashasjinftar ftcllarum

maiorcs cluccnt,

Zeilan,Sumatra,Chorca,& Iapan,Borneo, lauaduplcx,Macazar, Cclcbes, Ambon,MoIuccae, Philippinas, &c.

Monarchae cius funt Impcratores Mofcou\x , Tartariae, Turciae.

Rcgcs

PHARETRA

114

Regc?;. Perfisp,

Ormuzij

I.

& Indiarum

ctiam multa Rcgi Hifpano parcnr

priir.arius,

imo

vbi

Mons eius

midi maximuSjCd Tau^

totius

, totam Afiam tran(currcns ; cuius latitudo

trium millium ftadiorum jlonguudoxjuadiaginta quinquc millium : qui varias appellatio-

rus

nes fortitur. Praecipua fiumina (unt

laxantcs,

Mclas , Xnnthus

Tigris, Indus

, Gangcs, Iris,
Padolus, Pyrsmus,Cydnus, QHivefcebantur

volfiftHpsCi intericruYit in vijs: ijui nutrtebantur in

croceu amflexutifunt fiercora. Et maior ejfeEla

r/f inicjUitas

filix

^ud fuhutrfa c0

fotuli
in

mei peccato SodomorHm^

momento

tion cepcrunt in

ta manuf.

Am.erica,Europa, Africa,Aifia amplior: diui-

/mcrica

ditur in Bo^calcmi luic Scprcntrionalc,

ridionalcm
Borcalis

fiuc

& Me-

Auftralcm.

Borcalis vndiquc fcjc mari cingitur

nifi

quod propc opidum, quod nomcn Dci habet,

attingat

Pcruanam,

Rcgioncseius pr^cipu^ funr^Quinira.Ncua

i^ifpania Nicarngna, lucatam, Florida, Apalchcn fcu Virginca,Norumbcga,Noua Francia>
Eftotilandia.
Tcrra laboratoris,
McridiMcridionalis ctiam vndiquc mari cingitur,

&

onalis.

i^jfj

vbi pcr

Ifthmum

iungiiur Boreali*

Rcgio-

rcs cius praecipuae funt,CaUclla aurca^Pcruuia,

Chilc,&
'

Brafilia,

Inlulas circumiaccntes

funt ^HifpanioIa, Cex

pcrmult^

maiorcs

qua iignumGuaiacum
adfcrtur)

DIVIHI AMOJRIS.

IIJ*

adfcrturJPariana>Cuba, Iamica,& Canibalo-

rumlnful.
Reguli corum quamplurimi: Regi Hifpano

magna eiufdcm

pars paret : Gnllo aliquid in

Florida Britanno Virginea , Montcs in Pein ijfdcm aurifodina: diruuia funt altiffimi,
tiffimae. Flumina famofibra tria reccnfenrur
Rio de la platay Fluuius argctcuSj Maragnon,&
Orcllana , qui etiam Amazonum Fluuius ncmw^tuv.Leua in circHitn ochIos tuoSy^videtom"
:

&

nes

i[ii

congregati fnnt ^venernnt tibi:filij tnide

longe venient
.

de latere fiirgent*

Jili^ tH<z

MagcUanica , ab inucntore

ali^s

(iio fic

didta

Magel-

etiam Tcrra Auftralis incognita nuncu:

adiacct illi noua Guinca: indc circa

l^ni^^*

3atur

Fretum Magcllanicum Infula delfiicgo^qu^ ini-.

tio pars continentis habita fuit lcd nouillimis
,

nauigationibus Infulam cfTe

compertum

eft.

Sequitur inde verfus ortum Infula dc Creffalia, vel,

vt

alij

volunt

rcgnum Lurach Beach

aromatifcrum

cum

Promontorium. Itcm
,

aurifcrum

Malctur

ccteris vaftiflimis rcgio-

nibus, necdurafatiscognitis,

^uncvidebu

latabitur cor tniim

afftnes,

& mirabitHr ^
,

di- Ibid

^uando connerfa fnerit ad

te
-

mHltilHdo marUyfortitndogentiHm venerit tibi*

,
Hypcrborca , pars tcrras omnium
j^^^^
Regiones continet , Polo Ardico vicinas ab
Grochlandiam
Occidentc Grocflandiam ,
Noua ZemMargaftcr,
cui adiacec infula

mininna
:

&

&

H2

bla.

FHARETRA

tr6

I.

bla, vrfis albb, &c vulpibus referta.Ab ortuha<*

bct regnum Mongul,

quattuor

infulas

falubcrrimam

&

Tabin. Sub ipfo Polo

elTedicunturtquarum vnam

: altera Py^maeorum:
non nifi raiione fitus ccgnitae.
camdorum operiet te dromedarij

effe aiunt

tcrtia.& quarta,
Ibid*

Inundattq

Madtan

Epha: omnes de Saha ventent-^aurii^^

Domino annHndantes.
In his lingulis Orbis partibus li dcniq; con
Cderentur, i. Siius, cuiqueloco proprius, tam

thus definntes^ ($ laudem

in ordine ad

Calurr,quam ad ipfam Terranu

2.

Magiftratus, tcckliafticus,& Politicus^

3.

Fcrtilitas, in

rcbus mineralibus, vegetabili-

bus, animalibus, irrationabilibus

& rationalir

bus mirum cft,quot & quanta rerum difcrimina in tantillo terrg pundulo mulciplicentur:
Donnullis vix de nomine nota: Sciolo Cofmophilo lahem cx Tabuhs Geographicis inucltiganda : magno & loculorum,& oculorum
compcndio.
,

Domine, Dcminu4 nof?er, cjUam admirabile ejl

tuum m zntu^rfa terra Quontam ele^

PfaUS

tjomcn
'

uata

eH

magnifictntia tua fuper cdos^

c A
Terra

Tr^^
ciola

'nPFrra

efl:

artificiofa

Et

Figulorum plafma

humana a^dificia. vel

lerem*

P.

73.

artifictofa.

omnc lutcum
quidquid ferein

talis cft
:

&

a tcrra,vcl;c tcrra fiimitur:

defcendi in domumfiguli

^ ecce

ipfe faciebat

OpH4

pHS /Uper rotam

8t dijiipatum eff voi.quod tffe

factebat e luto manihiu fuu

lud vas alterum

faceret

nunc (blo

aequaja

vi

Orbi' miracula niail

rudera: olim Coelo
hodie vix nominc nota :

llla ipfa aniiqui

funt,qu^m

aliud

rorJHjrfuf^u^ fecit ilr

,JtcHt p/acuerat in ocults eius

,

terrae
,

&

de codem Arihicedorum fcholae litigarci

vario vocabulorum praeliotdum hxceruderata Antiquitatis opera appellant ,iam Tuicana, iam Oorica, aliasIonica,alias Cormchia:
nifi

nomina
rae

Magiltris

aucs,

ab

ignoti/lima noftris primis Architeclu-

qui

& fylueftres ferae

his

didicimus

fucre nidificantes

(cilicet
,

excauata

pnmo lutca

humo

tci-lae:

mapalia,humilef-

quc attegias ftruere, contra Coeli iniurias: indc

ad a^dicttlas progrelli dcinde ad domo5,muItarum familiarum capaccs; mox ad vicos j de,

mum ad

opida , tot propugnaculis

vallata:

/i*

fe vttueamur luxu,fpontemoenibus arcendu.

Ldtat^ ef auteminaducntu eorum Ez^echtoA^ 4.Rcg^
aurum
ojimdtt eis domum aromatum
,

4irgentum

^ pigmenta varia

CSf domum vaforum fuorum

vngurnta

omnia

cjuocjue

qUiX, /wi-

yere pot crat in thefaurisfuis.

CAP.

7f

Terra miraculofa.

TErra cft rairaculofa.Naturalitcr

I.

America

taceamus) intra

nouo Orbc (vt dc vctcrc

zonam torridam habitabilis,
in

Tcrra

con-

p^iracu^,

FHARETRA

Il8

I.

contra Antiquitatis opinioricm.

2. Eadcm hiemis tcmpore , quo Sol longius
abfccffit, tempcratior.

&

Ibidem matutmum tempus fcrenum ,

tranquillum 5 mcridianum nimbofum , & plu-

3,

uiofiim.

Prouincia

Occano exeodcm clima-'

Brafilicnfis, Borcali

po(ita,calidiffima: at Perucnfis

obieda Oceano^, tcperatiffima eft.

Platcnfi
In cadcm regione Pothoficnfi ,
yrbcs, exiguo interuallo diftantcs, adeo frigo-

te Auftrali

&

j.

& calore difcrepanr,vt Platenfis tcmperata,

& frugifera PothofienGs praefrigida & in-

rc,

fit

frugi^ra. Ita Epiftolx Indicae Socictatis lcfu^

fal.

Prxcimte Domino inconfeJStone

55.

nojiro in cithara, QHi pperit coelHm

:pfallite

nHhtbmj

Deo

0 px^

rat terrA plHuia. Qui prodncit in momiht^sfocnum,

0 herham fermmi

hominum jQui 'dat

inrt^entU

efcamipforum 5* pulltscorHoriiinHocantibHs enm^

Terra miraculofa lupernaturalitcr. i. Contra

naturalem inclinationem

fiipra

aquaselc-

uata,tertio creationis die: Dixitvero T)eu4

>cn,f

Congregentur aquiz

vnum

vocatiit

wen^j

^UiS,

^ appareat

fub

ccelo

funt

in

locum

artda Er faElum efl ita Et

Deusaridam, Terram^ congregationefqus

aquarum
2.

appelUuit Afaria.

A Deo malcdida

& mox fterilitatc pafTa

Addi>vero dixit: Outa audiftivocemvxoristuAy

^ comcdijlide
comederes

ltgno,ex

^uo prdceperam

maleaila terra in opere tuo

tihi

ne

tn labo^

YibH4

DiyiNI AMORIS.

119

cm^i-s dieh^ viu tut.SpinuSj

ribu4 rom:ies ex

tribHlos germihabit tibi.

3.

Eius pulucres, in

cinere^; conucrfi citifli ue,

copiofinSme : Et extendit Aaron mmJi vtrgam ExoJ.

,

ten?n5

fiiniphes in homtnibus
uif terrx vcrfus

ejl

^fa^ifmt
in iummis : omnU ptil^

psrcupt jue pulurem tsrrx

in fciniphss

per totam terratn

'

%/gjptt.

4.

Uifrupta

eft terra

fub Dachan

& Abiron,

Moyfen murmurantibus: C(7/rf?//w igt- Num.tf

tur.vt cejfauit loijui, dirupta efi terra fub pdibm
eorum, S apericm os funm dtuorauit tllos cum ta^
b>rnaculi4 fui^ ^ vwu?rfafub^antia eorum, Decontra

fcenderunt jue viui in infernum op:rti

humo

ferierunt ae medio multitudinis^

fortiorc brachio,
y Terra mota eft aliquoacs
Sinxtfuma- Exod.
qu^m naturx fir: Totu^ autem
.

mm

bat:eo^uod

defcendijft

Dominus fuD:r eum tm^^

^ afccnderetfumus ex ^juajid? fornace

Alibi: Et terra mo- Macch*
eratju^ omnis mons
funt ^ monumcnta ap:rta
ta esl ^'pztr.t
eo,

igney

terrtbtlis.

feiffd,

funt,

6.

Ingcns

collis

extruendo templo aduerfus,

iuffu S.Gregorij Thaumaturgi , alio tranllacus

cft. Gregorius Nyflenus, in eius vita.
Tcrra miraculofa commenticic: per vaniffi-

mam

Geomantiam: qua Magi Geomaniici

futura prgmonftrarc folent,ex varijsterrg

mo-

tibus, crepitu, tumore,tremore, fciffura, voraginc, exhalatione,ceterif<jue comprclfionibus,

plc-

I20
PHARETRAI.
plcrumquc ctiam ex ambiguis pundis, Tcrr,
aut cafu

aut vi infcriptis:

conditiones

horum

proprietates,

&

apotelefmata
,
,
etiam publicis typis mandata funt : flammis di-
fignificationes

i.Tim.4 g^^iors- InepM amem,^ anilesfahHlas deuita.

CAP. 7^.
Terra Jicca.
fic^^
*

nr^Erra ficca eft ficcitate fiimma: mempe feX cundum naturae rigorem in noftrum ve:

ro

commodum

vbique fcre intermeantibus

temperata humoribus : ctiam ad noftroru corporum exemplar in quibus (vt ait Seneca,!.^.
:

natur. quajftion.c. i
fanguinis,

Ioa (piritHs

j.) vend^

fmu & arterid: ilU

recepacnla : ita in terra qHO"

ijHe fnnt alia ttinera

-per cjha

aqna

alia

per

ad fimilitHdinem
loHmanorHm corporri Natura formanit vt Ma-^
c]Hi& (piritus

currit

adco illam

iores ejuocjHe noflri

acfHarnm appellaHerint venas^

Sed ^HcmadmodHm apudnos nontantnm

eft

fan"

gniSyftd mHltagenera hnmoris: alia necejfarij.alia

corrnpti,

ac panlo pinguioris

in capite

ccrebrHm

medhlU mHci^faltHA^lacrymit^
qHtd"
cjmd additum articnlis , per quod citihs moHeantur
in opbtis

cx ludicro

:fic

ra comphira
eft

m terra cjHoqne fnnt hHmorisgcne^

(jHizdam cjh^

matnra durentHr^hnc

omnis metallorum hnmHS^ex cjHibns aHrnmy ar^

gcntumqHe

&

pctit Anarttia :
fjH<& in laptdem ex
Liqmre vertnntHr : in qHibnfdam vcro Terra hn-

DIVXNI AMOKIS
fffore ItcjHefcn^ficHt

Speciofa mifericordia Det

ttonis^ quaji

12*

hitumeny Sf cetera hisjimilia.

,

in

tempore tribula* ccti|9

nubes pluuid in temforeJiccitatis^

C A

P#

7^.

Terra frigida.

TErra eft ftigida

cxcellenter: vario

aduentitio colore tempcrata

mundi plagas ,
morum, & morborum fedcs.

uerfa ifecundiim diucrfas

(orum &

tamcn "^fT*

& hinc di- ^^^&^

diuer-

Oricntalis,cum temperatifEmoaerCjnuIlif- Orienmfcdojgaudeat, ac corpo- talis

<juc inquinamentis

ra Roftra
fima,
diens

&

minimc immutet, omnium

faluberrima ccnfetur.

asqualif-

Ahram tranfgre-^ Gen*ii>

ad montem^cjuierat contra orientem

tetendit ibi

tabernaculum fuum

TSetheU

ab occidente ha^

Uai : ^dific amt cjuoque

Domtno ,^ inuocauit nomen eius.
Occidcntalis in caIorc,& frigore fat quidcm Qccidc-

bens Bethel , ^ ab ortente

ibialtare

tcmperata

cft

at in

humiditate

niatre) aliquatenus exccdit.

vndc

morborum

talis*

cius incolas

morboilfrimi funt Egreffus tyKojfes de confpe^ Exod^i^

Dominum . Qui ftarefecit
, oraun
.

lu Pharaonts

arre^*
ventum ab occtdente vehementtfimum
ptam locufiam proiecit in mare ruhrum : non r^manjtt ne vna qmdem in cunElis fintbus <t/gjfpti,
,

Aquilonaris,frigida,ficca, tcnuis,
eft;

Aquilo & lubtilis ^^^^^*

roborat corpora,Icnfus firmat,& acuittob-

noxia tamen cft haemorrhagijs, lippitudinibus,

fcbribus acutis

& vt plurimum
H y

Et
faSlum

picuritidi.

lereoi. x

rPHARETRA I.
122
faSlum efi vcrbnm 7)omini fecHnio ad mt^ dicens:
jQ^d tH vides ? Et dixi O.la/n fHrcenfam ego
.\

video

faciem eiusa facie AcjHiloms^Et dixit

Domims ai me : Ah

AcjHilone

pandanr malnm

/nper omnes habitatores terrA.

Mcridi -

Mcridionalis pixiniuai pe-Tima

onalis,^, caliditatis

I4um4i3 fluxionc

& humidiratis
mhmtm.

natis

cft

cxccfTutn

CHmjHe

exploraHernnt terram a deferto

Sm

proprer

moibisa

afcendtjfnt

Roho^

vfijHe

mrantibus Smath^ Afcend-jrHnt jHe ad m:ridiem,

Cf venerHnt in Hebron , vbi erant Achiman ,
Sifaij(^ Tholmai yfilij Enac.

& in-

Cctcrum cuiullibet Tcrras ingcnium,

dolem his ferme indicijs cxploramus
^
I. Ex certa mundi plaga.
2
3.

4,
6.

Ex diuerfo fitu.
Ex viriditatc aut ariditatc.
Ex fcrtilitatc, aut ttcrilitate,
Ex odorc, & foetorc.
Ex duritic, aut mollitic,
,

7. Et praecipue cx vaporibus , atquc cxhalationibus, carumque fbbole,vari|s metcoris, co-

mctisjfiilguribus/ulminibus

ventis

fluuijs

puteis

mctaIlis,a.patrio fblo

Gemij

pluuijs ,pruinis,

fontibus

&

latentibus

haud degcnerantibus.

ElcHatis itacjue Lot ochUs ^vtdit omntm circa re^

gionem lordanis, (jHd^ vniHerfa irrigabatnr ante'
^nam Dominns fnbHerteret Sodomam,^ Gomor^^
,

rham ^ficut paradifns Domini

fic^f z/gjfptHi

"venientibHs in Segor.

CA?.

lij

DIVIHI AMORl.
CA

P.

77.

Terragraftis.

TErra eft 2rauis:5c ponderibus

quicfcit
in

mcdio Vniuerfi

libratafuis, Terra

immota:ita 8'

contra pnhodie l?cripatctici philofophantur,

dcliria putanGeomachorum
fca , nouaque
:

tium

Mundo

ftante terram ipfam

g^rum

Natura neicienverti, atq; nos e(Te, quos reru

Occafieri Ortus ,
tes terat : nec Cceli motu
quos
contra
occiderc
:
fus ipfos nos oriri ,

&

&

c. 2.

natural.
iam olim Scneca^lib.?. qusttion.
elic,
ludicauit
rem dignam contemplatione

CciammM ejno rernm ^atnftmus: figerrimam fot'

circa ms Denm omtiri,an velocipmam fedem :
nia ,an nos agat.

Terrs gyratio
Et merito hodie Copernica

fufBaminata: tum
Ecclefiaftico anatjiemate eft
tabuUs , maquia repugnat claris S. Scripturae

(& Phyficorum ,
toilit
Aftronomoruro) principijs: tum quia

mfeftis experientijs

&

rcccptis

deorcx Vniuerfo rootum Gmpiice furfum, &

6c lefum :tum quia fmgulis rebus (grauibus ,
uibus) inducit motum cireularem
cipium affignati nequit.

cuius

prm-

quanta ponAhj rationabiUus Utigant,an,&

deris, violenti^quc acceflio

aequiUbrium tcrrae

Archimcdes
labefadarc pofFit? Certc magnus

,
coram Dionyfio , Syracufanorum R
hanc ego
pedem>^
mihi^vbififtam
Da
cft dicere

egi

aulus

terrant

tevramloco mouclfonndc

luiiiis

edere fpccimcn,

vna manu Igua quinquies millchurn modio*

nim pon Jus accraxic nauem maximam, in Jiceiedam,& grauiiTime oneratam, ad fc

'

'

tus ficcu

^P

'5-

perindc traxit, ac fi in mari remis ageretur.

rani autem fmt omnes homines in (jHtbns non
fubefl fcientia Dei :
ds hs, cfHz videntuY bona ,
non fotmxHnt tntellig re cnm cfui esi mcjue operi"
,

bns attendentes agnouerunt^ ^uis

ar^tfex : fed
ignemMHt fpiritum ant ctt^itum aerem aut
gyHmftellaYHm aut nimtam acjuam Mt foUm
,
Innam ^ reHorts orbts terrarH deos pHtaHerunt^
ejfet

c H

p.

78.

Terra foltda.

iT^

loucla*

T'^^^^
A

^ft ^oli^^

denfata

'

&

tornataq

bafim,cui infiftimus,
jc

quafi fph^rice

fed

& ficut huma-

cxorbicante paflim roiunditate,

nuna capuc , varijs prominencijs

bufque variatum

depreflSoni*

montibus , valhbuv
cam^is,acfyluisincerpolata,Sunt autem Montes,totiiis Terra; firmitudo,
veluti vallum,&
contignatio ad continendas totius machin
partes communiter vero ad Maris licora producuntur, ipfumque Marc,tamquam vas,con;

ita hsec

&

tincnt,& ftrmiffimis fundamentis coercent.

Horum plerofque tertio originum dic pro-

Gen. I,

dudos efTe^ait S.Damafccnus hz. fidci Ortho& 10. Et Ait (Dens :) germinet terra

dox. c^.

kcrbam

DTVINI AMOKTJ.
I2f
herham vinntcm
fdcientim femen , fi^ lignum
fomsferum faciens fru^um mxta gcnus fuum ,

euius femen tn fcmettffo ftt Jufer terram.

Multos tamen etiam

vel c planitie

edudos

polleris lempcribu^

vel ad planiticm redu-

Aos efle Scriptorum monumenta

,

quod

inprimis

aquarum

vi,

teftantur

& impctu ,deindc

ctiam

terroe motibusacciderefolct rinterdum

ctiam cffienata ventorum violentia arcnam
vndique fublatam, vnum in locum congerit,&
ingentes cumulos, montelq; efficit intcrmixtis

humoribus cohglutinatos. Propterea non time- VCA- ip

btmus dum turbahttur teira:^ transf rctur montes sn

tum :

cor maris.Sonucrut

^ turbatdifunt acfu^ ec-

conturbati funt montes tn fonitudine eius^

c A

79.

Terra a5ltua.

npErra cft adiua

ftris fiuc alimenti'*, (lue

cillctur

non ti.men omnis

& ficut nec fqualor

: ncmpc vt no- Terrt

delcdair.eniis an- adtiaa^

mire.varie

ita

nec

fcrt

omnia Tellus:

fotciiditas vcl vbi-

quc, vel fempc;- cft : olimquc fcliccs prouentibus tcrrae^nunc ftcrilibus arcnis informcs funt,
ac

vaftae

bant,

non

& quae

quondam crudo aere horretanriim iam in frugcs^fed

in volu-

&

ptatum inftrumcnta luxuriant adj o eft ex totius Orbis pulchritudine , illius partes in mul:

tiplices habiius,

vultulque tranfirc*

FHARETRA

126

Nequc

I.

aftra^licet certis itineribus

fempcr

curfum tcncntiajaeri motus eordcm,& efFedus

(olcnt infiindere: ideoque quamuis ijfHem fpatijs omnes anni in orbem excurranr, nuUus ta-

mcn in totum, aut cum imitatur, qui praeceffit,

cxemplum eft fecutum.
Scd & alia huius diuerfitatis caufa eft:nimirum voluit prouidus Deus , vt quibus vna Rcgio ob foli roecunditatem abundat, ijfdem alia
ob fterilitatem indigeret fic omnes mutuis
aut

auxilijs in

xod}*

j4it

communem focictatem

Dominm [Moyfv)

iungendae.

Ftdi affli^ionem popnli

clamorem eius audiuiy propter

dHvitiam eorumy ejmprdfmt operibus:^ fciens do^
mei in ^gJptOy
lorem

^vt Itberem enm de

eius ^defcendi

manH

Cf educam de terra tlla interram

Jpatiofam; in terram, cjUA fluit laEle.^

k/gJptiorHm

bonam

fif

melUy adloca Chanani:& Heihdi,^ Amorrh^i,

^ Phere^di, Heud,
Cetcrum Terra

5?
,

Icbufki.

etiamfi

Adam non pcccaf-

fct,nihilominus germinaffet tribulGS,& fpinasj

haud nocituras innocenti Colono . Nunc

co-^
tnbulos germinabn tibi
autem Spinas

fcd

6en.3

medesherbam

&

terrai

C AP. 80.
Terra pafiua.

nPErra e% paffiua: & cui proprium cft ftarc,

Tcrra
pafTiua*

Ecclc

I.

Qencratio prdterit^ Scgeneratio aduenit

teT"

ra autem in aternumftat^
ScBpe

BIVIl?! AMORI5.
S^epe in ruinam fluduat

127
non tantum cum

pcr fuum colonum homincm prcmitur

,

ro, lignc, igrc

quaticur

fi

ugc

fer-

(ed ciiam ci:m a natura

impctu validicrc

aliquando

:ita vt

cx imo ccncufla ti emat fepe etiam in partcs

dmifa difccdat numquam tamen vniuerfim,
,

&

CvtScHolaeloquunturJ rccurdiim (ubftantiam ruitura Et tcrra motvu njagni crurt pr lo" Matth*
:

ea,

& fcflilcntu

^famcs

tcrrurefqut:

dc cdoy ^4

^figna magna trunt Ltiam in illa tatali orbis

turbme: ( oelum,(^ tcrratranfbHnt:vcrha f.mem
.

mranon
cenr,

ItaMagni Thcoiogido-

prdterihunt.

Adamum Tannerum, tic.

apud

q.^.d.j.art.

i. difp, 6.

3.

Partes eius promifcue concuti

labcfadari,

rucre, ttiam Lthnica Philofopbia agnouit,

(ufflamine,

&

f)

Cofmophilos hoc

apud Scnecam L

y . quaellion*natu-

fui feculi (an

etiam noftri

raL cap. i.cafiigauit

Pcrpetuafhi cmnia prcmittcntilus inmentcm

cjuodf^immj ahile non

enim C ampantA ifud aut Achaiji,. fed,
omnisfoli vitium cfl male coh^nre
cx caH*

fion vcntt
iffe

td iffum. fupra

nccjue

fis plurihpi^ rcfolui

rucre

fummam mantre

partihtu

cjuimadmodum in zrbtbHi magnis nunc

ita in hoc Orbe

hdc domus nunc ilia fujpfnditur

,

terrarum nunc hdc pars Vitiumfaat.nunc iLa^cm"

ma (iufdtmfortis ftmt
mobilia

locum hu

tiox

j fnondum mota, tamen

hunc fortajfe

Hi cjuo ft( urius

aut hic ante

covfMis

noRtm dtts fandet.

Colmo-

^^^^*

I28PH AK&TR A IDIVINI A M O K

I 5

Cofmophilc , caue ,nc fecus philofophatus

aliquando vna ruas , numquam rurrcdurus:
ProUii? Neglorieru in crajlinum ^ignoramfqmd fnper'*
nentHra pariat dies,

FINIS.