Turk Anti-Semitizmi

RIFAT N. BALI

TUrkiye'de mevcut dusunce akrmlartndan en az incelenmisi anti-semi tiz mdir. Bunun nedenlertnden bit tanesi milliyetct btr refleksle hareket eden arasurmacr ve tanhcilenn Turktye'nin gayrtmuslimlere ve ozellikle Yahudilere karst bir hosgoru ulkesi oldugunu Iler i surmelertdir. Bunun tanhsel refer anslan olarak goste rflen olaylar de Yahudiler tle ilgilid«. Referanslardan ilki \492 yrhnda lspanya'dan kovulan Yahudtlenn .Osmanh Devleti topraklarma go.:;; edip yerlesmelertdtr. lkincisi de 1933 Ylhnda, Darulfunun'un Istanbul Umversitest'ne dcnusu esnasmda Nazi Alrnanyasr'ndakt irkci kanunlar nedentyle gorevlerine son verilrms altrrus civannda Yahudi asrlh Alman ogre tim uycstrun Turktye'ye gelip universttelerde ders vermelenne tatn vertlmts olmastdir. Bu ornekler verilirken dikkat edilen husus goster ilen hosgorc nun tarthsel kokentmn 1492 yilma kadar uz andrgnu ve gerek 1492 yrlmda, gerekse lkinci Dunya Savast yillarmda hem Osmanh Devlett'nln, hem de Turktye Cumhuriyeti'rrin Yahudilere karst sergtledtgt tavrm surekh bir hosgoru atmosfen oldugunun vurgulanmasrdir. Bu iki rcfcranstan Alman ogretim uyelenyle ilgili olamna auf yapIldlgl zaman son derece muglek bir uslup kullamldigmdan Turkiye'nin sankt Nazi AI-

manyasr'dan kacan tum Yehudi multectIere yerlesme izni verdigi gibi bir yanhs kern uyanmaktadtr. Bcylece kamuoyunda Turkiye'nin Nazi donemi gibi en ZOT bir donemde bile Yahudilere kucak a~hgl vurgulanmakta, dolayisryla boyle bir hosg6rO atmosferintn hakim oldugu Turkiye'de anti-semitizmin gehsrp serpilmesinin de esyanm tabtan geregi murnkun 01- mayacagi kuvvetle Ifade edtlmektedtr. Turk Itktr dunyasmda Tur kiye'de antisemitizmin mevcut olup olmadrgi hususundaki haktm dusuncerun ozett bundan Iberettir. Ancak bu yaygm kanaate ragmen Turktye'de anti-semitizm mevcuttur ve tarihsel kokenlert "Iek Parti donemine dayanmaktadrr.

TEK PART! DDNEMI

Tek Parti doneminde laik bir ulus-devlei kurmakla mesgul o lan Cumhunycrtn secktnlcn laiklik tlkesine azami o ncm verdiklerinden toplum icinde lslarnt bir dusunce akirmna rastlarnak mumkun 01- rnadr, tam akstne Islamt talepler otorner bir sekilde denetim altma ahndr. Bu nedenle Tek Peru doneminde Yahudilere karst yurutulen anti-semit yaym ve kampanyalarda rastlanan anti-semit soylernle cok partili demokrasi donemme gectlmesinin akabinde canlanan Islamt ve milli-

A

M

M

yetci kestrnlerde rastlanan anti-sernit soyIem arasmda clddi farkhhklar rnevcurfur.

Tek Parti donemtnde gecerh olan antisem.itizmde esas itibariyle iki ana temaya rastlanmaktadrr: Yahudilerin iyi Turkce konusmamalan ve ulkentn ticari faaliyetlerine haktm olmalan. Kurtulus Savast'ndan ckrrus gene; Turkiye'nin en onde gelen hedeflertnden biri Iktlsadt ve smat hayan canlandrrmak, aym zarnanda azmIlk unsurundan artndirmak, yani Turklesurmeku. Tek Parfi doneminde Rum nufusun c;ogunlugunun mnbadele sonuell Yunanistan'a gondertlmest, Ermenilerln de 1915 Tehciri He kmma ugramalan sonucunda Yahudiler toplumun iktisadt hayatmda en gorunur azmhk haline geldiler. Bu nedenle Yehudi "tuccar" Itguruyle czdeslesn. populer mizah ve gcndelik basimn tepkileri de hep Yahudilere yoneldi. Basta mizah dergileri olmak uzere, dcnemin basim Yahudilert bu iki ana fikir etrafmda yoWln bir sektlde taciz etti. Kartkaturlertn ve frkralattn populer knltur uzerlnde yaratnus" oldugu etki gozonunde bulunduruldugunda anti-semit fiknyaun halk nezdinde yaygmlesmesmda mizah basrmmn oynadigi ihmal edilemez col daha iyi anlasrlabilir. Akbaba, Karikatur, Mizah, 5aka gibi donemin rrrizah dergilerinde yer alan Yahudi erkek ve kadmlan simgeleyen "Salamon" ve "Rebeka" uplemelertnde Yahudiler surekli paraya duekun. karaborsacr, cccuklarma her seyden once kendi maddi crkat-lart icin cahsrnayr 6greten, Turk Hava Kurumu, Kmlay veya Cocuk Esirgeme Kurumu rozetlerini sanp elde ettikleri bagislan ceplerine atan, sudan korkan, yikanmayan pis kistler sekltnde resmedildl. Bu fikriyat ftkralarla da desteklendi. Bu ana fikriyatm cevresi nde yer alan bir dtger elestiri halkasr Yahudtlenn sureklt bozuk btr srveyle Turkce konusmalart, bu sivelertnden dolayi alay edilmeleri ve srradan Turk helkr srkmn icinde yasarken onlann Beycglu ve Taksim clvarmdakt evlerinde

403

TUrk mu/uifazakiJrhg. anti·semll owl/ig.ni usun sUre korum~tur. Tek Parti dOneminin Akbaba, Karikatilr, ~aka, Mizah gim mizah dergilerindeki Yahudi tipIeme/eri de btl durumun ne kadar ifkin oldugunu g6st:!!!!!!ktedir. _~

daha varhkh ve rahat bir yasam surmelerinin vurgulanrnasrydr.

Bu donemtn onde gelen anti-semit yazarlan, adlarma uzun yrller boyunca rastlanacak olan, Cevat Rtfat Atilhan, Rtza Cavdarh ve Nihal Atsrz'di, Atilhan yayrmIarms oldugu Sina Cephesinde Yahudi Casuslar, (Izrnir 1933), Suzi Liberman (Istanbul 1935) kitaplanyla Biri nci Dunya Savast suasmda Filistin cephesinde Yahudi casusluk sebekesi Nll.l'ye mensup casus lara karst yapml~ oldugu mucadelelert anlatrms. ancak anti-semit duygulanm da stddetli bir sektldc dile getirrnistir. Bu duygular arasmda Htristiyan anti-semitizmin en onemh temasr DIan unlu "kan iftirasivndan da soz etrnistir. 1937 yrlmda yayimladrgi 19neli FI~I kitabmda, Yahudilerin, Misrr'dan crkrp hurrtyetlenne kavustuklan gOnu simgeleyen Hamursuz Bayrarru strastnda yenilen mayaslz ekme-

gin hazirlanmasmda Hmstiyan cocuklann kamm kansurdtklanru yazan Atilhan, 1933 tla 1934 yrllannda once Inhilap daha sonra Milli Inhilap adt altmda yayrmlandigi oldugu dergide de Nazi Almanyasr'ndan esinlenerek Nazi anti-semitizrmn butun temalanru kullanrrusur.

Gerek Aulhan'da gerekse Torkcu/Iurancr akrmm ideologlanndan Nihal Atsiz'da rastlanan anti-semit soylernde, bir yandan Yahudilerm Turklesmemeleri elesurtlirken diger yandan da ironik clarak, Yahudilerin adlanm T urklesttrmeytp Yahudi kalmalan ve Turklesrnemeleri istenmektedir. Aslmda birbiriyle celiski halinde olan bu iki zrt dusunce esas tubenyle gerek Atilhan'm ve gerekse Atsrz'm rrkl dusuncelerle hareket edip "Turk" kavra-

rrnm ukt anlarnda kullanmalanndan ve Yahudi astllt yurttaslan Turk yurttast olerak kabul etmemelennden tlen gelmektedir. Yahudrlere karst yonelnlen onlarca elestin okundan bir tanesi Turkce konusmarnalan olmakla birhkte, esasmda ne Atilhan ne de Atsrz Yahudilerm Turklesmelertnt Istemtsnr. Bunun nedeni de, Atilhan ve Atsiz'a gore, Yahudilerin Turk ad ve soyadlan almalari ve puruzsuz bir sektlde Turkce konusmalan hehnde gercek Turklerden ayut edtlmeleri imkansiz olacagmdan Yahudiler hedefledtklen gk yelerine ulasip T urklerin icine ajan gibi sizrnayi basarrrus olacaklardi, Bu kaygi ilertki yrllarda lslamt kesimin yazarlan tarafmdan da bircok kere dile getirilecek, Yahudi cemaati nezdinde Turklesmenin

ideologlugunu nstlenecek. aduu da Tekin Alp olarak degtsurecek alan Moiz Kohen ozellikle hedef ahmp Tekln Alp "Muslumanlann icine srzrms bir Yahudi ajam" seklinde takdim cdilecekur.

C;:OK PARrILl DEMOKRASI DDNEMI

lkinci Dunya Savasr'run bitiminden hemen sonra baslayan yeni donernde DP, Tek Parti donemindeki otoriter uygulamamn alunda eztlmts alan kitlelerin umudu haline geldi. Bundan dolayi da 1950 secimlerinde buyuk bir cogunlukla iktidara geldi. Bu topluluklar arasmda Islam! duyarhhgt yuksck olen bir kesim de yef aldr. Boylece 1946 yihndan itibaren Turkiye'de lslamt kesimin canlandrgt ve

kamusal alanda kendini acrkca Hade etmeye basladrgr gcruldu. Bu donemde meydana gelen gehsmeler arasmda Turk anti-semitizrnini etktleyecek en onemlt gelisrne Israil devlettnin kurulusudur. Birlesmts Milletler'in 1947 yrhnda Filistin'in bir Yahudi ve Arap devleu sekhnde taksim edilrnesine karar vermesi Islamt ve milliyetci kesimin vicdanlan uzennde derin bir etki yaratn. Taksim karanndan hemen sonra baslayan Arap-Yahudi savas Islamr kesime mensup ve ummet anlayisryla hareket eden yazarlar tarafmdan bir Musluman- Yahudt s avast olarak kabul edildiginden bu kesimde anti-semitizm siddetlt bir sekilde canlandt.

lkinct Dunya Savasr'mn sona ermesiyle birlikte demokrasiye acilan Turkiye'de Is-

lamer ve rrrilliyetci akimlar bir toparlanrna, silkinme ve canlanma donemine girdiler. Bu akrmlarda rastlanan anti-semit damann beslendigi fikirler ise Tek Pard dcnemine gore degisiktir. Cok parult demokrasi doneminde, Tek Parti doneminde oldugu glbl Yahudilerin Hearl hayata haktm olduklan kanaati ve bu kanaatin yaramgi husumet halen mevcuttur, ancak bunun yam su-a salt islam! ve milliyetci aktmlara OZgll nedenler de mevcuttur. Bu nedenlerden en onde gelen tsumt ve milIiyetci kesim tarafrndan VIu Hakan diye arulan Sultan II. Abdulhamit'in hal'Idtr. Islaml dusunce 11. Abdulhamit'in hal'inin bir Yahudi-Mason-Donrne komplosu 50- nucunda meydana gelmis olduguna inarnr. Buna kamt olarak da II. Abdulha-

mit'in Donnie. Mason ve Yahudilerin yogun bir sekilde yasadiklan Selanik'te dogao Ittihat ve Terakki Cerniyeti'nin uyeleri tarafindan tahttan indirilmesi ve hal'i teblig eden heyette Yahudi asilh Selantk mebusu Emanuel Karasc'nun yer almesiill gosterir. lslamcilara gore bu kornplonun ana nedeni. Theodor Herzl'in Pillstin'de btr Yahudi yurdu kurulmasr icin talep etmis oldugu toprak ve muhtariyet istegine Sultan'm ret cevabi vermis olmastdtr. Bcylece Siyonistler, yani Yahudiler, Osmanh Devlett'nin ytktlmasi pahasma, nihai emellerine ulasrrus ve taleplerini kabul etmeyen Sultan'i tahttan indirmislerdir. Bu kanaatin hakim oldugu bir ortamda 14. Mayis 1948 tarihinde bagrmsizhgimilan eden Israil Devletl yuzyilm basm-

dan baslarms ve Osmanh Devleti'nin (:0- knsune de yol acan uzun vadeli bir plarun basanya ulesmis nihal merhalest olarak kabul gormustur .. Dclayrsryla Israil devletinin bagimsizhgim ilan etmesi Islamt kesimde anti-semi tizmin mufrtt bir hal almasma yol acrrnstrr.

Bir dtger neden ise Lozan Bans Antlasmast muzakereler inde Turk heyeunde yer alan Dr. Riza Nur'un hauralanna dayamr. Bu haurata dayamlarak Lozan Antlasmasi He sonuclanan bans gorusmelertnde Turk heyettnde musavir srfauyla yer alan Osmanh Devleti'nin son hahambastst Hayim Nahum'un hem Ingilizlerle anlasarak, hem de heyet baskam lsmet Inonu'yu de etktleyerek hilafetin kaldmlmast yolunda Turk heyetinin taahhut al-

Una gfrmestnc yol a~tlgl inancidir. Dr. Riza Nur'un hauraunda yer alan bu kanaat Nur'un Lozan'a kanlan heyene yer alnus olmasmdan -oturu Islarnt kesim tarafmdan tarihsel bir gercek olarak yaygm bir sekilde kabul gcrmustur.

Bu sebebin yam sua lslsmcrlarde rastlanan anri-semit olusumun ikinci nedenini Donmeler teskll eder. Kamuoyu TurkRum halklanrun mubadelestyle 1924 fllinda Selantk'ten Turktye'ye gelen Donmelere genellikle "Selanikli" seklinde aufta bulunmaktadn; "Selanik" aym zamanda Islamt kesimde son derece olumsuz cagrrsrm lar a yol ac an blr kentt.ir. Bu olumsuz cagrtstmlann en onemlisi Osmanit Devleti'run cokusunu stmgeleyen II. Abdnlhamtt'in Selanlkte dogan luihat

M

A

A

A

A

408

ve Terakkt Cemiyetl tarafindan tahttan mdirilmis olmasidtr. lkinci olumsuz ~agnstm Turkiye'de hilafeu lagvedip lalkllgl yetl estire n ve Selaruk'te dogmus alan Mustafa Kemal'dir. Bu iki olgudan hareketle populer kulterle beslenmis alan Islamt kesimde Islamt hareketin gelisip serpilmesinin cnundekt en buyck engeltn Yahudiler ve onlarm gizli ajanlan Donmeier cldugu kanaati saglam blr sekilde yer etmistir. Islamt harekerin kirru zaman "Selanikli" olarak anfra bulundugu Mustafa Kemal'e karst duydugu siddetli husumet de Mustafa Kemai'in Donme asrlh olduguna clair lslamt kesimin popaler kulturune yerlesmls inanctan ilert gelmektedir. Bu nedenle lslamt kestrnde actk ca dtle getirilmeyen kanaat hilafetin lagvediltsinin ve Cumhurtyet'tn kurulusunun esas ntbanyle Donmeler yani gizli Yahudiler tarafmdan tasarlanrms ve basarrya ulasrms btr plan oldugudur. Bu nedenle 151aml hareket Yahudilere ve Donmelere kar~I derin bir nefret duyar.

Htlafenn Donmeler ve Yahudilerln etkisi alunda lagvedtlmts oldugu inaner Tekin Alp adim alnus alan Moiz Kohen'in Kemalizm (Cumhuriyet Matbaasi, Istanbul 1936) kitabmda yer alan "Kahrolsun Senat hukumeti" bashkh bolumden de kayna klanmaktadrr. lslamctl ar Moiz: Kohen'in Tekin Alp adim almasun gizli bir Yahudi ajamn Islam', mahvetmek icin kihk degistirmest olarak anlayip Kemuilzm klrabmm bu bolumunu de bir Yahudi'nin sertata savas Ham olarak kabul ettiler.

Anti-sernit dusuncenin gelisip serpilmesinde etkili olan bir diger unsur populer anti-semit eserlerin gerek lslamci ve gerekse milliyetci kestmlerde cok yaygm bir sekilde okunmaian ve ciddi incelemeler olarak itibar gormeleridir. Islarnci kesim unlu anti-semit ve duzmece Siyon Onderlerinin Protokolleri kitabim Yahudi'nin "cih an hakirniyeti'' kurmak tctn hazrrlarms oldugu gercek bir el kitabr ve beige olarak kabul etti. Bu kabul gorme

sonucunda gerek Jslamct ve gerekse rmlllyetci kesirnlerde sa)'lslz kitap, rnakale ve gazete yazrsmda Siyon Onderierinin Protokolleri kaynak olarak kullamldi.

Islarnt kesimm buyuk elcude Arap ve Iran ulkelertnde yaygm bir sekilde rnevcut olan anti-semitizmden de etkilendtgl rnuhak kaknr. Bunun yam srra lurnpen keslme hltap eden bayagr duzeydekt populer anti-semit eserler. gene aym kesime hitap eden blr donermn Bugun, Bcbrali'ae Sabah, gunumuzde Ise AkH gibi gazeteler de Islamt keslmdeki okurlan boyak ol~ude etkiledigi e stksrdn. Po puler anti-sernlt eserlerin yazar la n ar as inda Atilhan gerek kitaplanmn sayisi ve gerekse anti-semit soylemini n slddetlyle mustesna bir yeT tu tar. Atilhan'm esin kaynagr Arap ve Nazi kaynaklart oldugu kadar Amertka'mn asttr sagma mensup muhtelif ya ymlardrr. Atilhan gelenegtnl 1980 ve 90'l! yrllarda gerek kitap ve gerekse Rcnescns ve Son Mesaj gibi dergi ve gazetelerle surdurmcs olan bir dtger yazar veya yazarlar grubu Ise Harun Yahya mustear aduu kullanan ve kamuoyunda "Adrian Hoca" Iakabtyla tamnan Adnan Oktar'in baskanhgtm yapml!? oldugu Bilim Arasnrma Vakh'drr.

1948 yihnda bagrmstz bir Israil Devleti'nin kurul masr run Islaml vied an uzerinde yaramgi duyarhhga Styou Onderlerrn!n Protukofleri kttab min gercek b lr beige oldugu inaner da eklerunce, Yahudiler hakkmda olumsuz g6rii~ler besleyen Islam! kestm Yahudilerin n ihat amaclar mm tu m dun yada haktmtyet kurma olduguna, baska bir deyimle, Yahudilerin yayiimaci bir vizyona sahip 01- duk lan na kanaat getirdi. Israil Devleti'nin 1967 ve 1973 yillarmdaki savaslardan galip cikmasr, dahasi bu savaslarm topr ak kazamrruyla sonuclanmasi da 15- rail' in, 5iyon Ondnlerinin Pro~ohollert'nde de ongoruldngu gibi, yayilmacr emeller giittugO inancmm kemiklesmesine yol acn. Bu inane; Eski Ahtr'de yer

alan "0 gunde Rab Abramla ahdedip dedi; MISH irmagmdan buyck irmaga, FIrat irrnagma kadar bu diyan senin zurriyetine verdim" (Tekvin, Bap 15, Ayet 18) ayetinin maksath bir sekilde yanhs degerlendirilmesiyle, lsrail'in yaytlmact hedeflert arasmda Turkiye'nin Gnneydogu Anadolu bolgesinin yer aldigt gibi bir populer anlaytsa da yol acn. GAP He ilgilenen yabanci strkeuer arasmda Israilh Iirrnalann da yer alma Ian lsrail Devleti'nin Turktye uz er in dek i yayrl macr emellerin bir diger tezahuru olarak anlastldr. Bundan dnlayr po puler Islamt basmda onlarca kez "Yahudiler GAP'a g6z diktiler" bashkh haberler yer aldi.

1990'h ytllann basmdan itlbaren Islarrn kesirnde rastlanan yeni bir anri-semit teaehur ise Avrupa ve Amerika'daki NeoNazi, fasist ve irkci cevrelerde bas gosterert soykmm tnkandir. Bu fikri savunanlar Ikinci Dunya Savasr ytllannda Yahudilerin Naziler tarafindan soykmma ugranldrklan fikrinin Siyonistler rarafmdan Ileri surulen abartth bir iddia ve yalan oldugun u savunmaktadrrlar. Bu cevrelertn yaytmlanm kaynak olarak kullanan Harun Yahya mustear adh yazann 1995 yrhnda yayimlarrus oldugu Soyhmm Yalam kirabi Isiamt cevrelerde ciddi ve btltmsel bir aras nrma olarak ragbet gcrdu. Harun Yahya'run cnculugunu yapugl bu akrm Islamt basmda da taraftar buldu. Son yillarda Islam! basitun bir kesiminde soykinmm ashnda bir "Siyonist senaryosu" 01- dugu yolundaki yazrlara da artan bit yogunlukta rastlanmakradrr

Aslmda Islamr kesirnde rastlanan antisemitizrnin esas nedenlerinden biri Israil Devlet i'nin mevcudiyet.idir. Atilhan ve ondan soma yetismis olan benzert popeler anti-sernit yazatlar ve gazeteciler Israil Devleti'nin kurulusunu "Araplann bogrune saplanan bir hancer" olarak gormuslerdir, Islam! kesimin kayda deger bir kesimi, acikca dile getirmemesine ragmen,

icten ice lsrail devletlnin varbgirun sona errnesini arzu.lamaktadir.

Turk anti-semitizminin dasuncc evreninde rastlanan bir diger tema ise Soguk Savas yillannda ve sag-sol censmalannm yogun oldugu yetmislt yillarda paranoya haline gelmis alan komunizm tehlikesidir. Gerek Istamr ve gerekse milliyetci kestmler, Karl Marx'tn Yahudi olusunu ve 1915 Bolsevik Devnmi'nin Icinde Yahudilerin yef almalanru "cihan hakimiyeti" pesinde kosan Yahudilerin bu amaca ulasrnak icin yaptiklan bir devrim olarak yorumlarmslardir. Bu kanaatin koklesmesine Atilhan ve benzeri popnler yazarlarm yaymlan kadar Adolf Hi t ler'In Mein Kampfmm cevlrisl olan Kavgam'm Turktye'de gordcgu ragbet de etkili 01- mustur. Kavgam bir yerde rnilliyetct, ulknee tabanm ve MHP teskilaurun bir "el kitabi'' haline gelmistir. Kcvgcm'da yer alan "Yahudi'nin cihan hakimiyen amaci", "Kcmunizmtn btr Yahudi doktr ini oldugu", "Yahudi-Farmason tsbirhgt" turunden temalar lsl ami ve mtlliyetci kesimde mevcut anti-semit soylemin vazgecilmez unsurlandir.

Turk anti-semitizminin bir diger ozelligi de, istisnalar harte, Turkiye Yahudilerini dcgrudan hedef almamastdtr. lslamcr ve milliyetci dnsunce T urkiye Yahudilerini Turklesmis, dclayistyla "uluslararasi Siyonizm"le herhangi bi.r bagl olmayan Yahudiler olarak gormeyi tercih etmektedir. Dolayrsryla kendilerini anti-semit degil, anti-Siyonist tarif eden lslamcr vc milItyetct yazarlar kendilertne karst yonelulen veya yoneltilmest muhtemel olan "anti-sernit" suclamalanna karst kendilerinin anti-semlt olmayip anti-Siyonist olduklanm, anti-semltizrn yapmadtklanrn, Siyonizmi elestirdiklerini, dolayisryla bundan dolayi birer Turk yurtta;;} ve Siyonizmle htcbtr ilgisi olmarnasr gereken Turktye Yahudilerinin ustlerine ahnmamalan gerektigini savunmaktadrrlar. 0

409