Académique Documents
Professionnel Documents
Culture Documents
Երևան, Հայաստան
ՍԻՎԻԼԻԹԱՍ ՀԻՄՆԱԴՐԱՄ ՀԱՅԱՍՏԱՆ 2008
Սիվիլիթաս հիմնադրամ
Հյուսիսային պողոտա 1, գրասենյակ 30
Երևան, Հայաստան
info@civilitasfoundation.org
ՀՏԴ 323(479.25):338(479.25)
ԳՄԴ 66.3(2Հ)+65.9(2Հ)30-1
Հ 247
ԳՄԴ 66.3(2Հ)+65.9(2Հ)30-1
ISBN 978-99941-2-325-4
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹՅՈՒՆ
ՆԱԽԱԲԱՆ........................................................................................................... 4
ՏԱՐԱԾԱՇՐՋԱՆԸ ԹՎԵՐՈՎ............................................................................ 66
3
ՍԻՎԻԼԻԹԱՍ ՀԻՄՆԱԴՐԱՄ ՀԱՅԱՍՏԱՆ 2009
ՆԱԽԱԲԱՆ
4
ՀԱՅԱՍՏԱՆ 2009 ՍԻՎԻԼԻԹԱՍ ՀԻՄՆԱԴՐԱՄ
ՆԱԽԱԲԱՆ
5
ՍԻՎԻԼԻԹԱՍ ՀԻՄՆԱԴՐԱՄ ՀԱՅԱՍՏԱՆ 2009
6
ՀԱՅԱՍՏԱՆ 2009 ՍԻՎԻԼԻԹԱՍ ՀԻՄՆԱԴՐԱՄ
ԽՈՍՏՈՒՄ ԵՎ ԻՐԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆ
7
ՍԻՎԻԼԻԹԱՍ ՀԻՄՆԱԴՐԱՄ ՀԱՅԱՍՏԱՆ 2009
8
ՀԱՅԱՍՏԱՆ 2009 ՍԻՎԻԼԻԹԱՍ ՀԻՄՆԱԴՐԱՄ
Ինչպես և սպասվում էր, սկիզբ առնող հայ- շահեց Ռուսաստանը: Հունիսի վերջերին
թուրքական մերձեցման առաջին նշաններն Ռուսաստանի նախագահ Դմիտրի
Ադրբեջանում ընդունվեցին զայրույթով ու Մեդվեդևի Բաքու այցի ընթացքում
երկյուղով: Մայիսի կեսերին Բաքու այցի Ադրբեջանը ստորագրեց համաձայնագիր,
ընթացքում Թուրքիայի վարչապետ Ռեջեփ ըստ որի «Գազպրոմը» դարձավ «Շահ
Թայիփ Էրդողանը վերահաստատեց Դենիզ» հանքավայրի երկրորդ փուլի
Անկարայի եղբայրական աջակցությունը շահագործումից (սկսած 2014-15) ստացվելիք
Ադրբեջանին և թուրք-հայկական սահմանի գազի պոտենցիալ գնորդը: Միևնույն
բացումը պայմանավորեց հայկական ուժերի ժամանակ, ադրբեջանական գազը արդեն
հետքաշումով վերահսկվող տարածքներից: 2010-ի սկզբին կհոսի Ռուսաստան` թեկուզ
Սակայն նման հայտարարությունները առայժմ տարեկան 500 միլիոն խորանարդ
չմեղմեցին Ադրբեջանի զայրույթը, մետր չնչին ծավալներով:
հատկապես, երբ օգոստոսի վերջին
հրապարակվեցին հայ-թուրքական
երկու արձանագրությունները: Դրանցից
մեկը Հայաստանի և Թուրքիայի միջև Դմիտրի Մեդվեդևի
դիվանագիտական հարաբերությունների Բաքու այցի ընթացքում
հաստատմանն էր վերաբերում, մյուսը
նախանշում էր երկու երկրների միջև Ադրբեջանը ստորագրեց
հարաբերությունների զարգացումը: համաձայնագիր, ըստ
9
ՍԻՎԻԼԻԹԱՍ ՀԻՄՆԱԴՐԱՄ ՀԱՅԱՍՏԱՆ 2009
10
ՀԱՅԱՍՏԱՆ 2009 ՍԻՎԻԼԻԹԱՍ ՀԻՄՆԱԴՐԱՄ
11
ՍԻՎԻԼԻԹԱՍ ՀԻՄՆԱԴՐԱՄ ՀԱՅԱՍՏԱՆ 2009
12
ՀԱՅԱՍՏԱՆ 2009 ՍԻՎԻԼԻԹԱՍ ՀԻՄՆԱԴՐԱՄ
13
ՍԻՎԻԼԻԹԱՍ ՀԻՄՆԱԴՐԱՄ ՀԱՅԱՍՏԱՆ 2009
շարունակում է մնալ
Չնայած ղարաբաղյան կարգավորման
չկարգավորված: գործընթացում շարունակվող
փոփոխություններին, չնայած Հայաստանի
և Թուրքիայի միջև հարաբերությունների
Թբիլիսին առաջ չգնաց այն բարելավման հույսերին, Իրանը պահպանում
հայտարարություններից, որ արել էր է իր չեզոք կեցվածքը բոլոր այս հարցերում
նախագահ Սարգսյանի` 2008-ին Վրաստան և Հայաստանի նկատմամբ շարունակում
այցի ընթացքում` կոնսորցիում ստեղծել անկողմնակալ քաղաքականություն` չնայած
Երևանից Բաթումի մայրուղու կառուցման Թուրքիայի և Ադրբեջանի հետ նրա ունեցած
նպատակով: Երկու պետությունների կրոնական ընդհանրություններին և չնայած
և ամբողջ տարածաշրջանի համար այն իրողությանը, որ Իրանում բնակվում են
տնտեսական և ռազմավարական ավելի քան 20 միլիոն էթնիկ ազերիներ:
իմաստներով կարևոր այս ճանապարհի
կառուցումը դեռևս չի անցել բարի 2009-ի ապրիլին նախագահ Սերժ
ցանկություններից այն կողմ: Սարգսյանը Թեհրան պաշտոնական այցի
14
ՀԱՅԱՍՏԱՆ 2009 ՍԻՎԻԼԻԹԱՍ ՀԻՄՆԱԴՐԱՄ
15
ՍԻՎԻԼԻԹԱՍ ՀԻՄՆԱԴՐԱՄ ՀԱՅԱՍՏԱՆ 2009
16
ՀԱՅԱՍՏԱՆ 2009 ՍԻՎԻԼԻԹԱՍ ՀԻՄՆԱԴՐԱՄ
17
ՍԻՎԻԼԻԹԱՍ ՀԻՄՆԱԴՐԱՄ ՀԱՅԱՍՏԱՆ 2009
տարածաշրջանում
Հայաստանի և Թուրքիայի ներսում
Վրաստանի դերի միմյանցից շատ տարբերվող տեսակետների
առկայությունը, ինչպես նաև բանավեճի
նվազեցմանը:
հիմքում ընկած պայմանները հասկանալու
և գնահատելու համար, կարևոր է հիշել
Հայաստան-Թուրքիա հարաբերությունների
Երկրորդ խմբում ընդգրկվածները ևս բացակայության վերջին տարիների
պաշտպանում են արձանագրությունները, պատմությունը:
սակայն ընդունում են, որ փաստաթղթում
կան վտանգներ, ինչպես նաև` որոշ 1991-ին Թուրքիան նախկին խորհրդային
նախապայմաններ, որոնց հետ Հայաստանը հանրապետությունների հետ ճանաչեց
հաշտվել է: Նրանք այնուամենայնիվ պնդում նաև Հայաստանի անկախությունը,
են, որ Հայաստանը միևնույն է ընդունակ սակայն չհաստատեց դիվանագիտական
չէր լինի դիմադրել կամ հակազդել այդ հարաբերություններ, ինչն արեց մյուսների
նախապայմաններին, հետևաբար` կորուստն դեպքում 1992 թվականին: Անկարան
ու շահը համարժեք են: պահանջում էր, որպեսզի Հայաստանը
18
ՀԱՅԱՍՏԱՆ 2009 ՍԻՎԻԼԻԹԱՍ ՀԻՄՆԱԴՐԱՄ
19
ՍԻՎԻԼԻԹԱՍ ՀԻՄՆԱԴՐԱՄ ՀԱՅԱՍՏԱՆ 2009
20
ՀԱՅԱՍՏԱՆ 2009 ՍԻՎԻԼԻԹԱՍ ՀԻՄՆԱԴՐԱՄ
21
ՍԻՎԻԼԻԹԱՍ ՀԻՄՆԱԴՐԱՄ ՀԱՅԱՍՏԱՆ 2009
22
ՀԱՅԱՍՏԱՆ 2009 ՍԻՎԻԼԻԹԱՍ ՀԻՄՆԱԴՐԱՄ
23
ՍԻՎԻԼԻԹԱՍ ՀԻՄՆԱԴՐԱՄ ՀԱՅԱՍՏԱՆ 2009
24
ՀԱՅԱՍՏԱՆ 2009 ՍԻՎԻԼԻԹԱՍ ՀԻՄՆԱԴՐԱՄ
Հայաստանի առևտրական
հարաբերությունները Եվրոպայի հետ Ռուսաստանը շահեց
հիմնականում կենտրոնացած են մոլիբդենի,
պղնձի, ոսկու, ինչպես նաև մշակված Հայաստանի նոր
ադամանդների արտահանման վրա ատոմակայանի կառուցման
հիմնականում Գերմանիա, Հոլանդիա
նախագիծը, որն ունի հինգ
և Բելգիա: Այս երեք երկրները մնում են
Հայաստանի հիմնական եվրոպական միլիարդ դոլարի արժեք
առևտրային գործընկերները:
և պետք է շահագործման
Հայաստանի ընդհանուր հանձնվի 2016-ին:
առևտրաշրջանառությունը Եվրոպական
Միության հետ 2009-ի առաջին երեք
եռամսյակներում կազմեց 842 միլիոն Միացյալ Նահանգների հետ Հայաստանի
դոլար, որը գրեթե հիսուն տոկոսով հարաբերությունների վրա ազդեցություն
պակաս էր նախորդ տարվա նույն է թողել ամերիկյան քաղաքականության
ժամանակահատվածի համեմատ: Պետք փոփոխությունը: Բուշի նախագահության
է նշել, որ առևտրային հաշվեկշիռը տարիներին գերակայությունը
Եվրոպական միության հետ բացասական է: ահաբեկչության դեմ պայքարն էր:
25
ՍԻՎԻԼԻԹԱՍ ՀԻՄՆԱԴՐԱՄ ՀԱՅԱՍՏԱՆ 2009
26
ՀԱՅԱՍՏԱՆ 2009 ՍԻՎԻԼԻԹԱՍ ՀԻՄՆԱԴՐԱՄ
27
ՍԻՎԻԼԻԹԱՍ ՀԻՄՆԱԴՐԱՄ ՀԱՅԱՍՏԱՆ 2009
28
ՀԱՅԱՍՏԱՆ 2009 ՍԻՎԻԼԻԹԱՍ ՀԻՄՆԱԴՐԱՄ
29
ՍԻՎԻԼԻԹԱՍ ՀԻՄՆԱԴՐԱՄ ՀԱՅԱՍՏԱՆ 2009
30
ՀԱՅԱՍՏԱՆ 2009 ՍԻՎԻԼԻԹԱՍ ՀԻՄՆԱԴՐԱՄ
31
ՍԻՎԻԼԻԹԱՍ ՀԻՄՆԱԴՐԱՄ ՀԱՅԱՍՏԱՆ 2009
32
ՀԱՅԱՍՏԱՆ 2009 ՍԻՎԻԼԻԹԱՍ ՀԻՄՆԱԴՐԱՄ
33
ՍԻՎԻԼԻԹԱՍ ՀԻՄՆԱԴՐԱՄ ՀԱՅԱՍՏԱՆ 2009
34
ՀԱՅԱՍՏԱՆ 2009 ՍԻՎԻԼԻԹԱՍ ՀԻՄՆԱԴՐԱՄ
35
ՍԻՎԻԼԻԹԱՍ ՀԻՄՆԱԴՐԱՄ ՀԱՅԱՍՏԱՆ 2009
36
ՀԱՅԱՍՏԱՆ 2009 ՍԻՎԻԼԻԹԱՍ ՀԻՄՆԱԴՐԱՄ
37
ՍԻՎԻԼԻԹԱՍ ՀԻՄՆԱԴՐԱՄ ՀԱՅԱՍՏԱՆ 2009
38
ՀԱՅԱՍՏԱՆ 2009 ՍԻՎԻԼԻԹԱՍ ՀԻՄՆԱԴՐԱՄ
39
ՍԻՎԻԼԻԹԱՍ ՀԻՄՆԱԴՐԱՄ ՀԱՅԱՍՏԱՆ 2009
40
ՀԱՅԱՍՏԱՆ 2009 ՍԻՎԻԼԻԹԱՍ ՀԻՄՆԱԴՐԱՄ
Հատկանշական է, որ փետրվարին
անկուսակցական
կառավարության կողմից առաջարկված վարչապետ Տիգրան
փոփոխությունները հարկային օրենքում,
Սարգսյանն ու
որոնք ենթադրում էին խոշոր բիզնես
միավորումներում հարկային տեսչության տնտեսական բլոկի երկու
աշխատակցի ներկայություն, խիստ նախարարները:
դիմադրության արժանացան Ազգային
ժողովում և ընդունվեցին միայն զգալի
փոփոխություններից հետո: Խորհրդարանի առջև կանգնած մյուս
կարևոր հարցը հասարակական
Տարվա ընթացքում Ազգային ժողով կազմակերպությունների մասին օրենքում
մտած կարևոր օրենսդրական կատարվելիք փոփոխությունների
նախաձեռնություններից էր խնդիրն էր: Հոկտեմբերին Հայաստանի
«Հեռուստատեսության և ռադիոյի արդարադատության նախարարությունը,
մասին» օրենքում փոփոխություններ նմանակելով ռուսական «կառավարելի
կատարելու մասին օրինագիծը, որն ի ժողովրդավարության» օրինակը,
թիվս այլ հարցերի որոշում է հեռարձակող ներկայացրեց ու կառավարության
լրատվամիջոցներին արտոնագիր մակարդակով փոփոխություններ
տրամադրող մարմնի կառուցվածքն անցկացրեց հասարակական
ու գործունեությունը: Հիշատակության կազմակերպությունների մասին
արժանի է նաև քրեական օրենսգրքի օրենքում: Որոշումն արագ փոխանցվեց
փոփոխությունը, որը տեղի ունեցավ մարտի Ազգային ժողովի համապատասխան
41
ՍԻՎԻԼԻԹԱՍ ՀԻՄՆԱԴՐԱՄ ՀԱՅԱՍՏԱՆ 2009
42
ՀԱՅԱՍՏԱՆ 2009 ՍԻՎԻԼԻԹԱՍ ՀԻՄՆԱԴՐԱՄ
43
ՍԻՎԻԼԻԹԱՍ ՀԻՄՆԱԴՐԱՄ ՀԱՅԱՍՏԱՆ 2009
44
ՀԱՅԱՍՏԱՆ 2009 ՍԻՎԻԼԻԹԱՍ ՀԻՄՆԱԴՐԱՄ
45
ՍԻՎԻԼԻԹԱՍ ՀԻՄՆԱԴՐԱՄ ՀԱՅԱՍՏԱՆ 2009
46
ՀԱՅԱՍՏԱՆ 2009 ՍԻՎԻԼԻԹԱՍ ՀԻՄՆԱԴՐԱՄ
47
ՍԻՎԻԼԻԹԱՍ ՀԻՄՆԱԴՐԱՄ ՀԱՅԱՍՏԱՆ 2009
Լուծումներ
Ընդդիմության վերջին շրջանի
մարտավարությունը նույնպես հիմնված է
Գրեթե երկու տարվա ընթացքում
արտաքին քաղաքական զարգացումների
իշխանության կողմից բազմիցս հնչեցվել
սպասումների վրա: Հետևաբար, եթե
են խնդիրների լուծման տեսլականներ և
Ղարաբաղի հարցում որևէ էական
ժողովրդավարական ու կառուցվածքային
տեղաշարժ և ստասուս քվոյի խախտում
բարեփոխումներ իրականացնելու
չարձանագրվի, ներքին քաղաքական
խոստումներ: Խոստման և իրականության
ցնցումները նույնպես քիչ հավանական են:
միջև հիասթափեցնող հսկայական
անդունդը անհրաժեշտ է կրճատել:
Կարելի է նաև ակնկալել, որ իշխանությունը
սեփական դիրքերի ամրպնդմանը զուգահեռ Ստեղծված իրավիճակում արտաքին
առանձնապես ջանք չի գործադրի քաղաքական մարտահրավերներին
ներքին կյանքում առկա տնտեսական դիմագրավելու և միջազգային ասպարեզում
և քաղաքական ազատությունների, ավելի ամուր դիրքերից հանդես գալու
երկրում օրենքի հավասար կիրառման, համար առաջին հերթին հրամայական է
մարդու իրավունքների, խոսքի և մամուլի ներքին խնդիրների լուծումը` քաղաքական
ազատության հետ կապված խնդիրներին և տնտեսական ազատությունների
հիմնարար լուծումներ տալու ուղղությամբ: խթանումը, ներքին կառուցվածքային զգալի
Իշխանությունն առաջիկայում ավելի բարեփոխումների իրականացումը:
կամրապնդի իր մենաշնորհը երկրի ներսում
գրեթե բոլոր ուղղություններով: Հեռարձակող լրատվամիջոցների հանդեպ
ոչ պաշտոնական, բայց գոյություն
Խորացող տնտեսական ճգնաժամը նույնպես ունեցող վերահսկողության թուլացումը
կարող է սոցիալական դժգոհության ալիքի և տեղեկատվության մատչելիության
աղբյուր դառնալ: Սա կարող է թուլացնել խթանումը կխրախուսի 2010 թվականին
իշխանության դիրքերը և միևնույն Հայաստանի առաջ կանգնած
ժամանակ ընդդիմադիր տարբեր ուժերի լրջագույն քաղաքական և տնտեսական
միջև այս թեմայի արդյունավետ շահարկման մարտահրավերների շուրջ բաց և
համար մրցակցություն ստեղծել: արդյունավետ բանավեճը:
48
ՀԱՅԱՍՏԱՆ 2009 ՍԻՎԻԼԻԹԱՍ ՀԻՄՆԱԴՐԱՄ
Հասարակական կազմակերպությունների
վերաբերյալ օրենքը, ինչպես նաև այն
օրենքները, որոնք սահմանափակում են
համընդհանուր իրավունքները` հնարավոր
չարաշահումները կանխելու նպատակով,
պետք է չեղյալ հայտարարվեն և ընդունվեն
այնպիսի օրենքներ, որոնք կխրախուսեն
կամավորականությունը և կխթանեն
ՀԿ-ների ավելի ակտիվ ներգրավումը`
քաղաքական դաշտն ընդլայնելու և
կառավարման պատասխանատվությունն
ու բեռը կիսելու, ինչպես նաև
բարեգործությունը խթանելու և ՀԿ-ների
համար լրացուցիչ եկամուտների աղբյուր
ապահովելու համար:
49
ՍԻՎԻԼԻԹԱՍ ՀԻՄՆԱԴՐԱՄ ՀԱՅԱՍՏԱՆ 2009
•• մասնավոր փոխանցումները
•• օտարերկրյա ուղղակի
ներդրումները
50
ՀԱՅԱՍՏԱՆ 2009 ՍԻՎԻԼԻԹԱՍ ՀԻՄՆԱԴՐԱՄ
51
ՍԻՎԻԼԻԹԱՍ ՀԻՄՆԱԴՐԱՄ ՀԱՅԱՍՏԱՆ 2009
52
ՀԱՅԱՍՏԱՆ 2009 ՍԻՎԻԼԻԹԱՍ ՀԻՄՆԱԴՐԱՄ
53
ՍԻՎԻԼԻԹԱՍ ՀԻՄՆԱԴՐԱՄ ՀԱՅԱՍՏԱՆ 2009
54
ՀԱՅԱՍՏԱՆ 2009 ՍԻՎԻԼԻԹԱՍ ՀԻՄՆԱԴՐԱՄ
55
ՍԻՎԻԼԻԹԱՍ ՀԻՄՆԱԴՐԱՄ ՀԱՅԱՍՏԱՆ 2009
•• արտարժույթի ռեզերվները
2008 թվականի վերջին Հայաստանի պահպանելու համար որդեգրել
վարչապետը ՀՀ Ազգային Ժողովում դրամի լողացող փոխարժեքի
ունեցած իր ելույթներում (2009 թվականի քաղաքականություն
բյուջեի նախագծի ներկայացման
կապակցությամբ) ներկայացրեց նաև •• չկրճատել, այլ ընդլայնել
կառավարության հակաճգնաժամային պետական ծախսերը` ներգրավելով
ծրագիրը: Ինչպես 2008-ին, այնպես արտաքին ֆինանսավորում և
էլ 2009-ին կառավարության այդպիսով խթանելով ընդհանուր
քաղաքականությունն աչքի էր ընկնում պահանջարկը:
56
ՀԱՅԱՍՏԱՆ 2009 ՍԻՎԻԼԻԹԱՍ ՀԻՄՆԱԴՐԱՄ
•• Իրան-Հայաստան երկաթգծի
•• պետական միջոցներից ուղղակի
ծրագիրը
վարկավորում
57
ՍԻՎԻԼԻԹԱՍ ՀԻՄՆԱԴՐԱՄ ՀԱՅԱՍՏԱՆ 2009
58
ՀԱՅԱՍՏԱՆ 2009 ՍԻՎԻԼԻԹԱՍ ՀԻՄՆԱԴՐԱՄ
59
ՍԻՎԻԼԻԹԱՍ ՀԻՄՆԱԴՐԱՄ ՀԱՅԱՍՏԱՆ 2009
ուշացումով արձագանքեց
Օգտվելով ցածր գնաճի հանգամանքից՝
ճգնաժամի ազդեցությանը: ՀՀ կենտրոնական բանկը փորձեց
իրականացնել ընդլայնողական
քաղաքականություն, աստիճանաբար
2008 թվականի սեպտեմբերից սկսած նվազեցնելով վերաֆինանսավորման
բանկային համակարգի ակտիվների տոկոսադրույքը՝ սկսած 2008 թվականի
ծավալը մնացել է գրեթե նույնը, դեկտեմբերից: Այն այժմ 5 տոկոս է, երբ
սակայն ժամկետանց վարկերի կշիռը նախորդ տարվա նոյեմբերին 7,75 տոկոս էր:
կրկնապատկվել է տարեսկզբի նկատմամբ`
ազդելով բանկերի եկամուտների և 2009 թվականին բորսայական համակար
շահութաբերության վրա: գում ամենանշանակալի իրադարձությունը
բաժնետոմսերի առաջին առաջնային
Դրամի փաստացի արժեզրկումը 20 տեղաբաշխման կայացումն էր: Այս ամենով
տոկոսով, զուգակցվելով նրա հնարավոր հանդերձ, բորսայի դերը դեռևս աննշան
հետագա անկման սպասումների հետ, է տնտեսության մեջ՝ կազմելով ՀՆԱ-ի 0,8
բերեց ազգային արժույթի նկատմամբ տոկոսը:
վստահության նվազման: Դոլարիզացիայի
բարձր մակարդակը (հուլիսին այն հասել Ակնկալվում էր, որ 2010 թվականի
էր 70 տոկոս, մինչդեռ մեկ տարի առաջ 43 հունվարից Հայաստանում աշխատողների
տոկոս էր) ստիպեց բանկերին բարձրացնել կենսաթոշակային վճարումների մի մասը
դրամով ավանդների տոկոսադրույքը կուտակվելու է անհատական հաշիվներում:
60
ՀԱՅԱՍՏԱՆ 2009 ՍԻՎԻԼԻԹԱՍ ՀԻՄՆԱԴՐԱՄ
61
ՍԻՎԻԼԻԹԱՍ ՀԻՄՆԱԴՐԱՄ ՀԱՅԱՍՏԱՆ 2009
62
ՀԱՅԱՍՏԱՆ 2009 ՍԻՎԻԼԻԹԱՍ ՀԻՄՆԱԴՐԱՄ
63
ՍԻՎԻԼԻԹԱՍ ՀԻՄՆԱԴՐԱՄ ՀԱՅԱՍՏԱՆ 2009
64
ՀԱՅԱՍՏԱՆ 2009 ՍԻՎԻԼԻԹԱՍ ՀԻՄՆԱԴՐԱՄ
65
ՍԻՎԻԼԻԹԱՍ ՀԻՄՆԱԴՐԱՄ ՀԱՅԱՍՏԱՆ 2009
î²ð²Ì²Þðæ²ÜÀ Âìºðàì
66
ՀԱՅԱՍՏԱՆ 2009 ՍԻՎԻԼԻԹԱՍ ՀԻՄՆԱԴՐԱՄ
տարածաշրջանը թվերով
67
ՍԻՎԻԼԻԹԱՍ ՀԻՄՆԱԴՐԱՄ ՀԱՅԱՍՏԱՆ 2009
68