KURTULU CEPHES

Anti-Emperyalist ve Anti-Oligarik Mcadelede

Zafer Bizim Olacaktr!

http://www.kurtuluscephesi.com

YIL: 26 SAYI: 148 Ocak-ubat 2016

Solun Halleri
ve slami Terr
Silahl Ayaklanma,
Silahl syan
ve Barikat Sava
Bolukta
Samalamalar
Goldman Sachs Oyunu ve
En yi hra Mal
Ula Bardak
lker Akman, Hasan Basri Temizalp, Yusuf Ziya Gne
Yksel Eri
Nedim Atlgan
Mustafa Atmaca

KURTULU CEPHES Ocak-ubat 2016

1 Kasm seimlerinin ardndan solda ve sol

kitlede ortaya kan edilgenlik, bezginlik ve
umutsuzluk zerine
bir deerlendirme.

Hendek Savann olanca iddetiyle

srd bir ortamda silahl ayaklanma
ile barikat savann tarihsel srecinin ele
alnd bir deerlendirme.

Seim sath- mailinde her zamanki parlamenterist taktikler izleyen solun 1

Kasmn ardndan ortaya kan boluu
kapama abalar zerine.

D borlanma ve d borlarn maskelenmesi, gizlenmesi olgularyla Trkiyenin

en iyi ihra mal olan ordunun pazarlanmas zerine.

Ve yanndakinin kanl ba
omzuna
deince,
ona sra gelince
saysn sayd...
Sz istemez
Yal gz istemez
elenk melenk lazm deil
Susun
Sra Neferi Uyusun...

KURTULU CEPHES
SORUMLU: Sezai Grr

Yazma Adresi:
kurcephe@kurtuluscephesi.org

SOLUN
HALLER
VE
SLAM TERR

SLAHLI AYAKLANMA,
SLAHLI SYAN
VE
BARKAT SAVAI

16

BOLUKTA
SAMALAMALAR

18

GOLDMAN SACHS
OYUNU VE
EN Y HRA
MALI

24

ULA BARDAKI
LKER AKMAN
HASAN BASR TEMZALP
YUSUF ZYA GNE
YKSEL ER
NEDM ATILGAN
MUSTAFA ATMACA

http://www.kurtuluscephesi.com
http://www.kurtuluscephesi.org
http://www.kurtuluscephesi.net
http://www.kurtuluscephesi.de
(Bu siteler, Trkiyede zel yetkili mahkeme kararlaryla TB tarafndan eriime kapatlmtr.)

Bu say LKER Matbaasnda baslmtr. Bask Tarihi: 5 ubat 2016

Ocak-ubat 2016 KURTULU CEPHES

Solun Halleri
ve slami Terr

1 Kasm seimlerinin zerinden ay

geti. Solun, isterseniz Trkiye solu diyebilirsiniz k sezonuna, 1 Kasm seimlerinin beklenmedik sonular karsnda
iine girdii aknlk, kayg, apolitikleme
(depolitizasyon), bu millet adam olmaz
itepisi, (Ankara katliamnn yaratm olduu) korkuyla tam bir pasifizme ve hatta yer
yer, kesim kesim teslimiyetilie dnt.
Bir adan k sezonu pasifizmi, solun geleneksel ve kronik legalizm hastalnn neredeyse klasik zelliidir. Hemen
her k, gnler ksalp geceler uzaynca, havalar souyunca ortaya kan ie kapanklk (melankoli) ve (artk lkemizde vaka-i
adiyeden olan) depresyon solu btnyle penesine alr.
Ksa k gnleri, ksa sren birka panel,
sanatsal etkinlik vb. dnda kitlesel denilebilecek hibir etkinliin yaplmad, herkesin evine kapand, melankolinin bireysel dzeyde grnr olduu, karamsarln,
kaygnn ve korkunun egemenliinde bir
psikolojik ortamda yaanr. Byle bir ortamda (hazr gnler ksalmken) kitle mcadelesi ve kitle eylemleri neredeyse hi
gndeme gelmez, daha da nemlisi, kitle
mcadelesi ve eylemlerine ynelik arlar
bile ortalkta grnmez.
Bu durum, yaz geldiinde solun tmyle tatile kmas gibi, lkemiz solunun
dnemsel hareketsizliinin (ya da k ile yaz
arasnda kalan ilk ve son bahar gnlerine
denk den dnemsel hareketliliinin) olaan, allagelen halidir.
Bylece sol ya da toplumsal mcadele, k aylarnda eve kapanr, yaz aylarnda

tatile gider. Bu neredeyse tarihsel (makus bir tarih) diyebileceimiz bir olgudur.
Bu olgu, devrimin ne zaman olacan
dnenler (ya da hesaplayanlar) ile devrimin nasl yaplacan dnen ve bu ynde hareket eden devrimciler arasnda gerek bir farklln grnr olduu bir durumun ifadesidir.
Birinciler, yani devrimin olacan dnen ve Godotyu bekler gibi devrimin olaca gn beklerler. Bireysel ve tekil dzeyde her biri birer Oblomovdurlar. Oblomovun hrkas (sabahl) ve puflu terlikleriyle Godotyu (devrimi) beklemek ve
beklerken devrime ve devrimden sonrasna ilikin bolca konumak bu kesimlerin
tipik zelliidir.
ok dndklerinden ve oka konutuklarndan, k gnleri, bu alanlarda onlarn en retken olduklar zamanlardr.
Kendi bireysellikleriyle babaa kalabildikleri, kitle eylemleri ile kendi dnyalarndan uzaklatrlmadklar bu k gnleri,
onlarn pasifist ideolojileriyle, risksiz ya da
riskleri (zellikle atmak, lmek, tutuklanmak ve hatta psikolojik bile olsa ikence grmek gibi bireysel riskleri) en aza indirilmi siyasal grleriyle ve siyasal tutumlaryla tam bir uyum iindedir.
Devrimin, er ya da ge olacana inandklarndan, devrimin olabilmesi iin stlerine den hereyi (elbette risksiz)
yapmaya da hazrdrlar. Ne de olsa devrim,
kendisinin olmasn salayan nesnel srelerin nesnel bir sonucudur. znel abalar ya da katklar, olsa olsa bu nesnelliin
koullar altnda ve iinde bir ileve sahip-

KURTULU CEPHES Ocak-ubat 2016

tir. Bu nedenle de devrimci demokratlar

gibi, goistler gibi, anaristler gibi, silahl mcadeleyi benimsemi devrimciler gibi,
lm, nereden ve nasl gelirse gelsin, ho
geldi, safa geldi pervaszlna asla ve kat sahip deillerdir.
Zaten nesnel koullar olgunlatnda
olacak olan hibir g nleyemeyeceinden, bu nesnel koullarn olgunlaaca
gn iple ekerler. Ama ip, ya uzundur
ya da kr yumak olmutur. Bu nedenle de
o gne ulaamazlar.
Soldaki, daha tam ifadeyle, legalist
(yasalc, mevcut dzenin mevcut yasalarnn snrlar iinde hareket eden) soldaki
k sendromu, kitle mcadelelerinde tam
bir ataletle, durgunlukla, hareketsizlikle ve
gelien siyasal olaylara kar tam bir duyarszlkla nitelenebilir.
lkbahar aylarnda snaklardan kan,
sonbaharn son aylarnda yeniden snaklarna giren krsaldaki gerillalarn neredeyse kentsel izdmdrler. Bu tr gerillalar youn k gnlerinde snaklarndan kamadklar gibi, bunlar da kentlerdeki evlerinden (birka sanat etkinlii, sergi, panel
vb. dnda) dar kmazlar.
Bylesi bir k olgusunun olduu bir lkede, toplumsal ve siyasal sreler de bu
durumla uyumlu gibi grnr. Siyaset,
parlamenter siyaset, Aralk ayndaki youn bte grmelerinin ardndan tam bir
k uykusuna girer. Sol siyasetin k uykusu ile parlamenter siyasetin k uykusu ezamanl (senkronize) olarak birbirini
destekler ve birbiriyle uyumludurlar. Uzun
ve kasvetli k gecelerinde besiye ekilirler, yalanrlar.
Ama bir de tekiler vardr. Devrimcinin grevinin devrim yapmak olduunu bilen bu tekiler, yazn scana, kn souuna aldrmakszn devrim iin ellerinden
geleni, stlerine deni yapmaya alrlar.
Yaza ve ka aldrmakszn mcadele
ederler, savarlar, vururlar ve vurulurlar. Pek
ok devrimci kn tam ortasnda savaarak
yaamlarn yitirmilerdir. Onlarn kitabnda
durmak, ara vermek, tatil yapmak vb.
eyler yoktur. Tek yapmak istedikleri ey
devrimdir ve devrim yapmak iin de yapamayacaklar ey yoktur.
te geleneksel solun bu iki taraf tam
bir kutupsallk iindedir. Birisi k gnlerini, deyim yerindeyse, uyuklayarak geirir-

ken, dieri (ya da teki) uyumak zorunda

kald her saat iin, her dakika iin hayflanr.
Evet, 1 Kasm seimlerinin zerinden
ay geti.
1 Kasmda hi kimse AKPnin ak-ara
seimi alacan beklemediinden, AKPnin
bir kez daha %49 dzeyinde oy almas zellikle ilerici, demokrat ve solcu kesimler iin
tam anlamyla bir srpriz oldu ve ok etkisi yaratt. Bir kez daha balar eildi, bir kez
daha moraller kt, bir kez daha umutlar
tketildi, bir kez daha karamsarlk ba gsterdi. Kimsenin azn bak amyordu.
ok ylesine iddetli oldu ki, en radikal
seim boykotusu kesimler bile onun iddetinden uzak kalamadlar.
Kendilerini PKK/HDP izgisinde konumlandrm olanlarn, PKK/HDP tarafndan gelecek iareti bekleyenlerin, her frsatta
silahtan, silahl mcadeleden sz edenlerin bile nutku tutuldu. Btn varlklarn legal rgtlenmelerine, legal faaliyetlerine
balam olan kesimler gibi oku atlatabilmek iin zamana ihtiya duyar hale geldiler. Ne de olsa, zaman en iyi ilat!
te bylesi bir ortamda PKKnin hendek savalar (silahl isyan vb.) lkenin
ba gndem maddelerinden birisi olarak
k gnlerine damgasn vurdu.
Aylardr srp giden sokaa kma yasaklar, sokak atmalar, lmler vb. olaylar dizisi, solun tam da seim okunu
za-mana yayarak geitirmeye alt
gnlere denk geldi.
Recep Tayyip Erdoan, 1 Kasm seimlerinde elde ettii zaferin yaratt zgven patlamas iinde devletin tm gleriyle Krt kentlerine saldrrken, bombalanm, kurunlanm, delik-deik olmu evlerin grnts insanlar bir ey yapmaya
zorlarken, sol, legalist sol, ylesine izleyici konumunda kalakalmtr.
Hi tartmasz, PKKnin hendek savalaryla ne yapmak istediinin belirsizlii,
onlarca yllk pragmatizmi ve arasallatrma politikasyla birleerek, insanlar kararszla yneltmitir.
Devletin youn saldrs karsnda yaananlar (maduriyetler, zorla g etmeler
vb.), bir yandan insanlar (sol k sezonuna girdii iin rgtler deil, tekil insanlar sz konusudur) bir ey yaplmas gerektii dncesine yneltirken, 1 Kasm o-

Ocak-ubat 2016 KURTULU CEPHES

ku altnda nasl bir ey yaplabilecei bolukta kalmtr. 1.100 akademisyenin imzalad sua ortak olmayacaz bildirisi
byle bir bolukta ortaya km klasik bir
ey olurken, bildirinin ardndan akademisyenlere ynelik operasyonlar tam bir rgtszlk ve danklk halini ortaya koymutur.
Bugn, daha tam ifadeyle, 22 Temmuzdan bugne kadar, PKK, hendek savalarn olanca gcyle srdrrken, devlet,
Recep Tayyip Erdoann tek adamlyla
zdeleen devlet, olanca ve olabildiince
gcyle (tankyla, topuyla) saldrsn srdrmektedir.
Grntler, i savatan daha ok kent
sava grntleridir.
1 Kasm sonrasnn hendek ve barikat grntleri, giderek yklm, bombalanm, kurunlanm kent grntlerine dnmtr.
Bu grntler arasnda, Batya, yani
Trkiyenin batsna tam bir izleyicilik egemen olurken, neo-liberal solcular bata olmak zere pek ok kesimde PKKnin bu
kent savalaryla nereye varmak istedii
tartlr hale gelmitir.
Legalizm, yani yasalcln neredeyse
tek siyaset yolu olarak hkmranlk kurduu ve hatta bunun sadece seimler boyutuyla ele alnd sol da, bu tartmalara bir biimde dahil olmutur. Ama en temel sorunlardan birisi, soldaki legalizm ve
bunun pasifizmi (ve de teslimiyetilii) olurken, ikincisi, legalistleri desteklemeyen kesimlerde bile egemen olan PKKnin izgisine duyulan gvensizliktir.
PKK, 90l yllardan itibaren, szcn
tam anlamyla pragmatist bir hareket haline dnmtr. lkesel denilebilecek neyi varsa, hepsi pragmatizme kurban edilebilmektedir, edilmitir. Daha dn zm
srecinden, mzakereden, Eme ruhundan sz edilirken, bugn sonuna kadar sava sloganlar atlabilmektedir. PKK
pragmatizmi, son yaynlanan mral Tutanaklar kitabnda ok ak biimde sergilenmektedir.* Devletle, devletin istihbarat
* mral Tutanaklar kitabna baklacak olursa,
btn bu iliki ve elikiler iinde, taraflar birbirleriyle ok samimi diyaloglar iinde olmulardr.
mral Tutanaklar kitabnda bu samimiyet daha ak grnyor. Gezi Direnii nedeniyle mral
heyetinden kartlan S. S. nder heyete yeniden al-

rgtyle (MT), dahas istihbarat efiyle ili dl olan, iltifatlar yadran bir siyasal hareketin, legalist de olsa kendisinin belli ilkelere sahip olduunu dnen solun
ortak payda bulabilmesinin koullar neredeyse yok gibidir.
ster kendilerini PKK/HDP izgisinde konumlandrm olsunlar (kendilerini bu izgiyle zdeletirenler dnda), ister bu konumlanmann dnda yer alsnlar ya da alm grnsnler, PKK pragmatizmi ile solun oportnist ilkeleri arasnda kesin bir
kartlk vardr. Pragmatizmin (ilkesizliin)
oportnizmi ile oportnizmin pragmatizminin (ilkesizliinin) bylesine bir kartlk iine girmesi, bir tarafn (PKK) silahl glere
dayanmas, dier tarafn ise tmyle seimlere, sanda bal olmasndan kaynaklanmaktadr.
Silah ile demokrasi (elbette varolmayan, ama varm gibi yaplan demokrasi),
silahl mcadele ile demokratik mcadele, legal ve illegal mcadele biimlerinin birlikte yrtlmesi gibi bir uyumluluk gstermez. Her durumda bunlardan birisi temel, dieri tali, yani ikincil olmak durumundadr. Sre olarak da (stratejik dzeyde) temel olan, taktik dzeyde tali (ikincil) olabilse de, uzun dnemde her zaman
temel olmay srdrr. Sorunlar da bu boyutlarda ortaya kmaktadr.
PKK asndan silahl mcadele ve bunun bir biimi olarak gerilla sava, sre
olarak, stratejik dzeyde temeldir (altn inna ilikin Recep Tayyip Erdoanla yapt grmeyi yle aktaryor:
S. S. nder: Sayn Babakan beni davet etti ve
saat grtk. Yanmzda bir tek Yaln Akdoan
vard.
A. calan: Haberim ve bilgim var. Sadece Babakann istei ile olmad. Bunda heyetin ve benim de
srarm oldu. Dorusu buydu ve ok nemliydi. Neredeyse tarihseldir.
S. S. nder: imdi ben heyete girersem Kandile
de gideceim. Siz sre hakknda ne dnyorsunuz, neleri yapmay planlyorsunuz diye sordum. O
da bana Cemile syle bana meydan okuyup durmasn dedi.
A. calan: (Glerek) Trk ii kabadaylk! Cemili
ben uyaracam. Babakan da siz uyarn. Bu iler bu
slupla olmaz.
S. S. nder: Babakan devam etti: Bana ne yapacam soruyorsun, syleyeyim. Her eyi yapacam. Bir zaman var ve bu konuda Apo ile de anlamm. Tek bir krmz izgim var, o da Suriyedir. Orada Kuzey Irak benzeri bir yaplanmaya asla izin vermeyeceim dedi.

KURTULU CEPHES Ocak-ubat 2016

zelim ki, PKKnin silahl mcadeleyi, gerilla

savan temel almas, temel mcadele
biimi olarak tanmlanamaz). HDP gibi legal yollar sadece bu temel iinde ve arasnda yer alan taktik denilebilecek almlar olarak ortaya kmaktadr. Temel
hibir biimde ve hibir koulda ikincil hale getirilmemektedir. PKKnin varlk koulu,
kitle iindeki gcnn kayna, her durumda bu temele baldr.
zm sreci denilen, sonuta AKPnin ve Recep Tayyip Erdoann seim taktiklerinin bir arac olan grmeler, bu
temel noktasnda kmaza girmitir.
kinci bir sorun da budur.
A. calann mehur Newroz aklamasnda silahl mcadele dnemi sona ermitir denilmise de, bunun nasl olaca
belirsizlik iinde braklmtr. Tpk devletle
grme/mzakere yoluyla demokratik
zerklikin salanmas ile tek tarafl demokratik zerklik ilanlarnn yaratt belirsizlik gibi.
Ortada bir niyet (belki de iyiniyet)
beyan vardr: Devletle (ki bu T.C. devleti
olmaktadr) karlkl grp anlaarak
barn tesisi ve bu yolla demokratik
zerklikin elde edilmesi.
Devlet ve de byk ounluk bu niyete kukuyla bakmaktadr. Kukunun kayna, Bamsz Krdistann kurulmasnn
nesnel koullar yokken, bu yolla oluturulacak demokratik zerklikin bir ara aama ya da gei aamas olup olmayacadr. Bir baka ifadeyle, grmeler yoluyla oluturulacak demokratik zerklikin,
uygun bir uluslararas konjonktrde bamszlk ilanna zemin hazrlayp hazrlamayacadr.
Bu kuku, zellikle kk-burjuva eitim
grm kesimlerde zaman zaman younlamaktadr. Bu kuku, ak ve net biimde
uluslarn kendi kaderini tayin hakk, yani ayr devlet kurma hakk tannmadan, sanki tannmasna da gerek yokmuasna, zerklikle yetinilecei syleminin yaratt bir
kukudur.
Dahas uluslararas konjonktrn taraflar iin lehte olduu dnldnde (ki
bu sadece bir taraf iin geerlidir, birisi iin
lehte olan durum, dieri iin aleyhtedir),
taraflar ok kolaylkla grmeleri (ki buna pazarlk demek daha dorudur) kesebilmekte ya da daha st taleplere ynele-

bilmektedir.
Ve uluslararas konjonktr, bir yandan
Suriye zerinden PKK lehine grnrken,
dier yandan Suriye-Irak (zellikle Musul)
zerinden Recep Tayyip Erdoandan yana
dnmeye balamtr. Suriyeli snmaclar sorunu nedeniyle ABnin, zellikle de
Almanyann kerhen desteini alan ve
bylece Gezi Direnii sonrasnda yitirdii
prestiji (kerhen de olsa) yeniden kazanan Recep Tayyip Erdoan, Suudilerin himayesinde ve finansatrlnde islam ordusu peinde koarken, Amerikan emperyalizminin kendisine elimahkum olduunu (ID ve Musul zerinden ncirlik ss)
grd andan itibaren zm srecini
kolayca bir yana itebilmitir.
Seimlerde ald %49 oy oranyla 2011
ylndaki gcne yeniden kavuan Recep
Tayyip Erdoan, tefeci-tccar snfsal kkeninin ve eriat ideolojisinin rn olan takiyye yerine savaa girimitir. 2010 anayasa referandumundan 1 Kasm seimlerine kadar analar alamasn takiyyesini
kullanan Recep Tayyip Erdoan, imdi sava naralar atmaktadr.
Bu gelime karsnda Krt ulusal hareketi (PKKnin tm pragmatizmine karn)
savaa savala yant vermekten baka bir
seenek bulamamtr.
imdi mevcut resme, yani olaylara ve
olgulara bir btn olarak bakalm.
Bir yandan solun ve sol kitlenin yaad 1 Kasm oku ve k sezonu, ardndan PKKnin tutarszl ve Recep Tayyip
Erdoann takiyyecilii (bunlarn pei sra Suriyedeki gelimeler (Rusya olgusu)
ve Suudilerle har-neir olma durumu)
karsnda kitlelerde ve solda yaprak bile kmldamamaktadr. Surda, Cizrede vb.
ortaya kan atmalar ve bunlarn trajik
grntleri karsnda bir ey yapmak isteyenler de, ne yapacaklarn bilememektedirler.
Hi tartmasz, devrimciler, hangi snflar etkiliyor olursa olsun, zorbalk, bask,
zor ve suistimalin her trlsne kar tepki
gstermekle (Lenin) ykmldrler.* Devrimcilerin tepkisi, bask, zor ve suistimale
* Leninin, siyasi gerekleri aklamaya ilikin olarak syledikleri unlardr:
Eer iiler, hangi snflar etkiliyor olursa olsun,
zorbalk, bask, zor ve suistimalin her trlsne kar

Ocak-ubat 2016 KURTULU CEPHES

urayan kesimlerin o andaki temsilcisinin

kim olduuna bakmakszn ortaya koymalar gereken bir tepkidir. Bu tepkilerini, gadre urayan kesimlerin o andaki temsilcilerinin istedii ynde ve biimde deil, kendi
gcne ve stratejik izgisine uygun olarak
ortaya koymak durumundadrlar. Hi phesiz bu tepki, kendi (kk de olsa) fiziki
varln ortadan kaldracak boyutta ve nitelikte olmayacaktr. Yaanlanlar bylesi bir
boyutta tepki gstermeyi ngerektirmemektedir. zellikle hareketin temsilcisi konumunda olan PKKnin kendi fiziki ve maddi
varln tmyle ortaya koymad bir izgi izledii bir srete bylesi bir tepki yanl ve aldatc olacaktr. Yaanlanlar bir i sava deil, rgtl zor glerinin karlkl
tepki gstermede eitilmemilerse, ve iiler bunlara
kar, baka herhangi bir adan deil de, sosyal-demokrat adan tepki gstermede eitilmemilerse, ii snf bilinci, gerek bir siyasal bilin olamaz. Eer
iiler, teki toplumsal snflarn herbirini, entelektel, manevi ve siyasal yaamlarnn btn belirtilerinde gzleyebilmek iin somut ve her eyden nce gncel siyasal olgular ve olaylardan yararlanmasn renmezlerse; eer materyalist tahlil ve ltleri, nfusun btn snflarnn, tabakalarnn ve gruplarnn
yaam ve eylemlerinin btn ynlerine pratik olarak
uygulamay renmezlerse, alan ynlarn bilinci,
gerek bir snf bilinci olamaz. Kim, ii snfnn dikkatini, gzlemini ve bilincini, tamamyla ya da hatta
esas olarak ii snf zerinde younlatryorsa, bylesi, sosyal-demokrat deildir; nk, kendini iyi tanyabilmesi iin, ii snfnn, modern toplumun btn snflar arasnda karlkl ilikiler konusunda tam
bir bilgi, sadece teorik bilgisi deil, hatta daha doru
olarak ifade edelim; teorik olmaktan ok, siyasal yaam deneyimine dayanan pratik bilgisi olmas gerekir. Bu nedenle ynlar siyasal harekete ekmek iin
en geni uygulanabilirlie sahip ara olarak ekonomistlerimizin vazettikleri iktisadi mcadele kavram,
pratik sonular bakmndan ok zararl ve gericidir.
Bir sosyal-demokrat haline gelebilmesi iin, ii, toprakbeyi ile papazn, yksek memur ile kylnn, renci ile serserinin iktisadi nitelii ve toplumsal ve siyasal zellikleri konusunda ak-seik bir fikre sahip
olmaldr; onlarn gl ve zayf yanlarn bilmelidir;
her snf ve tabakann kendi bencil zlemlerini, kendi gerek i yapsn gizlemek iin kulland btn
parlak szlerin ve safsatalarn anlamn kavramaldr;
belirli kurumlarn ve yasalarn yanstt u ya da bu
karlarn neler olduunu ve bu yanstmann nasl olduunu anlamaldr. Ama bu ak-seik tablo, herhangi bir kitaptan edinilemez. i, bunu, ancak canl rneklerden, belirli bir anda evremizde olup bitenlerin, herkesin zerinde konutuu ya da birisinin fsldad u ya da bu olayda, rakamlarda, mahkeme
kararlarnda vb. belirenin sca scana tehirinden
edinebilir. Bu kapsaml siyasal tehirler, ynlar devrimci eylem bakmndan eitmenin zorunlu ve temel
bir kouludur. (Lenin, Ne Yapmal?, s. 89-90.)

eylemidir, bir eit boy lmesidir.

Devrimcilerin tepkisi, alageldikleri trden eylemlilikle de snrlanamaz. zellikle ulusal ve uluslararas gelimeleri gznne almayan kendine zg eylem programn izlemekle yetinmek de tepkisizlikle
zdetir. Devrimcilerin eylemleri, ama ve
biim olarak farkl olmak zorundadr. Ama,
sadece eylem zerine yaplan aklamada
ortaya konan szelliin tesinde, bizatihi eylemin kendisinde maddelemelidir. Biim
ise, daha ilk andan itibaren eylemin devrimci niteliini ortaya koyacak biimde olmaldr.
Bugn Krt kentlerinin bir blmnde
sregiden hendek savanda PKKnin askeri trmanma politikas zenli ve lmldr. Bir baka ifadeyle, PKK, hendek savan en st boyuta trmandrmamaktadr.
Bu adan hendek sava, snrl ve snrlandrlm bir alanda, tam olarak bilinemese de snrl amalarla yrtlen bir g
gsterisi zelliine sahiptir. Bylesi bir durumda devrimcilerin tepkisi, kendi stratejik
izgilerinin gereine uygun olmaktan te,
sava, sava yrten gcn tesine tamak da olamaz.
PKK, ister Amerikan emperyalizminin
telkiniyle olsun, ister pragmatizminin rn olsun, her durumda sava/atma izgisini deitirebilme zelliine sahiptir. Bylesi deikenlik iinde devrimciler savan
trajik grntleriyle hareket etmemek zorundadrlar. Akademisyenler Bildirisinde
grld gibi, en keskin sylemle kaleme
alnm bir manifesto bile sahipsiz, kimsesiz kalabilmektedir.
Daha da nemlisi, Recep Tayyip Erdoann diktatoryas karsnda Gezi Direnii trnden kitlesel protesto eylemlerinin
kar karya olduu zor ve iddettir. Kitlesel
protesto eylemleri sadece devletin resmi zor
glerinin ak zor kullanm tehdidi altnda
deildir. Suruta, Ankara katliamnda (ve
hatta Paris, Sultanahmet katliamlarnda) olduu gibi devlet d olan, ama devletin
denetiminde olan glerin saldrlaryla da
yzyzedir. Kitlelerin bylesi bir saldr kaygs ve korkusu tadklar bir zamanda kitlesel protesto eylemlerine ynelik arlar
da szde kalmaktan teye gemeyecektir.
Recep Tayyip Erdoan ve danmanlar
ordusunun oluturduu militan ve tetiki evresi kendilerini gvenlikli blge ola-

KURTULU CEPHES Ocak-ubat 2016

rak grdkleri saraya kapatarak her trl

terrden uzak kaldklar ve kendilerine
hibir biimde ulaamayaca dncesiyle hareket etmektedirler. Gerek Recep Tayyip Erdoann, gerekse yakn evresinin
yzlerce korumayla evrelenmi olmas, ne
kadar korktuklarnn da vurmasdr.
Ankara katliamnda grld gibi, pervasz bir biimde kitlelere, zellikle de legalist sol evrelere saldrabilmektedir. Onlar
iin terr basit bir aratr. stedikleri zaman ve istedikleri yerde katliam yapabilecek (ve elbette terrist denilmesinden hi
ekinmeyen) terr aralarna sahiptirler.
Bu nedenle kitleleri terrle tehdit edebilmektedirler. Recep Tayyip Erdoann tm
i sava planlar da bu terre ve bu terrn yarataca korku ve ylgnla endekslenmitir. Onlar iin oylarn %50sini almak ok fazla nemli deildir. Kendileri iin
nemli olan ve kendilerini korkutan, oran
yzde ka olursa olsun, toplumsal muhalefettir. okluk rgtsz olan, ama rgtl
olduu yerde de tmyle legalistlerin fiili ve
ideolojik ynetimi altnda bulunan toplumsal muhalefet islami terrle kolayca sindirilebilmektedir.
slami terr tehdidi altndaki toplumsal muhalefeti, szle, ajitasyonla, trajik g-

rntlerin eliinde yrtlen humanist

sylemlerle harekete geirmek, en azndan
pasifize olmasn engellemek olanakszdr.
slami terr, sadece IDin kulland
bir ara deildir. Tarihsel olarak islamiyetin
bizatihi kendisi terr yoluyla var olabilmitir. Terr, her trden radikal islamclkn
en nemli silahdr.
Bu terr tehdidine ve terre kar yaplabilecek tek ey, kitlelerin bu islami terre kar rgtlenmesi ve bilinlendirilmesidir.
Trkiye sol hareketi ve toplumsal muhalefet, tarihte pek ok kez terr saldrlarna maruz kalmtr. Yakn dnemde MHPli
faist-milislerin kitlelere ynelik terr eylemleri en yaygn olandr. Kitle ulam aralarndan kahvanelere kadar kitlelerin bulunduu her yer bu faist terrn hedefi olmutur. Bu faist terre kar direni komiteleri vb. adlarla yaplan rgtlenmeler, bugn
iddia edildii ve sanld gibi etkin bir ara
olmamtr. Faist terr snrlandran ve etkisizletiren silahl devrimci mcadelenin
bizatihi kendisi olmutur. Bu nedenle, bugnn gerekliinde islami terre kar en
etkin savunma arac da, yine silahl devrimci mcadele olmaktadr.

Ocak-ubat 2016 KURTULU CEPHES

Silahl Ayaklanma,
Silahl syan
ve Barikat Sava

Silahl ayaklanma, iktidar glerinin ve

askeri birliklerin belli bir merkezde topland koullarda ya da yerlerde iktidar ele geirmenin bir yolu ve yntemidir. Silahl isyan ise, iktidar ele geirme amacndan daha ok, mevcut duruma kar gsterilen en
st dzeyde bir tepki biimidir.
nsanlk tarihinde, bask ve zulmn olduu her yerde ve her dnemde, siyasal iktidar ele geirmeyi hedeflemese de, pek ok
silahl ayaklanmalar ve isyanlar ortaya kmtr.
Proletarya tarih sahnesine kt ilk andan (1848) itibaren dnyann deiik yerlerinde, deiik zamanlarda silahl ayaklanmaya bavurmutur.
Yaln proleter nitelikte ilk silahl ayaklanma Haziran 1848de gerekleti. Bu ayaklanma, 22 ubat 1848de Pariste balayan
ve Mart aynda Viyana, Prag ve Berline yaylan ubat devriminin bir devam niteliinde olmakla birlikte, yaln biimde proleter damgasn tayordu.
25 ubat 1848 Fransaya cumhuriyeti getirdi, 25 Haziran ise, ona devrimi zorla kabul ettirdi. Ve, ubattan
nce, devrim, devlet biiminin yklmas anlamna geldii halde, Hazirandan sonra devrim, burjuva toplumun altst olmas, yklmas demeye
geliyordu.*
Marksn devrim yllar dedii 18481849 yllarnda ortaya kan silahl ayaklan-

malar zafere ulaamam da olsa, ierdii

tm dersleriyle tarihte yerini almtr.
Birka blm dnda, 1848den
1849a kadar devrim yllklarnn her
nemli kesimi, Devrimin Yenilgisi!
baln tar.
Ama bu yenilgilerde asl yenik den devrim olmad. Yenilgiye urayanlar, geleneksel devrim-ncesi
uzantlar, henz iddetli snf kartlklar haline gelecek kadar keskinlememi olan toplumsal ilikilerin
sonular oldu: devrimci partinin ubat devriminden nce kopamad ve
ubat zaferi ile de kurtulamayp ancak bir dizi yenilgiler sonucu kendini
kurtarabildii kiiler, yanlsamalar,
dnceler, tasarlar oldu.
Ksaca: devrimci ilerleyi, hi de
kendi dolaysz traji-komik kazanmlar ile kendine yol amad, tersine,
ancak smsk, kat, gl bir kardevrim ortaya kartarak, kendisine
bir hasm yaratarak ve onunla savaarak, ykc parti, en sonunda gerekten devrimci bir parti oldu.**
F. Engels, Austos 1852de 1848-49 silahl ayaklanmalarndan kan dersleri yle
zetliyordu:
Oysa, ayaklanma, sava ya da
herhangi bir baka sanat kadar bir
sanattr; savsaklanmalar, bunlar savsaklayan partinin ykmna yolaan

* Marks, Fransada Snf Mcadeleleri (1848-50),,

Seme Yaptlar, Cilt: I, s. 277.

** Marks, Fransada Snf Mcadeleleri (1848-50),,

Seme Yaptlar, Cilt: I, s. 249-250.

KURTULU CEPHES Ocak-ubat 2016

baz pratik kurallara baldr. Byle

durumlarda gznnde tutulmalar
gereken partilerin ve koullarn zlnden mantksal olarak kan bu
kurallar ylesine ak ve ylesine yalndrlar ki, ksa 1848 deneyi, bunlar
Almanlara adamakll retmitir. Birincisi, eer oyununuzun btn sonularna korkusuzca gs germeye iyice kararl deilseniz, ayaklanma
ile hi oynamamak. Ayaklanma, deerleri her gn deiebilen ok belirsiz byklkler ile yaplan bir hesaptr; dman gleri, her tr rgtlenme, disiplin ve yetke alkanl stnlne sahiptirler; eer onlarn
karsna daha stn gler karamazsanz, bozguna uradnzn, hap yuttuunuzun resmidir. kincisi, bir
kez ayaklanma yoluna girdikten sonra, en byk bir kararllk ile ve saldrc biimde davranmak. Savunma,
her trl silahl ayaklanmann lmdr; ayaklanma, daha dmanlar ile
boy lmeden yitirilir. Dmanlarnza, gleri dank olduu srada,
birdenbire saldrn, ne kadar kk
olursa olsun, yeni, ama gnlk baarlar hazrlayn; ilk baarl ayaklanmann size verdii morali ykselterek
srdrn; her zaman en gvenilir
yanda gitmeye alan sallantl eleri bylece kendi yannza aln; devrimci siyasette, bugne kadar bilinen
en byk usta olan Danton ile birlikte: de laudace, de laudace, encore
de laudace* diyerek, dmanlarnz glerini size kar toparlayamadan, nnzden kamaya zorlayn.*
Engelsin 1895de Marksn Fransada
Snf Mcadeleleri (1848-50) adl yaptna
yazd Girite 1848-49 silahl ayaklanmalarndan kan dersleri ve yeni dnemdeki
yerini yle zetlemektedir:
Eski tarzda ayaklanma, 1848e
kadar her yerde belirleyici olan barikatlarla sokak savalarnn imdi byk lde modas gemitir.
Bu konuda hayale kaplmayalm:
sokak savanda, bakaldrmann as-

10

* Cret, cret, daha fazla cret.

** Engels, Almanyada Devrim ve Kar-Devrim,
Seme Yaptlar, Cilt: I, s. 451-452.

keri birliklere kar zaferi, iki ordu

arasndaki bir savata olduu gibi bir
zafer, ok ender bir istisnadr. Ama
zaten bakaldranlarn bunu hedef alm olduklar durumlar da ok seyrek olmutur. Onlar iin ancak birlikleri moral bakmndan etkileyerek
gevetmek, zayflatmak szkonusuydu, bu da savaan iki lkenin ordular arasndaki savata hi bir rol oynamaz ya da pek o kadar byk bir
rol oynamaz. Eer bu baarlrsa, askeri birlikler savamay reddeder, ya
da komutanlar balarn kaybederler
ve bakaldrma, zaferi kazanr. Ama
eer bu baarya ulaamazsa, o zaman, sayca daha az birliklerle bile
olsa, donatm (tehizat), eitim (talim), tek merkezden ynetme, silahl kuvvetlerin sistemli bir biimde kullanlmas ve disiplin bakmndan stnlk galip gelir. Bir bakaldrma hareketinin gerekten taktik bir eylemden bekleyebilecei en fazla ey, tek
bana bir barikatn yoluna yordamna gre kurulup savunulmasdr. Karlkl destek, yedek kuvvetlerin kurulmas ve kullanlmas, ksacas, bir
mahallenin, hele hele btn bir byk kentin daha savunulmas iin
mutlaka zorunlu olan ayr ayr mfrezeler arasnda ibirlii, ancak ok
yetersiz bir biimde gerekletirilecektir ya da hi gerekletirilemeyecektir. Silahl kuvvetlerin belirleyici
bir noktada younlatrlmas elbetteki szkonusu deildir. Bu nedenle
pasif savunma, egemen mcadele
biimidir; kuvvetlerini toplayarak saldr, elbette ki, urada burada, frsat
dtnde, ama gene de ancak ok
zel durumlarda, ilerlemeler ve yandan saldrlar kaydettirecektir, ama
genel kural olarak geri ekilmekte
olan birliklerin braktklar mevzilerin
tutulmas ile snrl kalacaktr. Buna
ek olarak, ordunun emrinde, toplar
vardr, batan aa donatlm, talim
grm istihkm birlikleri, bakaldranlarn hemen hemen her zaman
tmden yoksun bulunduklar sava
aralar vardr. ok byk bir kahramanlkla yrtlen barikat savanda
bile, Haziran 1848de Pariste, Ekim

Ocak-ubat 2016 KURTULU CEPHES

1848de Viyanada, Mays 1849da

Dresdende saldry yneten liderler siyasal dncelere aldrmadklarndan salt askeri ltlerle hareket
edince ve erleri de kendilerine bal
kalnca, sonunda bakaldrmann yenilgisiyle sonulanmasnda alacak
bir ey yoktur.
1848e kadar, bakaldranlarn saysz baarlar ok eitli nedenlerden ileri gelmitir. Pariste, 1830 Temmuzunda ve 1848 ubatnda, spanyada sokak savalarnn ounda olduu gibi, bakaldranlarla erler arasnda bir sivil muhafz rgt vard.
Bu muhafzlar, ya dorudan doruya
ayaklanmalardan yana geiyordu, ya
da kendi oynak, kararsz tutumu ile
birlikler iinde de bir kararszlk yaratyor ve ayrca da bakaldranlara silah salyordu. Bu sivil muhafzn, daha iin banda ayaklanmann karsna dikildii yerde, Haziran 1848de
olduu gibi, ayaklanma yenildi.
Berlinde, 1848de, 19 Mart gecesi ve
sabahnda, yeni yeni silahl kuvvetlerin akn edii sayesinde olsun, askeri birliklerin bitkinlemesi ve iyi yedirilip iirilmemesi yznden olsun,
son olarak komuta kademesinin felce uramas sonucu olsun halk kazand. Ama her durumda da zafer,
birlikler emirleri dinlemedikleri iin,
askeri eflerde karar verme yetenei
eksik olduu ya da elleri kollar bal olduu iin kazanld.
Demek ki, klsik sokak savalar
anda bile, barikatlarn, maddi olmaktan ok manevi bir etkisi vard.
Barikat, askerlerin cesaretini, dayanma gcn sarsmak iin bir are idi.
Eer barikat, askerler zlnceye
kadar tutunursa zafer elde ediliyordu; yok, tutunamazsa yenilmek vard. Bu, gelecekte de, sokak savann
baar olaslklar incelendii zaman
aklda tutulmas gereken balca noktadr.
1849da bu grnm olduka ktyd. Burjuvazi her yerde hkmetlerden yana gemiti. Ayaklanmaya
kar yola kan askerleri uygarlk ve
mlkiyet selamlyor ve arlyordu.
Barikatlar, ekiciliini, bysn yi-

tirmiti; asker, barikatlarn ardnda artk halk deil, birtakm bakaldranlar, kkrtclar, yamaclar, her
eyi paylatrmak isteyenleri, toplumun tortusunu gryordu; subay, zamanla, sokak savalarnn taktik biimlerini renmiti, artk, dpedz,
kendini gizlemeden beklenmedik bir
barikatn zerine doru yrmyordu, ama bahelerden, avlulardan, evlerden geerek onu eviriyordu. Ve
biraz beceri ile, bu, artk onda-dokuz
baarya ulayordu.
Ama o zamandan beri daha ok
ey deiti, ve hepsi de askerlerin lehinde oldu. Byk kentler nemli bir
genilik kazandysa da, ordular daha
da fazla byd. 1848den beri Paris
ve Berlin, o zamanki durumlarnn
drt katna kmadlar, ama garnizonlar bunun da tesinde oald. Bu
garnizonlar, demiryollar sayesinde,
yirmi drt saatte iki katlarnn stne
kabilirler ve yirmi drt saatte dev
ordular haline gelecek kadar byyebilirler. Muazzam bir ekilde takviye edilen bu birliklerin silahlar eskisiyle llemeyecek kadar daha etkilidir. 1848de basit horozlu tfek
vard, imdi ise kk kalibreli ve
mekanizmal tfek, ilkinden drt kere daha uzaa, on kere daha isabetli ve on kere daha abuk ate ediyor.
Eskiden topunun greli olarak az etkili glleleri ve obsleri vard; bugn
bir tanesi en iyi barikat un ufak etmeye yetecek, arpnca patlayan havan topu mermileri var. Eskiden duvarlar, istihkmclarn sivri kazmas
ile delinirdi, bugn dinamit lokumlar kullanlyor.
syanclar tarafnda ise, tersine,
btn koullar daha da ktleti. Halkn btn katmanlarnn sempatisini
toplayacak yeni bir ayaklanma pek
g olacaktr; snf mcadelesinde,
btn orta katmanlar, hibir zaman,
kar ynde, yani burjuvazinin evresinde toplanm gerici partiyi hemen
hemen tamamen ortadan kaldracak
biimde, yalnzca proletaryann evresinde toplanmayacaklardr kukusuz. u halde, halk, her zaman blnm grnecektir, ve bundan do-

11

KURTULU CEPHES Ocak-ubat 2016

lay gl bir kaldra, 1848de o kadar yksek etkinlii olan bir kaldra
eksik olacaktr...
Son olarak, 1848den bu yana byk kentlerde kurulan mahallelerin
uzun, dmdz ve geni caddeleri, yeni toplarn ve yeni tfeklerin etkinliklerine uyarlanm gibidir. Bir barikat
atmas iin Berlinin kuzey ve dousundaki yeni ii semtlerini seecek bir devrimcinin lgn olmas gerekirdi.
Bu demek midir ki, gelecekte sokak savalar hi bir rol oynamayacaktr? Hi de deil. Yalnz u demektir: 1848den bu yana koullar, sivil
savalar iin ok daha elverisiz,
birlikler iin ise ok daha elverili olmutur. u halde bir sokak arpmas, gelecekte, ancak bu elverisiz durum baka etmenlerle kapatld, giderildii taktirde baarl olabilir.
Onun iin, sokak arpmas, byk
bir devrimin balarnda, gelimesi srasnda olduundan daha seyrek olacaktr ve bu ie daha byk kuvvetlerle girimek gerekecektir. Ama o
zaman da bu byk kuvvetler, btn
Fransz Devriminde, 4 Eyll ve 31
Ekim 1870te Pariste olduu gibi,
kukusuz, ak saldry barikatn pasif taktiine ye tutacaklardr.*
Paris Komn de, proletaryann 72 gnlk ilk iktidar da silahl ayaklanmann sonucu olmutur. Ama yeni dnemin, emperyalist dnemin ilk klasik silahl ayaklanmas (Engelsin szn ettii tarzda) Rusyada
1905 Devrimiyle gerekletirilmitir.
1905 Rus Devrimi, bir kez daha Devrimin Yenilgisi! baln tamsa da, 1917
ubat ve Ekim Devriminin zerinde ykseldii tarihsel bir temeli yaratmtr.
EKM DEVRM VE
SOVYETK AYAKLANMA
Rusyada 1917 ubat Devrimi, bir kez daha klasik silahl ayaklanmann pratie geirildii bir devrim yaratrken, proletaryann
72 yllk snf iktidarn yaratan Ekim Devri-

12

* Engels, Karl Marksn Fransada Snf Mcadeleleri [1848-1850]ne yazd Giri, Seme Yaptlar, Cilt:
I, s. 239-242.

mi, szcn tam anlamyla yeni dnemin

yeni bir silahl ayaklanmasyla zafere ulamtr.
Klasik silahl ayaklanmalardan farkl olarak, Ekim Devrimini yaratan bu silahl ayaklanma nceden planlanm ve rgtlenmi
bir faaliyetin rn olmutur. Bu nedenle de
bu ayaklanmay planlayan ve rgtleyen
marksistler komploculukla, blankicilikle
sulanmlardr.
Marksistleri, ayaklanmay bir sanat olarak grdkleri iin, blankicilik
olarak sulamak! Ayaklanmann bir
sanat olduunu aklayarak, onu bir
sanat olarak ele almak gerektiini, ilk
baarlar kazanmak ve kargaalk iine dmesinden yararlanarak, dmana kar yry aksatmakszn,
baardan baarya ilerlemek gerektiini, vb., vb. syleyerek bu konudaki fikrini en belgin, en ak ve en kesin bir biimde aklayann Marksn
ta kendisi olduunu hi bir Marksist
yadsyamayacana gre, gerein
bundan daha apak bir arptlmas
olamaz.
Baarmak iin, ayaklanma bir
komploya deil, bir partiye deil,
ama nc snfna dayanmaldr. te
birinci nokta. Ayaklanma halkn devrimci atlmna dayanmaldr. te
ikinci nokta. Ayaklanma, ykselen
devrim tarihinin, halk ncsnn etkinliinin en gl olduu, dman
saflarnda ve devrimin gsz, kararsz, eliki dolu dostlarnn saflarnda
duraksamalarn en gl olduklar
bir dnm noktasnda patlak vermelidir; te nc nokta. Ayaklanma
sorununu koyma biiminde, Marksizmin blankicilikten ayrlmas sonucunu veren koul, ite bunlardr.**
Leninin saptad bu koullar altnda ortaya kan yeni tip silahl ayaklanmay klasik silahl ayaklanmalardan ayrmak iin
Sovyetik Ayaklanma olarak tanmlanmtr.
Emperyalist aamada devrimlerin ynnn Batdan Douya dnmesiyle birlikte,
silahl ayaklanmalar bir kez daha tarih sahnesine kmtr.

** Lenin, Marksizm ve Ayaklanma, Eyll 1917.

Ocak-ubat 2016 KURTULU CEPHES

HALK SAVAI
VE SLAHLI AYAKLANMA
inde 1 Austos 1927 Nanang Ayaklanmas, 9 Eyll 1927de Gzhasad Ayaklanmas ve 11 Aralk 1927de Kanton Ayaklanmas, bir yanyla Leninin ortaya koyduu
ynde ilerleyen silahl ayaklanmalar olurken, dier yanyla yeni bir sava stratejisinin
balangcn oluturmutur.
Bu yeni sava stratejisi, Mao Zedung tarafndan formle edilmi ve Vietnam Devrimiyle birlikte en st boyuta ulatrlm olan
halk sava stratejisidir.
Bu yeni strateji, Giapn ifade ettii gibi,
silahl ayaklanma ile silahl mcadelenin
(temel olarak gerilla sava) yeni bir bileimidir. Bu yeni stratejinin ilk kez inde ortaya kmas da tesadf deildir.
in demokratik halk devrimi, Sun Yat
Senin birbiri ardna gelen silahl ayaklanma
giriimleri ve 1911 Devriminin zerine ykselmitir.
Bu tarihsel temel zerinde tarih sahnesine kan in Komnist Partisi de, Kominternin gzetimi ve ynetimi altnda silahl
ayaklanmalarn klasik tarzna uygun biimde 1927 ayaklanmalarn dzenlemitir. Ancak bu ayaklanmalarn, ne kadar cretkar
olursa olsun, yar-smrge ve yar-feodal bir
lke olan inin somut tarihsel koullarna
uygun olmad yenilgilerle ortaya kmtr.
KPnin 1927 silahl ayaklanmalar, Feodalizme kar, feodal sopa ile smrlen
halkn, zellikle hemen hemen serf statsnde olan kyllerin elikiler ok keskin spontane patlamalarnn ve isyanlarnn rgtlenmi bir biimi olmusa da, ortaya kan yenilgiyle, yeni bir sava tarznn
(gerilla sava) ve yeni bir stratejinin (halk
sava stratejisi) douuna yol amtr.
Bu strateji, Silahl glerle politik gleri, silahl mcadele ile politik mcadeleyi, silahl ayaklanma ile devrimci savan
birletirilmesine (Giap) dayanr. Dolaysyla klasik ya da yeni tarihsel koullara uyarlanm (bir bakma Sovyetik Ayaklanma
denilebilecek) bir silahl ayaklanma izgisi
deildir. Silahl ayaklanma ile silahl mcadeleyi, zel olarak da gerilla savan birletiren bu yeni strateji, silahl ve kitlesel ayaklanmann kendiliinden (spontan) niteliini
ortadan kaldrm ve halk ordusuna daya-

nan yeni bir ynelimini ortaya karmtr.

Burada vurgulanmas gereken yan, silahl ayaklanmann siyasi iktidar ele geirmenin bir arac olduu gereidir. Engelsin
ok ak biimde uyard gibi, silahl ayaklanma sava trnden bir sanattr ve oyununuzun sonularn karlamaya hazr olmadka ayaklanmayla oynanmamaldr. Yeni tarihsel koullarda bu uyarnn temelinde
yatan, kentlerin eskisi gibi (klasik) sokak
savalarna uygun olmamas (dar sokaklar
yerine geni caddeler ve bulvarlar) ve dmann askeri glerinin teknik stnldr.
Bu koullarda, yani dmann maddi ve
teknik olarak gl olduu koullarda, iktidar mcadelesi silahl ayaklanma ekseninden silahl mcadele eksenine doru evrilmitir.
SAVA, KENT SAVAI VE
SLAHLI AYAKLANMA
Silahl ayaklanma barikat savana dayanrken, silahl mcadele gerilla savana
dayanr. Dar sokaklara sahip eski (feodal ya
da yar-feodal) kentler ksmen barikat sava iin uygun grnrse de, bu sava tarzyla siyasal iktidarn ele geirilmesi (Engelsin
vurgulad gibi) artk mmkn deildir.
zellikle Hausmannn Pariste yapt kentsel dnm projesiyle barikat savana elverili sokak yaps tmyle deitirilmitir.
Byk ve geni caddeler, bulvarlar, meydanlar oluturulmutur. Bu Haussmann yntemini Engels yle deerlendirir:
... stste ina edilmi ii mahallelerinin tam ortasnda, uzun, dz
ve geni yollar amaktaki ve onlarn
her iki yanna byk lks binalar sralamaktaki ama, barikat savan
stratejik olarak gletirme amacnn
yansra hkmete baml, zellikle
bonapar bir inaat kesimi proletaryas yaratmak ve kenti tam anlam ile
bir lks kenti haline dntrmektir.
Haussmann derken ben, byk
kentlerimizden, ve zellikle merkezi
konumlu olanlarda, bu uygulama, ister kamu sal ve gzelletirme kayglar, ister byk merkezi konumlu
i yeri istemi, ya da ister demiryollar, sokaklar vb. yapm gibi trafik gereksinmeleri nedeniyle ortaya km

13

KURTULU CEPHES Ocak-ubat 2016

olmasndan bamsz olarak, imdi

genellemi olan ii snf mahallelerinde gedikler almas uygulanmasn kastediyorum. Nedenler ne kadar farkl olursa olsun, sonu her yerde ayndr: Bu pek byk baarsndan dolay burjuvazinin her frsatta
kendini yceltmesine refakat eder biimde en rezilane ara sokaklar ve
dar yollar ortadan kalkar... (ab)*
Ve Engels, her zaman olduu gibi, diyalektik bak asyla deerlendirmesini srdrr:
ama hemen baka bir yerde,
ve ounlukla en yakn mahallede
tekrar ortaya karlar.**
Bylece, bir yanyla barikat savalarna
kar yeni bir kent yaps ortaya kartlrken,
dier yanyla eski tarzda (ki buna gecekondu mahalleleri denilebilir) mahalleler yeniden ortaya kar. Artk barikat sava, eskisi
gibi btn kenti kapsayamaz. Bunun yerine
yeni kent yoksullarnn eski tarz mahallelerindeki tekil direni odaklar szkonusu olabilir.
Bu durumda bu eski tarz mahallelerin
dnda bir silahl gcn varl her dnemkinden ok daha fazla nem kazanmtr.
Bu ynyle de, Haussmann tarz kentsel
dnmle ortaya kan yap yeni bir silahl ayaklanma ve kent sava ortaya karma potansiyelini tamaktadr.
Yine de kent savalar gnmzde de
varln srdrmektedir. En gelimi haliyle dn Somalide, bugn Suriyede ortaya
kan kent savalar, ne silahl ayaklanmann bir parasdr, ne de iktidar ele geirmenin aracdr. Bu kent savalarnn ayrc zellii, merkezi otoritenin gszlemesi ve paralanmldr. Bu ynyle kent
savalar, bir kentin ya da bir kentin iinde
belli mahallerin belli bir sre ele geirilmesinden ibarettir. Bunun en tipik rnei olarak Stalingrad direnii gsterilebilse de, en
gelimi biimleri i sava koullarnda ortaya kmaktadr.
Stalingrad, dzenli birlikleri yenilmi ya
da datlm Kzl Ordunun bir kent direniidir. Her bina, her yknt, her ta, her tula
yeni bir direni oda olarak kullanlmtr.

14

* Engels, Konut Sorunu, Seme Yaptlar, Cilt: II,

s. 417.
** agy.

Direni, Kzl Ordunun yeniden dzenlenmesi ve glendirilmesine kadar sava srdrme iradesini ifadesidir.
Dier bir kent sava rnei de faist
Franko glerine kar Madridin savunulmasdr.
Madrid, spanya i savann merkezi ve
cumhuriyeti glerin komuta merkezi olarak ne karken, faist glerin nihai hedefi olmutur. Madridin dmesi, cumhuriyeti iktidarn dmesi ve faistlerin iktidar ele geirmeleriyle zdetir. Cumhuriyeti
glerin lkenin her yannda yenilgiye uratlmasnn ardndan faist glerin Madrid
kuatmas fazla uzun srmemitir. Tm cephelerdeki yenilgilerin ardndan Madrid, nl No Pasaranslogannn ortaya atld
kent, birka aylk kuatma sonucunda 28
Mart 1939da dmtr. Yaratlan algnn
aksine, 26 Ocak 1939da Barcelonann dnden sonra Madridte nemli bir direni ve atma ortaya kmamtr.
imdi kent savalar bal altnda yeni bir barikat sava ortaya kmtr.
Bu yeni barikat sava, dorudan i sava koullarnda ortaya kan bir eit direni ve savunma savadr. Ama her durumda kentin ya da blgenin dnda bir silahl
gcn varln ngerektirir.
kinci olarak, bu yeni barikat sava, eskisi gibi siyasal iktidarn ele geirilmesinin
yntemi olan silahl ayaklanmann bir paras deildir. Silahl ayaklanma (genel ya da
ksmi), merkezi, zellikle krsal alanlarda
oluturulmu bir silahl gcn kentleri ele
geirmeye ynelik harektnda ikincil unsur
olarak ortaya kar. Bu da, bir eit kentlerdeki iktidar glerinin kent ayaklanmas yoluyla kskaca alnmasdr. Bu nedenle, yeni
barikat sava ve silahl ayaklanma, merkezi silahl glerin kentlere ynelik saldrsyla egdml olarak yrtlen ve merkezi
silahl glerin ayaklanma blgesine ulaana kadar srdrlmesi gereken tamamlayc (ikincil) bir sava yntemi olmaktadr. Bu
gereklemedii takdirde kentlerdeki ayaklanmann ve barikatlarn ezilmesi kanlmazdr. Eski tarz barikat savandan geriye
sadece barikatn kendisi kalmtr.
nc olarak, yeni barikat sava, sadece silahl unsurlarn planl ve bilinli yrttkleri bir ayaklanma balangc olmann tesinde, geni halk kitlelerine yaplan
ayaklanmaya katlm arsdr. Bu ar he-

Ocak-ubat 2016 KURTULU CEPHES

define ulat oranda barikat sava genel

(silahl) ayaklanmaya dnr. Ancak bu da
snrl alanlarda ve i sava koullarnda geerlidir.
Btn bunlarn dnda barikat sava
deiik amalar iin de kullanlabilir. rnein, kentin belli bir blgesine ynelik dman saldrsn yavalatmak amacyla da
barikatlar kurulabilir. Bu durumda Leninin
Moskova ayaklanmasna ilikin syledii
tarzda, gerilla savayla birletirilmi bir barikat sava szkonusudur.
Bunlar, silahl ayaklanmann ve onun bir
paras olan barikat savann bir sava sanat olduunu ve bu sanat uygulayabilmek
iin gerek nkoullarn bulunmas gerektiini ortaya koyar. Ve Engelsin ifade ettii gibi, sonularna katlanlamayaca durumlarda bununla oynanmamaldr.
Tm bu tarihsel gelimeye ve bunlardan
kan derslere ramen barikat savann
g gsterisi arac olarak da kullanlabildii
durumlar vardr. Burada barikat savann,

snrl da olsa, belli bir hedefi yoktur. Ama,

sadece g gstermektir. Bu g gsterisi
ya da g oyunu, yukarda szn ettiimiz
siyasal iktidar ele geirme hedefinin ok
uzanda yer alr ve sadece askeri teknikle
belirlenen sonular retir. Bu yzden, g
oyunu, her ne kadar silahl ayaklanma grnmnde olsa da, her ne kadar barikatlara dayansa da, iktidar mcadelesinin bir
paras olarak yorumlanamaz. Suriyede (ve
baz i savalarda) grld gibi, bu tr
silahl ayaklanmalar ve barikat savalar
d glerin desteini kazanmaya ynelik
g gsterisinden ibarettir. Ve ancak d
glerin yardm ve destei olmakszn ilerleme salayamaz. Sonuta, bir iktidar mcadelesi szkonusuysa, bu yolla, yani d
glerin devreye girmesiyle, devreye girmelerinin salanmasyla iktidarn ele geirilmesi olanakl olabilir. Bu da, bu yaznn ve devrimci mcadelenin kapsam iinde deerlendirilemez.

15

KURTULU CEPHES Ocak-ubat 2016

Bolukta
Samalamalar

16

1 Kasm seimlerinde AKPnin (ve doal

olarak Recep Tayyip Erdoann) hi beklenmedik biimde 2011 seimleri dzeyinde oy almas (%49,5) solda ve sol kitlede
tam anlamyla bir ok etkisi yaratt. 7 Haziran seimleriyle zirve yapan moraller tarihin en alt dzeyine inerken, genel bir halsizlik, umutsuzluk ve amaszlk hali ortaya
kt. Bu durum, genelde, siyasal bir bolua yol at. Bu durum karsnda legalist sol,
bir yandan kendi isel oklarn atlatmaya
alrken, dier yandan bu boluun kendi
saflarnda yaratt sonular gidermenin aresini aramaya koyuldu.
Legalist solun gzdesi ve gzbebei SPTKPnin KPsi, yani Okuyan-Gler ikilisi, 1
Kasm seimlerinde oylarn en ok artran
parti olmakla birlikte, olaanst mtevazi olduklar iin bununla vnmek ve bunun ajiitasyonunu ekmek durumunda
deillerdi. Sylemlerine bakldnda da 1
Kasm sonularndan ok olmu gibi de
grnmyorlard. Kendilerinin hi bir zaman seimlerden bir ey beklemediklerini, seimle sosyalist devrim olacan sylemediklerini yineleyip durdular. Bir seim
daha gemiti, seim sonular o kadar da
nemli deildi, artk kendi ilerine bakmann zaman gelmiti!
1 Kasm seimlerinden yaklak hafta sonra SP-TKPnin KPsinin nde
gelenlerinden saylabilecek Mesut Odman,
seimlerden ve seim sonularndan hi
sz etmeden, yekten yle yazyordu:
Ne olursa olsun, aldrmamal,
deil. Ne olursa olsun, iimize bakmal. Hi aldrmadan, hi takmadan

olmaz; o zaman iimizi iyi yapamayz. Kavrayp yerli yerine oturtacak

kadar taktktan sonra, hak ettiinden
bir saat bile fazla sre harcamadan,
hemen iimize dnmeli, oraya younlamalyz. (27 Kasm 2015, Solportal.)
Hatta maniplasyondan oluan seim
oyunundan bile sz ediyordu, ama bu maniple edilmi seim oyununa neden katldklarna ilikin de tek bir szck bile etmiyordu.
Szn gelii, gerekleme sreci de sonucu da aa yukar belli ve tepeden trnaa maniplasyondan oluan bir seim oyunu mu sahneleniyor; sandmzdan ok daha
deerli emek zamanmza demez,
mmkn olan en az sreyi ayrp hemen iimizin bana dnmeliyiz.
(ayn yer)
Ve ii de, ayn yazar tarafndan, partileme, yani partilerine yeni kadrolar bulma
ii olarak ilan ediliyordu.
1 Kasmda oylarn en ok artrm ve
oktan etkilenmemi grnt veren partinin bir (hatta ba) efi, daha birka zaman ncesine kadar soldan emekli olma
halleri iindeyken (ve bu nedenle yazlarn
seyrekletirmiken), birden yepyeni bir ke yazar edasyla kendi yaynlarnda ve
portallarnda (neredeyse) gnlk yazlarla boy gsterdi.
Bu yepyeni gnlk ke yazar, herhangi bir gazetenin ke yazar gibi, hemen
her konuda kalemini konuturmaya balad. Ne de olsa doa boluk kabul etmezdi!

Ocak-ubat 2016 KURTULU CEPHES

nsanlar oka girmiken, toplumsal muhalefet darmadan olmuken, insanlar bolua dmken, onlar hayatn olaan akna brakmak olmazd. Sultanahmette
bomba deil kanalizasyon patlad, Biden
geldi, Ko ld, dava dt, demokrasi kurtuldu, Badem sever Mustafa Ko mu, Tayyip sever Mustafa Ko mu?, Ya kei boynuzu ya sosyalizm vs. balklar altnda popler bir ke yazar gibi, aklna gelen her
konuda ve alanda yazmaya koyuldu.
SP-TKPnin HTKPsi de kkdandan
farkl deildi. Sylemsel dzeyde 1 Kasm
sonularndan etkilenmemi grnen bu
kesim, ortaya kan boluu soldan tekat biri tarafndan balatlan strateji tartmalaryla kapatma yoluna girdi.
ncs, tarihi, sosyolojisi, kltryle lke somutluundan hareket
eden Trkiye zglnde devrim
stratejisi diyebileceimiz sorunsaldr. Bu sorunsallar hakkyla alp
tartmak, nmzdeki zor dneme
hazrlk asndan ufuk ac olacaktr. (Haluk Yurtsever, 8 Aralk 2015.)
Onca yl Trkiye zglnde devrim stratejisi olmakszn komnistlik yapm birileri iin bu szler hi de yenilir yutulur olamazd. yle de oldu. Bylesine bir strateji tartmasyla boluu doldurma giriiminin blc olduuna hemfikir olunmasyla birlikte strateji tartmalar da kesildi.
Onun yerini, tpk K. Okuyann yapt gibi
her konuda ahkam kesen gnlk yazlar ald.
Sonuta SP-TKPsinin iki karpuz yars
bir noktada bulumu grnyor. Ne de olsa ayn akln yolu birdir! Birinin tekinden
hi de farkl olmad ortadadr.
Legalizmin ikinci ana damar denilebile-

cek olan eskimi DYlilerin banda yer ald DP ise, 1 Kasm seim sonularnn
yaratt oku atlatmann yolu olarak sessizliki seti. Fazlaca ortalkta grnmeyerek, bildik bilmedik her konuda bir eyler
syleyip dikkatleri zerlerine ekmeyerek,
deyim yerindeyse, geitirmeye alt. Zaten Haziran Hareketiyle balattklar birlik-beraberlik-kardelik denilebilecek projeden hrpalanm ve halsiz olarak kmlard. Bu halleriyle ortala kmak pek de
akl kr i deildi! yle de yaptlar.
Dierleri, HDP bileenlerini oluturan teferruat ise, HDPnin HDP olarak iine dt aresizlikten nasiplerini aldlar.
Beyin darmadan olmutu. Neyin neden
yapld, neden sylendii, ne yaplmak istendii vs.ler bilinemez ve yantlanamaz hale gelmiti. Bu yzden kendilerini HDPnin
engin ve narin kollarna brakarak bolukta
yzmeyi yelediler.
Bylece 1 Kasm seimleri ve ardndan
gelen k melankolisi u ya da bu biimde geitirilmeye allrken, keskin sylemler bir yana braklmad. rnein Aydemir Gler Krt sorununa ilikin son gelimeleri deerlendirirken bu keskinliin
en tipik rneini ortaya koyuyordu:
imdi kann duralamas iin bu ikili arasndaki rekabetin denge noktasnn olumasn bekliyoruz, anlalan. Ne kadar bekleriz, bilinmez. Daha dorusu kim bekler, bizi ilgilendirmez. uras kesin ki, biz bekleyemeyiz. (italikler bize ait) Aydemir Gler,
4 ubat
Bu keskin sylem karsnda ne denilebilir ki? Ate olsanz, crmnz kadar yer
yakarsnz!

17

KURTULU CEPHES Ocak-ubat 2016

Goldman Sachs Oyunu ve

En yi hra Mal

18

nce baz eyleri netletirelim:

Bir kii, bir irket, bir lke, bir devlet ya
da kamu neden borlanmaya gider?
Bu sorunun yant ok aktr: Kendi ihtiyalarn karlayabilmek iin zkaynaklarnn yetersiz olmas.
Burada ihtiya en geni anlamyla ifade edilmektedir. rnein, artan nfusun (en
azndan asgari dzeyde) ihtiyalarnn karlanmas gerekir. Bu da, en azndan nfus
art oranna paralel olarak ekonominin bymesi demektir.
Ekonomik byme ise, varolan retim
aralarnn ve retimin artmas demektir. Bu
bymenin hangi ynde, hangi ihtiyalar
karlamak iin salanaca ise, dorudan
ekonominin (ve doal olarak da siyasal iktidarn) hangi snfn elinde olduuna baldr.
Bir lke halknn, rnein, varolandan
daha fazla otomobile ihtiyac olup olmad ve buna bal olarak altyap yatrmlarnn
ne dzeyde yaplaca gibi bir sorun, yaln
biimde halk arasnda yaplan bir kamuoyu aratrmas (anket) ile saptanmaz. Bu
sorunun yant, siyasal karar alclarn hangi
snfn karlarn temsil ettiiyle ilgilidir. Eer
otomobil reticilerinin (ya da bizde olduu
gibi otomobil ithalatlarnn) krlarn artrmak (ya da den krlarn en azndan eski boyutlara ykseltmek) ihtiyac sz konusuysa ve siyasal karar alclar bu otomobil reticilerinin karlarn temsil etmek ve
gerekletirmek iin iktidar olmularsa, doal olarak bu ynde ekonomik kararlar alnacaktr. Sonuta alnan kararlar, yaanlan
zaman diliminde otomobil reticilerinin -

karlarna (yani krlarn artrmaya) ynelik

olacaktr.
Ekonomik byme ya da en geni anlamda retimin artrlmas, ncelikli olarak
bu bymeyi salayabilecek kaynaklarn
varln gerektirir. Burada kaynaklar denilen ey, kapitalizm koullarnda sermayeden baka bir ey deildir. Sermaye de, retim ve dolam srelerinin sonucunda elde edilen art-deerin eski sermayeye katlarak bymesi, yani birikimiyle salanr.
Sermaye birikimi olmad (ya da yetersiz olduu) srece, bir lke, bir devlet, bir
irket vb. her durumda kendisine kaynak
aramak zorundadr. Kendi sermaye birikimi
yetersiz olduu iin, kanlmaz olarak kaynak (yeni ve ek sermaye) dardan bulunmak zorundadr. Bu da (i, yani lke ii ya
da d, yani lke d) borlanma (yeni iktisat terminolojisiyle finansman ihtiyacnn
d alemden karlanmas) demektir.
Elinde kendi ihtiyacndan daha fazla
kaynaa sahip olan hi kimse, hibir lke, hibir banka, hibir tefeci, hibir tccar
bir bakasnn iyilii iin bor vermez. Her
bor verme ilemi, kendisinin kullanaca
bir kaynan bakas tarafndan ve bu bakasnn yararna kullanlmas demektir. Byle bir ilemden kaynak fazlas olanlarn,
yani bor verebilir durumda olanlarn hibir
kr olmayacaktr. Tam tersine, kendisinin
de kullanabilecei ve kulland zaman kendisine ek bir kr getirecek olan bir kaynak
sz konusudur ve bunun kendisinin elde
edebilecei ek kra eit (ya da fazla) bir getirisi olmas gerekir.
te bu getiri, yeni literatrle borlanma

Ocak-ubat 2016 KURTULU CEPHES

maliyeti, klasik deyile bor parann faizidir.

Bor parann faiz oran da, her durumda bor verilen parann (sermaye) olaan
retim srelerinde elde edebilecei ortalama kr oranyla belirlenir. (Ancak burada
iliki ters orantldr. Kr oranlar ykseldii
koullarda faiz oranlar der. nk sermaye birikimi artmtr, dolaysyla da bor verilebilir paraya ihtiya azalmtr.) Bu da
borlanmaya duyulan ihtiya boyutuyla doru orantldr. Dier bir syleyile, bor paraya duyulan ihtiya (talep) ile bor verilebilir parann miktar (arz) faiz oranlarn belirler.
Eer sz konusu olan bir lke ise, burada bor para, faiz, kr dorudan uluslararas ekonomik ilikiler erevesinde ortaya kar ve belirlenir. (Elbette soyut bir lke sz
konusu deildir. Her lke belli bir nfusa,
bu nfusun yaam koullarna ve siyasal ynetime sahiptir. Bu nedenle de, bir lkeden sz edildiinde, o lkenin snfsal yapsndan ve siyasal iktidarndan sz ediliyor
demektir. Dolaysyla da bir lke tanm, o
lkenin devletiyle (kamu) somut bir varla
brnr. Bu yzden bir lkenin ihtiyacndan sz etmek, o lkenin kamu ynetiminin belirledii belli bir yndeki ihtiyatan
sz etmek demektir.)
Bir lkenin, bir devletin ya da kamunun
borlanma ihtiyac ne kadar yksek ve acil
ise, onun bulabilecei bor alnabilir sermayenin faizi de o oranda yksektir. Arz ayn
dzeyde kalrken talep artt iin fiyatlar
(parann fiyat = faiz) artar.
Bu nedenle kamunun finansman ihtiyacnn boyutlar ve aciliyeti hemen her durumda faiz oranlarn belirlediinden olabildiince asgari dzeyde tutulmaya allr.
Her trl hamaset ya da milliyeti sylemler burada devreye girer (Trkn Trkten
baka dostu olmadndan balayp namerde muhta deilize kadar uzanan bir
dizi demagoji).
Bor verilebilir sermayeye sahip olanlar
(ki bunlar gelimi lkeler denilen emperyalist lkelerdir ve sonuta G7 olarak ifade
edilen yedi lkeden ibarettir) ellerindeki her
trl olana (ki bunun iinde siyasal ve askeri g de vardr) kullanarak (ya da frsatlardan yararlanarak) daha yksek getiri (faiz) salayacak biimde hareket ederler. Bu
yzden, herhangi bir tefeci kadar, bor iste-

yenlerin huyunu, suyunu, niteliini ve kiiliini bilmek durumundadrlar.

Bu bilme durumu (ve istei), verilen borcun faizinin ve anaparasnn geri denip
denmeyeceine ilikin bir kan oluturmak demektir. Emperyalist lkelerin bu konuda fazlaca bir sknts mevcut deildir. Ellerinin altnda Dnya Bankas, IMF gibi uluslararas finans kurulular vardr ve bunlar
zerindeki denetimleri mutlaktr. Bunlarn
grevi de, emperyalist lkelerin yatrmlarn garantiye almaktr. Bu nedenle, emperyalist lkelerin (bor verilebilir sermaye sahibi lkeler) bor talebinden bulunan lkelerin tm ekonomik, toplumsal, siyasal, askeri (ve elbette finansal) yaps hakknda kesin bilgiye sahiptirler. Onlarn bilmedii ya
da bilemeyecei ekonomik gerekler
mevcut deildir.
Bu nedenle, borlanma ihtiyac olan bir
lkenin (devletin) ekonomik verilerle oynayarak kendi durumunu daha iyi gsterme
giriimleri de bu sermaye sahiplerinin bilgisi dnda deildir. Bu adan, bor isteyen
tarafn ekonomik verilerle oynamas, her
durumda bor verenin bu oyuna katlmasyla olanakldr.
Ancak emperyalist lkeler, her ne kadar
kendi ilerinde entegrasyona girmilerse
de, kendi i elikileri ortadan kalkmaz. Bu
nedenle bir btn olarak emperyalist lkelerin karlar ile tek tek emperyalist lkelerin karlar bir ve zde deildir. Emperyalist lkeler aras rekabet (eliki) her durumda etkinliini srdrr. Bu adan da,
yukarda ifade ettiimiz oyunun bir btn
olarak emperyalist lkelerin bilgisi dahilinde yapldn sylemek olanakl deildir.
Bir ya da birka emperyalist lke bu oyuna
dahil iken, dierleri bunun dnda kalabilirler. Bu adan oyun, baz istisnalar dnda, tekil emperyalist lkenin dahil olduu
bir oyundur.
Oyunun z, bir lkenin borlanma ihtiyacnn gerek boyutlarnn gizlenmesine
ilikindir. Borlanma ihtiyacnn olandan daha dk gsterilmesi (istatistiksel bir oyun)
yoluyla o lkenin d bor faiz oranlarnn
drlmesi salanr. Ve bu oyun, 2001 ylnda Yunanistann euro blgesine katlm srasnda byk apta oynanmtr.
Dier bir syleyile, Yunanistann mevcut borlar ve borlanma ihtiyac, borcu
maskeleme ya da borcu gizleme yoluy-

19

KURTULU CEPHES Ocak-ubat 2016

20

la olandan daha dk gsterilmitir. Bu da,

Yunanistann kendi bana yapabilecei bir
ey deildir. nk sz konusu olan uluslararas finansmandr.
Yunanistan rneinde ortaya kan arac kurum, dnyann en byk yatrm bankas olarak tanmlanan Goldman Sachstr.
Dier bir arac kurum da (Goldman Sachsa gre daha kk oranda) JP Morgan
Chasedir.
Adlarndanda anlalaca gibi, bu iki kurum dnyann en byk zel finans kurulular olsalar da ABD kkenli kurumlardr.
Bylece Yunanistann euro blgesine
girii iin gerekli lleri tutturabilmesi
iin yaplan bor maskeleme oyununu,
Yunanistan siyasal ynetimi ile ABDnin (ve
elbette dnyann) en byk yatrm bankalar birlikte oynamlardr.
Yunanistan euro blgesine girmek isteyen taraf iken, Goldman Sachs ve JP Morgan Chase birer ABD finans kuruluu olarak
euro blgesinin dnda bir yapdr. Oynanan oyun, deyim yerindeyse, ABD finans kurulularyla birlikte AB lkelerine ynelik bir
oyun olmutur.
Bu oyundan ABnin, zellikle ABnin emperyalist lkeleri olan Almanyann, Fransann, talyann ve de ngilterenin haberi olmadn dnmek safdillik olur. Bu lkeler Yunanistan ile ABD ortak yapm oyundan haberdardrlar, ancak bu oyunu deifre etmek iin ne yeterli kanta, ne de gerekli ortama sahip deillerdir. Dolaysyla
oyun oynanm ve ABnin emperyalist lkeleri byle bir ey yokmuasna davranmlardr.
Oyun, en yaln haliyle bor maskeleme
oyunudur. Yani alnan bir borcun, bor deilmiesine mali kaytlara geirilmesidir.
Burada ivedi konu, Yunanistann euro
blgesine girebilmesi iin gerekli ve zorunlu olan bte aklarnn GSYHnn %3n
gememi olmasdr.
lk bakta borlanmayla, d borlarla
bir ilgisi yokmu gibi grnen bu kriter,
gerekte tekil lkelerin borlanma ihtiyac
ve borlarnn mevcut dzeyiyle ilgilidir. Yaln biimde ifade edersek, tekil lkelerin
bte aklarnn en nemli ve en byk
kalemi, her zaman, d (ya da i) borlarn faiz demeleridir. Yksek borlanma ve
yksek faiz oranlar, dolaysyla yksek bt-

e gideri ve a anlamna gelmektedir.

Yunanistan oyununda yaplan da borlarn maskelenmesi, yani Yunanistann d
borlarnn bir blmnn dorudan yatrm vb. grnts altnda gizlenmesidir. Bu
gizleme/maskeleme operasyonunda kullanlan enstrmanlar ise, Yunanistann gelecek yllara ait havaalan ve piyango gelirlerinin satdr. Yani Yunanistann havaalan ve piyango gelirlerini teminat gstererek (ipotek) ald krediler, d borlanma
kapsamnda gsterilmedii gibi, devlet btesine gelir olarak kaydedilmitir. Bylece Yunanistann kamunun finansman ihtiyac ve merkezi ynetimin bor stoku
olduundan ok daha dk grnmtr.
Burada anahtar kavram, merkezi ynetim ya da genel ynetim kavramlardr.
Merkezi ynetimden kastedilen, dorudan devlet ynetimidir, kamu ynetimidir.
Devlet btesi, her durumda merkezi ynetimin ya da genel ynetimin gelir-gider dengesini ifade eder.
Devletin (kamunun) borlanma ihtiyac
da, devlet btesinin performansyla belirlenir. Yksek bte aklar veren lkeler,
her durumda borlanmaya gitmek zorundadrlar. Bu zorunluluk ne kadar fazla olursa,
borlanmann maliyeti, yani faizi de o kadar yksek olmaktadr.
Bu yzden, hemen hemen pek ok lke merkezi ynetimin i ve d borlarn
en aza indirmek (ya da oyunda olduu gibi, en az gstermek) ynnde hareket ederler.
Bunun basit aralarndan birisi de, baz
harcama kalemlerinin merkezi ynetim
harcamalarnn dna kartlmasdr. rnein, ABnin yerel ynetimler zerklik art,
sanlann aksine, merkezi ynetimin bte kalemlerini azaltmann bir nkouludur.
AKP iktidar dneminde merkezi ynetimden belediyelere kaynak aktarlmas
yerine, dorudan belediyelerin yetki alanlarnn geniletilmesinin arkasnda yatan da
budur.
Ancak yine de buradaki kalem oynatmalar tek bana yeterli deildir. nk merkezi ynetimin bte aklar ve bor stoku, imdi yerel ynetimleri, yani belediyeleri kapsayarak genel ynetim btesi ve
bor stoku haline getirilmitir. Artk eski d-

Ocak-ubat 2016 KURTULU CEPHES

nemdeki gibi dorudan merkezi ynetimin

bte aklar ve bor miktar deil, yerel
ynetimleri de kapsayan genel bir bte
a ve bor miktar lt ortaya kmtr.
Bu ltle (kriter) birlikte, genel ynetimin bte ann ve bor stokunun boyutlar GSYHya oranlanarak belirlenmektedir.
Trkiye somutunda ele alrsak, genel
ynetimin i borlar 2010-2015 dneminde 93,1 milyar TL, d borlar 134,1 milyar
olmak zere toplam 227,2 milyar TL artarken, AB tanml bor stokunun GSYHya
oran 7,7 puan dm grnmektedir.
Bu veriden yola kldnda Trkiyedeki genel ynetimin performans iyinin
tesinde, ok iyidir. AKPnin iktidara geldii 2002 ylnda bor stoku/GSYH orannn
%74 olduu gznne alndnda, 2015 ylnda ulalan dzey (%34,6) olaanstdr.
Bir baka syleyile, Trkiyede genel yne-timin bor stoku on be ylda %200 art gsterirken, bunun GSYHya oran %50
azalmtr. Buradan kartlabilecek sonu
ise, son on be ylda Trkiyenin olaanst bir byme saladdr!
Burada basit ve ilgili herkesin bildii bir
maskeleme oyunu vardr.
nce merkezi ynetimin bte kalemlerinin nemli bir blm yerel ynetimlere kaydrlmtr. kinci olarak, bu kaydrmann sonucunda merkezi ynetimin i
ve d bor miktar azalmtr. Bunun karlnda yerel ynetimlerin giderleri ve
borlar ykselmitir. Bir bakma borlunun
ad Aliden Veliye deitirilmi, ama giderler ve borlar ayn kalmtr.
Ne var ki, bu basit kaydrma, grnd
kadar basit deildir.

(milyar TL)

Her eyden nce merkezi ynetimlerin

i ve d borlanmas daha kesin kaytlara
bal iken, yerel ynetimlerin borlanma
kalemleri deiik adlarla gizlenebilmektedir. rnein Dnya Bankasndan alnan
yerel ynetimleri destekleme ve altyap yatrmlar proje kredileri, uzun vadeli ve dk faizli borlanma kapsamnda grnr.
Dahas baz Dnya Bankas kredileri, bor
yerine hibe olarak kaytlara geer. nc olarak da, bizim gibi lkelerde yerel
ynetimlerin gelir-gider hesaplar hemen
her zaman yzeyseldir ve pek ok kalem
bu hesaplarn dnda halledilir.
Btn bu maskeleme ilemleri ekonomi dnyas ya da piyasalar tarafndan
ok iyi bilinmektedir. Bu nedenle ortada bir
kandrmaca oyunu deil, hep birlikte oynanan ve herkesin iinde yer ald bir sadeletirme oyunu vardr. Asl maskeleme,
kamunun (devletin) brt bor stokunda
ortaya kar.
nce 1980-1994 yllar arasnda dnya
apnda ortaya kan bor krizindeki d
bor stoku sorunu IMF tarafndan halledilmitir. Geri-braktrlm lkelerin olaanst byklkteki d borlar, neredeyse bir
gecede buharlamtr. zelletirme vs. adlar altnda merkezi ynetim zerine kaytl olan d borlar tahsil edilirken, byk
bir blm i bor haline dntrlmtr. Artk emperyalist finans kurulularnn
dorudan devletlere verdii borlar, daha
yksek getiriye sahip olan hazine bono ve
tahvillerine dntrlmtr. Bunun iin
de zel finansal kurululara ve finansal
olmayan kurululara (yani irketlere) kredi almtr. Dorudan zel alana giren,
yani genel ynetim dna kartlan bu
krediler yerel paraya evrilerek daha yk-

Genel Ynetim Genel Ynetim

Bor Stoku D Bor Stoku

Genel Ynetim AB Tanml Bor

Toplam Bor
Stoku / GSYH
Stoku
(%)

2002

152,2

96,2

248,4

74,0

2010

361,2

126,4

487,6

42,3

2011

377,9

156,8

534,6

39,1

2012

396,8

152,4

549,2

36,2

2013

416,4

190,6

607,0

36,1

2014

429,3

204,6

633,9

33,5

2015 3

454,3

260,5

714,8

34,6

2010-2015

93,1

134,1

227,2

-7,7

21

KURTULU CEPHES Ocak-ubat 2016

22

sek faizli hazine bono ve tahvillerine, yani

i borlanma senetlerine yatrlmtr. Bu
yolla merkezi ynetimin borlar byk lde dm grnmektedir. Gerekte ise,
lkenin d borlanmas i borlanmaya dntrlmtr.
IMFnin 1980-1994 dnya bor krizinden
k da bu dntrmeyle salanmtr.
Kendi ifadeleriyle, sessiz devrim yaplmtr.
Ama bu yntem ya da maskeleme
oyunu da ilgili herkes tarafndan bilinmektedir. Yunanistann Goldman Sachsla oynad oyunun ak edilmesiyle birlikte bu
maskeleme oyununun deiik versiyonlar da eski anlam ve nemini (yani aldatc
niteliini) yitirmitir. Bu adan Yunanistan
tipi maskelemenin modas gemitir. imdi yeni eyler bulmak gereklidir.
Bu yeni eyler, Trkiyenin Ali Babacan ve Mehmet imeke endekslenen olaanst bte disiplini syleminin iinde
yer almaktadr.
Hereyden nce, AKP Trkiyesi, artk eskisi gibi d borlanmaya ihtiyac yok grnmektedir. Ekonomi tkr tkr ilemekte, yeni yatrmlar (AKP sylemiyle mega
projeler, 3. havaalan vs.) olanca hz ve bereketiyle srmektedir. Bunlarn kayna da
d borlanmaya gitmeksizin ylesine salanm grnmektedir.
rnein, stanbul 3. Havaalan Projesi,
22.152 milyar ya, yaklak 30 milyar dolara ihale edilmitir. Bu ihale, aktr ki, 30
milyar dolarlk bir d krediyi gerektirmektedir. Yani 30 milyar dolar d borlanmaya
gidilmek durumundadr. Bylesine byk
miktar bir kredinin temin edilmesi bile
bal bana bir sorun iken, bunun faizi de
bal bana bteye bir yk getirmek durumundadr. yle de olmutur. 2014 ortasnda yaplan ihalenin kredi anlamas ancak
2015 sonlarnda imzalanabilmitir. stelik
d alemden salanamad iin ierden, kamu bankalarndan bulunmutur.
Eer buna bulmak denilebilirse!
Kamu bankalar verdikleri kredi karlnda d borlanmaya gidiyorsa, bu durum,
olaan ya da klasik iktisat literatrnde,
merkezi ynetimin d borlanmas demektir. Bu durumu yok sayabilmenin yntemi, projeden elde edilecek gelecekteki
gelirlerin ipoteklenerek borlanmaya gitmek yerine, bir biimde satlmasyla ge-

lir haline dntrlmesidir.

Mortgage krizinde olduu gibi trev
aralar zaten bunun iin retilmitir. rnein, ipotekli konut kredileri bir bor verme ilemidir. Ama ipotekli konut kredilerine dayal menkul kymet ihrac gelir olarak gsterilmektedir. Burada varolan deil,
varolmayan ve gelecekte varolup olmayaca da bilinmeyen bir gelir ipoteklenmektedir. Bunun teminat da, bu menkul
kymeti ihra eden kurulutur. Trkiye rneinde kamu bankalar, yani bizatihi devlettir. Ama bugn iin bunlar bor olarak deil, gelir olarak kaytlara gemektedir.
Ancak Trkiyede, AKP Trkiyesinde oynanan oyun (d borlarn maskelenmesi oyunu) sadece bu tr bilinen oyunlar
deildir.
Bilindii gibi, Sorosun nl szyle,
Trkiyenin en iyi ihra mal ordusudur.
Ordu, bal bana bir iktisadi olgudur. Satn
ald askeri malzemelerle milyarca dolarlk bir talep yaratan ordu, Arap baharyla
birlikte giderek Ortadouya ihra edilecek
mal haline dntrlmtr.
Suriye olay bu en iyi ihra malna talep yaratmtr. zellikle Suudi Arabistan ve
Katarn blgesel karlar erevesinde
Suriyedeki muhalefetin finansr olarak milyarlarca dolar ortala savurmas
(!), bu ihra malna talebi canlandrmtr.
Suriyede yaplan rtl operasyondur.
Suriye muhalefeti denilen kesim, Suudi
Arabistan ve Katarn salad paralarla
finanse edilirken, bu finansman alana aktaran ve rgtleyen Trkiye, daha dorusu
AKP (ve ba koordinatr olarak Recep
Tayyip Erdoan) olmutur.
lk aylarda milyon dolarlar Suriyedeki
rtl operasyon iin kullanlrken (ki Recep Tayyip Erdoann 17-25 Aralkta aa
kan rtl denei bile bunun iin yeterliydi), giderek boyutlar genilemeye ve
miktar artmaya balamtr. Bugn iin
Suriyedeki muhalefete birka milyar dolar
harcand tahmin edilmektedir. (Ne de olsa rtl operasyondur, doal olarak bunun iin ne kadar harcama yapldnn da
st rtldr!) Ama bizi ilgilendiren en
iyi ihra malnn nasl ve kaa pazarlanddr.
AKP (hi tartmasz bayce Recep
Tayyip Erdoan), Suriyede islami rejim

Ocak-ubat 2016 KURTULU CEPHES

kurulmas iin byk bir arzuya sahiptir. Bu

amala stne dmeyen hereyi yapmaya, hatta 3 gnde Suriyeyi igal etmeye
bile hazrdr. Ama te yandan Suudiler ve
Katar kesenin azn amlardr ve bundan nemalanmamak aptallk olur. Dier
yandan Suudilerde ve Katar emirliinde milyarlarca dolarlk petrol geliri vardr. Onlar da
bu petro-dolarlar bir biimde deerlendirmek durumundadrlar ve bu amala krl yatrm alanlar aramaktadrlar.
te bu arzu ve aray bir noktada birleerek, AKP iktidarnn ayakta kalmasn salayacak bir d kaynak ortaya karmtr.
Dne kadar rann petrol satlarnn parasn altn ihrac aldatmacasyla deyen
Trkiye, imdi Suriye zerinden Suudi ve
Kadar petro-dolarlar iin yeni yatrm alan
haline gelmitir. (Bu da AKP iktidarnn
randan uzaklaarak Suudi-Katar eksenine
kaymasnn maddi nedenidir.)
nce kk kk yaplmaya balanmtr. Baz acil durumlarda miktarlar byk olmusa da, bir sonraki dnemde bunlar telafi edilmitir. rnein Mortgage krizinin teget getii yllarda miktarlar bymtr.
Szn ettiimiz demeler dengesi
hesabnda net hata/noksan kaleminde ortaya kan byk rakamlardr.
Aadaki tabloda 13 yllk AKP iktidar
dneminde resmi kaytlara gemi olan
net hata/noksan kalemindeki miktarlar
yer almaktadr.
Net Hata/Noksan
2002

-758 2009

2.966

2003

4.489 2010

232

2004

838 2011

9.008

2005

1.964 2012

346

2006

-227 2013

2.796

2007

515 2014

3.366

2008

2.733 2015

11.908

Tabloda grld gibi, 2011 ylnda 9

milyar dolar bulan net hata/noksan kalemindeki fazlalk, 2015 ylnda tarihsel rekor krarak 12 milyar dolara kmtr.
2015 ylnda cari an 30 milyar olaca gznne alndnda, bu net hata/noksan kaleminden gelen 12 milyar dolar fazlalk cari an neredeyse yarsna eittir.
Net hata/noksan kaleminde yer alan,

ama lkeye giri yapt kesin olan paralarn kayna bilinmemektedir. rnein,
Grc turistlerin brakt turizm geliri ya
da bavul ticareti byle bir kaynak olarak kabul edilebilir. Ama ortada tarihsel rekor, yani 12 milyar dolar vardr. Bunun klasik iktisatla aklanmas mantk ddr.
Grlen odur ki, AKP iktidar d borlar, zellikle Suudi-Katar zerinden alnan d
borlar net hata/noksan kalemi zerinden maskelemektedir. 2015 ylnda ortaya kan rekor artn zellikle 7 Haziran
seimleri ncesine denk dmesi hayret vericidir!
7 Haziran seimleri ncesinde net hata/noksan zerinden Trkiyeye giren dviz miktar 15.749 milyar dolardr. Daha sonraki aylarda bu miktar biraz dmse de,
sonuta 12 milyar dolar seviyesinde gereklemitir.
Bugn iin bu paralarn nasl transfer
edildii ok ak deildir. Bilinen ise, bu parann byk bir blmnn Suudi ve Katar
zerinden geldiidir.
Elbette Suudiler ve Katar emiri bunu
AKPnin hatr iin yapmamaktadrlar. Bu
para transferinin bir amac vardr. Ama
da, Suriyede islam devleti kurmaya alrken, yani Dimyata pirince giderken, evdeki bulgurdan, yani Trkiyedeki AKP iktidarndan olmamaktr. Bu nedenle de 7 Haziran seimleri ncesinde Trkiyeye el altndan byk paralar transfer edilmitir.
7 Haziran seimlerinde AKP baarl olamamsa da, sonuta, 1 Kasm seimlerinde istenen olmutur. imdilik bulgur gvencededir. Ama sra pirince gelmitir.
Akas, AKPyi dnem dnem ipten alan
(A. calann iddia ettiinin tersine) net hata/noksan kalemindeki paralarn karlnn denme zaman gelmitir. Son gnlerde Suudi Arabistanla younlaan temaslar deme zamannn ok yaklatnn belirtileri olarak kabul edilebilir.
Evet, AKP iktidar, onca yl iinde net
hata/noksan kalemi zerinden kayna
belli olmayan d borlarla varln srdrmtr. Bugn deme zamannn gelmi
olmas, ayn zamanda bu kaynan da sonuna gelindiinin davurumudur. Maskeleme, belki de Suriye zerinden aa kacaktr. Yaayp greceiz!

23

KURTULU CEPHES Ocak-ubat 2016

ULA BARDAKI
1947 Hacbekta
19 ubat 1972 stanbul

Hele Ulaa Ulaa

Ula benzerdi gnee
Ula garda can veriyor
Yreim dt atee.
Ulan elinde mavzer
Mavzeri trkye benzer,
Bizimkiler byle lr
Byle lr bizimkiler

24

Tohumlar dt topraa
Donand yeil yapraa
Kurban olam kurban olam
Seni yaratan topraa.

Ocak-ubat 2016 KURTULU CEPHES

LKER AKMAN

1950 Ankara
26 Ocak 1976/Beylerderesi

HASAN BASR TEMZALP

1950 Mara
26 Ocak 1976/Beylerderesi

YUSUF ZYA GNE

1955 Ankara
26 Ocak 1976/Beylerderesi

25

KURTULU CEPHES Ocak-ubat 2016

YKSEL ER

1951 Tekirda/arky
21 Ocak 1977/Trabzon
1951 ylnda Tekirdan arky ilesinde dodu. Devrimci
mcadeleye, Ankara Gazi Eitim Enstitsnn Mzik blmne
girdikten sonra aktif olarak katld. 30 Mart 1972deki Kzldere
olayndan sonra THKP-Cnin yeniden rgtlenmesinde etkin olarak alt. 1974 ylna kadar lkenin deiik yerlerinde rgtlenme almalarn srdrd. Trkiye Halk Kurtulu Partisi-Cephesi/Halkn Devrimci nclerinin kurucularndan olan Yksel yolda, lkenin deiik blgelerinde rgt ve ynetici olarak grev yapt. 1976 ylna kadar srdrd Gney Anadolu blge
yneticiliinden Karadeniz blge yneticiliine atand ve kr gerillasnn stratejik hazrlklarn ynetti. THKP-C/HD Merkez Ynetim Komitesi yesi olarak 26 Ocak Harekt iin bulunduu
Trabzonda 21 Ocak 1977 gn ehit dt.

NEDM ATILGAN

1959 Uak/Karahall-25 ubat 1981 Selendi

1959 ylnda Uak ilinin Karahall ilesinde dodu. Kk yata ailesi stanbula tand. lkokulu bitirdikten sonra ii olarak almaya balad. 1979dan itibaren THKP-C/HD yesi olarak rgtsel faaliyetlerde bulundu. 1980 Kasmnda gzaltna alndktan sonra hibir sulamay kabul etmedi. Bir sre sonra zorla askere alnd. Halkn silahl devrimcilere ihtiyac varken, oligariye
askerlik yapmak olanakszdr diyerek birlikten firar etti. Profesyonel olarak rgtsel faaliyetlere katld.
1981 ubat aynda oligarinin kuatma ve imha operasyonlarndan kurtulmak amacyla ktklar Selendi-Kula dalarnda,
bir grup yolda ile birlikte embere alndlar. Bir hafta sren kuatma sonunda 25 ubat 1981 gn meydana gelen bir atmada ehit dt.

MUSTAFA ATMACA

1948 Sivas/Kangal-29 ubat 1992 stanbul

26

1948 Sivas/Kangal doumlu Mustafa Atmaca, ii olarak deiik iyerlerinde ve fabrikalarda alm ve 1976 ylnda
Sefakyde metal ikolunda alt fabrikada ii olarak alan
Mehmet Yldrm yoldala tanarak THKP-C/HD rgtsel ilikileri iine girmitir. Bu tarihten sonra sendikal faaliyetlerde bulunan Mustafa yolda, 1978 ylnda bamsz ada Maden-
Sendikas Genel Bakanlna seilmitir. 12 Eyll askeri darbesiyle birlikte, tm sendikalar gibi, ada Maden- de kapatlm
ve Mustafa yolda ve dier sendika yneticileri hakknda deiik
davalar almtr.
1981 Mart aynda rgte ynelik bir operasyonda gzaltna
alnm ve birbuuk ay sonra tutuklanarak Alemda cezaevine
gnderilmitir. 1983 ylnda tutsakl sona erdikten sonra iki yl
Tekirdada zorunlu ikamete tabi tutulmutur. kence ve tutsaklk koullarndan kaynaklanan hastalk, etkin bir biimde devrimci faaliyetlere katlmasn engellemi ve her trl olanakszlklar
iinde srdrlen tedavisi baarl olmam ve 29 ubat 1992 gn yaamn yitirmitir.

ER YAYINLARI
nternet Adresi:
www.kurtuluscephesi.com
www.kurtuluscephesi.org
www.kurtuluscephesi.net
E-Posta Adresi:
kurcephe@kurtuluscephesi.org
erisyayinlari@kurtuluscephesi.org

MAHR AYAN: KESNTSZ DEVRM I

MAHR AYAN: KESNTSZ DEVRM II-III
LKER AKMAN: MEVCUT DURUM VE DEVRMC TAKTMZ
*** TRKYE DEVRMNN ACL SORUNLARI-I
*** OLGAR NEDR?
*** MARKSZM-LENNZM BR DOGMA DEL, EYLEM KILAVUZUDUR-III
*** THKP-C/HD VE 15 YIL
*** POLTKLEM ASKER SAVA STRATEJS VE DEVRMC TAKTMZ
*** GRAMSC ZERNE
*** REVZYONZMN REVZYONU
*** ULUSAL SORUN ZERNE
*** BDS: BR PRAGMATK SAPMA
*** YEN OPORTNZM ZERNE
*** ZAFER BZM OLACAKTIR! [Ankara Davas Savunmas]
*** DEVRM PROGRAMLARI
*** RUS DEVRMNDEN IKAN DERSLER
*** ESK BR GERLLANIN EMEK
*** PASS VE YEN ZMN FIRSATILII
DEVRMC MARLAR VE EZGLER
DNYADA VE TRKYEDE EKONOMK BUNALIM [Kurtulu Cephesi Semeler-I]
DNYADA VE TRKYEDE EKONOMK BUNALIM II [Kurtulu Cephesi Semeler-II]
DNYADA VE TRKYEDE EKONOMK BUNALIM III [Kurtulu Cephesi Semeler-III]
LAKLK VE ERATILIK ZERNE [Kurtulu Cephesi Semeler-II]
TARHTE, GNMZDE VE DEVRMC MCADELEDE KADINLAR