INSTALACJE ZASILANIA SAMOCHOn6w CIEKL YM GAZEM

Wyihno .~ooem .

SZKOLV.PODOFICERSKIEJ PANSTWOWEJ STRAZV POZARNEJ w'Opolu

Opin~ooawcy :

bryg, mgr Jozef Manderla

mt bryg, iaz, FrMciszek GoJonka.

IJruk i oprawa:

Dmkamia. L'SfNDBAD" Wydanie I - naklad 3000 egz.

6iJ OPOLSKA ~F1CYNA WYDAWN1CZA

SPIS TRESC~

WSTIl:P.---", ""', "", " , _ ,"""", ,., , -------- "" 5

t Wymogl stawiane pojazdom. zasilanym paliwem gazowym 9

2, Dane teebniczne paliwa gazowego " .. " ... "'_ .. __ "H ••••• __ ·· .. ,"""""'" 11

3. D~1.e pozarowe pahwagawwego """,.- .. "",,,,,,,, ,,.,,, ------.. n

4, Elementy skladJo\\"-e i. budowa instalacji gazowej '" .. -----------.""", 15

,5, Zbiomiki ria pa:iiwo gazowe """", ,._""" """, , .. ---------" .. , .17

6_ Za.chowanle si~ zbiomikow w warunkach ekstremalaych ,',. ..... 21

6.1 P:ilepelnlenie ,""'" .. .. -- """", ," .. --------- """", 22

6.2 Wzrost ternperatury zbiromih"",,', -"" , ---- .. - ... """"" 24

6.3 Zgn:iccenie """., , """"" """, -----" .. -, , .. - , 26

7, ZagrOZenia od samocllodowycbinSlalacj l g~wych ", ""..... 2. 9

1l_ Zachowanile si~ instalacj i w warunkach pozaru ""', "" .- - - 3 ]

8.1 Warun}:;] p:rz.epmwadzan±a testow " ,""" .. -------" .. """",.... 31

8.2 Wyn]ki. testow """',., "", ,.,' -------.""""", -" 32

1UPodSl;unowanic ileslDw "" , _--_---- " , .. --------.""""", ---.. 34

9, Zaehowanie s:i~ butli \'II warunkach pozaru .. , ,""" ,.. 35

9, 1 Wamnk~ przeprowudZ"Mla prob ,,, ..... ,,"",, .. --------.,,,,,,,....... 36

Proba pierwsza ._-------".""", ,' , .. ,", ," , -------", ,'" 36

Pruba. druga __ """ .. """"", ,""" .-------""., .. ""' ~ 38

9.2 WEli~oski """" , ,.,""', ,", ------ """" - 38-

9.3 PodSUnlQ\V<lllle prob """"", ,"",., -"-- ----- ", 39

W, Taktyka dziaLati ratowniczych ""' " .. -------"""""', --"-...... 41

to. I ROiZp02lOOWanies..1mocl1ooow wyposazonych w instalacj~

gazov..·~.""" ,' , _ """"" ,"" ,-------- , .. ,"" "- 4]

10.2 Analiza zagroz.en ~ tok postepowania .""""" -"- ,., 44-

10.2_1 Wyciek gam """, ",."" , ", " ,., --- 44-

Tok poSlW0,\vania ,_ ,"" , .. -------------.", ,"" ------." 45

Hl2.2 POZaf saruochodu """'" .. " , , ,"" ----- .. --"", 45

Talk. postepo« .. ania "'" . .. """", --" - ,""" .. ---- 47

Zbiornik z paliwem __ """ "" ._."""" ----- ",....... 49

UVr'aga koneowa ".,' ,,.------- ,,,,,,,,, .-------- 49

10.3 Ut:y\\'3]lJic sprzet» rarowniczego ... _-------."""", .. -------" .. " 50

10.4 Zabezpieczenie terenu akeji ratewnicze] _." "._ .. ---- ,""" ,-- 51

L]TE.RATURA __ """, ._--------."""", - "" - ,"" : .. ----- 53

ZAL.t\C·ZNlK " , ,., , .. , .. ,' _----- """"", ,'" .. ---- """, .. --- 55

\lVYKAZ RYSUNKOW I TABEL ,"""", ,' ,'"_----.-- """, ,- 61

3

w pt~wiOnym ~j~' autot1'_l OI.i"l'JfJiww ~rft ~i'JS/Iatli~ W-'IZetn 5<..m'!)C!K!cKiW ~~h w .silnl/ti M'~ r ~ p<Xf *'lfem prowaauoo dzM!~ ,rafowrJf~h w a<We w}p.'14Ii'OW i pOi~()W. DakI'~ i w ~&pU)¥Y !pillr.JD ap!~ matb:W'e ! n..W,t:J;;'I(dz1~ pti!i~ zi1dWwanle$i~ ~~JKh iilltZllat:j' w ~ach ~'JJnydJ Materia! pnetndc~y flS< dta ~wOGttlw w jedtWrr:kOlCh (<t[()M<l1/ao!J<1mkzycn PSP prowad:.¥JW ~oIMi;J' na fXK1IegIyC/l ::mt.,waCfl ;i1UltJoWyr::n.

Wst~p

WOSit.allniC.h latach pojml'ily S]~ lila nll~7.ych drogach samochooy 1- s:i]~ n~hmli bemynoWyJlll oraz z silnikaml wY$,OkopiW:nymi zasilane nietypmVYm pa~i\lr'e!:D:ll1IieSJ..arunrt. P[op,uu,i~bulann. Jeszeze· rok.dwa lata temu niewle1e bylQ z.arejeslOO\\'<lIl)'cl:! takkh salllOcbod6cw i problem by~ lUClaUiWtt"t:..a}ny" ()becn~e w duzych 31glorncracjach micjsk:ich w wi~s:z.oSci SI.a;cJibenz;yw.owych znajduj~ si\ii rO\\'[Ijd stanowlska 1l1Ipdrriao!.a gazeID_ [klkhld[la :stlltysrt:yka pojazd6w wyPQsaronych w (ego, t.ypn inswbcje:nie jest 1,1. nas p~o\va.dw:na a dynamik~ p[zyroslu ll:lyilkownikow !yell sySl.em.Ow moi.m'l ocenic jedynie po ilosci punkit.6w oferuj4:C~iCh na:pejnianie .ga1Z1ern zbjom:ik6w saJ:l<lChOO6w_ O:be:c[llemotna jlU'i~ za~ank.m;:aC nawet w malych miasteezkach, Ocenia SJ¥. ire tyLko ua ~rodkOl'\'ym wybIZtiU fu~k.cjonuje obecnie ok~o o;sie-m.dziesi~du SLacji napelniania gazem. WI llczna w zv..i<l.UU z dyuamicmym WZ!OStefil uzyU;:own1k6w system.6wzasi]ania gaz;em. wci4_i: rosaie, Skqd·tal d,1I.I.Ze zaliiu.cresowaole i['!s1a~acjam] na propan.Jbllhuil.? Otozjesi!. 10 spmvodcm<l!fie: nie'\Vo.l.lp~]V.Y:IU] zaletami t.eg,(I .p1IHwa, klore zOstaly pohvierdzJ.)ne w UCZlilXch badanioch, Pom tym 'i'r]Jro",'adzenie cieklego palh1r3 gawweg'o by~o efektclll pmc naukowc6w nad mLWi~niern p~Qb]emu E.agospod:m:mania du.zych H.o5ci gollil. Jakie po'WSlaj<l. w p!ocesach prze[6bc.zych ropy naft"O\~'Cj _ W tym wypadli>u odniesiollo wielki sukces, LT zyslii'8ille cieli;:lepa]]l~"'O Hie; tylko spelnilo wysokie ~'3"mll.gm~ia pm8"ro(kmiskQwe, jakiest3.v.'ia siCobecn~e 'Wsrystkhn .irm:Uom energii, ale rownid; okazalo s~~ tanie w st.OS1i!riku do benzyny, Obecnieg:l,: staje si,\? alleroaty"lllil,ym ir6d]enl nie tylko dla samecbodew ale rowmel, w szeregu innych dzialach g.Qspodarki mlrOOm"-eJ-

Na Swilecie propf'l¥~';butan u:zywany jest jake paliwo sUnikmi\'e jui ad ponad 50-du lat, Jednaik dopJ¢.OO Vi l:atach ,o.i!LYch naS1<WH \!lZfOSl zainteresmva:nil1 tym pa]iwem mi~dzy ~nny]jlid z tegQpClwodu. 'l£ jest 01110 czySlsze etologicznie om£: bHskop6llOwe tansse ed OOllzy]ly. Pezicm zanieczySZCZC!i f!mrulO'iM;l!nych w s:pa1in:aoh jest $[1ednio 5~io krotn:iemmiejs.zy nizw p.rzypadku trudycyjnych paliw, Spilli!)y welne ~ ad takich tn1j<l.cj!ch Z'Wi4ik6w jak: tlenki Q!](mi'iJu, ~le.nki siarki, arofl1.alyc:melilt"!i'gIQ\voo.ofY, 001tl:eI'l,beru'J)pirym, a tak_t.e rue wyka:zu;j<lobecnoSci l111nych aro:muulycznychpolimerow zawartyeh W zie[(me;; t1e:nzynie., kt6l\e cha.rabetyZl!lj'tsi~ rai(ot\lt-Orczymoddzi.<ltywantem, ]nnf

zalely, (I k16rych nalfiialOOy'ivspomn]oc (0: '~'-- .. '

"llela.'II.ycl!nien~ i. wYCi~i~ pra'Cj' ~ln~ ({SSl 10 sZ"a~61J'ji(! wazl'JB j~ ~l'm1kach miejshclt): .blis!;:"Q ttzykrul!r!.e wyclil'U~ic ezasu cCp~00J1:aqj:i lO:l!IJ.;jlizaklrOw;

'i"Wi~~~iG n~~;!;IIJ.e7.rIetti z .. In'f~gi N!B.~ilet'l~at~" .. m~' it&IlB tiiSi1finLR (inS((Jlaejcj g.:l'~~W<.l w~p.6lmtlisfr .~. ituta!.aCjq trodj.-c}jm,1):

-ht.'tk j;a:ki~"!.lk()lwjek u.1"ellmeg(>~\ipJyWl! glml fL<lL 'su~Dik ~~illGwy; siLl1lk nie ""'}~Ij;e pttIkt}'(:7]ici.e 2adll)lD1l sl\toowru2},.;,ja 7. IlW~gi na wysoklL Hc~ oktll.IUlW~ (01:. 1 (j(j!'.'

crlie W)\msganejG9~ dokonywunie pn:erubek w ~~lniku,

o samej instalacl i I jej zaletaen IIiJ.~ by napisac jeszcze wiele, ale nie to je.st g~m.vn~ udci1t niniejszego rna~er~.alu; wi~j i.nformacJi fill_ rO-ll-vojll insta~acji ~a;zo\lr"'ych 'It'" Polsce mozna "J1.3~e~ w' Przeghtdzle 1"c(,';hniClnynl

ur 421'9'3, strJ.7"

1AREJESTROWA,NE f'OJA'l.®Y SILN IKO\"{r. '"llIL,A T A;CU 1960~1992:

Wzr"OSl licl..by samochodOw, kt6ry w astamich ~ .. taeh SPQwoo.o'\.\al ieh PQdW(!lj~n.ie (Rys-l ) Yr'PlYfl<Il rbwn~el. na wzrost lic.:i!fuy od:moW\l'")'Vtanychkolizji i ~'Padkow d"ogPW)'ch (Rys..2)- 0 He jesz;cze do medawna pny poiaroch samOcCh.oo6wlXli,lsleliSnty U\WZl:lCOO. zbiorniki z p .. Ullo'ent. to w chwiUobecnej dodatk<mro mU'!'l]jny U]'nlLee mzpo;t;nawa.c samoch6d \V)']XlsaZony w instaLacj~, gaz.(mo~ i ill.IJsimy 'ltviedziee jak rnQ:le s:i~ on l~h()lI,:lta¢ w czasie poiam sanlO¢hQdu.lnfQ~ie W: po:t!.VOi'1 pnep~QVi~adJ..a6 akcje fiU.Q\,i·]llCle z nak:zy;ttym p<I:lJQm.embe:zpiec:zenstwa i pe prostu pe';\o'Ili.ej. Poniiej zosta:lJJie przedstawtcma CMffiklerysryka palh¥"d. gazcm.1!'go ~rlywanego do sUnikOw spaLin.owych, ogilht<l I:mdow3 11'lSUilacji, ~QLmies~2Ierue [.)Os~zeg6lnych elemenlow w sanlOduxlzie (na przyklatkie t.d·zqd$ellwlttskiej firmy Lcwat.o), spos.oby roz;poZlIDlIl\'aR]a samochod!,yw "''Yposai.c:mycb w instalacjiY gala.\${ Q~.az pr:zedstawione, z.oS'tJ3Jn&_ wynfuki !:I3.dan po~lgQnowycb z:.achowaRia S]~ IIycb insta~ lacjiw w'<IwrurnCih pozam pfzepr(n~vadwne w Aus<tr.ilii w Londonderry OcupatlQnal Safety Ce1l!ter. Na podBtawiewymieniQnycb matwal6wopraw cowano z kolci roktyk\t dri .. l<lnratowrn~h Uli\o"Zg]~mllajl\.CYchwszysOde lIspekly zagil'QZen, let.ote nlo~ \\')'SUWic w ezasie p<l:l.arOw sa.m()ChOO6wwy~ pooamnych w instalaele zasJi]arua gazem propan,t'lll3n-

W\,PADKI DROGOWE W tat TACH J1~1992

160000

:mooo

1911:5 19&8 1987~9I8

'LATA

1880

~990' 1985 19§ 19137 18$8 ~5'11 '1990 HllSiI US2 'bATA.

1. WYMOGI STAWIANE POJAZDOM ZASlLANYM PALIWEM GAZOWYM

S-zc:zegolo,,"ve wynnagania jJ<'Ii-desta~\'iaRe sa p<ljazdio1'n Vr'yposamoym w ~H~ s(a]acjc:t ga:n;rn<l ~"'<IIrle $<I w Z<I~~cmiklJ nr 3 de Rozpou~d:ze:mia lvIinisu·a Transpotl'll i GospodaJki Monk~ej z dnia 01.02,1993 reku w sp:rawie warunkOw tec!ftnIDcznryclil i 'badai! poj<Jizl16w (Dzienl1tk Ustaw l1,r 2 J, POI, 91 .Z m""ca .1993 mku), Pn:ed.ftl1;: cyl,ov.'8nego zai~ZfIib do R()~rntd~oia r.awaf!l:y jest Oill!:o;CRCU niniejszego roateri:du.

Rozpor7.l'\.d:ocnie regnluje ~'magl!l1!lia jakim powiruty od,powiadac poj:azdy Vrypost'lioJ1J.e w insta1a'Cj,e ",.as~~ania s]lnik6w gaze:m ziem.nym i ptynnym. eraz wymagania jakie pD\lrinny spctniat same i[lstl.l.lacje, Poj<l7d zagj]auy gazem powinien bye wyposa:rony co najroni.ej l'I' hdide e;le:me,l1:ly j:ak uklad sygnaHza.cj~ nlin~mahtcgo dSllle{lili.a gazu w Gdn:iesicn.illl, diOg:am ziemnego; W llkl:ad sygnaHzacji przela_CZ:eIl1<l na zasilanic gazowe oraz w ga:Sn~o~, 0 ~ie W ogorunjicliL wymagaru.ach dla daoego pojazdu me jest caa poe\l'iJc:kiaruL N<I1:01111las1, insl.dacja zasilanla gazem piynnym pow':iua pos~adac wstainik pcr.d.QflJlU gam oddzicln~c dhl.kazd:ego zbiornila; 2a'lvOr ,OO.c1n:.'31j&cy unrieszczony m.mt~iwie najbhz.cj odP,'H\OW)'W<lClii ad stnmy zasj]3.nla oraz ufZldz.cnia ufllierooij~\lIiaj!llce. przeptyw gazu pon~i¢Z}' 7bi.o~nlka.i1Id 0 m:l.1t1~ wWdoym clSnienlu. Za~nQru.o\v.;In<lJ instalaeja nie mote zmieniac parn.metr6w ek:sph)aAacyjny-ch PQj,W:bl oMes~onych przez proo.1I1Ce1ll.1<I 31 w szereg6h1[oSci dotyczy to calkov.itej mas)' poja/du, naci:sk6'w csi oral. poLo}.cnia Sl'CJoLfta cipkoScL[nstalacjj nie moil.c zaldOc01c zasilania podsl.nvQ'wego {lIf3Z pewinna autm:natycz.nie odIq:czac zasi]an~c w p[zypadku zgolsm¥c;]3. si]nib. Tempe~luro",y 2akres P!l"<!~'pow:iniefl :I:.aw:ieTac si~ w przedziale ~20 T do

+40°C.

Zbiornilld st'OSOwanc w lustalacjacb ]lOwin[l~' s.pe~1I1a6 wymag1HD.ia

oudlane W W'Jrlnlkadl ledllnkmych dO/(lrn lectmicmego- W pljd.d1je powinny by( Z30l.Qnt0W3[1e w sposob dllji11CY 1m n~aksynt.aln~ oc:-bron~ w przy. pad..b rocrzeitL. MOOO\\'8llie zb~ornikm:v pmvinno J.abezpiec:z.;a( przed ieh przetl11~eszcze:n~el1.l Sle p.rzy d7jahn:tiu p:rl.cc]~,:zen w kiern:du wz.dI.U:m,.'ffl 20g oral; poPrze!;wym 8g (g ~ przyspjeszenie :iemskiej, ZabroU]mlC jest monto\lr'allie zb~orruk6w w przed;,ojale s.Hniko,!'-ymomzw' c$i pr~druej pojazdu. Zb~otn:iki roollt~ne; W Z<lmkni~tych przestrzeniach, np. 1/\' baga.bUn, DllilSZ4_ bye lml~eS7.CZOnC w s:z:czelnej obudowie hIb ww.kiej ObOOOoW1C (w IZlV.uydztclonej Iwmal"te) po\l,-inflY bye umieszcwne ich zawo.ry (widozawtir)- OirudlO'\l!)' te po"",inny bye '1\'yposazone w przy[mjnUl]~j dwa

Ol"":O~ we~ly]ac:yjn~ pohwz~ne.z alm.osferll poza pncs;trt.eni~JXljazdu, Wyloty O.t"''OIIDW we.my1a:cy.Jnych. Iili.e mog'! z.najd.oW"d.C Slcr w bez:pQS:redniej o-k.o[icy ~~~6W '!fiktadu ~bowegQ. DQpl1~llla od[egL~ WyMs! nle m~iej

..... >_. In,

Pojazd. ZllIS!]l3Jny sa;zem mOIle bye UZyvr'<Iny depiercpo uzyskanlu adnotacjt w dOli\o"Odzie rejesl(aCYJn~mo U"clc~:

"PR2YSTOSOWANY DO ZASlLANlA cuzsu:

Tak~~ :zas.\l!~adczeu]e""j';stawiajll!llipraWnlone stacje kontroH pojalil6w na pOOsla~ ~li~fUQwadmlWch badaii eraz ZilI.'5Madczen 0- dos~QSQwan.iu pojazdu. doz.asJ1<1~<lgazem "VYM\V<l!nych przez proou:celJila [i!lQjlUdu hll'! uprawnkm~ zaktlld,kto[), dnkollilil tego dastoSOt\1lJo]a,

2. DANE TECHNICZNE P ALIWA GAZOWEGO

CieUy gal. ui;yvmny jako pahv.'O s.iIIli~owc mlldy do grupy $k;rq_;"l~onyc.h g<lzO'\v ~gio\VOdo:l'mvych (CJ~Or) ~zostaj<tqchw zamknie;;tym ;l',biomllku ~ cisI'liemetn w1<lis1n.ych par. Peniewaz zarewno prepan ju i bUital1 pooiadBjl'l IUSb! pr~Zno6C par w t.e{JIIlpc~lm:ach otoczeaia (Rys,3) dsn.:ienic powstale w zbiornlikJu ks:ztaj~uje s;i¥ w grnn:l!Ca:eh kl1ku atmosfe:r (Rys. 4),

L ·w 0 to

.--

~ ~ m TE;~P8AATU1l" ("C)

il

1,

I

L

I

i

00 -!O I

TEW'~"'llI,Ro. 'I'CI' \

_---------1

,~

R)'$, 4, U'YKi"C3 fJ"¢lloJC1 par mfC~(l1fiI1Y prop(f)1U i I'>~{(I.~~I.

PodSlaViUW)'lfil sldadlJlikaI!lJ gazOW ,"\'~g]Oli\'OOOIO\vychs~: • p~p.on, propyl~ ~ 0;

.• ,bull3n.lMIW!rj oraz butad.i~~· "':4;

orazw ][lniej.szyeh ilo:sciach~

.n:~~-n~

• elap elyle:l~ ~ (,'"2;

"penlm~. pcnlllllY. i W)~ ·C.S.

Gazy",~g1.o"-"Odorm.,,-e plynne (C3~C4), o1rrym,}""l'Une Sot przez slabUizacj~ ga:mlinySIIl:nnveJ.. ropynaftOVl'ej liUb przez przerobk~ga14W ra.fineryjlnyc.h POclilOO:t:<lcych Z· p~ooes.6W' reiouuo,"-ania benf.YU.. kmkingn, p,]rolizy i innyeh pnx:emw pnerobczyclt produktOw naft.oVifych.

Obecrue wytwarzane SOl. tr.zy gatnmd mieS2an~n cieldych ~zOw, U6re majl!, roZine pneznaczerue:

• mic~iM A • bU!Jap ~Mio:my • przemiICZOiiIl j~ de produkcjj 1.3-buladi'lmlW om; do nll'pchliMi1L budi tury~l.y~ j~smwego u.i.ylb;

• mi~!lmll B ~ propan.:butanlec.hni(;2J;1Y .~jC2.OOlJi j~ do gaZ}'fikJcji ~l:2Cwodowej L ~",oo.owej, ui:)d:;u dalMweg.Qi wr,':rt)=go orllZ do !111~ sfltliIWw spal,ilU}wych;

~ miCS2Mif1a ,C • :propa:n tecJmicID~' - prze:ll1j.cZ'olla j. do aSwi-etlllllt!! &ygnali'rw kolej(lWYCh, ~ si:JniMw 6piiliJI(l~1'II, d\;Cili mel.ali. in$lacji bI()kl)."1'c"~zhiDroJ.!l}di; kilrllllryZ.acji \\' o&::!te:sle zimo-wyrm_

~w~ C1.nie wf«c~ IIiZ ~ a:nle .ej nIZ ~~ O.me ~L'!j niZ

we I!U'da!j1 mz

'Ll)zw:' % ~=~HINSKI:ADNIK6W MII$2ANrNA, A MleszANlNA B MESZANINA. C

~C4nie~nit me ~ niZ

~ C5 n1e wi~ 1'tl.Z,

95Jfl' ],lil

P~ostpar gam pJymlego uzalezniena jeu nie tylko, od teulper.dlllry ale takl.e od pr,ooenrowego udziaJu po$7c:z.eg6Jnydl skJadinik6w W m.1a~ op.rozruania flbiomika na'sfepuj:e zmiana skJadu proam.towcgo plszc:zeg.6l.n)lch gazOl!I!!'. ZjawiJs:ko to moze doprowadlic do zwiJ~kszenja Z8lcWuioSc] mrdej lotnego bruaJnu co spowQd.uje okresoV!)' zanik odparowywania. (w nrski,:h temperaturoch l'Z"ldu -rCJ i .zap:rzeslanic \~J'1)I.:I''\\u gam ,7/: zb40rtlika. Z Itego w'Zgl~u sklad ProcentOl:ryrn.ies.zantny proJ>;ll1u-butanu dobiera si~ z mvzgll?dnieolern po,ry roku, W okresie letnim stos-nje sie miesz.'u1iiu~ pe okoJo, ~fO% (Xiszczegolnych skJad[lik6w, natomlasc W okscsie zi.mo\\ym'~ Pl'opauu 70%

i butanu 30%~ -

3.D'AN~E POZAROWE PALIWAGAZOWEGO

Zaniwno propan jak i butan~' gazaroi twornt.cymi miCS7a(liny wybucbowc w dolnym zakr-esie przedizialu \\ybIlChol'fO~1 oraz YO" dose ''''!,Skim zakresle. Z uwag,i na niska; V!arto~ IDG W OI"aZ szybide odp.a[\Qwywani~ uroplQneg;o gazu w zamkm~tych POl1llliesxczen~ac.b :szybko os.i~j<\ doht~. gl<lfilC~ przedzia!u wybuchow'Oki.DQdatkowo ooiezy pamietat. i.e. S<I, 'lOgazy duw d~-).sze odpowietna i be. gf,omadrlly sl~ w dulnycb ~rtiachpontiesZC:leil orazwe \lo'SZ:el!kiego rod1.aju zagJ~ie:n.ia.c..h (studzienki ka71alizacyjn.e. kmaly 1mb/owe, (Jastojnlla, Up.). Db~ bntanu wsp6kzyn_nik K oSll}ga WiUtost 2;05". 00 oznac:za, 1.egaz ren jest poood dlNUkrotJliecie1'.sz}' oct powietIza. W latleli 2 zestawioeo wybrane parametry fizykochemicwe I poi.arowe propanu i butilnll.

JEDNOS"fKA PROPAN BlITAN
'DC -42,] -(),5
i.56 2,05
aim 8.5
-c '%,'8 152
·!llm 42,0 375
·c ~9S 0 - 6()
~(;; 470 365
% 2,1: 1,,6
% I;U ~
,abn 8,3 1,- Chairak.terysty<;ZH<l i :przy tymoordzo Ojebezpieclll'l cecfut_ propanu..butanu jcststosunli:owo mala. pr¢kosc jego spalania si~ w strumieniu g.am.. Oznacza to, ze P!iZY zbyt duuj pr~osd w)'plywu. maze nast<tPic oderwanle sk plomienia i wyciel gam do atnmsfery,. co spo'wodujc ntwo1l':z:eruc s.Udy zagroionej, wyOOcmill_ Ta ceeha z ])1!IDklU 'l\icil,eniil driatan gasJ]lczych ulatMa z kelei ugaszeni,c plontieni1i gazu wyplywaj~cego ze tbiornika czy lei: prt:ewodu ciSnieniowego.

Do ZllIini.~jo'wania ~vyhuc:tm miesJ.arul1j-' p;ropam .. Hbutanu z powielrzern potr.zeb:na JeststosllItJikOl¥Q rn.OOUl.a energ~lI, Wyswr1;lajqca jest w tym pU)<padku np_ 5ergia pDwsttJlaw ezasie za1skrzenrn i[ls<t:allacj i. d.ektfFCz.Ili~j

w samochodzie (a naw.et latarkf b{deryjnej), [

GAZ

BUlAN

ACETYLEN

Przy niskiej tcmperatuUf- l~plO:[I!u i aiskich S!~ch '"Ybucho",ych daje to obraz ,~ywldego zagrM~ni,ajat:ie niesh,: ze s:obq niekon:lW]OWlIII!J emisj!1.l-lego

g<lw,

14

4. ELEMENTY SKLADOWE I BUDOW'A INSTALACn GAZOWEJ

p.zykiado",'<t i['l_staruacj~ gazow.t. w samocbodzie Qsooo",ym p:rzedstawiol'lQ na rysuIDrn 5 i 6, Ciekty gazpu~ly\l--a ze :.rhiomib 6p[~ wielo:zaVt'6r l (I do red~tOta4ldpa(~~. .5 p!rZeV!<ooem ci~n]eruowyrn. 9 tlieg~cym pod. pod\'f(liziem ~moc::hoou.. Na~ll:i.e, prz.cply\l,'u regufowane jest przez za.w6r elektmlJilagfi~Y 8. kt6ryz.amkniCly jes:lwczasie pra.cy silruka ua be[!zyn~_ W reduttouc ooparowywac'llll. ~m serccm los<tal.acJi, ru<!s~puje pr.zyg'Olo'WlIIlie gam do :spalen~a -gllz prmchOtJ:ei z fillY cieklej w fa~ lotlUl. po cz;ynt pr.zez regolator maksy.mahl.ego p:rzc.plywu 4 dool:<'ljc s.i~ do umieSl.czoncgo M doloele do gaiIlika miksera 2, Energia ponzeb1la do llej przemia-

1. G!iDik 2,M~ 3.CModni(.:ll

~" lilegw,~tor !lI8jW~~go;. pr.rep±_fIWU s. Redililk10:r-0draroill}'\li'·acr

6. Z;bimnik~3!llI

7. !"I7.'f.~~Z,t d!::l WOO)' Z U]{IBOO

g, f;l[l'<"Or elekUmlli'lt:net}ocmy gllZ(>wy 9 .. 1'r~'t'IIM sam 'i!iyool{(lp"~m}'

1 n, Wie~oi1:8w6r

1 ~ . NlI5Uda .;IfJ uBp<:Ini.ania ga:£d11

ny a gazyfikll.cji • pochodzl ad gQrolcej 'wody z uldadu ddodrenrll sihrika, W gawiku lli1Jstwuje proporcjodine W),IliLicSl'.an:ie z poVl'ielrZeJIl ] zassanie do silnika U ruehomienie 7:.asi~ania gazowego o~'a si'i' w czasie jazdy przel<j(Cmiki.em na t,ablicy rozdzielcze] iru;laiacjl, kl6zy lJ'CM''Odujez.amklli~ie zawosu ckkt[\omllgnelyCZJteg.oetyli.ny 9' oraz otwarcie dektrol:.01WOru gazu :8,

Po mmkrn~iuoop~'VIU 'eryHny fiI1'l.!,'5~ nasl;wic calkowjle spalen]eI"CS!'Jek ~. 'IV gaZni1ru i llo'6WCzaS fQ' kllikIIlI, sek!.mda,ch nu)tlIla ot.\!r'Orzyc doplYlv

guu.

Ze:w.szy.stkich W)'tl1l!iemonych pl),",)'Ze) demen~6w inslalacji najb~u:dziej

kmttrQwersyjny jest zbiontik ~ c:iekt)' gaz, To ad jego zachOWil1liia si~ w wanmtach poZaN zalez:y be~iec:re~l'W'Q ~aw'WIIDik6w wY~Qfill]j<l:CYch zadsnia 030 w.rtm~e akcji mto'Wniczej, S~d lelgt6wna uwaga p~cych badall~ll by1a ski;e,rmwna na ten e~ement insm]acji. Za~dm, pr.zejdrie,my d.o ~tacji I wynUQ.Qw badaR par~ :s~6wPOS~li'i~irny b1!l.do\li"ie samego O1ibiontika, .

,

I L j.__~ _J~ ffi.~ ~__:___:_i

l_. " ~ .. - __ - .... _'

L GlIl!rull:: 2.Mibet"

3, W~j.kl'c: 8~

4, Re&l!I~~!UI!jiwi~~go p.WplywiJ ~. Redlik1:o.r ~{Id~~'al'Z

6,. l'.f7.oCwOO ~'00iI1}'

i, ['rz:}'I~t::;'.a de wody z ~tJ!u!Ili

8. Za\li""6r e']skln1ma:~e~y~y gamwy

9_ 'lJi!w&telek1rorn~~ct)=y belliZ)~lOWY mw~lqzaw&

l L N~ 00 TI3peirn'llllila gazem

5. ZBIORN1KI NA PALIWO GAZO\VE

Wszystlde elemenly iru;talacjlgi!'lzo~ej mO:!l,m,wam:j W s;llnQChOOach mUSl4 spelniac Vl"ynlQgi Regulllmil:m III 67 ONZ 3tanowi1\cego zal::1,.{lznik ,00 pO[Qzumiema dot.ycZ1l.cego ~PnyJ~ia J,edn.Qi~tych WaJ\Jnkow Homologp.cji eraz Wuyenmeg,o Uzn!ll"Pia HomologacJi Wypo.sai:enia i Cl~§d Pojazd6w SaIDoc:l'!.odo'"'Ych~,. Po,wyZs~ Regu]amin obml<lOlZllje od 1 clCrwca j9'87 reku, Potska ral}1lkowaLaPo~ie[tie w~99] roku

ReguLamin IlIf >67 zatlrl,em jednoliie pr:repisy do~ce bQmo]ogacji

specjaLnego wyposaZetl~apojazdow SIlUlodlodo'Wych na~?yc~,gazm1] c:ieldy:mi Zawarte s.&. w nirn.,,\,yma_gania t.eC.h,nkm.e; i k:onstru!k:CYj ne dQtyC1~c.e

~aZdego elememu instalacjL

Zgodnie z post~eJ[i.am~ Reg",~am:iIllu zbiomiki na c.id;Jy gaz do

l!tstal.acji :sam.ochocllowych pnxiuowane mOg<li bye w dWUcb lliS1J.c:h:

_ ~ A ~ UJ,10 z.biomiki~~lWanc oo~kow.ti1ti~ :l1B",·oteffi ~~l:e~:\1!tI;

_ kJj8lSa'B,~ ~.10 z.biotitlkJ~lWam: dl)wiylkowM'lidlC"J: l.tI'lUJU ~~:reiit4w~; 1'1'1:)' Q!im 711iom~ki~ej kl.a.~J' ~ byC w~ W zawmy ~iGczet\slwa.

Zh]ontiki k~asy A i Br6Znl<\ si~ ponll~ seba ""Uzyt'lmloSci~ m.echanicmrt. W klasie .A. dla kWn:jdOO""j~rujc Yi'ypOI;:3ii:en~e w za\~li be_zpieczenstvr'<l, ~b:iomik~ iWYk~:n:lyl\\me S<.l z ciensrej bl1icny, W ichprzypadkc11l rue za1daoo si~ bm"icm moM~w'Osci. rezerwania plaS:1.cza illa skutc!k wzrestu ciSnlcnia.,OCzyvi1ScJe przy za~o.Zenj~" Ze zawO!!'bezpieczenstw-a ~e dDalat

prawidJ:owo,

, W zb~ornik.ac!h klaS}' B pf:Le\\idziauyc:h do IlZyitio;:.(m'llnia bez z:;I!worow

bezpj~D~twa Sc:,]ank~ S<t g.mbsze i tyro S<lmym zapeYi1lii.aj<l!.w:iek~ wytrzyn-.alooc m.echankm<l, W ieh przypadbl, prowadror]le Sll w fane prod~c:jli badania mszcntce, sprawdtzaj!4ce ~1fZymalosc na m:zerw:ame:

Vt),br.a:nr3'1c;;n tb:iOfflik6W z hZdej Vio~o'wallej pattii.

Zbi.Qm~kJ W omsje prooiuk.cji podlegaJj~ licznyJiI1 bad;miom, klo.rychoetem jest za.pewiI\ierue. jak: Mjwi:~ks:ze,go bezpj~slwa w ezasie eksplootacji KaZdy zbiomiik prz.ez Okresi 1111:1.D11I.)' podda\wny jest bydrawicznemlll ci~nien~u pmbnemu, klore d~a zbfuomik6w r]~ A ~'Ynosi )Oatm" i dla k:lasy B - 45 atm. W ezasie ('ego badanill niern.og;t wyst;.w.ic zadne pnecielci ani zmeks:nalcen~a ]iIG,v.ierl.dmi.

Z kaU1ej panH 100 2Jbionik6w klasy B na losowo W)ibr::mym

przeprewadsana jest probar<:lZl'Ylllfaj!QCI... Omlcnie niS1.:c~ente pow'innQ bye muiejsoc niz 9/4 (2.15) wanost! cJsruenia pr6bneg.o,ooodpcwJadadsme.nlliu

17

101,2$ atm.. W czasie tej proby zmiana o:bj~loSci zhiornika nj,e meze

mniejsza rut: 20%, jezelldJugost :Wlomika jest lovl!~kSZ3 m jego "."' ..... lL'""', !;rednica Pojemnose wlitrach

om:az no/a, jeieU dih~go.sc jest ro~VDa lub mniejs~, niz jego srednica. Na miornika 25 30 35 40 45 50 5S _ GO 62 6S 70 80 90 lOO HIS

cISl1ienia. n):~rywajil«: S<t du1.:.Q wieksze niz zaleeane przepisaml Re~rulajujnu. I I

D ~ 270 m.m.j-, .. ... +

W pr,zypadku m]on'iik6w spallroanych klasy II jeden na 200 powtnien 'I

podd:any badrudQm ragiQgraficZRYDI. S'pcIin, Iakosc \\:ykommia spaw6w~: D,m~ga:;.1 II-:::;,D_-..;;3",::_OO""':-m""'iU'-t'--I----1---li-. _+ --1F--1r---+---t-+-t-_:.+-+-t--'-+ ........ -i'----it=--+-I......iI-___'"I n.\wru.ei: bOOaliliom r.nakrodopowyma w prl}'padkach w~tp1iwycb ...... UI. ....... I_I I~D_=--,3;.;;l;;,_5-",m,,"n ... b +""""'"'II-++_' -t--~ ++_'F--l-+~f-+--Ii-~_:'- ++--t-+--+-+---I:--ill

nukroskiOpo\\ym l~~'branych prL:.ekmj6w, I u ~ 360 mm + + + + + I + 1 + I +

Cidcly prop-an-b.utID pr-~hovl.'Y'!(any jest w zbiomikach ci -ieol~osiciel"fly:cll!l.1 pOO cisrueniem lvlasnych par, Zlbionuki sh!.Z<toe dQ mOnll)\\o'arua W S3[llO'·,.1 chod~cb instaJacj.ach gazowyCh wykonyw'd."Be sa Z v.ysQkojakoscicl'wej i' .• w kszt!,icie, wala.aik6w (Rys, i') oraaw kszta1c:ie lo.roidu (J?ys_ 8) _ W tym pIZ)padku monto-wanc S<t w miejscu kohl zapaSOVhI6S!Q praez CO n'l";O"f'!"'I·r:1;~i1i,I.1

R)'S,8 .. Toroid,

bagfllnika rue ule,ga lIl1!llii~s:z,enilu. Wa~c:zaid natorniasl w pr-t.ypadklJ samoch.oo6w osobowych instal0'\1ffl[I.e 8ft m!j;c~s:dej VI' baga)J"Iilru, za ty1nynt siedzemem, Moi.:na spotkac rowmeZ umies:z:czarue zbiomik6w w pl7..edZiale pasazerskim UH tylnym siedzeniu, np,. w Fiatach 12.6p_ S~l ~Q jedaak r'()Z\vi<l!~nia prow;izorycwe rue stosowane. przez auto'ry-zovrane zakfady ~nstalac~jne. W samochodaeh dOSlaUo-'CZ}'ch oraz ci~~rOVi'ych mozna z.illaleoM

je zabudowane w IrnroserH luI:! na ZevI'llilrr-t; w poowoziu,

P'ojemno:ki 7...biomik6w przystosowane ~ doposzczego]nychmal'ek samochodOw. Nie rna kHle okrdlonycih typos:reregdl\~·., gdyz Vi' elI""j]] ob~nej pOlenqjalny UZy1kOl\o"lltik. tego syste:.Jl:ru lIla mo:iliwosc zaD1!1lniema wiornika o dowolnej- sredmcy i, ~jemno.sci. W tabeli 4 i j przedstawieno do.s~pne obccni:e nxi?.aje ib]ornik6w dw6ch roinych prrOOIRcehlOW_

HI

HO

Rtmniat zbiornika sso 51W ~~o 600 6DO' 600 6Se 6S(l 6}o
~tednicfi x ""y.;[·)\:::otC ~. x ,; .... ~. x X JI x
2~D 240 270 220 24(i 210 '120 2'10 210
Puienmosl: w lltraeh oW 4.8 SS 48 53 60 ~1 63 n
i,-Mro: Pro.~PRIa ffamllowy fC(),W H.I. w ~scj cyHndlycznej w.akz.ak·C)w (Ry,\' .. 9) standardowo zamo:nto',lany jest kohb1erz. pk,rS<;ieni(m'Y 3, do krorego przytnicrdzony jest wiclo:lawOr 5, unueszczoay VI' sJii.czeJnej komorze 6 (tm. komora "W}'lizlelonaj.. Do wlelozawem dochodzi przew6a dopro\l'adzaj<{cy gaz do reduktoraodprowadzacza ':) nraz oopr'owadz:aj~cy gaz do. r,edluklora-oopamwywa(;:.l3 10. Obydwa pnewody w ~d b<"i\gaZllikowej (\II (4f..~cj lW!'I'ltnftrz:n(!j poja'idu) prowadzone S!1, VI' os.)(m:ic prze\v0d6w wem~Laqjnyd:l 7, kl-6rych ~daruero jest odpromulzenie gazu na zewnatrz pojazdu w przypadku nieszczehtotk::i w'idozaworu lubz.1dzj::lilIDia zaworu bezpieczeastwa Naj~iej ~I.ykane jest odpnnlladze]lic p:r:zewodow Weflly1ag;jnych ]XXi spOds1lnlochodu z uwagi na fakt, ze gaz zn,.1j'duj!!l:C}' si~ w zbio:rniku jest ci~Zl;zy od })mVietf7.a, Wielol<"Iw6r posiada ogll'3.T!1icmik, kl.6ry uniemoZlh"ia ilaipelnlcl1:ie~'lornika pll\vyilej 80% jego pojiemnoScl oraz przerywa ,",,'yplyw gall) w p:rzY])adku gwanOWl'leg.o 'YZI'OOU ",yplY'\'U gazil z instal,acji, np, Z powoou zen vania przeWOOD d snienioltvego .l 0 ta..c:z<l.ce.go zbiorni.k z siJnik,ie.m (kfmkrell1ie z redukWI"(!Irl - oa'paro,"::,rWQ,c;ze.r.iJ)_

/

W zbiornikach tor·oi.dlaJnyeh wielol.awo:r umieszczony j~sl \!iIe~'n&lrz teroidu i Zi'lmkn.i~ jest w sz<;zclnej kemorze W)'diJielon<:j, Jest w nmiejSZYlu stopniu namzony aa uszkodz.cnia med13lucZlilC: niz widozawory w wale .. abell, gdyi; 7..a:cma jego c~sc niewystaje poza OOIYS l,o-roidu. Tulaj nWio1l~ez komara \",'d:zjeJonapol<l,czona jest z aUnosfer.1l! dwonla pn.e:wQ{lamj wcntylacyjnymi 2apel.l'ni,aj!l:c oopli'Q'wadz.e!1iegazOwpo:la samoched.

19

10

, /-

J ."

7ITL .I

I, ~

1'---

r

!. qpaska m~1 2biOif'l;ik 2'. Zbiomlk

3_ K~nJel7 do WiIN0201W"OiU

'*. Moeuj."lco ruta tel'e5k.opowa 5,Wret\o~

20

6. Ol;looQW'<! komQi!}' l;\'Ydl,i~on~J 7 JlfZewOOy w!nlytaCJ1ne

S. N.1Jsada ri.<ipeN"liama gJzem 9. Prz~di napel'ni13ma g.;l@i'I1

i 0,. Prle ... I6d g<l~0I."'Y do reaU1lr.ora O@~/II.'Kza

6. ZACHOW ANTE SfE ZBIORNIKOW

W WARUNKACH EKSTREMALNYCH

W czasle prowadsenia dzialan ratownic0'ch banlw. \\3Zn3. jest majonwsc l.achowama si~ inst3.Jacji gazol'."ej om jej elementew 'W warunkaca ekstIemlllnycb_ Pod poj~iem: "'«'drunki ek!!tr:emnlne'~ b~dziemy rozumlell takie parametry o'IQC:zen1a. eraz paramotry sam.ego gazn, kt6r;e stwauaj~ okr,es~Olle nkbe~piecze~lWO, np. l..agroi.e:nie!r\')imchu.. W nini.ejS".l}'lD rozdriaJe rostarut o0t6V1iooe trzy sytuacje\"Yl1roi:uj~ce stany zagrozerua.. S=t to:

• :!IlaD p~pebdmIa. Eb!omib • ,czylilioypdnierue zbiomib 'ie~ gtZem \\'. iMoSel pne}:;ra.::mjl\c~j ilMIJY" o~, ~ p!"OOummla (~la ~()jm'1JiM'W Wei &my jCJt ml pm.ionl'j·e 11i~Il.~imr.rm 80% J{a /tJZ)' oi-eklqo.pw minrp1UfJ,lj ]()% dJa.fiIzygfJrQwej):

• ~lan PH.tll~ 1Wumlka· ~z,)'ti umieszc-ze:nie lhiomilui. w wmpcrllilU!!dl p!ZClntczaji\cydI okrcilone'ptZeZ pfodLl.~ So)'SteJl:1U;

• l~itIa • ~l1'Ll IiIM zmn.iqi=ni~. ooj.~!icizbiomJb bez znmi~~ilii obj~i ntaeBL}T!t>wflnego !I~_

PQWYi:sze p:rzypadki ... .ostaJy om~·wiane 5ZC"1'.egmowo W kolejn~cb rozdzialach, gdyz z mmi 1"aItowmc:y b~poLetycznie ll.1:1j~iej ~ spCilykat si~ w czasie d7.ial:::ni rarl'OlWl.iawa drogo',lego.

PROPAN%

70 3.0

50 ,$0

watmosfemch

2,2

8,0

41,3

30

6,65

20

4.7.5

6;0

40

50

8,7

11,3

13,65

Si:kol:1 r'~~" "",1.;'·"

Pai~&I'O'r'C'; , ~ -~ ~el

\1 ~~;~ ~

6. J. Przepelnienie

Propan.-buwn jest ,gaz..em:; ktory 'w stanie deklym. mote bye utaymywany ~e podcMruen.ietn Wiasn,'cb par. ~oSC par VI' zhiom:ih rue zafezy ,od iloS'cilazy ciekte~li gazo~j.. Oznaesa to" ze pay rozlad)~'Y"3niu wiomika i znmiejS7.M;iu si~ w "ym czasie obj~tosd fazy ciektej cismeme po7:Qs<taje ok zmienione (Rys, lO')" Zm~aJia pli~Znosd par nastwuje j¢d)'nie W Vlynilw zndallY

gaz

____ ,_-_r:. --7

ciecz,' L,//

WmpeJI"dtUi)' uk~adu (paIn XQb_6)_ Przy stalej tempe.ralUfZe cjSilicrue fazy gazo\vej~dzie nic:zmienne dQ chwili odparO\....anta ostatni,cj krop~j Fazy cic'k1~j. Pot.em pny d!alszym r;lCOOr:LC gam Wl<lS~ zmmej~nie si~ ,cjSnienia do podo!illu 'cisliLienia atmosferycznego, [ odwrotaie, Przyllapebliall~u ibiornika po osi~i~ciuOkresJ()nego d]a teJllperahuyladOVirania dsnieoia nastwi PI2Jf'~St ,'fuzy cieJdcj i od tego momeiltu cisnienie pozostanie nle zmienione do chw:ili call;:owitego :zanikufuzy ga7..owej _ JdU iaoowanie byliOby nadal kontyn1lO\l<-ane. od tegn tnomeml!1ou tlast\W] szybti pnyroS't. c1Suien:ia z uwagi na :znjko~. :scislh;vosc cicczy_ Pewyzsze obrazuje izoterma skrap[auia gazew pu.edstav.iona na Rys.ll, ,gdlie w obsz:a:r7.e I "'"'stqpuje faza cielda; w obszane Il wsp6li:smieje faza dckla z g<'I~'Q; W obszauce HI 'lrystcpuje jedynie faza g<l'l.O'\oVai_

:22

oieczi gm:

goz

~I

cleczl

J?y.d J. lzoserma g.Ut2pf,alliIJ gaz.N_

Z POViyZs1.ycb wzgl¢l6w stopieii. napdn1enia2l:l,iorni.ka jest. scisle okrcslony pr2lep'~samii dla ibiorni16w ria ciekl1y gaz winsta]acj<lch samochedewych z.o:stal. usta]ony na pcZJiomie 80% pojtemnosd zhiornika dla fazy deklej, Poduszka gazowa zaj muje wiec miruml:.lm 2.00.4 i jej :zadaniem jest kompeusowani.c 7.J:HiaR cemperatmy, W czasie kt6zych jak juz wicmy nast~tlje w zbiemiku zmlana clsrucnia, a 1:Y'm samym iporoporcji procentcwego udAa~uposza:eg61n,.'ch faz. Przy prawidlowym 1I1lpchrieniu poduszsa me ~noazanikn'1t nawel w temperaturach otoczenla wgramellen 60 -c

DokoWlJjm:y krotkJ.ej anallzy sytua,cji, w kilorej zbiomik zoslal pO.c,la.do\\My j doprowadwno do zauiku poduszki powlenzne], Od ch""ili ;ratl:iku fazy gaz.m~ej cala objCloSC w.i.ornihl v.'Ypeloia ciecz, Wztost temperaturypowodujc wzrost pareia hydra.ul.icznego ("jeczy ria Scianki Niska Sc1slin'osc ciec:zy z tolej powoduje l'l'7..rosl eisnienla we'M:llltn zbiornika 0. okolo 7 - 8 atmosfer pr}':yv.'ZIoScle lempeTalury 0 l°C. Iesli \~Ylrzymatosc zbiemika k]asy B 11:a rozerwame przxjmicmy na po7J.omie mioimal!:lyr.n, czyli 10],25 atm, (ptltn Roe .. 5), to przy \l{'l.rolicie tetuperatmy od 12 do 14°C n[!Sl..lpi przekroezcnie wylrzymalosci ko:nstrukcyjnej zbiornilm i jego rozerwanie. Ciekly. propan-butan znstanie wyIZlll,cony na zewnatrz i w :wlaczeniu z powictrzem w ulamkach sekund l]h~'l..lrzy mie$;r.::m:in¥ wyb1i1Chow~ go1QW<1, do zaploau 00. [l3ij mDlejszego nawet ir6dla ene.rg,el)'CZlLego-

Jak w:idac z powytcj przepeowadzone] analiz}' przy prrepeJnienlu Zibiornika zagrozenie powstaaic jut w nO.fDmhtych warnnk .. lcb eksp,h)31ac;ji cryli w zak rcsic iemperarar otnczenia W warunkach ekstremalnych na~ety w-i~ tym bardzie] Hczyc, sie z mol.'uwo&::i<I. rozerwaaia wlomila jd]i uk jest. on \'1'YPQsaZon~' '\¥ l..awo.r bezpicczel'lstwa ale 0 tym powiemy wko1t;jn),1l1. rezdziale poswieconym wpiywie temperatury nagaz znajduj<i'~Y sl'!: l\' zbiomiku.

23

WIelozawory Wgitl,:(l\.\<ychinstalacj:acn sali·!ochOOO,v.ych wyposa:i..one S<'I Vi' pl'ywaki uniemo.tl.i\\~3j<\.C<) pnepe,lnicnie ;zbiomika., Jednak jak ju:l.. wspom_nia:na ",~sniej falowrricy mogq_ spotkac si~ I. .. miJtymi i.ns.talaqami i me zaws'ze~d<l to system}' zalezone pnez: ,;tutoryZQW<lfle zaklad",. Poza tvm p.rz.e~a:dowauie moze ilMtl\Pic w wyniku samoM,hlej 2JII~anY p,~z uzyiUlownib po1otenia. libiornika (o.brot zbi,oJ'l1ikn 0 kUkarws.cie luh kUkDdziesJq.r j"/opni). dQpro"W3.dzaJ<,[oej' do ~nnego uslav.ienia p.lyvo-aka. P~'CZYna tao rna ruestety swoje irOOJo wile poj~tej ekonomii: zySik. jest miJllimaltij' (k.1:1Jm. kilko.llascie litrowgaZ1J wi~c.eJ) 3. zagrczenle niewsp6l. miemlie v.zrasta, OprOcz tego fl~leZypanu~tat, r(; w uzyciu zn~jd1iJ.j~· si~ insWa,cje [lie wyposamnt w zawory OOl;pieczc:llsl\l~ (lo,ka jest obecnte tendenc;ja nil Swiech:). 00 przy pnepelnieniu zbiomtka n,'lotuje dllZc 7.agroi:enie jut w Iemperatmachol,ocze;nia.

6.2~ Wzrost temperaiury zbiomika

Wzrool remper:Ui!J.I}' zb~ornik3i. a tym samyrn i /.ill.1jrlllj<l_Oe&,lJ(I sl~ w nim gam jest ~oJejrut nkbezpioc2.rul!. SJ1mu:j1t. ktOfa w okreslonych warunkach mom d.oprowadzic do rozerwaaia P~ilS7.CI..a. Problem ten c(~sdowo zos1al jui: om6\>.iony w rozd:tJale 6. W. no kt'OI}im przedsta1wlono wpl}'\li przepell'iicn~a na be2Jpieczensnvo, ebp~oatacjj l.b.iomi'k<l. Te dwa zagadniema, a wiec ~iIlienje i WZl'ost rem.per.awry z punkin widzenia prarw gazo"~'Ch S<I zg sob-q Scisle zwiazane, stld tmdno jest om::rwi.at je oo.ldzielnk:.

Jeszczeraz przypomnilJimy. .'k propan..:butau jest gazem, kt6ry w nora rml1nych wamnkach m.o~iSlnieC ly1to 'VI' fal1e gamwej, Jedoak 'W temperahilrd.ch eteczenla ftlotilw\~e jest jeg;o skroplcfilie prz:,.' slosunJ~O'WO nieduzyeh ciSnie~jach rzedn killrol atmnsfer (paln Tab, 6, W Ro::.6. I). W· zbiorniku wsp6Ustnieje w6wcz.'ls fazagazowa j ciekts, a cismenie jest. stale ~ odpo\l'ja,da pflfZnoSdpar prop3!nu··bUL:lnn w <wnej temperamrze, Jesli temperatura ulcgnie zmiaruewQ.wc,;as zmieni SiC r6wl:uei: c:iJ:5nien~c 'f,!; zbtorniku zgoonie z prz.emian<l b:ochorycnJ.<l (W stale] ()bj~!osd), W:zrostowi lcm.peratu[)' towar-zyszy przyrost oo~loSci fary c~ektej Z uw .... gi na znaczny \\'SP6IC'l.ynnik rozs.wr7..aluoSd termicZI1cj c:ieklego propnil,u-burlanl,.l.. To z kold prowadzi do wy:krap1ania si~ gazn Lsukcesywnego zmniejszania poduszki gazowej.

24

W zaleUtos.cl od stepnia nap¢lnienia zhiernika c.alkQWlly lanik podusl;ki maze nasLltPic j~s:zcze przcd osil1l$ol~defll temperatof)' kl'ytyczlI.ej (dla prepanu 96.SoC. ,lIa butaau [S2°e) i. wewezas Ita :Sciank:i zbiornika z,'3.CZOle oddziatyw.Jc parcie hydrawicz:ne 00, fazy deklej, Od le:j dl~oi.H nastepuje rordzo szybki przyrost cisnienla; co dokiadnic opisane wpopnedni.m rozdriale.

Jak wida<: Z vi'yiejpr.z.eprowad2.0ne.i anaHzy dokladne okrcstenle mornentu rozerwania~btorruka j<:&l zagadnieniem d.o5t· skompli.kowanym,gdy:i 117meiJllOile. jest jednoczeSnie 00 kllku patmnetmw. Z pewno$d~ najbardziej niebezpjec.zny ~e zh~oroik bezposred.nio po ,l[}tanko""'<lntu i oczywisde nie l\)lJQsa:i.(iDY w l.aiWOr bezp~eczeilstw,a,

Zbiomiki samocl'!OdowemaksymalntEl ta:nkm",anesz! do 80%ich pojemno.k:t Na Rys.12 pu:edS'Ia'wioIll.O zluiany (i<lJjI~loSci rnZ)' dcldej i. ci snienia w f\lfikcjrl wzros-tcu temperauuy prq :t.aloZe!liliu, :il,: roiornU, 7.aIHR..lowany zosl<'d

Zbiomik Illlpdn1.011Y pmwidlolWo do ~~ po;1J8n~~i. w temp, 15°C, Cim-i~ie "'" zbltrmiKn w~TI('OSi ~'Iwl(i 6,:5 Blmodf:!'y.

~ W~G ~r~wry ~) ~~:~' t~ Zl~micjSVi ~i~ -[]bj,tt~ t8zy S'I'!(H."~jl 00 ~llio ~ 4-16~"", Ci~lh:'lljewmSla ,do ok·oIo '[: atnmaao'

Prl}' wzroscie q~rnpcraluty do ~(f'c lfltilisj!l7.ll. si~ ~'bj~ru:c razy ~~zow«i do ,ot;.oll) 9<14%. Cisru.mL<: ""<'l'iL~t~ 1.1... lA::ok, I1UIiJ!BMIU-.

R'ys. / :. blj/aru;r proo:;;enloW<!'8:o r~d;!I&Jj (a2J' c18_~i~i j g<l'm~"e'J or{J'il ciSflr8rti{J W _fUmoc:,11 r(!'mp~I'Q!r,J''T pi'2'}' MpeJnilYlw ztnf'Jrnik,a f,'fI%.

25

Zbiorn1lo:: na.:pclniOJJ~ 1fIie:pn"'idi(l1o¥(l .00 9O'l<l. pojemtn~i "... temp.L5oC, Ci5nle!1ic w ;tbloi'tilku "1=i QkololS,:S .otmosfsry.

/ I ~\

I J "

clecz.-100%, I

~.-._L____ _ _jj)

W lemp:e-I'at1mwo SOe>cptr:te~II~~ ~Q1:oW{} ~iom:ik wypclniony jcsl W 100% faz_J!cioklll co p~' dIltszym 'wnm;d~ t=~Mu.ry st~vaJr£fi Iwdro nlebe2pi~C'll:t\ syW1:j~,

ill'S' 1 1. Zmjalla prot:.~lIJ'a_8D udzilllr~ fazy Cieldej j gatuwcj oras CISIll~n.ia w·f1.lnkt}1 ifJ.mper~mi1'Y ptzy iW/M/l'Il?mU zhiQrnik(;J 90%.

przepiso\lo'O do 80% s\vojej poJemnoS,cj w temperamrze l SoC, Na Rys_13 pnedlslarwiono mtia~ obj¥to~i fa:ry c:ielkJej dla zbiorrdka zatankowanego uiczgodnie z obmvi~zuj!lcymi aormsmi do 90% jcgo poj:emnoSc]. W temperatur2e sooe calQ obj:t;:loSC zbiornik<l z;.ljmuje ciecz j jest 100 W tym momeneie juz bardzo n~ebezpjcc:zna sytuac:ja - w/_roS<t temper;d.my (I ]oC PQ'\NWiUje "2JOSl ciSnienl31 (10 7-8 atmesfer,

r na kouiee jeszcze jedfla infommcja dOl~'C74:ca kmperdtur 'I.. jakimi Uli.Q1:ellilY spotkae sie' w ezasie pezaru Badania ooswiadczalne, przcprowadzone w ",a~unkach oCC'Z}wjSlyc:n poZ'\~'01iJy ·okre.slic, ze :sreclnia temperatura pozaeu wyfiOS~ QkoIo 800°C, N3:~O'jni~s!l. ibio[[I~k ga.-l.it umieszczony no te] aem!per:amrze nagrzewa silt' do ekolo 1 ;(PC jut pe 10 minutach (Gasz'enie pow.row bulli z ga?ami ~edmicznymi . liiu.letyn fnformncyjny KGSP; W-wa 1967). Polwylsl.e pc,twierdzaj(l IOWi1Je:l: lj.ad:IlII:i<JJ p!l7..eprowadzone w Szw«:ji na rom_ych :zI;ijomikach na c.ielld}' p.ropan-ol'lla£!. kl.6rc po l'I!apdnieniu j umse- 5:.li..czeniu na taeach z pal~c&c si,~ ~JeltlYll'l.~deg.~I)' rezerwaniu JII'-t.pO -o1:o'Jo 3 minutach (Biulelyn /njof"mncji Teehniczne} I1r 11(4).

6,3. Zgntecenie zbiomika

W samochodach osObowych .zbiomik zwykle utll.iejscQwk)[JY jest w Iy!nej c7~Sci pojazdu, W oogllzui ku, U1z za siedzeniem. Jest ~lO QPtymllhrie doh-rane miejsce pod wzgl~m jcgo bezpieczenstwa jak ~ 1UozlJwQsci wykor.lj·slani.a

26

wo~nej przestrzeni. KS:tUdt zbiornih orazgrubosc j,ego Scianek czyni zbiomik sto:sunkowo ~mynl 1lliEl odksZ1l1Jcen~a spowodewane uderzeruem innego sa,f.11(X:hoou.

CnHO!ll"e zderzenie dw6ch pojazdOr\it pmklycmie; nie jest. w stanie rn;u;oozi.c :zb~omib umiejsoowioi:'I.Cgo z tyhl w bagamLktl- PrawdQpG-dobiemtwo ta.kiego ll;szkoozenill. nalety rozpatsywac tylkQ W przypadku

udef"lI!nia z ·lyJI.!l ~ubz bokn w tylfl~ ~c pojazdll, .

Konstru1ocji1l. ibi(rr.n.ika (walec ;r owalnymi de,mir:ami lub ksztalt loroi(/(Jlny) oraz g.mboSC Scianek i .mdzaj mlltc:riall!l &WsOW"d.nego na zbiorniki (blacha .st(llawa' QkoJo 4 liI'm.! grul)(j~ci) powool!lje, ze lJ'Ijcksz:tJMcenj'e mechaniczne m.o~i\ll'e jest tyLko prty bezpcs...rednim, si1nym uderzeniu ostre], llll'atdej ha\.vtdzj. wpiaszcz zbiernika, prLY jedHocl.~sn)'m. braku moiJiwo:Sci jego pl£mieszcZMIia. 'hka sytuacja jest malo. pr11\'o(lopOOOOoa podCl.1S ri'.eczy\\istych\vypadkow drogOViych poniewaz uderzenie dw6dl pojaJt:dl6w zawsze m.achaliakter sil.(lI!!ilr"eg·o :konta.k1.u dwech ptaszczyzn, ZmlC1JU'l c~sc energii jest pochlania'M pr-ftZ kamserj~ samochoo;ow uczestaiczacyeh w "'1'~ psdku Sztywne clemen!}, kOl1strukcr.ine na og6J Idegtljil p:rzemi·es:n;zeniu w-e.wrnthz PQjJazdll, jak ma to miejsce w przypadk.u bloku s:ihrila,

W czasie siIne-go udeucenia samochodu w lY~ (kqf uderzenia (f) zbiornlk zostanie prn=m~esZcz:o['!ydo czesci p3S<lierskiej (H.ys., 14). Jesli s,1f'1locn6d udcr:z::3ijqcy b¢zJe posladal sUltik z tylu to sila udersenia ros1anie w d1lJicj mierze :l..ln1.lntyWVl'8.H<I pA)ll1ami bagainik6w obydwiU poja7.d6w [ prz.cmieszczenle zbiurnib w ghib samochodu mo."i.ewysl®'ic w'O\\o'ClaS tylko przy wyJa:lkou"O diu:kji site uderzenia,

Rys.} 5, Vr:k~nl~ boc'ZrtC"I,'I-'l1fe

lI<)'rzJlcic zblOJ'"jir poza pojazd.

W pnypadku boc:mego' uderzenia \iii z"'1~e'lJl.OSci 00 sdy i ~ta uderzenia nloi:!~'We Je~'l pfzem.ies:zczerli~ zbiomtka "'eWlli!.lrz ~UllOdlOdu tub pl7.}' macznym kticie uderzenia w grani:cI'tch )0.60° od ost pojazdll melle dojsc do wyrwania ,i'f)jotnika Z H'IOOowania iwyrzncen~a go peza samoch6d (Rys.15). Tal.ie S}'tiJ.a{.;Jeb)ii)· odIi.otowywane juz W ~!i~e' \1;')'padk6:w_ .lbiornwk jest na ~le mCiCn¥. t.e me uk~ga 2lIriS:i!Cz.eniu j z.u;,oovruje S,\VQj~ Zf:lI\v;rr:l.o6t. W chwih z:erwa,n~a przewod6wklC-ZJtcCYchgo z ins:lalac~ na:Sl~puje huensyv .. na uCi,ec ... :ka gazlJ c:o(JO\\1Kiuje: nalychmil1!ilOwe zadziaJant,e 1a\lllQru od!cinaj~cego umieszczonego, w~~ielmawor"Jt ~ ~ ... 'Strz:,'1Imn!Je \~yplywu_ Powyi.s2a aaaliza oparhl, zcslala na badalilJa'Chprzepm'l<vad'1JlfIJ}lcill we WlOS1(ICh oraz lli'I d3JlIvcb

1:.3.cze:rp:ni~.tyCh w wytw6rni 'S3IfiLochooQ\\'j"ch zbiortili.k6w na gaz, -

Teorctyczn~e nie moilm \\yUuczyc taklego w}'Padlu. w ""ynilrn kt6rego Mst{pi zgruecenme lbiorn~ka" Jedlll8k ~~es~Q to ~srednio w chwili ~.rzerna i (I ite .. bior,mk \\'y!r-qnlll. i nee ul,egn~c['Qzern'alllu iJalct.y w taktej sybJacji oczekly..'aC, ~ zmoieJsZ:eRiu IiIlegbl poduszka garolt~a. Stwarza to z k<ol,e~ aagrozenie \I;)'budw. pny wZi'oode leUlpernlu[Jpr.~' Jedinocze.s~ym. braku \vypcsate.ni.a~biO'fJlika w r.admlarowy law6r bezpjeczeilstw3. Sluiby rntOWDiicre P'rzY~ na nl:i~sce ;zdaJZe:nia W chwili, gdy spos6b udeszeaia i .stan I;)Qjazd6w~dz;je juzo.beslofil- J.d:li doj:d!rie do ... .gniecenia zbiomika P9Ja_cZ(lnego Z l\,'ckki.em garui)Qdl.ienlY miee do c:tyldenia. ze stn;;~f<t zagro;zoIl<l \,ybudl.CJU, alba jut z buens}'\\nie TOZ\...tni·ro'm poearem, WObyd~'1J przypadkacb_ o'bo'wi~c ~dzile:~zi:eltla p~r<l JIOfI1.~,",'a!tl~a.

Sbn ~dClJll41ny, Ii! zarnze:nl niebezpiecZli)' ~e WO'WCZ3S, gdy w \\ynltku ud:er!'~nia d'Qjdzie do, zgn~ecenla zb~omi~ zmniejsnij~,rego jego pojlemno~c 002; rozszczelnienia j wycieb gam. Anailiza takiego p.T7-ypa<dku dlOproWM'l:.3 db nastlllPUj<l,cych wtdostOw:

I. igni~.e be.z ~l\JicniB.fl"l~'OOOje mmi!CJ=rue ol!t;j~oki zbiornib toorciyb'1ll.ie Iylioo 00 obj~o5ci j~ znjmlljiC l)io!:~, J:l1U w cbwiii .ud=enill; przy dllsz:,moddzialywaniu sil)<· t1~lJ!jiC spr~ie ~eczy del, d.miern_1l ~lIj~GCgo 7.hilJl'Rik

2. ZilikwidowlUtie IX! zgni~illJ ~'ri(}'lnej przestnrml w ibiOlll'lrilr:'u powodujc '~ silny cp6i' .lJfZY d41s;tyrn silowym ~_lyw!lf!il!l!la miami!\;. s;t.1\d ",i~bzt:: pr1IwdCipCldobieti'ilwo lWii\Ziifie jesl z zeJ'wl!Dil>'!ll moco\~'arua l!biomib i j.:so ,pi"1.emi~l~i!l:m w sI:<th pojaz4u u~nego, oi;( 2: dlopi"(lw~dzelliem w nhn do ci~nie!liB m:ilry'1'I<ij~eg<:l~

3, ZlikwidD'wanie p<,~ zgni~lu. ;o:Mom:ikil ~.Slllti g.lI7.OWCj je!il.liiiebezpE«me ~yllto~iiNy. ,!ldy moZJh¥)' je!ll liZybb W2f('lS! k:IT:I~I)' 2fiajdll_j~CGg<;I si~ w ~ion)'i!l zI:licmilW CJ!ru; ltiebezpi~~",o to lw4Ml1.<l j~ z efekrlm! Jlj'ZepeII1imia miomib 0I'llZ oMitel1ia j;cgP mMo-.nej W)1nynlaro!icu w zwi~! h'l' miokmsJo~ertI ~~~i W-~t tempoet~ mctli~1' jest jedynie w (:Z1l&ie poiafiil samocil(loow .uc~yc:ll w \\'ypadk!l;

4. KaMe iXIkm~l\."efIie ~..II mio.mib :zmnlejiSl3 jego w~ i \\' !l1O!TIrmcic' pl"l}'fi)!;W d!lnicnili. ~ tI\)j!iC do r=zclnienia. pIa=2a \\' miejs;cIlr::h!J'JalOOonych uderz,r;ll1i~ ju:i: prty n~ wa:Ro5cia.cll ~li!lnJen.

2'K

7. ZAGR.OZENIA OD SAMOCHOrDOWYCH INSTALACn 'GAZOWYCH

P'mwidl'O'wQ wyk().f:lana tnsta1~ja w czasie ebploo.lat::ji nle slWllrt:ai wi~szych ZilIg",~n nruz be~rul_ ~edl1l!ak WYs!~'Plllj~ pewne oOO-slrzenhl, [kwre np. zak£li:zuj~garamwania pojarzd6n' \\yposaiQnych \l' jnslll.acje ga2JmWl w pomienmych gamtach j parkiugaeh, Jestie :rn>]~z;anc ze znaczna g~slosd~ tych gazb\\' wzg[~em. powietrza (butan- 2,05; p"opon - J,56)00 w przypadkll ruesz,C,,_dnoSci hlslftlacji pewedowaloby gromadzenie si~ ])air w najI11:lszych partiaeh ponlieszc7-C11I i stwa r:r.atoby zagro).enie, wybuctl'U" R6",nlet zbiomIki z.d.aj4 :si~ t?Yc bezp:iecznc.gdyi. obJiC"J.(lne SOl; .WI "'1~'1l:Janle cisnl'eil r:/~dlJ )00 stm (c:iSnienie m:Cl)/l-mjl'!ce ;;tJiunlik k/(u:'Jl B) orazw czasie 7.de. mID p(I\\inny \\1Ijst bel. sxwankuprzy pn:ecitl,knitl docbooLlCj'm do 20g (g ., warto.sc. przyciqg~nia ziemskiego), co odpowiada katastrofalilcmll zderzeniu czoI.OWCITlu. Poduszka gawwa, ktora :raj muje 20% pojemnoSci zhiornika p.rzy pelnym napelnieniu ([am cjekltr zajmuje w6waa.~ 80% pojemn.o.sci) kompensuje 'loPJyw zmian teJmperatmy i zabezpiecza przedosl'l8.Jli~cm parametrew kryt)'C-,llI.yc;:h gllZ!il W wanmkachnormalne] ,e:ksp]oatac:ji zhiomikBI. a taki:e w :zakn~sie da.Leko przekraezaj (lcym je.

Rl~'CZ)"¥iS'l.oSC odbiega jednak. od za1oretO H~o.retyC-F.l1ych. Jak WSk .. tll~~ sondaze i obse:rwacje prowadzonc przez Url:4d Dozoru Technieznego wicle pojazdolV;' ",yposazo,:!tydl jest w inst.alacj~ gazo""tt nieposiadaj~ homologacji (nojcZ{,'sciej sq to unfidzenia wschot/;nie) lub tez ~ 10 iJiSla]ru:je mo.mowane przez nieupralmioJilych lnstalalorOw_ Ta sytoocja stwao..a d1as&u~b ratownkzych szezegolne zagroZeDle, gdyz w czasie poiaru takiego samochoou nie moi:emy oczekiwac okrd]oDeb'O zachowania si~insta~ag~ I j~jelcmen:tOw (np . .- zbiomika) W warunkaeh ekSlremahlych.. Dla pnyktadu U10Zna tu w5po'mniec 0' Usytuowall~l,I zbiornika na propan-butan. W jego P~'Padku bardze wazne jest aby byl on zamonto'W3:Il)' VI' tciSJe (,krcilonej .pr-L'cz producema :pozycji. Kalde odstepstwc ad tego wymogu VOl!r'Oduje :;..mian(: stopn~a Mpe~nieil~a zbiernika. .M.ote si~ wilwcz.ls zdlt4'c, 'ZJ;; w trakeie tankowania roshlnte puekroczo!llili granica OO-cio p:rocen:lo\\!ego i:l1l~Jnieni<l (dlti jazy cieklej). 00 jest juz baJrdw nicbezpiecznc nawet w trskcie MrmaJnej ckspl.OOlaCjj w \-vanmlrnch otoczenia- Szczegolowo orn6wiono t,o zagadrnenic w rO:ldzude 6 nhliejszej broszmy.

hmym probJernem jest samoW'Ohle oo.looftY""mlie przez ~1kowilLk6w roznego roozajru prn:r6lnoc!k winsrn.alac:j~" N3Jj~iej sp:!lykane dotycz<! ZnoWD zm:iaoy uSYluoW<1lni~ mjomika" kt6ra do~on~'\\3na jest s"iadomie W odll

29

~i~sze(J]lia :stopma napdnienia, Pov.y.ZsZ<\ syI,l.!I3.cJe PQWc5ta.v.wmy iOO:l; komentana.

W nvj~u ze spo:snUlZeniamw zaW1l.!1}'mi pawyi.ej nah::tlloby .zadat .pj-1ame: na Ue,. ~ W ju~m zatre:sh: j:eS( to' system ~ec:my dmll .rat(mtmik.6w li~'Y~onqj~cych zadania w cz~siewyp,u;Ik:6w· d[ogov«ycb1 Na to pytanie .najF J~Zl.odpoMedri!\ blilwe prez:entacja t(';st6w pr.zepm,W"adzonych W wa:rJilnkach ~istych n:a~ln:O'Chad:acih, 'W}'pl)sat.Qnych wiJlstaJacj!; gazO\\'<\, W kelej~ydl romzi13!racb p.rzOOst3.l"l1QJ]o "''YRdci b::u:mo uwhO"''aIfI~a s~¥ inslaJacjj

OfllZ :Lbiomw6:ww cz,asie .(X!:zaru. .

30

8. ZACHO'WANIE su; fNSTALACJI W. WARUNKACH POZARU

Pn:e:pfOwad::rone w AlJslrlllii tcstypol.igono,wc. w czasie kl.Ory'(::h spalann samodliOOy wyposazone w tn$ta]<Ji(;:j~ garow<l. mialy na cclu o.kr-eM~c spos6b zac.howania :s~~ llLstalacjl Z 11JZfIymi n;.ZW'iJ'¥3[1]3:llill kO]l$tnikcyjnymi OOPM" wa(j;r,anla gam z l\l}\dzicl.onej koru.o.ry. Tes,1j" p["~prowa(lron(l na 6·ciu $Bmer cbod&ch marlo:i Ford F<l]co~, Opisy prz.ebiegu pozaru takich pojazdow Uikai4 rato~'fiLk;O:Jn Zi3Jgm~fiiil! z jdimi mOg<l ;o;¢lktlll:c siew czasle akcjl gasnk7~j_

8.1 Warunk! przeprowadzania testcJw

Szesc ideot}'(:znycb ~,ll11;ochoo6w typu Ford Fatocm 1~)'1)OS8roJ1l0 l¥ zbiorniki gazu z ty]lO~ hlsU!]acj<l., ale 1- zaswson<lliLiem .milnych SYMe~u6w ooprowad.:zan:ia gaw ze 1ibionika W waruokach normalne] eksp~OOiItacji. oraz W w(lmnbchkrylYC1Jl!yc:JL

Plerwsae nzy m~aly len sam zbiomik garT.i,l ] t.1ki.11: sam.o n.)Z'Ii\lijz.ank \V ukladzie OOgaZriika. nLak1e tego s<m:!cg.o producenta lJ!:llomika, W przy~ pa:dku piem:sze,!:,!:o, n8ljb~rd~ejl fOZ]Xli\vszedurionegoro<!:Wli.\z:ania przew.OO. odp'I"Q\l"a:dzaj&C}' odch{ldzit be2p:lSrOOnlo ad zaweru ~jjec~r.&tw8i I posllldal l,.V}'J(llzainMaloWflnj" prawie pionowe w g6~ w tyluej lev.ej C}~Sci sam.ochOOll!W drugjm przypadlruJ pr~w6d odPIOi!i!r.'1i(];r.ajJ~cy .zos1<ll skiemwany w dOl, przechodzil przez podt;og{; bagaZn~ka na \l.y~ol na dro~.. Tneci.,czOOl1y i pi'lly mia]y zh~arn]kl pochodiZ<l.ce ad lO:ech romycl!t P;OO11CfJlJtowW'SZYstkie z syM.emem odpro'Wadz.aj:.Etc:yrn_sk]effl\"~l1y.m do \".-yd:r.iclonej kOKlory w zhiorn~kll, a nast!tpillic przewodem \!r'COlyl8;Cjjnym di.o Hlmosfery (talc w system.ie I.O VA TO) _ Sz65ly test mial za zadianie",ykaZ.<Jt c-o si~ moze si~ stat, j,esh pokrywa bagaiJitila .ipoJa)'vr'<l l'\j'dziel.onej kcrr:llory w]ornika ~ etwsrte W czasie, gay :l~lli'Qrybezp~eczdstw.'3! rezpoczna OOprowat]z.anie gaz6w co uznano za oajgorszy z moiJiVt'Yc;h przypadkew,

Pod k1!idym z samocilOO(m.' pod zbiornikiemgazu umieszczouo standardowe taee napeJnionc 4] litrami rozposzczaJJ!lila, kU.'H'e nas~epoic byly rozpalane, lch poI.Oze-l1 ie Sl"wu'Zi3Ila najgOl'Sl.ol z moth ""yell. syl:uacji zagro2'lCllia p(ll.arov.-ego,KaZdy z samQCnoobw mial zbierntk za]any 20 I beuyny, a 7» waNOSC zbiQrnU:; .. ga.-"~ .. vynosli1l60% jcgo calkuwilej pojemnosci (Rys. 16).

3]

R,;\J.16. llmlflj.reowill'lIfe /(ley z ~.~·m.zail1lkiem If' cUW/! l~f!I.

8 . .2 .. Wyn.iki t'estow

Nil.': wgl~biaj1tc si~ W sZiC:reg6ly test6\"" bore dotY'CZY~ g~~.leokresle$lia najba'l"dziej bezpiocznej konslruRcji i~sta[acj~ chciclirbySmr skupi.¢ sj~ poni1.ej na przebiegtl pozaru s.armochoo:ow w po:szczeg61nYQh test.a.ch.

W (·escie 1 i 2 z ~recJnim odprO\vadzeulem sp~l.onego gazn z zaU'OJU nezphilczeflsmra na 7~"nl\tn pojarzdu do atmosfery zao'bsenvo'Walno duz4 s:zybkosc: ~;ypli)'wu gam w chwiH otwarda sj~ zawom ptoolienk rozbi·egaJy ~ gwalmwnie na od~eg~Qsc 11m .Ofj ~l'ysu samochod.~. (Ry.S'_ J 7).

Ilr - I

I

I

•

4

~'S_ J ~_ ZiMt~g plomiem ~, czasu: tutu /21' I i 2_

32

Takk: zachowanie s.i~i.nS1.a~~.cjj stwarza realna groiby db os6b iino_l;'chrt:eaY majdlu!ji\cych s:i~ w pOO·li:m.. Pierwsze o1.warcie 2.a"'O'EU nasU"y>HQ po ekolo 8,5 m:i.noty ad tozp.aWenia mey z r,ozpll~ln~k~em. Do Chll'lih caU .. o\~ik:go oporozmenia lbiQrnika. mwOl' otwierat si~ 11~10' km1niepr.zez ekolo 9,5 :minuty - W tym czasie 'wyp.a1en~u ule-gty uszczeUti na i (lstal~jiga:rowej. co spowodo~lo calkQwlW opromienie ~nsta1ll.cjj zgazu

WteSde trz..ecim. nadmiar gam ze zbiornika pnedostawai sj~poprzez z.aOOr bezpiec-zeilSitwa do ~lr"l..a. \\iY.dzilielonej k'OOlory (Ui lIastfiJ(Jl.1l(llo jf!go I'OZP1"f:zen.l'e), a nastQpnk prz.ez pr~e",oo. \'r'enlylacyjny odprowadzany otworem w PQd10dze bagazmb pod sarnoch6d_ W tym przypa,d!k.!iI zaobserwawano waczI14 ~.o.l'1ti~ W zasi~gupl:Qmieni w czasic etwierania siIC zaworu bezpieczens.twa. W poroQi'oani:u do dwOc:h pie;rn'Szych teSl.611:~· pi:Qmien m:ial mlllcjsZ<\ ~ooc i nie wpJywal na W}'Iost intensywnosd ploR1teruw oo~bie palacego si~ sa:m.ochOOu. PMn.iejsze badania l!;'ykazaly. ze przewOOlwentYI.a~ cyjne uJegly spaleniu zall~m RllIsot<t(lHo pierwsze orwarcie si~ La!':\'OfU bezpieczenstwa. POWodOMIQ W pned05lawunle s:i~ gam do waetrza samochodu, gdzienast'e-powaIQ jege spo:kojnc s-palanie_ Sposob f:.adzia1al'liai C".r .. :U pracy uworu~ieczefis:twa byt prawi.e idemyczny jak 'I'll testach 1 1 :2.

Test cZ'warty nie r6tl:l~~ sle zasadnicza 00 tesru trzet.iego_ ByJ przeprowadzony ptzy wh;;kSZ3-'m. wiel~1.c. CQ S]xl\\oooowal0 op6'l.nienie Ot\!'-arci.a F.":a\\o'Om be7pieczeilSilwa 0 ok~(l 2: .mil:lU~_

W resciep1:Jli.lYfill insml3.cj0ll g"'li7.o\l;~ar6wniez zag .. d~l.ie:z-o me' r6Uiila si~ od ins1al.lcji w tescie trzeeim j cv.\'artym, w zw:i<lzku 'I. czym"vypJyw gam me wplywal na rozpueSll"t'.emianje s:i~ ptemiem poza zarysy pojamu. W czasie trwama tesru. nalwrni.ast mlSlu!p~~3 nieoczckiwana eksplo'lJIa .miomlkll pahltl-(l. Oeenieao, i.e pJonrieni,e powstaie W ",yrrikiU eksplo7jii lii.lWOIZylykt~ (I Srednl~')' 38 m \l'Qkol samochOOll. (R_'Ys.18). Tym nV1Cm zawor oln'OrJ}'1 sjl\!' 2$ razy

; I I

iii 5sv

RJ'~' lB. i::,ui~8' pic'IfJielfj w czasie ek~pwZJj zbiol"nik.rll' ~"C~~.

I

------+

19m

J

33

\V czasie II min, i 12 rek. do 'QZ3.sU ,c;;aIlorwiwgo O"prOZ1i\tcn~a libiormri:kc;j .. R.6'\',i:nt~ i w tynl ~eScie .spoflob palenia si~ byl. podob.lli3" do tych. kt6're rnlaJy mkij15ce. w testac.h J i 4.

W leScle 6 zalomoo spra:l'Idl.enie pa-eb.iegu spalii.llia pojaz.41,l przy otwartej ldapi·cbagaUlika j odlcr}1ej ])(,lkrywie: kemory uydziclonej. Instalacja gazowa jdentyc7JU'i jak w wScie 3,4 ~ :5. Po rozpatenh:l t:tcy z rozpi.'lszczaJuikiem nastlWHo ro~s~rlenienj~ si'll ognia do Wil'lftr:za ioog<l!iJ.1ika00 spGv.ooowafu O"s)abienie p~ pOOlr::.wmllj~oego itagoone' zamkniQcie si~ klapy jeszcze p:rzcd otl'l'3rciem si'i zaworu bezpieczeilstwa. Tymsamym pl;om;ienie wstaly sdumione m zmruejszyto si~ zagroZe'nie dlaprzo'bywaj<l.CYc;;h W' poblizu rateWE1ik"6w.. N~e l!l3[eiy jednak prZ)ojmowa.c ~:egQ jako reguly. .l.ml-Or bezpiec~tw.'J ~g<m'-al pxlobrde jak wpoprzednien testach,

8..3. Podsumowanie testow

W 6-u testach, po(Iczm; ktorych spro:iJwtU.o.oo S)Xls6b spahmia si~ samecbod6w\\oyposM:onycb w ins1!af ... cj~ g~"&. smieidzono;

_ QBjlim'dzJi.e;i !Iic~ecm~ ~ in.~bu .. :ie z w~ ~wadz.enil':ln spr¢:onego Bam L zaworu [,;ezpi~w~. sd)o"! p<l"1'l'Qduj!! Mgly H1H"M ptomi.mi nil ool~!1.l~ 00, 4 In (Id 7A[)"SU ~~~ powoollje·1.O ~~lic .ala wY»;J:mu~~'h <adwiia f!ltowniBIDl,O,';

_ o[wElWie za.~oruw. ~"Z!OOSlWB rnl!Strt!lOwn.!io. p;t. 0[0000 8-1,l 11urn!lacn ,ad t;h\l,li!I 7l!Pil.l<llli~ :!lllffioclIDd~; C<.iIS opro·miBliia. zbiornika Il!z)' s1..1nle '1i!Bpdnien~ 60% w}'IlQ!'il okolo ~-9 niilll,JI 00. momentu pi;d--w=~ ZIlIdzi.'liiaJnia Zl;.WQI"ll;

- pml!Woo')i~·enlyl&."jjne .. kli&ryc:h u4miem j~104prm''''ud:w!'i!E pu~ ~ochoo garu wyoob~'· wajllcegql ~i~. z ·im.1~Ia,;:ji i t:f\o\o,;lnJ klpi~iu;lwa l,O,' wllmnkaoch pofun! nic wplYWllj4 w ~~~ g6lny sposri!h r.uizMi~ plornleni IN (l~t;ie paI4'~ s~ ~1II;

- ~-pi'8wpicdralllllj¥a. irustitla~a 8=\'0'11 ..... r.::l.Il~ie pomnl ~amoc1n.odu. niG ""'""1A'()~C dodu.t1rowyclt l.Iigr~~ p!l;!l\ opi~m.i przyradl<iimi 'PI lticie I i 2.

34

9. ZACHOWANlE Sm BUTLI WW AR'UNKACHPOZARU

Wte·lokrotnje jU1: na kartach tego opracowaniawspomimmo, U wlnst:alacj.i gazowej, w samochoene najwl~S-l.e f!leoozpieczeiistwu stwarza iblomlk na clcicly prop']D-b1J!.1an. OczywiScie dotyczy to giownjc ~mnk6w eksIremalnych, W normalne] ekSpl·oata.cji O~z. If:go ffi.!Op wYSl:'lPic mwnie1: rozszczetnienta na insta]acjipowoduj"ce powstawanie w miejSClJi gardi:o"'3n~a samocihodu stre!y zagroH.ltiej w)'buc.1tem. To. zagadnienie ole Jest j~l:lak ternatem niniej sz.ego epraeowanla l nie bedzie rozpatrywane, gdy:z w ta1cioh sytuacjacn po stv.ie:rdz.cniu ulataiania sie gam taktyka pos~-ani.a zas.w ratownicrycb ni·e ~,e odbiega~ a ed OgOIIl je prJ:.yj~tych zasad,

Badania zbtomik6tw .R."Iwylczyltudosc prewadzone sqgtoVink w tak zwanej prooie.hydratdjC-LmiJI. W czasie jej pn.ep:rowadzallja sprawd2ane jest cisni1enie [QZlywaj'lOe ib~Ofni1k:; zmiana \~7ndar6wlb-jQrruka ornz spos6b' ~:n:i~. I tat dia ibiorni!k.6w JdaS)' B nic \~llOsamnych VI' 2aw6r bezpieczeastwa (;~'tj,. nadmiarowy) ·cisruenie rO:lJ}'Waj~c~ Hie powinno ibye nlHiejsze ni.i: 914 cisnienja p.roonego, tJ 100],25 aunosfe.ry i dla zbiomi.ko.w i.{)asy A odpowi,ednio 67.5 atmos£cry. 0 ~le pr6by przeprowadzone na lli'YbrailIYch z l~ partii 2bi<tlrn~k3ch pn.ej.d!!t pomymn~e. nje "''Ykom.tje :si~ Zadnycb lnaych badaiiL Niestely ratmvnicy obstu,guj!~cy zdaezenia, ktoIych prl!ebi.eg na og61 d1deko odbiega ad tzw .. wa.fUr!tko\,,, normalnycb, pot:I:zeb.ujll iunych zgoJa wruotmacj~. Podstawowa spmw"Q jest u;yskanie oopowiedzi na pytania d~~ zachowania :sic: miorn.ik6w W wanmkach cil:1llrCnl4lhlydTh; czyLi ta1l:icill z j~imi w wiJCkszoScI wypadk6w dl'(lgowych nlQg(\ si~ spo.tik.ac. Jak do lej! po:ry barlan specjaUst}'oCZlit}'ch z tegol.ak:resu w kcaju me puepKIl'l-adzol!);o. Cheac w jaldkohlriek spos& uslosunko",ac si!t do fe.go proib·]emu w rozdziaJe Iym (Ji.)5WU!_ prl".Cdsta'Wiollc udQ.kumemowane, wyn~1ci badai't .. .acbov,,3n:ia sie: Wi.omil{6w na dell)" propan.-blllttm umi:eszczofl'ych w srOOoMshi pezaru I.ll'7(prowadrone w Szw.ecJi.

Powieg zja\\oisk zachodzIlcych w lbionliku \",ypelnionym d.cklym gazem wwarunkach podwytsmnej tcmperatury dokladnie opisano w rozdziale 6 .. 2 ninieiszego oprnoO\l'3rua. W lej chwill przedstawione z.ostan.<l_ wyIDiki prob ogni.owych p["Z;eprowadm[lJd1 na zbiernikach z propanem-butanem tyiPu p, 19 J'.awie.rnj<tcych J9kg gazu (opmcowano ria podstawie ar.tylaiiu Tuge Lyden Q, "Proby ognfowe~' budami z gnze.m ptynnym"; Diuldyn lnjormaeji Techni.r;:znej Knsp nr JI64, SIr.: 79-'94). Z ~lWOO:U braku szczeg6~owydl infomli;lcji

35

dntyCt.Q,_cych stopnla napetruenia. zbionrikOw u2;}'wanych do proo oraz mate'riahl z jakiego by~ one "ykonane (witn;/d'lllQ' .(ylio. ze .byly to zbJomiki w-ykOml'fUl' z b',/achy $l,(lJO'WfY) nie jest Jn01Jjwe doldadne rinlerpre:lowa.nie wynLtow_ Nie ,m_1:)t~ j,edlrutk :sposob prz~rowadl.~!lti8! ba.dan QmZ ic;_h zakres pozwab, znalEi1.:6 a:na~ogie z. dbecme u1:ytkowanyuti zbi.om.ikami d.ti~l czemu moi:1jwe jest ookonwle: ooen\ynQ'poiazag~Zeniia i op~acowanie taktyki POSi~ po.ViMiia Z<'IS~ mtom-uczycb, Konh:~cZI'le jednak 'byloby przeprolWsdzenie istoSffiWJych hadaD, na obec:nie :insial("'Ianych zbiomikadt 00 po.zwolHooy w peJni udokumentow3.c sposOOl zacbowa:otl!l sieinstaJacji gazo'o"Ych w same,cl\odach w -wamnkach ,ekstremalnych,

9. J Warunk: przeprowadzania prob

Do pnreprowadzcni'8 prOb 'M"DmnO tbiornik~ stalowe lypu P-19 la"rie~ raj&.~ 19 kg ciclde.gn propann, Celem PII'OO by to oheSleniezacho\"'3u~a si'~ zbiomlk.'l w pOO."yiS7J1)llYcb temper.aturnch oml okres]eruew jakim stepniu 00, bezpi,eczeDS1'~Q eiksploatac.ji nplywa 7;a1\lUf Ji<ldmial!'owy, W tym oe~u C7{SC 1Jbiornikow wyposaroDOW :mwoty otwier~<tce sj~ pny ci.Sniemlil. 2S almosi'er. OSnienie rozry-waj<lOe dbdlone dla teg,o typu buU~ wprOOle bydr!l!liJlicm~j b),to rue mniejsze niz 100 iltroosfe:r. czyJi ])OIr6wnywaJne Z ,O'becnie insta)o\valilytn~2'hionti.kam~ Jdasy 13 (bez .zaworli /)ezpieczensht'fl).

W hZdej p:r6bie ibioiillik wnie;s;mzany by! W l'r'3rueJlcC;. dokiorej \\ife!>1.'ano :2.5 1 ~ny. W ezasie prrOby mie:rzono pIZyrosl dsniema w zbiomiku mnieszczonymi w strefie plom~eni pa~ltOOj si~ benzyny oraz w pf'.t}rpadku zbjom~ow wypos:atooycb w zawory nadmiaro\\'CciSme,nJe etwareia zaworu ornzprn.wildJowooc dobi:J,ro Srednicy pnekrojll l\'ylm.a W zaworze nadmiarowym_P()nJZcj p:rz.eds.taJwi:one zostana \\j'DiJd dwQch. p:r6b- Pierwsza dbtyczyla zbiornika ~ za:worem. nadmiaro-..vylU, drtlga ~ m~orn~ka nie W'YpGSaZOl'!cgo w tl!ki l3w6r (warunkt otJpl/Jwiada:/q 'It' l)'In pnypadku z!Jiornikowi Idtls:y ll)_

PROBA £IER'WSZA

Zbiorn:ik typuP.~]9 z zainstalowanym zaworem bezpieczellst:wa umieszczcne w wanience opowiettchut 0,,8 m2 l'iypeJnionej 25 I benzyny (Rys,}9), Do zaw'Oru zbiomika pedlaczcnc mancmetr w ce1111. pom:iaru zmian cisnienia ad ch",il.i .mzprucoia ben~'1flJ-' dQ czasu uruchnreienia zaworu .hib rozerwania ~iornika (co nostfpowaio w przypadJw 2'byJ rna/it} SredniC_Y wylotowtj wZQwone),

36

11!.y,r;, .19, St.a1Iowislo· do 'P=pro",'a~ia proby{ijJliowcj.

WyniJdotr.zymane w pnlbie mezna puedSLawirc OOM.~pUji4.QO_ Pny pra'#.i~ dlowo doornnej sredllicy wylotu w IDWOr-l'-C bezp"jecze~lWI!I .W:iomik uLega~ bc:lpk~cmeil1l'i. rozpri~:te:fIDj.u flO\llodujlI.c jedynie l>l'UOSl iotensy-wl1OSti palenia w momeneie o'l.witerall~a :s~~, laIW,\UU_ Slmmi.eilpa}~go s~~ gazu O&i~aj dtugoSt ad .. do ·6 metr6w. przy.ldadowy IH .... ,cbieg cisnie>n w czas~e seri~ proo przedstawioao na l'ysunku 20_ Jak widiac jnz po oko]o p6Uor,cj minuly od momenni rozpajeni.lI loonzyny ciSnicnie w zhiomiku osiq_gn~o \\~rto.st 25 atmosfer 00 spowooowalo pierwsze otwareie si,~ zaworu i zredukowanie cisllienia_foc:14tkJ>\~ \.\o'3!ctoSC cisnienia WYL.naCZ8l1a Pl'WlQSC par propano, k16ry wypclnial Dlltl~ {JNltr2 Ro.z,6, tab.6.}_ Proba, p:rzeb~ega$a. do, d!J\~ili calkowilteg.o, ~ypal.eillaJ s:i~ benryny CO nast'i[lpowa~o W Ctlls:ie od 9-ciu do

l l-ta mioot -

,

-j-+--+--I

! I

10 ~"+-+--1-+-___'f--i--+-~~.--f

6" f- --+---+[- i -I j

o 2a 4 ,e,6 7 e9

min

Rys:;1Il. Pr.!.ebleg Cl!lfI!lCl!il W 7JJ.iomili::u WJF'Cl5il:Zll!m)'m W lawOt~uaroW}',

!,R{lBA ,DRllGA

Seri~ batdan Vi' lej piiobie prz.epr\)!!ilo'oorono M podobnydtwamokach jak w p~ble piern'Sl£,j a jedym[ rowC<\ byiQ nie Vr'yp(}sa~nie zb:iomikOw w zawar rutdmiarovo'y.

Narysumw 21pok.!lZ3IIO pr7.ykla~ przeb~eg dsnien dla serii pr6b, Jak \l;iQiac ci~nieIlje Vi' zbiomilll rosic; bardzo szybko I pomi~dzy drug4 -a tJZecj~ minil1&. '00 mODl.erUu KllJlalenia be"ozyny o;sU(gafu"'arto~ 15 almosfer, ptzy krorejp:la.s:zcz zbiomihl ule,gal ii'ol,(il:"\.va.lllu_ Tsk ,szybki pnyrost cisoienlaJ sugemje dose wysoki slopien napclo~e[1ja zbi·omtk,6w lirlyu'<Inych wpr6bach_

Charakt,erystyczltit cech<l. lej (lmby by~ s>posOO w jak~ nastcpo!rHllo zniszezenie :zbiomika, W licmyc:h pt"l,ypadkacb ldega-iy one rozerwaniu na kawaJki, k,wre fOZl'ZUCtlne bylyw prottlicn111!l 50-60-dumetffiw ad nriejsca ptt.eptouadz.1:L'iiapf6by.

Dmgim 'ft3l.nym sposuzetenie~u jest \"l-('U'1iosc dSoreftia;prz.y kt6rym ,~iomikID si~ mzryll'3ly - ok 75 ,atm, By~(l, ono e 250% nilsze ooc.i:snieo13 nisz£Zllcego d)io.uuk w konUoblej pf6i>ie b_ydraulic.zneji (100 aIm)_ Talde zac.ho::n.3me lhunaczono :nmana:mj zachoo:l4_cymi w ~t:rl.iik-, tune stali w pr.zegrzanych .nHejs:c.'lcbJ)Ol\'OduRcymi oslab~cnie materia]u.

9.2 .Wnioski

cfm OOr---t---jAj~rl~~

, -,

I

28 4 :5 6

min

RJ1,r.J/. Pnehieg cJs..rr/eil w zoiOTltiku ,~tIC ~~.a:tmJym W .m\I'W·l'iIaJnt~·Qmll1Y

Jak wspemnianow c7~Sci wst.~p]lej te:go roz&ialu brak imo-rmacj i dorycz~t)'Ch stopnia napeinienia ibiorni.l.6w Wy;~-allj'ch w prooach oraz szc-re:gu iJl.oych danych ]J.nJ1emo2J!~wiaJ"t dokonanie proMcgQ pom,wmnia i odniesienla .p'~rowa.dzonych pr6b do, zlJijomik6w obeenic cl::sploat'01W<l:nych. Stosewaae w dniu dzisi~szym stale na zbiomiki, bye moze Mwet W warunkach przegr-Z:.3.flta, rue b<r~ ulegajy rezrywaniu na mruejsze kawalk.i, ale uO mozna

3:8

stw:ierdzicpo przep_rowad.:leniu stosolOVll.yda hadan, Jednak niezalei.otc od powy7sZJego moiliW'ej:es.~ '"'3"c~~fI.i~ie kill:m (lg6In~'ch wniost6w:

l. Z:1:>l.omiki w~ne W !!pT1I:\!\!liJ.ie dziBj1!ljl\~ i'JI.wory ~~wa w (:ZB~ie ~aru nie IlIWflmljj~ m~ia ~~.~A i ""'yWchu;

2. W ,cmii~ ... .wu-cim ti~ "~:WON '~=~""'B liInlJl1ieti 'wydobyw'D~~(> ~~ gazu 1OOi.:S Lltw~ :slup ~m ,co Qhggorici 4-6 m.C:Ir6w;

3. Zbiornild nie ·~e w "-IIWo:ry bezpiacmmti'\!.rI. m()¥~. uliec ro=wMLu Z'I..-I1II!iZC;ZI jcS.li SIl be.~D po I'lapelinieliiu~ r~mny !PJZ ('wot"l)' W IlI:l'iImlu!ch sekund m~tW l poft'ielrolln zd(l~·dO w;.-buctau ad ruajmruej~go Zn'rdIa 'e!u:rg~yCZl'i$go;

4, Ra«nnu.cy Ili~ &II W i!Unic s1.wieNzlc-, w jllkiim s:loprnill IUlpeinicmid zn~da:aF 8i~ llbiomik C>taZ fi~. nUeC tI'UdooSci .z cknilcniem cry lbiomik wiru;tall~i Bll1Uwej ~ obj.;te8.0 ~ wypci68M1f)' jesI \\, lruwQr rutdmilroW}~ w :z.w~ z lyriI po si.wi~iu w Q@lJ~ ~~. ~ mlIj~ 00 cz:ynienia ~ 58IIIliC~ w)"pOS.a2o!1ym \If insbl~I)".iIfl t~wi\lf'OWjnni ~ illijbardiziej rueko~ w.lll.l':iMt mC>2liwcj dDlAlslroimru ~ytuBCj:L

9.3 Podsumowanie prob

Przeprowad:rot.te proby udo~'OdIlHy, U wlo.rniki l.. dekb'm:j gaz.anri \l,¥gJo-, ~'Odoro\\'Ym~ &l w sta:Ol'e rozefWat sie w podwy-iS7..onych rempemturach 0 He me wyposawno je w SIUaMl1e dZJia'aj~ce .za\YOl)' nadmiarowe, Czas rozercwania si.~ butli uzale:illliony jest od takich czyntdk6w jak

- stop-i(lliJ. :lUIpelnil;l!lim. bul~i Wn;J;pomllD'ffl)'. te butla przepe!ftIQ1fa mDZI'! "OUno'UC !iJ( juz w 1"I!1tlpl'!rarumcfj O1~6.m'a, pat12 r;ozdzIQ/6_.I);

- ~nic ·ci>eptli d\osilat!::Z!lJjlcgo d~ zlt>iomika (ll'it~'!ilJr"lV7IQ~'t p{.!Z-<lFl~.h

- W)tfzymB1.oSC matmuID, z l!:Jill-egCl W)~y jest miornili:: (f!lir ~fy b-udama. .ren clemen!

moz~' S;yC rJWlfJ'ez mieZl'IY od !8rnf'~~!WY),

Wym:i,eruone czynniki ~ oo7.pQSred~i(!l decydO\l'Bly 0 I)'m. w jilim czasie ,oct cbwili rozpcezeeia S-.lit'pozaru semochedu nast<Wirozenvdnie zhiornika. MiWsimy rowru.ei:. pami~c,. if: rue od razu zbi'OTnik ~lje wyst:1!wiony na dziafanie podl\j-7szonej lempenl.tury, 0 ile pozar nle JlOlv'Stame: be2pOSredt.l~Q w bag,a:inOOl (dolyCzy to samochodow (J;.mbowych) .. ZpcWOOSc]<t naj'ilo-iek,sl.e :za:gro.~e Slwar-zaj~ 7ibiomiki.p[(zepeltd,one 11. Z takiln~ .r6wnriet.. m.oiemy si,~ spo·lkat w czasie dna-Ian. Ro;ze.nlr'aoie j C\!i'eotU!ldny ,,,)'buch HlO;;;.e w6wczas na~[t przed przyjazdeHl zastw6w str<1i;ypoiamej .. W pozostalych prz:ypadkac-h m.o:re to ~\aistwit 1I~' trak'cic ""ykonywanych 'CZ!I'IinOSci ratownlczycl~. Sl<\d kenseezne Jest pe Sl\\ienJzeJl.iu w ezasie rozpoZR<loi3, Ze :rm),my do CZ)'lli,ema z sanrocltodem wyposaronyrn w jnsla~ac-j~ gazo\'f~ baezne obserwowanie zaCLhQwarna ~ pozam 00 pomub podj~c ntak:hv.tr decyzj~ odooSruc prowadzel:lia dziaJan. 0 tym wi~j :szc:teg616w W koJejnycb razdzialach niniejszego opraoowallia,

39

10. T A_KTYKADZIALAN RATOWNICZYCH

Rozdzial ] 0 staaowi poosum.omlIilie wszyslkidl lagailnie:m,o kwrych mQl!lfiono do lej pary. PQzmlnie wtaSci\VQS!:;:.ifizykO¢hemionyd:'! j ]XlZarowych pm]Xllun':lmta:nu, budolWY tY1XW,Iej instalaqi g'ai.QWej wsaJl:1odloo,ach, Ulg~okl'l Zw]ov.anych Z WBJlUnJmr.ni ekst[~m<llllj'm.i w jaki.ch mQle siC;;' inS1aJacj,gJ maleU i wresacie pf"~lawie]lie OOS~jlstwoo pfawidllOWego u:2:yIkO!lilr<lln~a rych insta'lacji pozwa]a w~ej c'h\Vi1 i z.astanowk si¥ w jaki s:poOOb bezpiecz.nie zo,rgllniwwac dlial;ania ffllownic.ze- Wamc jeslaby p:!lral'it rO~lfIat S<lnlCdlQd wypo:sazon~!" w inSiWJlag~ zasUania gazem. j ~1edzieC jak si~ ena moze za.chOW'ac_ J::>OOwiadt:re[l[i d~bd.cy obserwuj(j_c pillar S<lmochodu ~d<t rim'I'JJe1: petraflli to1flOZIrnC ezyi nSlailacja <I zwla&:lC'Zfl w.im'Ulk z gazem ul.cgl. rozladm.vaniu. czy tei: Jiljc- Jest. ro lmJdy;(l waZ[le~ gdj.'l. l.asadnkzo ",pJynie na VI'Yb6r ~Iu;yki dzJJ;U01!o. Tyns, ikwrzy jeszcze nie: zetk:n~li :!li~ W swoieh dziataniaib z 14 prob]em.aty1i4 gor~cQ w .ryrn_ mkjsc!Upole;;:arny obejIZenie I alla]i~ fi1m6wv~dco pobzuji1lc'ych budow~ i sposOO zachewanla Sl~ tych iI1l.Sla1a.cj] w roznych\\-aruJUkac:h (.lywly pwlane W l!oj.Jka;ie literolu.ry nil ko~cu C!pr:aC(Mania) ,

10.1. Rozpoznawanie samochodow wyposazonych w instalC1cj~ gazowq

Samocboo wyposa±o,ny w iru;t1dacj~ g.azoWi\ posiada wypJO'l.vad2Onot na zewn'l!~,v. kOl]o6\vk~ }>OZ\\ruaj<!c'l pod1~:zyc: go do d.ySlrybllJiOn! gazn na slacji ePN, KoilcOwkal W pf2ypa.dk;usamochOdo\l'osOOowydl n3Jj~Sciej 1lIli1lkj· scowiona jest z tylu pojazdu,.porui.ej zdef!'.aQ, po prze<::iwnej stnmie ni?: rura wydechowa. Jest OIlillWO\lI'(:Z3S podwicszo1Mi8! na pJylcc InQrttarowej (Rys, 22)" W sa;m;ochodlacb fio'\:vszych oraz .l..agrankznych zabudO\vywa,na jest w pL1. stykow.t. ebudowe zderzaka i WD'!wc:zas \\'idiOCZJJ;1i jest db;Plero z b]iiSka. W tyro pnypmiku moZie .iJyC t.:a!~llontm"ana ro.wniez. z bob na ",ysolo5d knrka wlewu Denzyny (11Y8o,23). W ~m{'!iChOO!acb doS!tawcz:ych 1 (l~Za[Qwych moi.llilJ jaznaIciC wSrodl!iowej c~Sci pojarzdu z lewej lub pra\!iej Sl:rony _ Na og6i' jest ",~Z1lli: poci'w:iesmna na plylcemOlIDlazoW'ej i dobrze\l::idoczm jut z: wi~szej odIegi,Qsci

Rys,] J- KQ.!i~1Y:kt:!

(~~wa-nrQ $,t121I !1l1':1i~'=~P'IQ na pI).'l/N monratoWlj

Kor')c6wko' tankowanio gozu naptytc€J' m,onta!ow,eJ

Wprzypadkuwi!fks7J)sci samochad6w Jest to je~'nyekmel1t ""Y~ prolMldzoJ1lY na ~rz pojazdu,po kI.{)]'ymmoUlIl si~ m:rie](l'O\\'aC jlllZ ~ wi~szej od1eg~osc:i, ze sameehed "')']lQ6<li'on, jest Vi' instalaoej!j: gOlZOW<l!. W :sarn.CiChodach. ci~rowych dodlatkQWO mozna Z8IUWmyc zbiorn:il na gall'. jesli jes-~ on umiejiSlXlwiolll.Y W POO\\'Oz]u pojazdlll, Nalezy uwa-iaC tyJko, by rue pornnylk go ze zbiomikiem na s,~ne p<l"iliiC'l.T"L(:,

KofiIC6wka ifonkowanla gmu zabudowanoi w Kiarzoku

W mmtl¢Rcie podj~da be2pOSrednkh czynnosci F"dtffiluiczych, po otwardll ~rl-'wiod stron:y' kieoo:w'CY nll]ei:y ~n6c::iic U\'il'ilg~, Itzy w sotsi,ooztw:ie kQ~umny ki;efl)\.l\'J1Il(zejrue maj!dJuje si~ p1<J1stykowa kastka vl'idk"oS,ci :puddka zapa~ek ~ub paciki, papiemsow z 3-po~ozen~oltvym ptz.eI'lcznikiern opisanym: RaJ 1UailclIch literami "P" (paliwo) i "G" (gaz) (Rys_24),OpiRU~ kostka jo cellilrn]a s~emj'\Cil ,1lI,,"'Orami; gazo'\V}!m i OOlli';ynoVl'}"ffl. hlSUdo\\'alli3. jest nlljc~Sclej 0 a 42

lab]ky ro7dziekzej. z: ]ewej lub prawej stmny kQI\ull[l~' kicr'Qwill.czej. Mom1l. ja spolka6 tak1.JC W pu~p]de z p[zei&.cmikam.i po pra\l,ej stronie kierowey , WkaZdynl tm_dz .mde musi byc~ zainstalowana \l,o'zs.s:ic;:gu TQkl kierowcy. gdyz obsluglwalUl jest W czasie jazdy ~mochooll.

~.

~'-

lcm

Je:ze;1i W \\:)'Diku \.vypadku maska silnika sl~podniosla:, \lO"''C-z:lS widoczne S<t dodatkmlre dementy wYPQS<3Jilerua takie j<lik: parQwnik, pnewody dopro,....coadlzaji\ce gaz, mikser Ilia dJolocle do ga.in:Lka oraz cl.ektrO!l3.VI'OJy sitend:~ce dopiywcm be~y ~ gam,

§eZie]iotwarly~dziebagamik z lytU,\lUl.v'C.zas OlQo2mllIillwaZyC milomik Ita! gaz, \Vt'az z komof!\. \\ydzidon~ i p:rzcwodami vj'e!lr~]acyjny[Jfl!i_ Iunych mel00 W~lM3iW'all!ia samoohodOw na gaz pny obtx:nfue kons'tmo\\,<lnycb ~J1stalacjllc11L l~ie ma

Nie mar6wnieZffioili\l,os.ci us<wterua uapodstasse zC;l.\'II'l;lrmego og'l~l!I

sam.ocmxiu czy. instahu:ja 'w}'pc&aoona jest w z awor ~ieczenS'll'!<l, czy tez takiegozalWOm ~tie posJada, S~ "")'Ply~'a d~a mlowl'lik6w bardzQ, W3i.ny wniasek:

abyi;achoW!JC st~qwnypa:r.w.m h~ill'C""..ffls.1'1t'a w ,f}"trlacji, ,. nie jesldm,JJ .peH1.Ii :j'likq in.ftDl4cjq mamy do czynimw ntlld,y tl'Dil,oJlwC Jfl jd nif? tlJ!pd.fdW.~q ~~awDr n!ldmi~ i t.trkUtrr.JaItlI:I dosJ6S~C do zagrotenia ~)fifUlll~j,I z mu!Ji~~friq ekspw:Ji <./JiOl'niil4

Prawdopodob~eMl'It"'O J.1I,i:stnienia U'lkiej syillmlcji [lie jest d'U'l.e, jednak rnimo wszy:stko ~ys~iPl!Ije;, Pnypornnijmy, ze jesrono [Il1jrwi~ksze w przypadku mlQnrikaprzepeln:ionego- W czasie In'rania pozaru zanim dejdzie do wypa~enja lllisxze1e:k i rozp~~enia gazu ut dm.M (zbiOY11ik ni« 'Ityposato'1oY w zmror bezpieczt!nsn~I1), isw.kje duze prawtlJ;lj)lxlobie.n:stwo 'l'1t'Ctclnlej:szego \lo"Yoo,chu zbiornika, Doklacl(!ic episann to zagadnienie VI' mzdzialc 6,

1 o. 2 Analiza zagrozen- tokpostepowania

AiIla~~zuj!lC:a!grQ".l¢:rI~a v.'ynibj4ce :l Qbect:LOOct .gMU W 5amOOhodzie UlI]ei;y Sl\¥lierdzjc, it najistmruejszyrn jest groiba wybud'l!l1. ul.alnia.ii<loego s.i~gam Lub fQZ!ern'anie zbjomika ~~go eMitem. paz .... ru l naslWtruie wyil)uch gazu,

W}'buch HlQZe zaistuiec wtedy, gdy w czasle l!lr'Yp.adku uslkodzon.y zostanle plaszcz zbiornJika. i uSlfu\pi 'l'J'ciek gazu, W zalem.oSd od rego j!ak uksaal-, W\vany ~ziJepo wypadku pojazd OTIl!Z j3k .... ieLkie ~dz1e uszkedzenie zbiarnika :slmfaoooj.m:!IDj4.ca. S(~i(llVjo'buchowe m.ot.e $je lfl1'ljidOwac;

- II{ :pn)p8d.1::u wycki~J,I (I Iqi~wic!~jm n~I~~iu·, w ~d!'li.ej oml:lcy lImi.ej!.';:m'li.enia zhltln'lika '1lII'"3l.. nUcj~ p[7£bi~ i~~~Ji, ~ "'i.~ wbagal!l~ikll. "'" fi!Zec!zii3~ !J'II~ w~s;lllli~,

• w IltqpYdku W)--oi~LJJ {] dufJm ~illl ~ w ~~r~lu~j otolicy untiejsw-wirni.a zlitiornib. mieil>Cj1~icgu imtBIBGjli, a w,i¥c W' hsJ-samijgJ. W p~~l'11 p!lSft2efskim, w kom.o:rne s.~tnikft, 0taz w ~~II! otoc~[u ~odu {prczykfad1)It!iJi!.~.:lSi'(£ ~(refurgrotorry(}t WybN'C.liiC.tl;l' 1'1' 1fII:lrunkach b~ffl~hu p(Jwi~jI"iIQ pr-Z~d1!f(I'liJl1)pt()' iI' I'C'BltNllc 9,5).

z u"wi;!g~ na falel, ');eprop:aitl-blnan jest zdeeydowan"ie ci~' odpowietrza, \\yciekaj'1,9Y g3?~bQd.:z:ie s~'\vai W najnizej p61:ozone zaw~bienia, a w rerenie ptaskim I1h~m.zy §C.iJeJ~q s.i'itrn;ad zielni<1!. prl.estuen zagro:ronfl wytm~hem" Widko§c Slire:ty wylru.:c::h.m.vej w zoac:znym Sl.op'lli1!l IUSJI:dni.()na bQdHc ad 'wam:fik6w :3!lnll)s:feryczrrych. Im sJlnteJlszy wiatr tym. szybciej stre.fa zagmZe[lia liNYbu;c~e.m ~zie I"02Miewana i nie'tie2pjeae:ll$l~Q ~ie si~ :.r~]liejs:'Z.alo, Pr>opa]l.~bman jcslgawrn ~auwfiym, \\'-obec czego Die bedzie .moZIllia wzrcr ~O"wo Z,3C1b.sel'\ll'O'\vaC jiegoo'becl~ood. Jed.yrm monlllcvoscsrniemze:ru<li jegp ebeenosci to e!ksplozyntel:r \l1-'Sb~O\Valry napcmiar do]nej gralilicy wybud:lOwok.i nlie.szan~H!Y tego gam .z. powietrzem. An!dil.alM:asdwoSd .n2J"kocbernk1:l'Iyeh propanJU-bulan (cietszy oil powidrzu. nietok~ztlJ;).> konslrnkcjli sySlemu zasilania (Hose gazu w instafa.cji. istniellie zuwor-ow oaei~ajqcY''h. komory' ~~yJzielonei i systemu wenfyJac/i, umiejsrowienie - znitlrnlk(1 w Mydzie.to.l1e'f od /whiny kiermvcy i ptlsa:erow PI'zt:SII'Ulli., .ltd.) oraz \¥11- ro~l)'w, w ~~6fyCflmiJ) .miejsce w'Ypa.del drogowy (teren OIIt'tl""!y)~ykJ11lC:L.a mo.tl.t~'O&::; '"'l'YSt&J>i.cnla z.alruc~aos6b zoajdllj;[bgrc:n si~ l\'e'.mituz poj!llWU 00 wydooyw~j'toe£:o s.i~ g1IZI!l. Dla :stu;:.-!> rn!.o'\lrnlcZ}~ch. pra.CllIj'lcych przy wypadku na wollil.ym pewietrzu zagroz.enie zatruciem w!.Cj sytuacj i rOw1liie:l.oolezy "'jIkluczyc:.

44

rOK P(JSTEPOWANIA

W p~dku V!'Ycieb~ PfQpaJlu';butanu ]Xljll~rlY uczest~ic?il~ w '~yp;1dku ll8Jle'!y za:be7pieayt pued."')'st&J}ieniem wsze;lkleg.o . nxlZllJu z.a!$kr.lenPOo~ dowanych zwa[.c~~n ~ub uden.eniem O:faZ :s~osowac. I:Yl~o ur11I,:dzenm IU~I:S· krzace, Po zderzeniu poj~1!I silnlk spahnowy ws.~j~ :wloko'l'3my \:' wynLku unierucl~Oll1ieni3J kol. Nle s.tam;n,\i 0111 w tej sytmcj.l, z_.r6d~a z.agro1em<l_ Mog<t ll&l~miiilSt llcl;}'St'Wic' pFOblelUY :l.~uI1JrcjPnluj<l~ w dials.zym. d~1 [_r.staI.aCj~ elekUyczn'\." Genera~me w zaslanym na miej'sclI wypadlm sUlmeIHiS~]acJ] elelCuYcznej nie nalezy 7.Juieruat nk;rego ,co ~'QgJoby d~I.W~'adZ-1cdo, me~zpicaneg,Q przeslo1l;?isby, Na ~ny~lad j~h ~ sa~och~e.~ S~¥. pllhly swiatla nie nalezy ich ,,'yhtczac- N ~el'l!a]ezy mw~uez odh\a.ac alrnm1[l.lalQ~ poprzez mjltc~e: klem lub tel. pneciq,de pr£)~- Pny·po.m.ocy ur1lld~~ jXlmiaro\\l'ch n<lleZyl;\tyznac;~.yc snef~ 7~groZe.l ... <1 \v1bucc]u.erlila na:Sl~prn~ uSlm'lC j zaWzpioczyc pu.OOpf.zwad~owym_ wpro, .. -adzerueiln do \'rynJa~ZO'neJ sJtrefv dem.e-Ilil6w mogijcych doprowailzic do Wyb'l!lcl!tlt W trakcie w'Y~.!Ilac.zam:l stTC~ rownoc1cirue MreZyp:ldjf\:c dzi.lt,a.niarni;'lza,!l~. z ~i1h.Wl'allie~_0ro.h p<lszkooowanych ulyWaj'l,C d.o~egooo~u. urn¢zen n[~lskrntCYCh-. J~reh,me mozna unikn'!;c $t(lW"'<I~ja uR.<\dzen lskrZ<lC)'ch. ~IQ""'C"{~S ~on~ecznc. jest .OO!!kr~:I1I.ie s-t~rua gazl!.l,Obnizenh~ to mole na~l4Plc samoisnne poprzez .od~ dzi.al)'W<IIWi.¢ wiatru. Wy!>l<Irc!:y Vi.w-cza$Qdczeka~ i kO][i;roillQwatpo7JQfll stezeaia cksp[ozyJ!lle"l.rem. MQma. wykOl]at:_t~l,t:e . nadmuch p~pomocy weJ!lMalQI-Ow jcSru~ st~ilenie wybuchowe bedzie S~~ w dalszym C-l<tgll lnfZyrnvw~dQ.- NaLery jednak p~mi~t<lc, 'le w zag]~kn]ach karoserii mole _ porosw· w;c gaz, d[a.tego dziahmiaruwwnkze pomlmo is<h~.i~j'lCe;g,o pn.e\!r"lev.-u lull

w1~onan~a Dadffludm UI:f;7-Y prowad:.ric oordw oW'Qzme_,. _ . . . ~....

Asclrur.acyjne podaoie\.l'ooy ~ub piany na kOJ1Ilo[~ sdnika, ~p[,zY!?'ldku brsku m.o)Ji\\'O!lci OOI4C2.e:[JJi.a .akmH:l!I]a~oro, maze po",oom,'at~mebezJp]cczne zwarcia w iDs.~alacj] ,e~eMrycznc;j.. s~ (ego typu Ioil"tyillZ8Jn. tar.~.yczIlych w obetnQ~ slQlJ!nia. >w")'lbuC'lliO\v-ego nale1:y lln~kac,

W_2.2 Pezar sanwchodu

POOcza;s \\<ypadlu ~~zanegQ z: pozarcm nalezy przeens Hl.Q\\'aC i;ilka

Ino.tU",·ych do :za~s.tni·e~i~ sy;WlIIacji:

_ p;itM ,00000;FIl:uJjllCY.1l1io\ miOClli!kw SUllhi8 HieooruSzo.1lY1:n;

• ~ ood~j,a.lti!j~ ill! ;zbiomi!k. kl6ry w \'<')niktl 1Io,}'Padku. !IIl~gl zg!lJie;:~niil bez !m:l'=lnienia;

• pour ooddll'.iB!~u;j4CY IlIl miomik. ktQo. W 1'I}'Iliktll'''ypBdkll w.legi r=.dlnie:ni!ll.

45

~nlle em~Menty i~fitaIaCji, garowej n~e IlUIj~ z punikttl. wru~nia beq)le~ cz.:oSl"'<l \\l~SzegQ LJ.laCl~mllpome"''ai b:zdle p~l.enie prn",oou. ~je ~14mne zewzrostem wypb",~ propa~u-bu:Lanl!l. a to zkoJej p.rz:y'- nielllCSzkcr dzonym. 'li\~~o~wone spomJduje zad:zj,";!lanie 2a\li.'Omw lXkJnaj<l,cyc.l:lwyplyw gan ze mJomika

Analiza pow:starych zagro:ren podczas po~rlll tnllStbj.'c l\l'1;:(,nllo bardzo S~kO' i Stosunkowo dciklad~ie. MoZe J'1. \\ykona6 Os<ibli, kt6m.bQd",ie zon@~~na w og~Joy.ch zasadach bud~ lnsl<llacjii ~ch oraz~e ma)~ .. ~C'h z;athO~'t<'lRie Si~. w warunkaeh p!)7aru. W 3rl'I1lHrie HaLeiy u\\-zg]i\ldn:i6 ~. zd~rze!ThLa saJ~hod6w oraz na1ety w ntia~ mO~~~~\lScistl1nlC sj~ oopowi!edziee .U p),iaota:

~.fi:l1!! ~' "'~ l.ddr~a!OOWo ~ic l.gnleceni~ ziliotnik:li, ~. -~~~~~.=~ID~i6~I~milezbiOl't'lib '/'

- 'CZY.~:)'.!l!~JI! s)'m~:o:rtliY~wi~ck!.Z¥e I:} Iym, te :imtJlJla.cj!! mm.e b¢ W)'pOStIWfia W Zii.wOr

~~~.e. ? (o.mso~ ~ug,=m~8 ~ic~ ~kl1tjl:f; po}(!WI~rrir: $.I~ t61j~() p;/w.mttl1.iCJ. .dai~rw aj{! so/SZj,"; okreiowo syk zlfIJj.;[ll'.crny.2 up.!'I!iZiCzaPf~fIl g= :w. lbWfml{~ prz@ zm!>vr &ezpig~$!lo'qJ ;

~ jak (!lu.go .. llbiomik podl~~ ~BI)rn.'!IIlLU piomieni, jeVili ~eni~ byio ;r.1N.i!l<'JI!I]e ~: ro.z;. ~nte:nigm?

Je1:eH zgniecenie pojazdu bed2lc dOlyCzylo 1ylnej jego ~i, \m~\!Qas nalezy si~ .. ZQ~iCtU.o'~wac. czy zderzenie 'bylo 1m uyl.e n,iCkoil'Z}'Mne· ze W)''f>l,!!plIje Pfat\~~Jeiis1Wl;lzniekSZLa~Cemaroiom:ika. JdU ~nlldQ'by 1.0 miejsce 'to ~~' pa1illJ~I:at,. ze w ihio.rJIDikaclll ~ic wyp:lS<i!i.onycb W 2a:\!t'Ory bezpie~~'a ~t&Pi przyrOSl eisaienia Sjlowodowany 7:JJi1Eii.ejszeniem s~ obj¥'IIl$ci itnolIU~_ W pnypadlu kl)'~c.~ym. mQk doj.§c do zlikwi.OO1i!rtlmapOOus2l1ki gazc:rm::J, 00 sw.-arza. 1a,groz'efi]e IOzer",~~~ ibiomik8J jitrl przy Illiiewielk~m w~~e lemp:.ratnry ({mrrz J{{}:J-6). W sytua.cjl, gdy w lylnynt ba:gatn:iklll OTIlZ kabl?le ~S1'Izer6w ~Jawi si~ du;io.a. i1o~ ill!lenS:YWIDlego bta]Q-7.61tcgo ognia bedzle mO~Hl PU},PlllSzcr.aC, ze zbiQrtlJk ulegl rczseezeleieniu, 11 1i!rydeka.Jlll.cy gaIz spala si~_ Jczcli p)om~eIDIieb@d~ ",y.n~powaCo.ktwo"'ll ~dzie' mozna p~szczat" :l~ y.ad:dalat nadl11liarowy Zf!!w6r OOzpieczenstwa. lei:.e]i ~~i"my . :S[~',~ zadzia~aJ l.a.wU[ bezpieczeii$l.'wa b¢1iemy ][Iogh m~ec ro\l!'11~.ez peMlO£C, .~. n~wel dlug.otrn'ale od\dzia~'Wanie p!:oul;lcni nie spowod:~Jewybllck~ zbmmib_ W pnypadiku. gdy nie ~ \\<'idOCJ'JlC oornaliJ U!~lru~~a. lub · z .aW<ja~~U1Ija za>wum. ~JeOdSlWll decydlJj'!_cego znaC1.erua I1a'biera. CZB_iS bezposn!d.ftiego oodzialyw-aniar filomicni, na m]orn~k oraz pojCnlJto§c:tego . zh~omib_ W lym. Waes~e n~esrety tlie rna llidnych pnes~nek. kt6re mog~by bye Jl(ldsLawo1 do ooeny :mgro~!Ilia,. Zbiofflik zawie" ~J'\.CY Pl\Opa:I~I1mrl:an ~e W}]lOSa1.Qny w z.awilr bezpleczejisma,podda",,-any '~l,l,gI:em[l oddzialywau.lu ~emperart[lry moJ.c ulec rozerwarul!l, a. w k()nsekwcncj~

46

m-oZe doj's¢ do wybuchu ul\,,'Ol'ZQnej z: powietnem mie~niny pmpann~huil<lnu, Ck:~isc:ie ro:z;e'I'W<lJil!.(l zaistn~eJe 0 He W zb~ondklJ ~dlti,e oopo-wied!lla Hose .g;u:u, orsz ~dzie ~1<IfC.zGOO odpowiec.btiaJ Uoscciepla. hill ml!tiej mat.eria16.w palnych znaJdl!lj~ si~ w miejs.cutakiego zda(:re[l~a tym romejsze: jest ptaw~ podOOietlSl\\"Q1 re powstal:e w wyniku ich sp.a~'lliLia d.eplo jest w stanie dopoowarlzi.c do ~~la .wiomik:a z gazem. N:SIjwi.~sl!'JL:; (lrav.dopWQbiens.two wybuchu zb~o!l'!Ilika \~1"swpuje w puypadku oddzialy'w'dlllia i~pe!rn.~ lUI)' na zb~omik przepelniol\y Inlb zgn~ecQllY, Hie posiadajqg.' :t3.\'\IQJII1 bezpiecze:t1stwa, W tych pn:ypad!kach ma .miejsoe 7~n~k lu:b zmnrej szenie w 1.ib1or~ niku gazmtrej poduszld .kQmpe]lsuJ~cej wzrOSI. dsme:n:i<l SPQwodoW<l~ly wzros.te:m. wrn:pern.hH)',

~1'Q-wadzaja.crozpozt!3JniepOOiclflS zdarze1lia l'!<l~ezy zwrocic uwag~

. .

rOc1i!i1lliez. nil, el-~'en~H~ne sktUld\lr'Ybu'Chu zhiornlka. ic g:az.ellll,Poza poszkod~

wuym~ Ul.3jduj&:cymi si~ w~rednim :rog~Jlliu 1Il<'I~.¢zy mri.eOl~'aC sj~ ezy w promi-eniuru OOmoo sa;m.ocbodlu nie zmj:clIuj<lsru~ ,oooby pJSO'Qnfle, ktOre ]l10gtyby d<ml!aC o'bmz.en w ezasie "I"'Ybu:chill i wlakkj odIeg~osc na]ezy zabez" pieczyC reren .zd'lIzel'!~a.

Jeiel1 zbiornik yruegJ rO'£SzczeJE:Lelfliu. wO\\'Czas w kg.'3!in~ku pqja\!t-i Sl1ll

dl&.a ilQSi:plom~e.m a Sip.ahlie ¥ric bardzo im.cl~~'v.']re. lstotmym zagrozeniern w taldnl pr~dku jest g\\'ahmue ro1"Przestrzefl~a:llie s]¥ oglWi:aJ do wnetrza sa:IflQCh.oou, powodujij_ce OOzpoSredole zagrozeniedla ,OSQb :poo2kooo~

wanych W l;l'YP1'ldku.

TOK POSTEPOWANIA

.n·eSli iblornik na gaz przetrzymal ko]izjQ i. nie Iltegluszkad.z:eniu, jego mzerwanie .m.cee nasuwi6 j.edynie W ezasiepszaru samocl~odu. Wll~ jakie m.llISl4 2Qstac spclni.G'ne, aby 'lO nast'lplJo eplsano '!tV pop:rzedrucl1: mzdzi.<ll:aeb,

Ratu:j&C osoby poszkOOo'Vi.ra:ne Ilalcty w pierwsze] ko]ej:noSd podlac ~O:I.])ms:mny pr<l.d woody z linil szybl:iego narnrcill do W]l~, J>a:hiny, rO""l'l'OCZeSIJJLe rolWij,a_j!ll.C drug", i~ni~ g.a.s[liC7:~ z ro~roS2'Onyrn pntdc:m wOO.y VI' ce]u bez.!PQs~dMego ch~:OlJzeniaJ zb:ior:nika z. gazem. Jezeli W 'l@rzeo[u nasl~pi wycick paliwa, tJ:6:ry ~'"'017.qC plam¥ dJookO'la samochodu zjntensyfibje polar n~e b:;dlJe mozliwe podj~e bezposre,dnich dzialmi talo\mic:zycJi w stnsunku do os6b maj1duj:~cych s~C WCiwfb~1irzp!.ljazdu_ NlljskuWc:mi~jszylill mzwi:[7aniem w t3!kim przypadku bj.ll.oby ~llie pr4dlupiany mlpowie[Zdll!!'I~~ pah", .. i zcilwl:l'l I!Izyskania dojsda do pos"kodow<lnychpodm~e fOZP.oosz.onego Pntd]l ·\\IOOY_ W prakityoe laltie I(rlWi~Z'!Inie tOJikltyczne IIloi.H'i\'-e bydzie do zaslOSO\\,1lII~a lylko Vi.1edy, gdy na mh!jsce z.da[zen~a 7.adys]:lQrnlowue zoSl1U1<l! dwa sam.ochody gas:nricze "'{KUm-pianowe poniewM- s:3Jrnocilody kmjowcj

47

pll'ooukcj~ me posiadaj<l!lnS1alacj~ 'l\i'QdnQ-ph!llQ"'Ych z rozdzial.em fer2ll.v.'01'I!1 ~aJ ,pi:anol\V6r,ezego' I \\'Qdy addizielflie na pQ~il,6Ine [!~dylloc1Jl.\\. :Budm.va lilliU gasn~cz.ej <: .~:.asys.at1~m ]jIillQll.l!Ynl jest w tatl1np~z;ypadk1Jl. zl:ryltl c~Q~a,WyjSciem z te,j$}1ua~U moze byt zastosowanie w pie~ kol~jm;lsci rOZjI(1)Szo[lycti Pllld6w 'l'ooiilych do ugaszemiaroill!ewiska paliwa. nastepnie ,ewaknowanje posz.kooOlvanych i ~lbezp:iecze!flie wz[ewi:ska wars;tlWl p'i.any prndPQRownym ro~Lellie1!ll,. -

PM~S p003>wdJ"li':J piarryna~c,zyiimjkacbe~rtd!ThkgokontakUlpLany ~O~aID!l pos:zkOO.Q\\'iill1ymL Odk.aianle fan ~dzie Mrt1,ro SkomphkowlIne POMew<lZ srodfk pi<lJnotw-Ql(zy rna od.czyn l:asad(l\~'Y.

. Po uga:sze.niu ~1.a:rupozQ~UlJ~ dzi!ilania zm~erza.Roe do ~y~yciaJ z pe~azdu os6bpos-zkodowanyc;:b., W tym. zakres:ie< OOO\1rj~ruj't zasady idel'llyCZ!"le J~ .~Gza~ no.mUlhlych dz]aJan. w ra1<J!\!r1]lch.l':ie- drogu",yfiIl, Napopar7.QI~e cml:a ] rnny etwarte.w celu odcbrnnillt~~lIm(j';Jla pOO.:at tylk:o ays~\.VOd~_ Cldodzefllie l!1lkjsc oparzonycn nakty kOIl!i)':nll!low'ac ~6wnkl w ttakeiei po ",ydobyc;i11 osOO poszJkooow~liIYc:h lSanlOdc!oou, do C".3SU przy'byd.a Slllflby medYC711cj. Zc wlgl¢1i1 na 0S\lby po-sikOOon1l.ne uzycie ~]'oszku jalro S:J'Odka g..snkzego jest nm'llJe'Z ][i.e wskazane. Jezeli w pa]'tcym si~sam.och.odzie nlC' ~e jlllz ombposzkooG\\anych lub let romo tych osOO bydzje, Swtlldcql (I jell z.gon~e(Zw'ftglenjo cja/~, bnat rueh«, dum ilo,it: inlenS}'WfUlgu ogniawewJ\1,qtrz kabtny) ·dzii!1~ania _glcllliGZe ~dit c:zy1lli.QJIle przede w.szyst1i::im pe to, bv rue dopl!tSc[c do 'o!l'}'i:mclJiu zhiornika z gaz.en Dzialaaia l<lk~e liJI¥dit ,d)eli!.inl'l~~;\.vanc gl61WtLie pnezwarunki otoczenta (c:"ry MY/Jade! naslqpN w terenie wlud~ nionym,. czy W l:m:ullieniu 1(1).111 znajdujq,~hr. ohiekty, kt6re 1'noglyby 2ajqc sif ogruem lUG ulee zf!iszezcniu 11' ezasie wybychu).. WQ\l<'Czas do gaszenla mezna s10s0\\raC n~j~rdziej slil!l1leCZIle soodik:i g..sokze" DoSwiadczerua \vybza~y. Ze; ",ybuch. zbrnom.ika zg,lzern,w puypadku braku Z<I.wOm ~~Sl",a, ~3is~Je jut ]j'l(l·lr~dl' miniU!lach 00. dll'\.i I j bczpo$"editdcgo kont*:~u zb~Clrni.ka z ~':o;mieniami :Biol"&:C fJOO u'\'ag~ it; .kamseria s:.a1l1L<i:hOOU w ~tkO\\t'ej fiuie poiatr\! chrOIl]:;rbioruik przed. belpOOrOOll]nl dQ,-Sl~pem. plcmieni, eksp~ozji3i :zbio!rl1lika [lJ3!S!UWl Z klU;aJnUl1Ililtowym opOzme:niem., W za.ltzn;oSci od inte:Jils}'W1iloScW' i b"WaUo'Mloici roil\~-'Qju pot.an~ mo:re iilasl4P~'~ 1.0 w przybHzeniu ponti\'-dL~ 6 a 10 :lninuU'l od Chl\itl flQl;\-'SUImia .poUllt Teren .zagroZoI1lY skutkam~ "'ybuc;:hu zabezpieczyC pned dost~pent os6b postrenaych a samoehody poZaIn~cze USla.MC pow jplzewiJdy:w<lnym ebssarem razenia

W nog teren wypa$u lliI~eZy oswie1tlic swi.aUam] S1IlllochOO.o\vymi ]ub refiektQrnm.i tla,Log:enQ\~yO'li ~cyn-ti [13 wypasate-r!in samochoo6w gasniczych I r;,UQwniczych e\VCml,loo]nie wez:waC 1:1!('I m~ejscezdan.enia saH1Q:h~ o$wieilen:iowy. Samochody potarnicze lli3JleZypoZQ~1lawic z \\~czonymi SWUlnam~ al3!r.mmrymi,awaryjl!lymi i oswie111eniowymi_Dodaftowo w stos-ownejl odJegloScw ulety lIstawic na drodze eJem.elIlJty :m-wetUne P:U]S1ij<\ce,

W oo;natow:aniu terenu .t.agroiWnego llale:iy Ull'Zg~~n~c wszeclk]ego rodzaju doo.gl i ScLem prune :t.mljdojllQe si~ w obszarze raeenia wybUCheJll, Usta'Wiaj<l_C pojazdy lslaillow:iska gaSruc;ze mllee:y uW4l~l}dfiic wSlelkjegQ roduju oaw~ raloe: ~h;my .chm:ll~ilce pl':'lOO sku$aJtni wybuchll_

ZIJIOllN1K 2J!A.LlWEM

W. ~sie romru samochodl!l Z<lpll]eJiliiu ulega powloka 1ak:ie:rrnlkza, w-szy.stlcie e~ememy wykooane z t~ szru.cznegQ, w tym m'Wllii.ez kor:ek w]ewu paliwa ~/!Iub jego lI.:sz.czelIilie crsz elaslycl!Ie pd.I~ie wIDe'M,lpa~~'oVIl! ,,_e :zbiorntik±em, Sp31en~a elemcnt6w zwh~:zanycb ZJ: mjom]itiem pal~W<lJ jest stosum.owo isieme, PO:Il~ewaz w tym nmme1lcie nasLWlllje be:lpotredni ~O:!'!m.akl ptomjet'l~ z opmami bcll!!ZYnry zgromadlwnymi .. ""eWt!1Ic1f'.l WlQ.mLQ_ lIekrn~ wy~ pel:ru:ell!ie z0111mika. z paUwem ~e niewielki,e (w.i(ksza przeslrzen 'W}'pel~ niooaQporomi). wOl\'Czasgwal1owny\!r'ZJXl!St ciStlteru3. spQWI)I'!bll\>'any .spa!. mem mQ2le OOptmmdzic db KI~rn'ania zbiornika i li\<~oh1!l.DoSwiadcz.a]nie ~mierd!zono, ze plie ~tl~a ~ pnyj!¢ ~ o.kmo40 nil, (patrt Roz,8.1). . ~1a ~.eczefistwa, podczas dzialail. rntmmiczy-ch, prowadrotWcih w obecnoUi zagro~:nial!\i'Y~hem :roiofJlika pabwa, naleiy pnyjl;'tcgrani~

pOO.¢jSciao promienm 310 m" .

Jat wykazaly dQSwjadc2le~ia wybl.'lch ib:i.ornib z paLiwem nie SJ!Ol'r-OOow.d wybucbu zbi.omika zgazem, Wyoika w przede wszystkim z faktu, 7J! do bad3n ui;ytn mic:!'llliiki\\'YPQsMone w zawilrbe_zpiecze:nslwa. ketOry st!.uec:zrue og:ra~ nlC1.alW'ZJIl1st crusmema oraz z.bezwtadnoSci deplnej zg.romadwnego ~'eWru{tJz zbiomrika gllZUI illl')1ny-.mllJooo. m.echanic71l~ samcgo zbiom:ibL Wybuch lub rozszc:z;e.,]m.eme zbilil:u:tlikai 'lpali\Velll jest mQm.emem gwaltownego rolWOju pomru j rnQ- go' 1WlRC jako ~tekbe-zpoArednk:gooddzi~Lyw.mi.a p~omieru .0 :zbiomik z gazem.

Na rereme haju roJ3z, licZIllejsze s:t pr-zypadki poz.arOw sam.ociiJOOO-w \V}fI'Q1>3ifllQ'chw insl:a~acje Z<lsilarna gazc:m. pmpan~bU'ia!o_ OdJrotowyw.llne·SIt przypadJl:i rnewi!aiciw-ego :t.akladania iJ1l!Stalfl'Cji oraz wyironywan~a w ~ich przerObd:: (dane UDTJ. ~,t6re wyvi'Oluj::t_ duZe zagroi.enie (paIn R.oz.6 i 7). W pnyp.aillw.gdy ro~manie ~oLiczno§C~ zdau.eJIli:a tire wy.elh;llJi:ll'Uje niepeWl1lC!5ci. ~ zbiorruk: moZe ViJ!buchrut, pod.j~de dzialar.ratQwmozycl mrw~ bye ~ \li3ruiitbm~maksyma.]nego ~eae~ rat~6w.

K:aZde: dria~an~a w l\'3l!1)!1'11rncJl ~g[lQ:teI'l~llwybuchem S,[\ fkial:aruaJmipl'Qwa~ dZJl)flY.mi;naraien~enl. z;Jl'QlYla lub i:}'cta rat~lk6w ] do, _jc:l~ pOOj~~a potr-~n3! jest jedirJo~zl.1a dec~lf1ja dowOOZ4.>CegQ akCj~ 'f!l~Q~C:lil.~~a takamliJJsi bye zgOOlla z pnesl:aniem jlllkte niesie 2.3. w~ pn.epjS 0 ]XldJitcm d.ri~tan po oosuw~eniu od ~d um_aoychpowszec~_nie za be'Z{l]~~me, ~]3t~~ lei podejmuj:El,c je w takk1h w:anmikach . nal¢iy mtec ~wnosc, ze ~wueJe :$7 .. ansa ml urnlQWaIl~e zd~'mWa lub zyda ]l;!Cjzk~ego,.

10.3 Uzywanie sprz~tu ratowniczego

Wypadki drogQVI'e Mjc~sc,lej "l<tl:,(\ $i~ z konlCC"JJloSci~ uzycia ,flllOIlj!j\o nl~zego Sp~ll\l. hydral!l]iczll'Cgo oraz SPtl~lIlPQPll]'U1M.C, ok[~sl,m,e&~ 'ini~#l.cyn ll~ tQ\\i~ ror;!jpje:rac~ hrdraulkzne, OOlYce, lan'Cu:chy. ~ razpo:rowe ~ S?,eTeg ~mlycl~ n~r~zispocjali:stycznyd:! ... [lQ . tegn . ~kZy d~ac p~~.,~onlY,slekie[)', Uny sta]owe,I:alli:m:Jly .. w.ki itd .. W)i1dOOywarue on .. "!"; Jal:: rownie·zJ)oo[lo.szcniepojazd6w "»'OKIglluzydadni.ej gmpy spr~,w klQ~,m znaj,d1l S~Q ro,wniez nan~<I iskr.Gl.cc. Z tego \lr7g1¢u w takic!l\ $}tIlaCJach ko~de.<:me j.eSJI. dokon,anie P9mia:rll s~,Zen wyb!lcho",~ych 1-<lr6\v1l0 ,w ~ posredruqjokolky p(ljazdu jak i wewnqln wmieiscu z"lmMIO\!r:~rua zb~orn~~. Eomewai: pfopan.:butan_jesl p:~wie d"wtroUlkc~~Zszy 00 powLei[zapoJluary ltaJeZy "'YkoJ~}r'i;\'at na wysQ1c~i okolo 0,5 m.·od.powicrzchQ] oraz :"" pnestrzeniaeh pod samodlOOe'm, Tamll1J.Qgl\.bowiem "'jlS!~pO'w:ac ~m<3i vryhu'-

dW'li\t'e, . _. ,I ."J., .'

'w .zde-:rzen~~;u;h czo!m;vych lliIjl;;~5cicj mamy do CZYl;llema Z fw-,-,e.,..;UWl

:nri:s~ia:m,l ek~l6'W ·umieszczony-ch w lromo:r,l,¢ si1[1ikowej, R61\.\'Diez ri;;![ei:y pr-lC\\idyw'ac. Ze :.:'.:ni~.xzeniu ulegll<l ~uld~nia":"CiliLooz.:lce w ~c1 iIillstllla6j~gazowej.. Jd]i zastanie zemany glol!i\,ny przewoo doP~Q\\'3.dzaJ<t<:J ~z de redllklto,rn. ooparoo-yw-acza. ~-awczas zadziala Z3Vr-Of OI.kj~j~ wyp]~ gam w w1elozawoIze, Jdtl um..odzenie ~e l'ri<1zaJo s~~ zwyc~ebem 0 mewl:e1kiln l13.t~Zemu ,"YO\\'CZJ!IS, n).w6r od]cinajO\cy :Ilk .zamknlewypl:yw1!l gam ~ Wlorntka ~ wokolicy komorysUnikowej ~c t\w~'la si~ mkszanJina ",?'bU •. dlowa.Prowa;dZ1\cc aynnoki. ratowmcze np,: odd~e kolDmn),. kierewnidej przy uzyciu fanruch:6w Ul.Q1emy spoWOOO'\\'ac zal.skrzenie. Wzah::z~oki '00 st:e.zeni,a j .s:reregninnyd:1. o};:(),ljcz.:noSci mole "V)'SUW']C wybuc!h lub . W}ilu1mi~Cie, Podobilll.e krokiostroi.noSc1 ~m:1eZy pod.ejlm<l"lf-af p~ odlllcz.aniu aJru:rou~at"o:ra Z u\Vagi nil rnoZlhvosc pmskOku ishy e~ekU:y-CZ11eJl-

10.4 Zabezpieczenieterenu akcji ratowniczej

KaMe miejsce d.zia~an rat.o\!rIllCZYch. powinnn bye odpolWi.ednio zabezpieczone przed doM~m os6b. p!.)srt:I"Onuj'cll. G\lr'aranwj-e w niety]ko sprawne pflCprowadzetde ~cji, aler6wniez w n~eklorych. ~tlJacjach bezpjecze!fu;t'WO "gap:i.om:~> "ktorycb na.og61 przy takich zdaJ7.f(J'llach rue br.ffillje., Zag,u:lni.e[lle to nabiern. sze:zegolnc-g.o zrm~nta W dd,aJa!'!~ac.h nltow:nic-.zych prow.'ldz.(Ioych wczasle wyrn;mdk6w zudziaJem samoehedew WJ']Xls.1!l.wlfiych w inslE!lacj~ g<llOml, Po p±erws~ !l~my ill do czyuien~a m m~ofnikicm cijnbuo""yn~ wypdnionym palnym gazem, kil01}' W czasie poiaru.samocbodJn moze ekspl<:Jid.owae; pa dragie wczasie ~(;nm meglo doj~ db rozslClclnienia l[lstalacj,i. i llItwotll.ema 'wo.1l:bl samochodu sndy zagro1onej ~bu.,hen~. P17-_Y bezowjetrzllej pogodlzi,e strefa s.t¥leO ~iJ:ucho,",ych przy rozszcaelnieniu zbiornika more si~gllt kilkunaMu mW6woopOjal.du (paIn: Tab_7; Ry .. ~-25), T1Ik ZW3[Ul1!_ "iskra" maze wtym przypadku. okazac :s~~ eseba postmaaa

J~1i chodsi I) W'ieThoScza"bezpieczanego obszaru to nalely ~11lI brat: pod uW<lgl\l gl6wnie s<tref~ zagTOi:entll w p:r-typadkuwytmcnu,

llJOSC ROZPR~t.oNIlGO GAZlT
(w Ii~radil)'
W 2(1 30 40 I ~O t'i(l 70 SO I 91)- _LOCI_ no I
I
6,5 1.2,~ 15.~ H.G ]9,7 2].~ 2.l.3 24,6 ~6,4 27,~ 19.3 PA.RA:rtIETH {w m-e1r:~.;M

PRO:\UEN !ITRE.FY 7:.'Ua1:07"()NE.l

l:\l,01'l.®~~ ooli~~1>0 ·dl~ wanm]W\li· tlorm!l.I1llych (!-=(]~C;r=W t, ~~i'~). pny bei'fliClru pawictF'la OfaJ: pny zale>Ze:ttill"1'W'~Slrdy H=O,5 III ~ DGW = 2%.

Czynni!umi Ia:zqcymil mote bye "'rybl1ch mieszaninygazewe] i poW'Sl<lb w tylIll czasie f<lila termiczna oraz wybuch zbionrib i JOzrlllron.e ~6:Jj pojazdu fm.,gme~Uy hlsta hl;Cji I ub kamsc:r:ii, Jak '!~'YH]ka z prowadzonych obserwacjt wi.;kszy jest w tym. p.rzypadkl!l obszarra:ienia w czasle e1spJozji w]ornjb,ktQfegQ fragmenty mOg<[ znaTeiC s.i!,f W od]eg~oOCl nau.d do 60 m 00 po~azdl!l (pa.trz Roz,9/ Oczywiscie ostareezaie uzalezaioae to bedzie od pojernnoSc.i. wiomika i sropnia jego W1pehri.e[lla, Z teb,.'U mozna jut "'W}'"ZDllczyc obsZ1IJ za,gm:rony. ktery mdezy zrlbc'lp]eczyt przed dOSI~ 0860 postro~my¢h"

Jak wyjaSni.o:no \\' pop.rzednkh rozdzialach zagm.Zenie v.youchl!l zhiorraka jesr :zfllkome W przypadku prawidlowejekspJoa.tacji S}'SI.e.l1lJl.l!l, Jedesk prol'r'a<i7-<l_C rl)zpo.znan~e dOWOOiCa nie jestw stanie stwierdzic ... czy iI!lslaJiacja jest

.5]

dobra i wylooooo. prz:ez: ~lUOrymwa:oy ~, eraz "LY ulyIkownik tl~e dokQnai p~k, k1:6re rn.og!l oka~ si~ batdio n.iebezp:i.~ w warud.ath ekstremahl_yc'b. Jes:lCZ¢ razw tyro. miejSCU! ~1e1y p:rzypommec. i.e; mo2iemy spotkaC :sj~ re Wiorniltiem. p:rzepel:ruonym i~'s jui: ru~1b zmJaJtla temperaitW'Y (pain RQz.6) dop:t"()wadzi do jeogo Wjo'bu:Qhu. Z tycb wzgru~d6w pny wyma,CZMI~U . st!!efy mgtoZonej nakzy brat pod uwag-eW3.naot najba~dz.ih:;jl

rneko:tzystny .

l&-

•

I

obJ"* aim! ~)I Ip~fOO'IleIi atrety. (m)

52

LITERATURA

i, P.o. DemidClI'II"., : 7'~a ~d"I!I~·=. ~ woor, WIt&ZIIl,WI, 1979r,

2 .. ]'alilcu~z J::lnpil;~:''CftemWf~znQ- ~ PllMtowow'C: W}'dawruClw(oN~,we. Wanza".,.. H)I'~r. }. J~!;l'y~k: "SamocJtQdg~l. N~:5}'S'lWlllll LPG, (rue 1"'i''bliJro~),

4 .. M,H~. A.KI!I~.~j, L~ WidlJlRaki.: NPodsia'Hly jlzy/ci,. ~rWtwolWe Wydl!;wnAA~ Nau)oow~ Wam'JiW~ ] ?SOr.

~ .. l.ygnuuit Jia:zuki.ewi=: "l br.#q jo! b.ag~j';!fkli,,' ~I~ 'J~i=y.!'!I' ~m3, str .. :17-IS.

Q-Tu;sc L,1ficn: NProby ag,r;tiOWtt .: butlaml :gazent ~. ~ ~iulct!yrl Wl1l'Jllo!.Cji Tcdmirnw;i 1ll'1 II 964, str.: J9..'94 (wapn::k:'.o_~1t 1m.. S,8erkt;iw~e.g\!J').

,_ .Lbignfcw rwc Nl!UplMja bum z g~,P;I! p~pt:rna'fVl)"bwanal1}'Rl. N ~ Tcdmi=y m liM, I 97k, 5lr .. :U"l~.

8- Jetty Sdlkiewi.cz: "fl'l~(li~cf~r r.I~4dzenia na saz pIyn~_ N lmtyi!~l Wydi.WIID:zy CRZZ.

WatSZawa 1916r,

9_ WI~ietZ Wi~i~~:.i: "("nim_ie paid'&"" Imlli z gazami ,ti:oCimICZfjyml. N 13i1l1et}'n ~'. 'CJjoy OOSP. W~Wi!. l%·71r_

W_ M.ires1l!1w Z!;!a~(lW~lij: ~Nieb~pi=iI,~ r"i,t!atzy~ stowwnfu gaZ'o~h p<Jll'" ~rtergeryczl'lych, "Biu~et}n ~j! Teochnicmej ~411979" 5lr. 3-n.

11- M:irmlll.w Zdmo-wski~ ~Pod~f(,Jwy,~ zg~nia W;Vb~chsm.·' lns1.)ful.W}\dtwmlezy CRZZ, W~wil1974r,

12- ~~.eBl.e Minim'll Tran~~ ~. (rc9pDdari:i. Mocs1i.ej z.·drua {Il_O~t 199J w spnIw1.e w~nlWW!ecl\nLe1:!'l'Y'=h l~ pojazd(J.w .(Dl,U.~rl}/19fj3. ~ I)}).

13_ ~e11'lilamin nr 67 ONZ:ITJfidnollte prz~pi~y dQ~q~l! hf;1rJ"c.Jagflrji 5peGJGmeg,a 14Jt'ill.:lt,enj<1 pcJazdt;w ~(lmQC.hodD~ 1T.:.rp~dt,jP'lYCI'i &ll'lZ~mf Cl'eMyllfl" ,. zal!t=ii!: I1f M 1- ~. ,cz.crwca ]'9871:_ 00 ['Qrooourniml! ~Jlresn ''Jedrmli'{yCh Wllnmk.Jw .lwmohlg«CJ~ 1',.p(ll'au'Jilia ! ~Gr pojaz.dr)1itJ s"'moch~jI;(', (rroeWII,:20 merzec l'958.

! 4 Mate:riM)' z, 8}mpo~um lit: ~gagmtsn.i.a W;Vbuc~ gClZ.~ prop:t~-b~/~1'l ~r~j~ lof! transp#'{:'i~ pu~Uczl'lym"rn~ga2)'Jj<;l-iJ'j ! ,aglZSlImi,ctlYis wrnz 1: Jl!warnt.ikowaoi1famJ pP'(iWll.yml lff,<J ~{arolf'Qilia~. Zakl~(I ~fi~i. ~wodowcj. GdynimI4.06.1994t,

ROZDZlAL 8 opraeowano napodstewie fi~m6w:

1. "'.A.'lljglxaH~. LPG Pure ~rgy'" • Produoeclbcy Wua rv Wo.U,(JN(KING ! 9&7;

4;. "G,I'.l ... <~am,.ra:nle F£dlo&ico. T~MoI1ogj~ Sjcu.= a.ooogi~"· regia: R.riDert{]~!imfI!Z CeIUt'o Stainpe' G~ PC'!' Auro!r.BZioo~,

ZAEi\CZNIK

Zalaczrdk nr 3 do ROZPORZr\DZENIA MINlSTRA TRANSPORTU I GOSPODARKI MORSKlliEJ

z dnia 1 lutego 1993 f.

w sprawie wanmkow technicznych i badarr pcjazdow.

Zai"l~znik I"Ir J do I?OZP~WZfNJ,A MlNlISTRA TRANSP~ru ! GOSf'OD.Af.:~ MORS!(;!EJ' 2 drii'O) P hJt~go r '99H W $pra~~ Wan.J~ ~~hn"'~nyc:1'\ i b<'IaO'ln P'OFlZd'OvV

ROZPORZt\DZENIE l\UNISTRA'fRANSPOR.1'U I GOSNJOARKI MORSKlEJ

WARUNK1 DOD.ATKOWE .li)i.LA POJAZ»OW PRZYSTOSOW..'\NYC" 1)0 ZASUANIA. GAZEM

fi1. Uz¥te w za]fl'CZIItilm okresleaia ~ji\:

I ) gaz - .gIlZ ~zienrny i gal plYllny,

2) ~z .zic.mny - 1l1lZ spr~Hmy, k.tilre:go pOOsla\VQ\'o-)m skladnikie>lll jest metam~

3) gal plytmy - gal, .k:ton:;go podstawe"')'IItiSk:!:adulkanri &1.= I~f(lpa!l i butan,

4) i:JLsta1acja r ze,sUl;wC>]clllcnt6w i UTt.':!,dreiI. lmrieSZC7.t'ln}lch wp<:ljle;Mzje. lJ:ie~Jly,ch do zasilama silnika g~,

:5) .:z!biemik - :poje!tm~k na gal umieslCmllliY na~~e w poj,eMzie,

6) butla ~ wymi.enny pojclnnik na gal pl:)1111Y,

, ~2. L Poj,~ :msHailY saz.ern pownen b}'C v.~ycoll!ljnmiej w:

I) l!Ikl!ld~iizacjiminilnalnego cisnie:ni1'll gam ~ W oclllliesicniJu do gazu zi.l,'IrUlii"gll, po.niJ,ej kMTCg(J 7a~i]0l:nie tym gazem jest 'lI:iedopu~h1C,

2) ukilidi ~)]Jl!a:I~l:IIcjii pl7.el¥len~a ua zasilan1:e gmowe

3} gaSri!ec;:, jesli nie jest prze .. vi.dzia:tlfl w og6hlj'Ch",,')'.U.l£iWH'Ililcll d01yc1ileych wyposaz€nia pojazJu.

56

2, PonrtieSZCIDIiic, w ktiit:ym 1IrnK..os;r:.'" ezene ~ zotomiki z gazelin ~irulO byt pnewi...:1lrZafle ] ~e zil!l:nosferq_oo najmniej' d\1r:'l)IIl<10l\l<'OU1.mi; przekroj kaldeS.o orweru me roM b~ rMiiejszy

.. ~'l Wy'

11]2: y em . '. ' .• ol \1i'eIl!l}'~,acyj:l!lj'pow:i:rni:eIl

rnajdo\lr:aC s~mo211iwie naj""'}'l:ej w od~ nies:ieniu do gmJ zienmcgo i m02li",,':!e I1aJjlJ!itejw {)dnie.~ienil!l d'og~. plynnego, a tak7.e jX}\\'lnioo bye zabeapie=ypr.red!przesloni~c~em.

3. Wypcs8ra,''[[ic poj!llidn W insllllacj~ me maZe n;anJS7B.C pi,1To1U:lleln'n,,' OJ;xes]on.ych prnez pmdllcellUi. pojllldlll, a zwffisz· em ool)'CZ¥ych masycallrowil:ejl [i'O" jasdu, j,ego nacisk6w osi (1M pelozenia ~.II!l!ISY.

. 4.~'lO~nie pojazti1.l w iJilsla]~j~ me pcrWlmlO l8klooat ~y podstawowego zasilama, jie.sli .p0;r)l1st;l.lo 0110 w poJetdzie,

s_ Przeswitpoj<l7.Ju nie meee 1I1ec Z1lmiej szeniu W v,'}lIikLl zabl!ldm~J' instalacji, .PfZY CZ}Ul Zilden z .Ie] elementew nie mo2.C m!ljdolt'l'ac sir nikj nll; O,2m. od jezdni, jesli nie jest Oi>1oll:iety j)lxUOgtl

poj!lZdtU. -

[" lJjitcle wlatu.pomctrn:! @lIk_htdU v.mr),[acji i O~lI oi.!! mOle 2lulijd~ :1Iil,l w komor:ze silDi.);a-

1_ WYlotfiwy~wej lil[O mOle bye skiemwany w s~ jakiegokolwi~k. elemeere i!'1Stabcji

113, 1 nn.9Jalacja na gfllZzie:llli1ij1 powlruIfiI bye proje~a na ci:Sni:~e robocze zbio:rnit6w wyn{l~ 20MPa, II nil. gaz ptY.llJlry - 2,.4 MFa.

2. ~la ~lacj], p:rzez k'!.6:re ]l~ pI.)"IMEI gaz,~)' . marj®w:aC si~ wmlejscacll ~tv,."(1 oos~ych dlEl koo.tf(JI]i l.cb szc:ze1tl0~L

:3, fitstalacja powml'la bJ't JW£YStOSl!wana de pracy w tempemlllJrorn o~

ma.: -

1) oil -30 do +40 "C dta gazu. ziie:mlil~gOj

2) 00. ~20 do +40 "'c dLa, gazu. P!YI:mego-

4 .. Na elcrneruty i. ~ il:lsla]a<:ji, w khlryohpaI!ll!lje Fladci~i.eaie gazu • powmny 1ryC wyda!ne ateslly stwi~~JlijOe icli. dopll1lZClerlle do stasowanla o:raz powi:II_[!)' bJIC OOpoYiiedlnilio, O2li'oako\l'aRe_

5- Pmzcl!!CZiUlie zasilrulia~!i!!IlO bye mOZl~\;\lt z pozycj~ kieJil]j."cegopo_l!l2.dem ~ k:oni.ecmrni(;i w)'~ma sih~ika.

6_ W pojaZriLa.cit 1: silllik:amiJ o zaploHie samocl.y!U1ymi[ljs~alacj.~. lJ'O~l:tma. ;;r:a~ gWM'antow~ oo.ci¥~~e \\l)'plywu .~1IiZU po Q8i<mli~il] mJ:ik;~)'m.arnej prl(dko9ci (Jb'rokJw{.~1 silnika ..

7_ Winsta,l@cj,~h ~asilam!l galCtri zie:nUiytn. \vyrnll~ejes~ smoSOl!,1l,lan~e 00 oojnmi.ejl jednegQmo:mmnetru_

8. W· illsWilcj:8j;h ,2.@silaJl~a W.em p:lynnym \l,J'ln~e je51. ~5m'lOWanjc.:

I) \",~ib poziomn gam dla k:37.J~gtJ Zlmomika,

2:) mwo:ru oodn!lj~.go"umiesn:mrulgo n;lIL'lilicwie mjWi1t:j! parowrukJ:! {iii str'ouy zasi.bmia,

3) lIRlld2t:n mn]emo.zlhvi!l!jt\CYC~l pr-rep.lyw Il,alU pormydzy ibioo~lkult1ii (butIami) 0 Zl'62JricQWa!~ym. ci8Iiiilmlt.

9. Kornp]en8cj~ instl\]acj i Q.r;1!Zspos6b jiej~ia] lmIi~iil wpoj:eZdrie okre~lll zaldad montuj~ na p008l!1wie dlanych. jej prrol!icentt\,

10" 1ncStal.aci~ po'WlIUl!ll. bJ'C. ube:zpicezena prz.ed k.oroijll.

II, Buelow'll ins131acji pYWllIDil. umct1iJw~t przeprowadzenie hllrllaiit okrese-

""'}''Ch_ -

12. Etemenly ] zespoly in!1lala.C!jt 118mZOne !l!I mechaniczne ~lszk:>Codze:IrIiapo~ony byt oop!)wieil1nio .l.Ilbe1lpi.cczt1l1C_

l3- E!e;ment~· i[lj~lid.iI.CJi l~iemO:g<l "")'Sl!I\\IOC poza. Qbrys nadwoi!':m l'Xljazdl.l.

14- rJl~lacja nie m~ ur~w1niac w ~b lstot.uy dootW!II do silmka i. in, ,njx:h ~-poIow

I ,_ RozIq~'Ze:ilte :il:1!'IFZ ~h. instalacji l1~e po""'1nl1O bye mOl.H",,~ bez UZy'tia lil1lTl.Qdzi; ]il.e d'o~yczy tOzl'l;CZ8 bLlI]arP!7£wOO.

16. Elen;~lty~nsta]acji, w klfuych Z!ll:IIjdluje ~i~ ~lIb prz.ez k;I.Qfe pl7.epiY"'lI gal, uie I1IJ(lgq·hy unueszezone w pom:i:e~;r;eniu :pr.:cl:nacro:llj'm do prT.e\!'1Il1:I ooob .

17., Niedoru~7alny jest wyp1rw gazu Jl(:i< ZIIlrlymHlriU lilt; si.hlika-

#4_1 lbiorniki (bull!!:) powinny spelnw.c \~)n~ga!liaokreSlone wwanmk:"lch leclmicmjlcl:t dU<lUIlLLI.oo1micmego.

2. Zblomikl (biUl~ po'WimlY b)\~ tak zaiestalowaae w pojeMlie. :~b)' by~y

57

llN!ksYlllil.]!'Iiie clil1'o:nione 'pned skuti;:!lmi merzefl, w tym: .~6wnie 00 ,mmiu i tyhll poj~,a: w pr~ill:n kh umi.eszczenin w pncstl'l.Ctui. ladWlii!.oW'ej samGChod6w ci~o~powi]lJ'J;y bYCTabe:qiioomn.e przed lW1;om.emem ladw.'lkiem.

3_ Zbiol'llik;i (butle)powi!Im!y' bye skuleczni.e oSlQ!li~te przed ckial:al;]ie!lfl promieni Mor.teCmycll.

4. Mocow:al!lie ~iom.drn,,\'· (blitli) 00 pojWll powiLmo-Zil,bezpiec~ przed j1eg(l ~i.t.~em Pf""0" dl.ktlaniu I1f1 pojazd! JlnyS'pie'>l.e;n~a w' kierunku ~1U2Jlym - '2,Og (;g-przysJ.f;~!iZlmie 2ii~J,:;kiej, .n w k1mlnklil PO~YlIl! ._ ·8g. Ek.-rn.ffity mocov.oanl.a ]Jrzyleglij~ d.o zbiomika (lm.rll)powllmj' bye ela~tJ\c-m.e i ]lie absm'bowac liNi]goci ..

5. FblirlL«I2Y .2ihi.omHrnmi (bur/ami) I!l.!I ga;t:a zbiomil:iem 1111. bcru:ynl,? powil!llla! hj'~ 7aCllO'>v<ln@. Qd!leg~osc !lie mniejisZIl niz 0,.05 m, jeSJ:i nie Sf{ one oodzielo:meoo siebie mI.'I1:alo1Mtpr.re.gI'~.

6 .. ZN.Qrrlikj (bulle) pow:i_~J].y bye "'Y~ poS!lZo:ne WZQV;my odcjn~jqce, a poo11i!ldw w OOniesiierull do prze\li!i.d2Aaneji 00, gaz plj"Mo/ .mwrny:

1 ) ll.:ll.pe.mianin.,

2) ograni:acmj~re W)1J'lyw gam.

'" Zhio:rn.i!k:I (b-ut.ie) ]JCi'wTMY bye tak l.Ifnieszczm~ w pojei.dllle.. aby byl .. mOZ1]~ ~alwego:

1) dost¥j}u dQl.a\l'Ql"-QW odci!J.~Jii,cycb,

2) Ooikzyl1l stanu n1lipelnilimla. (nic. dQO-'CZJ!' bmwi),

3) OO~l1 dmi.ych d04:Y!'~'Y<:.h ~koy,.~ identyfihc.y]nyc.h (l~aIl ~h lega]izacji ..

8, Zhior:ruki ]111 gaz p:1J'lil1y (hmll!) lJ'O""ltmy bye 14 m.'Il.tew,zon,e, aby w pozye~ i tohoc:l.C] wyplyvr gaztll1.llst\\POWa~ w st.arue cieklym.

58

3_ Prlllwody, W kt.6:rych. p:mltjl.'! nadcisn;iellliegazu 20 NWtI,powil1l!:lY bye met.Q~o"We.

9_ Za!b:!mIiII. si'lj' mstl'lJo·wanill. zbiorn:~k".hw (btjtli) W cAf.Sci prLOO!niejJpojazOltt eraz w ko~snni_b.

4) mocmw!t1Jie, W)'kl.u'Q'alo ich cwiibrocjlct, przy czylll oo(negloocpomi~pndpOrkHmi. rue powhma pr<rekrll.cmi! 0,7 m.

W_ Wpobl!Zu ibiomili:.6w ,fbudi) uie powifmy zmjdoowat sly sd~ ,elementy e oo~h J;ra~lIch.

II.Od~egloM: 7huomik6w (OwN) od Uk::lOOll wydWhowego nie ~nnt;e bye mruieJsza niZ 0,] HI, jesH aie jest m~ sowana oslona tetmi:~lruI.

4. W p.nypadtu. bmku mo1liwoki ~-pellrieni~\lIo')~ am>SJ!ooycll. w ust.2 pH 1 i 5,.dopl~ sl¥ odlIt~pstwo dla pu:ewodtlll!,Cll\cego :ID:iom~k z: rudlilttorem, :podi Wi3£I1m.k.icm dodatkowego zabezp:i~w. gopua:l );orozji\ i mecheUlianym!. I]szkom.e:1I1flmni eraz !.lim;~j 'I'o~t}flacj i IJnesl~ru> w klfu'ej jest IlIllICSZCZ<m}"

]2. NiJ.'l dOPllS"Zo!J1a sit; jllkiiciJikolwiek: iJl7..e:robek zbiornib (blltlf).

#5.1. Za.\\'OIj' do napern~lUlia zhim~ fi1t:mlt iJ'OWiony byt ·~ak. Wllleszczoue. aby b}'l-o!1l.lWJ~"'<e ich I'I.@pehiiaIl!ic ".l. :l£WIli!ilrl: pojarronlnb z ltmuOory siJlllikowej.

5. Prze\vOOy m;etllov,\el.qcZl:W.e elem~'lIlty lnstnlacji. ktfue w czasie ek.splo-artai::ji pojazdu 11'1.0&& pod~c wmjemnym przetnieszcle!TI]Q.m, pov,imtj' bye uk~e w ~Je e prorniemil!l. krzywimy dos-torowan)'I1l do sre;ilitioc przewodu.

tn. ]. Redl.l.kl.m 'rlie maZe wl4cmt ~l~ 00 pracy, gd), W kr6¢cu. wyplywu g:Ell nie pam!jePQJicisnlernie.

::1:. Na pm~ redukt(lra n.i:~mme wyuriJe:t:aC wplYYo1!l.przyspieszauie ~di opMnirutie ru.ch!i pojl,ndIl.

3. Od]eglost reduktora 00 ukJ:oou ""ydecli.cl'wcgo ruie, meae bytlIDl~,ejSZl:l IIil 0,1 jle§li nie jest stowY>m.my ,elmm tcrrnicmy.

2. Z~,,,,my uapelniauia i la'AAJr}' 2bicmikm\o' (btlth) g.mt poWiMIY ~ sl.el'm"<lne reeznie.

3. .Za,vory srerm\o1lflervr2ll1iepowi:n~ nYlltuee jedilO2l1.taC2ll:1ie Q(l.nac:ro:ne .pQloZcm!l:mmkni~i!l i otwMd . .'t lubpoditmy kie!llill!lel: ~a[nyJau~ua i 6lW~ernmlia.

4. DQplllS2C~ si~ !'i!{)wv.mnie 'zes,PQ1'O--nego 7,a\lli'Oru do napelniania i od.cimI1lia \\'yptyv;u gM.t

5_ Zawary p0willTI:Y bye .la~iecz{llIe rued· OOstltpem. os6Ib ruepo\.VOtanych-

#'6.1" Pnev.'OOiy 1l'l'ffialm,,'C 7<'lJSWroWMe W in.:sWac_ii powilrutlY llyt bez SZ'II.'t!

#R.l_ ZlDiomiki uOO.ootowane Vi' przestrleni.~~tej pojazd~. p<JwilI1IY byt umieszezonc W s.zc:relll.ej olmlowre cnlliiowitej' lab bye wyposalOOe W szcl;el~ r:I.o':\ u!tmdo~ oslaniajl\.'C<!. ]ed)ll~el1l\li'Ofr W przypadb ofuOO6w os1Miajqcycl! lawrnJ' .zh:iomoo pO"wUnny byt fabrycmic 00 Imeg.o' o.slooi~ia ]l!7"}'SltoS(lWlIne.

2. Obudowy pow:inny bye Wyposaw ZOne co n.~jnll"liej w dWll otwory wenty-

2" Pnewoo~' iJ'U""irnny bye tid;:. ulozone, alby:

l) m.ogly bye ~a!lwo k.OII~olml,"IIllt::,

2} nie QiCieralys.1!;)0 elen1all"ly pojaldl.l.

3) ooicwJl~S6oo. u]jad!u ~'clI01,\\Cso ni.e by~a, mlll.fejQ<l nut 0, J m, jesli nle slOSllje sie ,ekrruwleimicznego,

lacyj!l.e~mm Z .a.u:n{l$fer~ [XIZ.;l przestrzenl!l. za.n1kni~ pojazdu, OO}otJ.!.vtiaj<';!,Clt cwymiwlJt rowie~a wczasie ruchl;l pojaz.du. mwor we:tUy]acyjny IXIwinien !"!lice po'Wil:r-z.cllm~ p:nekro.i u rue rrul~ejSZ<1. lllZ .5 cm~. Wl'loty otworOw w-cntyl.ll0yjlflydl nie 'mog:l\ majdowa.c si!,? bHzej nit 0,25 m 00 ukladu ~O"wego,

3. Obudowy osl!UttlajfI:Cezbimll~kt OSlllllifljqce za..WCl!]' zbiornil6w orsz przti:wOdy likladn jJ\rzev.ie!I71;mia oblldffio..· PO''''ili..!lIlY \.V)'kazywat $~zelnooc p:r7-y ]ioodsalieniu: 0,05 1IJP.a w od!l:licsieciu do all:rudOW]lf! eale mtornik i i O. ~ MPa w odniesie!t~u do o!bud.&w 00 zaVo'OI]'. ViI trskcie proby \1l'j'ffi.]e.ni.one dem.cIliJW niepowinay ~~c odks.ztakern..

4_ Zamyhnie. Gi!:md6""p(Iowmno bye takllT".r~tl, aliJYlue i:s.tni:ala ]lloilJ iwoSC przypadkoweg(l ico otwarcia ..

5. Wielkmic obud6w 00. cale zbi(l;l"!lHb Jl'O""illna. bye teka, aby odIlcgi'O:iio!Jml~' ich s.ciank.:ami a zhlomik tern me byla Itmiejsza. au;!; 0;02 m.

#9. 1. roj~.d =.il.any gaz.em. 11lO~ ~ ulywany 'poi) Il7)'skaniu a.dnolac]li w dowedzie Fejesl1'acyjlnym. otc~Sci: ~pnystosm¥lmy do ta~i.lfllill.a ga2.em~-

2. Adlnofficji, 0< kl6rej 1l10w.'3. W ~~L], dlo.k.ouuj'l, upra.WIlionc Milcje kOlll1roli pojazdmlt· ]lapodsta'ilile:

I} zm;willdczen;~a 0 dm,~owi\\mn~.u pojazrlJu do .l."i&ilania ~:n, W)xhlIwg<! prz.el wytv.umiy poj!W.I1l bib uprawniony dIad, lkt6ty dokonal rege dostOSOW'alria.

I albe .

2) ]lrzepro'l't'ildzonego oodama_

59