Migne. Patrologia Latina Tomus LXIII.

Migne, Jacques-Paul (1800-1875). Patrologiae cursus completus, sive Bibliotheca universalis, integra, uniformis, commoda, oeconomica omnium s. s.
Patrum, doctorum
scriptorumque ecclesiasticorum qui ab aevo apostolico ad usque Innocenti III tempora floruer.... 1847.
1/ Les contenus accessibles sur le site Gallica sont pour la plupart des reproductions numériques d'oeuvres tombées dans le domaine public provenant des collections de la
BnF.Leur réutilisation s'inscrit dans le cadre de la loi n°78-753 du 17 juillet 1978 :
*La réutilisation non commerciale de ces contenus est libre et gratuite dans le respect de la législation en vigueur et notamment du maintien de la mention de source.
*La réutilisation commerciale de ces contenus est payante et fait l'objet d'une licence. Est entendue par réutilisation commerciale la revente de contenus sous forme de produits
élaborés ou de fourniture de service.
Cliquer ici pour accéder aux tarifs et à la licence
2/ Les contenus de Gallica sont la propriété de la BnF au sens de l'article L.2112-1 du code général de la propriété des personnes publiques.
3/ Quelques contenus sont soumis à un régime de réutilisation particulier. Il s'agit :
*des reproductions de documents protégés par un droit d'auteur appartenant à un tiers. Ces documents ne peuvent être réutilisés, sauf dans le cadre de la copie privée, sans
l'autorisation préalable du titulaire des droits.
*des reproductions de documents conservés dans les bibliothèques ou autres institutions partenaires. Ceux-ci sont signalés par la mention Source gallica.BnF.fr / Bibliothèque
municipale de ... (ou autre partenaire). L'utilisateur est invité à s'informer auprès de ces bibliothèques de leurs conditions de réutilisation.
4/ Gallica constitue une base de données, dont la BnF est le producteur, protégée au sens des articles L341-1 et suivants du code de la propriété intellectuelle.
5/ Les présentes conditions d'utilisation des contenus de Gallica sont régies par la loi française. En cas de réutilisation prévue dans un autre pays, il appartient à chaque utilisateur
de vérifier la conformité de son projet avec le droit de ce pays.
6/ L'utilisateur s'engage à respecter les présentes conditions d'utilisation ainsi que la législation en vigueur, notamment en matière de propriété intellectuelle. En cas de non
respect de ces dispositions, il est notamment passible d'une amende prévue par la loi du 17 juillet 1978.
7/ Pour obtenir un document de Gallica en haute définition, contacter reutilisation@bnf.fr.

PATROLOGLE
CURSUS COMPLETUS
SIVE
BIBLIOTHECA DNIVERSALIS, INTEGRA, DNIFORMIS, COMMODA, OECONOMICA,
•nnm ss. PATRM, DOGTOBVM SGRIPTOREMQDE ECCLESIASTICORBM

QUl
AB MYO APOSTOLICO AD INNOCENTII ffl TEMPORA

FLORDERDNT;
RECUSIO CHRONOLOGICA
OMNIUMQUiE EXSTITERE MONUMENTORUM CATHOLlCiETRADITIONISPER DUODECIMPRIORA
ECCLESIJE SÊCULA,
JUXTA EDITIONESACCCIUTISSIMAS,1NTER SE CUHQDE NONNDLLIS CODICIBUS HANUSCRIPTI9
COLLATAS,
PERQUAH DILIGENTER CASTIGATA ;
COMMENTARIIS
DISSERTATIONIBITS, LECTIONIBUSQUE VARIANTIBUS CONTINENTER ILLUSTRATA
;
OMNIDUSOPERIBUS POSTAHPLISSIUAS EDITIONES QVJETRIBUS NOVISSIHIS SAXULIS DEBENTURABSOLUTAS
DETECTIS, AUCTA;
INDICIBUS
PARTICULARIBUSANALVTICIS,SINGULOS SIVETOHOS,6IVEAUCTORES ALICUJUSMOMENTL
SUBSEQUENTIBUS, DONATA;
INTRA
CAPITITLIS IPSUM TEXTUMRITEDISPOSITIS,NECNON ETTITULIS TAGINARUM
SITJJGULARUM MAB.GINEM.SUPERIOREH
DISTINGUENTIBUS
SUBJECTAHQUE MATERIAH SIGMFICANTIBU':, ADORNATA;
OPERIBIJS
CJH DUBIIS
TUM APOCRVPHIS,ALIQUA VERO AOCTORITATE INORDINE A»TRADITIONELT
ECCLESIASTICAHPOLLENTIBOS, AMPLIFICATA ;
DDOBUSINDICIBUSGENERALIBUSLOCUPLETATA : ALTERO SCILICET RERUM, QUOCONSULTO, QUTOQUID
UNOSQUISQUEPATRUMI N TIIEMA
QUODLIBET SCRIPSERIT UNOINTEITU ALTERO
CONSPICIATUR;
SCRIPTURJE SACRJE, EX QUOLECTORI COMPERIRE SITOBVIUM QUINAM PATRES
ET IN QUIBDS OPERDM SDORDH LOCISSINGULOS SINGULORUM LIBRORUM
SCRIPTUR.XTEXTUS COMMENTATI SINT.
EDITIO
ACCURATISSIMA
, C-ETERISQUEOMNIBUSFACILE ANTEPONENDA
' , Sl PERPENDANTUR NITIDITAS
! CIIARACTER-UM
CHARTiE QUALITAS,INTEGRITAS TEXTUS,PERFECTIO CORRECTIONIS, OPERUM RECUSORDM TDMVARIETAS
TUHNUMERUS, FORMAVOLUMINUM PERQUAM COMMODA SIBIQUE INTOTOOPERIS DECURSU CONSTANTER
PRETIIEXIGUITAS,
SIMILIS, PR£)SERTIMQOEISTACOLLECTIO, UNA,METHODICA ETCHRONOLOGICA,
SEXCENTORDH FRAGHENTORUM OPUSCULORDMQUE IIACTENUS IIIC 1LLICSPARSORUH, /'^""/VN
PRIHUH AUTEHIN NOSTRA UIBLIOTIIECA, EX OPERIBUS ADOMNES .BTATES, / J-^fo,
LOCOS,LINGUAS FORMASQUE PERTINENTIBUS , COADBNATORUM. / fm\*i
SERIES PRIMA, L[ "&S
IN UUAPRODEUNTPATRES,DOGTORES LATlNiE
ECCLESIÊ
SCRIPTORESQUE t—i ^
A TERTULLIANOAD GREGORIUM
MAGNUM. W \':'^SL
ACCDRANTE J.-P. MIGNE, \'L*\ W
cuBSiTon
cOMM.rrnncM
m SINGULOS
SCIENTIJE
ECCI.ESIASTICB
IUMISEDITOM, \- »\ «#
PATROLOGI.E TOMUS LXIII.
ENNODIDS, HORMISDA PAPA, TRIFOLIDS PRESBYTER, ELPIS, BOETIDS
CJETERORDM TOMDS DNICDS. — BOETII TOMDS PRIOR.
PARISIIS, VENIT APDD EDITOREM,

LN VIA DICTA DAMROISE, PRES LA BARRIERE DENFER.
OU PKTIT M05TROUGE.
I8V7
BOETII,
ENNODII FELICIS,
TRIFOLII PRESBYTERI,
HORMISDJE PAPÊ, ELPIDIS UXORIS BOETII
OPERA OMNIA,
AD RECENSIONEMBoETIANARDMLUCDBRAlIONDN FACEMPR*KERBNTIBUSEDITIONIIIUSVARIIS
QUARDMDNA, LIBRORDMSCILICETDE CONSOLATIONE PHILOSOPHIJB,AD DSUM
DELPHINIACCDRATISSIME EXCUSAEST; ALTERA,INTER OMNESAMPLITUDINE PRINCIPEM
LOCDMOBTINENS,MEMORATISSIMO GLAREANINOMlNEPR.ESIGNATUH ;
TERTIA, QVJE EST OPDSCDI.ORDMTHEOLOGICORDM, ERDDITISSIMUM
VALLINUM
AGNOSCIT AUCTOREM;QDARTADEMDM,NONNDLLA
MONDMENTA INEDITAEXHIBENS.ILLDSTRISSIHOCARDINALL
MAIO DEBETDR;
C.ETER0RUMVERO AUCTORUMEXEMPLARSDPPEDITANTIBDS GALLANDIO,MANSI NECNON
ET BREVIABIOROMANO.
BOETII TOMTTS PRIOR.

CifcTERORDM TOMDS DNICDS.
PRIX: 8 FRANGS.
PARISIIS, VENIT APDD EDITOREM,

1N VIA DICTA D'AMBOISE, PRES L.\ BARRIERE D'ENFEU,
ou PETIT-MONTROUGE.
18H
ELENCHUS OPERUM
QVJE IN HOC TOMO CONTINENTDR.
ENNODIDS.
Epistolaruin libri novem col. 13
Opuscula decem 167
Carminum libri duo , 309
HORMISDA PAPA.
Eplslolae et decreta 363
TRIFOLIDS PRESBYTER.
Epistpla ad B. Faustum senatorem. 533

ELPIS DXOR BOETII.
Hymni duo in honorcm SS. Pelri et Pauli. 537

BOETIDS. — OPERA PHILOSOPHICA.
De consolatione Philosophiai libri quinque. 547
De unitate et uno 1075
De Arilhmelica libri duo. . 1079
De Musica libri quinque ... .. . . . 1167
ERRATIJM.
r.ol. 1281, tilulus rapitis XVI sic legendus videlur : De superius disposita modorum
dcscriplione. — Col. 1284, in Hlulo capitis XVII, pro descriplio lpge descriptionii,
Imprimcriede YKAVEX
POPU.— DEScnct, rug de Sfevres,JsI.,
ANNODOHINIDXXI
MAGNUS FELIX
ENNODIUS,
EPISCOPUS TICINENSIS.
PROLEGOMENON.
(ExGallawl.)
I. MagnusFelix Eiinodius Gallum prosapia (a), et A persles exsiitit. Nam ex ejus epilapliioa Sirmondo (o)
quiilem illusiri admoduin, naiumque Arelate se fuisse aliisque relato, ipsum ex hac viia in ccelumemigrasse
lestatnr (b): qnx est seiitentia vimrum eruditorum, inlelligimiis xvi cal. Augusti Valerio V. C. comule,
quihus Gatlicam hUloriam liiterariam acoeptanrire- quo die in Ecclesiaelabulis ejus memoria quotannis
feiiraus (e), licel Sirmondus (d), Sollerius (r) aliiqne recolitur; adeoque anno Domini S-21,annum agen-
hac de re ambigere videantur. Ejus ortus anno Chri- lem 48. Hujusmodi autem clironica notstio ex eo
sii 473 illigandus comperitur, quippe qui anno 521, desnmitur, quod sanclus prassul annorum ferme 16
«talis 48, e vivis excesserit, ut infra manifestum Qet. esset, ut ipsemet testatur (p), quo tempore in Italiam
Lilleris primum humanioribus Mediolani a puero ingressus est Theodericus, anno scilicct 489, qui
excultus (f), deiuceps vel ipsa sludiorum liberalium quidein astalis annus si cum Valerii consulatu com-
nomina se fuisse detestatum profitetur (g). Postmo- ponalur, quo currenle depothus fuisse describitnr;
dum anno489, xtatis suae i6, amitae quae ipsum annus Ennodii postremus fuerit 48, Ghri.'li 521, ut
aluerat solatio deslilulus, nobilissimam ac prsedivi- recte arguit Sirmondus (q).
tem uxorem duxit (h). Al paucis post annis sxculo g II. De sancti hujiis prajsulis Ticinensis litlerarum
nuntiiimremiiiens, ecclesiasticxinililiaenomen dedit: monumenlis phira eriidite obserVanlaccurati Gallicx
atque ab EpiplianioTicinen-i antistite diaconus ordi- Histoiiae litterariae scriplores (r), quos proinde con-
natus ('), religiosi propositi consortem quoque habuit sulere operaepretium fuerii. Ne vero pciiilus olficio
uxorem (j). Clero addictus, Servilione magistro usus nostro deesse videamur, buc afferre libet de iisdeni
est, a quo sacris institutis fuit imbutus (k): ut pro- doctissimi Sirmondi judicium (s):« Si quid limi, ait,
pterea minus recte censuerit Sollerius (l), Ennodium Ennodio sua setas aspersit, non idcirco fluentem in
sub Servilione liberalibus disciplinis operam dedisse. ejus scriplis ingenii eloquentiaequefoutem possumns
Intcrea in legalione Burgundica qiiaein annum inci- non amare; aul quia in ejtis poematis claudical in-
dit494comes addilus episcopo suo Epiphanio Enno- terdum versus, rectam uliique sententiam et acumen
dius perhibetur (m); et quidem duni diaconi munere noti amplecti. Quidilla, propter quam infimaequoque
fungeretiir : eo enim in gradu diu ipsum constitisse nolaeauctores expeti solent, lemporum notiiia et illu-
illud suadet, qn<<danno 513 egregium Apologeiicum stratio? Quis enim est qui in epistolis Ennodii,
prn synodo Palmari adhuc diaconus conscripserit: - Sjmmachos, Hormisdas, Caesarios,Faustos, Boetios,
qua de re Pagium consulas velim(»)• Qu°neliain forte Liberios, Aratores, Elpidios el reliqua ejus aetat s
haud uitra eum gradum processerii usqne ad anmint lumina non libenter recognoscat? autquem in uno
510 ant 511, quo, Epiphanii successore MaximoII Theoderici Panegyrico, vel in una Vita Epipbanii Ti-
vila functo, ad EcclcsiacTicineusis episcopatum fuit cincnsis, varia rcrum illo saeculo in Ilalia, Gallia,
evectus. Multa praeclare gessit in calhedrali sede Germania, Grxcia geslarum conunemoratio non af-
constitutus; ejusque imprimis eniiuit speclata virtns ficial? Dictiones quippe declamationesqoe praeter-
et dortrina in gemina illa legaiione ad Anastasium milto; qnae mea quidem sententia sunt ejusmodi, ut
impera'oreni, quam sub Honnisda papa orlbodoxae cnm postremaeoninium apud Latinos naiaevideantur,
fldei causa suscepit annis 515 et 517, licel utraque cum primis mediisque conferri possint, et tanqiiaiii
veteratnris principis artibns ad irritum cesserit, ut ex rosae alienis mensibus ortae cariores esse debeant. >
ecclesiasticisDaroniiAnnalibusconstat. Ad Ecclesiam Et alibi (t): < Ennodius ea ingenii fama floruil et
snam reversus beatus anlisies, hand mullo post su- doctrinae, ut non solum in pretio essent quae sua
(a) Enimd. lib. i, epist. 2. D (k) Id. lib. v, epist. 14.
(fc) Id. Iib. vu, episi. 8. (() Soller. I. c, pag. 272, num. 2.
(r) Hist. liiteraire de la Fiance, tom. III, pag. 96. (m) Enuod. Vit. Epipli., pag. 163, e.
(d) Sirm. Vit. Ennod. opp. ejus prasm. (n) Pagi ad ann. 502, §§ 3 et 4.
(«) Soller. Act. SS. lom. IV Aug., pag. 271, (o) Sirm. Vii. Ennod.
aum. 5. (p) Ennod. Eucliar., pag. 160, e.
(f) Ennod. Euchar. infra, pig. 159, c. (q) Sirm. ad Ennod. Eucliar., I. c.
(g) Id. lib. ix, epist. 1. (r) Hist. littcraire de ia France, lom. III, pagg.
(*) ki. Eucliar., pag. 160, e, a. 100 seqq.
(i) Id. Vii. Epipli. pag. 196, 6 (s) Sirm. cpisi. ad opp. Ennod.
(j) Id. Eucliar., pag. 160, d. (t) Id. Vii. Enn>d.
PiTBOL. LXIU
H ENNODIUSEPISCOPUSTICiNENSlS. PUOLEGOMENON. 12
sponle scriberel, sed amicnrum quoque qiios impen- A cienns ilte. Ilic veo recensitis «bi'er a Raiiniove-
sissime coluit, rogalu in diclandis aliorum nomine terum potiiifictimde Ennodio testimoniisSinnondi
oraiioiiihus,cpislolis, epitaphiis ac diversqrtim rerum opera primum collecii-, adderc libct ex eo.lem Baunio
epigrammaiis, assidyqm operain dare cogerpitir. et istud iiisigne auctoris, srreulusexto ciiciier medio,
Qu > in.genftie nmlta sanc ad gloriam Ennodio illu- Floriani scilicet ex monaslerio Romano in epistola
slria fuerunl; sed niliil illuslrius Apologetico et Pa- ad NicetiumTrevirensem epi^copuin, quod sic se
negyrico, quorum aliero Theodericum regein piibiice babei. « Vide ergo qiiauiis adjutoribus uteris, cmn
laudavit; altero Symmachipapnesynodique Komanae pro me cceperisobsecrare sanctnememoriacdominuiu
causam tanla cum approbatione defendit, ut a synodo Ennodium ponlificemTicinensis Ecclesia;, qui gene-
imiversalionoriliccniissimoelogiodecreloque ornalus rosi sanguinis nobililatem bumilitale praevexit ad
sit. > llactetius V. C. . gloriain, ut in coalestispatriac scnatu fieret ct ilii se-
III. 1'orro bis de opusculorum Ennodii preeslanlia naior; cujus incomparabilemdoclrinacfacundiamnon
ilclihaiis, illud poiissimum animadverlere praestai, solum tcstatur Occidens, sed el Oriens instrucia mi-
non nemiuem exstiiisse qui sanclum Ennodium de B raitir. Neslorii fulmen, Emychis exstinctor gloriosmii
uraiia et libero arbitrio disserememFausto Reiensi ac dominammeam iuviolabilemqueMariamCliri>lotocoii
Massijiensibusaccensere ausus fuerit (a). Al iniquam el Theotocon, apostolica auctorilaie perdocuit. Ipse
criminationcm viri doeti solide propulsaruut (b). ergo mrus est pater ex lavacro, quem crcdo apud
< Cerlc quidem, inquit eruditus Sirmondianorum aeternum Patrem per Filium inlervenire pro (ilio. >
dilor (c), sententia episcopi doctjssimi ac sanctis- IV. Variaecircumferunlur scriplornm Ennndiano-
simi, ct ingentiljus crga Ecclesiam merilis clnrissiiiii, riim editioncs. Earum primam exiubuerc anno 15G9
i|uifidemoriliodoxam lum inOccidentetum inOriente Onhodoxograplia linsiliensia, qua lauien niliil depra-
tlrenue propugnavil, qucm illu.-lri elegio ac decrelo valius, niliil inqiiinntius in lucem exiisse censent
Knmanasynodus omavil (d), quemponiilices summi, eruditi. Porro, ut eas practermittamusquae deiuceps
Hormisda (e), NicolausI ((), Joannes VIII (g), Gie- bibliothecis Patrum, Coloiiiensi, Parisiensi ei Lu-
gorius VII (/() magnis praeconiisextulerc, qucm I c- gilunetisi ficruni inlexlac, sub inilium saeculisupe-
clesia sanciis confessoribus ascriplnm annuo culln rioris, nno et eodem anno 1611 gemina prodiit En-'
piosequilur; lanli, inquam, nntistitis senlentia (dc E nodii txSoo-if,altcra Tornaci curante Andrea Scholto,
mbilrii libcrlate) nou polcst mngni apud omnes ca- Ltitetiaea'tera quam Jacobus Sirmondus ad duo spe-
tholicos ponderis non esse : ul mirum, imo indignum clMaefidci exemplaria, Vaticanumel Nicolai Fabri,
prorsus ac miuime (erendum sit, Ennodium ad Se- diligenter exegit, enriimque ope I.icunas quaemullao
mipelagianos alque ad Pelagianos nostro sacculo a et masimx erant implcre, ac pravc deliTla ct ir.ijr-
iioiinullis ablegari. Quasi vero Pelagiana am Scnn- c'a sirs locis reponere studuii; omni que demiim
pelagiana, ac non potius bis plane coniiaria, siut opera ex prlstina perlurbaiione in cerios ordines el
isia : (i) Ne.modubilat, nemocondemnat,quod auclore quasi classcs digesta, ut ex ipso intelligimus, exqui-
gralim praeslante, et ipse. aquitatis hominibusca.Ht silis adnoiaiiinibiis iilusiravit. De liis aulem duabus
aperitur. Dux enimbonorumet pracessor,gratia. Ergo cditionibus adisis viros eruditos suhimle lauda-
itebemutgraiimquod vocamur,quod occultis ilineribus, tos (j). Prxclaram ilaque hanc Sirmomli edilioiiriu
t/isi lestslamiis, sapor nobis vilalis infunditur. Quain prelo commiil:ndam consignavi i us. Notis V. C. ani-
diserle ibi giatiae, et quidem interioris, necessitas madversiones liartliii subjecimus quas ex ejusdem
asscritur!.... Attamen vir maximus a qiiibusdam [f Adversarioruin libris excerplas ad c.ilcem voluminis
velnl haereticaedoctrinac defensor traducilur : cum prinii Sirmondianoruni rejecit Baunius : atque np-
coiiira ob illam ipsain causam orthodoxis omnibus pendicem adjecimus e\ novo Tbesauro Aiiecdotoruin
i;ebeat esse priccipuo jurc coniinendalus; qui con- Marlcniano (k), Ennodii scilicel Dictioncm in nninli
tnlaverit pcsliferum dogma, quo leligiouis omnis ac Lnurcntii Mcdiolaneusiscpiscopi, una cuin ejusileii.
inorum di ciplinae fundamenta convelliiiitur. > Ha- Epistola Vcnaiiiio cuidam inscripia.
(n) Du Pin Bibl. tom. VI, pag. 27. (g) Jo;in. VIII,episl. ad Bercar. abb.
(6) Suller. I. c, pag. 275, num. 13,14. (h) Grrg. VII,in Dxlalu.
ic) liaun. pracfat.ad lom. 1 Sirmond., § 1-2. (i) EIIII.MI.lii'. n, episl. 19.
(U) Concil. tom. V, pag. 501 edit. Ven-Labli.I. (j) llisi. litleraire de la France, toin. III, pag. 101,
(?) llornii-d. epi t. ad Anasl. imp. noi. I.
(/) Nicol. I, episl. 8 ad Michael.Aug. (k) Marien. Thes. Anecd. toin. V, |ag. 61.
13 ENNOMI EPISCOPI T.CINENSIS EPISTOLARUMLlflElt I- U
MAGNIFELICIS ENNODII
EPISTOLARUM
LIBRI IX.
LIBER PRIMUS.
LPISTOLA PltlXIA. A menta aemulari : vincere posse, sicut nemo credidii,,
ENNODIUS JOAHXI. ita iiiillus oplavit., Vides quanltim ad ungueni polita.
Dmii salum qiucris verbis in stnlione composiiis, conversalio prctiis bene uascenlis adjungat? Qnod.
el incerla liqueniis elemenii placida oratione descri- jubar sanguinis prarsiilit, siiperavit induslria casti-,
bis : diim sermonum eymbim inter loqueiaescopnlos gantis. Credidi voiorum summam fatigari, si le naia-;
rector diligens frenns, et cuisum artificem fabricatus libus rcddidisses; illtid non expeiidens,t|uid claiilati,
irutinator expendis, pelagus oculis ineis, quod aqua- lune coliabiialor infuderet. a Sil forle in aestimaiion»',
rum simulabas,eloquii demonstrasii. Deus bone, a n arb trii mei defraudaia cogn't:o. Ncminemcredidi ad.
quantos se usus dives Ifngnadispergil! Cum voluerit, Olyhrium pervciiire : quei» vicinis calcibis pernix,
sae.il nt besli;i, ciuril ut fiuviiis, lluciuat ut profun- inseculor adjunges : bcaium faciurus nempe, si vice-
diun : et qiiamcuii(|iie fiic.iiis vetborum iniaginibus ris. Deiim precor., ut adolescewi» in le, quac (perfe-,
pingit speeiem,veri asiipiilaliuue reprxseulat. Tuncre ciionein) primordiis nioiisiram, bonaeIrugis germina,
le scriptionem, qimsi f onle tener, insinuas; duni de- convalescant. Domi habes, imde exhorlationis, nieai,
eiamatiomim | ompain refoga laudis deposcit asser- JJ I viva sumas exempla. Te paler morum Irnnquillitati',,
lio; ct (itavara gloriae,dum pudori parceie -e osten- socer eloqiientia similem produeal. Si me volîreiim.
<lii,percgrinam mentita foriiiidineiu.Agoat uchabeo f:icer,e ccelestia regna dignanlur, unum precor, 111
graiias, quod uobiha ludmcnta i;icunili:e tune in mei nieniinissedigneris : ne illius,ciijus perfeciionem.
amici, b (|iiiinium.Tslimas, pracconiisconsecrasti. Et inter dicendi simnlicra ineditaris, oblivionis.quoque
licet ntfn agnoscam mea ess» quae lnqncris ; religio- par csse conlendas. S. d ad epistohe morem revertar,
iicm tamen narrantis amplerlor, diligeniiam pectoris qiiain affectio tua iu longum produxi!. S.ilve, mi do-
lamlo, qiiam graiiae pcr siidum rnlilantis luce dedi- miiu!, et aniunteni lui frc(|ueiiiLhtis,coIemuniis liile-
•asii. Tibi fax ista pralcndiliir, quam in opinione rarum; ne ainoris couieslatio sola sicnt splet in qui-
niea blandus elocuinr accendis : ego noctem con- biis.lamesse,e pr;«vii in te puietur exsiiiissesermonis.,
scienti:eme;c, eisi non fugio, c novi lamen acsiimare. EPISTOLA II.
Graves liiatus patilur aliemc graii:e commissa credu- ENNOEICS FLORO.
litas : qiMiiqimmomne crimcn iranseal, qui vult de- Novi me duram cepisse provinciam, e( gravem sar-;
cipere confidentcm. Gaudia timen mca de le epislo- C cinam humcris infirmis aitollere, qui.subliinitaiem
laris alloquii doiibus :idimplesii; dnm novitalem sen- tuani, quantum ad me, quiclam veiborum stimulis
siiummonstras serenitatesermoiium, ct velerisdecora exciiavi. Sic minaces dentes bestias invalida lacessit
posapiae novelli vincis nitore coiloquii. Sat fuerat adol scentia : el ditm majora viribus pruvocai, quod
parentum luoriim desidcriis, seniora le familiaeorna- evenire optat, spectaculum putatesse, n-m pnelium.
1 Magni Felieis
Ennodii] Tr a haec nomina Enno- modo in tilulis omnibus librorum, in marmoribns,
d.i, qua: iu amiijuis cxcinplaribus legiinliir, non i|iii- aliisqueillorum lemporum moiiuuieiitis,quandnplura
drm in froule operis, neqite p:iss 111per onines litu- uuius hominis nomina occurriini, dubium non est
los, sed in eo dunluxm IJKIpn-fixus cst Yiias bc:iti quiu verum ac proprium id ejus nomeii sit, quod ulli-
Aiitoiui. In caeieris salis habiierutii ar.tiquarii prio- miim colloc.itur. Quae niinc paucs admonnisse sit
ribus omissis terlium, <|uoilveriiin et proprium aur- saiis : quia justam liuic rei diatribam * alio, si Deus
loris nomen erat, adnoiare. I ropriuin inquain. Nam- volct, loco destinamus.
Kiiifnlii aiiliuc aovo mos diiraua;, ipii apul L tini » In quantos se usus\ Leg. in-quanlos se visus. Nam
qiioiidamoris gentes, alque adeo in Urbe lanilem velui ob ocuios poni res ipsas desciiptas ait : qiiod
ipsa posi ev>'isam remp. obiinuit, iitcnm tiilius fere ni omnino piiscmitquaesequuiiliir. BARTUIUS, Adversar.
«liiaiuorvenoinitiibus iiuliiiiores iiterentiir.propriiim Up:.g. 945.
latnen uiiiim cujusque nomeii esset, quod posiremo b Quanium ast.\ QUEMaist. ID.,ibid.
semper loco post coicra staluebant, et quo unico, o Novi tnmen wslimare}Omnino rediiccniluin esl,
si pluribus absiiitere plaeuisset.singiilos designabant. quod in veteri edilioue etLextimare, (|ii:isi sejungeio
Verliigratia. M. JUNIANI JUSTUNI (sic enim breviato- a nimiis pracconiis, ne pluris sibi videalur quam sii.
rein Trogi Pumpeii appcll.it eudex Yalicanus) pro- lu., ibid.
pruitn nomen ftiit Jusiinus, et FADIILAIHENTH MAIUI d SH forte in msiimaiioiie]Non debuit mutaii vete-
VicTOiii.\i,quae in egra esl uomenclalio clarissimirhe- ruin editionum lcctio exlimaione. hoc est sequesira.-
toris, qd in Ciceronis libros de Arte rheturica scri- tione. I'..tpmo legi deberc : Sil, fero, in exiiinatioiie, '
psil, proprium item nomen qu d poslrenmm. Id ipsum etce ID., ibid.
in Avieii", Liberio, Symmncho, e! aliis ad quos En- Praiiii in U putelur] Prareii sine re put. lu., ihid
nodius scriliii, suis iecis ostend-.-inus. Eodemqtie • H:il):'Sin edil. Siloniipoil prmfn.
15 ENNODIIEPISCOPl TICINENSIS 16
Sie mens congressioni»Ignara certamlnibus ante pe- A stitistis, etiam illassus incipiam. Deleniflcamalli-gs-
riculum debet affeclum. Leonis rabiem, et quam tionem amplexus epislolaris eloquii, ago atque li.iheo
Libya alit bestiam, quam te, lingua censeo mitiorem. graiias, quod me diu ttistium noluistis esse pariici-
Qux me praecipitavitinscitia? qui animi fervor a cc- pem : fecistis lioc forsitan voto et sludio ronsnlcntis.
gntione (ui peregriiiantem duxit in devium, ul nesci- Sed ascribo peccatis meis, quodmajoribus, dum lem-
rem quid inlentioni lacessilus deberet, qui semper peraiis alloquio, sum jaclatus angoribus. Mihi uni in
contumelias primus incipil, qui injuriarum gymnasiis adversum provisa contingunt, dum graviora sempcr
nunqnam raeruit posthaberi? Clericorum certe exer- in nioeore acsiimo,quaelacemur : quia crcdo quod de
eiistissimus maledictor; qui ad eos semper novelliet mediocribussoepecoinmuiiicetiitirverba languoribiis,
leuti dentis morsus exhibuit, qucm evadere ad un- cum proximitas funeris imperel sileniia cito ruin-
guem ducia vila non meruit; cui cessit omnis erudi- penda. Deo graiias, qui ea quae dura 3cslimaniur,cl«.--
tio; et quasi cometem sidus religiosorum fugit uni- nieutia beue vertil, el quas ex meriio nostro ventum
versiias. Ilunc ergo improbus et fronle debilis exci- collegimus, ex sua facit miseratione transferri. Vo-
tavi. Ilac flducia provocassemventos ad flandum, ad luissem lamett, lalem eirca parviiatem nieam digna-
cursum flumina, Faustum meum ad facundiam, qua lio veslra tenuisset affectum,ut quem comiiem siepc
te ad gnrrulitatem loquendiparcus ferratis verborum B gaudiis adhibuisti, cum eo elegissetis eiiam adversa
ealcibus animavi. lgnosce,quxso, etquod in aliis vi- par.iri. An pulalis tale beneficium in acceptum nic
tium putas, tacilurnilatem amanlis sperne : absline «sse relalurum, si ab aestibiispectorisveslri, lauquam
a responsis, provocantem damna contemptu. Tecum male fidelis excludar? Non est, ut video, apud vos
decertet de mediis curiae finibus eductus, circa Gal- mei ralio dispensata consiliis. Ego inihi perirc gra-
lum prcsapia conticcsce, silentii tui, si prasvales, tiam pulo, nisi eam rerum omnitim vobiscumcom-
lalione mulcemur. Cave, mi domine, ne incipias mi- muniratione nutriatis. Desiuile, quaeso, in hac mihi
vestra impendio verba cupienti. Cui
norem loquacitate provocando humilisaeslimari.Qiiid parle consulere,
si votivi negentur affalus, faiiscam, ul lerra cui ca-ln
•nim lalvoris est, jaceniem in ea parte superare, el nihil
sc ante conflictumim- liquitur, nec venas suas succo bibuli Immoris
iriumphum deeeducere, qui
tamen dominum infundit, unde innatisalimentaculmisexhibeai.elad
paran conflletur ? Esto mihi apud falcem arislas adducat. Ll piscis aqua abs-
Faiwtum amoris mei fibula, si qut-relas, quamvis an- tractus gravidas vitalibus indumeniis privattis cxsiinguitur,
jusias, el rusticas, studes evadere. sic ego subductis alloquii vestri flneniis inierimor.
EPISTOLA III.
* FAUSTO. Qiiaeraiitalii quod delectel : ego res ad animam per-
ENNODIUS
C tinentes expostulo : milii non tam delicias verba ve-
Acta est causa desiderii mei benelicio querelarum :
stra pariunt, quam salutem. Rtm fatcor nullis co'o-
meruit iinpudentia, quod negabat urbanitas. Diligen- raiaui fucis, nullis nebularum
depctam niendaciis,
liam sancti pectoris quam artifex silentium tegebat, iion sum simulandi ariifex : decerpinm aliqtiid
ad fomenta ardoris quia
elicui; lacituriiitatem quae >ei viiaemcac censui, dum lacelis. STalevos fulelesasse-
pirata fuerat, terminavi : prorogando viles paginas, riiis, si ad aures meas
vincenlis Sic usuram cultori vexalis generaliler deflendn per vos
prclinm acrepi, deferantur incommoda: qnasi ncscire alicui Chri-
reddit terra cespitibus, et feturam nobilem de singu- stiano liccat* malum, cui Roma succumbii. Barbaras
laribusparturilgleba germinibus: sic ad yocem uniiis nationes, et a no'stro limitc toto pene orbe divisas,
hominis montium secreta respondcnl, ct dum angu- conlinuis haec
conjicio lamentis ingemiscere, et ad so-
stus elamor vincitur, valitudinein suam elemcnta lalinm noslrum
liicrymascommodare. Hujus rei ma-
manifeslant. Evangelicis(Luc. xi, 9) tali facto obse- vestra adhibere se indicem fugit, nt in pcr-
gnitudo
eutus oraculis, fruetum de prxcepii sum veriiate niciem meain fallacium nuniioium diabolica cum
sortilus; cujusdeclarat insiruciio, quod pulsantisacpe securilale vola mentiantur : ut non sit, ad
et si non vel cujus ve-
surgat Deus, tribuat, propter meriium, ritatem post fabulas redeam. ncc qui aniinum meum
jtropter importunitalem. Facessat posthac infidetium veri dcmoustrationesustentet. Cavefaxis,mi domiue:
male cauta discussio : integritati sentensiaepericulis rj vobiscuramihi alia res est: aliud fori
jus, aliud tri-
pracsentibusidoneus mibi testis astipulor. Frequenli cliuii. Audial le
quac in conversatioue publica di<!i-
oraiione optata promerui -. concessum es' precuin familia domesiica rctexeniem. Subjecioruiu
assiduitati quod negabatur examini. Debeovobis ami- ceris, et
animos, fideles, ut putatis, mcntes relniioiium ve-
eiiiam, queriinonise meac : quas, dum voiis effectum sirarum cibis alite, ne jejuna amicorumcurda lahbu-
iribuilis, plus amabo. Fuerit licet origo vestra a justo feiculis impasta morianiur.
dolore veniens; frequenter a vobis, postquam prac-
1 Fautto] Nullius nomen in operibus Ennodii sae- Chrsli 483. Qui Aginahlus Fausius dicitur in tumiilo
' pius occurrit quam Fauili: cujns consulatum, quae- Maudrosx-.Ailer Fl. Fiiu-ius junior : hic fortassc.
sturam, praefeciuram, patricialum variis locis com- de qiiu agimus, qui scptinio post superioreni aun.i
inemorat. is est Fauslus exconsul, quem proSym- constil fuit cuin-Longiiio.
niaclio papa in Laurentii sclnsmate stetisse, atque 1 Maluincui Roma tnccumbil]Ob fictionem vide-
adversus Feslum et Albinum item exconsules, qui licet schismaliS lâurriutiani, gravesqtie contenlio-
Laureniio favebani, forliter pugnasse, auctor esl ncs, pugnas , cuudesex ea natas , de quibus in Syni-
Anasiasius. Sed Fausti cousulares lioc tempore duo maclii Viia idem Anaslasiiis, ci Ennodius ipse in
fucrunj. UUHSconsulatu sine collega fuuclu»anno Apologctico.
17 EPISTOLARUXlLIB. L i0
EPiSTOLA IV. A quod cum pudoris dispendio venler aoquiril. Vilia
ENNODIUS FAUST0 fuerinl forlc quae suslulit, nul negligcntia, aut usu,
1 Anagnds(ici fidem seciilus, cl suavis oraiiuiiis aut tempestate peritura : non fuii culpa vacuus la-
sapore provncatus, rieiie vitiuni * credidi rem esse men, juxta Aposlolum(Rom. n, 21), raplor : carnem
virixis; et dura plus geruiouuin diademala credo quam aniinam plus amavit. Tobias propheia liiijus-
'alere quam conscienliam, culpam qunm mens non modi commissoribus occurril, et divina voce tcsialur
agnntcebat, incutri. Non sic »scrvis sibilo anificibtis dicens : iVonlicet nobis aliquid manducare fiirtivuni
insidiis blandus vgnaior illudit : non ila pinnarum (Tob. II, 21). Cum dixissei, manducare, non dixit,
mentila formidiVem discoloribus fucis tillro expe- Non licet nobis aliquid lcclilare furlivum. Josiam, ut
tenda relia ma/ius magisira eompniiit : quemadmo- narrat hisloria (IV Reg. xxn, 11), subicpta papyrus
dum ne captuim, et sponle capistris ora porrigenlem instruxit. E.o homunciohoc non facercm, quem vos
inagn ludinis vestractenuere sermones. Commiss.ie- contra ingeuii vires ad scientiam diligendam verho-
scius.vobis impugnanlibus,diu ulrum essem innocens rum stimulis fodiiis?Sed revertorad virum optimum,
inquisivi.Aliud senliebam de episiola vesira.aliud de prafati, quanium scribitis, sceleris admissorem : qui
proposlorneo. Quisrogo fuii palrandiscelcris lam ve- in utraque parlc fidein violans, nec vos securitatc,
imstusaAniissor, qui purgationem crederet, si alieno B nec mc facti, si scripsi, perfectione donavit. Contin-
se fatewfcurpmecepto suo militare flagitio,cum nemo gat mihi, salva mngniiudinc vesira, coram posito se-
de se confesso justc credere possit crimen alienum? cundum mandata Dei, tanti viri, prout habel aiiimus
Sedcredo jiiriscl lcgumcxpertcm fulssepersonniN,et meus, lerga multare.
solae*l!idi:ale eomposiiain: cui eiiam imitandiin scri- EPISTOLA V.
piione aliena imaginem veritalis (usus) indulgeat et ENNoDlUS FAUSTO.
* Abiiiidautem Dei inisericordiam prccatus rora-
proprietitis simulacrumlenocininpudendaconcilient.
Nolo cujusquam nomen iucesscre. uec coulra coa- mendo ipsi anni felicis auspicia; et bencficiorumcjus
scienliamaccu>anlissubire personam : sufficit pudo- muneribus subtimis jam consularem virutn qu.tsi
rem meum in statione constiiiti : alios jacieut inceria aequalisaggredior. Ilactentis Irabcalis colhurnipom-
venlorum. Ego tam.-n. etsi impcrare talia calcari- pam lamiliicnoslraeperegrina ornamenla iribuebant,
lnis armataelectionis adigcrel, patriarcharum me imi- el pertinere nos ad enm magisaffinitate quam gcnere
latinne defenderem. Furlo Jacob primogeniti fratris gaudehimiis, qui anno nonien imposiiil. Mun'uscr.it
vicit aelalem(Gen. xxvu): cujus henelicio principa- non debitum, quod inler ciiriiliiim posscssorcs dil:-
lum obiintiit, quein uaiuia non dederat. Daviddnm gentium f.ibulis addebamiir. Quoliens nos obnnxio*
lostrarei (f Reg. xxi. G)devia sludio fngaeet angusla C sihi fecil linûa, quse apud alios exahawl, nl com-
lerraruni, ptoposiiionis pauibus famem depulii; et mulato rondiiionis ordine alienis nostrac nobilitatis
contra legis vetiia quae minores habet aculeos, esu- iusignia deberentur slipeiidiis? Ai nunc facessat in-
riem corporis effugavit. Ego inediara quam dedivinis vidia, velusiorum reparalor fascimn novellus consiil
Libris anima impasuis conceperam, marcentibus diu illuxil, et diguiialiim nostrarum cariosas fores rohu-
debui tolcrare visceribus, donec concepta lues ad sius reseravit impulsor. Ad redivivam valeludincm
vitalia secrtla percurreret. Daniel propheta divina Iremehunda marccscentium cardinum limina juvcne-
dogmata regiis subduxit peneiralibus; qnacadjnslru- scunt: quaenullis credo, Deo auspice, quia posibsrc
c ionem suam pudicus el imiiandus raptor adjunxit. obicibus claudenda patuissent. Nam Avieni mei non
Quid jtival ire pcr singula, cum ad munimen impu- iinus, sed primus est consulatus. Stirpis suae grsia.
gnalx una sufficiat de numeratis pcrsona conscien- tura aqiiilas agmina praeviusantecessit, et ad princi-
liac? Quaetamen verecundiaesuac, et nalurali nt ita palem miliiiam iter virtmis ostendit. Si qua esl s;r-
dixerim debilitati.anle necessaria pelitinne prospexit. rularium reverenlia dignilamm, si quis hotios cst ho-
Nam et si snm post negationemqui me reum fecerim, minem vivere posl sepulcra, si quid providit astuti <
.x-stimate.Doctorem Libycum asser.iis sublata a se velerum, per qtiod ab hominibiis anui viiicniitiir
• pyri poma flevisse. Merilo Iamenlis expiandum
est, 1) adulli: jure faslos htijuscemodi putaulur inveliisse
1 Anagnosici] Epistolac tua>. Lib. vm, epist. 5, * Abundanlem]Et sibi cl Fauslo gralnlaturob Avieni
Fausl. idein, iteanagnosticiprolixilatefaslidium. Avay- ejus fihi cnnsulaium. Fnusio quidem, quod f.isees
vuerrtxovGraecs id omne esl quod legiiur aut ieci- per filiuni in ejus familia coniinuenliir : sibi verii,
tallir; sicnt ur.piuuoL quod auditur. Ilsique quod suncpcreuindcm posilimiiiinredilantur. Eniiodii
el axovo-jxa.
iil acroama e iam Laiini iisiirpuriinlpio diclo, seu re eniin ennsanguine»cral mmer Avieni : quare ad En-
aliaqu«aiirihii.scxcipialiir;siean.ignosticiiin,proepi- noilii d-.miim pcriinere Avieuusvidehalur. In Fausli
stola init scriplo quociiuque. Dicictiani possel ana- ergo familia interpolnius consuliiinordo noii fueial.
gnosma. Nam et coiisulatum Faustus ipse gesserat, ut dicluin
' Credidirem\ Malelibri omnes crediderim. est, et ante ipsum pater Geunadius Avienus, Valcn-
' 1'gri
poma\ Sic restitui pro peripoma,quod in liniani principi< collega nnno Chrisli 450 ci nnte
antiquis eliam hhris legehatur. Emendaliniiisauc or Avieniimalii noit intercisn seric. At in famitia Eimo-
Aiigiislinusi se drt quo hic ser.no, qucm Lihycum dii scries inlerpolnla et abrupla, » c ullus furla-se
dociorem appellal, lih. n Coiifci-sioiiuiii,cap. 4 : Ar- consul fuerat posl Magmiiii Eiiimdii, ut nostra rsi
bortrat pyrut in vicma vinecenoslimpomitonnsta, nec conjecmra, propairuim; qui collt-gamhabuil Apollo-
forma nec tap re illectbrosis. Ad lianc eieuliendam niuin anno 460.
atqueatportandamntquissimialbletcentuli perrex:mus » Scrvis]An cervis?
nocteintempetta.
19 ENNODIIEPISCOPI TICINENSIS 20
consilia, quortun lbngacvitasct senecluiem refiiltit et. A scclando masculacilicttonis br.ich is aftqualesnd eer-
termintim. Deusbone! quanium csi.unitis voeabuliim lanicn etluxit. Sed quo;inu rapial proeessuSaffcciio-
hominis impensum ' in dictandis leyifanslaborcm vel nis ler:i1iiium refulautis, agnosco : divisus proposiio
stabilire p*osse,L vel solverc? Macte insiguium ado- consulcm crudiium ingenio inipar appello. Ad vos
lesceris virlulum, quioblilteraium maierni stemmalis reverlor, cum quibus iuilii comimune gaudiiim, par
Callemvitales honorum securcs attulisli, quibus an- desideriiim, u-qualis stipplicalio' csl. Oreinus Dcum,
nosas, ne posterilatem tuaih retinerent, splendidis- quia voia nnstra modiim refnlaii i, ut ipsc facai |ic-
simiiiineris obices ampulares. Cedant huic priscorum renneesse quod tribtiil : nec unqtoam eirca nos mu-
faudeS, quibus nobililatem tloctorum commenia pe- nCiihiis snis lerminum poual, qui 'Jargiendo damna
pereiunt, quac phaleratis verbornm superciiiis meri- non sentil. Vos gaudcte lamen vestrojnm cxce/lenti
luih a relatore nierctfntur. Necesse enirii est exilita- bnno, quibus fas esl po.-t trabeas suass|iabere ilium
tem thematis narrantis opibu* ampliari, ut dos quae iii ol>sequioconsularem. Si tamcn in s viiitentiainCa
iri maicria nmi invenitur, siyli processionibusinsera- ccelesiisvigor operntnr, el toia mcns Iiunnanisdciictis
tiir. TJt laceam Fabios, Torqualos, Camillos, Decios inclinata uon subjace', fidelium oraiionum v>sintrum
fuisse snpcratos; le ipsum, mi domine, qni univcrsos reiribuiio est cirea sobrilem diguilns im|iwtrat:,. Urhi
vxisii, ejus primordiis existiirio \oiive ce^ isse. Tu B stifficereiil qunntos lialiet doiiius utia prcc;tores. Fe-
*
per duralum proiivoruth avommque scipionum tra- lix inater tol iinperntormn domiua; vos n;jud leiim
n itein jam grandior, pcne praccedentiumconnexus prccibits suis maironn fortis atlollit: per l.ôs re-
laleribus ambulasti; ita utsub conjunctione nunqiiam giiiiui roslesie vim patilur, quorum merilis J diviia
intcrpolataefeliciialis ineedores. Ad Avienimei adluic clemeittia qiod po-tnlatur, exigitur. Scriptnm enim
lencri virtutes perlinet, et luo generi con inuare meminimiis, dicente Dominodiscipulis : Si convenerii
fasces, et nostio reddere. Ago grntias inicniioni in duobusaut tribus veslrum, quidq id petiiriiis impelra-
cnmmune augmentum profiiiurac: per quam cuiu Dei bitis (Mdllh. XVIII,19); Credo Redctiiplorem, justo-
benelicio naialium bonorum claritas hacteiius inicr- rtim rariiat; |iro?pecta, pro iiiundi salnte petiiurcs
clusa resplenduit: per quamdiem sunm lucidus s;m- dims dixisse suffirere : licet cnujeciurn perpendi, si
guis aghovit. Quam voluissemvolorum meOrnmsum- possit Iribns aliquid denegari pro siioriiiii uiilitate
iiiiim coram posilus inttieri, si non peccaton.m ma- po-ccnliliiis. Ilis ergo spchu- auimalus, et jii-li-rum
gniludo muiius ccelcste, quod non potuit desidcriis, cogn .tione sitbliinis, confidode supernn hen ginia.lu
ilenegaret aspectibus, el nefissit hominem uno eo- etiam me ad oplaiaecopiam graiiic perventiirum. Si
demquc tempore universa oplata promereri! lili.d Abr.ih.-emcriiis (Gen. xn) Loih sanciorum iurhis
iameu inter maximas Redempioris nostri reinuncra- (< ascrihitur : si lii qui caruere propiiis, propinquoriiin
liones credo iiuinerandum, quod limert felicis irifati- ad eelsn perduci merncre viriutibus; anuiis isie fn-
iiiE coiisul iueiis cum lionore senis ingressus cst. itf-liajvestre pariet dignilnies. Nam si v>bis e.ordi
Sed pra-cipioquid parelur laboribus, cum lalia pii- sum, fncile ad rmlesiem grntinmoptaia impeiraiiouu
inordiis exhibentur. tnauspicatis successibus illi pro- pcrducor. riomine m>, salutaiionis revcrentiam. sol-
vecluum incrementa veutiira sunt, quem coep:s-.evi- vens, veniam postulo de prnlixitaie sermonis; quia
deinus a fascibus. Minus est quod sibi de pr.isp ri- dilficiie cst magiia gauilcntem parva loqui esse c-n-
ialis eventu in antiquorum pracconiis velus fama ten iun.
blaiidiiur. Quod ullrita pulvere canitics, quod vita EPISTOLA VI.
stib fasce acla vix meruit, qiiod gramlaevusde impe- ENNODIDS FAUSTO
tratione uunqtiam certus oplavit, hoc memoratu sae- Deus boiie, quam n.hil esi arduiim mngiia curaii-
pitis adolesceniimeo supernum iniintis ingessit. A>l- tibus, el qua quielc divinic menlcs visa describunt!
ditur, qiiod in principio viiaedisciplinis optimis iu- quibus ornanliir dolibus loca, quac Iin0'n:idi>es, ct
siitutus, videlur meruisse quod adeptus esl : uec dicendi peritus asiiexerit, si religioso liceat sine
dignaiur totuin in se feliciiali, in quo possunt eliam discrimine conressioriisenarrare proposito! Quasdam
d.iri plura viiiuli. Natiira»in decus scliolas et iillera- " mundi ariifex Dctts provinciis felicitates' siupenda
rum stiidla consecutiis, paiernac perfectionis acmiila- secreli sui largilaie concessit: aliss uberius, melius
tor, lalem sc induslria sua filium reddidit, qualem alias vinum jussit effinidere : aliis contulit triticeoe
a ter \ix pi)tuit le.nisse. Quidquid Attica, quidqu d segetis ope graiulari : inullas pomorum vanelaie vel
Homana praectpmun habet lingua cognovil: aunim uliliiate donavit. Quibus hacc lamen ipsius natutae
Demosihetiis.et ferrum Ciccronis expcndit, utramque repiignantis nierita non dederunt, fecit ci-s relaiorn
tlicendisericm Lnlinus relalor implevil. Grainmalicac sublimes. Non est unde jejuna cautibus gleha
despe-
iitsirueiionis repagula, et illas diceiidi legnles angu- rel, nec unde uon respoiidcmii cultori arva
subja
stias pro liberlale complexus est. Oratoriam pompani ccant. Lin.iiiiriiio genio terris merita tribuuntur: el
1 /n dictandistegibus]Q.iia niinir.iimedicta ei cmi-
trabzai esl recitiilio. Quo miiiiisde Scipiomnn
sliiuiioiies sine die et consue aucioritatu carenl, ex familiitpomposa
I codi is Theodosiani. inlcipreicr, ul inastio \iro visiint est, facit
lege
* Scipimum iramiiem] Sceptrornm, aquilariimqtie Sdoniiis, qui Geiinadii Avieni nnem Fansti palrcm
fuissc ilociiiiuiii, oiigincin iton :ul Scipioiiiiui, se I ad
cnnsiilar iim; ut iu panegyric i, Serranum scipionibiu G>irviiiorum faiiiiliam refcrt lib. i, cpi-t. 9.
nratra pepereruiit : <\li» P.iramesi, ante scwienes et
21 EPISTOLARUMLH3. I. 22
qirdiier qnis loqui potueril, taliier rem de qtta fucrit A dit: qui agnosci in eo nunquarri, nisi per turlmla
locutus, alioUil. Crescilis provinciac culiura sermo- fltientn, potuerunt. Tauii fuit divitias fdcundiai iu
num : oris esi, quidquid in vobislector stupuit. Uber rcb>islaude carentihus ostenlare, quauti non filernnt
sohim, ct diviiibiis quac le jactas terra palinitibus, liaec oinnia naliirac beiieficia, si dedisset. CoBiorimi
qiiaspev modicossulcos scalpenlcm dorsa pascis agri- tamcn Dominus qui hoc vobis posse eoncessii, niii-
colam, quaevcnasdiviies in ipso proscissiouis pandis nera sua sub pcrennilale lueauir, Qtiia haeccgo non
exordio, quae suscepla germina multiplicala mcsse quasi a vobisdiversa sentieiis scripsi: sed ul ex istis
resliiuis; nihil lilii commtine cuin maximis, 6i ad le lector agnoscal, Comuin per siylum vcstrum ineliiis
doninus Fauslus Rnmani slatus eloquii niiii serenus esse legere quam videre.
nccesserit.l Ecce Comus pullae quondnm pene in si- EPISTOLA VIL
lemium missa conditio, quac nulla se bactenus com- ENNODIUS FAUSTO.
moditalc, nulla, iilninnl, formosilale j.iciavii,quamo Quanttis est fascis invidhc, quam facilis norcndi
gaiidel ingenii privilegio? Quacper prscrupta conval- via, quoticns prncccdemiopiniono labornl impeiittis !
tia, et palulos cohaerenlium hiattis inoniium ocslivis Nemo qtiid factum sil, ut video, quidve infectum re-
nivibus miseram scit exhibere coticordiam : cui per Spicit : ad impiignntionisfidcm snlum advocalur pro
pericula pendentium cum via cultorum anle terram B leste propositum, Deus omnipotens niulatas ordiiiiini
per scopulos opus est seminare, quam germina : eui vices vertat in melius, et rcrum slatutn qni I he lem-
caUmiiatis genus esi, riparum Larii confinia canis pnris aul meriiorum iiostrorum nebulis- Obsolevit,
ornassc nemoribus, ut suhridcns illecebrosa visione aurei sacculicandore perfundat. Quarido non homi-
doiiiinantihus blanda fecundiliilem fronlc menlialur, iiuiii obscenissinia crimina innocenlis officiitt-xittiiu-
ct iii pcruiciem possessoris pulchrittiilinem nulriat braculum , et quidquid a morum nube desce:idit,
exsecrandiini. Ubi primuin fabricis suis pcr prxloria cnelestis militiaescreniias excusavit? At nunc in au-
domitii tribula dissolvuni, dum antiquormn lnciinas cnpiiim trahitur male creduli interprctis clericniiis,
parca niliinlur fiugalitatc reparare, et profliganlia ctquod atite religiosam profcssionem ailmiaisse non
palrimonium fulcire culmina. Indigci>arumcopia ad decuit, hoc poslquam per titulum ccclesiasiicuincul-
hoc lanlum servaia, ut functioni publicaca perce>|iia- pisrenunliaviinus, sine hobesti crcdimur eonsidera-
loris eliam vola transccndens numerus noit deessel. lione peragerc Qmv me lempesiate procella imma-
Piscium populos non ad delicias, scd ad horrorem nium peccuiorum ite ad famosum oliicium compu-
niilriens : per quos disciinus, quid laudis caplorum listi? In quo omites crroruin rami mag sirn vivemli
alibi sapor mereatur. Ubi aer pluviiis perenniter, et solent falcc iruncari, itt eo de me facinus credi 1'nci*
ininax coeltim, el quacdamviiac sine toia luce irans- C omiies fallcnlibus. llle mancipia sua a me subUta
actio. DulciaLarii oculis fluenia iranseuiiiibus, clad deflevit, et contra potenliam ecclesiasiici miliiis ad-
nalaium quos perdal invilaniia. Quis ferni decorum vocandam credidit regiam defcnsioncm. Rogo, quii
gurgitem sub hac deceplione fallentem? Quid dicam hoc coinmeiiialor vel in scena proponai? quis p>e-
insulam relatione factam liabiiahilem? quis non hoc tarum fabellam fucis similibus aut commenliliis per-
mirelur? in qua miuus aiuatur vita servala? in qua sonis instruercl? NovitDomimis, qut manu valida in
poriio fuil evasisse discriminis ? >irca quum piscibus adjulorio vcstro niei propugnalor assurgal, lolitismc
bominum minislratur esc.i cadnverihus? Nulli enim c^se techna) hujusmodi ignarum. Anie aliquid tem-
practer aquas Larii dcfuncti ibidem scpulcra mcrue- poris pueri duo, qui sibi a praefatoasserebant infcrri
ruiit. Maria, fliivium 3 Adduamque laudnsts, qttnd violcniiam k ad opem se Ecclesiie sub iiiierpellaiiona
per confusosduclus discrimen lacum ltun»ns oslcn- piiblica coniulerunt. Preces adhibuisse mcmini, rf
*•£«« Comua]Comus Ennodi», quod aliis Cnnmm, millium traiisitu hospitalessttaS tantum, Mc largicrei,
ro KwuovGraecis, nota plana:Lignriii' civ tas nd La- quam inlulere, aquas nehenies.
riiim laciitii, per ipiem delap us ex Alpibus Addna *.ld opem liccl-.siai]llinc liquet.servns ad ecr'cstas
fiuvius ita decurrii, ut nqiiaruui discrindi appareat. confngere solitos n>n soliim dcclii aiid.iipocnaccnu.sa,
Ilujus laudes scripseral Kaii-tus. Enuodiuscontra im- si quid pccciirniil,sed juris etiani nhliucndi grat.a,
patem ilinmsi.is landibus affirmat. Sed re vera j>>ca-D si vim p.iicrentur. Prohisergo intcrcedehat Ecclcshi:
lur. NamConiensis ai;ri urbisque lauia eral pitlchri- nec ante abduci illus fas eral, «luam dc iuipuuiiaie
ludo, iitad delicias inslilnia videreiur: quod de Conio aut jusiilia sacraiuenio a doininis caulmii cssel. Dato
inl-r cxiera prxdicat Cassiodorus lib. xi, epist. 14. sacraiiienlo, servi, neciim dominiiruui finmlc rclineri
Uhi plurihiis eam ticscribit, ei iionnulla habel quse vidcreiiliir, ad nhscquium, til csl iu concilio i Auie-
faciiintad Eniiodium. liancnsi can. 5, rcdiri-julebiiitiir. Neque hoc rcme-
* Permqualoris]Tribnlortimmoderaoris. e£io-wroG. diosi-rvis duntax:il subvcniebanl, sed iniscris omni-
NotaeslGregorii JTieologioratio sl; iou).iav6v iZttnutnv, bus ci alll ctis, qui potenliormn injuiiis oppressi ad
td est per.cqualorem : el iminus ipsmn peraiquniio KctluMacopeinlelugisseni : i|tiod docct Gregorii ma-
dicitur nov. IG Theod., de quo geucre oflicii lituli gui cpisl. 58, lib. vni, ad Januarium episcopum Ca-
exsianl in utroquc codice. -Nam el in aliis eliam l.iril. In qun ncscias pielalemne ciim acquitate veic-
rebus fuerunl, ut peraquatores rerum viclualiumapud ris Ecclesiaemirere magis, an majorum erga Eccic-
Cassiod. in Forinula magisteriacdignilaiis. siani (idem ac leverenliam. Ilas inlerccssiones
' Adduamqu- 1laudastis] 11« Plinius inter aquariim tippelluhaiii. Ennotliiis in Viia lipipliinii : lulerces-
miraiulii recenset lib. n, cap. 105 : Quadam veroet siunum tantam siti proposnitcuram , «( ipsnmse mite-
dulcesinter sesunermeunialias m in Fucino lacu mt>«.- ris inferre crederel nwlesliam,quam per negligehtiama
CIHS amnis, in Lario Addua, in Verb.mo Ticinus, in qidbnscunqiie• periiiisissetinferri. Uequ.bu. cliam ibi-
lienaca Mincius. in Sceino Ultius, in Lemano lllivda- ileni pattl i supciitis in E|iitihair.i diaconalti.
tms. Ilic trans Alpes,svperiores in llatia mnltorum
25 ENNODUEPISCOPI TICINENSIS . 24
circa eos, qnod dr functus voluit, servarctur : atidi- A nectare liquentis elemcnli nic'la cnmponis, peregri-
turuuvsedeceptiosis et blandis promisit illecebris. niiin labiis meissaporem epuli divilis iufudisti, llcr-
Ut ad obsequium reverterentur ad quod deputaii culci cenaminis <t triumphnlium Antacicasnuin la-
fuerani, sancto episcopp patre vestro praesenle qui ciens mentionem. Sic se equidem exercila litterartun
eisdem praebebat auxilium, sub notitia civitatis hor- gymnasiis k palnestradilucidanl, sic madcfncta siu-
taius sum. Qnid poslea eveuerit, ignoravi, nisi posl- diorum oleo loquendi artificiisoris memlira submit-
quam inale ' retentatoris nomen a cepi. Haecmen- tunl. Sed noluissem, fnleor, illius, ut aiunt, pugnao
tior, ni.-i impugnaloris mei allestalione constiterint: cominemoratione morderi. Anfceumfabu'a senior, no
cui tamen gratias refero, quia sub quavis occasione elisus vincerei, matris solaiinm, posiquaiu coepit
votivas excgit epislnlas : qu:e mihi miiltum doloris noncadere, loquiiur pcrdidisse. Qui percallidi ho-
jussinnis vestraedubiiatione pepererunl. De me enim siis fabricam ferlur stando esse superatus, et in pe-
deliberatum esse video, si vos, uirum andiam quac ctore animam posnisse cerlnniis. Res scilicet digna
jubetis, in ancipiti esse cognosco. Nulla me tamen memoratu, sed amiciliarum indigna propnsito. Nos
nec magiiilmlinem veslram ex ea parte apud Deum nempe memiui fosderis cerlaraiua suscepisse, sed
culpa respiciet, quia praefatos mox ad servitium il- per quae mutiia; vincamus cnritaiis officiis: ut dum
lius boni viri sine alicujus audienliae libra ire com- B inter hnjiismodi lucinmina nitimur, et vinci nmlio
puli. Doniine mi, salutationem largissimam dicens, nptemuset vincere. Nobis per communia peccatnrum
quam vellem , si istis negotiis pnginas non negeiis, secreia vivendum potius, quam obeundum est: ma-
ant nccusaiores meos ipse componere, aut quod iris Ecclesiaeope socinta, quae uirosque, ut vera lo-
est familiaiius frequenter errare! qnninur, fidei ubere lacte pascit altrici. Cessent ani-
EPISTOLA VIII. lium commeiila poeiarmii: fabnlosa repudieliir anti-
* FIRUINO £NNODIUS. quitas : slatus innocens ruinac.nequaqunm misceaiiir
Jueunda sunt commercia liiternrum docto auciorc alterius. Nobis, si placel in novellum iisum majo-
concepta : illa, inqiiihus ad unguem poliii sermonU rum exempla revocare, poiius Pylndis et Orestis,
splendor effulgnrat, ubi otatio divcs frenis periliae Nisi et Euryali, Pollucis etCastoris si nihil his clan-
continelur. Quando abundanlem loquelac venam la- deslinorum actuum decerpit obscenitas, convenit
boriosus ih lucem scrutator adduxerit, lunc proce- graiiaememinisse vel fidei. Quos imer se ita concors
dunt oflicia suscipienlis desideriis parittira. At ubi animorum devinxit aequalilas, ut horiini duos exp--
scaber sermo angustiam pauperis signai ingenii, nec titus cinn amicis juvarel inierilus, alter amico vit nn
conceptum snum in nrdinem digerendo nociem siu- pretio suaemortis afferret. Isia sunt digna ineiiiori;i,
dio eloculionis interserit, et nebulosae narrationis " quntiens inter novos coneordine ncxus, iulo, ul ita
ambiguo quamdam generat de ipsa explanatione cae- dixerim, animorum libro, cespiiibus vnlidis fetura
ciiatem; qnis non pcrsonae talis in eloquentiaearce nobilis juncia inarilalar. Illac meuies promiituni
constituius spernal affectum? Gravat conscientiam bona concordiae,quaequid in cultur.i sudoiis sit opus
perfeciorum amor indocti. Sed vis caritatis internae agnosciiut. Gaudeo tamen, quod jam indissolnbiliso-
necessitudinis vinculis adjuta non fertur. Nescilex- cielate moribus jungimur, el ab ostio alfeciioius per
periri quid possit, quem caritas stimulis suisexagilat. examinis lancem cariiaiis incrementa pcnsainus-.
Soleut tamen dignos venia judicare perfecti, quos EPISTOLAX.
inter epistolares vias nutantia desertiere vesligia. F.NNODIUS JOANM. -
Soletis quid dieere voluimus atlendere, quoiiens Vicem redderem, uisi oneraret diligeniiam amici
non eloqunniur vota sermones. Idoneaelamen perla- pceloris resiituta laudatio : ncdum inpraeconiis niii-
iricis viaticum pracgravavi: et quae me praesentare luiim videmur scabere, adulilionissuspicionepoll.ia-
vivis potuisset affalibus, ea epislolam comiiante perlur affeciio; el amor ci)rrat in vitium, dmn illud
duxi : minus nobis periculi esse confidens, sub in- quod apud alios debemus facere, nobis incompeten-
tercessoris boni me pracscnlia deliquisse. Vale ergo, t r ingerimus. Amantium enim ornamenia inter ft-
mi domine, et amantem vestri peculiaribus foveie D tniliares pagiuns reiineuda sunt, non loqucnda; no
beneficiis. Sic apicem vestrum, si esi quo crescat tantum conscientias nostras vacuis sensibus rel.itionc
iidlnic divinus favoraltollat. laudis honnremus. Sunl ubi bona lua, ul apud le
EPISTOLA IX. propter affecium taceam, amice concelebrem. In his
*OLYBBIO ENNODIUS. quae .de profectu tuo sentio, religiosam libi tnnltim
Dum favosloqueris.et perdomoscereaseloquenliac debeo laciturnilatem. Posgemquidem, vilia tempnris
* Retenlatoris] Alienorum scilicel niancipiornm, nt
quentiam celebrat lib. n, cpist. 9 et 15, et p>-culiai
in iege Valentiniani cod. Theod. de annona et tribu- opere carm. 8. «CassiodOrusvern iiiagnumOlybrium
lis, quivagosservospenet te retentant : quanquam et propterea vocat lib. viu, episi. 19.
in omni realiena dicitur releniator. Cod. eodem leg. 1 1'almslradilucidant \ Basiliensisediiio, dilucidal:
12. Qni bonis cx lege Julia cedere possinl, el apud hoc niminiin pnsiiilahai usus, el origo vocis7ra).ai<r-
Ennotliumin Vita Epiphanii, et in Panegyrico. Item rpa. Sed Ennodins ra pailaesirnlanquanipliiralc tisnr-
Cassiod. lih. 22. paviteliam lih. n, cpist. ad Pomerium, ci in praefa-
'•' Firnano] Lib. i,n, epist.
apinl
episl. 8. tonedicia Aralori: elcreber est in simiii cn.illagp,
' Otybrio-]Causidico ejns :vvi disertissimo, de qno nl cum TOnciher tlicit, TOepitoma; et haeclampad»,
epist. 1, quaead JoannemOlybrii generum scripta csl: theraca, ct aha id gciuis permulta. ,
NemiHemcredidiad Olubriumpervenire.Ejiisdemclo-
25 EPISTOLARUMLIB. I. 25
«icntiis, laudcs luas nunc incxhaustn prsedicatione A humilitale pcrsolvens, precor, ul landcin aliqii:nuh>
rcserare, toiam pngiuam fucaiis colornre hlandiliis. non immemorcsadinoriitionis et fcederis, rescribatis.
Scd nbsit hoc a proposito, facessai a moribits, ut Circa qtiacopera pigros vos esse n»n convcnit, quia
quem menie teneo, ista tanlum vclim esse icmune- nec conversaiioni vestrac sanctaconscientia, nec ubcr
ratione contenltim. Tibi non delenificam orationem, , sermo potest dcesse colloqtiiis.
sed vocem debeo castigantis. Non lihi pictis verbo- EPISTOLA XII.
:um illudens urlificiis, sed totum profundu menle le ENNODIUS* AVIENO.
rctineus, possem dicere : Ad arcem scieniiae, sine Si quasra-, cur a silentio veslrn muliata non r ti-
teneracaetalis praejudicio, perveuisli: siimmam perce prndiga frons pudoris, et male interpreatido im-
fccliouis adeptus es : i ulla debes cura dislringi, sed piidentia vocetur affeetio : si garrulitnlcm meam fru-
bonis luis lauquani locuples po se-sor ornari. Scd ciu dieas ressame debuisse cnmpesci : ego te, illti-
IIJ-C,sicut praedixi,a me aliena sunt: ore te parentis strissime hominum, illa qtiaein familia lua dnmesMta
stimulu ; dicu : sint licet graud.a, qua: in cano e!o- c.-l sincerita e conveiiio, ego fflederninmpromissio-
qiicitlix flore polliceris, cgo lamen nisi de messe non iieui quasi obsidem mentis nmplectnr. Doleo quidm
(,raltdor : ut solel avarus agricola, qui ubertatem procurains longi catisas silentii : dum et carlas et
anni nisi in borre s non metilur. Jam in le et si n>u B neeessitudo negligiutr. Sed quia me lotum sibi amnr
gravidasaristas, mulio tainen videmus lactc turgeu- luiis viniliral, adhiic credo cx>usalioiicm pnsse rcci-
les. Jam prope ad areaiu vula pervcniuiil. Sed pltis pcrc quod lecisli, el piirgiiiionis luae iu hac parie
liineudum esl, quotieus desideria noslra spes vicina causas acsiimn esse, quas invenire nmi possum. Iu
succendit. Laboia circa sludia, lucein in colloquiis bona te valeiudiiie degere, voti compos semper nu-
d lige, lectioni devotusinsis c, ut Iruclus eloquentiai divi :sudorem tuuin circa ornnmeniiim generissa-pe
iiiultipliciumauciorum veiitilationepurgeiur. Pulchra epistolnris nlloquiiluce tersisii. Nihil praclcr coniem-
sunl quaescribis; sed cgo amo plus fortia : redimila - ptum monstrat, quotiens lacilurnilas nonhiibet ucces-
sunl lloribus; sed p uua plus diligo. Salve, mi domi- silalem. Egotamen spemde responso capicnssemper
ne, et haecca qua iusiiiiinvi sinceritate •.oinpleclere, scripsi, et sub quadam clarilatis luac praesenta le-
et amorem meiini in admoniti >nis fide pcrpende. genda dictavi: vis;iest niihi,dom loquor, pngina mea
Scito epislolns luas nullis doctorum a me esse denu- te reddidissc, te sapere.et luis picm imaginibiisvcrhn
in epistnln lua diileedims, si
gaudas, ut quod me per iiisciliain fugeril, per eos conferrc. Quid essel
daretur aecipere, quac-o diligentcr expende,
qui ad unguem docti siint emendetur : ci ideo ad eam
ciilturani mullo sudore ie : ut quando, licet a nobis procedentia, tnmen quacad te
beiipiionis pncp.ira
vola quae circa te pro venemndi pairis lui meritis 2 veniunt, verba coroplectimnr. Jnm rogo ad aflectiuu
amore concepi, ad effectumsub Imccl iriiatis luacin- scripiionis erigere, el ariditatem meam colloquii
tentione perveniant. llttenlis iiifiinde, ut quid iniiiislerium meum a Deo
EPISTOLA XI. v.ileal impclrare, cognoscain, si epi-tolas tuas ;<-niii-
ENNODIUS CASTORIO F.r FLOUO. l.is paiernae perfectionis acccpero. Nolomeliias, quod
Aiuantem vcstri gratia deheretis rclevnre collo- illum formidandumdoctissimis loquor, ct quasi anle
quii, et amicam diligemiam te?limonio reserare s>-r- ocnlos tuos in exemplitm clocuiiouis adduro. Perito-
monis : iguia muta caritas penc obtinet vices itigrati, rum mos est medicorum, in venis dcprebendere vi-
et hominis digitos inter-
etper paginarum absiinentinm iniercipiiur vis amores corpornm, desuccessti
ris. Absentium animis sola liticrarum medetur obla- rogare. Necaliier incipieniumpossiinlingenia cogno-
lio, quae quodam men.is anifieio pin.Jt scriptionc sci, nisiui qui nnn dehent tener.rndliuc aetaiirobusias
quod loquiliir. Ila-c apud vos supervacuum pulamus dcclamnlioncs, inquircntes dc futma ubcrtnle I.Tlili-
as-erere, quos iustiluia uobilia acuuni, quibns prse- crul, clmessein periiiaeiniadiceniiinifesleiil. Domine,
sio csl »anguis, doctrina, consorliiim. Nihil esl bonn- itl snpra, saliiiatiouis hoimro, reven ntia solita,spero,
rum arlium, qnod nescire sine ncgligenti.cculpap>s- ul mei le esse u emoiem si n erilum non osieudit,
siiis quos post liicein natalium Romaioiiim deciis ) -allem iniporliiiiitis meaipi.Tesi indefessa signiliret.
Fniisiiisinstilni . Ergo mngis falendmn esl, me n«n EPISTOLA XIII.
ENSODIUS a AGAPITO.
inereri qtiod pnsmlo, qiiam vosncscirc qtiid debealis
oferre. Domini ' mihi, salutationis dcbita clTiisissima Mnle est aiiimo, poslqii.ini ningniiiiilo tiia :ri|tii
1 In cdit. Scholti, mei. Fidi li. Avito,Opilioni, Joanni, Silvtrio, Clenieniinoel
* Arieno] Fausti filio, de ciius cnnsnlalii vidimus A>nyelio.
3 Agnpito]Virn illustri : cui posl palaliiium h>no-
episl. 5. Idiin iu quarln synodo Itomnua Syuiniai-hi,
et in Theodorici regis ad enmdeiii syiiodiini lilieris r<>:nRavciinntem, qiiein illi hoc loco gratiilatur Ln-
Rulius XliignusFausiiis Avienus omnihiis suis nomi- nnd us, et de quo iteriim lib. iv, episl. ti, dclala est
nibus appellatur. Errant t-nim, qui diioriim ihi con- e iain a 'I heoderico rege praefeclura Urhana, ut :ili-
sulum nomina expoui puinnl : cuin uniiis sint Avie- quol cjus epistolaeosienduul apud Cassiodorum lib.
ni: cui a pitre Fausti, a uiaterna cogimiinne Magni i, IIIIII pairiciaius, et hgaiio in Orientem, sub an-,
cognomen iiiditum. Ad liuiic ipsum, opinor, lum num, ui reor, 510, de qna lib. u,epist. 6 Cassiodori.
intcr .enilores priiiiarium multis | osl annissciiplas Deiiique ordiiiarius consulatns anno 517, citjus non
exstat dngmaiieaJoaniiispapac u epistola. cujus liaec sonm tesies sunl Fasti, sed eliam synodus Epauncii-
inscr p io: Joannes episeoput Romanus illuslribus ac sis, qiium Agiipitoconsule convocatam fuisse docenl
maqni/icis virit Avieno, Senatori, Liberio, Stferino, vctera cxemplaiia.
27 ENNO.DI EPISCOPI TICINENSIS 9d
ohservantissima ct amiciiiarum icnax, iu hanc nicic A ral. Natn ubi uicns mea ad stalionem rediil, slalint
«blivionis se vertit inciiriam.ul diligcntiacimmemor, jussa respexil. Pueros desiinavi, qui fidelime de pro-
bona melioris sncciiH,quae aceesseritnt de piofeclu speritate culminis vestri, vel toiius, sanclne domiis
honoriim iuoriim, fama potitts quam felici epUloh) relaiione perdoceant. Pendeo rursus, et iuter spcm
iiiinliiissel. Ubi sunt illa saiiClicconscieiiiiii! tuac in et meliini dttbia a-stiiuatione distriiigor, cui neccsse
eonversatione veueranda penelralia? Qunndo inve- estde alterius parcniis esse pi-o«peritatcsolliciiuiii.
nire poluissel relatu digniora animiis deamautis hila- Quis ad curas meas se porrigat,? qttis acilus acquip.v
r late sollicitiis? Sedquaero, ne malignorumquispiam rare valeat lali divisione distracti? Sed haecad Deu-.n
aiistrum foniibUs,aut petiilcum animal roseiis iiumi- jitsliits reporliiiiiur; cujus clemculiacesi voia vincere
et
seiit. Nunquam euimsine oflensa nmicis prnsper supplicanium, tliiciuantibiis porium pnrare desulc-
riis, Inierini ad usum revertor querelarum. Paginns
evenltis abscoudiiur i a commotione evenil longedc- vestras illico mc
tacere Procul a moribtis ve- suggerosubsequi debuiss», et ad so-
geutibus quod gaudeas. lalium menm , vel propter recentein pelilioiiem,
ttris ttalillae facessat obscenilas: pulo bona vcstra me
incruisse nescirc. Qua sermonis Jn-quentia pensabi- scripta prorogare, ne inancipili de p>ofeciii)uevcîr:
animus meus pepeudisset auditu. Sed hnnc credo
lur lale silentinm? Decedentem adesideriis amicuni
n culpatn scripliouis emendari posse frequentia. Super-
iuill.i delinire potest cultura caritatis. Hacc quanla- cst ut divinitas a vobis ea indicari faciai, qtuujuv.it
vis, mi doiiiine.nobilibusscieniiae tuacverbormn pin-
malefactn agnosci. Domine mi, effusani saluiem reverciuiiu
gas imaginibus, raro curnntur colloquiis, veslric dicens, precor, ul
qugp.mandavi siiggcrcnda
et dolor qui a te descenderit, sanari non poterit per adipiscantiir efieclum.
ldquelam. Vix crit, iti scribendo delcas quod sftribere EPISTOLA XV
a :
contempsisti. Sed reverlor ad propositum, quo ^N.VO.ilUS ' FLORIANO
iiiinquam cst, si iniseretnr diviniias, iliscedendiim. I lein esl, tt-rininurtiin arrog:tnti;inon tcnerc, qnod
Deo debeo, qtiod prospera ttin, le sileniium procu- in humilit.ile tianScendere. Supercihi alfeclus esi,
ianie, in Lignria primus agnovi. Perdidisti fructum jusio '.iinpliiiscsse subjectum. Fnmilii<reesl gravitcr
studiosaclacilurniialis : honornm felicitiis miiiuli lin- hiantibils, novas mvenire blandilias, et grand s co-
gun celebratur. Ignorari non polest qiiol summis tliuinus, In eloquenliasimulare formidinem, vel exa
accesserit. lu honoribtts, illa nmgis rimpl>'Cienda siitit incn meluere de laude Securum.
Ego vero diligentiam
quaereddunlur. Male nd lasces attollitur, ciijus incris ptoposito impenderem^ si sanguini non debercm.
inicr ruriic sidera lueis suffragia non ngnoscil in ti- Suscepi epistolam ttiam Romnna dote locupleiein, ci
tulis. Veriii.ad voscana d gnitas scra, sed dchita. Vo- _ styliim Lmlarem in Ipsa'principiorum luce moiistran-
cavit cam l ngua, quaiti sequitir : cxcgitiiinerceiitia, l-siP.Ctii nie respondere, opponente m:iiiiis inscitia,
qii.im habiiil quondarii aeiale eoitjiinctani. Sed jmn CQCgitnffi-ctio: cum diu esset, quod antiqtltvcial
reden iid gialiam f.imiliarisalloquti etiam post offeu- apud me scr.l endi stiidium spes tnrendi, et iu li.-ciim
sani. Salve, nii domine.et quod in-damno pfombsi gloriii!silenlimn computabat. Sed nisi respondisscm,
fcedeiis neglexisti, restitne uberinicsermouiS. ncscircs lc esse depreliensuin, quod minus fabricitis
EPISTOLAXlV. ingeniis artifici facundla, et succo Romuleaecallidita-
ENNOMUS FAUSTO. tis iiluseris. Non aequa ad sec.indum virtus cst poli-
NoIIem,fiitenr, morarum causns apcrirc, nc ani- tactaminac,et ejus quain ruhigo possedcrit: nec i .i-
IIIIISmeus sera iu pacem cum l:ciiiia rcdnctiis, mdesla remcorificmm usus polest et torporassumere. Nunc
iteriim rctalione lurhcliir, d h.ibeiun Irisliliac mc;c eplstftkr.brcviiaie conlentus ad salutatioiiisdchiia nie
rcdiviviitn in nirrntione principium. Pene cuim i-ibi oonverto : qiind eloquio non pottii, graiia pensniu-
dcbet angusiiris su.is, qui earinii relcgere transacia nt.«,reddcndo amicltiam pro schemate et pompa ser-
iion refngii. Qtiis ad caleem perductas anxietates moimm. Ecce qunntuni occupatinui subducere p»lui,
Suns reparet iutempcstivi neccssiiaie sermonis? Sed celer scripsi. Dabit DCIIS,m si responsa desidetas
vnbisctim mihi el cuni proposito rerutn fides e-l, n vacuitm coris pnlsati pecltis invenias.
ex lausa U
quibus debeiur iu replicatione qnnciinque EPlSrOLA XVI.
sincerilas. Palior libens ncnleos rcvocati mceroris, ESSODiUS FI.OBIAMO.
dnmmodo veriiati nil perc.it : ct nc per vilinm tener.c lllwdfifiternitiiSnta ilftiorimeo poluissei impende-
Hicnlis paginam lalsilaic dehonesicin, sponte fero re, qood vera liberatitaie cum tribuentis cnmpondio
q4iiidrelero. S.uicti episcopi palris vcslii prope in du- proficeret ct pudori. ln ea scilicet parlc, ntcum indi-
biiim salus dedncla me tenuit : in cujus scgritudine Cesstudii mei lilteras jnm leueres, ab scriptionis in
qtiiamvis cuncia illncrymaret Ecclesia, mc (amen Cura suspendercs. Quisquam ne eoloraiis froiiiem
specialis mceror afilixit, qui ejus dcheo plus amori. pingt illccebris, et faiiiam \alida impugnatione l;>-
Vidi pacem citiiatis nrgeme discordia urhis nnatrae befxctat; nec mnuifesla excusaiinne contcntiis, male
timina traiiscendeuiem, etab oculis nostris qiwsi in- crediilaeconscientiacsufliceie non aestimat qu»d pro-
eertum aliquod aui vagumuunien clapcam. Sed suffi- bavit? Qui vnrio saporc colloquii edaciuiu amicoruni
«i»t iristibus stricia mrrsli». iwml bonam valetn- faices iiriint, ul dum bianda subjicit, definiia per-
ftnein sahdli Parris salns Opianda ef difigenda respi- iiinlel. Nam pnstquam hie sileulium amare scripse-
1 Floriano] Viro speciabili, s: modo is cst ad
qucm Thcoderictis rex scrihit apud Casiimkifjm, lih. i,
eij. 5.
20 EPISTOLARUMLIB. I. 30
ram, qnasi pro allcgalionis responso, prohxiores pa< A EPISTOLA XVIil.
giuas impelravi, el diu lorte reposilunvposlnegatio- ENNOIlCS AVIENO.
nem meam eloquii uher elicui. Qud fnceres, s Quam berie quod 'verccuude renuis, felici er hui-
certamina promisissem.si siutiioruiii tuoruni fervo- laris, et dum difficilibus m gniludinem tunin exem-
rein qiiociiiique denie incaiitiis aitingcrem, nec me plis qincris inciiari, narnilali pompam qunm nsscriof
idoneusacstimatorpenetraliatuta servare:n?Adhibita. idoiieus relugis, oslendisti! Amplector nmahilem
t.redo, adverûs mc fuisset Tulhani profundiias gur aTlegationemformidinis, qiinm iri le ingenii divilis
giiis, Chrysippi proprietas, Vnrronis elegunlia : ne( veua commendat. Nolo colendum honis pnirem iu
in tilla invenissem parie subsidium, cui uec illuc adhortaiionis tiiac posilnm pavescas exemplia:] ab
profuit, quod scribendi conteniinies nee, ctim reti ipso veiiiunt ista quae loqueris. Scio quacaiirum pa-
oercm lacessitiis, effitgi. Me etsi pcritia: coiiscienla. riiil tcrra nobilius: ciijus soli nulrila simbiis mclal'a
it diceudi vigor attolleiet; post diversa scriberitun plus riniler.t. Sacpemihi labor efficax inquircn i al-
discriinina, laudem quam miilio sudore vos pclilis, liicin lerga fulvi oslendii elemenli. Scio quaeconchac
fonnidarem. IIuc acccdit, quod rhetoricnm in m( superbas pretio gcmmas iticludanl: unde veniatTapis
dixisti esse ver.-utiam: cuiii diu sit quod oratoriuir, itiipcriis genium collaliirus, Non imperiiiae quod lcci
schema affectus a me oiauonis absciderit, cl uequean B applices, non erroii. Viri loriis progenies ariiioruiii
ojcupari verborum fhiribus, qtiem ad gemitiis et pie< ficiem iuier pniiis agnoscit ninplexus, etdnni nantrac
ces evoc:iielaiuur ullicii. Delenilica ergoetmnlesuads olise iuitiir, discit ninare lerrorem. Docloruro rridix
compesce colloqtiia. Si licla suut qu.e scnbi-, ct pe- Maro, ve-tri fonnator eloquii, sic nnimninm verbis
niculo dccoratn meiidacii, iiiuln propositum, vcl po- piilris lilium memomt, ut dicnl : Disre, puer, virtu-
tlea quam vides (menlein) innotuisse quae feceris. tem ex me: et aiibi, Et pater AZneas.Niinquid iihi
Si vera sunt, eia judicii l.ancedesccndunl, profundc j:iin lorlibus nd cerlnmina hrnchiis :>s-ui-gebai,aul
ea pectoiis include secreio, ut revcreittinm diligen- virili valetudiue immiiieiitia pulab.itur heira gcstu-
lia-, dum amico rcs iutegras servas, exhihens. Mihi rus? êd iuelius virtus receulihus exeinplis anima a,
immuiabilecor custodiens, alios demu'ce colloquiis. quam nioiiilis.prolecium corporis cx-pect:ibal. Scien»
Ecce epistolaemodum, dum prodtiriae pagiiuecupic lcs rcrum nquilas ferunt pullos --uos in ipso viiac
respondcre, transceudi. Sed non esl culpa special ' limiiie, quo ovorum tuiiicisexuuntiir, ad solis poneru
plecienda supplicio, qiue in ermlis h.ihet aiictoiem, radios et luceiri scmiitissui immensi splendoris ob.e-
Diiiiine mi, snlutalioiiein debcndam resiituens, prc- ctione cognoscere. Niiiiquid est in di tricta proba-
cor, ul si desideriis meis quaede ainoie laciiurnitatis lione impictas, ciim re lii sit judicii in oleciiono
concepi, pernix te scrutator imerscris , . saltem ^ senteiilia? Nolunl qiicniiiuaui perire dc fetibus, sed
iccupalionibus quibus impedimur, ignoscns. suos essc qui cesscrinl, iiiui agnosciiut. Recte cnim
EPIsTOLA XVII. illa inieraves suhiiiniias, geuilrix pulaiiir esse vi-
EN.-O; ll)S FAUSTO.
Si a consueludine ufficiorum temperet inens aman- cloriim. Ntiiiccrgotu, ilulce memn, heite Coepiaper-
l s,ip-am ccssationem sinisirum es>eputalauspicium: sequere ; ct favente Dco, ut' aviiin iiom.iie, iia pa-
moerorisenim ipse sibi eausa esi, qtii non seinper iu tiem redde doctriiia. Non oesiiincsgrave eSse quod
vicinis a-slimal habilarc quod diligit. Qtiisquam ne moneo. Et quia cgo ie de germine censeo, iu de | ri-
ad ccnseal, mente tontiii- nioidiis non pavescas : fuit elille iucipiensqui liine-
digiessus longiiiqua quem
git ? Nam si spiritus res est diviuiiatis in hoinine, lur : el qiioticiis scatperitetcrram digiioductus at|u.ii
omne quod
prolixarum sentire nonpoiesl damna terrarum. Dixi pcr pttlverein iraliitnr, ttirbiluiii fluit
causam, qure me faciat scripla porrigere. Reddo sa- pritniuii es'. Dc reliquo vale, mi domirie, ef amaniem
lutaiionis obsequia, propter quae promulgantur epi- lui freqticiillbus eole milniis litier.irtmi : circa qtm
stol.c : Deo supplicans titccelestisdispensatione bene- siuilia, si moi rtfeihor es, pignim te esse noii con-
ficii,in boua vnletud ne degeiriipra-senliam.iguimdini ienit. EPISTOLA XIX,
ve-traeverbi reddamur. Quod recipiat tamert pnrli- * DEUTF.BK),
occasioiiem a mc vicis- ) F.NN0D1U9
mr, qui :illn|iiii pncstitii, pro
iitudtne commeiidattir. Quam velim saepe oflicium visilationis oniiitcrc, si
1 Acumnoinine, patrcm doctrina] Avicni avos ffiit appellat, et in epigrammnlis m >gistntm. Feficis rhe-
Gennadiis Avieutis, Fausli pater, qucm amio 450 loris Itoinnui lu i:il :mdit r. Is cnitn videltir cujns.
Kiiisuletn fuisse iinxiuiiiiiis, ilc quo Sidonius lib. i, iu Pnrmetisi cndicc Mnriinni (',:ipelli- lii memio his
rpist. 9. Et patrcni ei aviim nomine referre vitfeba- verbs : •SECOIWS MEMOllmendosissimis FELIX V. SP.
>.->r Aviemn, iiam Fauslus Avienus vocahalnr. 8ed COM. CONSIST. niietvr fi.ex exem-
qiin iii i, ut ilociiimiM,vermn ciijusifiie ac pr«» plaribns emendabum, contra tegeme tWUTERIO
p iiini iiuiiieiie>at quod ultimum, idciico avi tauiuni schoUtstico, discipuluniei. Romarad porlam llnpenmn,
.ivicui t.oiiicn reddehat. cos. P„ulini v. c. sub D. non. Marliarum Clir.slii
. * Deuerio] V. S. Gramiiial Co, llt cst iriepigrajllie adjnvanle.
carrnin.s •!. Il-ic igitur eii,- q-noddocrorem (ipliiimm
* Peirus Buriiiaiiiiusu I llewtci Valesiilib. t ie Crilica,, rlieiornrbis Romana,elc, eontralenenU Eleiiterio.itt-cte
pag. 181,adiiii.lcn !a essj arbitraiur Ciirrectioiiein 1'elfi uUumcrudilissitiiisFoiilaniuilib. i dc Anliq.lliriaJ, c-n>.
NiiuiiiiMiscellan.lili. x cap. 4. uhiex vesligiisscripmra? S pag.231,proilsxilIrunein"inotuill:Setnrm MetiorFe*
\clcris coitipeiidiaiiiccoili.ishibliotlieeaeEginondiaiias,in lix Aspr, i!ii\, natn perper^mSirmoiiduscxlitljel: Ses«*
qitolitiifceuiiidemli.irum Mariiauopraelixiun se iureiiisse tns M morFilix V. Sp. quasi Vir sycctabilis.
traiM, lcgcudumconjicii: Felix Asper,coinesCmisislorii,
81 EN>0.:I1 EPISCOPI TICINENSIS 32
tliilccm lribu.il culpa mcrccdem : cl eoelesiismandnli A. i;uem in ilubiis liili-.scprohainus auxilimn : rogemus
s iilenliaiii siie -s prudensque negligere, si deside- eiim, qui scit nompe servare quud praeslilii, et vir-
riis copiiiui vind>caridaconcilinnl! Mihi uiii cnnligit tiitum siiariiin viva tes|inioniii in longum prudiicerc.
de ofiensioiiismerito evenisse quod gaudeam : didici Talia sunt ineciim circa vos vcnerandi vola collegii
#hnc lali reimiiieratione errala seciari. N.>n sunt per lolam Ligurinm consislentium servorum et ami-
adversa, doctor optime, amiciii.num rt-ligioni, quae coruin Dei. Tali nititur domiis sancia suITragin: prc-
profero coactus in medium. Imo propter confessio- ces pro serenis pigtioribtts siue cessatione fundmiiur.
nem digiiampmposito valeiiidiuis luaeduhia nunquam Verum me dicerc, tesiise-t diviniias, quae quod ipsa
velut ingralus nplavi.: quin eliam, quaiilum in me est, verilatem diligit; bmuihus qui de vitae possunt
fuit. conlra ingrui-nies tibi imrqualilatcs precuni innoceuiia et iniegrilate coiifidere, vesirain nimis
maiius opposui. Sed ecce quam alacer sensus est, amaram esse nicesliiiam.Sed nunc ad epistolaensum
nonin prnspera membroriiin s.ilule fundata oslendit revertor. Salve, mi domine, et gerulum prxsentium
pngina, in qua utr.ique luce fillsisli. Tua, quxso, Bassum V. C. illa qui caros meos soleiis, dignatione
tumina' imbe doloris liebeianiur, cujus tam clara suscipite : quia inler omnes quibus nffeciusesl meam
sunt rarmiiia? el qui litceui loqueris, de visione cau- propier vos amicitiam cusfolire, quamdam praedi-
saris? Qiiani timeo, ne parcus in merilis luis lauda- li ctus arcem purilatis ascendit. Juvale ergo peiilioues
lor invenial. Tibi recie as>rihiiur, cunctis dare ejus, nl fructum de imoensis caoiens ad potiora pr:c-
oculos, et obscura ineiitium p regrinn splendore parelur.
radiare. Ergo piitas tibi validum uon csse quod iri- EPISTOLA XXL
buis? Pelle, quncso,atiimo curns supcrfliias, forsitnn ENNODIUS FAUST0.
tolliciiudine aul c.niiio.ie conceptas. Dabit Deus, ut Diu super advenlu ampliiudinis vcstrae ancipm
quidquid corporalis accessil incommodi, v.ice aiiiiiisc mens mea pependil indicio. Sed posiqiiam me divina
luae per g iduui rutihuiii niiore iititndcltir.. misericordia ab hiijusmodi anxietate luxavit, stntim
EPISTOLA XX. ad cousueta officia me conliili : qnanqiiam paginarinu
EN30D1U% FAIISTO. obsequia nec digresso ad longinqua snppresserin.
Vere gratias Trinitaii, quatti veneratiiiir et coli- His ergo valciudinem meam inilican», aegrituilinem
mus, Deo noslro, qua* sub personarum disiinctione - anini refero, quam de moerorecontraxi. De limiiiium
ct «qualitale mirnhili, ttnam nos pie jussit senlirc itostroriimsalule sollicitor, in eo loci coiisiitulns, ad
etadorare subslanliam; quacplanciiim iinsirum ver- quein difficile niiniius exspeclatus allabitur. Quod
til in gandiuin; qnae dolorum comites ad obscqiium in soluio esi, Deum precor, ut nnlla servum suum
hctiliae lacryin is commulavit: ut vere cum Propheta iC paiiaiilr amplius eur.i niacerari; sed de reduc a
dicam : Quis dabit capiii meo aquam, el ocutis meit meortim in solidum prosperilaie anslibusmeis celci
foniem f.etuum (Jerem. ix, 1)? til beticlicinrum cce- medela suhveniat. Saliitans dcbita serviiule, precnr,
leslium magnitudiiii sub hae devolione respoudcain: ul cogniiis his de quihus animus meus varia aesiima-
cui coniigit anle nccipere ccelesiia dona, qunm po- lione jactaiur, sedulo niihi hilaritatem deferentiuin
scere, et pr us quid boni evenissel legere, quam ipiid liueraruin beneficio succurraiis.
mali niinarcnlur peccata seniire. Tutim est, dispen- EPISTOLA XXII.
sator omnipotens, quod de serenis pignoribtis, et ENNODIUS ' OI-ILIO.M.
futuraeinnocentiae lncrediiaie, in illa quae praeccssit Coeperat parviiniein menm mngniiudo veslra spa
antieiaie non limui : qtii reduciac etiam siiiiuni va- quac voln transirct, d'gn:ilionis atlollerc, et coelestis
leludinis quasi slupefaclus accepi, in conftisioiiis iuslitiili more, clarioia facere bencfieia sua, duni
simililudine ctdlocatus, quae supra meriium memn mea inerita nulla jndicii lancc peusabai; vel censur.-c
collocata siiul prospera evenisse vix credidi. Vere negligi-ns dare preliuin^ mnneribus, qii.t esce mon-
supernaeremuiieraliouis divitias Immanameiis ne e.it Slrabal indehiln : qiioniam nffcctioquae circa humiles
expende.re.Sic nniino fraîles temperantur, ut prius exhibemr, nou liabet necesstatem, el speciem snam
stationem videant qunni periculorum incertn depie- D per siiduni rniilanti splcndore significat. Diu ergo
liendanl. Detis bnne! in qun nbrupio pepeiidiimrs tnli fullus post Deum praesumplione,nnn timui quid-
tiiiir, cum poentia cceleslis, ut plenum esset pnrvu- quid nb'oqueiilium toxica promitiebaul. Ast ubi me
Itiriiuiin reducta saliile lcstimnniini, pltis est n-i- ad anliquum pulverem ycstri reduxit oblivo quod in
sliuin labefncinla per nieritum? Dico inlegre, el solalio debet nudalis defensore contingere, quasi
voceni qu.im proposito debeo, nulli mendacii nuhe querelarum perlatrices liiterns prorogavi, promitiens
coitcltido(confundo verhn singu'l bus, ttt sub solida inihi de earum imporlunitate responsum. Scd per
gratnlatione, iiherioiihus in fii-tnni ncutis) s.-cpeme occupalionum forsilan amplitudo veslra prarpedicii-
respicere quod evasi. Uhinaiu genlimn Iuimiis?de lium inrrementa significat ad haec vos olficia n n
qua nos nd humanam conversniinneui ruinn elcmcn- venire. Replicabo, quia idem status fuit ciilminis
lia superna restituit? Rfilcramns ergq strictioribus vcstri dudum paginaS destinantis. Ad morcm iam>n
verbis liujus honi largitori prolixis gcmiiibus quod scriptionis epistolariae me reduco, ne addal prolixi-
dcbemus : iuviiemus ad cusiodiam niuncriitii siiorum, tas inuesta fastidiiim, eii dcnegari pnginas faciat ina-
v Op lioni] Lib. v epist. 3,
33 EPISTOI.ARUMLIR. I. 51
gis allegsto quae poposcit. Doiiilne mi, salulatinn s A tmnen quod inler loci illius fienata glacie flumina,
olisequiiimsolvo, et de valeiudine vesira ut animo -et • siue successione frigus, tui jecoris flauima plus
obiigatns inierrogo, cnpiens relaiionis iudicio ad ge- aesiual, nec aliquam sortitlir peclus de niansiono
niiua desidcria pervenire. temperiem. /Elas defervescit in senium : est domue
EPISTOLA XXIII. quae lymphas in meialla converiit, et contra naiuiain
F.NNODIUS ' SENARIO. gurgitibus sua lege dominaiur :.tu tamen inter isia
Perdit nffectio vnletudinein silentii debilitntn tor- sic vivere diceris, qua-i iguis luus algoris pahulis
pore : nec ad usiim sutim diligenliac citrsus exuber.it, irriietur. Ego te oro parentis slimulo, quia lihi et
si nudetiir comiiuiuione colloquii. Muta curitas pene proposito meo deheo voccm casliganlis. Vesirum est
repncsenlai speciein non amantis, et odiorum simu- post hsec,si eligitis litieras meas accipere, de admo-
lai ritin est non aperire quod diligas eontesialione iiilione graiulari. Ego autem praclcr ista cum ho-
sermonis. Isia sublimitati tuac roram posilus inli- nore salutnri, quae scribcre possim illa carnis quam
inavi, cum ad solatium absentiacmeac litleras pro- Ut diligis, ellubie vivenlibns, non inveni.
miltebas. At nunc qu;c animum vestrum mei invasit EPISTOLA XXV.
oblivio, ul nullas per lanta lemporum spatia, qnae ENNODHS OLYBRIO ET EUCENETI.
bonam valetudinem vestram significarenl, litteras; V *» Desiderio pnginarum vestrarum facta est iriilii
•siiseepissem? ne de amoris, credo, leslimoni» ani- prodiga frons pudoris; ct dum lahula promitlil pro-
morum indices epislolas cunvenirem. Irreligiosumi mulgat.i rcsponsum, intra verecundum penelratct
trgo circa amantem tui in meiiorem partem vertet annosam cnniinere nescit infanliam. Deberem quidem
prnpositum, et ad memoriam promissse fidei scriptai sangnini et proposito silenlii venusiatein, postquam
transmiite. Domine mi, salntationis dehita solvcns,, spei me;v friictum prima negavere colloqira. Sed
precur, ut si vns in anliquae circa me dignationisi ncscio ittriim male pertinax judicelur inleniio, quac
staiu pagina direcm repererit, respnnsa mereatiir:: sinc altcrius dispendiis solliciiae per amorem expc-
quia puto inter nos gemina vincula disrumpi norii rieniiae pericula inulliplicat. Valete, ' mi domini, et
posse, cariiatis et sanguinis. ad scriptiimis mecum remeaie coricordinm,ne conlra
EPISTOLA XXIV. Evangelii faciatis moiiita, si et imporiunilaii dcne-
ENNOBIUS ' ASTURIO.
getis, qitod jusle forsitnn impelrasset affectio
Quae,malum! ratio e-l, ut ita sisparcns in gralia,, ^ EPISTOLA XXVI.
prodigus in querela, et exigas frequcniiam lillern- KNtkODIUS FAUSTO.
riitn quam ipse non Iribuis, viperiuis ocul s illudI Volis et desideriis sntisfncit pagina, qu-r- npud
quod aller deliqnit inspiciens, tuas culpas nulln f.ilce e ^C amantem vestri necessitatibus alienis piaeslat ohse- .
resccaiido? Anni plures sunt, ex quo Alpibus vici- quiuin. Quam vellem, si proposilum non vetaret,
nnm hnbilationem delegisti, si nator Ct doclus. Ubi li multorum saepequieia tituhare, ut duni dubiis vocem
tihi, diim pruinosa respicis juga, apparuit inauspicata a tribuo, debitum obnixae caritaiis exsolvam! Domini
nix cnp tis : ubi eiintii glande le vesci scriptionee mei, palris vestri jussionibus impemlo praesentis
signasti. Cujus rei fidem liiterarum tuarum deroraa scriptionis officium: cujus animus duiii oinnium se-
fceeriint, cum sibi litijus significanlin in ructii lur->- curilaii providet, suani quielem sub hac intentione
gdi pecloris, et Alpini sermonis apparuil. Miror r conlcmnit. Qui dum mala Ligiirtim * post Mauricelii
1 De lib. in cod. Remensi Sedulii ad '
i|UO m,
* Senario] Diversiis vidclur episl. II. post cpislolam cumdem
Aslurio] ab Astuio consule ;e Mitcedoniiiinscripliiin legimits his verhis :
rollegi Praesidii anno i!>i , cnjiis autiquae pietatis *
Sunie,sacer meriiis, veraciadicla poeiae,
is
niiiiiiinciiiiimhodie>|iieapiid Leodicos s<rv.iri dicilnr Ir Qusesine figineiilicontlitasuiil vitio.
in eburneo sac i Evangelioriim lihri operculo, cnm yuo carct almalides,qitosnncligratia Christi,
hac iuscr ptione : Ft. ASTHRIUS v. c. F.TINL. COM. Per nuainjuslus;iittalia Sedulius.
*• Asiei-isquelui scinper untuiiiissejubeto,
ET MAG.UTRIIl-Q. MlL. CO.NS.ORD.N1111EllllOllillS IS e l cura "*edila stinl populis,
senaloreni liunc lantiim vocat, non coosiilarem. Sed CujiiSnpe
id Qticmipiamvisstinimi"'celebrenlper saecnlafasti,
non minorc, mea quidem senientin, in errore ver- *- f)
1 1'l.islainen au uieiituiiiesl, si viget ore luo.
santtir, qui Tiirciinn Rulium Asterium V. C. et ipsiim '!! Epigrninmnli vero pricmiiliiiir ht-c, adnninlio : lloe
cousulem ordiiiarium alque patricium, qui Sednlii "' opus Sedul us inler charlulas d.spersum reliquil. Quad
poeiaeversus post cjus moriem cx ejus scriniis col- \~ recol eclum adornnlumque ad omnem ele anliam dt-
lectos recensuisse dicitur, cum Asiurio Prsesidii "i vutgatum etl a Turcio Rufio Asterio V. C. coimde
eolle;':! coufundunt; cum ad illiim Asterium haec BC ordinario atque patricio. <• .
pertinere videaiilur, qui consul fuit cum Protegene ,e * lu edii. Schotii, inei.
aiino 449, itiiii quia haecilli nomina poiius congruunt, '•i * Post Mauricelli obitum] Qui advocatione fisti
liini quia id lempus cum Sednlii obitu colnrret, quem m fuiigeus Liguriie provincimn fisci clumniis opprcs-
ix iuiegris Gennadii exemplarihus Theodosio Ju- "" serat: contra oflieii videlicet iiuidernliniiein h-gibus
niore, cui opus suum dcdicavil, et Valenliiiiauo IIU pracseripiam. Qua dc rc gralissimn et elcgnniissima
regnaniibu-;vita funcium didicimus. Deniqne omnem im sunt Tlieodnrici regis pracepia nd Mnrcclltiniadvo-
dubitaliouem adimit ipsius Aslerii epigramma, quod °d cniiim iisci, apud Cassiodorum lib. i, epist. 21.
* Veraciadicln
poetm]Ex scheda vetustissima,reracis cu est.lih. x, nbi loquiturCsesar:
dicla poetm.BARTH.,
•*Biila] Adtersar. pag. 70S. Nec meusHuloxixincetnrfastibusunntts
Did.ta. ID., ibid.
•*"Celebremper satcntaFasti ] Fastusverodiser.lissime l'orr. inscripiioSeduliiita in iits couceplapsl : Domini
116 meosunctissimo ac beatistini:)patri Macedoriiipr sbiji.Se,
in nostiasctiedaediiumest. Fastibi.sprofattis dixisseno- l0" (luliusin Christosututem. 1D.,Ibid.
tut, nifallor corypli.cusgrammaiicorum 1'riscianus.Locus
•us
35 E.NNODIIEPISCOPI TICINENSIS 56
ohitiim nondum vidit occidisse, confiinditnr. Recidi- £ evenire posse ipiod meiiiil. Hanc a domno meo epi-
vis enim provincia noslra, quasi praefatiiin sepulcrn scopo allegaiiouis suscepi provinciam, ut couscicu-
non leiienl , lahor.it insidiis. Advocationem fisci tiam vestram obsequio pagitiaecouvenircm, ne cujus
duin aliqui per iniquos homines nitunliir obtinere, , subreptio ad.hujus rei pcrducalnr cfleclum. Vos
nnie votorum copinm quid ip ea mediteniur oslen- fidissimam pollicilniioiiein solliciti custodite iutegri-
dunl. Ego quidem deliberniionem.mngnitiidinisve- lale propositi. Kgosnlulatiimisoflicia depend.-iisqu.-c
slrac de bono pnblico nqn celavi, asserens vos pr.i;- susceperam alleganda, testatus sum. Spero lamcn
Intam dignilnlem imlli vobiscurn Deo adnilenle, iil, qtiid de cn parie deliberatum sit, instruar officio
eonimitiere. Sed anjietas provincialiiimloiuin credil liUeraruin.
LIBER SECUNDUS
EPISTOLA PlilMA. cjus vcrha converte, qui tibi flens consolator occur-
• ENN0U1US CONSiiLATjORUM. rit. Amlsisse le filium penc unicum el bonac iudn-
ARHENI0
j» lis, (|und patrin nori minus requirit aflectio, provincia;
Diu, fraler Ciiissime, fesliiianle voio eonsolato- iilulnlus ostendit, eiim adsolntium gemiluum liioriim
ram ad le pnginam dum misi, ne putarer v.el inihi suos juogens, quid de eocenserei, lestalur universi-
subducerc fielus, non verba compono, et in lamen- las. Tu lanien inler isla quisi specialis mali prcssus
lationis dispendiis faoere de gemittbns decora ser- nece concluderis, neseicns tcmperandum quod pcr
innmim, debitum plnnctiim per loquelac schemaia liiultoriim dispersum corda commune est. Qiiare
diss<pare : cum contia amiciiiaruin religionein ct ergo proprinm aeslimes anxietatem, quam suaui pcr
i- affeiuim ttitiiri fecere
eonsanguiiitatis vincula. secrctmn conscientiae.p qtiamplurimi? Tecuin, ut th:
icsc:it hosiilis, si ciim possis dupliciter defuncium cognata genle laceam, Gothus alQigilur; et lu adhtir,
llcre, non facias : itl est, si oculorum ministerio ne- quasr solus propriis acstibus subjacens inclinnris?
qnaqiiain jungas oris officium. Ubi, dum luinina Iiistruant te, quacso, veterum ornamenla majotum :
siiiniilis acta doloris illacrymanl, feri.ita sunt verha ei a mocrotis ad honam valetiidinem inlenlionc resli-
plangenlis? Sed eg», hominum sincerissime, qui tuant. s Abraham unicmii (iluiiii morii qtiasi pius
uisiiliae tuae obsequium in omni debeo parie quod palcr, quod niajus est, laeltis exhibuit, ct ad necciii
valco, marorem mcum in quo tihi comes sum, volui filii muCronem geniior misericors prnparavit. Tu
scriptione teslari : ne in una tctaie elTus-irtiminier- trnnslaliiiii rwfesti judicio, qua-i orhaius, inquiris :
l
ciperetur memoria lacrymarum, vel xstimaret poet quem non ohlulisse sm rilegium luil, liuiic oneras
rderiias ine in lilii lui morle hoc solum debuissc qtiod fleiibus evocnlnm. lii qua cnusa Davidicum tibi oc-
aolvi : habens in liac v>a vencrandorum exempla curral exempitim, qui fereiruin lilii ovaus, ct Deo
pontificum, quorum imiialione nohilitantiir, quos in referens gralias autecessit, quod dignnii.o superna
iimhr.im meria coiicluseriint. Ainbrnsius nnsier de venerandi prophetaesemiue, quem forte munera-
* decedentem germanum leste atllictionis suaelihello
relur, acciverat. Tu si ejus umiulatoi-non prorumpis
prosecutus est. Qiiem cum recenset.secut». proles, in gaudium, certe lempera sub aliqua praedicli imi-
et scripioris bene meminil, et in Satyri f>;iirise.ns ' lationc nloesiitiam. Replicahisforsitan, vix is a a-gris
ohiui 1imenta conjungii: quia ejus provisione cmi- animo posse suaderi, et in gravi tribulatione hcum
ligit recentem dolorem oslentare dimi loquitur, et non hahere consilia : orbaluin non respicere quidquid
ante legentium oculos semper exhat.intia spiritum hortatur ad vitam : unicum desolaios babere in evo-
jam diu defuncii membra monslrare; nec unquam cahda morte subsidium. Ilis addas, quod frugi sobo-
pati vetcrescere relaiionis fide funus, quod anni po- lem, ct quo teneram setatem vincerci, mortim mo-
vuerunt sepelire transacti. Ilis ita se habcutihus, destia perdidisti: alleganSjtivenem luum iintnntiiros
oculorum flumina refrena, et aniinum, si placel, ad annos, qui peccatis amici suut, * glorioso line clau-
1 Ennodiut Armenioconsolatoriaiu]lla in autiquis
exemp'is iiiitur C mmodiantis antiquus seriptor,
concipitur hic lilulus, vcrbo suppresso. Qui mos iilum cujus m ininil Gciiii.nliiis,lili. n liistrucliontiin, in
IIDIIinfrequens in epislularuin inscriptionibus, iu ea quae in>cribilttrFilios non lugeudos.
quibiis etiam. ip-itni argumenii genus indieahant. Nonpudet infrenemgeulililerplangerenatos?
Talis est inscriptio carminis Sidouiani nd Thaliam, Os laceras,taiidispccius, vestimentadeducis.
insertum est epistol.e II lib. vm - Nec metuis Domiiiuin,cujusoptasreguumviderc?
quod
Dileclaenimisel peculiari El post ;iliii:
Phaebuscommonitoriuin Thnli-fi Nec doloreduxit paterfiliummactandumad aram,
Verum in Sidonii vulgntis ediiionibiis hi VCISIKcum Dolotenec vatostiliuuiluxit defunclum.
•ehquis iucpte cohserent, cuin scjungi debeaul, quia * Glorioso fine] Ob nctam poeniieniiam, de qnn
irtutum faciunt, similem illius apud Grcgorium lih. mox, et in carmiiic 51, Ubilabula dcsciibilur in qua'
III Dialog., cnp. 10 : Sabinus bomini Jesu Cliritti angeli hunc Armeiiii lilium
ttrvus commonitoriumPado; et hujiis Zosimi pnp:e : Cbrisio offerebaul. Nec enimquiduiiitah.iul pomitcntiam egit
Zosimut episcoput commonitoriumpresbyteriset dia- healam vilam cvolarcntqni pceniienti.c s.icrisquin ad
cuitibnsqui Ravennc"tunt. cxpiati
* Lih. de obitu Satyri frairis. excedereul. Unde sictit de neopbyiis rccens hapti-
3 Abraham zatis, ita de iis qui posl poeuiieuii m ohihani, boc
unicum] lisdcm Abraha^ et Davidis saepe usu pibant, ul iis e aui migra-sc nd Domiiium
KPISTOLARUMIIB. I!. 38
37
gisse, el in sctaiis naufragio ah eo dc. poilu animas A j plum sanciac convcrsationis in loiiiiuin produccre, ct
fuisse iraciatum. Quibusego dolorum luornm.fomen- mei, si mcrcor, meminissc dignare : cpistolaii dans.<
veniam brevitati, quain in angustutn arctavil festina
ts, licel nioestus, opponam. Minus peccavit, qtiod tio
immalurus ahruplus est. Junxit ad viiam perpetuam porliloris.
EPISTOLA III.
melioris sacculi quod in ista servavit : poenitentia
si in non jn-> ENNODIUS SPECIOSJE.
eliam ipso
quam eum cgi<se loqneris, Qiinnto deprimuniiir peccatores suorum fasc • fa- ,
venissel quod dilucrci, inveneral quod omaret: quae ctorum, quihus ab oculis lollilitr quidquid oflerlur,,
huini<iialis-
quoiies innoeeniibus daiur, coronam pro et ne in oblivioncm desiderin niittantur, vicinum (it,
•.Ifectione conciliat. Ad haec respondeas : Quo me
' in luce nec contingi licel, omne quud cupiunl! Ad Ticinen-
vcriaiii, fraler, qui pracler lacrymas prxsenii
invcnire sem urbem votivam susceperam necessilatem , et
nihil habeo? Adjiciam, Dei proximitaiem
lanatiir. In loco molesii itineris universa transieram; aestimaus hoc
posse hominem, qui dc homine non
sanctos sacerdoiem credcre suis imperiis impendi, quod meo
lilii succedere posse conscientiam, qure ejus militabat alfcctui: cum subilo conira melas votorum
lucredes inveniai. Non unam ergo viam, si amlire
summn labore petilus jam de area fructus effugit.
: licei lun non
digneris, vilac melioris nslendam egeat Proh dolor!
o qui me de epistolari alloquio ad tru-
monitore perfectio; uec mag slro opns sit ei qnem
emendaliones et honesla- gcediam vocas! Muros venerandsc, post rcligionis
fccerunl actimm siiornm te civilalis aspexeram : jam grati pa-
laniiim tit adhnrlafnniis loca, propter
menta coiispicimm : nisi raham verba colloquii, vereor dicere, quod rcman-,
quam eDiisilinluo et prudcnliaedebes, fid"m d ligen-
alfertnin sit; ne loquendo cogar denuo sustinere trnnsacin.
icr expendas;ct ad cceleslium muuerum le * Illusirem virum Erduic, quem me tu, Ecclesim
revoces, niide vilah-s auras ecaccipinuis et amamus; decus, desiderare feceras, imprqvisus oculis casns
et gratum nobis sit beneficiuin, cujus colimus et ingessit: ibi comiles mei videic, quid pelerem, ibi
veneramiir aiiclorem. Fstasiinl, qitae brevi sermone animi mei astus innoiuit, quem ante sub praediclae
dolens mngiia contexui; rnptain singiiltibus conle- claudcbnm iimbra persqnic. Ncsciyi occuliare
per.
siaiionem pro styli uherlaie dirigens, dum niut» la- caritaiis tormenla
quod volui, nec fucis ali<|uihiH
menia colloquiis. colorare cotiscientiam. MiBrcniem me ad domuin
EPISTOLA II.
*•SPF.CIOS.-E. reduxit, qni prolixioris ilineris causas incidit. Fati-
ENNODIUS inis meae, fatcor, compcndia non amavi. Ecce
gati
Silenlium nieiun dolor exigit, qui passns est cre- contesiationem diligentinc mcac el menlis asserni.
seeie, dum dc vindicia cogitat, dispendia-ciritatis. Vesiruiu cst, si vern dixerim, vos interroga-e, ei
ut lacendo vicem resii- p
Quid enim licri potuii, nisi animum meinn nffectionisvcstr.c acstiniaiionecogno-^
luerem liileras denegnnli; ut conlemplus circa me, scere. Dominn mihi, snlulo et deprccor, tit
lihens,
i|ui per ahslineniiam vcneraudi s.ermonis innotuit,, per prxsentium porlitorem suggerendn cngnoscas.
tliimsubilucocolloquia,pari mncronc ferireliir? Dieas EPISTOLA IV.
lorsitan, vindictam inimicnm csse proposilo. Sed ENNODIUS OLYBRIO.
omnia errata ila compuin, quasi legis obsequiiim, in Nuli dtibium est inler prtidentes sacrae fidemrirn-
i|uihus vos ess<; contingil auctores. Quisqiinmne missionis implcri, et amicitiam quae feriilibtis est
culpam pmet faccre quod fecisti, ei pleciendutn m.irdnln fbmitibus, fructuum nohilitntegaudere. Egn
judicio divino censeal, quod a le processisse co- conscienlinm veslram appclln jam slntutis liih-lihus
gnoscat ? yEquoergo auimo sustine quoddeliqni: dum oblignlnm. Ego tnnquam de boiiacarhoris reditti, iia
ea in re praecedis, lux Ecclesiac, ipsa voluisti. Ego de carilate mutua idoneus carpo poma possessor:
servo animum , qnem promisi, nt in universis, si nulla partium iu aueup;o discessionis quod lieri vo-
mereor, nemnlator cxistam. Cnjns rei lidem, dum' ]uit neget impleium. Apud Deumvotis aut siipplicium
incentihus vohis taceo, etquod ct loquentihiisloqiinr' dehetur, aui prxMiiiiim.Ego in me religiosi in vobis
oslendit. Ad scriptionis ergo officium, postquam vi- nohilissimi con.-iilerationepropositi,ad eflectum inler
ms siim, me reduxi; qui hactciins intrn verecundum " nosconcordiaexstimo pervenissequaecojpta suni: nec
penelrale, qiiic non amabnntnr, verbn continui; si-' adoleseeniilms gratiae et in novam lucem erumpen-
mili in paginispaiittiriis obsei|iiio.|SaIve, mi dominn, lihits frugibus verborum potuit negare commercinm ;
bonac splendor-sine uiihe conscieriliae, et ad e\cm- cum culpa digmissit, qui in vicinitate positus noluit
dicerenl. In nrca scpulcrnli ROIII.T,JUN.BASSUS V.C. proximn epistola : cnjus ac sororum menlio epist.
QUlVIXITANNIS XI.l. MENS.II. IN IPSAPR.EF.CTUIIA 12 : Sed quminjunxisiis de religiosisfe.minis
URBINEHFITUS IITADDEUMVIIIKAI..SEPTF.MCR. El- Speciosn
el g rmanis ejus,male esl animo tneo quod implen;
SEBIOF.THYPATIO coss. Et altcrn iusciipiio A(|llis non palui.
hcxliis : lleic in pace quiescit Ailjulor,qui potl ac- * /tlnstrem virum Erduic] Nomcn restilui cx Vnii-
ceplaiupamiienliammigravilad Dominum: vixil cmios cnno, uisi quod in eo Erdui tantum deirncla lillera'
i.xv. HK.NS. vn. DIESxv. Deposiius S. |i. VIII. BAI.. legehattir. Sed Erduic appellaliir,ali|iie inier Goiho-
JAMJAII. Anasiatio V. C. consule. Calenim D. Au- riim iioliilis<-imos iiiitneralur in panegyrieo. Ticinum
gusiin< seiitenl n fuil, ul Possidius in ejus Vi a seri- nh episcopn Medolanensi ad Erduicum missns
li l, ctinm laudatos Chrislianos et sacerdotes absque ergo Enrioiliiis.gaiidehatsihi ohlalam o:casioueni<viseiidn:
et
(lijm.i competeuti poenitentia cxire de corporc non Specio-.a>; setl contrn toliiin accidil, u( Erduicinn
dehere.
1 Speciota;]Religiosaefeminae Ticinensi, til docet in vin offenderit, pr.iusqunmTicinuni es ei ingrcssus,
ac domuiu euiii ro spe fmslruius rcd re coacius sii.
primus incipere. In haccrgo parle ptidmis volensvittre A tuiim saiuritaie pingu sceret. Taceo sutnmam coe-
dispendium, nolo evadere opinionem lemerarii, duni- lestis collatam berielicii,et dotibus sine humanoad-
modo ad effeetumme ostendam pervenisse perfecti. jutorio sitpemis iiistructum. Recie enimhoc acstima-
Opporlunissimum poriito em sarcina imperiti ser- turvenirede superisquod in'er hominesnullu constat
inonis oneravi, affeclu delinquens, per quem qui exemplo. Sed hssc melius secuturis, vita comite,
peccaverit, el veniam meretur el graliani. Rego ergo censeo reservanda temporihus : ad illud venio, in
saLitalionis efliisissimaedebitum solvens, ut si me quo me sejunclissimus instriixisti. Quantum habui
cordi habeii-, dc itberrimi ostendalis diretione col- praesenliumportitoris sancti Felicis asserlio, in epi-
loquii : quia siciti amoris elocutor et copinsus asser- stolis raeis sine cura dictatis Romanam aequalitalrm,
tor es, iia nescis alicui blanda sermonum fucaiione et Laiiaris undae venam alnmnus Rhodani perquire-
deludere. bas. SolliCilus credo, scrulalor el diligens, qui.l
EPISTOLAV. lima poliret, invenil, dum per infahricat.iv<rba dis.
EKNODIUS ' LACONIO. curreret. Nescimusquia qnid qna menlehnmo legerit,
Ntinquam inter amantcs sileulio bene muliatur quod hac profert deliberaiione seuicnliam ? niaximu
nffcnsi. Gravius inventorem percutit vindiciaenovi- cum scriptum sit:
las, qnam errantera. Nefas est pro emendatione cul- " Ipse parensvauim,princepsHelicnnisHomerus.
parum culpas adhiberi; dum studio curationis, i|iii Judicisexcepitlela severanota;*.
nedelur aegrescit. Volui tacilurnilaiem quam circa Rogo et si indigenas, et si inter sludiortim suorum
ine hactenus, mei immemnres servaslis, imitari. Sed palaesira versatos fulget Laliuitas, niirum dictu, si
liomo levis nnimorumforlium non potni acquarecon- amat extraneos. Periculum facere de eloqucniiae
temptiim. Victus sum naturas fragililate, confiicor; poinpa non debeo, nec praesumo,qualiter quis valeai
elquod vos credocouiputare inlervilii plus aninndo experiri; cum professionem meam simplici sufficiet
sivli absiinciiiiameffusa loquacitatc pensavi, et longi siudere doctr nae. Si me tamen qumidam studiorum
dolorem rflenlii sermonis uberlale composui. Ex- liberalium adhuc nobilitale gaudentem aliquis tali
spectaus quidem a vobis pracviumiiiunus in blteris : denie leligssel, parassem vel quod ad excusationein
sed nolui mibi ipse, dum diu taceo, uegare respon- essel idoneum, vel quod non puderet objectum. Nunc
«11111; -xstimans, qund loquendo, formam dare, nisi vale, mi domine.et circa ine ecclesiaslicffi inagis
loqueudo, non possein : proinde, domine mi, salu- disciplinae exerce fautorem. Scribe vel manda,
talionis debendae obsequium solvens, perlatorein Melchisedechparenles quos habueril, explanalionein
pracsenlium ad vos specialiter de-tinaluni solila di- arcae, circumcisionis secretum, el quae prophelicis
giiatione suscipite, et sublaium de consueiudine *- nysteriis includuntur. Ista quae snnt sxcularium
koribendi usum reparatc, ne in damnum graliacpar- schemata, respuantur, caducis iutenta persuaskmi-
lilas contingat isla verborum. bus, telae similia Pencl tpic.
EPISTOLA M
' POHERIO. EPISTOLAVII.
ENNODIUS * FIRUINO.
EN.NODIDS
Quousque tantum licebit absentiae? quousque fama
nobilisepislolaribus desliiuta conimerciis veterascet? Exignt licet amor, quod non polest iinplere pcr-
Nolo evadere opinionem temerarii, dummodo ad fectio. ei impetret caritas, ut per loquelaeaudaciam
nolitiam possim pervcnire perfecti. Volo esse pagi- quacornare potcr.il, pereal spes lacendi : maxime
narum praevius destinalor, ut Galliarum bona ad cum sit diceudi, ul Tullius refert 5, uisi cum ueces-
llaliam migrent, sine ullo forinaesuaetranslata dis- saria, nimis inepta conditio. Sed inter narrationum
penilio. An forsitan puiabas le in quocunque loci vias el itinera npcrienda falce doclrinae, teneri ne-
deliiescere, quem scientke lux longe positorum scius virium cousideraiione regnal alfeclus. Impera-
monslrabat aspeclui ? Et tiisi me in laudibus luis, toris loco doiiiiuaiur semel penetrabilibus cordis
domeslica quid relalio, sed pcr imperitiain sui pau- infixa dileciio; credens quod non de verborinn pon-
per anguslet, et amplissima meritorum tuorum prae- 0 dere vel pompa capialur, qiti de absenlis propinqui
eonia perlatoris arctet exilitas; uiriusque bibliolliecaj e>t salute sollicitus : ncc existimat quod nasci possit
libula perfections ex gemino latere venientis partes offensa de gratia : hoc ad laeiitiamsalis esse conji-
maximas moinordisli, procurando ut tali ingeiiium ciens, si optatani nuntiel epistola sospitaiem. Sed
'}" Laeonto]Lib. m, epsl. 16. JEoaio Arelatensium episcopo peiit uii Pomerium ad
Pomerio\ Arelatensi. Cypriantis in Vita S. Cae- se venire jubeat, lib. n. epist 8. Sed abbatem appellat,
aarii episcopi : Erataute.it ttlis admodum familiaris nl qnacri jam pnssil plures ne hoc nomine fuerini,
Pomerius qiidam profestioue rhetor, Afer uenere; an uniis idein, quod mihi facile persuasei im.
quemipsit singiilaritercarum grammatkm arlis do- 'Claiidianus. epig. ad Alethiuin.
clrina rrddebal. In calaiogo Seu appendice Gentiadii, * Finnino] Prnpinquiimsuuin vocat Ennodius lin-
ubi Ponierii npiiscula recenseniur, naiione Mnurus que Arelaiensem illuin pnlo que n laudnt Cypriamis
dicitur ac presbyter in Gallia ordinatus. Eniiodius idem iu Caesario.Erat lUm,inquit, in ea urbe Firmi-
Gr.i-ce Latinei|iie doctum, uec saccularihns tauium nus, vir illustris et limens Oeum, c}usqite propinqua
litteris erudilum, sed sacrarum eliam periium fuisse Gregoria clarittima tnaferfamilat : quorum ttudio,
siguilical,Rhodauique alumnuin vocai, quia Arelate cura et benignitaleerga clerumet monaehot, ergn cives
versabatur. Rmicii quoque exsiant episiola; duaead tt pauperesurbt illa tlluttrior reddebatur.
Poineritiinel ipsum Arelatensem : quandoquideinab 3 Lib. i dc Oral. '
41 EPISTOLARUMLIR. II. 42
rerum nescia mens
vris,quoslibra peritiaein eloquii tance pensabit, qui- A Osienditur mihi lijuido, quam sil
bus ubertas linguae,castigatus sermo, Latiaris ductus liumana, qiiae, dum preiium propriaeambitionis in-
amare ad quod tarde pervenil;
qnadrata constat elocirtro; quaerilis nimiruin in aliis lelligit, assuescit plus
abundat in pracsenliaquo delectetur, niagU
quod exercelis, quaerilis quod amatis : nos ab scho- et duin
•arum gymnasiis sequeslrati, arentis ingenii guttis superest quod requirat. Nune eonfileor, in litteris
oceani fluenta * lychnis ve-tris superforaneam cautionemmei xsiimal >rex-
quxdam provocamus, quasi
contra solis radios pugnaturi. Mei macies longe se pavi : nbi dum secundis in allutn loquelac vesirae
monslrat studii; et nisi excusetur pietnte garrulitas, porlarenlur vela proveritibus, et in obsequio milila-
dispendium proprii pttdoris est quod amavi. Vena ret quidquid spiral; remigium ve-tris dicitis deesse
quidem linguae a generis fonte trahitur; et fervore colloquiis.Non est licita, veri diligentia se>ucsiraia
genuino solet fetura nobilis incitari. Ego mea sum quam pinguni verba, formido : reinis opus est, quo-
impar prosapia : me dotibus vestris quasi peregrinum tiens nullo flaminum puppes juvantur impulsu : his
scienliae pleniludo non tcligit : ego vos tantum lau- non eget, cui secundara navigationem fecil conspi-
dare magis quam imitari valeo. Et quamvis nondum ra.io devota vcntorum. Sol fatibus non juvalur;
in me ad florem venerit malura facundia, et pressus nec lunaris globi clariludinem minorum siderum
onere gratiae solvendi deserar facultate; committo B ] aliqunndo iliustravere collega. Domine, ut supra,
tanien cymbam tenuem placido mari; quia parum abi honorem salutati exhibens, precor, ut apud magni-
iogratitudine differt muta gratulatio. Unde nascilur ttidinem vestram studiorum meorum fructu non ca-
ut prospera quae de vobis perlatoris relalione cog- ream : poslquam vobis quid cuperem non cciavi, u.t
novi, inter coelesliamihi beneficia computentur. Et: scriplionis operam quain liactenus prolulistis, stylt
quainvis deberem redderc sermonis oflicium : sed> frequentia vel ubertnte pensetis.
quia porlitorum negligenlia fecit ul directae a vobisi EPISTOLAX.
aut relinerentur aut perdereniur epislolae : ego ta- ENNODlilSFAUSTO.
men verecundiam meam in statione degentem ad in- Meritum meum regnator coelesiis si .iit-nderet,
cerla deduxi, et totum me legendum sapori vestroi aut exigua bona adipiscerer, aut magna supplicia ;
commitlo. Salve, rai domine, et amamcm vesirii el mci idoneus ajstimaior, quo meritis pervenire
•
frequentibus colile muniis litierarum. Circa quae non poteram, voto non tenderem. Sed gralias illi,
siudia pigrum esse nec diligentem convenil, nec> qui delicta nostra sic ne extollamur resecat, ut spem
facuudum. ad latiora perducat. DominiAvieni dictionibus a me
EPISTOLA VIII. debentur ista praeloquia: qui necdum ad bonam va-
t ENNODIUS APOLLINARI. C letudinem reduclus, animum mcum sollicitudinis
Pro volo militant desideriis propriis necessiialcsi caiena laxaverat, dum adhuc inter spem et melum
aiienae,dum in gaudium nostrum aliquorumprecibus• anxii vota penderent, naturam respiciens inditavit
exhibemus obsequium. Quis non pretio propter sei quo lonareteloquio. Judicio quidem i<-taprsecepeiam,
'
quaereret quod alteri sub hac occasione praestatur? et altricem nobilis melalli venam in thesaurjs quos
Debent mihi imncperlalores praesentiumdebita mea,, pepcrerat agnoscebam. Sed etiara in hnc peccator
et non solum me ad solutionemnon pertrahunt, sed• evenire vixcredidi, quqd assequi non merebar. Ve-
se fatentur obnoxios. Non est incuriae, quod raro a• rum dico, tesle divina clementia, si sunt atiqui In
me scripta pror-ngantur: similia frequemer, ut nunc; Liguria, qui de lilterarum possunt genio et splen-
reperi, bona subtrahunt. Inveniant ergo hujiis hene-• dore judicare : vos crediderunt in illa dictione labo-
ficii fructum,si me diligitis,portilores. Qui sicut a me! rasse, quam aetati praejudicanscanjs jam in
ppero
ea quiCerant ofierenda, exegerunl; ita ad vos, ut opi- sensns excoluit. Sed ista magis illis cum
laciyinoso
nor, scriptioniscommerciooptaia 'perducunt.Domine' gnudib dixi, quos aut effusus sanguis albo curiaecce-
«ni, salutationis obsequia restituens, Deum precor ut1 leslis ascripsit, aut clara conressio: qui sqcund s
haecvobisin bonavaietudine porrigantur, el reddalurf confinnent primordia nosira siiccessibus. Vos.famuli
illico pagina, quae meam quaerat, veslram nuntiell D humilitatc et obsequi> salntans, opto inter
qu;cvis
sospiiaiem. dum istis animum relaxaiis, adversariorum mala
EPISTOLA IX.
gaudere. Nihilest enirn in quo possimusinimicorum
ENXODIUS OLYBRIO. datnna sentire. Hoc nobis Deus conlulii, quod invj-
Vix aliquando mihi ea quae diu cupiia sunt ex1 dia tcrrena non subtrahat.
sententia successerunt, ut sitim quam ex litterarum1 EPISTOLAXI.
vestrarum ardore conceperam, eloquentiae divitis5 ENNODIUS FAUST0.
unda satiarei, et aestusquos exspectaiio Ionga gemi- Quid faciam, quando resCribendavos scribilis, et
naverat, arridentia labiis fiuenta rt-stinguerent.Sed1 pro hono praescienliaeccelovobis obsequenie con-
cur mead votorum asseram summam fuisse perdti- cessae, quidquid alienum pectus potuil invesiigare,
dum, cui majus nasciturde impetratione desiderium,, narratis? Liquet supra hominem esse, duorum sic
dumde sermonumvestrorumfluminepectus ardescit?1 implere personas. Sed ad illum referaiitur isia , qui
1 Lychniscontrasolis
radios] Facilis fuit cmendatioo facibus non juvari, nec ad prmsidium diurnm lueis
pro tignis quod in omuihus exemplaribus vitioSe e lychnosaccendi.
legebatur.Apologiapro synodo-.Nescitisslolidisolem n
PATBOL.LXIII. ,,.- n
«3 ENNOFHEPISCOPI TICINENSIS 41
pracstiut. Ego tamen remilterc me or.itionem, per A menla sunt macuat.c conversationisnon sibi credere
quamin umbram antiquus Tullius trudctur, non pro- esse participes. Ilac illa menie descripsi, qua mc-
.nisi. Quippequi acceptumquaternionem sub majori, mor propositi odium cqmpeltor debere criminibus.
quam ingenio meo commodabat, celeritale reddide- Nullum dens raeus, nisi de se tetigil confitenlem:
ram : dum fidei serviens, quae ad profectutn pote- dum vitia iucessimus, reum ira manifestat. Nam ip-
rant pertinerecontempsi.Nihilapud mede veneranda jqrius sim, si styli loco vomeremsentiam, aut mihi
tunc dictione remanserat, nisi qued ad fructura, scripta computem, quae relegens non agnosco. Scit
quanlum aesiimo, bonaeopinionis reposcenti inemo- enim Dominus,quia si non nostro nomine noiaia
ria furanle subduxerara. Nolo dicere, quale fuerit fuisset epislola, ad quem fttisset direcla nescirem.
quod tnvilHS restilui, quale etiam qnod amavi -. ne Tibi habe facetias tuas ; aui illis rese.va. cum qui-
manifeslo credaiis vos alleganda sine sui dispendio bus vobis sine oris officio, per clandestinaefamilia-
praedixisse. Cuns meis tamen super bac parle, se- ritaiis comraunionemclamor est actuum. Ecce salu-
renae lucis meaedoirmiAvieni miseratio, licet inci- tationis honorificentiamSjolvensdeprecor, ut in di-
pientis, lamen jnm probata succurrit, quamdara rigendis epislolis loca, tempora, persouas aitendas :
schedulam quae ipsi remanere potuit, ostrum mihi ne quod ego ad me scriptum non computo, alterum
nobititaiisingessn: hanc hactenus habui: inde sum B forsitan laedal. Quia acstimote hujus epistolae for-
et locutns, etsapui. Sed-poslquam et nliena bcne- mulam ad plurimos destinasse, et sola nominum
ficia jussus sum pendere, "perliitore eam sequente cominutatione, eara per Singulossinc meritorum con-
destinaho: non eam in me pro peccalis meis intelli- sideralione transmitiere.,
gens benevolentiam, ut quod externorum muniret EPISTOLA XIII-
ingenia, bene credulus non negarem; sciens me ho- EN.NODIUSOLYBRIO.
'
minibus, quod impugnat proposiium, cautione mi- Ut tradit quaedameloquentiaepersona sublimis,
sceri. Verum dico, illo teste cui nota sunt omnia, a lex est in epistolis negligenlia, et auctorem geuii
me Ulas mundi ore celebratas dictiones vestras, iriifex ê praebetincuria.-ln quo opere illud subdu-
quod credo inscitia mea fieri, cuiquam dari nec tor- cit gratiae, quod cruci tuum lesiis sudor invenerit.
menta coropeftnnt.Domine mi, salutationem reve- Camin;s excocta fabrilibus verba non flagiiat salutis
-renliae vestrae exhibens, contestor quia negligentia suae nuniius, et quaesilor aiienae. Melius si in his
judicium meum, nec adulatio impugnat aflectum. commerciis pur.i elocutionum fronte congredimur :
EPISTOLA XII. diademala simplex colloquii cullus abjurat: episto-
ENNODIUS ASTVftlO. laris communio, si quando affectatumdecoiem fugit,
Prophelicis otaculis sublimitas lua praestat obse- C obtinuit. Sed magnitudinis vestrae dives et elucu-
quium, et ad fidemveterum sanctionum mililat no- brata narratio inendicislimitihusnescit includi; nec
vellis excessibus. Providisti ne segnior admunitio oris thesauruin quibuscunquearctare confiniis : nta-
remaneret valeludinesubtracta neglectui. Scriptum gnorum more fluininuni riparum frena conlemnit.
enimest per Dei cultorcs, quorum aures prudeniium Nondum composilum velamen occupationis locuples
debeat doctrina transire, quos lalsi sermonis sapore lingua transgreditur, his lantum se studiis miliiaru
«perlrahere; allegans perire monita, quae in alia con- significat, ad quaevel occasione perducla est. Et nisi
stitutis deliberatione praestantur. Ego tamen loco vobis, quietis noslrae tesiiraonia, reipublicaeguber-
humilis, lingua mendicus, solis an;ea iiecessiiudiuis uacula sentiremus fuisse commissa, et rem l.iboris
«timutisverbaconcessi, et ad contestaiionem diligen- vestri es$e, quidquid ubique disponitur, vel Ilaliac
tke, prioribus litteris exhibui' sub sanguinis liber-' curam didicissemus unum pcclus ingressam : pene
•tale responsum. Nunc maleest animo, quod injuria- vos soia putaremus paginalis slyli cura-et a-siduitaie
rwn fructu carcns, sumpsisti forsitan mentita apnd' macer.iri. Deodebentur haecmunera, qui et amalo-
te urbanilate jaclantiam: nesciens quod auctorem rem scientiaesensum contulit, el limam sludiorum
*
repetunt tela, quaeinducilisadversus alterum manus ad oris fabricam non negavit. Nonsic pernix aelher
emiserit. Quis pulet contumeliam, quae solam con- i) acla nervis arundo proscindil: quemadmodum in-
scientiam destinantis affligit? Improborum natura venta ingenii vestri sermo describit. Nulla languescit
est, hoc sentire de omnibus quod merentur, et in obice, nullis lardatur obstaculis : fit pervia quoecun-
malis solalium nqsquam videre innocenliam. Tor- que se llli difficuitasobtuleril: el mirum in modum
1 Sub sanguinis liberlate] Quia Ennodius Astyrii solere scribit: que I de suis quoque affirmal Seneca
consanguineus erat, sive parens, ut scripsit lib. i, epist. 75: Qualis, inquit, sermo meus essvt, si una
epist. 24, cujus libertale offensumillius animumpla- sederemusaut ambularemus,inihil tlaboraluset facilis,lalcs
care hacepistota conaiur. esse epistnldsmeasvolo,qum habeantaccersitum,
* Vl ait quasdameloquentim]Symmachu-. Assen- mhil ftctum. Artemo sane apud Demetrium Phale-
tior enim Fr. Juret», qui alludi censet nd ejus epist. reum codem modo epistolam, quo dialogum scribi
9, lib. vn, in qua filiode epistolsestylo praecipithis oporiere ait: »t Demetrius paulo magis quam dialo-
verbis: Nam ut in vestitu hominum, cceleroquevilm gum elaborandamdocei.
3 Mther arundo proscindl] Non eelhera.Sie enim
cultu, locoac temporiapta-sumuntur: ita ingenio.um
varietasin familiaribusscriplis negtigenliamquamdam solet interdum Ennoditis, ut wther vacuum lib. vn ,
debetimilttri; in Jorensibus veroquqtere arma facun- epi-t. 58, et pro synodo, Videbantmther lantum di-
dias.Eadem est Ciceronissententia lib. ix, cpist. 21 re:lis a se jaculis verberdri.
ad Pactum, ubi quotidianisa se verbis epistolas tcxi
« EPISTOLARUULIR. IL -i'»
per atleganlis periliam muiatur natura causarum: A i Prolixis non esl opus fervorem in vobis crelestcm
hoc facisin merito negoliumhabuisse, quod cupias: animare colloquiis.Iiabct incremenlasua divinaevir-
veritas est, quodcunquepro veritaie narralis. llinc tutis incendium.Nec opus esteos in tropaeojam posi-
caulis judicibus nnn licet repugnare : minutissimi losattolli laudibus,qui siriemonitoreviceruut.Gravat
discussores opinionis lucrum aestimanl, si sequan- conscientiam Cbristiani quidquid afferunt blandi-
tur quopertrahitoratio imperiosacaptivos. Huicergo menta pracconii.Res quidem virtutis est, quam feci-
linguae, his opibus reverenliam, faleor, ad quain stis: sed sutnmi praemiircstitulionesuperanda. Quod
*
primus cucurri, debeo singularem. Et opto esse plu- tamen directis ad filium nostrura H. diaconum lit-
rima, quae mihi ad caritatis fibulam agenda man- teris sperastis, beatoruin martyruiri Nazarii el Ro-
deniur. Sed quae injunxistis de religiosis feminis, manibeiied>iciioiieinposcenles,fidelibusnonnegamus.
Speciosael germaais ejus, male est animo quod im- Accipile venerand.i patrocinia invictotum militum :
plere non polui. Nihil enim nunc mihi cum illis re- et quia veslram jam fidemin praeliisimperaloragno-
siduuraesl familiaritatisaut pignoris; raaxime <quia vit, feliciter confessionismunera consuminate.Dabil
in disjiiHClis civitatibus degunt. Ad quas taracn mis- Deus, cum ipsi placuerit,reducem Ecclesiisquietcm:
sas ad me Hlteras moxdirexi; quaeresponsumusque ut moaroremquem indtxit adversitas, pacis dulcediue
ad ilta quibusse viderenl, tempora prolulerunt. Ego, B consoletur.
ue magnitudinernvcstramsuspensamtenerem, scrip'.a EPISTOLAXV.
* EUPREPI.E.
prorogavi: mox ad vos pervcniet, si quid manda- ENNODIUS
verinl, quod libeat inJicari. Nunc honorificentiam Ccelestis dispensaiione mysterii, uno temporo
salutationisimperliens,rogo, ut mihi magiscum Ec- mihi sororis Lupicino refusus est matris nffeclus,
clesia sublimiias vestra si quaesunt agenda, coniinil- et geminaecopula necessiludinisperegrinanlem re-
tat: quia pulo me in affiniumvestrarum causa, vel cipere meruit post intervalla pietatem. Revixisliapud
maironae, amici circa vos dil gentiam pectoris non nos post dileclionis quem procuraveras obiium, be-
celasse. neficio litterarum : vidimus amorem quasi de qtin-
EPISTOLAXIV. dam sepultura surgenicm. liiauspicato nobis inco-
1 AFRIS. liimiiatis vestrjenunlius accessit auditu, quam cre-
Lucrumforsilanputarct inimieus,si inter pericula debamus per contempium nostrum viventem busta
qu:e Chrislianisindixit, credeniium animos subegis- complesss. Credimuste dura perpessam: sed confi-
sei, et per diversa Doinini grege disperso, non su- lemur irrogisse durissima. Quod sustinuiSiis, com-
peressct vel inler paucos, a quibus possit fide perse- mtine cum bons est: cum crudelibus, quofl fccisti.
ver.mlecalcari. Regnatadhuc ille iu numero vestro, C Ubinamgentiummaterna hactenus cu:a deliluit? ubi
qui sibi non lam in mullitudine, quam in devotione quod frnlri debebalur, erravit? ad longiora animus
complacuil.Scripium enim est, datam Satanaepotc- tuus quam corpus abscessera'. Si te :id ultima lerra-
stalem, ut servos Chrisli cribrarcl: ul quod de tri- rum eonlinia peregrinatioriisocia dispulisscl adver-
tico invcniri posset, horreis jungerelur; quod de> sitas, illuc sequi debuit germanae lides, et sollici-
paleis, ad igniumalimema transiret. Ad vos speciali- ludogenitricis. Sed in occ.isusolis cui proxima fuisse
ler dictumest: Nolite timere,pusillus grex: complu- . iiarraris, frigidum pii amoris pectus habuisii. Imi-
cuit Patriveslro darevobisregnum(Luc. xn, 32). Ve- tata fuisses aeiherei sideris circa dcbitam diligen-
nit inler vos glad us perfidorum, qui marcida Eccle- tiam defecium feliciter renascentem, et feriaium n
siaemembra resecaret, el ad coelestemgloriam sanai gratia non perpetuo animum gessisses. Suscepisti
perduceret. Quot habeat Christus milites, certameui mentem provincialium, quos adisli: mutasti regio-
ostendit: qui triumphummereantur, per bella co- nem, et propositumpietatis abilicasti.Nam aCjurans
gnosciiur. Nolite metuere, quod pontificalisa vobiss Italjgecommunionetn, non solum circa amicos, sed
apicis iiifulas abstulcrunt. Vobiscum est sacerdos s etiam circa inierna pignora repulUii. Posiremo aiii-
,ile, vel hostia, qui non tam bonoribus consuevii l mae tibi mutatio accessit commutatione telluris.
gaudere, quam mentibus. Majora sunt confessio- - " Quam limeo quod longis incuriam luam incessocol-
nis praemia, quam nominatae munera dignitatis. loquiis! quid off iisa faciet, quaeillaesacontempsil?
Ad illa pleruinque eliam minoris meriti personas s Dedistijustum dolorem studiis non amaniis: quae
favor humanus adducit: i.-tanisi gralia superna noni te innocentem faciant, causas ingessi. Sed expro-
tribuit. Ipse euim in vobisct ptignavitet vicit, quem (i , bralio isla, si per se respicilur, aspera esl; si origo
fides meretur el inter hominum tormenta sociari. ejus inquiritur, omni dulcedinismelle condiia. Gra-
* Afris) Exsulibus episcopis Africae, * U. diaconum]Hormisdam,opinor, qui diaconus
quos Trasa-
mundus rex Vandalorum lidei causa in Sardiniam (l erat Ecclesi.c Rouianae: qui de Ennodio imerpre-
relegarat, numero220. llis quotidiana subsidia mi- tantur, ut caetcra omiltam, a uionogrammo disce-
nistrare solitumSymmachumpapamauclor esl Pau- dunt.
lusdiaconusHisloriaeMiscelUelib. xv. Nuncillos bacc ' Euprepiw]Sorori suae,matri Lupicini: quae ttim
epistola consolatur, et sacras mariyrum reliquias s in provincia Naibonensi, patrilo iiimirum si-lo, pe-
mittit, quas postularant. Scripta enim est ab Enno- regrinabatur, id est Arelale, ul docebii episl. 7, lib.
dio quitlem, sed pro Symmacho: cujus etiam no- vn. Ad Euprepiamsunt epistoluecomplures: de Lu-
mine inler nlias ejus epistolaslegilur iu aniiquis col- picino autem aget tuni al.is sjcpelocis, tum maxiine
leciionibus. Diclione2 Scholaslica.
*7 ENNQDIIEPISCOPI TICINENSIS 48
viier fert circa caritatem negligentiam, qui pareritis.A meam lilterarii sermonis visitatis affalu: et inter
silentiiim Lber accusat. Poieris errata corrigere, si occupaliones et excubias quihus universos Ravenna
praesenlia non vales, scriptinne multiplici. Salutis distringit, mei cura non ponitur. Reddoergo effu-
ergo gratiam praesentans, quaeso, ul mei memineris, sissimae salutalionis offtcia, sperans ut praesen-
qui preces tuas circa communem (ilium et vota tiam meam apud domiuoS meos amantis vestri, pro
pnecessi. Aute cnim quid debuissem consideravi, dignaiione qua credentem fovetis, facialis opta-
quam quid velles agnoscerem. Tu Deum religione bilem.
placa. et precum circa nos assiduitate componc: qui EPISTOLA XVIH.
intentionem meam in ejus profeclum et cordis se- ENNODIUS JOANNI.
creta respiciat, ut quod ego labore polliceor, ille Prohabtles causas habeo, quibus nnanimitaiem
praestel auxilio. vestram styli mei morsu, quamvis rubigine sorden-
EPlsTOLA XVI. tis, incessam : quas, cum sis abundans naluwc bonis
ENNODIUS FAUSTO. et ingenii faculiatibus locuples, purgare non possis.
Par quidem fueral suhlimi viro Pamfronio com- Ego unquam credidi ad alium reditus vestri citius
roeante ministerium pnginaead vivi sermonis oflicia indicia p.osseperferri ? Ego curam mei inter quasvis
transferri: nec illum episolari fasce onerari, quem 8 occupationes, illud amicis censui consecratum pec-
non tam verba mea coniigit nosse, qnam studia. Sed lus excedere? Ecce anle oculos meos redduntur aliis
ejus in his officiis manus daiilur imperio. Postulat paginac,et amica exspectit o sub omni credulitatis
adjulricem paginam latenlium scrutalor animorum : ineae despectione frustratur. Nololitlcras majori ob-
et ideo ne quid apud eum nostri deesse contingat jrgationis felle complere. Sufficit tristibus stricta
obsequii, scripta concessi, el si commendationi non narr.i-tio.ln eo adhuc animus meus, quo magnitudi-
necessaria, praeceptisejtis accommoda. Quibus enim nem tuam discedentem monuit, persistil siatu :
sermonibus prosequendus est, cui lolum magnitudi- vestrum est, si lemporum mala conlemnitis, pro-
nis vestrae licet sperare de gralia? Ita eveniet, ut missam servare concordiam. Salve, mi domine, et
arigustiora sini siipplicantis verbn, quam merita per- amantem tui relcva communione sermonis, ut scri-
latoris. Quid enim pracstes juvaminis iili, pro quo bendo deleas dolo:em, quem vides araico per scri-
quantumvis popo cecis, plus meretur! Ergo ad styli ptionis abslinenlianrcontigisse.
exercitium junguntur iiaec, non ad beneficium com- EPISTOLA XIX.
meantis. Juvat animum sub quavis occasione veslr-i ENNODIUS CONSTANTIO.
meminisse, Jicet nominato scriptione nihil tribiiam. Abundo gaudio, nec clatida laetitiacmeaefides est,
Ecce tamen quia jussus sum, illa quae prasslantur -G deo aliqua per di iholicam inspirationem nasci cer-
extraneis, insinuationis dicta subjungo. Juvate vos tamina, ul tu, qui te ullra emendationem omniom
ut
pcculiariier expctentem, fiduciam ejus dignalione protulisti, triumphi honore gratuleris. Non est,
.roborantes: quidquid spe praecipit, inveniat: ul si vidco, effeta l.iguria : nobilitatem pariendi nec in
meritorum suorum angustus aestimator est, ad me lcmperum exlremitate deposuit. lnimicum vitiis
referat quidquid fuerit conseculus. Obsequium saiu- adhuc el in eineribus nutrit incendium : in cujus fa-
tationis impendens supplico, utcrebris ihe relevan- villis ultrix ciirainum flamma non moritur, nec hosiis
dum ducatis affalibus; cui inler moeroris sarcinas errorum ignis operitur. Quam tmui ne velut exhau-'
nullum, praeter orisveslri solatia, poiest esse sub- sta cessaret, dum epistolae vesirac frontem alienis
sidiura. fuscalam praestigiissollicitus trutinator aspicerem!
EPISTOLA XVII. more parentis attonili, qui cum carum pignus ad
ENNODIUS ' CONSTANTIO. bella transmiltit, nec de exploraia esse patitnr vir-
Nemo pcritiam pomposa elocuiione condemnat; lute securus. Ad incremenla sollicitudinum irium-
nec spernendiim cum pudore dicit esse quod sequi- phos filii numerat, non quietis : plus expertae metuit
lur. Sui impugnator est, quisquis e'ucubratis ser- felicilati, cui formidinem ministrat affeclio : quia
monibus linguaecultum praedicat abjurari. Ego lamen D ignara cautionis est mens instituta victoriis : et in
in epistolis magnitudinis ve-lrae diligentiam semper, acie amor laudis salutis oblivio; tropacigusius abdi-
non verba pensavi: nec adjutricem malitiae fncun- rari imperat lucis affectum. Sapor vitae illos tanluin
dinm majus pretium habere censui quam simplici- possdct, qui de conflielibus venicntia bona nulla
tntem, quse infucata fronte secrelum mentis enuntiat. didicerunl: semper ad glorinm jungitur, quod de
Hoc in sanctis hominibus et amavi semper et colui. incolumilatis propriae cura decesseril. Sed mihi in
Ago nunc alque habeo gratias, quod parvilatem praesenii.iium snpersedendum est liujusmodi scri-
1 Constanlto] Virutn illuslrem appellat lib. IV, Mortissorte jacens con-Hturbis lumulis.
ltinc geinat huncprobiias,trislis suspirelhoneslas,[
cpist. 13. Et patria Mediolanum, et eloquentiie pie- El cotniiisfunusplangalamicaiides.
lalisquc laus qu:e Constantio huic tribuitur, epitaphii bellaforitotiens de jure trinmphuin
ndmonent Consianlii non (Juis per
logati Mediolanensis,quod Heilulit, et sasvosperculitore reos ?
a
nbhorret ab aevo, nec stylo Ennodiano. Quare hoc OrnavitpropriosemperfulRorelogatus
loco subjiciam, ut legilur in monimentis sacris ve- Eloqitiomores, moribuseloquium.
temm inscriplionum. Nonmultummorsdira nocesiu lunerejusti:
C<nnantiusatra Nil tua tela gravant: possidetasira pius.
Ingeniilegumquepotens
49- EPISTOLARUMLIB. II. S«
piibue. Nonsunt mililis nostri plus pracdicanda,quam A / l>bor pracstctobscquiiim, ad pcrieuliimel gehennam
asserenda certamina. Ubi jaculis npus est, verba nun impciio aliquo, sed spome devolvimur. Itaque'
nil conferunt. Licet promulgnsse menm senlcntiam aul praemiumdevotio, aut poenamcontemplus ope-
fuerit, diim veslram prsedico, ei hoc sit respondere, raiur. Aioquiu non erit justa relrihutio, quae aut
quod responsa laudare -.Dei tamen opem precatus, per supplicia referlur necessitate peccanlibus, aiit
obsecutura fideiverba subjungo; ad illum convertens bonam mercedem offert operi, ad quod irahiinlur
styli mei cultum, qui quotiens scribenda esl infelix inviti. Ergo debemtts graliaequod vocamur: debc-
curvis terra vomeribus, se famulis S'iis germina col- mus grafue, quod occullis itineribus, nisi resisla-
laturum promittit esse, quae jaciant, dicendo: Ne niiis, sapor nobis vitalis infundilur: noslr.e tamen
cogitetis,quid toquamini: Pater eniin vesler esl, qui eleciionis est, qitod beneftciadeinonslra a sectamur.
loquiturin vobis (Matlh. x, 20). Ipse ergo ad facien- Via enim scelerum non imperatrix nostra esse le-
dam promissi veiitatem veniat: ipse oris mei laban- gilur sed famula, cum de peccatis-dicitur: Sub t«
tem confirmet infaniiam, ul allucinaiionis nostrasi eril appetituseorum(Gen. iv, 7). Quidenim sibi vult
concinnaiio inhumana videatur. Sed quid diu repli- universa prophelae,quasi serlis redimita elocutio :
eanda circumloquor?unum rogo, ut pro modulomeo1 Noli wmulariinter malignanles(Psal. xxxvi, 1); No-
lescripta taxcnlur: nec puletur aul legi aut defcn-• u lite confiderein principibus (Pial. CXLV, 3); Nolite
sioui deesse, quod nescio. Ergo, ut scriptione lesta- fieri sicut equus et mulus (Psal. xxxi, 9); et Apo-
mini, inveniusest homo, qui servos Chrisli, quem- stolus : Nolile fieri servi hominum (l Cor. vn, 23) ?
admodum ipse pfomisit esse. faciendum, sub bac3 Toties Noli in superna admonitione, quo rcspicil,
occasione cribraret, afferens de ' arbitrii liberlatei si aliud velle non licu l? Deinde quamvis in persona
homini in una lantum parte quc deterior est, elr-- Chrisli, tamcn pro arbiirii astipulatur ejusdem pro-
gendi datam esse liceutiam? 0 schismaticam pro-• phelae nobis libertate leslimonium : Ut (aceremvo-
positionem, quaejuxta Apocalypsinscriptasjiabct ini luntatem tuam, Deus meus, volui (Psal. xxxix, 9).
fronte blasphemias (Apoc.xvn, 5)! Quaeisla liberlas5 Et alibi: Voluntarie saaificabo tibi. Et: Vota mea
est, si valet, edisserat, ubi h c datur solum velle,, Dominoreddam. El iterum : Voveteel reddite. lllud
quod puniat; aut quare eleclionem nominei, ubii autem heali Apostoli quo se muniri credil, exem-
unarn tanium parlem asserit fuisse concessam?Quodl plum, nobiseum facil, si quae sequuntur advertat,
si verilate subsislerel, locum divina judicia non ha- cum inimicus arroganliae dixit : Gratia Dei sum,
berent. Quid cnim boui a nobis Deus noster reclei quod sum (ICor. xv, 10). Mox enim, ne sic fugax
quaererel, qui appeientiam ejus de volumaie subtra- gloriaccrederetur, ullongo iiitervallo a verilate.de-
xeral? Sed juxia Apo.-tolum,Nunquidiniquus D<us? ' r scisccrct, sapiens arcliiteclus adjunxit : Abundantius
absit (Gal. n, 17). Inter homines a recii discordatt omnibushboravi, et gratia Dei in me egena non fuil
affectu, qui a subjectis exigit, quod in potesiaie nonv (Ibid.) , quod dixisse est: Chrisiirs iri me, quem
tribuit: lioc de Deo qua conscientia seutiatur, ad- digne aut abundanter munerarelur, invenit. Non
vertite. Ubi est illud Apostoli clamantis, et pro ar- enim pauper est diviria gratia : sed merilorum no-
bitrii libertate teslantis, Velleadjacet mihi, perficere e sirorum putatur quadnm macie aut cxilitate tenuari.
aulemnon inveniu(Rom. vn, 18)?quid eslaliud, nisi<i Quaeluic nonsuisacstimaturmeatibus fluere, quando
-dicerc, Nuvi dextrum iter eligere; sed nisi ingre- de ejus cursibus aridilatvs nostraevena nil recipii. 0
dien em juverit gratia suprrna, Iassabor? Neniodu- si epistolaris pateretur anguslia sacrorum volumi-
bital, nemo condemnal, quod auciore gratiae prae- - num arcana reserarirSe-U limeo re qui nullam po-
siante et ipse aequitaiis hominibus callis aperitur. terit, Deo inspirante, in fide nostra invenire caluin-
Dux enim bonorum et praecessor esl gratia, quando' niam, de paginac prolixitate causetur. Quid illud,
crelitus multiplici ad requiem invitamur horlatu : qua menle suscipit: Ecce aquametignem, ad quod-
quando nobis dicitur : Venite, filii, audite me (1'sal. vis porrige mmum (Eccli. xv, 17)? quid alia quae co-
xxxm,'ll) ; Venite,benedictiPalris mei, possidetepa-- piosus asserlor ipse rcplicasii? Credo more aspidii
ratum vobis regnum(Matth. xxv, 51); Vbi ego sum,, r, clausa, ul aiiint, aure transivit. Video quo se toxicn
ibierit el minister meus (Joan.xu, 26). Sed nisii Libycacpesiis extendanf: arenosus coluber non hacr.
talibus moniti, et voluntas noslra quae libera est, ell sola babet pernieiosa, quae reserat: ad acsiimatio-
1 De arbiirii libertate]Tacilo nomine qjieindamre- y.ai Suva^svot7r«Atv ano6u\eiv auTO, xat fi>i
«•)i«9ov, 1
fetlit, qni Iiberum arbitrium, quodut lib.de Cor- Tmmaai,Sixaia; xat Ttap avdpiiitoi; TOI?euvofiouus-
repiione et Gratia docet D. Augusiirius, et ad malmn1 vot;, xat troû Ttf.b-epov itapa &ea> ot ptev67ratvouvTat,
el ad bonum faciendum confilendumesl nos habere,, xat aîa; Tuyâvou<7iyjap-r-upia; T))fTOU xaAouxauoXou
deleriuremtantum in panein dalum affirmibat. QuainI exloyri; v.ai imp.ovH;, ot Si xaTatTtwVTat, x-xt «jtac
hacresincum aptissimeredargual Ennodius, revinca- TUy/avouTt?ii(xiafTI5C TOU xaAbuv.aiiyaBav«TOSOATI?
lurque ab universa schola theologorum, tum vele- Kat Sta TOUTO ot TzpofHrai-rrap-flvouv
TOtfav6pi>~:oi; 5»-
rum, tumretcntiorum, qui de libero arbilrio disse- xaioTTpayetv, xxi TO«ya66vi%epyaZe<rBai, u; \<f\rtp.lv
runl, mibi satis est Gracca Irenaei verba e lib. iv,, ovro; TOU rotourouxat Sta TJJV rroAAijv.«fisAetavei; /)]-
cap. 72, quaeLnnodinnisnrgumeuiis favent, el vulgo J 6nv ExTrSTTTWXoT-MV, xoi yvwfjtws $iop.ivti)V:ayaQii;,«v o
obvia non sunt, in medium proponere. Eeyu<reiot p.iv v ayaSo;6ii; Ttapiv/eytvwo-xetv otaTWV -rrpo-ynTwv.TauTti
ot Se
(pauAoi, * ayxOoiyeyovutn, OUTOI ou6' sna.iinzol,ov yup TravT« TO«ure|ojo-toveTrcS£ixvuo-tTOO<>.v<9pwTr8U,v«t
T£fiyuOoi TOIOUTOI •
yup xaTea-xeuao-Sijo-av OUT'exetvot' TOo-up§ou).eUTixov TOUQeou,arroTpeTrovTOf T<4v
fjte'v ajnt-
psfnztoi, o'jT&)fysyovoTc;.'A).VeVstS»)o! ixdvxe;-H;r <9eTv «UTW, etWafiri^ta?6,t/.s'vou-
KJif,; ri~i fjirem;, SuvaftsvoiTS xwcwjyjivy.uirt[>v&i - 3.
o.
51 ENNODIIEPISCOPl TffiiNENSlS 52
iiemoccultorumfacmorum ferenda sunt quaefaietur. A otquamvis uiilitati ejus nihil adjici.im, amorem ta-
Vult enim ad illud pertingere. Nemine» suo vilio- men mereor, quod pracdiciijussa complevi. Venera-
aut negligentia perire, si honie-uiriusque rei boni et; bili ergo-doniinosalutalionis obsequium impertiens,
mali per poieslaiem eoncessa electione priv.itur. precor, ut circa diligentiam suam praediclusvir ma-
llos tintum jactat potuisse salvari sine la-bore ullo, gnMicusrecipiai, quod mihi, dum vos colit, exbi-
sine mandatorum amkitia, quos peregrinantes a buit. Novienim cito amplissimum virum ad cordis
merilo favor tantum ccelesliseripuit. Proinde, quod vestri esse penelralia perducendnm, quem innocens
in ipsum referatur, illos periisse inlelligil, quns propositum suis erit apud vos dotibus adjuiurum.
gratia noluit divina liberare. Tu mi domine, salve EPISTOLAXXIIL
dicio, fac »pud te ut sies : et si sanari mancipium DOMKO SOOFAUSTO ENNODIUS D1AC0NII9.
mortis non potest, a eontentione desiste : ne eum te
lidei radice fultus valida niteris, ilte sub occasione Sine dispendio lulelae orbantur, quos ad vos per-
tinere eontigerit: non-desnnt iliis paterna subsidia,
hnjus controvcrsi.r-,ante editionis lempus, divini se-
iniuis ab aliquorum ulcro partus excutiat. quos fovetis. Lupicinum * Euprepioc nostrae lilium
EPISTOLAXX. loquor: ad ipsum pertinet praefaa generalitas : de-
ENNOBIUS CONSTANTIO. cujus subslantia sublimis vir, vcneraior vcster v co-
' Dabis veniam ] mes Tancila dixil a ° domno-nostro
mihi, rege, quod
quod celer rescripsi, quia aelaliad- referri
buc debeo indocilem feslinationem.Vos maturilas et grave sit, impetratum. Nain universas matris-
tacullalulas aTorisa, vel aliis asserit fuisse com-
pondus decct. Proinde credentem fovcte, et nngas tijus
meas a puhlico rigorc subducile: quia si pagina no- petitas. Aliud quod infelicilati pupilli potuissem
sira ' res crepera atque anceps est, jussionis vestrse proesiare, non habni, nisi ut vestram notitiam in-
se luettir patrocinio, ab hoc quod nem» imperaln struerem, et veri fungerer relatoris offieio.Vestrum
faslidit..Vale ergo dicens, legenda commendo : fiel est, inspirantc Dco, circa miserum providere quod
etenim ut poslhac bene accepti ad parendum dele- adjuvet: ad me respexil, qttae niihi resignata suut,
indicare. Dorniniveremei salutationis obscquiaprx-
nificicobedienliaestimulis incitemur.
EPISTOLAXXI. sentans, declementia divina posttilo, ut*laboremve-
ENKOMUS * ALBINO. strum juvamen cceleslecomitelur.
Quater ad magnitudinemvestram scripta prorogavi, EPISTOLA XXIV.
el adbuc lanquam deses accusor : lingua milita- DOM.NO SUOFAUSTO ENNODIUS DIAC0NUS.
vii affectui , assiduiias diligenti-am non mereiur. Dispendium credo esse diligentiar, nullas com-
Credo poriiloris atit negligentia aut invidin, ad C G meanlium manus litterarum dote munerari, quae so-
hanc me offensam fuisse perductum. Ecce lamen lent leciione eliam vullus ad longinqua portare, et
scripta multipico, et pro voto vestro prosperitatis carorum imaginesoffieioprxsentare sermonis.Adista
mexindicia faciens, de vesira cupio Xelicitale gnu- jungiiur etiam bene de utriusque merentis sublimis-
ilere. Salve.mi domitie, et amantem vestri subomni simi Luminosi portitoris eccasio, qui ad religionenv
dignatione relevaie: quia Deo proximam rem faci- meritorum veslrorum suaequoque gratiaefructus ad-
»is, patrocinio vestro credenlcm plena fide et com- jungit. Quis geminus patiatur ut sub quacunque ne-
wunione relevare. gligenlia haberelur affectus, si a paginis temperem,
EPBTOLA XXIL quas dignatio vestra exegit, etsi illas nomiqatusnon
ENHODIUS FAUST». accipiat perferendas ? Deo gratias, quod in fronie
Supervaeuis ad beneficia laborat impendfis, qtri epistulaelocandum fuit, quia felicilas vestra votivis
solem certat facibus adjuvare : gratix plenitudo ad- erigitur aucta successibus; quod lumida inimicorum
jectione non indiget : nec ulla requirit commenda- cervix Christo Deonon gravaia succumbit. Speprae-
kionis augmenta, quem ad aimciliarum cumulum ceperam quod atfeclus ostendit. Bene enim senten-
merita pertulerunl. Illusirern et palricium virum AI- tiaecoelestis finem praenoscil, qui novit qualitatcm
binum parentem vesirum styli mei cura prosequitur : D I ej«s de actuum humanorum serenitate colligere.
eui per paginamnon impendo necessaria.sed votiva: Vale ergo longum, mi domine, et amantem vestri
1 Res crepera atque anceps} Symmachusepist. 1: lib. i de Consoblione, de accnsatione ngeus, qua
]ia res erepera atque anceps dubium me habet. Vox mnjestalis apud Theodoiiium falsodelalus est. Sed
aniiqua, pro dnbio ct incerto. ltnque MartianusCa- ex Eunodii verbis Imc praeterca discimus, Albinum
pella lib. v opponit perspicuiK Ne tu, inqnit, desipis, neumFau»ti parentem, hoc est piopinquum et coi.sangui-
admodumque perspicui operis iyeip«ftvnftsrov, noscens fuissc.
'
creperumsapis; nee liquel ffymenmoprmsultanledis- Euprepim nostrce1 Sororis Ennod i. Supra episi.
positasnuplias resullare. Inde el crepusculum dictum 15, et lib. III, epist. 15 ac 28antea et aliis.
volunt, quia in lucis uoclisque conlinio. Symmachus ~Comes Tancila}| Loeus mire depravatus.
idem e,>ist.7 Ausonio : Prius quam mnnifeslu' dies Tancilaenomen restitui ex libris aniiquis, et ex Cas-
creperumabsolveret. siodoroi isenimest Tancila, vir speclnbilis,ad qiem
'Albino]\. I. patricio, quod docet non soltim de perqnirenda n nea statua Theodoricus quaee Comensiciviiate
lib. n Va-
proxima cpistola Ennodii, verum etiam epistolaeali- furto sublata fuerat, scribit
qimt Theodorici apud Cassiodorum. Item consulari. riar., » episl. 35.
Nnin consnl fucrat anno -493tioc est triennio ppst Domno noslro rege] Theodorico : alque ita per-
Faustum. Itaque Albinuinconsularem vocat Boetius peluo, cumaut regem nominat, aul reruin dominum.
R3T EPISTQLARUMLIB. II. -Si.,
ne
siyli usurelevate; nt quidquid subtrahnni intervalla A rui. Veslrum est in me fovere qnod recepislis;
lerrarum, tabellaria compenset oblalio. judicia culminis veslri, me jacenle, patiantur exanien.
EPISTOLA XXV. Exponit enim censurae sentenliam suam quisquis
* FIUSTOQC£ST0RIENN0D1US DUGOMJS. quod elegil non tuelur. Dominemi, salutationis re
verentiam pleito dependens obsequio, Deum rogo, ut
Pro ccelesti dispositione reditus mei indicia fteri beneficiorum circa vos suoriim inerementa multipli-
hulto magisquam amico Ravennara properanle con- cel: solus census est meorum plenissime-com-
cessante quia
venii: cujus fidelis relatio eliam pagina celsitudinem vestram ad fustigia quae
modorum, qui
suffecerat. Sed usu abstinere non potui: quo si sub debenlur extul. rit.
quocunque negleclu lemperem, videor damnasse EPISTOLA XXVII.
slyli frequentiamquam amavi. Jungilur, quod prse- 4 HONORATO ENNOMUS.
dicto obviasin negationemanusexhibere non potui, In vicinitate vos degere moderna scriptione signa-
quiscitab amantibus-sui securus exigere, quod eis stis, jungentes ad dispendia gaudiorum, statum ve-
pro religione-conscientiae novit fideliter exhibere. straevaleiudinis imrrinulum. Non nego, sic mereor,
' Ravennam ergo digressus, quacquidqtiid in prae-
ulsemper mihi cum dulcibus amara sneientur. Hacle-
senti vita habeo dulce complectitur, Mediolanum
g nus vos Ravennalibus occupatos excubiis adversa te-
s-ilva corporis valeiudine, Chrislo prosequente, per- nucrunt. Unde quia laxari rouligit, corporis in vobis
veni; male fercns quam in redeundo, hieme impel- est labefactita siihstantra, ne in totum liceret optala
le-nle, optavi forsitan conlra desideria celeritatem. promereri. Quamduraeslhumanarum rerum condi-
Sed ad Deum cuncta referenda sunt, cui adjacet hu- tio,quaequotiens-desideriisaliquosapore respondcrit,
mani facta componere, et diligentiam corporalem mox et in foribus concessa permutat. Expavi tamen
telerni amoris sapore mutare. Nune ad scriptionis calumniam, quam oratoria et nimis Daedalaprovi-
eausam dicta humili salutatione et commendatione sioneliilcris indidisti, ut injuncta pro uiilitate UA t
me confero perlatoris: qui si pro menlis veslrae se- nolle me credas, £i eificere non potuisse siguavero. 0
renitaie gratuleiur beneficiis, agnoscit se aut rece- arlificis
ingenii secretum, quod plus commodilati
pisse quod vestris praestilit, aut qualitcr amare de-
prospicit, quamde amore confidat I'Deus tesiis est
beat, incilari. Quem si vel nolit, fesiinum redire me libi non negaturum esse quod valeo. Tu Deum
compellite: quia etaffectui meo pracscntia ejus est roga, ut aclionem meam infelicium, quas diligil, lii-
nccessaria; et si Deus promissionem statuerit, cum terarum non patiattir calamitalibus impediri. Nihil
ipsejusserit, utilitati exspectatur accommoda. enim cst, quod magis pro obice meluam actionis
EPISTOLA XXVI. EIjmposkae, quam lHud quoa novi, accipere scholasti-
ENNODIUS 3 LIBERIO. . cum nil mereri. Confermagisingenium luumad squa-
Autalitur, aut sustentatur scriptione diligenlia: lentia jura : per quaequidquid scabrida poposcit lin-
miuistra affectionisestepistolaris confabulatio : muta gua, mox meruit; aut si.non mertiit, mox .avulsit.-
caritas simulacrum repraesentat ingrali : depretial Domine, salutationis graliam solvens spero,i|t effusis
geniumsuum, quaein vocem-non prorumpit, amici- laborein meum precihusjuves :quia cum non habeam
lia. Bene secretum pectoris reseratur clave sermo- docli aut eruditi meritum, saepe in causis sustineo
nis : dtgnationem vestram jam patior. Haecproinge- facta perfecti.
nii viribus paginalis commercii libamenla dedicavi, EPISTOLAXXVIII.
pcr quaeusurpo vindicare mihi meritum plus aman- "AV1EN0ENNiDIUS.
lis. Nemoenim taciturnitatis repagulo ora porrigit, Deo gralias, quod, priucipis loco ponendum esl,
quam decisi foederis memorem proditor menlis Io- qui magnitudinem luam, quae a me erant offerenda,
quela nondeserit. Principem ergolocum in litteraria fecil exigcre. Dedisli pretium garfulitai, quam vix
eommunionepossideo, etmajori eultura dignus sum, hactenus inlra verecundum peneiraleconlinui: eliciti
qui prior quid gestirem, patefeci linguaetcslimonio. utor styli genio, quem duriter ab importuna. scri-
Ecce religionem dirigendae paginae sine nube dhse- ]0 ptione revocavi: meritum coactac vocis inusilata lo-
* Fausto qumttori ] Suramas omnes dignitntes * In edit. Schotti, Ravenna. . »
Faustus ordine consecuius est. Nam magister offi- ' Liberio\ De quo ad epist. 1, lib. .
ciorum ante nliquot annos fuerat, Albinn consule; * Honorato] Fratri Decorali, cui et-iamnovoexem-
in eoque honore legatus a Theodorico rege missus p!o in qiiicsturaehonore sueccssit, ut est apud Cassio
ad AnasiasiumAug.,.ut constat ex Gelasii p.ipaecom- dorum lib. v, episi. 3el4,.verum hcecpostea. Nuno
monilorio ad Fausuim magistrum legationis offieio excubiis Ravennatibus, hoc est-alio quodam aulico
Conslantinopolifungentem. Nunc qux-stitra sacri pa- muriere ° nuper defunctus erat.
latii fungitur. Post hanc praefecluraepraclorianaecin- Atiieno] Mulia suni in hnc epislola quse osten-
gulum adeplusest. Epigram. U2 et lib. ix, epist. 18 dunt alium esse hunc Avienum a Fausti filio, de
ad Stephaniam Fausli sororem: N-empeillius domni cujus consulalu actum est lib. i, epist. 5. El tamen
Fausti germanaes, in cujus prmfectura.quodmonachos hunc etiam consutem appellat. Quo adducor ut cre- '
instituat invenilur : et passim in Variis Cassiodori: dam ex duobus Avienis, quorum unus anno Chrisli
ctsi in bis viliose ubique Fausio.prmpositoscripimn 501 consul fuit, collega Pompeio; alter anno 502
csl, pro prmfectopralorio. Deuique palricialuorna- cum Probo ; priorem Fausti liliitm fuisse, posterio-
lus est: cujus lesns Ennodius nd Agapitum lib. v, rem Iiunc alterum de quo, hic sertno, qui Avienus
epist. 26. Anle omnia autem consulaium jam gran- juuior in Fastis aliisque monime ilis dicilur, non ae-
Oior gcsserai, ut dictuin cst ad cpisl. 5, lib. i. . liilc, sed ordine consulatus.
KK" EN.NOb.IEPlSCOPl TICINENSIS - gtf
i
qnacitatepossideo.Nampostquam mejussisti paginas A tur accipere. Gemina,pudor, mihi bitarilate profuisii:
destinare, animo meo.quodtacueram, commendasti. cum lu in siatione certus es, et cum frequenter con-
Euge, frons diu prodiga: aliqnando mihi contigil ad> lempti desiderauturaffatus, facta estecce melior ejus
affectionis copiam sine tui dispendio pervenire. Di- sententia quera amamus. Nobisergo verecundia, con-
scamus non odisse quod adjuvat. Siletuii gratia fecii, suli nostro emendatione prospeximus. Sed ne in lon-
ntteliberajam loquamur: exspectantura nobissaepe guraprocedatpaginatranscendenstcrminospraefiuitos,
fastidita colloquia. Nbnibo longius : asseriiur, ut viet loquendo mulia, quod tacuimus, demonslremus
deo, linguaeofficiumraritate sermonum. lu qua parte non fuisse consilii; vale, mi domine, etamanles lui
non clauda laeiitije meae fides est : sententia nosira hac coromunioue dignare : quia praccelsi houorum
veri astipulatione fulcilur. Ecce ilte qui doclorum tuorum apices haecsola recipiunt argumenla, quaede
epistolas grandi dolalas messe colloquii summis la- h-ttmilitiiienaseunlur.
biis vix libabat, labcliaenostraeculmos non dedigua-
LIBER TERTIUS.
EPISTOLA PRIMA- B praestari. Videte si reus snrn, qui elegi virum anti-
r SENATORI EPISCOPO ENNODIUS» stitum moribus congruenlem : qui vel contra aequi-
Prima res est sancto convcniens sine dubitatione tatem repugnanlium indomita posset corda mollire.
Effectum mihi negotii jam premisi, qui legati m<ri-
proposilO1,sponte pro justitia facere, quidquid alii-
solent moniti exhibere : sed lionestati proxima vel, tum comprobavi. Providete, si religionem deceat,
si a poutifice dignum sil, i lum qui peiest cautibus.
secunda, reclis suggestionibus non gravari. In qua
coniemni. Duo sunl quae mecum faciuntr
parte et si principem locum non possidet qui mone- hnperare,
habet tamen Dei veriiaiis iusinurr- negotli sincerilas, et genus supplicanlis : quidquid
tur, graliam, quod
tioitibus non repugnat. Causam ergo praefationisin- contra-hoc obstiierit, bonorum scntentiam inox me-
retur.
siiuio,. ne et ego utiliialem meam differre videar
EPISTOLA II.
prolixitatesermonum. Dudum per me suppliciler po- ' EUGENETr
de casa mea a vestris ENNODIOS.
stulivi, ut de-mancip:is qux
solicitata conslahat, unum mrlriquod remanserat, Quamvis commercia liiterarum magis suntlaJtiiiae
rcdderetur. Dedistis precibus raeissancta promissione quam mceroris; nec secretum pecioris aut amieitiae
responsum, utetiam si vobis pueripse jure compe- C diligeniiara bene in lucem digerat clauda recenti
teret,.vos tamen gratiam commods anteferre. Re- confusione elocutio: videro tamen, utrum dispen-
gresso rae de Ravenna (qund dictu nefas est) pro dium caritali inferat sermo rarior ; monstrat tamen,
peccaiis meis effeclum sacerdotalis diffinitiohabere si nullus prorogetur, infantiam : testem divinitas
non potuit. Ascribomeritis meis, qnodcujus ore da- gratiae linguaededit offlcium.Sed dicas, mi domine,
mnatiir mend.icium, staluta violavit.Ecce iterum me hoec atiena esse ab eo quem noverim maximis dulo-
ad conscientiam vestram refero : ecce, quochfilium ribus eccupatum : pressum pectus angoribus, ad
decet, exhibeo, ut per subliraem et magnificumvi- amoris verba non erigi: nec quidquam delenificum
rum domnum Viciorem ad humilitatem coriferam, lamenta sentire: res qttaemenlem premit, repudiat
uuidqnid mibi poterat legum sx-culariumaucloritaie qnod oblectal audilum : qui major animaefuit porlio
1 Senut ri episeopo].Cujussedis fuerit episcopus, fuit Cassiodoius, a quo filiiisCassiodorus Senaior,
incertum. Neque enim de Senatore Mediohtnensi et omnibus nominibus MagnusAurelius Cassiodorus-
episcopo intelligi potest, in quem scriptum est epi- Senalor diclus est, sicut a Fausto patie Faustus
gramma 87. Is enim haud paulo anliquior: cum Me- Avienus. In quo rursum refellendi sunt, qui Cassio-
diolancnsem calhedram po^tSenntorerorexeritTheo- _. . dorum, cui patriciatus post prsefecturama Theode-
dorus, posl Thendorum Laurentius, quiEnnodiohaec 0' rico rege deferlur, et de quo, ejusque avo et patre,
scribente llorebat. Senatoris sane nomeu ilto saeculo mulla lib. i, episl. 5 et 4,. ipsum auclorem Variarum
gessere compluresÎnierquosnotissimus, et scriptis esse credunt, cum de ipsius palre accipi omnia de-
honor busqne chirissimus Variarum aucior, quera heant; ad qucm etiam scripta est epist. 28, lib. m.
Cassiodorum inolito, si dicere licet, errore appella- Senatori siquidcm fitio praelecturam, ac deinde p:i-
mtts. Audiendi quippe non sunt, qui Senatorem xar'' triciatum delulil non Thcodericus, sed Athalariciis
i&xiv diclum pulant, quasi proprium ejus nomen ejus nepos lib. IX, episl. 24 et 25, in quibus recto
fuerit Cassiodorus. Nam verum ac propriumejus no- nomine Sennlor nuncupatnr : Cumulavimus,inquit,
men fuit Senator; quod ipse suis omnibus epistolis P. C. beneficiisnostris copiosumvirlutibus, divitem
praeflxit lib. xi el xn Variarum, et quod unum suis moribus, * plenummagis honoribusSenatorem.
ipse Fastis indidit anno 515, cum de suo ageret Eugeneti] De quo ad epist. 24 lib. iv. Doctum
eonsulalu.Tam igitur hoc ei verum nomen fuit, quam Eugenetis frairem cujus obitura hic deplorat, snspi-
verura fuerat alieri Senatori, quianno-136consul fuii cor fuisse magnurii Olybrium, de quo dictum esi
cum Fl. AnthemioIsidoro. Sed invaiuit error ex ea- epist. 9 lib. i. Ilinc esl foriasse quod una junguntiir
qiiam dixi opinione ualus, quasi Senator epiihetum in epist. 2f>eiusdem libri Olybrio et Eugeneti: et in
esset, iion nomcn, ut Cassiodorus tanquam proprio epistola Athalarici lib. vm Variarum 19etquod Oly-
noiniiie vociletur, cum id cngnomen re vera fucrii, a brii dcinceps nulia apud Ennodium mentio.
patiis noraine ducluin. Patri enim Scna'oris numen
67 EPISTOLARUMLIB. MI. ti
frater in superis, hawctranstulil ad sepuler.i : quid A
1 tiae,qui sanctorum merettfr colloquia. Quare dum me
exigendumab illo sit, cujus dimidium salulis busta saecularislicentia immunda possedit, nunquam lantl
clauserunt? insummis affliclionibnsquxri non posse viri apices raerui : po-t etiam per loiiga intervalia,
v. cem, gemiiibus subjugatam: lacrymarum tempore uunquam hujusmodi bona sus epi. Deus magne,quam
dicatur importuna narralio. Respondebo, quod par dignitntem servienlibiis tibi tribuis, ut qu-asrespi-
quoque roeum pectus acerbi easus moeror iniraverit: cere cceperis.etiam ainicis luis reddas acceplos! Vcre
nec dividime po-se ab ejus iriuitia, qucm mihi pro semper vos singulari cultura suspexi: semper ve-
voluntaturasimilltudine nunnunquamlaetajunxerum. nerandis moribus gravata peccaiis colh suhmisi.
Oslendo tamen saepe gravioris mali in luciibus.indi- Ecce jam quasi apqualisappeltor : erexit me diu cu-
eem fuisse sermonem, et intercepta tacilurniiaiis stodita subjectio. Fove me ergo orationibtts luis:
remedia proditore cotloquio. Dicam, qui lamenla-» osiendis enim piginis, fragile a vobis non exhibci i
tionisuac paginas deuegai, in una aetate vult perire patroiiniwn. Namet istisuscepli sunt, qui mihiborra
quod deflet: non merelur recordatio fratris etdocti, de.quibus gestio, contulcrunt. Ad rem redeo. Per-
ut nobiscum quid de ipso senserimus, occumbat: a ditus ille clericus expavit causam idicere apud epi-
ferialo ore in planclibus parcus cst animus : amati scopum, postquam defendi a me vidit eos quibus
commemuratioquacmandatur tabellis, viscera caro- B 1 meum deputasiis obsequium. Suggero, si jubelis, et
rum aculeis violentcr irrumpit : nunquam patitur unus de ipsis Ravennam ambuletcum vestris ad fi-
obitum velerascererelaliofuneiisdigesia perlitieras. lium vestruin domnum Faustum commendalitiis, ne
Hoc studio magniludinem luam flens consolator ap- in prrejudicio ipsorum venalis judicium qui Medio-
pello, ut vicarii sermonis beneficio, et promissussub lani exuberat, senlentia depromatur.
invocatiune Dei inler nos nutriatur affectus, et per- EPISTOLA V.
sona facundiaequaemeritis suis occasum non palitur, ENNODIUS HAXIHO.
noslra quoque confabulatione reviviscat. Gmndes hiatus paterer litteiarum veslrarura ele-
EPISTOLA III. valus allnquio, si non mei conscius imperiliara pu-
DOUNO SUOFAUSTO ENNODIUS. dorecoiiiprimerem.el judicii lancem lenerem, ctiam
Cumscribendi occasio, et domestica et amica sup- cum laudor immeritus. Vos dignatio censurae fecit
peditet, quare a paginis lemperem, tnnquam iniligus immemores : me propositum intra verecundum de-
perlatoris: maximecum sedulitasliiterarum responsa gere penetrale compellit: vos scripta mea lanquam
mihi solcat saepepraestare ? Huic se sludio coinilem aniantes attollitis: me necesse est illos metuerc, qui
dedit honorabiiis viri, veneratoris vestri frairjs Con- rancido despicientes cuncta neglectu , etiam edeci-
"sianlii poslulatio, qui industnam suam qua apud vos C ' mata condemnat. Ago tamen gratias quod apud
Domnus, ut efficacemdecet, innotuit, meis desiderat domnuin Patricium lalem me judicare sci ihilis, qua-
bcneliciissuhj"gare. Tramscrihit enim ad aliena jura lem vestro testimonio reddidislis. Insinuationi ergo
sudorem suum, qui debere vult commeudatitiis quod amor dcbetur isle, non paginae,quam scaber stylus
ineretur. Dedi tamen manus precibus, et pro ejus sinc eloquentiic doie sign.ivit. Salutationem tamcit
desiderio sub oecasione exhibendae humilitatis scr.- magnitudini vestrae dignam referens, Deo gratias
pta prorogavi, Deum rcgans, utsub omni eelerilate ago, quod votivis vos auctos successibus reduxii ad
nuniius me ves raevaletudinis et prosperiiatis aliol- propria, quos mens mea pro connexi ne caritatis
lat. Nominatum tamen pro mei consideralionetma- nunquam senlit absentcs.
gnitudo vesira gemino, si indignus precalor noo EPISTOLAVl.
sum, favore comiteiur. ENNOCIUS LAURENTIO.
EPISTOLAIV. Dandaesunt manus amoris imperio : vincium me
ENNODIUS ' ABBATlSTEPUANO. lenet affcctio: cui verba concessi, ut quod ad salve
Litterarum vesirarum quam du-lce negotium est, debitum pertinel non tacerem. Domeslici perlaioiis
quod mihi spirilale mtinus exhibuit! quam votiva occasio mibi perire non potuit, uisi ad diligenlae te-
perlaiorum necessitas, quae remedii sui studio desi- V stimonium seripta Iransmitterem. Salulans ergo re-
deriis medetur alienis ! Confiteor, nisi repugnaret verenlia debita, prccor ut vicario me relevelis affatu ;
proposito, inimica pene ad turbandam aliquorum quia promitlo mihi litterarum prorogatione re-
securitatem voia conciperem. Eccepracstantadversa, sponsum.
quod secundanon tribuunt. Sanctonim litieras tran- EPISTOLAVIi.
ENNODIUS * ADEODATO PRESBtTERO.
quillis rebus unde peccator acciperem, quas nim-
quam meritorum meorum nitor exegit? Ecce quan- Quis veslracaffectionis immemor, nisi qui est in-
tum mihi eonlulerunt suffragium, qui a vobis obti- bumanus, exislat ? qtiis lotius religiouis personx
nuisse se confilentur. Divinam aeslimo providenliam apud Deum nolil habere suffragium?Ego maxime,.
illa tribuere : multum jam credo, quod de malae qui et gravibus peccatorum sarcinis premor, ti
conversationisfasce deposui. Proximus est innocen- vestram gratiam obtinui: quac res mihi absoluiio-
1 Abbati bit his vcrbis : Adeodaluspresbyler S. Mariini Tit.
* Adeodato Stepltano] Ad quein iterum epist. 12.
presbytero] Ecclesiae Romanae,.ut de- Equitii. Ne pmrsus alfirinem, facit, quoil in svnodo•
darant qu.c ad cumdem scribil lih. vn, episl. 27. Is iv duo ejusdem nominis cl gradus Adeodali prcsl',)
esl fortasse, qui in synodo prima Symmachi subscri- lcri numeraiiiur.
59 ' EMODII EPISCOPITICINENSIS- GO
nem integram pollicetur. Salutans ergo veneranler A , mur. Index merae affectionis voto pectorum lingua
et debite, spero, ut pro me per omnia sanctorum signaret, si ad desiderii copiam militaret oris offi-
loca vota facias: quaeconsecnlus, Dei beneficia sine cium, et penetrate mentis resignatum lenerelur in
mora dissolvam; quia compertum mihi est, quod lilteris. Tune nullo carilas neglectu veterasceret:
mereris audiri. tunc diligenti muture devinctionis usu polita fulge-
EPISTOLA VIII. rei, nec scabro memoria vestri lorpore lxderetur.
ENNODIUS AVIENO. Sed quid faciara quod mibi meritorum meorum ne-
Si offensa praestat, ut magnitudinis luae scripta bulae serenilalero bene amanlis obducunt, et- obli<-
geminenlur, quam vellem saepe illa sereni pecloris vionem mei peccata mea conciliant? Facessata pro-
lui tranquilla lurbari ? et nisi adversaretur propo- positomeo, iraitari quod factum doleo, et per siten-
silo, causas indignaiionis ingererem : quando quod tium sumere de vestra taciturniiate vindictam. Ge-
amor non meretur obtinui per culpas. Ego tamen m'nis ergo slimulis verba concessi. Negare non
errore vacare me ntiniio in ea causa iri qua, dum potui commerciumepislolare, quod et causa popo-
aecusalis negligentiam.praemiumconlulistls.Puerum scit et graiia. Scitis optime quaea vobis, et-per me,
lurbatus direxi, per quem nihil aliud, quam quod et ore proprio sanctus pater vester domnus episco-
opus esset ostendi. Libero pectore lingua vacat offi- B pus postitlavit, ut expensa quae pro necessilatrbus
ciis: mensconfusa graliam salulalionis abjurat. Ecce domni pap-x Ravennaefacta est,' redhibitione pen-
Deo in utroque gralias, quia nec ego reus surii, ei sarelur. Certis enira potentibus quorum nomina lu-
vos me reuro esse credidislis. Beneficiummihi com- tum non est scripto signari, Tiovit D><minus,quia
molio veslra contulil, quod vix dedisset affectio. Ego plus quam quadringentos auri solidos erogavit. Hos
quid tibi debeam, explicare non pnssum: pauper est me fidemdicenle concessit : frons mea apud ipsum
caritas in cujus narratione sermo uon deficil. Do- libera esse non polest, donec per vos, sicutconfido,
miue mi, salutem debilam dicens, Deum rogo, ut polliciiatio compleatur. Idcirco direxi pracsentiiMii
quolibet animo gesseris, semper scribas. perlaiorem, hominem religionis et fidei.ut ab hac
EPISTOLA IX. ine quam praefatussumi,conventioneet injuria sub-
ENNODIUS MARCELUANO. levetis. Unde salutatirinis bonorem tota humilivate
Scio magniludinem tuam grandibus Dei beneficiis pcrsolvens, rogo, per illum conteslans qui commu-
abundare, et promissam circa amicos servare con- nia circa sauctum papam vota respexii, ui ordinetis
stantiam. Nescit.animus vester incerla polliceri, qualiter ab bujusmodiinquietudine relever. Tamen,
amorem sine aliqua immutalione cusiodiens: et ideo si verecundum essenon creditis, indicate, etdepro-
securum me post Deum vestris trado et commendo G pria facultate resliluo, quidquid me spoudcnte a*
manibus, et Dei beneficia in quibuscunque negoliis sanclo episcopo constat expensum : quia liiter. s
per vos mihi evenire non ambigo. Domine, ut su- sancti papaehabeo, quibus jussit, quidquid opus es-
pra, salutalionis honorifreenliam solvens, rogo, ut set fieri, cum mea debere securitate compleri. Si
frequenti me epistolarum vestrarum relevetis allo- merebr laborare, vestraeerit provisionis expcndere.
quio : quia summum mihi a Deo munus concediiur, EPISTOLA XI.
' SENARIO.
$i de vestra meruero sospitate gaudere : qtiia fides EHDtlDlDS
et integritas omnibus qui Deum timenl, fncit acce- Si diligentiaememoria circa personam meam ani*
ptos. mus -ivesternon exuerelur, si reverti eum ad judi-
EPISTOLA X. cium sublimiias tua non cogerel post favorem, fre-
ENNODIUS ' LUMINOSO. •
quentia scripta prorogares. Sed quid faciam, quia
Posset amicitiarum rcligio, ct aduliae inler nos non validis radicibus nititur amor indebilus, el ciio
planta gratiae nulla discretarura senlire damna re- ad examen reducilur, quidquid gratiae aura snbri-
gionum, si quod negatur aspeclui, pensareiur allo- puil? Me soluin novi prius debuisse diligi quam pro-
quiis : el pigro corporum onere divisi, per illam bari :Jiunctantum fructum decaritate possedi i,uem
quam e cdelo sumpsimus partera, animis jungere- -* incognitus provisione subtraxi. Sed vos convenerat
*
Luminoto)Veleri amico, et ab ineunle aelale so- strscinlerpretanlur, TOmpiiitjutIXEIV TOVnpa--nvoirtp
dali. SuMimtssimumsuperiore libro appellavit, epist. Et^sirporspov: et cum redhibcre raiionemdic.t Avi-
24 ad Faustum. Quo lerhpore Symmachipapsecausa tus Viennensis episcopus in epislola ad Apollinarem
adversus schismaticosRavennaetraclabatur, episco- episcopum fratrem : Si \pro omniverbo otioso,quod
pus Mediolanensisnpinor, il'ius nomine quadtiugen- locuti (uerinl homines, rationem redhibere cogemur.
tos solidos sponsore Ennodi>, ero;;arat. Eos cum Deniqueredhibere a.ic\&;usurpabant pro reddere.
reposceret episcopus a Luminoso pelit Ennodius, * Senario] Propinquo et amico singulari : unde
uti cum Sytnmacho agat, ut refundnntur. Qua de re geminum sibi cum illo, caritatis etsanguinis, vincu-
iterum eidem Luminoso scribillib. vt, epsl. 16, et lum csse dixit lib.i, episi. 27. Comilcm pitrimonii
epist. 33 ad Hormisdam. crealum a Theoderieo Senariuro anno 511 docent
* Redhibitione
pensarelur]RestiuiTetur: ut lih. v:„ epist. 5 et 4 lib. iv. Variarum : etsi male lertia in-
Cpist. 16 de Itac ipsa re, me ei redhibitionempromit- scribitur Comili privaiarum. Antea vero, ut eaedem
tente. Hoc enim pleriiinqtie esi redhiberc, reddere- le-taulur, in ejusdem regis nula diu inter excepiores
quod debeas, quocunque lilulo debeas. Sed lalnis miljiar.il: qucm honorciri hoc loco fortasse inlclligit
iiilerdum sumitur, ul in redhibilotU aclione aputt Ennodius,
ju isconsultos, quibus redbibere cst, ul Gtossaeno-
fii EPISTOLARTJMLIB. IIT. 62"
non cito ab co cui imposuislis amici nomen, absce- A breviter explicans, ad usum mepaginalem converlo,
dere; ne non setnper ad meam culpam redeat, quod per quod magniiudinis veslrae mibi praescntiam se-
promissa mihi non tenelur affectio. Solet enim esse cretis animorum itineribus exspectala per paginas
ignara districtionis devincti conscienlia, et opus cst • verba concedunt. Vale ergo, mi domine, et illa
ut perpetuo teneat quidquid semel fidum pectu- ac- quam debes generi, serenitate frequentibus amantem
ceperit. Salutem ergo deliitam dicens, spero, ut de- fove colloquiis : quia nulluin est lam venerabile mu-
spicientes rancida potentum fastidia, honorem venus solliciio, quam si saepe vos agnoscam vestram
strum, et quam Deus tribuit possibilitatem,» bumi- nunti?re, meam quaerere sospitalem,
litatis fascibus sublimelis. Cujus rei fidem interpres EPISTOLA XIV.
animorum lingua confinnet, et testimonium fidele ENNODIUS PROHOTO. <
menlibus deferat caritas monstraia per litleras. _ Frequenlia et necessitudini et amori exbiberel
EPISTOLA XII. colloquia pectus obnoxium, nisi desideriis remedia
ESNODlUS ABBATI STEPHANO. subduceret discretarum consideratio . sine medela
Geminantur Dei dona speranlibus, et duptici exu- lerrarum. Quidquid enim caritate junctum estquid-
berat superna gratia beneficio. Largis meatibus cce- quid sanguinis catena socialur, hoc dislractum vix
leslium miinerum unda procurrit: transeunt hau- B respirat per inlervalla regionum. Quae enim possii
rientis arabilum, quse a Christo veniunt fluenla do- babere subsidia, cui frequens denegatur copia et
norum. Sola vena est quae maciem nescit et defeclus- paginalis alloquii! muta inter absenles diligentia
abjurat, tanlum cursibus suis suggerens, quantum quo tesie pandatur? Aut enim opporlunilas com-
meretur pectus sitientis accipere. Cui advertite quid raeantium exspectata subtrahitur, aut inveniuntur
nceultus sapor' infundat, quando ardorem lympha tales, quibus non possint reddenda caris scripta
concili-.it,et siccitatem labiis acsluanie animo irri- commilti. Vix lamen usque ad domestieum perlaio?
guiias vivi fluminis gignii. Talis esl vestrarum ratio rem diu anxia vota suspendi : per quem honofem
liiterarum : quaequanlam afferum desidcriis saliela- salutaii exbibens, optata vobis patefaciam meae pro-
lem, tanla pariunt el augmenla : quarum profundi- speritatis indicia, et lillerarum riiihi spondeahi pro-
las et bibitur et optatur : et ita puro ditant gurgite, mutgatione responsum, quibus, si in portu est sani-
ut occuho ab eis viscera suffundantur incendio. In tas vestra, amplectendis reserelur affalibus.
quibus cognatas video flammas, ct pocula, el diver- EPISTOLA XV.
a EITREPLE.
sitatem naturae in peregrinam coisse concordiam. ENNODIUS
Domine mi, longum lerris, Deo nostro tribuente, vi- Rarum est ut necessilati amor fultus necessitudine
tae beatissimae exemplum praesta, et per religionis « colla submittat: vix conlingit utserviatqui irapera-
sanctae philosophiam non in hac vita tanlum spe- tor esl: semper etsuo jure dominatus affectus. Quo
randum esse, conlemptu sacculi prxsenlis ostende. tmquam regium diligenlia nomen impedilur ohsla-
EPISTOLA XIII. culo? cui libera caritas mancipatur obseqiiio? Excu-
ENNODIUS * AP0LL1NARI. sationem de atiquo timore non adhibet, nisi qui ani-
Quanlum cura mea, quae affectui vestro per ne- mum devinctionis abjecit. Mens quacpietate militat,
cessiludinem militat, in dies suggerit, nulla com- etsi sint dura principum jussa, non metuit. Nulla
meantium essent dunna conlemplus, nistad unicum sunt tam barbara jussa populorum, quae non reddi
illud solamen absenlium quod in liiteris invcnit pro- filiodebita materna patiantur : quidquid in orbe ge-
videnlia stiperna, concurrercnt. Sed quid faciam, nitum est, ab humanitate non discrepat: quidquid in
quando tanta est venientium confusio, ut nescias mundana luce gignitur, fructus uteri requirit et se-
qui poiissimumdeligendus sit, cui reddenda saricUe minis : sola nobis cum cunctis animalibus causa el
conscienliae vestrac possent scripta committi? Tra- sollicitudo communis esi. Cujus aestimibilur esse
hunl cnim in occasionem compendii sui viliores, mens illa ferilaiis, quae erga curam sobolis posterior
quidquid nos praeslamus affeclui; el graye esi, ut rtb irrationabilibus invenitur? Germanilaiem tuam
scrvial cupiditati quod exigit vis amoris. ldcirco P respicit praefata concinnatio. Tu unici oblila pigno-
animum usque ad domeslici perlntoris opportunita- ris, et miserationem orbati, et felicitaiem cjus cui
lem ab scriplione suspendi : nc diligenliaC rntio mater superest, abstulisii. Vere faleor sub libertnte
sparsa per immeritos perlatores aliena importunitaie propositi, modo maxime quando ei a te et colloquia
rnnciscai, et ad me culpa redeat quaea me non sum- deneganlur, pace Deo propitio inter regionum no-
psit exordium. Necessilatem ergo procuraii silentii strarum dominos omni radice solidata, tigridem te
1 Humilitatis fascibus ] ILec propria laus Senarii. cinum lilium nihil scribat, tunc maxime, quando
Cassiodorus epist. 4 : Sed lixc amptius commendabat paee intcr regionum domiuos, hoc est inter Ita i;c
humilitas, qnm lam clara quam rara est. Novum est unde scribebat Ennodius, et provinciscArelaiensis ii>
enimsub amoreprincipis cuslodiremodestiam. qua degebat Euprepia, principes firmala, liberr»
4 Apollmari Sex , epistolae sequenles hactenus erant et sine suspicione litterarum commercia. Re-
]
KVI/.SOTOI nunc primum in lucem dantur ex manu- gionum ergo dominos interpretor Theodericum lla-
scriptis. Ad Apollinaremjam scripsit lib. i, epist. 8, liae et Gundobndum Burgundiontim regem, quiPro-
scribeique iierum lib. IV, epist. 19, in qua Iratrem vinciaen magna ex partc dominabatur, vel Alaiieuii»
cnni niiiorisct aclaiiscausa voc.it. cui parcbat Archr.e.
3
Eiprepiw] Exposlulal cum sororo, quod ad Lupi-
63 ENNODHEPISLOPrTICINENSIS M
immanii.ite superasse. Quando inveniri poluit, aut A i meam ponlilicalis npn accusel aticloritas : vix est, ut
qtiod plus amare possis a filio, aut propter filium diligemia quid juris possil habere respicial. Nuu-
quod timere? facultaium cura debuil posthaberi: ' quam se metilur, quem slimulal caritatis imperium.
quia nunquam bene haereditas quaesilaest baerede Additur quod perlatori proesentium obvias manus
cnnieinpto. Ecce dico, ni Deus per sollicitudihem adhibere nou potui, nisi ut Benenalum, homiricm
mcain servi sui malivolis obstitissel, omnis generis Gallias pro certis negotiis expetenle:n, ad coronae
liii fuerat planta succisa. Leaeuaecatulos lulis sitva- vestrae notiiiam mei perducerem sermonis officio:
rum aut eremi commendant penetralibus, ne parlus quem tota humilitate commendans, rogo ut per eutu
earum praedasit hominum. Dicas forsitan, quod hacc vicariis relevari procorer aHnquiis. Domine mi, sa-
exprobratio graviter me ferre impactam de adule- Tutalionisservilulem tota devolione persolvensspcro
scente sarcinam monslrel. Novit Deushoc solum me principe loco, ut precum vestrarum serenilas meae
aeerbe perpeti, quod el prsesentia tua carco, et to- quoque memione.ii non omitlal facere, cum divini-
Ihis te per sileirtiumimmemoremaffectionisesse co- tati supplical Sine infermissione, personae.
gnosco. Beneficio tamen Dei paterna puero nostro EPISTOLA XVHL
«on derogatur instanlia. Imbuendus liberalibus di- ENNODIUS ' EULALI0 EP18C0P0.
sciplinis Iimen nobilitatis ingressus est. Ipsam quo- B 1 Ad quanlum me fasiigiumperduxerit donum spi-
que ad te' diclionem qua commendalus cst, desti- ritalis alloquii, angustia lest iretur, si sermone vale-
navi: in qua non eloquentiam, sed vota cognoscas. rel arabiri. Ad quod enarrandum idonea non esl
Vale ergo, mi domina, et si fieri potest, nostris te mentis exililas, nec sufficit oris egestas. Vos enim
cura Dei ordinatione redde conspeciibus. mei memores exstilisse quid aliud compulabo, quam
EPISTOLA XVI. peccata superari? Memoriavestri omne quod actuum
ENNODIUS ' LACO.MO». obscenilas potuit miriistrare, jam depulit, et per su-
Diu est quod animus rneus illa qua solebat rele- dum munus indulsit. Domine
respicere supemura
vari, exspectatione torquelur. In longum traxistis mi, saluiaiionis obsequiadecenter impertiens, Deum
sileutia, nulla necessitale compulsi. Non fui hujus rogo, ut circa parvitatem meam illa anima in qu:i
imitator negligentiae, ut mea ego scripta proroga- omne Deus mandat, exuberat, dignationem
quod
rem : sed ad dies conticui, superventuri spe illnsus
pollicitamsine aliqua procuret imminutioneservare.
alloquii. Nunc tamen vicit deliberationemmeam jam Quam rem ex arbitrio mihi contingere, frequeniium
malura ampliludinisveslraetaciturnitas. Debel evelli declarate testimonio litterarum.
silentium, quod duriter in quadam radice convaltiit. EPISTOLA XIX.
Geminis ergo i rospiciunt scripta nostra compendiis: (^ ENNODIIIS FAUSTO.
et perlatoFcm3 Benenatumhominem ' propter fuga- Deo gralias, qui juxla desiderin, ne aliquando ab
ces suos venientem commendo, et desideriorum
bona non diffiero.Ergo vale, mi domine, et provoto scriptinne temperem, negotiosafacit esse colloquia:
polest enim et utililiaii prodesse, quod exigit jus
luo circa me geri prospera cognoscens, paribus me amoris.
Proinde, domine, indicia nteaevaletudinis
atlolle serraonibiis: -qjuatinuset perlator de beneli-
faciens, fugacernpuertimvestrum, Germanum voca-
cio gaudeat, et ego sublever de responso. bulo, qui ante triennium lapsus esi, me su pi or in-
EPISTOLA XVII.
ENNODIUSSSTEPHANO EPISCOPO. venisse; de quo indiculum destinavi: qui si verc
mature sequenda cognoscam.
P.istquam roerilis vestris dignilas vestra re^titmn vesler est,
EPISTOLA XX.
est, et honor quemexigit vita, cotlatus, nuila beati-
tudinis vestrae pro peccalis meis scripta suscepi. FAUSTO ENN0D1US.
Alieria est a proposilo vel a moribus vestris circa Mulliplicibus veneraloris vesiri 7 affinis mei, Ju-
:
sUppliccs,qtraein meservalur oblivio. Temeritalem tiani negolium Marcellini laboral insidiis qui ad
tantummodo pnralus, de judicii integriialc
1 Dictionemqua commenditus] Praefalionemdiclam querelam
Lupiciuo,qu e secundum locum obtinet inter dictio- vn BENENATOTIIEOFILA
*
FECIT UXOR EJUS.
nes scholasticas.
* Laconio] Gundobadi regis consilinrio, et velut 19: Propter ftigacessuos] Servos fugaelapsos Episi.
fugacemsercum vestrum, qui ante iriennium/a-
quacstori, viro nobili ae pio. In Viia Epiphanii: At est-. Fugacem servum pro fugilivn dixit eliam
ille, Gundobadus, vocalcLaconio,cui et rerum el ver- Sms onorius imp. leg. 8 cod. Theod. de jurisdictiniic,
borum fidesab ilto semper lulomandala esl : quemel ct Gregor. Ttiron. lib.;vi, cap. 31.
" Stephano episcopo]Hand dubium, qnin Ecclesire
prmrogativanatatium, el avorumcurules per magistras
probilalisinsignc.asublimarunl: cumquo conferl,quo- Lugdiineusis, ubi et Lacnnius, ad quem de eadeni te
ties pia el sicul nonestcuiiiviiiis sociata nobiliias, nec scripsil. Ilanc igitur graiiam Ennudio Lugdunenses
attringitur ad illecebraslux nalurm, si quid itle beni- debent, quod episcopi sui memoriam, quae tenuis
gne3 (acerevaluerit, iste horlalur adltibilus. apudipsoset obscura restabal, bac epistula conscr-
Renenalum]De quo et epist. sequenti, et for- raiam videnl.
lasso apud Cassiod.lib. iv cpis-i. 15. Ad eam formam 0 Eulalio episcopo]Vide an Syracusano, qni synn-
nomeu eflictum, qua Sernnatus apud Sidonium, Ci- dis aliquot Symmachi papaeinlerfuit : et mnliis l:n>-
loua.us apud Gregorium Mituniiin,et alia passim. dibus ornatur in Viln S. Fulgenlii. Sed fieri-poit-si.
Epiiaphiuin Romac SiylMttovLupic.no ct Jovino ut alios ctiam habuerit aetas illa ejnsdem nominis
coss. cnjus haccportio : episcopus.
Eti EIPHNH ANEIIAH liEVENATOC ' Affinismei Juliani\ Ad quem lib. iv, epist; 7.'
©E09IAA* EllOlHCACTMBin. * OEOO. ] Sicedil:oSirni.ForterescrilendumCEOO.
65 IPISTOLARUM LIB. III. 6S
diffidit: vilat quaeoptat examina. Nam postquam ne- ,A standi mos est, larditate depretiai. Virgilius subti-
scio quod praeccptum ad Gevicamexhibuisse perhi- mis vir, tam sanguine qiiam honestale praeciptius,
helur, praediclus supplex vester ad Mediolanensis imponi sibi ab illustri viro sacrarum comitc Raven-
fori audientiam mox concurril, et per iriginta aut nam excurrcudi nccessitatem plurimum deflet: rujus
qiiadragiiitu dieS praesenliam suam publico, sicut si hoc habereut desideria, obvias manus aelas affer-
opmiebat, ingessit judicis. Conteslatus est ipsura ret. Qui apud vos me precatore mitur, nf ab eo hti-
Gevhara, qui * ordinatus asserebalur impulsor : ut jusm.odi sarcina fiat aliena : relationibus frequenter,
susceptum suum ad judicia destinaret, admonuii. quid egerit instruciam praediclisnggerit potestalem.
Domnum qunque Trasemundum, sicut ex liltcris Dsmine, bonorem salularidiexhibens precor, ul con-
ipsius poteritisagnoscere, fecit scire. Sed nihil apud sideratione mei in testimonium diligenliae poslula-
eum profuit, cui solaelatebrae in causa misera pos- tis detur effectus.
sunt esse remedio. Pro quo rogo, quanquam apud
EPISTOLA XXIV.
vos precibus opus non est, ubicunque veritas inno-
tescit, quia omnia hujus rei instrumenta irausmisit, ENNODIUS HASCATORI.
ul ordinaiinne veslra ab hujusmodi molestiis efficia- Novo me genio infucata peCtorisvestri ornavit di-
tur alienus. Domirie, salutationis obsequia deferens JJ ; ligentia : eliciti utor styli tesiimonio, qui doclis su-
spero, ut a praediclo inquietudinem removeri, qua pra insciliam garrulitate displiceo. Coactus sermo
soletis cura faciaiis, et mram solliciludinemde pro- pretium quod non habet ex eloquenlii, ab impacta
spei itatis vestraestatu litteris sublevetis. neces>ilate subripui. Nunquam fuit digna ullione
EPISTOLA XXI. coiituuielia, quam jussus exhibuii. Nemo obedien-
ENNODIUS FAUSTO. tern juste condemnat: sibi debct illatas injurias de
Paucis asserendus est, quem ct notiiia senior, et eloquio rusticanie, qui provocat imperituin. Super-
opinionis bonnelingua commendat: non indigel pru- cilium esl, celsinribus non parere: majus, si quac
lixitate sermonum, qui suis apud magnitudinem ve- noveris descendisse ab obse |uen:e, d spiciaS. Im-
strain dolibus adjuvatur. Sublimcm viruin Vitalem probi dcsiderii puiatur asserlio, non amare quod
loquitur praefataconcinnatio, qiiem os vestrum fecit csigit. Astipulalur judicio suo, qui censuram de ob-
sacri con-onio gaudere collegii. Ergo extraneis mu- tcmpcranie suspendit. Male pertinax districtio est,
nielur epistolis, qui orationis vestrse beneficio cu- qu:e merilum in parente considerat. Pudorem ab
riam non peregrinus ingreditur? et cui rescrastis li- statione non expulit, qui quod loquitur debet impe-
btrlatis penetralia, illi pectoris arcana elaudeniur? rio. Itaque in nob s quod sordet eloquentia, com-
Ego aulem gaudco scriptioiie multiplici : qui etsi (C mervdalur obsequiis. Vos videriiis quale sit quod
parum tribuam pcriatori, nulla proprii desiderii jussistis offerri: ego vos sine fronlis mese dispcnd o
damna sustineo. Domine, salulatonem restiluens, meruisse aestimo quod desiderastis accipere. Taceo
quam debeo, precor, ut et circa prsefalu n gratia se inlcr isin quas principe fuerant loco narrarida; * ec-
culminis vestri propius manifestel, ct mihi prosp'- clesiaslicam humililatem, quod placere poierai, ab-
ciat restitulione alloquii. jurasse; orationum pompam, qui orationem diligit,
EPISTOLA XXII. noii secuttim : propositi consideratione el illud me
ENNODIUS FAUSTO. fugere quod ducit ad gluriam : quasi vitium decli-
Illudit mihi spes, quae exigit frequeniiam lllera- nare quidquid allollit: culpam putare, quod erigit
rum. Hac cnim fretus, inefficacibus animum pasco aut sublimat: perdere jusiae laudationis mentum fa-
colloquiis.Diu est, quod sine inlermissione scripia voris affeciu. Excusationem verilaiis coloratam pe-
pforogans, sih-ntium quod expugnalum esse credidi, niculo non praetendam : dum replico, quod illud,
coiifirmalur.Sed quid faciam, quando vix ad consi- quidquid studiortim dederal cura liberalium, jam re-
lium reducitur pio amore pecius nbsessum? pulat liqui : quod alveo quondam copiosi fluminis vix
remedia et quaecomperit nihil juvisse. Salutaii ergo arenlis gulta fundnlur eloquii. Taceo, quod linguam
obsequium reverentia exhihens consueta, commendo JDquam usus mohilem fecerat, alleir usus hebetnvit:
pracsentiura perlatorem ipsum Cons antinuin, cui esse piO fncundia silcntium, abjeclionem a nobisdi-
sulTrngum lionesias et pudor est: cui quamvisplura ligi pro cothurno. Ad illud redeo : quia mihi non li-
pcr affectum debcam, majora tamen coactus solvo cuitintra verecundum penetrale delitescere, necde-
per judic um. bililnlem ingeniitegere laciturnitatis indumenlo; hoe.
EPISTOLA XXIII. ad dcfensionem inlegram, quod praeluli, compuubo.
ENNODIUS UARCELLIA.NO. Scd amore provocalus epislolares terminos inconsi-
Apud amaiites el honore pollenles beneficiorum derata loquacitale transcendi. Vale, mi domiue : cui
affectus in promptu est: nec illa prcces, cui piac- lionorem exhibcns salutantis, probabo quid de cpi-
' Ôrdinatusasserebatur schcmata minimc convenire judicabnni. Lib. j,
impulsor]Insligator, qui inet
sisterel ut lis judicio deceruerciur ; ut contra mora- cpist. 16 ad Fiorianum: llheloricamin me dixisli esse
i. tnres apttd Cicermicm in Divinatione, advocatorum versuliam: cumdiu sil quodoralorium schemaa.ffecius
genus, qui ad moram fnciendam adhibebantur. oralionisa me absciderit; el nequeamoccttpaiivpibo-
ritm fialibus, qitemad gemitus el preces ecocalclamo'-
* Ecclesiaslicam
humilitatem] Cui rheloricos flores ojficii.
07 ENNOMIEPISCOPJ TIGINENSIS 63
stola mea sentias, aut taciturnitale aut scriptione A 1 tum, ul nec benefacta ipsorum jusla interprctaiione
uiulliplici. pensares; nec excessus debita tantum reprehensione
EPISTOLA XXV. corriperes. Sed quid opus est doioris epistolam fieri
ENNODIUS EUGENETI. longiorem ? ingenium veslrum nulla eloquii poierit
In staiione apud vos non esse gratiam potest, qui mulare affluenlia. Qtiod reslat, vale, mi domina, et
fide claudus est, aestimare : volo tamen ad diligen- prout expedit, ordinem vitae animique compone. Me
tiae testiuaonium prorogari- frequentiam litterarum : tamen Lupicinonoveris, non quod tibi debeo, sedquod
ne animus de amanlis prosperitate solliciius, dum animoemeaeconveniat, impensurum ; quia sola est,
salus in valetudine est, suspicionibus venliletur. quaemajorem a Deo retributionem meretur, affeclio,
Ecce habes, mi domiue, unde serenilaiem pecloris cum nullis hoininum dotibus provocala concreditur.
mei ex desiderii proditione cognoscas. Adestoparti- EPI^TOLA XXIX.
bus tuis, et sicut roe impetrati muneris praerogativa ENNODIUS EUGENETI.
sublimat, ita vos exhibili gratia sermonis aitollat. Quotiens sensuum pignoribus verba famulantur,
Ergo salutem debendam restituenS, precor ul quid quasi in quodam speculo, ila in paginis sermo sibi
promoveal in me desiderium tuum, sub cujuscunque amicam pingit effigiem, cum qua viva voce colloqui-
significationis nube dilucides. Vale. IB tur, et dulci simulacro desidcriis obsequenle graiula-
EPISTOLA XXVL tur. NuIIa quidem conceplum fcederali pectoriselo-
ENNODtUS AVIENO.• quitur oris affluentia : el curh sint faciliora verba
Adest magniludo tua parlibus suis, et asseruit. beneficiis, nec existat quod crescere nequeat ambi-
splendorem sanguinis testimonio purilatis. Carita- lione dicendi; ego in explicanda crc.i vos diligentia
lcm nesciunt pia corda deserere; religiosam diligen- arenlem testor infamiam. Uitanimiiatcm lamen ve-
liani mens generosa custodit. Gemina ergo luce ful- stram taciturnitatis ince-so, quod gemina scriptione
geolia scripta suscepi, dum quod peCtus sanctum donatus niliil de vicaria relaiione cogitasti. Ecce ite-
reperit, dextera serena signavit. Deum precor, ut rum pnginas miilo, sciens tribuere, quod exspecto.
piam in.vobis indolem, si Romam diligit, sub peren- Vale, mi domine, ct amantem tui alloquere nitore
nilaie conservet; et bujusmodi circa me studia sub quo clarus es, fove integritate qua praevales.
eaqua promisistis cura multiplicet. EPISTOLA XXX.
EPISTOLA XXVII. ENNOMUS AVIENO.
ENNODIUS AVIENO. Miror favis magnitudinis tuacinjucunda cnpulari, ol
Nescio utrum magnitudini vestrae grata sint cre- serenitiitem conscieniiaeverborum ausieritate macu-
bra colloquia : ego lamen semper quod exspecto ab (C laiara, dum scribis imperare rne poiius pnginas,quain
amantibus, exhibebo. Palior aliis aliud esse proposi- diligentia exaclrice promereri: pulans ' ullum gentts
tum ; mihi meo vivendum est more, ut amoris pleni- dominandi essesublimius, quam illud, qtiod amori
tudo reseretur clavc sermonis. Ego in affeciione ca- n->ssubjicit. Nulla sinvt, domne Aviene, culmina a
riosam subrepere lacilurnitalem usu fugicnte non jugo caritatis immunia :,quidquid in orbe libertatis
perfero. Nunc si culroini tuo par cura est, monstre- es', tati non subtrahittir servituti. Ecce ego loco Im-
lur assiduilate colloquii : patescat frequeutia littera- mi'is. ignolus honoribus, vestris faseibus sicjubeho,
rum. Sin aliis hactenus praeoccupatus studiis, in parili conientus ordine subjacere. Nunc vale, ct
roeam modo concesseris diligentia imperante sen- quantum tribtii tibi senseris, tanlum mihi, sictit li.le-
tentiam; quanlum de tuo jure submiseris, lanlum de lis restitutor, affeclionis impende.
meis obsequiis possidebis. Ergo vale, mi domine, et EPISTOLA XXXI.
niunusculum suscipe, non vilitale sui, sed taxatum ENNODIUS AVIENO.
pretio deslinamis. Quamvis epislolarum qunlitas pro ingeniis eompo-
EPISTOLA XXVIII, nntur, et sappe solemnitati militei, nonnunqnnm af-
ENNOilUS EUPREPI.E. (eclionis testetur indicia : quas aliquando diclat sin-
Quamvis caritatis veslrae paginam solemnibus -^ ceritas : plerumquefucisimili- concinnatio; quaecan-
tantum muniis accepissem obsecutam, nec affeclui, dorem imaginala diligenliae, urbanilale qua tegiiur
nec necessiiudini congruenlem : res tamen poslula- innotescit, dum fabricalis nudata tegminibus intta
vit, me vicariis per styli similitudinem peregrinanle velamen aperiiur. Ego lamen in paginis spectilinn
diligentia respondere colloquiis : ne subtracii ser- puto esse conscicntiac,per quas amicitiam discernere
monis officiumnon vestram inihi iiinoluLseastutiam, absentia vix pracsumit. Clarum est lamcn, quid in
sed nostram revelaret infantiam. Nolo, soror Eupre- illis simplex, quid anifex sermo deferat. Seindit
pia, quidquam de provinciarum malis, vel sicul nubes eloquii mens diclationis inierpres : cito ad iu-
dixisti, hominum immissione causeris. Quocunijiie lellecluin pervenit falcibus suis veiborum calle rese-
abscesseris, quantum res docet, mentem male credu- ralo. Ergo his valde deJlectorofliciis quibus pandiiur
iara non oraittis : vitia nostra regionum mutatione sinceriias, nec occasio sc interserit secura fallendi.
non fugimus. Circa propinquos tibi fuil tale proposi- Gaudeo tamen mihi veilcmsas scribendi, vel.perla-
lores accidere : ul sub hac frequentia meo voto s i-
*
Dtlum] An nullum ? tisfaciam, et pudorcm vestrum onerem, ni i a vobis
69 EPISTOLATUJM LIB. iV. 76
suscepta reddantiir. Salve, domine, Ct in senieutiam A serunt lacrymas submissorum. Sed-hinc alias : cum
meam affectu imperante concede. Vale. perlatorem vHeritis, volum dictaniis agnoscetis. Uti-
EPISTOLA XXXII. nam illo apnd magnitudinem vestram supplicationis
ENNODIUS PASSIVO. eventu alleganda conciliel, quo a me litteras impe-
Si ad exsequendam sufficeret sermo caritatem, si travit. Mulieremreligiosam, pauperem, debono ne-
lotum infantia explanaret affectum; cui magis quam gotio proesumentem se.-mo praefatus insinuat: aesti-
vobis paginarum frequentiam praestaremus? et nisi mate si fragilitati,si ju.-iiliacopirtuit verba subduci:
arctaret meritum pectoris, nulli digiriusmilitaret ser- si convenit me vel officio deesse, vel moribus. Ecce
monis officium. Alii affeclum quem meute nesciunt, ego reverentiam salutis impetidens, quid partibus
ore teslantur, et pingunt illecebrosis epistolarum meis debere.n contestatus sum : vobis quid reman-
momema commerciis, quando ferialis penetralibus serit, atlendile : qnia sicut personam meam pro su-
amor totus in lingua est, nec aliud ad interiora per- pra dictae voluntate petiiio, ita veslram affectus aspi-
ducitur, nisi quanlum in scriptione confertur. At ciet. Vale.
meus erga vos animus, eloquii pressus macie, amici- EPiSTOLA XXXIV.
tiae ubertate conticuit. Metuo enim, ne gratiae termi- ENNODIUS SENARIO.
num pnnat mendica confabulatio : ne idem modus B Niliil est equidem quod non a veri ale in allum
putelur esse sermonis et foederis.Meliusesl plus aesti- ambitioso tollatur eloquio. Sed ego ad diligentiam
mationi per silentium dimittere, quam monstrare, circa vos patinr meam sermonisinfaniiam. Nunquam
dMigenliacdamna per litleras. Ecce rarioris colloquii par fuit liiigua carilati: scmper subjacuit oris offi-
causas asserui, credens apud vos a sinceriiate debita cium bonacconscicntiae.Ob hoc utor securiiale mo-
facundiam posthaberi. Quod superest, salvete , mi nitoris. Non credidi, tanio lempore amplitudinem
domine, et divinis asi beneficiis, procedente vita in tuam mei immemoremsic futnram, ut-eiiam solemni-
longum, coelesiia mandata complete. lnvenit enira bus colloquiis ab?iineres : ut illaequaesolent affectic-
apud vos, cum a cumulo coeperit benignitas, incre- nem imaginata fronie simulare, negarontur inter per-
mentum. Vale. sonas catenis fcedcris obligaias. Haecsi valerem nar-
EPISTOLA XXXIII. rare, polerara sustinere. Ecce iterura scribo, et qure
ENNODIUS FACSTO. verbis asseio, sequenda lestor exemplis. Vos videri-
Proposilo obsequuntur paginae,quibus commenda- tis quale sit postliac desideria bonesta negligere : ego
lio praestatur,affhctis. In bis enim clara est religionis dolori patentiam usu insiitutus adhibeo. Vale.
kiteg-ritas,quae nullo potentioribus fuco blanditaeas-
LIBER QUARTUS.
EPISTOLAPRIMA. C s Marcellianum episcopumdirccta est a fratre vesiro

ENNODIUS * SVMMACHO PAP.«. instructa legatio : sed quid promoveril ipse rescripsit.
Boni imperatoris est probatam in acie militis ani- Quod restat, porreetis saluiationis precor Officiis,ut
roare virtutem; ut fortiiudo laudis pabulis invitaia, quidquid a?grumest medica oratione curetis : et inter
in secundis congressibus dediscat lucis affectum. latentium secreta morborum, qui in generalem necem
ferro spiritali resecetis errorem. Vale.
Cujus robur ducis praeconionon nutritur ? quibus se servatur,
denegeat eliam minus valida tironis membra confli- EPISTOLA II.
ctibus, quando rectoris tcstimonio videt sibi non ENNODIUS ALICONI.
perire quodgesseril? Sola via est qua ad praeliandum Venerabilis Amamius presbyier, dum ad vos pa-
crescat intentio, quolieus bene gesta non delet obli- ginas exigit, rem devotionis meaesui esse fecil im-
vio. Uiinam diviniias veslris mota precibus ' diabo- perii. Felix necessitas, quaevotis praestat obsequium -
licum certamen inlerimat! utinam devotionem meam libera praeeminentisjussio, quaeservitaffectui. Dehet
in pace manifestet! ut cujus studium resiguavil ad- mihi coactor, qund meaepraeslititvoluniati: prospera
versilas, illius concordia coremendet obsequium. Ad est scripti >,quaelestimonium tribuit bis ainori; dum
1 Symmachopapaf)Papae nomen uniRomano pon- r. et alios aliarum civitaium pncsules, non nliter quain
Ufici lanquam proprium et peculiare, primus, ui \i- episcopos vocat. Neque omnes lamen hoc ita exem-
detur, asseruit Ennodius.Nam cumepiscopos omnes plum posiea secuti sunl, quin pennulti diversarum
papas caeteri fere qui ejus sevo proximi fuerunt, ap- genlium, praeserlim exlra italiain, scriptores papac
pellare soleant, ut Sidonius, Faustus, Ruricius; ipse nomen reliquis ilem episcopis iribuerint, usque ad
perpetuo discrimine aulistites reliquarum Ecclesia- tempora Gregorii vn, qui in synodo Romana primus,
rum episcopos vocat, papam solum Romanae sedis ut a Baronio cardina'e observatum est, edixit, ui
pontificem,sive cum illi scribit, ut Symmacho papae, papm nomen unius sit in orbe Christiano.
et domno pap.e, sive cum de illo apud alios agit, ut 8 Diabolicum certamen] Laurentianae factionis
lib. tii episl. 10, lib. vi, epist. 55 et passiml Pari schismaticae, quaeSynimachum variis modis oppu-
posl Ennodium discrimine in ejus vocis usurpatio- gnavil. 3 Mareeliinumepiscopum]Aquilciensem. Ad hunc
nem usus est Cassiodorus : qui cum Bonilacium,
Agapetum et Joannem Romanaesedis pomifices pa- pro Symmach» scripêrat Laurentius episcopus Me-
pas nominet, Eustorgium et Daiium Mediolanensis, diolancnsis quem ab Enuod.o designari puto.
71 ENNODHEPISCOPI TICINENSIS 72
et novum in jus dfligenliseattcah t, et amici senioris A quaeritur quid in amoifis lance promoveas, sed quale
pecius obligat. Qui dum raagnitudinis tuae fidelis ad praejudicium sesticnanli nomen opponas : cum
praeco cst, prius vos per astipulationem suam feeit apud prudentes frustra sobolem dicimus, nisi exhibet
eligi, quam agnosci. Raro noliiiam praecessit affe- quod vocatur. Nam qni in prote censuram negligit,
ctio : cui contigtt ante placere, quam inspici? Quan- conccptum magis designat sibi plaeere, quam neii-
lum apud me pondus est perlatoris, advertite, ad tum. Facessal in posteris hoc solum nos cogitare
cujus nutum judicia noslra flecluntur : vidimus quera quod libuit. Ele-nimfruclus uteri, nisi-hone-staterc-
didicit: quem laudat amplectimur. Saepe in solido spondeat, plus in tesiimonio lasciviae videtur eve-
consliluta roens propria amico cedit examini. Merito nisse quam giatise. Fas enim est germnnitatis semper
ergo suspicimus, quos probatus extollit. Nunc si fidele consortium etiam partubus anieferri : daiur
ubertatem gratiae ingenii macies explicaret; si ad parlicipem originis sic haberi, ui nec consideratio
fontein fcederisaridi sermonis non lassaretur infantia; sanguinisnegligatur, et descendens a merito taudelur
si epistolaris qualitas quaeetiam copiosis eloquentia exainen. Et ideo nc sinuosis in longum proeedant
fienos imponit, progredi me ad longiora permitteret: verha praeloquiis, et quod re angnstuin esi, crescat
assererem quanla nobilitas tua mihi -debeat, quod ad aff.itu; dono in fraternilatcm luam confero, et juri
•pistolare commercium primus aceessi, et januam B j tuo perpetua liberalitate transfundo mancipium juris
diligentiae reseravi ciave sermonis. Bajulus tamen mei illud, el caetera. Vale.
precor ut pro his quae tribuit redametur. Ecclesiae EPISTOLA V.
causas insinuo : quia quod spei meae impenditur, vo- ENNODIUS FAUSTO.
bis crescit ad meritum. Domine mi, effusissimaesa- Sublimis vir Dalmaiius, aniiriae meae portio non
lutationis munus impendens, quaesout si vobis cordi defraudata, sed solida, cui ad pra-rogalivam sangui-
esl oblationem raeam dc libamine caritalis accipere, nis morum splendor accessit, lioc negitio suo credi-
religionem amicae conscientiaeresereiis alloquio. dit convenire, si ineis apud culmen vestrum jtiv. re1
EPISTOLA III. tur alloquiis. Quod supersedendum ejus cnnscius non
ENNODlUS EULALIO EPISCOPO. putavi, faciens urbanitate quadam personae tribui,
Trinitaii gratias Dco nostro, qui fasce.n qu» de- quod vos novi debere justitiae. In Sieilia enim prae-
primor peceatorum, forlis apud se viri alacritate sus- dicti praedium, bono hactenus jure pdssessum : a
lentat: qui memoriara mei in illo sancto pecloris consortibus perhibetur invasum. Nune ad juvamen
tui lemplo quo gaudet Chrislus-, subtilis fabricator civilitalis impendiiur, quidquid cgo promovero sup-
interserit: ul quod propriae couscrvaiionis nube fus- plicanJo. Ddroinemi, salutationis obsequia plena hu-
cavi, splendida conscienliaesereniiale detergeat. Jam C I militate pcrsolvens, deprecor ut circa memorati no-
novi quia non i.ielficaciter funduntur lamenta pec- bilis viri compendia pddorem, leges, ac reliqua quae
canlium. Hoc mihi principe loco oralio mea , hoc la- per consciemiamvestram subsistunt, reipublicaeor-
crymae coululerunt, ut robusius pro me precator ex- namenia munialis. Vale.
surgeres, ut labaniibus humeris coelesti munii.m EPISTOLA VI.
auxilio dext ram subrogarcs. Verum est quia so!a ENNODIUS AGVPITO.
apud Deum desperatio perdit errantem- Ecce jam Io- Credidi, poslquam magnitudo vestra bonis est im-
lium noslrum, spinae vel tribuli, hordea, trilicum, pensa generalibus, et oiium migravit in gloriam;
vineas pollicentur. Age, electe Dei, pro me humiii postquam Ravemiatibusexcubiis occupati, dum quie-
quod cbepisli; ct partibus luis adeslo, dum precum tem vestram negligiiis, nostram omni solidiiate lir-
in me assiduitate diluis, quod ego collegi uberiale matis; et privatus genius nd rcgni decora transivit;
culparum. Frequentibus eiiam susceptum pasce col- quando novam lucem, de domeslicis abstra*tam sini-
loquiis : ul insulsum pectus, nec ulla virtutum stabi- bus, Palalinus sibi fulgor adjecit; et angustiorem
lilate subnixum, admoniiionis sale confortes. Ad ob- fuisse regni sui pompam rerum dominus cum vos
sequia salutationis revertor, et episiolarem transgres- non habuit, recte metilus est; pro viciniiale regin-
sus lermimim, unum velut garrulus, sed pro neces- ^num, crebris me relevandum esse coilcquiis. Sed
silalibus importunus adjungo, ut me sine cessatione inefficacibus spei mcae luserunt peccata eonsiliis ;
tan.um juves precibus, quantum corifirmas alloquiis. nnllas paginas ad diligentiaetestlmonium mens serena
Vale. transmiltit. Grave est, si amorem non merui: gra-
EPISTOLA IV. vius, si quem exegeraih forle turbavi. Scio .?mefl.
EXEMPLAIt EPISTOL/E QliAMIPSEDICTAVIT. baec congruentibus veritati excusaiionum nubibuu
FRATRI SOROR. esse claudenda. In privatis inveniri muncra litiera.
Quamvis summatim grntiam aliqtii debeant eliam rum : non rece ab occupaiis ista disquiri. Sed norj
mslis in affectione pignoribus, nec illud quod poslc- firmam in affectione conscientiaminler quaevispoij»
i iiiili iribuitur berieficiura, puletur csse deb.lum : th-ra et adversa dislriclam debiia sua gratiae nou ne*
cuin malignus interpres judicium cordis naiuraesuh- gare. Nunc nolo esse prodigus in querelis. Salutaliu»
dit iniperiis, el lollens saporem diligcntiie, sula vi- nis reverentiam solvens, deprecor, ut suggestioneiD
veiidum putet objeclione pariendi: quando plus cre- qiiam apud vos deposuerit praesenlium poililor, ad
ditur lilii vocabulumvalere quain ob,cquium, et iiou voiivum perducaiis effccliim.
75 EPISTOLARUMLIB. IV. 74
EPISTOLAVII. jAvos dedistis. Cujus negotium cum sancta Ecclesia
ENNOD1US * JULIANO V. I. C. P. vestra legitiraa paclione decisum est; sed haeredes
Suscepilitteras gemino splendore radianles : qui- ejus perannos plurimos, dehilos sihi fructus deflent
bus purpura dictatorisvestracjuncta dignationi crevit fuisse subtraclos. Pro qnibus vesiri consciusprecnior
in pretium : gratias omnipotenli Deo restituens, qui accedo : quia cui mos esl pia jugiter facere, jusla
votorum maciembeneficiiubertate transgrediiur : ut non despiciet; et qui Iargilur proprium, nlicna uon
quandoin desideriis, merilorum conscii, sectamur subtrahet. Errat qui Deo proxiinam conscienii>ra
trigustiam, divitis indulgentiaecopias non refrenet. commodis credit invitari: detrimenlum est sanctaa
Credidi satis esse, si me fecerilis amplissima scri- voluntati non exbibere beneficium.Sola putatis lu«
ptione sublimem. Sed vos non hoc lanltim conienli cra, quaevohis de liberalitate nascuntiir; qui divitiaa
praestare, quod hahet mendica postulatio, linguae dum tribuiiis, accipilis. Avaraest dispensatiosanito«
idoneas el laude locupletes paginas dcslinatis : marum, quaenil reservando, universa proprium reducit
gni more fluminis, qui quotiens ah alveis, ut aridita- ad meritum : nulla sunt potiora, quam quae vobis
tem finitimamtemperel, ad obliqua invitatur, opianli eveniiint de largitate compendia. Ergo see.uruscora-
lemem rivulum tolus illabitur, et marcida profundo prehensi superius, hacredibuslaboris promisi vestra
squaloretergn per ebrietatem umiaesalutarisinfundit. B contemplationejacturam : vos pollicitationemmeam
Fortium tamen servans consuetudinempersonarum, benigna dispositione complele : et iilos effectu, ma
inagnitudotua circa exiguitatem meam bcne coepla relevate colloquio.
non deserat: ut in testimonio diligentiae cura pagi- EPISTOLA IX.
nnlis habeatur, et puri amoris astipulationemdeferant ENNODIUS FAUSTO.
blandimentacolloquii.Occasumnesciat caritas, quam Solet epistolaris concinnatio, quando favore rapi-
ante culmina promisistis : tnntum circa me crescat tur, judicia non amare, etcopibsiusfacere benclicium
gratia, quantum vobis invicla sunt Tasligiadignita- dtimattollit immeritos. Ille enim debet ampliusasse-
tum : ne amiciliam quam fovit mediocritas, videaitir renii, qui quod mor bus non exigit, graiia scriptoris
abjurasse potenlia. Nam qui faslum in sublimitaie suffiaganteconsequitur : quia nullis adjuius consciem
casligat, docet se meruisse quod adepttts est. Resi- i\x dolihus, jure ad allegantemreporiat, si quid adi-
gnateper probiiatemconscienliae,felicilatemsubmitti piscitur. Aliud est in eo qui cimmcndatur, lanquam
posse amorls imperiis. Ula liliera procerum colla, nobile germen , iia peiegrinaniia bona verbis inse-
dum formam tnbuitis, subjugate di igentioc. Fas sit rere; aliud innata vtilgare : quemadmodumsi rusti-
de vobis assuesci, ut amplissimus in socieiate reticum pecus Tyria conlirmes purpura sponte vesliri;
neat, quem minor acquiret. Ludit de illis casus, qui- G et virus gencrosiim, quod vellus alieno inebrianta
bus ohlivionemsunrum indicet, quos ad celsa perdii- non sorhuii, dicas mra dilfun'dere.Tingunl alii lin-
cit. Apud scientem rerum relegere bona, non est guaemurice, qnaenullusad regalem usurn fucusexhi-
admonitionis necessiias, se I laudis occasio.Novi fa- buit, et discreti maris ignola cochleis lana solam lu-
bricatam ad bona studia ingenii vestri tranquilliia- cem bibit eloqoii : reddilur dignum principalibus
lem : quam ideo speciatim commeinoro, ut osten- indumemis, quidquid in vili munere relatoruin verba
dam, ubi affeclio solida esl honoribus nil licere. Sed coloraverint. Sed ab hujusmodi me urbanitate vires
epis'toIarem transcendi lerminum , dum commenda- paritcr ei vota subdiicuni.Nuila clarioris fuciflamina
tioni meaemultus inhaereo: redeo ad officiapaginalis per me splendore rutilabunt: nemo dictumde aliquo
alloquii, et valere me nuntians, prosperilatis vestrae inveniet, quod in ejus aclibus non agnoscat. Hinc
acltilumsecunda disquiro. pudori meo vel proposito manum porrigo, quod illi
EPISTOLAVHI. praeviumimpendooris officium, qui ad notitiam ve-
ENNODIUS SYMMACHO FAPE. stram rebus bene gestis occurrit. VenantiumV. C.
Usque ad temeritatem tne apostolica dignatione loquor idcirco a me paginaleimpetrasse ohsequium,
promovislis: fiduciaconcessa exstitit mater nudaciae. ut in se oculosvestraemagnitudinisinvitaret; ne eura
Sed qui me humilitalis putat ignarum, obedieniem J) inier curarum moles contingeret ignorari. Sunt 11II
probabit, si jussa consideret. Praesumptioest, si do- suffragiasua, per quaeinler susceptosvestrosmerea-
minorumbeneficiafamuli non sequantur : obsequium tur ascribi. Exhibuit vobis modcstiim, religionem,
aeslimandumputo, quod parilurus impendo. Ecce innocentiam, quibus penetralia serensemenlis comi-
causam scriptionis asserui, quia veritus sum ne post tibus introiret. Exuberant, milii credite, apud eum
imperatam slyli curam lacens praeceptarespuerem. insignia quaefovetis: non laudatoremme continuo in
Huc accessil quod in causa venerabiiis memnriae eo probabitis fuisse, sed teslem. Vos, mi domine,
Marii, dum apud Urbemessem, spein meis precibus perlalori dignationem principe loco tribuite, ne vir
1 Juliano V. I.C. P] Id esl, viro illusiri, comiti
patrimonii. Haecmonogrammaeum Basiliensesnon docel in ejus formula lib. vi idem Cassiodorus, et
intelligereut,Julianoepiscopoinscripserutil. Sed vera Glossic juris nostrae, quae primum ejus dignitatis
leclio, quam reddidi ex Vaticano. Hic enim est Ju- aiiciorem faciuntAnasiasium Aug.Sic enim habent:
liaiiuscomes patriinmiii, ad queiu ex-.tal Theodorici lla-ptaovia\ia' oauexuaro;(SxuiAeuf ICXUTUXTaraj'vitb
rcgis re-cripiu.ii lib. i Variarum, epist. la, eoque pW7d.it>>; 'Avuarufjiov«UTO; yap STTIVOs%evp£>vxul Tijv
cum pinpuram ejus nomina . Quo<l- Ttputrnyopiav
aHtiditEtitioditis, TauTnv,xui Tijvap%iivTOO TOU
xofttTOf irai
nani autem muiiusJui.-titComitivaesacri patrituonii, TpiÛOVIOU.
PATROL.LXIH. 3
7S ENNODHElPISCOPITICINENSIS TC
bonus novilateturbetur: Iiquidoaderit parlibus suis, A genus inquiro. Vide quid faciant serena diligentiae:
et viiaeopibus pensabit damna verborum. quasi totum mihiex sententia fluxerit, ita simplici
EPISTOLA X. munere placatus, errata concessi. Habes unde pii
ENNODIUS ' TRAS1MUND0 V. I. amoris formara possis assumere, et circa amiciiiam
Non temerilas me ad paginale duxit officium, constanliae exempla mutuari. Me si sequeris, nec
quando ad omnem commnnionem subdilum suum plura te a conjunclione peccata retrahunt, el unum
regiie stirpis gerraen invitat. Esl eniro hacc claritas benefactum sodalis tui culpas absolvet. Me silemii,
dominoriim inserta nai-alibus,ul culmina sua digua- frater, me oblivionis incessis? Uhi eral iste ammus,
tione sublimeut. Vullis quasi aequales traclare famu- quando nec promulgata colloquia meruere respon-
los, ut ab ipsa vobis per amorem conditioiie plus sumjnec ad styli imperandam sollicitudinem prae-
debeant. Unde, piissime domine, obsequium exhi- vius existebas ? ubi fuit inabstinentia tabellarum non
bens cum generalitate solvendum, significo me ad circa omnes in Liguria custodita ? Multisa desiderio
aliquasuggerendaperlatorem praeseniiumdestiuasse: tuo peregrinanlihus, in solaiiodoloris paginasexhi-
vos eiTectudonale supplicem, quia spe fultus preca- bendo, et mibi tacilurnitatem coniinuasti, et illis prx-
lor accessi. buisti conira vota colloquium: quia esl ista humana-
EPISTOLA XI. B rum rerum ratio, ut pro magna cognaiionepar stu-
ENNODIUS LUMINOSO. dium semper exstat. Cujus ordiuis immemor, volui-
Qui amicam conscienliam manifestis pandit indi- sti sociare quaedam imperita cum litteris; putans
ciis, tollit otium, quibus gratiae praestiterit dignita- coire posse in affectumtoto calle disiantia. Quid pro-
tem. Vix enim feriata sint ora ejus, qui consuevit movit suada oratio tua, elucubratis concinnata ser-
audiri : qnia magnum dispendiumpudpris est, ver- monibus, quando bonarum artium nescios appellabat
borum letinere beneficium,utdum linguaeparcimus, amante posthabilo? Sed binc alias; no!o excessuum
honesiatis prodiga frons lahoret. Vos me garrulum rnulliiudinem relegere, qui brevi satisfactione deli-
fecisiis, qui preces meas consueslisadmiliere. Sed ne uitus sum. Nam parcitate in eloquendis illis usus
pracstanda circuraloquar, et epislolaeprolixitate ira- fuerani, nisi nosse vos crederem, de offensis illud
petrnnda suspendam, ad rem redeo, Sublimis vir remanere quod tegiiur, et quod .in vocem erumpit
Laurentius rcdilus sihi dcbitos, quos Romana Eccle- amoveri. Domine mi, precor, ut postliac ad ea quae
sia facta cum auciore ejus est pactione pollicita, a -male 'haberi didicisti, non tanquam emendationis
domno papa asserit sub nescio qua opposiiione dene- contemptor aspires, sed crebro mihi dulces paginas
gari. In quo negotio favorem per me vestrae defei>- dirige, ut crescal dos facundo, dum servat sacra-
sionis implorat: ut.rem quam debetis legibus, vi- C mento concordiae.
deamini exhibere diligentiae,et illud crescat affeclui, EPISTOLA XIII.
quod denegari non licet aequilati. Vos hanc rem ENNODIUS CONSTANTIO V. I.
juxta desideria mea tribuite: ut quantum nominato Servat magniludo tua circa amicos et saeculares
viro commoditalis accesserit, tanium me muneris
conlitear. Salutem ut proprios illud quod sibi jungit adgloriam. Dum enim
accepisse ergo dicens, spero, nos memoria dignos ducilis, vos probaiis. Nam diu
Circamunia litierarum, pec sincerus amor yacatio- iri consolationem
nem accipiat, necfacundia totius orbis celebrata le- damna scripia suscipiens, absentiaevestrae
suspiro. 0 artificem scientiam bonis coelesti-
stiinonio conticescat. bus institiitam ! ne liceat aliquid prolixaesequesira-
EPJSTQLAXII. t'uai de affectu decerpere, praesentantes sacram ima-
ENNODHJS JOANNI. giuem lilteras promulgatis. Novit Deus discussor
Naiura parlqm est, ut cura migret in gaudiura, et sensuum, me culminis veslri recordalione macerari,
mutetur querela praeconiis,quotiens cupita tribuun- et nullum invenire.deoptimi viri peregriuatione sub-
tur. lncertus anirai fui quid sibi vellet sublimi- sidium. Reddo tamen epistolari cura saluiationis ob-
tatistfiae tam lunga cessatio : sed cumpoliri datur ]) sequium, et dignatloni vestrae gratiam referens,
opialp, ipse pro partibus tuis honestum excusationis fratrem quoque liieumJoannem per vos mibi resli-
1 TrasiumndoV. /.] Regi Vandalorum in Afrjca.
tum quia cum ipsius regis nomine scriptum,
Illtisirein virum regem vocat, quia lllustralus titulo herisum,
iu Romanoimperio nullushonorificentior: propterea seribi lltermisqiieab eo condilis appositumsit, quo niodo
hoc nomen tum goleret certius indicare videa-
hunc rcgibns.iribuebaiit. -Manenthodie prisc) moris tur. Id vero est bujusmodi:
ve-tiîa in diploinatis pontilicum, iu qijibus reges '-i Tranquillo, dccurritefluminisortu. **•
viros illustres appellant. Quin et reges ipsi hunc sibi B3 Hic nymphaa, °
titulnm addebant. Namin antiquis regum nostrorum -z Rnpibus probaflaxraiilisocceilitviminpflebo, H
el cmistilulionihus excelsisub| nuncfasiigiasuryiint,
praeceptis nihil usiialius, quani s- jfiquanturquepolotectis praecelsalavacra. *"
ChiliJebertus, Clotarius, Pippinus, Carolus rex, vir * Sedibusliicina^nisexardentniarinorasigriis, m
illusler. Caelerum Vandalici hujus regis qui Hune- I» Arduasublimpsprdevincunt culniin»thennae. —
rico fratri successit, nomen varie scribitur a diver- g; Muneraqueexiimustantidat luininisauctor. 'J
sis- THRASAUUNDLS diciiurin acrostkhide veteris epi- c- Uniconiinuae prijenoscensprajmiafamas K
2 Nonhic flainma nocebo lumdemdiscite carmen, ^
^rammaiis a l*. Pithasoediti lib. n, quod qiidem eisi O Discilevel quanta vivatsub gurgilelytnpha. ^.
a,n|iquariorumvhio depravalumsubjicere non grava- G Vaulalicum hic renovatclarumde semineuomeu ^
bor, tum ob ejus arti/icium hactenus minime depre- u, Sub cujustttulomeritisstat gratia factis. cn
77 EPISTOLARUMLIB. IV. 78
lulumesse confiteor. Cujus hactenus in obhvionem A EPISTOLAXVI.
mei silentium quid gereret non tacebat: is nunc ve- ENNODIUS AGAPITO.
slromihi reformatus affectu adabjuratam styli curam Jure responsum multiplicihusposcereiur alluqiiiis,
revertit. Rogotamenvos ut maturetis redilum; autsi si non ingratns exstitisse paginas meas iuagniiriliuis
felix mora delinei, dileclionem manifestetis alloquio. tuaesileniiumtestaretur.Clamatenim taciiur ims ve-
EPISTOLAXIV. stra, garrulum displicere ; et novum vindictae-genus,
ut opinor, inquirii, quando se non vidct promovisse
ENNODIUS FAUSTO.
quodsiluit. Agilisepisiolari ahslineuiia,ne nh impe-
Quc sacpe mediocriter gratis impensa sunt, quo- ritis ad vos scripla mittantur. Ademptus tamen est
liens exbibenlur verba conjunciis, quidquid favori effeclus : provideniiaevestraeprofutura tractate: cre-
obsecutumest, sereno mancipetur affeciui. Non de- brior factus sum, in scriplione contemptus. Sed bre-
piciis amorem mentitur ailoquiis, qui perlatori caro vem sermonem decel cohibere eum, qui magna do-
rcddenda dominis seripta committit. In sublimis et luerit. Cullorem vestrum fratremmeum Paufroninni,
magnificiviri Panfronii mei commeudalione, ore fe- epistolaris apud culmen vestrum cura comilatur:
riato mens dictat epistolnm, Nescio enim in quale cui quidqoid gratiae concessum fuerit, me quoque
culiuen merita apud me viri, quem sum praefatus, JJ impensorum vinculis obligabit : cui etiam aliqua de
extollam : in quo linguae macies debitum pecioris vicariaedignitate suggerenda commisi. Vos pelitio-
nequit exprimere. Sedabdicandum esset mihi, etiam nem meam ad effectum perducite; quia adsum par-
si suppeieret, facundiaelenocinium : quia pauper tibus meis quotiens apud emendatissimos hominum
sermo tiherem diligentiam rectius confitelur : ct si cogor subire testimoninm, dum certis exhibeo.
elevamus per effusas pa°inas illos, quos arcana ne- EPISTOLAXVII.
ENNODIUS ' UECORATO.
sciunt,jure tribuenda amantibus in artum tabella
concludiiur.Causani crgo modici sermonis eloculus, Rectecredilur enuntiatrix lingua esse penetralium,
foederalumfrntrem quanquam paucis verbis insinuo: quaelatenlis secreta anima: ad lucera vocat eloquio :
tamen multis obsequiis : ut jutus magnitudine ve- nesciretur amor pectorum, nisi illum proditor indi-
stra, in negotio suo circumslrepentium aliquando caret. Jure vcterum sapieutia epi-iolis usa, quasi
videatur superasse cornmenta. Quod reslat, famu- clavibus.repositum pereasvulgavit aflectum. Tracta
lanleui salutalionem exhibens, me valere significo; est HI testimonium scriptionis mens leslata diligen-
si tamen prospera vestra certis indiciis mihi dispen- tiam : muiari earitatem non licuit, quam desiderans
salio supcrna concedat. pagina intervenieiite promisisset. Huic me ego con-
EPISTOLAXV. n sueiudini vel legi potius mancipavi, asserens lilte-
ENNODlUS FAUSTO. rarum tide, quod de magniiudine lua sensibus nio-
levit. Vossi mecum pari ctira in devinclionem con-
Procliviorad impelrandum via esi, quotiens a re-
: venientes, si lida inlerpres amjcitia se asiimans vo-
ligiosoaliquid exigit abjeclio deprecanlis coactus tuui videtallerius, responsum deferens labella signifi-
enim praesiataffectum, qui miseriis supplicis invi- cei. munera saiulaiionis impartiens, dcliberalio-
latur: non polest afferre obvias manus, cui imperat nem Ego noii
meam lanquam verborum avarus occului.
propesitum afQictos audire. Perlalor prresentium EPISTOLA XVIII.
avito se cespite deflet abjeetum, qui spei suse resi- ENNODIUS FAUSTO.
duum in vestro ponit examine : ne adversarii ejus In asserendis quibus suum non denegat honestas
potentia de lucro et securitate graiuleiur. Vos legum plena suffiagium, mulliplicibus non ulor alloquiis :
sacramenia, vos defensio respieit submissorum. Ego ne prolixus sermo tanquam a negaturo videalur im-
parles meas commeiidatioue munivi. Venerabile petrasse beneficium : solelis enim quse poscenda
ergo nomen augele beneficiis : quia dum justa tri- sunt, precibusanleferre. Ad sublimem et mngnificum
buitis, nec illa quae ad misericordiam perlinent \irum Opilionem, parentes ejus in Africa consislen-
posthabetis. Domiue mi, reverenliam sa'utati acci- lesdirexerunt certamdiligentia inspiranteperson.ini:
piens, ita prccibusraeiseffectum tribue, ul proprium ' qua ad palrium solum remeatite, hoc itiihi muneris
desiderium, dum honeslas asseritur, possit impleri. priefatus iiijiinxit, ul ad magnificum virum * Agnel-
1 Decorato]Major hic natu frater Honoraii, ut di-
ctum est ad epist. 28 lib. u. Nobile par fratrtim ad- Hinc, Spoletane,gemis.;paterishincdamna,viator,
IiicassuinquaBrensquis f rat auxilium.
vocalorum, et ex advocaiis quaestormn. De quorum Kamfessistrilmit rcquiem,miserosiiiielevavit.
uiiiusque laudibusmulta Thcodericus rex lih. v Va- Juslitiaectillor,largus et hospes>rat.
liaruui epist. 5 et 4 Honoraio. Tu, inquil, Uecora- Fasciliusinsignis,generisner.stemmalepejor.
tus ex illo es, ilie Honoratus ex te est. Item de quae- Hiclumenpatrise,hicdecusomne fuit.
stura Decorati: Tali igitur omine Decoratusevaluit: Fasees inl>lligit, quam diximus quacsiurnni. Spole-
evaluit,inqunm,ac sehonoribuspalatinisjudiciu nostra tinortim meminit qtiia in eorura tribunnli cansas
laudatitsimmscuit, digniiatemtumens, quam solemus egerat, ut posi ipsum llonoratus, auctore ibidem
dare prudentibus. Sed qtia sior ctiin ad etiin scrpsit Cassiodoro.
Ennoiliuti,uondum erat. titimili conJitum sepulcro ' Agnellum]Patriciuin, qui in Africa vcrsabatur.
fuisse testalur ejus epitapbitiin, quod imcr Christia- Theodericus rex Fcsio patricio: Jdcirco decernimus
na motiimenta lcgilur his verbis: ut domus palricii Agnellia:l Africam discedentis,qui
Hanc Decoratusopemstibdtictaluce petivil, regnum petensalleriusnosirisest utilitatibusserviiurus,
Conderetexiguoutsua rneinbraloco, sahis tegibuslua tuitionevallelur. Lib. i Var. 15.
* 19 ENNODIIEPISCOPI TICINENSIS 80
lum pro commendalionesuorum a vobis scripla me- A ne petitionemnegalus fruslretur effectus,sic conces-
reatur. Quam rem emendatissimi hominum non ne- sum meriiis vestris loctimper longatemporuminter-
valla teneatis.
gabitis, non contenli benignilatem vestram solos in
Italia positosagnovisse. Nunc obsequia mea litteris EPISTOLA XXII.
ENKODIUS SYMMACU0 PAP.E.
reddens, causam scriptionis verborum compendiis
indicavi. Vos dicenti pauca praeslate praccipua. Quamvis sublimi viro Laurentio assistat pro pi-
gnorum commeudalioneprobitas sua, et patris pru-
EPISTOLAXIX. denlia causas sobolisexsequatur : allamen sollicitu-
ENNODIUS APOLLINARI. dine geniiali ad ampliora procedit, et vix credit pro
Producendo circa amantem vestri silenlia ad ab- filiis sufficere quod meretur. Adjulricemin astipula-
sentiam corporalemanimumtransmisislis : retinendo tione germinis paginamquaerit : et trepidante dili-
ardorem nititur cura universitate par-
paginas, in immensumcrevit, quae bactenus divisio genlia pairumsi
nil \alcbal. Res eo rediil per abstinentiam tabella- liri.*Cogitate viro optimo negari effecius potuit, et
pia et justa poscenti. Tribuat divinitas effectum pre-
rum, ut veteris aeviprovidentia conferat nil amori. el
Ranccssit caritas, quam verborum avarus despicit cibusejus, huncbeatitudinisvesirae nominatiscon-
venlilare : sine cultura est diligeutia in usum non g ciliare dignetur affecium, ut erigat parvulos implo-
rata coronae vestrae miseratio : quatenus anxii circa
reducta per paginas : slyli frequenlia vivaci pabulo
insilam pectoribus nulrit aiiiiuiiam. Facilius, fratcr, ipsos geniloris voia superentur. Domine mi , spero
ut promissa diidum beniguitas in ea parte lestimo-
fueral desideriis meis te nullo tempore cupita tri- nium
ferat, sicomprehensis supcrius geminatam im-
buisse, quam saepe indulfa sublrahere : quia corda
me prccatur, iutelligat.
nesciunl, quaecibis dulcibus pastor artifex irrilasli. pendi gratiam, qui per
EPISTOLA XXIII.
Aliquanto enim tempore continuando scriptiunem, ENNODIUS
immeniorem me sequestrationis effeceras, dum effi- DOMINATORI.
venerabilem inserebas : at Oportuerat quidem desideria vestra, quae tratris
giem placido alloquio
nune.comraeantiumvacuas manus nudus inquisilor Agnelli patefecitallegatio, ut tabella reseraret, etad
meo alieuas elicienda colloquia formam sermo pracviusexhibe-
inspicio. Ego lamen nolo errore culpas ret : quia potuit libi restitui quod debebis : nec ullo
asserere, ut quod laclum doIeo,admisisse convincar. .me colore
defeiiderem, le loquente, a paginis ahsti-
Accipeergo, emendatissimehoininum, desideriorum nendo. ln luo
solalia, per ccelcstem gratinm absenlibus ailribuia, jure fuil, Iinguaenoslraeferias exerci-
el perlatores, si mei estis inemores, sublevate ; ut tio commutare, et rubigincm rusticantis eloquii fa-
nesciant peregrinaiionis incommoda,duni nominatis '~\ brilibusstudiis ambvere : quia sicut damnum caritalis
re- est primumcupienli non dedicare serraonem: ita pro-
patriam commendatio amica contulerit. Quibus
nuntio me vesiraevaletudinissublevate. mulgataescripiioni silentium reddere, nec amicitiae
ineantibus, suadet memoria nec pudoris. Nunctamen accessit ad
EPISTOLA XX.
geniummeum, quod paginas imperasli; et si subtra-
ENNODIUS JULIANO V. I. liitur testimonio, quod nunquam in amore vires in-
Exercetur diligentirebonum scriptione muiiipbci: terrogo. Facessat ab ingeniis liberalibus, ul credas
linguae enim indicio animorum secreta panduntur. fascemes»e iniolerabilem,quem amicus imponil. Tu
Assiduiscurnm impendit elnquiis, qui otium amore lantum exacia compleciere, et censuram castigans
commutat. Haecsunt officia, per qu i: taciiu- innote- raucida judicantium depone fastidia. Absit a te eum
scjt affcctus. Fauuliaiis perlator, nisi reddendas cul- non fovere qui paruit. In spem altioris meriti trahi-
niini vestro paginasaccepisset, me oblitum reveren- tur, etiamsi veniat a moneta triviali, qui libi impo-
tiae veslraetestaretur. Nescioeniin cariatis esse ne- silum oris mancipavit obsequium.Ergo vale, mi do-
gligens, nec partam labore gratiam quieti serviens mine, quia nolo lieri prolixa, quaenon sunt ad per-
effugare.Muliadebeo verba ftttderi: sed ad brevila- pendiculum fabricata coilnquia. Tu messem gratinc
tcm cogit epislola. Vale, mi domine, honorem salu- ]) juxta fiduciamraeam, tanquam uher solum reslitue :
tati accipiens, et circa mc adultam serva dignatio- quia in tuo posthac erit arbitrio, si crebro cpisiolas
nem. Sic bono in medium ascitus reipublicae,de fe- meas accipere volueris, his me muniis invitare.
licitatis luaediulurniiate grntuleris. EPISTOLA XXIV.
ENNODIUS FAUSTO.
EPISTOLAXXI.
ENNO-OIUS CONSTANTIO EPISCOPO. jEger animussicut sileulia non patiiur, ila proccs-
sum narrationis abjurat : contestationi muerorisnec
Vigilius subdiaconusvester experiri voluit quanta tnciturnilas, nec colloquiaprolixacon->eniunt:arcta-
mihi a vobis caritas redderetur; ct ad occasionem turpagina, cui vix inter gemitus verha tribiiuntur.
profecttis sui conjunctionemnoslram conatus addu- Sed quid assero lingiiaeferias plus loquendo, et coa-
cere, statura inter nos amicitiae,dura augelur hono- ctam necessariis epistolam terminisgarrulilaie
polli-
ribus, vultmctiri: quaienus ad ipsura fruclus redeat, ceor? Deum quaeso, trt anxietati meae de manifesio
quem ex diligentiaemesse condidimus. Hunc si me- prosperitatis vestrse succurrat indicio. llle admitiat
reor, ad diactnii sacramenta perducite : ut digniias lacrymas meas, cui clausa ora fabulantur : cui ad
praefaliad spem mihi proficiat majora poseendi. Sed plenara legationemsufficitex compunctionedefluens
81 EPISTOLARUMLIR. IV. 82
imber oculorum. Ego labefactatam non solum quie-1A principis defluat, quod in vobis -aetermisimber infu-
tem meam, sed et salutem, inimicorum valetudine et derit. Ecce quae debni vota rudimentis, licet coactis
rumorum procellis agnosco. Potens est diviniias im- in artum sermoiiibus, enarravi. Vos nitmientoie pro-
mensaetempestatis incerta bono serenitaiis amovere. missi amoris et foederis,ni sine mtiiati>nisdispiMidio
Vos, si de Deo mereor, salvele : et amanli in vobis debitum milii qunestiiradissnlvat. Tenete eirca mo
conscientiam, non Ravennates excubias, tabellarum 4animumdecessoris:|dignitaiis vesiraepollieilatio n->n
promulgationeconsulite. frangatur variaia personis. Domini mei, salvete pio
EPISTOLA XXV. desiderio supplicis,el in magnn beneficiorumpromul-
ESN0DUS * BASSO. gatione suscipite parca colloquia. Talis enim estusus
Si velus diligenliaquaea pareniibus meis erga am- felicium et natura meliorum, ut linguaccopias rebus
plitudinem tuam fructus uberes degralioe tnesse con- et praestitisanteeelhnt.
dehal, circa personnm meam pro fidei memoriaser- EPISTOLA XXVII.
vareiur, monslrarel frequentia litlerarum, et inse- ENNODIUS <-ENARIO
pultam caritntem testis peetoris sermo recluderet. At Feslinatio perlatots ii arlum c>eg:l enis >1;>>;I ,
nuncoblitummei le senlio; iiecaliquam meliorissae- doleniem inagni fecil pauca dictare. Apud eum ;n-
culi retinere concordiam; quando nulla quae snllici- JJ ] men isia iion grnvant, qui iiner scrmonum aiigustias
tudinem luam resignet, scripta diriguntur. Sed ego interpres cst seiistmui. S >per lanhtiio enim donni
desiderii impalientiam ad verba converti : qui scio Fausti et opiiiionum varietate discrucior. Vos post
tunc novellam amicitiam habere dulcedinem, si an- Deum anxietati meaeceleri rescriplione snccurritc :
nosa servetur; el illud esse in affectione purius,quod quia deterius esl incerla macerari spe, quam mani-
nostri examinavere majores : sciens quia'* si Camil- fcstain despernlionem indicio nmantis ngnoscere.
lum menle relines, Ennodium non omittes. Qua de Vnlete, mi domini, el ndvertentes quid cupiam, vo-
re salutationis munera epirtolari cura persilvens, liva vel necessaria p>omu!gateclloquia,
precor ut bajulum praesentium, clericum mcum, EPISTOLA XXVIII.
ENNODIUS AGAPITO.
quem ad Gallias et suae ulilitatis et meae ju>sionis
causa perduxit, susceplum habere digneris. Quo re- Si mihi ex semeniia dies fluerent, non negotiosis
meanle prospera vestra scriplione signate: ut si quid operam paginis potius quam obsei|iientihus exhibe-
in amore damni fecit oblivio, epistolaris solliciludo rem; nec munus caritatisad oflicia peregrina irans-
resiiiuai. ducerein. Sed coacius rem diligentiac necessariis
EPISTOLAXXVI. commutnvi. Suhlimis enim et mngn ficus vir pro
ENNODIUS 3 EUGENETI V. I. dolosis inimicorum laborat insidiis : qui per me aequi-
Faustum coeloomen adveniens auspicia veslra cor- " tatisvesirx implorat patrociiiium; ne prava concin-
roboret, et lirocinia canae dignitalis suis muniaut naiio opinionem ejus permitiatnr incesêre, et fabri-
divina consiliis.Per vos supemus favor regat domi- caii rumoris ferat forte compcndium. Domine mi,
nuin libertatis : ut ex pectoris vestri fonle ad aures saluiationem largissimam dicens deprecor, ul ille qui
1 Basso] Gallo V. C. Sic enim appellavil epist. 20, est lib. l Variar. , episi. 12 et 13, in qnibiis Euge-
lib. i, cui cuin Ennodii parentibus veius fuerat ne- netis doclriiia cum eloquentia singulari prn-conioce-
cessiiudo. lehratur. Ilemque ab Ennodio ibidem. Eteuim prin-
' Si Camilliimmente
retines]Qui patrem amasii, fi- cipes fori: Romani inler advocains fueral Olyhrius et
Iium nnn spernes. Ennodii ergo pater Camillus. Jam Eugenes untle Athnlaiicus apttd liassimloiiini lib.
Ennodii parentes Gallos fuisse scimus e prnvincia VII, episi. 19 de Felicis ad quaesturam promotione
Narbonensi.laremquein ea habuisselotam ejus ferme scribens ad Senatum : Advocaiionis,inquit, laudem
cognaiioneiiKQuibus sane argumentis, ac duorum inter primarios eloquentimfrequenler meruit invenire.
simul Ennodii pracnominumconjectura ducor, ut Is contra magnunt Olybriumstetit, is palmarum Eu-
augurer Camillum ejus pairem illum ipsum fuisse, genetis tngum ubertate suffecit; et illis par fuit quos
quem Sidonius carmme ad Felicem, suuuinini ipsius singulares Roma cognovit. Porro Eugeneli pro Eu-
patruelium vocat. Felix fiquiilem lilius fuil Magni: geni mutnta declinaiione eo genere meiaplnsmi di-
paier Camilli, ejusdem Magni frater. Sidonius idem cium est, quo Eutycheiem, Di>>genetem, Eusebelem,
in descriptione convivii Arelatensis lib. i, epist 11 : j) Niciatem. pro Eulychem, Diogenem, Euscbcm, Ni-
Reeumbenlepostse, post Magnum scilicet exconsule, ciam apud inferioris aevisrriptores noiinunquamof-
Caihillofilw frairis, qui duabundignitalibuset ipse de- fendimus, et in anliquis inscripiiombus sxpissime,
cursis pariter ornaverat proconsutatumpatris, palrui ut in hac Romana:
consulatum. Quare Felix et Camillus fratres eraut D. M. S.
palrueles, fratribus prognaii. Camilli autem, ut con- T I. C L A U D I
jicio, filius Eunodius noster, qui Magni Felicis prae- EUGENETIS
nomina a propatru» ejusque Ulio derivarit. Verum VIX. AN. XI. D. IX.
baec nosira tantum est divinatio. TI. CLAUDIUS
3 Eugeneti V. Quaestori
1.] palatii Theoderici regis. ANICETUS
Hanc enim illi dignitatem gratulatur : quam etinm PATER. FEC.
exprcssil carmine 2, quod de. Eugenete ipso scriptum
est: 'kiiknpoir ui$n, TI fie vantovnpnu-u; atfva;
Voxjusli quaestor,legumsubstantia,nobis Ti tjitevSsi;; 0-3troi 7t«VTE(; *.
otpet\6p.eQu
Ceu Phtxbusmittet carniiua,pieclra,lyram. * Animum
Fuit eiiam postea magister olGciorum, ut videre quacstorem vidimus decessoris]Fausli, opinor: quem supra
lib. n, epist. 25..
* Hocest ad litteram:
Inexplete quaremeju- mur, aut forte potius cumpuncto interroganli,nonlibi
nioremrupuisiisubito?Quidfestinas?infeme.
Hontibi omxtesdebe- omnesdebemur?EDIT.
in vobis nolus est vigor assurgat, et quod a patribus jA pudeat. Nefas est enim credcntem ad obliqua provo-
vestris poscitur mei serinonis obsequio, ad impelra- care, et quem affectuobligaslis, per incerta deducere.
tionem cong.tam perducatur. Vale.
EPISTOLA XXIX. EPISTOLA XXXII.
1 ENNODIUS PAPiE. ENNODIUS EUGENETI.
*
Coelestisuliliiatem sequncinmcura disponil. Inau- Non aestimorem obsequii frequentia posse rances-
Spicaia bene de Deomeienlibtis dona tribiiuntur. In- sere : nec culluramdiligentiae vitio garrulitatis ascri-
gerit superna dispensatio eiiam quod supplicare hu- bi. Suppetat forte de abstinentia tabellarum excusa-
manitas non praeSumit.Agnoverunt adversarii sedis tio illis, qui publicae uiililatis muniis occupantur :
yesirae, quo propugnanle vincautur : quod proxime veniam non meretur, si a scriptionisassiduitaie lem-
de Aquijeiensi redemplor noster porsona reseravit. peret absolulus. Liquido confiietur amoris negligen-
Et ideo inter excellentia rauncrum divinorum peto, liam, qiii cum possit, epislolas in quibus esl affectio-
ut mei corona vestra meminisse non abnuat. Invitat nis pabulum, non ministrat: error oliosi est, si bene
enim ad faraulandum plurimos, qui quamvis longe comperta mens per lingu.e ferias desideratis atienue-
positum diligit obsequenlem. Vale. lur impasla colloquiis. Sed sicut nos rcligioncm gra-
EPISTOLA XXX. B
; tise fovere convenit, curis saeculatibusnil debentes :
ENNODIUS EUGENETI V. I. ita nisi magniludo vestra parlibus suis adfuerit pro-
Postquam prima spei roeseeffecium dedere collo- mulgatione responsi, damnatis probe facla reticendo:
quia, ad iisum sermonis ora diu feriata laxavi. Ani- quia si tollanlur virtutibus praemia, quem laborasse
maiur enim successibus, etiam cui per conscientiam non pudeat? Ecce quanlum, sesiimo, brevi ei cutus
non suppetit Latiaris erudiiio. Cessantibus sludiis utrorumque proposilum; animo meo male essc con-
saepe fncundum gaudia reddiderunt: moerorisnubila fiteor, quod remeante Monianario, cum dedissem pa-
hilarifas depellit, mox rutilantia per sudum verba ginas, iioii recepi : quud debitum posco lege restitui,
discurruut. Iiauue aut perfectos nos laetitiamonstrat, pudore geminari. Nunc vale, mi domine, et vestram
aut infarites facil adversitas. Haec, mi domine, vohis quaerens, propriam nuntians snspiiatem , Deum pre-
eliam astipulantibus confirmantur. Ergo tempus pro- cor, ul si mei memor est, prospera veslra muliipli-
speritatis amplexus, reddo debendaesalutatioriis af- cet.
feclum; sperans ut circa me nobilis promissio quae a EPISTOLA XXXIII.
plenitudine graiiae sompsit exordium, quasi incre- ENNODIUS SENAKI0.
nientis egena geoiinetur. Vale. Si amorpudori acquiesceret, si carilaiis impaiien-
EPISTOLA XXXI. C tia verecundiaelege tenerelur, a paginalibus ofliciis
ENNODIUS AVITO. temperarem, et siteniii formam vestri imitator assu-
Licet multam nobis per lilteras magnitudinis ture merem : non imprmvidus aesiimator conjiciens, itla
occasionem gaudii elementi pepereruut, cum ad hi- quibus rcmuneraiio a \obissubirahitur, non amnri:
laritatis obsequium index funeris sermo militasset, nec suaderi facilius fabellarnm abstinenliam , quam
non tamenpar lacrymis jncunditascontigit, necmoe- tacendo : * viros comilalensis exercitii per lingiiaa
roris turbiditm ex toto colloquii serena depulerunt. feri.is elamare, quid respuanl. Sed non ita est ma-
Relinet afflictionem mens de lariti ' deees-ione pon- gniiudo tua lineis quadrata fabrilibus , ut quolibet
tificis, etinm post desiderala colloquia ; ab hoc, quia lecla velamine amaniis ocnlos possit effugere : quia
natura rerum est, ut i|urelibei laetitia vel modki an- sine obstaculo veslium penelralia respicit mens arai-
goris collatione superetur. Sed qiiid nova commemo- ci. Nemo aestimet, quod lateniis interna consilii apnd
ratione facimu-, qurc aninunn clandestina hacienus caros aulicis excocta fornacibus celet urbanitas. Sed
jactatione domueruni? Volis vestris cum Dei adjuto- credo, querelis meis illud ordinis vestri aptum exeo-
rio comitem me promiito : dummodo satva domni Sationibus genus opponas : Non recte ab occupatis
p»pae nostri iricnlumi ate, tiilcui vos elegisse cogno- otiosorum munia postn'ari; Vixad haecofficia posse
scam, quem etim cui animae cura est, laudatc non v descendere obsequiis principalibus adhaerentes. Au-
1 Ennodius papm]Symmacho : quem papaenomine Comilatenses, sicut Palatini, generaliler interdnm
pefpeuio' sirtnificat : omues stquidem. epistolas aot vocantur omiiesqui in sacro patatio miliiant in.prin-
pene omnes illo stiperstiie scripsit. cipis comitaiu. Quo sensti comiiatensis jnre diciiur
. •* Inauspicaia] N ya signilir.atione inauspicatum Senarius, quem' iri regis ohseqtiio- inter exeeptores
meKorem i i partem po-uil pro improviso et inspe- meruisse ostensum est adepisi. 11-,lib. m. Inierdnm
rato liono, quod craeier snem et exspectationem eve- Palalirii peeuliaritcr appellati, qui in officio erant
niat. >ic lib. l, epst. 5 :'Inauspicaiis successibusilli uiriusque comitis largi-tionnm.Quorum exnumero,
proveclunmincremenlavenlura sunt. quemcmpissevi- ut antiquasjuris glossaedocent. qui in palatio su!>si-
demus a fascibus. !iem lib.- ix ad Caesarium episco- stebant, comilaterises nominabanlur; qui in |ir»vin-
piim : Vv.deparenlibus meis inauspicata sublimitas? cias djrigebantur, mittendarii. Sic enim(iistiiiguu:!i:
et aliis quoque locis : cum inauspieaium contra id Uu\artvo; o Ttulunavb; iitnpirn;- tlaXarTvoi yi.p XO<MM
djci soleiit, qnod sinislrum et infausium , ul Plinio ovo'ft-aTt sxaAo-uvTO
-TrK-JTEf o! evroi; xara TOizalariov
lib. XXVIII, cap. 2. QriauvpoZ; xtmjpsrovvri; ru%e£>raf a/\V o\ p.ivast ™
,. * Decesione poniificit] Anuileiensis. Ibienimver- • irut-uria -jpotjedpivovre;, iliyovro xouiruritrtot. xoiit-
sahatur AVituslih. v, episi.20. varov yap 0 TOlrofsv <pSta-yeto fiuailsv;' o? 5e tt; ri.;
4 Viroscomitatensis •
exercilii] Quod munus comita-. eTtupyia; ixep.Ttiip.svoi, (UT«v5aptotMtTtoyap TO'A.7TQ-
(ense dicitur leg. 58 cod. Theod. de Decurionibus, au\}m,.
85 EPISTOLARUMLIB. V. 86
divi quidem saepetalia : sedconfiteor, non recepi: .'Afronspicta
\ proposito: nos ad banc fabricam nulla
quia frequentes uecessilales desideria trnnscendunt, l, praecedemium studiorum lima compbsuit : niidam
et sine inieimissione timor cedit affectui. Voluntas is scimus ad conjunctionem aJTerreconcordiam : urba-
in culpa est, quae concinnaia excusatione defenditur.r. nilatem inter caros nt venena respuimus. Ergo, mi
Ecce, mi domine, quara magna doleam, cum officio o domine, salutationem accipiens, amaniem tui in bac
salutationis asserui; perlalorem utrique carum, proo potius parte seclare, et ut culiurain fidei per frequen-
fide sua et nobilitate commendans,' ut beneficiocul- I- tiam sermonis impendas, et-ex secreto pectoris infu-
roinis veslri inimicorum insoleniia tcchnis suis op- i- cata exspectanii verba concedas. Vale.
pressa subjaceat. Vale. EPISTOLA XXXV.
EPISTOLAXXXIV. ENSODIUS ' APRONIANO.
ENNODUJS ' HOIIMISD/E. In usu est viris morum claritale fulgenlibus religio-
Postquam votiva mihi necessilas veslra beneficio o nem amiciliaeper culturam nuirire colloquii: ut dum
proximiiatis desiderii coepit spondere effecium, ani- i- graiiae germina fotu confabulationis animaritur, ad
mo ad longiora transiistis; et cum Liguriam pene le messem conjunctio foederataperveniat. Per haecenim
muiu coiilingitis, linguam feriis depmastis. Miiius is munia voluit senior providentia absentiae nil licere.
licuit absentiaedtimsanctiiatem vesiram prolixa via-- B j Merito de vobis emeudatissiirius liominum domnus
rum inlervalla lenuerunt : pcnsabat eonfab.ilatiodis- s- Fauslus praedicat siugulare testimonium. Sine nube
pendia visionis, et in remediis provisa diligeniiaclil- dalur agnnsci, nihil de eo dubitandum, quem proba-
terarum commercia pr.t slahantur : per quac officia a tus altoIlit.Sed nunc ad epistolaeanguslias me redu-
imcr habilatione discretos nil peribat afiVctui.Sed, I, cens, secretis debitam laudem claudo penetralihus,
credo, eligit-s amicis difliciliora iribuere : nnn pu-l- ne quod apud externos faciendum esl, apud vos im-
tanies beneficium, si pascar in lanla vicinitate collo-
>- portiinitateranccscat. Vale, ini domine, salutationem
quiis. At ergo casum meum versa aestimalionesus- s- obsequentissimam accipiens : Deum precor, ut pro-
piro, ne beaiitudo tua retulerit ad judicium, quod ex-(- spera veslra in longum producens, mihi quoque se-
bibuit blandimentis; dum quod praecessit, ascribit iit cundis armicorum successibus spondeat auctionem.
tempor , 11011 amori. Facessal a noslro in amicitiisis Vale.
1 Hormisda] Diacono.Lib. vm, epist. 33.
' Aproniano]V. I. comiti rei privatr». Cassiodorus privatarum. Sed nondum, opmor, hoc honore funge-
is batur.
lib. viii, epist. ultima : Apronianbviro illustri contili
itiG
LIBER QUINTUS.
EPISTOLA PRIMA. me.diocrem, ne praecelsi esset suspecla praedicatio.
ENNODIUS ' LIBERIO PATRICIO. Clarissimorum lestimonia tit vires aceipiant, culmina
Dum pro venerandae religione conscientire verba casliganiur. Felix sacerdotium, cui facem praeiulit
dirigitis in Aqnileiensiselectionepontificis, etdivinis plenn mens luminis. Reala conversatiq, quaeidcirco
iniiiaia lingua cullihus miliiat consecrando, in ignoii in discussionemdeducta est, ut tanto viro aslipulante
nos diligenlia sermonum vincula tcnuerunt: qliia ni- superaret: quaenon didicis-et saporem victoriac,nisi
hil superat judiciis, quotiens aliquid probatus exiule- subjacuisset incertis. Semper innocentibns gloriam
rit. Quid enim sententiae sequacium derelinquat, adversa pepererunt: providet defensores foriis-imos
quando justitiae ohsequitur, cujus iii examen defirii- mediocris impugnatio. Sed quid episiolae.termjnos
tio non vocatur? Agilis hono couscienliaeqund vesiro loquacitale produxi, coactas Iege paginns.in humana
vix negaretor imperio. Exhibuit' inter arbitrosMnr- concitinatione transgressus? Jnngo et ego, amplissi-
cellini vetierabilis collegam maximus hotnimim, humi, parlibus vestris pro modulo exiguiinijs propriae,
militate suMimior: et ne potestaii favor per obli- ccelo vobis obsequenle, cnnscnsum tetquod mirabile
quos ascrihereiur interpreles, quod de proprio de- _ inter homines habetur, consideratione vestri atiraltor
cerpsit genio, laudaii junxil ad pretium. Egislis ad amorem. lnspirata mihi per alterum placet af-
' Liberio palricio]In synodo Arausicnna II omnibus auctoresnobisGassiodorus lib. n Vnriar. 11 etlS; lib.
snis nommibussubscribit: PICTRUS MAIICELLCS FELIX viu, episi. 6, etlib. xi.epi-.t. 1. Procopius idem lih. i
LIBER>US V. C. ETINL.PH^FECTUS PR^TORIO GALLIA- et tn de BelloGothico : et Ennodiiis ipse.lih. ix, cpist.
RUMATQIIE PATRICIDS CONSENTIENS SUBSCRIPSI. Nlllil 23 et 20, ubi plura de Liberio. Hanc porro epistilam
hahuil aetas ilia Liberii nomine illu-tiius. Primnm tanquarri Symmachi nomine scri.iam ab Ennodio
eftim pro Odoacre adversus Theodericum fideliler iuter Symmachi episiolas collocarunt.
stetil : p>istillo devicio sub Theoderico, quandiu is * Inter arbitros Marcellini] lionoratos videlicet,
regnavil, summis togaemiiitiaequehonoribus perfun- qiinrum arbitrium in antiquis episcoporum electioni-
ctus, mnlta in Italia el Gallia praeclnra cum laude btis ac (estimonium exquirebatur. Lco episcopis pro-
gessit: itemque snb Athalarico. Theodaii etiam re- vinciaeViennensis epistola 89 : Exspectarenlur cerit
gis h-gatusad Justiuianum imperat. delcclus: n Jusli- vota ciuiiim,testimdniapopulorum : quaerereturhono-
niano demnue i|>so miliiaribtis copi s adrersus Go- ratorum arbitrium, eleclio clericorum, qum m jsacer-
thosin Italia etSicilia pracpositus,av/ip,ut Procopius. dotum solent ordinationibus ab iis qui norunt Pairuin
XoyouTSTOU regulas cuslodiri.
le.-lalur, xut.o;re xai uyaQo;8iu<fzpovrt>>:,
ifhiM; iTttuthi-Qui,i\v~t.aru[iuo;. Quorutu Oimiigill
87 ENNODIi EPISCOPI TICINENSIS 88
fectio; dum manet caritas imis inserla visceribus A j EPISTOLA III.
ENNODIIJS 4 OPtLIONI
peregrinante personn. Comilera se tamen coelestis V. I.
graiia desideriis jungat : et dum cupiiis dalur cffe- Debeo equidem prioribus responsa colloquiis, et
cius, aut inveniat bonum pontificalus, aut faciai. in obsequio propositi vel pudoris, nisi pagina rusti-
(" Valete, niidomine, etamantem vestri crebris rele- canle displiceam, accepta geminare; ne potioris di*
vnte colloquiis : ut si non exigat negoliosas-frequen- gnatio ad pcenitentiam redeat de abjurat one fasti-
lin paginas, praestenlur affeciui.) dii. Nostro enim vilio in culmine constiluti supercilii
EPISTOLA II. memoriam non amittunt, si illnd male genus sectari
ENNODIUS * HARCrANO. et humiles suspicentur. Cura enim eminentissimos
Dum inter spem et metum anitnus meus de te an- atlollat casligaiio sua,et honorura plenitudo saccula-
xio jaciarctiir incerto, solida profectus tui indicia rium hoc solo anificiu pntiaiur augmenta, conside-
colloquii melle reserasti : quia domesticam origini randum est qtiid abjectis detrimenti pariat status
luit- facundiam lidelis doclrinae hacresinsequeris. Non angustia non metili. Ergo sufficiat magnitudini ve-
degenerat, ut video, vena liiiguarum; et peritiae suc- sirae quod po*idnplicem scripiionem sentio quid per
cessio illo qtio patrimonia jure discurrii. Putabam silentium erroris incurrerim. Sed timui, conliteor,
scientiaedo-es rem tantum ingeniorura esse, non fa- B ' ne ad vitium me duceret fuga eulparutn; el sermo
miliae, nec duci per stemmata quod labor conti- deputatus ad gratiam, dum nulla periiiaeIima comc-
nuus el indefessus sudor adipiscitur. Sed, quantum reiur, inveniret offensam. Refugi horrorem, qui
apparet, ordines suosservat eloquenlia, et oris pom- ignaris de parendi occasione generaiur. Ecce asserui
pa quae exundavit in veieribus, migrat ad posteros : habuisse me et animam deposiium confileniis, el bene
concordat scienliaecursus et flumintim : per con-ue- deviribus conseii in restitutione verecundiam. Res-
tos alveos et dicendi unda praclabitur. Venit ad te tat autem, emendatissimi hominnm , et iilud placere
cum ceosu patris eruditio; et bono sobolis Asterium vobis allegationis mere inspectione cognoscam, qimd
sepulcra restituunl. Invidi, faleor, hactcnus annis hacienus accepta non reddidi. Fida enim index esl
scnioribus. Et aetatemcui ille concessus fuerat su- possibililatis nosirae consideratio; el sicut in omni-
spiravi. Reneficiorumcoelestiumnegligensaestimator, bus praecipna,ita fama mnniens circa linguaemaciem
quando potui desperare de logacfructibus, radicis cuslodita, quasi crescit eloquentium dos pudore : fa-
manente substantia? Sed superna dispensalio, ut det cile prudentiae nomen adipisciiur, cum per ipsum
geuiurn beneficiis, improvisura facit esse quod tri- conticescat infanlia. Causaetamen quam injunxistis,
buit: et dum voia iransgreditur, potemiam suam li- jacturam fromis exhibeo, et dum imperaia exsequor,
'
beraliiale manifestat. Non est bonis partubus in(e- G opinionem ad incerta transmitto. Agnellus de casis
cunda Liguria : nutrit foro germina, quae libenter per varias pr<missionum mihi iiludit effigies, volens
amplectalur el curia. Nota proximilate sociantnr • a nobis summam pretii designari. Sed niali hominis
causidicus et senaior : his qui bene toga usi fuerint, ardorem insatiabilem esse didieistis, qui nisi con-
reseralis susceptura sinibus palmala blanditur. Vale, temptu pecunise non sanetur. Domine mi, saluto et
dulcissime, et ad lisec decora multus incumbe : to- rogo ut religio circa rae pii amoris servetur et foe-
tum le studia houesta suscipiant: festina, ul ad mes- dens' EPISTOLA IV.
sem palriam venias, linguam lectionis sarculo, mores ENNODIUS ' BELISEiE.
honortim imitatione purgando. Diu quaesitus desideriis meis evenit effectus : ut
* Valete] Omissis qtiaesequuntur. codices Symma-
gessit anno 524 cujusque nnmen concilio Carpento-
chiani epi-lolim ita concludunt : Dala xvui calend. ralensi praefixumest, quod eo anno celebratum con-
Novembr. die, indictiune vm, hoc est anno, ut dixi, stat. Qnod enim perperam ibi a sciolo quodain anti-
CDXCIX. Ex quo palei epi-tolas Ennodii ordinem sunm qimrio Opilioni consuli adjectus eSt collega Vincoina-
nnn letinere. Alioquinhaequaede Marcellini eleclione lus, quia Opilionem altcrum quem enmdem credebat,
aguni, superioriiius prscpoui deberent.
8 Marciano]
cuiu Vincomaloconsulem anno 463 fuisse memine-
Asteni lilio. rat; id mirum videri minime debet : cum pari auda-
• CautiiticusAdvocato, I
rj
et senator] Ad etiriam et senatum adi- cia in epistola flormisdaepapaead Possessorem, quae
lus per honores patebat : ad hnnores auleiu gradus Ruslici consulis, cui coljega fuit Vilalianus anno 520
er-ii advocaiio. Uude Valentiniaiiusno->ellade po-iu- subnotatum nomen habet in anliquis exempiaribus;
l-.indo,qu;eest 34 inicr Theodosiaiias, advoCaiionem cum Rustico Olybrium, qui cum Rustico altero ante
a[i|i ll.il SEMI.N-.RIUMDCNITATUM. Vel quia ex priruo- annos sex et quinqunginln consul fuerat, in plerisque
rihus advocatis plerumque liebnnt qu;cstoies, consu- editionibus suppositum videamus. Sed ut ad Opiiio-
Inres, prirsides ei alii litlerati magislratus : quod in nem redeamus, diversus a consulaii eadem aelate
Decoraio et Hei>ralo vidiinus; passimque exstant fuii Opilio Roetii delatur, quem pcrstringit lib. i, de
exempla apud Marcellinuuiet Cassiodorum: quo q»i- Consolatione. Is nimirtim, quem Athalaricus poslea,
dem sensu loeuiiim hoc loco arbitror Enno liiim. Vel ut cst apud Cassiod. Iib. viu, epist. 16, comitem sa-
quia qui pt selixumlegibus numerum annorum in ad- crarum largilionum fecit indict. vi, hoc estanno528,
vocatione expêverant, diversnrutn deinceps dignita- triennio posiquam a Theoderico eadem comitiva or-
imn privilegis ornabinlur. Qno spectans Sidonius natus fuerat Cyprianus ejus frater, delator et ipse,
lib. I, epist. 11, advo:atorum dignitates tiim incipere ut scribit Boetius, Albiui consularis. Quin et horum
dixii,cum actiones finiiintur. fratrum pater Opilio alius, qui comes item
4 Opilioni V. 1.] Sublimem et magnificumvirum quoque sacrarum largitionum fuerat sub Odoacre lib.Variar.
dixitiib. iv, episi. 18. lllum puto, qui postremis x,61.
Theoderici tcmporibus consulalum cum Jusiino Aug * Helisece]Matri Aviti, Ennodii
propinquae,epist. 5.
detur geniusbeneficiis,transmissa in longura exspe- . replet, pudore meliorat. Supcrni ergo secreti digna-
ctaiiorictribuuntur.Vivitin quacunqueterrarunrTparie lione confabulationis ve-lrae fruges elicui. Vos de
proximitas : sequcstraiione corporum sanguinis ca- corporis mei sanilale-sollicitos ille reddidit, quia
tena non rumpitur : per discreta regionum carilas animaemeaectiram per spiritales medicosad slatum
damna non seotit; quando inter eos qui habilatione indulire valeludinis redire corapellil. Quacsit in mc
separantur, praeseniiaeviee tenetur affectio. Deoom- suhstantia memhrorum, religiosse solliciludinisin-
nipoienti graiias refero, quia vos memores fecit esse ' ve.-ligatione perquiritis : quorum staius animaepar-
pictatis, et prosapiaesuh religiosa occasione remi- tem negligens, toto mundi istius gravatur imperio.
nisci. Tesie Deo, poslquam mihi domna Cynegiame- Agiteme talem oraiione fieri, quahm asseritis blan-
rilum vestraeconversationis exposuit, visionem ve- dimentis : quia fuci nescia proposili vesiri claritudo,
stram speciali ardore requisivi, si votis copiam de- quem bonum esse pracdicaianle tempusinnocentiae,
disset nptali occasio. Domina, snlutationis reveren- annuntiat mox futurum. Fralribus meis et conservis
tinm dicens, in designato litleiis vestris negotio quos direxisiis, qunntum exhihere solaiii potui, voto
ministerium devotionis spondeo : quia lantum prae- potius quam re idoneus, non negavi. Superest ut ac-
siatur nniuia?, quanlum sanclis exhibetur sludiis. cipientes obsequia mea cum universo cui pracestis
Vere dieo me nunquam dilexissequem delestamini; -g concilio, per Dei omnipotenlis misericordiam conju-
et veritum n>-ad diri hominis profeclum vestcr quo- rnli, Deo pro parviiate mea precibus insistaiis, utcui
quc inelinaretur assensus. Adsil Deus, ne ad eccle- deest per aciiones suas fiducia, bonorum per suffra-
siasticnmdiguilatem veniat nulla bonae instiiutionis gia vestrn coniingnt.
incude formatus. EPISTOLAVII.
EPISTOLAV. EUPREPIJE ENNOD1US.
ENNODIUS AVITO. Quamvis saepe ingenii mei maciem cognovisses,
Vellem produci causam, si propositum non grava- periclitari tamen jejunia oris olim probati jussionis
rem, per quam frequentia nmantis scripta promerui. celeriiaie voluisti. Sed ego non abnuo obedire dili-
Diimcnim negotiosaspaginas destinatis, ministerium1 gcnti, ut si facundiacdeest meriium, gratia veniat
prrehetis affeciui.Sed apud prudentcs et animorum1 obsequendi.Variacsunt donorum coclesmim, licetab
conscios sufficiunt parca colloquin. Urbanus in pro- uno auciore progredianltir, species. Alium commen-
missionibusesse nnn sapio : nec eis quibus animam1 dat perfeclio, alterum insinuat quod sine tardiialo
debeo. furata fronte blandiri. Vos lantum ceplis in- aliqua vnll parere. DomnaemeaeCynegiacepilaphium
sistit-, el mandaiis coelestihus obsequentes, inalum vix una hora habens tractandi spatium inclimala ve-
hnminein quem diciiis, a desideriis deducats. Me1 locitate
r composui. Vide necessiiate.m, ut illam tan-
COiiveiitplus reb is ostcndcre, quam scrmnne polli-'' torum ineriiorum leminam verborum saliibus expli-
ceri : quia qnod tribtio, hoc mihi reslilui incuncian- carem. I'arcat steriliiati me:e venerabilis anima,
ter exspecio. Domine mi, salulationem plenissimam1
suscipiens pro schemate dictionis studium sine nubc
dicens rogo, ut domnaeHelisejeeommiiuimatn pro' dictoiis. Tu, domina, epistolampraes-ntiaemex vice
me gratias agas; quaedignata esl litieris suis vincula1
compleelciis, ora ut spiritus illius scabridis nequa-
proximitatis ostendere. quam lacdatur officiis.
EPISTOLA VI. 8 EPITAPIIIUM CVNEGIyE.
1 LEONTIO ABBATI ENSODIUS. Nil sexiis,nec busia nocenl,nil l'lasororuui
Supra merilum meum summa circa me beneficii ; Ultima,fallacipollicequ» lenuant.
MlxtaDeomnliervivit|iost funera fnclis,
cocleslisndolevit, dum qni poena dignus sntti, juslo- Masculafemineotramile gesla lerpus.
rum pramia conseculusexsulto. Frusiradelinqueutes' Saiiiiiiis,honor,gcnius.prohilas,coiistautia,vultus,
Vir.prtinllaniisexiliuinpreli(s.
periculi maier desperatio ad exlrema praecipital. In1 Morihusasseruitmaguorum stemmaparenlum,
3
Indiciuntgeneris meuscui c.larufuit.
errore maximo cotistituti, meo ad solidam spem re- Inslitiiilnalosvitamservaresercnam,
pareniur exemplo. Nesciode quo opere mihi, de qua» Duuidocel exemplisseiuperamareDeum.
innoceniia epistolnrum vestrnrum fructus accesseiit;; EPISTOLA VIII.
et nnimam peccati ubertale locupletem ecelestisboniI D ENNODIUSV PETRO.
melle saliarit : nisi quia ille qtti vulneia nosira sus- Postqunm venerabilis judicium principis, pericli-
cepit et pro nohis do'uil, mulata meritoruin condi- talis moribus magnitudinis tua1, donavit te honorum
line. quns flagelis dignos viderit, rastigat muneri- germine pro messe viriulum, per lingure ferias fo-
bus : et versa vice noxiorum animas, dum secundiss vens irreligiosa silenlia, et in eloqueulia tua et in
1 Leontioabbr.ti]Cujus hnriatu vitam beati Antonii i ad Ratramntim :
seripsit, quam eidem ntmciipnvii. Age, qnscso,perge Clio,
*Cynegimepitaphium]Fausii uvori*. Ilocenimdocet[ Pmpera celer virago,
al eriiinejusepitaphium,quodsuhjiciltirep.29 lib.vu. Kepetlasagaxpropago,
' Menscui clara) Ita libii nniiqui. Basiliensesiiiciu s Cuifraler est Apollo.
Fer amicoovansRairamno.
Ii«7clara, inepte. Seil rnovcbat illos voculaecui diae- DomiiiQ,palri, magitro,
resis cl dimensio : quae lann-n velerum poetarum 1 Calamomelruniimpolilo,
exemplis nililur : et Paulini Nolnni in epilh ilamio » Quod ei libensreinitto.
Jnliani : Vt si ei verlex vir, cui Chrislus apex. Nec c 4 Pelro] Illi fortasse qui postea consulalu ordina-
ignoravit Goteschalcusinonachus Orbacensis , cujuss rio functus esl anno 516, cui n.iincaliam quampiam
sunt versiculi quos subjiciam in prooemio carminis s dignitatemadepto gratulatur Ennodius.
~l ENNODIIEPISCOPl TICINENSIS 92
* Heicpyragurgilibus,scintillisfluctuathumor:
meo amore peccasti. Quia naturalibus adolescit elo- \j, Vivilur«lterna?mortisamicitia.
etitio munita superciliis, quoliens prosperum famnla-
Ne pareat,nymphisYulcanusmergiturillis,
turindicio : copiosior facnndiahonorutn miliiat incre- Foederaoaturaerupit concordiapognax.
merrtis: prorectus suos non imparibus significant pe- EPISTOLA IX.
rilorum ora successibus. Ecce inamabilis iaciturnitas, ENNODlUS FAUSTO.
et vobis dieendi abslnlit geniuiri, et mihi laetiiirein- Secundet desideria honesta divinitas : felix auspi-
vidit effeclum. Referaiisforsitan : Posses me, amice, cium bonis non negetur stndiis : ingemiaeintentiones
de ignoratione culpare, si quid tibi de apice meo pro- prosperorum fruciibus convalescant. Votorum obsi-
miscuis dedicata nuntiis fama suppressii. Sed ego dem iradidit honeslaii, qui ad liberales nspirat, su-
agnoscere carortim culmina rumore non paiior : et peris faventibus,disciplinas. Bonarumafferlusartium
manifesta gaudii colligere de opinionis inconstanlia. dirum dedignaturingeniiim,adeloqiicniiaei'rnameiiia
Noveramquam milri devinctionis spem simplex eru- non tendunt nisi moribus instituti. His 5 Parthenius
diii dudum fecissel allegatio : credebam frustra me nosler, germanac filius, incitaius stimulis Romamin
in illa parle serenis animum 'auribns crimmittere, qtia est natiiralis eruditin, festinat invisere : cui
unde lu me hilarem esse nnn jubebas. Illam ipsam mngnitudinisveslraesuflragia sum paternn pollicittis.
mille alarnm fabricalam remigiis scriptionis luae B ] Daturculmini vestro per supplicanlemgenius, dum
rjestimabampedibus potuisse superari, ne amanti ex- qnod usus exigit, precibus implorainus: ceu si quis
spectata bona tibi fructum prneripiensalter ingereret. credat sc ortum sqlis, cursum iluminisoratione pro-
Ecce, mi domine, honoremsalutniiaccipiens, agnilis niereri. Nnn est benelicinm,ubi ordo servatur ; mori
dolorum eausis, remedia prseparata non deneges : obsequitiir quod obligal universos. Egn lamcn supra
quin, quantum prsesumo, nec fides in diligentia, nec cursum a qun nequaquamdisceditis, alii|uidacceptu-
ad ungiiem duclus sermo vos deseritin loquela.Non rus occurro. Direxi personam, in qua mcritorum
contentus tamen uno dicendi genere displicere, car- roeorum siatusaestimeiur. Alios forsitaneommenda-
men adjeci : ut post epulas Antenorei gurgitis, quas tio juvet iudebita : parentibus minus esl quidquid
* lavacra Aponi, coacla in artum carnis lege, casti-
superare non possumus. Dominc mi, servitia salnta-
gant, dum illud quod aquarum feiibus distenditur, lionis repracscnlans, poriitorem paucis ejusque ne-
aqua desecat; cgo quoque qui Heliconisflueula non gotium elocutus, restat ut agnoscam quid mereatur
tetigi, poeta novus admiscear. Accipe ergo risum persona, causa, proxiiuitas.
nioiura poemata; et * Glovidenumluum te solum
me subtrahe : EPISTOLAX.
agnovisse contentus, a publico rignre SYMMACUO C-AP.E ENNODIUS.
quia si est quod forte placeal, senlentia mihi vestra i
*- Dum sedem apostolicam coronacveslrae cura mo-
siuTicit: si quod morsu dignum sit, secretum putoi et , . .
ccelestis blanditur
Dabis etiani derniur, imporiinpicemregiiis,
quod deamici culpis agnoveris. veniam,
piofectibus parentum, quo I 6 meis promissum lene-
quiaoculorumpressus angore poemala fortasseclauda tnr officiis.Spem sine Inboreobtinet apud constan-
cpmposui. Non enim possunt esse versuum solidata tem virum fidcliter ohsecnlus. Grnndis est pompa
Vesiigia, luminis oflicio deslimta. Lege ergo nquas> prrestantis, ...
quqliens quod uiius meruit pluribus re-
calidas, quas invises.
VERSUS. pensatur. Superiorum insiiluta sCctanltir, per quos
8 Tolliluradclivitellus subnixatumore, generaiio recipit quod persona cnndiderit. Sic Israe-
Leniterelatofultasupercilin. Hlicidelicia populi propter David poenanon teligit,
Venicibusnulliscaputadmovetilla superbum,
Necsimiiispres-isvallibusiinapelil. diim genti opiiulata est prsecessorisintegritas, el fi-
Fumigerbic patulisAponnsl.uriundiquevenis. des hominis aut eripuit de errore populum.autjuvit
Pac.ificusrriiHisignis anhelataquis
Undafocosservai,.tlousorbetflamroahquorem; in graiia. Pailhenlus igilur praesentiumportitor, ger-
Infusocrepitatfonssacerinrie rogo. manae filius, hac ad coronam vestram fiduciaani-
Ebriushiccuuctismedicinamsrifrgerilardor.
Corporadesiccausrore vaporilero. manle direclusesl; quem solliciludoliberalisRomam
1Lavacra Aponi]Corrupiiim hic nomenerni nnbi-- donicum hominem,nihilcum fuco aut coturno loquen-
JJ
lissimi fiuiiis, qui liodieque propler salulares nquns s lem. Sed gurdonicuin a gnrdo deduci, hoc est lenlo
magna h»minum frcqueiitia celebralurin agroPnia- et inutili, ul interpreiatur Isidorus, facili-est con-
Vino: quaeApona lellus ab hoc fonle dida Marliali,, jecltira : pluvideniquaenamsit origo, non item.
lii AntenorenEnnodio ct aliis, ab eo qnem Trojana: 3 s Totlitur Clandiannsde Aponi balneis :
adclivi]
colonke auciorem feruni. In Aponi a-mias.|usi.t etiamI . . - Altoeoljeminor,parviscrecliorarvis,
peculiari carinirie Claiidiaiiiis : et Cassindnrus suo, Conspicuocliyusmolliierorbe nitet.
Ardeniisfecundusaquae.quicunquecavernas
morein'epi*iolaquamThe6derici tegis nmninedicta- Perforat, ciffensotruditurigne latex.
vit. ad Aloysium architeclura, ut Patavinaruni ther-" 4 Hic
marum acdiliciainstauret, loiam Aponinaturam, viinII est in pyra gurgitibus]Siclegendumpropera.qiiod
noia Utieraemulatione : ut lib. i,
aiquc usum scitissimeatque ingeniosissimedescribit,' epist. i,anliquis, peripomapro pyripoma. Paribus antiihetis
lib. II, epist. 59. de eadem re scribensulitiir Cassiodorus: Juvai videre
*Glovidetlum Ih
tuum] praefationecarmiriis ad Fau- secretum; latices vapores igrieos exhalantes, aniicum
slum : Ad Camcenalem tamen ignominiam,quibusnun- undk indesinenterardorem, el caloremvenirede cursu
quum gtiividinusdeesl, vcrsus adjeci. Saiis apparett ritii, unde usuatitir sdlebalexslinqui.
glovid' nitm ah Ennodiosaeculisui vuceeo fere sensul ' P^rihtwus
• nosler]De quo lih. vi, epist. 1.
porii quo giirdonicu.ina.SulpicioSevero, pro rudj elI 'tL.it offtciis]QuseinSyramachicausa pra^stilerai,
iiriperito. Vereor,inqiiit, ne ofjfendatvestras nimium » tumcaeteris in rebus, lum niaxinie inApoJogiaprosy-
urbanas aures sermorusticior. Audietistamen, vt gur~- iiodo.cujusdefensioiieSymmachiiniiocenlmnjietiatur,
coegitexpelere. Sanctasunt studia lilterarum in qui- A thenius, sororis meaefilius, per liberalis studii disci-
bus anle incrementa periiiac vitia dediscuntur. Hoc plinas ingeiiuiis vult videri: optat, ni fallor, peculii
ilinere cana ad annos pueriles solent venire consilia: vesiri habere lestimonium. Magniludo igitttr vestra
dum quod aetas refugit norunt insliluta praestarc. praclerilor.um tenax, memor praesentium, prud ns
Fovetc ergo :' veniendi causas patefacta consangui- futuri, perlatorem pro mea commendatione susci-
nitale didicistis. Habetis obsidem, in quo dilucide piat : et qui erit per visioncm vesiram scribente fe-
meritorum apud vos meorum qualitas innoiescat. licior, peregrinationis non patiatur adversa sentire.
Domine, ut supra, salutaiionis reverentiam obse- Domine mi, dehitum servitium reddens precor ut
quiorumdevotione restituens, precorut perlator pra> vel per hanc occasionem qua illinc Parlhenius susce-
scnlium famulus vester fclici sorte peregrini apud plas poterit p'iginas de'stinare, desiderali mulliplice-
vos nonien excipiat : quia quod attributum fuerit lur forma colloquii.
precibus meis, vestrum supra doles suas oruat offi- EPISTOLA XIII.
cium. ENNODIUS HOIlMlSpÊ. , .
EPISTOLA XI. Scimus religiosi sacrnmenta proposili ab obnoxia
ENNODIUS LUMINOSO. peccatis niultitudine, innoceniia et lide separari, et
Videor apud quos plurimis asserendu.s esl, qtiem B tiliilosvenerahilisofficii mores polius insignire quam
rnslittili liberalis cura sollicit.it: vos patronos meruit corpora. Quisbonum conscientia-inter homines quac-
cau>acnmmunis. Non ignari peregrinos suscipitis, rat, si mundi adhibenda est circa pontificum statut.i
nec erudiendosanimaiis. Expertis manus necessita- neeessitas, si saeerdotum promissio circttmspecla
libus frequcnter adhibeiur, duin ad eloquentiic pal- cautione servabimr? Nunquam habuit in affeclu
mam feriato ore eos qui tituhant invitatis. Exemplis constantiam, cui facere aliud de poilicitntione nnn
hortaturex peregrino polens,ex insipiente pefectus. lieuit. Saeculi conversalio legum inetu reiinetnr:
Utraque Parlhenio, germanaemeae filio, pnrs conve- Dei famulos quod bonum est exhibere convenit non
nit: cui ad venerahiles disciplinas Romnm petenti, formidini, sed amori. Dudum dum nobis metus in-
pro ferralis calcaribns sufficit vos videre. Si ab liu- staret, el de clemenlia pii.regis dubio meriiorurA
manitate non discrcpat, subliraitatem tuam gerens seslimatione penderemus ineerto, cnmelos lot tlaa-
ante oculos, rebus ad virtuiem poiius quam monitis dus a domno papae tali reverentiaevestrre conditiono
excitaiur. Magistra laboris est laudis ambitio, praci- tradidimus, ut si nobis animalia ipsa non essent
pue quando in illo cxuberal, quem similis retmeas necessaria, j "Stumpro ipsis pretium mitleretur. Et
fuisse fortunae. Sed si vobis cordi sum, circa memo- quia novit optime • sanctiias vestra, nos, dum po-
ratutn patrem reddite, ut amor mutuus de vicaria " luimus, per allegationem tuam utiliiates sanclncRo-
impensione graluleiur : ut quidquid in maguiludine manaeEcclesire suhlevasse, nunc pro vicissitudine
tua dudum laboris exhibui; mihi per alierum refor- facile de veritafe beneficium.Quaesumuseliam, salu-
metur. Domine, ul supra, salutntionis obsequia dc- tatione pnefata, ut quid super hac parte deliberalio
pendens, satis esse ad commendationein credidi, si veslra habeat, indicelis : quia rredimus nec praefa-
qui esset portitor non lateret.' Precum prolixitale tum sedis apostolicaeprresulem, nec vos qui media-
uiitur de impetrationediffidens : argumentum est nil tnres existitis, alitul cogitare, nisi quod el proposilO
nieremis, diu rogare. Facessat a morihus tuis, ut et justiiiae sinedubilatione conveniat.
perdas beneficiorumgenium, dum longasupplicalione EPjSTOLA XIV.
prodtrcitnr de effectueeleri sublevandus. . EN.NOEIUS * SERVIL10NI.
EPISTOLA XII. De perfcctione corifldiintdiscipuli, quoliens magi-
ENNODIUS FAUSTO JUNIOItl. Btrorum prsesenliam praesiolaiitur. Spes eruditionis
Deo gralia»prmfatus, qui oculorum meorum quns manifesla est, Utfruatur genio suo, invitare doclo-
inexplicahilis dulor. pepereral nuhes abstersit :jure rem : clara sunt ingcnia, qiiacinstruenlum agitanlur
adipsuni beneliciasua referens, qni luniendeditetred- desideriis: monitorem requirunl, qui felicisorie didi-
didit. Vix enim post iunumeros dies sanitatis fiducia " cerunt. Sic ergo sanclilatis tuaeaffectione possessus,
animaute respiro. Ei hoc ad sentemiam culminis ve- quanquam me de peritia jactare non audeam, vultum
stri prolixioremrespicit, ut quem genius suus de vici- lamen pracccplorisexspecto : ne degeneri te credas
nitate dese.ruit, nil viderel : sed potens est ille qui ecclesiasticum germen filiocommisisse : quia qunm-
corporis tollit nebulas, rerum serenitate mutare tri- vis memoria.mea ad centenos se non valeat fructus
stjtiam. Post elocutionem nccessiiatis, ad negoiium exlollere ; scit tamen semina multiplicata redhibere
redeo quod coaclum irapelravit alloquiura. Amabitis, cultori. Veni ergo, ut coram posilus segetem luam
ut spero, bajulura quem asserit causa veniendi. Par- boni agricolre vice respicias. Deus procul overiat in-
1 In edit. Scholti, cujusveniendi, etc.
• Domno <fi>vnai;.Aitamen eumdem Hormisdnmdiaconum ta-
papm) Symmacho : ,et Imc igitur inter ciio nomine snnclissimumeiiam vocat lib. vu, epist.
Ennodii erga Symmaehiini beneficia numerandum. 20 ad Maximum: Habes qumcum diaconosanctissimo
3 Sanctitas vestra] Ul Reaiitudo tua, supra lib. iv, deinstitutis morum nola dicendiuberiatecommunicet.
epist. 54 Hormisdaeeidera. Rara compellatio in allo- * Servilioni] Ennodii magistro, a quo ecclesiaslicis
culione diaconi, cnjus ordinis erai Hormisda. Est institutis fuerat imhutus.
epim episcoporura potius vel presbyterorum ~.{IQ-~
95 ENNODIIEPISCOPI TICINENSIS 96'
vidiam. Ita vomeribus tuis ecclesiaslicre fecunditatis &.
, EPISTOLA XVII.
planta convaluit, ut nulla sacvientis procellaepossit ENNODIUS AVIENO.
impnlsionesubverti. Nolo pracjudiciolaudisanctitaiis Bene magnitudo vestra, dum origini et moribus
tuac gravare conscieniiam : inspicies quae liiterarum pracslat ohse<|uium, emendationem sine iniervallo
lestimoniodecIaranlur.Superest, salulatione praelnia, conjungit errori : et quod peccatum sapienter intel-
ut ad gaudia tua jam properes : quia divina beneficia Iigit, pritisquam altero denuntietur, averiit. Quis
gradibus semper nccedunt, el quibus bona conferunt, credat deliquisse in correctiune velocissimum? pene
meliora pollicenlur. non vocandus est seclator excessuum , qui obviam
EPISTOLA XV. raanum ponit in subreptione culparum. Iiacc, mi do-
ENNODIUS SENARIO. mine, ad ea quae dignatus es scribere, gratia veslra
Nur.quam apud Deum fusa deprecatio volivo nu- duce respcndeo. Caeterum humiliorera mc propo-ito
daiur effectti, apud qttem hilariias lacrymis obline- actuum meorum pondera reddiderunt: vix miseria
lur, et moeror transit in lactiiiam. Adfuit Divinilatis remansi idoneus reformare colloquia. Domine mi,
aiixilium desideriis meis, et le, animaemeae major salulationis obsequia praesentans, Deum rogo, qui
portio, l de prolkis gentium finibus gralia dtice re- culminibus vestris fructum pro hac qua humilem non
voeavit. Vere non possum epistolam in mulla verba B spernitis, consideralione restiluat.
diffundere, impedilus fletibus, quns gaudia in cumu- EPISTOLA XVIII.
lum adducta pepererunt. Fac, mi domine, parvitati ENNODlUS FAUSTO.
meaeccelestis doni pleniludinem non perire. Unum Vix est ut intentus rebus felicibus adversa pra?no-
uterque linbeamus hospitium : nec de parielum an- scat: velut sinistrum enim animi omen repudiat, si
guslia sollcitudo generctur; quando linnni pectus quid de austerilale fulurorum intellectu prrecedenle
sufficiensanimabus nostris praestat habitaculum. respexerit : certe ne et alieno tempore amarae se
EPISTOLA XVI. misceant, ipsa molesliarum horret agniiio. Nullo cre-
EN.NODIUS8 PANFRONIO. debam iutervallo nunc inamabilem Ravennam, dtim
erat thesauiis meis plena, distare: noh me sic sitien-
Magna snnt gaudiorum imperia": expers est con-
tinenliaebilariins, et in vncein gestit erumpere. Venit tein fons, aesluanlem aura , ut illa ad se non lassum
oplatis desiderii-.dies, etilie quein nunquam du me- requies invilabai. At nunc ipsa Roma puto ad lon-
rilis nnis, sed semper de supcrna pietate poslulavi, giora, pro peccalorum meorurii fasce, translata est.
magniiudini tuac splendor aceessit: reddiius cst ge- Lhi est illa, quae rara putabatur, frequentia littera-
neri el mnribus luis apex, per quem couscienliacfi- " rum? ubi crebra vi.-io? ubi lot so'atia diligenliae?
delis in lucem prodire non fbrmidet integritas. Deus Vere pro meis partibus loqnor: detestor vitam, qiiarj
bone, iudnl a custodi: auge successihus quod dedi- ncc in acrumnaconslitulis est odio. Allegat forsiiun
sli: faccirc i servum tuum priinum esse gradum, qui culmen sutim, sibi pro superna dispensatione cupita
summus est. Praecipiospe futura, quaedeprecor: ne- coutigisse. Non est plena felicitas, quando nostrorura
sciunt in foiibus haerere, quae ccelo auctore tribuun- aliquis miseriis durae sequestralionis affligitur. Deo
lur. Semper incrementis ad culmea ascenditur, ubi credile, non sunt fucata quae defleo; nec ad expli-
supernus favor prsestat exordium. Quis hoc in viia candam cordis tragrediam, aut epistolaris concinna-
huminum vel eorum qui conversaiionem suam nulla tio sufficit, aut sermonis angtistia. Cliriste, rerum
custodiunt nube sordcntem, accessisse sibi die una arbi.ter, proprise. succurre necessiiali ; ne humana
gratuleiur; le lionorutn auspicia ingressum, etdulce fragililas, ad immensi fascem doloris non sufficiens,
meum Senarium ab ullimis terrarum parlibus resti- pressa succumbal. Domine mi, saluiationis servitia
lutum ? Brevis horarum cursus interfuit, ut et tu pa- dependens, rogo, ut paginalis circa me cura serve-
latio natus, ct ille sit reddilus. In veritate dico, et tur : ut vel hoc remedio inter aestus mens constilula
ie Dei misericordia n ihi securus spondeo, fragiliiati respiret.
neae praesidia ccelo obsequente coneedi. Spondeiur D J EPISTOLA XIX.
niihi, quod vobis cst pra siiium. Domine mi, saluia- ENNODIUS PARTIIENI0.
tionis obsequia suscipiens, rogo ut si quid amori meo Non in te admiror sermonis abstinentiam : quia
tribuis, dominum nnimae meae Senariuni, ut apud qui exigua condiderit, nil pr>>ducii.Credis sub hac
me maneat, exorare pleniler non omiltas. Quod nisi occasione profccius tui latere subslantiam? et laci-
obtinueris, mulium mihi de hilaritalis cumulo decer- turniiatis imperitiani prodit, ct infabricala cunfabu-
psisli. latio manifeslat infantiam. Inierea ante inops graliae
1 De prolixis
geniium finibus] Epist. sei]uenli: Se- audaciamveritati,el obsecutusordinationibusnoslris in
narium ab uliimis terrarum parlibus reuilulum: ex le- conscienliamsuam barbaros coegisti.
giiti ne nimiruin aliqua. Frequenler enim delecium *
in legationis houorem fuisse constat. Cassiodorus lih. pellavit Panfronio] Sublimem ei magnificum virum ap-
lib. n, epist. lti, el lib. vi, epist. 14, quibus
iv, ep st. 5 Senario : Subiisli smpeardum Ugationis illum Fausto commendal. Pro eodem seribil el Ag.-i-
cffljium: restitisti regibus non impar asserior, caaclus pito cpist. 16, ubi aliquid insiuual de Vicari.e digui-
jusliliam nostram et illis ostendere, qui ralionem vix lale, quam illi fonasse hoc loco gratulatur. lllustrem
poterant cruda obstinationesentire. Non te lerruit con- virurn dicet !ib. vu, episl. 1.
tentionibutinflammataauctoritas: subjugasti quinimo
non fuisti, sciens quid diligenlin, quid amantis solli-.A avertnt divinitas, ne unquam testimnnio meo fragili-
ciludo flag taret: factus es bonarum rerum nescius, tas claris moribus inimica subripiat. Nulla est. quam
posiquam te ad oblinenda quae putantur maxima, opime texuistis, in vohiserroris causa qiinm reconm :
transmisimus. Qnbd restat, vale, et accipiens moni- et si pro merilis meis exstiiissel, bonornm veterum
toris verba, meiioralum le scriplionis assiduitate recordatione sopiretur. Quod restat, valete, "ini
divulga. domine, et iter meum votorum benignitale proseculi,
EPISTOLA XX. caritatis recordatione absentiacmcaedamna pensate.
ENNODIUS AV1T0. EPISTOLA XXII.
Dumremediasua quaeritaffectio, et aestumsollici- ENNODIUS * VENANTIO.
tudinis colloquiocupit mediante relevari, ardescit Si proximitas sanguinis ad dili.-cnliam mentes in-
animus provisionis beueficio : unde exstingui credi- vilal, pii auioris ohsecutus imperiis, gesiio me prac-
lur, geminatum diligentise surgit incendiurn. Saepe vium pracsiiiissesermonem , et orditum paginas am-
mihi hajulorumcopiam perquirenti inde aegrescere plectcndis viam leserasse colloquiis. Diu qtiidem
contigit, unde opinabar quod prode-set accidere. eassa exspeciaiione mnceraius, dum operior paginas,
Ecce medetur desideriis mcis, qui suorum ad vos non emisi. Sed calcaribus suis animum meum fodit
causa properavit: fil adjumentnm necessiiatis alienac, B affectio, et ad tabellarum "muniaprinrem fecit acce-
quod propriaeconsiderntinnesuscipilur. Videro quid dere. 4 llabes pracrogalivam, si bene conjicio, plus
commendationemea Bonifacius promoveat: interim amantis : qui et post productum sileniii vestri slu-
opitulatur studiis meis, quod prolixis a me precibus dium loquor, el debeo verecundia eomniendare quod
impelravit. Hunc bonis orlum natalibus tesiis san- lacui. Nuuc tamen, ne epistolaris coiiciiinaiio irans-
guinis mens designat. Germanum suum praefatusin gressa terminum devenustet auciorem, salulationis
vicinilale Aquileiensiscivitaiisasserit esse caplivum : sei vitia deponendo , etsi mereor, dignaiioni vestrae
qui ui a vobis juvetttr, exposcil. Sancirc domus ve- conciliandusoccurro: quia potioruin sublimitascom-
sirae consuetudo vulgatn est: talem vilam bonorum munioiie geminatur, et facem praeferteminentissimo
actuum obsiderajam dedistis, a qua velut debitum gralia concessa subjeciis.
poscat, qui calamitaie deprimitur. Dominemi, acci- EPISTOLA XXIII.
pieutes plenaesalulaiionis obsequium, facilc exorari, ENNODIUS CONSTANTIO.
quod sponte consuevislis, ut qui vestris supplex est, Si liceret cum magniiudine veslra aeqimsorte con-
alteri eum esse non liceat. lendi : si honores, actas, meriltim quod vobis facem
EPISTOLAXXI. praeiulit, nos non in umbram cogeret, ego pntius
ENNODIUS AVITO. C culinen vestruni de tahellarnm abstiuentia jure eul-
Astipulatoremme opinionis suse magniludo vestra parem; qui postquamad urbein Romamprofecti esiw,
ita supplicalioneposiulat, quasi ad amiciiias recenti nulla me recordationis fruge sublevnstis. Sed vide,
adhuc sim incude formaius : aut non genio suo de- per rerum providentiam quam cauta est seniorum
fraudet, qui propositum diligentiaesub quacunque dispensalio, et labricalis plena sermonibus : praeve-
occasionecommulat. Facessat a Chrislianis morihus nimr querelis innocenlia : et ne dolorem suum in lu-
varia de amante senlentia : qni officiumoris sui deccm producat, arguiiur : fit rea, ne faciai. Ergo hacc
dicaverit laudibns, liberum non habet inchoata dese- mihi digrediens promissa conluleras? haecdeoscula-
rere, ne devenuslet praefati meiia praeconii vilitale lum liducia sublevasti, ut crederem mei immemores
seqiientium. Videro qui * ingenium credat esse se- vos futuros? an ad aliud atlrihutae sunt paginae,nisi
ctari novitatem ; ego ut tarde amicos eligo , ita in ut secreta peclorum oris clave nianifestent? Sed
his indemutabiliter persevero. Mihi adsum, quotiens absiineo prolixiiale paginali, ne grandiorem gencret
opinionemvesiram astris aequavero: quia apud quos confabulatio producta rancorem. Ad salutationis ob-
ignoti sumus moribus nosiris, de sodalibus aesiima- sequia me reduco, rogans ut pro me apud apostolos
mur. Vere fateor splendorem conscienliaevestrae, Dei preces effundas, ut corum beneflciismorialis an-
famaevice,copiosius ' effudi. Ante adventum cuhni- D gustire superelur obscenitas, et de pnro mandaiorum
nis tui, obsequio serraonis mei in Liguria , quanti ccelestium tramite mcns serena gratuletur.
essetis, innotuit. Deo gralias, qui cum sentenlia mea EPISTOLA XXIV.
* ENNODIUS LACONIO.
generaliiatem fecit habere concordiam. Utinamme
rion humiliaret pauperias eloquii! plus habcnt vola " Rene cupiiis superna dispensatio dedit effectitm,
de meritis luis , quam proferat lingua de laudibus : et de negotiosioccasionecolloipiiifratemam refovens
inops facundiaeper quoscuuque strepiius quaeglorire dtligentiam, quod pulabatur necessarium, fecit opta-
ture potuerunt convenire, non tacui. Facta est lux bile. Hinc coelesiiscura nepti meae proeum non om-
genii vestri conscientiaemeae demonslralio. Procul nino a sanguine nostro peregrinantemjussit accedere:
1 In edit. Schotli, inqennum. fuisse cum Ennodhno nihil vetal. Alierum Liberii
• In edil. Scholti, effundi. filiiuu , virnm illusirem , qm comes domesticorum
* Venantio]Viio clarissimo, lib. iv, epist. 9. Duos vaeans, crealnr a Theodenco lih. ii, -episl. 15, et
Imjusa-viVeoautios(Oinmeinor;t ( assiodorus.Umim Veiinntiiis patriciu-. tlieJUti-lih. iv, epist. 50.
viriimspeciabdem, correclorem Lticani* et Brulio- * lu etlil. ScliiiM, Habeo.
rum Iib. III, epist. 8 et 46, quem quidem eumdem ' Generalitatem]An generalem? Sed nihil muto.
99 ENNODIlEPISCOPl TICINENSIS 100
ul duro consulendi instat opportunitas, sancto amori lApereunt : poiior silis est, quam undarum gustus
pabula praestarehtur. Vix sustinebam, faieor, procu- exaggerat : non urunl memnriam priraa fronte ne-
rati studia longa silentii: sed interpres mitior puta- gala beneficia : imis ferat ingeslatn oculis aequoaniino
bam applicandum limori quod subducebatur affectui. se perdidisse dulcedinem? Sed recie ista ad supemam
De<igratias qui ad usuin siyli fralernitatem vestram remiltuniur provideniiam : quae ccelestis dispensalio
reiltixil et gratiae. ' Divinis lamen legibus cognatio- mysterii idcircohumanisdispositionibus manus oppo-
nem indiculo comprehensam in matrimonio licere nit, IIt votoruiu praestet efTectum.Sanctus pater vester
sociari, sinc dubitatione noverilis. Sed continuo ad libenler se pariturum jussioni magnitudinis vestrae
urbem Romam hominesmeos diiigo, evacurusa ve- fuerat de mea occasione polliciius : sed anitnum ejus
nerabili papa super hac pane responsura, ut animura indiversam partem pro utilitate, quaiiluin dicit, Ec-
vestium potiorispraecepti firmet auctoritas. Dnmiue, clesiaesuperveuientia rapuere consilia; sicut praefati
ut supra, salutaiionem pleiiissimainaccipientcs, san- pagiua ad vos direcia dedaravit. Pracstoljtur tamen
ciiim quoque et communem pairem parilis noverilis super negolio designato iiiagniiudiiiisvestracsecunda
esse seulentiae : cujus ad vos per hominem ineuin, si colloquia : quo manifesiius in fratris ve-tii Fausti
divinus favor annueril, cum sedis apostolicaeapicibus palrii.ii utilitate me esse nccessarium re»erelur : cu-
I tteras destiuabo. ! jus gratise nihil sibi aa-tiinal liberum derogare. Quod
H
EPISTOLA XXV. restat, obsequii mei huiiiilitate suscepla precor, ut-
cuiniini *
ENNODIUS AVITOi opifexqui vestrae.parvitalis mere curam est
Qiiam saepe aliena peccata nos ingravant, etquod dtgnalus inlundere, ipse per vos sequenda disponat.
a nobis non critur, jure noslro impuiatur excessui! EPISTOLA XXVII.
Ex me didici fidem veierum non perire, dum per EN.NODlUS EUGENETI.
ncgoiia novelln eana poetarum reparatur arinunliatio. Supra modum me.so.ljcitani procurali siudia inde-
De me dictum aestinio, Decidit infelix alienovulnere fessn silenlii.: et licet aiiimus in statione sit positus,
eonttista t serm.onisahstinentia, quacvivis imaginibus
(JEneid. x). Super exspectandaememoriaeviri Sabini
• filio exhibetur prscfaia concihnaiio : qui hacienus sccreimn pecloris oris clave.inanife-tai. Patior qui-
segritudinis lentus obslaculis, sine vilio suo conslituta dein interdum carkatem sub paginarum prornulga-
violavil. Faleor, pene anirnum meum reum fecerat tione simulari : niinquam lamen credo his muiiiis
magnitudinis ve-tiae dives assertio, ei credebam cul- absiinere qui djligunl. Referat forte magnitudo
pam esse propriam, quam conscientia non liabebat. vestra publicae occupationis curam locum scriptis
Ecee, ut primum iii bonam valetudinem rednctus est, famillaribus non dedisse. Sed idem status erat, cum
Mediolanura cum summa properatione commeavit.1(J. praecedeme lempore colloquia culmen vesirum crebra
Caetera apud vos alleganda esse non credidi : quia praestabat : nec 3 aulicis deputatus ila premebaiur
qui commendat magnis viris justiliara, oblivionem excubiis, ut promissi araoris menioriam non haberet.
videtur a-quiiatis opponere. Domine mi, salutalionis Quis favis toxica, quis cpcnnm fontibus clandestinus
plenissimaemunus exhibeo : el quod superesi, quaeso susurrator admiscuil? aut forte quod fuerat de affe-
ut siatus circa me graiiae vestrae, quamvis sit plenis- c.lione subrepium ad judicium retulistis ? Sed ego
simus, adhuc tameri recipere cogatur augmenta. occupare vos paginarum promulgatione non differo :
ul ad usum veterem, cessantibus promissacdignatio-
EPISTOLA XXVI.
ENNODIUS AGAPITO. nis stimiilis, vel garrulitatis meae provocati fruge
Resistunt peccaia desideriis, et ut meritorumstalus redeatis. Domine mi, sa,Iutntidnisobsequium plena
humiliiate persolvens, indico me vestris ctipidum esse
delinquentibus innotescat, a labiorum proxiinitate
si
cupita subtrahuntur. Acrius affligunt oblati, cura aspectibus praesentari; tamen faciendum, perpensis
jj quaevobis cordi esse non dubiio, rescribatis.
' Divinis tamen
legibus] Cognatigeneris matriroo- Litteris ac principum
niaetdiviuaehges coereueruni et humanre, tiiin civH bant, ut legibus grailus fere consisie-
les lum canonicae. Ac sacris quidem Litteris synodus Agalhensis c. 61, Epaunensis c.
apud
Hcbr;cos de paucis iisqne proximis eatuum fuii : nec 50, Aureliauerisis ni, c. 10. Sive crgo diviuas leiies
hoc loco inferpretere (|u;e sacris Litieris coniinentur,
longius fere proccssit interdictum, quani ne cui fra-
tris sororisve filiacopularetur. '* Imperalores Chri- sive sacros canonesiia vocet, qno modo Graeci Otiov;
stiani etiam consobnnas jungi vetuerunt, ul Theo- mvovut, et divinas regulas passim Latini; paivum
dosiiis, tantum, ut Sex. Victoris verbis utar, pndori erat illo tempore discrinien.
• Sabini
bibuens el continentim, ul consobrinarumnuptias ve- fitio] Prp eodepi scribit eiiara epist. 15 et
tuerit lanquam sororum. Quare sine principis venia 14 libri sequeniis ad AvitUmeumdem.
duci npn licebat :.qnod declarat Cassiodori Formula • Aulicis excubiis] Quae-luraepiilatinae qua funge-
qua consobrinalegitima fiat uxor. Ecciesiasticae vero batur, ut diclum est ad episl. 26 lib. rv.
leges, quae incesias hodie nnptias qiiarto grndu defi- • Ctttntini
vettrm] Malim equidem, c. vestro. Se>l
niuni, ad septunum usque gradum aliquando prove-
cl;e sunt. At Ennodii sreculo mus adhuc " Est in
emin de indulgentior. opusculisSirmoadi,ea de re qumsttotriplex.
Qui oa re canones eraiit, intra vetitos sacris
101 EPISTOLARUMLIB. VI. 102
LIBER SEXTUS.
A iransmiito. Quod
EPISTOLA PRIMA. superest, reverenliae vestrae t\nw
ENNODUS ' PARJHENIO. quid babet humilitas devclionis olTeriinus, sttpp >
Nisi te erfliciiui tliligerem , el pii cordis solidilas cans ul litteras vestras vel pro mearum as--iiluiiai-
indemuiahili radice constarel, posset iiijuriariim do- jam merear.
lore provoc.itus, vel cum pneriliter irasceris, vel EPISTOLA III.
ciim arroganter supplicas, commoveri. Nihil eniin ENNODIUS EUPREPI^:.
invenio, quod sit fabricata humiliuile superbius. Pra> Rerum omniuni cursus obi-eqiiiiscorporis, nnima-
fero contumelias fucatae fmniis obsequiis : Iransit rum coiislat imperio : aliud nohiliiat coelestiSallini-
araaritudinem dulcedo simulaia. Non opus est depre- las , aliud abjeciio lerrena submitiit. Nec liberum
calionibiis, si quae te calena nectat inlclligis. Poscant est ut quo mens Deo paiente eollata deflexerit, quod
pro excessibus veniam, quibus est liberum non pa- de ultimis assumptura est non sequatur : nec I cet
rere. Ila famulos nobis ceelestis judicii elariiudo de-. militem obviam manum decrelis imperatoris afferre.
putavit, ul in quacuuque me.ns parle deflexerit, illo- Hinc Crispus asseruit aliud nobis cum diis , aliud
rum necessitas inclinelur. llle exspeciat clemens, cum belluis esse commune. • Hujus secreti raiione
qui desiriclum, si velit, refutare possit imperium. - cum ahsentibus peregrinamur, et salva membrorum
Haitd procul le ab hoc ordine evagari poleslas mihi vnleludine , amantum febiihus aestuamus: per haec
a Deo aitributa patietur. Optare te convenit ne vincula nulla itinerum interjectione dividimur, et
mansueludinem qunm in me praedicas meriiorum segregnti habitaculis , in unum studiis convenimus.
tuoritm consideraiio jusia devenusiet, et pietaiis tra- Nosti, soror venerabilis, et omnem apud me trans-
miiem eulparum mulliludo depreliet. Licet, ni f.dlor, gre^sn dulcedinem, quaepr.cfationen exegisset occa-
niisericorditer vindicia comiiatur errantem, nec ulla sio. Nunc aperia lecum et prodiga pudoris fronle
esl poiior palieniia nisi qu:c vitiis aditiun non reclu- coiigrediar. Vix quae ante direxeras blnndimenia
dit, a te lam>n facessat indignalio nnslra : quia quodi. stisiiuui : post admonitionem meam duplicia in litte-
deliqueris, non inclusus dolor et gralia falente ser- ris mella finlisti, quac tota pectoris secreta concule-
vatus, sed verhera casligabunt. Nunc uno modo ini rent el ad desiderium lui captivam animam relicta
cicatricem cogere vulneia intemperaiis sermonibusi corporis sede transferrent. Quam limeo ne rursus
ingesta prrevalebis, si le per culmina liberahs studi-; ad inccrtiim remittalur affectio ; et e.um tota mens
ingenuum doctrina monsiraveril. Veniam, nisi peri- diligemiae vela laxaverit, subducta periculura sla-
liasuffraganle, non exiges: mutata, qua notus 6um, tione patiatur! Animus meus quia fuci sit nescius
lege parcendi, circa desidem saevitiamsub perenni*.„ cognovisti; nec deleslabilem inter artiantes urbani-
late servabo. Quod restat, Deum precor, ui valeas, latem possit assumere. Tua rursus diversum sexus
el de versibus luis, ccelesti favore comilatus, spem ei naturn poliiceiur.ut dicit sapienlissimus Salomon:
augeas quam dedisti. Anima 3 qum in saturitaie esl, favis illudit (Prov.
EPISTOLA II. xxvn, 7). Seit verborum meorum testis et jndex,
ENNODIUS FALSTO. disposuisse me (nisi forle subdolo gratiae sapore de-
Summa gaudiorum est opporlunilas perlatoris, quii cipiar , et degusiatae caritatis siiienli pncuin oblala
minister diligentiae per necessilales suas desideriisi submoveris) spiritalis conjugii non simulacrum, sed
obsequium praestat alieuis. Hunc quidem honesias ipsam implere veritaiem. Ut duin inter nos unum
eommendat, et peregrinus ab offieio mercatoris pu-- velle, et untim nolle constiteiit, vel quod bonos ad
dor insinuat : jungilur, quod ei nolilia culminisi imiiationem stimnlet, vel quod malos afliciat, om-
vestri ad fidem probitatis accessit. Nam scriplioniss iiiuin ocnlis ct memibus exhibere. Tu tantum , Deo
veneramlae frugibus ipso commeante satiatus sum. medio , ndversus onineni quae ex invidia nascilur
Refundo ergo deposiium, officii lege con.4ricius; ett impugn:iiionem , firniam promitie et iiideinuiabilein
quem in Liguria posilum pro virium mediocritate5 servandam esse constaiiiiam. Quocirca vale, mi do-
suscepi, ad potissima patrocinia labella prosequenlejyjiniiia, et brevi pro maximis adraoniiione contenta,
1 B hujus epist. 23. Quibus argumentis dueor, ut de Par-
Parthenio] GermanaeEnnodii sororis filiumfuisse
docueiunl nos aliquot superiore iibro episiol.c, qui- ihenio illo conjiciam qui magister officiorumnc pa-
bus Parthenium K iiiain s udiorum causa profici- tricius tandem fiii : ad queui cxstat elegiacuin car-
scentein commendaiione sua proseculiis est. Sed1 men Aratoris , quod lib. ix pioduceinus, in qui) su-
sorori nomen qiiod fuerit, nusquam indicnt. Kupre- gularem ejus eruditionem eum gemiis m hililalc
piam eniiniinn esse id osiendit, quod Euprepiaclilius s conjimciaiii, ac diversas legaliones commemot-t.
quem iiuicuin hahuit, Lupicinus, non Pariheuius vo- a Sallusl. in Caiil.
cabatur. Deinde liuprepia vidua eral; Parthenii v<ro n 3 Anima qum in swuritale] Ca-sjanus collal. 14,
pater siipetsteslib. vu , epist. 50 et 51. Pur beuii. ii. cap. 15 : Anima qua. in s»tieiateesl, f.acisilluilil. Ea
porro nobilitatem >t felicia eruditionis auspicia cele- est lectio inlerpre um LXX : Yuzri iv -rWctoviioxiaa.
bral in Dictione -4scholastica, qua graiias egit gram-- x-npiot;eaitui&i. Necnwltum discrepalVulgata, Anima
malico, quando Paithenius beue recilavit: iiem librii saurttla calcabil {avum.
103 ENNODUKPISCOPI TICINENSTS 104
quia nec epistolaris concinnatio pluraâtiiur, nec A - una obsequitur debito, altera prxslaiur affectui.
ralio penetr ilium paginis debere comniiiti, si ad Cretlile, nefas putavi non cuni fenore suo resiituere
haecquaj indicala sum voto el fide respondes, pro- quod mens venerabilis prima coniu'erat. Dulciora
priae scriptionis tesiimonio ppllicere. sunt aute exemphini bona diligentiae: nec tanium
EPISTOLAIV. habet virium aul gejnii qui auiic tiarum callem f»
ENNODIUS FAUSTO. cundus ingrediiur. Summalim s-ibigratiam non po-
Non scripsi, ut amaro incommodiialis mcaeindicio lest vindicare, cui in amore forma prx-statur : impu-
vos gravarem; sed ut solliciiudinem vcstram, quale- dentiae est non responderc caritati, cum manifestet
nus insistat orationibus, convenirem. Male <culos res bene orla virlutem. Ilaecin fcsiinaiione pei latoris
meos anle rec plae valeliidinis substautiam impnsitus celer scripsi. Latius posthac verba diffuudam : nec
labor nccepit, omne a me vobiscumlumen abscessit. maciem ingenii niei, duni merita vestra respiciuntnr,
"Satis sit significassequod patior. Vestrum est pro- aspiciam : si tamen d sideriis meis tabellaruin fre-
speritatern meam a Deo quem precibus placatis quentiam commodelis. Domine mi, salutationis uber-
exigere, el reseranti lilteraruin fores crebris opem rimaeservitia dependens, quacso, ut memorlam pro-
ferre colloquiis. Domine mi, Deum quaeso,ut illud a ximitatis vos habere signenl promulgata siue inier-
vohis indicari facial quod me deleutet agnoscere. B missione colloquia.
EPISTOLA V. EPISTOLA VII.
ENNODIUS AURELIANO. ENNODlUS AVIENO.
Noh esl fiducia mea praecognitis nudata successi- Diu est quod desideriis veracibus suspensus solo
bns. Validusin affectione est, queni animo meo dili- litterarum pascor officio : dum enim magniiudinem
gentiae memorem jusia sum -xstimatiune pollicitus. veslram allnquor, volivo me aesiimonon decsse c<>n-
Gratiastibi, superua dispensatio, quaehuraanis rebus spcclui. Sed remediis suis animus aegrescitafflicti;
prosperorura fructum de adversitatis occasione lar- et quod diligenliae pahulum invenitur, hoc mai:is
giris, nec pateris in ordine suo trislia permanere. macerat de amoris fruge jejuninm. Vere, domine,
Nescio quid magnitudini veslrae hoslilis malitia de sic vos lumina mea Deus servet incnlnmes; qnia si
palrihionii ubertate decerpserit; tamen sub hoc ti- nut vires corporis mei sivissent, aut festiuatio domni,
tulo inviclissimi domini mullum locuplctem gratiam Ravennam toiis iiiteuiionis meae viribus expetissem.
comparavit. Bona est jactura subslantiac, si inclyli Sed si Deus voluerit, salva vita domni mei patris
noiitia principis dispendiis inveniiur. Non est facul- vesiri, et domnaemntris, posl Pascha eum ndjuiorio
laium formidanda decessio, si per eum qui omnes supcrno veniam, ut vobis visis ad opem vitae reva-
vincat divitias, summi Dominiarnor acquiritur. Huc C lescam. Domine mi, saltitationem uberrimam dicens
accedit quod nec illa imrainutio, dum facta esi lucri precor, ut oinnes sanctos orare pro me inslantissiine
mater et honorum via , impactae humililatis potuit procuvetis.
tenere substanliam. Sic reparata sunt quae inimicus EPISTOLA VIII.
eripuit, ut adhuc gaudiorum cumulum praesloleris. ENNODIUS SENARIO.
Snpersunt quae in spe haheanlur, cum culmini tuo Quamvispropeccalis meis etiatn Iitierarum veslra-
contigerit maxiraa jam lenerc. His beneficiis, coelo rum solatia subducautur, ego tamcn memor debiti
auctore collalis, noiiiiacet communionisnostraehona quo me per gratiam vesiram, ul Dei
memores, obli-
jungamus. Quando mihi tanium virum , nisi per illa gastis, scribere non omiito : sperans, domne Senari,
quae prrcfatus sum, coniigissel agnoscere? Sed au- ut Dcum quem in me cogilasti, semper atiendas et
geant superna quse tribuunt; et ad quaedesideria frequenter mihi litierarum vestrarum munus imper-
porriguntur, divina nos cura perducat. Quod resiai, tias. Domnemi, saluto plurimumreverentia consuela,
vale, mi domine, et amantem tni crebris fove collu- et imjiloro ut per omnes sanclorum basilicas pro
quiis : quia nisi episiolaris concinnaiio teneret ter- afflictionemea Deum rogare non desinas.
minum lege praescriptum, gaudia ihe in mulia verba
D EPISTOLA IX.
diffunderent.
EPISTOLA VI. ENNODIUS FAUSTO.
ENNODIUS ' BOETH). Quamvis ad tutelam pontificis innocentia officii
Par quidem fueral unis littcris magniludinis tuae ejtis comes assistat; nec opus sit humanis solatiis ei
respondisse simpliciter, nec geminare debere cnllo- qui humanitatem professione superavit , scit tamen
quia serael obnoxium -. sed cautione ad hoc, non oninipolcns Dcus, me sancii episcopi ponitnris prx--
inscitia devolutus sum. De utriusque eniin episiolis, senlium jussioni exaClum impendisse colloquium.
1 Boelio] llaec secunda Ennodii ad Boetium est riabant ut Romanushic in aedebcatae
scnlpiilapidcs,
epistola : >-tcotitra priina Mdelur quaesequeutis libri Agnes siiburbann.
est du<>decima.Adeo veriim est quod montiimu-, epi- VALENS ?. D. COMIT. DEPOSITUS
sloiarnm Emiodii seriem >bique rectain imn esse. KAL. JUL. CONS. BOETHI V. C.
Jiiin in nominis scripiura variam codices. Nam alii Et aliter in D. Latireniii
Boelium scriuiul, nlii Boelhiuin : quotl quidein, si teiraslylo extra muros.
Grn-eaivocis ongo specietur, rectius er.U. Sed usus GENEROSUS EUNUCHUS DEPOSITUS
obtinuii, ut Boeiium polius dicamus. El jam olim va- IN PACE VILID. OCTOB.BOETIOV. C. CONS.
m EPISTOLARUMLIB. VI. 40C
Diu enim renisus sum, ne arrogans videreiur,' si, A alleganda non supprimit. Quod reslat, valere me, Deo
minister antistitem, et apud sauctissimam conscieu- auspice, nunlians, prosperitatis vestraebona disquiro,
tiam potissimum vix mediocris assereret. Sed perfe- et plenum reddo salutaiionis obsequium, deprecatus,
cta obedienlia est, quidquid summus exigit, non neut fiduciam meam incorrupta dignationis veslraenon
gari. Et ideo praelato debilae salutationis obsequio, denudet integritas.
precor, ui ad consolationem multis impugnationibus EPISTOLA XIII.
praegravatisubsidiumconferatis : quatenus singularis ENNODIUS AVITO.
boni rem facientes, non patiamini immeritum sacer-
dotem diuturnaesubjacere moestitiae. Importunum me facit aliena necessitas, quia debeo
pro deprecante sermonem. Lex propositi interces-
EPISTOLA X. sionis refutat avaritiam. Nam ad conscientiae meae
ENNODIUS FAUSTO. sarcinam jungilur, si respuam supplicantem. Exspe-
Deus, qui bonorum operum animo vestro inseruit ctandae memoriaeSabini filius ad diera constitutum
affeclura, ipse obsequentem sibi longa felicissimum senlentiam
aetaletueatur: quia quamvis innocentia quam fovetis, praestolaturusoccurrit: sed agellum suum
raiione est coactus expetere; quia et fide-
indesineutes pro vobisducat excubias; obligati taraen utilitatis
et exseculordefunctadie defuerunt. Abjurantem
beneficiisvestris non possunt quae pro vobis Deode- B '. jussor
benl vota comprimere: quia pro impensis gratias non me de praefaiinegotio ultra vilescere bajulus impulit,
ad eura nuntios, quaienus rursus occurreret, de«
referre et Deusin carne consiilutus exhorruit. Utinam ut
me fecisse significo. Nuncsalutationis
tantum valerem pro rebus verborum tribuere, quan- stinarem: quod
tum sentio me debere! His tamen, quod ad aliam mer- meaedicens obsequia, in potestate est culminis vestri,
cedem vestram pertineat, suggerere non omitto, ut in praedicti causa, quid justitia quam fovetis, quid
cbartam quam in causa Laurenlii tabularii comensis fiducia quam dedisiis mereatur ostendere.
fecistis, impletam mihi transmitti jubeatis; et pro illa EPISTOLA XIV.
caecamuliere quam Martinus conductor' de Moditia ENNODIUS AVITO.
opprimit, comitis palrimonii lilteras tollatis, quibus Scio mea apud vos clamare silentia; nec qtiidquam
jubeatur, quod ei abstulit mancipiuro, sine dilatione fieri, quod non secreta interpretatione teneatur. Ego
reformare : quia quod in praesenti in mandatis acce- tamen a scriptione non destiti; nec stiblimis memoriae
pit, facere pro rustica temeritate contemnit. viri Sabini filiumfabricato ingenio a judicatione sub-
EPISTOLA XI. traxi, qui violentias in agello suo perpessus, bactenus
ENNODIUS AVIENO. operam dicitur navasse cum barbaris. Credite mihi,
Digressode Mediolanensiurbe • communi domino, C aderit secutus examini, et disceptalionem vestram
sola in consolatione remanserunt solatia litterarum: sine aliqua formidine veniet ingressurus. Domine mi,
qula dum serrao ad vos dirigiiur, aliqua praesentiae salutati revereutiam dicens, prccor ut personam
vestrae desideriis meis imago bianditur. Quod et a meam tanti liabeatis insitacdudum affeciionisrecor-
vobisdominis meis, ut crebro faciatis, exposco; co- datione fulcire. -
gitantes absentiamvestram hac sola posse assiduitale EPISTOLA XV.
sustineri. Habeant felicissimi votivam pr.csentiam: ENNODIUS FAU3TO.
mihi delicta raea cogitanti epistolaris cura sufficiet. Bene providentia superna disponit, ut dum a ine
Domine mi, salutem uberrimam dicens, precor, ut beneficia postulantur, sic sollicitudo mea votivos in-
per sanctos Doraini pro me preces fundere minime veniat perlalores. Facessat negare aliis quod mihi
desistatis, et Dominogratias referte, ctijus circa rae tribuo : et illud avaritia sordente continere, quod
beneficia etiam insperata tribuunlur. suhlevat largientem. Simplicianus prasentium baju-
EPISTOLA XII. lus, adolescens nobilissimus, natalem scientiaesedem
ENNODIUS JURERIO, EUGENETI, AGAPITO, SENAHIO, Romam conatus expeterc, hoc sibi credidit pro sin-
ALBINO.
gulari evenire compendio, si ad notiliam culminis
Uberioribus opus est paginis, ubi fides claudicat D vestri duce pagina perveniret. Cui ego nequaquam
perlatoris : per amantem mei cultorem veslrum Ste- volui cupita sublrahere, sciens consuetudinis vestrae
phanumdiaconum,sufficitparca collocutio: qui trans- esse quod reliqui faciunt exorati. Nunc, mi domine,
grediens epislolas in inulla verba diffusas, praefert servitia salutationis accipientes, facite ut praefatum
iffluentibus necessaria, dum compendiofidelis arcani peregrinationis dura non onerent : meque crebra
1 Si minister antislitem] Diaconus episcopum. V Rebusin diversis
exemplumdate parati.
Aiaxovo? est minister. Quos ergo diaconosGraecavoce I-I Inrlinatecaput vestiumpasloribusipsi.
in Ecclesia nuncupamus, minislros etiam simpliciter w Sicfietut Chrislipopulositis probati.
appellabant. Commodianus: 5 De moditia] Modoeiia: quod nolum est Liguriae
MINISTRIS.
* oppidnm haud procul Mediolano,ubi Longobardorum j
3 HimsteriumChristi,Zacones,exercetecaste. et lialiae reges olim coronaii. Modiiia pro Modoeiia •
K-i Idcirioministrifacitepraeceptamagistri. liceniia scriplum, ac mira pro J
2! Nolitefugerepersonamjudicisaequi. pari antiquarioriim
i— Inlegrale locuinvestium,per omniadocti. moera, id est uolpu apud Sidonium, et metici pro *
t/i SurMimintpndentes,semper Deo summodevoli. metoeci airoixoi, in vetere Galli auctoris panegyrico. |
H TotaDeo reddiie iulaesasacraminisieriaarre. ' Communiaomino] Fausto, patre Avieni.
Fortassemyslerium.
k
PATROL.LXIII.
107 ENNOBHEPISGOPI TtflNENSIS 108
icriutlonis vestrae per Itanc Impeiratam frequentiam jAdignetur; quatenus sub confabulatione votiva pia
teTevaremunia non deslstatit. desideria subleventur.
EPISTOLA XVI. Ba»istoLA xix.
ENNODIUS LUMIN0S0. * ENNODIUS FAUSTO.
Non deberent esse negotiosa colloquia quae pro Postquam desideriis meis videndl V0Sfacultas eU>-
remedio sibi amor irivenil, fteCreligionis stipendium psa cst, iterum ad liiteras mens revertilur : cogitur
ad neoessaria noa oporteret evocare conmercia: quia abjuratum poscere paaiAalos.ubsidium, ei| iustUuUm
dulee essei epistolarum munia soMmilitare coneor- melioribus copiis animam, quasi vilioris cibi alere
diae, nec rem diligenliae in aucupia traristerre eom- aut sustenlare corarriercio.0 quamgrave est, quoiiens
pendii. Sed res ad hoe rediit, ut nisi sonior caritas variis necessitatibus obsequeniemfugitiva libena^ ad
quaeinler nos ab ipso vitaelumine suropsit exordium, nova instiluta transducit! Quaedura sunt, coniinua-
Ctper varias profectuum vires messem gratUeperduxit tione frangunlur : mullum de gravitate oneris usus
ad aream, compulsa pro meis partibus stimulo scri- incldit ; flebilis conditio ad optata quae non sunt
ptionis assurgat, grandi ingratitudinis et detrimento- mansura perducit; levior sors est curis jugibus occu-
rum sterililale peroiiliar,' Meminit amplitudo vestra, pali. Hoc sum infelicior peccatorum fasce, quod de
quaede expensis quaeapudRavennam episcopus raeus B bonarum rerum sapore gustavi. Sed hinc alias. Deo
fecerat, rae qi redbihitionem promittente, pro sedis relinquenda sunt, quae humano remedium nesciunl
aposlolicaeutilitate, vobiscum fuerit colloculus. De habere consilio. Vobis interim reverentiam salutatio-
qua restituenda celerem promiseratis effectum : sed nis impendens, reditus mei facere indicia non omisi,
pro peccatis meis nescio qui casus opposuit manus. cupiens pari scriptionis vestrae hilaritate relevari.
De qua ad me praedictianlistitis se convertit intenlio, EPISTOLA XX.
ut vix inducias ad sacratissimam urbem tribuerit SN.NOPIUS FAU8TO.
deslinandi. Nunc post Deum in vobjs causa esl; qui Ignoratur bonorum sapor in prosperis; vix diguo-
potestis et personam meam offensione pontificis mei scitur superni qualitas beneficii, dum tenetur ; post
iet detrimentis eripere; ne officium fidei mihi uni migrationem cupita dulcescunt; desiderii pretia in
peperisse vldeatur adversa. Domine mi, salutalionjs> manibus constituta neseimus. Vere fateor, quandiu
munera persolvens, Dominum precor, ut animumi Ravenna vos habuit, sinistrura omen credidi cogitare
vestrum ad utilitatis meaeconsiderationem incunctan- quae palior; nec inter res secundas, quasi malignus
te."invitet. Ego quid amplius facerem invenire non proprire felicitatis interpres., quaeper absentiam ve-
potui, nisi ut cum allegatione manifesta (idum mihi Slram evenire poterant suspiravi. Non debui meriia
^*
dirigerem perlatorem. inea, si ab homine non separarer, agnoscere, nec ia-
EPISTOLA XVII, telligere fugitivum esse, quod sectanti peccata blan-
ENNODIUS MARCELLINO EPISCOPO. dilur. Sed quid epistolaris concinnatio castigataeler-
Magnifici viri doinni Stephanioni filii vestri facit minunj diclionis excedit ? Ferat his rebus inedelam,
dignatio ut bealitudini vestrae legendus occurram, Cujus imperio universa famulanlur. Ego taraen pro-
cujus beneficioitineris caritas detrimenla nui patitur, pter quod atiributae sunt paginac, valeo substautia
et quod praesenlia non valet, sermone compensat. corporali; et per haecmunia, sub Dei ope, ut prospe-
His ergo servitia apostolatui vestro dcbita repraesen- ritas vestra nuniietur exspecto. Accipiteergo ebsequia
tans, qursro ut me orationum suffragio sublevetis: mea; et si quid inter haecquae mecum geri didicistis,
qualenus inSertus venerabili consclentiae, de Oinnii eventus dexier atlulerit, siue dlssimulatioois obsta-
merear dignationis vestrae fruge gratulari; quia fl- culo nuntiate.
ducire meaecoronam vestram non ambigo responsu- EPISTOLA XXI.
ram. ENNODIOS FAUSTO.
EPISTOLA XVIII. In occasione rapui solvendaehumilitatis personam
ENNODIUS DOMINIC^:. j. domestici perlaloris. Desideriis meis miliiabil, quod
Fecit magnitudo veslra quod et sanctis moribus; in aliorum negotiorura efficaciaprovidistis. Fateor,
suis debet et sanguini, ut propinquiiatis memoriara( durum credidi vicinior iitteras denegare, qui nunquam
silentii non patiatur torpore languescere. In quacun- potui in longinquo consiitutus absiinere colloquiia.
que terrarum parte vivit affinitas , nec separantur. Visumenim mihi sum, Ravennatibus occupatus excu-
regionibus parentelaa cateoa, sociati. Credite mihi, biis, Bjagniludinemveslfam quadam mentis dextera
dilectio sancta non deperit, nec ullum paiitur per. conligisse. Idcirco ad levamen desiderii scrlpia pro-
divisionis itinera natura dispendiuin. Nam generum: rogavt, Utquod vivis subtrabebatur affaiibus, Icctione
Testrum tantura mihi noveritis caritatis impeudere, pensarem. Ergo honorem salulati exhibens, rogo, ut
quantum ad vicissitudinem nulla satislactio exislall me hujusraodi, quoliens opportuniias ingesla fuerit,
idonea. Quod superest, domina mi, accipientes de- remediis subtevetiS, in quibus absenlia uuicum babet
bitae salutationis affeclum, Deum precor, ut in bono, divina provisione subsidium. Agnovistisquae sit cu-
mutuo felicitatis videndi vos occasionem conferre, ratio affeclionelanguenti: vestrum est medelam aegrii
' Inf. epist. 53. animis non negare.
109 EPISTOLARUMLIB. VI. 110
EPISTOLA XXII. A usu est, vos beneficia, me verba conferre, et magni-'
ENNODIUS EUGENETI. tudinem rerum desiderium vinccre postulantis. Si ab
Diligentia cst multiplicium causa paginarum. his muniis temperem, salvo munerura vestrorum ge-
Reveremiaevestrae debelur, quod a scripiione nOn hio, ego Votum benevoli non habeBo.Perlator prae-
lempero: testis gaudii non patitur vox defeclum, sentium Pertinax teste apud Vos naialittm suortim
quia statum valetuditiis vestrae Iretus excepi. Valetc. pudore vulgabitur : qui in astipulalione stenimaiis
EPISTOLA XXIII. usurusest bono verecundire,per quem, indiciis vale-
ENHODIUS PARTUENIO. tudinis mese pro vestro deslderio factis, precor ut
Deo auspice dileclionis tuae primordia convale- liduciae suae fruclum cftpiat ex dignatiOriisveslrae
scant: adsit desideriis comraunibus, per quem vires messe locupletem : et qtiotiens votivus commeantum
studia sortiuntur. Declarastite scriptionis luce urbem cursus accesserit, ad sublevandum me, quas in amo-
amicam liberalibus studiis jam tenere: prremisisti in ris solatio accipitis, paginas deSlinate.
for.bus quod avara parentum| vota superaret. Non EPISTOLA XXVl.
sum dictionis tuae rigidus astimator, nec respuo ENNODIUS EUPREPLB.
tenuiiaiem praeseniium, cui secutura hlandiuntur. Debentur quidem necessitali Silentia, sed scripta
Quotiensvomeribus terram scribimus, animus de spe B diligentiae. EXigit metus abstineniiam tabellarum;
venturaefrugis elevaiur : senrper de herbis aristarum sed inlerdum cedet affeclui. Vix
aliquibus acquiescil
diviliasamicus' rationis intelligit: diligenSruslicandi obstaculis mens amantis , servet ad redhibenda
gra-
adhuc in cano flore pomorum populos jam meiitur. tiac stipendia polius cum vetatur. Ecce praelncutus
Facessat adversitas, et quidquid pariunt peccata quae me causa ab his muniis suSpenderet;
relinquo
discedai. Duclus mihi oratiunculaeture et si eloquen- Conscientiaevestrre quae faciat obsequflnieni. Deum
tisenitore non subsistit, Latiaris tamen vense sapore tamen precatus, in boua me valetudine, vel
Ltipici-
radiavit. Fluxit sermo non absonus; lectionis tamen num nosirum esse significo : boc de vobis
cupiens,
opibus ampliandus. Sed quid ego post tantum judi- quae a me sunt prorogata cognoscere. Nolo tamen
cem, cujus oribus operis lui concinnationem placare curara vestram sequestrati pignoris fascedeprimatis:
signasti, quasi post olores ahser, strepui ? Illi qui- credite conscientiaemeae; plus illi per studium debeo,
cunque placuit, examen securus ingreditur , tacundia quam ipsa exhibere poteras per naturam. Uiinam in-
ab illo praedicatapraevalet favorem etiam ab inimicis
genium illius beneficia superna meliorent! Vere dico,
exigere. Labora ergo, ut felix bene coepfa eventus vobis ad
longiora digredientibus, utriuSque parentis
extollat: honestorum te oesequiis indesinenter im- sollicitudome
respicit, quam potuimus in uriumpositi
pende ; eos qui consortio se suo polluunt, debens *-*cum ambitione parliri. Domina mi, salutatioriem
ple-
monitis nostris reverentiam, velul veneni pocuium nissimam dicens, ut lantum mihi caritatis ei
scire precor
fuge ; profecium luum paginis cupido semper oraiionis suffragiumconcedatis, quanlum me ad de-
annuntia. Quod superest, vale, et omnibus superni siderii vestri effectum tendere
comprohastis
favorisadjutus auxihis, familiretuas de peritiae messe
EPISTOLA XXVII.
responde. ENNODIUS SENARIO.
EPISTOLA XXIV.
ENNODIUS " ARCHOTAMI.E. Uber conscientiam veslram pro superna dispensa-
Quamvisjus affeciionis, consanguinitatis lege con- tione vicissiludo comitetur; reddat pro parvitale mea
slriclum, regionum prolixitalenon pereat, nec calena Altissimus quod agnoscit a vobis, qui semper amaa-
generis quae animas nectit, terrarum separalione tibus fideles cxstilislis, fuisse collaium. Certus portus
dividatur , aitamen pabulum caritatis est, aut videre, est, pectoris veslri invenisse diligeritiam : estis hac
aut offieio sermonis appellare quem diligas : nesci- conversatione praedili, ut amicorum spem beneficii
rentur secreta raenliura, nisi proditione linguarum. collatione vincatis. Secundam admonitionem desi-
H&cia usu vocavit antiquitas, ul illa quaepectoribus dero, ut injurictum iier arripiam. Date felicem dexte-
elausa suut, non latereut. Ego Gallias quaetolum me .'" ram humilitaii meae, et prospera mecum vestra di-
propter vos sibi vindicant,sioculis non inspicio, affe- vidite. Domine mi, salutationis obsequia praestans,
elione non desero. Gratias lamen praesenliumperla- quaeso,ut si rerurli dominus apud Ravennam felicitei
lori, qui necessitatis suae occasione desideriis meis commorabitur, indicetis quatenus sine ambiguoprae-
praestilit, ut inter aeslus animarum quibus bajulus cepta veslra perficiam.
deerat, optalum praeberet officium. Salutans ergo EPISTOLA XXVHL
servitio debilo, precor ut portitor beneficii sui vicem ENNODlUS GUDILEVO.
recipiat, et qui in gaudio raeo opitulatus est, suis Solent quibus felicitas et potentia, Deo ordinante,
votis leslilutum per me credat effeclum, conceditur, liumiles consolari officio litterarum, el
EPISTOLA XXV. prospera sua paginarum promnlgatione partiri. Ego
ENNODIUS FAUSTO. multo tempore ut his sublevarer muniis, exspectavi.
Scit magniuidovestra quo me honorent praejudicio Sed cessantibus vobis necessarium credidi non ta-
studiorum libcraliura sectatores, tanquam rern sibi cere, ut quod amor non exigit, juxta eVangelicam
debitam commendationis meae scripta poscenles. In lectionem mereatur importunilas. Domine mi, salu.
1Forle sationis. 9 Arc/iolamioe]Arelatensiconsanguinea;, lib. vu, 14
111 ENNODUEPISCOPI TICINENSIS 112
) tationem plenissimaradicens, quarso,ut me antiquum A rat; quam cum negat anxiis is qui nullo labascit in-
cultorem vestrum illo foveaiis quo olim promisistis certo, resignat se diligentianon teneri. Paverunidiu
affectu : et prospera vestra paginarum me facialis animum meum a magnitudinevesira destmata collo-
directione cognoscere. quia, et bilaritati congrua pabula praestilerunt.
, EPISTOLAXXIX. Quorum nunc abstinentiam non affert tristitiam, sed
ENNODIUS FAUSTO. cogit ad exitium. Potuit enim saluti opem tribuere,
Quamvis sublimi viro et omni integritate praedito, quod ante miliiavit affectui; abjurala est caritatis
1 Sabino Romam properante, lute paginarum officia religio, quando profutura raeaevaleiudini verba de-
commisissem, ut resigtianda per litteras fidelis rela- negantur. Agoovistis quid fecerunt silentia vestra;
torassereret, attamen sollicitudinimeaedebuidupli- quibus emendatione succurrite : nam apud vos si
cibus magnitudinem vestram indiciis informare, ut mei non dominatur oblivio, scriptione mutantur. Do-
perlalor ex litteris secutus principium narrationis mine mi, salutem largissimam relerens, Deum de-
assumat. Haec scripto degustata sufficiant : ad illud precor, ut aestibus meis superni dispositio favoris
revertor, propter quod epislolae destinanlur. Valere occurat, et in solatio moerorummeorum illa a vobis
me corpore nuntio; Deo supplicans, ut siatum animre indicari faciat, quaedelectet agnosci.
de vestra.laciat prosperitate reparari. B EPISTOLAXXXIII.
EPISTOLA XXX. ENNODICS UORUISD& ET DlOSCORO.
ENNODIUS FAUSTO. Scio conscientiam religiosam grande aestimare
Non potest doloris magnitudinemeloqui oris infan- compendium, si praesiandinaseaiur occasio, his ma-
tia, qui mihi de illa re contigit, quod harum peria- xime quos devotos exstiiisse meminerunt. Ergo
toribus ad Liguriarodestinalis a scriptione tempera- quaravis prima reverentiae vesiraecausa sit scripta
slis : quorum commeationemvos ignorasse non cre- mittendi, et utilitatis allegatio sit subjicienda di-
didi, et prsesentiammaguitudinis veslraea petitionis ligentiae, attamen anxius animus saepe necessaria
qualitate deprehendi : datur enim inveniri a disposi- praeponilaffectui. Retinet fraternitas vestra domnum
tis tractatorem. Me lamen urunt epislolarura feriae, papam de expensa, quam episcopus meus apud Ita-
quas ad levamen mceroris mei etiam occupatissiini vennam pro ejus utilitateme spondente fecerat, resti-
*
repulislis. Nunc ad voia redeo. Valete, mi domini, tuiionem fuisse pollicitum. Sed actum est ut vix ad
et ccelesiem circa vos gratiam multiplici resignate vos dirigendipraestarelinducias , et de mea sibi sa-
colloquio. Partum est enim aclibus vestris, quietis tisfaciendumesse substantia protestatur. Nunc quia
tempore de ea qure in laboribus sata est, innocenliae grandis summa non est quaereposcitur, etsummum
messe gaudere. 'C est bcneficiumme ab ingratitudine ejus quaevide-
EPISTOLA XXXI. , lur jusla, subtrahere, ordinate quod vobis relributio
ENNODIUS DOHNO PAP£. superna compenset. Domine mi, salutem abundan-
Pcrvigil beatitud nis vestrae cura, quasi coram tissimam reddens, Deum quaeso,quo animis vestris,
positos, in quocunque loci sim, obsequentesaltendit, quod me sublevare possit, inspiret. Ego autem adfui
el sine ullis feriis, dum gratiae suffragiumpraestat parlibus meis, qui cnm contestatione moeroris per
expertis, invitat extraneos. Etenim plures dc specta- paginas indicali direxi fidelissimumperlatorem,qui
culo fructus capiuulur laboris alieni : quia discit nobis perferenda sine immiuutioncsuscipiat.
operam navare in cujus oculis redduntur praemia EPISTOLAXXXIV.
sudoris et fidei.Aique uiinam par votis essel effectus! ENNODIUS FAUSTO ALBO.
et quod didici pro religione,cuperemdarelur impiere. Quamvis magnitudo vestra per longura silentium
Domine mi, famulatus raei humilitatem exhibens, oblivionemmei fuerit contestata, et dum ab episto-
parca in raaximis elocutione contentus, quid domnus laribus muniis lemperat, memoriamobsequentis ab-
episcopus frater vesler super direcia legatione sen- jecerit, allamen providenliacoelesiisdesideriismeis
scrit, patefaciendumpraefati litteris derelinquo. prospera vestra non patitur occultari, et variis indi-
EPISTOLAXXXII. 3D ciis successumcirca vos resignat optatum. Nunc ta-
ENNODIUS AVIENO. men animus meus usque ad hoc devinctioneproduc-
Cum semper sint lillerurum inter amanles jucunda tus est, ut proprium ad vos dirigerem perlatorem,
commercia, et ex bis muniis, eliara si sparlana adhi- qui vivis pastus aspectibus, bona ad me manifesta
beatur brevitas, gaudia prolixa nascantur; sintque perducat. Credite, domini,magname vobis esseobli-
hujusmodiofficiaremed'oabsentibus,votivasollicitis: gatione constrictum, nec ullas pectori meo ferias
altamen aegeranimus super eorum de quibus pendet, dari, quibus visionem vestram non plena intentione
prosperitatejactatur, el hac tanlum curatiune respi- disquiram. Superest ut, ' reducta in EcclesiaRo-
1S. V.
Sabino]Hujuscenominispraefeciumannonae DIES XXIV. DP. XV. KAL. AUG. SVMM.
Roma paueis post nnnis habuit, cujus hoc reslal in ET BOETIOW. CC. CONSS. .
basilica Ostiensi epitaphium, sed mendosissimeexa-
ratum: • Reducta Ecclesim concordia Sedatis motibus
]
HIG REQUIESCITIN PA.CE. SABINUSV. S. scbismatis Laurentiani.
* lli domini
PRJEF. ANN. QUI VIXIT ANNOS LIII. ET ] Forte,mi domine,ut alibissepe.
113 EPISTOLARUMLIB. VII. iU
mana concordia, occurrendi vobis contingat eccasio. A EPISTOLA XXXVII.
Domine mi, salutationem reverentiae vestrac plenis- ENNODIUS JOANNI.
simam diceris , deprecor ul suggestionem portitoris, Ergo falso creditur amorem reddi diligentiae, et
bominis mei, grato suscipiatis auditu, et de felicitate . tacitis animas se interrogare colloquiis, fidem men-
vestra vel totius domus statu recurrenli nos inslrua- tium sensus asserere, ut quod impendimus vicaria
tis alloquio. nobis relatione debeatur ? Vocem montium secreta
EPISTOLA XXXV. restituunt, et in obsequio hunianitatis muta.famulan-
ENNODlUS DOMNIN.X. tur : sed magnitudinem tuam in contemptu mei con-
Inter curas et molestias quibus pro peccatorum tigit silentium pro scriptione reddere; et in astipu-
fasce subjicior, elegi singulare subsidium, ut ad vos latione artifieis genii, temperando a paginis, pertina-
domnas meas litieras desliuarem; quarum precibus ciam garrulitalis epprimere, naturae lege calcata.Fa-
omnia mihi secunda contingerent, el ad serena lae- cessat a mnribus meis, sequi quod admissum doleo,
titiae, depositis angustiarum nubibus, reformarer. et sublevare culpas imitando. Ecce ilerum appello
Prima enim mceroris causa est, quod prospera ve- linguaeferias foventem, et in longioribus persequor,
slra, dum in longinquo degilis, vix dalur agnosci: habens promissae caritatis memoriam. Domine, ut
ex qua nascitur circa personam meara omnis adver- B supra, salutationem largissimam offerens, quaeso,
sitas. Adeste ergo supplici precibus vestris, ut per ut debitum gratiae vel nuncexigat importnnitas, dum
sanctorum Dei suffragia aegro animo medela tribua- providetur quatenus ardorem desiderii prolixis salie-
tur. Domina mi, servitiura salutationis impendens, tis alloquiis.
deprecor, et per Deum vos, quem coliiis, obiestor, EPISTOLA XXXVIII.
ut continuis me postulationibus et lacrymis, quibus ENNODIUS FIRHINiG.
regnum coeleste vim patitur, Domino commendeiis: Quotiens votiva res repenle contigerit, prelium de
quia hoc munus speciale computo, et omnibus ipsa temporis brevitate sortitur. Coelesiisenim ut
comraodis anlepono. crescat beneficii genius, subilum facit esse quod tri-
EPISTOLAXXXVI. buit, ne devenustet sperantum prolixitas mi-ericor-
ENNODIUS ADEODATO PRESRVTERO. diam largiloris; quis enim affecturhdesiderii repente
Coelestisdispensatio religiosis desideriis nunquam suscipiens non avidius impetrata veneretur? Sic lit-
negat effectum: nam quod pie cupimus, maturo prae- teras magnitudiuis vestrae siiiens, tempore profectio-
stat studio. Desideranti enim mihi per litteras ora- nis accepi. Dolebam, faleor, et vehementer angebar,
tionum vestrarum postulare suffragia , perlatorem dum nec obsequiorum meorum perlator existeret, nec
domesticum vola pepererunt; ut stimulo scriptionis G sospitatis vestrae digressurus bona eognoscerem.
admoniti, pro suseepti anima supplicetis , quia' doc- Ecce utrumque frons bnna concessit: accepi pariter
tor gentinm clamat, Orale pro mvicem (Jac. v, 16). indicia optata quae refero, el uno eodemque tempore
Nihil enim esi quod Deum diligens, eliam pro delin- regressum me * de Alpibus Cottiis, et Ravennate si-
quenlibus obtinere non possit. Laborale ergo pro- gnifico iler arrepturum. Orate ut variis laborura ja-
missis dudum patrociniis, et gaudia mihi per lacry- Ctaioincommodis patientiam supernae benedictionis
mas comparate. Veniat ad me fructus innocentiae muruis infundat. Me autem quod ad custodiam gratiae
meritis ignoratus. Haec sunt de quibus sanctum Dei culminis vesiri splendor hortatur, faciKuscredo cur-
admonere praesumpsi. Timeo enim facere prolixa sus (liiminum in diversa revocari, et relictis fluenlo-
colloquia, quia res necessaria strictis est postulanda rum alimoniis aelher vacuum pisces expetere, quam
serraonibus. Nunc in Christo valete, mi doraine, et tantorum me immemorem delicta restituant. Quod
sentireme deprecationis vesiraemunera prosperisin- superest, valete, mi domina, et redemptori noslro
dicate. pro persona suscepti incessabiliter supplicate.
1 Doctor gentium] Paulo tribuit, quod est Jacobi nerario Brigantionis. De Firminae autem annulo est
apostoli cap. v Epistolaecatholicae.
1 De Alpibus epigramma 1)5.
Cottits] Hoc iler quod describit in ili-
LIBER SEPTIMUS.
EPISTOLA PRIMA. D lilas quac ab amico veritatis agnoscenda committi-
ENNODIUS ' JOLIANO. tur, cautione instruit animum cognitoris integri: af-
PraeCeptismagnitudinis vestrae minislerium defectionem infudisset nobis magnitudinis vestrae con-
votionis exsolvimus ; quia fit aequitati proximus , sideratio, si studia non dedissent. In negotio igitur
qui justi viri monitis obsecundat. Negotiorum qua- quod inter Bautonem', regiaedomus conduclorem, et
1 Juliano ] Comiti patrimonii, lib. iv, epist. 7. erant, vocabatur; nunc domus regia,
1 Regimdomus conductorem] Qui fiscale aliquod imperatores
regnante Theoderico , et conduciores domns regiae,
praediuin conduxerant, hi condiiclores domus Au- Cassiodorus lib. v, epist. 39. Eorum cognitio ad co-
guslaedicebantur, de quihus est titulus in codice, et mitem patrimonii perlinebat, qua comitiva Julianus
lex Valeniiiiianiill, qua illos nullius milithe dignita- fungebatur. Theodericus Juliano eidem C. P. Con-
tisve privilegiis frui docet. Domus Augusta, quando ductores Apulideplorata nobisadilione conquetti sunt,
H5 ENNODIIEPISCOPI TICINENSIS 116
*Epiphanium chartarium
verlitur, dum anceps in dis- Ai multis in promissionibus subvenisti; dicendo susten-
eeptatione postra eventus nutaret, et alterna se partes tandum me esse paginis, qui propriae lucis privarer
intenlione colliderent.asserente Bautonese sexaginta absentia. Ecce et pollicitalio fide claudicat, et spe
et quatuor solidos publicos,quos de reliqua indictio- irrilatus ardesco. Egit veniens de remedii praesum-
nis illius emissochirographo fueratdebere confessus, ptione fiducia,ut difficiliusdura tolerentur. Sed nunc,
idcirco non posse restituere, quia per manus sublimi domine, honorem salutationis accipiens, post-
mis viri Projecti quadraginla solidos Epiphanio suf- quam apud vos, quod male est animo, declaravi, cu-
fragii nomine conlulisset, pro quibus nullum bene- ratio properata succurrat: ut qui salutisveslrae status
ficium secutum fuisse docerelur; et replicaret ipse estvel graiia pripcipalis, exspectatis reseretur allo-
Epiphanius, se si quid accepissel, labore meruisse, quiis.
nec frustra sibi a Bautone quidquam fuisse collatum, EPISTOLA IV.
vel prolati testis fidem laudibus incessanter attolle- ENNODIUS AGNELLO.
ret; statuimus ut sub jurejurando mihi nominalus Semper famulantes diligentiaepaginas nunein pro-
superlus vir nobilis Projectus et sperati genusdecla- ditione sui dolor exiglt, et gaudiorum mlnistras in
raret beneficii, et effcctum, si ita esset, assereret vocem reserandae traxit Injuriae; nec contenta fuco
non secutum : quod cum fuisset impletum, Epipba- JJ I dissimulationis urbanse secreta pectoris aut tacitur-
nius acccptara pecuniaerefunderet quantitatem. Nunc nitate vestivit, aut in partem aliam iranstulit blan-
in potestate est culminis vesiri decisionem nostram, dimento. Novi quidem fabricata, sed fugio : et sim-
si placet, auctoritala fulcire. plicilate contentus, cum amantibus sereni animi
fronte congredior. Ubi gentium fuit sub obieslatione
EPISTOLA 11.
Dei inler .nos promissa devinctio, ut proflciscentes
ENNODIUS FAUSTO.
Quantum ad fascem moeroris adjungit interrupta insalutatum me, velut incognitum linqueretis, nec
remanens sortirer necessaria suggerendi?
tribulatio, quando ut acrius urat adversiias, prospe- potestatem
rorum mutatloneblandiiur! Ad cujus unquam onus Credo providistis ut imbecillusoculis lotumvobiscum
lumen arailteret, necdiem meum sub amici praesen-
accessit, quod continuatae sarcinam calamiialis abje- tia
cit? Quam bene me ad patientiam absentiae vestrae clausis orbibus intuerer. Haecsi per negligenliam
aestimationirelinquetis quem apud vos
longus temporum usus aptaverat; dum ho-squod fe- contigerunl,
licitas non babebat, didicerant nec vota praesumere! locum obtineam: ferenda sunt acerbius, si inlelli-
Ecce iterum de inveteratis doloribus passio novella guntur accidisse perstudium. Nunc vale, mi domine,
ine lacerat, et obductam eicatricem rescindit ictus et animo meo quem in statione consistere suadet in-
acutlor. Imploraveram a diseedente raiserlcordiam, C. nocentia, origo, proposiium, potlorera graiiaepartem
ut quod de praesenticonfabulatione perdebam, litte- qua vobis sinceritate patuit invitate.
ris pensaretur; nec hanc frugem omnibus desideriis EPISTOLA V.
jejunus emerui. Ego consuetudinis meaenon negli- ENNODIUS SENARIO.
gens Inier lacrymas scripta concinno : quibus de Quamvis te dominummeum per intemerataedocu-
*
afflictione mea credidi nil potius indicandum, illnstrls menta fidei principalis sibi cura conjungat, et mo-
viri domnl Pamfronii relatione contentus. Nunc, ml rum clariludo ita publicis rebus misceat, ut amabi-
domlne, ofosequiafamuli vestri dignanleraccipite, et lis a te saporem quietis excludat, non credo tamen
anim» in angusliis constitutre remedia consueta prae- ita religionemamicitiaeposthaberi, ut non saiisfaciens,
st&te Deo adjuvante, regnantis imperiis debita sua refun-
EPISTOLA III. das affectui. Nostis quid poscat aula, quid gralia:
ENNODIUS AVIKNO. uno eodemque tempore nec rerum deestis domino,
Quibus magmtudiuem tuam discedentem precibus nec amori, quando Christianae menlis integritas per
iraploravi, merito retexerem, nisi memorisevestrae has partes divisn solidatur. His ergo sollicitudinem
irrogare conlumelias devitarem. Nam qui amantem meam credo relevari, quibus venerabilis consuetudo
de his qui£ recens sunt acla convenerit, fuglendam D • servatur stndiis. Tanlum est, ut Dei nostri solatiis
honis oblivionem importunus opponit : cum boc sit magnitudovestraadjuta graluletur. Domine mi, salu-
peculiare conjunctis, ut sub quadam praescienlia tationis obsequia praesentans, spero ut de vestro vel
mutiio sibl cupita suffieiant; et ad suhstanliam cari- amici vestri domni Fausii statu hilarem me fieri vo-
tatls efflcaci dlspensatione, quod votis poscendum tivo Hlterarum contingai indicio.
est, effeciu seniore concilient. Coeleslisdispensatio EPISTOLA VI.
jfeeienda suggerii, si quid amor opiat, inquiras. Ilis ENNODIUS FLOftO ET DECORATO.
jungltur quod aestuanti animre, dum iter arriperes, Permisi hactenus roagnitudiueraveslrara mobiliia-
frumtnta titi inimicommsubreptionibuseoncremata: ab Athalarico lib. vm Variarum, epist. 21, ubi
postutancesne eogantur ad integram prastationem, chartarios nominat sedis Burgantini comitis patri-
quibut eommerciorum sunt commodadiminuta, elc. monii.
* Epiphanium » Principalis «6i eura eonjungai] Vel propter le-
chartarium]Lapis sepuleralis Romac,
LOCUS VALERIANI CHARTARI. Sed chariarius hpc loco gationes ad quas saepe adhibitus Senarius, vel pro-
non chartae opifex, aut negoiiator, &?dcharlularius pter exceptoris oflicium, quo in regis aula fungeba-
cemitis patrimonii: quomodo accipi etjam videtur tur, lib. III, epist. 11, et lib. v, epist. 15-
EPISTOLARUMLIB. VII. H8
|(7
lem Ligurura urbanre fuco disputationis incessere , A arte contendis, cui nec satietatem de praesentia tua,
et me reddebat alienum, et vos ab eorum nec oblivionem de silentio pateris subvenire. Scit
qula orlgo '
Sed cnm uha memium discussor altissimus, lectione apicum tuo-
culpis constahtia ptoroissa sejunxerat.
sorte ab oculis vestris et mente dlscessl, praecohis rum animam m-samintra penetralia sua non potuisse
voce contestor, heminem damnare posse quod se- cortslstere, et ad praesentiam tuam diligentiae evo-
Habuit Arelatensis habita-
qnitur , hec salvd pudore sehlentiath excessibus di- lasse melle compulsam.
ctare peccaritem. Fas est liberos a reatu detestarl ; lio, cum Mediotanensibnsmiiris includerer: et dum
menlis excurreret, intra
quis aequoanimo ferat monitorem quod verbis de- ad dulcem sedem libertas
struit aciibus non vitare? Evangelii sententia T&Si, Italiam rae cbrporis captivitas includebat. 0 si sup-
ad ea quaecupit animus
Qui feeeriteidoeueritsic(Matth. v, 19) dightlm Bel peterct sermonis aburidantia
aut ad illa ad quae lingua sufficit, non
gralia poSsejudicarl. Vobiscbpiosus sermo est, <qUd-<-exponenda,
tienserrOrarguitur, et sub conversationis negligentia pudor eriperet! Parvus amor est, qui oris testimonio
purttas amptectenda verborum. Perdidlstis lacryma- sufficienter aperitur. Confessio est tepidae caritatis.
rum mearummeraorlam, quam discedentibus gemlni qnotiens in ea non cedit eloquium. Quod restat,
doloris ietus effudit. Ecee quami dies surit, ih qui- Deum precor, ut valeas et ad sublevandtim moero-
bus sub tahta frequentia commeantum riulla neque B rem meum quem scriptione tua nimis daedalaarle
dominimei, amici vestri, neque vestra, qure de iilo geminasii, bono prosperitatis muturc reserveris.
rem voti indicent, scripta suscipio. Absolvislis imi- EPISTOLA IX.
latione culpabiles: non quod Lignribus evenerit pro- ENNODIUS AVIENO.
positum, quantum vos dlcitis, infidelitatis amiliere ,
sed quod eos contigerit invenisse in his qure sunt vi- Pompam quam In litteris fugttis obtinetis; nec
nisi declamationum tnsignia
tanda consortes. Rogo tamen, servitio salutationis aliud est loqui vestrum,
custodire : hoc in vobis hoc peritire mater
e-shibito, ut tandem aliquando, tanquam boni domini kideficiens lectionis curanatura, Sed miseriis
mearnm memores, prosperitatem vestram, congessit.
precum
vel dorani mei, amatoris vestri, reseretis muniis meis evenire nulla consolatio poiest, quando ante
oculos sunt locata, quae merui, et quantum pracla-
llllerarum.
EPISTOLA VII. tus indignior exstiterit, tantum in aperto fiunt pec-
' cata superati. Quid animum meum, illustrissime
ENNODIUSELPIDIO DIACONO. bominum, conaris attollere? quid in vita quae plena
Perfecta caritas corporalis absentiae damna non mosroris est, reservare liceat tribulationibus meis?
paiitur, nec aniraorum serena conjunctio itinerura Q pro bono dispensationis coelestis finem ve) cum vita
sequestratione multatur: quoruni animae Christo in consiitui. Vobis tamen insufficientes refero gratias,
caritate sociante conveniunt, nulla possunt separari qui illam circa roe servatis diligenliam, qua potio-
interjectione terrarum. Hac ego spe vel securitale, rem neC dignissimis praesiaretis. Domine mi, saluta-
de conscientiavestra securus, amanlem mei alloquor, tiOnis reverenliara solvens, spero ut orare pro me
tanquam in amplexibus constitutum. Fove, domne rhinime desistatls, et ad calamitatum solatia feren-
Elpidi, quem Deo raedio suscepisti. Habeal suas tia opem scrlpta mittatis.
mundus astulias, et urbanitatem fallendi prudentiam EPISTOLA X.
daranandus appellet. Tu illi dulcedini quam probavi,
ENNODIUS FLORO ETDECORATO.
nihil admisceas, nisi quod gradibus ad perfectae ca-
ritatis nos bona perducat. Domine, ut supra, saluta- "Compulsorisfunctusofficio, ad redhibitionem pro-
tionem plenissimam reddens, qurcso ut prosperita- missionis suaevix advocatum coegi, ut quod advo-
temveslram vel eorum qui nos diligunt frequenlibus catis debebat exsolveret. Genus durse professionisi
mihi indicetis alloquiis. ut a vobls dicenda praeveniam, ad verecundlam cle-
ricus inclinavi. Quale sit quo molliuntur obstinatis-
EPISTOLA VIII.
simi, et quid sibi velit qui raptores spoliat, aesti-
ENNODIUS EUPItEPI.E. ttiate. Argenli libram quam frater Epiphanius dedit,
Quam berie animuin meura ad palientiam seque- frafri Gaiano ad vos perferendam tradidi, paciis
slralionis absentiaevestrae usus aptaverat, dum pro- tamen adhuc apud me quae siiscepi consiitutis.
lixa silentia contemplum dulcedinis rerurn suarum Restat ut, si tradere debeam, designetis. Domine
necessitate pariebant! resciss>iest cicalrix quae ad mi, salutationera plenissimam dicens, rogo ut pri-
medlcinam pii amoris accesserat. Confiteor, sorot mum pro me sanctos orare dignemini. Deinde dom-
venerahilis, ad antiquum me desiderium lilterae tuae nis amatoribus nostris obsequia mea sub illa qua me
nimisnoto condiisesapore revocarunt. Ecce vide qua cupere scitis humilitate reddatis.
1 Helpidio
diacono]Lib. vm, episl. 8. Sicjam olin i Ne collationis translatio postuletiir : et apud Cassio-
scrihebant, pro Elpidio quoil est H-niStac: ut tlelpis, dorum lib. vn, 45; lib. IX, -t; lib, xn, 8. Editio Ba.
Euhelpistus, et alia id genus. Quare ita quoque siliensis hic etiam mutila erat. Priori enim hujus
scriptnm ab Ennndio verisimile est. epislotae membro alterura aitcxuit, quod epistolre
* Compulsoritofficio]Fiscalium onerum
exactoris,, 15 debebatur. Tres igitur epistolas sequemes ad
qui publicis functionibus obnoxius ad solulionetni Agnellum, Hormisdam et Boetium ex manuscriplis
fompcllit. Leg. 7 cod. de Exsecutoribus, et Ieg. 4. suppleyimus.
"9 ENNODII EPISCOPI TICINENSIS m
EPISTOLA XI. Apraedicare virtutes, quem in annis puerilibus, siue
ENN0DIUS AGNELLO. ajtatis praejudicio,industria fecit anliquum ; qui per
Male est animo meo, quod de facundiaesuredoti-
diligentiam imples omne quod cogitur; cui inter vitae
bus mihi abundantia vestra nihil tribuit : et ita exordia ludus est lectionis
assiduitas, et deliciaesu-
eloquentiae opibus incubat, at partem ex eis facere, dor alienus ; in cujus manibus duplicato igne rutilat,
sacrilegium computetur. Turpis est equidem univer- qua veteres face fulserunt. Nam quod vix majoribus
sarum rerum avaritia : contigit tamen, si verba de- circa extremitatem vitae
contigit, hoc tibi abundat in
neges, plus pudenda. Saepe etiam evenit ut fre- limine. Vere dedisii pretium
scribentes loquacitati meae, dum
quenter minus diligant; nunquam tamen desiderantem colloquia primus aggrederis. Contigit
accessit ut aliquid caritati reservet, qui in perpetua nova res
garrulo, ut usque adeo prnduceretur, do-
taciturnitale perdurat. Potest nasci de epistolaribus nec
exigerent scripta responsum. Deo gratias, qui
blandimentis ambiguitas : certa fides est ab eo qui occultis itineribus de propinqui vos necessaria affec-
servat silentium non amari. Hsc sunt quae in fes- tione commovit. Ecce
geminx causas injuriae jam
tinalione perlaloris celer scripsi, geminis siimulis tenetis: nam
postquam agrestis innotui, praesumo
incitatus, vel properationis bajuli vel doloris. Ergo me dicere parentem. 'Domine mi, salutis officium
taedio animi mei remedia incunctanter adhibele : ut B dicens,
spero ut circa littcrarum raunia frequeuiiam
quamvis deluerit hactenus affectioni pabula sua, in commodelis : in quo opere assiduitatem et amans
slatiune esse tamen promissa caritas innotescat. Do- exhibet et facundus.
mine mi, salutem plenissimam dicens, quaeso ut EPISTOLA XIV.
exspectationi raese quod sufficit loquendi peritissimo ENNODIUS ' ARCHOTAMIJE.
non negetur. Ita supra claritatem generis morum luce profecis-
EPISTOLA XII.
ENNObtUS HORMISD43 DIACONO. tis, ut quos etiam vobis non nectit propinquitas,
Nullus remaneret iroperitis locus venise, si plura actuum vestrorum bona subjiciant. Quis enim non
loquerentur : sola brevitas commendat indoctos. Su- perfectam reverentiam sit paratus impendere animae
in Dei cultura sublimi? quia peregrinuip se facit a
pra errorem est prolixa narratio rusticantis : quando
ab ignaro extorlum fuerit quod ditt legaiur, sibi Redemploris gratia, qui Deonon suscipit obsequen-
raneorem suum debet exactur. Quisquamne bomi- tes. Indicium enim est conversationis praecipuao,
num in longum vult fastidienda procedere, et nullo Christi nostri amare cultores , proximus est emen-
sapore condita breves terminos non habere? Romana datissimis, qui diligit jam probatos , testimonium
dat bonorum sine dubitatione meritorum, si studeas
hoc, frater, et nimium artifici subtilitate flagitasti. C
Sed nos contra fabricatos munit simpliciias nullis laudibus prosequi sub debita cominuatione perleo
colorata praesiigiis. Etenira quaravis me delenifica tos , fit sanclis proximus, qui in illis sine fuco prae-
epistolae tuae oratione produxeris, mei immemorera dicat sanctitatem , quemcunque diligentia hortanle
non fecisti. Scio artare pagiuam, cujus pretium pro- praetuleris, dispendiumpudoris est, n i sequaris.Quis
salva verecundia per spinosa gradiebs purgatum ifer
mulgator intelligo. Noverisme tamen meis partibus
non deesse, quaravis vocet in medium et urbanus et attollat , et viam salutis aspiciens calles eligat noxio-
clericus. Sed quid produco paginam, cujus superius rum? professio caecitatis est, bona ante oculos in
locata respicere, et unde imitatione pro-
angustiam pollicebar? Haec mihi cum amante con- exemplum
certatio : talis fructus est litlerarum. Domine mi, ficias non tenere.Haec, mi domina, de te non incer-
salutera uberrimam dicens, precor ut Dei noslri tri- tis fama nunliavit indiciis, non loquax vulgus per
buente misericordia crebro salutem vestram votivis ignara judicii ora jactavit; cui raos esl de humanis
mihi, dum meam quaeritis, nuntietis affatibus. actibus, dum scintillas in rogos animat, amplificatas
EPISTOLA XIII. fidelium flamraas exstinguere. Hoc noslforum rela-
ENNODIUS BOETIO. tione propinquorum, praccipue tamen domna et se-
Si liberum esset imperata differri, concederetur rore Euprepia referenie', percrebuit; non solum vos
adbtic mihi ornamenta silentii non perire. Nam taci- D dignas esse praeconiis, sed instituisse celebrandum,
turnitatis munus est, quod non inhumanura loqui me et venerabili filiocura prosapiaeradiis faeem conver-
posse credidistis. Videte quanlum linguaegenium vox satiouis ingerere. Habet, quantum comperi, Lirinen-
de sancta matre discat, etiam
yessa contnlerit. Sed res est vacui pectoris peri- sis habitalor quod
clitata remedia non tenere. Agit sermonis cura, ne quae urbana domicilia' non reiiquit. Si raihi credit
promulgantis celetur inscitia, quando otii labor glo- pietas lua, plus est in acie vicisse saeculum,quam
riam intercipit. Ecce ego ille anle probalionem lau- vitasse ; resignat timorem fuga certaminis; nec spes
dalus subdor examini, et ferias meas, ne videar praeest ulla virtutis, quando ante congressionem declina-
dicatione dignus, irrumpo. Nam dum humilitas red- tur adversarius. Conscientia roboris paucis acquies-
dit obsequium, impelrata per sileniium non babe- cet ad latebram : hoc est secretum eligere, quod os-
mus. Tn in me, emendatissirae hominum, dignaris tendisse formidinera. Hrec ego non dominum meum,
1 Arehotamim]Nobili viduac Arelatensi, Ennodiii esse possit. Archotonia mendose scribitur apud Cns-
eonsanguineae: cujus pietatem tantam esse ostendit, siodorum lib. iv, 12. Nam de eadem ibi sermo est,
nt ftlio presbytero, qui religionis studio ad Lirinen- ul ostcndemus ad epislolam 55 lib. vm.
semeremum se receperat, exemplo atqueincitamenlo
121 EPISTOLARUMLIB. VII. 128
etfamiliaenostraejubar, presbyterum arguens scribo A Humanitatis lex est et naturae imperium, hilaritatem
cui nec ibi credo impugnationes deesse, quas supe mentis opibus scriptionis effluere. Emanant enim vel
rer; in quo loci visusest declinasseconflictum.Tum si arctentur secunda conclavibus.Sed in magnitudine
enim universa saeculi blandimenla calcavit, quandi vestra, sicut aetascana est, pudoris et scientiaedote
aetatis, opum, natalium profectionem ejus reiinen maturescens, ita laetitiamfrenis moderationisastrin-
catena non valuit. Sed vobis quantum sexus infir gitis. Sed nunquid in damniim gralire disciplina de-
mior, tantum debetur potissima de palmae adeptiom bet excurrere; et hoc minui amicorum diligentiae,
laudatio. Prope est ut eliam illius tu sis tutela pro quod ad morum ornamenta sociatur? Quamvis mo-
positi: quae mala viduitalis etoibitatis i atiens, d< netam Laiiaris eloqtientiac leneas, non potes tamen
venerabilis filii meriiis solaiii tui o<casione pateri invenire quemadmodumjure factura asseras quod
nil perire. Ecce ubi femina, fragiliiatis oblita, castell exspecianti mihiverba non tribuis. Decet ergo bene-
vice, et virum et juvenem ab hostili impugnatiom ficia superna sola amantihus opinione nuntiari, eide
subducit. Hujus facta dux gloriosa perdures, et us solida gratulatione trepidare gaudiis jam potilum?
que ad illud in saeculo perseveres, quo illum, si il: Hac ergo necessitate puerum direxi, qui non repo-
res poposcerit, jam maturum mundi istius campm scat scripta, sed exigat. Nostis quaesit liducia sim-
accipiat. Vellera, confiteor, si epistolaris pateretui B pliciter -amantum, eorum praecipue quorum spem
concinnati», in longum verba producere, et de ac- reiinetis gratiae promissione firmatam. Domine mi,
tuum vestrorum ornamentis patica sub loquendi salutalionem plenissimamdicens, quaesont frequen-
ubertate narrare. Sed haecad alios scribenda reser- tes et non in arctum coactas epistolas destinetis.Vi-
ventur. Sufficit vos scire, quia quamvis a me nun- dete animi mei securilatem : prolixas posco paginas,
quam sis visa, cognosceris, et adorandis inserla mo- qui adhuc nullas accepi.
numentis radice animi jam teneris. Scriptum est EPISTOLA XVII.
raerainisti: Laudent te proximi tui (Prov. xxvu, 2) ENNODIUS AVIENO.
Vere sola mihi vellem causa exisleret Gallias expe- Si vobis de parvilate mea fuisset ulla curalio, tanti
tendi, ut cum domno meo presbytero, utrique oscu- temporis silentium non maueret: maxinie cum inae-
lantes. manus et oculos tuos, bealam le in quavis af- qualitas domnaemeae, matris vestrae, per varios ru-
flictione temporis redderemus. Domina mihi, proptei mores sine remedio affiigatabsenlem. Scio enim hoc
quod mittuntur epistolae,corpore me valere signifi- solo sanciam feminam fasce praegravari, quia immo-
cans, prosperiiatis vestraestatum requiro: deprecans dicam pietaiein exhibet non merenti. Sed quid pro-
et per Deum conjurans ne unquam mihi orationum duco verba catenis obligata tristiiiae? si bonam va-
vestrarum adjumenta deneuetis. C letudinem ejus coelestis favor refudit, properato lit-
EPISTOLA XV. teris nuntiare. Expecto enim ut tunc mecum pro-
ENN0D1US AGNELLO. spera concilientur, quando cum illa e-se comperero.
Deo gratias, qui circa magnitudinem vestram licel Didicistis causam moeroris , indifferenler post Deum
protulerit cupita, non repulit. Etenim ne fides clau- date remedii. Domine mi, salutationis obsequiaprae-
dicet supplicantis desideria differuntur , quia deve- sentans, Domino pro me, supplice vestro, obsequia
nustat secuturaehilaritatis genium velox impetratio, digna porrigite.
Et vos quidem honores meruisse, non optasse, ma- EPISTOLA XVIII.
nilestum esl, sed praecedens concinnatio eloquitur ENNODIUS AVIENO.
vola diligentium. Novitomnipoteus, ei generis vestri
Si judex vilium personarura laboret injuriis, ne-
et
luce permotus, graiiaequam polliciti estis invita-
scio utrum possit ab hoc onere alios sublevare, cui
tus fiducia, praecessit in prosperis vestris quidquid
ipse succumbit. Gravibus medica manus est adhi-
vos disciplina aut ratione cohibetis. Sulficiant in flo-
benda vulneribus, ne impunitate morbus adolescat.
ribus stricta :
colloquia respondele de prosperitate Sublimis virvicarius haeca me.quamvis projusti-
vestra sollicito, quamvis de amore non dubio. Do- _ liae consideratione [sic] lamen exlorsit allo-
deberentur,
mine mi, salutationis plenissimac obsequia depen-
quia : quid pertulerit, ipse manifestet. Unum scio,
dens litterarum portitorem commendo, qnia inihi
quia nisi succurritis, gcnerale futurum malum, cui
fideet honesiatecompertus est, volens universis quid
ipse est disciplinae tutor expositus. Hoc nnn est
dignalionis vestraehabeam non taceri , ut sperantes alienum a
Christianitate, cum defero , quia impiura
de comraunis gratiae messe pascaniur.
XVI. est rertim ordinera sub hac permixtione confundi.
EPISTOLA
Domine mi, salutationis honore praelato, vos vocem
ENNODIUS AGNELLO.
supplicis gratanter accipite, ut qui tanli fascem la-
Solet prosperorum indicia dispergere sermonis
: boni facundis ac- boris arripuit, convalescat effectu.
jucnnda festivitas dttin quidquid
cesserit, germana gaudiorura per populos voce dis- EPISTOLA XIX.
ENNODIUS ' SIHPLICIAHO.
currit. Facilius est ignein in pyras animatum lingua
silentium inter servare. Divini (avoris adjumento adolescenliae tuae rudi-
comprimere,quam optata
1Simpliciano] Is est de quo ad Fanstitm lib. vi, natus expetere: cui nnnc felicia eloquenliae primor-
epist. 15 : Simplicianusprmsentiunibajulus , adotes- dia graiulaiur. Fit ejusdem prreterea menlio epist. 29
cens nobilissimus,natatemscieniimsedemRomam co- hujus libri.
133 ENNODUEPISG0PI TrCJNENSIS 124
menta solideniur. Ipse det successuin frugibus, qui, A vel Mandimentasaeculireligionisdistrictione respuan-
contulit ornamenta principiis: ut quod in cano flore tur, Domine, ut supra, salulationis munera praesen-
praemisisti, in pomorum maturitate non subtrahas. tans, precor ut gratanter accipias quod inter curarurq
Est propositi nostri prima curatio, ut de incipienlis moles exigit fieri jocorum non respuenda subreptio.
laude solliciti ad Deum vota mittamus; quatenus
EPISTOLAXXI.
quod in bonaeindolis eruditione praesumptumest, de
superna ope maturescat. Ille ingenii segetem perdu- ENNODIOSMAXIHO.
cat ad horrea, qui altricem hotninura herbam exegil Ubi est fides splendenlis periclitata conscientis,
e cespite ; ipse de terreno lacte expressam in triti- quara in annis puerilibus cana reverentia non relin-
cum furmet effigieui, cujus imbre soli lacies mari- quit, quam per aevi praejudiciumobservantia bones-
tala fecundatur. Tibi autem, erudile puer, habeo latis irradiat, quae in tempore juventuiis actibus
gralias, quod quamvis dicendi splendore nituisses, maturescens infantiara ingressa praelabitur? Nuri-
el in llla urbe litterarum scientia astipulante laude- quid rcquiim fuit amantis paginis lantum mandata
ris, mei quoque desideras adjumenta pracconii. Ac- restitui.aut par fidesest liberaescriptionis et famuli?
cessit tibi fructus diligeniiacmeae,et si nulla tribuun- Nunquid dignum probatis moribus censuistis provo-
tur ruslicantis ornamenta testimonii. Libens dicta B cantem ad officia religiosa non subsequi, vel nefas
tua cum facundissimis procdico,cum quibus senlen- putastis epistolas reddere quas vobis inter excessus
tiam meam, ut bonorum ditescam societate, con- contigii non cepisse?Haec igilur est tua disciplina?
jungo. Proximum est ut non dividantur meritis, qui Non talem te prohilas olim manifestata dissemiital.
in qualibet judicatione consentiunt. Unus est, uec Ego lamen loquacitate qua notus sum indurata nilor
enim procul evagatusab arce sublimium, qui ad hoc mutare silenlia. Nunquid impar est tibi lingua nata-
quod illi praenuntiant,non dispari admiratione con- libus? aut non testimnnium generis annuniias flore
cordat. Ad epistolae tuae tamen diclionisque mella sermonis? nunquid ostrum loquendi deserel pecto-
me refero: cui sic est blanda de prsesenti et tenera ris fecunda dictatio? Nihil nisi malitiam designat,
setate praefatio, Ut non subtrahatur virtus et genius qui cum possit, desideranti verba nnn irihuit. Ecce
de futura.' Consiitit concavalis Laliaris elocutio, inter rtictationes Lyaco debiias qualia Silenus alter
dum per alveum suum Romanse eloquentiae unda verba compono, Scribcndum sciaiis nomen vestrum
praelabitur. Ad quae se porrigat, vix comprehendit ad genii mei purpuram, et libellis propriis inseren-
aestimatio, qui maximus apparescat in foribus. ln dum : ut etiam si nihil trihues de responso, ego ta-
matulina luce meridiano fulgore rutilasli. Tueatur men arcem teneam, quod ad docios viros dirigo sine
circa te coelestisgratia munus suum, et ut frequen- C trepidatione aliqua qund legalur. Dominemi, ac-
tibus amantem epistolarum colas muqiis, salus nos- cipe nostrae salutationis obsequia, reddens debila
tra Chrisius inspiret. litterarum.
EPISTOLAXX. Sic tibi virginitas mansuro constet in aevo:
Nec pereat quidquid vila beata dedit.
*
ENNOUICSHAXIMO. Sic tua non niaculent nigrautes membra puellae;
Dum prelorum famuli autumni dotem complerent, Nec propter jaceas Tartaream faciem.
et teneras uvarum tunicas properata calce disruro- llt cupidtim sanciis releves per scripta loquelis;
perent, ego ad summatem virum parentem fratrem- Deque luis Irairi fomibusunda fluat.
que meum et oculos et verba revocavi: justum esse EPISTOLAXXII.
conjiciehs, dum vineta uberem iribuunt liquorem,
me sobrlam alloqui cum jucunda hilaritate personam. ENNODlUSMAXIHO.
Solve ergo Pyihagorlcam tacitiirniiatem, et mecum Fidelius a sublimitate lua vocera suscipiunt ant
peritlre et faeundiaetuae bona parlire; sit inter nos imerrupta montium, aut secreta silvarum. Praebent
feliclum vibdemiarum vice colloquium; currantdul- hominibus naturae instilulione et muta responsum ;
cia ratnta sermonum.Habes quse ' eum diacono san- D redit ad morlales vicissitudo clamosre solitudinis;
ctissimo de insiiiutis inorum nota dicendi uberiate non pcrit quod lingureacceperint vel lustra hene-
communices.Nam qui ecclesiastica, ut vos, probitaie ficium ; quare islud in magnitudine tua laudis et
subsistunt, silentii apud illos justa vitalio esl. Scri- philosophiaegenus esi, nihil dicere, et silentii tenere
bite qua aurea castitas districtione teneatur , per inter declamantiumincerla cautionem? Homo,quem
quem callem ohscena fugiatur avarilia , quibus mo- nec. infecundum nalura protulit, nec infabricatum
dis turpis fallendi declinelur obseuritas. Insumma, doclrina dereliquit. Sed, credo, me dedignaris af-
sine dissimulatione docete quaegeritis. lllud praeci- fatu; ^ opicis nolens pretiosa dare verba judicio.
pue scire cupidum dignanter instruite qua sponsae Quid quod signum est divitis eloquenlia viri, nec in-
1 Constilitconcuvalis]Ila omnes libri anliqui:quid ordinarius arino 535, hoc est biennio post mortem
autem sibi velit, sequens alvei coramemoratiodecla- Ennodii. Ad eum enim consulem scripta exstat epi-
rat. slola Theoderici de ludorum pompa quam, dalurus
* lib. v VariarumVi.
Maximo] Viro spectabili : cujus epithalamium erai, '
scrip-it Ennodius: alque his etiam epistolis ad ejus Cum diaconosanctistimo] Hormisda.
*
nuptias al.ludenssuhinde jocatur. Poslea consul fiiit Opkis nolensj Veteres omnes obfcis roendpse,
•125 EPISTOLARUMLIB. VII. 13C
doctis sermouum oupila subirahere? mendicus flu-1A de guttulis ut fratrem decet a fratre, directa susci-
minum cursus est, qui lantum nobilissimorum sa- pite. Erubesce tu, quia nec aigrum requiris» nec de
tiare putatur ardorem: ubertas imbrium et nihil nuptialibus deliciis quae possent fastidiura relevare
paritura saxa perfundit. Liquidae rationis ordo est, transmittis.
ut paupertatem resignet qui damna formidat; quid- EPISTOLAXXIV.
quid non procurrit, exile est. De volucribus tamen ENNODIUS STEPHANO,
munus singula deslinavi, quod cepit accipiter. Nam Exigit a me filii communis Marcelli adhorlatio,
'
progressi ad Bromiumet Bacchi orgia, inter aves quem natura vobis, mihi deditaffectus,ut adscriptiu-
bella commisimus: profuit quacstuinostro certamen nis munia praeviusaspirarem, et solatium litterarum
sociale pennarum. Mementuquod solam anatem di- per quod vetustas voluit absentiae nil licere, amore
reximus: scientes quia numero Deus impare gaudet. viclus impenderem. Jam debes mihi duplicem gra-
Donanostra institutio est : sunie, si diligis, pro dog- tiam, et si responsa restitueris, ob hoc quod primus
mate quod jocamur. Fac meam frugiferam esse lae- incepi. llle dilectionis januam pandit, qui in colla-
litiam. Si libi perpetuaediligentiam castitatis indixe- quiis prrestal exemplum : propositam custodiunt for-
rit.laborabit in laudibus luis lingua, qurc modo excr- mulam, qui scripta restiluunt. Ergo, auctore Deo,
cetur in mooitis.Vale, domine.et amanti, ut doctus, B < nuntiam prosperilatis nostrae epistolara destinamus.
si mereor, seqtteslrala dissimulatione responde. Illud ad gaudium vestrum.quo uberius paterna meus
EPISTOLA XXIII. cxsultet, adjungimus, filium vestrum in studiis libe-
ENNODIUS MAXIMO. ralibus ingenuilatis testimonium jam tenere, et ta-
'Producit magnitudotuanuptiarum festa tempori- lcm se in hac cura pracstare, ut avara suorum vota
bus ; dum rem ad quam coactus es, sub diuturnilale transcendat. Spes perfectionis est, honesta in ado-
prosequeris, subito necessitas tua facta est deside- lescei.te incho.uio , nec ab erudito dislat, qui inter
rium. Aliquis negotio illi perenniter incumbat, ad exordia boni gloriam occupat instituti.Salutans ergo
quod descendit invitus? Sic recessisti a custodiiae alTectiune qua debeo, spero ut reparala opportuni-
beatitudinis diligenlia, quasi prolixis temporibus ditate de bono me faciat vestrre prosperitatis attolli.
dicisses qualiter instituerelur uxorius. Triginla feli- EPISTOLAXXV.
ENNODIUS 8 SVMMACHO.
citerdies abierunt, et te civitati adluic meis oculis
longa me macerans exspecmiionesubducis.Verequid- Lex desideriis scripta vix creditur. Impatiens ri-
quid vis facias, si vixero, qui libi diccnda lexui, non, gidioris praeceptidiligentia, non jugiter dignum facit
tacebo : tamen houore saluiationis acceplo, gustum reprehensione quod libera est. Reddittir srepe ama-
q
Mihi certa visa est casligatio, ut opici legamus, hoc los notis distinguam ducto a patre Symmachi orato-
est, ut mox deelarat. rudis <l indocii : quo sensu et ris exordio. ls fuit.
opica translaiio dicta Sidonio lib. vm, epist. 3, ab 1°L. AuitELiusAVIANUS Sv.MMACHUs prajfcctus urbi
Opicorumgente deducia significaiio, cujus sermo in- anno'364. Cujus meritorum series auctoritatisque,
culluset barbarus. oittxSivywvrj,apudSuidam in vnce prudcntiac et eloqueniiac teslimonium in stattiacin-
ri\a. coniinetur, quam illi duplicem, Romac
1 lnter aves bella commisimus]Sidonius idem in scriptione
scilicet ac Constantinopoli, principes poni jusserunt.
panegyrico Aviii: Virum doctum et modestum appellat Marcellinus Re-
Quidvolucrumstudium,dat quasnatura rapaces rum gestarum lib. xxvn. Sed ejus exstat unica cpi-
In vulguspropecognatum? quis doctioristo slola ad Symmachumfiliiimcum paucis epigramma-
lnslituitvariasper nubila jungerelites? tis, qure supersunt ex iis quac in octoginla illustrcs
Atllevincitaves,celeriqueper setheraplausu sui saeculiviros conscripserat.
Hoc nttllimeliuspugnatorrailitat unguis. i° Q. AURELIUS SVMMACHUS L. F. oralor; cujus
Aviumigitur venatio itlis lemporibus frequens, nec Epistolarum lib. ix ac decimus Relationum quas in
Clericls ignota : quibus eam lamen postea canones praefeciura urbana scripsit: in quibus et famosa re-
vetuerunt, ut in iila ipsa Liguria synodus Ticinensisi lalio de ara Vicloriae legitur, cui S. Ambrosius et
anno 850, can. i : Vt episcopusomnesaffectionesqum; Prudentiiis responderunt. Proconsul enim Africae
in tancta conversalionea sacerdolali abhorrenl officio,, fuit anno 570, pracfectusUrbi anno 384, consul de-
penilus repudiet, et non canibus aui accipitribusvel! rj• nique ordinarius cum Taliano anno 391. I xor ilii
capis, quos vulgusfatconesvocat, per se ipsum vena- RusticianaOrfiji filia: mater Acyndini consulis, qutem
tionesexerceat. avunculum vocat, germana. Is est qui apud
* Producitmagnitudo] Septem qnaesequunlurepi- Macrobiumpropterea disputat in Snturnalibus; cui Griphum
stolic desiderantur in excmplaribus quibus usi su- niiuii Ausonius: de quo loquilur Augustinus, cum
mus. a Symmacho P. V. Mediolanumad rhetoricam pro-
* Symmacho]\Sonpapae,sedpatrieio,s,oceroBoelii: fessioneni missum sescribit lib. v Confess., cap. 13.
qui illum hoc ornat eiogio lib. n de Consolaiione: De quo iiem Prosper lib. III de Promiss. cap. 38,
Atquivigetincolumisillud pretiosissimumgeneris hu- Sidonius epist. 1etaliislocis; Socrates lib. v cap.14;
mani decus, Symmachussocer, el quod vilmprelio noii Cassiodorus lib. xi, 2.
segnis emeres,vir totus ex sapienlia virlutibusquefac- 3° Q. FLAVIANUS MEMMIUS SYMHACHUS, unicus ora-
lus, suorumsecuruttuis ingemiscilinjuriis: llem lib.i: toris filius, a quo et palris episloke post ejus mor-
Symmachussanclus, et aque ac tu ipsa reverendus. tem digesiae et edilae.Proconsul itidem Africacaniio
Ennodiusoriginariam Symmachorum familiac elo- 413, prrcfeclus llrbi anno -420.Hujus siquidem sunt
quentiam, nobilitatemque esse ait: nec trustra, quia Relationes quae de Eulalii adversus Bonifacium pa-
docti fere omnes fuerunl, et summis dignitatibus; pam conteutione ad Honorium Aug. scripiae Annali-
iilustres. Quoloco nonabs re facturus videor si, quo- bus ecclesiaslicissunt insertre. Quaestoreliam candi-
niam Symmachos, qui Ennodii rrtate et supenoiei daius, et practor ineunte aetatefuerat. Nam ulriusque
S>a'C!ilofloruerunt, plerique confuudunt, siiis singu- lilii sui honoris crehra mentio in epistolis Symma-
127 ENNONUEPISCOPI TICINENSIS U»
bilior de reatu, cum per effrenationemsortitur ge- A tum sttidiis et probilate suspiciam? Videlur mihi non
nium plus placendi: nam delictum suum quodam longe ab honestate desciscere, qui colit emendatos;
ipsius praesumptionismelle commendat. Ego a prse- dum creditur quicunque sectari posse quod diligit.
fatione me tueor, quia ad epistolas primus aspiro. Proinde vale per gratiatn Dei, et studiura meura ap-
Restal in polestate celsitudinis vestrae, si sustinere probans amantem tui amplificamuniis litterarum.
eligetis garrulum, non tacere, el de originario Sym- EPISTOLA XXVIII.
macbiani fontis lacte me pascere. Vale in Christo
nostro, Romanaegentis nobilitas, et me jam ut clien- KNNODICS ADEODATO PRESBVTERO.
tem et famulum pro moi ura et naturaeluce dignare. Voto meo obsequitur, quac ministra ad vos scri-
EPISTOLAXXVI. ptionis existit occasio. Nam et praesentiaevice blan-
ENNODIUSAGNELLO. ditur alloquium, et promiltit sibi de paginarnm pro-
Pro volo meo produxistis epistolam, dum res nulla mulgatione quod exhibet: quia emendatissimi homi-
fuscatas nube purgaiis. Felicissima defensionis sorte nes, sicut derogari virtutibus suis aestmant, aliquos
adsumus innocentiae,et dexlro semper omine per se in diligentiaeteslimonio praeviosexstitisse; ita igno-
splendentibus usuram vocis impendimus. Facile ejus miniam reputant, exempla negligere. Vixit inter
lucem qui nitet afftrmas : nec deest sermo qui com- g] sanctos viros ista communio, ut per intimi hominis
modetur ahsolutis. Sic de caballo promisso proces- providentiam nil nocerei terrena sequestratio. Par
sistis affatibus, quasi vobis aliquando obscena men- est, domine, ut et votum meum sequariset formam.
tiendi fuissel affectio. Vere per animam meam fa- Ergo salutans principe loco, nt mei memor sis de-
cilius sacros erederem labi in hanc fuveam posse precor; ut quod mihi per negligentiamsubtrahitur,
pontifices. Vitia maiuros nesciunt, nisi quos primae- divinre gratiae per vos suffragio conferatur. Indico
vos imbuerint. Infitiatio in hominibus nova non ger- ergo non mentiens, nocle lertia ' a profectione mea,
minat: quidquid in moribus noslris est, et sequitur ingralam mihi dominam meam Cyriegiamapparuisse
et praecessit. Proinde valele, ostrum Latiaris elo- in ipso lucis exordio, et multum ab ea ine de iiineris
quii, et mihi vicissitudinem amando resliluite : illud properatione culpaium, quare ctiam nullis versibus
providentes, ut pro compensatione tarditatis dignus sepulcrum ejus esset honoratum. Haec quidera ego
raihi munere vestro equus succurrat. non ad imaginem propheticae veritatis accepi; nec
EPISTOLA XXVII. nocturnis forte illusionibus operis m><isudore litavi.
ENNODIUS' PROBO. Sed quia facile suadeiur araantibus, debiium opus
Eligo jacturam pudoris, ne subeam dedecus non non laboravit exigere qui monebat. Salva est domi-
amantis, sciens facilius sarciri posse froniis damna CI naereverentia. Versus quos direxi, per diem judicii
quam fidei. lndoctum esse infelicitatis est; virlutes te conjuro ut in pariete supra ad pedes scribi mox
familirevestrae odisse, res criminis. Potuimus dis- facias. Gratura noveris et filio tuo futurum , vull
ciplinis liberalibus defuisse non delinquentes ; enim merita illiusmultorum ore celebrari, sed in eo
nulli sufficit, unde mores excussit. Ego in amplitu- modo quo illos hic invenil. Domnam meam Stepha-
dine vestra lot coacervala epistolari sermone bonai niam et domnam Sabianam, sed et domnam Fadil-
non venerer? ego non illud generis lumen amplifica- lam pro me saluta. Si scripti fuerint, mox rescribe.
chi: et sumptuum ejus praeturre meminil Olympio- non Symmachi patricii filins, sed nepos fuit, ex filia
dorus Tbeb.Tus apud Phoiium, Symmachos inter Rusticiana et Boetio prognatus, ut dhetiir ad epist. 1
Romanaeurbis ditissimosnumerans. lib. vin. Ex annis autem quos in singulis descripsi-
4° Q. AURELIUS SVOMACHUS. Sic. enim appellntur mns, lacile ent de princpum rescripiis ad Symma-
nove'ln4Valenliniani.Consulordinarius cum Aetiom chos quae in codice utroque leguntur, ad quos refe-
consule nnno 446, avus, opinor, Gallaeviduacin epi- renda sint. judicare.
slola Fulgentii,!qniaGallam Symmachi patricii filiam 1 Probo ] Viroillustri : quem inter alios proeeres
sic affatur: Et licet avo, patre, socero, mariloconsu- urbis laudat in Paraenesi.ltem lib. vm, epist. 21 ad
libus pridem fueris inter saculares illmlris. Beatum : Tu feceras quod sapiens, qui soli domno
5 Symmachus palririus, cui hoc locoscribit En- ,vjv Probo, artem ( forle arcem) lenenti inter docios, ver-
nodius, cujus roeminit lib. vm, epist. 28, hoc est sus meos relegeras. Et poeticae igiiur facultaiis, el
Q. AURELIUS MEMMIUS SYMMAGHUS EXCONS. ORD.ETPA- nobilitatis in hac epistola inentio facit, quod inter
TRICIOS, ut legere memini in antiquis exemplaribus Christiana monumenta editum est his verbis:
Boetii generi, qui aliquot ei opuscula sua inscribit, Spesgenerisclari,magnorumgloriapatrum,
Consul fuit sine collega sub Odoacre, anno-485a Sollcrsirigenio,carminedoctiloquus.
Theoilenco regejudex in cnusa Basiliiet Practextati, Inlustris,sapiens,humilis moderatus,honestus,
qui magicarum aiiium accusabnnlur, inter alios de- Communis,gratus,plus bonitatepius.
leetus: episi. 29 lib. n, apud Cassiodorum.apud qtiem Anteannosanimuniquegerensaetatisavitae,
et aliae snnt Theoderici ejusdem ad Symmachum Clariorin patrianobililateProbus.
Nillihi morsnocuit:cum heicvivislaude pererini,
epistolae.De eodem Hormisda pontifex epist. 28 et Et Clirisiiin regnodumslne finemanes.
66. Caeterumab eodem Theoderico impiis delaio- Hasctibi <|uaececini, nonsunt praeconiafalsa:
rum criminationibus incitato crudeliter una cuni Pro meriiisfatnaest testis ubique tua.
Boetio genero caesusest, ut narrat Proeopius lib. i " A profectionemea] Dum ab urbe rediret. Epita-
de BelloGoihico. Hujus filiaeduaememnranuir, Rus- aliud vidimus lib. v, epist. 7. Illud
ticiana uxor lioetii et Galla, de qua, praeter Fulgen - phium Cynegiae
sororis rogatu scripsii : hoc a Cynegia ipsa
lo.Filium niillum Euprepiic
tiiiin,Gregorius'MagnusIV.dialog. nocturiio viso adinonitus composuit, et Romam mi-
reliquit. Nam <|uisequitur, sit, ttt parieti ad tumiilum infigatur.
6 SVWMACHUS collega Boetii in consulatu anni522,
1S9 EPISTOLARUMLIB. VII. 130
Domnopapaedignare dicere ut aliquid ' per secun- A EPISTOLAXXX.
dia Hoscornm de mea causa ordinet. Quantum in ENNODIUS FAUSTO.
festmatione veredarii potui, scripsi : dominum ei Solida est spes adolesceniiura, quam raagnorum
fratrem Hormisdam satis pro me saluta , cui dicite cultura prosequitur: si cessat curatio, uberlas trilici
ut clavem illara mittat. transit in lolium. Parthenium, sororis meae filiura,
EPISTOLA XXIX. diu circa diligentiam litterarum, quantum patris
ipsius reseravit allegatio, culminis vestri metus at-
ENNODIUS BEATO. traxerat. Sed nunc per absentiam vestram veneran-
Non ego epistolam meam intra breves terminos, dae solutus lege formidinis, molitur obscena : aetas
Sparianae memor concinnationis, includo; nec for- illa peccatis amicior mulios reperit ad errata ducto-
mam tuam siudio coacti sermonis irrideo : abest a res. Implorat fidern propositi mei pater, et incolu-
me loquipauca cum modicis.Urbanorum est exiguu mem filium loco deflet exstincti. Sic faciunt, quibus
producla subtrahere, et sine aliqua necessiiate pagi- de profectu suorum fiducia nulla responderit. Nihil
nas, quales poscit hominum mensura, formare. Quoc mihi residuum fuit, quod reraedii loco precibus victus
in me de his quaepraefatus sum subtile pulaveris, ingererem; nisi ut erainentiae vestrae conscientiam
festinalio non semper amica artis et casus exhibuit, fi de exe.essibusante dicti juvenis festinus instrtierem.
Magntimmihi est, si dederuni fortuita quod mireris. Vos medicam manum, vos opem praestale consue-
Ergo causam scriptionis insinuo, quam tibi prr-elata tam , ne vitiorum profectus universa in eo quaeboni
salutatione commendo. Digresso mihi urbe procul aliquid potuerunt ferre succidat. Comraendate arai-
domnaemeaeCynegiaeoccurrit admonitio, quare se- cis quaeagantur; insinuate doctnri, et quidquidpotest
pulcrum ejus non honorassera laude ducti in carmen subvenire, concedite : quia haec sunpquae, praefatis
eloquii. Quod, quamvis reverentia viri ipsiusfacerem, salutationis obsequiis, consanguineo possira, profes-
tractavi, quiaquod radiat luce meritorum, styli uber- sionis meae memor, sine dissimulatione oraestare.
late celebrandum est. Nam nec Deusofficium respuil EPISTOLA XXXI.
imperili, et contenius ipse quod tribuit, a rusticanti- ENNODIUS PARTHENIO.
bus verborum diademata non requirit. His ergo ver- Par quidera fuerat silentio degeneri vicem taci-
sibus scribendum epitaphiiim destinavi. De quo quid turnitalis opponi, ut per ipsum callem vindicla per
sentialur, sic puer luus vivat, et Roma te, quanlum quem venerat error exiret. Nunquid aequumesi ut
ad illa quaain ipsa reprehenduntur, non suum faciat, in excessibus tuis vox, quid deliqueris, et non mutus
ut simpliciter et pure indices; nec auribus meis aut dolor ostendat? Crede mihi, manifestatreindignationi
sensui fuco mentitaegratia; blandiaris. Nonerubescas, C vicina curatio est. Te per longum ferire debuit in-
et etiam nliquibus, praecipue lamen dominae,et me- clusa commotio, si taraen non ex toto ab humanitate
rito dominaeBar arae paginam meam recensere; quia discessisti. Quid deliqueram, postquam *
primorihus
lecum locaiur. Opto tamen ut tantum tabella mea litteris veniam fabricata humilitate popnsceras? haec
quantum spes tua sapiat , quaein cano flore,* et mea est correclionis fida promissio, ut postquam deleni-
et parentum suorum, quamvis sint avara, et vota fica orationc conceptam iram extorseris, erubescas
transgreditur. DominumCethegum et dominam Ble- te minora peccasse? Quantum video, post contesta-
sillainsororem ejus, pro me saluta. * Fidelem, Mar- tam verecundiam, solas errorum vitas angustias, ne-
cellura, Georgium, Solatium, Simplicianum pro me fas aesiimascirca parentem et nutritorem tuum non
saluta : quibus dic: Si vobiscordi est disciplina dom- in lantum extolli supercilium quaota debuisl: pro
nse Barbarae,dominum, vel palres, aut fralres ejus, tot beneficiis communione submitli. Aut forte pulas
frequentate; quia esl casta luxuque carens : qui quod me puerilis ira sollicitet, aut ulla necessilas
aliud fecerit, ad me non sperat se esse rediturum. maturum expugnare possit affectum? nunquid geni-
EPITAPHIUM CYNEGIJE. tori natorura non grala sunt verbera? aut crealores
OblinuipretiumvolorummunereChrisli: reptantium parvulorum non et mulcentur iojuriis?
Quaeinihivita fuit crux, dedit hanctumulis. D Nihil amarum putant, quibus inler desideria quod
DisbOlvens carnisobolemsine vulueremenlis,
QuodFauslotelixconjugeprsemorior: votis pro parte adverseiur efferbuit. Invenimus inter
Disjecitlacrymasmedelacordis. triticeas segetes spinas et lolium; et dum frugiferara
QuseservatmeritistorumnMelem. herbam carpimus, infecunda suggeruntur. Nunquid
Exoptetsimilemmaironasortem.
1 Per secundia Hoscorum] Quia deserunt nos hic didicimus, legatumque a Romanis mi«sumut Belisa-
in Urbem evocarel. Verum haec omnia mulio
codices, ut dixi, et conjectura ulendum est, non alie- rium Ennodium : nunc juvenis eral. Procopii aiilem
na, ut opinor, fueri-t eiuendatio si per sanctumDio- posl
scorumlegamirs. Droscorusenim is est ad quem et de illo verba hsec sunt : -iiSsAtov TSniuûvre;, uvSpu
Hormisdainde hoc ipso negotio suo cum papa tra- *xMeoto\uvo>v bpu&iuevov, -nev A.tyo\>pot;
xeirai (o; 3e
— Si rr)v
ctando scripsit lib. vi, epist. 33. ''KrcjikupixVrtupr&pevsrtpbrei.ov, xovuiaropu
* Fidelem]Mediolanensem.Huic inter caeterosse- tkpXiivruvrnv xu\o\iat'Pauulot—),Ve\taupi.ov h "Pwfwjv
natorcs scribit Joannes papa, ut observatuin est ad ixukovv,uuuxnrl rrivixoktvtrtK.paSi>aety \)Ttoa-/op.evot.
epist. 7, lib. i. Sed illo tempore quaestor Athalarici .* Primoribuslilteris veniam]Ad quas rescripsit En-
jam fuerat. Postea vero prac.fecturaetiam praetoiiana nodius cpist. 1 lib. vi.
functusest, ut testaiur Procopius lib. i BelliGolhici: *Et hic redundare videtur.
vota]Conjunctio
a quo praetereaMediolanensempairia Fidelemfuisse
ideo culturaerespuenda diligentia est, aut cessandum A allquandohominem, qui a laboris intentione destilii:
est a vomeribus, si non in toto satisfecerit terra cnl- pernicibus alis negligentes fugit scientia; et quidquid
tori? Deum precor, ut a te quod detestor excludat: mora et sudore partum est, sub celeritate trunsfer-
ego tamen nunquam, si credis, deseram monitoris tur. Te saiutalum et vigilem volo, ot profectus tui
officium. Audivi te, patris tui relatione, eirca studia messem quotidianre catenis leciionis astringas. Ad
|am remissura, et quasi arcera scientiaeadeptus sis, me vel nunc, si quid te deceat cogitas, rescrib*:qttia
Ita nullatenus esse de lectionis instructione sollici- si credis, nunquam similem dictionum tuarum inve- •
lum. Nosti, flli, Istius rei summam, nisi assidnitate nies in qualibet orbis parte faulorem.
nimia non teneri. Non profuit in hoc operc laborasse
LIBER OCTAVUS.
EPISTOLA PRIMA. el Demosthenis enitiiit, et utriusque propositi acu-

' BOETIO.
ENNODIOS mina quasi natus in ipsa artium pace collegit. Nemo
dissonantiam Atlicaeperfectionis metuat et Romanse,
Optimsespei plenus, cui fautum (an fauslum)cupio, fi nec praecipuagenliuro bona societatem dubitet con-
ad curam officiiepistolaris aspiro. Decet enim vestris veflire. Unus es* qui utrumque complecteris, et
faseibus bac praefaiionedelibari; et inter purpuras, quidquid virilim distribulum poterat satis esse*, avi-
possessoris luce crescentes, qualicunque non absti- dus maximarum rerum possessor indudis. Etoquea-
nere c&Hoquio.Nunquid solius docirinre beneficiis tiam veterum, dum imitaris, exsuperas, dicendi for-
amor agnoscjiur, nec fas esse credendum est, pro- mam doctissimis tribuis, dum requiris. Est apnd me
dire in mediumdesideria ruslicantis ? sirapliciusinno- epistol.fivestrae, quaehujus rei lidem faciat, vene-
tescunt vota nullo peritiaevelata praestigio.Ergo nos randa %ompositiO.Utinam quae a vobis diriguntur,
hoc sumus ore , quod pectore i non amara praecor- tam essent crebra quam suavia 1 Dicaiis forsitan :
diorum delenificispossumusmutare sermonibus ; pu- Par foit propinquum laudare, iri comraune augraen-
dens laudator est, cui in concinnatione blandimenli tum laboranlem , quia non est proprium, quod quasi
dicenda.mens suggerit. Deo ergo omnipotenti gratias, singulariter videtur palmata conferre. Venit ad me
qui in vobis, dum vetera familiaevestraebona custo- equidem portiode euruli. Sed, si mihi crcditis, plus
dil, uovamulliplicat, et quod plus est apice diguitalis erigor de genio et studiis sublimati. Interdum acces-
diguos f«tit esse culrainibus. Reddiiur quidem vestrae serunt ista de casibus, soti contigerunt illa virtuti.
gloria islaorigiui, sed, quod est clarius , merito im- G Prope inops ad scriptionem adducitur suffragii con-
petrante pqrsonae. Fuerit in morem veteribus curu- sularis, qui tantum de parentibus gloriatur. Tibi
Uum celsitudinem. campj sudoce mercari, et con- utrumque iu pecttlio est, Lotiaris scientia et vena
temptu lucis houorum tuce fulgere ; sed aliud genus purpurarum. O si mihi non Styli epistolaris coneide-
virlutis quacrilur, poslquarapraemiurafaota estRoma ratio in Ionguraequideniproducta manus opponeret!
victortun. Noster candidalus post manifestamdecer- quod alii relatione dictant, ego crudum, et si con-
tationem debitum triumphum, dum nunquam viderit fusis ordinibus explicarem. Redeo ad tabellarom fi-
bella, sortilur. Judicio exigit laureas, et congredi non dem. Valereme nuntio , et utrum valeatis imploro :
necessarium duxit armatis. Inter Ciceronis gladios ad summambeneiicii postulans ut dignatio me reci-
1 Boello]Consuli ordinario ejus anni, hoc est 510. si anteSO eoque plures annos consules fuis-
poterat,
Hic nlmirum ANICHJS MANLIUS SEVERINUS BOETIUS, sent. Boetii ergo filii fuerunt Symmachus et Boetius;
philosophuset orator : cujus laus praeconionon egel: quorum uni nomen a socero, filii avo, alteri suum
quod si desideretur, nullum bac Ennodii epistola esse imposuit. Mulla sunt horum consulatu nntaia moni-
possit illustrius. OnufriusPanvinius iterum consulcm menla : unicura proferam, quod propler ascriptam
cum Symmacho sncero fuisse censet anno 522. Sed exeunlis indiclionis notam memorabilevidetur. Vidi-
ut omittam, Boetium, si secundum consul illo auno inus id Romae in aede suburbana S. Pancratii. Sic
fuis-et,.ccllegae Symmacho praeponidebuisset, ctim j) autem habet:
in Fastis et antiquis omnibuslapidibus postponatiir: HIC REQUIESCIT MAXIMUSPARVULUS
mfhi cerium est Symmachum et Boetium cpnsuies
anni 52$ Boelii ipsius filios fuisse : illos inquam, de QUI VIXITANNOSVI. MENS. VII. DIES X.
qunrum ipse copulato consulatu lib. n de Consola- DEPOSITUSEST SUB D. HL IJXAUGUSTAR.
tione scribit his verbis : Cum duos pariter consules BOETIOVV. CC. CONS.
liberos luos domo provehi sub frequentia patrum, sub SYMMACHO_ET
IN FINE IND. XV.
plebis alutriiate vidisli. Et: Quiddicam liberosconsu- 8 Quiuirumque complecteris]Graecamsimul Lali-
les,quorum jam ut in idmtalis pueris vel paierni, vel
aviti specimenelucelingenii?Scio aliier visumauctori namque erudiiionem, quod omnia ejus opera testan-
VitaeBoetii, qui filiosejus consules facit Patricium et tur, et epilapbium Tioini.
Hypatium, qui anno Christi 500 consulatumuna ges- Msroniaet Latia linguaclarissimus,et qui
seruiit. Verum haec profecio nimia est allucinatio. Consuleram, heic perii missusiu exsilium.
Praeterquamenim quod meminisseoporiebat Graecos Gerbertusitein noslras lib. n EpigrammatumPilhcea-
et Orieniales illos consules fuisse, et ad Boelii fami- norum:
liam nihil pertinere, revincere poterani quaa niodo Tu pater et patriralumen, SeverineBoethi,
citala sunt verba Boelii, ex quibus liquet luisceejus Consullsodiciorerum disponishabenas.
filiosconsulares aeiate adhuc pueros fuisse, cum ex- Infundislumensiudlis,et cedere nescjs
silii sui Consolationemscriberet: quod sane dtci non GrsBcorum mjteniis.
155 EPISTOLARUM.LIB.VUI. 134
proci sermonis attollat: hoc quoque deprecans,' ut A. 1 Vale, officio salutalionis accepto, et correctum te
doraum quam in Mediolanensicivitate el abundanlia suggestionibus meis frequentibus resigna muuiis lil-
vestra et neglectus propemodum jam reliquit, mihi terarum.
quo vultis genere concedalis. Justum est enim ut EPISTOLA IV.
" ARATOHI.
parentes vestri habeaut quod de patrimonii mole de- ENNODIUS
scend.it. Credite mihi, Deo teste, quia si impelrare Ad longinqua digrediens caritatis immemor exsti-
1
sine delrimento ceusus vestri meruero, quasi, dono tisti, non licuit tecum piam diligentiam muros exire.
obligatus, obsequiis potioribus respondebo. De qtta Dum urbis habitalor es, fabricatas blandilias, nou
parte, sic vobis feliciter uni,versacontingant, si se- sine daedalaarte custodis , al ubi rus pelendum esse
curus esse debeo, plenarii mihi documenli dirigite decreveris, qtiasi graves sarcinas amicorum memo-
firmitalem. riam derelinquis. Tu villares delicias expetisti, et nos
EPISTOLA II. apud te inter moeniummata remansimus. Nonhabuit
ENNODICS AVIENO. radicem affectio, quam velut curarum lormenla se-
Par erat magnitudinem vestram ingenii sui opu- parasti. Dicas, unde tam velox exprobratio? nec
lenliam, dum sancti patris sectatur instiluta, depro- ajquum esse parari anie delicta tortorem. Scripturum
B
mere, elmulto acquisitam sudore doctrinam pro di-. ie>mox fuissesad optata pervectus, sine cunctatione
ligentire testimonio ventilare. Gemina vobis con- promisisti : quantum pater tuus semper culparum
tingit antefata concinnalione laudatio ; quando cre- tuarum vulgator exposuit, jam a te pueri paginis va-
scente susceptorum devotione fertur in mcdiumipal- cui commearunt. Timeo ne ista taciturnitas diutur-
aa sermonis, res qure nobis ainorem vestrum rese- nitate convalescat; et in nsum silentii turpis crescat
ral, vos extollit. Uno eoderaque usti et oris pompat incuria. Domine mi, saluto ego, et proraissi te memo-
muitipiicaiur et fldei. In pace constituti illam sub- rem debere esse convenio , quatenus inter cana ne-
iectb affectionemputaniur impendere, quam loquun- mora redimitus hederis efferaris,
tur. Haec,mi domine, ille occupatissimuspater et in EPISTOLA V.
bumana locatusarce custodit. Nam contemptum ma- ENNODIUS FABSTO.
nifeslat, qui in otio degens verba non tribuit. Legisse
Directos a sanclo episcopo artifices prosequi com-
me memini, Sermonis avari nullus honor. Nunc ergo mendatione non
serviliis salutalionis adhibitis, indico me valere. Su- opus esl. Res enim plus suo placi-
tura geuio, dedevotione laudatoris abjurat injuriam.
perest ut suggeslio mea eliciti gaudeat ubertate col-
Familia est quam, cum videritis, non possitts ambi-
loquii. 0 gere ab Ecclesia destinatam, et de ejus thesauris et
EPISTOLA IU.
' gremio sub hoc studio processisse, ut traclata libe-
ENNODIUS MESSAL/E. raliter pariat vobis in illa melioris sseculicommula-
Post unam episiolam quam victus crebris scriptio-- tione mercedem. In quibus manclpiis, juxla annun-
nrbnsemisisti, in continua taciturniiale perduras : tiationem beatissimi Laurentii martyris, opes esse
et credo necessitale, non sludio, servas 3 philoso- maximas quis negabit? Sunt enira feminae,quaequam-
phiam nil dicendi; non respiciens veteres, ut loque-r vis exterioris hominis lumina perdidissent, mentium
rentur melius, in praesentia nil locutos, et illam si- splendore radiabunt: quidquid enim corporibus de
tenlii curam nutricem fuisse sermouis. Tu viderisi prosperitaie subducilur, ad frugem crescit animarum.
mihi * disciplinas Atticas in muta fideliler parle sc- Nolite male accipcre, quod nec videre poterunt, nec
etari, nolens silentio acquisita vulgare : ostendes videri : procul a maturitaie vestra illiciens decore
posl oris ierias quae tibi per aurium callem divitiae : formositas. Qui vilam suam, sicut vos iu hoc inno-
eommearunt. Destinasti mihi dicliones tuas; in qui- cenliaecalle disposuil, si tales pascat, in ccelis est;.
bus et si non fuit optanda sublimitas, non tamen de- crede mihi, quamvisvobis gaudia pariat fusa ad Deum
prehensa est quaesorderet abjectio. Egi Deo gratias,, ubertas illa lacrymarum, conteuti erilis possidere
ttuia jam le de vinculo in quo negligentiaconstringe-'. - D Sub continuafione plangentes. Inter ista bona quae
baris, exemeras. Promisi sequentibus potiorem suc-• praefatus sum , licet magno vobis labore et pretio
cessum aestimalioneprincipii.Sed vos inchoationem,, conslitisscnt, adjicio quaesequunlur. Una inter ipsas,
quantum ad me cui nibil dirigitis, cum extreraitaie> et ingenua , et sine filiis, et puio, quod fit sanctis
junxislis. DoaoineMessala , quolidie cujus sis filius,, vicinum desideriis, nec habebit. Est enim in Clni-
habere anle oculos cordis Dei nostri dispensatione; stianis hominibus fecunda sterilitas, el maximumso-
oontingat. Sed nolo prolixa esse, quaeaspera sunt. latium saeculiadjutoria non habere. Sed ne forle ani-
1 Domumin Mediolanensi
civitate] De hac rursuraI creare mos fuit hoc aevonon infrequens.
epist. 30, 58 et -40 libri. *
hujus
* Messalm]Adoescenii, Philosophiam nil dicendi] Pythagoricam iyj.u\>-
Avieni fratri, Faustifilio:: 8£«ii.
quod docet lib. ix, episi. 12et 26. Is eloquentiaaope- 4 DisciplinasAiticas] Sacrorum Eieusinioruro, quae
ram Romredabat. Ideo ejus dictiones laudat, ut hoc; in Aitica religiosissimo silentip colebanlur. Unde
stiraulo inciteiur. Aliae praclerea sunt ad eumdeml taciti Cereris myslae Papinio; et proverbium '\rnxol
epistohe Imclibro et sequenti. Rursum Messala hicc ziivauw. de iis qui arcana, sua silentio tegunt : quia
videlurdecujus consulatu, qui incidit in annum 506,, Cereris mysteria non initiatis cvulgare nefas erat.
epigrammate iusit Ennodius. Ita pueros consuless 5 Aratori] Lib. ix, episi. 1.
135 ENNODUEPISCOPI TICINENSIS 136
'
mus vester in occupationespublicas debeat de ana- A loqui loquendo faciam, et illam Atiicam eruditionem
gnostici prolixitate fastidium; quamvis bona in prin- ad epistolas alia garrulitate producam. Justum fuit
cipiis locala vosaniment, et quemlibet rancorem deut tot diebus a promissione desisteres, et qualiter
tergeat in exordio , juxta oratoriam disciplinam, lo- pervenisses, nulla paginae directione signares? aut
cata dulcedo; tamen ne desideria vestra fabricata forte contra me iltam tuam cautelitatem aestimasesse
dissimulatione suspendam, nulla ex illis documenta servandam? Dedignaris colloquio, quorum graiiam
promerui. Quia commemorationemmularura facerem, multo sudore quaesisii? Crede mihi, nisi ab hocle
episcopo durum videtur : et quamvis famuli vestri vitio sub ea qua ambulare soles velociiate suspende-
fratris Gaiani institissel elficacia,et supra modura nos ris, necesse cst ut ad alios nostra pairocinia transfe-
pressisset importunitas, nihil coramuni actione pro- ramus, qui memores constituti amorem munerentur
fecimus. Hoc tantum volunt inseri, multis sanctum obsequiis. His ergo salutans , amico et medico in-
patrem vestrum beneficiis vestris elgralininvitatum, dico me gravi corporis inaequalitale laborare : quam
muneris vobis vicissitudinem prospexisse : quod ge- nisi te diclante pagina jocos exhibitura curaverit,
nus documenti si placet, sine cunctatione rescribite, distensam per tormenta ranulam longis hominibus
aut quaeejus forma esse debeat, intimate. Nunc ego coaequabo.
ille periclitataeuliliiatis et in obsequiis vestris annis B EPISTOLA IX.
pluribus jam probatus, quantura egerim, quod vix al- ENNODIUS MESSAL.X.
ter per infinita chartre damna narrasset, pernicibus Si jara te favOrdivinus a proposito negligentiaead
sum verborum sallibus elocutus. votiva ducit studia, si quo le vena, quo le domnus
EPISTOLA VI. Fau-tus vofcat,attendis , optata non laceas scriptione.
ENNODIUS AVIENO. Sed limeo, ne dum officiosura desidero, stistineam
Credo ad justitiam pertinere, ut quod a vobis ex- rusticantem , et incipiat hoc desideriis meis resi-tere
speclo, primus exhibeam. Decet enim ut qui bona quod cupivi. Coelesiesdivitiae illara ineriiam siimulo
opera praestolatur, invitet exemplo. Expugnat calca- pietatis exsuscitem, et mendicitatem oris ttii superna
ribus tarditatem , qui formam ministrat officii. His ope locupletent. Ecce injuriisprovocatusscribe. Sa-
ergo salutaiionismunos imperliens, sanura me esse, lutem ergo dicens, rogo ut qu dcirca te agatur tabu-
post inxqualiiatem quam pro peccatis sum passus, larum promulgatione cognoscam.
enuntio; el slatum vestraeprosperitatis inquiro, spe- EPISTOLA X.
rans ut in hujus rei solutione multus incumbas. ENNODIUS HAXIUO V. S.
EPISTOLA VII. Bene disponamur superno vota nostra judicio. Ipse
ENNODIUS SENARIO. *- ad nuptias tuas
veniat, qui primo parenti, dumadhuc
Apud sanctas con<-cientiasnou negat caritati de- nativa immorlalitate gauderet, supernre benediciio-
bila sua g atiae principalis occupatio , nec eliminat nis munus indulsit. Faciat tibi Christus nosler nec
pii amoris aula fervorem. Testimonium dat solidae cusloditae integritatis fructum perire, nec munera
affeclioni, qui eam inter impedimenta oblivione non nupliarum. Sic virginiias prosit ad sobolem, ut casti-
obruii. Commendate mihi scriptione culmina vestra, tati luae fecunditas nihil decerpat: et miro dispensa-
quaevoto importunusemerui: custodia coramunionis, tionisareano, necsaeculo, dum paieres, pereas, nec
honor est dignitatum. His ergo obsequentissime sa- Dei gratiae, dum pudicus. Vcniat super ie quod
lutans, epistolas brevitate constringo, sciens posse Isaac juniori filio pie inductus optavit (Gen. xxvn,
productas horreri: faciens ut pro rae Dominogratias 28). Illis domumsocrus auspciis uxor introeat, qui-
referatis, qui molestiam quam pertuli, antequam ea busad Tohiae penetralia nurus accessit (Tob. vi). Sit
discere potuissetis, abstersit. tibi causa perfectse dilectionis in conjuge, in te vir-
EPISTOLA VIII ginitas custodita. Solam illam deputatam libi noveris,
ENNSDIUS • ELPIDIO DIACONO. cui te quasi non esses, ex mundi faeceservasii. Ecce
.
Quibus modis fraternitaiem tuam ad scribendum, ~* quia venire nqn potui, oratione non dcsum. Domine
mi, spero ui, honoie saluiaiionis accepto,' qure a me
quavearte sollicitem, quando homo verborum locu-
in me silentia custodis ? Elegi ut te direeta sunt, dignanter accipias.
ples peregrina
1 Anagnostici]Dictumlib. i, epist 4. Rustico HelpidioV.C. et INL.cx-qurestore, cujus car-
1 Elpidio rfiaeono^Medicuinfuisseextremaepistola mina leguntur in CoHectionesacrorum poeiarum.
Caeterumvel hoc exeraplo patet clericos a mcdicinae
signihcat. ltaque dubium non est quinadhic sit Elpi-
dius medicus Theoderici regis: cujus ipsum ex- usu primis illis saeculisnon abstinuisse. Quod ipsum
sial epistola quae Helpidio item diacono inscribitur, etiain testatur Dio >ysii alterius diaconi ei medici,
Romaeurbe a Golhis capta fluruit, epitaphium in-
lib. iv Variarum : in qtia cum impensi ab eo servitii qui
sednlitatem commendat, boc ipsum me>licineobse- ter Christiana monimenta, cujus hoc est inilium :
qiiinm inielligit. Procopius lib. i Belli Goihici: Mera HeicLevitajacet Dionysius,artis honestae
oi, utzuvru ei; 'E%irtSiov TOV iarpbv ru %\>uneabvru SJt- Functuset offlcio,quodmedicinadedit.
-riivei; Stiftftaxovre xuiBOETIOV ' Qum a ma directa
veyxwv, uuupraSa£x\uiiv. sunt] Epithalamium, opinor :
Posiea vero, iuquit, Elpidio cuncla quas accideranl quod Maximo scriptuin in antiquis exemplaribus
commemorans,admissumin Symmachum ac Boetium proximae ad Aratorem epistolre qua illum ad idem
facinus deflere cospit. Mediolauensem fuisse indicat argumentum horlatur subjici solet: nos inter caelera
epist. 21 lib. ix. Sunt qui putent eumdem esse cum Ennodii poematia rejecimus.
137 EHST-GLAUUMLIB. Vill. . 138
EPISTOLV XI. \J ililigeniinm vestrnm est lofa intciitione cnpiivus.
ENNiBIUSARATORl Ergn s ltuaiionis honoriliceiiliam debila hiimilitaiii
Miror cur devenusies turpi silentio ad Romnmiin persolven», nihil valetudini mc;c de ftirieris confra-
decorcm politi in le bOnacolloquii, et coactas iimlto clione indico decessisse. Eccequa sollicitudinem vc-
sudore divitias fugiens dispensationem taciliiritilato slrruii benigni sludii cura remuneror : faciie quotl
consuriias. Quidquid dignis collatum fueril, dum in scriptum est, accepia rcstiiucntes, dc prosperilatis
usu est, ornat auctorem : ingeniorum eleganiiam qni vesinc me sigiiificationfegrattilar 1.
concludii, extenuai *,unus crror esi, prodire iusti- EPISTOLA XIV.
canieni, ct dignum laudis honore delitescere. Nun- ENNODIUS FAUSTO.
Tacerem molestias meas, nisi intellexissem quo.l
quid non habiii.-tidigna memoralu , aut ego tibi.vi-
sus sum non colendus eloquio? Fuit aliqunndo ma:e- sollicitudo vesira ute sublevat. Nam dum cognosciiis,
variis murborum fatigor incbmmodis, pro pec-
ria, quae sic omnium linguis et lilleris cclebranda qii.un
sit, quando ad nuptialem copulam perduclus homo catis meis fchribus freqiienlcr addicor, et vires <pi;e
est, cui cuni magnn sit Iux nalalitim, ahundaniia fa- vid-liantur restiliiiae, franguntur. Ergo vos remedia
ciilt tium , disciplinn el pudor iitrumqiie transgredi- (oiisucln piaeslate, et usum illum sancl;c conversatio-
iur? qui vith carnis abjurans, pro blandimento lurpi n nis impendii.e:.ut quidquid medicina mortalium nou
respuebat q-tidquid leges dedere pro remedio : et valet, fusis ad Deum nostrum precihus impetreiis.
nolens irxoris corpus depiilare serviiiis, pulavitse EPISTOLA XV.
addicere, si quidquam mundo impenderet liberam ENNODIUS EDASIO.
casliialetn ? llarc el si non di>igis, debes lamen pro Ante experimeiitum amicorum fides occulta est:
iugeuii lui oslenlaiione laudare. Possumus crcdere postquam in lucem processerit, eorum qui aliquid sa-
ie bonum fieii, si audiamusqure honesta sunt prae- poris habtteriitt, sibi mentes nbligat. Est tamen mi-
dicnniem. Nunc salulem Inrgissimnm dicens, ut te- IIIISlibera scrvitus, que caris exhibetur. Coniiieor
sc<ifias admoneo: et non me de epistola mea aestimes; magniiitdini tnae: latebat me ante relationem homi-
qtt m, Dcustesiis est, duin de bnsilica ro.nerrei» , nis mei, quid in subliinilate tua, et saporis et gra-
iranscuisione diclnvi. I ac, sub nobili liumilitaie delitesccrcl rdidici homi*
EPISTOLA XII. nem, qui canam in fide beniittidinem, dum amiCiTum
ENNOD.U-i FI.ORO. ahsemiam bene trnciat, evsuprrat. Plura qtiidcni
Qu.i le devinct one leneam, qua diligentia comple- discedens promi-eras : sed ad genium coiiscientiai
ciar, ex anuni lui potes qunlitate colligere. Vix enim tnac majora praestitisti. Dominefili, salutationis •effit-
amari contingei, nisi qttos sineeriter amare constiie- Q sissitna; mnnus imparliens, ago atipie haheo insuffr-
ril. C»ngredilur inter se ccelestis vigor animarum, eientes gratias de his quac mihi in prima * potithn
et sludia sua mulis' sibi pandit aff.itibus : et idt-o froniecollntnsuni.Quoil restai, d-preeor ut residua
vicissitudinemmihi redd re disponis. ' Ins ste dornno illn mancipia leneri jam facins. Ecce fiduciam de
ut suburbanuin illud, si dignalur, dato n me pretio honis prrecedenlibus descendenlem : qui ante ignoto
comparari jubcat - quod diim in Liguria fuero, feli- preccs metuebat offerre, jam non dubitat imperare.
citer hahebam, et post obituin meitm ipse siiiqno EPISTOLA XVI.
possideant. Mihi lamen post Deum , libertatem, stih- ENNnMCS 4 RABBAR.E.
slanliam videlur ipse cnnferre, si hoc bencficii per Nnnego debiti immemor ab ofliciis lemperavi; ncc
ipsum fuero conscciiius. Sed sic filia lua vivai; sic eonstitum despicienS gnrrulitatem meara ab obsequii
de illa quales optas filins leneas; sic Deus animatn exliihitioue suspendi. Scd po^tquam ab urbe regres-
luam sanctis suis taci.it corequari, et frater IIIUSvi- sus sum, coiitintio me variae regriiudines , et quid-
vat, ut insisias snppliciler, importune, qiiateuus ad quid ad mortem vocnt, nrcinvit. Vere domna mcn,
effectum pctilionem meam pcrducas. Cogiles Dciini, sic vohis vestrisque txla Contiugaiil,quia ad testimo-
cogiies neccssitales ineas ; quia nihil esl quod po- niitm veteris mysterii Chrisius noster iierum qiinm-
tentia ipsius, quod affectns circa me mnjus possiti.T/)vis peccatorem, nec ut illum qui amictis dici meruii.
prreslare. sed rursus vocavit Lazarum <le sepulcro (Joan. xi,
FPISTOLA XIII. 11). Est fncti unitns in distantia personarum : et nunc
ENNODIUS AURELIANO PRESBYTERO. amplinr magniludo divini oper s, quia quod ille me-
Affectionemmenlior, si ' vohiscuiadigredieiis non rtiii, mihi cessit indebiie. Itacc causa me ab oflicii
r.-mansi, et benlitudiuem ve>lram mecum quamvis> promulgntiotie rcvocavii. Piistqunm lamen ad viinm
localam in siaiioue , ntni detnli: ct quia animus ini tediiciiis suni, contiuuo me ad servilia vobis solvendn
mc, ut in ct teris, imperator est corporis, ipSeCircai converti : rogans Deum, ul vos vestrosr|ue supeino
' Insiste
domnq] Fatislo pnrfeclo praetnrio : nil! reieditte cognosco, Nec absentibus vobis integer ttst
quein epist. t!) n.i scrihit : Spero, ut petilionemmeqmi tnihivideor; et cttmmetnme non inveniaiu,apui eos me
qttamper confamulummeuin[ralrem Florum deslinavi, at IOSreversusinquiro:aiqtte ibidemtfuaiuum tnei vobjs
toliia benigmiaiedignemini. Nec spcs fefellit: liam rvliquisse, lanluin vestri mecumabslnlisne,cotlspicio^
uhiinnit, ul ostcnileut-episiol.c 21 el 2i lib. ix. ' Potitiii^fîsxi Jiber, votentim, Basiliensis etJnii»,
Yobitctm digrediens remansi) Ruriciiis lihi u, pierilim. ,
epi-t. I aeU: Nam,postqvama vesircrgerimimtnti! dh- 1 Burbarm] Cujiis cum laude mentio ep. 20 I. Vu,
Ca»i, tHvhtiivi,"etsc ntt stnlio, pirtemque inei vobitcnmi ad qiiani iicitim scrihet epist. 27.
PATI»OL.LXIH. 5
139 ENNQD1IEPISCQPI.TICINENSIS 110
tueafnr anxilio. PfO.niUo mihi cliam cl desideriis A penso ; t-nien pars isia c-niimpcndiuir, nisi respou-
oieis quod ciim felicitate veslra et gnndio, ad conii- deril, nb hiiiiianitate scjniigitur. Ergo salutaiionis
:atenscs escubias, qu;c voiis iueis snti.sfnciai, digni- of.icia praef.itus, Deo tribuente indico mecum snn-
tas adepta vos evoccl. Noli, domna, huic le tabori, ctorum snffragiis et vestris precibus jam melius agi,
lniic oneri SHpmoyere.Videant bona Romanaecivita- el illam desperationis et febrium inlcpuisse valetu-
tis provinciac, et qurc moniiis vix instiluiiniiir, per dinem. Nunc, quod restat, spero ut petilionein mcaiii
hona qnae vobis Deus contiilil, formenttir exempli-. quam per confamulum meum fratrem Florinn desii-
Rogolamen, reverenlia salulatienis exhibita, ut ex- navi, suscipere solila benignitale dignemini : qtr»
speciatissimo me relevetis alio raio : sed nec alierum •elsi iuihi ad prresens res videlur esse compendii, vo-
dictare paliamini, qure ad me scribelis : sic «unquam bis qiiihu-t.inagis futura cordi siint, iiUlilas ex hnc
ab imj.elratieno oralio vestra peUalur. paMc siiiinii.t rcspoiiifet.
EPISTOLA XVII. EPISTOLA XX.
ENNOOltS ' STEPHANIA. ENNOBIUS AGNELLO.
Credo vos e4 ignorantes meis periculis subvenisse : Si viilerem corpore prosequi, verb'is ahstinerem :
nulquareeonlklam nescir-equidquam, quos per Deum at cum illa res vnlenidini deficil, ista snccurrit. Scii
oouliBgil untversa prsenoscere? Postqiiam enim ah B seeretorum discussor, me ct divisum praesenlia n
urhe redii, reparala sunt in me divina mysteria : ct vobfs abesse non posse, Proinde solliciliidinein vc-
stram nunlio meae prosperhaiis reievo : et propter
quod senuerat temporihus, uovellis resurrexit exem-
plis. Iterum vocatin est Lnzarus de sepulcro : nou quodconccssum est epistotnre commerciuin, vesirimi
miiiiem illitts par merito qui amici Rcdempioris m>- requiro, indicnns, honnrc salulationis impcnso.pue-
men emeruit, sed in divcrsitaie netnum iinius con- rum me ad siiscipiendiijn caballum dircxisse. Ton-
veuit forma mystorii. Deduclus per ncgrititdinesmul- tum est nt lalcm miitatis, quem ct vos dedisse ch>-
honoris summa rae gnudeam susce-
tipUces ad sepulcra; sed coelestisvo erevocams, ad reat, et ego pro
baccprimura quai voldssolvunlur officia meconverti: pisse.
credens placere Deo-,si cultorihus ejns per Ihrgnnnt EPISTOLA XXI
quiim Ipse reddidit piineipe locc-exhibeautur ohsc- F.NNODIUS BEATO.
quia. Ergo revcrcntia salulationis impensa, deprecor * Si possem scrihendo dclere paginam meam,
ut pronie, sicut poposci.erare aitentius proeuretis, iu m«Ui|ilici hoc facere inlenltene procurarem. Se.l
per meriium vesltum divina clemcntia dignetur con- quia iion est fas hominem uon errare; egoille canus,
firmare qtiod Iribuit: et frequenter me pia liiterariitu sed palcr iiing, ne unquam prioris epistnlae me;c sis
veslrarum prnmulgationc sublevetis. Rogo ut nullum *" raemor, cxposco. Sicle paler et pntria talero, qna-
alium diclare facias, per d.utini Asterii aitiut&ra<<i lem per singulos dies omnibus protesior, excipial.
prolessione.n tuam. Sic ei niior quem ftpias, nsquo Alienis scriplis «redidi, ut styli mei imporlnna fc-
ad coiisummalionis lcnipus assislat. slinalione morderem. Tu feceras qnod sapiens; qui
LPiSTOLA XVIII soli ilumno Prolio, » ariem tenen i inter doctos, ve -
KNXODMJS FAUSTO... sus ineos relegeras : quod farere decuit. Ego itiipor-
Coegit mc ad studia mea portiior praescniiiimlilio- tunus, ipii nlteri eredere nnn delHussem, quanlum
rarum, et quod volebain, prope importunus exegit. video, frustr» eommotus surii. Vade ergo ad dom-
Sie eonliilil beneucium,qtii exigebat. Iste in negoi.o niim Probum {sic paier tuus vivat: sic me, queiii
suo probatum muudo jusliiiac veslrrc poscit exameu ; semper amnsti, viveniem audias, quin isla pcne mor-
nec ab. nliquo vcritatem causaesuac discerni acstimat, tuus dictavi) el oseulare illi geniia pro me, ei dic illi
si cessetis. Pre hoc precator aceedo, ul dnro adestis ita exiremo versti, Terewiaims me induxit in illo
mandaiis cuclestibusel veiilatem lotajnleniionc per- exemplo,
qiiirilis, afflicii hi.iiiiiiis necessiiatibus rsuccurratis. Stc falnrliicrymans,classiqueimmitiithabenas.
Spero e.iam, salulationis offlcio impenso, ui indicio .,-..: Awid., VI.1,.
me prospcriiniis vestroc, non negteclis qiirefreqncn- * Dmiiia lamen quac fuernnt dignn correctione, | raevi-
ler se ingeruut occasionibus, sublevelis. dit. .Saliito, amore quo di beo. Si evasero, versus
EPISTOLA XIX, ips«s eniendo, et'sic tlirigo. N.im lilieras tuas quns
^ ENflODIGS FAOSTO. per infautem Rulinnm direxisli, Julio meuse suseepi.
Quamvis omuis frequentia titlerarum videalur rara Vmle me contigit ncscire quod aclum fuerat, ul tnli-
sollicitis nec sufficial providentia pro pieiaie sus- ter n»overer.
1 Stephanice]Supra lib. vn, epist. 29, soror erat.
ciilpnmptilnrel,olqurg:i|oriasail Benltimliiternsdedit.
Fausti praefecii. Lib; ix, epist. 18, AsleriiTxor, utailI Nuic agn-to crroie Bealmn e cusai, prioresqui! illns
calcera episiolre innuere vidoiur : ac proinde.Marcianii liticrns dcletas cupit. Ea esl cpist>>la19 hnjus lihri.
maier; quia Astcrii (ilius Marcianus, Iib. v, episl. -1. Quare et hic ptacposlerus esl ordp, ut de aliis nnlc
* Si possem delere] ln Cyncgiseepilaphio, quod su- moniiimus.
pcriure libro episl. »1 vidinius, primnin in MATRONV « .4rl*niteneitti inler doclos] Leg. arcem tenentis.
syllnbam extretno vcrsn corripnerni Euiiodiiis. Hac Itlein Ennodius Pnr.xnesia<l Ueatuin et Ambrosium:
de re ndmouiins n PrnhoBe.iius.cum aliis iridicassei, Ergo ad disciptiiiarumarcem propcrantcs.BAIITH.,Ad-
ad aures pervenil Ennodii: qui Terenliani, ul sihii versar. pag. 875.
vidcbatur, auciorilate nixus, eum nnlla iu ej versuI
Itl EPISTQLARUMLIB. VIII. m
F.PISTOLA XXII. i gligemia jain snnnri. H.ec quidem prioribus intiinaia
A
F.NNODIUS FL0RO. sunt: scd ne occasio prrcteriretur, adjeci: sperans,
Quijustius prosperiiatis meaecognnscitindicia, nisi nhsequio sr.liit.ilionisohlalo, ut me de prosperilalis
qui sinceriter et indesitienler oplavit, nec convenit \cstrre de qua pendco, sublcvciis nlloquiis.
EPISTOLA XXVI.
priusallerum desideriaaliena cognoscere?Ergo servi- ENNODIUS AVIENO.
lio salutationis cxhibiir, indicomc, ccelesti beneficio,
Neccsse csl ut desiderat scripta vestra non
pnslquam cessavit humana curatio, mox sanatum : re- laceat: uec silentii qui
exeitiplumtribiinl, qtii cupit nllo-
vocaviladspemprosperilalisresilla.quia medici desli- oralionum vestrarum suffrngia, quos
terunl. Ntinc gatidia veslra, sicut de me aesiimo, co- quiiim. Juxtn
lauli be- innocentia el devotio Deonoslro fncit acceptos, me-
gnosccntes, mecum laudibus prosequimini liorem me esse jam seniio: desidcrans honoiificeii-
neficii largitorem : et si adhuc vos longior. niora
tia salutationis impensa, quam benc valenlis agno-
dctinet, quara bene valeatis, litleris intiinale..
scere : quia post receplam salulcm, iinicum cst so-
. EPISTOLA XXIII.
lniium bono vestrrc prosperitatis attolli.
ENNpOIOS FLOB.O.
EPISTOLA XXVII.
Spectabilis vir Eleulheritis in negoiio sun , qnod n E-NNOIllUS BARBAR/E.
a domno pracfectoaudiendum Vicarius suscepcrat, atl
Qnamvis adhuc inier extrema sitn posiius, et prri
amplitudinem vestram a me commendatitias spera- meorum mole, sorani mci heueficia,iJiiin
vit: credens, salva jusliiia, opcmsibi iniegrarr.posse, peccatorum
mereor in longum conieri, non seqiianur : reveren-
suppetere, si ineis apud vos jnvaretur alloquiis. Rogo tiaetnmen vestrre
honore saluiaiionis tit si vere con- obsequiis quod debel pendens nni-
ergo exhibito, ei, ma non omisii. Pene jam vocaiur "nd jiidicium, et
tra aequitatemlaborat, maniiin medicam porrigatis :
adhuc Mispicitin bac lucc quoscoluit. Quam veracst
qira nefas est, ut in pracjudiciobona?. causae prodesse illa senlenlia,
sibi calliditas videal, quod molilur. quod sancius affectusnec morie percat!
EPISTOLA XXIV. Ergo, domna niea, serviiiis vos dehitoesalutatio-
nis prosequens, rngo ut, agnilis qnae circa me gerun-
ENNODIUS FAUSTO.
illo quo otnnibuscminetis et sangninis nitoru
Usum suum beniguiias vestra stipra homines lo- lur, pro
et couversationis radiis, domno ineo apostolo et cre-
cata custod t. Vere medicina est cura sandissimi ;
fratribus supplicelis : nt pef vos exoraia*
uain veuerabilis conscicmia Deo semper insinuat leris ejus
Dei potentia, clemenihe suae qux larda esse non so-
quod requirit. Digressis vobis, acrior me calor exus-
ct ad oninem let, bcneficia non refrenei.
sit, desperationem praecipiiantediabolo ' EPISTOLA XXVIII.
vela pattierunt. Venil ad me medicus, et dixit sequod C
E.NNODIUS BEATO.
faceret non habere. Hinc mihi major spes, quando
homo cessaverii. Coniinuo me cum lacrymis ad coe- Qua mihi vicissiiutl nis, qua obsequorum ettra
pcnsabitur, (|iu>d te et in frequenlibus paginis nllo-
lesiis medici atixilia converii; et' doinni Victoris
oleo tolum corpus, quod jnin sepnlcro parabatur, quoret offieiosermonis tui in lucem exire publieant
Non ine oeias tna, non iiigenio mco
conira febres armavi. Scit Deus mciis : mox adfuit non deiestnr?
potesl revocare par formula. Eligo benignis plus crc-
magni miliiis imperator, et quod per lestem ejus ut bona nriginis anlcferant s(u-
idoiieuni poposci, incuncianter obtinui. Mox fervor dere, quam peritis;
diis : quod fidelis es, divini est muneris : io natura
el
itlcacterni frigoris procuratiir inlepuil, hora. nona, erudilio :
sicut legitur, Domiuomco mandamtedi.«ces3it(Joan, ut toliini tibi per Deum venict res si-cunda. N>cesse est
amor integriiaiis exhibeat, primarum
IV). Scio orationis vestrae tempora : scio lacryma- p.irtium
rum copiam in illo quoque momento juvisse labo- insignia jam tenenii. Ergo honore salutn-
tionis acceplo, noveris me, juxla petiiinnem ve-
raniem. Ecce indicia votiva non lacui: sed portilo-
. ad vos admonitionis, qiiamvisstih
rum rarilas desidcrium commune suspendil. Nain mc stram, epistolam* diciasse : quam ad dommim patriclum
multiim juvat relevalio veslra, quae a vobis ininime, festinatione,
D Syinmachiim idcirco dirigere proeuravi, ttt qood in
qui l.eia respuistis, oplelur. en emendatioiic dignum esi, eorrigator. Sed propter
EPISTOLA XXV.
ENNODIUS FAUSTO. snrrcptionem neglijrentia!,te quoque ejns exenipfn-
nhus informnvi. Qua de re luapud le esio : et cavc
Mox ubi me gratia supema respexit, et aniinam
iie i\'>iad le perlatam manifestes eoinpreheiiso supc-
le judicii ccelestis vicinitnte trepidaiiiem , e.oncesso, rius eminenlissiino ceu rem novam posltilans :
virn,
it ineliorareiur, viviendi laxavit spatio, magnitii-
quia si ejus enni magisterio plncuisse coguoveris, ntl
tini vestraebeneficia per litterns divinn luiu. lacui. noiiiinm eortim
illius et pcrfcrre qui sapimit uou time-
Vere, eessaniibus medicis, qui inuocentia
bis.
lacrymis emitur, medicina non defiiii. Credite, nisi1 EPISTOLA XXIX.
inilii subvehisset desliiulio curaiiliuin, nil valerem. ENNODIUS BEATO.
Natn quia aegrescebam hoimnum studiis, coepi ne- Nonmibi tuuserrorjllusit, nec retroversa dccepit
' Dontni *
Vktoris] Martyris Mediolauensis. Dehac ! Epislolmn-ad vos admonilionis]Paraenesimdida-
mirahili curationecopiosius nget in Eiichari-lico viiic' sc-.ilicamRcnto cl Ambrpsio scripiam, cui I<|S:IIIII de-
suac. tlmius inter i-.nhsciilamiscella.
115 ENNODI!KPISCOPiTICINENSIS 1*4-
nffeclio: tu auatis, naturae, propositi ordincm cuslo- A EPISTOLA XXXII.
disii i ego delrqoi, aliler de te qnam | oscehat veri- ENNODIOS SVMMACUO (PAe/E).
tas, judicando. Ad hoc redcuni, quos diligentia iii- Rem ncccssariam pfovidet, qui parenti cmniunj
sulsa captivat: proinde jam sine circiiilionc loquen- orbatos et peregrinos insinuai: unica via «st apnslo-
dum esl. Quo te immemorem tui duxit iusana prac- latus vestri solatium, qnre medelur exicrnis. Absit
siimptio, ul' sancto presbytero diceres, iu versibus afflictosdicere, quos ad vos contigerit pervenisse :
illis, quamvis in tempnris roomenlo compositis, ali- creatoris patriam, opes alibinon requiruilt, quos co-
quibus videri affecium conjugalis gratire non expres- ronne veslrre cura susceperil. Prresenlum bajulns,
surn? Autego diflamare volui-quod scripseram? aut orlus nobiliter, prufutura ad lesiinionium ingenuiia-
epitaphia hoc poscebant, aut ratio ? Quis hoc impe- tis studia Riimaira reqliiril. Niinc heatiiudini vestrrc
riuis, quis lecum saniia'e vacuus dixit, ut carmen mea supplicis veilii commendat asseriio.nl sahila-
quod in suinmam gratiam domnus Fauslus excepii, lionis.servitiisdignanlcr acccplis, quod usu facilis,
leet pariicipibus luis rodentibuslrrderetur-?Forlc* de pro mei consideraiinue geininetiir.
terlio Phaleucio, qui Teretilianum neseitmi, habtie- EPISTOLA XXXIII.
rint, quod tlc una syllaba qiiacrenles nccnsionem lo- ENNODItlS * HORMISDjC DIACONO.
qiicrentiir.^Verc diguus fui isia quoc perluli, quin B Et quod-es, miserationc oniatiir; -ei quod fuiiirus
scripium est (Matth. vu, 6), margnrilas nnte im- es, pieiaie coiiquiriinr : et diaconum his studiis ex-
munda animalia non esse mitiendas. Quamvis dictio- lulisli, cujtis rei proniiltit eura ponliuecm. Prresen-
tiuin el imperitire meae bene sim conscius, te tamen lium bajulus, lionestus hioribus, tiaiu-ra suhlimis, ge-
ncc scire aliquid, necsciturum antedi<lice>am.V.,le, mini solatii urbnliis pracsidio, Romam .pro honest s
tt ad alios le qu htis dcbcns loqiti, convertc. arl bnS, licelpeiegrinaluriis,expet;il.Vidc si merean-
EIISTOLA XXX. ttii a religioso, betie n.ilo, locupleli, juvnri ista qitin
ENNODIUS A EUDATO I>RF.SBVTERiV. prn-luli. Nunc oflicio salut .limiis exhibilo, rogo ut
Acerbu acgriiudinis impetu et valida febrium nisi iue, si bnnam quam cocmisli opinioncm diligis,
ndeiate con ritus, cum ut fidem veieris tcstimonii impensis porlitor adulc cat auxihis.
Christns noster in me, quod in Laaaro fecerat, osten- EPlSTOLA XXXIV.
dissct,el Evangeliifideinprresentibusdeclarareiexem- ENNOIIUS%PORTIANO ABBATI.
plis : lilieras vestras accopi.Ordinavit-ille quj poiuit, Divinisdedaratur exemplis., nisi per Dei gmtiam
ut diebus quibus vitam restitucrat, amicorum qnoque -visilationcm hominum coeleslium non venire. QII:H
tuorum enm et coiiliniinrel el fulcirel allnquiis. De eniiii recordatiu polesi esse peccnniium, nisi occuliis
versibus unde tibi porteniuiu ilhtddixit, risiim inihi C itineribus favorccelesiisoperetiir, el per viam men*
stulia judica fecerniit. Scias illos in -summo prctio Itbus iiispiraiam quaepropler peecnla surrepere po-
apud doinnum Imbitos, quamvis in temporis angu- terat, climiitelur oblivio? Ini| elnlae jam divinre mi-
stia| et viiidarii transcursione consciiplos. Sed si scricor.lix fiducia est, culiorum Dei animis non de-
eosnon scripsisii, nec facias. Mihi snfficil, dum feci, esse. Ergo gratiasreferjo Trinilali Deo nostro, qui ui
vota complcssc. Nunc ad cam parteru me confc- me reverenfia vestra al-oqu is visilaret'., cxegit. Sn-
ro, quae specialiter a sanctis poscenda esl; ut.pro stipio obedienliam vestram: nec enim exig-nusculnis
scgro el amante altentius ores; si mereor, crcbra debclur obscquentibns, cum Cbristi gloria maneal
niihi eiinslriiclioniseteonsolaiionispraestesiilleqiiia. imperantem. Oraie pro me4 qui liumaniiatis imbe-
EPISTOLA XXXI. cilla, dtimadiiuc estis bomines, evitasiis : quosconti-
ENNODIUS IIOETIO. gil, necdumcnrporeseqttcsira o,ponderibuscarnisah-
_ Consideiaiio magnitudinis vesirreexcg lcpistolaie solvi; et servili.S salulniioiris acceptis, frngem cirra
commereiiim; sed fesunatio porlitoris epistolam bre- inc giatire,dum sermonisadolescitcurtura.conccditc.
viiaie conclusit. Non poiui mornri properantem : sed EPISTOLA XXXV.
nec his vncuummuniis propter res neccssarias emisi. ENNOUIUS ' AUnELIANO PRESBYTERO.
Crebras super domo quam poposci, lilteras dcsli- ^ Inamahilis quidem desideriis meis militavit occa-
tiavi. Si possibilc esl cupila iribui, jain referle, quia sio, et votis adiium neccssitas vi.<ferendn patefecit:
orania acdificia ejus sub negligentia coiisetieseuni. amplexus paginamprrcfatione blandieniem, sequenii
Domine mi, saiutationis obsequin drpendens, rogo ejus elocutione conftistissum. Nam dulce principium
ut vos juvelis sine vestro dispendio supplicantem. et screiii mella colloquii, relala calnmitns, quasj
1 Sancto presbytero] Adeodato,epist. scq.
* l>e tertio Phatiucio] Id est, Exoptel similem ma- gnrium, qitia Symmnchopapaesuccessit.
4 Portiano
trona sorlem: qtio versu clnuseral epitaphium Cyne- affirniare tamen abbali\ Eisi lemioin non di crepant,
IH>IIausini, htiiic iioslrinn esse S.
gi.e lib. vn, epist. 49. Urecigtiur est epistofa quain Porliainim, qui Caridlilohrcn-isapud Arvernos nio-
paulo ame retrnciavit, epist. 21. nasterii nbbas fuil, eique fetnppido non ignobiti IIO-
* Honnisdm diacono] Ejus uoinen inler Ecclesirc mcn reliquit. SANPORTIANUU eiiim appellamus. Fuii
Rnmnnx.diaconosiu syuodo Symmachi, qme Avieni et Porcianus epis>opus in provincia qui synodis <iir-
jiinioris coosulatu eitaclaesi. Jmnqueapud Eiinodhini peiitoraiciisi et Vasensi interfuit paucis nnnis post
stcpius occurr l: ntiiic illi pmiiificntinn non ohscnre Euiiodtiim.
praesagit: iteriiinqne epigtola 59, Esio, inquit, tpi- • Aitrelhtnop.csbijlero)\relitensi: qm»dsequctilia
ciultstutor; onninm mox(uturus. Ncc vanum fut au- declarant.
H5 EPISTOLARDM- LIB. VHI. 146
vosie noctis, obnubit. Vcrc loquentibiis vobis iugesla A / guilntem quarii crcd s exliibeas; eldiim amanls le-
sum oculis, qure legebnin. Nam dum absenliae felici- porem meluis, in affecliouemfrigescas. * Dominc, ut
rntcm pagiia sapieitis intercepit, concluisum ' illnm supra, salutaiionis graiiam persolveus, spero m crc-
i£theriam nimis vidisse terrenam, cl n sublimilale bru ad me epislolarom commercia d r gas, quia iu
vocabiili in Tartarum duce culpa d<positim. Taceo bis miiiiiis ct diligeulia le admonet et pcrfecliu ut
utiiddebueril parentibus, quid pudori : exquadoiuo mullus iucuinbas.
infelix proeessit ad scelus : quod secula cst, reliclis EPISTOLA XXXVU
Bci culioribus, lupanaris vice conjugium. Crediie ENNODIOS EOETIO-
milii, ullionem crimiuis, dtuii admiltit crirqen. ex- Quamvis tenui cffectu pelitionis surgit eloqnium ,
s cuta est: et turpi mersa cotitubernio, el flagiiiuui et.conciliant ei dolanl facomliam res secimdae, in
ct pcenamflagiiii reperit in marilo. Secum rei per- quaiibel verborum saturiiaie |aginae si repudieniur,
sonain porlavit: el judicis tniilier, dum elegit indi- ab-impeiratione jejunant: plui felicibus epistolis de-
gniiin. Produceretii litleras, nisi meinoriani iiifaustae betur laudalio quam perilis. Jure loquitur verhis
fi-miiiaedesiderarem nblivione sepeliri. Vos, ut nitore sublimibus, qui suminates viros dicendi venu-
Gallireexpulsione illorum sublevenlur, elfgetis : nos, stale cnpiivnt; quodvis orniorium schema sinislra
ne Ilalia coiuquinelur. Expetnni polius L bycns .Fsors dissipat: ditescil eniin lingua uuirila bcnefici.s.
syrles : el ab humanitaiis consonio dividantur : quia Dudum ad eminenliam veslram dircxi qualicunqun
si inde doninmn Aureliaiium-ftigeriiil,. hinc Enno- audacia pioduceule colloquium : quod ita responsi
dium, ad quae loca declinabiini? * Domno pr:cfcclo gcnio sublevastis, ul credercm me perdidisse digui
3
quaejussislis, pressius imimavi: qui pratcepla re- favor.s lempora per quietem, quando modicus sudor
gia inox exegil, per quaecredimus viros IKHIOS et judicitim arcem teneutisille .eiat. Piomseralis eliail
amicosoccasioueminvenisse praestandi: et vus tamcn- domum quam poposceram, non negnndam. Gembifi
aniraum abanxietale removete : quia ccelesiis suili- e'evatus succes ibus incedebam : si et opinioperfecli
eiet ad ullione» malorura vigor examinis. Domine astipulatione, et census locuplelissirai crevisset ini-
mi, saluiationis obsequia pracsenlans , precm- ut pendio. Scd deleslor moram, qiiam steiilia quidem
crebro me prosperitatis vesirac, quia conimeaniiuiii pecc.iia pepererunl. Nam. ei homo culin nis vestri
opporlunitas ingerilur, relevclis alloquiis. quem pra stolahar advenit: el niliil sibi mandatmu
EPISTOLA XXXVI. esse, qtiod desideris nicis prodcsse posset, asseruit.
ENNODIUS BOETIO. Vide meriiori m meorum fusCacemmercia : qitoriim
Perdiderat.erudilionis pretium lingua , dum reti- coutra me niicmia fidein frnngere ncqueunt, exiguni
oes : qitia dum venusiatem cloqueniiae lacilurn tasi C tnrditatem. Absit a conscieniia mea, de vestra elari-
includebat, credebatur non esse iinod nuper effer- tate diffidere : obscenaementis est, puiare conslituti
huit. Prodiixisli iu lucem novum hibar eloquii : et1 memoriam non manere. Sed rogo ut dum proposiii
ilum diein in epistola facis,.. splendorem recensi vestri liicem asseritis, eorum qure mihi deheniiir,
udepius crederis jam iiiattiium. Gcatiasagn, qiiodme> obscura superetis..Ergo pncstntioiii vesir.c genium
ad amicili£ custodiam pagjnaj tuae floro com| ellis. dono celeritalis iufundite. Domine mi, culium saluia-
Sed si fideiimeas esses c.onscius, dubitationem des lionis inipertiens , preces adjicio, ut * consularem
rebus constaniibus- non liaberes. Timco ne ambi- sporlulam cum responso praefataep liltonis aceipiain.
1 lllam /Etlieriam] Nurum Archotaniiir-,deqna ib. 9 el aliis locis. In conscribendrseitim
epislolis quibus
vn. epist. 14. Sed lola hujus epistolac interpielitio i bonorum litulis inilio epistolre singulos appellarani,
ex Cassiodoro petenda esl, npud Thcodericusi eosdem sub finem iterare mos erat. Verbi gralia,
- de hac A^lberiaMerabaudocoinitiqnem sic scribit fib. iv,, Volusiartiad sancium Augusiiniim epistola s c inci-
«pist. 12 : Archolamiaitaque ilusiris fem;na>ftebilittr pil: Dotninoveresancto ac merilo venerabilipatri Au-
ingemiscentnepoli. sui calamitalem lali conqueslione ; guslino Volusianus.Eadem sic claudilur : Incoluniem
dnplori-vit,ditm-stmpcravimcura lenacior esl suorum,, veneralionemtuam dicinilus siinima tueatur, domine
atserensyEtheriamnurum suam, tnarili poslpotitatlilc- vere sancte ac merit« vmerabitisPater. Rurscm Au-
> ione, cuidam se Liberio jugali fmdere sociisse : etl D guslini epistola qua Volusiano respondet, hoc ltab>t
cum ornatior cupil nov:t ihalamis appntrere,studueritl itiilium : Domitio illusiriel merito insigni el prmstan-
prhris viri (acultutesecertere: allegans diclatani filio. litsimo filio VolusianoAuguslinus. Sub linem vero :
rumspoliis, quibus magis decuil congregari.
• Dontnoprwfecto)
Incolumemfelicicremquete nmericordissiniaDei ontni-
Fausto. luealur ,.domine illustris el merito intignit et
' Prmceptaregia) llla iiiiuirum qiiacproxima qtiami polentia
prmstantissimefili. Eademqie in plerisque Augusini
Ijiudaviniiis('assiodori ep^tola coniineutur, uhi Ar- et alionim epistolis cernitur repetilio. (juam ut viln-
chotamire ndversus iEiheriain nurum causain Theo-- tenl lihraiit, compendin ulebantur, practixis verhis,
dericus Merabaudocommittil. Subl mitatis vestrmju- IT sur-RAtltoc rsl, ul inilio eiisiolae sciipiuni fuit.
dicio Itane causamlegibuscommitlimtisaudiehdam:vtI Qiinnquamapud Ennodiumliluli omnes epslolaitun,
omni incivililatetubmotii, mediis sacrosanctisEtunge- iiudis laitlum noiriinibusrelictis, omissi suut. Quod
liit, cum tribus honoralis quos pnrtium consensusett- ilem accid t rescriplis Principum iu cndice nc no-
gerit, qui legttmpossinthabere notitiam,quidquidpriscij vi-1'is: eoqne factum ut iila : llaie Tatiane caristime
iuris (orma constituit, inter eos consideraia-disciplina i ncbis, et AlbineParent Karissime Augustorum,ao si-
itotiri lemporitpreferalis. Prolala senieniia, cum pru> inilia qua- bis, ex more quem dixi, repeii sclebant,.
irnvalam conjtigem suam qucsms essel Liheritis,, si inel taiiiuin, quia inlegrn resciipla non siinl, nunc
T-hendericusepist. 46 ilerum rescripsit, nt caosa perr in fronie, nunc ad calccm ascripta videamus.
rrltitros relractaretur. " Consularem
• Unnniueut5w.j>rn]Siclib. eryisl. sportulam] Quia consul eratBoeiius,
I, 12,'.lib. n, rp. rjiisi. 1 htijiis libri. Sporlula: auicin amicis novig
U7 ENNODIIEPISCOPI TICINENSIS 118
EPISTOLA XXXVUI. A lnm animas pascunt esca colloquii. Bene enim per
ENNODIOS SVSlMACHO (PAPiC)'. stylum dileciio amicam sibi pingit effigiem; cum qua
Non inefficacitcr pdscit, qui parenii omniurii pe- sine laboris palienlia misceat mella sermonum. Ad
regrinos iusinual: nobilihus generalis debelur asser- Imc magniludo tua arlifex ne impaslam graiiam liu-
tio, ni.-niineapud eos qui beneficia tribuunt non ro- qneres, scripsisti. Debeo vicissiiudinem, quia meino-
gati. Beatum sublimem adolescenlem, praesenlitim rem mei le esse cngnovi. Honore ergo salutationis
bajulum, si coronAVestra dignanter accipiat, praecla- exhihito, rogo ut quod scis apitd caros et affectioue
ium juxia morem ponlilicis orrial olficum. Esl eiiiin praeditosesse pretiosum sub contiiiuatione facere
qui graiiam veslram el natnlibus et moribus merea- noii onTitlas
tnr : Sufficit dignis stricta laudatio. Niiric servitiis EPISTOLA XLH.
salittationis exhibiiis, rogo, ut tne amanlem vestri ENNODIUS AVIENO.
crebri relevelis promulgatione coltoquii. ^gritiidinis vestrac indicium in meaa contigil iu-
EPISTOLA XXXtX. eremeiiium. Nam lalis semper et usus ct pene natura
ENNODIUS HORMISDyE DIACONO. solliciii, ut vix credat transiisse quod metuit: et qu;o
Si digriaiio circa me promissa duraret, assereretur fecit Redemptor nosier coelesti benigiiitatepraeterita,
•Yequetilialltierarum : vix respicium huinilcs, quos B quasi sinl in occultis tocala suspirat. Vere domne
ad arceiri evenius prosper evexerit: grave est, si spes Aviene, jam in rae nihil de usura lucis istius, nisi
secundarum reriiin cariiatis nexus incidal: non de- vestra lantum, posl amorera Dei, remansit affectio :
bet praejudicarediligentiae, cui secundum vota blan- quando melius mecum agilur, lalis sum, qualeiu me
diiur. Sitamen aliquid circa me graiiae custodii s; si in desperatione dimisistis. Superest ut precibu-, ve-
vivit ainoris poiliciti scintilla, Beaiurii commendo stris et peccatorum remissio concedalur, et si ita
nobilisSimumadotesceiitem prrcsenliiilu poriilorem ; Deo videtur, pro ' vice remedii obilus celer eveniat,
eui justitm eSl Ut consideratione niei, el parentem ne amariuS sit morle quod vivo. Domine mi, salutn-
bcatltudo vestra impendat, et palriam. Esto specialis tionem dcbitam lotn humilitatc persolvens, rogo
luior, omiiiiini mox fulnriis. Dominc fraier, saluta- ul per viis, quid in causa vestra de Roma uuiilietur,
tiouis hnmilitate dcpensa , rcgo ut Sub celerilate agnnseaiii.
ijnam beie v.ileaiis, scripltoiicsignctis. EPISTOLA XLIII.
EPISTOLA XL. ENNODIUS MESSAL.E.
ENN> DIUSBOETIO. Ntinquid aliquarido ab cfiectu destitit, qui Deo
Preculn iieratio honam conscientiam ohlivionis cuin fiduciasupplicavit? Si animus in fide non clau-
aecusat. Scd facess.it slimi.hire ciirrenleiii, et con C dicel, et Volaet voiorum copia conjunguiilur. Eccu
sinntem viriini ad memoriam promissiuns impellere. egit apud vos silentinm meum, quod tanti tempor.s
H;cc de his quae a ine dudura culmini veslr» sunt non valuit ohlinere loquacitas. Quanlum video, scii-
^cripla, persfrinxi; ul domumde qua jain pagina i pia vcsira nisi taciturnitas non meretur : quos mii-
indicio vofuntas veslra est palefacta , pcificiam. Re- . tosputalis, alloqiiintini : ab his quibtis lingua essu
li uia epistolaesalulalionis nuntio mancipavi; ut sic.iil credilur, ahstiiietis Fecisli (ameu quod decnil dom-
iipud uos valetudo in Staiioneest, ita dc culmiiie ve- nmet, ut ipsi dicitis, parentem; u( niegmvi u-gri-
siro ccelestis faciat favor ngnosci. tiidine depressum digiium pulelis alloquio. Rogo, ur
EPISTOLA XLI. hoc sirb conlinuaiione faciatis. Domine mi, salula-r
ENNODIUS AGAPIfO. tionis revercntiam sotvens posco ut pro me per om-
Insolabiliier .tniaiitum ferreiur absenlia, nisi opem nes Dei sanctos supplicare non desiuas, quatenus
dareut reinedia litterarum, qure jejunas desideraii- vitse redditus, de visione vestra gaudeam.
lionoris cnusa debehnnlur. Syiiiniachuscpist. uliimn ATP. AM*IltTXQN
hh. IX: Sporiulam consulalns mei et amieilimnosine ayav ero; O
el honoriluo debeo. Venistitandem vita mihi dulcior, el tne
1 Viceremedii obilus) Qtii diuturno innrho languel,
Sokisti morbistrisiibus.el portagia,
morteui opiat, ut reinediuin. Vetus epitaphium, AOR. AMPHICTYO
iuxi; "tah; y\\ixepthrepe,o; u' <xiri\uaui
'Hl>9s(; iiiinuiiiagens i.xx.
Nouo-wvj xul xuuurtav, xui uorfipu;ixoSaqpu;.
LIBER NONUS.
EPISTOLA PRIMA. D prresies ingenio, quia ncf.is est in devolionibus de-

' AKATORI.
ENNODIIIS spici amabilem disccndi cniiiiiiaiem : quando ipiod
Velim ita lahori meo faveas, lil jcjiino veniatn graliosus oblulerit, dufiis rerum inlerpres evacuat.
1 Aralori] Liliensaccedo a>lcoHjecturamduclissimi non ignotus, nt pi-a^terhanc binae stiperioris libri-
ciirdinalis, AMlorem lnnic esse qui apostoloruiu Ac- epistohc ostendunl.inLjgurem palria fuisse, fsiciiml»»'
nis-versibus expoûi). Vefum is hoc lempore ad"le- pnli-nnntuin,aique L'KUriaipsa eiudiltim , eleau-
sceus adliuc erat.ct Musarutn tamen in cnstiismilcs- sidici uflicio fuiiauiu : lcgniionemeMauipru Dalma-
\W EPiSTOLARUMLfU. IX. 150
l.audandus esl in sludiis, vel qui facundum aequare , ~ coutexui. Suflicil Deo placenlis viri inslructam esse
IIOIIputalur eloquio. Inter benignos ei erudilos, quid pielalem : et causa et persona, eum Dei 6oIaiio,ves-
eligatur incerlum est , cum rarsulraquedel preliiim. Iro disponalur studio.
Ergo rrede diligenii, et amaritndincm temporihus EPISTOLAIII.
legitimi niiioris amoll re. Nolo rem voli facias ueces- ENNODIUS MERIDAUDO.
siiatem : et desideria quibus hiimaiiiim genus naltira Quasisolem facibusadjuvet, et mare exiguo humore
peperil, digcras in motrorem. Non habiturus conii- locupletet, ita superfluis laboral iuipendiis, qui per
nentiam, nisi nuptias optet, in ctilpa est : conjugatis se placilura commendat. Sed stultiim esi perire oc •
eopulaevilans remedruin, elecluins est aut virluies, casionem beneficii, quaudo aiixiliuni fbrtis imploral;
aut erimina. Tu te ul mctiaris, itnploro , ut nec su- opum largus supra copias diiattis est, si credil sub-
pra hominem plenum casibus iter arripins, uec in- sidium quod pauper obtulerit. Regale inuuus (il, cui
tra hoiuinem quac sunt pleciemla mediieris. Vixde- insigne prelium pracslat accipiens. -DomnusFausli-
linqui', qui a iialura et lege non deviat. Ergo post nus de prolis suae profectu supro quam poscit pa-
Mtisarum tastra, et inanes a-lale nostra cantilenas, lerna cura, sollicilus, Ambrosiumiiostn.m hacapnd
ad curam le serendacsobolis mula : vi a qu>>d viluit, vos credidit prosecutioiiecnimnuniri: acslimansquod
t|uia inler imperitorum exercitus furor est nolle " snnguis cjus, quod prudeniia, quod census, ititra Li-
rusticari : juval sapientem, hoc esse quod pluiimos. guriaeangusta delitesceret; et quod artis fama nobilis
Facessat philosophia in nostrorum nota conventibus: arctareturohstactilis: alienopraesidioclaritatem suain
ego donassecuris cupio, quoliens infelicem inscitiam in Romanani lucem putat emrapere. Facessat ab stu-
sequiiur qui prrccedil. Ergo honorem saluiaii acci- diis meis negnre lestimonium qued plns opitnlatur
piens, rescribe inihi quid cum animo tuo pagina mea auctori: qui eniin bonns asserii, approliutur. Videle.
egeril. Nam si quac mihi sit sententia flagites , cgo qui'de vobis liducia sit, cui qiiidqtiid praeciputtm
ipsa sltidierum libcralium nomina jam detestor. habet nobilis terra «onimisit. Nolo pltlet apud nos
EPISTOLA II. i|uod hnc sit familia pntius inveniri. Sufficit hono-
ENNODUS EAUSTO. rum cupidis sic plures vincere, ul polissimis compa-
Siat apud conscientiani culminis vcslri quid su- renlur. Honeslatem juvenis vulgatus naialium pudor
bliinis viri Fausliui voto debeam el generi: et ideo oslendit: faciat divinitatis dispensatio ut per vos
quamvis apud vos credat sufficere quod pro lilio pa- priucipia ejus hic bene locata solidenlur. Ergo hono-
ler rogavii , per me lamen quia. paruni put.it ejus rem salulationis accipite, et petitioni tneac palerna,
holliciludoquod egerit, preees frequenlat, sperans _ sicul pracceplores vocavit antiquitas, pietate rc-
iit noster adolescensad mnturos, Deo auspice, mores spondete.
erigatur : vos detis praccepta,quid sequidebeal.quid EPISTOLAIV.
eavere , vosapudquos necessariuin crediderilis scri- ENNOhlUS ' PROBINO.
piione prosequamini. iloc scioculmen vesiruin, etiam Si apud eminentiam vestrain supplicalio inea re-
si laceam, esse facturum : scd nec debui tmli viri cordalione subsisleret, crebra scripiione patuisset:
precibus deesse, nec poiui:quadere pertnotus lacy- nec quos apud Liguriam vestros dignalione vocaba-
inis superiuscomprehensi, et ego flens supplico per tis, sepeliret ohlivio. Sed quia loco et opibus divisi,
illam quae vobis a Deo roncessa est, conscientiam nec diligeniiaelegecomparaniur; idco perfeclam sub-
(sic petiliones veslras pia iiiarlyruiii Salvatori nostro jectis carilatem, si digni sinl allocutione, pracstatis:
commendetasserlio),ut eflicaciterapud vos el creutor liac in amicitiam discrelione coeuntes, ul vos coga-
liro filioct domnus Faustinus pro Ambrosio suppli- iiiini tantuin respicere, nos amare. Erit vititun su-
cet: et ordinale praediclutn juvenem, et orate pio peiba condiiio, si plus a potenlibus quam verba
ipso, ut adolescentem Roma nec vitiis possit, i.ec praestotanlur. Ad qiic.rclamdesccndi carilniis impe-
inoriLus exsiinguere. Sc.iovos plura apud liomiHes, rio : debuistis nic post periculutn qnod videratis, di-
sed majora apud Deum pracvalere. Et ideo secnrus gniim piitare colloquio, vcl quia recculis mysterii
jnin cffeclum illis polliceor quos commendo. Ergo u reviviscentcm ioniioeiidabat asscilio : pnio quod
reveienliam salutalionis cx-olvens, paucis mulia digni sint bonorum grniia du sepnlcris Redetnptoiis
lisadTheodericum regem cum lamle obiisse teslalur tur. Pangendi saeri carminis, hoc esi Musrcad divinn
Alh.ilnricus, lib. viu Variar., epi.-l. 12, qua comiti- eonvertendoc auctnr Aralori olim fuernt Parihenius
vain domesticorum Araiori decernil. Poslquain co- Ennodianus. ldcirco com aposiolorumActus ceciuis-
mitiva eliam rerum privataruin, priusqiiam aula rc- sel, opusque suum Vigilio, ul dictiun esl, obtulissel,
licia Ecclesiac manciparetur, ornaium fuisse, ducet id ipsum iu Galiiam misit ad Parthenium, ul ibi ejus
nos vetus adnotnlio, qttacin plerisque exeinplaribiis opera eilerelur. Qua de re pra-clara in eodem codicu
Araloris libris prrefixa esl. Qua raliune Vigillo-ohhui Itemcnsi exsiat Araioris ad Parlhenium ipsum elegts
et susccpti ab eo fuerint. Ejus enim in codie.eRe- versibus epistola : quain quia nondum vulgata cst, si
inetisi inonacliorum S. Retnigii hoc est exordium: velut pere^rinnm embleiiiu his notis inseram, nequu
Bealo domno Petro adjnvanle, obLatushic codexab iiigratiim, neque inttiile itupipyovforc conlido.
Aratore inluttri, ex comite domesticorum. ex comiie * Profrino] Viro illusiri, paircio, ut paietex Theo-
prhalarum, vro religioso, subdiaconoS. E. R. seds derici ad illtun epist. n Vaiinr. 11 , el Paraenesinu-
apostolicm,sancto atque aposlolicovirn papm Vigilio, loris ab Beaium et Ambrosiiimliunc ipsum Fauslini
siisc pnts ttb eo die vni id.Aprilium : t,l quaeseqiiun- filiurn quem Probiuo commcndat.
,151 ENNODHEPISCOPI TICINENSIS 132
nostri potenlia restiluli. Ego tamen, quamvis sim A vil. Venit ad me sera quidem rclalio, scd votiva :
piodigus fronlis et garruhis, nec dum de me fidueiam ndsit Redemptnr noslcr, et implent qtiod incliuatus
gerens, propinquos insinuo. Praesentium porlitur, supplicaiione concessit. Doinine mi, suluiationis re-
domiii Faustiiii filitis, sufficienter boua polliceiur verentiam solvens, rogo ut actionis vestraesuinmaiii
nierita de parenle : hunc ut vos foveatis, imploro: de suburbano illo cum parcnle vestro ' domno Li-
quia beue nostis qua sit crealor ejus morum luce herio, Christo vohiscum adniiente, complealis: qua-
conspicutis : nec debel ad alios festiiiare, nisi ad teiius si evenit conimuiaiio, prctium dignetur acci-
vos, qnemcunque vitsc auctoriias armai et gene- pere , ne diutius snb promissioiiisiiutemus ambiguo,
lis. Ergo, domne mi, obscqnio saluintionis impen?o, i|ii a vos nostis nihil plus esse quod in hac supplici
rogo ut prosperilatein vestram epistolaris cnr.t ma- vesiro niiindi conversalione pracsietis.
uifeslet. EPISTOLA VIII.
EPISTOLA V. ENNODIUS VICTORI.
ENNODIUS HOltMISD.E HIACONO. Uitm insciliain siihliinilastua prrclnqu lur, erudi-
Ccelesiisdispensalioepisiolaribusbeneficiisjuitctos lionis secreia patefecit:
cariiate consocial : dum quos discernit itinerum pro- asserk. Nam dum impugnas perfectionc quod
te salvo pudore illitterntiim e«se
lixilas, in remedio sollicitudinis jungit nffeciio, si sit jII confirmns, quid iniluire vigor, quid sliiiliurum lin:a
ctira serroonis. Sileniium tameu vestrum nimis ad-
sar<inas nulla contuleril, decltrasli. Credat mihi siiblimilas lua,
iniror, quod posl deposkre a-gritudinis itnbuendum liberalibus disciplinis jam suis bonis
iue allocutione sublevaslis. Sed qtiia loquendo op- dilavit.
Si
uorlune cogimus, ut Ioquaris, vel garruli imiiatione f.icunda laiislingua prosequitur fralrisPauli filium.
aslipulalio ct commendat et edoccl. Nihil
responde. Bene entm res dcsiderii et poseitur, et longe degentibus
magislris opus est, quando digna
impetratur exemplis. Ergo honorem salmaiionis laude loquilur,
indico Deo qui dirigit ad docentera. Erubesco
impendens, me, propitio, jam valere, insinuatum minus invcnisse qnam detulit: Deuut ro-
supplicans, til vkarra mifti styli promulgaiione be-
gaus ul quod de me per affeciionera praesumiiii,
nedicas.
ingenii valeam virtute complere. Vos lamen, honore
EPISTOLAVI, saluiaiionis accepto, quibus libet officium sermonis
ENNODIUS BEATO.
impendile; dummodo sollictiudini inere de prosoert-
Si proferenda temporibus de erudfiiouis messe pe- late * multiplexscriptionis cura respondeut
etoris horreo corrdidisses, jejunae ab epistolis ttiis
. EPISTOLAIX.
«•ommeanliumdexierae non venirent. Sed quia negli-
<• J.NNODIUS * CAUILLyE.
genliam et sterililatem tuara sermonis prodit absii- I
nentia , nos necesse est iterum ad ctilturam adnioni- Int rcepisti nostniin, uescio quein secuta, consi-
lionis assurgere, ei terga jactis infecunda seminibus liiim. Nam parvuluiii tiiuin quem studioriim libera-
recidivis ad uberiaiem sulcis nrgere. IJhi sunt mo- lium debuit cura suscipere, ante judicii couvenientis
niia qiiic apud le assCrehas esse vicinra? ubi siu- lempora, religionis lilulis insigitisti. Veneranda qui-
ilium colloqnendi, per quod et scientia patescat et dem ecClesiasiici forma servitii, sed quae ad duas
carilas? Clamanfsileniia tua, le non assecutum quod parles animunl non reluxel : unum el difficileiter
boni dignum possit esse judicio. PJam sictil rara do- cst qtio ilnr atf Christum, nec occupatus multipliciicr
clos, ifa conlinua prodit tncilurnilns iinperitos. Ergo nliqiiandovitaarcta suscepil. Properanles ad sede dis.
erubesce, et tandem aliquando rumpe vincula, et eiplinis srccularibussalutis opifcx nmi refitlat; sed ira
impedimeniasermonum. Ostendequid valeas, osteude ml iltas qiiemquam de suo nitore non patitur. Jam si
quid promoVeris, si tairicn fe juxta votum nosirum eum mumlo subiraxeras, nmnJi in eo scheinnta non
gralia sttperna non deserit. Nunc salulationis hono- ivquhas: erubesco cc.ceîasiica prolilentem orna-
rem accrpe, et brevi conlenluS episloln, ngimsce menlis saecularibus etpolire. Annueram qriod per
pairi luo quae longa correptione resCrenlur fuisse Paliiciimi diaconum, qnanliiin ipse asscmit, postu-
mandata. ' Insii: qnitf oporfuit enni aliter ad me, quain diehus
()
EPIST01,\ VH, ip-is invenlus esl, deStinari? Si jndicitini mciim con-
ENVODIUS AVIENO. siilis, volo ad irie periinenles magis merito sancios
Benedico Dei nostri iriplicem in majes>atibiisuni- esse qiiam liiulo. Veie aniitiuni nieuiii de quieiis
laiein quaeriie inier arigustias meas, peifectre snni- slalione nd cogilatinnhm pelagus expulisti. Susccpi
v
laiis loco, de conjnnclionis veslras inrinere suhleva- tameii, Deo auspice, saiiguinis mei vernulam. Nunc
' Domno Ltberio] Pairicio ite;u : tfe qun iili. v, viic.iihuli.Ideo Patrieium dinconiiirrCainill.e. filium,
«pisi. 1. Aliutl hocSuhiiibiniiin ah eO quod a Fausio IIIIII k' frnirem, sed saugfiiujs sui verniinm vocni.
superius per Ftoruiu poslulabat episi. 1-2,lib. vin. Vernulam] Nic. Fahri liber, vcnutatn, qnod pro-
' Schot., vestrd. bnri possef : ipiia venaui sangitinis recte dk-erel, til
3 Camillm] Vidure cnrisnnguinere in Gallia, id est vciiam familia' Syiumathus libro noito, episl. 0-'i,nsi
Arelaie. Infra episl. 29 : Camilla parens mea inira veruulam prafelerrciilalii codices : quod i eclins esl;
Gallias el viduitatis miseria, e: gemina etiam capiitita- confiririalurque silo semnic Basiliensisediiiotiis, qtiod
irssuccubuisseferlvr iiwommodis.Parentem dicit, nun cxpuRxiiniis,in quo vernula exponitur serviiialis, li>>t:
inairem, sed san;iiine ConjuucUm, niiliiari o'iin ct e>t servo editus : vernhlac eiiim primum dicti, >|uiex
haibara, sed ErinOd.i actaic rccCnia, tigiiilicationc aucillis domi nati esseul.
153 fPISTOLARUMI.IB. IX. 1E-4
estal ut conatibusmeisfavorcoeleslisarride.it, et neg- A losiim de puhlicata promissione constilutum. Veie
itgentiashoiniiiiimpiae inoileraliouis uhertaie compo- dicerem, si dolcrei isla discissio quod tales homi-
nal. Dumina, ut supra, saltitem dehiiam dicens, pre- nes nec ilta quain dicilis liuiricem mendaciiiniesse,
cor ut ntiiic geiuiuain solliciliidiuem prn ulrisque Liguria poluissct mittere. Quid arguam prius in illis?
suscipias, et Dco. ostro commeiiilnre assiditis preci- fal'aciac, aut fatuitalis obscena? perdiderunt duos,
hus nun omitias. qiii iuter se sanctorum impeiratione socianltir, per.
EPISTOLA X. (|iios p»tui»set diu jacentis et in miihram coacia;
KNNODIUS- ' CKLSO. familiae scimilla reparari. Memores esiis, domiimn
Leirociniuiu est, non graii.t: sucrameiiluni, qtiod Avieuuin vobis in ecclesia dixisse, Dcuiivse de illa
l.iiitum prr&entibiis exhihefur : nmicilire siuceritas puc.llaspecialiter non rogare. Vide progeniem sanciis
ei longe posilos nim rcliiiquil. Quid possit vera lides, Creatoribus ud usuram vitae procedentem. Inietlig>--
infeliigat qtii tunc adipiscilur beneficia, quand > de- bat plus se parenlum fielibus quam actione pro -
sinil supplicarc ; e-jo milii debeu quod ad stationem lnriiin. Gratins lihi, omnipatens Deus , gralias,-re( tot-
prccum irans Gargara pos tus pervenisti. Tu luce fiileliiiin, qui ancilhe luaevola respiciens, priipheiiu!
coiiscientiaeamicoset Iiileras uiio a le lempore thvi- iti ca pollicilaliones iinplesti, diceniis : Anima-ejus
sisti, seclanf nou soluin louginqtin, sed abdila, ita B iit bouis demorabitur, et semenejus hareditabit terram
tit nusquam le sa;:ncis boni perseculor invcniai. (Psal. xxiv, 13). Perfice, piearhiter, quod remansii,
Semper et bic quidein lnlenlia inter lepores cuhilia el ' iu altcritii servi liii copula serenus aspira. Mthi
diligebas; sed saepe latebram tuam, qui presso ore »i haecvidenda morbus qui jam vilalcm pr coccupa-
vesligia rimaius est invenil. Nunc aliiori ronsilio, vit subsiantiani, non rclinquit, videat de illis bona
Credo, ut inajores" acccmleris, le hominum costibus paier, et avi proavique anle transitum suiiin notnen
submovisti. Ergosulam pueriiiam debuisti Mediola- accipiat. Me tamen, quamvis peccatorem, adltuc gra-
nehsibus tuis? el viruui le lenere debuerani, qui lia superna non deserit, qui admoniiionem cautiorm
pueruin possederunl; el quos laclificuslide amplexi- pravenio. Namdesideria inea ne v legati provincialis
bus, debuisii juvare consiliis. Sed hinc alias ; tu tibi nomen accipercm, licet ciim dolorc, suspendi. Timui
provisionum tuarum autguudia debebisaut laeiyiiias. ne aut reiiiin doniinus, vohi- dispnnentihus, hacca se
Ego interim salutaiionem praefatus, mciiior debiti, exigi crederet, quac cngit necessilas postulari; et
donalionem de puero deslinavi; hoc apud me repu- ego redderer olficiisonerosns et nclionibus iufecuu-
tans, ul nec iinportunus in temporc dilfidcnliae suae dus, quamvis nec exsequi nec iujtinctis par esse Suf-
viuceret, el cessans inier desperationis inala g;ni- ticerem. Rogo ut supplicelis Dco, ul me vcl usque ad
rieret. <Z votorum ciimmuniuuilempora iu niuudi istius ser-
EPISTOLAXL vet incerto.
ENNODIUS FAUSTO. EPISTOLAXll.
Suscepi litteras niuliiplici gaiulioium dole locu- ENNODIUSUESSAL.E.
pleles, et graiiam circa vos Dei quam noveram ntiu- Ferff vesirarum absetiliam lilleriirum, si sic ad
tiantes. Protinus leslibusChristinostri.cuin lacrymis iiicrementa gaudii mci perlimt quod tacelis. Nonesl
quas suggerebat hilariias, indicata patefeci : etqunil iuolesia paginalis intermissio, si ciim spleudidis
pcr ipsos impetratuiii fuerat, graiias referens, quasi diclionibus junguntur rara colloqtiia. Quod de gratia
novus relaior asserui. Vere,-dOmneFausle, simplici- cirra vpi Dci, quod de sanctis pareniibus pru-siinia-
ler iii hac causa vufgalumest, quid haberet meriti, lur accipio. Jam suffragiis amicorum Dei qui libi
qiiid virium iu preiibus illa saiiela niiima quat ptac- pnier et fraier est, agnovisti. Vere dictionem tuain
cessit. Nam elsi sit spes nostra adlluc caeca uiundi sine lacrymis quas dabant gaudra, non relegi. Nolo
luce vestita; scd quod conveniens esse noveral sine apud le qiire de le sentio verhorum impoilunitnie
nnsirae actionis labore promeruit; ciim a uobisdivi- prodttccre. Liiborn ul quod snggerentc in Seiisihus
dcret res in manibuscollocalas, obiulil longa slalione vcna invenis, componas eloquenlia. Nihil libi n
disiantes, felicius tribuens necessaria quam cupita. J) dmnni Fausti ci doimiaemeacmatris luaefilio niinus
5
Ergo inundus iste veri aliquid bubei; auf si non esi, IIM quod ipse >ludiosesublraxeris. Purcal lihi
liabet, iion de ejus ilitione mox rapitur. Menlilisunl lamcii Dcus, til credas me iinmeniorem csse tui,
homines qui se jurabant nccipere benelicia, si dedis- diini impedieniibiis morbis fre |iicnii te scripiinuc
s nt : eliam superna dispensalione conjuncti sunt , noii vcneror : debes nosse digiium esse venia quid-
a quibus nec accepitnits blandimenta, nec dedi- qu d necessiiate deliiii|iiitur. Domine mi, sah.taiio-
rims : certa de desperatione coiilidenlia, et nebu- ncm plcnissimam diccns, benedicere me Deiim iu
1
Celso]Mediolanensi.
1 Schol.,
iton a lota provineiii, seil a civitnie Inntum ali in.i
accenderes. miilebantiir, ut Hierapolitanmcivitalis, cod. eod. lege
* tn alieriut servi tui
coputa\ Nuptiis Avieni, dc 8 de Censitoribtis, et lcqntioAlexandrina,leg. 42 de
quibusepistola sequenti ad Me»salam,et supra episi. Episcopis, etc. Oblalam sibi ad Thcndericuuilegallo-
7, ilemque ad ipsuin Avicniini.Ergo pnellacujus obi- iieni stibire propteren cunclaiitr Ennodius, ne ob
tus bic describitur, Avieni soror, filia Fatisti. siimmam cum Fauslo necessitudinem, snsplciotieiii
* Legati
provincialis]ProvinciaeLigurire: ut tegatio regi moveai, quae Liguruin nomine poslulauda erant,
Procontularis prorincim: lege 186 cod. Theod. de en Fausti stiggestioueposttilaii.
l>eciirionibus.Nnm ahi eiaut lcgafl civilniimi, qni ' -. hot., ista.
153 ENNODHEP1SCOPI TICINENSIS l"S
operibus ejus de doiiim Avicni conjuiiciione sigu - X i\ EPISTOLA XVI.
Iteo, ct de tc quod ejtis pietas pollicetur, cxspecto. ENNOblUS ADEODATO.
EPISTOLA Xlll. Olim nd beatitudinis tuae scripta responder.un, si
ENNODHJS PASFRONIO. f-acilefuisset Romani pergentium itinera depreheudi.
Peregnnari me in solo patrio vobis abseutibus Ecclesiastica humilit.ts a>iiitindi potenlibus quasi rcs-
crederes, etiamsi valerem. At ciim aegrittidw iuihi lieregrina trausiiur. Ut primum lainen domnus Dio-
et quormndam insisut iuflrmitas, irrier utraque SCOIIIS Roniani perfunctus pii laboris remeavit offi-
quid faciam? quis uno leinpore, et morhos ferat, et eio, ad resfituiionem debili, revcrenttam vestrani
perfidos? Scias nnlla cuutione, nultar innncentia, in susprciens, aspiiavi. Hos friios vesiros, doinniiiiv
rivitate nostra, qure Deo iiiedio>promissa sunt , cu- I aciliiin, vet sairctaini progen em ipsius redire Ru-
stodiri : lolum felicilali tribuiliir, nil amori : circa iiiam cupiiis, nos manere : dispar sententia ad utiuni-
Itnmiles rnra diguaiio; opiimus ille, qui celsior. Sed affecthiniscallem sine errore reverlitur. Deus taiiien
h.icego uoti pro inei, eui nihil superestqttod sperem, oplimus dispensator, qtrod felicilati ejus scil conve-
eonsideratione suspiro, doict mihi illos perire quos nire, disponat. Mihi domni Fausii, suorumque pro-
riilign. Plenius vobis rem omnem, et quain propter speriias pricsenlirc vice blanditnr. Domine mi, salu-
tiiudium vestrum iuvid<aincontraxerim, hoino vestet. B talionis culium pleno amore dissolvens, codiCen>
iiisimiubit. Ego honoiein salutationis impertiens, quem dedisiis, filioveslro douniopr;cfeclo rcmeante,
rogo ut scripta mea, et domno Avieno, et doiiino, transmitto : vos rnernn, ant illum quem promisistis,
Libcrio prolinus contradaiis; et pcr ipsuin qui vobis; si placuerit, destinale. Ilkid tameu specialiter con--
Pumhotiinm nostram sanain contrihuat, eonjuro, ut[ ferentes, trt oraiionum vestrarum nunquatn me pro-
vos me quid responsi dederint inslruaiis; quia si; pugiialioiie nudelis r quia ntillus milii inuriis poiior
regius occupatione aliqua uegatur adventus, ego adI esse adversus peccari arietem p itcril, quam si illu-
vos, Deo meo suflraganle, sub quavis membrorun* ,, rutn me lulela defenderit
lueoium liagilitate venire festino. - EPISTOLA XVII.
EPISTOLA XIV. ENNOIIIUS ArOBEMI.E.
ENNOlllUS ELPIDIO DIACONO. Non claudrr fides opitiionisantiquae, qure perhihei
Deus sanctilatem tuara miscricordiaesitaeet gratiar, quod propinquitasjgenerisnon defraudeiur longin<iiii-
prosequatur insignibus; qui de humililate mea, rein, lale regionis. Manent familiarum suis jurn caidini
amici faciens, dignuris esse sollicilus, el me meosque; bus; nec quae sunl divisa habilaculis, dissocianlut
promitlis peculiari affectione te colere. Scio quia, animabus : percurrit aetheriiis vigor, uliicmiqiiecar-
Deus propitius tibi sic gratiam invicti principis con-, Q nis cognatione produciiur; et illa coelestis porlio
lulil, ui htimilitas ecclesiastiea nou periret. Vere, unius patriae non continetur angustiis. Sic lit, doiniui-
domne Elpidi, si dignalur pius rex de servo suo esse, mea, longe a corpore degentem Eimodium perquisi-
sollicilus, tu fecisti, cttjus animo nullus amicorum, sti, efferendo desideraiis nobile iiiunus aspectibus.
vicem poteril repensnre. Scias me tamen qttotidie, Accepi cucullam qualein debuit dirigere religionent
diversa aflligi qualiiate iiiorhorum, ita ut de vita de- profitenli. Sanctissima, ora, trl dignmn me liiimiliniii-
sperem. Rogo lameii, honore salutationis accepto, utt indumentis, et si lioitinveiierilnt dona reslra, tamen
ilomnumFaustum el filios ipsius, memor animaelure, meriti sui nehililale peificiant. Domiiia mi, saluicn»
sinceiiler diligas; ct pro aniina mea, quantum prae- largissimam dicens, rogo, ut Crebro venerandis rc-
*
vales, orure non cestcs : quia non remausit in luce, hveiis alloquiis. Laebamet racanas, eujus vos vo-
qiirid sperem. Rogo ctiam ul me frequenti dignerisj luertiis coloris ruhei aut lusci, mihi sub celoritatu
alloquio, et si dotnuus noster ad Ligttriam veutmuss dirigiie.
est, ililiniare procures. EPISTOLA XVIII.
EPISTOLA XV. ENNODIUS STEPHA.NI.E.
F.NNOUIUS STEPUAM.E. Sufltceret equidein pro epislolari connrercio mc-
Uene esl niiiino meo, qttudgrnvatum peccati fasce. 0 rilum portitoris, eui et veua sua quod loqueudum
ntcministis; et inler illas sncri pectoris ciiras, quait- est et pura ciica me itrinislrat nffectio. S d aninius
tum epistolae ad doinnura Avienum desiinataemani- meus ad duplicalum fcstinat obsequium; nce sim-
festant, personii: meae iimi emergit oblivio. Deo, plici quam reverentia vestra exigit humilitate con-
gratias ago, qui per indebitam dtlitiqtientibus cle- lentus, domno Avieno scripla coiijungit , illi queni
inentiara solita miseraiioue succurrit, dttm ens san- de slirpe vestra proereatum et vita prodit el oraiio.
ctarum animarum inlerressione susicntat. Non credo* Graviicr iatneti fero quod rusticas voces nimis ur-
quod inler orationes deseralur, qttem nobililalis; bana etsubtili elocutioue narratis. Nou iia ciica fa-
alloquio. Saluio ergo hiiinilitale qua dignum esl, eti iiiiliam vestram gratia coelestis innotuit, ut aliqueut
rogo ul illi assidua orationum donetis suffragia,t in ea liceat majoribus sttis aul lingua esse nut
quein coromeinoralionis pascitis ubertate. aclione dissimilcm, nisi fortc quoii vos suprn clari-
1 Lmnam et
* Lmnamelrdracanas] Ila distincle Valicanus : reli- izangaelege 5 cod. Theod. de Habitu quo nli opor-
qui canas : quod eodem recidii. Itaca- leat inlrn urbem. lnlrq urbemRomani nemovelr g s-,
naj auiem quod genuS veslimenli fncrit, i liqnei, vel*tzancis ttlattu/.
ad «alceamenta referendae videntur, ut et r>g;c etI Vidcsisle Sl. MuineTat. Saer. loui. II, p. 287*
157 EPISTOLARKM LIB. IX. 15»
latein seuiorum sauetae vithiitalis in vobis ftilgor ir- (\ prec.itto fructum sibi videatur ascribere laboris
radiut. Nempe Hlias doinni Fausti germana es, itt alieni. Saluto ergo humilitate qua dignuiu est, ci ut
cujiis praefectura quod ntonachos inslitiial, inveni- prxfatos cum gaudioad me reinillatis, imploro.
iur T quem ptus est actione venerabilcm esse, quam EPISTOLA XXI.
r-iiuk). Kogo vos, servitio salutationis exhihito, ut ENNODIUS ELPIDIO.
nunquam sche/lasticoruni indocil-es composiiiones Etsi le immemorem mei Poutica fucit iiiliuinani-
sanctis dictatioiiihus miscealis: sufficit inibi quod las, me tamen imilari non decet quod accuso. Sie
adrairer, quod si mcreor sequi debeam, in vestri» de civitate Mediolanensiqunsi lcnrus avolasti, et nuc
sensibus invenire- raundati me saluiatione dignatus es. Sic fnciiuii <|iios
EPISTOLA XIX. - potenlium laleribus jiingii mopiuata sodaliias. Mu-
ENNOCHIS AGNELLO. sca moritura justum est, ut si per naiurani non po-
Longo animus meus pependil incerlo-, ulrum pro tes, ad effecium meo inviteris exemplo : posstinl
diligentia nntitiae vesTae januam seriptionis amubili tibi alii pro abundantia facullatinn uliliores exislere ,
pra-sumpiione putsarem, et excellentissimi hominis esse tamen non valenl dulciores. Sed redeo ad eou-
per htmc calletH pecuis ingrederer, an per homines siderationem patriac , cui debes bonortim oblivionem
veslros, vaga salulatioue contentus, secreta quibtis B et miseriam qua laboras. Nunc ergo, honore saiuia-
obsidebar irrumperem, quia visuin milii est non esse tioitis inipenso, servum tuum ad hoc direxi, ut lilio
in hominum numeru compulandus, quera homiiiuiit tuo domuo praefeclo ct libi nuniiaret in "Chrisiino-
potissimus ignuraret. El plane illi nec mores sugge- iliine, me de suburbano illo dncumenia legitimusus-
Funt liduciam, nec nalura, quiinarce localis abs- cepisse, at vos cum lilio ves ro donino Triggua,
comlitur: vobis pr&cipue, quos ulerque orbis amica quod necessarium videris, agcre uon omiltns [sic].
cl soria diversitaie complectitur , quod Dei timor EPISTOLA XXII.
gratiae suae comitate firmulos fecil jam honoruui ENNODIUS FAOSTO.
suinma largiri, et ad quod vix praccipuiperducuiitur Spero inTrinitale Deo nosiro, per suffmgia vcnc-
ad opinionis gloriam dare subjeciis. Laudandi sttnt rauda sanelorum, quud servos iu quocunque loco po -
apiceS , sed ad eos sudore maximo vix veuittir. siios, qiieniadmoduin munitur oculi pupilla, cu-tn-
Quod tamen feliciler dictum sii, et inter munera ve- diat, et ad bonam valetudinem reducat quidquid
stra suiit culmina. Ergo salutaiis reverentCr, epislo- iuimica fregit. inaequalitas. Ego lamen, et si corporu
fcun brevilate concludo, ne ame dignaiioneni ve- nequeo, sequor officiis. Nam iinperio soHiciiudinis
siram videatur importuua laudalio. Latius post re- verba congessi, deprecans ul quara sani sitis edu-
sponsiim pagiua c, qood moribiis, quod polcnliie C cear. Ecce vix fero brevem, ubseutia lo.iga fatigan-
Vcsiraeconvenii, eritis inundo mecum atlcsiauie lc- dus : sed potenles sunt et amici domni, quibus vos
ciuii. anima sancia commisit. Ego niemores, ut deposiium
EPISTOLA XX. serveut, sine cessationc convcnio : aderiint partihus
ENNOUIUS HASCATORI. stiis, elquod ab eis susceptum est, sine iminiiintioiie
Et me sperare quod pium est, et vus decet an- servabunt. His addo, pracstaiileomnipotentis Dei iui-
Hiiere. Nam disp.iribus viis ad unum iinem remime- sericordia, servos vestrcs de Venetiis jam regressos
randa tendit inlentio. Vos solrtlia rehus impenditis, 1 exhibuisse documenta confirmaia de legibus , bic
n me lenui sermonis pracslolatur auxilium-. Sic Cr-I inlroduciionem solemnem illico fuisse eotifectum.
ul cui incumbil per oflicii coiisidcialioiiein praestare Nunc utrum amico a vobis dici aliquid debeat, ilhv
poiora, vix possil exigua. Hedtlat ingeiiuiiatem qua solelis raaturitate consnliic.
homo palatii, quia Ecclesiae nihil ainpliits suflicii EPISTOLA XXIII.
quam precari. Scilis * proascinis a quo veniat re- ENNOUIUS 3 LIBERIO.
tribuiio , si juveiitur. Succurrile his quos et pntiia Dalum esl milii, ccclestis infusione mysicrii, li-
lerra captivat , quibus et invidia cst cuni originariis bera hnbere judicia, etiam cum sim henefieiis obli-
et conditio dolenda cum profugis. Pluribus Christia- D gutiis. Est eiiiin superni muneris ut ingcniiatii sen-
num et sapientem non decet admoneri, nelongade- lenliam ferat ohnoxius, nec delecletur immaniiuie
1 Pro ascinis]Qui lurihus et leeto carenl. Kaxnvot
Namdurat limlis nescialamamori.
cniiii asceni dicti, qui sine tnbernaciilis sub dio vi- Hexil Bomtdeoslas>escurrentiliusaouis,
viini. Hos eigo clienles domo sua vi forsan ejecins Successuparili Gallicajura leiiens.
Muscatoricommendai, ut ejus ope postliminio resti- Hos non iinbellipretiomcrcaiushonores,
tuantitr. > Sed pretio majusdelulitalmaiiies.
* Exhibuiste Ausoniispopulisgentilesrite cnliortes
docttmenta]De subiirbano Mcdiohi- Disposuil, sanxit fcrdera,jura dedit.
rtensi, quod Faustus Emiodio concesserai. Epistola Cunclismenlepater, lolo venerabilisSJVO
rirseced.
* Liberio]Certat haeeepistola Liberii laiidihuScnm Ter dcnislustris proximusnccubuit,
0 qiianiumbene gesia valent! ciimtnembrarecedunl,
rjus epiiapbio, quod palri olim a liliis Arimini posi- Nescil lamauiori,lucidavila m:uiet.
(mn est his verbis : tlnc epitaphium primum in lucem edidit Piihceiis :
llumanogerterifegem naturacreatrix post illitm Uaronius, exemplar iiostruni i-ecuuis,,iu
Hancdedit, ut tuuuitimembriisepulla tegant. tpio supersles versu lertio legilur: qtiod leciius vide-
Liberiisobolesroatriquepatrii|ue supersles tur, quod sepulcrum, quod erai in Pithajaiio: ctim
Trisle ministeriumnteiiledeilere piii.
Keicsuutmeitihraquiden»,scd famautnontenel urna. unius tantuni Liberii sit epilaphiuin.
t.ifl F.NNODIIEPISCOPITICINENSIS l-UI
graiiae vigor examinis. Diviuum esl, quatido sine A . latioins exhibitis, valere me nuniio, e! de vubis
corruplKine de te loqiiiiur rui inula conluleris, nec quod voio meo satisfacere possit, exspeclo.
iniqtiutn ponil aliquid in lance veritalis doiiorum EPilSTOLAXXIV.
liiorum opibus suhjiigalus. Nam ubi de potissimis ENNODIUS AVIENO.
scrmo esl, et in aures miiudi itura formaulur, pu- Ilene erat animo meo, si vel ad scriplionem fre^
hbcum lesiiiiioiiiuni.piivala actio cur obumbret? De- qtieus portilorum siiggererelur occasio , quia in re-
beo quidem celsitudini vestrru. plus quam universi- inedio dc-iderii senior providentin tnunus lilleraruut
las; sed nolo inajiis aliquid qiinm universitatis pos- comparavil, in quo ad vicein praesenlire lormato-
snnt ora depromeie : et episiolitris angustire lege aisluantihiis blandilur alloquio : et licet de ipsis re-
c iileulux, salis modicom de illa meriiorum m>-sse mediis meus aegrescal absentium, et de inedicina
*
pr;rlibo. Felicissitue homiiium, hoc tolis bosiiliias snllicitudinis cura geminenliir , attamen 11011 siini
virimu suarum laborat impeudiis, ut per totum or- desercnda quae sola sunt. Ergo infante Valentiiio-
hem tii snlus dissipata cunpona-i. iOslimalioni re- Romani pciente, quanttiin sub eeleritate potui, de
inanei qualissit ille cui mil.las, qiinndo lapsa, exu- his qure ernnt loquenda subtipui, breviier signili-
i-ia, pcrdila, cum te aspexerint, convalescunt. ' Vix cnns vitleiudinem corporis mei fuisse turbatam. Sa-
pascebatur Ilnlia publici sudore dispendii, quando tu ]n tis est lainen, si iitiiilioprosperilatis veslrae, dttm lit'
ea siuc inlervallo temporis, et ad spem reparatio- hilniisnitiiiia, convalescam. Domine mi, salutationis
nis, ct ad pracbitionem tributariani commutasii. iinniiis, sicttl reverenlia vestra postulat, exsolttlis,
l.ii-ii coepiinuste inoderanle iuferre acrariis publicis rogo ut jam mc de votoruin effeclu el de bonis ve-
qiind ctim maximo dolore solebamus accipere: Fuit snis epislolaris suhlevetis promulgniionecolloquii.
Kcinperuberlas nostra dispensatio lun. Juverunt ve- EPISTOLA XXV.
iiernhile supernn consilium. Nam vires vectigalium ENNODIUS AGNEL1..E.
iti vcl nutristi pro bono publico, vel dedisti. Culmi- . Gratum mihi est ad magiiituditiem vestram lit e-
itibis omnibus sublimior, tn priitnis fecisti regales rarum munera promulgnre, quia et generi et con-
enpins sine malp privaiae conciissionisaffluere. Tibi scienliae vesirae, non tam exhibe ur honor isle, quam
,)ost Deum debetur, quodapud poientissimum domi- rcddiiur. Jusliim est ut religiosi homo propositi san-
ftuiu et ubique virtorem, securj diviiias confitemur: ctam vidtiaro et nohilem venerctur ingcnuus. Ago
tuta cuiiH est subjeclorum opu.lentia, quando non Deo meo gratias, (|uia bonns opinionis veslrse, nd nos
iRdiget. * Quid quod illas iniiuineras ' Golhorum ca- odor emnnavit. llle usque ad consummationemvitao
lerviis, vix scienlihus llotuanis, larga prredioruni fruclus tribuat, qui bonam radicem iu hac sacnli
collnlkme diiasli? nihil eniin amplius victores cu- 'Q conversatiiuic phtDlavit. Benc fccisti, domna AgneL
piuiit, et nulla senseruiil damna supernti. Tace', la, mundi islius blundinienta respuere : et dum cel-
considernlione pagiunlis cloquii, coinmunionis ct siora sequeris, etiam que potuerunt venire a legiii-
hlaiidiinentorum luorum mella praeeep is coelestibus mis remediis, non habere : scisii non solum veiiinn
instituta, non mintis rebus nobilitnta quam verbis : qnrcrere, sed coronant. Gaudeant du med ciiiu lan-
oraiionem meam ad ea ijuaeeminenliaetuaedebentur, gue.ites : propii est ut proximior sit iuiegritati, cui
vota transduco , quia mecum * Galliacin hac astipu- conceditur ut feliciicr dediscat illeccbras. Ergo, d<>-
latiqne convenrunt, ul, Christo Deo vivo disponcnte, mina mi, salutationisgr.liam honorificeniiamqiteper
ordinalis illis quibus civililalcm posl mtiltos anno- solveus, rogo utprome nmico el parenie luo apouo-
ruin" curriculos iutulisli, quos ante le non eoniigil liiruiii liminibus non desinas supplicare, tit tnere.it'
scrvare quod pracdico, et quod in aliis exlollo ips<i
saporem de Romzna libertate gustare, ad Iialiam
iimi negligam.
tuam, et poscentibusnnbis, et iltis lenenlibus, rcdu-
caris. Sic uiriiisque orbis per sanctas acliones indi- EPI^TOLA XXVI,
gena, venerabilem doinum et sumrnntes filioschm ENNODIUS IIESSALJE.
iiniversis Italiam possidcns videntibus, felicis prrc- Scio equidem vos pro dcsiderio meo fui-ssesnh-
senliaetuaedole stiblimes. Ego autem, servitiis salu- 1) trac os : sed aliud spei de solliciludiue vesira pra-
ceperam. Nam1 et qusrliler domnus Deo pratstauic
< Vix pascebatur Ilatia) Perlinent hacc nmnia ndI
Romuleos fasces epiinphii, hoc est ad praVecturanii assignari jnssil Theodericits : hoc est rptrvuopiov,
i|Uod suis antea Inrgiius fucrat Odoacer, ut nuclor
praetorii Ilaliae,qua fiinciiis est Liberius primis an- esl Procopius inilin lielli Gothici.
nis Theoderici, qtiem de ea sic loqtieiiteni facit Cas- k
siodorus lib. II, episi. 16 : Sensimus auaas iVaiio- uessil Gatlim] Pracfeelqrnin eliain praeiorii-G»llartiin
el sith ffnem T,heoderi«i, suh ejns snc-
nes, vos addita tributa nescitis. lla utrunufie sub a<l- ecssnre Atimlnrico : regni cxslal npuil Cassindoruin
miralione perfectnmett, ut el fiscus cresceret, et pri- epistnla ad LiheriiimcujtisPP. Calliurum lih. vi i Vnr., 6.
vnla utititas damna non senliret. Verum hanc Ennodius nnu vidit. Qnare qn.i: hoc
* Schot., imperator.
3 Gothorum loco conimemoi-ntad superiom tcmpora periinent,
eatervas] Epiiaphiuin, Ausoniispopuliss ctim primiim in Galtia iuissits est : in qua pe>diu,
gentiles rite cohortes disposuit. Cassiodorus ibidem : iu-cuna tniituin iu adiiiiuislrniione versatus est. >'?nv
Juvat referre, quemadmodumin lerliarum deputatione ! iuilitares eiiam copiis duxit: ul aucior est Jornan-
Gp-horumRomanornmquepostessionesjunxerit et ani- ilcs in rebus Geticis.'
mos. Nam cum se honines soleant de vicinilalecolti- 8 Forle cireitlos.
dert, itlis prmdiorumcoimminiocausam notcitur prm- * Schot1.,
stitissc roncnrdiiv. Tcriinni agrortim partem Golhisi ijeminelur.
-16T EPISTOLARIJMLIO. IX. 10*
vuledixerit, et qui vobis ilineris ordo fuerit, si mei A Nam scmper remedium oblivio doloriscst; quin quod
iiieinor esses, agnoveram. Scd quid fncio, qni ncgli- ralione non possumus, leniporiini prolixilale sepeli-
gentiamvesiram, nec suggerendo formam affectionis mus. Rne esi, quia diuturnitate senescit afflictio, et
expugno? Ergo si te, Christo Deo iinstro trihuente, magni doloris consolalio per silenlium procuratiir.
spes nupiinlis afflaverit, Etmndii memoriam non fu- Nam in hujitsiiiodi ncgotiis plus agrtur nd agendo.
gabis : quando nnlln sic cessit major dil gemia, *-l Sed quid f.icio, quia epistolae leclio jam obducia ci-
pius amor exclustis esi, tanium a pectnre luo, quan- calricis peuetralia rescindil, et sepultam iinmaturi
tiim ab oculis submovebor. Sniius esto, salva vita pa- funeris rccordaiionem nmira sorle vivificai? Ergo
tris el fratris tui, Beus vobis bencfncint : : gnoscanl ego coramuni fratri consolationem darc poierant,
i|nod pasoal auditum, qunle vtillis circn me exhibete cum si quid fiitmanilnlis in.me essectedilur, sic do-
proposilinn. Uniimle rogo, hoitore snlutnlio iis exh - lerem ? atil iinquam flens placuit consol.itor? ergo
b:to, ut apod domnos apostolos p:n mc riigneri»prc- exspei t.iltir mediciua de inorhidis? Non de me,
ees offerre ; ul ipsi mi-crias incns medicinn'ilcrcu- dmiine Agapi, hene judicas, si ei iugermani lui moe-
reul, nec paliaiitur ine quidquam veile quod non roribus, et in obitu spiritualis filii, ego qunsi opi-
ilecet : cnstigenl pra-siiiu liones ineMis el c irporis. nioni ttiac dispntator occmro. Sana peciora iter cu-
Quotl -i facias, crcdo pro iiinoceiuia el puiiiate liia gI rmionis invcniuiit, nenio alleruin unde ipse laborat
t>-melius pro me, quam si essem corain posittis, nti- absolvit. Sed hinc alias : pniens esl Deus, qui solus
dicniltiin. ad ista va cl occurferc, et coiiununis mali su.lev.iro
EPISTOLA XX.ViL pressuram. Vos tamen lionorificaecullii saliilaiionis
ENNODIUS * AUREI lANOEPISCOPO impenieits, rogo, ut crebro niihi epislolarls commer-
Deheo equidem dolori tneo vocem, sed reverentiae cii iiiiincn coofcralis , ad qurc Studia pigriim csse
lariiiirnilaiem. tt forte neliu- moerore n de ahsti- ii,c ammiiein convenit, nec faoundunt.
neniia sermonisve-lri seqnereliir mtila dissiinitlatio :
irrhanuinenim <t suhlile erat ut eisdcm lincWqui- EPISTOLA XXIX.
Ims in me dclinquiiiir poiiorum delicta ferirentur., ENNODIUS I.IBERIO.
nt seeum hnberet culpa vindictnm.Sed quo me ver' Si poclauun spirilus disciplina paginalis admitte-
lam qui iniinemorein mei, et humilium noiiiiani reret, cemena ora, et vox ferrea vix quod celsiln-
diui vcslt.e a me debctur verborum uberlate resc-
spuenlem, pcriinacin amor.s insequi non dessto?
Nunquid non repudinli importnniias matcr horruris rarci. Sed qttia ningiiis-obnoxiiisvix ad pauca sufli.
est, cmn placindi per nssiduitntem desideritim tiiale- cio, providi post Dci inisericordiam vestr.c gratim
riatncxigt displicen ii? Nam qiiidqhitl menle fugi- et I repcnsorein. Nam fraier vesler domnus Faustus,
iniis, ingesttim octrlis vix vitlemiis. 0 si mihi liceret «itin deherc sc beneliciiim quod riiihi Iribuis is elo.
adhuc acqunticnmhcatiliidine lua snrtc coniendere! quinir, nb imbecillis cervicihus gravis oneris sarri-
sed dormiunt-aptid cornnatn tiiain propinquiiatis pri- nns amoliiur. Sunt inierduns prrccelsos ista commn-
vilegin, posiquam pater esse meruisti. Rciiuet quis- nia : vos vubis et darc dignn noslis, et reQdere ; me
qiiiiin hominiiiiiperire siiisjurn necessitudinis incic- sub fasce vestri muneris consiiluttim sola manetd»
inciiti-i, et aceessionc pi.c dignilatis, et generis el obnoxietate confessio , dum praeventiimgratiae ve-
dilgenliac vincla dissolvi? Ergo decti t eveciioncm sirae molc quod voti compulcm fecit, hoc imparem.
meriii veslri instnbili mihi esse rumore comperiam, Adsum tamen partibusmeis, et inler orandiim, quain-
et dc communibus gaudiis ndhuc pendere opininnc, vis pecealor, Deum, tit pfo me quoque vobis reddat,
ccntentum? Eleclus sitm. cui boiinm geiierale Inre- ittiploro. Ecce duo islasufficiiinl: nam et de coelo pru
retur, ut rcm aurei sn-culi solus pro cou-cienliae me cxspcctaiis qund vos exhibuissu ineiniiiistis : et
mere obscuritale nescirem. Nobilis vita el gencre[ est neqoalis,qui se tlehcre faieatur in tcrris. Exspe-
apicem ecclesiastici honoris ascemlit, et me dedi- cto lamen beneficii ve>lri celeriler suppleiiieiilitni,
gnaiur alloquio. Vere tale facitim, aut studio nut ne- ulliller.is, quales per suhlimcmvirum Tranquillinum
gligenlia evenerit, non probatnr. Ego lam>n servi-_ -Qsum precalus, accipiam. His tamen aliam vobis misc-
lia salutatioitis impendo, et Itnlicn simplicitntc, rendi viam bcnemorumveslrorumcnnscius cxhiiiebn.
und.t trstitiam habuerim, sine dissiiiiiilutioiicmani-'_ Camilla pareus mea inlra Gallias, et vidtiitatismise-
feslo. ria el geminae jam capiivitatis succubuisse ferlur
EPISTOLA XXVIIL incommndis. Nemo est qui lam muliiplices neces-
ENNODIUS AGAPIO. sitales praeter celsitudinem vesiram possit avenere,
Duriier oflicium gesiiculis nniini nd inenior am1 generis mei patroiius quod in Italia positis pracsti-
ir siiiiin inens recordat onc st iiiuhniila revocavit. tit, non negct iu Gal ia , up dc casellulis
ipsius, or-
' AureVnno » De
episcopo.) Cnjiis cnihetlr;c, lihri nnnii Cassiodorus lib. vn,45 : For-
iiulicaiii. Cavo putes Arelatensem. Nam qui hoc no- tnula qnacasellnlu] census relevelur ei qui unum casam possid t
iiiiue episcoptisfuil Arehiti, 30 ut minus nmiis postt pragraviilum. Cui ei im gravior rcquo canon
Kmiiidiiub nim eam scitem sortiius est. Iloc veroi tus erat, a pern-<|iiatoremiiiuebaiiir. Id rclevaiimiis impnsi-
icmpore Arelatensis autist s erut Ciesnrius. tSun ah- seu pcr;ci|tintionis beneficium dicebniur. Gln-sre m>-
iitn-iiiii Iniiien, novum htinc ctijiisciiinpie civitalisi slrae, Relcvnlus ager, uvuxv.ovmaiiivo;,
C|iisci.puni Aiireliaiimn illmn vi leri preshyiprninl TOU s).afp&Ati;
Snuoaio-jSupov;.
Arclnie isein, a.l qtiem.ivscripsit episi. 5,'ilili. vili.
103 ENNODIIEPISCOPI TICINENSIS Ifil
ilinaiione vestra, dum abeis fisci onera derivaniur, A excrcttiis nd iruimphum. Quis crcdal iuiiitcin ejus
ad prrjefuiacalimenta sufficiani. Domine mi, saluta- in Inbore el perfeclione hahere quidem superaniis
lionis servitia dependens, rogo ul porlilorem prac- gloriam, sed conliiientiam subjugali? Consiimmalis
senlimn, liominem meum quem ad haecexsequenda congressionibusde iraeItacredilatenil remanet : tino
deslinavj, D <o vobis inspirante, meum effecium lempore, quos perniciosos adversarii viderini, blan-
eminemia veslra jubeat commeare. Nunquid dubi- dos sentiunt tributa pendentes. Et haecquidem cue-
tare de posttilationibussuis eum convenit, qui se no- lesti prae-paranlurpro hac repensione suffragio:
vit et ill i quaenon poposcerat, impetrasse? quia fides nostra npud eum, (cum) aliud ipse secte-
EPISTOLA XXX. tur, in portu est. Mirabilis patientia, quando teuax
proposili sui, claritntera non obumbr.ttalieui : nnm
(' SVMMAClIO PAP.E.) et Ecclesiarum nostrarum palrimonia relabi, nisi
Natura rerum est ul etiam idoneus ore vel pe<tnre aucia fueiint, ingemiscit. Sic fuclum esi, ut et sta-
possit de prarsiimptioneculpari, quia omnis \erbo- tum suum locupletes pauperum subslantiac leneani,
riiin commoditas humiiitatis terminos egressa calca- et mediocres ad suprcmain opulenliamconvalescant.
tur : et sicut habenda suut qure exiguntur in pretio. In sacerdolibus virtuies et innaias colit, et nou re-
ita ingesta v.lescuni. Imporiitnilasciim facundosopi- B j perlas inspirat. Sed cur beatiludinem vestram pr.f-
nionis nobiliiate dispoliei, dedecore vesiit indoctos. judicio diflusi sermpnis aniicipein? Coniinuo expe-
Sed hac me ratiocinalione susienlo, quia est quidem rientia vcslra et spiritalis illa perfeclio jejunum mc
iitidax, sed amabile praeviumpracsiilissesermonem : fuisse in filii vestri laudibus accusabit: et cum s<<-
ei sicttt vicinnm lemcritatis, ita proximum diligen- leant ainpliiicuri facta colloquiis, slerilem me rehi-
ti;p ad caritatem pertinens iter uperire. Iuter Eccle- lorem de virtulum ejus messe catisabilur. Jam s.ccu-
sinrnm homines uunquid realus esl, si pari nmori lares apices, curulcs et tiaheas , pntricias 1ti m di
contenderint dispnrcs dignitate? aut excedunt mo- gnilales qualiier aul naiuix reddat atil morihus,
dici honoris angustiam, qui dcsiderant suffragiogra- (himestici perlaloris astipulatioue vulgelur. Nam et
liresummalibus comparari? Non habet superbi con- vetcres in antiqua geucris luce durare facit, et 110-
Dcientiam,qui se tnittim in affe.itionis mnniis nou vos splend.ore inopinati fulgoris irradiat. Faciius
tuetitur. Prresumo dice/e, subditorum error esl, qui respublica ejus bono dispensalionis in privutam mi-
in hac rc proccedenleui nntevenii. Ecce sic parles grat opuleniiam, quam famulantum ceusus in pala-
meas quasi voluniariae allocuiionis fuscatas nube lina lucra commutetur. Nunc quod superesi, meac
purgavi. Sed dico quod ad detensoiieui speciat servitiis saluialionis; accepiis, pro-picite nt Christus
uberrimani. Filius vesier domnus Rhndanius coegit (Z Rederaptornosier quaein prafato clementissintorege
a me in usum st)li prrcsentis erumperi'. Fatcor la- sctvieniibus s bi coniulit, longa rctateconservet. Det
men, in siudio ineo ftiisse quod jussit: quia qtti vo- ciiani regni de ejus germme successorem: ne bona
lcnlem cqegerit, non laboral. DE» GRATIAS principe tanii hiiinnsin una rclate veterescant, et antiquata
loco, el tota epistohe concinnati >nereferamus, quia temporihus pro sola aurei saeculicominemoratione
in socielalem capitis sui aliquaudo Romana mcmbra iioiiiincnlur.
coierunt.i Jiisltim erat ut et beatus Petrus aposioltis EPISTOLAXXXI.
sedi snac Ecclesias el senalui liberiori per Domi- EjVNODIUS AVIENO.
IIIIIIIpailes debilas reformaret. Dignus regnalor, di- Duin jitcundis ndhuc, Deo dispeusanlc, liuecrde
gnus iu quo cuin aelatevotorum summa conligerit. praiseiitiu;veslraevicinilate conspectihus, clawaUliit
Nam etsi itura ad posteros felicitas perseverci, lnan- colloquiorum mella vcncraititt mendacio reiineret
tliitn illi esl laudaiione praecipuaa qnibus sumpsit auditus, uccasio mtbi scriptionis oblala est. Fateor,
exordiiim. Deo eflicaciter supplicastis, ul illius vos diu nolui medicinamdcsiderii, dum altera procnrafjr,
virtus erueret, cujus potest servare clementia. Diili- irnMtpere. Deleciabat series animo meo pia ludificn-
cisiis ejns evenius prosperos, qucm videlis dum lione blandita, i.olebam consciusdeprehendere quc
inandntsecutam bella vicioriam. Parum superest, 111'v pasecbat in «more Cullaciam.Iienc enim sapit sludiis
niniisiietuiliiiemmentis illius ila profundsm teneat s, uoslrs obsecuta scduciio, et pro vero hhenler ad-
quasi sit ignara procinctuum. DeO trihuenle, nec iniUiiiiusdulcium iinnginesnuntioruin : giatu souinia
pax ejns turbari dubiis poicst, nec fortiludo qualibet quoiies fugantur vigiliis, ingetniscimus , el illutl
objectaiione confringi. Nihil apud illum lutius sup- morlis siiiuilacriiin de piacidis deceptionibus plus
plicante : S0I113 evasit prreliaies aces, qui rogavit : amatur. Ergo nunc inihi, quia illud quod pr.tf.itu.s
vicit armoruin impetus qui obtulit devutus ob e- siimslnre non licuit, exsequenduniestquod rcmansii.
qiiium. Qnotl vix veteres principes praeseniiaesuac Aliquis hniinum pro peccati sui oucre sic labornt?
sud»re pot ti suni, hoc seraper regis uostri brevis alfligerer uisi vos viderem : ad cupiia perduciiis
procuravit epistoht. Per excursus dirigitur felix niacciur, quia quaeposcehainus, Deo lribuente, con-
1 Symmachopaptv] Titnliim niljecimus, cttjus vicc schismatis
reliqnias, ineinhris omnibiis, 111Ennoilins
in niiiii|tiis evemphirihiis scripttiui erai /n Chr.sti ipse hiqiiiliii', 111cipius sui socielatem iheoderici
signo. Sed peopcmiHi esi epistoliim esse ad Sym- regis qiiem pruple ca laudat, opeia rcvocntis.
iiiachiim pitjaiu, ct iiuidcm sc iplain post etslincia»
lfiS TCPISTOLAMJ.Vl LIB. IX. 16(1
cessn sunt. Niinqnid alicui acccssit de heliliic occn- A quactenemiis.Vossalutationisrneaeobsequiaprosaniti
sione quod lorquent, aul de messc gaiidinrum egressa pectoris vesiri puritaie suscipite; et codicem rcci-
est planta tristitiae? Graiias inseparnbili Trinitali, pienies meum , cum illo qtii a vobis promissus est,
Deo vero, qui ul vola impleai, aliquotiens votn destinate.
contemnil. Ipse ergo e.nnjtinctionis ture copulnm EPISTOLA XXXIII.
* CiESARlU
respiciat: ipseunum f.iciat ex duobus, in primi ho- ENNCDIUS EPI-COrO.
minis corpore, dum ndhnc naliva et inlemerala Qtiod spe pracceperam, litteris indicastis. Nam
immortalitnle gauderet, utrosque formavit. Jungatur vcncmndi promiilgatione colloquii, quid coeleslis im-
tild uxor, ut Abrahse Sarra, ut lsaac Rebecea, ut pcralnr domnum regem circa vos fncerecompulissei,
Jacoh Rachelcoetesiibencdictinnesociata est. Habe.i3 ngnovi : ego sum, cui postquatn tneriium vestrum
«ontinentis praniim frttgem, et dulcedinem conju- patuit, nequaquam se felicitas actionis abscondit.
gali : legi Dei pareat sotiilio virginalis, dtun quod in Quihominum nobilissimo hi Chrisli servilute poniifici
se subtrahit, redditin sobole. Neseintexternnm dili- terrenas dominationes nesciat esse subjcctas, et mi-
gentinm hene in vobis solidaln communio : illa ma- nncm rcis poicnliam innocemiaeobjectionesnper.ari,
irein iuam mnribus et cnnversniione restitii.it, lu quando principalis purpura attt cilicin despexit, aut
parenlem. Non pare.it mundo majorum tuoruni, dtiin <g pnllium; qnnndo liberlas illa polissima credidit, sihi
hi te renascitur, amplectenda fnrmniio. Neqiinqiinm anle Christianam humilitaiem licere quod voluii;
pcregrina vilre exempia , nec non niivenliiin posm- aut quando ei Ucuil velle quod lacderet? Quod si
lanlitr : in oculis locntn secintnim. Eccc ego, qui inter hscccanae actatis.exempla recolantur, et sa:vi-
hymenreis tuis iitteresse non polui, hrtc le precHm tiam circa cultnrcs Dei lyrannicam reducas in inc-
meirum proseeutione cnnvcnio : Vosnd vi. issitudi- dium, scimus quia abillis nostri dogmatis sectalores,
nem exhibele crebra colloqtiia. Salutntimiis amorem ne unquam morerenlur, occisi sunl. Tunc inililibus
«t reverenliam persolvens, rogi -ut si tncmoriam suis viiam, aeterniiatem, obsequenle gladio perpelmis
mei de ila locupleti recordatione non lrudlis, e* Ile dux conlulit. Illi inimicornm suorum ministerin
oralionibus me ct coPoqttiis sublevetis. perdiderunt originariam vilitatem. Te, midominc,
EPISTOLA XXXII. tn orbe jam Cbrisliano-diva lex pcperil, et nposiolici
ENNODIUS ADEODATO PRESBVTEItO. uberis Incte nulrivit : lu ca-teros velut solis magni-
Quantum a me merile, quanlnm aclione sis clnrinr, tndo asiris minoribus comparala Iransgrederis : tn
oraiionuro tuariim rcserabit effecius. Ecce tlomni qui interioris bominis oCulisinspexit, instructus esi.
Fausii filii liti abstractam <Ie soiatio meo partem Nam et cum facie ipsa foveas purilalem, delinquen-
maximam tn tenehis. Ego quitlem sanclis et legali- G tes feriato orc castigas. Roni <leconversntione tua ,
hus desidcriis precum impcdimenla non alluli : setl qtiociin<|uc processeris, imilnnda inveninnt : malis
tania me domni Avieni perculit pro ejus caritnte fiigiendn demonslranlur. Bealus tu , cui a Deo tri-
discessio, ul lacrymis prosequcrer el ad optata ten- buiiim est ut el monkis doccas el exemplis : qui ad
dentem. Paluit liumnnariim rerum in hac causa dc pii iti eris direettim semper exislens praevius invi-
diversiiate formatio. Illum evocnnt, Christo dttce, tasli -. qnis nnn optei, te loquenle, ttt sciat plura ,
voliva; me feriuut. Illi b andilur de conjunctione non legere? Tu dutn Hhrisgenitiin rclat onc concilias,
viciuilas, me de scqueslralione compungit. Kcce de et magistros informas : lihi dehct quicunque il!e
precuiii mearuin fruge solliiitor : et adeplosnos, si sc iplorum maximus, quod eum dole elocntionis
quid in hnc parte postulaium est, quod cum Chris i nmplificas. In lc lux convenit sermnnis et operis.
pace dici liccat, ingemisco. Sed iuier hacc lali dili- Unde h:cc praerogntivaTransalpinis? untle pirenli-
genlire curatione susientor , qmn domniim Avienum bus meis inniispicatn sublimitas, ul talcm virtim mi-
superantem vota reddidimus. Hnbet de origine ejus se.rinl? Sed cur inlcr terrcna qnaeriliir res coeleslis?
Itomn jaclanliam, Liguria de profectu : ibi domnn Ponrl ergo aivc te quodlibet palntii supercilium non
Fausto filiitsnnturac Iege concessusest, hic eruditione jncere? poltiit libi cupita stibtrahere, quem mitiorcm
paleaclns. Minus fuit cum gcncralilalc hominein D ovibus sola fnciunt errnta pugnacem? Laiius ine et
nise.i, quamquotl inimiiabilc videbatur, Fausii sobo- mcriinm vesirum vocat et diligcnlia : sed loquncila-
lcm comprobnri. Referamus nd Deiim benelicia sua, lcm menm lex epislolaris includit. Quod superesi,
ct ipsi pro illo redhibeamiis grntias, a quo poposcimus benigni serviniiis meac raunus accipiie, et me Deo
' Cmsario episcopo] Arelatensi. Episeopnrutn sui in Snrii ediiione desideraiur, in S. Martiiiicocnohrn
srccul', ut jnre vocat bnnodius, nnbilissimo, doctiin >, Parisicnsi vidimus, de miraculis S. Cacsariiejusi|iio
eioquemia, vitaesnnciitnie clarissiiuo. Is crgo conficia ohitu cotnpositum : in quo praeter alia Liberium pa-
crimiiintinnead Thendericimi tlelaius, Rnvennainqm' tricium narrat, lethali Iancercvulnere confossiiln ac
sub cusiodia pertrnctits, nngelici vitllns nspectu, et pene evnnimem, admota C:esariivesie curaiuin fuisse.
iiinoccniiaeseiuritnteregem ita permovit, nt non soliiui Vari:c pr.cterca cxstant pnntificum Romanoruin epi-
pacnteliiimniiiierqueilliimexccperit, -edohlnlis eiiam stolrc ad Caesarium. In quibtis et illa Felicis, (|iim
iiiimeribus honestarit. Nec dispnri aulenliipiot aiiiiiit viros doctos fruslra exercuit ob depravalrc subscn-
cventu, ciim Visigolhis ndhue pureret Arelale, f.il- ptionis siispicionem, qunsi P. C. Boctii scripln dicn-
Sirqtie prodil-onis acciisaius apml Alnrieuin liiissei, tur : eum Arelaiensis codex ex quo deprompin est,
i-iimhiinore posiea dimissus est-. Uirannpm h sioria.it discrle hahp.it. P. C. MADRTI, seu Mavnrlii, q«i
(ile ptiorehic sermoesi Ennodio) lib. i VUreCrcsaiii aimus erat Clirisii 528 Felicis IV papaesecundtis.
complcxus e-siCvprianus. Cojus ctiani librtim n uui
167 ENNODHEPISCOPITICiNENSlS IC8
nostro orationum suffiagiis intimate, frequenter de A eliceri; , et homini ipsius classici illum de quo se-
his qurcvobiscttmaguntiirvel acta sunt, infortnantes. ciirus sum, ' grnte arjimumcondonare.
Deprecor etiatK ut qititl apud vos promoverit Rus- EPISfTOLA XXXV.
liei supplicatio, qui, quantum audio, fornicationes ENNODIUS UESSAL.E.
snas nomine vestit uxnrum, et vocahulo legis puiat Solent innnspicata felicilate soperbnrum mcntium
excusari posse rem criminis, mihi manifesies mini- colla molleseere, et rigidioris proposili novo gaulio
sierio litter.irum. supercilia lemperari. Nanibenignitalemseminai qud-
EPISTOLA XXXIV. quid votis obsei|iiittir, nec plus aliquid humiliat po-
ENNODIUS AVIENO. lissimos quam opmtn sublimilas. Indicitimcomiiiu-
Cbi stint, qui dicunt inter habilalione discre os nionis et nbsequii est, ad apicem pervenisse. Tu
diligcniiam non durare, ct affectioniscalorem terra- pi slquam ad cupiia provectuses, ignorato hnctcnus
IIIIII divisione lepescere, nrc longius procedere ttimore me despicis : et quiil in melle tuo rrspicias
iiienlej posse, qtiain oculos? Ecce amoris mci pleni- ohliius, de soln amieos veleres futuraeuxoris opu-
lntfo violentia sequestrationis exaesiuat, et colh.quii lentia contemnis , nescicns sarcinnm venire umle
inedicina languidior corporis sedibus non teneiur. aeslimascommearc rem pr.rmii : pritnum quod mo-
DCUIII tanien qui, circa vos rcspevit vota nosira, be- B hilein essc non decel, qui nrigiuis suac radios non
nedico.qui vos nou solum nobili, sed, qunntuin faina fthnmbrat: ileinde, quia nnde despicior, vindicabor.
niHitiat, sancta moribus uxore donavit. Cullores Ergo ad tisum promissionis benigne reverlere, nn
Christi perfecla omnia promerentur, ipsis solis iu videar manifesta suspicaius. Ego, quia hactenus ab
conjunctione, opum, mentium et sanguinis clarilas siripiionis nmnere temperastis, in lixc verba pr»-
non negatur. Ipse prrecipiebam quod pnssit lalis rupi: vos aul fnctinn diluere, nut affirmnreinuocen-
effici, i|ualein ad te audio jam venisse. Trnnsit a>sii- liain convenit nobililale sermonis. Doininemi, salti-
mationem meam quid de cjus hominis profectu sen- intionis plenissimaenfficiapersolvcns, spero ul qnl
liam, quem audio ab opliinis inchoasse. Domiue mi, diligentemneglexisti, saltem alloquiis facias dignwn
gratiam salulatinnis imperliens, spero ut petilioneni nrgitentem
tancti ephcopi patris vestri dignemini incunctanter 1 !*choi., gratim.
ItlAGNI FELICIS ENNOIHI
OPUSCULA MISCELLA X.
OPUSCULUM PRIMUM.
1 PANEGYRIdUS DICTUS CliEMENTISSIMOREGI * THEODEHICO.
Illnni, princcps veneiahilis, in laudibus luis pro- C posse transcendere : prit dispensatiouis sacrrn di
scribat professio, illuin a pr;cconiis propositi repel- Innntis aesiimare qujd exigas, in quibtis cognoscis
Int considemlin, qtiein a def nsinne tua aliquod snb- lotiiin lihi miliiaro qiiu<l prrcvaleiil. Piopriis maje-
iraxil officium. R<fundat tihi geueraliias rcbus obli- stas tua ol lnlionein litlernriam dignetur altaribus :
gata sermonem, dum inarqiialisvicissiludocompensat quia ne sencscat claritudo operum, advocanda siini
luiidibus qiiud adepia estdesudore. Armistuisliberlns lingunriim exercitia : q id egeris, ne vetustas sihi
ohnoxia, quod solum poicst, hilaiitalem didicit an- vindicet, obliget cntenn rcferenmm : disciplinarum
nuiiiiare prncconiis. Tutim est, inclytc, devotioni euiin quielem vos tribueii-i, per qnas vobis cnniingei
prelinm dare, quain intelligis vires stibdiiorum non atiernilas. Nihil amplius coeleslis dispensator atcani
1 Panegyricus]Panegyricns tibi aut quando diclus Eunndii qua in antiquis eveinplaribtis
digesta sunt ,
sit ab Eimodio, seqne tneerimn est. lloc eonstal, facilis e.-t cnnjeciura | aiiegyiicuni biinc in aiiniini
Itomre,dicltim non ftiisse, ciini rlomnm ui alisenleui U 507 vel 508 conjici opnriere.
nlloiptatnr. Mediolanicrctlideriiit, uiil Uavenii:i".Si 1 Theoderico) Regi Italiac. Osirogolhornni, dum
eigo Medol ni dictiim plncel, excepliiin hac lauda- a illiic in Punnnnis vcrsnrentnr, reges ex Aniala
liot.c advcntantein Tlieodericuin diceudum e>t, quo stirpe gcrmnni tres fiieriini, Vnlnmer,Theodemeret
inore Liigilniiia Sidonio excep us est poeiico panegy- VVideiiier.Theodemeris ex conrubina filinsfuit hic
rico Majorintiiis.Siu K;ivcnn;i:, in legatinne aliqua Thcotlericns, consnl ordinir us, ct magister militum
pnmuntia uin , qiialcm his lonasse verbis imlicat inThracia suh Zenoile, nc landem rex lialirc : cui
h'.i>utiams,Niinc ecclesiadirigillaitdaloreui.De lein- Vainmeris cognomcnltim tribuil Marcclinus comes
pore hoc iiioilonflirmare licel, anle Ccihegiiin coniu Clironico.Malchusvero Sophisla Phllailelphieii-is
siiletn, lioe est aiiiiitmChristi 50t, d ci iion pniuisse, in lli.-loria Byzanliun, Valiinierislilium , sed perie
cutn tle recepio Sirmio dissernt, <|tii>il Ceiln-gi rece- iiiin, iinininnt, ciun Tlieotlcineremilli pntrem uni ns
piiiiiiestcoiisiihiin. Sed et alin suut <|iie pi t. riorcm loc s nsseral Joriiiii<le,sin rcbus Geli>-ts, Viiliinic-
oiteiidanl. (Jitiid si quis uid i esl m scrie opermii rciiique nlius pa nmih voccl.
169 PANEGYRICUSTHEODERICOREGl BICTUS. 170
ab humanis poscil ingeniis, nisi ut inlelljgant, quo A j nemo indignationi tuaenisi humilitate subtractus est;
veniat auclore quod sapiuiit. Inler Deo proximos cum in sociorum profecisset numero, qui rogavit.
agnovissequi praestitit, reddidisse est beneficium : Non libi ignotus est algor Scythiae : non Meroen,
quod descendit a superis, sola.hymnorum licet mer- aut anhelum aestibus Cancrum, ut alterius possessor
cede laxari: fabricator mundi ad potiora munera orbis, ignoras : didicisti universa subigendo, quac
modulatis invitatur eloquiis. Dicite, si non praemii nobis vix nuditu paluerunt. Haecquidem majora sunt
loco opificisuo lingua blanditur. Jungitur, quod de homine : sed qui ad mundi paratur gubernacula,
sacrario mundi pecioris laudalio debet principalis necesse est ut universis veniat cardinibus institutus.
effluere : nec solum linguae nitorem postulat com- Nimis velociler lempus malurre laudis arripui : et
memorationuminis tui, bonoasserenda conscientiae. quasi non in primordiis fluvius etiam torrentis fatis-
In divinis obsequiis feriato ore peragit mens serena cat ingonii,sic per narrationis famem fruges perfectre
sacrilicium : actuum munitus claritate, in aelherio aetatis invasi. Laurearum ordines quscrit, qui et ce-
cultu eliam mulus ohsequiiur. Ergo et me titulus leriiate earum "superatur et numero. Citius a te,
qui obstare pulabatur, invitat; utinam mundior pro- invictissime , insignia quae reteximus impleta sunt,
fessio babeat concordiam cum secretis, ne dissentiat quam dicaniur. Quis ferat in gestorum suorum elo-
splendor cordis a corpore. B cutione torporem, quem in actione non pertulit ?
Salve nunc, rcgum maxime, in cujus dominio 9 Educavit te in gremio civilitatis Graecia,praesaga
saporem suum ingenuitatis vigor agnovit. Salve, sta- venturi : quem ita ingressum vitre limen erudivil, ut
tus reipublicse : nam nefas est, separatim a te simul dum adhuc de puero haberet hilaritatem , mox eam
collata narrare, et unius bona temporis verborum sequerelur securitas de tuiore. Adhucin cano flore
divisione discernere. Si bella regis mei numerem, degebas adolescentire, nec virtulum messem lactetis
tot invenio, quot triuraphos : congressui tuo nullus ante experimentum culmus attulerat : adhuc blanda
bostium, nisi qui landibus adderetur, occurrit: mili- erat imago pubescentis, neccingens faciem lanugo
lavit tropacis,qui restitit voluutali : nam seraper aut vestibat : quando aevipurpura et flosCjUlus superve-
pietati tuae peperit subjeclus gloriam , aut qui prae- nientis imperii promittebat sollicitis de gratiae coni-
sumpsit tela, virtuti. Qui te in acie conspexit, supera- mutalione terrorem, cum in probationem roboris et
tus est; qui in pace, nil timuit : nec promissio vene- clementire luaeruptis vinculis furor emicuit: etevis-
rabilis claudicavit inter prospera; nec passus est ceratas diulurna quiete menies occasionis pabulo
moram vigor in praeliis. Callis tuus multo vallatus subjugavii. * Pulsa est extemplo principalis urbe re-
obstaculo, et quolidianas viclorias vidit, el profectio- verentia, et in vacuara possessionem nullo ascitus
nis detrimenla non attulit: sic inimicorum interclu-<C sanguine tyrannus accessit: qui aula potitus, defiiii-
sus agminibus, ut negaret accessum : sic tuo pate- vit, posiquam metu hostes suos debeHavera'1, nihil
factus impulsu, quasi hostium providentia nil noce- superesse quod gereret : cum animos luos sine an-
ret. Haecsi felicitati iuae ascribenda sunt, est plenai norum suffragio impulit lux naturae, ne aut causa
dos principis : omni honore angustior, si labori. melior te coram posito suhjaceret : aut non benefi-
Prima dextris ominibus contra naluram certaminai cium necessitalis tempore redderes, quod pacis ac-
suscipiens, ne resistendi spes relinqueretur inimicis,i ceperas. In ipsis congressionis tuae foribus ccssit in-
varias tibi ioco principe cceli leges, lerrarum muni- vasor, cum profugo per le sceptra redderentur dc
mina, fluminum * superbia subdidisli. Mentior, si' salute dubitanti. Ventilemus historias, interrogentur
unquam dispositis tui impediraentum exhibuit ardor,, annales : apud quos conslilit, refusum exsuli quem
aut fiigus : si tumore gurgitum, si bibendi necessi- cruore suo rex genitus emerat, principatum? Castren-
tate constrictus es : si Alpium juga,' connexis polit sis gloria (urmarum parlicipalione dispergilur : nec
sublimitate sociala, cursibus tuis attulere tarditatem. ad unum referri poiest quod venerit collaiione mul-
Nescierunt resistere, quos devictis locorum muniiio- torura. Singularis boni fruclus est ambitionis refre-
nibus invenisti : quia securos faciunt interrupta, , natio : illo maxime lempore, quo sine opinionis
quos protegunt; et laxatis in olio animis vivunt, ûii D damno possis ncquisita retinere. Par te, inclyte do-
tutiora possederint. Adversus le nec campesiris ha-: mine, laus respicit donaii diadematis el defensi. Si
bitatio pares protulil; nec quos amplexa sunt invia,, te illarum rector partium nou amavit, perculsus prae-
nisi exstiterunt supplices, a depraedatione subduxit. fuit reipublicae : sidilexit, obnoxius : usus es in
In possessione tua positus sine formidine divitiasi tuorum fide meritorum lesle purpurato.
indicavit : nec rebellem juvit, si pauper innotuit: Jam lunc in jus tuum se palatia ipsa contulerant .
1 Ediliones in Isauriam profugit. VacUnaula biennii ferme spatio
* Editiones aliqure, superba.
convexi. Basiliscus, Zenone ipso n consule, anno
* Educaviltealiquae, poliiusest
Grmcia]Constantinopol;s.Obses enirai Chrisii 475. Hic igilur est qucm tyranniim vocat.
a patre Leoni Augustodalus, cum annum aetalissep- Post haecZeno collecto exercim, cedente Basilisco,
timum vix cxcederet, in ejus aula educatus est, prin- imperium recepit. ln eaque expeditione Zenoni auxi-
cipisque, ut Jomandes eodem libro scribit, gratiami Iiatum oportet Theodericum, quando integram ei lau-
meruit: a quo post decem tandem annos ad patremi dem restiluti Zenonis tribuit Ennodius : etsi nulla
remissus esi.
* Pulsa est ejus hac in parle meniio, neque in excerptis Candidi
prhicipalis urbe) Zeno Augitstus Verinaai apud Phoiium, neque apud alios qui de Zenonisrebus
socrus fraude circumvenlus, Constantinopolireliclai scripserunt.
PATROL.LXIII. b
171 ENNODHEPISCOPITlCINENSIS 172
iiemo credidit, non le posse ad quem voluissesirans-" •*Aagnovisseresistenlem : quaeprolixis temporibus solo
ferre, quod reddideras. Sed parcus in exigendisprac- bellaconsummavifexûrsu. Hosnonmontanreslrues,
miis, quasi sufficerent ad vicissiludinem operumi non fluminum objectio, non negali egestas aiimenti
titorum , * fasces accepisti : non quo tibi accederett in arlum necessitatis lege continuit; dum credunt
genius de curuli, sed ut de te pretium palmata me- satis esse ad deticias equini pecoris lac potare. Quis
reretur. Quis hanc civililatem credat inter familiaresi ferat adversarium, qui pernicis jumenti beneficio
libi vivereplena exsecutioue virtutis? Ille annus ha- currit et pascilur? Quid quod et illis animalibus in-
buit consulem, quirempublicamnon tam sollicitudine,, dicunt studiosae famis palienliam, per quae esuriera
quam opinione tueretur :* quo insegmentis posito, vitare didicerunt? quemadmodum fit, ut jejunae cor-
quaeab hostibus sumpta fuerunt arma, tremuerunt. nipedis sessor visceribus cibos extrahat, quos illa ne
Quando talis contigit sorle lictoris, qualem dedil abi *'
' conderel, diligentia instruente prospexit? His ante
jpsa mundi iufantia regura examinata elariludo? Noloi mundus pervius esse credehatur : nunc illam sibi
per casus errare dominatuum : in tuo stemmate pro- tantum orbis parlera interclusam aestimant, quam
bati sunt, qui reperti. Serranum scipionibusaratra pe- tueris. Cursim multa transcendo; ne pigrioris" siellae
pererunt: qui dum grandia sulcis semina commen- vilio serus advenias : ne Romanaefax curiae diu in
daret, honoruoi ei messis oborta est. Sed minus B '. urabram coacta tardius eliicescat. Inler vitae tiroci-
difigo prospera, quse sumunt a desperatione princi- nia ieltriumphorum maturitaum, pectori sacro affe-
pium : vix paucos conligit degenerare nobililer, cum ctum nostri ccelesiis favor infudit. Jam diuturnae
familiae tusedebeas actus generis nobiliter cuslodire. quietis dispeudio, per gubernanlum vililatem potens
Quid raihi, vetustas objicias agrestia merabra paluda- terra consenuerat : jam altulerat publicis opibus
jnentis decorata? Ego tibi, quod admiralionem vin- pax intemerata defectum : cura apud nos quolidianae
eat, oppono principem meum, ita ornatum, ut etftn depraedationisauctus successibus c inlestinus egeret
i.ionliceat improbari: ita agerc, quasi inler impera- populaior : qui suorum prodigus, incrementa aerarii
tores adhuc precetur adjungi. nontamposcebatsurgerevectigalibus, quam rapinis;
Sed quid faciam, cui fecunda actuum tuorum seges 7 saevienlem ambitu pauper dominuraodia effusione
occurril.ubi universa eligentera superant? nescio conlraxerat : sed nec defrudatis viribus, quod nii-
quas aristas horreis inferam, quas relinquam. Stat nuebat opulentire, jungebatur affeclu. Tunc enim
ante oculosmeos 3 Bulgarum ductor * Libertem dex- aulce ?.nguslia in artum res privatas agitabat : nec
tera tua asserenle prostralus : nec exslinctus, ne pe- micare usquam scintillas famulanlum exstinctus ty-
riret monumentis; necintactus, ne viveret arrogan- ranni fomes indulserat. Metuebal parentes exercitus, -
tiae : in gente i.ndomiladomesticus astipulator super- C( quem meminisse originis suaeadmonebal honoralie-
futurus roboris lui : qui si sufficiens letho vulnus nus : nam ire ad nutum suum legiones, et remeare
excepisset, personam viceras; quod in luce subsiilit, pavore algidus imperabat. Suspeeiaenim estobedien-
Eubmisitoriginem. Haec estnatio, cujus anle tefuit tia, quae famulalur indignis : ct quoliens praelalos
omne quod voluit : in qua litulos oblinuit, qui emit convenit conscienlia stirpis ultimce,et illud meiuunt,
adversariorum sanguinedignitatem: apud qunmcam- quod timenlur. • Nala,est felicis inler vos causa dis-
pus est vulgator natalium. Nam cujus plus rubuerunt cordiae, dum perduelles animos in propinquorura
tela luctamine, ille putalus est sine ambage subli- tuoruin necem Romana prosperitas inviiavit. Gene-
mior : quam anle dimicationem tuam non contigit rata est ab invalidis causa cerlandi, et ne vel a ne-
1 Fasces designatus in cloriamGolhorumnontam numero,quam taborejuvisti.
accepisli)Consul a Zenone
annum 484 Marcellinuscomes. Theodericusrex Ho- Idcm epist. 10 Bulgires toto orbe terribiies fuisse
thorum Zenonis Aug. munificentiispene pacatut, ma- dicit. 1 Forte libertalem.
gisterqueprmsentismililimfactus, consul quoquedesi- " Schot., styli.
gnatus, creditamsibi Ripensis Dacimpartem,Massimque
inferiuris cum suis satellitibus pro tempore tenuit. *Intestinus populator]Odoacer, qui mox lyrannus.
Consul fuit Orientalis, coilega RomaeVenanlio. Cas- -I^ -
~*
Is WomylloAugusto ultimo Romanorum imperatori
siodori Fasli eo anno, D. N. Theodericuset Venan- in exsilium pulsoregnum eripuit anno 476, jamque
tius. . annos pene 14,rcgnarat, cum Italiam sibi a Zenune
* Quo in segmentisposito]Quandiu consul fuit in Aug. concessam, nl Odoacrum debellaret, ingressus
toga picta seupalmata vesteconsulari, quae segmentis cst Theodericns. Hine omnia in Ennodii verbis per-
aureis ornari solebat. Sidonius de Asterii consnlatu spicua. Potens enim lerra, gubernantium, hoc est
lib. viu epist. 0 : Et illamSarranis ebriamsuccisinter poslremorura principum, vilitate attriin est Italia :
crepilanliasegmenlapalmatampluspicta plus aureaora- cujus affectumdesiderhtmque apud Zenoneni profes-
tione convenustavil.Haec igitur cerla videtur emensus est Theodericus. Quod praeier creteros copiose
datio, pro figtnentis,quod in omnibus libris legebatur. describit Jornandes in Geticis.
3 Bulgarum ductorLibertem]Dehocbello, lii fallor, 7 Edit. aliquae,sacvienlemambiium pauper dominus
AthalaricHSlib. vm Variarum, 21 ad Cyprianum pa- odiosa effusioneconiraxeral.
* Na'.a est causa discordim) Ne injuria bellq appe-
tricium, qui in ea expeditiono sub Theoderico me-
ruerat: Habuisti sub divmmemorimdomnoavo nostro litus videatur Odoacer, lacessitum ab eo dicit Theo<
in ulraque parte laudalus semper excubias. Vidil le derienm, stimulaiumque caedepropinquorum : hoc
adhuc gentilis Danubius bellatorem : non te terruit est, ut conjicio, Rugorum, quo bello cresosafflixeral
Bulgarumglobus, qui eliamnostris eral prmsumptione Odoaeer, Phaeba rege capto Friderico ejus iilio cui
certaminis obslalurus. Peculiare libi futt tt renitentes aperte favebat Theodiericus,scmel atque itcrum acia
barburos aggredi el convmos terrore seclari. Sic vi- fugato, ut in S. Severini Vita narrat Eugippius.
173 PANEGYRICUSTHEODERICOREGI DICTUS. «71
gotio periluris veniret fiducia, pars fugacium praeliaAjejunas pectorum crales acta validioribus lacertis
concitavit. Tunc a te commonitis longe lateque vi- lancea Iransmeabat: cum inler naufragia terrena, et
ribus, inmuneros diffusa per populos gens una con- cruoris undas, inviclissimus ductor apparuit, lali
trahitur migrante tecum ad Ausoniam mundo, nullus muniens astantcs alloquio : < Qui in hoslili acie viam
praeter parentem iler arripuit. Sumpta sunt plauslra desiderat, mc sequalur : non respiciat alterum, qui
vice tectorum, et in domos instabiles confluxerunt dimicandi poscit exemplum. Virtus mullitudinem ncn
orania servitura necessilati. Tunc arma Cereris et requirit: ad paucos vadunt bella; bellorum fruclus
solvenlia frumenlum bobus saxa trahebanlur: onera- ad plurimos. De me aestimabiturexercilus : et in bis
tae fetibus matres inler familias tuas oblilre sexus et quaegessero, gens triumphat. Altollite signa per qux
ponderis , parandi victus cura ' laborant. Tunc in ne lateani, providetur : noverint quem petant aut
campo hienis el jugi pruinarum candore velata cae- cujus jugulis acquiescant. Qui congressu raeo occur-
saries, barbam sliriis implicuil criue possesso. Nam rerint, nobiliienlur exilio. » His dictis, poculum
quod diligenlius indumentum matrona neverat, du- causa poposcit auspicii, et laxalis in praeliurahabenis,
rantegelu,ut adhaereretcorpori, frangebatur. Pastum effusus est. Ut torrens sata, ut leo armenta, vastasli:
agminibus tuis aut indevotse nationes, aut educaia nec concurrens quisquamsubslitit, nec evadere potuit
lustris fera suggessit. B insequenlem. Portabaris per universa, jam deficien-
Inter haec, quae tibi cum glacie aut ardore cesse- libus lelis, adhuc ira crescente. Extemplo Gepida-
runt, unam certaminis tui lineam summotenus libet rum versa conditio est : palantes visi sunt mutata
attingere. * Ulca fiuvius est tutela Gepidarum, quae sorle victores. Nam tu, venerabilis, qui incomitatus
vice aggerum munit audaces, et in jugorum morem gustum luctaminis arripueras, vallatus millibus ince-
lalus provinciacquibusdam muris ampleclitur, nullo debas. Caesaest mulliludo adversaria, donec paucos
ariele frustrandis. Ad hunc to callis tui rigor addu- eriperet nox vicina : dum ad vaga horrea copiis ur-
xit: ubi pro Iegalis et gratiae poslulatione, obsislendi bium referta venirelur : qure non solum satisfacereut
animo gens diu invicla properavit: cum pene cohor- necessilati, sed sublevarent inter deliciarum secunda
tes tuasanieinimicosfamisnecessitas obsideret. Dic fastidium. Ila prosperis luis militavit adversitas : et
qu.Tso, clementissime domine, quid praeler te spei conlra famem tuorum esuries pugnavit hostilis: vicit
erat residuum in populo arenariaut sideribus compa- inediam inimica congressio : nec redisses ad valetu-
rando? Instaniibus Gepidis, amne, peslilenlia, iter dinem, si certamina defuissent. Haec de innumeris
quod declinasset fugiens, contra nudatos vagina gla- actibus in ordinem digesta sufficiant.Transeo Sarma*
dios transvolasti: nullius inscii mersa cceno hacsere tas cinn stationc migrantes, et plebera conflictuum
vesligia : nullus vilae prodigus periculum ignarus in- (] numeralam sileo de tropaeis.
currit. Vincitur humanae menlis auctoritas praevi- 3 Tibi cum reclore meo, Odovacar, cccurro qui
sione discriminis : labascil fortium conscienlia, quo- universas contra eum nationes, quasi oibis concus-
liens formidanda oculis ihgeruntur. Stetil anle indo- sor, exciveras. Tot reges lecum ad bella convenerant,
miiam juventulem certa de mortibus optio, cum uulla quot suslinere generaliias mililes vix valeret: depre-
videretur securilas de salule. Quid Catonem extuli- hensum est varias esse mentes coacervataemultitu*
stis prisca monumenta,quod per Libycas Syrles duxit dinis, nec spem victoriaevenire de numero. Adhuc
exercitum,dutn humanas neces ludibria faceietesse tuorum dexirre de praeeedentitabe titubant: nec per-
6erpenlum : vel cum sine virlulis pretio educatum agebat vciivos impetus membrorttm iinbecillitas:
coeli vaporihus venenifrigus expertus est? Neminem sufficit tamen unum vellc pro viribus, etindiscretum
comigit cbelydros ante videre, quain exitium : dum consilium de inimicis loco roboris attulit ultionem.
per flamen prodigiosum et corpuris fabrica, ut asso- Non le casira longo raunita tempore; non fluminis
lent animjc, in auras evolaret. Non cura viri fortis
profunda lenuerunt : datum est hoslibus tuis vallum
laude periraitur, qui unde venit nescit occasus. Nec
illius mililis cuneis tuis fortiludo comparanda est; construere, non tueri^Repente aeqtlorafugaciumdis-
nec par est in duce sapientia. Iilumcivilis helli furor 1«cursus obnubit, per quae superandam domeslicani
abeuntibus indixisti: interea acies tuac
agitabat; teorbis domina adslatus sui reparationcm tempeslatem
Roma poscebat. Sed quid differo, quod tibi eventus aspeclu consummant praelia, non labore. lllic tibi
dexter exhibuit? Cesserunt conferlissimis hostium fores reseravit felicilas, manifesto detegens, quod
tuorum turmis, quos ulterior ripa susceperat. Urge- qui primore loco cesserant, secumja eos luctamina
bantur telis, quos vorago aut irruptio non tenebal: non manerent. Sed instruxit rursus in deceptionc
laborabant. Odoacre congressio ad Sontium Venetae provinciae
*'Schot.,
Vlea fluviusest Gepidarum) Theoderici regia lioc fluvium facta, Probino et Euseb/o coss. anno Christi
tempore, ut Eugippius idem et Marcclliuusin Chro- 489,inqua Odoaeer, ut Cassiodorus in Chronico no-
nico docent, Novensiserat civitas in .Nfoesia inferiore. tat, cum suis omnibus fugatus est. Flumeu ergo cujus
No-J«?,Novasappellat Ptolemaciis. Inde orsus Iiali- meminit Ennodius, est Sontius, sive ul in Gissiodori
cam expedilionem, Sirmium recta contendit. Eo in Chronico scriplum est, Isontius. Sed Sonlius item
tractu qui inlerjectus est, in Dacia Gepidre Gun la- est Jornandi, et Cassiodoro ipai lib. i Variar., 18,
ritho rege habitabant: quos iter impedire ausos Theo- verbis Theoderici, Ex quo, ait, Deo propitio Sontii
dericus ad Ulcamfluvium profligavit. fluenta transmisimus,ubi primuin Italim nos suscepii
* Tibi Odovacar
occurrd] Priina Thcoderici cum imperinm.
47S ENNODIIEPISCOPI TICINENSIS 176
sui raens vaga conflictum:' dum apud Veronam luam A i dum tumefaceres gurgites de cruore, in parte alia
apparatum nubeli laxis manibus pugna instruebalur sistebaiur impelus fluenterum. Itaqtie ne ensibus non
impendiis. Nihil forlius adversariis tuis ante aciem : sufficeres, pro te et lympha militavit. Salve fluvio-
sed cum belli cecinerunt classica, nihil infirmius: rum splendidissime,qui ex majore parte sordes Ilaliae
maxima in luclaininis promissione virtus, et si suffi- deluisti, mundi faecemsuscipiens sine dispendio puri-
ceret lingua pro dexleris, copia summa verborum. tatis. Ecce ille leetus arraalis campus enituit huma-
Electus est locorum situs, non tam congressui utilis, norum ossium candore nobilissimus: habemus, quo-
quam pavori: providentes ne ascriberetur casui pri- tiens vetusti doloris urgemur raemoria, quod tueri.
maetiam discessio perfugarum, et tamen reipublicac Scenam pulcherrimaih servet lerra. Sublimes landiu
candida forluna perurgebat, ne coepto desisteres. mancat quod passi sunt, quandiu deleat oblivio quod
Itineris tui permensus intervalla, conspexisti ignes feceruut. 0 uiinarn voracibus abripcre aliquid bestiis
hostium astrorum more rttlilantes : ut si aliquando non liceret! Perit desiderabili speciaculo, quod ac-
tibi fuissel nota formido, in abrupium te pendere quisiverint furla belluarum.
didicisses. Nunquamanimi tui status, aut secundarum lllic vellem u.laeiaiisimmemor, Roma,commeares.
rerhm tumore elatus est, aut dubiis acqnievit. Insta- Si venires lapsantibus tremebunda vestigiis, revum
bat certandi dies multis tenebras allatura. Cum pri- B gaudia commutareni. Quid semper delubris immersa
mum aurora bigis in croceis ortum jubaris indicavit; concluderis? Hic acttini est, ul plures habeas con-
cum de oceani lymphis solis flamma surrexit: jam sules, quam ante vlderis candidatns. Agnosce cle-
raucum buccinaeconcinebant, jam te sui oblitus qurje- nieniiamdomini luirsaporem te voliiithaurirelrium-
rebat exercitus. Qui dum munimentis chalybis pectusi phorura, quam dubia1elegit nescire certaminum.
includeres, dum ocreis armarere, dum lateri tuo vin- Ecce iterum ad deditionem sibi cognitam hostium
dex libertatis gladius aplarelur, sanctam matrem et, letho debita pars cucurrit : et cum excessissent oc-
venerabilem sororem, quae ad le diligentiac causai cumbentes numerum, ad servitium lamen armis in-
convenerahl; dum inter spem et metum femineai structa radiantibus agmina convenerunt. Flexus est
sollicitudo penderet, dum de eventu atloniiae vuliusi animus tuus promis semper ad veniam. Credidisti
tui sidere pascerenlur, talibus alioquiis coniirmasti: quod fidem assuescerenl magisleria necessilatis,
t Scis, geniirix, partus tui honore universis notai quam nunquam exhibuerant studio conciliante prin-
nationibus, quod natalis mei lempore virum fecundai cipibus. Servavit te, regura praecipue, quod abjecisii
genuisti: dies est, quo filii tui sexum campus an- sacramenti confidenlia caulionem. Pependimus anxii
nunliet: telis agendum est, ut avorum per me decora ne mererenlur, quos de hostibus tuis receperas, non
non pereant: sine causa parentum titulis nilimur,, C perire. Gratias libi, mundi arbiter Deus, qui con-
nisi propriis adjuvemur. Siat ante oculos meos geni- scientias vetcrno errore possessas ad ultores gladios
tor, de quo nunquam fecit in certamine forluna ludi- impulisti. Puderet me recensere levitaiem origina-
brium : qui dextros sibi ipse peperit valetudine exi- riam, nisi eam viderem tuis laudibus obsequentem.
gente successus: hoc oporlet duce conlcndi, qui ora- Quid dissimulo gesta persequi? Libuit eos rursus
nia incerta ndn timuit, sed ipse sibi secunda conscivit. tendenti inermem dexleram * Odovacri regna polli-
Vos tamen elaboratas vestcs, ct liciorum tormenia ceri. Innotuit illico rebus in luce deprehensis hosti-
devehite : cultiorem me acies suscipiat, quam fesia liumerror animorum.Advocastiprovidentiamacluum
consuerunt: qui me de irapetu non cognoverit, sesli- tuorum comilem : el ne impunita esset libido discur-
raet de nitore. Invitet cupidorura oculoshonor indu- renlium, uliionis vexill.aconcutiens, fecisti consilio-
menti: pretiosior species feriendos exhibeat: habeat; rum participem in secretis populumjam probatnm.
laboris solatium, cui jugulum meum fortuna pracsti- Neminera adversarium agnovisse contigit, quod te-
terit: inhient jacenti splendori, quos non conligerit cum pars mundi polior disponebat. Mandata est per
videre pugnantem. » His dictis%excepitte tergo soni- regiones disjtractissimas nex voiiva. Quis haecpraeter
pes, liluorura desideriis inquielus. Sed duin indul- supernam voluntatem prsestilit, et unius iclu tempo-
sisti affalibus, inimica legiones tuae premebanltir in-- ris effunderetur Romani nominis clades longa tempo-
stantia. Dedisti inerlibus fiduciam, dum moraris : etl rura itnprobitate collecta? Hic quo me vertam nescio.
hoc crcdo provisionecoelicolum,ne deberetur multi- Gradum referaro,qui suscepi officiuinlaudalnris; an
tudini, quod vicisti. Protinus advenlum tuuin indica- arreptum prreconiorum tuorum iler ingrediar? Con-
vit hosiibus populus occisorum : exsecutorem pro- sumpta res est prospero fatalique bello : succisa est
didit credis enormitas. Sed nec illis remedia defuere: Odovacris praesumplio, postqnam eum contigit de
consueta. Continuo alas quas tribuit formido, sura- fallacia non juvari. Qnid Herulorum agmina fusa
pserunt : cursu praepeti inieritum monis eligentes. commemorem? Qui ideo adversus te deducti sunt, ut
Qui me verilaii nescit obsecutum, Athesis undas vi- hic agnoscerent, etiam in propriis sedibus quem ti-
deat tua vice opulentas exstitisse cadaveribus : et raerent: egit causas iongaequietis tuae furor alienus.
* Dum apud Veronam] Eodenxanno, inquit Cassio- * Orfotxjcrtregna polliceri] Tusa duce alque au-
dorus, repetito conflicluvincitur Odovacer.Jornandes: clore : qui cum dedititio exercitu ad Odoacris parics
Quem HleOdoacrem Theodericus, ad campos Vero- iterum defecit: unde secuta esl obsidio Ticmeu-is,
nensesoccurrensmagnaslrage delevit. quo seTheodericus receperat: ut esl in Vita.Epiphanii.
177 PANEGVRICUSTHEODERICOREGI DICTUS. 173
Taceo ubi' libi injuncta est pax diulurna, Burgun- A desistis caslella propagare, cittas tuas in longiiiu
dio: qtiandosic fcederibusobseculus es, ut depuletur, producens: nec viri fortis in le deest securitas, nee
quod vivis leriatus, constantiae, non pavori. Illud cautcla metuentis. 0 geminam in uno principe vir-
quoque quis patiatur notitire perire, quod bono feli- tuium plenitudinem! quac Dominum resignat aucto-
citatis tuaeconcurrentia inter se vidimus lela perfi- rem : rmia non habet inter homines, a quo videatur
dorum, et inimicas acies te occupatum in aliis pia sumpsisse quod exhibet.
congressionececidisse? Quotiens tibi vicit qui conlra Sed ccce rursus post quietem solidam nd acies
te sumpserat voia pugnandi?' Dical Fridericus, qui verba revbcamus : iterum ad se tuba vocat eloquium.
* Sirmiensium civitas olim limes Italire fuit : in qua
postquam fidein laesit, hostes tuosinieriiu comitatus
est; contra illos arma concutiens, quibus fuerat er- seniores domini excubabant, ne coacervata illinc
rore sociatus; quando nata est inter sceleratos de finitimarum vulnera gentium in Romanum corpns ex-
hoc quod inlelligebant se unum vellediscordia. Adsit currerent. Haec postea per regentium neglectum in
Divinitas, et beneficia sua in rjevumproducat : qua Gepidarum jura concessit: hinc quolidiana insulta-
disponentc votiva inler reos evenere litigia. Nam tio, et incomposila legationum frequentia mitteba-
Fridericus, poslquam tibi de adversariis luis peregit tur. Urebant animum principis dolosi blandimenia
triumphum, de se praebuit. B commenti; et circa alios Gepidas quorum ductor est
Trahit me ad aliam partem venerabilium pars ma- Gunderith, intempesliva Traserici familiaritas. Cre-
gna meritorum. Video inspiratum decorem urbium debas in lua injuria perire, quia diu licebat Italiaa
cineribus evenisse, et sub civilitatis plenitudine * pa- possessionem le dominante retineri. Nec sufflcieb.it
laiina ubique tecta ruiilare. Video ante perfecla aedi- consolatio, quod eam tu non perdideras : cum im-
ficia, quam me eonligisset, disposita. Ula ipsa mater mensus esset dolor, cur illam retentator non inter
civitalum Rornajuvenescit, marcida senectutis mem- dominaiionis tuaeexordia reddidisset: minui restimns
bra resecando. Date veniam, Lupercalis genii sacra quod non crescit imperium. Postquam lamen liquido
rtidimenta : plus est occasum repellere, quam de- Traserici patuere commenta, Gotln rum nobilissimos
disse principia. Huc accedit, quod coronam curiae Pilzia, HerduiC) et pubem nullis adhuc dedicatam
innutnero flore velasti. Nullum de honoribus teiigit praeliis desiinnsli : ul si oblatis paction bus acquie-
desperalio, quem juverunt deprecantem bona con- sceret, semel invaso locorum poliretur arbitrio. Sed
scientiae: nescit de effectu petitionis duhitare, qui usus inconstantis felicilati tuae obsecutus est: fugit
splendidis inops meritis non rogavit. Aui boni sumus sponle aliena, et sine impulsu exercitus lui deseruit
proposito nostro, aul tuo informamur exemplo. Cre- quod debebat. Continuo Pitzia, qui et de te evenlus
verunt reipublicaeopes cum privatorum profectibus : C uliles sumpserat, et consiliorum raomenta librabnt,
nusquam in aula tui ambitus et opum ubiquediffusio non acquisitam e-se lerram credidit, sed refusam :
est: nemo iudonatus abscedil, et nullus incommoda nec rapinis ut lucrativa populatus est; sed dispensa-
proscriptionis iugemiscit. Legationibus tuis inesi vi- tionibus servavit ul propria. Quibus ibiordinationem
6
gor immortalis; mandatorum ordinem digeris, prius- moderaniibus, per fcederaii Mundonis attrectatio-
quam legatbs aspicias : nec replicaiionibus tuis re- nem Graeciaest ps-ofessadiscordiam, secum Bulgares
periuntur contraria; nec objeclionibus facilis occurrit suos in tutela dedttcendo; quibus inter Martios con-
resolutio. Excubat pro armis opinio principalis: oiia flictus castelli vice usa minilalur. Tunc Mundo cre-
nostra magni regis sollicitudo custodit : nec tamen dens ad praesidiutn sufficere, si cohorles tuae quid
1 Tibi pax diulurna Burgundio] Pacem intelligit occullam, ut Ennodio placet, cum aliis Gepidis, qui-
cum Biirgundioniim rege Gundobado ictam, atque btis Gundarithus pracerai, conspiraiionem, per Pit-
OstrogotbaeTheoderici filiaecuiii Sigismundo Gnndo- ziam ccmiiem devicit, et Sirniium Ilaliae regno
badi filio nuptiis coputaium, de qua rex ipse Burgun- rcstituit, Cethego consule, ul Cassiodori notat Chro-
dioad Epipbanium episcopum Theoderici legatum : nicum, anno Chrisli JiOi. Jornandes de Rebtis Geti-
Concedaltamen divinitalisassensus, ut solidalum inter cis : Suam comiteminter primos etectumad oblinendam
nos fm.duslonga mtale servelu-. direxit civitalem^Quam ille expulso rege
4 Dical Fridericus] Faebani Rugorum regis filius. n~* Sirmienseiii malre obti-
ejus Trasarico filto Trasiilm, retmta ejus Atbalaricus
Is pro Theodorico primum hoCbello militarat: posl- nttit. De hac ipsa expeditione et sequenti,
ea fidem fiegii, et hostibus sociatus est. Tum orta lib. VIII Variar., 10. Pitzise vero comitis celebratae
inter hosles ipsos discordia, collatis signis, Fridericus opinionis viri meminit Theodericus lib. v, epist. 2!).
victus est. lta qui Tlieoderico triumphum de advcr- 0 Per fmderati Mundonis atlreclalionem) Hoe est,
sariis suis anie pepererat, de se ipso iisdem praebuit, Mundonem aggressa, qui foedere jtinclus erat Theo-
quando ah eis prostralus est. derico. Mundoni igitur, qui collecta latronum et aba-
* Palatina ubique tecta] Cassiodorus Pairicio et
Hy- ctorum manu, Herlaque munitione ad Danubium oc-
patio coss. de Theoderico : Sub eujus felici imperio cupata, illincagresti rilu circumquaqtie praedas ageus
plnrinue renovanlur urbes, munilisfima castella con- impetiiabm, cum illum oppugnare adjunctis sibi Bul-
dunlur, consurgunladmiranda palatia, magnisqueejus garihus aggressus esset Sabinianus, militum per Illy-
ope.ibus amiqua miracula superanlur. ldem inter cre- ricum magister Anastasii Aug. jam pene desperaio,
teras ejus fahricas formam laudat Ravennatem in- ac deditionem meditanli opem tulit Pilzia, Sabiniani-
stauratam.
* Sirmiensium civitas] Sirmium qne copiis ingenti strage ad Margum deletis, Mnndo-
caput Pannoniae netn erihuit, ac Theoderico regi volentem subjecit,
inferioris, quaeproi.nde Sirmiensis Paimonia dicitur Sabiniano ipso ac Theodoro coss. anno 505, til fusiiis
lib. iu Variar., 23. In ea regnabat hoc tempore Tra- narrant Marcelliqus comes, el Jornandes in liehug
saricus rex Gepidarum, Quem Theodericus propter Geticis.
pateretur agnoscerent, pcrnicibus nuntiis periculi A J remearunt: dicla more veterum prsecepta Sirmien-
fideracommisit: qui anle defensorisinire pro partibus sibus: de suis per vicinitatera tuam dubilant, qui
suis conspexit certamina, quam moliri didicisset: hactenus nostra tenuerunt.
tameu eminus Pilzia indomitam Bulgarura juventu- r Quid ' castigatas Vandalorum ventis parentibus
tetn speculatus est, ardenles adolescentium impetus eloquar deprredationes, quibus pro annua pensionc
potioribus verborum armavit incendiis : t Memini- satis est amicitia lua? Evagari ullra possibilitatem
stis, socii, cujus ad haec loca commeastis imperio: nesciunt, duce sapienlia :' affines esse meruerunt,
nemo absenles credai regis noslri oculos,»procujus quia obedire non abnuunt.
fama dimicanduni est ; si coelum lancearum imber Haecde gestorum tuorum cumulis, major voto quam
obtexerel, qui fortius teluni jaceret, non laieret. eloquentia, strictim digesta replicavi, melioribus in-
Ferro pectora immergite, ut veniat de horrore vitae tacta derelinquens. Videro quis me vincat facundia,
spes manUfefitavictoriac. Credo regii testera roboris nemo circa le (ranscendere valebit affeclu. Habes
jam dqfunclum; nec superesse qui illis quem hahea- hanc, Deo inspiranle, mansueludinem, ut le plus cre-
mus dominum, consueveral indicare : aul forte gendas posse diligentia qnam timore. Excellentia bona
tem nostram dedignantur aesiimare de principe. In- sunt gloriae tureinserta monumenlis, ut cum le reges
telligant ab eofluxisse quod gerimus: nec liccat illis, BI metuant, famuliament; nam quaecunquetibi, metitis
quod rector nofilertransmisit ad originem, uni tanlum subjeclorum viribus, dari imperas, credis posse de-
debere personse. > Haec eloquia lituis commutavit : negari. 0 regem orani tranquillitate compositura, qui
continuo ut nssolet ater nimbus tectis crepitantibus devotioni nostrae iraputat, quod impendimus servi-
procellarum mugire discursum : sic se praecipilera lulil ,
plebs Mariis immiscuit. Inceria diu confliclus lance Quid quod a te a Alamanniaegeneraliias intra Ita-
titubavit : dum par ex ulroque latere pugnandi sur- liae terrainos sine detrimento Romanaepossessionis
rexisset asperitas. Coucurrebant du» nationes, qui- inclusa est? cui evenit habere regem, postquam me-
bus nunquam intcr gladios fuga subvenerat: miratae ruit perdidisse. Facla est Latiaris custos imperii sem-
sunt mutuo sui similes inveniri, et inhumano genere per nostrorum populalione grassata. Cui feliciler
vel Gothus resistentem audere, vel Bulgnres. lnterea cessit fugisse patriam suaui : nam sic adepta est soli
dum anceps esset fortuna certaminis, et pennatae nostri opulentiam. Acquisistis quae noverit ligonibus
mortes sibi aethera vindicarent, superavit nostri me- tellus acquiescere, quamvis non contigerit damna ne-
moria principis, dum agerent, ut singitlorum apud scire. Sub te vidimus eventus optimos de adversilate
eum merita campus assereret. Versa est in ftigara generari; et fieri secundorum matrem, occasionem
natio punita gravius, quod evasit : tellns excita tre- Q C peticuli. Ulvis liberata gralulatur, terram incolens
muit concussione coriripedum : cum ingenti lamen- quaehaclenus dehiscenlibus domiciliissolidiori' cbae-
tatione properabant, poslquam viderunt non esse se aicem mergebat beaefieio,
dubios de salute. Coeliarbiter Deus, munera collata Par fuiteiiam, uteloqueniiam laudis praeraiis inci-
multiplica. llli nunquam dubii de triumphis : illi quos tares; ne adoreas tuas silenlio perderemus. Nulla-
suspexil universilas, perdilis bellorum signis, etper- rum artium cessat industria : solers ubicunque latet
culsi incolumitate discedunt; terque beatos esse cla- inquiritur: magistratum, etiam si longe deguerit,
mitantes, quos oppetere contigisset. Quid slrages exiget qui mereUir : nunquam absconditur, quem
militum revolvam, et Sabiniani ducis abitionem tur- prodiderit innocentia : dum subtilis arbiter non pla-
pissimam? cum a ratione dividatur, relexere exter- caris voce, sed actibus. Parentum nostrorum qui
minatis patrociniis quid eveneril indefenso. Tunc ne occubuerunt, apud te bene acta servantur: cujus
videreiur celebrandus saeculis Pitzia non lam mili- mansuetudini luae fides innotuerit, haereditaiis jure
tasse gloriaequam cupidilati, liquit feris aut avibus quod auctori debueris, soboli mox refundes. Habe-
campi Iaborem, cum jejunutn railiiem opulentis demus de majorum obsequiis fructum; et tamen de ex-
trahere cadaveribus nib.il juberet. Sed hrec quibus cessibus supplicia non tiniemus. Finilur indignatio
linguis sufflcienter explicanda sunl? qua poterunt Tjmoderata
l cum homine; cum propter reiributionem
facundire dote reserari? Diu tu vicisti in universis quxrat lua pietas successorem. Resiant adhuc multa
congressibus tuis, nunc incipiens in obsequio habere quaedicerera; sed inler plures actuum tuorum prae-
victores. Interea ad limitem suum Romana rcgna cones convenit illibatum aliquid reservari. Debent
1
Castigatas Vandalorum deprmdationes]Cassiodo- rege nostro subacti fuissent, rcge amisso, ad Tlieo-
rus Olybrio Jun. cos. : Tttmetiam Vandali, pace sup- dericum confiigeruiil. Sic eiiim apud Cassiodorum
pliciter postulata, a Sicitim-deprmdatione cesiarunt. scribil Theodericus ipse Clodovaeolib. n, epist. 41 :
Anlea enira per Siciliam et Italiae omnes oras, quo Atamannicos populos, causis fortioribusinclinatos,vi-
venlus impulerat, continuo praedabanlur. clrici dexira subdidistis. Sed tnotus^vcstrosin fcssas
8 Affinesesse : quiajure gralimmerentur evadere,
meruerunQPer Amalafredam Theode- reliquiaslemperale
rici sororem, quse Thrasamundo regi nupsit. Jornan- quos ad parenlumvestrorumdefensionemrespiciliscon-
des : Etutad plenum pregeniemsuam dilataret, Ama- fugisse. Estole illis remissi, qui noslris finibus celamur
lafredam germanam suam, malrem Theodabali qui exierrili. His ergo profligati Alamannorum exercilus
poslea rex fuit, tn Africamregi Vandalorumtonjugem reliquiis sedes in.Ilalia datas a Theoderico, docet
dirigit Thrasemundo, . Ennodius.
8 Alamannim 4
generalilas inlra halim terminos] Chmnicem)Unus, Scheniem: ex aliorum vesliaiis
Ala- choenicem
manni Suevis in Germania finiiimi, cum a Clodovmo collegimus.
181 PANEGVRICUSTHEODERICOREGI DICTUS. 182
tibi veneranda studia, quod loquuntur. Amaverunt JAet implent aclionem forlium, dum jocanlur : agitur
praecessores tui inscitiam, quia nunquam laudanda vice speclaculi, quod sequenti tempore poterit satis
gesserunt. Sordebat inter aratra facundissimus, et esse virluli. Dum amentis puerilibus haslilia lenla
quod perilia dederat, vis negabat : muto muerebant torquenttir : dum arcus quotidianae capitum necesdi-
auctorc tribunalia; nec ulla concedebatur palrna di- rigunt, Urbis omne pomerium simulacro congressio-
cenli. In casura negoliorum nutabat eventus, quando nis atlerilur: agit figura certaminum, ne cum peri-
litleris genius non dabatur : unus ubique ingenia culo vero nascantur. Ad haec quis credat unum pe-
moeror oppresserat; quia aiterebanl otia eloquentium cius posse sufficere, ut per procinctus indomitos
facultates : pompam seniorum edax negligeniia pos- vincat in praeliis,et agat consilio, ne dimicandi causa
sidcbat; nec accendebalur tiro aemulationesectanda. conlingat ? Rulilium et Manlium comperimus gladia-
Vide divitias saeculitui : tunc vix fora habuefe per- loriinn conftictum magislranle populis providenlia
fectos : nunc Ecclesia dirigit laudalorem. conlulisse, ut inter theatrales caveas plebs diutnrua
Eat nunc, et cothurnatis relationibus Alexandrura pace possessa, quid in acie gererelur, agnosccret. Sed
jaclet antiquitas, cui famae opulentiam peperit dos tuuc feriatis manibus frustra sociaemortes ingereban-
loquentium; ut per adjutricem facundiam videatur tur aspectui. Nunquam bona snnt, qua^,a crudelitata
crescere rebus mendica laudatio. Regis nostri merila B ] Veniunt instittita : ut armarenlur contra inimicos
solatium non postulant asserentis : minora sunt ejus animi, prius videre exitia suorum. Interea ilia con-
veris actibus, quamvis aucta sint vetcrum gesla mon- greSsio (quod docuitexitus) non tam peperit incre-
daciis. Simulastis, poelac, grandia; ?e<! faleri vos menia rohori quampavori: inler secundas res didicit
convenit praesentem dominum gessisse potiora. Pel- imbellium animus, quid timeret. Vide adinventionum
laeusduclor praeconiorum suorum summam Choerili diversilaies pleno calle distantes: illis vera cruoris
voluit constare beneficio : ne fallendi volum mullitu- cffusio animos a dimicaiione submovit: hic adole-
do deprebenderet; et fieret leslis impudeniiae, qui scenlium vigor de imagine mentitaeconcerlationis in-
adsciscebatur in astipulatione vicloriac.Nihil detraho canduit: quos prsecox aetastol morles adversariorum
senioribus, quos prrecipuos habuisset anliquiias, nisi repositas doctiit habere, quol spicula : ' non per
Romani nominis ereclio te dedisset, Illum verse reli- exoticos discursus assueii pharelfarum dispendia
gionis ignarum obtinuit erroris maler inscitia : te negligenter effundere ; nec in auras exitia manife-
summi Dei cultorera ab ipso lucis lumine insirucii© sta torquere, tot exacturi animas, qnot tola vibra-
vilalis inslituit.' Nunquara applicas laboribus tuis, verint.
quod eventusdexter obtttlerit. Scis in le curam penes „ Sed inter praeliares forle successus, quibus om-
Deum perfeciionis esse substantiam : agis ut pro- nes instruis, et concilias omiiia fecunda vincendi,
spera merearis adipisci: sed potitus universa ascribis civilitatis dulcedini nil reservas. Qtiis credat heroas
auclori : exhibes robore, vigilaniia, prospcritatfc tuos peregrinam non respuere, dum Sint tranquilla,
principem, mansuetudine sacerdotem. Qnid frustra formidinem? Nam indomita inler acies ingenia lest
majores nostri divos et pontifices vocarunt, quibus coercet: submittunt praeceptis colla post laureas; et
sceptra collata sunt? Singulare est, actibus implere calcatis hosliiim cuneis, qiiibus arma cesserint, de-
sanctissimum, et veneranda nomina non habere. Rex creta domiriantur. Solns es meritis et natura compo-
meus sit jurc Alamannicus; dicatur alienus. Ut divus situs, cujus magnanimi jiissa seclenttir, Origo te qui-
vitam agat ex fruclu conscientire : nec requjrat pom- dem dedit dominum, sed virtus asseruit. Sceptra tibi
posre vocabula nuda jactantiae, in cujus moribus ve- conciliavit splendor generis : cujus si deessent insi-
ritati militant blandimenta majorum. gnia, eligi te in principein mens fecisset.
Vellem, fateor, ad oralionis terminum, victug Sed nec forraac tuae decus inler postrema nume-
gestorum luorum enormilale, descendere, et novellas randum est, quando regii vultus purpura oslrum di-
adoreas hebelatus priscorum luce transire. Quem- gnitalis irradiat. Exhibele, Seres, indumenta, pre-
admodum si aelherii axis in numerum redigere orna- rj lioso murice quae fucatis, et non nno aheno bibentia
menta voluissem, et Trionum fulgore comprehenso; nobilitatem legmina prorogate : discoloribus gemmis
coelidecorem impolenti lingua describerem, cederet sertum (axatur; et quem vehementior vipera custo-
divino splendori mortalis obscuriias; jubaris lampadi dit, lapis adveniat. Quaecunqueornamenta niundo
non sufficerethumilium scintilla sermonum : haecme obsequenie iransmissa fuerint, decorata vcnerandi
condiiio resignat imparera, quae teslata est obse- genio corporis plus lucebunt. Statula est, quae resi-
quenlem. gnet prolixitate regnaniem : nix genarum habet con-
Nam illud quo ore celebrandum est, quod Getici cordiam cum rubore : vernant Iumina serenitate
instrumenla roboris, dum provides ne inlerpellentur continua : dignre manus quae exilia rebellibus iri-
otia nostra.custodis; et pubem indomitam sub oculis buant, honorum vota subjectis. Nullus inlempestive
tuis inter bona tranquillitaiis facis bella proludere ? posilunijactet: quia quod agunt in aliis dominis dia-
Adhuc manent in soliditale virium victricia agmina, demata, hoc in rege meo operaia est, Deo fabricanie,
et alia jam creverunt: durantur lacerli missilibus, natura. lilos faciunt tot divitiarum adjumenta con-
* Non perexoticos] Libri omnes, non te rexolicus, ex quo germanam, ut reor, leciionem eruimus.
spicuos: sed hunc edidit simplex, et indemutabilis A buta perfeclos. Sed utinam aurei bona sreculi purpu-
figura meliorem. Quid culiu laborent, qui cupiunt ratum ex te germen amplificet! utinam haeres regni
peregriuam oblinere pulchritudinem ? Italiac rector in tuis sinibus ludal! ul baec quae tibi offerimusver-
in amicitiam colligit duo diversissima; ut sit in ira borum libamina, sacer parvulus a uobis exigat simi-
sine comparatione fulrnineus, in laetitia sine nube liura atlestationegaudiorum. Ecce satisfaciens debito
formosus. Feriato ore legatis gentium, aut pacem et obsecutus officio, orationem meam oralione con-
blanda promittit effigies, aut bella terribilis. Tantis clusi.
constans insignibus, quanla facerent viritim dislri-
OPUSCULUM SECUNDUM.
LIBELLUS ADVERSUS EOS QUI* CONTRA SYNODUMSGRIBERE PRJESUMPSERUNT.
PRiEFATIO. adversarium debilem expavescal ? Invidet sibi ipse

Solet dicendi affeclura rerum ardor exigere: si n victoriara, qui conscienlia vulneratum
aggredi cessat
avarus laudis est animus et favorem desiderat sudore inimicum. Ad Iucrum hostis sui
procedit, qui in con-
mercari; et per blandimenta gloriae crucem narran- flictibus non prius causas, quam aliud
tis ignorat: aut lucri compedibus, linguae vendit vires expendit: da|
jaculis innocentia, et mucronem acuunt ex
obsequiura, ut dum animus habendi cupidine subju- -sequovenientia vota bellandi:
pcrcutiendi impetum
gatus praesmnplum-xsiimat jam lenere compendium, plus juslum dolorem scimus dedissc quam brachia.
sic ingruentia per slyli exercitium nescit timere dis- Inde paucorum telis mullitudo non substilit. Dicente
crimina : aut necessitate conclusus, profert elo- ergo mecum
propheta: Plures nobiscumsunt, quam
quiura sine quacunque liraa captivum , et nesciara cum illis(IV Reg. vi, 16); placiturum bonis,
quan-
pudoris frontem monstrat in medium, ut dum inten- lum aestimo, opus incipiam.
tioni famulalur, diligeutiara decoris abjuret: qnia
Sufficeretquidem schismaticamimperitiamproposi-
diceqdi ornaraenta non sunt negotii, sed quietis; lione cecidisse: maxiinecuin secum habeant objecta
nec militiae sunt picta verba, sed otii: carapus for-
et mereatur titulus Sine lectionis discus-
tera postulat, pax profunda redimilura : qui profu- responsum,
sione cum auclore damnari : cum in praenolatione
tura asserit, loquelara qure penniculo arlis est colo-
ipsa significantia opcris innolescat immundi, dicen-
rata, contemnit. His ergo ita se habentibus, causam tium ADVERSUS SYNODUH ABSOLUTIONIS INCONGREjE.
narrationis insinuo, et coactam vocem pravorum C tamen nunc si EgO
latratu religiosis mentibus commendo: scriplum esse rire mala agam, quasi opus sit alieno ense pe-
proponentem. Istud praeloquium potest,
rerbiniscens, Tempus tacendi, tempus loquendi(Eccli. dementissimi
oraculi* hominum, tanlum inscieniiaeascribi ?
III, 8): vel post fidem prophetici cujusdam Estne aliquis praeter vos, sic inter oves ulcerosas
oratoris exemplum, qui refert, nisi cum necessa-
deputandus eterraticas, qui raagnum regem poluisset
riam, dicendi nimis ineptam esse condilionem. Oris lacessere
ministerium valitudine sacerdotibus pastorum ? diccnie propheta : Fitios nulrivi
ergo pro ingenii el exaltavi, ipsi autem tpreveruut me (Istti. i, 2): et
dedo, adversus quos sibilantiura effusa sunt venena
Domino de apostolis, Qui vos spernit, me spernit
linguarura : licet sculo munita fidei spiculorum im- fuisse propheta testa-
non et ad auctorem (Luc. x, lti): quos episcopos
brem patientia religiosa timeat,
tur, de Juda dicendo : Et episcopalum ejus accipiai
redeant tela quae sine bellandi arte diriguntur. Qui- aller
vim non (Psal. cvm, 8). Apostolo acque Paulo procla-
bus enira pro lorica Christus est,' metuunl, Obedite prmpoiitisvestris, quoniamipsi exora-
et inimicoslonga exspectatione proslernunt. Quis- mante, bunt provobis (Hebr. xm, 17).
quamne tamen in hac acie praelium putet esse ior-
redeamus ad gravem et venerabilem non so-
midini, in qua Deo el pontificibus infertur sine vi- .D Sed
rium aestimationecertaraen ? quisquamne fluxumet lum *ex ala produclam, sed mysticam propositionem.
lacessentem hostem videat, et praeliorum causis i Non omnes, inquiunt, sacerdotes regis ad conci-
1 Conlra synodum scribereprmsumpserunt] Synodus consulatum Avieni habita est, suffragio suo confir-
qiiam hoc libellodefendit Ennodius ea est quae inter marit, atque inter quartam et quiniam synodos Syra-
Romanas Symmachi papae quana numerari debet, machianas collocari, -decrelique vim obtinere jusse-
x cal. Novembris Rufio Magno Fausto Avieno v. c. rit. Hodie tamen perperam post synodum Avieno
consnie peracta, quae et palmaris cognominaia est. juniore coactara ponitur libellus Ennodii, ettm alteri
In qua cum absolutus fuisset Symmachus a criminibus qure Fausto Avieno, ul dixi, consule habita esi, suh-
quibus impetebaiur ab adversariis, reperti suntinter jici debeat. Haecenim, non illa, synodus (uitnbsolu-
schismaticos, qui contra illam scribere auderent, ti- tionis, et quarla, et palmaris, a Symmachi aemulis
tulumque operi s.uoindere , ADVERSUM SVNODUU ABSO- oppugnata, ab Ennodio defensa. \
*
HITIONIS INCONGRIXE. Qtiibus Eniiodius, ex synodi Cujusdam oratoris 1 Cic.eronis dialogo 1 de Ora-
mandato atque aucioritale, hoc -Apologeticorespon- tore, ubi Crassum sic loquentem inducit: Nam quid
dit, et singula eorum argumenta refellens, univer- est ineplius quam de dicendodicere, cum id ipsum di-
sam Symmachi synodique causam diligenter accura- cere nunquam sit non ineplum, nisi cum etl necessa-
teque.tutatus est. Quonomine adeo episcopis omnibus rium? 8 F.x.ala productam] Sic Ubri omnes, quo sensu,
probatus esi libcr, ut eum synodus altera quse post
185 LIBELLUS APOLOGETICUSPRO SYNODO. 186
lium adscivitauctoritas:l nec omnes in judicatione A i dre loquelse fecit auctores; quibus anni veteres re-
bonorilm
senserunt. i Mancipia Tartari, et liquido Salanae vereniiam contulerunt, qui pulabanlur
in fuisse servati: ipsos
ministri, quoscunque non Bvocavit scriptum princi- meriiorum suffragio longum
novis et actuum vestrorum spiris causa ergo de gravidae aetatis fatigationibusqueri decuit,
pis, nexibus, i Viri optimi, subdi-
Nolodicere in fuerint voto, in qua de- quos aetas jusserat allegare.
pertraxit. quo
evocaiionis causam fuisse
liberatione discedentes: quibus taedium illa peperit. disfis, ex pracceptis regiis
viderent venerabilem longas jam cognitam, et ltaliae summa moderantem non
exspectatio, cum papam
consulendum : plus
in vita contra fas suum inducias accepisse. Videbant fuisse, quasi de novo negotio
anher tantum directis a se jaculis verberari. His ne chartae et scripiioni religionis debitum, quam prre-
>Nullus ergo in praedicto negotio
liceret infelicibusin malorum actuum consolatione sentiae principali.
ad cujus inquisitionem pergentes
secreto delitescere, libris vestris nudantur abscon- titulus remanserat,
in facto habere solitudinera non illud jure praeloquerentur exordium. f Ex hinc di-
et
diti, per vos turpi bonarum rerum in rege laudatis affeclum, el
sinuntur; dicente Dominoin Evangeliis : Oinnisma- gressi colitis verbis innocentiam, quam actibus ignoraiis. >
lus odit lucem (Joan. iu, 20).
Si lamen cullus est in loquela vestra : quam scabro
t Post baec asseritis,' adversarios papre Romani
JJ vomere, velut agentes per devium aralra, proscin-
dici non debuisse, qui praedictum prolatis petitioni-
> * hoc ditis, marcenti solo lolia commendantes, receptur!
bus accusabani. Dolosevidelicet agentes, eo
pro tali impendio paleas, quibus gehennae in perni-
quod adversarios suspectosque, canonica synodalibus ciem vesiram ignis animetur.
clamante in decretis auctoritate, in suam recipi accu- Sed nunc, ut quidam fertur aixisse, qucequibus
sationem episcopos minime oportuisse, vos non la- t Contra Apostolum dicitis impugnatores
tuisset : t ad assertionis fidem jungenles, quod eos anteferam? summi pontificis non auditos, qui ccelestis mandali
isto nomine praecepiaregia non vocassent. > 0 ho-
memores parlera suam * a consortio adulieri subdu-
mines omni artis lima compositos, et caminis fabrili- xerunt. > Hic non incesso
ignoranliam : rimosara
ad
bus excoctos, qui stipulationem dictorum desudata memoriam non accuso.NoIo dicere
quod prophetae
invenere testimonia ! Amamus, reverendi viri, sen-
verba Apostolo contulisiU: qui novi et ipsos aposto-
tentiam vestram, et ut aiunt, in ipsam pedibus imus:
. los recie voe.itari, quos missos essc non nescioTDa-
cognoscimuserrata, quaedicitis. Inimicumvocet ali- vid enim dicil: Furem videbaset currebas cum eo, et
quis accusantem, et tragico nomine appellet contu- cumadulteris portionemtuamponebas(Psal. xux, 18).
meliam non merentera? Dehinc subjunctam quaesiio- f Deinde se de illa vesira enodem faciat qure-
quis
nein rhelorica fibula momordistis, allegando : t Te-
C stione, quadicitis: In crirainibus objectis, quod non
stis est Romana civitas, si omnes episcopi senes et > En vocem RomanaeEccle-
excludilur, approbatur?
debiles convenerunt. i Ecce orationem viri nervis1 stce militihus in qua nescias utrum
* congruenlem,
niientem, et ipsi Cepasio praeferendam nitore ser- nitorem. praedices, an saporem. Putasne, au-
monuro. Ergo quia se aeiate valemes et corpore im- prius distis legi: Quod justum est, juste exsequeris(Deut.
becilles esse dixerunt, ipsi se ineptos judicio esse1
xvi, 20)? Audistis de malefactis hominum, si tamen
testanlur, quoniam membrorum se dixerunt jam' aliquando conversatio humana vos tenuit, quidquid
sustinere dispendia: maxime si hoc ingerere clemen- non suis ordinibus
approbatur, excludi? Ubi est illud
tissimi domini auribus praesumpserunt. Vos putaiis, : Dominusad judicium veniel cum senibut
prrjphetae
ab universis Dei conspectibus pulsi, illo vestrorum1 sui (Isai. m, \i). Elde vobisdictum: Peccalum
populi
more congressuum ubique narranda confundi, et suum
quasi Sodomaprmdicaverunl:vceanimabuseorum
apud principem de collectione pontificum alios pro- (lbid.,9)1 Sed quid facto opus est, quotiens nulla
tulisse sermonem, nisi quos aetatis malurilas ordien- desperatis medela succurrit, nisi implorandus est
non apparet. Sed ailusit Ennodius ad locum alterum> ceronianum, atque ironicum. Cepasii enim duo fra-
Ciceronisin Pisonem : Confer nunc, Epicure noster, tres fuerunt, oralores deterrimi atque inepiissimi:
ex hara producte, non ex schola. Quare legendumi D quorum alterius, hoc est majoris Cepasii, verba quae-
censeo ex hara produclam. Non solum, inquit, noni datn profert ac deridet Cicero in oratione pro
ex haraproductam, sed mysticam et divinam. Dictum Cluentio.
ironice, et non solum positum pro non modonon ; ut e Viig. iv Mneid.., vers. 371.
alias srepe. 6 A consortio adulieri] Symmachi. Satis apette de-
1Necomnesin judicatione
senserunt]Quia nonnulli clarat quodnam crimen fueril, cujus insimulabatur
episcopi morae taedio, post primum aut secundum ab adversariis. Sed et in Praecepto de Cellulanis eo-
synodi conventum ab Urbe discesserani.. dem speciat, quod recenti perstricti Romani ponti-
• Advertariosdici non
debuisse) Male habebal schi- ficis exemplo vitandam clericis docet flagitiosi con-
smaticos, quod Theodericus Symmachi accusatores, tubernii suspicionem: et hoc ipso libro in prosopo-
lanquam adversarios, e judicum numero repulerat. paeia beati Pauli: Docetis,inquil, fomicantibusnemi-
lnfra: In -electioneenim venerandorumjudicumipse nem esse miscendum,adulleri Laurentii aut sequaces,
accusantesexira ordinem repulit, el ad spem relulit aut
accusatum. prmvii. Itaque quod X>sto 111ante annos ferc 70
- contigerat,
1 Dolosevidelket Hanc ut foedi criminis iiilamia pulsaietur a
j periodum, tameisi neces- Basso exconsule; id ipsum Syminacho, Fesli excon-
sariam, nec ignolam Surianae edilioni conciliorum, sulis item ac principis senatus potissimum instiga-
nusquamin manuscriptisoffendi, prcterquam in co- lione accidit, nec dispare eventu : nam uterque ab
dice biblioihecaeTilianae. infami labe synodi, cujus se judicio sua sponte suh->
* Ipsi
Cepasio prwferendam]Et hoc eiiam esl Ci- dideraut, sentenlia purgatus cst.
187 ENNODHEPISCOPITICINENSIS 188
Dominus, qui promisit per prophelarn (Isai. n, 12), JA quis alteri, quod ipse jam perdidit, Nunc recte vobis
fulurum se super omnem superbum et excelsura, ct cura propheta dicam : Omnia qumloquiturpopulusiste
super omnem arrogantem, ut humilielur? Sed feti- conjuratio est, et timoreouejus ne limeatis nec formi-
dum opus vestigiis insequar et ferrala, si valeo, calce delis (Isai, vni, 12). Facessat a nobis, qui in vobis est,
coQtundam. Ut vere dicatn, res cum re, causa cum pruritus isle linguarum : quos vere idem prophela
causa, ratio cutn ea quam putant, ralione pugnabit. arguit : Scribtntes injustitiam tcripsistis (Isai. x, 1).
Oblocutos sacerdotes prsecepiionibusregiis allegatis, < Non nos beatum Petrum, sicut dicitis, a Domino
ctquoddam sacrilegium creditis, mali aliquid, cum cum sedis privilegiis, vel successores ejus, peccandi
ccelestemnesciatis, de lerreni doinini jussione sen- judicamus licentiam suscepisse. > 4 llle perennem
tiri: opponendo, quis regi debuit dicere; ' papam meriiorum dolem cum haereditate innocenliae misil
oportuisse synodum convocare? corte quod in hac ad posteros: quod illi concessumest pro acluum luce,
parte constat exemplum? Illum prrecipue, qui crimi- ad illos pertinet quos par conversationis splendor
nosis mullorum propusitionibus jam jacebal, quem illurainat. Quis enim sanctum essedubitet, quera apex
hoc fuerat damnare, quod argui; cui prxrogalivam tantae dignitatis atlollit; in quo si desint bona acqui-
ccelitus ascripUSmhostium suorum obloculio jam tu- sita per meriium, sufficiunl quae a loci decessore
lissel? Ad hanc vos demenlirfmmalorum acluum per B 1 prrestaniur? aut enim claros ad haec fastigia erigit,
gradus suos incremenla traxerunt, ut boc credatis aut tjui eriguntur illustrat. Prscnoscit enim quid Ec-
csse lacessere, quod convincere? nec apud vos ha- clesiarum fundamentb sit habile, super quem ipsa
beant a veritale differcntiam odia, qure plerumque moles innititur. < Sed hinc actibus vestris coeleslem
contrn mtrilum impeliti, studiis, non ralioni obse- potetitiam putatis esse suffragio, qn-odad prresidium
quenlia vota concinnanl? Ubi est illud, Priusquam beati apostoli adjutricem, ut diciiis, dexteram com-
agnoscat, ne adjudices quemquam (Eccli. xi. 7, motlalis. i Nescitis, stolidi, solem facibus non juvari,
sec. LXX)? Olim vos nccepit grex positus in sinistra necad prsesidiumdiurnrc lucislyclmos accendi? Scri-
collegas: apud quos ex pracjudicioexcepisse senlen- ptum enim est: Scrulatur corda et renes Deus (Psal.
tiam creditur, qui meruit ad examen adduci, et hoc vn, i0; Jer. xvn, 10).
est reum existere, quod libram disceplationis inlrare. Sed in illa parte quis audeat argumentis vestris
Prreloculioni tamen optime divinum subdidisiis respondere, nisi quia sine arte dicilur verum, et
exemplum: quod ita quadraiis constat alloquiis, ut fides mendaciosermonum technis assuitur? <Cur, in-
ipsum in eo ' Archisippum tenere lineam putes. Pec- quiunt, ad principem convenistis, si audiri nonlicebat
catori dicit Deus: Quare tu enarras jutlitiae meas impctitum? > Sic vos in stuporem pecualem peccati
(Psal. xux, 16)? Huic diclo conserentcs, quasi ad 'Q nebula aut dlVlnus horror oblimat, ut verecundam
sacerdotes aposlrophen, quia beati Petri apnsioli vi-> excusationem aut fraude mens vestra transeat, aut
carius aestimaiur. t ' Prohibelis archialrum ejus belluarum pressa hebeiudine non agnoscat? An forte
corpori afferre medicinamV.quomodo vos onimaeejus aliUd puiaiis fuisse, qdod dictutn est, ipsum debuisse
curationem exhibere renuelis? Magnum per divina synoddm ConvocarC,diijus opus erat officio? ut vos
ridiciilum, an maxima lamenla sint nescio. i VrtS vldelicet per pontilicale examen senlentia percelleret,
alienae febri curam quseritis, vos fatiscenti animre quos sfcapltis sulcompage in salutis detrimento in-
medelain adhiberi cupitis,et in leihi proximitate po- sanus fervor absciderat.
siii, vestri iinmemores de alterius salute tractatis. POst, Esau mehtionem operi veslro, nescio verbis,
Quid si illud vere vobis a propheta dictum : Nunquid an lalratibus indidistis," comparanles ei antistitem
parum est quod molestiestis hominibut, moletti estis et nostrnm, qui senioris naturre beneficium unius cibi
Deo meo (Isai. vn, 13). Et iterum : Medice, cura le commulatione perdlderil, et primogeniti canam di-
ipsum (Lue. iv, 23)? Sed hinc nlias. Novimus, qiiia gnilatem amiserit faiicibus obsequendo (Gen. xxv).
sanari non polest conclamatus, et (Prov. xvm, 3) Ad isla quid referam, qui ex omni objectorum parte
improbus in profundum deveniens mira (emeritaie concludor?Quis, rogo, vestrum Symmachobenedictio»
contemnit. Sed credo vivit in istis, et in malre con- D nem, dum patri plus deservit, eripuil? cui tanlnrum
versaiionis stise morte, consilium; et pOlest optare mtinerum Jacob vice est collata nobilitas? quis ex
1 Papant oportuissesynodum
convocare]Hoc Theo- accessil, et claritatem veteremnovisdat de Chrislidote
derieo Ravenuae, ut est in actis synodis palmaris, rectoribus. Sic enim nostrema haec verba legenda
npposuerani episcopi, curn ipsius mandato evocati sunl. Quod ergo de sedis auctoriiate dictum a synodo
Romam ad synodum prhflciscerentnr. Sed hanc epi- luerat, ad sanctimoniam quoque transtulit Ennodius
scoporum liberifitem, tanquam regi scilicet contume- cujus ex hoc loco sententiam laudant Joannes VIII
liosam, taxarant schismaiici. Ai non iniqiia visa est in epistola ad Bercarium abbatem, et Gregorius VII
Theoderico, qui non abs re id causari episcopos se-n- in Dictatu.
tiens, ipsum quoque papam in colligenda synodo vo- °
Inntatem suam litieris demonsirasse testatus est. Comparanteseiantislitemno<trtim]Pleriqbeves(r«m
* legunt; sed res exigit ul nostrum legamus, qtiod se-
Coloniensis editio, Chrutippum. declarant. SchismalLcienim cum Esau Sym-
' Archisippum]
Forte probetis. quenlia
* llle perennem inachum comparabant, cum Jacob Laurenlium, per
meritorum dotem] Synodus palma- quem Symmacho pomificatum, lanquam benedictio-
ris< Maximecumitla qua?prtemisimusinter alia de au- nem eripere conabanlur. Paulo post, jn illis verbis,
ctdYitatetedis obsiarent,quia quodpossessorejusqnon- Prmtereq tunc Jacob, Isaae legendum videtur.
durfibeatus Pelrus meruit, ,ih nobiljtalempostessionis
J$9 LIBELLUS APOLOGETICUSPRO SYNODO. 130
vobis creci parentis desid'eriis pariturus occurrit? ,k tibus non credendum; in quibus odio succensa vici-
quis vestrum devotione sua genitorem venerabilem nitas per nuirimenla arida flammam persecuiionis
capium oculis nulla fecit lucis damna sentire ? Nonne exsuscitat, ct universam doli fabricam sumptu et
collatione tenebrarum vestrarum nox putatur per su- machinis cohaerentibus secreta disposilione compo-
dum rulilans jubar ostendere, et omnis obscuritas, nit; istos quae domus evomeret, qui scire potuisset
actibus veslris collata, decorem solis assumil? Prae- nostra colleclio, nisi praesentes? et impugnationis
terea lunc Jacob, quamvis congruentem moribus qualilatem unde nisi ex scripla proposilione didtcis»
iilii, benedictionem tamen conlnlit jam promissam set? in quibus senienliam criminum, dum simulato
(Gen. XLVIII).Nunc quid his longius immoramur, feruntpersecutionemsedeberecriminibus, agnovisse?
cum docendi non sint, qui calces stimulis intulerunl? Post illa quae de accusaloribus prolata sunt, addi
Credite raihi, pacis inimica sunt, impugnationi non distis: f s Cur personae jussac sint prrcsenlari, quas
sunt idonea, quae proferlis. sacpe imperialis flagitasset auctoritas, ad defrauda-
Sed sequitur vinculum cum aenigmale,quod nescio lionem genii pertinere ejus, qui nunc in sede aposto-
qua replicationis arle solvamus. Tullianre cnim pro- lica, quasi in quadam arce consistit. > Vere vobis di-
funditatis pelagus ingressi cymbulam nostram qure- cit Sapientia : Homo infirmus el exigui temporis ad
slionum flatibus per littoruru incerta iransmittunt. '.«*inlelleclumnon perveniet, sed laboret, ul sciat quid ac-
In qua tamen, Chrislo plavum tenente, portum in- ceptumsit apud Dominum (Sap. ix, 5). Et iterum di-
grediar, et sigillatim de turbjnibus veslris universa cunl Proverbia : Odils se qui negligit sludia, imperilis
- disculiam, babiturus in ductu illorum facultatem non enim obviat tnors (Prov. xv, 32, et x, 21). Quid enim
meam. Aiuntenim: <Vera est episcoporum assertio, illam quaeex vipeiina scieniia descendit, ignorantiam
sedis apostolicaepracsulemminorum iiunquam subja- fingitis? quid adhibetis mira lalrocinandi arte prae-
cuisse senlenliae; cur ad judicium districta coriven- stigia, sirapliciiatem fronte monslrando? De vohis
tioneproduclus est? > Miiltumquidem annosa hicin vere diclum est: Qui loquitur mendacium, ex propriis
nobis laborat infantia: cui ille advocandus est, qui loquitur (Joan. vm, 44). Istam laetitiaefaciera, ex ju-
ineluctatae nobiscum semper pondus propositionis diciorura censura venientem, vafra provisione sacer-
exsuperat: cum manifesle pro sacerdolihus cum pro- dotis nostri oculis abstulistis; ut eura talibus ndver-
pheta clamitem : Nunquid gloriabitur securis conlra sus acies veslras instructum munitionibus, et inno-
eum qui secal in ea ? aut exaltabilur serra conlra eum centiae in (estimonio orbis (ela deferentem, ab ipsis
quitrahit eam (Isai. x,15)?ul sit niihi illud suffragio judiciorum adylis pellereiis : prOvidenlesut nec sine
divinura oraculura: Quomodosi cessavitexactor, tri- impugnalione insons viveret, nec haberet solalitim
butum quiescil; ita conlrivit Dominus"baculum impio- ( deincorrupta judicum inquisilione pulsatus. Vos prrc-
rum (Isai. xiv, i). Tribue, Domine, quod praedixisti fato etdedistis et invidistis examen, cum uno eodcm-
in illis : ut sicut errat ebrius et. vomens, ita pereat que itinere a vobis disceptationum dubia subire ct
incredulus qui infideliler agit. Propier hoc, propheia prohibelur, et cogiiur; et per singularem callem ad
vobis insultans vocifer.it: AuditeverbumDomini, viri causam arcendus evocatur; ne manifestam salutem
Hlusoret (lsai. xxvm, 14). Quisquamne causarum aut non lacessitus oblincret, aut subriperetahsolutus.
ex praecognitionesancit eventum, et rabidis termi- Adolescentiae mere memini me legisse tcmporibus
num positura conflictibus sic meiitur, ut pernix de- *>de quodam diclum : Exsuli exsilium imperas, nee
cisio, dum inquisitione esse senior innotescii, favo- das. Vos impeiit Prophetre senlenlia : lsti sunt viri
rein censentis accusel? Nunc paulisper ore, aclibus, qui conturbaverunl lerram, el qui concusserunl regna
annis indignus, pontificali voce vos arguam. Nos, qui (Isai. xiv, 16). Et iterum : Excideniur ramuscuti eo-~
statuta noslra non una apud vos volumus lance con- rum falcibus, et qum derelicla fuerint, abscindentur
stare, quibus de impugnatorum qualitate lati sunt (hai. XVIII,5). Et rursus : Dum non speralis, veniet
canones, apud quos nefas est cana patrura diffinita contrilio veslra, et comminuelurmultitudo vestra, sicut
'
transceudere, quibus scriptum est in Carlbaginiensi tagena figuli (Isai. xxx, 14). Nec non prophela ad
concilio, quod apostulicre sedis per Faustinum epi- ] hanc causam specialiter locutus intonuil: Dominus
scopum qtii tunc ab ea niissus interfuit, approbavit inclinabit manum suant, el corruel qui fert malis auxi-
auctoritas, Accusaloribus de inimici domo prodcun- lium, et cadet cui prmstatur auxilium, simulque omnes
1 Carthaginiensiconcilio]Septimo, quod in secrela- terrogari juberenlnr. Quare et illa tradi per iibellum
rio basilicrerestilutrc P. C. Honorii xu et Theodosii a synodo
3 postularunt.
vin celebratum est, cui et Fausiinus Potentinae in Odil se qui neyligilstudia] Quod in Vulgatn nostra
Piccno Ecclesiaeepiscopus, Bonifacii papac legalus scriptum est Prov. xv, 32: Qui abjicit ctisciplinam,
interfuit. Alludit autem ad canonem 4 concilii. despicil animamsuam : apud LXX interprelcs sic le-
* Cttr personmjussm sint] Symmacbi mancipia: in- gitur: *0; uittoQeZruf-uiSeiuv, p.iaei iavrbv. Qnirepeltit
fra, Qumroa vobis, cujus conditionis fuerintista man- disciplinam, odit se ipsum. Quod sine dubio prius est
cipii, qum poslulala scriplis principnlibus inlimaslis. comrna Ennodii. Poslerius exOt c. x, 21, sumptum vi-
Item ubi de Visitatnre disseril: Ibique.papam ab eo detur :'ubi quod Graceisesl, Si ufpove; iv Tzui.Stitt
salutatum suo ore jussit affari, ut traderet eoepiscopa re\evro>at, nos legimus, Qui autem indocti sunt, iu
mancipia, nullis subdenda tormentis, servanda ad cordis egeslalc morientur.
4 De quodam dictum) Jasone. Medeacenim ad Ja-
disceptationemsynodalis t$ntninit. De his enim a
Theoderico impeirarant adversarii, ut repraesentari, sonem vcrba suijt e Seneeae Medea.
et quod leges et eanones vetant, conira doiningm in-
191 ENNODIIEPISCOPI TICINENSIS m
consumentur (Isai. xxxi, 3). Redeo tamen, post ve- A muelera etiam prophetara mirificum de conscientiae
tusta exemplorum suffugia, ad rtovellascanonum de- suaeserenitate vulgi dicitis implorasse testimonium.
finitiones. Clamat in alio loco Carthaginiense conci- Quid enim Samuel dixil? scire Dominum,quos nul-
iium : Quascunque ad accusationem personas leges lius unquara substantiam, nullius pecus abegisset,
publicae non admitlunt, his impugnandi alterum et adversatum se muneribus, et quod est supra bomi-
nos licentiam submovemus : et, Nullaeaccusationes nem, sponte venientia dona vitasse : providens sci-
a judicibus audiantur ecclesiasticis, quae legibus sae- licet, ne per suspicionumpraejudicia,opinionis damna
culi prohibentur. Qurero a vobis, viri quibus indita paleretur. Postreraum sub divina alleslatione pate-
est ad unguem pdlita perfectio, cujus conditionis fecit innocentiam, ne humanum subiret exanien. Re-
fuerunt ista raancipia, quaepostulata scriptis princi- demptor nosler judicium, quod inler se et vineara
palibus inlimasiis? Si ea servilis adhuc in poteslate suam optat evenire, dum vestra in praesenti negoiio'
alterius caiena relinebat, et nulla ab obscenaeobli- mala respicit, magis implorat. S. AlhanasiusAlexan-
gationis compedibus vestigia in libertatem missa drinae urbis episcopus, dum parlicipum vesirorum
laxabant, vel vobisdisceptantibus fidem aliquam prae- argueretur invidia, agnoscens sibi per conlumelia-
dictorum verba portassent. Sed, credo, replicabitis : rura multiludinera exercitium contingere, non timo-
veritatem quam sponte prolata in illis vox habere non B rem, vere ad coronae pretium junxit, quod de digni-
poterat, hanc diversis cruciatibus e latebris suis re- tate submisit: et ahte cceleslemde absolutione sen-
ligiosus tortor exegerat: ut dum poenis corpora sol- tentiam, personam rei innocentiae bonus aestimator
verenlur, quaegesia-fuissenoverat anima non cclaret. implevit. Sic enim Christi milites sudore suo hono-
Sed qureso, priraum ad leges publicas, deinde ad rum sibi incrementa parturiunt, dum concessa fasti-
judices ora convertile: qui possunt in defensione sua gia celsiore humilitate casiigant: inde laudum cumu-
sic eloqui: Nos, quos Dei servitium post istarum re- los mercaturi, unde indepta culrnina sublimi parci-
rum abjectihnem fecit ingenuos; qui servulorum in- tate moderaniur. Sed quamvis beatum Athanasium
sultantiura conturaelias aut despicimus, autridemus; Romano anljsliti, quantum nosse datur, imparera
quibus scriptum est de famulis per Aposlolum : Me- locus ostendat; facto tamen in negotiis comparantur.
menlote quia vesler et illorum in cmlis est Dominus 1 Ule praesto fuit judicibus: iste quanium et vos di-
(Ephes. vi, 9), ad hacc sacculi mala revocabimur? cilis, advocavit. Ille intentatam discussionem ut Dei
faciendum a nobis esl, quod facienlem alierum pro- famulus non refugit: iste triumphi sui spem in discus-
fanum esse contendimus? quod per minisierium jus- sorum collectione consliiuit. Sed quid his longius
sionis el manus alienae incestnret aspectum, nostro collationibus immoremur? Judicia et iste voluii,
peiagetur imperio? Nolite hanc ad universas Eccle- >C amavit, atlraxit, ingressus est: et quod posset fideli
sias mentem rapacium luporum more et natura ser- corda doloris justi aculeis excitare, venerando * con-
vare : quia postquam nos maculasset forte pro desi- cilio auctorilatem etiam conlra se, si mereretur, ir-
deriis vesiris cruenta discussio, effectum in his, quo dtilsit. Quis in hac aliegationis ipsius Ironte nescirel
tenditis, non haberet. Sed dicente vobis propheta: fiiltnmadcoepiscopospuritalisiesiirooniisconvenisse,
Ponamus circutum in naribus vestris, et frenum in la- qui hoc quod dislriciionem eorum minus licehat, ex-
biis, et reducamusvosinviam quavenistis(Isai. xxxvn, borruit, aestimans illud magis qnolibet modo lahefa-
29 ; / V Reg. xix, 28): qui eodem prophela asserente ctandum, quod statuisset censor invalidus? Quid
impugnaraini, qui dicit: Erunt quasi non sint, et pe- praefatum incessistis canina loquacitate? quid lacditis
ribunt viri, qui conlradicunt vobis(lsai. XLI,11). non merentem? Votum ejus est quod vestrum putatis
Hoc etiam novu adversus nos subdidistis invento, esse terrorcm : sed astutior in vobis, quam in Atha-
ipsum Dominumet Redemptorem nostrum, servorum nasii adversariis novelli virus serpentis insibilat. Illi
suhiisse judicia; etcceli operalorem particulaecuidam nescierunt quod vos optime calletis, qualiter trium-
sponle subjacuisse lerrenae : dum lestalur, ei loqui- phus tolleretur impetito. Illi provocatum, ne audien-
tur, Homo Juda, et qui habitas Jerusalem, jttdicate dus non occurreret, formidabant: vos moram quam
inter me et vineam mcam (Isai. v, 3) : hoc etiam ]D habebant examina non ferentes, ' venientem jaculis
beatum Petrum; bocPauium apostolum non horruisse repulistis; et taediumvobis de sentenlia praeparatum
narratis, et illam vesiram eleganliam ad jus pertra- armorum ultricium assumplione commutastis. 0 ma-
hitis exempldrum nexibus praecedentem: quasi vobis lorum commemoralie, qure vocem et praestat et suh-
in hac parte remanseril cum renitente contentio, et rurt; dum iilos quos in clamorera coegerit, eorum
validis facundiacvestne digitis exigantur oblaia. Sa- eliam gravitaie facti verba confundit.
1 Itle prmsto fuit judicibus] In synodo qure conira, quit, ordinis corrigendi, sicul poscebantecclesiastica
ipsum Tyri fuerat convocata : ad quam etsi propt>r statuta, in omniumquiibidem eonvenerantepiscoporum
apertam vim et conjurationem ndversariorum, nli- prmsenlia se dare prqfetsus est.
* Venientemjaculis repulistis]Symniachumpapam,
quandiu, ut Sozomenus lib. n, cap. 24, scrihit, an
vocatus veniret, cunctatus est, posiea tamen inno- cuin ad alteriim synodi convenlum pergeret, qui in
ceniia fretus, et ne judicium declinare videreiur, pro- basilica Sessoriana coaclus erat. Tum enim, ut sy-
fectus est. nodi acla narrant, ab irruentibus smulorum turbis
* Concitio auetoritatem)Synodus ipsa de Symma- ita tractatus est, ut caesisqui cum ipso ernni presby-
cho, cum synodum quse ipsius causa ad liasilicam teris, aegre ad beati Petri septa, unde eg>cssus fue-
Julii convenerat, esset ingressus; Anctoriiatem, in- sat, incolumis a comite Aligerno reductus sii.
LIBELLUS APOLOGETICUSPRO SYNODO. IU
195
vos sequo animo garrientes? Ergo j
A medicbrum exercitus subveniret: quia quotiens mor- ,
Quis patiatur
asserlionem vestram, novellaeutilitatis borum violenlia celeri gressu ad animaesecreta fesli-
nos secundum
salulare consi-
commoda non amamus, dura dettnilis senioribus nat, obvias manus afferre non potest
obsequium? Hic tolaingenii vela suspen- Iium, nisi ex collalione muliorum. Nam et hoc a
praestamus
ditis; bic resupinre cervicis ex secessu pectoris quid- rege noslra poposcit allegatio, ul abscissis clericorura
de accusatorum papae merito per huma-
quid habuit flaminis ructus evomuit. t Aiunt enim : praejudiciis
Moysi a vobis jejunia, et Elisaeimiracula qure egit num os snpcrnum judicaret imperium. Videamus
9
dum morluura suscitavit, si annosa tantum seclamini, lamen si placet, et illas didascalici libelli vestri
condemnantur. > Qtiid hic rationis invenit scrutator relega-musargutias: habentibus etiam nobis ante ocu-
idoneus? non si auri pallidus inquisilor occurrat, ini los patrum sancliones, quibus excessuum vestrorum
sensibus vestris latentium venarum raotus inveniat,, sentina ponderetur. Lex ecclesiaslica pontificem ab
el insuelis lucem latebris sermonum fossor admittat. aliis accusalum, priusquam sub iucera objecla cbn-
Idcirco ergo cana miracula non probamus, si juve- stiterint, exigit non relinqui. Vos vero divini, ui
nilibus consensum non praebemus excessibus? Sii pulo, juris memores, qui levia errala despicitis, qui
servum Domino discipulum magislro Evangelii me- peccati nobilitate gaudetis, ne qua-vos ex desertione
mores subjungamus (Malih. x, 24; Luc. vi, 40;; B sacerdotis culpa respiceret, accusastis cum incre-
Joan. vi, 40, et xxv, 20), quidquid potuit prodessei mentis delictorum. Ad banc vos valiiudinem ille qui
negligimus ? Alia sunt, improbissimi hominum, qure) est prrevius vester, adduxit, ut post desolatum, posl
ad usuro receutem sine injuria vetustatis adhibemus. impetitum pontificem, sine ullius vigore senlenliae,
Novam deindeculpam, et quam investigatio nostrai totius pene Italise improbandam anlistiium crederelis
transierat, reclusistis: < Quare papa, sine exemplii esse censuram : quomodo quidam dixit de cohorte
instituto praecedehtis,synodum convocavit, ut de cri- vestra : Festinantem animam morli non credidil uni.
minum ejus objeclione cognosceret? > Post haecnosi Potestne mens indocilis, criminum jam ditata suc-
falsitalis arguitis, cur a principe, quae in praefaione- cessibus, a detestabili proposito, velut effela fcriari ?
gotio scripta sunt, dicimtis postulata. < Praes.ia,-Do- Ille vos locupletes malis effccit, cui elaiioiium. copiae
niine, ut lahyrinthi hujus sine errore sinuosos supe- opes angelicas sustulerunt (Isai. xiv, 12 et divinum
remus anfractus : > dirige semilam, quam flexilisi censum nocendi quo exuberat, thesaurus invidit.
coluber juxta fabricam proprii corporis aut mentisi Sed promissi memores universa quaeoperi ipsorum
operatur, ut vere dicamus: Dominus virlutum nobis- recolimus inserla, tangamus. < Arguitur slylo splen-
cum, adjutor noster DeusJacob (Psal. XLV,8). Elcum didissimopapaSymmachus, quare conventionem prae-
Salomoneexsultemus dicente: Equus paratur in die " veniens, cum populorum ccetibus examen intravit,
belli; apud Dominum est autem omne prcesidium i et postea judicia, 4 cum evocatus quater fuisset,
(Piov. xxi, 31). Superforaneumquidem est absurdis> sprevit. • Sic a vobis veri discessit affectio, ut men-
respondere propositionibus, dicente prophela: Nei daciorum nebulis urbis testirnoniura putetis involvi,
respondeas imprudenti ad imprudentiam ejus (Prov. et fallacicepenniculo depicta verba plus viiium cre-
xxvi, 4). Sed si quid contemplus transierit, vereor daiis habere, quam vcritaiem Roma quam retinet?
ne quasi validum putetur non tetigisse formido. Me- Ergone ille disceptationem vel importunus adiit, vel
lius est nobis cum beato Paulo insullntionis causas> exspeclaius aufugit ? Ergone illam multitudinem de-
incidere, et plena voce testari: Factus sum insipiens,, votaeDeo plebis, non pro fidei diligentia Christiana
vosme coegistis(11 Cor. xn, H).Hoccine ergo nullo) magis exspeciatio, quam furor evocnvit? Quisquam-
constabat exemplo, ut sacerdotum papa conciliura» ne ad inferendam violentiam currens lacrymas co-
convocaret, cujus arbitrium est collectio synodalis?? miles habet, et qui studet esse formidini, vultum
aut parva erant, quae de vestris cum hac multitudinei timcntis ostendit? Mulliludo illa juncta sacerdotis
facinoribusdamnarentur? *Nonne directa verba suntt officiis attulit ad nos lamenta, non jacula : nec venit
canonum: • Quicunque dericorum ab episcopo suo,, telis minax, sed fletihus miserabilis : una tanlum in-
y.
aute senlentiaetempus, pro dubia suspicione disces- lentionem vestram ostentatione gravatura; quia ube-
serii, •manifestam in eum remanere censuram? AdI ribus oculorum fliiminibusdemonstrabat, quam esset
hujus rei ministerium devotum Deo oporiuit agmeni per acerbiiatem veslram conditio dolenda pulsati, et
occurrere, ut perditi et profligati gregis ulceribus! in sobrietate venerandi examinis afflictione propria
1 iVormedirecta verbasunt
canonum)Symmachino- didascalicae disputntinnes dicuntur accuratae et ad
mine, non Ennodii citatur hic locus a Gratiano VIII, " docendum idoneae: unde ab Aristotele una copulan-
q. 6, quia cum libellus Ennodii synodis Symmachia-• lur TOuxptSiaripovxui StSuaxa\txi>repov.
nis, ut paulo aiite diclum est, cum pari auclorilatisi 4 Cum evocaius quater fuissei) lngressus est syno-
prrerogaiiva insertus esset, quae in eo erani, proi dum Symmachus primo conventu, qui in basilica
Symmichi ipsius decrelis aut senienliis haberi cce- Julii actusest; ad alterum item Sessorianum profi-
perunt. Percellebant autem camnes illi schismaiicos, ciscehaiur, cum ab adversariis in via circumventus
qui criminum obtenui quibus Symmachum impete- ac cresis suis [ieneoppressus est: quod ulrumiiucjam
hant, discessionemab eo aute judicii, nedtirn senten- supra commemoravimus. Post eam credem commo-
lire lempus f cerant. nitus an rursum ad synodi judicium cxire vellet,
' Disi. 8, qnrcst. 4.
' Didascalicitibelli]Ironice. Nnm StSuaxuhxoi compelli se jure posse negavii.
\byot.
'"' \!^
IftS ENNODIIEPISCOPI TICINE-NSIS

commendabat, quem voce non polerat. Sed habetis A dum aliraentis distributor egebat, ut fieret tn
nianifeslum ex hac re qui bilem furor accendat: quia natu servitus, et in servilute dominatus?
peiie absolutus ad judicia venit, pro quo orbis illa- qualilas praecedentis aevi per memoriamin
crymat, et dum rebus extraneam in prsedicturainvi- transacta reddebat? Qualis habuit efficiex cetiwr»
diam sermone colligitis, paulisper reverentiae nostrae conviclus, in quo causam adjudicatio praeccdebat?
diu cervix superba submiuiiur. Sacram enim congre- Non fuit privilegium, quo spoliari potuit jara nu-
gationem tunc vocalis, quando exslinctorem nostrum datas. Unum vobis pulastis residere in sacra colle-
Symmachumvaltis asserere: et crudeh pietatebonori ctione subsidium : ut ad tuendorum immaniiatem
nostro putatis accrescere, quod residens in Ecclesia- crimmum sacerdotes j vobis comites jungerelis, et
rum arce perdhierit. Nos isia non solum non sensi- fieret impunitum facinus pollutione multorum. Nun-
irius, !sed diversa senlimus : ad alios magis lutelae quam convenienti tempore censor adsciscitur, quiad
vestrte veneha convertiie. Non babet teslimonium de- decisum pene negotium convocatur : criminosi etsi
fensoris,quirepugnanti impenditqrisobsequium: perest meritum, tollil accusaior, qui eo plus furori suo
dit quam esse putat beneficiigratiam, qui aliquid prae- valt lieere, quam judici. Dicit enim vos impetens
statin vito: quia nonest munus nisi quod velisaccipere. propheta : H-mcest part eorum, qui vastaverunt nos,
Nunc longa non opus est admonilione jam per- B et sors diripientium nos. Ite, angeli veloces,ad gregem
ditis : odium debemus operi, de cujus jam non su- oonvulsumet dilaceralum, et populum tetribitem (Isai.
perest quod damnetur aucloribus, < Mulierumturbas xvn, 14t et xviu, 2). Ad vos angelus missus esf,
asseritis urbanis coloribus eum praefato ad judicia scilicet per sacerdoles, quorum voce alque merito
convenisse : et illa sublililaie ostenditur sexus, qui perferenda Chrislo dona suscipiunt, et placato domi-
majorem antistiti dcbuisset affectum- > Profanissimi nante impelrata morlalibus vota concedunt, perqucs
hominuro, scriptum relineo : ' Aliud esi male dicere, vobis oblata sunt raunera repudiata concordiae: qui
aliud aecusare. Et prophetam dixisse : Reprobanles pienam raerenlibus dilectionis praeraia detulerunt,
verbumsperastis in ealumnia et in tumultu, el eslis in qui dum se considerant, in nullo quod merebamiui,
eo : propterea eril vobisiniquitas hmcsicut interruptio respexerunt.
(Isai. xxx, 12). Quia pro nobis dicit Dominus : Eos Quis eum, inquiunt, vidit cum accusatoribus suis
qui judieanl vos, ego judicabo (Isai. xux, 25). Et aperta, ut aiunt, pugna coufligere? Impudentissimi
iterum ad servos suos dicit: Nolite timere oppro- hominum, quem cum quibus vultis decertare, respi-
brium hominum, et blasphemias eorum ne metuatis cite : et ulriusque partis, si quid salulis in vobis
(Isai. LI, 7). Rursus eliam vobis clamat : Accedite resedity loca, lempora, personas attenditc : et si vos
huc semen adulleri et fornicarii : super quem lusistis, *- nefarie congesta cordis adhuc pravi non subegit opu-
snper quem dilatastis os el ejecistis tinguam? nunquid lentia, oculos ad Deum paulisper attollite, et vel
non vos filii scelesliestis, semenmendax (Isai. LVII,3)? brevi lempore sinislri moniloris jussa conlenin'n;e.
Quaequibus copulalis advertite, dicentes : Indicia Agnoscitis summi * regis praeceplionibusvos in his
causa, dereliclis defensoribus, papa decessit: fori quaemerito plectenda sunt, non muniri. Quia quamvis
nobis in negotio prresenti, et platearum quarum estis responsi qualitatein diclent dogmala postulati, et
hypocritre, exempla propouentes : Nobis scriptum petitio dum exisiit praeviaquae sint secutura. descri-
est per Paulum aposlolum (Gal. i, 14) : quibus cru- bat: nunquam tamen casibus vestris libera regnantis
cifixus est ntundus, quid illis cum foro? sed ista verba cepistis: nunquara desideriis per aucupia calli-
nescitis, aut quod est gravius, nota contemnitis. diiatis imperiatia vobis scripla militarunt. Quotiens
» Peregrinum credo aliquid, et a ratione separatum vanis hiatibus nocendi inefficax morsus increpuit?
postulans papa discessil. Nonne hoc speravit pro quvliens de accusato quidquid spe tenuisiis, effugii,
slalu labentis Ecclesiae pastorali cura constrictus, et vacuos irnago prsesuraptione occupata deseruit?
quod et religiosa providenlia, el causre ipsius ordo Deo gratias, qui hanc providentiam indidit ei, cui
flagitabat? Quaeenim judiciorum forma praccesserat, rerum humanarum sumraa commisil. Spes certa
ut vobis hostililer disruptis, etiam per suggeslionem *" quietis est, et salulis perfecta in gubernatore sapieu-
vestram sublatis Ecclesiaeopibus, qui diu fuerat cibus tia. Puppis cujus magister ad clavi regimen intelle-
esurieniiura, famis mancipium videretur effeclus : ctus dote praeparatur, ubique siationem, ubique
1 Alindesl male dicere,aliudaccusare\ Verba sunt, regi tamen, cum synodus ad eum retulisset, placuit
Giceronis in oralione pro M. Coeliocum ea refellit ut Symmachus ante restilutionem judicium subiret.
quaeadversns Coelilpudiciiiam sine probationa obji- Quod ille pro modestia sua minime deirectavit.
3 Regis prmceplionibusvos nonmuniri] Elsi mnlia
ciebanlur. Quare apiissiuie ab Eunodio in re*simili
usurpautur, ut tacitum sChismaticorum cortvicium quae Symmacho adversari videbantur, a Theoderico
retuhdat, quod ex mulierum Symmachum oflicii praecepla ac rescripta expresserant schismaiici, ut
causa prosequendutn turba captabant. de visitalore, et quod modo de intercepta redinle-
• Petetjrinum credo aliquid] Duo, ut ex aclis patet, gratione recitatum esl, atque alia id genus : irriia
a synodo postularat Symmrujhus:'unum ut ccderct lamen omnia et inania fuerunt. Neque unquam his
visitator, de qub postea; alterum utomnia quacper praesidiis assequi potuerunt, quod moliebatur, ut
suggestionem inimicorum suorum amiserat, ante Symmachus damnaretUr. Nam itbi synodo tandcin
jtidicium ipsi redintegrarenlur. Quod etsi nequc a rege integra permissa res esi, illum protinus ab-
alienum neque iniquum videri poterat, cum spoliatos solvit.
atitc omnia restitui, ecclesiaslicae leges jubeant;
' 198
197 LIBELLUSAPOLOGETICUSPRO SYNODO.
porlum habet in fluctibus. Certa est generalitatis 1A segregent, si uno in supera mansione conclave reti-
securilas, quando rempublicam nobilibus regit arti- nemur. Vere hinc conjicimusesse vos servos venlris
bus institutus. Scit imperaloris nostri coalo infusa et corporis, et per hanc sententiae vestrae vilifatem
dispensatio obviam mauum famosis iu fallendum in- declaratis mancipia vos esse terrena. Scriptum est
! geniis exbibere. Labore apud eum non opus est, enim : Animalis homo non percipit ea qum sunt spi <
quem sortita est olim nuda veritas defensorem. Ces- ritus (1 Cor. u, 14).
sent irapii coinmenlitia apud illura simplicitatera Post haec, versis in fugam ordinibus, lymphatici
fraude mentiri: quidquid se adversus justiliam mo- more sermonis addidislis : < Ergo concilia sacerdo-
verit, mox tenetur : nihil apud praediclura tutius tum ecclesiasticis legibus quot annis decreta pei
innocentiaest : legalione valida utilur, qui aequiiati provincias, quia prrcsentiam papae non habent, vali-
rcs congruentes insinuat: quaegravis est-plerumque tudinem pcrdiderunt? > Legite, insanissimi, ali-
principibus impugnatio, mirius fidelium blandiliis quando in illis praeter aposlolici apieis sanclionem
non legatur. Sed haecDeo melius narrantur, a quo aliquid consiitulum, et non de majoribus negoliis, ad
frugis bujus planta descendit. collalionem si quid occurrit, prrefalae sedis arbitrio
Ad vos me reducit propositi operis non amica fuisse servatum. Sic enim habet 3 : Si quis episco-
conditio, qui melioribiishactenus operam volui na- B ] porum judicio provinciali deposilus fuerit, Romanum
vare sermonibus, dum captivam orationem exigit papam, si placet, rursus appellet; et ipse, si videtur,
imperiosa necessitas. Dixistis enim : < Quomodo de reparei judicia in opituiatione dainnati. Ecce enode
causa vel qualilate ejus primiius traciabalis, cum est, quod ad laqueum prseparnstis : nisi forte arctis-
1 necdum habefet synodus firmitalem? > 0 frohtem simis in illa parte nexibus astringamur, et replica-
dictionis immundae, el faciem libelli, quam non sola tionum nobis itinera non paiescant; dum crtllis anie
maculavit imperitia. Tractatus noslri provinciam et pervius dumelis novella inlerclusione vestitur.
narratis et quaerilis. Hinc eramus nempe dubii, quia < His enim nos eloquii vepribus, dum gradimur
quemadmodumloquiminl non habebat synodtis firmi- per plana, retinetis, cum dicitis, laesum principem,
lalcm : transibat negolii qualirts audiluros, et plus quare 4 atlributum visiiatorem, contra ecclesiasticas
adhuc remanserat in reverentia pulsati.quam esset regulas, prima voluimus fronle discedere : >et nihil
in nostri integritate collegii. amplius liceret hunc viiiis, ne duresceret lolium,
i Deinde pro quaestionumlormentis verierabilems ne prolana messis, uulla discipiina)ante maturitatem
Laurentium et Petrum episcopos, a communione siccisa falce decumberet, et puiarelur licere quod
papae se suspendisse replicatis, el quidquid providit judices non vctabant. Unde ex aperto consiat, nulla
caulio convocatorum, ducitis ad crimen impetiii. > C vos, extra praeslantiam piissimi regis, quam frustra
Ullolie ergo tempore, dum celebrarenlur ab his dcsideratis noxae copulari, exehiplorura auctoiilale
•acra missarum, a nominis ejus commemoratione fulciri. Superesi, ut et ipsum duceam in his exces-
cessatum est? Unquam pro desid.eriis veslris sine sibus, quod bono universitatis contigit non teneri :
ritu catholico et cano more, semiplenas nominati quia directum non occasionem litis, nec fomentum
antistites hostias obiulerunt? Aliquandd, quod capilii jargii, sed catisam voluit esse concordiae: praevidens
vestro ascribatttr, facta est apud Deum ottensa per scilicet, quod nisi simplicemjussionum suarum tuiela
graliam, et exstitit nutrix venix, peccati mater obla- vallaret, cilo in escam dissidii toxica vestra subre-
tio? Fuerunt quidem corporis tantum conventionei perenl. Scriptum est enim : Vir simplex eredil omni
separati, quos loqueris; animarum lamen praescntiani i verbo(Prov. xiv, 15). Idcirco mandali limilem fixil,
non vitarunt. Si eos putas a consortio mutuo disso- quem nulla liceret transgressione violari. Praefatum
cialos quos fibula religionis pio tnordens dente con- ad beati Petri basilicam, mox Romam perducltis
jungit, procul le ab restimatione catholica culparumi fuisset, mandavit occurrere, faciens de sacerdotis
duxit affeclus.Mandalicoslestis habitaiio nos aul rai- , volo regis imperium. Quisenim non pularet pontifi-
scet, aut separat: non interest quae inlervalla nosi cem sponle pariturum in ea parte quam licere sibi
1 Necdum Imberetsynodus firmitatem] Cum adhuc: •*'cium aliquod facere viderenlur, id adversarii aliam
incerli penderent episcoui an Symmachus illam ap- in partem rapiebanl, quasi de objeciis Symmacho
probasset. Quod ubi coram ab eo confirmatum fuit, criminibus compertum ipsis exploratumque jam
Tum, ut est in aclis synodi, causa de sacerdotum i esset.
8 Syn. Sardic. cap. 3.
animisqumde concilionondumfirmato tristiliammini-
strabal, abscissa esl. Sentiebant nimirum episcopii ' AttributumvisitatoremJ Petrum
episcopum Alii-
concilium hoc sine pontificis assensn ratum csse noni natem qui a Theoderico rege, flagilantibus schisma-
posse. Quod ipsum tamen, sed frustra, improbabantt ticis EcclesiaeRomanoepraeier fas moremque datiis
schismatici. fuerat visitator, quem proplerea submoveri, ut anie
* Lauremium el Pelrum
episcopos] Quorum hic: dicium cst, postulabat Symmachus. Acta synodi :
Ravennas, ille Mediolanensis, synodi nmbo mo- Sperans ul visitator qui contra religionem,conlra sta-
deratores ac praesides : quod declnrant synodi ipsitisi ttita veterum, contra regulus majorum, a parte clcri
subscriptiones, et Theoderici regis ad synodiim prac- vel aiiquibus 'laicis fuerat poslulatus, ex ordinatione
ceptio quceLaurentio, Marcelliano, Petro ac reliquisi anlistitum, sicut decebat sunclum proposilum, pritna
episcopis inscripla est. Sed Marccilianus Pafmarii fronle cederet. At Ennodius non sotum Symmachi
conventui non interfuit. Quod vero studio egerantt desideriutn, ut aoquissimumdelendil: scd Thcodeiiti
Laurentius et P.etrus, ut a Symmachi constietudine! ctiam ficiurn, quasi Symmacho ipsi visitatoris prae-
ante judicii disceplationem abstineretit. ne prxjudi- sentia consulere voluerit, cxcusare conalur.
199 ENNODIIEPISCOPI TICINENSIS « 500
princeps non credidit, eliam si veiaret? Ibiquepapam A errorum vestrorum sectator esse desisleret, si .reve-
al>eo salutatum 'suo ore jussit affari, ut traderet co- rendae passionis pehetralia contigisset. Ecce non
'
episcopo mancipla, nullis subdenda tormentis; habetis in regia auctoritate subsidium : ecce post
servanda profecto ad disceptationem synodalis exa- ceelestem commotionem juste vos et principalis
minis. 0 castilatem praecepti,quae dum facem prae- quam sperni fecistis, censura percellit.
sentibus pratfert temporibtts, in umbram cogit anti- Videamus si superest aliqua de regulari proposi-
qua! qure rapil lumen veteribus inauspicato splen- lione defensio. < Visiiatores, inquiunt, et aliis epi-
dore novitatis! Quis taliter commentitiis laudibus scopis ipse dedit, et justum est, ut facti sui lege te-
locuplelavit fama dominum actuum snorum verilate neatur. > Non vos in hoc lilulo falsitatis incesso : diu
mendicum ? Non derogo vobis de scriptoribus, quo- mendaciis adhaerenliaverba non arguo. Dico tamen,
rum beneficio contigit ornata ad nos majoruro gesta latorem juris definitionis suae, nisi velit, terminis
perduci : sed Dei beneficia non lacebo : quia prin- non includi; et nisi princeps fastigii summa modere-
ceps noster rebus superat decora sermonum. Ob- tur, fruslra ad illnd quod dederit, jus vocatur. Lex
noxiam linguis gloriam venerabilis cau-arum truli- probilatis el mentis esl, quaehominemviventem sine
nator inspexit : ut cum petiiioni vestrre effectus lege castigat ; proprie moribus impendit, qui neces-
arlifex prastaretur, in omnibus tamen jura ecclesia- •" sitali non debet disciplinam. * Aliorum forle homi-
stica custodiret. Quae ad hmic aestimationem,quam- num causas Deus voluerit per homines terminare :
vis acutiora caeleris corda, sufficiunt?uno tempore, sed istius praesulem suo, sine quaestione, reservavit
una scriptionc, sine sequitalis detrimento, desideria arbitrio. Voluit beati Petri apostoli successores coelo
vesira.supplentur, et eadem charla ad ministerium lanlumdebere innocentiam, etsubtilissimidiscussoris
religionis, et .veslrura destinatur ad gaudiura. Boni indagini inviolalam exhibere conscieniiam. Nolite
enim principis proevidit inquisitio, servilem asser- rcstimare eas animas de inquisitoribus non habere
lionem innocenti examine non probandam. In ele- formidinem, quas Deus prae creteris suo reservavit
ctione enim venerandorum judicum ipse accusantes examini. Non habet apud illum reus de allegationis
extra ordinem repulit, ipse ad spem retulit accu- nitore subsidium, quando ipso factorura uiitur te-
satum. ste^ quo judice. Dicas forlisan, omnium animarum
Videamus lamen ista si facta sunt : si Dei inimici, talis erit in illa disceptatione conditio. Replicabo
etiam terreni domini non fuistis, dum Cbristum et uni diclum : Tu es Petrus, et super hanc petrammdifi-
regem parili lemeritale despicitis, et unus vobis ad caboEcclesiam meam (Matth. xvi, 18); et, Qumcunque
utramque contumeliam ductus est criminum. Desti- tolveris super terram, eruntsolutaet incoelo(Ibid.,19);
natus antistes ab ipso complendaejussionis confinio*C et rursus sanctorumvoce pontificum dignitatem sedis
oris vestri spiris abripitur, et ad inceniivam confu- ejus factam toto orbe venerabilern, dura illi-quidquid
tionis aptatur, qui paci militaturus adveuerat.Invisis fidelium est, ubique subraitlitur, dum totius corporis
beati Apostoli lirainibus ad usum furoris vesiri jam caput esse designatur ; de qua mihi videtur diclum
nescius sui advocatur; et illud quod ex omnibus or- per prophetam : Si hmc humiliatur, ad cujus fugietis
bis cardinibus devotos attrahit, posilum in vicinitate auxilium, el ubi relinquetisgloriam vestram (Isai. x,
transitur. Ecclesiarumfundamentum adire non per- 3)?
mitlitur struclura mediocris -.tunc spem bonorum Quid si immiindamihi labia habenli, et nullis suc-
fructuum perdidit a radice separatus. * Dicatis forsi- censi carbonis, ut Is-aiaeconcessumest, undis abluta,
lan, Apostoli genio decerpi, si pulatur coeli civis ipsum ad possessionis suse tuenda privilegia Pelrum
terrarum locis includi. Tamen quamvis benedictio apostolum liceret evocare, et quod agit precibus,
posccntibus ubique praestetur, et evigat prresentiam humana voce loqueretur? quem si audiretis, hoc di-
martyris lides et devolio supplicantis : negari non cerel: Filii hominum,usquequogravescorde?ut quid
potest, diligentisenatali solo plus tribni, et majorem diligilit vaniiatemet qumritismendacium? Scitolequo-
affeclumloca impelrare, dequibus ad supernatrans- niam mirificavitDominussanctumsuum (Psal. iV, 3).
itur. Quam Udem allegationi curalionum multiludo Qtiid stabilita Christi manibus cupitis fundamenta
jam praestilit?et utimur post obsidionem diabolicam subruere? quid canum possessionis genium illiusqui
testibus jam sanatis. Haec licet per Rederaptorem per culpas juvenescit, arifiie pulsatis, et divisione
nostrum in loto orbe celebrentur : est lamett non ecclesiaslici gregis novis me etp st carnem passio-
modica monumenti illius per frequenliam comparata nibus subjugatis? Inauditum sacrilegii genus est,
nobilitas : quia per eum qui bominem mutavit in quod mentitaereligionis honore coloralis : debonestat
angelum, illustrari potuit natura lelluris. Hanc visi- venerandi reverentiam nominis, qui adjutorem se in
latori vestro invidistis gratiam, aestimanles quia his quaein Deum jactat commissa, pollicetur. Con-
1 Nullis tormentissubdenda] Ac proinde dos quibus sacrorura hodie locorum, neque ad voia
Symma-
cho, et si contra ipsura testarenlur, nihil obfutura : et preces concipiendas, neque ad coelestiabeneficia
quia non ignorabat, nt raox dicet, Theodericus, ser- consequenda,
*
nullum Csl discrimen.
vilemassertioneminnocentiexamine non probandam. Aliorum forle honiinum causas) Et bic quoque
Ita regii praecepiiinvidiam hac eliam in parle amo- illustris est locus de primatu summi pontificis,et
litur. sedis apostolics.
' Dicalis forsitan] Locus insguis ad eos revincen- praerogativa
201 LIBELLUS APOLOGETICUS PIVOSYNODO. 205
tumelirc genus est, quasi in solatio adesse suhlimi, A / post hominem; et irristm a sapieniifiussreciiucyinu:.'-
juxta Apostolum: Tu quis es, qui judicas alienumser- laui hon reliqui. Illa me per muhdi freln sustenlat:
tum (Rom. xiv, 4)? Quid aurihus imperilis illudilis, ditat probatum in eaptione iiominum rete , qund
et graviorem vindictre speciem faciiis esse, quam cernitis. Redile ergo, quia fuga vos nec dum csseiis
culpac? Si odium debelis excessibus, vos mundate. agrestes eripttit : currite ad ovile, ne liiporum vos
cur liberius coudemnatis scelerr. quam viiatis ? Suj exponalis insidiis : ne per moram amillatis gratiani
impugnniorest, qui fomicationis officiis urgel adul- sponte veuienntm : quia cohtempiam invilalionem
teria, el per aniiiiarum slnpra camis accusat. Scri- gehenna subsequitiir. Ego, si qttid dulccdinisut palcr
ptum nempe retineiis : Matedictiontnesqni (ornican- dehui; si quid disirictinnis, ut altrihuliis a Deo ma-
lur abs te (Psal. LXXII,27). Foedera ergo a nitore gisier, implevi. Provideie ne diutitis qualcmciinqne
Dominisui obligatioue dissolvitur, qui statutis fflele- crncis mc;c angulum rara Levitarum coronacircum-
slibus minus mera fide dependit officia. Possessionis dct: ne dolenda etiam exlraneis in Imgum soliludo
nnstrrevobis, ut video, clarilas movii invidiam; quam dominelur : ne iahor uteri mei sieriliiaiis vice hosti-
simitlaia in mali possessorisindignatione Iransferiis, lem pepcrisse familiam, el nutnerosa proles pcr sini-
dum desudatis impcndiis. Arcem qua fuislis con-pi- siros aiius infecunditalem pareniis oslendai. Pauca
cui, crebris laberaclalam ictibus, nisi obsislerem, B ] sunt quac asserui, sed qunnla ex his pcndeant, oesti-
proposuistis obruere; et coe'o stabilitam machiiiam, . male. Venite,filii, anditeme: timoremDomini docui
quanta sit, ostendere pcr ruinam. Nolite praeslnlari tos (Psal. xxxiu, 12). Roinam re picite, quam ab
de clade veslra vicloriam : nolite triumphum supe- idolorum serviiute sinc auri, sine argenli pretio libe-
rando perde e, meis laboribus, meo sudore quxsi- ram sanguinis Christi fecit effusio : cui etiam meam
tum. Quidquidad iropxum ducit, oblinui : quid |itid servuli sui mortem jussit impendi. Qure per multa
vos illustres fnceret, in sede congessi: vobis tribuit lempora fam isis ctiltum delubris exhibuit: qnre diu
tlnritatem fax ista quam viperino liquore puiaiis venerata esl in imaginibus daemonum, quem labo-
exslingui. In perniciem propriam accenditur, qui sic ranle censu indideral manus magistra terrorem : quae
sacvil in gralire suae germina, ut plantas nbscidal: suspexit potcslatem numinum emplam pretio metal-
llbcrior justo iracundia plus quam alios lacessit lorum : cui sublimiores deos peperit exercitatior
auctorem. Symmacbiquos vocalis excessus, si sunt manus artificis : et divinitalem quam homo per la-
illa qua et vos; exspcclatione susiineo : nefas est, bricam contulit, apud homines Dei habuit formama-
peccamem patientiam judicis non amare. Quid nisi jorem. Ecce jam, Chrisio propitio, ad novas fornaces
ultionem flagiiat, qui dum reus et ipse sit, vindiclae simulacra redierunt: ecce jain de nbsoieta stipersii-
in altero moras accusat? ilrcc illis a me vox dehetur• 'C (><>ne usus vcster accipit, quod laetciur: d im de ve-
slmliis : qnia Deum dixisse teneo, pronum esse ho- tei Tonante nova merito vascula praeparaniur. Quid
niinem in malitia, el omnem carnem nmicam esse> hanc adnitimini inlerrumpere quieiem? quid ludere
peccalis. Nolo occasione personae innumeris dalurai vanis inlentionibus felicitatem? excusaiionem non
dignitatem , (iat in abjecti<>nepossessio ; ne dumi h.ibel furor isle, si credilis : non interest quibtis iti-
homo incessilur, lex divina frnngatur. Mihi credite,, neribus ad mundi principem currai, qui a sancta
si sunt istn quae dicilis, respicio : quia et in illis; uiiiatc desciscil : pingues hostias lital diabnio, qui
quibus nhil lale dicebalur, quid fuisset inspexi. contrisiat Ecclcsiam. Vauas ergo repudiate tendicu-
Errat, q-:i falliDeo proximum credil: Mihi vindictam, , las : simpliccm habet dcfensionem pacis affectus:
et egoretribuam,dicit Dominus(Deut. xxxn, 35; Eccli. niinisarmatus est, qui illa quacadversarius concordire
XXVIII, 1; Rom. xu, 19; Hebr. x, 30). Vos polius oliuii initiistrat, Icla conlemnit: sufficitcontra omninjactila
(ilii, de qtiihiisspirilalis venlrem partus onerahat, ndI jurgiorum fidei nuda opposilio. ' Quid Eulalii.el Ro-
abjuralam redile concordiam : pio vos sinu, sicutl nif.icii tempora , dum mnlurutn solalium quaeritis,
habuil hactenus, Ecclesia mater accipiat. Nunqiiam i revocatis in mediuni? quid incrementis exccssuum
est scra correctio : scil diu exspectare immodicola- praescntatisvcttisia couiagia, el per iniquam volun-
bore quae.-itos: nescit pro"vilibus despicere magnoi D '. tatem seneciuti in opeiiendis delictis facitis nil li-
prelio comparalos. Multis gradibus recursus est adI ce;e? Alia tunc fiit causa discordiae:et nisi narrando
salutem : praclcr desperantcm nullus excluditur: cogerer sustinerc transacla, ostenderem vobis nullum
fiiictus veniacproximus esl coronre. Nolite Symma- evenire solaiium de coinpa aiione factorum : quia
clmm pnpam pressuris veslris juvare : si reus esl,, i los quos ad ponlificale fasiigium inteniioni obse-
mihi credite, cimi cessaverit humanae impugnaiionis > quens fervor evexerat, ulrost|ue repuli; hunc elegi:
ininisterium, divinum moxsucceditarbitrium. Nonnei quia de illis, teste exilu, nemo mihi placuit: de islis,
in splendidissimicognitoris lance praedictoaut pcena » conira regulas iiilentem prorugum feci; provectmn
debetur, aut pracmium?Syllogismosa me serraonum,, lcgitime uiundo impugnnnteservavi. Scitis ista, non
et schcmata uon qureralis. Antiquo adhuc utor retii nova sunl: quia'dum il'c truditur, iste firmalur;
1 Quid Eulalii et
Bonifacii]In schismate quod postt utrumquc ab urbe inierim jttssit abscedere. Iiaqnc
Zosimi papaemortem inler hos duos diviso in pnrtes$ Bonifaciusad (S. Ilagues bnsiiiram, Eulalius Anii ui
clero exorlum esl, ciiin propier faciioiiiun sludia,, secessit. Quod exemplutn in Symmacho renovnri
utrius legiiima fuissct electio, decerni vix possct,, voluissent advcrsarii, ul una cum Lanrenlio pcllero-
loiigiusipirt proirahercliir disccplalio, Honorius s tur. £ed di>par fuit ratio.
PATROL.LXIII. 7
2t)3 ENNODIiEPISCOPI TICINENSIS I 901
vcster mihi militnvit assensus. Deinde cur in perni- A . bus, qui veniilationem ipsorum multiplici ad aurcs
(iem vestram lacdilis sacerdolale conciliimi' cur la- posicras relalione transmiltit. Beali Pauli esfse-
ceratis sentenliam in qua inspirante Christo oracuta quenda senientia, qui monel per discipulum cuncios
superna patuerunt, et inler Deum atque homines et clamnt : lnanes qumstioncsevila (II Tim. 11,23).
inlerpres exstitit lingua pontificum? qtiid geuernlis Multa enim sunt iu proposilionibus vestris, quaeita
Ecclesiac dolorera facilis, quamvis in principali, ta- feculftilis ulnis peccandi amor amplectilur, ul fiaut
men in una commissum? Illa enim cceli curia, varia- indigna me noratu : plura levilas dehouestai, dum
rum dotibus aucia curulium, et multo Redcmptnris subduclis evisceramiur verba vesira ponderibus, et
nostri auro ostroqtie decorata, nihii in illa discus- de religionis causis elocuiio ventosa componitiir,
sione auclore se prolulit: sed per humanae liugurc auris congruam soriita graviimem : quaein pnlearum
ministerium divino miliiavit imperio. Intellcxit 1:011 abundanlia nibil esl hnrreis illalura de triticn, diiiu
esse suum, quidquid impulsa consliluil : nihil liabcl infectmdara frugibus cttlmorum parturit ubertalem,
in illa sentetilia, nisi unde de sola devotione gratuh- et spem -de herbae luxuria mentitur agricolis : dc
lur : peregrinum st-ylusscnsil eloquium, inde sumens qitibus nihil lucri veiuilabra reperiunl, igui dehiln,
solam gleriam, quod inlusa sibi servavil et coluii. incendioqne perituia : de his sciiplnm est : Dor-
Quid his de exempiis evangelicis prreparastis calum- B mierunt viri somnuin suuin, el nihil invenerunt(Psal.
niam? sicul de vobis scriplum est : Erraverttnt in . LXXV,6). Nihil est, carissimi, pace dulrius, si lameii
ebrie.ate, nescierunt videntem, ignoraverunt judicium saporem cjus nmi plenum amaiituiline peclus exclu-
(Isa>. xxvui, 7). Nain diini profanis memoraios ver- dat. Brevierem quidem admonitionem dcbucrnm,
bis caeditis, et inscitiam prodiiis et livorem. Isii ergo qu >m prolixam non parva veslri c»nsideralio, et d 11
resurreclionem corporis quam prjedicanl, 11011 cre- in vobis jnrgiis cxercilata frons prolulit. Usus csi
ricn:es, hrrrelicis se miseuere coniagiis ? Isti quod mu'tn peccantum, stricta allocutione iion corrigi : el
'
abjurant linguis, corde seclaniur ? Ergo quia dixe- effusionem piuiimi, quam in deliclis babuerunl, in
runt, eum timeudum esse qui polest corpus occidcre moniloris swmonibus hanc requirunl. Me satis est
et animam mitlere in gehennam; ideo a fide aliena et diligentiaeveslrre, et ju-sis ccelestibus obsecuium.
texuerunl? ecce profundamimperiiiam. Ett beaiuin ln bis qtise seculura sunt, locum scrmonibus non
Lucam cujus poteslis assertione convinci, qui clamai: rclinquam : quia haec refero; mundi caput Romam
Timete eum qui postquam occideiHcorpus, habel poU- per vestras inlenlinnes csse prostratam, et nutricem
statem animam miltere in gehennam (Luc. xu, 5). ponlificii cnthedram, quasi u Timiini videre sedile
Quis hic locus erroris, ubi congruemia pari ductu despeciam.
exempli et historiae verba concurruul; ncc dirersum C Cujus vocem beatus Paulus exeepit, et i!la qna
est ab inlellectu catholico, et lcctionihus quod pro- scmper tisns csl eloquii intonuil lihenate : aposto-
fertur? Nunqiiam bene nodus in scirpo quacritur: lorum principem leniiatis incessens, quod fluxis et
non involvit nehula praedicalaelucis auctores. Resur- pofligalis menlibuS parentis adhuc servaret nffe-
reclioncm erg> carnts non crcdunt, quia posse ctum : nec in profundum ductis ulceribtis ferro medi-
•corpus confiieniur occidi'.' quia peccairieem animaui cnnle succurreretrescindcnda docens lanienis secrcia
gehennae maucipari? Dcnsis cor vestrum vepribus moiborum, et mahifestae desperatioui saltt ilerum
suffocnlur, el inlerna vilia aiiis certat ascribere. esse vulnus adbibendum : ne dum nianus medici pi r
1 Joannis etiam apostoli jactatis scripta violnri, quia pietatem n sectione carnis corrttptae stt-pendilur, de
ex verbis ejus dictum est: Si dicamus quia peccalum absiinenlia teli invitetur exilium : quia dniu parc.t
non habemus, mendacessutnus, el veritas in nobis non regris dextera , curandos inletficit; ncc graudis e.sl
est (I Joan. I, 8). De codicum diversitaie nil queror. diffcrenlia, utrum lelhum inferas, an ndmittas : m>u-
Ideo ergo corrupta sunt apostoli moniia, qui.i 11011 tcm languent>bus, qui cnni possit 1on exeiudit, in-
junxerunt. Nos ipsos dccipimus, el quia juiixerunl flixit. His ergn ndrersus ens oris januam pniefccit
mendacessumus? Non solum divinae, scd etiam hu- allcquiis.
niaii e rationis ignari, qui veritatetn non habet, " Omnis qui judicas, in quo alium judicas , te iptum
mendax recle censclur : nec alia re nisi falsitate plc- condemnas : eadem enim agis qum judicas. Scimus
nus esl, qui integritale vacuus in..o:escit. Sed haecin1 autemquia judicium Dei esl secundumveritalemin eos.
vobis non curandu sunt linguae oralione, sed genii- qui talia qgttnt (Rom. 11, 1). El ilerum : Bealus qui
luum : nec magis sunt vobis exhihenda verba, quam1 non judical, in quo probat teipsum (Rom. xiv, 22).
lacrymoe : quia liquido nucens est, qui insbntibus Quaemalum rntio est, 111praedicet non ftirandum, qui
aul merilura culpabilis, aut nomen opponii. Reliqua fuiatur : et prndigim vcrecnndiae frontem nube vc-
objectionum vestrarum capiia non revolvam: prresut< sliat inipugiialionis alicnac? Nemo r<cie moniloris
silentio damnanda sepeliri. Nobilitalcm dat fatiuori- pcrsonam suscipit, nisi qui aclihns suis errnia con-
1 Ergo quia rftxtiriini]Verba synodi : Senaitm am- impii <rant
8 Joannis apostoli scripta i'io/a>i]Non inm vcrha
plissimum monentes el inslruentes causas Oei ipsius
judicio esse committe.ndas,qtti talel corpus occidere ipsa Joaniiis cilarat syno. lus, quamnutlut exveibis sen-
et aiiimam mi-teie in gehennam. Qui in h s verhis lenliam. Sic eniiii hab t Quamvis esl, qui de-
lia-resin asirnebant, non inJiealuni Liicain iujurii, liclo careai, sicut Joqnnes leslnlur aposiolus, Si diiam,
sed iu Chriotuin ipsum qui aputl Lucam 1 quitur, quia peccaittmnon liabeo, tnendaxsum.
203 LIBELLUSAPOLOGETICUSPKO sVtNODO. 2!j.'.'
dcmn.it,et amorem innOcentiaeconversatione demon- A mina; quam religiosus rcddebal varia rieviitione
strat. Nam adjacet etiam publicanis , amica moribns Iiieiidiiani, quam egestas oipresserat frcqueniia a
viiia damnare sermone, et sceleratioribus linguai diis suis beneficin poslulanlcm : quneCurios, Tor-
ofliciis punire quud diligant. Quasi non quoddam quatos, Camillos, quos Ecelesia non rcgencravit, ct
genus sit majorum exce»suum , dare rei affettum rtViquos misi pliiriinae i rolis infccunda innier ad
labiis, quam menlc despicias, el ingenii virus coTo- Tartarum, dum exlrauslis emarctii male feln visceri-
quii mclle vesiire. Haecsic ago, quasi si vobis essel bus : quia Fabios servata patria non rcdemit, Dcciis
pudor, pudicitia, venuslas affectui; licerel accusare itiiilto sudor,-j;lori:i parla nil pracstitit: profligataest
doctorcm , et adversus elecium oris livirii moistis operiim sine lide iuiioceniia : crimiuosis jiinclus est
aptare : cum antc fuluri praescius pcr epistolam nd aequi (ibservantissimus , qnia Cbrisium iguoravit,
vos datam plcna voce monUissem: Quisaccusabitad- Scipio. Per lotam vellem slyliim durere, si orbatae
versuselectosDei? Deus quijustifical: quis estqui con- peclus patcritur, inf iiliam. Scd quisquis lanitntatio-
demnet (Rom. vm, 35)? El iterum : 0 honio, qui ju- n.s iraiisaita relegit, lacrymarum lempora videlur
dicaseos qui talia agunt, el facis ilta, pulas qnoniam opiarc. Nemo crcditur non odisse, quorum relatioiic
effnqiesjudicinn Dei ? An divilias bonitalis ejus, et non Ixdilur : qui siccam facicm de fiiiorum funeribus
palientim, ct tonganimitatis contemnis (Rom. n, 5)? B 1 referens servat, certo lesie crudelnaiis arguilur. Ill.i
Accusatis malitiam repleli iniquitate, fornicalione, posicritas plus moerorisailulit pcrdiia, quam jiicun-
avarilia, nequilia, i.nidia, homicidiis, condemnalione, ditaiis acquisila. Relegamus tamen qitihits miilnia
do'.o, malion.tate, superbi, elali, invenloresmatorum, sinl istn successibus. Ecte jam in iil >sacrario liber-
pai\uti non obedientes, insipientes, incompositi, sine, tatis niliil servile de idoloitim cultihus invenitur: ecee
m-sericordia ( Bom. i, 29). Docctis fornicantibus; honorum corona , orbis gcnius flos Romanus , qu:c
neiiiinem e-se misccndum, adultcri Laurentii aul sc- diu venemia est plena sauctiiate calcat altaria. Eccc
quaces, aul p a-.vii: per quos il.c aut exseni t i,u,ci jam curia mea ad coelumvocutiir, laudatur, accipi-
habehat tnxiea, aut qiiaeeffundens monstravil, nccc- lur : uec posstim dicere, perdidisse me sobolem post
pii. Post illam illeccbro-ac commuuionis maculam,, gratiam bapiismi, qua.n vcl repentina mors absttilii.
ci pcslera toto orbe exsecrabilem , sacerdotes Dei,, Mulios trabearuin vel curtilium possessores supic-
quasi obsoleta comparatos communione, culpatis : nius regnalor sine dispi-ndio culttis, aut dignitniis
rcps putatis <sse, qui subiere consortium nitllo teslc> ample titur. Pcne jam tcrreni nniniliceiilia iriumphi
convicti : et seclamini hominem loto ecclesiasticae > divinum merratur afleciiim; el hoc ad Chrisii gra-
inscriplionis, non dicam stylo, sed cnse | erfossum. tiam prolicit, quod munilo siudetis csse venerabiles.
Quod licet, non licet; el quod non licel, licel. Quem- . 'C Meulior, nisi egcna agmina consulatus vestri in suhsi-
admodumJamnes el Mambres rettiterunt veritaii; sic. dio miscriarum pr.istolantiir adveutum. Etenim pur-
et vos meniereprobi, circa fidem proditbres', proieni,, pura vestra qua auiii vncahuliim nohiliiatis, subri-
M/7u/t,aianles votuplatemmagisquam Deum; haben- pientem miseris vestimentorum largitnte pellit algo-
tes speciemquidempielalit, virlulem aulem ipsius ab-. rem. ' Prope jam iierum necessitntibus fucrunt
neganlet (II Tim. iu, 8, et iv). O vim doloris intern;!i auxiliumdecora fnstoruin; et veteri iiifidclitate depo-
qui nequit expcdie quod conccpil ; qui profundis insila, iu tali pracparalione census dispendia efficiunlur
geslum visceribus loqtiendiaffec:umqiiem iinpeiavit, lucra aniraarum. Ecce nunc ad gestaioriam seliam
irriiiupil. Nihil vobis ullra plus eloquar : quod de• apostolicaeconfessionis uda mitiunl limina candida-
oralione remamt, lamenta supplebuni. tos, ct uberibus gatidio exaetore fleiibus collata Dci
Post hacc si intcr manus medicoium curaiione3 lenefitio dona geniinniilur. Quis tempore quo pre-
xgrescitis, nec aliqua a ccepto saluiis consideralio, liosis siccamtis uhera pariuhus, q:io prolem noslram
vos reducit ; saltem orbis paretitem urhein vestratn, aclerna genitrix rursus paritura niiuc suscipit, cujits
rcspicite : ipsa vos post dcfensorcs suos apostnlos 5 posl primam nativilatem grandaevisfelibus alvus itn-
moerens aggreditttr , ipsa compellat; et si quid estt pletur , qua: mihi prolem regenerando dulcem fncil
pieialis in reliquum, orditur impctratura sermonem._ D esse, qunm peperi, quae ad se veuieu'es sen'um facil
Me, quam Dei summi templa, repudia is fanorum) exuere, et ad vitae principia rcdire cnn'ractos, quis
cultbus, cl novaclucis niioie gaudentem, feceruntt lianc feliciiaiem , rogo , inlerpellalione commulat ?
essc conspicuam; quam post sacella sordentia , et[ Qu>sper discordiain viperina mente composiiam nu-
multo pccudum labo p dluta , ab hosiiarum cruore, rei mihi sa-culi juhet perire beneficia? quis in reno-
dominiciel apostolicisangu nis effusiopurgavit: qiiam, vatione mca occasum clandestinus inspirat, et per
reducta post longiim sanitas febrium fecit dciubraj blandae frontis speciem jnimicitiis vires ncquirit '.'
conlemtiere; quani a victimis liheravit oblatio; quea Generosam in tali negotio prosapiem non ngnosc.
pacem Christi per idolorum inimicilias acquisivi; Si qui sunl tamen summorum, quos vilibus tempc-
cui non fueruut pene niimerosiora dona, quam nu- statis hujus procella sociavil, aliis auctoribus facino-
1 Prope jam
iierwn] Consulum olim mos fueiatt Sed qnia ej.is aeviconsules, in honoris sui auspiciis
pectmias iu populuin spargere, cmn procedehaiit.:: multa in pnupeies eiogaresolebnni, prislinum inorem
cum morem abrognr.itMarcianus, lege 2 cod. deCou- quori.iii do, sed feliciori liberaliiale, reuovarc vi-
sulihus. liaque Enuodii tcmporc non spargebanlur. debaniur.
rum pnrlieipalione maciilantiir. Splendor sangnnis, A gionis gaudelis iinpunilate vitiorum : quorum labia
risi communionem criminis incurrit, nescit lamen nunquam aul honorum sapor tcligii, aut quieiis : <|iii
ducem sc praehere peecantibus. Ilahet fursitan rea- fas omne origini parcndo violalis, quos de latcbris et
iniii de neglccta eauiiunc, nou habcl dignum suppli- specubus producios praesens causa monstravit. Quis
cium de sccleriim principatu. Subquadam verecundia ante concinnaiioneirimali hujus, qtti cssetis, agnovit?
jungitur delinquenlibus, qui ad adtilla jurgia convo- diu fovistis secreta , quihus vos nox geuerationis
calur : non merelur desperationem pcrditi, in quo abdiderat. Rcdite polius ad amicam c.rciiaiem : no-
fatilis tantumcrudeliiasimprobatur. Vos polius video, bis terenam et diulurnam lucem relinquite : concor-
irivionim germina , vos agnosco : in quibus naturae diam Ecclesiac, aut absentia, aul correclione prae-
vilitas conveiiicntes sibi mores peperit : quos degc- stalc. Si tamcn vuliis vos numerari inier splendidas
neras-c clarilas fuerat: qui per memitaclitulum teli- prosapies, acluum emendatione cognoscam.
OPUSCULUM TERTIUM.
1 VITA BEATI88IMI VIBI EPIPHANU EPISCOPI TICINENSIS ECCLESIiE.
Quamvis me urgeat suscipiendi operis ance, s ne- B ut plerique solenl, vividi scrmonis amplificem.Tesles
ce-sitas , el e regione impositus sit, uec meo labore etenim calenlium cilabo negotiorum, et tropaea illius
vaeuus, necmaledicorum di-ceptatione iractatus; in adlmc fumanlia , el exornat.i de manubiisdiaboliere
quo gcmina caulio dictionis, hinc uberlatem exspe- nudiialis ostendam. Nemo enim sub oculis prresentin
ctet ingenii, inde etiam lingua divitibus narrandi fre- pene et nimium nota commemorai, nisi qui de veri-
nos imponat; cum-ipsas e:i incntissimas, ut putantur, tate confidii: ut quos lorsitan licta dicturus , velut
in saeculo vana inflntione persouas si quis venloso impudeiuiae uieaeconscius, evitarem, eorum auribus
nimram siudn.iit elevare pracconio, aul inlra gesto- relegam illa quaecognovit aspecius.
rum termiiittm inopia eloquii continere , uirumque Igitur pra-lalus vir insiguis Epiphanius oriundo
npud eas jtidhelur ingratum. Tn latidibus cnim ipsis Ticinensis oppidi indigena fuit, palre Mauro genera-
turpe esl illa cudcre, quaenec tlle de quo narraniur, tus et malre Focaria editus, qnae * sancti etiam Mi-
agnoscat: sic iiijuriesum et dolore dignum putalur, rocleiis conhssoris et episcopi tanêbnt prosapiem
illud praclerire silen io, quod relatio vera possil attol- hominibus ex liquido ingenuitatis fonie vcnientihtis.
Jere. Etcnim res bene gestae veterum nostrorum pro Sed quid illorum relexam sanguinis praer«gaiivam,
referentis apuJ nus accipiunt faculiale virtutem. Nam quorum fnmiliaeet nobililatis caput est lilius? Qui sub
verae aul peril nolitirc , aut attenualum transit atl C decessore stio viro iutegerrimo ' Crispino poniilicn
posleros quod ad explicandumpauper verbortim vena coelesiismilitiie lirocinium sortiius, annoruin fermo
susc pcrit : et illa haud jtisto * liberior laudatio tan- oclolectorisecchsiasiici suscipit officum, signoante
luni decerpit gloriae, quanlum falsitniis adjeceril. ccelitus di monstrato. Nam dum esset in crepnndiis
Fit vero plerumque, ut fide carens cumulus minual lactentis infanliae, fulsisse ejus cunabula stipcrno
probe facta nmilorum, el sit vana narratio quaecre- lumine videre complurimi : ul futuram mentis c'a-
jscil cx meudaciis : intempestiva et mendica nimium, rilatem lusirans eum et prxcedens fulgor osienleret,
quac non pertransit ad tcrminum. Quncirca viiam seculurumque splendurem in moribus jara lunc ty-
beaiissimi Epipbanii Ticinensis antistitis narratiirus, pica lucc siguarel. Noiarum in scribendo compendia,
invito Spirilum sancium testem aciuttm ejus et cnmi- et figuras varias verborum mulii udinem compreben-
lem, ut ipsius auxilio gloriam conscienti:e serenis- denles brevi asseculus, in Exceptorum numero de-
simac quatn eidem concessit, Iradam chartis viciuris dicatus eniluit, C0C|iiqne jam talis cxcipere , qualis
in sacculo; ut exemplutn praebilura virlulum nun- possit sine bonoruin oblucuiinne dittare. Igitur pro-
qnara fama moriatur. In <|uo limen opere, si nie an- cessn lemporis et laboris ad ;exium <>ideiimtim
gust a non coarctaverit eloqncniire sub ccrta lege actalis anntim divino favore perducliis, cnua cnnsilin
currcutis, iil saltem cruda per ordinem digeram fncta D in annis pucrilibus meditahalur. Vernnbnl in illo pnc
nieritorum : nihil tamen de lahor.bus ejus lam me- cacierismatcr bonnrum operum verecundia. Ita famu-
diocre vel humile inveniam, ul necessariis illud bul.is, lahalur antislili l.bens, ul si quid opcrisgerereuir ab
1 Vila beaiissimiEpiphanii] Hujus Vilaevix lertia in epigrammale, quod bealo Anatholoni episcop i
pars erat ni edilione Basiliensi : nns reliqua supple- praedecesori suo posuil, clausitque hoc disiicho :
vimus ex mnnuscriptis. Ac sanfc intererat publici Hiclitulum, et pictovenerandospariete vullus
juris fteri t tum hoc opiisculum, quod inter Enno- MirotlisreddilPraestilisalmafitles.
diana, ut maximum, ita oplimum videtur, el variam MIROaES EPISCOPUS.
ac multiplicem illorimi temporum historiam comple- ' Crispiitoponiifice]Ticinensi, cnjns n men ex-lnl
ctitttr.
* In edit. Scholti, tiberalinr. Bollandjs, illa justo inler cicteros iliius provincincepiscopns,qui synodicip
liberior. Forte il!a juslo liberalior. Eusebii episcopi Mediolanensisad Leo em M.ignum
* S. Miroctetis)Episcopi Mediolanensis,qui judex episiolac subscripseriinl. Meminit ejtisriem Ennodius
in'.ei a'i<isseditin causa Ci-ciliani, teiiiporilui; Con- carniiiie 9, eique acceptum fert quidtpiid laudis
stantini, tit narrat O.platus lib. i. Miruelclis saeculi fuit in cjus discipulo ct successore Epiphanio.
Vitiodittuni, pru Miroclis,quo usus cst Mirocles ipse
209 VITA B. EPIPIIANII EPISCOPI TICINENSIS. 5T0
altero, graviter ferrel subrepium sibi fuisse scrvi- A corripieudos singulos auctoritate plcnus, ad-exho '
lium. Accipiebatsencs gravite^, juvenes comiter, ct tandos quosque necessario lepore dulcissimus : vov
coercehal jim lunc facinorososaudacler : eral primis sonora , succo viiilis clegantiaecondita , nec taim-u
suhjecitis,prioribussuncta injungentibusobsecundatis, agrestis ac rusiica, nec infracia gradatimque a ma-
actuialihusblandus alque ofliciosus,sequenlibiurmera scula solidilate deposita. lllum quicunque vidit, ciiin
caiitalc communis: nulli se pratferens, cum religioso necdum dignitalum aliquod limen intrasset. omnia
cursu per coeeslem tramilem omnibus anleirel, lau- eum transisse credidit, quaesequebantur iusignia.
datinnis amore vacutis, cum quotidie in eo laudanda Talis jam ad decimum octavum retatissuaepervemt
ndoescerent: ctiniqie rcs gloriaedignas per horarum anniim. In quo, secundo a leviiis nuinero dedicatus,
inomenia consummaret, perire frucium glorireopina- senum coetibus puer adjunctus est. Slupuerunt plu-
balur atque mercedem, si praelulissenthomines, quod rimi, scd extemi, qui raores illius cum retatis imma-
soli Dcocxhibebatnbscondile.Insumma.apostolicime- turilate jungebant: seram credebanl dignitatem banc
mororaculi,assentaiionesrespuens, insemetipso.iesle redditam esse, qui noveranl. At iile venerabilis*Cri-
conscientia, pro boni operis recognitione plaudcbat. spinus episcopus, favoris neseius , perlinaci tenens
Illud vero libandura <sse non abnuo, quod formo- disiriclione censuram , et quem nunquam nisi bona
sitas in illo lucis corporeae index animaefuit, et lan- B conscientia duxit ad graliam, sic eum mu'cebat sen-
umconlra sluriium illius formaedecus enituit, utnec aibus, ut morderet ohlulu; et sub specie frontis rigi-
fnni viro possetoppugnantesubverli. Ridebanlgenae, daeclandestinumcirea discipukm nutriebat nffectum.
ctiara cura animus mcestitudine lorpuisset : nilida Pascebaiur alumni sui oplabili conversatlone paler,
simul labia commendabant dupliciler mella sermo- et omnibus ejus actibus oculos amcenabat. In quo
num : necnon quocunqucvertisset oculos, serenilatem tamen ille subdiaconi ordine nihil amplius qiiam
mentis nuntiabat aspectus : frnns cereae pulchtitu- biennio commoratus, meriiorum suorurn sallibus
dinis, ei candoris illius quae solis passa radios colo. evectus cxsiluit, nec fe diu inlra nngnsiins modici
rem traxit ab aethere ; nares in lanlo naluraliler bonoris anima est dives passa refr<nari. Festinabat
splendi re formaue, ut illas nequirel imaginibus cor- ad leviticam dignital. m conscienlia, quam nunquani
pora repraesenlans pictor aemulari : manus lereles, vota pra-sumpseânl: exigebal conversaiio, quod dc-
prolixidigiti, de qttibus aliquid et alienigenagauderet sideria peniius ignorabant.
accipere. Stalurae proceritas decens, quaeeminentiain Circa metas lamen pracfaii honoris et terminum,
sccuturac dignilatis praefigiirarct in membris; nec unum ejus opusculum summo lenus libet atiingere.
lamen moduin ornaiissimae prolixitatis excederet. * Summias vocitamr nger,
qui in eo loci situs est, in
Sed ne quis forsiian maliiiosus interpres iutempe- C quo lerrenum marginem gulo usPadani gurgitis mor-
siive positum jaclet, in viro laiilaruin viriulum de sus arrodit, et flexuose serpens fluvius largilur in
lepore carnis factamesse mentionem, cum in illa ve- coinpendio altcrius, quod furalur nb altero; simulque
tri mandatorum coelestiumradice sil insitum, sacer- fit lucrum finilimi alicna calnmilas. De huju- pracdii
dotum corpora sagaci debere insinuatione lustrari : finibus aniiqua cum clericis Burco quidam lite eer-
ne quid debile, vel deforme, ne qnid plus minusve tabat: ad quod jurgium dirimendum scnile nimis, el>
csse conlingat, neve inolitam maculis cutem super- practer quam conjici possit annosum , ndhuc puer
(icies foedadedecoret (Lev. xvni, 21 seq.); ne fra- iale dirigilur. Eleclus est enim, qui et forttier '"illas
ctura manus, aul fractura pedis nut gibbus indignum inlcnliunes exciperet, el maluriiale consilii infaren-
altaribus reddat antislitem : et clamct doclor gendas tcmperarei. Ailulit lamen , ipiotl soht omniuni
lium et electionisvas (Rom. xiv, 2), hominem mun- matcr inlentio. Nam proccssu scrinoiiis, et scandali,
durii ad ejusmodi debere officium pervenire : quod ipse Burco qui malitiaesuae sordido lenncihareiur as-
non solum de auimre, sed eiiam dc corporis credilur sensu, sumintimfacinus sine aliquo timore commisil:
njtore dixissc. Qui deformem ac debilem a libami- nam sanctum virum ila fuste percussit, tit sanguis
nibus suis iiiandat arceri, inveniliir eos qui multi- pioliius ehulliiet. Al ille parntissimusiram rcprcssit,
nec vindiclae spe provocalusefferbuil; turhatiimqiie
pliciter grati sunt, admitiere I henlcr : piacserltm in TJ
ct ationitum percussorem blandissimo delini-
quo lucem membrorum nniniaefulg>r exsuperat; ncc polius
naiuraliter illud terrenum decus aliquihus artiticiis bal affaiu. lllico miseram se rlamans, el orbiiam
filio ob airociiatem facti , Capraria Burconis maier
adjuvatur.
Praestrietis ergo bisquae oporluit non omiitt, ut occurril. Crcdercs eam circa funus pignoris sui illa
in carorura raoriibus,
cui innoiesceret opere vir immensus, pracsentaretur qua fugaiur oinne consilium
. lamcniatione jactari. Lambebat vesiigia sanciisîmi
et vultii: transeam ad illa quacdecultoribus Dei non
mediocriter laudanda fronte narranlur. Erat in eo- juvenis ejulans maler, et, Parcc, clnmabnl,illi, quem
dein sermo ad doclrinam congruus, fabricalus ad nunquam ad indignalionem vis ulla eompulerat. Al
ille supplicantem prohibebat, nc sibi iiivjdiam ro-
blanditias,' ad inlercessiones.jara tunc artifex, ad
' Ad intercestionesjam artifex] Ad deprecaiioncs scite describit: de quibus et Lucanus:
quas pro miserk et oppressis apud potentiores adhi- Illoslerra fugildominos,his rura colonis.
liere snlebat Ecclcsia, ut tlictum esl lih. i, episl. 7, Arceduntdonantc1'ado.
de quibus scmcl aique ilcrum pnulo iiifcrius. 3 Scli-itlus et Bollandus, illalas.
* Summias ager) Ticiir virinus. Padi alluviones
2!l ENNODII EPISCOPI TICINENSrS 212
gando concitaret, nesc non mereiiiem de'ali honoris A Scriptura index rcvclassct, coi tiniio cx ore ipsins
sarcinis impedirel. Turbaia cst repente civitas : om- dulcior.i favis verbn fluxerunl. Posiremo quid lihri
iiium Christinnorum iu furorem versre mentes. Burco docuissenl, viia signabatur.
;•<!exilitun poscebatur, et in lanla hominum multi- Domum tal.ter regebat Eccle-ioe,ut nec profusione
iiidinc nemoplncidus, nisi <|iiiinjiirinm fuerat passus, immoderata commissam peinim exhauriret, nec odia
inventus esl. Flebat egregius pontifex, de infirmiti- sordenti parciiale coniraherei. Intercessionum eliam
i bus suis et moresliis gaudenie riiscipulo. Nam ila timc certamiu.i proludehal. Nam uhicunque pro re-
smisfaciebal pro eo qui pnlahaltir iuiraiciis, singulis, nirdiis miserorum episcopi miitehatur iinperio, tanta
iil nec gloriam parcendo jrvctanter qurererel, nec exigeb't bencficium arie supplicandi, ut Sentireut
vindicando mandala coelestia prreterirct. sihi in causis profuisse complurimi, ipsum per sc
Brevi post nd diaconii evcctus inhilas, vicesimum episcopum non Venisse. Augeb tur circa eum per dies
annum actalis a&cendit, facienec dum bene b rbata. singulos popularis affecius et magnis successibus
Turhabatur suscepti honoris tirocinio hbmo, qui jam etimulabaiur ainor, qui ex judicio descendebai. De-
ducem poierat implere Chrisiianum : singnlorum pro siderabalur in eo sacerdolium , cum nemo nutriloris
pudore declinahat aspectus , quem univcrsa civitas, sui optaret inleritum. Ipsum lamen ne odor quidem
quasi salulis signum aliquod attendebal. Inlerea supra £j hujus opihioniSafflnverat: arbilrabalur ad profeclum
dictus antisles omnem ecclesiasli&jcconversahmis suum sufficere, si cnm bona semper aesiimaiioneser-
subsiantiam el diviiias pauperum suorum in ejus po- viret. Postquam tainen invalida senectus, ei semper
testate committil, volene nnte episcopatum cogno- de tnfirmilalihus querula venerabilem virum Crispi-
scere, qualem fuluris lemporibus praepararet episco- iium ponlificemoccupavit, istius suslentabalur ma-
pum. Et cum vix sit, ul ab eorum personis, de qui- nibiis, in hujtts niiens erigebatur amplexus, pcs
bus successionis seritur qiiaiitulacitnque suspicio, iilius erat, oculus, dextera ; cujus ministerio, quid-
invidia (emperelur; in istius graiia sibi crcdcbat quid oplasset fieri, ante jussonem suam videbat
perire *>sauctus pater, quidquid fuisset minus exhi- impletum. Prrcsentiunt enim boure mentes eorum
bitum : qiircdam in illo sua, qurrdara. volebat esse dcsideria , quibus cum iniegritale fnmulanlur. Talis
mijora. At iste qtiotidianis prnfei tihus, eliam cupi- in diaconalu, a vigesimo iuci|iiens, ocio annns ex-
dissiroi in oratione geniluris v<la iratiscen'erat. Erat . plevit: et quidem ttinc stains Ecc'esi:e Ti<inensis
cnim genitnr, cujus eum per Evangelium concepium bona clcricorum fruge pollebat. Emnt ccelesies viri,
verbi ccelestis semine fela alvus effuderai. Nam de qnos isle a pcrfectioue incipiens ' amabat: fuit Sil-
pudicilia juvenis raei quid loquar? in quo domum vester archidiaconus ea tempestale, homo in velusla
eibi siatueral eastiias, et contineulia radices fixerat Q ( disciplinarura inslructione prohalissimus ; Bouosiis
in profundum? Virum se esse, nisi per laboris patien-r presbyler, tam nobilis sanctilate qiiam sangiiiue;
liara, ignorabat: carnem habere, n si cum morituriim Gallus quidem prosapia, sed ecelesiisindigena : fuere
seess.e meminerat, nesciebat. Quoiies tamen illum abi et numero plures et virlute pracstanles, quorum
corporeus appetilus, sicut ab ipso didici, ludebat idcirco facio mentionem, quia parva laude dignus
iinagiiiibus somniorum , illico ad vigilias sanctas, est, qni tantum miscris anieferiur.
conlinuata jejunia, standi diutissime necessitalem Cirea finem tnmen vilae quem spiritu pr:rvidebnt
plena avidita.te currebal; talemque bellatrix dexlera sanclus aiuistes, Mediolanum vicinam expeti t civi-
auimae suis cerlam;nihus reddebat carnem, ut il!i tatem, ubi nobilium germina messe qnadam nundae
optisesset po.steapro necessitate succurri. Nec tamen iugen iiatis excreverant. Quos visilaiionis gratia re-
refecto corpusculo indulgebat otio : uiebaiur leciione quisilos.talihus virDei sermonibus nppellavit. <Ecce,
pro icquie, lihrorum venerabiliuin pro blandimeniis lilii, jnm me aetnscompellit ad transitum. Jara origi-
nstrumenta suscipiens : nien oriier semel transcnrsa narinra ad jus suum revoeat terra pariiculam. Com-
rcddebat : et ne crederelur Scripiurarum divinarum mendo civitatem , commendo Ecclesiam, comrnendo
tiamiiem veihorum tanlummodo eeleritate lransvo- liunc, cujus labori et graliae debeo , quod usque ad
lasse, pingcbat attibus suis pnginam qunm legissct. .n hoc tempus vixi, et grandacvuset debilis. * Corporea
Si prophetn fuissel in manibus, prophelnnleni vidcrcs solidiias et virtus animae irobecillilnlem meam por-
codice amisso icctorem : si Testamcnii Vetrris rc- tavil sine fasiidia : cujus amhulavi pedibus, tcnui
censuissel volumiaa, Moysidignus aemulalor incede- aliquid nianibus, vidi oculis, ordinavi sermone : duo
bal : taliter ac si illum Israelitica per desertum videbanmr inliienlibus, cum tintis per concordiam fic-
agmina sequerentur. Si apostolicum lac verborum ct' ret ex duobus. > Hiec ' Ruslico illuslri viro dicla
mcl domiuictc passionis severitatem iegis condiens penitus insederunt, qui in omni dicendi genereex<r-
1 Sanclus paler} Basilienses sanclus papa, quod nomen hoc loco reddidimus : quod assernnt vetcra
ctsi in aliis ferri possct, quia pnp:e tiomeo quibusvis> exemplaria, el qtiaem»x sequuniur, satis confiriiiaui,
episcopis plei ique irihiiehatu , Ennodio lamen noni ubi* genitor nuncupalur. '
convenit, uui ut nd ejiistol; s docuimus, iiuiciiiii
i Bollandus, anteibal.
Rdmanre seds poulificem papam vocat. Nam quodl ' Schiitt. et Bolt., cujut corporea.
objici posser, Epiphanium quoipie papam infra iut h' Rusti/coi. V.) Illi, opinor, qui paucis anlc annis
lioc opusculo appellari, id nihil <<Illcit,quia Euricii cnnsul fuerat cum Olyhrio , anuo scilicel 462. IIic
vcrh.i sunt qnac co loco. recilantur , uon Eniioilii. Rusticiis Mediolanensis, alter eodera lempore iu
idemquc jndicium de Viiae titulo, ubi papa ricinir Gallia Rtisiicus Rurdigalensis, nd qucm scribit Sido-
Epiph.inius : nain astililium vidclur. Itaque pntris; nius lib. n, et dc.qup ilcm lih. vin, cpisl. 11 : Satit
"
«»13 VITA B. EPIPIIAMI EPISCOPI TICINENSIS. 21'
ciiaii-simus, tnli csl orsiis cloquio. < Scimus, sancte A vohis coinimi iiuicm seiva <l'm ciun oiniii hininli-
Paler, scimus, el profunda consideratione perspexi- laie polliceor; ncquc fuiurum e:-se (pjemquam, qui
mus, juvenem istum non oporlere prb aetalis imma- ine, nisi ciim Deo nostro, possii offendere : auelorem
turitate censeri, nec debere gravis concilii hominihiis honoruin niiiititimservale pudicitiam, et ne hijurio-
leneros pro qundnmobice annos afferri : vir namque siim pulciis qnod grandaevos et presbyieros de
caua monim integritate probabilis gtminala lamle ronlinctilia et inlcgritate servanria puer appellat :
tlignns est, si illi ad vener.ihile meniis imper um convers.ilio, non anni, nut adoltscenliam aptril, aul
puerile corpus obiemperet. Vive tu lamen, vive, senectani. Spetulamini meaeconversalionis interna.
. cxempluin el fbrma bniio'tim operum, etubcrions et si iiidignum nliquid agnoscitis, coereele. Nemo nt
in eo, si arihuc possunt crei-crre, lucidaecomersalio- Ecclcsae principem admohere limcnt, si probat er-
nis fruclus adjunge. > His diciis couiicuit. Al illc raniem. > llis ila diclis, comicuit. Surrexerunt om-
piissimuspontifex benevolentiaeejus impendens gra- nes, cl ronsona, qua i ex prislina meditaiioue, sub
tias, qnod secum pari de discipulo exisliinatione momeutinca lamen voce dixerttnt :<Ave, Paicr pro-
senliret, dicto vale, discessit; alque Ticinum quasi balissime, ave ponlifex singularis : hnnum te quidem
ad sepulcrum feslinans legressus est : qui aliquanlis iiiiiver-onini sensit electio; sed optimum cliam lua
dicbits emensis morlio r gio perfiisus, lucem sacculi B lesiniitur alloquin. Crescis sancl s merilis apinl
nustri superna habilalinne commulavit. conscientiamnoslram, ct aperiris luce >pt-riim,supra
Exiemplo in istum honoriim omnium consensnm quem porrigebalur opinio. > Quihiis breviter per-
adriiicirur : magnus illico in loia urbe concursus : stiietis, suscepto omnes munere riisiesscriini.
rapitur a linientatione fuuehri in gnudiiim popttli Moxsibi beatus antisies pr.prio ore lcges quiluis
consecrandus anlUtes. Fiebil Uie iiitempcranter se possel lenere, diclavit. Prinmm statuil non lavan-
do-loremortis paternae, cui rcddi dehilas aliquas la- dnm, ne nitorem auimneet inlerioris Imm nis lorti-
crym >spromiscuaemuliiludinis laeiilia non sinebat. ludinem balnea magis snrdibus amic.t confringcrent.
Resistebat in quanttim poerat, et indignum se jnm Deindc decreverat nunqiiam esse prandenduin ; sed
apo-lolica iinitnione clamiiabat: scd tantum mngis ne propn-ili senteniiam supervenientium vis ulla
surgebat in eo dllectin cunctorum, qunntum in mul- lemerarel, et ntit jactaniiacnebulis, aut avariliocfama-
litudiiie magni sulus erat, qui se vocilarcl indignum. hrd. relur, diffinivit nunquam sibi coenandum; ut
Nunc ipiid plurihtis utar, qui omnia explitare non commulatio horarum, ac per hoc semcl in die refi-
valeo? Finiiimarum civilatum jungiintiir studia, el ciendi lempus nfferret. Cihos jussit sibi ptaccre vi-
altrnliitur tnnla c >llcctio,ac si iniliandiis esset loiius liorcs, nibilque in apparatinne ferculnrum nnres
nrbisepiscopus. Ducilui Mediolanuinndhuc rcluelans,' £ saporemque siium pnsse offendere, nisi quod aromn-
et magna si dimiileret ir munera promittcns, qui ul tibus condirelur. Olcrmn et legmninis pascebatur
licret, noluit spnndere vel minima. Conseeralur cum epulis; sed ueutrum horum usque ad satieiatcm ca-
omni eclebriiale cuiicloruin. Exsultabat mundus de piens : viui quiddam pariim,quam lameu exigiiiialem
lam sanctae ordinationis insigiiibus. Extranearum aposto icreadmoitilionismemor sumehat ob stomachi
habttatore-;urhiutn tanto se tripuilio jaclabanl, qunsi cavendam debililalem. Procedendum censuit omnibus
ipsis proprie profuturus infulns sacerdoia'es exre- in qiiolibct aeris lerrore maluritts : iia ut vigiliaruin
perii. Aliquos famen magnarum urhiuin incolasedax forniam lecioribus antccedens ad ecclcsiam prrebe-
censumebal invidi.i, quod lanlum oppidi Ticinensis rel episcopus. Postqunm vero ad altaris conlinia
angustia hahcre merttisset antisiitein, cum apud ipsos pervenissei, niilam dcliberavit (uturam esse neces-
sola pontifices metropolitamc jariaminc vocabula sitntem, qua inde nisi impleiis soiemnibns posset
tuerentur. abduci. Junctis pedibus tisiptc ad con-ummalioneni
Exacto ergo dedicalionis sure die, Ticiiium rediit, mysiici operis starc se dehere <onsiiluit: iln ul hu-
cnnvocatisqueuniversis presbyteris ac ministris, ia- more vestgiorum locum stiiitn depingeret, el longe-
libus eos insiruxil et confortavil alloquiis. i Quamvis aspicienlibtis indicarel. Inten essionum tanlnm sibi
me, fralrcs carissimi, inler primordia immatura proposuit curam,.ut- ipsum se miseris inferre crede-
litubantem judicii vcstti et susceplic digniia.is pon- ret molesiiam, quara per negligentiama quibtiscunqnc
dus oppresserit, m tiiini lamen quid gr.iliae veslrac permisii-scl inferti. Ad patienlinm laboris lemporu
debenm, cui raaxima contulistis. Et licet parendi vo- otii, nccessitaii ut sufliceret, corptis aptavit. lioc
his mngis qtiam jubendi habueritn volunlateni, mu- sibi vivendi pragmatieum vel disciplinacdogma pro-
lavi lamen per officium personam serviendi, animum posuii, aggresshs esl, servavit, implevit.
imn amisi. Estoie pacifici, eslote unnnimes; onus Moxvero per universum mundum sanctam illius
meum mecum dividite : fii eniin ad pormnditm facilis conversaiionem illa, qurc lieet in gloriosis aeiibus
sarcina, quain roullortiin colla siistenlnnl : tncam tardior csse solet, fama non tacuii. Std ' ad aurcs
facetum,Soto et nomineRusticumvidelo. Vernm prrc- vili bello adorlus interemit anno 472. Ncc poslerlor
ci|i»ae noiie codices hoc locoRiisiicniin leguni. igilur hoc anno, nec prior illo potuit esse legalio, qua>
1 Adaures Ricemerit]Iticimer An hemii Ang. filinm Ricimeris nnmine ftincius est ad Aniliemiiiin. Sigo-
ux»reui tlttxit nnno 467, ul ilocct nos Sidonius, qui nius, et alii parlim ad aiiniiin 471 refcrnnt, pattim
suh ejus niiui fiuem llomaiii ingre sus nupiiis inter- ad scqtientem, perspicuo aiiathronismo. Novusenitii
vcnit, lib. i, epist. 5. Iricm Auilicmiuni soccrum ci- adhuc cniscopus erai F.piphanius,ad Ticinensis tnbii-
215 . ENNUDItEP1SG0P1 TICINEiNSIS 216
liicemeris, q-uihinc secundis ab Anihemio principe A . paicus, nri Riccmcrcm patricium perrextt : a quo
habeais rempublicam gtibernabat, detulil. Nam im- siuuil visus et eleclus esf.
peratore Romae posito, seminariutn inter eos jecit Mandalo ergo sibi legalionis orriine, Romam pe-
scandali illa quae dominanles sequesiral, invidia, et liit. In quo iiinere quid molestiarum sustinuerit,
par dignitas causrt discordiac. Surrexeral enim tanta quidve viriulum gesserit, feslinans ad majora prre-
rabies atque dissensio, ut muluo bella praeparareni; tereo. Mox tamen ut supra dictae urhis portas in-
cl praeterquamorigo irarura proprios suggerebat sli- gressus est, fama quacabsentem illum noliini fecerat,
mulos, |is isla eircurastanlium consilio nulriebatur. digito coepit ostendere. Conversi illico omnium
Nutabat staius periclitantis Italire, et alfligebatur oculi, stupuerunt raentes attonitae, quod lautnm sibi
:p is discriminibus gravins, dum exspectabat fulura exhiberi reverentiam imago ejtis index sanciitais
discrimina. Interea apud Ricemerem patricium, Me- requireret. 3 Inexplicabilis se culpc reura falebatur
diolani ea tempestate residentem, fit collectio Ligu- quilibet potentum, si lantum genua ejus amplexus
rum iiobililatis : qui flexis genibus soloque prostrsli, e>t : Ullebatur clamor in coelum : nemo illum in
pacem orabani principum, et ut ab scandalo ulraeque mortalium numero computabat, cui omnia coelesiis
parles de-sinerent, occnsiones gratiae ab una preca- gralirc videbnnl bona conslare. Perfcrtur ad princi-
banlur offerri. Quid plura contexam? mulcetur Ri- B ] pem Anlheniiuin, stiidio legationisepiscopum venissc
cemer, et velle se reparare- concordiam permotus Liguriac, hominem quem nullus possit etiam dives
multorum flelibus pollicelur.« Sed quis, ait, potissi- eloquio snfficieuterexponere. At ille, <Callida o.ecum
mum hujus legaiionis pondus excipiet? quem tanlaa Ricemer et in legalionibus suis arte decerlat: tales
molis cura maneal ? quis est qui ' Galatam concha- dirigit, qui supplicaiione expugnent, qung ille hices-
lum revocare possit et priucipera ? Nam semper, cum sit injuriis : perducile lamen ad me hominem Dei:
rogalur exuberat, qui iram naturali raoderalione qui si pnssibilia precaiur, admiitam; si difficilia,
non terminat. > Tunc uno omnes ore respqnderunl: supplicnbo ne excusatjonem meam gravetur accipere.
< Vesier tanlummodo ad pacem declinetur assensus. Duhito tamen an Ricemer apud me, quod poscit, ob-
Est nobis persona nuper ad sacerdotium Ticinensis tineat r eujus scio votorum inlemperantera esse per-
urbis adscita, cui et bellure rabidae colla ' submit- sonam, el in condilionibus proponendis rationis
lunt: cui ante preces offeralur beneficium, quod a lerniinum non tenere. Scd veniat directus antistes,
quolibet petiturus advenerit: cui est vultus vitae siet laiidaiam jampridera prmsenlet efftgiem.>Egre-
milis, quem venerari possit quicunque, si est calho- ditintur officia urbe lola palalina. Jube, rogaris *
licus et Romanus; amare certe, si videre mereatur audiehal cpiscopus.
et Grseculus.Jam si ad sermonem- illius veniamus, C At venerabilis et sreculis omnibus probatus ponli <
nunquam sic diras aspides verhorum digitis incanta- fex, posteaquam inlrogressus est, et proferendi ser«
tor Tbessalus violenlis polerit evocare canninibus, mnnis donatus licentia, quamvis fugilivaepotestalii
quomodo ille effeclum petitionis sure a negaluris insignia, ostrum gemmasque rutilantes reverendae
exlorquet. Pendet in arbitriu ejus, cum toqui cceperit, imaginis fulgore compresserit (etenim quasi absente
sententia audienlis. Pendet jus suum, qui excusare imperatore, ita in se oculos traxeral singulorum)
disposuit, si illi allegandi copia concedalur.i Tunc lali narratione ineipiens, jauuain oris reseravit:
patricius Ricemer ita respoudit : < Detulit ad me * Summa coelostis Dpmini, venerande princeps, esl
hunc hominem quem exponilis, fama gloriosum :-et orriinaiione dispositum, ul cui lanlac reipublicrc cura
in hoc magis admtrationi inihi est, quod omnes ha- mamhibaliir, per catholicacfidei dogma Deum el au-
heat laudatores; nullos ejus quibus per invidiam clorem et amaiorem pietatis aguosceret; per quem
abundare solet novitas, prodit inimicos. Ite ergo, et bellorum furorem pacis arina confringunt, et calcans
rogaie hominem Dei, ut ambulet: jungite etiam meas •olla superbiaeconcordia superat, quod fortiiudo nnn
preces. i Egressi de consilio (an eoncilio?) sialim praevalei. Sic namque David prcedicabilemparcendi
Ticinum peiunt, causam narranl, fusis, ut islura la- magis inimieo animus reddidii, qtiam intcntio vindi-
borem susciperet, beatus Epiphanius rogatur lacry- D candi. Sic perfecti saeculorum reges et domini, sup-
mis : qui ne exlenuaret beneficium, si filios diulina plicanlibiisindulgere ccelesiiarte didicerunt. Supernai
supplicalione torqueret, antecessit desidera postu- namque ilomiuaiionisinstar possidet, qui impeiiuni
(antum : quos tamen taliter alloculns est: < Quamvis suum pietale sublimat. Hoc ergo ltalia vestr.t freta
tantre rei necessitas probatissimae personre pondus judicio, vel Ricemer pairicius, parvitatem meam
' oratu direxit : iudubiianler conjiciens, quod Ro-
inquiral, et lilubel sub gravi fasee porlitor imroalu- 8
rus, aflectum lamen quem debeo palriae non negabo. > manus Deo munus tribuat, quam precaiur ei bar-
Quibiis breviter narratis, quomodo erat loquendii barus. Erit eniiri triurophus veslris proprie profutnrui
caihedram nuper adscitus. Quare cum octavus ejus Grceco imperatore dissuadens. Graccum namque itn-
annus, ut postea dicelur, iuciderit iu tempora Nepo- peratorem appellal, npn Leonem principein Orieniis.
lis primam hanc legalionem sub annum 468 conli- cui rei nihil erat cum Eurico, sed Aiithemium <mi(
gisse necesse est. Grrccia nuper exnrtus Romre regnabat.
1 Galatam concilalum]Anlhemiumquem Graeculum i ' Bollaud., submitlant.
mox vocat. Sidonius item de Anando scriheus, 3 Sehot. el Bolland., Inexpiabifis.
' Schoi. ct Boll., ora'um.
fjiisqtie litleris ad Euriciim lih. i, cpisl. 7 : Hivc ml! " lidcm. Dotninus.
\eaem Grthorxm charla viilebatur emiiti, pacem cuini
217 VITA B. EPIPHANll EPISCOPI TICINENSIS. 218
annalibiis, si stne sanguine vicerilis. Simul nescio A.disposueram, per le primus exhibeo. Profunda enim
quaespecies fonior possit esse bellorum, quam di- deliberalic-necompendiis noslris in hac parte consu-
micare contra iracundiam, ef ferocissimi Getae pu- limuuvsi in incertis procellarum erroribus navem ex
dorem onerare beneficiis. Gravius enim percellilur, veri gubernatoris ordinatione flectamus. Quis enira
si pnsiiilaia impelret, qitem puduit hactenus suppli- tibi excusare praesumat beneficium postulanti, cui
cnre. Tractandus deinrie anceps bellandi eventus: in oporluerat ante preces offerri?> Haeciraperator. At
quo tamen si ita prrevaluerint peccata cerlamine, venerabil ssacerdos; < Gratias, inquit, omnipoteuti
vestro regno defraudabiiur., quod partes ulrreque Deo, qui pacein suam principis nicnli iitseruit: quem
perdiderinl. Nam quaecunque apud Ricimerem, si ad insiar superni dominatus vicarium suae poiestalis
amicus est, salva sunt, cum ipso a vobis Patricio v.oluilesse morlalibus. >
possidentur. Cogitate pariter, quia bene causae sure Quibus breviier narralis, acceplo eliam pro con-
ordinem dirigit, qui pacem primus obtulerit.i cordiae firraitate ab Anlhemio sacramento, discessit,
- Uactenusadmirandus poniifexprosecutus,loquendi feslinans ad Liguriam reverti, quando tesurreclioiiis
finem feeil. Tunc princeps erigcus oculos, desertum dominicae lempus instabat: per quod maceratis jeju-
se omnium vidit aspectibus, aique in eum iuvitatos niorum crttce corporibus, carne frigiila spiriius hi-
vultus esse cunctoritm : qtiem adinirari nec ipse de- B laris recalesceret; dtim a Redemptore noslro mo
sinebat. Tunc alio trahens verha suspirio, ita oisus riendo mois vincitur, et fidelis spei cibis anittit
est:< Quamvis inexplicabilis mihi, sancte antisles, sa;inatur. Vicesimo a se, cum Romam egressus est,
adversus Ricemerem causa doloris sit, et niliil profuturum Pascha dies promiltebat: ianla tamen iter
fuerit maxitnis eum a nobis donatum fuisse beneli- celeritate confecit, ut qnarto decimo die improvisus
ciis, quem eliaro (quod non sine pudore et regni et el famam praeveniens,Ticinuni ingrederelur, comi-
sauguinis nostri dicendum cst) in familiaestemma tibus sane plurimis in via dereliclis, quia nec absli-
copulavimus, dum indulsimus amori rcipublicaequod nentiam ejus sustinere poterant, nec laborem. Ecce
videreiur ad nostroruin odiutn pertinere : quis hoc concursus praeslolantium tauti antistilis adventum,
namqiie veterum relro principum fecit unquam, ut domi positum viriere, quera nondum Romam egres-
iiirar munera quae' pellito Getaedare necesse erat, pro snm fuisse cognoverant. Laet-eurbis tripudia attonilo
quiele cominuui filia poneretur? Nescivimus parccre Ricemeri indicantur : pacem faclam consono omnes
sanguiui nosiro, dum servatnus alienum. Nemo ta- oie clamitabant. Exsultatio infmiia proviuciarum:
men hoc credat proprise causa factutu esse formidi- et sicut homiiiun mos est, gratius habere quod red-
ais : nam in tnuta circumspectione satutis omuium, dilur, quam si omnino non pereat; dulcior erat
soium pro nobis timere non novimus. Bene enitn C concordia quae post litem revocabattir, et pax quae
apnd nus conipertum est, perire imperalori laudem jara pene desperata contigeral. Et vocabatur reve-
sttac virtulis, qui pro aliorum cautela uoit meruit. rendus pontifex, ut diu exspectatum Mediolanensibus
Sed ut tuae venetationi ad liquidttm conatus illius praesentaret aspectum. At ille, ne velut debitas gra-
aperiamus; quoiiens a nobis majoribus donis cumu- tiarum act o:ies pratsens videretur exigere, visita-
latus est Ricemer, toiiens gravior inimicus apparuit. tiones eorum sub coloraia specie detlinabat. Igitur
Quanta conlia rempublicam bella praeparavit? quan- processu temporis et laboris, quotidianis successibus
tas externarum gemium per illuin vires furor acce- vitnein eum merituni gerninabatur. Erat illi gennana
pil? Poslremo etiam, ubi nocere non potuit, nocendi nalu minor, religione non impar,' Honorata nomine
tamen fotnentasuggessit. Huic nos pacem dabimus? cujits vitam per singula virtuium genera longum est
hunc intestinum sub indumenlo amicitiarum inimi- eloqui. Suflicit tamen ad laudum ejns cumulum,
cum sustinebimus, quem ad foedtisconcordiae nec dignam tanti viri sororem dixisse. Hanc in ipso(qVi
affinitatis vincula tenuerunl? Grandis cautio esl, adde legatione rediit, consecravii aiint- •.quam iiaineri
versarii animum cognovisse : etenim hosiem protinus jmbuendam diseiplinis coelestibus, qtiasi saueta ilu
sensisse, superasse est: perdunt semper deprehensa naiura non sufficeret, Lutninosae cuidam^feininJe
odia stimulos, quos oecultala conceperant. Sed si J) stupendaesanctitalis et singularis
exempU^pmi<nt:
in his omnibus reverentia tua, et vadis et mediaior cujus oporleret forlassis natalium culiiiinareTegi, nisi
accedil, qui potes spirilali indagine consilia nefanda insignior fuisset vita quam sanguine. Haecenirii fuit
invenire, cl invenla corrigere; pacem quam et tu talis, de qua se crederet habere et ipse quod disce-
poscis, negare non audeo. Poslremo si solitae calli- ret, qui erudiendam consoriem uleri coinmitlebat.
dttatis astutia etiam te certamen jam vul- Nam brevi apud hanc deposilum anlistitis pignus
' neraliis assumat: me fefellerit,
lamen, statum<|ue reipublicae effloruit, et ad maturitatem bonae frugis planlaria
luis committo et commendu manibus, et gratiam onusta perduxit. Interea per propositum sibi callem
quam suppticanti el profuso per se Rkcmeri negare vitae cursu praepeli sacerdos venerabilis incedebai,
1 Pellito Getm
filia] Filire Anthemii, quae Ricimeri eos et temporum inlervalla riistinguant, el patriae.
nupsil, nomen incertum. Nam quod Ascilam nonnulli Gregnrinnus eniin Frniicus fuit: hic noster Suevo
diclam pularun', error est. Scripserat e consularibus pnre, <>elicamalre nalus, lesle Sidnnio.
antiquis Gregorius Turonensis lib. u Hist. ex Rici- ' Honoratu]lliijus Deodevoiac virginis Ticinenses
mere et Ascilanatitm Theodeinereiii regcm Franco- mcmoriam qttotanuis agunl iu idus Januarias.
rum. Hi IIIIUIIIeumdemque Riciincrem >ati siint, cum
81» ENNOUllEPfSCOPl TICINENSiS 22J
cleemo.-yiiis siue retrnclationc operam dans : quoi A latesque non valenm per ordinem digerere; nec si
inuiius accipientibus vultu ct animo blandissiiii inihi cenlnm lingtinrnm flumi.iibu- per incatus irri-
commendabat: ita ut quicunquc sctmonis solius gra guos verba fuiidaniur. Nain cgressus Titinensi op-
liim praestiiissel, nequaquam se indonatum ptnare pido, doncc ad dcstinnta loca pertingerei, inli vire
nbscedere : erat enim siiremuni praeniium, talen surie fatigaiionem arie geininavit, ut si temperius,
.-altemvidisse pontificem. Crescebnt In dies shrgnlo jumentorura defcclum consideranles, in futurre inan-
foma gloriosis successihus, et lotum pene mundur slonis diversoria sucCesserunt, praeter psalmoruni
illius pracdicalibiiecomplebat. COniinuationem, proeter leclionis perseverantiam ,
* Defunctolunc Ricemere vel Anihemio, shccess
quorum nihil nisi siando faciebat, eligebat secessiini
Olybrius : qui in ipsis exordiis diem ciau>il extre nemorosa fronde conclusum, ubi connex's arborum
iiium. Post hiiuc Glyceriiis nd regimeu accitus est brachiis nox domestica texeretur: quod solum re-
npud qucm quania pro snlute mullorum gesseril, stu fugus per umbracula opaca sol nesciret, et torum
dio brevitatis incido. Nam sanclo viro, intatam mati viridanti cespke graiia naturalis slemeret. Ibi pro-
a ditionis suae liominibus roucessit injuriam : «ut fusis in oratione conlinuis fletibus exsortem pluvin-
apud illtim reverentia pracfali sacerdnlis csset etiai rum lerram ocurorutnimbribus irrigabat. Reddeban-
decessore suhliinior. Post qttem ad regnum Nepo B lur arva illa feeunda oratipnum copia, qure frugura
accessii. Tunc inier eum el' Tolosic alumnos Gela csse mm poleranl.
quos ferrea Euricus rex dominatione gubernabal Tali exereilio sc macerans, Tolosanam in qua
orla dissfensioest: dum illi Itnlici fines imperii quo Euricus tunc rex degehat, tirbem ingressus est, quem
traiis Gallicanas Alpes porrexerat,. novitatem spcr jrtm pracvia opinio Gallorum atn ibus, qualis esset,
nenles imri desiuercnt incessere : e diverso Nepos inlimaverat: sacerdotibus prrccipne ejusdem rcgio-
ne in usuni i raesrimplio malesuada du<ereiur, dis nis, quos allonilos de advenicntihus inquisitio pro-
trictius cuperel commissum sibi a Deo regnandi ter funda sollicilai. Erat praeterea ea tempestate consilio-
miiiuin vindicare. Iliue uirinqiie Irtium cesperuii rum priucipis et moderatnr et arbiter * Leo nomine,
fomenta consurgere. Et dum ncutrae partcs conee quem per eloquenlke meritum non una jam decla-
pttitn tumorem vincendi studio depnnuttt, s;c exstt iiiariomim palma susccperat: qui cum sumtno gaudia
per.ibnt causa discordiac. adventum poulificis indicavit notitiae pubicae. Evo-
Atiigerat jatn beatUsimus vir oct .vmn in sacerd» catur cx temporc regi praescniandusaniistes.ad quem
lio aiintnn, cum repcnte NepOtis aninuim stiinmo illico iit ingressus vidit, sa'ulavii, aggresstrs csl.
vcndaedissensionis amor infudit: ut rcpwlsn sitiiul <Quamvis te, stupende lerrarum princcps, mullorum
taiis veneno servarel iuler reges earitas, qu»>dlocr Cauribus reddat virtulis fama terribiem, et gladii
arma vix polerant. Evocantur ad consilium Ivgura ipiibus finitimos continua vaslitaie premis, segelem
liimina, viri maturiialis, quornin possit deliberatiom quamdam inimicigerminis melant: ntt latn libi lainen
labansTeipublicre status reviviscere, et in antqtiiin superni grntiam numinis dira bellandi praeslat am-
columen soliditas desperata restittii : lantique ai bitio:nce fcrrmn fines tuelur impeiii, si cuelestis
tractatum coiere ex jussu principis, quanti poleran Dominusoffendatur. Regem te I abere memenlo, cui
es c reclores. Ser.tur de ordinanda legatione sermo nportet eonsidcrare quid placeal: qui cum susceptuin
in bcatissimum viruin Epipbanium mentes oinniun hominem poftaret ad coslum,pro iromensaehacredi-
et oculi ilirigiintur : fiiint cuuctorutn sentcntiac, quas tatis muucre pacem discipulis iter.iia sar-piusadmo-
uniits et ore pro'eireiilur et peclorts. Quid plural nitione rommcndat. Ctijus nos prrccepti n<cesseesl
eum laethia Christi miles oecasionem laboris am- esse cuslodes : praccipue eum n<verimns virum for-
pleclitur, et spe effectum prrecipit; de ncgotii scsti- lcm dici non posse quem vieerit iiidignatio. Deimle
maiione confidcns, agendi speciem melioraiuru; perpen !ere nos convetiil, quod nemo diligentius pro-
inquirit: attionem pcne eonclamaiam el vaide diffi- pria lueiur, quarivqui aliena non appetit. Quocirea
cilem ecelestis potentiat praes.dio percunclalus est, Nepos, cui regimcn Italiaeordinntio diviua coromisit,
sttseepil, implevit. Ctijns itineris molestias nece-si- pv:td hrec nos impetmnda destinavil; ut reduclis ad
1 Defuhcto Biceiiierevet Aniheimo]Anno472. Rfci- armorum ve' promovet, nec nob't peccntoribus
in locum jure
mer enim Authemium, creato jam ejus liic accusare, nec vobit sanctis hic disculere pirmissnm
Olybrio, interemit: ipse 40 post il.es, nt Cissiodorus est. Ilacc igilur Nepoli Aug. causa cnr Epiphaniuiii
in Fastis nnlal, defuncius est, xv cal. Sepfembris. legalum milterel ad Euricuni.nl amiqui fcederisjiua
Post hrec Olybriiis septimo imi>»ril mcnse decessit rcnovarent.
Rmw* x cal. Novemb. Sequenli atino 473 vncuam * Leo nomine] Ad quem Sirioniiis idem lib. vin,
aulain Ravennrc occupavil Glyceritis III nonas Mar- e,».3, his verhis *.Sepone pauxttluliim conclamaiissi-
liat. Idem proximo dehinc aniio imperio dejecius mas declamationes,quas aris refi vice conficis.Erat
csi, levatusque imperator Julius Nepos vui cal. Ju- enitii velul qiixslor Eurici. Scd aliis ciiam locis
lia-'. doclrin:» noniine landatur » Sidonio, ul lib. iv, ep.
• Tolosma'umnos Getas\ Vesogolhos, quorum rex el in Narbone.
ttoc lempore fuit Eitricus, Alnrici pater: qui ex cre- ii, Sive ad docliloqniLeoutsredes,
*ris priucipum Romanorum mutalionibus nccasionem bissex tafculasdoeentejuris,
Rebus Gelicis Quo
nacius, ut Jornandes quoqne in notnt, UllroClamliiiS Appiuslateret,
Arvenios oppugitabai, et fegni sui limilem per Ro- C.laroobsiorier in decetnvirati»,
iiinm imperii fines promovebat. Sidonius lib. vu, Alsi dicalepos, nietruniqiierlijthinis
episl. 6 : Etiarij; rex Golhornm, quod limilem regni Fleclat coninialicislonatileplectr»
Slti. ruvio dinotuloaue fmderc aniiquo, vel tulalur Mordacemfacialsilere l'lacci;ra.
221 VITA B. EPlPHANll EPISCOPI TICINENSIS. 222
li.lem mcnlibus, lerrre sibi convenae dilectionis jun Aeuinnlo, humililas in eo pariler .scniiebat augmen-
socieniur. Qui licet ccrtnmina non formidet, concor lum.
diam prius exnpiat. Nostis in communi, quo sit du- Igilur dum lalibus se disciplinis et laboribus
minorum autiqiiitas limiiata confinio : qua sustinue Christi et Dei nostri operarius exercet, ecce i'le
rint partes istaeillarum rectores famitlandi patientia quietis nescius et scelerum patrator inimicus, magna
Sufficiai quod elegit, aut certe ' palitttr amicus dici diriorum ittcremenia congluiiuat, et inquirit qnibus
qui meruit dominus appcllari. > Hacc vir iiisignisj-j virnm inlegerrimum passionibiis lacesseret. E\erci-
miis Epiphanius. tum adversus ' Oreslem patricium erigil, et discor-
At Euricus, gentiie nescio quod murinur infrin- d aecrimina clandestinus supplamator iuterserit. Spe
gens, mollilum se adhnriaiioiiibtis ejus vutlus su novarum rerum perdilorum anim<s inquieial: Odo-
sertniiate significat. Leo vero nominalus superiu! vacrem ad regnandi ambilum exlollit. Et ut hacc
lanlo allocutionis ipsius tenebaiur miraculo, ut cre- pernicies in Ticinensi eivitale contingerel, Orestem
drrc-tverbis hiijuscemodiexpugnari posse menies, s ad eam (iducia munilionis iiivilal. Episcopus cum
fas cst dici, eiiam si conira justiliam postularet. Ta omnibus ad se pcrlinenlibus prrcsens inrenitnr: fit
liter tamen ferlur ad inlerprelcm rex locutus: < Licei maximus in urbe concursus, prredandi rabies inar-
pectus meum lorica vix deseriii, ei assidue manum B descil: ubique luctus, pavor ubique, ei mortis imago
nrbis aeralus inclulat, necnnn et Inius muniat ferr plurima discurrebat. llle sullicilus poscebatur ad
prarsidium, inveij lamcn hmnincm, qui me arma- pnenam,cujus subsiantiam notiorem fecerat amici-
tum possit expugnare sermonibus, Fallunt qui di- tiirum fidcs antiquior. Alii flamntas ruituris redibus
tunt Romanos in linguis sctituin vel spicula nor supponebant: alii ad exitium poseebant dominum,
habere. Norunt enim et illa qure nos miserimus verba pro eujus convenerat salnie pugnari. Currunt ad
repellere; et quae a se diriguntur, ad * csedis pene- ecclesiae domiiin, tolis direptionis incendiis acstuan-
tralia de.-tiuare. Facio ergo, venerande papa, quat les, dum quem videbant erogare pluriina, peritn-
pascis : qtiia graiidior est apud me legati persona, niensa sttspicabatur abscondere. Proh nefas! the-
quam potenlia destinantis. Accipe minc (iriem el pro sauros cruda barbaries quserebat in lerra, qtxis ille
Nepole pollicere, quod servet inlemeratam concor- ad coelesiia secreia Iransmiserat. Diripitor etiam
diam, quando te promisisse, jurasse est.i His dictis, sancla ejus germann, el seorstim ab co captivitatis
iuito etinm pictionii vinculo, verendns pnntifex vale sorle deducitur : omnes nohilium a suis fainilire sc-
d elo di.-cessit. Ad quem statitn prccalorum lurba questrantur : Luininesa, gloiiosissima femina parili
diiigilur, ut secultiro die regis rpulis interesset; necessitatis conditione constringitur. 0dolor! u racque
qtiem ille jam compercrat jugiter per sacetdoles suos Q ecclesiae flatnmis bostilibus concremanlur : lola ci-
pollula habere convivia : cui excusavit, dixitque sibi vitas, quasi uniis rogus, effulgorai. Cunclorum voces
non esse in more positum alienis atiquando prandiis sacerdotem requireniium atiriiunlnr : nemn peticitli
vcsci: perinde se magis velle proficisci: quod coitsii- gui meminerat dum major ab illis salutis porlio
tutum maiuravil implere, el Tilosain taiitis comi- divideretur. Cui quamvis confusa iu singtilortim exi-
lantibus egressus esl, ut pene deserta urbs discedeute tium (urba fremerel, honor tamen et inltr glariios
nostro pontifice ccrneretur. Tantos enim in brevi impendebatur. Nam illico nou fuerunt, quos potuit
devinxer >tsibi carilate sincera, ut captivitatem fle- videre capiivos : venerabilem germanam suam,
rcnt, quod apud palriam remanere necessiias con- priiisquam in vesptram diei illius iux funesta labe-
siringcbat. Inde lamen regrediens singula sanctnrum retur, eiipuii. Plurimos etiam civium absolvit pre-
hihilalionum loca visila.it. Medianas * insulas, catti suo, antequam durissimae condiiionis vinculn
Sloechadas, Lerutn, ipsimque nutricem summorum senlirent: malres familins praecipue, quas immanior
montium planam Lerinum adiit. Unde singulos vitae in hac necessilatc poterat nianere commoralio. Po-
flosculos decerpsit ex omnibus, quos in se boni ger- Stremo slalus civilatis quem multitudo barbaricn
minis fomes insereret, et ad maturilalis tempus succidebat, unius fortissimae columnac sustenlatus
grnvida pomis reelesiibus arbor adducerct. Interea D resurgebal auxilio : nec tantum ad delendum suffi-
cxspcclatum ItnlU lumen reddilur, el revertente ciebat exercitus, quantum ad reparandum unius
Hiigularisacerdotc per stiditm rutilans jubar aperitur. persona ponlificis. Sublato lamen Oresle el propter
Tic num diu desirieralus ingredilur: Nepoti effeciutn Placemiam urbem exstincto, depracdalionis impetus
[cr.icLaclegationis insinuat : et crescente lnudum conquievit.
1 Schol., patiatttr. cellulis mo-
7 Schot. et Bulland., cordis. polis. Omnes olim refenre ccenobiisac tesianltir
iiachorum, quod Cassiani collationes : ex
* lnsulas
Stmcltadas] Sic legendnm censui, nnn quihtis sepleni poslreniiCad sanclos qui in Stoechadi-
Cycladas; quod habent mnnuscripti. SlcecliadnPli- bus erant insulis, cinissae sunt, tolidem ad Hotiora
nius lib. lit, cap. 4, el geograplti in ora Massiliensi tum et Eucherium.quoiuin aher auctor, altcr alum
locant, riocenique propter ordnem quo silaesunt id IIIISmonasterii Leriuensis.
nomen esse sonitas. ZroixuSe; Ptnlcmreo. Qui Slce- * Orestempalricium] Anno 476. Hic snperiore anno
chadasiiisnlasignorahatanliqiiaiiiis,Cycla<lnsscripsil, Augustulo iilio imperium, fugal» Nepole, dederal.
quia noiiores eranl: quemadmfld.iin in p.niegytico lloC aiino armn iu ill>>smovit Odoacer et Oresiem,
Gyrillum ilem s<rips>:runtpro Cochriln, ct Cylindros quori Ennodius riocel, Ticini obsedil, captumque cuni
pro Chelyriris. Stint aulcui, ut dixi, Slocchades in oppido Placeniire landein oicidii.
ora Massiiiensi: at Lerus el Lerinus e regiuiic Anti-
ENNODll EPISCOPl T1CINENSI9 224
223
Posl qiicm ' adscilus in regnum Odovacris lanto A Intcrea ne solis civilatem lemplorum acdibusvi"
tiillti insignem virum coepit honorare, ut omnium dcretnr ornasse, fessis ejusdem nrhis habitatoribus
itecessorum suorum cirra eum officia prrecederet. remediorum utilitaie prospexit. Nam directa lega-
Inlerea ne diu Invillisdomicilia divina premerentur, lioiie ad Odovacrem,' quiiiquenuii vacationem fisca-
ante gtoriosus antistes reaedificandisumpsit animum, lium iribiitorum impetravit: ad quae beneficia per
quam expcnsas aul substantiam praeparandi. Ingentis singulos disperlienda, lanla se castitate conlinuil,
pretii fabricas sine nummnrum attollere condilo non ui nemo ex his minus acciperei, quain is quo fue-
expavit, apostolicaeadmonitionis haud inscius, quod rant impetrante concessa. Dum hacc tatnen '
gereren-
ccelestia regna quaerentibus indefieiensjugiter census tur, io perniciem Ligurirc possessorum Pelagii qui
exuberet, et de pleno semper imperliat qitetn non ea leropestate pr.etorio pracfeclus erat, repositus
epprimit in largiendi voluntnte paupeilas. Dicebal malitiae ardor efferbuil. Nam coempiionum enor-
enira : Vix est ut aniraum iivitem possibililas dese- milate gravissima tributa duplicabat, reddebatque
rat, et diflicillimttmut sequatur abundantia hominem onns geminum, quod simplex sustinere non poterat.
mente mendictim. Jam jamque lamen fastigia per- Uode mox ad sanctutn virum oppressornm tuiba
feclioms majoris eeclesiaeopus aliigerat, redificioet coufluxit; qui laetussuccurreudi occasiones amp!cc'i-
dedicationis insignibus adornato. Exlemplo alterius B tur, et pro cunctorum necessitate alacer arobulavit,
ccclesiae lum columnalus repente paries irapulsu poposcit, obtinuit. Sed quid frustra gestio singuiorum
caliidi serpentis ejectus est. Voluit experiri . si mul- species laborum ejus vel formas eloqui, dum quod
ttpiict ejus possit vexatione subverti. At ille violen- non explicat possibililas, praesumit affectus, daique
lior, ne malis ejus cederet, assurgebat, et coniinuo, lermiiium latiora opinantibus sermonis angustia ?
sine alicujus passionis indicio, ad reparationem ii sius Ftierunt tamcn isla sacralissimi vatis desideria, ut
plena se avidilate succinxit. Nimio tamen universilas cum innumerabilia faceret, optaret de laudibus suis
tenebatur miraculo; quod ab ipso templi tholo arti- aul nulla aut pauca perstringi. Unde si quid miuus
lices cum ingenti machina corruerunt: nullus tamen lingua pauper aperui, audientium et legentium sen-
eorum aut crure debilis factus est, aut aliqua metn- sibtis derelinquo.
brorum parte truiieatus. Quod orationibus episcopi Posl multas tamen quas apud Odovacrem regem
contigisse cunetorum sensibus paluit; ut molem legaliones violentia supplicatiouis exegit, disposi-
propriam ruina sustineret, et a casu suo lapldes tione coelestis imperii ad Italiara 5 Theudeiicus rex
suspeiidcrenlur. Stupeiido lamen ordinationis ejus euin immensa rohoris sui muliiiudiue commeavit, ad
cursu, supra dicli operis peifectionem labor accepit. qiiera vir inlegerrimus, dum Mediolani jam positus
Jam consummalo majoris ecclesiae*'pracparalionem C esset, excurrit. Quem cum ille regum pracsianlissi-
wditus, raptim ad fasiigia priscae incolumitalis sur- nius cordis*oculis inspexisset, el solita judicii sui
rexisse conspexit domura Dei, qui necdura com- sacerdotem nosirum libra pensaret, invenit in eo
pererat inchoatam. Quibus tamen ab eo celeriler pondus omnium constare viriutum, cujus integriia-
exaciis, mox se Hi illum divinus favor ostendit. Nam lem velut fabrilibus lincis ad perpendiculum menlis
in ejusdem anni ctirriculo summa daemonumturba emensus est: qui tali apud suos de illo sermone usus
de obsessis coeperunt clamare corporibus, flagris se e.-t: < Ecce hominem, cui totus Oriens similem non
et cruciatibus nimiis, ut fugerent, sacerdole Epipha- habel: quem vidisse, praemium est; cum quo habi-
nio imperanle compelli. Quos ille modica cum flelu lare, sccuritas. Fortissimo muro Ticincusis civitas
oratione profusa, ad exlima terrarum conflnia trans- incolumi isto vallaiur, quos impugnantmn nulla vis
mittebat, ac diversis vocibus ejulanles meritorum possit obiure, quos nequnquam Balearis fundre
suorum urgebat impeiio. Sed cum talia per Christi Iransccndanl excursus. Si qua necessilas iner undas
grntiamjtigiter faceret, nihil sibi de prresumptionum cectaminum aceesserit, tutum est apud isium ma-
flatibus assumebat. Tollit enim illis boni meriti po- trem fainilias deponere, et expedilum excursibus
leniiam, quibus supercilium iiducia benignitatis milittre bellorum. i
attulerit. D Interea Derduelles aniinos dedititii excrcitus mti-
1 Adscitus in regnum Otlovaeer] Regnum ail, non provinciacAlpium Colliartim, quia excreiius per illaiu
iniperium : qtiia Odoaeer ejeclo in exsilium Augu- tiaiisieral,leniaeindiclionisliibiUarclaxavit.Cassii.d.
stulo, deleloque Roinannrum imperio, regis (arittim lib iv, epist. 36.
' Petagii qui prmlono proefectus]Prrrfecloruin cnim
sine purpura el insignibus, non Atigusti nrnncn as-
sumpsii, eoqtie contentus Ilaliac praefuitannos fcme prrctorii erat tributa exigere, -roOfi,.ito.vru~/o~j
fbpov;
14. Velus Clironicum consulare levatuin regein pro- uvtoi; eiaizpurretv,ut loijitiutr
StarSn) \>-aripero-iuiva>v
il 1 x cal. Septeuibris, et quinto pcst die Oreslem Zosimus lib. iv. Caeterum Pelagio huic atae suppnr
iu.erlectiim.
* Scliott. et BolL, reparationem. Pelagius aller palricius, vir eximius. et poetica Inuriu
3 Quinquenniivacationent)Bonnium priiiriputn mos clarus, quem Zenn Auguslus anno 490 necavit. Mar-
celliuus comes, Longino u ct Fausto coss., Zeno
est, allrtlis bello vel alia cal initate civilatibtts ac imp. Pelaqii gvlam in intula qum Panormum dicitur,
piovinciis, onerum liscalium vacatiune ant iudulgeu- frangi prmcipit.
6 Theodericus
lia suhvenirc. Sic olim Constnmintis Êduae civiiaii rex) Anno 489 Cassiodorus, Probino
giavilcr aillu tae quinqiieniiii rel qua remisil. Eumr- et Eusebio coss. felicissimusalque forlissimus D. N.
IIIIISrlieUu': Quinqueannorum nobis icliqua remisisti. rex Theodericusintravit lluliam.
0 tustrum omnibitslustris feticius! Et Thcodcricus
225 VITA B. EPIPHANllEPISCOPl TICINENSIS. 2'iS
lationum inccndil ambilio : quoruin caput' Tufa fuit, A enarranda lingua non sufficiet. Juvat enim certa
homo in perfugarum iiifainio notilia veieri pollulus: qmrque decerpere, ubi sunt omnia admiranda qure
qui concepit menle, ut se desperatis partibus cum referas. Sub tali cruce trienniuro duxii, snli Den
a
ingenli nmliiiuiline redderet: qnod dum Theodericus diiloriim suorum secreta manifestans, quo mini-
rex principali sollieitiidine cognovisset, coniinuo sirari sibi clamlestiiium pnscebat auxilium.
omnein illam quam totus Oriens vix sustinuit, con- Post binc digressis Gnlhis, ' civilas Ticinensis
trnxit manum, atqtte ad Ticinensis civitaiis nngil- Rugis est tradita, hominibus omni feriiate iinmam-
stiam coniulil. Videres urhem familiarutn roetibus bus , quos alrox et acerba vis animorum ad quoii-
i-catenlem : demorum immanium culmina in aiigiislis- diana scelera soliicilahat: diem putabantperisse, qtti
simis resecata tuguriis : cerneres a fundatnentis illos sine farinore casu aliquo inlcrvenienti: fugissel.
acdiliciaimmensa migrare; nec ad recipiendnm ha- Quos lainen beatissimus antisies sennoniitn snoruiii
bitantiuro densilaiera solum ipsuin posse suffi- melle delinibal, ut cffera corda auctorilati submitte-
cere. rcnt sacerdotis, et amare discerent quorum peclora
Iitlerhaec ille in bonisvir cxercitatissimns, in quo odiis semper fuisse dedicata cognovimtis. Mutata est
animnrum amplitudo cunctis pandebat accessnm, per meritum illius perversitas naturalis, dum inho-
opporlunum sibi conjiciens tempus offerri, quo be- B noris mcntibus radix pcregrinre apud illos affeclionis
nignitatis suae pleno austro vela laxaret, et portum inseritur. Quis sinc grandi stupore crednt dilexisse
gloriae per variarum notitiam geuiium et acluuin et limuisse Rugos episcopum, et calholicum el Ro-
cclebritatem secunda navigatione pertingeret: pri- mainim, qui parcere regibus vix dignnnlur? Cum
more in loco, quod nullae chartac veterum, nulli li- quibus tamen integrum pene biennium exegil taliter,
brorum de quocunque loquunlur annales, quod cum ut ab eo flenles discedereRt, eliam ad parentes el
slupore relalor affirmet, vel cum admirationc lector familias regressuri.
admillat, ut cum sagncissimagcnte habitans, el quam Postquam vcro pcrfuncla res esl misero eiitialique
nullu suspicionum aura prrelcrvolat, in rebus dubiis, bello, et vicit is cujtis posl triumphum spoliatum
quando melus periculi eiiam milia contra quoslihel vagina gladium nullus nspicit; qui pracsumplionem
corda solliciiat, sic illi, fidelissimus exstitii, ut ini- excrciius sui cum pr;clio leriiiinavit: illico aggres-
micos eorum toto devintlos teneret affecni.et * inter sus est venerandus poniifcx de urbis sure repara-
dissidemcs principes solus essel qui pace fruerelur tione tractnre: quam ut prinuim diguis compleret
amborum. Applicnbat enim ad compendium unius, habitatoribus, spiritalis prospexit deliberaiione con-
quidqtiid pracslahalur ab aliero : et reverentia per- silii. Et licel eam, precatu illius facienie, nullus in
smae suacatque dulcedine sic largienlis temperabat C vastitatem lemporalis procelhc titrbo dispulerat;
animum, ut nullaienus acccnderetur, si aliquid a se parum tamen credcbat posse sufficere, si post rui-
beneficii per cpiscnpum et inimicus acciperet. llle nam omniuin Ligurirc civitatum Ticinus suis tantum
fuit, circa quem c<mcrdinm et pugnnnles servarent, contenta indigenis cxsultarei. Ccepit vicinarum
et cujus quieiem bella nnn laederent. Jam si ad illud urbiuni finitimos quosque rie tivihus flosculos legere,
veniamus, quod quotidiana et ipsos pascebat huma- atque ad suos horios cultor ' dil;gcnt>r plantaria
nilate raptores, et illis intrn civilalem sumpliium jam probata portnre,de quibtts frugi et idoneus
necessaria ministrabat, qui foris praedia illius conli- aptissima caperet poma possessor.
ntia vaslitaie delevcrant. Nam tot millia homimim Inierea subita animum pracslantissimi regis Theo-
uno eodemque lempore, cum diversa poscereni, derici deliberatio occupavit, ul illis lanlum Romanac
reficiebat blanditiis, huiniliabat alloquio, pascebat liheriatis jus Iribueret, quos pariibus ipsius (idcs
mnneribus. Si cujus liberi uxori]iie, inimicis a qua- examinata junxisset: illos vero quos aliqua necessi-
libet pnrte fuisseut intcrcipientibus occupnti, illico tas diviserat, ab omni jus<-itet lestandi ei ordiuntio-
snpplicationis illius p;elin reddeh >nlur suis, quos num suiriiin ac voluntalum licentia submoveri. Qua
auri redimerc non potuisset effusio. Regi aptissiraus, senlen!ia promulgata, et legibus circa plurimns tali
et prae sanctis omnibus venerabilis exisiebat, ut D lege calcaiis, iinivcrsa Iialia laraentabili jusiiiia sub-
quo-cunque Romanorum bcllandi licentia hominum jacebnt. ' ltur rursus ad illura qui manu mtdica
ejus fecis-el esse caplivos, mox illi resliltieiet, quem publicis ronsueverat subvenire vulneribus : cujtis
sola inlellLebai aliormn libcrtale ditari. Deinde fonte acrumnarum saepe fuerat ardor exsiiuctus. Qui
enumerare nequeamquanta ille subjugalorum agmina dum se dicerel solum ad lantam sarcinam susdnen-
solo proprio reddidit; quania, nc vexarenlur, impo- dam non posse sufficere, rogalur pnritcr venerabilis
suit. Jam si illa retexam, quas inimi orum suslinuit Laurenlius Mcdiolanensiscpiscopus : qui profecli iuia
insole.ilias, quihus laboravit iiiiinissionihiis, quali Ravennam etiam pariter pervcneruni, suscepti rcve-
procellas pessimorum virtute conleuipsil, ad haec renter. Postquam illis agendi adiltis reclusus cst,
' Tufa) Liguriaeatjiie yEmilioeconsularis, ut non- • llur rurtus ad illum] Tertia hsec Epiphanii Iega-
liulli tradunt. Incidit ejus defectio in annum 490. in qua collegam liahuil Laurentiiim episcopum
* Inter iHttidenlesprincmes] Odoacrem et Theode- tin, Mediolanensem, ad Theoderieiira, de abroganda lege
ricum. adversus eos tuleral qui stcteranl a partibus
* CivitasTidnensis Rugis est tradita] Anno 493. doacris.
Suam
'Schott. ct Bolland., diligens.
M7 ENNODilEPISCOPI TICINENSIS iU
'
beatus Laurcntius nccessarium duxit illi potissiraum A accessum : el inter res duas nascemis imperii, pie-
peroraudi copiam dari, cujus vcstigia frequentium latis dulcedinero censura pellit uiilitas. Exemplorum
*
legatioiium laboriosus callis atlriverat, et per tra- coelestium lestimonio affectio mea nititur. Offen-
mitcm hujuscemodi itineris cursilantem non semel disse legimus principeni, qui cceiitus deslinaturo nec
hispidmn castrensis pulvis effeceral: qui tali publicas inimicum subduxit exitio : pcfciiammeruit lenitas,
petiiiones est ordilus eloquio. < Quanlus, invictis- quam poiuil intulisse districtio : ultionem suscepit,
sirae princeps, per inuumerabilcs successus felici- qui detrectal interrc. Vim divini judicii aul atlenuat
tatem tuam favor divinus evcxerit, si per ordinem aut contcmnii, qui hosli suo, cum pojjtur, indulgei.
relegam, ' agnoscis te voiorum parcum, majora Justitia coercendi sunl, quns constat gratiam non sc-
semper a Deo nosiro bencficiaaecepissequam opiasse cutos. Vilia transniiltit ad posteros, qui pracsenlibus
memineris. Suflicit lamen hoc unum narrare, sed culpis ignoscit. Nam quod de Kedemptotis nostri pa-
maximum, quod apud te principem ibi servorum licntia lo|tieris, illos vere ample.litur lac gratiae,
tuoruin causas agimus, ubi solebat inimicus tuus quos austeritas legis informai. Nunqtiam a medico
hujus solii possessione gaudere. Haltes plurimiiin ad pleni6sim:im.curaiinnem aeger adductus est, nisi
Christo Redemptori nostro quod debeas : pro quibus ab illo qui primuroputi ia ferro membra desecuit, et
rogamus, ipse largilus est. Cavendum nobis est, ne |t latenlem pettitiis e sinu viscerum produxit illuviem.
offendalur auctor mmieris, si quoJ praesiitil uon Qui crimino-os patilur impuniie transirc, a.l crimina
amemus. Diu stispendo fiduciam meam : plac, l ire hortalur insontcs. Tanien qttia precibus vestrit <|iii
per singula, quae fando comperi, quaeque perspexii bus superna assentiunt, obsi-tere lerrena non pos-
accessisse libi Divinitatis ' auxilia. Scis quae tc poK sunl, oranibus generaliter errorem dimiitcmu-. Nui-
licebaris acttirum, quando confertissimis inimicoruni lius capul noxa prosiernel, quoniam poiestis ct apuri
cuneis urgebaris, et circa muros Ticinensis civita- Deum nbstrum agere, ut sceleraia-.men:es a propo-
tulx ' boslis luis clangur streperet, quando arnis sili sui perversitale discedant. Paucos lamen quos
numero adversarii prrestantiores subsistere, sola malorum incentores fuisse cognovi, locorum suorum
tecum dimicantc ccelilus invisibili virtule, non pnte- lanium habitalione piivabo ; ne fortc exsmgens ne-
rant. Audebat te aggredi, qui exercilus tuos nuda1 ccssitas vicinos inveniat nutrilote-, cl malorum ad-
aeslimalione pensabat : solatiorum luorum pondus> juta suceessibus bella consurgant. i llis pnrcellentis-
omtiis bellandi apparatus sustinere non valuii. Quo- simus rex diclis,* virum illustiissimum 1'rhicum
lies utilitatibus luis acr ipse servierit, si. recenses,i acciri jubet, qui univcrsa palalii cjus onca su len-
tibi coeli serena militaverunl, libi convcxa pluvias> tans, Ciceronem eloqiicniia, Catonem aeqtntaieprac-
pro voto luderunt. Quis resislere dextrae tuac ausus>Q cesserat : cui ptaccepit ut generaliter indulgeniiac
fuit,et cum gralia superna pugnanti? quotics iniroicii pragmalicum promulgnrel: qiiud ille ad omnem be-
tui ceciderunl mucronibus sodalium suorura? quoliess nigiiitatem paratissimus illico tanla brevitaie el luce
libi vicit, qui pro hostium tuorum utilitale certabal?' c«niexuii, utet illa culparum genera cognosie.eniitr
His ergo donis cceleslibus vitissiiudinem impensa> abolita, qua: putabanlur fuisse rescrvata.
circa homines pielate reslitue. Mysticre oblationis1 ln'erea secrelius rex privslantissimus sacerdotcm
holocausta sunt supplicanluin lacrymas non sperni. vcneraiiduni Epiphanium imperat evocari : qtiein tali
lllud ccne perpende, qunlihus in reguo successcris: cnmpellat nffatu : i Judicii nnstri ex ipsa senlciilia,
quosSi, ul liquet, ntalitia expulit, casiis illorum ne- gloriose antistes, ponllusintellige, ul ctim lot in regni
cesse est, ul Sequentes informcl. Ruina pracceden- circulo pontifices esse virieaulur, lu pot ssimum in
tum posteros docel : cautio est semper in reliqtiumi tnnta re quasi unicus eligaris : nec enervata per me-
lapsus anlerior. Non sine cxcmplo mililat.qui re- ritum liiutn hujusmodi acstimalures iludit opinio.
spicit qua causa decessor ejectus esl. His freta Li- Solus cssc jusle crederis, cujtis splendorc, lanquam
guria vestra nobiscum profusa supplicat, ut legimi i gfnbis lunaribtis minorumsiderum liimen obtundiiur,
vestrarum beneficia sic tribuatis innoceniibus, utt cl iixdicae litcjs latlli prtefulgida cnnscientiae tun:
noxios absolvatis. Exigua est apud Deum nosirum) D luce fiiscantur. QtiiS qurerai noctis lampariam, ubi
misericordia, si iHostantum lacsionon scqualur, quii solis jubar effiilgornt? quis canilelrc pnvs diuin, uhi
reaiu carent : ctilpas dimittere ccelejteest; vindi- caminis indesineiitibus fidei pyra succendiliir? Po-
care terrenum, > Post liscc-silttit. siremo la'etn a me qporlet diiigi, qualcm suscipiens
At cminenlissimus rcx inlil: quo loquenle, a tonitai libenler auscoltet. Videsuniversa Italircloca oriîna-
de volunlate ejus corda pavor arclabai. <Quatnvis le,, riis vidunta cuUoribus. In Iristiliam meaiii segelum
veneiabilis episcope, pro meritoium luorunt luce su« ferax spinas atque injiissa plantaria campus appor-
s, iciam, et multa apud me confusionislemporerepo- lat: ei illa malerhumaiiae messis Liguria, cui iitime-
suisses beneficia, quibus frui te convenit traiviiiilli- ro-a agricolarum solebal conslare progenies, orbata
tale rovocata : regnandi tamen necessitas qua conclu- atque sterilis jejunum c spilem nosliis monsirat ob-
dimur, misericordiaeqiiam suades, non ubiquepanililt tulibus. Interpellal me terra quoctinquerespicio nbe-
* Bollnnd.,agr.osces. * hlem, asserlio.
1 Schot. el llollnnd., auxilia. * V. I. Urbicttm] Qurcstorem sarri palaiii. nut in-
* lidem, hostilislitui. slar tpiaslor s. Qm.d Eitricu <rnl Leo : quod Guudu-
'Scluil. et Boll., duras. bado Laconius, hoc tibitus Thcoderico.
<»*> VITA B. EPIPflANTi EPISCOPl TICINENSIS. 2„0
,rcm viuetis faciem, cum aratns impcxa contrislat. 0 A Prccor lainen, tti indultu clementiic luaeVictor, Tau-
idolor! uullus bumor illorum lalnis infunriitur. quos rinaiis urbis cpiscopus, comes milii et particeps hu-
,a vini copia OEnolrios vocavil antiquilas. H;tc qiiam- jus ilineris ndjungntur, in quoclnrum est epitoma om-
vis ' Burgundio immitis cxercuit, nos tamen, si noo niiim viiliitiun : quo sotio adhibiio, de Deo nostro
eiiiendamiis, admisimus. Populalsc pairire cessamus securus respoudeo, nullumelfecliim propriis petitio-
succurrere, et aurum apud nos hahrturin condilis? nibus nbncganduin. > Qiiihus ainlitis, rex eminentis-
Quid intcrest, peeunis an ferro adversarioruiii ani- simus anuuii. At Irentendus ponlifex, dicto vale, dis-
mos inclitieinu.? ohtulissc quod menles capial hosti, cessii.
vitisse esl : occuluisse, superari. Sttscipeergo, Cbri-. Ex tempoTe portandae pro ledeniptione pcctinire
sio ailjuvante, hiijus laboris sarcinnm, ex qua com- desiinaniiir, suscipiuntiir : egrediiur, Tieiiiiiin impi-
muneni haheamus itt coelesli repromissione merce- ger venit. Etquamvis adhuc hiemali temiore Martius
dem : quia novus isle propriis insiguibus t tuliis 'audis mensis glncialesfluminibus frenos imponcrei, et cana
accrescil, per mnnus luas de * oppugnationibus ua- nivibusjttga Alpium transituris niinareniir .exiiium:
siris sine sanguine iriumpliare. Priuceps coriim Giiu- sed ranriiferum frigus ei concrelas algore glebas (idei
dobadus est, cui revereuliam lui vetustas iiiseruit, ardor exsupcral: uunquam in geht labilnr, cujus fnn-
quem videndi te nimia rupirio stimulnl. Mihi crede, S B damenium peira splidavii. Ordinato ergo ilincris stti
pretimn capiivilatis llalicre erit vesier aspeclus : re- vialico, profectus est: diccres quod universa iinpcl-
demptos e-se pulabo quos cupio, si ad lerras illas lerct, qux poterat reiinere necessiias: nec cibi ipsius
talis rcdcnptor aeces<-eril. Quam magno sufTragro capicndi mora sustinebniur: et cum singitlos cum
viiicuniiir oculi quibits te offerimus! Sed quid riemo- ipso posilos ille p'enus discriininibus callis turbarei,
ror mamis arva poscentia? policeor libi reriivivum solus in er pcricula timere non noverat, (|uem spes
slal in Liguriie : | olliccorsoli Iretitiam,ct posl Trans- vilaecerla tomitahaltir. lmeiea illa quae ilineris ejus
alpinnti pere^r naiionem redticein fcciinditaieui : cx fuitsemper pinevin, et in apparnln diligcns, pr.-rces-
nccidenli aurum tibi commodatur, [>ro qun lal s le- sit fania ; et tant-i Gallos insigniiim ejus relatione
gaius aclurus cst. > complevit, ut quasi superni numiiiis adventu praescn-
Ad h;cc episcoporum lux Epiphanius : i Quanto , t'a iitrhareiitur. Concurrebat omnis actas et sexus;
vencrabilis princeps, peclus mcum tripudio repleve- et quos a vicinitate viae ipsius longa intervnlla se-
ris, si scrmone posset an.biri prodiviliis merilorum junxerant, ardor animi proximabat. Quidquid habuit
luorum immeditnin el cnntinun verba profunderem. quisque pretiosum ohiulii; ei si non habiiit, aliunde
S>-d<|iiamsermoni meo intcrceplus denegclur suc- * mercitus est : ' patria ubique opulenta diffusio.
cessus, monslrant lacryma?gamlioruin, qtiasdolorumi C i Inemptisdapibusmeiisrecumulabantiirperegrinoruro:
aliimnns nunc pattniiit exsitltatio. Proinde intellige,, et illis qu is nisi comparntas incolre babere non po-
ad refcrendiis regi tam pro nohis, quam pro se ip oi lernnt, escis s!ne prelio utebantiir externi. Tunc
gratins, plus me sentire pnsse quam cloqui. Justiiial qiiostuin|iie indigemium reperit, illis quae erant do-
prius an belornm exercitalione , an quod his piac- nata dispcr it. Domi, forisque pascebal niiseros : ne-
slanlius esl, omiies relro impeintcres le pietate su- qtie fieri potuit, ut quod ad ipsum dclatum est pau-
perasse conimemorem? Habes unde geutis nosir.i:> pertim usihus sublraheretur.
rectorcs accuses : lu rediinis, quos illi persaepe autl Hoc oidine mira celeritale Lugdunum ingressus
pcrmiserunt ficri, aut fccerunt ip->icapiivos. DavidI esi, ubi * Rusticiis tiinc cpiscopalem eaihedram pos-
legimus, pro singularis laudationis exemplo, iricirco> sidebat, homo qui et in saccularislituli pracfiguratione
maximeccelorumproximilaies iiideptum, quod ohlaoi sacerdotem semper cxliibuit, et sub praetexla fori
manibus suis Sauli pepercit inimico, el in testetn con- gubernatorcm gessil Ecclesiae: qui lrans Rhodanum
cessae polesiatis exuviarum ejus particulam rapuii:: fluvium adveniui ipsius spirilalis hctlia: copia re
per quam et lic<nliam probaret el vulum. Deusbone!! pletus occurrit, cnusam eommentionis inquirit, qurt;
in quanta remuneratione hujus factiun suscipis, proo essent astutiae regis, edocuit. Quem ne inopinnutem
tol millibus oppressorum libenate tractantis, qui il-. 'D objeclionum aut responsionis callidiias invi-nrel,
lutn pro uuius servati homnis sanguine sublimasi1. inlra pcnetrale pectoris ceriaminum se prolusionc
Perage ergo corpta fesliniis, et fel ciinlis itiicobln- formahat. Quem poslquam Gundobadus terrrn illius
tionem laetus appoita, meque, quamvis sim paralus,i, domims venissc cognovit, < lie, inquii ad suos, et
stimula, ne in offerendo tam odoralo sacrificio larrii-- videte hoiniiicm quem c( meritis et vullu semper
tatis obice refreneris. Christi Redemploris nostri erittl ego Laurentii mnrtyris personacconjunxi: qui qnando
conccdere, sicut ex operibus fulurum conjicimus, utit nos vclil videre inquiriic, et cum jusserit inviiate. >
vere hoUicauslatua pcr manus meas possis offerre.i. Mox nd eum omnis Chrisliannriiiii prirrcipis assisten-
1 Rurgundio immilis Gundobadus n ' Boraml., mercalusest
] Burgiindiomim ' Schol., palria ubique, pnlri. etc.
rex Liguriam hostiliter populatus, multa captivorum ii itbiqtte,
niiHia Liigilunum abduxerat, agrosque colonis peue o * * Ruslicus lunc episcopatem) Suecessor Palientis
vacuum reliquerat. Ad lios redimendos quaria legatio o aJ qucm exslnl cpisiola Sidonii, ducessor Siephani
impoui ur Epiphanio, adjecto ipsius rogalu collega a tui scripsil Eiinodius lib. iu, epist. 17.
Victore cpiscopo Taurinate nnno 494. * ViileSirmondiadnolalioiicmprimamin Aviti
1 Schol. et Boll., eptsl.2i.
cppugnatoribus.
151 ENNODIIEPISCOPI TICINENSIS 23*
lium inrlia confluxit : qui affalim admiratione ca- \ debai displicere posse, sl perdcret. In sutnmnm capii
piebaniur, quod illa tot linguarum fama tam mino- suni, qnos nemo fugientesinvenit. Agricolarum labo-
rcm se iu islo, quamvisessetampla, monslraret: cui riosae stirpes, el duris exercilatae ligonihns soboles,
nunquam suffireret paupertate sermonum, quamvis quos per lerraro suam pascit infabricata simplicilas,
ditior juslo esset in reliquis. Conslitulus ergo videndi cum loris colla necterentur, et palmas vinceretarcta
regem dies : nd quem cum ingressus esl, salulavil, connexio, nihil pro defensione sua aliud clamitabani:
et sua uterque visione laetaiisunl. Dedit summo viro Scimus, el evidcnier ngnoscimus^ itonne vos estis
Victori licemiam, si juberel ipse, principium Iega- Biirgundiunes nosiri ? Vidite, ne ante pium regcm
tionis ordiri: qui nd iltura omne pundus retulit, ut quse facilis, excuselis; et illa urbanomm consnetudi-
fuil ad cunctam humilitatem paralissimus. ne crimina supprimatis. Quoties quas ligare prrcsu-
E vesligio decus Italiaeantisles noster lalibus ver- mitis, manus domino communi tributa solverunt?
bis-regem coepit nffari: < Inexplicabilis mihi jam du- Novimus quia ille fieri ista non jussii. Ilac auctori-
dum, probalissime princeps, vestri amor imposuit, late miseri pro sdlatiis utebanlur. Mtiliostnmen inle-
per iter islud contra naturam el tempus bella susei- griutis luae fiducia fecit inlerimi, dum capti stiper-
pere, et crustati roontis pericula non tiroere : quibus bius responderunl. Redde ergo resduos pauiae ;
dum in melallum aquas arctaverit, coagiilatum ex B redde origini, redde gloriaelure. Antiquus dominus
liquore minatur exitium. Transcendi alienis mensi- proviuciam diligit, qtiam et modernus ampleclitur.
bus ninguidos saltus : posui gressus quos in suis loris Remilte quamvis ad alienam ditionem, qni se et ibi
vis frigoris obligabat. Postremo moriem non timui, positi tuos esse cognoscant. Parnm enim graliae im.
ut tibi celer prremium aeternaelucis afferrem. Inler pendimus illius imperio, cujus mi--ericordi:enihil de-
duos oplimos reges lestimonium in eoelestibusdiclu- betntis. Varua sentibus illam quam bene nosti Ligti-
rns adhibeor, si quod ille misericorditer postulat, tu riam, et reple culluris. Quatiliiin obnnxia sit mnne-
clemenier commodes. Miimis repromissionis domi- ribus tuis imelligit, si faciem suam aliquando cogno-
nicas requa lance dividite : et cum ambo amplius ha- verit. Domesticumlibi semper esl indulgeresuppli-
bueriiis, damna nemo lugehit. Cvriate, duces invi- cibus, sicut superbos oppiimere. Sic in utroque
etissimi, et allerutrum vos cxsequendo praecepta forlissimos, ibi per gladium, hic per lemperanliain
roystica superale. ln qua conllictalione sic bmvium triumphos acquires. Nosiris * nostrorum cotnmovere
viclor accipiet, ul viclus praemium non amittat. Se- iletibus. Sic in successione regni islitis legitimus lihi
quimini consilium meum, et ambo superiorcs, ambo hreres accrescat, et per spem aduliac * progenies nd
pares exstabiiis. Redimere rupil ille captivos : tu Burgundionum giibernacula reviviscas: et licet hoc
sine pretio redde geniialibus glebis. Mihi credite, C Deo tribuas, adjice et illud ; quod nec hominibus
nemo uberius in h.ic causa, neroo majtis accipiet, externis istud impendis. Jam tibi llaliac dominus'et
quam qui nihil acceperil : defrauriabiiur praemium necessitudinis affinilaie conjungilur : sit filii lui spon-
parlis illius, atque ad lua compendia lucrura transil ga Latialargiias,abso!'Uiocapiivorum : offerat paclrc
alterius, si quos ct vendere gloriosum esi, donare surc mnnus, qucd et Chrisius accipiat. i llxc cum
disponas. Proqiianium dispendii de pulliciialione di- dixisset, commonitosancto collega Victore surrexii,
vina offerenli auium in hoc negotio, si remitialur, el usque ad pecius regium lacrymautes, et cum om-
inOiget; vel quanlam pauperiem, si suseipiaiur, ap- nibus propier astanlihiis capila submiscrunt.
porial! D.vites exercitus tuos faciet contcropta pecu- Tunc rex probalissirous, ut eral fando locuples,
nia, acquisita mendicos. Audi Italorum supplicum et ex eloquenliaedives opibus, et facundus assertor,
voces, el de te praesumentumpreces screnus admit- verbis taliter verba reposuit: c Bellijura pacis sun-
te. Audi Italiam nunquam a tc divisam, ct raullum de sor ignoras, et conditiones gladio deti-as concord ae
animi tui clemenlia conlideniem : quje si una voce auctor evisceras : lex est ceitantitim quem putas er-
uterelur, htl-cdiceret. Quoiies pro me, si reminisce- rorem : frenum nesciunl iuimiciiia-, qiiem tu, Clni-
ris, ferratum pectus hostibus oblulisti? quntics pu- slianac lucis iubar, ostendis. Praeliis leraperanliain
gnasti consilio, ne bella ' subripereut? ne aliquis 0 nullus annectit, quaeoris tui nitore, egregie mode-
eorum duceretur in qttacunque orbis parle captivus ? rator, ailollitur. Stntuta sunt dimicanliuiii, quidq id
Quos nnnc detines, iu nutrisli: dolose mibi virtus non licel, lunc licere. Ista forte quies vindicet, quae
lua beneficiumpraesiilit, si quos ab extraneis lutatus narrasti: hosiem snum qui non Ireît,adjuval. Pntt-.
esl custos, invasil. Quis catenarum nexibus impeditus latim adversarius a regni sui mole succidilur, cujus
durre sorti non uberiores lacrymas exhiberet, cum se imperii radices * virihus ampulanlur. flepo-ui regi
ad conditionem liberator impcllerel? quis se subdu- parlium illarum conlumeliam, quam ptitas illataiu.
cerci, cum ar,morum tuorura crepiius audirctur, in Ludificatus spceie foederis nihil egi siud osius, nisi
quo in necessitatibus lulissimum habuere pracsiriinm? ut quod cst caiiiilae, apertos inimicos agnoscerem.
Elisis collo manibus matrona suhlimis, cum trahe- Concedat tnmcn diviuilalis assensus, ul solidntuni
retur ad vincula, proniisit sibi vindicem le fuliiriim. inter nos foeduslonga aeialeservetur : iuvenienl par-
Virgo ab stupratoris insidiis pudorcm suum tibi crc- tes iilacconstantem in amicitia, qucm senserunt sibi
' Bollnnd., suoreperent. ' lidem, eliam.
1 Schnl. el Boll., nostrorumquemovere. ' Bolland., vicibns.
lidem, progeniei.
!>5S VITA B. EPlPilANO EP1SC0PI TICINENSIS. 254
pcmiciosura fuisse dnm litigaiur. Vos lamen, sancti A Post praecepium veneranm rcgis impiger ille ver-
viri, ad domos in quibus mnneiis sine tribulalione borum saltibus indulgenliaespecies aul formas expo-
discedite: dum ego animacmerect regni utilitale dis- sttil, et charlas ad insignem antislitcm detulit: quas
cussa, que meconveniat pracslare pronunliem. > His illecum exspectatissima devotione suscepit, et por-
audilis pontifices abscesserunt. litorem tanti doni ambienter amplexusest.Qui post-
At ille vocato ' Laconio, cui ct rerum et verborum quam rumorinnoluit, lanla istius jam liherae tiiulii-
fides ab illo semper tute mandata est, quem et prcc- ludinis frequenlia subilo astitit, ul desolaia crederes
rogaliva natalium, et avorum curules per magislrae esse etiam incolis rura Gnllorum : nmn testis hujus i
probitatis insignia sublimavere, cum qtio confert rei ego sum, per cujus manus pictacin ad clausuras
quoties et pia et religiosa tneditatur ; et sicul non est jussio sacerdotis elicuit, quadringentos horaines die
curo vitiis sociala nobililas, nec astringitur ad illece- una de sola Lugdunensi civitate redituros ad Italiam
bras lux naturac; si quid ille benigne fncere volueril, fuisse dimissos, Idenlidem per - singulas urbes Sa-<
duplicari iste hortaiur adhibitus. < Cui princcps, paudire, vel aliarum provinciarum factum iiidiibiian-
Vade, inquit, Lacoui, et toia voturum luorum vela ter agnovimus. Ita ut islorum quos solre preces bea-
suspende. Et sacerdos a nobis et beatus Epiphanius tissimi viri libcrarunt, plusquam sex millia animarum.
libenter anditus est: cujus tc precibus fuisse permo- B ] lerris propriis redderenlur. Eorum vero qtti redetnpti
tum, cum apud nos verba faceret, animorum indices auro sunl, numerum ad liquidum agnovisse non po<*
lacrymae lestabanlur. Vade, pleno peciore dicta sen- lui : quia inter eos etiam multos fuga eripuit. Sic fa-
lentias, perquas pactionis illius durissimc nexus ir- ctum est, ut lunc ad liberationem omnium subjuga-
rumpas. Liceat Italis omnibus, quoseunque Burgun- torum transeundi occasio concessa sufficerct. Post-
dionum nosirorummelus captivitatis fecit esse capti- quam tamen pccttniarum ille cumulus effusus est,
vos, quos famis necessiias, quos | ericulorurn timor continuo ad expensas redemptionis suggessit neces-
advexit, postremo quoscunque cohcessil aut addixit saria illa, quae ibi est tliesaurus Ecclesiae, Syngria :
eonsensus principis sui, noster absolval: at paucos, cujus prolixam quaerit vila narraiionem : sufficit ta-
quos quasi ardore prreliandi tunc ab adversariorum menulex operibus agnoscalur, quam verba iransccn-
suorum dominatione rapuerunt, pro illis prelii quan- dunl. Deditctiam praestanlissimus intcr Gallos 3 Avi-
tulumcunque percipiant, ne detestabiles apud illos tus Vienncnsis episcopus, in quo se petitia, velut in
fiant certaminumcasus, quorum cum discrimina sus- diversorio lucidre domus inclusit. Quid pluribus ?
tinuerinl, lucra non senliant. > auro illorum ex maxima parte acium cst, ne Gallis
1 Laconid) Ad quem lernas vidimus epislolas En- quia jnbes, etsi dbscuri sunt, ttto sallim nomineilla.
nodii. C strabuntur : quanquam quilibel acer ille doctusquesit,
' Singulas urbes Sapaudim] Sapaudin jam dudum si religionispropositm stglum non minus ftdei quam
Burgundionibus concessa fuerat, post mcmorabileni melri lege servaverit, vix aptus esse poemali queat.
illorum cladem, elvictoriam Aeiii. Tiro Prospcr in Quippecum licentia memiendi,qum pictoribusac poelis
Cbronico, Sapaudia Burgundionum reliquiis dalur mque concedilur, satis procul de caiisarumserietatepel-
cum indigenisdividenda. Quaehodie Sabaudia dicilur, lenda sit. In smculari namque versuumopere condendo
veleris Sapaudirc pariem lanlum retinet. Nam lon- tanto quis perilior appellalur, quauto clegantius, imo,
gius olim porrigebalur, cum in Noiitia imperii occi- ut vere dicamus, inepiius falsa lexuerit. Taceo jam
denialis Ebredunum Alpium marilimarum caput in verba illa vel nomina, qucenobis nec in atienis quidem
Sapaudia collocetur , ilemque Cularo Allobrogum, operibus frequentare, ne dicam in nostris conscribere
quae est Graiianopolis. licel: qum ad compendia poetarumaliud ex alio signi-
* Avilus Viennensis episcopus] Doclrina ct pielale ficantia plurimum valent. Qiwcircaswculariumjudicio,
clarissimus, Alcimus Ecdicius Avitus omnibus nomi- qiti aut imperilim aut ignavimdabunt non uli nos li-
nibus appellaiur in sua ipsius epistola, q:in poemata ceniia poetarum, plus arduum quam fructttosum opus
sua quibus in codice S. Victoris pracfigiiur, Apol- aggressi, divinam longe discrevimusab Itumana existi-
linari fratri suo, Valeuliacepiscopo dedicat his vcr- malione censuram: quoniam in asserendis quibusqne
bis : rebus, vel eliam prout suppetil explicandis, si quacun-
que ex parte peccandumest, salubrius dicenle clcrico
in Christo piissimo ac bealissimo non implelur pompa quam regula, et lulius arlis pede
' *Domino sancto AlcimusEcdicius
Apollinari episcopo Avitus fraler. "_- quam veritalis vestigioclaudicatur. Non enim est ex-
Nuper quidempaucis homiliarum mearum in unum cusaia perpetratione peccali libertas eloquii. Nam si -
corpus redaetis, horlalu amicorum discrimen ediiionis pro omni verbo otiosoquod locuti fuerint homines ra-
intravi. Sed adhuc te majora suadenie, in coihurnum lionem redhibere cogentur, agnotci in promptu est, it-
petulanlioris audaeimedurata fronle procedo.Injungit lud periculosius tmdere,qtiod traclalum atque medita-
namque, ut si quidquamde quibusquecausis melri lege tum el antepositumvivendilegibusloquendi legeprmsu-
tonscriptumesi, sub professioneopusculi veslronomini mitur.
dedtcetur. Recoloequidemnonnulla me versu dixisse,
udeout si ordinarenlurnontninimovolumineslringi po- Ex bacepistola docemur, homilias etiam ab Aviio
tuerit epigrammalummuliitudo. Quod dum facere, ser- edilas fuisse. Etquidem sola una restat de Rogatio-
vato causarum el temporumordine, meditarer, omnia nibus a Mamerto ejus prrcdecessore instituiis. Sed
pene in illa nolissitnmperturbalionisnecessitaledispersa pluscularum fragmcnta in antiqulssimi lihri rcliquiis
sunl. Qumquoniam sigillalim aut requiri difficile, aut; V. I. Jac. Augusti T/huani amplissirai sonatus pracsi-
invenireimpossibileforet, abjeci ea de animo meo, quo- dis vidiinus : unam in cinversione dictam dumini
rum mihi vel ordinatio salvorum, vel dispersorttmrepa- Segisrici Lugduni, postridie qiiam soror ipsius ex,
i(i/io rfnra videretur. Aliquossane libellos apud quem- Ariana haeresc est recepta ; allcram in basilica sau-
ttam familiarem meumposleareperi: qui licet nomini- cturum Agaunensium, iu innovalione monasterii ip-
bits propriis titulisquerespondeanl, et alias lamen cau- * Hanc epislolamSirmondus
sas inventamaieriosopporlunitateperslringunl. Hi ergo, S. Avili alicraumoeineudaiioreni. posteaedidit iflter operaj
PATROt. JLXIII. 8
255 ENNODIIEPISCQPI TICINENSIS 236
riiulius servitium pubes Ligurum ducerelur. Nec in A. 4 tifex, tua plus egit absentia, quantum ' imperavit
uho loco summus vir in itla regione se continuit, ne humilitas deprehensa; dicant illi, quos de exsulibus
forsilan in longinquodegenles dominorum leritas im- ditissimos reddidisti. Igitur omnia quaen piissirao re-
'
pediret. Fuit Genavx>, ubi Godigisclus germanus ge pro miseris per paginam petiit singularis antistes,
*
regis larem siatueral: qui famam fraternae delibera- incunclanler oblinuit. Serenus praesiilit copiara sup-
lionis secutus, bouls operibus ejus se socium dedit. plicanti, cui pro compensaiione laboris sui hoc cre-
Brevi tamcn iantae liberatorum pbaianges emissae debatur posse suflicere, quidquid per iiluro beneficii
sunt,utvideres!longe lateque agminibus ferventia iti- rederoptuset pauper acciperei.
nera cum laude Dei, tum etiam splendidissimi sacer- Poslquam lamen qmnes qui revocali fueranl, in-
dolis Epiphanii, cujus roinisterio atque labore erepti dultu pra?ferendi priijcipis jure suo donati sunt, per-
fuerant, redeuntium. Et ne lanti hix noslra tropaeo fupclam niolestiaruip suarum molem admirabihs
muneris privaretur, atque ab oculis ipsoruin pulcher- censebat episcopus : cum necdum biennio exacto, a
rinjiini speclaculum tollerelur, ipse cum his remea- deliberatre quietis gremio, tanquam a porlu cymba
vit. Videres duci in triumphis coelcslihusvulgus libe- aliis inlata tempeslale propellitur. Nam infirrois Li-
rum, el pro raactandorum sanguine lerrara madefieri gurura et labantibus humeris vix ferenda tribuloruro
lacrymis exsultantium : cura Eliae currum istarum n; sarcina mandahalur. Rursus ad te, alflictorum cou-
coliorlium ductor scanderet, et quadrijugum ad c«e- solator, atcurritur. * Doceres frustra reddidisse pa-
lestia pro iheriio suo raperetur excursu. Non sic Pel- triae cives, si illis in solo avilo periclitantibus non
laeus princeps Alexander, quem pucatqrem orhis vo- adesses. Et quia apiid le nunquam fatigalus est qui
eavit vana laudalio, captum genlium duxit exarneii, rogavil, suscepislj causas infclicium, et tc protinus
ut iste revocavit. Ecce hinc comperimus armatQrum ad recidiva onera praeparasti. Ravennain pro nohis
mentes sanctitate superatas, et cessisse precibus regem rogaturus exqurris; quam ne te ibi quisqiirtm
electi principem, qui obvium seraper lanceis pectus post Gallicana insignia laudaret, effugeras. Minas
ingessit. Quantum fuitacutior verborum, quam ferri coeli, procellarumque discrimina, adhuc quasi acvi
lamina, hinc lector agnosce : expugnavit sermo, cui jnteger, aut valentia corporis rounitus, exsuperas.
se gladii subduxerant. Dum ergo tertio raense cum Nunquam tibi ad officium animorum se meinbia
tali tropseoTicinum remearet aoiisfes, ul * Taranla- quamvis invalida subduxerunt: frigtts,pluviae,Padus,
giam venit (sic enira vocitatur oppidura Alpibus vici- jejunia, navigatio, i|ericulum, tonitrua, sinc tecto
num), ibi quaedam mulier gravi iramundi spirilus mansio in ripis fluipinis, incerli pene sine terra
vexatione laborabat: quse continuo percepta benedi- portus, yirtuti luae dulcia fuerunl, et grala successui.
ctione absoluia discessit. Ipse lamen suis inopinatus ,•g ' Contfisiatus est de praesentia lui et ille etnineniis-
hec suspicantium oculis astitit. Visus est subito, de siraus rex, qui te videre ambienter optabat. Expo-
quo vix credebatur aliquis posse rumor audiri. suisti necessitates noslras adventu luo, antequam di-
Mbx tamen ut rediit, curis ex more animum fali- ceres, etquales lecutn habilanlium lacrymte le com-
gat, ne forle quibus absolutionem Deus per illum pulerint, docuerunl superata discritnina.
dederat, proprii census possessione turbareniur; Ast ubi ad principem lamen ingressus est, ita loqui
praecipue ob nobilium considerationem personamm : coepit. i Solita, rex yenerabilis, menlis tranquillitate
quihus immanior apud suos poterat constare calami- famulorum preces intellige : et tne ad postulanda ne-
tas, si vitam inopem reduces suslinerent, et depere- cessaria, et vos ad tribuenda usus informat. Lex tua
gritiationis ineoinmodis sola misericordiae solatia esl, ductor invicte, misereri jtigiter : tu semper nu-
perdidissent. Ad regem invictissimum Theodericum tristi spem inlercessionis in posterum, dura praesen-
per se mox ire noluit: ne forte laboris sui vicissitu- libus non resistis : viam supplicationi nostrae pate-
dinein in relatione gratiarum, aut in exhibitione mu- fecil ad reliqua; semêr apud vos beneficii lides im-
neruui coram positus videretur exigere: flagital enim pelrali. Liguribus tuis Iargire quod proferas: trihtio
quasi debiiam relributionem, qui proiligatis princi- quod reponas: fulurqrum qusestus est, temporalis in-
pum jussionibus, ipse quid actum sit auctor annun- j) dulgentia. Boni principis mos est, cum virtulibus
tiat. Hoc ergo ille toiius acuminis vir prospitiensi amare famam; et regnum ita ordinare, tanquani ad
declinare gestiebat. Scripsit laroen, et quae geslai stirpis suae posleros iraBSiliuum. Nutanles douiiui
sunl, loqui eommisit epistolis; ne aut taeendo con- bac tanttim quae accipiunt, ditigunl: firmissimi illa
temptor, aut oecurrendo per arrogantiam pronuti- potlus, quae dimittunt. Sic terris semina parva com-
tiaretur intemperans. Quantum tunc admirande pon- raittimus, ut multiplicata capiamus: fenus sine cri-
sius; tertiam in restauratjone bapiislerii io civilate . ' Tarantasiam] Taranlasia olim oppidi nomen, AI-
sua Vientia ; quartani in basilica S. Peiri, quam san- pium Graiarum capul. Sic enim et in vetere Itinera-
ctus episcopui Tarantasiae condidit; quiniara in derio ^thici, et in Aviti homilia quam modocomroe-
dicaiione basjjicaeGenevae.quamhostesineenderant; njoraviums. HodieTarantasiam vocitaiitnonoppidum,
et alias qure vel inscriptionihqs ipsis nimium quanlum sed pagum ipsura, Ceiuronum ci-
stii desiderium exciiant, reliquorumque beati Aviti vitalis. Iiaque conlrairactumquetolius
illi accidit quani plerisque aliis
aperum
1 quae recenscnt Isidorus et Ado Vienuensis. Galliie locis, ut princeps oppiduui regioui nomen da-
Godigisclus]Ita scribunt libri omnes, non Godi- ret,' non regio seu ciyUas oppido.
tit
gisiluin, vulgataehabeni editiones Gregorii Turo- impelrwt.
nens/s aliorumque. Bplland.,
" Jdetn,
" Schol. et Bollatid., formam. dacerit.
* Baronius ex Vat. jcod. consolalut
\
237 VITA B. EPIPHANIIEPISCO.PITICINENSIS. 25ii
miue tit triplicalum : boni imperatoris esl posses-.A dicorum. Slabant mussitanles et alioniti populi,
soris opulentia, Concedeimmunitatem anni praesen- casum in uno horoinetotius provinciaeconsiderantes,
iisLiguriae,(quieosexlernisqui supplicant, reduxisti. el funusmundi metuentes. Seplimo tainen die ino-
Quam uberein praesenlem nativilatem babuerimus, pinalum scelus, ineffabiliscalaroitas, inexplicahilis
clemenlia vestra aslantes ihterroget. Nemoilli meh- iuctus accessit. Sed cuni beatissimus cerneret pon-
tilur, cui serviunt qtticonvincant.i Adhaec princeps: lifex, sarcina carnis abjecla maturius se ad purum
iLicetnosimmaniuiii expensarum pondus illicilet, et retherisevolare fulgorem : cujus vox illa seinper 1'uit,
pro ipsorum quiete legalis indesinenler munera lar- Mihi vivere Christus esl, et mori lucrum (Philip. i,
giamur, tamen vis merilorum tuorum tractatibus 21), lactoaniino ac vultusereno illos versiculos Davi-
nostris reverenler iniervtnit. Opus est fieri quidquid dicos saepiusrepelebat: Misericordiasiuas, Domine,
injunxeris: juvat omne quod praecipis: aestimamus in mternumcantabo.ln generalioneel progeniepro-
enim coropendiisnostris adjici, quodipsedecerpseris. nunliaboverilatemtuam in ore meo (Psal. LXXXVHI, 1).
Nihil tu quasi ex accidenti depreeeris, qui hahes a Et illud : In manus tuas, Dotnine,commendosptritum
nobis plurima quac reposcas. Duas tamen pracsentis meum (Psal. xxx, b). Nec non adjiciebat-dc perfe-
indiclionis tiscaliscalculi parles ceriemus; tertiam ctione securus: Confirmatumestcormeumin Domino,
tantummodosuscepturi, ne aut serariinoslri angustia B 1 et exaltatum est cornu meumin Deo salulari meo (I
Romanis pariat majora dispendia, aut supplicatiotua Reg. n, 1): ut hyranis cl cnnticiset in niorte reso-
exspeclaiapatriaegaudia non reportet. > Taliter prre- nans ad sedem suam ccelestisaniina remearel: quac
falo regi egit gratias summus anlisles : a quo vale quinquagesiinum ' octavum aetatis annuni duxit ad
dicensabscessil. Heu dolor atque gemitus ! oinnibus tumulum : triginta in hac saccrdotali, qualem, et
quasi supremi officii vel ullimaevisilalionis studio si excerpiim lector altendis scalptam, conversalioiio
impiger occurrebat. Et cumdomus ipsius Chrislianse exemit.
multitudinis lurbas evomeret, ipse tameti oranium Illud namque silentio practeriie non debeo, quod
penetralia adibat: nnllum humanaemeutis crassitu- ejus sanctacreliquiaeusqtie in diera lertium, quo cum
dine bebelatum tangebat lam funesta suspicio, quod summa venerationereconditaedinoscuntur, tanto lu-
insiaret transitus ejus, quem ille spiritus revelatione raine ac deccre vestiiaecunctorum visaesunl oculis
cernebat. Ninguidoaere, et quali solenl horaines ad ut splendorem vitaevultus signaret defuncii, et de-
lecta confugere, Ravennam egressus est, et per positam gloriamjam nunc percepisse gloriosum vas
omues jEmiliae civitates celer venit, tanquam ad crederetur, in quo vere fuit ihesauriis magni rcgis
sepulcri recepiaculumproperans: omnibus sacerdo- inclusus. Quaeibi fucrunt flumina lacryraarum,quanli
tibusin ilinere posiiis munificus,communis,affabilis, G ' planctus, silebo, ne post annos nc curricula novcllum
el quasi' exagellamrelinquens, se ipso prrestantior. dolorem scriptor inculiam. Quaecunqueibi inater
Ut Parmam lamen ejusdem viae ingressus est civita- venit, liberatum clamavit ab illo filium; quaecunque
lem, continuoeum coagulatus in vilalibus humor in- uxor, maritum ; quaecunquesoror, fiairem; quicac-
fudit, quem catharrum medicivocanl: qui se medul- fehs, se ipsum. Postremo in illa tanla hoininuin mul-
litus inserens in ruinnm publicam serviebat.Sed quid litudine et conventu, ut audenter dicam , toliua
formidasoratio ? quid velut * navis fragos scopulos orbis nemo fuit qui beneficiisillius aliquid nou de-
perhorrescis? Vclis, nolis, el si striciim, cujus vita beret.
dicta est, narrandus est obilus: quoniam nulla pro- Sed quaesojam teroperemus a luclihus : contra-
tensione iibelli , nullis dilataiionibus promulgatae ctam tristitia resolvamus frontem. Excelsa cum Deo
laudis,(ransiius ipsius polerit occultari. Et quamvis possidet, ob cujus obituin mosremus in terris. Sed
vclut Scyllaeoscanes et palulas Charybdis fauces, quidfaciam,quod remedialorisvestri singulttis verba
fragosa discrimina murmure minitanles velilicans difficiunt?lacrymre ora profurn*iuni?mugitum reso-
carina diffugiat,obitus ejus naufragium non omiltii. nat omne quod eloquor ? et inlelligo quod nunquain
Quid fletus narrare metuo, quos contiuua semper ne- ad fientem flens hene vcniat consolator. Haecsancto
ccsse est ut monsirel effusio? Ergo dum se oppido'*~Patri et doctori perilissimoidoneusaffeclu nonscieti-
Ticinensi,nunc misero, propinquavit,quasi alacer et tia iropendi,ut aliquosde conversationeilliusflosculos
sanus apparuit: quod licel cum 3 omnibus exsulta- relegerero ; ul est Iongum iter agentibusin usu po-
lionibus ob redilum suum introisset, illico gaudia silum, qui non omnes obvios consalutent. Tu niilii,
vcrtil in lacrymas, aegrumse esse ipsa die signifi- anima apud Redemptorem nosirum praepotens, tri-
cans, altera graviorem. Et cum grandior per dies sin- bue, ut cura vacuus et peclore liber, raunda lihi sicut
gulos appareret infirmitas, adjula est imperitia tne- debentur praeconiamundus exsolvam.De cacierohn-
1 Exagellamrelinquens) Hoc est, ut facere est ponderare: trutina qua ponderamus,
interprelor,
normam et exemplum. Exageliam enim appellasse gium
videntur libram seu iruiinam, ab eo scilicet fonte exagella. * Alii, navifragos.
a quo et aginam et exagium. In anliqua inscriplione * Alii, omnium.
quae continet ediclum Aproniani P. V. sub exagio 4 Decessit beatus Epi-
Quinquagesimum oclavum]
pecora vendere, cst appensa vendere. Zeno item phanius xn cal. Februar. anni 497, aiino oetatisduo-
sermoue 6 ad neophytos, Habelis, inquil, aginam; desexagesimo nondum explelo. Quare hatus videtur
exagium faeite,quemadmodumvuliis ponderate, Exa- an. 439, creaius episcopus anno 407.
bentem in te pust Deumfiduciam non relinquns, et A vinam repromissionemredde panicipem.
quem religionis titulis insignisti, religiosurum in di-
OPUSCULUM QUARTUM.
1DE VITA BEATI ANTONII MONACHI IiEBINENSIS '.
PRiEFATIO. nustem. Benedicilur indivisa Triuilas Deus noslcr,

Ut praelianlesassurgunt buccinis; ut equorumcele- qui servum sunm Antoniutn, lania virlutuiu dule su-
rilas ad potiorem cursum ferrala calce provocalur: blimem, circa Danubii fluminis ripasin civilateVale-
ila dum majorum virtus sollicitat, ingenia novella ria, Secundino palre lucis hujus januam jussit iu-
conlortat. Qui cana exercitia et veterum gesta rele- trare. Qui quamvis de splendore naialium censcien-
git, ad disciplinarumfrugem propositis laudum prae- tiaejubar hauserit, lamen fulgorerosiirpis praecipuae
iniis inardescil. Imago prrecedeulisgloriae,ut ad po- rooruin radiis obumbravil, vincens decorem sangui-
Steros veniat, linguarum catena rctinetur : non licel nis ingenii clarilale; dum coruscanlem germinisstri
per aetates perire, si quid leclio serenis actibus amica B lampadam actuutu serenitale transccndit; et faclus
susceperit. Itaque eloquentire diuturnilas, mortalis est victor stemmalissui, perquod universos nascendo
naturae sine congressionis periculo vincit angusliam, superavil. Qui dum adhuc de mattis penderet ube-
per quam oplimorura conversatio, ipsis decidehttbus, ribus, quem praesciyitDei gratia, non reliquit: ncc
nescil occasum. Restituetur quidera corpus origini, passa esf inopera fayoris existere dispensaiio coela-
et destinatus a superis spiritus ad proprium recurrit stis, quem reinunerandis plcmini sludiis approbavit.
auclorem : quorum tamen probitas libris mandata Qui ne sancti inslitula proposili per parenlum blan-
lu-
fueril, eorum vitalis est obilus. Dicat forsilan inler- dimenta frangeret, annorum ferme octo geniloris
pres austerior : Abjurat praedicationis dulcedinem tela nudalus est: mox tamen ad illustrissimumviruni
perfuncta mens saeculo, ct carnis vinCulis absolulus Severinum ignara fuci aetas evolavit: qui dum eum
non desideratqureinterincerta mundi gessii,agnosci: mulcerei osculis, fuliurain puero bona quasi transacta
sed illos humanus carcer, sine libertatis dispendio, relegebal. Fuit enim, cujus meritisnihil esset abscon-
refudit opifici: dum inter pollula gradiens, nitorem dilum. llle hunc sibi futurum parlicipero, pia ubique
suum anima Deo nostro intenta geminavit; ct per voce pracdicabat: credo, ut incipientis tirocihia spes
niaiidaioruni coelesiium lineas lenocinantem hujus annunliala solidaret.
Iucis non sensit errorem. Nubisvero isla reviviscant,'G Sed postquam beatus vir humanis rebus cxemptus
nobis profutura servenlur; quibus si a sludio deest cst, Conslaniiiantistitis ea tcmpestate floreutissimi,
sectari meliora, de illorum qui facem conversationis junctus obsequiis, gloriosis opcribus vitaerudimema
suae praeferunt,venire debel exempIo-Tu autcm.ve- dcdicavit : qui eum inler ecclcsiasticos exceptoies
nerabilis abbas Leonti, qui id milii operis injunxisli, coelesiemmilitiam jussit ordiri : crat enim vencia-
bilis sacerdos Anioniinostri patruus. Scd nunquatn
adjuva oratione litubantem, el sicciiatem styli san-
clarum precum itnbre locupleta: facies cnim, ul con- ille mngistcrii rigorem consanguinilatis lcge molli-
vit : nec fecit securum de necessiludine discipulum
(ido, merjtis praecipuum,quod aggredi me ipse jus- non
sisti. Pronum est, beatudini luacjejunameloquenliara limere, cui graliam docloris nisi censura non
Tanlus fuit circa sectalorcm diligentiac
fecundis innoceniiaeferculis aropliare : credite inihi, pracstitit.
conlulerunt: mcriiumsutim
vos respiciel extorlacaut culpa, aut genius dictionis: modus, quanlum judicia
irtfacie monitoris agnovit. Sed jam peccatorum con-
cujtis nisi subsiantiam religiusa auctoritate firma-
summalio Pannoniis roinabatur excidium. Nara suc-
veris, videbitur judicii lui clauda fides delegisse mi- cisa radice subslantiaeregionis illiusstalus in pronmit
nus idoneum.cui venerandi Iaboris provinciamcom-
deflexerat. Per incursus enira variarum gcntiumquo->
misisli.
jv tidiana gladiorum seges messem nobilitaiisabscide-
Igitur beali Antonii narralurus insignia, pnmum rat, el fecundashumani generis terras ira populante
Spirilus sancti niihi majeslas invocanda est, ut qui desolabat. Jam
illum rebus diviiem fecit, me in his explicandis pcr ces crudelilatumFranci, Heruli, Saxones, multipli-
frena species belluarumraore paragebanl:
linguae et
raoderetur, labiorum sordes propbe- quac nationum diversiias
lici carbonis dilueremaluretincendio.iieconscientire superstitiosis mancipala
deossuos humana crcdebant cacdemulceri:
nebulis lucem conversationis illius, aut nmplissimis culluris, nec unquam propilia se habere numina, nisi ciim ea
pauperem faciam laudibus, aul infanlia arente tleve-
1 De vila beati acqualium cruore placassent : cessare confidebam
Anlonii]Beatum hunc virum, quem Larium subeat, decurrit, cum Mario
paucis post obilum annis primus omnium celebravit presbylero ali-
Eimodius,jure quodarasibi vindicanltres provinciae- quandiuhaud versatus, inde rursus emigrans, ad Lariutu
orturo Pannonia, poiiorem vit;e partem Italia, obitum" lacum, procul a sancli Felicis Comeiisismar-
et sacras corporis exuvias Gallia. Nalus quippe jn tyris sepulcro sedem fixii, clarissimauiquelioniinis
Valeria Pannoniae, atquc a beato Severino priinum famam adeptusest. Quam ul declinaret, Leiinenscm
abbate, deinde a Constantio episcopo Laureacensi denique roaris noslri insulam petiit, iu eaque vii.-e
palruo suo instiiutiis, indc in Ititliam profectus est - cursura inter sanctissimosejus aeviuioiiachosbiennio
ahjue tq va!|e .Tclliiia,qua Abdua fluvius,pri.isquani peregil. * Jn
martyrologio Romanodie 28 Decembris.
2M VITA B. ANTONIIMONACIIILERINENSIS. 242
iram eoelicoluminnocentis effusione sanguinis, qui A venit illic tamen duos senes, quos jam iia inler hislra
ut in graiiam redirent cntn superis snis, propinquo- belluarum habitaiio longa miscuerat, ut nihil dc illis
rum consuerant mortes offerre : quoscunque tainen mundo fama nuntiaret: quorum vitam scientiamque
religiosi titulus declarabat officii, hns quasi serenio- plene videor elocuiiis, cum expetilam pro Dei limore
res hostias immolabant, rcstimantes , quod piorum habitationem sine nube vulgavi. Brevi post, liorum
jugulis divinitalis cessaret indignatio, el (ieret ma- unus assumptus est, et terreni carceris mole depo-
teria gratire locus offensre. Inter quas temporum sita, setheriam valetudinem felix anima resumpsit:
proccllas Constantius pontilex, ne quid in niundo nam absolutionis ejus tempore columna ignea beiti
haberet subsidii, terra l bostilibus deDutata, hu- Antonii oculis est ingesta, ad coelum usque perlin-
mana lege liberatus est. gens : credo , ut venerabilis viri fides, e: ardor ille
Post cujus resolutionetn, Antonium nostrum fa- viliorum decoctor lypico monstraretur incendio. Tunc
muli ad lialire partes quibus coelitusfuerat deputatus, dum ibi Deo cultor lota disciplinis coelestibusvirium
Christo duce perducunt. Principe loco Tellinaevallis, suarum vela laxaret, et per sinus animaecorporisque
quaeid sorlita est vocabuli, limen ingreditur : quam extrudentia paleas flabra suscipergt: cujus vigilias,
montium ex uiroque latere bracbiis fabricata naturae jejunia, lectionis nssiduitalem jure replicarem , nisi
dilat amcenitas, et dc verticibus fecundis amnium B haberem digniora memoralu. Nunquam ille cibum
plebe locuplelat uber solum : quod avaris respondet sumpsit, nisi fatiscenle corpusculo, nunquain nisi
juxta desideria iminoderata culiorihus, non taroen exemplis officii muniis, sollicitudinemquieielaxavit.
ila aristis praegravidum aut dotatum pascuis, aut Sed quid relexam , quac perfeclionis habuerit inslru-
arbustis compostum, aut fluminibus laelum, ut non menta perfectus, aut per quos gradus ad celsa con-
plus supervenientis personre gratia praestarct, qttam scenderit, quem liquido declaratum est oblinere
ipsius originis variata ct distincta lormositas. lllic snblimia? Scivit ille sic per labores varios discipli-
Mario presbytero qui spiritibus immundis domina- narum lineamenta secttri, ut nunquam assumerct
hatur, adjunctus est: quia hoec est rerum conditio, arroganiiam de labore : et cum omnia essent digna
ut novi hominis mores divulget inventa sodalitas: pracconiisquae gerehat, dispehdium virtutis credidit
et qui ignoratur per originem, similium clarescat fuisse laudatum. Sic totum de ejus aclibus opinionis
affectu. Deprehenditur mens sccreta per socios, et luce radiabat, ut nihil praeberetur ostentui: praemi-
cui non licet ad liquidum supervenienlis aesiiruare nebat censura mentisin corpore, etiracundiam quain
conscienliam, concedilur ut de suis deprehendat ex- conlra culpas anima ejus stisceperat, facies infucata
ternos. Nam cum eum beatus Marius illis oculis pingebat. Videres adversus flagitia mundana torvos
quibus inentcs videnlur, inspiceret, et interioris C oculos, et indefessa contra saeculiblandilias Chrisli
decorem homlnisabsconditis percontaretur obtulibus, militem bella traclare. Quando illa imago slatum
voluit eum clericorum sociare collegio, et inier ec- suura resolvit in risum, et ab ordinis proprii rigore
clesiasticos coetus prrestantem meritis dedicare per- laetiiiaedebilitate confracta est? Interea dum velut
sonam. Sed fugit honorem, velut vencni poculum, obsignalum monachi in universis implet officium,
qui semper polcniiam credidit subjacere, et servire vir quidam quem sponsre suaeamor in facinus impu-
patienler praelulitregali dominatui. lerat, et ad effusionemhumani sanguinis affeclu et
Ne tamen diu humanaeconversationis mixtus ille- indignalione provocarat; dum conscientiara se cre-
cebris, societatem contagionis hauriret, elegit seces- didit fugere mutaiione lerrarum, et in aliis pro-
sum haud procul a beali martyris Felicis sepulcro, vinciae partibus innocenliam reperiri quam lurore
ubi Larius Jonii marmoris rainas depouil; quando duce perdiderat, velatum simplicitaie ad secreta
ne evagetur longius, objectis ripis resisiunt frena eremi portavit homicidara, putans in Dei obsequio
telluris. Hlicinscrlo nubibus vertice mons coruscnt, constitutis de aclibus suis praeter effigiemnil patere.
qui sublimiiate sua vincit aspeclum. Sed quam su- Artifici humilem simulavit oblutu; et per dolosi
perbus est magnitudine, tam dilficilis ascensu. Nam commenla consilii, fabricata subjectione compositus,
nullisanle monachum nostrum patuit gressibus; nec D cautioribus scelerum sordes texit obstaculis. Difficile
perpraerupta saxorum humani generis admisit, for- est praeter Deumdeprehendere, quidquidobsequendi
midine repugnante, vestigium. In prrccisis cautibus argumentis involvilur : proinde flagiiium celat ab-
tuta feris longum praebuit nullo exterrenle cubilia: : raro in lucem erumpunt crimina, qure auctor
jectio
eo bestiis blandior, quo terribilius agricolarum mi- scierit fuco sepelire. Protinus tamen
oblemperandi
natur excursui. In hoc Dei faroulussedem diligit, in adfuit ille indcx consuetus, et latentis secrela con-
quo sola fuit plncendi causa, quia uequaquam leno- scientiacdivinaevocis clave reseravit; in his sermo-
cinabatur aspeclibus. Nihil sccum amplius, nisi parum nibus adorsus Antonium, quando ettm plus quam
leguminis ct ligonem quo terram sollicitaret, de homo possit docuit cognovisse, illuni denudans, qui
mundi beneliciisassumens ; dedicavit callem subjecta crasso indumento laironcm : < Cave,in-
tegebat
asperitate nescitum. Juga illa indomitam naturae quiens, nc tanti criminis reum sancto velis miscere
legem Anlonio congredienle perdiderunt : reserata collegio : ne lupuin ovihus , agnis viperam negligens
ilinera posl ingressum ejus paiuere cupienlibus. In- ccstimator
adjnngas. Isle animam Dei manibus con-
' Schet . koslibus.
cessam per ensi fragmenla gutturis effugavit, et in-. Ji ipse periraclans, brevi animum suum alloctitionc fir-
ternecivo fralris furore constricti vitam e sedibus mavit. < Quid agimus, mens adhuc muudani oueris
suis, dum infert faucibus vincula, dissolvit : hunc fasce depressa, quaut nondum ad auctorem suum
dCbitum exitium sequilur, nec a jugo supplicii erit corporeus carcer evoniuit? non libi certa est de per-
alieiius qui humano sanguini non pepercit : miseri- fectione fiducia, dnm adhuc includeris fragilitate car-
cordia est, circa facinorosos servala districtio. Ergo nali: periculis plena sunt, quaevidentur esse lulissi-
snpori terminura ponens, mandalorum coelesiium ma : lenocinia hostis lui intelligis, dum universorum
ho^tem depelle, ne candida conversatio tecum hahi- voce lattdaris. Vide quantis labores insidiis: ahs-
tantum fiisca superveiiientis contagione violetur. > condilum esse non Iicet, quod adimus : latebram
Hlico divinis obsecutus imperiis homineni vocat, nostram persecutio manifestat hostilis. Sanctorum
mentientem convincit, feriato ore male conscii nmuia petamus exercitum, et illam Lirinensis insulaecohor-
ejus gesta persequitur. Expavit deprehensus, cum fla-r tem irriguo inquiramps ardore : quem solum hacte-
gitia sua recenseri viderel ab homine, quaasine teste nus pulsavit adversarius, limebit inter inimicam sibi
humani generis qpmmiserat: viaticum poposcit, fu- multitudinem constiiujum. Inslructa praeliisacies illa
gam tremens apparavit : continuo tamen pedissequa semper invigilat, et variis perfossum ictibus abigit
reum ultio comprehendit, el expiatum scelus patra- $ infestantera : quot bella illis diabolus inlulit, nuiiie-
turis morte nuntiavit. lla sermo justi viribus carere rartt lot triumphos : non metuunt quotiens adesse
non poluit. Interea sanctus vir per regiones finiiimas Satanam , ut dimicantes acuant, classico fueril stri-
insidiatricis famae linguis innotuit: quae ne pareret dente nuntiatum : semper eruditos el fortes reddi-
de celebritate jactantiam, ante provisa sunt remedia, dit quotidiana decertatio, quomodo prolixior pax
quant morbus adolesceret. Qui enim grandaevus aut solutos. > His dictis, dimissa fralribus cellula, quos
debilis, duce diligenlia, non itineris illius transmea- ibidem praedicti amor congregaverat, apud Lirinum
bat abrupta, cum d?ntibtis valetudinem desideriis improvisus apparuit. Nuntiavit virum insignium me-
etiam aegritudines corpora non tenerent? Hac per- ritorum facies jejunii pallore decoraia. Nain dum
terrilus frequentia; ad secreiiora ereml beatus An- secreli nitorem hominis splendidissima macies indi-
tonius credidit evolandum, ne singulorura devotio caret, non defuit aciuum ejus praeco consuetus :
inaniabihs arrogaptiae niater existeret, el de multi- immaculatam conversationis ipsius speciem snb ver-
formi gratia rigidioris propositi ruina nasceretur. borum abundantia et relationis ubertate describens.
Mqx tamen secessus quem pendula rupes coramen- Mfxtus grandacvis et praecipuis geslorum suorum
dabat, electus est : in quo annis pluribus solus, et lampadam non minori intellexit igne rutilare : meli-
vere moqachqs vitam sine humani generis copsorte 6 tus est fomilis sui lueem, dum vidit alieni. Quasi
transegit. Dabat feras pro sodalibus montana soli- inter ornamenta c«eliet sidera pleno fulgore mican-
tudo : mugitus ursi aliarumque beiluarum minas tia, supervenientis astri claritudo socielur; certant
iinmurmuraiiQ, pro blandac confabulationis commu- sine invidia : geminare radios, et per augmenta lu-
nipne ponebatur. Denique ea teropeslate ursus petu- minisspeciem superarenovitatis. Alia prolixiori crine
lantior, glorjae plus daturus, caules ipsius puberibus facem suam stella commendat; alia puriore : unam
foliis laetiores, et qpadam domino hilaritate gesticn- ditat potior flamma, nobilitat alteram per spalia
ies, immani ingrediens contritione vastavit, ita uti nocturna sincerior. Sic Antoniuiu nostrum per uni-
nusquam de simplici fruge spes residua lioqueretur : versas locorum mutaiiones a Christo veniens disci-
quem ille baculo uiqlcatum districtius abire praeci- plina comitata est. Providit lamen, ne cui in illa
piens,, teaem virtutis suae, et nuntium passionis adi nutrice sanctorum ihsula, cum praestaret meritis,
alias ire bes,lias mqx cpegit : ut Impleretur Dominii prreferri videretur honoribus : sciens in humilitatis
iiueiis pollicitatio, quaesectaloribus suis toiius venenii radice planlatum ad centenos fructus assurgere.
et omnitim ferarum promisit obsequium. Rursus ta- Blandus juvenibus, gravis maluris, doclus perilis,
men gradienti ei per destinatum callem rngiens sei submissus existendo simplicibus, lolaro illam domi-
fera suggessit: quam ille sola jussione lurbatura iter D nici gregis legionera distinctam actu, variatam ge.nli-
fecit aperire; ei occupata virc claustra deserere. Sed1 bus, quasi unam animam in sua affectione collegit.
ecce jterum alis pernicibus, per proditipnis suae or- lbi biennio, se ipso poiior, nuindi istitts sarcinam
dinem, Dei servum in quo loco degeret fama vulga- depohens, victor insidianim quas antiqui serpeniis
vit; aliud de ipso, pro sententiarum varictate, paral astutia, diem hoslrum et lucem praeseniis sac-
diversis opinanlibus. Tunc liquidppatuit per occursus>- culi perpetui luminis adeptione commutavit. Taceo
multiplices nihil pbstare cupientibus; planari ardua, qualiter vitam ipsius inortis claritudo signaverit, nc
solidari scissa, pendentia non timeri. Sed potioribus imiversa digerens, non tam veritatem narrasse, quam
insidiis, ne, per arrogantiam hoslis subriperet, for- prcedidi laudibus videar immoratus. Veluti si quis
tiori consilio manus opposuil, ne jam grandaevus consilum lucum frondium densitate repereril; ex
perderet, quod inter tirocinia virtute servasset: acrius quo coronam ferro Stringente subripiens, gcnium
eiijni circa robustps diaboli certamen est, et majori- silvae, dum praesumit parva, non amovet; meliori-
bus copiis illos aggredilur, qui conflictus ejus experlii bus equidem de Antohii nostri factis, quacslylo non
roboris sudore domuerunt. Universa tamen secumi altigi, narranda servavi. Vincar forte eloquenlireAu-
245 EUCHARISTICUM. 246
mine : neroome circa illura superabit affectu. Haheat A graiiam beati hominis nemo prreripiet, qui ad expii-
qui secutus fuerii, de peritirc rnesse jaclanliam : mihi canda ejus bona priinus accessi.
OPUSGULUM QUINTUM.
1 EUCHABISTIGITMDE VITA SUA.
In nomine Patris et Filii et Spiritus sancti. deliniunt verba, sed piiritas : tu apud quem saepe
Oraculum est scientissimi doctoris gentium (// muti loquimur, et claroantes (acemus. Sic diiin me
Cor. xu, 9) quod pariat infirmitas nosira potentiam, concinnatlonis superfluiie in rhetoricis et poeticis
et quod terrena eoiitriiione anima convalescat: cuih campis lepos agilaret, a vera sapientia mentiiam se-
virtus quae de subslantia carnis fluxeril, curral ad cutus abscesseram, nihil aliud cup ens, nisi auris
spiritum; et dum labefaclatio nostra ccelestcm ho- vanre laudationes aucupari. Erat orandi fastidium,
roinera, et in divina locandum arce componil ad fru» dum perorandi tenebar cupiditate mercari. Infelix
gem spiritus; si quando sine cultura aut messe sunt ego homo! quis tne sepafaret de corpore morlis
ci>rpora, dulce est, et cum accesserit proplcr aug- j* hujus (Rom. vn. 24)? gralia Dei, medicabllis morbi
menta diminulio : ad divitem Dei gratiam pervenitur concessa miuisterio. Nam ecce repente ad sedent
jejuna et sterili paupertate membrorum. Ergo libl de- animaeformidantis dolor ingressus, et secreta cordis
betur post Deum, imbecillitas nostra, quod de rerum hostili pavit incendio : ttinc quidquid homo est jugi
sublimium affectionesurreximus. Votiva febris meae . consenescebat ardore, et per aditus naturales coctio
necessiias, el exustio ampleclenda medullarum, dese interna reserabat. Nam dum e lalebris suis pelle-
derunt mlhi et timere Deum de abiiione sospitatis,' relur arrogantia, quamvis adhuc aliqua de supersti-
et in ipso gandere de reditu. Lselatur minc in auctore tioso, tamen jam de supersille nihil habebam. Iloc
nostro menlis sanitas procurata langnoribus. Ubi est solura remanserat de coiiscienlia viventis, quod a te,
superbia divinresalulis quaesila Iudibrio? ubi super- Deus meus, sanari me posse confidebam, quem ad
cilium, per quod omnium munus credebas esse rem commotionem errore perduxer.im. Nec t.imen vasta-
propriam? Repente deseruit te constanlia roboris tui, trix illa et magistra pestis latebat, viscerum Mnmissa
et aegritudinissubjecta ponderibus elisa cervice ja- conclavibus: nec contenta velamine, tolum me luridi
cuisli: postquam fugit prosperitas tua, serara medi- coloris nube vestierat; ut quidq"uidin cteteris pas-
tata poenilentiam,quod prrevalueras, Dei noslri fuisse sionibus medicorum qurerilur digitis, hoc propositiim
cognoscis. Graiias tibi, cceli moderator et conditor, - pro correptione sui vulgus videret. Urebat amanles
qui dispensatione subtili, et occultis miserendi itiue- roei longa calamiias; urebat inimicos: rilios despe-
ribus, vias nostras et de afflictione componis, et ad ratio obitus mei, alios angebat ipstnntia, concors
virtutem perfectam pia laceratione nos reparas. Ad erat civitntis in studii divisione sententia. Interea
medicinam tuam venire, nisi suffragio vulneris, non me edax ignis interno vastabat officio, ct continuis
Valemus:cum duritiara cordis assuescimus te percu- curanlium nutriebatur studiis. Nam quasi morbos
lientemollire, et suggestionem terrenacvilitatis nobili aleret, ita quidquid contfa ipsns providebatur, ac-
ct dulcissima molestiarum nostrarum passione com- cessit. Tunc illa saecularis pompre philosophia, Hip-
primere. Ecce egb ille, qui in longuin ducla mihi pocratis et Galeni contrita subsidiis, ad adjutorium
alacritate plaudebam; qua dum pcrpeti fruerer, quasi fidcle se transtuiit, aliquando sentiens mundi biandj-
nulla intermissione solverelur, quserebam qualiter menta vanescere, et humanis hominem praesidiis
peccati stipendiuro mors veniret. Nam elevatus insa- non juvari. Jam duorum ferme mensium eurriculis
nis successibus, poetarum me gregi, ignarus vcne- cladis hujus me sibi pressura submiserat. Jam re-
randre professionis, indideram : delectabant carmina medii vice transitum praestolahar, et nihil suavq de
quadratis fabricala paniculis, et ordinata pedum usura lucis istius recolens, abrumpere moras, etsi cum
varietate solidata. Angelorum choris rae fluxum aut ^ peccati iturus fascecupiebam. Expenditc legentes qua;
tenerum poema miscebat : et si evenissel, ut essem hic flagella, quae tormenta me manserint: ut suppli-
clarorum versuum servata lege formaior, sub pedi» ciorum prresentium metu gehennre poenasexpeterem,
bus meis subjectum, quidquid coelitegituraxe, cerne- et ut ad illa immortalis camini et dirum anhelaniis
bam. Ineptum diu volutavit vita mortalis, et certa piacula fesiinarem. Sed non defuit mjhi Dominus,
miseriarum caecitas de falsa dicendi fclicitate perex- qui mortifwatel vhificat, deducit ad inferos et reducit
tulit. Quoliens acclamantium flalibus propter reli- (l Reg. II , 6), majestate sua ille, cujus esl promissio.
Et ecce adsum, dicit Domi-
gionem vertex nudalus intumuit, et mendacibus la- Adhuc verba in ore tuo,
biorum lusus illecebris, credidit amorem sui haben- nus (Isai. m, 6, et JLVIII, 9). Nam cum unus se ex
lium pectoribus imperari? Tu autem qui in coelis his qui assidehanl mihi, et per singulos dies ditabant
habitas, irridebas me (Psal. n, 4): tu quem non inaequalitatem meara dispendio facullalum, lassatum
1 Eucharislicum)Liberatus gravi morbo Ennodius, in uno codice Relatio cursus vitmsum inscribebatur,
gratias Deo, tum de reddila salute, lum dehoc caeteris Eucharislici noroen indidimus, P~w\\~\Burdegalensis
quae in reliqua vita acceperal beneliciis, egit exemplo, qui ejusdem argumenti ac tituli carmen
opusculo : cui cum anepigraphum essel, nisi quod composuil.
247 ENNODJIEPISCOPI TICINENSIS 2i8
se fuisse lesmretur, ncc nliquid rcmansissc quod A dendi aditus pnleret. Deus meus, redemptio mea,
fieret; illico tnihi spem vitrc deiulit dcsperalio cura- qurc mihi occurrunt de his quae fccisli mccum : qurtj
totis. Nam illic prompliora sunt coelestis bona juva- de illis qnrc gessi adversum me : quae si conferantiir,
minis, uhi se subtraxerint obsequia infausta lan- nultum tempus aut ope lua, aut delicto meo sit va-
'
guenlibus. Continiio me ad beaii Victoris martyris cuum. Libet ex innqmcris in mc collationibus tuis
prsesidia srepe experta transvexi, et opem fortissimi unam libare, et prjetereundo populos largitiotium
precatus, Deo per ipsum cura lacrymis alleganda tuarum, singularera summo tenus altingere. Tem-
commisi. Satis esse ad promerendam clementiam pore quo Iialiam opiaiissimus Theoderici regis re-
ejus, si seraper anle oculos suos statuat, unde nos suscitavit ingressus, cum omnia ab iniinieis ejus
sumpserit; nec facile ad suMimilatem mandatorum inexplicabili clade yastarentur, et quod superesset
illius cum velocitale extremam migrare possc m&te- gladiis, fames necaret: cum excelsa montium ca-
riam. Quamvis per secundam pii naturam baptisma- strorumque arces penuria perrumperet; et in cul-
tis ablutum sit quidquid de limo parenle sorduimus : minibus Iocatos armis srevior egestas obsideret:
tamen quia dura inimicus salutis nostrae inclusum * cgo annorum ferme sedecim, amitae quae ine alue-
hlandimentis fucat interitum, dulci vitia saporecon- rat, ea teropestate solalio privatus suro: remansi
divil; et dum pruritu aurium.dum gustandi oble- B solus, inops re et consilio destitutus, cui sola reroe-
ctiitione producimur, mors per fenestras ingreditur dium tribuere possit adversitas. Ne inler parentes,
(Jer. ix, 21); quo fugiendum est ab ira ipsius, nisi quod est captivitatis sorte amarius, subsidia vivendi
ad misericordiam ejus, qui reducem filium et con- liber poscerem, exlemplo porrexisti consuetam
cessac prodigum portionis, quem postquam cum por- dexleram, delensio raea; et domum censu et reli-
cis per obscenum siliquarum cibura addixit immunda gione prrcdivilem, uilsolatium raeum non respueret,
communio, ad stolam candidam, ad anuulum pretio- compulisti. Poposci in matrimonium cujusdam no-
sjim, ad divitias illas paternae possessionis, quasi bilissimaeet libi bene compertae parvulam liliolam :
semper servasset jussa, revocavit (Luc. xv, 12)? protinus, te ut ad le venirct procurante, quasi hoc
Precatus sura per eleclum ejus, ut debita mihi plura a me sperari debuisset, exceplus : contulit mihi
dimitteret, ut plus diligentiae absolulus exhiberem. placentium libi consorlium, et ut alimentis afflue-
Et hoc eum promissionis suae chirographo et casla rera, et ad culturam tuam fugiens infidelitatis ob-
sponsione conveniens, poposci, ut daret etinm per scura comraearera, pene nnle agnitionem desola-
praecepla sua amabili devotione me currere: quia tionis meae, coeperunt mihi largienda snppetere.
cum sit illius, quod vocamur, illius quod vocaii ac- Tunc priroum ex mendico in regem rautatus, affii
quiescimus, a nobis tanquam sint orta muneranlur : C!ctorum orditus snm mala deridere, ct quasi debila
et velle recta, et perficere ipse suggeril: laraen ceu mihi fuisset prosperitas, sic illorum negtigere auclo
pro noslra obnoxius devotione dat prro.mium. Pro- rera. Non tamen perduellis animus et durac cervicis
misi etiam, si clarioris studii me per graliam suara contiuuo a te tnmor elisus est: produxisli ultiotiis
donaret affectum, de manu linguae mere confessio tempora, ne forte compungerer, et hoc tantum, quis
ista procederet', de muneribus ipsius ingenioli mei esset praestitor, sanatus sentirem. Sed quia homo
eidem adipem litarem; ut nunquara styli cura de non corrigit ox injusto, nec facile ad candidum post
saecularium rerum venlosa exsecutione lassaretur: maculas sedetur; sleti in sentenlia mea illa qua
reliquas eliam quibus suggillabar foeditalesabnuere; caderem, -vici patientiam tuam continuatione pec-
si tamen ipse, quod loqui inspiravit, velle me faciat. cati. Et quia, cum Sis cleraentissimus, non semper
Supplicavi ut adesset in me beneficiis suis, nec aver- justiliam reponis, nudatus praesidiotuo, vocem illam
teret se ab eo, quem genuini prresidii tutela destilu- quifi directa est ad aures primi parentis, accepi,
tum fovisset misericordiler, et illis qui parentum Adamubi es (Gen. m, 9)? In confusione mea, quan-
Irptabaniur defensione, prretulisset: et ut haec tribue- tos amiserim clemenlire turc thesauros, et qua nuda-
rentur non viceminnocentiaemeae reddidil, sed quantus sim dole, numeravi: rerum a le collatarum
tum gratire ejus deberet felix et eruditus peccator, D aestimaiio tunc concessa est, cum mihi perirel: redii
ostendit. Nam si recti custodiam pietatem secutus ad me atque ad serumnas meas, ct propler gaudia
non linqueret, et nos terreret ut arbiter, et non ut producta lacrymavi. Stalim quidem alio itinere, non
pater foveret; nusquara via salutis, nusquam eva- tamen impare, subvenisti. Ordinasti, ul per officiiiui
• Beati Victoris] Martyris Mediolanensis, ubi do- excesSit. Nam dissimili argumento aetaiem suam, et
mtis et sedes Ennodio. De hac ipsa curatione sua, quo anno suos libros ederet, prodidit Prudentius,
quam infuso beati Victoris oleo consecutus est, vi> consulein indicans quo natus erat, in Catbemerinon
dimus lib. vm, epist. 24. Alterum ejusdem martyris, praelalione, quam vetiera exemplaria, ul lolius operis
etsi re ac modo dispar, in Apollinarem nostratem Prudentiatii prooemium, in prima ejus fronte merilo
pr.cter usitatum morem collatum beneficium narrat locaui.
Gregorius Turon. lib. i Mirac, c. 45. (rrepsit subiliocanitiesseni,
* Ego annorum fermesedecim] Hinc petenda epocho Oblilumveteris me Satirearguens,
annoriim Eunodii. Nam si sedecim annortim erat, Sub quo primadiesmihi.
cum Theodericus Italiam ingressus est, nempe anno Salia consul cum Philippo fuit anno 548. Ilis adda
489, consequens est ut, Valerio consule, qui fuit annos 57 qtios egerat Prudenlius : reliquum est uf
auiius Christi 521 ct Ennodio poslremus, annorum haec scripserit anno 405.
fuerit non amptius 48. Itaque litinc numerum non
249 PAR^NESIS DIDASCALICA. 250
levilarum coactus sanares, ei impacli bonoris sar- A rililaiem, ' religiosre mecum habitudinis decora par-
cina quod premebat a me pondus amoveret. Sed lirctur, et lieret praeclari dux fcmina lituli. Sed uti-
postquam venerandae me pressura dignitatis absol- nam sexum fragilem in animi virtule sequeremur,
vii, habui de litulo genium, non de actionis nitore et actione nobili non lantum excelleret inerito,
conscientiam. 0 mens rigore inebriala venelico, nec quantum femineae imbecillitatis sequi videretur ob-
exeinplis instructa, nec monitis! Si desunt tibi ve- lentu. Illa pretiosae vigorc constantiae mala carnis
nerabilium magistcria librorum ad profeclum, in- vola perdomuit, et affectiosam servavit pudicitiam,
formare suppliciis : et nisi te coeno perditionis im- non coaclam. Illa rccli observanliam, dum obstinate
mergis, habere potes de poana docirinam. Sed haec diligit, ire compulil in naturam. Ulinam non mihi
faciat in nobis ille qui praecepit, el ut pares ejus in illa districti proponalur hora judicii; el dum in
exislamus imperiis, ipse nobiscumquod injungit, infirmitatc sua fortis apparuerit, ego in naturali vir-
operetur. Ilacc et alia plura, sicut pracfatus sura, tute sim fragilis! Ecce, Domine, recensui ipsa quae
per teslem probatissimum beatum Victorem inli- noveras, et in ea tantum fui fidelis parte, ul non ra-
manda suggessi: nec requies, nec mora procuranda perem quod tenebas. Adeslo, rex gloriae, adesto
lenlavit: petitionem meam suscepit, replicavit, obti- supplicanti, et secundum benignitalis tuae consuetu-
nuit, Hoc araplius suffragator meus emeruit, quam B dinem, sccutura dispone. GLOBUPATRI,ETFILIO,ET
poposci, ut illa qucc mecum malrimonii habuit pa- srmiTUiSANCTO.
1 Retigiosamecum] Simile
quiddam Ruricio acci- fidelissimaSarra, id est conjux sua, sub uno Christi
disse scrib t Faustus Reiensis epist. 7, ut cum ipso higo ad cummunem lenderet coronam.
OPUSCULUM SEXTUM.
PARJENESIS DIDASCAUCA AD AMBROSIUM ET BEATUM.
Deo obsequimur, dum ejus convenientia monitis Resolvat sludio jubente forles:
iraperamus: nam quod petitioni veslrae studio cari- At nos Pierire modum foquelre
taiis acquiescimus, mystica sunt praecepta. Multis In tantum sequirour, monente cura,
elenim supplicationibus exegistis, ut pagina vobis Quanlum dat genius, vigorque vcri.
concinnalionis didascalieaefingeretur. Volens me in Chrisii miliiis insilum rigorem
multorum jura submisi: quia videbo, quid in verbis Elumbem paiimur cavere ductuin.
adhibeatur examinis; sufficitsi me in voto praedice-'C Ergo diclorum aliquoliens amoena fugientes, ma-
tis. Ego lamen in foribus scriptionis quod vivificat leriam solidam suo ore celebremus, ne sentiat viri-
non lacebo. Deum tota mentis inientione mundis te- litas operis enervali damna sermonis. Non rcfugit
nete visccribus, etcirca vos precum frequeniatione professionem meatn monitoris officium, quia decet
mulcele, nullis'ab eo animarum fornicalionibus, nnlla prrccedentes emendatio: el sicut post lergum relictis
transaclione deducti. Fovete etiam proximos, qnos pareslfacemdeinnocenlia proferri; ita raiio flagitat,
facit naiurale collegium; et ne quod vobis facium ut eliam verbis iter quodsequantur ostendas: cum di-
dolori esset, vos fecisse gaudealis. Hujus boni fru- vini voce constet hortaroinis, Arguesapienlemet ama-
ctus est, quidquid optatur. Me tamen diu tenuerunt bit le (Prov. ix, 8): et non rcticeat srecularisasserlor,
anxium deliberationis incerta, titrum ad vos per car- Qui prreceptorem sancii voluere parentis esse loco.
men, an epistolari lege verba promulgarem. Elegi Jureenim in affcctionis supercilio collocatur, quein
affectionem meam circa vos utroque diccndi calle benignilas corrigendi proraptius asserit quara ipsa
patefacere: quia et praecipieiilem decet fortis elo- natura generis. Genuisseetenimlibidinis testimoiiium
cutio, et pressis admonitione mentibus mollioris est erudisse pietatis. Ergo ad disciptinarum arcem
styli cura subvenilur. Ergo benigne exacla susci-," properantes, matrem bonorum operum amate vere-
pitc. cundiam : qure iia ex se variarum species virtulum
LAUS VERSUUM. fecunda et virgo parturit, ut iropudentia procax el
Quamvis sit teuerum madore mellis, corrupta vitiorum. Haccvos hac voce, ul ad eam
Quodcunquestrepuit parens Camoena, tendatis, hortetur,
Et fictum Iepido nitore carmen VERECUCiDIA.
Capiivet docilis momenta cordis : Tinguile candenles roseo dc murice vultus,
Nec semper deceat poema virtns, Aique fidem morum pandiie de facie.
Quod lex praecipienstcnere flnxum ln niveo spargeus maculas sis pulchrior orc,
1 Parmnesis didascalica] Auctor ipse sub initium
tum.etsi patris ejus nomen non prodit, nobilissi-
roncinnationem diadascalicam vocat, et lib. vm, mum et sublimcm adolescentem appetlat lib. vm,
epist. 28, epistolam admonilionis : dignam snne quac: epist. 38 et 39. Ad eumdem etiain aliquol sunt epi-
adolescentib'usomnibus, qui ad virtutem el lilteras> stolre Ennodii, et Ambrosii nominc controvcrsia C
inlormaniur, legenda ac predagogi loco seclandai in aleatorem. Ambrosius vcro is videiur qui postea
proponatur. Bealus et Ambrosius ad quos ea missai qureslor fuit Atbalarici regis, apud Cassiodorum lil),
est, ex epislolis noli sunt. Ambrosium enim Fau- vm,epist. 15elli.
stini filium fuisse docuit lib. IX, epist. 2 et 3. Bea-
251 ENNODIIEPlSCOPl TICINENSIS 252
Cum suilans lencrum roscida colla feras. A Nec per urbanos yoliiat potenles:
Nil libi plus litigua tribuas, quam schemate Conscius recti (enet inler undas
ffrontis. Stagna salulis.
QuidqUidamare libet, hinc libi concilia. Barbarum quaijivis tumeat Gelonus,
Nefasest huic tam sacro nianus negare consilio, Parthica el latret Morinus figura,
quando et ipsa quse loquitur, queesluosi decoris dole Omne quqd mundi rabies susurrat
redimila, nobilitalis vel araplificat bona vel suggerit. Despicif, arcet.
Pudori ergo cognalamsemper sociate pudicitiam: quae tnirat excelsi penetrale regis,
aotatis praejudicium cana moderatione temperans, Divitumlutis tnknet in ruinis.
annis fervorc lumentibus peregrinae frigus dispensa- Hle nec legem patitur sepulcri,
tionis admisceat: et edomiia erroris appeientia, car- Nec ma|a vitae.
nem sapore sanctae conversationis illiciens, recti De praefatis virliilibus facessat studioruni libera-
diligentiam studiosam in vobis videri faciat, non liqm deesse diligentiam, per quam divinarum bona
coactam. Hsec tameli ventris castigationo procure- rerum quasi pretiqsi monilis luce sublimentur: quia
tur, nec inimica ejus ferculorum populosis nuirialur non multum a fcediiaie scjungilur imperfecia formo-
erroribus. Exigit enim comessatio, magno quscsita B sitas : ei qui non sufBcienter magnorum tetendit ad
dispendio, eliam bonorum damna meritorum, et culmina, miserorum infima vix reliquit. Istse tamen
uno calle morum veniunl delrimenta vel censuutn. prse foribus quasi nuiriceni cxterarum anteponunt
Hoccsi ad vos grensum protenderit, iiis eam tonare grammaticam, quse adolescentium mentes sapore
oportet eloquiis. arlificiset planae Iocutionisilliciat, et ad Tulliaiium
CASTITAS. calorem scintillas priefigurati vaporis adducat. Fa-
Nii moror afHictoscqnsianter prodere yulip, bricatum Martius caotpus militem suscipit, quem si-
Dum mihi prseniteant casti monumenta decoris. mulacrum mentilae dimicationis animavit: nec pe-
Pinguia nam tenuem suffocant corpora sensum, dem retorquet a classicis, cui buccinarum clangor
Et mnle farta siias couculcant viscera mentes. et ministeria belli inter pacis blandimenla crepue-
At mihi crux cuspis, crux scutum,' cruxque runt. Usu enim virtus nutrita grandescit, et de in-
[thoraca: stilutiqne nascitur periculorum tolerantia: consum-
Hac tegar, hac feriam, hac pacis fcedera lir- mati roboris viros principia viderunt timentes. Bene
[mem. est, si rhetorum dextera, et liberlas illa linguarnm
Hcec mihi dux belli est, quo viclrix lubrica formatos grammaticorum fornace enses accipiat: qui
[calcans, iG ne manifeslis cedant ictibus, frequens contulil imago
Dira cupidjnei deteslor mella veneni. feriendi. In hac cautione npue est, ut supra aelatis
Ad me currentes puerum seponite factis, immaturo naturalem pene licentiam artis crescat
Deque meo juvenes canatn pracsumitevitam. affectio : et de conlinua per paedagogos, et indicta
Hanc admittentes fidei ornate consortio: quia si- necessitate cJari operis spontanea cura prosiliat:
cut in emendatis moribus principem locum oblinet, ostendit tameu ad bonam voluntatem se tendere,
ita suis spoliata dolibus non tenelur: nec fas est ut cogaiur aqquieseit. Jam pene in studio habet
qui
quasi singulare occupari; quod constat ex pluribus. lionestatem, quem non.offendit sollicitudo monitoris.
Nobilia serta nisi multiplicibus pratorum non com- Tamen sectaloribus ista sic
ioquitur:
ponuntur spoliis: ex variis gemmis una diadematis GtlAJIUATlCi.
sdlet constare formatio. Semper admirabilis elecfri Mentibus damus saporem, dum polimus fa-
crtrpus numerosa metallorum membra pepererunt. ; [bulas.
Proinde, quia nlhil est qtiod fidem pqssit anteire, Judicem tenemus sequum, si quid errat par-
foveatur, et ita in diligentiae messe coalescat, ne [vulus.
lactetis alimenti divitls culmus importiina demessus Abstinens manu, pudorem aure et ore vcrbero.
falce moriatur. Ergorecedatabinslitutoveslroclaiida ;"
Quidquid ars habet pavendum, ars loquendl
pollicitatio, et per usum in naluram trauseat res
[temperat.
sequenda. Haeclamen his vos convenire puietur af- Cum pusillis et jocamur inler ipsa dogmata.
fatibus. Nam jubet rigor tpagister, ne per omne terreas.
FIDES. Nos parentes dixit ajlas illa major optimos.
Qui cupit coelosociare lerram,
Quod favoro cornputamus esse nostra pignora,
Linquere et luxaevitium parentis, Quaededil venter tumescens litlerati seminis,
Me petat, certum decus, et coronam Nec libido subjugavit jura clari pectoris.
Munerigalti.
Hop vos digredieutes jam instituio, rhetoricis lituis
Ille necdirum meluit tribunal,
1 Cruxque thoraca] Pro Ihoraca, hoc est lorica, nodius, thoraca igitur, pro eo quod est thorax : ut
lampada passim pro eo quod lampas. Sed priinam
Basilienses ul labanll metro subvenjrent, ediderant prseterea syllabam corripuit, cum in tH»po£, produ-
corona. Sed nos fidem veterum librorum sequi nia- catur.
luimus, quam seduli nimium emendatores vidert :
pracserlim cum hujus generis exemplis abundet En-
853 PARiENESJS DICASCALICA. 254
evocat Mavors eloquenliae; et quasi loricani hamis, X ab urbe sacratissima non recedunt. In ipsis est no-
ita componit variis et connexis causarum muiiimenta bilis curiae principatus: quos vidisse, erudiri esi.,
particnlis. Nam nodosisoralionis artubus in. solidam Non apud eos sermo de ludicris, nec pantomimorum
et simplicem formam coaclis, unam sermonum pin- vix ignoscenda commemoratio. llli auram popnlarem
git effigiem: in qua ita quadratis sociantur diversa per pudoris delrimcnta non capiunt: contenli rectis
mensuris, ut nec divisio deroget conjunctioni, nec magis placere quam plurimis, sortiuntur de inno-
virilim aggreganda valeat, cum opus cst, segrcgare cenii actione testimonium. Istorum quamvis in om-
partitio. Yos praemisso laudis saporc mascuja dictio nibus jussa sequenda sint, est tamen in illis et ma-
et Iiumanisaporis Latiare supercilium sic adhorlaliir: gistra taciturnilas, et eruditi fnrma silentii. Est etiaiii
€Post apicemdivinitatis ego illasum quaevelcommulo Probinus patricius, placitli germinis examinaia olal
si sint facta, vel facio: quantisvis actionum tenebris ritudo; quem erudilorum familinemores ad unguem
involuto lux sufficit,'quam loquendo contulero. Ego ducli contulerunt: qui et de patris et de soceri hau-
sum per quam exspectanl homines realum de turbida sit fonle, quod mundus est. Est patricius Cethegtts,
et innocentiam de serena : per me fusca splendorem ejus filius vir consularis, qui canam prudentiam mi-
conscienlia, perme luce sua radians advemitia nocte nor traiisgrediens, sine aetatis praejudicio habet et
tegitur: vel si sit ignara tenebrarum, est quod nec B piovectorutn saporem et mella pueritiae. Esl Boetius
confidit puritas, nec culpa suspirat. Ad meum com- patricius, in quo vix discendi annns respicis, et in-
pendium ubicunque,est Romanus invigilat: fasces, telligis pueriliam sufficerc jam docendi: de quo
divitias, honores, si non ornaveris, nbjecta sunt: emendatorum judicavit electio. Est Agapitus patri-
nos regna regimus, et imperantes salubria jubemus. cius, et honestate dives et scientia. Est Probus V. I.
Quid quod declamationumnostrarum oblectatio vincit quem si sequamini, iilum Faustum et Avienum quos
universa quaesapiunt, et opinionem quarn concilia- prcedixistis prassentes, etiam cum desunt habebitis.
mus aeiernaest? Ante scipiones et trabeas est pom- Caeterosclaros vjros quos tantum ad mc opinio de-
posa recitatio: de virorum forlium factis quod vo- lulit, sileniio relinquo : per vos, si vobis jam cordi
lumus creditur: actum nemo aestiraal quod silemus: est maturitas, aut per eos quos sum praefatus, agno-
nobilia germina, ex nobis fusa, orbem toium sole scite : mantfestis enim patet indiciis amicus bono-
clara perfectionis irradiant. Poetica, juris peritia, rum : nec in altero mores quisqtiam hominum, nisi
dialeciica, arithmetica, cum me ittantur quasi geni- quos in se formavit, amplectiiur. Jam si matrona-
trice, me tamen asserenle sunt pretio. > Audite tarum deiectat aditio, habetis domnam Barbaram,
men et carmen, alieni quod nobis suggerit ludus Romani flos genii, quae tesiimonio vultus patefaciat
officii. G lucera snnguinis et saporis: in qua invenietis et ve-
RHETORICA. recundam securitaiem, et de bono actionis confiden-
Sit nosler lanlum, non stringunt carmina quem- tem verecundiam : sermonem naturali et artifici
rquam. simplicitate conditum, ul nec Iepos devenusiet allo-
Nos vitaemaculas tergimus artis ope. quii, nec duris splendor feminarum rigescat affati-
Si niveo cousiet merito quis, teste sehatu, bus, in qua sic in naturam translit honestatis dili-
Cogimus hunc omnes dicere nocle salum. gentia, ut si vel mentiri velit, non pOssit errorem.
Et reus, et sanclus de nostio nascitur ore : Sonat pudicam lingua dulcedinem, nec mentis nubi-
Dum loquimur, captum ducitur arbitrium. lum tecto sereni sermonis operitur: hoc est pecio-
Lana Tarentinae laus urbis, gemma, potestas, ris, quod loquelse. Det veniam feminarum diadema
Quid sunt ad nostrum juneta supercilium ? praesumemi, quod ejus invideo'quieti: velim illatti
Qui nostris servit studiis, mox imperat orbi. omnibus Italiae partibus imltationem praeferri, ut
Nil dubium metuens ars mibi regna dedit. quaenon acquiescunt monilis, formarentur exemplis.
Haec ergo, dulcissimi, et assequi contendite, et Esl illic etiam Stephania, splendidissimum catlm-
adepta custodite. Sed replicetis, quibus ad ista magi- licae lumen Ecclesiae, cujus nalales ita majore luce
stris, quibus utamur institutoribus, quorum erigamur1J) fuscantur, si mores intelligas, ac si facem mundi
exemplis; cum Fauslum et Avienurn, saeculi nostri oculus sol obumbret: si ingenitce converjationis ra-
beatitudinem, et Latiaris flumen eloquii, aulicisdistri- dios seponas, plus ejus sanguine nil lucebit. lsio-
Ctum teneat sors secunda consiliis? qiiosduin manet! rum, quoscunque praefatus sum, coelestis vos dis-
cura, a generalitate nescitur: quorum lenlare prae- pensalio jungat obsequiis. Ecce habetis gratiae. meae
conia idem esl ac si lucem solis et potenliam velisi obsidem paginam, quam velut paedagogum secia-
divinitatis asserere. Sed iatis in bono publico desu- mini. Det autem vobis Deus qyod decet el velle
danlibus, patricii' Festus et Symmachus, omnium di-. semper et facere. Ergo si pomposa oratione npn va-
sciplinarum materias et constantes forma sapientiae,( lui, oratione vos, memor prufessionis, adjuvi.
1 Fe$tut,et Symtnachus In hoc illustrium virorumi
] " rem adeptus anno 475. Probinus anno 489. Ceihegus
calalogo digniialum ordinem seculus est. Festusi Probini iilius anno 504. Boetius anno, ut moiminius,
enim hoc tempore, ut Anastasius in Symmachei 510. Agapitus nondum quidem consul. cum scriberet
notal,caput senalus erat, consularium antiquissimus :i Ennodius, sed postea futurus anno 517. Probus for-
ex anno videlicet 472. Symmachus eumdem hono- tasse anno 525.
5>5S ENNODIIEPISCOPI TICINENSIS 1%
Per ie,' per qui te talein genuere parcntes, A Vilia divitibtts commendans dicta patronis.
Symmache, ne nostram maneat sors dura la- Germina clara
[ bellam, Sumite sicci
Da dextram tenui, et lecum me tolle per undas. Yerba parentis.
Nonfacil ad mores credentem fallere sanctos. Nobile diclum est,
Nihil moror, en supplex venio : miserere pre- Quod bona monstrat.
[canti,
' Per te, per qui te] Miseral Ennodius Parsenesis nesi subjiciuntur. Adonii vero ad Ambrosium et
exemplum ad Syinmachumpalricium, ut cam corri- Peuttim refercndi.
cerel, lib. vin, epist. 28. Proplerea hi versus Parae-
OPUSCULUM SEPTIMUM.
JUSSI SUNT OMNES EPISCOPI • CEMJUIJANOSHABERE.
PRJECEPTUM, OUANDO
Nullidubium csl, hominem qui carnalis concupi- B 1 acstimatione percurrit. Nos tamen qnos pasloralis
scenliae illecebras sacri amalor insliluti, magisira cura constringit, quibtis luendarum cominissa e?l
vivendi arte domuerit, et prxceplorum falce ccele- animarura diligentia, ne summorura qtrspiam mini-
stum erraticos palmites de conversationissuseradice morumque dispereat; maxime cuni mali ipsius
susluleril, vitali traditurus incendio, fructuosa plan- recens oculis offeralur exemplum, cum apostolicac
laria ad supernum fovere valitura compendium.unde sedis praesulem, et omnium pene Ecclesiarum gu-
annuas divina jussa capiunt pensiones, et eum sicnt bernacula tractanlem, per prosimi tumultus incen-
sinceritate innocenliae, ita opinionis luce gratulari. dium inimicorum rabies tali ore momordisset, et in
Nec bonorum facem meritorum maledicenlis creden- ruinam suam aliquorum furor sine justa indignatione
dum esl exstingui posse conflatu : quomodo et si surrexerint. Hanc ergo volentes morborum desecare
dente tangalur invidi splendor vitse, umbram vene- perniciem, ne in locum iniqtia?assertionis nostromm
nataeoblocutionis excludit. Auctorem repetunl (ene- aliquis negligentias aucupetur, et similitudine veri-
brae, quae ad involvendumjubar aptantur : nitorem tatis ad irapugnalionem fnllus occurrat : qui, ut
siderum nox infusa non obruit : ad genium claritatis aiunt, viva hominum lestimonia non formidant, dum
proficit cum obscuritate conflictus : lunaris globi quod nefas diciu est, convicii loco deputatur incau-
nunisterium die recedente plus rutilai, et placet suo C tus, et fecisse scelus creditur, qui potuisse facera
lumine, dum fugat alienum. Sub externum jus non perhibetur. Nemo Bei oculos, q'uaro hominis, judi-
mittitur, qui lucem facere, ul auclor, assumit. Sed cat plus timeri: errorem creditur fovere solitudo,
quomodo noxiaementes definitis se sestimantsenio- et profundam ncquitiam incomitatus admillere :
ribus non teneri, putantes propbelarum praecepla quasi coelo facinora penetralibus inclusa non pa-
diccnlium : Os delrahentis eradicabitur, cutn aetate teant, et vindicari malum non queal, quod homo non
veterescere; el valetudinem non habere per lem- respicit : credentes quod rem studii possint depti-
pora? quasi novellis tantum timor debeatur staltitis, lare necessilati : et dum homo homini custos est,
et ad poenamreos lex annosa non teneat: cum tem- alio maledicendi ordinc, pudiciliam valeant acconi-
porum operator Deus, prophelae usus offtcio, et modare formidini. Nos quidem vel ex una parte car-
aniiqua jusserit, et moderna disponat; et unus atque pendi occasiones incidimus : nos supernae memores
idem boni fabricator instituli, circa homines quod disciplinse, qualemcunque sacerdolalem dexteram
praemisit in parcntibus, servel in posteris. Sed ad volentibus periro porrigimus; et a ruinae praecipitio
propositum revertamur. Exercenlur quidem sanciae diabolicis actos slimulis relardamus : ut discant
animaesermonibus scmulorum,et ad glori.e augmenta loquaces, vel posl decreta pnrsentia religiosum
deptitant, qoidquid contra earum merilum accusator D amare silenlium.
ingesserit: sicul doclor gentium clamat, hominesi Nullum ergo sacerdotum, antiquis et tnodernis
oblocutionibus exerceri. Ul solent arbores qure adi legibus obseqttentem, nullumque levitarum, sine
terrae penetralia validis radicibus pervenerunt, de- bene probata volumus in quocunque loci tnanere
spicere flabra ventorum, et certamina procellarumi persona : vel quem substantiae exilitas non permi-
slabilitate propria animante contemnere : sic illii seril habere consorlem, ipse concellaneusfiat alte-
repudianies superstitiosi quse impacta fuerit caligoi rius. Publicum sit apud religiososomne quod geri-
figmenti, per sudum radios bonae conversaiionisi tur; clandestina repudietur obscuriias; multos ha-
oslendunt. Nam dum quis illorum objectis, con- beat acluum conscios, qui Deodebet innocentinm.
scientia leste, congredilur, ad Iriumphi spcm inlcrnai Videanl aemuli, quia qui lestes adhibet, vult probari:
1 Cellulanoshabere] Scriptum est ab Ennodio epi- vexatus
nuper fuerat Symmachus: episcopi, ul par
scopi sui noraine. Cuin enim jussi essent a papa aut. erat, exemplum secnli, presbyieris i.tetn ac diaconis
synodo (neque enim prodilumest), episcopiomnes, suarum dioeccsum id ipsum prxceperunt, ut ipsi
contubernales clericos liabere vitae suae actuumquei quoque sine aliorum contubernio non essent. Cellu-
lestes, ad amoliendas maledicorumcalumnias quibusi lanos itaque intcrprelalur concellaneos, auyriXXsur.
257 BENEDICTIOCEREI. 258
male deprehensa judicetur conversatio', quae non A Petrt, vel praesulis ejus aucloritate papae subnixi, i
optat agnosci. Certe vel si mens sit recli conscia, quae vitia 'desiderat radicitus amputari, ut nullus!
vindicia dignus est, qui alii existit causa periculi: religiosorum de memoratis ordinibus, aliter quam
dum enim suspicionibus patefacit accessum, fit fra- prsefali sumus, audeat conversari; vel qnicunque
terni origo discriminis : et qui peccandi fomenta praesumpserinl, cura amissione pudoris honoruin
tribuit, ipse jugulum mortis impingit, ut ait divinus damna sustineant. Quomodo grande malum est,
et beatus pracco : Noli detraliere, ne eradiceris.Con- dicatam Deo personam salutaribus moniiis non
fessor Ambrosius : Muliinon dederunt errori locuro, parere. Nullus secura extraneas habeal' mulieres
et dederunt suspicioni. Suspicio isla est interitus praeter personas canonibus designatas; ne agendo
suspicantis, et quaui non caret peccato qui dederit. taliter, eiiamsi vila sit innocens, damnum opinionis
Unde mansuro cum Dei et Redemptoris nosiri ordi- incurrat.
natione constituto sancimus, apostolicae sedis beati
1 Mulierescanonibusdesignatas] Gregorius Magnus tacrorum canonum censura
prmillit : id esl matre
lib. vn, cpist. 59 : Si qui episcoporum cum mulieri- amita, germanaet aliis hujusmodi,de quibus prava non
bus degunl, nullo modo paliaris, exceptis eis quas B possit esse suspicio.
OPUSCULUM OCTAVUM.
• PETITORIUM QUO ABSOLUTUSEST GERONTIUS PUER AGAPITI.
Dcus arbiter universilatis et conditor illa res liu- civitatis gaudere consortio : cujus ego absolulioni)
manas Iance dispensat, ut et fideles pracmium et non lam Iargitor, quam tesiis exislo : abjecta enim
pocnam rebelles accipiant. Lassis enim devotorum esset nalura designati, nisi moribus vulgaretur.
obsequiis valeludinem tribuit : dum muneris obla- Hunc quidem sum dudum inlervenienle coromula-
lione succurrit: perdil Iaboris memoriam meus tcr- lione mercatus : sed quia nullum est majus commo-
renis obligala carceribus, quoiiens illi vicissiiudine dum quam illud quod sercnum examen assequitur;
subvenitur: in aniiquumsudorisjuvenescit afiectum, elegi palmam judicii, quam de acquisilo haberecom.
qui necessitalem gratiae inelle commutat. Sanclorum pendium : ostendit mihi justa pracdicliservilus per-
poenae,dum corona quaerilur,abjuranlur. Cui dubium sonam non esse servilem. Ergo nominato non tam
'
est, quod ncc ad coelumsine fiducia remuncrationis C cupio ingenuitalem tribui, qtiam refundi: scio quod
accetiiiur ? Imitanda sunt mortalibus duce sapienlia recte vile nomen expuleril, qui ante ingenuus credi
illa, quibus aeternus ordo componilur : secuturus est meruit, quam vocari. Uemisso ergo ab co, quod
animus actibus, unde sumpsit originem, dum Deo milii debebalur, obscquio, quam suam esse conver*
devote famulanles quod prastolamur, offerimus. salione docuit, cidem rcslituo libcriatem : suppli-
A superna enim convcrsalioiiu non discrepat, qui cans coroiuc vcstrse, ut gestis ecclesiasticis ex oinni
taletn obsequenlibusimpenditdominum, qualem sibi obnoxicialc solvalur; ut perpcluo Romanae urbis
vult esse salutis auctorem. Gerontium ilaque, cujus possit exsullare collegio, oinni peculio suo sine
a rae comperta fides, pudor, integriias, ct cxigit aliqua imminulionc concesso : nec fas est cnim de
iibertalem, et suis dotibus innotescit, pcr prsesens acquisiiis quidquam minui, quem polliceor douis
pelilorium a beatiludine vcstra Romanae deprecor etiam polioribussubsequenduut.
1 Petitorium quo absolutus est Gerontius] Manu- dum ducisin ecclesiam: ivcitaiurJibellus, aut fit desi-
missionesolim in Ecctesia fiebant, beneficioConstan- deriilibi tui prosecutio.Diciste servumluum manumiitcre,
in omnibns servaveril fidem. Ejus antiqui
tini Magni,cujus exstat lex ad Protogenem episco- qui moris praeclarum hic exempluin in Gcrontio servo,
pum Sardicensem, qusc formulain declarat. cod. De quem dominus apud episcopum uianumiliit. Alierius
bis qui in Ecclesia iiiantiiniltuntur. Jam dudum pla- D nomiiie scripium hoc etiam opusculum ab En-
cuit, ui in Ecclesia caiholica liberlatem domiui suis ergo
famulisprastare possint,si sub aspeclu plebisassiilen- nodio, Agapiti nimirum, cujus nomen titulo apposui:
libusChrislianorumanlhtitibus [aciant, ut propter facti quia in veteiibus liliris GERONTIUS PUERSS. dicitur,
memoriamviceactorum interponalur qualiscunquescri- hoc est suprascripli. Subjiciiur autcm epistoke ad
est 6 lib. IV.
plura, in qua ipsi *vice leslium signent. Auguslinus in Agapitum, quce
serinone nondura edilo, sed qui a Nic. Fabro brevi * Edituspostealum aliis59ab ipsoSirmondo.
lucemcum aliis exspectat: Servum tuum manumitten-
OPUSCULUM NONUM,
> BENEDICTIO CEREI.
I. Dignum et juslura est. Vere dignura et justum et voce solvamus. Et Iicet nostra lingua auctoris sui
esi, ui quod a te, Domine, accepimus, prece saltem beueficiis diguonequaquamrespondere possil affatu :
' Benedictio tem ad priscam et solemnem in ecclesia cerei pa-<
cerei] Harum alteram, quaeposteriore
lo.o posita cst, nunc primuin cdimus. Pcrtineiil au- schalis consuetudinem, cujus aucloreui Zosiuiuui pu-
£59 ENNQDHEPISCOPITICLNENSIS 200
vtill tamen divino myslerio profecisse,quod factaest., d Agnoscit hic odoreni suum sauitifersevirginis filius,
Nam cuui casleris anitnalibus hebetata caliganUum ttbi sine coitu nascitur quidquid offertur. Non eniin
crassitudo sit sensuum, vernal in hoc dispositione hlc luricremis Panchseus adoletur ignis aliaribus :
dominica homioum factura praoslantior, quod sola nan adtriste ministerium extremum muglens bos
iiberius potest scnlire faclprem : quae lamen cernuis peroussa litalur: non bidenlum fetus carnifieis po-
cst socianda recte pecudibus, si ccel«siis ignara mu- lius, quain sacerdaiis iuucro desecuii. Sufficil ad
neris, velut elinguis, beneficia divinitus concessa reparalionem aeternitatisperditae, quod noii a nobis,
concludat. Nam ut absolvit a crimine in liolocaustis sed pro nobis, Agnus occisus est. Procul hinc aberit
tnysticis, non habere quod offeras: ita digna piaculo ianista Judaicus, qui per cicatrices inguinum aniiuas
res est, offerenda subtrahere. Parili namque judicio sibi acquisitas lot solet nunterare quot vulnerai.
censendus esi, et qui nunquam loquitur per natu- Christi noslri libarnina infueata simplicitate com-
ram, et qui quod loquilur, nonreddit auctori. Idcirco, plemur. Peragit dedlcationem corporis nostri, crux,
Domine, slupendi hujus opifex elemenli.aliquam tibi unda, confessio. Te ergo quaesumus,Domine, ut si-
a nobis reddi credimus bumili satisfactione particu- eutlypico prisca mysterio, ita renovanda agmina
lam, quod toiumcognoscimus nos debere. Quisenim ducat baeccolumna trans gurgites : aestuetnobis se-
alius prseter te mundi fabricam perpendiculorepen- B tnita prseparata per maria, et sitiat callis pulveru
tinaejussionis exactam liifida auctoritate solidavil; lentus in fluctibus. Nihil hic est in quo discrepenl
cum primum praecepli lui miraculo terra. coagulare- antiqua novis aut moderna veteribus. Tu semper
lur in pelagus, el deduclis deinde aquarum impres- idetn Ponjinus et sacerdos memoratus per prophetas.
sionibusiila naufraga post slliret ? Cujits etiam, nisi Hic est ad cujus precatum fluenta siccenlur, ut He-
tuae investigabilis fotu jussionis suscepla germina bracus transeat, JEgyptius deprimatur, et mersis in
nulriunlur? qui calorem gignit infusis, qui humorem aqtta corporibus, spla sentiat culpa naufragium.
stillat arentibus? qui, nisi Deusnoster, succidua jun- Hocautem tibi, DotUine, castse operatricis munus,
git temporibus lempora, quorum lerrse fetus nunc et hanc intaclaematris sobolem commendaraus; per
igne fervescant, nunc glacie temperentur, nunc te- quam meretur habere terra quod coellest: qute pci
pore animentur, nunc bibulo liquore conspergantur? domos cereas divino slipanl mella coinpendio : qui-
Quis haecomnia ct fecit ex nihilo, et per iucis ja- bus causa est numerosse progeniei nescisse conju-
nuam a perpetuse noctis furva densiiate discreyit, gium : ne dum copulartim nexibus occupanlur, Iabo-
feciique perenniter laudauda dispositionepiissimus, randi tempus effugiant, et exspectent ut prolem siiam
post lucisclaritatem non horreri tenebras reverten- lurgida alvus effundat, quam herbarum lucro diligen-
tes per dierum dies ? Quis te vel dignus aut lacundus G tius possunt ore profligare quam semine In hujus
laudator eloquitur, cujus lerminata distribuiio succe- autem cerei luminis corpore te, Domine,postulamus
dente varietate fit gratior: quo jubente duicior lux utsupernae benedictlonis munus accommodes : et
1 si quis hinc snmpserlt, adversus flabra ventorum,
est, quae aliquando desinit, quam si jugiter perma-
neret? Ecce illa nox, quse mundum baclenus jugo adVersus spiritus procellarum, tua jussa faciens, sit
crudelissimsededitionis oppresserat, populos a nexi- llli singulare profugium : sit murus ab boste fide/i-
bus violentseconditionisabsolvit, et fit liberialisal- bus. Simul etiam quaesumuste ut quia a3 vernantis
trix, qusemater fuerat serviiutis. In hujus tibi, Do- anni faciera passionis ac resurrectionis tuse tempus
minc, sanciissimaenoctis ministerio hoc cereum lu- aptasti, cum post concretas hiemali torpore glebas et
nten offerimus, per quod caligo vetusta pellatur : in Infrenata glacie flumiha, novellas frondium lunicas
quo species trino compaginata consortio, societalis gemma conscendit, et cum auctore germinum Do-
propemodum mysticaeglutino conjungatur: quarura mino nobisomnia reviviscunt : da multiplicesfruclus
ceram- paravit nectareis partubus ieta virgiuitas pa- in terris, nostrum efficequod ostendis, et sacerdotis
pyruro ad alimenta ignium lympha transmisit, lu- nostri, vel lotius cleri incolumiiale servaia, uberta-
men adhibetur e acelo. Nihil bic babet vox huutana tem temporum sine adversa tempestate conce'u*e.
quod consecret, ubi totum dirigit superna cognitio. 'D
pam* faciuut rilualiura librorum scriptores Alcuinus, tas vel omnes incursus fac dimicare particutam. Can-
ct Ainalarius, non episcopus Trevirensis, ut vuigo terura hic mos olim extra urbem duntaxal. Romx
nuncupatur, sed diaconus, qui episcopo setale sup- enira cerei paschalis vice ceram pleo perfusaiu bene-
par, Ludovici imperatoris jussu id opus contexuit. dicebal archidiaconus: inde pariiculas in agnorum
1 Si quishincsumpserit] Mosenim erat quem iidem effigiem expressas asservabat, populo similiter die
auclures tradunt,.ul ex cereo paschali qui sabbato qua dictum esl, dividendas. Quseres nimirum origi-
saucto conceplis precibus sacratus fuerat, particulae nera dedit cereis agni cceleslis iraagiuibus, quaea
decerperentur, ac populo die dominica in Albis, pontidcibus ipsis augustiore poslea ritit consecrari
pOst sacram coinraunioneni distribiterenlur, unde coeperunt.
suffilum in sedibussuis facerent, vel agros vineas- *YL4einter Sirmondi
, ipsiusopuscula,deduobusAmala-
que munirent adversus daenionumprsestigias, aut riis epistolamad Constantinum
conlra fulgura et tonilrua. Quo eliam speclant illa Bsrouti. Cajetanumabbatem Sancti
Etiuodii Bened. JI : Sumptam ex hoc contra proeel-
261 BENEDICTIOCEREI. 202
OPUSCULUM DECIMUM.
BENEDICTIO CEREI.
II. Dignum et juslum est. Vere dignum et justum A duce culpa revocatus exsilium flevit. Hunc nisi om-
cst, ut principe loco fores bealae noctis, adhibito nipotentia lua, Domine, regeneraret perditum, pa-
praesentiminislerio, digna quasi clave reserenlur : rum posset prodesse quod feceras; et nisi opeut fer-
ut nobilis nunlius vitac testetur advenlum, ut prcc» ret et numeroel proeperitale fecunda nativitas, priuia
conis merito sectttura ponderenlur, sacris (idem my- in qua mortem error peperit, non juvaret. Posirerao,
sleriis venerandus praecessor accommodet. Juslunt nihil esset quod ad fabricam nostram materiam
esl ut proximitatem salutaris aquse flamma manife- liuinus prsebuit, nisi unda succurreret : unicum
stet: elementorumdiversilas in peregrina pace con- nobis sacraraenti hujus solatiura contulisti, quod
veniat: lympharum in promplu esse remedia sacer aquae diluuni peccata telluris. Ergo jam lypus rece-
ignis ostendat : agnoscatur non esse naturae, sed dat; et qui imaginibus annuntiaverunt sequentia,
redempgionis, quod concordat unda cum lumine. conlicescant. In veritaie lenemui quidquid colorata
Lseietur in operibus suis fabricator ille ccelestis, legis umbra promiseral. Tempus est quo corpora
cum benedicit ipse quod tribuit: cum illud quod se- noslra, vel animae Redemptori Christo feriato tnu-
creti sui producit origine, nobililai sacramenlo. In- crone dedicentur : quo salus per vulnera non quae-
telligat linguaenostrseministerio specialem quam no- ratur : quo sacerdotis dexlera lanistaeopus abjuret:
bis concessit disianiiam. Mancipetur laudibus ejus n quo consecrationein impleat fides, lympha, signacu-
quidquid a cseteris animalibus jussil in homine esse lum : quo humanum genus unde decidil, fons redu-
prsestantiui. Quia optimi conditoris aperla sunt be- cat. ln hujus ergo suspiciendac noctis officio, yene-
neficia; et ira a pielate non discrepat, quando et ar- randis compactam elementis facem libi, Doinine,
tem nos supplicandi docuit, et suis niuiieribus vult mancipamus: in qua triumcopulamunerum priinum
placari. Ipse enim hominem sibi templi vice dacdala de impari numero complacebil: quaequod gratis Deo
provisione formavit. Ipse peiietralia cordis nostri veniat auctoribus, non babetur incertum : uiium,
sauclo eruderata pandit iiuroilu, nisi per propositum quod de fetibus fluminum accedunl nutriraeufa flam-
libertatis foedoobstruantur itilerna conlagio. Quare, marum : alitid quod apum tribuit intemerata fecun-
uuiversis rerum liquet arcauis, viialem per sapien- diias, in quarum partubusnulla patitur damna virgi-
iiam facloris m.icliinam, nisi per suuni sludium, noti nitas: ignis etiam coelo infusus adhibetur. liedem-
perire. Qui nos el ad meliora formavit, et quibus iti- ptor enim proprio aquas dedicavit baptismaie : inte-
neribus salus peterctur ostendit. Cum euim ex humo gritatem diligitqtiara etnascendo in matre servavit:
hominem lingerei; cum terra vicluram migraret in ut a prophela posset inspici, innocui corpus suscepit
furmam; cum putre solura novam transiret iu fa- incendii, cum frondibus in rubo crepitanlibus nulla
ciera; cum insufflalionespiritus sui moverentur arya Q frulcx detrimeiUa sentiret; cum arida pabulum flam-
vesligiis, et lellus respiceret possessorem ex propriis mis, dum lamberenlur, ligna non fierent. Ergo pro-
abslraclum sinibus iuopina dote pracslantem, haben- prium tibi est, Domine, quidquid in boc cereo ser-
tem quod ipsa quse mater putabalur esse, non dede- vorumtuorum praeparavitobsequium. Serenis in islo
rat; cum referret gloriara nobilitaia per sobolem; respice oculis, quod contuiit ccelum, fluenta, pudici-
imperfeclioerat, si actuum callem non suo jurc dis- tia. Tu ad tribuendam benediciionem evopatus mini-
poneret. Quotidianus tamen, Domine, beneficiorum sterio humani sermonis, inlabere. Tu resurreclionis
tuorum successus munera seniora transcendit, et tuae tempore, quo vcrnat anni reviviscenlis infantia,
xstimatione sequenliumvetusta superantur. Ille enim sumpiam ex hoc contra procellas vel omnes incur-
perpeluara desiinalus ad vitam, ille de parente limo sus, fac djmicare pai ticulam : ut sacerdolis nostri
coeli civis efiectus, ad originem voluntario errore yotiva omnibus, vel totius cleri ejus incolumiiale
detrusus est. Et quia dum liceret, noluit sectari concessa, ubertatem terrarum cum acluum innocen-
uieliora, sublimitatem perdidil quam feliciler dege- Iht et prosperitale concedas.
uerans dono conditoris acceperai, et ad prosapiem
MAGNI FELICIS ENNODII
'DICTIONES.
——•—
DICTIO PRIMA,
»IN NATALI LAURENTII MEDIOIiANENSIS EPISCOPI.
SACRA FRIHA. A hoc est dicere et indicio certo monslrare, quia non
Quousque me iners diffidentia intra anguslum pa- diligil, qui pavescit. Sine culpa vincitur oneris im-
tuit peneirale delitescere ? quousque nimia cautio: mensitale, qui ad porlandam sarcinam et si impar,
terminos honesti pudorisexsuperans.dispendia opi- lamen devotus occurrit. Ilis ita se habentibus, festa
uionis quae evitat, incurret ? Usu enitn rerura venit nascentis anni cur nouvotivo sermonecoucelebrem?
inter bomines, ut quantuin famaedecerpitur per au- cur lucidi nalalis exordia silentii foeditate dehone-
daciam, superfluum non minus pereat per timorem. stem? Mancaesl sine sermone hilariias, et simula-
Nonenim debet notari vclut avarsclaudis assumplor, crum mceroris est, occultire quod gaudeas; el af-
non ei ascribi cupido affectatsc devolionis osteului: flictionisimitatio, voccm in laet;lianon b.ibere. Ergo
apud quem res obnoxia pudoris slimulis adacta com- tibi, sancte pater, officiiconscius verba non tribuam?
pletur: quia sicut in umbram cogit gloriscappeliius, Libettamen dicendi principia consecraiionis IIIUB de-
oratione dum quaerilur; ita non rcddere quod deberi rivare de lempore, et cum aimi renascenlis infantia ,
noveris, proximitaiem noctis indicit. Superfluascribe- floruienta, si valeo, diclionc vernare. Nunccum terrae
re, res jactantiie est: necessaria reiicere, contemptus. succus per venas arentium virgultorum currit in
Saepevituperalionisnostraematerestdoclorisoccultata g germina, et alvus sicci fomitis liumore maritafa tur-
laudatio. Dicatforsitan aliquls anitno consulendi,quod gescit: cum in blandam lucem novelli prscsegminis
operispressamagnitudinecxhausiimaciesarescaiinge- comaeexplicantur arboreoe, el omnis ramorum ple-
nii,etdesiitutadicendivaletudine garrulitas defectum ctura diffunditur, vel quaeintra lunicam natura arcta-
Ktercetur cx copia : ceu si in alveum magni fluminis verat frondium decora solvunlur : cum avium can-
stiilanlisgutlam fundas eloqtiii, ncquaquamad cursum tilena comitur sapore modulalo : cum vita segeium
proflcis liquoiis impendio, et vix humorem parturit, glebis sepulla hiemalibus, quasi algoris repagulo
quod ad undas aptalur. Sed acstimamusanimo qttae emissa et tepore fota concipilur. Nunc in cano (lore
dicanturad pretiura meritum dictionis: et vena quseest spem fructaum melitur agricola, cum muluis palmi-
per naluram torrida , frequenter currit a themate : tum brachiis vinearum texilur aprica fonnositas, et
eloquentiaeexililas proposilione pinguescit. Sa:pe pro ante maturitatis tempus vultum frugiferum cultura
eorum merilis quibus se mancipaverit oratio, dicenda componit, dans venustatem falce domilrice, et luxu-
tribuuntur; maxime si raera affeclione laudando tni- riam iiifccundam ferro frtictificante compescens.
litet narralurus: tunc verborum abundanliara trans- Cum profundi gurgiiis rabies blaiidum transit in si-
mitlit affectio : lunc amor suggerit, quod negat inge- bilum, et encrvata tepore ventorum ferocilas niigrat
nium. Sancti Laurenlii aliquatenus pro mea medio- in delicias naviganlis; dum lulum est cymbam salo
critale bona dicturus, plenum quidem laboris opus laxare, et anchorarum morsusabsolvere: durafractu-
aggredior, sed plenum caritatis. Facessat ergo for- ra procellarum quae nautas hactenus terrebat, invi-
mido venerando inimica proposilo : fugiliva est glo- tat, el per uda xquoris spatia soninum gubernantis
rise mens subjecta terrori, clamante Paulo apostolo: admiltit, cum colore distineta geminalo verni opibus
Perfecta caritas foras miltit limorem (I Joan. tv, 18); prata dilescunl; el in ordinatione summi pontificis
1 Dictiones] Dictio interdum est rujusvis generis VIII,episl. 11, inter alia sic scribit: Hic, ut arreptum
oratio seu vera seu ficla. Itaque Cicero pro vera suaserat opus, ethieamdktionem pro personm,temporit
usurpat cumscribit in Bruto raalle se unam L. Crassi el ioci qualitale variabat; vulgo male, el hic addilio-
pro M. Cuiio dictionem quam castellanos triumphos nem *
: nain ccria est eroendatio.
duos. Ennodius pro ficta in epUlolis passim. cum /n nalati Laurentii Slediolanensisepitcopi ] Nala-
Avieni, Messalae, Parihenii adolescentum deulama- lem intelligc non vitse, sed cathedrae et episcopatus.
tiunculas dicliones vocat: snis etiam tum veris tum Hunc enini feslum quotannis agebant episcopi, sibut
iictis idem nomen irapooit. Quas quidem in ununi imperaiores naialem seu ortum imperii sui, lcge2
collcctas qualuor in classes digessimus. Duse primae cod. Theod. de Feriis, et quod vel ex hac Enuodii
veras laudationes continent, pertinentque aut ad res dictiouediscimus, quemadmodumprincipes natalisuo
personasque ecclesiasticas, aut ad scholam et audi- D panegyricis orationibus laudari mos erat: ttt lesuuiitir
toritun : tindc illas ab argumento sacraS diximus, has panegyrici dicti in qtiinquennalibus, decennalibus ci
scholaslicasi ln teriio ordine sunt conlroversiae; in alii: ita eliam episcopos anniversario die suscepii
posiremo quas Graeci>j9orroit«f r.«irfiemvtWyovfnun- episcopatus : quoil confirmal allera Ennodii îciio ,
cupant, quae alienos niores et ver.ba imitatilur, nos quae dic a in natali Epiplianii episcopi iricesimo. et
ethicas dictiones appellavimus, Sidonium nostrum sermn in Pelrum episcopum, qtti est 107 inter Clny*
gecuti, qui de Lampridio rhetore Burdegalensi lib. ioogianos.
865 DICTIONES. 2(i0
naturae gaudium elemenla testantur. Tibi ergo, an- A sustinebas tormenta mullorum, ut ait Apostolus :
lisles, nunc non reddam quod aliis praestare jam Quis vestrum cruciatur, etnon ego(II Cor. xi, 19)?
didici; quem ad pontificalemapicem gravitas, pudor, lnler isla tamen fractum te non vidit adversitas : hoc
pudicitia, venuslas adduxit; qui tot dotibus velut in Iriumphis suis decerpi sensit inimicus, quod capti
acervum coactis, canam dignitatem praesenlis officii sacerdolis animnm non subegit. Pugnabas adbuc pro
suscepisli, habens tantarum honestamenta virttttum, absolutione plurimorum, et libi nihil metuens, de
quantarum singulseprobalum facerent species sacer- plebis tuse anxietate pendebas. Nolo diulius tristibus
dotem? Taceo universitaiis in electionetua consonan- immorari; nolo tragcediam maligni temporis ape-
liam, et discretarum nalionum cnncordem sententiam rire, libens de illustri conservatione tua aliquanta
non revolvo: statuat ista loco laudis, cui non stippe- prselervolo, ne te narrando cogam denuo sustinere
lit quod possit proedicare de moribus. Momentis qusc passus es : quanquam doctor gentium in tribu-
enim plerumque incerti favoris aura popularis im- latione exercitum se fuisse commemoret vociferans:
pellitur, et nescia examinis turba Quiritum , dum Cuminfirmor, tum potenssum (II Cor.xn, 10). Taceo
studiis rapitur, amat incognitos. In (e iibram tenuil, inediam, frigus, et injurias, et ilia quae tibi inimici
qui petilionis tuse aut socium se praestitit aut aucto- animtis providit augmenta morborum. Sed, credo ,
rem. Iraperitae ccetus multitudinis meritum tuum B hccc puerilia, et succo antiquae valetudinis robusta
expendit lance perfecti: etdum in te ornamenlorum membra tolerabant. Nonne emortuis per compages
varietas placet, quasi unus hseres diversissimi fueris artubus, et a possibilitate propria longa jain setate
instituli; sic singuli hoc de claritate tua censebant disiractis, sola anima fiecti nescia sustinebat, et imi-
sufficere quod probabant: quia bona omnia nequa- tanda inteniione adversns impugnantes muro con-
quam omnibus nota esse poluerunt: et speciatim ad stantioe stabilita certabat ? Post haec ad redivivum
favorem sideris tui universos illexeras, alteri osten- sinitim liberiatis oplataenunquam pia vola despiciens
dendo quod pius es, alteri quod severus, alteri quod Chrisms Redemptor noster occurrit, et fractas Ro-
bene acquisiti distributor putriraonii, alteri quod mani nominis vires artifici medela solidaia in vigo-
scires recte parta servare. Id studii sumpsit univer- rem salutiferum res contrila remeavit. Cum ex alto
siias, ut cum de proposiia laude unusquisque vince- benignis oculis ccelestis dominatoraspexit, Mediola-
ret, collatione tamen in praeconiis tuis melioris tituli nensium tirbi lux est proprii reddita sacerdotis.
ab altero vincerelur. Nolo istis diutius immorari. Tunc cum rarus habitator, tunc cum error in domi*
Veniendum est ad laboris tui exercitia; quia ego, qui bus, et per dulcia cubiculorum liraina confusa discur-
non sum in laudatione tua idoneus maximis, nescio sio ; tunc cum ubique pavor et luctus, et Dei terapla
esse ' parva contentus. * Novellis te adhuc impositaeG ferartifli habitationi depuiata sordebant: cum mar-
dignitatis labentera vestigiis ineluctati temporis cens incuria splendidissima dudum atria situ vetusti
suscepit adversitas, et lironem pontificii exercita- humoris obnuberat, laetitiamcaeteris tuo dedisti de
tissimura militem adversus libertatem impacla hella redilu, tu regressus ad lacrymas. Tunc more avinm,
reddiderunt. Ttt praedonisnescisti timere saevitiam; quibus, dum terra nivibus vestitur, et alicujus loci in
tu biandimentorum quod in malitiosis nocentius te- spem cibi spolialur anguslia, videres quae remanere
lum est, scuto constantiaevenena respuisli. Quotiens poluerunt plebis reliquias confluxisse, et ad boni pa-
te qui ccrtamine non potuit, insidiosa honorificentia storis prseseniiamundique fatigatis balatti nemoribus
lacessivii? Quotiens in damno bonaeopinionis servitii greges accurrere. Alios ttinc, multiplici sustentandi
sui te credidit figmenlasuscipere, hoc a te postulans, genere, mulcebas affatu; alios reficiebas impendio;
ut adhibito hoslem colludio inlra urbis muros con- alios horiabaris exemplo. Brevi post in anliquura
cludercs, et ovium tuarum dissipanda lupis membra slalum qui libi posl Deum debelur, urbs jam sepul-
prsestares? paris facti, qtiod dictu nelas est, mullo- la revaluit; et quaenon credebat in se reparari posse
rum exempla suggerens. Quse quidem tu viianda quod fuerat, ccepit jam meliora acmulari. Tunc qui
despiciens, et ad vindictam sereni lemporis servans vitae usus est jam cernere erat omnia ad latiorem
memorise commisisti, detestabilia reiineus, ne per ** profectum bonissuccessibusinvilari. Curro persin-
obhvionem impune transirenl, et majorem liorrorem siriclim referendo quibus opus est larga nar-
gula,
excessibus debens, dum ruinam meiuis aliorum. Sed ratio ; ad agonem vitae lusc, ad summi celebritalem
remotis dicendi obstaculis, veniamus ad illa quaere- propositi perveniurus. a Secunda post dubium lem-
I gioso sunt digna memoralu. Cum hosiilis irruptio poris nata est in Ecclesia Romana captivitas, quse tc
more pecorum Christianura populura per diversa quasi jam diu desidem, et laboris fugacem de longai
distraheret, tu variorum generibus cruciatuum ca- sinu quielis abslraheret; cum vix spe pacis laboris
piebaris inorauibus, lu paterna conventus pietale tui arma deposita resumuntur. Deberetur quidem ,
1 Schol., parvo.
* Noveltitte adhuc] Successit Laurentius in calhe- rediit, urbemque ex prisiinis aertimnis recreavit.
dra MediolanensiTheodoro episcopo, in quem exsiat 3 Secundain licclesiaRomanacaplwilas]Obschisma-
Ennodii epigramma 88. Paulo post secuta est ilire- licorum rnachinatioucs adversus Syinmaclium; qua
ptio iirbis Mediolanensiset exsilium Lattrentii, per de causa lioimtdiu vcrsaitis est Laiiieniius, et syno-
Udoacremopinor, quandoTufa iluce, ntin Epiphanii do absoliilionispnefuit, quam senaluin euriaeccelestis
Vita dicium est, advcrsus Tlieodericnm rcbellavit. nominat, iiiipugiianiiuniqueodiis et furori conslaiiti
Theoderico vicloria potito Lanrenlius Mcdiolaiium animo rcstilit.
PATROL.LXIII. 9
nisi me laudis tuae censura pertraheret, in lugenda A verentia fugatis instituatur libaminibus; quod sacra-
causa silentium, ui in una aetate memoriaepereat res rium apellelur merito, postquara seniores hostias
nefanda. Senatus ille curiae cceleslis accitus est: ubi abjuravit, et in adolendi mulatibne sacrificii divinae
ex variis provinciis episcoporum turba confluxit: ubi aedis nomen assumpseril: poslremo quod in alinra
ccetus iile, quot hominum genera, tot sentenliarum Slatuminconcussis migraverunt fundameuta ciilmini-
varieiales advexit. Sed quibus inerat spiritualis sapor bus : et cuin ad structuram parum humanus sudoi
intelligentiae, quasi ducem te principalis deliberatio- adjecit, qiiaerunquefuerunt innovata sint, dum per-
nis caritate tenuerunt. Tunc quo minantium impetus siStunl. In summa, cujus aestimanduraest iniraculi,
blandiraentorum melie domuisti, qua superbarura ubi dum mbdum teneat machina, adliuc non desistit
corda veneranda humilitatis erectione fregisti, qua ascendere, et in anliquis conslituta vestigiisattollitur
labantium animos consilii radice fundasli, explicare incremenlo ? Requirendum sane quis hnjus operis,
non valeo. Rei gestacnolitiam scire cupidum ex facti quis innovationis auctor exstiterit : praedecessor
s
conteniplatione compello. Unum te secuti sunt tot nempe parvitatis mese * Victor aniistes. Futurse
electi, et in sententiam tuam reciderunt tantarum annuntiatrix innocentiae divinitas nomen imposuit:
principes civitatum. Coquitur lameniationis aestibus, . nam qui de his quaesuscipiuntiiradversus vilia inun-
qui a le cruda obstinatione descivit; et niliil iiabet. B dana, certaininibuSprsedicloevenlus accesserit, cutn
in solatium praeter calamitatis lacrymas, qui divisus vocabulum didiceris, gesla cognoscis. Isie per spiri-
est. Dicat aliquis forsitan, rerum gestarum malignus talem dimicalionem, ut victorem decuit; de criinini-
inlerpres, quam sortita est de hujusmodi conslantia bus triumphavit: et quidquid portio sinistra morta-
praesens causa decisionem : quserat, qui fines de lau- Hbus ingerit, de eo casum non requiras, cum noini-
dato sudore contigerunl. iluic ego fidens replicabo ; natum intelligasfuisse qtiod dictus est. Cujus merila
te praesulefactum, ne sacerdotes minisiros acciperet oraliohis campumpostulant, si me ad latiora progredi
furor alienus : ne cruenlse indignalioni ponlilicum aut ingenii macies paterelur, aut merili: quaedam
sententia miliiaret: ne in usura male commoti tra- enim actuum nobiiitas est, dignura inveuiri laude
lierent evenire posse quod vellent. Poslremo impro- magnorum. Hunc mediocritas noslra in aedificatiohis
borum loquacitas obmutescat, liujus saltem aestima- cura dum sequitur, ad consummationem,Deo auspice,
lione secreti; quia odiorum incendia quae non ex vota perduxit. Nemo aestimet arrogantise esse quod
impugnali merito, sed ex studiorum fomenlis arse- dixi: fas est cum eo vota conjungere, cui par esse
ruul, nec sanctae deliberalionis potuerunl fonte re- hequeas actione: quia assertio conscientiae est me-
stingui. Tibi ergo debetur venerabiliura custodia ca- liorem in qtiacUnquepartc seciari : nunquam tene-
Donum. Tibi quod sine episcopali nota contigeril, *C brosum callem, sicut resiimamus, incurrit, qui eum
quidquid in praesentia saevitimprobitas. Tibi palu t queht novit prsetendere vitae lumen inscquitur. Lu-
quod aliis accusantes clandesiina fraude texerunt: culenlius tamen geslaruin fidemrerum sermonis pan-
apud te compertumfuil, non satisfaciendum odiis , damus officio.Hic anle fallacibusdedicata praestigiis,
quoliens fide deseritur qui lacessit. Sed melius aliis et turpi pecuduni cruore perfusa velereS siliiulacra
servantur narranda temporibus. Salve, Ecclesiarum coluerunt: liic in divinitatis injuria, per altare in-
sidus, et ad seneclutem bonara Abrabse semulator fauslis cumulatum muneribus, res ceelo debitas dsc-
accede ; quia testimonium probilatis est, diu homi- moniis obtulerunt: bic junicum exia semivivis pal-
nem in ecclesiaslica arce servari, ut scriplum est: pitantia motibus misero inquisitori futura cecinerunt:
Viri sanguinum et dolosi non dimidiabunl dies suos hinc fumus sordidis aerem ipsum polluit sparsus per
(Psat. LXIV,24). Tu avo maturus, et ad religiosum rnulta contagiis. Ad ultima, hinc mactata pcr lanislas
sudorem primaevus exsupera. Tu pieiaie laudabili hostiarum multitudo, quidquid Deus est effugavit,
bonis disciplinis exempla suggere ; malos severitate dum farra, sanguis, tura, vervinasidolis exhibentur:
compesce; cl boni utriusque fibuia operis in testi- dum simplicem ritum aelas Cbristo inimica non reci-
raonio summaegloriaesine labe perdura. pit, et multifariis * censura laborante oblationibus
DICTIO II. ]D supernam mercatur ofiensam. Liberetire persingula,
1 Missa Honoralo episcopo Novariensi, in dedicatione et funesloriim secreta linguaeclave reserare, ni me-
basilicmAposlolorum,ubi lemplumfu.itidolorum. rifo aestimemus oris injuriam narrare sordehlia, ct
SACRA 8ECUNDA. quod illos actibne percuiit, nos loquela contaminaret.
Credo ego vos, fratres carissimi, tota ineniis cura Explicemds interiiii, quibus sint ista mutata succes-
venerari, quod in loco boc, manenle templi nomine, Sibus, quanto pracVenta nox splendore fugeril. Ubi
vetus perieril pro religione cullura : quod delubri re- Sunt sigilla numinum votis imaginaia facienliim?
1 Dictio missa
Honorato] Scripta hsec quidem ab Honorati, cujus epitaphium scripsit Ennodius epi-
Ennodio, sed in gratiara Honorati NovariaeInsubrum gram. 95. At epigrammate II tle bac eadem re:
episcopi, qui eam recitavit, ut suam. Sic etiam quse Di, quibushbcpaluil, possessaslinquitesedes.
proxime sequitur ab Ennodio com.posiiaest, a Ste- QuodfocitVictor,victorubique lenet.
pbano vicario pronuntiata. Suntet aliaeid genus non- Addiditad cuHnmmerilosurcessoret actis
nutlae, quas pro diversis composuit: jquo more Sal- Ouimoruinnomeuhiuc Honorategeris.
vianuin Massiliensempresbylerum homiliasepiscopis * Scliot., Cni (uiura.
fecisse mullas auctor est Geunadius in catalogo. 4 Schot., censu.
? Victorantistes ] Episcopus Novariensis, decessor
SGd DICTIONES. 270
quorumfaciesin potestate pependit artificis ? quibus A nitor ingenii: quia in his etiam sine amore blanditur
pretiura aut sollicitudo peperit operantis, aut metal- eloquentia , in iilis splendorem siiuro veritas nuda
lum ? Cbi sunt dii quibus potentiam dederunt bo- comniendat. Sine pbaleris est omne qtiod diclat affe-
mines fulgore gemmarum? En video, otnnia ista, ut ctio : ad unguem fabricantur illa, quaevolumus noii
credo, fugerunt: Christus ingressus est: respiciamus tam speciem recti habere, quam similitudinem. Ad
cjuibus fultus auxiliis. Venerunt cum eo coelorum te, venerabilis mihi antistes Maxime,sermo eSt: cui
radii, apostolorum diademata, Pelrus et Paulus. Qui in meritorum testimonio virlus cuepit a vocabulo, iti
enim in restauratione tedis essent necessarii, hisi quo actus eloquitur, qui nomen appellat,: provida
arciiiieclus et petra? nisi lapis et superaedificans?nisi parenlum tuorum diligentia prius le eligi voluit quam
fundamentum el opifex ? Quid trepidatis pericula probari. Te olira ssecularibusinhacrenlem litulis ca-
ciortalium ? quid anxio fugam paratis excursii ? ilie sirensis sudor excoluit, et ad Ecclesise gubernacula
est, cui nullus versutiam veslram lapsus abscondit: pars adversa solidavit: sicut Deus loquilur per pro-
qui cum loco non moveatur, quocunque abierilis in- pbetara, Qui in modico fidelis, et in magno fidelis ett
sequitur. Veni ergo, piissime Domine, et ad conse- (Lue. xvi, 10). * Te sacrarum judex et consilii co-
cralionem operis tui pleiius illabere . vice humani •• mitem meruit el laboris. Bene venerandis iniliandus
per baplisma pectoris purgentur hxc tempia turpi B allaribus, et in laica conversalione quod sacrumesset
hactenus dedicata patrocinio. Institue, Domine, ver- elegisii. Tu pudicitisein illa aetalecustos inventus es,
tendo sacrificia; et dura puris cutnulamus allaria in qua et lex obsequitur desideriis. Satis enim est
sancta donariis, prsesentiamtnae majestatis inlersere, pueritiae anibituin quero licenlia fulcit, horrcri. Chri-
evocatus sanctorum merito sacerdoltim, elecli seor- stus milites suos quos in personamducis altollat.iliter
Bum praesentis' Palris nostri Laurentii conscienlia: acies quaeril liosiiles. Adscilus Ecclesiajj pontificem
qui tot plenus dolibus ad Erclesiae fasligia crevit, actibus implesti aute tempora dignitalisi Non fuit
quot fecissent summum singuia quaequepontificera. advena benigoitas, quaenaturse innixa radicibus, d0
In quo vernat princepsbonioperis et tnater honestatis cano flore germen osiendit. Temporale est omne
verecundia, religionis sanctaenutrix patientia. Deum quod fingilur : perpetuum quod cum aetate raalure-
semper placatura pietas, qui ecclesiasticis membris scit. Non tibi sacerdotium rem doni credimus eve-
non sernibne vitae institula Iribuit, sed exemplis: nisse, sed praemii. Alius vulgi aura, gratia lenoci-
qui omnem callem quo ad Deum itur, dum praevius nante, commendalur : tibi rigida circa culpabiles
incedit, ostendit: adjuvante se Dominonostro Jesu districtio dedit affectum. Manet te singularis sapien-
Cliristo, cum Patre regnante in saecula saeculorum. <tia : quae licet generaliter oplanda est, tamen exisiit
Amen. G in magislro necessaria. Frustra moniloris personam
DICTIOIII. suscipit, qui impacti non praevalet aesiimare pondus
* Dala Stephano 3 V. S. vicariodicenda Maximo officii : vilissimis comparandus est, nisi prsecellat
episcopo scientia, qtii est honore praestantior. Dedit tibi api-
SACRATERTIA. cem rcs judicii, non favoris: dignus ponlifice amor
. Prodit religiosaevotum conscientiaemens laudibus est, quera censura conciliat: deyenuslat institutionis
devota ponlificum: assertio ingenii est -, Deo obse- genium, qui per solam gratiam vult placere. Tu his
quentibusmanciparequod loqtiimur. In quorura prae- condilus el formaius coelibeneficiis, plus agendo po-
coniis forle angusius sermo vulgel imperitiam: ma- pulum instituis, quam loquendo. llla monita disci-
nifestal tamen, si abslinealur, infantiam. Quis men- pulorum conscientiam eruderant, qute praebeutur
dicam narrationem aestimet,quam voia Iocupletant? exemplo: sine pudore invital ad iimocenliam, qui
Saepe in facundise dotibus pauper invenilur vena illam non fuerit ipse sectatus. Te inter secreia pene-
prsedicantis, et e diverso tbesaurus cordis irradat in traliura quasi testetn metuunt, qui peccare disponunt:
egestate verborum. Qui vice Dei judicat, non desi- nascentibus culpis meius, et revereniia tua negat ef-
derat picta colloquia, sed quae infucatuscommendat fectum. Qui inter exordia occurrit vitiis, el occasio-
' Palris noslri Laurentii] Episcopi Mediolancnsis, ^ coniinet. Dicta igiiurest MaximoepiscopoTicinensi,
quem proinde ut meiropolilanum sutim p.iiris loeo Epiphanii in ea sede successori, cui pbstea successit
habebant Novarienses.Quod vero in ej is laudes dino^lerEnnodius.
grediiur , specimen habet priscaeepiscoporum iuler 3 V. S. vicario] Virispectabilis notasadjeci cxma-
se observanliae: qiiorum concionibu>si quanlo ad- nuscripiis. Hinc enim vicarianae prsefecturaeel jam
erant aliarum sedium antislites, aliquaui eorum lau- olim proprius fuerat tilulus, el adliuc erat sevo En-
dationem inlexere solebant. Cujos rei obvia sunl apud nodii. Cassiodorus lib. ui, epist. 17 : Speclabilemvi-
Graecoset Latinos exempla. Sed illustre Petri Chry- rum Gemellum, vicarium pwfeclorum, fide nobis et
sologi sermone 136 in Adeipbum'episcoptira. indutUia comperlum.
* Dictiodala
Stephano] Dictionem lianc Cresconius wTesacrarumjudex] Comes,sacrarumlargitionum.
et aliaequacdamantiquaecolleclionesinler Syminacbi Ilujus assessor fiierat Maximus,ut olim Alypius item
papaeepKtolasnumerant, rum inscriptione, tanquam ante episcopatum. Sic enim de Alypiosciibit D. Au-
ad Laurentium episcopmnMediolanensemscriptasit: gusiinus lib. vi Confessionum, cap. 10 : liomat assi-
quo etiam factum, ut in nupera edilioneCo >ciliorura debal comitilargitionum Italicarum ; et lib. vm, cap.
caeteris Symmacliiepislolis inserta s t, errore niani- 6: Mecumeral Alypiusotiosusab operejurisperilorum
festo ; cum Symmacliominime congruai, et epistola post assessionemterliam, exspectansquibus iterum con-
non sit, sed oratio : quam qnidem ail Laurentiuin rc- sitia venderet.
/erri non palitur allusioad Maximivocabulum,quam
27i ENNODHEPISCOPl TtClNENSIS 212
rtem lapstis adimit, et concupiscentiacpurgat aucto- A gium, de manu faclis quod nuila possit senectutevio-
rent. Haecbeatitiidini luae qtiasi striciim pro lingtise lari. Occasumenini Deo oblata non seniiunt: nec ad
meae commendationededicavi. Si precibus tuis vitae vetiislatem tremulani pietate fulta miitunlnr: stat
successus arriserit, gestorum tuorum plena me rela- soliditas machinae,quam Chrisius ingreditur : et ori-
tjone cnnsecrafio: ut quae universis nota sunt, man- ginariae oblila fragililatis, adipisritur de possessore
suris in poslerum litteris, quatenus gaudeat aelasse- virlutem. Tecta vilia de consecraniis nobilitat« de-
eutura, serventur. coranlur, dum rei caducse prelium tribuilur habere
DICTIO IV. de Domino. Tu aulem, frater sanctissime, hujus
1 /n dedicatione missaMaximoepiscopo. oblalor aedificii,de mercedis retributione gratulare.
SACRA QUARTA. Nescit spes litubare, cui bonae fruclus promittitur
Nunquam pauper vena timeatur ingenii, ubi dives actionis: ab exercitio descendil retributinnum fiducia,
est eausa dicendi. Transit bominem, quotiens ccele- nec ullo nulat incerlo (ini laudanda mcditatur.
slibus militat roens nostra culturis: nec in angustum DICTIO V.
'* Incipientis episcopt.
redigitur narraiionis exilitas, si opificisuo obsequium
referat narraturus. Potest enira linguam facundiaedo- SACRA QUINTA.
tibus ornare qui contnlit, et dare verbis genium qttem " Par quidera discipulis incipiens magister est, et
faiemur dedisse serraonem. Natn prophetici dudum inter exordia docior nulla est ab auditoribus sorle
maciem juvit eloquii, dum ad perfectam magistri sublimior : expertis honor dcbetur ingeniis : vix me-
eloqueniiam et fortissimi monitoris tubam imbecilla diocrem cultum exigunt non probati. Illa sunt vera
Moysi erigeretur infantia : qui nullis gradibus dum praeconia, quselongus sudor elicuit: blandimentum
peritiam mediiatur effioruit, nec per aetatis alicujus est, non judicium, quoliens laborem gloria ingesta
BCientiamad messem perfectionis ascendit: qui diu pr»cesserit. Inler maculas numeret, quoscunque
militem infabricato portavit ingenio : officium ducis triumphos ante discussionem campi miles acqtiiret.
jussus arripere, quia verecunde renuit, constanter Qui properatis subeunt Olympiaca bella vestigiis,
implevit. Sic nosdedicaiionisfesla cetebrantes, inter Nunquid eis ante cbnsummationemcertaminis suppe-
spiritalis Iseiitisebona praestolamurgratiam, dum pa- tit spes coronae?dicente Apostolo : Non coronatur,
remus. Absil formido debilis : removealur fiducia nisi qui tegitimecertaverit (II Tim. n, 5). Ecce nec
inaniter concepla per studium. Nosde liumansc per- illos decet ante meritum praedicatio, a qnibus juste
fectionis schemate nec prscsumimusaliquid, nec li- posciiur posl laborem. Nostra e diverso prolixo distat
memus. Deinde qtiis in beati Joannis prophetx cujus calle conditio : quibus tanium decerpitur de fruge
templum hocsanctifieavii ingressus, vel mtiladubitet innocentiae,quahltim accesserit de favore. Nam sicut
ora laxari? cujus senior gratia, quam natura, dum positi in lirociniis nestimamus, plenura necessitaiis
ante lucis ingressum pii valis implesset officiuni, li- et periculi iler est, in quo et sectanda est vita lau-
men vitae hujiis virtule signavit. Nam uno eodemque dabilis, et flt probris uberrima, si desideret ab hu-
tempore, et malrem fecunditale nobilem fecit et in- manitate laudari. Aclio noslra, si de bonis suis fuerit
officiosa gcnitoris labia in loquelain prislinam usu elata, sordescet, protestantibus divinis eloquiis : Qui
remeante commovit. Nemo Joannem nominans, vos laudnnt, seducunlvos, et subvertuntsemitaspedum
post exempli praecedentismiracula, pristinam linguae vestrorum (Isai. m, 12). Splendorem pontificisres,
liabilurum se suspicelur imperitiam. Post sacratissi- non liugua testetur : plus lucel claritas hujns officii
mum Zachariam cujus faucibus eliminata per istud veritatis indicio quam loquelse. Ecce cernitis quam
vocabulum remeavit humanitas, ab universis jure tula sit causa subjecti, et quantis discriminibus so-
credilur Joannes apostolus clavis esse verborum. In ciata pracposiii. Munia mea plus poteritis fulcire ge-
Itujus comitatu Antoninus, vetttsti lieros sscculi, et mililius, quam clamore. Nerao quod auribus lenoci-
beatissioii Cassiani juncta clariludo, faciunt de aede natur, credat eximinm : sermo noster, nisi animae
sacramentum, de terrena habitatione coelesle colle- medetur, abjectus est. Illum praeferte, qui spiritali
Dictioin dedicnlionemissa Maximo] Eidem epi- lib. vin, cap. 1, scriptum est, Ennodium anno Chri-
spiscopo Ticinensi, qui synodo absolutionis Symma- sti 490 sedere cnepisse. Qui enim potuit illo anno
chi enm caeterisinterftiitet suliscripsit.Superior ora- episcopus creari, qui anno proximc auteredenle quo
tio Maximodicia fuit: haeca Maximo,ciuii dedicare- Italiam ingressus est Tlieodericus, sedecira lantuin
tur basilicaS. Jomnis Baplistse,quem novo exemplo erat annorum? aut quomodo imponi tum potuil ca-
apostnlum quoque nominal: ut prodromum nempe, lliedraeTicinensi, quain adlmc regebat el aliquot post
misstinique anle Cbristi Dominiadvenlum: quo modo annis rexit Epiphanius, ac post Epiphanium Maxi-
et proplietas in Apologeticodixit, quia ct ipsi missi mus quem synodo palmari inlerfuisse monuimus?
sunt, apostolos posse nuncupari. Vernm aedes itla Certe et in Apologia.pro synodo, et in oninibus epi-
non solum Joannis Baplislse, sed Antonini eliam et siolis quas tbto Svmmachi pontificaiu scripsit, non
Cassiani litulo dedicata. se quam diaconum appellat Ennodius. Quare
' Dictto incipimiis episcopi] Incerttim est an con- amplius
cerlius videtur, qupd alii censent, Hormisdaetempo-
cinne hac usus sit Ennodiii.s ipse, rurn episcopus ribus ad eam dignitatem evecium fuisse. Sed cmn de
creatus est, an, qnod potius reor, formulam aliis anno initi episcopaius non liqueat, de fine cons at cx
scripserit qua in episcopatusanspiciis tilerentur. Cae- console qui Ennodii epitaphio ascriptus est, incidisse
terum de Ennodii calliedra longa refittatinne non in annum 521. >
eget, quod a Bernardo Sacco in Historia Ticinensi
273 DICTIONES. CM
falce sentibus purgat interna. Tunc pretiosum pasto- A pu: eo circa nos eris bonorum Iargitioneclementior,
ris diadema est, quando suasioni ejus grex ecclesia- quo substantia nostra facta est de peccati fasce pro-
slicus, dum ad probitatem graditur, non repugnat. cliyior. Da, bone impcrator, dignam tua electione
llle sine fucomonitoremet feriato ore diligit, qui ejus virlutem : quia sub pio principe nulla militem deco-
instituta seclatur. Additur quod imperitia noslra ju- lorat abjectio : per Dominumnostrum Jesum Chri-
stam suslinet de ipsa novitate formidinem : qui nuper slum.
de ovilibusad custodiam prseparati, assuescimus de DICTSOVI.
1 De Imreticiset
universortira fieri necessitate suspecti; et cui vix fuit synodo.
pro se fida cautio, susripit officiumcuncta metuentis. SACRA SEXTA.
Scimus quantum erit humilior famulantibus, qui ad Pro raiione solvendum est qnod pro ralione lacui-
religiosum vocatur imperium. Necesse est ut etiam mus : naui ut pateat et lingusenostraeolficiaet si-
exlremaeconditionis personis oblemperet, cui immi- lenlium ordinatis servisse temporibus, fide borlante
net sic jubere. Ait enitn doclor genlium : Omnibus in officium sermonis erumpimus. Idem enira est su-
omniafactussum, ut omnes acquirerem(I Cor. ix, 22). pervacueInqui quod necessarienon locutum, dicente
ModoDivinitatisoperatio adsit muneri suo, et quem enim Apostolo : Vce mihi est, si non evangelizavero
dignum apice tanto non invenit, efiiciat. B (/ Cor. ix, 16); et alibi : Tempustacendi(Eccle. m,
PRECATIO HISSARUH. 7); nos praecipuequos praelati cseteris hortalur pon-
Dignumet justum est. Vere dignum est, ut inter dus obsequii, decet aut bona facienies elevare, aut
exordia dignitatis tibi principiorum Domino suppli- mala comprimere. Et quidem vos docere non aliud
cemus, qui mundi ipsius in novam lucem prodeunlis est quam stimulos admovisse calcaribus : naiii quod
infantiam, quanlo bonorum luorum secreto ordiius ex proposito facitis, superbi sumus, si noslris deben-
es, lanta potentiaevirtute solidasti. Stabat in admi- dum credimus institutis : sed qui bona sludia probat,
ratione sui leuera orbis inchoatio, et pene decoris amplificat. Stat apud conscientiasvestras quanta Ne-
proprii concussa slupore lilubabat; anle agnilionem storius et Eulycbes, gemina diabolicaeinforraationis
ordinis solam sortila de auclore substantiam : requi- oslenta, diu castam Ecclesiarura Urientalium disci-
rens quo esset rolanda Iux attributa moderamine; plinam perfidiaefornicatione corruperint, qui juxta
qualem linem diei tempus exciperet, si per assiduos Apostoli sententiam : Dileclionemverilatis non rece»
semper renascerelur occasus : si nox rnundumfuscis perunl, ut salvi fierent: el ideo misit iltis Deus opera-
ambitura complexibus,quasi rem originariam peren- tionemerroris, ut crederentmendacio(I Thess. n, 10):
niier non leneret. In lioc ambiguo, ut certis famula- dum per subripientem scandali occasionem Christi
rentur per longumconfusatemporibus, Deinoslri exsti- *"•milites ille contentionum campus examinat : sicut
til lex volunlas. Oranisdispensatio stalutis praefixali- scriptum esl : Oportet esse certamina, ut probati ma-
milibus tanlum potuit, quantum praestilitqui creavit. nifesli fiant (I Cor. IX, 19). Apudquem Chalcedonen-
Sic nos, pie opilex, inier sacerdolalis tituli auspicia, sis non vivit comraeraoratio veneranda cnncilii, in
sole conversationis irradia : per sudura de meritis quo Dioscorus cura sectatoribus suis siylo piae di-
itostris fulgeat dies officii : nulla subrcpiione, nullis siriclionis addictus est, et sanclaememoriaeFlaviani
diaboli blandimenlis pereat quod voearour : non li- adoranda monimenta exsultans Constanlinopolitana
ceal admisisse, quod non decet: recti studium, te civilas recepit, cujus jam pridem firmaterant ccele-
imperante, transeat in naluram : adsil muniis noslris stia decrela senlenliam? * Ubi gentium Timolheus
aequalis operatio : composita servitule beatura cre- ignoratur, qui propter suscipiendae(an suspiciendae)
scat imperium,nec subjaceat moribus, qui praeminet recordationis Proterii caedcmfieri plus quam patri-
dignitate : per Dominumnostrum Jesura Cbristum. cida non horruil?Nam sacri perseculione pontificis,
ORATIO ANTEHISSAH. et genera criminuin vicit et nomina.s Scitur Petrus,
CoIIator bonorum Deus, cui efleclus in voto est: et Cyrus, et Timotheus, qui dum jacenli manum
qui de medio populi Moysen in prophetae persona " Dioscoro porrigunt, corruerunt : hi de praecessore
dedicasti: nam dum queritur de imbecillitate, te au- suo et sludiorum hserediiatem adepti sunt et ruinse.
ctore convaluit : sumpsit meritum pontilicis, dum Proinde, fratres, nianentem in supernis patrum, et
justus sui arbiter se vociferat nil mereri, cui apicera adhaerenlembeato Petro tenete senleutiam : quia nos
actione subliraem conciliavit humilitas : da parem mundseEcclesiaeet non habentis maculam optamus
nosiris exordiis gratiara, quia propensiorem deberi unitatem (Ephes. v, 27). Patienter sufferre non pos-
actibus declaramusoffensam.Nonsunt inusilata quse sumus vana in Cbristum noslrura el blasphema ru-
poscimus: benignitas tua testimonio lenetttr exem- ctantss : sciinus qui in putribus membiis non utitur
1 Dictiode hmresibusOrienlalium]Lemma dictionis * Ubi gentium Timolhens] itlurus cognomento,
non p.stEnnodii: nam in veteribtis libris esi anepi- Alexamlrisescdis, caesoProlerio qui in Dioscori lo-
grapha, praefixistanium his verbis, IN CHRKTINO- cura suffectus fuerai, insessor : de quo Liberatus
MINE.ln ea porro nihil apparet unde ab Ennodio diac. cap. 15Breviarii.
potius quam ab alio quopiaraepiscopo dicia suspice- * Scitur Petrus] Petrus Moggus Êluri successor,
mur. Sed digna est prorsus optimi cujusque antistitis et Dioscorianscfactionis prsecipuusincenlor ai' signi-
studio, ut suos ab haeresumcoutagione avocei, atque fer : qui expnncto ex diplycMs nomine Prolcrii ct
in orihodoxa et Petro seu sedi aposlolicaeadhaerente Timolhei calbolici, Dioscoriet yEluri nomen inscri-
doctrina contineat. psii, ut narrat idem Liheraius cau. 18
275 ENNODIIEPISCOPI TICINENSIS 37«
jerri medicina, serpcntibus morbis praestatobsequia :, Jk-go, nutritor profectuum, fax et splendor ingenui-
nam nisi secentur labefacla, contaminant. Pacificat tatis : qui nobilia germina laboriosis purgando sar-
est cum his qui rectum nilunlur impugnare, congres- culis in fructibus facis agnosci: qui in cano flore no»
sio: quis a bellis lalibus timoris revocetur obstaculo,, vellaeposteritatis, quantum horreis paretur, osten-
de quibus vitali possit morlc gaudere? quibus muhdii dis : qui de ferarum.cubilibus et bubonum habiiacu-
hujus potentibus, yel si minentur, acquiesccndunt t lis ad fora nos revocas, unde nrajores pene jam longa
credimus, quando aliud imperat qui regna modera- aetate discesserant. Non enim patent eruditis loca
tur? dicente Apostolo : iVonsunt condignwpassiones i ista, quibus scientiam non priinoribus labris ipsn
hujus mundi ad supervenluramgtoriam, qum revelabi- contulerinl. Cujus enitn luba cognoscitur eloquii,
tur in nobis (Rom. VIII,18). Fluxa ecclesiaslicorum > nisi cujus puerilia innoluerint rudimenta sermonuiii?
corda aut turbant quae in praesenti vita sunt, aut de-- Tibi ergo debeiituf hsec beneficia, quod citaturus
lectant: quibus ' Acacius qui diro diaboli a senteniiai reum causidicus inter alria jam probata diciio-
sua motus imperio, erubuit diu propugnatorem sei nem metuendus incipiet. Tibi spes unica honestae
fuisse veritalis; et clari deserens ornamenla certa- professionis ascribenda, quod nobilitas decursis
minis, iriuraphum suum quem sub Basilisco pio su- ' brevi temporibus liberali sudore placilura est. Sed
dore meruerat, debellavit : qui solis prsemiis suis; B quo me ignarum virium lui rapit affectio, narrationis
pene tempore adeptionis invidet, spem bonorum fru- pelagus n<mpendentem ? sufficit in loci amiciet diei
ctuum perfidiae falce succidens. Gravius enim est,, celebritate vota testatum. Advos reverlor, quibus pa-
degustala bona quam intacta calcasse. Nihil defensio- terna convenlus affeclionevocem debeo comnionen-
nis superest homini, post dulcem justiiiae saporem,f lis. Reddite yos studendo origini, reiJdite natalibus
ad monifera scbismalum venena redeuiui. De his3 leclione : naturae lucem jubar dictionis oslendat:
quae praefati sumus natum est, quod in Constanlino- multiplicate suffectu scienliaeparentuin titulos: or-
politana nuper Ecclesia ferlur admissum. Inde pati- nate eruditione decora majorura. Fulvi nobilitatem
inur sine vocis usura Iristiliam : qui enim oblalis3 melalli nisi ad unguem mantis ducat artificis, mater-
remediis non obedjuut, nierito nihil consolationjs 5 nis pene hebetatui tenebris: ct si non magjstra po-
tempore quo premuntur, habuerunt. lilione venusteiur, nihil ei prodesf sublimitas quam
DICTIO VII. yena concesserit. Adjuvatur quidem doctoris insian-
Jn ' dedicatipneaudilorii quando ad fqrum translatio, tia dotibus sanguinis mundioris; sed nisi limata noi»
facta esl. rutilant illa quse se erigunt prasrogaiiva nascendi.
SCHOLASTICA FRIMA. Increnientum rusticum matris mammas inter sulcos
Ut campus militem, mare navitas, lora causidi-i - C evacuat; et per pascua pecus agere, dum ab uberi-
cum, sollicitant incerla raptorem, iia auditoria lin- bus pendel, assuescit: patris brachiis, dum juven-
guas exercent. Nam quse malum ratio suadebit silen- cos fatigat, adjungitur : prensat dexteram graiuiia
tium in locoin quo sunt praemiaconstituiaverborura?? terris semina commitienlem; et sudorem originis
ubi orationis palma, si hic gratia taciturnitatis? Benes suaein ipso lucis limine medilater. Quid vos facialis
solvuntur sudoris pretia, ubi sunt templa victoriae : quos liberalibus peperernnt matres optimaedisciplj-
bene effugatur servitus inter alria libertatis. Vinciai nis? peregrinandum vobis est a germine diliori, nisi
hic ora teneat mens captiva : non agnoscit foruml vos nobiles instituta monslraverint. Ilabeiis praevium
Romani populi, non liberalis eruditionis gymnasium,, eloquen.tise mprumque doctorem : currite prosapiae
qui adhuc quasi in secessibus conticescit. Sint muta] stimulis incitali, et cum vos ad agonem prccmiapro-
forle diversoria : hic nihil est lam familiare quami missa perduxerint, mei meminisse dignamini: quia
pompa dicendi. Fescenninos sales hymenaeis dare3 suntquaea vobis post cceleslcm retributionem snf-
geniura consuetae prolessionis plausus horlalur : fragia hortator accipiat. Hsec sunl, quse vos nostris
eriguntur lituis bellatores : virtute debiles gravisS licuit vocibus admoneri. Vos diligentiam pectoris
buccinarum cantus altollii : data sunt universis ami- mei expendilc consideratione verborum : non phale-
ca incitamenta propositis. Quid ego faciam, docto-- D ratus sermo, non illecebrosa tantum et depicta fucis
rum optime, te loquente? si infabricata verba intrai narratio delectet: quseriteapud mc non blanda, sed
verecundum penetrale conlineam, inslituli me esses necessaria; non deliciosa, sed fortia, Nunquid juvat
similis non agnoscas. Amiciliarum religionem int pompam lexere praecepta daturum? qui priibari non
graiia parcus offendam, si nec translationis festa,, magis sensibus quam sermone disponit, affectimi
nec debitac tibi Iaudis munus exsolvcro. Salve er- monitoris evacuat. Ponderibus ornetur diclio casii-
• Acacius]EpisCOpusConstanlinopolitanus,qui pri 1 In dedicalioneduditorii] Dc Romansescholaeau-
mum quidem pro synodi defensione adversus Pelrumi drtorio sermo est. Translationis festa vocat, ciini ix
Moggumstelit, auctorque Basilisco fuit, ul edictumt pristinis sedibus ad foruin schola migravil, ut ilii
quod adversUsillam scripserat, revocaret, ut ex 2a- liidicrseexercitationes fierent, ubi serise causae age-
charia rhetore tradit Evagrius lib. ui Hist. ecclesia- bantur. Sed quodham in forum fuerit non expiicat,
sticae, cap. 7. Post haec, mutato levissima, ut Libe- curh in diversis olim declamasse rhetores legantur.
ralus cap. 17 notat, ex rausa consilio, Petro Moggo, , De Trajano licet eonjicere ex iis quae Forlunatus
quem antea damnarat, favere ccepil, gravissitnseque i scribit de poematis illic ipsius aetalerecitatis lib. m,
eimoleslissimaein Ecclesia perturbationis auctor fuit,, epist. 21.
uuae post ipsins eiiam mortem dititissime desseviit.
277 DICTIONES. 278
gantis : Iancem in exhortatione teneat, qui gestit A agricolaeligonibusscripserint, triticeam messein pa-
audiri. Instilutor virtutis- plausus excludat : bene liurus superabit et lolium. MunusPalladium el catia
moraia oratio imperat quod suadet. Haecsi explicare neraora baccis plurimis cultura locupletat. India
nequeo facullate dicendi, amare tamen didici consi- multo sudore quo se jactat bebenum nutrit. Sabsei
de»ationepropositi et lectione consilii. Pars quscdam virga cespitis manu cessante non proficit. Industria
probitatis est, si implere nequeas, nosse meliora. fecit, quod Praestaneis rosas dumeta pepererunt;
Sequitur examinatara intentionem effeclus operis : quas de spinis, ceu terrae sidera, labor exigit. Felix
proximus magistro est, qui diligit ornamenta doclri- est operanlis instantia, quoliens glebis uberibus ma-
nae. Deus lamen voti se comitem jungat: et quod nus adliibetur. Tunc fessa brachia succo effusaevale-
novellis praeceptor commendo cespitibus, in pomis tudinis intumescunt, quando integrum fenus ruricp-
tanquam de hsereditaria possessione decerpam. lis arva dissolvunt : nascilur exercitii desiderium de
DICTIO VIII. fertililate telluris: vomeribus agendum est, ut per
Prmfatio ' dicta Lupicino, quando in auditorio tradi- palmites exuberet dos autumni. Nunquara spuman-
tus est Deuterio V. S. tia labris musta meruit, nisi qui vitium luxuriem
SCHOLASTICA SECONDA. curva falce resecavit: et in diversis cultibus plus
Quotiens amomi flosculus, aut messis cassioeper B quanavini acciperet, liquoris effndit. Talis est na-
''
depraedationem Iascivi pollicis viduantur, et ad do- lura morialium : rite comparantur arbustis rudi-
lem manuura huraanarum nobile germen adjungitur, nienia parvulorum. Quos postqnam parentum solli-
meritum cespitis odore significai, et naturae genium citudo a matris radice decerpsit, providendura est
prima visione teslalur: occultari se non patilur fe- cui solo juxta vota commendet. Post deliberationem
tura sublirais: decus clari sanguinis non-teneiur abs- doctoribus jura nosira transcribimus. Tunc fiunl in-
cqndito: vox mundae originis licet jn recessibus, stituiione vestri, quos nobis natura concesserit :
semper audilur. Sed quamvis ita se res habeanl, lunc incipit sibi tantum sludiorum liraa vindicare,
humanitatis interesl, non tacere quod gestias : pa- quantura origo vix praevalet. Pene enim non inju-
rura suscipit oneris, qui qtiod scit araore dignum ritim est, vinci prosapiera collatione doctrinae: quia
esse, commendat: feritatis niaculam non evitat, qui palris officium habet luxuriem comitem; piaccepto-
non festinal asserere, quod ineritis novit esse placi- ris, sollicitudinem : genitor fit deliciis, inslitulor la-
turura. Diem laudare quisabnuat? atlollere solisra- boribus : libertatem origo iribuit, dignum libertate
dios quis metuat qualibet nocle sermonum? si the- monitor facii. Ergo magis vestrum est, quod lauda-
mati obsequium prscstat oratio, ab ipso suscipitdi- lur in homine : nemo eniin, si desit testimonium
gnitatem. Proprii ergo macjc non lurberis ingenii, (2 facundise, poterit praedicare quod nascimur. Splen-
quando eloquii viliias pretio susceptae dictionis ele- dorem familiae prodit lingua , quam tribuitis : fit
vatur : crigere mens fasce depressa jmperiliae: dex- praeco generis, magistri beneflcium : ineruditata no-
tera impacti oneris sublevaris. Scd cur longis invol- bilitas cceleste rounus abjurat. Adstringite ergo arc-
vimur? Praesentiadolescentulo miliiat prxfaia parra- tioribus vinculis peraetatem erralici palmitis lapstis:
tio, quem redilurum ad proavos, non denuntiatione sine sobole ramos ferro casiiga : novellum cespilem
augurum, sed post petim fultus spe mibi vestrae per- foui quo cnncta fructificare soles, atiolle. Habet
fectionis spondeo : nec futiirum ambigo, splendorem adolescens noster, qiiodcunque de suis respexit,
te isli suorum posse reddere, qucm aliis conlulisli. quod sequatur : nobis crede, actus tot stimulis per-
Potest enim facile veterum decora suscilare, cui fas volat, quolibet scientiaefuerit aequoringressus : fb-
est nova construere. Non credas haec esse solius in- dielur prosapiaesuse calcaribus : per tot ordines ni-
cilamenta facwidiae.Tibi uni concessum est, clarila- hil nisi quod ad litteras invitat, invenit. Stat ecce
tem aut dare, atit reparare majorum. Stanl ante anle le parvulus noster felicibus initiandus auspi-
octilos luos non annosa pueri monumenla, scd reciis : et sicut justi hostia devotionera sacerdotis ex-
centia. Periiiam tuam Firininus et Licerius, aeiatis pos'ulat. Paternam convenit ore pietatera, ut quali-
suae sidera, liac voce conveniunt. Suscipe, doctis- D bet oratione constitutam in vitae limine commendet
sime hominum, utriusque plantara famiiia?, et cul- infantiam, quam de parentibus non sermone exigit,
mum in quo gravidas arisias parias secundus at- sed quid desideret error osiendit; cogimur subve-
tende. Scalpe sarculis uberem lerram, qui: si nostri nire in necessitate parvuli, quatn formido manife-
est germinis fibnla, fit luis profecto laboribus restat. Sponde ttiis adolescentule' digne primordiis :
sponsura. Docendolibro adolescere maritala planta- spcm solidam de lua perfeclioneconcipimus : bonum
ria : novelli denlibus virgulli fructtim surculi melio- ingenium doctori optiuioniancipamus. Sacri jam ru-
ris accommoda : veniat pomorum successus, dum dimenia venerare collegii: ad Latiaris curiae profi-
ore tenero sublimior ab illo te docente plauta mor- ciunt sidera, quos vides scinlillis modicis futurum
dctur : quia nisi edomitam terram terque ct quater lumen ostendere. Hoc avos dixisse sufficiat: milii
1 Prmfatio dicla
Lupkino] Lupicinum Euprepiae . quod quidem ex Valicano codice Commenlariorum
sororis Ennodii filium fuisse nos epistobe docuerunt: Jtilii Csesaris didicimus, in <|uo ad libri calcem
hic utrumqiie ejus avum prodit, Firminum ct Lice- ascriplum erat: Julius Celsus Constaniinuslegi. Fla-
riura a quibus et cognominade more surapsit : nam viusLiceriusFirmintts Lupicinuslegi.
Fiavius Licerius Firminus Lupicinus appellatus est: * Forle digna.
279 ENNGDHEPISCOPI TICINENSIS U80
remanet stricta insinuatio. Propinquum ad lc con- A expendercorigine serpentis rivuli, qui scalpente ad
sanguineus, orbum parenlibus religiosus exhibui. ipsam terram ungue perrfucilur, quid sit ejus in uiniin
Quae res mihi affectum pueri faciant, jain tenetis. Si collectus alveus, quid sit ubi nascilur aesiimare, et
necessitudo respicitur, liber ab amore esse non pcs- vires flumhtis nctk de his quse accepii, sed de iHis
sura : si pietas amica proposilo, nostri fiunt filii qui quaepoiuit accepisse, colligere. Quorsum, venerabi-
parentum suorum praesidio denudantur. Unum ergo lis magister, libertatis index, boni lesiimoniiim san-
vinculum venit a prosapie : alio nos adstringit ofii- guinis, ingeniorum !ima, fabricator sensuum, haec
cium. Respice, venerabilis magister, tot prn isto verba praemiserinii si requiras; me nie loculus sum,
supplices manus, el in spe parvuli majores ejus, me fateor, me digessi : quem inter insciliie dormienlis
teque considera. Genus est singulare laudis in doclo- infanliam occupationes variaeet Iristiiia forlis impe-
>ibus, discipuli eruditio. Achillis lingua Chiron in- ritiae maler oppressit : cui non datur duris solvere
noluit; fecit sequacis meritum opinionem illius plus colla laboribus, ut studioruir. lupatis ora decorentur.
amari, cujus per se forte facundia in lucem non po- Meus sermo quod jcabcr esl, ct nullo splcndescens
tuisset exire. Maro vester lantis inslitutores suos dictionis attrilu, intelligenliae est et exerciiii quod
commendavit, quanlis ipse notus est : et certe illos dedisco. Te inter palcslra tua originaria Mnguae
per merila sua fama non prodidit. Hieronymus no- B palma solliciiat: te inter cives, mei inimemor, su-
sier, nisi prseceptorem suum Gregoriuradiceret, illo perba Delus annumerat. Tu Casulii gurgitis laulus
melior censeretur : sed illi applicanda sunt bonano- possessor incedis; ct ego vix arentibus labiis stil-
minali, a quo sumpsisse videnlur originem. In lantem guttam marcidi liqttoris infundo. Te sudore
summa, ut dixi, ccelum pulsat magistri opinio perfe- conlinuo, nulla diversitate interpellanle, utpote co-
clione discipuli. Apud scientem rerum non objicio ionum stiUm, doctjriiiae messis amplificat. At mihi
oblivionem, quia nota commemoro : avara sunt vola vix de magnorum horreis pauper faseli esca porri-
diligentum. Deum precor, ut siudiis vesiris gratiara gitur. Tu in sustentationem ruiturae libertatis felix
suam comitem jungat, ut quos a me limandos acce- dcxtera subrogaris : me Ecclesise angulus etiam
pisti, doctissimos reddas : et illorum eruditio vestra bona meluentem saeculi praesenlis includit. Quid,
quidem gloria, sed meum efficiatur obsequium. rogo, visum est dudum insignia eloquentiae luse in
DICTIOIX. me lam longe posittim oculos desiinarc? Fucrunt
1 Prmfatio quando Arator audiiorium,
ingressus eit. magis alii, quos dictionis IUKornamenta cotnpono-
SCHOLASTICA. TERTIA. rent, quibus verborum phalerae per Latiales elegan-
Notum cunctis bene mortalibus, quod dicendi la- tias acquisitse victurum et apud posterbs nomcn of-
bprem negotiorum feriae pariant, eteliminatis cura- . ferrent. Me tacito ieneri tanlum convenit affectu di-
rum procellis orationum serena plus rulilent. Diem ctis imparem et officiis sequestratum. Quid erigeris
suum ingenia, nisi occupationem nebulis fuscata, aniraos quos alter jam sibi vitac. ordo subdiderat?
npn perdunt: sententiarum jubar cura vacuos re- Quid ad le revocaris per longa itcrum intcrvalla di-
spicit, et expeditus animus declamaticnum pompam stantem hominem, apud quem sicut nefas est non
commendat. Qui caecaremis temerarius freta pro- meruisse iaudari, iia crimen fr.isse laudatum? Tua
scindit, nudum sollicitudine guberhaculis pectus ac- sunt, tua. ne dubita, aut eorurn, si tamcn inveniri
commodat : et clavi regimen sola qua magislrum potuerint qui seqimntur. Ad adolescenlulum tamen,
navis convenit, inqtiisitione perpendit. Tunc stupea quem prsesentis diei auditoriis tuis auspicia dedica-
in ventos ex voto frena laxantur : tunc rudentum runt, cum quo mibi parili infantia convenit, si venia
Vinculis diu libera maria vinciuntur, et imperiosis me donatis, verba converto. Cujus primordia qua;n-
undarum cumulis homo dominaturus ingredilur, vis infabricato sermone commendem, imperiis arro-
viarum incerta astris recludenlibus agnilurus. Tunc ris excusor. Sub jugum mittitur dilcctionis neccssi-
Phosphorum, Pieiadas, Cynosuram, et quidquid iler lale consiricti : ct dum caris prospicimus, quid nos
monstrat inspiciens, ad cceli ductum callis hominis deceat non videmus. Hunc licct paterna debuisset
ordinatur; si taraen mensnullo exlraneae occupatio- oratio prosequi: non est lamen a patre aliena quam
nis mordeatur arabiguo; nec peregrinantem noti- porrigo. Debuit libi, mactc, orationem professio et
tiam magister inerlise moeror affligat. Quod si aut mea. Felix istud nominis apud doctos auspicium, di-
pigro torpore hebelalus animus dormiat, aut diver- lando scionliae frugibus laborem cirra studia neces-
sis cxcitans stimulis per devia distrahatur, nescit ad sarium promitlit el nomine. Finde, adolescens egre-
propositum suum totus occurrere, cujus merabra gie, pinguium dorsa terrarum : imprime denlem vo-
prudenliae lanista animarum cura discerpit. Ineffi- meris novella adliuc incude formatum: exercc in
cax reinper est, et a molis suae vaietudine dissocia- siudiorum soio quidquid optimum convenil arato-
tus ostenditur, qui non pntest, quantus est, una tra- rem. Si scrutatus pcniius fueris lateniium secreta
clatuura forma monstrare. Est tamen boni doctoris camporum, invenies iilic Deuterium, qui ubcrtaie
1 Prmfalio
quando Arator audiiorium] Hsec tota quia ut ad epislolas observalum est, Aralor exlra
nunc primum in lucem erula ex manuscriptis : scri- Liguriam non studuil : et quse de Deuierio passim
pta in gratiam Aratoris, cum Deulcrii grammatici scribunlur, ad Medicianura, ubi scholam Iiabebat,
."Jeuloianidisciplinae traderetur. Mediojani inquam, referenda sunt.
281 ICTIONES. 232
non juvet atnisisse palrem, sub lncrosa com-
linguarum germina tibi multiplicaiis seminibus, et •\ quem
sudorem remuneretur impensum. Disce jam nunc mutatione si talem concedilur invenisse? Tantiviri
verborum luxuriem arlis falce truncare; ut novel- insignia , quae implere nequeo, per profana verba
lus cespes sub ferri disciplina proficiai. Resecetur noii temero. Ipse est, cujus est dulcis auctoritas, aut
horrida dulcedo- qui magislrum in ecclesia, magi-
quidquid infecunda palmitura urabra transmiserit:
ad solam uvarum spera vites tuae ramos extendant. strura in domo, magistrura in convivio, magistrum
Talis ad genium tuura redeas necesse est: talis ad implel in jocis: qui nunquam facit quod sequentes
vota nostra respicias : et cum te gravidis scientiae nolil imiiari. Cujus ad unguem polila conversalio
culmis ornaveris, luni^ te raagnum dici conveniet ccelesle iter discipulis, dum incedit, oslendil: minor
Aratorem. Quocirca spe in le pracmii nulriat laudis enim laus estdocere bene, nisi operedoccnda mon-
ardorem. Legi quia non est fortunse lusus, si quando straveris. Hujus viri suscepto adolescenti quid mea
inter feculentos quorum ego priraus sum, imperito- pracstitisset oratio;quem evenlus dexter de insti-
rum greges profecerit litteratus. Non metuas pres- lutoris meriiis manet, et de orbitatis prosperilale
suram, qua gravantur instrucli : magis laudis habet perfectio? Huic sufficlunl pationi preces : per quas
jacens perilia, quam culmina rusticantum. Erigit merebilur inslilutis optimis imbutus degenerare su-
doctos conscientia sua; et si quando incertis tempo- . J biimiter.
rum flatibusopponuntur, suslinent mala, quse soecu- DICTIO X
lis magis sunt ascribenda, quam meritis. * Gratiarum aclio grammatico, quando Parihenius
Prosecutionem meatn quam vere rusticam in Ara- benerecituvit.
toris commendatione contexui, felici tantum diciint SCP.OLASTICA QUARTA.
aliqui personaeblanditam; cui favorem de pairis po- Quando dcbitas bcneficiisreddimus gralias, credo
testate conciliet dilectionem mentita uecessiias. In quod abjuramus jactantiam necessariis obsequendo :
cujus laudis ministerio vivis et praesenlibus lantura nullo enim arrogantiae luraor honestatis velatur in-
serviens, temporalem exhibetlinguafamulatum. Quoe dumento, cum non glorise militant verba, sed san-
quolies inaliquorum praeconiofucatis verborum ima- guini. Aliud est enira ut laisderisdicere, aliuddicere
ginibus ludit, fortiori studio conceplum mentis abs- ne carparis. Ibi mensavara famseest subjccta jactan-
condil. Nonnunquam enim doctis tribuit stylus pro- tise, hic servata ratione jure in locum gloriaeredi-
fundiorumcogilationttm latebram, si dulcibus aures git, quod ex dictionis sadore contigerit. Justis nam-
non bcne merentium fomenlis illexerit. Sed seque- que et superfluis declamationibus , el si pari favor
strenturanoslro talia instituta proposito. Nosetscire serraone, discretis tamen mentibus erhibetur: uno
haecconvenit, et odisse. Caulius enim n prudentibus J quidem lyranni laudationes, et boiiorum principum
nota quam inopinata fugiuntur. Mihi ad laudationes orecelebrantur, nec est aliqua inter ejus qui mere-
amicorum nisi amor verba transmiserit quae in pe- lur praeconia, diversitas, et illius qui usurpal. Quod
netralibus conscientiae carilate magisira dictnntur, nisi gravia judicanlum ingenia dicendi causa6expen-
inter relationum vias sub fasce suscepli oneris pal- derent, nullum darel haec quae etiam indignis con-
pifibo. Ergo ' classico meo, cui proprium sine fraude tingit, acclamanlium aura discrimen. Susceplarunt
servivit ingenium, indices animi mei dicliones at- sccreia diclionum nb audicutibiis non cxaminanlur
tuli; quia sine adulationis suspicione est interaequa- lingua , scd peclorc. In summa, aliud est recitanlem
les amicitia personas : el lunc fida diligentum sin- blande el libenter audire, aliud affeclum quo recites
ceritas approbatur, quotiens nou venit a potestate approbare. Sed jam omissis tltematis commendatio-
quod metuas. Mihi classicus non meretur impcriis, siibus, rem potius mediocritatis noslrse eloquatur.
quidquid uon imponitobsequio. Ferunttamen aliquj, Parthcnium quondam ad studia tua properanlem,
orbo parentibus fideli, auspicato gymnasia litiera- optime magisler, sub oraliunculaemeaeinsinuiuione
rum, personamreligiosam debuisse magisverbaprse- perduxi, tunc cum liberalium disciplinarum limen
sentare. Orbum parenlibus dixi, cui per felicia na- •ntrarct, tunc cum incertum esset, utrum prosapise
turaedamna commtinis paler ct episcopus factus est ^ nitorem eruditioneloqueretur : nnllo enim leste no-
proprius. Ule afflictorum consolatio, jejunoium ci- hililalis uiitur, cujus sanguinem uon prodit instru-
bus, cxcorum oculus, pes claudorum, tot pielatis ctio. Tunc ergo prscdictum prosecuti sumus eloquio,
SUJCspecies, lot misericordiarum gradus ad hujus quando fas non erat sermone nostro, qualis esset
converlit personse prufectum. Et iilud domni Lau- nalus , ostendi: quia bonnrum semper merilorum
renlii, quod muudi necessitatibus succurril, ingc- labes esl baberc lucem sanguinis, el nocle rustici-
nium, in minislerio hujus exercetur infanluli. Cui talis includi : prodi stemmalum vocibus, et imperi-
talis non sit, ut vere dixerim, gratiosa calamitas? tia fuscanle delitescere. Aurum nihil est, nisi manu
1 Classicomeo] Mox infra, classicus non merelur DeParthenio alterius Ennodiisororis filiodictum est
imperiis, nempe Arator. Nova significatione classi- suo Incoin epistolis.Hunc olim,cum studiaauspicare-
cura dixit auditoreni scholaslicum, quasi j.iiii tura tur,aliadictiorieproseculusfueratEnnodiusquseiionex-
scholarum ordines in quos scholastici dislinguunlur, stat: nuncejiisdoctori, Deulerio,ulopinor,gratiasagil,
classes appellarint: usus porro eadem esl voce lib. cum specimen profeclus sui declamandodediss 't. Sic
ix,*epistolapenultima. proAratoredusesuntdictiones.unacumadscholamde-
Gratiarum actiogrammatico, quandoParthenius] ductus est, altera cum ad laudem proveclus
285 ENNODIIEPISCQPI TICINENSIS 284
componalur artificis, et fulvo pretium metallo liraa A j DICTIOXI.
fabricanle jungalur: cessante industria , exigua est Qumdicla est, quqndo Eusebii fitiut tradilus
clarilas quse venerit a natura. Fabrilibus debet stu- \at ad studia.
diis, quod iu partu suo terra laudatur : fornacis be- SCBOLASTICA QUINTA.
neficio et latentium fsecibusvenarum quod in solidi Licet sicut novitas, ita habeant intermissa formi-
traxit speciem ferro f dominatur; et effera hominunr dinem, et hoc sit cum de * attrito favoris ptiblici
corda, domitrice affectione captiva, victum, nisi frons refugit, quod luit ante quam disceret; dum ad
exercerenftir, mortalibus nbn praeberent. Artis est, eluctatam reducitur ' usu dicendi pereunte senectus
quod ljquidum maris elementum homo securus in- infantiam. Exercitus Olympicis certaminibus de
greditur; et parvo discrimine per ingenia iler mor- palma confidit eculeqs; et si non otio debililelur,
tis exsuperat. Magistra agricolarum simplicitas tel- in suo jure credil esse vicioriam : semper ei coro-
luris facjera dunt bracWis distinguit, vineta compo- nam blandimenlis efficacibus spes prbmiltit, nisi
nit, et de prole arborum liquorem quo salus nutria- velocilati praemium desidise languorexcutiat. Artifex
lur, extorquet. Multis manifestatur indiciis, operan- jacuiandi de tritimpbis securus oplat incerta : et cui
Jiura diligentia, aut infundi quodorigo non tribuit, occurrit semper in acje gloria, longa pace superaiur:
aut quod bona tribuit cuslodiri. Et si lalis est rerum _] poetarum hederas nobilioribus corymbis et viridanli
universa conditio, quanto , doctor eruditissime, sol- '5 gpecie nutrix ingenii comit assiduitas: cessanle fre-
licitudo lua est elevanda praeconio, per cujus dexte- quenli probatione mutescunt ora causidici: educa-
rainlihertas jamjamque ruitura relcyalur ? per cuj.is tus in puppibus aequor liquidom sine terrore nauta
peritiam aul instituuntur novella, aut servantur de- perlustrat: qui si ad terrenam vitam ducat olficia ,
cora majorum? yere fateor, nisj esses, brevi suc- nec itinera astris, nec eventus deprehendit auspi-
cmiiberet, quidquid mouslrat ingenium. Sed quid ciis. Agricola si aljquando vomerera illectus urbani-
Qbjjgpr maximis, qui sustinere parya non valeo, et tale contemnat, in devium bobus dura scribit lerga,
generalem laciq graliarum relationem, qui vjx pro rapielur. Ergq sicul artium in suo quaeque opere in-
persona suflicio? Uberes tibi coram multis, etweu- yenitiir mater iusfantia; ita noverca eruditionis est
datissiine fiominum, grates refero, quia agnosci a me negligentia. Talis est; nostrae, quam post temporum
Parlhenium instituiione fecisii. Tu de ejus pectore inlervaWa producimus, conditio dictionis: non no-
scientiae sarculo paliurum et lolium gubuiovisii: lu tum scbema deferens, non pompam quam aciate
triticeatn messem qua prppinqups pascat, eleyasti, mercari debuisset osjeiidit: lolam fiduciam de audi-
feliciineoeventuperfaniil|arum dissqnantiam, unum torum beiiignitateconpipiens, sufficere credit veniam
sequefeiur, ie.t quod fugeret, demonstran- / pro favore; satis esse pia yota pro merito. Absiste
quod ajjujij
do! 0 laudanda supra hontinem tui virtusingenii I In v procul, debilis limor: insinuandum orbiialis mise-
tina eademque persona, qua arte, quod utrumq.ie ralio, oraiionem religiosum commendat officium.
descendebat a sanguine, quid disceret, et quid dedi- Quid faciat scrmo perjtiae splendore dotatus , ubi
sceret, indicasti. LaetoDeus gaudia noslra disponat causa etiam sine insinualricis linguse placet officio?
eventu : procul sit quodcunque miiialur adversilas : res impetravit graliam : sufficit ut verba mereantur
affectuin: utraque secundis ad audientiam vestram
plus in te laudandum esi, quia discipultis tuus scit
ominibus convenerunt. Dicam sane quod reslal, quia
prosapiem vitar«, quam quod prosapiem cerlat imi-
tari. Ecce Parlhenium propinquitas sua ex utroque tanlum defrudo laudipus meis, quantum remanserit
calle ih praesenti causa sileniiis. Huic Eusebius nobilissi-
generis descendens, alia agnoscit felicitei, alia mus
feiiciter non agnoscil. Quam timui ne praefatapermi- genitor, par moribus quara natura, dum exire-
stio dum ipsa dive siiaie discordat, in deterioris jura mispressus, huinanitalis sqrlem profuturo in longum
meliora vita concedcrcl, et pro viljtate temporumfa- velit superare consilio: dum vitalis animae vigora
cilius in ipso pars indocta regnarel! Sed ostendisti terreni carceris angusta calcaret, ac se spiritalibus
cum a Deo vocaretur , refunderet; ni-
mihi, aetatis lusc.ornamentuin, quia plus in consan- babitaculis,
in tnente ejus esset de homine residuum ,
guineo obtinui quam poposci. Ccelestia imitatus es hilque
uljeriate bcneficii.quandoimpensioiie raultiplici com- D nisi immaculala filii diligentia , illud, quod nec in-
lneiidaniis vota vicisti. Ecce jam hieraali pectore et tercoelestia ulla delet oblivio: buiic milii quasi bena
corde algido diclionum flosculi yernant, et ridentia conscius fovendum, prout vires iribuunt, deretiquit:
verboruin germina depingunt calathosexhibentis : confusa sunt supremis deponentis verba suspiriis.
ecce post gentile murmur de ore ejus, quae liumaui- Videro quid aliis reliqueril, milii sub Dei obtesta-
tatent significeni, verba funduniur. Ilis ergo mune- lione dimisit liaeredem. Cui saporem vilae labris pii-
ribus luis nisi reddatn vicissiludinem, pracstilisse te moribus contingenti gustum deprecor uberlatis in-
acstimcslion merenti. Quisquis enim fcriala lingua fundi: ut provocalus'disciplinarum nielle et fav s
succcssus meliores susceperit, ostendit se <|iiod attu- scientiae, de domibus cereis ipse sibi liquentis ele-
lit prosperitas non araare. menti nectar assumat. Habet, docior venerabilis,
Iaus lua per bunc ad cumulum perducta, quod ca-
piat: ex talium profectu, meritorum tuorum pleni-
tudo non refutat augmenta: quia discipuli elegantia
• Sclipt., donatuu a Forte atlrtlu,
885 DICTIONES. 28C
assertio est sine labe doctoris; ejus maxime, cnjus J"'\. per vos, quoa cor nene atctaverit, lingua proloquitur:
prosapiem splendidam tempus poslulat sciunlise ra- ad invcstigandam inter justitiam vos praebetis, diiin
diis adornare, ut decns originis in diera serenissi- bppressum callem dutnetis qiio expetunlur superna,
imiiii procedat, quando oris in ipso jubar efful,- purgasiis: vos triticeam de loliis segetera, vos fe-
serit. cundas de sterilitate ingeniorum glebas efficitis, et
DICTIO XII. gravidas aristas ad scientiaehorrea, ne fames infan-
Dafa Aratori quando ad laudem provectus est. tiac possil prsevalere, poriatis. Mundaenilorem fami-
SCIIOLASTICA SEXTA. lise servando, obscenam prosapiem peregrina luce
riiema, laus litterarum. perfundilis. Deo proxima res est vero infusa beneli-
PRÊFATIO. cio, dum per cursus elucubrationis tradilse, ne optimi
Liltera de proprio laudetur splendida censu, degenerent, et ut mali degenerent, salva siemmaium
Advena nam culliis nil tribuet genii. veritate praestatur. Per vos de innocentum actibus,
Ebria vestilo plus lucent vellera Sere : qusc ad inslructionem sequentium pertinebant, gesta
Persica candentes colla decent lapides. non percunt: vesiris in medium calenis transacta
Nil juvat extcrno componere membra nitore: reducunlur, et sepulia reviviscunt: vos instrumenla
Lux naturalis sidera nobilitat. B memoriae, vos causa pietatis : vesiris vomeribus hu-
mani pcctoris tellus ad feciinditatem prxparata descri-
NARRATIO.
bicur : vos religionis auctores, vos hosies cfiminum:
Omnibus reous quse seslimantur praeconiis, exlii- vobis ducibus
quse per usum subripiunt, dediscuntur
benda est pro diccndi facultale laudatio : ab eloquen-
tiae dote radiantibus reddenda sunt litteris quae dc- scelera, per quas bona discunlur : aul ad directum
liomines augetis propositum, aut mutatis obliquura.
bentur : quia sicut graluitum munns, ei opes et ani- Vestio exsules ornantur indicio, et a mtindi culmi-
mum indicat largitoris; ita accepta denegari, avari- nibus vos ccelosocialis: malas conscienlias
reserat sejunclos
tiam et impudentiam suppriment.s. Libemus aut inirare contemniiis, aut in sacrarium ingressse
litterarum nuraini quod de ipsarum fluxit altaribus : dedicalis. Facessat a litteris vel mutare
quod dignum
quantisvis enim maleria isla copiis praedicatiqnis est, vel non mutare quod noxium : vestris vulneri-
honoretur, qualibet effluat ubertate dictorum, de bus nulla per cbalybem vestitos subducit instructio :
possessionis suse frugibus pasta satialur : quia dum ad penetralia illorum, et quos ferrum texerit, perve-
inter vireta quaedisposuit, propria oculos amcsni- nitis : vestris umbonibus directa ab adversariis tela
tate captivat, habet quidem ipsa jucundilatem de
repeiluntur: nec speculis peritiae vestra ulla clypeo-
graminibus suis, sed majora capiunt niesses ingenio- G rum crates opponitur. Vos in affiiclione constitutos
rum incrementa per doihinam. Itaque qui fenus lit- ' erigitis: vos positos in corporum cruce mulcetis: sic
teris solverit, plus dilescit : dum per secretiores
gaudiis augmenta tribtientes, ut modum liilaritas et
meatus, quasi per magnos alveos, qu;c ad illas dire- "productacustodiai : si a vpbis veniant blandimenu,
cta sunt fluenta, reducuntur : pec quod per guitas duicescunt. Nbn licet ronlra iraperiura vestrum vej
amiseris, aliter quam si relabentis Jonij jus habeas, defunctum tlere quein diligas : vos nuptiis, vos aptae
possidebis. Quis peritiae depositura neget, nisi qui funeribus : scienlise istius studium diversissima in
desiderat mendicus effici dum reservat ? Istius iri concordiam lenet, et utramque parlem amplexa gra-
fruclus (qttod mirum dictu est) in abuudaniiam refn- tulatur : ulinam vos longioripus coli liceret affatibus,
sus exaestuat, dum jejunos faciat incubantes. Ergo et non vestris legibus deberctur brevitas, a quibus
post opem ccelestem, post superni favoris auxilium, copia voliva suggeritur ! Per iitterarum species in
minisira quibus uiarjs, ars vencranda, prseconiis; longum ilura vox tulo committitur, el sine iinminu-
et inventionis luae bono de his quac a te fuerint di- lione sui relegeute solidatur. Ante vos ignara ordinis
recta, gratulare. A te orta in usu laudis amplectere: vixit bumanitas, et ruciantia glandera pectora sinc
nos nibil raanet in hac parie, quod dignum sit ultione modis verba voinuerunt : vos inter unius naiurae
yel pramio. Fidelj oris nosiris famulatu si parum in Dhomincs dislanliam facitis, dum cceleslibus notilia
elevalione meritorum tuorum suggerimus, lioc dedi- ' vestri, pccudibus similcs reddit ignoratio. in propa-
sti: nos liorumamnium fistulaesumus, nec quidquam tulo est, qualis anle hanc frugem fuerit mortalium
de copiis Cjommissiliquorjs ebibimus : tu ui pcr nos deserta prosapies : cnm illis cniin quibus nobiscum
meritis tuis salisfacias, quasi iEgaeunt pelagus, ut
par adventus in luce est, per discrelionem vcstrani
Pegaseus gurges illabere. Anle oculos vestros sunt non est ronditio um sapiendi. Valele, ornamc ta
morura yeslrorum, si bene exempla relineiis. Salvae melioris sseculi, et mupduni quem eruderastis con-
suut quascunque de censu vestro ad usuram geraraas cessse a Deo, in temporum remedio possidete
admovemus. Ecce verticem meum coruscans luce
DICTIO XIII.
veslra diadema nobilitat, et pretiosorum iapidum
. Quando Paterius et Severui traditi sunt ad studia.
fulgore variato, crescit ex genio, dum competenler
ostenditur. A vobis radicem sumunt inslituta sa- SCROLASTICA SEPTIMA.
pientise; per vos informata proferuntur. Nullus siue Si nauta secundis flalibus felicjier humidi dircctum
Vobispectori sapor est, nec liberlas eloquio : vos transit itineris : si bellatorem dttcit successus niclior
jfigenui testiraonium sanguinis, vos materia pudoris, ad triumplium : si per rhetoricos campos lilterarum
miles judicis fit favore sublimior : nostrum est ho- A . res secundae, qnando propugnatorum vestrorum et
dierno die momentis paribus gaudere de Iheraale. adolescit posteritas, et adhuc patris avique lulela
Quid mihi est cum iugenii mci publicata et degeneri non deficil. Ergo bis stimulis incilatum, doctor
paupertate ? ecce de suscepia? diciionis messe dite- venerabiiis, suscipe universorum voces afferentem,
scimus jucunda sorle, quando relatorem meritum et elevalus consideratione meriti parem te multorum
relalionis amplificat, et actorem causa commendat. forma senientiae : labora ut mttnitio nosira te susti-
Ubi est pavor, qui nos sibi propler imperitise con- nente solidelur, et ne inimica arielum vincat impu-
scientiam subjugabat? ubi fronlis trepidaiio, usu et gnatio, tu muris palrise studiorum arma conjunge.
exercilatione fragilior? obliviscimur raeriii nostri, Scimus quorura tibi soboles committatur, ut quod
dum claritatem loquimur alieni. Nunc discimus po- natura validura peperit, conforlet industria. Ducis
tentes et alios esse, vos facere, quando lantum et erii, non originis, si de viri fortis stirpe editus ha-
fama nobilis dat praeconi. Nihil mihi cum dubiis: beat intcr bella formidinem. Sufflcitte sic instructio-
splendor laudantes illuminat : et immersos tenebris, nis tuaesudore crescere, ut praesentespueros formam
si ejtis nieminerint, sol recludit. Sed rursus hilaritas veterum facias obtinere. Sed dicas forsitan : licet te
jungiiur cum pavore, et fit socia exsnltalionis trepi- professio sanclior urgeat, me in islis non habet cura
datio. Quando impar in modicis, sufficit in supremis? B postremum.
Ego sura cui Paterium filium mater et
Nam qui clariludinem non. styli luce commendat, virgo sacri fonlis effudit : ego in animae ejus
alyus
obnubilat : et sicut ingenio facundorum crescunt secunda nativilate aul recrealione sum genitor : ergo
modica, ila sicciiate devenuslantur araplissima; et peculiaris eruditionis ejus me provisio respicil, cujus
nisi aeslimatis viribus aggrediaris sarcinain, subjace- paler et inier ccelestia sum vocatus.
bis. Ecce Paterius el Severus ornamenla ctirulium, DICTIOXIV.
et parenliva vocabula purpurarum, erudilionem ori- /n legatum,qui patriam hostibusprodidit.
ginariam in ipsis vitae praestolanlur exordiis : dedi- CONTROVERSIA PRIHA.
gnanles non studiorum diligenliara cum sapore hau- Si excellentius crimen est, quod digna venerationa
rire lucis, quos indiscretis temporibus Dei natura persona commiserii, habetis, judices, in uno bomina
donavit et liileris. Pro quibus, quid parentum de- duo diversissiraa, et proditoris meritum, et sacra-
cora, quid insignia vetusla novo meniibus relator mentum legati. Sed vincitur in ipsis vox superata
insinuem ? Levabor hoc onere, si fastos pro me, primordiis : facinus vix credo, quod arguo : quis
audkor, interroges : mecum campi solemnis illa vo- aestimet in vocabulo integritatis consummatam ceci-
ciferalio, mecuin Severum et Paterium el aula vene- disse perfidiam. Cogimur dicere, quii nil mali aut
ratur et curia : quorum quamvis familia raeruit sci- ,G proditor metuat, aul verus legalus admittat. Quid
piones et irabeas; seposita tamen ad tempus dote accusationi roese pro innocentia noroen opponis? in-
sanguinis, quod occasum per dignitales et po>l se- sequentem posses effugere, si esses meritus quod
pulcra nesciunt, moribus exegerunt. Mentior, nisi vocaris. Nemo caulius malus est quam qui abscondi-
vivit' Paterius in opinione doctorum, et perenm sere lur sub tulum est iniquitatiS
appellatione pielatis:
formatus, illam eloquentiae palmis nobilem inler pe- exercitium, quod honestatis legitur indumento. Fa-
riios praesentat effigiem. Horum prosapies adhuc cessat propositum procstigiis potius quam mente
quidem parva, jam maxima, gemmata pubescentis constare : enervata defensio est, quae nudi honoris
flosculi ora prseferens, vocis praesidiumquod exhibe- nitilur nihil valilura lesiimonio. Ut nocentior contra
bit, implorai, hoc lacili poscens allegatione colloquii. palriatn existeres, viam libi consilia nostra pepere-
Juvate parvulos, quos habebitis patriae mox parentes: runt: nos egimus, ut fortior hostis, dum propugna-
impendite praesidiadefensoribus, et pugnate pro te- torem quaerimus, appareres : non senliremus quae
neris, ne maiuriores aevosuccumbaraus pro univer- irrogasti patriae inimicitiarum pondera, nisi sum-
sitate bellantes. Scitis quae domus pro generali cala- psissent ab amiciliarum religione principium. Exter-
miiate desudet, cui debeaiur pro communi securitate nis adversariis sine labore congredimur: inerme pe-
liiatio : a qua fluxerit quod inter adversa inter vos D ctus invenit, qui de gratiaefruge in affectumprorum-
civilitas non vacillat. Debet vobis origo nostra hanc pit inimici : egimus fcederis tempore, ut generalem
tribulariam functionem, ut semper nutriat patriae adversarium, quid gravaret patriam, non lateret.
susc sine intei missione custodes. Ergo si nota suiit Isle enim, cognitorum splendidissimi, si negligenlius
vobis bona germinis nostri, inserenda suggerite : ut in suscepto functus officio, pcr animi taediumsocio-
quod niiet in semine, cultura meliorei: habeat cespes rura cominodis institisset, capitale mercretur exi-
radici obsecuudans poma, quse tribuat. Non sunt tium : quale esl enunliasse hostibus inlerna patriae,
peregrina, non fugiliva quae posciraus. Si Eleis et pro quibus certasse sacrilegium fuit? quibus sunt
Olympicis confliclibusnulritur eculeus de parenlibus expianda tortoribus, quando illud perdideris, qund
aestimatus, nos adliuc prolicientium creatorum mu- nefas est non juvisse? quantis colorum varieiatibus
niamur exemplis. Vobistanlum praebuerunt obsequii et urbaniute lethali ad boc perductus ocstimaiur, ut
VivitPalerius\ Petronii Maximi n consulis collega Paterio positam fuisse signtbcat, in foro mratrum
anno 442 el ante consulatum praefectus praetorio, ut Trajano, ubi mos erat, Sidonius:
teslalur Valenliniani Aug\ novella ad eum missa. IIIpia quod rutilat porlicusseremeo
Ennodius aercam quoque slatuam doctriaae nomine
289 DICTIONES. 290
legati personam putarelur implere ? Solet virtns quae j1 pus afflixit: poslrema est in novercali indignatione
innala non fuerit, cura et nutrimentis institui, et necis exsecutio. Vellem in accnsalione, judices, diu-
transire in affectum, quod feceris sludio falsilatis: tiiis immorari, nisi facinorosse pcenam prolixior
nsti honestatis robur adipiscitur, qui bonum sub Hngua differret. Nolumus quns pcroranti cmceditis,
diuturnitate menliiur. Servasse adhuc beoevolentiam ut addicenda in luce merealur inducias. Quotiens,
captiosam, nisi inspexisses laedendicallem legationis scelestissima feminarum, snbdolis privignum fovisli
clave reseratum. Tale est, ac si aegris sub febrium complexibus nialrem mentita? quotiens innoxiis po-
jactatione languentibus allaturus saltitem curator lionibus egisti, ul de mantt tua moricm securus
adveniat, et animam in penetralibus suis sub medi- acciperet? Captaia sitis, tempus et bibendi neces-
cinali specie exclusurus inquirat : quis, rogo, huic sitatem forte ut citius lethum porrigeres, exnrabat :
non pandat secreta vitalium, el in quibus adhuc locis habuisli misericordis opinionem privigni desideriis
vigor subsistat, annunliei? facilis exslinguendi mi- obsequendo : quoliens matrum loea tenuisti, ut
nistratur occasio illi a quo sanitas poslulatur. Sic te, novercam lutius exhiberes? Solel, libertatis prae-
impurissime bomimim, adversus nos inlimoritm re- sules, in conjugali consonio unius sobolisut conimune
seratione munivimus. Ex vestro nunc, cognitores, pignus atiendi, dum affectio quam pater obtinuit
pendet arbitrio, si qui peccatis vicit universos, non ]B transit ad Olium : decedentibus matronis, virorum
debet omnes reos superare suppliciis. Nascitnras in providenlia, dum ad educandam posteritatem cura-
poslerum culpas incidiie : eveniet ex unius cruciatu rum participes quaerunt.sic novercasinveniunt. Saepe
generalitatis emendatio. Genus pietatis esi, circa taraen sub hoc vocabulo maier accedit, eo cautior
hostem palriae esse districlura, ne dum person» circa germen alienum, quo solliciiius nomen
tragi-
parcitis. ad incrementum vitia provocelis. cum vult vincere. Genitricem munit securitas, et
DICTIOXV. sacramentumnominis sui : quac etiam misericorditer
In novercam,qum cum marito privigni odia suadere creduntur irasci. Vestras, infausta, blanditias jure
non posset, utrhque venena porrexit. respuimus, quibus pcr furum malitiae interna ve-
CONTROVERSIA SECUNDA. stitis. Erubesco, cognitores sanctissimi, damnatam
Adest, judices, noverca , qtise ut satisfaciat odiis, merilis suis diuturna impugnatione sustentare : non
non parcit affectibus : quam ne privignus evaderet, est anceps sententia, quam labore suspendo. Uti-
nam exquisitis effugelur de luce cruciatibus, et
elegit miscere ejus casibus, quem dilexit : quae sae-
vissimarura more belluarum, de confusis morlibus leniis secta vtilneribusexistat superstes corpori suo!
lesseram fecit, dignos letiii forte seslimans, quicun- non uno lempore de propriis sedibus nocens anima
C In affectum reducitur puritas, quotiens ge-
que cum inimico illius potuere trucidari. Ruplis vellatnr.
neralitatis oculos expiaveris cruce noxiorum.
repagulis accepit furor ejus exercitium, quasi neci
deputatum perimens quidquid occurrit. Generalilati DICTIO XVI.
perniciosa esse desiderans, nisi defecissent toxica, ln eum qui prwmii nomine vestatis virginis nuptias
adhuc ira cresccbat : hausta sunl a duobus venena, poslulavit.
CONTROVERSIA TERTIA.
quse reperit : quod in aliorum servaretur exitio,
non remansit. Heu! quemadraodum gemuit defeclum Creditis,judices, perhunc victoriis lamentamisceri
pnculi, cum cadavera pauca conspicerel, indignata et iriumpliorumsaporem disciplicere de praemio?aes-
sibi quod de funesto liquore plus defunctis, quam timatis offendi deos in effectti rerum, el deduci ad
quod occideret, dedit. Qunesivitde exstinctorum vis- poanilentiamnumina,quse vota juverunt? Adesthomo
ceribus pretium morlis aliense,si licuisset, abstrahere; nequis-imus, qui gemere nos imper.it, qund patriae
ut plurimisper gultas faia dispergeret, ut auimarum nostracvicit inimicos : qni consummatispraeliis, dum
penetralia virus nobile possideret. Ante experimen- laboris pretium Dagitat, et bostes et bella conimen-
tum perniciosuseffundeliaiurhumor in poculum: fecit dat : qui exhausta putat laboris esse suffragia, nisv
eam quid perdidisset, agnoscere, postquam de succis quaeiratisccelicolisconferuntur:ut possit civitas ejus
abundanlibus paucos exstinxit. Ubinam gentium fuit D perdere, quod per ipsura creditur acquisisse. Confidit
animus conjugalisdiligentiac?ubi maritalis sacramen- genium bellatoris pictis tabulis et imaginibus non le-
tum copulae?Plus egil privigni, quam tori recordatio: neri; ncc requirit ut servelur saeculissere formatus :
dum immanitati obsequitur, effugatus est viri prae- sola opinatur esse gaudia, quibus evenit munus
sentis affectus : credidit in quocunque vivente pri- adulierii. Si ad hoc te casibus obtulisli, ut pro su-
vigui remanere posse substanliara. Lucem vpluit dore luo nominari pudeat quod requiris, nos non
profanaconfundere, ethumanigenerismessem munde possumus scorlis debere quod vicimus. Non pro
labente succidi : quidquid in occasum potuit ire amore bella gessisti, qui post adversarios inciviiatis
prsecipitans veternis Erebi legibus diem nostrum medio cum pudore congrederis : sine causa hostes
cupiens scelerata submittere : ne illam vel post in- depulisti, qui eorum vicibus fungeris in triumpho.
ferna odiosusinspicerei. Quanlis gradibus el profcctu Ilabuimus siatum honestaiis liberum, dum casibus
scelerum ad venena descendit? Diu exitium distulit, subjacemus.: fugienda est virorum fortium felicilas,
quod aliquando in lormentis constituto ingessit vice per quam jungiraur miseriis subditorura. Eteniin,
beneficii. Ante flagris, fame, frigore inimicum cor- curias lumina, per minulias seelerum hunc opinamui
291 ENNODIIEPISCOPi TICINENSIS S9>
ad immania vota perduclum? quantis gradibus exer- iA inter adversa constiûtis: necesse e&t optari, quori
cilaium facinus pervenitad bocut viiia laudibus mer- modum ponit amariiudinis. Rogo, quibus est belluis
caretur? Credebamus eum , dum vilam in lentoriis comparandus, qui procuralione sua inferl dura sine
ageret,et ad insignia roborisduris corpussuccessibus termino? cujus doli, dura manus abstinet ab auctore
invitaret, civico amore conslringi; ut permilitiam lucis, letho commutanda Ipepererunt ? Jani erat ge-
ejus, nec incendium urbis, nec sacras corruplela nitor islius annorum, fasce conlritus : jam per Ire-
virgines possideret. Iste enira emit tot vulneribus, menda senis membra aevi depopitlatio vestigia olim
ne alter facinorum fruge potirelur. Quidtibi debeam, robusta subverterat ; jara diulurniiaiis morsibus iu
crudelissime hoininum.dalur inlelligi, per cujus bene- rugas quae deelarabat bominem, fonna vergebat; non
flcia superali exitum vieior ingemisco. Dicite, praesu- lameu sine spe subsidii ad maluritatem pervenerat,
les libertatis, quem potius babuimus qui animos nos- cui jam major soboles arridebat. Poiiori fidueia ad
tros possedit, in tubarum clangore terrorem, dum ferri victum congregata dis,persit,quem semper scimuslior-
seges equorum fremilu minaretur exitiuni? Credo, ne rea sua in pignoris alacritaie posuisse. Omen putavit
libera patrum colla catenarum rigor astringeret: ne ccgiiare de subsianiia, eui existebat natus incolumis:
inviolabilis matribus pudor civitatis excidio deperiret: ad gelidam canitiem boc pulans posse sufficere,
ne votiva virginitas sacris mancipata culturis pra> ]B quotl reparatus iii prosapie annis viridioribus non
donis igne raperetur : ne famUla castitas hosti pre- pe.ribat : eum repeute egregius juvenis tali patrem
tium fieret insullanti: ne eorporibus ex humana con- securiiaie nudavit. YeUem pautisper, venerandi co-
ditioneliberatis,vis inimica subriperet, et adversariae gnitores, ad bunc verba convertere : sed reor perire
pudjcitia libidiniad ultimum deducta serviret.Quaero a nioiiila j quse prolligalis moribus exbibenlur. Pula-
leHieroaraagnanime, quiddepairia tuamalidepuleris, mus, venerandi homihum, ad lios usus proJemcujus-
si hsec quse timui victor oplasli, dura mortes hostium piam magislerio pervenire? sufficiigermini institu-
ictibustuisnuminumfavoraddiceret.fercunctorutrutri tio naturae; quando quod solent facere doctores, in«
poposceris superos in ilia necessitate fautores? Si fundit eorurii pecioribiis lex liuiiiana. Non est ex acci-
fecisti, perfunctus pericnlis sacerdotibus eorum pro denii bontim, debita complere : nec deesse.potest
debita oblaiioneiiiinitaris?si non adbibuisli pia vola ratione praeditis,' quod avibus probannts insertum.
certaniinij quid libi debeo, quem sine precibus suis Versa vice, aquilas legîmusfetuum minislerio pasci :
et beneficium parentum, qtiod implumes nati,
generalis prosperitas Comilala iiberavit? Si intelligis,
rriultum est quod debes numinibus, si studuerunt quarido ovoruih lunicis exuunlur, indepti sunt, qua-
non darii districti aqbitate resliluunt. Non putant volucres
supplici: majus, si dederunt victoriam petenti. esse liberum accepta denegare: qiiale est irigenium
Gredojdigressus e prselio.locoprincipedelubra vene- Cj
ratus esf et ibi gratiam retulisti; unde praedara fe- quod circa*diligeritiaih suorum alites nescit imitari?
riatis roanibus certas f.bripere. Vereor ne templis TranseO multiplicibus exemplis ItiporriinrapacitateS ,
ntilla face consumpiis, ducat vestalem virginem sors jejiinb escas parerifibas ore deferunt, et impasta vi-
sceriblis fera ad creatores suos currit ore locupleti.
secunda captivam.
Vos perpehdite cohsciehtiam rei, qiiall poena digna
biCTiO xvii. sit, quae inusltafa cohitnisit : quia propagantur iui-
tn euni qui sehi patri cibossublra.dt. punitate vitla, et Hisi judicantium censura succUr-
Data Aratori. reret, peccandi vis pe|r generale Corpus eiirei.
CONTROVERSIA QUAIITA.
DICflOXVIIL
Nescio, judices, titrum inveniatiir pOJriii,quae cri-
minibiis satisfaciat impetili. Interim deest llnguae In tyrannum, qui prmmii nomine parricidm statuam
inler viros forles dedit.
cbpia, quando iaciiioris nbviias siiperat argueniem. Data Aratori V. C.
Iste est filius qui grandaevopatri, cum pbsset prsebere
CONTROVERSIA QUINTA.
aiiiiienta, deriegavit: id geiiii sceletibus suis asso-
Quamvis, judices, virorum fortium effigies man-
ciaiis, til esset patre iiicolumi parricida. PUtslseva- .D suro
sisse 16debitum de hon illata genilbri morte suppli- perenniter aere serveiitur, et per haecsimulacia
nesciant obitum vel sepulti: quamvis in oeieriiitalem
ciuili?ul esses' innoceniior, pepercisti. Potuisses crii-
ciatiis quosintuleras.ultimb patris fiiie roiicliidere.Sl niigret per has artes imago mortaiium, et angustam
humanae nalurse Iegern vincai industria : tamen vir-
inanum juguio medicant prsestitisses: prinia est tna- iulis
pretium nec pafricida aliquarido meruit, nec
lorum tuorura adihventio, creatoris proprii exitium Iyrannus exsblvit. Quando muniis innoceiiiuiii aut
iiec reniovere ut pium fiiium, hecut crudelem decei, sceieraitis felicuil, autroppressor libertatis
ingessit?
inierre. Qtiid est quod inter utramqiie viam, exqui- tStatua, veneratidi prsesules, sudoris frocths cst,
siti invenlor periculi, heutram sectatus pasceris pro- judicio reddenda purissimi : ut in utrbque congriius
inulgata tabe genitbris? vixil, te prociirante, eo in- nitor nec suscipientem devenustet, si iudigno au-
jelicior paler, quod hioii te procUraiite hon mcruit. Ctori provenerit, hee,sicoiifcraior ilnhieriio,niaculct
Netno, sanctissimi, dubilit mundi istius uiala advo- largientem.Si liberaajversus tyrantiuin Voxesl vita
catanecesepeliri, etcoinmunem sortein volum esse uetef tanlis, si lifcetstab|tatore crimihurii culpas ufgeri,
» fleibs yet. Cod. apud Schot. ' Scbot.j nocentior.
293 DICTIONES. 29*
ilicam quod seniio. Inler duos nefarios res honesta A £ st qui animabus reliquus vigor est, deflent prseniia
volilavit, el netitro inunila prsesidio, nec a quo pro- sua, quse annisu roboris exegerunt. Ubi houestas,
cederet, nec ad quem defiueret, cognoscebat. Res ubi studii liberalis efficacia, ubi munus pro patria
dudumdecreta sortibus, et sariguinis coraparanda suf- dimicantis, si aereas formas artis possessor exln-
fragiis, ad quorum perveneril jura, respicite : tit eam bet, el qui geniloris funus procurat, obtineat? Vos
tribuatusurpalorimperii,et accipiai patrisexstinctor. iantum digna merilis cxbibete tormenia : ne si inipar
Quo me vertam, nescio: inler virtutum tuarum, ve- pcena impetitos addixerit, nec vobis debealur lau-
nerande princeps, deprehensus abrupta.iiescioutrum dalio directa censendi. Uno ilinere vila pellaniur,
accusem quod lyrannus es, an quod honoras praemio quibus pene par exstitit sors dclicii.
parricidas. Utriquedigni crucibus, et de praesenti vila Dictio XIX.
culleis eiragandi. Non crediiis sufficere, vos debiiuiu Data Ambrosio,in aleatoremqui agrum inquo parenles
vitasse supplicium, nisi et tu qubd nori licei, tribnas, ejus eraiit posili, pro ludi pretio dedit.
et ille quod rion meretur.-acceperit. Jam dudtiiria te CONTROVERSIA SEXTA.
ista per audaciam praesumpta sunt, Cumarcem ju- Postquam , judices, deforrae aleatoris studiuni de-
slitiae profligator intrasli, hls ad dominalum eveclus JLduclus ad exililaiem census evaserat, et crescentent
suffragiis,quibus in altero slatuam contulisti. Necesse £] cerlandi curam facultatuiri defeclus addixit, coepe-
esl, amplissimi hoihinutri, universos fovere quod ruril a tiirpi praemionec parenlum sepulcra subduci:
fuerint : nec utiliter, nisi ab eniendatis, corrigunttir cceperuntexspectari dubiacaSuumde favillis.etriden-
excessus. Prodigus froritis est, qui punitorera mslli "daproporii conlentioiiutrimomenta de iacrymis. Ubi
cj-edit facinorum sectatorem. Judicis conscienlia con- sunt, qui dicuilt perfuriclas luce animas riiliil cum
slringitur necessitale secreli, et iion puiat liberum llujus mundi cultoribus babere commune, et post
condemnare in subjectis, quod ipsa tion dubitavit sseculi segfegalibnerii diera suum habere translatos?
admiltere. Quantis sucCessibus aut quam variis iii- Ecce jam majores istius prope quse obtinuerant se-
cremenlis ad haec seritina criminum pervenisti, tit pulcra senuerunt, el de ipsis per diuturnilatem liunt
libi liceret ad .sublimia pervenienti in lantum pec- busta jam tumulis : et tamen apud comessatbrem
care, cuin velles, ut probrosos ad potiora siatuis in- ihiprobissimum adhuc creduntur in illis intenlionis
viiares?Tu libertatis saporetn felle serviiii commu- pretia non perisse. Post loiiga vitae curricula for-
iasti : ille obsequia patri debita vertit ad gladios. tuilo nil deberites, eventum manes jtibentiir exspec-
Quantuiri laudanda sint quse laesistis, advenile : 61 iare de tesseris : post profligatas, quas parenles tui
feriato ore accusantis quid mereatur pater, et inge- , per longam parcimbniam opes collegerant; post
huilas aestimate.Tu absolUtacolla jugo fniserrimaeIG ftlulta argeuli aurique poridera, quaejulura haeredem
conditionis astritigis : apud illutri nihil praevalnit parciias sub dimeiisione servavit : iirnas veierum,
lex naturae : hoc tu circa palriam geris, quod inliilit ht essent in prcemiolabulae,sterilitale deterior proles
hic parenii : in eo fortasse crudelior lu credendus, honorasii. Si mausolea praecedentiiim minor posteri
quod dura imperia sub vitali quadam morte dispen- Cultusornaret, esset plectendanegligeritia,el spectaret
sas : nec illis qoibus est dcsiderabilis obilus, quasi de illis pcenamjudicibus,quifiliorumsuorum mores iu
medica rrianupraestas exilium : illenon passus gcni- alienis cupiunt emendare comraissis. Pro festivitate
torein in mundo subsistere, pernici iclu efipuit vitani certa lemporum lege redeunie, pro serlis,'et quibus
lucis auctbri. Nescio qua sunt criminum diversitate animsepascuntur mUneribus, credidisii nefas.si geni-
discreti : interim si liceat, pcena jungendi sunt. Si torum liiorum sepulcra dominos non muiarent. Nbn
te circa civeS alicujus supercilii tumor elevasset, tibi licuissel domos tiltiinas pro abilucta ab liostibus
reum te designaret 11sa communio, et privata?.abju- pignoris tui rederapiione distrahere : quacro quacsit
ratbrem dulcedinis immodcraia nuntiaret erectio. Si rtecessiias, qnod alienunl videoiri parenium tiiorUni
ille crealorem lorvo lustrasset aspectu genitofe ih- cineribus pcssessorCni: et riihil railiialiud nisiludus
columi, babuisset meritura parricidse.Videiequid dig- . _ opponitiir. 0 misera mortaiis conditio, el cum dene-
num his sit, qui ad delictorum fasligia pefvenerurit. D gantur desideria, et cum infelicius conceduntur!
Nibilest quod residuum, aul alflicta credat patria,, Quotiens creatores tui solliciils Deum niovere su-
aul pater exslinctus.Facessat a nobis, principes viri,, spiriis, ne dc hujns usura lucis, quod infaustissimum
argumentis acerbare commissum. Sufficiunt nudai crediiur, et sine lcgiliino hseredetransirent? Editus,
feorum vocabula, nullo defensionis munienda privi- instituliis erudiiUs, ad lifl.nctriessem, judices, jejuna
legib. Addam sane delicio quaedamquse sunt prae- pudoris mente pervenit, ne in jure suo patiatur esse,
celsa reatuum, ne ulla res videatur, actione sublracia,, postquam universa perdidit, patrimonii largiiores.
quarri sagacibus, ut sestimo, vesligiis inveiiistis. Am- Damnamtis in scelerato voluntatem lurpissimam :
bitur parricidas stalua, foriium valiala lateribus, ett nam contigit forsitan, ul ad probos dominos prio-
simulacrum, quod aut * litteraris cura peperit, autt rura tuorum ossa beneficio levitatis. emiseris. Coiu-
Martius campus refudil, hujus imaginem poslhabelur. munis est universis defunctorum reverentia, et circa
. Duriter, si credilis, ferunt tot evecti tilulis, nulla abi religionem sorte ullima conditorum dignam poscit
effusore se paterni sanguinis retributione distare: ett huraaniias universa culluram : excellentius tamen
1 SchoU. litteraria.
J95 ENNODH EPISCOPI TICINENSIS 296
majoribus nostris debita suprema reddunlur, quos A in utroque deprehensi, nulli exibent slabilem con-
ita sibi veneraiio proponit ante oeulos, ut diis cre- scientiara. Pollicentur enini pccnitentiae tempore
damus exliibitum in.quibus defunctorum mandata lionestalis affeclum, quos fidemvideris exhibere pec-
peraguntur. Servamus universa quae jusserint; non catis. Si te, seelestiteime liominum, anie Veneris de-
i redentes impune conlingere, qitod de eorum fuerit lubrapositum stimiilassetMinervasrecordatio, utram-
praeceplione violatum. Non invenio, novuih facinoris que potestatem male diligens ingenii tui memoria
genus qua explicem novitate sermonum. Quibus fuit laesisset? fugisses illius domiciiiuro, cujus adversa-
sacrilegium non parere, quale est eorura suprema riam mente retinebas: qui honor est ibi ejus slaiuara
domicilia pro ludicris vendidisse? Credite, cognito- collocasse, ubi dea pudicitiaepotuisset commeraora-
res, stare ante oculos vestros tot islius atavos vindi- tione violari? Nesciendo, infaustissirae, gradibus ad
ctae tempora praestolantes , quorum placatiooe tnan- fastigia exsecrandi erroris accedere, pene postliminio
sttra in posterum circa parentes diligenlia pnterit sine bellum inter ccelicolas excitasti. Vident illi oculi
labe sanciri. semper lurpia, detestati junctos quadam obscenitatis
DICTIOXX. lege complexus. Dum procurante te interest lupana-
In eum qui i» lupanari slatuam MinervmtOcavit. ribus captivum numen ; solus es qui ostendisti ser-
CONTROVERSlA SEPTIMA. B vire humanae libidini superorum potentiam • et iilis
Semper venerandorum judicum ancipitem credi- eos constringi locis, quibus fuerint a mortalibus de-
mus fuisse sentenliam de confusione peccati. lbi pulali. Quara dissona erit in adolendis impensa sa-
cognitoris, quo potissimum vergeret, baesil delibe- crificiis? unius oblatio numinis alieri dabit injuriara.
ratio, ubi dubia exstitit sors delicti: nam definitio- Nam dum per providentiam tuam simplex pulvinar
nem aequitaticongruam sicut vitia manifesta exigunt, gemina superorum polestas obtinuit, et in una aede
ita obscura suspendunt. Quando in luce est facinus, pudor et Iu.xuria convenii, neuter devotionem no-
quid spei remanet addicendo? Percipiie, quaeso, ani- stram favor aspiciet: quas tu habilatione miscuisli,
mis, et iriterna cestimaiione tractate, qualis sit, qui nos propriis habebimus oflensas sacrificiis : qualia
el virginilatis oculos.etlupanaris secreta violavit: et erunt mur.era, quae gregatim portanda sunt per in-
in utroque sacrilegus, nec flagitia veneratur quibus cestas et virgines ? una offendenda est hilarilate, et
initncam testem adhibuit, et castitaiis profligat ru- Iascivia.placanda a|tera. Inier verbenas et tbura ho-
borem quam indignis associat. Exposlulo a te, humani stiarum erit causa certamen, et inde efficienda irata
unde mulcenlur. ' Submovero sacrilegis
generis ostenlum, qui levitatem tuam ad erigendum numina,
Minervse siraulacrum religionis cultus adduxerit, prolixatn narralionem : inoras quas in luce reus ac-
dum integritaiis hostem illata de loci foeditate mon- C cipiet, inter supplicia consumat : quia devenustat
slret injuria : nec reverentiam te exhibere Veneriae referentem et alienorum-actuum turpitudo.
poliutioni clamat publicaia corruptio. Nesciunt pec- DICTIOXXI.
randi lerminos, qui ad transgressionem sceleris ex- In patrem quemdam, qui cum filiuma ptrata caplum
cessuum amore provocanlur : modum in erroribus redimere non dignafusesset, ab eo tamen ali pelebal.
ignorant, qui crimina excelsa moliti sunt. Dum CONtR0VERSIA OCTAVA.
Dionetn et Palladem, diversissima numina, peregri- Tliema. Lex. Liberi: parentes alant, aut vincian-
nantibusmancipata sententiis, in unum fabricata deri- tur : cuidara duo filii, frugi et luxuriosus : piratas
dens arte conjungis, fecisti religionetua acerbiusquod utrique incidere : scripserunt patri de redempiionc.
delinquis. Res surarao digna piaculo, miscere dis- Pater vero vendilis faculiatibus piratas expetiit: cni
cordantiam, et in unum colligere, quibus nisi secre- optio data est, quem vellet, redimeret, quia parum
tum pracstileris, conlumelias irrogasti. Creditis inve- pretii detulisset. Ille elegit luxuriosum, quia aeger
niri bomioem de Iiac mundi gemina conversalione erat, redimere : qui cum reverteret, in via mortuus
neulrum tenentem, et nec amicum virtutibus existere, est: frtigi piratas evjasit: pater petit ut alat: ille con-
nec fidum vitiis inveniri ? Solent aliquos erigere ad j. tradicit. ActioconiraQuiniilianumsuscepta. Hle enim
despectum boni operis palrocinia culparum, et qui patrem luelur, nos filium. Rogo ne arrogantiam
de sapore '.audis alieni sunt, de licentiae fruge gratu- putes, qui legeris. \
lari. At te quae istarura rerum invenit sectatorem? *
Prmfatio. Nunqjuid fas est adversus Quinlilia-
meliori ordini contrarias manus atlulisii : nec im- num nisi pro verilaie dicere? aut imniemorem sui
probis sinceriter obsecutus colla submilteris. Odi, loquendi facit aviditas, qui tribuit verba juslilise ?
principes viri, morum suorum remissos judices: con- Fallentes decet urbqnitas, dum penicuin fucata men-
demno, qni per negligentiam serenorum actuum in dacii peregrinum dejcorem laudanda verbo tenus su-
dubium trahiintur: exsecrabilius tamen detestqr, qui mit elocutio. Sane solatio oralorise arlis aequitasasse-
' Schot., Submoveo. palmam(Juintilianusbabet.
Ancipit.ern
• Nunquid fas adversusQuinlilianum]Quem acutis- cui
Quinta est Quintiliani declamatio £GERREDEMPTCS,
simum Romaiii generis dcclamaiorem appeilat Tre- contradicit Ennodius. Thema autem controversiae,
bellius Pollio in Postumio juniore. Ausonius de Pro- quod apud Quintiliahnm iisdem pene verbis legitur,
fessoribus et principium, quornm uirumque in vulgatis Sibris
Seu libeatlictasludorumevolvere.iites, Jesiderabatur. ex antiquis adjecimus.
297 DICTIONES. 298
ratur : eligo pompam, quam probiias defensa partu- A . clamat examinis, diliirem cssc quodammodo a quo
riet. Procedat conlra eloquemissimum virum cuele- aliquid poscilur. Talem tcchnam ln supplicationibus
stium favore munila simpliciias : de fiducia partium fucata servat urbanitas, ut utattir composita hu-
nostrarum oritur quod auderaus. Vos taiiium , militate pro jaculis : quaienus commento superbse
principes viri, benignit-.ilem veslram, salva au- abjcclionis niliil ei relinquat liberum, qui togalur.
ritim animorumque cautione prsestate : ne cottiurnus Licitatnm pro ambobus censum tesialur, qucm pro
ille sublimior, oris facuitate qua praevalet, in pos- uno consiat expensum ; exspcclat geminim gratiam
sessione sna credat esse victoriam. Quid est aliud de beneficio singulari. Neseioutrum qiiaeiendtimsit
adversusejus impelus nos jnvaTe, nisi peregrinanlem quid cogitaverit, cum apud universos liqueat qiiid
reducere post intervalla jusliti iin? feceril. Exhausit partium luariim defensiones pirala,
Principium. Gauderem, cognilores amplissimi, qui de nobis praestitit optionem : teneat quae sola
evasisse me pedorem carceris, vincla piratarum, desideravit sepulcra de filio pater, qui latiuim mori-
nisi regresso mihl myoparonum Ioco pater exisie- lurumredemit; nam qui sano langiientempracp snit,
ret. Quseiii a me alimenta, qucm ncc auro ab denunliavit se horruisse victurum: quid de supcrstite
ttoslilius, nec lacrymis tiberavit. Putal quod illi de- poscas, nescio, habens in co: solaliom: lacrymas qnas
beal regressus ejus proficere,quem cum potuit non B emisti.
redemit. Fruslra pa-tum beneficio legis imploras, Narratio. Perpeluo, judices, honcstaiis culturam
qui faciis tuis naViraejura solvisli. Exbilie i victum et in cetate peccalis amica servavi : sublrabens
patribus jus decernit : non est taniummodo sacra- impensas desideriis puerilibus, unde posset acvigau-
mcntum islud in nomine. Dicatvcl pirata, si pater es. dere maluritas. IIujus rei frugaliiate fecimus ut
Meliorem nie fuisse mcrtuo saepecum loqueris, nun- remaneret pa>ri quod pro luxurioso fiiio posset of-
quam oslendis esse, cum jttdicas. Viam culparum ferre. Quid de pairimonii eviliiate causaris? si par
germani dcCedentisattendite : ipsc inagis genitnris moribus exsiitissem , usque eo perducta rcs fuerat,
moribusparuit.quipradaius est; ego quo omin-iviiam ul neuler poluisset absolvi. Inaequaliscst arbiier, qtii
meam per extranens ab isiis actus exegerim, decla- profieere voluit aileri quod m>slro pudore condi-
ratum est cum me pater praedonibus sponie dereli- dimus. Quantum asserit paierna districtio, causa
quit. Valida sibi vidctur adversus sobolera argumcnta nobis diulitrnsecaptiîiaiis probitas fuit. Sanus dili-
proponere, cum propcnsiorenigratiammeruissejaclet gens, patri fr.itrique sedulus, lalis reduci non me-
culpabilera filium, ct proximura sepullurac.Quaeso, retur in palriam : et nisi exslitisscmus una sorte
judices, pronuntiate quiJ debeam. Interim clarum captivi, sorduisset suspicionc nosira regressio :
esl me el cineribus viliosi fuisse posiposilum. Non G aequalescalamitate fuimus; sed patris amore distau-
er.bescii qui Iquamab eo aucloriiatepareniis exigere, tcs. Felix luxuriae suffragiojuvenis, et ante thagnam
in quo esse noluitquod vocatur. Ulinam milii ad lios partem communis exhausit subslantiae,et ipsi pro-
usus valeiudinempiralarum calena reservasset! fa- fuit quod rcmansit. Me miserum, et semper paterna
cerem pribitione indebiii alimtnti palrem meum judicationecapiivum! Prolusi in pace anle quod per-
pudore capiivum, ul injuslus arbiter de proprisc tuli; et dura recti iier leneo, indicio parcimonise,
gemercl iiiquitaie senientiae. Cibusenim qui ab illo qualiler inler liostcs viverelur, agnovi! Hincest quod,
prsestatur, cui nihil boni mereris, exhaurit: jejuna cibo qiiem ministravit fcr!tas illa coutenlus, vixi
suut saturitate sua viscera, quae non habcnl con- iuler uliima solatio consuciudinis, non Immaniiaie
scientiambeneficiianle collati. Nescioquid de duobus raploris. Quaeroqui me servavit usus ille frugalior,
filiishomo ille spei suae residuum putet, qui unum si aequi observantia palrum mereiur offensas?
terrse reddidit, alterum passus est iu perpctua rapto- Objeclio.Quid quod barbarus dixisse se perhibei,
rum dominaiinne servari. Accipial, nisi confunditur, Unius pretiura pertulisti? debilum seniper accipiunt
quidquidcxhausta suppliciis menibra gemuerunt. Non objecta responsuin. De nulla pependisli auctione sol-
novi quid sene* a debilitaio flagitet : interea quod licitns : aurum quod exhibucras ante preccs ini-
advcrio, suraus ambo pascendi. Quid mihi rationem D micorum oculis oblulisti. Dum sic libi universa pro-
modicaefacutatis adducis in mediuin : qui unum re- cederent, a niillo potuit ambigi quod sufficeret de-
dimcre voluit, sic subsiautiam suam vendidii, ne pre- nderiin tuis unius liberatio. Moxlamen ut illa inira
tiumproiitroqnesufficerel: quisinfelicitatem meara, repleta squalorc mortis intrasti, quid esses electurus,
quis miscrias possit exponere? cui post Cilicas et anlequam optionera Iribueret pirata, cognovit: nou
ipsa qnani reMimpsil esse fertur libertas obnoxia? dccendit ista de amore trepidatio ; nibil ostendit
Diiiie quaesumus,judices, si et in pairia mea debi:o- ambiguum, qui.de duobus Dliis per omnia signa di-
res pronuiitiabiinur, quid evasi? Addidit creatorsan- ligentise, quasi ad unura venisset, annunliat. Post
ctissimus dolere me quod emisijsent vincla germa- cgressum luiim fortiorcs me arctavere custodiae:di-
nuin. Quasi vero tanlum a nobis exigat natura servi- vinitaii gratias, si liberlatem meam et hic tutavctit,
*
tinm.ul compenselercpti fratris hilaritas quod reman- quod evasi. Tua interim ad iuimicos vocem vidct:ir
si. Amorem dcbemus carnis sociis absoluli : credite cmisisse sententia, Nisi st nliose quem
reliuquo scr-
dicenii tnanifesia: nesciunl inlrare de allero gaud a velur,-elapsurus est. Diis ducibus
fuga nostra anic
bomincmprosc limeniem. Illmlenim improbati niorc oculos hoslium locala efficax fuii.
fATROL. LXIll. IQ
599 ENNODMEl ISCoPI TlCLNENSiS 30 )
Mxcessus. Prseterea, irt est firndi locuples pairr, A macrm. Miror laiiien, nisi quod effogi de barbans
et vivendi diiilurnilate didicil praesentare quod lo- paier iiilule il: nilipl est unde declinentur praedoues,
quilur, callens imponere necessitatem meulibus per s-isors irsa sequaiur in p.uriam , uua e-l, qtianlu ;i
audilum, dicil omnibus in humanitale degentibus video, genitalis sp|i et peregrinationis adversitas,
cihum csse communein, et ab uno flagiiat quod non nec dispar amariludo redeunlibus el capt vis. Nc-
licel quemquam negare, generaliler allegans deberi quaquam taraen quid iuler.-it inveni», ncc quse p<i-
universis quidquid lerra produxerii. Sed quando in lissimum cervices mcas catena ncctat inqui.ro: ri-
comrauneni iisum seges triticeam sobolem et liquo- gemis ferri nexus iucurram, aut gulae veciigal exhi-
rein vineta fundebam, nec viriliin lellus erat distri- beam , una conditio est. Jejunus epulas portabo s.i-
bula cultoribus : nuilus inier hosles filitim sic reli- tiato, el, quod cst deleriu*, non amanii. Qnaniis
-
quit, ut crederetur gemilus praelulisse serviiiis. oblata a rae prujiciet aliraenla fasiidiis? quo dev 1
m.seri
Ignoro, judiccs, posiquam elegerit Jacry.nas, de su- lioiiem mcam rancore calcal»l? Iiomo qucm
essnn inlcr exin-ma, uon
perstite quid requirat. Sed metum nobis legis obje- cordem Irabere, el dura
clat, et quod inler parciites et liberos seripluni est, potui. Ex seqiiome et geimanum ineum redeinpiiniie
sibi deberivull, qui nihilexhibuii de pareiue. Volun- l.lieris poposcisse denuntiat, paribus ahsoluiioneui
iaiem noslram, dum cogimur, quaerit; ct desidcrai j_ implorasse Iarrymis, in simili epistolas coustiiulos
hoc nos e\liibere pietati, qnod ipse professus est sorle diciasse. Non renuo, non reluto , habeat de
excusanlem nun posse negare forinidiui. Nunquid bac objectione victoriam. llhid lamen flagito, qux
miscricordise locus est ubi instat iiiiperiuni? quod causa feceril u qnod duo poposcerunt. ihiobus it t
a:c perit? Pro utrisque maria intra li,
non licet subtrahi, non possumus dicere liberaliiaie dcbilmn, unns
et 1 quentis elcmei.li ininas.quanliim asseris,.pie-
couferri; clementia nisi iiigentianon vocatur : quid-
intermunus si late duce iransisii. Quis de gemina caritaic ciedal
quid non dare praevalts, ceu computa, misericordia nisi
dedisli. At frequens nobis naturae iteratio el san- hoinini cum uno rcdeunti? Nunquam
la dati.r cessanie effeciu
elum creatoris nomen obsistet, quasi usura lucis, pericliiaia alTeciio?; quo pudore
dono parta ccelestium, inier illa qu* ab hominihus prsedicatur Nunquid semper secrelnui pe-
ctoris innole?cit veraciter clavc rermonis? pielas
iribuunlur possit ascribi : sacrilegium est supero-
non eliam inuta rebus leneiur, ostenttim est.
rum indulgentiam scmen dixisse moi taliiun, de sola quae oinnes llnmines iriconvulsa
Inter amor radice siib-
habot libidine lestimonium pater crudel s. Jungil
sislet, si valet isia jaclatio. Lex dicil: Aut alat, aul
eliam oneribus meis, dum reposcit solatia dcslituli, xinciatur. Clainai paler : Pastus iste parenti, rel si
•dicenssibi civilatem potuisse succurrere, ni redis- non
redimat, jam aebelur. Ad has te equidem parles,
sera. Quidaliud voluntas ista manifestat, nisi ul rur-1^ Cumab officiocni eras
per naturam obnoxius ccssa-
MISme pirata suscipiat: si gravis cst inempta visio' ris, armasti;
proficit ventoso mnniiiiini, quod ge-
prulis tuse; certe, vel quodsoles magno comparare,1 nuinae negatum est turpiler puriiali. Cred.- milii, lex
ineum bustuin siue pretio possidebis: aelas quidem1 cum parenlem loctiia
esi, nmi lacuit redemplorem :
pollicetur vilani, sed lorinenlorum inagnitudo, quara1 hortala esl, jussii, extorsit universa suflic cn:cr im-
acerbiorera le digresso perluli, promillii exilium.
pleri religiosi operjs sacramcnta p<r nnmina. Calami-
Exempla. Dcinde protnlisti exempla paierno digna1 las mea sensus luos ad liujns rei inle le' tus obnubil:
propos.lo: scd iiiterpretatioue viltieruni: quasi aeias! rodemplin filii qus6 est in diligenlia necessiludinis,
cana desideriis luis formara, el mm imitaiionein1 esse non
potuil in praeceptis. Impietaicm meam, et
sanclis pfsrslileril instiiutis. Quid magni Êneae hti- in liberaiione fratris invi
liara, dum I.cdsea pignora
meri ponderis de creatoris fasce sen-erunt? aul1
laudas, nccusas. Neseis quia si iuter i los luse distri-
pressit filium corpore, cujus ipso fuit saepe bajnlus5 butionis processisset sequalio, generasset errorein :
•actione? Vis scire quia eripi de hostibns meruit?• nam unnm in
perpctno decore lucis, altcrum in jngi
ante ocnlos locatttm est qtiod noluit, ne gravaret,> nociis
possessione damriasset. Mentior, si alia judicia
credens sibi sepuliuram procunibentis Ilii ruina prae- tua exsliiere de filii*. Quidnaiii ese
ceiisuisii, cum
siari : el ne procedentem naium vita digniorem seni-- " unum
nuuquam Ii:bilunis pirala dimiiterei, alium
lia merobra reiinerent, occasum civitalis dixii sa.iss
nunquam reliclunis quasi patrc iradcnte re inerri?
esse pro tumulo. llle praedonibus evadente fllio re-
quidquid post ocubis luos in illa ferali terra sus imii,
manere volnil: remeasti ad palriam tu reliclo. Qu d a le proccssisse nbn dubito.
Spes mibi imivcrsa con-
nobilia Scipionis pro genilore suo facta cnmmeino- smnpta est, posiqiiiain ine me de solo barbarico re-
ras? cum ille pro auctore sedulo diim se obiuiit, lo-~
demplor abscessit. Quas naves ad liitora inhuniana
lura dedit, scd non consumpsit universa quae debuit.•• lendentes non
priinus inspcxi, ei quidquid vane»cente
Semper volorum bonorum esl causa consimilis, nccc visione non sequebanlur oculi, menle comprehendi?
discreta sunl studia benignitatis. Pronun iat quid dee qni i
sagacius inspiciunt aliqtiid, qui promplius pra;-
filio mereatur, qui etim ad officia naturae, n si coa- stolantur. Quolicns anie adveiitmn tiium si
, qu.indo
cliun, sestimal non venire. Vincla, nisi v
paream, Jex nos lustrare aerem piraia permisit, in extraneis milii
minatur : quid rcferl? Ad hanc me consuetudinem n personis pater occurril, et vidi lias quas sibi amor
supplicioruin a te procurata formavit diuturnitas », sine meniiendi dedetore pingit effigics? Ilis iniagini-
quamvis longa pccnarum tolerantia non faciat conlu- btis diu sollicitata corda leriuntir. Ilcu! quotcns
301 DICTIONKS. 5t»2
renuenti u.ihi cibos quosptrati prsestabat, hac bar- t\( TH.MA.I.Kt.
barus con-olalione subvenit, Nil metuas, nil de hc De capta civilalehostiumsacerdotesel VestaUs
affliciionesuspires : si creator tuus superest, parum virginesliberidimitlantur.
a iiberialis siaiione sejungeris. Ecce aliquando adfuit Post secundos bellici ceriamlnis eventus, intcr
sors cupiiis , alacer mihi advenluiu islius ct praedo triumphos et launas vires habere non polest lex ad
nuntiavit. Non longe fuit ab int-gra; anmre cleinen- resistendum recitaia viclorihus. Quid gladiis per af-
lisp, qui redeniplorem laetusexcepil. Non liabuiinus, fectiur.em mortis egiraus, si rrit qund post praclia
judices, dominos inliiiinanos ; fuerunt qui potuissent formidemns?Jacet aule oculos meos quidquid liacie-
et precc mnlliri : si auri inopiani compensassent la- ims minabatnr exanimnm , et postquam fusa est ini-
crynue, uno tempore utrosque redtixerat ; testalus mica congressio, nescio qnid nobisafferunt iicfunclo-
est iiuliiissefieri, quod non esl niagno precatus im- ruui principuni decreta terroris. Nescit prol alte
pendio. Expendite, quacso, qu d a me jnre poslulel, qualitatem virlutis expendere, qui de citar.arum fieno
qui niilii in ultimis ncc snpplicaiione subvenit. Ad- superbit armalis. Acquiescant istis inerlii cord.i re-
jecisti quod privlegiis nalurse muniius ss, el quod pagulis ; ego quidquid mihi Iiceniiam tollebat, ensn
iti me deliquisti nou liceat vindicari. Sed nou babet dispers:. Illud tanluin potest nobis qu s ;ue negare,
innoceiiliie prserogativam,qui defcnsionemsuam lo- [» qu<d noliimus. Illiiui conteutiis sum habere lermi-
cat in apice. Iusons actionis luce nile.it: citra diss,- uum, ad cuj s me transg essionem ilesideria non
mulationein crimina confiletur, qui in hoc lulcla n vocarunl. Mihi quidquid prsevaluero habcre lex iri- *
suam aestimat quod praecedit : reos nulla defcndit buit. Oliuni et toga dcnegantcs aliquid feranl: mdii
auctoritas ; in faciuorosissacraiuenta noininis eva- toluin nalura peperit, quidquid in prociintu eonsii-
tiescuul. tiilus exlnisem. Sula nobis suripla jtira sunt, nil ti-
Et sanclissimi ita iueic. El hsrc quidem auribus vcstris, quasi lioim
Epilogus. hoc, cogniiores, pos! essel furmiila
custodias lalromim alio laboie pectoris allegavi, quae objeitabalur, asserui. Nulrix ln-
meii virorum f •rtium l>'x, vindex liberlatis, patria;
quasi, eisi esscra debitor, valerum exuibere quod
raunimentiiiii, jubet post reriainen lierons suoS reci-
puscilur. Non cousiderat spoliata carnibus ossa, do- divam intcniioiiem babere de praemio; et gestis nnii
iuinoriim inliiiiuaniiaie sordenlia, et paielacta per
roulenia felicibus, dum lollit sudoris pretiiiin, frangit
carnifices nalurae secrcta noii respicii. In corpore
siudia diinicandi. Ergo ue bona sunt praccepiaqu.-e
meo in lucem quidquid bomo est proiulerunl lor-
boni efficiamur occurrunl? Quaecunqiiefructum
menla , et peneiralia visccrum instame cruciatibus nc
adiinnnl laboruin, cens'>resprudentissimi, de al en.-i
barbaro, cum pater mibi dedigtiareiur adesse, vul- r, nos facultaie
sunt. Modiuntransil vel in dcbi- ' casiigam. Nunqiiidxquura est habere
gata alrocil.is, quae valciudinem sanctioncs de extcrno jure conscriptas?
lis exigendisnon principe loco vires interrogat. Tu
aut videtur raiioni vicimim spem de futura posse.--
cum videas aeialis in me valetudinera raiseriarum
sionc prsccidere?Quid nobisreligionis in saccrdotiim
fasre molliiam, cum aevirobur multiplicium calarni- Deoduce, quem in iilis veneraris,
tatum varietale contriium, cuin et necessilate se- pcrsonis opponitis?
iiiluitu desideras eos de jugo nosirse
ncclaehabeam et iiividiam juveniutis, non a me de- obtjnui. Cujus
noveris teneri illo iinpe-
sistis poscere quod et hostis remisisset exhausto. êrviiutis evadere, ipsos
rnnie caplivos. Contra superns nilitur qui qtioscuu-
Tu accipies tribuiaiiam functionem, el adliuc me
cum que illorum sententia prosternit extulerit: quos le-
niagnitudinenominis, etgenio parentis incessis, siinas eripere, nequnquam fuerant effecti liouiiiiniii,
iniseralioncmquam debes cuicunque homini, despi-
si meruissent ministri esse ccelcstium.Ecce lccum
cias exhibere vei pignori. Superna dispensatiu hac
de sapore legis, quasi non habeam quaeresponsi locn
imenlionemluuni mercede locupletet, ut rursus prolis
lela, conlendo. Quam justitiara putas in
tuaefunera voiiva respicias; et qui gravaris de vi- objiciam illa jtissione, quac ul hoslem fulciat socios impcria
vnci praesenlia, desideriormn suinmam capias de se-
propagaiites addicil? T lle spcm pr.cdae, tulisli vol.i
pulcris. „ ceriaminis; el si dcfrudalur genius laurcati, ad pne-
DICTIOXXII.
CONTROVERSIA NONA. nitentiam rediet quidquid conlemptn lucis expetiii.
Prmfiitio. Facessat a prudtniibus aeqniiaiem liiijusmodi nou
Copiose quidera egregius adolescens inventorum dico lege, se.l lyrannira iuscriptione requirere, q :a;
suorum divitiap in ordinem digerens, wrboruin quo- iugrata numinibiis, inimira virtuti, contra fas ei jn-
que ubertate ditavit, et quae pro religione esse creili- stitiara pngnat menlilocolore pictatis. Nescis, loqua-
dit, digno reverentia ore deprompsit. Sed pmcul opi- cissime hominuin, quamjttstus dolor de ami-sa labo-
uionis iusidias cessent malignorum coiumenla tra- risfruge nascaiur. Hnc estdicere, quidquid diisdu-
ciatuum. Nus contra Aratorem dictionis pectus op- cibus acquis stis, eripiinus. Vidi urbem inimicani
ponimus. Sed nec erumpeiitem in lucem laudis quasi uno inccndio senescentcm, et illas ccelicoluni
piihnitem inimica falce truncamus : sed quein ver- sedes deserlas el spoliatas divinitate prosierni : rt
burura callera sequi deb<;.itdemonstrantes, sciinus putas remansisse quidquam qnod non deb&'t es»o
in illo nobis clarius, si eura praeferri coniigerit, victoris? Quid qtiod ipsa frKola rt inanis consliiulio
triumphaiidum quia de nostris hausit quidquid Dco obscuritate confundilur? Dicit eniin, sacerdotes v<l
ainplificanie de scientia opuin largius eiTtidcii!. Vcsiales virgines debrre tiberlate gainlere. Credo
ENNODHET>13C0ri TICINENSIS 504
; 503
illos nonuiat in quibus domic.iliumstium csse cceli A pcrditus.filiiis, postquam necavit patrem, opinionriii
habilalor ostenderit, quos majnres essc liomi.nihus malris contendit exstingiiere : dolens quod evasiinns
aHherius Lvor sua lure sii;naveril. Imlicit enrum re- pugioncra, telo fam»m insequilur, cui pro sexus vc-
verenliam quos agnosci volunt divina pontilices. recundia plus timemtis. Nos ruptum patri, nos scele-
Vidimns miseros quos tuelur iste iulcr favillas lapsoa rati iter ostcndimus. Ille c«nira vcrba non pcenitet.
urbis de sola cxsprclaiiles lamenlatinne praesdium, Ne qnod nobis fidum vidcaiur exstitisse subsidimn
et, nihil habenles fiduciaedc proposilo, intcr turbas ad senteniiam snam traxil paivtilum nns-rum, quem
captivitate pressas errare. Non illis erat divinus ftici n-cscium fabriata verborura arte subverlit,
splendor in vultibus, iion quae officium nuntiarel bi- far.ienselillum perire, qui putabat r es?c rcsiduns.
laritas. Nesciunt inter adversa lurbari, quibus in Quid pracstigiis imdam dcsideras vclare justitiam?
sseculi lempeslatihus de innocenli conscieiitia porius necodrosusparccrcpoluit.necquein menliris amasse,
occurrit. Vidimus nfflictiores c.eteris trepidai.iibus, prrcntere. Nunquid argumeniis opus est, ubi faclunt
quibus nuda uomina lex ridenda conccdii. Quis rc- suum propria voce verilas les'atur? perdidisli spem
raansit locus in mcriti;, si sacramentiim istud snlo defehsioiiiSjCitmgenitricis ferromembra describeres.
restat In tittilo? Dici crcdo aliud, aliud esse ponlili- Sed lieet procurat.r formosus etnilidus, nos ad hac
cem. Vidi s-aepeante confectas jejnniis facies dtrerla in picienda oculos non hahcnms.
in jtigulum tela- cecidisse, et reiusos ab inermibus DICTIOXXIV.
gladios rigei.tem perdidisse nattiram. Si crcditis re- Ex lempore,quam ipse Deuleriusinjw xit.
liglosa diciuro, non fuit tcmplouim minisier, qui ETGICA rR!MA.
inter qu.i libet disciimina humauo rget auxilio. Scit THEMA.
supremus arbiter posscssinnem suam nova luce ve- Perfunctiis pe!aro Diomedes, tulus el arvis
slire. Non lalet cbelesiis illa peru.i->tii>;cl quamvis Naufragium deflel, quodsine lympha fuit.
humanac fragilitalis lunica vcsliaiur, effulgorat. Quid Qiia.ii propler varios contendens vicerat sestiis,
quod ipsi parati ad famulandum veniunl, qui trahi ad Uxor ad allerius transierat copulam.
servitia non merentur? Hac extremiiate qui indignus Catisa querelarum simulato nomine vera csl.
est, non rebellat. Occurrunt ad obsequia, quorum Ilujus verba, precor, comile vos placidi.
mens est digna culminibus ; et pervicaciam moriali- * ALLOCCTIO.
talis elimmanl, quos nefas est ad iiihonesla ccn- 0 numiiia, si vobis non eveniunt cuncta disponen-
stringi. Isii lui pericula, si ncquaquam absolvi me- libus, divisa poieslas e>t, aut rt malorum estis au-
reantur, intendunt. Non possunt subtralii hominibus, clores. Quodi-i liiimanarum rerum quemquam ex
quos non inlelligimus quidquam amplius habere de numero vcstro cura sollicilat ,• feliciiaiem mihi re-
homiiiibus. Juvaic mc, sncii, juvae consortes : et deuniis (ribuiie, aul errorcm quera finisiis ingrati. Si
garrulitatem impugnatoris mei auxilianie vrritate cceluni vocanda piorum possessio.si pro] ler niomeiila
comprimiie; Agitur res de qua quid senserit supero- krlilisc morlnlibus ornla irilmunltir,] nolile bcneficits
rum sententia jam lencmus. Addicantur immeriti, vestris socinre vindirtam. Cur laliter ad cffectuinvo'a
ut bonos possimus habere anlistiles. Instituantur leieudimns , ut pararetur «celiiiimsuflfagio de occn-
per islos quos suos esse non conciliatrix fabula, si ne prosperitaiis ajdversilas? Rcddiie, quarso, pro-
non incerta defensio, sed ipse summi Dei fulgor pilii incoinmoda quae tul stis ; re.-liluaiur pclagus, ne
enuntiet. lerreno pereal fama naufiagio. Secundis rebus proxi-
DiCTIO XXIII. mum est quaeiunque accesserinl mala nesciri. Igno-
1 In ubdicatum, qui, palre necato, matri quoque minia quaemc in facie perculit, non teligisset absen-
insidiabalur. tcm. Uxoreih, pro nefas! nisi ad eam rediissem,
C0NTR0VERS1A DFC1HA. amisisse non crederer: inflexit slaium tneum abj>i-
Postquam, judiccs, abdicatus filius, in justi exsecu- rala calamitas. Stalioni propior fuil liquentis error
tionem doloris, palris factum, matris consensum, gla- elemenli : portuni in gcnitali solo perdidi, qucin
p.
dio vindicavil, turbare.se aestimat innocentiam co- ssepe in vasti gurgitis sinibus acquisivi. Ilxccine est
gnilorum.et aliquid de manifesti facinoris absolutione domus oplala, rujus desiderio periculorum promiilc-
subriperc. Nescimus quae in defensionc sui ve ba batur oblivio, cum spe sequentis gaudii prsesens
commenlilia sceleratus inveniat, ad cujus nos cori- mnloru.ii poer.il forma nesciri ? Cui unqtiam de m -
futationem vulnus ostendimus. Malo perseveranliae scrarium terminis sunt nata priucipia, aut de pcrfun-
1 In ubdicalum]Tittilo caret in duobus antiquis : in mus, eam Latini sseculo Ennodii alloculionom voca-
tcrtio, quirecentior esl, inscribitur : InvectivainOre- rinii. Sic enim et Priscianus in Proeexcrcilamentis et
slem, qui occidii Clytemnestrammatrem. Sed ileceplus rliciorictu : Allocutioist imitatio sermonisad mores
esi quisquis hiijus inscriptionis auclorfuii, argiiinenli suppositas personas accommodala, ut, Quibus verbis
simililudine. Nam Orestcs malrem occidii, non pauli potuisset AndromacheHectore morluo : qu"d est
trem : hicauiem patrem neravjt, matrem non potuit. apud Libanium, TiVKfav S".-KOI "kiyovg.AvSpopiaîj
:
Quare indefinile scripta est in filium abdicalura cu- zsi.usvcoi<f"KXTOJOI. Ijlocenim modo Gnrci elli caiuiu
jusmodialiaecomplures sunt apud Senecam, Libauium diclionum themata proponebant. Lalini in Imuc ft-rc
el alios in abdicanles vel abdicatas, «TzotaipixTo-ira.;,modmn, Veiba Diomedis, cum ^giales uxoris adttl-
teria cognovit.
1 Allocutio)Quam elbopoeiama Grsecisdici monui
305 DICTIONF.S. "00
clis c:isibu3evcnit exordiuin? AtiquanJo opiala con- A neficii collatione sulimine. Liceat procaro, si non
tigit non amari? aut accessit ut liominem laederet vincimus inleriium, vel subire. Slat ante oculos meos
fuga discriminis? Me nnvis semper pessima ictibus orbitns, idcirco deierior, quia illam pro aelernitatis
fortuna perculit : rujus si in delcrius vergit mulaiio, mese sublimitate praescivi. 0 lugendam numinum fc-
simplicem nocendi fervet speciera, ne successionibns licitatem, cum iliud quod de adversis ignorari non
insolescat. Uxorem, ntalorum comiles, haluii ad pu- licet, non donaiur avertere ! Recordor praeleriti sol-
diciiiam nalurae Iuce transmissain , cui splendor liciludinem tcmporis , et cnras meas qiiibus nequid-
oriundi creveiat instilutis , nl gemiuo defensa pro- quam invigilavi reminlscor. Quid profuit Stygiae
pugnaculo nullatenus facinorum crederetur iclibus paludis auxilio nati corpiis armaMim,dum illud qtiod
snbjncere, nec dura castimoniaeobsceniiatis evisce- a nobis sumere debuit quaereremus a gurgite ? 1«.
raiione mollire. Illa iiunqiiam fulvtim meialli qnaesi- nembris prolis nostrsc, qnem dea tenuit, locus e'st
vitornalum ,nec preliosorum candore lapidura nivein vuiueris. Cur non laxioribus digitis lympha se fni*-
ut ex tolo exclusisset ictus superis unda su-
corporis imiiata est , rion ulla lialutit decoris adjtt- scuit,
menia, dum placuit, scivit coiijugalis jma sacramenti blimior ? quid eliam juvit Cbironis elcgisse magiste-
fucatis studiis nnn juvari, nec obligaium temiisse rium, qui setaiis lubricum doctrina solidaret? Credo
conjugem, quando aliunfpra-ter eum qtti dcscendit a rj diversis insiitutionuin callibus, m belhtm filio place-
moribus quaesivii nupla fulgorcm. Mansit illa cdn- rct, invenimus : apud inonitorrm foriissimum actnm
candorum pignoriim scrvitus libera, dum tnlem se est ut vircs quaescquebanlur tconsilia non haberent.
prxbiiit, qusect desiderari nierueril, et virum nun- Quis iniscendum feminnrum latebris virum saporem
quam putaret absentcin. Illa sexum raentis firraiiate vellet haurire cerlamiiiis, et inde provideat pignori,
duraverat, dum ill» muliebris imbecilla ronsilii de unde facil per!re quod providel? Jam duralas spiculis
virili ceperant auctoritaie subsiantiam. Jam Iapsibus manus ad ralatbos fiangebamus, rt illos humeros
ordinis sui doclrina medicante repngnabat, et trans- quosspoliati leonis terga calefccerant, auro dislincta
lata in usus tdleros fciniiiariiin ridebal excessus. In vel murice palla claudcbat. Non facilis transiiits fuii,
siiniiia, lalis pei iit, qnalcs >olent n mariiis lacr.ymas juvenem nostrum puellam postgu<lum lau lis imitari;
imp trare. Circaen,ui aiunt, poculo a se translata est, riec asttite componitur, quod non in leneris aeiatis
el in votum migravii adulteri. Sed quidagamus inter primordiis imperavi. Sed quid transacta recolo, cum
anxia et incerla depielieiisi?-ftecipiat nos pro reriie-' animum futurse calamiiatis pulset immanitas? Video
diisexosanavig.vio,lassa!se manusrudentibusstupca Trojae fumantis excid.n, el statu eam manente sub-
riirsus vincnla mediienlur ; basrcaf c!avis dcxtera, versam ; video Hectoris praelia acerba Grajugenis ,
ut frenaisepuppis pcr gubeinaculum jura moderettir ; r> qui idcirco crevit opiuionibus, ut soboli meae, duni
crescat ad pretium ; raptaium
depkliis sideribus axis reddalur aspeciui; disposilio- occumberet, triuroplii
nis nostraeilincra noctium diriganturindiciis.SitsoIa- quadrigis adhuc bellaturi corptts agnosco, et Achillis
liura lumuiibus meis, si profanali non videatur terra mei minui comrnodis, quod de pondere decrescit ex-
stincti ; video, quod irae proficit, perire compendio.
conjugii : fiigiamiis patriam, in qua lale cffeclum cst
matriiiioniuiii noslrnm, quod e: amisisse pudeat, nec Sed quid liis laudibus pnscor ofiianda? reliqtia silen-
aiideant vota-recipere. t:biegim,ne ante doloris tempus narratione confi-
ciar. Habeat consolalionemde lnciturniiaie srlerniias
DlCliO XXV.
nostra, quam non JiaheLde naiur.i.
Ycrba Thelidis, cttm Acliillcmvidcretexstindum.
DICTIO.XXVI.
ETIIICA SECtlXDA. VerbaM.enelaicum Trojani videretexuslam.
Intercepia est pio qusesila fraus maierna consilio. ETIJICATERTIA.
lnvenerunl Acliillem nosdum fata et ab alia natura Elsi gravibus dolorcm meum raptor iiiflamniavit
siibieptum , nec profuit quod sexum quem ei origo incendiis , etsi perliilimus fices injuriae , debilo ta-
dederat astutia commutavit; feminam diuiiirniiate men rogo immensi hnct-r sceleriscum
conjunctn sibi
non didicit, et viri foriis animum mollis consuetudo universiiate cnnsenuii. Pc.nefelix contumelia cst
servavit. Quis credat inefticacemfuisse provisionem, P lalem me quae
elur, eisi cum maxirno sudore, vindictani.
q-.iain et dea et maler invenit ? Ncn est pracminm Qu s respuai suscipere nccessitatem triumpbi ter-
iminorlalitas, quam nec genitrix trnnsmiiiit ad soho- mino (oucludendam ? sapor sequ niiiini amaritii-
lem, ncc per eam quod filiuni casibus furetur occur- dinem rei prsccedentisexcludit: dulce lit quod dolui-
rit. IIt rinnquam dolonbus subducamur, numina
mus, quia doloris nostri pceniiet provoeanles. Abdu-
sumns. Quseest isia cond.lio, quando de peneiralibns ctae mulieris
turpilcr occasio nostri exsiit t iiiaier
viscerum noslrorum qund letho servial exliibemus?
angiiienli; peperit a nobissequeslrataiixorimperium,
Coelicoluinpnleniiam aut liceret posteritali conferre et
deaduhericoinplexibus nobis edidit i atriam quam
qnod possidet, aut caris descendeniibus pro lamen- lenemus : qui riseruiit cielibem, vidcant superba lio-
laiionis terminodarciur occurabere. lnreriores bomi- stium colla calcantem. Ilabuimus
coujngem bonestis
nibus sumus quibus similes paremus : in hoc dcte- per moribtis iustiliiiam, alieni ignaram con-
longuin
rius Parcarum ludibrio subjacenies, qnia nesciinns
tubernii, quie non opiaiet desiderare quod iion licet.
exiiia pignoribus obligalae. Superorura m ixime, aut Non illam IISIIS
piaccipitavit in vitia ; sed. sccleraii
pros-ipiem nostram subluc forluitis, aut ims pro bc- prtcdonis impulsu scuta est Paridem voluniatc ra-
507 ENNODll EPISCOPI TICI.NKNSIS 303
piiva. Nunquaniad hoc illam crexil forma conscien- A essc filium nil ainantem : ordo lerum cst ut prosa-
fii',ul se credcret adamari: quia, ulconlidiiiius, tur- picm mores annuinient, etquo quis auciore in lucetn
pissirais sunt inoribus quaepulcbras se esse memine- venerit, cjus facia êcielur. Diva Idalia?nescieinein
imit. Talis ultio decuit magna peccantem ; fundiius respondere beneliciis m.n agnoscit. Non f.rnia filios,
procubuit, quisihi venerandaesumpsit culmen uxoris. sed conversaiionis inonstrat xqualitas : si diversa sii
Talibus ulere, adullcr, liymenxis. His te Alecto conscienlia, vix credeuda cst csse soboles qua: voca-
proiiubuni scclatur insignibiis ; el placuii nos sic tur. Te polius Caucisei rigoris praempta genueiunt,
couvenit, el Pai idem sic perire. Dictaviinusmalri- aut conccplum iu lecessibus moniium saxea alvus
uioniorum jura non sermone, sed gladiis , prscsum- effudil : ct ne dira nulrimentis iiainra mollescen t,
" eripientes * salutem
ptioniim segetem ulirici falce vasiautes. Muliis ad Cytlicris llyrcansu ligridcs ali-
conservaiioiiem proderit, nos perdidisse conjugium. menta pnebuerunt: liunivii le illa feritas quaeiru-
Dicite, quae ubicunque accepistis iioinen uxoris, si cidal. Nara quid mibi d.ssiuiiilniioiiepollicilor ? aut
iion, quoiicns vitia subripiierlnt, Menelaictnoimuet quid speraudo mcliora stisieutor? Nou reddidit fleti-
virtus occurret. Quibus non est in studio pudicitia, bus lacrymas, quas ejus amure turt i fundebain : i.on
eril, ui fallimur, in necessitate ; el par per omn s gemitus meos propriis niens cruenta esl consobta
disciplina servabilur, ubi unam forinam el volcntcs B suspiiiis. In doloribus mei-, quod uiiicumesl rcine-
custudiuni et coaciac. diiim, noii exhihuit pari dolore collrga i., quia pcne
DICTiOXXVII. b solus est iu utate tcnninus invenisse parlicipem.
Verba Junonis cum Antmumvideret parem viribui Sed qu;c eloquar nescio , quae re iiiipjani. Hxc neo
Herculis exslitisse. dexler Juno.is oculus, nce siimiiii T iianlis paiu-
's^ ETUICA QUARTA, tur aspectus, ut pro tot impeusissequesiraiione eiui-
Tandjui aliqu.mdo qui judicio nostro rcspoudcret sumar, nec aliud pietate promoveriui, nisi ul merear
inventus est, qui de iniiuico nostro, ct duni vincitur, non amari. Htu fides ab universis prulinbala inor-
ir.unipliaret. Hcrculee v.res, nisi eliserint, 11011jace- talibus, et quod hactenus nurainibus hoiiiinesjunge-
lunl: quem providiuius, etdecasibus cst superbus. bat, expulsuraI Suscepi c miseranda naufragiuni, et
Statpropiiis magmts viribus , sed eril maximus per CJUSdili.ni rej-inam subdidi manenle feliciiatis sorlo
ruinaiR. Nescio utium Herculcs valeat par esse, vcl captivam : feci ul ageret domiiiuiii prufugus impcra-
si Antaeumnon liceat -ulla raiimie proslcrni : at si tor. Nuuc furore succcus.i discrucinr, quare p.isses-
hosti nosiro blauditur adversitas, nos ad laureas per- sor me deseral, ingem.sco. Ergo Apollinis vocatus
veninms. Scimus fulura , scd cmiveiiit superos loqui auguriis abscedis, el sortis Lycisecasuin certis ct
quasi humana mortalibus. Provideat llercules quid C apud le jam niuiienlis praeponis impcriis? Sciliccl
eligal esse faciendum. Vincendus esl congredienle iceleslibus ciudelitas ista proairatur auciuribus, et
iniraico , vincendus esl et jacenle. Qui venena lusit inierpres superorum ad hos homineui coinpcllit ex-
in cuuis, qui pacavit Erimanihi ncm.ora, qui cervam cissus, ut diligenlis liitora quasi soluin l.os ile diffu-
velocitate prsccessit,oplionem habeat quid sequaiur: giat; ut per tempestaies saluiem prodai, qui solum
aul hosiem periturus dejiciut, aut si certamen me- fugit affectuin. Vade, ulterius non morabur. llabet
tuerit, cuin suis cautibus jam sepultus, Lernaeum viudictam mei via qua dcscror, babebit pelagus in
periculum, nisi fallor, orietur de consnmroalione furore judiciura ; raucos luiueiiiiuni procellarum
certaminis. Quis non credat nihil supcres e quod aiiius ex..udiaiu ; vocabis iuler periculu DiJoms uu-
peragat, cum )iurai fusus aspicitur ? At nostrae par- iueii, quacet fuit porlus, et pracbuil: aut certe, quud
lis inleiilio de oppressione suscitabitur , et augmen- tunco, ue dum vindicor me v.veule mnr.aris, evcmiim
landi robnris causam feliciier pro inimco perfuncta expetita?navigaiionis posl usuram lucis a0iiuscam.
res snggeret. Vide sceleribus indebiiam iueiceuem : perire inuo-
DICTIOXXVIII. cens ante cupio quam mcreiiteiii.
Verba Didoniscum abeunlemvideretsEneam.
1 Nec libi diva paieus generis. n Durus el indomilus Venerisse seniine cieiuni
ETIIICA OUINTA. Jaciat, el abjurans collaudat steramaia divae.
Edidit crgo Venus fugieiitemiionicn ainoris,
Quantumdocet iiicleiiienlia, perdidisti testiraonium
Pectoris el rabidi fudil cleuienlia virus.
generis, quod opinionementiris Cunstat Veneris iton
1 Nee tibi diva parens) Hos locos Virgilianos ap- Vitaeflalusabit : quantosposiPergamacasu?
cmn vcrsus Vidil itemprxdata uiaous:quossa;pedulures
pellabant, Virgilii pro declamationura Pertubl, aique ileruu»,quasscnsilXrojaiuiuaa?
tlieraale sumebanlur. Talis est metrica exerchatio
qiinmin vetuslo codice Pilhoeauo vidimus, Coronati el quaesequuntur. Nara viiiosi cod.cis nienJ.e pto-
V. <J.hoc titulo el principio: giedi velaui.
* Salulem Cytheris] Fortasse, tmleris.
THEMA, LOCUS VHVGILIANUS. * Eripientes salutem CVTUERIS] Veramesse lccto
Vivoequidem,vilamqueexlremaper omniaduco; neai cwterissequeutia docent: Nutrivit le illa fentas
quae trucidat. UARTU. Adversar. pag. 952.
V. C. COHONATI. bSoluse*t inmtate urminus] heciissi.ne V. C.
Asperadiversolaxalurviladolore, Schotlus, inanxietaie. lo., ibid.
Ktmorliviciuuseo, vivjtquedolori e Suscepi miseranda n.iufragium]Leg. naufraguin.
/Egrasalus: uoslias(ru.iaut dumtlaminamenles, Ii>.,ibidem.
CARMIKUMLIB. T. 510
309
GARMINA.
LIBER PRIMUS.
I. H Tot leli formas sic vocilaro volen«.

1 ITINIRARIUU IRIGAXrlOMS CASTELI.I. Scrupea descissis pendebat semita plantis,
Nec visu facilis, crcdite, callis crat.
Celsior astrigertim Titan conscenderat axein,
Quid labyrinihoeos priscorum fama reccssus
Lampade cum plena loius in orbe paiet.
Iuvolvis linguis, quod limeat relegens?
Flnmmigcr ardeuti sorbebal fluraina Cancro,
lllic artificis laudandus constiiit error,
Cum scgeicm me-sor falce domat propri m.
Ctira lorsit rertnm Daedalusingenio.
Sicciitucdura fonle bibens, dum mundus anbclat:
Hic naiura homines per summum portal Olympi,
Jiissus in o: cursum Gallica luslra sequi,
Torrida non timui quoevincunt arva Syeiicin. Qno liquidura tranans ire coluniba valet.
Pulvis, flaiiinia,silis, dos fuil obsequio. Parcite, Picrides, pelagus fluviale silendo,
* et validos reuovas Musa, Ne reparet scrino, fors bona quod pepnlit.
Quid jul.ar, mihi, vapo-
? Duria * nara Sessis, torrens vel Stura, vel Orgu >
[res
Marmoris lonii sacvitiamsuperani.
Plus crit algentes me superasse vias.
Dtilca cum variissuccedunt laela pericls,
Qiiidqnid plai a caled; quidquid sublimia rir^cnl Effecius rerum cor solidare solei. -
Frigoribus, passum dic sine lege poli.
Dellum naiurse, quod discors fcceral annus, £ Nil mibi cum dubiis prosunt nblivi i liisii :
Ebria lelhaeo pectora fonte fero.
./Estaiem aique biement delulil una dies,
Limiua s:\iicloritmprsestal luslrasse ireme ilcm,
liiduiiimncbulis canas superare pruinas
Educuit * Vates fervidus imperio. Martyribus lacryinas exliibui se raeas.
Ecce Saturnius, Crispinus , Jiaria, Maurus,
Presserat aeslivocorpus SII!Jfasce lacerna,
Vcstiius teuui tcgmine imdus eram. Eusebius, Quinlus gaudia inagna paranl.
Octavi meritis Adventor; * redde, So!utor,
Cum fugit ex ocnlis con-tauti leropore lempus. da,
dux fuit ad Cand da ne pullis vila cadat maculis.
Lampada nam Plioebi glaciem.
Hostiles laqueos scindat menscmscia recti :
Oplanti brumam devolo contigit horror,
Qiisesilusquecalor nil dedil indicii. Hocsctfiper plice.it quod ilccct, boc licest.
Malronas 5 laceo, scopulosatque invia dictas, II.
In forihus blandas, caeiera difficiles. DICTIO * DATADELTIIRO V.S. CRAMMATICO, NOMINE
IPSIU3
Illexit miscros facies depicta vianics, EUGF.NETIV. I. MITTENDA.
C:ilcaisediras mox peperr.re neces. Caudia transcemlunt vires, vox Ircia supeibit,
Nnniinibiispropriis nil fallit sacra vetuslas, p Ingcnii inaciem pr>spera non nieiiiimi.
1 /imriarinm Brti/anltoi.is] Brigantio Delphinatiis vocabulmncasus feniina; nobilis dedil : unde declivt
nnstri oppiiluni est in faucibus Alpium Coltiariiin. quidemiler, sed expeditiusad uxque caslellmn Virgan-
Driauso-.cinhodie vocam, qiod Bpi^wvTiov. Ltrigin- tiam palet. Mitronnm Marccllinum cis Briganiiuni
liiiin Slraboni el Ptoleinseo: quo mndo eliam scri- cum Ennodio locat. Iiinerarii auctor, qu!a iler ordi-
pserat Ammianus Marcellinus, ubi Virganliam legi- tm- eutGalliis, post Brigantium GencTrc montis pars
imis lib. xv Ueriim gesiarum. Eoigitur rpiscopi sui cst,v dixi.
ju-sii lemlcbat Ennodius Mediolanodigressus. Medio- Duria nam Sessis) Hunc vrrsum ex conjectura
lann Brigniitioiicuipcieni.btisoccurriint lluvii eialia, restiiuimus, nam in amiquis eiiam cndicibtis depra-
qn:iitie-cribil. vaiissimns rral. Sliiram, Oigum, Duriasduns, Ses-
* EdocuitVates] Episcopus. Familiare est Ennodio sitcm Plinius lib. 1l, cap. 16, iti fluviis iuinicrat, qui
vatein poncre pro rpiscopo, ul vaiis Cypriani, Am- ex Alpibus in Padum Isevolatere decurrunl. El vero
pri cis adhuc vocahulis iiunciipanlur, uisi quod Ses-
brosii, Lnurenlii, Euslorsiii vati«, passim. Sic in sitem Sessiam vocant, et Orjjum Orcum : ex quo
rpitapliio iffsius Ennodii: ilem Pclii episcopi Tici- paiei noii rectea;iud Plinicin Morûm legi.
nensis: " Redde Sotutor] Octavins, Solutor et Adventor
Hicvates Domini,munrioquia cnr|iore vixit. tnartyres Ires e legione Tbebaea : quoruin sacrae
Admixtusgauduti cetibusangelicis. in bonore sunt Angustse Taurinorum : cx-
s Matronastacio ] Pnrcelsi verticis iiouicn liaud reliquia? iu cos sermo Maximiepiscopi Taurinensis.
staique
6
prncul Briganlione: qua parte Galliani spcctat qui D Diclio dala Deuteriomitlenda Eugeneli) Uterque
hodie mons Genevra nunciipaliu'. Itinerarium lliero- ex epislolis notiis est. Nam de Deulerio graramatico
M>I.: MansioEbreduno. lnde vicipiwit Atpes Cottim; dictnm est ad epist. 19 lib. i; de Eugeneic qnaestore
mutatio Rame, M. xvu, mansio Briaanliunt. M. xvn. lib. iv, epist. 26. Ab Eiigenete igiiur bortuli piiteni
Inde. auendis Malronam.Annni miis Maicelliiius: ln petit Deuterius, cujus nomine carnieu hoc scriplum
AlptbusCotliis, quarum iuitium a Sequsioneent, prm- ab ' Knnoilin.
ce!sumerigitur jugum. A swnmilate hujus Italici clivi Quid jubar, et ealidos ] Sic legl Barlliius Ani-
planitiesad usque slationemnoinine Martis per septem madv. nd Papinii St.nii iThebaid., pag. 114, nitquc
exlendiiurmilia : et hincalia crlsiiudo crectior, mqre- his verbis ab Ennodio uxprmi serenitateni, liicem,
quesuperubilisad Mtitroitaiporrigitur vcrliccm: cujns diem, sotem.
311 F.NWDH EPISuOPl TICINENSIS 512
Dulcia leinporibns famulantur fila secundis : A Luilit per faciem camporum rustica pnbes,
Quod felix meruil, nobi'e carmen erit. Piespiciensduri dulce luboris onus.
Voxjusti qiKBStor,legum substinth', m>bis Annus reptat ov.ms Iraclos per murmura veris,
Ceu Plioebus mitlet tympana, plectra, lyram. Fracia loculuris mclla ferens labiis.
Docta Camcenarum cocat pia Krba sororum, Cum rebus noster halbulit carmina sensus,
Offerat arguto pollice quod loquimr. Aurea prhicipiis dexlera portet opem.
Turgida falidici vix possint pectora vatis Blandior ad falcem messor perducit aristas,
Virtnlum species enumerare tuas, Si rastris segetem pectere continuei.
Tu ilcciisJtaliae, spes IUAdissimarecli, Runc stirpem Proculi dans vernum suscipe, docior;
Fax, luba eansarum, purpura noslra, vale. Ne fervor teneros dccoqual immodicus.
Luminibus locuplcs solem te Roma voeavit Serventur leges; ceu censtts littcra currat.
Celsa, Quirinali suscipiens gremio. Horum Pimlareis flumina vicitavas.
Eloquio lyncem, tu sulides voce Ieonem, DoctaCamoenanceciuit qui cnrmina plectro :
Melle tuo serpens gulturis arma premet. Cujus Apollinei nil lacucre chori.
Fetibus orbalsefcrrent libi munefa ligres, Phcebus in auxilio repetat mox foriior illum,
Quaedolor et ferlas aure pavente daret. B Aiiis nobililas 3 Marsya si venial.
Te pene deniessum ceu fioremdextera fati IV.
* EPITHALAMIIJSI DICTUM HAXIMO V. S.
Dum laccrat, Chri.-lus pcrculitexitium.
Ucddita se melius nunc vincit vila beali, Prafalio.
Actibus asserilur quod venil a superis. Aiinus sole novo teneras dum format arislas ,
His frettis, uon lcgatos, nec verba precantum , a Natura in iljalamis, orbe tepente, sedet.
Callida fucatis arlibus elicui. Pingitur et vario raimdus discriminc floriim;
Ipsc ego, mendiesc Iraiisniitteos verba Thaliae, Una soli facies, gratia, cultus, amor.
Donura more Dei te pneor ut tribuas. Arbula vitali coale-cunl uda vapore ;
llortulus exigua sociatus parie retardat Ignea concreius semina sttccus alit.
Spem solidam, fieri ne merear dominus. E'igitur genio lellus lumefacta marito;
Ilnnc mihi largiri non spernas, lnmen honorum, Toirida lascivis silva viret spoliis.
Sic vetf compos saeculanosira colas. Lncians cespitibus in nndum trudiiur hcrhn,
Sic ' |e regnantis sublimet cel<a potestas : Yi;ea gemmatos bracbia danl di;;itos.
Sic currant meritis aure» faia luis. In rcrurn cullulex jnngit prnnuba lasdas;
C Aiira poli ut sponsnm gcnnina rnncta faci'.
AinphionDirceus lctigit quod p eline, vixil;
Nulla raori rerum lunc auimaia polest. Ergo pafi voto lux, ccelum, flumin.i, N<reusf
Commoda de Musis nunquam fluxere tot amiis; Monles, prata, feraegaudfii concipiniil.
Affectupretii quas mihi concilia. De ie qind vernat soi tilur, Maxime, iniiiicfiis;
El naturalem dos lua comit opcm.
III.
a NEPOT!BUS Cui sanguis, census, genius, mens, vota siipeista.t,
PR/EFATIO PROCfLI DICTA SUBDIE'XVCA.L.
Musarum primo falta su; ercilio.
IIAM.
Saecula tc fidei monimenuiui nostra dcderuut,
Exprimit in spicam lellu* jam feta papillas,
' Lncte miirilatis Corporis el cordis virginitate parem.
turgida cespilibus. Vincenlem merilh sponsam dal candida vila :
in
Slringitur prolem sparsus per gramina succus,
De gutiis faciensprogeniem solidam. - Quaecnm te superat, sic tibi palma venii.
Huic niveis eqncors arridet flniuma labellis,
Ve^litiis gemmis protendit brachia palmes,
A]ba vereeundas spargit in ora notas.
D.egreinio iigui pariipinus ecce viret.
Jussa per augmenlum nunc silvam perdere vites Adsit pro.fons loquelae, voce, mentc, pectine;
Frugibus ut crescat, vulnera conciliant. Ars, natura, Musa, Pbcebiisqua lumet facundia.
Evocat, inquiiit gaudens infanlia mundi Vilenil decet sonare in Maximorumlaudibus:
Nutricem, lepidi quam dedil atira poli. CoiiteriintPlicebeidcel-um sscpedicla verticcm.
1 Sic te rcgnanlis] Thenderici regis, cujits quseslor * Epitltalainiitm Maxjna ] Ad Maximum aliquot
erai. vidiraus cpUtoIas lib. vn et vm, atque in iis nuptia-
* Nepotibus Pfoeu/i] Liguc.ispbelae'r.quem Sido^ rum inentioii.ein in q.iibtts dictum esi bnc epiili:ila-
iiius intcr exiiniiis, et iitraque. lingna praestantcs miiiin : quod fcedis lisictenus, ut cactera fere poemaia
sciaiis sme poeias numeral lib. ix, epist. 15: Ennotlji, versiium trnjeciionibus inierpolaium, ordini
Poluisselisla semper efEcacjiis iiiiorique siio reddidimns. Vario metrorum genere
Huinoatque seiue cretus in ligusiide coiislat exe.mploCinudiani, <iuidiversisnnmeris lusit
PHOCCLUS meloilisinsmiarepulsibus, in.niiptiiisHqnofi.iclMari r. Nam Sidonius in epiih -
Liniansfaceiaquiequesic pocmata, Inmio Polemi.iet Araneolseheroico lanlumiisus est,
Venelanilacessatut favoreMiintuam. Paiiiinus elegiaco in epitliiliiiuio Juliani Mcmoris
tlomoricaeque ct
par ipse gloriae episci.pi F. ct lae clarissimaefeminse
KoiasMaronisarte scdaiis conqiari. « Natura in thal. Id est, prsegnans esl, mox
a Marsya hi veniat] Hbc est, si Phcebo iierum ciun superventurae ]
partioni irilenta. Admodumolegiinler.
Mnrsyasiibrundum sit cerlarocn, Pr<cul m ndjnio- BARTII.Animadv.ad Papinii Slalii i Achilleid.,p.ig.
rem ac soritim habcrc veli-t. 1682.
313 CARMINUMLlB. I. 31*
Ofbe caplivo Venusalma fusis A Quse viret in prctio ' pasturaeficti smaragdus,
Dotibusflorum per amoena ludens, Et laiet in concliis melior custode vencno
Dumfacit vernum pretio et micamit Alba venit, niveum sumptura ex corpore lumen.
Sidere formae; Palla per accinctos decrescit splendida lumbos,
Sprcvit aurati decus omne pepli, Et zona teneras compressit dura papillas.
Advenacpompim noluit metalli Affatur natum, Quem, spes mea, figere tentas?
Ditior cullu stetit effugato, Quem sequimur? quove ire jubes? pnst otia major
Sparsa capillos. Flamraa decet: discant populi tunc crescere divam,
Nobilissi quod bibit arte virus Cum ueglecta jacet. Superos nil perdere somno
Lana, inentilo potior colore, Uslendant geminis reparata incendia curis.
Dic * ei algentis pelagi lapillos, Maximusecce, vides, geners spes unica summi,
Nuda superstat. Dulcibus illudit per longa oblivii taodis.
Fulserant raro sub hiante filo Seclatur malrem, quae ccelo purior ipso est
Pecioris gemmaain roseis papillis. Femina, quam scimus mulierera vincere mente.
Inviduro membris abigens amiclum Hic domuit puerum, mores sortitur avorum,
Altera lux est. B Quod pudei heu, longo nobis nescitus in acvoest.
Proditum risit sine nubc corpus, Hujus ad abslrusas veniat roea lampada fibras:
1 Carcere irrupto niiuit serenum :
Suspiret, cupiat, discurrat, ferveat, oret.
Quodqneservahat male tula vestis, Hirc ail: et sobolem fotu complexa benigno,
Prodiiur arle. Hollia melliiis arctavit ad oscula labris.
Aliger laxo reineabnt arcu „ llle volal celeri iranans per nubila vento,
Marcidamdamnans olii pharctram, Omnia lascivo soeians elementa furore.
Sanguiue in nullo mnde acta laetus Utstetit, et jitvenem formaeconspexil in ostro,
Spicula gestans. Tune Dionseumtumefactus despiris? inquil.
Tunc sic alloquitur matrera fluiiantibusarmis : Iluc Venercm eulture veni: qui tardius arsit,
Perdidimus, genitrix, virtutis praemia noslrae, In mullum calel ille rogus, celeresque favillas
Jani nusqiiam Cytherea sonat, ridetur Amorum Kesiituel qtiaccunqucpyrae subducilur arbor.
Fabula, nec proles nascenti sufficil aevo. Deprompsitjaculum, quo divos fixerat omnes.
Frigidn consiimens muliorum possidel artus Tum pulcher tcret-m flexuratn perculitarcus :
Virginitas frvore novo: sublimia carnem Singula diverso traxerunt brachia calle.
Vota domant : mundus leuui vix nomine constat, G Pennigeri vullus praesentet dexlera fatum.
Primx-vitreinulos fractis imitantur ephebis. Moxqtteferit, laetofaciumclamore saluians.
Kara per immensos sscclorum,respice, campos Klecgo, qui trepida semper contemptus adhaesi
Conju-ii messis : per flores sola vetitstas Visceiibus fugitivc tuis, hac victimn matri
Exserit albentes jejuna et pallida canos, Litamtts, multis qunm tu non suspicis annis.
Una fidesrerum nulla dulcedine flecii, Ecce iterum raagno rimatus sanguine crelam
Ei si quid leneros poiuit transditcere mores, Q :am thalamis jung:it, cernit sublime puellse
Pr rc piis calcare raalis : servatur ubique S dus, et atonilus a<lmntrem luniina flexit,
Jusiitium ; eulpa e>t thalamos iiomiiiassepudico: Germanam credeus cullaiidat uobilc furlum.
Tu remissa jaccs, el tanli nescia juris Sed lencram Ieviore ferit puer ille sagittn,
Nuda per effusosrespectas membra capillos. Inque virum totos conlorsit fnr.ior icius.
Surge, age, el obstantem properanter discule som- Post hsec digrediens peruuilcei pectora dictis.
[num. Koslra tuns, juvcnis, confortent vulnera vires.
Nec te, quod lurpe esl, captivum nnmen itabere Nam qtticunquemea est percussus cuspide, crescii.
Jura pudici iae, vel lex malesuada pulelur. Haecfaciunt mullos, si credis, bella ncpotes.
Talibus arsissent dictis ct viscera ponlo. D Sis felix, semperque fcras mea vulncra tccum.
Colligil in nodum passos lux aurea crines, Nunc me Pierio favorc jiittnn
Et naturalem concludens veste decorem, lu laeta, proceres, locatc fronte.
Mu:avit f.irinam.Tunc quidquid fulget iaspis. Suslentent grncilem per omne carmen,
* Pastum ficta smaragdus] Pastu a rst
vop.it. Ut Totidem liiler:e sunt transpositae solum. Scd reciins
ergo wj.ridicilur inte:dimide pascuisipsis, ul qiiando fortnsse, S\c tl algentis, elc. BARTU.Adversar. pag
wntti r.ai Xsi/xwvEf copulantur, sic paslura hoc. loco 479.
pio pascuis virewibus: el epigrammale 10 : Herbida i>Carcere irrupto uiluit] ln veleribns scripl:s rt
pasturam superanlia saxa virentem. Jnm smaiagdi . edilis carcere inruplo. Optiine: non enim rupit
lauset preiium est viror.Pliiiius lib. xxxviu, cap. 5: leginen qund cohibebat, etc. ID., ibid.
Herbasvirenlesfrondesqueavidespectamus: smaraqdos » Sanguine in nullo madefacta tmtus Spicula ge-
vero tanto liventius, quoniam niliil omnino viridius stans] MinimeIdlus videiur (Jupido ndesse: id qu il
comparatumillis vret. Tertiillianiis de Judicio: Her- argiiit etiam allncuiio Veneris. Lrgendum igitur len-
bosaque virel prmgrandis luce smaraqdut. Mirlian. lus: ui, velut tristi, lentiun graduin ascribat. Ineili-
Capella I b. i de Jovc: Calceosanlcm smaraijdinem limiibus priscis vox illa plane omissa esl, ct ver-us
flttctu viriditaiisherbosos ejttslellus innexuit. uliimus veiul in liexametriimformnius: quod augci
* Dic ET alg.ntis peligivesligiis
lapitlosJ CedilalgmVs, e c. nobis de vitio su^picionciii.ID., ibid.
315 EXNODIlEPISCOPl TICLNEHSIS 3!0
Qui docttim fiiciunl heirgnitale. t Nec sic is oculis r.spexi marmoHsr as.
A
Quod ntinc ingeniuni preiniint pruinrc, Ctiin subito absorpium vulit vctusaccola poiv:mn,
Dislendat refovens decore vernum. Risii el objecti restaulia signa pavoris.
V. Diiia permixlo fulgebaut arva mclallo :
ITINEIUIIIUM PADI. Eridanus claris radiabat comptus nrenis.
Ingeriii cultor, fous oris, copia lingmr, Navita me laetussuscepit pmtinus atno,
Ilumor Castalitts veniat, quo Thracius Orplieil» Sarrina cui felix dudnm rnnrcsscrat onieu.
Naufraga diffusosuccendat peclora fluxu. Indoclus clavum rexil de pondere intiis.
Adsil, et arenlis conjitngai cordis hiatus. Et me festivis, Chrislo duce, pertulit nns.
Eridani diciurus aquas, nisi flumine largo VI.
Sicca Pegasoeoper.iindain membra liqunre, * tlCTIOEXNO: II IIACOXI OIAMDO R0JIAKEailT.
Torrida jcjmio vix slillant verba relatu. Amicaesl homini ad genitnle solumrevertenii scm-
Unilarum cumulos ul narrein, suggere lymplia. pcr bilariias, diim metus qnoscnnqiieci peregrinanti
Quam bene pandit aquas, cui blandus tnurmtrrat mens anxia pcperii, q iasi prtcfiniios et cado^r.ivame
[ainnis? (iispositns sc cvasisse confidil. Debetur ergo vnx sc-
Anni tempus ernt, quo vernat mitibus uvis "' rena hrtitiae, ne muta gaudia moeroris imagincin
Palmes, ei antiimni proponit dotes in orbe. sorliantur. Cui enim patent exsullant s animi secrc-
luibribiis externis nmdida cum veste Ly.cus tiiin.iiisi oris clave reseralum?Rcduces eiiam cycims
Dislendil lunicas uvarum carcere musii. ahs ludere Mnntuanus asseruil. Quiil rgo faciam in
Uberibus pluviis * pctrarum lege subacta medio deprehensus abruplo, qui et regresstii mco
Tunc s bi f irtc Padus capiivos lexerat agros, dcbeo diccnili fidem, et pioposilo tnccndi ncce-sila-
Caneb uil spuinis ut lurgida dorsa n inaci. tein? Secede, qutrso, ad tcropus offieii ccnsnra grn-
Currcbant stantcs per fluclus culinina villir. viuris , niinqu.iin te opportuiie gnudiis iniscuisii.
Scrvavil lapluin p.lagus tunc lillore lecluin, Propbearuni insignissimi suh lcgeni ver.-iiumvciba
El mutans lcrr s mansit forlun.t ciisarura. rcdigentes carminc desidcria sun et voia cecineru: t:
Respiccrcs silvas siatinnein perdere jussas divino pectom dedicata colloquioplcciris ccclesiastica
Ad flammas prnperare Pado ducente vor.ires, per populosjura divi-criinl. Cur ego in ordinis ei inc-
Tuiic ego fervenli germanae tractus araore, riii constilutus infantia aeinulari suminorum facta
Cui nalum Parc:c demessura pollice diro non studeam , maxime cum narrandi simulacrum
Susliilernnt, vidunmque domum consianle maritn aliaiis militcm ntl excipieuda quaeconlra lidrm cvc-
Red lcbinl, ' nrbis peperitquac semper Averni. C niiiiit be la corrobuict? Nec dubilabo dicere quod
Ilanc utsolarer vei vitain prodere lcgi. prseseuli rouslal cxeinplo. Diifciinusjam quoturliine
Rcgnalor Ligurum fluviorum mnximus ille prp amoic liilei linsia jaciend.i sit, ncqiie nos virlu-
Snb jiiga transmissus gemuit sub pouderecynibac. lis prelio vel litulis medincris confiictiiselcvavit. b.-
Jnliimuit, rursusque minas flatttsque remisit, cam ergo libens ninsico siylognudia mea : qnorum
Quique polos vicit, soli milii cedere jussus. perfeclionein maximis promitto rae, Deo adnitcntr,
Sic pietas elementa domat, sic cuncta coercet eloquii lilteris nuniialurum. Piilsabunt me nbl.ilian-
CIIIISgrata Deo lcnuit miseraiio mentem. liura venena linguarum, sed profesîonis et ingcnii
Ecce iierum madidis coniectiis nubibus .Ttber excrcili'8 aggregabo quidquid c ntra accusaii meri-
llausii nquas, quibus oinue ruens Mibraergerelarvum. tiim maledictor ingcsserii. Ustis istc est bene nitemis
Non coeli faciem couspexii naufraga telltis, conscientisc, opinionis lucro jungere morsus aemulo-
Et slellis vidu c micueriinl dira tenebrse. riiin, ct famaccompendia de invidia nucupari. M.i'e
Erravit piscis sed non captivus in aedes perlinax dens livoiis infringerc; et qui oblocuii nis
El populus fluvii per mrnsas lambuit escam. fomilem de loco gloriacqusrris, obmutesre. Dic unde
Evomuit pelagus hcminum penctra'e profunduin, fiiictus eveniat merilis, si jacia-.tise depulas qund
Ilumi la pulveribus clauserunl aequoracampos. sudori nostio placemus. Labor est disciplinaenniu us,
PeiTunctus priiuis recidiva pericula vidi. et religioni qnadam.cognatione sociaius. Vclui uda
Illj triuinplialor tiro ad ceriamina Nerei prirsegmina pcregrinis marilala fomilibusnobilitaiein
Frigida per liquidasgesiabam pectora lyraphas, frucluum ramis tribuant, quam parturientia diu
1 Itinerarium Padi ] Padi no.men nrgiimenli vicee • Vrbis Averni]lt;>omnes, fonasse urn's, ut iirnas
adjccliun esi. Navigalionem cnim dcscribii, qnaa Avemi dicai urnas srpulcrnlrs, sororem significans
a'Siiianle Pado jactatus est, cum sororem suam unico » nlios quidem anle.i liberos msluiisse, sed viiaebrevis
lilio imper orbatara ofliciicausa inviscret. aiquc imiiiiiturarl acerba mone rnpios.
* Petrarum lege subacta] Ruptis aggeribus. Varinutt oinnes 4 Dictioin reditum ex Urbe]lluic pocmatin, et aliis
codices: iinus parcarumlegit, altef parumper: tertinss noiintiMisprsefaiioncs solmn orniione prsefiguniur:
piirum. Scd niliil muianiluni censeo, aut si quid mu- qnae licct interdum longiores sint, quia lanicn ad
taudura, riparum ex teriii, h.>cest Valicani exem- poemaia refcnmtiir, in coruiii potius rlassem conji-
plaiis vesliîis legenduiii: ut epigr. 153.-Hoc eiiim
n ciendns iluxiiniis. Reditum auteni ex Urbe describit,
vult quod Virgilius lib. u /Eneidos : quaiido post synodura palmarcin et Apologeticuni
Nonsic.aggeribusruptis cumspumensamnis rcgressus cst.
Exiil, oppositasquoevicilgurgile molcs.
3!7 CARM:MJMLIB. I. 318
jiesciere p'anlai ia: ila doUlus liberalibus iiislilutis A
, Ad matrcni junge. s virgiuilalis onus.
bona nieiitem cura gravidam ad spem germinis me- Qui inortem propriaesuperavit miincre morlis,
lioris iitiollii. Pelluntiir ai.imn consiliontm loxica Dans vitam mundo, funcre quem pcpeiit.
iiiimanis prnparaia nrcibns, humor succi lethalis Illc per excelsum vidcat me dcxier Olynipiim.
aboletur, quotieus luijiisiiuxlioccupatiimibus ingen a Tunc patrinra lenenm, lunc stationis opem.
se suhiuitiuiit. Hinc ad cl:ni..r.i digredicnlibus <livi- Nubila laxali verrant licci aequora vehii,
iioruin patescunt secretn librorum : quoniin jnnunm Rimos.m puppiin nil nncitura pclunt.
sensu pulsaniedum rescrat, populis sc duce perviinn D lcia compo-ilis quaiinm tunc tympnnnchordis;
facit iter iguoralum , diiin fasiMiososeloquii splen- Floribus el pingam carmina nosira novis.
dore, panim doclos fabricala Laiiuilate, et, ut aiunt, Ut f.itear, diciis con-lit bene dicere Isetuin;
ar ifici rusticiiaie perdticil. Quis talcm snlutis non 1 Trisiia nil c.ipiunt pectora versiloqtii.
dilignt indicem, non sejuamr, qui necessariisdiilcia, Sed redeat vernum, ccssel jain bruma limoris :
dulcilius sivera miscendo amare vitae dogmaia, cl Stringiie qu:e neclnnl frondca seria comas.
vclle cogit invitos? Scd istinc ahas ccepti compleait- Canlem <pi;csoliitts, diiin plebem pasceret ore,
lur liouesta vota propositi. Apitd s<icnlcs rerum lo- Anibrosiiis valcs carmina pulchra loqui.
qn mur : res virtutis est, gaudiura coiiiincie ; se- 1B VII.
ciiudaed.ligentiaeper elaboiatum trainitem Iiiculemae AD' FAtlSTCM |.E CARUINIBtlSEJfS.
dictionis oslcndere: bodie maxiinr, cum nn i portio Prafalio.
liinen ingrcssa facundisrdal parenli exsulialione elo- Nisi didicissem quod sereniias cnnscientineveslrse
quenliam qiiani neg t iugenium, cum dnnat causa Iiiijus mali scnbiem abjurarct, invistim niilii eloquii
quod nalura non praslitl. Macle insignium adule- uber astruerem. F.ieessa'i a hnnis nctibus rcs nmica
scens virtutum, qui in cuxi flore pomorum nuinenira pirlidiic. Melauien nociium caute'n vestra dcnunlin.
munsiras. Dns pellere afflictionis glaciem, et ad ver- Siispcnifsiis liaclenns ab ingeninli mei nridilate im-
num me diclionis inviias. Nam dum quod tu debes brem friicliium nulritorem. Dcus bone! qttnm pcre-
s udiis, ego impendo laetilisr, pulo ambo proliciiiius. grinns in me et ex veslri oris diviiiis acqnisins di-
S milecst enim, rudcm institucre, et ad declamatio- cendi opes intelligo! Adjacct diciis locupleiibus,
nis affeciumrevocare jnm dcsidem. quanluin scnlio, rubiginoso- lingna ei scnsu li<bctcs
Post canns Iiiemes, geidi po-t dniunn prof ndi, peritiae litna componere. Est vobis quoddam cuiii lin-
ii.iniim faclore collegium. llle finxit ex nibilo, vos
Tiatiqiiilluin quolieus nnvita c.irpil iler ,
Mccret, et iufidi de.-peratprospeia ponli, reparaiis iu melius. Graiias rgo refero de suscepto
C carniine, cum de dilaio moereani beneficin. Ad Ca-
(Juanique videt faciein non putat essc salis.
Sibil.il :nira lovis, validas limct ille proccllas inocn.ilcmignoi iuiam, quibtis ntinqiiain ' Gluvidcnus
Fluciibus et blandasaesiimat esse minas. deest, vefsus adjeci; el periitirsc, nt diclinn est,
Lintea si crispanl Zephyri peudentia riialo, cbarisc prodigus non pcpeici. Legite jncundiiaieui
El dulci ludit spiriius obsequio; nmlura poemata, et familiaii siupenda, ul aiiiut, de-
Confusam venlis naturam perdere leges cora coiiipiimiic.
Jural, et antiquum credit adcsse chaos. Iliiniinis in hicdio siicccmlis visccrn, Fan le,
Gaudia sic tollunl placidis discriinina rebus; Cnjus alit niiignnmcarininis umln siiim.
Nui a fides hvtis intrgra, nec dubiis. Qnis feral nrdorcin lnticuin, flainninsquefiuenlis
Non aliicr variis teuuit qims Roma periclis, Ci.gnatns sicco soibeat ore potiius?
Liltoris opt.ili reddidit ad gremium. F. nte vaporiferum pariunt lua veiba caliirein :
Permulcenl pelagi nuiuen venerabilc canlu, jEstuat unde jecttr, pocula prospiciunt.
Anchoraquod proprium mordetohuncasolum. Ingeuii qiiisquis' feslimis tendil ad amnein,
Flamina sed lassis lenerum faciura soporem Non putet ambiguum, sic bibit, ut siiiat.
Perturbant menlein inilitis aequorci. Nobilis occultum condivit lympba saporein,
p.
A<ina ratis subigit, reinos et linlea vibrat: Compuiat ct dalmiuin, si niiniis indc feram.
Sic mens uaufragiinn suspicionis hab l. Lubrica Ce<ropio confidens lingua cothiirno
Advcnialsiccis qui pressii caerula planlis : Ni' jactet priscos nobilitate sencs.
Nam portus felixille saluiis erii. In veterum morem pangit nova carmina Fauslus,
Qui lalices vinxit fundensiu poctiia s;ixiiiii, Qui per niembra suum desecal arte inelos.
Qui lapides solvit, qui solidavil aqua-. D.ictus a I incudem verba infabricata referre;
Quem genitrix fiidit saeclissine semiiie fetn, Quosque fai it versus, lerque quaterque probat.
1 Tristia nil capiunl peclora
versiloqui) Sidonilis moti Peirus Criniius, et LiliusGi<aldusFaustiim liunc
Lnmpr dio : Nosli probe lasthiam poeturuin, quorum iiitcr illusties liiijus sirruli pneias collocaruni. Ne-
tic ingenia mmroribus, ut pisciculi relibus amiciuntitr. que cniin ulla, opinor, cjus c.riuin.i vidcrnnt, qu.e
Versiloquiiiniiaque vocat non vafriim aut vcrsut.Io- iiulli exstant praitcr d siicluini quod Ennodius epf-
qiiiim, srd poetuii qui vcrsiis pnugii. s ;is iuseiuit de vitio Ligusti'ii:
* Ad FflusiMiii] Occasionerarminis cujusdam quod grammiilis In Lig rum tcrris pniorrmquivocal, errat.
a Fausio acccper.l, poeiicaiu -cjus faculialcm miris Nuuquidviuabibitviuab.bensLij;urum'?
Liulibu cxto l!i. Qno scil cel Eunodii prxconio per- 8 Gluvidenus]Lib. v, cpist. 8.
519 ENNOOllEPISCOPl TfCINENS.S 320
i£tas cann rcferl digiiis aniraasse Maronera A Luce quem mu iiliis vcneratiir ipsa
Quod lingebat opus vivificanlcmanu. Dextcrion m.
Tu verbis faciera tribuis, moduiamine memhra. Aurium Iibram lenct in Camoenis:
Quod nalura Deo, hoc libi dant studia. Illius ferrum secat omne vulnns,
In velnlum dexter si verlas plectra cadaver, Quodqtiod iniernis latet in medullis
Primnevumfacias a-dificante lyra. Carminis aegri.
Si flores simules gelidi per plaustra Bootis. Si * meos vellet modicos ihyramhos
Mox Helicemyernis sibilat aura modis. Menle qua cunclum moderatur orbem,
Ningiiida lusira rosas, ftindant libi frigora mu-.tum, Inter infanttim iriviale mttrmur
Ferventi Pallas sidere doua ferat. Pendere, l<us est.
Piscis in aeibereoqttem porlas vertice tranet: Lux mea, Fauste,
Si jubeas versu, marmora cervus amat. Spesquc salusquc,
Faucibus e mediis impaslo viscere pracdam Litterulnrura
Ore potens tollas, quam tenet ore leo. Munera parva
Jam scio Caslalii quo me traxistis amores; Suscipe laiius.
R
Accedunt culpis muncra vesira meis. Sic tua summus
Suiilis ad tumidas rapiiur mea cymba procellas, Germina Christus
Hibcrnos passura Notos: quam navita pauper Lucida servet.
Rimnsam lenui lingens de cortice puppim Porriê dextram
Composuit, nonienqiie dedit sine laude pbaseli. Nominisalmi.
Illa ncc /Egeum pclagus, ncc lillora Phryxi, Grata Tonanti
Nec quaerunqiie valet trux acqunra verrerc fundo. Farra piorum.
./Eolus,ngnovil: placidos st d giugiiis alti VIII,
Pnrlegil hcne cauta sinus, nbi servial Auster, AD* OLVBRIUM, DEEJ8SELOQUINTIA.
Non ul.i regna pctnt: quntiens ibi remige lcnto
Prmfalio.
Sibilnl in tremnla discurrens nura carina. Non canit listula, quoliens rusiicum pccus agrestis
Linlea nam sumtnisdum crispanl' ncxa ceruchis,
niihi flamina somnos. pnstor inspexerit. Muta nemora formidolosamsoliiu-
Quse portani morles, praestant dinem pariunt; el ubique melus est, quando nullus
Huc verlam ptippim, ceiiis mea carbasa veiitis in solaiinm deserli soims audiiur. Se.l -i aurartun si-
Commendans, cursus artis opisque meae. C bilis arborum comae linguaespeciem mentiantur, et
Flccte viam -velis, clavumqucad litlora, Phoebe. ridente frondinm riiotu appellet hominem jucunda
Anchorn prosrissttm mordeat unca solum. concussio, putabi ur ambientibus latera coetibusin-
Miisadiclorum caput optimorum. leresse : nec aliquam xrumnnm gemii, qnem inier
Hcrbidam fingens hederis comnam, scrrcta sua ipsa natura quibiislibet alloquitur. Juvat
Qiiam per exseclos numeres poems, tunc exsulationis.cqmitem fi-liilam labiis admovcir,
Necie capillos. el flalibus per tcsludinis rimo-a dispcrsis quaindnm
Sulcat immcnsum pclagus cnrina, de spiritu et aura cotnponere rationem. Tunc Palae-
Ncscil ad clavttm manus npla ferri, iuoncni suitm rudisei infabricnta lingua compellnt,
Quo vccat dextrum rcgiiueii per nndas tiinc numerat quantis servare caulns sit opus excu-
Arlis aiuicus. biis , tunc mulliplices luporum insidias quas acuit
Pcrgis ad Faustuin trul.nam Ioquelse; fames mngisira suspirat, tunc in sermonem railfl
Ore qui vaslum valetut profuiiduni. quidquid efflaveril ; hujus se solari, hujus niliiur
' Nexa ceruchis)Aniennis.
Ktpovxo;Grtreise.st c r- vindiCiibimus.ls est Peiilius Processius V. S. sedis
i
nigcr. Inde in avibus aniennas, quia cornuum insar praetorianae logaiiis, quem Proho juniore consule,
liabent,.uhde ct xijsaiatdicuniur, ceruchns nppclla- D hoc est aniio 513, diein clausisse docet elrgans ejus
riint Liicanus, Ftaccus, Apuleius el alii. Suut qui cpilapliimn, quod in beali Paub bas lica marmorco
aniennaruni fi nes inierpreten uf. tsidoriis in Giossis, turaiilo iiicisuin leginius his verbis :
Cerucliinaviumfunes. Postmoriemsi vivitamor, si pr;.liaprisra
' Meosthyrambos]Meosversus. Duplex in una voce DuralinarcauummcntisadaclaI oniiiii:
licchtia. Nam simplex pro cumposito, vel ancisam Qu.imvisluctilicum, fralrisum<nac ipecannen,
poiius dict oncm pro integra, thyraiiibos p'o diiliy- Nc.malasiltuinul.-scxtera lingna luis.
rnmbis.et speciem pro geiiere : ditliyrambns pro Te n:CuraparenSomnidepinxerat..rte,
q .ovis genere canitinum. Sic iiirsum epbram- Monhus,in^rnin,corpore, nirntc, Cde.
mtel08: Piirus amicilisecnllor, serva.or lionisii,
Nunquamfrugiferispe<-ssecnlilonsathyramb's Eloqnioraiserosvrl pieiaie fovens.
in me lluxeruulcoiumodaC.astal.i. Hiucrsi ound tolosemuerte flebi.ntisae<o.
0«od fuerit juvcnivistibimullascnis.
Id est, imlliim unquam ex versibus meis qnscslum Te fjenilrix.frntrcsquesiiuul, ie compareluclu
feci: iit supra rarm. 2 : Pcrpeluis l;;crymisplangituinaladoimis.
Commoda de Miisisnuoquamfluxerelot annis. ilKT REQUIESCIT IN PACK B. M. PKTILICS
* Ad
Otybrium] De Olybrii eloqiienlia dictum ad PROr.ESSiiJSV.S.TOC.ATIJSINL. P. P. QUIVIXIT
epislolam 9 lib. i. Nunc auciarii ! co, alterius Ro- PL.M. ANN.XXXVIII.DKP.E. SUL!DIEKAL.JUL.
mani causidici q:ii eidcm a:ti(c vixii, mciiinri.in PROIJOJUN. V. C. COS.
321 CAUMINUMLIB. I. 3i9
inulcere collegio. Cui latia agenti si quis scrinociiian- A Tu Phcebum reddi-: fumat libi victima pinguis,
icm fidibus citharam doclus a 'movcal, rt loquacia Pro qua c. ssissent fulmine coclicolir.
lila irrisor urbanus apporlei, in ancpili e.il quid Al milrt vix illud iransmittunl pauperes hoiti,
eligat nuda simplicitas, diini lyrae laclus, licct crran- Rubra quod acccptum testa refutat oliis.
tibus digiiis, dulcein et |qui animain frangal crepi- Suin, fateor, cujus distillenl veiba relnlii,
liun reddil: ncfastaincn pulat, .-.jalienitracius aiuo e Quaeniaciem monstrent pauperis ingenii.
propositi, avitatn discnt scienlinm non aoiare ; ut Carmina niilla cauo, nec me modulante Canioenas
dum infrenis ambilus rusiicaniis doctriiiae.ieiminiim Mausurum dub.lur pollics ore sophos.
non metilur, superiorum affeclu, el ipsa se possibilia Quidquid Apellineo loquebauiiir pectine, cc.ssi
inlelligat pcrditurum : cum nescienlem quid yalcat Oblitus lingune,quam mihi fila dabant.
mapaliumaluinmis ipsa paternae inslituiionis medio- Ruslica per tencras errat mihi dextera cliordas,
rriias quasi exicrna comemnat. Non aliter mc, vir Confiingiini dulccs barbarnplectra modos.
amplissime, iuier in i\imn cuiiic sidera compulande, Ah quotieiis vitrris Ilcticon mihi fluxit in hcrbis,
jubar facuiidix, ingeiiioruin flamma, splcndor elo- Arridcns Iabiis qusc facit unda sitim!
quenlise, diciionuin ceusus, per nemoruin iuvia ad Ah quolicns hederis redimitus lempora duxi,
iusl.ir pastornlis hMulscquae viliter narranliir, oble- B Aoniummulcens carraine concilium!
clant, mcluentemcLhnram luam, Iaudanlem pleclra, At nunc per silvas, inter spclaeafcrarum,
quae, ut superins lexui, agresiibus digitis nici. uiba- Agrestem cerlus ducere mililiam,
nus adjungis. Amove, quaeso, quam adliibes ad invi- Grnndia per validos commendosemina sulcos,
tandum me, elurubrali sermonis illecebram. Absint . Ul germcn vilse desliluant lolia.
quibus etiim npud periios uteris vincula colloviii- Lactea ne mentem denudent verba solutam,
Compesce verborum digitos, quibus solelis rrnilen- Et diciis mollis dicar et ingenio,
liuin animas ad dcsideria vcsira compcllere. Licrat Non mihi per campos discurrat lingua patenles,
mc niit sileniio inscitiam tcgere, aul per siridcnlem Masculanec liluis dicta feram gravibus.
stipulam aliis tiivialc carinen afferre ; vobiscum. fa- Nc mea grandisono flammenlurcorda cothiirno;
bulari, resest mcriti veteiis, et novaefelici aiis. Quod Et lumidus scriptis muribus esse puter. .
si mei immemor ego tentavero, adeplus eontra utili- Qui mihi lunc portus famam petil undique Icrtor.
tatem propriam solis currus, juste subeo Phaeihoutis Sed stabilis pudor est, si taceam, proprius.
exemplum. De quo quia sermo contigit, el forma Tu ccelum teneas, me lerris.linque quietum,
cautionis accessit, quid faclo opus sit, suLjecluin Qui soluin novi, qu <dbcne nil didici.
. carmen osieudii. . 'C IX.
Faina refert, vetenun quacnesiit perdere gesia, DICTIO QVJE HARITA EST* 1NNATALI SASCTIACBEATIS-
Qtiaeloquiiur semper quidquid in orbe fuil. SIMIPAP.CEPIPIIA.MI, INANNl'11XXXSACERDOTII.
Cermina diini lucis Titan dispergit in axem, Prmfatio.
Et dital inundum nohilihus radiis : Seritio quid plerique lacili loquantur in sensibus,
Uda vaporiferns co' ilieut dum lorn quadrigas, . et apposita cordis aure vocem coidis intelligo. Cla-
El niiidum gurgcs mitiii ubique dinn. mant enim isia silenlia quid sibi alienaenrofessionis
Undantes doctis manibus sol flexil hahenas, homo quserat ex lliemale rquid insigniliishumiljtaiis
Artificeindoiniit m lux bene nola lnlil. titnlis per crepanles ex more vulgi cuneus voccm
Sed Pbaelliontaeo poslqnam dare regna precatu plausiis exspectat, quos lumescenlibtis faiilorura
Non exploralis virib is instiluii: bulls aura popularis exsuscitat. Olim lalia diciint
Degeneremprimis rcctorera molibus aslrum dehuisse componi, cum adtilanlibus adolesccnliae
Sensii, et excussis currere ccepit equis. floribus et pueritine adhuc in illo, et saecu'aris licen-
Tuuc totam sonipes lucera de naribus effl<ns liae verna riderent, cuni reboaniibus efferri xlecuit
Non tenuit legis tempor.i certa suae. ,Q acclamationibus, tunc cum capi potuit etiam fucaisc
in flammamcessit spleudor, quod luminai ussii, voluptatis specie : nunc cur recilet publce, qucm
Quodque animal terras evilium peperit. laus nec decet publica, nee deleclat? Hi mcminerint
Tuncet Hyperboreas dum frangit lampade cruslas quod ego rem nnstri muncris ago, qurm in sacerdo-
Epotis Tanais siccus nhibat aquis. lis prxconiis consiat senlire quae debeam. Cui quam-
Cryslallum fluxii, sedcursus lliiini is arsit: vis nunc intemprstivis laudibus rcddam modica, ta-
Quod lapides solvii, nextiil Eiidaniiin. meu maxima post debebo, in cujus rainisterio quiil-
Sic ego rhctoiicum tentans trauscurrere callem, quid valeo praestnt impendi. Simul etiam pcrce| i
Aggrediorcurrus solis et inipeiiiim. animo quod si reddenda est de olioso sermone ratio,
Nescio quid variis iiiipendam sidcris oris, non mintis dc ptioso silentin. Erant enim oiiosa s'-
Ncscioquid teneim, cuncia calor superal. leniia, si lactaiilibuscircnmfusisomnigenummcntibus
Curia te pollens leretcm formavit nd unguem, solus, cum dare possem, verba subiraherein. Quip. c
Et palribus jussit luraina ferre luis. cum etiam in obsequiis ccelestibus hymiios deceat
1 In nalali Epiphanii] Cum Iriccsiimimnnnutn ini-- autem
Epipbanii tricennalia in annum496. IIIo igitur
let catbedrx seu cpiscopalus Ticine ;sis. Incidctint aririodicius esl panegyrieus ab Ennodio.
3S5 ENNODll EPISCOPI TiciNENSIS 32;
adhiberi, et credamus exsortcm btimanitaiis Dorai- A Vaiis in obsequium? Natalis tempora sentit
num hominum meris laudibus demulceri, et hoc ab Festa, nec admissis contemnit tristis alumnis.
his speciali qundam jure quos donavit lingua repo- Iste dies cunciis vitae, ciinctisque salulis
scere. Quid anlisies facial, qui propriis orationibus Causa fuit, veleris dissolvens vincula noxae.
egit tttpossim? ' Scriptura est eiiim : Dominus dedit Christus in hoc tribuil dccus et lamen in arvis
mihi linguam erudilionis, quando oporleat sermoncm Ausoniis parili pnpulos qui nientc gnbernet,
dicere(Isai. i, i). Oportet nunc, ut censeo; et ad Et genies pietate regat: quibus auctor Olympi
loquendi tcmpus ostium cordis aperitur. Sed nttnc Poilicitus simili regem probilateparavit,
non ego in poeticis laudibus ora laxabo. Absit a me Dexter el ipse Deus solio dai jura coruscn.
sentina carmintim, quce sicut vera non laudat, sic Proximus hic ccelo, cui recli conscia mensesi,
nec vcre laudatur. Nunc favete mentibus certa di- Sempererii, quemjusiaprobant, quem judice iniiinli
CIUM.In quoopere si minora pro ingenii exiguiinte Publica vota legunt: fateor, sulfragia magna
non dixero, pro jactantia majora nou ftngam. Conlulit, ul sedis gremio fruerelur inemptar.
Valibus antiquis dicendi maxima virlus Libera le dominum posuit sihi turba p 'renneni,
Illa fuii, dociis si scirenl fallere verbis. Servitio laudanda suo. Proh quanius ubiqiic
Laus erat in laudem mentitum pangere carmen. B Fervor erat! snncio mundi plaudente tuuiuliu,
Tunc operi fraus apla fuit: nam more poetae Omnibusidera animus, lurbis vox ointiibus una.
Servantes quod. crimen habet, vetucre pudore Sic tamen alterutrum ccrlabant vincere votis,
Vera loqui, carmenque fides despexil ubique. Ceu sibi cum diro bellandi cominus hoste
Ars placuit, quam culpa decet: nam doctior error Causa foret: vulgus proprio tunc sanguine vicit,
Exiorsil certis meluenda poemata lingnis. Pollicilum quotiens fueril sulfcrre pericla.
Lex docuit sine lege loqui, cnm vindicat arte Caspia non a.iter cum tigris feta Niphatem
Quidquid jura negat fandum : retinacula morum Circuit, aut calulos rapieudi format ad iisus,
Numiua fallaci fiuxeruntsordida canlu. Ardet in absentes, saevismortalia mandat
Phcebum, el ter ternas dixeruut eSse sorores, Merabra aniiuis, horaiuumque necem petit om
Castalium laticem, varias quoque Palladis artes. [cruenio.
Tum laurus, tripodas, cortinam, lympana, pleclrum Alter in Itoc seuium teneris miraius in annis,
Narrabant: illos n veri tramite fugit Alier in antiqua jactab.it stirp parentes:
Sensus, el erranles visus delusil imago. Altcrius conteuta parum de sanguiue mcns est,
Nunc linguam citharae, quae canlat pollicis ore, Digna r. ferre viri viriutum sicinuiata mille
Sperne fides: magis illeveni nunc Spiritus, oro, Q. Coinmeinorat: quanta lituli tunc claude superslant,
Viiicuulur quoliens, el morum gloria vicis
Cujus inexhausio reviviscit seiupcr in anno
Quidquid lerra creal, gignil mare, parluril actber. Partuiit insignem persaccula longa triumpliura?
Qui frela diffundil, solidum dat corpus in arvis, Ille pudicitiara, quse pulchro in corpore vernat
Saxa ciet jussu, mctuit quem caulibus horrens Pulchrior, et casta ridentera luce (igurara
Caucasus, auriio fainuli cum fortia sensu Laudibus ad cceliim porlal: decus illa proficto
Corda domat : qui cuncta videi, quem cuncla tre- Attulit liuic f.icies, qnacmultis <ausa pericli
[miscunl; Sa-pe fuil : pulcbrpm saiis est mansisse pudi um.
Fons, via, dextra, lapis, vitulus, leo, lucifer, agnus, Haecnisi de summb non dantur ciilinine Olympi.
Janua, spes, virtus, verbum, sapienlia, vaies, Sic ubi contingant, vrl foruiaccoinnioda sanciis
Hoslia, virgultum, pastor, mons, rete, columba, Menlibusaccrescanl, bello se vincere cerlanl
Flamma, gigas, aqnila, sponsus, patiemia, vermis, Tunc homines, funditque dccus vel muuera lena
Filius excelsus, Dominus, Deus, omuia Chrislus. Dexira aniraae, vivitque sibi, dum deperit ilii.
Nunc precor ut diciis adsit: qui pectora prisci Hax cura multiplici populus narruret ab ore,
Vntis ut ingressus, Pbaraonis tempore regis, Una fuit cunclis senieniia fixacatei vis.
Adjuvit gracili loculurum voce prophelam. D Turba s.icerdolum, venerandaque curia sseclis
Se stupuil tunc ipse, reor, bene conscius oris, Elegit, voluit, meruit, suscepit, amavit.
Murmuris et solili, complentem principis aures Ecce aliud diciuque novum, mirabile cunclis
Pomlere, voce, sono, sensu, probiiate, pudore. Transieram, quod quisque pavet, quod suspicil orbis.
Tu famulum, lu, sancte, mone: da solvere grales, Vix primscviiserat, treraulis cum limina lucis
Quas debere juvat: sanctum complectimnr omnes Calcantur planlis, cum matris ab ubere raptis
Ecce diem, voluit quo se jubar indere terris, Dlandior a lenero succus subduciiur haustu :
Promplius et radiis animas animare propinquis. Callida menlilum genitrix cum forle saporem
Quo gaudet mundus, cum n<msint gaudia mundi: Herbaruin querulis infuiidil dtira labellis,
Cernis adorantem piividos submitierc vultus Nesciat ut natus gusiucognoscere matreai.
1 Scriptum esl enim) Isaiae cap. L, juxla edilinnemi proferre sermonem.Ilem adversus Praxeam
cnp. 22:
LXX interpreluui: KiiptofSiSwuiftotyWJo-o-av 7rai5i£ar, Doininusdat mihi.linguamdisciplinmad cognoscendum
TOU yveovaiijvtza Ssf stTmvliyov, quos eliam secillll-i qu-.ndooporteal dicere sermonem. Nam vulgaia lcctio
e$i Teriullianus lib. iv ailversus Maici nein, 29: Do- iios'ra in poSleriofe mcmbro diversi esi.
mini.s mihi dal linguuin disciplinw, qy.andodtbeam
Zio *CARM1NUM Llli. I. 320
1'nde su'J<irnatumsorbeVur,lacte negalo, jj\ Dum madefftclanovo jungit ptnntaria libro.
Eniicibusinsuelis ridenda fraude venenum. Paestanispariler depingit lerga roseiis,
Islius illa fuit, cum signum contigil, aeias. Regius agrcsli vest tur murice campus.
Nam fulsisse ferunt hujus cunabula magao Lilia ' pro nitidse funduntur lumine calcis :
Lumine, cum lantus raicuisset splendor iti illo, Tunc pingit violas, cyiliisos, colocasia, caltlias,
Quantus in obsequtum potuil tum fungier aetlicr : Cinnama, serpillum, narcissos, balsama, coslos.
Cum jussus servire viro, morlalia raptim Tunc rediviva serit quae portat germina phoenix.
Membra levat lapsu gradiens celer ignis Olympi, Ilunc jubet adveniens dominus discumbere servum :
Cornipedumpernix cursus imitaius equorum. Surgit, et ipse suis manibus dat fercula mensoe.
Prospcra non aliler puerum tunc flanma pcrerrans Sic tua ter denis, animarum cultor, in annis
Ciicuii, illustrai, veneralur, suspicit, ambil. Halaut rura ro.-as, interpellata nec ullis
Tum pavidus genilor submisso lumine falur : Frigoribus marccscil liumus, quam vere pcrenni
Sumiue Deum, sancti custos qni culinine roeli Scrv.it odorato nieritorum cespile doctor.
Omina dcxlra faci-, qiisecernis lumine dexiro : Arbula siccantur quoliens lua rore nrgato,
lliinc (ibi de primis et adhuc leplantibiis aunis, Infundis lacrymis , cophinum quoque congeris illic
Sancte paler, voveo, quem nccdiim cassibus arclis 8i Stercoris iinniundi: tunc ramis surgit opirais,
Lubr cn tcrrenis inneclunl srcula culpis. Tum fccunda D.o nasccndi jura superslat.
Nec faciant: s t, sumine Dcus, tibi inunus opiraum. Suscipe nunc dcxter, vitaelux auiea neslrac,
Ilaecaii, et lacrymas quas promuut gaudia fundii. Gaudia quacfaciunt modicum tibi promere carmen.
Cri-pinum petit inde libens, quem dicere digno Cum mea vota Deus produxcril ordine cepto,
Non dnlur eloquio, nec si modo surgat Averno, Fulserit et docilis quem plantat dextera pnlmcs;
Qui pmuit rigidas d« rupibus Apeniiini, Debiia post ccntum reddam tibi fortius annos.
FJumina cuui starent, ad plectruni ducere silvas. En statui quodcunque libi hunc scalpere carnien ;
lletias fuit hic mage : nam quis Uelisaeum Nodososub jure, pater, quod nexuit arciis
Linqueret in tcrris, duplicalo munere palmae. Diversa sub fronte modis lex proxima poenae,
Nutrivit quem iacle pio, quod ab ubere Paulus Usquam ne fallax mutaret syllaba. Dixi.
Pressit, evungelicis plena esi cui dextra papillis. X.
Sa ve, sancle paiens, scmper salvete, reeepti * IIYMNUS VESPERTINCS.
Crispi.i cincres, ad cuju- jura redundat Nigrante lectam pallio
Quidquidin hoc Cbristi miramur dogmate dignum. Jam terra nociem suscipit.
Tu bene transmissum tibi censuin possides hacrcs. C I Ut viva dulci funere
Res non parva docet Iripiicaiis juncta lalenlis. Reconvnlescantcorpora.
Monslrat :ib orcidui revocntum parlilius orbis Mortis figura blandior
Quod supplex cnptum transmisil Gallij vulgus, Busiuni soporis admovet,
Effera te viso didicerunt pectora flecti, Anhela lucis aestibus
Armaium precibus super.sti, mavime, regetn. Dum mens tepcscit otio.
Sic pugnnx glailio- obiund.t verbere lingua, Lux, Cliriste, viia, vcriias,
Sic f.rium expugnat verboruin lainina forlis. Ne lusca somni tempora,
Nam si fnnda ferunt, sociant qui maxima pnrvis, Tetris parala umbraculis,
Sic Dominiiraexspcclat domilniis villicus arvis, Nosad tenebras evncent.
Cuin hcne molliios i ctirvi dente ligonis Nox nulla nos subdnt sibi,
Scribit agros, faciemqne soli sic peclit aralris, In nociis alric tegmine,
Ut spnmet plenis curreus vindemia labris. Sed nec caloris ebrii
Inscril exlcrnas percgrino in-ccspiie planlas, Mentita pingat corpora,
Adrena conjunctis sociatur nexibus arbor, Veriim reatum nesciis
Truncnnlur slirpes, demessuin f lce niaritat " Falsi minislrans criminis.
Yirguium, lenero ligntim morilctur hialu, Tu per quieiis munera
Germine nobiliias consurgit non sun pnrvo, As isiecusiospervigil.
Surcuus igno o conlescit munere divcs, Ilosiis procul sitcallidu> :
1 Lilia pro nitidm (undunlur tiiminecalcis] Piclores: riuii precum
oflicium, qund et qunndo lu-
tabnlis quas picluiaeapiant, colnrem primo aliquein c ruas accendi mosesi, occasovespere niiiiiiiiin-olc, pi>r:ij:i
illinunt, qucm cainpum vocnni. lu rusticanis vcroi sob rcl. HORASI ixcii.x-iappellat S. Aii.brosius lib. m
is i
piciin qnae parieiibus dticnntur, calx ipsa et dc Virgiuilius : Certe solemnes orationes citm tjrniiu-
tect riuiii esi pro cnnipo. Hoc igitur est quod iu hortoi rum aclione sunl diferendw, cum e somtio surgiutnt,
suo fingit Lnnodius, pro tectorio el piclurc campoi ciiinprodimus,cumcibumsumimus, cum suinpseiimus,
fuise lilin; pro coloruiii pigmenlis rcliquos diverso- el hora incensi : cum deiique ctibitum perg nttis. I>c
ruin generum colorumque llores. bviiinis poiro qui seqiuniur, etsi stylo cl gcni. nu.
* Hymtiusvesperlinus]Qui Prudenlio est adincen- (liTcni satis produni Ennodiiira, aberant lamen a
sum tucernm.Sic euim in optimis cxemplaribus ir,- niiiiiu^cripiis, quoriim ope nixi suniiis. Quare riim
scribitur bymniis 6 Catlieineriii. n, qui ejusdem est reliqun essct conjecturae divinatio, qui parcius titi
argumemi : non ul vulgatum esl, Ad inccniumcereii lihuii, j atica caqnc aperta cl obvia mulavimiis.
paschalis. Unde el Lucernarium diccbanl vespcrtina-
Si7 LNNODHEMSCOPI TICINENSIS X»S
Qtio.l Isedit, illud dormial. A Et ore dives unico,
Qui dentc ssevomanderc Torrenlis unda gurgitis,
Certat cuhantes lectulis, Impacta cornu spicula
llic membra vioctus lugeal Sermone vincens promulo.
Pnlsare scse quos foves. Opes verendi pectoris
Madente carne spirilus Qui jure Cliristo reddidit.
' Nunc munus implet prisiiiimn,
Non enecetur naufragus.
Orn.t cubile castitas, • Orator orat, obtinet,
Quaeprima virtutum micat :• Et dura causis temperat.
Vivat fides in pectore, Facit beatos ex reis,
Peccata rumpens carmine.
Quseluce vernat perpeti.
XI. Non flamma, carcer, vinculura
HVMNUS II. 1NTEMPORE TRISTITI*. Polest nocere quos juvai.
Mactare jussus hostias,
Deus perenne gaudium,
Pax, Christe, cordis anxii, Lugenda risit numiua.
B . -Instanle mox periculo,
Porlusque flnctuanlium.
Fugil pericla funere.
Quem nec procella, tnrbidis Parvas loquendi schemate
Si verrat ima motibus, Moras remisit ictibus,
Polest fugare a pectore. Accivit enses laelior,
Qui mersa ponto sublevas, Currente leibo plus celer.
Qui subjugata sarcinis, Proconsul * esse sajvior
Qui dux prophetaenauffagi,
Duin vivit esca belluae, Nequivil ille Maximus,
Dum quod minatur munus est :
Dum nescit aequorquod lenel, . Nec tardat ira lenior
Tutum ferino gutture Chrislum volentes visere.
Exactur abrumpe ciburit. XfU.
Diro reduclus remige, . UTMNUS IV. DEPENTF.COSTE.
Cuslode salvus.pessimo, • Et hoc supemum munus e i,
Vates locutus te Deum
Quod linguis lingua militat.
Tunc jussa gessil fortior.
Q . Quis non tonantis pfaemia
Imraunda lytnphis sobriam Per dona rjtisdera proferat?
Per busla lerris vixerat Facit loquendo qui sap i,
Vivens sepulcra pcrtulii,
Dignumloquaturui Deo.
Vivenlis ornel prandium. Infitndit ecce Spiritus,
Secreta ceti prodidit Et ora rursus instruil.
Testis vcrendus imimi. Intrat * yeterno pectora
Sic nos precamur, rex Deus, Evisccrata nubilo.
Mcerore fractos ut cibum ln h c apostolis die
De ventre curarum rape. Dum verba Verbum dividit,
Vivit medullis quod necat, Sermone rattndi praepolens
Turbantur alta viscerum, Et corda mundi coniulil.
In fonte carnis ardor est, Suraini leratur laudibus
Qui mergit, urii, afficit: Homo, habet ora gentium.
Sed si serenus aspicis, Tlirax, Gallus, Indus unus cst.
Pressura gignct gaudium. Quod blanda ludit Graecia,
Q
XII. Quod savit atrox barbarum
H1HNDS III. DE S. CTPRUNO. Slridor Canopi murmuris,
Valis Cypriani et marlyrls Quod* Iingua latrat Partliica,
Cor, lingua, sensus, digniias Prcitts replevit hospitum.
Mortem ferendo proferniil. Mundi ad salutem curritur
Viiali-ictnm nex dedit, Nolente mundo lol viis.
Mitcrone parta lux micat. Quod sacra nunc remissio
Dicls fuil praefulgidus, Paschalis instar gratiae
1 Proconsui Maximus]Galerius Maumus, qui Aspa- ramque loqucndn minimam ntlultssr.
sin Paterno in proconsuinlu Africac successerat : * Vetemo nubito]Velernus adjeclive, pro veicrn -so
ciijus audila Cyprianus sentcntia qua moni addicr- ct veiuslo : ut in pancgyrico, conscienliasvetemo
bniur, hoc s iluiii rcspondit: DEOGRATIAS ; quin et errore possessas, ct dictione in Novercnm, velerni
lignlis per maiuis suas oculis, ut Ponlius diacontis Erebi Ugibus. -
scribii, inoram cnmificis urgere lontah .1 Eo spectnt * Lingua lulral Parthicd) ln Pnracncsi, Parlhira et
Euuodius cuiii aii Cypiiniium cnses n.ccivissc, mo- latret Morinus fignra.
CARMINUMLiB, I. 550
32«
Dummysiicam scpiemplici £\ Adjcclus hinc apostolis,
Ornnt coronnm munere. Reduxit expulsam fidem,
Augmcntaplenitudinis Dixit triuinplios martyruiii
Opes minislrant diviii. Linguse vireotis laureis.
Nunc mente, voce psallite, Hic orc prsedam sustulit
Hoc nostra vox el mens Deo. Dc fauce scrpenlis fcri.
XIV. Qui bella Christi militnt,
Nuduslimetur ensibus.
IIVMNUS V. DES. STEFIIANO.
Vivit sepultus et juval,
Quid Stephano potentius Clavumteriens Ecclesiae.
Dicas coronam, martyf est. Juslina l vires perdidit,
Iloc est hnmo, quod prsemium. Dnt | cena Vati prsrmium.
Fructus laboris nomen est. Sedis memenio lux luse,
Laus b;rc brcvis prolixa sit;
Exorna, sancte, posleros.
Sic evocanlur inclyti. Auclore fultns nobili
Necis mini.-ter, aspice, Ne ditx sercni culiiiiiiis
Dc m&rievitam confcren6. g'
In nubc tccius hoireat.
Hoc dat salutera, quod nec.it.
Qui 3 pastor e>t auiistilum,
Felix sub isiis ictibus
Quod fucat, omne submovet:
Fil scmpiiernus exilu.
Cruore lucem pra-paral, Grcgem giibenial principum,
Magi tcr est doceiilium.
Cceluinsepukri munerc,
lloslem ut iriumphus effugal• XVI.
Ceu palma sic congreditur. IIVHNIS VII. HEASCENSIO.NE DOVCIK'.
Ilic primus intravit viam Jara Christus asccndit polutn
Nullis subaclamgressibus. Necav.t anle funera,
Secreta lustravit poli, Lellium sepulius expulit,
In vesle carnis abditus Morsmertis impulsu ruit.
Clamavit, Ecce Filius Caniale factumssecula,
Consisiit in dextra Palris. Funus subegit Tartarum,
Dumsnxa ferreni iinpii, _ Vicit peiemptus exilum :
Dummillelelhi machinas, Mors inde luget paliida,
Solus bonorum conscius, Prsesumpsittinde gaudiuna.
Orabat ex fide loquens, Escis voralor captus est.
Ne nescienies noxios Est prseda raptor omnium.
Coelestisira perdere', Jam rete vinctum ducitur,
Insonserat vesnnin, Jacet catena in nexibus.
Rcum furor provexerai, Serpens vcnena pro u!jt,
Per vota currebal labor : Mitis teril superbiam,
Crucem gcraebat carnifex, Agnns Ieoueineviscerat.
Crescente qnem subegrrat. Plus istud est piitenthc,
XV. Quud noslra, Christe, suscipi ,
IIYMNIS VI. IIE S. AMRROSIO. Et veste servi abscondilus
Cceloferunt Ambrosiura Nos ad triumphum provebis :
Nomen, honor, vel actio. Qunm si e coruscis sedilius
N:ldebel hic facundiae, j. Fulgore lerrrres rcos.
Dos omnis est a moribus. Deus patel per omnia,
"
Forlis juvantcm nnn cupit Nulloremotus lcgmine :
Umbonemunitus suo. Sed ut jaccnles erigal
In carne carnis nil agit Dignaitisesse quoil siimus,
Regin.imens in corpore, Redemit ipse jus suum.
Cotifregiionine lubricuni- Ovem revexit perdiiam
Sic vixit ille non sibi, P.islorisad ruslodiam.
Sed lotus auctori Dco, Levatc porias, angcli,
1 Justina vires perdidit] M<terValentinianijuniorisi Midiolanens:sanlistitem, te quoqueea
lempeslaltma •
Augusti, quacAmbrosium Ecclesi.imqueMediolanen- gistrinnmemorim,oblitumsalularis fideiarbilrata, con-
sem, utpote Ariana, diris modis vexuvit. Itaque de: tra* catliolicasdictureEcctesiascompettebat.
ei lopiilur Gaudenlius in praefaiionead Beiiivoliim i Paslor est anlistitum)Mcdiolanensisantistes : qni
cMiiagistrummemoriae: No tri nnmquetemporis re- metropoliianijure uiultis liodiequepraeesiepiscopis,
giiiuJesabel. Arianmperfidimpalrona simul ac socia, sed multo pluribus olim prsesidcbat. Orat ergo pm
cwii beaiissimampersequeretnrAmbrosium,Ecctesim Laureutio episcopo Mediolaiicnsi.
PATBOL.LXIII. H
331 ENNODHEPISCOPl TrCtNENSIS 55»
Inlrat trcmendus arbiler, \ De morle luiiicn addidit.
MajorIropaeishostium. Nerone felix principe
XVII. Diversi perpessus inala,
HVMNUS VIII.DES. EUPHEHIA. Lu travit orbem non gravi
Quse lingua possi', quis valeal stylus, Pavore cordis algidus :
Taniae iriumpbos virginis eioqui? Sed ut profanis inderet
Nunc mente molles discite masculi: Quo cnlle conscendant polos,
Excmpla pra'Slat, sumite desides, Verus magister aciibus
Puella forlis cum superat viros. Exempla, non verhis dedit.
Virlus teneri nescia semper est, Nam duclor ille forlis est,
Nec jura sexus, fractaquc mens ei, Qui belia viribus docei.
Quaccorde Cbristum conciperel semel. Quem dicta militem irahunl,
Solvunt caducis pectora vinculis, Si dux gerendis abslinet?
Quibus repostus mentibus ssi Deus. Venlosa linguaehortatio,
Tormenta torsil fortia corpore : Quod forma praesiai, non babet.
Lassaute posnacrevit amor crucis. B Sed magna postquam seminn,
Si scire posses vincere martyrem, Scribenle lerram sarculo,
Vesane tortor, parcere disceres. Glebis refudit oplimis,
Flammas, flagellum, carnifices, rotas, Mcdiolanummox pctii,
Cui crux sequeuda est, non metuit niinis. l(i qua triumpho uobili
Hanc cum caminis igne crepaniibus Carnis ruinam reppulii.
Jussi.-se feriur praecipitem dari Qui caede non digna jacens,
Priscus', veneni fonte noceniior Vatem * tremeudus mox monet,
(Natn sic feralem tempore sordida Ut clara rursus munera
Dixere sanctae virginis arbilrum) Mundo refusus adderei.
llujus minisri dnm cuperenl nimis XIX.
Fornacis escaetradere marlyram, HVMNUS X. DES. DARIA.
Lux tunc Olympi luce serenior Ul virginera felam loquar
Opus removit saeva volcnlium : Quid laude dignum Mariac?
Cum voce monstrant qui gladium simiil. Det parlus, ornet, exignt
Nos liiivcprecamur dirige Tarlaro, .C Quod clnusa porla, quod pniens
Nam nnsira sanciam non violat manus. Exposrit, ipsa suggerat.
Turgescit illi felle jecur calens : Sint verba ceu miraculum.
Mox saxa, fossa-, verbera, bestias; Quid mens rcquiras ordinem?
Majus venenuiii blindilias parat, Niiiura totiim perdidil.
Quibus vir gn fortiler ohsliiit. Hoc est salus, quod vincinnir.
XYI.T. Cumsola virgo degeret,
nVMMSIX. * DES. NAZARIO. Concepit nure filiura:
Angusta vilae lempora, Siupeme lacium corpore,
Parvis coacta tcniiiuis, Tufgcscit alvus spiritu.
Mors sancla dunal crcscere, Quid linguajebit semen est,
yEterna lines prarpar.il. lu carne Verliem stringilur.
De fruge casimm venii, I)c mnire ciinclus noster est,
Qub surgat humaiium geuus : De Palre nil distnns Deus :
1ii stirpe Naznrus bona llirisquc pnrlus integer,
1 Priscus) Asiscproconsul : qttojudice S. Etiphc- Sacratriumphalissignalimagolocum.
niia martjt Clialce.loneatrocissimis suppliciisexcrti- In cnpiteest templivitaeNazaiius almae,
ciata est. ( de tt sublime solum marlyrisexuviis.
' De S. Nazario) Marlyre Mediolanenst, quo C.ruxubi saeralum caput exlulitorbe reHexo,
evslat sermo S. Ambrosii, raulta iis qnaehoc liyinno Hoccapuiest lemploNazariwiuedomns.
scribup.tur, simillima coniiiiens. Sed quod Nerone Qui fovet;tiernam yictorpiclatequirleiii,
Cruxcui palmafuit, crux cliatnsiousest.
imperanie pnssusdicilurS. Nazarius, id posl Ainbro- Suni el alii
sii moriem comperluine-l, <|iiiasuo lempore ignora- vcrsus, qui in licanl eain hasilicaeparlera
tiiin adhuc fui-se, auctor esl Paulinus presbyier in qua Naznt.i conditaesnnt rtiiquix', a Serena Siilico-
Vita S. Ambrosi. ' nis conjuge, Lihycis niainior bus ornatam ex voto
* Vatem monet) Ambrosium episcopum, uui, ul fuisse.
Paulinus ii>ein narrat, iuventas in liorto S. Naz-irii Quasi uata cavoconsurftmittecia rrgrrssu,
reliquLis iranstulit in bastlicnmApostolomm.Qua de SacraUequecrOcisfleditur orbe caput,
tre Ambrosii ipsius versus ivgunlur in monumenlis Nazarius vits immsculahilis, inlrger ailus
Cbrisiianis, quos titiilum apposiiil: ('.oiniitur,exs lllanshunctiimulitssc loc m.
Qucmpius Ambrosinssign vit imagiueUiristi,
CotidditAmbrosiustemplum,Dominoquesacravit MarmoribusLlbycisfidaSerena poli'.
Nomfneaposlolici, munere,reili |uiis. Conjugisut reditu Sllliconislaetafrualur,
J'orinacrucislemplimest, templumvictoriaChrlsti. Germanisqiipsuis pignoribuspropris.
555 CARMINUMLIS. II. . J 4
Qua; gignit ct qui proecipii. ;
A Flagella passus est lihens,
Nil inajor ille servulis, Quibus coronam nexuit.
Sed nec minor cremie fn. Compulsus ad antistiicm
Fons dicta clausus nccipit, Votum repugnans indtiii,
Fons membrn clausus rgeril: Quod saccta complevit lidcs.
Nec rima cessil arciior, XXI.
Et vera pmle< rinicai. IIVMNLS XII.' DES. IUONV>IO.
Dic, mnter et virgn, prec >r,
DionysioChristus dedit
Quisqnnmneclaudit exicns
Arctanlur exta fetibus. Quot bell;i, tot viclorias.
Exsul piorum civis esl,
Vinclumpudoris natus est.
XX. Urbis sopernse pariiccps.
HYHNIS XI.»E S. MARTINO. Conslanius vatem lncn
Cum gesta Marliui Inquor, Quondam lyrannuSexpulii.
Nil laude digniim transeo : Non cessil iste lurhidn,
l Crevit periculis fides.
Divisa virius omnibus
Hoc sancta dic professio,'
Unum roacta pr.rtulit.
Te pcena tradit prosperis-
Labore magno martyr est,
Viclore carnis spiritu : Optata incicaris malo.
Pcrsiste.tortor adjitvans,
Ifoc est iriumpliis provimura,
Si bclla calcent intima. Lux baecnrgando crditur.
0 quam beata adversilas,
Perdente vires corpore,
Res fixa constal laureis . Si sic Iriumpliant exsulcs !
Niliil vCrendo martyre
Sublimat bostem meniium,
Confessorille destitit.
Qui vota membrorura ferit.
Hic fontis ignem nesciens, Dispersa mors quos afficit,
Ad voia mortis evolani.
Calore fervebal Dei :
Nil lenla prrdil coclio :
Undis vapore junclus esi,
Christo dicaius actibu?. Intral latenter abdila.
Vitale funus mceror esi,
Qua veslc ludum texcral; n Velox medela transilus.
llac res niiebat aclheris :
Risil furorem principis,
Sordetite panno acquiritur,
Fide manenle cursitans :
Quo fu'get astrornm globus. Fixus per orbem ducitur,
Quam jusla commutniio!
Astrum repcndil indigcns : Qua sol coruscal acrior,
Et regna mendicus parat, Negans bibendi copiam,
A te, tremende, sumimus
Moxsacra vitae contigit,
Ceu nostrn, qux remuneras
De plebe lusit damionnm,
Tu mitte sancturo poscere,
Jussit favillissurgere :
Ouod ipse nobis couferas.
, Vjxere lactu funera,
' De S. Diomjsio] Episcopo Mediolan nsi, viro Conslanlio Aug. relatns ineo vilntn posuit, ut <l.«
sinclissimo, qni pro fide orlhodoxa i.i exsilinm a S. Ambiosiu- rpisl. 25 ad Verrellenses.
LIBER SECUNDUS.
EPIGRAMMATA.
I. D Non evspeclalis mors venit ordinibus.

EPITAPtllUM HOMIMIS BOJil. Quid juval liunc, teneris seniuni quod pi aciulil annis'
Meutebonus, probitate nitens, et' nominis aurlor Funeribus junxit fimern mulla suis.
Sic jacel anguslo dic dolor in tumulo? Occd.t, bcu, juvenis, qui texit crimina vitae
Spes dorausimmcnsaemodico contecia sepulero est, Tempnre ctilparum vivificante Deo.
Arlantur parvis culmina cespiiibus. A*spicc,primacvosmeiuis <:niforsitari annos,
Quid decus in ptieris, qui-d praeslant limina vitae? J€I:ISvinceniem non teuuii puerum.
* Nominis auetor *B/swvupof,vere homo bonus, veritate vocabuli. Nam cum omnis
\ appetlatio ad dccla
et nomini respondens. Crebere.t liis nllusioniius, ut randas res videatur imposita. uimis absurdum est por-
epigr. 41 de Honorato, et diclione 5 de Maximo. lare nomen atienum, e' aliud dtci quam possit in mo-
Athalaricus Felici qu.rstori lib. vm Viiriaru n, 18 : ribus inveniri.
Sumpsisii nomenex moribus:eiiswdiut semper Imteris
355 ENNODHEPISCOPl TICINENSIS Sriti
cxempium teiris iinqucns, nu siticra rnpius \ yuiu iiiiium, viuuaia uui sai consuiii ;»ias,
Confessis rcciuni qiiam beue momlrat iler! Coujigis ad iiaium CIIIIIbene ducius amor.
Bis denas hicmes, totidem transcendit arisias, VI.
EPITAPIIIUM MELISS.C.
Quem subito ex oculis sors iiiiinica lulil.
II. Corpore devicto nioriliir qiiicunqiie, superstat:
EPITAPUIUM IIADUNHANTIl V. I. ¥ Donnt letbi legem crimina soia honiini.
Nunquam tuorie perit meriiis post busta strpcrslcs, Nil tihi, virgn, perit: carifm meiis pura refudit
Funera sublimem non capiunt animam. Quse nunquam mundi vixit in obsequiis.
Sanguis, honor, geuius, probilas, constanlia, census Funera, bu-ta, rogi, sceleruin stipendia cessenl :
Iiiterimuni multis dotibus exilium. De viia ad vitam transiius istc platct.
In coinmune bonus non senlit damna sepulcri : VII.
Fila legunt Pnrcse qusc dedcrant miseris. (SERPENS JGNEUS IN CRUCE.)
Pendula lassanlur quae plebem stainina portant, Occisor inorlis, dux vilai, planla salutis,
Fortia contingtini licia nobilibus. Aspice, nunc * serpens ecce venena fugnt.
Cana venerandi renovabant sacula mores : El quod supplicii species et morlis imago
Inquc viccm templi pectora inuuda tulit. „ Jam fuerat iniseris, est mibi certn salus.
III. VIII.
DEEPIGRAMMATIS PF.RARMARIA DOMNl FAUSTI F AC.TIS. VERSUS INBASILICA SANCTI XYSTIEPISCOPl FACTIEl
Consona diversis fmxisti carmiua libris, SCRIPTI, QUAH KLAURF.NTIUS F.PISCOPUSFECIT.
Suscipial gaudens litlera quod tribuit Antistes genio pollens, probitsrte, pudore,
Nescio qui tantum non laudet, Fauste, pudorem, Ornavit donura meritis, et lumina vitae
Cuni reddis si quid lecln dedere libi. Ad pretiuin jungens opefis, h;rc lempla locavit.
Depositum perdit mens recti nescia seraper, Lapsa per incertos non spargit fama recessus;
Ad mores rrdeuui h;rc doeumentaprbbos. Sed veteris facli vivit lex aucta pcr aevum,
Si tamen admittis dexter niea vefba, Tatebor, Quam dexter capintLaurenti munera Xysttis.
Qui pollet maguis parvula jure fugat. Sic manet ofiicium, quod sanciis contigit olim.
Laudentur lereli quos pingis carmine vales, Oblulil hic templum, veniens quod consecrnt ille.
Mascula ' rlieiorico schemate 1 ngua tonct. IX.
Cuu 1'aulusCbr stum docuit honiinemqiie Deumqite, 1TKM1N RASILICA SS. QUIAARSF.RANT .*11FIC1A QU.ti
Quo pfaestat cunciis gaudeat eloquio. PRIUSIBI FUERANT, ET SICFACTAEST.
Attica per Craios ditentur dogmata sensus, n Vilia tecia prius facibus cessere beatis.
El nostrum stupeal Graeciadocta decus. Siesplendor per damria venit, sic culmina flammis,
Moralis strictis, narretur physica certis, Consurgunt habitura Deum. Si perdita crescunt
Historiani mon»lrans indicet historia. Ignibus innocuis, si dant dispendia cultum;
Coinica per iimam numerentur, fortia plausu, Qualis erit reparans cfepitantibus aucta ruinis?
Conveniunt operi lucida dicla iuo. Laurrnti tua bella gefens inc'enlia vince.
Non valet hsecalter: sed Faustum dicere summa Sordida marcenti latuissel terra recessu,
Ludus erit semprr, si bene nota loquor. Si staitis faciem tenuissent anlra vetusta.
IV. Sed postquam Superi flammas miscre secundas,
OEPLAUSTRO QUOD E PISCOPUSDONARAT. Ad lumen cineres traierunl ista colendum.
Antistes summtis Plausiro le nobile denat: Huc oculos converle pios, qiii cuncta vapore *
Pandit iter uiagnis, oinina dextra facit. Praedicis mumianda, paler, rebusque docendos
V.
* EPITAPniUM RDSTIC.C lostrue, ne verbis lilubet mens nescia recti.
Rusticn, perpetuae nen te sors pallida viiae X.
Suslulit, interitum nec libi morte dedit. " INIIOMO MEDIOLANI.
Purior astberias graderis sine carne -per arces : D /Edibus ad genium duo sunl concessa per acvum,
Sic vitam castsefunera nobililant. Si nitcant crusiis, aut domini meriio.
* Rhetorico tchemate) Schema, a-/r>u-«.,est figura, Pari elegantia et antrthesi Seve. ianus Gabalornm
cullus, habitus. Schemala igiiur rhetorico dicere, episcopus serpente iljo, quia symboluni erat crucis
rst ornare et qtiapompa rhetores soleni, dicere. Chrisil, salutera, r.ai\anb TOUiitir.u.-za.pinov fbloyia»,
Schema oratorium, et schema ac pompa sermonum a malcdicto benedictiJDnem, fluxisseait in oratiode 2
lib. i, epist. 15 el 16. Sic muudi schemaia suut or- e dccem quas Cbryspstouii iioniine in lucem dedit
namenta saeculilib. IX, episi. 9, et humansc perfec- cnrd. Sirietus. Sed Severinno h.inc asserunt, quam
tionis schema diclione 4. At pro schemnte perperam dixi, I) mascenus et Iladr anus papa cum synodo
hoc loco antiquarii steinmale scripserant, iieinque Pari-ieusi. . |
in et
in hymno Cyprianum, epigrain. 87. 4 Laurentius epitcopus] Medioliuiensis: ab eo Me-
*
Epitaphium Ruslicm) Superest adhuc Mediolani diolani exstmcia basilic.i S. Xysli : Ennoilius parie-
hoc epitaphium insculpium in lapide, qui nunc in- tes prisco Ecclesia: ujore versibns inscripsit.
sertus est ccclesiaeS. Francisci. 5 In domo Mediolani| Domoecclesiir.s<u hasilirae
, * Serpens venenafugat] Prudentius in Enchiridio. episcopalis; quam Laurciiius ideni variis rebus exor-
sed prudensaerepulitum narat.
Duxcruce suspenditqui virus temperetanguem. * Dant lege dura vidctur juxia leges melri. EDIT.
5*7 CARMINUMLIB. II. 558
llerbida ' pnstiirnm siu.u nnlia snxa virciitcni A Aulicn suscipicns III dciamina raplirs ineinpliini
lllicinntociib s nobiliore dolo. Quod prelio menlis quaritur, obiinuil.
IVII.nopus la i.en nrie, rrgnt nniiirn figurns, Niinc locus irriguo relinet quod sorbuil bauslu,
Visccra duni lapiilnmfingit iuiagiiiibus. Prospcra custodiens faucibus acla semcl.
Can<|.rcm r<sco perfundal doc!or ah oie, Extemplo quisquis successil mansor et lccies,
Depingatspar-is congrua nicinbia nntis. lu^rebso dexlrum contulil isla pedem.
Anrutii, culmeti, ebur, labnl s, laquraiia, gciiimas Quid praestet consors ad sanciara disciie viiam,
Non dalur humanis plus rulilare b..nis. Si-reddunt mundos lecia dicata viros.
ln pretiocaulis fnrs el siue lege jocalur. XV.
Moribusut consles, crede, laboris erit. Da. Pnlcr oiiiiiipi>ti'ns,per saccula longa, prccamur,
*
XI. Spes rt certa piis bospitibus venia.
, ( IN BASILICA IPOSTOLOnUM NOVARI.U. ) Cnndida ne meriiis (iiscenturstamina noslris,
Antiqiinmecce nilet lcniplum, quod sorduil nntr, Ncu mctis sistnl palina parata meis.
Cui faciemvcirrein Ittx nova composuit. Surgat qui propriacgenilricis foius in alvo
Pcrdidil antiquum quis rclligione sacellum, Ad giisliitn vilaeper lua dona vcnil.
Niiininibiispulsis quod bene numen habe ? n Tu n cn vel leimi perfundis coida saporr,
Di quibus hoc pntuit, ]>< ssrssas linquile sedes. Tu lcsteni linguam sin uinise-se fncis.
Quod fecir Vict<<r, vicior ubi |ue t 'n :t. Crlsn tcnebroso frondesciinl arbula luxu,
Addidil nd culliim meriio successor rl act s, Qute nullis strinxit falcibus agricoln.
Qui moruin nunen liiuc, llo loiate, geris. XVI.
Nubila viperei q li gestnt corda vcueni, Eloqtiium cerliis n.ilura- consiitit imlex ,
Nondatur ut faci4 culininn pulcbra Deo. Pcrfccti fontem quacrcre qui sliat.
xn. Libeitas seraper siudiis rescratur honcsls,
(lTEMINCOilOMV.liIOLANI. ) Iufabricata lalel nobilitas studiis.
Aspice de cujus bibcril doimis arcta flueniis, vcnis servassct lerrn nictallum;
Caplivum
Atria quo.l snperat porlicibus m (licis. Ni darei invenior quod vocat in medium.
Ponlificis summi studio conslructa rcnidei, Scrulator fulvum concessit pallidus aiinim,
Laurenti proprium possidet ista diem.
Qui polit, ingenium sic facit esse suum.
Splendida per cen.us consurgiinl tecla ruinan, Ilacienus Jonium perlustrans remige pnuco
Occasum nescil quod venil a Doinino. Ad portnm cymhain llccte, Thalia, n.eant.
Vix caries seniiim comi ata hoc deterit unqnnin, XVII.
C
Gloria facloris quod bene condiderit. *
SUPER REGIAM TRICLINII INPOMO.
F.ibula dc ma:nis niinq lam laciiura reservnl, Navila per postcs snspcndit muncra ponli,
Qiiud vinrens acvum nomen ad as-lraferat. In foribus propriis fliiniine parta gerens.
XIII. Venntor porlis npponii missile ferrun ,
llle fuil figidi semper servator bonesli,
Vesiibuliim galra romilur armigeri.
Terribilis culpis, supplicibusque pius. Discilur in valvis ars, virtus, nomen, origo.
Qiicm nunquaui (lcxit vilium, miseralio semper, Nos fronlis signo rredimur esse Dei.
Jiidicium facie certus ubique dedii. Sic nosirum pande studiiim dux litiera recii,
Criiiiina.corripuit vullu, corapuncta refovil, Ut domus ingenium non mcrni Dmnini.
Conscia secrcti detulit ora tui.
Qui gcsms Lntiuni sntialus prrtora roreni,
Ilune utero genitrix coelestemfudil in aulam, hic llcliconis aqu.i'.
Ubera subducens Iradidit uberibu-. Aspice seipentes
XVIII.
Cana vencrniiduui .slcpuerunt saetula vatem : IN* JIISSORIO, JOVINEMSUPER
QIJ0DIIARET t.'U CATUM
Morib;s ant; fuil, quod gcril officio. TF.NFNTBM VICT'ItlAMINMA\U.
EQUDM,
XIV. .v Frce trnrl vieliix pei nalnm dextera iiiiinen :
Qtii possessa diu felix babitacula liquii, ei ad reditum nnn babcl armn viac.
crevil Dominosic vidnnladoniiis. Yenil,
Quse
1 Herbda saxa) Marninr Larc(l;ciiinniu<ii,viridi gorius Tu on. lib. iv, eap. 13: Dum deambutabant
rolore. Piudentius : Qua viridis Lacedmmon hubet. per ecclesiam, ad regias ttdis sacrrn qum luncrese-
ratm fueranl, appropinquanl. Annslnsius liiblioth. in
Sidouius in Bur.o : Honorio'luvettivil regiasin ingressu ecclesimmajoris,
Herbosisqtisevernaut marmoravenis. qvm appellunlurmediaiim,exargenlo. Iiem ioCononc:
* 1n batiticaApostolorum] In omuibus libris tittllus Qui missi fuerant de exercitu ad cufodiendas regias
hic rrai, vEitstisiRiui:M,qiiodf.ilsuai est.liaque aliuni basilicm ilausas observabant.Graeci{laaikiv.u;vocnul.
ferimus ex Dictione2, qusc eju dem est argumcnti. In missorio] In Ianceseu disco - ut rpiitrnm. 92.
*>
Itursum in rodice Vatic.no priinus versus quiuum Missorium inter vasa escaria ntmierat Isidorus Or -
l.inuini csUpeilum: abesl.ciiim xoantiquum:prOquoin pinum xx, diclumque a mensn putat, qtiasi mrnsn-
Fabri libro srriiilum rsl iu line TO lavacrum, hoc rium : <go a missu ductum mnlim, ul gustatoriuin a
modo :Ecce nitel ttmplum, quod sorduit ante tava- guslalione. Glossae Isidori, lancibus mistoriit. Vcius
crum; in lertio. ante velustum. aliud Glossnrium,discummittorium. Graeci,piaaitoiw.
' Super regiam Triclinii | Porlnm mnximam, me- Atque ut missoriumhoc equiiem hnbrt cumViriotii,
idro posies cl valyas inlcrprctatiir, el alterum infra imaginem ipsius Ennodii : sic Au-
iliiiin, fiao-tkir.-n-j,
Sic ftircs ct rcgias iu basilicis nppellabaut. Gre- tbologise lib. iv fiivo-wotov duplex describiiur, unum
559 ENNODHEPISCOPl rCINENSlS 5i0
Pugnaccmgcslans sotiipes per tcrga minatur, i\ Limitibiis cerlis quod junctus dividit <rdo,
Advena cui tcrror ridct in arte bonus. Uuus in argenlo quam hene vcnicr liabel?
Diseat Hyperboreis famosura germen in arvis XXIJI.
Naluraegenium,' cum simulacra vidot. DE* EOQtil UT FILlUMj IIATRIRECONCILIARET, FCItTUM
XIX. FECIT.
I>El.EOÊHJtRSTiREO, QBIAQUAM MITTIT 1NDOMO. Quis mgo per facinus crim n compescuit unquam?
Aspice(ieposita blandum feritate Ieonem : Anipleclor sanctas, quae dant bona semina, frau-
Ore vomit lymphns pectoris obsequio. [des,
Unda fliil rostro, dens mortis pocula mandit, Augmento rumpunl duin jurgia saeva perito.
Naluram perdens bellua nos saiint. Qui iialnm malris per culpam reddit amori,
Lffera dnm vitreos elfundunt giitlura fontr», flunc rdiis constat misstirum semina pacis.
Dira salutiferis corda lavantur aqnis. Ordine perverso fallnx concordia ptigua esl,
XX. Cnrn belli facies tribuat menliia quietem.
INHAPTISTERIO AGELLO UUIMCTIStl.VTMARTYit: S, XXIV
QLOHIIM RELIQBl#. COWiHT/E SURTIBI. BEEOQlI DICEBATUR MEKETRICIS FILIUSETASFLLIONIS
Condilor* Armenius, supero qui dignus honore csl g] ESSE.
llic prperit fomem viviftcanlis aviuae. Di, prohibete minas, quas partus nuniiai herrens.
Plena sa-Imilerisgesiemus viscera lymphis. Queiii lupa sordenti conceplum fudil ascllo,
Nesitiat potans conlnlit irodu semei. Conjugis illicibus satiavit visrera prole,
Rapta sepulturis animavit corpora pirtnr: Edidit et pecori snbolem fera prodiga legis.
Funera viva videns mors ent in tumulos. Quid facial rumpens naiuram convena discors ?
Illorum (amen isle locus coiiipleclitur artus, tlude sequenda petat nalus, quis drcere possil?
Quos paries facie, mens tenet alma fidtv Quetn stultum genitOr, furem ded l inrproba maier,
XXI. Nobile drgenerans lenuis-ei eulmen ab isfis.
DK* SCUTELLDS SEPTEM HABENTIBUS ScitvitHs propritiin le norunt, eiede, parenlcs,
, FER*SVEL
UIANMI. Elinguem, irepiifiim, jaetantcm, frandibus aptuni,
Delia, ccrvus, apcr, tigris, leo, bucula, parchis Gutluris immensi, sorhenlem quidquid ubique esi.
Apportat mensis fercula, docte, luis. Qni semef assueias humano sanguine fauccs
XXII. Pand.t, et nd viles noo vertit terga juveuco».
DE3 COMPOSTILE UABENTE SEPTEM GAVATAS. XXV.
Diversis dapihus confinia proxima scrvat, *
p DE CAUCM CUJLSDAM IIABENTE PASIPIIAEN ET TA-UCUM.
Dum claudil variis fercula multa viis. EX TEHPORE.
iil qtto T« bwSsr.uSwftta, nllcium ?%ovi(fpoSirnv r.ai Pasipltae niveum liuques rrec in arfe juvcncuin,
tp&rra;.ldacins orbiculuin vocnt,cuiii de aurco qiin- fortasse labor ilte gestnntiuiii nriiiistrorimi qucm an-
gentanrm librsrrum missorio-scrifrit,quod Aelitis pa- liqui scriptores signfficnnt. Sidoniis lib. r, episr. 2:
iricius TfrorisuiurrdoGotlioriiii)rrgi ob iiavatam ad- Non ibi
versus Atiilara operam dedit: pro quo numerati .1 cedentibus impolrtain coiigeriim liventi; nrgmti mensis
Sisenando , quin direpinm a Go^liis iiierni, ciun a<l epist. 10 : tuspiriosiisminisler imponit; et lib'. it,
Geruti pticantes Anatjlijjyticometatta
Dagoberium regeiu mitterrlur, sdidorum milin du- Epulas superbiorescayul Humers fernnt onustis. Interdiim
centa, tradit vrlus nnctnf Yilae Dagoberti cap. 29. eiiam Composlilis geu reposilorii non nnica- facies»
De aliero itein nureo Chilperici regis missorio memi- sed intiltiplex, a!ia alii imposiia : qund videre
nit Gregoriris Turon. lib. vu, cap-. 5. De ulroque ernt, in Petroniano : Reposiforiuin, inquit, rotundum
Aimoinus lib. HIet iv. De aliis duobus, sed argcn- rst 12 lubebal s>gm in orbem dsposita; supnque pro-
leis, Flodoardu* presbytcr in lestamento S. Kemigii pr.um convenieittcmque maierim frttctor imp<sueral
ct Sonnntii, pra-sulum Remcnsium. cibum : super arietem cicer aiietinum. super taurum,
1Conditor Armenius| Ad quem epist. 1 Ih. li. bubale frustum: et pnit alia: Ad sfmpltoniamquatvor
* De scuteliis Ul in Petronir
sepiem) repositorio tripudiantet proenrrertint, supeiioremquepartemrepo-
Arbiir i dnodecim sunn zudiaci pro sciilulis simt et titorii absluterunt : quo faelo videmus infra, in atlero
fancibus, ila bic scpicm scntcllaein Dianam et sex s ilicet fereulo, altitia el sunxna, leporemquein medio
ferns efficise, anl illas rerte insctrlplas hnbent. D peniiis subornatum. «'| Pegasns videretnr.
* De cotiipostileliabenle
septem.gavatas) Quod1aliis * De eo qui ul filium] Sex quse s?quuniur epigram-
reposiloriuin dicitu , i.l Eimodio rst comrmsrile a mata in lucem nune piimum exeunt.
cotnpositis in eo lancibus obsoniorum. Gnvata, ut * De rauco] Caucus pocilligenus. Hiefonymus lih. u
Martinlis et Korlnnnns docent, Inncis est genus. Isi- in Jovininniini dc Diiwene : Qtiodam tempore liabens
dorus lib. xx : Lancit gavata, quasi catata. Et in ad
Glossario : Paropsis gavata velcatinut: sc enim tilro- cavabibere.elpolandumcaucum ligneuit, ridit puerum manu con-
elisisseferlur ad lerram dicens, Nescie-
liique lcgrndum. Compostie ergn Ennndii sepiem bam quod natura haberet poculum. Spaniniius in Pe-
gavatas habehat, id csi srptem l.nce-, vcl quasi lan- sceiinio: Tantm fuit severitatis,ut cumtnilit s qui sdam
oes intcr se disiincias, divers sque dapibus accom- in cauco argenteo expedilionistempote bibereviditsel,
modas. ln rcposnorio eiiim nii.-sns-tmiiis cpulse di- omne argenlum tubmoveride usu expedilionali,
yersis laneibus n structore (omposiiae (ipias strnices jttsseriladdito eo ut ligneii vaiif ulerentur. Apnd TrebeHiiini
palinarias Plautus vocal) tnensie inleiebanlur. Et qunque Pollionem in ppisiola Yaleriani cavei el scy-
quidem Petronio id
reposiioriuui proprie, eui gravior phi una jiiugiintur. Sed fecii insolentia vocabuli, ul
ut
ccena, gustalorium Martnli nc Pliuio Caecilio, cui pissim corrumperelur. Nnm apud Spnrtianum et
giistatio imponebaiur. Ita nimiriim fiebat, ul non sin- Pollionemcareos
gulits lances appouereut, sed multas siinul in uno' mnm : apud Ennoduhi cditjim est, cavum. apudDEGLMICO.
llierony-
rpi^raimnaie 29,
composlile seu repositorio eongeslas. Atanc liinc; At veleres libri rcctc ibidcra et lioc loco, DFCAIC<>.
5il CARMINUMLIII. II. 5-'<2
Diflusis coiln inanibiis petis o cula suppl x, i ira, pavor, rabies, palicnti.i tcmpure itt nno,
• Pulchriof el ceilis iludis ficla pucllis : Ti t facies geslas pecloribus vacuis.
Candidiis argeiitum supernl bos luce coloris, XXXIV.
Vivit ainor, taurus, mulier, sinc co.pore ve.o. Vl.lislS SCRIPTI AOEl.LO, UBl' FiLIUMARSIE.W ANGELI
CtlltiaTOOFFERUNT, Qll POENITENTIAM EG%T.
XXVI.
DF.EOQUINUNQUAM NISI1NUEPOSITIONE FII.ltPAVIT. Suscipit oblatura veniam cui conlulil lcsus.
1'r.cparal in Ilelu qui fcrcula lauia vocalis, Posl culpas anima! suut holocausta Dei.
Annua pcr lacrymas celebret sollemnia niagnas. Pei ge, puer, leneros snperaus bene conscius an-
XXVII. [nos.
ALITER. Yictores j;ivi caudida vita pios.
Nimquamslante domo pascil, mibi credite, lanlos, XXXV.
UE 8 EOQUIGALLIS 1PS0PRÊSENTE OBLOCUTUS F.ST,
Qui tumulos nalis, et mensas complet amicis.
CtM ESSETDETRACTOR VENETUS.
XXVHL
ALITER. Illudis Gallis, Veneli male lincla propago.
Cmivivaemiscri luctus deposciie mul.os: Nil candoris habes, mens libi quod geuus est
Prandia tot venieni, funcra quot fuerinl. Despicis insontes maculaisevernula teirx :
XXIX. Scd nalos Rhodani nix probiiaiis habet.
ITEMDECAUCO ' HACENTE PASIPHAEN ET TAURUM. XXXVI.
EPICRAMMA 6 IN SIBSCRIPTO.
Blandilur mulier, sentit bos, meinbra moventiir.
Altulit ars formns : quis dedil hic animas ? Quod lihi naturse dcdciit lex germen amice,
XXX. Hoc milii fons (radal vivilicaiilis aquae.
ALITER XXXVII.
Et ficius rigidam servai, Venus iraproba, mcntem 1NDOMO ANTEORATORIUK.
Taurus, ut admotis suspendat rostra labellis. Comnioda de damnis mercaris, gaudia plnnclo,
XXXI Si libi de Christo est indubitula fides.
ADTER. XXXVIII.
Si tibi suni animse, pictor, quibus inseris artem, ANTEOLEAUIUM.
Mollior in tauri claudatuf spirilus ore,
Hoc csi quod nitido mcmbruin compleiur oli>o:
Forti.i si miseraenon danlur corda puellse.
-. Nil potius sanctas convenit anle fofes.
XXXII.
XXXIX.
l>..' EOQUOD MESSALA CONSUL ENN0D1US INOONOMINE
DICTUS EST. ANTEHORREUM.
Consulis ad genium nomen pro stemmats junxi : Horrca parva licet, sed mens est largibr illis.
Dans lu em f <slis, sum t abeis poiio-. Nou parr.ens opibus divilias merui. -
Quid palmata luo tanlum de murice verms? XL.
Plus fucanle dedit* purpura nostra tibi. ANTESCALAS
XXXIII. Ailveiiiani aiiimum reserantc tesie figura,
DEOBLOQUENTE SIBIADVOCATO. Quo seinper voUim prodiiur indicio.
Iinprobe, quid fractis confundis singula verbis ? XLI.
Depingit mores obruta lingua tuos. ANTECELLARIUM.
Accipis, exposcis, prarsumis, renuis, ardes. NtiUapenum laxal mcntis pressura sinistrae :
Tristia, blanda simul, forlia, fluxa facis. Effluit expensis quod spatiis lalilal.
1 llabeuie Pasiphaen] Caelatamaul insculplam. IIoc -»fasti Martiali, el
purpurissati Sidonio, Non minus,
nimirum est quod sigillat Plinius in prooemio lib. inquit, Messnlam consulem ornal nomen meum,
XXXIII : /n poculislibidines cmtarejuvd, ac per qbsce- quam ipsa palmaia.
nitates bibere. 4 Filium Armenii) Lib. n, cpisl. 1.
* De eo quod Messata consul) Messala consul fuil " De eo qui Galiis) Tiausalpinis feilicel, undc ipsi
annoChrisli SOG.In eo consulatu iiovuin sibi cogno- origo. Nain el Veneti quoqtie Cisalpini sunt Gnlli.
men Enttodii fa-iis ascripsil, ut Ennodius Messala Venelus prseterea coloris genus esi. Hinc Vmelos
diceretur. C«gnomen crgo illis sscCulisappcllabant, male linctos, et maculalse lerrac vernulas vucat, vel
quod vero nomini, hoc est ultimo, praeponehatur. qui.i fusciorcsunt ore, quam Galli.
Ila eniin Csccilii Cypnani llieroiiymus, et Sulpicii * In subscriplo)De coitlpeleme, baplismi c.indidato.
Severi Gennadius, cognomenia fuisse scribuni, quae Qui baptismum poslulabariil,scripto nomen edere jii-
priore loco ponunlur. Alia niens fu.l doctissimo Pan- bebnntur. Concil. rv Carthag., can. 2S. Ferrandus
vinio, qui priscum Romanorum morem jam diu exo- (iiac. in epist. nondum ediia ad Fulgentium de quo-
tetuni secutus in faslis scriplum fnisse putat MESSALA dam /Ethiope baptizando: Propinquante sdemnilate
ENNOUIUS. Sed boc modo EiiiiodiusMessnlaeproprium paschali inler competentesofferinr, scribitur, erudiiur.
noinen fuisset, non cognoincn. De Messala Fausli fi- Cyrillus in prologo Catci bcseon, tiafilBe;, xxzrfau-
lio Avieni fratre, dictum est in epislolis.
3 1'urpura nottra] Noraen iiostruui minio fnslis in- t)u;, ovojtKo-ou EViypKfv.Jndeco lenipore compctcnics
els>ihscr,| li d cebnnlur.
sciipiiim : ab lioc enini scripiurc col<<repurpurcL
215 ENNODil EPISCOPI TICIN NSIS 544
XL'L A Ciinfliilalassalum vix langil membra melallum.
ANTECOQUINAM* Afilixit pondus pielium fornacis nnhel.T.
Noi. mihi diffussedant prandia ce'sa coquinoe: XLVII.
JHec plures venter concutit artifices. ALITF.R.
Aurea nehulas dissolvit fila •
Fcrcula pauca dainus naiirerum vincentia culiu, per magistcr
Gloria nec mensae damna salulis habei. Luserunl dociles flamiria fulva nianiis.
XLIII. XLVIII.
1 ANTECANAVAM. ALITEB.
Contulit hic venlus pretiosi membra metatli.
Sohria cella cadis vinum quod servat onustis,
Quod (inxere limeni, ncc capiunt oculi.
Corpora confirmal gressibus acia suis. XLIX.
Infundunl mullis ifaruin pocula (lammas :
ALITF.R.
Mitescunl nosiro bellic i eorda mero.
Est nihil, el leneo, c»nvincil dextera visum.
XLIV,
1NINGRESSU nonri. Slringitur arctatis digitorum nexibus aura.
L.
Respice, qUigrcssum sinuas per amflfentv ireta, HISIT.
o DEF.OQUlFICUSKUNERE ETTESSERAM SIMUL
Ut discas cultis lucem praeferre diserti.
D.imnali * fructus tnittit tua dcxtera ligni.
Arridel germen, quod linguaepingilur ostro, llsec homineiu • dira spoliariiui pabtiln primum,
Vcr habct in bruma, qui flores carmine gignil, Et iiudis, serpens, post fraudcm sorte minaris.
Per glaciera zephyros exhalhni verba tepenles, Parcc, precor, dbnis : casus cl darana r sefvs.
F.bria fulgenti raaduerunl murice dicta, Quid nocitura puias insniitis pnma saluti?
Omm''trs hi rebus sermonum purpura regnat, Anle ferax Ielhi tunc mortem depulit arbor,
Oris ad iinperhim sobiuiiinnl coHa clielydri. Fixa Iriumphigeris cum ramis v in prpcndit.
Algida cum rosco jitvenesCunt sanguine corda, Ll.
Primnevosgelidis ostcndit lillera membris. D« ADUtTERO ET MIILr.-.
Veilil ari obsequium naturse muneia doetus, Oiimia memphitis relineuiur ssecula tcxiis.
jElates, spceies, mensuras, tempora, lormns. Servivit nunquam Laurentius ante N. roni,
XLV. Nec tirauit validasiylcii qui corpo:e flammas.
1NTRA H RTUMSUPRALIMKN. LII.
Collaudel spatiis hort<>rumcommodn lanlis, ALITVR.
Plurimacui satiant jugep culta famem. Yir facie, mulier gcsiu, sed Crure quod amb<>,
fjitior exienios superat dos larga minorum : C Jurgia naturae niillo discrimine solvens,
Nobilitas vera esi, quae nitel in modicis. Es lepus, et Janti conculcas colla lconis.
VCnitad inclusum poslponens gratia campos, LHL
Prodidit angusiis quid faciat sludium. ALITF.R
Vernat in ingreseu viridnnli porticus umbra, Exige mendaces populorum uxoreula barbas,
Cui fudit gciiiiim viiif.r ipse Dcns. Nc minuant qutestum mascula labra luum.
Exoruans magi.is fnlioruin lexia racemis LIV.
Êslivis junget corainiidn fiignribus. ALITER.
Lilia uahi, laurus, oleis, commista rosetis Respice portenlum | ermixto jure creaium,
De cullu proprium focit avere diera. Cominiinis generis, satitrs scd dichur omnis.
Seria triumphantis frondem quae monstret ami- LV.
[cum, ALm-.R.
CoiHulitiiffeciii-aurea lerra suos. Ludit in ancipiti consRms lallarciasexu :
Lnrgiis cqiuiiiposcd majoris pracmia voli: Feraina cuin paiitur, peragit cum lurpia, mas est
Hoc satis cst noliis quod sine frnude libet. LVI.
XLVI. p 1NBAPTlStERIO MEIUOLANESSI,
* DEMUitENA INL.F. QU/E* INSFPTtCl>CLAlTirfUR,' Mundior cxcocti fulgcsrat luce metalii,
IIATENUIS EST. Mtuiera disponit qui dare'digna Deo.
Spiriius cxhausio vofi at praitubricus auro. Anie vaporatis Laiirenti vita caminis
1 Anie canavam] Ccllam vinnfiam. S. Aiigitstiiius filatam.
sermone 61 de Tempore: Mulla tunt qum de horreo, * Basilienses, septacia.
erre non 4 lniepticio)
canava, vel ce'lario aliquolies pro possumus. Damnati fruelus ligni\ Fx rorum sententia qui
Isidorus i'i Glossi.s,Cauava, camera post cmnaculum. arborem Adamo veiiiam ficum fuisse existimant: in
Canevnros bodicque ltali v.xanl pinceriias vel ca- quibus Theodoretus qusesl. 28 in Genesiu. Tesseram
uavse praepositOs. auterii.ciim ficubus missam, hnspitalem dicit.
.*De Mttreiiaint. (.] Hoc Cst mlustris feminm : for- 3 Dira tpoliaruni) Hic nulla est in metro licenlin:
lassc Firmiiise : in rhjils aiiiilum lusit epigrain. 97, quia velercs grammatici docem brevem natura sylla-
nunc in ejus mureinilam, lioc csl cniemilain aurcam, ham ancipitem fieii, quam iu sequemi diciione duae
.'ciii similimdo piseis nomeii fecit : eam describit consonantes excipiant, qiiarum prior sit S. Iti epi-
ll.eronymii ad Maicellaiurpist. 15. Murenas pro mu- gram. 11, Pande studium; et VirgMius,date tela, tcah-
ivimlis frequenter iti-rat Anastasitis in Grrgorio iv : dite muros. Marlialis lih. viu, epigr. Pauca J. vcin,
Murenam in qua pendent gemmmhyacintkiim15; ilem No»d'tm taxula, tlulte, negata putas 1 Sic eniin euiu
\iurenas prasina!e f et murenam trifilem, mttrenam versum legum probntissimsc fidei Cxemplaria.
515 CvRMlNUMLIB. ll. 546
Constilil, ul blandum nobililarel opus, V Sanguine distcntos delicias habuit. r
Marmota, picturns, labulas, stibliine lacunar Tu reddis similcm, scena redeanle,. liirorcm;
Ipse dedit templo, qui probilate nitel. Cui pastum trihuunt agmina dehilium.
Êdibus ad pretium sic mores condimr addit, LXIV.
Vellera ceu Serum niuricc lincta feras. DEEOQUlUTAMICOS EJIS ADSE TOI.LERF.T, PASCCIiAT,
Qiinliter inclusas comit lux hospita geinma*.
Nix lapidis quoiicns pulchrior arte rttbel. Mergerel ut divos in mortem, pabul.i serpens
LVll. Coniulit, et vitam munere dira lulil.
DEJOVINIANO, QCICUMHAHERET BAR3AM GOTHIC.YM Sic quicunque mcos paradisi vere labbres
I.ACERNA VESTITUS PROCESSIT. EXTEMPORE. DcmUlcci, rasses convivii paiitur,
Barbaricam faciem Romauos sinnerc culius lllic discedit quera peclore gessit amicus f
Fit dominum cari gutturis hospilium.
Miror, et in modico distinctns corporc genlrs.
LVIIL LXV.
ALITER.. DEDEFENSORE C.VLLID0.
Romule.im trgelem nox oris nubila fuscat: Nescirs votis, et cordis nube recedens,
Oppressit vcstcs tenebroso tegmine vultus. Ex oculis praesens quaereris in facie.
LIX.
Tuque per ambnges nulli speciabil's-esse
ALITER.
Calles, mellillttis toxica dans labiis.
Nobil btis tollis genium, mnle compte, laceruis, Hoc volo quod non vis jurans, le nolle quod optns,
Discordes miscenSinimico fcedcre proles. Concutis et varis pectora sacvamodis.
LX.
' Hydram verticibns, formis superare Prometheum
1NBASIL CA S. CALEMrttt QUANDO REtARATA EST.
Doclus, ut ad priscos fabula non redeat:
Libera caplivum merueruni culmina liimcii;
Bella cies, spolis crescis, defensor, ademptis.
Arridet facies nubila nnl a gcrens. Ad iiomen currit prscda superba tuum.
Hic nuper astrigeri dos proxima vcnit Olvmpi,
Laurenii va is ducta miniiterio. IXVL
Êdibus et vil;e cujns nunc una figura est; PII^SFATIO TOTIUS OPFRIS POETICI QUOI)FECtT.
Ceu solis radiis fornia, colir similis. Du.n mea mullipliccs mens anxia sustinel a-sins
Euge veiusibrum reparaior, perge novortim El rcddor vilrei inancpium pelagi.
Conditor, et vnltu clarus et ingenio. n Cumque procillosus relluenlis portilor undsc
Ab.uranl priscam, le pracsule, lecta figuram, Africus ut caplas me roiat exuvias.
Advena ca-uiis porrigiiur genius. Pierius menii calor incidit : indiga serti
LXI. Tempora mox cinxii laurus Apollinca.
|)F.QUODAM VF.TERI INIUICO STULTO ET BENF, PASC'.:NTE. Tunc hederse viridis rubuerunt fronte co ymb',
Prandia lau a paras, sed lingua sordibus borrcs. Castalii mellis murmura blanda bibi.
Si desis paslor, fercula concilias. Contintio ponens marcenlcs peclore curas
Ambiliosa fames, lassato prodiga censu, Complector Inti.lem, carmina, laetiliam.
Cornibus insultnt, si taceat dominus. LXMI.
LXIL Dl<:EO QUD VINDFMIARUM TE.MPORE SCRIPSIT.
DE EO QCIAPAUPERUM OPESVORABAT. Musla cadis famuli dum condtint nostra lidclcs,
Visceribus iniserorutn et sanguine pauperis auclc, Et ludunt prelo calcibus inlrepidis ;
Tantorum morles cur libi sunt epulje ? Dum tingunt rosei plamas de sanguiie Bacchi,
Tubera, perdires, grus, luidus, lurlur, rcbinus, Scindittir ei teneras tiva gercus iunicas ;
Nou explent uleriim corpora mille tuiim. Otia * Niliacis nnn passus carmina biblis
Infattstus mttltis, libi felix diceris uni, " Sulcnvi. tiimiilo ne tenenr moriens.
Haerftsquod misero venter erit proprius, Ebrin lapsanl:s ronfessiis vetba Tlinliae,
LXIII. Sum vacuiis culpa, si pedibus liiubel.
DE E(BEtl. Jejunns tlcceat lex ar.is, '' syllaba ihyihmus:'
Arlubus butnanis Polyphemus vixit, el alro Nula C;inia'naiIIIIIjungitur nd Broniium.
1 S. Calemeri)Episcopi et martyris Mediolnnensis, mns (le Nyclicorace , liomuleisscribor bibtis, srd voce
cujus Natalem agunt prid. cal. Augtisti. Cnlcmerus Petasga. Unde el Biblinse episiolae lsai;c xvui ainiil
ut Evemerus rectum est, Ka/jjftepojEi>r)u.spo;. Usus inlerpreles LXX quod noslcr ait : In rasis pipyri.
inftexil ul Calimerus dicatur, s.cnt Calocerus pro Nilincseauiem, i|iiia papyriim in Êgyplo nasritur in
Calocaero, quod Graecisest Kerlormpo;.
* Dedefensorecallido]Epigramniuie
Nili palustribus. Plinins lib. xm, c. 11. Cassiodouis
70, De callido, lib. xi, e ist. 38. Inde ct Capclla chartas Nilutica
qui Defensordicebatur.' Defensnr itaque lnc 1<co non fruiicis 4
collemata vocat lih. m.
est sr.Sir.o;,ut cura dicilur delensor civitatis, sed no- Syllaba, rliythmus) Male in vulgalis et aniiquis
men proprium viri, ut apud Sulpicium Severum De- remmus. Simili joco aenigraala sua claudil Sunpo-
f.nsor, qiii obstiiit S. Marlino, et in anliquis Nolltiis sius :
D. fen-or primus episcppus Andrgavensium. Insanosinirrsanumnonessc ncccssccsl.
.' Niliaiis biblis] Cbartis e biblo seu p.ipyro. Aldel- Da veiiiain,lector, quoditonsapii t-briaMus'.
547 ENNODHEPISCOPl TICINENSIS 548
LXVIIL A Femina quem jurans fallerc nulla potesi;
DEQIIODAM GLCTONE. QUIOFUSEJIS IMP::RlTLS Aslrorum plebeni, qui calles speclat amanlum,
CARPEBAT. Cynthia eui ceriis cornibus innotuii;
Nescio cnr sanclo non parcas, slulle, labori, Non valet hic vullus retinere, et nomina, morcs,
Dum raorem servas dentibus insiliens. Quos inuut clerus tempus in exiguum.
Mandere nos pergis : sed venter commodn nescii. LXXV.
Flamina nam vacuis stringis imaginibus. DEMALO HOMINE, QUIEQUOS AMABAT..
Escarum gurges nil ruplis murmure buccis Gaudel equis recli dissuasor, et indigus aequi,
Suscipit, aut castis molibus exubeiai. Nomina qui dignis studio superanle caballis
Pbasiacnm volucrem, pisces vel sumina captans, Sublrahit, opponens ad sancta vocabula clunem.
Uda vaporatis gutliira pasce cibis, Sed procul esl pecudis quod censet mentis iniquae,
Me jcjuna juvat sine ructu pangere dicta : Proposilura perstat gencris, quod stemmaia fun-
Regifico luxu fcrcula le satient. [duni.
LXIX. LXXVI.
DEEUNLCUO-TIIIBUNO, NOMINE, PEREGRMO, OMNlJt DE GALLIDO, QUlDEFENS'>R DICEBjlTUR.
PERAHr.ULANTE.
Aspidas ui cnpial trslis fraus hnspita lecbnis,
Teslibus asseritur gcns, census, viln, Tribune, Sub ludi spccie mortis imagu laiel.
Antiquum qttotiens linquimus hospilium. Umbra 9 lacessila's producit callida pesles,
To, quem luslratis tran<misit gentibus crror,, Et h.ilum blandis principiis geritur.
Nulla domus pleno ncc lenet ampla die : Credile, non alitcr defeusor praelia iraciat,
Vis dici locuples, sublimis, pulcher, amicus, Qui accusal ridens, qui perimit placidus.
jE-libus ignoli missus ab Oceani. LXXVII.
irriia dicta volani, assertor non venit ullus, I)K' VITAET ACTIDUS S. AMBROSII EPISCOPI.,
NulU fides sexum detcgit, aut patriam.
Mendicus, vclultis, limidus, confusus, anbelus, Egit quod docuit mcritis <i houore superstes
Ambvosiusvatcs moribu-, ingenio.
His, verum perdens, utere noininibu». Roscida regilico cui fulsit murice lingua,
LXX.
Vcrc suo pingens germina quac Voltiil.
IIEEOHEM.
Serta redhuiliis gesiabat lucida fronte,
Ttiius f.ilsa loqui poleris sinc lestc, Tribune :
Disliiicium gemmis ore parabat opus.
, Vcnliis linbet lingunra ponderihus vacui. .G
lnstiluit populos geslu, probitate, pudore,
LXXI.
Fovit respicienS, perculit, admonuit.
ALITERDEIPSO,QUIANUSQUAM STAT.
Vocis ut officium postrema pericula poscunt,
Insinbilcm faciunt naturse damna Tribunum :
Sic teneras culpas qui lacet insequiiur.
Avolat hinc rursus, vincula ui tencanl.
Succinclus gladiis, ctypei de pondere lutus,
Tolle miser modicam zepliyro veniente saburram:
Pectora claudehal texiilibus chalybis.
Iiadix nulla tuo est utilis auxilio.
Eusis habct viies vitioruni s cior et hostis :
LXXIL
Vipcra non tuigil squamea tcrga viri.
ALITKR DE 1PS>.
Eunuclius liirpem poscil per compita vicium : Lxxvin.
Semina telluri non bahel unde ferat. DF.S. SIMPLKIIANO EPISCPO SUCCESSORE EJU».
Grandia prosci^sis rus serval gerinina memhris, Ainbrosius linquens vidualaemunia plebis
Fetihus el messis mnltiplicata redit. Trnn-tulit ad curam, Simplicianc, luam.
III cassuin secuis proscindit vomere terga, Succcssoiis opcs spoliati viscera regni
Ni findens spargat triliceam sobolcm. Crcverunt mcrilo temporis alierius.
LXXIH. ]r. Ac veltit aitnosam zephyris pnreulibus oriiuin,
t>EEOQUOD CUM IPSEGAI.LOS PAltKNTl.S Ne mctuat bellunt, longa qu es solidal.
HABERKT,
ANSERES AMABAT COMEDERE. Tiro lamcn felix cana ad rudimenta vocalus
Ilic volticrnm pugna csl, uhi Galio cndilur nnser: Non flcxit priscum degenerans npxem.
Dat pcenas ' veteris prodilionis avis. Nil liinuit gelidis nniina fcrvcntc medullis.
Mactatus quondnm vocis cnpis, improbe, qusrstum. Ponlificis virtns flnris habet scnium.
Itomauis viiam qui dcderit, moritur. .'E.|ii..rn qni leclo pressil lerrenn palenti,
LXXIV. Moribuset cttliu sidera cum triigit.
DKVARtF.TATE CLERICORUM.
Qui ponti facics, numerum qui novit arenae, s'urg't t urtot leonesque mappa proritat : omnia qitcc
nalura fera ac rabidd lunt, contlernantur ad vana.
1 Veteritprodi.ionit] Cum anseres Gallos ' De vila S. Ambrosii) Quae scquiintiir duodccim
Capito-
limii ojsiduutcs, Koinanis voce sua cxciiatis, prodi- cpigrainniaU laudes coiitinent duodecim aiilislilum
(l.iunt. Meiliolnncnsiuifl,quo nrdine sedem episcopa'cm to-
1 Umbra
laiessitn) Sencca lib. iu de Ira, cap. 5: iiiicrunt ah Amhrosi» ad Laurcntiuui.
Taitros color rubiatndtis cxcital, ad nmbram aipit ra>
54«j CARMINUMLIB. II. 530
LXXIX. A lndcptiis sceplrum, tribiui quod lcsiis luiago,
OEB. VENERIO SEQUENTE. Purptirn qucni mcntis prodnli imperio.
Forraa pudicilisejuvenis sectanda Veneri HIIIIC! habuit et populus parvo vix lempore felix,
Yenii, ' nominibus nil faniulata suis. Scd rttisus inngni missus ad ob?e.|iiiiim.
Fnrtia marcebant vetulo sub judice mcnihrn, LXXXIII.
yEtas prae-enlem p rdiderat pueritiii. DES. LAZARO ANTISTITE.
Siihlimis p»st piara conscendit lulcra cath <lr;e, Lar.nrus ut diri prcmcret pede culmina mutidi,
Cana tener populis dogmata disseruil. Yocilius acciius trux venil iu ntedium.
Au ea fluxerunt locupletis schemala lingusc, Qiiem fions Ixtn parum vitiis depinxcr.it hostcm,
Sol vitaenilidum reddidit eloquium. Miilcanlem c.lpas lumiuibus lacitis.
Alvus ul Ecclesiselumuissct semine verbi, Uespicicns lapsus dctcrsit iiubila vitic :
Non deerat pastus laclis apostoici. Curam saepe dedil vulneris obsequio.
LXXX. Non latuit lectis facinus qui gcssit in anlris,
D~VENERAB LISMAROLI SLCCESSIONK. . Absens ciimiiiibus lortor ubique fuit.
Marolus cxtremic poialor Tigridis orc, Iunocuis placida vernabai luce serenus,
Qui jub.ir iu madidis vidcrat hospitiis. H Ceu spcculum noxis injiciens faciem.
Quem labor in proprio Syrise soliJnvrrat axe, LXXXIV.
Orditur valcin doiibus inmimeris. DEAMICO 3 DF.IEISIBll) PONTIFICE.
Pervigil, iiitenlus, jcjii ms, proviilus, anlens : Eiisebius Ligurum successit finibus hospes,
Qu<-dmnrera tenuil sat fuii <flicio. Ign.itaetractus plebis amiciiii.
Os lcncrum qnniiens gu tus contingit bonesli, Grajus erat, socio Titan quos respicit orlu
Trans t ad nffeciuniquod fuit imperii, Flammigero lymplias ver'icc decuiiens.
Teria potens oli-.nPalribus fun lala bcalis, Miiis, compositus, largus, pitis, iuteger, audax,.
N bilil us iniintl 1111
p.rtubus irradiat. Crcderet ui damntun non dare, perpetuum.
LXXX'. Flevit pnupcriera miserans, afrisii habenti,,
D; CILTOR-.DEIMARriXIAND EPISGOP.1. Gaudii c.;m cu e.tis Irisiiliatnque gerens,
Me;.s n vei laciis, species manifesla coluiubae, llunc index operis loctituro nuntial orb>
Astutia s rpeus, M.irtinia.e, vnle. Fiiroa viium, gentcs de Slavionetralieiis.
Lubrica le dubii ihiiii p scuut flamina vulgi, LXXXV.
Iuviiii nt, avidum ne mereare Irgi. DZ OKRDNTIO EIISC.PO.
Unus rrat.mundo contrnria judice nanans, C Eccicsiae posiquam parli cst libi sclla, Gcroni,
Qui ut cnpc:clregnum vincere non meruit. Funera decessor IIOIIti i uit morieus.
Prolious nd m.igni perduclus limen honoris Te rcpnranle redit, palilur sors pal ida lethuin,
Exsul rnelorum c"vibtis inscritur. Vivit post obitum discipuli preiio.
P-st grminis sanctis construxit mundior scdrs, Agricolis junctus coluisti gerroina vil;e,
Luin.nc quas clauso jussil babcrc diem. Nec scrpens lolium pnbiila hcta tulit.
LXXXIL Qui dedil in mediitm qiiein lex jubel nptima viclu m
DEVFNRABILI OLVCEKIO FPISCOPO. Emii terrenis fruciibus ille polura.
Suffiisus mini", perqne ojilima facti rubcscens Errorcra meniis pressisii Irge laborum:
Virginri vultus Glye. rius sequitur. Oiia IIOIIpassus virtutibus veheris.
Purain singiiinco mnruini duin rorc (iguratn, LXXXVI.
Piria genas facics simpliciler placuii. DE VF.NERABII.I BENIGNO EPISCOPO.
Canlciileni crnce.i gestnus aspergine fionlem Exserc qnacposuit mens nomina certa, Benignc,
Lcta verccundis liiixcrat ora uoiis. Qiieni quisqnis vocitat tesiis erit merili.
. ' Nominibutnil famulata fiiis] Quin pu lieis rrai, 0 Ille RemiLilio fictuinde sanguinenonien,
cnm Venerius vocaretur. Sim le esi qiuul Arclionliii! Sed Gal'.osclaro germineiraxil avos.
puellscuomen, quin mililarc quod.lnin iinperiiim sn- Ast lisecCrajiiêuamresonansArconlialinguatu
pere videbatitr, non smis apiiiiu virgini fuis*edicilur Noiiiin.ivirgineonontulil ap:a cboro.
in ejus epitnphio: quod quideni <lsi a I Ennodiiiin pn- DEPO>ITI Nonis No.emb. consul. Dioscori V. G.
rum fncit, prnpter elegaiiliamlamcii, ct quia nd Gallos * In edil. Scliol., Hine avo el popultts. Forle litnc
pertiiiel, liuic loco intexi plncuil, nt a nobis ex m.ir- liabiil populis, absqne el.
iiinren Inhula pauc same aiino<nd Urh 111lintul po- 3 De Eusebio yonlifice] Hit;iis cxslal synod ra ad
i ul n Cnnsiniitinscmausoleo effossa descriptmn est.
S c igiiur hnbet : Leonem Mngiiunicpisloln, cujus nute fnrin e»t me -*
EPITAFIUM REMOET ARCONTI.E, lio, cum de Ciispino Ticincusi cnscopo agerrlur.
Exsinnt et
Qui na ioneGatla germanifratres adulti unn die morlui diolani nb versiis, qui e<clesinnibcat:e ThcclaeMc
it pariier lumutati sunl. Eus.-hio post inccndium reiinvmam le-
siantur : iiani in illa olim ecclcsia inscripii viscbanv
HTC lenpl urna d"os SPXIIsed dlspare fral es, lur.
Quosnno Lacliesismersit acerbadie.
Cr.ipucr dubix signanslanuginevestis, Prisc.arediviviscoiisurûiilciiliiiina lcnipli^,
Vixliiemeslicuitctiigciniua-senoveni. In formainrediere su.im quae llamniacremai.
Ncellialainislo iginqu.isiror trieleride quinta llcddidit hsecvotisClirisiiquiteaipla novavit,,
Ta ia-ias r-1'0 fuucrcvidila liias. Iv.iscbiiincpiiisioxiallainniapcrit.
3S1 ENNODIIEPISCOPI TICINENSIS 5S2
Cnna ftdes liomiiicmdum mrrat, detrgit actus, ti XCI.
Nil loquilur casu piguoris nlloniiiis. DE' MAHMORIKCS OPERESARSORIO.
Pr.i sria venluri non errnnt votn pnreiiluin, VisccriUuslapidiun permixia-lege coactis
Nniuram faciunfartificom siudia.
In veram vertunt blandilias sobolem.
Ante patres censei s srdit plaudent • senalii, In solidum frnclis rigiieruut mnrmora membris,
Praelatum sanciis extulit ille caput. Parlihus in criistam colligitur geniu».
Pollice sed diro ccu flos succisus arairo est. Unam de varits speeiem cnraponere frustis-
Spes, decus, et genius dc foribus cecidit. Qui p luit, saxum duxTlin obsequiimu
LXXXVII. XCIL
DEBEATTSSIMO VIROSENAToRE EMSCOPO. r.E MissonioURIIMAGO IPSIUSEST.
Divilibus prrtium est Ennodi forma melallis.
Qui vincit Ir beas, solium, cinctumqtte Giibinuin
Cunsitlihus pracstans cccc senalor adesl. XCIII.
sermonis cura 1NCONCUA IPSIUS.
Ingenium velox, rotundi,
Virlutum pretium, f rtna pudicitiae. Parlurit unda sitim, quam splendens concba mini-
Abditn librorum raysteria clausa prophetse fslratv
8 X(1V.
Qui dedit in lucem schemate quo vuluit. DE* EQUOQUEM ACCF.PIT HCNISCO.
Orhis nd e»iremi raissus secreta verendis nulrite sub a\e,
Belligcr algenti sonipcs
Curavii sludiis quod fuerat lacertim. PcrTanais medium periora sicca fenns.
Tunc oriens viclura petegriuo luinine fassus, Cana pruinosis mandentem gramina lustris
ll.isit ad aspcctttm lampadis alterius.
Viriusiege poli quem sibi percolui .
LXXXVIII. Post domiias g ntrs, post flumina lana cruoris,
DE DOMNJ TIIEODOIIO VRTUTUM OMNHJM EPISCOP». Alter ie dominus, sed mancl ipse Inbor.
Tu lux certa tuis, spes tu fidissima rcrttm, Linque precor liluum, canius passurc bca:os, -
Vaiis apostolici lu, Theodore, vigor-; Caplivus pacis mitieris obsequiis.
Virtulum eumulus, substanlia Iucida veri, Nil libi cum bellis : comtnendat buccina lcllnim :
Monsirat acervatis quam labor in studiis. Quidjuvatexperlns seinper amare ireces?-
Praescius, accinctus, fortis, tranquillus, amicus, XCV.
Composilus, simplex, tu bonuS et sapiens. EPITAPBIUH 9. VICTORIS EPISCOPl NOVARIENSIS.
Fatidicus semper lu couscia corda fuluri.
. Nomine, proposito, meritis, certaminc Yictor,.
Deprensum fluxit tc reserante itialum. ^ Despicis oppressas iiiaculatoscmine lcrras.
Qtiem limtiere feii c.Vcaiues cnlmina iniindi, Tu c.irnis viliis possessor corporis expcrs,.
Ditexit spcrnens dura supercilii. Lubrica subjectis doinuisti ssecula membris,
LXXXIX. Tranqniiltis, paiiens, correpior, proyidus, accr.
Rcstal ', qucin longo servcl rex iuclyius aevo.. Ilic reddcns tuinulis cineres, ad cclsa vocalus
XC. Spiritus artberea congnudet lucidus nrce.
( ADDEUTi niUM.) Busta supercilio miseratus ccrnii Olynipi.
*
Imperii cusios vocnli pollice chordas Ilnde iriumphaii respccians funera mundi,
Per nmneros nnininiis, lihi fila loqucntia carmen Cassibus exutis conccdes prsemia menibris.
Verbenbus plcctri, ductor, servire corgi.
XCVI.
Cyrrha potens Phnebo, l.uicis pia iurba sereni
Tu mihi semper eris, qui peclora clausa reiuolis I E QUODAU ROMANO QUIVOLUIT 51AGlSTr.llF.SSE.
luseris officiis, et dextro numine coiii|>les. Index naturae siuliiiin tibi niui venil ulliiin,
Deprecor, exaciam fauiurus susripe vncem, Liticra niilla colil brtttaecominercia linguse,
Extorsis pretium donans te judicc dictis. Nunijuain discipulus va'eas, dic unde magisler?
' Reslal quemlongo) Lntirenlius episcopus adhuc D
nial, quod vincalnaluram: discolora <rusta marinorum
cuperstes, cum haw*scrihcrci Kiinodiiis. graittima pictururum varietntetexnlitr. Inde ci snr-
' Imperii Ad Dculerium
cus'os) scriplum conjeci, sor, ejus opificii artiex niarmorarius. In aclis Cir-
lum quia doctorem :ii>pellaresolet Deuieriuiii, inm tciisibits Numaiii Felicis. cum s;u ri codices sub Diu>
maximc quia in antiquis 1biis subdiinr allocutioni rlHtiniioqiiacrerenttir : Etdum vcutumessetad domum
Diomedis, Deuleai >p-lcnie scripsil.
* De marmoribus opcre sarscrio) Gregoritis Tnro- Felicis
qiiam
k Desarsoris, protulit codicesquinqne.
equo qnem accepit lluuisco] lliinisrura dixil
nensis lih. u llisioriai, cnp. 16, de ecclesin qiiam qnn forma Daciscum Aurcl nnus in cpisl. apml V<>-
Nnmaiius episcopus Arvcn.o iiui in civilate sua irdi- p scum. Hunnorum gens semper in nrmis, et nun-
licavii : Parietes, icquil, a • uliarium opee sarsnr/o ex qiiam sine eqtiis. Inde Sidoiiius nrgule, utsolcl, c;c-
inulto mcrmorum genere exoritaloshabcl. Ex Eiinodi icras grnles eqiiorum tergo leiri, lliinnos fi.iliiinre
verbis sat s palet sarsorium opus dici, cuiu vaiiii: ait in panegyrico Aiilbeniii.
di colorum marmorimi crusia: commitiuutiir, ut
iiuiiiii corpus et unaoi quasi picturam efliciam, quod Ila srraper cqtiocru fixusadliaerel
lienus sciic a Cissiodoro des'ribittir lib. i, epist. 0 : Recior, Coriiipcdiiin tergo grns altcrn ferlurf
De urbe nobU marmorariot peritissimosdestnetis, qui Vlscliabtlal: tereles arcusel spiculacordi.
eximiedimsa conjitngant, el veniscol udentibusillignta Lociim iil rmciulari dcbcl cxscripsi, quia ul edilns-
mturakm faciem taitdabilitcr menliuniur: de arte vc- est iiiii11pl ri incnda sca'et.
553 CARMINUMLIB. II. r,Kl
"XCYH. A CIV.
DKANUQUADAM. (UE D-EUTFJUO GRAMMATICO.)
Algidus in viv.) moriitir dum corpore sanguis, Forma, caput, facirs, Deutcri cimcta magist r,
Aiuioruin glacies cum siccnt pabula vulvse, Innuincris doctor dolibus iUe cluit.
Semitiis et custos refugit cruor uiilis inguen, Excussit linguam geuius pciiccltis ubique.
Marcida cur juveni sociaris, Galla, marito? . Quod fari nescii, di-picei inde uialis.
Pignoris in thalamis pariit liducia.juncto. Graminaiiciim jactant ariem nescire magisirum :
Nam sobulein laxis mendacem vivere rugis Hoc inelius simplex moribus insiiiuil.
Insiinulans, epulis dascprolem fela cl<>ac:c. Oratoris opus, lapidosaque culmina Tulli
Allulit boc venler, quod conjunx jungal ad ora. Non letigil: crlsura rbetora nullus amat,
XCVHI. Discipulis satis est vulius, taeitique verenda
DEANULO FIRMIN/F. INL.FEMINi. Calvities, Phoebe lumina plena vident.
Nil fallit simulans, quod finxit dextera vcrum est. CV-
Immobilis stantem fugilat lepus arte molossum, IN NATALr.M INFANTIS ARATOftlS.
lnsertus rabidis ridet furor atirrus ursis, Ex tempore.
Gestandus manibus saevit leo blandior ira. Jurecolis propriura naialem pulcber Araler.
Cngnoseitdominam genius f.imulante metnlln.
Qui si non coleres, ] nunquam Aralor eras.
Miligat illa feras, dum plebem pascit egentum. CVL
XCIX.
IIE QUODAM 1NCERTI PROPOSlTf ET WTMTURPIS.
(DE ALIUNO.) Tot rebus lallax quid garris picn biformis,
Aspicis Albinum titulos post busta dedissr, Semivir ct tremulo qtii vexas turpia Itimbo?
Funera qui merltis vivarihus jugnlat.
cui dum subdis Quod libi proposiium, qui sexus contigii unquamt
Inclyle princeps jura nvagi-tii,
Vere sepullurae coniigit ille locus. Qiiid n<n mcntiris,vir, lemina, sancte, profane?
C. CVIL
(DECANEVENATICO ET AGNA.) VF.RSLS MISSIAGNrLLO VIROS m.lMI.
Crelius hic sollers quidam vocitalur I omullus, Ex fempore.
Naribus argulus, grcssu ccler, ore limendiis, Liicidiim linxit maculame fuco
Impnviduspresso signans vesligiaTosiro, Quisquis affcctuni, fcrat iudc linûam
Quo cervus, capresr, lcpores, lupus, ursa vagaliir, Judicis Chrisii fac bus perustara
Invenii, etlcpido capitur fcra provida lccio. (] Ore sepulius.
Ludilirr agne'I;e post praelia tanta volatu, Scindit urgcns fcedtisomne fraude vivax perpeti,
Mollepicus volucrrin praeveriilJfaude m»lossum. yEgre pnrtans quidqnid ordo flagilat serenior.
Cl. Linque, quaeso, amice, mores plebe dignbsuttlmn,
DE' SCUT. LLIS. Sanguinis callem secutus serva quod dcprctus es,
Tot Jovis illeccliras, tot crimina vivn figuris ENNODlUS AGNELLO.
Dum beue depingit, vitiosa esl dexlera fnlui. Anleimperium diligentiaevestrsevaletndinrm siiam
Argei.ti prelium est facinus rciiuere veiustinn, injuncta tcnuerunt. Nam ne c'ui haccdarentur vel le-
Ne purum superel qtiod furiis Juppiier egi. genda vel transcribenda praemonitus, obvias posccn-
Nil lieet aeiaii, scelerum monimenta resurgum, libus manus opposui. Nunc victtis tui cnriiale Irans-
Admonet exemplis, qui culpas format avitas. misi. Facies meum pudorem in siatione esse si rele-
Cll. gas, in profligalione maximn, si (ranscribas.
ALIID. CVIIL
Si inutas facies luuc sumpsit d.vus aduller, Vinculasolvit amor, quanquondam ncxuii aller :
Se priuium falsis lusil imaginibus. Non nisi per legein cedit Icx prisca srqucntein^-
Quid nou mcniilo violasset corpnre numen, D CIX.
Cujus forma suo gaudct adnlleriu?
(DE VERSIBUS SUIS.)
Clll.
PASIPIIAK ET Nunquam frngiferis per sseCuIaIonga tyranibis
(DE MINOTAURQ.) In me Ouxerunt commoda Cnstalii.
LacsaVenus non est: nHurae vii.cula constant: Tristia jrjunis spargentem carmina labris
Bucula Dsedaleice-sat nieniita lahoris. Spes nova quid siimulas gurgiiis Aonii?
Ingenio vivens nit mugit vacca biformis. Sed si mutaio Parcarum siamine gaudes,
Fictaque nec verum coitum dant ligua jiivenrae. Exhibe cornipedem nunc Pegasaea mihi.
- Ecce ilerum tauro mulier submitlitur uxor,
Qui ferat aligerum per gramina roscida corpus,
Humanas pecudum suspirant pectora flammas. Nec leneras fleclat vestigiis segetes.
Vasta jugum cervix, curstis capit area colli, Sublimem, validum, formosum, passihus nptnm,
Qualiter astricto sudavit marcida loro. Qui si contingat, mox roibi, Musa, places.
1 De scuiellis]Ul caucum supra fabula
Pasiphaes, et morem pudori noxium merito castigal.
.
iia nunc sctiielias Jovis adulieriis celaias describii. ? Scbot. legit numquid. ,
355 ENNODIIEPISCOPf flCJNENSiS T>:>6
Mittcris ad Inrgtim locupletem posccrc parva : A Nunc juvrncm bl.uulo snsiinel obscquio.
Ni gnudens redeas, dic ihilii, Musa, vale. Mollia grandaevussumiuitlil terga sedenti:
CX. &tas constantem gressibus esse facit.
DE* CASTELLO IIONORATI EPISCOPI. CXIV.
DEFLAGE1.L0 INFANTIS ARATORIS.
Pontific s castrum spes est fidissima vitse.
Cui tutor sanctus, quse uocitura pelant? Quaecapiunl uruiiduin junxit mens docia flagcllo,
HTcctypeus votmn est, procul biric Dellona r>ccde. Exornatiscensu nobilitante pl>gas.
cxv.
Quod meritis consiat, praiia nulla gravarit. ALIT E R.
Conditor hic muros solidat, munimina factor.
Nil me:uat quisquis huc properat meluens. Argcnti alqueauri vapulat quicunque metallis,
CXI. Gaudia cum fleiu miscet avara suo.
DE ' IIORTO 1IEGIS. CXVI.
ALITER.
Dextera bellipoleiis vulgatis plena triumphis,
Dentibus argenti fulvum conrluditur nurunl,
Qua cecidit quidquid fugit ab obseqnio :
celsam solidas f.unam, Coii'emnai nnlltis verbcra pulchia paii.
Disperso qui sanguine
R CXVll.
Cui peperii laudem miiis ct artna lenens.
scammate rPITAPHIUS DOHN^: MELISS.CINL. FEHIN*.
PoSlquam praiargo rubtiisli campi,
' Arva colis Snnguine, uienlc, npibns, facie, virtule, pudure,
pingens germine purptireo.
dispensas murice poma, Oplntur qualis femina, sola fui.
Virguiis-proprio Hoc tantum mundi quod lex est corpore gessi,
Das phmtis fructum nobilitale lua.
se divite Exornsms casta prole pudicitiam.
en
Vilior cespes jaciat ramo,
Dtiro ligni morsus semina clara fovet. Quaevictris fortem tenui per blanda marilum,
surculus altrr : Mellemeo vertens jura, Severe, tua.
Demcssus ferro floret libi
Nuda maritaiis dos nilet arhoribus. Quos genui, celsa conjunctos slirpe reliqni.
Grnmiua cultorem pracnoscunl, muta loquunliir : Quod votum est sanclis, conjuge praemorior.
ver habct in Nil mi ii dccessit, maneo p' st busta superstes :
Quod tetigit princeps, glacic.
monstrat cui creveril nrbor Felices nunquam mors nociiura petit.
Geslu terra potens, Et nomen dulee est, de factis Melissa d cor.
Feiibus et genio pandittir hic dominus.
servas Moribushoc fluxil jure datum propriis.
Pervigil Hesperidum quae jugera serpens, CXMII.
Aurea jejunis rouuera * dans epulis.
Q DE QUODAM STULTO, QU1VIRG1LIUS DICEDATUR.
Quis silvse sobolem carpat cuslode veneno?
In lanlum prisci defluxit fama Maronis,
llorte nemus tutuni, credite, nullus adil.
tit te Virgiliutn saecula nnsira darenl.
llic commune facis, pielas, quod sola parasli. CXIX.
Visceribus plenis nescit abire fames.
AL I TER .
CXII.
DEC.£CI QUODAM LUXLItlOSO. Si fatuo dabilur tam sancluiii nomen bomullo,
Orbe pereffoso fluidumde lumine vulnus Gloria mnjorum currel in oppfobrium.
Pestifcr ostentans ora sepulla geris. cxx.
Cseca per inntimeros facies portatur amicos, ALITER.
Qui te cbnspiciunt jtiie dolent oculis. Captivo' stultus congaudel stemmaie vates,
Ebria marceriti locupleias flumine meuta, Non est Virgilius, dir.itur iste.tnmen.
Circumfers crasso sordida labra fimo. CXXI.
Oscula nulla pctas, madidam suspende Mcpbitim : ALITER.
Te propier cupiam perdere quod video. F.xlrrno quoliens vocitnris nomine demens,
Si libi sunt serisus, b prospice ne venias.
Quis putet ex oculis flammas coalescere turpes? - '
Nil videt, el rectum servat iter scelerum. j) ; CXXII.
CXIH. AllTER.
DE EQUOStlOSF.NE. Cur le Virgilium mentii is, pe s'mc, nostrum ?
Flexior annoso sonipes m deramine nosier ' Non esse Maro, sed pntes esse moro.
potes
1 De cantello
Honorati] Episcopi Novariensis, ui i> ne veitids]Magis est ut legas, ne vencas,
docuit nos Dictio 2. Jam tum igitur ob militum prae- lioc Prospice
est, ne vcudaris et ducaris in servitulem. Alhidi-
iloiiumque infestaliones castella scdificare cogeban- tur vero raos yelerum , qui mancipiis empiis pro lu •
lnr episcopi. Tale en m fuit Nketii episcupi Trevi- bilu
rrnsis caslcllum suprn Mnsellam, quod sois versibus suq nomiria imponebant. Non obest huic lcctioni
iiniai Foriunatus lib. m, rl quaeab episcopis Remeii- syllaba natiira longa, correpta : cum eum Ennoîi
bibns Condiiaimiliis locis narrat Ffod ardus. morem notaveril jam ante multa s.rciila Arnnlfns
' De horto Theoderi. i: nam liic unus Lexoviensis; et demonstrant scripin Fvlicis nostri,
regis) Italiaj
rex temp re Ennodii. In quinto versu pro itemmate, bacc in parte pTquam infelicia, ID., ibid.
scammate ex vestigiis nianusciipti. Nqn polet esse Maro, led potet esse mnro] Vi-
reposui
* Schol., dant. liosus ille moro exijgendusvidetor, et snbsiiiiieiwlns
baro, qui sonum prjioris magis aemulatur, nrc cou-
Captivostullut congaudetttemmatevates]Scriben. tractione ulla contufbaius, hominem sonai siupidum,
dum arhitier rnptivo. BAIITU. Adeersar. pag. 1535. bardum, elc. In., i.bid., png. 153«.
3S7 CARMINUMLlB. II. 3?i8
CXXHI. t
A Cornipedcmscaudi, qitalem vix Cyllarus acquai,
INCUBICCLO SUPERCODICES INORDINE POSITOS. Moltibusaethereas qui vincit cursibus auras.
Isie callis est, snpernam qui parat potentiam, Immobiliscurril cujus per devia sessor,
Lux pudoris, rsca mentis, fax, roedela, clnrita . III statione volans pedibus constanter adactis.
Mundifaecequi fucanlur liunc tenere nesciunt. CXXIX.
Liber exstat, Imc quicunque colla loro vinxerii. IN BASTERNA UXORIS RVSSIVI"L.€.
Smguinis venam nitentis comil isle sarculus. Quamvagaconsiantem retincnt bacctectadecorem!
CXXIV. Millitur a domina quidquid habent prelii.
AUV.-RSUS * CLAIJDIANCM DEHULADUS. Nam rutilal fulvum Violaede luce metallum :
Hic volticrem Rhod.ni torreniis respice naiam Possessor radios spargit uhique suos.
Sermoiium frenis subdere colla tuis. CXXX.
Jussa volat verbis, et vcrbis jussa quiescii, EPITAPHIUN EUPHEMl.C.
Ciijuscaptivum est aiiribus arbiirium. Obruit hicc lumulos, vivit post funera factis,
Vincula nescirel, ni vocis stricla lupatis Quaemorlale niliil moribus iuscruit.
Perderet auditu liixuriam getieris. Euphemia luos lellus coraplcciitur artus,
Cum stimulos clamor racniitur, clamor habenas, B Scd mens est niveis quam bene juncta cboris!
Obsequiuin lingiiaelibera membra ferunt. Occidit exitium : sors tunc durissima seivit,
Non opiis esi loris, sed nexus ceria loquendi Cum superat fatum nescia vila mali.
Dura catenaii rosira ligat pecndis. Ilaecthalamis fecunda fuit, viduata pudori
CXXV. Excmplis natam fecit araare Deuin.
DEASINO ET EQDA. CXXXL
Visceribus propriis «xternos fundcre parlus DE ' SPATUA IJi FtlSTK.
Cogitur, et generis snbolem laclnre ferini. Utimur inchiso per fraudes euse hacilto,
Jurgia naturae maguo disiautia calle. Mors ligni lunicis quam benc lccta laiel!
CXXVI. Subsidium porias; quod cunclis terror haberis.
ALITER. Pacificumest nobis quod necal obse |iiiiini.
Edidit ignotuingenilrix male conscia pnrlum, CXXXII.
Nalurscfraudes, imbiliore do!o. DEROETIO SPATIIA CINCTO.
CXXVH. Lnnguesc.lrigidi tecum subslantia ferri,
AL-lTE'R. ^^l Solvitur atque chalybs morc flucntis aqur.
Discrimen generis jiinxerunt fcedera parlus, Emollit gladios imbellis dcxlra Uoeii :
lngeuii stirpem permixla lege coaeii. Ensis erai diidum, crcdile, nunc colus est
Ilicmulus geminmnpecusest, sedcorpore simplei. In tliyr-iun migrat quod gcsins, improbe, pilum.
CXXVHI. In Vcneremconstans linque Mavortisoprm.
DEVECTATIONE SUAN0CTEm JESTATK. CXXXIII,
*
Astrorum populus necdum de lumine solis DE * STOMATIO EBURNEO.
Perdideral lureih : gremio sed noctis adullae Snllicitala levi marcescunt corda viroriim
Fundebal ruiilos madefacla aspergine crines. Tormento : fas est ludere virginibus.
Cyntbia per croceas fulgebat lactea higas, Frangunt Marmnriciselephas quod misit ab arvis,
Rescindens quidquid descripserat orbila fratris. Per micas sparsum mox solidalur opu?.
Vernabal taciins splendor de munere noctis, De poenatenerae discunl cura fratide jcreari.
Torrida frigoribus confringens lempora Cancri: Nam ridere necis munere, femineura esl.
Cum me curarum cupieutem spernere fasces, Angusla nnrnnt res mille includere capsa,
Ruris amoenalifacies depicia vocavit. Oiune cbur hic, mulier, pecloris nrca ttii est.
1 Advertut Claudianum) Evslat Claudiani epi- D * De slomatio
eburneo) Oscillo. Glossaiinm veius
grammade mulabusGallicis duplo longiusquam En- Oscitlum, (TTOftKTtov. Lmlicri gcnus, quod grapbii c iili
noilianum, sed utriusque endemsenletitia. Quare ad- Aiisnniodesrribitur in pra-fitione Cenlons iiupiiilis :
versushoc loco non oppositionem, sed imitationemI Simile ut dicas Intlrico, quod Grmcie-iofutTtovvoca-
siguilicat.
* AtrrortmipopufuslPhr sis Enno.lii, ctim magnuw* vere: oscilla ea sunt, a:t summumqitaliiordecim.Ha-
rnm verticularumvariis coagmeulit timulaniur tpecies
copiam et nuiiierumdieere vuli, populumaut plcbem• mille formarum: Etephiiutut befua, aut aper bestia,
appiilare Sic populos piscium dicit lib. i, episl. 6;', anscr rolans, et mirmilloin armis, subtidiiis veuutor
populumoccisorumin panegyrico. Ilcm alibi, populos f ct latrans canis: quin el lurris it cantharus, et ttlia
largitionum, elpopdosos [erculorumerroret. Rursus* Itujitsmodimirabiliun figurarum,qum alitts alioscien-
plebemamniumin VitaS. Anionii, plebemconflictuum > tins variegant. Sed peritorum concimialiomiraculum
in panegyrici, plebemastrorum in epigr~ 74. imperitorumjunctura r.dicutum.Hacarte puelbc
* Detpatha in futle) Cui fusiis pro vagina : quo> cst:re* inillc, ut ail Lniioilius,imgusiarapsa includcbaiil,
genere uluniur etiam nunc iu Gallia peditcs nonnulli,• q un pnuis oscillis quae cx cnpsula proineliant, res
duiii iter faeiunt. lu proximo epigrammate tiluluini iunumeras conciiuinliant. Eudem spectal larva ar-
correximus, ubi tpalhacinotut legcbatur. Est auleiui geutea Petronii Arbitri, cujus catenaiiq mobilis di-
spatha cinctits, qui barbaris una voce spathatus,i versas figuras cxprinicbal.
<7ita0tfTOf.
559 ENXODll EPISCOPl TICINENSIS SfiO
CXXXIV. - i CXLI
DE AVETERPA.DUH SUPERSPUM VSSEDENTE' fcT ENNoDltlS UONORATO PRINCIPI.
TRAllSEUNTE. Terrarum cutpis yiiium polalor obunibra?,
Riparum frenos naturae vincula surgens Ebrius esse nequis vina vomens Lignrum.
Forte Padus tumido gurgile transier.it. Dum replel madidus fcrvetitia peciora Bacchus,
In spumam fluxas cogens durescere lyraphas, Indieunl validam pocula nostra sitira.
Squaraea pracvalidisdorsa ferebat aquis. CXLII
Ales ut in te. ero lidens luiic constitil orhe, UE* EPISTOLA DOMNl AMDROSII CONTRA SYMMACBUH UE
Otia dans peiinis, luia premebat aqtia*. ARAVICTURliE, qUAND') PSTENSCULTUM IPSIUSVI-
CTCS ESTSTMHACUUS : FACTUH SGSITO,ET MISSLM
Dc proprio peiagiis calcanli suggeril aiiium, DOMNO FAUSTO PRiEF.PRjET.
Huraida Cumsiccam cy.rabulaporlat avem.
Dicendi pairaam Victoria lollit amico.
CXXXV.
Transil ad Ambrosium : plus favet ira Dese.
DE S PULCRO MAJORIANI IMPERATOItlS.
CXLIIL
Cum pcisiat gravior, buslum forluna pclitum VERSUS DOilNIrAUSTI.
ContuJii exuviis, Majoriane, tuUi
1I In Ligurum terris potorem qui vocat, errat:
Nunc indignis pyramidum (fors) prospice moles,
Nun ,uid vinn bibii, vina bibens Ligurum?
Vil a principibus linque sepulera piis.
CXXXVL CXLIV.
DE LQCOPADAX0. VERSUS MESSAL/E.
Cornipedes cuneti quos gignunt bellica rura, Suscipe versiculos, Ennodi proxime, noslros,
cruenlatis dilttii unda toris; Ut librum nobis reddere non desinas.
Quosque
Tanais domuistis dorsa profundi, Ne fcedes cullum, dum reddere maxime non vis,
Algida qui
Quorum prnevalidasunguia cn|cil aquas: Quacpridem itobis es quoque pollicilus.
Ecce Padanus adest sonipes, cui judice reclo CXLV.
Cedant jEmonii quos ibvet aora poli. DOMNI ENNODII.
Ille pruinosis qui mandat gramhia luslris, Si te Messalamstudiis miiii pandere vclles,
El mcrito et forma dispar utroque venil. Non deerant libri, qu>s tibi dulce direm.
Mollilcr incedit membris formosus houesiis, Mens injusla nuriis quod spernat tollit amanti.
Ohlcctat visiim dulcis in obsequio. Nec gralum est munus, quod fugit ingenium.
Nil jam Phasiacam collaudet fabula proletn : CXLVI.
Nec peregrina ferant iiomina celsa caput. OOMNI ENNODIl.
CXXXVII. Arlis Grammaticaelibrum de carmine facto
DE ' ERINCIPE P. P. ERRIOSn, QLIVITEMTENEIAT. Qui poseit, b solidos certat habere pedes.
Verus hotior viiem tribuijt, scd munera vitis 0 uiinam Musis Contingantmunere nostro
Jejuno non dant lignn minisierio. 9 De le quandoque gaitdia certa puer!
CXXXVIfl. Vilanl loripedem, nisi fallor, pangere versum,
ALITER. Vel quos in somnis respicittnt stud a.
Ui sceptrum prmceps, sic geslal dexlera viiera, CXLVIL
Uiribus exbrnel diva cordna capul. DETI0N0RATO.
CXXXIX.
Uxor Flas-onis cupis dotata Falerni,
ALITER.
Vitifer hic siccus malrem complcclor ber.lis Semper inexhau lo pecus rrpleta Lyaeo,
Uberibus pressis quae mihi vina negal. QuaeBaccbum madidis colui venerata labellis,
Turgida ructalo permulcens niimina musto,'
CXL.
Concludor sicci bene conscia tegmine busti,
ALITER. D Est tainen ad superos conjunx mibi nobilis euve.
Huu quotieiis calidis viies sine frugc labcllis
Illusit nudo noiuine me refovens! Pqcula quem nunquam possint transirc beala.
Quem si fata viram"servant-, tibi vivinjus anrbo.
1 De principe P. P.) Id est praefecli pfxlorio,
yirga, ut cenliirionnm : nnde jocum captat Erinodius
princeps P. P. eral primus intcr ofliciale-sedis prse- in lemiileniiitn prinripem llonoratuin .-deqno iteruni
tnriah*. Notiiia imperii: OfficiumV, I. prmfecliprm- epigr.iiirmateseqiiteiiii,ei 141.
lorio, princept, cornicularius, adjutor, elc. Ebdemque s De epistota doinni Ea est 12 lib. n rpi-
modoin officio praefectiurbis, et magistrorum utrius- stolariim S. Ambrpsii,Ambrotii] cui prteposita cst Syiiiniaci.i
que militiae, el aliarum digmlalum principes era..l: urbis relalio quam refellft.
nmries eschola in rebus ad pnefecti
*' Dele quandoquegaudia cerla puer) Lego quon-
qui ageiitiuin gubernanda
ollicia mitiebanlur. Leg. 6, c d. Tlieod. de Principi- dam tieque
lnis ageiitium in rebus. Glossaejtiris, [LoiyMip gaudia eirla, etc. Io., ibid,
onpS>. De carmiiie/"«1:10]Veieres editiOnesmelius fr-acto
to; z&vnWfiv T^swtwv. Erat et pnnceps oflicii refefre puto. BXnTir. Af/ti.rsar. pag. 4o5,
imper. Theodericus fex Variartira lib. n, epist. 28, ^ Solidot certat habere pedet\ Lrgiiur in priscis
V.
Siephano S. comiliprimi ordinis, ex principe of'r errtat cavere pedes',Scrrbendum pu:o certat avere, IKIC
ficiinoitri. Et in :
lapide Homano Neriius prineept est, solidos (irmosque cafminumpedes vnlere rult,
officiiimp. Ctaudii. Ilorum ergo insigne fuii vitis seu ID., ibid.
3<3i DICTIOIN NATALI LAURENTH. 50*
CXLVIII. A dibus egressiim recolal q :am imperiosn est sempcr
EPITAPUIUM DOMNJG DALMATl.fi. affeclio, nec pnreus propositi lcgihus vis amoris. El
Funus obil virgo quotiens in busta refertur. profccto si lacti mei rationcm qnarat, religioncm
Unum ilet-est monis crirainis obsequium. vocat quod mentiebatur excessum.
Dalmaiae merilis victa esl natnra rebellis, Ut valeant aquilaeformatos prodere fetus,
Degeneri ccelumnobilitate leneX.
Vilalis icnerum frangil tep^r insiius ovtim.
Hocsaiis csi niundum calcasse iu corpore mundi,
Tunc pius artaiam laceral pater impiger aedem,
De vitio sumptam cedere nil vitiis.
Ul pariat rursus studio, quos edidit alvo.
Slemmatis hacclurem transcendit sole pudoris,
Moxgeneris testem Phcebum ciet arbiter idem,
Menscum proposito consociala fuit. a Invenit iniernam rimatus lumiue lucem.
CXLIX.
DE FONTEBAPTISTF.RII S. STEPHANI, ET AQUAQD.E Non aliter celso pueros de stemniate crelos
PERCOLUMNAS VENIT. Doclrinaeradiis opponit cura pareniis.
En sine nube pluil sub tectis imbre sereno, Quam beue flammnrum constanler, respice, belU
Et cceli facies pura minislrat aquas. Excipiunt tencri, vincentes lulgura visu.
Proflua roarmoribiis decurrunt flumina sacris, B CLL
Aique iterum rorem parlurit ecce lapis. (DE DUABUS DOMIBUS CONJLNCTIS.)
Arida nam liquidos eflundit pergula fonies, Iii geminis simplex radiat pia gloria tcctis,
El rursus naiis unda superna venit.
Et de divisis consociatur honos.
Sancia per aelbereos emanat lympba recessus,
1 Euslorgi vaiis ducta ministerio. Ne procul, aut ibidem sacros confunderet usus,
Constanti numerum sors dcdil ampla loco.
CL.
EXCCSVTIO ENNODII DELAUDIBUS. Una domus duplici disc eia jnngitur aede,
Qui miraturofficii termiuos in amicoruui me latt- Paniturque suum quod heue neclit opcs.
1 Ettstorgi vatis] Episcopi Mediolanensis,qui Lau- Undalavatcarnismacnlas,sed criininapurgai,
reniio succe-su : a<l quem exstat epislola Theode- Purificatqueanimasmundioramnefides.
rici regis, hoc titulo : Eustorgioviro venerabiliMedio- Quisquesuis meritisvcneranilasacrana Pauli
tanensiepiscopo.Nunc ut iunbilicuui notis aliena po- Ingrederissupplex,ablue fonteinanus.
Perriider.itlalieiimlongsevainciiriacursus,
lius iiianu qmini meis verbis addam, epigrammati Quoslibi nunc plenocanlharusore vomit.
Ennodii cousimilis argumcnti octastichiim npponam ProvidapastoriSper tolnmrura Leonis,'
de fonte. quem Leo Magnusante Ostiensera D. Pauli HSEC ovibusChrislilarga flueutadedit.
basilicam condidil :
APPENDIX
EX NOVO THESAURO ANECDOTORUM
P. EDMUNDI MARTENE
TOM. V, PAG. 61.
DICTIO ENNODII
IN NATALI LAURENTII,
MEDIOLANENSIS EPISrOPI.
(Ex ms. S. RemigiiRhemensis.)
Usu rerum venit inter homines, ut quantum famaeC virgultorum curril i;i gramina, et alvus sicci fomilii
decerpitur per audaciam, superfluum non minus huraori maritatus turgescit, cum in blandam I ce-tn
pereat per limorem. Supcrflua scribere, res jacian- novelli praeseminis comse explicantur arboieae, ei
lise est; necessaria reticere, contempttis. Saepevilu- oinnis ramorum pleclura diffundiiur, vel quae intra
perationis mater est, doctoris occulti laudatio. Ver- ttinicara nalura frondiurn decora solvuntur. Cum
borum abundanliam Iransniitlit affeclio, amor sug- avium cantilena comitur saporc modulalo, cum vita
gerit quod uegat ingenium. Facessat formido vene- segelum glebis sepulla hiemalibus quasi algoris rc-
rando proposiio inimica. Fugitiva gloiia est mens pagulo emissa et lepore feln concipilur. Nunc in cnno
sul.jecta errori. Sine culpa vinciiur oneris immensi- flore spem fiticliium metitur agrieola, cum mutuis
tate, qui ad poruindam sarcin >m etsi irapar, tnmen palmiium brachiis vincarum lexitur aprica formnsi-
devotusoccurri1. Mnrcida est sine sermone hilaritas las, et ante maturilntis lempus frugiferuni vuliuir
etsimulacrum meeroiis occuliare quod gaudcas, et rv ciilltira componit, dans venustaiem fnlce domitrice,
afflictionisimitatiovocem in Isctitia non babere. et luxuriam infecundam ferro fructiflc.inle compc-
Liberdicendi principia derivare de tempore, cum scens. Cum profundi gurgitis rabies blandum transit
anni renascentis infanlia florulenta, si valeo, diciione in sibilum, et enervata tepore vontorum fcrocilas
vernare. Nunccum terraesuccus per venas arenliura migrat in delicias navignntis. Cum tutum est cym-
PATHOL.LXHI. 12
503 VITA HORMISDA:PAPJE. JM
bam salo l.ixnre ct anchoram in morsus absolvere. A Tu praedonis nescisti timere saevitiam, lu blandi-
Dumfractura procellarum qtiacnavilas hactenus ter- menlorum quod in maliiiosis noceiiti..s (elum cst,
rebat, invitai, et per uda sequorisspatia somnumgu- scuto constantiaevenena respuisti.
bernanlis admillit. Cum colore distincta gemmalo 1 VENANTIOENNODiUS.
vemis opibus prata ditescunt. „ . , .
admtror sennonts.....abslinentiam quia nui.
_Te-ad. .„ . . . . .. Domine,
. ... ....
vpontiflcalem.apicemgravitas,
... . pudi-
.ista .locopudor, • exigua condident, nilul producit. ....... Lredis sub ,linc
cilia,' venuslas adduxit, slatuat
. laudes,' cui „„„„.;„„„„„,„„,
occasioneprofectus „.-,„, ...
tui latere scienliam, et...tacitur-
nunc suppetit, quod poss.t praedicare de monbus. ^ -m m ^ i|lfabrica(a confabuIalio
Moraentisenim aura populans impell.tur, et nesc.a man|fe8ta, infantii>m.Inlerea anle , lia non
exnniinis lurba dura studiis rap.tur amat mcogn.los. ^ |ciens qujd d, quid ^^ sol,iciludo
es
Alteri quod pius ostendit, alten quod severus, al- Factus eg ^^
flagitare( rer(jm consciuS(
teri quod bene acquisiti distribu.or palrimon.i, al- quam ^ aQobtinenda quae putanlur m„.|na lrans.
teri quod scis recte parta servare. Id studi. sumit raisimuS- Quod re5tat vale ( accipiens monil,)ris
universitas, ut cum de proposita laude unusquisque verba> et melioralus in ,e scriptionis assiduiiae di-
vinceret, vei colialione, vel colloculione, tamen in Vulga.
praeconiistuis melioris lituli ab altero vinceretur. B
1 Venantio]Idem fortassecum Venanlioctii Knno- idem Ennodius epist. 9 lib. iv, eumque appellat t>i-
dius inscribit epislolara 22 lib. v, ad quem locum rum clar.
vide nutam Sirmondi. Venantii quoque meminit
ANNODOMIMDXIV-DXXIII.
HORMISDA PAPA.
NOTITIA.
(I!x Libroponlilicali.)
llormisda natione Campanus, ex patre Justo de civilale Frusinona (Frusione), b sedit annos (a) 8
* Variantes sive nolas quai ad ulramque paginaeC qi:e intra parentheses in lextu posnimus,aliquoiies
orara postLabbcum Mansi exscripserat, nos plerum- ad calcem paginarum, asterisco prajfixo. EDIT.
Symmachoex hac vila ad sempiternam gloriam tani sub Hormis.lacelebrati infra describunlur. Ro-
perdticto, stimina totius Romaui cleri concordia, ga'us llormisdaul decrctumconciliicontirmet,praevia
schiamale sublato, post dies sepiem ab ejus obitu vu syuodali consultatione respomlit, petitam ab Orien-
calendas Augusii, anno Christi 514, Anastasiiimpe- lali Ecclesia pacera, et communionen ita esse con-
ratoris 24, et Theodorici regis Italiae1i. Hormisda cedendam, si nominaAcacii, Euphemiiet Macedonii,
S. K. E. diaconus, pomifex esl *crealus. Quod cum quos sacris tabnlis restituerant, pcniius delerent ct
toti orbi innotui>set, Clodovetts rex Christianissi- expungercni. Quam ut et citins et facililis obtineret,
mus cunctorum obsequiuuiprsevenit,et ollicia supe-. legationemquaindam ail Justinum et Constanliuopo-
ravii. Nam suggerente Reinigio, coronam auream litanum episcopumablegavit,quaemagna cura et in-
cum gemmis, quaeregnum appellari solet, R. Petro dustria singulari cfliceret, ut Zenonis et Anasta-ii
' donavit: qua rc aDeo consectitusestraercedem eam, haereticorumimperatorum memoriadamnare ur, fidei
ut Francorum regni corona hactcnus perseveret. formula subscriptione episcoporum firmaretur, ac.
Hiijuslemporibus Anastasittsimperator Eulycbianus denique ut iioinen Acaciialiorumque quos sacris di-
niulia ad opnrimendum Cbalcedonense conciliura ptychis restitueranl planc delerent et omninocxslin-
molitus fuit. Bina legaiionea poniificemonilus, ut ad guerent. Successitres pro voto sanclissimi pontilicis.
uniendam Orientalemcum OccideutaliEcclesiamno- Ad communioneraOccidenlalisEcclesiaerecepti fuc-
menAcaciicuraret expungi; nonmodonon obtimpe- runt hoc tempore Orienta'e-, qui annis plus miniis
ravit, sed potius ranjore cum furore eamdem perse- octoginta ab Ecclesiaeunitate per schisma sese ilivi-
qui ccepit; maxime tunc.quando per fideiorthodoxaeD serant, idque accidit sanclisîmofesto Rrsurrectiouis
simnliiliimemfavorempopubConst.iniinopolitunicon- dominicaeabsque ulla -ediiioiieet tumullu: laniaque
seculus essei, Viialianque proesertimrebellantis mecum admiratione, gratiaium actione ct lsetitia, qtian-
tum excussisset. Post uitiliascelera in EcclesiamDei tam vix lingua ull.i explicare valei. HaeCex episolis
patrata, apparuit ei per visumviri candidi speciesin HormisdaeBaionius : ex notis epislolarum el conci-
haec verba ipsum compellantis : Ecce propter perfi- liorum inlni subsequentium plura rcrum sub Hor-
diam tuam deteo tibi quatuordecim: quibus in illo inisdagestarum Cognosces.
codice expunctis, tertio post die toniirui fragore exa- Restiluta fides catholica, nexibusque schismatis
nim.ilus esl. Justimis ex armentario et subulco im- liberal >,liocbonumsecum attulil, ut Lazorura regem
perator catholicus , fideique orthodoxae singularis et populum, hactenus vera: religionisdivinacquelcgis
patronus, Anaslasio Acephalorumdefensori a senatu expertem, ad Christianam fldem amplectendam in-
simul ct exercim universo subrogatus esl: lunc in duxerit. Auctor Mi-cell.lib. xv.SEV.BINIOS.
oinnes baerelicos anaihema esl proclamatum; tunc b Annis novem, diebus deceni, a con r.latuC.issio-
quatuor cecumenicaconciia approbata, eaqueomnia dnri ad Maximumsedisse, Marcellinttsin Chrun. el
gesla fuerunt quae in actis concilii Constaniinopoli- Vaticani indices atleslanlur : imo ipse Anastasius
(a) Cod. Luc. 490, 9.
* ChiUtebertusChdoveurex donutB. Vetrocoronamauream
VITA H0RMI3D/EPAPiE. 5<I0;
365
dies 17. Fuit auiern lemporibus Theodorici regis el >\. Quibos hoc dedit in mandatis imperalor Anaslasius,
Anastasii Augusti,* a consulatu Senaloris usque ad ut nullam civilatcm ingredereiiliir. Lcgati vcro sedis
consul.itumSymmachiet Roetii. llic composuitcle- apostolicc secreiius stiprascriptasepistolas fidei 19
rum, et psalmiserudivit. Ilic fecit basilicamin terri- per mantis monachorum et orlhodoxorum exposue-
torio Albanensi, in possessione(a) Mesontis. b Eo- runt per omnes civilates. Quas tamen episcopi civi-
dem lemporeex conslituto synodi misit in Graeciam, tatura, qui erant complicesAnasiasiiAtigusti, omnes
bumanilatemostendeus sedis aposlolicae(el reconci- eas epistolas liumre pro criminc Consiantiuopolim
liavit Graecos),quia Graeciobligali erant sub vinculo dircxeiunt.Tunc furore replelusAnaslasitisAtigustus
anatheinatis propter Petrum Alexandrinum et Aca- contra papam Ilormisdam inter alia sacra sua hoc
cium Consiantinopolitanutnepiscopum. Sub Joanne scripsit, dicens : Nos jubere volumus, non nobis ju-
episcopoCoustanlinopolitano,cum consilio Tlieodo- beri. e Eodem temporc nutu divinitatis percussus est
rici regis (Hic papa perrexit ad rcgem Theodoricum fulminc (iclti) divino imperalor Anaslasius, et obiit,
Ravennam, <l ex consilin regis), direxit Ennodium Sumpsit itaque imperium f Justinus crlhodoxus, el
cpiscopumTicinensera,elFortunatum episcopum(6) direxit aiictoriiatemsuamad papam llormisdamsedis
Ciitaneiisem,etVenantiumpresbylerumtirbis Romsc, aposlolicaeper Gralum, Illustrem uomine: ([) pevens
el Vitalemdiaconumsedis apostolicae,et (c) Hilarium B a sede apostolica ut redintegraretur pnx ecclcsiarum.
noiarium ad Anastasium Augnslum: sed ninil ege- « Tunc Hormisdaepiscopus cum consilio regis Tl.eor
runt. e ltem secundomisit Ennodium (d) episcopum, dorici direxit a sede aposlolica Germanum (g) Ca-
et Peregrinum Misenatcmepiscopum (et Pollionem puantun episcopum, el Joannem (episcopum)et Blan-
subdiaconumurbis), portantes epistolis confortato- dum presbyieros, et Felicera et Dioscorumdiaconos
rias fidei, et conleslalionessecrelas numero 19,d tex- sedis apostolicae, el Petrura nolarium, nuinitos cx
tum libelli (et libcllum per quem redirenl; quod si omni parte fidect lextu libelli pcenitcntiae(una cum
noluissent epistolnssuscipere, contestationes per ci- libello quomodo rcdirent Gracci ad communionem
vilates spargerent). ln quo libello noliiit assentire . sedis aposlolicse).Qni venienleS juxta Consiantino-
AnastasiusAugustus, quia el ipse in hacresi Euty- polim, tanta gralia fidei(h) illis refulsit; ut muliitudo
chiana communicaverat (erat consentiens). Voluil monachorum orthodoxorum et illustrium virorum
itaqueeoslegatosper remunerationemcoi'rumpere(e). naxiraa tnullittido occurreret: in quibuset Jusiinus
Legati vero sedis apostolic.c, contcmpto Anastasio im|ieraior et Yitalianus consul (magiser militum)
Augusto, nullaienus consenserunt accipere pecunias, simul occurrerunt ad castcllum rolundum, quod du-
nisi satisfactioiiemsedis apuslolicaeoperaretur. Tunc cil (dicitur) usque in civitatem Constantinopolim,
imperator replelus furore, ejccit eos per posterulam C qni ingressi una cum Grato Illustri, suscepli sunt a
(locum periculosum),et imposuit eos in navi pericu- Justino orthodoxo Auguslocum gloria. Oinnis ilaque
Iosa (sub periculo mortis) cum mililibus, et magi- clerus ttna cum episcopo Joannc Constantinopoli-
strianis, et prafeclis nomineHeliodoroet Demelrio. tano, (i) sensit, quod gratanter suscepli sunt. Sen-
sibi ipsi contrarius hic in line obitum et .'epulturam derit in Oriente, videre est ex relatione arcbiman-
llormisd», ingressumqueJoannis successoris Hor- dritarum et monacborumsecundaeSyriae.quaeexstat
misdae sub Maximi consulatii collocat. Quare erra- infra inter epislolas Ilormisdaepostvige-imamsecun-
neumestquod boc loco de tempore poniilicalusilor- dam. SEV.BI.MLS.
misdaescribit Anastasius,SEV.BI.MUS. » Auno nimirum Cbristi 518, poslquam annis 27,
a Krrat Anastasius ul ex praecedcntibns patet raensibus tribus et 29 diebus impcriiimOrienlale te-
supra. SEV.BINICS. nuissel. Quaeinsomniaanle obitum perpessus fuerit,
b Prima legaiiopontincisad imperatorem, de qua cx Zonara retuli supra.Vide Baro.i., anno 518, ntun.
plura vide apud Baron. auno 515. ltem notas episto- 16 et sequentibus. SEV.BINIUS.
larum ilormisdaeinlra. SEV.BI.MCS. ! Decreto et concilio synodiConstaniinopolitanac,
c Secunda legatio, quam anno Christi 517, ponti- ui patet exnotis ejusdem synodi, et ex epistolis Ju-
ficalus sui 4, raisit ad imperatorera. De qua plura in stini, Joannis Constantinopolitaniet Jusliniani ad
notis epistolarum. SEV.Bimus. II .rmisdam scriptis. SEV.BINIUS,
d Exstat infra inler epistolasHorraisdae,cujus ini- K H;ic legatioueOrientales ad imionemct commu-
lium tale est: Prirna talut esl, etc. D nionemEcclesiaeRomanaerecepti fueruul, postquam
lnter alia sacra sua hoc scripsil : Nosjubcrevolu- jussu Romanipontihcisobtemperautes, nomina Aca-
mus, nonnobisjuberi. Exstat qiislola boeei ter epi- cii, Euphemiiet Maccdoniie dipiychis sacris expun-
stolas Hormisdaepost epist. 22, infra, cujus iuitiura xissent, fidem catholicam integre professifuissent,
lale est : Elsi magnum atiqu.d. Circa linein hujtis el raemoriamZenonis alque Anastasiihaerelicorumc
epistolaeait : Injuriari el annullari suslinere possu- numero iiuperaioriiin alistulissent. Horum nomiiin
mus,juberi non possumus.Haecimperalor bsereii us in codice Juslinianco diversis legibus alibi praelixa
Pharaoni similliraus,qui ut exertuin contra se V.ta- adhuc inveniuntur, ideo quodTnboiiianus homogcn-
liani gladium viiaret, et instaniia Dei (lagellasub- tilis et impius eiimdem codicemcnmpilarit, ut dice-
terfugeret, astute simulaveratse vellc Romunopon- mus infra in notis ad Viiain Felicis IV.Contigit bsec
tiliciparere, aiqne adeonon nisi per speciem.ferream concilialio OrientalisEcclesia;cuni Rimana sub con-
cerviceiniuclinavit:qnando vero h;ec pcricula amoia sulatu Justini anno Domini 519, Hormisdaepontili-
vidit, Moysencum Deo.ponliflcemcumChrislo oblir- catus anno sext >.
mata obstinationeconlempsii. QuiJ post haecacci-
(a) Idern cod., Mefonlis. (f) Cod. Luc. 490, sperans.
(b) Idera cod., Caiinensem. (g) Deest in ms. Capuanum.
(c) Idem cod., Hilarum. (h) In cod. Luc. 490 deest iltis,
(d) Idem cod., ipsum. (i) Cud. Luc. 490,sensiens.
(<-)In ms. adJiiur sednon potuit.
367 - HOrtMiSD/EPAPM ^r' 56d
tientes quoque hoc, qui erant complices Acacii, in- .\ siiui. Codera tempore Theodoricns rex obtulit beato
cluserunt se in ecclesia majori, quae vocatur Sancta Peiro aposiolo cerostrota argentea duo, pensantia
Sophia, et consilio facto, mandaverunt imperatori, (e) libras 70. Eodem tempore fecil papa tlormisda
dicentes : Nisi nobis reddita fuerit ratio, quare dam- apud B. Petrum apostolum trabem, qnam cx argento
naiiis est episcopus noster (civitatis nosirae) Acacius, cooperuit, pensantcm libras (f) mille et 40. Hicfecit
nullaienus consenlimus sedi apostolicae. Hic papa in basilica Constaniiniana arcum argenteum ante
llormisda pcrrexit ad regem Theodoricum Ravennam, altare, qui pensat libras 20; cantliara argmlea 16,
et cum cjus consilio misit auctorhatera ad Juslinum, quae pensant singula libras 12. (g) Item ad beatum
et cum viuculo chirngraphi, et lexlum libelli redin- Piiitlura fecit aicus argenteos duos pensantes singu-
tegravitad unitatemsedisapostolicae.damnansPetrum los Iibras20; camhara argentea 16, pensantia singula
et Acacium, vel omnes baereses. Hic invenit Mani- libras 15; amas argenieasS, pensantes libras 3;
<liaeos, quos eliam discussos cum examinatione pla- 6<yplios argeutcos stationales 6 cum ducibus, pen-
garum exsilio deportavii. Qttorum codices a te lores sanles singulos libras 6. (h) Hic fecil ordinationes in
basilicocConstaniinae incendio concremavit. « llujiis urbe Roma per mensem Decembrem,presbyteros 9.1,
lemporibus episcopaius in AlVicaposl annos 71 revo- episcopes per diversa loca numcro 55. Qui etiam se-
cntiis est, <|iii(reordinatur.quod) ab baereticis fueral; B pultus est iti basilica B. Petri aposioli, vm idus Au-
**
exierminaius. Eodem lempore vcnil regium donuni gusti, consulatuMaximi. Et cessavit cpiscopatus
*
cum gemmis preii sis a rcge Francorum Clodoveo dies 7 (i).
Cliristiano B. Peiro apostolo. Sub hujus episcopaiu Ex cod. Hardyo. El facto sinnil (oncilio cum Ju-
mtilta vasa aurea vel argentea venerunt de Graecia,et stino agiiatum in conspectu onmuin illtistrium. Tunc
evangclia cnm labulis aureis, cum gemmis preliosis legati sedis apostolicae elegerunt ex suis Dioscorum
pensan ibus lib. 15; palena aurea cum hyacinlhis, diaconiim ad reddendam raiionem, qui tm.c exposttit
ipiatpensai libras 20; pati n;r-argenteaeduae,pensanles eis culpas Acacii, ut etiam oiun s siuiul cuin Justino
singulaelibras 25; scypbus aureus cum gemmis, pen- agitanles acclamarenl dicentes, et bic et in aevum
sahs lib. 8; scyphus aureus circumdatus regno, pen- damnatur Acacins. Eodera tc.tipoie jussit Jusiinus
sans libras 8; scyphi argentei deaurali 2, pensauies rcx accepta veriiate ut sine aliqua dilatione farercnt
singuli libr. 5; gabata (a) eleclrina, pensanslib. 2; libellos omnes episcopi qui in regno Jnstini erant, et
theciB cereae aureae 2, pensantes lib. 6; palliolum rediret ad communioncm sedis apotolicae : quod
(b) oloforum blaieum cum labulis auro teslis de clila- eliam factnm est et concordaverunt ab Orienle
myde vel de slola imperiali, (c) succiiiciorium super tisqite ad Occidentem, et cttcurrit pax Ecclesice. Qui
ronfessionem beati Pelri apostoli. Haecomnia a Ju- {1 textus libelli hodie in arcliivo Ecclesiac reconditus
slino Angusto (d) orlhodoxa volorum gratia oblata lenetur.
Aii:loritaie quorumdam regum Vandalorumcon- gere, ut post restitulam Orientalem Ecclesiam catbo-
stiliittim fuerat, ut supra viiliuius, ne cailmlici in licae comiiiiinioiii, Africanam quoqife lnnga persccu-
Africa in lociioi defunciorum alios episcopos ordinalione vexaiara, atque novissime a Trasainiindo icge
rcnt: vcriim Hildericiis llunerici lilitis, post obitom oinnibus cjcclis epiScopisproculcatam, pr stino splCo-
Tra<annindi reîs regno potitus anno nouo llorinisdae dori resliiuliiiti viderei. His iiaquealiisque muneribus
pont.lic.s, qui est Clnisli 52i, prcecepit (leste Isidoro a Deo locuplci.itiis, iundem victnriaecorniiani ac e-
in Chron.) ut sacerdoies catholici ab exsilio reduc^- ptmus, scqueuti anno a<lsuperna e-l evocaius; quasi
remur, et ecclesiae aperirentiir : idque priusqnam s nis Simeonis instar jam responsum a Dominoacce-
rcgnarei, ne violarel religionem juramenti, quo Tra- pisset, nimvisurum se moricni, nisi videret Christnm
saimintlo praedecessnri jnm morituro promiserat, se Bominuin ; nempe dissoluto schismaie Orie lalem
catlioficis in suo regno nullas ecclesias aperturum, Ecdesiam Occidentali unitam, et Occiilenialem in
nulbque privilegia restituttirum esse. Voluit Deus Africa, sublato persecutore lyrauno, in integrum
beaissimum poutificem etiara hac benedictione au- restitutam. SEV.BINICS.
(a) Cod. Luc. 490, ylietina. (h) Idem cod., quatuor.
D (i) Idem cod., 6.
(b) Idem cod., olobyra blaltea. * Hoc nomenabesta c. II in quo hmc leguntur: Eo-
Idem cod., sufjictorium.
!c)d) ldem coil., orthodoxo. dem et tempore venit corona aurea ciim geuiinis pre-
(e) In ms. addiiur singula. tiosissimis donura a rege Francorum. Recte.
" Ahesl av. c. inannsc. v. c. Hardyi, quo hartenus
(() Cod. Luc. 490, CXXL.ad B. Paulum libras usi sumus in recensendis Vitis ponliliciim ltoina-
(g) In eodem cod., llem
6, ilosttnt omnia. norum.
BORMISDJE PAPiE
EPISTOLiE ET DEGRETA.
EPISTOLA PRiMA Dilectissimofr.itri Remigio Hormisda.
PKVX.
IIOItMlSD.E ADS. REMIGIUM RIIEMKNSEM EPISCOPDM. Suscipientes plena fraternitalis tuae congratula-
Post acceptas ab eo gralulatorius lilteras, eidem , ob tione colloquia, quibus nos germanaesalulis tuae lae-
prmclarammeritorum excellenliam , el nobilissimm tificavit indicio corporali cuin spiiitualibus officiis
sedis prmrogalivam, vicariam nedis aposlolicm prm-
fecturamin Gallia delegavit. iucolumitas subnixa; congruum esse perspexitnus
3C9 EPISTOL£ ET DECftlTA. 370
banc ipsam, qn-m mente gerimus, verbis aperire 1A tor, semper Augustus, llormisdne sanctissirao ac re-
I.Tlitiiim.Agisenim summi documcnla pontificis,duni ligiosissimoarchiepiscopo et patriarchac.
et praedicandafacis, ei ca insinuare non differs. Prae- Beaiitudini veslraen m putamus ignolum, quod pro
rogaiivam igiinr de mistri sumpsimuseleclione judicii lemporis qtialitate loquendumatqtie tacendum, etiam
quando id operatum te esse didicimus, quod caeieris divinaeScripturaeprovida est admouiiione disposiium.
ngeudtimobnixius imperamus ; ul in provinciis lanta Exiictum proinde silentii lempus inciiamenla nobis
longinquitate di-junclis, et aposiolieaesedis vigorem, loquendi concessil. Atque ideo oppnrlunnm esse per-
el Patrum regulis studeas adhibere custodiam. Vices speximus, qusc apud nos sub religionis specie com-
itaqtie nostras per omne regnum dilecli et spiriialis moventur, auditui vestro commitlere. Ante hoc si-
filii nosiri Ludovici (Jain ab anno 511 obierat). quera quidem duiili.i cornm quibus cpiscopalus, quem nuiic
nuper, adminiculanle superna gratia, plurimis ct geritis, erat snllicitudo commissa , teu pcrare nos a
apostolorum temporibus aequiparandissignorum mi- transmiltendis faciJiat epistolis. Nunc niitem currcns
raculis praedicalionemsalutiferam comitantibus, cura de vobis sunvis opiiiin, ad memoriam nosiram boni-
genle integra converiisli, et sacri dono biiplismatis tiilem paternae affectionisadduxit, ut il'a requiramus
consecrasii, saivis privilegiis quse metropolitauis de- qnae Deus et Salvator uoster sanctos aposiolo^divino
crevit anliqnila% pra;scnti auctoritate commiltimus : sermone docuit, ac maxirae bcalum Pelrum, in quo
"
augentes studii hujiis pailicipatione minislerii digni- fortitudinem Ecclesic suaeconslituii. His igiiur prae-
talem , relevantes nostras cjusdem remedio dispen- faiis iniliis, lior amur ut ad ea quavde Scylhiae.par-
saiionis excubias. Et iicel de singulis nou indigeas libus mota sunt, unde et concilium fieri convenire
edoceri, a quo jam probavimus acutius universe perspeximns, mediatoremse aposlolatus vesfer faciat,
servari; gratius tamen essc solct, si ituris trames ut cnnteiiiionilius ampulalis, unilas sanetiv restilua-
ostenditur, el laboraturis injuncti operis forma mon- tur Eccle-irc. Nobis autem omnia optata pr.rsiantur,
stratur. si oraiionibus vcsiris el frequcnti paginnrum allocu-
Paternas igilur regulas ct decreta sanctissimis de- lione noslri memores fuerilis. Data pridie idus Ja-
linita conciliis ab omnibus servanda mandamus. In nuarii ConsMnlinopoli, cl accepta Antliemio et Flo-
iis vigilaiui>mluam, in his curam et fr.iicrn.-Bmo- re itio VV. CC. coinulibnsv cal. Aprilis perPairicium
nita exliortationis osiendimus. His ea (quantum di- (Daia ct accep'a anno Domini 515).
gnum est) reverentia custodiiis, nullum relinquit EPISTOLA II.
culpae locum sanctae ob&rvaiionis obslaculum ; ibi RESPONSORA ADANASTASIU.M IMPERATOREM.
fas nefasque praescriptum est : ibi prohibiium , ad
quod iiiillus audeat aspirare : ibi concessum, quod Laudat eum qttod Ecclesimpaci sludeat, et cum cau-
debeat mens Deo placilura pracsumere. Quoties uni- C sam cur conciliumcupiat congregaricognoverit,scri-
lit se illi responsumdalurum.
versale poscit religionis causa concilium, tc cuncli
fratres evorante conveniant: et si quos eornm spe- Hormisda epi-copus Anastasio Augusro.
cialis negotii pulsat imentio, jurgia inier cos nborta Gratias supcrnae virltiti, quae per veslrae pietatis
alfaius diuitiiiiiiiii dighata est lerminare silentitim,
compesce, di.-cussasacra lege deierminando ceria-
mina. Quidquid aulcm illic | ro fide et vcrilaie con- tale praestnnscollociilionisexordium, ul eldc vestrae
clemenliiCprosperiiate laetcmur, et ad unilatein.Deo
sliluttim, vcl provida dispensatione praeceptum, vel
reverii po-se sanctam confidamus Eccle-
personaenoslraeaiictoriiate fuerit cotifirmatum,totum donanie,
ad scintiam nostrara inslrucia relationis atteslatione siam. Hoc opus superna; clemenliac, haecet dccesso-
fuitsemner oratio; quos eliam rernra
perveniat. Eo fil ut ct nosier animus officii caritate rum noslrorum
dati et tuus securitate perfrualur accepti. Deits te acuis paieni.-E traditinnis ministros, ct recta? fidei
inc»lumemcustodiat, frater carissime (anno Domini dcclarant fuisse cuslmlcs. Pax esl enim lotius boni-
514). taiis inilium, qua nihil, quanlum ad caihol cae fidei
* EPISTOLA cullum, validius, niiil aeslimari oportet excelsius :
ANASTA 11 ADIIORU SDAHPONTIHCEll. pro bac scilicet facerc el cuncta sustinere convenit,
Ponlificem precatur, ul ad componenda in ScylhimD qui sanctiiiT.niSciiplurarum probabilis cupit esse di-
partibus orla dissidia concilium congregari velit. scipulus. Hanc omiiiuinbonorum matrem et uutricc.n
Victor Anastasius, pus, felix, inclytus, triumplia- Clirislum Dominuinnosrun. suis constat | r.idiiasso
* AdversusAnasiasiiimiinperaioren),ex(urbalnrem 514 ad Romanum poniificemdat episiolnm infra
post
orllindoxorniii e, isconoruni. excitavit Deus Vilaiia- tertiam Hormisdaeexstantem, de fuiura synodo eum
imm Scytbam inagistriiiiieqnitum, qui nccupatis ali- ccrliorera reddens, ac rogans ul ad conciliandas Ec-
quol provinciis , prnedinidoConsianlinnpolim usqite clcsias suum cxbiberel adventum. Ut id facilius im-
processit, profiiens, teste Marcellinoin Chron., se pro pelrarent, cum rei praesiamlaesummam potestaiem
orlliodoxoruin lide el revocanilo Macedonioepiscnpo apud Romanum ponlificcm esse scircnt, Vitafinnus
Consianlinopolilano (quein relegaverai impemtor) et Anastnsius Palricium virum clarissimum cum hac
omnia agere. Res suas dcploraias esse vidcns Ana- epistola legaium miserunt ad Hormisdain papam; cui
siasius, pacem pelit, jurans cum senatu se loga os DiirolheusTlicssalonicensisepiscopus suas infra ex-
revocaturum : Macedonio et Flaviano suos episco- sianies adjunxil ejusdem fere argumenii. Qtiid pon-
patus reddiiurum, conciliuai Heracleaeac urmii, et tifex responderit, ex tribus sequentibus epistolid
ad illud Romanum ponlifiepm evocaluruin. Indiclo consiat. Stv. BtNitis.
igitur Hcraclcacconcilio, 25 Dccembris anno Pomini
57! IIORMISDa: PAPî 572
discipulis, dicenlem ; Pacemmeamdo vobis, pacem A et alloquor bealum veslraesanctilaiis caput, signifi-
relinquovobis.(Joan. xiv). Quain vos religiosi cnra ciins collaclarinos beataesedi sacratissimi Petri apo-
propositi, Dominoaspirante, providen'es, de orlbo- sloii, quod tali regilur manu quaesuscepit non qui
dnxae coucordia cogitaiis E<clcsiic in bcati apostoli honorem raperci, sed qui raperetur ab eo, et (sicut
Petri revcrcnlia, divina specialit r prtrcepta servan- sermo multiplex tradit, el nos ita se habere credi-
tes. Qmc res raajorem supcrni favoris defensionem mns) nutritorem pacis, ct recise fidei cerlatorem, et
vesiro procural impcrio. Rectc ettiin oblata Deo ve- humiliiaie (bumanitate) menlis el caritate quaecirca
neratio incxpiignabileiiidevoiis menlibusmurum de- cun tos est lanquam preiiosis lapidibus coronatum.
fciisinnisindulget. Proimle omnipoteniemDettmfusis Klenim cuncla te volo, venerande paier, agnosceie,
precibus exoramus, ut qui vobis studium quaerendae quod cx aniiquis sanctis et venerandis Patribus su-
Ecclesiarum pacis indulsit, ip e quoque suh conser- scipiens illitis beataesedis affecium: (al. add. et) ad
vatione cilholicae fidei, desidcrio vesiro stiper hac hanc tmquam paternam sortem rustodicns, addere
parte praestet efieclum. Praeterca directis ad nos boc opto atque feslino, ut veniat in hoc studio termi-
sacris affatibus commen oralionem sancti co .cilii nus ulilis humanitaie quidcm Domini et Dei nostri
facere pietas vestra dignala est. De qua re liinc ple- Jcsti Christi, intercessionibus antcm in cunctis bea-
nissinium poteriiuus pncbere rcsponsum , cum cau- B tissimi aposloli Pelri, et in oinnibus sapientissimi
sam congrcgationisnos volticrit cvidenlcr agnoscerc. Pauli; ul venerandae eorum sedi ct luae beatitudini
Nunc vero quia, praeslanie Domiuonostro, data est jnsle debitus honos custudiatur atque reddatur (ad-
faculias alloquio, congrua veneratione debiti pr.cbe- dnttir), ut nostris temporibus, velut secundum priM»
himus sermonis officia. Dala pridie nonas Aprilis cipaltim sedis apostolicaehonorem congruenlem su-
(annoDomini515), Florentio viro rlarissimo consule. scipiat, omnis discordia recedat, el Ecclesiaeomnium
FNSTOLA vesl um c.ilholic.i voluntate, Domini eliain et Dei
IIOROTIIEl THCSSALO.NICENSIS EPISCOPI ADHORMIStlAM nostri Jesu Chiisti, el Ncsloriumct Eutychetem im-
PONTIFICE.M. pios, ct borum servanes dogmata , et qui islorum
fuerc se tatores aut exstant, et omnerohaeresimana-
Pontificemtaudul, quod Eccledmcuret nnitatem,seque thematizent ct rectam atque incontan.ina-
cttpereait, ul hareticis dnmnatis, RcmanmEcctesiai bilem fidem semper,
debitushonor prwstelur. incoricussam,tanquaiu ancboram ccrtam
firmam leneant, et pareut jam pacem, nullo
Sacro, bcatissimoetcommiiiisiro papas Hormisdae alque venerando capite
Doroi.beus cpiscopus Thessalonicensis in Domino (quodabsil) impediente; pracserlim
veslro (sicut didicimus) homines contentiosos hor-
salutem.
Dei iulcr
Ait quodam loco cuncla beatissimus divinorum Z rente,quibus elvita ctcscaest sacerdotum
se altcrcaniium scparaiio : qui non ab omnibus vclo-
praeceptorumproracns miracula Salomon: Sicut aqua citer in vestimenlis ovium,
animmsitienti suavis sic nuntium cogniti, tanquam lupi
(rigida esl, benignum facile ab apostolica Ecclesia repellanlur.
tonginquis ex lerris (Prov. xxv). Et sacer David spi- Ista nunc scripsi beaio capiii vestro per Patriciuni
ilualem pulsans lyram psnllit : Quamspeciosipedes
communem fii.um, el consuelu-
eorum qui evangelizantlona (Rom. x), sie equi.lem virum spcclabilem,
circa illam heatam
et nos cunclos docens. Quidquidaulem cst ita animae dinis affectu superans rationem.ei
caritale devinclus, et omni die videre deside-
homiuis suave, aut ita impingual ossa, quamspecioso sedera
rans congruentem atque debitam venerationem ei
nuntio cognoscere verae pacis nunliatorem; ct rectiB
erranles fidei ad Eccl< sia— servari. Scribe igitur, in cunclis be le, tanquam una^
inmquain propugnatores animam quoque offerre pro fideoitho-
rum sanctarum transire gub?rnacula; et lanquam cx uirai et oplanti
doxa et Ecclcsiarum pace sanctarum, el ut cusiodian-
arce quadam ad consensumDci congregare dispersa,
lur venerandaesedi in omnibus bcaii Petri convenicn-
ct conlinuo quidem ad principatum tuaesedis festi-
lia : quod facile (iet, orJinata unitaie cunctorum, ct
ii.uitcs, venerandi fratris supplicationibusannucntes, omuium ad vos ad firmumfeslinantiutnpor-
ct meinhra Ecclesia»,quaevohis Cbristus el Deusno- tum. Divisioneslanquam elenim contra contemnere consue-
)
sicr credidit.contemnentia pritisconcordiam. ad uni-
verunt, el ordini decentia non serVani.Omnem fra-
lalem venire; et praecedentem(praecidcuiem) divi-
lerniiaiera quaeestvestraesancliiiiti conjnncta.etego,
sionem, atque invidiaui veslrae laniuin ordinationis
et qui mecuni sunl, multum in Dominosalulamus.
periroere calculo (clanculo), et nutic in concordiam
Et alia manu : Salvari nie in Dominoorate, sanctis-
atque societatem conlluere (conflare, vcl constare) simi et bealissimi Palres. Accepta epislola Dorotlici
omnem termiiium sanclje illius Ecclesiae? Thessalonicensis Ecelesiaemissa per Patri-
: episcopi
Haec didicimus, non ante niulln spaiia temporis cium V. C. sub data (die) quinio calendas Aprilis
sperabamusautemet aniiquain consuetudinem cogno-
(anno Domini515), Florentio viro clarissimoconsule.
scentes Ecclesiae, et veslrtira audicntes socialem et
ex vesiris lilieris firmiora EPISTOLA III.
irreprehensibiletu moreni,
ADDOROTBEUM TnESSALO.MCENSEH EPISCOPLM
alque matttfestioracognoscere.Sed quia tempus hie-
mis ad haecvos implenda retinuisse considcratur, et Laudui ejus pietatemet studium in Romanamsedem.
aptum, et debilum fu;t, pleuam et Dei amatiicera Dilectissimo fralri Dorotlieo episcopo llnrinisda
caritntcm ctiam scabra (sTtipulosa) transire : scribo episcopus.
-73 F.PISTOL/E ET DKCRETA. o7i
Ubi caritatis interesl servare pracepla, ctiamsi A gionem esse probaverii, ad praefatam neracleolanam
calendarum Juliarnm venire
aliquid lale eveniat quod cujusbbct possit animns riviiatem intra diem
commovere, lamen ut ea qu;c concordias conversa- dignetur. Dalavcal. Januarii Constanlinopoli, Sena-
tione praediximus debeant custodiri, oportel sequa- tore V. C. consule. Accepia pridie idus Maii, Flo-
nimiter praeiermilti, quia utique si quid ignoranlia reniio V. C. consule (Data anno Doniini 514, accepla
tale provcniat, excusationem potest de ipsa simplici- sequenti).
EPISTOLA IV.
late rccipere. Suam Dens nost. r Ecclesiam propria
ADANASTASIUM IMPFRATORIM AUGUSTUM.
ordinatione conslituit, ul quod divinis pracceptis no-
scitur esse disposilum , nullatem s poierit praeteriri, Imperatoris zelum commendal: qnoad concilium,per
cujus nolitiam, vel scientiam, te non convenit igno- legatosse responsurum poUicetur.
rare. ln faciendo namque bona laudamur, et tunc Hormisda 'Anastasio Augusto pcr Scveriantim.
verborum cullus ornntur, qunndo sibi convenienlia Bene clemenlia veslra confidit, sicut daiis ad me
rite conjungit. Litteras squidem per Patricium filium gloriosis designa it affatibus,quod reipublicaeveslrae
noslrum spectabilem virum iu;e suscepimuscariiatis, specialiter proficiat, si neôliis oninibus orlhodoxae
in quibus speramus opus plenum et probabile repe- ftdei causa pracponaiur. llaec cst enim, venerabilis
rire, ut nihil css.-t quod ab in'egritate unitatis secer- B imperator, de susceplo moderaminc recloris cura sa-
neret. Sed quia in his ipsis lmnc promiltis alfeclum, lubrior, ut ejus sibi favorem per opera bona conci-
qui nos ad hoc quod pracdiximus possit specialiter liel, qui universum et tribuit, et regil -impcrium.
provocare, Dominonostro preces effundimus, ut ipse Proinde me quoque et Domino noslr<)Jesu Cbrisio
cujus et causa t aclatur, absiersis vel amputatis uni- convenit supplicarc, ut qui de Ecclesiaesmc concor-
versis scandalis, el Ecclesia sua sub uno consensu et dia vcslram pietatcm cogilare voluii, bunc snpcr bac
parili facial lidc connexos : nec in sacerdotibus suis parte concedere dignelur effectum; qualeniis tempo-
qitidi|uara reperiri patiatur, quod cuju^libct aut odiis ribus veslris orlhodoxa fide pracditus itui ersus ier-
propriis, aut inai.ibus intentionibus, aut homiiiibiis rarum orbis exsultet. De W.svero quie pro synnda'i
in injuriam Dci, quod nefas esl, velle placere ; et non congregalione praecepislis, quid ficri opoitcai, " pcr
magis universa, secundum beatum apostolum, ssecu- fratres et coepiscopos meos, qui prop.e e siibseqncii-
laria conlemnentem a spe non possit exorbitare fu- tur, glorix veslracinsinuanda mandavi: ([iiorumsug-
tura. Hortor pro, tcr commune remedium, invito pro gestionc, si divinus favor niea vota proscquittir, com-
salute fidelium, propter generalem suadeo medici- I etcntius poierilis universa cognoscere. D ta vur-
nam. Quis namque cont ntiis est bos videre divisos, idus Julii (anno Domini 515), Floremio COIISII'C.
quorum polest unitale gloriari ? Unde opus est iabore <' INDICULUS
communi, ut hoc quod a Patribus nostris accepimus, Qrl DATI S ESTENNOIIIO ET FOItTUNATO EPISCOPIS,VE-
conservantes secunde nisi in illo, possimus divino N\NTIOPRESLVTERO , VITALIDIACONO , ET IIIL.VRO
astare judicio. NOTARIO , LEGATIS APOSTOLIC.B SEDISCONSTANTINO-
EPISTOLA POLIM, ABHORMISDA PAP\.
ANASTASII AUGUSTI ADHORMISDAU PONTIFICEM. CIIIIIDei adjutorio et orationibus apostolorum vc-
ConciliumHeraclemad componendasin Sct;thia de fide nienics in partes Grseciarum, si episeopi voluerint
orlas quastiones esse congregandum,ipsumquepon- occurrere, in qua decet eos veneralione suscipite. Et
tificem,ut ad illud accedat, precatur. si volucrint sccessionem parare, nolie sperncre, ne
AnaslasiusAugustus Ilormisdaepapac. judicetur a lalcis nullara vos cum illis vellc hahere
Omnibus negoiiis divinac res pracponend* sunl: coucordiam. Si vero vosadconvivium rogare volue-
Deo etenim omnipotente propitio, rempublicam et rint, blanda excusalione eos declinale, diccntes :
conscrvandainet meliorandamcsse confidimus. Quia Orate, ut primum mysticam illam mensaiu merca-
igilur dubiiationes quacdam de oithodoxa religione mur hahere communem.et tunc eritnobis isla jucun-
in Scythiacparlibus videntur esse commolae, id spe- dior. Victualia Veroet quae alia offcrre voluerint,
cialiier i lcmentiaenosirae placuit, ut venerabilis sy- J' excepta tamen subvectione, si causa poposcit, nolile
nodus in Ileracleoiana civitnle proviticiaaEuropse suscipere : sed laliter cxcusaie, nihil deesse dicen-
celebrelur, quatenus concordantibus animis, et omni les, speranies eliam ut aninlos suos vobis accommo-
veriiate discussa vera fides nostra onmi orbi terra- deul, ubi sunt dona et diviiiae,et caritns el unitas,
rum manifestius innotescat, ul deinceps nulla possit et quidquid ad gaudium religiosumcertum est perti-
esse dubiiaiio, vel discordia. Quapropter sanciilas nere.
ttia cutit quibus sibi placuerit reverendissimis episco- Cum isla ordinatione, Deo propiiio, Constaniino-
pis, quod de Ecclesiis sub sui sacerdolii cura con- polim pervenientes, ibi secedile, ubi ordinaveril
6titutis idoneos el insiructos erga orthodoxam re'i- clemcntissimus impcralor; ct anlequam rpsumvidea-
• QuaUiorlegalos in sequenlis indiculi inscripiione
majestas sedis aposlolicai eludere:ur ab dinti
nominatos misil, non ad concilium celebrandiim, nonad lidemcatholicam stabiliendam, sedadipso,
sed tantum ad exploranduin <iua inteniione synoduin confirmandum, Vitaliiinumqueavertendum p rcgnum; niificia
lieri postulassei; an lidem cathnlicain, proul promi- auctoritale abtiterciiir. Qiinnain modo npud impera-
serat, profiteri, epistolam sancii Leonis recipere, et torcm se gerere debiTcnl, sequens indiculus ct coni-
haereiicos analliemalizare paratus cssrt : ne sriiicel inmiiioriiun rcfert. Si;v. BIXIUS.
$75 HORMiSD.EPAl.-E 37$
tis, nulli delis ad vos veniendi liceniiam, praiter A spondete i Ut synodus Chalcedonensis et epistohc
quos pielas ejus miserit. Postea lanten quam princi- sancti Leonis papaeqnaescriptse sunt contra haereii-
pem videritis, si qui ortbodoxi et nostraecommunio- cos Nesioriumet Eutychelein et Dioscorum,nullate-
nis, aul zelum habenles unitaiis vos videre voluerint, nus corrumpaniur. Si dixerit : Nos synoJum CUal-
eos suh omni caulela suscipile; per quos forte et cedoiiensem etepistolas papseLeoniset recepimusel
quidagitur depreheuderepotcriiis. Pracsentati itaque lencmus. Vos mox gralias agile, ei pecius ejus oscu-
imperatori litteras porrigite cura tali allocutione: laiuini, dicentes : Modo cogiiovimus Dcuni es.se
Saluiai vos pater vestcr ; Deum quotidie rOgans, et vobis prnpiiium, quando facere lalia festinaiis: qnia
intercessionibus sanclorum apostolorum Petri et ista esi fides catholica, isia est quara prajdicaverunt
Pauli vesiruni regnum commenduns, ul Deus, qui aposloli, sine qua nulius poiest esse orthodoxus:
vobis tale desideiium dedil, ut pro causa Ecclesiae istam deb l sacerdoium generalitas lenere, et prxdi-
miili et consulere heatitudinem ipsius eligeretis, ipse cando servare.
el peifeciionem iribut v<lunlalis. Si dixerit : Orthodoxi sunt episcopi: de constitutis
Et si voluerit, antequam charlas suscipiat, ordi- Palrum non receduni. Respondebilis : Ergo si con-
nem legationis agnoscere, his verbis tttimini: Jubete Stitum Patrum servanlur, el in nnllo corrnmpitur
seripta suscipere. Si dixerit : Qud habenl charlae? B quod in sancla Cbalcedonensi synodo firmatum est;
Resfttndele : Salutes a<lpietatem vestram coniinent, quaecausa cst, tanlum inlcr Ecclesias parlium ista-
elFIJteogratias agunt, quod vos sollicitos de unitaie rum esse discordise?Vcl quse causa facit, in uno
Pognescunt Ecclcsi.ii : legiie, et ugnoscetis. Kl nul- Or entisepiscopos non consentire? Si dixerit: Quieti
lius catisat mentionem penitus faciatis , nisi prius eraol episcopi, nul a inier ipsos discordia versaba-
acceplselitera? religanlur. Et post susceptas lilteras tur : praedecessor sancti papaeaniinos eorum raissis
e relectas, adjieitc : Nametad Viialianum famulum lilieiis excitiivil, et ad confusionem excitandam per-
vcstrum misit lilieras qui accepla a pictale vestra duxit. Respondenduin : Litlerasquas sauciac memo-
( icut ipse scrip ii) licenlia, suosad patrem vestrum riae Symmacbus destinavii, prae nianibus habeinus.
sanctum papam homines destinavil. Sed quia jusium Si extra haecquae pietas vestra dixit, hocest, Chal-
eratutprius ad clcineniiam vestram dirigerei, hoc cedonenseconcilum seqtior, epistolas pnpae Leonis
fecit, ut vobis jubentibus atque ordinanlibus, ad admilto, aliud nequidquamcontiiient nisi exhortatio-
eum scripta, quaedetulimus,Deo propitio pciferamus. netn ul ista serveniur; quomodo verum est quod
Si imperator pctieril epistolas a nobis ad Vitalia- pcr ipsum esl gencrata confusio? At si hoc contine-
num directas, sic respondendura est: Non hoc nobis tnr in liileris, qnod et pater vesier sperat, et pietas
pater vester sanctus papa pr.ccepit: nec sine jus- " vestra conseiilit; quid ille fecit? quid eiiim in eo
sione illius aliquid possuim.s facere. T.imen ut scia- videatur esse culpabile? Ilis adjiciie preces et lacry-
tis simplicitaletn litterarum, quia nihil aliud habent mas : rogantes : Dominc impcraior, considerate
nisi preces ad pielalem vestram direct; s, ul accom- Deiim : poniie ante ouilos veslros futuiuin ejus
modetis aniinum vesirum pro unitate Ecclesiae: jun- judicium. Sancli Patres, qui ista constiiuerunl, bemi
gite nobiscum personam, qtta praesente tradilae a apostoli fidem secuti sunl, per quam aedificata csl '
nobis litterse relcg.iutur. Si vero dixerit imperator Ecclesia Christi.
eas se debere Iegere, respondebilis : j-im vos sug- Si imperator dixerit : Quod me vultis (a) per
gessisse, jussum non fuisse a sancto papa. Si dixe- locutionem (prosecuiinnein, per solutionem ) facere,
rit: lloc lanlum est qtiod in litteris contiuelur: pos- habete : Ecce mihi coimiiunicate, qui synodum Cb.il.
suni eniin et mandatis alia nuntiai i. Tunc respo de- cedonenseiii rec | io, ci epistolas papac Leonis am<
bitis: Absit a conscientia noslra : Nobisnonest con- plcclor : Nunc couimunicale milii. Itespondcn lum
suetndo : Nos pro Dei causa venimus, el in Deum est :.Quo ordinc pietas vestra cotninunicari sibi de-
commi-sttri sumus? Siinplexesl sancii papaeIcgatio, siderat? Nec nos praedicantemisia pieiaiem vistram
et omnibus uota ipsa ejus petiiio, ipsae preces : ut viiamus, quod scimus Deum limere, el gaiidcnius
cunstiluia Pairuiii noncorrumpnniur: ut baereticide D quia graium vo is est Palrum consiitula servare.
Eccles.is removeanlur : prscter ista, lega io nostra Fidiicialiter ergo rogamus, ul p>-r vos in uuitatem
nihilcontinei. revertatur Ecclcsh. Sciant oinnes cpiscopi volunta-
Si dixerit : Indeetad synodum invitavisanctum patem vestram, et quia synodum Chalcedonensemet
Leouis servatis, vel aposiolica consti-
pam, ut si quid esl ambiguum, tollatiir de medio. epistolas papac
est: Agimus Deo gralins, el pclitioni luia. Si dixeril: Quoordiiic faciendastint hx>costen-
Respondendum
: I eium preccs adbibele cura liumili-
(al. pielali) vestrae, quia hunc vos affectum et ani- dere oporlere : Pater vester
mumhaberecognoscimus, ut ea quaea Palribus con- t.ie, dicentes scripsit episcopisgene-
sacras veslras, signifi-
stiiuia sunt generalitas servel : quia tunc vcra et ralilcr. Jungite his litieris
vel
sanca unilas polesl esse inier Ecclesias Christi, si catites lioc vos vindicare (iudicnrc judicare) quod
Deo adjuvanle, hoc qund praedccessoresveslri Mar- seles aposioliia prsdicat: el nuic qui sunt ortho-
s esse scrvan- doxi, dc ui itaie sedis aposioli aeniinirae separemur,
cianus et Lco cuslodicrunt, elegerit
sunt ista dicitis? Rc- cl tjiii his sunt contrarii cognoscantur. Qu bus ordi-
duin. Si ille dixcrit: Quae qu#
(n) Edti. Rom., pciscquntionemfacereab eo?
577 EPISTOLJK ET DECRETA. 378
natis, paralusest paler vesteretiim, si opus fuerit, A de vestris perferenle per provincias, una curo perso-
suam accommodare praesentiam, et quidquid expe- nis qnas imperaior deputaveril dcstinate : ut sic eum
dit, servatis Patrum constilutis, pro integritale Ec- servare Cbalcedoneiise conciliuin et epislolas S.
clesiaennu negare. Leonis papae omnibus •innoiescai. Quibus ila proce-
Si dixerit imperator: Bene isla, suscipile inierim denlibus, ad nos inChristi siguo, ut advciituui procu-
noslriL-civitatis episcopum. ltcrum preces jungite, reinus, s>ripla dirigile.
buiiiiliterdicentes : Domine imperator, paccin veni- Praet-rea est cousuetudo per episcnpum Consinn-
mus cura Dei ad/ulorio, vobis adniteniibus el prae- tiiiopolitanum omnes imperalori episcopos praesen-
stnniibus, facere, et conlenlionem (intenlionem) tari : si lioc illorum callidus traciaius irtvenerit,
sopire in civitate vestra. De duabus est personis in- volentium formam legationis agnoscere, ut cuin
lentio : ista causa proprium cursum habet : Geuera- Timotlieo, qui modo videlur Consiaminopolitnnani
litas episcoporuinprius ordinelur : liat una commu- gubernare Ecclesiam, imperatorem vidcatis; sic faci-
nio calholica : et seqnenti loco de istis, vel si qui le, ut si anie agnoveritis, quam ad imperatoreiu
sunt alii exlra Ecclcsias suas, tunc diligentius potest ingrediamini, isia disponi per aliquns, necdiini prae-
causa cognosci. Si dixerit imperator : De Macedo- seiilali, dicite : Mandata talia nobis dedit et prac-
niodiciiis: intelligo subtilitatem vestram : haereticus g cepta pater piclaiis vesirac, ut sine aliquo episc«po«
est : nulla raiione revocari potesi. Respondetis : rum vesiram clementiam videamus. Ergo agite, do-
Nos, domine imperator, nullum personaliter indica- nec se ab hac consueiiidine ipsc removcrit.
mus. Et si pietas vesira consideret, magis pro ani- Quod si omnino noluerii, aut si capiiose contigcrit
ma vesira 11 opinione loquimur, ut sit discussio, ut ante imperal.oiem inopinale Timotlieiim videatis,
el si harciicus est, jttdicio cognoscatur, ut non ita suggerile : Praecipiatpietas veslra nobis dare se-
sub opini'ne orthodoxi injuste dicatur oppressus. cretum, ut causas pro qnibtis missi sumus, expora-
Si dixeril imperator : Quid vultis? modo diciie de nms. Si dixerii: Dicite,ecceaneipsiim.respondctis:
synodo Cbalcedonensi, dicetis et de epistolis papoe Non iujuriam facimus : sed quod ad causas pertinei,
Leonis : Ecce qtti ille est istins civita is episcopus ad etiam ipsius contiiiet legatio nostra personam, et
ista consentit. Kespondcndiim esl : Si ita citslodit, suggesiionibus nostris prnesens esse non potest. Et
in examinaiiune causae eumjuvare plus puterunt: et nulli rationeeo praesenle aliqitidnllcgeiis, sedegres-
quia servo vcstro Vitaliano raagisiro militum lalera so, delegaiionis lextr.m exerite. Hactenus indiculus,
dedistis licentiam, ut si speraiet a bialissimo papa, sive quod dicunt commonilorium: sequuntur posl eum
ut pro causis lalibus apud eum discussione causaehis assertionessingularum causarum, in hunc modum.
personis, quibus de loco potestesse intentio, integra ,_ Capitula singularum causarum.
universa serventur. Si iraperaior dixerit: Sine epi- Ut synodus Cbalcedonensis et epistolaeS. Leonis
scopo debel esse civitas raca? Hoc vobis placel, ut papae servenlur. Utque clementissimus imperator
ubi ego maneo, episcopus non sit? Respondendum : consentiens debeat pietatis suae sacra generalia ad
Praedxiraus duarum personarum intenlionem essc universos episcopos dcslinare, in quibus significet
in isia civitate. Quod ad canones pertinet, jam anle praedicia se etcredere et vindicare.
sugêssimus : canones solvere , irreligionem com- Consentienies etiam episcopi, in Ecclesia, proe-
miitere esi. Mulia sunt remedia, mulia invenia, per senle plebe Christiana , lisec praedicare debeant:
quaepielas vestra sine communione esse non possit, Amplecti se sanclam lidem Chalcedonensem, et cp -
el integra judicioium forma servctur. Si dixerit : stolas S. Lconis papae,quas scripsii conra hxreticos
Qux sunt ista remedia? Respondelis : Non a nobis Nestorium et Eutycbetem et Dioscomm, scd et con*
noviter iuventa : Suspeusa causa de aliis episcopis, tra sequaces eorum, Timotheum jElunim, Pelruin,
persona quae consentit confessioni pic aiis vestraeet vel contra eos qui in ipsa causa tenenlur obnoxii,
coiisiilulis sedis apostolicse, inlerim usque aJ even- simul etiam et Acacium, qui qtiondam Consianlino-
tum cognitionis, teneat locum Constaniiiiopoliiani polita x Ecclesiacfuil episcopus, sed el Petrum eiiain
sacerdotis, si cum Dei adjutorio episcopi volmrint Antioclieniim anatliemalizantcs cum sociis eortim.
se accommodare sedi apostolica*. Habetis lexlum H.TCmanu propiia, pracsentibuseleciis vencrabilibus
libelli !n scriniis Ecclesiae editum , juxta quem de- viris, scnbeiites, faciant sccundum textum bbelli,
bcant profiteii. quem per nolaiium noslrum edidimus.
Si lamen conlra alios episcopos catholicos fuerint In exsilium deportatos pro causa ecclcsiaslica ad
daiac petiiioues, mngnopere conira illos, qui siue audientiam sedis apostolicaercv<candos, ut jtidicium
veectindia Chalcedonensem synodum anathemaii- et vera examinaiio de his possit haheri : ila ut causa
lant, et epislolas nott recipiunt sancti Lconis papae, eorum inqtiisilione inicgre reservetur.
pelitiones suscipite.causam tanien in sedis aposiolicoa Si qui vero sacrac sedi apostolicsecommunicanles,
reservale judicio; ul et spem de nudientia delis, el catholicam (idem pra3dicant.esatque sequenles fugati
lamen nobisdebit.i reservclur aucloriias. Si lamen sunt, vel in exsilio detinentur, hos justura cst ante
iiuperator serenissiiuus loium se promiserit esse omniarevocari.
IWlurum, lanium ul noUram priesenliam acrommo- Proetereaquaclegalis inter reliqua injunxiintts, ut
dcinus, inodisomnibus prius s>cram ipsiusper episco- si coniigeril libellos porrigi adversus episcnpos qui
]ios cl per (Ed. Rom. tel per) epislolam vesitam, uno pcrscculi sunt calholicos, de bis judicium stdi apo-
579 HORMlSDiEPAVAl 3S(J
siolicaa reservetur, ul circa eos venerandnrum Pa- A connexione substanliae; el si in utrisque naluris pro
trum possint conslitula servari, per quse scdiOcatio noslroe rcdemptionis dilectione Christi Jesu Domini
generalitati proveniat. nostri persona una esi. aedificante mysterio
EPISTOLA V. reslilntione morlero subire potuissct naturoe fra-
ADANASTASIUM lUPERATiUtEH AUGUSTUM. giliiatem cceleslis imperii valuerit viriute rcparare,
Notumesse Romanum ponlificemab imperatore ad vel ita pro unitate personae et Dominus majestalis
conciliumvocari, se tamen ilurum, si Chakedonen- crucifixus, et Filius hominis credatur descendissede
tis concitiidecretanon revocenturin dubium. crelo. Eutychelis quoqueignorantia divinorumlono-
Hormisda episcoptis Anaslasio Augusto. rum omnium, et ipso cum soriis deteslando jnm no-
Boneatqiie uliliter serenilas vestra curam princi- mine abdicetur hebetudo, qui Deum el Dominum
palis acurainis, non tantum in adminislrando reipu- nostrum Jesum Cbrislum figuram tanlum carnis ha-
blicaeexercet oflicio, sed melioribus eam nobililat buisse teslatus esl, et noslraeveritnlem non hr.buisse
inslittitis, et per curam rediniegrandaeunitatis aucto- suhstanliae, nesciens de quo promi-sum sil : quia
rem vencrandi placat imperii. Certi supt enim de videbunt persecutores ejus in quem pugnaVerunt.
tulela regnante, si ulla iisdem praesidenlihus Eccle- 'Uaenim in una eademque persona persistit ulraqua
sioecastilas importuna diabolicommixtione macnle- nainrn, ut Deus aique homo unus Dei Filius Jesus
tur. Unde cnim poiest fieri, ut nitidas pro principi- Christus fidelium cordibus apparel. Quid enim qna-
bus ad Deum nostrum preces dirigal, si sit lethaltei draginta dierum post resurrectionem Domini cum
populus perfidia corruplus? Nam sicul ante bona hnminibus convivenlisetconvescentisegit praesentia?
omnia est pcrfecia juxla Deuin in iriiperaioribus sa- Nisi in istis hegoliis illorura, qui veritatem carnis ne-
pieniin, ita de sacrario mundorum peclorum pro his galuri er.mt, seniorem facerel aeiatem cnrationis esse
stipplicat:odcbel et fideli aniraarum ubertaie proce quam vulneris. Sic enim dixit ad discipulos : Qnid
dere. Nulla vobis, sublimissime dominc, triumpho. cogilatis in cordibus vestris? Palpate ct videle quia
rum materia poterit esse jucundior, quam de subju tpirilus carnem el ossa non habet, sicul me videlit
gatione perlidiae. habere (Luc. xxiv, Joan. xx). Ncque fuisset niyste-
Hoc etiam fiducialiter, et pro commissi uoliii rium, quod ostiis ad eos clausis ingressus est, si in e-
oflicii pracrogativa suggerimus; quia prope est m giititem htimani corporis non habebni. Possumus ex
suum splendorem aliena patiatur nube fuscari, qii hoc donoverbi proecedentemlongiusproferre sermo-
cnm Deo tribuente an.overe possit, in subditis tene nem : sedsatis esse credimus per Domiiiuninosirura
bras manere permiitit errorum. Ergo quia mansue r eruditaeclementiaevestrae slrictis supplicare sugge-
tudo vcstrafuiuram synodum scriptis sacralissimis stionihus, speranles ut laborem curamque pastoralis
indixit, cui nos interesse debere iisdem pnginis Deo, officii, vencrabilium praedecessorumvestrorum Mar-
ul credimus, sibi imperaute commonuit, gaudemus, ciani et Leonis formam seculi, etiam principali po-
sciemcs quoniam direclarum mentium esi, vencrabi- lenliae paiticipatione fulciatis. Habebitis Dco propi-
lis Ecclesioeniagislros expetere. Soli euim declinan lio spem de victoriis non jaccntem, si pontificali
exnmen conscier.tiae,qui vitae sunt non contineniis contra diaboli subreptiones congressione pacifica : d
Nam et ferialoore splcndorem bonaevolunlatis enun decertandum instrmftioncm muniatis. Nunqunm in
tiai, qui per aposiolicam immaculatamque fidem e sancliirum Ecclesiarum memoria Dioscori participis
per compitentes procdicatores aut confirmari s< Eutychetis, Timolbei et Petri, parricidarum crnn-
optat, atit corrigi. Verumtamen licet in bis nullun meraoratio reviviscat: serveiur ab omnibus susci-
saeculipraecedenlisexislat cxemplum, neque seniori piendaeChalcedonensissynodi,Deoper vos operan'e,
fjcii qnalilas aut commissa libris, aut memoriis in diffinitio.AcaciusPetri tenebrarum filii communione
serta tenentur; nihil ad nos, quibus dulce esl bene pollutus habeat participes, qtios delegit: qui eliam
licio Dei, pietatc vestra invitante, inchoare mcliora inter suos excessus, nec de Petro Antiocheno, el
et hoc quod non accepimus a parentibus tam clar complicibusejus nitidura se esse perpessus est. Ces-
operis insliiutumnobis ipsis imponere; quia lotumpn sent maledicta piis sanclaerecordationis papoeLeonis
redintegratione fidei et Ecclesiarum pace facere ingesta dogmalibus, quacsolos quidem illo in suis
libenter ampleclimur : si lamen majorum no-lronin manenle puniunt irrogantes. In bis quaepracfati su-
diffinitio, ct sanctorum Patrum in suis radicihu; mus, solliciludinemvestri advocamus imperii : pole-
inconcussa permaneat: si anathemalizetur Ne.-toriu; rit enim pietas vestra, hoc custodiens, apices el sce-
cuinparlicipibussuis, quievacuans divinscsacrament; ptra sua post mullos annos ad aliud sacculumpossi-
nnturae,beatam virginem Mariamnudi hominis men dere translata. Suscipitepreces nostrasper Ennodium
tiiur esse genitricem ; oblitus angelicae nnnuniiatio atque Fortunatum fratres et coepiscoposnostros, nec
n s, per quam mundo innotuit, quia quod ex ei iion Venantium presbyterum, atque Vilalem diaco-
nasceretur vocandum essct sancum, Filius Dei num, ve.l Hilarum nolarium, filios nostros, quorum
Facessat impiorum lam conlumeliosain Deohonori apud nos fldes in Dei timore studiumque perclaruit,
ficenlia : quoniam sic est in utero virginis operal pro vestro amore transmissas, et placidam vice no-
diviniias, ulex ea unilas ibi proccderel carnis, ani slra supplicalionibusconscientiamaccommodate.Spe-
maequehumanac; increata quidcm.sed non coufus ramus cnim, et de Dco hubentes Gduciam,rollicemur
381 EPISTOL.E ET DECRETA. 382
studia, quae a vobis verae religioni impensa fuerint, A impiissimos Neslorium atque Eutycbelem vitaraus
sine retributione et procmionon fulura. Daia 111idus pariteret horremus. Eorumcondemnames et anatlie-
Augusti, Floreniio V. C. consule. matizantes et personas et dogmata, detestabilibus
» EPISTOLA sacrilegiis comparanda, qui dispensationem divinam
ANASTASII IMPEHATOHIS AD HORMISDASt PER LEGATOSet humanaereinedia infirmitatis, similiter aut nescire
SEIIS APOSTOLIC/E MISSA. voluerunt, aut cognita blaspbemare. Tale igilur circa
Catholicam fidem profitetnr : Chalcedonensisconcitii fidemclementiaenostrae proposilum summusDcus ab
decretaservanda: Acaciumad tollenda scandalanon exordio viiaesensibus nostris immislt : unde et impe-
damnandum,et de pacecogitandum. rium nostrura credimus cuslodiri. Miramur auiem
Exemplunisacrae Anaslasii Atigusti Hormisdae papae quaraobrem debeatissimis Patribus, qui in Chalce-
perEnnodium eiFortunattim episcopos, Venantium done convenerunt, aliqua nobis scribere voluistis,
presbyterum, Vitalem diaconuin et Ililarum nota- dum ea quaeab bis fuerant consiitula praedecessorum
rium. nostrorum multiplicibus decretis confirmata iiron»
Graliasoninipolenti Deo referimus, quod sanctiias stranlur. Et cum nec alia synodus facta fuerit, per
veslra disciplinisccelesiibus insliiuta, sicut poposci- quam quae ab illa disposita sunl redderentur inlirn.a,
mus, legatosfidei, Ennodium et Fortunatum vcnera- B nec lex a nobis processeril, cujus novitate stalula
biles episcopos, sed etiam viros rcligiosos Venantium praefati episcopalis concilii solvcrcntur, maxime cum
presbyterum, Vitalem diaconum, et Ililarum nola- ipsa synodus dixerit anniliema esse debere, quicun-
rium, quales poscebat causae siiblimiias, deslinavit; que aliam fidem quam opud Nicocamtreceiiti decem
qui negotii magniiudinem implcre possc.it, ecclesia- et octo venerabiles Patres c<nstituerunl dorere vel
stici luce sermonis, quique operante Deo omnia hnmutare volucrit, ad hoc eliaui eos, quos supcrius
subtiliter requircntes quae ad rectam et veram Cbri- coraprebendimus, id est Nestorium et Eutychetem
stianorum perlinent fidem, etipsi, sicut decuit, de- damnaverunt,quos nos quoque damnamus. Nam pro
clarartinl, et a nohis, sicut oportuit, agnoverunt: hac causa altesiantur nobis etiailt divinaelitlerae ad
quia una est Ecclesia Dei, apostolicis ubique firmata Alexandriara, non scmel, sed mulioties destinatae.
tfoctrinis. Unde quis audeat de Domini nostri Jesu Per quas objurgavimus, cur sibi nonarbilrentur possa
Christi incarnalionc aliter quam babi t veritas ipsa sufficere directam lidei doctrinam, recedentes ab
seutire, nisi ut confileatur acqualem et consubslan- anathcmate Chalcedonensis synodi vel venerandae
tialem Patris Filium, salutis nostrae causa, juxta raemorioeLeonis episcopi.Unde non paryum siudium
annuntiationem arcbangeli, in utero virginis, carnem apud nos, et iniemio in proesenliquoque perdurat,
ex eadem assuraendo, bominem factum? et sicut ail C quatenus a superfluo anatheinate eosdem possimus
Aposiolus, in servili forroa , ut crucem pro nobis abstrahere, et sancroeEcclesiaeuniversali conjungere.
carne susciperet. De quo beatus Petrus npo>loIusJu- Decapitulo vero quod solum videtur esse residuiim,
daeisdicil: Vos pelislis vobisdimitli virum homicidam, nostra voluntas peiitioni veslroefortasse propter uni-
auctoremvero vilm interfecistis. De quo eiiam legitur taiem Ecdesiarum convenerai, nisi alia venerabili-
in Paulo apostolo : Factus obediensusquead mortem, luis Ecclesiis ex hocremovcri scandnla crederemus.
mortemautem crucit. Confitemur enim quod genilrix Nunc universa quae sint facienda perpeudite, quia
Deibeata virgo Maria in vera carne et anima rntiona- grave esse clementia nostra judicat de Ecclesia ve-
bili et iulelligibili nobis Deuni peperit snlvaiorem, nerabili propler mortuos vivos expelli, nec sine
quem homousion Deo Pal i et Spiritui snncio, ante multa effusione humani sanguinis scimus p'osse ea
sxcula eumdem nobis quoque hoinousion, propter quae super hoc scfibitis ordinari: omnia lamen a
peccata nostra in fine lemporum crediinus el prol a- Dco sperantes, pcr concilium melius agere poteritis,
mus fttisse progenituin, sicul propheta David dicit : quam ab his hominibtts, qui propter errores suos pro-
De venlre matris mem Deus meus es tu ( Psal. xxi). vincias percurrentes, inimicam Evangeliis snnclis et
Quae lamen ila sine defectu vel confusione nostri Ecclesiisvolunt esse discordiam. Ergout sil placens
corporis esl assumpta nosira substaniia, tti in eadem D supern:» majeslati Ecclesinrum unitas, proviileie :
carne Dei Filius mundum examinaiurus advcniat, quia quid nobis in eis quaepraditi sumus obsistil,
oculis omnium vulnerum et clavorum indicia reprae- ignoramus, si bene nos arguit. Per omnia inmcn
sentans, sicul scriplum est: Et videbunl in quein pu- voluntatis nostrae puritaiem legalorum nostroiimi
pugerunl(Apoc. i). Cum omnibus eliam ortbodoxis poteritis narratione cognoscere. Petimus auiem ut
' Ilaccepistola cum quibusdam
sequentibus scripta bentur, et quae de eodem scriheniur infra manifeste
est ab Anastasio imperatore anno Domini 516, quando demonstraiur. Legati quos misit fucrunt alieni a
edita catbolica?fidei professione se catholicum esse cathoiica religione, defensoresque haeresis Euiychia-
simulavit, ul scilicel hac arie, populi lavore captato, nae; idenque pracciiiie Romam venerunt, til (si fieri
metum Viialiani excuterei. Addidit revereniibus sedis potuisset) ipsum Ilormisdain ad suas ipsorum partcs
apostolicae legatis Theopompum et Severianum, ho- adducerent. At ubi haec adeo incxsiiectata Honnisiln
mines laicos, quibuscum de rebus ecclesiasiicis age- comperit, legntos re infecta a<l imperatorem reiliro
retur. Anasiasium his litieris catholicam fidemveie-• jussii; jam de Anastasii perfidia, diu piorum verbo-
ratorie et per summam calliilitatein professum esse, rum involucro vclata , certior facius. Haecconstant
eademque f.llcndi arte Clialcedoncnse concilium infra ex epistola Hormisdaead Avitum. SEV. BIMLS.
approbasse, ex his quaesuperius dc ipso scripta ha-
583 IK)RM1SD.£PAPvE 584
pro nobis apostolatus vcstcr orare dignetur : quod A . commendat intentio. Pftideniiae siqnidem- speci.ile
vos libeni animo facere, liac potcrimus maxime doeumentum est, cum id quod sibi ulile crcdii, imp.i-
rnliotie cognoscere, si perfeclam nobis unitniem lienler inquirit. Nam si in corporum morbis noxia
Ecclesiarum diguaiiis Ineiit Dcns, vnbis disponenii- esl larda curaiio, qti:>ntoniagis in saluie aniinacgia-
bus, coiidouarc : illani en m vox Dei magnam betie- vius esl f. rendus remedionim fidclium serinr appe-
dictioiiem diligeiitilms se. mandavit alque dnnavil, lims? cum moneaniiir-spirilualibusi siiiutis, ne qont
qun declaravil: Pacem mcam do vobis,pacem mean prodesse .pnssur.t in diem poslerum differantur, cla-
dimilto vobis (Joan. xiv). nianle sapientisstmo Salomone : Ne tardet converti
EPISIOLA ad Doninnm, el ne differas de die in diem (Eccli. \) :
ANASTASII IMPERATORIS ADIIORMISDAM P.P.M. quia sicut in incerto viias tempora, itn in luio ani<-
Theopompumet Scverianttm homines li.icos,. legatos m:e convenit csse remedia, ut iniret in gaudinm
ponf.ci ad snlutationis offlcium, et pacem conci- domini sui, quem Venicnsdominus ea quoesibi plii-
liandam nittit.
rent invencrit opernri. Unde et faieor me fuisse mi-
Anasta-ins Angu tus Hormisdae paprc per Tlieo-
ct Sevcriantim viros clarissimos. rnium, cur tand.u leg.itio promissa lanlaverit. cmn
pompum facienda isla sint, ul regna coclesiiarapiantur. Ve»
Omnia quae bcnignitas conceperit aniroorum, dulci "
rtimlanien instiiicius ipsc, qtiem mausuciuilinis ve-
ambiluet feslinationelaudnbili propaganlur; necsibi
strie decli.rai alloquium, spem supernaemisericordi.-c
requiem putant posse praeslari , donec ad effectuin
llicetur. Desuper est enim et ip9iim velle qnod
saluberrhnum desidernta pcrduxerint. El tunc quae- p
diiin ipsins feslinalioiiis lit requies , diitn comigcril bonnm esl. Confido anlem quoniam qui ccepit 'ii
nos ceria ratim e vnbis opus bnnum perficict tisque in fincm. Ergo vi*.
spes volorum. Qund in prrcsenli
nostrae cui roepistis iusistite, et spret;s erraniium lubricis,
perlulimus, donec coeleslis favor el pctiiioui nobiscum snpra petram solidam tenete vestigia. Tali
aud.tum, et veslrae prouiissonis screnum donet effe-- crevit Ecclesin silicta eooscnsu, quod his verbis apo-
ctmn. Ergo quia vel maxima itineris longitudo, et
stolicorum acuium tesiatur bistoria : Muliitudiuit
ultra solHuin morein hiemalis asperilas, quod cpta-
credentinmerat cor ununi, el anima una (Act. iv) N>m
bamus , nobis fecil incerlum , interim intra animos lum connccti potenint griiliir-vincnlis,.
desideraU compressimus, beneficia divina cnptames, qnemadmo
quorum di-lant cor !a sentemiis? Fac, domine impc-
quae botise evilus lei sua interpositioue decidunt.
rator, effectum rerum Ii.lem probare verborum. N>>n
Agnosceutes igiiur qund ejus priinam nobis graiiam e im sermonibus
condonav t, nl missa ad nos legatio ad bealiludinem cognoscunlnr hominum corda, sed
et
tuam feliciter remearct, ad secuudnm processimus, C effectibus. Cum Ahraham pilcr noslcr non nuda
Jl dirigeretur a nnbis promissa legnlio, pcr quam el Deo fide, sed opere fidem cnmn emlante placiierit.
commemoratio fieret eoruti: quae cu.n sanciissimis Unde vel pro dispensatione inihi creliia, vel pielatis
viris longa dcliberatione coniulimus , ct inde , Deo vesiroe circa me benhnilate pcrpensa , domine (ili,
horlor ct supplico, nl sludium pacis, quod per scri-
au«pice, tam nostrae peti ionis, quam vesiraegrarhr,
ad intcgrum lux serena resp'endeat, el loti orbigau- pia praferlis.addoniponendanobiscum.ndjutoreDen,
dia exspeciata donenuir. Commemoralionis ilaque ea in his, quibus lahoranl Ecclesiac, dirigntis, quia
secundum prophelam : Pax multa diligentibusnonten
loco, et saluiaiionis hnnorem reddendo, Theopom-
luum, et non est ittit tcandalum (Psal. cxvm). Non
pura virtim illustrem, comilcm domesiicorum, ngcn- sunt
tein sacri nostri palatii scbolam, fidelemnolns vel pro incognita apud mnnsueiu linem vesiram quac
di-
suis moribus, vel pro ipsa affeclione gcniiali nostrae nos ab ca, quam redintegrare cupiinus, uniiaie
scernant. Date nperam, ut hudando quaeprofitemini,
pruvinciae, sed et Severianum virura clarissimum
comilem sacri uostri consi>torii ad veslram direxi- compleantur cffectn. El apostoli, cnjus commnnin-
viribus sequimini
nius sanctitatcm, qui ordinem litieraiumpropria voce nem credilis expeiendaui, lotis
ad disciplinam. In tntum perdita noxiortim decliimte
lestantes, celeriialem exspectata provocent, qusc
ctiam ccelcstimisericonli.e credimus placuisse. Data " conlagin; scienles non habere cuin religiosis impios
xvit cal. AugustasConstantinopoli, Pet o viro.claris- ponioncm, nec ullnm fidei cum perfidia esse c nsor-
Bimoconsiile (anno Domini510). tium. Consequensest ut qni errorum detestainr princi-
EPISTOLA VI. pes, oderit sectatorcs. Exsecrabile habeaiur in flove,-
quod damnamr in semine. Offeiie hoc niuniis Deo,
Al>ANASTASIUM AUGUSTUM.
Fraude Aiwlasii imperatoris nondum detecta, laudat pro ve«lris, precor, offerte teraporibus : jain diu bjnio-
ejus studiumde paceconcilianda,monelqueul tandem a vobis hosliam pro ta"l's qnocv. bis conlolit Chri-
dnmnalis hmresijus Ecclesimunitas sortialur ejfe- stus beneficiis exsprciat. Qnid opus esl apnd illum
cttim. preces adhibere , qui supplicat ? Vos seunlui mbis
Hormisda Anastasio Auguslop>r Theopompum et Romae, ul me ad
paeem bonarctur, injungiiis. Ego.
Scverianum. non solum cum his ad vos supplicationis verba con-
Sollicitari auimuui tuum, clementissime imperalor, verto, sed vesl:giis vestris pro universali advolvor
ambiliosaaviditate commeraoras,donec sperataeuni- Ecdesia. Audite me pro Christo legatione fungen-
talis rediotegratio optata contingat. Bona sunt desi- tern : non patiamini ab improhis cnnibus Chrisii
deiia saluiis, ct laudabilis qu i: sc hujusmodi Dco menibra discerpi : quoe insan:bilia vidciis, absciu--
585 EPISTOL.E ET DECRETA, 58«
diie, et qnae segra, curate. Cur quat sana sunt inva- A 1 RESCRIPTUM
lidis conjuncta quaiiuniur? Servate ordinem quem fENATUS LRBISR0M.EAD ANASTASIUM AUGUSrUM PE8
unilas ipsa praefinit,et pacem mundo, quam poscitis, THEOPOMPUM ETSEVERIANUM VIROSCLAM-KIMOS.
reddite. HOPC et sub prajsenli occasione deposco , et Pontificemsemper pacisfuissesludionum,quampendets
Ai
ab acii damnationefalt-nlur.
rursum ac sirpius supplicare curab», sperans impor- Si prima sempcr esi, imperator invicte, a rcgen-
tunilaiem hanc meam et Deoesse placiluram, el apud tibus
snppliiiuni speclaia devotio , si sola giatia do-
vos quoque per assiduns petitiones, quoninm id nos ininoriimconciliiiur obsequio; indubiianter agnosccs
Dominus docnil, vacuam non futuram. Data R mse sacrae jussionis oracula quanla senatus ves ri fuerint
(aimo Doniini516). gralulaiione suscepta, maxime cum ad bos et animus
EPISTOLA doniini nostri invictissimi rcgis Theodorici fiiii vestri
ANASTASII ADSENATUM URBIS PERTnEOPOMPUU mandntoriim vestrorura obedienliara praecipienlis
ROMjE,
ETSEVERIANUM VIROS CI.ARISSIMOS. accederet, et sciamus super omnia beneficia veslra
tunc magis nos erisi, cuin digiros credilis, quibus
el ad
Ponlificem regem pacem hortandos. debeat iraperari. Mox igiittr sacrae studio jussionis
* Imperator Ca:sar Flavius Anastasius pius, felix, . implendae, beatissimum papam Hormisdam cielidi-
"
victor, semper auguslus, Germanus inctylus, Fran- mus deprecandum : de quo paruin cst dicere, quia
cicus inclytus, Sarroaticus iiiclytus, paler patriae, vola supplicanlium benignitale praecessit; scd et
proconsulibns, consulibus, proetoribus, tribunis plc- nobiscum suas preces, ut quod horiamini fiat, ad-
bls, senatuique suo saluiem dic t. junxit, evangelicis voluntatera suam tcsliraoniis
Si vos liberique vestri valelis, bene esl : ego asserendo , ostendens muiidum snpra miiliiiudinem
exerc tnsqie meus va'emus. Quoiiens ulrisque peccalorum suorum scandalis plus gravalum, dum
publicis rebus prospcra volunt.ite consiililiir, non vox sit isa dominica: Vmmundoa scandaits (Manh.
soliim exliortatio, sed poslulatio quoque creditur xvm). Et idem, opnrtere liomines scandalizaniiura
conveniens, ut duabus in unum concurrenlibus cau- partes meiubrorum abscinde;e, quam ut in ignem,
sis animus incitatus, quod felix et bonum partibus non renuntiatido scandalis, mitianiiir aeternum. Sed
sit, valeat adipisci. Si etenim Christus Deuset Do- et post haec divinae leclionis exemplis , quani boiii
mintis noster, el pcr milissimam voluntatem, et snt fructus pacis, osteudit cum diceret: Et ap slo-
quamdamdispensationis peliiioncm nos revocavit ad lum Paulum graiia Dei plenuin , nibil lamen quibus
se, el tedempios proprio sanguine libertati restiluit, bene cupiebal, quod optaret melius, inven sse; niii
ut Siilutemra rialilati pracsiaret, non videtur abstir- . ut pax Dei, quoeest supra omneni excellentiain, in
G eorum sensibus abundaret; quodque in Evangclio
dum, lain apud gloriosissimum regem, quam apud
beaiissimum papam almaeurbis Roma:, paires con- Dontinisil vox isln dii entis : Quoniampacifici/ilii Dei
scri; tns in.periali petitioni conjunctos, ea sperare, vecabuntur (Matlh. v) : et ilerum ad ipsiim Scrpiu-
quscet nobis et sibi Dco nnntiente iu cominune pro- rartim omiiiiim reverteudo doctorem, qtiatitoips i vel
fnianl; hocest, ne fugitivoruniaudiant concinnaios lide, qua et ccelesiia regna pr.Tsumimiis, a peccato-
serinoiics , mendacio solo compositos, sed snlisfa- ruiii cruciatibus credendo sah-amur, carilas sit mnjor,
ctionc suscepta , qu.im et verilas et fegalorum qui oslendit, lesiimonium tale subjiciens : Spes, fidet,
directi stuit inquisiiio pntcfecil, ad dcsideratam pa- caritas, major aulem omniumcaritas (I Cor. xm) : id
cem acccptabiliDeo voluptate coucurrat. Iudubiiatum est Spiritus, gratia donanle divina, c:<riiatemvirluii-
siq.iil.-m cst ex longa annorum serie, muliam par- bus o inibus exaltat. Non habenies ergo, si et pro-
tem reipublicac vestram vindicare constaniiara. pler puenamscandala declinamus, et paccm propter
Proinde nportet sanctissimum cceiunivcsiriiin solerli pacis bona sectamur, et ad caritaiem nos qui est
sludio ac provido labore conlendere; tani apud ex- caritas Christus hortatur; quid est enim quod retinet
celsum regem, cui regendi vos potesias el solliciludo calbolico ardore festinos? quid esl quod delinqucnlis
commissa est, quam npud veneiabilem papam, cui Acncii impedil volentes Cbrisium vidcre persona ?
inlercedeiidi apud Dcuin facultasest praeslia,'ul in I) quid est quod a suo liberi, alienn gravanlur crrore ?
ea parte animi sui bonilalcm digneutur impeudere, Haec cum venerabilis papae Iaiius fuerinl expcilila
in qua ulriusque reipublicoemembrn speraia sanilale rescriptis, pro nosirae lamen obsequio cre<iidimus
salvenuir. Impl.bitis cniin veterera consuetiidlnem, devoiioms indenda , ne nnn rogasse piitarcnmr re-
et niinisconsilio vestro iiolissimam, si ea quaepubli- condendo responsum , quod accepimus dcprecnmes.
c:e utditati convcniunt, tractaudo, sperando, postu- Proinde, piissime iraperalor, II.TCSIIOnomine sena-
laodo, effectum adipisci Deo nuspice feceriiis. Data tus sercnitatis inae clcmemioe provocalus adjuuxii,
v calendiisAugusii (anno Domiui 516), Chalcedone, ut qui animo quarabenigno in iitraque republica
Peiro viro clarissimo consule. concordanda fuisli, lnm esse pio in Ecclesiaeredin-
lcgranda unitate nosearis. Nam ut pax i:ia resnoniiii
tanlum scitur prodcsse subjectis, sic liaccreligiouis
« In edilio:e Rom. epist. Pontif. Romanorum hi
nicusinclylus, Francicusincluius Tribunic. Pot.XXV
liinli ila eunniianliir : Imperalor Cmsar Flavius Ana- cos.iil
s'«5i-'foontifrx inclytus, Germanicusinctyius, Alama- stus, pater piut, felir, vktor, ac triiwiphatorsemperaugtt-
patrim, consulibus,clc.
587 HORMISD^fiPAP.E 5SS
cum populo suo prolicil imperanti. Eteuim quis non A a vero praesule RomanaeEcclesiae Lcone. Rogo au-
bacresum perfidarura sequaces plus quam ipsos deli- lem plenius alque perfectius, quae servari oportet,
quisse putet auctores? Qui non -postpatibulum crucis commonete, et a quibus abstinere debeam, veslris
dividentes iierum Clnisii membra condemnet? Uti- custodibus litteris intimate : ut si fortnssis adliuc
nao. Iisecjam vobis regnantibus causa ccepisset, ut inexercitatus ordini deputor lectionum, seu divi,
facilius maia rcprimerenlur nasceniia , quam prove- sive egi aposlolicis doctrinis vestris incongruum,
cta. Nam quis ambigat non potuisse ejus existere, veslris imbutus sermonibus possitn hscreiicoriunob-
cujus corrigi lemporibus videret errorem? Per Enno- sistere machiuis. Hoc enim facienie-, sanctissimc,
dimii et Fortunaiiim episcopos, a Venantium presby- firmiores nostrse sanctae synodi invcniciis episcopos,
terum, Vilalem diaconum ct Hilarum notarium. et bonorura actuum cleruin acpopulumconfirm:ibitis,
EPISTOLA tanquam faniiliarem vobis reddemes sanctam Nico-
Ecclesiam. Venerabilemvero diaconum
SIVEEXEHPLUM RELATIONIS JOANNIS EPISCOPI NICOPOLI-politanorum
TANI, PER RUFINLM MACONUM EJUSDEM, ADHOR- Rufiuum ad tam necessariam causam direcuim, pa>
IIISDAM. ciftce, sicut vos decei, rogaii suspiciie; et fiduciam
Calholicam fidem profilelur, el qum vilanda, quceie triliiienies, celerem ejus recursum atl nos prxsiare
ternanda, moneri cupit. Bdignemini, portantem spiriiualia atque apostolics
Domino meo pcr cuncta sanctissimo ac beatissimo conslituta. Cunclarh, sanctissiine, omnem in Chrislc
-
patri patrum, comministro ac principi episcoporum fraternitatem vestraa Leatiludiuis ego el qui mecum
llorinisdic, Joannes in Dominosalutem. sunt plurimtim salutnmusin Domino.
Cura mihi exslilil sentper uibil amplius quaerere, EPISTOLA VII.
nisi agere propriam et fam.liarem conversationein ADJOANNEM N1COPOL1TANUM EPISCOPUM.
vacuam sollicitudinis ct anxieta is mund nae: sed Commendal illius : Nestoriumet Eulgchen
muilaesl retigionem
quia Deijudicia abytms (Ptal. xxxv), sicul duinnandum, el quonwdo qiti ad fidem reverlun-
et vestram cognosco docere beatitudinem, patre tur recipien.Asint, per indiculum se stgnifwaiurum
nostro quondam atque archiepiscopo Alcysone a scribil.
Chri.-lo ad supernas mansiones evocato, ea ratione IlormisdaJoanni episcopoNicopolilanoper Rufinuro
qua ipse cognnscit, qui est possibiliuin dominus, in diaconum.
nie sancta synodus bonorum actuum, ac clerus pas- Gavisi sumus in Domino valde, frater carissime,
lorum transiulit sortem. Ego autem cuncta re.ferens acceplis litteris tuisf in quibus te profueris sacerdo-
Dee, qui balbutietiiiura linguas liberas facil, decen- tium Dei graiia suscepissc. Haecest (ides certa, boec
ter ad vestras orationes concurro; ul juxta consue- C spes sineambiguitate secura, qua creditur totius boni
ludinem apostolicae sedis veslroe, quae cuuctarura causa iu stiperna dispensalione cotisislere. Cujus rei
Ecclesiarum curam liabet,el Nicopoliianorum habere scientiam babens, frater carissime, beneficiorumquae
dignemini, secundum anliquam spirilualem disposi- a Deo nostro consecutus es, religioso animo gratiam
tionem vestram. Petenti etenim mihi dari spiritum confiteris; licel hoc qnoque de eodem clementiaefonte
ad apeilioncm oris, sicut docuil Apostolus (Ephes. descendat, ut se auctori sno humana sttbmiitat hu-
vt), atque ipse eliain Dominus praeccpit, raecura pe- militas. Ail enim: Superquemrequiescelspirilusmeus,
tiie horum datorem, et cuu. quaerente pariier quac- nisi super humilem, ei quietum, et trementemsermones
riie, et pulsantem spirilnali manu vestra suscipite. meos (Num. xi)? In his er;;o, in quibus hujusmodi
Iloc cuiin vobis facieniibus, potero, sanctissime, et probaris, clarlus eliiciscel aliis etiam virtuiis hujus
accipere, et inveuire, et aperiente Christo recta per futurum exemplum ; quando ad boc etiam Deoinsti-
verbum verilalis incedere. Quoniain vero quidam luente perducius es, ut el de te catholicorum glorie-
dissimulantes nobiscum credere, atque seclari santur Ecclesia. Nam sicut divinis teslimoniis eruditus,
clas synodos quae Nicocoe, Conslantinopoli atque et juxta Apostolum sacrarum Litterarum instituiione
Ephesicongregaiae sunt, in qua principes exstilerunt formaius, hoc auspicium tuae ordinationis edidisli,
sauciissiinoememoriaeepiscopiCoeleslinusapostolicacw ut adversus deviantes cum sedis apostolicaesenlen-
sedis vestrae, et Cyrillus Alexandrinoc; insuperetiam tiis convenires. Neqtie enim remunerare aliter tantc-
quae Chalcedone adversus Eutychctera impiura con- rum beneficiorum poteras largitorem, nisi adversus
gregala est, quacomnes praediclasveritates orthodoxa inimicos ejus evidenlem zelum apostolicaeconfessio-
iu se raiione firmavit. Tamen audent nos impugnare, nis osehderes.
tanquam vinculum concordisesine ratione vitantes. Nolum est enim eos extra religiosa septa consis-
Votumauteni milii est, vestram sequi doctrinam sicul tere, qui et ipsi profltenliir conscientiam lidei atque
inier sanctos pracdecessor meus Alcyson exstiterat, fiduciam, sed infructuosa est apud eos, quamvis cum
et anaihematiso Dioscorum,Timotheum appellatione religiosis congrua sanclac communionis ocqualitos,
.Elurum et Petrum hortim successorem; et Petri quia procul dubio qui ea quam meruit liherlate non
communione cum his permixtuni Acacium, ct Petrum ulitur, subjectum se iniquitatibus conliletur. Quid
qui Anliochenara perturbavit Ecclesiam, sequens in gloriemur his qua^Snon sequimur disciplinis? Falso
omuibus synodicas et aposloiicas epistolas scriptas appellat magistrum, qui se inslitulionibus ejus non
* In edit. Romana cst IWarianum.
389 EPISTOLiE ET DECRETA. 350
probnt esse discipulum. SeJ quia nobis nunc omnia A qucex nobis in regnante fuere Conslan poli; cum
in confessione similia, et libertatis propriaeresump- vestri s.inciissimi vicarii Ennodius et Fortunalus
sistis affectum; paternaerursus liacreditaliscupientes episcopi, Venanlius presbyter, Vitalis diaconus, et
csse consortes, amplectitnini gratiam traditionis an- llilarus noiarius degerent, pielaiisagonem suscc|iliiiu
liquae : et in illius inconvulsi fundamenli stabilitaie tenentes. Nobiscumautein fuii, inler sanctos factus,
persisiite, non cum lemporibus corda mulantes; in- pater atque arcbiepiscopus nostcr Alcyson, qui cmn
constantis enim mutabilitas isia solet esse propositi: oinni pracsumptione supplicibns utcns libellis, apud
atque ideo bene fundalis oportei inhaerere; qnandc vestram beatitudinem dignus efiectus est apostolicae
hujusmodi studia clementia scit fovere divina, ul sedi veslrne communicare nubiscum. Sed qui.i re-
lidei vestroeflrmitas vobisde aliorum salute fructifi- pente qui cunciorum retinet potestatem hunc ad se
cei, et fervore vestri studii aliorum quoque animus evocavit; nos irrefrenabili fletu delenli pervcniinus
ad rcsumplionem bonorum suorum possit accendi: lamen ad patriam, nullo modo errorem propier
quatenus el de vobis quoque sanclus apostolus di- Dei gratiam sustinentcs, sed ubique veslra dccrcla
xisse credatur : JEmulatio veslra provocavitplurimoi seclautes.
{II Cor. ix). Ergo Nestoriiel Eutycheiis impielalibus Flentibus atitem n bis atque lanicntantibus cum
juxta synodalia consiituta damnatis, sectatores quc- bis qui nnbiscum relecii sunt in parcecia commini-
que eorum similiter exsecrantes, cum exsullatione stris, quis pnssit de orthodoxis recle Christi oves
dicamns: Exite de metiio eorum, el separamini, ei trnnsigere; qui consolatur htimiles, consnlatits est
immundumne leligeritis, dicit Dominus (Levit. xv). eiiam nos per vestras orationes, demonstrans me-
Qucmadmodumenim quis malaruin inventionuin de- tropoiitanae civitati in cunctis sanciissiinum Joan-
testabitur principes, si non deciinat sequaces ? aul nem, qui a pucritia in Ecclcsia sine culpa nutrilus,
quemadmodumodit originem, qui non exsecratur el imo laudabililer in ca degens; ita ut neque eum in
sobolcm? In discipulis praedicalur fama docentium, his quisquam lemporibiisanteceIlal;zelo autem circa
-et donec male jactorum seminum radix per succe- orthodoxa, juxta aposioicas admonitiones vestras,
dentes culta (lorucrii, tandiu auctorum memoria noti nulli omnino cedens. Hunc ergo Dei providenlia or-
peribil. Addatur perdito Eutycheti et Acacius disci- dinavimus procsulem Nicopolilanorum sanctissimoa
pulus sub commuuione Petri, omniumque damnato- Ecclesiae: et rogamus ut juxta anliquam consiieiu-
rum mixtus errori: quos vestra dilectio lilteris suis, dinem hunc quoque complectaniini paternis visceri-
tlum fidem suam asserit, evidenter expressit. Ad in- bus veslris, nobisqueaut ipsi, Dei grata, efficiamini
struciionem vestrac fidei pleniorem, quo ordine ad _ arma inexpugnabilia commonitionibus veslris uiquii
communionem nctram suscipi deceat revertentes, docirinis : et deprecnntibus nobis inclineiis atirem,
indiciilumsubter adjecimus, sperantcs in Deumbo- et pietatem concordiaereperiatis, juxla inspiratam
noruin omnium largitnrcm,quod laudabilicirca fidem vobisdivinitns apostolicam providenliam, ut inpace,
veslroe devoiionis insianlia, non soltim hoc eorum quae est ei amabilis, cunctae sanctissimie Ecclesiae
qui vobisvicinilate junguniur saluti prosit.scd eorum cooplatoeimmarcescibilemvobis coronam nectentcs,
quoqtie, ad quos fidei vestroe et religiosacvoluntatis in omni pietate atque humilitate comprdiendatur in
velox fama perveneiit. Rufinum siquidem diaconum, Cbrislo. Vcnerabilem vero diaconum Rufinum, pro-
qui nobis litteras vestras obtulit, in Chrisii caritaie pter hanc lam necessariam causam directum, libcn-
suscepinins, quem apostolorumorationibus commcn- ler rogaii respicite, et ad nos sub velocitate rc-
dantes cum pace remiliimus, horlantes litieras, a mittite poriantem doctrinns vestras aposiolicns. Et
nobis tam ad caritatem tuam quam ad synndumdire- »lia manu : Iucoluiiiem me ora, snnciissime paier
ctas populo relegatis, quod et nos pro lidei vestrae patrum.
commendationefecisse cognosce. Data xvn calendas
Peiro v. c. consule. Ego Joanncs episcopus rursus retuli: Iucolumcm
Decembris, me ora in Domino, sanctissime ac beatissime patcr
EPISTOLASYNODICA,
p patrum.
SIVEFXEUPLAR RCLATIOMS SYNODI EPIRIVETERlS AD
UORMISDAM PAPAM. Ego Mattliaeusepiscopus Butroti retuli.
Joannis in Nicopolitanumepiscopum elccti pouulant Ego Constantinus episcopus Haciianopoleos(Ila-
confirmationem, et in fide calholica instrui cu- drinnopoleos) reluli: Incolumemin Domino meora,
piunt. sanctissimeac beatissime pater pairum.
Dominonostro per cunct.i sanctissimo ac he.dis- Ego Cbristodorus (Christophorus) episcopus An-
simo palri patrum, commit.islro ac principi episco- cbiasmi reluli.
ponim llormisdae, syuodus veteris Epiri, Joannes, Ego Hilarius episcopus Pholices reiuli.
Matihaeus,Conslantinus, Christodorus (Christopho- Ego Philippus episcopus Plioenicesretuli.
rus), Hilarus, Philippus, Julianus et Clirysippus. Ego Julianus episcnpus Dodonesreluli.
Si dignis prxroiis uii teutemus, necesse esl multis Ego Chrysippus episeo;us Congraerctuli.
fleiibus horum depromptioncs efficere. Plurimi nam-
a Eademhic noroina sedium alque in epislola 5 J, 3 part. Concil. Cbalced., iinde nonnulla emendavi-
DJIIS.HARDUI.NUS.
591 HORMISD^ PAPiE 594
EPISTOLAVIII. A sit utrumque sentenlia, horum alterum si quis se—
ADSYNODUH EPIRIVETERIS. quatur ,el diligat, dicat aliquis qiiemadmodum se
Euttjcltetii errornm sectatores dumnat: episcoposEpiri ea seniemia, quae designios damnavit, excipiat;
veteris, ul nominalimlimrelicosanathemalizent,Iwr- cum eos, quos Iransgressionis aui impielatis con-
talur. neclit scqualilas, sine dubio uniun quoque vinculum
Hormisda synodo Epiri vetcris. damnalionis astringat. Timolheus et Petrus horum
Benciliciiis Deus Ecclesiaesuaemembra consocians. sequaces, homines mente cnrrupti, et peslis quxdam
Benedictus Deus, qui maliguo insligaiile divisos, sub nominis detestanda catholici, qitorum communionem
cadem qun olim fuerunt, facit soliditaie conjtinctos. in Petro complexus Acacius, simililer (al. stmUem.
Etsi enim diu perdicis modo vociferavil inimicns, et HARD.)quoquc meruit subire senteniiam, qui tanltim
cos quos non gcnuit, sicut asscruil prophela, colle- malum quasi parvi aestimans, el propo.-ilum nun-
git; tamen abyssina anibigiiitale desnlabitur. Neque quam ad meliora convertcns, ne ab illis quidem se
enim oves dominicaesequunluralieiium, aut alterius quse in Antiochia detestamur abstinuii; ibi quoqua
vocem pastoris exaudiunt. Unde nec vos ad sahnis transgressoii Pelro communione connexus in Apa-
iter rediisse miramur, cura larditatem magis iu hac meara niliilominus hoslililer vers&uis , Ecclesiam
redinlegralione culpemus. Debemus, carissimi -fra- 8* Tyriam quoque non ea qua decuit integritate dispo-
tres, domesticis uti ad hanc quaui quacrimus staSili- nens. Propter quae, dilectissimi fralres, ab eorum
tatem documentis : siquidem tunc Timotheus Cher- innodaiione solventes, velut religionem quamdam
sonensis gravis cum disceret, gravior cum doccrei. pesliferam relinquentes, servemus ajioslolicam uis-
Nam Dioscori secialor, et idem Pelri nibilominus ciplinam, saluti nostrae omni diligentia et solli-
instiiuior, adversus bcalae recordationis Proteriuin ciiudiiie providenles, ea cura uefandi Nestorii decli-
socvitiam siwe lemeriiaiis exeruit, el toiius finem nemus errores, qua Eulychelis impia invei.ta perse-
crudelitatis excessit, r>ligiusi viri. caidcm inlcr ipsa quimur.
operatus altaria, vix faucibus suis ab ilio pio cruore Maximeenim nuiic religiosa lidei dogmata diverso
suspensis. Tunc excitata universalis Ecclesia, in incursu horum qui praedicti sunt incursaiilur insi-
odiura parricidae, auctorera facinoris tanli no.i solum diis, scelestis pro raiione lemporis sua argmnenta
communione, verum etiam ipso quoque Chrisliano, nectnntibus, quomodo possint innocentiiim viis frau-
nomine spotiavit, et oranium mentcs nova quadamt dem suae impieiaiis inserere. Alque ideo sicut docti
admiratione siupucrunt laniac proesuinptiouisamla- numularii, et pruilenter inMrucii, ,ib improbandis
ciam.Tunc beatus Eugenius parceciaevestrae obtinens, laudanda scparanics, lalenli vobis crediii poteritis
principaium, cum subjecta sibi sancta synodo, ze-. G inultiplicare substaniiam. Ilac, dilectissiuii frairrs,
luin queradam, quali fide esse, Deo commeiidatusj scrijisimus plenae cariiaiis iinpulsu, quia spcm lidei
osiendil. Cujus rei memoriam non solum non potest[ veslrae prinium Dei dono, deinde et frairis nostri
lempus abscondcre, verum eliam de die in diem, Joannis, qui vobis pracsidct, profeSsione praisumpsi*
mngna apud orlhodoxos fama muliplicai. floriun, mus; qua nom nalim omi.es, quos apostolica ac ge-
studia sic probata uegligere, et sententias non amire, neraliscatholicirum condcninatEcclesia.exsi crabiles
idera est in ipsa Domini nosrri confessione delin- sibi esse dechravil; quos vo> quoque in lineris ve-
quere. Et nobis quidcra nunc post professiouemac; stris oportuit cvidenier exprimere, nec arbilrari pos>e
litleras vcstras, otnnia fnl i dogmain, Deo suos con- suflicere sibi, tantis pracsertim insidiis callidorum,
jungenie, similia oraiidum es>, ut in ea voluntas ve- quos viritim et singulos inseclari conven t, atqite
stra, qua uoslros animos rclevavit, confess one per- daronare, sub quadam eos genemli daninatione con-
maneat. Sed opus esl citra re-pectum limoris insec- cludere. Diligenlem quaerunt vulnera aniiqna medi-
tari eorum rabiem qui fide diversa nituniiir. Qua-nlo j cinara; ncc abundans esse cred lur quidquid pro in-
eniin infideliiiin error exaesiuat, tanto magis se, sii legritate lidei etstabilitate reliîonis adliihetiir. Umle
resistat, secnrilas nostra comineiidnt. Neque enim, libellum cum litleris misiinus,cui vos subscriptiones
hoecsiint per palientiam negligenda; quando inalum, ** proprins inseriie, tu fi les vestra, qiiam directa per
hoc viiio pravae consuetudinis animatum apud pluress Rtifinum diaconum scripia lesanlur, apud nos fiat
stib qiiodam colore legis inolevit, iliim aut prava slu-,. luijns quoi|ue_ repetitionis adjcciione inanilesiior.
dia iu iinuni congruunt, aut recia sc subtrahunt. Nam „ Dat. xiu cal. Dec. (;inno Doini.i 51G) Pelro v. c.
ut eam quoe imininct rem loquamur, Eutyches ut ne- consule.
fauilae hicresis iiivenlor excludilur etiain ah bis a EPISTOLA IX.
quibus ejus doguiata diliguntur, apud eos ipsos itaa ADJOANNEM NICOPOLITANUM EPISCOPUM.
rxosus alqtie fng endus, ul nominis quoque ipsiuss Cunt
per lifera* Epiri veleris episcopinomitiatimha:-
oderint menlinnem. Sed pcrversi religiosiiriiin iusli- reticosnon damnassent, mittilur ttbeltus, cui debeant
tulioiiuin ministri, quein sicut verum detestnitur subscrtbere.
lioeretcuin, huncalia via tan|Unn veruin ainplexan- Ilormisda Joanni episcopo NicopoMlanoper Pu-
tur orlhodoxiim. Siquidera in sancta Chalcedoneusi ,i lionem.
synodo Dioscorus eadeoi sentiens pari ratione dam- Litlerarum quas direxisti series, et exposilio iu.e
i.alus est: clcum una pcrsecula (al.piosecuta. IIARD.) ) fidei eonveniens sedis apostolicoejudiciis, nostros
395. T * EPISTOLJE ET DECRETA. 39*
nliuos reievavit. Tot incitali gaudiis contenti non ,4 tientes sedi apostolicae, eorttm nomina inler sacra
fuimus, hisiper Pulionem (Polionem), subdiaconum non esse recilanda mysleria, Hanc autem professio-
EcclesiaeRomanae, quid plenius circa vos ageretur nem meam manu.propria subseripsi.et tibi Hormisdse
cupercmus agnosijere; magnopere quia in relatione sanclo et venerabili papac urbis Romaeobtuli. Data
episcoporum sub ordinalione caritatis luae degen- xv cal. Aprilis (anno Domini 517), Agapito viro cla-
tium, non universa quae ad ecclesiastica constituta rissimo consule.
pcrtinenl, sicut in vestra, leguntur evidenler ex- 1ND1CULUS
pressa. Uiide et pro nostra sollicitudine, et illorum PERPULIONEM SUBDIACONUM.
integra nobiscum conjunctione,a libellum direximus, Quid in Nicopolitana Ecctesiasit agendum.
in quo eos oportet debere subscribere, quia et omnes Cum Dei adjulorio et orationibus sanctortim apo-
sacerdotes vestrarum parlium, qui ad sedis aposto- stolorum Pctri et Pauli veniens
Nicopolim, sic debes
licae communionem 'rcversi sunt, in eadem profes- agere, ut postquam episcopus Nicopolitanus accepe-
sionesiibscripserunt. Ista caritas, ista communis sa- rit litleras noslras, episcopos, quos in sua parcecia
lutis cxcilavit ambiiio, quod credo et fraternitalem
habet, colligat, et faeiat subscribere libellum quem
vestram gratauler accipere, quia ubi de animarum
in epistolis suis habet annexum. Si tamen dixerit
salute res agilur, studii tui vel intentionis debes '. esse laboriosura episcopos colli-
praedietusepiscopus
01cram commod.ire, ul anlecedendo fructum de tali gere, dirigat tecum personasper singulos episcopos,
possis laude percipere. Pulionem praedictum cum reut te praewnte subscribant praedictura libellum. Sic
scriplis cariiatis veslraj ad nos, juvante Deo, sub tamen cum Dei misericordia facere debes, ut epislolaa
celeiitate remittite, quatenus desideria noslra diu
esse non Data xm cal. quae a nobis missaesunt publice legantur; aui si vi-
suspensa possint. Decemb. deris prse limore hoc episcopos facere nolle, saltem
(auno Domini 516), Petro viro clarissimo con- clericis suis haec relclgant *.quae lamen in ipsorum
sule. dimitte potestatem, et scripta episcoporum, et illius
REGULA FIDEI.
hoc est Joannis metropolitani, ad nos cum
Prima salus est regulam reclae fidei custodire, et a episcopi,
Dei misericordia reporta. Post hoc factum nullas
constitutis Palrum nuilatenus deviare. Et quia non
moras le volumus ibidera facere, propler insidias
polesl Douiini nostri Jesu Christi praetermitti sen- et calliditates inimicorum. Per Joannem diaconum
tentia dicentis : Tu et Petrus, el tuper hanc petram
ejut.-
mdificaboEcclesiammeam, etc, hoec quae dicla sunt EPISTOLA
rerum probantur effectibus, quia in sede apostolica' AVITIEP1SC0P1 VIENNENSIS ADHORMISDAM PAPAH.
immaculala est semper servata religio. Ab hac ergo {: Gratutatur de conversione
et flde minime et Patrum se- provinciarum Dardanimel
spe separari cupientes,
in omnibus anatbematizaraus Illyrici, petitqueut cerlior fiat de successulegationit
quenles conslituia,
omnes haereticos, praccipue Neslorium haerelicum, Conslantinopolimmissm.
Dominosanctis meriiis praecellentissimo,in Chrislo
qui quondam Conslanlinopoliianoe fuit urbis episco- gloriosissimo et apostolica sede
dignissimo papae
pus, datnnatus in concilio Ephesino a Cceleslino papa HormisdaeAvitus.
urbis Romae,et a sancto Cyrillo Alexandrinae civitatis Dum religionis (Habetur ord. 87 in edit. Sirm.
antistite. Una cum ipso anatheraalizanles Euiyche- anno 1643) statui et
lem et Dioscorum Alexandrinum, in sancta synodo, plenis calholicae fidei regulis
el Chalcedonensi dam- perspicitis convenire, ut gregem per tola vobis uni-
quam sequimur ampleclimur, versalis Ecclesiac membra commissum pervigil cura
natos. His Timotheum adjicientes parricidam, Êlu-
vestrae adhortaiionis informet, etc. (Hanc epislolam
et
rum cognomento, discipulurn quoque ejus atque
vel legere est tomo LIX, col. 288, nostrae Patrologiae,
sequacem Petrum, Acacium, qui in eorum com-
inter opera Aviti episcopi Viennensis.)
munionis socieiate perraansit; quiaquorum se com-
munioni miscuit, illorum similem meruit in damna- EPISTOLA X.
tione sententiam. Petrum nihilominus Antiochenum D ADAVITUH VIENNENSEH EP1SC0PUM.
damnantes cum sequacibus suis, et omniumsupra- Laudal in eo sludium cognoscendide itatu Ecclesia
scriptorum. , Orienlalis, a legalis aulem ob perfidiam Grmcorum
Quapropter suscipimus et approbamus omnes epi- nihil perfeclumfuisse scribit; in animo sibi essealte-
stolas Leonis papac, universas quas de religione ram ad illos legationemdeslinare.
Christiana conscripsit. Unde, sicut praediximus, se- . Hormisda episcopus Avilo episcopo et universis
quentes in omnibus aposlolicam sedem, et praedi- episcopis provinciaeViennensis, vel sub tua dicecesi
cantes ejus omnia constituta, spero ut in una com- consistentibus.
munione vobiscum, quam sedes aposlolica praedicat, . Qui de bis quae ad disciplinam catholicam perli-
esse merear, in qua est integra et verax Christianae ncnt majjme sciens inslrui cupit, quid stuilii circa
religionis soliditas. Promittens eliam sequestratos a mandaia divina habeat evidenter ostendit. Non enim
communioueEcclesiaecatholicae, id est, non consen- potest esse hujusmodi cura, nisi ubi fides fuerit in-
* Hunc libellum qni his litteris jungebatur, eum-
dem esse putamus qtiem xv calentlas Aprilis datum ex codice Vaticano hic tibi exliibemus. SEV.BINIUS
PATROL. LXIH. 13
395 nOKMISDJ: PAPJE . 396
k
. fueata. Atquc Meo exsuliamus in Dominode sinceri- A lalequaeesl in Chrislo Jesu. Perniciosa sunt oranni-
late propositi lui, diiectissime frater, dura tesecun- mcnt.i nocentium, atque ideo.vigilareyoscouven.it,
dum directas per Alexium presbyterum alque Ve- quia advcrsarius salutis humanae, tanquam leo rti-
nanlium invconum litteias iotuemur, et de impiis gienA, circuit qiiarens quctn devoret, cui resistiie
transgressoribus Cutycliete atquc Nestorio sedis fortes in fide: quia hoc specinle habcnt palris sui
apuslolicae constiluta recolere, et si quid adversus de cceli arce dejccti, qui vesligia ejns seqiiiintur et
cos admonilio nostra promoverit, per qnosOrien- diligunl, ut illa verilatis luce privali, ct alios gau-
talcs Ecclesioeconfunduntur, inquirere. Digna plane deant sua obscuritate fuscari; ct cum pcrversitaiis
sollicitudo fidclibus, ut de miserorum lapsibus inge- suae pcenas luituros esse se sciani, exsulient si mi-
miscant, el ipsi he nliena polluanlur conlagione seros cum stia damnatione conjungant. Nnra undo
provideant. Sed ne nos quidem hoc supersedisse cre- cst quod cum pro magna parte a c ntei minis suis
datis, utad nolitiam vestram, si qsid actnm fuisset, Thracibus, Dardanis, lllyricis, cogniia eoruin per»
competens perferrct instructio. Verum breviter si- versilate deserantur, procul posilos .ignoranii.-eS| e,
lcnlium nostrum, quod dilcclio mordet vestra, pur- fiaudibus et variis artilius nituntiir alliccre, ni>i ut
gamtis. Nam quod non sacpius nostra admoniiio vos lucem, quam ipsi non habent, in aliis quoquc impia
freqttentet, de conscientia vesira et Itdei stabililate B coiitagionc coinmaculenl? Ut aiitem quoe sint par-
confldimus. Sollicitudo impendenda fortasse sil du- liura carum siudia pnssiiis agno^cre; plurcs Tlirn-
biis; satis cst vilanda indiiasse perfectis. Lcgationis cum, licct perscqueiitium incursibus aiterantnr, in-
•vero noslroe, quam semel, non secundo, sicut scri- nostra lamen comiiiunione persistunl, scicnles fieri
bitis, misimus, si vOlivus contigisset evcntus, ala- fidein pcr adversa clariorem. Dordania et lllyricus
cres illico vobiscnm fueramus desidernia partitnri; vicina.Pannoniaea nobis, quod jam feeiiinis ubi nc-
scienles hoc rationi, hoc nostroproposiioconvenire,
sollicitudinis his cessaii.um fuit, ut sibi episcopi ordinarentiirexpet it;
ut quos pariicipes fecimus, cum de
iiitantum se a commuuione perditorum separnregnu-
integritate uniiatis gatidia jungeremus. Sed quanium
denles, ut remedia qtiocrercni, dummodo commune
BdGraecos, ore potius praeferuntpacis vota, quam cuiii nihil haberent. Epiri melr.ipo-
faciunt: transgressoribus
pectore, et loqunntur magis justa, qnam litanus, boc est Nicopolitnuusepiscopus, cum synodo
verbisvellese jactant, quod operibus nolledeclarant'
sua nupcr segregaius ab impiis, ad aposlolicamcom-
qtiae fucrint professi, negligunt; et quae damnavc- niunioiiem deprompta quae efficeret professione se
rint, liaccsequunlur. Nam unde cst quod, cum pcr coniulit. Qu;e ideo scriptis aestiinavimus indenda
Ennodium fratrcm et coepiscopum nostrnm sacer- ul sicul sortem nos convenit dolera
ca praesentibus,
dotales viros ad conlirmanda qnoesedes aposto- " pcreumium, ita laeteinur pariler de saluie remean-
Hca poposcerat directuro»se esse promisissent, mul- tiurn; et ut fldeles consiiluii ab eis
longius instruan-
ta quoque quae ad corrcctioncm pravitalis suae a
lur, qua virus eorum solliciludiuc debcai effugi, quos
nobis qusesita fuerant pollicenies, non solum non et a suis videant tam deteslaiionevilari. El nos
justa
religiosos viros, penes quos cansae illius plena esse quidem dispensalionis noslroe inemorcs, necesse cst
posset instructio, secundum consiiluta propria non eosrepetitae legationis officioconvcnire : quo affectu
misemnt; vcrum etiam, quasi res parva gereretur, salvationis suae, si respectu Dei, si rationis iiituilu
laicos et alicnos ab ecciesiastico corpore deslinantes
non raoyenttir, saltem pulsaniibusimportune et per-
(Theopompum comitem domeslicorum et Scveria-
tinaciter acqniescant; el aut ad rectara viam decli-
num comilem sacri consistorii) non se studuerunt de natis erroribits aut propter iinpoeniiens
verum etiam revorianiur,
coeno, qtio immersi tenentiir, evolvere, cor ab omnilius incxcusabiles judicentur, qui et mo-
caibolicoe (idei clariiatem fulgentem sun, quod ab-
niii tolies in perfnlia obstinatione persisiunt. v^g
sit,sepo-se crediderunt obscurilate fuscare? Ilace
et nobi cum ad Deuin preces et vola coijun-
fuil noslri cansa silentii, qnam vos quoque spiritali eraie,
ut peropem misericordiao ejus nostra «H'">in-
vobis prudeniii) revclanlc vidistis. Quid enim de hac gite,
borans pro catuolicaefidei stabilitate promevca*.,in-
cnusn poteram direct s litteris indicare, quam in j.
macuiatos vos et integros ab orani transgr°ss>vuir.
statu suo videbam duram pertinacitcr custodire per- socielaie
servantes; ut aut cum correctis sen.us et
fidiam?Novi cxitus sollicitac diligentiam relalionis
nihil abun- curda juiigamus, aut ab eorura venenis intacti esso
inquirunt. Qui de rebus cognilis indicai,
mereamur. Nam qui, sicut vos quoque conscie: ;iara
de in statu suo manere priora dedarat. Quapropter, vestram nonlatere
testamini, novimus Eutychetem
dilectissime (rater, et vos prarsentibus hortamur allo-
vos occasiodala afios atque Nesturium apostolicx, id est catholicaesen-
quiis, et per quoque, quia est,
tentiae aucloritate damnatos; quemadmodum salvi
per Gallias, quos fides cadera nobiscum amplectitur,
esse poterimus, si eorum sectatoribus ac posteris
admonemus, promissamet amabilem Deofidei ser-
vare constanliam, et transgressorum societate dfr- qualibet parte cotnmunionis haereamus, cum Bclial
clinati, constaiiliam veslram uni viro virginem cum Cbristo nostrb portionem hahere non pnssilr
castam, sicutspopondisUs, exbibcreChrisio. Et ca- Insiructionis auiem vestrae interesse credimus, ut ea
vetc ne, sicut serpens Evam seduxit asmtia sua, ita quoeapud nos Nicopolilauis vei Dardanis acla suiit,
sensu aliquorum corrumpantur a simplicitateetcasti- vel auo in commuhioncmordinc sunt recepti, vobil
M7 EPISTOLiE ET DECRETA. 3,'W
nota faceremus lpsarnm lectione charlarum. Data.A Acacius, qui cceno Pctri, Dioscori ct Eutychetis
xvcalendas Marlias, Agapitoconsule. dogmate et coinmunione pollutus, dunrcopulatur,
EPISTOLAXI. immersus esl? illius suslinens in conderanalione sup-
ADANASTASIUM AUGUSTUM, PEREN.N0DIIM TICINENSEM,ET plicium, cujus elegit in communione consonium?
PEBEGBINUM UISENATIS ECCLESI.* INCAMPANIA F.PISCO- Qui viriiim propter impietates suas borum singulos
POS,SECUNDJE LEGATIONIS ADANASTASIOM DESTINATJEodit, et in illis Acacium necesse esl oderii, etomnes
MUNEBE FUNGENTES, TRANSMISSA. in Acacio non amarit. Ab illo per Orientales Eccle-
Pacem Ecclesim non nisi damnato Acacio posse sias lermentum nefandi crroris inolevit. Itule
restitui. Alexandrinae perfidise eousque nutrita superbia, ut
HormisdaAnastasio Augusto per Ennodium et Pe- non acquiescai, sicut scripsisiis, raaudatis salmari-
regrinum episcopos. bus, cujus famulatur imperiis; ct in errore decli-
Dudum legatis mansuetudinis vestrae remeantihtts, nando, non sequatur admonilionem , cujus in agendis
ad litteras veslras et mandata respondi, non qnidem rebus expcritur sibi utilera polesiatem. Unde et nia-
nniversa plene, sicut magniludo rei postulabat, ex- jore litijnsmodi bomines convenit dciestatione vitari,
pediens, et tamcn pfo tempore cerla persiringens. quia quse cfocere debuerunt, nec dum ab aliis in-;
Verum etsi suflicienter me allegare omnia cotitigis- B strunnttir, assumunl; spernentes in his imperantis
set; nunquid agens apud clemenliam vestram caii- mouita, in qiiibus tantum non limeri jubeniur im-
sam Odei, poteram repetiiis precibus importunitatis peria; et immemores devolionis. contra salutem
incessi? Timeant notam hujus ingraiitndinis, quibns animac, rjnos contumaces es-c oporluit pro salute.
cura est studium negotiis navare mundanis. Opus Hos mentibus perditis ausus nulrivit Acacii cuni
non implet Evarigelii, qui a praedicationeejus venia- perfidis juncta communio : atque idco aeslimanilus
liier putat possc cessari. Perviligem pastorum opor- est aucioris loco, cujus gravius peccaiur exempio.
tet esse custodiam, et lumbos sine relaxatioYieproe- Nibil eniin vitia magis quam imiiatio fovet, iliim
cinctos. Bonae adroonitionis sicut constal dulcent creiliiiitur non impiobaiida esse, ad quaealii quoqua
fruclum, ita ejus non decet esse fastidium. Et alias, videnlur accedere. Fragilis est ct cadiica mortalitas :
cur postulationismeaemolestam mansuetudini veslraa vix nefarioe cogitationes dum conipriraunittr inte-
quisquam dicat esse frequentiam, cum per ea quae reunt. Jacei semen noxiura stib errore, ncc deficit i
fiunl ex officio meo, per remedia fidei vestro consulatum pandit derelinqucnlibus adiitim qui jungit cum
latur imperio? Etenim quaeme onerat cura, vos rC- improbilaie coiisensum. Utinam, invictissime iiiipe-
lcvat : mihi incumbit, sed vobis proficiel; licet ex rator, inter ipsa apostolica?.di-triciionis ini ia Orien-
diverso semine unus fructus amborum est. Nam si- (j tales Ecclesiae Ac.icii contngia nefamla Vitassent ;
ciit pcena est nec dicere Deo accepta, nec facerc, ita non per multos error ille noxia venena difTunderet;
certa remuneratio vel illi qui spiritalia praedicavcrit, ipsa quoque erecta tunc forlassiS Alcxandrinae Ec-
vel illi qui audila nori spreverit. Dedit quideth cle- clesiac tunc dolla cecidjssent, dum percusam perfi-
mentia vCslraveluti ohsidem propositi sui sub tesli- diam suam in damn:itione imitatoris agnoscerent, et
inonio imperialis i.Iloquii, el se quasi pignore quo- displicere in complicibus se viderent. Sed dum ritalo
dam boiue voluntatis astrinxit? sed opus est ccepiisi nntriti foveniur errores, et pravorum eonfensus inu-
adjicere firmitatem: sumant plenum decorern jacla,' lilis acquitale corriênda . dissimiilalnr, per impuni-
fundamina : non remittanlur propugnantes pro Dei talem sequocium mala dogmata mulliplicavit aucto-
Ecclesiis manus. Toiies Isfaeliiicus hostis interccdil, rum. Et vos quidem, si placef, a Deo (adeo) ellica-
quoiies Moysesbracbia non remisit. Effectus opera, citer impeiretis, ut condemnetis Vestrum de alieno
fiuis commendat initia. Non prodest coepisse dese- errore proposiinm. Sed cogiiandum est, clementis-
rcntem, quia sola perseverantia fidei datsalulim. sime imperaior, si ei apud Deiimsufliciat errata cul-
llenedicimus Deum , ctijus zclo pictas veslra trans- passc, cui dedil posse corrigere : non est diiTerenda
gressores impios Nestorium et Eutychetera, vcl eos curalio : ndmoveantur medicaeprofundis vulneribus
persequitur, qui cuin nefandis et sacrilegis dograa-. D manus. Sola ante Acacium Alexandria pcrfidiaeSUSB
libus profitenlur. Probat odisse se vitia, qui Con- fceditale sordebnt. Rcspiciie qunntns Jani pnrtes
demnat erranles, nec relinqttit sibi locum deviandi, emendalio neglccta polluerit. Qnoiisque patcris,
qiii non pej'ercerit excedenli. Priraus innocentiaei dominc fili, Ecclesiam Dei.divisionem suorum mce-
gradus est, odisse culpanda : sed vcrilalis interest, rcre membroriim?'anlicipc'nt benelicia fua ad Dettm
domine ftli, et calholicae disciplinse, ut seclatoresi pervcntura suspiria : assume fidei curam : el vcxil-
etinm eorum atqtie participes oderitis, quorum exse- lum saluiis atiollens, ad crfores ab Israel removcn-
crandos principes judicatis. Non in damnandiss la, dos velul Ezechias alter exsurge': fas libi laude nn
id esl certa nomina, sed in his etiain qui damnatosi vOrum operum litulos *quare priscorum. Ille uissi-
sequuntur, sunt crimiua perseqtienda. Frustra avef- pavit cxcelsa, tusuperbiam erectaeimpietatis itclinj:
sari se plures asserit, qui uuum de his qui delcsta- ille simulacra contrivit, lu dura inftdelium corda
-tione digni judicantur exceperil: non enim numerusi confringc : ille memoriam serpentis oeneisustulit, tu
crrantium hominum, sed iiierilum consideratur er- virus proesentiseffunde. Offnr Deo recta quoe fecit;
rorum. Hoc ideo, ne facile putet vestra clemeuiiai et spera dona qute nieruit. Fidelis est cnim Dominus,
Acacii praetereundam esse personam. Nonneilie estj qui reddil singulis secundumopera eorum(Matth. xvi).
399 HORMISDJEPAPÊ 40U
In aperto est quanta sit exspectalio fiJelium, quanta A acti temporis rectae legat sedulitas actionis. Pracstai
trepidatio perfidorum. Illi an.biunt gaudere cum an- quidem animoe suae, per qucm universali aliquid
gelis de receptis: isti meluuut, ne ab his quos dece- confert Ecclesiae.Et ita se res habet, ut si studiosus,
perant destituli, poenis remaneant praeparalis. Peri- si indefessus instiieris, (iet tibi utilis causa com.iiu-
dent anxia corda cunciorum. Ab ullimis ad nos nis. Dala ul supra (anno Domini 517).
Galliis directn Iegatio, si quid de unitate redintegra- EPISTOLA XIII.
tionis sollicitudo nostra promovisset, fama secula, COHMONITORIA AD UNIVERSOS U.tRETICOS EPISCOPOS
consuluit. Necdifficileopus clementiaetuae.ScitDeus ORIENTIS PERSECUNDAM LEGATIONEM TRANSMISSA.
suorum laboribus snbvenire. In usu est ad principes Unilas cataolicmfidei custodienda.
suos convertcrecolla subjectos. Datspecie raaximum Hormisda universis episcopis in Orienlis partibui
signum recens religiosacmemoriaeMarciani impera- constitutis.
toris exemplum. Quid egitlunc vulgus, aut populus? Etsi admonitionis meaecura desideret, vos lamen
Non opus nola revolvere. Adulta est perlidia ista per proprii memores conveniret officii, non negligenter
devios, sopita per justos. Itnitare religiosi integrita- omittere quaeenixe omnes decet pro animaestiaesa-
tem propositi, quam studio civjjitatis avquasti. Ad lute servare, ut mandatorum ccelestium disciplina,
haec nostris lacrymis, nostris precibus alleganda, B non alieno studio, sed ipso vobis clareret inesse pro-
Ennodium atque Peregrinum fratres el coepiscopos posito. Nam licet laude non careal qui bonis consi-
nostros vice nostra pro exhibenda eliam honorifica liis obsecundat, tanto est tamen potior in honore
salutatione direximus; idco maxime designato viro sapientiae qui proevenit recta, quam qui sequitur
fasce secundse legationis imposito, ut qui nobis spei insliluta, quanto est illustrius docere quam discere.
bonsedelulit initium, nunc adjutore Deo plenuiri re- Recordetur unusquisque in qua vocalioue a Domino
porteleffeclum. Acquiescile,precamur, fidelibus mo- sil vocatus, et quid ab eo exspecletur advertal. Mise-
nilis, cujus vos dcleclatos dudum lcgimus institutis. rum estintra raeriium jacere propositi, cum id quod
Dnta iit nonas Aprilis, Agapito viro clarissimo con- prxferlttr nomine, non ostendiiur aclione. Magna
sule (anno Doinini 517). meruimus, si quod indulta (indicta) postulant implaa-
EPISTOLA XII. raus. Qui se ad pascendas dominici gregis oves gau-
ADTiMOTHEUM CONSTANTtNOPOLlTANUM ECISCOPUM UJE- det adsciium, cogilei de commissa sibi gubernationc
RETICUM COMMONITORIA , PERSUPRADICTOS LEGATOS. judicium. Pervigii adhibend i tuiela esl, conlinuanda
Pro unilale Ecclesix luborandum. cusiodia : non dandus lupis fapacibus locus, non
Hormisda Timolheo episcopo Constantinopoli- ullius casibus lelinquendus : quia neglectus error
lano. * ovittm, culpa pasiorum est. Veniet qtti rationes cre-
Non mirabilur dilectio lua rationem praeteriti si- ditoe dispensationis examinet. Omniura quidem con-
lenlii mei, si quoe praecesserinl universa consideret : stal esse justitiam , nec ulli impunitara licenliam pa-
non mirabitur pracsens alioquium, si qu» sit vis ca- tere peccandi. Sed qui gradus nescial esse merito-
ritalis expendat. Suslinere enim omnia caritatem, rum,et sicut non oeq e praemia, ila diversa esse
magistro gentium docente (/ Cor. xm), cognovimus; suppiicia? Multiplicantur scienlibus plagae : pauca
quac si sua, sicut cOtilincl doclrina ipsa, non quaeril, flagella leguniur inscitioe.Quodsi ita est, sicuti esse
nn incongrue abusus privilegio meo, quod tibi potius non dubium est, existimandun. quid in eo deceat
prodesse possit, exhibco? Exspcciare enim me deesse propositi, cui alienos quoque errores necesse
cuit ab erranlium conjunctione te liberui», ct sic est impntari.Clamatsancius Spirilus per prophelam:
amare correctum : videre ab iniprobandis dividi, 0 pastores Israel: nunquid semeitpsospatcunt pasto-
atquc ita lilterario sermone complecti. Sed quem res (Ezech. XXXIII)?Certum est plus abeo, cui plus
optem reducem, cur differamvocare lardantem ? Cur creditur, exigendtun; et lanto magis nos obnoxics
non detur locus moderationi, cum nibil deirahitur fieri, quanto effusiqre gralia contigerit honorari. M;i-
aequitali? Iropendenda sunt quae laborantibus pro- gister bonus, ct docens perobscura lucem, persimi-
sunt, si nos socieiatis coniagione noti polluitnt. Hoec liiudinum senigmataveriialem, servum talenti a se
causa milii fuit priesenlitim liilerarum, ut horlcr, ut traditi, praeier augmenln, custodera non arguit infi-
inoneam, ne tcrram noslram jaccre paliamur negli- deiem, sed condcmnavil inutilem (Malth. xxv). Unde
geutius infecundam. Non diu inlriictuosam arhorera in aperto est in qno mctu esse deceat eum qui do-
occupare solum diligens permitlit agricola : patien- minicum numisma perdiderit, si culpatus est ille
ter uxspectal; sed nnnquid sub continuatioue perdu- qui acceptum sine imniinutione servavit (Luc. xix).
rat? Vocatus ad salutaria, non moreris. Prope ah Nulluscontentus sil innoceutia sua, quia Deonostro
innocentia non recedit, qui ad eam sine larditate re- universa cernenli, per praedicationisassiduitatem,
vertil. MoverePatrum monitis, el insistens (idelibus rationem quoque propositi deberaus alieni. Largam
sine lapsu aut errore vestigiis, praecedentiadilue per scientiam decel esse doetorum, Non amat fidesCbri
fulura. Adjacet tibi modo ad justa popttlosincilando, sliana secretum; quam quisquis in aure tnntum ef-
modo pro fide principalibus vestigiis supplicando, fundit, abscondit. Per universas gentes verbi prondi-
dirigere quod devium est, solidare quod dn! iiun: catio raandaiur apostolis, et quam inexcusabiliter
magno te convenit labore providere, ui causas irans- huc quisquara potcst sibi tacere commissum.Quid
*H EPISTOL/E ET DECRETA, 402
prodest cuilibet pnternarum reverentiam servare re- jA nali adhortatione confirmem; atque lta his cum qui-
gularum, si concuti hoec abaliis, si sine honore bus mihi est consortiura sanctae communionis, j'u-
tractari patienter accipiat? Inf.rmum ostendit affec- cundum reddam testimonium caritatis. Non eiiiin
tnm, qui quod diligil non tuetur, incursantur passim sufiicit animo meo de vobis esse securum, nisi osten-
sancta a perfidis constilula, et rediviva sitbinde de dero illum quoqite, qtto vos complecior, affuctum.
compressis excessibus resurgit improbitas. Quemad- Siquidem declarat se non ex judicio odisse a Dei
modum.rogo, pietatem in Deum probat, qui lanVne- dilectione divisos, qui potesl non amare conjunctos.
fanda dissimulat? Recordemur qua catholicorum fre- Benedico igilur Deum, diim fervorem (idei vestrae in-
quentia sacerdolum illa quibus nitimur celebrata ter procellas varias, lempesiatum adversa considero.
didiceriraus esse concilia : quanlos nec debilitas ira- Vos quoque, ut super his pietatem ejus glorificetis,
pedivit,nec senectus onerosa tardavit. Exigua visa uberiore exsultalione suadeo; qui eleclorura suorum
sunt spatiosarum intervalla regionum, et labores ipsi mentes quo acceptiores sibi reddat, examinat; et
pro quadam consolalione jucundi, dum spiritu sanc- licet cognilos sibi, quibusdam tamen difticullaiibus
tarum congregalionum regente sapientiam, sera octas probat, tit justitiam quoque inesse dono quod largi-
quod servaret acciperet. Et hsec insectanlibus impiis turostendai. Atque ideo pertinaciter bono vos con-
post damnatam in radice perfidiam , tacet, qui scit B venit imminere proposilo, nec in via quoeducit ad
sibi esse mandatum : Exalta vocem tuam qui evan- cceli regua deficere. Qui intuelur dominica munera
gelizas Jerusalem: exalta, noli timere (Psal. XL). non sestimanda promissa, nullius potest respeclum
Nonne hoc anle oculos habens, discipulum ita gen- habere periculi. Non enira frangit consideratio prae-
lium doctor instituit, ut opportune evangelizare nnn sentiutn malorum, nisi futurorum bonorum vincat
cesset?admonens : Attendetibi et doctrince: insta in oblivio : quando omnem amai itudinem laboris excltt-
iltit. Hoc enim faciens, et teipsum salvum facies, et dit, qui dulcedincm spei, quae exspectniur, amise-
eos qui te audiunt (II Thest. iv). Ergo vel propheticis ri. Quae enini diffictillas beatiludini par est? aut
stimulis excilaii, vel nurmis apostolicae institutionis quae condignaeprsemiis passiones ad futuram scilicet
instructi, curam salutaris praedicationis assumite. glnriam, quae in nobis Aposlolo annunlianle revela-
Diligite et vindicatesententias probatas piis, itifideli- bitur (Rom. vni) ? Absit ne quidquam a Christi cari-
bus inimicas. Et ad petram, supra quam est fundata tate nos separet. Quanta est tribulalio, si gloriam
Ecclesia, revertentes, apud illorum etiam vos Pa- paril? Materia prosperorum estquoe putatur adversi-
trum spiritus, quorum veneranda consliiuta improbe tas. Dum inclinamur, erigimur. Nerao haberet futu-
labefactantur, absolvile; aestimantes, cutn Dominus ram remunerationem, nisi necessitates proesenlium
ad illud quod exspectatur examen advenerit; qualis iC suslineret. Videie quanto opere bominum terrena.
apostolis creditus, qualis aliquorum tentantium dubi- messis assnrgat. Quanto est igitur labore procuran-
latione compertus, qualis angelo proenuntiante pro- dum, ut coelestia dona non pereanl? Quiela est ne-
missus; utrum ab iliis melius sit argui, an cum eo- gligeiitium viia, sed non voti opulenta subsiantia :
rum eohorle conjungi ? ulrum talis qualis videbitur, Dignus etl operarius, ut fructum mercedis accipiat
aut qtialis ab impiis negatur, Dominum coniiteri? Nil (Luc. x). lndiscrete passim pietas cum impietate Ian-
vos retrahat a salule : velocibus ad viam redite guescerel, si examinatio bonos a malis divisura ces-
vestigiis. Lapsus ruentem non gravat, si rcsurgat. saret. Gratuin admodum spectaculum Domino in
Larga esl dominicaedoctrina cleroentiae: noxia sunt agone justorum : nec quidquam ita supernam gratiam
erroris vincula, dum reiinent. Odit jusiitia pertina- conciliat homini, sicut adversorum impetus palienter
ces, fovet clementia corrigemes. Daia in nonas excepii.Quis milites sub pacis securitale mirelur (a)t
Aprilis, Agapito V. C. consule (anno Domini 517). Non est arduum in sicco secura lixisse*vestigia; nec
EPISTOLA XIV. artem gubernaloris ostendit marina tranquillitas.
ADEPISCOPOS ORIENTALES ORTHODOXOS EADEM SECUNDASatis est intrepidum inter bella procedere, inler lu<
LEGATIONE TRANSMISSA. brica non labare, fluctus in leinpeslate contemnere.
Laudat eorum in fidc constantiam, el ad pacem con- D Soevial, et motus suos exerceat mundana tentalio,
ciliandam a se legatos denuo Conslantinopolimmis- (iummanifcsiiappareantquiprobanlur.Haecscientes,
sos essescribir. carissimi fratres, lidei veslrse teneie conslanliam, el
Hormisda episcopis orlhodoxis. ipsa etiam, si inciderint, miiitanlia meriiis vestris
Est quidem fidelium speciale solatiuni Deus, nec amate pericula. Annuntiate quac culitis, et pariici-
iinquam inter quaeliGeldura deiiciunt, qui se ad eum pale etiam per universura orbetn mandala eyangelica
toto mentis studio conlulerunt. Verutnlamen hoc quae tenetis : supra slipendia vestra, coireclio quo-
volum proposito veslro debere rae fatcor, ut sicut que vobis ascribalur aliena : inter coelerorum enu-
exsulto de sincerilate fidei vestrae, ita de (irniitaie meralionem, quibus sibi divinam gratiani plciius
merear gaudere constantiae.Unde et aspeciu interiore spiritu Dei propbeta conciliat (Psul. L), inter ca qui-
vos intuens, ad desidcriuin colloquendi vobiscum bus misericordiam , qtia conservetur, exorat : docerc
promptus assurgo, ut et dilectionem circ.i Deum se iniquos vias Domini, et eonversionem pcr se fieri
vestram lilierario sermone remuneret, el spem pagi- proedicat impiorum. lieati quibus vita inuoccnter
(o) Edil. Rom. habet: Quit jnilet tub pacis stcuritale meretur
405 H0RMISJ)45 PAP-iE 404
acta dat praemium. Beati per quos aliis quoque proe- A Si is qtti cnlicera aquoe frtgidae, manaala evange-
statur exemplum. Et nos quidera, quantura in nobis lica secutus, obiulerii, mercedem boni propositi, ipsq
esl, nec sollicittidinc, nec labore cessamus, ut hu- Domino, qui hoc docuit, reslituente, consequitur;
miliiatcm, qtiam nns Dominusnoster docuit, imitati, nnnne qui tanlo populo fideliumveriiatem annuntiare
quoesaltiti eorum convcniunl posiulemus : ut dispen- dislulerit, juste poenam damra-lionis incurrit? Hinc
sationis mihi creditx, dum agnoscitur ctira, proben- esi quod inlerminalionem mandali coelestiseffugiens,
tur officia. Nam repetiia vice Ennodiiim atque Pcrc- (qtiotl decet loquendum est in bis quae ad Dcum per-
grinum fralres et coepisco[ios noslros, mandafa le- tincnl, ncc lacendum) habeus quoque veslrae salutis
gntione, direximus, rationem, adbortaiioncs, preces, affeclum, admonitionem eorum qnae proesens neces-
lacrymas ingerenies, ut ab iinpiorum contagione sitas poscit .issumpsi; omncs, quihus curae est fide
separali, ad vciam fidcm iisdem quibus vos modis, integra Chrisiianam religionem servarc, conleslans,
et aposlolica scit sedcs, se conferant, aut ceriie non - ut eos qui saneiam Chalcedonensem syuodum el
nos deluisse prxdicationi, sed illos proptiae saluti beati Leonis de flde catboli a couscriplas episiolas
mttndus agnoscat (a). Dala Agapilo viro clarissimo declinaui, quibus possuni viribus averseniur et fii-
consule (anno Domini 517). giant: quando ipsi sunl, qui Eutychelis et Dioscori
EPISTOLA XV. B Alexandriui, vel pqtius nefanda Manichaeoriimcon-
" ADPOSSE^SOIIEM EPISCOPUM. lagione polluli, verbo quidem adversus constilula Pa-
In fide calholica perseverandum. trum videntur babere ci-rt:imen, rebus autem contra
Hormisda Possessori cpiscopo. incarnalionem Domini noslri Jcsu Cbristi evidenler
Oplimam vestroecariiatis audientes jnstantiam, et insurgunt. Recordamini, carisnimi, quaefuerunt Ba-
cognoscenles rectae (b) viuc tramilem, quem sine silisco palatinae auloeincubanie tcntaia; et temporum
etrepilu vindicatis, Dco nostro gratias sine cessatione illorum acia vel visa vel audita recolite. Quam sce-
persolvimus : ut et in ea dispositione persistas, et lesta tunc fuerit Timoihei cognomento JE\ar\, quam
coeieris quod sequautur tribuere possis exemplum. impudens el monsiruosa praesumplio: quantus etiam
Tstasunt doiraccelestia: ista siini divinoerelributionis per universum orbem (idei se vestrae fervor ostende»
in-.licia: is;a sunt Dei jtniici i, quae te a catbolico sa- rit. Probavit lunc Consianiinopolitauus populus,
cerdotiim nolueiunt separari coi.sortio. Unde, frater quam pure deceat cr dentes Chrisiiana servare n.y-
cnrissitrie, prseseutibus hortnmur alloquiis, ul in ea steria. Sed transacta ulinam studia fuissent, et non
'constnnlia, qua clectus es, persevercs, et augmeiila nunc similia temptis expeleret. Rursum enim iidera
probabilibus initiis subministres : quia bonum opus, hacretici caput improbum de profundo, quo immersi
proecipuequod ad doctrinam Odeipertinet, nisi sem- C tenebantur, aitollunt. Alque ideo rogo, horlor, ad-
p.er creverit, videlur imminui. Et si tribulatio mun- moneo dileciionem vcstram, ab eorum vos conciliis
dana contigerit, aute oculos vestros, futura praemia et communione secernite. Recordamini zeli prioris,
ponenles, apostolica vos admonilione consulimus, diet vivere in vobis lucem, scintill»m ignis spiritualis
centes : Non sunt condignmpassiones hujus tempo.it ostendite, ne simplicem in vobis veritatis affectum
ad fuluram glor'am, qum revelabiturin nobis (II Cor. perditorum aslulia expugnasse se gaudeal. Et htec
~x). Meliora lainen speramus, quia Deus, qui per quidem, quantiim ad praesentem necessitaiem, et
nealum Apostolum dixit : Qui vos non dimiiil tentari assumendam eontra impios cautionem, dixisse sulfi-
tuper quod pjlesiis (Rom. vin); ipse pro sua pTelate, cial. Spero lamen quod si admonilioista promovent,
quos suos elegit esse, et de laqueis advefsariorum, et mihi et vobis ulilis erit; quando et Detis in vesira
sicut semper, eripiet. Libellum dilectionis tuae de salute glorilicabitur, et frucius nosirae soiliciludinis
confessione rectaefidei per legatos nostrps remeantes apparebit. Dala IUnonas Apriiis, Agapilo viro claris-
simo consule (anno Domioi 517).
accepimus, el in eo sinceritatem tuae fraternilatis
-agnovimus : quia quod recte credit, sub atiestatione EWSTOLA XVH.
piiblic.i praedicarenon distulit. Data ninoiias Aprilis, ADENNODIOH ETPEBE6BINUM EPISCOPOS.
Agapito viro clarissimo consule (anno Domini 517). D .4Joanne Nicopotitano,qum contraeum fhessalonisen-
»• EPISTOLA XVI. sis lenlaverit, te cognovisietcribit, novamque cau-
ADPOPDLUM ET MONACHOS CONSTANTINOPOLITANOS, PER tam sedi apostolicmingestam, iisdem cognoscendam
EOSDEM LEGATOS DIRECTA. periitteras hasce commisil.
Abstinendum a consorlio hmreticorum, et in cathoitca Hormisda Ennodio et Peregrino episcopis.
fide perscverandum. Posteaquam proftcta esi carilas vestra, Nicnpolitn-
Hormisda clero, populo et monachis orthodoxis nus diaconus, qui vobis etiam occurril in iiinere, Ko-
Gonstantinopoli consisleniibits. mamvenit; quem pVaetermoram vidimus, cogiianies
• Possessor cpiscopus Afiicanus pro fide caiholica 11His omnibus litleris datis adjecit pontifex libei-
Consianiinopoli exsulabai, fidei catholicaeprofessio- lum confessioriiscatbolieae,qtiem snpra reiitivimus,
n.em ibidem edidit coram prima Jegaiione. Magno cui subscribendo, quisijne se vere catbolicum e«se
ctim frticlu et commodo omnium catholicorura Con- probare, Romanaeque Ecclesiaecalholicara conimu-
stantinopoli Imc tenipore morabatur. Baronius anno nionem consequi posset. SEV.BINIUS.
517, iiiiin. 26. SEV.l.fi.Nics.
(«) Deest dulala edit. Rom. (b) Ibid., fidei.
ne forte esset quod ad instructionem mandatae vobis A j et praedecessorissui bonnm exempramsequens, eort-
legationisadjicere deberemus : quod ct rationabiliter demnatis haerelicis vel transgresscribus ad sedenTB.
factum ipsa res evidenter ostemlit. Ohlulit enim no- Pelri apostol misit, et susceptus est : huic nunc
bis epistolam Joannis episcopi sui, el aliam synodi Thessalonicensis episcopus insidialur.ct euni concu-
sihi subjacentis Ecclesiae Nicopolilana1, qua querun- tit; conlraria his quae fecit ab eo exigcre volcns.
lur ab cpiscopo Tliessaloniccnsi excitaias ndversum Hinc pater vester, et omnes orthodcxi rogant ut jus-
se lam principales quam judiciaiias potcsiaies : con- sionibus vestris removeatur ab eo ista molesiia; ne
i cussionibus et dispcndiis se vcbenienter affligi pro- videatur hominibus propter l.oc illum perseculioneiu
l pter hoc, quia de ordinaiione sua ad e; iscopum re- pati, quia ad communionem sedis apostulicaerediii;
laiioneni secunduin prisca exen.pln non miserit. Pro et qui exspectant per vos unilatem lieri, aliud iuci-
qua causa spcraveriint, ut de remedio cogitare debe- piant credere, si pietatcm vestram vidcriut hoc dis-
reraiis, consulentes etiain nos, ut daremus eis Iicen- simulare, hoc negligenier accipere. Visutn est nobis
tinm relilioneiti ad desi^nalum episiopiim secundum expedire, ul liiler.is quas ad Tlicssa;oniceiise;ii in
cuiisueiudiiieiiidesiiuandi. Unde tractavimiis, ct epi- causa Nicopolitnnadirexiinus, quolibct ordine pru-
scopuraquidem Nicopolitanun. admoiiuimiis, ne tale denlia vcsiia divcrsis in locis ficiat publicari, m;i-
aliquid audere tentnrei, si uobiscum velit in commu- B 1 gnopcre lanien iu civitate Tbessaloiiiccnsium, qnia
nione persisterc; ne per illiim, si ah eoqui a commu- hoc facto, et a persecuiione nostrorum potcst cefsa-
nione noslra afienus esl, confirmationem petiisset, ri, et ad ipsius, si se correxerit, credimus pertincre
nostra quoque communiocontagium sustineret. ILec salutcm.
Vos, utomnia sciretis, iustruximiis. Quid autem pro- EPISTOLAXIX.
piiio Deovobis de hac (a) agenduin sit, subjecta de- ADANASTASIUM AIGUSTUM.
clarant. Dala pridie idus Aprilis, Agapito eonsule. Joannem Nicopolilanumei commendat.
EPISTOLAXVIII. Ilormisd» Anastasio Augnsto, per Ennodium et
ADEOSDl.M. PerCgrinum cpiscopos.
Quid in cauta Nicopotitaua cum Thessalonicensiagen- Diim sapicniiit: veslrae, clemcniissimc imperator,
dum sit prmscribil. profmida considero, providciiicssaluli propriae, vobis
Ilonnisda Ennodio et Percgrino episcopis. displicere uon ocstimo. Neque cnim aut diviua mo-
In nomine Patris, el Filii, et Spiriius sancti, inier- nita, aut hiini.inacoiniuent insiiiuta, ut qui consulit
ecdenlibui el adjuvautibus sanclis, quid agendumsit bonae spei, qualilict ilebcat reprchensione culpari:
de causa Nicopolitansc Ecclesioe.Primmn ubi Tlies- ciini niflxiine pietas qttoqiic vestra affectu se unitatis
salonicaro, Deo juvanie, venerilis, epstolas nnstras, i#j et pacis (lagrare fatealur. QIIIBres me quoque vel
quas in hoccausa misimns, episcopoThessafonicensi pro (iducia conscienliaevestrac, vel pro crediiae quo-
tradite, illum quidem ordinera in ijus salutatione que mihi dispensationis officio, emergenle compulit
servantes, quem sciiis a uoMsesso maudatum circa u«n supersedere negotio. Joannes fratcr el coepisco-
eos qui cum scde aposiolica, hoc est Ecclesia catbo- pus meus Nicopoîtanaecivitaiis aniistes, praedecesso-
lica non communicant. Tradiiis auiem epistolis, in» ris sui sancloerecordationis Aleysonis secutus exem-
slauter agere debeiis ul se ab ejus Ecclesiaeconcus- pluin, beali Pelri apostoii comraunionemcum synodo
sione suspenlal: rationem reddeutes, quia non po- sua, damnatis his quos Ecdesia deiestatur, expetiit.
luit reversus ad comiuunionemel ad corpus Ecclesiae Is nunc gravibus fatigatur insidiis. Preeor mansuetu-
cum illis qui necdum reversi sunt quidqurni habere dinem veslram, iniqua molientibus obviate, et remo-
conjuncium, uos non solvere a praedcccssoribusno- .- vete molcstias, el correclura fovete, cui, ut corrige-
slris concessa privilegia, si ipse ecclesias iea instituta relur, debuisset insisti. Scient enim qui tardaverint,
iion deser.it. Cerle redeat ad iinitatem, et nos cum sercos futuros, cum a vobis fonrerividerint jam re-
eo losisteuius, ut oninia privilegia quaectinqueconse- versos. Fatcor, clemcnlis-ime imperator, miror insi-
cuta est a sede apostolica Ecciesia ejtts, inviolata (Jiaritiu-.iipertiuaciaiii neque Dei neque vestro intuitu
serveaiur. Dicite etiajn aperle illuiiu ostendere iai-. p permoveri. N.uu qui oderunt in homine studium de
mkum se esse fidei, si iiisequitiir qnos videiit adI siderii uoui, quod de se aesimant judicari, insequun
caihoiic.im communioiiem reverti. Quod poteritis, lur, ad reeta nduces; jure culpandi, si non conver-
causam ibi Deo propitio componere, scriptis ad epi- terint devianics. Dale fidci veslrse clara documenia,
scopura Nieopoliianumlitteris, quid vestra promove- siadfore cunciisad unitatem reduclis et officioomui
ril opera nuniiate. Si vero obsliuatus fuerit, nec ab^ et adhonatione cogiieli>.
insecutione ejus cessare voluerit, secmidum litleras. EPiSTOLAXX.
quas ad clcmeutissimumimperatorem misimus, apud| ADJUANNEM EPISCOPUM NICOPOLITAHDH.
priucipem causam EcclesiaeNicopolitandesic agite,1 JEquo animo artimnas pro fide sutlinendat, et irf*»
ntdicatis : AlcysonepiscopusNicopohtdiiussaisfecit provinciales episcoposmt fidei unitatem ab eo con.
firmandos.
Ecciesiae catholicn?, susceptus est, et ad communio- liormisda Joaiini cpiscopo Nicopolilano.
nem reductus . bujus successor Joannes episcopus ett Remeanle Pulione subdiacono nosiro, litleras ca
Deuir. ame ocuios habens, et de salule sua cogitans,, ritatis vesiroe
suscepimus, de constantia Ddei, ve. df
(a) Edit Rom. addit. causa.
107 HORMISDÊPAP^B 40g
intentione, quam circa communionem sedis aposto-- A J vestra iribulatione remediis, quanium in homineesse
licaegeritis, gratulanles: sed contristati sumus, quodl potuit, non quievi. Nam per legatos ad Orientis prin-
vos aliquas suslinere molestias perbib. tis. Ista lamenI cipem destinatos, et Thessalonicensera episcopum,
diiilurnara non possunt hahere substantiam; quia ubii til ab infestatione veslra cessarel, admonui; et pro-
Deus pure colitur, elsi adversa contigerint, in pro-- rogatis pagin:s, ut imperalori supplicarelur, ad-
spera commutantur, secundum Apostolum dicentem:: junxi.
Spes non Aecipit (Rom. v). Dubilans apostolorumi Uaecquantum ad praesenlia snnt provisa : scd ilia
princeps incedens per pelagus laboravit (Matth. xiv):: quae ad spem futuram pertincnt, baec siuil potius
mox tamen invocato Domino suo, paratum habuitt mentibtis intuendi. Sane hoc me fateor fuisse mira-
qui eum porrecia manu non paleretur suslinere dis- tum, quod inter allegationes angustiarutn religiosae
crimen. Ergo auctorum nostrorum sequentes exem- prudentisc vestrae haec potuit cura subrepere, ui a
pla, et in ipsorum fide perraanenles, illius poscamus; roe sub consolalionis colore dirigendi ad Thessalo-
auxilium, de quo scriplum est : Qui not non dimitlit( uicensem episcopum solidas litleras licentia poscere-
tentari supra qum possumus(1 Cor. x). Igitur salutan- tur. Egone hujus rei auctor existerem, quam si in-
tes caritatem tuam hortamur ul, quemadmodumprae- scio me cognoscerem factam esse, culparem ? Absit
diximus. in bis quae bene inchoata sunt perseveres : B 1 ista.perversitas. Audite apostolicain vocem, sed per-
quia qui perttiterit usque in finem, hic salvus eritI sonae meaeconvenienter aptandam. Si qumdestruxi,
(Malth. x). Frequenter alloquiis tuis nostram sollici- lauc iterum remdifico, prcevaricatoremme conslilut
ludinem relevare non desinas. Parceciales quoque sa- (Gal. n). Nolite, obsecro, ad evitata vix redire conta».
cerdotes tuos competenti adhortatione confirma, quiai gia; nec pedes luto, quo tenebanlur, avulsos, pa-
ista facicndo, talentum tibi creditum poteris mulii- tiamini male rursus immergi. Sinite oblitterala essa
pticare quotidie. De illa quoque parte, quam dilectio> Iransacla. iVentomittens manum suam in aratrum, et
tua postul.it, cogitamus, ut ad imperatorem clemen-, atpicient retro aptut esl regno Dei (Luc. ix). Impe-
tissimum pro generalitatis quiele preces nostrae per- diuntur a processu propositi itineris, qui reflexis ocu-
veniant. Tanlum est ut volum studiumque nostrum] lis respiciunt quod relinquunt. Non amant ecclesia-.
congruis orationibus juvare non cesses, quia nos ini sticae disciplinaaeos in quibus remanet memoria illa
bis Deo auctore perliciendis vacare minime potueri- perfidiac: totos ab errantibus oportet absieindi: quia
mus. Data v nonas Martias, Agapito viro clarissimo, in tantum detestabiles exisiimanturad sprcta redeun-
consule (anno Domini 517). tes, ut B. apostolus Petrus (// Petr. u) melius il.is
EPISTOLA XXI. esse proedicaveril, ut non cognoscerent viam justiliae,
ADEUMDEM JOANNEM. ( quam cognoscentes retrorsum reflecti in tradito sibi
C
Hormisda Joanni episcopo Nicopolilano cum sy- sancto mandato. In aperto est qua pertinacia traditaj
nodo. fidui debeat constantia custodiri, si tolerabilius esl
Opiaremus, dilectissimi fralres, ab omnibus vosi in errore persistere, quam coinquinationibusrursum,
molestiarum fiuctibus alienos, vitam sub iranquilli- quasquis fugerit, implicari. Data pridie idusAprilis,
tatis serenitate transigere, et Deo noslro, remotai Agapito viro clarissimo consule.
mundanarum tempestatum mentis perturbatione EPISTOLAXXII.
moverunt: qttia quaefieri noluraus, necesse est, ulL ADD0B0THE0M F.PISCOPUMTHESSALONICENSEM.
facta doleamus. Sed abundat mundus incommddisetI Honnisda episcopus Dorotheo episcopo Tbessalo-
tentationibus : saeculumistud, in quo peregrinamur,, nicensi.
expositum esl passim, veluti magna moles, ventorumi Joannes frater el coepiscopus meus Nicopolitanoe
procellis. Ita fldelium mentes diabolicis pulsantur in- urbis antistes cum synodo sua variis se conetissioni-
sidiis, et, sicul dictum est, qui voluntpie viverein Chri- bus atqtte dispendiis graviter causatur afQigi; quod
tlo, penecutionet patiuntur (II Tim. ni). Sed conso-- a transgrcssorum jsceletitte divisus, postquam com-.
latur spes a justo retributore promissa : quia beatust munionem sedis apostulicaeemeruit, ?d Thessaloni-
est, qui non fuerit scandalizatusin Domino(Matth. xi).. ijv censium Ecclesiamordinalionis siiaeinitia nondirexit.
Non dejiciant milites Dei impelus fragiles et caduci. Potuisset neglecius esse culpabilis, si unum esset
Qui assistit strenuis, non delectatur ignavis. Faciles inter omnes niysteriura caritatis. At cura multi se a
contemnuntur ista quae transeunt, si illa quae suntt petrae illius, quae Chrislus est, soliditate diviserinl;
mansura cogiienlur. Ampleclenda est probalionis oc- quis non velit ab erraniium conjunctione dirimi, ut
casio : quia licet sint dura onera laborum, praemiai mereatur cum hisqui consislunt in verilate conjun-
tamen majora virtutuin. Quemadmodum par erit d t gi? Non igitnr consueludo est neglecta, sed vitaia
remuneratio, qui se imparem monstrat examini ? eoalagia. Ergo objicere quis possit errorem, ubi co-
- Non simus segnes ad fortia, si pervenire cupimusi gitatam sambriierj inlelligil cautionem ? At nos, quod
ad promissa. Quis super hoc cxspectel vocem homi- debueras primus assumere, credebamus le sequi sal-
nis, cum quolidie nobis insonet sententia veritatis:: lein post aliena exeinpla potttisse. Non stifficit in
Beati qtti passionespatiunlur propterjuttitiam (Mattli. iupsibus mora, nisi ad i epreheusionis cumulum, circa
v)? Sed ne rae, Iratres carissimi, (licet apud lidele»i cos quoque qui ad viam redeunt acccdat invidia?
magna sint) spiritualia tantum vestfae exhibere cre- Quid aliud, quam beati Petri (quodsine impietatedici
dalis confirmalioiiis solatia; providendis enim pro, iiou potesl) ipsura quod a Dou.iuodaiuiu est iionien
oderunt, qui eosqui adsedis ipsius altaria confugiunt A nam per inobedientiam implere dissimulant; ignora-
inseqtiuniur? mus ubi niagisterium misericordis Dominiet magni
Quo pudore, rogo, privilegia circa le illorum ma- Dei .nobis possit occurrere. Nos autem non ea cre-
nere desideras, quorum mandata non servas? et re- dimus ratione, ut immisericordes esse putemus, qui
verentiam quam non exhibes lidei, cupis libi eccle- misericoriliam didicerunt: sed postulaiionem nostram
eia-tica polestate deferri? Si in iisdem vesligiis, a praesenti lempore taciturnitate comprimimus, irra-
quibus catholici nituntur, insisleres, inseclationem tionabile j'udicantesillis precum adhibere bonitalem,
tamen proximi vitare deberes; sciens secundum Do- qui rogari se nolint, conlumaciter respuentes : inju-
mini nostri et Salvatoris, queni colimus, instituta, riari enim et annullari sustinerc possumus,
juberi
eura qui scandalizaveritt.nun. de minimis, ohnoxium non possumns. Dala v idus Julii
Conslantinopoli,
roagnis esse peccaiis (Marc. ix). Ubi est, Domine', Anastasio Augnsio IVet Agapito viro clarissimocon-
humililas, quam sub occasione discipulorum tuorum stilibus (anno Domini 517)
cerianiium de loci qualiiale docuisti? Tu ostendis EXEMPLUM RELATIONIS
illum essc maximum, qui exhibere studiierit se pu- IHNORUM ARCHIMANDRITARUM ET CETERORCM MONA-«
sillum, Respice de cmlo, vide: vitita vineam istam tt CHORUM SECUNDjG SYRI/G.
culloreplanlatam (Psal. LXXIX): intende circa man- B Scribunt qum pro fide cethulica ab Eutychianistis,
dala tua minimos, et circa ambitum honoris elatos. quos-imperator minime coercendoscuraverat, pa-
tiantur , et quod ab imperatorenon auditi, Roma.
Cur recenlia cupiiis, et prisca deseriiis,circa sum- num ponlificemlanquam communem patrem inter*
ma desides et parva curantes? Nonne hoc est rerum pellent.
vilia decimare; et legis praecepta contemnere? Serva - Sanclissimo et .beatissimo universae orbis terraj
iila quae Deo congruunt; et facile ea quae sunt ab palriarchae Hormisdae, conlincnti scdeni principis
hominibus stibsequenlur. Quin poiius curam salulis apostolorum Petri, deprecatio et supplicatio mini-
assume; et cur te alius procveneritin veritate, suspi- morum archimandritarum et caeterorum monacho-
ra : ne si insectari eos qui ad Ecclesiaerevertunlur rum secundaeSyriae provinciae.
inembra perstiteris, lu quoque cum bis quos nomina- Gratia Salvaloris omnium nostrum Chrisli nos ad
tim condemnat npostolica senteniia, copuleris. Data vestram beatitudinem refugere velut de hieme el
pridie idus Aprilis, Agapi o viro clarissimo consule. lempeslate ad portum tranquillitalis admoniti, mi-
» EPISTOLA nime circumvallantibus (e) leneri jam credimus.
ANASTASIIADHORMISDAM. Nam elsi patimur, gaudenles sustinemus scientes,
Sugg llal Hormisdmnimiamduriliam. quia non sunl condignm passionet hujut temporit aA
2 fuluramgloriam, qumrevelabilurin nobis (Rom. vm).
Anastasius Augustus Hormisdaepapae.
Etsi magnum aliquid lacilurnitas judicatur, lamen Quoniam vero Chrisius Deus noster principem pa-
necessarium est admirantes Dei tnisericordiam assi- storum el doctorem et medicum animarum constituit
due frequemare sermonem. El quia initium fidei, vos et veslrum sanctum angelum, dignum est pas-
nobis conligerunt, exponere, ei immi-
quam nos Dominus et Detts Salvalor noster Jesus siones, quae
Chrislus docuit, in remissinne peccatorum praecellit, sericordes ostendere Iupos.qui dissipant gregem
nnlli hahetur ignotum. Ipse enim per propriam pas- Christi: utauctoriialis baculo eosexpellat de n.edio
sionem omuia Adam peccaia mundavit : et hoecfuit ovium, verbo autem doctrinae animam sanet, et ora-
negotialio hun.ililaiis ipsius, ut et proefatum et om- tionis medicaraenlis mitiget. Qui autem sint isti, et
nes frnlres libcraret e\ servitule peccali, voluntarie qui hos adversum nos arraaverint, audistis utique,
personam servi suscipiens. Nam beatus Patiltis apo- beatissime : Severus ille et Petrus, qui nunquam in
stolus docuit nos scribens ad Romanos : Regnavit Christiano numero reputati sunt, qui per singulcs
morsab Adam usquead Moysen,el in eos qui non pec- dies sanciam Chalcedonensem synodum, sanctissl-
caverunt (Rom. v): ex quo est universitati quodam- iniini patrem nosirum Leonem publico anathemate
mododeclaralum ex generali dispositione, sive mira- /mpetentes, qui judicium Dei nibil oeslimantcs, et
'
bilibus, specialia quaequeexempla debere (a) semel colcndos canones sanctnrum Patrum conculcanles,
(6) tam magnoelegis (c) jussiones, et tam pia bonitate episcopos quidem principali pnlentia facientes exhi-
(d) firmatae, ut omnis doctrina, quam discipulis suis beri, et nos cogentes illudere pracdiciam sanciam
tradidit, in hnc firmamento consisiii. Fngavit aegri- synodum , suppliciis inoeslimabilibus affligentcs.
tudincs, sive multifaria genera passionum : nodum Unde et quidam eorum injectas plagas minime susti-
peccati propria, sicul diclum est, passione resolvit; nentes , de hoc saeculo iransierunt, et noslrorum
et agens, ad implenda similia discipulos faclis et ser- vero non exigua multiludo perempta est. Euntibus
monibus instruebat. Verum, si sicut aliqui nitunlur namque nobis ad mandram domini Simeonis pro
ostendere, cerli ex ipsius aposiolis tam piam doctri- causa Ecclesiae, insidiati sunt nobis in itinere prae-
" Hoc tempore contigerunt ea quoescribil Ana- quas caedesquasve injnriis orlliodoxis Severus An-
slasius Bibliothecariusin Vita llormisdoc, his verbis : tiochenus, cactcrique Accphali iniuleriiii in Syria,
hem secundo misit Ennodium, elc. Quibus peractis, sequens epistola indicat. SEV.BINIUS.
(a) Edit. Rom. addil suscipere. (d) Al. firmata.
(b) Al. tanta. (e) Al. ad «oscalamitibut.
(c) Al. jussione.
411 HORMJSDJ: PAP.fi 41S
dicti coinquinati, et supervenientes oceiderunt ex A Petrus misericordia Dei presbyter ut supra.
nobis trecenlos quinquaginta viros, quosdam auteni Eugenius raisericordia Dei presbyter ut supra.
vulneraverunl; aliosvero, qui potueruot ad colenda Geladius misericordia Dei presbyter ut supra.
altarii confugere, ibidera peremerunt et monasieria Ba~sus mi-ericordi.i Dei presbyter ut snpra.
iacenderunt, per noctem miltentes multiludinera in- Romulus misericordia Dei presbyler ul supra.
qu'wtorura hominum redemptorumque omnem pau- Eusealius misericordia Dei presbyier tit supra.
peftalera ecclesiasticam hujusmodi pesliferi homines Malchus misericordia Dei pivsbvler ut su,ira.
eo*sumentes. Ad singula aulem delatae ad vestram Leontius misericordia Dei iliacouus ut supra.
beatiluduiem inslruent chartae a venerabilibus fra- Slephanus misericordia Dci presbytcr ui supra.
t.ribus Joanae et Sergio, quos miseramus Constanli- Carufas dia onits ut supra.
uopolira, sperantes vindictam fieri de his quaecom- Thomas presbyter ut supra
missa sunt. Sed eos ncc verbo dignatus est impera- Samuel diaconus tit supra.
tor, sed etiara curn grandi contumelia expulit, com- Tbeodorus presbyter ut supra.
minalus eis qui ista porrigerent. Uride hinc est nos Joannes misericordia Dei pie-bylcr ul supra.
vel sero cognoscere, quoniam lanta pravilas et au- Joannes presbyierut supra.
dacia tatium malorum adversus Ecclesias facta, B Tbomas diacouus nl supra.
ipsius immissione composita est. Deprecamuf ergo, Joannes diaconus ut supra.
beatissime pater, supplicantes et rogantes, ut ex- Simeonius diacontis ut supra.
surgatis, cum fervore et zelo, el condolealis juste Salinus archimandrita ut supra.
pro corpore laniato (nam caput estis omnium) et vin- Eusebius presbyter ut supra.
dketis fidem contemptam, canones conculcatos, Pa- Mucymus presbyier ut supra.
tres blaspliematos, et talem synoduiri anatheraate Simeonius presbyler ut supra.
impetitam. Vobis a Deo data est potestas et auctori- Tliomas presbyier ut supra.
tas iigare et solvere. Non opus habent qui sani sunt Jacobus presbyler ut supra.
medieis , sed male habentes (Matth. xvt). Exsurgite, joannes prcsbyierut supra.
Patres sancti, venientes ad salvandos nos; iraitato- Paulus nresbyter ut supra.
res estote Domini noslri, qui de coglosuper terram Priscus presbyter ut supra.
aivenit quaerere erranlem ovem : Petrum illum re- Antonius presbyter ut supra.
spieite principem apostolorum, cujus sedem ornalis, Joannes presbyter ui supra.
et Paulum qui est vas eiectionis,-qui circumeuntes, Thomas presbyter ul supra.
orbem turrarum illuminaverint: nam magna vutuera G JuIianuS piesbytei; ut supr».
majoribus indigent adjumentis, Mercenarii videntes Simeonius presbyter ut supra.
topos venientes advcrsus oves dimitluni eas dissipari Thomas presbyter u* supra.
ab illis : vobis autem veris pastoribus et doctoribus, Simeonius presbyter ut supra
quibus cura pro salute ovium eommissa est, occur- Zachoeuspresbyter ut supra.
rit ipse grex cognoscere suum pastorem, ab immi- Tnoroas presjjyter m supri.
lissimis bestiis liberalus, et voecm sequens pastoris, Simeooius presbyjer ut supra.
sicut D-minus ait: Ovesmemvoeem meam audiunt, Thomas prcsbyter ut supra.
et ego ccgnosco eat, et tequunlur me (Joan. x). Non Simeonius presbyter ut supra.
ergo despiciatis nos, saactissime, qui a bestiis fero* Thoraas presbyler nt supra.
cibue quolidie vuitieramur. Ad perfeciain auiem no- Sergius presbyter ut supra.
tiiiam ve8tri sancti angeti, aoathemaiizainus in ea- Tbomas presbyteri ut supra.
ilenv ttostra deprecatione virtutem habente libelli Eusebius prcsbyter ut supra.
omnes projcctos et excommunicatos a vestra aposto- Paulus presbyter ul supra.
li<a sede. Dicimus autem Nesloriura, qui fuk Con- Joaones presbyler. ut supra.
stanlHiopolitanus episcopus, Eutycbetera, Diosco- D Sergius diaconus ut supra.
rum, et Petrum Alexandrinum, qui cognominatus est Item Sergius diaconus ut supra.
Balbus, et Pelrum, qui dicebalur Fullo, Antiocbe- Julianus presbyter ut snpra.
num nihilorainus et Acacium, qui fuit Constanlino- Sergius presbyter ut stipra.
politanus. episcopus , eorum commuiiicatorem, ei Aramonius diaconus ut supra.
omi.es qui unum illorum baereticorum defendunl. Thomas presbyter( ut supra.
SUBSCaiPTlONES. Lucas presbyter ul supra.
Ego Alexander niisericordia Dei presbyler et ar- Tbomas diaconus ut supra.
cliiniandriia sancti Maronis deprecatus sum. Simeonius presbyler ut supra.
Simeon misericordia Dei presbytcr et archiraan- Flavianus archimandrita ut supra.
drita utsupra.
Joannes misericordia Dei diaconus ct dispensatoi Moninjusdiaconus ut supra
ut supra. Joannes diaconus ut supra
Procopius misertcordia Dei presbyter et archimsn- Joannes presbyter ut supra.
rita ut supra. Antotiius diacoiius ut supra.
U5 EPISTOL* ET DECRETA. M
Thomas diaconus ut supra. A Isidorus archimandrita.
Eliscus presbyterut supra. Julianus presbyier ut supra.
Sergius diaconus nt supra. Joannes et Rnmanuset Thomas presbyteri ut supra.
lsaacius presbyler ut supra. Antonhius diaconus ut supra.
Sergius presbyter ul supra. Abraham presbyter, Maras diacontts et Abraham
Tl.omas diaconus ut supra. presbyter ut supra.
Joannes presbyter ut supra. Zeuobius et Slephanus presbyleri ut supra.
Plnlippus diaconus ut supra Simeonius et Demelrius presbyteri ul supra.
Jacobus presbyier ut supra. Thomas et Domnus presbyleri ul supra.
Zenobius presbyicr ut supra. Simeonius et Elias presbyleri ut supra.
Moras diaconus ut supra. Abramius et Pelagianus presbyteri ul supra.
Isaacius presbyter ut supra. Romanus et Abram presbyleri ut supra.
Ananias presbyter ut supra. Simeonius presbyter et Carttfas diaconus utsupva.
Sergius presbyter ut supra. Simeonius et Joannes presbyteri ut supra.
Simcon presbyter ul supra. Simeonius el Julianus presbyleri ul supra.
Tl omas prcsbyter ul supra. B Eutychianus el Joannes diaconus ut supra.
Joanncs prcsbyter ut supra. Thomas ct item Thomas presbyteri ul supra.
Soncon presbyter ut supra. Romanus diaconus et Joannes presbyler ut supra.
Tlioinas picsbyter ul supra. Eusebius archiinat.drita et Eustasius presbyteri ut
Joannes presbyter ut supra. supra.
Simeon presbyter ut supra. Jacoous et Eusebius presbyieri ut supra.
David thos diaconus ul supra. Sergius et Maras presbyteri ut supra.
Tliomas diaconus ut supra. loannes et Julianus prcsbyleri ul supra.
Joannes diaconus ut sttpra. Paulus el lsacius presbyteri ul supra.
Lamneus presbyter ut supra. Thomas el Dasianus presbyleri ul supra.
D.miel archimandrita ut supra. Joannes et Daniel presbyteri ut supra.
Simeon archimandrita ut supra. Jevenas presbyter et Azizos diaconus et archi-
Abramius preshyter ut stipra. mandrila ut supra.
David presbyter utsupra. Antonius diaconus el archimandrita et Cyrilltis
Iiorotheus prcsbyter ut supra. preshylor ut supra.
Antoninus presbyler ut supra. C", Job presbyier et Siephanus diaconus et archiman-
Thomas presbyter ut supra. drita ul supra.
Darsumas (Forle Barsumas. HARD.)presbyler ttt Bassus diaconus et Basilius presoyler ut sopia.
upra. Simeonius et Joannes preshyteri ut supra.
Sergius presbyler nt supra. Jacobus presbyter et Juliauus diaconus ct archi-
Etisebius presbyter ut supra. mandrita ul supra.
Simeonins presbyler ut supra. Siineoniits el Alpheos preshyteri ul snpra.
Marcellus presbyter ut supra. Joannes presbyler et PctruS diaconus ut supra.
Priscus pre-byler ut supfa. Daniel diaconus c; Eunus diaconus archiniandrita
Maras presbvier ut supra. ut supra.
Sergius presbyter ut supra. Alexander et-Epiphaiiius pie>byteri ut supra.
Jacobus presbyter ut supra. ZoilUs ct Abraniius prcsbyteri ut supra.
Tbomas presbyier ut supra. Jiilianus presbyter ct Joannes diaconus et arclii-
. Item Thomas presbyler ttt supra. mandriia ut supra.
Thomas presbyter ut supra. Carufas el Simeonius presbyteri ut supra.
"
Salinus presbyter ut supra. Timotheus diaconus el Pctms presbyteri ut supra.
Thoiihis presbyler ut supra. Macedonius-presbyter et arcbimandrita ul supra.
Joannes presbyter ut supra. Dionysius archimandrita 111supra.
Varasaldas presbyier ul supra. Joannes arcltimandriia ut supra.
Joannes diaconus ut supra. Simeonius presbyter et archiraandrita ut supra.
Marcellus diaconus ut supra. Menas diaconus et archimandrita et Darabsabas
Siraeonius presbyler ut supra presbyter ut supra.
Gennadius presbyter ut supra. Sergius presbytcr et Theodorus archimandrita u
Thomas presbyler ut supra. supra.
Simeonittspresbyter ut supra. Benjamin archimandrita et Isacius presbyteri ul
Abramius presbyier u( snpra. supra.
Simeonius presbyier ut snpra. Daniel presbytcr et archiutandrila et Abrahaiu ar-
Jacobus presbjter utsupra, chimandrila ut supra.
Joannes. presbyler ut supr,a. Simeoiiiiis arcbiuiandriia ut supra.
415 HORMISDJEP.AIME 41G
EPISTOLA XXIII.
ADARCHtMANDRlTAS SVRI&.
Illos solatur hortaturque ut in ftde catholica perteverenl.
*
"OsftiaSaf 'nrio-xoiro;, jrpso-SuTepotf , y.uiap/tftavSpt- >» Hormisdas episcopus presbyleris, diaconis et ar-
•cat; Totj ev SeuTspaIvpia oZvi, r.ai \ourot; 6p9oSocJotf chimandrilis secunda? Syrix, et reliquis ortbodoxis
iv otwSrjTroTS avaTo).txw xXiftaTtStayoucrt,xai EVT» zn; in quocunque Orienlali climate degentibus, et in
A7rot!ToXtx»f xa6sSpaj xotvwvfaStaftsvouo-tv. apostolicaesiediscommunione permanenlibus.
1 Lectis litteris dilectionis vestrre, quibus inimi-
Avayvwa8svTOv ypaftftarwvTrjjÔftejEpaj &yanri;, St*
wvTWV iyBpun)TOU0sou aypocruv»syavspw9»,xai TWV corum Dei patefacta vesania est, et infidelium per-
«Triorwvi) STciftovoj puviu XuTT»pwj 5»X»ylyoysv,OITCVSJtinax furor dolenter expositus, qui dum redivivo
tTretS»TWxaxwf £WVTI TrvsOftaTt ejxtVniffav TOVKuptov, spiritu oderunt Dominum, membra illius irnpie per-
Ta fteXnsxsivouaaefiwfStwxouatv,oaov airo T»f uftSTS • sequuntur, quatitum ad constantia: vestrae agnilio-
paf |3e§«toT»To'f eart yvwvat, »0)oy»aa TOV KOptov,TOV nem benedixi Deum, fldem militum suorutu inter
T»VTriaTtV TWV laUTOU OTpKTCWTWV ftSTaSO TWV EVaVTtWV adverSa servantem. Sed rursum Ecclesiarum con-
yuXaTTOVTa. KaiwaXtvTWV exxXrjcrtwv T6VaaXov,xai TWV> cussionem el servorum Dei molestias, laboresqua
SoOXwv TOU8sou T«f S7ra^6staff,xai ToOfxoVoufxaTa- considerans, propheta gemitus meos adjuvante cla-
voiio"«f 0"Teva?wv xaT«TOV izpofnmt, ixir.pu\a' «'Avaora, lavi: Exsurge, Domine, judica causam tuam : me-
KOpte,SixacrovT»VSix»vcrou,ftv>ja9»Tt TWVovstStaftwv mor esto improperiorum iuorum, eorum qum ab inti-
crou,TWV OTTO «tppovof6Xr,vT»Vriftspav.» 'HSswfxat TOC pienle sunt tota die (Psal. LXXII): libenter ea quoqua
slrjf OftoiwfETrayw,i M» ETrt),a6» T»f <fwv»fTWV £»TOOV- qiRe sequuntur adjungens : Ne obtiviscaris vocem
TWV o-s,»1uTrep»yaveta TWV fttcroOvTwv crsave'§»StairavTof qumrentiumte: superbia eorum, qui te oderunt, atcen-
nos slabililatem
rcpit; <si. > Kai yap waTrepj£prj riptaf TOeSpatovT»f dit semper ad te. Nam sicul oportet
Tuarewf fu).«TTStv,oOVwfo0j£apfto'£stTrspiTnf Stxato- Gdei custodire, ita non convenit de divini judicii
crOvnjf T»f 8siaf xptaêwf «TrtffTStv. OOxfori veof,«SsXjot. sequilate diffidere. Non novus hic, fratres, Ecclesiae
T»fExxX«o"iaf oOVof6 XOTTOJ • oawf ev«OrwTWTaTretvou- labor, et t.amendum bumiliatur, erigitur, ac per ea
oSat, OôuTat,xai St' exeivwv,St' wv TrTwjêOetv Soxet, quibus alteri creditur, damna vitantur. Ex usu est
7r>0UTt£sTai. 'Ev Treipot eart TOIJTrtcrTotj TOU8eou TOSta fidelibus Dei, ut per mortes corporum vitas lucren-
TOU6«VKTOU TWV (TWftaTwv T»v £w»vxepSaivetvTWV Û- lur aniiiiaium : amillunl quidem caduca, sed tner-
• aTroSaXXovTac T« caniur aeterna, et dum persecutio viam facit proba-
JJWV ftev T« p'sovT«,aiV sftTropsuovTet
ttiwvta,x«t ev TWTOV StwyftovoSoirotetvTJ Soxtftii,«kta 1 tioni, probatio causa fit merili: slulti et in cxcitale
•
ytveTatT>5Jaljtaj i Soztftii «vo>jTotxai sv Tn TuyXwust ssevienles nesciunt, quia quos conversationi homi-
[xatvoftevot«yvoouo,iv,oit ouj ex Trjj TWVavSpwTrwv num subtrahere se posse credunt, ad Dei regna per-
«vaa-Tpofrlfxap%sv SuvacrSatvout£6u(rt, TOUTOUf eif ducunt: hinc in ipsis periculis gaudia, et ambitus
T>iviSao^tXsiav ayouortTOU6gou" Iv«u6ev sv auTOtfTOIJ passionum : exspectat eniui agones suorum qui ma-
•
xtvSuvotj«t suypoo"0v«i,x«t >ijrspt TOwaa-xetvarrouSr) gnorum retributor etl muneruin. Nam quis non
sxSs^STat*/ap TOUJ«yStva; TWVtStwv, 6 TWVfteya).wv frangeretur malis, nisi consolarentur adversa de
Swpswv«VTaTroSo'T»f. Ttj yup oux av oxXaa^stev sv TOtf prxmiis? Spes illa est, quae non siuit in despera-
xazotf, st ft>i5t« TWV STrafiXwv TrapKftuSnSstri T« svavTia', tione deficere: excludit siquidem amaritudineui tri-
exstv»sffTiv>is%rij >ift>iauy^wpouaa ev T>5«vsXTftcrTtabulaiionum dulcis sapor virlutum. Quis eniin magni
• TOTrtxpovri yXuxeta habeat (magna ducal) praesentia, sciens aestimare
riftaj aTovetv«r;ox).eteiTWV 6).iiJ/swv
yeuatf TWV apeTwv.T;tj yctp av otrifletr) Ta TrapovTafte- ventura? Quis dispendia vitae renual.si qtiae sunt
yukx, evvowvT« ptEXXovTa; Ttj TOVSavaTOv «TrapvetTat, recipienda considerat? Persistile, carissimi mihi, et
EtTWV fts).X6vTwv T/iv avTiSoo"iv XKTavorjtretev; "Evo-TrjTS,inconcussam fidem lixa animi virtute servantes, per-
KyajrriTot f/ou, x«t acaXeuTOv T^VTrtaTivpsSatwJoytcftw severantiae luudem, in qua est salus et bonorum homi-
fuX«TTOVTEf, TirjfuTcoftovrjj TOVeVatvov,sv w saTtv ri rvnuoi palma, praesumile. Magna sunt ad quaevocamur
cwT»pt«, xat TWV«ya6wvspywvTOPpaSetov,x«prrw- indigni: non relardelinlirmitas, quia qui vocat retri-
<Taa6e. MsyaXaitaiv stj a xaXoupte6a ot «vaitot. MrjjSpa- butor fidelis, et fortis adjutor est. Non prospcrorum
SuvctTu» «a-6ivsta, OTI6 xa).wvavTarroSoTnj Trta-TOf, spe decipiamur aut mollium ; nec facilia propona-
Xal S«V«T0fj3o»96fSO^Tt" ft» T» TWVxaT«6ufttwveXTTtSlmus : noii deliciosa nobis Dominus nosler, non cst
«7raT»6wftev,pt»TeTWV«Sswv, ft»TETrpoxptvwftsv TO blanda pollicitus: praemia promisit ille, non otia.
sOj^sp»"oOTpuy»/\a»ftrv6 KOptofriftwv,ou XOXKXSUTIXR Non bene laudi convenil et quieli. Quis locus erit rc-
eTr»yysi)«TO" exsfrofeVtaSXa OTreo-êTO, oOxapyiu;. 00 muneralioni, si nulla est cura virtittis? Angusta p«r-
ffUftSatvouatv ^Tratvofxat p'a6uftta.Tif T»f «vTKfteiiiVewfia,sed regna diffiifa: paucis aditus, sed probatis.
eaETatTOTrof, et ouSeftiaeaTtypovTtfT»f apeT»;; arevi) Nonne luec sunl ad eos praevia verba, quos docuii:
»' irOX», «XXaTrXaTea Ta f?aatXet«'okiyoi; rj euroSof, Persequentitr, et in tynagogis flagellabuntvot (Matth.
aXX« TOIJStxiftotf.OO^ ouToielatvot 7rpwT0t Xoyotrrpof xv)? Per patientiam, sicnt scriplutn est, possidea.
exeivoufouj ESiS«|s,f Atwijoua-t, xat sv Tat»a-uvayuyettf musantmas nostras, ne eas per iinpaiientiani dolea«
1 Extilia Laliwitale legitur apttd !!:irduinum. Rotnan. 4591, epist. 21, acdeinceps in aliis.
' Ex veteri coilicc Yatic;tuo, cxjiressa in ediliona
417 EPISTOLcE ET DECRETA. 418
{t«OTiy<&<Tauo"cv Oftaf; « Aia T»J uTropov»f,xa8wj ys- ,(Vmus amissas. Primus crucem Dominus noster et pa-
ypaTTTat, xTâwftsSaTaj sauTwv4>uâj, fojTtOTS TaOTaj tienlise ipsius magister ascendit, suo informaturus
Sta T»f oO^'Orrottov»fK).y»7w;jiev «TroXsaavTSf. IIpwTOf exemplo, quos erat adjuturus auxilio. Ipse inter vir-
etf TOV orKupov6 KOptoj»ttwv,xat T»f OTroftovrjj EauTou tutes lancem retinel et labores, stans contra venena
SiSacrxaXoj, «v»).6svev TOtSiw.TUTrwv OTroSeiyftKTt sxsi- furentium, nt secundum persecutionis iras, illis
VJUJ,Otf EfljXXs |3o»9siV. AuTOJt*ttU%\) TWV «pSTWV, xui aeierni imperii det coronas. Revolvile, quas Macba-
TWV xorrwv,TOV ?uyovxaTS/Et, iaTaftsvofptSTaTWV S»- baeorum exitus pertinaces vetus historia laudes per-
X»T»ptwv TWVftsft»v6rwv,tva xaTa T>iv6py»vTOO Stwy- sequitur : quo Judas ct illa suprema fidelium plia-
ftou, auroj, xai T«J atwvioufSacrtXsiajTOUJo-Tsyavouf lanx mortis lionore releratur : in quauto ore sit
Trapaa^». 'AvaXoyio-aa,8e, iroiaTWV MaxaSaiwv« ecjoSof, conslans populus in monte consumpltis : et hae om-
TOtfxapTEptxotf» TraX»,taropia TWVeVaivwvsysTreTat, nes pro custodienda lege virtittis species et uinbra
Trota'IOOSKJ,xxxeiv»TWVaSsXcpwv » osaXaXej, 8ZV«TOUfuturorum lanta exempla meruerunt: nos in Patri-
Tttt» avayopeOeTat;ev Troiotjeort arouairiv 6 Xaoj o ev bus vidimus, palpavimus, probavimus quem sequa-
TWopetavaXwSeij • xat aOVatrraaat «t Suvaustj UTrep mur. Quid-non referenlum est rei, quod
denegan-
T»J TOO voftoufuXaxrjf,optotwuaTa,xat axtai TWV fteX- dum cst veritati: quid non debitum Redemploris?
).6VTWV oâat, »t;tw8»aavTrapaSsiyftarwv ToaoOtwv, «ftsif B libenter communicavimus dogmaia ista vobiscum.
tv Toff7rarpa<Ttv ewpaxaftev,EiJ/»Xayr)o"aftEV, eSoxtfiaaa• Dicit enim sapientissimus SaSomon, Beatus qui prm-
(tevevTivtaxoXou6»<a'Oftsv. Ti oux syapftotjstT» 0Tro8so"St; dicat verbum in aurem obediemis(Eccli. xxv): gau-
rt «TraSstT»f aX»9siaf; Tt oOx6y=tXeT«t TWXuTpw-rij; dium est siquidem volentes alloqui, et ad rectam
>taTa6u(iiwj xotvwvoufiev sv ToOrotfOfttvTOtf Soyftaat. viam eos, qui non relucienlur, bortari. Tenemus
Aeyetyap TTOU 6 cofiirvro; SoXoftwv,4 Maxaptof 6 x»- enim obsidem fidei vesirse, sub litterarum proles-
pOaawvAoyov stf axo»v uiraxoOovTOf' » eOypoa//i»ftev sione constantiam, qtia a transgressorum contagiona
ouveart TOStaXsyeaSat Torj6e).ouo"iv, xai TrpojT»V6p9»v divisi, ad aposlolicx sedis dogmata et mandata re-
JSovTOOJjtri «VTt7raXafovTaf 7rpoTpi7rea6at.KaTsyoftsv curritis, sero quidem viam veritatis ingressi; sed
yap ivt/yoov rfjj TriaTewjT»J OaeTepaj, T»Va7roTWV benedictus Deus, qui non in finem obliviscitur, qui
vpap.aa.Tav6ftoXoy»9eto"av ivo"za.a~iv, St*»J e'xT»J TWV corripit, et medetur, nec conlinue gregis sui oves
jrapaSaTwv XOpjf jjwpiaêvTSfetf Ta T»f 'A7rooToXtxrjfpatitur insidiantium luporum rapacitate discerpi,
ita9eSp«fS6yft«T«, xat evToXafS7ravepxea-8e, oU/eftsv qui per districtionis temperantiam, nec coercitionem
»vv£7rt6avT£f T»f 6SouT»f «X»6siKf • «XX* o suorum negligit, nec salulem. Sed quid inirura si
sOXoy»TOf
0s6j oOx£tf TEXOJ ETrt)av8«vST«t, oj TratSsusi,x«t tarat, oves reliclo nli uno, el vero pastore dispersas, cal-
xai oOSsT«J»vwfts'v»f«OTOU 7rotftv»fTa 7rp66aTaxapTS-C lidus, cruenttis et rapax lurbavit insidiis? Qui tute-
pet TWVS7rt6ouXsuovTwv XOxwv T» ap7ray»Stao"7rao"9at, lam suam deserunt, ipsi se periculis, quibus lanien-
6j Sta Trjf xsr.pau.ivn;aOaT«piafoOSeT»f aa-yaXsiafTWV lur, exponunl, Ergo nunc saltim solidis passibus in
iSiwvOTrepopa, OOSE T»J awTnptaf.'AXXaTi 9aufiaor6v, viam Patruin, ad quam recurristis, insistite : potens
et Ta TcpoSuiuxaTaXsty9svT0j exeivouTOUevof xai aX»- eril misericordia Dei, aliorum quoque correctio-
Btvou7rotftevof5iaaxo/57rta8svTa 6 Travoupyof,o «tftacrt tiem mercedi vestrae, si a vobis ad rectum dedu-
rrsoupptsvoj,xai apnu^, rut; iviSpai; irapaêv; Ot T»v . cantur, ascribere. Sed in totum Vos a cceno, quo
aayaXetavT»VtSiavxaTaXtftTravovTSj, aOToisauTOujTOtf immersi hserelici lenentur, avellile, et excutientes
xtvSOvotfvtp wv oîtapaTTOVTat sft6aXXouatv.Qare xai immunditiam pulveris inhaerentis, generaliter univer-
vuv youvaTeppotfjSrjftaatviv T» 6SWTWV 7raTSpwv 7rp6f sos ab apostolicis dogmaiibus declinantes religiosa
>jvavsSpapeTS,evar»Te SOvaTatyap TOTOU8EOUsXsot deteslatione damnate, Nulla tenebris cum luce com-
xai TrjvTo»aXXwv optoiwfSto'p6w<rtv TWOotETepw fttcr8w, munio (I Cor. vi); nec qui per recla itinera gradiun-
ct 7rap' Oftwvirpoj TOe09ej65»y»8stsv, Xoyia-aaât. 'AXX' tur, vestigia sua cum devianlium errore conjungunt.
eauTOUjXK6O).OU aTroTOU[3op66pou , cv w ot atpeTtxoc Tenendum est fidei vinculum, el vitandum de per-
xaTa7to8evTej xexp«T»vTat, «TroarraaaTe,xat e'xTtva§avTSj fida societate contagium : quia secunduni Apostolum,
T»vaxa8apa:avTOUXOVIOOTOU TOOxoXX»8evToj, ysvtxwfD quemadmodum qui adlimrelDominounus spirilus est:
aTraVTafToOfa7roTWV 'A7rooToXixwv SoyftctTwv aTroxXt- ita qui adhmretmeretrici,unum corpus efficitur(Ibid.):
vavTaf, eOasÊtaTrox»pO?st xaTaxpivaTS.« OOSsfttaTM amant virtutes collegia sna : et adhrcrentes sibi se-
av.0TEiTrpofTOywf xotvwvia,» OUTS ot Sta TWV e08sewv cum impietas in profunda demergil: in conspectu,
6Swv(3aSicJovTEf Ta saUTwvtv_v»ftETKTWV aTroxXtvovTWV in oculis, ih ore, in ipsis manibtis sunt Palrum do-
7rXav»fauvaTTTOua-t. K«TaarêTeof eaTi T»fTriaTEWf auv- gmata quae custodienda mandamus : quotidie nos ad
Seaftof, xui izupurzmia » EXT»J aTriaTOuxotvwviaf conservationem sui concilia vcneranda conslrin-
XOft»,OTtX«T«TOV'A7r6oToXoV , t OVTpOTTOV 6 EKUTOVgunt. Longum est sigillatim universa retexeie: Chal-
7rpoo"xoXXwv TWKuptwIv TrvsOfta BCTIV , ouTWfo xoXXw- cedonensem synodum, in qua omnium reverentia
ftsvofT« 7r6pv»sv ytvsTBiaa>p.u'» «yaTrwatvat upsxut continetur, seu et venerandi Leonis prolata de ipsis
T«; «X).»Xwv xotvwviaf,xai ToOfxoXXwptsvouf auT^ ftsS' apostolorum prsecordiis inslituta et nosse nos con-
e'auT»f» aa-e6etaiv TW|3u85xaTa7rovTi*et. 'Ev 6y6aXftotf, venit, et tueri: in his vexillum fidei, in his propu-
EVTWaToaaTt, ev auTatf Tatf xE/J0'cv eiat TWV 7raT£pwv gnaculum veritnlis: in his Christus agnoscitur|; in
• xa9' Ex«aT»v
Ta SOJUKTK, a.siuXaTTEtv i'vTeXX6//E8a ttpo; his redeinptionis noslrae spes et causa servatur. Hoc
419 HORMISDJEPAP^: 420
Trjv<j)u).ax>iv idUTSva' o"»6doitrai OuvoSoi mpio~tf iyyoutri.A 1 est illud quoo n Aposlolo (/ Cor. v) legimtts runda-
UuxfnybpiaIOT!x*9'SXKOTOV TrdvTayavspouv*Ta T»ff menlum, in quo seipstun decipit, quisquis ligna, f'e-
iv XaXxrjSovt ouvoSou,Iv ji 7raawvfo crl6af r.eptiyiTUi, num, stipuliis consumendns iguilms superadificare
«XXa.xai Ta 7rapdTOUae6aa-fttwTaT0u AiovTOf Trpoevs- tentaverit. His inteifecta sunt Kutyclieiis et Ncstorii
yflivTK' e'5auf»f f wv'ATTOITTOXWV T»f xapSiu; opioftawc, venenn conciliis : quia adversum dominicaedispen-
xai ytvi&oxsiv rjftaf 7rpoa»xet,xai T»pstv.'Ev TOOTMS TO sationis salubre mysterium. dum contraria inier se
o-efiaa-fttov Trjf Ttiofswf, sv TOUTbtf o' irpoftaxwvsff T»f dispulatione nitiintur, suli qundam sacrilegii aequali-
uhfiziat, eVTOUTOtf 4 XptOTOf ytvwoxJTae, iv ToOTOtf T»f tate con-eniiuni, semeotiis dispares.et impiei.iie
Xufpiiojwff frjffrjfteflpaffrj sXitlf,xai UTro8soif fuXaTTS- concordes : qoorum alter nolens heaiam Mariam
T«t. Ovtof lof tVexetvof,ov evTW'ATrooToXw «veyvwptev, virginem Dei esse geniiricem, in Dominonostro quae
fieftfXtof,s'v » eavfov ftf TrapaXiyi?eTai, et Ttf ejuXa, uiiila sunt, dividii, altcr dnm convenienlimn naiu-
xaTavaXtOxoueva TWwupiSTrOtxoSoptriaae ra>um propria et ccria confnndit, inyslcrium no-
jjipfov, xaXdftrjv
• Ta EOTU/oufxwtNeofo- stra; refeinptionis exsiingnit: alier Photini scciam,
7riipao8Ji Iv TaUTatfdv>jp»9»
pibufatf ouvoSotf5»X»T»pta,otTtvefe; ivavTia; T»f altcr Manetis insaniam impia contaginne coniingeus.
Seo-TYOTtXrjff TOUerwT»:twdouf ftuaT»piouotxovoftiaf,lv Adversum hos, dileCtissimifratres, prnvisa remcdia
otfwIvdvtlw ftSTKrjO sauTwvouXXoytapiw ytXovsixouatv, JB Mlaanimi virlule defeiidiie, qua in |ahefacti«nein eo-
VTT6 Ttvt T»; tspoauXiaf'O6T»TIauftywvouotv, avtoot rtmi videtis liaereticos impieiate pugnarc. Non si|
Taiff•vv&fi«tff,'xai 6fto'iJ>uôt Trjdo"e6eia"wv6 stspof ftrl pigra veritatis assertio. Quo stinlio oportet saliitem
6eXwv triv trapSsvovMupiuvQsoustvat ysvvrjtptav,aTrsp diligi, ciuri videaiis perditionem mortiferam sic
«vTWxupiwrjftwvsiatv rjvwftlvaStstpst, 6 5s srepoj, e'v amari? pudeat segniter asseri veriiatis leges : cum
o*WJSiafwv auvsXflouawv yOaswv,xai Ta a).»8»ouyy_st, tam perlinaciler defendantnr errores. Et nuclores
•
TOftuoirjpiovT»f riptSTspaf XuTpwaswfo6evvuatv «XXoj quiilem invenlionum malarum, quae proeditimus sy-
*afsivou T»V0p»a'xstav,ET.eptij TOUMdvsvf dffT»Vatfr.o- nodica consiiiula jtistis condemnaiionihus insequun-
oilvnvaosSst aOyysvsiaauvaTTTWv. ftaTd ToOtwv,aS:Xyoi lur: sed vos etiam sequaces eorum ul. declineiis,
ety-aTfrJTOt, Trpoevo»8»aav 'aTpstat,Ixetvafffji TOU Xoytoftou pariler adinonemus, quos apostolica sedes et de-
-' prehendil pares auctoribus sui-, et conjunxit addi-
Suvdftet S tsxSixnaaTS, iTretS» sif dvatporrrlv autwv 6p«fe
rouf «'pettxoOfStd T»f «oe6ei«f(Mtxofievouff. M»eVre* ctis (damnatis) Timotheum parricidam, et Dioscorum
i» oxvwT»f SiSaoxaXtKf » dXrjSeta*Trota^p» a-rrSuSj? et Petrum Alcxandrinos, Acacium Constanlinopolila-
T»vownjpiav dy«7rdo9at,oirore opdte T»v6avaT»yopiV num, cum sequacibus suis. Antiochenumquoqne Pe-
«TrwXetav outw orepyofte'v»v; AtSeoSwptev vwj;eXwfoay»- " trum pradiclo similem sicut errore sic nomine: sed
DtSeaSatT»fdX»6eiafTOufvoftouj, oTroTeitriptovwfStsx- G et Severuin ejusdem loci, niliiloininus et veneni,
Sixoutf«i at TrXavxt,Kat toOf «p^»yoOffte'vTWV XaxSiv Xenaiam (Xeneam) item Hieropolitem,' Cyrum Ela-
eySupjo-ewv, d ttpoeirrouev ouvoStxct StOTrioptaTa, Sixaiaif densem (Edessenum), Peirum Apameae,nonjam pro
xafaxpiosotftSTep%ovTat
*dXX'ijftetfxaiToOTwvToOf dzo- sua taiiiuin, sed pro aliorum quoque damnatione
Xou9oufoTrwfexxXiv»TS, optoiwfOTrofttftviioxoftsv, ouf » damnandos: qui cum se opinionum su.iruin surdibus
'A7f6ofoXtxrj xuBiSpu,xul XKTsXaSe irapa7rX»otouf o'vfaf indesinenler involvunt, alios quoque doccndo, qnae
totf eaufwv5iSao*dXotf,xai fotf xafazpt9etotouvecJsu|e male assecuti sunt, pollueruut, generalis mamlati
T6VTtafpaXofav,xal Atoortopov,ital 'ilhpiv, salubrttate vos moneo; Quidquid adversus regulas
Tift69ifiV
ToOff'AXs|«v5pstf,'AxdxtovTOVKwvOTavTtvou7roXiT»î, Palrum de quibuslihrl cornmentnriis. prof.rtur, ab-
fttTctTWV eauToudxoXoOSwv, woaOfwjnefpov 16v'Av-wo- jicite. Nullus vos incongruentibiis praeceplis,aut no-
vis moveat institutis. Si enini mundani suni, el Ec-
XSt«;, fw 7tpoXey,8svtt optotovTp fe JrXdv», x*t fw ovo-
U-UTI, «XXdxai SsurlpovTOOaOfoOTOTTOU OOSIV «TTOV xa! clesias tenere non possunt: quia eis.convenit magis
docere. Nefas est enim altarilius piis
TOU iou, Ssvlav TOV 'lEpa7roXiT»v, ROpovtov 'ESso»f,tll-, discere, quant
T/5ov f 6v Arraptsiaf,oOftovovutrlp T»f oixiia;, ak\u xul peregrina inlerre libumina : quia certos neligiosis
lerminos Dcus inler ipsa quoque cultus
utrsp T»f TWV «),Xwv OftoiwfaTrwXsiaf,xaTaxptTsouf,6t diseiptinis
Tivtf fv ooweaufoOffotf p'OTrotf t»f iSiaj S6|»f «Trau-j) ' sui praescripsit inili.i; inter levitas et populum stitini
oMvisitofficium»Alia est poteslas hoininum, alia nii-
OTWfiyxuXfouoiv , aXXouf optoiwflv TWStSdoxetv,ToOff
xdxuf aiToiffdxoXou8»oavTaf tiisterLi saeerdotum (Luc. x) : incitavit potius Do-
IftoXuvav,Stdysvix»fow-
TrjptwSouf EVfoXrjf utttv Trapatvii.ttdv 6ft ouvllsvavftaf minum,quam placavit, qui externum ignem divinis
TWVTratptxwvxavovoiv, i% otwvSrjTroTe adytis saerorum temeralor invexil. Quis est qui sibi
OTroftvYjftaTMV in alienis insiittitis jubendi aucleriialem possit assu-
7rpoivsjj9si»,«Trwoaa9s.M»5etfOptafdrrpocryopoif Trpoo-
mere, cum non sit ambiguum olTerenlis honoreni
Tdyftaoni, » vewTepotf6ptO"naotxatvto«Tw.et ftlv y«p debitum
etoi xoofitxoi, xai ou SOvaVTat TaffexxX»oi«ff pro sola ofllcii praesumpiione punitumtlit
xaTsyêtv,
e7r«tSrj TOUTOtf TO regia Ozias reverenlia et aduiinistratione permansis-
«pfxoêt StSdozsoSat, ptd).Xov» StSdo- set (// Par. xxvi), si monilus lantae destructionis
xttv" d9eftiTOV ydp TOIJo,s6«oftioif9uotaoT»oioif<|s'v«f
exemplo ae religiosis instilnlis, timendo quam hxc
Trpooyspstv OTrovSdf, ETrsiSsi oayetf e0os6eotveTrtOT»f««f assumendo nieliora temperasset (melius imperassei):
opoufIv etUTOtff optoiwff frjff iSiaj TtftrjfTotf Trpooifuoef sed dum nec prohibentibus cullorihus
templiperti-
•Facundus, pag. 105, meminit hujus Cyri, et Victor Tun. el
Nestorianuiu facit. Meminitet Ennodius disiincl. G Evagr. lib. in, cap. 31.
m EPISTOLiE ET DECRETA. HJ
rrpoeypaê,fiSTaSO AeutTwv,xai TOU tSiouXaouStetXeA nax temeralor absisiit, inler ipsam lcprae .ibontina-
T»vXstTOUoyiav. VAXX» tOTiv» TWVdv9pw7rwv s|ouaia, tionem percussus, altaria et oflicia regni perdii.it,
«XXatal TWVisplwvuTr^pioiai*7rapwHuvs ftaXXov TOV dum minisieria saccrdotis invadii. Sciant eigo n>>n
KOptov,rjTreperJtXewoaTo, of «XXoTptov TrupIv Totf9;iotf esse acccpla a Deo, qure de mandatis ejus a prae-
dSOTOif Ta Upi ftoXOvxff ineto-r,veyy.e.T.i; SOTIV, o; eauTw sumptnribus as->iirmntur,quando iiniim ad o«ten-
Iv «XXoTpiotf 9so7jtOftaatTOU xeXeOetv T»Vau9gvTtav 50- sionem sentcntioevivacis dedecoris (magme defornii-
vKTaiTrpooXafistv; xai ydp oux SVTCV dayiSoXov Tt irpoo- tats) |oen.i strvnvii, alios velox flammaconsuuipsit.
yroovTaTtftvjv xs£pswoTr,usv»v \inip y.6vn;T»f iyyetpn- Quod si sunt, qurjereliginnis ali<]iiocnlore cont cia
oewfT/,ffXstToupyiaf TSTtftwprjatfzt Iv TMvaw. 'OcjiafIv sint, vircs h.ibere nequeunt, quie tanlis aiictoiilms
T» euXa6ete(, xai T» U77»ps7ta 5i!ftstvsv,ei 51vou9-T»9sif rclucianiiir. Clamat Paulus aposlolus, Licel nos, aut
TWOrroSsiyuaTt T»ffTO7a0r»f.ETTt—Xvj^SWff «ro TWV ISpWV. angelus de cxlo evaugelizelvobis, praterquam quod
StaTa^swv lyo6»9»ptdXXov » xaTSToXuvics TOOTMV, vaetvov evitngelizarimusvobis, analltema til (Gal. i). Ncc se-
av c6aoi).suosvdXX'S7ret8» f*»5eXWXUOVTWV TWV iTrictc- nicl hoc dixisse sufficii, rep.Jlit salubre iiiinidaliim;
X»TWV TOUvaou6 STrittovof itapafjam; drreoT». EvKOraf Sicut prmdiximus,et nunc iternm dico, Si quis vibis
(SSsXOyctaTt ).ir:p«f 7rX»ystf TOIC8uo"tKOT»ctotff T»VXSI- evatigelizaverit,prmter id quod accepstis, anathema
Tovpyiav T»ff5aot).ei«ff KTroXsoar, T»07r»p-oiaTOU ispswfg sit. J-ervct ergo laiam pro fidet. conscrvaiione sen-
IT:S).9WV TtvwozlTwoav TOtyapoCv ft» slvat 0ew Trpoo tentiam, quisquis apostulicam sequitur disciplinam :
Sszrd, «rrso1-/.TWV O:0TOU IVTOXVV 77K°drav ToXftnpwv et qnidem nohis cura non defuit; nam gemino lega-
ifapvatezai, OTTOTE fva TrooflTuSsi!:tv T»; dTrocpdaswf T>) lionis oflicio quid jiiid in precibus hiimile, quidquid
T»Cftsyd).»far.07p.ia;Ttpuupial'j/-j),a;-v,«XXovfTa^tv» in allegaliouihus ralionnbile, quidquid in mandalis
y).6| xKTqvdXuoe. Ato 5» »TrspTtvd sioi Ttvt o^/iftart salubre detulimtts. Sed niinquid ideo negligcndu est
8p»oxsiafSsSsyusva,io/Ov s^stv oO50va-c.iToaaOTatf JMStitiae via? Qui errores suos diligit (quoniiim infi-
a05svTi«if7aT;.7raXKt6ftsv«. Eoa UaOXof6 'ATroOToXof delitas suos eirores amat, etc.) cum obstinatione
i xyv»ftstf,»ayyeXofIJoOsavouEO«yye).i?»T«tOft«f,Tr«p'I enidiae, non stint jungendi cum cadentibus lapsus.
o e0ayye).tOKfts9a, dvd9sotK EOTW >o0j£KTrac;eip»xwf TOUTOSine nosira contagione pereant, qui ab impielalibus
»pxso9»'Iiravs)a6s5ST»V Oytaivouoav IVTO).»V,I wf rrpoei- suis nec castigato errorc declinant. Et alia manu :
jroftsv, xai «pTtTrdXtv Xlyw,el T(fOftdf eu«yysXiosT«i, Deus vot sanot. cutlodiat, filii ditectitsimi. Dala IV
7r«p' o TrapsXdSsTE, dvdSsuaEOTW- » <I>uXdtTSt ydp T»V idus Feb. (.tnno Christi 518) post consulatum Aga-
7rposvs^9stoav OTTO T»f yuXaxrjfr»f TtioTEWf «7rc«/«otv, peli V. C.
et TtfT»'AirooToXtxrj dxo).ou6st 5tSaox«)t«• xai rjtttv ttlv C
ouvypovTt;IvsXctîe. Kat yip T»r/jf5s StTrXrjf vrtnpio-iu7rpeo6eiaf,st TtIv fatff SsrjosoifaTrstvov,et Ti Iv Taff 5t-
xatoXoyiatff euXoyov, et TtevTat,"IvToXatf Oyt.-f,urr»vsyxaftev. 'A)XdftrjStdTOUTO IOTIV
dft»X»Te« » 6S6fT»ff5tx«toa0v»f;
eTretS» Tar tStaffrXdvaf dyarra UETZaTrovoiaf » aTr<o"Tia, oO/.eoTt ouvaTrTecrSat fteTaTOU TWVTftiTrTOVTwv 6Xta9».
(taTOf,avsu T»f »ptsTepafXupt»f«TroXXOa^woKV oi «-JTWVotxsiwvdos6stwvftr,SeftaoTtyouftsv»ff T»fTrXdv»f exxXivov-
fef. Kai iripu yjtpi' "O6e6ffOft'/ffOytaivovT«f StafuXacJq, Tixvady«rr»T«.
'E569»TrpoTsaodpwv siSwv*supouaptwvfteTaT::,V OTraTeiav 'Aya7r»TOU TOV XaftTrpOTKTOU
« EPISTOLA XXIV. iriiin pertineni, ct admandata caiholica, sine alia cupis
ADJOANNEH T/iltRACONENSEM F.nSCOPUM. transgressione servare; sperans, ut prorogatis gene-
Libenterde ejut in Italiam advntu audiviss'e,litteras ralibuSail Ilispanienses Ecclesias constitutis, qu.c
ad Hispanientet de ecclesiasticisinstituiisab eo da- aut negTigcntiusaut irreligiosius flunt, ecclesiasticis
tas probat, eique vicessuas commiltit disciplinis congruentia* sanciamus : quod amplexl
Dilectissimofratri Joanni llormtsda. sunms, capiaia istius desiderii facultatc. Qnid enim
Fecit dilectio tua rem caritati et fiilei congruen- aulvobis dulcius, quam cuin fulelihus loqni?aut Deo
tem, utadventum tuum ad ltaliam nobis directis lit- aptius (beatius), quam deviantes ab errure revocare ?
tsris indicaret, et quce in te sil summa rcligiosie vo- _ Salutantes igiltir caritatem qua juigimur, per
luntatis ostendcret. Atquc iitinam ad plenioris affe- Cassianum diaconum liium stgnilicamus, nos di-.
ctus satietatem prxsentiiB luae nobis gaitdia conti- rexisse gencralia constiluta, quibus vel ea-qurejuxia
gisseni, ut graiulemur nos et colloquio et paescntia canones servari debeanl competenler editimus, vel
fiui, qiiam sumusante per scripta complexi. Vernm- circa eos qui ex clero Grajcornrnveniunt, quam ha-
lamen probasti, dilectissime frater, quo Chrisiianam bcre oportenl cautiniiem, sufflcienter insrnxmus.
lidem veneraris affectu, dum ea qu;e ad rcgulas Pa- Sed et causae ipsius Ordinem insiructionemqne
* Has sequentes epistolas collecior (lecrelalium rem. SEV. DINIUS.
epislolarum, Surium imitatus, retulit ad consiil.iiiim Erravit Binius cum erratse credidit colteetoremde-
Agapiti seeundum, et ad aniium Domini541. Quod cretalum, qui hasce epislolas ad annnm 521 referre
si veruni esset, oporteret Hormisd.ini viginii et plu- voluii,quo nempeconsulaUmordinariumgerebanl Va-
ribus annis pouiilicatum administrasse, qui communi lerius et Justinianus, extraordinarium vero Agapitus ,
oiiinium scriptorum senienlia, non ultra novem an- ul ipsemet collector annotat. Mendutn itaque fttit in
nns sedcm apostolicam tenuit. Quamohrem lcclori edilione,eum, pro anno 521 , 511 in margine positut
pergratum me facturum judicavi, si liasce epistolas est inquit K. C.
iloriiiisda;, consulalu Agapili consignatus, prace- * Seiitiamus. Amplexi siunus cupitam ittiut deti-
dentibus eadem nota consulari insignilis subjunge- derii facultatein,
423 HORMISDJEPAPÊ 42*
abunde decretis ecclesiasticis vos docebuut, ui agno- t put EcclesiaeChristus, Clirisliautem vicarii sacerdo-
scenles et impiorum transgressionem, et apostolica3 tes, sic et in eligendis his ciiram oporlcl csse perspi-
sedis curam, pro Patrum rcgulisexcubanieni, oslen- cuam. Irreprehensibiles enim esse convenit, quos
datis vos perosos (perosa habere) damnatorutu con- pr»3esse necesse est corrigendis : n<c quidquid illi
sortia, et amare (idelium. Et quia per insinualtonem ' deesse personae,penes quam est religioni summa et
dilectionis luaj hujus nobis est viae patefacia provi- ' substanlia disciplinac. /£slimef quis pretium domi-
dentia (a(. prudentia. HARD.),remuner.imus sollicitu- ' nici gregis, ut sciat quod meritum constituendi de-
dinem luam, et servalis privilegiis melrnpolitanorum ceal esse pastoris. Hoc ita fiet, si non sacerdotii gra-
vices vobis aposlolicte sedis eatenus delegamus, ut dus saltu quodam passim laicis transferanlur. Longa
inspectis isli% sive ea quse ad canones' pertinent, debet vitam suam probatione mo.islrare, cui gubcr-1
sive ea qttsea nobis sunt nuper mandata, serventur, niicula commtttuntur Ecclesiae.Non negamus essc in
sive ea quse de ecclesiaslicis causis tuae revelationi laicis Deo placitos mores, sed milites suos probatos
contigerint, sub tua nobis insinualione pandantur. sibi quaerunl instituta (idelia. Discere prius quisque
Eril hoc sludii ac solliciludinis tuae, ut lalem te iii debet antequam doceat; et exemplum religiosaecon-
his quaj injunguntur exhibeas, ul fidem integritalem- versationis de se potius aliis praeslare, quam smnere.
que ejns, cujus curam suscipis, imiteris. Dala iv B Emendationem essc convenit populo, quem necesse
nonas Aprilis, Agapito V. C. consule (Êra DLV.Anno est orare pro populo. Longa observalione religiosus
Chr. 517 in ms. codice). culius tradatur, ut luceat, et clericalibtis obsequiis
EPISTOLA XXV. erudiendus ihserviat, ut ad venerandi gradus summa
ADUNIVERSOS EPISCOPOS IIISPANI<E. perductus, qui sit fructus humilitatis osiendat. Nec
/. De sacerdolibusjuxta staluta canonumordinandis'. leve nec vacuum fuit, quod nec apud veieres qui-
II. Vt pro episcopatuprmmiumnon accipialur. dem, nisi Levitici generis viii, ad sancta admitteban-
III. De concilioper annos singulos celebrando. tur altariu.ne pessime, meritis cnntemptis, aut pre-
Dileclissimis fratribus universis episcopis per His- tio, aut praesumpiionc ad sacros cultus impar acce-
paniam constilutis Hormisda. deret. Tunc migrabant per illam prisrogativain fa«
Benedicia Trinitas Deus noster, qui per miseri- miliarutn ad institula cultorum : nunc esl doclrina
cordiam suam Romanae reipublicae per universas pro genere. Quod illis fuit nasci, hoc nobis imbui.
partes suae pacis tranquillitale diffusa, nobis quoque Illos tabernaculo dabat natura, nos altaribus parturit
viam demonslrandse circa nos invtcem caritatis in- disciplina. Neclantum de laicis consecrari inhibemus,
dulsit, ut qui cohaeremus firmilale fidei, jungamur sed nec de pcenilenlibus quidem quisquam ad hujus-
quoque votiva jucunditale colloquii, quo facilius, G niodi gradum profanus lemerotor aspiret. Satis illi
dtiin per litlerarum ministeria ad vos usque perten- postulanti sit venia. Qus conscientia absolvat reum,
dimus, eliam corda vestra ad religiosum cultum apo- qui se peccata sua populo scit teste confessum? Quis
Btolicis admonitionibus incitemus : et dum dileclio- (cum) enim, quem paulo ante vidit jacentem, vene-
tiis noslraepignus reddimus velut quoddam debitum, retur antistitem'» Praaferens (pcrferens) miserandi
plcinini circa Deum monstremus affeciuin. Jungamus criminis labem, non Dabet lucidam sacerdoiii digni-
igilnr, dilectissimi fratres, continuas et humiles latem.
preces, et Dominum nostrum oris et cordis Iacrymis II.
supplicantes jugi deprecatione poscamus, ut el insti- Hoc quoqne ad prxmissa adjungimus, ne bencdi-
tutione et opere illi cujus esse mcmbra cupimtis iioe- eiionem, quae divina esse creditur per imposiiionent
reamus : nec unquam ab illa via qune Christus est mnnus, quis pretio comparet : quoniam anle oculos
devio tramile declinemus, ne ab eo jusle quein nos esse convenit, quod Simon Spiritum sanctum volens
impie relinqttimus dcseramur. Qund cum superni redempiione mercari, aposloli fuetit detestatione
favoris auxilio ea nobis potest ratione conlingere, si percussus (Acl. vm). Tunc deinde quis*non vile putat
upostolica dogmata, si "Pairuni mandata servemvs. esse quod venditur? Istam sacerdpiibus nrdiuandis
Dicit enim Dominus noster : Qui diligit me, sermo- D revercntiam servel electio, ut in gravi murmure po-
n«m meuin servabil; et Pater meus diliget eum, el ad puloriim divinum credalur esse judicium. Ibi eiiiirj
eum veniemus , et mansionem apud eum faciemus Dcus, ubi simplex sine pravitate consensus. Verunt
(Joan. xiv). Et licet hrec possinl generaliter dicla ncc hanc quidem parlem sollicitudinis et admonitio.
suflicere ut vel declinemus errata, vel custodiamus nis omitiimus, ne vel ille se aculpaaestimet alienum,
catholica constituta, tamen quia Joannis fratris ct qui, elsi ipse quidem a redempiioue liber, iniliave-
cocpiscopi no3lri nobis insinuatione vulgatum est, rit benedictione mystica sacerdotem, el tamen ad al.
conlra canonum reverenliam nonnulla praesumi, peri- terius redempti voluntatem vel sponte iu hocvel
culiun, quod doctoribus imminet de lacilurnitate de- necesîiale consenserit. Quid prodest illi suo errore
clinans, ct prophetica voce compuncliis, qua dicitur: non pnllui, qui conscnsuin prscsiat erranii? Procul
Loquere, ne taceat (Itai. xvm), generalibus edicen- dnliio contra mandata committit et qui habet pecca-
dura crcdidi constilulis. tum proprium, et qui peccalum sequitur alienum.
1. Incassiim animus resistit cupidilati, si non resistil
Ut in si<cerdonl)iisordinandis, quac sunt a Patri- ct timori. Adversus haec facilius, Deo adjuvanle,
bus iinescriiila et delinila cogiietis : quia sicut est ca- providebitur, si circa metropolitanos privilegia a
^5 EPISTOL.E ET DECUETA. 421
s.inctisl'a tilius cnr.siituta perinai)e.tn>; si metropo- A disti cnim boni doctitncnla ponlifLis, iltiiii et prae-
litani circa par,>cliiassuas ordinem suiini ca qua ile- ilicatula fiic!s, et ea suadcre non differs. Prrerogati-
cel veneratione custodiaui, ut nec eleciio pnvsiilis vam dc noslri sumpsimtis electione judicii, quan '«
cmpta delur prcliis, ei ncc obsequentis sil quiesila id te sponte amplecli (operari) didicimus quod C;v-
nperibus,sed iia fixa liabeanlurin cordibus, quemad- teris imperainus. Oramtis siqttidcm divinam clemen-
modum relegunturin Scripturis. Si nulla siiilin leui- liam (divina beneficia), cunetos et haec ail siudia
plis euipiioniimsemina, imlla eruut foment.idiscor- ecrlesiaslici: pacis iititrumeniatcansiiiisiinus.Tu vola
diiK; sed, regnanteraritate, sub illa quam nobis pru- nostra el fideli inlelligcijlia perce, isti, et officii
misit Dousct reiribuit pace vivatur. protiniij devotione comp'est , cunciis fralribus inno-
III. te-cens <|it;eper coelesiemgrali-<ni cunciis profulu-
Ob Ijtic Patrcs Providenlia qi a Spiriius sahclns la coguoveras. Suiriaganiilmsi.iur lilii lot meritis
riiltores suos ciiinpuiigeredignatiis esl iucitati, lis pic snlliciiu.iiuis et l.iburis, ceite jaiu deleciat in-
in anno per paruchias singulas cuncilia liaberi de- jungiTC<|IKB ad uo iri curam conslai of.icii pcrlinere,
liere ducueruiit, ut iu iiniim jtixta salubiis inslilu- ul piovinciis la.ita longi.iquitatc disjunciis, et nos-
lionis dogmaia coiigrega'i, pro ccclesiasiicis causis traui pos is exlilieie personam, et Pairiun regulii
traciandis lihcre convcnireiii, ut si juxla votuni tini- P, adliibcie ciislodiain. Vices iiaipie uostras per Baui-
versa cnnsisluiil, Deumjunelis vocibus, ipii pr;i'S:ai caui Luîani.nnqiie prnvhcits, salvisprivilegiisquae
ilesiderata, collaudeni. Difficileest eniin ut ciijiis- inetiopolitaiiis cpiscojiis drcrcvil amiquiias, prav
quam cor pravis sic eugilatiouibus iiidiirclur, ul a sc senti ii!d aueioriiiie cniiiiiiitimus, atigcnles tuam
patianliir ciilpanda lieri, cttm novert (silii subcuii- hujus p.iiiicipationcininisierii dignitatem, relevautcs
diiin) se judiciiinisubiiiirtnnesse co cilii. Praicinelns nostras ijiidciii remcdio di-ipensationisexcubias.
ad lianc vi.im sempcr lmnbos liabeaut, scientes ra- Et licct de >iugulisuon imligcaiedoceri, ipicm jani
tionem acliium suoriiio esse reddeiidain. Suspeudan- probaviinus caitijus univcrsa servare, gratius taineii
lurab illiciiis per formidineni,ctqui nequiveriulper esse snlct, siiierum tiancs osleiidiitur, ct laboris
piidorcin. De couveiiiendobis in anno notum esl ca- injuiictiu tupenus foruiala iiionslrelur. Piilerna;
noues sanclos con^tituisse; et piiiifinitinn quidem, igiiur regulas ct dccreta a sanctis definitt conciliis
si possibilcesl, inviolabililercouvenit cuslndiri. Scd oiiioiljiis servanda iiiaiidiimiis. In liis vi;il inliam
si aul leiujiuruinnecessitaies, nut em rgonles causae iiiain.in his curam fralernae mnniiu exhurtaii inls
hoc IIDIIpatinntiir impleii, semel s.illem (quamvis cxtendimiis.IIjs ea qua (ligntim cst rcverenlia cns-
iuin licucrit) sinc ulln excusaiiime praecipimuscon- todilis, nuliuni relinquit culpoe lucinn, nec sancirc
venire. Hiec, fratres caiissimi, ct alia qua: Palruin Q observalionisobstactilum.Ilii fas nefasqucpraescrip-
regttlis coutineiilur, iu l.ibiis cl in cordibus nosiris lum est, ibi prohibiltim ad quod iiiillus audeat as-
iuvisa ictractaiione iiieilileinur; ei, sicutscriptumest, pirare, ibi concessumquid debeat, mens Deo placi-
uarremnsea filiisnoslris, W.ea medientur in cordibus ttirn pr;csiiiiicre,Quoiies universalis poscit rcligionis
ntis, sedew.esin domo,ambulanlesin iitnere, dormimi- catisa, ad concilium te cuncli fratres evocante con-
Us ulquesu gentes(Deut. vi) : quia beatusin Domino, veniant : et si quos eorttm specialis negotii pulsat
'qtti integeejus medilabiturdie ae.nocte (Psal. 1). Hoe conieniio (inientio),jurgi.i i:;ter eosoborla compesce,
ct m.igistcrgeniiinr.,discipulum siiiini sccutus insti- discussa sacris legibus dctcriiiiiiando ccrtamina.
luit, admoneii.s: Hmc meditare,in his esto(I Thas. Quidqtiidauiein illis pro (ide et v<'icriluisconstitulis
m) : et sulijicieiispletiitudineni, Ailende libi el do- vel piovidadispositionepraecipies,vel personrenostra;
ctrintc, inquit, q ia si lidelihus sine intermissioiie auctoritaie fnrinabis (lirinabis), loiiun ail scienliam
inctiiiibiinus instiltnis, separamur a vitiis diini im- nosiram iiistruciae rdationis attcslaiione perveniat,
pensa cura divino operi hunianolocuinnou rclinquii tit" nosteraiiimiis officii cariiatc dati,et tuus securi-
crrori. Duti ivnonas Aprilis, Agapiioviro cl.irissimo taie perlruatur acccpti. Dctisle iucnliiuem custodiat,
consule (.111110boiuini 517). fr..ter c.>rissitne.
EPISTOLAXXVI. D EPISTOL\
ADSAI.LUSTILM *. JUSTIM IMCERATOItlS ADIIOUMISIUM.
Sallustim apostoiuat sed.s vicariits connituitur per Se imperatvremelectumessc siijnificat.
Bmncainet Lusitaniam(proviucnis). Jiistinns AugusiusIlormisdiCpip.c
Carissimo(Dilectissimo)frairi Sallusiio llormisda. Dei licneficialiicl multis, inaxiiue tameii suiniiiis
Suscipii-niesplcna fratcrnitaiis lu.c voliva graiu- poniilicibusconveiiilindicari. Proinde sanclilali vcs-
latiouc collo|iii>, qunenos geminaes.ilutis lute l;cli- Irac per lias (b) declaraiiius episiolas quod priintiui
licaverunt indiiio (siquideni reiiilerunt le cnrporali quidem, inseparabilis Truiilalis favore, deindo inu-
CIIIIIspiritualibus ofiiciis incoluiiiitale subnixum), plissimoiiim pniceriun sacri nostri palatii et sancti.-.
rongrtium esse perspeximus banc ipsam ijii.nn simi seitatus, uec nou elcctione firmissimi exercittis,
ineiiie gerimus(a) expelire (aperirej laetitiam.Edi- ad impeiiuin nos, licct nolenies ac recusantes, ele-
•' Voliinluric IIIUSan mus officiiscariiate daiis cl
(a) Edit. Uoinana.verbisexpedire.
Itom.addit sacras. ex hujiis dicrcti sccitriiaiu | crfruaiur acceptis.
' !'.<li(. episc.; ita ins. c. Jusl.
ti>)
Spiih-iiscin
PATUOL.I-Xlll. H
427 IIORMISDyEPAP^ 10s
ctos fuisse atque firmalos. Prec.uiiur pruinde utt A coleiiiiiim, proqticiinitaie venernbiliiim
ejus Ecclc-
sniictisoratiouibusveslris divinaepotenliuesupptice- siarum liileias m;n sanctilati
ofiVrendasconfecissc,
tis, quatenus initia nostri roborentur imperii. Hoc : ac magnoperepnslularunt, nostras etiam episiolares
enim et nos sperare, ct vos decet iinplere. Data ca- paginas super hoc ad eam emanare.
Quoruin peli-
lcnd. Augusti, Constantinopoli,Magno viro claris- liones, ntpote scmper miiiaiis amatores, libenter
simo consiile (anno Domini518). amplexi, hos divinos apices ad tuam beati.iidiiiem
EPISTOLAXXVII. censuimus | rorogandos. Quibus scriptis, desidcriis
ADJUSTINUM. supradictoruinreverendissimorumantisiiium subvc-
Illo imperantesperalfore ut Ecclesimpax restiluatur. nire, pioque nobis ct repnblica, cujus gubernatio
HormisdaJustino Augusio. noslrae pietati C03liluscredita csl, supernam maje-
Venerabilis rcgni vestri primiliis, fili gloriosis- statem suis oralionibusplacare digiielur. Ul iiiitem
luaesanclitatis pacis el uuiiatisatque concordiaejnra
sitne, loco miineiis gratulatiouem suam calholica
transmillit Ecclesia, per quas se post tantam dis- plcnius patefiant, quosdara religiosissimossacerdo-
cordiaefatigalionemrequiem pacis invenire confidit. tes pacemamplectcntesel desideranlesad sacralissi-
Nec esl dubium ideo ad rcrum summamcoelesiivos . mum noslrum pervenire dispnnal comiiatum. Ob
im- B hanc enim causam Gratum virum clarissimumsacri
providenlia pervenisse, ul vestris temporibus
nostri cousislorij coraitem, et magistrumscrinii et
pacta religioni in Orieutis partibus abnleatur iujuria.
Debitas bealo Pelro apostolo imperii vestri primi- memorite direximus, rujus praeclaram opininnem
lias reddidislis, quas hac rationc devnli suscepimus, muliis antca notam habemus lemporibus. Data vu
i<lu-Scplembris, Goiislantiuopoli,Magnoviro claris-
quin Ecclesiarum per vos pruxime fuiuramcredimus
sine dubilalione concordiain. Deus qui pieiatis ve- simo consule (anno Domini518).
siroe sensibus alloquendi nos vota concessii, ipse EPISTOLAXXVIII.
(irca sincerum religionissuaeculium praestabil,sicut ADJUSTINIM AUGUSTCH RESPONSORIA.
oplainus, cffcclum.Significaslisnolentibuset rccu- Commendat ejut de concilianda pace tollicitudinem,
sanlihus vobis imperii pondus inipositum, qua raet cmptismonetinsistendum, iwmenqueAcaciiabo-
tendumesse.
tione eleclos vos ccetesticonstat esse judicio, se-
cundum Apostolumdicentem : iVbiiest potestasnisi HormisdaJusiino Augusto.
a Deo : qumaulem tunt, a Deo ordinatasunl(Rvm. Sumptamde imperiiveslriortu lailiiiam, quamvis
apud nos pollentem merilo prxcedenti, quoqnege-
XIII).Superest ut a Deo electi, sicut et crcdimus, minaslis
Ecclesiie,quam laborare cernitis, manus vestrre so- G , allnquio, reciproca devntionctesiaii. Jam
latia porrigatis. Cessent qui paci ejus obsistunt, ob- lunc scculura praeviiiiintis,quaenuncde eccleîastic*
iniilescant qui in forma paslnrum conanlur grcgem uniiatis affectu coslestisgratiae inspirsiione signifi-
Christi disper.derc.Islorumcorrectio vires vcslri fir- castis. Ilaliesergo, clemenlissimeimperaior, prar-
fcn ein de tali voto jam gloriam, sed exspeciatur<le
mal imperii; quia ubi Deus recoliltir, adversitasnon
liabeteffeclum.Ilnnc gralulationis paginamperAlex- perfectioneperpetua. llie sunt validissima imperii
andrum virum clarissiinum non omisimus destina- vestri fundamenta,qnaein ipso nascentisregni prin-
divinamuniversis praeferuntsancta dis|iositione
re, sperantes cum Deihosiri adjutorio per (Ed. Ilom. cipio culturam. Tenete itaqtie haiic pi.-nsolliciiiidiniscu-
ad Gralum) viriini clarissimum lilitim no.-lium de
ad uiiitnlem Ecclesise nos ram, et pro cailiolicorumpace, sicut cocpislis, in-
singulis quae prrtineiii sistite : quia Deus noster, qui vobis liunc tribiiitani-
clementia' vcslrae praibilurosesse responsiun (anno
nium, elcgit eliam pcr quos pnestel effeclum. Nain
Domini518). ct episcnporttmvota preccsquenobis effu-as gratan-
EPISTOLA ler ampleclimur: qui lamen loci sui consideralioue
JUSTINI ADIIOIttllSDAM. commoniti,ea desiilcranlquaedudiimut sequi vellent
Ad peiuionemconciliiConstantinopolitaiti Justinus per sedis aposloliciEexhortalio crebra non defuit. Et
Gratum comitem pelit, ut ponlifex ad pacem£
Orientali Ecclesimreconciliandam.et ad tapsos qunniamclem ntiam vestramid cupere, illos etiam
recipiendoslegatos Constantinopolimmiltere dig- haecdidicimuspnstularc, quae res hacieiius Eccle-
nelur. siarum pacem sub contenliosaolislinati.ne diviseril,
Juslinus Augustus lloimisdaepapae. nec pietalis veslr.r, nec illomm refugit, velul latenti
Joanncs vir beatissinius, Imjtis regiaj urbis an- causa, notiliam. Quidigitur lacere debeant, etlitteris
tistes, et caeteriviri religiosiepiscopide diversislucis nostris, ct lilielli, qtiem direximus, serie continetur.
et civitatibus hic reperti, nosiram serenilatem do- Ilaecsi,Deonostroel clementiaveslra adjuvante,sus-
cuerunt pro concordia veram et orthodoxamfidem cipiunt et sequuntur, polerit ad eam quam maxi-
" Poslquam praecedenteepistola Juslinus impcra- ciliari posse, respondit illi llormisda pontifexprae-
tor, anliquiim morem orlhodoxoruni imperatoriim sliliimesse id >dquod omnes onhodoxi imperalorcs
imitatus, de sui eleclione ad Romannmpnniilicem, jure sunl obligali. Unde vidcs antiqtiitusobservaiiuii
quem ui parcntemvenerabatur, litieras dedissei, ea fuisse ut de.elecio impeiaiore Itomaiius nomifex
imcntione, ut aperte profiterelur iiulla fortiorepn- certior reddatur, elecii<|ueconsccratioet confirma-
tentia, quam communioneCIIKIlotius Ecclesiaepii- tiopetatur. SEV.BINIU-.
mario aniislite, populoruinfideliumvoliiiitalcmcon-
429 EPISIOLiE ET DECRf.TA. 450
ino desideramus ardore perveniri concordiam. Fi- A licetur,si nomenAcuciii diplychit tacris expunxerit.
lius praelpreanoster vir clarissimus Gralus sacri con- Ilorinisda Joamii episcopn Conslanlinopoliiano.
sistorii comes el magisier scrinii memnria*nsiendit Spiriluale giiiiiliuiii direclis caritas tua significavit
in se vesirum allegationis suae matiiritate jiidiciiini: affatibus, doccndo ul caiholicaereliînnis disciplinam
cujusmora sensibus vestris, eo referente, melius as- ordine suo vestri pastores, Deo nostro juvante, re-
serelur (anno Domini 518). ceperim. Il-.cccsse benelicia inisiricordincsnpernce
qnis dubilet? Ilaecquis dubitel vcnerabilis principis
EXEMPLUMRELATION.S tropoeis adjuugi ? Qui ambigal quia major ei de hac
JOANNIS F.PISCOPI CONSTANTINOPOLITAM PER GRATUMpare quam de quibuslibet prapliis triumphus .icqui-
MISS.X. ritur? Isti s laboris gloria nescit occastim : quia ubi
Ut communionemRomanm Ecclesim impetret millit Detis recte colitur, nunquain adversariorum crescit
libellumquo fidem calltolicamprofitelur; et ipsius Dileclionis luaecnnfessioiicmgralanter ac-
a senomen in esse ; ini<|uitas.
pontificis diptijcliisdescriplum
legatosperquos pax constilualur deslinaudos. cepimus, per quam sanctae synodi comprobantur,
instauraiioneconsii uiortiin omniinn CliaU
Dominoet per omnia Dei amalori sanciissimo fra- inierquas
et
tri et conimiiiislroHormisdaeJoannes in Domino sa- cedonense concilium pracdicastis, catbolicoruiii
lutem. B numero adjungi desiderans sancli pap.e Lconis iu
nomen asseveras scripcum. Ista laudaudi\
Saluiovestram sanctilatem, carissime in Chrislo diptychis
si fcffecius: qnia rc-
frater, et saluians praedico,qnoniani recta fides sal- suni, perfeciionis suliseqiiatur
va est, caritas frateruilatis licmala est. Hoc Deusso- cipereChalcedonense conciliiim.el sequi sancli Leo-
nis cpistolas, et adliuc nomen Acncii defendere,
luspotens per studiuinChrisliannrumel piissimorum hoc est inier se
imneraiorum lieri voltiil. Scribere igitur apostolice discrepaniia vindicare. Quis Dio-
scorum ct coiideninans, iniiocenleiii
ct rescripui suscipere fraterne Dei amore dignemini. ostendere Euiychetem
ralione doctrinam sanciissinio- possit Acacium? Quis Timolheiim el Pe-
Ego enim inquisibili Iriiin Alexamlrinum, et alitim Petrum Antiocheuum,
rum apostolorum sccunduin traditionem sanctorum
ei sequaces eorum declinans, sicul diximns, noii
Paimm tenen*, similiter lionoremcoiisubslanliali et
aliominetiir Acacium, qui eorimi conimiiiiionemse"-
peromnia sanctae Trinitati offero, sicnt in INicaen
culus est ? De caritate siquidem lua mcliora DPI
cccxviu coetuspromulgavit, et in Constantinopoli CL
oinnipoieniis exspectamus auxilio, hahenles nptiinrc
conventus firmavit, et in Ephesina cc firmavii, et in
spcm, sicut ad nos quoe direxisti tua
Oialcedone cnnvemus DCXXX Pairum firmavil. Hunc pn>missi»nis
(idem ad uliimum anlicliliim scripta nsiendiint, tccuni iii verilate scntiens, ct ip-
crgn usque per graliam sadefendens, sperans in illojudicioper ipsn te
Deicuslodiens,spiriiualibusamplexilms,tam vestram p silvari. Post posse
hsecqui<l restat, nisi ut sedisaposio-
sanctitatem quain eliam ortliodoxas Ecclesias ex ani-
licse, cujus lidein te dicis amplecli, sequaris etiam
mo ainplector, una tecum in veritale senticns, et siue
Irepidatione judicia ? IgiMirparlibus Orientali-
una teciim sperans illo die per hanc fidemsalvari . bus ostende per le
quod sequantur exemplum, ut
bona volunlate 1'atris, et Filii, et Spiritus sancti. nmnium laus ,
qui corrccti fueriiit, luis laboribus
Cnnsubslantialienim Triniiali oniiiis gloria debetur
applicetur. Ergo cuiiimagnadenunties, et fidcm beali
nuncetin saeculasaeculorum.Omnemin Clirisio fra- apostoli Petri te amplecti signilices, recte rredens
ternitatem, qua?.cumvestra est sanclilate, ego elqui in ea salulem nostram posse subsi^lere, libellum,
mecum plurimum in Domiuo salutamns. Tantum ad
cujiis coutinentia subter annexa esl, acaritaie tua
saliifaciendutn scripsimus, ul et venerabile nomrn
subscripluin ad nos dirige, ut sine conscicniiaefor-
sanclae recordalionis Lennis, quondam urbis Ronuc midine unam communionem, sicul
oramus, liabere
arcbiepiscopi, in sccris diptychis tempore con-ecra- possimus. Pro persona quoquc lili nostri Grati viri
lionis propter concordiam afligcretur, el veslrum be- clarissimi Deo nosiro giatias sine cessaiione
nedictiim nomeu similiter in diplychis pracdicetur. vimus, cnjus fides et recta credulitas nosirumpersol- cir<a
Ut de omnibusaulem satisfiat vesiraesanctitali (quo- r. sc exciiavii affecluin; dignus re vera
qui lanlae cu-
e.t
niam pacem vestram amplectimur, de uniiaie sau- ram susciperet actionis, et maximi
prini ipis ad nos
clariim Dei Ecclesiarum curamus), rogamus vos pa- tnandata p rlerrct.
cificos viros destinare, et vesirse diguos aposlolicae
EPISTOLA
sedis, qui debeant satisfacere, el salislaciionein nu- JUSTINIANI ADHORMISDAM MISSA PEREUMDEM GRATUM
stram suscipere, ut et in hac parte Christus Deus IMPERATORIS LEGATUM.
noster glorificetur, qui per vos pacem lianc mundo Pro paceet uniiale Orientalis Ecclesim
pontificemro-
servavit. Accepta xm calendas Januarii (anno Do- gat, ut si minusse Constantinopolimvelit conferre,
inini 518), post consulatum Agapiti. legatos mitlal.
Justinianus comcs Honiiisdicpapa?.
EPISTOLAXXIX.
ADJOANNEM C0NSTANTIN0POLITANUM EPISCnPUM divina Desiderabileiempus, quodsummisvotisopiavimus,
KESPONSORIA. clemeniia, dolorcs generis humanirespiciens,
ComniendalJoannem episcoptim, cl gaudet concitium largiri dignata esl, quo omncscatholici etDeo pcrfecii
Chalcedonense et diyi Leonisepistolasab eo comple- fideles majestati cjus se valent commendare. Idcirco
xa%. Ad Ecclesimcommunioneinadmittendumpol- has ad apostolilum vcslrum, libera liccntia
jam niilii
451 HOUMISDJEPAP^: 452
bciieficin coelesii iuduita, diroxi. TJoniiniiscteniin A nianifestum desiderium cnrreclionis oslendunt. Ergo
nosicr iuviciissimus iinperalor orlliodoxam religio- episcopi lam Dardani,quam lllyricipene omnes, ne
iiein scmpcr amplectens ardentissiina lide, cupiens- sinterrore condeinnandi praelerito, petcntes beaii
que sacrosiinctasEcclesias ad concordiam revocare; Petri apostolorum principis communionem,et scri-
inox iit adcptus esl ecolesiijudicio iiifiilas piiucipa- ptis ct legationibus desliuaiis seaposiolicaesedis re-
les, sacerdolibusliic positis denunliavil ut pro regn- gulis obeilire coiifirmani. Pro quibus quantuin nos
lis aposlolicis uiiirciiitir Ecclesi.c: et magna quideni oporteat gratulari, soli (pioriim lidcs fcrvet intelli-
pars liilci est compusiia Deo auctore. De nomine gunt. Sciendumvobis csl igiiur :iii:ii!icinaiizaiinuuc
laiifiniiiioilo Acacii vestr;c bcatiludiniscouvenit au- abipsis quoque Nesiorium.qiii dividil incarnationeiii
dire con-eiistiin. Quain ob causuu doniiiiusuosier se- Douiininoslri Jesu Clinsii, et | er hoc duos lilios co-
1'ciiis-iiniisprinceps Gratiuii virum subliinem, una- naltir asêrerc. Eulyclies, catnis negans vcritatem,
itimem uiilii amicum , <uin pagius Augustis ad sanet duas naluras in iinn peisona non praedicaus, nt
clilalcm luaii) traiismisit, til miidis oiiiiiibus digue- Maiiicliaeamphanlasiam Ecclesiis Clirisli quemad-
tur Coiisianliiiopolimud reliqua coucordia: compo- modiim futavit insercrct, simili raiione damiiuiur.
iienda veuiic : sed absquc qtiadam dilationevestruui IIis adjungitiir Dioscorus Alexandrinus, qui malitiae
cxspeclaiiiiis advenlum, qucm si qua tardilas, quod IJ prxfala: coiiscntieiis, in sancto Chalccdouensicouci-
lieri uon dcbet, forsiian reliiiu i it, inlcrim vel salio particeps damu itionis cllectiH, et m.dorum semi-
cerdotesidoneos destiuare festinet; quia toius muu- nuin a.quales friiclns invcnicits, in cam cecidit fo-
dus pariium nosirariim cmiversus ad uuititeni ino- veaui qiiam lidelibus parabat. Facti sitnt istorum
ras noii patitur. Accelerateergo, d<mine sancisM- successorcsTimotbeus iElurus et Pelrus : qiiorum
me, ne vobis nlisciuilius, quaedebenl pr;csidcnlibus, sibi ubii|iie coii.-cnsitiniquiias, et iiieniieiitesmagi-
ordiiiari. .. . Sciinus eteuiin litteras veslnc beatiiti- siros iu iiullo deserunt, sed in omuiluis pravitatibus
diuis et anieccssoruni vestrorum ad Orientem di- anlcccdunt. Hi approbali snnt gener.ilis maieria la>
recias quid super hac eadem causu coiilineant. Ul sioiiis, quoritm et iiianus saccrdol.ils sanguinis
autem nibil pruetermillalur, propler causain ssepius maculavit cffusio, el vllam innoceniiiiiiipercmit in-
incinoralain, ab iuvictissimoregc niigiouis quoque lecitus. Habent pcr iiniveisummiiiidiima catliulicis
iiegoiium liliovcslio v rp subliini Graio est injun- inlixa aierna: damuationis stigmala, quos 0ithodoxi
cium, favente Doiuinonostro Jesu Clnisto. IIOIIsolutn fecerunt communionis expcrtes, verum
EPISTOLAX\X. ciam cus Cliristianorum spoliaveie vocabuln. Pe-
AOC.ESARIUM Alll-LAlKNSlill. trum Aiitiuiheiuiincum suis, sicuti ab liis de qui-
Docet Dardanimet llhjrici episcoposad sedis aposlo- '2 bus ne scnnoiiuiii prolixitas nascereiur hoc tantuiu
licw communionein,Eulycltiana hmresi damnala,. dixissc sufliciat, Pelruni et ejus socios in millo ab
rediisse, et de legationein Orientemmissa. eorum qui damnati suiii dogmate discrepnre. Quos
Dikciissimo fratri Caesario,vel his qui sub dilec- Acaciusaliquando cnndcmnans, in laudes suas om-
lionis tii;eordiualione consialuui, llormisda. nium Chrisiianorum ora converlerat, et eos impu-
Justiunesl til qui catbolicacommunione l.itamini, giians qui Euiychianainha-resim vindicabant, (idcm
nobiscmn de Ecclesiae, si qua provenit, concordia colcutibiis gralissimus apparucrai. Sed buic soliiis
gaudcilis; ut quemndmodumunus nobis cousenstis insidialor fraudibus quod fraudabatur invidit. N.im
est fidei, ita sil iudividua gratulatio prosperurum. postea hos suos complices habere desideraus, et iu
Noslis qualiler detestabil s Eutychiana hairesis pcr caibolicos arma convcrieps, cum ipsis invenit sor-
Orientales serpat Ecclcsias, et quotics praefatausu- lem quos optavil babere panicipes. Longum est cpi-
perstitionis virus synodus generalis exstinxeiit, vel stoJaebrevil.ite per tinivcrsa discurrcre. Unde ex lo-
quoties ejus sequaces salubna inoniia aposlolicc se- lius summa negotii partem aliquam pro inslriiciione
dis spreverini, et, quasi erubcsceutes inanus dare direximus, judicanles quod tanta res vestram nmi
veriiati, nul apostolica: sedis pra:dicationibusobe- possil lalcrc noiiiiam; pnccipue cuin lioc per pr;c-
dire, in hac tainen ob>tinalioue pcisiileruni. Elatiu ] >decessorum iiosirorumlilieras veslris fiterit regioni-
cnim semper afferl saluii peiiculum, per qiiam ip- bus nuntialum. Quod ct nos pro bis quaenuper acci-
siusinventordiabolusaugelica pote-tite piivatus est. derunt frateiiiitalein vcstiam cnravimiis instruen-
Pro his nobiscum sa:i issinie fraiernitas vestra con- dam, ne alicubi pcr ignoranliam fidelium loctimiu-
doluit, aposlolicacnon imniemor l-_ctionis,qua mon- vcnire pnssit subreptio prrcdictorum (perditorum) ;
stralur: Si patilur unum membrum, compatiuntur sedqui nituutur talia vindicarc sacne consortiocoitt-
omniamembra(I Ccr. xtt). Sed Domiuus, qui vult intiniauis arcendi evideulius innoiescani. Igitur ubi
umncs lioininessalvos fieri ct ad cognitionemveri- interesl fidei, quidqnid ad gratiam liujus perliuet
talis venire, nunc multorum sensus illuminaus, eis sicculi respuatur; cuni ncc naluralis afiectio rebus
desideriuinaposlolicaecoiiiinuiiionisinlundit, utquod debeatcoelestibusanteponi, ut illud prxceptuni Do
dudum inieiiiione praedicabani, hoc nuuc corteciio- niini compleatur : Qui amat patrein aut matrempltts
nis professione cundemneiil. Quorum rediium idco quam me, nonesl me dignus (Maltli. x). Decacteris
absqie suspicionismorsu recipimus, quia dum pec- quae in rcligiouis causa, conlidcuies divinis benefi-
caium sine aliquo excusationisvelamine confileniur, ciis, prirseiili lempore itcriim de Orientis p.irtibiis
4^5 EPISTOL.E ET DECRETA. 454
srpramus, cl lcgaios ilircximits Doniiuo.lcsti Cbristo A si qni episcopi vobis occtirrerinl, cl libellnm, (iijus
supplieatc [F. snppilcato|, ut ipsc qui pro pielalo sua cniiiineiiiiain pcrcepislis, a sc siibscriplum oflcne
prospcriiiiid()navitiiiitiiim,simileniconccderedigneiiir voliierint, suscipiie, cisque prtrbeic sancne conunii-
ilfecluin. UrbaiiuiHscdisnposlolica:dcfciisorein,eiiaui nionis consortium. Si vcro occnrrenii s ipst co quo
buicapiiiin negolio,ad caritalem liiam direxinius: per snperius diximits nrdine prnfileri nolueiinl, a vobis
quem dc universarum effectuum causarum rosponso cquidem sub sacerdoiali affecione Iracleniur : scd.
congruo ciipimtisquas siinl votiva coguosccre. Dcus neque vobis sit citm bis mensa communis , ncquc ab
vos iiicoliimcs custodiai, fratres carissimi. Dala \i his vel victualia praesumnlis acciperc, nisi laiitum
iilus Sepiembres, Florcutio viro clarissimo consule. siibvcctionem, si cnusa poposceril, el hospitalitntem,
Cum au-
OBSKRVATIOP.ANTOSIIPAGI AI)ANXUM CIIItlSTI 515, N.5. ne credant se omnino fastidinsc despcclos.
Ad anntim Clirisii 515 revocandaelitierae llormis- teniConstantiiiopolimDcoadjuvaine veueiitis, in cam
drc ad C.rsarium Arelatenscm episcopum scriplir, in sccedite quaniimperalorprsehuerilmansinnemjetnuU
ipiibus dncet llnrmisda Dardainae e! lllyrici episco- IIIniad siilutalionem vesiram prius-pcrmiliaris aece-
pns ad sedis nimsiolicaecnmmuiiiiiiiem.rcdiisse, sidere, cxccptishisquosipse mi erilimperator, autquns .
gnilicaiquc se legalos in Onenlem misi.-se. Ea cnini noslra: coiiiiniinioiiisesse
epislol i dicilur da'a \i idns Se.pl mbres, Florenlio V. cognosciiis, donec ipsum
C. cos. Ijaroniiis et coi'e<tnres coiiciburuiii aulu- B principcm videaiis; ctti prxscntali, salulanies, litlc-
manies anniim Clirsli 518 Magni et Florcntii con- ras nnslras
sulaiu iiotiiitinifuisse, casdcm icliilere ad eumCliri- offerte, suggerenles inagnum nos dc ejus
sti uiiiiiun. Veniin eo anno Magnussolus consiil pio- imperio gaudiitm percepisse, ct iiimitim grniulari .
icssit, ideoquc cae litieia.', ciim quibus aiiquaeannis quod cuni Dcus omnipoiens ad hoc cvexit, juxia ejus
se<|tientlins dala: conncxinncm babcnt, a<lannmii sacras liltcras, ul seciindum ca quae sunt ab aposlo-
515 oiiiniiio retriihcndae, et in nova Concilioiuui edi-
lione in suiim oidincm resliiticndaecruil. licx scdis coiislituta praesulibus, Deo auclore et re-
° EPISTOLAXXXI. gno ejus adnitcnte, Ecclesiarimi ct p-ix cl imilas liis
tcmporibus desiderata proveniat. Qui si vos horiaius
ADJUSTIMANUM AIGUSTUM. fuerit ul ('onsianiinopolitanum videatis episcopunv,
Ad pacem assequendamAcacium,damnctndum,legutos
mitti significal. intiniatc vos praefinita habere, quoc cliam ab cis
Hormisdacpiscopus Jusiiniano Augus o. su'pc sunt cogui:a, quaeab uuiversis cpiscopis cailio-
licam commuiiioncmamplecteniibus professiodebcat
Liilernriim vesirarum serie religionisope pollenle, cclcbrari. ll.cc si
devoiinnis nptatissima gratulatinne suscep'a, gralias episcopusCoiislanlinopolitaniisim-
ci gratanter occurriinus; si vcro
divinitati retulimtis, quia dcdisiis indiciuin facile a plere paratus est,
sed s apostolicacadhoriationcm sequ contcmuit, quid'
vobis fieri quod piiliiisseinus bonari. Iliuc cst quod
C uccesse est ut ad occasioricm conleniionis saluiniio
quia sponle laudabilia cupilis, digne ad principaius nostra non csl disputatiouis aut <er-
proficial, quibus
apicem geneiis veslri sicinmaia pcrvenerunt. Qua- l3<:uiniscaiisa in mandatis? Si vcro sibi
insislite et imperator
propler religiosacvivacilatis aniinis im- apcrri voluerii quid sit ab episcopo ficri po-
ut (jiicmadmoduin botia: o quod
miniic, pro voluniaiis init sluMis, formam libclli qiiam | ort.itis ostendile. Quod
genns veslrum nicruit culmcn ini| erii, in antcrna vosi de ariatlieinate Acacii
bis de perfeclione gloria sinl Irimrphi. Vidce quo consenticiis, snccessores
ilixerit rccilandos, ob boc quod pnDplerdefen-
ilcsiderioad pacis gaudia lud ficalus diu mundiisex- ejus
sionem Clinlccd.nensis syuodi aliqui eorum (nempe
hnrlet (exsultet). Respicile generalitaiis animns, vc-
et fiieriiil evsilio deportati,
stri prirsiimptione lieneficii,ceria spe quielis aliolli; Eupheriiius Macedonius)
insinuabiiis nihil vos de libclli po>se lorina decci:-
non esl qnoil se dubiclas inserai, non est quod ali-
perc, in qua sequaces damiialorum paritcr contincn-
qu d anibigititatis accedal, ciim teslainini, quod ct iur. Scd si cos ab bac nnn potueritis intcntiouc defle-
nos qurdembene novimus. accederc ad Ecclesiaruin saltcm boc acquiescite, nt nnatliemaiizalo.
concordiam reliui uiis (religiosi) principis vola. Qua- clere;
spccialilcr | er libelluni, qucui vobis dediinus, Aca-
propter lanlaemagnanimilaii gratias agenles, quanla cio, de prxdccessiiriim cjus iioniinilius lacc.ilm',
possiinins pclitione deprecamur ntAcacii nnmen D abrasiseiiruin de dipiychorum inscriptlonc vocabnli*.
ciim seqiincihussuis, quod plene unilalis Ecclesia fa;io episcopuni Coiislnnlinopolilanum in-ve-
rniii impedit gaudium, damnalionis ordine sil remn- Quo conimunionem
I • Nos cnim convenienics causic qualilati direî- s'rain accipile. Libellumvero vel epi-
vel aliorum , q: os vos
IIIIISlcgatns, quibus pnrsentibus iniliiim quod dedi- scopi Conslaniinopoliiani,
Dco volcnlc cnnligcrit, primo agite, ut
sli gaudii possit seciindiim qiia; innndalis conlineii- siiscipere
tur impleii (anno Domiui 517). pr;i'S>iiiepopulo recitclur. Quod si hoc fieri non po-
iuerii, salicni in secrelario pra-sentibus clericis ct
INDICULUS nrcliiiiiaiidriljsreb gaiur. Ilaccoinnia siDco fucrinlvo-
OUEM ACCEPERUNT LEGATI API)ST0LIC£ SEUIS.
lentecompleia.imperatoremrogatufF.imperatorroge-
Legatosintlrttit. uldesiinatissacris p<'rmetropoIitannsepiscopos,
iiirj,
CuiiiDeopropitiopartesOiieiilalesfiie i isingrcssi,
HHanc epi.-iolainciim nove n a'ljuiiciisipsiuscpisco|iConsiantiiiopo'ilaniJi(teris,i|)
sequiiitilnis do pacci episcopi, Illiindus presbyler, Felix et Dioscorusdia-
et unit iie Orieiualis Ecclesia: scripsil lliiiini-ila pon- coni fungebanii r, quiquc se ineiilein imliculum re-
tifex aiiiin DIIIIIIIII
519. Curavil eas dcfcrri |ier lega- ruin agendarum a ponlifice ; rcepcrunt. Scv. BIMUS.
lioiiciu sedi apo^lolicac, <jnaGcimaniis ct-Joaiu.esi
455 IIORMISDiEPAP.fi 456
iiolescalepiscopumConsiantinopoliianiiiii,suoquoque A dein aliquaudo divisnres dominici corporis lidri ve-
runsensii celebrata professionequam sedesaposiolica slr;e cxseculione cnmpressi, Ecclesiarumeoneordia
ilesiiiiavit,iniiiiitateincommunionisfuissesusceptum, (liiiiiolicaimpedimenta succiderel, el universilas de
i|iiiluis lilieris etiam ipsos Iiorlelur similia profttcri. ailiinnlioiie gauderet. Hoc religioni, lioc fidei, hnc
Quod si in hac parie imperatnr aliquid diflicultatis sereniiiili vestrac spccialiler coelitus inaiidaiur offi-
iitliileril, episcopus Coiisiantinopolitaniis, direclis ciuin, quibus et posse omnia, et perficere videinus
praiccptionibusepiscopis suis parcecialibns, vel rat- indiilluni. Itaque sicui iiistituistis facere, navite sus-
teris metropolitanis, eis praesemibusqui a vobis pa- cep i operis munus qtiod superna voliis ProviJcniia
riter directi fuerint, quid ipse fecerit, innotescai : vidctis iiijniicliiin. Et vere sic decuit ul p>r piinci-
qnod ab co moilis omuibiisvos oporicl exiêre, ul pem pax debeat lieri, <uam revcrenlia Diviuitaiis
facti littjiis testimonio peragrante, etiam universos, exposcii. Dnte has assumpii Deo nosiro vesiri obla-
vel qui louge sunt p«siti, latere non possii. liones impcrii, ut per vos pos-it pacis fructus impleri.
EPISTOLAXXXII. Sine dubio quidquid lali facto nniiiue vestrae fuerit
ADJUSTINUM AUGUSTUM. pnrsiiltim, a vobis mundo judicatur impeiisuui. Ma-
Ab iit qtti, adnitsis Chalcedonensisconcilii decretis guum et inaustimabileest, veneralulis impemtor,
Acaciumdamnare recusabunt,c vendum; legatosqueB
ob pacemet unionemOrientatisEcclesimmissoscom- propler qtioil adsc li eslis judicio Divinitalis: exien-
mendat. diinliir ecee vota pacem desiderantiiim; diulurni
IlormisdaJuslino Atigusln. lemporis traclu mceret Erclesiarum indivisibi'isdis-
In tanlum pro gratia Divinitatis gloriaev.str;e fa- cissa communio ; est in gemiiu discerpta fraterniias,
mam constat extensam , el ita vos suffraganle vilae cum circa Patrum dogmata varia tit voluntas. Acciu-
merito laudabiliter inundo conligit iuioiesccre, pro- gite ergo lumbos viribus fidei, videte cui vos regi
batissimorutn bominum opinioue vulgauie, ut super Diviuiias velit obsequi , quantiini sit quod per vos
vos potius credaiur delatuut culmen imperii, quam prorurai impleri. Ecclesiaevenerandaecorpus, quoil
per iiiiperiunivos aliqUis dicat agnosci. Cerlum est propria Chrislus nosler passione fundivii, cloriaeve-
quidem hujusmodi provectione vestra piisiinn splcn- straeadunare faclis institnit. Non est quo magis cin a
dori accessisse decoris cumuliini; sed sicut tenuistis vns gratia supernaeinajestatis eluceat, qiinm si Ec-
nlim moribns principattim, sic cum vos per ora clesi* cnrpns per vestmm repnretur ofliciitm, san-
gentium impatiens secrcti magniludo detuleril, ad guiuis Domini redempiione formntum. Est quidein
uos qunque, sicut mystice ln<|iiunturScripturae, te- causte litijus vetusiis iina calamitas, sed pro ininia-
slimoniis suavitatis veslrae odor advenit. Et cerie iiilnte sui recentissiinus dob>r, et tanto Chrisiianis
cum late prudentium hominnni senlenlia religiosueC nnimisforiior gemiliis,quanto temporibusest dilaiu-.
vitaevestras luerint iusiiluia dispersa, hnbere nmi Videiiduinvobis est i i quanluin quoiidie anliqui lio-
potuimusincognitumquidquid de vobis fuerat muudi stis fervescat insania, et, cum olim causa sit decisa
iittcsatione vtilgaluni: quia sicut mediocri laude di- line senieiili;r, paois faciat tardilatem : et cum Cbal-
g-nain immensum sibi nequeunt vindicare praiconia, ccdnneiisis synodus, ct B. papae Leonis conslilina
ita sine (ine prxdicandum rapitur in populum quid- place.inl, quo ad caritatem reverti volumus a ceria-
quid bono fuerit adniiialionis oriiatuin. Vindicat mine lion desistns. Sequuiiiur quaedngmatibuspra:
enitn sibi quanlilatis suaejure inngiiitudolaniic testi- dictis ascrip:a SIIII',et eorum sequacibus, quos pr;e-
inonia, qtiia ncsciuiit Intere miranda. Ilinc est qund dicla auclnritnte danniilos inielligunt, nmi recedunt.
principatus vobis ac honores (Ed Rom. adoreas) pc- Tencnt adliuc in coinplexibus nomen Acacii, qnein
blica jura ccinmiscrunt: nnm quod meiiioriim itisi- videnl judicio sedis ap<>sinli< x ineriio poenaiiisulije-
gnia geueralilaiis fucta sunt vota, neuio iia rernni cisse dainnaii. Quis nnu inteiigat sinmlale dici : San-
arbiter iniquus exstitit, qui p ssim vos astimet ar- ctoruin Patrum sequimur dogmaia, sed nnn diliginius
clies iuclytaeaccepisse lilulo-, cnin tiegari nequeat facta? Quaea sancta synodo Cbnlcednnensiconstiiuta
tlijne vos mernisse imperii ciilmen, quorum probiln- sunt, et quael.cali Leonis epislo'a cnnlinei, foveinus,
lem iiiundus aguovit. Scd parum est, quamvisjudicio u veneramur, amplectimur, sed Acacio, qui damnaio-
univcrsitatis, suscipcre bico p a'inii jura regnandi. riim communioiiem secutusest, impeudiuitis vota.
lllud magis rst admirabile quod ita vos linmiiium Sed quid opus est de judicntis rebus veiba fncere,
liiudabilitate firmatos sus; ipiuiil imperia , ut judicia citm nos lioriaii taiitummodndeceat tii, expn-ssa su-
siut diviua. Non est dubium cleclos suos venerabili perius simulalionesubninta, sub omni purilntepaccni
praedestinationeDiviuitaiisad tantaepotesialis onia- debeanl a quibus ba?c diciintur opiare. Apud vns
inenta venire, quos sinceracfidei documentacircuin- milii esl omnis deprecaiioniscnusa, imperator egre-
vallant. Vere vobis proplietici spiritus convenire gie : vos his ac lalibus religiosi operis resistite viva
verba dixerimtis : Priusquam le formarem in utero, cariiate; vobis imminet, ui i|ui eccle-iastic:r con-
noii te (Jer. t). Ad hanc vos gloriam, incoiupreben- curdiae babuislis sub privata vita dcsiderium, suli
sibili supcrnie majestaiis disposiliune procurante, principnlu detis cffeclum. Non fuit quo inagisgraii.c
obsequium naturaeniundo proiulit, sub cuslodia lidei veslnc ciiinulusaccederet, quainquod vnbis divinitus
transaciae vjtas probitas insliliiit, ntqne ad iinpeiia diiiiim csl, ul quod semper voluistis fieri, pcr vos ad
clemeiilia divina piovexit; ob hoc scilicet ut tan- lcnii num possit adduci. Ncc Lrcvc spcciiucu circa
vos gratiae Divinitatis etTulsit, quihus datur posse A reciio : quia irri a est quaelibetin cullnrn Dci cnn-
facere quod semper optastis. Quapropler quoniam fessio, cui deest lldci pleniludo. Hoc eiiim quod a rc-
vobis lanlaecausaetitulum videlis esse servatum, reliquis fieri poposcimus, a miiltis jam sacerdolilms
movete quidquid ambiguum remansisse creditur ad coustat effeclum : el unitas cssc ju*ta iu cqmmunione
plenitudinemgaudiorum. Nos enim qua decuit affe- non pnirril, si non ftierit in reversione servata (anno
flione per Graium virum clarissimum , cui pro mo- Domini 519).
deratione sui congrue sensimus officiumlegationis in- EPISTOLA XXXIV.
juncium, iitieris vestri principalus acceplis, causai ADJOANNEM CONSTANTINOPOLITANUM EPISCOPUM.
magnitudini convenientes, * deslinavimus viros Ger- Acacium damnandum, et inemitlendam. tegatorum manibus fidci
mantimet Joannem episcopos, ei Blandum presbylc- professionem
Hormisda Joanni episcnpo ConstantinopOlitano.
rum, nec nnn et Felicem diaconum, per quos si,
Heddidimusquidein, fraler, congruum litleris luis
quemadmodumpraesumimus,serenitatis vesiraefavnt in his
arriserit, secundum quae mandata sunl, Ecclesiarum sub ecclesiastica liberiate rcsponsum; etqnid
adunatione gcncralitatis possit vota firmari (annc congraiulati fuerimus insertum, qui tacilurnitate
Domini 519). prastcritum, evidenier cxpressimus. Ac licel cuncta
EPISTOLA XXXIII. B sensibus luis nimc crebra legatio, nunc usu in Ec-
b ADEUPUEHIAM AUGUSTAM. clesia diuturnaeconversatinnisluaevetustas infudcrit,
Augustumad pacem Ecclesimreslituendam cohor- juvat tamen adhuc laiius aperire nostrtiin repetita
landum. ralione cnnsilium : quia lunc bene de fidei firmiiate
Hormisda EuphcmiacAugustae. disseritur, qtiando Simplicibus verbis cnnciliandac
Ecclesiarum pax jam coelesti ordinalione compo- pacis cupiditns explicatur. Desideria quippe tua, qui-
nitur, cum vos ad impenum Deus elegit, npud quos bus te ad ecclesiasticam testaris festinare concor-
esse integrum seniper re igionis snae cognovit affc diam, ul haberent pnrtes illaesemper oplavimus; nec
ctum. Nam sicut in privaia vita Dcum semper rectf1 s<>lavotorum ambitione contenti, usi eiiam precibus
dogmaie coluisiis, ut de religionis concordia cngia- sumus. Vestro sunt lioecel mundi leslinionio roborata
reiis, et mulla quidem inler ipsa imperii vestri pri quaeloquimur : quia ut catholicaeunilalis reparatiu
mordia facta sunt, qux s;:em nobis correclionis inte- fiat, aucloritatem nostram integritale Submiilimus.
grae pollicenlur. Unde quia in vobis nmorem ferverti Intiinet oraiionibus nostris aurem siiam divina mi-
fidei gratulamur, agentes Dco graiias, quotidie pr<i seralio, iitquod creditis posiulandum, sequamini, el
vobis beato Petro apostolo supplicamus, ut volis ve- ameiis oblatum. Nobis una causnesollicitudo, una
stris apnd Dominum suffragelur, et cursutn bona: C custodia esi, iia pacem cupere, ut sic reigionis, sic
volunlaiis adimpleat. Nec dubium est divinis vos vt nerabilium Patrum constituta serventur : quoniam
auxibis adjuvari, quia tanto religionis studio manda- quae inler se consona credulitaie non discrcpant,
tis roelestibiisobeditis. Hinc cst quod quia sanctun acqutimest ut simili observationesubsislant. Scd cur
coujugii vesiri constat esse propositum, has fiducia- diuiius iniiiioranmr? Scis ipse unilalis causa quid
liter ad vesiram clememiam lilteras destinamus, ul exigat, scis ipse qua vi.i ad beati Petri aposloli de-
per vos ad perliciendam Ecclesiaepaeein marili veslri beas venire consortium. Ilabes ilineris tui ducem,
pietas amplius iuciietur. Magnum opus arripuistis, quem te jam sequi asseris, Chalcedone habitum pro
magna vobis causa commissa est. Per vos etiam po- religione conventum. Jam le quoque, quod idem
pulos Cliristus vull ad Ecclesiae focdeia revocare, amplecti tesiaius es, beaii Leonls redeunlcm dogma
quos per se voluit a morte redimere. Magna etiam comitabitur. Hxc si placeni, Acaciidefensiodaninat!
vestro sexui paraia est laudis occasio, si vobis instan- iion placeat: hoc est qund boni stttdii a perfectione
libns EcclesiacsuaeChrislus qtiaedivisa fueraut mem voia suspendii. Si snnt enim illa adversnm Dei et
hra cimjungai. Nec ejus major est gloria , quaelut- legis ejus inimicos venerabilium Patrum congrega-
nianac salutis lignum scrutata est, et solam crucen
n lione disposiia, ut qui-quis ens in communione se-
quam oinnis veneratur miindus invenit *. Superabiib queretur, jam tunc latam subiret in sua damnatione
quinimo illius merila, quia Ecclesiaeunitas pcr illan sententiam; non sunt igitur nova quac eonstanter
suum invenit signtim, per vos esl habiturn rcmedium. exsequimur, sed temporibus illis facla jttdicia jusia
Agat igiittr jugalis vestri reljgiosa cl<'menlia, ul fra- Patrum constitutione servamus. Hortamur ilaque,
tres et coepiscopi nostri sub eo libelli tenore, qtiem fraier, et mentem tuam Dei nostri misericordia ndju
iliiduni niisimus, fidem suam digneniur asserere; vante pulsamus, ut ab omni le baereiicoium conu
quntenus perfecta posît esse quae est inchoala cor- gione, Acacium ciim sequacibus suis cotidcmnando,
* Hoc loco desideratur nomen Dioscnri d aconi, b Eupliemia, conjux Jusiini imperaloris , insignis
quod in epislolU sequentibus expressum invenilur, pielnte lemin;i, nntea Lupicina iioininaia luil. Quaiulo
licet noii Imc "rdine. Nam in ipsis post noiuiiia epi- vern Ji<slinus inipernlor faclus cst, iioinine Enpbc-
scoporum legaioriiin mnx noininaii reperiiinmr amlxi miae illuslris mnrtyris, in cujus basilica Cbalccdo-
legati diiconi et novissiine Blandns presbyler. Se<l nense <oiicilium celebratum fuerat, conjngrin suiini
hujus episiola: aucloriinte dici potest errorc libra- pietatis ergo appellari vnluit, anleiiunm illam Au-
liorum accidisse quod ibi serics nominum sit in- gnstac litulo decoraret. Zonaras et Cedrenus in Ju-
versa, el diaconi nnteprcsbylerum positi reperiantur. sliuo. * SF.V.UINIUS.
SEV.KINIIS. llelcna, Constantini maler, Cluisli rruccin inveiiit,
4&> IIOU.MISD/EPAPJE li >
ilisjungens, una tiobisciim domimci coipmis parlici- A fi qiiatn sollicitiido costra cessavcrit, tam sercirssimi
pilione pascnris. Si iinbiscuin univer>a praedicas,cur piwitiis sacris aff.itibus incitali, leRalos destinare
nobisciim non universa coiidcmnas? Tunc enim no- ruraviiii: s, quorum officio, Deo auclore, in liis qua;
biscum quae venemm r nmplectcris, si nohi-cum s:rpe inandaviintissul s»qui nnn diibiiamus effecluin.
i|u;r. dctesinniur liorrneris. Pax integra neseit nli- El idco compeienlcr ci it>re, ut Ecrlesiac catbolic.e.
quam habere distnitinm, ei unius Pei vem cssc non boc iiisccipuiini vrstrac liberation:s niiinus pnssitis
potcst nisi in'confcssionis uniiaie culittra. Quapro- offeire, qiiaic.iius, repuls:s omnibns quac bacieims
pler saluianles te frnteriitc carilaiis affcciu, petiiio- iincueruiil, ii una quam sempcr opiaviu.tis roniinii-
nem tuam, missis, sicut spcra-li, religinsissiniisviris niotie gr:iiu'anies, Dco nostio laudes refenu siuc
Gerinarto ac Joanne episco|iis, * Fclicc diarono, cessalioie prssimns
Dioscoro dincono, nlqne Blando presbyiero, signili- EP STOLA XXXVII.
canius esse completam. Hi vcro quibtis fucrini nrui- ADJtSTlNIANLM DOMESTICnRUM COMITEM POSTEA
dalis instrncli anie :illegalioii"s corum, sicogites, JUSIINISUCCESSOREM.
evidenier agnosccs. Ili pa cm tunm sub ei qua sacpe, Sperat fore 11 ejus cpera pacem E--clesiaadipisratnr,
el missa ab eo munera se ac enisse nunt al.
scripsiiiins professi nc suscipieni. Imple ergo, frnler
llnrmisiln Justiniauo viro ilhslii.
carissiine, gniidium nosirum,e liinni :td nos per• Jj J„
cos rccin: fidei lune remiile prirfonimii, ul per le Mngnilodinis vesira? lilteras snnrtae fidei plcnas
lliiversis deliir cxPinpliim (nnno Diuniui 510). amore suscepimns, quibns, ad exerccndam npud vos
EPISTOLA XXXV. pricdicntioiiis apostolicaeliriniiatctn, opjinritiniiatcm
ADEUMIIEM. nobis provcnissc divii ilus nunliasiis. llnde imlest-
Cttmjam /idem catholieam profileatur, tlli po'istimtim nenier Doniino nostrn ngimus piaiias, qui nd lam
de slabilienda paci cogi'andum, pro qua ipselegalos. praclara remedia et tempus vob s et animum dedit.
destiitavil. Ei nos quidem desnpcr isla ajnovimiis ordinari,
iliirmisila Joanni e|)iscopo Cnnslanliiiopolilaiio. postquani ei delulit divina inajeibs imperiiim, qui se,
Ka qu.e caiitas tua dcst.natis lilleiis siguilicavit nd componcndnm Ecclcsiirmn t'»cem indicni ordina-
;<giioviii',iis,ct grntulamur ad coiiscicnliam noslrnmi litm. Ei^ft leslnl nt univcrsi episcnpi parlis Oricnta-
(idei luae indii ia pervenisse : oplnnles ut iiileniimiii lis, juxta libelli seriem , nd corrcciionis pervenisse
luae, qunm rectam esse cupimus, plcnum Dcusnoslcr se lestcntur effecMini.Patct vcnerandaevia cancnr-
circa ccclesi-asticnmpacem concedere iligneiur effe- diae: nola (noinia) sunt optiitaersniedia sanitntis. Sa-
cniin, ciijus spem iiiiinio supernaemajestniis nssum- certlmes qui cnlbolicam pacem dcsiderant, profes-
psimus : quia imperalorem serenissimum ad hoc p>o-,p siouem caihdlicam nou rccnsent; non cnim opus cst
videntia divina jttdicamus elecium , ut per euui Ec- parlibns ciroiein corrigi, sed radicitus ampinari. In-
ilesinrum redintegraiio tantis icmpniibus desiilcraiai sisii'c igit r, sicut ccepisiis, ut mcrces npud Denm
provcni n. Quapropter licet qu.u pro fide: unilate f.;- vestra, qiuc de boni opeiis inchna>ione babet ini-
(ienda siiul liiic carit.vis iot tiam laiere IIOIIpossi', liiini, de perfeclinne c nsequnlur effccium. Animuin
legaios tiiinen direxinms, qtins raiio causoeposcelmt: quidcm vcEtrum inbin niissa ad nos tesianlur nlln-
quibus horlnntibiis, el qn:e jam pridcm n noliis si qu a, in nd plciiiiinlinini boni propositi nnn muliuni
gnificaln, et quse nuper ilcrnl.i snnt, ad rfle. liim, indigeatis bnrtaiii : nnsiri tanicn dcsiderii ea qum
Domino nosiro aucioro, peneniant. spcm dcdil ralio (oratio) amiiius acccnriitardorcin ;
EPISTOLA XXXVI. ci avidius gattdia implrri cupinnis, quneinslare jam
AUAIICIIIDIACONUM ETCLERUM CoNSTAXTINOPOl.lTANlM. diviiiilns nrbitramur. llinc csl quod bratiim Pelriim
Catltoticis hitrelicoritm molestia liberati.i, legali ad( aposlolum qunlidic snppliciter nbserrnmus, ut vobis,
pacem confiriivndam mittuntur. per ipios inlegrari membra sua sancla jam spcrnt
Iloiiiiisda Tlieodosio arcliiiliacmio Couslanlinopo- Ecclesia , et clfectum Deus cclerein , ct salittem tri-
litaiio, eLttiiivcrsis catlinlicis n pari bnat louginrem. Nos i|uideni vcslris animis obs<-
Gralias mseiicordiac divinu: competentcr exsnlvi- i) quenies viros direxiiims , nilsolidand.im sub aposlo-
iniis, qua: fidein •.cstiain diu laborare uon passi est: : licae di-posilionis ordinalione concoriliain. Vcstn in
et lam tcinpus oblaimn cst, quo fidns miliLi'ssuos' esl, ut sicul nos hnnae inicnlioni d csse nulniiiuis,
caiholica recit, crare possit Ecclcsia. Qusecnim majorr ila e.os apud nos optalum referre faciaiis cffecliim.
niiimiimveslriv polcst oblincre jncundilas, qiiaiii inn- Munus vesTiim veneramla sacraria siisccperuiil;
lornm coiiiiiiemorati depu's:o? Giiudiis prnesenlilius s qund aicplins beaio Pciro npoi-lolo fncielis nrce-
compensali: allln tionis inconuiioilii: quia D.'iis no- p.lius, si pcr vos nptaiam Ecclesiae rccej'Criiilunila-
s:er, qui remedi i fuil, ailvcrsis npprimi carilaieiui tcnr(anno Domini 5l9).
vesir.iin noluit, sed probari. Nnm si transncii teni- EPISTULA XXXVIII.
poris mala ciini proesenli,quaedivina csse non ambi- AI)CELFREM ET TATItlC UMCI.ARISSIMOS AUI.ICOS.
gitu)', iclriluilinne compensclis, quis dubiial amplior.ii Lcgatos in cmisa pacis condjnvandos.
vos praemia consectiiurrs quam nocere poluisset ad- Hormisda CeVri et Patricio a pari.
versitas? Et quamvis pro stniti fidei catlinfic.u nun- Quamvis pro loci nosiii cmisidcratione dc cnusa
a Ex rpisiola tiigcsima seciiinla pr;rcc.dcn:c patett p' rsbyteri nnmen pnsila rcpcrianliir, ut dixi stiprnin
qu d liue l<«"0nomiii.i lcg-iinrum <lileoiioruiii anlcc nolis ejiisdetu cpistol*. St:v. llixius.
4U EP1ST0L.E ET DECRETA. 442
lidci Citholicae minime laccre possimus, tamen ad A beatitudini veslroeslgnificavimus: quod in Scampina
lianc pnrtem screnissimus princcps magnopere di- civitnte faclum cst vcstris nrnlionibus tacere nnn
reclis nff.ilibusnostriun iuciiavit sludiinn , pro cujus perniisimus. Anlequnm nns i'grederemur in civila-
lcgatos voluniaie direximus. Et qtiia hujiismodi lem ipsam, vcnerabilis Trnjus (Trnilus) episcopus
<nusa liliorum Ecclesiacsuhlcvari debcat auxilio, sa- cum stio clero vel plebe in occursum nobis egressus
luiantrs vos riiltn atque hnnorificeniin conipetcnli, est. Et quomodo Deusin ipsn die benediclus est, ct
poscimus ut pro ecclesiaslica pace allegationes eo- qute festivitas per ipsius pietntem esl siibsecuia, nil
inm qui direcli sunt :<pudnnimos sercnissimi prin- notiliam aposlolatus vcstri referimus. Nobis praesen-
cipis adjuvelis : siquidem vestraccclsiludiiiis labnrem tibus, vel suo clero et nobilibusviris ipsius civitatis,
nnn pnrva relribiilio subsequitiii', ctim nmnipotenti libellum subscripsit, pnrrexit: Suscepimus, et prae-
Deo nos grntias persolvere de vestris operibus fcce- sente omni clero vel plebe, in gradu suo a servo
rilis (a'>noDoinini 519). vestrn Pelro notario sancia: Ecclesia3 Romanae est
EPISTOLA XXXIX. relectus. Erat ronventus in basilica Sancti Pelri.
ADPRjErECTUM rR.€TORIO THF.SSAI.ONICENSEH.Cnnfiiemur beatitudini vestrae, taniam devolionem,
Eadem qvm in superi^ri. lantas Deo laudes, lanias Incrymas, lania gaudia dif-
Ilormisdi prafecto prxlorio Thessalonicensi ct B ficile in alio populo vidimus. Pro.pc oinnes cum ce-
c.iieris illustiibus a pari. reis viri cum mnli*ribus, milites cim crucibtts in ci-
Licct pro causn ccclesiasiica nunquam solliciunlo vitnte nos susceperunt. CelcbraU'siini missae, nul-
noslr.i cessaverit, lamen impemtoiis serenissimi sa- lius nonicn obnoxiiini niigiunis csl rccitaium, ni-i
ciis nffatibusproinpliiis iucitati, legaioscum coelestis t inlum lieat.liidinis vcsirae.Nostcr episcopus venera-
iniscricnrdisefavoredircximus ; quoriun oflicio bona, 1ilis Germatius inissam celebravit. El promiserunt
quaj de pri.xipis mente prnesumimus,impleanlur. Et ncc postca reciaii, nisi quos sedes apostolica susce-
ideo salutantes nmpliliidinem vestram, cullu ct Iio- pit. Quanla n nobis opcrala sunt, Deus prnpiiius in
nore quo dignum esl, p<'scimus ut pro redintegra- vobis conscrvei. Islain epistnlatn ante triginta millia-
liunc fidci vestrum commodelis siudiiiin, uec lanlis ria a Lignido fccinius, sperantes ipsa die in eadem
fiilclium lardari vola lemporilius pcriui.tnlis : quia civitie cum Dei adjuorio pervenirc. Et quomodo ad
iion est diibium ciisiluil nem veslrnm fiucliini tinln: nos pervenit Scampiuus ejiiscopus, spcramus el ipsius
laudis acquirere, si per cnm.qiix ab omnibus bonis civitatis Lignidi episcopum similia facere. Quod si
nptanlur, Dei noslri mUcricordia operante, prove- faclum fuerit, daia occasione rescriliemus. Scampis
iiianl (amio Domini519). nobis positis, post missas, liora cccnntniin, Strplm-
EPISTOLA XL. nus el Leontius vv. cc. ab imperntore missi in oc-
ADANASTASUM ET PALMATIAM CLARISSIMAS FEM1NAScursum nobis venerunt, adbuc nesrienl.esjios m par-
SF.NATORIA* , QV&.TEMPORE PF.IISECUTIONISANASTA-tihus Gracciarum
Sll PROFIIE CATIIOL CAINCONCUSSjE STETI.RANT. posiios, quia tallx mandaia fuerunt
Eadeniqttm in superiori. comiii Stepbnno dnta, ut ad paiics Italisc transirent
llorniisda Anastnsircet Palmatiae n pari. in nccursum no-lrum. Est Stephanus isic, qui modo
miliium Vi-
Uonaevolmratis studium divinir. semper romiiaiur riiciiur, de parentela filii veslri magistri
effeclus. Deinosiri taliani. Ili nobis nuniiaveruiit Pa ricium senalorem
prosperitatis providentia temporis missuin. Pro qua lamen
faculiasoblata est, in qun pro fidei veslrae pracinio prnscripium et in cxsilium
non possu-
debeatis anniti. De superna primitus misericordia, causa , nisi qunmodo ad nos pervenerit,
de conscienlia mus dicere, quia non est de lalibus rebus facile de-
deinceps (iemenlissimi principis prae-
liberare. Diciiur lamen ct npocrisiarios Thessaloni-
siimenles, Icgniospro religionis calliolicoecausa di-
veslram dcbitse ve- censis Ecclesiac icneri, npud quos dicunl cpistolns
reximus, per quos ampliludiiiem
iicrationis snltitamiis oflicio; pnstulanies ut pro rc- inventa- ; pro qua causa, ncscimtis : ciim ipsis et
ticsiasticse rcdinlegrntione concordiaevesirum Inbo- Philumenum, Dcinetriim, Magistrianum, et alias
rcm atque operam non negelis, quatenus cum, repul is pcrsonas, qu.iriim nnmina ignoramus. Isi.i sunt, qno-
mndo prailixiinus qua: andivimus. De causa tamcn
reuioiisi|ue iis quos aposiolcae sedis damnavit auclo-
ecclrsiasiicn cum Dei miseiicordi i prospera nitnlian-
riias, ad iinaiii, quae recla csi, comniuiiinnem plebs
Cbristiaiia rcdierit, bealum Peiruni apnslolttm, prn tur. Cnsinaiem tamen medictim pro qua cansa in llalia
non potuimns, nisi lioc, quia
ciijus fide nitimur, in vestris possilis haberc aciibus venii, penilus inlelligere
foiiiler quxTilur, de quo debetis esse solliciti, ul
adjulorem (anno Doinini 519).
EXEMPLUMSUGGESTIONISSECUND,£ scialis, pro qita,causa ibidcm vcnit.
GERMANI ET JOAXNIS, EPISCOPI,FEL1CISET DlOSCORI ITEM TERTIA SUGGESTIO
DIACONURUM, ET BLANDI PRESRVTI.RI. LF.GATORUM SUPRAN0MINAT0RUM.
Quanto cum honoie Scampi fnerint accepti. Ligniduinpcrvenisse,et juxia ejus manda'a omnia
In civiiate Atiloiiitana quo ordine cum Dei ndjuto- peracta.
iio perveninuis, el qiiomodo sumus suscepli nb cpi- In alia epistola sijnilicavimiis lieatiliidini.vesira:de
scopo rivitaiis ip-ius, el quid cstactiim, vel qualc Scampina civitale de venerahili Trojn episrqpo, quo
r-sponsum dcderunt, el quia h:rc proniisit, ul ciim oidi c lilicllumdcdil, ct qualis festiviins <:sicclclnaiu
nictropoliiJiio suo faccret libcium, in alia cpistola in ipsa civilalc. Cum Dci iuiscricordia vcniinus Li-
443 "HORMISDiEPAPi£ 444
gnidum, Tlicodoritus episcopus vencrabilis vir ipsius A rituali carilale ve.,ir;c snnciitalis, quod iiiiilateiu
civilatis sitni iter lilielliini dedil, qui libellus in Ec- saiictissimarum Dti Ecclesinrum secundum veterem
clesia esl relectus, el omnia secundum conslilnli >- Pairiim requirls trnditionein, et laceratores raiimia-
nem vesuain suut fada. Rognte Detui; sperate ab bilis gregis Chrisii animo repulsare (amore pubare)
aposlolis ejus beatissimo Pctro el Paulo, ut Deus, festinas."Certus igitur sciln, pcr oinnia sanctissiine ,
qui initia talia donavit oralionibus vestris, similiter quia, seciinduin quod vobis scripsi, nna tecum cmn
sequantur [sic]et prospera, ut lemporacorouacvestne veritate scntiens, omnes a te repudiatos hxreticos
iiicorrectioneEcclesiariimsemperpraedicuiiiur. Qiiam reiiuo el ego, pacem diligens. Sanctissimas rnim Dci
epistolam ad aposlolatmii vestrum direximus die Ecclesias, id est superioris vestrae et novellaeislius
nonaruin Marliarum. Uomsuunam esse accipio illam sedem apostoli Petri,
EXEMPLUMRELATIONIS et islius Augu>tacCivilalis imarn esse delinio. Omni-
AMitEvEEPISCOPI PR.XVAL1TANI. bus actis a sanciis illis quatiior synodis, id est Ni-
cacnn, Conslnntiiiopiilitana, Ephesina, el Chalcedo-
Continet simulationrm episcnporum in sijncdo Epiri
de eonliriiiaiione fidei el slalu Ecclesiic as-
novi, el qum Scampit et Lignidi in a<iveniulegato- ncnsi,
rum acta sunl. senlior, el niliil liliibarc de bene judicalis patior :
*' enixns
Domino semper meo beatissimn, et apostolira B scd etconanies atit (scissos) usque ad unum
sede intima veneratione praeferendo, atque angclicis apicem placitorum pertnrbare, lapsos esse a sanela
inerilis coaequando patri patrttin papx Hormisd.e Dei generali et aposlolica Ecclesia scio, et luis verbis
Andreas. recie dictis cvidenler utens, pcr pracsenlia scripta
Commendans me humillime vesiigiis vesltis piis- lisec dico : 1'rima salus est, rectae fidei regulam cu-
et a Patrnm traditione nullalenus deviare ;
siinis, indico propler synodum Epiri novi, quoniam stodire,
(iiixenmt niiatliematiznre iutra semelipsos aliquas quia non potest Domini nosiri Jesu Clirisii prxter-
Hnc lantummodo usi ut os in miiii sent<'nlia, diccntis : Tu es Perus, et super hanc
persnnas. ingenio sunt, Htcc
stia mali ia caperent : quibus reslitil divina Trinitas pe'ram mdificaboEccle iam meam (Matth. xv>).
snnctas ct cnni fuis- qn.-r dicta siint rerum jrobantur elTeciibus: quia in
pcr veslras prcces ; deprcliensi cuslo-
sent in sua malitia, ntinquam pottiimus archiepbcopo sede apostolica inviolabilis semper caiholica
non cadere cupicntes,
suadere ut ad viam veritatis et nd veslr.i praeccpia ditur religio. De hac igitur fide
annlbe-
verieretlir. Scd modo cum advenerunt bcaiissimi at- et Patruiii seqiientes in omiiibus conslitiila,
iiiaiizauius omnes lia'reses, praccipuevero Nesiorium
que snnclissi i i domini episcopi vcl iliaconi dirccii a urliis
sancta cnrona vestra, occiirrerunt illis Scainpiiuis hnerelicum, qui, quondam Conslantinopoliianae
C damnatus in concilio Ephesino-a bcilo
episcopns vir beatissimus Trxjiis cnm omni gaudio episcopus,
el luiiiiiinribus: et, porrectolibeliosecundumvesiram Ccelestino papa urbis Roinx, et a venerabili viro Cy-
slatim sunt in rilio episcopo Alexandrinaecivilnlis : et una ciini illo
liraecrptioneni, recepli pace Christi,
el missas cel bravere cum episcopo in Scampina ci- niiaibeinaiizamus Eutychetem et Dioscnruin Alexan-
vitate. Et videntcs Lignidonensesquod fecit Scampi- drinaecivitaiis cpiscopum, damnatos in saa<la synndo
venerantes sequimur et nm-
niis, simili inodo et ipsi secuti simi. Nunc diim istas Chalcedouensi, quam
l.llcr.is nrdii aremus, superveiiit Magistrianusde urbe pleciimur, quaesequens sanclam syimd<imNicacnam,
(idem pracdicavit : bis ronjunêiiles Ti-
Const.ntiiinpolitnna, qui iiiint avit qnia Deo propiiin apostolicaih
snnclis vestiis el mise- motbeiun i arricidam, ÊIiiruin cognominaium, ana-
prccibus Cnnsiantinnpolitani in
runt anntbema Acacio, et cum pace Pascha celebra- Ibematiznmus, et hujus discipuliim et sequacem
vertint. J-.im qnod sei|uatur, veslra iuterressio apud oniiiibus Piiiiim Alexandrinum similiier condcmnan-
Deiimlnborei, ut ad perfeclum servi sedis aposlolica: les. Aiiniliemalizamus similiter Acacitim quondam
iiivenianiur. Epislnlns vero quns desiinnverunt nil Coiislaniiiiopolilnnanurbis episcopumcomplicem eo-
meam litiiiiiitalein suprn men orati viri bcniissim: rum, et scquacem fnciuiii, nec non et perseveraires
eorum communionict parlicipaiioni: quorum enim
episcopi pielali veslroe juncias transmisi. Acccpts
die qtto stipra. D qnis coinniiinionein complectiliir, eoruui et similem
' EXF.MPLUMLIBELLI niljuiiicnlioncm in condemnatione coii>equi(ur. Si-
JOANNIS EPISCOPI CONSTANTINHPOLITAM. mili modo el l'e:rum Antiocbeiiiun coiidemnanles,
Catholicamfidem profitelitr. Hmreticosotnnes et prm- anatheiiiaiizamus cinn scqnacibus suis, ei iu omnibus
cipue Acaciumdetestatur. suis (nmnibus supradictis). Und<:probamus ei nm-
Domno meo per oiniiia snnciissimo el benlissiinc pltctiinur epislolas omnes B. Lronis papae urhis
fratri tt comminisiro llormisdae Joaiincs episcopns Romae, quas con-cripsit de recta fide. Quapro|iier,
in Domiiiosaluiem. sicut pracdiximus, seqiienles in <innibus selem apo-
Reddiiis mibi liiteris vcstrac sanclitatis, in Christc stolicam, ei pracdicainus omnia qux ab ipsa decrcia
fraler carissime, per Grattim clarissiinuin cnmitem, sunt, rt proplerca spero iu uua Ciimmunione vo-
ei nunc per Germiiiuiii ct Joannem rcvcrendissimo! biscum, quani aposlolica sedes praedicat, nie fuu
episcopos, Felicem et Dioscnrum sanciissimos tlia- rum, in <|tiaest integra Christianae rcligionis et pcr
conos, et Ulandum prcsbylerum, Lclalus stim dc spi fecta soliditas. Promittentes iu sequeiui tcmpnre c
* *' Al. nisos HARP.
Ephtula sive lifellus.
445 EPlSTOLiE ET DECRETA. 440
queslralos a communioneEcclesiaecatholicae, id cst A considernlinni vestrae porlilorique relinquimus quod
in omnibus non consenlienles sedi aposlolicae,emum eloqni nnn valeums. A jmlatio in ecclesiam summa
nomina inlersai ra non reciianda essemysleria. Qund cuin relebriiaie perveuimiis, ut lidei animorumque
si in aliquo a professione mea dubitare lenlavero, concordiam (a) solcmuis quoque celebritas robora-
liis quns condeinnavi, per condemnaiionempropriam ret. Vix credi pntcst quis flelus laetantium,quaeim-
ciinsortem me esse profiteor. Huic vero professioni mensilas fuerit exundatioque popiilurum: ipsa suam
subscripsi mca maiiu, et direxi per scripta tibi Hor- laetitiamturba mirabilur : nec dubitari poterat ma-
misduesancto el beatissimo fralri et papae magnae num adfuisse ccelestem, quaa laleui inundo contulit
Romae, per suprascriplns Germauum et Joaiinem ve- unitatem. Acacii praevaricatoris anathematizati no-
nerabiles episcopos, et Felicem et Dioscorumdiaco- men de diptychis ecclesiasticis, sed et caeternruinepi-
nos, et Blandum prcsbylerum. El alia manu: Joan- scopnruin, qui eum in communionesecuti sunl, sub
nes misericiirdia Dei episcopus Constantinopolitanae noslro cnnspectu significamuserasos. Anastasti quo-
novellae Rum.aeIiac mea professione consenliens, que ac Zenonis nomina similiier ab aliaris reciia-
omnihus suprndicli* subscripsi sanus in D mino. tione submoia : pax est oralionibus vestris Cbristia-
Data inense Mariio die 27 (28), indictioue duode- norum menlibus reddita : una totius el Ecclesiae
rimn, (coiisutibiisdominoJusiino imperalore Augu-lo B anima, una laiilia : solus luget huinani generis ini-
el Eraclio [Eutharico] v. c. a:ra DLVII),conseusu do- micus, vesirae precis expugnaiione collisus.Orate ut
mini Jiislini imperaloris Augusti, Eulharico virocla- Anliochenam quoque similis feliciias illuslrel Eccle-
rissimo consulc (anno Domini519). siam, de cujus antistite adlmc traciaius nutare con -
1TEM SUGGESTIO spicitur; quoniam inter diversa v«la popnloruin de
CERMANI ETJOANNIS F.PISCOPOKUM, FELIClSKT LIOSCORI,persnmeelectione non cousiat.Crcdimiis lainen quod
DIACOXORUM, ETBLANDl PRKSi.YTEltl. prec:bus beatitudinis vestraede ipsa quoque velocilcr
Quanlo cum honore ab imperalore sint accepti : a ordinntio digna pruveniat, ut coeplapax temporibus
Joanne episcopo fidei (Ed. Hom. addii UbeUum) vestris per omnein iiiiinduin pariler dirigalur, et
subtcriplum,et Acaciocmierisqt.esectatoribusdam- ciinclisin npostolicampartibus communioiiemlidem
natis, pacem Ecclesimredditam. que conveniciiiihus perfecte, sicut pridem fuerat,
Non mi a i ur apnstulaius vestri precibtis cuncia omnibus ineiiibris capiti suo cnnnectatur Ecclcsia.
noliis prosjiera successisse, scienles quod amplius SUGGESTIO
uostro ministerio vcstra pru nobis elaborel oratio. DIOSCORIDIACONIPERPULIONEM(Pollianeill)SUBDIACON
Ita eiiiiu tntus se ecclesiislici neg lii liilit eventus. Nuntiat qum Thessatonicmet Cqnstantinopoliacta
ul dubitari non pos«it beati Petri per singula prove- r fueranl.
nisse miraculum; primum quod tarituiu in ipsis qtii IneffabilisDei omnipotenlis misericordia, el pictns
dignilaie fungiiiilur invenimus religionis ardorera, ejus, quam super liumanum genus clcmenter effun-
ut Vitalianus, Pompeius et Jiistinianus nobis occur- dil, bumaiiis viribus aestimarinonpotest, necsenno--
rerent in decem milbbus, et de advenlu nostro cmn uibus explicari; sed suflicilejus tantum consiliadevo
vesira gr iiiariim aclione gluriari nou arbitrarenliir tis sensibtisadmirari, etscireouinia bona deejns tan-
reiiiediis. Esl islaquolidiana pro-
indigiium.Deindequod tanta luit etiam in plebe de- tumgratiaepeudere
balio : audactertamen praesumndicere, dominemeus
volio, iil pars maxima populorum cum cereis simul
et laudibusvestris nnsirinn praestolareturadvenliim. beatissimepap:i,quia praesenscausa praeterita ciiuria
Snb hac ilaque celebritale secunda feria hebdomadae transcendit, qiiam Deu|vcsiris temporibus et meritis
conve- reservavit. Quid in Aulonesit acliiin, quid Scampis, ,
majoris Coiistantiiiopolim sospites hilaresque
ninus : postiToquedie piissimo principi prnesentati, quid Lignidi fueril subsecutum, anlerinre significa-
lanto ejus relevaii siimtis affeclu, ut si alia minime tione sugjiessi. Ad Thessalonicniiipervenimus; quns
intentioncs ( cnnteniiones ) habueriifiiis cum epi-
liraccederent,sola nobis ad solatium piissimi princi-
et dictn iuerint vel clinm
pisgraiia sudecissel: sed oralinnibus vestris inajora scopo Thessaloniceiisi, quae
sccuta sunt. iNameodie siili senaius cuncii praseu- r. constiluia, hariiin poiiiloris viva insintiatione disce-
lia episcopiquoqne quatuor adfuerunl, quns Joannes lis. Quod inmen non oportet praeteriie silcnlio, uisi-
nuare non differo. Post iiiulta ceriatninn praefnlus
Cmislantinnpiilitniiiisanlistes pro paiiis su;e defcn-
sione transmiserat, quibus apostolice sedis lihellum episcopus rntione cmiviclnslibelliim subscribere vo-
ustendimus, ouiniaque in eo recta cannnicaquu esse luit:sed quia episcopi qui sub ejus sunl ordinaiione
nou aderanl, in pra:-enli hoc con-
probavimiis.Poslremo qiiinla feria, bnc esl, in coena consliluii omnes
Dominiad palaiium in genemli ronvenlu venil ejii- venit, lioc promisii, ul posi dies sanctus, uno e\
sede Coiislantinopolilanaeurbis direclo, cpi-
scnpus, el perlecto libello consentiens, ctiin summa nobis a
in sunt dioecesiconstituli,
devotionesubscripsit.Qiiisexplicet quanla illic priu- scopiscoiijiregatis,(|ui ejus
cipis pariter ac senaius latiiia fueiit, quas ibi la- libellum subscribcrcnt: quod cum Dei adjutorio crc-
dimus esse complendiim. Haec suiit Tbessalonii ;e
crymas gaudia pepererint, quas voces vel in laudem
consiitnta. Vcstiis orationibus cmiiiiiendaliad C>n-
pi incipis, vel in sedis vestra:, loiiuscceiusel cieii fa-
vor emisil? Explicari haecrclatimie tiou possutil.sed staiiiiiiopoliianainpcrvenimuscivitatemfeiiasei uiul.i
hebdomadis aiilhcnticae.Dccimu ab urbe pradict.i
(a) Edil. Kiini. addil communionis.
«7 IIORMISDiE PAPJS 418
miliiaiio sublimes et inngnTici viri nubs OCCUTC- , nicaret cpiscopus, qui libcllum primitus non dcdis-
A
runt, iuicr quo*sunt magislcr milituin Vilalinnus, sci. Pari modo et omnes arcliimandritx fecerunt:
Pnmpcius ct Jusliuianus, et alii senatorcs, cunrtique npud quos arcliiinandrilas ct ceriamina nos habuisse
(miilliqiie)caibolirae fidei ardore ac desiderio rcdin- suggeriiniis, diceulibus illis : Sufficit qttia archiepi-
tcgraudae p»<is ardebaut. Qui<lplura? Cum summis scopus noslerfecil; nos f.iclum ejus sequimur. Quid
pcne nmnium gaudiis ingredimur civitaiem. Alia die, amplius? Posl mulla ceitamina, ipsi quoque ratione
qine est tcrtia feria, piissimi principis prsesentamur convicti, libellos ntodis omnibus obtulerunt. Post
aspeciibus: cunctus illic aderal scnatus, in IJIIOcon- bcc omnia, Deo juvaiite, in ecclesinm processimus:
veniu cranl et episcopi i|uatuor,quos episcopus Con- et qualia gaudia facta sint unitatis, et quemadmo-
slainiiinpolilanus pro sua pcrsona direxerat. Obtu- dum Deus Irenedietus sit, quae iaudes quoque be;<to
liiiuis bcnlitiidinis veslr.c lilteras, qnas cleineiiiissi- Pelro apustolo, ei.voliis relalae sunt, ipsius actionis
IIIIISprinceps cum grandi revereuiia suscepil. Dicla considcratioiie pcrspiciiis, quod mca liugua non va-
suiit quae anie examinalioneni causae oponuil inli- let explicare. Niliil est subsecniiim sccnuduui votn
niare : mox causa ccepta est. llortabatur nos ciemen- inimicnrum, non sedilio, non effusio sanguinis, non
tissimus impcraior, hoc dicens : Viriete civitaiis lin- luiiiulliis, qiiod veliiti lerrentes inimici antea pracdi-
jus episcopum, ct iiivicem vobis pacilico ordine red- B cebanl Ipsi qiioiue ecclesiasiici Cnnstantinopoiiinni
(iile rationem.Nus e conlra rcspondiiiius :Qtiid inius admirantes, et Deo gratias refcrcntes, dicunt nun-
ad episcopiim certamina facere? ilnmiuus nostcr quam se nieminisse ullis temporibiis laiuam popuii
bcaiissiiniis papa Horniisda, qui nos direxil, non no- mult tudinem conimunicasse. Ilis adimpleiis etiam
bis pr.rcepil <ertarc : sed prac maiiibus habemus li- clementissimiis imperator ad biatittidinem vesiram
iveltmn quem oniues cpiscopi volenles scdi apnslo- sua scripta subjtmxil, ordinem rei gestac significans,
Itcic reconciliari fcceruul; si pnccipil piclas vesira, similitcr et vir rcvereiidissinins Joaunes Cmislami-
legatur ; el si est iii ipso quod ignoreiur, aut verqm nopolitanae civiimis antistes. Noveris eiiani et sacra
csse nnn credatur, dicant, rl liinc ostendemus nibil geiieralia esse cdila, alque credimus Deo propiiinct
exira judicium ecclesiaslicum in codcm libello e-se veslris sanciis orationilins per imivrrsas provincins
consciipiuin ; autsi illi possuul docerc qnia non c<n- quautocius dcslinari. HaecConstaniinopnli gesta sunl,
vcuii rc iginni callioli&c, tunc nobis incumbit pro- et iiiinc de Antiochena Ecclesia tractalur; et ideo
bare. Relectus est libellus sub conspeclu principis adhtic labornmr, qnin iioiidmn persona congrua est
el seiin us. Nosstiilim siibjunximus : Dicant pra-seu- clecta. Oret cigo bealiludo vesira intentins, ut Dcus,
tes quatuor episcopiqui adstint pio pcrsona Constan- qui veslris precibus cxoratus Constaniinopoliianam
liiiopolilaui episcopi si lisccqu;c iu libcllo lcguniur 'G Ecclesiam apostolica: sedi restiiuit, ipse et dignam
gesiis ecc.lesiastics minime cnniinciiiur? liesponde- persunain doncl in Aiiliocbia ordiiiandaiii, et assi-
ruiitomnia vera essc. Posiquaenossiibjuiiximus: Do- duasadiinet Ecclesias. Risciibile cpisdpo Cons:an-
iiiinc ini| erator, el nnliis grnndeni laiiorcm episcopi linopoliiaiio. Si videiurbeatiludini vestnc facite men-
absiule. um, ei sibi convcuiemcm rcm fccenint di- tionein damnaiioniim Scveri et illoruin quos nomi-
ceie veriialem. Mox clementissimus imperaior his nastis in cpistola iila quam scripsisiis ad scciiiulaiii
qui aderant dixit episcopis : Et si vern sunt, quare Syriam per Joannem et Sergium monaclios, hoc ip-
noii facilis? Simililer el aliquanti de ordine senato- sum det ad imperalorcm rescribenies. Si lcccriiis,
riodixerunt :Nos laici sumus; dicitis h.cc vera esse: videtur mihi necessarium esse.
facite, ct nos sequemui'. lntci niissa quaria fcria cpi- * EPISTOLA
scopus Constantinopoliianus in palatio suscepit a no- JUSTINI ADIIOKMISDAM.
bis libellum, et iinprimis quasi lemavii epistolam Joannem episr.opumcalholicamfidemamplexum ha?re-
potius faccre quam libcllum. Sed nmi post mulla ticos anaihenatizasse, atque nomen Acacii, cutit
aliorum schismalicorumnominibus,e sacris labulis
ccrtamiiia hoc convenit, procemiinnniodiciim facere,
expnticttimesse.
ct subjungere mox libellum, qiieinadnindum vcsira „ Victor Jusiiniis,
pius, feiix, inclytus, iriumphator
bcatiludo dictavit. Subscriptio ab eoriem facla csi, semper Augusius, Hormisda.'sanctifsimo
(sarratis-
libello conveniens, similiier et riaiar mn , cujiis simo) ac bealissimo archiepiscopo et patriarclrae
e»cinpl.iria et Graeceet Lmiue apostolntui vesiro rii- (almaeurbis Homae).
rcximtis. Pust factuin libclliim nomen Acacii de dip- Scias effectum nobis, paler religiosissime, et quod
lychiscst deletum, similiter ct Phraviia?, Eupbemii, diu summis sludiis quaerebatur, nnveri- paiefnctiim,
Macedonii et Timot ;ei : et non solum hoc in ipsa et anicquam advcnerinl qui a vobis dcstinaii sunl:
sola ecclcsia, in qua episcopus inanet, verum clinm quod Joannes vir bcalissimus auiistes novaevestrif
per omncs ecclesins ciim grandi diligentia, Deo ad- (noslrae) Romaeuna cu;n clero ejus vobiscum s<n-
jutore, siiggerimus fuisse faclum. Simililer deleia liunl, nullis varianies ambiguilaliluis, iiullis divisi
siint de diptycliis Zennuis et Anastasii nnmina. Epi- di.;cordiis; scias libelluiiiab eo subscriptum, queiii
scnpi diversarum civiintmn, quanti inventi situi, li- oflerendum indicaver.is, sanclissimoriim Pairuni
hellum similiter olitiilctiint : ct CIIIIIgrandi cautela cniiciliocongrucntciii.Oiiiiies conciirriinlalacri opcre
suggerimiis cnstodilum, nc quis nobiscum coinniu- ari suscipicnda vula lam vcsira quam Consianiine-
* Sacra iiiijicratoris.
U9 EPISTOL/E ET DECRETA. 45!)
imlilui.T!sedis, quos vcrilatis cortiscus fulgor illu- A procurnvil. blcirco in omnibiis Dco rfiagno gratias
iiiinal; oiiines accelcmnt libenlissime, quos oblectnt referens cuncin snpientissimc gulicriinnti.annuiit aie
lia dilucida; sei|uuiiiur scita Patrum sanctissima, libi pacem pacis filio nuiiiinvi, in omnihus Deonman-
legcs jirobalissiinas: etconciliis quorumdam firmalis lissime; ut illud gaudiuiu salias, quo David quidem
ijui icciuiii tcnebnni iramiteni , aliorum correclis secundum legem in arcac Dei revncatinne (iguraliler
qui vngabnniur incerti, in eo res colligitur, ut unita- exstilinliat (II Reg. vin), aposloli vero per graiiam
tem individux Trinitntis ipsi quoque unitaie colant veraciier l.iiabanlur. Gaurie iiaque in Domino gai -
liiciitiuin. Ncgatinn est inter divina myslerin memo- dium tuic convenieus sanctiiati, et scrilie cn quie
riam in poslerum lieri (pro tenore libelli qnem dixi- vestrum benignum nnimum decent, bumo D.i : nam
IIIIIS)Acacii praevaiicatoris qiiondam liujus (regia:) f|«ae lueranl divisa conjuncta suiii, et dispersa col-
urbis episcopi,nec non aliortim sacerdoium, qtii vel leita siiut; et qucc longe eranl sibi invicem adu-
primi contra constituia venerunlaposiolica, vel suc- nata sunt ; et, sicut opnrtet dicere et olim scripsi,
cessores erroris facti siini, nulla usquc nd ulliuiuin utrasque Ecclesias, tam seuioris qunin novae Homae,"
diem suum pceniteulia currccii. Et qtimiiam nmues imain esse evidentcr intelligens, ct uliiusque enruiii
noslr.c rcgionesadinonendae(religionis admoneiidi) unain sciiein recte esse diffinicns, indivisibilcm adu-
sunt, ul exempluiit imilcnliir civitais regiae, Sesti- B natinnem, et iilriusque nostrorum consnnam conlir-
uanda ubique principnlia praccepta duximus, lanio inationem cum judicii integritate cognosco. Unde
lliigramusreligionis iifficio, tanto nffcctamus studio rogo Deuin semper cam inseparabilem pcrmanere
pacein calbolicaelidei pro remuneranda coelilus pace oialiombus sanctoruui nposlolurum et tu;c precibus
noslrae rcipublicac, pro conciliando subjeclis incis saiiciitalis, |i<r q'ias donari nobis ct universo mundo
snperno praesidio.Quid nutem (enim) gratius repe- clciiuiili.-siiiuini11 Cbris ianissimum principcin Jus-
riripoiest? quid justiiisTqiiid illustrius? quam quos tinuni, rt piissimain cjus c nji cm, nostraiu auein
idein regnum coniinet, ejusdemque fidei culttis irra- (iiam Euplniiiiaiii. in pace inuliis tcmpoiibus roin-
divcrsa scd collectis in oiimia beatissime frat-r. Gavisi i;:i ur '
diat, eos non contendere, pie<at<>r, pe.r
eodemsensibus,instiiiitn vcuerari non liumana menie ile priifscmii reverendissiniorum episcoporum, ncc
lata, sed divini prtidenlia Spitilus? Oret igiitir ves- nun el c ericorum vestrorum, grntias agimus, <;uo-
trae religinnis sanctilas, ut quod pcrvigili sludio pro ninni secuudum peliti. nem n slram lales lacilics
concordia Ecclesiarum caliiolicae lidei irocumiur viros et ve^trae dignos sedis aposio"cr deslinnsii-,
divini muneris opilulatio, jugi perpctuitaie scrvari regulam Patrnm si e cniifusi ne servanlcs, lidemquu
annuat. iidivisam custodientes. Qunriuu amplei teutes in om-
Datiiin x cal. MaiiConstautiuopoli **. C nibus menteni, cuneta per eos ad sa isfartioncm
EXEMPLUMRELATIONIS vestrac rgimtis sanctitatis. Oinnem in Cbristo fratcr-
EPISCOPI COXSTANTIXOPOLITANI ADIIORMISDAM. niuieni, qun: cum veslra e-t sanclilaie, cgo q>:oquo
Ecc esimpaceminitam esse nunliat, ideoqueplurimttm et mci plurimtim salutamus**.
ettm tjuttderetnonet.
EXEMPLUMEPISTOL/E
Dominomeo per oinnia sancto et Deo amnbili fra-
tri el comininisiro Hormisdae Joannes in Doniiuo JISTMIAXl ADI10RMIS'AM, CUIUEPROSTRATA PERitllA
salutein. ETIXITAPACi:CO.NGIIATULATIR.
Quaudo Deus propria mirabilia in suis operalur, Citmjam Ecclesia pace frualur, pro imperalore ad
timc oporiet ea quae divinis litleris cnniiiientiir ip- Dettm preces fundendm.
sius Scripttiraevocibus fiijucialiter exclamare : Quis Dominomeo sinclissiiitollormisdaeprimoarcliipnn-
loquetur potenlias Domini aut auditas faciel omnes lifici elpap-c nrbisHom < Jiist.nianus coincs snlulcm.
laitdes ejus in omni lempore (Psal. cv)? Ecce enim Veiieiiindir.snucii<aiis vesirtr. pr dicntio reguiu-
lalein piiiin principem Rnmnn.ierei|>ublic:e suscila- vuin, Cluisio Deo pro Ecclosiarum p ice et pro
qu;c
vit, quali mulio aute et catbolicn indigebat Ecclesia, plebisconcuiili.i jugiler supplicat, iuinc pcr
ct ninne genus hominum vidcre cupiebat. ldeoque ita p beatissimossuos saccrdotes amiiiitquiibpiid
ctiatn cornu (coronam) graiiae stiper cum ccelitus peragendum, pro-
jiilia diviniiale cuncia effeciui sociata smit, ntilla
declinavit, ul a fliientcr iu sacrum cjus caput mise- prorsus niiorunidam valenie discnnlia.
ricordia funderetur : omnique annuntiationis ejns sacris oraiionibus ac Igiiur vcsris
praecepiionibusorihodnxor
tcmpore cum magna v»ce Dcum oinnium principein fide muniti, supplices petiinus ut hi f ro saiictissimu
gloiificaveriint, quoniain lalem vcnicem meis ma- Augusto nostro, lolius fidei fnulore,
nilius lali corom decoravit. Is vero maximus impe- proque cjus ie>
nobis quoque inandatorum vcstrorum
ralor primam suorum ccrinininum palmnm, rieviclo iuiblica, pro
ciislodibus,aeierno Hegi consiicti impclmbiles prec<>
iuimico, evidcnler osicndil ; secundum virtulis ejus offerre vobis fideliicr supplicet
dignemiiii, nosque
meritum, adun.aioueni]sanclissimis Ecclcsiis sapien- veslris saiiiiferis
tissime comparavit : regnum ejus tertium bonurn, rcscriprtonibus visilare (anno Dn-
miiii 519).
dissipiia coiijunxit, et pacem mundi sapientissime
* Anno Doinini '* Anno Dmnini510. Huc rcfer reiationem Joanns
519, cinn Irgati essent adhuc Con-
s anlinopoli. supnreceiisiiani.
451 HQRMISDJEPAP.*: 452
EXEVIPLUMEPISTOL/E A exspertatam sacrosanctis Ecclesiis concordiam pacis
POMPEll ADHflHM-tSIIJW. restituit, qnam onmibus trktmpliis suis solidissiine
Deprostrala perfiffia,et pace OrientalisEccletim inita, (innalis iiivicinm jure exsnttat praecobiissevexiPnm.
pontificicongraiuialur. ldeoque illibata vestrae paterniialis sanctimonia pro
Domino meo bealissimo et aposlolico patri Hor- incolumitaie atque prosperitate pracdicti riomini nos-
inisdvearcliiepiscopotiniversalis Ecclesi;e Pompeius. tri Augusti vota precesque omnipotenti Deo offcire
Sanclis beatitudinis vestrae precibus omiiipoteiilis indesinenli contiuualione persistat, ut ineffabilcm
Dei pieias cxorata lantae nobis fidei principem con- lantorum bonorum gratiam, quam ipse piis ejus sen-
donare digna a est, ut rcligiosissimis clemcntiaeejus sihus inspiravit, ad fuiuru.' qunque beatitudinis pro-
merilis redintegratio pacis ecclesiasiicae, qure vot'.s fectum conservare diguetur. Dominoeiiam jugali lilio
omnium fidelium poscebatur, jure videatur esse col- vestro, et mibi peculiari cultrici vcslrae, cum sobole,
laia; in cujus regis proventu solidissima principatus quam nobis Doinimis donare dign iius est, a vesirn
sui fundameiita snncti Spiritus operatione constituit, ponlificaiu oralio beniguiler impenriatur, cujus suf-
quaelantum robur oblinenl stabililaiis inviclae,quan- fragio divini lavoris proiectio nobis clemenler aspi-
tum aclionis excellenlia unica et admirabilis acsti- rel (anno Domini 519).
matur. Et ideo reverendam vestri pontilicatus beali- B EXEMPLUMEP.STOLiE
tudiuem cultu reciprocanlis alloquii saluiantes, quae- TnconontTiEPISCOpl LIGNIDENSIS ADUORMISDAM PAPAM.
suinus ut magis magisque pro clemeniissimi atque Gratttlatur pontifici tle unioneEcclesiarum.
invict ssimi domini nostri principis prosperiiate Dominosauclo beaio pracdicnbiliet adorando apo-
orare dign°mini, qualeuus ineffabilis omnipotenlis tolico palri Hormisdae papaeurbis Romae liumilis fa-
Dei pietas sua dona, in quibus etiam fructus veslrac mulus tuus 'Iheodorittis.
.igricolationisexuberal,jiistis gratiocopitnlatione cus- Meaequidem exiguiialis nnnesse lam magna prae-
tudial : nobis quoquc filiis vestris spirituali vobis
sumere, et ad vesimm pium sanclum apostolatum
congliilinatis affeclu, quosbtijus operis maxiine sem- pusilli sermone praesemesparvulas dcstinare paginas.
per solliciturio persirinxit, suffragatrix intercessio Sed qnia, pro insita vobis humaniiair,
sanclimoni.T.pontificalis assistat (anno Domini 519). tionis aniiiio omnia nulu Divinilatis pio propitia-
proiegere con-
EXEMPLUM EPlSTOLvE suevistis, lucidum diem et tolius fesiivimtis reple-
JULIAN/E ANIC.LEAUII.IRSISDAH. tum omni leddidisiis mundo, et vestris praedicandis
Prm entia legaturum omnesEcclesimdissensionescom- precibus ad prisiinum veriiatis (unitatis) revocasiis
posilas esse nuntial; Itos non nisi firmala pace dis- statu n, el in unum concordnrc vel subjugare ves-
cedere p.rmittendum.
tris praedicabilibus et adornndiS meritis annuistis.
DominoDeaiissimopalri HormisdacJuliana Anicia. Ideoque etsi meis obrntus iniquiiaiibus, et ab eis un-
Precibus vesirc beatitudinis, adveniu legatorum diqueoppressus, exipsius[F. ipsi-Jrerreatus infernis,
priucipali* seriis apostolicae elisis erroribus haereti- recurreniead religii sa vestigia vesira famiiloluo virn
corum, in iinitalcin fidei cathobcae convenimus con- rdigioso Pulinne (Pollione), usTurpaviine inui per
gregaii sinuil ad ubera niaterua Ecclesiae in die eum.quam etiam his parvulis et exignis cbariis,
sanclae resiirreclionis. Quapropter stylo venerationis veslris prxdicandis et adoraudis prxsentare vesti-
alloquentes sanctitulem vestram, admonemus ut g<is,divinum omnibus viribus evhortans favorem, ct
iniimeiis , deslinalis a vobis reverendissimis viris , clara voce cum oronibus omnino canens : Gtoria in
nullo modo abscedcre, antequam, sicul pracvideriiis, exceisis Deo, et in terra pax hominibusbonmroluntatit
ttt oportet, lirmeutur ea quae bene dispnsita sunt (Luc. ii), qui pro sua incompfehensibili p etaie ves-
ab eis : ut, ampulatis omnibus reliquiis transacti er- tris mirificis operibus omnia illuminavit el liberavit,
roris, iwpendiis vestrae beatitudinis ruborata unitas et lucidum et totius festivitatis repleium diem in
ad effecium pcrpeiuum deducalur(auno Domini 519). loto orbe veslris Deo dignis precibus praeslitit, clah
EXEMPLUMEPISTOLJE omni iniquitate eripuii, ei omnem nodum rolliga-
ANASTASI/GAD IIORMISDAM ** lionis absolvit, et omnem semitam aperuit. Hanc
Ut pro piissimiimperatorissatuie preces ad Deumfun- itaque gratulationis repleiam pio vestro pronius nf-
dat, precatur. ferens apostnlaiui, deprecor uli pro meae flebilita-
-Domino sanclo et beaiissimo patri patrum Hor- tis exiguitnie vestris piis precibus memores esse
inisdaearchiepiscopo universalis EcclesiaeAnastasin. dignemini, ilomine sancte I eate npnslolice pa c .
Diviniluminis illuxisse nobis graliam merito pro- Accepta xm calendas Juii, domino Eutharico viru
fitemur, apost lalus veslri reverenliam in sancto clarissimo consiilc (anno Domini519).
cordc nostri teuere meinoriam paginali assertione EPISTOLA XLl. •
noscentes; veraciiiamque spe conlidiinus supernae AllGERHANUH CiETEROSQUE LEGATOS.
misericordiac propiliationem de pontificali imerces- De eorumincolumitateet rebus gesliscertior fiericupit.
sione subsislere, domine beatissime et aposmlico Hormisda Gcnnano et (ud. Joanni) episcopis, Fc-
honnre suscipicnde pater. Pervigiles vestranun ora- lici et Dioscoro diaconis, et Blando presbytero.
tionum excubiae, ct miranda victoriosissimi princi- Opinionum diversitas diu nos facit de prosperitate
pis fldes splendore calholico semper irradinns, riiu vestra vcl de susceptae actionis qualiiaie sollici os :
455 F.PISTOLJEET DF.CRETA. 454
praecipuecun» nihil cerlum tam diutnrno temp«re A alloquin, iu quo ratio poposcerit,competentibtis soln-
reslrae dileciionis potuissemus rescriptione cogno- liis ndjnvaie, quin buncsemper nnsirum fuisse reco-
scere. Nos lamen reperla lntoris occasione baccipsn litis. Dln eodera die (anno Doniiui519).
siguilicare maluimus. Quapropter salutantes cum * EPISTOLA XLIY.
Dci omnipotenlis nuxilio incolumes nns esse cngno- ADJUSTINUM AUGUSTUM.
sciie, qnod et de vobis andire desidernmus. Sed ut Gratnlalur cum ejus opera Constantinopotipax vigeat,
de onmilmsqnac gesla siinl nosiram plenius pnssilis hoc ipsum Antiochimet Alexandrimfaciendum cu-
instruere noiionem, n qnibus personis, vel in quibus ret.
locis bene, sicut credimus, suscepli fueritis, vel ub'•, Hnrmisda episcopns Juslino Augusto.
aul sub qua fesiivitaie resurreclionis dominicaeca- Lectis clement ae vesirae paglnis, quae reslitulam
r tas vestra tenueril diera. Et quid deinceps egeritis, lidei concordiam nttiiliabant, in diviuar lauriis eanli-
per omnia rescriplis currenlibus declarate, qnntenus ruin mens tolius Ecclesiackcla prorupii, qiio canitur:
ves ram [F. no tram] cogiialionemde veslm etacluum Gloria in excelsit Deo, et in lerra pax hominibus
prosperitn e relevare possilis, el si quid instruciiuni bonmvolunlatis ( Luc. u ). Ilujus igitur fiduciahymni
quain suscepisiis causaedefuerit, subjungcre ctim De.i dignani (idelilius merilis gl<>riam felicitatemque
nosirisolaiinvaleamiis. Datav.icalendasMaiasEuiha- " praesumile. Neque enim te ita Deo placitum princi-
lico viro clarissimo consule (anno Doniini 519). pem nd imperii vcrticein humanus tanimii consen-
EPISTOLA XLII. sus evexit , le silii divimis fnvor ante formavemt.
AD EOSDEHLEGATOS. Tradidit eiiim tibi Orientis iinperium ut cjus 0|ie-
Doletiilos non scribere: se Pauimum ud imperatorem riun ficies insiriimenlimi; nlque ideo ut Iwc in te
misisseuil. proplniicuin dictum jiuc conveniat cfliciaiis : Con-
Hormisdaquibus supra. stitues eos principes suptr omnem lerram; memoret
Animus uoster diuturna redditur exspectniionc erunt nominis lui, Domine,in omni progenie el gene-
sollicitus : praecipucad lanlum princi ><iiiriesiinai, ratione ( Pstd. XLIV).Elenim cuiii libi sit Clirisiin-
sub celerilaie nos (eriiores del>uis>etisefficcre. Nnin IVIIIIpacem servare propositum, quis le dubiiet :i
ante diem Ascensionisdominicaeliileras vestras cre- Cliristo esse dilectum (delectum)? Haec prima sunt
debamus nos posse s scipere. Idcirco lam veslr.c vestri fundamenta principatus, Deum plaiasse jusli-
ct a civisse vubis exccllcnlissiinae majcslniis
sospilalis indici.i, qtiam profeclumcaiisa:, quam per- lia,
advcrsarios ejits velul proprios compri-
agendam cum Dei noslri juvamine suscepisiis, desi- auxdia.dum
deramus agno-cere. Paulinum Ecclesne Romanaede- *- mitis inimicos. H.-ccnimirum maxima rcipublicae
fensorem cum scripiis pracsentibus (lcsiiiiare cura- fundamenia sunt, hnc s liduin inviciumque robur.
liiimanisiciibus polesl esse pervium quod
vimus, tam principi lilteras, quam singulis, quibus Neque enim
est divinae gratiae firmitate vnllalum. Testis est huic
nportuil, dirigenies. Quapropter Deum nostrum
; ait enim : Elegi David servuin
congruis precibus ornmus, ut ipsc saluiem vestram proplielica Scriptura
sua pnpitialione cuslodiai, et causaequalem rieside- meum, oleo sanclo meo unxi eum: manut eniin tnea
ramusconcerieredignetur effectum.Qui[F. quia] nihil xuxiliabitur ei, et brachium meum confortabil eum
majusinter titulosoprniiiimperaiorisascribilur, qunm (PsiW.Lxxxviii).ConiraaUiemfriislraarmi),fruslrasibi
sieum EcclesiaGraca, pracsens etfuiura, prsedicaie copias quaerit, queui gratia superna dcstiiuit. Etenim
merealur pacis auctorem. Dala III catendns Mnias, vcraciter scriplum est : Nisi Dominus custodierit
Eulharicoviro clarissimo consule (anno Domini519). civitaiem, in vanum vigilant qui cuslodiunt eam
EPiSTOLA XLIII. (Psal.cxxw). Beilabis luquidem divino tulus auxilio,
excellemissimc princeps, et luae reipublice jugo fe-
AD KOSDEM LEGATOS
rocissimaruui gentiuin colla submittes; sed iiulla
De his qttx agant vuli se moneri: Stephanum vicloria pntesl e.-se procstantior, quam quod hiimani
commendat.
generis hnsicm pnst quaesitalam longi temporis lir-
Ilormisda legatis nostris quibus supra. D mamenta subvertis. Enimvero cacterorum natura
Necesse est ut vel de iiijuiiciae actionis statu vel praelioruindislincta gentihus, regionibus termiitata,
de vestracdileciinnis cogitemus absentia , el pro his cruore polluta; hocc omne genus liiimanum palma
rebus snllicilinionoslra non palitur scribemli Ijuasli- compleclitur, bunc omnibus' regionibus imputabis
bct occasioncsomittere. Anlehac per Magislrianuin, (importabis) Iriumphuui; et quod divinaeproximum
qui iu Symmachipairicii remeavit obsequium, litle- pietati esi, qui paulo anle ductu diaboli grassabau-
ras caritati vestrse direxiiuus, hnrtnntes tit nos de lur, nunc ad
propriacsaluiis eiTectumsine saiiguinis
uuiversis quacin cansa rcclesiasticn ges'a siinl vel elfusionc vi.cuntur. Durabit igilur iiujiis Clirislian.i:
gcruntur non omitterelis inslruere, quod et facere victoriae per aevttiniriumphus. Neque enim poierunl
pro nostrae rogitationis revelalione dcbclis. Nostri labe lemporis aboleri, quae in semjiiterna fidei stabi-
enim voti est ut labori vesiro Deus omnipotens de- lilale fundaia sunt. Permanebit Ionge laleque veslro-
sideratum conredere dignelur effectnm. Siephnnum rum fama faclorum, etsicut divinis designatur elo-
negolinloreni per quem vobis nosira contrndenlur quiis, in omnemterram exivittonut eorum, et in fines
* Hacc
epistola cum quinqtte seqnentibns scriptn est post pacem niintialam, anno Domini519.
455 IIORMISD/EPAP/E 45G
serrmverba eorum ( Psal. xvt;i). Et cacteris qnidcm A cuncia haec provideuliam disposuissc divinam? Pri-
bellis agros, urbes, oppnla ct, quod supremum est, iniim eum principem essc delecium, qni cum se ho-
subjectorum libenaiem tueris, quae, mortnlium usi- iuiniim suscepisse yiderel imperium, non se nbliius
bus comparatn, simili quadam morlalitate solvenda esl Deo esse subjeclum. Dehinc quod inlem frater-
sunl. ln hoc ccrtamine vita ipsa defenditur, et qno- nilatem tnani Ecclesia: su;c praesuiem dedit, qiiem
dammodo pro scmpitemue bentiludiiiis arce pugna- nrm essct amhiguum cimi sede nosira, id es4 apostu-
lur. Quocirca coniiiiuam tauli nperis npparatus cle- licn, ceriam mansuramqim firicisubituriim esse con-
mciitiae vestra: inli.iitionem reqiuril. Fucile ut nul- rordiam. Eienim libello a nobisfiiei libenter acceptu,
lum prorsus receptaciilutn eo quo rursus immanissi- cum rediiilegr.iiionis in Christo fueris avidus, uun-
mus hostis emergal invcniat; cunctis eum nudate qunm iu pr;e<leslinaio!ie diviun fuisse a nobis cog-
pnrsidiis, et si quiil usquaui vestigiunim cjus rcli- nosccris alicnus. Iiaqne, dilectissime frater, Deinosiri
quum cst, id omiie elementi remedio purgate : omne sponte currentibus' inslale beneficiis, spnrsi olim
ncquiiiiv germen funditus eruatur; adversa Dco gregis plenius iueitibra colligite, et cu^lodiie collecla.
slirps ad vivum usque resecetur, ne minus coni- Meraentu nuuc clementer assignatnca Christo navis
pressa (quod absit) iulquitatis radix venennta lalius esse te rectnrem : fac cngites dinbolicaeconliimaciai
ilernin virgulla dilfundat. Quorsiim haec? Quia su- B spiritus, quietcm itincris et curam tnrbnuics; nec
perest adhuc vnbis Alexnndriti.i: atque Antioclienac te lateiit fiucus tempestalis inccriae, quos evigili
et aliarum Ecclesiaruin nu lo modo ncgligenda cor- meiite prospicins, ct erccia in Deum rationc com-
reclio, iu qna si sun n curatn clementia vestm immi- penses. Nulla libi coinmissi iugulii neg igenlia cla
sciii, spes est quo auciore bona cuncta credimus viiin domiiiicaer lis exiorqtteat. Illud ttnicum rccii
incipi, eodein celeriler auxilintore comjileri. Com- iiineris sigiium fnis semper obtutilnis in ucre, qnn
mcndamus pcetcrea legatns ab aposiolica sede di- ceiiius perfianlis diaboli turbat.i contetnnas, ct :ul
rectos, ct apud vesir.im lidem religionemque de- proimssi p.iiius Iran |iiili;i pervcnias, ILcc csi Cliri-
ponini.tis; i|iios ita perfcctis nmnibus pielas vestra sliani paltrsira rertaminis, tali Clnisii militiie sem-
(liiniliat, tit divinis vesirUque bencficiis ad aposloli- pitcrnae vitaepalina proponitur. llxr. tibi rcctissimu
catusedem plenam referant de Ecclesiarum omnium cogilanii DOIIrie rll suo militi pracsiduim ducis; ct
pnee laclitiain. Qun: scripM jier Pauliiitlin Hoinanae qnanto hosiium imiliiplicaiilnr insidiir, tnnlo summi
Ecclesia: defensorein famuliim vestrae pielaiis inge- gratia rectoris adversantis venena niiserieordiaesusc
renda trnnsmisiniiis. Data vu idus Julii, Eutlinrico facit essc mat rinm, sicnt sernio apostolicaeveritntis
viro clarissimo consnle (niiiio Domiui 5 9). asseruit, dicens : Ubi abundavil iniqttilas, superabun-
EPISTOLAXLV. 2 davil et gratia (Ruin. v). Tu laniiim divinis rectis-
ADJOAXNKM EPISCOPUU CONSTANTINOPOLITANUM. siiiiisque inhacrens iiislitulis, eiclcsiasticnm fovendo
Leudut Joaunem ad unittilem Ecclesimrediisse; hor- concordiam,veluti quodainpacilicaevoluntatis
talur ut Aiexandrinmet AntiochenmEccleîmunio- signa-
nem procurent, legutosqueei commendal. tns indicio, illius esse discipulus appruberis qui ait :
Hormisda Joanni episcopo C<uistaiiliiiop<.|itano. Pacem meam do vtibis, pacem mettm relinquo vobis
Considemnti iniln tuae scrpla cnritatis, in quibus (Joan. xiv).Hortare elinm, quanqiiam sponie ailrecla
cum sede bcaii npostoli Pe ri ttnnm tibi essc 1'ulen tcndei.tem, lilium noslium clemenlissimiim pin-
prnfcssus es; propliclicn bbet exclamaie licenlia : cipem Jusliiium, Clni-liano s;cc ilo diviniius cmnpa-
Ecre quam bonumet quatnjucundum hab.tare fratret rnium, en perliccrc qnae regalibus litieris d gniiins
in unuin (Psal. xxxn). Neque enim refert quaui lon- esl polliceii, ut missis ad eos ed ctis quos ab Ecclc-
giuquis locortim spntiis dividamur, quando jnm Deo siaemairisuberibus rliam nuncrievius error abducit,
auctoie una lidei cobabilatione conjungiuiur ; nuiic dinbdlicam fraudem et auctoritate rcligionis cl mo-
enim miscricor ia procurnnle diviua in unitis cor- deratn pole-tate compescalimpetii, enmque silii cnn-
poiis viilluiii dissipaia olun Christi iiicmbra cmive- tra communem toiins buinnniiatis hostcm maxi-
niutit, cl nb iniquissimis direptn latronibus niinmi- mam ducat esse victoriam, si supernae nuxili.i Divi-
tiaian prophet cis vocibus Douiini nostri redintegra- V nitntis vetusii serpeutis vcnena coniprcsserit. D.:
ttir ha?rediias, el vere in hujus pelrre lide, id est Anliochcnaequoque biqnc AlexanririnaeEccêsinriiui
apostnloiiiin priuci; is (irmit.ite, Orieuinlis Ecclesia: sinlu iion suprrsedeas esse solliciius , ct clemcntis-
fliiidaiiiciua solidnniur, qn:c, ctim facta tuis liiteris simn subiude stippruLniout in his quoque piccm rc-
indicentur, tempestiva cxsultaiione dicenduin est: ligiosn ordinntioue restituat, qunlenus bonis cceptis
Quam spcciosipedesevangelizantiumpacem, evangeli- plcnae ctimi.luiii perfectimiis adjungnt. Frustra enim
znntium bona (Rom. x). Gralias igitur excelleniis- bonum «pus incipitur.si nnn iu loiuni perfcctio snli-
simaeTr niiali, qtr.c cniiseiitientis in Chrislum Ec- se |iiaiur. Cnnimendamus praelerea legalos a scde
tiesiii: au rcipublic.c dedit esse reciores : cniinvero apostolica destinatos, (|iios ita faciat ari nos tua di-
reruni snlus e»l, quoliens iu lidei calliolicac ver.tnte lectio remeare, ut nobis plcnain referre qiteant de
sacerdoles ac principes tnens una conneciit. Httc(ir- reslituia universis Ecclcsiis pace lafciitiam.D.la vn
niiiiii pacis vinculum esl, lucc cceliius dimissa sccie- iius Julii (anno Domiiti 519), Euihayrico v. c. cun-
las; iicque fas, csl ciiiiti iu quo videnl concordaii snle.
pi-aposilos, aliud scnlirc stibjcctos. An dubium est
457 EPISTOLJE ET DECRETA. *58
EPISTOLA XLVI. jV Magnaprofecto memoria teltcilatis transibitis ad prt-
ADJUSTINIANUM. steros, quia vos in facienda pace sollicitudine cer-
Commendateum,quodJuttino adjumentofueril in pace tum est fuisse constrictos. Habetis apud Divinitatem
Ecctetimreddenda, ad quam perfecle ineundam hor- meritum, cujus religioni persolvitis affectum. Operati
latur.
quidem estis generalitalis desideria, sed et vestra
Hormisda illustri viro Justiniano. pariter completa sunt vota: et cum animae vesii-ne
Benedicimus ineffabile Divinitatis auxilium , quia paraveritis praeraium, universitas sibi gaudet bene-
de Ecclesiarum pace universitatis desiderium sub flcium impensum. Quapropter debita honorificenlia
tranquillitnte agnovimus fuisse completum. Quod salutantes horlamur, et petimus, ut vivacilate qua
quidem non praeteropinionemnostram contigit fieri: quietis ecclesiasticaecospisiisinitium, procuretis ef-
quia religiosissimi Augusti prxsumpti genere spem fectum ; et quocunque contentionis alicujus videritis
semper gessimus de quiete, et quod credidimus fa- remansisse vesiigia, curetis modis omnibus inse-
ciendum sub principe Christiano de adunatione, erat quenda. Adeste Ecclesinrum Dei plenissimse tran-
in volum. Quare babebit gloriosus imperator de hac quillitati, insistite labori, quem fidei vestraemunere
causa Iriumphorum litulos, non quibus se oblivio Domino curaslis offerre. Facilis enim, ut majore a
mortalitatis interserat, sed quos Divinitalis gratia B vobisfiduciaexigamusplenitudinem, quosgratulnmur
super perpeluitate confirmet : el vobis quoque cce- desiderataedulcissimas adunationis initia voiiva fun-
lestis remunerationis non deerit praemium,qui adju- dasse. Data consule suprascripto (anno Domini 519).
vislis boni principis instiluium, alque obsequio con- EPISTOLA XLVIII.
venienti desiderio horrorem segregationis fecistis
cxcludi. BenedictusDominusDeus notter, qui visilavit ADJULtANAM ANICIAM.
tl fecit redemptionemplebis sum (Luc. 1). Superest Eadem qucein superiore
nunc ut, quia vobis hujusmodi officium certum est Hormisda Julianae Aniciae.
providentia Divinilatis injunctum, accingMis, ut ail, Litteris amplitudinis vcstraeperceptis, gratias Deo
lumbos, et pacificaeadhortationis viribus persequa- nostro de catholicaefidei redintegratione persolvimus;
roini, a quibus pacem non videtis agnosci, maxime optanies ut ipse vestris sensibus, pro religione sua,
quia graliae gloriae vesirae detrabitur, si quid in hac quod concessit longi aeiate conservare dignelur stu-
causa fuerit minus impletum. Circumspiciie omnia dium : ut sicut personam vestram imperialis sangni-
fide qua viviiis, et diligeniia qua vigetis occurrite nis vena nobilitat, ita couscienti» bonorum meri-
omnibus incursibus quibus religionis Christianaere- tnrum luce praefulgeat. Unde salutantes ctiliu
atque
verenliam videtis esse vexatam, ut inslantineveslra G honorificentia competenti, poscimus ut in eo quo
bene possiinus cum exsultatione dicere : Reminisctn- ccepistispermanere proposilo debeatis, et dare ope-
tur, et convertenturad Dominumomnet pnes lerrm ram, ut ad effectumconntus tantaecausae perveniat,
(Ptal. xxi). Quaecum ita sint, vos qui Ecclesiaeca- ne aliquod in posterum semen hujiis mali remaneat,
tholicae tranquillitati fecistis initium, procurare decet
sub qualibet occasione inimicus qui-
effectum : non deerit Salvatoris nostri favor in per- unde posthac
Domini 519).
fectione, qui vobis hoc npus inspiravit incipere. Dala libet fideirevirescat (anno
consule suprascripto (anno Domini 519.) EPISTOLA XLIX.
(Poslhancepistolam incolleclione Avellana altera ADANASTXSIAM.
haecsuccedit quam ex eadem collectione vulgarunt
Ballerini oper. S. Leonis, tom. III, pag. 166). Eadem qum in superiori
Hormisda. Hormisda Anaslasiae.
Cum necesse fuerit scripta domino filio noslro
clementissimo principi destinari, amplitudinem ve- Postquam Deus nosler Ecclcsiab sux mcinlira iu
redeunlis solidavit, diu vos deside-
stram silentio praeterire nequivimus. Et ideo saluta- pacem pristinam
tionis bonorificenliam praeloquentes eos qtti in rem rasse certamina... Quofl provenisse gaudentes, et
destinati sunt commendamus, postulantes ut domino D nosquidem indesinenterdivinam clementiam depre-
nostro auctorc sub vestra dispositione celeriter ut camur ut, sicul has regni primitias gratanler acce-
(leg.ad) destinala perveniant, ut sacratissimuset reli- pit, ita fidem boni principis omni semper adjtivel
giosissimus imperator merilorum suorum gloriam prosperitalis aifectu, nt tani ipsum quam vos omnes
possit sine dilatione cognoscere. in sacrosancto religionis amore custodiat, ul quorum
EPISTOLAXLVII. fides errorem pessimaedissensionis abjecit, et tu ita
ADPOMPEIUM. in terris floreas, uta:ternae salutis remuneratio sub-
Laudal Pompeiumquodte pacis sludiotum ostenderit: sequatur. Nunc igitur vos quoque vota nobis con-
hortaturad operam navandam, ut perfeeta Ecclesim
tranquillitat reddalur. jungite, et omnibus a Deo viribus imploraie:
Hormisda Pompeio. uthujus correctionis exemplum omnes sequanltir
Ita devotionis nostrae aiiimum gaudio concordiae Ecclesiae,ut nihil sibi diabolus remansisse gaudcat,
fatemur impletum, ut nulla credamus verba suffice- quem in tottun pene nostra concordia gratulatur ex«
re quibus fidei vestrae puritatem valeamus explere. clusum (anno Domini519).
PlTROL. LXIII. 15
159 HORMlSDiEPAPiE 4G0
EPISTOLA L A poscerii, ad eam possit admilti, secundutn quam et
ADCitATUM. de Thraciae el Scylhiae, Illyricique partibus, vel
Gratum taiutat, ab eoquecertior fieri de ejut Epiri veteris, sed et>secundum quod (quam) de Sy-
salute postutat. ria multos jam constat esse susceptos, gaudemes ad
(a) Hormisda Grato viro sublimi recta confluere, etdevia declinasse. Unde pro subre-
Contristavit nos ampliludinis vestrae sileatiuin, ptione mandamugyutownis cura et soliicitudoomnis
quia inter quislibet occupaliones nostri esse non de- iftvigilet, et ut jam nuUussit ignorantiselocus, nul-
buistis immemores. Et.kleo ne quod in vobis repre- lus utatur siiBplicitatisexcusalioue praeterita (prsete-
bendimus incurrere videamur, uecesse fuit ope- ritis). Scieuti peccare necessaria eonfessio est. ISe-
ratu.styli praesentis assumere, per quam nobilitatem eesse (El eccesse) est ut errorera sibi scribat, qui
tuam honorificn salutamus, postulante* ul sollicilu- monstratur institisse pravo itinevi. Bonifaciusnota-
diuem nostram de bono vestrae prosperilatis non de- rius sanctse EeelesiaeRomanasex scrinio editi exem-
sinalis effkere certiorem, quia incolumitatis veslrae pkria libelli exsequitur
bona quibuslibet indiciis Deo nastro cupimus propi- Prima satas *st, rectae fidei regitlam custodireet a
tiante cognoscere. eonsiilutis Patrom nullalenus deviare. Et qtiia non
EPKTOLA LI. B potesl Domini nostri Jesu Cbristi praetermitti seulen-
ADOHNES EPISCOPOS HISPANLB. tia dicenlis: Ttcet Petrut et tuper hane pelram mdi-
Joannis Constantinopolitaniepiscopiprofessionemdiri- ficaboEcclesiammeam (Matlh. xvi), etc, haecquae
git, prcpter orientales episcopot (clericos), qui eo- dieta sunt rerum probantur eiTcctibiis, quia in sede
rum communionempopotcerint.
aposlolica exlra macuiam semper est ealholica ser-
Dileclissimis fralribus uuiversis episcopis per Hi- vata religio. Dequa spe ei fide miuime separari cu-
spaniam constilutis Hormisda. pientes, et Patrum sequentes consiituta, anaibcmati-
Inler ea quae noliliae nostrae Joannes frater et zamus omnes hareses, et praecipue Neslorium lne-
coepiscopus noster sludio ecclesiasticacutilitatis in- reticum, qui quondam Conslanlinopoliianaefuil urbis
gessit, hoc quoque pro affectucatholicaefidei et apo- episcopus, damnatos in cencilio Ephesiuo a bcaio
Stoticaesedis veneralione consuluil, quo ordine ex Ccelestmo papa urbis Rom», et a venerabii viro Gy-
clero Grsecorum veiiienlibus tribui deberet sancta rillo Alexaudrinaechitaiisantistile. Similiter et aaa-
communio, propter causam scilicet Acacii, a praede- tliematizamus Eutychen etDioscorum Alexandrintxn
cessonbus nostris pro liaerelicorumcommunione dain sancl» synodo, quam sequimur et amplectimur,
lunati, in qua, qui se ab ejus contagione non divi- Chalcedonensi damnaios, qnae secula sanctum con-
dunt, a nostra communione habeantur excepti. Laudo G eilium Nicaennm fidern apostolicnm praedieavit. De-
propositum viri hoc zelo circa tidem et apostolica lestamur et Timotbeum parricidaro, jfihrum cogno-
instituta ferventis, ut nec per ignorantiam quidem mento, discipvtom quoque ipsius, -et sequacem in
quemquam coenoerroris alieni paleretur imtnergi. omnibus Petrvm Alexandiinum condemnamirs. Et
Digna hrec cura fidelibus , ut Sollicitostudio semper etiam analtiematilamns Acacium Constantinopolita-
invigilent, et ineulpatos se ab omni perversitatc con- num quondam episcopum ab aposlolica sede damna-
servent. Ipsa e»tenim fidei innoceniia, ulpraevideal, lum, eorum complicemet sequacem, vel qui in eo-
ne vel casu possit errare (praeviderevel cavere pos- rum communione aat societate permanserint. Qui
sit errores). Satisfacienics igitur et Imdabilibus de- Acacius quorum se communioni miscuit, ipsorum
sideriis memorati viri, et nieinoresnoslri (sicut opor- similera habere meruil in damnatione sententiain.
let) officii, documenta quacque de Ecclesiaescriniis Petrum nihilominus Antiochenum damnamus cum
assumentes, ad concihum vestrum pto generalitaiis sequacibus suis et omnibus suprascripiis. Suscipi-
instructione direximus, ul ex illis pleuius quae sunt mus aulem ct probamus epistolas beali Leonis papae
acta discentes, ab omni vos errantium communione universas, quas de religione Christiana conscripsit,
(contagione) separetis. Ncque enim est personalis sicut pruediximus,sequentes in omnibus npostolicam
odii causa in impios transgressores dicta (Deo inspi- D sedetn, et praedicantesejus omnia constituta. Etper
rante) sententia, in qua quidem causa nequaquam omnia spero, ulinuna communione vobiscum, quam
(neque) a praedicaiionecessavimus, et principi sup- sedes apostolica praedicai, esse merear, in qua est
plicando, et sacerdotes et populos admonendo, ut integra et vera Cliristianaereligionis et perfecta so-
traiisgressores absofuti, ad rectam se lidem et affectu lidilas : promittens in sequenti tempOresequestratos
Dei et judicii timore converlerent. Sed obslinaiioait- a communione Ecclesiaeca holicae, id est non con-
seranda eo perduxerat illos, ut nullis modis morti- sentienles sedi apostotlc c, corum nomina inter sa-
fera venena viucantur, sed mala semina fixis in de- cra non recitanda esse mysteria. Qood si iu aliquo a
terius pullulent radicibus. Ergo, dilectissimi fralres, raea professionedeviare tentavero, his quos damnnvi
ad omuia competenter inslructi, servate vos et Ec- complicem me mea (bac) senlentia esse profiteor.
clesiam Dei apostoli exhortatione compuncti (Act. Hanc autem professionemmeam ego nianu mea sub-
xi). Nos aulem libellura misiraus, sub quo si quis scripsi, et tibi HoTmisdaesancto ac venerabiti papae
comiuunioneiiiveslram de Orieiilalibus clericis po- urbis liomae direxi.
(«) ltt CollectioneAvellana Cod. Vatic. 4061 isie titulus stc enunliatur: Grato in l. Homisda.
461 EPISTOLJE ET DECRETA, m
EPISTOLA Lll. k.quaereremus, et hoc deliberatio nosfra rfe supT.tdfcto
LF.CAT0S. diacono probabilis invenit, trt pcr lesiiinoniuin li-
ADGEBMANUM CETEROSQUE
catholicaejungeretur; queiri Irbet-
Montt ut cum imperatoreejusque conjuge aganl, ut belli communioni
omnesEccletim,prmctpueveroAlexandrim et Antio- lum solemniter oblatum, et nostrae offereniein com
chena,ad aposlolicmsediscommuuionemrevoeenlur. munioni significamusadjuncium. Data consule supra-
llormisda Germano et Joanni episcopis, Felici et scripto (anno Domini549).
Dioscorodiaconis,et Blando presbytero. EPISTOLA LIV.
Dehis quae acta carilatis vestraerelatio eompre- ADEUMDEM.
hendit, graiias Deo nostro referimus, qui laborem. Laudat ejut defirmanda pace sollicitudinem.Ad impe-
vestrum juvare dignatus est, et hortamur ut cle- ratorem se litteras daturum, ut eumAlexandrmm
Ecclesim prmficiendumcurel. Thomamel alias ei
mentissimo principi et piissinwe Auguslx conjugt commendat, et hbrtalur ne pro reditus festinaiwne
ejus officiis imminere competeniibu» debeatis, et quidquamindispotilumrettnquat.
agere, auxilianteChristo nostro universis sub eccle- Hormisda Dioscorodiacono.
siaslica observatioue dispositis, ut omnes Ecclesia, De laboris tui quidem, quem Dei omnipotentis ju-
quaein qualibet mundi parie sunt positac,ad commu- vamine suscepisii, pro ea parie quaeacta e>l, gratu-
iiioneinsedis apostolicaerevocentur. DeAlexandrina B laniureffectu; indicantesomnibusltaliaepopufis quae
vero atque AniioclienaEcclesiis laborale ut nostrae auclore Deo * (per te acta sunt placuisse; et gratias
fideisub observationerationabili ctmneetaniur, quia Deo) nostro sine cessatione persolvimus, q»i te fecit
tantae rei perfectio, Utin clementissimo principi, agnoscere, quia non pro odio, sed pro causaemagis
qunm vobis, gratiam divinas propitialionis acquirit. fueris amplitudine destinatus. Unde quoniam soppli-
Data Eutharico viro clarissimo consule (anno Do- cem et puram cogilationem nostram per te miseri-
tnlni 519). cordia divinae propitiationis adjnvit, necesse est uf
EPISTOLALIII. de industriaevel fatigationis tuae praemw tt vicissi-
ADDIOSCORUM DIACO.NUM. tudine cogitemus. Nam sequenii lempere scribere
Ul cogitetquomodo ii qui Chalcedonenseconciliuni ilomino et filionostro imperatori disponimus ut te
scripto damnaveranl, et ad Ecclesiam redire cupie-
bant, recipiendisint. Thoinam,NicostratumetJoan- Alexandrinoraepiscopumdebeal ordirrare.Jusrum esf
nem episcoposei commendat. enim ut ea doclrina et moderatione trra corrigatur
HormisdaDioscoro dincono. Ecclesia, in qua praecipueab ipsis aetatis luae priit-
De laboris lui, qnem cuin Dei omnipolentis juva- eipiis militasti; nam displicuit i.obis quod caritatem
tniue suscepisti, pro ea parte quae acta est, gratula- rwm atnplissimus imperator Aniiocbenoepraeponere
mur effectu; el indicamus ut quemadmodum revo- C nitebatur Ecclesiae.Meliusenim in seto patriac tanii
candi sunt hi qui ex scripto Clialccdonensis concilii accipies sacerdotii dignitatem, ut vEgyptiospopulos
constituta damnaverunt debeas cogilare. Foisiian doceas, quam inler Syrflg,novos et mcognitos homi-
tales non schismatici, sed magis liaerelicivideamur. nes, in alia orbis parte progenitu» errafer viuearis.
Aiicerte una sit causa tam eorum qui sermonibus Thomaequoque et Nfcostrati fratrum et coepiscopo»
quam eorum qui eonvincuntttr scripto damnasse, rum nostrorum observalio longa nos contrislat, et
quin per hanc distaniiam fiiius nostcr vir illuslris miramur rur apud csUholicumprincipem-rectae fide?
Albinus religiosus videiur facere quacstionem,et co- laborare videantur episcopi, quorum desideria tua
gita ulrum et scribentes contra Cbalcedonense con- debebit caritas sublevacg agendo quatenus optata
cilium, per iltum generalem libellum lantum suscipi consequendo moeror coTTvertipossit irt gaudium.
debeant, an certe aliquid amplius addicere. De Alex- Jomnes Nicopolitanus episcopus per Ammonium
andrina et Antiochena Ecclesiis solatio Dei nostri diaconum nobis scripsii, quod ei aliqur malevoli
adjutus enitere, ut omnibus recte dispositis commu- apud principem nituntur generare calumniam:
nioni catholicaesocienlur. Thomae quoquc el Nico- quem dilectioni Uiae commendatnus, borfantes, - ut
slrati frairum et coepiscoporum nostrorum observa- elabores ne ejus quieti inimicorum possit noeere sub-
tio nos longa contristat; et raiiamur cur apud ca- D reptio. QiieinAmmoBiuiiidiaconumad nes vemenleiw
tbolicum principem rectae fidei Iaborare videantur in sedis aposiolicaenoluimus communionesuscipere,
episcopi, quorum desifleria tua debebit caritas sttble- landiu donec, habito cum Sergio-diaconotractaiit,
vare, agendo qualeuus optata consequendo mceror quid ordmari debuerit qusereremus; et hoc delibe-
converti possit in gaudium. Joannes Nicopolitanus ratio nostra de supradicto diacono probab lis invenit,
episcopus per Ammonium diaconum nobrs scripsit, ut per testimonium libelli eommunioiw catholicaj
quod ei aliijuimalevoli apud principem nitunlur ge- jungeretur; quo libellosoJerrmiterobtato-noslraeofle-
nerare calumniam: quem dileclioni tuaecommenda- renlcm communioni signiflcamus adjanctum. Pawli-
niiis, hortantes, ut elabores ne ejus quieii inimico num EcclesiaeRomanae defensorem lomraendamus
rum possit nocere subreptio. Quem Aramoniumdia- et horlaraur, ut nihil indispositura pro festinniione
ronum ad uos venienle n in sedis aposiolicaeno- vestri redilus relinquatis : quia meliiis cuncla sub
luunus communionesuscipere, tandiu donec, habito prolixitatc temporis cum Dei noslri juvaminc dispu-
tiiiii Sergio diacono tractatu, quid ordinari debuerit nuntur, et gratius est, ut sub tnora omnium Ecclesia-
* Ansulis inclusa
supplevimus ex edilione Koinaiiaper incuriani in Labbeo omissa.
405 HORMISDJEPAPJE m
rum ordinetuvstatus, quam cum per festinationem iK Gloriosis ciementiaevcsirae laboribus ccclesiaslicae
aliquid imperfectum remaneat, unde iterum et labor palma coneordiaeet orbis pacnti votivn tranquillitas
nobis generetur et nostris afferatur ordinationibus generali praedicatione respondent. Quae rcs nostrum
difficulias. Data supradicto consule (annoDomini parcum reddil ac retinet ad agcndas gralias sermo-
519). nis officium.Illtul lamen, quod pro vobis indesinenter
EPISTOLA LV. Domino noslro preces effundimtis, non taceamus,
AT»TUOMAM ETNICOSTRATUM. quia in vblis infinilus affectns est, finitum csse po-
Se de eorum talule essesotlicitum. Joanni et Dioscoro test in prxdicalione jndiciuni. Verum inter haccpie-
per titteras eos commendasse. tatis veslrae beneficia, uno [F. unaj nos, quse etiam
Hormisda Thomaeet Nicostrato episcopis. vehementer aflicit, cura non deserit, quod Heliam,
Animum noslrum pro negotio vestro otiosum aut Thomatem, alque Nicpstralum fratres et coepiscopos
desidem non putetis , nam non aliter de vestra fali- meos, qui primi ecclesiaslicam festina sectui sunt
gatione quam de propria cogitamus. Mena siquidem devotione concordiam, non solum magni frustraiur
Ecclesiaenostrae nolario insinuanle, cognovimusca- palma principii, verum etiam mali miseria comitatur
riiatem vestram adhuc observalionum molestiassus- exempli. Quare clementiam veslram, mixto etiam
tinere : et ideo in istis adversitatibus Deus omni- IB precibus fletu, deposcimus, ne gaudia noslra, qusc
potens dignelur praeslare remcdium, tam ad Joannem de baereticorumquotidie conversione praestatis, prae-
fratrem et coepiscopum nostrum scripta direximus, fatoruin abjectio intoleranda conturbet, quia non sola
quam dilectissimo filio nostro Dioscoro diacono per personarum nos causa sollicitai, qtiibus et boni facli
lilteras noslras injunximus, ut domino et filio nostro simul sufficere gloria possel el meriti: sed quod ve-
Justino principi necessitatcm ct causam noslrae di- nerabiliura constituta canonum contemnunlur, et
leclionis insinuet, et instanter agal, quatenus desi- quod non parvam eorttm abjectio apostoli&c sedis
deriis vestris dominus noster congruum dignetur tangit injuriam, nec Christianitatis vestrae sinceritas,
praestare effectum : cum quo Dioscoro diacnno debet qua et magnnm patrocinium veteribus constituiis
loqui veslra fratemilas, quia necesse cst ut inten- impenditis, et sedis apostolicaeprincipatum acta no-
tioni vestrae, vel inluitu catholicae communionis vel viler veneratione sancitis, uno inexpugnabilem re-
consideratione nostrac adhoriationis, studeat. Data linquat posteris negotio qtiaestionem.
quo supra consule (anno Domini 519) EPISTOLA LVHI.
EPISTOLA LVI. ADELPHEMIAM AUGUSTAM
AD JOANNEM ETDIOSCORUM LEGATOS. ^ Perpeluas proEuphemimet ejus viri salule ad Deumst
Thomamet Nicoslratum Constantinopoli congruo i- preces effundere. Thomam et alios commendat.
honoredolet non fuisse receptos. Hormisda Euphemiac Augustae.
Hormisda Joanni episcopo et Dioscoro diacono. Orare nos et pro veslra incolumitate Deo nostro
Reperiraus Thomalem et Nicosiratum fralres et vola persolvere, cum catbolicorum eliam cuetu sine
cqepiscopos noslros Conslaniinopolim non ita susce- cessatione ponlificom, non veslrae studium exoratio-
ptos siculi noslra fuere desideria, et ipsi semper nis invitat, sed devotum atque persistens in ecclesia-
optabant : non solum enim loca eis debila dicuntur stica stimulal reconciliationc propositum. Quis enim
ablata, sed a communione quoque eos cognovimus ab hacrcticasegregalus conspiratione se tcncat, quis
fuisse suspensos. Quod quam acerbe ferat animus aliis in sua utatur deprecatione
principiis, nisi ut
noster, etiam fralernitatem, ct dilectionem tuam vobis serenissimoque principi
jugali veslro et vila sit
credimus nestimare : et icteo quantam diligentiam longior, et ad prosperitatis augmentum gratia divina
causae videiis magnitudinem poscere, tantara vos ef- proximior , qui initia felicis imperii
pleclendi exse-
ficaciam debetis sine mora praestare ; et agere, ne cratiouibus consecraslis erroris, et amicam diabolo
nos magis, apud quos fuerunt, videamur esse con- pacificaexpulistis intentione discordiam ? Unde mmc
tempti, cum iliis, contra quam desiderium commune decet vos laudabilibus coeplis insisiere, et per lotum
habuit, sollicitudinis molestia fuerit indecenter in- , orbem perfectam spargere medicinam;
quia Christo
jecta, in tanlum ut nec de facullatibus eorum •
(quae major numerus gregis oblatus mercedem confidenter
eis dicuntur invasae a fratre et coepiscopo nostro1 exigit largiorem ; inter
qute ciHSeveslrae sit ut nul-
Joanne) dicalur aliquod ordinatum, nec litteras no- lnm Satanas jamdudum prostratus vulnus efficiat,
slras, quns per eos misiraus, fuisse susceptas. De qui- sed communionis unitas magnumsit jusliiix
imje-
bus omnibus ita vos agere desideraraus instanter, utt trandae sulfragium. Qusesumus ut landem de
namque
adnoscaritas vestra de effectu bujus caiisae valeatt venerabilibus fratribus et
coepiscopis nostris, Helia,
sub celeritate rescribere. Dala quo supra consule.• Thomate
atque Nicosiraio, quod sacraiissimorum
(anno Domini 519), canonum dictat auctoritas vobis deccrnentibus im-
EPISTOLA LVII. pleatur, rie videantur, ut auctores alicujus mali,
kD JUSTINTJM AUGUSTUM. quod primi ad unitatem sedis apostolicaefestinarunt,
Ul tuh sedibut Heliam, Thomalemel Nieostratum in communi omnium gaudio soli meruisse percelli,
restiiuendos curei ct in facto laudabili victam personali odio cessisse
Hormisda Justo Augusto. justitiam. Nostris ergo precibus apud clementissi
465 EPISTOLÊ ET DECRETA. 4J0
mum Augustum veslras adjungite, utfructum, quem A , clesiasticaeunitatis affectu parte sic ferveat, ul utillus
illis Patrum regulte tribui et conservari praecipiuut, boni relinquatur locus officii, ubi non paternis re-
inimica lergiversatio aulcrre non possit. gulis veslrae patrocinium defensionisassistat. Praeci-
EPISTOLA LIX. pue taraen Heliae, Thomae atque Nicostrali fratrum
ADJUSTINIANUM. et coepiscoporum nostrorum causa nos commovet,
Jusliniani studium erga ecclesiaslicampacem taudttt, qui primomundo[stc| necessaiiamseeuticoncordiam,
eique Heliam, Thomatem el Nicoslralum episcopos Ecclesiarum suarum privatione perculsi, cutn vcne-
commendat. rabilium'quoque canonum contumelia deprimunlur,
HormisdaJustiniano viro illustri. filque illis .propriae reconciliationis gloria causa dif-
Sludiura vcslrum erga ecclesiasticam pacem et ficilis, quasi ipsi magis periinaci menle restiterint, ct
damnaios hacreticaeconteniionis errores, ipsis reruua aliis ad sedis aposlolicae redeunlibus unitatem ipsi
effectibus approbamus; cujus vos operis magna im- Ecclesiae
magis membra discerpserint; quod quam
mensai|ue sine dubio merces exspectat. Hinc est nobis durum sit, quamque clemenlissimi temporibus
quod quidquid pro canonum firmitalc et pro aposto- imperatoris indignum, prudentiam vestram convenit
licaesedis reverentia necessarium duxerimus, ma-
aestimare, et taodem praeslare retuedium, quo el il-
guitudini veslrae secura peragendum protinus prae-]B lorum labores, et nostram grato possit solamine au-
sumplione mandamus, quia cum magno vos gaudio ferre moestitiam.
pro causislalibussperata suscipere, multipliciahujus- (In collectione Avellnna post hanc epistolam sub-
niodi exempla teslantur. Quare omissis in longa cir- diturelalia primo vulgata a ballerinis oper. S. Leo-
cuitione principiis, ad rem ipsam praesentis paginae nis, tom. III, pag. 167).
verba coiivertinnis. MceretEcclesia, et magno volivas Justinus Augustus Hormisdae.
unitatis exordio frui pracsiita non potest pro unius lllustrem virum episcopum R. grato suscepimus
causaeafflictione laelilia: hanc ul nobis solliciludinem animo non pro honore tanlum qui debelur sacerdo-
beneficia vestra submoveanl, non parvis precibus libus, verum eliam pro affeclu veslrae sanctiludiuis.
exoramus. Angit nos enim el praesens dolor, et fulu- Nam quicunque luo comprobatus judicio fucrit est
rorum occasio procurata certaminum, per quamet apud nos eli.un judicatus probatissimus. De opera
venerabilium Palrum regulae ncgliguntur, et aposto- tamen et favore qui sacrosanclis inferendus est Ec-
licse sedis putalur auctoritas possc contemni. Nam clesiis tunc demum opporliinius staluelur cum legati
cum divino clementissimique principis beneficio, sed quos nuper adregem mngnificum Trasamundum de-
et veslro simul adnixu hi soli credantur esse ponti- siihasse noseimur reversi propilia Divinitale respon-
flces, et jure Ecclesias continere, qui ad communio- (n sum nobis detulerint. Vestra auiem beatitudo supre-
nem nostram damnatis erroribus redire consenliunt; mum noiiis prsesidiam indefessis oralionibus postit-
Heliae,Thomati atque Nicostralo fratribus-elcoepi- lare dignelur. Dnta xv cal. Decembris Constantino-
scopis noslris, qui bonum causaêliam sub adverso poli domino Justino perpctuo Auguslo. Accepta xi
imperatore dedere priucipium non solum tiihil ad cal. Junii Rustico cos.
provectura bona studia profuerunt, vcrum e.iam EPISTOLA LXL
collatte sibi a domino oblinere nequeunt officiadi- ADHELIAM,THOMAM ET NIC03TRATUM.
gnitalis, et extorres a commissis sibi gregibus subire Adimperatoremel aliot sepro itlorum eausa tcripsitte
coguntur miserias damnatorum. Quapropter quaesu- significal.
mus et per divinam vos misericordiam oblestamur Hormisda Hcliae, Thomaeet Nicostralo episcopis.
ut corum causas (quaejusta est) siinimuin patroa- Quanto mens nostra doloris veslri participatione
iiiuui el probaiaevivacitatisimpendatis affectum,piis- fatigetur siipervacuuin est apud probantes fnutuam
siini principis haerendo vestigiis, quatenus eos tan- caritatem verbis astruere : sed ille qui et nostrutn
dcm suis Ecclesiis et pielalis inluilu et justiiiae con- animum et vesiros labores scrutator praescius ititue-
templatione restituat; quia in illorura coniuineliam lur, moerorem nostrum vestra in gaudium prosperi-
abinimicis asseritur optatura noslrae cominunionls £r. tate convertat. Yerum ne unquampro vestro negoliu
displicuisse consortiutn. sub alleg itione justissima et blanda intercessione
cesseraus , noveritis nos tam ad clemeniissimunr
EPISTOLALX.
ADGERMANUM VIRUM ILLUSTREM. principem, quam ad praecellentissimam Augustam,
nec non ad illttslres et magnificos viros Juslinianuiu
Eadein qum in superiori.
atqtie Germanum filios nostros litleras desliuasse,
Hormisda Germano viro illustrissimo. vestrum specialiter negoiium continentes, quas viro
Excubantibus vobis probabili pro ecclesiastica sublimi Eulogio ita tradiditnus, ut in veslro primum
pacc proposito, et lanto fidei calore ferventibus gra- ponal arbilrio uirum per vos eas eligatis olTerre,
liarura actio sola non sufficit; quia uec vos liumanse an per ipsum potius perlatorem tam principi porri-
laudis praerogativa sollicital, sed divinae exspectatio gantur quam cueleris,quas designavimus supra, per-
retribuiionis inflammat. Quod igitur maxirae debe- sonis.
mus exsolvimus, et Deutn tiostrum, cujus vos causis EPISTOLA LXII
irnpeuditis, pro incolumitate vestra quotidie depre- ADLEGATOS.
camur, roganles ut studium vestrum in omni pro ec- De iit qum Thessalonicmab Eutgchianit getta per fa-
407 HORMJJSDeE PAPJE m
mam audiverat, Dorotheum et Aristidem Romain A ascribi. Dala ut idus Octobris, Eutharico viro claris-
venirecompeilendos. simo consule (anno Douiini 519).
Hormisda Germano et Joanni episcopis, Felici et SUGGESTJO
Dioscoro diaconis, et Blando presbytero. GERMANI EPISCOPi,FELICIS ET DIOSC.ORlDIACONORUM,
Cum nos ecclesiasticaeprosperitatis gaudia suble- ET BLANtil PHESBVTERI.
varent, et prope plenura laboris vestri frucium quo- QumTliessalonieas a DorotheoennlraJoannemepitcopum
Udiecarperemus, repenie nos inimica universi, quae acla fuerint.
jrepentesuccesserai, fcimaconfundit: eujus opinionis Magnamisericordia Dei est, et inaeslimnbiliaejus
ordinem, etsi vobisnecdum referentibus suspicamur judicia, qui nihil occulttim dimitlit., ui probetur
incertum, pro ipsius rei tamen magnitudine credimus uniuscujusqueconscienlia. Dorotheus Thessaloniccn-
non tacenduin. Itaque perlatura esi fralrera et coepi- sis episeopus non novus apparuit, nec ad praesens
'
scopuui nosirum Joannem.dum ad Tliessalonicampro factus, sed se demonstravit quem olim vera praedi-
suscipiendis lantum Jibellis qui promitlebanlur ac- . cnbatepinio. Iste semper in malisdesideriis snis invo-
cederet, ita plebis irrationabili sedilione concussura, lutus, data occasione exerdiit quod contra fidem ca-
ut exsiincto priiuum eo qui hospilium venienli prae- _ tholicam semper parltiriebat scelus. In aliis litieris
buerat, ipse quoque uon dissimili caedemactaius, et significaviniiis beatitudini vestraequo ordine trans-
vix sacrosancti fontis reverentia vindicalns evaserit: eunies Tbessalonicalibellos non potuimussuscipere.
cujus seditiuuis initium, sub intenogatiinis dolosae Eral lamen conslitutum post ordinationem sanctae
eonjmenlo ab Aristide presbytero narralur exortum. Ecclesise Constantinopolitance unum ex nobis ad
Verum nos, si haec manifesla sunt, adeo de plebe ipsum dirigere, quia hoesperabat praedictus, ut unus
non querimur. Erit in polestate venerandi principis, ex nobis post susceptos libellos cum ipso missas ce-
temporis stti et catliolici sacerdolis injuriam, qua lebraret, quasi testimonio habens in genemliiate sc
jubeat resecare censura. Sed quod ad nos atfinet, ad unitalem sedis apAstolicaeesse conjuncttim. Etsi
eura pervigili per vos (Deo piopitio) desideramus fcirde, factnm est tamen : et venerabilemJoannem
impleri, quianullum volttmtis.autnonreddita ratione episcopum ad ipsumdirigentes, directus est cum ipso
converti, aut sic reetam viam fidei profiteri, ut sibi es coromuni eleelione Epipbanius presbyter. Ger-
aprindpe aliquid sine doetrimc remedio cause'.ur manns venerabilis et illtistris episcopus erat cum
ijsponl. Haecigilur suggesiione vestrae suppbc.itiouis eis, el Ltcinius comes scholaeex ordinatione clemen-
pcragite, ut Thessalonicensis episcopus, qui sub li-simi imperatoris. Qui Licinius tamen cum prius
mlerregatioflts obtenlu ecclesiasticam pacem protra- _ pro aliacausa esset Thessalonicam directus, congre-
eto in loagum nitkur dissipare negntio, quoniam a gaia synodo de paroecia Ecclesiae Thessaiunicensis,
wtttt suwvperc noiuit a principe ad urbein direcius, ibi esl invenlus, exspectans seenndum promissionem
ab apestoliea percipiat sede dnctrinam, el quidqUid unuin ex nohis. Voluerunt ipso pracsente libellos fa-
tibi 4truium pulet, tiuc veniens proesenti a nobis in- cereet subscribera,: quod factumest; signavit ipsos
quisitionecondiscat: sicenim probare poiest se ca- libellos praedictus vir, et veniens Constantinopolim,
tholicae professionis servare cauleiam, non malitiose factum nuntiavil. Dicebatur nobis ab apocrisiario
concepla vindieare certamina. Seiat nos paratos esse, Dorothei : Jubete dirigere qui libellos suscipiat. Dc-
el bene inquirenles iostruere, et eirantes ad fideire- liheratum est, sicut piaedixiinus, venerabilem Jonn-
ctum tramitem scientia duce revocare: quia si dubi- nem episcopum ambulare, ut haberet tesiimonium
taas paratam non vult experiri doctrinnm, nec rursus snbscriplionis illnrum. Rogavimus piissimum impe-
i* «mplicitate eordis qusc pacis et religionis causa ratorem ut comes Lieinius ambularei cum eo: quori
jubenlur admittere, in aperio est qua mente vel Dei et factum est. Et quia pervenerunt in civitatem, ntin.
iiottri praeceptis obsistai, vel ortbodoii principis tiaium est Doroibeo per comitem Licinium praesen-
exempla contemnat. In hac ergo parte totus sugge- tiam adesse nostrorum. Qui direxit Aristidem pres-
stiont»vaetraeaetus immineat, quia nec illi alia pos- n byterum cum aliis duobus episcopis, quos soloss'cie-
stmt ratiane salvari, et incitataeplebis sub hoc melius bat adversarios esse negoiii, ut noslros videret: cuni
raoderamineeaiwa sedatur; cum quo etiam Aristidem quibus voluerunt facere primum certamen de libcllis,
prssbyterum clementissimus prrneeps ad nos veuire dicenles : Sunt capilula quae debeut emendnri. Dl-
prjaefpiat,quia, ticut praefatisumus, orones quorum xerunt nostri non esse in poiestate ipsonvrnboc fa-
pax ecdesiastica ambiguitate dividitur, simul ad cere: si vultis facere, Deo gratias ; sinon vultis fa-
communlonem nostram, depulsa mali erroris aegri- cere, venimus, salutavimus vos, perambulavimus.
Discesserunt post ista verba. Ad aliam diem convc-
tudine, catholicae scieniiae cupimus sentire medici- iterum ista loquentes ; et antequam proposi-
nam. Pralerea mox ut prajseniia vos contigerit scri- nerunt,
tionem verborum fecissent, ibi non estinlenlio gene-
pta suscipere, debebitis ad nos de vestris aliquem rata, non injuria secula est : subito populus insanus
destinare cura relalione quae universa contineat, irruit super ipsum, et duos pueros occiderunl epi-
unde bis quae gesta sunt vel geruntur solliciludinem1 scopi, caput etiam fregerunt episcopo in duabus p. r-
noslram relevare debeatis. Datartum quoque litterisi tibus, et renes ejus dissipaverimf, et nisi misericor-
vestris adjungite, ne vobis poniteris tarditas possilt dia Dei, et defensio Saneti Marci basilic* eruiiSft
eos de manibus eorum, ibi perierant: liberali sunt A sonis intcntio dilectionis vestrae vehemenier debet
tamen, quomodo diciiur, quia manus publica super- incumbere. Nam qtiid prodest Ecclesiam redinte-
venit, quaceos eruere potuit. Ista et istorum concin- grasse, si ab ejus corpore sacerdotes videattius ex-
namenla Dorotheiroalitia fabricavit, quiante biduum traneos, quos in nostram communionem vos caute
quam pervenireni nostri Tbessalonicam super duo aut rationabililer non ignorastis esse susceptos? Unde
millia baptizavit: * sacraraema tanta erogavit in po- non leviter nos res ista contristat, si ab his qui sc-
pulo, quaepossint ipsis ad teinpora sufficere, signi- dis apostolicaepraedicationemsequuntur, negligantur
ficans plebi quia fides recla mutaiur. Ista ûomodo qui in ejus fide et consensu recepii sunt. ldcirco,
non habuerant excitare populum ? Isla quem non in- sicutiiortati sttmus, pro eorum comraunione atque
vitabant ad seditionem? Post.boc ipsum libellura loco, serenissimo principi vehementer insistere: nam
quero fecerat cura ejiiscopis anle populum scidit, di- in eadem causa domiuo et filio nostro clemenlissitno
cens : Ego istud usque ad mortem menm nttnquam principi el viro illuslri Justiniano (ilio nostro scripta
facio, nec facientiliusconsentio. Occiderunl et homi- direximus, hortantes eum ut cum vestra, qnantum
nem (Joaanem) venerabilem calholicum, qui nos ad Ecclesiarum suarum receptionem- peninet, de-
venientes susceperat in dorao sua, qui semper sepa- beant caritate tractare. De eovos arliculo nostraead-
ratus fuit a couununione Dorolhei propter synodum B monitiouis suspicamur non immemores. Diximus
Chalcedonensem: in quo lalem mortem exercuerunt, cnim quemadmodum, exclusis occupaloribus, bi, de
qualem illi qui sanctum Proterium occiderunt. Ista quibus loquimur, ad proprias revertaniur Eciiesias,
ad clementissimum imperatorcm pervenerunt, et ut illi alibi (si tamen reclae sunt fidei) ordinenlur. De
prope in tota civilate catbolicus lucius est propter personis Scylharum monacborumJustinianus virillu-
talia quaeeontigerunt seelera. Promittit sancta cle- stris nobis scripsit, quarum exemplaria litlerarum
mentia viudicare el cilare Dorollieum, quia nos con- fraternitali vestrae direximus, qui cum nollent susti-
testati sumus pietatem ejus, dicentes : Nulla ratione itere veslrae dilectionis adventum, et observationum
Dorotfaeuminler episcopos aut in communione sedis rnoras se dicerent ferre non posse, tentaverunt clam
apostolicaepolest beatissimus papa recipere, etcon- de urbe discedere; quos tum nos faciemus solliciiius
tra qui voluerint eum in sua communione recipere, custodiri, ea quaede vobis cnntraria dixerunt volenicrs
scire se esse reos aucloritate ecelesiasiica. Isla ad agnoscere, ut cum reversi, Deo propilio, fueritis,
notitiam beatitudinis veslras festinavimus referre, ut eorumerrorrationabilibus adhortalionibus corrigalur.
nihil vos lateat, quod in islis partibus agilur. Ac- Data IUnonas Decembris, Eutharico viro clarissimo
cepta iv calcndas Deeembris, Eutbarico consule consule (anno Domini 519).
(anuo Domini 519). C EPISTOLA LXIV.
EPISTOLA LXIIL ADJOANNEM MELIClTiNUM (UILITAS*ECCLESJ^)
. ADLEGATOS. EPISCOPUJI.
Dolel Jaannem occisum: el Dorothto ab episcopalu "
remoto, aiium, Arislide excepio, in ejus locum sub- ConstanlinopolUanamEcckmam ad tedi» apotteticai
slitni prmcipit. Thomamel Nicostratum suis Eccle- communionemrediisse
siis reslituendos.MonachosScythas Romceusque ad Hormisda Joanni episcopo IJelicilano ' (Nilecopo-
legatorum adeentumdelineri. litano).
Ilormisda Germano et Joanni episcopis et Blando Yota noslra caritatenj tuam latere nolumus, ne qui
presbyiero. p.irticeps fuit sollicitudiois, gaudiorum fruc u redda-
Graviter nos Joannis catbolici afflixit interitas, tur extorris. Et ideo Constantjnopoiitiiiam Ecclesinrn
quem haeretici Dorottiei vasauia perhibetis exsiiu- ad communionem nosiram rediisse, Domino propi-
ctum. Nam eumdem Dorotheum Constantinopoiim tiante, tradenlibus significannisalloquiis; et manda-
jussu principis didicimus evocatum. Adversus quem lorum, quiielegaiis nostris dedimus, in omnibus se-
dnminoet filionostro ciementissimo prineipi debetis riem fuisse completam. De qua parte, ut ad dileclio-
insistere, ne in eanidem eivitaiem dcn;«o revertatur: nem tuam plenius perfectum gandium -pervcniret,
sed, episcopatus, quem nunquam bene gessit, honor« libelii Joannis fratris et consacerdolis nostri episcopi
deposito, ab eodem loco ac Ecclesia longius relege- Constanlinopolitani, et Justini clementissimi princi-
tur, vel certehuc ad nrbem sub prosecutione congrua pis Orientis sacrarum litterarum cxemplarta pariter
dirigatur. Ad hanc etiam parlem evigilare debetis, credidimus destinanda; indicantes nifailominus per
ne in locum ejus Aristides lotius mnli incentor et Orientis partes plurimos episeopos sk fecisse. Super-
conscius quibuslibet subreplionibus ordineliir: nam est ut a nobis competeniibus precibus Divinilas ex-
nulli prodest mutari personam, si ejusdem forma ne- orata concedat quatenus de aliarum quoque Eccle-
quitiaeperseverel: sed talem virum debetis eligere, siarum redintegratione gratulemur. Ea vero quac si-
ut de judicio vestro cuncta catholieorum congregatio gnificare curavimus in eorum sacerdotuua qui fratcr-
gratuletur. lis igitur observatis, pro ThomaBet Ni- nitati tuae vicini sunt curabis perferre uotitiam, ui
coslrati fratrum et coepiscoporuni nostrorum peret ipsi de effectu tantse rei gratias nobiscum coelestis
" Ubi communioni
_'Forie Malacitano, in Hispania. Nam el sequens ConstantinopolitanmEcclesiat
epistola
* est ad Hispnnos episropos. HARDUINIS. tubscribens ei gratulatur.
Frjunenta, miuus benc, tit ex scq. indiculo patebit.
«1 HORMISDJEPAPJE 472
misericordiaebencficiis referre non cessent. Deus tei A J fieri. Nunc, etsi post labures, etsi post intentiones
incolurhemcuslodiat, frater carissime. plttres, Antiocbena Ecclesia ordiiaia est; electusest
EPISTOLA LXV. quidamPaulusnomine presbyter Constanlinopolitanae
ADEPISCOPOS HISPANl/E (fl.ETIC.4iPKOVINCLE ). Ecclesiae, quem huic honori aptissimum imperatoris
Gratulatur de pace Orientalis Ecclesim. testimonio comprobatum voluerunt et tentaverunt
Fralribus dilectissimis universis episcopis perr hicordinare. Ego jussionis vestrae non immemor
Baeticara provinciam constilutis Honnisda epi- conlradixi, dicens: Jussil dominus noster beatissiraus
scopus. papa, secundum antiquam consuetudinem , ibi eum
'
Quid tam dulce sollicito quam quod (quum) mihiI episcopum ordinari. Hoc obtinuit quod praecepistis.
de vobis innotescunt illa quae cupio ? Quid lam reli- Orate ut Deus precibus apostoli Petri et ipsam civi-
gio-is conveniens institutis quam ut inter sacerdotes latem cum pace faciat electum suscipere sacerdotem.
pacetn, quam eos nccesse estaliis pro officio annun- Et quia ista aguntur, et in his quotidie proficit Eccle-
tiare, conservent?PIena, fateor, gratulatione suscepi, sia, insidiator anliquus suscitavit monachosde Scy-
quod votiva mihi caritate (quae inter vos est) Eccle- thia, qui de domo magisiri milituui Vilaliani sunt,
siarum et pace lilteris indicastis. Spontc mihi, quid- omuiuin Christianorum votis adversarii, quorum in-
quid hortari poteram, quidquid monere, delatum est. B " quietudo non parvas moras generavit unitnti Eccle-
Confirmethoc Deus, quod operalut etl in nobis (Psal. siarum, et magnopere de praediclaeEcclesiaeAntio-
Lxvtt): et quaepraecepitpro animarum salute facienda, chenae ordinatione. Isti monachi, inter quos est
hscc ipse qui praecepit, pro ea qua nos rederait pie- Leontius, qui se dicil esse parentem magistri militum,
tale faciat. Et his tam bonis nuntiis nos quoque reli- Romam festinant, sperantes aliqua capitula a beati-
giosorum vicem reddimus nuntiorum. Quidquid cum tudine vestra confirmari. Est in ipsis inter caetera
Orientalibus, quos ad Ecclesiae corpus unitatemque, ubi volunt dicere unum de Trinitate crucifixum :
revocatos dudum Dei nostri ope litteris significavi- quod est nec iu sanciis synodis diclum, nec in episto-
mus destinalis, denuo, cum aptum fuerit, repetitis lis sancti papae Leonis, nec in consueludine eccle-
vobiscum participabimus iudiciis. Moxpostnoslrorum siastica. Quod si permittuntur fieri, mihi videlur dis-
reditum (pro nostro edicto) ab Orienlalibus missa le- sensiones el scandala non mediocria nasci inter Ec-
gatio est. Certa speravit, certa consuluit. Sed facimus clesias. Istud Anastasius imperator magnopere ca-
de his quae fuerant dicenda compendium, ipsi poiius, tholicis imponere feslinavit: istud et Eutychetis di-
ad instruendam notitiam veslram, quae a nobis sunt scipiili iu synodo Chalcedonensiproposuerunt. Quii
responsa dirigentes, ne quid sibi sub spatio prolixiore quotiescunque Patres de Dei Filio Domino nostro
terrarum aut opinio vindicet, aut error assumat, cum G Jesu Christo disputaveriinl, Filium Dei Verbum.con-
ad rerum fidem ipsam teneri sufficit veritatem. Quod substanlialem Pairis, homousion Patri dixerunt. Ist:
autem ad continentiamvestrarum pertinet litteraruin, autem sermo ideonunquam est in synodis a P.itribus
oportuit quidem desideria plenius expedire, ut sesti- introductus, quia procul dubio calh<>licaefidei mi-
malis omnibus responsum raiioni congruum redde- nime poterat convenire. Cujus sermonis si subiiliter
retur. Sed quia privilegiorum veterum et siatutorum atlendatur inlentio, ad quautas hacreses pate.it, et
paternorum indidislis iisdem litteris mentionero, ad qti#mala per eum possiut disputationibus ecclesia-
SallustiUm (ratrem et coepiscopum nostrum sub bac sticisintroduci.quoniamlongum estper prarsenles in-
parle rescripsimus, vobis quoque striclim quae dicla sinuare, praeterimus. Unde sanum mihi videtur et
sunt illis latius indicantes, ne privilegia nobis (a nobis) utile.etad pacem Ecclesiarumconveniens, nihil aliud
indulta convellerent, et nihil tam conveniens fidei ju- responsum dari, nisi : Sufficit sanctum Chalcedo-
dicare, quam ut in honore suo aPalribus decreta ser- nense concilium, in quo et aliae synodi continentur :
ventur. Deus autem vos incolumes custodiat, fratres sufficiunt epistolae papae Leonis, quas synodus con-
carissimi (anuo Domini 519) firmavit: novitatem in Ecclesia inlroducere nec volu-
SUGGESTIO mus, nec debetnus. Est in proposilione eorum callida
j) et haecdicere. Nos synodum Chalcedonensemsusce-
D
DIOSCORI DIACONI.
Paulum Anliochimepitcopum ordinatum. Scytltas mo- pirous : hoc speramus, ut jubeatis noliis ram expo-
nachos tumultus excitasse, dicentet unum de Trini- nere, quia non sufficit sic quomodoest exposita con-
tate fuissecrncifixum. tra haeresim Nesloriniiam : non quasi non intelligen-
Verum est nulla esse gaudia maguopere spirituaiia, tes, nisi conantes per subiilitatem ad hoc uos addu-
a quibus ex toto tribulalio possit esse separala. Gau- cere, ut disputelur de synodo Cbalcedonensi. Quod
demiis de unitate ConstantinopolitanaeEcclesiae.quae si facium fuerit, dubia et inlirma ostenditur, ct hac-
facta est cura sede apostolica: laetamur quotidie di- reticorum omnium patuit errori. Inter alia si posl
versorum episcoporum libellos nobis satisfactionis synodum Chalcedonensem, si post epistolas pnpai
offerri. Modicumin Ephesina civitale coutigit scan- Leonis, si post lifoellosquos dederunt el dant epi-
daluin, ubi contempla est et injuriata synodus Cbal- scopi, et per ipsos satisfecerunt sedi aposlolica?,ite-
ccdunensis. Est invocatus clemenlissimus imperator rum aliquid novum addatur, sic mihi videtur, qui.i
hoc corrigere , quod et sperat cum Dei adjutorio quidquid factum est destruitur. Data ni calendas Ju-
• Eadem fere esl Marcelliui nias, Constantinopoli.
papceepistola.
473 EPISTOLiE ET BECRETA. 474
SCGGESTIO A dere, quaro ad concordiam pervenire. Praedictimo-
GERMAM ETJOANNIS EPISCOPORUM, FELICISET DIOSCORlnaclii ad Italiam venientes, aliquanta capitula pro-
DIAC0N0RUH, ETBLANDI PRESBYTERI. ponere babent, inter quae et unum de Trinitale cru-
Eadem qum in superiori. cifixum continetur, speranles ita confirmari ex
Cum Dei misericordia, qiio ordine et qua cautela auctoritate beatitudinis vestrae, sicut et in aliis lilte-
communicavimus in Ecclesia Constanlinopolitana, ris significavimus, et modo hoe dicimus, ut nulla
jam aliis litleris per servum veslrum Pollionem di- novitas a sede apostolica scribatur: quia et nos ante
rectis veslra bealiludo cognovit. Et similiter in aliis imperatorem, et anle senatum haec indicavimus,
lilteris non semel, sed secundo, qualia aemulihomi- dicentes : Exlra synodos quatuor , extra epistolas
nes religionis lenlanl signilicare curavimus: ut nihil papae Leonis , ncc dicimus nec admillimus quidquid
sit actum, aul cogitatum faciendum, quod lateat bea- non continelur in praedictis synodis , aut quod non
titudinem veslram. Stat nobiscum cum Dei adjutorio est scriptum a papa Leone non suscipimus : qttia si
quidquid in Constantinopolitana Ecclesia cst ordina- voluerit dominus noster qttalemvis novitatem scri-
lum. Non litubant gaudia spiriiualia, quae celebra- bere, pejus eril islud iuitiuro (vitium ) quam illud
runt et celebrant catbolici. Causa AntiochenseEccle- quod factum est per Eutychetem. Sufficere debet
siae ordinationis non solum nobis labores fecit, sed B Ecclesise qttod per sexaginta annos ab Eutychete
grandes Iribulationes : quia homines festinantes im- ttsque modo sustinuit. Nobis quod visum est scripsi-
pediraentum facere generali unitati, diversis modis mus : in vestra potestate est deliberare quod vobis
diversa impedimenta fecerunt. Nostra erat proposi- Deus imperaveril: quoniam haec illi nituntttr asse-
lio de his qui se suspenderanl de anathemate in prae- rere, eo modo sibi satisfacere ctipientes, ita ul pro-
dicla Ecclesiaordinare sacerdolem. Non proposuerunt fiteamur et dicamus unum de Trinitate passum esse;
ante oculos suos futurum judicium palam dicenles : quod nec Patres nec synodi dixerunt. Ista ideo per
Omnes qui sedi apostolictecommunicabant Nestoriani singula exposuimus, ne iilorum subiilitas glorietur in
sunt: et magis iliis non debere credere, qui modo vi- nostra simplicitate propter, istas novas suas intentio-
dentur ad communionem sedis apostolicse revocati. nes. Vitaliano magnificoviro subrepserunt, ut et talia
Post multas afflictioues , et pene in tres menses a vindicare pro talibus rebus, etcontra nos quaecunque
Pairibus protractj certamina, piissimus imperalor potuit impedimenta afferret; cujus immutaiionem
sua auctoritate Paulum nomine presbyternm de Ec- omnis nobiscum defletEcdesia. Quapropter rogamus,
clesia Consiantinopolitana elegit episcopum fieri in ul consueta cautela, el qua solet dominus noster
Ecclesia Antiochena, diccns inter alia et hoc testi- vigilantia, cogitetis , el q'uomodo suspendendi sunt,
monium de ipso, quia duobus annis in Antiochia C qui a nobis laliter recesserunt, et a nostra commu-
posilus non mediocriter resislehat Severo haeretico: nione fuerunt sejuncti; et quid eis respondeatur, vel
similia et omnes catholici consonabant. Et omnia quomodo eorum capitula repellantur; quia cos omnes
Ssta de persona pracdicti imperator se promisit ad Constantinopolitana calholica exhorretEcclesia. Dala
vestram beatitudinem relaturum. Harum tamen tri- III calendas Julias, Constantinopoli.
bulatioiium provisnres et socii et unitati EccIesiarMN SUGGESTIO
impedimento monachi de Scylhia fuerunt, qui postea LEGATORUM ADHORMISDAM PAPAU.
hic defecerunt (hinc discesserunt), assignali ab om-
ReliquiasS. Laurenlii et sanctuaria apostolorumJusti-
nibus nibil pacilicum cogitare, ad beatitudinem ve- niano concedi petunt, qui illa in basilica Avoslolorum
stram cucurrerunt, sperantes subrepere, et per lit- colloearecupiebat.
teras vestrae sedis suas intentiones confirmare. Isti Filius vester tnagnificus vir Juslinianus, res con-
de sua provincia episcopos accusant, inter quos est venientes fidei suac faciens, basilicam sanctorum
Palernus Tomitanaecivitatis antisles. Petitiones ob- Apostolorum , in qua desiderai et Leati Laureniii
tulerunt, el coacii piissimi principis et domini Vita- martyris reliquias esse, constituit, sperat per parvi-
liani magislri militum jussione, frequenter ad audien- _ tatem noslram, ut praedictorumsanctorum reliquias
liam causae convenimus , non quasi volenles nos in celeriter concedatis. Habuit quidem pelitio praedicli
his negotiis occupare : quia nobis sunt ante oculos viri secundum morem Graecorum,et nos conlra con-
benliludinis vestrae praecepta, quibus praecepislis ut suetudinem sedis apostolicse exposuimus. Accepit
causje tantum cui veneramus inienli nullis aliis rationem. Et quia talis est fervor fidei ejus, qui me-
ncgoliis misceremur, sed sperantes posse intentione retur quidquid de apostolica sede depoposcerit, et
eorura pacari, ad hoc descendimus. Et quia nobis talis est qui sperat unrie et satus animaeet (idei
dia laborantibus, et illis nullarn suscipienlibus ratio- effectus accrescat, talibus desideriis postulata com-
nem, nihil proficiebat in eo quo tenebamus, clemen- petilnon negare. Unde si el beatitudini vestrae vide-
lissimus imperalor in conventu publico, nbi et nos retur, sanctuaria bealorura apostolorum Petri et
imerfuimus, Paternum, praedictum episcopum, et Pauli, secundum morem, ei largiri praccipite; et si
m:<gninciimvirum Vilalianum reduxit ad gratiam : fieri potest, ad secundam cataractam ipsa sancluaria
accusatorcs quoque ejus suo praecepit episcopo sup- deponere, vestrum est deliberare. Pelit et de catenis
plicare. Monacbi vero cum similiier ad concordiam saiictorum apostolorum, si possibile est, et de cra-
quacrerentttr, fusa lapsi maluertinl dc civitate disce-» licula beali Laurenlii tnariyris. Isla stint dcsideria
475 HORMISDiEPAP.E 476
praedictivirt: m noc fides ipsius est inciiata. Propter A praedictoagente in rebus, etiam duo pallia serica ad
lioc iii urbem vesiram virum speciabilem Enlogium ornamenluni nltaris sauctorum apostulorum direvi
m g s rianum direxit, hoc sibi satisfaceie judicans, mus, quaesusci,pietites,efficacissimisprecibus veslris,
si de ipso fonte, de quo per omnem terram sanclua- nostri jubeie jugiter facere memoriam.
ria apostolorum sunt dntn, inde et ipse reliquias sus- EXEMPLUM EPISTOLJE
cipere merealur. Et bene facitis causam ecclesiasti- JUSTINIANI PEB FRATSEH PROEUPTORIS ADHORMISDAM
cam magnopere in conteslalione Dei lali bomini PAPAM.
commendare, cujus sinceritas el inlegritas circa re- Pettt ut expedito monachorum negolio Joannem et
ligionem catholicara nota est omnibus hominibus. Leontiumai se remitlat.
Hic voluerunt capsellas argenteas facere et dirigere; Quidquid est cautius, quiJjuid firmius, ut pro
sed postea cogitaverunt ut et hoc quoque a vestra sancta fide et concordia sacrarum Ecclcsiamm gera-
sede pro benedictione suscipiat. Singulas tamen tur, optamus. Unde ad beaiiludinem vcslram et fra-
capsellas per singulorum aposlolorum reliquias fieri ler noster gloriosissimus Vilalianus per Paulinum
debere suggerimus. Dala ui calendas Julias, Conslan- virum sublimem defensorem vestrae Ecclesiaerescri-
tinopoli. psit, c.t nos per eumdem significare curavimus illa
EXEMPLUMEPISTOLJE B debere beatitudinem vestram perficere , quaepacem
JUSTINIANI ADHOHMISDAU. et concordiam sanctis concedant Ecclesiis. Snbinde
Distensioneta monaclds Scythit excitalas ab eo com- tamen, qui certius responsum ad sanclitatem vestratn
pescendas. Apostolorumreliquias se cupere. referat, cum litlcris piissimi nostri imperatoris desti-
Doniino sancto meritis beaiLssimoet apostolico navimus. Nam quanla quaesiio in partibus nostris
dotuino patri papae HormisdaeJustinianus vir claris- oria est, potest etiam antelatus vir religiosus defen-
siinus. sor sanclitalem vestram instruere. Unde petimus ut,
Propitia Divinitate, quse semper Ecclesiam calbo- si est possibile, celerrimo dato responso et satisfactis
licaro per iucremenla fidei instiluit, unitas sanctarum religiosis monachis, Joannem et Leomium ad nns
Ecclesiarum per doctrinam et auctoriialem aposto- remiitntis : nisi enim precibus et diligentia veslra
latus trestri provenit. Scd quoniam comperimus quos- ista quaestio solula fiierit, veremur ne nnn possit
daui noinine monachos, quibus roagis discordia in Ecclesiarum sanctarum pax provenire. Ergo cogno-
siudio est quam caritas et pax Dei, cupienles qut»- scenles quia et merces et periculum bujus rei vobis
daro perturbare, ad angelum vestrum hinc disceden- servatur, diligeiiter traclate, et firmissimumTespon-
tes iter arripuisse : quos beatitudo vestra, praesen- sum per antelalos religiosos monachos, si est possi-
tibus «criplis causam livoris eorum cognoscens, ita G bile, antequam legalus noster ad bealiiudinem ve-
ut roereotur, sustipere et a se longe pelieredignetur: stram perveniat, nobis remiltUe ; in hoc enim solo
qnoniam vaniloquia ipsorum festinanlium novitales omnis pendet intentio.
miroducere in Ecclesia, quod neque qualuor synodi EXEMPLUMEPISTOLÊ
venerabiles, neque sancti Lconis papaeepistolaecon- JUSTINIANI ADBORMISDAM.
tinere noscuntur, in omni loco tttrbas excitare viden- Andicendum sit unum de Trinilate fuisse crucifixum.
tur. Quamobrem eliaro et a viris revercndissimis *t plenissima fidei perfcctio doctrina bentitudinis
episcopis et diaconibus directis ab apostolalu vesiro vestrae' nobis proveniat, iterum Eulogiuin virtint
ad nos angelus vester deslinare dignettir, et ipsos strenuum agenlem in rebus juxta alias causas, etiam
digna correctione perculsos, ut superius diclum est, hanc propter direximus, per quem valde peiimus ut
pellere jubeat. Ergo haec petimus ut (sicut supra- per omnia respnnso apostolatus vesiri circnmspccio
dictum est) ipsas hujusmodi lilteras per eumdem et catiiissimo in confessione calholicaefidei coufir-
portitorem ad nos dirigere magnopere festinet. Sunt metur. Post semel enira divina misericordia donntnm
auiem nomina enrum, Acliilles, Jonnncs, Leontius et Ecclesiaecatbolicaeunitatem, quidam asserunt Chri-
Maurilius (Maxenlius). Hoccnostra est maxima solli- r. slum Filium Dei Dominum nostrum pro nostra snlute
eiludinis causa, ne uttilas, quam vesler labor oratio- carne crucifixum upum deTrinitatedeberepraedicari:
que perfecit, per inquietos homines dissipetur, spe- quod si suscipiendumsit, paterna provisionerevercntia
rantes in Domino Deo, quia si quid esl quod arihuc vestra caulissimo suo rescriplo, quid sequi, quidve
a lotius orbis pace dissentiat, hnc quoque orntionibus super boc evilare debeamus, nos certiorare dignelur :
vestris npostolicae sedis cnmmunioni socielur. Prac- quoniam verba videntur facere dissensionem : nam
sumentes autem de bealiludinis vesiracbenevnlentia, sensus inter calhnlicos omnes unus esse probntur.
pnternnm dilectionem niroium petimus , quatenus Imponite igilur vobis semel suscepium laborem,
reliquiis sancloruro apostolorum lam nos quam basi- sancie ac venerabilis Pater, eliara in hoc praedeces-
licam eoruin hic in domo nosira sub nomine piacdi- sores veslros sequenles, quorum inemnriam et am-
ctorum veuerabilium constructam illustrare et illu- plectimini, et consortio ponlificatus ornalis , el de
ittinare large dignemini ; co;noscenles quod nullum hac intentione liberos nos properate reddere et
nobis majus beneficiumnec munus pracslare polestis, securos. Hoc enim credimus esse caiholicum, quud
doniine healissime pater, quam si hanc nostram pe- yestro religioso responso nobis fuerit iniiinatum.
tttionem adimpleveritis. Subito aulem ier arripicnte Quia vero diclum est Scylhicos monachoshacratione
*W EPISTOL^: ET DECRETA. 478
ad sedem vestram accessisse pro traditione Patruin A rum allegationibus cum legatis remeantibus compe-
et ordine regnlarum, praebito eis responso, nihil for- tenier fuerimus instrucli , si quid reprehensione
midanle, ad nos cum vestris litteris jubete remiitere. dignum cognitio nosira repererit, necesse est ut circa
Quarum etiam exemplaria consignaia praedicto viro eos (eneamus ecclesiasiicam disciplinam. Viclorem
strenuo Eulogiodari praecipite.Haecenim omnja ideo praeterea, qui diaconi habere perhibetur officium,
petimus vos disponere cautius, ut ne locus mendacio cujus fidem bi ipsi monachi vehementer accusant,
vel insidiis detur : quoniam sttmmo cum dcsidcio vel alios qui perversas forsitan objiciunt qunestiunes,
fidem catbolicam ampleclentes, veslra doctrina uni- ordinatione domini filii noslri clementissimi impera-
tntem universo orbi petimus condonare. toris adurbem vobis suggerentibus dirigaiiiurfsic], ut
EPISTOLA LXVI. universas allegaliones de quibus coniendunt nos pos-
ADJLSTINIANUM. Simus agnoscere.
MonachosScythas ante legalorumadventum Romanon SUGGESTIO
discessuros. Aposlolorumsanctuaria Iransmillit.
DIOSCORl DIACOM ADHORMIWAM PAPAM.
Hormisda Justiniano viro illustri.
Ila magnificentiaevestrac animitm vigere novimus Abnum hatreticorumse consortio carere. Victorem diaco-
calhoicam fidmi professum. Scuthas monacltot
religionis affectu, ut beneficiuma vobis in perfectione o Chalcedonenseconciinm damnasse.Suam fidem ex*
pacis Ecclesiaevelitis magis exigi quam rogari, j'udi- ponit, quam pontificisjudicio submittit.
cantes meritis escellentLe vestrae proficere, qund Per Eiilogiiim(fl)virum sublimem litteras beatitn
vos generalitatis desiderio contingit offerre. Unde et dinis vestrae suscepimus , in
quibus significastis in-
nos a vobis praesumptequserimus tanquam debitum tentioncro monacborum
Scyiharum , et qitomodo
quod roeritis vestris novimus esse profuturum : et visum fuerit aposiolatui vestro episcopo Consiantino-
ideo, domine fili, sub omni caritate salutantes, spe- polimno causam delegare , ut ipse inter eos, ei qui
ramus ut iromineatis operi quod Domino adjuvante ab eis
impetiintur audiret: mihi qnidem non displi-
fundaslis, memores divini teslimonii : Qui persevera- cuerat, qtiia ubi conscieniia cum Dei adjuior.o nnlla
veril usque in finem, hic salvus erit (Matlh. x). Prae- formidine terretur, a nullo debet declinare ; imo
terea monachos , quos venisse Romam significnsiis magis feslinare, ut per examen qund verum est om-
liiteris vcslris, ad propria moxvoluimusreverii. Sed nibus manifesieiur. Significnstis mihi nb illis conie-
quia sub testificatione polenliaedivinae dicebant per stationem datam , ut.non mihi hacrelici jungerenlur.
insidias in iiinere paralas vitae sustinere se posse Quos dicunt hapreticosego ignoro, nisi illos frte qui
disciimen , volentes redire Constantinopolim , passi synodum Clialcedfinensemsuscipiunt, quos ego ca-
non sumus violenter expelli. Quapropter necesse C tliolicos dico. Victor diaconus dicitur : quidam cum
habuimus venienlibus legaiis nostris inquirere qua islo, anieijuam nos Constantinopolim ingrederemnr,
revera faciente causa intereos fuerit commota dis- habuerunt intcniionem (contentionem) de uno dc
cordia. Beatissirnorum vero apostolorum Pelri et Trinitate crucifixo , et de Cbristo compnsito , et de
Pauli sanctuaria, sicut religiosissimo quaesistis afle- aliis capiiulis (b) nobis hic positis : obtulerunt cinlra
ctu, per liarum portitoiem sub omni veneraiione ipsuni libellum tam nobis quam episcopo Constnnti-
trnnsmisimus; optantes orationibus eorum ut menii» nopolitano. Convenitnus in domum episcopi, ut inler
vestrae oblatio et desideria gratiae sint Divinitatis eos inteniionem , quae veriebatur, agnosceremus.
accepta. Pelimus ilaque ut lam de bis quaeger.unlur Praedicms episcopus synodum Chalcedonensem pro-
pro concordia quain eiiani de incolumitatis vestrac lulit : legit anle omnes omnia quae sunt in endem
bnno nuntietis sollicitudininostracgaudium, currenle concilio constitnta, dicens : Pnrier isla nihil milit
pagina lillerarum. Data iv nouas Septembris, Eulbn- aliud dicalur. Qui sequilur isrta potesl inler catholi-
rico viro clarissimo consule (anuo Domini 120). cos esse. Victor respondit : Suscipio similiter et
EPISTOLA LXVII. epistotaspapae Leonis.et sincti Cyrilli epistolas syno-
ADELMOEM dales, quae sunt in Chalcedonensi concilio allegatae :
" et manu subscribo, el sacramentis confirmOista me
Scythas monachos ante leqatorum adventum Roma non
ditcetsuros. suscipere , el praeter ista nihil alind pracdicnre : etsi
Hormisda Justinianoillustri. inventus ftierb aliquando exlrn ista aliud praedicans,
Eulogio viro clarissiroo (ilio nostro deferenie, litte- nullam circa me peto misericordiam. Scylbae e con-
ras celsitudinis vestrae suscepimus, eoqtie remeante, tra inchoaverunt dicere : Addatur et unus de Trini-
debitum persolventes salulaiionis oflieium, significa- tate. Nos e contra diximus: Quod non est in qualuor
mus Srytbas monachos aliegasse plurima quan nos conciliis definitum, nec ih episiolis beali papaeLeo-
relinquere indisctissanon possumiis : sed legatotum nis, nos nec iliccre possumus nec addere. Displicuit
nostrorum Deo juvnnle festinemus adventum : pro hoc diclum. Victor atitem ulrtim sincero animo lia'c
qua re eos in Urbe credimus reiinendos , a qua nec diceret an dolose , quis nosse potest nisi qni conla
ipsi ordinalione dissenliuiii. Aiupliiudineiii veslram cognoscit? Verba ista nos audivimus; Deicst aniintnn
i.iineii reiuere conlidimus, quod de ipsis nobis prae- judicare. Posien sine nobis magnificusvir Viialianus
terito tempore litteris destinatis scripseriut. In quo- magisier miliium inter se et episcopum Consiantino-
(a\ V. C. lta le»it CollectioAvellana ms. b) Edit. Rom., nobishinc posilis.
479 HORMISD/EPAPJE 440
politanum vocaverunt pr#dictum Victorem , locuti A Dioscorumnon probaste. Se aliquem ad pontificem
sunl cnm eo : quid definierint inter se, nesciraus. deslinalurumut qumstioneslerminet.
Postea nec Victor ad nos venit, nec est causa dicta. Justinus Augusius Hormisdsepapae.
lsti tamen Scytlue (sciat bealitudo vestra) omnes qui Quanto flagramus studio pro colligendis concordia
accipiunt synodum Chalcedonensem Nestorianos sacratissimis Ecclesiis, jaindudum nos palam fecisse
dicuni, dicenies : Noti sufficit synodus contra Nesto- dignoscitur : qui et ineunte nostro imperio sauctilti-
rium , et sic debere synodum suscipere quo modo dinem vestram admonendam duximus, quo certos
ipsi exposuerint: qui hornines quales sttiit, el quales dirigeret, ut interventu eorum reuiedium aliquod his
intentiones habent, et quid volunt in fide catholica rebus inveniri possit. Et anlequaui advenerint qui
iulroducere, cum Dei adjutorio manifesiatum est destinati sunt, cuncta praeparavimus, quo facilitis
omnibus catholicis : nec indiget causa meo labore, transigerenlur quae per hanc florentissimam urbem
quam pro sua misericordia Deus produxit ad lucem. disponenda fuerant. Verum quoniam preces nostro
Ego quod a Patribus didici, quod semper Ecciesia numini porrectae sunt ex diversis Eois provinciis,
cuholica servavit, non lacui, non abscondi. Unus est cerla quaedam disserentibus pro flde caiholica.secre-
Deus, de quo Moyses loquitur, dicens : Audi, Israel, taque suae menlis declaranlibus, quae apud se pro
DominusDeus tuus, Deus unus est (Deut. vi); et in B individua Trinilate constituta lcstanlur, quaequefir-
alio loco ait: Dominustolus docebateot. Unius sub- miter sese recepturos ostcndilur (osienduiiJ): hisque
slautise credimus Trinitatera, quomodopraedixiunam relectis , Dioscorus aliqua asseruit nou conveniemi
deitatem; tres personas, quia nec plures deos dici- ordine inserta fuisse : meiito duximus aperieuda
mus, credenles unum Deum esse, id est Palrero, et vobis ea quae sumus edocti. Non mulio itaque post a
Filium, et Spiritum sanctum, nec tres personas ne- nobis quidam destinabitur ad certiorem faciendaui
gamus, ne Sabellii dogma videamur sequi. Verum est bcatiludinem tuam super oranibus, et insinuandas
personam Filii, id est Verbi Dei, consubstantialem vobis supplicationes quae nobis oblatae sunt, et re-
Palri, et ipsa caro facta est ; ipsa in utero Mariae sponsum pietatis veslrae referendum , quo possint
habitavit; ipsa naluram bumanam suscepit sine pec- resecari taiidem dubitationes incongruae. Securi igi-
calo ; ipse Filius Dei homo faclus natus est de vir- lur de nostro concilio , sollicitis orationibus placare
gine Maria; propter quod eam Dei genitricem dici- nobis Divinitatem summam dignemini. Dala xiv ca-
utus et credimus, quia unitas divinilatis et hutiiani- lendas Februarii, Constantinopoli, Vitaliano et Ru-
tatis, quae fieri coepta est ex qtto Mariae angelus slico consulibus (anno Domini 520).
Gabriel annuntiavit dicens; Ave, Maria, gratia plena, RELATIO
Spirilus sanctus supervenietin te (Luc. i), etc., non C JOANNIS EPISCOPI CONSTANTINOPOLITANI.
tantum in utero non est divisa, sed nec in partu, nec
in nutrimentis, nec in passione, nec in sepulcro, nec Jnsiantem domtiiicoipassionisdiem recte celebrari
XIIIcalendasMaias.
in resurrectione , nec in ccelo separata est: quia
unus est Filius Dei Dominus nosler Jesus Christus, Domino per orania amabili Deo , sanctissiraoque
non in personis divisus , non in naluris separatus, fratri comministratori Hormisdae, in Domino salu-
tem.
neque in potentia diversus. Idem est namque et
sustinens passionem, quia omnes homines, aut divL- Quemadmodum puro corde et caritale spirituali
deus quemadmodumNestorius, aut negans quomodo apud nosmetipsos habemus te, frater carissime, et
le per omnia ducimus venerandum,
Eutyches, aut minus incarnationem credens quomodo quemadmodum
ex operibus his satisfactum esse vestrae reverenliae
Apollinaris, aut phantasiam introducens quomodo dominicaeobsequenles voci manifeste cla-
Manes, a iide caiholica sunl incisi; homines operarii judicamus,
manli: Qum vultit ut faciant vobis homines: tic et vot
iniquitatis, et hostes doctrinae apostolorum. Ista di- eis et doclrinam am-
dici, isia audivi a majoribus nostris : etsi forle exlra facite (Matth. vu), Vosapostolicam
ista quid debeamus sequi ignoro, exponente beatitu- pleclentes docentem: invicemhonore prmvenientes
dine veslra neeesse est me sequi. Maxentius tamen, Q (Rom. xn). Haec operibus osieudere festinamus,
vinculum insolubile spirituali caritate ad unitionem
qui sub abbatis vocabulo dixit se congregntionem sanctarum Ecclesiarum continentes,
liabere, si interrogetur, aut cum quibus monachis (adunationem)nec contrariorum spirituum ictibus, nec fluctua-
aut in monasterio aut sub quo
vixil, quo , quo abbate tionibus malorum principis, vel veritatis inimici litu-
monachus factus est, dicere lion potest. Similiter elsi
auxiliante nobis sancla et consubstan-
de Achilje dicere voluero, reiit facio supervacuam : bare possimus,
tiali Trinilate, intercessione gloriosae et verae Dci
cui sulficit semper ialere propter conscieniiam suaui
: riobis , domine
ab omnibus catbolicis damnatam. Dala idibus Oclo- genitricis Mariae per quaepraecipue
immobilem permanere oramus
biis Entharico consule (anno Domini 519). Accepta alque sanctissime,
oostrarum vestrarumque sanctarum Ecclesiarum sta-
xv calendas Decembris, Rustico viro clatissimu con-
sulc (anno Domiiii 520). tum, nibilominus et inseparabilem custodire fldci
unilionera : potens est enim Deus victoriaepalmam
EPISTOLA sperantibus in euin sine certamine condonare, Inslan-
JUSTINIADHORMISDAM. tis autem dorainicaepassionis numerum, qui vestris
IWecetde fide qttmslionescontinenlessibi oblalat, eat continelur litteris, ex repositis apud nos diej pascba-
481 EPISTOL/E ET DECRETA. 482
*
lis annalibus recte habere significamus (et antes A j fuerint, tanla falsa per nostram absentiam dicturi
quidem scientes), et nunc scrupulosfus requirentes, sunt, quanta polest diabolus invenire. Nam si hic in
sine dubitatione mundi festivitatem incolumes nos; conspectu riostro plura lentaverunt, et domino no-
celebrare xm calendarum Maiarumdie optamus : quii biscum stante confusi sunt, quanta facient per ab-
est proprie nonus decimus dies fuluri mensis Aprilis. sentiam noslri? Ut ergo eorum possit dissipari ma-
Ornte igitur, et circa nostrara memoriam nullami lignilas, jubete nobis praesentibus, si ad audientiam
oblivionemvester animus, sanclissime, habere digne- pro peccatis venium fuerit, ut constet apud liomines
lur. Omnetn quse cum vestra est sanctitate in Christoi nos immerito mortuos esse, et illos pairociuio pecu-
fraternitntem ego quoque etmei plurimtim salutamus. niaelaborare. Nos enim eos in omnibus in conspectu
Alia manu : Incolumis in Domino ora pro nobis,, senatus convincere possumus, quod haeretici perfccli
amabilis Dei et sanctissime frater. Data Constantino- sunt; tunc demum eorum potest monstrari fallacia.
poli, xiv calendas Februarii, Vjtaliano et Rusticoi Item dicendum : Si haeretici non sunl, quomodo
vv. cc. consulibus (anno Domini 520). ante duas hebdomadas quam nos venissemus sia-
SUGGESTIO tuerunt omnes in unum episcopi ne quis missas fo-
GERMANI EPISCOPI, FEL1C1S ET DIOSCORIDIAf.ONORUM, ET ras civitatem teneret. Sed binc omnes, ut et multi-
BLANDI PRESBVTERI. ] ludo essel fulurac sedilioni cohgregata, et doceri
B
DorolheumHeracleam fuisse perductum, nec impera- possit secundum errores corum. Qui postquam sen-
lorem permisisse «c Romamduceretur : inde autem1 serunt nos venisse publicaverunt, festinandiim esse
a quibusfueril dimissus ignorari. De paschali die1 cum
OrientalemEcclesiam cum Romana convenire. parvulis, ne persecutione venienle pagani mo-
Reverenda vestri apostolatus alloquia per filios rerentur infantes: et tunc velut ad alterum Pasclia
veslros Leonem atque Eulogiumdesiderabili hilaritaie lanios baplizaverunt, ut consuetam festivitaiem su-
Iiem dicendum : Si haereticinon sunt, quo-
suscepimus; quorum prius praeceptum, cur quae perarent.
Thessalonicaeconligerunl non iiisinuavimus, argue- modo tanta sacramenta confecerunt, ut canistra
bat. Sed longe ante ejus adventum, occasione com- plena omnibus erngarent, ne imminenle (sicut dice-
non possent? Item
parnta, curavimus significare quaecunquevel rumore baiil) persecutione communicare'
si haerelici non sunt, postea quare accusati suntges-
venienlium, vel eorum qui pertulerant scriplis, quo- tis a
rum exempla subter adjunximus , vel piissimi prin- Candido, viro sublimi, Vicario magistri militimi
in judicio praefectorum? Et si matu-
cipis narratione coinperimus. Secula est vindictae praetorianorum
rum periculum cognoscent adfuturum, quare denuo,
promissio : adeo ut Dorotheus Thessalonicensis epi- velint subvenire iterum parvulis
scopus ad Heracleam deducerettir civitatem, donec . tanquam damnandi,
causa terminum reperiret. Inter hoec, secundum ea C ctipientcs; tanta rursum et confutati exercuerunt
auctoritatem baptismata , ut vere ctinciis se bacreticos ostendis-
quae praecepistis, apostolalus vestri seut : ad quam rem satis et magnifica polestas prae-
principi insinuare curavimus, ut ad percipiendam fectorum
doctiinam calholicae puritatis Romam praefatus Do- gravissime indignata esi. Iiem si haeretici
non sunt, quomodo cum in baptisterioabscondili es-
rotheus una cum Aristide mitterelur. Qui respondit
consilium inter se babiium per noctem, vel-
causam non esse pro qua Romam delegarentur au- semus,
uti de periculo liberarenos volentes, in navi miltere
diendi, ubi sine accusalorum controversia se posscnt ut hac occasione mari prsecipites darcn-
liberius excusare. Sed repenie, duin haec geruntur, voluerunt,
tur? Cumquenos respondissemus per Demelrium ct
ab Heracliensi, iqnantumagnovimus, in qua teneba- Andream diaconos : Oranes nos apud vos esse co-
tur, dimissus est civitnte : quam ob causam, vel qua gnoscunt; quomodo per noctem navigare possutnus;
ratione, aut conditione, vel quibus agenlibus igno- sed si vos vere pro noslra salute consuluistis, cra-
ramus. De paschali die vestra beatitudo cognoscat stina die secrele
quinque vel sex senatores, qui pcri-
concordare Orientalium cum apostolica sede sentcn- cuitim substantiae vel salutis suae metuunt, una cum
tiam, ut XIIIcalendarum Maiarum die festivitas cele- magistris mililum et vicario Candido comite jubele
branda sperelur, sicut Joannis quoque Constantino- --. advocare; cognoscantet ipsi ubi transferimur, el fa-
pouiani anlistitis relatione clarebil. Superest*ut ora- cimus quod jubent; sin autem soli secretim, boc
tionis beatitudinis vestrae adminiculo celeriter, sicut non facimus; lunc illi non invenienles effectum, ad
ctipimtis, veslris mereamur praesenlari vestigiis. horam tacuerunt, et alia die iterum seditionein po-
1NDICULUS ptili commoverunt : unde vix, Deo volente evasi-
QUIDIRECTUS ESTA JOANNE, EPISCOPO,VELABEPIPHA- mus.
NIOPRESUVTERO DETHESSALONICA. SUGGESTIO
Thessalonicensiumcrimina narranlur. DIOSCORI DIACONI ADHORMISDAM PAPAM.
Si pro peccatis nosiris isii qui hinc addticti sunt Epiphanium in locum Joannis Conitantinopolitani
tuffeclum.
episcopi Constantinopolim fuerint ingressi, non di- Erat optabilc et voto nostro conveniens conso-
camus quod imperatorem visuri suntmodis omnibus,
nantia practeritis annuntiare, scilicet pontificem Con-
sed quod et suis locis restituentur. Tantas enim pe-
siantinopolitame Ecclesiae Joannem esse stipcrsti-
cunias secum detulerunt, ut non homines, sed pos-
tem, ct confessionem libello editam ; cujus merita
siut angelos excaecare.Si ergo (quod absit) ingressi hon cst dubium Deo
* Ansulis placere, qui inter calholicos et,
inclusa in Labbeo omissa supplevimus ex edit.
e Rom,
485 IIORMISDiEPAPiE 484
comtnunicalores sedis apostolicre meroit ad aliam ex A dicam? omnem prsecouiorum fontem transcendeti-
hac vita discedere. In cujus locum Epiphamus qtti- tem. His ergo virtutibus pollens, non immerito pro-
dam presbyter qucndam syncellus ejus successit, prias et credtlas sibimet maxunas Ecclesise curas
et lionorifice gessisse dignoscitur, habens
cujus iniiia- bona videntur : nam ralionabilia loqui- sapienter
tur, et promittit Patrum se regufas servaturum, pa- in menie ilhid quod a sacri cantici auclore relattita
cem iinitaieraque ordinatam nOndissipare, sed niagis est: Os meum loquetursapienliam, el meditalio cordit
mei prudentiam (Psal. LXXXVIII).Unde secunrium
augere. Ista sunt quae promittit. Qtrid tamen opere
possit implere, adhuc ignoramus. Has siquidem litte- rectam et probabilem Udelissimi et Christianis-imi
nostri principis, et piissirnaereginae, el gloriosissimo-
ras, qunrta posl ordinationem ejusdem die, reperta
occasione iransmisimus : necdtnn ctirrt eo communi- rum comniunis reipublicse procerum sentenliam,
noslra quoque eliara omniuro in bac urbe babitan-
cavimus; non quasi resistentes, sed quia adhttc abeo
noit sumus tnvitnii. Superest ut beatitudinis vestrae tium testificalione, judicium Pauli mirabilis commu-
irisisiat orntio, qnatenus divinaegratiaeadjulorio talis nis Ecclesiae docloris non est in eo fraudatimi, qui
debere esse episcopum denuntiat
erumpat, per quem de perfecta possimus unitate irreprtiiensibilein
Tim. III) : ita et noslrum pontificem virtutibus
gaudere. Aceepta vn idus Aprilis, Rustico viro cla- (/
rissimo consute (anno Domini 520). ^ undique coroualum esse videmus. Igitur ecclesiasti-
RELATIO cam legem implentes, apostolatui vestro salutationis
SVNODI C0NSTANTIN0P0L1TAN45 DEORDINATIONE EPIPHANHdebitum persolvenles officium, speramus ut amplius
EPlsCOPl. carilatis vinculum et paterhum affectum circa nos
Epiphaniumepiscopumelectum significat. carilas vestra cusiodire dignetur, et sapienii guLer-
Domino nosiro sancto ac beatissimo patri palrnm natione et humiliiate, quae Chrisiianum decet, et
archiepiscopo et pairiarehae Hormisdae Theopbilus, mansuetudioe, quae ad rationabilis traditi vobis ovi-
Basiliscus, Isaias, Anastasius, Paternus, Martianus lis saluiem pertinet, peragatis, coromune lucrum
et csetera, sancia synodus qna iuCoiiStaiiiinopoliuuia existimanfes, quod per vos et vestrum germanum et
est civitate congregata. comminisiratorem, nostrum auiem dominura et pa-
~ Innumerabilem eliiiinvestigataromagni Dei et SaJ- triarcham, pacem totius orbis Ecclesiarum esse pro-
vatoris nostri Jesu Cliristi safkntiam, quanlum ho- visam. Fratcr enim a fratre adjuvari spirilualiter, mu-
minibtis dattir intelligi, coisiderantes, carilntera ejus rus est inexpugnabilis,et civitas munita, ex divinis est
imincnsam juste miramur, ct ctim roagna claraamus accipere Scripluris. Nam (a) in iniercessionibus ve-
voce : Quis loquelur potenlias Demini, auditas faciet strae beaiittidinis generalis tranquillitas Ecclesiis
omneslaudes ejut (Psal. cv)? Ecee enim per bonam C orthodoxorum fuerit redonata, gloria quideni iti ex-
voluntatem sanctae et unius essentiae Trinitatis, et celsis Deo omnium Salvatori per angelos cutn Iaetitia
imercessione gloriosaeMariaBvirginis, studio qiioque referetur, pax vero in terra confirmabitur : bona
et vigilantia Chrislianissimi et lidelissinii imperatoris autem voluntas fidelibus (in fidelibus) communis
et piissimaereginae, oliin quaefu«raintmembra divisa, Domini et Salvatoris nostri Jesu Chrisli servis fttn-
per Spiritus sancti grntiatn ad unitatem et earitalem detur. Adjicient igilur nosiris supplicationibus, quod
perfectam sunt redacta : et sicut Mvyses ei Aaron minus dicfum est, Joannes sanclissimus episcopus
duces Dei vere culiurse Israeliticae nominati, nunc Claudiopolitanaeciviialis noster comroinistrator; el
ita et nos gaudentes clamamus : CcmtemusDomino : Heraclianiis reverendissimus presbyter Sanciac Ma-
gloriose enim honorificalus est. Adjutor et protector joris ecclesiaeet cohabitator praedicti sanctissimi ar-
factus esl mihi in salutem (Exod. xv). El haecseniire chiepiscopi et patriarchaeEpiphanii, et Constaniinus
et praedicare cttm fiducia sumus edocti. Consideran- vir reveremlissimus diaconus ejusdem sancia? eccle-
tes auiem caritatem et Deo amabilcm vestrae beati- si;c, qui probationent suaereclae fidei, et bonaevolun-
tudinis vitam etiam ex his qui a vobis sunt destiuati lalis olim his, qui a vesira apostolica sede fuemnl
reverend sstini tegati, similiter et pacetn satictarnm directi, dedisse c6gnoscuutur: digni auiem et vestrae
Dei Ecclesiarum tam scnioris qunm novelLcRomae, D sanciiiaiis, et adminisiratione [F. adroinistratiouis*
cui nos ipsi parlicipes fuisse moiistramur, bono pa- pacis, et graliaeDomini nostri JesuChristi Dei nostri,
stori et principi omnium Christo Deo nnstro con- et tinilionis sanclarum Ecclesiarum monstrahuiitiir.
suete graiias referimus. Nam post obitum sanctaere- Quos speramuslaetantes in Domino, ct paeem deside->
cordaiionis qttondam archiepUcopi et palriarcliac ratam nuntianles, ail nos citiusvestrisDeo amablibtis
Joannis Conslantinopolitanaecivitatis, D, us, qui pro- correciionibus edoctos remeare dignemini. Omnem
priam sanctam Ecclesiam in petra recta: tidei incor- in Christo fralernitatem nos quoque etqui nobisciun
rupta fundavit, et portas infemi non praevalere ei sunt plurimum salutainus (anno Domini 519).
decrevit (Matth. xvi), dedit nabis sanctum pastoicm
SUBSCRIPTIONF.S.
et palriarcham Epiphanium, virtmibus, et correctio-
nibtts, et meditatione divinarum' (forentem Scriptu- Theophilus misericordia Dei episcopns Heraclien-
rarum, rectam quoque tenentem fidem, et orbiitortnn sis civitatis, meiropoliianus snbscribens in synodali-
paiernam regentem sollicitndinem : et, <juidamplius bus, saluio vos in Domino, domine.
(a) Edil. Rom., si qumintercess.
485 EPISTOLJE ET DECRETA. 486
liasiliscus miscricordia Dei episcopus, qui ' Zici-1A sede dejiciatur, qua se dignum exhibet, nec anteriori
nenlium metropolilanus utsupra. spem prorsus adimi patiamur, repelendi locum de-
Stephanus misericordia Dei episcopusNicomedien- nuo, quo se spoliatum sine causa confirmat; sed iu
sium metropolitanus ut supra. re dubia lemperantius versemur, ita ut interim qtti-
Isaias misericordia Dei episcopus Rhodiaecivitalis detn hic idem Elias vir reverendissimus episcopus
metropolilanus utsupra. inquietepermaneat; verum postquam successor ejus
Anastasius misericordia Dei episcopus Nicaecnsius vitam deposuerit, tum demtim ad sedem reverlatur,
metropolitanus ut supra. quia destitit adhibendis prius omnibus quae ad im-
Joannes misericordia Dei episcopus Claudiopoli- petrandam reditionis iicentiam sacratissimarum re-
tanaeciviialis provinciaeIsauriae ul supra. gularum postulant definita, interponendo etiam con-
Paternus misericordia Dei episcopus provinciae sensu tam tuae sedis apostolicae, quam florentissimae
Scylhiu:raetropolitanus utsupra, htijus. urbis , nec non aliarum quarum hoc interest.
Martianus misericordia Dei episcopus Chalcedo- De Thoma etiara et Nicostrato viris religiosissimis
nensis civitalis raetropolitanus ut supra. episcopis omnia mancipabuntur effeclui. Postquatn
Patricius misericordia Dei episcopus Eudoxiopo- caeleraeeiiatn vobis copulataefuerint; sed et ad uni-
litanaecivitatis raetropoliianus ut supra. 1 talem venerabilesEcclesiae, quaepraccedente superno
B
Polydeuciusmisericordia Dei episcopusAnliuchenae praesidio statuenda duxerimus pro sacraiissimarum
civitatis metropolitanus ut supra. regularum itidcm ordine. Quoniam itaque vestrae
Eulogius misericordia Dei episcopus Melitenaecivi- quoque sanctitudini deliberationem noslram oportue-
talis metropolitanus ut supra. ral declarare, ut ex hac etiam patefiat desiderium
Stephanus misericordia Dei episcopus (o) Philo- in quo omnem operam intendimus ad compescendas
roediensiscivilalis proviiiciaePisidiie ul supra. atque teraperandas coutroversias , et opiatam inter
Chrislodorus misericordia Dei episcopus Melhym- omnes concordiam prorogandam, praesentesquoque
nensis civiratis utsupra. lilteras duximus destinandas, rooventes praeciptteut
Palmantius minimus episcopus Oenandae civitatis pro incolumi statu reipublicae numen supemum ve-
provincix Lyciaeut supra. stiis exoretur precibus. Data vn idus Junias, Con-
Joannes misericordia Dei episcopus Attaliensis stantinopoli, Vitaliano et Ruslico consulibus (anno
civilalis utsupra. Domini 519).
Joannes misericordia Dei episcopus Olympinaeci- EPISTOLA
vitatis provinciaeLyciaeut supra. JUSTINIADHORMISDAM.
Martianus minimus episcnpus Martianae civiialis' G Diligentia legatorkm Constantinopoli el aliis civilatU
bus pacem reslitulam. In damnandis episcoporttm
provinciaeLyciaeut supra. nominibusmitius agendum.
Phocas minimus episcoptts Dardanae civitatis prc- Juslinus Auguslus Hormisdae papae per lcgato
vmciae Hellesponli utsupra. Germanum et Joannem episcopos, Fclicem et Diii
Zoticus misericordia Dei episcopus Carpatiensis scormn
diaconos, et Blandum prcsbyternm.
civitatis provinciaeInsularum ut supra. Sumroa habenda vnbis est graiia, qu<>d
Sabbaiius misericordia Dei episcopus Straloniciae alacrem quidemnon dubitatis
operam impemlere ad colli-.
civitatis provinciaeLydiaeul supra.
gendas adunandasqiie venerabiles ecclcsias, verum
EPISTULA iuen praclucet maxime perfecia solcriia, quod homi-
JUSTINIANI ADU0RMISDAM, ncs adoptntis qui voo benevolo luae sanclitudinis
Etiam Ecclesimsum non poste rettitui vivenleeo qui sincero et iutegro possint animo dcservire. Germai.us
in illius locum suffeclttsftterat. 'Ihomam el Nico-
slratiim pace firmata suis sedibus se restitulurum. siquidem revcrendissimus episcopu-, nec non Felix,
Justinianus Augustus Hormisdsepapae. et Dioscorus,et Blandusviri religiosissimitanta semet
Cumin animo nobis sii, pater religiosissime, ul in pracbuerunt attentos industria, ac in tanta sapient.a
omni re nostra inier se concurrant consilia, tum et t\ ' versati sunt, utquantumad officiumeorum peiiinet,
in Elia viro revercndissmo episcopo id constiluen- iranscis in plenum et elaboratis omnibus nibil
dum credimus, legatis admonentibus vestris, quod altercationis sujiercsset ullerius; sed cum ea cmidi-
inier varias utrnsqne rationes exjiedilius esse per- tione sit mortalis fragi ilas, ul remissius circa se agi
et intcrrogalionibus suis planum pr tberi
Sjiectuin est. Nam et in pracsenii pontificemCaesa- desideret,
ricnsiuiit urbis favor luialur omnium, qucm ob insti- responsum , maxime cum aliqua causa in iminensa
luta pulcherrima non solom incolaevalidissime reti- houiiiium fuerit multitudine devoluta, factum est ut
nendum arbilrantur, seii prope cunctus Oriens sine in hac quidem urbe floreutissima quidquid ordinaium
dubio veneratur, et qui prior in eodem fuit sacerdo- est de causa religionis, deque unitate celebranda
ctiii) aposiolica sede sub temporibus Joannis religio-
lio, iujuria esse remonim queriinr. Visum est itaque
convenire ut nec faciamus impetum contra infinita- sissimae menioriae, cum in sacerdotio regiae essel
rum vota multitndinum, aut homo integritate nobilis biijus urbis, id favente Deo servetur immobile; quin
1 Lege Cizicentium.Sic in tnss. ct in aliis compluribus civilalibtts probala sil vesira
saepe Quiriacut pro
Cgriacut. HARD. (a) Al. Philometeniis
'
487 HQRMISDjEPAPJE 48«
ordinatio atque suscepta. Caelera vero clemenliore A imilate recepta jungalur. Specialiter aulem oepreca-
quodam indigeant moderamine in nominibus antisti- mur poniificium vestrum ut pro nobis bcnigno catris
lum, non eorum qui specialiter numerati sunt in animo orare jubeatis.
epistola quam sanctitudo tua nobis desiinasse nosci- EPISTOLA
tur, sed aliorum quorum memoriam maximae civita- JULIANyE ADHORMISDAM.
tes diliguht, in quibos floruisse noscuniur superstites. Ponlificem talutat.
Quapropter legaiis quidem luae sanctitudinis nulla Domino beatissimo alque aposiolicte sedis proba-
fuit licentia mandati tenorem egrediendi, cum quo lissimo pontifici Hormisdae papae patri Juliana Ani-
directi sunl. Omnis aulem (inis negotii vestro jam cia.
tantuin pendet arbitrio, ut solus pacem conclndere Quae prima sunt ttiae bealiludinis salutationis ob-
debeat qui prima ret commovit exordia : sed ea qui- sequia persolvimus, oplantes ut hanc paginam tuis
dero, nec non quo»dani,commemorabuntur apertius venerandis oblutibus Divinitas faciat recenseri, et
per legntum nostrum, qui paulo post desiinabitur. In pro suae Ecclesiaevigore augmenla salularia vestrae
pracsenti yero redeuntibus viris religiosissimis, tam vitaesuffragari dignetur, quatenus le pervigili possit
appellnndam vestram reverentiam credidimus, quam conlra adversos et rabidos canes status Ecclesiaevin-
commoneudam, ut suis oraiionibus pro nostro utatur B dicari. Etenim, venerabilis pater, quod de nostrae
imperio, proque incolumi slatti reipublicac. Data vii iidei integritale curam geris, vicariis gloriosi Petri
idus Julii, Constantinopoli, VitalianOet Rustico viris apostoli ista conveniunt, cui Dominus pascendarum
clarissimis consulibus (anno Domini 519). ovium injunxit officium. Cognoscat ergo tua pro no-
EPISTOLA bis sancta sollicitudo, nos firmius tenere rectaefidei
EUPHEMI.ii AUGUST* ADHORMISDAM. firmitatem iromobilem : pro qua ne ejus violaremi
Sanctissimi ponlificisorationibusseetvirum tuum com- sanctimonia hactenus repugnavimus. Quod vero tuus
mendat. apostolatus pro tantae pietalis causa curam ferro
Eupliemia Augusta Hormisdaepapae. praecepit, in quantum potuimus pro nostris viribus
Bcalitudinis vestrae litteras grato jucundoque sus- non desivimus spiritu lenitatis adversos admonere,
cepimus animo : quem etenim non solum apostolicae et Dei nobisgratia cnoper.inie deest reliquum.
sedis auctoritas celebrat, sed vitae quoque commen- EPISTOLA LXVHI.
dal integriias, et studiosa rectae fidei solerlia, hujus ADLEGATOS SUOS.
verba quis non libentissimis suscipiet auribus ? Igitur De eorum satute et tebus gestit certior fieri cupit.
poscimus ac monemus ut orationibus vestris nunquam Hormisda legatis suis.
exccdat nomen meum, ac praecipue serenissimi con- C Ita nos incolumitatis et acluum vestrorum cura
jugis nostri, sed lam ulrique nostrorum, quam rei- sollicitat, ut quamvis frequentibus occasionibus non
publicae supernum precibus veslris placetur praesi- prsetermittamus hortari, cefliores nos de his quae
dium. circa vos agunlur fleri filteris destinatis. Nam el cuui
EPISTOLA
CELEIUS ADHORMISDAM. per hominem illustris viri atque magnifici palricii
filii noslri Agapili desideriis vestris congruos miseri-
Legaiorumopera Conslantinopotiomnespacificevivere, mus
quod el in aliis civitalibut brevi futurum sperat. affalus, et nunc quoque anxietatis vestr* credi-
Domino beatissimo et apostolico patri Hormisdae dimus solatium, si ad vos praesenlia scripta mittere-
Celer vir illustris. mus: tanturo est ut de actibus atque sospitate vestra,
Maximanobis gratulalionis causa praestalur, quo- nec non et de mora per quam vos detincri plurimum
tiens ad apoiHolatumveslrum scribendi teropus emer- dolemus, relevetis nos alloquiissub occasione idonea
scrit. Nunc igilur remeante beatissimo Germano epi- portitoris. Dala IVidus Julias, Rustico viro claris-
scopo, vel revcrehdissimis viris, qui a vobis pro con- simo consiile (anno Domini 520).
jnngendi, sanctis Ecclesiis fuertint destinati, neces- EPISTOLA LXIX.
sarium duximussanctitatemvestram debere venerari, n ADEOSDEM.
indicantes antedictos habuisse quidem studium ul Cum eorumlitleras non acceperit, monet ul scribant.
voluntatem vestram plenus sequeretur effectus; sed Hormisda Germano episcopo, Felici et Dioscoro
quia totum corpus eral infirmuro, inierira captit,quod diaconis, el Blando presbytero.
prius necessarium judicatur, adhibito medicamine Animos nostros tam diuturnum dileetionis vestrae
veslro sauatum est, et dissensio quae erat inter ve- silentitim, ut lantorum lemporum contristat absent a,
nerabiles Ecclesias Romanam et Conslantinopolila- praecipue cum vir magnificus palricius Symmachus,
nnm unitale interveniente sepulta est, et alia non et vir illustris Romanus magisler militum filii noslri
parva mcmbra similis Diviniiatis gratia purgata at- redilum apud nos caritatis vestrse sine dilatione
que conjuncta. Hanc etiam spera gerimus universi, promiserint, et ignoramus utrum illic causarum qua-
qttod gratia Dei, quaesemper sedi vestr.e permansil litas, an certe fraus aliqua simulala sub necessiiale
ct permanet, hujusmodi vobis inspirationem bonita- detineat; quia nobis sollicitudinem sine cessat;one
tis priebeat, e.tmansuetudine et dispensaiione veslra gerentibus, et pene universos homines illaium par-
reliquum adhuc corpus, quod habetur infirmum (sic- litim percunctantibus, diversa et dissimilia nuntiau-
ut superius a nobis diclttm), vesiro medicamine tur : et ideo, quoniam vos causas lanlae tarditati»
48« EHSTOLJE ET DECRETA. 4f»
melius deprehendere el intelligere potestis atque co- Aaliis(ut se habent humana studia) in contrarium re-
gnoscere, significare nobis ista, de quibus noster mittentibus, me crediderunt de hoc ambiguo consu-
cruciatur animus, debuistis; vel si est causa dilatio- lendum. Dki quidem ea quae a tractatoribus pro
nis idonea, sicut constitutum est, aliquem de vestris captu proprii ingenii disputantur, non ut canonica
ad nos oportuerat destinari, unde ne forsitan per recipi, aut ad synodalium vicem pro lege servari;
versutias, aut aliquam concinnaiionem vobis dilatio sed habere nos certa scilicet, quae veteri lege vel
et impedknenla generenlur, sub celeritate nobis scri- nova conscripta, et generalibus Patrum sunt decreta
bite, ut sub rationabili ordinatione pro vestra repe- judiciis ad fundamentum fnlei,ac religionis integram
litione ad filium nostrum clementissimum imperato- lirmitatem; haecautem, quoeanlistites diversi con-
rem diriganius. Ergo tara circa personas quam de scripserunt, pro qualitate sui sine praejudicio fidei
causa fidei, pro qua diu moramini, quid geralur in- solere censeri. Sed cum haec(quantum in eorum fre-
struite, atque plenissime nobis universa rescribite, quenti postuhtione persensimus) magis eis excusatio
ut omnibus cognitis, Deo nostro favente, tractemus videretur: vel pro eorum prece, vel pro obsequii oc-
quemndmodum personis vestris et causse ipsius cu- casione reddendi apostolatui vestro, per Justinum
jus res agiiur possit misericordia subvenire. Data diaconum meum praesumpsi apices parvitatis meae
idibus Julii, Ruslico viro clarissimo consule (anno ]} ingerere ; quibus principaliter orationum vestrarum
Domini 520). munimen exposcens, quacso ut consulentes quid de
RELATIO praefati aucloris dictis videatur, auctoritate aposto-
POSSESSOBIS EPISCOPIAFRIPERJUSTINUM DIACONUM EJUS. licaeresponsionis agnoscnnl: maxime quod filii quo-
Consulitpontificem de Fausti episcopilibro. que vestri magistri militum Vitalianus et Justinianus
Domino beatissimo el ineffabiliter roirabili, et in praecipuesuper hac re rescripto beatitudinis vestrae
Christi gratia pra-ferendo papae HormisdaePossessor similiter informari desiderant. Codicem quoque tra-
episcopus in Dominoaeiernam salutem. ctandum ( tractatuum ) antehac direxisse memini,
Decet etexpeditad capitis recurrere medicamea- contineniem beati Pauli apostoli epistolarum expla-
tum, quolies agiiur de sanitate membrorum. Qui nationes; pro quo rescripto gratulari non merui. Un-
enim majorem circa subjectos sollicitudinem gerit, de simili prcce deposco ut praerogativam benedi-
aut a quo magis est nutatitis fidei stabiliias exspe- ctionis vcstrae competenti responsione merear adi-
ctanda, quam ab ejus sedis praeside, cujus primus a pisci. Accepla xv calendas Augusti, Rustico viro
Christo reclor audivit: Tu es Petrus, et super hanc clarissimo consule.
petram mdificaboEcclesiammeam (Malth. xvi) ? Arbi- « EPISTOLA LXX.
tror vestram bealiludinem non laiere quantis in Con- G ADP0SSESSOREM EPISCOPUM.
Mantinopolilanaurbe Ecclesia laboret insidiis, et ad Seythasmonachos, suoterrores damnare nolentes, u(
morem veteris morbi in saniem vulnus ilerum quaerat hcerelkosab urbe expulsos. Fausti libruma Romana
erumpere, quod obductum creditur cicatrice. Unde Eccletia non recipi.
cum quorumdam fratrum animus de codice Fausti Hormisda Possessori episcopo.
' **
cujusdam natione Galli Reginaecivitatis cpiscopi, Sicul rationi congruit ut consnlant ambigentes, ita
qui de diversis rebus et frequentius de gralia Dei di- par est respondere consultos, quia ipse impellbt ii
serte visusest dispulare, in scandalum moveretur, errorem qui non inslruit ignorantem; nec quidqnam
" Joannes Maxentius haereticuset mendax scriptor rum rite promeritus, quod, in apostolicam sedem
primus est qui hanc epislolam Hormisdaeesse nega- injurius, et in Hormisdnm Romanum pontificem im-
vit; quam ipsa tamen connexio rerum gestarum, pudentissimus calumniator, illorum in eamdem sedem
sententiarum atque verborum proprietas, ipse deni- conviciis et in summos Ecclesiaeanlistites calumniis
que stylus Hormisdaemanifeste adjudicant. Joannem praeluserit. Haereamusincalumniis Joannis Maxentii
Coclilaeum,virum fama celebrem, et lioereticorum ac ne evagemur latius, unam ex omnibus seligamus:
nostri tempnris acerrimum impugnalorem, idem cum Dixerat Hormisdas: Proficiemusinteradversantes pro-
Maxentio sensisse fatemur, sed errore et boni opi- priis bonis, si erroribus non involvamur atienis : quo
ninne lapsus fuit. Apologiamenim Maxentii in quam D nihil sanius, nihil verius dici potuit. Quid ad haec
inciderat, a catholico scriptam esse putavit, quam perdiiissimus sycophanta ? Callide, inquit, tuam nite-
hxreticus pestilentissimus edideral. Caruit vir doctus ris occullare perfidiam, etc. Pelagianm perfidiminvo-
harum epistolarum Hormisde nunc recens edilarum lutum erroribus cunctorum oculis anleponit, qui inler
subsidio. Quo si instructiis fuisset, fraudem et dolum adversantesnon Dei munere, sed propriis bonis profi-
haeretici aniinadverlere potuisset. Vide Baronium cerete possetumida elalioneconfidis,etc. Calumniaris,
anno 520, numero vigesimo secundo et sequemibus ; iropudens nebulo, dum Chrisii vicarium haereticum
Possevinumiu Apparalu sacro, vcrbo Joannes Maxen- ei inimicum veriiatis blasphemo ore deblateras, et
tius. SEV.BINIUS. — Vaferrimi bujusce haerelici,atque egregiis defensoribus tuis magnifice praeluces. Pro-
ut minimumloquar, Eutychiana fuligine lincti, palro- pria bona, non Dei donis, sanclissimus pontifex Hor-
cinium nuper susceperunt procaces quidam atque misdas, sed bonis opponit alienis. Caeteranon patiun-
infruniti novatoresJansenii asseclae,sed infelici plane tur hujus observationis angustise: recie enim montiif
atque irrilo successu, ut pluribus alias docebiraus. vir eruditus, suspenso pede et acri judicio haeretici
Neque enim in quaestionem vocatur, uirum tolerari hujus, eo perniciosioris quo cultioris, legenda essa
possit haecassertio, Linusde Trinitate passus est, sed tironibusscripta, neimpingant. PHILIP.LABBE, S. J.
quo sensu, quibusve adblnndientis vulpeculaesubdo- * Errat: commoralione quidem Gallus, at nationa
lis artibus subliliorumhaereticorummore eam protu- Britannus fuit, ut vel ipsemet teslatur pluribus locis.
leril defenderitque cum suis Scythis monachis Joan- **Reiensi in Narbonensi n.
nes Maxentius, hoc uno patrocinium Janseniano-
PATROL.LXIII. 16
401 HOftMIWi* PAPJB 492
tptius est slodioso religionis, quaut knposito (W4U.jA. discipliaae,obstinMioaett pertiaaeiiiaaMrresuperbiae.
Rom., inqmsitio) veritatis; quando faciliu»devium Nen tttos potaimus naoaitis, noo mansuetudine,
vitat, qui iter per quod graditurrogat. Sed priusguam noa auetoritatecorapriraere. in publicum usque pro-
respondewii curam de his quae dilectio tua percun- diere conventtffli, ad concursioaem quietis circa re-
ctatur aggrediar, libenter in Jiiteris utis lidei tuaemae §ura eliam statuas inclamantes: et nisi lidelis populi
fateor inveoisse fervorem, cujus cajore succensus, constantia reslitisset, per diabolic* semina nefanda
redivivam in illis partibus infidelium perversitaiem zrzanke armd illos dissensionem et discordiara com-
vigere suspiras. Dignissimus dolor, qui dcdita Deo movissent ( / Tim. m), per quos adjutorio Dei de
corda contristei: nec enim est apud eos lapsus iola- religione eonm»etstpulsa dissensio. De eis sero pro-
mentabilis, quibus est ignicuius carilatis; quiaumuQ bavimus praybetica apostokim voce dixisse, in novis-
spiritualium votum «st satos inconcussa cunctorum. nnrisdiebus instare tempora periculosa, .et fore ho-
Sed non est igaota EcclesiaeDei de bufusfnodi pro- mines sui Untum amatorcs, habentes formam pieta-
cellis aut insueta tempestas: et quamvis rectoris sui tis, virtutem autem ejus abneganles; itaque esse
gubernaculo incoacussa persislat, variis tamen insur- vitandns. ftaec idflodilectionis vesirae indicanda sub
gentium fluctuum laborat vexata turbinibus. Nam ccasione credidimus, ne, si illuc foerint forte delati,
unde est psalmidici vox propbetse, qui ipsius Eccle- B '. jgnorantes queraadmodum se in urbe Romana tra-
sise persc-namspiritu quo impellebalur as&umeiis: claverint, sub aliqua verborum simulatione decipe-
Smpe, inquit, expugnaverunt me a juveulule mea: rent.
eteaim non potuerunt mihi ? Concutiunt, sed ia niiiiio Hi vero, quosvos de Fausti cujusdam **Galti anli-
prsevalebunt: adbuc io area sumus, mixta sunt fru- stilis, dictis consuluisse, litteris indicaslis, id sibi
raenta cum paleis, gemunt boni consortia malorum, responsura habeant. Neque illum (a) recipi, neque
sed superest flamma non necessariis, et parata sunt quemquara, quos in auctoritate Patrum hon recipit
horrea jam probatis. Ubi lerrarum non estistaper- examen catholicaefldei, aut ecclesiasticae disciplinae
mixtio ? Nos fixis decet iustare (iusisiere) vestigiis : ambiguitatem posse giguere, aut religiosis praejudi-
*
proficiemus ioter adversantes propriis bonis, si ercium comparare. Fixa sunt a Palribus qtiae fideles
roribus non iavolvaraur aiienis. Probat enim viriutis sectari debeant iiistituta : sive interpretaiio, sive
suae validumrobur, qui cum impellitur non movetur. praedicatio, seu verbum populi aedificationecompo-
Ubi non variaetentationis aculei ? Quales per hunc silum, si curn flde recta el doctrina sana concordat,
fere jugem annum quoruradam Scjtharum, qui mo- admittitur, si discordat, aboletur.
nachos prae se ferebant specie, non veritale ; profes- Cnum est fundamentum extra quod quaelibct fa-
sione, non opere, subtili tectas calliditate versutias, brica si consurgit, infirma est, super illud quisquis
el sub religionis obtentu famulanlia odiis suis venena1 aedificat,sive vilia, sive pretiosa, considerel. Errat
pertulimus, studentes eos ab mterno vulnere medi- autem a via, qui ab eo quod Patrum eleclio mon-
cabilis palienliae moderamine sanare, beati Pauli mo- stravit exorbitat, nec lamen improbatur diligentia
nita non tacentes : Noli verbit eontendere; ad nihil' per multa discurrens, sed animus a veritate decli-
'
enim utile est, niti ad subversionemaudientium (II nans. Saepede his necessaria providetur, de quibus
Tim. 11). Sed qoando virus qood vkcera penelravit' ipsi aemuliconvincantur, instructio. Nec vitiu dari
evcllituT? Quando cofda male sibi creduta teritatts ' potest nosse quod fugias; atque ideo non legentes
obtemperant institutis? Quando induit obedientiae " ineongrua ia culpam veniunt, sed sequentes. Quod si
humilitatem opinionibus suis vallatasuperbia ? Ojuan- - iia non esset, rmnquamdoctor ille gentium acjuievis-
do acquiescuat paci contentiontjrm studiis assueti,> set nuntiare fidelibus; Omnia probate; quod bonum
soia certamina amantes de religione captare, et man-• etttenete (I Thess. v). Non abs re est, etsi munda-
data negligere? Nunquam apud eos caritas novo com- num, nou tamen a ratione discreium miscere sermo-
mendata praecepto, nunquara pax dominico relicta> nem. Fertur quidam nobilis arte pingendi, cum
discessu; una pertinacis cura propositi, rationi vellei B equum penicillo vellet explicare perfectum, asellura
imperare, non credere; contemptores auctoritatum1 siba (b) proposuisse pingenti , asserens nonutju-
veterum, Bovaram cupidi qusestioiram; solam pman- nientum imitaretur informe, sed ne in alicujus infor-
tes selenliaerectam viam, qualibet concepta facili- mis lineameuii sirailitudinera lapsus incideret.
tate sententiam: eousque tumoris elati, ut arbitrium1 Non improvide veneraoda Patrum sapientia ftdeli
suum utriusque orbis puient ioclinandum esse jwli- potestati quaeessent catholica dogmata definiit; certa
eium; nec in numero fldetiem deputantes seqnacess Hbrorum etiam veteruro in aucloritatem rccipknda,
traditioriis paterhse, si suaeviderint cedere nolle sen-- sancto Spiritu instroente, praefigens: ne opinioni suae
tentiae: docti criraina serere, obtreetatioHum venena» leetor indulgens, non quod aedificationiecclesiasiicae
compenere, mtegrim Ecclesiaecorpus odisse, sedi- convcniret, sed qUodvoluptas sua concepisset, asse-
liones insfruere, invidiam concilare, et pro obedieh- reret. Quidergo cakunniantibus opus eral exira con-
lia, quae in ccenobiis principatum rejjularis obtinett stituios Ecclesiaeterminos porrigere qnsestioneg,et
(a) Deest reefpiin edit. Rom. Joan. Maxentius.
(b) Al. profuime. ** ln GalliaReiensis episc.
* Super haec verba ealumniarn struxit Horfltisdat
493 EPKTOLiE ET BECJtETA. 494
de bis quae habentor dtcta, quasi dicta non sint, mo- A nostrae recepimus, ad divina (a) mysterla incunetan-
vere certamina, cum Chrisliana fides canonicis libris, ter admittere, atque ad Ecclesias suas, a quibus eos
et synodalibus praeceptis,et Patrum regularibus con- discordjaeerror excluserat, pro pacis nostraeplenilu-
stitutis stabili et inconcusso terroino (tramite) limi- dine nevocare; ut unitas, quam post annorum multa
letur ? curricula per totum orbem suis Deus resiauravit Ec-
De arbitrio tamen libero, et gratia Dei, quod Ro- clesiis, nulla voluntatum noslrarumdistantia laedere-
mana (boc est catholica) sequatur et asseveret Ec- lur. Sed quia rem tam gratam, et Patrum slatutis
clesia, licet in variis libris beati Auguslini, et maxi- venerabilibus congruentem quibusdam larditatibus
me ad Hilarium etProsperum, possitcognosci, lamen contigitnunc usque differri, unde etiam ad decesso-
in scriniis ecclesiasticis expressa capitula continen- rem fraternitatis tuaenos scripsissememipimus; hor-
tur, quaesi tibi desunt, et necessaria creditis, desti- tamur ut laititiam, qtiam de damnato praeteritae dis-
nabimus, quanquamqui diligenter apostoli dicta con- seusionis errore percipimus: in nullo iteruui discre-
siderat, quid sequi debeat evidenter cognoscat. Data pantium animorum causa contrisiet. Etenim nullj
idibus Augusti- videlur vos nobiscum pleno communicare menlis
EPISTOLA LXXl. affeclu, si eos qui nobiscum communican.t a vestro
ADEPIPHANIUH CONSTANTINOPOLITANUM EPISCOPUM.B consortio segregalis. Incassum cerle videnttir
pacena
Epiphanium episcopum ordinatum nec scripsisse nec
misistenuntiat. reciperequi pacis differunt praeceptacomplere. Quid-
legatos enim in illorum suscipienda comrounione mo-
quid
Hormisda EpiphanioConstantinopolitano episcopo. de nostrareconciliationedetra-
ramini,
Diu nos non nuntiaia luae primordia dignitatis bitis. Etquodammodo
providendum est, fraler cai issime, ne si
tenuere suspensos, et in ipsa communis gratulatione
Ecclesiarum nostrarum tandem desuper indulia con-
raetilis, mirati admodum siimus morem pristinum cordia ab his exordium sumat
fuisse neglectum; quia reparata Ecclesiarum, Deo veneranda exemplis, et religionis
regula, et apostolicaesedis auctoriias irn-
annuente, concordia, plenum fraternae id
pacis flagi- miuuta
(quod absit) per Orientem potius (b) divui>
tabat officium: praesertimquod illud sibi non arro-
observantia vindi- gata quam restitula videatur.
gantia personalis, sed regotoum RELATIO
cabat. Decuerat siquidem, fratercarissime, le legatos EPIPHAMI EPISCOPI CONSTANTINOPOLITANI.
ad apostolicam sedem inier ipsa tui ponlificalus ini-
De tua electione.Fidem catholicam profiletur, et da
tia destinasse *, utetquemlibi debearnus affectura omnibuscum EcclesiaRomana senlit.
Oenecognosceres, et vetustae consuetudinis formam Sanctissimo ac bealissimo domino fratri et comnii-
rite compleres. Sed licel his omissis, paginalia tan- C nistratori HormisdaeEpiphanius episcoptts in Domino
lum sufficere judicasses ex occasione colloquia; nos salutem.
lamen gratiastipulante (slimulante) compulsi, inte- Deus qui in alto habilat, et humilia respicit( Ptal.
rim juste constantiam exspectationis abrupimus, reci- cxn), et omnia pro salute hominum affluenter pro-
proca mutuae caritatis verba reddentes; quia et nc- videt, prosuabonitaleet misericordia meam respexit
iler animus amoris impatiens, et legatorum nostro- parvitatem, et post obitum sanctoe memoriae quou-
rum votiva relatio exclusum quod imperabat causa dam archiepiscopi et patriarchaeJoannis sedem sacer-
silenliumad officia benigna traxerunt, quibus ad prae- dotalem sanctae Ecclesiae catliolicaeregiae urbis mihi
sens gaudii nostri signa monstramus, et privatse conferre dignaius est, sententia, et electiqne Cliri-
qnndammodoamiciliaevotiva persolvimus. Legatio- slianissimi et juslissimi principis nostri Juslini, et
nem nutem tuam et ea qua dudum gralia sustinemus, piissimaereginae, quae ei ad omne studium commu-
et fulti veteribus constitutis exigimus, ut quantam nicat divinum, sequenliumque eorum his quibus est
gaudii frucium, vel de tui poniificatus honore capia- bona conversatio, el qui regiis honoribus sunt subli-
mus, vel quas tibi graiias referri conveniat pro im- miores, siraul et sacerdotum, et monacliorum, et
pensis in negotio propagandae unitatis officiis (sicut fidelissimae plebis consensus accessit. Quapropter
nostrorum mullipliciter astruxit legatorum narratio) necessarium duxi hoc primum indicium meis (c) in-
evidentius exprimamus. ferre lilteris, ul ostendam quam circa vestram apo-
EPISTOLA LXXll. stolicam sedem habeo voluntatem. Est raihi oratio
ADEUMDEH.
(ratio) magnopere, beatissime, uniri me vobis, et
Queritur Etiam, Thomamet Nicostratum tuis sedibut ex beatis et sanclis
non rettitutot: ad Epiphanium spectare «t hmc cx- divina ampiecli dogmata quae
secutioni mandenlur. discipulis et apostolis Dei praecipuesummi Petri apo-
Hormisda Epipbanio episcopo Conslantinopolitano. stolorum sedi sanctae vestrae sunt tradita, et nihil eis
Oportuerat quidem fraternitatem tuam divini con- pretiosiuscxistimare.Nequeenimextraaliundeveniens
nutritus per
templationejudicii, atque caritatis nostra respectu, sanctae Ecclesiae constituta ignoro, sed
Eliam, Tbomam atque Nicostratiim fratres et coepi- Dei voluntatem ex leneris unguibus in sancta catbo-
scoposnostros, postquaroin consorlium communiQnjs lica Ecclesia, parui per tempora sanclissimis sacer-
Kom. addit tecum. * Episcopus Conslantinopolitanusinitio sui episco-
(a) Edil.
(b) Al. deest divulgata. patus legatos Romam mitlebat.
(c) Al. inserere.
495 HORMISDiBPAPiE 496
dotibus et patriarchis. Nam saepius praepositus his J Lsticoviro clarissimo consule (anno Domini 520).
qui per sacratissimum et ineffabile baptisma sua EXEMPLLM EPISTOL<E
ezuunt peccata, et veram unius essentiae Trinitatis JUSTINIAM VIRIILLUSTRISADUOBMISDAH PAPAH.
docui fldem, quam (sicut praefattissum) ex diseipulis Aeacio damnato Conslanlinopolipacem vigere: cum
Orientalibut pacem quoquo modo ineundam: et de
Dei magni et Salvaloris nostri Jesu Chrisii proceden- sanctissimaTrinitate.
tem omniumsacerdotum et omnium laicorum ample- Domino N. Jesu Clirislo favente regnat in saccnlo
ctilur cocius. DivioUmenim revera sanctum et a Deo qui sacra religione suum fundat imperium; quoniam
datum symbolum trecentorum decem et octo sancto- bene
gubernat humana, cui priusdivina placuerinl:
rum Patrum in Nicaeacongregalorum adoro et prse-
quod praesentibus evenisse temporibus gratulamur.
dico, et Christiani splendoris manifestum judicium Filius etenim vester clementissimus imperator aeter-
esse annuntio: et quinquaginta et centum sanctorum nitatis beneficio sceptra sortitus, fidei causas arripuit
sacerdotum in hac urbe regia factam venerabilem explicandas, et ad tuam sanctitatem missa legatione
synodum: similiter et ducentorum Dei amatorum sedis apostolicae promeruimus sacerdotes. quorum
Patrum conventum in Ephesina facttim : triginia et adventu non mediocriter adolevit Ecclesiarum con-
sexcentorum reverendissimorum Patrum et sacerdo- cordia sacrosanctarum, vobis instantibus, ut deceb.it.
tum synodum factam Chalcedone unam (veram)esse Acacii namque, quod dissidium gerebat, nomine stir-
et convenientem, et compaginatam praediclis sanctis pitus amputato, pro tenore libellorum quos direxi-
conciliis, ipse ego didici, aliosque docere cognovi. stis, in hac urbe regia multisque civilatibus unilas
In his ergo qualuor synodis sanctis et sacris magnum optata provenit, quam summis inventam laboriDus
pietatis praedicatummysterium, etomnium hominum venerari convenit: in perpetuumque custodiri necesse
est reposita salus. Eos enim qui fuerunt vel sunt est. Haecquibuslibet argumemis retractari quispiam
ejusdem sententiae et suscipio et amplector, et unire patietur, quae sempiterna majestas rite composuit ?
me eis diligo. E contra autern eos qui praeier islas Sed quia prosperos cursus frequenter impedire festi-
quid sentiunt aul praedicant, praeterito lempore ali- nat humani generis inimicus, pars Orientalium non
quid conali sunt, a coetu orthodnxorum extorres (b) exilis, nec ferro flammisquecompelli potest, ul
esse existimo. Similiter rectas et revera religiosissi- episcoporum nomina post Acaciumdefunclorumcon-
mas epistolas venerabilis papaeLeonis pro recla fide demnet: quae dilftcultas generali conccrdiae moras
conscriptas circumamplector et suscipio. Habeat igi- nectit. Sanctitas itaquevestra ccelitus inspirata, tem-
tur hanc sentenliam circa me vestraebeatitudinis san- porum rerumque qualitatem consideret, et condem-
cta fraternitas. Vobis enitn matiifesiura feci, et sub natis hujus erroris auctoribus, id est Acacio Con-
me Ecclesiis bacc praedico, feslinans per omnia eas ** stantinopolitano, Petro, et TimotheoiEluro, et Dio-
mihique et veslraebeatiludini vinculo caritatis adu- scoro Alexandrinis, Petroque . ntiocheno, finire
riari, quas omnino oportet esse unitas et inviolabiles, dignelur inveleratiim certamen, de caeterorum nomi-
et corpus unum communis apostolicaeEcclcsiaeidem- nibus qttaestionesopita : ut redimatis plebem de san-
que perpetuo custodire. Quantus enim circa vestram guine, quam Deusnoster regendam commisit, ac non
venerabilem fraternitatem inomnibussitamor jubele persecutionibus accruore, sed patientia sacerdotali
perpendere; quia quos vestra apostolica sedes con- populum Domino rtostro concilielis : nec, dum volu-
demnans in sacris diptychis non recitare jussit, eos mus animas lucrari, etcorpora multorum perdamus
nec cgo inter sacra facio nominari myslcria. Hoc au- et aniroas. Erroresetenim diuiurnos lenitate clemen-
tem et his notum est qui a vobis sunt direcli viri tiaque convenit emendari, praecipuequia vestraebea-
reverendissimi , id cst Gcrmano sanclissimo et titudinis praedecessores soepissimevoluerunt reipu-
(a) Joanni episcopis,Fclici et Dioscorodiaconibus, et blicaenoslrae antistites ad suara revocare communio-
Blando presbytero, qui elficaciter secutisunt ea quae nem, si tantummodo taceretur Acacius caeterique
eis sunt a vobis injuncta. Orel igilur vestra sanctitas praedicti. Non est ergo grave quod suasit vestra se-
tam pro me quam pro subjectis meis sacerdotibus ut des ut praestet: illud etiam magis magisquedeposci-
perpetue custodiamur, reciam Dei tenentes confes- mus, ut tua sanclitas concepta gratia ccelesti quae
sionem; simililer et pro serenissimo principe nostro, praetendunt Orientales episcopi tractare dignetur,
et pro Christianissima Augusta, quia eorum salus corumque fidei competentem praebere consensum.
communis sanctaruin ubiqtteest Ecclesiarum profu- Nobis etenim videtur, quoniam Filius Dei vivi Domi-
turum firmamentuin. Istam igitur vobis habenlibus nus noster Jesus Cliristus ex virgine Maria nalus,
intentionem nullo modojam licebitsanctam Deidila- quem praedicat summus apostolorum carne passum,
cerari Ecclesiam, per gratiam sancli Spirilus, ei in- recte dicitur unus in Trinitate cum Patre Spirituque
tercessiones sanctae gloriosaeDei genilricis virginis sancto regnare: sicut enira videtur arabiguum dicere
Mariae!Omnem quamcunque vestram fraterniiatem Rimpliciierunum de Trinitate, non praemissonomine
ego quoque et mei plurimum salulamus. Aliamanu: Domini nostri Jesu Cbristi; sic ejus personam in
Fncolumis in Dominoora pro nobis, Dei amator san- Trinitate cura Patris Spiritusque sancti personis non
ctissime fraler. Accepla xv calendas Octobris, Ru- dubitamus esse : sine Christi namque persona nec
(a) In edtt. Rom. deest Joanni, el pro epitcopit est (*) Al. exiliit.
npitcopo.
197 EPlSTOLiC ET DEGRETA. 498
tredi Trinitas religiose potest, uec adorari fideliter, A communis unitas pervenire videatur. Diligenlius au-
quemadmodumS. Augustinusait: An aliqua ex Tri- tem de his fidelissimi et piissimi nostri principes de
nitaie persona; et alio loco : Solus in Trinitate cor- sanctarum Dei Ecclesiarum unitate et concordia
pus accepit; et iterum : Unus trium. Rogamus igitur, gaudentes, ad veslra mandaverunt beatituditiem sup-
reverendissime salutantes, ut futuri judicii memores, plicationcs a plurimis sanctis sacerdoiibus suscipien-
causam taliter ordinetis, ne quid dubitationis relin- tes, tam Ponti quam "Asiaeprovinciae, et maxime
quatur in postcrum, quatenus omni scrupulo discor- Orientis, apud quos nnmina quondam sacerdotum
diarum sublato, pacis desideratae' per orbem lotum suorum tacere difficile et impossibile esse videtur,
vincula renoventur, et venerandarum floreat Eccle- tantaque eorum obstinatio est, ut omnes periculum
siarum concordia, corporisque unius in pristinum pro tali facto parati sint sustinere. Igitur praeceden-
staium membra recolligantur. Ille namque medicus tes omnes circa pacis studium necessarium causas
jure laudatur, qui veteres aegritudiues ita sanare de- considerantes, quia per solam istam humilitatis viara
properat, ut ex bis nova vulnera non nascanlur. communem omnibus unitionem et salutem invent-
Specialiter ergo cognoscat vester apostolatus, com- mus interrogantes sicut dictum est, et salisfacientes
posiiis eisdem duobus capitulis, universos sacerdotes vobis ab illis qui a nobis in hoc negotio sunt desti-
istius reipublicaelibenter amplecli vestram commu- B nati, causam cum pacifica,qua vos decet, guberna-
nionem. Accepta xv calendas Octobris, Rustico viro tione dispensetis: nam dum una utraque sit Eccle-
clarissimoconsule ( anno Domiui 520). sia, procul dubio et bona, quaeper vigilantiam eve-
RELATiO niunt, communis exinde laudis gloria utriusque pa-
EPIPHAMI EPISCOPI CONSTANTINOPOLITANI. triarchalibus sedibus rimatur, ut consuete omnium
Dominus et conditor Christus verus Deus noster
Imperalorisejusqueconjugis, suamquede Ecclesiarum magnificetur. De his autem omnibus summo vobis
unioneanimi atacritatemdemonstrat. Ponli et Asim,
et maxime Orientis sacerdotet tuorum episcoporum supplicentur affectu Joannes sanctissimus episcopus,
nomina damnare volentet in unionem admiltendot. multos nobiscum sudores in praesentideponens cer-
Caticemet alia ponlificimunera miltil.
tamine, et Heraclianus revereudissimus presbyter
Domino per omnia sancto ac beatissimo fratri et sanclaa nostrae majoris ecclesiae, et cohabitator no-
comministratori HormisdaeEpipbanius episcopus in ster, et Constantinus reverendissimus diaconus ejus-
Dominosalutera. dem majoris ecclesiae, per quos et nostra synodalia
Quautam habuimusalacritatem nos quoque et piis- secundum ecclesiasticas vestrae beatitudinis destina-
simuset Christianissimus imperator una cum fidelis- ( vimus leges. Nuoc igitur piissimi nostri imperatoris
sima et in omnibus bonis florente conjuge sua circa « studium circa sanctarum Ecclesiarum unitionem
rectam et puram sanctarum Ecclesiartim unitionem, oslendentis, pacificisad vestram beatitudinem debis
et quemadmodum cum caritate Dei qua nos decebat causis utendo litteris, et oblatas sibimet ab Hieroso-
destinatos a vobis sanctosepiscoposet religiosos sus- lymitanis et Orienlalibus petitiones destinavit. Nos
cepimus, et venerandos habuiraus clericos, existi- ergo occasionem salutationis invenire volentes, bane
mamus quidem el ante ex his quae acta sunt satisfa- ad vos fecimus epistolam, per quara supplicamus,
ctum vestrae beatitudini : credidimus tamen quod si proponentes vobis sanclissimis hanc vocem divinam:
DominusSalvator Jesus Christus Deus noster idem Ecce tempusacceptabile,eccenunc dies talutis (IlCor.
ipsos reverendissimos comministratores nostros invi). Ecce credidit nobis omnium Dominus lalentum,
columes veslris obtulibus prxsentavit, omnia quae quodaugmentatum possit restitui boni operis fructu,
excitata sunt vobiS sanctissimis manifesta fieri, et et salvari per laudabilem vestram dispensationem
laborem, quem potuimus sustinere, per hos ipsos tanlas quidem sanclas Ecclesias, tantosque eorum
manifestius cognoscelis. Quemadmodum per Dei sacerdotes, et multitudinem innuraerabilem, nune
gratiam et fidelissimoruroprincipum nostrorum, Con- quidem unitam sanctae Ecclesiae, periclitantem au-
siantinopolitanaecivitatis nbstra Ecclesia pacifice esi tem et errantem : si vestrae beatitudinis gubernacu-
gubernala : et nomina eorum inler sacra non sunt lum commoretur (commemoretur), et maxime his,
recilata mysteria, quae sedi vestrae profana cognovi- qui in sanctis locis habitant Christi Dei nostri, ita
tnus, sed quatuor conciliorum pro recta fide conso- ubique sanctis adhaerentesecclesiis, ul eorum respui
Danlia praedicatur et boc ipsura omnibus sacrorum non debeat multiludo. Nam omnes per suggeslionem
diptychorum recitatione manifestum est. Annuntient eorum ita in obstinationis suae malo perdurant, ut
igitur vobis quia non pauci nobis subjecti sacerdotes, velirit ante e vita recedere, quam excogitata relin-
nec rursus sub eorum ordinatione episcoporum parva quere: ut si Deus bos, per vestram beatitudinera
est subdita mtillitudo, quae bonum hujus coeptaeuni- adunari praeceperit, vestrae laudis meritum, et prae-
tionis araplectitur: vestra etiam sanctilas cognoscat sentibus, et futuris ascribatur temporibus. Oret igi-
istius se generalis boni et principem et inceptorem tur vestra sanclitas lam pro piissimis et Christianis-
nihilominus constitutum. Unde fortiter ad vigilan- simis principibus, quam pro nostra parvilate et uni-
dum beatitudo vesira laudum est stimulis excitanda, versali unione, ut gratia sanctae et unius essenliae
ne id quod divina in honorem vesiri coeperat ordi- Trinitaiis, et intercessionibus dominaenostraesanctae
nare misericordia, non ad plenum ita ut condecet et gloriosac virginis et Dej geuitticis Marix, ouuiia
499 HORMISD.E PAPJE 500
ad unitatem indivlsam conveniat, et fundamentum A j per laciturnitalem largiri tempus videar illis qui m>
Inconcussumcatholicaefidei conflrmetitr, per omriia, hil quidcra a nobis laesi sunt, sed sine caUsa et su-
sanctissime frater. Indicia autem nostrae secundum perfiue adversus nos armali sunt: Deo tamen et ve-
Chrisiura Dorainum nosirum cariiatis per viros re- Slrae satisfacio satictitati, quia pro Joanne viro re-
Verehdissimos destinavimus, ad administrationem verendissimo epilscojio, qui pauio ante a vesira
divinae^culturae,et sanctae apostolicaevestrae Eccle- venerabili corona;direclus est, pracdesttnavi me pe-
siae, calicem autem geramis circunidatum, patenam riculis, et mortetn sustiirai, et meani pro ejus scio
auream, et alium calicem argenteum, vela serica me objecisse anirham : et hoc ostenditor gestis : et
#uo; quac sustipere vestram beatitudinem supplica- ex his, qui quanquam per raeam absentiara acer-
rhtis com illa cariiate quam vos habere secundum rime videantur esse diseussi. Et quid longo s<rmone
Beum non dubitamus. Omnera in Cbristo fraternita- opUs est uti ? cum vobis orania DominusDeus noster
lem, quas cum vestra est sanctitate nos quoque et Jesus ChristUs paitefacereet salisfacere possil; quia
ûi nobisctim sunt plurimum salutamus. Accepta pff- et quarrdo cogtiovi vos ad apostolicaesedis praesuht-
die calendas Decembris, Rustico viro clarissimo tum advocarl, Commune gaudium totius mundi esse
censule (afino Doiiiini 520). judicavi. Ab illo enim tempore, hoc ipsum scribens
SACRA fi ad vos, quantum ad me, qoidquid ad honorem el
JU8T1NI AUGCSTI. satisfactionem vobis et apostolicae sedi pertinet, ni-
au-
Joannem episcopumad tractandam Ecclesimpacemde- bil praetermisi, sed nec praefermitto. Paulo post
tlinatum, quamprimumconvalucrit, profecturum. tem scietis per venerabiles, annuenle Domino Jesu
Justinus Atrgustus Hormisdae papae. Cbristo, quia baec ab exordio raihi sunt exeogitata,
Dum beatissimtrtn Germanum episcopum, vel eos et quando Dominus Deus temptts dedil ad effectum
fjui eum eo a vobis fuerant destinati, de hac dimit- hsec sunt perducta. Omnem r.um vestra sanctitate in
tereams regia civitate, hujusmodi illis mandatatra- Christo fraternitatem ego quoque et mei piurimum
fMdimus,quod capituia quae ad peiTeclam nnitatem salutamus.
Eeelesiarum pertinebant apostolatui Vestro per reve- EPlSTOLA Lxxni.
rendissimom JOannem cpiscopum sequenter manife- ADDOROTIItiUB TUESSALONICENSEH EPISCOPCK.
#»a facercmuft; quae tamen ipsis hic praesentibus Aomamei veniendwn, nCcathoitcam doeirinam perei-
piat, et objectum crimen purget.
fflerant declarafa. Sed evenit praefatum Joannem an- Hormisda Dorotbeo episcopo Thess.ilonicensi.
tistltem lOnga «gritudine detineri. Ne qua igiiur ve- Considerantes tuae fraternitatis Eeclesiam anl«
ttratn reverentiam ihgrediatur adversa sententia, M
jMsetercunlis mala discordise olim cum sede aposto-
quasi tobis prOmissafiostra desidia quadam ultronea lica praecipua fuisse caritate conjunciam, le nuper
BiWttsad effeetum perducentibus, necessarium esse
pacis reddilae esse credebamus auctorem, sed quia
perspeximus- dilaiionis causam vobis exponere per quos praevenire debueras, sequi etiam remoraris,
Eufogkim V. S. tribunum et notarlum, quera ad prae- non leviter fraternitatis tuae dilatae correctionis
eeteam regem Theodoricum super iiegotiis quibus- pro
scribis enim aures nosiras
dara trausmisimus : hoc quoqtte adjicientes quod ingeioiscimus tardiiate;
sceteris atroeitate turbatas. Utinam usque
dum propitia Domini et Dei nostri majestas eumdem cujusdam
ad iws tanlum detestabilis fama percur.reret, et non
VlruThreligibsissimura Joannem pristinae voluerit
toto orbe Cbristianis menlibus tam dolendnm, lam
ueddere sanitati, sicut semel promiseramus, statiro exsecrabile faeinus nunliaret? ut
qui te innocenlom
iUum ad tuam sanctitatem transmiltemns. Supeiest
uesciunt, a Christianitatis simul credanl tramite de-
ut sanctiludo tua divinum nobis praesidium orationi- viasse. In qua enim mundi parte immaniialis hujus
bus suis dignetur acquirere. Data pridie cnlendas invidia non et catholicas conlrisiat Eccleîas, et
Beptembris, Gonstantinopoti. Accepta Romae calen- haereticorura prava voia laelilical? quae nos a dile-
dis OciobHs, Ruslico yiro clariSsfmo consUle (annO dionis tuae
conscienlia, sicutlitteris intimas, ostendi
DoroiniSaO). cupimus, aliena : quid enim votis noslris magis con-
RELATIO fl
venit, nisi ut redire ad pacem catholicara volenies
DOROTHEI EPISCOPl THESSALONICENSIS. episcopos, a crudeliiate et crimiiiibusconlingat sem-
Objectumtibi crimen refellit. per innoxios comprobari. Exspectamus igitur, si non
Sanctissimo ac beatissimo patri ac comnrtniStra- desunt fralernilaij luae veritatis Deo nota praesidia,
tori Hormisdae Dorotheus in Domino salutent. ut et tanti scelerijsa te repellas invidiaro, et in re-
Propositi nostri et orationis est summum studiom, cbncilialione fidei tandero eorum qui reversi sunt
per omnia beatissime et ler beale Pater, et scribere sequaris exempla. Data iv calendas Novembris, Ru-
frequenierad vos sanclissimos, etmutua mereri col- stico viro clarissimo consule (anno Domini 520).
loquia; et Kullotempore extorrem me ab hujusmoul LXXIV.
EPISJOLA
laetitia esse condecet. Quontam igitur manifeste co- ADJUSTINUH ACGUSTUH.
gnovi quosdatn sanctas aures vestras perturbare, et Accepisseejut liHeras, et de ejut fide et pietate nun-
'
seio proeul dubio vos in omnibus esse perfectos, et quam dubitatum.
quia nihil sine jttdtcio audire possitis, nec ulli peni- Hormisda Jiistino Augiisto.
n» vestruffl amrrjuui commodafe, et ut non amplius Benedicta Trihitas Deus noster, qui vobis guber*
m EPISTOkE BI MCRETA. 502
nacjila commisit mundflui imperij, quibus non so- A et persuasionibus, tamen nequaquam ftexi sunt ut
lum projufe regni veneratio deberetur, veruro eliam toJlant antistitum et repellant nomina quoruin apud
pro gloriosi modestia et integritate propositi. Yere eos opinio floruit, sed morte vitam duriorem aesli-
enim glorificamus Deum, lectis vestrae pietatis epi- mant, si mortuos condemnaverint, quorum gloria-
slolis, quibus prooiissx. legalionis moram pro infir- bantur vita superstiluro. Quid igilur faciamus hujus-
mitaie ejus, qui dirigendus fuerat excusando, luce modi pertinaciae, quae nec "dicto audiens existit, et
clarius reddidisti quam curam (idei et pudoris habe- . tormenla in tantum despicit, ut amplum sibi ac fe-
retis, osieodeutes rerum summara regentibus non stivum judicet, si corpore prius quam religioso desi-
sufficere ad dominationis apicem quam obtinent po- stat consiiio? Nobis quidem videtur opus esse mol-
teslaiem, oisi oroamenta morum pretiosiorem fa- lius agendi et clementius : quae si uno.in tua (d) san-
ciajit principatum. Servet circa vos, clemenlissime ctitate, jam nec in aiio poterunt inveniri, nam ne-
imperator, Deus uoster beneflcia sua, et respiciens que sanguinis et suppliciorum cupidi (quod.dictum
bona vestra, largiatur aeterna. Nec nos tamen ino- etiam grave est) libellum suscepimus, neque ut
mordit ulia suspicio aut implendi tarditatem pro- parvo discrimine remaneant imperfecta concordise
missi; nec mutalione credimus evenisse consilii. Ne- desideria, sed ad propagandam quo possumus or-
fas enim erat de ejus verbis qualibet sollicitudine B dine conjunctionem membrorum Ecclesiae. Utrum
dubitari; cujus fidem in magnis rebus datum est itaque praestantius erit minorum gratia in totum
tam evidenier agnosci. Redeunte igitirr fiJio nostro esse nobis (e) adjectas tantas multitudines, an, con-
spectabili viro Culogio tribuno et notario cultum de- cessis. exiguis et remiesis, majora et omni raiiona
bitae gahiiationis essolvimus, Deo magno continuis quaerenda corrigi, ut qux non licuit (/) per omnia,
precibus supplicanies, ut qui vestro studio per infi- saltem ex neCessariis partibus ailegentur? Veniam
deles vulnera impacta curavit, sevo vobis per k)n- itaque nominum postulamus, non Acacii, non utrius-
giora tempora propagato, unitatem Ecclesiae reddi- que Pelri, noa Dioscori, vel Timotbei, quorum vo-
tam ex omni quoque facial parle securam. Data iv cabula ad nos daiaetuae sanctitatis epistolaecontine-
calendas Novembris, Rusiico viro clarissimo con- bant, sed quos in aliis celebravii civitatibus episco-
sule (an»o Domini 520). palis reverentia, et hoc exceptis urbibus, ubi vestras
EPISTOLA beatitudinis libellus jam in plenum admissus est,
tWTUUA»HOBKISDAM. nisi banc quoque partem benevoienlia statuerit ve-
Grafttm ad ponlifitem mittit, suadetqne tit Asianh et stra mitius corrigeiidam. Verum nec judicio (gr)ca-
prmcipue Orienlalibus tuorum episcoporumnomina ret sedis apo9lolicse, ut non magis venia dicenda sit
damnarenolentibutAnastasii exemploindulgeat: ab Cquam deliberala jam ac perspecta difflnitio. Ana-
iitdem precet pro Ecclesiarumunione oblatas irant-
miltit. stasius quidem religiosissimaememoriaeveslrae cul-
Justinug Augustus Hormisdse papse («). meo Ecclesiae palam aperteque constituit, cum lioe
Quo fuimus semper, et quo SHmusstudio pro con- idem scriberet negotium praedecessori nostro, satis
ciliandis sententiis catholicam fidem colentium, ut esse pacem affectantibus, si nomen tantum reticea-
eodem animo cuncti venerentur numen individuura tur Acacii. Ergo priora vestrae sedis constitula se-
Triniiatis, palam fecisse dignoscimur:nunc legatum qniiar qui non omnes memorias mortuorum judi-
ad vestram beatitsdinem ultro ob bec ipram dirigen- cat eontemnendas, ut indignum habeatur et incon-
les Gratum virom (b) sublimem magislrum scrroii, gruum, si non placidior omnibus non solum defun-
quo remediam tandem reperiatnr discordiis varia (e)i ctis, sed etiam superslitibus vestra divulgelur in
cunetanlium, nunc prono iibenlique suscipientes af« omni fine lerrarum lenitas. Et hoc quidem non du-
fectti viros religiosissimos, quos interventores nnita- bitaverimus ita gratiosum vobis futurum, ut pacifico
tis vestra sedes apostolica credidit destinandos. Pro- slaiim responso laetior mundus reddalur. Retinet
feeto enim lanquam ipsaro pacem, et jueundis eos autem vestra sanctiias, quod dudum scripsimns, ex
ocuh* aspeximus, et extensis manibus duximus ara- Oriente supplicationes nobis esse destinalas, volun-
pleetendoe. Quia etiam omni intentione ordinavi- ^ tatem ipsorum eontinentes et arbitrium, in quo sese
mus, ut venerabilis Ecciesia Consianlhiopolitana, duraturos ostendunt firmiter, etquo nulia ratione
nec noa complures aliaevota suscipiant, vestra, noni desislendum existimant. Hanc itaqne chaiftrlam se-
solum in caeteris, sed in auferendis etiam nominibusi cundum nostra promissa per Jnannem virum reve-
ex sacris diptvchw, quae removenda roaxime postu- rendissimum episcopum dirigendam vobis in prae-
lastis. Veram nonnullse fuerunt urbes et Ecclesiaei seuti merito credidimus, ut a vesira sede etiam tenor
tum Pmtieae, tam Asianae, praecipuaeOrientales, cjus admissus ad colligendas proficiat et adunandas
quarom eleriei vel populi omnibus pertentati minis ubique venerabiles Ecclesias, et Hierosolymitanam
(a) Cod. Lne. 425, Sacralhtimo tte beatitsimo ar- (d) Idem cod., tanctitudine.
ehiepitcopoalmceurbit Romeeac patriarchm Hormi- (e) Idem cod., abteptat.
tdm. Haec tamen inscriptio apposita est ab altera
manu fere ejusdem antiqaitatis, cum prius esset ut (f) In eodem cod. ita primeeva manus; sed ullera
fere ejusdem antiquitatis ila emendat: ul qua non
hic in textu. licuit mitsis, majora per.omniataltem, etc.
(b) Idem cod., extpectabilem. (g) Idem cod., res carel el sedis, eic.
\c) Idera cod., certantium.
503 HORMISDiEPAPJl '504
prsecipue; cui tamen omnes favorem impendunt A tlonem a sancta Chalcedonensi synodo promulgaiam
quasi matri Christiani nominis, nt nemo audeat ab intelligimus quoque et suscipimus, confidentes et
ea sese discernere : consensum itaque propitium credentes, quia unam subslantiam vel personam,
tuam sanctitudinem epistolari quoque pagina conve- quod idem est, ipsa sancta synodus in duabus natu-
nitdeclarare; ut, cognito omuibus atque patefacto, ris, id est in deitate et humaniiate indivise et incon-
tenorem ejusdem chartulse a vobis etiam laudari, et fuse praedicavitDeum Verbum. Dominus noster Je-
tenaciier custodiri laetior mundus existat. Dala (a) sus Christus unus est ex sancta et unius essentice
idibus Sept. Chalcedone, Rustico viro clarissimo Trinitate; si enim unum Deum in tribus subsisten-
consule. Accepta pridie calendas Decembris, consule tiis, sicut dictum est, accipimus, Pater autem non
suprascripto (anno Domini 520). est incarnatus, nec Spiritus sanclus; Deus Verbum
EXEMPLUMPRECUM. mcarnatus est, et homo factus est unus ex sancta et
Ejus opera ad Ecclesix unitatem admitti rogaitt. Ca- unius essentiae Trinitale, secundum filiationis pro-
tkolicam fidem profitentur. prietatem. Sic ita secundum praedictas qnatuor sy-
Deo amabili ac piissimo imperatori ex Deo Au- nodos credentes, (j),et secundam Dei Verbi nativi-
gusto et principi Justino Christianissimo deprecatio tatem secundum carnem confiteri non renuimus.
et supplicalio ab Hierosolymitanis, et Antiochenis, B Unde proprie Dei (k) virgo genitrix esse creditur,
et secundaeSyriae clericis et abbatibus et possessori- tanquam quaenatura et veritate uniuSessenlise Patri
bus Syriae provinciae. Filium Deum Verbum, natura immulabilem, ex ipsa
Hauriie aquam cum Ixiitia ex [ontibus salutit (Itai. factum hominem, enixa est, et duas naturas in Chri-
xn), vociferalor (b) Isaias propheta exclamat, fontes sto per essentiam vel substanliam unitas confitentes
salutis (c) evangelicaeveritatis prsedicaiiones mani- sicut in unius persona, vel subslantia. Neque harum
feste ostendens, ex quibns beati Apostoli et eorum diversitatem vel proprietatem post unitionem auferi-
qui per ordinem fuerunt discipuli et sapientes Ec- mus, nec eas dividere in duabus personis et sub-
clesiae doctores, salutarem aquam fidei hauiientes, stantiis per unitionem sumus edocti; eumdemque
omnem sanctam Dei Ecclesiam irrigaverunt, quae in scimus unigenilum <FiliumDei, et ante incarnalio-
petra summi apostolorum subnixa reclam et inflexi- nem ejus, et post: eumdem Deum quidem simul et
bilem confessionem custodiens, fiducialiter cum eo hominem; passibilem carne, impassibilem deitate;
ad unigenitum Filium Dei exclamat oinni tempore, circumscriptum corpore, non circumscriptum spi-
dicens : Tu es Chrittut Filiut Dei vivi (Matth. xvj). ritu, eumdera lerrenum et cceleslem, quem mundus
llanc salutarem confessionem (d) a sanctis quatuor «t hominem cepit, et ut Deum continere non poiuit,
synodis, quae evangelicis praeceptis sunt honoralae, G mortalem et immOrtalem,nusquam naturarum diver-
suscipientes, nunquam per Christi gratiam a traditis silate ejus ablata, neque dividentes per essentiam
'tobis rectis dogmatibus deviavimus, sicut rerum te- unionem. Hoc enim verse magnum pieiatis myste-
statur probatio, et tempore necessitalis fidei con- rium, quia unus ex sancta unius essentia Trinilatis
stantia demonstrat. Si igitur ut Christiani rationis incarnatus, et homo: factus Deus Verbum in utraque
fidei sumus participes, domine piissime, et ad com- natura deitalis et bumanitatis indivise et inconfuse
munem pacem et unitatem festinamus, nostram fi- cognoscilur et adoratur, non conversionem vel mu-
dem, quam ab initio suscepimus, per lianc satisfa- tationera sustinens, sed proprietalem utriusque na-
clionem nosiram manifestam vestrse facimus pietati; turse in una persona in semetipso conservans. Ob
ut notum sit quia et paci concurrimus, et a recta banc igitur fidem prsedictas sanctas synodos susci-
cum Dei juvamine non diveHimus fide, sed omnem pientes et custodientes anatbematizamus omnes qui
ex sequo hseresim exsecramur, non solum Eutychia- adversus eas quocunque lempore vel modo aliquid
nisias et Acephalos, sed et Nestorianos, et bominem conscripserunt, prsecipue Joannem iEgeolam, qui
colenies toto animo (e) audentes anathematizamus. adversus memoratam sanctam Chalcedonensem sy-
Nos autem, domine (f) carissime imperator, sicut nodum multas ut Nestorianus blasphemias evomuit;
supra dictum est, in Patrem et Filium et Spiritum D similiter et condemnantes Timotheum, yEiurum co-
sanclum, ab initio baptizati quoque et credentes (g) gnominatum, sicut Eutychianistam, adversus eam
essentiam Dei in tribus (A) subsistentiis, adoramus : cum suis latranlem sequacibus. lta ergo cum Dei ju-
secundum sanctorum Patrum symbolum credentes vamine senoper senSimus, et jam nunc sentimus.
in unum Deum Patrem omnipotentem, et in unum Quapropter hanc satisfactionem vestrae obtulimus
Dominum nostrum Jesum Chrislum unigenitum (i) pielali : et ut jubere dignata est, nos proprium in-
Deum Verbum, similiter et in unum Spiritum san- tellectum, et quemadmodum de sana fide sentimus
ctum; et secundum hoc divinum * inalhema, defini- exponere : quia quidam hseretici, dum suam malam
(a) Idem cod., quinto iduum. (h) In eodem cod. ila emendat manus antiqua; sed
(b) Idem cod., Isaioe propheta?. prior posuerat tubstantiis.
(c) Idem cod., evangelicatveritales. (i) Idem cod., Dei.
(d) Idem cod., inserit custodiens fiducialiter. (j) In eodem cod. deesl et secundam.
(e) Idemcod., odjeniet. ffc) lilem cod., genitrix sancta Virgo, elc.
(/) Idcm cod., chrittianissime. * Hoc esl symbolum, vel doctrinam. HARD.
(g\ ldem eod., unam esseniiam.
505 EPISTOLJE ET DECRETA. 506
fidem occultare festinant, nostram in Christo liber- A Benedicimos Dominum fralernae caritatis affectu,
tatem et rectam fidem detrectare conantur. Suppli- quia non solum synodica relatione ad sacerdotium te
camus igitur vestram clementiam, sollicitudinem digne pervenisse cognovimus, sed factis atque mori-
perfectam in Ecclesiarum unilione sanctarum habere bus comprobamus: et iia se meriti lui gradus patefe-
debere; ut unitas quaecum Dei fuerit juvamine, nec cit afleclibus, ut ante fratrum et coepiscoporum no-
ullo deinceps rationabili aut irrationabili occasionis strorum testimonium cuncla crederemus. Quod enim
fomite iuquietari pax possit. Deus aulem omnium illi te promittunt posse omnia agere, nos videmus
veslrum pium adimpieat desiderium in gloriam sui implesse; et tanquam fidei tuae servata pacis fuerit
et reipublicaedisciplinara. gratia, sic unitatis hactenus dilata sunt vota divina.
EPISTOLA LXXV. Eorum praedeslinalionicaritatis tuse vocabulum quo
ADStNODDH CONSTANTINOPOLITANAM. nuncuparis accessil, sub quo spjritu apparente con-
Cratulalur Epiphanium ponti/icemelectum. cordia, factum est ul dicamus : Ecce quam bonumel
Hormisda synodo Constantinopolitanse. quamjucundum habitare fratres m unum (Psal. cxxxi).
Fratrem et coepiscopum nostrum Epipbanium, Quapropter in Chrisio Domino nostro rediientes offi-
apud felicissimam(Deo favente) Constantinopolim ad cia salutalionis, hortamur ut boni operis initium lau-
officiummuneris sacerdotalis assumptum pervenisse B dabile continuet institutum, seeundum sanctura Evan-
ad DOS,fraierniiaie vestra referente, gaudemus, quia gelium, quo monemur : Qui perseveraveritin fine, hic
gratius quodammodo suscipiuniur indicia, qoae si- salvus eril (Malth, x). Adhortamini igitur reliquos,
gnificaverit amata persona, et lanto majus pro auclo- iuviiate moniiis, colligite blandimentis : quia talenti
rilate nuntii nascilur gaudium, quanlo non est quod crediti multiplicata compendia sacrificia sunt divina.
de teslimonio disputetur. Sic erat congruum, caris- Prseterea gratissime tulimus quod Joanni fratri et co-
simi nobis, sic se circa proximum patefacere dece- episcopo noslro, necnon Heracliano presbytero, atque.
bat affeclum, ut per vos sedi apostolicae innotescat Constantino filiis nostris internuntiis promotionem
quod moribus et sanctitate fulgeret; quod usque adeo caritatis tusecognovimus,qua esse aiiquid dulcius non
se omnium bonis (sicut et vos asseritis) imbuit insti- putamus. Et cum le prsedieti viri, elsi pro obsequio
tutis, ut no.nsit fortius merilis testimonium, quam suscepto facerent, non tantum rationelaudarenl,beati
in honorem sacerdotis adscilum. Quid est enim quod omnium sumus, quod dignae rei nuntius relator di-
de «o babeatur ambiguum, in quo de bonis moribus gnus exstabat, ut tibi absolutissime de legatorum
snb probaiione factae concordiae prsesuscepta sunt roerilis probatio sithonoris. Manu papm: Suscepimus
divina. Quapropter facitis sancte, facitis reiigiose, calicem aureum geihmatum, patenam argenteam, el
facitis pie, quod veritati testimonium libenter ira- 'C alium calicem argenteum, et vela duo ministerio ba-
penditis, quod praemium bene meritis non negatis. silicae beati Petri apostoli profutura, a caritate tua
Quia idem error est tacere veritatem, qui est falsis directa. Data vui calendas Aprilis, Valerio viro cla-
assislere; et eadem injustitia est si negetur honor rissimo consule (anno Domini 521).
moribus placitis, quae est si concedatur indignis. EPiSTOLA
Certum est, amantissimi, participari vos cum sa- EPIPHANII ADHORMISDAM.
cerdotis laudibus intimatis, quia omni fraternitatis Ab Orientalibus imperatori preces oblatat te ad eum
vestrae ordini transcribitur, quod in uno, quem ex misisse.
vobis elegistis, esse laudatur. Deus omnipotens fidei Dominoraeo per oronia amabili Deo sanctissimoque
suje pacem sub perpetuitate conservans electionem fratri et comministratori Hormisdse Epiphanius epi-
ordinationemque vestram, quam insinuandam sedi scopus in Dominosalulem.
apostolicae per Joannem fralrem et coepiscopunt Quantam alacritatem aut quale desiderinm piissi-
nostrum, nec non et Heraclianum presbylerum, at- mus et Clirisiianissimus imperator caram perfectam
que Constantinum diaconum filios nostros religiose unionem universarum Ecclesiarum habeat, non vo-
credidistis, tauta firmilate confortet, ita et omnium Iuntate tantum, sed operibus ipsis habitantibus, in
discordantium luctamina disjiciat, ita dissidentium hac regia urbe, et antequam ad regnum a Deo sibi
corda compescat; et quemadmodum sub fratre et datum perveniret, ostendit. Sanctitati autem vestrae
coepiscopo nostro Epiphanio pacificationis datum ex correctis ab initio regni ejus, et usque nunc labo-
est indicium, gratulemur effeclum. Data vn calendas ribus maxime manifestavit, per quos omnia catholicae
Aprilis, Valerio viro clarissimo consule (anno Do- Ecclesiaemembra in unum Domini et Salvatoris no-
mini 521). stri Jesu Christi corpus cum prompto nililur animo
Gestain causa Abundantii episcopi Trajanopolitani conjungere : et quid optis est verbis uti prolixis, qui
in scrinio habemus. rebus ipsis, quauquam nos veri lestes, exislere va-
EPISTOLA LXXVI. leamus. Habet tamen et vestra sanctilas experimen-
A»EPIPHANIUM EPISCOPCM CONSTANTINOPOLITANUM. tum quod et per scripta cognovit: confirmat quidem
haec quod nunc addilur. Nam quidain qui sub polen-
Q«od qua decuit via ad sacerdotium pervenerit. /»
unione Eccleticeperseverandum.Et de acceptis mu- tissima ejus manu sunt, religiosissimorum sacerdo-
neribus. tum ex Orientalium partium regionibus, preces por-
Hormisda Epiphanio episcopo Constantinopolitano, rexerunt, docentes de bis quse voluerunt. Nec hoc «
807 HORHTSDiBPAP^ 508
lalere vestram voleiis sanctitatem, bene deliberavit A filius vester regnavit, cognoscitis. In prsesent!quoque
ut quod jam factuin «gl in praesenti nuntiaret veslrse debito pudore salutantes iuam sanctitatem, postula-
r sanctitati. PauLopost de ea hjs raanifesiius signilica- mus enixius ut assiduis precibus et freqiientissimis
re; ut„ ceminunj concilio praecedente omnium, Do- orationihus pro cohcordia faborefis Ecclesiarum (a)
mino ot Salvatori nostro Jesu Cbristo ea quae ad vestrarum, nobisque (sicut per Iegatos etiam vestros
utjlitatem communem conveniunt, et undique sunt posl omnia scripsimus) tam de sermone de quo ver-
irreprehensibilia, cathoiicse fidei correclionibus, cla- titur controversia, quam de nominibus episcoporura
rescaot- Opportune igilur existiaianles fraternis lit- sub Acacio defunctorum, per Euiogium virnm subli-
teris vesiram sanctitatem et carissimis alloquiis ro- mem tribunum et notarium dignetnr apostolatus ve-
gamus m roajus et instantius pro piissimo piincipe. ster integrum indubitatumque destiriare responsum;
nostjro omnium Dominum Deum orare digneuiini. omnibus videlicet quae prsesentibus tegatis vestris
OjBBeinin Christo fraternitatem quae cum veslra est ordinata suiit iu perpetuo firmiter duraturis. Vir
sapetitate- ego quoque et mei plurimum salutamus. namque religiosus Joannes episcopus, qui venturus
Atia numa. Ineolumis ki Domine era pro nobis, ama- esl Rojnam, detinetur segritudine corporali : nihil
bilis Deo et sanciissime pater. enim prohibet ante ejus quoque advenlum concor-
RELATIO B diam praevenire, sublata dubitatioue religionis, et
UMPBAKH CONSTANTI!W»OUTAM. eum lamen mox dimittemus favente divinitate, quia
E*l8COPI
Pautini toUicitmdinemhtudat. jam melius habet: quoniam nec difficilia sunt quae
bemin« rae» eer emnia aenabili Deo: sanctissiroe- ceciderunt in ambiguitatem; nec expedit diutius cau-
dilatis temporibus
qtte fratri et coaawinistratori Hormtsdse Epiphanius sam vitse protrahi sempilernae, ne
ie Deinim>satatem. aliquid nascatur incerfius. /Eierniiatis igitur supernse
Paniimi» vestrae tedis defensor, qei vestram ret«- tremendique judicii non immemor sanciitas vestra,
lk episteton, vestrssqne sanctitatfe virtotem in se quae sibi commissa sunt eflicaciaetradi deproperet,
ut intelligant cuncti vecie vos apostolicaesedis essa
oueiwtens, eum gaudio nofctecirmconversatus, suam
solHeittMtnewcommunib» eonstKis actibusque con- primatum sortitos. Haecigitur quae scribunttir a (*) no-
tufit. 8ed queoiam ad vos festirmniemnon eportebat bisaffectu paternojabetequantocius adimpleri. Scitis
e««i ««oltxiore tempore renwrari, idcoqne reeiproeis namque quam sit admtrabilis gloriae tantorum erro-
res annorum veslri pontificatus tempore stirpitus
adtoqtieote»vestrarn sawctitatem, protegi prsefatum
vtrua» el nestri digsm atneris fidelem servum sub- aboleri.
sittentem comroeodaoius. Erh autem de his quse a EXEMPLUMEPISTOL^:
C JUSTINIANlCOS.ADHORMISDA».
nobis gesta sunt pro vMtrcsmimo, et cirea sancias
Christum'Bomtnumrecte unuMin TrinHate
Eeelesfeesoliicitudinem quaw gerimtis, vigifare nobis Confilemur
dici, tecus umtm ex TrimtaW. In nommibw*episco-
dignus fide enarrator. Nam nos oratinnibus vestrse porttm dammttiitmn itamere tnpudum.
sanctitalis, ut naturalen* bonkatem hujus rei respi- Domino viro beatissimo sanetoquepatri Hormisdae
cientes, vigilantissuiMHUhabefttej» studium, et Deo twbis Romse porrtificiJustiniajnus*cos.
cponerante in plwimis verbum gratise deeurrens stne Qaantam venerationem retigionis habeamus, quam-
aliqua obsistentia ad effieetum nostrum ducit et inque eelliciii semper fuerimiMpropter uniendas san-
lentionem. Sed quia difucultate» aliquae accesserwtt, ctas Ecclestis, lesiis est quoque veftra beatiudo.
gubernatione ulique et innili dispositione ca quse kie Postqnam regsayit enim dominus noster iaclytus
movetur oportet, et compelenter exponi, «oustet ve- iraperawr, per ownes ad luliam venientes direximus
stra eognoscit super omnia «atietilas. Et qaetDadrao- luieras, apestoUtum luum rogantes sicui decebaU
dum osortet «os q«j Dei greges pascere soriiti sunt Nanc eti«B ne «piid eerut» quse fieri couveBit prae-
unjversa ad gloriani Dei et agere et moHri, spera termktatui-, Joannes vir reverendissimus antistes,
salutis in euui babentes : et sicut •crjptum est: Di. Henaelianus presbyier, et ConsianJiusdiaconns aacre-
ligentibut Deum omnia cooperaMur in bonum (Rom. n sanctat Ecctesiae hujus inclytaeciviiatis destinati sunt
vju). Ea enim quse vobis plaeeaitf, skut dictum est, ad srbem feliciler, mt super omnibtis quae scripsit
senlire quoque et agereeitiraur, sanclissiinc. Omnem fitHisvester serenissiqius-imnerator mtegrum respon-
jn Christo fraternitatem, quaecum vestra «stsancti- snra accipiani. DSgBetu*ergo sanetUas tua suscipere
tate, ego quoqueel mei plurimum salutamus. memoratos viros reUgiosissimoslibenter, «t habitis
EXEMPLUM EPlSTOLiE orationibus, placataque Divinitate, sic omnia debeat
JIWTUMAM VJJHCLARISSIMI
ADHOBMISDAM. Qrdjtwe venerabiliter, ut nibil uitra remaneat in
Pitit ut pro Eceletiarum unime laboret, et tibi ad u i ambiguum. Nobis etenim videiur quoniam Filius Dei
retpondeat qum per tegatos teripterat. vivi Dominus nostej*Jesus Cbristus ex virgine Maria
Domino beatissimo atque apostolico patri Horrai*. naius, quem praedjcat summus apostolorum carne
dse papae urbis RomseJusikiianus. passum, recte dicitur unus in Trinitate cum Patre Spi-
Quanla reveremia vestram beatitudinem venere- rltuque sahcte regnare, majesintisque ejus personam
mur, multis epistolis, ex quo serenissimus imperatoir in Trinitate, et ex Trinitale m>ninfideliter credimus.
* Ita legkw iu coileet.
*# |«) Edit. Rom., vtnerandarum. Avellana, cum atHea in
(6) A!.. filiit. editis haberelur, vir clamsimus,
5d9 EPISTOLJE ET DECRETA. 310
De nominibus autem deTunctorum episcoporum cle- A nius brevitate sufficere, plenius disserenda cum flo.
menter, et ut decet pacificumpatrem disponite: qiiia .renle imperio clementissimi prineipis, si prenrissant
vester quoque praedecessor beatae recordationis ad legationem et nos soscipere Deo propitiante coirti-
memoriaeprincipalis Anastasium seripsit, ul si nomen gerit, et cognitis omnibus cum adjutorio Dei nostri
Acacii tanturomodo tollerelur, tina nobis esset com- responso reddito pro universitalis informattone re-
munio. Nonne igitur suasit vestra sedes, ut praestet mitiere.
imiiari heaiissimum et sanctissimum Leonem Roma- EPISTOLA
Dom poniincem, ac stcut itle scripsit Leoni, ita et vos JUSTINIANI VIRIILLUSTRIS APBORMISJk&M.
omnibus amputatis dubiCationibusperfectas pacifieas- Peiit ul Legatotrebut bene gesiis rtdire auamprimum
curel(a).
qne paginas ad inviciissimum principem filium ve-
slrum rescribere Ecciesiae, ut ante tribunal venluri Diligenter aposiMatus vester cognovit quanto fide
judicis participes eorum sitis quorum sedem jure sa- calore lilius vester serenissimus imperator uosqiie
eerdotali leneiis. Ostendat ergo tuus apostolalus quod fuiuius ab initio. Nunquam cessavirous agere qiiae
Petro successit apostolo; quoniara Dominus a vobis pertinebant ad firmamentum religionis diviuae. Pro
utpete summis pastoribas exaeturus est universorum qua re nuper.etiam reverendissimos sacerdoles Ro-
talutera, qui poierunt esse salvi firmata concordia. g mam direximus, ut integrum componeretur de capi-
Nos etenim finhis capitulis, de quibos scripta susce- tulis, quibus ad ea dubiefas veriebatur. Sed ignora-
ptekis,ultra tum paiicmur a quoquam controvcrsiain mus quse difficultas provenerit ut minime sopirentur
religioiiis in republica nostra moveri, nec vestram bactenus e» quae videntur esse levissima. Salulantcs
sa&etitaiemcenvenil audire superflua concertantes. ergovestram reverentiam petirousutnullapraebeaiur
EPISTOLA LXXVII. occasio, qua de lua quisquam possit ambigere volun-
AD'JUSTINIANCM. late; sed habentes prae oculis judicium majestatis
CommendatJuslinianam de' revefentia sibi exhibita. supernse, modis omoibus festinare dignemini.
Prommam leyutionem te exspeclare. Sanctissimce EPISTOLA LXXVlll.
Trinitatis mytteria explkat. AD JUSTINUM.AUGUSTUM.
Hormisda Justiniano viro illustri. Ad evhimdam discordiqm nihil initovandum: et de his
Quod eelsitudo vestra animi circa me sui benevo- qui ad commuhionemadmilli possunl Epiphanio
lentiam dignatur ostendere, faeitis rem De.optacitam, tcriplum.
Hormisda Jusiino Augusto.
et reclae conscientiaecongruentem; sed non parva Scio quidero, venerabilis imperator, clemenliain
sanl nobis bnjus emelumenta propositi. Major in nos „ tnam conscientia boui
operis talntum esse conteu-
fructus de tali bonitate revertitur, neque enim vacua
tam; nec in his quae pro catholicse Ecclesiaeunitatc
bonorificentia estquaedelerior antisiiii. Indubitaiuin liumanis laudibus iridigere, el (ne) magni
disponitis,
siquidem est qeia honor ministri cultns est domini, studri gloria non digna remuneratione vilescat.'
et qui personam sacerdotis rrtagni bahet, majorem
Qu inla est enim circa cum liumani summa praecoirii,
remanerationem ab eo cui sacerdos famnlatur acci- Cui
contigit terraruni regna cofnmitti? Cum ee noxia
piet, dicente Domino Jesu iis qui propheias in ho- sinl blandimenia adulationis suspicioni, qtise humi-
nere suscipiunl, suam mercedem esse reddendam : litas detulerit imperanti. Et alias secundum evange-
et apud me quidem magni est gratia vestta momemi, licam traditionem nccesse est ut fructu
superuae re-
eo tamen pretiosior, qoia quidquid mihi gratiao inunerationis careat,
qui retributionis lautlem ex-
dtgnanier impendilis, iu Ecefesiurum defensione spectat..Hinc.mansuetudinem vestram omni bonitatis
monstratis. Sed nt ad id quod celsitndo veslra desi-
perfectione pollenlem, ad Deum nniversa quae me-
ifcrat noster sermodirigatur, quanquam et clemen- morabiliter facitis referre nnn
aiubigo, nec caduca
tissimus imperator, et vos promittatis legaibi.em ab illo exspectatis pro actuum vestrorum
cogitanies,
esse veaturaiu, et id cum ratione eonvenerit, ut eo- retributione mercedem,
quem bonorum emnium con-
rum qni dirigendi sunt super omnibus nos decuerit
D slat Mictorem. Et lamen ego divinis, quibus oMe-
exspeetare prisenti.im; tamen quia gratum nobis cundo, convenio institutis, ne religiosse consciemiae
estsludium quod ctrca religionem vos habere decla- vcslrae beneficia conferta
dissimulem, ne taciturnitas
rastis, nou gravat praelibare, dkendo non opus ut
mea, quaevobis crescit ad gioiiam, mihi, quod absit,
subilitatem lidei vestrae intemionis (contentionis)" vertatur in culpam. Novi enim de illis decem Domini
liotias quam ralionrs sequaces procaci verborum no- et Salvaioris nostr! et novem
pietate mundatis, quia
vitate confundant. Saneta Triniias Pater, et Filius sunt nota ingraiilu linis-improbati, et uniis testimo-
ei Spiritus sanctus unus est Deus; lianc Israel
jussus nium fidei et merita receptaesalulis retulit, qui gra-
adorare, cujus luseparabjlis et indiscreta substamia tiarum aciionem sanaius exsolvit. Exsequor exempla
non potest dividi, non poiest sacrilega distinctione
quai didici, et quod per oflicii niilii credili materiam
separari, servata tamen proprieiaie sua unicuique praedico, sub oecasione litterarii sermouis exhibeo.
personse. Haec interim commendanda fidei vestrse, Agogratias quanto (a) amplius possuin, el si quantas
epistolaris styli terminum cogitantes, congrua credi. debeo non possuiu : sed solalium niihi est quod de
(a) Hoc epistolaeargumenlum ex editione Romana ego istud subslituerem: Quod capiluht proposHitnou-
«lesumptom eidem episiolae plane non respoadet; dum congruoresponsotatisfecerit, modtite qnerilur.
5i{ HORMISDyEPAPJE 5*2
beneficiis mecum vestris mundus exsullat, et lace-.A hoc possit admiltere, ut ad illa perpacem credamur
ratse hactenus Ecclesiaemembra ad compagem suam addnci, ad quae non potuimus discordisenecessilate
revocata gloriantur. Reduxisti popnlis fidem, perse- compelli ? Et putetur aequum, ut contra salutem prin-
cutus errorem; inclinata est superbia inimicorumEc- ceps subjectorum voluniatem sequatur, quam pro sua
clesiae Dei, ei humilitas erecla fidelium. Magna res salule subjecti, principis non famulentur imperio?
tibi contigit, imperator: magna in te emolumenta Ipsam tibi mecum, venerabilis fili, crede Ecclesiam
cum potestale coierunt, quse merearis intellige. Non Dei supplicare, ut eam sine maculaet ruga, sicut scis
exignam in te partem boni operis illius quod vadens Domino placere, custodias; nec in eam oculus ille
ad coelos Dominus noster Jesus Christus contulit qui pervigilat nsevum aliquem quem aversetur aspi-
transtulisti: nam pacem quam ille discipulis dedit eiat. Ama quod a Deo cumpunctus elegisti, et inte-
per te mundus invenit: non dubium eongratulari meratum serva illud cujus pars esse voluisti. Fuerit
tibi angetos cceli: nam si juxta assertionem evange- ante sollicitudo tantum mea, nunc unam nobis cau-
lieam lsetitia est eis super uno peccatore salvato, sam tua fecit esse clememia. Nec austeriorem me
quae polest esse populo? Salve Ezechias prseseutis quisquam dicat esse prioribus, nec adhortatio alicu*
setatis. Nam etsi fuerunt ante eum reges Juda (b) bo- . jus pro sententiae auctoritate teneatur. Diligentiorem
num qui facerent, nullus tamen eorum dissipavit B me non perlinaciae studium, sed Scandala secuta fe-
excelsa; tu quoque schismalum et superbiae dissipa- cerUnt. Forle inter initia locus esse potuit lenitaii -.
tor, et cnltits veteris restilutor, praesume tibi simili- male (sicut nolum est) per accessus praecedentium
ludine illius annoruro augenda curricula, qui operum lemporiim errorum augmenta creverunt. Non parvi
ejus imitaris exempla. Haec omnia, quse ad majus habeas, fili sanctissime, quod curasli, ubi sancla
glorim tuse spectantaugmentum, non stimulo adhor- Chalcedonerisis synoduS, et inter sanctos venerandi
tationis aliense, non nllis precibus excitatus aggrede- papae Leouis religiosissima conslituta locum alicujus
ris : solus tibi in consilio Deus : non esl qui se ad honoris habuerurit? Ubi non adversum tanta fidei
parlicipalionem tanli operis tentet inserere: tibi de- fundamenia quasi quodam beliicum hosiium Dei in-<
bes aoiOnis htrjus studium, tibi honae aclionis effe- sonuit exei-cilus? "Quanto acrioribus hsec impetita
clnm. Tu me, verierabilis impeiator,. Ecclesiaevul- sunt jaculis, tanto validioribus sunt munienda snbsi-
nera tam longa mcerentem ad spem reddendsesalutis diis. Rogo, clemenlissime imperator, ne me aut ad
animasti. Tu me post tam continuos turbines jam delenda (Edit Rom. deserenda) haec quae dudum be-
pene desperatione cessantem ad novam tranquillita- neplacila sunt.aut mutanda compellas. Voxenim illa
tem directis ultro piis litteris excitasii: hoc quoque . auribus meis indesinenter immurmural: Quia nemo
procul dubio divina inlelligentia confercnte, ut inter G mamtrnad aratrum miltens, et pott te respiciens aplus
ipsa tui principatus exnrdia fidei ejus dicares obse- est regno Dei (Lue. ix), cum in evidenli sit, quia pce-
quium, cui acceptum debebas imperium, sed qui te nitentia malorum est operum, non bonorum. Sed
ad incipienda haecnon potui primus impellere; nunc. quanquam his urgemur angustiis, tamen propter man<
majore fiducia lantis beneficiis compellor provocatus suetudinis tuae considerationem, et venerabilium le-
orare, ne paliaris in relam honioperisessedefeetuin; galorum Joannis episcopi Heracliani presbyteri, et
ne manus, quasad Deum erigis, accepti operis per- Constanlini diaconi allegalio nos non inhumana per-
feclione suspendas. Negare non possum pro domini movit, qui innocentibus aut ignaris causae remedia
nostri bsec me affectu et unilalis expnscere : sed credidil esse poscenda : ad fratrem et coepiscopura
fateor et saluti luse pro tanta roansuetudinis gratia nostrum Epipbanium scripta transmisimus, ut memor
haecstudia me debere. Scripium est enim quia qni fidei, memor religionis, quos dignos susceptione esse
perseveraverilusque ad finem salvus eril (Matth. x). crediderit, et alienos a communione quam respuimus,
Nec vos aliquorum obsiinatio reddat a proposiio sicut asseritur, innocentes eos ad societalem suae
pigriores. Durum est, ut efficaciorsit eorum pertina- - communionis admittat, libelli tamen qui a nobis in-
cia qui dividunt pacem, quam eorum qui asserunt terpositus est lenore servaio. Meliusest enim et ma-
unitatem. Amentur vulnera cum provideantur pro D gis Deo placitum, si salva fide ecclesiastico corpori
salule remedia, et prseoptabile.... puteturse.... nior- jungantur abscissi, quam in abscissos transeant, qui
tcis quam inliaerere cum vivis. An non aen;uumest, in beati Petri immaculata communione manserunt.
ut religiosi principis subdanlur imperio qui non mo- Data septimo calendas Aprilis , Valerio viro claris-
ventur exemplo? Non omnis seger remediis salubri- simo consule (anno Domini 521).
biii acquiescit, et medendi studium ssepe ipsis quibus EPISTOLA LXXIX.
adhibetur ingratum est: et tamen grata est pro salute ADJUSTINUM ALGDSTUM.
necessitas, nec ipsi post respirationem non sunt be- Dhinitatis et incarnationis mytterium exponitur.
neficiis obnoxii qui curantur iuviti. Cavenda est sub- (e) Hormisda Justino Auguslo.
liliura magna circumspectione calliditas, qui ingerunt Inter ea quae ad unitaiem Ecclesiae perlinenlia
irficili.i, duin niluntur labefactare composita.Et quis (pertinent), propter quam Deus clementiae vesirao
(a) M, humiliut. (c) Cod. Luc. 125, Gloriotitsimo alque clementh-
(b) M. dee&lbonunt. timo filio Justmo Augutio.
515 EPJSTOLJE ET DECRETA. 51*
elegit imperium, in litteras contulistis: haecquoque, A habet, necesse est aut divinitatem in multa dividens
venerabilisimperator, cura fidei, cui mulliplicitervot (dividat),aut specialiter passionem ipsi essenticeTri-
studeredeclaratis, adjecit, ut aliquorum preces per- nitalis impingal, et (quod absit a fidelium mentibus)
ferendaead humilitatis (a) nolitiam jungerenlur, qui- hoc esi, aut plures deos more profanogentililatis in-
bus vel quid qusestionisoriretur agnoscerem; vel ad ducere, aut scnsibilem pcenam ad eam naturam quse
submovendura propositae consultationis ambiguum aliena est ab omni passione transferre. Unum est,
responsum a me religiosae(b) scientiae conveniens sancta Trinifaasnon multiplicatur numero, non cre-
redderetur. Legi omnia solliciludine qua decebat: scit augmenlo; nec potest aut intelligentia compre-
et licet ad responsi plenitudinem sufficere potuisset, hendi, aut hoc quod Deusest discretione sejungi.
si illa tantum quae a veteribus (ab auctoribus) sunt Quis ergo illi secreto aelernaeimpenetrabilisquesuh*
diffinita rescriberem, tamen ut religiosi propositi stantiae, quod nulla vel (neque ulla visibilium, vel)
vestri remunerarera affectum, non subtrahendum invisibilium naturarum potuit investigare natura,
credidi mei quoque sermonis obsequium. Quid enim profanam divisionemtentet ingerere, etdivini arcana
est quod emergentibusNestoriiet Eutychetis venenis mysterii (arcani ministerium) revocare ad calculum
moris humaui? AdoremusPatrem, et Filium, et Spi-
paterna omisit instructio? Pene omnes impietates n ritum
cum inventoribustam nefandorum dogmalum conve- sanclum, indistinctam (indivisam) distincte
nientia in unum synodica decreta presserunt : nec (Dionys. indistincta. HARD.),incomprehensibilem et
inenarrabilem substaniiamTrinitatis, ubietSiadmiltit
ulterius remansit locus ullus tam diris perfidisesemi-
numerum ratio personarum, unitas tamen non ad-
nibus amputatis, aut Chrislum Dominum nostrum
inittit esseutiae separationem, ila tamen ut servemus
credere sine carnis fuisse veritate, aut eumdem non divinae'
propria naturae, servemus propria unicuique
Deumethominem de materni uieri inlemerata fecun-
personae, nec personis divinilatis singularitas dene-
ditate prodiisse, cum aller eorum dispensationero, g tur, nec ad esscntiam hoc est proprium no-
in se irri- quod
qua salvati sumus negando, quantum est, minum transferatur. Magnumest sanctseel incom-
tam faceret; alter opinione contraria, sed impielate
prehensibile mysterium Trinitatis, Deus Pater, Deus
consimili, in eodem Domino nosiro Jesu Christo po- Filius, Deus Spiritus sanctus, Trinitas indivisa : et
testalem divinam a vera humanitate secluderet; ne- tamen notum est quia propriura est Patris ut
suam gene-
que ille recordatus quia palpandam carnem raret Filium, proprium Filii Dei ut ex Patre Patri
Chrislus ostendit, nec ille Evangelii memor Verbum nasceretursequalis, (d) proprium Spiritus sancti ut
carnem factumessedicentis (Joan. 1),cui vox Dominii de Palrc et Filio procederel sub una substantia Dei-
indeflcienlerinsonare debuerat, qua dixit et docuit: „ tatis. Proprium quoque Filii Dei, utjuxta id quod
Nemo ascendit in coelum,nisi qui de cmlo descendi' scriptum est: Jnnovistimis temporibusVerbumcaro
Fitiut hominisqui ett tn cmlo(Joan. m). Ssepebaecel fieret, et habitaret in nobis (Jvan. I) : ila inira viscera
multis prsecedentium sunt comprehensa senientiis; sanctaeMariaeVirginis genitricis Dci ujiitis utriusque
sed nec clementia vestra licet jam dicta sint, fasti- sine aliqua confusione naturis, ut qui anle tempora
diose poterit repetita cognoscere: nec nobis pudoi• erat Filius Dei, fieret filius hominis; et nasceretur
est ea quaesunl a decessoribusnostris praedicta(prae- ex (in) tempore hominis mnre, matris vulvam natus
dicata) revoivere. Neque enim possibile est ut siil non aperiens, et virginitaiem matris deitatis virlute
diversilas prsedicalionis,ubi una est forma veritatis;; iion solvens. Dignumplane Dco nascente mysierium,
nec ab re judicabitur alienum, si cum his, cum qui- ut servaret partum sine corruptione, qui conceptum
bus conyeniemus fide, congruamus et dogmale. Rc fecit esse sine semine, servans quod ex Patre erai,
volvantur piis mansuetudinis vestrae auribus decrelsi et repraesentans quod cx matre suscepii. Nam jacens
synodica, et beati papae Leonis convenientia sacrae: in praescpiovidehaturin ccelo, involulus pannis ado-
tidei constituta; eadem invenietis in illis quaerecen- rabatur a magis, inter animalia edilus abangelis
sueritis (inveneritis) in nostris. Quid ergo est poslt (e) nuntiabaiur, vix egressus infanliam, etannuntians
illum fontem fidelium statutorum (statutnm)? quicI mysticam sine instiluenledoctrinam, inlerrudimenla
amplius(si tamen fidei termmum servat) quamlibeiLD annorum puerilium edens coslestia signa virtuium.
curiosusscrntator inquirat, (c) autopere autinsliiu- Idem enim Deus el homo, non (ut ab infidelibus
tione perfectius(non opus aut adjectionc*pleniusaut dicilur) sub quartse introdiiciione personse: sed ipse
insiitulione perfeclius)? nisi forte mavult quisquani Dei Filius Deuset homo, (/) id est virtus et infirmi-
dubitare quam credere, cerlare quam nosse, sequi tas, liumiliias ei majestas, redimens et venditus, in
dubia quam servare decreta. Nam si Trinitas Deus, cruce positus et cceli regna largitus; iia nnstrae in-
hoc est Paler et Filius et Spiritus sanctus, Densau firmiiatis particeps, ut posset inlerimi, ila ingenitse
lemunus specialiterlegislatore dicente: Awli, Israel , potentise dominus, ne posset niorte consumi: sepul-
DominusDeustuus, Deutunut est (Deul.vi), qui aliteir tus est juxta id quod homo voluit nasci, et juxta id
(a) Idemcod., mem. quam lectionem ita reformat manus antiqua et fere
(b) Idem cod., tenientim. sequalis: notum eliam quod sit proprium Spiritus S.
(c) Mem cod., Non opus aul adjectioneplebit, aut utde Patre el Filio procederetsub unatubstanlia Z>«-.
institutioneperfectis,nisi, etc. tatis. PropriumquoqueFilii, etc.
,(rf) In eodem cod. primigenia maims ita hunic (e) Idem cod., nuntiatus.
texiuiu ferebat: Notume.tiamquod sit proprium Spi (() Idem cod., idem.
ritus S. propriumaulemFilii Dei ut jtixta id, etc. >
<Hg «ORffiSDiC VAVM 54«
quod Patrierat slmiSt wsnwexi», petiem vutaerura, jket omnibns prepbettt, opejrttthse pati Christom,
et salvater aegrorum,unut defanetorum, et vivificator et Ma intrare in gloriam suam, interpretatut Scri-
Obeumium; ad inferna deseendens et a Patris gremio ptUFasesteodit, et per pasaimeoi humanaro nttu-
non recedens: unde et animara, quam pro communi ram, et divinam jn eo esse per gloriam, (d) mul-
cmditione posuit, pro siogtaari virtute et adroirabili lipticiter haec saaetarum Scriptwaram testificaius
(0) patieuQa mox retumpsit. Hsec ita esse, nec ullam exemptis? Hm apod religiosatn conscientiam luam, '
dubitationem opowere xecipere, (6) idem Dominus venerabilis iinperator, tanquam ignota dicuntur. Fi-
noater Jesus Christus ne iuter corporis passiones des enim ipta, qme a te consUnter asseritur, libi
Deut non etse crederetur, aut ne Deus tanlum, et tion reddit faoe muneris, «t sentibus tuis et affectum sui
h#mo «nter opera ganrabikum stupenda virlutum, (e) miserai, el scientiam, per quam diligentius asse-
proposito not duorutn apostolorura informavitexem- iBlur, iuluDdair Et tantum inierest uispensalionis
plo, Deum esse Gbrislom Dominum nostrum Pelri mihi creditse, ut ego quoque vel apud tcientes nota
fide; bonwnemThomae dubitatione declarans. Quid non taceam; ut succedeme sibi per vices tetaporua
e»kn iatererat, utqoem sehoraines dicefent, disci- calbQlicoruwpriedicatione soesuum qaod indcficien-
pulutauot veilet inquirere, nisi ut respondente Pe- ter asseritur sine fide credatur. Latius hsecquse ad
tro: Tu «t Christut Filius Dei vbA(Malth. xvi), notum S deitatem humanilateinqiieDomini nostri Jesu Chrisli
ftceset boemnn decarne et sanguine proditum, sed pertinent, et in eo unUas duas siue confusione natu-
aPatre Deo inspirante revelalum, et per lestiino- ras polui secundom veterum definita disserere, si
nium laudatm respontionis fides paiefaciaefieret ve- esset adversum eos qui b»6dissentiunt disputaBdum;
ntatis? Quid kuererat, ut apparente posl resurre- sed.cum ii) manibusiouiniumsint et *ynodica eousti-
eJionemiDoiDiM,DThomastamen aut deesset cseteris tuta et beati papaeLeonis dogmata, pejratruuisse po-
aot «olas awbigerel, nisi ul mundus crederet, quod tius pauca quam evolvere credidi convenientius uui-
ambigewnlisoipolusexploraret (explorasset), utdum versa. Nunc vero agnoscere satis esi, ct cavere pro-
mtiin «nanrbu»te pateretur tangi, ad universitatem prieiatem, et essemiam cogitaudain, ut soiatur quid
(«* unJverskate) ndelrutn quid esset, possit (posset) personae,quid nos oporteat deferre subslajiiiae: qu»
•gnotoi? Nen «tgo «d (e) improbandum disCipuIum qui indecenler (indigenter) jgnorant, aut callida im-
intersotrita ett dubitatio, sed quaesita posieritatisin- pielate dissimulant; dum omittunt quid tU profriuu»
structio. Anne ad «Htld spectat (aliud exspeclat), filii, trinse («/. in Trinitate. HARD.)tendunt jnsidia*
quod «e klem ©ominus Cleophaecum alio discipulo, unitati ^divinitati). Sed si quaepraedictasuni, validis
cum ad Emmaus tendentes de se loquerenlur, inse- tepeantur fixa radicibus, nec a paterna Iraditione re-
ruH; et quanquam de resurrectione Domini per rou- ^ ceditur, et consianler qusestionibus obviatur. Data
lieres, quae primas ad monumenium conveherant, (/} vti calendaS Aprilis. Valerio vjro claribSitDO con-
agnovissent; tamen ul per eorum dubilationem daret sule (anno Domini 521).
credendi futuris sseculislirmitatem, incipiens a Moyse
* EPISTOLA LXXX.
EBISTOA.il n'.
JIORMISDJE ADEPIPHANIUM. 'OpliiaSovTrpof'Ertfiaiw
in
Ipsivicariam sedisapottolicwprcefecluram recipien- 'OpiiiaSu;'Sniff.vvd witurxoirui R«vTtavTi»0U7r6k6>f.
dit laptii delegat. noXXqc «irA««fi|)v^npRf , Jrnrtjot niv tipnvmtiit «t-
Hormisda Epipbanio episcopo Constantinopoli- x/uaio(f, xai joii «tyiwraTOu fiaaikius, xai -rflfo~ie«ya-
tano. TTJJfTOtiCUT»OTTOVSIQ , 0«v 5t« TWV 8Kijvu<raf,
ypajjLftaTOiv
Multo gaudio sum repletus, quod circa Ecclesiae y.aX Stalis TUVi/juuvirr/>so-€cuv mnaQiatws:fy*«B>. Sasiir
pacem, et sanctissimi imperatoris, et dilectionis tuse yap ivysvSsvTH: oyâvtoujvo-Trlay^vijtf ajroSit§tfTtoost-
tate studium, quale litteris indicasli, legatorum quo- atv, arav tai ot trov xoo-ftovâaiXtffTaf vnroSiattcT*f
que meorum assertione cognovi. Manifestaenim hine ,D letpl rii: jrto-T«wff iftSTaxnt StaimtrtoteTrjfTtoltTitaf<rv-
supernaemisericordix documenta produntur, quando JeuyvJMffi,, KwôiTfrivixxijwtwv vyovfuvotra wtveivovra
et humaili principescausam fideicum reipublicaeordi- ti; TvjviSicnictxaw^ftiKV ûpinpevotTOVMoSnxovToc EXTI-
natione eonjungunt, Ecclesiarum prsesules, quod ad Xwo-t.TOIOVTWV ftSTaTaf Tnc Stxovoia?
i^ff^t xaTacyi-
dispensaiionem suam pertinet, officii memores ex- Saf ii Xpio-Ttavtx^ ?/)uaxeiai6vvT»if»>v, ot Ttvtf xarsu-
sequuntur. Talibus indigebat post discordiae procel- varfeto-wv7rpo>oa»ptcjwaT»i SI«TVTIW<TEI TWV TJJV
flveiOlwv,
las religio Gliristiana rectoribus, qui compressis jTUTroM 5s.v»)9ei(r«v tifjr.-m»,eâaBivn; TOV^stjuuvof
provida disperisatione turbinibus, diu peregriuatam £7r«v«5OTt, w»i«tf jauc pDbainxs ptm TKvraetauva?vnj
pacem, depirisa tempestate reducerent, et in fuiura iSicnsnpoSiatfat va \nvoStiyfj.Kta. i-ntmtaiontg, tavtotf
s*cula propositi «ui exempla tendenies, sibi ascri- smytyputpStua.vajj.ftSaXa;e7CtSlt$ovo-tv, it Tt TM ©E5
beridum inthibitanter ostenderent, quidquid Deo apsoTtovot atro T« avrwv fit(*r,o-s<^f
(iSTaysveo-TS/Jw
(a) Idem «od., potentia. pturarum intinuantur, etc. iVec...

\b) Idem cod., W ttt ne Dominusnoster JetiitJlhri- (e) Idem cod., inferat.
ttttsmttinttr, ete. Idem cod., vm.
(c) Idem cod., explorandum. *(f)Ex vet. cod. Vttlic. in eaittone Roin. an. 1491r
(d) Idem cod., Mulliplicibus hwc sanclarum Scti- enisl. 77
M7 EPrSTOiiB £T DECRETA. 518
placitum posteri pro sua imitatione fecissent. Bene- A j nrotwouo-tv. Euioyrjo-wfMV Toy Qepv,«Stlyot, ratf rjftwv
dicamus Deuni, frater carissime, nostris boc diebus T«VTO rjftspatf 0-vyxsx.wprjftsvov ysyovevat,xai jrao-ati;
fuisse concessum, et loUs orationum et eurarum visu%w.v xai fteptftvwvSvva^tecrtv S7Kpsto-8wftev, tva ajctp_
ribus annitamur, iit qu* per Dei nostri opem bene St«T»f TOV©sov rjftwvavvjpyiaf xaiwf vfxPn, «VTMU
correcta snnt, ipso adjuvante per omnia eomplean- ÔJiflovvTOf E'ViracftjrX>jpw8wo-tv. 'EXrrifyap eortv, PTC
tur. Sperandum enim esl ut ad compagero oorporis irep tlf Trjv«pftovtavr»u oixsiou0>>ftaTOf xat Taôtrra
sui relfqua quoque quae adhuc divisa sunt membra xai ew vvv Stij,o»)(isva fiSlt)o-TrovSao-ouo-i, xai «TTO TWV
festment, et a potioribus minora non diserepent: ad xp.ei5ro-ov6)v T« nTTOvaou Siaywvrio-ouo-iv" th o STretTreî
qnod cum dilectio tua Christianse stndio caritatis (ts v er»Sta9ss-tfTJ o-TrovSjT>wXfiWTtavixafaya-rriw.
hortetur, debet id ad quod inciiat seqni, et qnod TrpoTps7reT«t, iftHtt; etf e Suysipfi axolo.v8s8-at,xai
amandum suadet amplecti.' SimHem'enim jatn fidei MrepayaTraafiat o-v(*6ov)svet,TrsjoiTrTv§ao-9at. "Ofiota»
cnram gerentes, per relisnosam paiientiam, par etiam yip >otTr6v Tiif Trto-Tewf f povriSa^stpiôvTer, Sta T>if
prxmium de boni opcris sperawus effeetu : neqne svo-s6ouf uTro(iov^f, «rovxat TOsrraflôvTOU ayafiouspyou
enim difficnltatibus est cedendiim. N»m fatigatwr ixSaofsts>Trt£o/xsv. OVTSyap TXT;Svo-êpstatf«ort Tra-
* ou xaTKTrovstTat
asperis fides: nec ad ccelonrm ardua per proclive pa%o)p»T.eov TOtfTpajêo-iv ij jrurrtjr,
contendittir : nec remnnerationem circa laboris 5< ovSetis tu TWVoCpavwvv-tyiiuuxaSta xaTwjxpovfTt{.
eserciiia qois meretur. Unde ne facientes bona, de- STfezTeiveTai, OUTB TrjfavTa(teii}(e(af,aveutrii TOU xajii-
ficiamiis, spocialiter admonemur : Beati etiam, teste TOUyv/xvao-iafTtf a^touTat. Ato tva (*» exxax5(*evT«
Psalmista, qui cuslodiunt judicium, et faciunt jutti- ayaflovTrotouv-rsf, tStxwfVTro/ttfivno-xw^teSa. Kai yap (ta«
tiamm omni lempere (PsaL cv): quia notrinitinm xapioi, wf fxaprvptTo jialuoSo;, oi yvâcco-ovTef xpio-M
laboris remHnerationem proemii consuevit invenire, xai TrotovvTef Sixatoo-uvuv svTravrixatpw, oTt ouî apjf^
sed terminns. Ergo par stndium soilicitudink assu- TOU x«(*aTOU TTIV avTaftst^tvTOV STraWou eTwSev evpicxstv,
menies, quibus est nna iu cmnmnnione et crednK- «XkaT6 TsXof.Totyapovv"O-DV o-TrouSw ri; ptjiyiwis
tate societas, quemadmedum de adimata sedi ape- avaâSofitsvot, ol; so-Ttaia ev Ty xotvwviaxai Tp TciflTet i
• ov
stotie* Constaniinopolitana Eeclesia paritcr exsul- eTaipia TpoTrov 7rejjitif e'vw6eio-»f Trepixtp'ATTOO-TO-
famus in Bomino : iia de reliqnaruni quoque (sicut ^txw SpovwT>ifKwvo-TavTtvouTroXewf exx).)](Ttar, inianf
^ffeetiioseadmones)retntegratioue cnremns primum, aya)l).tw(tev ev xupiw*OUTW xai TreplTiif TWVlotTrwv,
ut fidem integritatemqiie nostram fmmaculilam ab xa8wfev5ia9eTwfirapatvstf, aTroxaTao-Tao"ewf ypovTto-B*»
omrri coirtagione servemtis. Nosti enim, frater san- (isv wpwTOv, tva T>JVTrto-Ttv xal T>5V TeAetoTflTa ^jatwv,
etissime, qnae ecclesiasticam servent vincula enn- ao-rrtôvotTro7ravT0ffttao-(taTOf<f\i/\aâ>p,tv. %al y&p.
cordfom, quaenos ab bxreticorum lueantnr insidiis,' C oto-6a,aSsixe TtjxtWTars,TrotOt nv Ixx^no-taoTtxrlv oito-
votav yv>«TTOuo-t o-vvSeffjxot, Ttva qtiSf awotwv atpe-
per qtra etiam canonum castodiatirr auctorilas. His
in robore sooomni circumspectinne servatis, remedia Ttxwvfv).aTTovo-tv e7rt6ov).wv, xai Sta notwvfi TWV xa-
sperantibus conferentur. Habetenimet ecclesia.ui- vovwvfvâTTST«tavSevTia.TOVTWV h ffl tSia tVûi
carum «rdo regularum, el ipsius forma jnstitiie, nt -rrae-»)jrpoo-oxiifuiaTTOuevwv,"iaai; Toff tt7ri?ovoi
medicina rationabrlis benigne et fideliter sperantibus 7rpoo-evsj^8»jo-sTat. "EyitiyetpTWV exxfojo-iao-Ttxwv xavovws
non negetur : nec quisquam ita est ab hnma«ii»te >iTa|tf, xai avrrjf TrlfSotatoo-vvnf o TVTrof, OTrwfevô»
discrefus, quem Ron a rigore discretionis inclinet in- yof SepaTreiaToif xa^60s}»f Kai Ttto-Twf i>7Bt?ouo't, f*J
cauta simplicitas. Sed ut caute hoc citra querelam, apvrfiiin. OvSeTif iarrtv ouTwf &ni T«f yAav9p»7riae
aul erroris alicujus naevumvaleat expediri, dileclis- 5e»p«ftevof,ov oii^t arro Trif o-x^nporniTOf TOVSeo-uov
sirae frater, personaui meam te in hoc oporlet in- <Trtxaa^stw«7ravovpyof ajrXoDjf,a)iViv/.&e<pak&s rovra
xae x,<i>pitp.etii$itu;,i) TevofvsywSovfwâvTOf
duere, scientem in hujnsmodi causis, sicut praedic- ts-^v*»*»
tum est, quid faeiendum sit, quid cavendum: ita jrpoe).6etv, ayairwre«Sslyi,TOsftov jrp6o-o>Tr6v sresvTOVTM
omnia providenda, ul non ambigas raiioaeni dis- Xpy vjrel6srviviarxfuvty»sv ratf Totavratf JtroSeVso-i,
pensatioRishujus Deo esse reddendam : ita tamen xa6w,-repoiipmai, TI 7ro(rjrtov11», ri yvjj«xTsov,OVTOI
ut eos qui vobis fuerunt communione socwti, vel;]) jravTwv7rpovo»aft«vov, wf (tyj«fi<pt6«X>ovT« j\6yovTavrrjff
TW6«WKiroSwo-ovra,
per vos sedi apostolicaevestra ijobis scripta decla- T»f StaTUTrwerewf ovr«>ftsvTOt,tvu.
rent, quibus eliam continentia tibellorum., quos ob- TOiiTOVf ot Ttver vftiv TI) xoevwvta «vvK^8eisv,xai Si'
tulerint, inseratur. Sic enimct Severi, ' et eompli- vftwv TW'ijroo-ToXtxw fipowp, T«t vpirtpa ypitftpma
cura ejus, aut similium absolvemus errores, nec eo- nphi <?rj).wo-ovo-iv, otf x«ir« irepteôftma rotf JnSeTiXosf,
rum qui sanari potnerint, dispendia patiemor. Qood ovffav jrpoa-sveyxotsv, iufspMtt. OVTO> yap TOVSsvrjpou,
ideo vobis gpecialiter credimus imponendum, ad di- *ul TWV TOVTW 0-uUTrîxopts'viwv, xai -twv 6(*otwvaitoki-
ligentiam vestram noslra onera transferentes, quia 8rjo-ovTat Tr)«v»f,xai ouSsTOVTWY, ot Ttvsftot9«v«tSuvn-
non prava jam decumenta resistentes haereticis edi- o-ovTatTrjv£>j/tiavvTroftsivw^v.'Ojrjip Sta TOUTO 0(«tv
distis, nec debet de eo ambigi quem bene contigerit tStxwfwrjOrjftev ejrtSetva'.TrpofT>jvuptSTepav STrt(ts).et«v,
Ta rjptsTspapteTafepoVTSf âprj, eTretjrepou p.iv.pacrjSrj
expiorari. Siinui assume remedia medieinse, simul
accingere auclorUate justitiaj. et sic etrca supplices amoStfyi;Totf atpsTtxotfavSto-Taftsvoi SsSwxaTS,xai oii
Xpri TrepiTOUTOV Sto-Ta{etv,ov xa)wf suvsSrj Soxtfto*
1 Hicms. aduit
velSupplicii pro Sttlpicii Sorenîs; sed ulrumlibet ridicuio errore. HARD.
'
'519 HOMaiSDii! PkPM ' S20
humanilate mollire, tit in htereticorum contagione (i aTroSet%6rjvat. *A(ta irpoirXaGMxiTetff6«pajr*taffrrjf
perdurantes, aut eos qui innocentiam simulant, et tao-«wf,avagwo-KO-tiat TTJV au6evTiav TrjfStxaeoo-uvnf, xai
cum nostris sola voce consentiunt, ab his quibus OVTM jrepi wvf txsTaf T>JytXavSpwjria ajraXvveo-8at, tva
pro Ecclesise redintegratione consulitur et provide- TovfevTWTWVatpertxwvfttao-ftaTtejrtftsvovraf,» TOV-
tur, excludas: nec enim expedit circa hos ecclesias- TOUf,ot TO«vsuSuvdvajroxpivovrai,xai ftBTaTWV rjfte-
ticam temperare censuram. Non enim erunt misera- TtpwvptovrjT>)pwvrjo-ufzfwvovo-tv a7roTOUTWV, WV\nrip
lionis bona pro eorum, quibus consuli oportet, ne- Trjf aTroxaTao-Tao-swf T»ffexxXno-iaf (fpovTi;yai 7rp6vota
cessilale collata, si indiscrete fuerint bonis malisque eo-Ttvairo T»fixxXnoria;.OvSeyap O-WTSXSI jrspt TOVTOVC
communia. Et quia Hierosolymitanorum qnoque fa- exxX»o-tao-Ttx»v xepao-atavor»piav. Ovyap eorat XotTrov
ciebat in tuis litteris tua.dilectio mentionem, quo- TOVeXsovff Ta ctyaSa Sta TrjvTWV 7rpovo»8»vat 6fstXovTwv
rum eiiam ad nos quaedamdelata professio, neces- avayxflvo-uva^8«VTa,, eav StaxpirwffIb-ovTai xotvaxaXoff
sarium duximus vel recensere quse scripta sunt, vel nai xaxotf K«i ijretS» TWV'iepoo-oXufttTwv oftoiwfjrot»-
respondere quae congrua. Qui si sanctorum Patrum o-ao-8atw»8»iv Totf oexeiot; ypauuam ftv»ft»v» orri
constituta cuslodiunt, si illa fidei fundamenta ve- ay«Tr»,wvxalTrpifnftaf »vej£9»Tif oftoXoyia, avayxaibv
nerantur ab his quae per eos sancto Spiritu com- rjyrjo-aftsSa xai avayvwvatTa ypaysvTa,xai arroxpivao-Sat
Ta Ot et TWV StaTV-
pungente definita sunt, non recedenf. Aut enim per- •B jrpoo-fopa. Ttv&ff T«f ayiwv TraTspwv
fecta sunt, ita ut sunl, et adjectione non indigent: Trwo-stffuXaTTOvo-tv, ot exeiv»?T»ff7rio-Tewf TOVJ8e(ts-
aut bene valida, et ideo non"mulanda : qtiando per Xibuffo-«6ovT«e, r.ai ajro TOVTWV TWV St' aurwvTOVayiou
ea omnia liscreticorum venena compressa snnt. Nec 7rv«v(taTOff XKTavvo-o-ovTOf 6pto-8svTwv, oux «va%wprjo-ov-
ov
quidquam Chalcedonensis synodus, quod utile quse- ctv. Et yap sio-tTS>sta,wo-Trspetoi, xai jrpoo-6rjx>iff
libet diligenlia potuisset excogitare, praeteriit: quae SsovTat,v x«).wfîSata, xai Sta TOVTO OVX avTaftstirTSa,
prsecedentium quoque dogmata vel clarius manife- orroTE 5t*avrwvjravTaTa TWV aipeTtxwv S»i>jTnpta xaTa-
stavit, vel repetita auctoritale firmavil, speciale 7rtso6p,ouSeTt ri ev Xaj\x»Sovt o-vvoSoff, ojrepjjp»o-tftov,
otaSrlrrorecjrt((ej\seaijSuvaro iiciwno-ai, itxpiSpauv»,n
quoddam adversus Nestorium et Eutychem aggressa
certamen, alterum deitatcm Dei nostri Jesu Cbristi TtffTWV 7rpOita6ouo-w» oftoiwfTa SoyuaTX,n TrjXauyeo-Te-
q ejriava^n^cto-a rn «udsvTiae6e6aiwerev
a carne separantem, et ideo sanctam Mariam Dei poveâvepwo-cv,
vitantem : alterum tStxovTtva xara NsOTOpiou, xai Euruôuf avaSc*;a(tev»
genitricem pronuntiare verilatem
TOUftev «TepouTrjv TOVxvpiov rjftwv'Irjcov
carnis in Doininorenuentem. Quandn Dominnsnoster otywva,
SeoTMTa «rro Trjffo-apxof ^wpi?0VT0f,mi Sta
Jesus Christtis idem Filius Dei, idem filius hnminis, Xpto-Tov
TOVTO TrjvaytavMaptav©COTOXOV ef;ayye)Aetv exxWvovrOff,
una in duabus persona naturis divinitatis et humani-
C TOU8e STepou T»V«XnSetav Trjfo-apxifsv TWxupiw«7ra-
tatis carnis, nec naluris adunatinne confusis, non
vatvoftevov,OTTOTS 6 xvptof rjptwv'irjo-ouff XptoTOf'OUTOf
velut qnarla persona addita Trinitati, sed ipse Filius utoff 6 ecvTOff iv Svofvattrt,
6eou, av8pw7roff, sv7rp6o-wjrov
et
Dei exinanienssemetipium, formam servi accipiens xai 8eoT»TOff xai o-«pxo;, ovSeTWV pvoewv ev T>5evwoet
(Philip. i), propter quod et unam nec divisibilem
o-jyûo-8eto-wv, ou^ wf TeTapTOV 7rpoo-w7rov irpoo"re8evTOf
profltemur essentiam Trinitatis, et proprietatem ta- T» a)U' avTOff6 ut6f TOU6eou exsvwo-sv eauTov
men suam scimus inesse personis, unam Filii Dei xaiTptaSt, Souioueia6e. Ato
ftopy»v xai ftiav xat oOSeStatpeTnv
cum assumpta carne, unam Spiritus sanctt: et per-
ouo-iav i xai TrjvtSiav 6(totwf
sonas proprietatibus designantes, et.per unitatem 6(to)oyou(tev ev T»f TptaSof,
tSioT»Tato*ftev etvat Totf7rpoo-w7rotf. *Evyap TOU7ra-
essentise inseparabile Trinitatis mysterium confir-
etvat ev TOV UIOU TOU@SOV,
mantes. Neque enim ambigi potesi Verbum Dei intra TpofOftoXoyovftev jrpoowjrov,ev
T»ff o-apxoff, TOU7rvev(taT0f TOO
rnatris viscera per carnem, humanam assumpsisse fteTa xatjrpoo-i»y8eto-»ff
ayiov, Ta 7rp6o-w7ra Tatf iStOT»o-e er»(taivovTeff, xai
naturam, nec post a se factam intra vulvam natura-
Srn T»f ev6r»T0ff T»ffovo-iaff.TO«^wptorovTrjfTptaSoy
rum unitionem divisum. Nam ut humanitas sine Deo
ftvo-niptsv oftoXoyovvref. OVTCyap SvvaTov«ftyt6«j\-
non esl edita, sic in cruce non est impassibilis di- *Keer8at TOV TOV 6eouevTotfT»f uriTpo;airkayxvot;
>\6yov
vinitas a carnis passione divisa : quod virginis par- " Sta
T»f o-apxof,T»V^v6pw7riav Trpoo-stj\»ysvat yuo-tv.Kai
tus et intemerata fecunditas, et singularis a mortuis T»Vjrap' auirouyevoftev»v evT» urnpa TWVyu-
fujftCTa
resnrrectio, et ad ccelos declarat ascensio. Hsec si o-ewvsvwo-tv Strjp»ftevov. Ka6ajrep yap ouxsortv sv aurw
quemadmodum a Patribus constituta sunt servant, avev6«6u yevv»6eto-a,ovTwfev TWoraupw
nec definita transcendant: a «v8pwjroT»f
credant, qtio tramite » aira6»ffSeor»?,ou*loTtvajro TOUT»f
o-apx6ff jraSouf
qui declinant. ipsi sibi nebulam dubitationis offun-
St>jp»ftivrjtojrep 6 rie jrap6svovT6-/O? , xai » axpavro;
dunt. Nobis autem illud apostolicum contentiosis
yovtftoT»;,xat » s|atpsT0fsxvsxpwv.avao-rao-tff, xai » stf
respondere necesse est, nos hanc consuetudinemnon ovpavoufSeixvvo-ev «voSof,TavTasexa8wfTrapaTWV 7ra-
habemut, nec EcclesiaDei (I Cor. n). Haec ideo bre- TSpwvwpio6»,tfSkaTTOvai, jrtorsueTwo-av, xae ft»3e Ta
viter, qnia nec ambigi convenit de rebus iuxta fidem wpto-ptsva TrapaSatvSTwoav, af i; Tpi6ouot exx*tivovTeff,
saepius deflnitis: et pene supervacna cst allegatio, auTol eavTOtfvsyof aftyt6oXiafTrsptêovo-ev. 'Hf/tvSi
quae adhibetur instructis, cum super hac re et ad «xetvoTO'A7roo-TO>tx6v, Totfytioveixoeff, «jroxpiv«ff8at ava-
clementissimum principem filiumnostrum non pauca yx» eo-Tivt 'HueX;TotaxiTrjv o-uv»8etav oux eÔftev,ovSi
perstrinxerim. Et quia de Hierosolymitanorum pro- » sxx)»o-iaTOU©sou.» TauTa Sta TOVTO Sta (3paxewv,
positione respondimus, hoc quoque xstimavimus, ijTttSr)OUTC a!tyi6Kj\Xeo6ai Trpoo-»xet jreoi TrpayptaTwv
'
Jtjl F.P1ST0LJ£ ET DKCRETA. 922
salulis enrum causa compelenter ad cndum, ul si 11 TWV jrepi T»; TrioTiWff 7roXXaxt; optoBevTwv, xai7ravT«X'»f
eommunionis apostolicaedesiderant unitatem, pro- TriptTT»eo-Ttv» StxatoXoyia » jrpooyspoftsv» TOtfirapa-
fessinncin suam scriplo inditam, quam legatis no- axevaaftivotff, orroTSjrepiTOVTOV TOV jipa'/(taTOf,xai irpo;
stris apud Coustaiilinopolimpositis obtulerunt, aut TOV evSofjoTaTov, xai ytXav8pwjroTaTOV paatkia TOV nfts-
pi-r suosad nos diciganl, ant fraternitali veslra; tra- Tepovvtov, ouz oXiyasa»ftava(tsv.Kai IjrstS»jrepi T»;
danl, eodem tamen, sieut diximus, lenore conscri- 'Ispoo-oXv(itTwv oftoXoyia;ajrsxptva(te@a, xat TOVTO UTTS-
ptam, qu;c ail nos inodis omnibus sub vestra ordina- X«6oftev T»f TOUTWV aWT»piajXaPlvapuoSia; itpoahei-
tiuue deferatur. Nam de Thessalonicensibus, quo- vat,tvaeav T»fxa6oXtx»ff ixxknaia;ejrtTro8wo-t T«VEVMOIV,
rum ad nos legati sub clementissiini et fidel ssimi TrjfiSiaffOftoXoyiaff TOuyof syypiywfft»vu8sfo-av, »vToff
principis Glii nostri ordinalioiie vencrunt-, ne quid rjftSTSpotff Trpso-6suTafff ev KwvaTavTtvoujroXsi Stayouat
omisisse credamur, nosse vos volumus, secundum jrpoo-»veyxav , 5«aTWV iSiwvwpoffrjftaf KiroaTeiXwatv, »
boc quod Dominonostro inspiraute placuerit, cau- TMCftSTspa «SiXy6T»Tt Swaovot, T>javT» ftsVrot,xa8w;
sam omnem nostri (vestra) dispositione traclandaro, ttTrov,Svvaftstaw/yeypuup&vnv, » TI; jrpor nuu; jrao-i
et si quod oportet impleverint, ordinanda haec ToffTpoTrotfSt' v(teTSpaff StaTUTrwaswff , xoftto8»asTat.
per fratrem uosirum ut coepiscopum venerabilem Uepiyap ©saaaXovtxswv, wvTrpof»fta? ot itpiaSet; Sta
virum Joannem, sed et filiosnostros Heraclianum B T/,ffTOU7rioTOTaTOU , xat svSo*;OTaTOu |3ao-tXswff TOU r]ut-
presbytermn et Coustantinum diaconum, ecclesia- TIOOU utou St«Turrwo-swff »X8ov,tva ft»Tt7rapaXsXot7rsvae
«lico honore dignissimos; ad causain pertinentia con- oo£w(tev,ytvvoxetvvftaf /3ouX6fts6a xaTa T«VTa,«ntp
scripsisse contenti, gratulati sumus in viro ordinis TOV xvpiou»ttwv'l»o-ouXpiOTOu eft7rvsovTOf npsoav, T»V
jiostri par roeritum et religiosum nos invenisse U7r68i0"tv 7rao"avT» vftsrspa Staa-xsif/st ^«XafrjTEav,x«i
propositum, et cum legatione unuidata sapientia; et «i orrepxpw TrX»pwa-ouo-t StaTUrrwTiav. TauTa Sta TOU
moribus congruentia. Yotiva enim res et plena gan- wSeXyov, xu.1o-uvs7rio-xorrou»ftwvT6Uo-e6ao-(tewT«Tov av-
dii est, ul sint justa aeslimalione probabiles, quos Spo;'Iwstvvou, aXXax«l St«TWV vtwv»(twv,'HpaxXetavou
communionis et oflicii conligerit esse consorles. Et TOUjrpe<r6uTipou , x«i liwvo-TaVTivou TOUSt«zovou , T»f
aiia manu: Deusle sanum custodiat, frater venerabi- «xxXrj,o-tao-Ttxof Ttftrjf«Jiwv, T« jrpof T»VuTro'6eo-tv «vrj-
lis. (Data seplimo calendas Aprilis, Valerio viro cla- xovTaapzeo-8ivTef iv avSpiT»f riue-
uvTtypa-tyat,.r)af)rii/.zv
rissiino consule [anno Cnristi 521].) Ts'p«;T«5ewft'o-»v«\iav xae su),a6»jrp66so-tv rjfta; sup»-
Sanctissimus archiepiscopus dixit: Nunc venera- xsvat, xat ftSTaTWV Tn; TtptaStia; EVTOXWV, T» <ppov»ost
bilissimi nolarii sanciissimas Ecilesiae noslrae, si xai TOtfTpoirotfovvaSovTa.EuzTafovyap jrpaypta, xal
quse sunt chartte apud d.s pneseulem cmsam con- 7rX»p:fXaP^» 'va ^0"1 xsxptftsvwff Soxtfto, OVff T»ffxot-
cernenies, ipsas.nobis m.inifesias facianl. Et piodn- C vwvia;xai T»ffTa*jswff ovvsS»stvat ovyxXijpovf. KxiaXX»
eiis i-hartis per venerabileniCosmam diaconum, no- ^stpi, « O Beofos vyt» StayvXarT»,aSsXylTtfttwTctTS, »
larium et cbarlophylacem, Macarius venerabiiis 'O aytwraTOff ap%tSTrio-xoTrof st7rs• Nuvxai ot Ssoos-
diacmiuset nolarius, libelluinex persona clericorum 6e'9T«TOt vOTaptot T»ffaytwT«T»ff »uwvixxlnaiu;, e?Ttvif
Theopolis, el relationem syuodi ibidein in regia tiot irap' avrofffjâpTatT»VirapovauvopwvTef U7r66e*tv,
nrlx; congregala1, nlruinijue ad Joannem inter san- S»Xouf»(ifvTOVT0Uf jroteiTwo-av. > Kai7rpoxoftto-6e'vTwv TWV
cins aichicpiscopuin ipsius regia: urbis, legit. Et Ca- âpTwv5t« K.oap.aTOU 8soo-s6soTaTOU Staxovovvoraoiov,
loiiyuius, veuerabilis diaconusei uotaritis, ex codice xai jâpTOyuXazof, Mazaptof 6 8soo-s6so-T«TOf Staxovof
episttilam ad Joannem sanctae memoriae archiepi- xai vorapto; TOV SZ7rpoowrfou TWV 0sou7r6Xswff xX»ptxwv
scopmn Hierosolymorum,et ad Epiplianium piae me- XtfieXXov, x«i Trjv «vayopavT»ffev5»(to0o"»ff T»vtx«VT«
inorie Tyriorum episcopum, legil. Insuper etiam T» jSxotXiSt7r6XetouvoSov«ftfOTepajrpoffTOV SV«yiot;
epislolam missani ab ipso Joanne Hierosolymoium 'lwzvv»vapîSjrio-zojrov yeviusvovT»ffaur/j; j3ao-tXi5oy
episcopo et synodo sua ad sanclum Joannem legit. jroXsw;avsyvw,zai KaXwvvttof 6 6soo,s6io"TaTOff Stazovof
Kt tcphaiius, venerabilis notarius et diaconus, re- xai vOTapio;ajro xoStxo;T»Vjrto; Iwavv»vTOVT»; oolpj
hlitmeiii missam ab Epiphanio Tyrio et synotlo suh ftvrju»;ap^ts7ri!Tzo7rov ysvousvov 'Ispoo-oXuftwv eTrto-ToXrSjfjl;
i>ocongregaia legii. Et Paulus vcnerabilis notarius D zai T»v Trpo;'ETTCJav "ovTOVT»; 6eoytXov;ftvriftrj;,T»r
et il.aGouusrelationem cum gestis destinatam ab TuptwvysvoftevovE7rio-xOTrov «veyvw, ETt ft»v z«i Trlv
enis opis scciiiidicSyriac;id sanciissinium Jonnnem jrstt^SefaavVTTO' Teaurov'IWKVVOVTOV T»; 'IepoaoXufttTwv
arcliiepiscopum regix urbis; quai oinnia inscrla ertazoTrou,z«i T»;VTT' «OTOV avvoSov,jrpo; TOV ev «yiot;
fu re. 'lo)«vv»v sjrtaToXr,vaviyyw, zai jTStpavo; 6 6soae6eaT'/To;
«oTaptof,xai Staxovo;,T»VaTUkeiav.v uvuyopuvjrapa 'Ejrtsavov ejrtTzoTrov yevoftivovTvpov, x«i T»f vjr' «VTOV
owoSovavsyvu, xat HaOXo;6 QsoatSiaTUTo; voTaptOfxiai Staxovo;,T»Var«Xsfa«v«vayopavavv Tof; TreTrpayptivot;
«rro TWV trrto-xojrwv
Svpia; Ssvrepaf, jrpof TOV ev ayoti; 'Iwavvnvysvoftsvov ap^tsjriaxojrovT»; (3aatXi5o;jrdX.so);,
«tTtva ervftjravraxat evTeTxxTat.
EP1ST0L\ L'l quod in l'au!o viro reverendissiinn ronligit
JUSTIMIMPF.IUTORIS AUHOKMISIMM . aposlolatui vcsiro p.ilelial; qtii sacerdolio praulitus
Paulum 'Antioclienumdequibutdam nccusatumcpisro- Antiochenaiciviiaiis, ita versaltis esse dicilur in intil-
patu te abdicasti signfical. lis causis qurc religiosis alicna; soni epi-copis, ut
Jiistinus Augiistiliuslloriuisil.r pap.T. cleric nnii snoruni prodiiione, h.iliiiiitoitiin el;;nij
PATKOL.LXIII. 17
S"25 HORMISDJEPAP/E 524
diciaecivitalis, nliorum insuper freqnenlium incusa- A lcs, quam cilo ad nos deslinare digncmini, ut prae-
retur, non tantum legalis vestraesanctitudinis in hac sentis causae (sicut ssepe scripsiums) sit cuelesie
regia positis urbe (ut ipsos quoque relinere cen-e- lucruni his qui in celeritale sunt bonae correction s
mus), verum post eorum recessum; qui malaec<>n- auclores, beatissiine et sanctissime frater. Omneni
scieniiae SIIGB teslimonio verilus instiper ne, quae- qtia?est cum tna beatitudine inChrislo fralerniiaittn
stione habita, graviorem formaroexiusrei posceret, nos et qui uobiscum sunt niultis salutamus annis.
recusatores lihellos obtulit, ut liceret ei secedere a * EPISTOLA LXXXl.
suscepto {sicul dictum est) episcopatus officio; qun - ADa REMIGICH HEMORUH EPISCOPCH.
niam igitur cordi nobis est et fnil ut semper civiia- Vicessuas illi deputat in regno ClodoveiFrancorum
lum amistiles in amore sint omnium communi, qun- regis nuper ad fidem eonversi.
rum regendas acceperunt animas, Paulus autcm Dileclissimnfratri Remigio, Hormisda.
reverendissimus uliro se de suo (prout meinoravi- Suscipienies plena. fraternitaiis tuae congralula-
tionc colloquia, quibus nos germanac salutis luae
mus) abdicavit sacerdotio, praesentemepistolamdu\}-
mus dirigendam, nt vobis aperiamr, et orationibis lactilicavitindicio, Corporalicuin spiritualibus ofliciis
incolumitate subnixa , congruum esse perspeximus
propriis cceleste nobis praesidinmdignetur acquirere.
Dala calendis Maiis, Consianlinopoli, Justiniano <t n hanc ipsam qu»m menie gerimus verbis aperire
Valerio virisclarissimisconsulibtis(annoDomini52l). brtitiam. Agis enim summi documenta ponlifieis,
dnm et praedicamlafacis, et ea insinunre nnn differs.
RELATIO
- Praerogativam igilur de nostri suinpsimtis eleclione
IPIPHANII EPISCPICONSTANTINOPOLITANI.
jud cii, quando M operaium te esse didicimus, qund
Eadem qum in superioriepistola. crteris agendum obnixius imperamus. ut in provin-
Per omnia sanrtissimo ac bealissimo dominnfratri ciis lania longinquitate disjtinctis, et apostolicae
et comministralori HormisdacEpiphanius episcopus. sedis vigorem, et Palrum stiuleas adhibcre
regulis
Frequentiores quidero litteras facere ad vestram custodiam. Vices itaque noslras per regnum dilerii
bealiludinem et frui affectu fralernae caritatis opta- et spiritualis filii nostri CIoilo-ei, quetn nuper, ad-
mus. Nuncautemeaquneevcnerunt copientes vestram miniculante superna gralia, plurimis et apostolorinn
sanclimoniam non latere, praesenlibus usi siimns teniporibus aequiparandissignorum miraculis praedi-
scriptis. Mnltis enim et non parvo spatio temporis cationem salntiferam concomitanibus, ad fidem rum
peritirbationibiis Anliochiaemaximamcivilatero, quac gente integra convertisti, et sacri dono baplismatis
est in dicecesi Orieniali prima, circumstantibus, sub consecrasti, salvls privilegiis qux meiropolitanis
occasione quia Paulus amabilis Deo episcopatum me- r decrevit anliquitas, praesenli auctoritate comniilii-
moratae habuit civitalis, et mullis urbis ipsius habi- mus : augentes sludii hujus participatione minUterii
laloribus, sicut dixernnt aliqm, a caiholica sese se- dignitalem, relevantes nnstras cjusdem remedi i di—
parantihus, et assidnas interpellationes tranquillis- pensalionis excubias. Et licet de singulis non indi-
simo et fidelissimo principi noslro ingerentibus et geas edoceri, a quojam probavimus acutius univcrsa
cornm quae in accusalionem ducebantur inquisiiio- .servari, gralius lamen esse solet, si ituris tranvs
nem supplicantibus fieri manifestam. Quae quidem ostenditur, et laboraturis injuncli operis forma mon-
inilium olim sumpserunt, sicut nec directos a vestra stratur. Paternas igitur regulas et decrela sanctissi-
sanctitate Deo amabiles legatos latuit, cum in regia mis difllnita conciliis ab omnibus servanda niamh-
degerent civitate, agnoscentes super bis omnia. Me- inns. In liisvigilanliam tuam, in hiscuramel fratrrnae
moratns ergo amabilis Deo Paulus prodesse sibi hoc moni a exhorlalionis ostendimus. Ilis ea quania
exisiimans, per libellos proprios designatae civitatis dignum est reverentia cusiodiiis, nullum reliiKiuii
desertionem et episcopatus elegii, et universalem culpae locum sanctae observationis obstaculum. Ibi
quietem, et a causis alienalionem se praeferre mon- fas nefasque praescriplum est, ibi proiiibilum ad
stravit. Quae omnia et amabilem Cbristo principem quod nullus atideat aspirare, ibi concessum <|ii"d
nostrum manifesta reverenli;c vestra3 fecisse nnvi- n dcbeat Deo placitura proesumere.Quotiens universac
intis : sed nunc omnibus nobis preiiosius, et de qtio poscit rcligionis catisa concilium, le cuncti fratres
inaxime noctibus et diebus bonum nuntium de liis evocante conveniant, et si quos eorum specialis
qui ab an-antissimo principe ela nnbis direcli sunt negotii ptilsat inientio, jurgia inter eos oborta com-
ad vestram beatilndincm Deo amabiles Iegaii, ami- pesce, discussa sacra lege delerminando certamina.
cam Deo pacem nuntianles, rt omnia pulchriliiriine Quidquid autem illic pro fidc et veritate constiluiiim,
dcrora unitalcm sanctarum Ecclesiarum annuntinn- vel provida dispensatione praeceplum, vel personu!
U OKSERVATIO P. ANTONLL PAGIADANN.CIIHISTI 514, cnium Roinanum suscepil, accepiam refert. Al ciim
NI;.M. 5. cerium sil Clodoveum atl llormi-d;e tempora nou
Ilincmarus in Yila sancti liemigii episcopi Renien. l'1'rveiiisse, sunipla imle al> nliqiiihus viris dociis
sis, posli|iiain bellum Visigothicum, mi-s:imi|iie ab ansa cxisliinandi eam liinc bisioiiiiiu cominenliliam esss,
Anastasio Auguio legiiioneni in Frauciam cnarra- indei|ue varia scripla indc prodiere. Sirmomliis
vit, agit de vicariaiu seu ilc Primalu liujiis pr»>ulis episiolam illam llormisd.e ad llcmigium a concdds
per iiniversum re^num Clodovei Fraucorum rîs, Gallicanis rejer.it, nullami|iic ejus rationem habuii.
* Kx Labbei
quem ipsemet primus ex ar.bivis Ecclesiacsuc cniii, Appcnd., tom. IV.
illiusque origmem Hormisd.c, qui hoc anno pont.li-
&a EPISTOL/E ET DECRETA. 5-2G
nostrae aiictoiiiate fnorit conlirmaium, tolum ad iV religinsissimnsimperator meritorum suorum gloriam
scientiam nostram insiructa relalionis altestaiione possii sine dilationc cognoscere.
perveniat. Eo fiet ut el noster animus offtcii curitate Justinus Augusius llormisdac.
dati, et luus securitate perfruatur accepti. Deus le Illustrem virum episcopuiii R. graio suscepimu»
incolumemcuslodiat, frater carissime. animo non pro honore lantum qui debelur sacerdo-
lilius, verum eiiain pro affectu veslrae sanciitudinis.
(Geminas seqnentes epistolos nnndum ediins in
colleclioue AvellanaquaecoiUinelur iu codirc Vali- Nam quicunquc tuo comprohaius judicio fuerit, est
rano 4961 narli Uallerini eas dederuul in disserta- apud nos eliam judicattis probatissimus. De opera
liuiie prxinissa tom.III operum sancii Leonis Magni, lampii et f.ivore, qui sactosanctis inlerendus est
pag. CLXVI, elf. Ex liis ergo liuc iransleruiiiiir.) eccles is, tunc demiun opportunius slatuelur, cum
Hormisda. legati, quos nuper ad regem inagnilicumTrasainun-
Ciim necesse fuerit scripta d >mino filio clemen- diira destinassc noscimur, reversi propitia Divinitate
tissimo principi deslinari, amplitudinem ve.-tani respoustim nobis detulerinl. Vesira autem beatiludo
sileniio pncierire n.quiiiiiis. Et ideo salulalionis supernum nobis pinsiiiium indefessis oraiionibus
honorilicenliam praelojjuenleseos qui in rem desti - postulare digneiur. Data xv cal. DeCeinbris, Con-
nali sunt, coinmendamus. pnsiulahtes ut, domino " slaminopoli, domino Jusiino perpetuo Augusio (sup-
nostro auclore, sub vesira dispositionc celerilcr ul ple cos., id esl anno 519), arcepla xi cal. Junii
(leg. ad) destinata pcrvenianl, ul sacratissimus rl Ruslico cos., id esl :iu. 5-20.
DECRETA HORMISD^ PAPÊ

EX GRATIANO
DESUMPTA.
DECRETU.UPltlMUM cnlioiibus, sancitum a nobis, tenendum mandainus
Qui ad pmnitentam miendamin monaserio recluditur, (31, qumsl.°1,Tua sanctitas).
prabijier non ordinetur. DECRETUMIV.
Si ille qui ultro petii pcenitenliam, quamvis eam Absqueepiscopi permissu in ecclesiaconsecratanon
perfecte agat, non potest episcopus aul presbyler erigalur allare.
onliuari, iia ut eiiamsi per ignorantiam ordinatus Niillns presbyter in ecclesia.consecrata aliml al-
fuerit, et postea convinriltir pcenitentiam accepisse, lare erigai, nisi quod ab episcopo loci fuerii sancti-
dejiciatur : ille ergo qui invitus ad pcenitenliam ficattim (a) vel permissum, ut sit discretin inter sa-
agcndam mitti ur in monaslerium (<|ui ulique nihil crum et nbn sacrum; nec dedicaiionem fingat, nisi
aliud quam poeuitensdicendus est), qua conscientia sit. Quod si fecerii, degradeiur, si rl ricus est; si
:id saccrdotium pervcnire permiltitur? Nemo mihi vero laicus, anathematizetur.
lalia qnaelibet conlra auctoritatera sedis apostolicae, EX DOCTRINAIIORMISDiEPAPiE
vel conlra trerenlorum decem et octo episcoporum CAP.IV.
et reliqiinium canonum constituta objiciat : qtiia Burcli.lib. iv, cap. 57.
Si qnis baptizai, aut aliquod divinum officium
quidquid contra illorum definitioncm, in quibus exercuerit
Spiritum sanctum eredimos locutum, dictum lueril, per temeritalem, non ordinatur[F. ordina-
recipere, non solum temerarium, sed eliam pericu- tus], anjiciatur ab Ecclesia, et nunqnnm ordinctur.
losum esse non dubito (Dist. 50, Si ille qtti). . OHSERVATIO PHILIPILABBE,S. J.
DECRETUMII. ' Certo rcrtius visum semper fnit viris hacienus
non emditis a Gelasiosummo pnntilice in synodo Iioiuana
Nuptias occultas celebrare lieel. 70 episroponim scripium fuis-e ilerretum sive noii-
Nullus fidelis, cujnsciinque conditionis sit, oc- _" liam de libris sacris et apocryphis : cnjir«,ut omit-
culte nnplias faciat, sed benedictjone acccpta a lam innumerabiles codces inaniiscripios vetnstissi-
mos ac dignaiionis, rt ipse Nicolaus 1 pap.1
sacerdote, publice nubat in Domino (30, qticest.5^ meminitprapcipii;i' 42 ad omnesGalliaeepiscoposmissn,
epistola
Nultus fidelis). liis verbis : Consonat autem hnic beatissimo papai
DECRETUMIII. Leoni sanctus el facundisiimnsin decretis suis papa
Palea. Idem Eusebioepiscopo. Gelasiusita inqnietit: Decretates evistolas, quas bea-
Tnasanctitas requisivita nobis, fnter veneramle,de lissi.iu papm d v.rsis temporibnsde urbe floma pro
diversorumP.lram consullatione dedrrunt, renerabi-
filioadultero[F. adulio]i|iiempalermairimoiiiumcou- li'er suscipiendasdeeernimus,e\c.Mnliisqiiepostillum
traherevult, sisine voluntatu filiiadulti facere potnst; annis Graliamis retiilit in snam iliscordantium cano-
ad quod dicimus : Si aliquo modonon consenlit filius, num Concordiam parie primu, ilistinciiooe 15, cap.
Sancta RomanaEcclesia. Verum non defucrunt qui
lieri non posse. Potest autem de lilio noudum adulto, ex codiribus aliquot manuscriptis : praeseriimJnrensi
voluntas cujus nondum discerni poiest, pater eum ex monasterio S. Eugendi, sive, ut ctim vnlgo lo-
Cui vult in malrimoniiim traderc, ct postquam filius quar, S. ( laudii et antiquissim;>opliin;!' noiac Ur-
gellen-i, ui qui vidit Stepbanus Baluzius uiilii tesiis
perveneril ad pcrfectam aetatem, omnino observare esi, Iribuere voluerinl Hormisdae papas,qui a Gela-
ct adimplere debct. IIoc ab omnib'is orlboilox;c lidei sio tertius Romauam revit Erclesiani. Vitle quae
(a) Burchardus, lib. in, cap. 18, in mco cod. ms. sic legii, ct quaiilum arbitror, melius : vel iilius per-
iititsn sanetificatumest. MASI.
BH APPENDIXAD EPISTOLASB.ORMISD.1E. KS
Cliifflctiiis-noslcr (;ciini sub prelo properarct ad A //. De nnmeroapostolicarumsedium.
nieiainimnus bic noster quartns) Divioncemisit in III. De conititutionibussanclorum coneiliorum.
lncem, pag. 149 notarum in Vigilium Tapsensem IV. De opusculis sanctorum Patrum qum recipiun-
rpiscopum,lioc initio: tnr.
lnHpit decretale in urhe Rom;i :,b Hormisda papa V. De opusculis apocryphorunqum recipienda non
ediimn. suut.
De Scripiuris divinis quid universalitercalholicareci- I. Ordo de Veleri Testamentoquein sancta, <tc.
piat Ecclesia,vel posl luvcquid vitare debew. Qnaenoiiest opus hoc loco iterare, cum stipia ediia
sint. Si qii;e occurranl alicujus momenti variaules
TITfLI. lectiones a nostris distiuciae,in notis ad Gelasiide-
I. De ordine librornm canonicorumVeteris e.t Novi cretum non om llentur. (Vide nostrae Patroloeiio
Testamenli. lom. Ll\, col. 166.)
APPENDIX
AD EPISTOLAS HORMISDiE.
ADMONITIO COLLECTORIS. B mus agnosr<ve si ad honorcm p istinum redirent,
Cum laudabilicomibo ail genuinaspontificumepi- riim quanla i cgligenlia, el cum qitanto lepnre, ei
stolas spurias eliam illis affidas vir cl. Lnbbeusin, iniinica aniniac securitaic permnneaut, crrdentrs
sna collectioneadjicienda*censiterit, ego pariter ejm. qnod sic cis non acla poeniteniia digna dimiserii
Dens,qiiomodn sacerdoies indulrisse vidcni. Vere
exemplo spurias, si qnas forle o/fendi,vonttfieumlit-i dico,
tera* dandus propos.ti. /Eqni igtur boniquefacieut quia illi ii si, quibns cum periculosa el falsa
leciores,si lioc loco episolam HormUdmpapa?lege- Cliri mise icordia imlulgere videmur, cu n ante tribunal
rint, qvam mpposi iouis tuoe expressos clmracteres contiati nos pro tantis peccatis damnandi' advcneriui,
prtrferre conslat, cuni Joannem papam linidel, qui dtim aut ips s causas dicturieoriini stint, d ce .tes : <|iiod
t me pontifexHormisdmpos'erior fuit. Desumplaesl asperilalcm linguae rxpavimus, ant
fal-a blandiinciili ri prriculosas adol.iiionesipsomm
ex PmnitentialiHalitgani rpiscopi Cnmeracensisante libenler
annos 900 colleao, vulgatoiue a Cansio Vetsr. Lect. accepimus, nos cos dmn illis iuuliliiatrni
tom. il, part. 2, pag. 145 edit. Basnng.(a). indiilgemusin percalis permanere, aut ipsa percain
ctiam auitere pcrmiserimus: nec recordantrs illml
INCIPIT EPISTOLA in Veteii Testamenio scriplnm est: Qui» per
IIORJIISD.E
VXtJEDElll'NIVEt<AS PROVINCIAS. quml iiniim peccantem conlra onmcs ira Dei desajyiil. O
Ecce manifestissimeconsiat,quia serundum litnlos pietas! 0 miscricordia! Uni parcerc, el omnes per
nnii'|norum Patr.;m a sanclo Joaime papa transinis- eveinpluin maliim iu tli.scrimeiiariiluccrc!Non it:i
sns, et ireienlorum ileceinet ocio episcoporuinsen- suuli-l sanclii- el bealissimns Cy rianus niartyr di-
ienli;-s, sed rt canones Gallicaniconcilii conlincie Q cens : Qni peccantemverliisadtilaiitbus palp.il, pcc-
viilentur. candi roinilem subministrai. Nec icrimit dclict.i
Clerici in ndulieriri deprelie.isi, ct aut ipsi coo- illi, s<d lo»et ileriiin, imperiltis mcdiciis,qui lumeii-
frssi, aul ab iis convicli, ad lionorem redirc nnn tes vtiliiirtim sinus ni.inu parceme contrertat; et
pos-unl. Et qtiia forte non desunt, quibtis vel pro alisconditmn in profuudis secrssilius virns, <lnn>
niinia.pietaie snprascripta sanctorum Patrum seve- scival, exaggeral. Undeel snnclusJoanues Goiisi<u-
rilas minime plaeei, sciant se trecenloriim decem linopoliiaiiiis episcnpns arguil dicens : Imperilus
et octo episcoporum, et <|iii reliquos tnnonis sta- medicusest qni indigestaputredinesuperdvcitvulneri
lueruni, scnientias reprelienilere vcl ilaimiare. Sed cicalricem.
forle major esl in i'lis pielis, qiiam in snprailictis Et ideo diligentcr prrpendile, si aut potesi, aut
518 episcopis,mnjor ii illis misericordia quani in debei lleri, aut tantornin, nut talium, qiind supra
sancto Joanne aposiolicopapa , inajor carilis quam nieinoravimus, sacerdotum canones co<.iemncnles,
in reliquis sacetdotibtis, qui boc i er exempl.i -vel aliter quod illa sl lurruni obsrr»are vel agerc pra;-
remeJii Ecclesiarumsuis difiiniiioniliusdelihcrave-. siiinannis: praccipueliim illorum irccciilorumdecem
riini. Et idro aul per pronipiam volnulaicm pr;c- et octo cpiscoporum,qui per omnes F.cclesiasConci-
ceptis illorum consenlianl; aut si non fe erint, om- lia lieii praeceperunt,lam sancta decrcta ncglexii us,
nibusconlrarios sc, et inimicosessc cog nscani. Quac non illos solos despicimtis,sed et, sicnl supra dictum
e-t isia iiii;iiica beni.ni as, palpare criminosos, el est, et Africanns.,et oinncs reliquos qui ipsis ordi-
vulnera eoriiii usqtte :nl diem judirii inrui-ataser- n.anliius per toium mundiim per errlesiasticam
vare? Qnoii i cliam eos duiissima poeniientia per n d sciplinam aliqud siaitiernnl, cum peccato ani ;<•
plurcs annos agcrc vidcrliit, sic idipsum el saluti '" noslraecontemnimus.Ego mei i hoc pericnlo iinuiit-
eorum <Oiisu'crc,ei canommi duhemus statuta scr- lere nou aurieo, quia ncc laia suiil meiita mea, nl
vare. Ciunvero iu ali |iiilms nec.compunctiobumi'i- aliornm peccata in me cxcipcre praesiimam. Ne<:
latis, nec instanlia nran li vel plangendi apparrai, laiilam eloquenliam lnl.co, ut nnie tribunal Christi
nec bcatum David iinilciiltir, qui dixit: La:obo per conlra lan os ac talcs s.mctossa<erdoies, qui canoiies
tingulas noclesteclummeum, lacrymis stratum meum slalucriint, camas dicerr p issiin. Videal uniisi|iiis-
rigubo(l'sal. vi); et illud \Cinerem lanquum pancin que qualiier sentire vel observare disponit, (|uabici-
manducabam,et potummeiimcumflelumiscebo(Ps.x), possil III<liejnriic i reddere latiouem. Ego in quan
nrc cos jejuniis vel lectioni vacare videmus, possi- tiim vircs D<'iisdignulur dare, siudrre voo enruin
(a) Hanc ipsam epistolam iisilem. fere vcrltis rie- (ateiur. Animadverlisse ctiam juvat Grnliauens ra-
Bcriptam,si paurulas i|iiasdam vananles exceperis, nones 29 ei 58, tlist. 50, rx liac apocrypha epistola
vn|i>avitJacobus Petit in toin. I Poeuiletniil. Tlieo- desiimptns fuisse. 1'orro rpistola apuri IViii legenda
riori Cantuar. intcr excerpta canoiium ex antiqua iioiiuiillain cxordio pr.rfrrl, qua: in Cauisianailrsi-
colleciione cod. Ilerovallinni desuinpta. Ibi vero deraninr; incipit cu m : Si quis diaconusvel preshjler
insriiptionem hanc feirc lesiauir Petit : Epistola post acceptam b.ned.ctiomm lecilictimcumuxoremu- sua
Iiormhdm pnpmin universasprotinrias, quam tameii inconinens invenilur,inccnlinentabjiciatur. Ecce
inscriptionemposteriore manu additam idein Pciil nil'csti\sime,e c.
529 APPENDIX AD EPISTOLAS IIORMISDwE. 53«
prxceptionibus el obaudire: quia cum talibns nnn A , Exigit dileciio lua, frater carissime, praecepttim
rixas, sed pacero ex tiualicunqiie parte habee de- (Zacliar. epist. 1) aposlolicaesedis, iu quo Palrum dc-
sidero. Et hoc diligen!er atleudendtim est. Quod si creta cnnsenliunt, quod nec libi, nec ulli recte vi-
secundum quod seriptutn est, illi clerici qm ad nxo- veniium et crcdentium sacerdotum, negare fas esse
res proprias redeunt, al>inlegro ab ollicio suSpen- credimus. Et licet tibi pro merito (Innoc. epist. 2) et
daniur. Qnod si etiam dicam <t inierntipliarum ma- honore sacerdotii, quo plurimum polles, vivendi et
iii; qui ntique rem licitam faciunt, rlerici tamen docendi ecclesiasticaeregtilae noia sint omnia (noiac
nrdinari non possunt : aut si ordinali fuerint, deji- sint per omnia), tamen quia RomanaeEcclesiaenor-
ciantur. De quilius sanctus Faustns episcopus in inam alque auctoritatem inagnoperc postulasti, scri-
epistola sua dixit : Perdit graliam consecrati, qui ad ptis tuis breviter respondere curavimus (nou denega-
officiumtutt exercitari mariti. Cum haec ila sint, qua vimus). De ocnltis (Prosperi sent. 21) enim cordis
conscienfa quisque dicere poterit quod ille qui alieui temere judicare iniquum esl, et eiim, cujus
adulteriiim commiserit iterum ad honorem veuire non vidrntnropera nisi bona,prccalum est ex suspi-
poteril? Hoc loco, si aliquis fuerit qui dical : Ergo cione reprehendere, Oves ergo, qua: pasloii suo com-
negas misericardiam Dei, qui dixit : Nolo mortem missc fnerint, etnn nec reprebendere, nisi a recla
peccaloris,sed ut converlaluret vival; et illud : Nun- (Ide exoibitaveril, debcnt, et nullatenus nccusare
quid qiti cadit, tion adjiciel ut resurgat; et illud : possunt : qtiia facta pasiorum oris gladio fcrienda
Peccatorin quacunquedie conversus(uerit, omnes ini- non sunl, quanquam recle reprrbendenda videnntur.
t/uitaies ejut oblitiioni tradentur? Sed ad haec vi.ce Ideo isla dicimus, quia in scripis vestris rcperimus
libcra respondere, et possmmis, ci debemus. Absit r. , quosdamepiscoposvestrisin panibusn propriisovibns
nobis ut de istis sententiis videamur vel leviter du- accusatos, aliquos videlicct exsnspicion -,et aliquoscx
b tare. Diffinitissime enjm credimus quod quisque certaralione, et idcirco quosdamsnisesserebus exspo-
ad finem vitr suae poenitentiain egerii, non solum liato-, quosdam vero a propriasedepulsos. Qons scias
indulgenliam arcipiet, sed etiam ad praemia aclerna nee ad synodum comprovincialem, nec ad generalein
perveniel. Proptcr regulam tamen ecclesiasticam el posse convocari, ncc in aliquo dijndicari, anleqtiam
propter antiquoriim Palrum inslituta, quod absit a cuncla quae eis ablata sunl lcgihus potestati eoriim
nobis, aut repreliendere, aut discutere aud amus. redintQgreniur. Prius ergo oportetomnia illis legibus
Cumque credimus ad vitain xteri.am post bcatam redintegrari, et Ecclesias quae eis.sublatae sunlcuui
pmiiitentiam venire, ad honorem clericattis secun- 'nmiii piivilegio suo resiitui, et postmndum non sub
dnin tantorum Pairum prrcccpla novimus non debere angusii (angusto) icmporis spatio, sed lantum tcm-
reverti, in lanlnm, ut in canonibus scriptnm esl, ne poris spatium es indulgealtir, qunnlum cxspohati
ullus unquam poeniiens clericus ordinetur. Et si ille vel expulsi csse Videntur, aniequam ad synodum con-
qui ullro pelit poenilrnliam, quamvis cam prrfecte voccntur, et ab omnibtis quisque suaeprovinci.ecpi-
egit, non potest episcopus aul prrsi yler ordmari, scnpis audialur.
iia ui etiamsi per igno>antiam ordina ns lii rit, ct Nam nec convocari ad causam, nec dijudicari po-
postea convincitur pcenilent am accepisse, dejiriatur lest exspolialus vel exptilsus (In decr. Ivo. lib. n),
ilie; qui invilus ad pceniientiamagendam iu monn- qtii i non est privilegium quo exspoliari possit jain
sterium mittitur, el uliqtte quid aliud quain pceni- nudatus. Unde et aniiquilus decretum est : Omnes
lens dicendus esi, quaconsc entia ad saccrdoliuai per- possessiones, et onuiia sibi sublata, atque frucius
venire permittilur? Nerrcomilii alia quamlibet contia (C cunclos ante lilem couieslatam (conslitiitam)," per-
: iiclorilatein sedis aposlolieae, vel contra Ireren- ceptor vel prini.s posses.sorirestiiuat. El alihi scri-
torum decem et octo episcoporum praccepta, vel piuin habetwr: llle qui \iolenliain pertulit, univrrsa
reliquorum canonum slatula objiciat: quia qnidijniri in statu quo fucrant recipiat, et i|u;n possidet (pos-
contra illorum diffinilionemin quibtis Spiritum san- sedil), sectirus ienc.it. Kl alibi in synodaiihus Patrtiin
ctum locutum esse rredimns, dicinm fuerit, rrcip re, decrelis, et rcgiiin edictis legitnr sia:iititm : Redin-
non solum lemerarium, sed etiam pericnlositm csse tegranda sunt oninin exspolialis vcl ejeclis cpiscopis
non duliito. Valde enim meluo ei contremisco illam praesenlialiter ordinalione ponlilicun, c.t.in conini,
dairinaiionemquainillesacerdosproptersiullamindul- uude absce-seruut, pnlcstntcm (dominium) fniidiliu
geniiam accipere meruit, qui pro eo quod lilinssim-ncc revoranda, (|iiacunqiie condilionu teinporis, nutdolo,
uegligenier castigavit,ct ros necceriere [F. caedcrej, aut caplivitate, aul \irluie majormn, aut per qnas-
cxcoinmunicare volueril, ii si lilii una die occi-i suni, cnnqiieinjiisiascau-as, rcs Ecclesiaj vel proprias, aul
ut xxx millia de popnlo interfecti sunt, et arca tesia- subslanlias suas peidiriisse noscnnlni'anle accusalio-
menti capta est, et ipse reiro cadeus fraciis cervicibtis nem, aut regularcm ad syiiodum vocationem (convo-
inonuus est, et nomen ipsitis de lihro vitaedeleium calionem) eoium, et reliqna. Est ctiam ii'i anliquis
est, etc. Conira Phinees, qui, pro eo quod, zcl<>Dei Ecchsiae slatulis deereium (In decr. ho. lib. iv)*,ut
rommotus, duos adulteros paiilcr inleifeeil, totuiii qui aliciia invadit non exeul impuniliis, sed c'nn mul-
populum de Dci iracundia liberavit. Nec lioc ideo liplicaiionc oniiiia restituai. Unde et in Eva'ngelio
ilico, iil, sicut ille fecit, etiam nunc per mortem cor- script im est : Qvod si aliquid defrandavi, reddo qua-
porum sacerdotts Domini debcant vindicaie; seri r. . druplum (Luc. xix). Et in leîlius saeeulirauttini lia-
qui.i inelius est uuusquisquu parvo lempore, donec bettir : Qui rcm subrip t alienam, illi ctijtis rcs di-
vivit in boc mundo, verecundiam vel confusionem repta cst in undecuplum ipiassuhlata sunt restitual.
susiine it, quani po-tea ad supplicia aclerna perve- El in lcgc divina legitur : Malediclusomnisqui trans-
niat. El mullum ei utilius est propter alinrum excni- ferl lenninos proximi sui. El UicJ omnis populus,
piuin,quandiu vivit, remolus ab honore pGDnilenliam Amen (Dent. xxvuj.
agat, et remedium sibi in die nccessitatis .-tcquirai. Talia ergo non praistimantur absqtie ullione, nee
Qiticuiiqneparvitati meacin hac causa volucrit onero- cxerceantur abs(|iie sua damnaiione. Tu vero, Iraier
sus existere, aliud rcspon-iini dare non delibero, carissime, liaec vide ne rt reliquos
nisi quod supradicti canones continere viden- episcopos lani lute cui:c transgrediaris, commissos <|tiamet alios
lur. lirmitcr leneru doceto, quia transgredi apostolica sia-
* EPISTOLAPRIMA
tuta alisque transgrcssoris gradus periculo i.tillaienns
JOANMS PAP/EI ADZACIIAIiUM AltCIIIEPISCOPUM. possunt. Inimicis vero (Verbaconcil. v subSymmacho)
D&non accusandisepkcopis. accusaloribus, velde inimicidono [F. domo] prodeun-
Joannes urbis Romac episcopus, Zacbariae arclii- lihus, seu qui cum iniuiicis moiantur, non crcdalur ;
episcopo salutem. nec irati noccre cupiant, ne l;csi se velinl ulcisci. ll'i
* Ilanc eum '*
scquenii snpposiHtiain mnlla evin- Perceptos lcgendum arbilror, non vero, iilhabil
cuut. e.-Jnsi., pra'ceptor.
531 APPENDIX AD EPISTOLYS IIORMISD/E. 559
quoque rejiciendi sunt, non approbandi. Haec,caris- A Arianosqueexslirpante piissimoalque Christianissimn
sime, tene, et probibila semper cave. Illud adimplere Juslino orthodoxo * imperatorc, quascunque illis in
stude, quod bene ad Jesum filiumSirach dictum est: parlibiis eorum Ecclesias reperire poiuiiuus ca-
{Jsquead moftemcerla pro veritate,et semper Dominus tholicas eas Domino opein ferente consecravinnis. Kt
Deus tuus pugnabit pro te (Eccl. IV). Ilujus ergo rei quanquam praedictus Theodoricus rex, eoriim pesle
gratia vobis et nobis sancta cnmmissa est Ecclesia, tactus intrinsecus, et obvolutus exirinsecns, nos et
ut proomnibus lahoribus (laboremus) et cunctis opem omiiem regionem nostram (veslrum) peidcre,ct
1'errenon negligamus; quouiam dum forlis armatus gladio et igne consumere minetur, nolile inmen
custodit alrium suum, in pace sunl omnia qumpossidet propierea deficere, sed viriliier in agro dnminico
(Luc. x). ldeoque tanla urgente necessitaie, summo- elabnraie studete, et (juxta Veritatis vncem) Noliie
pere vestra apostolicaque auctoritate, el reliquosepi- limere eos qui occidunl corpus, dnimam autem non
sropos oporlet reprimere infesios, rclevare oppres- possunt occidere, sed potius eum limete,qui potest et
sos, ut absque gravi (Dotnino auxiliantc) difficullate nnimam et corpus miitere in geliennam(Malli. x, 28).
ipsi gratauter omni lempore saerificare mereamur Et cgregius gentium apostolus inquit : Non enim
(mereantur) illaesi. Ad vos (Emodiutin apot.proeo- nosmetipsos prmdicamus,sed Jesum Christum Domi-
dem Symmacho) quoque me rcverti cogit propositi nutn nohlrum, nos autem sertos vestros per Jesmn:
operis amica conditio, qui mrlioribiis hacieiius ope- quoniamDeus,qui dixit de tenebrislumensplendescere,
ranr volui navare (dpera volui narrare) sermonibus, ipse illuxit in cordibut nostris ad illuminalionemtcieh-
dum lalem ralionem exigit toxicata necessitas. Man- tire clarilalis Dei iri facicm Chrisli Jesu. Habemus
ilati ccelestis habitatio nos aut miscet, aul separat. n autem thesaurumistutn in vasis fictilibus,ul sublimitas
Nec intrresl qnae intervalla nos segregenl, si una in iit virtutis Dei, el non ex vobis. ln omnibtis tribula-
superuae mansionis (superna inaiisioue) clave reti- tionem pitimur, sed non anguttiamur : nporiamitr,sed
nenlur. Nec vobis tales nocere valebunt, si invicrm II n destituimur: persecutioitempalimttr, et nun dere-
adjiitorium frrre nou distuleriiis. Inaudiium aulein linquimur : dejicimur, et (sed) non perimus : semper
genus sactilegii est, quod inentitae religionis honu- mortificationemJ.esuChristi in corpore noslro circum^
rem (honore)praefixiaemulicolorat. Dehonestateniro [erentes, ut et vila Jesu in corporibus noslris tnani-
veuerandi reveremiam uominis, qui adjniorem se in festetur. Semper enitn nos qui vivimus, in morlem
his quaein Deum jaciat commissa pollicetur. Conlu- tradimur propter Je*um, ut el vila Jesu manife»tetur
melir genus est, quasi in solatioades«e sublimi (su-' in carne noslra mortaii. Ergo mors in nobis operatur,
blimis), juxta Apostolum : Tu qui es, quijudicas alie- vita antem in vobis. Babentes aulem eumdem spirilum
num servum (llom. xiv) ? Quid aurihus imperiiis illu- fidei, sicul scriplumest: Credidi,propter quod locutiis
ditni, et gravinrem vindiclie speciem faciunt esse sum ;et nos credimm, propter qund et loquimnr: scien-
qu iii culpa: ? Si odium liabent, excessibus emendent tes quoniam qui. suscitacil Jetum, et nos cum Jesu
(rmiindent). Cur ergo liberitis condemnant scelera snsc tabit et consttuel vobiscum.Omnia enim propter
quam viiant? Sui profecto impiignator est omnis qui vos, ttl gratia abundans per multas gratiarum actiones
Patrcs insequitur, autdetrabere non formidnt. Nihil ( multos in qraliarum actione ), abundet in gloriam
rst enim in quo inimieoriim tela, Domino opem fe- Dei. Propter quod non deftcimus.Sed licel is </uiforis
renie, superare non valeatis, si juxta verilatis vo- est nosler liomo corrumpulur, lamen is qui inlus est
cem, lalem quulem Dominus prmcepit habuerilis di- renovatur de die in diem. Ideiiim, quod m prmsenti
lectionrmad invicem (Joan. xm). Data xv calendas C esl momentaneumet lece Iribulaiionis noslriv, supru
Novembris, " Maxiino (anno Domiui 523) et Olybrio modumin tublimiiatemternumglorimpondus operatur
(526) vitis clarissimis constilibus. in nobis, non conlemptanlibusnobis qum videmur, sed
>>EPISTOLA II. qum non videnlur. Qum videntur enim, temporalirt
sunt : quw.autem non videnlur, aterna sunl (II Cor.
Al>F.PI-COPOS ITAMJG. IV, 5-18). Scimns enim, quoniam ti terreslris domtis
noslra Imjus habilalionisdissolvatur,quod ex Deomtii-
De Theodorieorege, atque de fide catliolicaadversus ficationem luibemus,domum non manufaclam, mter-
Arianos dejendenda, deque erclcsiis eorum sacro nam in crelis.Nam ei in hoc ingetniseinms,hab tatio-
ritit consecrandis, et ditino cullni reconciliamiis. tiem nostram, qum de cceioest, suprrindw cupientes,
Jnanncs episcopus omnibus pcr provincias llalix silamen vestili, et non nudi inveniatnur. Nam el qui
sumus in hoc tabernaculo, ingemiscimusgravati, eo
cqustiiiitis episcopis in Doniino salnle.u.
quod nolumusspoliari, sed snpervesiiri, ut absorbeatur
Saepissime multo (S. Leo, epist. 70) jam experi- quod mortuleest a viia. Qui autem efficitnos in hoc
mento riiriiei sanciuiii pietnlis vestrae sliidiuni ri ca ipsum, Deus,quidetlit nobis pignus Spiritus. Audenles.
religionem Chrislianam gloriosis crescere et tlilatari igitursemper, et scientesquoniamdumsumusin hoccor-
auguientis, el iiiles recla, qnae non soliim me, sed pore, peregrinamur a Domino(per fidem enim ambu-
oiniies Doiiiini sncerdotes ronsolatur el rolmrat, ve- lamus, et non per speciem): uudemus autem, et bonam
stris in mcntibtis n operibus per sacerdotale agno- voluntalem habemus magis peregrinari a corpore, ei
scimr opus et ditatatur. n prmsentes esse ad Deum: el ideo contendimus, sive
Quapropter, fratres, hort<r vos et moneo, contra absentes, siie prasenlcs; placere ei. Omnesenim nts
Ariaoam perltdiam, quae olhn non semel, sed saepe manifestari oportet ante tribunal ChrisH, ut refertil
damiiata est, el niodo in quihiisdam reviviscii, ar- unusquisquepropria corporis, proul ges*it,sive bonum,
mari gladio Spiritus sancti, ut eam ila (adminiculaiite sive nialitm. Scientes.ergo limoremDomini, hominibns
divina gralia) opprimere et exslirpare valrainus, ul suademus, Deo autem nmnifesli sutnus, spero aiitem
nec radix ejus in posterum inveniatur. Ecclcsias vcro el conscienliistestris manifeslosnos esse. Non iterum
Arianorum nbicunqne invenrritis", catliolicas eas nos commendamusvobis,sed occasionem damns votns
ilivinis ppecibus et operibus absque ulla mnra conse- gloriandi p:o nobis, ul habeatis ad ros qiti in fack
crale : quia et nns, qu.mdo luinius Constantinnpoli, ijloriantitr, et non in eorde. Sive enim menle excidi-
tam pr° religione eathojica, quain el pro regis Theo- nius, Deo; sivesobrii sumus,vobis.Carilas enimChrisi
dorici causa et negotiis, suadenle atque hortanie, urget nos: CESliniutiieshoc, quoniamsi umis pro omni-
" Haecconsularis no'a mendosa est, ttl paiehit ex qun non miillo posl; liare lempora pjp.dnrefameque
lis quae infra diccmus, Puto hanc referrmlain essc nd r<>iisiiiii|'lnsrxspirayit. Ilorlalnr cpisrnpos ll.ilia: ut
r.onstilatumMaximisine collega, qni incidil in aiinuni lidcin ca li'lic:iiii cbnlia Ari.nios delciiilaiil, ecele-
Domini523. SEV.BIMCS. siasqne
1 ah iis usnrpalas sacru rilu calliolicas reilil.mi.
t>llanc cpirtolam Joannes ponlifex, juSsti Theo- Gregor. Tnrniieii-is eadcin lerme habel c. 40'
Joriri ab Urhc lebgalus, siripsilex tarcere illo, in lilini dc Gl ria ui; rtjruni..
553 TRIFOLIUS PRESBYTER. EPIST. AD B. FAUSTUM SENATOREM. 534
bus mortuusest, ergo omnesmorlui sunt, el pro omnibusA o/fensionem,ut non vitupereturministerium noslrum,
mortuus esl Christus, tit et qui vivunt,jam non sibi sed in omnibusexhibeamusnosmetipsossicut Dei mi-
vtvant, sed ei qui pro ipsis morluus est el resurrexit. nistros, in mu.Ua palienlia, in tribulutionibus, in ne-
Itaque nos ex hoc neminemjam novimus secundum cessitaiibus,in cingusliis, in plagis, in carceribus, in
carnem: el si agnovimussecundum carnem Christum, seditionibus,in laboribus, in vigiliis, in jejuniis, in
sed nunc jam ntm novimus. Si qua ergo in Chrisio castitate, in scientia, in longanimitate,in suavilate,
nova crealura, veleta transierunl, eccefncla sunt omnia in Spiritu sancto, in caritate non ficla, in verbo veri-
nova. Omniaaulem ex Deo, qui reconciliavilnos sibi tatis, in virtute Dei per- arma juslitim a dexlris et a
per Chrisium, el dedil nobis minisleriumreconciliatio- sinistris, per gloriam el ignobilitutem,per infamiam et
nis : quoniam quidem Detis erat in Christo, mundum bonam famam ; ut seduclores el veraces, sicut qui
rcconcilianssibi, non reputans illis delicla ipsorum, et ignoli el cogniti: quasi morientes, et ecce vivimus: ui
posuit in nobis verbum reconciliationis. Pro Chrislu castigali el non morli/icati: quasi tristes, semperautem
erqo legalionefungimur, tanquam Deo exhorlante per gaudenles: sicui egentes,multos autem tocupletantes:
nos. Obsecramuspro Christo,reconciliamiuiDeo. Eum tanqnam niliil habenles, el omnia possidenles(II Cor.
qui non noveralpeccalum,pro nnbis pecatum fecil, ut vi, 1-10). De cmtero,fralres, gaudete, perfetti estote,
twi efficeremurjustitia Dei in ipso (II Cor. v, 1-21). exhorlamini, pacem habete, ut ueus pacis et dilectionis
Adjiauntes aulem exhortamur, ne in vacuum graliam sit * semper vobiscum.b Amen (II' Cor. xni, 11, 15).
Dei recipialis. Ail enim : Tempore acceplo exaudivi n Data III idus Junii, Maximo el Olybrio viris cla-
te, et in die satutis adjttvi te. Ecce nunc tempus ac- rissimis consulibu-.
ceplabite,eccenunc dies stlulis. Nemini dantes ullam
* Erroneum est hoc et mendosum. Si enim vige- Mnximi hanc epistolam dalam esse concedi possil.
sima septima Maii, ut habet Martyrol. Romamiin, Nam eo tempore Joannes nondum erat pontifex, qni
idein Joannes anno Doraini526, stib consulalu Olybrii mense Augusti ejusdem anni sedereccepii. Dicendum
morluus esse pon;lur, nequaquam susiiiieri potest ergo liane epistolani scriplain esse lenipoie cnnsu-
euindein lertio idus Juuii, eodem anno et sub eodem latus Olybrii absque collega anno Dominl 526. Ilinc
consulatu Otybrii, hanc epistola.mscripsisse. cur supra dixerim epistolam praeccdenlem rc-
b Consulatus Maximi hoc loco superadditus esl, patet ferendam esse ad consulatuiu Maximisinc cnllrga.
adeoque expungenrius-: uierqne enim diversis annis * Mendosa lixc quoque tcmpmis annotalio, ciini
consiilatum«esseriiui ille anno Christi 523, hic 520. anno 526 die 27 Maiiobierit Joannes.
Accedit quod nrque iu irius Jnnii s h consulatu
EODEMTEMPOISE.
TRIFOLIUS PRESBYTER.
NOTITIA.
(Ex Cave.)
Trifolius, dignitate presbyier, cnjusnam vero loci C rum generalium decrelis contra Joannem Scytham,
quis nobis divinabil? Claruil anno 520. Quaesiverat ejusque monacbos qui Romam nuper advcnersiii,
ab eo Faustus, senator Romanus et praetorio prae- agit. Hanc cpistolam in fine quiriem mutilam, er.
fectus, si quid iu scriptis Patrum de doctrina Scy- schedis Sirmondianis eruit Labbeus, et in lucem
tharum monacborumreperiri posset. Fausto respon- • emisit Concil. tom. IV, pag. 15 0.
dit per epistolam Trifolius, qua ex quatuor concilio-
TRIFOLII PRESBYTERI
EPISTOL A
*
AD BEATUM FAUSTUM SENATOREM
CONTKAJOANNEM SCYTHAM
MONACHUM.
OBSERVATIOPHILIPPI LABBE, S. J. D repcri, libique nunc, lector, repraesento, nt dc toia
Qui Dioscoridiaconi missamad*Romatium pnpam hac controversia ceriius judiciuin feras.
llormisdain ab urbe CP. relaiinnem de monachis Mandare mihi dignatus es inonachos Scyihas a
Scylhis, qui uniim de Triniiate passum et criicilixnin Constanlinopoli advenisse, qui iinuni de Tiiiiila'c
aflirmabani, itemque Genuani et Joannis eeiscopo-
rum sequentes suggi-simnem,' tum Hormisric pipm praedicant criicilixum, sperans a parviiale mea, si
66 aliasque mulias deinceps ejnsdem eam in rem tale aliquid in doctrina Palrum reprrerim. Isia do-
cpistolas aiienie perpenderii, i< baud dubie non in- ctrina de Ibnie Arii piodivit, et est conveniens onini-
vitus leget ineditam hacieiius Trifolii presbyleri ilc
eodem argumento ep stolam ad Fausium scnatorem, bus liaGresihus.Vila qiiidqiiid qualuor synodi in d<-
quam iuter schedas Sirmondi nostri delilesccntcui finitione fidei non posucrunl, id cst Nicr-na, Coii-
' Is vidclur Fattsius ad
quem praef. praetorio exsiatit nluresrpislokc apudCassiodoium, lih. iv Variaruin..
K5?> TRIFOLIUS 1'RESBYTER. EFIST. AD B. FAtSSTUMISENATQREM. S36
stanlii)o;oii ana, Epliesina prima, ctCha'ceduneusis, A \ de hoc quotnodocoitfitemin.? Dorutheut arch mandrita
et quod in epistolis snictoruni Patrum, quas quatuor dittit, in notninePalrit el Spiritus sancti baplitati tu-
sanctac synodi in auctoriiatc (idci esse voluerunt, id mut, confitenlet Salvalorcmnoitrum Jetum Chritlum,
est Aihanasii episcopi Alexandrini ad Epictelum epi- qui descendit et iticarnatus esl a sancla Virgine MarU
scopum, Cyrilli ad Nestorium una, et ad Joanncm elhominem indutus etl, e: crucifixus, uiittmde Trini-
Aiitiochciiuni aliera, et cpistolis papae Leonis. Si tale esse passum. Talia dicentes suprascripli arclii-
damnationem rum Euiycliete,
quis addere, aut minuere, aul aliter inierpretari vo- mandriiae acceperunt
Patrcsin in definitione et onines baereiici. In cpislola, inquiunt, Procli scri-
lucrit,quam supia scriptis.aut
sua non posucrunt syn-rii, quivis ille sit qui super- pttnn esl, unus de Trinitaie passus esi. Si cp siolas
e t. Nam Pater et Filius et Patium Aihauasii, Cyrilli, et Lennis, qu* per uni-
ponit, hacreiicus Spiritus sarictas syuorios relectac et confirmatacsuni,
sanctus Irespersomr, unns Deus, vox et verbum et fla- versales
ni Procli
lus. VoxPater est, verbuin Filius, flatus est Spiriius baeretici fraudaverunl, qiianto gis episiolas
sanctus. Persona Palris ei persoua sancli Spiritns sine quaeiiecinuuiussynodi deiinitioncpositaesi?Scmper
baereliei inale dicia Pairiim haereses
carnc: persona vero Filii,quaesemper ciim PaireelSpi- suas cuiilirmareinlerpretando
conantur, sicut dicit S. Cyrillus epi-
riiu sanciofuil.inTiiniialecst, idestVerbum Dei.Deus Alexandrinus ad Joannem Antioclienuiiiinler
in utero Mariae de ea na- D scopus
ingressus Viiginis assumpsit | alia :
Quando autem quidam eorum qui recta perver-
luram cariiis.non personam. Ideo quo I Doiniuusnosler lere meas toces in tibimel placitum mulunl, non
solent,
Jesus Christus duaenatnrae, una peisonaVei bum,itlest admiretur hoc tua stmctilas, scitns quoniam omneshm-
Filius Dei Deus inimorialis, invisibilis, iinpassibilis. relici de
Scripturis divinitus inspiralis sui colligant
Caro isiius verlri mor.alis, visibilis, passibilis. Pater erroris occasiones.Et
post pauca : Quoniumvero adji-
non esl Pater Tiiniiaiis, seJ Filii, et Filius nmi est cimus
quvd epistolamopinab.iispatris nostri Alhanasii,
Triuitatts, sed Patris, et Spiritus sanclus non proce- ad beatissimumEpictetum dtstinatam, recte habentem
dit de Trinilate, sed de Patre rt Filio. Non sunt ires corrumpentesquidam edilerunt, ul per hoc plurhni no-
Dii, neque ires Paties, neque tres Filii, neque ties cerenlur. ltein papa Lc<>ad Marcianniiiiniperatorem
Spiritus sancli. Qui uimm de Triuilaie dicuut pas- (Epist. 75), inter alia : Quia vero quorumdamhmrett-
sum, si Ariani non s mi, dicant de quibus tribtis unus corum versuta nequitiu, ad conlurbandamnoslrorum
passus est. De irihus Pa.ribus, aut de tribus Filiis, simplicilalem, epistolammeam, quam ad bealmmeiiw-
aut de Iribiis S, iriiibus sanclis, aut certe de tribus rim Flavianum dedi, falsasteperhibetur,ul commutatit
Diis, sicut ditit Arius. Unus Deu» creator, iinpassi- quibusdamverbitvel syllabh, receploremtne Nestoriani
bilis, immoitalis. Alter vero Deus creatus, passibiis, erroris ussereret. Si quid lalein diclis saucioruin Pa-
ci mortalis, ant sicut Sabellius dicil, quia trcs per- C i iriiin invenuur, qnod non eonvenit sanctis epistolis,
sonas esse ne;al, sed t.uiluin dici putat. Ideo untim aut delinitioni synodi Chalcedonensis, appnrrl illud
de Trinitate Patrcm dixit incarnatum et passum. ab haereticis fraudalnm esse. Iniquilas semper dici-
Apollinaiis vero negt Christuin animam et intcl- lur, et nunquam cedii. Quidest rikere iiiium de Tri-
iectum babuisse et pro anima et iuieileciu, inquit, niiatc passnm. nisi oslenriereelall rnili de Tiinitalo
Deus ei fuii. Idcu riicit unuui de Trinitate passum iinpassibilein.sicut Arius?autquid estiiicereiinum de
in carne, Si umis de Trinitate passus esl in carne, Trinitate passum carne, nisi ostendere et alterum im-
caromnnsil iinp.iSsibilis: qui uiuiiii de Trinitate Fi- passibilem, sicut Nestorius? Series vero apostolica
litim dicunt passum, duos aut tres Filios colunl, ex R inana sti; erfidem synodi Chalcedonensis nuiiquam
quibus tinus passus est, duo inaiicul impassibiles. Si l>ermisilunam syllabam aut iiniim apicem addi aut
vero de Trimtate est Fil us, non est do Patre secun- miniii. Vidcte ne quis vus riecipiat per | bilosopliiam
dtmi deitalcm, ucque de inalre sccundum carncin, el manein fallaciam. Suprascripla fides synodi ipsa
scd de Triuiiatc Tiiuitas, el unusde Trinilale qtia- est quaecon.rnit Evangelio ei aposlolis, diccnle Sal-
mor fitinl, sicm dicil Ncstoiius, Filius Mariacasso- vatore : Sic oportebal Chrislum pati et resurgert
ciatus est 1'ili >Dei, rt faclus csl commiinis Trinilali, secundum Scripturas ( Luc. xxiv , 46 ). Ait Pe-
et passus csl unus de Trinilale. Arius iiiium Deum j) Irus aposolus : Christo igiiur passocarne, et vos igilur
dividit in duos Deos. Ncstorius addendo altcruin Fi- eadem cvgitatione urmanmii (I P,l. iv, 1). Pauliis
liiim secundtim carnera Trinitali, facil quatuor prr- aposlolus dicit: Nos Cltrvtum pra'dicamus et hum
sonas. Euiyclns duas iialuras unici Filii Dei coniini- crucifixum (I Cor. i, 19). Et iierum dicii: Quicunqiu
scei, sicut pislor firinani et aquam; jam nec fariuami vob.saliud prmdicaveri!prmterquod o iiodwprmdicti-
nec a(|uam, sed lenium id est panem. Sicul et Eu- tum est, anathema%it Caeicra vidcntur in ms.
tyches conmiiscet uattiras Dei et hominis, et jami desid<raii.
nec Deus, ncc liomo, nec Patcr, ncc Filius, ODSEUVATIOP. ANTONIIPAGI
nec Spiritus sanctus esi, sed cst ille unus de Trini- ADANN.ClltUSTI 53"),NUM. i.
Cum propostlio licc, Uiius de Trinitale passut est
tate. Quomodo isti synodum Chalcedonensem se di- carne, in vnrios sensus d'slrahi pos-it, <le quibus
cimt sequi, et pradicanl quae illi non receperdnt!! agit Lupns in noiis ad synodum Eplirsinam, indeob
Nam in quarlo secrelario synodi Chalredoneasis adI camdein tot iragoediacr\citata;. 'Infolins presbyier
liiem requisili sunla jndicihiis farosusct Dnrolhcus. sus in epislola ad Fausiuin stiiaiorrin, e. 111sinisiro pror-
interpre ani.olu excepil, aitque : Isln doclrina
arcliiiiiaii<liit;c tilitcr: Eutychescorpus Dominino- de \onle Arii prodivtt, et etl conveniensomn.bnshere-
»lri Jesu,CJiristiilixit nou esse uostra' substantia', vosv s'!iis, rtc. Verum is ermr jiresbytcro isti coiidoiiwv-
537 AN. MANL. SLt. BOETIUS. 1'ROLLCOMENACENERALIA. 538
ilus. qui a Fau-to senatore de hac proposilioue inier- A liileliter ari Trifnliiim relaia est, nt liquet ex epislolai
rogatus per epislolam, nec ceriior lactus de fide et rjns initi». Quaesivii cnimsciniret ab co Faustiis seuaior,
iloclrina Scytliartitn monachorum: sed de lurhis riiin- quid de illa propositionc : Vnus de Trinitate
taxat ab ipsis Consiantinopoli cl Romaerxcitatis, fa- crucifixusesl: et lainen propositio nionachoruin Scy-
cile sibi persuasit eo- prnposilionem illam harretico Iharuin luec eral : Unus de Trinilate crucifixus nt
srnsii »s*erere, maxime cum et lcgalos Hnrmisd.ii carne. Omnia Trifolii duhia resolvit Nalalis Alex. in
[.oniificis Romani adversarios haberenl, et ipsummet Diss. sacculisexti Ecclesiac,diss. 1.
poniilicem. Pi:vierea necipsa prnposilio Scyiharum
ANNODOMINIDXXV.
ELPIS UXOR BOETII.
HYMNI
IN HONOREM SS. APOSTOLORUM PETRI ET PAULI
HYMNUSI. ln unitaie, q ae gubernat oiniiia,

Decora lux aeiemiiatis aiireain Per universa saeculorumsaecula. Amrii.
Dicm beatis irrigavii ignib<is, HYMNUSII.
Aposlo'orum quaccnrouat Principes, Beale Pastor Petre, clemens accipe
Reis<|Urf in astra liberam | andit viam. Voces precanttim, criminumquc viucula
Mundi magisier, aique coeli Janiior, Vcrbo resolve, cui polestas tradita
R'<maeParentes, Arbiirique Gentium, Aperire lerris ccelutn, apertum clauderc.
Per ensis H'e, Hic per Crucis viclor necem Egregie docior, Paule, mores instruc,
ViiaeSenaium laureali possidcnt. Et nosira tecum pectoia in cueltimtrahe :
O Rnma felix, qnae dunrum Principum Velaia dnm meridiem cernat Fides,
Es cnn ecrala gloiioso sanguine : El solis instar sola regnet Charitas.
Ilornin ciuore purpurata, ceieras Sil Trinitati sempilerua gloria,
Exrellis orbis nna pulcliriluriines. llonor, poie-las, atque jubilalio,
Sit Tiinilati srmpiterna gloria, In uniiate, quaeguhernat oinnia
II'.|i'r, otestas, atque jubi'atin, Pcr univers i acterniiatis saectila.Amen.
ANNISDOMINICCCCLX.X
V- DXX.V.
A. M. SEV. BOETIUS
SENATOR.
PROLEGOMEIXA GENERALIA.
m DIVI AWlCll MANLII SEVERINIBOETH OPERA,

AD MAGNIFJCUMVIRTJM11 ANTOMUMKUGGERUM,
INVICTISSIMORUMIMP. CAROLIET CJSSAR.FERDINANDl
FRATRUMA CONSILIO,
BENRICILORITIGLAREANl
PR^FATIO.
Ciimin.celeberrimumac erudititsimum hunc auclorem prafari tellem, t;enense D Antoni, muLa sane milii
rel antequumin manus ipsum desumpsissem,perpendenda,ac lynceis (ut dicitur) oculisconspiciendaoccurrebant,
qnippequemsciamab aliquoljam annis a multis maleaudire, nec dignumqui inter classicosnumereturscriptores.
Aliissciiicetdictionon placet,phrasin aiunt duram, stylum dhenum. Atii eruditionemnimis protetariamculpant,
qiimdametiam ambigua, ac vic doclis auribus digna. Quibus omnibitsrespondere, certe difficilevidelur; Porro
quolirs u doctissimisnonnunquamde eojudicium inquireremus,dii boniqiiamsmpe in mentemvenilitlud Flacci:
Tresmibi convivreprope riissenlirevidentnr,
Posc.rntesvariomultUmdivcrsapalato.
Laureni.us Yaia, argulissimus lingumLatinm judex, Boctium eiuditorum ulii <um nnminarenon iinbitavit,
nimis, tiunnlumrgojudico, propensusin ejus viri reprehensionem.Vallam qudem exagittilumeo qno vixil lem-
ooreexisi.mo ab iniquit titm judicibus, qtti Boeivm nulla alaratione nmgnttmjudicabanl, r,nam ru'o'J proxime
E559 AN. MANL.SEV. BOETIUS. 540
nd sopliisliceii,qna illi excellebant, accedebat. Ut verum tit, quod vulgodicitur, Tantum quisqueprobal, qu ntum
s: assequipulat. Ahcediletiam hoc cur magit hic auclor, aliis eximiisauctoribuspropeexsulantibus,in barbarorum
nianibut hmserit, quod tanta doceldiligentia, ut nimia ejus in docendo tedulitat propemodumlectori, paululum
fastidioso, sil tmdio. ldque in philosophicispolissimum, et in malhemalicis.Eam tamensedulilatemin muticisrei
difficullasita ricit, ut ibiintactus muttit annit fueril, donecveniretnunquamsatis laudatusvir Franchinus Lauden.,
qui in eo illustrandomaguum opermpretium fecil. Fuit liercleunte annos aliquot ut multi, qui Musicenprofile-
rentur, non dubilarenl palam dicere impossibileettequemquam Boelii Muticen inlelligere, quod insignit quidam
PhonascusColonim Agrippinmanle annot 30, cumibi philosopliimoperam navarem, mihiobjecit. Quod ei ita
risum, quoniam prmler cantuum usum, nihil alioqui, quod adejusdisciplinm majestqlem atlinet, habebat. El
qui tales sunt, majore per Jovem superciliononnunquam de auctoribut judicanl, quamqui tunt eximiedocli, quod
proh dotor! non inhactantum conlingit scienlia, ted pattim in aliis, maxime hac notlra tempestale. Sed ad
auctorem ipsum redeo. Scripsit multa hic quorum copiosememinit Trithemiusabbas. Qum hodie quidemexttant
logica et mathematica, ea prtecipua puto, nec phrasi diversa, nec stylo dissidentia, ut liceat haud obscure videre
ea omniaex una exisseofficina, ulraque docla, erudita, ac doctrinm fidelissimm. De quibuslogica, quod multi de
iis varia prodiderinl, indicla ac inlactn relihquitnus. Mathematica vero, qum ille nobit reliquit, omni encomio
eelebranda videtttur, tunt enim multo dignittima. E quibut duo illi erudititsimi de Arilhmetica libri principem
locummeritolenent, abtolutum omninoopus, quantum ad theoricen attinet, cui nikil demi, nihil addi potett, omni
parle teret ac rolundum. QuanquamGeorgius Vallain portentosoillo voluminede rebus fugiendisei expetendis,ex
Martiano Capella, memorabilequiddam (si diis placel) adjicere visut sit. Sed ille idem Georgiuscum reconditiora
omnia in arilhmeticis ex hoc auctore habuissel, ne semel quidem eum cum dignilate nominarevoluit. De muticis
idemdico. lbi enimvero habuit Guillielmos, Bryennios, et nescio quos aliot auctores, non adModttmcelebres,
Boeliusin merita nomenclalura locum apud eum non habuit, cum quidquid solidmetudtlionis in musicisGeor.
Valla prodit, acceptumBoelio debuil, retiqua collectaneasunt inania, nec crelum, nec lerram attingentia, in ulro-
que tamen qums.ta,jucunda magis quam necessdria sublililate, ut Plinius de siderum mtisicaprodidit. Quidquid
hic noster auctor in arithmeticis ac musicis prolulit, id in lotum solidum esl, ac discussum, fundatumqueex
'ntimis malheteot principiit, inconcussumquein sccculamanebil,
Quamsi riurasilex, aut stet Marpesiacaules.
Quinlus lamen liber deMusicis mihi quidem non videtur absolulus, tamelsi scio aliter visum eximioviro Julio
Marliano Botm, qui nuper in hunc auctorem prmfatus est. Quicum milii pleraque de hoc auctore conveniunt.De
dttobustanlummodovoluminibusmagna dubitatio videtur, nec adhuc plane apud me discussa, quantumvit mecum
lucler, omnemmoveam lapidem, raliones omnes mecum mutem, versem,volvdm,ignorans
Quoleneam vultusmutantemProteanodo.
Ut est opitd eumdemFlaccum. Nam si id opus de duabus Christi Servatoris.nostri naluris,at idem detanctit-
tima Trinitate ejus-sunl, ut tiiulus pxmferl,nec tlylus repugnai, qui faclum etl ul in opere illo de plnlosophim
Consolaiqne, quodultiinunt ejus existimanl, eum loliet occasioessel, ne semelquidemChrisit menlio fial? Erat
in carcere optimutille vir, dubiut de vita. Tgramtu»truculentus imminebaC,iraciabat <t<divind providentianego-
tium atduum. Ibi de hujus saculi malitia, de fortunm inslubilitate, de tnalorum hominumin hoc mundoimperio,
per lolum opus conquestus. Et sciitcet, i.oii eral in his Chrislus, homini tam doclo, viro tam honoratoac pio vel
temel nominandut? Christus, inquam, omnispatienlimexemplum,longe majoresinjurids ab ifdmicispassus. Deus,
Dominus, Creator a creatura cruci affixus, non eral ille, inquam, in hoc tam splendido, ut videri volunl, opere
nomihandus? Ego igitur , ut ingenue faiear id quod rei est (elsi scio quammagnam miliimoveamhac opinionc
invidiam, et plus quam Camarinam, dicendumlamen est, quod animo tedel meo), mihi quidem magit philoso-
phicum opus videtur quam Christianum, nec tamen indignum quoda Christiattohominelegatur, sed indignumut
ab eo scriptum ctedatur, qui ipsi Christo data in stcro baptiimate notnine, ipsum antescrptis profetsus. Nec ob
ipsius professionem(nam alimnumerantur caplivtiaiit cautm) in carcerem detrutus, ne trmel quidemChritti feciai
tnentionem.Non exaggerabopra digmtate negolhm, satit tsl leclori indicassequid me potissimummoveal. Sed
enim de stylo, quatn is quadret cumaliis lioetii prmfalionibtn,judicium aliorum eslo. Mullissnne(e quorumnumero
mefacile dixero)prosa illa cumcarminenon uniushominisessevidenlur,longemajoremgrdtiam habetcarmen quam
jejuna illa prosa. Quod simul atque quis secum diligentius perpenderit, videbilmenon lemere opinatum esse. At
quid dicemusde lot ante nos doctorum virorumjudicio? Quis unquameade re dubitavit? omnesnecmcutierunt?
Non aio. Quid tum? Non cogilarunt, inquam. Si cogilassent,si judicassent, si discussissent,meliusnobit ca miti-
mare poluissenl: sed non venitin mentem, aliis occujpatiscogitatibus. Quemadmodumet nostra mlate, nemopauln
etudilioris judicii homo, eruditissimos absolutissimotque illos Rhetoricesad Herenniumlibros Cireronisexisti-
mabil» ted allerius cujuspiam docti viri ea tempestate, qum maximelunc magnis ingeniit ftoruit. Atqui Laureii-
tius Valla, AngeltisquePoiuianut, eloquenlimRomanaslumina, ac exactissimijudicii duo viri ubique, vt Cice-
ronis, allegant. Non erat, inquis, illis natus? erat ntique, sed non cogilarunt, alioqui ex styli diversitate, ac ex
mullis aiiis argumenlit colligere facile polerant nen esse ea Ciceronis, qttamvisei docta et pura et elaborala,
quumvisinvelerqta hominum opinia reclamet, deniqtiequanlnmvisel Georgiut Valla et Antonius Mancinellusel
quiilam alii luclati sint, ut id homiiiibttipersuadcreni, omncs id lucrali, ttt apud erudiliorcsvel ttnpidi veiper-r
641 PUOLEGOMENACENERALIA. !i\%
tinacesdici mereanlur. Sed ad philotophim consolai.onemitlam redeunditm. Si Mus s recte tiicretriculasvocat
pltilosophia, ul sophislmgarriunl, quod nihil solidmconsolationis. niliil medicinmaffticloafferanl animo, sed
ipsa tit vera ejus medela, quidni el nos , quibus Chritlus veram fidem fecit, ridebimut vicissim jejunanl ittam
philosophiam,xt\ ti; Kopuxa;hinc facesserejubebimus, qum itt Itoctnundo felicitalemtol philosophismentila,
tanto forlius decepis hominibus, quanto malrona adultera fonius nteretrictila fallit, itifirmoBoelio adesse ab
ttescio quo ficta initio Itujusoperis. Nihit enifi ptus firmilatis habet philosophia, quam Musa, ut criticis placet,
meretriculm,genlili homiiiietegans, Chtistiauo ridiculum inventum. Atq i si qumras quem auctorem ejus operis
putem, haud faciledixerm ; conjeclura lamen haud exigua colligimus,fuissealiqucm non indoctum,au! aliquot
polius doctos, qui in gratiam optimi riri hujusmodilamenlaiionem instilutrint, velul funebre solatium injustt
cmso. Nam Boeliuth haudquaquam tam slupidum fuisse putandum est, cum in carcere deimeretur, ut lyran-
nicminjur mmeminisselamimportune volueril. Verumdehoc opere plus quam sntit. Egregieveroimpudens/wis«.;
tidetur, quisquisde disciplinascholaslicasub hujus auctoris titulo librum emisil, stulliores aulemqui Boetiiopus
credidere. Geometriaminceperitnecum juvenisessel, ul quibusdamvisum est, ac omiserit,alio detentus sludio,
an senexposl Arilhmeticesac Musicoslibros non perfeceril,haud equidem scire possum. Cerlumesl eamad not
absolutamnon pervenisse.Sed nunc de typographo ac operiscasligationedicendum.
Joannes Watdner Tigurinus, vr de optimis auctoribuscum Lalinis, lum Grmcis,cum rei eliatn (amiliaris fa-
etura summe meri us. Boetii opera anle aliquol annos excudere prelo stto orsus, murte pravetuus tam pium
opus perficerenequivit,idem tamen occasionemdedit Henrico Petri, summoamico nostro, et de bonislilteris non
minusmerilo, ac quolidiebene merenti: qui omissum,Parcarum invidia, opus felicier perfccit, adjulores iiaclr.s
tum vivosdoctoret, tum mutot, Itoc etl et eximii judlcii viros, et veterescodices.Adfuil enim huic editioni D.
Seb. Munsterusad Itujusmodihonesla negotianatus, infaligabili cura ac diligentia. Codexeliam pervetustusex
Dei Opt. Max. munereobligil nobis, quem hobtiil reverendus in Christo pater ac dominus D. Joamtes Kern
abbai cmnobiiDiviGeorgiiin Hercyniasylva. Qni pro tuo in tacrat lillerasel optimot auctores amore,lutnccodt-
cem mitiereper mutta milliarianon dubitavit.Ex quo codicemulta in Musicisrestituta sunt. Adfuil el D. D. Bo-
ttifacii Amorbachiicodexrx bibliothecaipsius, qua vix est in tota Germaniainstruclior altera. Nec drfuit meus
codex, multis notalus locis. Hoc lectoremscirevolui,ne lemereprwcipitatumopuscrederel, quemadmodumnostra
Klatefieri solel ab pecunimpolius aucupibusquam tolidm glonre pelitoribut. Ilocce igilur oput, magnificeD. An-
toni,sub ttoministui palrocinio in lucem irevotuimut, quem constal de honeslisdisciplinit, nectninusdediscipli-
narum professoribusita merilum,vl vixalium hac mlaleliceal justius, el suo nteri o, saculi hujus llecmnatem
vucare.Quod teslimoiiiiim prater cmterosmultoseximiosviros locupletissimumduo mihi erudititsimiac nobis
amicissimiviri dedere, D. Otmarus Luscinius, jam fato feliciter [unctus, et D. ChristophorusSeld. reip. Augu-
ttanm advocatus, uterquea te amalus, adjuius, evectus.Tua benignilat audaciam meam boni consulal. Friburgi
BrisgomniinoaJesu Christi natali 1546 calendisMartiis.
©jngtola nuntupatorm.
Jul. Martianus Itola GeorgioCornelio ponliftciTarvisinodesignato, salutem.
Piimum rebus m omnibussemper (uit novi aliquid promere, secundum, ubi consequiillud nequeai, ub aliit
deprompa meliorareddere, utrumque tibiprmstare, pontifex Corneli, cum vellem, diversas bibliothecasexcutere
rmpi, sperans meel hoc et illud effecturum.Sed alterum quidem atsequi minime potui, libroseitim quos in phy-
ticat anscutlalionesSevefinus emisil, quamvis eos exslare nun pauci sciant, d prendere lamenadhuc non valui.
Alterumautem abunde, pitio, coimculttt sum, nam meliora quam(uerant hactenus impressa multo reddidimus
ejus commentaria,qumprlim varia Iranscriptionelabefactata stabiliri, parltm longa veluttate collapsa reparati
mulitt inlocis desiderabani. Neque veroquisquatna nobis hanc provinciamfruslra suiceplamopinelur, fuit enim
Boeliut non sulitiu magna [acundia rir et eruditione singulari, verumeliam juvandi plurimosincredibili studio
lenebaltir, atque ideocum Barbaros armis ab Ilalia prohibere consul non posset,barbariemab Europa discipli-
nis ejcere doctut non dubitavit.Aristotelemenim dialecticmet utriutque philosophia, hocesl humanm feliciiatis,
inagisi um, primus et Latinitate donavit el exposuil,id quod Lucii Syllmdignilatem non mquavilntodo,sed plu-
timum eliam excellttit, opibusenim et potenlia fretus CornetiusSylla, inventosAlhenisAristolelisiibrot Romain
portaiit. iloquent m et erudit.onifideus ManliusSeverinuseosdetne Grmcosermonein Romanamlinguamtrans-
tulit, et exob.tcuritadeoutvixapaucis inteUigerentur,cuivismediocriiererudito perviot luculenlit expotitionibus
effecit. Qum uiilitasnonlantuin iltius mlatis homiucsplurimumjilvil, sed ad poslerosquoqueredundans in nos
tisquepervenit.Hanc ejus egregiamaniiiti voluntatemcuminter legendumanimadverlissem,libuil mihi qumdamtu,
iptius tognilionemperlineuiainunum coltigere, ut et itli quannis mbrluo gratiam, sipossem, aliqtiam referretn.
vt libi sapieniuecallemacrius insislenti, multis e foribus coronam darein, neque enimarbitror ingratum tibi fite
ril eum tanquam di facie noscere,per'quem in dies magis ae magisproficis, el ejus opera legendomirum in mt-
dum delectaris.Quod tamen dum facio, me velim nutlus existimelcompluresnostri lemporis hominesimitwu-
rum,qui partim omnia in majus tottunt, parinn qumdam,ac si redargui nequeanl,comminiscuntur: horum neu-
'rmn inpraaenlia faciurum me recipit, quamvis probe iiitclligamnon esse facilesum quoquc lcmpettatii (acltt
m A.N. MANL. SKV. BOETILS. Ui
dttcribere, nedumultius qui mitle abhlncaitnit vita d cesterit, in tunto prmtertini icriplorumilimt et snccedeniit
ittti tilentio, qui ne publica quidemlitterit commiterunl.Quamobrema nobit ptura uullut extpectetquam ex ejitt
aliorumvetibris cognotcipotuerunt, aut evidenticonjectura taltem comprendi. Ea tu, Georginobilissime,quatia-
ntnque m unumopus redacla, libenti, siculomnia mea toles, animopercurre, el quam pridem nondum tatit
rxpolitam asporlarat, nunc denique perfectamBoetii hittoriam accipe.
Auiciut Severinui Boettut, Romanut, et nobilitatemajorum et animi dotibut clarut, in ea lemporaincidit qui-
bttt Italia a barbarii oppretia lenebatur. Natut ett enim non ila multis pott annit quam ab Atarico Romacape-
retur. Floruitque Theodoriciregit tempettate. Theodoricuthic a Zenonecum ingehlibut copiis mitsut, ereptam
OdoracriItaliam tibi vindicaverat,Ravennmqueregni tede locala, cuncta pro libidineadminitliabat; quod vident
Boetiut honettis ditciplinisanimum appi:cuil,id sibitanlum superesseintelligentquodhomineliberodignumforet.
Erudilut itaque Grmcitet Lalinit litterit ab adolescenliacum esset, qtimdamprimum ex Ettclide tranilulit, atqut
ita Iranttulit, ul e: d.metiendi rationet, el a ia quadam de tuo adjungeret, ac quod nondum Aristotelisatatt
reperlum fuerat. mquale circulo quadratum astruere docuerit. Ariiltmeiicampotlea, tMcomacltum,ncn tit inter-
pret, tecutut, ted ttto usut judicio, Lalinisterbit reddidit. El inde muticam ptrplexam et involutamdisciplinam
exoplimii quibutque collegit, qua in re et Arisloxeniscopiam, el Pythagoim judicittm eipressit. Exslat Theo-
dorici regis ad Boeiium epitlola, qum el Pteletnei Synlaxiii, el ArchimcditMechanirenab eo Latinilale donalam
affirmal. Verumpraludia hmc fuitsecrcdiderim eo um qum vir tanlus inente agilabat. PliilosophiamenimLatinit
litterii illuttrare eonstittterat, non ut Varrottoicam, nec ul Tultiut academicam,sed eam qum cmterasobscuravil
ab Aristoteleinvectani, et a tot prmstantibusingenio viris, mtate lam longa celebratam.Id ipse his verbissignifi-
cat: Ego omneAristotelit opusquodcunquein manuSvenerit, in Romanttmstylum verlens, eorum omniumcom-
menla Latitta oratione perscribam, ut si qttid ex log cm artis subtili ate, et ex moralis oratt ale periiim, el ex na-
titratis acumineveritatisab Aritlolde pertcriptum est, ad omne ordinatum trantferam, alque id quodam lumin»
coitimentuiwnisillustrem. Igilur Porpltyrium, quem Victorinus Afer compendio trausiulerat, explunavil, el
eumdemu te mox intcrpretatumncvit rurtum ixpositionibusittuslrarit. Vrmdicamenlittnanum admovral, cum
ecce ct nsttl Rotnmcreaiur, hoc ipse suis rerbis significal: Eisi nos curm off.ciiconsutarit impediunl, quo minut
in his ttudii- omneolium plenamqueo; eram toitsumimus pertinere lamen videturad atiquam reij ubticmcuram,
elucubrqtmtei rlorlrina civet instruere. .Vectnale de civibuttneit mcrear, si, tum prisca hontii.umvirtus urbium
ctrteraruin ad hanc unatn rempublicumimperiumtrnnstuleril, ego.ad id sattemquod reliquumesl, Grcccasapien-
lia artibus tuoret nottrm civvatit inslruxero. Quare ne h: c quidemipsum contulis vacal officio, cum Romani
moris semper (tierit, quod ubicuuqueyenttumpultherrimum essil atque lattdahile, id ttiagis ac magis imilatictn
honestare. Hac ille : ex quibut illud eliatn (altum tsse conviitciturquotl aliqui menwrimprodiderunl, Roetium
omnia, non pleraque, relegituth scripsisse.Ad cunsululumuutemjttrenis perrenil farore principumc.vitatis. Pue-
rum enitn u pulre re'ictitm n.randum susceperonl,qttod tt antiqtta Maulii Tor(tuati fnmitia prognatumscirent,
el novamAnitii prcavi iudolem pertpeclutn in ipto luberenl. irnno ejus consululurex Hunnorumel llalim Odo-
vncerPhaba, Riigoruni duce vkto captoque,pOlittiscs', sicili Cassiodoruslt'adil, qui bis tolum, cum Symmacho
temel, iptum in consutibusnominat. Nutt tolum autem digitalem hanc ipse adeptus esl, std di.os eiiam filios
tttot, quod nitnquam ar.lea contigeral, consuleteodemlempore tidit, Palticium et Hypatium. Annoillo Boetiut
in curia Theodoricumtuiii primum Romctutaccersifu.m,S. P. Q. R. nomine,tnagnafacundia laudavit, et in ciicn
ittorum constilummediut triumi hale conviviummultiludini exhibttit. Collegamin ultimo consulatu Symmachunt
tocerutn Itabuit, cum quo magislratum ita gessit, ut communeboituinprivatit amicitiit prmferrel.Acciditul Pau-
tini contutarit opet regii salellilet appeterenl. Hontinemingenue lulalus est. Atbinum falsoCyprianut accusavii,
innoceitUmconsularemvirum ostendit. Acerba fames Campaniamurgebai, et acerbioremcoemplionemtyranni
procuratoretindixerant, eam exigi consut non sustinuit. Triguiltamquoqueregimdomus prmposilummultoliesab
injuria dejecit, ei Conigaslnmfortunas op imi cujusque insectantemcompescuil. Hiscerebus (aclum est ut regis
indignationemincurrer t, perditorumquedetationibusin exsilium pelleretur. Accusitionissummahac fuil; quod
tenaliim Imsmmajestulisaccusaturum prohibuerit; quod ad Anastatium imperaioremlitterat miseri: dt recupe-
\anda Ubertate. Delatoret perditis moiibiis homincs tret ext iierunt, Gaudentiut el Opilio tunc ob innumerat
frandes exsUiodamnati, Baiitusqtie pride.ma procuraitone domtts regimdejectusobmrutiisqueplurimum. Pur-
gassel (ucile Severinus objectacrimina, si coram delalores arguendi faeultas sibi a Thebdoricodala fuisset. Sed
rel irattts ohlatamsibi ultion s occasionem anif.lere, vel improbus a se excitatamcatumniam dissolverenoluit.
: bsensvttque vir el innocenset grandis tatu Boetins matorum conspiraiioneretegatus est, nec a bonis in patria
relenlits, Ticinum secetsit, urbemin Insubribus posilam, et sibi a lyranno prmscriplam,in quam simul alque ie-
«il, quoposteris eliam innocenf.amtuant cognitam[aceret, pulcherrimnmiltud de Consolationevoliimen,Cicero-
tiem tmitatus, conscripsit. Nam sicul ille quo filim desideriuiulcvarel, de animorum immorlalitnle disceptans
Tttlliam superviveremonslrat, ita Severinusde [also et tero bona, deqtteprovidenliadispulql, et omnia voluntate
d.vnd mortalibuseveniredectaral.VertimineoopereCicerocarmennonutiigii.Boeiitistitramqueoraiioiiemadmisccl,
alqueiia admitcet ut (acile unicuiqueostendulingenittmtibi qnidquidleiiasselnitnqitamdefnifse.Sed quidnaturali
phiosophiadifficiliut?quid dialecticaspiimsiui? Al utramquedisciplinamtic oralionetwCpervaijntusest, itl abdi-
S4S PROLEGOMENAGENERALIA. »«
tittima queeqktcuivit prompta reddiderit. ftequevero tilecium unum aliquod argumenum oratione consectatut
ett, ted philotophimpenetraHaingressut, ea Lalinishoninibut primus reseravit, qumprinceps Aristolelesde in-
dustria pluribus occuttaverat.Qua in re opiimosquosqueconsuluit, Theophrastumdico. Eudemum, Andronicum,
Aspaiium,Herminum,Alexandrun, Syrianum, Porphyrium, Themitlium, de quorumtententiit, lanquamhono-
rariut arbiler, dijudicat. Attestatur hoc expositio in librum Aristotelisde Enuntiatione tam prima dnobusquant
tecunda tex libris absoluta, in quorum tertio cum de tribus contingentiummodiste melius scriptitte dicat in librit
phyticit, suspicandumreliquit se naturalem quoque philosophiam enucleasse, vertimhactenuslam hi desideran-
lnr commentarii,licet fuerint Tarvisium hinc nuper atportati, quam itli qttosin Analy icenet Topicei emitit. Si-
quidemet hot ipte citat, et in topic.im Ciceronisseptem librot a te conficlos profilelur, oput varium, aifficile,
trudilum, neca quoquamantea qttam a Viclorino fruttra tentatum. Platonit diulogotipte Latinot faclurum te
receptl,facloi Cassiodorusasseverai, mirarer quomodotanla prmslarepotueril, nisi divinailla in librum Aristo-
leits deInterpretationecomincnlariabiennioscirem ab eo confecta,quod tempus.vix evolvendittot expotitoribut
tatit fuiite videlur,nedum eorutntenlenliis plerumqueeontroversiset dijudicandis, cl eligendis, et accommodan-
tit. Inter Peripateticotenimcelebrit ett ferme nutlus qui in hunc librum non tcrpserit, quod et magnoperequi-
den necessariussil, et mulladoctrinarefertus, ted acumiiiesenlenliarumet verborumbrevitateperobscurut; eom-
nentabalur aulemhatc quo temporeTheodoricussuperatis Atf.ibusClodoreiumtocerum Francorum regemingenti
prmlioprofligavit.CmterumSeverinusnon tantum in inlerpretandoet exponendoAr stotelevertatut ett, ted ple-
raque eliam ipte veluliprocreaiil, horumin numero sunt pulclterrimiilli quatuor de Differentiistopicit libri, qui-
but dialecticotlocos a rheloricis dirimit, el lolidemalii de ulroque sytlogismo, item de divisioneel definitione
tinguli. Sam qui ad syllogismoscalegoricot introducloriusinscribitur, titulum subornatumhqbet, cumlibri Ari-
itolelit de Enuntiatione,velbreviariumtit, ut ipte appellat, vei certe idemquod primut de categoricittyllogitmit.
Oput quoquede scholaslicaditciplina, non tilulum modo,sed et eloculionemet intenlionemmenlitur, aliler enim
Boetiusscripsisset,si ea de re scriberevoluisset.Sed ipsum mittcmus, ac de hebdomadibusaliquid potiut in me-
diunt afferamus.Sunt autem hebdomadesopera teptem parlibut dislribitta, sicuti decemlibris decadet, et novem
enneadet.HebdomadasVarro primus intcriptit, deindeItic ipte, ex quibut libellut de substantia bono, et aitus
deunitateetunotumptusesl,reliquaauledila non sunt, quod ea sibi, ut significarevidetnr,commentalusessel, aul ad
not utque non pervenerunt. Hebdomadesjuvenis composuit,velut el de duabusnaturis el una personaChristi,hot
ut ilaexittimemejus verba faciunt. Epscopus, inquit icriptor episiolx, lanquamvaldenecessariumcum prmterirt
noluitsel.e duabut naturit Chrislumconsitere, et in duabus mqualilerealhoticoscredere, novitatedicti percuhut,
medilabaromnetanimoqumtlionet.Decrelitmhoc fuerat cOncilioChalcedonecelebrato,illucque Leo Romanutepi-
tcoputvenerat, cujus epittola Romam tni ta, cumpottea, nitentibusAcephalUcondemnatumjnm dogina revocare,
pluribus convocatuRomm legerent, nec satit jam quid decernerelintelligerent, antam Boeliodedtteum Ubrum
componendicontra Netiorium, qui duabus naturis personastotidem adjungebat,et Enlyehen,qui unicamnaturam
et personamtuebalur. Ego si quls ab imperatoreLeone, qui rejectam sub Marliano Nestorii et Eutyches opi-
niouemfovebat,ad Juslinum uique supputel annos, paulo minus quinquagintadeprendet, quibus de Boeliiviln
detractis, primajuventulis tempora relinquenlur. Verumhac ttt libuerit quitquearcipiat, illud cerlo nou admit
tendum contetiderim, Boelium morte prmvenlumMuticam non absolvisse.Nam'quod objiciunl ttliqti litulos
eorum qua desuntad'.uc superesse, id nos in contrarian sentenliampotius trahit, absurdnm <sse existimanies
nondumconscripis rebusvelle nomenimponere. Quodsi quid imperfeclumSeverinusrcliquit,id ipse theologiam
fitisse centuerim. Salit enim tuperque Philotophiam Ulustraveral, iiaque divina rettabant, el jam mulium pro-
cesseratAugustinumsecutus, ut ipse de Trini ate ad Symmachnmscribensoffinial: V6b's, inquv, inspiciendutr,
etl an ex bea'i Auguslinitcriptit temina ralionum in nos venienia fruclut aliquos inlulerint. Ex quibut illud
ttiam conjicerepostumus, cur nonodemumanno TheodoricutSeverinumet Symmachumnecarit, an quia tenex
in opinionemArii defecit, et inimicutadeo catholicisevasit, ut eorum templa diiuere in ltatia voluerit, si Justintit
Arianosin Asianon restitteret. Propngnatoresautem sani dogmatiscum atias semper, lum prmcipueeo tempore
Boetiutet Symmachutexsliierunt. Quamobremtyrannus conjectos in carcerem obtruncarijussit. Ticini incolm
temperamajoribustradilumconttanterasseveraiit,Severiiium,cumregiui tpiculatorlelhalevulnusinlulitset,utraque
manu divulsumcaput tuttinuisse, interrogalumquea quonam se percutsumexistimarel, ab impiis respondiste,
atqueita cumin vicinumlemplumvenisset,et flexis genibusanle allare tacra percepitsei,posl paulum extpirasse.
Exstinctut divinoihonoresa nostrit contecutusett, quod pro catholicit contra perfidiamArii mortem tuttinuerit.
Sunl qui tcribanl ipsum antea Ravennamaccertitum, pratorioqtie regit prmpotiltim,moxeum atiquottenaloribus
oceisum,quod Symmachopotiut convenirevidetur. Turrit enim laleritio lapide fabrefaclaetiamnumTicini mon
itratur, Boetii carcer sepulcrumqutejus in mJe beati Augustini visilitr, qua parle in adytum templi asctntus
incipit, hoc epiaphio incisum:
Maeonia et in Lali.ilinmiaclarissimus,et qui
ConsuiITIIDhic,perii missusinexsilium.
Et quia morsrapuil, protiilasme veiit- ad auns,
En nuncfamarget niaxmia,vivitonus.
iir.umfertur et aintd elogiumquo sepulcrttmejns exornabaturanleaquam illic a Luithprando Longobardorum
ege coilocarew. Iptun qttia paucit multa conlinetad ejus vitam (acitntia subjunximus:
547 AN. MANL.SEV. BOETIUS. 548
Eccelloeiliusariestin coelnmagnus,eto<rni
Perspeclusmtimlo,niirusImbeudiisboino.
(Jni Tlieotlnricoregi delatusiniquo
Ticiuiseniuinrinxilin exsllio.
In <;uase miEstuinsolaiwdrdit urbe libellnm,
Posticlnsgladio,exiit e meriio.
Hic finis viri claritsimifuit qui facundia, probitate, doctrina, plurimumexcellu.it,ultimus omnitimqui ex antiquit
Romanisaliquid tilterarum monumenlis cohsecrarint, primut omnium qui Aristotelicamdisciplinam Latinis
litleris illustrare cmperint, lantm apud posteros auctoritatis, ul ab ejus sententiis nulla fermesit provocatio.
Hujus morle magnamrem amisimus,el frustra a multis posteatentatam, Platonis el Aristoteliseoncordiam,quam
utriutque philotophimperitissimuset poUicitutfuerat, et niti vitam eripuissenlimprobi,prmstare solus potuisset.
Uliio tamen pauloposl insecutaest divinilus : nam cmnanliTheodoricocum pitcis caput iltatum esset, visusest
sibi rex in eo videre Symmachifacieminferius labrum mordicusapprehendentem,torvUqueocutis subindemini-
iantem, eo spectaculoconsternatustyrannus in morbumineidit, el simul alquequod vidcral id se vidisseconfessus
est, exspiravii. Ictu sanguinismortuumsui divulgarunl, verumAmalasiunlarrf consciacumin regno successisset,
vatrit acla contrajut et fat decrelarescidit,el Severiniac Symmachibonain fiscumredactacorumliberis reslituit,
paucisanns anlea quam Belisariui a Justiniano missusItalia Golhosomnet expulit. Porro Boetiimulti fuerunt:
primus Stoieus, de quo menlionemfacit Diogenet in Zenonis Vita; tecundus Epicureus, quem Plularchus in
Conviviisintroducit; tertiut Crelensis, Aristolelisttudiosut el vir consularit a Galenocelebratus. Prmler hos alii
fuerunl et philotophi amboel Peripatetici, unui hic ipte de quo talis jam dictum est, Palriciut Romanut, alter
Grmeut el antiquior, quem el hic ipte in Porphyrio et Ammoniusatque Simplicius ut Arittotetisinterpretem
agnoscunt. Ftterunt ilidem el duo Symmachi'magnm in lilteris exitlimationit uterque : primus Graliatt
ct Valentiniani temporibus; secundus Zenonis el Anatiatii : iliius epistolm circumferunlur crebraquede eo
in Macrobii Salurnalibus menlio habelur. Ilujus nihil quidem exttat; sed, ul Boeiii testimoniumprmteream,
PriscianusCmsariensisde vonrieribusscribent, tic eum laudat, ut omnes omninm disciplinarumapices conse-
tutus videretur.
OPERUH PARS PRIMA.
OPERA PHILOSOPHICA.
DE CONSOLATIONE PHILOSOPIILE
LIBRI V.
(Ez editione ad usumDelphlni.)
PROLEGOMENA.
<&pt$tola irdtbfttoria.
Screnissimo Delphino Pelrus Callyos.

Quidquid Ludovicus Magnus, augustus parens tuus tnolitur, SERE.VISSIME DELPHINE, id
omne magnum est; seu populosjregit; seu hostes expugnat; seu utrisque concessa pacegra-
tificatur. Sed indoles et instilutiq tua regiorum operum opera sunt maxima. Tu qaidem,
velut nobile speculum, regales cum animi, tum corporis dotes ab ipso acceptas sic reddis,
nihil ut in te desideretur quod imperatorim majeslatis esse possit; twirn vero institutionem,
quam rex ille sapientissimis suis consiliis exorsus est, seleclissimisque viris corroboravit,
magnificentissimo librorum apparatu ita perficit, ut ineffabili quadam necessitudine, quantum
filius parente, tantum parens filioregum omnium prmstanliam vincat. Ecce, conlinuato illius
jussu, inter antiquos auctores emicat SEVERINOSBOETIUS,seque tibi sistit, ut meliori quodam
jure, sic majori spe fructuum uberrimorum.
Omnium certe ejusmodi auctorum merilissimo BOETIUStibi se sistil. Illi enim advence Galli:
corumque institutorum penitus ignari, prmcone indigebant, qui, prcedicata eorum dignitate,
aliquamin aula iisdem compararet exislimalionem : hicpridema Philippo Pulchro Galliarum
rrge, litterarum litleratorumque amanlissimo principe, honorificentissime exceptits, prope
549 IN LIBROS DE COSOLATIONEPHILOSOPlll^. PHOLEGOMENA. S£0
domeslicus esl, aulicorttmque morum tam gnarus, quam ab aulicis notus. lllt prnfini, nulla,
nisi quam forle a novis interpretibus acceperunt, pielate commendantur ; hic sacef, Chri-
stiana martyris splendidius quam Romana patricii mical purpura. Illi in uno duntttxat
dicendi genere versati, aut solutam sine slricta, aut slrictam sine soluta orationem habent :
hic utriusque sermonis scientissimus, ut persuadet ordtor eloquens, sic poeta suavis delectat.
Illi Musis mollioribus inspirati, suis sentenliis si non lcedunt, lcesam ostendunt mentem,
quam sanare nequeunt; hic, docenle severiori philosophia, perlurbationes, errorum vitio-
rumque causas, ita detegit, ut ad mentis salutem multum conferre posse videalur.
Sivero auctor ille faciles ad te habuerit aditus, SERENISSIMEDELPHINE,majorem doctrince
virlutisque accessionem se sperabit faclurum, non solum in te; sed in bmnibus etiam adole
scentibus,ad quos, velut a cdpite ad membra, regiai tttce inslitulionis forma derivalur.
Magnum quidem est, te geographiam, chronologiam, hisloriam tam profannm quamsacram,
rximia Latinitate cumulatas, perfectissime callere; sed longe majus, illius, quam iyisilnm
habes cum de te, tum de Deo, notitice philosophicum, quod BOETIUS hic suggerit, accipere
incrementum : illai etenim priores disciplince huic posteriori, non secus ac mancipia domince,
^famulanlur. Hac tnformatione princeps tanto allius populos supereminet, quanto sui conscius,
Conditorisqueintelligens, divitiis, honoribus, voluplalumque illecebris, quibus regale solittm
circumfundisolel, contcnptis, et humiliores de semelipso et sublimiores de divina mnjestate
concipit sensus. Non omiltendce erant ece quce animo tuo vere regio impressae sunt, artes inge-
nuoi; sed illa quam BOETIOSinspirat, humance divinceque naturce notitia tibi omnino neies-
saria videtur; suis etiam sceptra non carent miseriis, quibus philosophicum illud consulis
Itonmni remedium utiliter potest adhiberi.
Quamvis aulem augustum tuum genus et prcestantissima tua eruditio te adeo evexissent, ut
tntreus hic liber magno libi deinceps usui esse non posset, grande tamen tuum D*ELPHINI decus
id a te videtur poslulare, illum ul librum tibi legi cures, cum alias ob causas, tam mdxime
ut BOETIUSGallicis academiis, a quibus pari qua olim a Romanis mcenibus injustilia dudum
exsulavil, tuo regali exemplo restituatur; lurpe nimirum regno Christianissimo sacrum hunc
doclorem Virgilio,Ciceroni, Arisloteli, ccelerisque religionis Christiunce hostibus postponi,
eoque magis, quod ille non intelligendi solum , sed etiam dicendi gravissimus auctor et ma-
gister nostras Chrislianorum scholas affluentibus doctrinarum omnium copiis ditaverit.
Grammalicam, fugata barbarie, sanclos fabularum usus docuit; rhetoricam lectissimis verbis
verissimisque sententns ornavit; philosophiam obscurilale liberatam ita excoluit, ut quicun-
que huic parere voluerit, is omne aetatis lempus possit sine molestia transigere.
Patere ergo, SERENISSIMEDELPHINE, virum pariter nobilem, doctum et sanctum, regiam
ingredi, cceteris auctoribus luis annumerari, et inter illas, quas in litteris feliciter consumis,
operas tibi audiendum proponi; sanctilatem hic cum doclnna, utramque cum nobilitate sic
animadvertes conjunctam, ut quidquid ibidem erit obvittm, id augusta tua haud indignum
origine, et ad tuam scientiam augendam et ad coronnm ceternam, cui reges omnes studcre
debent, consequendam conducere plurimum possit. Cadomi cal. Novemb. anno Domini 1679.
PR^FATIO.
luter pluriina Uooliinostri opera,pra?.slantissimum A mani Tliuringi? au quai Henati Valliui Nannctcnsis?
ccleberrimuiuque est illud quod inscribiiur Consola- Plura, etiain diligeniisîme conquisita, videre non
tio philosophim Sed qnae liactcnus ediia sunt liojus potui. Sed liaecomnia aut rilicula snnl, autadpaic-
operis comineniaria, liaec tam imperfecta fuerunt, ut lacienrias Boelii cogilaliones miniine idonea.
non inimerito ad iisum Serenissirni Oelphini uova Primum ciiiin qua; S. Tliomse tribuuntur in lianc
inslitui niandentiir. De antinuis novisque paura pr.e- Coiisolaiioiicni philosopbise cnmmentaria, hxc ririi-
*
loqnar. cula snnt: iiam, ul inflnila nmillam, qtiis lcinperet a
1. risu, lcgendo haec lib. i, pros. 1 : Eleys, inquit, esl
. Antiqua, inquam, consolationis pliilosophic.c, ant civitasGracim, in qua studuit Aristoteles: unde.sudia
po ius minus reccntia c mnientaria siint imperfoeta ; stia dicuntur Elealica. Academiaautem fuit civitqs vrl
<|u;cenim commcndes?eane qu;e S. Tlioma: tribuun- villa, in qua studuit Pla'o; iinde slndia sua dicuiilur
lur? an ea qu;c sun.t Uayinimli 1'alas.ni Albiensis Academica; aut h;rc lili. ti, icel. 5, nd ista verha,
dirti Valrierici? :tn quc JoJoci fiiriii Ascensii? nn Tyrio miscerc veneno : Thirus, ait, esl vrrmis vene-
(JIKC Jo'nnis Rcruariii Belgrc? an qtnc Theodori SiU- nosus, in citjus sanguineintingitur pitrptira ; ;;u. Iucc
SSl AN. MANL. SEV. BOETIUS. .85*
lili. iii, pro\ 8 : Alnbiadei, inquii, tnuiier fitit pul- \j Qiianiolitiin t-\ his trihus priiiium nobis videiur
eherrima, qtiamvidentes quidam ditcipuli Aristotetis xiii snllicrir, s^cumluni reriunriare, lerlium impe-
duxerunl eam ad Arislolelem,ut iptam viderel; qtta visa dimento cssc ad ineutcm Boelii liic percipiendam.
dixil: Si homineslynceosoculos haberent, ut qumque Poslea Asrensius, nl ipse jaculat praedictaprxfa-
obstcinita penetrarent, introspectit visceribut, corput tione, docuit carminum legex,et vari tales; fuletlat
quod apparet pulcherrimum, lurpissimum videretur; qitoqueet histonas diligenlius recilavit; el Latinittitit
aul hnrc cjusdcm lib., met. 8, ad hsec, Asperis erlii- aut scrvaimaut neglectmvirlulem qperutt, dotensquod
nis : echinut, inquil, est piscisparvut temipedalis,qui Grmcaverbasubinde incerta reperire nusquampotttit.
adhartndo videiurretinerenavem: ubi sx,tvr>i;,Laiinis At inicrpres isle, quanquain sibi maguopere p'a
rcmora, ctiin ecliinis confundilur. Infinilus sim, si ceat, apud alios tauien maleaudil: AscensiisBadiut,
omnes liujus commenti potius qnam commenlarii in inqUit Tlieodorus Siizmauus, de quo siaiiin dicetiir,
grammal.cam, poesim, hisloriam, et menlem ipsius hunc aliosqueoplimos auclores quisquiliismerisqueaf-
Boeiii err.iresconienriam enumerare. Quare hoc opus faniisinquinare,impudenterdicam,animprudenter,tton
non crediderim essc S. Tliomn. abstinuit. Quod Ascensii vitium quamvis non consia-
idein nihilominus Ascensius ipsos non exccssit
Videlurautein hoc opus esse Thomas cnjusdam, n ret,
ultra quos ad accuralaiu ho-
natione Angli, patria Walensis, ordine Dominicani, grammatic33limites,
ruui librorum intclligentiara aliquid niajns deside-
cui eiiam iribtiitur Sumnia logicae,quae vugo S. Tho-
IIKCAquina is uoniine impressa Icgiiur: quod enim ratur.
Subit Joannes Bernartius, qui, paucis in sululani,
Tlmmas ille diceretur Anglicut, et Dominicanuses-
in striclani lianc lioctii oratiouciii
set, propter euindcm ordinem cl quamdam appella- pauciorihusque
lionis similitudinem, errore typographoruni dici pn- nolatis, seipsum videtur illusirandum ornan>iuniqne
tuit primum Angelicut, poslea S. Thomas. Uinc ab ita suscepisse, ut ubi primum vcl minimain nancis-
isto conimentore lib n, tnet. 1, citalur Alanus, qui cilur occasionem eoruui quorum recoidalur diceu-
non floruit nisi saculo decimo quarlo, cnm lamen doruin, haccsive ad instilntum cnndiicani, sivu non,
S. Thoinas vixerit anno 1*74. llinc puto huncTho- congerat, suam poiius ciuditioncm quaia atictoiis
marn Anglice loculum lib. i, pros. i, ubi, Coemplio, mentem exposi urus. Ilic, inquit prxdictus Siiz:v,a-
librumhuuc nobis iradidissei multo tersiorem,si
inquit, ett inttitutio super aliqua portione danda de re nus,
emenda vel vendenda, et vocatur vulgariler UNGELT, licuistet: sed immalura ntorie f.tblatusin rationem l.i-
bitinmvenil, telamque,quam erat exortut, imperfectant
qiianquam forle, erranle typographo, sermo fuit de- *
pravatus, Gallice dicimus monopole. Nescio etiam retiquit.
Succedit ipse Theodorus Siizmanus, qui lolus est
qnomodoa S. Tlioma dici potuisset atl flnem 2 metri ^* in
lib. i, hmc Murquardut. coioponcndis variis lectionibus, nt quain melius
exponere sensa Bociii exi>titiiaveri', hauc cxpenctis
Ac ne pules me ha?c lemere fingere, consulere cajteiis moneat retinendam. < Qmbus lainen, iit ipse
poteris c;im . Vallinum, lum eiiam Ascensium, qni de setneiipsO ait, non raro inspergit alia quaedam,
pariier ncgant S. Thomam esse horum commentario- vel ex philologia, cui unice liaclenus fuerat addictus;
rum auctorein. Non tamencontinuo sancli Thommcre- vel ex jurisprudenti.Ti!pojiliresve penu; vel ex orbe
diderim, inquit Ascensius prafatione in lios Boctii ilo discipliiiarum, quaestudio sapientiie famiilautnr,
liUros, cum nequephrasimejus reloleant, nequefecun- peii a. Quod profeclo, addit, non aliam ob causnm
d tatem illam mirabilem,qum in cmleris doctrinis ejut feci, quam ut grala vice nunc prodessem,nunc delecla-
est, atsequantur, nequelempori congruant : nam Atani rem, hoc ett, utile dulci mUcerem. i
oputeuta, quem plutrulot annos pott iptum sancium Fidemue liberaverit suam liic interpres, ajqnus
Thomam obiissetradunt earum rerum periti, nonnun- lector jndicct. Ego vero existimo, primuni qnidem
tiuatn allegant. ipsum oralioiiisBoelianaeconlextnm, quem recensuii,
Deinde commentaria Raymundi Palasini Albiensis aliis perspicacioribus oculis indiguisse; deinde liuuc
dicti Valderci in tribus prassertim versantur: 1* in " inierpretcm alios veterum librorum interpretes imi-
I r<vissimisquibusdam nominum aliqiioiob-curiorum tatum, non tam aliorum quam sui gratia scripsissc :
interpreiatinnibus, margine libri inscriptis; 2* in unde ita citavit alios sive oraiores sive poetas, qui
lo giori quadam leciione astronomica, ad exponen- niore Boetii loculi fueranl, ut cum unum auct >rem
das vices Ilrsperi occidenlcm modo sequentis, modo suscepisset cxplicanduin, plures, uullo eiposito,
orirntem praceuntis solem : Pro quorum intelleclu, nobis proponat interpretandos, homo lelicis mcmo-
inquil ad metr. 5 lib. i, esl opus archimedare, id est riaj,,
tonficere figurat, quarum intentor Archimedet fait. Denique Vallinus, uoslro judicio, omiiinin opiiimt
Noielur quid circului, quid centrum, quid area, quid de Boetio meritus esl : contextum cnim sxpissime
tircunferenia ? Egregia; adnoialioiies! 3° m qux'stio- corruptiim emriidawt : quamiibrfitn, ut i,.se de te
>ihns, quas vocal Cratenicas circa quintum librum : ail, optimot quosquecodict constiluimu contexlumqut
Quarum, inquit. hmcprincipatisvolitot qumslio, vide- ex eorum plerumqtteconsensu recensuimiis.H auietn
itrel utrum, divina providentiaexislente, Uberumarbi- (uere duo mviu exarali Sancti Victoris; duo ex bibli•
trium til hominibut.Ubi inlerpres ille videtur sentcn- Iheca Tliuana iidcmquevetutlissimi;exregiaunus;iletn-
lias Boeiii auiiuo non cimpreliendis-ic. que duo mt'; sedrecentiores.Gracus quoqueeorumdcin
J,f,3 1N LIBROSDE CONSOLATIONEPIHLOSOPIIl/E PROLEGOMENA. 554
librorumcodex, ipios Grace itttcrprelalusesl MtixhnusA nosse, idco propos ta novi Icclione vera, .irhitrati
Pla udes e:ceadem bibliotheca regia. Ex edilis vero sumus omilti posse vclercm falsara, et qnidem eo
Florenlinttsanni1513e! atiusqttivisoptimus.Quinetiam lubeniius, quod cum nullus fere fuerit liujus .operis
idein Vallii.us qiiosdain liujiis opuscnli locos, quos locns, qui aliquando non fueiit corruptus, nd fnsli-
obscurinres putavil, snis notis illuslrare conatus est. diuni usque repetcndsefiiissentvariayleciiones.Quan-
Prop<erca quse Lugduni nalavoruin, novem abliinc quam ne huic etiam oflicio dcessemus, ad flnernno-
au is, lypisniandatasunt, Variorum in banc philoso- siri operis variaslcciiones Vallini relulimus ad ritnne*
plriseConsolaiioiieincoininentaria, lixc Joannis Ber- ros hujns libri accominodalas.
nartii, Theodori Sitzmaui, el Renati Vallini notis, 2. Proposuimus duplcx genus argumentrirtim, ui"
vclul caimentumsine calce, constant. nna velnti cogilalione lector animadvcrtere |OSsit,
Ipse lainen Vallinus, omissa omni verborum inter- quid in toto illo opere et qualibct ejus parle cpnti*
pretalione, tacitaque Doetiana disputandi ralione, neatur. Primum esl idea toiius operis : ubi formalis
notas adhibuit tam raras tamquc brcves, ejus iit la- quibusdam aigtimentalionibus, mentem lcetoris effi-
bor, alioqui utilis, ad perfeclam hujus operis cogni- cacius commovcndo, Boetii sensa magis demonslrarq
lionem habendam sulficere non possit. Et hsec anti- sumus conati. Alterum est summarium uniuscujus-
qna stint, sive pniius minus recentia Consolationis B que capitis; in quo non solum dicenda , sed tlicen-
philosophicx commentaria. dorum ordinem breviter complexi sumus.
II. 5. Quamvishi lituli, Metrum, Prosa, a recentiori-
Prscdictacommenlariorum in Consolationem phi- bus lioruin librorum inlerpolatoribtts fuerint invecti,
lasopliicam vitia opiime animadvertit vir ut gente, et juvandse duntaxat memorisecnusa adposili, iisquc
sic doctrina omniqtie virlutum genere praeslautissi- omnes veteres libri, etoplima editio Florenlii.a ca-
nius, Carolus Sancla-Mauraeus, Montauserii dux, reant, ut advenit prscdiclus Vallinus, hos tamen non
Serenissimi Delphinimoderator, et pro singulari sua omitiendos csse duximtis ; quoniam nunc ila in usu
in rebus principum consulendis prudentia, a;gre tulii, sunt, ut quoties laudatur Boetiusde Consolatione
facta prudenlissimi illius Aulici, cujus consiliis philosophise (laudalur atilem ssepissime), loiies hi
quandiu usus esl re\ Theodei icus, lancliu vil.tm tituli nominentnr. Quid vero has noias neglexissa
optimo imperaiore dignam egit, obscurioribus vcrbis noceat, expcrlus esl ipse Vallinus : cuni hnjus cdi-
velala Iatere. Idipsmn eliam novit illustrissimus lione non s;ne magno lemporis dispendio, ad lidem
Eeclesiseprinceps Jacobus Dcnignus Bossuetius,Con- aucloris Boetium appellantis probandam uti valea-
domcnsis episcopus, ejusdem Serenissimi Dclphini mus : unde conletnnitur.
prseceptor, et pro eximia sua in divinis niysleriis C 4. Genera vcrsuum, quibtis hic usus est Boclius,
sapientia doluit, cogiiala sapientissimi illius theolo- propnsitis eorum leg;bus, ante nominavimus, qUam
gi, quo docente humana libertns ctim divina provi- eorumdem interpretationem et notas aggredereinnr :
dentia conciliatur, compressiori quodam disserendi quod ex his plurn sint minus usilata, tyronibtis
modooccultata ignorari. Id quoque vidit clarissimus pracsertim, quorum gralia Grsecasquoque dictiones,
virPetrns Daniel Huelitis, nostras quondam Cado- quibtis hi vcrsus signiflcari solent^ utpote obscnrio-
mensis acadetnisealumnus; cujus eiiam opera idem res, vitavimus. Versus hi mttltiplicis sunt generis,
Serenissimusprincepsad litterarum et sapienlisc stu- nec interest numerari; sed carmina, qiise ex his
dia ulitur, et pro incredibili sua in omnibus discipli- versibus conslani, ad sex et viginti genera rcvocm-
nis eruditione ingemuit, elcgantia excellentissimi lur.
hujus cum oraloris, tum poetee, in quo (anquam in 5. Subjecimus interprelationem, strictsc quidcm
ultimoRomanorum baercde dites purioris Latinitatis •ralionis conlinuatam, solulse vero inlrrruptam ; co-
reliquia?servabantur recondilae, dicla inter obscuros rum morc, qui ante nos jussu Ludovici Magni, ad
barbari sui sseculi auctores permista conlemni. Illa, usum Serenissimi Delphini in poetas scripseriint,
inquam, prseclara Gallise noslrae lumina improbam aut oratores Latinos; ut qui adolescentes lilteris
hanc querebanlur Boetii, hujusque Consolationisphi- " operam navant, his nihil desiderrtur eorum, qusead
losopliicsesorlem, cum jussi suiuus hos Boetii libros majorem in artibus ingenuis profecluni possint con-
ad iisutn Serenissimi Delphini interpreialione etnolis lerre.
adornnre. Meliorne, an dcterior prseteritis videbitur 6. Notasnostras addidimus ; non illas quidem lon-
noster hic labor non possumus divinare : sed prse-
giores, ne inanem eruditionem videremur ostenlarc;
scriptas nobis lias, quae sequuntur, leges ea qua po- nequc etiam breviores, ne nostrorum commentario-
ininiiis diligentia observarc studuimus, ad perpe- rum alia
tiium singularis in Deumpieiatis; in regem observan- ventutis usum quserenda essent commentaria : sed ad jti-
aptatas : id qnippe untim optarunt viri
tias; et in lilteras amoris monumentum.
sapientissimi, quorum curis commissa fuit regia
1. Usi sumus leciione quam, consultis sanioribus Serenissimi
Delphini instilulio. Sic principi insti-
libris, recensuit Renatus Vallinus , exceptis paucis tuendo sludentes, reliquse juventuti informandacla-
vocibus quas , ut ibidem monuimus, validissimis boraverunt, ad summttm
reipublicse litterarisc com-
conjeciuris convicti mulandas exisiimavimus. Quo- modum, regnique Gallici decus.
niam vero parum interesjt, leclorem veterum errores 7. Operse prelium exislimavimtis, integrum hoc
PATROL.LXIII. 18
K35 AN. MANL.SEV. BOETIUS. 558
opus inlerprclalione et notis illustratumduobus hinc A meritatis prsemium. Noa omnia novimus, doccrt
inde inlerponi indicibus; quorum prinr est rerum semper paralissimi.
praecipuarum,qusein loto hoc operc explicato occur- Nihildenique istorum omnium prius attingendum
runl; posterior vocabulorum, qusc in liis quinque arbiirali sumus, quam instar aliorum Serenissimi
Consoialionispliilosophicselibris legunlur : ubi cu- Delphiniscriptorum proposuerimus, 1° ViiamBoelii;
ravimus vocabula qusti nobis visa sunt barbara, aut 2* testimoniavariorum cum de Boetio tuin de ejus-
sallem minus Latina, diversis characteribusformari: dem scriptis; 3° generalem librorum Consolationis
ut lector id Latinitalis viiium moneretur, necnostra philosophicse ideam; 4° aliquam ejusmodi librorum
lamen commentaria frcquentioribus ejusmodi notis censuram : bsecenim quilibet horum scriptorum dq
ttirgerent. Si nostrum hoc ausum doclioresexciiave- suo auctore prsefariconsuevit; si exceperisgeneralem
rit ad absolvendum, prolata auctoritate, aliquod ex operis ideam, cujus exemplumelsi non habeamus, ex
ejusmodivocabulis, id non ingralum erit nostrae te- ipsa lamen,utisperamus, non mediocris utilitas erii.
AN. MANL, SEVERINI BOETII VITA.

i. B liac,quarumalteram, nimirum Manliorumper palrem,
Bottius naius est Bomse(a), circa annum Domini alteram videlicct Severinorum per inatrem attigerit:
quadringentesimumseptuagesimumquinlum, sequsesive eadem fuerit familia cognominealtero dicia Se-
vus Joanni summo pontifici;Justino imperaiori; Ful- verinorum, propler illam severitatem, qua T. Man-
geniio, Ennodio et Cassiodoro doctoribus ecclesia- lins, qui ob deiraciumGallorum duci a se occisotor-
sticis. Nomen genusque matris non scimus; sed pa- quem, inde Torquaticognomenin familianiintulit, fl-
ter ejus fuitAnieius Manlius Flavius Boetius, viripse lium (g) securi csedijussii, quodconira eriiclum, du-
consularis, filius Boetii illius, qui (b) prsefecturam ctorem Tusculanorum singulari certamine provocan-
prscloriigerens, imperanie Valentiniano tum inte- tem inlerfeceril. Sic proprio nomine dicitur Boetiut,
remptus fuit, cum Aeiius patricius, dux forlissimus, siveut quibusdamscribitur Boethius,autaliis Boethus,
cujus ut laborum sic victoriarumille semper fuerat ab auxilio, quod primus, cui istud pranomen fuit
parliceps, ejusdetn imperaloris manu interrcctusest. impositum, tulit: (3or,06; quippe Grsecisrst adjutor:
propterea plures olim, ul apud (/<)Laerlium, Plutar-
II. chum (i), ipsum nosrum (j)auctorem hoc prsenomine
Ilicauiem, dequonunc agimus, auctnr vocaiur donali sunt.
|<) Anicius Manlius Severinus Boetius, praenomineC III.
lcilicet nomini cognominique postposito. Nimirum Cum vero noster Boetius (k) duodecim saltem an-
lioc erat in usu apud antiquiorcs Romanos,ut idcm nis natus amisisset patrem, hic (l) amicorumpropin-
liomotribus aliquando donaretur appellationumge- quorumquc curis comraissus, Romseprimum, postea
neribus, quse dicebantur (d) prscnomen, nomen et (m) Aihenisstuduit: ubi in gfammaiica, philosophia,
tognomen. Prsenomen, ut vox ipsa sonat, est appel- maihematicisqtiedisciplinis tanlum profecit, ut plura
latio, qutc appellationi gcntis prseponisolet: qualia non solum Euclidis, Nicomachi, Pythagorsc,Ptole-
sunt nomina quse apud nos vocanlur propria, ut Lu- raaei et Archimedis, vertim etiam ipsius Aristotelis
dovicus;nomen, appellatio gentis, ut Hectorides;co- (n) Graecaopera Latine reddidcrit, reliqua ejusdem
(tnomen,appellatio familireejusdemgeniis, ut Borbo- philosophiopera similiter redditurus, ipsumque cum
nides. Ut anlem ssepeprsenomen nomini, et nomen magistro suo Platone conciliaturus, si fala tulissent.
rognomini olim anteponebatur, sic non raro, (e) in- Neque vero virille doeiissimus in exponendis
verso ordine, ut nunc, positis nomine et cognomine, modo auclorum operibus versatus est, sed plura ipse
prseiiomen suljiciebatur. Sic crgo auctor noster no- excogitavit, excOgitataque ad ftelicem exitum per-
mine gemis dicitur Aniciut; quod ex (f) antiquissima duxit. Teslis e-,t admirabile h<c pbilosophiseConso-
nobilissimaqueAniciorumgenle esset prognatus. Sic lationis opus : ubi Ciceronerode animorum immorta-
nomine familiaedicitur Manlius Severinus, quia ex litate, quo flli.cd siderium levaret, disputantem imi-
ManliisSeverinis orlus erat: sive fuerint duaefami- talus, in hoc Ciceronemsuperavit, quod, cumCicero
(a) Consolat. Pliilos. 1. i, p. 5 : Tucecivitalit anti- (g) Virgil. vi ^neidos, v. 824 : Sasvumque securi
quissimamlegem. AspiceTorquaium.
(b) Cassioriorusin Chronicoad consulatumAelii et (h) In Vita Zenonis.
Sludii annu Christi454. (i) In Symposiacis.
(c) Sic inscribuntur libri Consolationis.Philoso- (j) Comment. in Porphyr.
pliise. (k) Elapso, scilicet anno Christi 487; siquidem
(d) Valerius MaxiroussiveProbus libellode prseno- ejus pater consul fuit1.hoc ipso aiino.
mine, (() Consol.philos. n, Pros. 5 : Desolatumpa-
(e) Ut Flavius Vespasianus, et Flavius Sabinus renle summorum te virorumcura suscepit.
fralres, apud Suetonium. (m) Cassiodor. 1. i Var., ep. 45 : Atheniensium
(f) S. llieron. ep. ad Demelriadem: lllustris san- tcholasS.longepositus introisli.
gninis genus,in quo attt nuilus aut rarus esl qui non (n) Antoninuscitans Sigebertum, 2 parl. Ilil.,
merueniconsulatum. tit. ll,cap. 15.
557 LNLIBROS DE CONSOLATIONEPHILOSOPMiE PROLEGOMENA. 558
carmine lunc non uialur, Boetius utramque oratio- A . V
nein ita permiscet, ut quidquid eruditionis, aut a Atqne propter has prseclaras animi dotes factum,
grammatica, aut a rhelorica exspeclari potest, illud ut Feslus (j) senatus princeps filiam suam llclpen
ibidem mirum in mndum eluceat. Testis illa Boetii Sicilise altnnnam Boelio propriam dicavcrit, slabili-
Logica, ubi prxter antiquas Porpbyrii, Aristotelisque que junxerit connubio. Ea autem Helpes, inquit
opiniones, suam ipse proposuit de Calegoriis, divi- Vallinus (k), dotibusanimi longe corporis fortunmque
sione, definilione et syllogismisdoctrinam, qua ratio bona superavit : scripsit enim versus emendalissimos,
bene disserendi plurimum promoveri potest. Testis tcribentique marito suavissimusgenius adtedit. Desi-
opus illud in septem partes distributum, quod pro- deravit autem ex ea liberos: quanquam nonnulli di-
pterea, Varronis exemplo, Hebdomades inscribitur, cant, Boetium ex ea duos fllios Patiiiium et Ilypa-
in quo, quoad superest, mathematicorum more pro- tium suscepisse. Addunt eumdem Boetium amatam
positis quibusd.im effalis , mulla docet de eo qund hanc suam uxorem hoc uliimo carmine prosecutqm
bonum est, et unum. Tcstes libri quinque de Mu- fuissc :
sica, cujus ita peritus fuit, nt inslrumenti musici, Helpesdicta fui, Siculaeregionisalunma,
chiterini inventor habealur. Testis Quamprucula patiia conjugisegit atnor:
Vulgo(a) singu- Quosine inoestadies, nox auxia, llcbilishora,
lare illud (b) exiernis etiani regibus notum expeti- B Necsolumciro, sed spiritusunuserat.
Luxmea nouclausaesl, lali remanenteinarito,
tumque inventumdtiorum horologiorum; qtiorum al- Majoriqueaniniaeparte supersteseio.
tcrum (c) aquis sub modulo fluentibut temperabatur; sacrisjatn nunr.peregrinaquiesco
Porticifous
Judicisteleruitestilicatathronum.
alterum solis immensi comprehensailluminatione di- Ne qua manusbustutnviolet,nisi fortejugalis
stinguebetur. Hseciterumcupiatjungere meinbrastiis,
Ut ihalamilumuliquecomesnecmcrte revellar,
Quin eliam Boetius de thcologis optime meritus, Et.sociosvitseneclat uterque cinis.
scripsit cum de myslerio sanclissimse Trinilatisad Se I hsecvenuslam Boetii poesim non redolent: sal-
Symmachtim,et ad Joannem EcclesiseRomansedia- lem"maxiinam parteni.
conum; lum de Incamaiione. De (d) Trinilate qui- Propter eadeni doctrinse virtutisque ornamenta (l)
dem, ne suspcctus foret Clirislianis, quod ex synodo Symmachus, princepsqiioquesenaius defuncla Hel-
contra haereticoscongregata sese subduxisset, veri- pe, Rusiicianam (iliam suam eidem Boelio dedit
lus ne sibi propler suam eloquentiam causa commit- uxorein, cx qua, intcr alios liberos, duos suscepit fi-
lerolur agenda : de (e) Incarnalione vero, ut exlremi lios, quorum alter avito nomine Symmachus, alter
sibiquecontrarii Nestorii atque Eulychis submoveren- paternoBoeiius dictus fuil; quique adbuc pueri (m)
iur errores. consules facti sunt: ideo enim hi filii a suo patre
IV. C dicuntur (n) viriconsulares,quorumjam ut in id wlalis
Sed xquantodocior Boeiius, tanto majori studio> pueris vel palerni vel avili specimenehicet ingenii.
coluit virtntem, suo erga Deum ct homines officio' VI.
diligentissime functus. Quales fuerint illius in divi- At vero singulari cum doctrinse, lum etiam virtull
nam majestatem cogitationes vel ex eis patet, quse' Boetii referri debet acceptum, quod ille vel ab ado-
inspirante philosoph.a in aureo illo pbilosophicse ' lescenlia summis dignitatibus ornatus fuerit. Primum
Consolationisopusculo ([) prottilit : nihil enim tum quidem adliuc jttvenis (o) in patrum senaiorumqua
docuit, nisi quod ipse (g) feccrit, nec tanta facilitalei ordine positus, pairicius fuii. Dcinde anno su.-eaeta-
lunc prseslare poiuit, nisi quod a teneris annis con- tis circiter trigesimo quinto fuit (p) consul. Poslrcmo
linuaia pietateexercueiit. At singtilaris benevolenliat selate provectior inagister luit (q) officiorum: quas
Boetii in omnes homines, miseros pracsenim, ex hoc: quidem dignitales ut non suscepit, sic non gessit,
ctiam est manifesta, quod cum (h) ingenti salutis suse: nisi (r) communi bonorum omnium studio : hinc
pcriculo senatum populosque omnes cum gravissimai iniquis improboruin omnium consiliis sese semper
oratione, tum eiiam objecta periculis auctorilatei opposuit: hinc (s) Conigastum exactorem, misero-
protexerit: quodque (i) fuerit iu pauperes liberalis. rum civium fortunas invadentem, ssepius repressit:
(a) In suppiem. Chronic. D (k) In Vita Boetii. Eadem dicit Lilius Gregorius
i/>) Cassiodor.1.1 Var., ep. 45. Gyraldus de Poetar. Hist. dial. 5.
(c) Ibid. (/) Consnl. phil. 1. i, pros. 4 : Socer ctiam Sym-
(d) Magdeburgensescenturia 6, c. lU, etante hos> machussanctus.
S. Anloninus2 part. Hist., lit. 11, cap. 15, ex Vin- (m) Ibid., lib. n, pros. 3: Duos pariter consutes
centio. libero tuos domo provehi sub [requentiapalrum, sub
(e) Sic loquitur ipse Boetius I. de Duab. Nalur. plebis alacritalevidisli.
et una persona Chrisii. (n) Ibid., pros. 4.
(/*)Prsesertimab initio libri tertii. (o) Consnl. pbilos. 1. n, prns. 3 : Pralereo sum-
(g) Ennodius episcop. Ticinensis, l.vu, ep. 13,, ptas in adolescentianegatas senibusdignilates.
Boeiio. (p) Ennodius I. vm, epist. 1.
(h) Consol. Phil. 1. i, pros. 4 : Inde.cum improbis
s (q) Consol. philos. 1. ni, pros. 4 : Cum Decoralo
graves, eic. gerere magistratum.
(i) MagdeburgensesexProcopiol.ide BelloGoth.,, (r) Ibid., lib. i, pros. 4 : Nullum me ad magisira-
etc., ceni. 6, c. 10. tum, nisi communebonorumomniumstudium, detu-
(;') Consol. philos. lib. n, pros. 3 : Cum tanloy lisse.
tptendore socerorum. (s) Ibid.
559 AN. MANL,SEV. BOETIUS. 560
hinc (a) Trignillam regise donnis prasfectum, ab in- A gione catholica, Romani Justino addictiores cum po-
cepta jamque perpetrata prorsus injuria revocavit; pulum tum semetipsumArianum expellerent, ad reli-
hinc pro (b)Campaniacontendens, ne injusta coem- quorum lerrorem, Boelinm sibi suspecium puniri
ptio exigeretur, effecit: hinc (c) Paulinum consula- curavit. Propterea {m) quo die ipse rex Theodericus
rem virum, Albinum, pluresque.alios cum plebeios, edixerat, ulOpilio., et Gaudeniius, ni inira prsescri-
lura etiam palricios viros nOnsine magno sui peri- pttim diem Ravenna urbe decederent, notas insigniii
culo prptexil. fronlibus pellerentur ni exsilium; hoc ipso iidem
VII. improbi delalores, in gratiam regiam revocati,
Quamobrem Boetius lanlas, improborum prse- Romam ab ipso rege missisunl, absentem Boetium
t,ipue, in se concitavit inimicitias, ut, unde laurian- delaturi. Delaiioni injustseacquievit senalus, suoqtie
dus erat, inde accusatus fuerit apud Theodericum (n) decreto innocentem, nescientem, indcfensumque
qui immoderato tam supremse auctoritatis, quan suum patronum (o) et morti damnavit et prosi ri-
Ariansereligionis amore Boetium perdere statuit. piioni, quas Theodericus, sibi metuens ab imperatore
Boelius quidem propler (d) prsedictas-animidoles Justino, bonisque omnibus, exsilio, saltem pcr ali-
gravissimas in se concitavit, improborum prsuseriim quod tempus, permutandas pulavii.
inimicilias: quidam enim (e) Attlici, qui quo major B VIII.
pollerent auctoritale, eo majori sese credebant in Boetius ergo, anno reparatse salutis circiter quin->
juria lsedi a Boelio, quem ([) sibi injusta molienti gentesimo Vigesimo sccundo, adeoque selatis suso
bus semper experiebanlur adversari, summoeumden circilcr quadragesimo sepiimo, (») imperante Theo-
Boelium odio prosequebantur : hinc tres improbi de derico, in exsilium missus, in agrum Mediolanensem,
latores (g) Gaudentius, Opilio, el Basilius, quorun sive, ut alii volunt, Ticinuoi relegalus cst : qtiod
duo priores (h) ob fraudes innumeras exsilio desti quidem exsilii tempus videturposse colligi ex primo
nati; tertius regio ministerio depulsus, obscrat&qui Consolationis philosophicse carmine (q) : ibi enim
plurimum, sive suo sive perditorum pariter hominun ipse Boelius ait suam senectutcm, quam vocal in-
consilio (i), Boelium apud regem Theodericum ac opinam, venisse malis properatam, caniticmquc in-
cusarunt. tempesiivam suo capile dilfundi : sed inopina sene-
Verum idem Boelius, unde laudandus erat, indi ctus canitiesque intempestiva homini non accidunt,
accusatur : quod enim non plebeios solum, sed pa nisi ante annum setalis snse quinqtiagesinuim. Quo-
tricios quoque viros lueri studuisset, hinc infereban cunque tandem, et quando exsulaverit Boclius, httjus
jpsum Iscsaemajestatis reum, (;') pro senatu contr; cxsilium non profugium portusque supplicii, scd
regem sietisse. Sed quod idem in omni doctrinarun supplicium (r) fuit : huic etenim circumscriptus fuit
omniuin, maihemalicarum prsecipue genere prscsta brevis (s) habitandi locus : ulii nefas illi erat, pro-
ret, inde (quse sseculorum ignarbrum sors fuit) (k pinquos, amicos, familiares ({), libros ipsos videre.
magicis arlibus sive, ut nostri loquunlur, sortilegii Hic autcm Boelius suam vitscmorumque integ'itatem
mentem polluisse menliebantur. posteris demonstraturus (u), trislemque suam cogita-
DeniqueTheodericus sua partim, partim religionis lioaem grata cum suse mentis, tum etiam ipslus Dei
Ariana?causa, ex prscdictisdelaloribus oblatam per- cogitalione fugaturus, admirabile hoc philosophicae
dendiBoeliioccasionemultro accepit. Audivitnimiruir consolalionis' opus cogitavit, cogitalumque scriptis
ille Arianusprinceps, Justinum imperatoremoptimum mandavit. Sed dum sanCtitSsimailla distinetur occu-
non solum (l) subjectos sibi populos palerno amon patione vir illustrissimus, allerum prodit Justini im-
prosequi; sed bsereticos omnes Ariana lue pollutos peratoris edictum, quo Arianos omnes, ne exceptis
exceplis sallem Gotliis, Constanlinopoli totoqut quidem Golhis, aggressus, jubel episcopos omnes
Oriente egredi jussisse. Hic veritus ne, asserta reli hsereticos a suis sedibus dimoveri, eorumque Eccle-
(a) Consol. pbilos. 1. i, pros. i fronlibus pellerenlur Atqui eoaem die deferenlibus
(b) lbid. J) eisdem, nominis nostri delatio susceptaest.
(c) Ibid. (n) Ibid.: An optasse illius ordinis salutem nefas
(d) Ibid.: Inde cum improbisgraves inexorabilesqui vocabo? Ille quidem suis de tne decretis,uli hoc nefas
ditcordim. esset, effecerat.
(e\ Ibid.: Palalini canes. (o) lbid.: Ob sludium propensiusin senatum morli
(f) Ibid.: Nihil apud auficosrestrvari. proscriptioniquedamnamur.
(9) Ibid. (p) Id inferri potest ex veteri Boetii slalua mar-
Ibid.
(A) Ibid.: inorea, de qua infra.
(t) Quibus deferentibusperculsi tumus. (q) Consol. pbilos. 1.1, melro. 1, v. 9:
(j) lbid.: Senatum dicimursalvumesse voluisse. Veniteniiiiproperatamalisinopinaseneclus,
Eldolor setatemjussit inessesuam:
(k) Ibid.: Sacrilegio me conscientiampolluissemen- Intempestivifuudunturverlicecani.
titi sunt.
(I) Sabellicus, lib. u, ennead. 8. (r) lbid., prosi 4 : Ptr se satis cminel forlunm in
(m) ConsoL pliil., lib. I, pros. 4.: Opilionemalqui nos smvientirasperitas.
Gaudentiumcum ob innumerasmultiplicesquefraudei (s) Ibid.: Nihil ne te ipsa loci faciesmovet.
in exsiliumregia censura decrevisset,cumque illi parert (i) Ibid.: Haccine est bibliolheca.
nolentes sacrarum sese mdinm defensione tuerentur, (u) Ibid.: Cttjusrei seriem atque verilalem,,nelatert
compertumqueid regi foret, edixtt ut ni intra prmseri- posterosqueat styto etiam memorimque mandavi.
plum diem Ravenna urbe decederent, notas insigni;
SGl IS LIBUOS DE CONSOLATIONEPHILOSOPHIiE PROLEGOMENA. 662
si:(s Romanacreligionis ritu consecrari. Theodericns ,A vrnnae memoria Symmachi quinlo calendas Junii;
'
Arianis sd se conftigienibus id novil : quare missis <juoditterque pro frde contra Arianos mortein oppe-
Constaiitinopolim (a) legatis, Joanne nempe Thusco tierit.
cpiscopo Romano, et episcopo Ravennatensi; Aga- Hinc etiam (g) ejusdem Boetii sepulchrum, quod
peto et Patricio consutibus Romanis; atque Theo- Ticini in scde S. Augustino sacra, etiamnum visilur,
doro et Imporluno senatoribus, viris prseslantissimis, pluribus elogiis decoratum fuit : olim quidem sic:
postulare ab Juslino jussit, ut Ariani episcopi el sa- EcceBoelliusadestin coolomagnus,et omni
cerdotes loco suo moti reslituerenlur: quod ni fteret, Perspectusmundo,mirushabend s Uomo.
Qui Theodoricoregi delalusiniquo
fore ul brevi Roma et tota Italia csedibuset incendiis Ticiniseniumduxil in exsilio.
In qua se moeslumsolansriediturbe libellum;
quoque adversum orthodoxos repleatur. (b) Cum Post ictus gladio,exiit e medio.
nuiem legati in itinerc opinione diuiius morarenlur,
Theodericus rabie iniqtiitatis suse stimulatus, Sym- Nunc vero sic:
inachum et Boelium exconsules, viros calholicos Mseoniaet Latia linguaclarissimus,el qui
Consuleram, hic perii missusin exsilium.
gladio trucidavit. (c) Deinde Joannem papam ex lc- Et quia morsrapuit, probilasme vexit ad auras,
gatione reversum, eo quod bonorilice ab orlhodoxo En nuncfaniaviget maxinia,vivitopus.
imperatore exceptus, et muneribus dpnatus fuisset, B Suis igilur Boetius nptabilis est majoribus, erudi-
cum sociis, Ravennse in vincula coujecium poedore, tione, virtutibus, uxoribus, liberis, dignilaiibus, ini-
siti et inedia necnvii : sed (d) rex impius dignum micis et morle. 1° Majores ejits, Anitii fuerunt, ei
qiioqne faclis suis invenit vilse exitum : nam ex eo Manlii, viri inler antiquos nobifesque Romanostanti,
tempore, quoSjmmachum, Roetium, Joannem Thu- paucos ut habuerint pares, superiores cerle nullos.
scum episcopum Romanum, et alios injusie interfe- 2° Erudilio ejusdem singularis, qua ut ultimus
cit, in suiuinum anitni mcerorem incidit, ita Ut obla- oranium ex anliquis Romanis aliquid lilterarum
los in mensa pisces imaginaretur inlerfectorum ca- monumentis consecravii,sic primus omnium Aristo-
piia esse. Tandcni vero nonagesimo die a morle teiicam disciplinam Latinis lilteris illustrare coepit:
Joannis papse subilanea morte periit. tant;c cseierum apud posteros auctoriiaiis, ut ab
IX. ejusdem seutentia milla ferme sit provocalio.
Modus porro quo Boetius iuterfeclus est non ita 3° Virlus illius in tempestalequiela fuil; luxit in te-
consiat : sed (e) Ticini monstratur lurris lateritia, nebrit; pulsa loco mansil tamen atque hmsitin patria;
Boclii carcer, quo Ticini incolse a majoribus suis splenduit per sese semper, nec alienis nnquam sordibus
docti nsserunt missos a Theoderico tribtinum el sa- obtolevit. i° Uxores, soceris Festo et Symmacho,
tellilem; illum, ad monendum Boetium, ul, si salvus C patriciis omni laurie majoribus, similrs; qtiarum al-
esse vellel, quidquid erat conjurationis aperiret; tera versificandoimitata est; allera pulchra prole pa-
hunc ad interficiendum, si renueret aperire. Addunl rentem feeil maritum. 5" Duo fllii, patemse avitxque
satellitem, ubi Boetius se nullius in rcgem facti con- virlutis hscredrs, frequenle seiyitu, populisque loe-
scium esse dixisset, ejusdem Boetii cervicem ita de- tantibus, proVccti tunt pariter consulesr ex sedibua
truncasse, banc iit ipse Boelius utraque manu divnl- paternis in curiam, ubi pater, iisdem curules insi-
sani snsiinuerit; deinde inlerro.âlus a quonam se dentibus, regise laudis orator, ingcnii gloriain facun-
percussum existimaret, responderit ab impiis; lum discque meruit. 6° Dignitates huic familiaecredideris
profeclus in vicinum lemplum, flexisad aras genibus, innaias : has quippe, etiam senibus negatas, Boeiius
sacra perceperit; tandemque xlernam gloriam con- ipse habuit ab adolescenlia. 7° Nec inimici fiicrunt
secuiurus exspiravcril. nisi improbi, magnum eximise virlulis argnmenium.
Hinc Boeiius (f) in numero sanctorum marlyrum 8* Denique Boetius Deum unice diligens, pro avlta
habiliis, ejusqne memoria Ticini deeimo calendas religione sanguinem fudit; circa annum Chrisli 525,
Novembris quotannis celebiatur : no.n secus ac Ra- setatis suse 50.
(a) Sabellicus, 1. n, cnneade 8. TJ (d) Paulus diaconus 1. xv; Procopius lib. i de

(b) Sabellicus, ibid. Paulus Diaconus, l. xv, c. 5. Bello Gothico; Pomponius Lacius, eic.
(c) Vettis Boetii slalua niarmorea, quae Romaj (e) Julius Marlianus Rota, in Vita Boetii.
scrviitur in srdibus Justiniani v. c. iinlica* Boetiura (f) Ibid.
sublatuui fuisse circa anuum vilae su;c qniuqiiagesi- (g) Ihid.
iniim.
TliSTIMONIA VARIORUM
DE BOETIO ET EJUS SCRIPTIS,
AB IPSABOETH ^TATE 1D NOSTRAUSQUETEMPOÂ,NONINTERRUPTAS^CULORUMSERIE,
CONTINUATA.
Quamvis non idem fueritsseculorum, quas a Boeiio • ria, singulari tamen Dei privilegio factum, utsua sinl
ad nos usque fluxerunt, in litteras amor, ssepiusque quibuslibet his sscculisde merilis Boetii lcstiinoma.
idcirco inlerrupta fuerit virorum litteralorum memo- Prtecipua seligemus. *
B65 AN. MANL. SEV. BOETIUS. 561
QUINTUMSJECULUM, K quati singulantet videtur palmata conferre. Ventl ad
HIUIRUMA NATO NOTOQUE BOETIO AI)ANNUM CORISTI500. me equidemportia de curuli; sed si mihi conceditis,
Priscianus Grammaticus, patria Coesariensis, vir plus erigor de genio el studiissublimati. Interdutn ac-
non solum in grammalicis et rhetoricis, verum etiam cesserunt ista de casibus, soli contigerunt illa virluli.
in philosophicis mathematicisque versatissimus, libro Prope inops ad scipionemadducitur suffragii consula-
de Ponderibus et Mensuris, Boetius, inquit, probitatis ris, qui tanlum de parentibus glorialur. Tibi utrumque
et omniumscientiarum verlicemattigit. in peculio est, Latiaris scientia, el vena purpurarum.
SEXTUM SJECULUM, II.
NIMIRUM ABANNO 500 ADAN.600. Cassiodorus, qui inielligentiam sacrorum cura no-
Ennodius, sive ut quibusdam legilur, Evodius, tione profanorum, ulramque cum summa sanciitate
episcoptts Ticinensis, vir cura stricta tum etiam soluta conjunxit, nomine regis Theoderici, cujus cancella-
orationn sua clarissimus, libro septimo epistolarum, rius erat, plures ad Boetium misil epistolas. Uuaest
epislola decima tertia Boelio. Tu, inquit, inmeemen- quadragesima quinta libri pfimi epistolarum Cassio-
datissime hominum, dignaris prmdicare virtutes, quem dori, sicque effurtur:
in annis puerilibus sine alalis prmjudicio, industria Boetioviro illusiri Patricio Theodericusrex:
fecit antiquum : qui per diligenliam imples omnequod B Spernenda non sunt, qum a vicinisregibus prmsum-
cogitur; cui inter.vilm exordialudus esl leclionisassi- ptionisgratia postulantur : dum plerumque res parvm
duitas, et delicimsudor alienus. In cujus manibus duplus prmvalenl prmslare, quam magnm possunt obti-
plicato igne rutilat, qua veteres face (ulserunt. Nam nere divilim. Frequenter enim quod arma explere ne-
quod vixmajoribut circa extremitatem vitm contigit, queunt, oblectaminasuavilatis imponunl. Sil erga pro
hoc libiabundat in limine. repubtica et cum ludere videmur. Namideovoluptuosa
Ejusdem episcopi, libro octavo epistolarum, epi- qumrimus, ul per ipsa, seria compleamus.Burgundio-
slola prima eidem Boetio consuli facto. Optimmspei ritm itaque dominus a nobis magnopere postulavil, ttl
plenus, inquit, cui fautum cupio, ad curam officiiepi- horologium, quod aquis sub modulo fluenlibuslempe-
stolaris aspiro. Decetenimveslris fascibus hac prmfa- ralur, et quod solis immensi comprehensailluminaiione
tione delibari; et inter purpuras possessoris luce cre- dislinguilur, cum magistris rerum, ei transmillere de-
scenles,qualicunquenon abstinere colloquio.Nunquid beremus. Qualenus impelraiis delectationibus per-
tolius doctrinmbeneficiisamor agnoscitur, nec fas esse fruendo, quod nobisest quotidianum,iltis videaturesse
credendum est, prodire in medium desideria ruslican- miraculum. Meritosi quidem respicere cupiunl, quod
tis ? Simplicius innotescunl vota nullo perilia velata legalorumsuorum relationibus obstupescunt. Hoc te,
prmstigio.Ergo nos hoc sumus ore, quodpectore. Non C multa erudiiione saginalum , ita nosse didicimus, ttt
amara pracordiorum delenificis possumustnulare ser- artes, quas exercent vutgartter nescientes,in ipso disci-
monibus. Pudens laudator est, cui in concinnatione plindrum fonie polaveris. Sic enim Atheniensiumscho-
blandimenti dtcenda mens suggerit. Deo ergo omnipo- las longe posilus inlroisti; sic pullialorum choris mi-
lenti gratias, qui in vobis, dum vetera familim vestrm scuisti logam, ut Grmcorumdogmata doclrinam feceris
bona custodit, nova multiplicat; el quod plus esl apice esse Romanam. Didicisii enim, qua profundiiate cum
dignilatis, dignosfacil esse culminibus. Redditur qui- suis partibus tpeculalivacogitelur: qua ratione acli.a
dem vestm gloria isla origini, sed quod est clarius, cum sua divisionediscatur; deducensad Romuleosse-
merito impelrantepersonm. Fuerit in moremveteribus, natores, quicquid Cecropidmmundo (ecerant singulare.
curulium celsiiudinemcampisudoremercari, el contem- Translalionibus enim tuis Pythagoras musicus, Ptolo-
plu lucis honorum luce fulgere; sed aliud qenus virlu- mmusastronomustegunturltalis. Nicomachusarithme-
tis qumritur, poslquam prmmiumfacta est Roma victo- licus, geometricusEuclides audiuntur Ausoniis. Plato
rum. Noslercandidalus post manifestamdecerlationem, theologus,Arittoteles logictls Quirinali voce disceptant:
debilizmtriumphum, dum rmnquamvideril bella, sor- meclutnicumetiam ArchimedemLatialem Siculis reddi-
tilur. Judkio exigit lattreas, et congredi non necessa- disti. Et quoscunquedhciplinasvel arles fecunda Grm-
rium duxit armatis. lnler Ciceronis gtadios et Demo- D cia per singulos viros edidit, te uno auclore patrio ser-
slhenis eniluit, el utriusque proposili acumina, quasi mone Roma suscepil. Quos tania verborum luculentia
nalus in ipsa artium pace,collegit. Nemo dissonanliam reddidisli claros, tanta lingumproprielate conspicuot,
Atlicm perfectionismetuat et Romanm; nec prmcipua ut potuissent et illiopus luum prmferre, si utrumque
gentium bona in societatem dubitet convenire. Unus es didicissenl.Tu arlem prmdtclam,exdisciplinisnobilibus
qui utrumque comptecteris, el quidquid viritim distri- nalam,, per quadrifarias Malhesisjanuat introisli. Tu
butum poterat satis esse, avidus maximarumrerum pos- illam in natura penetralibusconsidentem,auctorum
sessor includis. Eloquentiam veterum, dum imitaris, libris invilantibus cordis lumine cognovisli:cui ardua
exsuperas. Dicendi formam doctissimis tribuis, dum nosseusus miracula, monstrare proposilumest, molitur
requiris. Esl apud me epistolmveslrm, qum hujuf re\ oslendere, quod obslupescanthominesevenisse: miro-
fidem fucial, veneranda compositio. Utinam quma vo- quemodo naturis conversis [acti detrahil fidem, cum
bis diriganlur, tam essentcrebra quamsuavia ! Dicatii ostentetex oculisvisionem.Facit aquas ex imo surgen-
forsitan, Par fuit propinquum laudare, in communt tes, pracipites cadere, ignem ponder.bus currere, or-
augmentum laborantem: quia non est proprium, quoc gana exraneis vocibtts insonare; el peregrinit flatibut
£fiS IN LIBROS DE CONSOLATIONEPHILOSOPIILE PROLEGOMENA. 566
calamoscomptet, utmusicapossint artecantare. Vide- 1\ labunt ? et quando fuerinl a stupore conversi, non atf-
mus per eam defensionesjam nulanlium civitatum, su- debuntse mquales nobis dicere, apud quvs sciunt sa-
bilo tali firmitate consurgere, ut machinamentorum pienlestalia cogitaste.
awtWis superior reddatur, qui desperatus viribus inve- Altera epistola ejusdem Cassiodori rst quadr.<ge^
nitur. Madentes fabricm in aqua marina siccantur: simalibri secundi, quse sic se habet:
dura cum fuerint ingentosadisposilionesolvunlur; me- Boelio pairicio Theodericusrex.
lalla mugiunl: Diomedisin are grues buccinanl: mneus Cum rex Fraucorum, conviviinoslri fama pclleclus,
anguis insibilut: avessimutate [ritiniun' ; et qumpro- a nobis citharmdum magnis precibus expetisset, sola
priam vocemnescinnt, ab are dulcedinem probanlur ratione complendum esse promisimus, quod te erudi-
emitlere cantilenm.Parva de illa referimus, cui cmlum tianis musicm peritum esse noveramus. Adjacet enim
imilari fas est: hmcenim fecit secundumsolem in Ar- vobisdoctum eligere, qui disciplhtamipsam in arduo
chimedis sphmra decurrere : hmcallerum zodiacum collocalam, poluistis qttingere. Quidenim illa prmslan-
circulum humano consilio fabricavit. Hmc tttnam defe- tius, qum cmli machinamson'ra dulcedinemodulatur,
clu suo reparabilem artis illuminaiione monslravit: et naturm convenienliamubiquedispersam virtutis succ
parvamque machinam,gravidam mundo, cmlumgesta- gratia comprehendil.Et panloposl: Sed quoniam nobit
bile, compendiumrerum, speculumnaturm, ad speciemB facta esl voluptuosadigressio(quia semper gratum esl
atheris incomprehensibitimobililalevolutavil. Sicastra, de docirina colloquicum peritis) citharmdum, quema
quorum licet cursumsciamus, fatlenlibustamen oculis, nobis diximus postulatum sapienlia vestra eligat pra-
prodire non cerncmus. Stans quidam in illis transitus senti temporemeliorem,facturus aliquid Orphei, cum
esl: et qttm velocitercurrere vera ralione cognoseis, se dulci sbno gentiliumfera corda domuerit. Et quantm
tnoverenon respicis. Quale est, Itoc homini etiam fa- nobis gratim fuerint aclie, tantm vobisex noslra mqua-
cere, quod vel intellexissepotest esse mirabite? Quare- bili compensationereferenlur, quietimperio nostro pa-
cum vos ornel talium rerum prmdicanda notitia, lioro- retis, et quod vosclarificarepossit, ef/iciiis.
lorja nobU,publicisexpensis, sinevestro dispendio,de- ldem Cassiodnrus ad fineni libri IMalecticsede co-
tiwate. Primum sit, ubi sltjlus diei index per umbram dem Boeiio ita loquitur : Illud, inqiiit, competens
exguam horat consuevilostendere. Radius itaque im- judicavimus recapilulare breviter, quorum labore in
mobiliset parvus, peragens quod lam miranda magni- Laitum eloquium res istm pervenerint: ut nec auclori-
tudo solis discurrit, el fugam solis mquiparat, quod bus gloria sua pereat: nobis plenissime rei veritas in-
motum semperignoral. Inviderenllalibus si aslra sen- notescat.Isagogen transtulit patriciusBoeiius, eommen-
lirent, et meatumsuum (ortassedeflecterent, ne Vtiilu- tai/ue ejus gemina derelinquens.Categoriasidemtrans-
dibrio subjacerent. Vbi est illud horarum de lumineC lulit patricius Boetius, cujuscommenta^tribuslibrisipst
venientium,singulare miraculum, si has el umbra de- quoqueformavit: Peri hermeniassupra memoratuspa-
montlrai ? Ubi prmdicabilisindefecta rotatio, si lioc et tricius Boetiustranstutil in Lalinum, cujus commenta
metalla peragunl, qum siiu perpetuo continentur? 0 ipse duplicia minutissimadisputationetractavit...Supra
artis inastimabilis virtus, qum dum se dicit ludere, na+ memoraluspatricius Boeiiusde sijllogismishypothetici»
lurm prmvnlettecreta vulgare. Secundum sit, ubi prm- lucidissimepertractavit, etc.
ter solis radios hora dignoscilur, nocles in partes divi- III.
dens: quod ul nihil deberet asiris, raiionem cmli ad Procopius, Cacsariensisex Palseslina, rbelor el so-
aquarum polius fluenla converlil : quorum molibus pUista inter varias snas historias scripsit de BcLlo
ostendit, quod cmlovolvitur : et atidaci prmsumptione Gothnrum Iibris ires, in quortim priino quod Graco
conceptaars elemenlis confert, quod originis condilio dixitde Boeiio, sic Laiiue reddiiur :
Aenegavit,universmdiscipiina cunctus prudentium la- Symmachus et ejus gener Boetiuspatricii, alto ma-
bor naturm polentiam, ul tantttm possintnosse,perqui- jorum sanguine, principes vero senalus Romani, et
rit. Mechanisma solum esl, qttod illam ex contrariis consules (uere, philosophim et mquilali sttpra cateros
appetil imilari: et si fai est dicere in quibusdameiiam morlales studuerant, multisqueegenistum Romanorum,
nililur velle superare. Hoc enim fecisse dignosciiur D tum exttrnorum opibussuis subvenere.Hi ad ingentem
Dmdalum volare. Hoc ferreum Cupidinem in Dianm gloriam evecli, delerrimosquosquein sui inaidiamcon-
lemplosine aliqua alligatione pendere. IIoc liodie facit citarunt: quibus delatoribusTheodericusrexpersuasus,
muta canlare, insensata vivere, immobiitamoveri. Me- viros clarissimosperinde ac res novasmotienlesoccidit,
chanicus, si fas est dicere, pene socius esl naturm : eorumqitebona omnia publicavii.Sed pducis post die-
occulta reserans, manifesta converlens, miraculis lu- bus cmnanliilli cum ingenlis pisciscaput ministri ap-
dens; ita pulchre simulans, ul quod composilumnon posuissent, illud Theoderico visum est caput este
ambigitur,veritas mstimetur. Hmc quia studiosius te Symmachi nuper occisi, dentibus quidem in inferitts
legissecomperimus, pradicta nobit horologia quanlo- tabrttmimpactis, oculisvero lorveet furibunda inlueti-
cimstransmitterematurabis. Ut te notum in illa parte tibus minari sibi plurimum videbatur. Unde prodigi
mundifacias, ubi aliter pervenire non poteras. Agno- novilaleperterritus, membrisqueprmter modum treme-
tcant per te exlerm gentes; tales nos habere nobiles, bunduset horrens, in teclum citato gradu se recepit
quales leguntur auclores. Quolies non sunt credituri idenlidemquesibi logarum vitn magnamingeri jubendo
qui viderint? quotieshanc verilnlemlusoriasomuiapu- paulumquievit. Elpediodeindemcdicoomnibus, quem-
567 AN. MANL. SEV. BOETIUS. 568
admodumaecidissent,explicalis, in SymmachumBoe- A Thessalonicm)positiessenlConstunlinopoli, Theodoricu*
liumquepatratum a se scelus deflebat: quo denique de- rex Itmreticustenuitduossenatoresprmclaroselexconsu-
plorato ex accepta calamitale dolore ingenli affectus, les,Symmacltitn:elBoetium,elocciditinlerficiensgladio.
haud longe posl moritur : cum primum hoc et ultimum "DECIMUMiSÊCULUM,
injurim exemplum in sibi subjectosidcirco exercuUset, NIMIRUM ABAN.NO 900 ad AN.1000.
quia non, uli consueverat,diligenlerpervestigatacausa, Cum ossa Boelii multis abhinc sseculisjacerent nr-
in tanlos viros animadverterat. glectu temporum minus honorata, Otho tcrtius im-
Idem auclor libro lertio prsedicloe historise de perator eadem marmore includi jussit: inscripto elo-
uxore Boeiii Supcrsiite locutus ha-c ait. Unde velRu- gio, quod composuit Gerbertus Ravennas archiepi-
sticiana Boetii quondamuxori el Symmachifilim, id scopus, magister olim Augusti, is qui sitmmus pou-
reliquumfuit ad vitam el ad miseriarum cumulumut tifex creatus, Sylvester secundus dicius est, qtiique
servili et rusticohabiiu induta, qumegentibusfacullates non secus ac Boetiusoh exquisilam rccondiiarum le-
suas erogaverat,panemcmteraqttead victumnecessara rum scieniiam magus falso est habitus ab impeiitis.
ab Itoslibus mendicaret: domosenim circumeundofo- Elogiumautem iilud his versibus expressii:
resqueoppulsando, cibum dari sibi suppliciler preca- Romapolensdumjura suo declaratiu orbe,
batur nil prorsus huic igmminim ea re afferente. Et B Tu pater el patrim lumen, Severine Boeli,
cerle Golhi in Rustkianm morlem eonspiraveranl,itli Consulisofficiorerum ditponishabenas,
objiciehlesquod exercilusRomaniducibuspecuniaslar- Infundis lumenstudiiset cederenescis
giens, Theodericislatuas disturbasset, cmdemStjmma- Grmcorumingeniis,.sed mensdiviuacoercet
chi pnlris Boeliiquemarili ulta. Totilas tamen nntla Imperiummundi. Gladio bacchanteGothorum
hanc affici injuria permisit, sed eam aliatque omnet ab LibertasRomana peril: tu consulet exsul
contumeliaimmunesconservavit. Insignes tilulosprmclaramorlerelinquis.
SEPTIMUMS^CULUM, Nuncdecu.simperii,summasqui prmgravatartes
NIMIRUM ABANNO 600 ADAN.700. Tertius Otto sua dignum te judicat attla;
Beda, venerabilis dictus propter vitse sanctitatem jEternumque tui slatuit monimenlalaboris,
morumque gravilalem, tanti fecit Boetium ejusque Et beneproinerilummeritis exornat honestis.
rioclrinam, ut commentarios scripserit in Boelii li- UNDEGIMUM SÊCULUM,
brum de Trinitate, De endem Boeiio honoralc et ho- NiMIRUM ABANNO 1000 At)AN.1100.
norificemulla passimhic auclorprsndicat. Sigehertus monachus Gemblacensis, ordinis S.
OCTAVUMS/ECULUM, Benedicli, qui intcr hisioricos non ultimum locum
NIMIRUM ABANNO 700 ADAN.800. C liabetin suo de scriploribus itlustribus opere, dubi-
Paulus diaconus, qui rogatu AdelburgsefiliaeDesi- tal num Boetius confcrendus, an prseferendus phi-
deriiregis multa ad Eutropii historiam addidit, libro losephis et ssecularibus et ecclesiaslicis. Boetius,
septimo fiujus appendicis, postquam dixisset Joan- inquil cap. 37, tiir consularis cotiferendus,vel prmfe-
hem papam, Theodorum, Importunum et Agapitum rendus philosopliiset sacularibus et ecclesiasticis;quia
consulares viros, aliumque Agapitum pairiciura ad tios ambiguos esse facit, an inter smculares,an inler
Juslinum Iegalos in itinere demoratos fuisse, addit: ecclesiasticosscriploresfuerit itlustrior ? Laudenteum
Theoderkus rabie sum iniquitatis stimulatus, Symma- sactilares, quod Isagogas, quod Perihermenias, quod
chum exconsulemacpulrkium, el Boetiumsenioremct Calegoriastransiulerit de Graco in Latinum, el expo-
exconsulemcatholicosvir.sgtadio trucidavit. sueril; quodTopica Ckeronisexposuerit,quodAntepra-
NONUMSiECULUM, dicamenla,quod libros de Topicis Di/ferenliis,deCo-
NIMIRUM ABANNO 800 ADAN.900. gnilionediileclkm et rheloricm,el DUlinclionerhelori-
I. corum locorum, de CommuniPrmdkalione potrsialis et
Ado, Viennensis archjepiscoptis, qni breviarium possibililutis,de Calegorkiset HypollieticisSyllogismis
cbronicorum ab origine muudi ad sua usqtietempora libros et alia mulld scripserit, quod ArilJimelicamel
productum composuii, Inquens de Joanne summo ^ Muskam Ldiinis scripserit. Nos ecclesiastkilaudamus
pnntiflce ait: Cum rediens Ravennamvenisset, Theo- eum quod librum de SanCtaTrinitale scripseril, quod
dericus eum cum comilibuscmteris carceris afflictione exsiliatus a Theodorko Gothorum et lialorum rege,
peremit, invidia ductus, quia calholicm pietalis defen- pro eo quod tueri votebat libertaltm liomanm urbis,
sor Juslinus eum honorifice suscepisset. Quo tempore scripsit librumde Consolationephilosopliia. Ilic ab eo-
Symmacltumatque Boeiiumconsularesviros pro caiho- dem rege Theodorko occisusest.
lica pietate idein Theodoricusoccidit.
II. llonoriiis AiigitstodunensisEcclesisc presbylcr in
Anastasius aposlolicoebibliothecte cuslos et instati- Cbron. : Boetius, ait, patrkius vel consul scripsit li-
r tor, qui propterea dicitur Bibliothecarius, in sua brumde Sancla Trinitate, et alium de Consotalione,et
ponlificumtlisloria adJoannein I haecdeBoelioscribil: quadriviumde Grmcotranstulit, id esl Ariihmetkam,
Eidem, inquil, tempore,cumhi svprascripti, id estpapa Muskam, Geometriam,Astronomiam.Dialectkam vero
JoannescumsenatoribusTheodoroexconsiilejmportuno explanavit. A TheodorkoGothorumrege Mediolaniin-
exconsule,Agaplto cxconsule(Agapitopntrkiodefuncto terficitur.
569 IN LIP.ROSBH CONSOLATIONEPIIILOSOPIIÊ PROLEGOMENA. 570
DUODECIMUMSÊCULUM, A DECIMUMQUARTUMS-eECULUM,
NIMIRUJI ABANNO 1500ADAN.14(10.
NIMIRUM ABANNO 1'.00 ADAN.1200.
I.
I.
Phi'ippiH Pulcher, Francornm rex,ul refert Petrus
Joannes Saresberiensis natione Angltts, episcoptis Bertius prsefationei;i libros Boetii de Consol., innil
Carnoiensis, qui inter alia opera scripsit Policraticum fecit lios Consolaiionis philosophieoDlibros, ut quain-
sive de Nugis curialium et Vestigiis philosophorum, vis ipse Latine inlelligeret, tamen pro beneficio ha-
in hoc eodem opere, libro septimo, capite decimo buerit, quod ipsi Joannes Magdunensis.poela, ut lunc
quin'0, hunc Boetiilibrum de Consolaiione philoso- ferebant tempora, erudilus eos Gallicc a se redditos
phise plurimumcommendat. Si, inquit, tniAinon cre- inscripsis-et: asservaiur ejtts operis cxemplaradhuc
dis, liber deConsolationephilosophimrevolvatur atten- hndie Luleliac in bitiliotheca Angu linianornm.
tius, et planum erit hmc in conlrarium cedere. Et licet II.
ttber ille Verbum non exprimal incarnatum, tamen MaximusPlanudes, monachus Conslantinopohia-
apud eos qui ratione nilunlur, non mediocris auctori- ntts, nihil moralus superham Grsecoruincoiisieturii-
tatis et; cum ad reprimendum quemlibelexulceratm nem, qui Latinos libros Grsecereddere non soleni,
mentis dolorem,congruacuique medicamenlaconficial. B tanli habuitlibrosBoeliideConsolationepliilosophia;,
Nec Judmus quidem nec Grmcussttb pratextu religio- illos ut Grsccoscrmone fuerit interprelatus. Et hoc
nis medicinmdeclinetustim, cum sapkntibus in fide el exemplar scrvatnr in bibliotbeca rcgis.
in perfidia desipientibussic vividmralionis confeclio DF.CIMUM QUINTUMSiECULUM,
proficial arlificiosa, ut nulla religio quod miscet abo- NIMIRUM ABANNO 1400 ADAN.1500.
minari audeat, nisi quis rationts expers est. Sine diffi- I.
cultate profundttseslin senlenliis,in verbissine levitaie Laurcntius Valla, patricius Romanus, vir ipse ertt-
conspicuus,orator vehemens,efficaxdemonstrator. Ad diiissimus, nonniodoail BoetiumLatine loqtti, quem-
id quod sequendumest, nunc prolabitur suadens, nuttc admodum refert Julius Sealiger, verum eumdcm
quasi slimulonecessilalisimpellens. Boetium vocat erudilorum ultimum, prsefatione in
II. libros stios Dialecticos. Nec, inquii, aliter sentit eru-
Ilnic adrii polcst auclor libri de Spirilu et Anina, dilorum ultimus Boelius, magis, ut mihi videtur, Pla-
inter S. referiur : si lamen vera lonkus quam Arisloielkus : quos auctores parum inler
qui opera Augusiini
cst conjectura Vinceniii in Speculo his'oriali, et ab- se dislare doclurumse quodam loco promisil.
batis Trithemii, qui asserunt hunc auclorem esse II.
J Sancius Anloninus archiepiscopus Florentinus, or-
Hugonem a sanclo Victore, quippe qui florebat anno
2 liltil. 11, cap. 2,
Clnisii 1130 : liic enim auclor, qu:squis sit, non so- dinis Prsedicatorum parte Hist<>r.,
lum ducit honori referre cogiiatinnes et verba Boetii § 4, dc Boetio honorificentissime scripsit. Cum, in-
dicens : Mentnunc summisin- quit, Theodorkus rex Goihorumremptiblkam in Itatia
capile undecimo caput Boetiussenalorc'aris
serit, nunc desidil in infima, el csetera qus; babenlur opprimerettemporibusprioribus,
metro 4 libri quinli Consolationis philo>ophise;scd simus, ut infra dketur de sapientiaejtts, amator reipu-
bli m in multis regi se pro juslitia opponebat, cumque
capite trigesimo sepli.no ejusdem Boetii aucloritaie et
uiitur : Boetius,inqttit, dkit inlelligentiamsolius Dei propter generis nobilitatemet eloquenliamapud om-
nes de eo magna esset opittio, etiam ab ipso rege time-
esseadmodumpaucorumhominum.
balur : quare ut creditur subornatisquibusdamut ipsum
DECIMUMTERTIUMSiECULUM, criminetmsmmajeslatisaccusarent, dixerunl quodipse
NIMIRVH ABANNO 1200 ADAN.1500. prodita civitate Romana Anastasium principemin Ita-
Sanclus Thomas cmni nosira prsedicaiione major, liam evocaverat,ut rempubHcamde manu Theodorki
mirum in modumcommendat mcrita Boelii, non qui- liberaret : quamobrem sumpia occasioneipsum cum
dem suis in libros de Consolali ne philnsophica com- quibusdamaliis Romanisnobilibusapud Papiam exsilio
memariis : siquidcm hsec, ut probavimus, grrmana relegavit, ubi in carcere posilus librum de philosophim
non sunt sancli Thomae opera, sed sua potius fre- Consolationescripsit: ubi demumab eo inlerficilur.
quenti hujus auctoris latidatione, qnnBoeiiim aequans Et capite 15, citans Sigebertum : Eo tempore, in-
summis Ecclesisedoctoribus, ejusdem aucloritaie uti- quit, Symmachus patricius rempublicam Romanam
tur ad faci''ndam fidem. Sic 1 p, q. 10, a. 1, seterni- illustravit, et cumeo gener ejus Boeliusvir consularis,
\ taiis delinitionem, quam ipse dicil a Boeiio posiiam, conspicuusin ulraque tingua, eruditioneomniumarlvtm
cxteris poslhaMtis,particnlatim explicat: AZicrnitas, liberaliitm,quas pene omnese Grmcoin Lalinum trans-
inquii, est interminabilisvitm tola simul et perfecla lulil eloquium.
possessio,ul habelur v de Consol., prosa 2, circa prin- III.
cipium. Sic q. 29 ejusdem parlis in argumento Sed Jacobus Philippus Bergomensis ordinis Ercmita-
contra, affert personse deflnitionera qna n dirit esse rutn S. Augustiniin supplem. Cbronic. adann. Chri-
Boetii lib.de Duab. Nat., hancque pariictilaiim exsti 500. Boetius, inquit, Anilius Manilius Severinus,
ponit: Personq, inquit, estrationalis nalurmindividua Chrislianisstmusvir el consulari dignilale insignitus,
tubstantia. Et sic de ca-icris. voelaaue ac philosovhus cele.bcrrimus,Symmathiqstt.
671 AN. M.VNL.SEV. BOETIUS. 572
patricii gener iisdemlemporibusRommctarissimus[ttit. }*»doclus, et in smcutaribuslitterit omnium tuo tempore
Hunc quidam Maniliumvocant, eo quod a Maniito erudititsimus,gener Symmachipatrkii fuit. Vir Grmco
Torquato originem duxisse Iradant. Qui cum vere ca- el Letino copiosissimeimbulus eloquio, quippe qui
tholkus esset, nec Ariqnis etiam persmperogaus ob- muita voluminalam Aristotelis quam aliorum pltiloso-
lemperare veltet, et ipse a Theoderico rege sub vela- phorum de Allica lingua transtuleritin Lalinam: inge-
mento affeclalmliberlatis post socerum suum Tkini nio subtilis, sentu promptus,alquecathoiicus; sermone
exsularejubetur, et postmoduminstiganlibus hmrelkis nec Tultio inferior, quemsancli Benedicliconslalami-
perpeluo carceri damnalur : in qua quidem calamitate ciliem habuisse, et in monle Cassino cum Tertullio
constitulus, ad recreandumanimum suum, cumin ma- Placidi monachipatre senatorein ejus mensa comedis-
thematicisdociissimuscsset, chiterinum e nervo primus te. Scripsil mulla prmclara volumina, de qutbus ego
excogitavilel excidit, quod quidem modernis lempori- reperi subjecta.
bus, musiciscelebreinslrumentumhabelur. Ibidemquo- Ad Symmachumtocerumsuum Romanm urbis pn-
que conslilujus ad mullorum utilitalem prmclaritsima triciumde Sancta Trinitale lib. I, incipii; Investigatam
alque innumerabiliaquasi edidit opuseula, et qum ad diutiss., etc.
manus devenerehac ipsa sunt. Et postea : Hunc de- De Unilate Trinitatis tib. i, incipit; Quseroan Paler
nique virum optimumet sanctum Tlieodoricusrex cum "1 et Filius, etc.
in senlenliamsuam omninoflecti non possel,Arianorum DeDuabut Naturis in Chritto lib. i, Anxie tc qu -
rabie concitalus, post longum carceris sqnalorem, im- dem, elc.
perante Justino senioreAuguslo, anno scilkel Domini De Fide ad Joan. diaconum lib. i, Christianam fl-
nostri 520 apud Papiam pro catholka fide occidijus- dem novi.
tit: cujuscorpus ibidemin divi Augttstinitemploadhuc De Unitate et Uno l b. i, Unilasest qua, etc.
habelur conditum.Et sunt qui dicanl eum in catalogo De Eisagogit Porphyrii lib. n, Hiemantis anni
sanctorumeam ob rem fuisse relatum, et sanctum Se- temp.
verinumvocitatum. /n tecundamejusdemeditionemlib.i, Secundus liic.
IV. In Categoriat Arittolelislib. n, Expedilis his, etc.
Hermolaus Barbarus, pairicins Venelus, archiepi- In Petihermenias ejusdem lib. i, Magna quidem
scopus el palriarcha Aquilegiensis, in stta pwfalione libri.
quum liabuit, cum libros Arislo clis domi ccej.itprse- Ineditionem ejusdemsecundamlib.\i, Alexander in.
Irgere. Qui, iuquit, pulant, hunc adilum paterenemini, De Divisionibuslib. i, Quam magnos sludiosos.
qui scholas illas philosophimnunquam intravcrit, in De Definilionibuslib. i, Dicendiac disputandi.
'
magno versantur errore : quandoquidemtales scholas Ad CalegoricosSyllogismosiniroduct. lib. i, Mulla
liec Marcus Varro, nec Brutus, nec Plancius, nec vcleres philosophi.
Chalcidiur, nec Boeiitis ingressi: non Alexander, non In Topica Ciceronitlib. vi, Exhoriatione lu <,etc.
Themistius,non Porphyrius, nonJamblichus, nonSim- De Differenliistopicis lib. iv, Omnis ratio disse-
vlkius, philosophitamen eminentissimi, et Aristolelis rendi.
\nterpre'esjuralissimi fuere. De Syllogismocategoricolib. n, Mulla Grsecivete-
V. res.
Augelus PoHtianus, qui excellens ctim poela, tum De Syllogisnwhypolheticolib. 11,Cum in omnibus.
orator, mtilla tam Grsecc quam Laline edidit opera, De Hebdomadibuslib. i, Poslulas ut ex hebdom.
in suis Miscellaneis, cap. 1, de Boelio sic loquilur : De Arithmeticalib. n, Inter omnes priscae.
Quis Boetio vel in dialectkis aculior ? vel sublilior in De Musicalib. y, Omnium quidem perccpMo.
matltentaticis? vel in philosophia locupletior? vel in De Philosopltka Consolationelib, v, Carmina qui
theologia sublimier? Quem lanli juniores eliam philo- quondam.
tophi longe (arbitror) omniumperspicacissimifecerunt, In GeomelrkamEuclidis lib. 111,Qui vero, mi Pa-
ul AquinalemThomatn, divunt hominem,magnumque' triii.
illum Thoma prmceptorem(Deus bone, quos liros!) D ut aliqui volunt, tib. i,
De disciplina scholarium,
habere meruerit enarratores : niuiiriiin in his, inouit eslille liber, qui lanlo viro tribuatur,
Thomasin BoetiilibrosdeTrini- Vestra. Indignus
Vallinus, qua: sanclus Boetio tribuunt.
lale et de llcbdomadibus scripsit; quod coinmentaria nec etiam docti hunc
in libros Boelii de Consolaiione philosophise, quse. De Locis rhetoricis lib. 1.
vulgo sanclo Tlioniseuibuunlur, hujus sanctissimii De Prmdkaliont poleslatisLb.t.
docioris non sint. Epistolarumad diversoslib. i.
DECIMUMSEXTUMSiECULUM, Alia quoquenonnulla scripsisse dkitur : sed ad no-
NIMIRUM ABANNO 1500ADAN.1600. tiliam meam non venerunt. Moritur eodem anno qtto
I. Symmachuspatrkius, et Joannes papa sub Anasiaio
Joannes Tritcnhemius abbas Spanheimensis in Ca- imperatore,jussu Theodorki regis ad Ravennam post
lalogo scriptorum erclesiasticoruni. Boetius, inquit,, d.uturnum exsilium in carcerejugulalus, anno Domiui
Manlius Severinus,consul ordinariut Romm,philoso- 524, indict. 2, ei sub nomineSeverini calalogosancto-
pltus, craior et poetciinsgnis, in divinis Scripluritt rum inscrlus dicitur.
573 1N LIBROS DE CONSOLATIONEPHILOSOPUIyEPROLEGOMENA. 571
II- A V.
Julius Cassar Scatiger, vir in republica litteraria Juslus Lipsius, qui cum ob eximiain suam dnctrt-
celeberrimus, Boeiium ssepissime Iaudat: ut in Hy- nam, tum maximc ob ingenuum animi caudnrciii
percrilico. BoeliiSeverini, inquit, ingenium, eruditio, docls pariter ac probis omnibtis colitur, non soliiin
art, tapienlia facileprovocat omnet auctores, sive ilti laudat Bneliuni in civili sua docttina aliisque suis
Grmcisint, siveLalini. Smculi barbarie ejtts oratio so- operibus, sed scriliens ad Janum Bernartium cogna-
luta deleriorinvenitur: at qum libuit tudere in poesi, tutn suum, de Cunsolationcab lioc illustrata el cmen-
divinasane sunl, nihil illis cultius, nihil gravius : neque dala, Iios protulit Phaleucos :
densitas sententiarumvenerem, neque acumen absiulil En Boelius ille, qui sopliorum
candorem. Equidem censeo paucos-cum illo compa- In primis sopltusessegloriatur:
rari posse. Valia docet illiiuiLaliue loqui: at Vallam Qui doclum niinis, el sulis diserlum
Hoetius bene sapere. Hiuc ideui Scaliger de eodem Scriplum hoc edidit, omniitmbonorum
lioclio canii in Divis : Bonumjudicio. Sed id tenebras
Divinmenumeresingentia semina menlis: JEvo aut ingeniosuopte, httbebat;
Dotibusaccedant Curia, lingua, lares. Quas Bernarlitis ille, flos meoruin
Haut satis est: adpone polum, pars esse Boeti B Belgarumpeptilit, fncemqueclaram
Cmperit; al nondummunera lota capis. A sep<alulil : liunc srqnere, quisqitis
111. Docirinmsapientimquecul.or
Non audire, seil esse, conctipiscis.
Lilius Gregorius Gyraldus etiam inter doclos no-
DECIMU.M SEPTIMUMSJECULU.VJ,
tissimus Boetiumpariier summis Iatidibus exiollit, de
NIMIRUM ABANNO 1600ADHANC NOSTRAM /ETATEM 1779.
Poeiar. Hisior. dial. 5. Sed, inquil, hujns mtatisalios
Infiniiior siin, si qtise lioc noslro sseculoin laudeni
afferatnus,quos inter BoeiiusAnicius Manlius Severi- Boetii dicia siint, hscc omnia reccnsendo enumerare
nus, Romanusputricius et exconsul, qtti a ttostris ple- velim; nullus cnim est atithisloriographus, aut ilieo-
risque in martyrumcalatogoascribitur. Hic cum Sijm- logus, qui de iliustrissimo illo auctore non fuerit or-
machoet ipsopatricio, Boetii,.ul plerique omnes Ira- natc ct honorifice locutus. Consule si placet Baro-
dttn', socero a Theodorko Gothorum rege primum iiiuin, Annal. ccclcsiast. tom. VII, adan. 522; D.
Ticiutimrelegati, dcindenecati sunt, quod in libertatem Pclruni a SancloRonitialdoinTliesauroclironologico,
populum Romanum viderentur velle vindkare. Fuit loin.ll, ad an. 510;aliosque omnesliisluriograpbos;
Boelius, ul siitis, in omni disciplina egregie tloclus, vide reverendnm Pairem Caussinum in libro queni
quod vobis liquidoex ejus monitmeitlisconslare potesl. j inscripsil la Cour sainte, ubi proponendo ideani viri
Sed quodad prmsentemmaleriam atlinet, iu pmigendis vocal hommed'Etat, pluribus agit de nobiiitate,
versibusmira usus esl facilitale. De illo plura colligere, qurm
voluminanota sunt omni- dednctrinn, de consiliis,de morte Roetii.Leê et'ani,
tupervacaneum,quandoejus si lubet, Gerardiitn Joaniieui Vossiutu de Poeiis La-
bus, Ejus certe ingeniumad eas artes, qua supra litie-
linis cap. 5: Quibus, inquit, lemporilms in Orkme
ras sttnl, ntirtimin modum celebralurab ejus cccisore
Zeno posieaqueAnastasius,in Italia Odoacer,et cxinde
Theodorkorege.
Theodericusrexit, claruit Anilius Manlius BoetiusSe-
IV.
vcrinus, vir Latine el Grmce doctissimus, in omnidi-
Magdeburgense»,ceniuria 6, cap. 10 de Episcopis sciplinarum genere excellensqnoque Roma a Varronis
ct Doctoribus,Boetius, inquiunt, Anius ManiliusSe- lemporibusnonhabueril undrcunquedociiorem. Quan-
terinus, palrieiusel consut, vir Grmceet Laline doctis- lum idem carmine valueril, ostendunt libri quinque d&
s:musfuil, el niultos in phitosophiaatiisque discipliuis, Consolalionepliitosophia, quos exsul Ticini scripsit.
tunt solutalum lignla oralione conscriptosItbrosposte- Oinninonihil in poesi venustittsliabnit iltud mvum, vel
ris reiiquit. D eliam quod proximeantecessit.
IDEA LIBRORUM BOETII

DE CONSOLATIONE PHILOSOPHLE.
Opus hoc, mole parvum, doclrina maximum, est AFFLICTIO BOETII.
series argumeutorum naturali lumine cognitorum, LIB. i. — Boetitis suarum miseriartim (Metro 1)
quibus mens humana adversis casibus suscitata, ad ut conscius, sic impatiens,conlrai ias undiqueexquiri t
primam causam ultimumque finem alteniione sic eri- cogitaiiones, quibus mceror possil si non fugari,
gilur, ut hsccexutis prajudiciis veritali assequendse saliem miniti : hinc nnimum couverlit (Prosa I) ad
virtuiique colendse aptior efficialur. Proplerea hoc prsesides carmiuum musas sibi quondam f.imiliaivs:
opus inscribiiur Consolatio philosophise,disiribuiinr- scd liariim remedia, ceu nova tristitisc irritanicnta,
que in trcs partes, quarum prima complectilur affli- excipil fugatque cogiiatio philosophica ; cujus ope
ctionem Boeiii; secunda Consolationemphilosophix; Boctius animadvertil se in summa rerum omniuin,
leriia contraria, qusc illius consolationisvim minurre non (Metrol) ignoratione modo, sed etiam xProsa2)
videntur, argumenta cum responsionibus. inertia veisaii. Tum auclo sensira Philosophisc(Mt-
575 AN. MANL. SEV. BOETIBS. 370
tro 3) lumine, recognoscil primum quidem ipsam i\ ut ad verilatem et virtutem, adeoque (Metro 8) amo-
(Prosa 3) Pbilosopbiam; deinde cum anliquos, tum rem divinum excilct.
recemiores philosophos similibus miseriis impugua- LIB. HI. — At nisi hsec concesseris esse mala, fa-
los quidem, sed non (Metro i) expttgnalos : ila ut la- tearis necesse esl, in his non esse nisi falsam felici-
men veteri prajudicio ductus, non desislal ciim Phi- tateni (Prosa 1 et Melro 1), quoe anle pellenda est,
losophia (Prosa 4) de suo exsilio conqueri, causatus quain vera felicitate fruaris : unde
solum (Jl/e/ro.5) hominem vidcri divinis leg.bus so- Tertio, inquit, non eiiam juste conqtteriiur ille,
lutum, et prseposlero veluti ordine pcenas prsemiaque qtii amissis iis dunlaxat, in quibus falsa assumptionu
accipere. feliciiasversari crediiur, tant.i aptior est ad asseqnen-
CONSOLATIOPIIILOSOPtllyE. damveram felicitatem : hic enini tanlo libetioresi n
Postquam Philosophia prscmouuit, 1° (Prosa 5) miseriis, quse unira conquestionis causa.
exsiiium adversamque forlunam Boetii male sic vo- Atqui tu, o Manli, amissis iis duntaxat, in quibus
cari; 2° (Jlfeiro6) menlem Boelii nondum posse va- falsa assumptione felicitas versari creditur, tanto
lidioribus remediis curari ; 3° (Prosa 6) se deinceps aptior es ad assequendam veram felicitatem.
usuram illa, qua? est in Boelio, cutn sui tum Dei no- Primum quidem ea duntaiat amisisti, in quibus
tione, quanquam (Metro 7) perlurbationibus obscu- B '. falsa assumplionc credilur esse fclicitas : lale enim
rala; eadem Ph.lpsophia tria proponit, ad consolan- est generatim (Prosa 2) omne bonuin creatum, ad
dura Boelium, argumentorum genera ; quorum pri- quod male applicatur (Metro2) ingenita nobissummi
muin minoris ; secundum majoris; lerlium raaximi boni cogitatio. Tales sunt (Prosa 5 el iletro 5) divi-
dicit esse ponderis. tioe. Tales (Prosa i et Metro i) magislralus. Talis
Primo, inquit.qui sese commisit arbitrio domina?, (Prosa 5 et Meiro 5) poleslas. Talis (Prosa 6 et Metro .
quam novit tam inconstantem, quam allicienlem, et 6) gloria. Talis (Prosa 7 et Metro 7) voluplas cor-
mali nou rarius quam boni parenlem, is cum ea non poris. Talia (Prosa 8 et Metro 8) omnia bona ca-
debel conqueri de malo sibi illalo, prseserlim si plus duca.
boni qiiain inali ab cadem acceperit : dominus enim Dcinde aplior (Prosa 9) es propierea ad assequen-
et domina absque ulla mancipii injuria suo jure uti dam veram felicitaiem, niinirum veram suinmi boni
possunt: ncc mancipium, quod male excipi poierat, cogilationem, aspiranle lamen Deo, qui idcirco (Me-
conqucri tum potesl, cum bene excipilur. troS) invocandus est : aliquod enitn esl (Prota 10)
LIB.n. — Atqui tu, o Boeti, te comnvsisti arbitrio summum bonum,videlicclDeus,eui cogilando omnis
(Prosa 1) fortunse qnam nosti (Metro 1) naturaliter homo (Metro 10) vacare dcbet, tanquam (Prosa 11)
lam (Prosa 2) inconsiantem, quam (Metro2) allicien- " ultimo rerum omnium fini : quod ul doceatur homo
lem l.o ri malique dominam, et a qua plus boni (Prosu (Metro 11), suam menlem ailculius meililciur : hac
3 ei Metro 3) accepisti quam mali: cum, eadem for- (Prosa 12) qttippe mediiatione discet, omnia esse-
tuna duce, acceperis, puer optimain educationem, facla a Deo,.a Deo regi, et ad Dcum esse relerenda:
ado'escens summOs honores, vir optimum socerum, hac cogitatione (Metro 12) felices sumus, ncc infeli-
optimam uxorem, oplimos liberos, et, quod praeslan- ces, nisi inspectis rebus radncis eadem cogitalio aul
tissimum est, oplimum semper animum, quibus di- deleatur, aut saltem obscnrelur.
scere poluisti, pari prudentia et summas et infimas ARGUMENTACONSOLATIONIPIHLOSOPniCE
conditiones homini esse fugiendas. CONTRABIA CUMRESPONSIONIBUS.
Sccundo, inquii.nec est jusla conquerendi ratiode Quo anliquioia sunt prsejudicia, eo difficilius II.TC
amissis iis, qnx tantum abest, ut bona sint, ut potius exuuntur; propterea Boetio prsedictiscommoto plura
sint niala liumante menlis : . bonum qtiippe esl , suppetunt, qusc adversus illam pbilosophiserdoctri-
adeoque gratise potius, qunm qnerekc causa, privari nam opponat; sed suse non desunt Philosophisa re-
malis. sponsiones.
Aiqui quse amisisli, o Severinc, divilias nimirum, LIB. iv.—I. Si (Prosa 1) Deus, inquit Boetitts,mun-
et csetera id genus quac vocas bona, lisec (Prosa o) " dum regeret, nec virtus pracmio, nec vitium sua
mala polius sunt animi, quam bona; miseria?.polius careret poena : cum lamen contrarium expcriamur.
quam fclicilalis caussc : proplerca enim (Melro t) Nec(itirf.) virtui prsemiis, inquit Philosophia, ne«
sctas tnajorum nostra fuit felicior ; quod illi minori, suis caret vilium suppliciis. 1° Enim (Meiro 1) probi
quam n s, horum cupiditate tencrentur : propterca Deo adbserenles cogitatione, humana sunt in palria,
(Prosa 6) poienlia in improbo inagistratu sedem a qua improbi exsulanl. 2° (Prosa 2) Probi sunt po-
nacta plurimas edit strages, quod nimis patet exem- lenles, improbi impotentcs, ex eo (Metro2) prseser-
plo (Melro6) Neronis: propterea (Prosa 7) fama ipsa, lim, quod illi moderentur, hi suis obsequantur per-
qua optimus quisque videtur duci, tanquam nltera lurbationibus. 3° (Prosa 3) Probi in deos, improbi
vita, (Melro 7) mortem geminat tandem aliquando in (Melro 3) beslias mente convertuntur : hinc im-
-fatisceiis : propterea (Prosa 8) foriuna, quse vulgo probi (Prosa 4) miserrimi sunt, quorum idcirco (Me-
dicilur prospera, menlem involv-enslehebris, eamdem tro 4) prsestat mistrcri.
inducit cum. iji errorpm, lum in vitium, a quibus II. Sua sil probis felicilas, sua improbis miseri.i,
fortuna,-,qusc vulgo habelur adversa, sic lbcrat, hsec dicil Boetius, cur praalete.a, Deo muudum rcgtnte
377 IN LII5R0S I)E CONSOLATIONEPHILOSOPIII/E PROLEGOMENA. 578
(Prosa 5), et probi incommodis, et commodis impro- tro 2) Detis, cujus esl omnia cernere, novit moritim,
ln' nfficianliir? quo liumana libertas cum divina providenlia possit
Plura, dlcil Philosopliia, rcsponderi possunt. Pri- conciliari.
mnni enim qttamvis (Ibid.) gennana lanta; dispositio- V. (Prosa 5) Quomodo, qumritBoetiut, providenlia
nis causa ab liomine ignoraretur, eidem tamen bo- divina, utpote certissima, conciliari poterit cum bu-
mini nnn propterea dubitandtim, quin omnia recte mana libertate, quippefquaecsl expers necessitaiis?
fierent (Metro5): admirari id liomo potcst, ut vulgus (Meiro 5) an quia ut in cxteris, sic in hoc mens hu-
miratur elfccia caeleslia. Deinde bnc (Prosa 6) vices mana nec omnia nescit, nec omnia novit, ut a notis
non minus providentiic divinsesunl, quam fati; quare progredi nilatur ad ignota ?
ut ( MetroG) csetcia in qundam circnitu versanlur: Hocc (Prosa4) concorda, Philosophia referl, id-
sic ( Prosa 7) forluna, etiam adversa, ulpote quse a circo videtur difflcilis , quia divina prsenotio huma-
Deo oritur, ad Deum referenda, ut (Meiro 7) homo nam inflnite superans, mente humana non capitur.
non nisi post susceptos labores frualur optatis. Sic, quidquid Stoici (Metro i) putent, plures sunt in
LIB.v. —III. Quod (Prosa 1) omnia prdvidenti, in- eodem homine cognoscendi modi, quorum alii alioS
quilBoetius, niliil pnssitesse inopinatum, nullus,Dco ita transcendunt, ut quod intelligere possumnc, iliud
niundum regente, in mundo erit cnsus: quidqttid in g non propterea possimus imaginari. Sicul (Prosa 5)
contraritim docealexperentia. ergo ex imbeciilitate noslrseimaginationis nondcbet
Nullus, reponii Pltilosophia(lbid.), erit casus Deo: negari nostra intelligentia, sic ex imbecillilatc intelli-
scd casus erit homiiibus : sicut dusc (Metro 1) naves gentiaehumanse, divina futurorum Iiberorum prseno-
cnnslanti dunrum fltifninumcursu abreptae, stio quse- lio neganda non est. Non, inquam, proplerea negari
libet casu sibi invicem occurrere possunt. Uebel iniclligeniia humana, quseidcirco datn vidctur
IV. Posila (P.osal) divina provideniia, instat homini, (Metro 5) prse cacteris aiiimantibus, hicutad
Boetius, non siabit bumana libertns, cujus lamen cceliconspeclum excitetur. (Prosa 6)Deusig lur utpote
unusquisque homo conscius est. seterntis, fuinra libera, ceu prseseniia. illscsa hominis
Ui sua (76!«.;cuilibel nienii siat libertas, respondet liberlalc, novit.
Piitlosophia, sic sun humanaestabil: saltrmqtie (Me^
CENSURA LIBRORUM BOETH
DE CONSOLATIONE PHILOSOPHIÊ.
Suos hi libri habuerunt adversarios, quorum alii C perturbatione conqttesla esl : sed medicinm, inquit,
ariiuncia esse, alii omissa hocin opere qunedamcon- tempus esl ,-non querelm,etc.
queruntur. Ulrisque respondere jam conabimur. Deinde auctor ille esl Boetius : cum omnes scri-
I. p'ores, qnorum supra mentionem fecimus, quinquo
libros Consolationis pbilosophiseinter germana Boe-
Henricus Glareanus, cui nonnulli astipnlanlur, tii
opera recenseant : nullo enim alio argumen-
cxistimnl, Prmfatione in opera Boetii, soluiam bujus to iEneida legitimum esse Virgilii
oralionem haccbarbarior sit, a liOetio convinceris,
operis , quod
non fuisse scriptam : ex quo non solum dubitat, sed opus.
Postremo non abs re Boetius in tolo hoc opera
inflciatur, quidquam hujtis operis germanum esse barbara verba miscuit Lalinis. Voluit
Boetii fetum. quippe philo-
oratoris officio functus, verbis ad sensum
Ad quod respondeo, primum solulam slrictamque sophici
orationem esse auctoris; deinde vulgi tunc barbari accommodalis uli, ul philosopbi-
hujus operis ejusdem ca ejus cogilatio facilius auditorum animis compre-
auctorem hunc esse Boeiium; poslremo Boeliumnon
hcnderetur : in philosophia enim, quod optimc notat
absre gemino philosophici oratoris, et poetsc officio
modo modo Laline locutum Tullius, rcs spectaniur, non verba penduntur. Voluit
functum, barbare,
fuisse. D vero poeise personam sustinens lingu.i, ut aiunt,
deorum loqui: non solum ut eorumdem auditorum
Primum quidem slricta solutaque Consolationis
: animi gravioribus senleritiis lassali recrearentur:
philosophicae oratio ejusdem auctoris est quando- hanc etenim ob causatn idein Boeiius, Platonem
,
quidem dempta alterulra bac oralione , nullus est
nexus : vide enim hic describa- pluresque alios veteres imilatus, suoslibrosin dispu-
superstitis (ne plura tatione et dialogo scripsit: verum eliam ut Latinita-
mus) quomodo sine prosa primi carminis ultimus
tcm rudiori suo ssexulojam senescentem eladinie-
hic versus, ritum properantem veluti e faucibusmortis eriperet;
Quicecidit,stabilinoneratillu grariu ut cum barbaros artiiis ab Italia proliib rc consul
consereatcum hoc secundi carminis primo versu, nonposset, barbariem ab Europa snis sallem versi-
Heu quamprsecipitimersaprofundo bus doctor ejicere conaretur. Proplerea in aliis ejus
Mensbebetl operibus cum pbilosophicis, tum etiam iheologicis
Vide etiam quantum disjunganlur. sine versibus in- pracdicta barbarics aliquando occurrit : at cjusdcm
terjeclis postrema primse, et prima sectind* prosm versus lersi sunl, eleganles el prope diviui • ut fa-
haDC verba : Philosophia his versibusde noslrmmentis letur ipse Glarcanus.
579 AN. MANL. SEV. BOETII. 580
II. i spernit tdeo sagtttartos el fundttores? In domo extrueu-
Peirus Bertius, cui cliani video plures assemiri, da architecti maximam laudem el usum : lollesne ope-
arbitratur, Prmfatione in hos Boetii libros, Roeiium ras igilur et administros? Idein hic cense. Divinmillm
totum hoc Consolalionis pliilosophicoe optis, prout Liltermveri roboris, verm virtutis et constanlimsotittm
insiiiuerat, non absolvisse, eidemque fuisse propo- effeclrices: nec tamen humanam prorsus sapientiam
situm ex dnctrina quoque ChVtstiana, ea superiori- sperne. Eam dico, qum non se effert, sed sercit placide
biis addere, quibus ad consideralionein aelernaevitae et ancillaiur. Lapides,cmmenta, catcemex veteriet ctiu
animus humanus atlolli possit: tum quia Non esl ve- lapso mdificioillo philosophimcomportamus: ne invide
risimile, inquit, partem illam a Christiano homine lucellum hoc arckitecto, el paliare materiam hanc sub-
morlem ob oculos habenle fuisse prmteritam eumque, sterni saltem in fundamentis. At enim sacra illa metio-
qui de sancla Trinitate in carcere tcripsit, consolatio- ra, nec verbis abslinendum fuil ? Meliora fateor : sed
nemin adversis non petiisse ex disciplina Chrisli et adde e.tiam graviora. Lacertos meos expendoet artus
doctrina rerum credendarum ac sperandarum Librit artesque libro : cur onus tnihi imponi patiar, cui non
sacris explicala. Tum etiam quia idem Boelius pat- sim ferendo? Tlteologis,id est magnis allisque viris (el
tim promisil, incmpit, festinavit absolvere majora, eximiosmultos hmcmtastulit) magna Ula el altarelin-
viamquequa mens in palriam evehalur, aperire. 3 quo: mea cymba leget littus. Pltilosopliumego agam,
At tanta quidem fuit Boetii pietas, ut nemini du- sed Chrislianum.
bium esse possil, quin vir ille sanctissimus, sicut in Quidquid vero Lipsius inlenderit, noster Boetitis
prosperis, sic in adversis Cbrisium cogitaverit. Sed bac sua philosopbiaeConsolalione, suis non soluni,
quicunque animo complexus fuerit eam, quam pro- sed alienis etiam caeterorum liominum morhis, per-
posuimus, bujus operis ideam, hic cerie opus hoc turbationibus nimirum, apta quaerit remedia. QUK
absolutum csse fatebitur : huc enim deduclum esl, autem duci poluissent argumcnia ex sacra doctrina,
quo lumen naturale sive philosopbia, qua-, ut cum cl exemplis cum Christi, tum sanctorum Patrum ,
Tertutliano loquar, mens est naluraliter Christiana, h»c ChrisiianH quidem, aut forie etiam Judscis, ne-
polerat tendere. Propterea quamvis in tolo opere quaquam vero paganis prodesse potuissent : cum
mulliplex sese obtulerit sacri textus citandi occasio, philosnphica, quibus utitur, argumenla utpote naiu-
id non fecit Boelius nisi semel, usus his sapienlise rali lumine omnibus hominibus insito fundata, omni-
verbis : Disponii omnia suaviler. bus omnino hominihus ad curandos perturbalionum
Potuisset ergo Boelius de sua Consolatione philo- morbos maximo usui esse possint.
sophica locutus dicere, quod Justus Lipsius postmo- Neminem porro movere debet, quod Boetius pas-
dum de sua Constantiadixit. Si mihi, inquit, Theolo- " sim promuerit, incmperii,festinaveritabsolveremajora:
gum agere propositum, aberravi;. si philosophum,cur cinn enim prsediclum ltiraen naturale nihil aliud sil
culpanl ? Haurimus enim e lacunis, inquiunt, qumlicet quam notio menti bumanse divinitus impressa, sive
e purissimo divinarumLitlerarum fonte. Hucne mevo- cogitatio, qua Deus, utpote magister non minus
canl ? Al ego ex animo lestor et respondeo non aliam quam principium et finis humanae mentis, eamdcm
me viam salutis nosse, quam hanc, qum per unum mentem docet vi»m salulis seternse; cumque iisa
illum et directum limilem ducat: ad quem tamen per- ejusdem me.tis altentio, qusedam sit inlerrogatio
currendum liumanasetiam lilteras laxamenti qliquid sive precatio, qua ipsa mens Dei discipula majorem
afferre censeam, imo adjumenti. Augtistini consilium erudilionem pnscil rogatque suum prseceptorem
esse scio quma philosophisscripta sunt, colligere, t et Deum, magis illusirare paratissimum ; prop erea
inusum noslrum vindicare, possessoribusillis injuslis aucta noslra ad hanc primam veriiatem atlentione,
erepta.iHoc tequi volui, et peccavi. Peccassem, fateor, prpedictum lumcn ita cresccre potest, ut viam qua
si purum hunc et mysticum retigionis nostrm liquorem mens in palriam revehatur, aliquo modo possit ape-
corrupissemveteri aliqua el olenti fmce. At contra insli- rire: quanquam, ut religio rbristiana docit, hanc
ti: et sordenlem per se parumque mundam doctrinam viam feliciler obire non possimus, nisi monsirante,
depurgare alque illustrare aggressus sum novo isto so- prsceunie et adjuvanie Christo, qui est via veritas,
le. Cui bonoaulemid non bonumsit? ln pugna, eqiii- et vita.
lum aul siatarii militis prmcipuamoperamesse scimus:
A. M. SEV. BOETII
DE GONSOLATIONE PHILOSOPHIiE
LIBER PRIMUS.
*
1 METRUM PRIMUM. priores et prasentes suos versus; 2° inter prosperam
ARGUMENTUM.—Boetius obscrvalodiscrimine, 1° inter et adversam suam (orlunam; 3° inter florentem et
* constans ex duplici genere versuurn aliern; rum, quo-
Quod vocatur elegiacum.Est autem elegia carmen
581 DE CONSOLATIONEPIIILOSOPlILf; LIB. I. 582
cadueamtuam xtatem; i» inter accessumet re.es- ,1 Eccc mihi lacerse dictant scribenda Camense,
suin sum mortis; ez inconstanlia sttis amicis probat
non fuissefelicemreruin suarum slatum. 3 Et veris elegi fletibusora rigant.
5 llas saltetn nullus potuit pcrvincere icrror,
2 Carraina qui quondam studio florente percgi.
Flebilis, heu! mceslos cogor iuire modos. Ne nostrum comiles prosequerentur iter.
INTERPRETATIO.
Ego, aui olim perfecipoemala,duntstudia me.i flo- stes. En Musmlaceraia suggerv.nlmihi, qum oportet
rerenl. Hru ipse afflktus compeltoraggredi versusIri- scribere; versusque flebiles asperguut vullum nieuin
NOT/E.
rwn prior hexanieter heroicus.sexto loco spondeum, lacerts similes videreniur : anltquus enim erat affli-
quinto daciylum, quatuor reliquis indiscriminatiu v. ctoruin mos, vestes scindere : nnde lib. Job. cap. i,
spondeumvel daclylum habet; posterior pentametei 20, Tunc surrexit Job et scidit vestimentasua; et
elegiacus quintn quartoque loco anapscstos; terlic lib. 1 Reg., cap. iv, v. 12, Vir de Benjamin ex acie
spomleum; duobus primis promiscue spondeum aul venit in Silo in die illa, scissavesteet tonspersusput-
daclyltimobtinet. vere caput. Ipse Virgil. Mn. xn, v. 60J):
I. Ccrmina.]Carmen a canendo dictuni, ut sicut, Demittuntmentes: itscissavesteLalinus,
auctore Vossio, a genimenesigermen; sic a canimen Conjugisattonitusfalis urbisqueruina,
sit carmen, n in r converso, quemadmodum in plu- g Ilae landem Musse dictare dicuntur Boelio scri-
ribus aliis. llinc carmen est stricta oratio. ex pluri- benda; quod poetae flngant, nihil a se sive ore sivo
bus versibuscomposita,quam poetaecanere dicunlur: scriptura einitti, nisi quod sibi fuerit, inspirantibus
sicut Virgilius^neida incipiens aii, Armavirumqut Musis , cognilum : quare hi niagnnm quoddam car-
cano: carmen enim vocatur lougius quoddam vatis incn non solent aggredi. uisi iisdem Musisinvocaiis :
opus : ut epigramma; sic Catulli epigranmiata inscri- sic Homerus ik <S: Dicite nunc, inquii, mihi, Musm,
hiintur carmnta; ul ode ; sic od;c Horalii appellantur qua domos cmteslesineolitis : vos enim Demestis, et
carminumlibri: ut qundlibet poema ; sic liber piimiis adestis, et omnia novislis.Nos aulem famamduntaxai
Lucreiii ab eodem dicilur carmen, 1. vt : accepimus; neque quidquam tcimus; sic Hnrntius ,
sat. 5, Musa velim memores; sic Virg. Ên. vn,
Conimemorale quod in primoquoquecarmineclaret. 1.1, v. 641 :
At unicus versus non solet appellari carnien: nisi PandilenuncHclicona,deae,cantusquemovete...
fnrie h c, sentenlia inclusa , poemaii non impar vi- Et meministisenim, divae,et memorarepoteslis :
deattir : sicut Virgilius, ni /£n., v. 2S7, canit: Adnis vix ti nnisfamaeperlabiluraura.
Poslibusadversisfigoel remcarminesigno: i. Elegi.] Versusflebilessive miserabiles: elegus
jEneashrecde Danalsvicloribusarma. •enim,unde elegia, est carmen versuuin hexametro-
2. Modos.] Versus.Modusenim generatim est me- ruin peniainetrorumque alternis dispositorum ad tri-
diocriias, quam ullra citraque non est rectutn : stitiam prseserlim significandam: hiuc Horatius, 1. do
quemarimodumdocet Horatius, lib. i serm., sat. 1: Arte poet.:
Est modusin rebus: suntcerli deniquefines, p
" Versibusimpariterjunctisquerimoniaprimum;
(Juosnllracilraquenequilconsislerereclum. Po.-teliaminclusaest votisententiacompos:
Hinc moderatus idem quod lemperatus; modeslus, Quistamen exiguoselegos emiseritauctor
brammatici cerlant et adbucsubjudice lis est.
quasi modumservans; commodum, quasi cum modo. Idem carm. I. od. 33 :
Si autem alicubi, maxime in sensu, mediocritas ser- I,
vanda, pr;cserlim vero in eo qui lit auribus, quarum Albine doleasplus nimiomemor
judicium, auetore Tullio, cst superbissimum : ex quo ImiuiiisGlvcerse,neu miserabiles
iit, ut musica el poesis, quse in hoc saliem cngnalse Decanteselegos.
dicunlur, quod eodem auriitu percipiantur, in qui- Unde OvidiusI. n Fast., in inilio :
busdam modisverseutur : /n Musicis, inquit Tull us Nuncprimumveliselegimajoribusitis :
l de Or., lumeri, et voces, et modi; Horatius vero Exiguum,memini,nupereratis opus.
carm. 1. u, od. i, v. ull. : Querm tnodos letiioreple- Scilicet versus illi idcirco vocantur elegi, quoil
ctro ; od. 12, v. 4 : Aplari citliarmntodis ; I. m, od. iidem in ftineribus pr;Bserlimarihibirentur : c7tyo;
3, v. ult.: Magnamodislenuare parvis; od. 9, v. 10 : enim (letus dicilur «rro TOUl l liysiv, quae flentiiun
Dulcesdoctamodos et cilltarmsciens: et de Arte poet. vox est apud Arisinphanem : quamobrem Ovidiusui
Accessitnumerisquemodisqoelicentiamajor. de Arle, eleg. 1, ait,
Propterea qui versus componit, bic Virgilio, Ovi- Flebilisiodignoselegeiasolvecapillos:
dio, Horatio, et caeteris dicitur modulari; sicut Cice- Heunimisex veronunc tibinomeainest.
roni n de Nat., Tibicedicuntur modulate canenlesel Quemadmodum fletus elegorum nunc a Boelio vo-
fidiculmnumerosesonantes. TVcanturvert; quod nimirum ex tristitia, quse solita esi
Sicut autem carmen non dicitnr, nisi de integro elegorum materia, oriantur, hisque eleai dicuutur ora
quoriampoemate,-ita modusnnn virieiur dici nisi de rigare, sicut a Yirgiliovi jEneid., v. b99 :
versibus, hujus operis partibus : unde Boelius, qui Sic memorans,largoflelusimulora rigahat.
verba bsec inler se oppnsuerat in duobus his primis
versibus : peregi, et cogor inire; studio florente, et 5. IIas saltem.] Musas: nam cx omnibus bonis,
homo aflici potest, quse<|uesunt vel exleriora,
flebitis,avziBt-xcoutinuans nunc opponit etiam car- quibus
mina et modosmmstos; sicque leciorein docet, quaut divitise, honor, amici, liberi et parentes; vel in-
sive corporis, ut robur, pulcliriludo et sani-
lis erat alllictus, quantumque mutattis a Boetio sive leriora,
seipso florente. las; sive mentis, ul scientia, et virtus; sola menlis
3. Camena?.]Musm,quse dicuntur Camenm, non a bona hosiium incursibus non sunt obnoxia : quaro
cantu amceno, ut quidam aiunt, sed non secus ac Ovid. III Trist., el. 7 :
carinen, a canendo, ita ul prius dicerenlur Carmenm: Nempedat et quodcunquelibet forlunarapitque,
Irus et est subito,qui morioCrcesuserat.
quod iiimirum, Musis veluti inspiraiitibus, liant car- Singulaquidreferam? nil noiimoruletenemus,
mina sive canlus; aut quod, inquit Feslus, canant Peclorisexceptisingeniiquebonis.
Musaeantiqnorum lauries: quamobrem scribendum En ego cumpalriacaream, vobisquedomoque
Camenm;non Cammnm. I laeautein Mussenunc perhi- Raptaquesint,adimi qusepoueremibi:
bentur lacerm, quod sortis Boelianscparticip.es, illo Ingenio lamen ips • meocomitorquefruorque :
florente florere, codemqueafflicto affligi,pannosae et Csesarinhoc potuiljuris babere nihil.
583 AN. MANL. SEV. BOETII 584
4 Gloria felicis oliin viridisque jtiventse, A 10 Et dolor aciatem jussit incsse suam.
Solantur mcesti nunc mea fata senis. Iniempesiivi funduntnr vertice cani,
5 Venit enim properata nialis inopina sencclus, Et tremit effelo corpOrelaxa cutis.
1NTERPRETATIO.
laerymi* sinceris. Nullus melits poluit addttcere has nrfe.Canities pramatnra snargilur per meum capul, et
saltemMusas,ut non comitarentur meamviam. Esedem mea petlis, confeciismembrit, rugosa contremUcit.Illa
Musse,qnse fuerunt gloria me&juven'm quondam for- mors hominumest [ortuuata, qumnonsese iminittiiflo-
lunalmetvividm, consolanlurnunc adversam fortunam rentibus temporibtts, et adesi, affl.clis frequenter im-
senis tristis. Nam senectus (estinata mrumnis accessit ploraln. Heu qttanlum inexorabilis mors recedit ab
milii imnrovisa. et mmror effecil, ul atas sua esset in hominibiis calamilosis, et qnaiittim crudelis recusat
NOTJE.
IJ expcrius est Boelitis, qtii agente Theodorico, Inriocilinumero cumgrave molil opus.
non solum opes, dignitates, bonamque valeludinem Canlatet innitenslimosiepronusarense,
sed a suis etiam desertus Adversotardamqui vehit amneratem.
amisit, amicis, quippe qui Quiquerefert pariter lenlosad pectoraremos,
lerrore imperaioris.qni Romam qnoque non dubilavit In numerumpulsabrachiaversalaqua.
evertcre, vicli fugerunt: quamobrem Boelius solis Fessus ut incubuitbaculosaxoqueresedit
animi bonis in suo exsilio comitatus est, sciemia Pastor, arundineocarminemulcetoves.
videlicel et virlute; sed cum de sua vintite aperte B Cantanlispariter, pariter data pensatrjhenlis
loqui non ita deceret vinim modeslissimum, nomi- Pallilurancillaidecipiturquelabor.
natis Musis, scicntise saltem comitis meminit. Sic Ferlur et abduclaLyrnesidetrislis Achilles
Ovid. iv Trist., el. I : /Emoniacurasatlenuasselyra.
MequoqueMnsalevat, Ponli locajussa petentem: Cumtraheret silvasOrpbeUsel dura canendo
Solacomesnostrseperstitit illa fujjae. , Saxa bis amissaconjugemce-tuserat.
Solanec insidiasinler nec militisensem, Sic ergo Musa levat Boetium : Verum tria hic su-
Necmanenec ventos,barbariamqtieliinet. persunt observanda. Priiiittm quiriem ohservanda vis
N<nnmitiam quodgrammatici doccnt, saltemnmum cscsur:c in his verbis, felictsolim : «csnra cnim, qua»
essea captivis.qui nihil aliud praelersalutema victorc nihil aliud cst iu versu, quam residua prioris scan-
pelunt. sionis sxllaba, qua posierior scansio incipitur, sylla-
7. Gloria.] Ilonos, bona fama et gloria ita intcr se bam alias brevem producere potcst; quod nimirum,
ililTerunt,ut bonos quoddam sit genus, cui sulijicia- veluti inilium sequentis voc.ibuli, ita clevari debet
tnr primum quidem bona fama; deinde gloria : qtiarc prdnnntiando, ul reliquas ejusdem vncabnli syllabas
sicut honos, sic gloria generatim est liona virtutis susiinere pnssit: excmpla sunt cuique ohvia : Virg.
aliense existimatio, signo nliquo manifestata : sed în. iv, v. 64 :
honos potest csse unius; bona fama, non nisi multi- Pectoribusinhiansspiranliaconsulitexla.
tudinis; et glorin, ctiam optimatum bene dc te exi- Dcindeobservandum rii-crimen, qund nonnulli po-
stiinantiuni : binc, auclore Scaligero, gloria dicitur nunt inter juventus, juvenla;, et juventa : nam jttven-
qtiasi gtosia : quomodo ara, Inres, arena, quasi asa, ,, tus, inquiunt,estmuliitudojiivenum,;ut<eniasesldea,
lates, asena : gtosia aulcin oriltir ex yXwirca,id est ^ eijuventa a;tas : sed h;cc non conslant : nam Sallu-
lingun, quod glorin sit famn ingens de ulicujus vinute stius juventuiem vocnvit xtaiem. Postremo obser-
ac merilis. ilinc dc sc Ennitis, vanda sclas Boelii, qui qiknnvis hic seipsum dicat
Volitovivu' pcrora virnm.
imitatur /Eneid. v. 25N: senem, tum lamen, ciim baecscriberet, nondum aiti-
Quod Virgil. xu, gerat quinquagesiinuina?tatis sti.e annum : propterea
Suecerielfama,vivusqueper ora ferelur. additsentm tamaiinorum, qnam scrumnaium seiie
Fama auiem nnn alia do causa habetur ingens.nisi scnuisse sic. ;
nuod hnec per meulcs et pcr orn quoquc optimaiiim 9. Venit.... «eneeius.]Rntionem affert Boeliuscur
"agaliir : huc respicicns Tuilius pro Mar. : Gloria, se dixerit sencm. Senectus quippe, quai, auctore
inquit, est iltuslr.s el pervagata multorum et magno- Tullio, definiri potest bccasus vita, ex eo contingit
rum vel in suos cives, vel in patriam, velin onmegenus quod libris, ex quibus solidse'corporis animati partes
hominum\~amamerilorum.Atquscritur hic scienliaene, constanl, retardalis, esedem partes solidsead tantnm
an virtutis fuerit. ingens illa Boctii fama? qui pro duritiem perveniant, ut non modo non crescant, sed
virtute Boetii scntiunt, hi legendum putani solatur, ncc nutriri possint. Hinc caniies. rugse et tremor
qund syntaxis nlioqtii non starcl: qtinsi llcctius lau- oriunlur. Canities quidem a senecluie oritur, quod
dator temporis acti se pucro, dixcnt se senem ea succus cx quo liunt capilli, minus actus corpusculo-
consolatione sustentari, <|uodper juvcntam, ct vir- rum rotuiulortim figuram inriuit: propterea enim al-
luie et gloria virtutis praerhio, alfecttis fucrit. Nos bescunt nix, ova, charta, ipsum eiiam alramenttim in
autem, pro scientia pugnanles arbitramur gloriam spumain conversum : propterea candescunl lintea
banc fuissc Musarum, de quibus in versu ultimo ngi- 'D rori solique expnsila : hinc si eadem cnpillorum ma-
tur: iinde legendum pulamus, sicut in otnnibus an- tcria, rccuperaio suo pristino moiu. banc liguraiu
liquis codicibns legitur solantur : quasi ab eodem mtitct, canities enuilur : ul in iis aliquando coutigit
Boetio dicatttr; Musa ob quas dum juvenis florerem, qui valcludinis vitio cnnuerant. Ritg.u etiain a sene-
gloriam contecutussum, nunc afflictumsenemme con- ctule oriunlur: qtlod flbrsecttlis, quseantea motu dis-
solamur. Et certe cum mens humana pluribus simul tcndcbatur, moratae aliai aliis sic incumbant, ut sul-
cogitationibus vehenienter affici nequeat, prnpterea cuni mentiisc, vultum arnre videanltir. Deniquesenes
dum in jucundam cogitationem sedulo incumbit, saj- trcmere solent, propter inopiara spirituum a cerebro
pius tristi cogitatione, veluli hujus immemor, non per nervos diffusorum.
videtur affici : sic qui perfecto scelere conscientisc Duplex autem est senectus , nempe naturalis ct
slimulis vexnntur, iidem lurio,colloqttiis autqualibet violenta: prior annorum, posterior serumnarumlonga
alia exercilalione, tanquam consolatione tristetn banc serie accidit: unde Ovid. 1.1 de Pont., el. 5 :
cogitationem permulcent : sic pater inopinata fllii Jam mihidelerior canisaspergiturastas,
riilectssimi mortealflictus.diligenti venationislabore Jamquemcosvultusruga senilisarat...
tauqiinm consolatione lu-cliimita abslergit, ul liujus Conlileorfacerehoc aintos: sed et aliera causaest,
immcmor vidcalur. Ovidius iv Trist., el. 1, canit: Anxictasanimicnntinuusquelabor...
Exsul eram, i ;quiesquemi i, nonfamapetita est: Me quoquedeliililatseiies immensalaborum:
Munsinlentasuisne foret usquemalis. Ante meutntempuscogoret essesenex.
Hocest cur caoictvinctusquoquecompedefossor, Atqui Boetiusnon de annosa sua seneciuseconque-
585 DE CONSOLATIONEPHILOSOPIII^ LIIJ. I. SS6
Q Mors hominum felix, quse se nec dulcibus anuis A Pcne caput tristis merserat hora meura.
Inserit, et tnoestis saepe vocata venil. Nunc quia fallacem mulavit nubila vuttum,
15 7 Eheu! qtiam surda miseros averlitur aure, 20 Protrahii ingratas impia vita moras.
Et llentes oculos clauderesaeva negat! 8 Quid me felicem toties jactastis,amici *
Dmn levibus inaleflda bonis fortuna faveret. Oui ppciriit cl.thili nnn Aral illft trrnAit
1NTERPRETATI8.
oisirtiere oculos lacrymantes! Cum fortuna ob incjsm- aspectum mendacem, anima mea improba producir.
ttantem yratiam temere credita, mihi aspirarel, non meos dies injucundos. 0 amici, quare dixistis tam
multum abfuit, quin dies mmsla terminaverit meam smpe, me esse beatum ? qui lapsut etl, ilte non stabat
vitam : jam vero, quoniam fortuna adversa convertit vestigio firmo.
NOTJE.
rilur : si quidem hsec non incipil ante nnnum vitse: Odisliquechelynsurdaqneaverteris aure.
quinqiiagesimuni, qiiem nondum attigcrat Boetius,> Mors autem a poelis fingitur velmi quscdam per-
quando haec scripsit; sed de acrumnosa solum sua'
senectute bic loquitur, quain idcirco dicit, 1" prope- sona, quae, pro diversis suis affectihus, invocames
possit exaudire, vel iion exaudire.
raiam nialis, quod aerumni; fuerinl illius senectutis
' ' 16. Claudere oculos.] Tanlum esi oculorum in vila
causae; 2° inopinam,quod hsec antetempus adfuerit; >'„ hominis servanda ut vita in motu, mors
3" alatem dotoris, qtioil cum setas senilis dolorem af-' in quiele oculorummonienttim,versari vulgo dicatur : propterea
ferre soleal, dolor Boetio attulerit oetntem senilem : is oensetur vivere qui fruittir, inori vero qui caret
liinecani iesBoetii vocatur intempestiva,qnod exsilio,> luee, quseoculispercipitiir. HinciGneid. iv,vers.450:
carccre, cseterisque calamitatibiis acciderit : qttein-. Tum vero infelix, falisexlerritaDido
admo lum Scalrgcr, Exercit. 312 iu Cardan., narrat Mortemoral: ta?detcoeliconvexatucri:
quemdam subilo mortis lerrore corrcpium unius no- Quomagisinceptumperagatlucemquerelinquat...
ctis spalio canuisse.
Cum porro caniiies, rngse et tretnor sen"citttis non, 17. Forlunu malefida.]Cui male credatttr: cum enim
minus amimnosa.1quam annosaesintcomites, propter- fortuna insana sit, caeca, bruta, globosique saxi insiar
en horum lit uientio versibtis 11 et 12 quasi fuerintt volubilis, sicut perhibent philosophi, propterea quos
effeti corporis effecla. Nempe effela vocatur primum, attollii, eosdem stalim depriniit. Unde Huratio, Carni.
quidein parens qusecnnque,quse fetiim edidit, deinde, 1.1, od. 35, fortuna cst
parens, qnai frcquenii partu lassata parere tandemi Praesensvel imo tnllerede graiu
desiil, deuique res qusevis, quae exhati-tis viribus itai Monale corpus, vel superbos
languet, nihil ut possitproducere. SicVirgil. lGeor., VerterefuneribusIriumplios.
v. 81 :• 18. Hora merserat capul.] Tempus poetis dicilur
Effeloscineremimmundumjactare per agros. causa rerum: undcaliiid prosperum quod favet, aliud
i5.Morshominum(elix.]Cum loctiliositcogitaiionis. 3dversum quod nocet. Hora aulem qusedam est lem-
inicrpres, qualis cst cogitatio, talis esse debet ho-. poris pars, quse <|uod fere mergat Boetium, idcirco
minis locutio : vere eium Chrisius Mattlt. xn, 34, ait: C voeatur tristis.
Ex abundanliacordis os loquitnr. Sic Dido, Êneid. iv, 20. Impia vila.] Impius est, qui de Deo, parenti-
pro diversis, quibus ui /Ene.im afficilur, cogilationi- bus aut iis qui pareiiium vices gerunt, male mere-
busdiversa loquitur, ut liunc modo a diis, modo ai tur: uttde herbn qiiajdam, quse qtttid nata parenles
feris genitum dict: surcnlos suffocet, impia nppcllatur. Vita auiem.qtiam
Credoequidem,nec vanafides, genus esse deorum... ha lenus Boetius instar cujiisdam parentis, fovere
Nec libi riivaparens,generis nec Dardanusauctor siuduerat,de eoriem videiurmale mereri in boc, quod
Perfide: sed duris geuuit te cautihus horrens rccessum stium procrastinans, ejusdem Boetii aariim-
Caucasus,Hyrcanaeque.rimorunlubera tigres. nas producal. Sic Qiiintilianus in Procem. I. vi lnstit..
CumigiturBoetius nonduin consuluerit Philosopliiam, vocat vivacitutem.
non in'cliigeniia seri pra-judicio ductus loquilur. Nou, itnpiam
21. Amki.] Boeiius allnquitur suos amicos, utpote
inquain, loquitur duce intelligentia : diceret enim in| cum antca Boetium felicem dixissent, ipso exitu
prospera foriuna ciimTullio mortem pri>pierincenos qui
casus quotiriie immincre, et pmpier vitae hrevitatein niiiic sui erroris couvinci possuni. Scilicet liomintim
nunquniii longe abesse: in adversa veroeamdem mor- animis insila est feliciiniis et miseriic notio : unde
tem uioras compcnsare telernilaie melioris vilae, in iniseriam fugimus, feiicitatem proseqtiimur naturali-
quam inlioducit.AiidcmBoetias loquitur sttadente praeter. CIIIIIaulcni ut illa notio, sic hsec propensio sit
ju:iicio,voIuplate nimirum et i gr ttidine,quibus nietis Dei. illustrantis
illa
moventisque munus, propterea utra-
faumanain prospera adversaque fortuna aflicitur: qui qne cogitatio ratione snl ita recta est et unius-
eniin voluptatc afflcitur, huic mors illa videiur feliv, D modi in omuibus hominibus, ut non nrsi propler per-
qum se dulcibusannis non inserit: qui vero agriiudine sit versam homiiris male applicantis voluntateiii iniqua
animi laborat, eidem mors, qusesmpevocata venit, ita et multiplex. Hinc, pro vario perttirbaiionuin im-
felix videlur, tit eo crndelior sii, quo veluti surda, petu, alius divites, alius polentes, alius aliis bonis
vitam sinit duci longiorem. Atqiie inde Boelius colli- creatis affectos putat esse feliccs. Sic ergo ex amicis
git, neqiitdein his legibus mortem sibi fuisse felicem : Boetii, dtini hic flnreret, nonnulli ipsum dixerant
cum inors in prospera prseceps voluerit, in adversa bealum, quod opibus abundaret; cseteri, quod magi-
.'.iuein forttina tarda noluerit vitam auferre : quod stratiini gereret; sed otuncs iiunc exilu convincuntur,
satis manifesliimerit observalis quibusdam quse se- Boetiuui IIOIIpropterea dici debuisse felicem : lapsus
quuntur vocabnlis. quippe cerluiii cst instabilitalis argumentum, et ini-
15. Surda aure.] Surdus dicitur homo, qui aure seria pra^sens probat nullam fuisse praeieritam feli-
impedita non attdit: quare cuin anris insitis prsescr- citatem : si quiilem cum iiieius ainittciiri.c prosperi-
lim sordibus impediatur, piopterea surdus sive, nt tatis quxdam sit tniseria, idcirco nulla liominis pro-
veteres loquebautur, sordus videttir dici per Couira- sperilnslinberipoiestl'clicilns,iiisi hsecftieritparticeps
ctionem quasi sordidus. Sed, nomine hinc ad solam consianiise, cujus illc sitconscins : jaclata autein illa
mentem translato, ille etiam dicitur mente sur.lus, Boelii prosperitas consians non 1'uit: quandoquideiii
qui qti>'daninfferiu contrario impcd tus ornntein non ille de gradu dejectus est : hincque manifcstinn cst
exauriit: tinrie Stnt. n.Silv. : aliquem potuissc cadero, qu d idein ceciderit.
PAJPOL LXIH. 19
887 AN. MANL.SEV. BOETII 588
9 PROSA PRIMA. A bus, colore vivido, atque inexhausti vigoris, quamvis
ARCUHENTUH. — DescribiturPhilosophia,qum,fugalis iti e aevipleua foret, ul jinllo modo nffsirsecredere-
poetkis Musis, ad Boeliumin leclulojacentemacce- lur selatis. * ' Slalura discrelionis ambtguoe.Nam
dii, magnammentisejuspenurbalionemdeploralura. nunc quidemad communemsese * (5) hominummen-
Hsccdum tacittis inecum ipse repniarem, queri- snram s cohibebal; nunc vero pulsare coelumsummi
'
inoiiiamquelacrymabilem b styli officiodesignarem, verlicis cacumine vidcbntur : quae cum capul altiui
*astitissc inihi supra c verticemvisa est mulier reve-
extulisset, ipsum eliam coelumpenelrabat, respicien-
rcnrii admodum vullus, 10 ' oculis ardenlibus, et liUmqueIiominumb frustrabatur inluilura. H ' \e-
ultra d communem hoininum valcntiam perspicac!- stes crant lenuissimis filis, subtili arlificio, ' indisso-
LNTERPRETATIO.
Recogitarcm. f Aliiludoejns erat varimdifferenlim.
b Calainiope nolarem. s Continebalur.
« Capulmetnn. k Fugiebat aspecltim.
d Comntuneshominumvires videndi. 1 lndividua.
e Anlinita.
NOT<£.
* Styli officio.] Styltis est graphium quo vcleres B hominesin errorem induci consiic.erunt; quod dica-
. in cera exarabant: hoc autem veluti calatnose tisum tur cotorevividoet inexhaustivigoris, inlelligitur phi-
dicit Bnetius ari scribendos versus pncdictos, qnos losophiaesseveri certique judicii procreairixei quasi
vocat qucrimotiiamlacrymabilem,quod siul elegi : parens; sed quod, quamvis mui plena, inexhausiivi-
enini sunt versns goris dicatur esse, intelligilur eadem philosophiacon-
* AsiitUse.]Est hocmis.erabiles.
elegi
in inore positum, non modo t nuata meditatiolie iia flnnari, vires ul acqu rat
apud p etas, verum etiam apud oratores, ut quod eundo.
sensu percipi non polcst, id objecia qnr.damre sen- Quxdam hic observare poterit graminaticus : pri-
sili, sibi primum, deinrie nudiiorihns snis cogitan- mum quidcm hanc verhorum cniistriictioncm, reve-
dum proponant : ul qn:c veritas piimuui hic latere rendi vultus, oculisardemibus : quamvis enim Valla
videtnr, ha>cdiflicnliate invenicntli magis arrideai dical rarum esse in uua lncutionc utriimquc liunc
inventa. Hinc familiareest SyrUet maximePalastinis, casum reperiri, id lamen vitiosum non cst: qiiando-
inqnit S. Hieion. in cap. xvni Matth., ad omnemser- quidem Plinitis teste eolem Valln, it.i loquilur : et
monem suum parabolasjungere, ul quod per simplex <;i<ero dicit Leitlidumeximiaspe, summmtirtutis adu-
prmceplumlene.riab auditoribus non potest,per ritnili- lescenlem.Vid. Nov. Meih. Deindenoineu hoc vnlen-
tudinemexemplaqueteneatur. Hinc viilgalnapud au- liam, quo Boelius ulilur quoqne I. m, pros. 9, et I.
ctores symbolaquasvcl lebus, vel vcrbis, vel piciuris iv, pros. 2, non videri itn iisitaium apud LatUios.
sive rerum imaginibus flunl. Qua de re riocliusniliil Idem valet quod potenlia 'pi>[m: hinc Romari.x'urbis
dici poiest quaiu qttnd a nobilissitnoHiieiio, conqui- intcrprctalionein nounulli inferuui, auciore So:ino,
sitis undique excmplis, dicilur in opusculode Orjgine^p c. 2 : Sunt, inqnil, qni viderivelinlRoma;vocabulnm
Ilomanensium,qii<xl,si placcl, consules. Atquiphilo- ab Evandroprimuinnutnm,cum oipidumibi offendisset
sopbia . ulpoie quae in quadam menlis cogitatione quod exslructumaniea ValenlinmdixeratjuvenlusLa-
versatur, sensu percipinon potest: quamobrernhanc, tina; servataqueSignificationeimposili prius nominis
ohjecta quadam ie sensili, Boelius arbitratus est 'viiywj k Grace, VatentiamLatinenorninaiam.
sibi primum, deinde nobisesse proponendam. Philo- Siatura ducreiionit ambigiia.] III. Proponitur
sophiseauteni hic proponunlnr, 1° origo, 2° natura, subjerta philosopbisemaieries : philosophh enim pri-
3" subjecta malcries, 4" voces, 5" species, 6* usus. mum versatur circa ipsum hominem, consiricranrio
I. lgilur origo philosophiscin hoc proponitur, quod menlem et corpus, ex nnihiis botnn conslai: notio
tnutier visa sit Bnetio astitisse supra verikem: cum qnippe hominis omiiium videtur prima : propterea
«nim philosophia nihil aliud sitqnani lumennalurale praedicta nmlier nunc wl commtinemsese hominuin
paulo longiusdiffusuiu, haec a Deo, a quo Iumen na- mensuramcohibcbal.Deindephilosophia,cog iito liu-
turale est, oritur: unde Tullius i Tuscul. : Philoso- mano rorpore, versatnr circa rcliqua corpura, ctiain
donurr,etinventum circa ccelum: qualeiius linrum corporum cognitiond
phia, inquit, omniummater artium,nonnisi
deorum. Quare hsec philosophia in sublimi vitam bomiiiiscinservandamconduce e potest: nnde
loco et supra caput videri dehuit, tanquam de ccelo eadem mtilier nupc pulsare eotlumsummiveritcisca-
lapsa. Hinc autem philosophia viilettir reverendiad- cuminevidebutur.Poslremophilosophin,cognitapr.T-
modumvultus sive honorandi: id qnippercvereuduin scrtim menie hiimana. versatur circa memem oiu-
sive honorandum puiamus,- quod aut origine, atit iiiuin perfectissimam Deum : a qun ita docemur
aetale, aut sapientia, aut virtute, aut quacunqnedi- intiinseciis, ut <{tianditiunn coguoscitursuiiune vc-
gnitate coeteris pt:eslare judicatnus. Philosophia, in- D rax, tandiu ignorclur prima vnritatis regufa : hinc
quit Cicero, virlutis conlinet, et officii,et benevivendi isia niulier, ciim capul alitus extulissel,ipsum eliam
discipltnam,quamquiprofiletur,gravistimamsustinere cmlum penelraba\. VcruiiiqtioriDeus pcrcipi nequent
personam lidelur. sensu quo homines vulgoperriperi' diciintur, idcirco
3 Octi/is ardentibus.] II. Natiira philosnphiaehic eadem mulier coglanrio Deuinrespkientiumliominum
proponitur : nani iu eo vcr.-atur i|>sa philosoplriu frustrabatur
"
inluitum.
natura, quod sit cognitioclara el distincta, qua niens Vesles eranl.] IV. Voces pbilosophisemira liic
bumana, vitalis prsecipiiationcet prsejudicio,quihns nrle prnponunttir : nain 1° voces philcs phicaesnnt
homines vulgo falluntur, veram ceriamque de rebus ipsius philosopliisevestes : quia voces sunl integu-
Kiibjeclisferat senteutiam : omnis enim, inquit Tul- inenin et involucracogilaiioiiuni: pbilosnpliiaautem,
ILusiii de Or., optimarumrerum cognitia atque in iis uipote cognilio, quoddam est cogitationis genus.
sxercitatio philosophia nominatur. Atqni quod pliiln- 2" V«ces philosophicaesunt tenuistimis filis, subtili
sophia nunc dicatur oculisardentibuset perspicacibus, ariificio, inditsolubiliquemaleria perfectm: quoniain
inde intelligitur cognitioesse clara cl dislihcta; qnnd h;c diciinnes siint humiles, nd inlelligeitiiampotins,
dicainr ultra communemhominumvalenliam, intelli- quam ad pompam accnmmodmx, et individuaiater
gitur hac viinri prsecipitatio et prsejudicium,quibus se necessitudineconjunctae;quas cum philosnphi ipsi
* Numertintra parenthescsinclusi lineaseditionisad usum Delphinirepraisentant,quo faciliusutilusque indit'
alphabeticuscousulalur.KDIT.
589 DF, CONSGLATiONEPHlLOSOPHljE LIB. I. 590
uli cadem tnlerant. * El dextera qnidem ejus libellos, sce-
lubilique maleria perfectae; quas, post ,\ 12
texuer.it. vero sinistra gestabat. * Quse ubi d poi ticas
prodente, cognovi, suis manibus ipsa Qua- ptrum
rum speciem, veluti fumosns imngincs solet, caligo Musas vidit, nostro assistentes e loro, fletihusqne
'
qiia:dain heglectsc vetuslalis nbiluxcrat. llaruni in meis vcrba dictaulcs, commota paulisper, ac lorv s
exlremo (5) marginc n, in supremo vero © legebalur itiflammnla ' luminibus : Quis, inquit, has s scenicas
in extum. Atqtie inter utrasque litleras, in scalarum mereiriculas ad bunc (5\ segrum permisit accedere?
mndum, gradus quitlam b insignili vidcbantur, quibtis qusc dolores ejus non modo nullis remcdiis foverenf,
* ah inleriore ad snperius elcmentum esset a-census. verum dulcibus in'uper alerent venenis? Hse snnt
Eamdeni tamen vestem volcntoi iun quorumdain sci- enim qusc L infructuosis affectuum spinis, ' uberem
derani manns, et partirnlas, qtias quisque poluit, abs- fructihus ralionis segetem necant, hominumque men-
INTERPRETATIO.
Formam. 1 Oculis.
b Insrrjpli. * Tlteatrales.
c Ab ima ad summamtiiteram. ""h SlerilUus.
d Prmstttescarminum. ' Fectindam.
« Lecto.
NOT/E.
maximam parlem luvenennt, ideo pliilosophia has B cx qno lacitim est ut libcr el iibellus en sigtnli nrcnt
su s manibustexuitse ipsa pertiibetur, earumque prn- qtiaein iis scripta continerenlur. Deinde eadem phi-
pterca speciem,velitli fumosas imagines solel, caligo Insophia utilis est ad rcgendos aniinos : nnimi quippe
qumdamneglecta vetnstalisobduxitse. Quo lil ut Boe- reguntur, cum scdatis perlurbationibus, tum vorilale
litis.ciijus exiniia Latinitas inversibus emicnt, barba- delecla, quihns philosophia vncnt : hinc, m posiea
ras qiiasdamdicliones,nonnisi apud philosophos usi- dici-inr, Plato docuii tum beatas fore respnblicns ciini
tatas,insoluta sua oralionc usurpare non dtibitaveril. aut pbilosophi regerent, aut reges philosopharentur .-
1 Harum in exiremomnrgine.] V. Spccies phil so- quod allerum philosophix*olflcium iceplro si;'nilica-
phie nunc proponuntiir. Est enim, inquit nosier Bne- tur : sceptrum enim imperii signiim est ; undc Lu-
lius pncfat. in Porphyr., philosophiagenus: species creiins I. v :
vrro ejus dum: una, qum Qewprmxridicitur : allera, Ergo regibusoccisiss<ibversajacebat
qum izp«7nirm,id esl speculativa et acliva. Prior illa Prisiina majestassoliorum,et sieptra supeiba.
species, quae littera e signilicatur, in mera veritatis Quo>l porro dextra sit sinistrn ngilior, ut philoso-
cnnieinp'atione; posterior autem, quse littera n, iu phia nd d«cenrium paratior quaiii ad regciidum,
exerriiatione virtutis versaiur, ut docet S. Aug. I. proptcrea dextra quidem ejus libellos, sceplrumvero
viii de Civ. Dei, cap. 4, ubi Socrates, itiquit, in acti- sinisira geslubat.
va excetluissememoratur. Pylhagoras vero magis con- * Qiirt; ubi poeiicas.Mttsas.] Musneferuntnr esse
templativmquibus potuil inlelligentimviribut instilisse. virgines quspriani, qucp, Plicebn praBside,raniiinihiis
Proinde Plalo ulrumqitejungendo philosophiamperfe- opemntur. Hse Rnetio sii"l dnplici- generis, nenipe
cisselaudatur. et philosophkm: illse pcrtui batione, hm no-
Theoria quidem iu supremo, praxis in extremo Q poeticm, tinne clara el disiiucta ilucl* judicani.'
margine legebalur. quod judice ipso ArNtotele, con- Poeticn mnsse dictintur, quae periurbationibus ob-
teniplaiiva praesiet acluosse : gradus tainen sunl, c.TCatsequidqird perurhaiioiiis csl, illud prohant ct
quibus ab uiia ad alleram asceusus liat ct desccn- loquuniur : unde pro diverso gencre aul pertutbatio-
sus_: quin nec exerciiatio virlntis sinc veritatis cnn- num aut enrum ipiibus peilurbnlioncs excitari pos-
templaii ne pniest, nec conteinplalio verilatis sine sunt, hse Musa; vtilg.i novem ninneraniiir. Ilinc eas
excrciiatinne virlutis debet e-se. Tnnriem manus Plato, I. x de Rep., pntat e sun civitnto esse expel-
'hominiiin violenlorttm,qui scilicd prsecipilalione anl lend s. Recte, inquit Tullius u Tusc. a Platone edu-
prajuriico philosopbnli, ncqnc veril.lli consideran- cltntur poeta ex ea civitqlequam 1'nixlille, cum mores
ilae, neque virmii exereend.i: sluduerunt, voces phi- optimos et opiimumreipublka ttaium exquireret : cni
losophicas panit;« sunt, et particulas, qnas quisque consemiens S. Aug. I. n de Civ. Dei, c. 14, Plaioni,
potuit, abstttlerunt. Rnm. l : Qui, cum cognorissent inqnit, polius patma danda est, qui citm ralione (or
Deum, non sicul Deum glorificaverunt,aul gratiasege- maret quatis esse civtas debeot, tattquam adversarios
runt, sed evaiiuerunlin cogilationibussuis et obtcura- c'viitilis poetas tensuit urbe pellendos. Homo quippi*
tum ett insipiens cor eorum ; diceniesenim se essesa- seu veritaii seti virtuti stinlenl, exuerc poiins dcbet
pientes, nulli sunl.
1 Dextera...facli
libellot... seeplrum sinistra gestabal.] Musa;islae
vetcres quam novas induere perltirbationcs. Ilinc
nunc riciintnr assUteniestoro Boeiii, illius-
VI. Denique philnsophia?usus propnnilur : nam phi- que fletibusverbadkiantes : quia niinc Roctius videl<r
losophia uiilis est ad cseiera« riisciplinasrapesseiidas , pei lurbaiione obrui, nihilque aluid qiiam qu«d per-
ct :«I regendos anitnns, quod libcilis sceptrnijtie si- *> turbatio <lici.il, prolerre. Hinn e.cdem Mussetorvis
gniftcatur. Prirnum quidein philosophin niilis est nd
eaeter.is ilisciplinas capcsseudas : qtiatenus hinc erri philosnphisc luininibus aspici ferunlur : quoniam vc-
as, cui inveiiicndse philosophin stmlct, peiturhn-
roris vitandi, in>ie vero veriiaiis invenieudsc leges lionibus, <]iiibns h;e indulgcnl MnMe, iinperiilnr.
pnescribit: unde Tullins sscpe, Philosophia, inquit, Vetus ext, ait Plalo I. x d« philosophimet
omnittmmaler artium : laitdamlarum omnitimarliutit p°etices dissensio. Hiuc ipsscUepnh., Mussc ntinc vocnntnr
procreatrixel quasi parens : nec rero sine philosopho- meretriculv scemca, et Seirenes usque in exitium dul-
rttm ditciptina genus et speciem cuju*qnerei cernere, ccs, qtiod blnudi.iis, rebus fictis ct cantibus suis in
neque eam definieudoexplicare, nrc tribuere in parles erroiem viiiiimqtie niriucaul : Seireues eiiitu <|iiibu--
postumus, necjudicare qumvera qtuvfatsa sunt, neqite dam 8'<nt nieretrices, qu;e riccepios naviganics ai
cernere consequentia,repugnanliu videre, ambiqttadU- Siimmamcgesiatem redigint; aliis siinl ninnsirn m:i-
linguere; qimd pliilnsnphiaenfliritini libellis si;n lica- rina mulicribus parliin siiniiin, qitae vocs suavitntc
tur : libellusenim di itur n liber : liber antein, nnclore nau as sopiant, sopilosquc dcvorcnt :
priBiereunics
Isidoro, lib. vi, c. 12, est inlerwr tunica conicis, qna unde Ovid. in de Art.:
in
ligno cohmrel, qwt auiiqui scribebant; iinrie Plin.
1. xin, p. 11, /n palmartim, in iiiil, (otiis primo scri- MonslramarisScireneserant, quaevocecanora
ptitatwn, deinde quorttmdam arborum libris; quori el Quaslihelarimissasdetinuere rales.
Cassiudo;us indical I. xi Vnr., cp. 3S, uhi de chnrla : Proplcrcn escdem Mtissc dicuniur dolores Boeiii
891 AN. MANL.SEV. BOETH 592
(es assuefaciuntmorbo, non liberanl. 13' Al si quein A esset mnlier lam imperinsaeauctoritatis, obstupui,
- profanum, uti vulgo solilum vobis, blandilisevestrse visuque in lerram defixo,
quidnam deinceps esset
delraherent, mintts moleste ferendum putarem, niliil actura, exspeclare lacilus ecepi.Tum illa propius ac-
quippe in eo nostraah operselsederentur. 14 *Hunc ceriens, in extreiua lectuli mei parte consedii, meum-
vero « Eleaticis atqtie Academicisstudiis innutriium? que intueits vullnm luciu gravem, (10) atqne in hn-
Sed abite polius ' Seirenes usqne in exilium dulces, mum mceroredejecmm, bis versibusde nostrscmeniis
uieisque eum Musis curandum sanandumque relin- perturbatione conquestn est.
qtiite. Ilis iIIedchorus increpitus, dejecit humi mce- 10METRUMMI.
stior vulltim, conlcssusque rubore verecundiam, li- ARGUMF.NTUM. — Philosophia mentis Boetianmpertur-
iinMi(5) iristis excessit. At ego, cujus acies lacrymis balwnem descripttira, velerem ejtis de cmlo, et de
omninalura scienliam cnin ea confert.qum nitne
mcrsa caligarat, ne dignoscere posseniqu.xnamhsec videlurejusdemde rebus omuibus ignoratione.
INTERPRETATIO-.
Extf nettmet vulgnrem. c Dialecticiset Plalonicis.
b Labores. d Turba objurgata.
NOTiE.
dulcibtisinsupcr alere t enenis; affeciuumspinis raiio- h.ahpiv. ah EcademoHeroe : unde Ilnrat. Epist. I. n,
nis segelemnecare; mentesassuefaceremorbo, non li- epist. 2 :
berare.
Pbilosopbicseautem Mussedicuntur, quae pertur- n" Sc.ilicetut possemcurvodignosccrcrectum,
baiionibus cxulse, ut claro dislincteque cognoscunt, Atqucinler silvasEcademiquserereverum.
sic judicant: unde ntinqtiam fnlluntiir: has Plato, I. Atqui Boetiusin dialeclirisel Platonicisrioctrinisexer-
x de Rep., latidans vocat divinnm genus, cnsqtie in citatissimus fuit : in dialecikis quideni : quia diale-
sua civitate atlmitlit. IIc, tugalis Musispoeiicis, Boe- clicos lihros Aristotelis (qui, judicio Ciceronis, I. i
tiiirn deinceps dncebunt. de Orat., de raiiorie disserendi niulto plura qtiam
1 At si quemprofanttm.] Pro'antis dicittir et bcus oinries magistri mulloque meliora dixit) transiulii et
ethomo; 1° locus profanus isvocatur qui qtiasi p<o- coinmeniariis illustravit. In Platotticisvero : progres-
cul a fano posilos, sacer non est : quo modo Ên. su cnim patehit Bociium Platnnicirum opiniones re-
xn, v. 778 : cte inlellexisse, iisque fuisse addictissimum.
3 Seirenes
Tuqneoptima ferrtim usque in exilium dulces. \ Selrenes,
Terra tene : coluivestrossi semperhonorcs, Graece,Zetpfivs;,unde et per ei et per i Inngnm scri-
Quoscontra/Eneadaebollofecere profanos. bitur, duplicis sunt generis, nempe terrestres, et
2* Hoirio profanus ille habetur qu| quasi etiam a marinse. Terrestres, fucorum genus, nostris physicis
fano procul, sacris non cst iniliatus : queniadmoduni dicunltir «7TO TOO quod bcstiolseillaeconira-
o-eipto-Oeu,
Êneid. vi, v. 258 : cia memhrana curvaise jaceant : de his loquiitir Pli-
nius I. xi, cap. 16; sed de his nunc non agiitir. Ma-
Procul,o proculesle profani, rin;Csic dictse vel tim-oT«f tretpcr.;,a v nctilo,vel arro
Conclamatvates, loioqueabsistkeluco.
TIUrrvpetv,adecipiendo, quod cantu suo imprudentcs
Philosophia crgo nnnc eum bominemvocat profa- advenas devinciant ilecipianique, feruntur Achcloi
iiutn, qui prsecepiis philosophicis non imbuttis, ab " lluvii et Calliopes filise; superne virginibns, inferne
ipsn pbilosophia alienus est: sic Horatius imperilos piscibussimiles. Trfesnumeranlur, Parihenope, Len-
iiomines et a Musis aiienos, a suis carminibus, tan- cosia, Ligea, una voce, altera libiis, leitin
a
qiiaui profanos sacris, nrcens, cnnil I. m quarum
Cnrm., lyra canat, omnes tanla canlus dulcedine, ut nauias
od. 1 : Oviri.ni de Art. :
sopitos naufragioperdaut.
Odiprofanumvulgus,et arceo :
Favete lingtiis: carminanonprius MonstramarisSeireneserant, qusevocecanora
Audita,Musarumsacerrios 15 Quaslibetadmissasdetinuere rates.
Virginibuspuerisque canlo. Ex qun faclumesl ut quidquid animos hominum
Quare philosopliia, quse nunc ulitur hac loquendi cnrrumpi', illud Siren vocetur, sicut lloratio, Serni.
fnrma, qn;c Grsccis atrzatwmtai;, Ciceroni reiicentia I. n, snt. 3, viianda es'. improbaSiren desidia.Sic ijsi-
(iicitnr, qna vid<licetoraiio sic contrahitur, nt vix lur Mus;cpoctic.T.perlurbniionuinparentes, aut sal-
npparcat quiil dicturus fucrit oralor, ita videtur lo- nd lem nulrices nunc vocantU'-Seirenesad exitiumsive
qtii : Si, o Musx poeticx, aliquem philosophiaeigna- lur perniciem usquedulces: hinc eardemMtisaejuben-
rum, ut vcster inos est. a rntione ad perturbaiionis abire stibeuntibusque Musis philosophicislocum
ohscquiuin d.etrnhcreiis, id minns moleslum mihi cederc, non ante tamen quam abtristiiinm ipsa philosophia
videretur : sed Bociiuni in omni philosophisegenere pergraviter reprehensae.-suamque testane :
vcrsntissiiuum... cseiera reticentur. Sic Juvenalis : unde chorus ilte dicilur increpilus(increpari idem
quod verbis aliisvc signis gravibus reprehendi) et de-
Majorumprimusquisquisfuitille tuorum, jv/'ct.sse Aumimmsiiorvitllum.Abiit landem chorus ille
Aut pastorfuitaut illudquod dicereoolo. ct limen iristis excessil; nptimis enim philosophiae
Sic Virgilius vcrsu notissiino : inslituiis non prius iinhtti possutnus, qiiam Musas
Quosego ... sed motosprsestatcomponerefluctus. illns, similesque pcrlurbationiiin veritali invenienda:
Hunc vero Eleatkis alqtte Academkis.] Dialecli- contrariarum catisas valere jusserimus. Quanquam
cis el Platonicis : studin enim dinleclica vocantttr illse perturbationes sscpe remotis his causis adhuc
Eieatica : quia dialeclica fertur iiivenci a Zennne, persevemnl: unde philosophia de mentis Boetiana:
tic conquestaest.
qni, quod ortus sit ex Elea, voeaiur Ebaies. Est vero perlurbatione
*
Elca, attciore Strabone I. vi, civitas Lticanisea Pho- Quorigenerntim lijricuma lyra, utpoie lywe siv<!
censibus comlitn, Parmenidis ct Zenonis Pytlmgori- firiibiisaptnlum, speciatiinAtcmaniumab inventoredi-
corum pntria. Siudia auletn Plalonica appellnntur citur. Estaiiiemcannen constans ex uno generever-
Academka, quod Plato priraus in Acarieiniaphiloso- sttitni, qttoium quilibet componiltir ex quatuor ulti-
plii.im proressus sit. Est vero Acadcinia ncinorosus inis versus heroici pedibtis, ita utpost secundum-pc
exlra et propo Aihenas loc>ts,qni prius dicitts fuit <i ni syllaba supersit.
593 DE CONSOLATIONEPIIILOSOPHliE I.IB. I. 594
lleu; quam proecipili niersa profundo A Hic qtiondam ccelolibcr apcito
Mens hebet, et, propria Ittce rclicla, lg Siietus in scihcrios ire meatns,
17Tendit in exieruas ire lenebras; Cernebat rosei lumina solis,
Terrenis quoties flalibus aucia, Visebat gelidse sidera lunae,
5 Ctescil in immensum noxia cura! 111El nuseciinnuevaens stella rccnrstts
INTERPRETATIO.
Heuquantum menshumanaimmcrsaperitirbationinii incremenlo!Hic Roetiuso/imnonimpedituscmlopatente,..
oiarirapidoaltoqueofclundilur.suoûe/Mminepostna/iito, solilus sua cngiialione ascendere ad regionesccelestes,
tititlur rtterein caliginemexleriorem,cumsollkitudono- aspiciebalradios solispurpurei,inluebalur formamItina
cens, aspiralionibusterresttibus lurgida; i-.Hfleiursummo friqidm, et quotquotstellm habent rcversiones erranies
NOTiE.
1. PrmcipUimersa profundo mens.] Quse mens suis Irant: sed baccrescente cura niiiiuitur viftusnicntis :
pftriiirbaiionibus, proesert.m vero nimia rerumcadu- unde divinus pratcepior Cbris'us, Matth. vt, hahc
carum.sollicitudincafflcitur, haec ab iis imiiiergilur, solliciludinem plurihus eonfmat argumenlis, sum-
veluti qnodam inari, quod sit et profnndum et prae- mam Dei providentiam'coiiiinenilaturus nnde S.. '
ceps. Profunilum quideni; quod illa affectio nienti sil Paul.ad Pbilip. iv, Nihil, inquit, sollkili silis; unde
altissimis radicibus infixa: proccepsvcro, quodeariem S. Petrus ep. I,c;v, Omnem, ait, sollkiludinem
afleciio, inslar cujusdam furias concitaia, prsecipitem vestram projkienles in Deum : quoniiimipsi cnra esl
niemem iu errorein viiiuinque ahripiai. ] de vobis; quibus posilis, nihil mirutti si haec cura
JJ
2. Hebet.] Hebere proprio dicilur gladius, cujus hic dicatur noxia.
acies retusa est, iranslatione vero illud omne, cujns 6. Hic quondam.] Boeiius. Nimirum a quaestione
motus languet. Sic Virgil. Mn. v, vers. 595 : infiniia , qtiam Gr*ci Bitrivappellant, ad deliniiani
Sed enim geliduslardanle senecta controversiam.qiiam iidetndicunt u7roS£<nv,'progressa
Sanguisbebet, ftigeniqueedeiaein corporevires. philosophia, coiiiiiiendat cain, quse quondam fttit
Sic Tulliiis i, Tuscul., Quemndmodttm,inquit, qui in Boetio, rerum rialuralium nolitiam, prsescnlem
aculis ocuis deficienlemsolem intuentnr, asveclum om- ejusdem ignorationem slalim diclura. Praeterita au-
nino amitlunt, sic mentis acies seipsam inluens r.oii- tem Boetii noiitia , ul nunc dicitur, ma^na fuit tani
nunquam hebescit.Aiqui mens humana quanto inagis de ccelo quani de loicrra. Primum enim Boetius coeli
perturbaiicnibus obruilur, lanio minus veritatem con- sciens, cognnvii, .olem, lunam et stellas;2'ven-
templari poiest : adeoque hebet. Hinc S. Gregor., tos, qui a siilcriluis velui effecitis a cansis oriuntur;
3° Spirilum Universi, a quo, velut a causa ipsa si-
prol. 2, part. in Ezechielem, mens, inquil, quanio deta moveniur. Deinde vero idetn Boetius terrae
circa lerrena plus salagit, lanlo in his qumsunt cmleslia
minus vidtl. scicns, cognovit varias anni tempeslaies, 1° vernam,
2. Propria luce relicta.] Menli noslrm insilum est 2° auliimnalein variasque nalurse causas. Hinc idem
ab ipso nostrae mentisauciore Deo qu<ddam liimcn, Boetius ntinc dicilnr liber cmloaperto; quatenu.sejus
quo ipsa sc mcns crroribus viiiisque extitam cogno.s- inens, veluti cxcnsso corporis jugo factoque sibi per
ccre conjiincaniqiie cum divina mente senlire pos- abditas ipsius seiheris plagas itincre.cogitaiione non
sil: sed Imclumine frui nolunt ii qui suis obseqnun- (C niodo attingit, sedetiam pervadit coeluin : quare ad-
lur perturbalionibus. d.iiur, Suetusin atherios ire tneutus. Quaj omnia seor-
3. In externasire tenebras.] Licet qiisndam menti sum exponcnda.
nostra: insiia vel potius innata sit cogniio, quod la- 8. Cernebatrosei lumina soits.] I. Boelius cognnvit.
meii nieusenrictiilinitasilsuisqucpei turbaiionibusoh- solem; cujus rioctrinse, iit etsequentium inelior tes-
nnx a, propterea dnplici subjacet t<nelirnrum gencri, tis esse non potest, quam ipse Boetiiisde se snb per-
domeslico videlic.d et exlerno. Doincsiicui lenebrae sona Iphilosophlae loculus. Sol atnetii, inquit Tul-
versantur iiiignorationeeorum qua: necpossumus iicc lius, de Nat. deor., dictus est, vet quia sotus ex
debeinus cognoscere : de his lencbris vulgo dicitur, oinnibussidcribut est lanlus ; vet quia cumexorlus est,
obscuriilis cccleris sideribus solits appnret : quare qui
Nescirequsedammagnaparssapienliae. hujus sideris naturam perspeciain liahuerii, hic ii>
Exlernse vero tenebrae sunt ignoranlia eorum qu.ne cogitatione rcrum ccelestiuitiversaiissimus haberi po-
c.uin possimusdebeamusquecognosccre, periurbai'o- tesi.
nibus obcaecati nescimus : sic quidani in suinina 9. Visebat gclida;sidera lunm.] 11. Boelius cognovit
sui Deique ignoratione versanles, quas cogiiationes Iunam : sicut ipse etiam testalur. Luna autem, in-
in solum Deum conferre debereiu, has in r<s creatas quil Tullius ii de Nat. deor., a lucemlpnominata : ea
conferum. Ut autem cseteris perlurbationibns, sic esl enim Lucina : ilttque Ut apud Gracos Dianam eum-
ninua praiserlim rerum caducarum sollicitudincob- que Luriferam, sic apud noslros Lucinam in prtriendo
caecamur: unde nuncmens bumann dicinir in exier- invocanl, qua eadem Diuna. Scilicet ut sol pcr diem
ttas ire tenebras, quoiies in immensum ejusmodi cura solus, sic luna per tiociein solalucere videiur, unde
cresciu Cum porro eadem meus huniaiia ex ignora- j) | vocatur nociilnca : unile etiam ejus notiiia magnam
tione illa in errorem, ex etrore in viiium, ex vitio astrologiae Boelii aflert acccssi.>ricm.Sed cur Philo-
in pcenasaeternas lipsa cadat, proptera auctor noster' sopbia hic vocat siclera lunrn? cttm lunn unica sit,
baec scribcns potuit ea cogitare quae referuntur Mal- sidus aulem virieaiur signum ex pliiribtts stellis com-
llisei \xn. Ligatis manibus el pedtbus ejus, mitliteeum positum, ut Aries, Andromeda, elc, qttia, inqttam,
in leiiebras exteriores : ubi S- Gregor., Interiores t' - sidtts dicitur corpns omne, quod splendida sua forma
nebrm,ait, suntcacitas cordis; exleriorestenebrwater- a comniiini Cirt^rorum lurba distinguitur-: sic enim
ice damnalionitnox. eleganter dicitur : et hubet sua sidera tcllus; sidtis
i. Aucta terrenis flatibus.] Voluplate nimirum ct qtiippe dicilur nb sISoj, fornia sive species,Spiritu' in
/loniinum, quibuscum vivinius,existimatione,quibns, ; miitato, (|uod raruin non est.Cur vero luna vocatur
ul ignisflatibiis.nostraperturbatio alilur.Nimirum cum gelida? nisi q<tud luna praicst nocii, quae, absenle
mens humanacoujnngalur primum<|uidcmcumcorpo- sole, vicino die est frigidior.
re, deiude cum illis sive rebus, sive personis, quibus 10. Etqitacunque vacjosstella recnrstts.]III. Boetius,
priniaillaconjunctio videturservari.propiereahsecre- seeliain leste, cognovit pariier sielas : nrtn soltini
rum caducarum cura, agentecnrpnre, nascitur, agenli- quod speclat earum qualiiatem, qnod magirum esset;
iiusqiie cum rebus tuin personis conoborata crescil: verum etiam , qtiod maitis csi, qnod attinet ad earum-
res quidem agunt suo coniaciu : personse vero snn dem quantitatem. Stcllseautem duplicis stinl gene-
de rebus islis ei.isliinatione, quam exemplo demons- ris, nempe inerrantes et vagse. Stella» inerratncs.
595 AN. MANL. SLV. BOETII 5S6
Exercet, varios flexa per orbes, A 1-5 Quis volval slabilem spiritus orbem,
Comprensam in numeris victor habehat. 20 Vel cur Hesperias sidus in undas
19 Quin eliam causas, unde sonora Casurum, rutilo surgat ab ortu :
Fiamina sollicitent oiquora pouti; Quid veris placidas lemperet horas.
JNTERPRETATIO.
convertte per circutlus diversos, has summa colle- ritus converlatccelum constans, aut quure aslrum in
c as periius tenebat. Praterea consueverat inquirere aquas vespertinaslapsurum emineat ab oriente purpu-
eausat quibus venti frementeslurbent planitiem maris reo;quid moderetur dies tranquillot veris, utderoret
aquatam, easque reddere: non secus ac quisnamspi- terras floribut pttrpureit: quid \ecil,ul autumnusabun-
NOTiE.
qu;« vulgo dicuntur fixce, sanl sidera lucida, quae catur Pontus, ex eo quod mare omne nominatur
eamdeiu inter se distautiain , sensu arbitro, semper ponius, forle a irovo;, labor, qiioiiiam plciium est
servare videulur : hse auieni stelhe innumerabiles laboris. Virgil., ecl. ix, v. 57 :
sunt: unde Gene-. xv, Numera ttellas, ti potes: et Et nuncomnetibi stralomsiletaeqnor,et omnes,
S. Aug. xvi de Civ. Dei, c. 23, Nec, inquit, omnes Aspice, ventosicecideruntuiunnurisaurae.
eas videri possecredendumest: nam qnanlo qnitque ' Et ecl. 6, v. 35 :
acutiui inluetur, tanlo plures videl: quin orones philo- Tumduraresolumet discludereNerea ponlo.
sophi fatentur in lactea via innumeram esse ejusmodi B
stellarum mulliluriinem : quare hanc multitudinem Ex qnibus patet quam ingeniose venti dieantnr
perspectam habere non pomii Boetius. Stellaeautem loltkilaresive turbare mquoraponti: cuui xquor pro-
vagae,quaevulgodicunlur planetm',suntsideraopaca, iirie non tatn mare notet, quam ejus planiliem, qua?
quseiiiviccminodoacceduiii.iiiodorccediinl:quareiu- flant.bns ventis iurbatur.
ler illa sol, ut pote sidus lucidum , a recennoiibus 15. Quisvolvatstabitemspirilus orbem.]V.Boeliusad-
l>hlosophi-inon recensctur. Illivero planetse alii sunt ditsecngnovisse illuni Universi spiritum, quemPlato,
iiiajores,quipalamanteociilosoinnitiiiiversaiiiur,iieiii- Aristotclcs, Cicero, Virgiliusplure-que cx antiquis au-
pe Saiurntis, Jupiier, Mars, Venus, Mercurius Ltina: ctorihus agnovcruiit : qui quidem spirilus uihil est
el hos numero comprehendere polnil Boeiius : ulii alind <|iiaui corpus quoridnm subtilius, quod per
sunt ininores, qui non nisi sumnin cum labore ani- c:etera toipora diffiisum h;cc juxta leges raolus a
madverluntur : quales sunt prope Saturnum , Jovem De i ipso statutas inovel. Virgil. Mn. vi, v. 724 :
et Martem, qui propter a dicuntur satelliies Satumi. Principiocoelum,ac terras, camposqueliquenles,
Jovis et Mariis. Imo, nl ciiin Scncca loquar, mulii Lucentemqueglobumlun.e,Tilauiaqueasira
praeter hos p<r secrelum cunt, iiunquain lniinanis Spirilusintusalit : lotamqueiufusaper artus
uculiseuntes : ueque eniin omuia Deushinnanis ocu- MCnsagilat molem,et tnagnose corporeniiscet.
lis noia fecit. Quod tandem PJiilosophia hic nun lo- Inde liumiuumpecudumquegenus,vilsequevolanlum
Et qttaemarmoreofert monsirasub sequoreponlus.
ijuaiur nisi de planetis, iisque mnjoribus vel ex eo Igneus est ollisvigor,ei ccelestisorigo
p.ilet quod dicai bas stellas vagos recursus exercere; Semiuibus:quantutnnonnoxiacorporatardant
qiiatenus recurrendo ab en i|uod primum tetiueruui Q Terreniquehebetant artus, moribundaquemembra
ner, recedunt, et varios per orbes flecti, quatenus Hinc meluuntcupiuntque, dolent gaudentque: nec
sui sunt singulis, quos animadvcitiinus, planetis [auras
circuitus. Deniquevicloridem est quod voii compos : Kespiciunt, c laussetenebriset carcerecaeco.
sic fenini, auctore Servio, intelligendus est Virgil. HincPhilosophia nunc docet spiritum illumvolvere
iii Georg., v. 8 : ttabilem orbem et causam esse non solunf cur sidera
Tentandavia est, qua me quoquepnssim orlanlur et occidant, verum eliani ciir rutilus sit
Tollere humo,viclorquevirumvolitareper ora. eorumdein orlus. Priiuuin quidem votvit stabilemor-
13. Unde sonora flamina.) IV. Boetius se quoque bem: quia cnnvertii coelum, quod cuin eadem sem-
fatetur cognovisse veniorum catisas. Ventus eiiiui ciai periiiagniludinp, figina, etntolionc.sensu jmlice, affi-
geiieratim est motus aeris bucetilluceffluenlis: hinc mare ur, idcircodiciliirtlabile: proptereaeniuilerra ipsa,
venlut Scaligero de Caus. I. 1., c. 67, plurihiisqnc et aer, in quibi s tamen magna est foniiariiin
uliis dicilur a veniendo;quod veniresilmoveri, ventus estcur vicissitudo, ttabitia corpora vocantur. Deiude causa
aulem aeris motus. At venlus duplicis est generis pio ; b ea sidera oiianiur et occidant: sicut enim navis
duplici modo, quo aer huc illucque effluere potesi. praeseriim qua circumfundituraqua abripitur, ita sidera,
Alicr ventus lit iiube corruenie, non secusac videmus ab en opaca, ciijiismodisunt planetx', ctiomelae
casu arboris, turris, aut cujitsdain alterius ingenlis Poetaequo circunifunduniur, spiritu converli possunt.
corpnris veniuin excitari, n.miruin, proper illum bac etautem ortum obitumqtieastroritm describentes,
ab el in aquas peracto cursu
curpoium inotorum circuitum, sine quo nullus in reverti aquis :emergere,
mundo fleri poiest molus. Hoc modo oiiuntur teni- D uudis. Seseallo lingunt sic aiunl : Eois qua sol exsurgit ab
pesiaies sae.pequidem iu tenis, sed ssepittsin mari. linqueitsAuroraqua gurgitetollunlsolis equi. Croceum
Alter venius iit vaporibus a sole per aera raresccn- et exoriensel cum cubile. liuit Oceanonox. Sol quoqtte
secondet in undas, ctc , iideinque
tibus,qiieinariiiii'riumvideinus ventum lieri in pomo, aquas illas in
liguo viridi et vulgat < v.ise, quud Molipilam vocant, quas sidcia se condunt, vocanl Hes-
diiin liacigniariinoveiilui'. Atqui Boetiuscognitissidc- perias ab ea siella quae vucaitir Hetperut : Inftmti
ribus prscserlim vero sole, ejusinodi venloruin cau- enini, inqiiitTull. n deNat.' deoruni, quinqueerraiuium
sas cognovit: qtiaitdoqiiirieinsole movenlealiquando lerrmqtte proximaslella Veneris qum Qwafdpo;Grace,
lil, ut aut nubcs corriiat, aut vapor rarescat per Lucifer Laiine dicilir, cum antegreditur svlem: cum
aera, quodcmn Irequeniius coniiugat in mari quani v. tubsequitur autein, Hesperus. Unde Virgil., ecl. x,
III lerns propter inajorem aut niibnnii iinmiiientiuiii 77 :
aut vaporuui exstirgentium copiain, idcirco sonora Ite domumsalura?,venitHeSperus,ite capelhc.
flamina niinc perhibcntur aquora ponti sollkilare : Denique idem spiritus cfficere potestcur ortus si-
mare en.m nppellatur et aquor et pvutus ; aquor deriim sit ruiilus, dcusando scilicet vel relaxamlo
quiriem, quod aquaesuperfi ies .rqualis undique pon- nubes, qnibus, Inmine varie modilicalo, varii exhi-
(ietibns.vlatiissiuiasii: iindcTullius, nAcad qi\.,Quid beri possuul colores.
tuinplanumv.delur, inqiiil, qunm tnare?ex quo ei.um 18. Quid veris.] VI. Boetius subjungit se teinpes-
tcquor illud poelmvocant.Ponius vero, si quibusdaui latem vernaui cognovisse. Yer, ut ait Varro, I. iv ri«
eredaiuus, ab Euiiuo : nisi lamen ip e Euxiuus di- !. 1., sic dicilur, quod tum virere incipiv.nlvirgullaac
597 DE CONSOLATIONEPHILOSQPHI.eELIB. I. 598
Ut terram roseis floribus ornet : A Cogimr, heu, stolidam ccinere ierrani;
10 21 Qu'd dedit ut I 'eno fertilis anno PBOSA II.
23
AiiTumnusgravidis influat uvis, ARGUMF.NTUM. — Philosophia medici personam susci-
Rimari solitus, atque lalentis piens, Boelio altentius considerato, eumdem inier-
Naturse varias reddere causas. rogat; sed eodem tacenle, conjkit ipsum lalorare
' lelhargo, quem ul curet, illius oculosmortaliumre-
22 ûnc jacet effeto Jumine mentis, rum iiube caligantcssua veste detergit.
25 Et pressus gravibus colla calenis, Sed ' medicinse, inquit a, •>lempus cst, non que-
Declivemquegerens pondere vultum, relse. * Tum vero tot s in me intenta c luminibus ;
INTEBPRETATIO.
danter fecundusinslilletvinum racemis lumidis, suelus sirictus vinculis ponderosis circa collum, habensque
tcrutari et occultmnaiurmcausas diversasreferre. Illc, faciemdepressampropter gravitalem viiiculorum, proh
inquain, Boetinscoeliquondam terraruinqne perittts, dolor ! cotjiturspectare lerram pareniem lanli sttlporis.
Nuncluce mentitdebilitatajacet stupidus.ei veluli con-
a Phitosophia. c Oculis.
b Temout etl tanandi. non invehendi.
NOT/E.
veriere se tempus anni, nisi quod lones dicuitt /Sn/>.Jj quibus ut pbysici stttdent inquircndis, sic inqtiisivit
Tempus omnibus nolum, quo I liic commcndatur eas, iiiveniique Boetius. Haee, inquam, natura ob-
cum a propria ratione, tuni al>effeciibus suis. A pro- scura cst: qnia non generali duntaxat, sed singnlari
pria quidem ratione, quae in lioc vcrsntur quod ver debel percipi cogitaiione, quaj ntpnie ab infiniiis pro-
s l placida tempestas, sole niniirum tunc dies noc- pemodum adjunciis penricns, difficillime obiineri
tibus se<|uante: unde dicilur : Quid verit placidas tem- potest. Stias tamen nalura, hsec habct cattsas : ni-
perel horas ; ab effectibus vero nempe a floribus, hil enim lit sine sua cansn. Ilis cau is inquite -.dis
quibus moderata illa anni lempeslas terram ornm, student physici, nt quanirinin, qua a csct>ris iinmi-
quique, qnod rosarmn colores referant, vocainur nibus secernaniur.felicitatemsibipossintcompnrnie :
rosei ui eleganter explical Viigil. n Georg., v. 123 : nam
Ver adeo frondinemorum,ver utile silvis: Felix qui potuitrerum c gncscerecausas.
Vere tument terrse, et genitaliaseminaposcunt. Has denique causas perspecias htbiiit Uneiius,
20. Quid deditut...autumnut. VII. Boeliusconcludit quippe <|uirimari solttus coelum lerramque. consue-
se pariter cognovisse auiumnnm. Autumnus autem Veral tat ntis nalurm varias reddere cattsas. Sed heu!
sive, ut nonnulli scribere malunt, Auctumnus, qui- 24. Nunc jacct.] Mens lininana sic mediacst inter
busdam, referente Festn, sic appellatur, qund tunc Detun, a qtio conriita coiiser'vatur, el cnrpiis, cujus
maxime angeanlur bominum opes, coactis agrorum esl lorma, ul quo magis Deo, nul corpori moveiiii
fructibus : unde Virgil. n Georg., v. 520 : obsequitur, eo mngis gnara (iat, aut iguara : Corpm
Giandesues laetiredeunt : dant arbutasilvae
' enim, ul dicilur Sap. ix, ouorf corriimpitur, aggrarat
Et variosponitletusatituinnus: el alte iQ animam, el terrena httbilatio deprimit sensiim tnulia
Milisiu apriciscoquiturvindemiasaxis. cogitanlem.Deus vero, Joan. i, illuminat omnem ho-
Unde elia it autumnus nunc a Philosophia dicilur mir\emvenientemin hunc niundum. Ilinc periurbalm
pleno [ertilisanno gravidUinfluere uvis: plenus enim recte nunc pcrbibclur !edde;e effetumlumen menlis,
liic idein quod refertus : sicut Virgil. n Georg , v.4 : el instar gravium catenarumvulium ad terrnrn depri-
Huc pater, o Lenaee: tuis hic omniaplena mere : sed Boelius iliciutr calenUpressuscolta,sttpple
Muneribus,libi pampineogravidusautumno secundttm: Sicul Virgil. Os humerosquet)eo similis.
Fioret ager, spumatplenisvindemialabris. 1 Medicina tmpus ett. ] Ut corporis sic nieniis-
Influere vero idem quod qbundare : sicutSeneca ait sitaesunl a'griiudines, qtiamobrem sua est utriiisqnn
fortunminfluenlisdona. mediciiia : unde C c. ni Tusc. qq., Mcdicinaauimi,
22. Rimari.]Perscrutari,penia:s inquirere:qui esiim inquit, cur non tatn detideruia, tam culla, lam grata,
naiurse catisas penilus inquirit, is insiar canis vcna- et probataquam corporis? PhiloSophiaauiem, li pou:
lici omnia dcbet lusirare : unde Physicus, inquit quse in cogitatione versalur, mentis CXITCCI meriici-
Orator. i de Nat. deoruui, est speculaiorvena.orque nain; obscrvatis tamen iis quse a meriici-.corporiim
nalurm. observari soletn: In eniui, 1" aegrosatteniius consi-
23. Naturmvarias reddere causas.] Nalura a.na cor derant: nam medko diligenli, inquit Tullius n de Or.,
dicitur, iu ybai; a <fuw: quarenalura, in geuere priusquom conelur mgro adhibere mcdicinam, non so-
catisaeclficiemis, est causa, a qua res, pracserliui scu- lum morlus ejus, cui mederivol l, scd etiam consuettido
silis, nascitur : in genere vero forinau, nattira dicitur val tttis et tialura corporis cognoscenda est; 2° a:gros
insita ciijtislibetcorporis forma, qua illud a caeieris . alloquuntur, ul quod stta meditatione cognoscere
dislinguatur. Sic conciliari possunt di-crepanies phi- •O' non poluerunl tani de morbo quatn de consuciudiue
losopboruin opiniones : Namque, inquit Tullius n ric valentis ct nattira corporis, id percunclniido ct in-
N.il. dcorum, alii naturam censenl esse vim quamdam terrogtndo eliciant; 3° a'gtis prceserlim silentibus
tiite ratione cientemmotut iit corpcribus necessaros : iiinnuin arimovent, ut taclu jndice, praedicta evirien-
alii autem vim parlicipem ral.onis alque ordinis... lius cognoscantui' : invenla ciiiin morbt catisa cura-
Sunl autent qui omnia naturm nomine appellent, ul lionem csse inveniam medici ptitant; 4° scgros con-
Epkurus, qui ila dividit oinnium, qum sinl, naturam solaniur, causali atit iiulltim esse inorbuin, au( cu-
esse corpora et inane,qumquehis accidant.Sciliccl tia-. rationem rjus esse facilein : Metlici enim inquii
tura in genere causse, duplcx cst, nimirum pritna, Orator. li de Div., quanquamsmpe inlellignttt, lumen
nempe Deus,cujus solerliam, itiquii ideni oraior ibid., nunqiiain mgrit dicunt, eo morboeos esse moriluros.
nulla ars, nulla manus, nemo opifex consei.ui possit Aqii ita Philosopbia ntinc segeriterga Bdiiim.
imilando; elsecunda, videlicet quoridaincorpus di- * Tum vero lotis in meintenta luminibus.] I. Phi
vinitus motum : hoc enim vis esl sine ratione ciens losophia Boetiiuii altentitis cousidciat : ui l.tcla nt-
tnoius in reliquis corporibusnecessarios.At natura in temione non solum iiiorbiiin Boetii, cui mcdcri vult,
genere formaeest unumquodquecorpus, ct si ita pla- sed eiiam consucludinem valcntis, <>tnaturum mcn-
cet Epicuro, atomiel inane. Quidquid sit, non agiltir tis cognnscat : attentio quippe animi ia propria e-J
hic nisi de nalura , in geucre lonnse. Haccaulctii na- philosophix, tit bac prsecipitatio et praijudiciun;,
lura obscura quidem est, sed suas habet causas, infensissiiui veritatis iuvenienda: hosles, vitenliir ;
599 AN. MANL. SEV. BOETll 600
' Tune illo es, nit, qui noslro quondnm lacte .\ pectori meo lcnller manum, ct, 25 ' n,,li'> inquil,
24
"nulritus.noslris educalusalimenlis, in virilis animi pericttli rst, * leiharguni pmitur, communem illu-
mbur evaseras? Atqui talia b contuleramus arma, sarum menlium morbum. Sui paulisper oblitus est,
d
quae nisi prius ahjecisses, invicta te firmitate tue- rcc'>rdabittir farilei si quidem nos ante cognove-
rentur. Agnoscisne me? Quid taces? pudore, an stu- rit. * Qund ut possit, paulisper * lumina ejus,
pore siluisti? (5) Mallem pudore; sed te, ut video, f niortaliuin reriira nuhecaliganlia, lergamus. Haec
stupor opprcssit. Cumque me non modo* lacitum, dixii,*nculosque nieos fleiibus nndantes, contracta in
sed elinguem prorsus mtitumque vidisset, admovit rtigam veste siccavit.
INTERPRETATIO.
* Puer primum; deinde adotescens; postea vir phi- A Pumtnodo.
* Octtlos.
lotophus. ( Cadttcarum.
b Tihi dideramut.
* Lelharqia topitut ett.
N0TJ£.
Mens pnrro dicitur loiis in »liquid intenta luminibut, tatem : qnemadtnodum apud Ciceronem : Amtcut
cunralii|uid iia cogitat, nihil ut ei supersil viriuin ".. per' <eamatur toto pectore.
adaliud cogitandiiiii. SicVirg. iv .cEn., v. 100: Nihil periculi \est. ] IV. Philosophia consolatur
HabestO'aquod mentepelisli. Boelium, ul ipse Bpetins, spe saluiis concepta, quse
1 Tune ilte et.] II. Philosophia Boeiium alloquitnr, illi deinceps proponentur remedia, hs utatur lubcn-
tius : propterea Pliilosophia ait 1° nihil esse pcricu-
ut quod ailenla mcditationc de statn mentis Boetii li ; quia cum mens noslra sit immorialis, hsecnul-
videtnr non potuisse cognosccre, illud al> endem lis nisi errnrum vitinrumqtie csl obnoxia periculis :
Boetio per unciando et inlerropantto eliciat. Ac pri- hic autem nih 1 adverlitur uisi oblivio quaedam,qusc
inum quidein philosophia Boelium inlerrogat de pra> •mminenlis erroris aut vitii nota non c.st; 2* men-
terilo menlis Philosophiani doctae siatu, cujus ini- lem Boetii gener.uim pati lethargum : nam lethargus
tium, progresstun et perfectionem optime comparat est vinlenta rerebrr cnmpressio, unde lorporel inex-
cum homiiie, qui virilem a-tatem adepturus lacte pri- pugnahilis fere somni necessitas, rerum omnium
mum, poslea cibo graviore alitur : Nostro qnondam ohlivio, et raemis defectio nascitur: hinc qui hoc
lactt nulrilus, noslris edwattts qlimenlis. in virilit nnrbo afficiuniur, hos niedici landiu curant percuti,
aniinirobur evaserat. Sic S. Paulus s milcsClirislianae pungi, uri, aliisque mcdis cruciari, donec, rclaxato
viiae pcriodos dcscrib<*r-s,I Cor. III ail: Tanquam cerebro, vigilia, attientio et memoria iu iisdem re-
parvu is iu Christo lac vobis potum dcdi, non escam: novaln nascatur : raens igitur propter quamdam si-
nondum enim poteratit; et llebr. v: Facii eslis, qui- inilitudincm tum dicitur pati lethargum, cum rerum
bus lacte oput sit, non solido cibo; ad quod respi- ante cognitarum immemor I ebere videtur : quod
ciens S. Petius cp. I, cap. u : Sicut modo geniti in- communisdicitur illusarum menliummorbus,quateuus
fantes, inqiil, rationabile sine dololac concupiscile,ttl C uientes nunquam errant, nisi inunemores primorum
ineocrescaiis n salutem. Lac autem Phi'o.sophisesunt vcritatis principioriim, prsecipilatione et pracjuriicio
pruicipia, qu;e sola animi altenii >ne innotescuiit; judicent; 3° mentem Boetii speciatim esse oblitam
cibus aiiietn gravior, suni conclHsioncs,quaj ex ejus- sui; est enim v i maximum, inquit Tullius i Tusc,
nioili principiis majori quodam labore inferiintur. animn ipso animumvidere : etnimirum hanc hubet vim
Deinde eadem Philosophia Boelium interrngat de prmceptumApollinis,quo monel ut se quisquenoscal :
prsescnli statu illius meiiiis, quae nnn ob aliam cau- non enim credo id practpii, ul tnembranosira aut s'a-
sam dicitur cecidisê, periiirhalioiiibns victa, quam turam figuramve noscanitts, ttequenos corpora stimus,
quod abjectis armis philosophkit, his noluerit uli. nequeego libi dicens hoc corpori luo dico : cum igitur,
Arma aiitein illa simt praeceplaphilosophica. nosce te, dicit, hoc dicit, nosceanimum tuum : nam
Sed Philosopliini nterroganlj n«ii respondet BOP- corpus qtiidemquasi vus esl aul aliquod an mi recepta-
tius, non pudore qiiidem, qui lesle Hnralio aliquan- cnlum: ab animo tuo quidqttid agilur, irfagitur a te :
do infuns prohibet profari. sed ttupore, qtii qnod sit hunc igitur nossenisi divittumesset,non esselhocacrio-
veluti duriiies iiicnl s, qu;n ciiam solliciiata nmi ris eujusdam animi praceplum, sic, ut tribulum Deo
seutil, propterea et cogitalionem et loeuiionem, sil, hoc est seipsum posse cognoscere. Ex quibus se-
cogiiationis signum , impedit: hinc Roctius sttipore quitur lncnfem humanam non prius posse philoso-
oppresûsdicitur n«n iii"do taeiius, serf eHnguispror- pliari quam seipsam noscat, ut quse ob<ilasui est,
tus, et iiiutus; quasi tacitus iulclliâtur qui linguam ha3C spcciatim letlmrgo laborare merito dica'ttir;
liabcns Iingua nnn utilur ; elingtiU,qtii lingua captus 4*ineniemBnetiipau/isperlantiimesseol>/i(amsui,quod
sal em halhuiire polest; inutiis deuique qui milla- anlecepta animo notio sui sit innata : unde ad pri-
lciius poiesl loqui. Sic Tullius dtxit tnulum fortim, > mam Phiio-ophise arimonilionemeadem mens recor-
itiitgiiemcuri-tm, el lactlain ciiilatem. De sinpore l<>- dabitur sui.
cutus Virgilius. III Georg., v. 520, canit de lauris : * Quod ut possit. ] Dcnique Philosophia Boetium
Nonumbraealtorumnemnrum,noninolliapossunt deinceps curatura, ejusdem oculos, mortalium in rerum
Pratamovereanimuin.nnn quiper sava volutus nube caliganles, fietibusqueundantes contracta ru-
Purior electro catnpumpctil amnis: at tma gam vetie abttertit, el siccavil: quae conlinnato prae-
Solvnnturlatera atque oculosstuporurget inertes. dicto Pbilosophia: symbolo, non lam de corpore,
* Admovil pectori meo manum.] [II. Philosophia qiiam de mente iutelligenda sunt.
Boelio admovet inanuiii, ut evideutius percipiat Priinum igilur oculi Boetii morlaitum rerum nube
morbi illius causam. Sctilaiitem medici cognitocor- caligabanl, quod cjusmens caducarnm rerum pertur-
tlc, bonam vel inalain corporis valeludincni cogno- hationibus, amore,v. g., aut desiderio obscuraia vi-
scunt, quod cordis inotus causa sit reliquarum cor- dcbatur.
poris affecliouum : ita Pliilosopbia, cognitn hominis Dciude iidem oculi fletibus undabant; qund ejus-
voluniate, reciam aut pravain mentis cog lationem dem mens propter amissas res caducas alliceretur
percipit, quori volniitas causa sit reliqu u uni ciigita- trislitia, cttjus signa sunloculosBoetii
(letus.
contracta in ru-
Lionumlam laudabil um quam vitiipernbilitiin, ita ut Praeterea Philosopuia
tioii anle in errorem atit vitiiim lahi possiinus, quatii gam veste abstersil, siccavitque. Abstertitquidem et
volueriintis : prnpterea Pbitosophia nuuc manum rii- siccavit, quta mentem exuit perttirbaiionibus praeci-
citttr admovercnectori: pectus enitn sieniGciitvolun- pui.% unde pracdidx tenebrsc et tristiti» : coniraeta
601 DE CONSOLATIONEPHILOSOPJH/E LIB. I. «02
26 METRUM* III. A Ut cum prsecipiti glonirranttir siilera Coro,
ARGUHENTUW. — Boetius canil se, aspirante Philoso- 27 Nimbosisque polus stetil imbribus,
phia, tic illustralum fuisse, sicut nubibus vento[u- 5 Sol latet, ac nondum ccelovenienilins aslris,
gatit, terra pristinam recuperal iucem. Desuper in terram nox funditur.
Tunc me discussa liquerunl nocte lencbrse, Ilanc si Threicio Borcas emissus ab antro
Luminibusqne prior rediil vigor: Verberet, et clausum reserel diem,
INTERPRETATIO.
Tunc, inquil Boetius, lenebrmdiscesserunta me, pido, vento occiduo, el cmlumvelaiur nubibus pluvia-
catiginedissipata, et lux pristina revertil cculis meis : rum fecundis, sol abscondilur, et nox irruit ex sublimi
quemadmodumquando stellminvolvunlur a Coro rain humum. Si Boreas ventus ex speiunca Thracia or-
NOT/E.
vero in rugam veste, boc esl, vcrbis philosophicis i. Polus sietit.] Coeluni obductum fuit. Sic enim
oraiione conjunctis : usu quippc cogiialiones cum. Virgilius, ecl. 7, v. 54 :
verbis, quibus signiflcari soleul, itnconjunclae siint, Stantet juuiperi et castanesehirsutae.
ut sacpissime lias cogitationes, non, nisi verbis in jCneid. vi, v. 500, de Charonte, cujus oculi
memoriam revocatis, recordemur : supra atiiem di- flamma
ctum est vesles Philosophiseesse voces plnlosophicas. tegi videbautur.
* Carmen constans ex duplici genere versuum al- Canitiesincultajacet, stant ltiminaflamma.
ternoruin, quorum prior hexameter heroicus; poste- Cturaeral. .cEneid. xn, v. 407, de coelo quod pulvere obdu-
rior letramcler, cujus quatuor pedes imilanturqua-
mor primos heroiciversuspedes, frequeutiore tamen Jam pulvereccelum
daclylo. Stare vident.
1. Tuncme.] MensBoctii perturbationibus obscu- Hincadriitur vers. 5, Sol latet.
rala suiim prius lumen amiserat: non secits ac oculi 5. Nondum cmloveniemibtisastris.] Nox enim poe-
corporis, accedente nocte, tenebris involvuntur. Sed tis praesertim, dupliris est generis. Altera nascilur
vix Philosophia, ceu novum sidtts, emicuit, cum ejus- occidcnle sole, emicantibusque ctcleris astris, quaa
dem B>ieliiniens, perlurbationibus sedalis, suo priori nroplerea oriri dictmlur : de bac nocte loquilur
lumine recreata ccepit, m ante consueveral, viriere. V;rg. n JE»„ ,v.250:
5. Ul rum.J Eximia similitlido, sive oratio tradu- Verlitur interea coclumct ruit Occanonox,
cens ad nientemex corpore dispari simile : hic au- nvolvensumbramagnalerramquepolumque.
tem lerra refert mentem ; sol, pbilosophiam; nubes, Altera oritur, eliam anle snlis nccasum, ipso cse-
periurbationes; venti, spiritus perlurbalionuin p:t- terisque asiris latentibtis, de qua loquilur idem Virg.
retiies; nox ct dies alterni alternas ignoratiuuem el liEn., v. 94:
intelligentiam referunt. Eripiuntsubito nubes cncltim.iU" dicmque
3. Glomerantur sidera.] Glomero dicitnr a glomus, Tencroruinex cculis: ponlo nox ncubatatra
ttn peloton de /»', quare cum glomus ex eo fiat, quod C Et de hac nocte nunc ag tur : unde dicitur fundi
filiiin lilo circumaclo involvatur, sidera nunc iliciinttir in lerram desuper nondumca:lovenientibusastrit, quse
gloinerari,qnod baecnubibus circumfundentibus in- scilic.etoccidenle sole eniicare solenl.
volvantur : neque enim putandunt esi, Boetiumexi- 7. Boreas.\ Boreas est venlus flans nb orlu sesti-
stimasse steilas posseveniis ita moveri, tit iisdeui vo : qnamobrem simili motu, qtio aer ab ortu ad oc-
ad se invicem accedentibus quoddam fiat stellartnn casum circiimaclus, (ietur. Hinc aulem omnia qusa
agmen. Hoc fere modo Virgil. iGeorg., w 323, ca- de isto venlo dici solent possunt inferri. Primo enim
i»it: vcntus hic e rcgione Cmi spirat : quia Corus flat ah
El fcedamglome.ranttempeslatemimbribusatris occasuxsiivo : unde uiriusque hujus venti noster au-
Collectaecx altonubes.. ctor iniiic meminit. Secundo iriein venitis vehemcns
3. Coro.] Corus sive Caurus ventus est flans nb cst: quoniain iina-cuin aere fertur ad nccastim : cum
nccasu oestivo:unde hic venlus sic comrarius est atileni omnis venlus vcliemens sit frigidus, propter-
inolui, quo aer ab ortu in occasum cietur, ut iiubcs ca Virgilius, ccl. 7, v. 51, canit:
contrariis hinc et inde iiiotibus coirpressaj cogantiir, Ilic tanlum13oreae cnramusfrigora,qnantum
copiosuiniuibrcin, nisi aliler dissolvantur.cmissurae. Aut numcrunilupiis,aut torrentiatlumiuaripas.
Virg. v Êt)., v. 125 : Atque liinc fmte iiominis istius interpretaiio :
Quo1tumidissubmersumlundilurolim fiopeu; enim vidctur dici a JSOKW, clamo, ct piia, de-
Fluciibus,hyhertiicoiiriuiiiubisidera Cori. curro, qund vcntiis ille, ut pote veheinentior, cum
4. Nin.bosisqueimbribus.] Imbres nimbosi dicun- soniiu currat. Teriio ille venius serenus esi, qnod
lur, quod hi nubc tanquam sua materia inclusi con- D cum aere concurrcns nubcs coacias, materiam iin-
lincantur : ninibiis enim non secus ac nubes genera- brium, dissipct. Unde Ovid. vi Metam. :
tiin illud diciiur quoJ nubit sive operit; unde nim-
bu\, inquit Isidorus l. xix, c. 31, est fasciola trans- Apta ntihi vis esl, qna trislia nubilapello,
Et frela conculio,nodosaqueroboraverto.
versa ex auro assuta in linleo, quod est in fronle femi-
ntirum. Ex quo Plauliis nimbatam meretricem riixil. Unde ctiam nnnc dicimr ctaitsum reserare diem,
Scilicet nuhes, quae nihil est aliud quam vapor ca- hnc est fugare nnbes, quibus, etiani ante solis occa-
nox tacta est.
liginosus, in sublimi aeris (ircumfundeiitis pondere sum, 7. Emissus ab aniro.] Oplime Borens, aui quilihct
libratus, deorsum fcrri poicst dtiobus modis, el pro alins miintli ventus, a lempestate diversus, ab anlro
liiverso descensiissiii iiioto, diversos hnbere effeclus:
vel enim nubes inlegra doeendit, vel frnsiatini; si eniiiii dicitur, ui i Mi\., v. 64:
Integra dcsceudat, lulguris, fulmiuis, tnnitrui, prse- S. d paler otnnipoiensspeluncisabdiditatris.
KTiini vero tempestatis parens esse potesi. Si autem Quemndmoduin eniin ventus pomorum, castanea-
frustat ni riescenilai, hiijus lies esse solcnt Tornue: rinn, ligni viritlis, imo et globi aenei,qiiem jEolipi-
jiiiniruiii uix, pluvia, cl grando ; nani villosi niihis /t/mvncant, niovciile igne, ex qiiibusdain veluti an-
globult cailendo vel scrvant vel mulnnl suai:i tor- Iris, vnporibns scilicet, qua data porta, rarescendo
inaiii : si servant, ningil: si vero inulanl, hi aul li- rucniibiis oritur : sic prseriiclus iniindi venins ex cir-
quescuni lanluin, tumquc pluit; aui dtircsciinl li- ciiinsiaiiiibus lerra, ninulibus ct iiubibus, veluti cx
iiuali, ttunque cariit granilo. umgnis ittiibusdaiii speluncis, agonlc sole, vnporiiu»
AN. MANL. SEV. BOETH 604
603
lumine Phoebus, A ' • Haud aliter trislitise nebulis dissolulis, b hausi
28 Emicat, et subito vibratus
10 29 Mirantes oculos radiis ferit. ccelum, et ad cognoscendam medicantis faciem
o mentem recepi. Itaque, nbi in eam deduxi oculos
30 PROSA III. ' inluitumque deflxi, respicio* nulricem meam, 31
ABGUMENTUM. — Boetius, recognita tandem parenie * in cujus ab adolepcentia d Laribus observaus fuc-
Philosophia, ab eadem percvmctandoaccipit, ut an- ram, Philosopbiam. El quid, inqnam, e tu'* in has
liquttt sic recenlioresphilotophos ab ignarit impro- exsilii nostri o * omnium magislra vir-
bisque vexaios fuiste. solitudines,
1NTERPRETATIO.
b Itespiravi.
ttts flagellel hanc lerram el aperiat Ittcem abscondi- e Animumerexi.
tam, sol apparet, et emissus luce repentina, pers'rin-
sno oculos d Domesticispenetralibus.
gil» splendore stupenles. • Ego Boetius.
Simili tnodo.
XOTJE.
nimirum, qua minus resislitur, raresrendo currenti- vero recipere idem qnod animum erigere: respirare
- busflare consuevit: unde Virgil. i JEn., v.55: enim proprie corporis est, qnatenus hoc piilmouum
Nimborumin patriam,locafeta furentibusaustris ope per asperam arteriam spiritnm alternis excipit
jEoliamvenit. Hic vastorex .cEolusantro n" ac reddil: sed propler quamdam similitudinem di-
Luctantesveolos tempeslatesquesonons ciiur eiiam de inejiie, quatenus notionum, quas a
Imperiopremit, ac vincliset carcerefrenat. rebus cognoscendis accipit, conscia assensionem et
Illi indigoantesmagnocummurmuremontis quoddam votiiin emittere videtur : sic Tullius pr<>
Circumclauslrafremunt. Sest.: Respirassehotninesvidebanlur, nondum re, sed
7. Threicio.] Sive Thracio: qiwd Boreas quidam spe* reipublicmrecuperandm.
eodcm, quo veulus hic, nomine ilonatus, fuerit Intuitum defixi.] Altenla cogilalioneconsideravi:
Thrax : vel quod ventus Iiic comparatione loci ubi ut enim cognilio clara el distincta qnaedam est veri^
scrihebat Boetius, ex Thracia videretur flare: laiis, cui inveniendse vacat philosopbia, norma; ita
Sic Virg. XIIJE\\el\., v. 365 : nec philosophicas reS nec ipsam philosophiam co-
Acvelut EdoniBoreaecum spirilns alto gnoscendo assequi possumus, nisi ailentiori eaque
Insonat/Ega?o,sequilurquead littorafluclus frequenti menlis meriiiaiione: qui sectis fecerit, hic
Qua venti incubuere,fugamdaut nubilacoclo. in praecipitalionein et prsejudiciinn, praecipua erro-
Ednni enim Graece«Swvot,Straboni gens esl Tlira- rum * vitiorumque capita, labalur necesse est.
cica. Porro reterare idem esl quod aperire : reserare cumRespicio nutrioem meam.] Memiiimirum mentis :
eniiii contrarium est serts ; sicut claudo ei recludo, enim vita humanae meutis, sit cogiiatio; pro-
velo el revelo, tego et retego, sunt contraria : scras ptcrea philosophia.cnjus ope cogitaiio fovetur auctis-
autem sunt, quihus remoiis fores pandtinlur, ut ait que viribus adolescit, non iinmerito mentis huuianse
Varro, vel ut ait Festus, fustes, qui npponuntur fori- ttuirix vocaiur: sic Ovidionox dicitur curarum nu-
bus: Ovid. I. vi Amor., Excute pnste seram. Hinc trix. ' In cujus... laribut.] Id est, scholis: lar enim fo-
Virg. xn vEnM v. 584: C
cus est: binc Lares poetis sunt dii patrii sive <lo-
Urbemaliireserare jubent, et pandere porlas. mestici, et, si cred.unus Apuleio, mentes parentum,
9. P/i«6us.] Phcebus sive Apollo ferlur Jovis et qui qnod olim domi bumarenttir, suam piilabantur
Lalonsc filius, eodem partu cum Diana editus in in- semper curare familiam : unde Tullius, Dii, inqttit,
sula Delo. Medicinseinvenlnr, diviuandi, cantandi et quos Grmci Saiutne; appellant, nof.ri, opinor, Lares.
versificandi adeo peritus, ut liarutn artium Deus ba- Alqui schola?pliilosophicsc,non abs re dicunturtjus-
bilus sit. Poetis, ut nunc, sacpiussolem signilicat, ut dein philosophise focus : quaiidnquidein ubi liinien
ipsius nOminis inierprelatio probat: yoiSof cnim nalurale, quod potest dici quaeriaminculis hunianse
Grsece, Latine est spltndidus, hinc dicilur emicare et viia, ab ipsis praecipitalionis prsejudiciique incursi-
sttbitovibratiis lumine : emicare quidem dicitur, qua- bus tirtum, curantibus optimis prseceptoribus, fove-
tenus fulget: mieo enim est a mica, qnatentis haecdi- tur. Quare cum lloetitts infans missus fuerit Athenas,
citur de arenuli> fulgentibus : at dicitur subitovibra- ubi annns decem et oclo ctim aliorum philosopho-
tus lumine, quatenus sol conliniialo lumine ad lerras rum , lum Plalonis prscsertim ct Aristotelis lectioni
usque eiiiiUiiur. Sic Virgil. /Eu. vm, v. 52i : vacavit, recle dicilur Laribus philosopltimab adoles-
centia obversatus: proptcrea Philosophia supra aegre
Namqueimprovisovibratusab selhere fulgor. ferebnt Musas poeticaseidem Boetioassidere.
10. Miranles oculot.] Admiratio non nisi raentis " In exsilii nostri soliludines.] Theodericus Ostro-
in
esl : qtiaiidoquidemadiniratio quadam mentis co-
versatur : sed hac ineiitis affectinne flxi golhorum rex, cui Boelittsantea fuerai dilectissimus,
gitaliouc tanlam impiis quibusriam, Buetium falso nccusanti-
oculi eiiatn mirari dicuntur. Scilicet arouit nimis "n bus, udhihuit fidem, ut ille hunc Ticinum vtilgo Pa-
oculi, inquii Tullius, quemadmodum animo afftcli su.
v. 69 : piam relegarit, tanquam in exsilium : quatn in soli-
mus, loquuntur. Claudian. carm. 24, tudinem idcirco nccedit Philosophia. quod in solitu-
Quanlumprofueris,quantamservaverisurbein dine prsesertim mens ab omni hominum commercio
Attonttisnietire oculis." suis cogilalionilms formandis unice vacare
1 Haud aliter.] Non secus ac nubibus, afflatnBo- liberata, possit: sic Plato philosophaliirus non Athenas, sed
reae dissolutis , sol emicat, suoque lumine oculos Academiam, suburbanum Gymnasihm, elegit: Sc
spectantium in sui admiralionein converlit, ego MUS;H
6
desertissiinos monies incolere linguntur.
Boelius nebulis perturbationum, prsesertim vero iri- Omnium mogistra vinulim.] Philosophia enim ,
stitise mese, inslinctu Philosophisc,fugatis, ccepi pau- auctoreTuIlio, »irlu,'»scontinetet officiiel benevivendi
lulum respirare, auimumque crigere ad contemplan- disciplinam, quam qui profitetur, gravissimam susti-
dam eam, quae quod extrahat errores et vilia radici- nere personam v detur. El ccrte virtus generalim,
lus, medici offtciuntexercere videlur, 'Philosophiam. juxla ipsius Aristolclis mentem, deiiniri po''" af-
Sna atitem beec verba Boetius videltir mulualus a fectio mentis ut voluntaria sic recia. Du;,^ cst
Virgil.^n. x.v.898:intra generis, nempe dianoelira el moratis. Prior est af-
C Tyrrbenusut auras fectio mentis notioni clarse et disiinclseconsemien-
Suscipienshausitcalum, mentemquerecepit. tis. Posterior affectio ejiisriem mentis meiliocritalcm
Ubt haurire ctxlum idem quod respirare; mentem lautiabilein in humanis cgitatiouibus, loculionibus
005 DE CONSOLATIONEPHILOSOPHIJELIB. I. 60C
luinm, •• supero cardine delapsa venisti? an ul tu A rer, et, quasi novum aliquid acciderit, pei Iwrresce-
quoque 32 ' niecum rea falsis criminationibus agi- rem? • Nunc enim s primum censes apud improbos
leris? An, inquit illa b ; te, alumne, desercrem, nec mores lacessitam periculissapientiam?* Nbnne apud
c sarcinam, quani mei nominis invidia suslulisti, veleres " anle noslri Plalonis setaleni,
qttoque, 33
communicato lecum lahore partirer ? Atqui Philoso- magnumsaepe certamen cum stullitiseteineritate cer-
pbia*d fas non erat, e incomitatum relinquere iler laVimiish?eodemquesuperstite" prseceptor ejus So-
innocentis. Meam scilicetf criminaliohem (5) verr- crates injuslse victoriam mortis, nie asiante ', prome-
INTERPRETATIO.
• A coelo. ' Accusationem.
b Philosopbia. s Pulasne nondum.
« Onus. L NosPhilosophia.
d Non itcebat. Philosophia.
• Solum.
NOTJE.
operibusque constituentis : quarc prior prudentia; Pretiumsibi solaquelale
posterior lemperantia a Ciceronc vocatur : utriusqiie Fortuttaesecuranitet.
autem pnvcepta praescribitPhilosopbia adeoque om- Lacessitur tameti: quuniam dictis factisve impro-
nium est m«gi«tr«virlutum. J b's prnvocatur: quod lacessiri est: unde Virgil., ccl.
B
1 Supero cardine delapsa.] Diviniius drtta: lumeii 3, v. 51 :
enim naturale, ut pole, quod ab ipso nienlis hu- Efficiampostbsecne quemquamvoce lacessas.
manaecoudiloreortum est, divinitus est daium. Phi- lacessita fnil primum quidem apud veteres,
losophia aiitem nihil est aliud quam lumen n>lurale Sicque
mo.lilicatuni: tttmenquidem , hoc est noiio, quse^sola deindc * Nonneapud recenliores philosophos.
cst meiiiis lumen : naturale vero, id est ab orttTdi- apud veleres. ] I. Sapientia, quae ab ipsis
vinitus datum sive a n ilura iii.-iliiiiiingcuilumque : velcres Pytbagoraetemporibus, dici coepit Philnsophia, apud
snpientes et philosophos ex eo lacessita fuil,
modificalumdenit|ue, quatentts est priiutiin clarum quod praestanlissitni inter iilos exsilio et morte ipsa
et disiincium; deinde paulo longius diffusum; pos- a siultis
tremo veri cerliqne judicii norma. Sic Socrates, taii improbisque bomimbusaffecli fueriut. No-
hic loqueudi modus: ceriamencerlavimus:
referente Thcmistio oral. 1, philosopliiam in homi- non polest id Graecisduntaxat famiiiare esl, ut non-
num genvt divina duhtaxal torte dclapsam fuisse tes- ntillienim sed ntiain Latinis : sic Terenlius dixit
tatut est. Sic Cicero passim : Philosophia, inqnit, tiitiereaiunt,
donum et inventum deorum; quo bono nutlum opla- vitam; gaudere gattdium; Ctcero sereire serui-
nutlum datum est morta- tttiem; lloratius ludere ludum : ut noster aucior infra
bilius, prmsltintius, neque ludere ludum, ornare ornamentis.
lium generi deorum concessu atque munere, neaue dicet ' Ante nostri Plalonis mtaiem. ] Plato natus est
dabitttr.
* Mecum rea falsis criminationibus.] Gaudentius, Alhenis circa annum intindi 5(126,Hic in omni doc-
trinarum genere, scd in phil sophia pr;(-sertinicxcel-
Opilio et llasilius apnd Theodericum rcgem falso ( luit : unde Philosophia mtnc vncal suum,
C
accu arunl Boetium, 1° quod hic impedivisset, qtio- statuit tanquam notissimuin pbilosoplium,illumque in quo,
minus senaius l;csa3 majestatis convinceretur; 2* anle , ct post qtiem snpientia sive philnsopbia
de vindicamla in liberialeui Italia quem
qund scripsisset; uiale excepta fuit. In ipso quidem Platone sapicntia
3° quod ad ohtiuendas riignitaies suffragia corrupis- maleexcepta fuit : nam ipse Plato iniqtiitaie Dionysii
set, quod criincn Latinis ambitus, Cnccis SijfioxoTrweSiciliae tyranni, cui se ille commiserat, inquit Ci-
vocnbatur, laiisque legibus ptinielialT; aut saliem cero, in niaxiiiiis pericttlis insidiisque versalus est.
quud ad bnnc fineni impiis arttbus usus fuisset. Ante eumdem Platonem sapientia male etiani ex-
Atqne bcc, leste ipsa Pliilosophia, sunt sarcina, cepta fuil: si quidem Solon Atheniensis, Anaxago-
quam Boctius nominis ph losopbici invidia sustulit, ras et Pytbagoras in exsilium acti fuerant: Zeno
quamque propterea eadem Pbilosophia communkttlo vero Eleates aliique oplinii viri morte riamnaii: sed
cum Boetiolabore parliri cupil, cjusmodi criminatio- Plaionis praeceplor Socrales: ut slntim di-
nibut assueia. Sunt, inquain, haecriininatioiies sar- ejusdeut eodem supplicio affectus fuii. Denique post
cina: uain sarcina onus est quod hoiuo ad vestem cetur, eumdem Platonem sapienlia male exceptn fuit in-
victumqac secum solet deferre profeclurus : ex quo Cauiis, in Senecis, in Soranis, in ipso Boetio : qtise
lactniii e-t, ut quodlibet onus inulile et moleslum sar- onniia seorsum probanda snnt.
cina diceretur: unde Ovid. ep. 3: 6 Prmceplor ejus Socratet.] In Socrate, inquam,
Noncgo sumclassisarcinamagnatuae. ante Platonis seiatem sapienii.i male excepta ftiit:
At easdem criminationes Boetius philosophici no- natn Socrates, cnjus lama sapientia fuit, ut hinc
minit invidia sustulit: quod philOsophiiis praeceptis r. praeceptor Platonis fuerit, inde vero Epicurei ac
addicli.-siinus,talis esset, qualis ab Horalio descri-. Stoici ab illius partibus stare gloriarentur, ob snam
bitur Carm. 1. ui, od. 5 : sapientiam morte damnatus est. Primum quideiu So-
Justumet tenacempropositivirum crates circa annum munrii 3600 natus adeoque ante
Nouciviumordopravajubenlium, Platonis setalem Ilnrens, fuit sapienlissimus : naui a
Nonvultusinstanlistyranni rabiis.occultis et ab ipsa natura involutis avocavit
Mentcquatit solida:'neque Auster. philosophiam,ut de virtulibus et vitiis qusereret, can-
Quare, continuatis cjusdem Philosophiaeprsecep- satus qtisesupra nos, nihil ad nos peninere : is uon
tis, co majori cum paticntia Boelio baecriminationes solumverbo,sed exemplo eliam ad honeste vivendum
ferendae sunt, quo antiquior est illa philosophke et; suos auditores hortabalur: tantam <iuippe in oiniii
philosopborum sors. vita servavit aequabilitatem, ut sive in prnsperis,
* Nunc enim primum nec
_ censes.] Interrogatio, quasi sive in adversis rebus, eumdem semper vullum,
dicat, Censesne?modus loquenrii Lalinis non inusita- bilarem magis, nec ningis lurbaiiim osienderil. Dcinilo
lus. Noiandum non exslinctam, sed lacessitamilun- idem Socrates praceptor fuit Platonis: unde Tul-
laxat dici sapienliam: exsiinctis enim sapientibus lius, III de Orat., Socrales, inquit, cujus ingenium
non propierea exstinguitur sapientia, quippe quse variosque sermoues iminortalilati tcripiis suis Plalo
versatur in cogitatione, cui vel tyrannorum furor tradidit, litteram nullam reliquit. Postea idem So-
nocere iion poiest: in boc similis viriuti, quse, ut crates accusatus, quod de diis male sentiret, capile
ait Claudian., carm. 17, v. 1: damnalus etl; sed iniuttissime: si quidem, auctore
607 AN. MANL. 8EV. BOETII t>08
ruit?Cujus» hseredilatem cum deinceps Epicureum A eorum • profanse mulliludinis errore pervertit. 34
vulgus, ac Sloicum, cseterique pro (5) sua quisque Quod si nec ' Anaxagorae fugam, nec * Socraiis
parte raptum ire molirentur, meque reclamantem, vencnum, nec * Zenonis tormenta, quoniam sunt *
renitentemque, velut in partem prsedsc, iraherent, peregrina, novisti; at*Canios, 35 "at e Senecas,
vestem, quam meis texueram manibus, discide- •al Soranos,
ab quorum nec pervetusta, nec' incelebris
runl, abreptisque ea. panniculis, tolam me
Bibi cessisse credentes, abiere. In quibus, quoniam memoria est, scire potuisli. Quos nihil aliud in cla-
dem deiraxit, nisi quod noslris moribus s instituti,
qusedam nostri babitus vestigia videbantur, meos '
esse b familiares imnrndentia rata. /10] nonnullos studiis improborum dissimillimividebanlur. Itaque
INTERPRETATIO.
Doctrinam. •' Senecamet Soranum pbilosopb- .
b Dometticot. Indicta.
c Aliena. e Philosophicis.
d Remotalocoet lemvore.
NOTiE.
Ipso Tullio, 1<le Or., omnium tapienlissimtissanais- tatem vindicare conaretur, Nearcbi tyranni jttssu
stmeque vixit: propterea populus mortem ejus iia ".Rcruciatum, inicr lormenla linguam deniibus praci-
doluit, iitejusdein accusatores pariim morte, parlim disse et in Cyprii regis interrogantis facicm ex-
exsilio punicrit, ipsique Socrati slatuam aereainpo- spuisse. Anaxarcltum, Democritum a Cyprio ttjranno
sucrt: obiit tamcit astante philosophia: 11am, ut ait excariiificnlum accepimus, inquit Tullius, Zenonem
Tullius, ibid., etegantissimamLysim orationem, qua Eleatem in lormeniisnecalum, nempe a Neaicho ly-
pro se in judicio uteretur, respuit, et iia in jutticio ranno. Sicque apud veteres philosophos lacessila est
capitit pro te ipte dixit, ut non tupplex aut reut, sed sapientia.
* At Canios. ] II. Eadem sapiemia eliam
ut magister aul dominus videretur esse jttd.cum. In apud
quo victoriammortis promeruit: quod, judicio ipsius recenlinres philosoplms lacessita luit; nani Juluis
Ciceronis, mors illa, quse naturse debita, non solum Canius sive, ut vult Lipsius, Cantis eodem quo Se-
pro patria, sed etiam pro vcriiate esl potissimum neca saculo natuS, prsestaniissiiniis philosopiuis, a
reddita, aut meliorem quam qui est in viia, aut Caio, cum quo din allercaius fucrat, niorie dainna-
certe non deteriorera affert siatum. Dcnique ipsius tus, lianc cum incredibilianimi consiantia subiit, ul
Socratis doclrinam, quse quoniam instar pecunhe refert ipse Seneca 1.de Tranq., c. 14.
8 Al Senecas. ] Seneca philoscplius, S. Pnulo
ejus murte ari aliquos pervcnit, idcirco vocatur
ejusdcm hmreditas, partili sunt Epicurei ac Sloici, sequsevus,primo a Chrisii nat vitate saeculo floruit,
quorum illi Epicuro, hi Zenone duce philosophaniur. prseceptor Neronis, a quo ciim ingentibns divitiis
Nam duae prrecipuaesunt pbilosophurunianli<|iiornni cumulalus fuissel, mnrtc damnatu^ esl: Quamvis,
sectae, a quibus cutersc proinnnaruiit: nempe lonka, tit ait Suetonius in Vita Nerouis, sape comtneatttm
cujus auctor dicilur Thales Milesitts; et Itatica, cu- pelenli, bonisqueCedenlipersancteiurassel, suspeclum
jus caput fuit Pylhagoras. lonicm dnse celeberrimse G 1 se frustra, peritttrumque potius, quam nociliirumei.
exstilerunt familise, ncmpc Acadeinicoriun et Peri- Ilic philosophus sibi venas prasecans, inqult veius
pateticnrum; Italicm pariier ritia', niinirum Stoico- inlerpres Juvenalis, sat. 5, crurumquevenas abrum-
rum et Epicureoruni, qtii, ut loqiiiiur S. August. 1. pens, et duranle tmctu lentitudineque moriis, hattsto
VIII, dti Civ. Dei, c. 7, posueruntjudicium verilaitt in veneno, el postretno calidm aqum stagnum introiens,
tensibut corporit, eorumqueinfidis el fallacibusregu- exanimalui est. Nimirnm, ut ipse Seneca amicos ad-
lis otnnia qtta ditcunlur, metienda este centuerunt; mirabili constanlia, anlequam morerelur, alloculus
quique propterea redamanlem renitenlemquephilo- nit: Neroni smcientiniliil aliud supererat, post ma-
sopliiain cxperii, philosophicam vcslem, id est dic- trem fratremque inltrfecios, quam ut educatoiis prm-
tiones, quibus tcgeientiir, ditciderunt verosque phi- ceniorisque necemadjicerel.
mentiii stint. ' At Soranos. ] Bareas Soranus, pranstanlissimus
losophos
1 Anaxagorm fugatn. 1 In Anaxagnra etiam ante item pliilosoplius, Senecae acqualis, justitia atque
Platonis setaiem sapientn male except.i fuit. Annxa- industria offeusioncs ejusdem Ncronis ita auxit, ut
goias enini-ipso Socrate antiquior, doccnte Tullio, ad mortcm aclus fuerit ab eodem tyranno, qui nmg-
dixit inaieriatii inflnitam, sed ejus parlirulas similes nitudincm imperatoriam csedc insignium virorum,
intcr se minutas, eas primum confusas, postea in quasi regin facinore osienlate vidcbatur, ul ait Cor-
oi'iliu:in udductas mente divina. Ex qtio conlecit, itelitisTacit. Annal. I. xvi.
solcm non csse Deum, sed lampadem ardeniem : Ne putes hic Canios, Senecas, et Soranos signili-
ac proplerea in cxsilium ptilsus, aut poiius libenter care imilatoreset sequacesejtismndi philnsophsruni,
profectus e*t: fcrlur quippe agros el paiiimonia sua _*" qiiemailmodum arbitratur Thomas Anglicus : ipsi
reliquisse, iit discendi quaerendique divinae delecla- sunt philosophi, qui propter niajoretu ep.fa.aivnu-
lioni toto se aniino dederel. Consule Diogenem Laer- mero plurali exprimuniur: Sic dicimus Alexandros,
tium. Augustinos, ctc.
* Socralis venenum. De Socrate jam diclum est: 7 Studiis impiorum dissimillimi.]ldcirco enim im-
]
superest genus mortis illius: decessil autem hausto probi odio habent probos, eisque nocenl, quia horum
succo cicutse venennto, quo Athenicnses ad publicum illorumque cogitatioues, loculiones et opera inter se
mor.is supplicium uiehanlur: hiuc Socrates, inquit sunt cnntraria : quemadmodum docemnr Sapienti.r,
Cicero, cum pene jam in manu mortiferumillud lene- 11: Circumveniamttsergojuslttm, quoniam inutiits e>t
rel poculum, locutus ila est, ut non ad mortem trudi, nobis, et conirarius esi operibusnostris, et improperai
verumin cceluinvidereturascendere:ei Sencc», epist. nobis peccatategis, et dijfamalinnospeccatadUcplina
07, Catix, in<|uit, venenalus,qui Socratemliansiulit e nostrm.Promittit se scienliamDei habere, et filiumDei
carcerein cmlum. te nominat.Factus esl nobis in traduciionemcoyitatio-
* Zenonis tormenta. ] In Zenone etiam ante Pla- num nostrarum. Gravisesl nobiseiiam ad viclendum,
tonis a latcin sapientin male excepta fuit. Zcno ciiiin qttoniani dUsimilit esl aliis vila illitts, ct immulatm
ipsn quo |iie Sociate autiquior multa propter snain sunl viiv ejus. Tanquam nttgaces astimali sumus ab
sapien iam inrinenta passos est: sed qtnrnam illa ilto : et abslinelsc a viis nostris tanquam ab immttndi-
fncrinl, qu*Hveilluriim audnr 11011 cnnstnt. Probabi- tiis, et prmferl novissimajustorum, et glorialur palrcm
lius e»l Zeiionem, dum hic Elcatu patriam in libcr- se habtre Deum.
609 DE CONSOLATIONEPHILOSOPHIJE LIB. I. 610
nihil cst quod admirere, si in hoc * vitae (5) » salo, X vilissiniarerumqusequcraplentes.securi lotius furiosi
circumflantibusagiteinurprocellis.quibushocmaxime tuinulius, eoque vallo muniti, quo grassanli stultilise
propositura est,' pessimis displicere. 36 Quorum aspirare fas non sit. * IV.
tametsi a nutnerosus exercitus, spernendus 37 METRUM
quidem
tamen est, quoniam nullo duce regitur, sed errore ARGUMENTUM. — Homo metus speique liber, inqitil
tanlum temere ac passim b lymphante raptaiur. Qui Philosophia, non movelur; aul periculis maris, ter-
ra et cmli; aut lyraunorum furoribut,' quibus ipei
e
si quando contra nos aciem struens valenlior incu- metusqueservus, oppressusjacel.
buerit, nostra quidem duxdcopias suas in arcem Quisquis composito serenus sevo,
contrahit; (5) illi vero circa diripiendas inutiles 38 Fatum sub pedibus dcdil superbum,
•sarcinulas occunaniur. At nosdesuper irridemus, Foi tunamque luens ulramque recius.
INTERPRETATIO.
a Jlfari. e Onera.
b Bacchante. Quicunque, compositasua vita, tranquiltut contem-
c Mililans. psit mortem imperiosam, et inspiciensconsianter for-
d Ratio. tunam vrosneram adversamaue. valuil servare faciem
WTJE.
1 Vitmsalo. Salum esl mare, sic dictutn a salis B ! Denique fluctifragosuspensaein litiore vcsles
]
snpore : hinc Salacia poetis, qtiod salum ciet, et in- Uvescnnt,eaedemdispansaein sole serescunt.
siila, quasi in salo, diciiur. Caesar., I. in Bell. civ., Propterea qune nubes in auras vnnescenies icrrnm
Muttitudine,inqtiil, naviuin perierrili et salo nausea- siccari sinunt, hsevocanturserenseVirgilio, l Georg.,
que confecti. Vitaautcin hominis quoddnm mare est, serenas ventus agit nubes. Ex quo factum est, ut
qund ut hoc, sic illa circumflaittibiisagiletitr procellis. frons excussis rugis serena diceretur Martiali et aliis.
Proplerea Cicero. orat. in Pisonem ( Alios, inquit, A fronte deniqtte voxilla translaia estad ipsain nien-
ego vidi ventos, alias prospexi aitimo procellas : aliis lem, quaienus hsec libera est n perlurbntionibtis,
impendentibustempestalibus non cessi. turbari solet. Sic niinc accipiiur : sicque a
' Pessimis displkere. Philosophnrum enim pro- qiibus Lali iis nucloribus accipi solet. Lucret. lib. II :
]
positnm sive votiim in boc vcrsalur, qtiod virtuii Quaeplacidumducuntaevum,vitamqueserenam.
smdeant: virtus auiein, ul pote qua improborum 1. /Evo.] M cst, vita. Êvumenim dicitur aGrseco
vila damnari viiietur, pessimis displicel.
3 Numerosus exercitus. Slulinrum est, umv, boc autem quasi atei ovsemper existens: sed rcs
] major vivens non censeiur existere, nisi quaienus vita sua
qtiam philnsnphorum nutnerus, jtixia ill.td Eccl.i,
1'erversi d fficitecorrigunlur, et stultorum infinitut est aflicitur : hinc pro diver.-o genere vita», sevum aliud
est perpeiuum, quod mentium est : aliud certo defi-
iiiimerits.Nimiruni philosnphorum est vilate proeci- . nilum
piiatinncm et praejudicittmad inveniendain verita- tempore. Hic agilurde»3vosive vita bominis:
tem, qnod ut diflicile, sic paucorum est. Stuliorum et quemadinodiiin ab Horatio dicitur homo avi bievis :
vero praecipitatione et prsejuiiicio in errorem pri- . a Virgiliodc apibus, i* Georg., vers. 206:
iiiuin, deinde in vilia labi, quod ut infinitis fere G Ergo ipsasquamvisangustuslerminussevi
niodis fieri potest, sic et facillimum et pluriniornin Excipial:neque enim plusseptimaducitur aestas.
est. Sed inullimdo non absolvit stulliliam, nec minus iEvtini nutem sive viia hnminis tutn dicitur componi,
sunt vituperabiles, quod pliues sint stulti. c m secttnduiii ipsam Dei vnluntatein, quse prima
Ilinc illastullorum turba spernenda est; nullo duce cst inoriim regula, regitur : cx quo suinina orilur
regitur, sed errore lemere lymphante, ndeoque circa aninti tr.inquillitas.
diripiendasinutilessarcinulas occupatur. 1° Spernenda 2. Falum. ] Id est mortem: fatum enim a fando
est: nam virtus veras sapemiae comes individua videtur d;ci, <|iiasi volttntas, decrelum, jusstim tt di-
et semperet s>la libera cst, quae, etiamsi corpora aum Dei ; nam quid atiudest [tlum, inquit Miiinlius
cnpta siint armis et vinculis constr>cia, jus lamen Felix in Octavin, quam quud rfe unoquoque nostrnm
siium atque oinnium rerum iinpuniiam lihertatem Deus (alus esl? quamohrcm cuin divina voluniaie s t
lenet. 2° IVu//o duce regitur: in hoc enim vitii et slaiiitum omnibushominibus mori, Hebr. i\; idcirco
virtutis assecke differunt, qiiod hi cerlis, illi millis mors ctiam Chrislianis vocnri potest f lum: ttt iitiiic
teneanlur legibus, quod virtus uno modo, vilium in- vncatiir : falnm autem sive mnrtein SMO pedibus dare
flnitis liaberi possit: norma cniin unica sit, nccesse vidctur, qui cinmissiis Dei arbitrio, nec petilvivere
cst. 3° Errore lymplianteraptalur; hoc esi errore in nec ineliiit mori : Libera te, inquil Seneca, ep. 80,
furorem agenie : lymphalus enim dicitur, qui, ceu a priinitm melu mortis; illa nobis primum jugum impo-
Nymphis lymphannn prsesiriibus actus, in furorem nit; deinde melu paupertatis. Sic Virgil. n Gcorg.
abrepius est: ita Virgil. vn JEn., v. 577 : v. 490 :
Immensamsinemore furit lymphataper urbem. u Felix qui poluit rerum cognoscerecausas,
4° Circa inutiles sarcinulas occupalur : suis quippe Aique metusomneset inexorabilefatuin
obsecuta perturbationibus, omnes suas curas cogtla- SubjecitpedibusslrepitumqueAclieroniisavari.
3. Forlunamque tuens ulramque reclut. ] Fortiina
lionesque ponil in caducis rebus, qttauvelut pondiis ethnicis erat IIUIIVII,n quo illud omne pnlabant pro-
inulile mentem ita opprimunt, hanc ut non sinant
veritaiein virtutemque colcre. Conlr.i vero sapien- ccdere, cujus causam ignorabant: nam Forluna, in-
tia, qtise raiione tanqunm duce regitur, spretis ca- quit Tullius i Acad., efficit mulia improvita nobit
ducis rebus, veriiaii virtutique sic vacat, ul non propler obscuritatemignoralionentquectiusarum. Hinc
niodo in'tar sideris emicet, sed turris instar inex- illam saxi instarglobosi praedicabantvolubilem, quod
pugnabilis ab oranibus stultiiix telis sit luta. gloixisi circuilus non citius quam eventus, qiiortiin
* vocatur a causasignorainus, s>se excipiant. Ilinc illam fecere
Quod phaleucum poeta qui diceb<lur duplicetn, sccundaiii s<ilicet, a qua boiiasdtem ex-
filaixvs. Est autem carmen constaus ex uno gcnere leriora; et ndvesam, a qua mala coniraria prolici-
versnuni , quoruin qnilibet eitdecasytlabus con>tat scereultir : qtiod ignornta causa ssepus nb unn nd
sp uideo, dactvlo el tribus irochajis. alieriim slatuin iransenmns. Rejecio nutein fal><>
1. Serenus.] Serenus dicitur a Groeco*%-oph;, illo
quod nuiuine, bic iiitelliguutiir ros prospene el ndversie,
est sicctis. liinc a sermit, est sereo; a quo serescere,
<Viodest siccari ; unrie Lucretitis I. i: (jiias qui virlulein colit, sic intuctur reclus ut ne(|ue
deprimatur afilicurttni p.iiidere, ne<j'teveutoprosne-
611 AN. MANL. SEV. BOETH 018
Invictum potuil lenere viiltum ; A Aut celsas soliti ferire lurreis
5 Non illum rabies minsequeponti 10 Ardentis via Fulminismovebit.
Versum funditus excilantis aestum, 40 Quid tantum miseri feros lyrannos
Nec ruptis quoties vagus caminis Miranlur sine viribus furenteis ?
39 Torouet fumificosVesevus ignes, .
INTERPRETATIO.
indomilam; hunc non sollicitgbitaut (uror terrorque percutere alta mdtficta. Gur wfeltcestta stttpenl tyran-
maris agitantis snmmosimosquefluclus snos, aul mont nos crudelet, accensosfurore inani. Nihil optes, nihil-
Vetuvius, cum inconstant emittiiflammasfumantet fa- que metuas, tumque exarmabis furorem effrenati infir-
cto exilu, aut iter [ulminis accensi, quod consuevil
N0T.cE.
rarum erigaiur : legilurex vultu, qui cum nec tri- Hinc qui malaeconscientiaesiimulis sive potius furiis
stioradversis. nec hilarior secundis flat, invictus m\- agitanliir, hi fulmina prsecipue, adeoque fiilminnm
net. Nmi possiim tacere verba Horatii, tti Carm., praesagia, fulgura et Innilrua inelunnt: siCut C. Cae-
od. 3, quamvis omnibus nota, sar Caligula , qui, ut lnquilur Suetonius, deos lanto-
Jusiumel tenacempropositi virnm, pere contemneret,ad minima tonitrua et fttlguraconni-
Nonciviomardor pravajuhentium, i> vere, caput obvotvere; ad vero majora proriperese e
Nonvuhusinstantis lyranni slrato, *ttb lectumque condere solebat: sicut etiam
Mentequatitsoliria,neque Auster quilibel impius, jndicio Juvenalis 1. v, sat. 15, fnl-
Dux inquietl turbidusAdriae, 'mine terrelur :
NecfiilminantismagnaJovis' manus: Hi sunt qui trepidantet ad omniafnlgurapallent
Si fraciusillabalurorbis Cumtonat: exanimesprimoquoque.murmurecoeti:
-Impavidumferietitruinse.
Nonquasifortuitusnec venlorumrabie, sed
5. Non illum rabiet minmque ponii. ] I. Mare ven- Iratus rariatin terras et judicet ignis.
tis pccsertim agiiatum turb.itumqtie adeo lerribile Fulmen autem et fnlgur non solum verum
est, tit viris eliam fortissimis mettim incutere posse eiiam natura conveniunl. Conveniuntorigine, qtiidem origi-
videntur : unde lloratius, Carm. I. i, od. 3 : ne, quod iitrumque, VarroniS arbitrio in IV de 1. I,
Illi robur et aestriplex a fttlgore dicntur. Cnnveniunt etiam natura , qnod
Circapectus erat, qui fragilem Iruci utrumque sit exhalatio accensa. At riifferuiit, qtind
Commisitpelagoratem
Primns,nec timuit prsecipitemAfricura fulgur vix natum, perit: fnlmen non prius exstin-
Decertantemaquilonibus guitur, quam ad terras usque pervenerit, simile his
Nec.iristesHyadas,nec rabiemNcti. stellis, qnas inquil Virgil. t Georg., v. 365 :
Hinc dicuntur rabies mincequemaris : raMes qui- Ventoimpendentevidebis
dem, quod more rabidi fureiiiisve cnnis huc etillnc Praecipitescoelulabi noctisqueper umbras
rapiatur : mina;vero, quod sublimes flncius mortem Flammarumlongosa tergo albcsceretractus.
inlentent. Sic enim Virgil. i JEu., v. 166 : r Proplerea nominatnr hic via fulminit ardfntis, di-
Hincatque hincvaslserupes gcminiqueminantur cilurque fulmen solitum celsas ferire lurres. Nimiruui
In calum scopuli. accensa itla exhalaiio nuhihus excussa, aut per nu-
Aiquiquisquis pedibus subjecil ftttum, ille his maris bium latcr.i emittilur, aut per iuferiorem iiubis snb-
periculis non movetur : quod haecnihil aliud sint, jectse partein. Si primum : fulminis via sic obliqua
.piaui praesagia mortis, quam ille contemnit. Mare est, illuri ul snblimia polius quam hiunilia sibi ob-
aiiiem vocari pontum jam diximtts met. 2, v. 14. viam habeat. Si vero alterum : qucmarimodtimmen-
8. Vesevu*.'] II. Terra eiiam, e.i prsesertim quae sa corio snppositn, corium redriit perforatti facilius,
e suosiuu emitiit ignes, tirribilis est: neque tamen sic cnrpus sublime nubi suhjeclum, nubem, qua il-
hanc , proper prsediciam rationCm, metuil qui sub lud huic respondet, reddit fragiliorem, adeoque viam
pedibusdedit fatum. Hujtisinodi est Vesevtis. Vese- sibi pnrnt, qua fulinine ruetiie percuti ilur. Vcrum
vus aiiteni qui et Vesuvius, mons estCampanise pro- nec fulmen illud potest maliiminferregravius morte,
pe Nolam, ex cujus cacumine saepHiserumpunt ignes, qtiam cum imn meluat ille, de qun nnncagitur ; id-
mone prntseriim Plinii infames : aiunt enim celeber- circo nec fulminemovelur. Senec.inThyest., v. 347:
riinum bunc auctorem, qui cognoscendi hiijus ignis Rex estqui posnitmetiis...
studio eo se conlulerat, fumo flammisque inde emis- Quemnonconcntictcariens
<isexstinctum fttissc Hiijus montis meminil Virgi- Obliqniviafulminis...
lius nGeorg., v. 224, ubi ejus fertilitatem com- Qui Into positusloco,
mendai. lnfra se vilct oninia,
Occurritqnesuolihens
Talemdivcsarat Capuaet vicinaVesevo rj Fato : nee queritur mori.
Orajugo. 11. Quid feros iyrannos.] Deuique qui ncque fltt-
Ignes quidem Vesevi sunt fumifici: quia orinntur cttiiiin marinnrum fiirorihus, neque ignium stihterra-
cx lerresiri cxbal.ttione, quacqir.iuriiuterris inclusn neorum incenriiis.neqne Jovisftilniinanlis ictibus tei -
ronsringitur , fiimiis est, at liberius per aera iter reiur, liic multo roinus meluit lyrannos, quorum mi-
nacta flammam concipit, slattm proptermajorem par- nor csse videtur nocendi polestas. Tyr.mnus apud
tiiun concrelionem pristinam lumi formam resum- veteres idem erat quod rex sive princeps : aique ita
ptura : propierca ex eo monle, ut aiunt Conimbric. fnrle voc.ittis a turribus sivc sublimibns aediflciis,iu
Meteor. tract. 12, cap. 3, aliquandonubes ascendere quibiis manere solent reges : unde Horatitis paupe-
itsa est, qumpini similitudinemel formam referebat. rum labcrnas regumque lurres oppouit I. l Carm.,
Al ignes hi non emicant, nisi rmitis camintt, sivo od. 4 :
exilusibi facto: quoniam si exhalaiio, prsedicta ignis Pallidamors aeqnopulsatperiepattperumtabernas
jublerr.inci materia, viain invenisset factnm; in au- Regumque turres; o beale Sexli.
in
ras poiius abiisset, quain igncin quotl : cum flat,
iiilcnu lis vicibus, proplerea mons iile nunc vocatur Sic Virgiliti; detyranno loquitur vn JEn., v. 2C6:
ia</«s. ,1'ars mihipaciserit dextramletigissetyranni.
10. Via fulminit. ] III. Caeltim,prsesenim fulmi- Sed apnd reccnliores nuctores tyrannus ille solum
nans, adeoque fulgur.ins, et tonans maximeterribdc dicitur princeps qui suprcma sun poteslate abiilitur *
est; quod prtesenlem inientare morlem videatur. qno modo idem Virgil. ix JEn., v. 565 .
613 DE CONSOLATIONEPHILOSOPHIiE LIB. 1. 614
Nec sp.res aliquid nec cxtimescas, A, prmceptis, qum et a Philosopltia acceperat, et dili-
Exarmaveris impoleulis iram : genter exsecutus fuerat, injustas refert tui extilii
causas.
15 41 At qtiisqtiis trepidus pavet, vel optat,
* Senlisne, inquit •, bsec, alque animo illabuntur
Quod non sit stabilis, suique juris,
tuo? Esne b ovo? Mpa;1 Quid fles? Quid lacrymis
Abjecit clypetim, locoque motus
Nectit, qua valeat trahi, cntenam. manasc? 'E?auSa pj XEOSE VOU : Si operam medicantis
42 PROSA IV. exspectas, oportet vulnus detegas. 43 Tum <*ego
AiiGiiMENTUM. — Boelius rfe inlelligentia prmdktorum collecto in vires animo : e Anne adhuc egel admoni-
sttoquevulnerea Philosophia interrogaltts,memoratis tione, nec per se satis eminet fortunse in nos ssevien-
primumquidemloco, liabita et vutlu, qnibus non ila tis asperitas? Nihilne te f ipsa • loci facies raovet?
pridcm excipere solebal Phitosophiam, deinde vero
INTERPRETATIO.
iniquelyranni : serfqukunque metuit tremens, autspe- b Asinus lyra.
rat, is, qitoiiiamnonesl constant et compossui, depo- c Dic, neque mente tegas.
tuit scutitm, et sua sede disjeclus componit vincula, J Boelius.
quibus rapi possit. • Respondeo.
• Philosopbia. 1 O Philosnphia.
NOT,£.
Conveniunt,qiiibtr,aut odiumcrulele lyranni, Q insculptis csplatur imaginihus , et ad pugnam, laevam
Autmetiisaeerer.it. militis parlcin legil: untle a corpore ad meniem
Neqttevero ejusmndi lyrannos limet, qui raagni- Iranslaium id nome.n, nunc magniiudinein fortiludi-
ludine et fortitudine animi praedims, nihil a rehtis nemque animi, ut dietum esl, sigtiificat.
creatis aut sperat auimeinit: Harum enim virtutum, ' Senlisne hmc.] I. Boeiius inlerrogaiur.a Philoso-
inquil Cic. HIde Offic., est proprium tiil extimescere, pliia de intelligentia prsedictorum : cum enim auctore
omnia humana despkere, nihit quod liomini accidere Tullio, i Acad., neque hoc quidquam sil turpius, quam
possit intoleranduinputare. Ex quo idcm oraior con- cognilioni assertionem approbationemqueprmcurrere;
ficit fortitudinemesse dolorum taborumquecontemptio- proplerea Boetitis non anle debuit de prsediclis ferro
nem. Quare magnanimis viris [eri tyranni habciilur judicium , quam illa animo illapsa suo perceperit:
tine viribusfurentes. Igitur hinc Pbilosophia rogat Boeiium, silne istorum, si ut
13. iSec speres aliquid nec exlimescas. ] Haecest asinus est lyrm, anditor latiitim, ova; Upa;l Nimirum
sententia Platouis, quam sibi deinceps usurpaverunt lantn est lamqtie nota asini stupidiias, hic ut Grsecis
Sloici, uuantniiqueconseustiapprobarunioiiinescum Latinisqtie hoininibus in prnverbio ssepius liieril ad
oratores tum poetae. Plato eniui in Philebo ait opor- significandam hominis i "noraiionem. Sic tlicilur ovoc
tere eum, qui intelligendisapiendiquevilam elegit, nut- eviriHxoi;, asinus inler timias; ovojh pitlvrxai;, asinus
latenus gaudere veldotere. Seneca illeStoicus, deBea- tnler apes, dmn stultus inler callidos, aut piger ititer
ta Vila c. 5, potest, inquit, beaius dici qui nec cupit sedulos occuirit. Sic ovou zeyaXrWfx-<i 7rWvstvvkpeo,
nec timet, beneficiorationis.Cicero, versu II, etVtr- asini caput ne laves nitro, dum prohiberis operam
gilins, versu 2, h<jus melri cilatus : quibus addt pnt- ^-, perdere in doccndis rudibus : quemadmodum Hora-
estMartialis I. x, ep. 47 : lius ait 1.1 Sat., sat. i:
Quodsis, esse velts,nihilquemalis: Infelixoperam pcrdas : ut si quis asdlum
Summuuincc.meluasdiem, nec optes. In campodoceatparenlem currere frenis.
Scilicetmens caducarum rerum spei metnsque li- Sic ovof irpb; «u>ov,asinus ad tibium; mo; Mpa.;,
bera, hinca corpore errorum vitiorutnqiie fonte libe- asinus lyrm, suppl. audilor; sive ut alii legunt, ovo;
ratur, indeveroDeoverilatis virtulisque principiocoi» vpb; 1-bpav,asinus ad tyram : prior leclin non solum
jungitur: quare exarmat iram, cujtis est dunlaxat ant est nostri anctoris , scd ipsius eliain Varronis in
auferre bonum quod optes, aut inferre malum quori satyra qnae testamentuin inscribitur aiud Agellium,
timeas ; quiqtie libi irascilur, hic impotcns est : sive l.-in, c. 16 : Liberi, inquit, ti ermil ovot\<tpa;, exhm-
quia quo ira libidoque rapiunt, sequiiur, talis enim rerfessunto. Alterulrum autem ex his dicitur ari signi-
homo, etiam Ciceroni impotens dicitur ; sive quia licandtmi houiincm,quiquamvis voces patttlis atnilius
nocere non potest. excipiat, verb irum tamen significaiioncni n n per-
15. Quisquis . . . pavet vel optat.] E conlrario cipit.
quicunque melu aut spe caducarum rerum afficitur, Pt aeierea iricin Boctius interrogatur de causa suo-
is, 1*non eslstabilis, quod vel supplicio vel praemio riiin fleluum, stiarum lucrymarum : Quid fles? Quid
mens ejus a prima veritatis virtutisque norma recc- lacrymis manas? quoil vocatur ejus vulntts, quodquii
dere sit parata ; 2* suijuris non esl, quod mancipia medicanti philosopltimoportet del gere : mnrbus enira
non tam servi dominorum , quam ille cupiditatum non sanatur indicta ignorataque ejus cansa. ilinc
vel timorum ; 3° abjecit clypeum, quod magniludo Philosophia Boetium ail loqiienrium hott.itur his Ho-
fortitudoque animi, quam abjecit, sit ipsius animi D meri verbis, 'E;auo« pr) v.tV.t VOM,Fare nec occulles
roburet tutela; 4° loco motut, ut miles extra suu.ii animo.
' Loci
agmen ; quod tranquillitas animi, a qua recessil, facies.] II. Boeiins meminit adjiinciorum,
propria sit ejusdem animi sedcs; 5° nectit catenam qiiibuscum aute et tunc excepit pbilosophiam; ut ex
qua valeattrahi; quod spem metumque, quibus ut utriusque slalus discrimine fortuna in ipsnm smvitnlis
caeieris pcnurbalioiiibus mens humana rapilur, con- asperitas cognoscatur ah ipsa philosophia, cujus na-
ceperit conceptosque fovere studuerit. tura et species, quibus Boelius instructus fucrat,
Neque aliud nobishic videtur adnotatione dignum, proponuiitiir. Primuin quidem adjtincla hsec, suiit
nisi forte interpretatio , et usus hujus vocis cly- locus, habilus et vultus Boeiil. Locus ante fuit biblio-
peus , v. 17. Ctypeus autem, clupeus , clipeus , theca sive locus librorum cujus parietes, ut infra di-
clypeum, clupcum, el clipeum, neque origine ueque ce ur, erant ebore ac vitro compti ; quales essn con-
u>u nobis diflerrc videntur. Origine quidem clypeum sueverant sedcs divitum, teste Horatio J. n Carm ,
(idem dicas de caet>-ris), judice Salmasio, dicilbr od. 18. Locus lunc est sorriirius et obscurus carcer.
xttxaueriSetitvex xuxXiov in orbemactum sweovalum; Habitus ante bona; .lunc mala corpnris animique
quorieasit flgura htijus corporis. Usu vero clypeut alfectio. Vullus qui Ut incntis sic reliqui corporis
sivec/t/peumesttexlum rotundum, qttod adtpompain, sermo qtiidam taci tis cst, anie hilarii, tunc tristls.
Hacccine esl bibliotheca, quam cerlissiuiam libi se- A si s eas vel studiosi sapientise regerent, vel earum
dem noslris in a Laribus ipsa delegeras? in qua (5) reclores slu lere sapientise conligisset. Tu ejusdem
mecum ssepe residens, de divinarum humnnarumqiie viri ore banc sapientibtis b capessendae reipublicse
rerum scienlia disserebas? b Talis c habitus, talisque iiecessaiiain (5) causam esse inonuisli, ne improbis
vultus erat, cuin lecum d naiura: secrela ritnarer, ilagitiosisque civibus urbium relicta gubernacula,
cum mihi • siderunt vias radio describeres, cum pesiem bonis ac perniciem inferrent. Hanc igiltir
' mores nostros totiusque vitae rationem ad coelestis auctoritaiem sectitus, qtiod a le * iuter secrcta otia
ordinis exemplar formares? 44 ' Haecciue prsemia didiceram, transferre in actuin publicseadminislratio-
referimus tibi obseqtientes? Atqui tu hanc senien- nis optavi. * Tu mihi, et qui te sapientium mcnlibus
tiam Platonis ore sanxisti, beatas fore respublicas,
INTERPRETATIO.
• Domo nostra. 1 Moralem.
b An. e Philosophi regerent, aut reges philosophareiitur.
• Hubitudo. b Admtnistranda.
d Pliyskam. ' Studendo.
• Astronomiam.
NOT/E.
Deinde natura philosophiac apcritnr, anliqua hac B aul langueant ejus (unctiones: non ilem in hac societaie
pliilosophiae delinitione, divinarum humanarumque princeps. Ad vtrtutemitle prait ? Sequimur : ad vitia?
rerum scientia: Philosophus enim, inquit Tullius.i de inclinamus. Bene beateqneagit ? floremus improspere?
Orat., ts est qui omniumrerum divinarumatque huma- labimur aut ruimus cum illo. Atque ut a solein subjecto
narum naturam causasqnenoscit. Sed non una est apud hoc orbe lux attt tenebrm: sic a principe apud subditos
anctorcs horuin vocabulorum iulerpretatio : nostro prava pleraqueaut recta. Cmsarilte nonanimosemagis,
judicio hic res divinmsunt mentes; res vero humanm quam vere dixil:
sunt uorpora : cum enim mens omnis sit aut Detis Procerummotushaeccunclasequuntur.
aut Deo similis, non abs re vocabitur res divina : sr- Humaimmpaucisvivitgenus.
mililcr cum corpus omne sit aut huinauum aut hu- Hinc ipse Boelius hanc auctoritatemsecutus quod a
mano siinile, poterit etiam diri res humana. Omnis philosnphia intcr secreta otia, sive cajterorum homi-
antem phiiosophia versatur in scientia mentis et num colloquiis et inlerpellalionibus uon iniperiitiis,
corporis , eorumque, quibus du.e illae res afiici pos- didkeral, transferre in aclum publkm adminislralionis
sunt, modoriim. Deniqtie pbilosopbise species, qui- optavit, a iheoria, uti loquunlur, ad praxim progres-
bus Boetius inslrticius dicitur, hic nuraerantur trcs, sus.
nempe physica, quae naturm secrela rimatur, hoc est -* Tu tnihi.] IV. Boetins addit se praeeei>taphiloso-
valde qumrit vel in rimis quoqite : sicut hoc verbum pbica diligenter exsecutum fuissc, S':que eo duutaxal
in:erpreialur Feslus; astronomia, quae sirferum vias line ad magistralum accessisse. Vallinus innnei scri-
radio describit; hoc est virga, qua ilescriptis quibus- Q bendum hic esse magisteriaium; quod Bociius fuerit
dam figuris varie terrarum cceliquepnrles ob oculos ningister officiorum, quacdignitas passini magisteria-
ponuniur; et ethica sive moralis, qu;e mores nostros lus appellatur, qttod |iie ea, qu:c Boettus praeclarea se
totiusque vittv rationem ad cmletiis ordinis exemplar facta mox lecensel, in ca riignitate (oiisiiiutus fcce-
form it; ho.; esl ad voluntalem divinam, qusc sicut est rit. Sed baccita fuerint, nitiil bic miiianrium arbiira-
prima oinni im cnusa, sic prima est aciioniitn buma- inur, quod geueralis hic loqncinli morius nptior sil ad
narum regula. Hiuc propbeta rex, psal. CXLII,Doce probanrium Boetium pnvcepti^ philosnphicis semper
me facere volunlatemtuam, quia Deus meus es ttt. Hinc fnisse addiciissimum, iin m ne ad unam quidem di-
S. Patilus Act. ix : Domine,quid me vis facere ? Hinc guiiaieni, nisi communi bonorum omnium sittdiu im-
etiam nnster auctor 1. n, met. ullitno : 0 (elix homi- pulsus perveuerit : qua de re til uulltis superesset
num genus, si veslrosanimos antor, quo cmlumregitur, duhitamii locus, jusjurandum, aflirmati iiiem religio-
regat.
1 Haccine pr«?mia.]III. Boelius meminit prsecepto- sam adbihet : Tu milii et Deus conscii. Sic S. Paulus
Rom. i, et ad Philipp. i, jtirat : Teslis mihi est Deus.
rum pbilosophicorum, quorum lanta est ad rempu- Sic jurat Nisus yEneiri. tx, v. 42S:
lilicam opiime adminisirandam uiilitas, ut idem
Boelins cinn i;tsa Philosophia merito conqueri vide.i- 0 Rutuli, meafrausomnis: nihil iste, nec ausus,
tur de suis calamitatibus : haccine, inquit, prmmia Nec potuit: ccolumhocel consciasideratestor.
referimus tibi obsequentes?Summa, inqiiam, est prae- Optinie taudem Deus dicitur philosophiam sapien-
ceptorum pbilosophicurum ad rempublicatn optime D tium mentibus inseruisse: nam philosophiacogniiione
regendam utilitas, quod his veluti principiis niialur el ainore oplimaruin rerum conlinetur : sicut aulem
virtus, ut praesentis sic fulursefelicitaiis semen. Hinc Deus creando materiam, eidem figuram et motum
Plalo, I. v de Repnb., suggerenle ipsa philosophia, sic impressit, ut quidqutd subinde htiic materiaeac-
ait, beatas fore retpublicas; si eas vel sludiosi sapientia ceriil ligurse et inotus, id nihil aliuri sit quam quidam
rcgerent; quatenus philnsophi in magistratuni ve- prioris figuracet motus modus, sive ut loquuntur rfe-
niunt, velearum recloresstudere sapiemia conligissel; lerminatio: haud aliter Deus creanrio meuiein huma-
quatenus qui in magistratum venerunl, philosophi naiii, eiriem notionem et inclinaiionem de eo quod
fiuni. llinc ejusdem viri, nimiruin Platmiis dialogo 6 est sive de ipso Deo ita impressit, ul qiiidquid postea
de.Repub., ore hanc sapientibitscapesscndmreipublicm in eadem mente oritur notionis et inclinaiionis, sal-
necessariamcausamessemonuit phil sopliia, ne impro- tem nplimaruin rcrum, id niliil aliud sil qnam quidam
bis flagitiosisquecivibus urbiiun rclicta gubemacula, prioris notionis et incluiationis modtis, sive, ut aiunt,
pestem bonit ac pernicieminferrenl : ut enim optitni delerminalio. HincLiicrelius lib. v:
moderatores suis prsecepiis cxeinplisquc subditos ad
virtiiiem diicunt : sic mali suo salietn exemplo ad Namsi, ut ipsa pelit majestascngnilarerum,
vitium. Nam ilaprofecio esl, iuquil Lipsius in praefa- Dicendumest: Deus ille fuit, Deus, inclute Memini,
tione Poli'icoruin, arcla qitadalncalena devinclisumus, Qui princepsvitaerationeminvenit eam, quae
cum El ut in tnens Nuuc.appellaiursapienlia: quiqne per artem
qui intperamur imperante. corpore Fluctibuse tanlisviiam,tantisi|uetenebris
sana aut inmna esse non potest, nisi ttt pariter vige.mt In tal tranquilloet tam clara lucelocavit.
617 DE CONSOLATIONE PHILOSOPHIiE LIB. I.» 618
inseruit Deus, • conscii, nullum me (10) ad b magi- A nita s barbarorum semper avaritia vexabat, objecta
slratum, nisi commune bonorum omnium sludiura periculis auctoritale protexi! Nunquam me ab jttre
detulisse. 45 ' 'nde cum improbis graves' c inexo- . ad injuriam quisquam detraxit. Provincialium fortu-
rabilesque discordiae, et quod conscientiaelibertas nas tum privatis rapinis, lum publicis k vectigalibus
babet, pro tuendo jure, spreta potentiorum semper pessumdari, non aliter (5) quam qui paliebantur, in-
d offensio.*Quotiesego Conigastum in imbecilliscu- dolui. 47 Cum, acerbae famis tempore, gravis atque
* '
jusque forlunas impetum facientem e obvius excepi! inexplicabilis indicta coemptio proQigalurainopia
* QuotiesTriguillam f regiae (5) prapositum doraus, Campaniam provinciam videretur, certamen adver-
ab incepta perpelrataque jam prorsus injuria dejeci! sum i proefeclumpraetorii, communiscommodi ra-
46Qu0l'es rniseros, quos infiniiis calumniis * impu- tione suscepi, rege k coguoscente contendi, et na
1NTERPRETATIO.
• Tettes estis. 8 Golhorum.
b Procurationemmuneris publici. b Tributis iniquis.
e Implacabilet. 1 Vttlgo monopole. ... :. ,
d Inimicitia. i Vulgo capitaine des gardes.
e Occurrens. k Theodetico.
1 Vulqointendaut de la maison rovale. B
miJE.
1 Inde cum
improbis.] Quod videlicet praeccplis pendiarii. Nimirum cuin provinciaproprie sit reg<oa
philosopbicis addictus non ntst communi bonorum populo Romano ut disians sic armis devicta aut quo-
omnium studio ad magistralum accesserit Boetius, modocunquc in potestntem adducia qttam magistratui
eidem luerunt cum improbis graves, inexorabilesque suo adminisirandam suhiecerat (provincia cniin sic
discordim: binc enim divcrsaeBoetii et iniprobnrum •dicitur quasi reetioprocul vincenda aut poiius victa),
cogitntiones: binc pro tuendojure spreta potentiorum propierea Romanis alii erant socii, alii provinciales;
semper offensio: quse est conscientimlibertas : con- socii suis, provincialesalienis vivebant legibus.: tiude
scienlia enim hic nihil est aliud quam mens veri bo- Ciccro, Verr. Get in Maniliana,lios merito distinguit:
nique ut conscia sic convicta : lanla est autem hujus Bellum, inquit, grave el periculosttmveslrisvectigalibtts
consciemiaelibertas, ut ab omnibus hominum injuriis alque sociis. Alque hos provinciales Boetius taula
sit luta. Hincplurima fueruni Boetii iusuos cives be- animi magniludine protexit, ut nemini ullani passus
neficia, de quibus seorsum dicendum est. fuerit inlcrri injuriam : Nuttquamme, inquil, nb jure
* Quoiies ego
Conigastutn.] Primum Boelii in snos ad injuriam quisquamdelraxit; ant si, non obstante
cives meritum. Conigastus,sive ut scribit Cassiorio- ejns diligcntia, conligeril, provincialinmfortunas tum
rus Cunigastus,vir fuit potens npudregem Theoderi- privatis rapinis (ut a Conigasto et Triguilla), tttm pu-
com, quod vel ex.eo patet, quod, referente Cassio- blicis veciigalibus(ul ab ipso Theoderico, qui npud
doro, 1. VIII,ep. 28, Athalaricus rex ad eum scripse- Q i Cassiodorum, Var. v, ep. 39, ad sttum commodum
rit, eumdemque illustrem appellaril. Hic autem Coni- amplius feslinat exigerc)pessumdari, non alilt r quatn
gastuse.t qua apud Theodericum pollebat, aucloritate quipaiiebctntur,indolucrit: velut Job, qui, cap. xxix,
abusus, in imbecillis cujusque fortunas faciebat im- 'pater fuit pauperum et causamquamnesciebat,diligen-
petum, quem Boetius pro sua viriule saepiusrepressit tissimeinvestigabat:conterebatmotasiniqui et de denti-
magister Olflciornmobvius: hujus quippe magistratus bus iilius auferebat pradam. Denique vectigal sic di-
erat prsefectosprovinciarum judicare, el, querelis ctum quod e vectura penriaiur, tributum erat quod
provincialiumacceplis, de iis ad principem, cujus iu provincialcs Romanis solvebant pro commercio, pro
aula versabatur, referre.
* Quoties agris, pro silvis, nec non etiam pro sale : umle qua-
Triguiltam.] Secundum Boelii meritum, tuor eranl vecligaliumgenera; nempe porlorium, rfe-
primo tanto majus, quanto Triguilla Conigasto non ctimm, " scriptura et salinarumreditus.
impar iinprobilate, eodem erat Conigaslo potentior: Indictacoemptio.] Quarttim Boetii nierimm prae-
Triguilla enim erat regiaeTheodertci domus prsefe- dictis idcirco majus, quori Boelio tunc pugnandum
ctus. fuii, non solum ariversus quosdam privaios, verum
* Impunita barbarorum
avaritia.] TertiUm Boelii etiam adversusprmfeclumpratorii, et advcrsus ipsum
meritum prioribus eo majus, qnod plus sit lurbae, principem; sine cujus auctorilate hcc coemptio non
quam unius improbi malis consiliis resisiere. Ilarba- fiebai. Coemptioautem Romanis certn er.it conntibii
rut autcm antiquitus ille cuilihet genti dicebatur qui, forma, qua iiterque conjux alterius bona ita cmebat,
quod extraueus, vulgareni loquendi moduin non tam ut alter allerius hx'res lieret : JurUconsttltoruminge-
pronuntiare quam murmurando confundere videba- nio, inquil Cicero pro Mur., senesad coemptionrsfa-
tur : hinc nonnulli conjiciunt vocem hanc, barbarus, 1D ciendas inlerimendorumsacrorttm caixsareperli sunt.
esse de numero eorum vocabulorum quse <|uod rem Hinc coempiiodicilur eiiam illud commerciiiin quo
a se signilicatamsemulari vitleanlur, TteKotrjtteiia
sive proviuciales etiam inviti urbi vel exercitui annoiiaui
factilia vocari solent, ut balare, boare, hmtiire : alii parvo nullove prctio suppeditare cogunun. Sic,
ejus originem inferunt ex Arabico barbar murmuro. auctore Sutda, onus illud qttod Jtistiivanus Biiltynia,
Hinc GrsecisquicuiiqiieGrseci non erani, barbari di- Phrygia et Thracia incolis fr.ume'ttiByz'iittiumper-
cebautur : sicut Latinis, quicunque non erant Latini. ferendi conditionedurissima imposuit, coemptio,Grx-
Unde HoraliusEpod. IX: cis cuvMvrjvocatura fuit. Exquo rursus lieri potuit ut
commercium illud, quo omnibus speciebus ab uno
Sonantemistumtibiis carmenlyra,
HacDoriom,iliisbarbarum? coemptis omues species non nisi ab uno vendi pos-
sunt, coemptiodicetetur, vulgo monopolium. Conslat
Quod autem extranei ut
illi, pole moribus dissimiles, hic non intelligi coemptionemconjugum : sed non
in cives suam crudelilatem exercere consueverant, constnt, inquit Sitzmanus, utrttm provinciales
fieri potuit usu, ut barbarusidera essel quod crudeiis: aaeque speciesannonariat emerecogerentur?an eas fi-
hic autem barbari el exlranei et crurieies suut: si tcofisco vendere forensibus preliis compellereniur? Verum
quidcm intelliguntur Gothi, quorum impunita avaritia cuin coemptio hascindicta fuerit acerbmfamis lempore;
cives sempervexabat, nisi haccBoetii curis reprimere- cum dicalur gravis atque inexplicttbilis; cum profliga-
lur : cives autem illi dicunturprovinciates,quia alienis lura
inopia Cantpaniam provinciam videretur; cum
vivebant legibus ac insuper vecligales erant sive sti- communecommodumhac laederelur; proplerea arbi-
PATROL. LXIU 20
619 M. HftNlh 5EV. BOETU 620
coemptioexigerelur, evici. 48' PwMiram » consu- A videor (5) • exacerbasse discordias? Sed esse apud
larem virum, cujus 6pes b Palatini canes jam spe cseteros ' tutior debui, qui mihi amore juslitiae nihil
atque ambilione devprassent, ab ipsis « hiantium apud aulicos, quo * niagis essem iiiiiOrvi efcervavi.
faucibus traxi. Ne Albinumconsularem vimm d prse- 49 ' Quibus nutem defcrentibus « pereulsi sutnus?
judicataj accusationis poena corHperet, odiis me hquorum * Basilius, olim regio ministerio depnlsus,
Cypriarii delatoris opposui. Salisne in me magnas in delationem i ostri nominis, ' alieni setis necessi-
INTEftPRETATlO.
• Qui alias consul fuil. f Eos praeseriiin quibus opeih luleram.
b Aulici canibus impudenttores. R ExsulavimuS.
<=Virorum cupidius optantium. h VivissciKcet iniquis, tnler quos.
d Falsm. 1 Vulgoaccable de deties.
' Exucuisse.
NOTJE.
tramur hac coemptioneutrumque signiflcari, et pro- galione: Satisne in tne magnasvideor exacerbassedh-
vinciales praedictasspecies flscovendere minori pre- cordias? ubi non legendum, ut plures legunt, exa-
tio, et ab ipso easdem majori pretio emere cogendos: ft cervasse: quandoquidem verbuni hoc (quod s>iam)
"
binc Bietius adversus prmfectum pratorii cerlamen Latinum non est : seri poiins exacerbasse, ut lcgunt
suscepil,rege Thenderico coqnoscenlecontendit, et n'e Valdericus, Bernartius, Siizmanus, qui ait, in ma-
coemptioexigeretur, evicit, Sed quid Campania? quid nuscripiis Rittersliiisii legi exacuisse: quod verbutn
prafecltts prmtorii? Campania regio Italiae fertilis- idem est qUod exacerbasse.
sima : hanc posl Pl ninm de-cribit Florus 1. i, c. 16: ' Magis essemlutior.] Plennasmus, quo usus est
Ontnium,inqtiit, non modoItttlia, serfloto orbe lerra- Plautus cum dixit : Magis maiores nugas agere : hoc
rum, pulcherrimaCampanimplagaest. Nihil mollius magis est dulcius; Valerius Maximus: Magis invitlia
crelo: deitiquebis flonbus vernat. JVi/ii/«6<.'riussolo: qttdti pecunialocupletior; Cicero : se ab omnibusde-
ideo Liberi Cererisquecerlamendicitur. Nihil hosp.ta- sertos potius quam abs te defensos esse malunl : et
lius mari: hic illi nobiles portus, Caiela, Misenuset auctor culicis apnd Virgilimn,
tepente*fontibusBaim: Lucrinus, el Avernus,qumdam Quismagisoptatoqueat essebeatioraevo.
mnrisotia. Hic amiclivitibusmontesGanrtts,Falernus, Nisi lamen maf/t'sconstruatur cuin optato potius
Masskus, et pukherrtmus oniniumVesuvius M tnmi ignit cum beatior. Ex his omnibtis constnt quauta
ittiitator. Urbes ad mare, Formia, Cumm, Puteoli, qnam diliueuiia Boetins exsecutus ftierit praeceptaphilo-
Neapolis, Herculaneum, Pompeii, el ipta caput urbium
inter Iresmaximat, Romam sophica.
* Quibus autem deferenlibiis.]V. Boetius injustas
Capua, quondam Carlhagi-
neique numerala. Pncfeclus atiletn praelorii, ut ait refert sui exsilii causas. Exîlii quidein sui meuiinit
Rosinus, dkitur, qui mililibusiis prmerat, quos impe- his verbis , perculsi sumus : neque enim legendum,
ratores in ui cttstodiam allegeranl. Niiuirum npud ut quidam recenliores legunt, percussi; sed potitis,
Itomanos, regihus exactis, iiriem qui quod consule- f, ^ ut veteres,
perculsi: sic autem Cornelius Tacitus,
rent senalum, consules; qnod judicaienl judices, Annnl. I. xiv, n. 57 : Perculto Seneca,promptumfuit
suiit appellati; praetores quoqite sunt dicti, quofT Rufum Feniumimmintiere.At injustas memornt ejus-
populn piaeiri nt: sed crcscente populi Rom.mi impe- dem exsiiii causas; pritnum qiiiriein ex parte accu-
rio, niagistiaius ita ut iu
mulliplicati su.it, qui urbe santium, quos nunc Vocat deferentet: defero quippe
praeessent, consules, qui vero in exercitu, praelores in foroidcm est quod accuso, in causa capitali, jmlice
dicerentiir : a prwtore auiem esl prmtorium. Tullio : deindeexi parte criminis, quori aul non alle-
1 Patttinum consularem.] Quintum Boetii meritum gatur, aul .illcgaluin nullatenus probaiur : sicut
omnibnSpratdiclis tamo praeferendum, quanto apud deinceps probabiiur.
Roinauossocii prsestabautprovincialibtis: nou enim 4 Quorum Basiliut.] Primum igitur delator sive
bic de prnvincialibus taniiim, seri de sociis, imoet de accusator in causa capitali, ipsins Cicerunis judicio,
consularihos viris Paulino et Albino, quos Palatini verus csse debet : quainobrem si alit|iio prsejudicio
canes et Cyvrianut delalor impugnabant, bene meri- aclus videaiur, omninoautliendusnon est: binc Tul-
tus est Boetius. Pritnum quidem Paulinus, qui quod lius pro Mirr., Nolo, inquii, accusalor injudkium
ex Deciortiuifamiliafuerit, vocattisest Decius, c tisul potentiam afferat, non vimmajorem aliquam, non au-
fuit anno Christi 4t)8, iiiirieiiunc nppellatur consula- cloritalem excellettlem,non nimiam grtuiam : cuni igi-
ris; consularis enim vir est qtrialiquando consul fuit, tur'judicium ex ipsa pertitrbatione ante capium sit
apud Tulliuin. DeindeAtbinus, qui quod ex eadem prsejuriiciuinveritati maxime contrarium, quicumque
Decorum familia fuerii, etiam tiictus est Decitis, non nisi quadain perturbalione aclus videbitur de-
consul fuit anno Cbristi 'i95, quare nunc quoque di- 1) ferre sive aeciisare, ille, ut pote falsus delaior ac<u-
citur vir consularis: huuc Albimtmoderat Cyprianus satnrve, ita rejici dehet, Ulquaeintieseqneietur poe-
IVaierOpilionis, rie quo stalim dicetur: qtiamobrem na , hsec iniqua habenda esset. Atqni delaiores Boelii
ipsutii accusavit,diclusque propterea delator: deferre ila se habuerunt : IIi eniin ires dnntaxal uuiiieran-
qnippe in foro, accusare est. At Paulinum insecta- lur, nimiruin Basilius, Opilio, et Gaudentiut, quorum
bantur quidam auiici, qui nunc vocanlur Palatini ca- Basitius alieni aeris neccssitaie: Opilie et Gaudentiut
nes : Palatini quiriem, quori paiatrum sive domum fraudibus, obquas in exsiltumire jussi sacrarum sese
principis habitent aut saltem frequentent : tlomus adium defensionetuebantur, Boeliumdetulerunl.
aiitein priucipis ex eo dicla fuil palatium, quod ab Basilius apud Cassiodorura modo laudaiur, modo
Octavii Augusli lemporibns imperaiores omnes fio- vituperatur. Lauditur quidcm 1. n Variar. et epi-
mani babiiarint in monie Palatino. Canes vero vo- stola decima, inqiia dc cjus uxore Agapita, qnaedic:-
cantur, sive quia praefecti custndiae, inslar canum, tur spectabitisfeniina, agitur, et epislola undecima,
ad fores assistunt: sive quia, canibus impudentiores, in qua legilur : Batitius vir speclabilisdatis precibus
eos a quibus laesinon sunt, mordent, eorumque opei, intimdvit Agapiianiconjuqemsuamde propriii peitati-
si non reipsa, saltetn spe atque ambilionedevorant bus a quibuSddm, vitio solticitationis, abductnm.Et
hiantes. Postremo tttruinque hunc consiilareinviium certe in Krsversdtu rebus firmum docerur perdidisse
Boetiusa taniis periculis liberavit, in <iunp'sescnun consilium.Quid etiim fticen polr.it probum,qua nullis
praecepla pitilosophica exsecutus est : qua i obiem culpis exstantibutteliquii martium? Viiuperatur vero
merito uunc suas exaggeiai discordias bac interro- Variar. I. iv, tum epist. 22, ubi ipse Theodericusdi-
621 DE CONSOLATIONEPtilLOSOPHIiE LIB. I. 622
late compulsus est. • Opilionem vero , atque 50 A pellerentur. Quid huic severitali posse astrui vias-
' Gaudentium.cum obinnunierasmultiplicesquefrau- lur? Atqui eodem die defercntibus eisdem, nominig
des ire in cxsi ium * regia censura decrevisset, cum- nostri delatio| suscepta est. Quid igitur? noslrsene
que illi parere nolentes, * b sacrarum sese sedium arles ita merueriint ? an illos accusatores justos fecit
defcnsione luerentur, compertiimque * id regi c fo- prsemissa damnatio? Ilane niliil forlunam puduit, si
ret, d edixit ul ni intra prsescriptuin diem * Raven- ininus accusatse innocenlise,al accusantium ' vilita-
na urbe de*ederent(5), 6 e noias insignili frontibus lis? 51' Al cujus criminis s arguimur summaiq
INTEfiPRETATIO
• Edirlum principis. • Stigmatki.
b Templisvelul asylis. t Infdmim.
' Theodorico. e Accusamur.
d Statuit.
HtiTJE.
cit Basiliumet Pralexlalum artis sinistrajam diu con- .. Lenta paludosieproscinduntstagnaKavennae.
lagionc potlulos, tum. ep. 23, ubi' idem princepss- llinc orti feruntnr pltires illustres viri, tttCassio-
Prafectum urbis B
dectarasse Basiliitmatque Prmtexta- dorus senator; sancti Apollinaris, Vilalis, Gcrvasius
tum magicis artibus involutosscribit. Si atitem Basi- et Protasius, nec non Pelrus ille Ravcnnns in sacra
lius hic idem fueritqui nunc a Boelio noininatur, po- >- theologia celeberrimus. In hac autem uibe regni sui
ttiit propter magimcrimen regio ministeriodepetli : sedein Theodericus post Odoacrenj constituit, eam-
unde alieni mris necessitas,qua Boetium injuria de - demque successores quoqne reges Gothiincoltierunt:
tulit. sed in eadem urbe Opiho et Gatideniius manere siS
1 Opilionem.] Fuit Opilio paier, et Opilio filius. ;. consiituerant, ut hinc notarum, quas Threicias vbcat
Prior, ut ait Sirmontttis,cnmessacrarum largitionumn Cic, puena excedere jttssi fucrinl.
fuerat sub Odoacre. quod indicare virietur Theode- 6 iVotas insigniti frontbus.\ Supplicitim hoc prii
ricus apud CasîoilorumVariar. I. v, ep. 4-1: Gloria- mnni quidem fuit servorum; deinde quorumlibet
lur, inquit, Cyprianus etiam non extrema tuce nata- reorum infamium viliumqiie. Suppliciiiin fuit servii-
lium: nam pater huic. sicnt meminislis, Opiliofuit,, rum : cum enim Dominiin servos tanqunm in liomi-
vir qiiidentabjeclistemporibusad excubiastamen Pala- ncs, qnos occidere potuissenl, servatos jus vila: uc-
tinnselectus. Qui mutto amplius crescere poluil, nisii cisque habcre se putarent, propterca in eosdeulser-
fidessubaviditsimaremuneralionissterilitate jdcuisset. vos quod placui-set snpplirium exerccre se posse
Postcrior vero , frater hujtis Cypriani non secus ac3 arbilrabantur. Unde Juvenalisl. V,sal. 14, v. 21 :
pater fraterqne ad iriemsacrarum laruitiontimculmert * Tumfeliv,quotiesaliquis,tortore voeato,
eveclns est; sed post morlem Boetii, nimirum stibtl Uriturardenliduo propter lintcaferro.
Alhalnricnanno Christi 528. (Jnde idem Albalariciis
apuri Cnssiodormn, Var. 1. vui, ep. 16, ttuae inscri-. „u Et Marlialis 1. tt, epig. 29 :
bitur Opilionicomiiisacrarum, sic loqnitnr : Secitre e Et nnmerosalinuntstellantcmspieniafroulem:
tibi credimtt*qitodtoties luo generi commUsumfuisse e Ignorasquis sit? spleuiatolle,leges.
gaudemus. Paler his fatcibus prafuil, sed et frater ea-" At snpplicitim idem reornm posten ihlntnium vi-
dem resplenduitclaritaie: quod non obstat quin hic
Opilio fiiius, a Theoderico, obinnumefas multiplices- ^ liumque fuit; Seneca enim, I. in de Ira, cap. 5, Va-
que frattdes ad exsiliumdamnatiiS fuerit, una ctim „ ria, inquit, vinculorumgenera, varia pmiiarum,tace-
Gaudmtio. rationes membrorum,inscriptionesfrontis, et bestiaftttn
* Gaudenlium.]Gandentius homo vix notus nisij immaniumcavem: inler hns Ciijacius Observ. I. vii,
suis fraudibns, stiaque hnc iniqua Boetii detalione. noias cap. 13, recenset catumnialores. IIi porro riicunitir
s Sacrarum mdium defensione.] Ut quaedamaptid j insianiii : sicut Horntio, Quodlibet induius;et
elhnkos, sic omnia apild Christianostempla semperr rum Virgil., Flores insrripli nomina regum, more Grseco-
fuerunt asyla; luca scilicet adeo sacra, ut nemo, quij inielligendoxdtxa,secundum, per, etc.
ad ea eonfugisset, inde ad suppliciuin trabi possct : Ex his auleni omnibus patet delatorcs Boetii in-
audienriosnnn fnisse: unde addil : Quid huib
"AOTAOV quippe dicilnr quasi, ubi spoliafe nefas." justos
Nonnulla, itiquam, lempia npud ethnicosa-yla fue- severitati posse astrui videtur? quasi dicat : Ctim iii
runt: Nam Virgiliuscanit u JEn., v. 761: ejusmodi bomines lam severe actum fneril, cngitilis
eorttmriem vitiis, iisriemdeferenlibiisfides non de-
El jamporticibusvacuis,Jnnonisasylo, buit adhiberi, et tamen quo die nos detulerunt, inquit
CustodeslectiPhcenixet durus Ulysses
Praedamasservabant. Boetius, eodemnostri nominis delatio, veluli juslissi-
Simililer iEn.vin, v. 5i2 : pj ma, suscepta est. Nottrmne artes ila meruerunt?non
certe, cum veritateni virtutemque semper colere stu-
HinclucumingentcmquemRomulusacer asylum duerimus. An illos accusatoresjustot fecil prmhtissu
Rellulitet gelidamoustratsubrnpe Lupercal. damnatio? Nullatenus: imo vero damnati, stiocii-
At omnia apuri Chrislianos lempla asyla semperr mine id saltem meruerunt, utipsis, etiam veruiii di-
fuerunt, ut consiat ex codice Theod. 1. ix, lil. 47,, cenlibus, fides nula adhiheretur : qtiare si fortuna
De his qui ad ecclesiasconfugiunt,et concilio Tolela- caecanon foret, hanc puduissetsi minus accusalmin-
no i, can. 12. Ilinc Cassiodorus, Var. 1. n, ep. 11,, nocentim, at accusantium vitiiatis. Injusta crgo li;cc
et lib. iii, ep. 47, eorutn meminit qui conscii factit exsilii causaex parte accusantium.
sui intra ecclesimsepla refugientcsdeclinare se credi- 7 Al cujtts criminisarguiniur?] Dc^nlfeinjusla est
derunt prascriptam tegibus ullionem: non secus ae! prsedictiexsilii causa ex parie criminiS; quippe quod
Opilio dc quibus nunc ngitur. aut allegattim non est, aut noh probatum : SumiHa
4 Idatque Gaudentius,
regi foret.] Theoderico regi Italise post- enim sive numerus erimintim qusc Roetio ohjicieban-
quara enim liic Odoacrem Italorum regem vicissetI tur, in his versatur: 1° quod senatum votuerit esse
interfecisselque, llaliaerex factus est, anno Cliri- salvum; V quoil ejusdem senalus delatoremimpedire-
6li 409. ril; 3° quod a</ restiluendam rempublicamRomanam
° Ravenna
urbe.] fiavenna urbs est llalise: in orai Htleras composuerit;i° quod sacrilegioconscientiam
lilloris Adrialici, quaeexundante mari <>onmcriio- poltiierii. Sed Inccomnia attt crimina non SUhl, aut
crem accipit ccenipalustris parlein. Unde Silius I. vm: a Boetio aliena : sicut deinceps demonstrabilur.
623
?' Senalum dicimur salvum esse voluisse. A.tem, vel concessisse mendacium. 53 Verum id
queeris
Modtim desideras? * delatorem, ne documenta quoquo modo sit, tuo sapientiumque judicio aesti-
52
deferret, quibus senatum majestatis reum faceret, mandum relinquo. Cujus rei seriem atque verita-
cen- tem nelatere posteros queat e slylo cliam memo-
impedisse criminamur. Quidigitur.o magistra a,
b simus? mandavi. Nam de ' compositis falso litteris,
ses? infiiiabimur crimen, ne tibi pudori riseque
Atvolui, nec unquam velle desistam. Fatebimur? quibus liberlatem arguor sperasse Romanam , quid
si
sed impediendi delatoris c opera (5) cessahit. An attinet (5) dicere? Quarum fraus aperla •mluissel,
iliiusd Ordinis salutem nefas vocabo? llle iiobis iplorum confessione delatorum, quod in omni-
oplasse
suis de me decrefis, uti hoc nefas esset, bus negotiis maximas vires habet, uii licuissd. Nam
quidem utinam
effecerat. Sed sibi semper mentiens improdentia, re- quse sperari reliqua libertas potest? Atqne
cum a
rum merita non potesl immutare : necmihi Socrati- posset ulla! Respondissem Canii vcrbo , qui
* C. CaesareGermanici filio conscius contt a se factae
co decreto fas esse arbitror, vel occuluisse verita-
1NTERPRETATIO.
» Philosophia. d Senatus
b Negabimusne. • Calamo.
« Cura objecta.
NOTiE.
' Senalttm dicimur salvum etse voluisse.] Primum ]B Quod autem honos, cujus majestas est qusedam pars
Boeiii crimen. Senaius apud Romanos erat consilium sive species, sit honoranlis, rcverentin vero circa
constans ex senioribus : unde Tullius in Catone : quam eadem mnjeslas versatur, honoraii principis;
Consiliumet ratio et senlenlia nisi essent in senibus, propterea pneiae finxerunt Majest teni filiam esse
non summumconsilium majores nosiri senatum appel llonoris et Rcverentise: audi Ovininm, 1. v Fast. :
lassent. Apud Lacedamoniosquidem ii, qui amplissi- DonecHonor,placidoquedecensReverentiavultu
mum magislratum gerunt, ut sunt, sic etiam appeltan- Corporalcgiiimisimposueretoris.
tur senes: quare Ovid. v Fastorum : Hincsata MajeSlas,qu;c u.undumtemperat omnem,
Quaituedie partu est ediia,magnafuil.
Magnafuit qunndamcapitis reverentiacani Nec mora, conseditmediosnblimisOlympo,
Inque suo pretio ruga seniliserat. Aurea purpureoconspiciendasinu.
Marlisopusjuvenes,animosaquebella gerebant, Crimen ergo majestaiis illud d citur, quod esl ad-
Et pro diis aderantiu sialionesuis.
Viribusille senex, nec habendisulilis armis, versus honorein principibus debilum : quarc cum
Consiliopalriiesaepeferebat opem. forma imperti Romani aiiquando fnerit popnli status,
Nec nisi post annospatuil tunccuria seros, ideo crimen majestatis apuri jurisconsultos est quod
Nomenet aetaiismitesenatusbabet. adversus populum Romanum vel securitalein cjus
Jura dabal populoseniorlinilaquecerlis commitiitur: el rei majestatis d. 1. 1. ff. ad leg. Jul.
esl
Legibus aetas, unde petatnr bonor. dicuniur qui ejusmodi crimen comniittnnt:
maj.
Scribit autem Plutarchus Romulum ex optimatibus quanqtiam enim honor sit genus majcstatis, sermone
centum creasse senatores, eorumquc collegium ex tamen communi, ut lnquiiur Vives, honor ei ma-
sctale senatum appellasse : quod, forma saltem con- iC jestas ita distinguunlur, ut inajesias riicatnr persona
tinuata, usque ad ipsa Bnetii tcmpora perseveravit: i,sa quatn supremo bonore afiicimus : sicut Cicero
primuinque Boetii crimen dicilur, quod volueril am- li dc. Natura deoruni, Snstinendi, inqyit, mttneris
plissiraum liunc ordinem essesalvum, ttim scilicel, propler imbecill.tatem difficultas minimecadit in ma-
cum innocentem senatnm majestalis crimine accusa- jestutem deorum : sicut etiam nos Galli loquenrio de
tum defendit ac libernvit : quod non negat Boetius a rege dicimus: Sa Majesti. Scnatus pnrro Romanus
se faclum : Volui, inquit, nec unquamvelle desistam , temporibus Boetii accusatus luit, quod ariversus
sed negat esse criinen : an optasseilLiusordinis salu- Tbeodericum lialliser..gem, honoremque illi dehitum
tem nefas vocabo?qnanqunm e.rVm» ipse seriajus suis- .'laliqiiid mjxlitus fucrit : sed hiinc innocenlem defen-
de Boelio decretis effecerii ut qiri perlurbaiione jndi- dit liberavi que Boelius, quod crimini eidem verti-
carel, is nefas putaret optasse illius ordtnis saluiem: tur : Delatorem, inquit, ne documenta deferret, qui-
Boetius lamen, ratus aliorum in se peccatum sibi bus senatum majestatis reunt faceret, impedissecrimi-
non dare peccanrii liccnliam, nefas pntavil- sibi, vcl namur.
occuluisseverilatem, silendo bona quae in senatu no- 3 De composilis falso titteris.] Tertium Boeiii
verat, vel concessissemenducium,loquendo mala quse crimen in Imc versatur, quod feratur composuisse
de senatu flngebantur. Optime Socrales apud Plalo- litleras quibus Romannm libertatem sierassel : sed
iicm 1.vi de Repub., oportel odisse mendacium, dili- litlcras istas non a Boetio, sed ab ejus inimicis scrip-
verilalem. probasset vel ipsa delatorum confessio, si eidcm
gere s Delaloremne documenla deferret, quibns sena- las Bnetio data fuisset delatorum interrogandorum fa-
tum majesialis reum, etc.] Secnnduni B>etii crimen, y. cultas.
quod tamen cum primo ita conjunctiim est, ut si il- " * C. CmsareGermanici
filio.] Germankus, ex Sue-
luri crimen non luerit, qtieinailmodum crimen non tonio in Caligula, Drusi et minorisAntonimfilius, om-
fuisse riicttimcsi, hoc eliam crimen esse non possil: nes corporit anintiquevirtutes habttil, et quantas ncmini
quare s) [atebimur, inqtiil Bnetius, nos voluissesena- cuiquam conligisse satis eonslat. A Tiberio patruo
tum esse salvum, impediendidelaloris opera cessabit. adoptatus, qumsluram quinquennio antequam per
Sed ut hoc percipiaiur, dicendum quid majestas, et leges liceret, et post eam consitlqtumstatim gessit. IIa-
quid ntaj-statis crimen. buit in malrimonio Agrippinam, ex qua novemliberos
Majestasest suprcmus honos, quo populus tenetur tulit, inler quosfuit Cuius Cmsar,qui quia maniputario
afflcere principem, velut spirantem Dei imaginem : habilu inter milites educabatur, Caligula nomencas-
Subjecti estote, inquit S. Pelrus episl. I, cap. H, trensi loco traxitt Hic nuiem non minore livoreac ma-
ontni huinanmcrealura propter Deum: sive regi quasi lignilale, qnam superbia smvitiaquepene adversttsom-
prmceltenii; sive ducibus tanquam ab eo missisad vin- nis mvihominesgrassalus est:sed eumdemitoc/wMeiB
dictam maiefactorum, laudem vero bonorum: quia sic atque grassanteni non defu.itplerisqve animus adoriri:
est volttnlasDei... Deum timete, regem honorificale. una vero alteraque conspiraiione delecta, aliis per ino-
625 DE CONSOLATIONEPHILOSOPHI^ LIB. I. 626
conjurationis fuisse diceretur : Si ego (10), inquit, A senatus sanguinem petunt, nos etiam, quos ' pro
' *' perdilum
scissem, tu nescisses. Qua in re non iia sensus pugnare bonis (5) senatuique viderant, *
nostros mceror hebetavit, ut impios scelerata con- ire voluisse. Sed num idem ° de palribus quoque
tra virtutem querar molitos : sed quse speraverint, merebamur ? Meminisli, ut opinor, s quoniam me
effecissevehementer admiror. Nam deteriora velle, dicturum quidjfacturumve prsesenssemper ipsa diri-
* nostii fuerit fortasse defectus : l0 Veronse " cuin
posse vero contra gebas. Meminisli, inquam, 55
innocentiam, qtiae sreleratus quisque conceperit , brex avidus communis exitii, " niajeslatis crimen in
3 inspectanteDeo, monslri
(15) simile " est. 54Unde Albinura delatum, ad cunctura senatus ordinem
b haud injuria * tuorum quidam familiariiim * quae- transferre moliretur, universi innocenliara senalus
sivit: si quidem Deus , inquit, est, undedmala? " quanta mei - securitate periculi defenderim. Scis
bona vero unde, si none est ? Sed 8 fas fuerit • ne- me haecet vera proferre, et in nulla unquam mei
farios homines, qui bonorum omnium, totiusque (5) laudc jactasse. Minuit enim quodam modo " sa
INTERPRETATIO.
Et veluti paradoxum. f Senatoribusipsis.
b Non immerilo. s 0 Pbilosnpltia.
* 0 Philosophia. k Theodericus.
d Quippeqase a Deoesse non possunt. 1 Contemptu.
* Cum bona sine Deo esse nequeant.
NOT.E.
piam occasioniscunclanlibus,duo consiliumcommuni- ]B stmi/ifurftne,palres appeltabantur. JElale quidem ,
caveruntperfecerunlque. instar pairum sint natu grandes : sic qirppe ab
1 Qua in re.] Accusationesive nominis delatione quod selate senili dicli sunt senatores, ut jam monuimus.
in Boetiumfacta. Officiovero, quod sicut patres fllios suos, ila 11II
' Nostri
defectus.] Cur bonum meliusve velimus, rempublicam curent: hos enim, inquit Festus, itiuio
causa quacrendaextra nos, quippe qui II Corinth. ui urbis conditm Romutus centum delegit, ut agrorttm
non sumut sufficientescogitare aliquid a nobis, quasi partes atlribuerent tenuioribus proinde ac liberis, ac
tx nobis: serfsufflcientianosira ex Deoest. Al cur ma- pecunias dividerent.Vide ut crescat injuria Boelio
lum deteriusve velimus, causa est in nobis, quorum illala : nam magna est injuria innocentem Boetium
ulpote infirmorum est posse peccare. odio haberi ab improbis, major eumdem ab his re-
' lnspectanle
Deo.] Quod Deus sit summe bonus, vera opprimi; maxima, ab iis qui et setale et offlcio
admiratione videtur dignum, probos ab improbis, tenebantur ipsum lueri : sed incomprehensa et inef-
Deo inspectanle, opprimi : unde id monstri simile vi- famlis, ab iisdem]de quibus ipse Boelius dictis fac-
deiur, quasipraeterordinarium naturse ordinem. lisve optime merilus fuii.
• Tuorum quidam familiarium.] Plalo quidem, s 10 Veronm.] Verona eSt civitas Venetiae quae a
de Leg., et post illum Seneca hoc argumcntnm trac- Gallis condita, duce Brenno, a quo Brenonaprimum,
tavit. Quisquisautem fuerit attclor hujus dilemmalis: deinde Verona, auctore Juslino, 1. xx, dicia esi. Ex
Si Deut esi, unde mata ? at si non est, unde bona? bac urbe prsestanles viri orli sunt; ut Catullus, Ju-
melior videlur conditio ejus qui cx bonis ait, quam lius Scaliger et, ut quibusdam placei, Plinius.
illius qui ex malis negat Deum existere : quoniani " Cum rex.] Theodericus, qui erat rex Italise.
quot bona, tot sunt Dei existentis argumenta : nullo *** " Majestaiis crimenin Albinum.] Decrimine ma-
autem malo conjici potesl Deum non existere. jestatis dictum est in hac prosa adnotatione 19, de
• Fas vero adnot. 10, sicut el de senatu adnot. 20.
fuerit.] Id est, liceat : fas enim, inqnit Albino "
Festus, dicilur a fando, quasi fatum a diis vel sal- Quania securilate periculi.] Securitas, inquiunt
lem a deorum ministris sacerdoiibus: sicut jus a philosophi, est recta placidaque mentis, mala im-
jubeo, quasi jussum a magistratu ; unde Virgil. i pendentia non curantis, constitutio : ul eniin a cura
Georg., v. 268 : dicitur cuiiosus qui cura prmter modumutitur, teste
Quippeeiiamfestisquadamexercere diebus Varrone, v de L. 1., sic a cura est securus, qui est
Fas el jura sinunt. sine cura. Hinc sec*Uriia*s hicesl periculi incuria sive
Cum igitur nihil magis licitum sit quam quod a coniemptus. Sic. Virg.iEn. vn, v. 302 :
Deo jnssum diclumque fuerit, idcirco fas (uerit idem QuidSyrtes, aut Scyllaiitihi, quidvastaCharybdis
quod liceat. f rofuit"?oplatocondunturTibndisalveo.
6 Nefarioi Securi pelagiatque mei.
hominet.] Improbot. Nefandum, inquit 14 Se probantis conscienlimsecreluni.]Conscientia
AsconiusPedianus in 5 contra Verrem, est non fan-
rfam: nefarium, quod sacra polluit farre pio solita generatim nihil aliud videtur quam mens cum sui
celebrari: ergo nelarii sacrilegi. At putnverimnefa- tum suaecogitationissciens : unde Tullius, in de Off.,
rium ab eadem esse origine a qua nefandum, quod Cumjurato, inquit, dicenda sententia sit, memineril
vir improbus dignus nou sit qui fanrio celebrelur : Deum se habere leslem,id est, ulego arbitror, men-
sic diciturdetestabilisquem lestari nefas. tem suam : undc ctiam ut clara distinctaque cogni-
7 Pro
pugnare bonit tenatuique.] Id est pro bonis D lione, sic conscienlia convincimur : quare Quintil.,
et pro senatu : Sic Terentius : Miiti peccat, si quid Inst. orat. I. v, conscientia, ait, mille testes : sensus
peccal: sic vulgalum illud, Tibi militatmther. interprele non eget. Hinc aulein conscientia duplicis
8 Perdilum
ire.] Non perdilos ire ; quoniam , ut generis est, neinpe bona el mala : Conscienia in
grammatce loquar, supina sunl nomina substaniiva, ulramque parlem magna vis est, ait Cic. pro Mil., ul
quare nec genus rautani pro diverso genere alterius neque limeant qui nihil commiserunt, et pmnamsem-
nominis sudslanltvi: ait enim Tullius madefactumiri per anie oculosversari putent,qui peccarint. Conscien-
Graciam sanguine; nec etiam numerum: cum Li- tia bona, recte factorum convincimur : unde recor-
vius dical, lalrocinia iri sublalum : sed nemo hsec datio jucundissinia, quaenunc dicitur conscientia se
nescit. probantis secretum, quod ul laude sui commiinicatur
• De Senaioribus : senatures enim di- sic uiinuitur, utpote minus secretum : proplerea sta-
patribus.]
cuntur patres ei aetate et officio, ut docel Sallust. luunt Sioici ne le quasiveris extra : ct M.icrobius,
initio Belli Catilinarii: Hi, inquit, vel, alate vtl curcer in Soiiiii- Scip. 1.u c. 10, Virlulis, iuquit, (rttclum
627 AN. MANL. $EV. BOEJtt 048
prqbantis conscientiae secretum, quoiies ostenlando A_cerdotes impio jjugulare (5) gladio; si bonis omni-
famae Scd bus necem strwxissc diccremur : * prsesentem
quis facluru, recipil prelium. 'mnocealiaiii
nostram » quis ' exceperit eventus, vidcs. Pro yera? lamen sentenlia confessum convictumve punisset.
'
virtutis prserniis falsi sceleris pcenftssubinius. £g 57 Nunc q-iingenlis fere passuum millibus pro-
Et ctijus unquam b * facinoris manifesla confcssio cul nioli, d atcjuo indelensi, ob sliidiuin propeusius
ita judices habiut * in severjtaj.e concorries, '• m < in senaium, 8 morti proscriplionique damnamur.
non aliqiios vel ipse htim.ini error ingenii, vei far- * e 0 meritps de simili ciiinine nentineni posse con-
tuufe conditio cunctis mortalibus incerta subnjMte? viuci! cujus dignitaiem reatus ipsi etiam, qui detu-
ret?' Si inflamwajie sacras sedes VQIUUSC ; si sa* lere, viderunt : quam (5) uti alicujus sceleris arimi-
INTERPRETATIO.
" Qujsiigm fu.er.ttexjttns •?(fims nostrm integrHatis. d Ab iis jitdicihij.s,a quibus damnnmur.
b Graviorisalicnjus sceleris. • 0 nostri judices : nullus vestrum potest convinci
c Utne unus quidemjudex a communi reliquomn\ sifaili crimine; quod nimirum ips s etiam dela'oribus
sententia, aut humauo errore, aut misericordiadisce- nullum ita vidrtur, illud ut ficto sacrilegiiscelcrelar-
derel. vatum proponerestuduerint.
miJE.
sapiensin conscienliaponit, mimts perfectus ingtoria. 81 cilitntctn el m.isericordiain quibus severilas judicis
Sed diviiio inagis S, iritus sanctus. cum- Proverb. mutnri potest. Fncitilas quidem nolntnr huniani erro-
xxvn : Landet te alienus, et non os tuum; e.r'rnnet<jj re ingenii, quod innaia sua infirmiiate, ermnlis in-
el non labia tun; tum etiam Matlhaeivi : Cttm [acis star, modo htic, modo illuc inclinatur : error eiiim
e!eew<osunttw, noti tubu canett ante le, svui hypocriiat proprie eor-um esl qui vi.c ignari extra insliiutum
[aciu.nlin syiiogogjg,el iu vicis, ul honorificenturab iter dellectunt: unde Virgil. v ^n., v. 590 :
hominibm. Coii^cientia vcro roafci, malefaclornm Milleviisbahuisseriolum,quastgnasequeodi
:
coiivincitiw unde recordatio irislis: Suum enim Falleretindeircnsus et irreme^biliserror.
ijttemquescelmseykat amentiaque afftcit, inqnit'f ul- vero ootalnr fortunm condilion/ecunc-
lius prp Scxl. Ros., suceinuta;cogitatiunes conscien- tisMisericordia
morlaiibusincetlo.: nam misericordia est affecti»
tiaque animi lerteM.
i Excep&xMevenlus.] Interceperit exiltts : nam hominis adversas alteriits res, ceu casus, quibus
exeinere Utief p.lures alias sigHilicaltonesidem est propter max,Unamfortunac inconslaotiain ipse obno-
xius sit, dnlentis.
atqtic incquium comprehendert: ut apuri Ciceronem 8 î infflarwnure,etc.] In enumerandis scelerihus
ariA.ll-, AdiioiMi sutnus , iuqiiit, ut caveremttsne haec crescit oratio : nam grave scelus,
excij/eremtffa Casare, quod is in eadem loca qum not sacras ades; gravi^s, sacerdoles impiojugutare inflammare
peiebamus,, eebasivsetiam, quam nos postemus, eo dio; gravissimum, bonis omnibutnecemstrttxisse.gla-
quo intenderal venturus essel. El apud Virsil. JEn. x, 6 Prasetiieip..lamen senletffiaconftssumcomklum-
v. 586: ve punifisel.]\}ffl\o iudex sentenljam non fert, nisi
NamPallasanle ruentem, ( auciortate Dej., cujus vices agU : quaraobrem ille
G
Uumfuril, iucaulum,<rudeli u orte sodalis
Ex,t;ipit:alque eusttn tumidoin pulmonerccondit. SPijlentiainDeo riijjuamferat necesse est: sicut ergo
Evcntus atitem -Ciceronii de Juv. est alicujus exi- I),eus neininew visi convicitumriamnat: sic homo pa-
riter ueminem nisi eqnvictum dainnare debet. Con-
tus negntj : unrie HdeOral , Consitia, inquit, pri- viticiitir au.tein retts vel sua confessione, vel aliis
tnuttt, deinde-atttf, postea eventus: propterea quid- leslimoniis, quibussalisfaceiiencqnit; quori cum non
qunl sheboni sivemnli casu accidit, id evenlus sole>V possit fieri, nisi reo |iraes.ente,propierea reus impri-
dici.: qnarcideworator : Qui sciun.t, ail, quid afiis mis cilanrius, rieinde interrogandus, audiendusquc,
acciderit, facile ex ttliorum eveniibus, suis ralionibus qnod tamen Boetio negatur : usque adeo injusta c t
poMunt1'tovidere: Virgil. Mn. x, v. 159 : ea.7 qua alficiiur, pceua.
Hic ma^nnssedet Êneas,secumquevolu.iat Quingenlis fere passuum millihus.] Tanlum ab
EvenlusbeWvarios. urbe in qna danawaiusest Boetius, distabat Ticinum,
Et Ovitl. n de Ponto : ubi idem Boctius inclusus detinebaiur. Est auiem
Namtimoreventusdeteriovisabest. Ticinum Insijbria?ci.vilas, quam recenlioies Papiam
: vocant, a Ticino fluvio prajterlabente nomen.ha-
a4it}ujutcrimtnis jueimt
Fflctnp.*;is.|.(,'rq!i(jliorw
eniin a verbo (acio dodu«'ll|r: quamobrem est insi- bens. R Morti, proseriplionique.]Pioscriplio duplicis ge-
gne aliquori faclum sive honum sive malmn : in bo- neris etiam apud Cjceronem. Alia esi proscriptio re-
iiatu quiriein, partem awipitur a Sallustio in Bello rum, qualenus haf, inscriptis quibusriam labul s,
Jngtir. Multq, ipquit, et praclata rei mlilarit faci- venales significantnr. Sic Tullius pro Flacco dixit
norq fecerat : in mala,mverq u Tullio m Ufflc, Ab 1H pradiorum proscri.ptf.ones. Alia proscriptiopersonarum,
lioc, atl, nu//a fraus, nullum facinut aberil ; alque quatenus hre scripLura in exsiiinm ita releganlur, ut
boc ullitno njodo nunc accipimv. hic luta non sit ea^ruui salns : sic idem Tull., pro
' In severilqleconcotdes.| SemrUat ptoprie judi-
cisest, quatenus bic nihilde supplicio, aut levitate et Rosc, Cqvele,inqvitt, per deqs immortales, ne nova
aut affe;Clnaujmi remilît: pr«pterea severitati, et videalur. mullo critdelipr per. vos proscriptio inslaurala esse
Cum autein hic Boetius mortts proscriptio-
facilimset nii?ericordia o.ppomintur:propterea etiam memineril, \dcirco loculus virienir de ulliino
qui in sua sentenlia pernianet, is pmeverare dicitur. nisque
At concprdes ii habenlur qui i.nter se consenticnles lioc proscriptionis genere. Ex quo palet Ennodium
in Pa_negyricorcgisTIieoderici, oratorie magis haec
unius vidwnur esseaniuii : quodeuiw, judiceTullio :
1 T"W-*qnjbu.sduJRcpr ipsuinmmm videulur, ex hoc quam vere dixisse Nutlus ijtcommodaproscriplionis
excordes, vecord.es,cancardesquedAmntut. Sic Virg. ingeijiiscil.'» 0 meritos, de simili crimineneminempossecon-
ecl. iv, v. 46 :
vinci.] Quasi dical : 0 senatores hujus in nos laue
Talis s#cla suisdixeruntcurrite fusis sententise conscios (vos eniin jani nustra compellat
Coavorde^stabili tatorumnumineParcae. oratio), o meritos ueminem vestrum posse convinci
* U.i uon
aliquos.) Voluit auctor hic notare ei fa- simili criniine; qitOd nim:rum propensius liabueiit
629 DE CONSOLATIONEPHILOSOPHI.E LIB. I. 630
slione fuscarent, * ob ambitum dignitalis sacrilegio i\. rum me spirituum (5) prsesidia captare, quem tu in
me conscientiam polluisse mentiti sunt. 58 Atqui el banc excellentiara componebas, ut consimilem Deo
' tu a insita nobis, omnem rerum niortalium cupi- faceres.
59 3 Praeterea « penetral ionocens domus,
dinem de nostri animi sede pellebas, et sub tuis ocu- honestissimorum d coetus amicorum , socer etiam
lis sacrilegio loctim esse fas non erat : instillabas Symmachus sanctus, et seque ac lu ipsa reverendus,
enim aurihus cogilationibusque quolidie meis Pyllia- ab omni nos hujus criminis suspicioue defendunt.
goricum illudb ejrouesfi. Nec conveniebat vilissimo-
INTERPRETATIO.
110 Phiiosophia. c Locus interior secretiorque.
b SequereDeum. d Societas.
NOTiE.
ttudium in sena'um ; qtto nihil eleganlius esse possit nobU insila. Eadem philosophia mentem humanam
ad exnggerandani hinc magnanimitatem Boetii, inde s.ejungit a rebus caducis, hoc est omnemrerum mor-
omnium senatorum ignaviam. lalium cupidinemde nostri animi sede pellit: quoninm
1 Ob ambititm dignilalis sacrilegio.] Quartum Boe- B omnibus innderalur mcniis affectihtts, adempie hulc
tii crimen est sacrilegium; sed in quo versetur hnc pracsertim rernm cnducartiin cupiriilali, quse et ho-
sacriteaium, non ita manifcstum est. Gallicus Boelii mines reddit cmcssapuri Ciceronem, el radix omnium
interpres de la Boucherie id vitii in hoc versari arbi- malorum esl apuri Aposlolutn, I Tim. vi. (psa pfi lo-
tratur, quod Boetius sulTragiaad magistrattim cou- sophia mentem humanam fonjungii cum rebns per-
scqiiendum necessaria riolo sihi conciliaverit. quod petuis : utviihriicet p rte illa cuni qtia inens liumana,
Latini erimen amfctius,a circumeundo supplicando- instinctu pbilosophiae,societatem imt, seiernum per-
que, GraeciSripioY.oniav vocani, quodque latis legibus severante, seternus esse possit amor, seternaque id-
ptiuiebatur. Alii veto, ut Thonias et Ascensins , i I circo illa, qua; illius amoriscoines est individua, vi>-
vitium putant fuisse, qnod vulgo dicimns sortilegium, luptas. *Vt philosophin nnn sinit mentein huinanam
qtio nomine videtur uti ipse Plinius I. xxvm, c. i, sic n<lha:rererebns perpetms crealis, quas malos
ad signiflcandas quasdam magicas supersliliones : genios vocamns, ul sub ejus oculis sacrilegio locus
unde lorte pro sacrilegio legendum sortilegio : quae sit : inslillat enim auribus cogilalionibusquequolidie
quidem opinio his rationihtis conlirmari potest : 1° nostris 1'ythagoricumdlud eizoti0sw, sequere Deum,
enira ipsis Boeiii temporibus, qui arte quadam, ut qtiod etiam liabetur Deitteron. XIII':Dominum Dettm
pnvslabai Boetius, caeleris praestare videbantur, hi veslrum sequimini, el ipsum timete, et mandata iltitis
non raro artis magicmaccusabantur, testis Cassiodo- custodite, et audite vocem ejus : ipsi servielis, et ipsi
rus I. IVVar., ep. 22 et 23, ubi Basilii et Pr.clextati adlimrebilis. Deuique cum philosophia bominem fa-
htijus criminis accusatorum causa quiuque senatorum cial Deo consimilem,non quiriem corpore, quem.td-
juilicio commiitilur, ul nec opprimautur innoxii, nec'p^* nindum expressil Virgilius : Os humerosquedeo si-
leges evadant criminosi; 2* quibus argumeiuis se Boe- milis, Dens qtiippe est corporis expers , sed mente,
tius de ejusmodi crimine pttrgat, hsec tantain non efliciens scilicet ut mens noslra instar Dei cogitans,
hnbent pro democopia,i|uautain pro sorlilegio virtu- nec erroribus nec vitiis indulgeat, propierea eadem
lem , ut staiim videbitur; 3° non lam ambitus quam philosophia meniem nostram ita conjungit CIHRDeo
sortitegii crimen in philosophiam refundi potest : tanquam cnm primo veritatis virtulisque magistro,
quandoquirJemprius etiam ignarorum, posterius non ut non conveniat tii/ts.'tmorumnos spiriluum prmsidia
nisi dociorum dicebatur esse. Atqui hoc ipso, inquit captare. Vilissimi auteni illi spiritus sunt mali ge-
Boetius poslea, videbimuraffinesfuissemaleficio,quod nii, quornni ope bomines quidam perditi mira prae-
tuis imbuli disciplinis, tuis insliluti moribus sumus. stare creduntur, non solum a Chri^tianis, docente
Verum, inquts, crimen ambilus recle dicitur sacri- saspius sacro textu; sed etiam nbipsis paganis. Unde
legium ; quod boc violentur leges, et sicrnmenlum, Virg. ecl. <S,v. 69 :
sine quo ad magislratus antiqtii non pervenire sole- Carminnvel ceelopossuntdeduccrelunam:
bani. Crimen vcro magite non ita bene dicitur sacri- CarminibiisCircesociosmutavitUlvssei:
legium. At, inquam, primum si legendum fuerit pro Frigidusin pratis cantandorumpituranguis.
tdcrilegio tortilegium, ut forte legendum, haecriiffi- Horal. Epod. od. 17 :
cullas nnlla esi. Deinde tortilegii non mintis quain An quaemoverecereas imagines, f
ambituscrimtne violatitur leges et sacramentum, quo Ut ipse nosti et
curiosus, Polo l.:
nimirum aquis lustralibus iniliati malos gemos eju- Deripere lunamvocibuspossimmeis.
Possimcrematosexcitare morluos
ravimus : hinc Cassiodorus, praedictaepist. 22, Ver- Desideriquetemperarepoculum.
sari, inquit, uon licet in magicis arlibus , temporibusU Ovid. et alii.
ChrUlianis.Posiremo sacrilegus, unde sacrilegium, * Prmterea penetral.] AHertim argumentum
dicitnr quasi sncra legens sive furans : legere enim Boelius se quo
etiain furari est: unde Virg. ecl. 9, v. 21 : a
purgat praedicto crimine, accipitur ex
virtute praestanti domesticorum, amicorum et afli-
Vel quaesublegitacilustibi carminanuper. nium, cum quibtis idem Boetius babuit ne-
Sed qui praedieta;sitpersiitioni vacat, is cultum Deo ccssitudinem. Cum eniin virtus nntiqunmet vitium ita sint
debitum furatur. Nunc videnda argumenta quibus contraria, ut nnlla esse possit virtiitis viiiique socie-
illud crimen Boetius purgat. tas, si arcta fuerit inter queinriani virum, et probos
' Tu
insitanobis.] Primum argumentum quo Boe- domesticos, ainicos, affinesque societas, certe vir
lius se a praedictn purgat crimine, destimitur ex ille non debel esse suspectus illius pr,fisenim crimi-
parle ipsitts pliilosophiae quse menli humanse insita, nis qund illis familiaribus nec igiiottun esse poluit
hanc ita scjungit a rebus caducis, ut eamdem con- nec irreprehensum. Cutn ergo crimen sortilegii, ut
jungat cum rebus perpetuis, nnn iis quidcm vilissimis, pote quod nt gravius, sic et frcquentius et nianife-
sed earum uni et pritna;, nimirum Deo, ctijtis siinili- slius est crimiue ambilus, nnn pnssii non cognosci ct
tudinem habet. Est qniriein philosophia menli hu- nnn reprcbenrii a sanciissimis familinribus, si Bne-
manae, id est nobis insiia, qtiia tota veisaiur in co- tius arciissimatn hnbuerit fainiliarilaicm cum prohis
gilationc, cognttione scilicel clara ct dislincla, el domesticis, nmicis et aflinibus, is certe reus esse
judicio quori hac cognitionc fundatur : cogitatio au- nequit criminis sortilegii: halmit auletn Boetms hanc
tem opiime diciiur qttalitas meniis humanac, sive familiaritatem : 1° quidem cum probis domeslicis :
60 Seu<° nefas! '"' vero ' de te a tanli criminis jK ptima omnium deserat infelices. 61 Qui nunc po-
fidem capiunt, atque boc ipso videbimur affines puli rumores,« quam dissonre d multiplicesque sen-
fuisse malcficio, * quod tuis imbuli disciplinis, tuis tenlise, piget reminisci. Hoc tanlum dixerim, ulti-
instiiuti moribus sumus. Ita non est satis nihil mihi mam esse adversae forlunae « sarcinam, quod dutn
profuisse tuam reverentiam , nisi ultro tu mea po- miseris aliquod crimen affingilur, qttae " perferunt,
tius offensione lacereris. (5) At vero bic etiam no- meruisse creduntur : et ego si quidem bonis omni-
stris malis cumulus accedit,a quod b exislimatio bus (5) pulsus, dignitatibus exutus, exisiimationa
plurimorum non rerum merita, sed fortunae spectat fcedalus, ob beneficium, supplicium tuli. Videre au-
eventum, eaque tantum judicat 4 esse provisa, quse tem videor nefarias " sceleratorum f offlcinas ' gau-
feliciias commendaverit. Quo fil, utexistimatiobona dio laetitiaque fluitanteis :s perditissimum quemqua
INTERPRETATIO.
* Tu, o Philosophia, nostrm es criminationUoc- c De Boetio.
catio. d Aliis damnanlibus defendentibus aliis de pleba
b Plures fortunmveluti assentientes,non ut judican- viris.
dum, sed ut a foriuna judkari videlur, judicant de e Onas.
merito. f Domos.
NOTiE.
nam, ut dicitur prosa 3, lib. n, felkissimus fuit cum 13 nemo dici possit ex eo esse afflnis crimini ambitus,
conjugis pudore luin mascula prolis opporlunitate, ila quod sit erudilissimns , sicut de crimine sortilegii di-
ni cluospariler consulesliberossuos domo provehisub citur. inrie concluditur Boelius non ambitus. sed sor-
frcquenlia patrum, sub plebis alacrilale videril : hinc li/eo» crimine accusatus fuisse; sed immerito, sicut
nunc dicitur penelral innocensdomus: peneirnl quippe ex praediciis demonstralur : binc lamen nnn desinil
est locus inlerior, dictus a penu : penus autetn, in- ipsa Boeiii existimatio apud plurimos minui.
quit Festus, vocatur locusintimus in mde Vesta, tegt- s Quod
exislimalipplurimorum, etc.] Scilicel plu-"
ttbus septus: unde Virgil. i Georg., v. 379 : rimi judicando, non cognitione clara et distincta,
Saepiuset tects penetralibusextulitova quae in nobis est prima veri judicii regula, sed prse-
Anguslumformicalerensiter. cipitatione et prsejudicio feruntur : sic quod amore
2CCum probrs amicis : adfuit enim semper illi diviiias, odio paupertatem prosequanlur, de diviti-
honestissimorumcmtusamicorum; 3"cum probis affl- bus bonam, de pauperibus vero malam habent exi-
nihus : nam socer ejus Symmachussancltit, et aque ac stimationcm : sic amici Job, quod hunc viderent ca-
ipsa ihilosophia rtverendus fuil. Quantus aulem fue- bum lamitatibus oppressum , cuindem judicarunt impro-
rit ille socer Symmachus, colligi potesllum ex Cas- : quo fit, ut existimatio bona prima omnium
siodoro, qui ait Var. 1. iv, ep. 6, Theodericum regem deserat infelices : binc vulgus, quaefelicitas commen-
ad ipsum ut virum patriciuin scripsisse, pelenti non daverit, ea lanlum judicat esse prudentis.
concedatur licentiarecedendi de urbe, et cp. 22, eum- 1 Esse
provtsa.] Abhomine : Solet quippe vulgus
dem regem voluisse ul idem Symmachus cum qtia- |(] ab cventii prudentiam hominis ita inferre, ut cujus
luor aliis senatoribus de.causa prsedictorumBasilii et videt exitum inlelicem, liunc male adeoque irnpru-
Praetextali judicium ferret; et ep. 51, eumdem.re- denler incoepisse negoiium concludal : id quidem
gem Svmmacho ilerum scribentem dixisse Symina- sibi objicit Ovidius, sed idipsum slaiim refutat.
chtim Romam decorasse domutim pulchritudine; lum
eiiam ex Prisciano Csesariensi, I. de Ponderibus et Exitus acla probat: careat successibus,opto
Mensiiris.et Ennndin, quibus dicitur ille Symmachus Qnisquisab eventu factanotandaputat.
omnivirtutis luce fulgere, et cmieris tanquamvirlulum ° Qumperferunt, meruisse
creduniur.] Quod nimi-
exemplarproponi posse.Proplerea Philosophia, infra rum prsedicti bomines vidcrint quosdam propter sua
1. u, pros. i, vigel, inquit, incolumit pretiosistimum scelera juste punitos fuisse, idcirco boc praejudicio
generis humani decus, Symmachus socer. ducti, quoscunque videnl propter delatum crimen
1 De le criminis fidemcapiunt.] Id est, propler le, affligi, bos judicant qua perferunt, meruisse.Sed id
o Philosophia, tantum illud crimen rfe me credunt: temeritaiis cst : cum enim boino judex lam injtisti-
sic enim Seneca : Majora monslra veris vix capiunt tiaequam justitise possit csse pnrticeps, idcirco susti-
fidem; sic ij>seVirgil. JEn. v, v. 604 : nenda assensio de causis miseriarum, ne prsecipilet
Hic primumfortunafidemmutalanovavit. judicaturus.
' Quod tuis imbuti disciplinis. ] Solenl nimiium ii 6 Sceleralorumofficinas.] Offlcina, sic dicta quasi
qui aut praecipitationeaul prsejudiciojudicant, tcme- opificina, quaedam est domns pars, in qua opns flt :
rarium de iis. quaeipsi ignorant, proferre judicium : Q unde differt ab apolheea, in qua servaiur, et a ta-
queniadmodum S. Jtidas in sua Epist. his expressit berna, in qua vendi ur opus jam factum. D mus
verbis : Quacumqueignorant, blasphemant.Sic ignara igiiur vel etiam menles impiorum hominum, in qui-
plebecula insolilos inotus eorum quos atit sortiarios btis causa adversus Bneliinn per summam inaliiiain
atil lycanlhropos vocat, qui saepius pcrlurbati cere- ficta est, non abs re vocantur officirm.
bri aul lxsae iraaginationis sunt, malis geniis refert ' Gaudio lalitiaque ftuilanles.] Sicnl enim vas proe
acccpms. Sic nonnulli cxislimarunl arlem confi- liquoris copia effluer • sivc exundare dicitur, sic
ciendi auri a dsemonibus esse, utait Delrio Disquis. mens prse gaudii copia fluitare dici polest: nam ani-
mag. 1.1. Sic Galenus, n de Diff.fcb. c. 7, et cap. mus, inquil Terentius, tuxuria et lascivia diffluit;
10 de Sitnpl. med. fac, de semetipso loculus ail se quodque iatius aique uberius excrescit, id effluere
propter singularem suam erttdiiionem posilum fuisse dicilur Virgilio, n Georg., v. 367 :
in nnmero eorum qui malorum geniorum arlibus
lude ubijam valiriisamplexaeslirpibusulmos
sfdjuii morbos depellanl. Sic ergo Bociius, qui, ut lo- Kxierint,tuncslringe comas, luncbracchiatonde;
quitur Theodericus rex apud Cassiodortim1. i Var., Ante reformidantferrum : tunc deniquedura
ep. ir>, mutta eruditione sacjinalusfuit, ut artes, quas Exerce hnperiaet ramoscompescefluentes.
exercent vulgariler netcientes, in ipso dUciplinarum 8 Perditissimum fraudibustmmineniem.]Impunila'1
fon e potaverit, proptcr siiminain suaiu erudili neni
visus est litiic affiuis fuissc maleficio. Quare cum euim perditorum, similiiim hominuni fraudes parit,
635 DE CONSOLATIONEPHILOSOPHIj: LIB. I. 634
novis delationum fraudibus a imminentem : jacere .4 ita videri legibussolulum, ut prmpotterovelult ordi-
ne et impiit protptra, el piit adverta contingant:
bonos, nostri * discriminis lerrore prosiratos : fla- tum rogal Deum ut hii landemdare velitfinem.
gitiosum quemque (10) ad audendum quidem facinus
0 stelliferi condilor orbis,
impunilate, ad efficiendum vero praemiis invilari :
b insonteis aulem non modo securitate, verum ipsa Qui perpeluo nixus solio,
64 Bapido ccelumturbine versas
eliara defensione privatos. Itaqtie libet exclamare.
* V. Lcgemque pali sidera cogis,
63 METRUM
— 5 Ut nunc pleno lucida cornu,
ARGDMENTDM. Boetius, considerata lecjeconstantisti-
Deut alternas Totis fratris et obvia flammis,
ma, qua lunm, Veneris, dierum,
tempestwumquevices regit, miralur solum hominem Condat stellas luna minores;
INTERPRETATIO.
» Intentum. sempiterno,converlis ipsum cmlum verligineceieri, et
b Innocentet. adigis attra subire tuum imperium, ita ut tuna modo
0 Deus, creatorccelistellati, qui considensin solio inlegro orbe illuminata cunclisqueignibus fralris sui
NOTiE.
1 Jacere bonos.\ Quia, ut dicitur Lucae xxm, si in B bile : quare nunc dicilur perpetuum: cui favcl illa
viridi ligno hmc faciunt, in arido quid fiet ? si tantus vocis inlerpretatio, qua solium dicitur sedes solida ;
tantaque virtute prseditus Boetius tam male excipia- ut terra, quod solida sit, appellalur solum.
lur,1 quid sperare possint caeteri virlutum cultores? 3. Rapido turbine.] Turbo, Galliceun tourbillon, a
jDiscrimtnislerrore.] Discrimen idem est quod lurbando dicitur, quod facto quodam circuitu maleria
perieulum : sicut enim crinis cst a Grsecor.piveiv, sic lurbelur, ui summa imis, anteriora posterioribus,
quod proprie est dirimere; sic disciitnen esl a Sta- Lucretiodextra sinistris succedant. Sic ventus quidam, qui
xpLwt, quod etiam dirimere est sive 62 teparare : vocatur versabundus, quiquc corpora obvia
unde capillos a se invicem disiinctos vocamus discri- circumagit, vocatur turbo : unde Virgil. u JEn., v.
minatot. Claudian. de Nupt. Hon. : 416:
Haecmorsunumerosidentiseburno Adversirupto ceuquondamturbine venti
Multifidum discrimenarat. Confligunt.
Atqui quo periculo aliquis jactatur, hoc a cselero- Sic trochus, vulgatum pucrorum ludibrium, appel-
rum hominumcoelu videlur sejungi. latur turbo. Virg. Sic fusi pensilis circuitio Catullo
Cseterum Roetius paucis hic resumit suas calami- dicitur tttrbo Sive autem coeluincredatur solidum,
tates, earum causam, et quae ex his consequuntur sive liquidum, ibi perennis est materise motaecircui-
mala. Calamitates sunt, 1° quod fconis omnibut sit tio, adeoque turbo.
pultut; 2° quod dignilatibus exutus ; 3° quod existi- i. Legemguepali sidera cogit.] Ut eorpus primum
matione fmdalus. Cattsa calamitatura est multiplex non movetur, nisi ab ipso Deo, a quo conditum est;
ejusdem Boetii, in senalum praecipue beneficittm,pro C sic idemcorptis non movetur uisi secundum eas quas
quo tupplkium tttlit. Mala quseex his consequuntur, ipse Deus statuit immotasque servat niolus leges :
sunt primum quori sonles impunitate, non modo ad oplime enim Ovidius,
male deferendum. sed eiiam ad audendum, imo ad
Kil ita sublimeest supraqnepericnlatendit;
efficiendumquodlibetfacinut ferantur : insnntes vero Nonsit ul inferiussupposilumque Deo.
el severituteet defensioneprivenlur. ltctquelibet excla-
mare. Sic corpus quod movelur, abaliquo alio moveatur,
' Quod a Pindaro vocatur Pindarkum. Est autem necesse est : sic corpus immotum, non movet, etc,
carmen constans ex uno genere versuum, quorum ejiismodi de quibus in pbilos. Hinc Sapicnlia seterna
quilibet telrameter, ssepiusspondeum, aunnscstum, Proverb. vni: Quando Deus,inquit, praparabat cmlos,
dactylum, el spondenm habet: scd his lcgibtis ne- aderam : quando certa lege et gyro vallabat abynsos:
glectis, id unum curat Boeiins.ut sint i|uatuor pedes. qttando mlhera firtnabalsursum,el librabat fonlesaqtta-
1. Stelliferiorbit.] Cmli: cceliimenitn, eliam juriice runt ; qttando circumdabat mari lerminum suum, et
Tttllio, duplicis est generis : alierum aerium, in quo leijemponebat aquis, ne transirent fines suos, etc.
Cum igitttr sidera corpora sint, hsecnon solum a
ntibes, imbres, ventique cogunlur; nlteniin stellife- Deo suut, sed legibus ab ipso Deoconstitutis serva-
rum, quod, a domiciliis nostris allissimuin, omnia
cingit et coercel, exlrema ora et determinatio mundi. tisqtic moventur, adeoque Deus cogit sideta legempa-
De hoc antem secundo cceli genere ideo iiunc loqui- li: propierea Deusnunc diciturregere alternas Ltinae,
tur Boetius, quod dicturus sit de legibtis quae com .. Vcneris, Dierum, TempestatumqUcanmiaium vices,
in inferioribus curporibus, lum etiam in asiris obser- " sicut deinceps explicandum.
Ui nunc lucida cornu.] I. Qnidem agitur
vantur, quas quidem leges Deus ipse statuit a primo dc5.luna, cujuspleno vices in hoc versantur, quod modosit
moraento, quohsec corpora cnndidit: propterea Dcus
nunc cogiiatur, ut condilor. plenn, modo curvnta in cornua. Plena est luna, sive
2. Qui perpelttonixus siio.] Solium generntim est pleno lucida eornu, ciim soli, iuterjecta terra, e dia-
inelro lumen solare media sui parie ad nos
sedes, iuqua plures simul consiriereneqiieunt-.Solia, remittitoppnsita: hoc totis fratris obvia flammis : poetis
enim, inquil Festus, appellanlur sedilia in quibus non enim Diana, est alio nominedicitur
pluret singuti possunt sedere : quasi snlium dicatur qui alio qnoqiie quse Luna.et Apollo,
uomine dicilur sunt soror frater-
qund soluin unuin capit. Speciatim vcr» solium est que ah Jove ex Latona eodein Sol,
sedes regia, vulgo un irone; sicaccipilur aVirgil. sse- aulem luna condit stellas minores: parlti progemti. Tunc
pius, ut vu iEneid., v. 169 : quia minus liimen
obscuratur offunditurque majori lumine : quamvis
hnperat et soliomediusconseditavito. aniem slellae, maximam partem, magnitudiue lunam
.)eus autem nunc spectatur quatenus j est rex : superent, stellse lamen, ut pote magisdissiiae, nnnus
uiide versu 27 dicitur merilorector cohiberemodo; et luminis qnain luna ad nos diffunduiit : hinc luua, ul
rers. 46, Rapidosreclor comprimefluclus. ln hoc au- ail Varro iv de L. I., dicilur quasi lucina, quod sola
ti ni rcgmini Dei differt a cscleris, quod bxc muta- noclu lucct: hiuc etiam luna vocatur majus siilus, el
tiuni sint obqoxia, illud vero seternuinsil et iramuta- slellacminora sidera, non solum in sacro levtu, scd
633 AN. MANL. SEV. BOETIl 03C
Nunc obscuro pallida cornu, A 66 Tu frondifluaefngore brumte
Phoebo propior lumina perdat. 15 Slringis lucera breviore mora :
10 65 Et qui primaetempore noctis Tu, cum feryida venerit sestas,
Agit algenles Hesperus orius, Agileis noctis dividis boras.
Solitas iierum mntel habenas, 67 Tua vis varium temperat annum,
Phoebi pallens Lucifer orttt. Ut quas Boreaespiritus aufert,
INTERPrtETATIO.
solis oppositaocctdtetparva s-dera; morfoobducloorbe consueta in ortu sotis pallidus. Tu contrahisdiem in
pattettsamittat lucem viciuiorsoli. Ut eliam Hesperus, minus spatinm frigore brumm detondentisfrond.t: nt
qui orlns primo noctis spatio ducere videtur agmen dislinguis horas noctispromplastum, cum mstascatida
slellarum frigidarum, idem lucifer mutet rursus frena accestit. Virtut tua sic moderaturannttm ditersum, ut
NQTJE.
etiam vulgo, et apud Laiinos auctores. Horat. Carm. Fatentur autem hanc stellam modo antegredi orien-
1. i, od. 12 : tem, modo subsequi occideniem solem : sed id di-
Crescitoccultovelut arboraevo verso modo explicant, pro diverso mundi systemate,
FamaMarcelli: micatinter omnes de qun diccre non vacnt.
Juliumsidus, velulinler ignes ]
B Constat ergo apud omnes Hespe.rumsubsequi oc-
Lunamioores. cidentem solem : unde nunc meritn dicitur primce
Eadem vero Iuna curvatur in cornua, sive obscurq temporenoctis agere algentet ortus ; sive ducere no-
est pa//tda cornu, cum a prsedictoplenilunii loco re- cturna sidera, quibus regnantibus lerra frigescil.
cedejis, nd solem ita accedil, ul hinc decresceudo ad Constat pariter Luciferum, qui iriem si.ltis est quod
interluniiim, inrie crescendo ad plenilunium redeat: Hesperus, antegredi orienleni solem : unde ntinc
dicitur solilas iterum mutare habenasin ortu
propterea Phmbopropior lumina perdil: iion omnino: optime sive solis. Patlei tamen propter majus s Iis
si qu-idemscmper med.iaItinaeparsa sole illuminatiir, pheebi
sed qua nos respicit: unrie melius homo quam luna orientis lumen.
diceretur lumen solare perdere. 14. Tu frondifluas frigore bruma.] III. Agilur de
10. Et qui primcetemporenoctis.] II. Agitur de Ve- diehus, qtiorum praecipuaevices in hoc versantur,
nere, cujns viccsin eo consistuni, quod tnodo subse- quod hieme brevipres, aestatelongiores sint. Nimirum
bic est mora soiis snpra nostrum borizontem ab
qualiir solem occidentem, Hetperut, modo eumdeni dies
solem orienlem aniegrediatur, Luctfer : sed ad cla- ortn ad occasuin progredicnlis: quare nnx h-tic diei
riorem hiijus sideris iutelligentiam sua ad graiumaii- opposita esl mnra ejusdem solis infra nosirum hori-
cns, historicos, poeias et philosophos de hac stella sol zonlem ab occasu in ortum regrediemis. Cuin igitur
referenria est doctrina. non sequali semper intervallo a duobus polis rii-
Grammnticis Hesperus, Hosperugo; Vesper, Ves- stans lerrnm circumeat, sed nonnunquamad ausirtim
perugo; Lucifer, Qaxrybpo;;stel|a tnm semtina qunm magis, aliqu indo njngis ad aqiiilonetn accedat, secn-
matutina, idem sunt Veneris sidus : natn Cicero, u p,*" tusorbctn, qui zoriiacttsdiciliir, propterea dies nmdo
de Nat. rieor., Inftma esl, inquit, quittqueerranlium brevior esl, inodo longior. Brevior est sole accericnie
lerrmqueproximaslella Veneris,qum<tiao-fbpo;, Latine ad auslrutn, quori lit ah aequinoctioautuniuali ad
scilicet a vigesimo tertio S'-
Lucifer ilicitnr, cum antegredi ur se/em, cum subsequi- sols(itiumadhiheinuin, secundum Dccembris: nuod
tur atttem, Hesperus: undeMnriinlis lipig. I. VHI,ep. ptemhris vigesimuin
21, Phosphore, redde diem. Et Virgil. ecl. 10, v. 77 : lempiis vulgo appellalur bruma, a brevitate dierum,
lle domumsaturae,venit Hesperus,ile capellae. ut a|t Vossius post Varronemct Festum ; quaepronter
recessum solis et est. et arbores fronriibus
Historicis Hesperus, Ailantis peritissimi astronomi exnit. Hinc dicilur,frigida Tu frondiflum [rigore brumm,
fraier, asironnmioe pariter studiosissimus, qui cum Siringis lucem brevioremora. Lmigior nntem est sole
alli-simum mnntem, eum fbrte quem a Iraire Atlan- aecedente ad aqnilonem, qnod lit ab aequinoctiover-
tem nominaveruni, conscenriisset, ut inriesidera rii-.• no ad solstilium aestivtun, videlicet a vigesimoprimo
ligentius contemplaretur, seu morle, seu morbo, seu Martii ad vigesimum secunrium Jiinii, qno leinixire
qundam alio casu impeditus, in pntriam minqnam incipit aestascalida, adcoque nocles brevissimsesunl:
rediit: unrie plebecula, superstitioui deriiia, ipsum propterea nunc dicilur: Ttt cum (ervidaveneritastas,
inier astra in coelocollocatumfuisse existimavit, ipsi- Aqiles noclis dividis hotas. Sic OvidiusTrist. 1. v, el.
que propterea divinos honorcs exhibuit: hinc dnre 11:
Hespcri:», altera Hispania, altera llalia. Prior He- Necmibisolstitlumquidquan de noctibusaufert,
sppria dicitur a sidere cognomine, quod regnum hoc Eificitanguslpsnec mihihruniadies.
Grsecis,instar liiijns sideris, sit nccidentale : de hac Hic duoobservnri poteruni. Primum quidem vocem
loquilur Hnratius i Carm., od. 36 : " hanc, (rondifium,quamvis noti ita liierit in usu apud
Qui nunc Hesperiasospes ab ultima. antiquos auctores, aptissiinam tamen esse ad sigui-
Poslerior Hespetia vocaiur a prsediclo Hespero ficandum id quod pluribus expressit Virgil. .ADneid.
Atlanlis fratre, qui a gennano pulsns, Italiam lenuit, vi, v, 309 :
eique nnmen sive a se sive a sua patria desumptum Qnammultain silvisaulumnifrigoreprimo
ituposiiit. De bac Virg. JEn. i, v. 534 : Lapsa caduntfdlia.
Est locus,HesperiamGraecicognominedicunt. Deinde horas, ex quibus sive dies sive nox brevinr
Poetis He-perus in stellam conversns. qu;e quibus- coniponiltir, vocari agiles sive promptas : quia ho ae
dam Venus, aliis Aurnrse Hlius.Cum auiem iisdem duplicis sttnl generis : aliae:equales, aliaeimequalcs
poetis Sol quadrigis, Luna higis vehatur, Hesperus inter se. jEquales dicuntur il>sequsesive hi.-nie sive
uno seorsum equo utitur, sed hunc iia alternat, ut sestate sexaginta semper, ut ainni, minttiis aequalibus
maue album, sero fuscum ascendat: propterea He- constant: qua ratione dicimussolem per vigmtiqua-
sperus IIIIIICtliciiur sotitas iterum mutare habenas. tunr horas nb uuo cceli punctn nd idem regressum
Philosopliis 'leniqtie llcsperus sive Venusest pla- totam circuivisse lerrain. lnacquales vero dicunmr
mtn, qui per coeluni liqniduin, ut paleac per a uas quae, cum sint duodecimataniuin sive diei sivenoclis
abripi solenl, rapius modo supra, morioinfra solein pars, crescentibusdecrescentibtisque sivediebussive
sicmovetur, ut, einendicatosolisluiuine, relucens eas- nociibus crescere!debent et decrescere.
dem fere quas luna luminis vicissitudines subeat. 18. Tua vis varium temperatantmm.]IV. Aaitnrde
637 DE CONSOLATIONEPHILOSOPHIiE LIB. I. 058
20 Revehat milis zepliyrus, frondeis; A Ilominnm solos respnis actus
Quseque Arcturus semina vidit, Merito, rector, cohihere modo.
Seirius allas urat segetcs. Nam cur tanlas luhrica versat
68 INihilantiqtia lege solutum Fortuna vices? premil insontes
Liuquit propriae stationis opus 30 Debita sceleri noxia pcena.
25 Omnia cerlo fitie gttbernans, 69 At perversi resident celso
INTERPRETATIO.
qua (olia ftalus borea tollil, hxczephyrus lenis reddat, simi moderatoris : quare enim fortuna inttabilis aller-
et quos segetes Arcturus sidus, inspmi satas, easdem nat tam magnas varielules? supr.liciumcrimini debilum
cankula sidus atterum cohibural inesses adultns. JVi- vexat innocentes.Sed moresimprobi sedenl in summo
hil liberttm:\veteri lege omittit operamsua conditionis. tribunali, et sontes iniqua vicissiludineproterunl capita
Tu moderalusomnia stabili modo, dedignaris tantum pia. Virltts s<lendiciadelitesciiabsconditacaligine ova-
conimere actioneshominttm:ut decet, instar sapientis- ca, el pitts habet in(anvamimpiodebiiam. Perjuria non
mvE.
ipsis anni lempestaiibus, quarum vices in hoc ver- B 425: rius altas ttrat seqetes. Sic Virgilius iv GeOFg.,v.
santur, quod ut ver reddit frondes, quas aulumniis
abstuleiat, sic aestas maturet, quas biems vidit seri, Jam rapidustorrenssitientesSeirius Indos
segctes: dusepriores tempestates significaniur veniis, Ardebatcoelo,et niediumsoligneusorbem
qui tiinc lemporis regnare solent, auiumnus quidem Hauserat : arebantheibse, ei cavalluminasiccis
b rea, ver vero zephyro : duae autcm ali;n lempesta- Faucibusadlimumrariii lepeFaotacoqueliant.
les signis exhibenlur ccelestibus; hietns Arcturo, Et iEnejd. in, v. 14 :
acstasSeiiio. Tumsteriles exurere Seiriusagros :
Boreas et7rozr); fior); dicius, quod sit lurbulentus Arebanlherbaeetvictum segesaegranegabal.
ac sonorus, ventus esl (apud eos quiriem qui ocio Optime nutem notai, Gassendus canicttlamfalso ac-
dnnlnxat venios agnosccbant, quorum unus n meii- cusari ejusmodi aestus : qiieinntiinodiimcanities fnlso
die, a ter a seplunirione, tres ab oriu lotidemque ab accusareitir snorlis qnani obieriiut senes castaeStt-
occasu flarent) ab ortu spirans; sed (apud eos qui sannae delatnres. Scilicet tantum abest tit caiiiciii.i
duoilcciii!vel plure^ venlos posuerunt) seplentrionn- cansa sit hiijus aestns, ut potius apuri porulos <|inl)us
lis : qtiare propter accessum solis ad septentrionem per nostram aestatem imminet, Irigtis magis vigeat:
per aMaleut, quam excipit atitutnnus, ventus illepcr quare, ait iriem philosophus, meliori juie populi illi
autumnum flare consuevit, atleo ut illi referri possit cankulam accusare possent stti frigoris, quarn nns
acceptum,quod nrbores frondibus exuanttir, quodque nostii caloris : si virtusde reelo lapsa, qnnin harbari
lunc oriantur procellac: unde Virg. i Georg., v. 511 : influentiam vocant, id effecli, ut vulgo proestarc cre-
Quidtempestat's autumnietsidera.dicam? C ditnr, reipsa praestaret.
diclus TO 23. Nihit antiqtia lege solutum.] Pracdicta corpora,
Zephyrtissic quasi ?^v
iJ&Hjyo/ioirsive tpspt.iv,
vitam ferens; quori eo plantiu redivtvaegerininent pul- ad qnorum exernplum de caeieris judicandiim est,
cerlis ita cnlincntur legihus, ut qtio inorio legimus
lulentquc : unde P inio dicilur genilctlismundi spiri- sese habuisse apud majnres eoriemhrec nunc
tns; est venlus :ib occasu aequtnoctialiflans. Hic, iu- videamus se babere : Deus nostros,
quit Pliiiittsl. xvni, c. 5i,verinchoal aperitque lerras, finegubernal : sive, ttt riicitur quippe omnia hsec certo
lenui frigore saluber. Hic vites pulaiidi, frugesquecu- ail Sap. vni, atlingit afine
randi, arbores serendi, poma inserendi, oleastructandi finem fortiter el disponit omnia suaviler.
nutritinm exercebit ; 26. Hominum solos repuis actus. \ Quasi dicat:
jns dabii, afflatuque propterea caetera divina providcntia ita administrentiir,
Latinis vocatur favonius, a favendo,quia faveat geni- Cum ut sttaesiugnlis vicihiisrespundeanlvices, tiiitis taiiien
titra: : Lttcreiius I. ni: homo itn viiletttr a Deo derelicius, ut res hunninse
Viget genilabilis aura tavoni. temere ac forttiito ngi videantur, si quidein cum ho-
Et Caiullus carm. de Nnpt. Pelei et Thet.: nis prospcra, malis ndversa debeatitur, coutrn bonis
Quospropter Huniinisundas. ndversa, mnlis prospera accidunt : unde nonnulli de
Auraparit florestepiriiiccundafavooi. divina providenlia tlubitanl: Claudianus lib. I in Hu-
Arcturus quasi «px-rououpa, ursm cauda, est slclla linum, v. 1 :
in signo Bootis prope caudam majoris Urs;c. Obser- Sa?pemihidubiamIraxitsententia mentem,
vanl auiem sidus illutlortustiocomitari solem orien- Curarentsuperi terras, an nullusinesset
tein a mense Octobri, quo tempore terra seinina stto j) Kector,et insertofiuerentmortaliacasu.
siiui infusa fovere solei : proptciea nunc diciliir : llinc nosier auctor : Nam cur tantas lubrica versat
qumqueArcturus setnina vidit. Sic Virgilius l Georg., forluna vices.De forluua dicittm est inelro 1.
v. 67 : 29. Preinil iiuontes debila sceleri noxia ptena.] Ut
At si nonfuerittellus lecundasub ipsum suprenius omnium moderator Deusinliiiitejnstns est,
Arcturunitenui sal eril suspenderesulco. sic sua quibuslihet viiiis, Deo iia stattiente, deheninr
El versu 204 : supplicia, qu;i: quia nocenl scu corpori seu menli,
proplerea vncantur patna noxia. Ai poena h:ec inson-
Praetereatam snnt Arcttirisidera nobis tes premil, quatenus hi noccnlium imperin sulirii.i,
Ilaedorumquediesservandi. ab iisdem injusla paliuntur, ita ut eorum virlus pnetia
Seirius deniqne sive, til alii scrihutit, Siritts, sic viiiis debita vduti involuta laleat. Sic Claudian. loco
dicttis a aeipu, exsicco: unde et sol, teste Suida, o-eip cit. :
vocalur, est stella fulg<ntissimain ore niajoris Canis, Sedcumres hominumtanta caligtnevolvi
quae ortu suo snlein oiienteni coraiiatur a mense Ju- Aspicerem,laetosquediu florerenocenles
lio, quo lempore seges maturn aresrerevidetur. Qtiod Vexariquepios: rursus labefactacadebat
auleni stella liaeciti ore majoris Canis appareat, id- Relligio.
circo vulgo appellalur Cankula : setl quod tuuc sol, 31. Percersi mores.] Modtts bic nominalur pro rs
cujus orieniis coines esi, niajori suo sesiu len as urat, modificata : non eniin tani mores perveisi, quam (|iii
propterea sidus hoc lanli caloris nccusalur, ita utSci- inoribus perveisis alliciuntur homines in ceisosolio
rius a poelis dicalur JEstifer. Sic nosler auctor : Sei- resideut, oiuati iiimiriim primis dignitatibus
Mores solio, sanctaque calcaitt A Operis tanti pars non vilis
Injusla vice colla nocentes. 45 Homines, quatimur fortunsesalo.
Lalet obscuriscondiia virius Rapidos, reclor, comprime fluctus,
35 Clara tenebris, justusque tulit Et, quo coelumregis immensum,
Crimen iniqui. Firma slabiles fcedere lerras.
Nil perjuria, nil nocet ipsis
71 PROSA V.
Fraus, niemlaci compta colorc. ARGUHENTUII. — Phitosophia cum Boelio partim dis-
70 Se^ cum libuit viribus uti, tentiens, consentienspartim, hunc arguil, quod et se
40 Quos innumeri meluuni poptili, exsulem dixerit, et fortunam advertum fuerit con-
Summos gaudenl subdere rcges. questus: taudat vero, qnod ut locului est, sic bene
egerit, remediumintertm ad perlurbalionessedandas
Ojam miseras respice lerras, qumtilura.
Quisquis rerum fcedera nectis. Hsecubi continualo dolore • " deblateravi, - illa b
1NTERPRETATIO.
nocent ipsit nocenlibus; fraut velataspecie fallaci non clamur teslu fortuna : compesce,moderator, procellas
nocet iisdem. At ubi placuit ipsis, uti suis viribus, tum violentas forlunae,et qua lege gubernas ingensealum,
gestiunt subjicere sibi principesmagnos,quos gentes eadem confirmafirmatas terras.
innumerabileslimenl. 0 Deus, qui moderaris necessi- « Stulte loculus sum.
tudines rerum, nunc inluere terrai calamitosas. Nos b Philosopbia.
homines,portio non abjecta operis tui tam magni, ja-
NOTJ;.
32. Sanctaqtte colla.] Similiter pars hic ponitur proi populi, summos gaudent subdere reges : quamobrem
tolo:si quidem sanclos potins homines quam illorumi neque id crimen impunitum esse debeal : cum tamen
colla calcant nocenles. Sed ui posterior hic, sic illej praedictisnocentibus nihil videalur nocere.
prior loquendi inodus poetis prsescnim usitatissimuss 42. 0 jam miserasrespice terras.] Ad Deum, a quo
csi. carmen incceperat, revertitur pocta, ipsumquerogat,
33- Injusla vice.] Quod injustum videalur probos; ul miserat respicial lerras, quas nimirura incolunl ho-
ab improbis premi : vicem enim dicimus quod al- mines, indigna ferentes.
ternis facimus patimurve : hinc vicissim,et vkarius. 43. Quisquisrerumfmderanectis.] Praedictasscilicet
34. Lrttet obscnriscondilavirttis clara tenebris.] Pa- causarum effeclorumque naturalium vicissitudines.
radoxum videtur virtutem claram vbscuris conditamt 44. Operis lanti pars non vilis homines.]Humo qui-
tenebrislatere ; hseclamen ex eo possunl conciliari, dem pars est rerum a Deo conditarum, si quidem
quod virlus obscura sit aliis hominibus; clara veroi neque a semelipso, neque a nihilo fieri potuit : sed
cum menti ejus qui virlutem colit, tum Deo qui vir- idem bomo pars est non vilis, quod ea etiam a quibus
tulem ipsi menii infudit. Sic virtus, ait Tullius proi cogitari non potest, ipse cogitet.
Sesi., in tempestate quietaest, el lucel in tenebris, etE 45. Quatimurforluneesalo.] Ut poetis sic oratoribus
pulsa loco manet tamen atque hmrelin patria splendet- salum est niare, qnod nimirum in mari multus sit
que per sete semper, nec alienit unquam sordibus obso- salis sapor; hinc salacia et venilia apud poeias usi-
ieteit. . tanturad signiflcanda ea maris decrementa etincre-
p
"
35. Justusque lulil crimen iniqui.] Crimen hic noni menla, quibus bis in die detumere et lumere solet
significat culpnm, quippeqtiaesolis inesl nocentibus ;; Oceanus. Satacia quippe sunl fluctus maris a littore
sed potius infamiam, quaeculpam sequi <leb<-ret,utt ad salum redeunlis; venitia autem flucius ejusdcm
honos virititem. Sic Tullius in Verrem ait laudemi maris abalto salo ad littus vcnienlis. Non iinmerilo
imperatoriamcriminibusavaritimobleri. Nimiriimcri- auiem diciiur fortunm satum cum ab aliis auctoribus,
men generatitn id omne est, quo aliquis a caetcris; quod sicut a inari sic n foriuna plura snnt bona et
disiinguiturseparaiurvc: unde discrimen,Cntn autemi mala, sed inconstanlissime : tmn prsesertim a no-tro
infamia brcc iinproborum esse deheret, hsec probo- auciore, quod hic amaros experiaiur furliinaecasus.
rum iitinc esse dicitur, additurquc modns quibtisi 46. Ripidos,reclor, comprimefluclus.] Idest violen-
nocentes caeteros affligere solent, videlicet perju- tos motus fortunae,quseest veluli insanum mare.
rium, fraudem et vim, nihil ipsis nocenlibus nncerc. 47. Quo cmlumregis fmdere,firmalerras.] Homines
37. Nil perjuria.] I. Perjuritnn esl, aut falsttm ju- sk moderare, ut qiiemadmodumnou solum in ccelo,
rare, aut quod ex animi sentenlia juraveris, id noni sed in reliiuis operibus luis, suae suis responrient
facere : hinc in perjurio, auctoreTullio, fides jusju- vicibus vices, sic apud homines, et virluiibus prsemia
randtimque negligitiir: hiuc sua est, eodem auctore,, et 'vitiis supplicia reddantur.
II de Leg., perjurio poena, dhina quidem, exiliiun ;; Deblaieravi.] Alii legtint delalravi, sive dilatravi;
humana vero, dedecus. Nocentibus latneii, inquitl sed vnx qua utiinur lam apta est ad signiflcandam
Boelius, vil nocentperjuria : usque adeo injustw stintt eam quam nunc Boelius habel de prsedictiscogitn-
fices. f. tionem, tamque facile pottiil propter similem pronun-
37. /Vt7norelipsis fraus.]\l. Fraus dicilur nritilalioi tiationetn in vulgatas voces mutari, tit baeillaifiobli-
dolosa : prnplerea nuncdiciiur meudaci compa colo- lerasse videantur, quod atlendenti patebit. Nimirum
re. Scilicet homo, vnlpeciilani imitalus, quod vi ohti- deblaiernre, inquil Festus, esl slulte loqui, nam piUc-
nen; ncquit, id mendacibus factis diclisvc assequii xa; siullos vocant Graeci: hinc blaterones sunl lio-
conalur : quod, inquiebant vetcres, odio riignum ma- mines in verba projecli, inquit Agellius 1.1, c. 15,
jore : arieoque suo nfficiendum snpplic o : iiihriomi- imporluni locutoret, qni nullo rerum pondere innixi
nus, ait Boelius, ordo rertnn ita prseposlcrusvidetur,, verbishumidit et lapsantibusdiffluunt.Normanivocant
ut ipsis franriulentis frans nil nnceal. bavards; nec itn inepie : qui enim proecipilessic lo-
59. Cum libuit viribus uti.] III. Vis, inquil Rnma- quunlur, hi inlanliiim instar, saliva effluente buccas
nus oratnr, pro Cec, est quae periculo, nui decedere; ei vestes aspergere sblent!
nos alicunde cogit, aut pr>hibet arcedcre : ct hoc ai * Illa vullu placiio.] Philosophia scilicet; quippe
ralinne eo magis alienum est, qtjod, muiatis rcrumi quaeomnium rerum moderatrix est. Hinc tapienssivje
vicibus, eliam illi, quibus debciur obscquium,vi sub- philosophus, Ciceroni iv Tusc, it est qui moderatione
jiciantur, ul nunc dicilur; Quos innumeri metttunt t et conttantia quietut animo est, sibigueipse ptacatus,
641 DE CONSOLATIONHPHILOSOPHLELIB. I. 642
vultu placido, nihilque meis queslibus mota :' Cum A existimari mavis, le potius ipse pepulisti. Nam id *
te, inquit, a inoestum Iacrymantemque vidissem, il- quidem de te nunquam cuiquam fas fuissct. (5) Si
lico * miserum, 72 ' exsulemque cognovi. Sed b enim * cnjus oriundus sispatrise reminiscaris,d * non,
quam id longinquum esset exsilium, nisi tua prodi- uti Alheniensium quondam, multitudinis imperio re-
disset oratio, nesciebam. Sed lu procul a patria non gitlir, sed e et; xoipavo;EO-TIV,
ei; fiaailev;, qui fre-
quidem pulsus es, sed aberrasti. At si te pulsum quentia civiura, non depulsione kelalur : 73e C"JUS
INTERPRETATIO.
» 0 Boeti. J Tua palria non regitur imperio multitudinis; ticut
b Quantumhocexsiliumdislaret. olimAthenmregebantur: sed hujus.
« Nemopotuissette pellere » Unus est dominus, unus rex.
NOTiE.
ut nequetabescalmolestiis,neque frangatur timore, nec de palria coelesii serrao conlinuatur : bujus autem
tilienter quid appetens ardeat desiderio, nec alacritale patrise reminisci duntaxal Bneiium oportet : quia
futili gettiensdeliquescal. _ ,R Boetius sive a Deo, sive suo Marte, sive etiam ma-
"
1 Cum le mastum lacrymantemquevidissem.]Inquit gistrorum adminiculis instructus, multis abhinc annis
Philosophia. Lacrymsequidem seipsas produnt: tri- noverat ccelumsuam essepatriam : sed notio hsec af-
stitia aiilem et lacrymis et oculorum sitti noscitur: fectibus forie obscurata: hinc illud non tam scire
Oculienimsunt, inqtiil Oralor ui de Or., quorum tum primum * quam remiuisci debehat.
intentione,tum rcmissione,tum conjeclu, lumhilaritate Non uti Atheniensium.] Triplex est patrise re-
motus animorumsignificctmtis. modus, sive triplex imperii forma, videlicet
* Miserumcognovi.] Miser, ut Cttjacio pluribusque gendae priucipatus, stattis oplimatum, el slatus populi: nam
aliis placet, dicitur a p.iaS>,odi, quod misera condilio cunctas nationes et urbes, ait Cornel. Tacit. I. xi, po-
omnibus sil exosa. Miseramaulem illam Boetii con- pulus, aut primores, aut singuli regttnt. Athenienses
ditionem Philosophia cognovisse potuit ex lacrymis quidem ab optimatibtis primum, a populo deinde le-
et tristitia prsedictis : hse enim sunt miserise co- ges acceperunt, unde non solum depulsionecivium
miles. bene meritorum Imlali, sed mori eos aliquando coe-
* Exsulemque.] Exsul sive, ut veteres legebant, gisse feruntur. At coslestis nnstra patria neque po-
exsol ille dicitur qui ex solo deturbaius abest:_ hinc pulo, neque optimalibus, sed uno dunlaxat principe
aiunt scribendum exsul, non exul; sed id tanti non regitur : ut enim ail Homerus Iliad. B :
e>t, cum litiera x ex lilteris c et s componatur. Co- ei; xoipavo;IO-TU
gnovit autem Philosophia hoc Boetii exsiliumnon ex el; j3«Tiieuf.
tristiiia et lacrymis tantum : Itisquippe non exsilium Herusunicus esto
poiitts quamquselibet alia miscria significatur; sed ex Uuicuset pricceps.
ipso, in quo Boetius lacrymabatur, Inco, qui, ut pote C' Scilicet ut solus Deus est mentis hiimanaeconditor,
Boetio conjunctus, potuit et ab auctore reticeri et a sic solus Deus est ejusdem mentis moderator : pro-
leclore facile intelligi. plerea Deus, I Timolh. vi et alibi, dicitur Rexre-
Verumcum exsilium dicaiur palrise privatio, cum- gum et Dominus dominantium.Rex aulem ille supre-
que hominis patria alia dicalur corporis, alia menlis, mus tmtatur frequentiacivium; propterea enim huma-
propterea exsilium non solum de corporibus a natali num gentis condidit, perditumque Unigenili Filii
solo expulsis, sed eiiam de mentibus a coelo sive morle reparavit: hinc Christus, Joan. x, Alias, in-
potius a Deo remoiis intelligi potesl : unde quamvis quit, oves habeo, qum non sunt ex hoc ovili, et illas
Boetius in praeriictissuis carmiiiibus de priori dun- oporlet me adducere; el vocemmeam audient et fiet
laxat exsilio loculus fueril, Philosopliia tamen, oc- unum ovile et unus pastor. Idem Rex supremus non
casione accepta, de posleriori exsilio loquitur, si- tmtatur depulsionecivium; nam I Timolh. n, Salvator
mtilataque sua ignoralione, iimuit exsilium non adeo noster Deus omneshominesvull satvos fieri et ad agni-
longinquum esse; quori nimirum uiens hominis, tionem veritalis venire. Vivoego, dicil Dominus Deus,
quamcunque is incolat terrarum regionem , nec lon- Ezechielis XXXIII,nolomorlem impii, sed ut converta-
giori propterea, nec breviori inlervallo a ccelesli patur impius a via sua et vivat. Convertimini, converti-
trin distel: bene quippe Anaxagoras qttaerenti nul- mini a viis veslris pessimis, el quare moriemini, domus
lane pairiseipsi essetcura: Mihi, inquit, patriae cura lsrael. Hujus denique summi Regis voluntate regi,
et quid m summa est, digiium in ccelum intenriens. summa libertas est: sed id longiori quadam interpre-
Optime S. Paulus, II Cor. v, monet nos habere do- tatione videtur indigere.
:
ntttmalernam in cmlis qtiod apud Christianos est iQ 6
ab Cujus aqi frenisatque oblemperarejusiilim, summa
vulgatissimum. Propierea hac pairia nemo pelli- libertas est.] Liberlas, inquit Tullius i de Olf. el Pa-
tur : tu a
procul patria non es
quidem pulsus : nam rad., 5, est potestas vivendiulvelis; non solurn ex-
hoc esl discrimen inter patriam corporis et patriam trinsecus, inquam , moiibus scilicet Corporis; sed
mentis, quod etiam inviti possimus a patria corporis eiiam intrinsecus, nimirum cogitatiOnibus menlis.
expelli: a patria vero mentis, nimirum a coelosive Duobus auiem modis homo potest velle, adeoque vi-
potius ab ipsoDeo.uon nisi volentes recedamus : huc vere. Priinum quidem sequendo divinam voiunlaiem,
enim lendimus, hic commoramur affectibus meniis, quse ut prima causa, sic prima est nostrse voluntatia
quorum sumus doiniui. A patria tamen coelesti ab- regula : et haecest summa liberlas, quseest in nobis,
errainus aliquando, serf aberrasti: quatenus libere dum volumus esse felices, quse fuit in Christo, cura
voluntas ndstra deficit a divina voluntate, quae ut est selerni Patris mandata viator implevit, quse erit in
prima rerum omnium catisa, sic prima est acluuui omnibus beatis Deum selerna felicique necessitala
humanorutn regula : qitamobiem si te pulsum existi- amaluris. Deinde deflectendoa divina voluntate siva
mari mavis, le polius ipse pepulisti, lua scilicet volun- peccando: et haecest infimalibertas, quam optaremus
tate, tuo consensu, cujtis ita dominus es, ut irf de te feiici quadam necessitate Dei semper amnndi permu-
nunquamcuiqvamfas fuisset. Tanla quippe esl mentis tari. Quoniam autem riivinam volunlatem sequi pos-
humanae libertas, ipsa ut nec errore nec vitio, qui- sumus et vitando inalum et faciendo bonum, juxta il-
bus a ccelesti patria arceraur, nisi eadera libere vo- lud psal. xxxvi, Declina a malo et fac bonum, binc
luerit, contaminari possit. summa
* Cujus oriundtts sis patrimreminiscaris.] Incceplus dcclinetlibcrtas hominis est non solum in hoc quod
a malo, sive Dei frenis aqatur, sed in hoc
643 AN. MANL. SEV. BOETll 044
agi»fre iis, atque obtemperareb justitlse, summa li- A tis setiem requiro. In qua nbn libros, sed id quod li-
bertas est. An ignoras iilain ' tuae c civitatis anii- bris pretium facit, librorum quondam f meorum sen-
quissimam legem, qua Sandnirti est, ei jUs toulare tentias collocavi. 75 El lu quidem' de tuis in com-
non esse, <|ni-qiiisin ea seJetn fnndare maiuerit? mutte bonum merilis vera qtiidem, sed pro mullilu-
74 Nams qui d valio ejiis ac irihhimine coniinelur, dine gestorum s tibi pauca dixisti.s De objectorum h
nullus melusest, ne exsUleSlsemtireatur. Al s quis-
libivel honestatevel falsitate, cunclis nota memorasii.
quis inhabitare eam velle desierit, pariter desinit
* * e 8 De sceleribus fraudibusque delatorum recte tu
etiam mereri. Itaqtie non tam me loci hujus
* quidem ' striclim attingendum putasti, (5) quod ea
quam lua facies movet. Nec bibliolhecae potius
i omnia vulgi ore
comptos ebore ac viiro (5) parietes, quam ffttemen- melius uberiusque recognoscentis
1NTERPRETATIO.
• Habenis, id est imperio. 1 Philosoplucorum.
b hegibtts. B A ie.
c Rommetcmli. b Eofum qumvitio veriebdhtur.
* Pfmsidio. ' Compressius.
'- Ticini, tibi te dicis exsnlare. B i Considerantis.
NOTiE.
etiam quod lacial bonum sive divinmjuslilim obtem- I. Boetius quaesierat : Nihilne le ipsa loci facies 1110-
peret, servans niininiin legein Dei honesta imperautis vel? respondel Pliilosophia : JVontnm, inqiiit, quam
et prohibenlis cuhtraria. Lex Domihi, psak, xviti, lua facies,\n qua.velut in speculo, meniis ture dejectio
imma uiata convertensanimas; tesiimoniinn Domini videlur : quod tanla Philosophiue non sit cttra ter-
fidfle, sctpieittiainpraslans parvulU; justitia Domini rehse, quanla coelestis palriae; nec tanta corporis,
rectm. qtianla mentis a uatailisoln cxsulantis.
1 Tnm civitdiis ahtiquissimamlegem.] Philosophia 6 Nec bibliolheca potins.] II. Boetius qusesierat :
duplici sighifiCalionehujtis vociscivilas utens, id no- Hmccine esi bibliolhecaquam certissimrimtibi sedem
fat quod et Rdinseet ceelo, nudc (iriundus Boeiius, ttostris in Laribttsipsa rfe/eg/eras.'IteponitPlulosophia:
possil cbnvenire. Scilicet anliquissiinse Roma; lcges Non lam, ait, scidcel bibliotheca,qudm mehtit tva ornameit-
neminein exsilii damnabanl: u.nle tullius pro Cac- ta, senlehtids philosophicas requiro. Consncve
cinna : ExsiliUtil,iiiquil,»ousupp/iciMinest sed, perfu- rant aiilein olim polentes nrnatc suas domos auro,
gium, porlusqUesupplicii: numqui volunt poeitamali- ebore, nul salteinhabere yitro, e<>scilicet fine quo minc
quam subterfugereaui calaniiiaiem, eo Solumvertunt; plures magitiflcas aedes, sumptuosa pararo
hoc esl sedemet locvm mulanl : itaque nulla in lege cohvivia, nnnierosa salellitiini lurba comitari sliident,
nostra reperielitr, ul apud calerds civitalesmdteficium ut iii cacieris Iioiilinibusadmiralioiiem, honorein, ti-
ullum eisilio essemttliatum. At ccelestis palriaeleges morem e't cseteras ejiismodi cogitationes excitent.
multo minus quemqne exsilii rianinant . quicunque C SicVlrg. 1 JEn., v. 729 :
enim intra icgni ccelestis limites voTueritpermahere, Fit slrepiiustectisi,vocemqueper amplavolutant
summo illius Regi obseculurus, hic nnnquaih exsu- Atria: dependentlychnilaquearibusaurcis
labii: siquidem nenio ab illo regno nisi voluhtaria Incensi : et noctemflammisfunaliavincunl.
rerum caducarum cunlrarinrumqtie affectione arce- Sic Hnraiius, Carm. 1.11, od. 18, seipsum a Po*
tur. Porro decivilate coele>lipassim loquitur S. Au- tenlibus secernit,
giistiims in libto quem inscripsit de Civitale Dei. Nohebnr, neque anreum
* Qai vatio ejus ec mttnimine cotiitnetttr.] Vallum Mearenidet ia domolacunar.
cst murus e terra-, ad fossac orain aggestus, Crebrls ' De tnis tn communebonummeritis.] III. Boetius
stidibns sive palis niuniius. Mtrnfnleiiveh>geheVativd dixerat nulltiiAse ad magislratum nisi comniune bo-
illutl oinne castrormn praesiriitiihqito hosti ariilui norum eirtmuin sluditim inipulisse. Tu mihi, iiKinil,
pr.iciudatur: hsec anti.m nuuc accipiitiitur nun so- et qiti le sapientiummenlibminsertdt Deus , conscii,
luin proprie, quateniis iwie.ligiinitti'itc patiia corpo- nullunt me ud magistratum, mti commune bonorum
ris; sed etiam qnadam loqoeiiili trahslaitone, quate- oinnium studium detuiitie : respnndeiis Pbilosophia
nus rie ccelesiimenti» pntria irtltlligi possum. Cum id 11011 fatelur modo, sed eiiani exaggerat: De tuii,
autetn Boetius Crrristiariissiinus ftterit, is noininalo aii, in communebonutn meritis vera quidem, ted pro
civilalis coelesiis vallo Chrislum cruci ailixum, mti- tnutlitutiine gestorumlibi pauca dixisti.
nituine vero gratiam quam Chrlstus sua innrte noljis 8 De objectorum libi vel honestate, vel ftttsiltile.]
promeruii , poturt intelliêre : quicunque enini hoc IV. Boeiius addiderai sibi objecta fuissecum boitesta,
pracsidioninnilur, biiic nbn est metiieitduinne pairim T\ ttini fnlsa : hnnesta qhiriem, tit quod innocentem se-
cmiestisexsul essemereatltr. Hltfcfere rilione loculus nalum inajestaiis critmne postulatum defenderit ac
S. Paultis ari Eplies. c vi : COnfonamihi,inquil, iH liberaverit: Senatumi,inqnil, rfieimarsalvumessevo-
Dominoet in poientiavirlulis ejns. Induite vos arma- lnisse : lalsa vero, utquod magicis artibus studeret:
turam Dei, ul possilh stare udversusinsidias diaboli.
* Quisquis inhabitare eam velle desierit, desinit Ob ambilum, ait, dignitatissacrilegiome conscientiam
poUuisse mehtiitsunt: quibus respoudens Philosophia
etiam merert.] Non enim patriam cnrieslem inliabita- asserit neininem latere illa et bonesta et falsa: Cun-
mus meremttrquenisi bona voliiniate : ioinih habet, clis, in<|uii, notamemorasii.
jnquit S. Atig. I. 1.Homil., homil. 8, qui bonam vo- 9 Desceleribttsfraudtbusquedelatorum.]V. Boelins
luntatemhabet. Ip:a cst qumpoleil sufftcere, si cmtefa dixeiat se injusle delatum a Basilio, Opilione et
non s nl. Si abtem sola desit, nihtl prodest quitlcjuid Gatidemio, quoriiin priinus tn delationemaliem ar.s
habitum fuerit; So/d sv/ftcit, it adsil : ctetera onirtia necessilatecomptdsusest; duo alii obinnumeras frau-
nihil prosunt, si sola chariias desit. rfesad exsilium damnati sacrarum sesr adium defen-
* Itaque.] Facta mcuiione duplicis patrise, duplt- sioneluebantur:
respondet Philosopliia recte hmctlii-
cisque proplerea exsilii, positoque hnriim Oiiinium ciitn atiihgi, quod ea me/ius uberiusquerecognosceiiits
discnmme. Philosoplna iis omhibus, dequ bus Boe- omnia vutgi ore ceiebrentur. Scilicet cuili loqoaniur
lius prosa 4 hujus lib.cOnqueJius fUerat,responsura, non sotiim verbis, sed et nulu, et gestu , et caetcris
i.nfert conclusibiifcs.
' Nonquasdawi
optiinas
tam meioci hujus quam lua facies iltovel.] ejusmodi
vocis huinaiuc adjunctis, ipsum eiiam vnîv.-^
sileinium aliquando eloqueus plura signilicat, quainu^
645 DE CONSOLATIONEPHILOSOPHIiELIB. I. 046
celebreiitttr. a Increpuisti eiiam vehementer' injusti A ruerunt, ad acrioris vim medicaminis recipiendam,
factum senatus. * De nostra eliam b criminatione tactu blandiore mollescant.
doluisli. 76 a LIESSB quoque c opiniouis damna fle- METRUM * VI.
77
risii. * Poslremus adversus fortunam dolor d incan-
ARGBMEMUM. — Philosophia incmptumsermonemcon-
duit, conquestusque es non aequa nieriiis prsemia tinuans, ex eo probal menlemBoelii nondttm posse
e
pensari. In extremo Musae saevientis, uli quae cce- validioribns remediiscurari, quod sua sint singulis
lum, terras quoque pax regeret, vola posuisti. Sed rebus, ut messi, floribuset vindemimdivinitus prm-
quoniam plurimus libi affectuum tumultus (5) incu- scripta tempora.
buit, diversumque te dolor, ira, mceror distrahunt, Cum Phuebi radiis grave
uti nunc mentis es, nondum te validiora remedia Cancri sidus inaesiuat,
( contingunt. Itaque • lenioribus paulisper utemur, ut 78 'u,n 1"' 'ai'8a negantibus
ouse in tumorem perturbatioriibus influenlibus indu- Sulcis semina credidit,
1NTERPRETATIO.
• Redargttisti. e Denique.
b Accu-alionenostri. t Commovent.
c Existiniattonis. Quando signumccelesteCancriinardescitperniciosum
d Efferbttit. lumine solari, tunc qui mandavil lerris steritibusse-
NOTiE.
inuli.i loquacitas, quse lamen his de rebus vulgo non B num copia eodem afQuxetit ibidem pertnanstira.
defuit. Quare sictit tumor corporis non prius nnfertur qnani,
1 injttsli faclum senatus. ] VI. Boelius meminerat hoc in molliticm i|uatndam blandioribus remeiiiis
senatum ti-quc adeo ingratt animi fuisse, ut sua in reriacto, prsedicti bumores majori corporniinfsubeun-
ipsuni Boetiuindecrela emiserit. Sttis, inquit, de me tium motu abripiantur: ita mens tanto perturbatio-
decreiis, uti hoc nefas esset, effecerat; respondet Phi- iiinn agmine non prius liberatur, quam, ipsa cres-
losophia probatque Boetium increpuitse etiam vehe- centibus paulatim argumentis veluli mollita, prse-
menierinjusli faclum senolus. dictaj alTectionesmajori cogitationum sauctarum vir-
' De nosra etiam criminaiione \ VII. Boetius con- tute procul pellantur : hoc el illud prudenlis est
questus fuerat quod cttjus maleficii ipse accusareiur, medici.
idem in ipsam Philosopbiam relunderetur : De te, * Quod ab inventore dici solet
lanti criminis hoc vi- Glyconicum.Est
inquil, fidemcupiunl, alque ipso aulem carmen constans ex uno gettere versuum, qiio-
debimurafpnesluissemaleficio,quod tuis imbuti dUci- rum quilibel trimeter unum spondeum .et duos dac-
plinis, tuis insliluti moribus suntus; Philosopbia au- tylos pedes hahet.
tem, veliili ineinor htijiis Boeiii in scipsam afleetus, 2. Cancri sidns.] I. Exemplo messis probatur siuim
questum probat: De nvslra, ait, etiam criminutione cuilibet rei lempus convenire : ut negaiis seêtibus
doluiili.
* Lmsmquoqueopinionisdamna flcvisti.] VIII. Boe- ad glandes confugias. Cancer igitur bic est unuin
e duodecim signis zodiaci, quse exprimi solent liis
lius subjunxerai se imnierilo bonam npiul mtiltos Q versibus
cxistimaiionem amisisse : Quod, inqnit, exislimalio Sunt Aries,Taurus,Gemini,Cancer,Leo, Virgo;
plurimorum non rerum tne.rila, sed forlunm speclat Libraque, Scorpius, Arciteneus, Caper, Ampliora,
eventum.Et hoc iinineriti ficri nnnuii Philosopiiia. [Pisees.
4 Postremtisadversus fortunanidolor.] IX. Boetius
Qu;cqtiesol, annuum cursum conficiens, unum quo-
pra;.«ertim comiuesius fuerat de injtisiiiia fortunse, ' libet mense percurrere dicitur. Cancer auiem in ea
non mqua meritis prmnia repenrieiiiis : Videre, inest ceeli parte quain ubi sol versus septeutrionem
quit, wrfeornefarius sceleratorumofftcinasgaudio lali- profectus aitigit exeunte Junio, tum uobis diem
tiaque flnilaities; insontesautem ncn tnotlo securitate, oest.itisloiigissimum ita efficit, ui nuii ulterius versus
terum ipsa eliam defensioneprivalos. llinc idem Boe- septentrionem
lius DeumcompoMtisversibtis rogavit, ut qua pace incipiai : hinc circulus, progrediens, ad meridiem deflectere
ccelumregit, eadem lerras regere dignaretur : Musa priinum hujus signi gradum quem astronoini ponunt per
autem h.ec nunc dicitur smviens, quod ne ipi transite, vocatur tro-
Deo virientur dicens melro 5 pktts Cancri, ubi solslitium a>slivum: unde Manil.
quideni parcere, hujus I. j.i:
libri, CancricumSlderePlloebus
Omniacerlo fineguberttans Solslitiumfuii,ei summoversalurOlympo
Hoiriinum solosrespuisactus
Merito,rector, cohiberemodo. Atqui hoc Cancri sidus nunc dicilur inmslttare,
quod terrse luiic maximo ignis coelests motii sive
Quibusquerelis deinceps respondebitPhilosopliia; : Sic Horat. Epod. od. 11:
sed antea ipsius Bnelii meiis qtiibusdam praeludiciis -j atstu commoveanlnr
exuatur necesse esi. Praejudiciaautem illn nascitnlur Quodsi meisinaestuatpraecordiis
ex affectibus, v. g., dolore, ir.t, moerore ei cseteris, Libera bitis.
quibus idcirco rcmedium aliqttod adhibendnm est: Dicitur etiam grave radiis Phmbi, quod sole illud
Quoniam,inquit Philosopliin, pltvimus libi affectuum ingresso vix ferri possit cuin corpore propter ni-
tumultut incubuil,diversuinquete dotor, ira,mmror dit- iiiium aestum ; lum etiam mente propter earo qttain
traltunt, uit nunc meitlis es, noiidun te validiora re- urendo segeies staiini perhibebitur afterre slerilita-
lem. Silius 1. i.:
media conting^nt.
8 Lenioribusulemur.] Kgregia comparatio ex cor- ./EsliferoLibyetorquelursubditaCancro./
poribns dcsumpta ; quemadmodumenim corpoiis lu- Grave eniin generatim illud liabetiir quod geri vix
mor ex eo accidit, quod humoribus alicubi qniesceuti- pulesi, sive corpore, sive ctiam inente . exempla sunt
bus corpns iilic durescenrio infleiur, eoque magisquo cuique obvia.
inajor humorum copia illuc aflluens moluin quiite 4. Sulcis semiua crerfirfii.]Sulcus,unsillon, judicio
perinutaverit : sic liiinof inenlis ex eo cnnlingit, Varronis, dicitur a sustollo, quod aratii vomcr ter-
qiio.dpertiirbalioHibusilbc iusiiis mens veluli dures- rain sustollat : sicul arviiin et nralioues ab arando;
cendo inflctur, eoqtte niagis, quo major pert rba;io- cl porea, /e rttyon sur lequelon seme, quod terrn por-
5 Elustis Cereris fide, A 10 Stridens campus inhorruit.
Quernas pergat ad arborcs. Nec quaeras avida mnnu
Nunquam purpureum nemus Vernos stringere palmites,
79 Lecturus violas peias, Cvis si libeat frui;
Cum saevisaquilonibus Autumno potius sua
INTERPRETATIO.
mentem copiosam, deceptut promitso Cererit numinis lurbalut (ueril crepiiant aquilonibuscrudelibus.Nequ»
frugum, is lendat ad quercus glandiferas. Nunquam tentes verno temporevincire aut putare vites manu ve-
adeas silvam pulchram ad colligendasviotat, ubi ager luti cupida, si possispotiri racemts: nam Bacchusdedit
HOTJE.
recla sive jacla utrinque. Quidqitid autem sit de in- uvse nigrae, purptiresc; et apud Homerura mors atra
terprelationibus nominum istorum, poetis agricola dicitur purpurea: nunc candor, sicut Horatio olores
qui serit dicitur semina sive antii spem sulcis vel purpurei, et Ovidio nix vocatur purpurea: nunc
tcrrse credere: adeo ui, si semina, injuria lempnruin, rubor, ut omnibus poelis gense purpureae, et sanguis
ante messem evantierint, dici possit elusus Cereris purpureus : nunc color cmruleus, ut apuri Virgilium
fide sive promisso. Sic Virg. n Georg., v. 221: n violm sublucet purpura nigrm: nunc cotor quilibel,
Antetibi EoaeAtlantidesabscondantur quique ex illo nasci solet decor: pulchriludo enim,
Gnosiaqueardentisdecedalstella coronae, judice Tullio iv Tusc, esl quadam apta figura mem
Deb.taquamstilciscommittassemina,quamque brorum cum coloris quadam suavitate. Sic Virgil. ecl.
Invitaeproperes annispem credere lerrje. 9, v. 40 •
Multiante occasutnMaiaecocpcre: sed illos Hic ver purpureum,varioshicfluminacircum
Exspectataseges vaniselusit avenis. Fundithumusflores : hic candidapopulusanlro
Sic Tibtillus 1. n, cleg. uli. Imminet,et lentselexuntumbraculavites.
Spcs sulciscredit aralis Atque hoc ultimOmodo crediinus, nemus nunc vo-
Seminaquremagno fcenorereddat ager. cari purpureum.
Sic ergo propter nimium Cancri inwstuantis ar- . Violarum duo sunt genera, ul colligitur ex Plinio,
dorem qui larga negantibus sulcis semina credidit, 1. xxi, cnp. (>.Aliaelntura, aliae arte nascuutur: po-
hic sieriores in hortis; priores etiam in silvis: de iis au-
5. Elusus Cereris fide.] Ceres poetis est Saturni et lem agitur quae, ut ail idem Plinius, sponteapricis
Opis fllia, ex qua Jupiier Proserpinam suscepisse el macris locis proveniuntpurpuremlatiore folio.
fertur: sed hanc Cereris filiam Pluto postea rapuit: Aquilo denique est ventus qui, lesie Plini >, I. n,
unde Ceres accensis in /Etna monte tacdistolum or- c. 47, inier sepicntrionem et orluin solstitialem e
bem peragravit filiam quscsitura: in laborioso autem regione Cauri flat. Ventus autem ille frequens est
illo itinerc Triptolemutn Eleusii regis Qlium seren- hieme : qtiare biems Plinio dicitur aquilonia, et poe-
dorum semintim rationem docuit: hic vero orbem .P,tis, u rigidis aquilonibushorrens: unde scevisaquitoni-
pariter paragrans, eamdem arlem caeleris bominibus bus nuiic signiflcaiur, violas in silvis non esse quae-
communicavit.Pliilosophis auiem, si Tullio u de Nai. rcndas bieme: usque arieo excmplo florum probatur,
deor. Credamus, Ceies nihil est aliud qtiara ipsa suum cuique rei convenire lempns.
terra, sic dicta vel a gerendo quasi Geres immutata 11. Nec quaras avida manu.] III. Exemplo vindc-
littera, a gerendis frugibus; vel a creando, quasi miseprobalur, sua singttlis rebus tempora convenire:
frugum creatrix. Qui porro id vuluerit attentius con- cutn enim vindemia autumno liat, frustra hoc tem-
siderare, is causam inveniet cur terra dicatur Sa- pore quaras vernos stringere palmiles: quibus verbis
lurni el Opis filia, et cur Jovc fecundala gentterit distincla veris et auiumni oflicia proponuntur. Pri-
Proserpinam , a Pluione postea raptam. Scd haec x mum quidem veruo leinpore alii palmites ainputan-
noslri non sunt instiluti. tur, aiii vinciuntur lantuni: quod uirumque diini
6. Quentas pergat ad arbores.] Hoc est ad quercut prsesiat agricola, stringere dicitur : stringit enim el
glandiferas, tanquam ad primasnota. hominum altrices frouries quas colligit, ut Georg., v. 305:
confugint. Quercus arbos cuique Hscc ante in- Sed tamenet quernasglandes tunc siringere lempus
ventas fruges populis quibusdam dicitur victum sup- Et lauri baccas,oleamquecruentaquemyr.a.
peditassc : unde Virgil. i Georg., v. 159: Et ramos quos ligat, ut ibid., v. 317 :
Concussaque famem in silvissolabere quercu.
Agricola el fragilijamstriogerelbordeaculmo.
Quare cum glans, hujus arboris fructus, non nisi
post segetum inesseiu adolescal, haec diversis tem- Atque idipsum dicitur fleri avida manu : cum enim
hoino aliquid valde appetit quadara sui corporis parte
poribus ita astricta sunt, ut si te seges exspectata fe- 0 cxsequi, tum translaia quadara signilicatione pars
fellit, a quernis arboribus olira glandifcris fruges illa dici solel avida. Sic aures Ciceroni
sperare pussis. Sic ergo exemplo niessis probmur, avidae: Demosthenes,inqtiit de Orat., non dicuntur
sua esse singulis rebus tcmpbra, divinitus prse- seinperim-
plet aures meas : ila sunl avidmet capaces, ei semper
scripia. immensuminfinitumquedesideranl. Sic manus
7. Nunquam purpureum nemus.] II. Exemplo flo- aliquid
ruin probaiur ctiam, suum cuique rei convenire tem- ipsacHoratio dicuntur avidae, Carm. I. iv, od. 7 :
pus : significatur enim, flores, qui sponte nasci con- Cunctamanusavidasfugient baeredis,amico
Sueverunt,qtiique nuuc nominatis viotisintelliguntur, Quaedederisanimo.
non esse qtiserendos tempore Iiiemali, quo sseviunt Qtiicunque autem vernos palraites slringit, hic ila
aqutlones, per purpurettm nemus : quare aliquid appctit siringere, ut videatur limeru ne desinat
dicendum de purpureo nemorc, de violis el de aqui- stringcre. Deinde aulumnus sic uvis colligendis ac-
lonibus. comnioriatiir, his ut ille a poelis soleat dcscribi,
Purpureum dicilur a purpura. Est vero purpura qtiod vulgatissiinumcst, Lucret. I. i :
conchasgenus, cuju- liquore olim vestes lingebantur. Praelereacur vere rosam,frumentacalore,
a
Quod autem jam longn tempore veierum purpura Viteis autumnofundisudante videmus.
dcsierii, propterea inducta hujiis vocis ainbiguitale, Si noucerta suo quiateinporeseminarerum,
purpiireus vocalur ntinc quidetu nigror, ut apud Ci- Cumconfluxeruat,patclilquodciinquccreaiur.
ceronem mare nigricans p irpureum; apud Ovidium lliitc autumno sua Bacchus ntuncra coniulissedici-
049 DE CONSOLATIONEPHILOSOPHIÊLIB. 1. G50
15 Bncchusmunera contulit. \ eumdemcogit fateri se Deum, el semelipsumpartim
cognoscere parlimqite ignorare : unde iilo lumineud
gfj Signat lempora propriis peltendas lias aniini tenebrasse deinceps usurum
Aptans ofliciis Deus, monet, ut sciticela notis ad icjnola;a persuasissimis
Nec quas ipse coercuit, ad non persuasa fial progressus.
Misceri patitur vices. Primum igitur paterisne me a pauculis l rogationi-
20 Sic quod prsecipili via bus stalum tuae mentis atlingere, alque tentare, ui,
Certum deserit ordinein, qui modus sit tuae curationis , intelligam? •>Tu vero
Lsetos non habet exittts. arbitratu, inqttam, ttto c quaevoles, ut responsurum
82 PROSA VI. rogalo. d Tum illa, 83 a Hunccine, inquit, mundtim
ARGUMENTUM. — Pltitosophia Boetium inteirogans , tcmerariis agi fortuilisque casibus pulas, an ulluni
1N1ERPRETATIO.
n Quibusdumquas vnculis.
ma haecdona autumno potius qunm verno tempore. '' Inqnil Philnsoiriiia.
Detts nolat momenta omnia, Mta singulis muneiibus c Quare quodptacucrit, inquit Boelius, tibi
accommodans, neque sinil ordinem, quemipse insti- respoit-
tuil, lurbari. Proplerea quidquid inconsiderata rultone debo.
d Tunc Plitlosophiaait.
linquit oidinem prascriptum, id non obtinel jucundos B
eventus.
NOT/E.
lur, potius quam verno tetnpore: quod enim Baccbus rioribus aissent, si quid viderelttr,dicerel; qui moscum a posie-
inventor vini habeatur, niuniis Bacchi esl vinum, vi- non esset retenlus, Arcesilasenm revocatil :
iiuni autem non vere, sed aiiiumno compressis uvis inslituilque, ut ii qui se uudire vellent, non de se qum-
elfluere consuevit: usque arieo messe, floribus.et rerenl, sed ipsi dicerentquid sentirent,quod cum dixis-
vindemia constat, sua singulis rebus pracscripta esse sent, ille contra. Hac arte nunc Philosophia slatum
diviniius tempora. mentis Boetii attingit et tentat, ipsiim videlicet revo-
16. Signat tempora propriis aptans offtciisDeus] candoad primas, quas in se experiripossit, noiiones;
De<iscnim esl priina causa non soltim rerum cwtera- quaruin benclicio et ab errore veteri liberari el in
rum, sed inodoium eliatn omniuin quibus rcs illac raiwnis noyain veriiatcm introriuci qtteat : qui modus est cu-
recte se habeul, adeo ut nihil corum contingat, nisi : sed buic arti cnnsentit ipse Boetius : arbi-
sccundum leges divina voluniale slaluias: proptcrea tratu, 1 iiiquit, tuo qua voles,ul responsitrumrogalo.
Ecclesiaslaein : Omniu lempus habenlet suis spatiis Hunccine mundum lemerariis.] II. Philosophia
transeunl uniuersnsub cozlo.Tempusnascendiel lem- cogit Boetium faieri, se Deuni paitim coghoscere,
pus moriendi. Tempus plantandi et tempus evellendi viso sallem ordine quo hic mundus regitur. Scilicet
amici alias cognili recordamur, nu-
quod planttilumest, clc. Ilinc </uasvicesDeuscoercuit quemadmodum
stia nimirinn coustainissiiiia volunlate, bas non diia ejus voce, vel visa ejus scriplura : non quod vox
patitur misceri sive turbari : Sic Phacdrus I. i, fab. vel scriptura hujus ainici iiolionem inferat, sed pn-
lius quod adjuncia hsec vetereih amici ideatn veluli
2, Ioquitur: ,^
Athenrecumflorerentsequislegibus, sopitatn excitando renovent : ita Dei nntur ili luiiiine
Procaxliherlascivitateinuiiscuit jam cogniti reminiscimur viso hoc mundo sp*ectato-
ordine quo universa eiiam corpora regtintur :
Hinc philosophi eruere potuerunt quaedam princi- que hinc nullo existimaverim,inqiiit Boetius, modo, ul
pia quihus innitantur demonstraiioncs quas de mate-
ria philosophi:esuhjecla couflciant. forluita lemeritalelam certa moveantur: verum operi
suo condilorem prwsidere Deum scio : hinc quod
20. Sic quod ptacipili via , eic.] Praecipitalio alia evideus
ejusniodi nolio optiina sitverilatis sivejudi-
estcorporis, nlia metilis'. Praecipitatio corporis, in- cii veri ceiiique n.orma, propterea necunquam fuerit
quit S. Thomas, 2-2, q. 53, a. 5, iu boc versatur, dies, aridit Boelius, */uime ab hac senteiitimveritate
a
quod corpus superiori in itna pervenit secundumiin- devellai: hinc ante, tnc;ro scil. S, v. 25, ceci-
pelum quemdamproprii molus vel alicujus impellentis nil Boelius : pau'o
non ordinate descendendo per gradus. Praecipitatio
vero menlis est inconsideraium de ignoto jiidiciuni : Oinniacerto (inegubernans
interior quippe ve.ri cenique judicii regula, esl evi- HoiiiiuuinSJIOS respuisaclus
dentia : sine 81 'lua si senteutiam fernt, aut errabit Meriloreclorcohiheremodo
aut errandi periculuiii subibit philosnphus: adeoque llinc Philosopbia, prolata hominis mtra subito ac-
pracipiti viacertum deserensord.nemImlosnon liabe- cipientis interjeclione, vehenienter admiratur, cur
bit exiins. llic porro agitur non dc priori seri poste- positis ejusinorii principiis Boeiius in crroris tene-
riuri riuntaxat praccipilatioue: quaetit enitn philoso- bras prxcipilet, aut instar langueutis in veiain seu-
pbia remedia quibus li.cc mederi possil inenti Boelii ID leiiliain ire dubitet de Dco rebus, eiiam humanis,
iaboranli: laborat aiitem errore, qui saua t non p <- providente : Pctpa, b:cc est interjectio hominis inira
lest, nisi veritate coniraria. Cum igitur primum ve- suhito accipientis, veltementeradmirof, cttr in lam sa-
riialis inveniendae impcriimentuin, adeoque pritna lnbri senientia locatus, de- Deo res cseieras regente,
erroriscausa sit prsecipitatio,opttme nionei Pbiloso- agrotes, aut negando, aut saltem dubilando circa
phia non esse prsecipitanriuiii,sed a levioribus pti- ipstitn Deum res bumanas. suiiuna sua providentia
liiiimreinediis incipienduin. administranlcin. Nimiruin cum duaeaut plures sen-
1 /toaa/ionitHs.]1.1'hilosopbiainterrogat Boetium: leiitiuearcta
quadam iiecessitudine conjungtiniur cum
quia boino iiiterrogans ( nisi hic fueril pracceps et priori qiiariam senteniia, quoepropterea babere pos-
aiucnlissimiis, queinariinodtnn loquitur Cicero ) ani- sit ralion :in principii, mirumest, liomiiiem prsesianii
ino attendit ad cain, qtiani habet de iuateria propo- ingenio pijcditum, cujusmodi erat B.ieiitis, concessa
sita, notionem, stiainque, cuûs ipse conscius cst, priori illa sententia, po=tcriores in dubium revo-
h.cde re sentenliam profcrt: unde auditor potest care.
qti:i:damalia conlicere. Sic Socrales, quiparens pliilo- Qui enim convenit,inquit Tullius n de Nat. deor.,
sopltimj ire dici potest,ut lo.|Uiiur Tullius u de Fin., signumaut tabulainpktamcumaspexeris, scire adhibi-
percontando atque interrogundo elicere soldbaleorum tamesse artem, cumqueprocttt cursum ntivigiivideris,
opinionesquibuscumdisserebat,ut ad ea qua ii rcspon- non dubilurequin trf ralione alque urle moveatur: uut
PATROL.LXHI. 21
bfil AN. MANL.SEY. BOETH C52
credis ei regimen inesse « rationis? Atqui, inquamb, A inquisila" respondere queam. Num me, inquitb, (5)
nullo existimaverim modo, utforluiia temeritate tam . fefellit abesse aliquid, per quod velut i hiante
cerla moveanlur. Verum operi suo conditorera prae- valli robore, in animum luum perturbatiohum mor-
sidere Deum scio, nec unquam fuerit (5) dies, qui me busk irrepseril? Sed dic mihi, ineininisiine quis sit
ab bac senlenliae verilale depellat. Ita est, inquit c, rerum linis? quovc lotius naturae tendat inlentio?
nam id etiam paulo anle cecinislia, hominesquetan- Audieram, inquam ~, sed memoriam moeror hebeta-
tum divinaeexsories curae esse deplorasti. Nam de vit. Atm qui scis, unde cuncta processerintn ? Novi,
caeteris, quin ralione legerentur, nibil movebare. inquam °, Deumque (10) esse respondi. Et qui Geri
Papse aulem vehementer admiror, cur, in tam • polest, ut principio cognito, quis sit rerura finis,
salubri senlentia Incatussegrotes. 84 Vcrum f altius
nescio abesse Sed ignores P? Verumhi perturbalionum moressunt, ea i
perscrutemur ;" qnid conjecto. ut
dic inihi, quoniam a Deomundum regi non arabigis, valentia est, movere quidem loco bominem pos-
sint: convcllere autem, sibique totum exstirpare non
qurtjus etiam gubernaculis regatur, advertis? s Vix,
inquam, rogationis lusescnteniiam nosco, ne dum ad possint. 85 Sed hoc quoque respondeas velim,' ho<
INTERPRETATIO.
• Mcnttsratione prmaita. B ' Nonnerecle jttdicavi.
b Ipse Boelius. i Rimasagenle.
c Philosophia. k Error.
" Lib. I, mef. 5, t>.25. 1 Ego Boeiius.
« Sana opinioneversatus. m Quomodo
' Penitus inspkiamus. " lnqitil Philnsophia.
s Tantttmabeslul tnmqumslioniresponderepossiin, • Ego Boelius.
ul qumsliouemvix inte//i(yam,iiiquilBnctius.. v r Inquii Philosophia.
k PhiUi.ophia. 9 Virtus.
NOTJE.
cum solarium veldescriptum,attt ex aqua contemptere, meminit c/uisstf rerum finis, quovetolius natura tendat
inlelUgcredeclarari horas, arle non casu : mundum intentio, periurbalione, prsesertim vero mmroreme-
itttleiti,qui el has ipsas aries, el earum arlifices, et moriam hebetanle.Proplerea nescioquid abest, clara
cuncta complectatur. consiliiet ralionis esse experiem srilicetet dislincta cognitio Dci, quatenus Deus ulti-
putare. Quodsi in Scylhiain,aut in Britanniam spltm- mns est ut caeterarum sic humanarum rerum finis,
ramaiiquis tulerit hanc, quam nuper famitiarisnosler ciijus quidem linis maximura est in moribus momen-
effecil Posidonius, cujus singulm conversionesidem Q Inm : quod quidquid est virtutis aut Vilii in nobis,
efftciuntin sole et luna et in quinquesteltit erranlibus, illud a bono vel malo fine cujus gratia agimtis oria-
emodefftciturin cmlosinguits diebuset noctibus: quis tur: a\x\ueperhocquodabest,vetutihiantevaitirobore, ut
m illa barb.rie dubitetquin ea sphmra sil perfeclara- etiam dicitur, inanimumBnetii,perturbationummorbus
tione?Hi autem dubitanl de mundo, ex quo oriuntur, irrepsit. Illeenim animi morbus nihil esl aliud qtiam
el fiunl oinitia, casuneipse sit effeclus an necestitale errnr et vilium, qnaeex his tenebris sive ignoratione
aliqua, an ratione, an menledivina ; el Archimedem nascunto".—Delioc nomine,valentia,dictuin estprosa
arlitramur plut valuissein imitandis spltmra conver- 1, "not. 3(co/. 587).
sionibus^quam naturamin efficiendis,prasertim cum Hominemnete esse meministi?] IV. Philosophia
mullit partibus sinl illa perfecta, quam hmc simulala addit Boetiumsemetipsumpartim cognoscere,ipsnni-
tolertiut, elc que ad hanc sui ipsius memoriam revocat, quod
Qttid lam furiosumett, ait Salvianus 1. iv de Gu- homo imprimis de semetipso convinci debeat : liinc
bern. Dei, quam ul ahquit, cttm Deumcreatoremom- praecepturaApollinis,quo monet, ut sequisquenoscal.
nium non neget, gubernatoremn.tget, et cum faclorem Verum id ultro praestat Boetius, non dubiians sa
ette falealur, dkal negVgerequmfecit? etse rationale animal alque mortate : qusequiriem ho-
1 Nescioquid abesseconjecto.]III. Phitosophiacogit minis deflnitioetveterum et recentiorum plnlosopbo-
cumdeui Boeliuni fateri sc Deum partim ignnrare. rum est: nihilominus ut anitnadverti potest, sic a
Niiiiiru.ii inens nostra Detnn inler etcorpus nostrum nostro auclore videlur rejici. Animadverti quidem
media, et a Deo et a corpnre nosiro quibusdam co- potest illa bominis definitionon solum quod obscu-
gitalionibus informalur. A Deo quidcm accipit pri- rissima sit, ut aitendenli palet : sed eliam quia si
inam notionem veritatis, primiiinque felicitalis appe- D bestiaccogitare dicaiitur, qiiemadraodum dicuntur ab
litum, ita ut Deus primus sit inentis buinanae magi- ipsis biijus definilionis patronis, quippe qui pulant
ster et moderator. A corpore vero accipit cmn sen- beslias n n inadmquale solum sed admquate,uti In-
snm, tum perlurbatione-; quibus ciens ipsa ita ali- quuntur, senlire adeoque cognoscere, ejusmodi de-
. quando occaccattir, bsecut illis in crrores et vitia, flnitio etiam bestiis conveniet: ranis enim, v. g.,
'quse volunlarii sunl nientisiiumamc morbi, deduca- fatenlibus islis philosophis est animale mortale : si
tttr. Propterea hi pertitrbaiionum, ul utinc dicitur, vero, ut volunt, idem canis senliendo cgnoscal,
morettuni, ea valentiaesi, ul movcrequidem loco ho- negari non pntest, quin rationis sit parliceps proin-
miiiem possint, otecurando prscdictas cngitationes, de vocandus rationalis : siquidem ratiocinari qui-
convellereantem sibiguetolum homineiuexstirparenon dam est cognoscendi modus, et quidem minus per-
pottint, exstinguendo oraniiio praedicias rogiialio- fectus, quain clare et dislincte percipere : proptcrea
nes : quandiu enim mens humana a Dco, a quo pri- enim Deus. qui clare et distincte percipil, negatur
inuin condita informataque fuit, conservabitur, tan- laliocinaii : quamobrem cognitio canina, ut pole
diiinaturalietlumineetappeiituafficietur.HincBoetius quaedivinausimilior erit, humana erit perfectior, si
a Deontundumregi,ut etiam dicitur, non ambigit, vi- propugnandse prsedictse definitionis causa, dicatur
genteadhuc illo lumine; non advertit veroquibusguber- canis cognoscere quidem, nec tamen ratiocinari. At
micufismundus regatur, perturbationibustenebrasin- vero cadem homiiiisdeliniiio a noslro auctore vide-
(luceiilibiis:ideinsctf»urfecunefa/>rocesserm{,I>eum7U(; tur rejici; aut potius ab ipsa Philosophia, quae Boe-
esseresjioudif:afUiilgeiitcpr:i'diclonaiuraliluuiiiic:uon tium IIUIICalloquitur: postqnam enim Pliilosopbia
C53 DE CONSOLATIONEPHlLOSOPniiE LIIJ. I. G">4
minemne le esse meministi? Quidni, inquam", A Quoniam vero quibus gubernaculit mundus regatur,
meminerim? Quid igitur homo sit, poterisne pro- oblitus es, has u fortunarum vices existimas sine
ferre b? Hoccineinterrogas c, an esse me sciam ra- rectore iluitare. Magnaenon ad morbum inodo, ve-
'
lionale animal aique mortale? Scio, et id me esse rum ad interitum quoque causae.Sed sospilatis au-
eonfiteor. Et illa d : Nihilne te (5) aliud esse novisti? ctori grates i, quod te nondum totum k natura desii-
'
Nihil *. Jam scio, inquit', morbi lui, aliam vel maxi- tuit. * Habemus maximum tuse fomilem (10) sa-
'
mam causara, quid ipse sis, nosse desisti. 86 lutis, veram de munrii gubernatione sentenliam,
Quare * plenissimc vel segritudinis tuae ralionem, vel qttod eam non casuum temeritati, scd divinacrationi
adilum reconciliandse* sospitalis inveni. Nam ' quo- subdilam credis. 87 Nihil igitur pertimescas. Jam
niam tui oblivione confunderis, et exsulem te, et tibi 6 ex hac minima scintillula vitalis calor m illuxe-,
exspolialum propriis bonis esse doluisti. * Quoniam rit. Sed quoninm firmioribus remediis nondum tem-
vero.quis sil rerum linis, ignoras, nequam homines pus est, el? eam menliumconslat esse n.ituram, ut
atque nefarios, (5) potentes felicesque arbitraris. quoties abjecerint veras. falsis opinionibus n induan-
1NTERPRETATIO.
" Ego Boetius. R h' Forlunv prospcrceelalver.ce.
b Inquit Philosnphin. Salw.is.
c Inquamego Boelius. 1 Habendacsunt.
<"Aii. k AuclornaturmDeus.
e In<|iiamcgo Boetius. t Rtidimenltim.
' Pbilosophia. °>Exorielur.
KSalutit. »Imbuantur.
NOT/E.
a Boelio qusesivisset: Nihilne te aliud este novisti? ad suos fines deslinat: quivero modos illos ignorat,
«t Boetius respondisset: Nihil: jamscio, inquit, mor- hic perspicua negans qund obscura animo non com -
bi lui aliam vel maximamcausam, quid ipsesis, nosse prehendat, ipsum mundi rectorem negat : ptopterea
desisti. Igilur ' nunc additur: Quoniamvero, quibusgubernaculismuh-
1 Quia ipsesis, nosse
rfesisfi.]V. Philosophia cogit dus regatur, oblitus es, hat (ortunarum vicet exittimas
Boetiumfateri se semetipsum pariim ignnrare : nam, sine rictore fluitare.
iil eleganler ait Tullius i Tusc, Esl illud quidem vel Verum illa cum mentis humanse, lum etiam Dei
maximum, animo ipso animnm videre : et nimirum ignoratio principium est erroris et viiii: nnn secus
hanc habet vim praceptum Apollinis,quo monet, ut se ac clara dislinctaque menlis humanseet Dei cognitio
quisque noscat: non enim credoid pracipit, ut mem- principium veriiatis et virtutis : unde tenebroe illae
bra nostra aut sldturam ftguramvenoscamns: neqne nuncdiciinlur tnagna noh ad morbum modo, videli-
HOScorpora sumus: nequeego libi dicens hoc, corpori cet errorem, verum ad interitum, nimirum viiium,
tuo dko. Cum igilur, Nosce te, dicit; Itocdicit, Nosce 'C quoque
*
cauta.
animumtuum: nant corpus quidemquasi tiis est, aut Habemutmaximnmtumfomitemsalutis.]Postremo
aliquod animi receptaculum: ab animo luo quidquid quod Boetius mentem stiam praesertiinqiieDeum su-
agitur, id agilur a te : hunc igilur noste nisi divinum premum mundi muderatorem agnoscat, irieo moriiim
etset, non esset hoc acrioris cujusdam animi pracep- recuperandaesalutis, sive ut minus Latine riicitur,
lum, sic, ut tribulum Deo sil, hoc est, seipsum posse sospitatis obtinet : quod materia
optime explicalur exemplo,
cognoscere.Alqui Boetius, quod quibusdam praejudi- fomitis: nam fomesest caeteraefacillime ignescere sic apta,
ciis occupalus sese a bestiarum co ditione non sa- uluna ejus parte ignita ignescant :
lis secerneb*at,animumsive mentcm suam non satis sicut expressit Virgil. i Ên., v. 178 :
videbalur cognoscere: hinc in varios lapsus est erro- AcprimumsilicisscintillamexcuditAchates,
res,* q os Phildsophia hic suscipil eimmerandos. Suscepitqueignemfoliis,atqueaririacircum
Plenissimevel mgrituctinistum rationem, veladi- Nulriuieutadedit, rapuitquein fomitetlamniam.
titm reconciliandasospilaiisinveni.] VI. Philosophia Cum ijiiur menshtimanaalqun notionesiveluminn
ex en, quod Boetius Deuin elseineiipsum partimco- affecta, facillime possit pervenire non solum ad per-
gnnverit pattimque ignoraveril colligii, priraum qui- fectiorem scientiam, quaenibil cstaliud quam lumen
dem causas aegritudinisBoetii, deinde modum recti- naturalepaulolongius diffusum, verum etiam ad ve-
perandacsanitatis ejusdem : causaemorhi suntigno- rilaiem, virtutemque excolendam, in quo.iota ejus-
raiio; iuoriusvero recuperandje saluiis, notio cum rv dem mentis Itumanresalns versatur, iricircovera rfe
Dcitum sui ipsius : sicut jam dicenduin. mundi gubernaiione seufentianaturalilumine fundaia
' Qu»niamluioblivione saluiis hunianmfomes.
confunderis.]Primum eniui maxiniusest
'
quod Boetiussuam meniem partim ignorans, hujus Ex hac minima scintillula vitalis calor.] Ex hoe
snse menlis veluti oblilus fuerit, pmpterea se et ex- minimo mentis tuae lumirie veritas virlusque, qn;u
tttlein et exspoliatumpropriis bonis esse doluit, prosa prima sunt aeternaevitaesemina.
4, qui enim menlein suam optinie novit, hic et men- ' Eam menttum constat esse natttram, etc.] Modus
tis patriam coeltim,a quo nemo exsulai nisi volens, enim sive corporis sive etiam mentis non nisi con-
et ejusdera mentis bona, scieniiam el vii tulem, ho- trario molo fugaius oblitteratur : quamobrem ut
stibus inaccessa esse <ognoscit. veraopiiiioameiite nostra nonrecedit, nisifalsa acce-
4 Quoniam
quis sit rerum ftnis, ignoras. ] Deinde dente, slclalsaopinione recedemc,vert mentemsubit.
quod idein BoetiusDeum partiin ignorans, Deumnon Eaautemest interperliirbationeset falsas opiniones
cogilet ultimum reriim omnium li >em;idcirco ne- necessitudo,ut sicut falsseopinionesexperlurbationi-
quam homines aique nefurios,polenlesfelkesquearbi- bus, ita perlurbalioncs ex falsis opinionibusoriantur :
tratitr: qui enim sui finis memor, Deiinijtislmn cogi- propterea nunc diciturea mentinm natura, ul quoties
tai,hicprosperamimpioruinforlunammise iaeaeiernae. abjecerintveras, falsis opinionibus induanlur, nut, ut
potius, quatn ullius fclicitalis arjumeiilum esse non alii legunt, imbuantur: ex quibusorta perturbationum
dubitet. Ignorato aulem ultimo rerum omoiutti line, caligo. Qiiocunqueautem inoilo oriantur perturbalio-
ignorentur necesse est moji, quibus Deus rcsomncs nes, his mens liumana otfundiiur :ita ut recie n'jn«
m AN. MANL. SEV. BOETIl Of'6
tur, ex qttibus orta perturbalionum caligo (5) verum A Misceataestitrti,
illutn confundit inluitum ",' hanc paulisper lenibus, Vitrea dudum,
mediocribusque fc fomentis nltenuare tentabo, ut Parque serenis
ditiiotis fallacium affectionum tenebris, splendorem 10 Unda diebus,
verse lucis possisagnoscere. Moxresoluto
'
88 METRDM VII. Sordida cceno
ARGUMGNTUH. — Ut tumensiderum, nubibus; perspi- Visibus obsial.
ctiitas aqum, cmno;et cursus fluminis,rupe opposila:
sic cognitioveriialis impediturperturbationibus,qum Quique vagatUr
idcirco pellendm. 13 Montibusaltis
Nubibusatris Defluus amnis,
Condiia nullum Saeperesistit
Fuudere possunt Rupe soluti
Sidera luinen. Objice saxi.
5 89 Si n~arevolvcns 20 90 Tu quoque si vis
Titrbidus ausler Lumine claro
INTERPRETATIO.
" Menlis. B fluclum, aqua pritts pcrspicua, el similis luct i.arm,
b Remediit. statim disperso tttto impura, impeditaspectum.E'l qm
Astra involulacaliqinenigra neqttcunt mitlere ullam flueius discurrite locissubtimibusfluens; hic nonraro
lucem.Si aisler lurbulenius', vertans aquora, turbet sislitur scopulo opposito montis fracli. Similiter si tu
fiOTM.
ilic.ilni' perttirbationitmcaligo verum mentisintuitum lesii pritis lumini pcnelrabilis, commotis postmodmn
confitndere. perturbalionibiis itn ohscuratur, ut nullo se lumiue
1 Hanc paulisper lenibas.] E anescente quidem videat perfundi, et fainiliaria proinde ignorel.
pertnrliationiimcaliginc, vern lux menti affulgebit: Neque vero ahs re et nqua ntarina caelerisaquis, et
sed ut in corporibus, sic in menlibtis ineriiocria pri- auster reliquis veniis liic prafertur; namaqua marina
innin. deinde flrmiorarcmedia adbibcndasunt: sicut ut pote quaesalsa, rectam luminis trajeciionem magis
jam diclum cst. quam dulcisaquajuvnt, caelerisparibus, est <|iiacun-
* Qtiori nb Adone ftlio regis vocatur que alia aqua pellucidior. Ausler vero ventus a me-
Cypriorum ridie flans, quod calidior sit, aqtiam marinam, com-
Adonium. Est nutem carmen cousiaus cx uno genere moto roeno, magis videiur perlurhare.
versiiiini, qiiornm quilibct dimeter componitur ex 14. Quiquevagatur. ] III. Quemadmodiimfliimeno.
et
daciylo spondeo. C montibus altis ipraecipitans,opposiia montis soluti
Mens noslra verilatem assccutura, primum ab ali- rupe sistitur : ita ineils humana magno qtiorinn na-
quo veluli sole iufnrmetur, necesse est,' quod ipsa ltir;n impetti ad assensionemveritaiis propensa, op-
sui luminis origo esse nequeat: deinrie hujus infor- positn periurbatioiie retardatiir.
inalionls eadem sit proxime conscia; qnod auclor Ilicauteingrammaticisobservari possnnt hsevoces,
hujus inforniationts non informet nisi monendo ; po- amnis, defluus, ohex, etsaxum. 1° Enim amnis, te-le
stremo ipsa informationis evidcnlia couvicta, quo Varrone iv de 1.1., est flumen, quori circuit aliquid:
auctor liujus luminis ducit, eo proprio ntttu feralur quasi dicalur ex ap.fi etveta, vel pntiuscx am, circum,
cnnsenliens: quod in boc consensu versetur ipsius . cl no, hnc est nato : qtiam foric obcansain Oceanus,
verilaiis formn. Alqui perturbntiones haecomnia im- quod orbem ambiatunivcrsum, poeiis vocatur amnis.
pediiinl; sicut triplici cxcmpln deinceps demonslra- Sic Tibuil. I. ln, el. i :
bilur: qiiamobrem recte concludit Philosopliia, veri- Jamnoxaetbereumnigris emensaquadrigis
tatis assequendae causa, mentem exuendam esse Muudum,caeruleolaveratamnerotas.
ejusmodi periurbationibus. 2° Defl.uus idem quod labens : autiquiorem tamen
1. Nttbibusalris. \\. Igitur sicut nubesatra coplum atictorcin, qtii hac voce, defluus,ustis ftierii, iuvenire
inter et lerras interjectse impediunl,quominus sidera non poiui: hanc excitare potuit Virgil. ui Gcorg.,
suos radios ad lcrras usque emitiant: quod nimirum v. 4SU:
nubes illse corpnra sint opacn, quorum est lumen
remitlere: ita perlurbationes Deum inter et ineutctii Cdisqnearies in gtirgite"villis
humanam veluli interjectae impediunt, quominus " Mersatur,missusquesecuhdodetluitamni.
Pater ille luminum Deus suos radios ad mentem us- 5* Ooexdicitur ab objiciendo,quia foribus objiciaiur:
hinc apud poetassicpic.sscribitur objke, et, mutala
que humanamemillat: quod prsRdiciscperiurbaiiones, ctiain hac scripiura, jiriuia syllaba protlucitur, ut
ceu opaca quaedamcnrpora, lucem coelelein remit-
tant. Huc referri polesl quud riicilnr Sap. ix : Etsi apud Virgil. ivGeorg., v. 422 :
quis erit consummatusinler filioshominum, si ab illo Intusse vastiProteustegit obiee saxi.
abfueritsapienlia lua, in nihilum computubHur...Mille Et Claudian. I. i de Raptu Prdserpinae:
itlam rfecmlissanctis luis el a tede niagnitudinistum, Sivequodobtcibusdiscurrensventusoperlis.
at mecumsit et mecumlaborel, ul sciamquid acceptum i° Saxum
Sit apud te... Quis enim liominttmpoterit scire consi- hic montem signiflcat : ut n JEneid.,
tium Dei; aul quis polerit cogitare quid velilDeus? v. 507,':
cogitalionesenim morialium timidmet incerta provi- Accipienssonitumsaxi de verlicepastor.
dentimnostrm: corpusenim quod corrumpitur, aggra- 20. Tu qttoquesi vis. ] Cuni ergo praedictaeperinr-
vat animam, el lerrena inhabitatio deorimit sensum b iiioucs lanluni sim iinpedimeniuin ut claraedistin
multa cogitanlem. ctaequecognitidiiis.siceliamveraesententiaehabendac'
5. Simare volvens.]II. Sictit aquamarina, priusin- si cupias et evidenli cognilione verilaletn percipere,
star vilri pellucida, coeno poslea vemis resoluto ita el quo evidenlia illa recta ducere potest, judicando
sordescit, ul luminisil impervi», proindcque immi- seqni, lu menlem praejudiciis sic cxue, ut neque
sta corpora occultei: non aliler mens hutnana coe- gaudio, neque timore, neque spe, ncquc dolore,
657 DE CONSOLATIONEPHILOSOPHIÊLIB. II 658
Cernere verum, ^ Spemque fugato,
Tramite recto Nec dolor adsit.
Carpere caljem: Nubilamens est,
25 Gaudia pelle, 30 Vinctaque frenis,
Pelle timorein. Haecubi regnant.
INTERPRETATIO.
evidenti, el tencrejudi- mentem : cum enim ha porturbationes dominantur
capis inlueri veritalemnolioneremove
cando iter Irilumsemilarecta, tmtitiam,remove menti, tum eadem mens obtcuratur, el detinetur, ve-
melunt,cxpellespem,nequemgritudopertineat adtuam luti totidem vinculis.
NOTiE.
neque qualibet alia peiturbatione ducttis senlentiam g futuris, segriiudinemprsesentibus.SicHoratiusEpisl.
feras: ut enim liis affeclionibus, velnli qiiibnsdam 1.1, epist. 6 :
nebulis, mens perceptura ohscuraiur, sic iisdem Gaudeat, an doleat, cupiat,meluatve: quid ad ieml
tanquam frenisrecle judicalura cobibetur. Proplerea Ejusdem numeri meminit S. Auguslinus, S. Hiero-
Virgilius signilicaturus nnimum bis aflectihus obscu-
raium sttse etiaui originis obiivisci , canit vi Ên., nymus, pluresque alii post Virgiliumloco mox cilato.
Elcerle quemadmodum quatuor principalibttsventis,
v. 755 : reliqui venti ; sic quatuor principalibus perturbalio-
Hincmeluuiil.cupiuiitque, dolent, gaudentque: nec nibus reliqua: êrturbaliones possunl significari;
[auras quod non nemo, lestimonio Conimbricensiutn, sic
Rcspiciuntclaustelenebriset carcerecaeco. expressit:
25. Gaudiapelle.] Perlurbalio versaiur inquadam Speslevatarreclos metusalto3 veriicefluctus
,ommolionemenlis a corpore orta : quainobreni cntn Dejicit: hincanimuniputs t liiribundavoltiptas:
:oinint>lioilla infinitis prope inodis lieri possit, defi- Inriedolnr: fluctusceu fraclifluctihiisaltum
ititus esse non potesl perlurbalionum iiuinerus. Hic Clamoremiimeininaut:piceisabseonditaIiimbis
tamen numeraniurquiituor peiturbaiionum genera, Necradiosfuuditratio necveh gubernat.
quod novum noa est : naiiiCicero passini docet per- ctis29. Nubila mensest. ]commola Mens enim buinann prsedi-
turbationes esse qualuor, nenipe latitiam, libidinent, perturbalionibus aut veriiatem non
metumet trgriiudinem : ex quibns duas priores ait percipit; aut si illam percipiat, ab a-sensione veriiati
nasci ex duobus opinatis bonis, la:tiliam qtiid>in ex perceptae danda prohihettir : qtiainobrem, veritalis
praeseiilibus,liliidinemex futuris ; duas vero poste- *- ejusdemulgratia, mens htiniaiia ejusmodi perlurhatin-
riores ex duobus malis opinatis,, metuui ouidein nibus, reliquis prajutiiciis Itberetnr necesse esl.
LIBER SECUNDUS.
91 PROSA PRIMA. nem meam modcsla taciluniitate eollegit, sic exorsn
"
("\RGUUKNTUM. —Philosophia,prafata causam agritu- est: 92 Si penitus spgritudinis tti.c causas habi-
~
dinis Boelima esse forluna prioris affecium,rheto- tnnique cognovi, fortunaeprioris affectu, desidcrio-
ricomoreRoetium persuadere conatur, ip>,um iion que labescis; ea tanttim b animi tui siatum, siculi tti
debereaffitgirfe inconsfanlia(orntna, quumnoveral tibi
naluraliteriiiconstanteni, qtianiqueut domimm sibi fingis, mulata pervertit. lntclligo c muliilormes
proposuerat,quoipsa ducere veltet sequendam. illius * prodigii fucos, 5 d et eo nsque ctim iis, quos
'
Posthaecpaulisper obticttil a, atque ubi attenlio- eludere nititur, (5)blandissimam familiaritatem, dum
INTEBPRETATIO.
» Philosophta. c Vartas Itujus monslrt prasligtas.
b Fortuna. ANovi [orlunam eo usque blaitdirifamiliariter.
NOTJE.
1 Altenlionemmeam collegil.] Qiiicunque cnim * frod/giifucos.] Prndigium"sicreiiamus
Ciceroni,
voluerit mentem non solum praejudiciisexuere, -ed id vocaiurquod pradicil lulurutii : pradktiones eniin,
etiam veris informare riisciplinis, is animo a'iendat inquit II de Nal. rieor., el prasensionesrerum fulura-
necesse esl: primum quidem ad causas praejndicio- rttm, quid aliud declaranl nisi hominibusea qita sint,
rum : deinde ndviain veritatis inveniendae: hac enitn D oslendi,monstrari,porlendi, pradici: ex quo illa osten-
altentione, veluli prcce quadam, Auctorem luniinis ta, monstra, portenla, prodigia dkuntur. Cum igilui
veritatisque Deumrogamus, ut mentem nostram, qua foriima ila sit inconslans tit prospera adversam, ad-
in nos propendet, benevolentiainslruat. Il;cc auicin ver-a prosperam veluti praedicere videatur, itlcirco
inentis allentio non audiioris solum, sed ipsius ctiani foriiuia poluit liic vocari prodigium. Fncus vero
loquenlis silenlio cxcilari solel : modesia, ut nunc hcrb.Diiinrinsc genns, quo vestes tiugiinlur : unde
uicitur, taciturnitate. IloratiusCarin. 1. in.od. S:
* jEgriludinis causas habitumque.] lloc est, id a
Nequeamissoscolores
quosit, idque in quo versetur illa aegriludo, <|iia Lanarelerl meriicalaliico.
mens lioetii alflicta jacct. aulenimulieies praeseriitnilliusherb^colom
3 Fortunmpriorisaffectudesiderioquetabescis.]Cum uliQuod snleaut ad menlienriuin oris colorem, inde licri
jam constet ex prsedictis causaui hujus aegritudiuis pnluii, ut qtiotlcunque inendaciuui vocaretur fitcus :
esse perturbationem, superest duntaxal dicendum sictit sinmlaia apis fucus appellatur. Varia niitein
qutcnam sit illa perturbatio. Optinieautem prolertur sunt mendacia foriiinus,quippeqnse, hoininis fallendi
fortunaeprioris affectuset desiricrium. Boetius eniin causa instar Prptei, forinas se vertit in omnes : quo-
videlur, hacienus forlunam prosperam experlus, circa Philosopbin dicere tnerilo potcst hic mullifor-
hauc lemerc crediriisse immuiabiJem: unde lanto mes forlunm fucos.
nunc illius desidcrio tcnelur, ut dissipatis soliilioris ° Et eo usque,ctc.] Locnsbic nonnullis iia videliir
cjus corporis parlihus, ut inelallutn igncsolcl, lique- obscurus, ut gratia hujiis iutelligcndi, putaveriutad-
ficri el si.lvi vidcntur, quod labesrereest. dendumcsse. exercet. aut salteni exercere. Scri uihil
C59 AN. MANL.SEV. ROETH GGO
intolerabili dolore confundal, quos a insperata reli- jV.tu quoque paulisper (5) a lua Iranquilltale riisces-
" *
querit. Cujus si naturam, mores, ac meritum remi- seris. Sed tempus est, haurire r te aliquid ac degu-
niscare, nec habuisse te in ea b pulchrum aliquid, stare molle, aique jucundum, quod ad intetiora «
h
nec amisisse cognosces. Sed, ut arbitror, haud mul- transniissum, validioribus haustibus viam fecerit.
tum tibi haec in memoriam revocare laboraverim. Adsil igiltir rhetoricsc suadela dulcedinis, quae lum
enim blandientem- tantum l recto calle pmcedit, cum nostra instituta
93 Solebas prsesentem quoque,
* e de 1 non deserit; cumque hac k musica1,™Laris noslri
que c virilibus d incessere verbis, eamque n
nostro adyto prolatis inseclabare sententiis. Verum vernula, (10) nunc leviores, nunc graviores modos
* omnis subita mutatio rerum, non sine quodam succinat. 94 Quid est igitur * o homo, quod le in
Sic faclutn ut moesiitiam dejecil? ' novum ° crcdo ali-
quasi fluctu contingit animorum. est, luctiiraque
INTERPRETATIO.
* Ex inopinato 1 Rectedisserit.
b Grande. I Vhilosophka.
* GenerosU. k Rlietorka.
<*Repreltettdere. - Ari coinponendicanendiqttecarminis.
* Philosophicis. m Mancipiumplittosoplitw.
I Animo. " Carmina cautet.
0 Forle.
,t Mentis.
II Remediis.
KOTJE.
addendum putamus : sic enim redrii potest: Intelligo * Toxicane possentsaevanoceresibi.
fortunm fucos, et familiaritatemcum iis quosBlanduseludere Tu quoqtiecavislicoenandolainmale semper,
nitilur, eo usque blandissimam, dum, elc. Ne possesunquam,Cinna,perite fame.
uutem ille dicitur qui suavibus, seri fallacibus, utiltir Sic mens humana attiltis primtim levioribus argu
verbis : quo nomine nullutn aptius imponi potuil menlis, aptior reildilurad percipieudagraviora argu
fortunse, quippe quse si non verbis, salteni lactis menta , quibus ab eiroribus suis possit liberari
nuii miuus fallacibus qtiain suavibus uli consuevit: Proplerea Philosophia firmiora deinceps argumenta.
ul inloterabili dolore confundat, quos insperala reli- propositura nuric incipil a levioribus, quae soltita
querit. parlimque stricla oratione exponii. Leviora
1 Naluram, moresac meritum. ] Philosophin adliuc partim, aiilem hapcarguinenta dicil esse et suadelwel rlie-
loquilur de fortuna, elhnicoruin morc, veltili de torica dulcedinis : suadela quiriem : suadela enini
quoriam numine : unde quemadinodum d<: qttadam sive tttada esl virtus persuasionis, qttneantiquis dice-
inente riiccret, sic dc forluna nunc dicil naluram, batur Dea: hinc Gra;cis vncatur TVSIOW, i<i esl per-
mores el m riittm. Naturt htijtis falsi numinis esset suasio; rhetoricmvero dulcedinis : quia rhetores, ut
res cogilationis paniceps ; mores ejusdem, mqdus pote qui laiitis loquunlitrad discrimen dialeciicorum,
cogitanrii; meritumdenique, bonum vel inaluni quod <pii cotiipres>ius, praesertim placere sttident : neo.
abhocnuminesit :queiu eiiinifortunaerigit prospera, persuadent, nisi clara disiincta<|iie nntione, quam
eumdcm adversa deprimjt. pracceplisacceplamrelerimtis, utanlur:
* De noslro adyto prolatis. ] Id est phitotophkis. philosnphicis
Itinc Tullius ait sine phitosopliianon possefieri eum,
C,
Adyluii)enim esl saccr locus quo nulli, praeterquam quemqumrimus, eloquentem: hinc ipsa Pbilosophia
sacerdoli, adire fas est: adyium quippe nomen Gr:r- nunc asserit, suadelam tmn lonlum recto calle proce-
ciiin ab a quod vocant privalkutu el S'w, quod esl dere, cttm philosopbicainstilula non deserit. Denique
ingredior, ortum : quamobrem elhnici locum ex quo quod Philosopbia rlietorica bx-c argumenta prnposi-
oracula. reddebanlur, vocabant aSuvov: JEn. tt. tura sit strictaoralione, idcirco musicaLaris pbiloso-
v. 1U: phici vernula modos succinat, necesse est. Musits,
SuspensiEurypilumscitatumoraculaPhoebi enim est ars nnn solum canendi, sed etiam compn-
Mitlimus: isqueariylishajctristiadictareporlat. nendi carminis: musica quippe uon secus ac mutenm
dicilur a musis; at musica est Laris
Cum igiluTSuumdicatur csse Philosophirclemplum, verttuta: quoniam vernuta sive verna estphilosophici mnncipiiitn
sua oracula; suuin eliam erit Philosophisc adyiunt, cx mancipio natum : in quo differt a servo, qui non
cxquo suas senicntias proferat : qtiilius sentenliis uascilur, sed I:t aferius juris : inusica atileni dici
lioeiius, dum prosperitatem haberet, cseierorutn potest mancipinm ex mancipio pbilosophiaenatum :
iiraloriiin more, uti solebatad incessendainprasentem si quidem musica orta est a Musis,qtisephilosophise,
blandienlemqueforlunam.
1 Omnis subita mulatio, etc.J M<ns humana tanta veluti ancillsenoi. quaedamfainulantur. De Laribus vide
1.1, prof. 3, i.
necessiludioe conjuncla est, primum quidem cinii 5 0 /iomo.]Modusiste luquendi est superiorls, aut
liumano corpore, deinde cum rebus externis, his ui cjus saltem qui signilicat, se nullain cum co, quem
niutatis illa muietur cogilando: sic corpore male D alloquitur, ramiliaritatem habere. Sic Terenlius :
affecto meus dolet; sic non siuc quadam animi Proh Juppiter, inquit, tuhomo adigit mead insaniam.
aegrituriiueavellimur a palria, ab amicis, ahopibus; Sic Petrus Lucaexxn: 0 homo, nonsum,Mon ami, je
atque haecmutalio laulomagis sentitiir, qu utto magi; if~ensuis point. Hinc autem Philosophia incipil suns
subita : nam, utait S.Gregor. Iiomil. 55, mintisjaculc ratiunculas rhetorice proponere, quas si ad dialccti-
feriunt qum prmvidenlur; gravius nocet quodcunqm cam formam revocare conatus lueris, nonniillas
* Tempusacciriu.
inexpertum animadvcrtere poteris repeiitiones: nec miruni: no-
esl.] Coiiiinuaia ca, quam Philosophi: titiii quippe, quod Zeno dixit, rhetoricam palma;,
supra adhibuit, coinpaiatiotie, a corporibus notis ai riialecticam pugno similem esse, quod latius loque-
mentes cognoscendas eadem Pbilosophia nunc pru rentur rhelores, dialectici auicm compressius : sic
greditur. Scilicet qtiemadmodum gtisttis organa, loquilur Seneca. Quidquid sit, dtias praeserlim liic
haiislts priiniim teuuioribiis mollioribusque cibis, advertimus ejusmodi raiiunculns.
"
ipso usu ita disponuntur, ut gravioribus.postea -us- Novum credo.] Prima rhetoricaeratiuucula, quac
ttnendis liant apta, juxta illud Marlialis, Epigram sicvidelur possecouirahi. Cum mcns huniana, quem-
I. v, epigr. 77: admodumct corpus veteribus usiiatisque noti coui-
ProfecitpotoMithridatesstepeveneno, inovealur, tua men«, o Boeli, non debuit fortunsc
DE CONSOLATIONEPHIL0S0PHI4" LIB. 11. 002
66i
nec formidandas forlunae minas,
quid, inusilatumque vidisti. Tu, fortuuam putas erga &Lutro mutabiliias, ' Postremo
le esse mutatam ? erras. Ili semper ejus mores sunt, nec exoptandas facit esse blanditias. 95
ista natura. Servavit circa le propriam polius in ipsa sequo animo toleres"oportet, quidquid intra fonunse
sui mutabililateconstantiam (5). Talis erat eum blan- * aream geritur, cum semel jugo ejus colla submise-
diebatur, cum tibi falsse illecebris felicitatis allude- ris. Quod si manendi abeundique scribere legeni•velis
ret. Deprehendisti a caecinuminis ambiguos vultus. ei, quam tu dominam sponte elegisti, nonne in-
Quse seseadhuc aliis velat, tota tibi prorsus innotuii. jurius fueris, et impatienlia sortem' f
exacerbes, (5)
Si probas b, uiere moribus c, ne queraris. Si perli- quam permutare non possis? Si venlis vela com-
dam perborrescis, sperne atque abjice pernieiosa mitteres, non quo voluntas peteret, sed qtio flatus
ludentem. Namqusenunc tibi est lanli causa moeroris, impellerent, promovereris. Si arvisseminacrederes,
(10) haec eadem tranquillitatis esse debuissel. Reli- feraces interse annos, sterilesque pensares. Fortuna;
quit enim te, quam non relicturam nemo unquam te regendum dedisti, dominse moribus oporlet obtem-
~ reti-
poterit esse securus. An vero tu preliosam sestimas peres. 98 Tu vero volventis rotse impetom
abituram felicitatem?et cara tibi est fortuna prsesens nere conaris? At omnium mortalium stolidissime: si
nec maaendi tida, ct cum discesserit, allatura raoe- inanere incipit, « fors esse desistit.
METRUM * PRIMUM.
rorem?Quodsi nec ex arbitrio relineri potest, et'. B 97
— Fortuna inslar Euripi, inslabilis noit
calamilosos fugiens facit, quid est (15) aliud fugax, ABGUMENTUM.
solum plures, sed eumdemhominemunius Itom spa-
quam futuracquoddam calamitatis indicium ? Neque tio erigit deprimitque..
enim quod ante oculos situm est, sufTecerit inttteri. IIscc cuin sii|ierba verteril viccs dextra,
Rerum exitus prudentia metitur : eademque in alter- Exsesluantis more fcrtur Euripi;
1NTERP.RETATIO
" Fortunm varias (ormas. 1 Navignres.
b Fortunam. e Fortuna.
c Ejusdeiii fortunae. Ubihmc forlunAalternaverit vkes manu imperiosa
<~Regnum. earietn rapilur insttir Euripi exundantis; fortuna cru.
" Injuriosus. de.is conculcat subito principes metuendos, el statint
NOT.eE.
cvenlu commoveri, nisi hic novus fueril et inusita- Area autem dicitur locus vacuus : quasi exarueri
Iits. Alquinihil bic novi, nihil inusitati: cum semper nec possit quid itiam generare. Sic vicinitas sedium
et ubique fortuna fuerit in sua mulabilitate conslans, aedibusvacans dicitur area. Sic etiam locus frumetnis
ut nunc experiris. Quare tantum abest, ut fonuna C terendis desiinaius vocauir area. Poluit aulem Pbilo-
haecdebuerit libi esse tanli causa mceroris, ut potius sophin propier liujus ultiini loci similitudinem, iiiiin-
eadem tranquillitatis causa esse debuisset: reliquit dum hunc api ellnre fortunseaream quod sicut in area
tnim te, quam non relicluram nemo unquam poterit frtimentuma tritore, sic in mundo.hominesa fortuna
essesecurus : imo quam esse abiiuram cerius esse nunc huc nunc illuc prosperimte vel atlversitate
debct prudens, quippe qui etiam ftitura prospicit. versentur.
Hic porro addendum duhtaxat, cur Philosophia ' Volveniisrolm.] Fortunm : Veteres quippe fortu-
nunc dicat cmcinuminis ambiguosvnlttis? nnm, nnn modo caecamet furenti similem, verum
Foriuna nimirum antiquis erat, 1° quidem numen, etiam volubili saxo pendentem eflinxere, quod for-
quod ignoratis plurium effectorum causis, hsrcnon ttina iisdem videretur omnia non solurn temere et
nisi a* fortuna, quam propierea nnmen vocabant, c;eco impetu administrare bonis adversa, malis ho-
oriri posse arbitrabaniur. 2" Numen csecum, sive minibus prospera, sed instar globi vaga, necessilato
quod temere nunc probos malis, nunc improbos qtiadam naturae volvi : adeo ut non minoris esset
bonisafficeret; sive etiam qund eos plerumque efli- siultitiae, fortunae, qua'm siderum reluctari conver-
ceret caecosquos complectereuir. 5° Numen gerens sionibus. Proplerea Baptista Mantuan.:
ambiguos vulius, quodsaxi instar globosi.cui idcirco Kidite virtuti, fortunafugaciorundis
insistere fingebatur, volubilis quos paulo antebeni- Nonmanet.
gno vullu erexerat ad gloriain, eosdem severo ad * Qtiod vocant iaiubiciim Hypponaclium.Est auiem
infamiam traducerel. Sic Horat. de Gyge cecinit cartnen constans ex uno genere versiium, quoruni
Carm. I. n, od. 5 :
D quilibet sex pedibus constans, paribus quidem iam-
si
Quem puellaruminserereschoro bum, imparibus vero spondeum saepiushabet.
Mire sagacesfallerethospites,
DiScrimenobscurumsolulis 1. Verterit vkes.] Qua?,alternis fieri solent, hsec
Crinibusambiguoquevultu. 'appellamus vkes : hinc vkissim idem quod alternis.
1 Postremo Forluna autem propter nativam suam inconstaniiam
aquo animo, etc.] Altera rhetoricae omnia alternis
raliuncula, quae sic videiur posse exprimi. Quicun- mutat, modo pluribus, modo uni pro-
que sese allerius jugo sponte submisii, is mores ejus spera et adversa : quod ita frequens et noiiini, ut
patienler ferat, uecesse est : injurius alioqui fueril Latini forttmam appellenl vicem: iia Cicero passim,
cum sibi, tum suo principi: principi qtiidem, si mihi, inquit, necesseest el meamet aliorum vicemper-
eidem manendi abettndique legetn velit scribere: sim" timescere: valdeet meamet vestramvicemdoleo.
vero, si impatientiasorlem exacerbat, quam permulare 1. Dextra superba.] Pars pro tolo : fortuna autem
non possit. Sic navigames et seminalores, quod se Horatio et aliis dicitur superba ; quod hominibins
suaque elementis cotnmiserinl, adnulum non appel- atiior, hos ad nutum videalur regere. Sic Seneca iu
lunt, metiintqne. Cum igitur, o Boeti, te fortuna jugo Mcd., v. 205 :
sponle subtniseiis; cum lu fortunam dominam sponte Sceptrissuperbasquisquisadmovitmanus.
elegeris;cum fortuna te regendumdederis,aquo animo 2. Exmstuantis Euripi.] Euripus vox Grsecasighi-
toleres oportet, quidquid inira fortttna aream gerimr ; ficans fretum. Duplicis est generis : alius arte, aiius
dominmmoribus oporiet obtemperet. natura factus. 1* Euripns arliftciosus, alveusest ma>
6C3 AN. MANL.SEV BOETII 6C4
98 Dudum tremendos sseva protcrit reges, A 100 PROSA If.
Humilemque victi sublevat fallax vultum ; ARGUUF.NTCH. — Philosophiainlroditcilforlnnam, qmt>
S Non illa miseros audil; haud curat fletus, opes, ditjnitalesquesui jttris esse cuusula, exemp'o
Ullroque gemitus, dura quos fecit, ridet. cmli, terrw et mar.it probal, se potuisseItmc, absqut.
Sic illa ludit, sic suas probat vires, tiltiitsinjuria, ad arbitrium ut Crctso,calerisque, sic
Boelio et dare el auferre.
99 Suique magnum monstrat si
ostentum, quis
Visatur una stratus ac felixhora. Vellem autein pauca tecum ' foiiunaeipsius v<rhis
INTERPRETATIO.
mendax erigit capni abjrclnm hnminis subacti. Hmc forltina ludil, sic probal vires suas, et oslentat inqens
non audit afflictos : non flectilur lacrymU, e.t ridet miracutnm sum virtutis, quando hac ageiiie, i'aVm
tponte queslus, quorutn ipsa crudelis cst cattsa. Sic homovidetur sintul miseret bealuseadent hora.
TiOTJE,
gniftco opere aquasin morem fluvii deducens, qni in cum igitur fortuna ullro rideat miseros, quos ipsa
Jioc differt a Nilo pariter anilicioso, qtiod Nilns bic •g fecit inique, merito nunc vocatur dura.
sit major, Euripus vero ininor : de ulroipie loquitur 7. Sk itta ludit.] Lutlerc ille dicitur, qui temere
Tullius li de Leg. Duclus, inquit, aquarum, quos Uti huc illucqiie discurrit: vcrbum ehim a Ltjdis, qui ex
Nilos et Euripos vocani, quis non, cum hmc videat, Asia, Tyrrheno duce, in Hetriiriam coucessere, ibi-
irriserit ? 2° Euripus naturalis est pars niaris inier que extraordinarios illos niottts, quos postea ludos
AulidemBoeotiaeporlum, et Eubceam iusulam,cujus sive circenses, sive theatrales vocaverunl, invexere.
meminit Sirabo I. ix, et Plin. I. u. Hoc mare non Hinc ludionessive ludii, nimirum pueri puberes, ele-
inslar Oceani a<stuat, sed septies ssepiusque, unius ganlibus tunicis induli, galea insuper, ense, et parma
diei et noclis spatio, tanto impetu recurrit, ut ventos armati, qni circensihus 61theatralibus pompis ince-
t-tiaui ac plenis vetis nnvigia frusirelur : quod nimi- dere solebant, veluti pompaeduces, Saliis similes :
rum aquae huc piaxipites objicihus insulis undique quorum meminit Ovid. t de Art. :
rcmitlantur: proptcrea nunc dicitur exasiuans. Atque Dumque rudemprabente modumtibicineThusco
inde factum est ut forluna , cogitalio hiimana, aut Luriiusaequalamler pede pulsatbumum.
quaelibet alia res mutationi valde obnoxia , diceretur Propterea Horatius bellum vocat ludum Marlis I. i
inslar Euripi inconstans. Carm., od. 2 :
Philosophia demum eam, quam soluta oratione Hen nimislongosatiate lttdo,
incoaperat, fortunaeinconstaniis probationem versi- Ouemjuvat clamor,galeaequeteves,
litiscnntinuans, ejusdem incoiistantiamosicndiieliam Aceret Mauripeditiscrueutum
iii regibus. Vultusin liostem.
3. Proterit reges.] Fortuua aliqtiando ipsos etiam Quamobreni cnm fortuna non solnm
reges et imperatores imperio et potestaie exuit. Sic C dictnm est, sed etiam temere nunc buc, rideat, ut jam
Lacedmmonii,ut ait .eElianus, cum Thebanorumdo- discurrat, instar Martis, proSpcra inodo, nunc illuc
tnini essenl, adeo rursus ab illis fuerunl subacti, ut versa, oplime motlo atl-
Thebani non solum Peloponnesumpervenirenl, verum siim rei perhibrtnr ludere. Sic fortunaeacces-
idem HoratiusvucavitludumCann.
eiiam Eurotam transireni, el Lacedmmoniorumterram 1. od.essumque 1:
devaslareni.Sic, referente AmmianoMarcellino, D.o- ii,
Motumex MetelloconsuleCivicura
nysius gentium quondam terror, Corinthi litterario Belliquecausas,el vitia, et modos
ludo prsefeclusfttil.
i. Victisublevatvultum.]Eadem forti.naviclos nin- Luriumquefortunaegravesûe
Sic ex PrincipumamiciliasetaTma.
nunquam erigit. Amyntas Macedo, prsedicio Sicut
vEliano, cum ab accolis finitimisque barbaris viclus Virgil. JEn. xi, v. 426, cecinil:
regnum perdidisset, staluebat upt.d animumsuum re- Mullosalternarevisens
gionemctiailtin univcrsumrelinquere, lanlumul vitam Lusit, et iu sclidorursusfortunalocavit.
talvam et incolumemservareposset.Dumin his anxius . Sic tuas pro'at vires.]Continuaturpraediclasimi-
ageret, quidam ad eum diclum Heltopidm prolutit. litudo : qui eniin ludunt, hi si.as certando experiun-
Jtaque occupatoitlo tococollectisquemililibus,recvpe- tnr vires.
ravil imperium.Sic ex eorieinauclore, Dion Hipparmi 8. Oslentum.] Opus tanium ut dignum videalur,
filius in exsiitummissusa Dionysio cum bis milte mi- quod veluti admirabilc digito ostcndatur.
lilibus eum rursus expugnavil.Ita effecit, ttl in quo 9. Una slralus ac felix hora.] Maximumsane levis
slatu ipse fuisset antea, in eumjam sum catamitatis inconslanlisque fortuuse arguinenlum. Putant non-
auctoremdetruderet. Atque haec fortiiiiaevicissitudo " nulli horambic signifiearediem;sed qno brevius tem-
lantum maltiui videtur, hanc ut inter ca?lerascala- poris spalium hora notabit, eo magis ineutem loqueu-
iiiitatesiinprcceturMegaira apudSenecam inThyesie, tis 1Philosophiacinanifestabit.
v. 35: Fortunaverbis.] I. Philosophia loqueutcm fortu-
Dubiaviolentadomus nnin introdiicit: nain in omitibtisrebus, inquit Cicero
Forluna reges inler iucertoslabet. l de Inv., simililudoesl saiutatis muter : quarc Pliilo-
Miserex polenteliat, ex miseropolens, sophia varietnte occurrens satietati, deinceps uiiiur
Fluctuqueregnum casusassiduoferal. illo loqnendi inodo quem rheloies vocant conforma-
5. Non illa miseros audit.] Forlunam quippe insa- tionem, quse lunc esl, cum aliqua, quse non adest
nam esse et rsecam et brutam pcrhibent philosophi, persuiia, coufingitur qua-i arisit. Et certe cmn injti-
ex Cicerone. stuin videatur, quempiam damnari inauditum, non
6. Ullro gemitus,dura quos fecit, ridet.] Dtlrumest iinmerilo foituita nunc iiitrodticilur,snam in Boelium
le ridere eum praesertitnqui ex beato faclus est mi- de ipsa fnrtnna graviier conqiiestuin causam defen-
ser : luam cnim misericordiam poiius quam risum sura : at Pbilosophia vult.se pra^side,verba fortunae
ille deberet provocare : durius eum, ctijus miserise a Boelio allentitis considerari, ne hicaut praecijiiia-
injuslus auctor fueris : tanti enim criminis te potius tione aut pr.ejudicio aclus senleniiam iniquam de
oporteret pcenitere : sed durissimum id sponte exse- ipsa fortuna feral. Potest autem hic forluna' senno
qui : necessitas enini qua aliquando ctiam inviii ri- sic conlrabi. Si iuiquum est, inquit, te de eo cun-
demus, posset eiusmodi risus atrocitatem minuere : qtieri nuinine, a QIIOnon modontillatn injuriam, se<"
CG5 DE CONSOLATIONEPHILOSOPHLE LIB. II. CGO
agitare.Tu igitur an « jus postulet.animadverte. Quid A caeieraque lalia mei sunt juris. Dominainfamulaeco-
'
lu, o homo b, ieam me * rotidianis agis qnerelis? gnoscunt; mecum veniunt, me abeunte discedunt.
Quam libi fecimusinjuriam? Quoelua libi detraximus Audacier aflirraem, si tua forent, quae amissa con-
bona ? 101' Quovisjudice de optim, dignitatumque quereris, nullo modo perdidisses. 102 '" An ego
meciim * possessionc contende. Et, * si cujusquam sola meum jus exercere prohibebor ? ,l Licet coelo,
mortalium proprium quid horum esse monstraveris, profcrre lucidos dies, eosdemque tenebrosis noctibus
'* Licet anno, terrae vultum nunc floribus
ego jam lua fuisse, quse repetis, sponte concedam.
" condere.
Cum t<;malris ex uieru natura produxit, nudum frugibusqiie redimire, nunc nimbis frigoribusque con-
rebus omnibus, inopemque (5) suscepi, meis opibus fundcre.'" Jus est mari, nunc ( strato sequore blan-
fovi, et, quod te nunc impalientem nostri facit, » fa- d.ri, (5) nunc procellis ac fliiclibttsinhorrescere. Nos
vore prona indulgentius educavi, et omnium, quae ad consianliam nostris moribus alienam, s inexplela
mei sunt j'uris, d affluenlia et splendore circumdedi. hominum cupiditas alligabil? Haec noslra vis est,
Nunc milii retraherc manum • libet, ' habe gratiam, hunc continuum ludum ludimns. Rotam volubili orbe
velut ususalienis : non habes jus qtierelae, tanquam versamus, infima summis, summa infimis mntare
prorsus tua perdirieris. Quiri igitur ingemiscis? nulla gaudemus. Ascende si placet, sed ea lege, uti ne,
(10) libi a nobisest allala violentia. • Opes, honores. B cum h ludicri mei ratio poscet, descendere (10) injui
INTERPRETATIO.
Mqnttm sit. • PUcel.
b Dicet fortuna.. ' Placido.
c Offtciosissima. s Insaiiabilis. -. :
d Abundatuia. b Ludi.
tiOTJE
quodcunque babueris bonum, accepisti, injuslse sunt tur : unde fortuna hic. Cum fe, tnqun, matrts ex utert
prorsus et iniquae illae, quibus me quoti.iie aflicis, nalura produxit,'nudum rebus omnibusinopemquesus
qtierelae : si quidem non modo nullam libi incepi, tiieis opibusfovi,indulgentius educavi.et omnium
luli iiijuriam ; opes et dignitales, ut poie meas, au- qum mei juris sunt, affluentiaet splendore circumdedi.
lerendo : verum etiam quidquid babueris boni, opum * Habe graiiam.] Habere, agere, et referre gratiam
yidelicet el dignitatum, illud totum mihi, tanquam ssepius sic differunt, nt babere sitcogitationis, agere
illaruin dominaedebes : quemadmodtim coelo, unde sit verbi', et refcrre sit operis boni in eum a quo be-
nox, deheitir dies; tcrrse, unde sterilitas, debelur neficium accepimus. Propterea Tullius, pro Corn.,
fertilitas; mari.unde lempestates, tranquillitas ; Jovi Omnibus,inquit, amkis saluti mea, si minus ad refe-
ipsi, unde mala, bona debentur. Sic Croesum, sic rendam gratiam salisfacere poiui, ad prmdicandam
rcgem Persarum, absque ullaeorum injuria, excepi. C certe et habendamtatis sum (aciurus, et alibi passim.
Tu igitur anjus postulet, animadverte. 8 Velut usus aiienis.] Bonaenim animi.ut jam dixi.
10
homo.] Jam monuimus, nos sic compellare eos mus, nostra sunt; caetera alicna, et ipsis, si placet,
cum quibus volumus videri nttllam nos habere fami- ' fortunse ntitibus subjecta.
liariiatem. Pros. 1 hujus libri. • Opes, honores, cmteraquetalia mei tuntjuris.] Jam
* Cotidianis.] Alii scribunt quolidianis : pro di- fortuna probat, praedicta corporis bona sua esse : id
versa scilicet uujus vocis interpretalione : si eniin autem probat argumento vulgari: eflecluin censelur
quotidianumdicatur a quot sive singulis diebus, ut pla- illius causse, qua accedente aut recedente, effecium
cet Cornuto apud Cassiodorum; quemadmodum dici- illud adest aut abest: propterea dies censetur efle-
lur quol catendis, quot mensibus,quot annis, optime ctus solis, quod proesente aut absente sole, dies est
scribitur quotidianum: si vero dicatur a continenti aut non est : sed illa est, inquit forluna, inter mc et
die, sicut dici putat MariusVictorinus 1.1, scribendum praedictabona necessiludo : si quidem meeumreniunf,
erit colidianum. me abeunte discedunt. Adde quod haecbona aut lna
* Quouis tua non csse ex hoc est
judice.] Cum nemo judex fueiil in sua sunt, inquit, aut mea : sed eadem nullo modo perdi-
causa, bene foriuna ad judicem provocat : sed ad evidens, quod si tua (orent,
qiiemlibet melius, ne ulla sit anteoccupationis sus- disses: quandoquidem bonorum, quae tua sunt, non ita
picio. dominus es, haecut, nisi prius volueris perdere,
*
Possesstone.] Possessio liic j'us est possideudi. perdas : haec aulem bona, quse amissa conquereris,
Siciit Tull. pro Quin. bonorumpossessiospectalur, in- nunquam voltiisliamittere.
quit, non in aliqua parle, sed universis qua teneri et D '• An egosola.] III. Foriuna probat exemplis, se
possideri possunl. prsedicta corporis bona jure posse dare et aufcrre :
' Si cujusquant quam cselej
mortalium.]Fieri posset ut quseBoe- qtiod deieiior esse non debeat fortunae,
lii non suni bona, haec quorumdam aliorum bomi- rarum causarum conditio. Exerapla autem ista sunt
num esseul; lamen ne ullus supersit conquerenrii qualuor.
locus, furtuna ponit nullius hominis propria esse, qtiae 11Licet cmlo.] Primum fortunceexemplum. Coelum
deinceps
~ enumerabit bona. sole, quem continei, praesenie diem lucidum facit;
Nudum rebus omnibus.] II. Fortuna causatur, sua sed idem coelum, sole absenie, noctentfacit tenebro-
esse bona,quae;Boeliusconqueritur se amisisse. Cum sam : de die gratulantur, de nocle non queruntur
homo ex dnplici paiic consiet, mente nitniruin et cnr- homines.
pore, propterea bonum bominis, qnod vulgo defini- " Licel anno lerrm vultum.] Secundum fortunse
lur id quod homini esl convenieris,duplicis est gene- cxemplutn. Terra? vultus, juvantibus astris, nunc flo-
ris : alleruiii menlis.allerum corporis. Bonuin mentis fibus (rugibusqueredimilur; nunc nimbis [rigoribusque
versatur in cogilatioue, ea praeserlim cujus homo confunditur : de floribus frugibusque gratias homines
dominus est : atque in ejusmodi bonum fortuna nihil habent: de nimbis et frigoribus querelas non profe-
potest. Bonum vero corpnris in hoc praeserlim con- runt.
•islit, quod homo ex ulero suscipiatur; susceptus " Jvts est mari.] Teflium forlunse exemplum. Mare
fovealur ; folus edttcetur; educatus opibus et digni- nunc slralo aquore blandilur: nunc proceltis ac flucti-
tatibus cumuletur ; qtiaeomnia lortuiiaoesse dicun- bus inhorrescit, tranquillitalem homines arbitrautur
6G7 AN. MANL.SEV. BOETII 66fc
'
riam putes. An (u " mores Ignorabas meos? Ne-.A a te non tota discessi? Quid si hsec ipsa mei mutabi-
sciebas Croesum regem Lydorum Cyro pauto ante litas justa tibi causa esl sperandi meliera? Tamen
formidabilem, mox deinde miserandum rogi flammis <"ne animo contabescas, el intra communeomnibus
, traditum. misso ccelilus imbre defensum ? 103 regnum locatus, prOpriojure vivefe desideres.
* Num te praeterit Paulum Perses regis a se capti
b calamitatibus pias impendisse lacrymas? * Quid METRUM» II.
tragcediarura clamor aliud deflet, nisi indiscrelo ictu 105 ARGUMENTUH.—Ouo major, inquit (ortuna,opum
foritinain felicia regna vertentem ? Nonne adolescen- eo
honorumqueaccessio, magis. crescenleeorumdem
tulus e * Siio TovfizLQov;,TOV pcevIva. xax&v,rbv Se supiditate, homo videtur egere.
hepov xal&v, in Jovis (5) limine j'acere didicisli? Si quantas rapidis flatibus inciltts
Quid si uberius de bonorum paile sumpsisti? Quid si Ponlus versat arenas,
[1NTERPRETAT10.
• Meamludendieonsueludinem. A Quidquidsit.
h Miseriasflevissenon tine pietate. Quamvismaximaubertasafferat lam multas divittas,
< Duo dotia, unumquidemmalorum, elterum autem o manu nunquam cessantefundere, quam mullas arenai <
bonorum. mare commotumvehetnenlibuiventit volvit; aut qitumj
NOT/E.
favorem : sed procellam non putant injuriam : quare ram iu terris sortem babiturse : quod HomerusIliad.
ergo, inquit fortuna, nos ad constantiamnostris mori- u sic expressit:
bus atienam, inexpteta hominumcupiditas alligabit?
De ludo et de rola fortunsejam dictnm est hnc libro. PraetereaposuisseJovemduovasaloquuntiu
Ante fores primoquedomusin liminecceli.
Ilic autem fortuna dicitur furfumludere; sicnt Teren- Qusesint muneribusdandismortalibusaegfi?
tius dixit gaudereyaudium, Cicero sertiireservitutem; Plena, bonisaliud,pejoribusilludabunde!
vulgus viverevitam. E quibus,ut voluit,Deus, omniasorlibusaequis
1 NesciebasCrasum.] Croesus ultitnus refc Lydiae, Dislribuitgeneri bumano,simulomniamiscens,
ditissimus, a Cyro rege Persarum victtn fuit; cum- Nuncbona, nuncmala; nunc Iseva,nnnc lancesecun-
Cuimalacontigerint,cursehunc exponitiniqua;.[da:
que iterum rcbellasset, iterumque vicius esset, igni- Tristibusterurnnis,ntiseriquelaboribusaevi:
bus addiclus, de pyra clamavit, o Solnn, Solon,
fiolon ; interrogante Cyro, quis ille Snlon esset, aii 104 Vivetenimnequediis gratus, neaue gentibus
Croesus : Solon vir sapienlissimus olim me monuit [ullis.
neminem essc in hac vila felicem, quod iiunc expe- Doctrinam hanc didkerat Boetius adotescenlulus:
rior. TunCCyrus varietalem fortunaecngitans, ignem sive quia Athenis , ubi ab adolesceulia studuerai,
quem jusserat cxstingui, vidit ccelo famulanle re- vasa liaec in lemplo Jovis descripta proponebantur:
primi : quod Ausonius sic exoressit lib. de Ludo Q sive quia placita Platonicorum doctus fuerat.
septem sap. Quarium porro illud est exemplum, quo forluna
utitur ad probandum se merito potuisse Boetio prn-
Clamoremagnoter Solonemnuncupat.
Qua voie Cyrusmotusexstinguijnbet spera el adversa inferre : ex quo cnncluriii, se pro-
Gyrtimper omncm,et deslruiardentempyram: pier bona, gralia potius quam propter mala, injuriis
Et commodum profususimbernubibus debere alflci. Praesenim cum nullum sit lempus, qno
Repressitignem. fortuna non videaiur Boetio magis favere quam no-
* AFuntte prmteritPaulum Perses regis.] Perse Phi- cero : praclerilo enim , quo opibus et dignilatibus
lippi filius, ultimus Macedonurarex, victus fuit apud donatus fuit, plus boni accepit quam mali: Uberius,
Sainothracas a Paulo jEmilin, Romano consule, et inquii fortuna, de bpnorumparte sumpsisti: prsesenli,
cum (iliis in triumphum ductus : bunc ut captum ad quo constanles saltem amicos habei, etiam aliquid
se rapi vidisset Paulus, ejus forlunaui miseratus fle- boni oblinet: A te, inquit eadem fnrtuna, non lota
vit, et a-sidere sibi jussit Plutarclius iu viia .4~,milii discessi: futuro denique, quo pristinas suas opes di-
addit, viclum Persen inedia se confecisse , aut certe guilatesque recuperare potest; felicior forte eril :
ob ereptum somnum inleriisse. Hac ipsa mei mutabititas, inqtiit fortuna, justa libi'
* Quid tragadiarum causa
clamor.] TragoeJia est carmen horumestesset sperandi meliora. Quanquain aiitem nibil
durandum : quaelibet euim sncieiatis
gravissimum, quo principum virorum calamitates lu-
ctuoso quodam exitti terminaiae dcpinguntur: qua- alicujus pars communibus tenelur suse socielaiis le-
niobrem tragcedia diffcrt a coinosdia, quaetranquillo gibus : ne igitur animo conlabescasel intra commttne
lacloqueexiiu conlinetur: uude Horat. u Carra., od. 1: ** omnibus regnumlocatus, propriojure viverenon rfesi-
PaulumseverseMusatragcediae deres.
Desittheatris. * Carmen consians
duplici gcnere versuum alter-
Hinc tragoedias movere dicuntur illi qui.tumultus norum, quorum pr or Asclep'adeusspondeo, daclylo
quosdam excitant: cui favet nominis inlerpretaiio : riim syllaha, ct duobtis dactylis cnnsiai, posterior
aiiinlettim nonnulli tragoediamdici qunsiT/iaxuSiava Pherecratius spondeo, dactylo, et spondeo.Excipitur
lamen versus deciinus octavus, cujus primus pcs est
tpayy; asper, quod agat de rebus duris atque asperis, anapsestus: sitis ardescit
uti de caedibusac mortibus heroum. Propterea nunc habendi; nisi, ut conjicit
merito dioitur tragmdiarumclamor nihil aliud defiere, Ascensius, legi debeat, vis ardescit habendi.
itisi indiscretoictu forlunamfelicia regna verlentem. 1. Speciatim Euxiuus est, gencralim
* Ailo rov; itiQov;, etc, duo dolia, unitm quidem niare, Poniut.]quod frequentissiinuinest apud poelas : virie
malorum, alterumautembonorum.Nimirum Plalonici inelr. 2 lib. i, v. 14.
videntes hominum mentes,quascondiiaslongeprius, 2. Arenat.] Quid sit arena, nemo nescit: sed alii
quam corporibus conjunctas arbitrabantur, miseram arenam, alii harenam, pro duplici nominis hujus in-
unas, alias felicem vitam agere, finxerunt, duo ante terpretatione, scribunt : vel enim vox ista oriitir ab
fores Jovis esse vasa plcna, utrum quidem bonorum, arendo, quod arida bibulaquc sil: sicut Horatiusare-
altcrum matorum, quorura allerutro potae mentes in nat sxpius vocatare/ifes; tumquescribilur arena; vel
corpora infundcren'ur, fe!ic<'mpropterea aut mise- orilur ah hrrendo, quod aquas haurjens hoereat,fu-
CG9 DE CONSOLATIONEPHILOSOPHLE LIB. II. 670
Aui quot slelliferis edila noctibus A Sitis ardescit habendi?
Ccelosidcra fulgent; 107 Nunquam dives agit qui Irepidus gemens
5 Tantas fundat opes, nec rctrahal inanum 20 Sese credit egentem.
Pleno copia cornu: 108 PKOSA HI.
108 Humanum miseras tiaud ideo genus AHGUMENTUM. — Philosophia, quidquid hactenus sitie
Cesset flere querelas. soluta, sive stricta oratione diclum, illud leve quod-
Quamvis vota libens exciplat Deus dam esse doloris remedium confessa, bona comme-
10 Multi prodigus auri, moral, qum, duce forttma, Boetius a curatoribits,
Et claris avidos Ornet honoribus, populo, uxore, et liberis, puer, adolescens,maritus,
et pater accepit,quaque propter fortunmvarietatem,
Nil jam parta vidcnlur : quod abierint, abitura pariler hujus miserm argu-
Sed qusesita vorans saevarapacitas mentumesse possunt.
Altos pandit liiatus. His igitur a si pro" se tecum forluna loqueretur,
13 Quse jam prsecipitcm frena cupidinem quid profeclo contra b hisceres non haberes. Aut si
Certo fine retentent, quid est, quo querelam tuam jure tueari*, proferas
Largis cum potius inuneribus flttens oportet, dabimus dicettdi locuin. Tum ego •*: * Spe-
INTERPRETATIO.
multa aslra, producta noclibusstellalis, in ccelomicant: B tineanl stabili termino, avariliam tnconsiaeratam:
IBmtines tamen non propterea desistent queri misere. quandoquidemardor habendi amplis donis cumulatut
Etiamsi Deus plurima pecunimlargus, annuat libenter crescil magis ac ntagis. Quicunquepavidus et suspiratit
hominum precibus, decoreiquehomines cupidos hono- sese existimat pauoerem hic nunauamvivit dhes.
ribusiltustribus; bona nikilominusanle acquisitaflocci " Verbis.
penduntur. Quin cupiditas crudelis, absumens parla, b Reponeres.
aperit profundat voragines. Quales nunc habenmcon- ' Boetius.
NOTÊ. v
pato nimirum liquidn-alio corpore, quo msito molle- etiam Christus Dorainus pluribus argumentis illud
scebat: ct tunc scribitur harena : quemadmodum ih desiderium reprimit Matlh. vi. In tolo Evangetio,in-
veieribus libris legitur. quiunt interpretes, nullus animi affectus lanio tludio
3. Steliiferis edita noclibus.]Nox poetis mater side- ac tot argumentorummachinisa Chrislooppugna'turet
rutn habetur : sictit Tibullo lib. u, el. 1: evellitur.'At amor ille, adeoque bona existimalio ho-
Ludile : jam noxjungit equos, currumquesequuntur minis iti divitias et digniiates non versatur nisi circa
Matrislascivosirierafulvaclioro. ejusmodi buna, quse nondum habentur : postquam
Propterea sidera nunc dicunlur edita sive producla enim homo, facto experimento, novit, haecbona au-
noctibut sletliferis, id est stellas ferentibus gere polius, quam minuere miserias, habita temiiit,
6. Pleno copiacornu.] Cornu copiaexeoa; apxMtia;, mutataque suhjecta snacexistimationis stiiqtie amoris
est summa ubertas. Nimirum Diodorus scribit, materia, nondum habita simili desiderio prosequitur:
Hammonem perambulantem juxta Ceraunins montes p niljam paria videntur. Juvenalis :
couspectam a se virginem forma pulcherritnam, Inlerea plenodumcrescilsacculussere,
Amaltheam nomine, adamasse, liliamque ex ea ge- Crescitamornummi,quantumipsapecuniacrescit.
nuisse, specie ac robore corporis insignem, Amal- Proplerca avarilia, qusenunc dicilur sava rapacitas,
Iheam vero propinquse prsefecisse orae, quae, quia . instar cujusdain monstri insaliabilis, perhihetur ouo;-
referebat cornu bovis, occiduum corntt nominata sifa norare et a/(os Idatus pandere. Propterea etiam
fuit. Quoniahi vero regio illa vineis caetcrisque fru- nulla frena possunt pracipilem cupidinemcerto fine
ctiferis arboribus referta erat, facttim e-t ut ager retitiere; quod nimirum sitis habendi, acceptit mune-
omnis frugum abundans, mensa variis cupediis in- ribut crescensardescal.
structa, liber inulto doctrinsegencre refertus, epistoia 19. Nunquam dives agil.] Fortuna ex diclis infert,
plurimi commodi parcns , homo ipse multiplici vir- eos, qui baberi solent divites, reveiradivites non vi-
taie praeditusdicatur cornu copim. Horatius passim, vere (agere enim hic, ut apud Terentium, idem est
ut Carm. 1.1, od. 17 : quod tiii'ere), quod, inqtiit, ejusmodi dives, praeter-
Dime luentur : dis pietasmea quain quod sese credil egentem,ct gemitamissas opes,
Et tnusacordiest. Hinctibi copia et limef, ne prsesenles amitiat ; trepidus gemens. Id
Manabitad plenumbenigno prius exposuerat Claudianus libro i in Ruff., v. 196 :
Kurisbonorumopulentacornu.
8. Flere querelas.] Novaphrasis, inqitit Sitzmanus, Qttovesaneriiis? teneasutrumqueiicebit
quamiion facile apud alios inver.iasauctores. Neutrum Oceanum,laxet rulilostibiLydiafontes,
active ponitur, addilo nominecognata significationis. JunganlursoliumCroesiCyriqueliara ;
Sed niliil hic novi: netttrumenim semper regere po- nO Nunquamdiveseris, nunqnamsaliaberequestu:
lest accusativumnominiscognata significationis;quem- Semperinopsquicunquecupit.
admodum dicitur, viverevilam, gauderegaudium; lu- Scilicet cum dives, ut ait Varro iv de I. L, u divo
dere ludum; servire serviiutem; peecarepeccata.Quin dicatur, ille lantum dives, qui, tanquam Deus, et aliis
etiara nomina haec quoties supprimuniiir r toties et "sibi nihil indigere videtur.
debent veluti expressa inteiligi. fftsceres.] Hiscere dicitur ab hiare : [Itiare autem
12. Niljam varia videnlur.] Tantus est menlis hu- proprie est spiritum aperlo ore emittere : quare his-
maiiaein consors corptis amor, ut divitias el dignita- cere is proprie dicitur, qui loquendi gratia, diduclis
tes, quibus veluti totidem propugnaculis mutua cor- labris, os aperit. Hinc Tullius v Philip., Besponde-
poris mentisque conjunctio videlur servari posse, rene ad hac aut omninohiscere audebis? et Virgil. in
inens ipsa cupiat non modo, sed verbis cogitationem JEn.,v. 313:
referentibus Deum soepiusroget: quare virtutis fuit, Implevitclamorelocum; vix paucafurenti
et quidem Deo gratissimac; quod Salomon, optione Subjicio,et raris tnrbalusvocibushisco
ejusmodi bonqrum sibi delata, iisdem conlempiis 9
Speciosa.] Qusescilicet a fortuna introducta, sivc
sapientiam a Deo petierit, 111Reg. cap. m, quare soluta sive stricta oratione dicta sunt, hsecsi non vera
ciosa quidem ista sunt, inqnam, ° oblilaque rheto- A afflnitatem principum civitalis, quod pretiosissimum
ricse (5) ac b musicaemelle dulcedinis; tum tantum, propinquitalis genus est, prius carus, quamproxitnus
cura audiuntur, obleclant. Sed miseris malorura esse coepisti. HO Quis non le felicissimum cum
altior sensus est. Itaque cum hsec auribus insonare tanlo splendore socerorum, * cum conjugispudore,
"
desierint, insitus animorummceror prsegravat. 109 tum masculaequoque prolis opporlunitateprsedica-
El illa «, * ita est, inquit. Hsecenim nondum moroi vit? Praetereo (libet enim prseterire communia)
tui remedia, sed adhuc conlumacis adversus curatio- ' sumptas in adolescenlia negatas senibus dignitates:
nem doloris fementa quaedamsunt. Nam quse in pro- ad singularem felicitatis tusc cumulura venire (5)
fundum sese penetrent, cum tempestivum fuerit, delectat. Si quis rerum mortalium fructus ulluni
admovebo. Verumtamen ne le existimari miserum beatiiudinis pondus habet, poteritne illius memoria
velis, * an numerum (5) ~modumque tusc feliciialis e lucis quantalibet ingruentium malorum mole dc-
oblitus es? Taceo quod d desolatmn parente, sum- leri ? cura duos pariter consttles liberos tuos dnmo
inorum te virorum cura suscepit; * deleciusque in provebi sub frequenlia ' palrum, sub plebis alacri-
INTERPRETATIO.
• Et itiila-. x, « Defunctopalre.
~>Poeseos. B • Di'ei.
« Philosovhia. ' Senalorum.
WTJE.
sunt, saltem quamdam veri speciem habent. Sic Ilo- rtis in Chronico : Aetio ef Sludio consulibus,Aetkts
ralius de Arte: patriciut in Palatio manu VnlenlinianiimperalorUex-
Ioterdum speciosalocis,moralaquerecte ttinclus est: Boeliusveroprmfectusprmtoriiamiciscjus
Fabula. circumslanlibusinteremplut. Pater vero eotlemBoetio
Et Ovid.: puero, obiit. Hinc noster Boetius dicitur desotatus
Speclosaquenominaculpse parenie : at ej'itsmodi amicorum ctira puer Boetius
fmponisMedeatuse, quinaspicequantum educatus, et Athenas,disciplinarum omnium notitiarn
Aggrediarenefas. adeplurus,
*
missus esi.
Detectusin affinitatemprincipumcivitalis.] Deinde
Speciosusenim est a specie; tpeciesab anliquo verbo Boetiusdicitur
speciovideo: unde aspicio, inspicio, etc, quaraobrem felix soceris, Festo nimirum, et Sym-
species Latinis, Graecisiaiu, nihil est aliud quam machus macho, principibus civitatis. Feslus quidem, et Sym-
notio. Hinc quod obscura confusave alterius noiione fuerunt principes civitatis Romanae : nam
proponitur, id aliena specie proponi diciiur: sicut nesi Palricii Feslus el Stjmmachus,inquit EnnodiusParse-
philosophi aiunt, malum specie boni amari : sicul conttantes didascalica, omnium dUciplinarum materia el
eliam dicta fortunsenunc dicunlur oblilarhetorka ac forma sapientia, ab urbe sacralissima nou
musicmmelle dulcedinis: ita ut, ut pote voce, nultt, recedunt. In ipsis esf nobiliscuria principatus, qtws
gestu caeterisque adjunclis grata, tum tantum, cum Q l vidisse,erudiri est.lidemfuerunl soceri Boetii.quippe
audiuntur, oblectent, siatim propler graviorem.mce- qui duxerat Elpidem filiam Festi, et hac defuncta Ru-
roris scnsum e memoria pellenda : nam malorum sticianam, Symmachi filiam ; qiiartim uxorum prior
allior sensusest : insitus animorummmrorprmgravai. dicitur non probitatis tantum, sed ctiam litterarum
1 Ita esi, inquit.] I. Philosophia fateiur, quidqnid laude celebris, imprimisque Mnsarum ainans. Tantis
liactenus sive solula sive stricta oratione dicturn est, demum soceris Boetiusfuil felix : siquidem fclicitatis
illud nullum, aut leve quoddam esse dolnris remc- est honorari ab honoratissimis viris : maximafucun-
dium : Nondum,inquil, morbiremedia, serfadhttc con- dissimaquelaus est, iuquil Tullius pro Mtir., qua ab
tumacisadversus curationemdoloris fomenta. Lbi, 1* . iis proficiscilur,qui ipsi tn laude vixerunt. Boetius au-
Hemediumest corpns, quod morbo contrarium, nior- lem ex eo honoraitis fuit praeserlim ab his honestis-
bum expellit: propterea remediumdiciiur a re qund simis viris,quod ab iisdem prirautii fuit riileclits, de-
est contra et mederi: proplerea etiam Ciceroni nutla inde deleclusinaffinitalem : prius carus, quam proxi-
remedia qum vulneribus adhibtntur, tam faciunt doto- mus : qttis crgo Boetium nnn pradicet (elicissimum
rem, quamqum tunt salutaria. At remedium a corpo- cum "
tanto splendoresocerorum.
ribus Iransfertur etiam ad menles, quse contrariis Cum conjugis pudore.] Praeterea Boeiius dicitur
quoque sananiur.2° Contumaxdicitur,quod contracto , felix conjuge : qnod utraque ejus conjux, Elpis virie-
quodam sive animi sive corporis ttimore, et difficilius licet, et Rusticiana, summa fuerit virtiite praedita :
disjicitur, et majori impetu incurrit commotum:sicut quod pttdoreopliine significaiur: pudor enim, aii Tul-
enim ab audeo,audax ; a teneo, tenax; sic a conlumeo, lius n de Fin., esf moderaior cupidiiatis. Cum autem
contumax: hinc etiam oriltir conlumelia,qund bsecsil Philnsophia,qnsenumeroplurnli dixeralsoceros.nunc
injuria ab animo, qui fastu lumeat ac turgeal, pro- D singulari lantum dicat conjugem, idcirco creriiderini,
fecta. 3P fomentumillud appellatur, qund rioloriscati- non fleri hic mentionem, nisiunius ex uxoribus Boe-
sam leviter mOvendO,tumorem videtur foverc ac tii, nempe Rusticianre, qusesola tunc supcrsles erai,
mollire. Hic autem Philosopbia Udemsuam liberat ; cum bsecscriberentur.
6 Masculm prolis
promiserat enim fore ut Boetio curando leviora pri- opporlunildle.] Insuper Bneiius
raum, deinde graviora adhiberei. Propierea, qua in commcmoraturfelix liberis ; masculaprsesertimprole.
profundum sese penetrent, inquit, cum lempestivum Filii enim Boetii, si non Patrit us et Ilypaiius.saltem
ftterit, admovebo. Symmachus et Boeliusconsules facti sunt: propterea
1 An numerum
modumquetum felicitalis.]II. Philo- hic consules,etinfra consularesliberot vocat Pliiioso-
sophia enumerat bona quse Boeiius, veluti duce for- pliia : propierea eadem Pbilosophia nunc addit, Me-
tuna, videtur accepisse, afferens eoruin numerumct moriatn hujus diei, quo nimirum Boelius vidil duos
modum; sive ut Ioquunlur,quantitalem et qualiiatem: pariter consules liberosdomo proveki sub frequentia
nimirum quot, et qualia fuerint. patrum, sub plebit alacritate, quo idem regim laudis
* Desolalumparen Prinium
e.] quidem Boetinspuer orator, ingeniigloriamfacundimquemeruit,quo circttm-
perhibetur felix fuisse curaiorihus. Nimiru u Boelius futm multiludinisexspeclationemtriumphali largilione
bujus nostri Boclii alius fu l avus, alius pater. Avus, satiavil, non posse quanlalibel ingruentium mtiloruin
cum praefecturam prx-torii gererei, a Valenliniano moledeleri.
imperatore una cum Aelio pairicio innocensin Palatio ' Sumplas in adolcscenlia
dignitates.] Boeiius,atito
inlerfeclus est anno Gbristi 455 : ait enim Cassicdo- quam videret suos 'vberos consulcs, ipse, adhuc ado-
073 DE CONSOLATIONEPHILOSOPHI/ELIB. II 67/,.
late vidisti; cum eisdem in' curia ' curules a insi- A euni. 112 An lu in hanc Tvilae c scenam nunc
dentibus tu regiaelaudis orator, ingenii
' (10) gloriam, primum subitus, hospesque vcnisti?ullamne lmmanis
facundiaequemeruisti: 1U cum in circo * duo- rebus inesse constanliam reris, cum ipsum ssepe ho-
rum medius consulum circuinfttsaemuhitudinis ex- minem f velox hora dissolvat? Nain elsirara est for-
spectationem,triumphalilargitione satiasti. Dcdistib, tuilis manendi fides, ultimus tamen^PvilrBdies mors
ut opinor, verba forlunae, dum te illa demulcet,dum qnsedam fortunaeest etiatn s (3) manentis. Quid igi-
le, ul delicias suas, fovel. * Munus,' quod nulli un- tur referre puias ? Tune illam moriendo deseras, an te
iquatn privato commodaverat, abstulisti. (5) Visne illa fugiendo?
igitur cum fortuna " calculum c ponere? 6 Nunc d la 113 METRUM III.
*
primum liventi oculo perslrinxit. Si numerum mo- ARGUMENTUM. — Philosophia , alternanlibus die et
dumque laetorum tristiumve cousideres, adhuc te nocte; zeplnjro et auslro; tranquillitate el tempe-
felicem negare non possis. Quod si idcirco te fortu- staie maris, probal nihil genitum esse constans.
natum esse non existimas, quoniam quse tunc Isela Cum polo Phcebusroseis quadrigis
videbanlur, abierunt; non estquod temiserum putes, Lucem spargere coeperit,
ijuoniam,quai (10) nunc credunlui moesta, prseter- Pallet albcttteis hebetata vultus
INTERPRETATIO.
• Sellas, supra quas in curru insideren'. B er Theairum.
b Fktrtunamium tibi favenlemlaudavisti. JSrenssimumtemptis.
c Repetererationesa fortu.na,compter avec la for- s Constantis.
lune. Ubi primiim sol rubeo curru quadrijugo vectusin*
1 Incipit le iniquo oculoinlueri. cccpildiffunderediem "percatttm. nocturna sidera re-
HOTJE.
lescens, luit patricins, et forte eliam consul : quae Ponaturcalculus,adsint
ilignitasraro ante annuni trigcsimum conferebaltir : Cumlabulapueri
quamobrempopuli etiam suffragiis felix nunc signi- Cum fortuna igimr calculumdicitur ponere, qui facia
licatur. bonoruui malorumque a fortuna acccptorum compa-
1Curutesinsidentibus.JCuruIesvocanlurnon soliim ratione, digitis, aniculis, lapillis, aut quibuslibet aliis
homines, qui jus habebant ponendsc imaginis; sed notis 8 computat, utrorum major sit summa.
etiam sellse,supra quas illi in currn insiderent, quae Nunc tc primum livenli oculo perstrinxit.] fnnuit
sellse propterea videniur a curru dicta; curules; sicut Philosophia, adversitatem praesenlem Boelii longe
ab ebore cxlato vocantur aliquando ebur : unde Ho- minorem esse pracieritaejusdem prosperitate : quasi
rat. 1. l Epist., ep. 6 : dicat: fortuna a leneris anuis prospera, nunc adversa
Cuilibethic fascesdabit: eripietquecurule, esse incipil, eaque non factis, sed oculo tantum in-
Cui volet,importunusebur. _ vidente, nec graviter quidem, sed pcrsiringendo levi-
" ter; quin si quid inlolerabile vidcatur, illud citius
El Ovid. iv de Poni., el. 9 : evanescet: qtiare si numerummodumquetmtorumiri-
Signaqnoquein sellanossemformatacuruli, stiumveconsideres,adhuc te felicem negare non possis.
Et totumWumidae sculptiledenlisopus. T Vita scenam.]Scena, Graeeis <TXHV>' , umbracu-
1 In circo.] Circus Graece xvxlo: generatim est fuit cnmera ex arborum in sc cub.m-
lum, printum
omnis ambitus, cyru-, oibis, circti us : unde Cicero liuin ramis ac frondibus sive uaiura sive arte com-
in Aral. : posita, in qua vcrno prsesertim tempore a pastoribus
Vidistimagnumcandenlemserpere cireuTi caruiina diversis sonis canlabantnr : unde Virgil. 1
Lacleushicnimioserpens candorenolatur. JEn., v. 166.
Ilic autem circus est locus ovaius, in qno, auclore Hincatque liincvastaerupes, geminiquemiuantur
Tarquinio prisco, Romani ludos faciebant : qtiam- In ccelumscopuli: quormnsubvenice late
obrem ludi illi a loco dicii sunt circenses, Usu vero TEquoratuta silent: tumsilvs scenacoruscis
receplum erat, ut quicunque consul crealus fuisset, Desuper,horrenliqueatrumneinusiutminetuiubra.
hic profusis opibus ejusmodi ludos inslitueret: alio- Deinde scena fuit occultus theatri locus, in quo ac-
qui nec populo gralus nec amplissimi magislralus lores siveaulaeissive aliis quibusdam velis lecti latere
personam, ut par est, suslinere videbalur. solebanl: posiremo bre.vis sed integra tbeatri actio,
* Duorum medius consulum.] Nempe filiorum.Pri- in qtia ssepius idem hoiiio diversas petsonas, tristes
mus apud Romanos locus,inquiiLipsius, est medius ; moilo, modo laetas agit : qua ralione vita homintim
proximus, dexter. Inter consulares vero non qui dici polest scena : cum ipsum sape hominem velox
saepius, sed qui prius fuerat consul, alteri praofere-]Ji hora dissolvai, el in vita liumana laelis succedaut
baiur : quare Bnelius non solum ut paler, sed eliain trista; ut in inundo, diei nox, zephyro anster,
ut consul medius sedcrc debuii. Iranquilliiati lempestas succcdit: qu <dc rc sequiiiir
* Munusquod nulli priuaJo.] Nullus enim, eliam carmen.
* Carmen constans duplici gencre versuum alter-
princeps, eo felicitaiis pervenit, ut eodem anno dtios
filios, aetatesolita nondum proveclns, consulum dig- norum, quorum prior Sapplucus ex coreo, spondeo,
nitatibus ornatos videret: qucmadmodum vidit Boe- dactylo, el duobus coreis : posterior Glycotiicusex
tius. Viriit quidem Roma eodem anno, videlicet 595, spondeo saepius, et duobus dactyiiscomponiiur.
Olybriuin et Probinum, duos Probi filios, in consu- 1. Polo. ] Polus, GraeceirdXoj,gcneraliin est omnis
lalu collegas: sed hi pueruin exuerant : unrie pos- circuilus : nam dicilur «71:6 TOOKohtv, quod est ver-
sumus exclamare cum Claudiano carm. i, v. 72 : lere : speciatim vero est ccelum, quod coelumverta-
QuisDeusambobustanti sit munerisauctor? tur ; quare immota axis extremilas , non ni-i zav'
6 Catculum ponere.] CaleulUs ab astrouomis vocari poluit polus.
gcucratiin lapillus «vriy/jao-tv
1. Pliabus.] Sol : de Pbxbo 1. 1, inet.,3, v. 9. Sic
esl: speciatim vero signum notissimiim, quo compu-
tantes utimur: hinc Plinius Jun. I. n Ep., epist. 14, Lucretius lib. v :
Jn condiiionibus,inquil, deitgendisponendut est cal- Duinroseafacesol inferretluminaccelo.
culus : Juvenalis sal. 9 : 1. Roseisquodriqis. ] Sol a poetis fingitur curru
<J75 Ail. MANL. SEV. BOLTil C76
Flammis stella prementibus: A Verso concital sequore.
5 114 Cumnemus flatu zephyri tepcntis Rara si constat siia lorma mundo,
Vernis inrubuit rosis, - Si tanlas variat vices,
Spiret insanum nebulosus auster, 15 Crede forlunis hominum cadncis,
Jamspinfcabeat decus: Bonis crede fugacibus.
Saepetranquillo radiat serenc Conslat, seterna posilumque lege es>,
10 Immolis mare fluctibus ; Ut constet genitum niliil.
H5Saepefervcnleis aquilo procellas
INTERPRETATIO
fusa ignibus intlantibus solis, contracto candore, pal- peslates veltemenles.turbato mari. Si ergo in universo
lenl: Ubi silvaspiritu sepkyri placide calenlU purpu- terrarum orbeeadem forma est infrrqttens, si inundiis
ravit rosisvernm lempestalis; si austercaliginosttsflel mittal lantas vicissiludines, ito miiic, confidedivitiis
petulanter, statim ornamentuma rosariis recedat, ne- fragilibus morttlium; confide bouis fluxis. Statulum
cesse est. Non raro pelagusquiescenlibusundis spten- esl, et sempiternoDei decrelo siabiliium, ut nihil, quod
det sereniiateiranqutlla; nec raro aquilo excitat lem- genitum fuerit, constahter perseveret.
WTJE.
vehi quadrijugo, sive quem rapiant quatuor equi: ]B OrMstamen ipsa memento
nempe Pyrois, Eous, jEibon et Phlegon, quibus ig- 0 rosa pttlchralui: inlbrmisle spinacreavit.
nis, lux, ardor et flamma, quatuor pracipua solis ef- 9. Smpe tranquillo. ] Tertia vicissitudo, qiiachic
fecta; nec non etiam quatuor pnccipuse diei horse adducilur in exemplum, esttranquillitatis lempestas
significentur. Ovidius n Metam., v. 153 : tisque maris. PrimuiTiquidem trnnquillitas maris de-
Interca volucresPyroeis,Eous,et iEthon scribilur. 1° serenilale tranquilla sive tranquillitaie
Solisequi, quartusquePblegonbinnitibnsauras serena (tranquillum enim et serenum grammaticis
Flammiferisimptent,pedibusquerepagulapulsant. sunl noinina subslamiva) quod mnre tranquillum sit
Sol autem oriens majori lumine suo diciiur hinc ventorum expers; 2° iminolisfluctibus: quod absen-
diem spargere, inde vero stcllas minores, qitacper tibus venlis mare solito dunlaOit motu actum non
noctem regnabant, fugare : propterea sol nunc per- turbctur; 3" radiis, quos mare Iranquilluiti temitlat:
bibetur lucem spargere; et slelta secundum albentes mare enim pro diverso modo, quo radios praeserlim
suos vultus hebelata premenlibussolis ipsius flammis solares remitlit, nunc luminis, nnnc coloris et qui-
pallere: quae est vicissitudo noclis etdiei; de qua dem varii videtur parliceps: unde Tullius Acad.,
hicprimiim agitur. Mare, inqiiit, illud quod nunc favonionascente,purpu-
5. Zephyri.) Secunda vicissitudo, de qua hic agi- reum videtur, nobismetipsitcaruleum videbatur, mane
tur, estventorum, zephyri nimirum et ausiri, quo- flavum, quodquenunc , quia a tole cnllucet, aibesci',
nim hic illum ita excipit, ut quod prioris flalu orilur, et vibrat, ditsimileque esl proximo ei continenti. Lu-
hoc spirante posteriore intereat. men igitur incurrens in fluctus tranquillos sivequie.
Zephyrus ergo est ventusflans ab occasu sequino- G los, ab his eo fere modo, quo a speculo remiuiiur:
ctiali: unde lenis est ettepens, lerrasqne prnpte- quare sicut speculum, ita aqua placid.i potest et ocu-
rea dicitur fecundare : Hinc Grascisdicilur ?iouoo? los perstringere et adversis oribus ora referre pro
quasi %on<pbpo; vitnm ferens ; Laiinis vero favonius, diversa ratione, qua lumen liis corporibtts remissiim
quasi genitalis mundi spiritus, a fovendo, inquit Pli- octilosaflicil: hicautemnon agitur nisi de radiatione:
nius 1. xvi, c. 25. Virgil. n Georg., V. 330 : qnippe quse longius quam alter effeclus speculi dif-
Parlurit almusager zephyriquetepenlibusauris fundi pntest. Ita describitur tranqtiilliias maris.
Laxanlarvasinus. 11. Sape fervenleis.] Deinilc ejtistlem maris tem-
versatur in veliementi motu, quo marc a ven-
Propterea nemusnunc dicitur vernis rosis irrubuisse, peslaslis, prsesertimabaquilone, cietur. Aquiloautem.Grns
flatu zephyri lepentis.
Anster vero est ventus a meridie flans : unde qui- cis boreas, ventus est abortu aeslivo spirans. Hic
bus populis mare est ad meridiem, bis auster voca- venlus veliementior est: loiie quoJ eodcm quo aer
tur transmarinus. Hic autem ventus et hiimidus ct ab orlu in occasum ferri solet, motu feratur : hinc,
calidns habelur. 1° Humidus habelur, quod Immo- auctore Festn, Aquilo vocatur, quod insiar aquilmve-
res, quos septentrio disjicit, colligat : SicVirgilio hementissimo volalu feraiur: hinc judice S. Augusti-
terrarum scopa est. Nolari potest h;cc antithesis
httmidus; Horatio udus; Ovidio aquaticus; Claudiauo no,
madidus; S. Aiiguslinopincerna pluviarttm,ei Boelin marinse traiiquillitatis et tempestatis : iterata enim
nebulosttsest. 2° Calidus habeltir, quod a meridie hac vocc, smpeaquilo opponitur iranquillo ; ferventet
flet. Sive atitem liuinore suo , sive calore, sive uiro- procettm,sereno; versum aquor, immotisfluctibus.
que ventiis hic animalibus, planlis, praesertimque JJ 13. Constal mundo.] Sic Piinius JIIII., Conslat ma-
floribus dicilur nocere: undeVirgil.i Georg., v. 444: gisttatibus reverentia. El Virgil. û. v, v. 748 :
Arboribusquesatisque notus pecoriquesinister. \ -yucenuncaniraosentenliaconstet
Et Ecl, n, v. 38 : 15. Crede fortunis. ] Faceta et elegans dissimulan.
Eheu quidvolnimiseromihi; floribusaustrum tia, quam Graeciitputsiav vocant, qua Pbilosophia,
Perdituset liquidisimmisifonlibusapros. aliud quam sentiat dicens, eo magis de bonis cadu-
cis quo magUeisdem videtur tribuere fidei
Praesertim vero rosis auster noxius : hinc Statius m, Sic detrabit,
Seneca in Medea v. 221 :
sylv. 3 : Confideregnis, cumlevismagnasopes
Pubeotesque rosaaprimos moriuntur ad austros. Hucferat ei illuccasus.
Propierea auster hic dicitur spirare insanum , hoc 17. Constat, mterna posilumquelege est. ] Lex es|
cst, insano modo; et hoc eodem venlo spirante per- voluntas principis honesta imperantis et probibeniii
hibelur decus abire spinis : hoc est rosa inlerire : ro- contraria : quamobrem quol volunlatum principum,
sa enim , flnrutn regiua, spinarum ut progenies sic tot Iegum genera esse possunt. Duplex autem est
decus est : quamobrem Autonius Jlaltseus nostran ejusmodi voluntas, dtvina scilicet, et humana ; qiiare
universilatis Nortnan.i;quondain riecus in carminede etiam duplcx cst lex, uirairum divina, et huniana.
rosa cecinit, ut solcbat, eleganlissiine ; De humana hic non agitur. At lex divina pro triplici
677 DKCONSOLATIONEPHILOSOPIILE LIB. H. 678
117 PROSA IV. JVopimonis supplicium luis, id rebus jure imputare non
Nam si le hoc * inane nomen foriuitse felici-,
—
AiiGLMESTtiM.Philosophia rursus propositissocero, possis.
uxore, liberis; animo quoque, quorum Boelitts .est tatis movet,quam plurimis maximisque ahundes,
compos, probat eumdemfelicemmagis quam infeli- mecum reputes licet. Igitur si quod * in ofnni for-
cem ette habendum. lunae (3) tuae censu pretiosissimum possidebas, id
Tum ego ', vera, inquara, commemoras o * virtu- tibi divinitus illsesum adhuc, inviolatumque servatur,
lum omnium nutrix, nec* infitiari possum prosperi- ' poterisne meliora quseque retinens,' de infortuoio
latis raese velocissimumcursum. Sed hoc est quod jure f caussari ? Atqui viget incolumis, illud pretio-
'b recolentem vebementius c coquit. Nam in omni sissimum generis humani decus, * Symmachus socer,
adversitate fortunse infelicissimum H8 * genus est et, quod vilae pretio s non segnis crneres, vir totus
infortunii.fuisse felicem. Sed quod tu,inquitd,~ falsae ex sapientia virtutibusque faclus, h (10) suarum se-
INTERPRETATIO.
* Boetius. e lnter omnia foriunmtumbona.
b Memorem. t Accusareculamitaiem.
c Affiigil. KLubens.
d Philosophia. B h Nihil injuriarum sibi limens-
WTJE.
modo , qtio considerari potest, tripliclPTiirsiisêsi meditatinne cogitare, in memoriam revocare, remi-
generis, videlicet aeterna, naluralis, qusequevulgo nisci. Exempla passim occurrunt. Coquerevero idem
vocatur positiva. Lex aeterna, est divina voltintas, quod angere sive etiam cogere; similitudo sumitur a
quatenushsec non secus ac Deus.cujus est, ex omni corporibus; quod quemadraodum corpora, quacco-
aeternitate fuit: de bac lege locutus Cicero u de Le- quuntur cogunturve, pariibus ad sese invicem acce-
gibus : Hanc video, inquit, sapientissimorum ftxisse denlibus, magis comprimi adeoque ad minores loci
tentenliam,legemnequehominumingeniisexcogitatam, angustias redigi soleant, ita mens tristi sua cogita-
necscitumaliquodessepopulorum, sed aternum quod- tione ila constringi videtur, ut cscteris rebus cogi-
dam, quod universummundumregeret, imperandi pro- tandis ininus apta, ulterius diffundi nequeat cogi-
hibendiquesapientia. 116 L,e~:uaturalis, est eadem tando. * Genus inforlunii fttisse felicem.] Non
divina voluntas, quatenus, insita alque innata specie, qtiidem re
hominibus innotescit: de hac loquitur idem Tullius (qtlod enim praiteriit, id non est amplius, adeoqUe,
ide Leg. Lex, inquit, est ralioinsita in natura, qum ceti nihilum, te non potest reipsa affligere), sed co-
jitbet ea qua facienda, prohibetquecontraria. Lex quae gitatione : sicutenira memoriamalorum praeteHtorum
vulgo dicitur posiliva est eadem Dei voluntas, qua- recreamur : Hmc olint meminissejuvabit, Virg., qiiod
tenus haec signo manifestata innolescit : sed hsec bac de quadam nostra polestate, induslria aut qua-
Cbristianis alia est vetus, alia nova.Cum igitur nihil dam alia bona qualitate admonemur : sic bonoruni
/iat, nisi illa Dei aeterni voluniate, nihil eiiam fit, ' praeieritnrum memoria affligimur, quod hac nostrse
nisi aeterna Iege. Sed apud philo;ophos eorum quae C infirmitaiis convincaraur: quemadmodum enim placet
Jiunt quaedam dicuntur creari, quaedam yenerari. potuisse, sic displicet homini gloriae avido non
Creantur en, quorum nulla est, nisi exterior causa; posse.
0 Falsm opinionis
nimirum res. Generanlur vero ea quorum praeter ex- supplkium.] Est quidem suppli-
teriorem causara, qnsedam est materia; nempe morft. cium sive poena mentis, memoria prseleritse prospe-
Res perseverant, sed modi mutantur : mterna posi- rilatis : siquidcm, ut riictuin est, mens hac meinoria
tumquelege est, ut constet genitum niliil. UudeSe- affligitur : sed supplicium iiltid falsse opiuionis esf:
neca in Hercule OEtaeo,v. 1099: cum ex hoc oriaiur, quod mens praecipitailonc et
Quodnatumest poterit mori. praejttriicio acta falso judicaverit prseteritam illam
1 Virlulumomniumnulrix.] Phitosophia : cnm entm prosperitatcm constantis alicnjus boni rationem
clara distinciaiiue obtinere. Quamobrem id supplicium rebus jure im-
philosophia sit cognitio eoruin, non possis : nemo quippe errat nisi volens.
pulare
qti;e optiinam vitae morumque ratinnem pertinent,
ad 6 Inane nomen
feticiiatis.]Cum metus amit-
cumque evidentia sit veri et certi judicii n rma, tendae ejus, que forluita inconstans foret, felicitalts fit vera
propterea eadem philnsophia insiar prudenlissimse miseria, idcirco nulla reipsa est felicilas, nisi con-
inatris ad bene judicandum primo, deinde ad honesie sians :
vivendum auditores alumnos indncit. Hinc, judice qtiod igittir fortuila felicitas instar iortunae, n
oriri dicitur, sit inconsians, proplerea hsec nihil
Tullio, philosophia est mate.r omnium benefacloritm qtia
et benediclorum;est culiura animi, qutv exlrahit vitia habet feliciiatis nisi inane nomen.
1 Polerisne meliorarelinens rfe infortuniojure caus-
radicitus : virtutiscontinetet officiiet benevivendidis-
ciplinam.. j) sari.J Sed esto, iiiquit Philosophia, qu:e fortuita, sK
' Infitiari.] Vel ut alii malunt, inficiari, prodiversa vera felicitas : cum mnximam partem bonorum, qna;
fortunse accepta referri debere arbilraris, retineas,
nimiruinuoiiiiiiisinterpreiatione,idemestquodneaare. felix potius quam iufelix de infortuniojure non potet
Inficior euiin orilur ab in et facio, qunsi fecisse ne- caussari. Caussnri, vel ut nunc a | luriluts scribittir,
:
gem tnmque scribendum per c inftcior; aut potius
oritur ab in et fateor, quasi non faleor : Latini enim causari, proprie nibil est aliud quam cansam alicujus
dixerunt aliquando, inftteor, sicut eliam horiie di- effecii v. 56:
quaurere aut aflcrre: Sic Virgil. eclog. t),
cunt, confiteor: tuncque scribendum per t infilior : Caussandonoslrosin lnngumducisamores.
mallem hoc ultimum.
3 Recolentemvehementiuscoquit.] Memoremtnagis Quare Boetius, qui baclenus de adversa fnrtuna con
affligit: recolere enim riicitur a colere : colere aulem questus, ab ea videtur lanlse inconst:tnli;e causai
proprie est arare : sed quod terra araudo versetur, quaesivisse,non male nunc dicilur caussari: quamvis
factum est, ut verbum illud translatum fuerit ad iinmerito caussetur: ut jam Philosnphia demonstrn-
signilicandameam, qua meus nostra veluti comrao- bit, enumerando hona meliora, quse Boetio super-
vetur, cogitationem : hinc cultus parentum, qui in sunl, nempe socerum, uxorem, liberos, ipsum quo-
cogitatione praesertim versatur : hos quippe ex eo que8 aniruum.
dicimur colere, quod eosdem mente prsesertira vcne- Symmachus socer.] I. Philosophia commendat
r-jtnur: hinc etiam recolere idem est, quod ileraa Symmachum soccrum Boetii. Plures fuerunl Symma-
*
curus.luis ingemiscit injuriis. H9 « Vivit uxor A fbrtuna, 120] nec *'°' nimitim valida tempestas
« ingenio njodesta, pudicilSsspudore prsecellens, et, incubuit, quando tenaces Iurent ancorae, quse nec
ut omnes ejus dotes brevitcr includam, b palri simi- prresenlis solamen, nec futuri spem temporis abesse
lis. Vivit, iiiqiiain, tibique tantum, viiae hujus exosa, patiantur. Et hscrearit,inquam e, precor; illis namque
spiritum servat, quoque uno felicitatem minui tuam, manentibus, ulrumque res se habeant,h enatabimus.
vei ipsa concesserim, lui desiderio lacrymis ac dolore Sed * decus (5) ornamentis nostris deces-
* c quanium
(5) tabescit. Quid dicam libCros consulares, quo- serit, vides. Et illa, * promovimus, inquit ", aliquan-
rum jam, ut iii id aetatis pueris, vel d paterni, vel '
• aviti" speeimen elucet ingenii ?3 Cum igitur prseci- tum i, si te nondum totius luse sortis piget. Sed
* delicias k tuas fcrre non possum, qui abesse ali-
pua sit mortalibus vitse cura retinendae, o te si tua
bona cognoscas, felicem, cui supnptunt etiam ntinc quid tuse beatitudini tam luctuosus atque anxius
]
quaeviia nemo dubitat esse cariora? Quare sicca j'am conqueraris. Quis est euim tam compositae felici-
lacrymas. Nonduuiest (10) ad unum omnes f exosa 6 tatis, ut non alioua ex parte cura status sui qualitaift
1NTERPRETATIO.
» Rttsliciana. « F.go Roeiius.
b Symmacho. u' Evademus.
« Qui jam consulesfuerunt. Philosouhia.
*"Boelii. 1 Aliquenrfecimusprogressum.
* Symmachi. k Mollitiemlui animi.
t Ancoras. 1 Perfectm.
WTJE
chi, quorum stemma, si placet, legere poleris apud omni virtulum genere prsestantissiini. Crediderim
Jacob. Sirmondum ad vu lib. epist. Ennodii. Hic hsec verba, o te si tua bona cognoscas,non ftiis-o
nulem agittir de Symmacho qui consul fuit sine col- dicta sine memoria istoruin Virgilii, n yEneid.,
lega stib Odoncreanno Christi 485, quique a Theo- v. 458:
derico rege inter alios delectus est judcx in causa
Basilii et Praetextati, qui magicarum arlium accnsa- 0 fortunatosnimiutn,sua si bona norint,
baniur: ut refert Cassiodor. 1. iv, Var., ep. 22. Hujus AgricolasI
enim Symmachi duse fuerunl filiae, nempe Galla, de * Tempestas.]Allegoria ipsi Ciceroni usitalissima:
qua- praeter Fulgentium loquitur Gregor. Magnusiv, ubi nominaia tempeslale intelligi debet lortunae sse-
dial. 13, et Rusticiana Boetii uxor, ex quaalter Sym- vientis
impeius, quod utroque homines videantur
machus nattts est, Boetii pnrentis collega in consu- obrui: nominatis aricoris familiares con-
latu, et praedicti Symmachi nepos. Neque vero prae- stanlissimi, qtiod utrisquetenacibus, ef prmsenlis sotamen, cl
stantissimus ille vir suarum tnturtarum securus ita G
erat, ul videbatur Boetio proptcr eam, qua apud futuri spes temporis adesse possit. Quamobrem sicut,
Theodericum valere videbatur, gratiam et auctori- manentibtis ancorls, nautis remanet spes enalandi;
reinanentibus praedictis familiaribus, Boetius
tatem : inconstans enini illc rex impiis delatorum sic,
criminalionibiis incilatus, Symmachtiiiisoceruin una meliorem spCrare potest forlunam.
5 Quanlum decus ornamentis noslris
cum Boetio genero occidi jussit, auctore Procopio decesserit.]
I. I, de Bello Gotb. Amissis videlicet opibus dignitatibusque nostris.
1 Vivituxor.] II. Pbilosophia laudat uxorem Boetii, 6 Promovimitsaliquanium.] Ali mem in tui conso-
eam scilicct, quae vocabatur Rusticiana, Symmachi laiioneprolecturafecimns.inquiiiPhilosophia: promo-
filia. Duae quippe. fuernut alternis Boetii uxores : vere enini aliqunndo iriem quotl proficere : ut apud
prima Festj lllia. dictn Elps; inulier dnctissima, quau Terent. in Hecyr., af>i'6ohinc; prmsensquando pro-
absque liberis decessit: allera. lilia Symmachi, vo- moveoparum.
eata Rusticiana; ingenio modesla, pudkiiim pudore ' Si le nondum totius lua sorlis
uno verbo similis. piget.] Si nnndum
pracellens,
~ palri Symmaclto te omnino infelicem putas : difierunt pudet ei piget;
Quid dicam tiberos.] III. Pbilosophia celebrat quod prius titrpiiudinem, posierius noxam rei videa-
liberos Boetii, memor cum dignitatis, tum etiam tur
potius significare : unde Cicero pro Dom., menon
jngenii, quo praediti ftteriint. Meminit quidem digni- solum pitjet stultitia mem,sed etiam pudet.
tatis, qua instructi fuere; nimirum consulatus : nam * Delicias.]Hoc est, animi mollitkm. Delicissenini
consularis apud Latinos diciiur vir qtii aliquando
constil fuit: hos aulem Boelii tiberosnunc Pliiinso- ab eo virientur diciae, quod animus his allicialur, di-
phia vocal consulares. Meminit etiam ingenii, quod n cuntur enim ab rfeet lacio, traho : inde lactat, ille-
iu his etiam pueris, tantum erat, ut in his vel paterni ctat, delectat, obleclat,-allicit,illicit,elkit. Sic Lucret.
videlicet ipsius Boelii, vel aviii nimirum Symmachi lib. v:
specimeneluceret ingenii. Quod dcmum dicitur, in id Quaelacere in fraudempossentvinctosquetenerent.
anatis pueris, mqdus est Inquendi Tullio etiam fami-
liaris: 7fa viximus, inquit I. vt Epist., ep. 20, ef trf Unde forie nostrum Gallicum lacer, un lacet. Hinc
tetatis jam sumus, ut omnia qua non nostra culpa quod animiis qualibet perturbatione, sedamore prae-
nobis" accidtmt, (oniter [erre debeamus, sertim et volupiate alliciatur, propterea quselibet
Cutn igilur, elc.J Ex prariictis Philosophia con- peritirbmio, sed amor prseserlim et voluptas delicise
cludit Boetium adhuc esse feJicem; quasi dicat:cui- vocantttr : quo lit ut delicise modo in bonam , modo
cunque suppeiiint ea qtiae vitu nemo dubitat esse in maiam parlem accipiantur : sicut ergo mollities
cariora, ille felix haberi potest : felix eniin qui corporis iu hoc versatur, quori illnd facile possit in
sutnmo fruitur bono; quale esse videtur illud quod quemcunque locutn versari; sic delicattts dicitur ille
est ipsa vita carius: si quidem vitse retineiidae, ut animus.qui contrarise affectioni obnoxius undique
poie prsestantissimo bono praecipua cst morlalibus potest facile flecti: qualis Philosophia; videlnr B e-
rura- Alqui libi Boetio suppelunt ea quse vita nerao tius, ulpote qui abesse nliquid sum bealitudini tam
dubilat esse cariora; socer videlicet, uxor et liberi lucluosus uttfueanxius conaueratur.
m DE CONSOLATIONE PHILOSOPHIiELIB. II. M*
* • rixetur? * b Auxia(fO) enim res esl hiimanorum A felix, orbus liberis, alieno f censum nuirii heredi.
ccuditio bonoruiii, et qua; vel nunquam tota prove- 122 ' Alius Prolel~ctatus,filii,filiaevee delictismce-
niat, vel nunquamperpelua subsistat. 121a c ûic stus illacryniat. ldcirco nemo facilecum foriunsesure
census exuberal, sed est pudori degener sanguis. condilione concordat.inest enim singulis,qnod inex-
* d lliinc nobilitas notum facit, sed angustia rei pertus ignoret.expertus cxhorreat: Adde quod falicis-
familiarisinclusus,esse inallet ignoms. * llle e utro- simi cujusque delicaiissirausscnsus esl, et, nisi ' ad
6
que circumfluus,vitatn caelibenidcflet. llle nnptiis
1NTERPRETATIO.
• Disceotet. d AUernobiln est, sed paupertale premitur.
b Acerba. •' Tertius el dkes et itohiti se conjugecarere dolet.
i Units opibutabundul, sed eum pudet sum ignobi- Opes pa.tti.
iltulis. s Viliis. ,
NOTiE.
1 fiixelur.] Disceplet.Rixa, lis est sive conlenlio Iinc se putant infclices, quod vitam ducant conjngif
inter duos plure&vehomines, qiiorum alter rei>elil expertem : vitam calibem deflent: vita enim conjugi1
quod aller reddere renuit: quare nisi lux divina af- \B expers vocatur calebs : forte quia ccelestisimilis.
• Ille nuptiis felix.] Quartum exeniplum esi de en
fnlgeat, in omni honiinuui genere perpetuac sunt
rixse: quod homo el status ejus ceu quseriamparles qui uxore felix est: quod praedictis nupiiis opiime
ita opponantur, ut ille homo quaedamvideatur a suo signilicatur : quamvis eiiiin nuptim non sint sine
statu repetere, qu e staius bic renuit reddere: nemo utroque conjugc, inelius tamen nupiia dicunlur du
bic~ex ouini parte bealus. uxore qtmiiide mnrito : qtiod ctim illa sponsa dedu-
Anxia res est humanorum coriditio bonorttm.] ceretur ad maritum, faciem llameo nuberet sive ve-
Anxiumdicilur illud qund sollicitudine mcesta pre- larel : hinc nup'.a, connubium, etc. Magna porro
mit : anxium enim dicitur ab ango : hoc a Graeco felicitas inariii, Cujus esl optima uxnr : donum cce-
Kyxtusuffoco, constringo, priinum quidem fauces, lesie esl. Proverb. xix : Domus el dlviiia dantur a
deinde mentem: binc angustuset angustia, cum quis parentibus,a Dominoautem proprie uxor prudens. At
tantis difficullatibuspremitur, ut quo se vertere de- felicitas haecsaepinsorbilate turbatiir : orbns liberi»,
beat, ignoret. Atqui hunianoriim conditio bonorum alieno censum nutrit heredi : Seneca in Hippolyto,
sdlicituriine moestaauimum premit: quod eniin hu- v. 1248:
inana haecconditio aut nunquam absoluta fuerii, aut 0 triste fractisorbitasannismalum'.
iitinquam perennis, seniper locum relinquit aut ap- Hercs ab hero dictus, nuasi is sk bonorum dominus.
pelendseabsentiumbonorum adeplionis, aut timendac apud jurisperiins dnplicis est generis : ncnipe siins
prieseniiumjacturse : undc animi anxietas : ut pluri- et exleriius. Sui heredes, ul riicitur lnslii. I. n, tit.
bus exemplis deinceps confirmabii Philosophia.
» Iluic census exubcral.] Primum excmplum est 19, § 2, ideo appellanturquia domesticiheredes sunt
el v'\voquoquepalre quodanimododominiexislimantur,
de divitibus, iis scilicel, quibus, quod lti opibus Q vetuti ftlius, filia, nepos,neptisveex et deinceps
abundent, census dicilur exuberare. Census enini a cwieri liberi, Extranei vero, qui hicfilio, vncantur alieni
censendo dictus opes signilicat : unde Ciaudian. heredes dkunlur cmteri, ait Vinnius, qui non sunt sui
carm. 17, v. 231; et domestki. At qunntuni homo se suosque amans
Addictoquebominumcumulenlarariacensu suis hcreriibus laelatur, tantumdem rie extraneissive
Exuberare autem abundare t st, quasi estra ubera atienis afflictatur. Ecclesiasla;IV: Considefan»reperi
proflilcrc. Sic Virgil. l Georg., v. 191 : et aliam vanitatemsub sote. Unusest ei secundumnon
Alsi luxuriafoliorumexuberal umbrse. habet, non filitim, non fralrem, et tainen laborare noit
v. 516: cessat, nec satiantur oculi ejus divitiis, nec recogitat
EtGeorg. n, dicens: cui laboro et fraudo animam meam bonis: i»
Necrequie*quinaut pomlsexuberel annns, hoc quoquevanitasest et affliciiopessima.
Autfelu pecorum. ' Aitus prole Iwtatus.] QtiiiUuniexemplum est de
Atqui ejusmodi divites in boc sibi videntur infelices, eo qui prole nala Isetatur. Qno.l hoino.ari Dei iran-
quod quibus sanguiue conjuncii sunt, hi nobiles non ginera condilus aeterititaiemnppetat, qttodque hanc
sunt: serfest pudoridegenersanguis. in terris assequi non valeal, hinc lil ut paivns uterque
• Hunc.nobitiias uoium
facit.] Secundum exem- orta prole, veluti magna sni parte sibi oliui succes-
plum est de nobilibus viris : liic autem Philosophia sura laetetur: Joan. xvi : Mulier honmeminitptessurce
videiur vim facere in verbo, dum dicit, nobititas no- proptergaudium, quia nalns est liomoin muitdum.At
tum facil; nobiitsenim a notum, sicul a motummobi- quaiiia lacliiia parentes iterfuuriuntur natis liberis
tis dicilur. ul uobilissit, quasi noininis clarilate itoltis. " iisdemqne virtulem colenlibns, lania iitlein afficiun-
Atiui et his nobilibus sua esse potest panpertas tur tnstitia, si lios liberos viderinl vitiis iniliilgerei,
siippliciiim: angusiturei familiarisinctusus, essemal- parens fitii filiave deticiis mmsiusillacrymal: ul nunc
let uobilis quidam ignotus: optime aiiiein paupertas dciiiir: Provirh. x: Filius sapiens iaiiftcal patrem :
vocatur angusliarei famitiaris: Nam sicul dives suis filius vero stullus mastilia esl matris sum. Niinirum
palatiis, agris, vitibtis, nuiumis, arnientis humlni- quod liberi videanlur sanior percnniorque parentuni
biisqtte subditis, quilms vcluli circiimfundilur, eo pars, lios pareutes oplant semelipsis uieliores.
auctoriialis poteslaiisque videtur diluiaius, ut se 8 Ad nuium.] Ad toluntatem. Nutus a nuendo sive
facile credat inexpugnabilein,juxta illud Proverb. movendo diclus proprie nioluni
viu : Substantia divitis urbs roboris ejus; sic pauper sic moveiido c.>putoculosve dicimur corporis significat:
sua taberna, agcllo, viticula, et puerorum sarcina nuere vel renuere. Quoniamvero ille annuere et ab-
veitili obrulus coangtisiaiur : hinc Horatius carm. lnnltts uostram voluntntem consuevil cnrporis nnstri
1. III, od. 2, pauperiemvncat angustam: inriicare; liinc
factuni est, ul, signo pro re signilicata accepto, itutus
Anguslam,amici,pauperiempati non inodo humanain, scd divinam quoque volu >ta-
Kobustusacri militiapuer lem sigiiificavcnl: ex quo etiam nttmen ipsam Dej
Coudiscat. voluniatcm nolat, ul apud Virg. xi JEn., v. 330:
" Ille
utroquecircnmfluits.]Terlium exemplum est Numineriivum
de iis qui pariter divites suui ct nobiics ; sed qui in In flammiset in aruia leror.
PATROL. LXIII. 22
«83 AN. MANL.SEV/BOETIl CS4
« nittum cuncta (5) ~. suppetant, "** omnis ad- A. * statoinsuum mutarenon nptel? "Qtnm multisama-
versitafis insolens, minimis quibusque prosier- ritudinibus htimanaefelicitatis dulcedo respersa est!
i «itur, c adeo perexigua sunt, quae forlunaiissimis quae -si etiani fruenli jucunda esse videalur, lamen,
" beatiiudinis summam detrahunl. 123 * Quam quo ininus, cum velit,
abeat, retineri non possit.
d •
«iiullos'esse conjeclas, qui sese coelo proximos 124 " Liquei igitur quam sit mortaliura rernm
arbitreirtor; si de fortunsettiaereliquiis pars cis mi- niisera*.beatttudo, qusenec apud aequanimosperpelua
<iima contingat? Hic ipse locus, quem tu exsilimn perdur ai, nec anxios lota delectat. * Quid igitur, o
vocas, mcolenlibus patria est. Adeo nibil est mise- mortale-s,extra petitis intra ' vos positam felicitaiem?
rum, nisi cum pules](: contraque * beata s sors Error vos inscitiaque confundit. Ostendam breviter
omnis est sequanimitate(5) loleranlis. Quis est iile tibi i suimnaecardinem felicitalis. (S) 10Eslne aliquid
tam felix, qui cum * b dederit impatienlise"inanus, libi k te ijpsopretiosius? " Nihil, inquies. •" Igitur si
JNTEBPRETATIO.
• Ad arbilrium ornniaadsint. B R Felix qualibet eonditio,si mquoanimo feralur.
b Nutli adversitatiassuelus. h' Pulaveril impatibilem.
« Usque adeo parva. Vestrammemem.
«"JVondubitat. i O Boeti.
•~ Beatos. k Tua tnente.
Aliqtiid in eo csse miserisc
mvjE
.1versu 777: cmn amaro conjunclum : quamobrem de quncunqiia
Nonhxcsine numinedivum corporis voluptate dici potest quod Lucretius de
Eveniunt. •imoredixit I. iv:
1 Suppetant.] Adsitil; quia enim quod pelitur, id Eximiavestc, et victu, convivia,ludi.
Poculacrebra.unsuenta,cnronse,serta parantur:
sxp'n s impetratur, usus obtinuit, ut suppelere idem Nequidquam: quoniammediode fonteleporum
lit qund adesse, quasi pelendo iinpelratum. Ilinc
- <uppetim,quas sibi suppeiere rebus adversis pericli- Surgit amarialiquiri,quodin ipsisfloribusangal.
anies expctuui. Quin ipsa etiam dulcedo in hoc amara, quod invitn
• Omnis adversitalis insolens.] Nulti adversilali ipso homine, qui illa aflici vidctur, abeat irrevoca-
cssueins. Insolens eniin quasi non solens; solens nu- bilis; nec relineri possit ad nutum, quo minus abeat:
lem is djcitur qtti id in quo totus est lacil; qtiasi in ut hic 8
dicitur.
solo iiuoqiic. hoc negotio versntus : quarc insolens Liquet igitur, etc.] Philosophia ex prredictis
adversitatisU esl qui adver.-it.uinon est assuefactus. cxemplis concludit, quod probandum susceperat a
nota 18, felicitatem lioininiitn prsesentem nec adeo
Aiquc hic, ut niinr. addilur. minimis quibusquepro- G absolutam
sternitur adversitatibus; q-uorimens ejus his mntihus esse, ut non anxiot tota delectel,nec adeo
non assucla, miuimo lurbeliir: ut enim ab assuetis perennem, ut apnd,mqttanimosperpetuaperduret. Jam
"tonfil, sic ab itisuelis fit passio; queinndmodumlo- ipsa Philosophia ad id, undc digressa fueraf, reversa
Bnetii animum considerabit.
•qtimilur philosophi; nsque adeo perexigua sunt quee ipsum •* Quid igilur, etc.] IV. Philosopbia commendat
fortunatissimisbeatiludinis sttmmamdetraliunl.Summa
arilhnie.ici- csl universilas qu.rdain qua: ex pluribus animuin Boetii, aiique primum mortatesfrustra ejlra
minoribus addendn conficitur, aul ex qua tmnorem se pelere, ul in amicis, uxore, liberis, uno verbo in
siib raheiido qusedam restal : quamobrem summa cnrpore quam habi nt inlra se, videlicel in menle,
bealitndinis h C nibil est nliud quam beatitnriinis posilam felicitatem: deiiule aridit eosdem mortales
/« combledu bonheur. errore inscitiaque confundi: quod nimirum exira se
fasiigium,
' Quam multos.] Sextum exempltim est de ipso quserant, quam intra se habent, felicitaiem :ubi no-
Boetio, de cujus jortunmreliquiissi pars minimaplu- tum tandum errorem et iusciiiam diflerre cum in aliis,
ribus aliis homiiiihuscontingeret,bi felices, sesecmlo ut in hoc quori error omnis ab inscitia orialur, ita
proximosarbitrarentur: cuui tamen ipse Boeliussese inscitia possil esse inscilia sine eirore, sed non error sine
iufelicem. : poslea promittit se osiensuram Boetio sum-
pu'et
1 Beaia sors.) Bealus hnmn etiju- mens cogitando maecardinem felicitatis; sive id in quo praecipuevcr-
ita constans cst, ut instar librne aequatis ponderibus setur summa felicilas: quod enim cardo sit, in quo
in usn est, ut iri in quo itegntiumali-
firmatn nec erigatur prosperis, nec adversis depri- janua vertitur,vocetur
matur. Sed homo ille rarus est in lerris : nara quis quod verlitur, cardo.Virgil.i /~£neid.,v.676:
est "ille tam lelix, qui cuin D 10 llaud taotocessabitcardinererum.
Dederitimpalientimmanus.] lmpatienlia vincise Estne aliquid tibi teipso preliosius?]Quanquam
patsus fueril-'sic loquilur Tullius d>:Amic.: Alque, Boelius, ut qnilibet nljus homo, corpore constet el
inquil, ad exlremumdat manus, vinci se paiittir : ni- mente conjunctis, nihilominusreliclo corpnre Philo-
mirum cum manibus pratserlim homo sese tueri sophia Boeliumad unam mentis suaeconsideraiinncm
soleat, ubi primiun intelligttur victas manus dedisse, revocat, quasi ad primuin beatiiudtnis, qtiam qu.vrii,
hic intelligitur viclus. fontcm : idque vocat lotum Boelium : Tibi teipso:
' Statum tuum mulare non optet.] Instar hominis sicul Apostolus Roman. vil: Infetix homo, inqiiit,
tcgri, qui cujuslibet situs impatiens, parles se vertit quis me liberabit rfe corpore morlis hujus? Eslne igi-
in omnes. tur, inquit PhilosophiaBoetio, aliquid tibi teipsopre-
' Quam inultis amaritudinibus,etc.] Jam monui- liosius?
" Nihil.] Inquit Boelius : quidquid enim divinitus
mus, menteni humanam veluti mediam inter Deum
humanuinquecorpus, quatenus est opusDei el forma factum nalurali lumine novi, id aut inea inens est,
imj'us cnrporis, el a Deo el a corpore humano coin- aut corpus quod vulgo dicitur materia : sed roea
moveri: hinc autem putamus oriri amariludinem et mens vel ex ipso, est corpore sive mnteria pretiosior,
dulcedinem human.e felici'atis; dulcedinemquidcm quod maleriaro hanc, a qua ipsa cogitari nequit, co-
a Deb commovenie, amaritudinem vero a corpore: gitet ipsamque ad arbitrium huc illucque, ssepius
quare <uni homo: quandiunihii perseverat, ab uiraque hac cogitando,
'"
verset.
cauta afficiatur idcirco hoiniiii dulce cst nisi Igiiur si lui composfueris.] Si tuaementistantam
085 DE CONSOLATIONEPHILOSOPHIJELIB. II. »%
» tui compos fueris, ' possidebis * quod nec lu. A lu idem es, ctti persuasum atque insitum permuliis
amiitere 'unquam velis, 125 3 nec fortuna possit dcmonstraiionibus scio, mentes hominum nullomodo
auferre. Atque ut agnoscas in his fortuitis rehus esse mortales : cumque claruin sit, fortuitam felici-
beaiitudinem constare non posse, sic collige :" Si tatem corporis morte finiri: dubitari nequit, si hsec
liealiludo est summiiin naturae bonum b a ratione e auferre bealitndinem potesi, quin omne morlalium
degentis, nec illud est summum bonum, quod eripi (5) genus in miscriam, mortis fine, labatur. Quod si
ullo modo potest; quoniam prjecellit id quod (5) ne- multos scimusbealiludinis fructum non morte solum,
queat auferri : manifeslum est quod c ad bealitudi- verum etiam doloribus suppliciisque quae<isse,quo-
iiem percipiendam fortunse instabilitas aspirare non nam modo praesens vita facere beatos potest, quae
possit. * d Ad hsec, e quem caduca ista felicitas ve- miseros transncta non efficit?
hit, vel scit eam, vet nescit esse mutabilem. Si METRUM* IV.
beata sors esse 127
nescit, quaenam potest ignorantiae — 1'hilosophia, exemplo adium, qum
csecitate? Si scit, metuat necesse est, ne amiitat quod ABGUMENTUM.
amltti posse non dubitat: quare continuus (10) limor perennesnon sunt, si aut sublimiores,ventis percu-
tianlur, aut depressiores,arenis itnmergantur, docet
iioo sinit esse felicem. An ' vel si amiserit, negli- pari prudenlia et summaset infimascondilionesho-
gendum putat? sic quoque perexile bonum est, quod U mini esse fugiendas, ut quielustttlusquevivat.
aequo animo feratur amissum. 126 T Et quoniam Ouisquis volet perennem
INTERPRETATIO.
» Tua mentis. t Eitamsi.
b Menlisratione prmd tm. s Mors.
<*Fortuna inconstansessenon possit bealitudo. Quicunque tutus locare domutn perpetucnn,
d Prmierea oplat
• Qui hac fetkitate mortali afftcitur,hk. quique studet constans, et non disjici flarninibus ttre-
tWTJE.
habuerts et no:i<inemet poteslatem, ut iila notinne de priori, sed lantum do posteriori suiiuno hono,
ductus bac potcslate nunquam abutnris : composeniin quippe quod dicitur naltttm ralione degenin, \wv. csl
el impot dicuniur a potis ; unde dicitntis compotemet inenlis hitmanaemodus.
impolem: sicut ratiocinaiur Varro : potis aiilem dici- " Si beaiitttdo,etc.J Primum argumenlum, qtiod
tur vel a pateoquod pateat illi quidqtiid velit, vel a polesi sic proponi. Qund bniium eripi potesi, hoc
Derica prsepositioneTTOT', jttxla, quod qua; juxia nos est, invito eo cnjus est, amitti, illud non esi summiim
sunt, in nostra censenlur potestate, ut placet Vnssio: liunuin; ne quiriem in genere modi: quandoquideni
nam, inquit Servius ad ecl. 9 Virg., Qttomodovktorcs in hoc ipso genere melius est illud quod eripi non
dicimus voi compotes,qui quod volunt faciunt; sic potest. Atqui omne fortttna; lionum eripi potesl:
victos e contrario vocamus impoles, qtti non possunt G propterea enim fortuna instahilis est. Conlra vero
facere quod volunt. bnnum mentis cujusmndi esl virlus, non polest cripi,
* Possidefris.JIn ttia potesiate erit. inviio eo cujus est, amitti.
1 Quod nec tu amitlere unquatn velis.] Crescente hoc6 est, Ad hmc.] Secundum argumentum, qttod potcst
enim luse mentis adeoqne tuae origiuis noiione, sic institiii. Quicunque, fortuna dante, ielix babetur,
crescet et luus in tunm inentein luamque originem hic vcl scit vel nescit, se invito, hanc fortunanfelici-
amor : citm exteriora bona tanto minus ameutur , latem esse mulabilem; sed quovis niodo se habeat,
quauto magis coguoscuntur. revera felix non erit: si eniin nescit, hanc fortun.ie
* Nec forlunapossitauferre.] Menscnim tua luaque felicitaleni sic esse mutabilein, hic versabiiur iu
proinde cngitatio ita sunt lui jtiris, nihil ui in eas ignorantimaecitate, qua slanle uiilla beata sors esse
inconstansfonuna possit. Potest quidem fortuna quam pntest. Al si scit, banc fortunae felicitaicm sic esse
jaciat suain lelicitaieinlibi optandam proponere : sed mutabilem, idem hanc fclicitatem aut timehit amit-
persuadenriote fallere non poiest nisi volentem : nnn lendani, aut dolebit; aut saltem negliget amissam,
prius auiem i.l volueris, quain imuieiiior luae mentis sed ut timor, sic dolor nou sinit esse feliccui, uec
ejusque originis, specie caducoruin bonorutn veluii niagni aiitmo feralur amissum.
obcxca us fucris. 7 Ellacienduin,<;uorf 0*17110
quoniam, etc.J Terliuni argiimentttm qtioti
* Atque ut agnoscas,
etc.] Philosophia landcin, sii' disponi potest. Qiisecnn<|uefelicilas morte liniri
prnposiia menle bumana bonisque externis, quibus- poiest, b;rc non nisi nomine teuiis felicitas eat; si-
riairi argiiinentis prohat veram lelicilatcm in mente qtiideui felicitas vera, non secus ac ipsa mens bu-
poiius quain iu cacteris boms versari : quae quidem Q inana, cujtis cst, quamque ul insiutii sic multis
argumenta ut percipiantur, notauduiii apud philoso- tdemonstralionibuspersuasumesl es'seimmorlalem,iin-
phns inorales summumbonuui riuplicisesse gcueris: mortnlis esse debet. Atqui felicitas foriunac, ut poiu
nlmd quidem in genere rci : aliud in genere modi. qttte corporis est, morte finiri poiest:nnde plures
Prius est res suiume perfecta : unde niliil esl aliud alterius beatitudinisfruclum, non morlesolum, verum
)iiani Deus : quare propheta rcx psal. CXLIII descrip- etiam doloribus suppliciisque qumsierunt; idque eo
Hoiiefacla potentuui, qtioruni ftlii, inqtiit, sicul no- potius quori vila hscc lemere credaiur felicttas : si
te'lm plantaliones in juventttte sua, filia composilm, enim vita hsec felicitas vera fuerit, necesse cst, m
;ircumornata sicul sinutitudo tempti : prompluaria inors, quaeest hujus felicis vitaeprivaiio, vera tniseria
plendeructanliaex hocin illud; ovesfetosmabundantes babeatur
iit igressibussuis; bovescrassm; in quorumplateis non
tst ruina macerim,nequeiransiius neque clamor; quos * Carmen constans duplici genere versuuni alter-
'enique bealos dixeruni, addit :~i~>eatus populus cttjus norum, quortim prior Anacreoniiuspost primum pe<
Dominusbeus ejus. Posterius vero, quod aliter voca- dem, qui potest esse vel iambus, vel spoudeus, ve(
fnr feliiiias sive beatiludo, nobis videtur posse deli- eiiam auapa.-sUis,duos iambos habet ctim syllaha su
niri cogiiatio metuis Deo constanler adhaereiltis: perslite; posterior Pherecratius spoiideiim, daciy.
quod Ituic solum cogilationi convenire possit, quid- lum, et spnnde 1111 : excipitur tameu versus octavus,
quid naturali luinine cognoscitur convenire felicitati: cujus prinius pes est anapsestus.
sicut fusius aliipi probaviraus. Hic autein non agilur 1. Perennem serfem.JDomumper amtos plures du-
Cauttis pnnere sedem, jV10 Totis viribus urget;
128 Slabilisque, uec sonori 129 Haependulutn soltitae
Slerni Oatibuseuri, Pondus ferre recusani.
5 El fluctibus minantem Fugiens periculosam
Curat spernere ponttim; Sortem sedis amoensc,
Montis cacumen alii, 15 Humili domum memento
Bibulasvitet arenas. Certus iigere saxo.
Illud prolervus auster Quamvis tonet ruinis
INTERPRETATIO.
penttseuri, et teinnere mare exuudansveluti inlentam renuunt portare ontts tutpentum. Sic tu vitans even-
ruinam suis mslibus, ille pariter fugiat verticemmon- tum incerium conditionU,ut videtnr, gratm, recogita
tis elati, et arenas bibaces.Ausler impeiuosusomnico- stabilU fundare mdempelra depressa. Tum licet ven-
nalu vexal illum veriicein : hmvero areme ditjunctm tus reboet, turbans maria naufragiis, lu abdilusmuni-
miJE.
raturam : sedei enim apud Laiinos auciores, praeser- B quodlibet aliud corpus quod aquae subeunti, ut pote
tim poetas, significat dnmum : perenne vero a pluri- graviori, locum cedat, propterea si arenis istis impo-
bus annis, per quos durat, dicilur : hinc perennare naulur sedificia ipsis aquis longe graviora, eadem
idem quod diu perseverare: hinc Anna Perenna, cui mdilicin fatiscenlibus fundamentis statim corruent.
vcteresvola faciebant, ut annare perennarequecom- Lticretius, I. n, arenam dixit bibulam,
inode liceret, auctore Ovidio iu Fast. Littorisincnrvibibulamlavit aquor arenam.
a
2. Caufas.i Tulus:nam cautus cavere:cavere au- 0, Illud aitster urget.] Itlud montiscacu-
leni judicio Varronisa cavo; quod prisr.i itli, inquit men ttuslerproiervut impetit. Auster est ventus ex plaga cceli
Pontanus, qui Laiium etium ante Aborigines tenuere meridiana flans. Quod autem ausler cx lerris in su-
pterique in cavernis habitabaiil,qum a cavando essent blime stepius flet, qiieinadmodumhoreas nppositus e
diclm; iis autem et msluscavebant et frigoro, pleraque coulrario -exsublimi in lerras; idcirco ausler rectum
etiam alia incommoda, in illisque se et sua cautius IU- iter, quoad poiest, insistens in summos inoniiuiu ver-
labanlur : hinc cavere, camio, cautor a jurisconsultis ticcs ssepius videtur incurrere : et propterea nunc
ilicunlur de iis, quibus diritisc tutac fiunt et securse. appellalur protervus a prolerendo, quin altiora cor-
Quoniam vero vir prudens.cogilalionibus suis vcluti pora sibi objecta solet proterere. Seneca in Agam.,
prospiciens, se sttaqueluetur, iricirco caulus, catus- v. 90: -
que vocari solel. Iloral. de Arie : Nubibusipsls
Anonmes Inserta caputtttfris pluvio
Visurospeccatapulemmea, lulus el exlra _ Vapulalauslro: densasquenemus
Spem veuiae
caulus? Vilavi deniqueculpani. " Spargensutnbrasanuosavidet
Roborafrangi.
Et lib. i carm., od. 10 :
MercurifaeunrieneposAtlantis, H. Hm pendutum soluta pondus ferre recusant.]
Qui feroscullushomiiiuinreceutum Hm arenm a se invkem disjunctmimposintnipondut
Voceformaslicatus, et decorae non possunt sustinere.Niiniruin sicut librsc, riuaesuul
Mqrepalsestrav lances ailernis sic mohiles, ut si altera gravjori pon-
derc imiista deoisum depiimatur: aitera s <rsumat-
3. Slabilisque.] Immotuset constans, suis videlicet, lollatur
Aedibus. Cttm autem corpus quiele setnel donaium uecesse sit: ita in lerra, aqua et aere quem
ieternum quiescat, donec ab alio de sua quiete di- spiramus, corpora adeosese susiinent fequaiis pon-
moveatur, ideo duobus duntaxat modis domus fun- aliero dcribus, ut si alterum fuerit gravius, iri propendeal,
dala potest ruere : primtira quidem molu sensili depresso : sicut inlinilis e\emplis demonslrari
JE&eiiauiem arcnis impositaelonge graviores
corporura incurrenliuni v. g. vento : deinde proprio posset. eo liquore, quo intcrposito arense inollescunt.
ponderc, fluenlibus scilicet iis quibus domus niti vi- suul Hoc eodein exemplo usus cst Clirislus Dominus
debatur, fundamenlis : llinc nuuc fit meniio venio- Matlb.
rum, fluctuum marinorum, cacuni.nis monlis, el bibu- el non vu : Omnis, inquit, qui audit verbu mea hac
larum arenarum. facit ea, similis eril viro siutlo, qui adificavit
i. Flatibus eitri.] Eurus, inquit Agellius, ventus domumsuam super arenam : et descenditpluvia et ve-
csl ab orienlc verno, id est seqtiitioctialiveniens."La- nerunt flumina, ef (laierunl venli, el irruerunt in rfo-
linis dicitur subsolanus. Hic non abs re dicittir sono- mum illam, el cecidit, el fuit ruina illius maijna.
rtts ; quod euim veheineniiori impetti feratur, soli- D aliter 15. Fugiens periculosamsortemsedisanuena.] Iluitd
lum aeris ab urlu ad occasum fluemis cursum secu- . qtti vitare cupil eventummcerlum condtitonis,
videtur jttcmda : Sors quippe, inquit Tullius I. n
lus, proptere.i sonum ingentein edit. Unde Virgil. u qua de Divin., idem propemodumquod micare, quod taloi
Georg., v. 441 : tesseras: in quibus temeritas et catut,
animosi e uri assidue jacere, quod
Quos franguntqueferuntqoe. non raito el consiliumvalet. llinc sortilcgi dicebau-
8. \Pontum.] Pontus generatim quodlibet mare, tur, qui duclis, pueri manibus, sortibus prsediccrent
speciatim Euxinum : forte quia uirumque plenum fulura. Ilinc etiam quod in unam vel oppositam par-
l.iboris : rtbvo;enim iabor potuit esse origo TOO KOV- tem flecti potcst incertum, illud sors dici consuevit:
/su : quidquid sil. hujiismodi autein e»t sedes ainoena, quam idcirco
7. Monlis cacumenalti.] Cacumen, vertex est cum Pbilusopbia hic vocat perkulosam.
Jtrborum tum montium : quod plures ejusniodi curla. Humili domum memento terlus figere saxo.]
porum partes surgendo in unum acumen coeant: ca- Loca domum in saxo/iumi/i:in saxoquidem, uifirmo
cumen autem uuiic dicitur montis a/fi;qu.a quo domus nilatur fundamento: /lumi/i vero, ul tempe-
iiions altior est, eo praedictis ventorum flatibus ma- stalibus minus sit obhoxia.
fiis itnpellilur, adeoque domus hic fundata ruinse 17. QuamAs tonet ruinis nmceits mquora veittus.]
magis foret obnoxin. Venlustonal, cura lonitruo similis niagnum excitat
8. Bibulasviteiarenas.] Qumvidelkel aquas sorbere sonituni. Mitcet autem mquora ruinis, cum naufragus
pfistiut: quod enim his arenis intercipiatur aer vel naves cseleraque corpora mari imposita prosternit.
' <®0
6go DK CONSOLATIONE PHILOSOPIILE LIB II.
Miscensaequoraventus, fc unquam fieri queat, au. non perspectum considera-
A
Tu condilus quieli lumque (5) « vilescat?* Divitirene vel vestri d, vel
sui natura preliosse sunt? 132 Quid earum e po-
20 Felix robore valti,
tius, * aurumne, an vis congesta? pecunise? Alqui
130 Duces serenus sevum,
Ridens setherisiras. h;cc elfuntlendo magis, quam concervandomclius ni-
131 PROSAV. tent: siquidem avaritia semper odiosos, claros lar-
ARGOMENTDM. — Philosophia jam validioribus utens gitas facit. Quod si manere apud qnemquam non po-
argnmenlitprobat, generalimdivilias, specialimpe- test.quod transferlnrinalterum : tiinc estpretiosa(S)
cuniam,gemmas,agros, vestes, famulos, cmteraque pecunia, cum translata in alios, Iargiendi usu desinit
id genus, quamvisconslayenl,menlishumana bona est ubi-
non esse, sed poliut mala, quibutquanlo cupidim possideri. At eadem sif apud unum, quania
eademment fruitur, tanto minut felix etl. quc geniium, congeratur, cseterossui inopes fecerit.
Sed quoniamrationum jam in te mearum fomenta Et vox quidem lota paiiler multorum replet audi-
descendunl, paulo validioribus utendum pulo. ' Age tum; vestrx vero divitiae, nisi comminulse,in plu-
'
enim, si jam ' caduca et b inomentaria fortunse reis transire non possunt. Quod cum factum est,
dona non essent, quid in eis cst, quod aut vestrura panperes necesse est facianl (10), quos reliqtiunt. 0
INTERPRETATIO.
tntiie conslantis aggeris, eris beatus, contemplisqtieB c" SordrsCat.
ctelifnroribus, ages vilam tranquiltam. 0 homines.
» Mentemsubeunl. • Prrtiosus.
b Ftuxa. ' "lania.
NOTÊ.
19. Conrfifus.]Abscondilus: qaciiiadmoduni Vir- Belloquecaduci
il. J Georg., v. 441 : Dardaniriae.
Itle ubi nascenlcmmaculisvariaveritorlnm Georg. i, v. 3C8, de labente,
Conriitusiu niiberu. Saepelevempaleamel frondesvolitarecaducas.
20. Felix rnbore.] Rohur quainrunqtie eorpors Et JEn. x, v. 622, de iapsuro,
fortitudinem.sij;nilicnt:unde quod quercus silvesiris
inter caeteras arbores fortissima videaiur, idcirco Si mora prsesenlisleli tempusquecaduco
haecrobur appellatur. Oraturjuveni.
20. Valli quiei.] Vallnmmurns est e lerra ad fos- * Momentaria.] Fluxa : hac voce utilur S. Ambro-
sre oram aggcsius, crebris sudibus sive palis muni- sius : sed enmdem non potui invenire apud Latino.
tus : quamobremdua: sunt valli partes, nempe agger nuctores, * quos vocant classicos.
sive lerra, et pali sive sudes, quare vallum <|uie-fj Divitiane vel vestri, vel sui natura preliosa ?] I.
lum cst. Pbilosopbia probnt generatim divitias non esse ali-
21. Ducesserenusmvttmridensalherit iras.] Vttam qund mentis humanaebonum, non solum qund omne
ducestranquillamconlemptocotliimpetu. yEvumeniin fortunaebonum, cujiismodisunt divitiae, cxlra men-
significatvitam, ut apud Virg. IV Georg., v. 206 : tcm est attenliusque consideratum sordescit, ut jam
Ergo ipsasquamvisangustusterminusaevi rlixit; sed etiam quod nullsediviiiae preiiosx sunt.
Excipiat. Pretiosum ergo nobis id dicitur; quod in nostra exi-
Et ira, quippe quam insolittis corporis motus comi- stiroatinne versatur: hac enim nostra existimaiione
lari solet, non raroviolenlos non solum hominis, sed fit, ut illius comparandi cnusa, quod a nobis posci-
et bestiarum, imo eliam inanimalorum corporum inr, preiiuni s Ivamus: unde preiiosumdiclum est.
mntus significat. Dnobusatitem modis aliquid versari potcst in nostra
Et hnc etiam exempln usus est Christus, prsediclo existimntione, pro duplici modo, quo sese habere
cap. vn Matlh... Omnit, inquil, qui audil verbamea possunt ide;e, ex qtiibus veluli ex quadam maieria
el facil ea, assimitabitur viro sapienli,qtii mdificavit illa existimaiio, ut poic judiciuni, conslal. Primuin
domtimsuam supra petram; el descendilpluvia, et ve- qiiidem propler sui naturam : quando scilicct prae-
nertinl flumina, et flaverunt venti, et irruerunt in do- dvanl ctscidete iia claraesunt et dislinctae, nibil ul invol-
mum iltam, el non cecidit: fundata enim erat sttpra prseter id quod a rebus cogitationi subjectis, ut
petratn. pote earumdem causis, accepemnt. Dejnde vero
" propier tiesfri, o bomines, naturam : cum virielicet
Age.]Age adverbiumdici solet: sed nobis vide- illaeideae, prarier id quod a rebus cogitaiioni objectis
tur imperotivttmverhi ago : non secus alque fac verbi O halient,
si ipsum jtidicnntis pr.TJudiciuminvolvunt.
facio: proplerea uni tantum loquamur, dicimus, tiplime igittir Philosopbia quaerit an dvitiw pretiotm
si :
age; pluribus, agile hinc voce hac cxbortainnr sint veslri, vel stti natura; luin pro comperlo ponens
auditoreui ad cogilandum, loquendtim, ant facien- diviiias sui nalura preiiosasin numero bonorum non
duin. Ad cngilanduui quidem ut apud Virgil. Georg.
III, v. 4i: csse, sequenti pecnniae, getniiiarum, agrorum, ves-
lium, et famitlorumenumeratione probateasdem di-
Te sinenilallummensinchoat; en agesegnes vitias nequidemvestrinaiura pretiosasinier bona essi
Rumpemoras. recensendas.
Ad loquendum: ut yEneid. vi, v. 343 : 8 Aurumne,an vis congestm
pecunim?]II. Pbilosfli
Dicage : namquemihifallaxbaudantc reperlus. phia speciatim diclura de quibusdam divitiarum ge
Ad faciendum: ut Georg. i, v. 63 : neribus, nimirum de pecunia, gemmis, agris, vesli-
bus et famulis, incipit a pecunia; quatn idcirco dicit
Ergo age lerrae non liaberi possepretiosam, quod nec diffundi possit,
Pingue solumprimisextemploa mensibusanni
Fones invertanttauri. juxia ejtis instituium, quin largiendi usudesinenspos<
* sideri ipsnni danlem pauperct : ncc.congeri avaritia,
Caduca.] Caducum a cadendo dictniM: nnde id quin cateros suijnopes facial, in hoc ipsa voce, rertini
significal, quqd aut lapsum csl, aut labitur, aut lap- omnium tcnuissima, tenuior, cum vox tota paritet
siirtimest. Sic Virgil, JEn. vi, v. 481, de lapso, multorumrepteat auditum; nec mirum : qnandoqtii'
091 AN. MANL.SEV. BOETH C92
igitur anguslas, inopesque divitias, quas nec habere \forluna, quse a te (15) natura rerum fecit aliena.
lolas pluribus licet, et ad quemlibet sine caeierorum Teriaruro quidem fructus, animantium procul dubio
' An gemmarum ful- debenlur alimenlis. Sed si, quod nalurae satis cst,
paupertate non venitinl! 133
gor oculns trahit? Sed si quid cst in hoc splendore replere indigentiam velis, nihil est quod forlunacaf-
prarcipui, gemmarum est lux illa, non hominum: ftuentiam pelis. Paucis cnim minimisque nalura con-
quas quidem rairari homines vehemenier admiror. tenla est: cuj"ussatielatem si superfluisurgere velis,
Quid est enim carens animse motu atque membro- aut injucundum, quod infuderis, fiet, aut noxinm.
rum compage, quod animatae rationabiliqne (5) na- 134 Jam ver0 ' pulchrujn variis folgere vestibus
lurse pulchrum esse jure videatur? quae tametsicon- putas? quarum si grata intuitu e species est, aut ma-
ditoris opera, suique disliuctione postremse aliquid teriae naturam, aut ingenlura mirabor artificis. * An
pulchritudinis trahunt, infra vestram lamen excellen- vero le longus ordo famulorum facit esse felicem?
liain collocatae, admirationem veslram nullo modo Qui si viliosi moribus sunt, perniciosa domus d sar-
nKrebantitr. * An vos agrorum pulcliriludodelectai? ciua, el ipsi domino vehementer (5) inimica: sin
Quid ni a ? Est enim pulcherrimi operis pulchra por- vero probi, quonam modo in tuis opibus aliena pro-
lio. Sic quondam sereni maris facie (10) gaudemus : bitas nuraerabititr? Ex quibus omnibus nihil hnrum,
sic ccelum, sidera, solem, lunamque miramur. Nutn B quae in tuis computas bonis, tuum esse bonum li-
te horum aliquid attingit *>?uum audcs alicujus ta- quido monstralur. Quibus si nihil inest appetendae
lium splendore gloriari? An vernis floribus ipse dis- pulchriludinis, quid est, quod ve) amissis doleas, vel
lingueris! aut tua in sestivosfructus intumescit uber- laeteris retenlis? Quod si natura pulchra sunt, quid
las? Quid inanibus gaudiis raperis? quid exlerna id tua refert (10)? Nam hsec per se a luis quoquo
bona pro tui amplexaris? Nunquam tua faciet esse
INTERPRETATIO.
• Dicil Hoeuu». c Forma.
">Ait Philosopbia. d Onus.
WTJE.
dem vox, ut pote sgnus, versatur in quodam tremore siquidem mare: quod nihilominus tnnto in pretio non
aeris, qui quod liquidus sil, ab uno humine loquente esi, dutn trnnquillum est et serenum, aquis aequnli
undiqiie commoveri potest: pecunia auiein est num- pondere libratis, noh solum agro, sed quolibet alio
inus ex sere primum, deinde ex auro argentove con- corpore plano planius' est: quidenim tam planum vi-
feclus, quo staluiis legibus res propier facilius com- delur, ait Tullius II Acnd., </H«III mare? ex quo etiam
mcrciiim permulari possuiu : licet autem plura cor- C aquor illud poetmVocant.Non denique suo motu, siva
pora simul mnveri possint, idem tamcu corpus non florens, siveeliaui frtictuosus : quoniam flores fructus-
polest pluribus simul locis circumscribi. que agrorum exlra bomincm sunt; aul si liorum
1 An gemmarumfttlgor oculos iruhii ?\ III. Philoso- pars quaedam ipsum hnminis corpus insiar alimeuti
phia gemmas dicit menli humansenon debere esse suheai, hacctnm parva esse debct, ut si naturmsatie-
pretiosas, quod luinen, quo genunac splendent, non talem superfluis urgere velit, aut injttcundum,quod iit-
sit liominum, sed illorum duntaxat affectio corpo- fuderis, fiat, aut noxium. Lucretius 1. v:
rum, quse cum inanimata siut, sic infra menlis liu- Ouodsi quis vera vilamrationegubernet
manacexcellentiam cotlocata sunl, ut hominis admi- Diviliaegrandeshomiuisunt, vivere parce,
raiionem nullo modo mereantur. Nimirnm gemma est i£quo animo: neque cnim esl unquampenuriaparvi.
* Pulchrum variis fitlgerevesltous.] V. Pbilosophia
lapis qui, inslar vitri pelluccns, lumen ideo transmit-
lit, quod ante liqualus fueril, quam lapidesceret. probat, nequc eiiam vbstes nientt nostrsc habendas
Ilinc si aliquid meialli, alteriusve corporis opaci, esse preiiosas; quod qusevesfiuntgraia intuitu speciet
gemmaendhuc liquescemi infuudatur, gemma pellu- est, bsec non ad nostram meniem, sed aut ad maie-
cere ininus npla coloratur : hinc suus cstgemmarum rim naturam, aut arf ingenium spectnt artiftcis. lmo
sive pellncentium, sive reluccnlium fulgor, quo oculi pulcherrima vestis ne a minima quidein febre te po-
ita moventur, ut mens ipsa ad gcmmas primum spe- terit liberare. Lucretius 1.n:
etandas, deinde ndmirandas, et aliquando etiam Neccalidaecittusdecpduni.corporefehres,
amandas cxcitettir, doncc exuta omni praejudicio, Textilibussiin picturis,oslroquerubenli
advertai hic nihil aliud essequam motum,non solum n Jaclaris,quatnsi plebeiain veslccubandiimest.
ipsa inente, a qua cogitatur, inferiorem; sed ipsi 4 An te lorigus ordo famulorum.] VI. Philosnphh
etiam corporum vitse, quae in perenni continuataque pariter demonstral famulorum lurbam pradictae
motione versatur, longe postponendum. non esse pretiosnm : quia famnli isti vcl im-
' An vos agrorum putckritudodelectat?] IV. Philo- menli sunt, vel prohi. Si improbi, tautuui abest ul do-
probi
sophia addit, neque cliam agros prsediclcementi esse mino pretiosi sint,[utpotius perniciosa domussafcina,
debere pretiosos : quia cum nger dicatur territorium, et domino vehementerinimica, quippe qui lege riivina
qtiod diligentius culttim fruges *affert, ager preliosus tenelur fainuliinict a vitio retrabere et ad viriuteni
inenti haheri nequil, nisi aut sua magnitudine, qua- promovere.tlebr. xui: fpsi enimdomini pervigilant,
lenus lerminis longissimis circumscribilur ; aut quasi rationempro animabusreddiluri. Si vero probi :
sua ligura, quatenus tumoris expers, ceu cylindro Quonam tnodoin tuis opibusalientt probilas numerabi-
a:qualtis fucnl; atit suo motti, i|uateiius non modo ittr? QtiarePhilosophia merilo concluriit beatuin ho-
fertilis, sed eliam fructuosus fuerit: Agro beneculto, niinem uonesse, quod pecunia, gemmis, agris, vesli.
nec usu uberius, nec spe- busct famulisabundet. ilorat. Carm. tv, od. 9 :
"iiquil Tullius, nil potesl essehis
cie ornaiius. Alqui nullo ex moilis ager menti hu- Nonpossidenlemmultavocaveris
tnanae preliosus esse potest. Non sua magnitudine : llecle beatum: rectiiisnccupat
na'm luna, sol, sidera, cmlum, qure tamen ipsi menti Nomenbeati, qui rieoruru
prctiosn non vitleu.ur, pulcherrimisua operis portio sunt Muneribussapieuleruli,
quolibet ngro major. Non eiiain llgura plana: Duramquecalfetpauperiempali
695 DE CONSOLATIONEPHILOSOPHMELIR. II. 094
' • enim id- ut ' divinum d inerito ralionis animal. nou aliler
opibus sequestrata placuissent. Neque A.est,
circo sunl pretiosa, quod in tuas venere divilias: sibi splendere (10), nisi inanimal* supcllectilis pos-
sed quoniam pretiosa videbantur, tuis ea diviiiis an- sessione videatur? 136 Et» alia quidein suis con-
numeraremaluisti. 135 Quid aulem b tanlo fortunae tenta sunt: vos autem e Deo mente eonsimiles, ab
strepitu dtsideratis? * Fugare, credo, indigentiam rebus infiniisexcellentis naturas ornamenta captaiis;
copia qurerilis. Atqui hoc vobis in contrarium cedil. nec intelligitis,
~ quantum condilori veslro faciatis in-
1 Pluribus quippe adminiculis opus est ad tuendam juriam. llle gcnus humanum terrenis omnibus
4
pretiosse supellectilis varietatem : verumque itlud prsestare voluit: vos dignitatem veslram- (5) infra
est, permultis eos indigere, qui (5) permulla possi- inlima qusequedelrudilis. Nam si omne cujusque bo-
deant; contraque minimo c, qui abundanliara suam num, eo cujus est, conslat esse preliosius, ciimvilis-
naturse necessilale, * non arobitus superfluitate me- sima rerum vestra bona esse judicatis, eisdem ~~ vos-
liantur. ltane autera nullumcst proprium vobis, alque meiipsos vestra existimalione submitlilis qttod
' ''
insilum bonum, ut in externis, ac sepositis rebus quidem haud immerilo cadit. Humaiiae quippe
bena vestra quseratis? ' Sic rerum versa condilio naturse ista condilio est, ut luni tantum.cseteris re-
INTERPRETATIO.
» Sejttncta. B ** Titulo.
b Fonunam tuam frequenter appellando, tantoque Homines.
concurtu quarendo. ' Contingit.
' Indicere eos.
WTJE.
Pejnsquelelo flagitiumlimet, Primutu quidem homoest.
Nonille pro carisamicis ' Divinum merito rationis animal.] Homo enlm ul
Aut pajria timidusperire. nemo nescit, constat cx inente et corpore mutuo
1 Sequettrata.] Sejuncta. Sequeslratus aulem di- ronjunctis : mens ratio; corpus animal non raro ap-
citur a tequeitro, hoc a tequester.qui est arbiter inier pellatur ; sed mcnte homo similis esl Deo: sicut sta-
utramque partem sic medius, ut neulrius pr.tjudicio tuitur Genes. i, Faciamus, inquit Deus, Itominemad
actus judicet: quemadmodtimJEn. xi, v. 133 : imaginemetsimilitudinemnostram:quatenus videlicei
Bissenospepigerediesel paee sequestra. mens nonrn tes esl, insiar Dei, cogitans : undc ho-
Sed voxista, sequettratut, qtta Arnobius, 1. v Adv. mines, II Petri i, divinmconsortesnaturm diciintur:
genl., et Cas.-iodorus,1.1Var-, cap. 3, uluntur, purio- propieren nunc homo vocatur animal merilo sive ti-
ris Latiniiaiis nou videtur. lulo ralionis diviuum.Homines, inquil Tullins rie nn.,
1 Fugare indigentiam copia qumrilis.] Id unum Deorumimmorlaliumquasigenlilessunt, et divinigene-
prsetexuntquicunquevebementiori praedictornmslu- C ris appellanitir, et omniumanimaniiumte.nenlprinci-
dio aflicinniur. Scilicei unusquisque homo suae_le- patnm. Deinde iriem homo esl crcteris rehus creaiis
nuiUlis conscius, pecunia, gemmis, agris, veslibus in-ifiicnlior : quandoqiiirieni
et famulis, veluti totidem salellitibus circumdattis, 8 Alia quident suis contenla sun!.] Nam corpnra
his putat se posse ab oinni hoslium injuria liberari : inanimatn, plantae,hestiot ipsse linibus sibi divinitns
sed~fallitur: pracscriptis ita cnntincnlur, ut nec pecnniae, nee
Pturibus quippe adminkulis opusest.] Adminku- genunaruin, nec agrnrum, ncc vcstium, nec lamiilo-
lum cst auxibuin, quod ari mauum, sive prsesto est: rum desiderio leneanltir. Prxterea idem homo injii-
quod aulem prxdicta bona perpetua; sinl corrupiioni riam '
videtur facere Den :
obnoxia, ideo quo plura possiriemns, eo ad illa con- Ille genus htimanttm,elc.] Cum enim Deus, nt
servanda plura nobis ad manum csse debent au- pote ctijus sapieutia inliuiii i esi, quolihct hotniiie
xilia. eliam sapientissiino sil sapieutior, proplerea ille
* Supelleclilis.]Supellexproprie est ornantentum • homo injiiriam lacil Dco, qui atisus suuin jtiriiciuin
aulae, cujusmodi sunt aulaea, sedilia, lintea, vasa, divino anteponere, quani dignitatem Deus lerrcnis
cscieraquedotnus utensilia, quod nimirum haccpelli- omnibus praesiare vuluit, hanc infra inlima qurcipu;
bus involuta, a mililibus et forte eiiam a legaiis ad detruriil. Alqui hnmo prapdictislionis inhiins ila si;
suos usus poriareiittir : hic autem supellectilisvarie- habet. BOIIUIII euini ita in pcrieciiune vcisaltir, ul
tas est praedictorumbonorum externorum miiltiludo, quori cuique bonum, illud eidein, semetipso videatur
nomine partis ad toium traiislato. ut pote a quo perlicipossit: neque elcniin
9 Non ambitussuperfluilate.]Non solum prsesidii perfectitis,
peifici potest, nisi a perfectiori. Quainobrem cum
causa, utdicium est, sed ambilu eliam praediclisdi- D pretiosum, ut stipra dicHimest-,illud habcatur, qund
vitiis studemus comparandis, rati nimiruni nos eo in nostra est existimatioue, cumque haec exisiimnlio
inajorein de nobis cxistimationem in mente caetero^ non, nisi crescenie rei subjeciae perfectione, cres-
rum hominumexcitaturos, quo pluribus majoribus- cere debeat, idcirco quidquid alicui bontim videtnr,
que ejusmodi bonis fruemur : atque id ex eo evidens illud eidem pretiosius videatur, nccesse est: quaie
est, quod, si arbitrarcmur fore ut n nullo unquani hoino summo lamulorum, vestium, agrorum, gcm-
homiue videremur, nec gemmis, nec veslibus, nec marum, pecuniseel caiierarum ejusmodi reruin ab-
ullis ejusmodi honis ita inhiaremus. desiderio occupalus, res istas sua
• Sic rerum versa conditio.]Mensquippe mea mci jectissimarum
etiam mente preliostores, perfectioresque esse exis-
corporis forma est, sed a Deoet propier ipsum Deum timat, adeoque suo conditori facit injuriam suo illo
creala : quamobrem veluti media inter Deum condi- falso judicio.
lnreiii, corpusque consors, ab utroque sic informa- 10 Qttod
quidemItaudimmeritocadit.]Quodquidem
tur nntionibus, titab uiroqueinsuas trahatur partes : falsum judicium ncc sine aliqua causa est, nec sine
sed heu! cum Deo unice diligendo vacare deberet, aliquo effeeiu: oritur quippe ex volunlaria humanaj
infelici ciun propriaeinfirmitatis, tum perturbationis rnentis ignoratione, quae ignoralio, crescente illo ju-
pondere ad corpus primuin, deinde ad csetera cor- dicio, cresceutibusqueadjunctis illi perturbationibus
pori famulantia trudilur, qua quidera in re Itomo, crescit.
divinttinmeritoralionis aniinal, cseleris rebus creatis 11 Humanm
et quippe naiurm,elc.] Homoin hnc dif-
iiis.ipientior,injuriam facere videtur Deo et sibi. fert a caleris aniiiiantibus, quod ille possit, cajterae.
•595 AN MANL. SEV. BOETII 606
hus, cum se cognoscit, cxcella:: eadem (10) tamen A piilat. Tu igilur, * qui nunc " conlnm gl.idiumqiw*
lnfra bestias redigatur, si se nosse desierit. Nam cse- sollicitus perlimescis (10), si viijR.htijus b callem
leris animantibus sese ignorarc, natura est: homi- vacuiis viator inlrasscs, coram lairone cnnlarcs. 0
nibus vero, vilio venit. 137 ' Quam vero late palet praeclara opum mortalium beatitudo, quam cum
vester hic error, qui omari posse aliquid ornamentis adeplus fueris, securus esse desistis!
existimatis alienis. At id fieri ncquit. Nam si qnid 138METRUM* V.
ex appositis Iuceat, ipsa quidem, qusesunt apposiia, ABGUMENTUM. — Fkilosoptiia, posilo discrimine inler
laudaniur : illud vern his tectum, aique velatum in vetera uoraque lempora, ail, idcircoatatem majo-
~ rum nostra [uisse feliciorem,qtiod ilii minori, quam
*ua nihilominus fcediiate perdurat (.">). Ego vero nos, viclus, veslitus, auri et regni cupiditate tene-
nego illud esse bonum, quod noceat habenti. Nuin rentur.
id mentior? Minime, inquies. Atqui divitise possi- Felix nimium prior setas,
de.ntibus persnepe nncueruiu, cum pessimus quisque Coutenta (idelibus arvis,
eoqiie alieni magis avidus, quidquid auri usquam, 139 Nec inerti perriita luxu;
gemmarumque est, se solum.qui habeal, dignissiinum Facili quaj sera solebat
*
INTERPRETATIO,
• Longumfustem. B conlenta snis arvis ferlilibtis, neque ditsolttta intempe-
~»Semitam rie ignava, qtiw contueverat, posl longnjejunia, pasci
/Eias pritna hominum priscorum crat nimis beala, gtandeexpedila. Hi nesciebanlvina, Liberi sive Bacclti
WTJE.
vero animnntcs non pnssint cogitare : qtiare quod quilibet tribus constnt pedibus ctim syllaba super-
caeler.c animantes sese ignorent, hoc illarum natura stite : tertius pes seiuper annp.nestus: pritnus et se-
i-M: quod vero homo se ignoret, id ej'us littum est, cundus indiscriminaiim spondeus, aut anap.TStus.
quatentis praecipitationiel praejndicioobsecutus, ad 1. Prior mtas.] 1. Philosophin pnuit discrimen in-
Miammentetn animo non vult atlendere : nnde justo ter velera el nova lempnra. Pneiis quipne qnaltior
Dei jndicio fit ut infra bestias redigulur: Notile fieri, sunt nmririi selates, nempe aurea, argentea, aeren ct
inquit David p-nl, xxxi, sicut et
equus mulus, quibus ferrea, qtiod quem.idmoriumierrum ab aere, aes.ah
non estiutellectus : ut nimirum sui immemor, instar argento, argentum iab auro, sic nepotes a virtule
bestise, huc feratir. quo corpus rapit.
1 Quam lale patet xesier hic error.] Est quidem inajorum degenerant : unrie Horat. I. ui Carm.,
od. 6:
hic error sive falsum judicium, quatenus homo arbi-
tratur, mentem suam nrnari posse ornaraentis aliq- Damnosaqnid nonimminuitdies?
ni«, videlicct pecunia, agris, gemmis, etc, ipsaenim C j~~iasparentumpejor avis tulit
qum sunt apposila, lattdanlur qitod vero Itis tectum at- iNosnequioresmoxriatnros
quevelatum in stia nihilominus (mditateperdurat; ca- Progeniemviliosiorem.
lavera pntes pulchris condita sepulcris : siercora Hic aulem ngifurde aetate aure.i, quseidcirco vocatur
nivibus obdacla. At ille error tate patel, non solum prior: rie qua aelale qu.i*nunc dicuiiiur, haecmaxi-
rationc multorum hominum, qui illo inliciuntnr, ve- inam partem dicla fuerunt a Virgil. i el ni Georg.,
rnm eliam ralione diversorum moluum cum animi Tibullo I. i, el. 3, Lucrclio I. v, Horatio Epod. od.
tum corporis, quoruni error illeest causa : quamob- 46. Ovid. i Metam., Juvenali sat. 6, etc.
rcm homo hoc i.psoerrore non modo DeO,, ut pro- 2. ConlentafideHbusarvis.] II. Philosophia tracta-
batum est, sed et sibi ipsi fncit injuriam.
* Ego vero nego illud ess»bonum,quod nocealha- tura de victu, nimirtim cibo poiiiqne aureae illius sive
Hscc ratiocinatio prioris setatis, incipii ab ipsa ejtisniodi victus causa.
benli.] Philosophiae interpretatione aru/s fidelibus, quibas veieres illi conienti
non indigei. Qnod, inqnit, nocet habenti, illud lia- nempeab
ennt. Arvumautem, inquit Festus, ager est necdum
b nlis bonutn esse non potest: bonum quippe favere satus : lidele vero id dicitur, quod votis respondens,
(.lebot, non nocere. Alqui prsedictae divitise nocent exspeciationem possessoris non frusiraiur : ntqui au.
habenlibiis, cum inaliis, tum in hoc pncscrtim^quod rra illa aeiaie agri nec araii nec sati idipsmn praesla.
pessimusquisqueeoque alieni magis avidus, quidquid bant. Lucret. 1. v :
iiuriusqiiam gemmarumque est, se sotum, qui habeat,
dignissimum puiat: sua videlicet perlurbalione prae- Nec rnbusliiserat curvi moderatorara'ri
seriimque avarilia obcxcatus : unde per fas et nefas Quisquam: nccscibntferro molirierarva,
npibns studel acquirendis. Plautus in Captiv., act, D Necnnvadefoderein terram virgulta, neque altis
Arboribnsveteresdeciderefalcibiframos:
ii, scen. 2: 0'iod sol atque imbres dederant, quoJ terra crearat
Odi ego anrum: multamultis suasitperperam. Sponlesua, salis iil placabatpecloradonum.
* Qiti itunc contum, eic.] Philosophia nlludit ad
Ovid. l Metam., v. 109 :
bos versus Juvenal. sat. 18, I. iv, v. 19 :
Pauca licet portesargenti vasculapuri Moxetiam fruges tellus inarataferebat.
Nocteiter ingresSus,gladiumcontumquetimebis, 3. Nec inerti perdita luxit.\ Luxus hic vitium est
Et motaead lunamtrepidabisarundinisumbram. dissoluli animi, quod hic varii* suis cogilation hus,
Cantabitvacuuscoramlatrone viator. in cnntrarias veluti parles disirnclus, instar liquori-,
Latro autem nunc ille dicitur qui, vias obsidens, niotu evancscenlis dilui vidcatur: ut enim a flno est
viatoribus aufert opes, ssepe ctiam vitain. jNiiniruiu fluxus; sic a luo est luxus : unde luxuries : sic Te-
Intro olim erat miles conductus sive satelles, sic di> renlio adolescensdicitur luxu perditits. llle aulem /u-
cins quasi latero, quod sliparet principis sui latus. a:usnon abs re vocafiir tners ; nain iners qnasi sine
Quoniam vero ejusmodi homines sua apud reges auc- nrle generatim significat rem omncm quae esl motus
toritate abusi, viatores aggredi peciiniamque aulerre expers : sicut Ovidio, nec quidquam nisi pondusiners.
non dubiiabanl, factuin esl, utquicunque viaruraob- Atqui ille animi luxus primum quidein cogitaliones,
sessores, di.ctifuerint latrones. deinric htimaiii m^tus reclos im-
* Carmen cnnstans uno genero versuum, quorum pedit.. corpqris ipsius
697 DE CONSOJLATIONE PHILOSOPilLE LIB. II 698
5 Jejunia sotvere glande. A 10 Somnos dabat herba salubreis,
Non Bacchicamunera norant Potum quoijiie lubricus amnis,
Liquido confundere melle, Unibras aliissima pinus.
140 Nec lucida vellera Serum 141 Nondum inaris nlla secabat,
Tyrio miscere veneno. Nec mercibus iindique lectis.
INTERPRETATIO.
dona, permiscerecummellefluido; neqneinftceretanas ftindum, nequeperegrMns,opibttsnndequaquequasitis,
candidas Serttmpopulorum succopurpureo Tyri. Gra- conspexeraloras attte ignotas. Tttnc cornuq belli cn«-
men iisdemtribuebalsoporemsaluliferum ; fluvius li- deiia silebant, ttec sanguis gravibus inimicitiUeffustts,
quidus tribuebat polionem; pinus procera tribuebnt consperserat arma horrenda : quare eleri.mira hostilis
umbras. Nondumullus homo scindebatnavi mare pro- tentasseta primis illis temporibus tractare ullutn fer-
NOTJE.
8. Jejunia sotvere glande.] III. Philosophia com- Nil nisi lene decet, Ieni praecordiamutso
mendans cibum priorn illius aetiiis, breviter nolat Prolueris melius.
ea qnae nostram inter et priscani viclus rationem Hinc etiam Asinius Pollio centesimnm escedens aeta-
animadverti possunt discrimina, quorum alia ad ipsa tis anniim, cum ab Attgusto hospite rognretur qua-
ribaria ; alia ad horum modum pertinent. Primum jg nam maxime ralione illum corporis anitniqtie vigo-
cnim nnstra cibaria exquisita esse solcnt et arle parem servasset, respondit, Intus mulso, foris oteo.
rata ; prisca erant facilia et ab ipsa natura snppedi- 8. Nec lucida veltera Serum.] V. Philosophia trans-
lata.Deindeiiostra cibaria frequenter sumuuiiir, et it ad prirpas majorum vestes, quas desig-navit no-
ssepius nulla instigante fame : prisca non nisi post minatis illorum toris et tenluriis : tori, erantherbae;
jejuttia eaquc sCrasive ad iiltimum usque riiem ser- somnosdabal herba salubres; tentoria, arbores, um-
vata. Postremo nostra cibaria esse solent carnes, bras altissima pinus: quamobrem prius dixit, hos
pisces et optimum quodque Irnciuiim lerresirium veteres non novisse vestesserkas, aut purpuram, qua.
lienns : prisca eranl glandes, ignobile friiguin vulgus; tingereptur. Seres ergo sunt populi, quos inter duos
quod pluribtis nliis cum oratnrum, lum poeiarum amne-i Hydaspem et Inriuinconstitutos Orosius scri-
lesiiinoniis conlirmari potest. Virgd. i Georg., v. 8: bitl.m, c. i!3..Apiidliosqii3edamsuntarbores tenuis-
Chaoniampinguiglaudemmutavit arista. sima qtiadain lana onusiac: sicuiplurimis gravissimo-
rum auctorum tesiimoniis probatur; ut Virgilii »
Et v. 169:
f amem Georg., v. 1*21:
Concussaque in silvissolabere quercu.
I.ucretius I. v • Velleraqueut foliisdepectanttenuia Seres.
Senecaein Oct., v. 667 :
Glandiferasinter curabantcorporaquercus... Nec Maeoniadistihguitacu
Ast odiumccepitglandis.
Ovidiusi Melam., fab. 3, v. 103: QuaePhoeheissubdituseuris
Legit eoisscr arborihus.
Contentiquecibisnullo cogentecrealis, G Clandlani carm. I, v. 179 :
Arbuteosfelusmonlanaquefraga legebant,
Cornaque,et in duris h*reulia mora rubetis, Staminequodmolli londentde stipite Seres.
Et quaedeciderantpatulaJovisarbore glandes. Sed gravis est disputaiio de origine ejusinodi tansn,
Hinc primi hnmines vocabanlur/3a"\avo3>a7ot>!a"i"fyo-an hrc ab nrboribus, an poiius a vermiculis illicde-
nbzea, glandis edaces el aqtta potores : /linc etiam gentibus? hoc ultimum videtur probabilius, utboni-
communi adagio antiquitus dicebatur StXt;Sp-oo;,sa- byces apud istns populos, veluii apud nos siamen
lis quercus. ab alvo gravidn dticant. Eleganter rugosum ac sordi-
6. jVo» Bacchica munera.] IV. Philosophia niemi- dum illum vermem descripsil grande nostrse univer-
nit polus aurese illius aetaiis, <|tiem dicet versu un- silalis riecus Amonius llalhciis, liis versibus :
ilecimo fuisse aquam, Potum quoquelubricus amnis : Est olli mater sanies, dat frondeanutrix
unde prsemitiit hos veteres nec vinuni Bacchict mu- Pabula, ThysbajoMoruspollutacruore..
vera, nec mulsumvinum mellemistumnovisse. Vinum (Jueisaviriamut claususiaiebrosoin carcere pavit
euim dicitur munus Bacchi, quod Dionysius vini in- Ingluviem,totoquesatur jam corporeturget,
ventordiclus fuerit Bacchus sive ""«/.xocah/azYj.qiiod Visc.eralum vacuarjspaulatun hincmolleligurat
clamorem notat; quia forle vinum ad loquendum Lanicium; illuviemquemodisin tcnuiamiris
Net lila, et teretem glomeransconvolvitinorbem.
primuin, deinde etiam ad clamandum potores exci- . Ctvero emerilusperfecit nobile pensum
tet. Horat. Epist. 1.1, ep. 5 : Exanimosimilis,pretiosa tu coinlilusurna
C!uidnon ebrietasdesignat?npertarecludit, Hicjacel : at luci moxreddi ur; itidnitalas,
Spesjubet esseratas : in praeliatruditinermem: n" Jamque avis, et vermis, neuirumqne, el denique
Sollicitisanimisonuseximit: addocetarlcs. [monslrumest.
Fecundicalicesquem non lecere disertum? Purpura autem, qua vestes sericai tinguntur, vocalur
Mulsum autem ;est potio ex vino et melle permistis venenitm Tyrium : venenumquidem, quia liquor est
facia ; unde GraecisoiwpAt el peliy.pa.Tov appellatur. e concha eductus, qtii lanas, instar veneni viscera
Nimirum quemadmodum vino recens invenlo aqua, et venas siihenntis, ingressus has inlicit : Tyrium
prior hominum potio, infusa fuit, juxia illud Virg. i vero, quod Tyrus urbs Phneniciae,muricis, pra'diciaa
Georg., v. 9: conchae,piscaiu fueritcelebris. Virg. n Georg.,v.465:
PocnlaqueinvenlisAcbeloiamiscuituvis. Albanec Assyriofuiaturlana veneno.
Siccrescente gulonum libidine, eidem vino mel fuit 13. Nonditin maris alta secabat.] VI. Pbilosophia
iminislum, sive ad voluptatem, sive etiam ad produ- commemorat aurinn, quod tominercio prscseriiui
cendam vitam: potus quippe ille venas vacuas sua comparaiur : cominercinin autem fit praecipue op«
Ienilale mulcere feriur : ex quo forte a mttlcendodi- famiilantis inaris, de quo nunc agitur. Sic Liicrclius
cilur mulsttin. Hinc Catius apuri Horatium reprehen- I. v:
dit Aufidinm, non quod mel Falerno misceret, sed At non mnltavtrumsub signismilliaducia
quod Faleruo austero, Unadies dabatexitio : uec turbidaponti
Anfidiusforlimiscebatmella Falerno /Equoralaedebantnavesadsaxavirpsque.
Meodose,tpioniauivacuiscommitlerevenis Sic Tibullus 1.1, el. S :
C99 AN. MANL.SEV. DOETH r,>0
15 Nova litlora viderat hospes. A Ncc prariniasanguinis ulla?
Tniic classtca saevatacebant, Utinam modo nostra redirent
142 Odiis neque fusus acerbis In morcs lempora priscos!
Crtror horrida tinxerat arma. 25 Sed saevior ignihus JEUtse
Quid enitn furor hosticus ulla Fervens amor ardet habendi.
20 Vellet prior arma movere, 143 Heu, primus quis fuitille,
Cum vulnera sacva viderent, Auri qui pondera tecti
INTERPRETATIO.
mm? quattdoquidemprimi llli homines animadverte- asluans libido bonorum caducorum,
banl fore ut infligerenturplagcecrudeles, absqttemer- jEinmis fervet apud nos. Heu, atperior flammL
cerfeulla cruoris effusi. Utinam noslra alas nuncre- niuin primut, qui eruil quisnam ille fuit om-
vertatur ad aiitiquum illum modum vivcmli. Verum pondera auri abtconditi, et
WTJE.
Nondumr-eruleaspinus cnnlempseratundas Scilicet ut canit Lucretius 1. v:
Effusumvenlis praebueralquesinum. Sic alia ex alio peperit discordiatristis,
Nec vagusignotisrepetensconipendiaterris
Presserat externa navitamerce ratem. Horribilehumauisquorjgentibusesset in armis:
n' Inquediesbelli lerrtribus addidilaugmen.
Sic Ovidius i Metam. • 23. Utinam noslra redirent, etc.J lia quidem prior
Nondumcaesasuis perpgrtnumut viseret orbenr selas moderata luit circa victum, vestitum, aurum ei
Monlibusin liquidas pinusdesceiiderat unrias:
Nullaquemortalespraetersualitlora norant. regnum, sed noslra in ltis omuibus cupiendis nullum
videtur modum tenere : hinc iniiius felicem vitam
Tria supcrsunt hic notanda vocabula, videlicet alla, duciinus, justissimiimque est illud Philosophise vo-
mercibus, et hospes. Alla maris signilirnnl mare pro- tum.
fiindinn et a lerris remolius. Sic Virgil. JEn., 25. Smvior igritbus Mlnm amor ardel habendi.]
v. 58 : Mens quippe huiiiana, hinc, sui suaeque perfectionis
Vix e con«pecluSiculaetellurisin aUum amans; inde vero sua; lenuilalis conscia naturalitcr,
Vela dabantlaeli. non modo suum corpus, sed externas etiam res
Et JEn. n, v. 203 : amore presequiiur, ade > nt cx se cxterisque ej'tis-
Ecce autemgeminia Tenedotranquiltaper alta. modi rebusquaedam sihi videatur fieri socielas.cujus
sit pars non ultima. Hinc caeteris hisce rebus
Jtfera:sive,utanliquiloquebanlur, mercisamercandodi- ipsa studet aut conservandis, sibabeat; aut comparandis,
citur: underein venalem significateamque praeserlim Si iisdem careai, ita ut si contingat, hanc aliqua
quam nostri mobilem, du meuble,vocani, qunlis vendi ejusmodi rcrum aut possessionc aul spe spoliari, ve-
emique soletin nundinis hinc etjinde lecta. Propterea luti dc parte suae sncielatis
numen, qund veleri superstitione ciedebatur lucro aut minus, prout pars illa detracta doleat, magis
rebusque istis emendis vendendisque prseesê, riice- (G balttr. Nec iinmeriio amor ille pluris aut minoris habe-
batur Mercurius, nec aliam forte obcausam hic pin- JEtnm smvior: nam j<Eiiiamonsnuiic dicilur ignibit
gebatursinistra virgulam, dextia sacculum numarium Gibel pcrpeiuo clarus incendio, Siciliae, vulgo monf
leiiens, nisi quod mercsrtoresliis instructi, prolicisci a poetis celebralu-. Virgil. i frequentique strage
solenl. Hospcs deuique sive ut primi Latinitatis au- Georg., v. 472 :
ctores diccbant, hostis is est quem nunc peregrinum Vidimusundantemruplis fornacibusyEtnam,
d.cimus, Gailice un hct?. Flammarumqueglobosliquefactaquevolveresaxa.
16. Tvtncclassicasmvdlacebant.] VII. Philosophia llla autem periurbaiio, quac nnn minus perennis est,
agit de regno, cujiis obtinendi vel amplificandi causa quam ignis jEtnseus, longe plures gravinresque in-
buccinae inflantur, arina sumuntur, mtiltusque san- ducit calamilates. Virgil. vin JEn., v. 324 :
gtiis fundilur. Classicaigiturquasi calasska abanti- Aureaque,ut perliibent,illa sub rege fuere
quo calo, voco, iuquit Isidnrus I. xvm, c. i, sunt Siecula: sic placidapopulosin paceregebat:
cornua quse convocanrii causa erant facla : quemad- Deterior donecpaulatimac decoloraelas
inodum classis abnrigineeariem dicia,eam signilicat El belli raLies, et amorsucuessithabendi.
liominnin niulliluilinem, quse sive mari, sive terra, Ovid. i Meiam., v. 128 :
sive domi, sive militiae signo aliquo solet convocari: Protinus erupit,venaepejorisin aevum
sic nnsirae etiam scholse, quod sint ccetus discipulo- Uirmenefas: fugere pudor, verumque, (ideSque
rum couvocati, vulgo ctasses appcllantur. Itic autetn In quortnnsubiere locumfraudesquedolique
classica sunt sigua niilitiiv, ul apud Virgil. n Georg., Insidiaequeet vis et amorsceleratusbabendi.
v. 558 : D 27. Primus quis fuit ille.] Elegans loculioad signi-
Aureushancvilamin terris Saturnusagebat, ficandaiit vim praedictseperlurbationis. Sic Tibullui
Necdumetiam audierautinilariclassica,neciium I. i, el. 10:
lmpbsitosriuriscrepilare incudibusen>es. Quisfuit norrendosprimusqui prolulltenses?
Cruor vero sangnis est non snlum qui cnrde rnit, si- Sic Iloralius I. i
cut quibusdam placet (qtiandoqutriemsanguis omnis Carm., od. 5 :
i; cnrdc egresstts ruil), sed qui exlra venas effususut Illi robur et sestriplex
quieseit sic frigel: cruor quippe dicilur a xpvo;, [ri- Circapecluserat, qui fragilemtruci
gus : unde xpvepb;,(rigidus. Quotl cnm hnrroreni in- Coinmisit pelago ratem
vutere solent, sanguis propterea et acerbis duntaxnt Primusuec limuit prsecipilemAfricum
oJits fundi, et fusus arma qum lingit, facere horrida De<ertantemaquilonibus,
IIUIICperbibelur : propterea etiam nenio, sanguinis Nectristes Hyadas,nec rabiemnoti
fuiidetidi gralia, arma primum voluerit movere, nisi 28. Auri qui ponderatecti.] Recte aurum stio nola-
aliquori videalur sanguinis fundendi prmmium; ut lur pondere, non solum quia aurum omnium metai-
nunc dicitur, non fuisse in illa priori setale aurea. lorum est gravissimum : setl etiam quia esi oinniuin
Ovid. i Mctam.: praestantissimum.recte quoqtie aurnm dicitur tecttun,
Nongolea*,r.ui ensiseral,: sinepiilitisosu prseseriim invenlori, de quo nutic agitur : siquidem
liollia securreperagcbaulolia genlcs. lurum inlra viscera terrae inclusum formatur.
701 DE CONSOLATIONEPHILOSOPHIJELIB. II. 702»
Gemmasquelatere volentes, A exnequatis? 146 ' Qua" s' '•" improbissimuinquem-
30 144 Pretiosa pericula fodit ? que ceciderint, qusc b flatnmis JElnte eructautibus,:
145 PROSA VI. quod c diluvium tantas stragcs dcderlnt? Certe, uti
AncuuF.NTDH. — Philosophia spectatura polentiamex meminisse te arbitror, consulare imperium, quod
pqrle polentis, subdili et ejusdem proprietutit, videt libenatis principium fuerat, ob superbiam consulum
poienliam, 1* in improbo magislralu vituperii, in vestri veleres abolere cupierunt, (5) qui ob eamdem
probo non lattdis majoris esse causam; 2° tn sola
corpora sic valere, tif polent non minus tadi possit superbiam prins regium de civilate nomen abslule-
quam ladere; 5° nec viiia fugare possenec infirmi- rant. Ai si quando, quod perrarum est, probis hono-
talem : ex quibus concludit potenliam,nonnisi abusu
nominis, in numerobonorum poni res deferantur, quid in cisaliud quam probitas uten-
Quid autem ' de dignitatibus polentiaqne disseram, tium placet? Iia fit ut nbn virtutibus ex dignitate, sed
' Q""00
quas vos, verse dignitalis ac potestatis inscii, <"ccelo ex virtute dignitalibus honor accedat. 147
INTERPRETATIO.
~>Igne voraciores.
gemmas abscondi natas; quse atnbo sunt pericula « Aqua rapidiores.
cara ? _
a Ad cmlumusquelaudando attollitis.
WTJE.
29. Gemmasquelalere volenles.jIn gemmis, ut pote viro potenie, sive, ut ainnt philosophi, rfe tubjecto
quu» cogitationis sunt experies, neque voluntas esi, potestatis. Potens autem ille recens factus vel impro-
neque ullus appetitus : Sed si gemmarum originem busest, vel probus. Si improbusfuerit, lanium abest
accedente potcstate melior fiatut potius, instar
naturamque advertas altenlius, bac credideris velte ut hicvehemenlissimi
latere. Primo quidem gemmae sua origine videntur ignis et aquaerapidissimse, idem ma-
telle latere: hse enim oriuntur in locis abditis, in gnas strages ednt, abustts nimirum sua auctmilate :
aquis scilicet et in terra, ubi instar vilri tiquescunt testes sunt reges consulesque Homani.Si autem fuc-
primum, deinde in fragililatem duratae perlucent. rit probus, non propler potestalem probitas hujiis;
Secundo eaedem gemmae stia natura videnlur velle sed propter probitatem potestas lau latur : verinn ad
(atere; hse enim aut transinisso luminepellucenl.aut inlelligendun) id quod nunc dicitur de regibus et con-
remisso eodeni lumine relucent. Si pelluceant, hsc tutibut Romanis, aliquid dicendum de impcrio et de
aera, quem~spiramus,referentes, minus sunl aspecta- varia ejus forma apnd Romanns.
biles. Si vero reluceant, esedemoculorum aciem ita ItiiDeriuni, Graecis itohreta, auelore Lipsio I. n
persiringunt, ullixis oculisundiquenon possinl aspici. Polil., cnp. 1, est cerlus ordo in jubendo et el parcndo.
30. Pretiosa perkula.] Aurum et gemmaepretiosa Triptex est, inquit, principaltts, optimalum populi
quidem sunt, salteni propler illud, <|uodhomo de his r siatus. Miscenlurinter se, faleor, et remilluntur aut tn-
habet prsejudicium. At sunt perkula, non modo tendttniur: sedsic ut propeitdealel praponderel semper
quandiu inclnsa latent in uaiali sede.ex qua non sine aliqua pars, a quajure ei nomen. Principalus esl im-
iiiagno fodientis periculo possunl erui: scd etiam pcriumSialus unius, qtti proplerea vocaltir rc.\ aut prin.
poslquara effossa ab hominihus aut lcnentiir, aut ceps. virtute opiiinntum est imperium plurium, qui
qn.Trunmr : quippe qusc ut corpori sic menli inortem quod cactcris vidcnttir pnrstare, electione
sa-pius afferunt. Virg. in JEn., v. 57 : adipiscuniiir magistralus. Staius denique populi es.t
Quidnonmortaliapcclora cogis, imperium plurium, qui sorte solum niagistratus ob-
Auri sacrafames? tinent.
1 De diynilalibuspoteittiaque.]Dignitateset potentia Primumtlas omncs imperii formas cxperti sunt Romani.
enim Iiabuermit reges, quorum postremus,
sive potestas hic conjunguntur : quoniam non riilfe- inquit Florns I. i, c. 7, fuit Tarquinius, cui cognomen
runl nisi nomine : D gnitas autem, inquit Tullius n de Superbo ex moribusdalum. Hic regnum avitum, quod
Inv., est alkujus honestaauctoritas quw cultu, honore a Sertio lenebatur,rapere tnaluit quam exspectare,im-
et verecundiadigna est. Nimirum dignilas dicitur a rft- missisquein eum percussoribus,scelereparlam polesla-
gno : dignus sive, ut veteres scribebant, dicnusa no- lem non melius egil quam acquUierat.Deiude habue-
inine Grarco Sixnjus, ut dignus sit ille, cui sequum runt cousules : nam, inquit idein cap. 9, Bruto Colla-
est obsequi: cum autem homo homini sitpar, xquuni linoqueducibuset aucloribus,quibusultionesui moriens
IIOIIpotcsl esse hominem homini obsequi, nisi Deo, malronamandaveral,populusRomanusad vittdicandum
omnium hominum cnndiiorc et regc, jubente : hinc llberiatit ac pudkitiw decut, quodam quasi ins inctu
omnis dignitas ita a Deo est, ut regi magistratibus- deorum concilatus, regent repente destituit, bona diri-
que imperanlibus, tanquain personis vices Dci geren-.D pit, agrum Marli suo consecral, imperium in eosdem
libus subdrti teneantur obsequi : Joannis xix : Non liberlatis sum vindices transferl, muiato tamen el jttre
haberes poleslatemadversumtne ullam, nist tibi dalum et nomine. Quippe ex perpetuo annutim placuit, ex
estet desuper. Omnisanima, inquil Apostolus ari Rom. singulari duplex : ne poiestas soliludine velmora cor-
xin, potestalibmsublimioribussubdita iil: non estenitit rumperelur : consulesqueappellavitpro regibus, ul con-
potestas itisi a Deo : qua aulem sunt a D.o ordinala sulere se civibttssuis debere meniiiiissent.Denique ul
sunt. llaqueqtti resistil poleslali, Dei ordinationi resi- imperii Romani forma ab regibtts antc ad consules
stit: qui autemresUlunt, ipsi sibi damnalioiiemacqui- vcneral, sic, auctnre Livio, iicrum mutatur ab con-
runt, eic. sulibusad dccemviros. Sciliceicresceniepracdicioriim
Dignitas ergo sive polestns est qwedam veluti for- consuliim superbia, aut potius nondum domita illa
ina, qua»propierea spectari potest ex parte poient s, populi Romani, qusc cx pastoribus originem duxerat,
cx parle subditi, et ex |>arie proprietatis, quaephilo- feritate, landeni aliquando consulibus successerunl
sophis minus Latine loquentibus dic lur effeclus decemviri, qui, quod iiiulia tyr.annice agerenl, dam-
formatis : atque ex triplici hoc capile philosopliia naii suni, eorumque potcslas, leriio, ex quo in rem-
ilcinceps probabit non solum divilias, de quibus jam publicam introducla fui»set, aiino sublala est
egil, sed tpsara etiani potentiamnou ia habere raiio- a Qumvero est Uta praclara potentia?] II. Philoso-
iiem boni, ut qui his carueru, iiie propterea haben- pbia tractat de subdiiis, sive de matcna circa quaui
dus~ sit iiifelix.
ti praulicta | ote.-tnscxcrccri polesl : quod philosophij
Qua in improbissimum.]I. Philo ojihia agit de vocari solet objectunt potentim. Subjecia aitleni ill*
vero est ista vestra expelibilis ac prscclara poten- A nus materiam crudelilaiis (5), vir saplens fecit esse
tia? Nonne o ~>terrena animalia consideratis, quibus virtutis. * Quid autem est, quod in aliumfacerequis-
qui praesidere videamini? Nam si inter mures videres quam potest, quod sustinere ab alio ipse nnn possit?
unum aliquem jus sibi ac poteslatem prae cseteris" Busiridem accipimus necare bospilcs solitum, ab
vindicantem, « quanto movercris cachinnot Qttid Hercule " hospite fuisse maclalum. Regutus plures
vcro si (5) corpus species, imbecillius homine rcpe- Poenorum bello captos in vincula conjecerat: sed
rire queas, quos saepe d muscularum quoque vet mox ipse s victorum catenis manus praebuit.Uttamne
inorsus, vel in secreta quseque reptanlium necat in- igitur (10) ejus hominis potentiam putas, qui, quod
iroilus? Quo vero quisquam jus aliquod in quemipse in alio potest, ne id in se alter vateat, effifcere
piam, nisi in solum corpus, et quod infra corpus esi, non possit? 149 * h Ad hsec, si ipsis dignitalibus
forlunam loquor, possit exercere? Num quidquam ac potesiatibus inesset aliquid naturalis ac proprii
"
iinquam libero imperabis animo? Num (10) mentem boni, nunquam pessimis proveuirent. Neque cnim
firma sibi ralione cohserentem de statu propriae quie- sibi solent adversa sociari. Natura respuit ul contra-
lis amovcbis? 148 s Cum liberum quemdam * vi- ria quaequejungantur. Ita cum pessimos plerumque
rum suppliciis se tyrannus adacturtim putarei, ut diguitatibus fungi dubium non (5) sit, illuri etiatn
adversum se factae conjuralionis conscios proderet, .R liquet, i natura sui bona non esse, quae se pessimis
linguam ille momordit atque abscidit, et in os lyranni bserere patianlur. Quod quidem de cunctis forlunae
ssevientis abjecit: ila cruciatus, qtios putabat tyran- muneribus dignius existimari potest, quse ad impro-
1NTERPRETATIO.
* desiderabilis. ' Carthaginensiutt-
* llomines. s Ab ipsis Dicfjsin vincula conjctus est,
c Quanlum rideres. ">
' Praterea.
4 Muscarumvel minimarum. Ha..
* Zenonem,ul quidam aiunl; Anaxarcltum,ttt alii. . i Stcundum suctmnaluram.
WTAZ.
potenliac materia neque aosolute sube-t potcnti, nc- Nycareonits regts incidissel, nnlium genus snpplicii
que tania est, ut propterea potcniia sit maximi fa- deprecatus est, heque recusnvit. Hic antem in pilam
cienda. Non, inquam, materia ilia ahsoluie subesi snxeam cnnjectiis, ibique ferreis malleis contusus:
pntenti: quandoquidem omnes homiues, ulpoie ah Tunde, inquii, tiinrie Anaxnrchi follem : Anaxarchum
eadem causa et propter eumdem finem conditi, ita enim non tundis : tyranno porro ampiitationem lin-
stintpares, ut seclnsa divina voluntaie, qua alii aliis £ guae niinitanie, lingiiam deiitibus abscissam in * tyran-
prsesunt, non minus sit ridkutum hoininem sibi ar- num expuit.
in si tnus in murem 8 Quid aulemest qu d in alium, etc.] Poslrcmo quod
rogare auctoritatem alios, quam
suum videres exei cere imperium : quotl hic dicitur. superior pntest in corpus inferinris, iriipsum non
At hoec subjecta materies lanta non est: licet enim raro inferior in corpus superioris potest : cujus rei
subditus ex mente et corpore consiet, non secns ac multa sunt exempla; ' meminit Philosophia Busiridis
vir potens, tamen sicut poiens suam non exercet poet Regttli.
tentiatn, nisi corpore, vcrbo nimirum aut facto; sic Busiris Nepluni ex Libya Epaphi filia natus, crti-
liomo viro potenli non subest nisi corpore : quemad- delissimus fuit ^gyptiornm tyranuus : hic enim ho-
inodum Christus docuit Lucse xn : Ne terreamini ab soites suos Jovi immolabat, ne illi quidem vati, a quo
Itis qui occiduntcorpus, el posl hac non habentdmplius id consilii acceperat, parcens : sed cutn easdem insi-
quid faciant: posse autem in corpus humanum tanii dias Herculi pararet, ab eodemChalbe, Hercule, nna cum
et minisiris
non esl : partim quia corpore humano niliil imbecil- Amphidamanie (ilio, prxcone
lius; pariim etiam quia quod superior potest in cor- ad ipsas aras interfectus cst. Virg. in Georg., v. 5 :
pus infcrioris, idipsum inferinri esse potest inateria Qnisant Eur'ysleaditrum
virluiis; atit injurin lamen poiest inferlor in ipsum Aut iilaudatinescil HusiiiJi»aras?
superioris exercere. Claudian. carm. 3, v. 25i :
1 Ouid, corpus
si corpus spectes, imbecilliushomine?] Pri- . 0 mites.Diomedisequi! Busiridisaree
mum enim corpore hum.inoimbeciHiusnihil reperiri Clementesl
potest: quanrioquidem niusca, exiguum auiinal, hu- v. 159 :
inano corpori mortem afferre potest, sive pungendo : ) Idem, crm. 18,
MCIIIapes, prceserlim vero crabrones, vulgo frelons. Sicmultosfluviovalesarente per antios,
Virg. iv Georg., v. 236 : Hospitequi caesomoiiuiiplacarelonautem,
InventasprimusBusiririisimbuitaras
Illis ira modumsupraest, lassaeque v enenum Et cecidilsaevj,qnoddixerat.hosiiasacri.
Morsibusinspirant,et spiculacaecareliuqiiual Regulus vero consul, qui, ut ait 1'linius, fusis Sa-
Aflixaeveuis,animasquein \ulnere ponunt. lenlinis triumphavit, primusque Rninanoruin iliicuni
Sive eiiam viscera sttbeundo, ut cantharides, de quiin Africam classCm Irajecit, ab ipsis Carthaginensi-
hus Cicero, Epist. 1. ix, ep. 21, Caius, inquit, ac- bus (quos hic Philosophia vocat Poenos), quos vice-
cusante L. Crassocantharidas sttmpsissedkititr. rat,* reseciis palpebris interfectus est.
Noiari possunt hic duo haec nomiija, expetibilisei Ad hac, etc.] Ilt. Philosophia, considcraiis sub-
muscularum,quortnn testem Latinum non nnvi : inibi jecto et objecto, transit ad effectum formalempolen-
riiceretur desiderabilisei muscarum. Tu virieris. li;>',qucmadmodumloquuntur philosophi. Sic aulein
* Cum liberum quemdam virum, elc.] Peinde cru- contralii potest haec ipsius Philosophiae raliocinatio.
cialus. quos supcrior in corpus inferioris exercet, Quidquid natura sua bonum est, iilud habenlemfacit
qusedamessc possnnt materia virtutis : sicut contigit bonum, atque adeo ab eodem contrarium malum fu-
Anaxarcho philosopho, Democrili secialori, de quo gnt: acjil enim rujusque rei nalura quod proprium est,
nunc philosophia mentionem facit. Anaxarcbus enim nec conlrariarum rerum miscetur effeclibus,et ttliro,
itle, ut ait Cicero' n Tuscul., cum in inanus Cvprii qua sunl adversa, depellit : sic foriitudo forlem, tel»-
705 DE CONSOLATiONEPIllLOSOPIlL*; LtR. II. 706
bissimura quemque uberiora proveniunt. De quibus A facile ipsarum rerum redarguuntur effectu : 150
illud etiam considerandum puto, quod tiemo dubitat itaque * nec illse divitise, nec illa potentia, nec hsec
esse fortem, cui fortitudinem inesse conspexerit : et 'dignitas jure appellari potcst. Postremo idem de lol»
cuicunque (10) velocitas adest, nianifestum est esse concludere fortuna licet, in qua4nihil expetendum,
velocem. Sic musica quidem musicos, medicina me- nihil ~>nativae bonitatis inesse manifestum est, qusu
dicos, rbetorica rhetores lacit. Agit enim cujusque nec se bonis semper arijungit, et bonos, quibus fueru
rei natura quod propriuni est, nec cnntrariaruin re- adjuucta, non efficit.'
tum miscetur effeclibus, el ultro, quse sunt adversa, METRUM * VI.
151
depellit. l Atqui nec opes inexpletam restinguere ABGUMENTDM. — Nero, inquit Philosophia, cttjus po-
avaritiam qiieunl, nec potestas sui compotem (15) fe- teslas lanta fuil, ul populos ab ortu ad occasum, tl
cerit, quem vitiosselibidines insolubilibus astrictum seplentrionead austruin diffusos regeret, eo devenit
retinent calenis; et collata improbis dignitas non improbitalis, ul, Roma inflammala, plures senat -
res, fratrem, matremque ipsam interfeceril : usque
modo non efOcit dignos, scd prodit potius et oslen- adeo exiliosumest itnprobumfieri potenlem.
tat indignos.' « Cur ita provenit? Gaudeiis enim res Novimus quanlas dederit ruihas,
sese aliter habentes falsis compellare nominibus, quae 152 Urbe flammala patribusque caesis,
INTERPRETATIO.
a Cur res ita se habet?
h Propr.a. 3 imtnanis, fuit tincius sanguine suoe matris, quam ipse
occidit; el lustrtinsorulis cadaver frigidum malris, non
Scitnut quammagnasstrages Nero feceril,qui Roma rigatit genas ullis flelibus; al non eritbuit essecensor
ficcensa, senatoribus interfectis, et fralre occiso, oltm majestatisinlerempta. Nihilominushic lyrannus mo-
WTJE.
ciias velocem, muska musicum, medicina medkum, 1. Quantas dederil ruinas.] Nero. Hic Romanis im-
rheiorka tJtelorem facil. Alqui nnn soium polenlia, peravit anno a nativilaie Cbristi circiter quinquage-
de qua nunc agilur, scd etiam cuncta fonunse mu- simo sepiimo. Quandiu Senecse, cujus prseceptis in-
nera, babcfMem non laciuni bonum , nec ab eo structus fuerat, consiliis usus est, tandiu optimus
«ontrarimn inalum fugant : cum pessimosplerumque habilus est imperalor. At praeceptore remnto, in om-
digriuatibusfuttjgidubium non sit, et cuncla fortttnm nia probra ac dedecora lapsus esl : suae quippe
munera ad improbissimumquemque uberiora prove- digniialLs immeraor, inaudita dedit infamiae, luxus
niant. avaritise et crudelitatis argiimeula. Primum enim in
* Atquinecopes, elc.J Qnin etiam praedictafortunse scenara non tragoedusmndo, verum etiam citharcedus
bona nequidem iilud cujus speciem nonieiiqueimpri- prodiii. Deinde nullam vestem bis induit; nunquant
niis gerunt, praestare videniur : cuiii nequc divitiac C carrucis minus mille iter fecisse tradilur, soleis qui-
divitcm, neqtie potestas poteniem. neque dignitas dem mulorum argenteis; aureo rete, purpura cocco-
dignuui faciat. Non quidem divilise faciunt divitem :: que funibus nexis piscabatur. Prseterea omnium opi-
quia haj inexpletarit resiinguere avariliam nequeunt btis inhians, solus optabat videri dives. Postreino
quippe qu:e avaritia crescentibus dtvitiis crcscit : ita Romse, quam incendi jusserat, culpam pcenamque
ut copia faciat inopem. Non etiam potestas potenlem translulit in Cbristiatios, quorum principes Pelrum
facit: qtioni itn hseceura quem potentem dicunt, utet Pauliun aposlolos morte mult<ivits qtiin Senecam
jiole qucm saepiusvitiosa tibidinesinsolubilibus astri- • magistrum, Antuniam amiiam, Britannicum fratrem.
ctum lelinent calenis, sui compotem non facil. Non Octaviam conjugem, Agrippinam inatrem, seipsum
deuique digniins dignum facit: siquiriemdignitas im- tandem, dignum tnntsecrudelilalis facinus, interfecit.
probU collata non modo non efficit dignos, sed prodit Vide Suetoiiiiiin1.vi. Prsccipuahujus lyrannifacinora
'
polius el oslctttatindignos. Juvenal. sat. 8, v. 140 deinceps exponentur.
Omneaniinirilium tanlo conspeclinsin se 2. Urbe.] Urbs est oppidura muro cinctum. Sic vo-
Crinienhabet,quaulomajor,qui peccat, babetur. catur, inquiiint, ab orbe, quod urbem condiluri, lau-
* Cur iw provenii?] IV. Philosophia ex dictis cnn- rum et vaccaui futurae fecundilatis spe jungere sole-
cludit, pratdicla niale cum peculiari, tum eliam ge- quem rent, el aralro circumduclo designare sulcum, iuira
urbem sedificareut. Sed quod inter omnia op-
nerali noinine ab hominibus donari: Gaudciis,inquit, mcenibus cincla, Roma quondam principeni
o boiuines, res sese aliler habenles, falsis coinpellare pida
locum obiinuerii, idcirco Roma xav" urbs dicla
nominibus,quwfacileipsarum rerum redarguunlur ef- fuit, judice Quinliliano. Virg. ecl. i, e%oyjhv v. iO :
feclu. n
» Nec illw divilim, etc.] Primum enim prsedicta UrbemquamdicuntRomam,Melihoee,putavi
male pcculiari suo nominc donanlur : quandoiiuidem Sluliusego huicnostrsesiuiilem,quo saepesolemus
quoevocautur divitiae, pnieulia et dignitas, conlra- Pastoresoviumteneros depellere fcelus...
riis potius nominibus, ut dictuni e-t, notari deberent. Verumhaeclantumaliasinter caputextuliturbes,
* Nihil expelendum, nihil naliva bonitalis, etc.] (juantumlenla solentiuter viburuacupressi.
Deinde vero pra^dictainale quoque generali noniine 2. Flammata.] Pars accipilur pro toto : non enim
vocantur bona : cum nec se bonis semper adjungant, inlegra Roma flammis absumpta fuit, sed ea tantmu
nec eos, quibtts fuerint adjuncta, bonos ejftciani,sicut urbis islius pars quse obsce.nis aedibus videbatur in-
etiam diclum est. formis; quam per ludum accendit Nero, ut Troja;
* repraescntaret incendium. Per sex dies, inqu t Suelo-
Quod vocalur Sapphkum a muliere quae illud in- nius I. vi, septemque noctes ea clade swvilum est ad
venit. Carnien est cnistans ex uno genere versuutn, monumenlorum diversoriaplrbe compulsa.
bustorumque
quoruin quilibet quiuque pedes babens, corcum, Tunc prmier immensumnumerum instttarum, domus
spondeum, daclylum el duos coreos obtinet. prUcorttmducum arserunt, hostitibusadhuc spoliisad-
1. Novimus.] Nemiueni quippe latet, ct ul ait IIo- ornalw; deotumqueades ab regibus ac deindePunicis
rat. i, serm. 7 : ac Gullicisbellisvola dcdicalaque,el quidquidvisendtim
Opit.or citquemeinorabileex aniiquitale duraveral.
Omiiibusetlippis nolumet tonsoriliusesse. 2. Patribusque cwsis.) Sletla eniat crinita, inquil
707 AN. MANL. SEV. BOET. 708
Fratre qui quondam ferus intercmplo, A 15 Vertere insani rabiem Ncronis?
Mairiseffuso maduit cruore. Heu gravem sortem, quoties iniquus
5 153 Corpus et visu gelidum pererrans, Addilur saevogladius veneno!
Ora non linxit lacrymis, sed esse 155 PROSA VII.
Censor exslincli potuit decoris. — Boetio Philotophiamteslanti de modo
ARGDMENTCM.
Hic tamen sseptro populos regebat, quo ad dignitatesipse pervenerat,respondetPhiloso-
Quos videt condens radios sub undas pltia, famam, qua optimttsquisquetnagisiratus vide-
10 Phcebus, extremo veniens ab ortu : lur duci,quod hmcbrevioribuseum loci, tum temporis
angusliis continealur, flocci esse fdciendam, animo
Quos premunt septem gelidi triones: prasertim hujus stti exsilii, suaque immortaUtatis
Quos.noUissicco violentus aestu conscio.
'
Torret, ardentes recoquens arenas. Tum ego ", scis, inquam , ipsa minimum nobis
154 Celsa num tandem valuit potestas ambitionem mortaliura rerum fuisse dorainatam : Sed
INTERPRETATIO
derabalur imperio genteSquas sol oriens occidensqueB fuif mutare (ttrorem Neronis amentis? o miseram ho-
cernil, quas teptem iriones urgenl suo [rigore, quasque minum conditionem,quando auctorilas injusta conjun-
auster calore arido vehemensurit, magis ac magis cogitur cum crudelita'e fera!
quens arenas [erventes.An porro potenlia sublimispo- • Boetius.
WTJE.
Suetoniiis, qttmsummis potestatibusexitium portendere Hicvir, hic cst, tibi quempromitlisaepiusaudis,
vulgo putatur, per continuasnoclesoriri cmperat. An- AugustusCaesar,divumgeuus: aurea coude'
xius eade re.ut exBabilo aslrologo didicit, solere reges Secula quirursus Laiio,regnala per arva
talia ostenla cwdealiqua illttstri expiare atque a semel Saturnoquondam: supeYet liaramanlaset Indos
in capila proceritntdepellere,nobiiissimocuique.exitium Proferet imperium: jacet extra sirieratellus,
Extra anni solisquevias, ubi ccelilerAtlas
dettinavit.Conslal quosdamcumpmdagogiset capsariis Axetnhumerolorquetstellis ardenlibusaptum.
uno prandio pariter necalos: alios diurnum victttmpro- t' Itae autem
hibitos quarere. Nullus postttacadlitbiius delectusaut lur : ortus qiialuoretmundi parles hic optime uotan
modusinterimendi: quoscunquelibuisset, quacunquerfe extremo quidem occasus, Phabo qni veniensab
causa, elc. orlii, condit radios sub undas. Sic Virgil. i
3. Fratre interempto.] Britannko scilicet, quem Georg., v. 438 :
Claudiusex Messalina, tit Nernneniex Agrippina sus- Sol quoqueet exoriens.et cumse condetin undas
ceperat , qtieinque, ul ait Siietonius, nonminus amu- Signadabit: solemcertissimtsiguasequeniur.
tationevocis,qum illi jucundior suppetebat,quammetu, Septenirio vero et meridies, Septem trionibus ef noto
tte quandoqueapud hominumgratiam paterna memoria lorrenie arenas: nam Septent triones sunl cnusiellatio
prmvileret, veneno aggressus est. Et cum ad primnm iQ borealis, quse vu'go Major Ursa dicitur. qtiaeque ex
gustum concidisset, comitiali morbo ex consuetudine septein praecipuis stellis consians, referre virielur
correptum apud convivasementitus, postero die raptim plauslriim, boves trahentes, et biibulcumducenlein :
inter maximosimbresiransluiitioexulil funere. boves quippe ab officioolim dicebantur leriones,qttia
i. Matris effuso cruore.] Matrem dicla fnctaquesua snlum terunt, aut lerriones, quia lerram nrani, aut
exquirenlem acerbius et corrigentem,ait idem Stieio- striones, quia striain faciunt. Ntitus autein venlns est
ititis, ita gravabaturut minis ejus ac violentialerritus a meririie flans, qui ideo cum magno calore conjun-
hanc perdere sta.uerit. Et cunt venenopertentasselsen- , clus diciiur.
tiretque antidotis prmmunilam, lacunaria, qum noctu 14. Celsa num tandem valuil potestas?] H«c prae-
super dormienlem,laxata machina, deciderenl,paravit, seriim Neronis exemplo prohaiur poiestas habeniem
quod pluraque alia cum vidcret votis non respondere, non efficere meliorem, quod praesense-t philosophiae
pugione matrem occidit: unde illi versus : insliiutum : si qua enim magna unquam fuerit iuter
Qulsnegat jEnesemagnade slirpe Neronem? bomines poteslas, quivque adeo potuerit poteniein
Sustulithic malretn,sustulitil;e patrem. reddere meliorem, hsecfuit poesias Neronis, quippe
5. Corpuset visu gelidum pererrans.] Adduntur prae- qui iiiiiversiiinterrarum orbem imperiosuo regebal;
dictis alrociora, inquit Suetonius, nec incertisauctori- haec tamen potestas, qttanta quaiita fuit, insani Nero-
btis,tieronem setWcetad visendutninterfectmmairisca- nis rabiem nonscilicet poluit vertere. Rabies proprie morsus
canis huc illucque raplus obvia
daver accurrisse,contreciassemembra, alia viluperasse, caninus, quo
alta laudasse, sitique interim oborta bibisse.Iliuc nunc qu:ri|iie aggreditur : sic Nero omnium lyraiinorum
dicilur cen or exslincti decoris, quod quemadmodum D cnidelissiiniis.
16. Heu gritvemsorlem.] Sic Virgil. Êneid. vu, v.
censor de uniiiscujtisqiiefacullatihusfacere solebat,
Nero singulas materni corporis partes Instrare, et de 293, dixil :
singulis seiilentiam ferre non dubiiaveril; non lacry- Iteu stirpem invisamet fatiscontrarianostris
matus, quod niiriim : conscienlia enim illa, qna con- FalaPhrygum!
fessus est exagitari se veluti verberibus furiarum ac Sic opiitne diciiur : 0 me perditum!Proh deum atque
tsedis ardentibus, quaque agenie siiis praediclaoborta hominum ftdem!
luit, euindein ad lacrymas lundendas cogere debuis- lt>. Quoties iniquus addilur smvo gladius veneno!\
set: sed vox conscientiaetunc propter majorem per- Quoliespotestas iniqua cum crudeli voluntale reperitur
turbationis impetum. crerio, rrb ipso vix audiebatur. conjuncta : nam signum hic accipitur pro re signifi-
8. Hklamen, etc.] Scelestissimustamen ille Nero, cata. S;C proverbii insiar dici solet: Gtadiumacutum
utpole Romanorum imperator, populos ab ortu ad averlas : Ne puero gladium, ut ostendalur potestas tis
occasum, et a septentrione ad aiistrum regebal. Ni- quibus noceat nou esse commiticnda.
niirtim Romanum imperium longe lateque diffusum 1 Scis, tuquam, ipsa.\ 1. Quidem Boelitis lestattir
ad qtiattior prsecipuasmundi parles, ortum, occasum, Pliilosophiain , ul poie c<>nsciamomnium cngitaiio-'
septentrionem, et meridiem pervenerat: unde Virg. num , quas Boetius hahuerit, de modo quo Uoelius
iEn. vi, v. 781 : ipse ad dignitates pcrvenerit, aitque se oplasse male-
En hujus, Nate, auspiuiisilla inclytaRoma riam gerendisrebus, non ambitione,sed ne virlustacita
lunneriuiutarris, auiuiosa?quabitOlymno... tonienetceret. N
709 DE CONSOLATIONEPHILOSOPHLE LIB. II. 710
materiam gerenriis rebus optavimus, quo » ne virtus A sicut Ptolemaeo probante didicisti, quse h a nobis
~ "
lacita consenescerei. Et illa b : 156 Atqui ' hoc cognilis animantibtis incolalur. Iluic quartae si
unum esl °, qund prsestantes quidcm nalura mentes, quantum maria paludesque premunt, quantumque
sed nondum d ad exttemam manum virtutum perfe- i siii vasta regio dislendiiur, cogiiatione subiraxeris,
ctione perductas allicere possit, glorise scilicet cu- vix (5) angustissima inhabitandi hominibus area re-
pido, et optimorum in rempublicam fama meritorum : linquetur. In hoc igitur minimo puncti quodam pun-
quse quam sit exilis , et totius vacua ponderis , sic clo circumsepti atquc conclusi.depervtilgandafntna,
considera : (5) * Omnem terrse e ambitum , sicuti de proferendo' nomine cogitatis? At quid habet ain-
1 astrologicis demonsiralionibus accepisti, ad coeli
plura, magnificumquegtoria, tam anguslis exiguisque
' spatium, puncli constal obiinere rationem : id est, limitibits arctata? Adde quod • hoc ipsum brcvis ba-
ul si s ad coelestis globi magnitudinem conferatur, bilaculi seplum plures incolunt (10) nationes, lingua,
tiihilspatiiprorsus haberejuriicelur. 157 Hojus*igilur moribus, totins vilse ralione distantes : ad quas tum
iam exigux in mundo regionis quarta fere portio est. difficuliale itinerum, tum loquendi diversilate, lura
LNTERPRETATIO.
" Ut non. B e Terra.
b Ihilosophia L Qua habitelur ab iis animalibtts,qua a nobis co-
c Inquit.
A Per[ecta vktule prmditas. /noscanlur.
"
Porlioni.
' Circumscriplionem. I Loca deserta palenl.
' Magnitudinem.
WTJE.
Aipbitio et ambitus ab eadem origine prodeunt, nien, quod tamen longe tuo celebrius est, pluribus
tiimiruiti nm6e circum, et ilio itusque a verbo eo : ignolum sit, quam notum ejusmodi terrae portioni-
aiianiohrcm de corporibus prhmini, postea de men- btts' : qusequidem omnia seorsum probanda sunt.
libtis pronter quamdam similiiuriinem dicuntur : Aslrologkis demonstrationibusaccepisli.] Primum
om.itus sive ambitio in corporihus est locns dnoruin qnidem globus ex terra et aqua constans, non modo
pedum et setnipedis, quo interjeclo vicina sedificiaad cum exiremn ora ac determinatione cceli, sed etiam
circuineunili faciillatem inter se disiant: iu meiitibus cum illo ccelesti, cui slellse lixaeinhserere vulgo cogi-
vero est circumducta quacdam(ogitationum primum, lantur, orbe cullatus instar puncti ad sensura se lia-
dcinde verborum , faciorumqiie series ad conse- bei : qtiia ctim puncttini, auctore Euclide, dicatur
quendum bonorem. Hmc eril ambitio, inquit Terlul- illud , cujus pars nulla est, irieo ille orbis instar
iiaiiiis de Hab. mul. c. i, unde el tiomen ejus inter- puncti se habebit, cujus diauietri immotse utraque
pretandum, quod concupiscentiaapud animum am- -, ^ extremitas, ct ineriium ab uno extranei allerius globi
bienle, nascalttr, ad gloriw volum. Ilanc ambilionem puncto acqualiter dislabunt: iste quippe globus sim-
Boetins ait sihi nunquam fuisse riominatani. plex videbitur ct cujuscunqtie parlis expers. Atqui
Veruni cum virlus in bona prseserlim versetur praedictus terra» et aquaeglobus curn pracdicto stella-
cogitatione, quam cacieri homines non vidcnt, qtiam- rum fixarum orbe comparatus ita se habebit: cogila
que tamen aliquando decet caeteros bomines cogno- enini diainetrum hujtis terreslris globi, quaea nnstris
scere; Matfh. v : Sic tuceat lux veslra coratn homi- pedibus ad antipodas per centrum ducaltir, quo spa-
nibus, ut videant opera veslra bona , et glorificenlPa- tio observabiintis a nostris, eodem observabunt an-
irem veslrum , qui in cmlis esl; propierca putavit tipodes a su s pedibus distare stellas fixas, et ulriqua
Boelius sibi optandam materiam gerendis rebus, nc videbimus liiijus coeli medictniem, non secus ac si in
virtus lacita consenesceret. cenlro orbis lerrnrum versaremur. Propterea Cicero,
1 Hoc unuth est, elc.] II. Philosopbin respondet lib. l Tusc., Persuadenl, inquit, malhemalici terram
hac famaduci mentes, quaenatura vidcutur praestare, in medio mundi silam ad universi cali complexum,
sed quae perfecta virtuie nonrium pr.iditae suni. quasi puncli \itislar obtinere, quod xev-upov illi vocant.
Praestant quidem natura ille nienlcs : quoniam cnr- 4 Hujus regionisquarta fere porlio.] Deinde quam-
porum, quihus conjungunlur, moiibus, instar volu- vis isloelerrse et aqusoglobus ita exiguus sit, ut pun-
ptariarum, nou obse<|iiuntur.Al esedem meuies non- cti rationem hahcal, intcgrum tamen fama non potest
dum pTfecta virluic sunt prjeditse, nam Matlh. vt : occupare : siquidcm non major quam quarta ejus
Atlendile, nejuslitiam vestram [dciatis corant homini- portio, Plolemacoprohanle, ah iis, quae a nobis co-
bus, ut videaminiab eis : atioquinmercedemnon habe- gnoscantur, animalibus terrcslribus, liominibus vide-
bilis apud Palrem ceslrum . qui in cmlis est; unde D licet et bestiis incoliiur. Aut si inajor quam quarta
Aposlolus ad Gal. i : Si adhuc hoininibus placerem, pars bujus orbis incolatur, ul nautis longius in dies
ClirUtiservusnon essem. novaeterrae habitahiles deprehendun-
* Oinneinlerrm ambitum,etc.] III. Philosophia ad- progredientibtis
tur; hsec tamen portio non definit minima haberi :
dit famam hanc flocci faciendam esse propier bre- nam
viores loci, quo coniineri possit, anguslias. Nimirum 8 Huic, si quantum maria, elc.] Praeicrea -pars illa
cum fama haec nihil sil aliud quaiii optima alterius non potesl integra ab hominibus incoli : sunt enim
hominis in lua merita cogitaiio, dictio aut aciio, ihi maria plura; sunt plures paludes; sunt plura Ioca
proplerea fama hsec latius dtllundi non polesl, qttain deserla.
6 Uoc septumplures incoluntnationes, etc. ] Adde
hominum sic cogilantium, loquenlium et agentium
genus. Alqui illud homintim genus angustissimis quod brevissimum illud terrse habitntae ptincttim,
coarctalur loci litnilibiis : uon euim diffundilur ultra tantum est, ut ad illud, ne urbium quidem celeherri-
lerram, qusecollata cum coeloinsiar pnncti est: uoti niartim, fama pervenire queat. Nam ex his ipsis cultit
ultra terram habitabilem , quae est quarta duntaxat notisque terris, iuquit Tullius in Somnio Scipionis,
pars illius puncti: non ullra eam liiijus qtiartae par- num attt ittutn aut cujusquam nostrum nomen ullra
'lem, in qua mores nostri vigent : non denique ultra Caucasumliunc, quem cernis, transcenderepotuit, vel
eam morum nostrorunt porlionem , ad quam tutim iltum Ganyemtransnalare? Est aulem Caucasus mons
noiuen luaque merita pervenerint,quaequani sit exigna Asi;c, inter niarc Kuxinum et Caspium , vulgo mont
ex co puteris coniicere, quod ipsuin Romanum no- de.CircavJe.
711 AN. MANL. SEV. BOETll 71i
tfrommerciiinsolentia, non modo fama hominum sin- A nlm mora momenti, si decem iiiillibus conferaiur
gulorum, sed ne urbium quidein pervenire qucat. annis , quoniam titrumquc spatium definilum esi,
JEiaie denique Marci Tullii, sicut ipse.quodam loco ininimam licet, babel tamen aliquam f portionem.
• significat, uondum Caucasum montem Romanae At hic ipse numerus annorum, ejusque quantumlihet
reipublicae fama (15) transceitderat, el erat tunc mulliplex, (10) ad s interminabilem diiiuinitateiii no
adulta k, Parthis etiam cseterisque id locorum genti- comparari quidem polest. Elenim finitis ad se invi-
bus formidolosa. Videsne igitur quam sit angusta, ccm fuerit qusedam, infiniti vero atque finiti, nulla
quam compressa ' gloria, quam c propagare ac dila- unquam polerit esse collatio. Ila fit, ut b quamlibcl
tare laboralis? Quid , quod diversarum gentium prolixi temporis fama, si cum inexhausta anernitato
inores inter se, atque instituta discordant, ut quod cogitetur, uon parVa, sed plane nulla esse videaiur.
apud alios taude, apud alios supplicio dignura judi- Vos autem, nisi ad populares auras, inanesque (15)
celur. Quo tit, ut (20) si quem farase prsedicatio de- rumores ', recte facere nesciiis, el relicta conscien-
leciat, huic , in plurimos populos notnen proferre, liae viriutisque prscstanlia de alienis praemiaSermun-
nnllo modo couducat. Erit igitur pervagata inter suos culis postulalis. Accipe in hujiisinodi ariogantiu:
gloria quisquc contentus, et intra unius gentis ler- levitale quam festive aliquis illuserit. Nam cmn qui-
ininos prscclara itla faraaeimmorlalitas conrctnbilur. g dam J adortus esset hominem contumeliis, qui non
~
158 Sed quatn multos clarissimos suis temporibus ad verae virtulis usum , sed ad superbiam gloriam
viros scriptortim inops delevit oblivio! Quanquam falsum sibi philosophi nomen induerat, (20) adje-
quid ipsa scripta proficiant, quae d cum suis aucto- cissetque jam se sciturum, an ille pbilosophusesset,
ribus premit longior atque obscura velustas ? Vos siquidem illalas injurias leniter patienlerque tole-
autem immorlaliiatem vobis propagare videmini, rasset. Ille patienliam paulispcr assumpsit, accepta-
cum fulnri famam temporis (5) cogitatis. Quod si ad que conlumelia vclut insulians, jam tnndem, inquii,
teternitatis infinila spatia e pertractes, quid bahcs, intelligis me esse philosophum? 159 Tum ille ni-
quod de tui nominis diuturuitate lseteris? Unius etc- initim mordaciier, intellexerani, inqtiit, 3si lacuisses
INTERPRETATIO.
In somnio Scipionis f Proporltonem.
~>Rnmana respublica. B Inftnilam.
« Vos homines. h' Quantumtibet longi.
d Non secus ac suos auclores. 'C Conciiandos.
• Proferas couferendo. i Affecisset.
(WTJE.
1 Quld quod diversarum genliummores, clc.J Deni- Si vero adfuerint scripiores, quod eofum libri ant
que quamvis lantum foret alicujus nomen, hoc ut injuria leniporum, aul hominum ipsorum negligentia
pervehire posset ad omnes mundi populos, non pro- saepiuspereant, nondum conslare poterit t';bi, luain
pterea ejusdetn gloria tanta csset : quoniam qund famam horum beneficio fore perpetuam. Sed ina-
apud alios laude, id apud alios supplicio dignumjudi- neant libri, maneatque scripiorum memoria , ita ut
tatur : quod nimirura populi praejudiciis potius et de luis merilis dicere possis, quod Ovidiusceciuil dc
prsecipitatione, quam evidenti ratione ducti judicent: suis carminibus xv Metam. :
sic quae nobis placent vestcs, epulae, cscteraeveagendi Jamqueopus exegi, quod nec Jovis ira, necignes,
patiendique formse, hac exteris natiouibus displicenl Nec poleritfenuin, nec edax abolerevetustas.
saepius.
1 Quam multos, elc.] IV. Pbilosophia subjungit, Tua nihilominus fama, ipsi eliam raundo sequscva,
brevior essel, quam ut propter eam ohiinendani
prscdictam famam nihili putandam esse propler bre- agere possis : prseserlim si illa famae diutiirnitas
viores temporis, quo durare possit, limites. Ctuiienim conferatur cmii seternitate, quain mens htimana du-
fama baec ab aliena de tuis meritis exislimatione ratura est. Nam si brevissima unius momenti mon
pendeat, tandiu duntaxat ista faina durabit, quandiu cum decem millibuS annis collata, parva esl diutui-
in atiis hominibus vigebil meritorum tuorum uiemo- nilas, certe inlegra non inodo vilae hominis senioris,
ria : atqui hsec memoria perennis esse nequil : nam jy sed ipsius quoque mundi diuturnitas ciim aeterniinic
vel deerunt scriptores, quibus cercbrum inontemque comparata, minima, imo nulla estdiuturniias : quan-
bominum idenlidem commoventibus, impressa tuo- dnquidem inier priores diulurnitates, ut pote ambas
rum merilorum vestigia renovcntur : vel aderunt. finitas, est aliqua; sed iuicr posleriores, quarum
Si defuerint scriptores, le, non secus ac plures allera infinita , nulla est proportio; sive ut nuuc
stiis teroporibus clarissimos viros delevit, oblivio dicitur portio : sic enim loqtfitur Curtius : PrmmiHni.
delebit. Sic Romanoruiu mcritn veluti sepulta jacue- inquit, ertt et qui primus occupaveritverlkein, taleniu
runt, auctore Sallustio in bello Catilinario , quod decem. Uno mtiius accipiel qui proximus ei venerit,
prudenlissimusquisque maxime negoliosuserat: inge- eademque ad decem homines servabilur porlio. Vo\
nium ttemo sine corpore exerccbat : oplimus quisque inlerminabilis, quam non semel adbibet Rociius, mi-
[aeere quam dictre , ef tua ab aliis benefactalaudari ntts Latina videtur : Cicero dicerel interminatam ;
quam ipse aliorum narrare ntatebat. Sic viroruui for- siCutl de Nat. deor.: Si immensam,inquit, et inter-
liiim, qui ame Agametnnonavixeruut, quod hi cnrue- minatam in omnes partes magniludinem regionum
r nt scripioribus poetis , virtus celata latel, judicio viderelis.
~
tloralii lib. iv Carm., od. 9 : Si tacutsse».]Simileest illud Ciccronis pro Arc.b.
Vixerefortesante Agamemnona Philosophi, inquit, tn tibros, de contemnendagloria
Multi : sed ointiesillacrymabiles scribunt, nomen suum inscribunt, et in eo ipse, in qno
Crsenlur; iguotii|iielouga prmdkutionemnobilitatemquedetpidunt, prwdican de
Noute: careul quia vatosacro. ic ac nominarivoluttt.
715 DE CONSOLATIONEPHILOSOPHIJ: LIB. II. 714
'
159 Quid autenrest, quodad ». praecipuosviros(de A Quicunque solam mente prsccipiti petit
iis enim sermo esi) qui virtutegloriampeluni; qniri, Stimmumquecredit gloriam,
inquani, est, qtiod ad hos de fama posl resolulum '
Late patentes selheris cernat plagas,
morle suprema corpus altincat? Nam si, quod no- 162 Arctumque lerrarum situm :
strae rationes (5) credi veiant, loli moriuntur homi- 5 Brevem replere non valentisainbitum
nes, nulla est omnino gloria, cum is, cnjiis ea esse Pudebil aucti nominis.
dieitur, non exslet omnino. Sin vero benc mens sibi Quid o superbi colla mortali jugo
conscia ~>,lerreno carcere resoluta, ceelum"libera Frustra levare gestiunl?
petit, nonne omne lerrenum ncgotium spernet, quae Licet remotos fama per popttlos meaiis
se, ccelo fruens, lerrenis gaudel exetnptam.
* 10 Diffasn,linguas explicet,
161 METRUM VII.
ARGUMENTDM. — Philosophia stricta oratione[quod Et raagna titulis fu'geat claris domus,
tlalim dixeral toluta repelent, exemplis probal (a* Mors spernit altam gloriam,
mam, qum per vitam non nisi exigua esse potest, Involvit htimile pariter, et cclsum caput,
morieftniri: ita ut quibus fama hmc videtur ailera
vita, his geminamors subeundasii. iEquatque summis inliina.
INTERPRETATIO.
a Prmslantes.
b Suarum cogitationum. H Quisquisinconsideraloanimo lendit lantum nd glo-
tiam, el illam putal esse sumthumbonum; is considc*
WTJE.
1 Nostre rationes credi veiant.] Pltires enim stint ut mens noslra itnagiuando illtiripossit riefmire.Ilinc.
rationes, quibus Philosophia probal mentem htimanam cceloattcniius considerato, homo po eril suae inlir-
esse immortalem,adeoque hominemtotum non inori: miiaiis convinci, maximesi cumcceloveluii immcnse
tinicam proferimusex ipsa meniis natura desumpiain. con~erat exiguam, cujus ille sit iiiinima porlio, ter-
Omnis res sive substanlia, ctijtis nulla est nisi exte- ram, sive
rior causa, est perennis et perpelua, Deo nimirum, i. Arctumtcrrarum sifum.] Ut enim inleger lerrae
a quoest, siium ageudi modum, qtio illa substantia et aquse globus cuni ccelo collaius raiionem puucti
condiu e-t, coniinuante : sic genios tam malos qnam habet, quemadinodum diximus; sic terrae hahitahilis
bonos perpetuos fore crediintts ; sic ipsa materia, quie portio, iu qua privati alicujtis hnminismerita cogno-
vulgo dicitnr prima, ab omnibus babetur perpelna. scantur laiidenturqtie ah honiiuibus, comparaia ciiin
Atqui niens humana ita se habet. Est quidem sub- reliquo terrarum orbe, in quoidem bomo nec cogno-
stantia, quia alleri non 1<60 inhserens, stiis suhjaccl sci nec Iaudari potesi, exigunm est puncliMius pttn-
qualiiatibtis : at ejusdcm nulla est nisi exterior causa , rttiui: quare hunc hominem tiun pudebitaucti nomi-
efficiens et flnis, quaudoqiiidem ex matcria nou C nis, quod lamennon valet replere brevetnambitum.Sic
pendel. Alqui hujus suaeiminormlitaiismetis hiimann Alexandrum raagntimpuduiiexmundi*, quos putavit
ita consciaest, hanc ul semper appetat, quamqtie sihi innumerabiles, ne unicum quidem subegisse.
tantum deberet attribuere , hanc temeraria quadam 7. Superbi coltamortali jugo levare.] Immorlaila-
assiiinptioue caducis etiaiu rebus, cum quibus se tem sui nominitsibi in tefris comparare; hnc eniin de-
quamdim pulat hahere necessiiudinem, tribtiat : sic sirierio, ut dictum est, tenentur illi qui famae apud
pareules in liberis, auctores in scriptis, omnes iu posteros acquirendae sttideut.
superbiorilnis sepulcris immnrlalem quamdam vitam 9. Fama per populosmeani linguas explicel.] Fama
habituros sperant; qnare Tulliiis, de Senect., Optimi, poetis fingitur hnbere rationem personse, qusepennis
inquil, cujutque animut maxime ad imtnortalemglo- instrucla per loca etiam remotissima cilissime fera-
riatn nititttr. tur, et solutis ore liiigiiaque populi, hunc ad loquen-
' Carmen c<nstans duplici
genere versuum alter- dum excitet. Virg, 1 j-Eneid., v. 461 :
norum, quorum prinr iambicus sex, posterior pariter Bellaquejam famalolumvulgataper orbem.
iambicus quatuor hahet pedes, saepiuslocis iinparibus 11. Tilulis fulgeat.] Titulus itlcn quod bonor :
spondeos, paribus iambos. oritur cniin a GraecoTiror. hoc «710TOU hono-
1. Menteprmcipiti.]Mve prmcipitatione.Est autem rare: undc npr), honor. Ilinc sieminaia,rtstv, imagines,
prsccipilatio iuconsideratuin de ignoto judicium: atit qiisecunqtie alia honorum signa tituli solent ap-
prima erroris arieoque vitii origo. Claudian. carm. 26, v. 144 :
1. Prtit.] Pelere a'iquo, proprie corporis esl ab _ pellari.
una in alleram viciniamtranslali: sed propler quam Enluplicessignat tituloscommunetropaeum.
dam siuiilituriinemdicilur etiain de menie, quatenus 12. Murs spernii altam gloriam,etc.] Namslalulitm
bsec voluntale sua aliquo inclinat. esl hominibussemelmori, ad Hebr. ix. Horatius I. 1
2. Summumquecredit gloriam.] Summum S<ilicet Carm.,od. 28:
bonum: cum enim omnequodexpetilur, id quamdain Sed omnesuna manetnox,
habcat boni speciem, propterca uecesse est, ut quod Etcalcandasemelvialethi.
illuri Dant aliosfuriaetorvospectaculaMarli :
prae omninus expetitur, summi boni specieui Exilioestavidis marenaulis.
habeat: lieri autem non pole-t ut gloria mortalis Misa seimmac juvcnumdensanturfunera:nullum,
vidcatur summum bonttm, nisi iis qui praecipites, 1:0- Sa3vacaputProserpinafugit.
lione obscura aut confusaad juriit anriiim diicuniiir : Et eodem lib., od. i ;
iis niuiiruin, qui innata notione, qua omnes voluintis
esse felices,inducii, falsa assumptionc Iioiiiinipotius Pallidainorsaequoptitsatperiepauperumlabernas
Reguniqueturres, 0 beale Sexli.
quam Deounice adbaerenl. feliciter vertit noster Malberbseus, lib. vi :
5. Late patenles mlherUcernat plajas.] Tanta esl Quod
aetberis sive coeli undique diffusi magiiiiurio, hanc tit La morta des rigueursa nulleaulre pareilles :
Ona beau la prier,
imaginatione assequi non pnssimus, qtio fit ui cuelum I.a cruelle <|u"elleest se boucheles oreilles,
a quibusdam philosaphis 11011 inftnitnm quideni, sed Et nous laissecrier.
indeftnilum vocelur : hoc est, l.ilius dilfusuni, quani f.e pauvre en sa cabane,oiile chaumele couvre
PATROL.LXIII. 23
AN. MANL. SF.V. RyETIl 7t(.
715
IS 163 Uhi nunc fidffilisossa Fabricii jacent ? A 165 PROSA VIII.
ARGOMENTUM. — Adversa[•irluiia, inquil Philotophia,
Qliid Brutus, aul i igidus Calo ? in hoc prospera prmttni, quod prospera meniemtn-
164 Signat superstes fama tenuis pauculis votventlenebris, eamdetn inducal cttm ad errorem,
lnane nomen litteris. tum arf vitium; adversa veromentemexuens praju-
Sed quod decora novimus vocabula diciit, hanc vetuti manu ducat et ad veritalemel ad
virtulem. "
20 Num scire consumpios datur? Sed ne me B inexonbile contra fortunam gerere
Jacetis ergo prorsus ignnrabiles, bellum putes, est aliquando cum de bominibus fallax
Ncc fama notos eficit. ~
illa nonnibil bene mereatur, lura scilicet, cum se
Quod si putatis longius vitam trahi aperit, cum fronlem detegit moresque prolilettir.
Mortalisaura nominis, Nondum forte quid luquar inlelligs. Mirum est,
25 C.uinsera vobis rapiet hoc etiam dies, quod dicere gesiio, (5) b eoque sentenliam verbis ex-
Jam vos secunda mors manet. plicare vix queo. Etenini' plus hoinin bus * reor ad-
INTERPRETATIO.
ref hinc quidem spatia cmliingentia, inde vero posi- B ria notat vanum nomen pattcit lilterit. At quia cogno-
tionemterrmangustam, ccrie etimdem pudebitrumoris scimusnomina litec pulcltra, nonne ex co fas esl no-
dispersi, qui non polest occupaie parvam circumscri- bis nosse homines, qiiorunielis sunt ista nomina, exstin-
plionem lerrarum. Prohiqtiare homlncs arrogantes ctos? Ergo, homiucs, ja. omnino incogttili, nec
ambittntincassumiiberare corpus stiuma servilulemor- fama reddit vos cognitos. Quod si existimatis vitam
lis? Quamvis fama undique disperta per genlet disti- vesiratn magis prodncifavore humanmexistimatiows;
tat expticrt Untjuttsomniuni istarum genlium; gran- quandoquidentalas tandemaliquando ventura abripiet
disque familia splendeal illustribns honoribus, m>rs vobishanc quoqut exislimalionem, nunc allera mors
ta >en temnii banc summani gloriam, includit e<dein vobisesl exspectanda.
timiliter lumulo abjectat sublimesquecervker.,et aquat • Implacabile.
inla supremis. Ubi ossaFabrkii fidi nunc jncent? Quid b Ideoque.
nunc est Brulus, aut Cato severus?Leviseoruiii niemo- <:Puto.
WTJE.
Kstsujet i ses lois; anno Urbis cnnriitrc570 ct ad extremam usque sene-
El la garde qui veilleaux barrieresdu Louvrc, ciutem pervenit. Caio autein Minor, qui vocatus est
N'eu dcfendpasnosrois. Prsetorius, vivebat ipso belli Cresariani lcmpore : de
15. Fidelis Fabricii.] Fabiicitis consul Romanus hoc Lucauus impudenter cecinit,
apiid ptiirimos,cumoratores, tiiui poetas, siiain prae- Victrixcausadiis placuit,sed virta Caloni.
scrtim ob (idem celeberrimns, merito nunc vocatur
ftJelis. Primumquiaa P.yrrhoEpirolarumregemagnis p*- , Et Iluraliits I. u Carm., nd. 1 :
iniineiibus, etiam quarta regni parie promissa tenta- Auriiremagnosjam virieorduces
tus, adriuci nnn potuit ut patriam desereret. Deinrit; Nonindi-coropulvere sordidos
qnia mcdicum Timocbarem contra ejusdem Pyrrhi Et cuncla lerrarum suhacta
regis sui cuput spe praemii venenum deferentem ad 1'rieteratrocemanitnum(~a'oais.
iloniiniini siinin reduci curavit, quori arimiratus rex
ait Fabiicium riiflicilinsab honestatc quam solem a 17. Siqnat stiperstes, etc.] Mortuo homine supercst
suo cursu averti. Unde Claudian. carm. 26, v. 170 : hujus cadavcr; quo c rrupto iioinensuperstes, paucis
litieris cumpreheiisiiin scribilur ab iis saliem qui me-
Etnulli perviaculpae moria pracsianl, sed absqne nllo defunciorum sensu
PectoraFabriciiriouisinvictavel armis. aut coinmodo: quare hoc uon iuuncrito tnanevocatur.
16. Qnid Brutus.] L. Brulus, sic dictus prop'er 19. Serf quod decnra, <tc.J Quod nomina liac su<
slupiditatein, qtiain inetii Tarquinii simulabat. llle perbis sepulcris inscnpia viiieamus, argiimenla suut
Tart|uiniis ob violatam Lticretiam cxpulsis, liberla- non esse amptiuseos, quoruin sunt noiniun : pr;escii-
tem Romanis asscruil, una ciiin Collatino : unde p >- ptum qnippe egiitir: mc JACET.Unus est Chrisii IU-
pulus Rotnantis imperiutn in eosdem libertaiis suse uiulus, cui fas fuerit inscribere: NONJACETIIIC:
vtndices transiuil, mutato tamen et jure et nnmine : Matth. XXVIII.
quippe ex perpeiuo annuutn placuil, ex siugulmi 23. Quodsi putatis, etc.] Si in superstiie illo no-
riuplcx, ne poleslns suliiutliiie vel mora corruinpe- mine viiam aliquam ver ari existimatis, cum illud
rctur, consnlesqne appellavit pro regibus, tit consu- ' etiam nomen laml in aliqtianrio, inducta obiivione,
lere se civibussuis delie.-eineminisseul. De boc Brulo j) perirc ilebeat, secunria niorte afli<icmini. Sic Sulpi-
saepissinieloquilur Claiidianus, ut carm. 22, v. 522 : lius Carihaginiensis de Virgilii yEneitle, quae ab au-
Sit Irabeisultor Stilicho,Bruttisquerepertor. ctore flamtnisdcstinata fuisse lertur:
LibertaspopuliprimoluncconsuleRruto Infelixgeminocec.idilpropePerg;mon igni,
lteridilaper fasces: Iticfascibusexpulitipsis Et pene est alio Trojacremalarogo.
Servitium; insliluitsublimem Brutushonorem. 1 Gerere bellum.] Declamandnin fortunam.
16. RigiilusCalo.) Sicut Brutus a simulatnslitltitia, * Bene mereaiur.J Mereri est id agrre propter quod
sic Cato a wra prudentia cognomenlum est : catus> prxmiuiii aut pcena re, enui debet: binc cibus pran-
qtiippe, iinde Cafo, cst sapiens. Ausonins in Mosellai dio posterinr, coena aiilein prior, quod hic debealttr
legumquecatos fandiquepotentes. Propterea plures a1 inercenari >rumlaboribtis, merenda appellalur : iiinc
sua sapientiadicti sunt Catones.Juvenal. sat. 2, v.40: eiiam qui propter crimen aliqtind punilur, poenasdi-
Tertiuse coeloceciditCato. cilur dare, quasi riehiluin reridens. Sic Cic , m de
Leg., Perniciose, inquit, merentur rfe repttblka vitiosi
Duo lamcn stint prsestnntissini;viri, qui hoc co- principes.
gnomine donati fm-nnt, quosque Philosophia hic po- 3 Plns hominibus reor advertam qttam protperam
tuil intelligerc; Majorvidelicet, et Minor.;ambo, sedI prodesse forlunam.] liomo, ut saepius diitnui est,
diversis lemp^ribus, e Portia, genie Tusculi obscurai constat ex meuie e.t corpore, quortim illa buc longu
urti. Cato Major, qui Censorius diclus est, floreball nobilior est: quare quod nienli prodest, illud pracsiat
717 DE CONSOLATIONEPHILOSOPHIiE LIB. II. 71S
versam quam prosperam prndesse fortunain.." llla A populos , conjiicjesel sodales amore conttneri: tiittie
8 enim semper specie felicilatls, cum videtur blnnda, concludit felices fore homines, si atnore div.no re-
meniiiur; 166 * nxc b semper vera est, cum se in- ganlur.
stabileni mutationedemonslrat. Illa « faltit, hsecd in- Qaod niuiidus slabili liile
e Concordes variat vices,
struit; illa mendacium specie bonorum mentes
frueniium ligut, hsec f cognitione fragilis fclicitatis 168 Q"od pugnamia semi >:i
Fcedus perpetuum lenent,
ibsolvit. Itaqtie illam s videas ventosam, fluentem,
h 5 Quod Phoebus roseum diem
Miiquesemper ignarain ; hanc sobriam, (5) succin- Curru provebit aureo,
et
etamque, ipsius adversitalis exercitatioue pruden-
' Ut quas duxerit Hesperus
lem. Postremo felix, a vero bono devios blandiliis
Phcebe uociibus imperei,
trahit; adversa plerumque ad i
vera bona reduces
k unco relrabit. * An hoc inter minima sestimandum Ut fluclus aviduin mare
10 Certo fine coerceat,
puias, quod amicorum tibi fidelium menles haec Ne terris liceat vagis
aspera, haechorribilis fortuna detexit, bsec libi cer-
" Latos tendere terminos,
los sodalium vultus, ambiguosque (10) secrevit; llanc rcrum seriem ligat
discedens, suos abstulit, tuos reliqtiit"? Quanti Terras ac pelagus regens,
hoc n iuteger, et, ul videbaris tibi, fortunalus emis-
15 Etcoelo imperilans araor.
ses? Desinenunc et amissas opes quserere, quod pre-
Hic si frena lemiserit,
tiosissiinumdivitiarum genus est, amicos invenisli.
167 METRUM VIII.
* Quidquid nunc amat inviccm
AacDMENTUM. — Pkilosoph'a a simulacro amoris ad Bellum conlinuo geret,
verum amorem,htimannmprimum, deinde divinum, Et quam r.une socia fide
progtessa,ostendit mundum,elementa,cmlum,mare, 20 Pulchris inoibus incitant
INTERPRETATIO.
a Prospera foriuna. 1 Incerlosque.
k Adversajortuna. m Famiitares.
« Prospera. n Incolumis.
d Adverta.
8 Prosp ra. Amori debetur quod mundusconslanler mulat vicjs
1 Adversa. concordes; quod elementaconlraria habent inter se pn-
« Protperam. cem aternam; quod sol defert lucem splendidam curru
h~ Adversam. aureo; quod luna dominatur tenebris, quas Hesperus
r egit; quod mare cupidum aquarum contineat fluctus
Prospera. ^1 litni.e prascriplo : ne iisdem diffusis licea' per terras
i Redeuntet. lalius extendi. Amor imperans cceto, mari et terras,
k Pedo, sive baculo retorto.
NOT<E.
alleri, quod alterum si menli non noceat, soli dun- Occasione accepta ex Ullimisverbis prosmsuperio.
laxat corpori prodest. Aiqui fortuna adversa menli ris, qmbiis Philosophia significavit, amicos Boetii
prndest; prospera vero, si menti non noceat, ipsij foriun i adversa probalos, ipsi Iioelio adesse, eiimriem
lantum coipori prodest: quod deinceps probandum. lloetium excitatad spectanriutn amorcm, ejusque ef-
1 Illa enim speciefeticitalU.] Prospera enim for- fecla. Amor aiilem nnn secus ac quaelibet liominis
tuna noiioneobscura confusaquc, qua inentem infor- alleciin spectari potest duobtis modis. Primo quidem,
mal, eanidem mentem inducil, primtim quidein ad ui loquuntiir phi!osophi, inadaquate, quatenus qui-
errorem, quo judicet bona caduca summi boni ratio- dam corporis modus est, v. g. commotio sangtiinis,
nem habere, deindc ad vititim, quo eadem mens, spirituiim, cseterarumqtie corpnris huinani partiuin
coniemplo iisdem bonis unice adhsereat. ad conservanrinm societatem naturalitcr institula.
* llmc Deo,
semper vera.] Adversa atitein I rtuna no- Secunrio, ttt aiunt iidem philosophi, adnquale, quale-
tione, quam aut invenit, »ul facit evidentem, ment>m nus pr;cter pracdictumcorporis modum, v. rsatur iti
ipsam inducit, primuni quidem ad veritatem, quaju- voluntate hominis adhaerenlis rei, velut alleri socie-
dicet solum Deum habere rationem summi boni; tatis, cujus ipse homo reliqua pars sit, parli. Ilinc
deinde a l virintem, qua, caeieris postliabitis, Deum D pro triplici gencre opinionis, quam lioinohabere po-
unice diligit. Sic diciiur Proverb. xxix : Virga alque test de parte illa (pluris scilicet, tanti, vel miiintis,
correptioIribuit sapienliam: puer autetn, qui dimillilur qunn seipsum, faciendo hanc pirleni), amor tripbcis
volttntati
~ sua, confttndittnatremsnam. est generis, videlicet pietas, amicitia et amor sim-
An hoc inter minima, etc.] Quemadmodum inter pliciler diclits. In cnrporibus non est amor, nisi qua-
bona cxteriora amici pr.ccipiiuiii locum obtineui, sic tenus bic est modus corporis. In Dco non est amor,
quod amicorum mentes, alias libi occtittas, detegil, nisi qualemis est modus mentis. In honniie esl ainnr,
id bonorum saltemexteriorum preiio-issiinnni poiest quatenus est mndus et corporis et mentis. Agitur hic
habcri; hoc quippe veri a falsis amicis secernuntur. priino du amore corporis, qui non tam amor, qiiam
Atqui fortuna adversa td pracslat: quandoquidem, amoris simulacruin; secundo dc ainore hominis;
fortuna favente, falsi una cuin veris amicis adsunt; lertio de araore Dei.
sed eadem forluna in.iignanle, amicis veris remaneu- i. Quod mundusstabili fide, etc.J I. Agitur de si-
tibus, falsi recedunt. Nutissimumillud Ovid.: mulacro amoris, quod iu corporibus animadverti po-
tesl: huicque refertur acceptum, 1° quod mundus,
Doneceris felix,multosnumerabisamicos: qui nihil est aliud quam universitas corporum mate-
' Tempora si fueriotnubiia, soluseris. na quideni convenientium, forma aulem discrepan-
Qdod vocaiur Glyconicum.Est autem carmen con- liuni, in sua varietate concors persevcret; t° qnod
stans ex uno geuere versuum, qiiorum qtiilibet ex eleincnla, quae nihil sunt aliud quam corpora primo
uno spondeo et duobus dactyiis componitur. formaia, ex quibus csetera couslent, fceriusperpeiiiiiin
719 AN. MANL. SEV. BOETIl 720
Certept solvere machinam. A Hicfidis etiam sua
Hic sancto populos quoque Dictat jura sodalibus.
Junctos fosdere conlinet; 169 0 felix hotiiinum genus,
Ilic et conjugii sacruni Si vestros animos amor,
25 Castis neciit amoribtis; 50 Quo ccelumregitur, regal!
INTERPRETATIO.
nectil hanc seriem rerum: hoc cettanle, qum consen- incorrupta, amor confirmat tacramentum conjuginU
tiunt nunc, siatim dissentienl, el lenlabunt deslrnere flammispudicis : amor denique reddil fidelibusamicis
machinam, quam nunc conslantercient prmclarismoti- quod suum est. 0 vns beatos homines,si trfem amor
bus. Amor conlinet populos Lnter se conjunclos pace Dei, quo ccetumgubernalur, yubernetvestras menles.
WTJE.
teneanl, sive inlra sive extra corpora, quse quod ex 28. 0 felix hominum genus, elc.] III. Agitur ile
eleinentis constent, vocantur mista; 3° quod coeliiin amore divino, quo non modo coelum,sed omnia etiam
sidera suis tempnribus, ct mare flucius suis locis corpora sic reguntur, ut haec a divina voluntate ne
contineat. De Pkmboei Hesperojara diximus. B latnm quidem unguem discedant. Una est mens hu-
22. Hic sancio populos.] II. Agilur de amore humana quse, quod ab ipso Deosic fueril dilecta ul li-
mano. Hic multiplicis est generis : triplicis duniaxat bertatis sit particeps, a prima volendi au andique
iiunc meminit Pbilosophia, nempe, 1° amoris, qtii norma, voluntate divina, recedat. Quare id unum
est inter poputos, qno populi aeterna in pace conli- esse debet Philosopbiaevotum, ut eadem mens hu-
nemur; 2° amoris, qui est interconjuges.qtto sacrum mana, contempta propria volunlate, proprioque
sive sacramenlum conjugiale confirmatur; 5° amori-', awore, ad voluntaiem amoretnque Dei sese accom-
qui esl inter amicos*,quo aniicus, amico tanquam moriet, ut sanctos viros imitata, voce cogitationeque
tttteridem, indttciiur ad benefaciendum amico, cogi- submissa, dicat cum propheta rege : Doce me facere
tatione , verbo et opere : haec quippe sunt sodalium voluntatemluam; el cutn Apostolo: Domine,quid me
iura. vis facere?
LIBER TERTIUS.
170 PROSA PRIMA. quse paulo acriora esse dicebas, non modo non per-
HRGUMENTUM. — Philosophia rursus a levioribusad va- horresco, sed audiendi avidus vehemenler etflagilo.
lidiora argumenta progrediens Boetium prmdictis 171 Tum illa e, Sensi, inquit, cum verba nosira
rationibusad majora percipienda contmolttmpara- *
n taciius attentusque rapiebas. eumqtie lnaementis
tumque tnonet, fore ut ipsum , initio a notioribut i
tumpto, ad veram [elicitalem ducat. habitum vel exspectavi, vel, quod est verius, ipsa
Jam * canlum illa finierat, cum ' me audiendi avi- perfeci: talia sunt quippe quserestant, ut degustala
"um, siupentemque arrectis adliuc auribus carminis quidem mordeant, inlerius autem recepla dulcescant.
inulcedo delixerat. Itaque paulo post: 0, inquam b, Sed quod tu te audiendi cupidum (5) dicis, quanlo
suminumlassorura solamen animorumc, quantum me ardore flagrares, si quonam le ducere aggredimur
vel sentenliarum pondere, vel canendi eliam jucun- agnosceres.Quonam, inquam ' ?' Ad veram, inquit »,
rfitatc refovisti! (5) adeo ul jam me posthac d impa- felicitatem, *quam tuus quoque soraniat animus.seri,
rcm foriunae ictibus non arbilrer. Itaque remedia, occttpala ad imagines visu, ipsam illam non pote i
INTERPRETATIO.
a Garmen. e' Plulosoplua.
b Ego Boetius. Ego Boeiius.
c Philosophia. « Philosophia.
d Vinei posse.
WTJE.
1 Me audiendi avidum, etc.] I. Boetius praedictis sensim tolluntur prsejudicia, propler quse, dicenda
ralionum philosophicarum momenlis commotus dici- _u ingrata displicerent, non secusac palato mate affecto
lur cutn corpore, lum ctiam mente. Corpore quidem: cibus etiam suavissimus displicet: lalia sunt quippe
quod carinen instar mulsi suave eum defixerat stu- qum restant, ttt degustalaquidem mordeant, inlerius
jenlem arreclis adhufi auribus , hnc esl immotis et autem recepla dulcescant.At ah ipsa Philosophia pa-
reliqno corpore et auribus, ad fncilius audiendum ; ratus est: cognitio enim philosophica, uipote qu.i:
|iu loquendi modus a canibus, Ieporibus , aliisqne clara et distincia, prinripium est, a quo onine non
bestiis, quarum anres sponle moventur, translatus modo judicium, sed eliam riesiderium legiiiminu ori-
est ad hominem, cujus aures non ita moventur: prse- tur: eumque tum menlis habitum vel exspeclavi,vel,
ilictseeiiiin bestise ad sonum melius excipiendum et quod 8
esl verius, ipsq perfeci,inquit Philosophia.
sisiere et aures erigere consueveiuni. Mente etiam ; Ad veram felicitatem.] III. Phiiosopbia promitlit
quod baecvel senlentiarum pondere vel canendietiam fore ut Bo;lium ducat ad felicitatem; ctun enim hic
jucunditate ila recreata sit, ut jam se poslhacimparem agatur de moribus institucnriis; cumque optima mo-
fortuna iciibus non arbilrelur: quo fil ut remedia qttm riini instiiutio a line praesenirn pendeat, propterea
Philosophia supra dixil esse acriora, non modo non Philosopbia tractalionem suscipit de felicitale, qnse
perkorrescat, sed audiendi avida vehemenler effla- morum recte forniandorum finis est: hujus aiitem fe-
gilet. licitaiis nolio animis hominum insila est: idcirco
* Eum tnw mentis habilum, etc.] II. Idein Boetius eadem Philosophia addit
* Quam tuus quoque somnial
prscdiclis rntionibus paralus dicitur ah ipsa Pbiloso- animus.] Menseniie
nliia. Paratus auidem esl Drscdiciisralionibus. auibtis luin dtcitur sonniare. ctim sooitis exterioribusorira-
721 DE CONSOLATIONEPlllLOSOPHIÊLIB. III. 722
inlueri. Tum ego •: Fac, obsecro, et quse illa vera A dam esse fulsa, tjuam indtialur fera opinione bo-
norum.
sit, sine b cunclatione demonstra. Faciam, inquit
illa «, (10) tui causa Iibenter: 172 sed " I1""8 t''M Qui serere ingenuuni volet agrtim,
arva '
causa notior est, eam prius designare verbis, atque Liberat prius frulicibtis,
informare conabor: ut ea perspecta, cum in conlra- Falce rubos, liliceinque resecai,
riam partem flexeris oculos d, verse specimen beati- Ut nova fruge gravis Cercs eat.
tudinis possis agnoscere. 5 174 Dulcior est apium mage labor,
* PRIMUM. Si malus ora prius sapor ednt.
173 METRUM
Gralius astra niteni, ubi nottts
ARGUMENTCM.—Pliilosopkia exemplocorporum; nimi-
rum agri, palali, necnon aeris, malcel beneaiernit Desinit imbriferos dare sonos.
affeclorum.vrobal. menlemhuntanam ptins exuen- Lucifer ut tentAras pcptilerit,
INTERPRETATIO.
• Roetius repono spinas et filicem,ul Ceresrecensprocedat, onusla fru-
b Mora. ctu. Mel opus apum videlur mutto suavius, ti palaium
« Philosopbia. ante imbuatursaporeingrato. Sidera (ulgenijucundius,
d Mentis. cum nolus venius meridianus cessat edere [ragores
Quicunqiiecupit seminarecampumliberum, ille im- pluvios. Postquam stella referens lucem fugavit no-
primis purgat fundum arbustis, rescinditque (alce B efem, rftesformosaducil equosrubentessolis. Sic tu,
WTJE.
nis sensuum , spiritibus impressa cerebro vestigia Nonminusingenuaest el mihi, Marce,guia.
relegentibuscommovetur,juxla illud Claudian. carm. 2. Liberat arva.] Arvum, inquit Fesius, dicimus
27, v. 1 : agrum nondumsatum : in agro autem nondiim saio
nasci solent filix , rubi et frutices, rfela fough-e, rfes
Omniaquaesensuvolvanturvota diurno, ronceset toulessortesde broussailles;qtise proplcrea
Peclore sopiloreddil amicaquies.
Venatordefessatorocummembrareponit, resecanda sunt.
Menstamenad silvaset sua lustraredit. i. Ul nova frugegravis Cereseat.] Ut terra sit fe-
cunda. Ceres enim terra quod, ut omnes sciunt,
Quare in somniis hominiim.nl saepeesi aliquid falsi, frugum iuventrix habeiuresl, et nuliix. Virg. i Georg.,
ita semper est aliquid vcri. In his, inquam, ssepe est v. \il:
aliquid falsi; quod ssepemens somnians exteriorihus
corporibustribuat quodillisnonconveuit.Aliniisdem PrimaCeresferro morlalesverlere terram
semper aliquid veri est, v. g. somniantera cogitare: Instituit, cumjamglandesatquearbuta sacrae
sicut ergo homo non somnial nisi ante captis ab ipso Deflcerentsilvae,et viclumDodonanegaret.
corpore speciebus, sic mens qiiR nullum peculiare utitur 5. Dulcior est apium mage labor.] II. Philosophia
bnnum appetit, nisi duce felicitatis notione, ab ortu exemplo palati, aut cujusliliet alterius gusitis
divinitus insila, non male dicitur hanc felicilalem p^ organi, ctti dulce eo magis arridet, quod amarum
somniare: quamobrem, sicut per somntimcontingit, gustaverit: ut nimirum significet, veritatem fugato
illa insila felicitatis notio alienis imaginibus Ua ob- errore fieri gratiorem. Hic autem tabor apittm est
scuratur, ut ipsa felicitas ab ipsa mente, cui est in- mel: apes enim liquentia mella slipant, auctore Vir-
siia, clarc et dislincte non percipiatur : binc falsa gilio. Non inodo dtcitur apum ; sed etiam apium:
assumptione in divitias, aut quodlibet aliud a Deo quandoquidem illud est cx hoc coutraclum : sic di-
diversum, velut in-summum bonum suumque ulti- citur Quiritium el Quiritum; loqttentiumet loquen-
nura finem, inclinata tendit. Propterca quaerenda tum.Seri labormagerfu/ctoi-modusest loqiiendi,quein
1 Qum tibi cansa notior est.] IV. Eadem Philoso- grammatici vocant pleonasmum; sic Plaulus dixit
phia moit;t sibi Initium sumendum esse a notiori- magismajoresnugasagere,
hus : in omni quippe methodo semper fu progressus 6. Si malusoraprius sapor edat.]Formn elocuiionis,
a notioribusad u inus nola: ut nimirum hac evidenli quaeGrsecisvKaWayr)vdcalur: qua propter mutuam
uolione ducamur el ad investigandum, et ad discer- partium necessitudinem, qttod rie una dici solet, id
ncndtim id quod quserilur, ab eo de quo non esi aliquando de altera quoque dicilur. S c Virgiliusdixit
quaeslio. dare classibusaustros: alius tliccre potuisset dareclas-
* sesaustris. Ea autemest intersnporemet ora necessi-
Quodvocatur Phaliscum. Est autem carmen con- ttido, ut, sicut sapor parles oris penetrans, has velull
sians ex uno genere versuuin, quorum quilibet ex
tribus dactylis et uno pyrrichio componitur. Quare parlilur, ita ea?demoris partes snporem admillentes
observari poterit quartus versus, in quo contra com- liunc dividant mndificenturab
: vel (ut cum philosophis loqtiar), si
muncm usumultima Syllahahujus noroinisCeretcon- D organa guslus escis, sic escaenb or-
trahilur, ut horum miles, seges, pedes. ganisgustus modificenturÔplimetandem postamara
mel dicilur dulcius : quemadmodum in mttsica con-
1. Sererevotetagrum.] I. Philosophia utitur exem- cordia brevem discordiam excipiensyidetur suavior:
plo agri, qui non prius potcst esse ferax, quam ex- qnod nimirum ingralo illo motu quoddmn organo
traciis virgultis cultus fucril. sensifero vulnus, quod excipiente grato
1. Ingenuum.\ lngenuut fil cx prsepositione ittet alin moiu infligatur
reparatur.
verbo geno, quo usi sunt Varro, Lucretius, pluresque 7. Gratius astra nitent, elc.] III. Pbilosophia ulitur
alii pro gigno: quare ingenuusidein videtnr esse quod exemploaeris,qnatentishiccontrariasvicesduplicisgc-
ingenitus: quemadmodiiminijreutum saepiususurpatur neris alternis suhit. Primumquidemquaienuspluviam
pro nattira cujusque rei : sicut Virg. n Georg., v. excipit tempus serenum : ubi notus, idem qtii auster,
177 : Nunc locus artorum ingeniis. Sic fontes dicun- ventus est a meridie flans, qui quod cogat nubes iu
lur ingenuisive nativi a Lucrelio 1.1. Sic homo dici- aquam abituras, idcirco imbriferossive pluvios SOHOI
lurtngenuus, ciini a primoorlu, nullo servitutis j"ugo dicitttr emittere. Atqui qund carienle pluvia ltiineu
pressus liber esl. Siiniliter crgo ager ille dici potesl irapeditum, sit minus iriquc interrnpiis vicibus ocu-
ingenuus qui nullis plantis consitus s:c Iiber est, ut los feriens, nativam oculurnm temperiem turbei; id-
ari quodlibet semen concipiendtimvideatur aptus ; circo Iumen cessantem nolum excipicns turbatais
quemadroodum a primo ortti fuisse crediderim. Sic oculorum complexionem sic rcparai, ut idem lumeu
gula, quam nulli sapores prrcoccupavcrunt, ingenuct gratiusvideaiur. Deindequaienus dics succedil nocti:
vocatur Martia'i Epigr. I. vt, ep. 11 • ubi Lurifer cst slella inatulina, quae vocaiur Venul,
7*15 AN. MANL. SEV. BOETII 724
10 Pulchra d.es roseos agil equos, A tamen bcatiiudiuis fiiieni nitiiur pervenire.' Id mi-
175 Tu quoque falsa tuens bona prius, tem (5) est bouunVquo quis adi/ro nihil ultcrius
Incipe colla jugo retrahere; desidernre queai. Qtiotiqtiidein estomnium suinmuin
Vcra dchinc animum subierint. bouorum, cunctaqtie iulra se bona coniinens : cui si
PROSA II. quid ° abfnrel, sutnmtim esse nou posset, quoniain
176
ARGUMENTUM.— Philosophia, prop-sila summi boni relinqiiercliir exliinsccus quod posset optari. Li-
notione, oslendit generalim homines cnilibel bono qucl d rgilur esse beitiludineni statum bonorum
creato unke studentes falsa assumplionedecipi. omnium congrtgatione perfeciuui. 177 * Hunc,
Tum ' dcfixo paiilulum visu, et vetut * in a au- u4idiximus, e divcrsn Irantite inortn'es omnes co-
gustninsusementissedem rccepta.sic coepit: 3 Omnis nantur adipisci. 6" Est eiiim nieniihus hoiiiiiiuin veri
mortalium cura quatn mulliplicigm studiorum labor boni naturaliter inserta cupidiias, sed ' ad falsa s
exercet,diversoquidembcalleprncedit, sedad uiiii<n deviuscrror abducil. " Quorum quidem alii siiinii.uni
INTERPRETATIO.
o Bneiii qui anteaanimo allendebasad bona ementitq, e Abessei.
incipiaslaiidcni subducereammumab eorum tyrannide, d Pate'.
tumvera bona intrabunl salleni notione metitemluam. n * Variis modis.
a Regiam. 85 f Insita.
b Dirersa qitidemvin. « Aberrans.
W7JE.
hilima est quinque errantium. inquit Cic. n de Nat. * Omnismortalium cura, Haecesl proposilin
etc.:]
deor., terraque proxima stella Veneris,qum *«<r<p6- qnam Philosophia nunc suscipit probandam, videlicet
po;Grmce, Lucifer Laiine dkitur cum aniegrediatur omnes bomines ad beatiludinem tendere sed diversa
solem, cttm autein subseqnitur, Hesperus. Yirgil. ecl. vin, quod ut exsequatur, primum proponit sumini
vin, v. 17 : Nascere, prmquediem venientage Lucifer boni notionem.
alntttm. Sol porro diei parens, poetis fingitur velii 4 Id attlem est bonnm.] Bonum generaiim voca-
quadrigis equis, quos dies, utpole solem antecedens, lur iliud qtiod beare videlur : b<nu.n quippe ut cen-
iiunc fingiiur dticere. stbeando dicitur : iindc antiqui pro bo-
H.Tu quogiie.]Qnaecum ita se habeant, cum arva selUlpianus,
noii serantur ubercs friicius allatiua, nisi prius fru- nus dixere benus; ex quo in usu remansit bene el
bellus. Sed beare videtur, pbilosophis duplicis
licibus avulsis ; cum mel p»si saporem amarum sit cst generis :quod unum dicitur res, allerura vocalur mo-
dulcius ; cum sidera cessanlibus ventis pluviisquc dus : beatitudoobjecliva,poslerius beatitudo for-
jucuudius fulgeant; cum denique dies non oriatur. malU prius iisdeni appellatur: utruinque hic delinit Philn-
iii»i fugaiis tenebris; propterea tu, o Bocli, rion nisi iC Prius sic; bonum, quo quis cdepto, nihil
deposilis prsejudiciisassequi poteris de bnno verita- sophia.
tem : sed iiaeceo libi gratior erit, quod crrorem ex- ulteritts desiderarequeal; atque bocdicil summumbo-
num; nimirum in gcnererei. Posterius vero sic : sta-
cipiat: ergo
12. Incipe colla jugo relrahere. ] Ul corporis, sic tnm bonorumomniumcongregationeperfectum: et hoc
vocat beatiludinem.Prius, nobisdicilur Deus; poste-
eliam nientis qiisedam esl captivitas : sed in boc rius, cogiialio mentis Dco coiisianicr adbserentis.
mens differl a corpore, quod corpus possit, mens Sed de his
vero non possit, inviio honiine, cujus est, quibusdain poslea.
' Httnc diverso tramite mortates. ] DeindePhiloso-
vinculis detineri: propterea non abs re Ptiitosophia
liortatur Boetium, ut incipiat cella jugo retrahere: phia probat homihes diversa via Ifinrieread beatitu-
Jugum enim illud ni niis est. dinem; quod innaiam summi boninotionem male ap-
Verum dunbus modis mens humana intellioj po- plicenl.
test vinculis detineri. Primum quidein ratione no- 6 Ett enim mentibut homihum, etc. Ut enim Deus
]
lionis, quatcnus hsec obscura est,aut confusa; deinde mentera humauam propier semelipsum condidit; sic
ratione suse votuntatis, quaienus ignoratione ducta eidem menti siatim ab ortu indidit non solum notio-
in errorem nut vitium lnbitur. Nondum agitur de p<>- nem, sed etiam voluntatem sunimi boni, quod nihil
steiiori hocviuCiilorumgenere, sed taniuin de priori. est aliud quam ipSe Deus.
Cum autem radem inens ita sit particeps cogilalionis, 7 Ad falsa deviuserror abducil. Quandiu mens hti-
baecut nequcai exui ohscura, quin clara notiune in- mana Deumet magistrum audit, ]et ducem sequitur,
duatur, propterea Philosoplua imnc ait fore ut |x land II el erroris et vitii est expers : sed vix eadem
mens Boctii, si h;cc bona faisa desinat intueri, vera; meiis divina illa lege solntaesi, cum;consors corpus,
inspiciat. imperari iinpatiens.in ipsa mente pluresexcitat per-
Tu quoquefalsatuens bonaprius, liirbaliones, quibus obscuritas primum et confusio;
Veradeltincanimumsubieriut. deinde multiplex error ejusdem menlis oritur. llle
1 DefixovUu. ] Sicut oculi huc
illucque voluti in- nutem error dicitiir dtvius: nnn soluin qnod ille sit
constantem, sic lixi consiantem mentisad aliquid at- cogilalio mentis a vera judicandi norma aberraniis :
teudentis cogilalionem signilicanl. sed etiam quod idem causa sit, curappeiiiio, judicii
1 ltt augustam serfem.JQuori enim Philosophia sitl aniecedenlis coines, asua etiara lege aberrct: binc
quaedamregina, iricirco hancdecei augusta sive regia, dicilur abduceread falsa ; falsa scilicet assumptionc:
sedes. Verum Philosophia instar pbilnsnphi sive, ull ut jam probaudiiin esi de divitiis, honoribus, polen-
loquuntur, tn concreioconsiderata elcoiporeeimente . lia, gloria et voluplatibus , prinium quiricmseorsum,
videlur constare. Quandiu autem niens corpore ab-', postea comparate spectatis.
repta, pro lnijus suasione, cogitai, landiti errat, autt 8 Quorttmquidem atii, cic. ] I. Agiiurde diviliis :
salieui crrandi periculo subest, quod piaecipltatione ; qui his inhianl, sic arguiiieiitari videntur : summuni
aul pr;cjudicio ducatur.TJuainobrem si mens plnlo- bonum cst nihilo indigere : qua; propnsilio est veris-
sophica volueritoptime cogitare, necesse est ul ipsa,, sima : sed qni divitiis alfluuiii, hi nihilo indigenl :
corpore veluli valere jusso, ad se redeai, suasque: qurc est assumptio fahissima : imo quo ditior csl
cogitaliones atlenliiis uieditcliir. homo, eo nluribus indicet.
725 DE CONSOLATIONEPHILOSOPIH4"LIB. M. 72fi
esse bonum niliilo indigcre credentcs, ut diviliis af-. /Vnumeraiur. Reliquuin vero vei potenlise causa, vel
'
fluant, (5) elaborant : alii vero bonum, quod sit dclectatiunis assuiniltir. Jam vero corporis boua "
dignissimum veneraiione, judicanles, adeplis~hono- promptum est, ut ad superiora referantur. Robur
ribus, * reverendi civibus suis esse nituutur. Sunt enim magnitudoque videntur ' pracstare valcutiam; ;
qui summum bonum in summa potentia esse consti- pulchriludo atque (15) velocilas celebritalcm; salu--
tuanl : hi vel regnare ipsi volunt, vel regnantibus britas, voluptatem. Quibus omnibus solam beatitu-
adhserere conantur. 178 ' *' quibus optimum dinera desiderari Iiquet. Nam quod quisqie prse cae—
quiddam claritas videlur; hi vel belli, vel pacis ar- terispetil, idsummum essejudicat bnnum. Scd sum-
libus gloriosum nomen propagare feslinant. * Plu- mum bonum bcatitudinem esse definivimus. Quare
rimi vero boni fructum gaudio, lsetitiaque metiun- beatum esse judicat statum, quem praecaeieris quis-
lur : hi felicissimum putant voluptate diffluere. qne desiderat. Habes igitur ante oculos t proposi-
5 Sunt
etiam, qui horum fineis, causasque alterutro lam fere (20) formam felicitatis humanse, npes, hn-
(5) b permutant: ut, qui divitias ob potentiam, vo- nores, potentiam, gloriam, voluptates. 179 ' Qu3e
luptatesque desiderant; vel qui polentiam seu ~ pequidem sola considerans Epicurus, consequenter sibi
cuniaecausa, seu proferendi nominis petunt. In his summum bonum voluptateni esse constituit; quod
igitur cseterisque (alibus bumanorum actuum, voto- B csetera omnia jucunditatem animo videanlur afferre.
rumque versatur c intentio; veluti nobilitas, favor- Sedad hominum studia revertor : quorura animus,
que popularis, quae videntur quamdam claritudinem et si h caligante memoria , tamen bonum summum
comparare; uxor ac liberi, qui (10) jucunditatis gra- (5) repeiit, sed 8 velut ebrius, domnm quo tramite
tia petuntur. Amicorum vero, quod d sanctissimum reverlatur, ignorat. ~ Num enim videntur errare bi
quidem genus est, non in forluna , sed in virtute qui nihilo indigere niluntur? Alqui non est aliud.
1NTERPRETATIO.
Honorabiles.\ e Omnibuspalet.
Ex praedictisbonis. ' Efficereut valeas.
c Summa. s Menlis.
d Bonorum. h Obscurata.
WTJE.
"
Atii bonumquodsil digmssimumveneralione,elc. obscure, sive evidenier: quori Pliilosopbia conlirmat
II. Agitur de dignitatibus sive honoribus, quibus qui exemplis primum quidem quotidianis ; deinde anli-
student sic videntur ratiocinari : suramum bonum quioribus, ~ ut Epicttri.
est veneratione dignissimum: vera proposlVio: sed C Qum quidem sola considerans Epicurtts, etc. ]
veneratione dignissimus homo nou est, nisi is ma- Epicurus, philosophus satis notus. llle in Physica
gistralu decoretur : falsa assumptio : si quidem ijise quidem docuit, corpora ex atomis et inani componi:
raagistratus non colitur, nisi fuerit cum virtute cou- in Ethica vero, summum bonum in voluptate versaii
juncius.
* Surttqui summumbonuminsumma statuit, quasi sic argumenlntus : cum nulla alia sint
potentia,etc.] bona praeter opes, honores,potentiam,gloriam et vo-
III. Agilur de potentia, quam qui appetit, sic videtur luptates, quod bonum inter haecomnia cacteris prse-
argumentari: summa poientia esl individua comes stat, illud summum censeri debet. Atquivoluptas in-
summiboni: vera propositio : sed homo non habet ter haecomnia cscteris praestat: quod haecomnianon
summam potentiam nisi reguando, aut regnantibus quaeranlur , nisi quia jucundilatem nnimo videantur
adhaerendo: lalsaassumptio : quandoquidem ipsire- afferre. Hinc horaines voluptarii dici consueverunt
gesnon sunt potentes, nisi suis imperent perlurba- Epicurei. ~
tionibus. Velut ebrius. ] Optima stmilitudo ad exponen-
* At quibui optimumquiddam claritas, etc. ] IV. dam praedictamuniuscujusque hominis bono caduco
Agitur de fama, quara qui dcsiderant, sic videntur ra- adhaerentis ratiocinationem. Sicut enim ehrius ho-
tiocinari. Summi boni est esse claruin: quod verum mo, 1* quamdam habet suaedomus ideanv, quam,
est: sed clarus homo esse nequit nisi vel belli vet antequam egressus fuissct vinum bibiturus, ab ipsa
pacis arttbus ; quod falsuni est : cuin hse artes ssc- domo acceperat; 2" bujus ideae sempcr memor do-
pius sint viiiurum materies. mum suam cseteris praeferl, etiam sepullus vino :
* Plurimi bonifructum gaudio, etc. ] V. Agitur de r, unde eamdem repetere studet; 3° vino turbanle me-
voltiptatibus, quibus qui indulgent, hi vere propo- moriam, viam solummodo, qua revertalur, ignorat;
nunt summumbonum non esse sine Iselitia : sed fal- 4° tenebris sensim crescenlibus, alienis teditms, ut
so assumunt hanc lselitiani accipi posse a rebus ca- suis, adhseret immotus: ita menshumann, 1* quam-
ducis. Sicque actuni est seorsum de bonis caducis. dam habet sui principii suique finis, nimirum Dei
* &unt etiam qui horum fineis, elc. ] VI. Agilur de ideatn, quatn, antequam abeo recessisset, corporeas
praedictisomnibus inter se comparaiis : quibus modo voluptaies hausiura, ab ipso suo Auctore acceperat;
modo paucioribus; umdo his, modo illis 2" liujiisidec nunquamomnino immemor,Auctorem
Eluribus,
omo adhaeret, prodiversa assunipiione quamfacit: suum cscieris rebus prseferendumpuiat, etiam vo-
quod ex solo orationis contextu videtur nobis notis- luptatibus corporis.indulgens : unde ad eumdem re-
simum. verti 5° corpore impedienle notionerii oflicii,
* In his humanorumactuum volorumque vertatut viam,cupit; qua ad Deum redeat, nescit; i" caligine sen-
inlentio. ] Summative quidquid est desiderii operisquti sim aucta externis caducisque rebus, tit suo princi-
humani : sicut eniin opus humanum seqnitur buma- pio suoque proinde Uni adhacret immoia: quamob-
nuin desiderium; sic desiderium humanum sequitur rem tit ehritis, sic mens huinana non errat nisiassum-
praediclammentis nssumplionemproposiiionemque: piione • prsecipiti.
siquidem non agimus extrinsecus, nisi quod intrin- Num enim videnlurerrare hi, etc. ] Philosophia
secus volumus, nec volumus, nisi quod judicavimus dcniqtie seorsuin expendit prsedictaspropositionesde
praestare; nec juriicamus uisi quod sic visum est si»e opibus, honoribus, potenlia, gloria el voluptatibus.
727 AN. MANL. SEV. BOETII 7J8
quod acque perlicere beaiiiiidinem possii, qttaiii co- A credunt esse venluram. Bonum est igitur quod lam I
piosus bonoruin omniuin status, nec alieni egens, diversis (5) e studiis honiines petunt : iu quo quanla
»cd sibi ipse sufGciens. Nmn vero labuntur » hi qui sil' nalursc vis, * facile ntonslralur , cum'licet(
quod sit optimum, id etiam leverentiac (10) cultu di- variae dissidenlesque senlentire, laihen * iu deligen-
gnissimuiii putant? minime. Neque enim vilequid- do d boni fine consenliuni.
dam, conlemneiidtimque est, quod adipisci omniuni *
181 METRUM 11.
fere mortalium laborat intentio. Au in bonis non est — Quamvisnaluralem leonum, avium,
ARGIMENTUH.
numeranda potenlia ? Quid igiiur ? Num imbecillum plantarumqueindolem expellas, hac, inslar sotis ab
ac sine viribus aesiiinanduniest, quod omnibus re- occatuad ortum remeanlis, recurril, finemprincipio
bus constat esse praestahtius ? An clariludo nihiii juncturu.
pendenda est ? Sed b (15) sequestrari nequit, quin Quanlas rerum fleclat babenas
oinne quod excellentissiiniim sil, id eliam vidcatur Natura poiens, quibus immeiisum
esse clarissimutn. Nam non esse anxiam tristemque Legibus orbem provida servet
beatiludinem, nec doloribus niolestiisquesubjectam Stringatque ligans irresoluto
quid allinet dicere, quando in minimis quoque re- S Singula nexu, placel arguto
bus id appelitur, quod habere fruique delectet ? 180 g Fidibus lenlis promere cantti.
Atqui baccsunt, quaeadipisci homiues voluut, eaque 182 Quamvis Poenipulchra leones
decausa diviiias, dignilates, regna, glorinm volupta- Vincula gestenl, manibusque datas '
lesque (lesiderant, quod per ha:c sihi sufficientiam, Captent escas, mctuantque trucciu,
revereuliam, potenliam, celebrilatem, laeiitiamque 10 Soliti verbera ferre, magistruin,
1NTERPRETATIO.
Judicando, irfesf errant. tiones rerum naiura potens vertat, el quibuslegibuiea-
~»Neqari. dem natura prospicienslutetur mundumingentem,con*
« Affectionibus. tineatqtie omninconneclensvinculoindistolubili.LiceX
* Summobono. leones Afrkani gerant caltnas tplendidat, et capianl
Voloargute canere chordis tardis, quanlat inclina- cibot porreciot manibui domini, ef limeant ipsum rfo-
WTJE.
hasque probal esse veras : ex quo conlicit bomines Cogereconsuessetrerum natura creatnx.
hic non errare nUi assumptione. Deverbo tequetlrari 2. Quibus legibut. ] Ul enim corporibus ad mo-
supra dictiim est. sicmentibus adcogitanduinsuae sunt leges,
1 Vt* nalurm. ] Nempe idem naturaliter vttitm iG venduin,
ab eo, a q"u<> res isiae habent primum ut moveantur
mentibus humanis : in qua uniisquisqtie videt com- et cogiient, Conditore con-litotae : quare ut Deusesl
' Facile quod
prehrnsum, prxdictispropositionibusasserilur. immutabilis, sic Ieges istrc lirmae sunt, dignae pro-
monslratur. ] Saltera a consequentibus, pterea, quae (anquam propria philosophicaemedita-
sive ut pliilosophi loquuntur, a posteriori.
' Licet varim distidenletque tententia. ] Praedictae tionis materifs, ab ipsa Philosophia consideren ur,
suisque auditoribus seu stricla seu etiam soluta ora-
nimirum assumpliones.
* ln deligendobonifinecontentiunl.J Propler prae- tione ad proponantur. Arguto autem hoc eanm Philoso-
phia, probandum idquod sibi proposuit, quatuor
dictam summi bnni ideauiunicuique insitam.ralione adhibet arguinentoriim genera : primum a leonibus,
cujus praedictaepropositionesfiunt: ut ssepiusdictmn secundum a volucribus, lerliura a plantis, quartum ab
est: usque adeo ut in caetcris, sic in bomine finisad ipso sole desumitur.
ortum debet recurrere.' 7. Pmni ieonet. ] I. Philosophia probatura, per-
'
Quod dicitur Pindaricum. Est autem carmen cnn- petuum esse cujuslibet rei ad suuin principium re-
slans ex uno genere versuum, quorum quilibet qua- meantis circuitum, argunienlatur a leonibus, quos
tuor pedes habet, sed tanta libertate dispositos, ul vocat Pcenotsive Africanos,quod ut populi, sic leo-
imusquisqiie nunc spondeus, nunc dactylus , nunc nes Africseferociores esse soleaut. Virg. i jEneid ,
anapaeslus,nuuc trocbseusesse pussit. v. 306 :
1. Habenas. ] tlabenae proprie dicuntur de equis, Et jamjussafacit, jionuntqueferociaPieni
quippe quos his instriinienlis ad nutumhabemus tra- Corda,voleuteDeo.
ciamusque, Quod autem equi habenis huc illucque " Seneca in Ilippol. v. Zil:
flertanlur, factum est ut habenaedicantur modo de Poeniquatiunt colla leones,
legibus, quibus res cseierse reguniur; modo de ipsis Cumuiovilainor; lugi silva gemit
rerum inclinationihus, quibus tanquam frenis, res Murmuresaevo.
ipsae flectuntur. Sic Tullius, de Amic, commokissi-
mum est, inqnit, quam laxissinw habenas habereami- Quasi dicat: quemadmodum leones feroces, vin-
et verberibus mansuefacli slatim atque
eitim, qitas vel adducas cumvetis, vel remitlas. Sic culis, escismissum,
eliam Virg. JEneid. xn, v. 498 : sanguinem oculis, prsesertim naribus.per-
ceperunt, veluti immemores suaecaptivitalis, prioris
Terribilissaevamnullodiscriminectedem vero suaeindolis memores, f: einunt, vincnla rum -
. Susciut, irarumqueomueseffuudilhabenas. punl, el ipsum dpmiiorem lacerant: sic homo su;e
2. Naturapotens. ] Natura, quod dicatur a nasci, origints memor ad sunm princtpium conalurregredi.
idem est quod principium : quare ut principium sic Sic Martial. epigram. 79, lib. n, ait, teonem ciciircm
natura uiultiplicisgeneris. Hic Deus est, a quo pri- sanguii.e ferarum gladialoniinqiic in arena amphi-
tnae rerum omnium inciinationes, ut a primo priuci- tliealii etltiso cuiuinolumpueros invasisse etmisera-
pio oriuntur. Sic Tullius n, de Nai. denr : Naiura, bitiier in cnnspectu omnium laceravisse.
inquil, esf, qua conlineat mundumomnem eumque Verberasecurisolitusleoferru magislri
tue.alur.Sic Lucret. I. i: Insertamquepati lilandusin ora manum,
Deniqueni minimasin partes cunctaresolvi Dediilicilpa<em, subilofertlate revcrsa, j
7M DE CONSOLATIONEPMLOSOPHLE LIB. III. 730
Si cruor horrida tiuxerit ora, A Nemorum gratas videril umbras ,
Residcs olim redeunt animi, Sparsas pcdibusproterit escas,
Frcmiluque gravi meminere sui, 25 Silvas tauluin rocesta requirit,
Laxant nodis colla solutis, Silvas dulci voce susurrat.
15 Primusqiie lacer dente cruenlo 184 Validis quondam viribus acta
Domitor rabidas imbuit iras. Pronum flectit virga cacumen : *
183 Qaaecan' 1a'"s garrula ramis Hanc si curvans dextra remisil,
Ales, caveseclauditur antro : 50 Recto speclat verlice coelum.
Huic ticet illita pocula melle , Cadit Hesperias Pheebus in undas ;
80 Largasque dapes riulci sludio Sed secreto tramiie rursus
Ludens hominum cura ministret, Currum solitos vertit ad ortus.
Si tamen, arcto satiens lecto,'
lNTERPREfATIO.
minum terribilem, toliti ab eodem vapulare : ti tamen ]B escas copiotas, animi causa; eadem nibilominus vo-
tanguit, verberibus praesertim fusus, imbuerit vullut lucris, si angitsla in domoconculcalsua sallans, conspexerit
eorum horrendoi, tpiritus jam pridem otiosirecurrunl, umbrat jucundat silvarum, dapes dispertat,
rt Ieonesmemoressui, nturmure ingenti, liberanl sua Irittii repetil tolum silvas, el suavi garruiuale murmu-
colla, vinculit rttptis, el ipse dominut, primut discer- ratsitvas easdem. Quiramus olim coactusfortirobore,
ptut ore crudeli, satial furoret savos eorumdem. Si demittit ad lerras verlkem curvalum, liic, sfaltrnatque
rotucrit, qumloquuxcanlare solettn summisarboribus, manus ftectenstaxavil illum, respicit cmlum cacumine
includitur cavea,vcluli carcere : qitamvishomo dili- ereclo. Sol labilur m aquas vespertinas: al iterum de-
yent illic tuopeditet eidem potum melle conditum et lorquet plaustrum ad orientemconsuelum occulla via.
WTJE. ,
Quantanec in Libycisdebuit esse jugis: 22. Arcio talient tecto. ] In leclo, inquam, non' e
Namduode tenera puerilia corporalurba tecto saiiens : alioquin nec tpartat pedibusproterere
Sanguineamrastris quaerenovabathumum, escas, nec tnmsia,nec silvasvocesusurrare, scd potius
Saevuset infelixfurialidenle peremit : deseruisse escas , laein, et silvis adesse diceretur.
Marlianonviditmajusarena nefas. Nimitum cavea cscteraque corporn, quibus ales in-
12. Resides olim redeunt animi. ] Illa scilicet cor- clusa circitmdatur, sic mutani vias, quibus animi
puscula, quaesunl pars sanguinis subtilior, quseque sive spiritus diffunrii solent, ut hi spirilus otiosi vi-
cerebrum ingressa nervos hinc exortos suheunt, ut deantur. Al ubirecens aut color, autsonus, autodor
venttts organa musica : baec quippe corpuscula pro- umbrosi nemoris ad cerebrum usque diffususaut ra<
pter quamdamsimililiidinem,quain habentcum vcnto rum densavit, ant relaxavit densum , ttinc mutatis
ejusque motu , animi vocanlur et spiritus. Virgil. l C meatibus vcrtuntur cursus animorum , ila ut his ei
Georg., v. 415 : alaearisaltanduin , et pedes ad prolerendas eseas, et
Haudequidemcredo,quiasit divinitusillis fames ad siisurrandas silvas comiiioveantur. Ovid. I.
Ingenium,aul reruni fato prudetiliamajor: II de Ponto, eleg, i :
Verumubilempesiaset ccelimobtlisbumor
Mutaverevias: et Juppiter humidusauslris Cumbene sint ciaussecaveaPandionenatae,
Densat,erant quaerara modo;el quaedensa,relaxat, Nitituriu silvasquaequeredire suas.
et
Venunlurspeuiesanimorum, peclora motus
Nuncalios,alits dumoubilaventusagebat, 27. Validis viribut aciavirga. ] III. Philosophia
fnncipiuni : hincille avium concentusin agris,
Et laetaepecudes,et ovantesgutture corvi. praedicti.ni ob linem arguinentatiir a planlis, quibus
inest vis illa, quam philosophi elasticamvoCant, verttt
Similiter ergo illi spiritus in leonibuscicuribus pro- deressort; quseque in hoc versaiur, quod corpus
pter vincuia , escas et verbera a solito ilinere ita de- compressum tensumve ultro cilroque qua minus re-
llectuntiir, ut oliosi et quasi resides videantur. At sisiiiur, facla liberlate resiliat. Ilaecvirlus occurril
novo sanguinis fusi seu colore, seu odore, seu ulro- noii solum in quibiisd m melallis, verum etiain iu
que visehartenus obslructse aperiuntur : unde lti spi- pluribus planlis : quare si viiga hiijus generis recio
ritus, qua data porta rucntesliler a natura sibi prae- speclans verlke cmlum, ad lerram majnri dextra vir-
scriplum lenent, leonemqueinsolito quidem, sed non luie curvetur, eadem , facta redeundi facultaic , ad
minus naturali motu commovent: hinc leoues fre- cceliimrecurrit.
iniint, rumpunt vincula, cl ipsum domiiorem lace- 31. Cadit hetperias Phmbus in undas, etc. ] IV.
rant; ita ut hic dicaturillnriim tras imbuere : Sicut " Philosophia banc ob causain argtimeuiaiur a sole,
Virgil. ailvu JCneid.. v. 541 : quem poetse fabnlanlur occidentcmsese in undas ae-
Promissidea factapotens,ubi sanguinebellum quoreas condere, ut pulvere cseterisque sordibus,
Imbuitet primaecommisilfunera pugnae. quas per diem conlraxerit, purgatus, mane purior
17. Qua canit ... ales. ] II. Philosophia propter oriatur. Hesperiaeunriaesive vespertinsedictintur ab
praediclum fiuem argumentatur a volucribus, qu.e Hespero, sive stelln, iiuacpriina post occasum solis
caveis inclusse, quamvis ibi summa bominum cura nobis apparet. Phoabus vero, sol dicitur a Grseco
nutriantur, omni quo possunl modo silvas requirunt. foiBo;, tplendidut, ut saepiusdiximtis.
Ales ergo hic, ut pote quse ab alis vocatur, esl avis 32. Secrelo tramilc. ] Via quippe, qua sol ab oc-
alis utens; quippe qusead allissima usque loca ascen- casu ari ortuin remeat, ignota est, ominbus quidem
dere solita, difficiliuscaeterismores alienos induit. homiiiibus, quos sibi cx adverso sianies antipodas
18. Cavemclauditur antro. ] Cavea generatim est caeleri homiiies babenl : quod sol his el illis homini-
quilibet locus cavatus obscurusque, hic autem cavem bus siniul non appareat, sed prcesertimpoetis, qui et
sunt carceres, quibus aves prsesertim includere so- occideniem solem iu aquas praecipilare, et orienleni
lemus, vulgo rfes cages : voluit vero Philosopbia ra- ab iisdem aqnis consmgere inentiuntur.
mit altit, in quihus ales garrire solet, opponere catiea: 33. Currum tolitot verlit ad ortus. ] Nam sol ab
antmm, quo ales inciiiditiir, ut magis denotaret, iisrieui j><>eiis veln fingitiircurrti,cujussin» axis, rotar,
quantum hic ahtis stalus a naturali dislcl. equi. Ovid. liMelam.. v. 63 :
185 Repctunt proprios quseqttcrecursns, A pervenire? Si enim vel pecunia, vel honores, caetera-
35 Redituque suo singula gaudent. que tale quid afferunt, cui nihil bonorum abesse vi-
Nec manet ulli tradilns ordu, deatur, nos quoque (5) faleamiir fieii aliquos horum
Nisi quod fini junxerit orltim, arieptione felices. Quod si neque id valent efficere
Siabiemqtie sui fecerit orbem. quod promilttint, bonisque pluribus c.trcnt, nonne
186 PROSA III. d liquirio falsa in eis beatiludinis species
deprehen-
ARGUMENTUM. — Philosoplita,quod hactenus generatim diiur? " Priinura
igitur te ipsum, qui pauloante divi-
probavit. id deincepsspeciatimprobatura de divitiis, liis
dignilaiibus,reqiio, gloria et voluptatibus, tam so- affluebas, inlerrogo. 9 tntcr illas ahutidantissimas
Ittta quam slriclu oratione, de htt scilket, veram opes numquamnc animum luum coucepia ex qua-
vroposilionem,at falstm atsumptionemfieri, incipit libet (10) injuria confudit anxietas? Atqui, inquam,
adivitiis, quas demonslralnon esse summumbonnm, tam libero me fuisse
propter anxietatem,timorem,calerasqueperlurbatio- e animo , quin aliquid seinper
nes quibuscomilantur. angcret, reminisci nequeo. Nonne quia vcl aberat,
"a ~b
Vos quoque o terrena animalia, tenui ticet qtiod abesse non velles; vel aderat, quod adesse no-
~
lmagine, vesirnm tamen principium~ c somniatis, luisses?lta est, inquam. Illius igitur praesentiam,
* verumque illum beatitudinis finem, licet minime bujus absentiam desiderabas. Conliteor, inquam.
perspicaci, qualicunque tamen cogitationeprospicitis, Eget vero, inquit,eo qnod quisque (15) desideral.
eoque vos, et ~ad verumbonum naturalis ducit inten- Eget, inquam. Qui vero egel aliquo, num est usque-
tio,187 et 7 al) eodem mulliplex error abducii. Con- quaque sibi ipse siifficiens? Minime, inquam. Tu
liidera namque an perea quibussehominesadepturos ilaque banc insufficientiam pleniis, inquit, opibus
beaiiludincm pntant, ad destinatum finem valeant sustinebas? Quid ni" inqtiam. Opes igitur nihilo in-
INTERPRETATIO.
Omnia requirunt regressus suos, et cuncta delectanlur b Obscura quamviscogitqlione.
recursu tuO. Ordo unkuique reiprmscriptusnonserva- c Cogitatis.
lur, nisi hmc conjunxeritsuiim finem cum suo princi- d Evidenter.
pioet feceritcircutumsui constanlem. e Cruciaret.
* Homines.
WTJE.
Ardua primavia est, et qua vixmanerecentes quae quod sit in nobis et littjus proxime conscii su-
Entunlur equi; meriioest altissimaciclo... merito vocatur
Ullimapronavia est, el eget moderaminecerlo. iC mus,
6 Ad verumbonumcogitaiio.
naturatis ducit inlenlio.] Qtiod
Tunceliam quaeme suhjeclisexcipil niidis. enim mens nostra divinitus informetur prsedictaspe-
Ne ferar in praecepsTethyssolet ipsa vereri.
in qua quaedamaitributa naturaliier videt com-
34. Repetuntproprios qumque recursus, elc.] Sin- cie, prebenrii, propterea eadem nnstra inens judicanrio
gula conantur ad etim , unde digressa snnt, statum veras naturaliter format de siiniino bono propositio-
recurrere.hocqiiestaiu recuperato veluti gainient: sic ncs, quas propler ncccssiiudinein, quse est inter
bestise piiores raores, plantae priores situs, sol ipse judicium appelituinque boni, nuturatU intentio se-
priorem locum appetere et qiiantum in se est repe- quilur.
tere videmr. Horatius Epist. 1. i, ep. 10 : ' Ab eodemmulliplexerror abducii.]Nimirumdum
Naluramexpellasfurca, lamenusque recurret. eadem mens prsedictis proposiiionibus convicta,
prsejudiciis iia deflectitur, ut fatsis assumptionibus
38. Stabilemquesui (ecerit crbem.] Ut unus sit cu- judicium intentioncmque habeat de co cui ante capt.i:
juslibet rei in suum principium remeantis circuitus. summi boni proprieiates non conveniiint : sicttt de
Sic Ecclesiastse l : Oritur sol et occidil, et ad locum unoquoque seorsum probanduin est, videlicet de di-
tuum revertilur : ibiqnerenascensgyrat per meridiem, vitiis, dignitalibus, regno, gloria et vuluptalibus;
et fleclitur ad aquilonem. Luslrans universain circuitu ac primo quidem de divitiis.
pergiltpir.tw, et in circnlossuos revertilur. Omniaflu- 8 Primum tc ipsum qui paulo ante diviliisafftuebat,
mina inlrant in mare, el mare non redundat, ail locum, interrogo.] Boetius quippe, priusquam apud Theoderi-
unde exeunt, flumina reverlunlur, ul iterum flttant. cinn male audiret, dili^simus fuit : unde expertus
Atque ex his omnibos Philosopbia concludendum n novit, quomodo homo afficiatnr erga amissas, amit-
relinquit homines a Deo lanquam a principio onos, " tendas et prasentes quoque divitias, potestque pro-
queindam sui nrbem facturos, instar caeterorum, ad pterea interroganti Philosophise respondere, divites
Deuin lanquam ad suum finera recurrere. nec anxietale animi, nec metu, nec pluribus aliis
'
Terrena aniinalia. ] Hominesrebus lerrenis ad- affeclibus vacare.
dicli. ' Imer illas, elc.] I. Ergo argumenialur Philoso-
* Tenui imagine. ] Specie sve idea ingenila, quse phia ab anxietate animi. Anxietas quasi anctielat a
corporis consorlis impressionibits ohscuratur.
* Vesfmm principium supino ancluni; hoc autem ah ango, qnod est con-
somniaiis.] Deum obscure, slringo. Quamobrem anxietas hic idem quod animi
instar somniantiuni, percipitis, sicut jam explicui- angor : sed angor, icste Ttillio, est aegtitndo pre-
mus. meus : ita ul animus, insiar partium corporis cnm-
* Verumque/inem.]Ulbomninstar cseterarumrerum pressi, videatur confundi propler aliquam injuriam :
stabilemsui facial orbem, necesse eslut qtioil fuit illi unde sic argmnentaii videiur pbilnsnphia. Ubi est
principiuni, idein sit linis cogilnndi : quamobrem si animi anxietas, ibi feticitas non est : anxietns eniin
lioino, obscure saltem, siium agnoscat principium, illa , ul pote animi aegritudo,est felicilati coniraria.
idem liomn, obscure paiiier, suum fincin cognoscat Atqui in riivitibus semper quaedamest animi anxie-
necesse est. las : quodhis velabsit, quod ahesse non vellenl,
* Licet minimeperspcaci,
qualicunquelamen cogi- vcl adsit quod adesse nollcnt: sicut Boetiusexpertus
falione.JPrsedicta scilketobscuiaquespcciesive idea, faletur. Iusufftcienitavox Lalina non videtur,
73'. DE CONSOLATIONEPHILOSOPHljE LIB. III. 734
digentem, sufflcientemquesibi facere nequeunt, et A sorum membra non senliunt? sed adest, inquies,
boc erat quod promillere videbanlur. 188 Alqui opulentis, quo famem satient;~ quo silim frigusquo
1 hocquoquemaximeconsiderandum puto, quod nihil depellant. Sed (15) hoc nmrio consolari
quidem di-
haheat suapie naiura pecunia, ut his, a quibus pos- vitiis inriigeiitiapotest, auferri penitus non potest.
sidetur, invitis nequeat auferri. Fateor, inquain. Nam si hsec c hiaiis semper, atque aliquid posccns,
Quidnifateare.cumeam quotidie valcnlioraliquis eri- opibus non expletur, maneat necesse est, quae possit
piat iuvito? Unde enim a forenses querimonise, nist expleri.Taceoquod * naiiirseiiiiuimuin,qiiodavaritiae
quod (5) vel vi.velfraude a nolentibus pecuniserepe- nihil satis est. 189 Quare si opes nec submovere iu-
tuntur ereptse?lia est, inquam. Egebit igitur, inquii, digenliam possunt, et ipssestiam faciunt, * quid esl
extrinsecus, petito praesidio.quosuampecuniamquis- qund eas sufficientiam praeslare credalis?
que tueatur. Quis, inquam, neget ? Atqui non egeret 190 METRUM' III. --,
eo, nisi possiderzt pccuniam, quam posset amittere. ABGUMENTUM.—Copiapecunim, gemmarumetagrorum,
Dubitari, inquam, nequil. In conlrarium igilur re- inquit Philosophia, liomines nec supeistiles curit
lapsa res est: nam quse sufflcientes(lO) b sibi facere eximit, nec defunctot solaiur.
putabanlur opes, alieno potius praesidio faciuntindi- Quamvis fluente dives auri gurgite
gentes. * Quis autem modus est, quo pellatur diviliis B Non expleiuras cogai avarus opes,
indigentia?Num enim divites esurire nequeunt? num Oneretque baccis colla Rubri littoris,
sitire non possunt? num frigus bibernum pecunio- 191 Ruraque centeno scindat opima bove,
INTERPRETATIO.
» Litet. diviiias non satiaturas ipsum; eliamsi idcm gravel
b Hormnibut. suiim ciillumunionibusmans llubri; etiamsicolalagrot
e Indigentia. pingues bobusinnunieris; hacdivitia ul mordacesan-
Eliamsidivesauri flumine mananle aviduscongreget
WTJE.
1 Hoc quoque max'me considerandum puto.] II. est: utduplex csse possit legitima illius significatio.
Eademphilosophiaargumenlalur a tiiuore, cujus di- Priinum enim recte inlelligilur divesauri: sicul apud
vites iinnquanisunt expenes, hac fere ralione. Ubi- Virgilium dicitur dives pecoris, et apudHoratiuni, re-
cnnque est timor, ibi non est felicitas quod timere rum inultartiin dives. Deiude non male iniclligitur
sit malutn ; felicitas aulem omne maluin expellat. At- fluente auri gurgile, cogitalo quodam auriflumine,
qui in divilibussemper est tiinor; sallem ne ipsi a qiiemadmoduiii Paclolus ei Tagus dicuntur auro
poten.ioribusspolienlur inviti : cum pecunia vet vi vel Q tluere: gurges enim a sono sic dictus, significatpro-
fraude invitodominoquotidieeripiatur,ul [orensesque- fundiorcm quemdam locum, in quem aqua , aliusve
rimorimprobant, et ipse Boelius cxpertus est: quare similis liquor affluens volvendomurmurat.Sicsupre-
tantum abest, ut divitise satisfacere possint, ul ma fauciiini extremitas vocari solet gurgulio: unde
aHeno~ poliusprasidio faciant indigentes. qui alidotnini natus iielluaiinnibus indulget, hic gur-
Quis attlem modtts, eic.] III. Philosophia argu- ges et voragopairimonii diciiur ipsi Tullio. Sic etiain
meniatur a pluribus aliis alfeclibus, quos npes impe- innre el flumen apud pneias noraine gurgilis signili-
dire iiequeuiil.imosaepiusexciiani, augeutque : quod cattir. Virgil. i jEtieid., v. 122:
potest sic contrahi. Uhi est fames, sitis, frigus, cse- Apparent rari nautesin gurgitevasto.
teracqueejusmodi affecii>nesitienti incnmuioriae, ibi
2. Avarus.] Avarus quasi avidus aeris, ex quo an-
non est felicitas : qund bonum his malis conlrariuni non sntiatur opibus: qttod
absit. Alqui in divitibus, nnn secus ac iu pauperibus, tiquitus pecunia fiebat, facat; inexpertus vero
cst fames, silis, frigus, et cactera expertus pracsentes
huju-morii, qtise abseules magni ducat. parvi
quamvisopibus possint differri, opibus tamen om- 3. Oneretquebaccis colla.] II. Agitur de gemmis :
nino auferri non possunt. e-l minulus rotundusque arboris
' Consolari. ] Verbum hoc sacpiusactionem si- bacca eniin primum sunt olivae,ut baccaedistinguan-
in- frucius, cujusmodi
guilical: sed in contrariam eii.nn partem dictum tur a pomis, qu:emajores suntarborum fructus. Virg.
veniesapud optimos auct res. Asinius in cpsi.Cic, eclog. 10, v. 27:
Consolabarob ea qumtimui. Sanguineisebulibaccisminioquerubenlem.
k Natura minimum, avaritia nikil satis.] Natura
hic corpns e t, avartia esl mens appetens: corpori D Deinde bacca est gemnia rotunda, sive unio, sic vo-
autem miiiimutpsufficere polesl: sicut minimuscibns ovata cata quod instar baccse arboreaerotunda aul saltem
, lignrae sit uniiismodi: propterea enim cepa
famem, minimus potus silim ; ininniius calor fiigus Gallisvocalur
at meuti inhil satis esi: ogiion. Horalius Epod. od. 8 :
eipelleie potest: appetenti
naui, ut ail Juvenalis, Necsit maritaquaerotundioribus
Onustabaccisambulet.
Crescilamornummi,quanlumipsapecuniacrescit.
Quiit esl, quod eas , etc.] Quare, o hnmines, M.ire aulem Rubrum, quodGrtrcis dicilnr 'EpiBpaivj,
arbitraiiiiui divitias insiar sunnni boni vobis pnsse ejnsniodi uniones inagniiudine, ligura el colore pra>-
stilficere: vere quidem proponitis, illud esse sum- stautis>iiiiosferre asserunt inter altos Plinius I. i\,
uiiim bonmn quod suflicere potest: seri faisu assu- cap. 35, etTibullus I. iv, carm. 2:
initis divilias posse sufficere. Quascunqneniger Rubrode liltore couchas
* Carmen cnnsians ex duplit i genere versuum ProximusEoiscolligitlndusaquis.
aliernoruni, qiinrum prior lambicus senis pedibus, 4. Ruraque centeno.] III. Agiturde agris, qtiorum
(I >niiiianietainen iambo, constat: posierior est pen- exiraia tura quantitas, tum etiam qualitas exprimitur :
lanieler elcgiactts. quanlilasquidera centeno nuraero buura quibus ngii
1. Flu iitedivesaurigurgite.] I. Agittirdepecunia. colanlur: centuin eniui apud auctuies numerus ma-
ilic auiem prinius versus tanta industria composilus gnus esl. Horal. 1.u Carm., ud. 16 :
735
hominibus * ttndeCutul-
6 Nec cura mordax deseril superstitem, A nequissimis (5) contigisse:
lus 1934 licetd in curuli Nonium sedentein.strumani
Defunciumque leves non comitantur opes.
192 PBOSA IV. lanien appetlat. Videsne qnnntum malis dedccus
ARGUMENTUM. — Honor digritlalesconsequens, inqnit adjiciant dignitates? Alqui minus eorum palebit
Philosophia, sic ab opinionevulgi pendel, ut necubi- indignitas, si nullis honoribus inclarescant. Tu quo-
que nec semper magistratibusexh.beatur: unde falsa tta- que num tandem tol periculis adduci potuisii, ut
pariter astumplione credideris , summtim, qttod * cumDecoraio gerere(5)magistratum puinres, cum
fur./ifer cognoscis et amas , bonumin dignilalibut
vertari. in eo menlein nequissimi e scurrae, delatorisque re-
'
Sed dignitates a bonorabilem, reverendnmque, 6piceres? Non euini possumus ob honores reverentia
cui provenerint, reddunt. ' Num vis ea magisirati- dignos judicare, quos ipsis honorihus judicamus in-
bus k ut utentium mentibus virtutes inserant, vitia diguos. At siquem Sapicnlia praeditum videres, num
•*
depellant? Atqui non fugare, sed illustrare potins posses eum vel reverentia, vel ea , qua praedituscst,
nequiliara solent, quo fit, ut indignemur eas saepe sapieniia, non dignum putare? Minime. Inest (10)
JNTERPRETATIO.
* Non cerle.
gunt viventem, sic inconttantes non comilantur nwr- <"MagUtralum.
tutim.
Objicit Boetitis. B • SannionU, qui videlicetomnibutmodisristtm mo-
* Reponit Philosophia. vere nitilur.
WTJE.
Te greges centumSiculsque circuro quistrumam non cognomenNonii putat, sedconvicium.
Mugiuntvaccae. Ll.iideSitzmanus hic: Notanda, ait, hoc loco «VITTO-
Qualitas vero agris opimit. pna-ianostri Boetii, in eo quod strumam non cognomen
Nonii Et Bernartius hie quoque: videamus,
5. Nec cura mordax, etc.] Quamvis, inquit Philo- inquit, putat. ne guttulam hauserit e (lumine lelhes vir nia-
sophia, dives abtindet el
pecunia, gemmis agris opi- xiimts. Idem puiat Murmelius. At Boetius, pnce lan-
mis, non propterea felix erit: nam vel supersies torum virorum, accusandus uon est hic aut ignorau-
vitam aget, vel vita defunctus morietur. Si vivat, tiaeaul erroris: qttamvis enim strunm cognnroenfuerit
anxiferis cruciabitur ctiris, sive ad conservandas ve- Nonii, Nonius lamcn a Cattillo inslar conviciistruma
teres, sive ad comparandas novas opes. Si vero mo- vocari potuit. Scilicet quod cognomen ab aliquo sive
riatur, quidquid ex suis opibus sperare poterat con- corporis sive mentis vitio desumitur, illud potest vel-
solationis, illud ipsum non comitabilur: opes enim, uti convicium proponi, iis praeserlim qiiibns primo
ut potecaducae vit;e famulanles, hac receriente rece- impositum: ut ei qui primura dicius est Servius a
dunt, iransitnrse ad hscredem, quem similibus curis C servo, un esclave; Spurius a spurio, «n bdiard; Brutus
ila afficient. ut si te langat illius amor, opesnovum a bruto, un slupide, cognomen tanquam convicium
tibi esse debeant doloris argumenium : lalso igiiur objici polest. Imo id cognominis nunquam reperias
assumes eam, quani naturaliler cognoscis appetisqtie apud veteres Romauos cum nomine eorum in quos
elicitatem, in diviiiis reperiri. Videamus digni- invehuniur conjunCtum, nisi convicii causa. Sic
tates.
1 Dignitates honorabilemreverendumque reddunf.] Murrucinus, quo cngnomine donatur Asinius Asinii
Pollionis frater, judice praedictoScatigcro, ut convi-
Id quiticm o!jicii BoeliusPhilosophise: sed hsec repo- cium eidem Asinio Objicilur a Catullo Carm. 12:
nil, has dignitales nou tam ratione sui, quam opi-
nione vutgi honorabilem reverendumqne magislralum Marrucine,Asinimanusinistra
Nonbelle uteris in joco atque vino.
reddere; ex quo lit, ut nec ubique n<c semper raagi- Sic
straius honore afflciantur. Superbus, cognomen Tarquinii, ut convicium ipsi
' Num vis ea magistratibus, etc.] I. Philosophia Tarquinio propnnilur a Propertio 1. m, eleg. 10:
reponit dignitates ratione sui non reddere' honinem Quidnunc Tarquiniifractasjuvat essc secures,
bonorabilem et rcverendum. Cum enim honor et Nominequem similivita superba notat?
reveieniia sit iutrinsecus quidem cogitatio, exlrinse- Atqui struma cognomen esl Nonii, ct quidem ipsi
cus vero nota optima meriti alieni, idcirco honor et primo datum, quod cognomen ex vitio corporis, stru-
reverenlia iia comitantur viriulem, ut quidquid ra- jnis videlicet, Gallice des icrouelles, desumitur. Adde
tione sui hominem reddit honnrabilemelreverendum, quod ad Strumas, hujus cognominis originera,eo
illud si virtus ipsa non sit, virlutem mentibusinserere " poiius alluriere visus est Catnllus, quod Nonio prse-
debeal adeoqde vitia depellere. Atqtii digniiales sive tori in prsediclocarnjiineCalullus conjungat Valinium
magisiralus non ita se hab.nl: quandoquiriem t /u- consiilem , qui, quod strumis laboraret, ab ejus ini-
ttrare potius nequitiam solenl quam fugare, quo /~fuf mico Ciceroue ssepius ttrumm nut sirumosi tttmorU
indignemur eas smpenequissimis contigitse: sicut Ca- nomine denoialur. Pro Sestio : Medentur civitati, qui
tullus Nonium, etipse Boelius Decoratum scgre lulit extecant peslemaliquamtanquamslrumam: iu Valin.,
inagislratum
~ gerere. strumm denique ebore improbodemigrarunt; et alibi:
Unde Calullus.] Poeta noiissimus, qui, <|iioriin Tumidum habemusotalorem. Hsecde Nonio.
versibus ita fueril mordax, ut ne Caesari quidem pe- " Cum Decorato. ] Decoratus hic cst ille ad quem
percerit, non dubitavit Nonium magislratum, sive, ut Theorieiicus apud Cassiodorum Var. I. v,ep. 31,
nunc dicitur, tn curuli sedenlem, ejusdeni cognomini scribit, ut compellat quosdam pecuniam solvere po-
alliiriens, convicio consectari. Carrn. 53: siulatam, si revera eos fone consiiterit debitores:
Ouidest, Catulle,quid morarisemori? quod adjulor magislro officiorumjudicanli adesset:
Sellt in curulislruinaNoniusseriet: et propterea , soliio oflicii nomine, ibidem vocatut
Per consulatumpejeral Valinius. devotus, devoliolua; quod non obstat qttin vere nuiif
Quidest, Calulle,quid morarisemori? dicaiur nequissimusscurra ct detalor (Scurra quident
* Licef tn curuli Nonium sedentem,strumam tamen quod potenles secutus, dicleriis sibi victumautalitu
appellat.] Plures hic putant Bociiiun ignorasse »tru- commodum aucuparetiir. Jiivenal,
mniii e-se cognomenluin Nonii: Boetiusaltucinaliir , Mimumagit ille,
iiiquit Josephus Scatiger ad prx-dicios vcrsus Catulli, Crbani qualemfacunriusscurraCatulli.
737 DE CONSOLATIONE PHlLOSOPIHjf" LIB. III. 758
en:m dignitas propria virluli, quain protinus in eos ,\ eas esse (15) non testiinanl. Sed hoc apud exleras
qtiibusftieriladjtincl.i, transfundit. 194 'Quod quia nationes: inter eos vero, apud quos ortac stint, nura
*
"populares facere nequeunt honores, liquel eos pro- perpetuo perdurant «? 195 Atqui h praeiura, ma-
priam dignitatis pulchritudinem non habcre. In quo gna olim potestas," nunc inane nomen est, et Senato-
illtid est animadvertendum magis: nam si eo abjec- rii censns gravis sarcina. " Si quis quondam i po-
tior esl, quo magis a pluribus quisque contemnitur, puli curassel annonam, magnus habebatur, nunc ea
cum b rcverendos facere nequeat, quos pluribus os- prsefectiira quid abjectius? Utenim pauto ante dixi-
tentat (5),' despectiores polius improbos c dignitas mns, quod nihil habet proprii decoris, opinione
facit. Veriini uon d impune: reddunt namque im- (5) ulentium nunc spletidorem accipit, nunc amiltil.
probi pnrem dignitatibus vicem, quas sua contagione Si igitur reverendos faccre nequeunt dignitales, si
cnmmaculant. * Atque ut agnoscas veram illam reve- uliro improborum conlagione sordescunt, si mula-
rentiatn perhas timbratilesriignitales non posse con- lione lemporum splendere desinnnt, si gentium acsii-
lingere; si quis multiplici consulalu functus in bar- mntinne vilescunt, quid est quod in se expetendas
baras naliones fortc deveneril, venerandumne (10) pulchritudinis babeant, nedum atiis prsestent ?
barbaris honor faciet e' Alqui si hoc naluralemunus ' IV.
dignilalihus foret, ab '
officio suo, quoqtiogeutium, B 196METRUM
nullo modo cessarent: sicut ignis ubique lerrarum, AncuMENTUK. —Philotophia exemplo misrri Neronit
nunquam lamen calere dcsistit. Sed <|Uoniamid cis dignitates conferentit, conftfmat dignitalei nemu
non pnpria vis, sed hominum fallax aduectil opinio, nem poste beare.
vanescunl illico, cum ad eos venerint, qui dignitatcs Quamvis se Tyrio superbns ostro,
INTERPRETATIO.
a Exhibitia populo. s Minime vcro.
b Dignitas. h' Dignitat pralorit.
c Eariem. Ollll».
d Stne pcena. i Prwfeclus annonm.
e Non sane. Etiamsi Nero se adornarei, insignis purpura Tyria,
' Ubique. gemmisquecandidis,idem nihilominusimpcrator/uxui
WTJE.
detator vero, quod alios calumniatus occulte accu- * Prmlura magna olim pofslat.nuncinane nom«n.
saret), ejusmodi enim homines puniri jussit Domi- Q Prnelores Honiani, ut docent jurisperiii, ab initio ,
tianus. Princeps, inquiebat hic imperator apud Sue- jure iriagistrntus edjcta tanluni proponebani, de qui-
tonium, qui delatoresnon catligal, irritat. Prnpterea bus rebus, et quoinodo jus dicttiri essent: progressti
Uoetinsconvictusmagistratum non efficere meliores, autem temporis, non obnitente populo, hoc simnl
adduci, cliam perkuits, non poluit, utcum illo Deco- iisiirparunt, ut ediccndo etiam jus constittiercni :
rato magistratumgererei. sed landem suis snmptibus circenses et scenicos
1 Quod qttia popularet facere nequeunl
honoret.] duntaxat lurios exhibehant: unde inane nomen el
II. Eadem Phitosophia innuit, honnrem dignilatum gravit sarcina tunc erat illa prsetoris dignilas. Simi-
nbopinione vulgi pendere: unde nunc vocatur popu- liter * Si quis populi curassel annonam,ctc.JPrsefecttii
laris sive a populo exhibitus. Scijjcet honor et reve-
rentia, ' t jam monuimus, nihil estaliud quain intrin- annonaetantus oliin erat apud Rotnanos, ut Angnsttis
secus quidem cogilatio; extrinsecus vero nota opiima ipse accept im a populo annonac praefecturnm, quo-
meriti alieni: unde sive illa cogiiatio, sive liaecnota ad vixit, lenuerit, aui cerie paulo anie' mortem suh-
ita honornnlis est, ut honoratum nequeat reddere stituerit sihi C. Turrianum, qui inler primos in
honorabilemet reverendum: solius virtutis est hono- verba Tiberii juravit, quasi inter praccipuos mngi-
rattim rcddere honornbilein: unde stria virlns est stratus: sed Bnetii teinporibns prsefectus annona:
propriadignilalispulchritudo. nullam nisi in pistores urbis negotiaioresque suari<>s
' Detpectioresimprobosdignitas(acit.]Contemplns censuram ei nnimndversionemhabebat: ut colligimr
eniin, ut pote honori conlrarius, intrinsectis quidem ex lormula hu.us pracfecturaequam refcrt Cassiodo-
est cogitatio, exirinsecus vern noia pessima meriti rusl. vi Variar., form. 18.
alieni: qnare cum improbus eo vitiosior videatur quo D Falluntur ergo sua nssumplionequi summum ho.
subliiniori diguiiate affectiis cst, sicut dictum est numptilant vetsari in dignilatibus sive magistraiihus,
prns. 6, u bb. : propterea dignilas improbos facit * Carmcn constans ex
dtiplici geuere versuum al»
3 Afque despeclioresque.
abjectiores
uf agnoscas, elc ] III. Inquil Philosnphia, lernorum, quorum prior Phaleucius quinque perics
si dignitales raiione sui potius qna.n vulgi opinione habet, nempe sponileuin, daciylum et trcs troclueos:
Archilocltiusduos dactylos totidemqne tro-
hotuinem redderent hoiiorabilem et veuerantlum , posierior
sicut ignis semperelubique terrarum calet, sic quicun- chseos.
que itignitaiibus aTficercntur, hi semper et ubique 1. Tyrio superbusostro.] Ostrum ab oslreo,dicitur.
essent honorahiles.Sed resnnn iia sehabet: primum Ostreumaiiiem, Grsccisomatov, generatim illud omna
enim qui digniiatibus aflicinritiir, hi non sunt ubique aniroalis genus significat qitnd testa inclusum lalei.
honoraoiles: nam st qttis mutliplki consulalufunclus At inter istn conchylia itnuiii csl, inquit Plinius , ex
in l arbaras nationesforte deveneril, non propierea his cujus concba incisa colligitur succus tingendis vesii-
videbilur honorahilis: sed iissolnm qui qiiodam pr;c- btis expetitus; et huc proprie dicitur ostrttm. Ilinc
judici» con-ulattini honore dignutn existimant. ostrumaccipilur non solum pro concha, sed etiam pn>
Dcinde qtti digniiatibtis decoraniur, hi non semper colore purpureo, qui ex conchse istitis sanie conlici-
virientiir Imnorabiles: si quiilem npud easdem gcmes lur, imo pro vestihns . quae hoccolcrc imbiiiiniur.
qii.i; uno tcmpore magni, hae alio parvi pendtinitir Tyrus aule:ii nrbs Phqpii.ici.eejiisniodi concliyl i pi-
ri'gnilates: nam scatucclcberrima fuil: quare osiriini diciltir Tyrium
Comeret ct niveis lapillis, A nec tecura, potentiam,quam nalurali nolioneductut
naturaliter appetis, prmtlaretion possunt.
197 Invististamen omnibus vigebat 1 An vero regna reguraque familiariias ' efficere
LuxuriseNero ssevientis. valent? Quidni «, quando eorum felicitas
dabat verendis potentem "
5 Sed quondam improbus perpeluo perdural. Atqui plcua est exemplorum
Palribus indecorescurules. vetuslas b; plena etiam praesenssetas c, <iui regcs
Quis illos igitur putet beatos, felicitatem calamitate mutaverini. 0 prscclara po-
Quos miseri tribuunt, bonores?
tentia, quaene (5) ad conservationemquidem sui sa-
198 PROSA V. tis[ellicax invenilur! 199 Quod si haec regnorum
ARGUHENTUM. — Regna,inquit Pkilotopliia, regumqne 'potesiasbeatiludinis d auctorest,nonne siqua parte
familiaritat. ut voie atimnec vervetua. nec immema. defueril. felicitaient minuat. miseriam imoorUl? Sed
INTERPRETATIO.
a Dicet aliqnis.
[urentis, vivebat odiosuscunctis. At idem imperaior b Inquit Philosophia.
tceleratus oliin tribuebal]fatce* infamet tenatoribus
tenerandis. Quisergo credat, dignitatesillas quas ho- c Enrutn hoiiiinura.
mines infelicesdant, afferre felicitatem? d Cansa.
WTJE.
aburbe, el Phceniceuma provincia. Est porro pur- Jj Has autem senatorum digniiates Nero iis qui magis
pura alia rubra, alia violacea. Virgil. Georg. n , v. placerent, patribus coi.lerehal, causauis qiiemquuiu
500 : priucipum non scisse quid sibi liceret: sed hse rii-
Utgemmabitat et Sarranodormialostro. gnitates ncquissimiimperatoris arbitrio potiusi|uaiu
Etiu Georg., v. 17: meritis delataeipsis iiiagistratibuserant indecores.
Illivictorego etTyrio conspectusin osiro. 7 et 8. Quis putet beatot, quot mUeri Iribuunl,
honores? ] Beatura nunc dicilur quori beatitudiucni
Et JEnetA.i, v. 643: afferre poiest: queniaduioduni rus el arvu beattt ab
Artelaborataevestesostroquesuperbo. lloralio; commodabeala a Catullo; terra beala ab
2. Comeret1 Comereornare est, generatim quidem Ovidio; et opet beatma Slalo vocaniur, Atqui lales
corpus; specialim vero capillos : dicitur enim a lat non si;nl mngislratus, quos Philosophia niinc appel-
Grsecoxoerjxiiv unde comtus,ornatus, et coma, capilli honores; prascrtim si hot miteri tribuaitt: causn
siudio exculli. Id autem inerilo dicitur de Nerone, enun noii dal, nisi quod ipsa aliqua ralione in secon-
quippe qui, ut ail Su^tonius, circa culiumItabitumque tineat:naturaliterfallilur ergo quisquis temerarin nssuinpiione,
adeo pudendus,ulcomamsemperin gradus formatam, quam sibi prupnnil amatque suiuuii boni
peregrinationeAchaicaeliatn pone verticemsubmiserit: proprieiaiem, hanc magisiratibus sive dtgnitatibus
ac plerumquesynlhesinamindulus, ligatocirca cotlum attribuit. Videamusulruui in>liusjudkelur rie regiio'.'
tuaario prodierit in pubitcum tine cinctu, et discal- 1 An regna regumque
familiaritas.] Imer omnei
cealus. imperii forraas praestantissima et potentissima ea
2. /Vivets/apt//is.] H"C esl, gemmit pretiotittimis. ,Q est quse principams sive regnumappcilatur: quan-
Si cnim, ut de eo loquitur Sueiunius, nuilamvestem doquideni caeterseplurium, bacctinitisduntaxat esl :
bis induit; si piscatns est rete aurato purpura cocco- et vis collecia seipsa dispersa major est: quare si
que (unibus nexs; si nunqutimcarrttcis minus mille quse . naturaliier cognoscilur apjietilurqne summi
fecisseiter tradttur, soleis mularum argmleis; si di- boni poleniia cuiquam hominum imperio merito at-
vitiarum et pecunimfructumnon aitum putabat, quam trihui possil, maxime regno atque iis qui regni ali-
profusionem; cerie credibite cst, ipsum oneraiuui quatentts sunt participes. Sed ncque regno nequa
fuisse gemmit et margarilit quarum, auclore eoriein regni participib>s id conveuit: ijuia nullatenus
Suetonio, per omnesrftessingulaquotidiemillia populo * Efftcerepolentem
valent.] Eo scilicel raodo, quo
spargebat. naturali summi boni noliune et judicamus et appeii-
3. 1nvisustamen omnibust'i<je'>nl.]Iri pmct non mus potentiam: hsec enim potestas et perpetu i, et
solum ex maledictis conviciisqtie, qu;e dmn viveret, immensa, et secura esse debet: perpeluaquidem,
palienlius tulit, scd eiiam <x eo quod mnrs illius ne aliquando fatiscensinfirinilatemuleiur : imtnensa,
tantum gauriiutn publice prsebuit, ut plebs pileata ne flnibus circumscripta majoribus vincatur, aut
tola urbe discurreret. sequalibus; secura denique, ne quibus
i. Luxurim Nero tmvientis.]Summa fuit Neronis impediatur praeest, mutaiis vicibus, meluat sube.-se.Atqui neqite
luxuria, ul jam diximus ; sed non minor ejuscrude- reguo neqiie regtii participibusid convenit: ut scor-
litas: nam parnciriia et csedesa Claudio exorsusest. suiu probandum est.
Brilannicum non iiiinus aemulationevocis , qu;e illi * Plena esl exemplorum vetuslas,
jucunriiorsuppetebat,<|uam inetu, nequandoque apud plena prmsens
1.
hominum gratiani paterna memoria praevaleret, ve- lD mlas.] Regnumperpetuum non esse et antiquion-
neno aggressus est: matrem, aiuiiaiii, uxores , et bus et recentioribus denionstratur exemplis. Anti-
conjunciissiiiiosuccidit. quioribusquidem : nam Diomedesrex Thraciae,dmu
5 et 6. Dabat patribuscurules.] Ciirulis erat sella equos suos humana carne aleret in Tyriila oppido
eburnea cselataque,currui, quo praestantioresmagi- iruculentus, ab Hercule equis ipsis ad devorauduni
stralus in ctiriam vehi solebant, imposila, supraquam objectus esl. Agis Lacedaemoniorumrex, qui cum
iidem magistraliisconsidcreni. Hinc efcurcurule,sella Atheniensibus cruentissima bella gessit, a suis tan-
curutis, et curulis, substantivesaqie, iilnunc, niajo- dein civibusin carcere necatus est. Perses Macedo-
rem senaloris dignilatem signilicaut. Horatius episl. ntiin rex ab iEmitio victus Komamqueduclus periit
I. i, ep. 6 : in carcere. CroesusLydorom rex a Cyro in servitu-
tem redactus esl, elc. Recenlioribus vcro qu;e ni-
Cuilibethic fascesdabit: eripielquecurule, iniruni circa leinpora Boelii comigerunt. Alaricus
Cuivolet, imporlunusebur, frater, paler, aride. Tolosensium rex a Francis: Syagrius Romanoruin
Ovid. I. lvdePont., el. 9: rex a Clodovaeo: aliique ab aliis occisi suui. Sic ui-
Signaquoquein sellanossemformatacuruli mirum, iuquil Vallinushic, moriales agi sinit Deus,
Ct loiumNuinidajsculptilerieutisoptis. et moribusprincipumpopulorumqueoffensusurbesaf-
Lucanus I. III. fligit, provinciatpessumdal,regna evenit.
Praetoradest vacnaeque lococesserecundcs. ' Potesias beatitudinisauctor.] Id est, causa. S;c
741 DE CONSOLATIO.NE PHILOSOPHIJELIB. III. 7i2
1 quamvis late huinana » tendantur imperia, plures A ret, ipse plus memit, qui ut potens esse videatur, iu
necesse esl gcntes relinqui, quibus regum qnisque servieniium inanu situm csl? 200 Nam ' quid ego
non imperet. Qua vero parte beatos (5) faetens dcsi- de regum familiaribusdisseramcum regna ipsa tantae
nit poieslas, hac impotentia subintrat, quae iniseros imbecillitatis plena demonstrem ? quos quidem regia
facit: hoc igiiur modo majorem regibus inesse ne- potesias ssepe incolumis, sape atitem lapsa prosler-
"
cesse est miserise portionem. * Expertus sorlis suae nit ? Nero Senecam familiarera, prscceploremque
b suuui ad ~
periculorum tyrannus , regni mclus pendentis su- eligendse mortis coegit arbilrium. Papi-
pra verticem •=gladii terrore simulavit. Quseest igi- niaiiinn (5) diu inter aulicos polentem, militum gl -
tur hsec potestas, quse sollicitudinum morsus expel- diis Antoninus objecit. Aiqui uterque polentiae su:i;
lere, quae formidiiiu-n (10) aculeos vitnre iiequil? renuniiare voluerunt, d quorum Seneca opcs etiam
Alqui vellent ipsi vixissc secnri, sed nequetint : de- suas tradere Neroni, seque in otium conferre cnna-
liincde potestale glorianlur. An tu potenteui censes, tus est. 201 Sed dum ruiluros * moles e ipsa tra-
quem videas velle, quod non possit efficere? Poteu- hit, neuter, quod voluit, effecit. Quacest igilur isia
tem ccnses, qui satellile lalus ambit; qui quos ter- polentia quam perliraescunt habenies, quam, nec,
INIERPRETATIO.
* Proferanlur d Inter quos aulicos.
b DionysiusSicilim rex. * Diviiiarum et poiestatis.
e Danujclisex ejus assentolorum numero.
NOTiE.
Plautus dixil auctorem habere rem : quaravis Servius ;B tum, ctti trmper aliquis terror impendeal? Id respi-
malit dicere auctrkem. Ilanc conlrover.siamvidemr ciens lloraiius I. in Carm., od. 1, canit:
dirimere Valerius Probus : Auctor, inquit, si stt fra- Districtusensiscui super impia
clum a tierfcoaugeo,auclrix (acit: si non venitaverbo, Cervicepenriet,non Siculaedapes
ted significatprincipem,quaidnomennon venil a verbo. Dulcemelaborabiintsaporem,
eliam femininogenere auctor facil: skut Virgilius ex Nonavitinicitharaque canlus
Somnumreducent.
persona Junonis. Auclor ego audendi princeps: non Falsa igiinr illa assumptio, qua judicas summtnn
qumaugeat, nam auctrix dkeret. Scilicct triplex est bonum versari
senleniia de nrigine luijus vncis, auctor. Alii putant familiariias. in regno. Sed felicior non esl regiim
hanc oriri a Grseco aixb;, ul autor iriein sit qu d^ ' Qttid de regum familiaribu*disseram,
avzovpyo; : alii ab inusilalo supino verbi aveo; ut ab etc.] Re-
auluni dicatur aulor; sicut acautum, cautor, ei a fau- gum lamiliares majorem habere non possunl pntcsta-
tum, fauior : quomodo aulor is erit qui avet ac cupit tem adenque feliciialem quam ii quorum familiares
aliquiri fieri sive a se sive ab alio : alii denique arbi- snni, rcges, quorum tamcn, ut prubavimus, potestas
traiitnr nriri ab augendo: ita ul primum auctor dictus (G inlii ina esi. Imo nnillo ininoiem hahent : vel enim
fueril ille qui rein ah alio cceptam promoveret, regia potestas incolumis .perseveraf, vel labilur, si
deiude ille etiam qui inciperet ac suaderet : cui volvit. labaiur, hxe regum familiares sua serum rmiia in-
ultimae senlenti e favcnl antiquiores inscriptio- Si vero slet, eadem praedictosfamiliares sa-pe
Testis tesiis Papiniantis : nam
nes, in qn.bus non aulor, sed auclor scribitur. * Nero SenecamSeneca,
prosternit.
Quidquidsit : potestas regia non potesl esse beatitu- uius, Senecam fatniliarem.] Nero, inquit Suclo-
dinis auctor sive eflicax : quoniaui hsec certis conti- praceptoretltad necemiompulit: qtiam-
netur finibus: nam vissmpecommealitmpelenlibonisquecedenli persancie
1 Quamvislate, etc.] II. Regnum hominis immen- jurasset, suspectum se frustra, perilurumquepoliut,
nociturumei. Postquamenim intus ex centurio-
suro nnn est, quod, quaniv s rex vel maximtis inullis quam n.bus, ait Tacitus. ttecessiiaiemuttimamSeneca denun-
genlibus imperet, pluribus tamen non imperat : tiassei: nequeatitid inquil superessepost matrem fra-
quarc si felit itatcm imperio inetiaris, plus in hnc tremqueinterfeclos,quam ul educatoris prmceptorisque
regc miserix inest, qnain felicitalis. necem adjkeret, post qua Seneca et uxor ejus eodem
* Expertussortis sua.] III. Regnum hominis secu- iclu brachia ferro exsolvunt: Scneca , quoni,m senile
rum non esse saiis evincit noliisima Diouysii Ty- corpus el purvoviclu lenuaiuni, lenta effugia sanyuini
ranni historia : Nam, inquil Cirero v Tusc, cum prmbebal,crttrum quoqueet poplitum renas abrumpit.
' Papinianum Anloninns.] 1'apinianus
quidam exejtts assentaioribus,Damocles,commemora- legmn iia
ref in sermonecopiasejus, opes, majeslalem, domina- perittis, ut omnes ante pariier et pnsl se Komanns
tus, rerum abttndanliam,magniftcenliamadium regia- jurisconsiiltos superasse dicatur. Hic prnelerqiiam
rum, negaretqueunquant beatioremquemquamfuisse: 'D quod Scaevolae,cujtis riiscipiilus fuerai, in advoca-
Visneigitur, inquit, Dnmocte,quoriam Itticle vita rfe- tione fisci successit, Severn imperatori pcr secuiulam
leclal, ipte eamdemdegusiure, et forlunam experiri uxorem aflinis, et eidcm adco familiaris et amicns,
meam? Cum te itle cupere dixisset, collocari jussit ut Severus moriens liuicsuos filios coinniendaveril.
hominem tn aureo lecto, stralo pulcherrimo iexlili Al Anioninus cognoinineCnracalla, qui posl Severiun
tlragulo, magniftcUoperibus piclo : abarosqtiecotti- tenuit imperiutn Romanum, occiso Getn fratre, pr;e-
plttres ornavit argenlo auroqite cmlato. Tum ad men- dictn Pnpiniano mnndavisse fertur, ut in senalu et
tam eximiaformapueros delectosjussit consUtereeos- apud populum facinus ddueret : Papinianus renuit ,
qtte ad nutum illius inluentes diligenter minUtrare. causatus parricidium facilius fieri, quain velari, aliud-
Aderanl unquenta, coronm: ittcendebantur odores: que esse parricidii genus, accusare innocentem ncci-
mensa conqtiisiiissiniisepulis exslruebantttr. Fortuna- simi : quod Anlnniiiiitu Papiniano infeslum adeo ir-
tttssibi Damocletvidebalur. /n hoc medio apparatu rilavit, liunc ut ille a militibus occirii imperaverit :
(ulyentem gtadiume lacunari sela equina apnentum gladione an securi, cujus pocun gravior ignominio-
demiitijusti, ut impenderetitlius beaticervicibus.Ita- siorque ceiisctur, peractum faiinns, incerium. Non
qtte nec pulchrot itlos adminislratores aspiciebat, nec dicitur hic interlectus, sed tanliim ab Antoninoobje-
plenumurtis argeittum, nec manum porrigebal in men- clut militum gladis.
tam : jnm ipsm deflurbunicorjrnw: denique exoravit ' Motes.] lloc est inge.nsciun divitiarum lum po-
lyrannum , ut abire licer l, quodjam beilusnollet esse. lestaiis sarcinn, qu;c ruenies sua ruina Senecam et
SatUnevidetur declttrasseDiomjsiustiiltil esseei bea- Papinianum prostraverunt.
*
743 AN. MANL. SEt. BOETII 74*
eum habere velis, lulus sis, et cum dcponere cupias, A Qui se volet esse potentem,
vitare non possis ? ' An praesidio sunl amici *, quos Animos domel ille feroces,
non vlrtus, sed fortuna conciliat? (5) Sed quem feli- Nec victa libidine colla
citas amicum fecit b, inforlunium faciet inimicum. Foeriissubmiltat babenis.
* Quse vero pestis efficacior ad nocendum, quam fa- 8 203 Eieniin licet Indica longe
miliarls inimicus ? Tellus tua jura tremiscat,
Et serviat ultima Thule;
*
202 METRUM V. Tamen atras pellere curas,
ARGUMENTUM.— Domitor mundi, inqtiit Philosophia, Miserasquefugare querelas
niti tuu dominetur perturbationibut, potent non ett. 10 Non posse, polentia non est.
INTERPRETATIO.
11Nomine tenus. dissila metuat tttam ditionem, el Thule ultima imperii
b Tibi* Rotnani insula pareat tibi; nihitominutnon erit po-
Quicunque cupil haberi potent, hic tubigat suos tem, quandiu non poteris removerelibidinem (unestam
spirims contumacet, neque tubjkiat se voluplati tupt et repellere querimoniasmiterat.
ratum imperiit lurpibus. Nam quamvis India procul
WTJE.
* An prmsidiotunt amici, etc.] Amicorum duplex B corpore, libidine, sive mala roluntate victis : libidn
genus liic noiatur, pro duplici niniiruin modo, quo quippe generatim esl mala voluntas, quasi niens
alius et aliena sestimari amarique possunt, amicus malo libitu a recla via deflectens labatur. Omne,
scilicet virtulis, et amicus fortunae. Prior csetera quod male libet, libido esl, inquit S. August. lib. IV
bona floccifaciens solaro virlulem alierius sestimat et Hypogn.
amat : undc hic aequo semper animo est erga ami- 5. Indka leilus.] India ab Indo flumine sic dicta.
cuin virtute praeriiimn.Posterior virlutem parvi du- Est autem vasla lerrarum rcgio Asiam ad orlum ter -
cens cseiera quse vulgo habentur bona sestitnat et minans : quamobrem hic accipitur pro ortu.
amat: quamobrem liic inconstanlis instar fortunse
est volubilis : adeo ut quem \elicitas amicttm fecil, 6. Tua jura tremiseat.] Jus, sicut docet Stnctitis,
eidem infortunium faciat inimicum: eoque raagis uo- prima sua signilicatione signat olera aul pultem :
ceai. sed quia in conviviis pares unicuique partes dabai»
* Qum pettit efficaciorad nocendum.] Quori enim tur, ideo jut translatum ad signilicandumquod cui-
famitiaris sit, hinc novil modum, quo tibi nocere que suum est : ex quo socielas hominum instituta ad
possit, inde vero tu non cogitas, quomodo ejusdem reddendum unicuique quod suum cst, jus forense di-
insidias vilare possis. Usque adeofalsa cst assumptio, citur : ita ul horoo dicalur vocari in jut. Quoniam
qua putas, regnum regumquc familiarilatem habere Q vero principes praeseitim a Deo constituii suni, ui
rationem summi boni. populi suum quique haberent, propterea principum
* Quod dicilur Parthenicum. Carmen est constans litudinem votiinlas et edictum appellatur jut et ad bujus simi-
alise leges jura dicuntur : binc jura hie
cx uno genere versuum, quorum quilibet triineter cujuslibet potentis jussa sunt.
ante tertium pedem anapsestum, quem sequitur syl- 7. Serviat ultimu Thule.] Thule insula terrarum,
laba supersles, primum et secundum pedem babet
quas Roraanioliin noverini, ultima, et maxime sep-
spondeum vel anapsestum iudiscriminatini. tentrionalis versus occidentem : unde hic nolatoeca
1 Qui se volet este potenlem.]Priecipua sui parte, suin. Vulgo dicitur Itlandia. De hac regione loquitur
nimirum mente, haberi poteniem. Virgil. l Georg., v. 29.
2 Animot domet ille ferocet.] Animus prinia signi-
ficaiione venius est, non secus ac Grsecavox avtao;, AnDeusimmensive.niasmaris, ac tua nautre
unde videtur oriri. Quare qnemadmodum veiims, Numina solacolant,libi sefvial ultimaThule.
quatenns hic a tempestate differt, nihil aliud e-t
quam lenuis aquse vapor huc illucque, qna minus re- 8. Atras pellerecuras.] Curaatra nunc vocalur prae-
sistiiur, discurrens; ita animus prima significatioue dicta libido. Estquidem libido cura, quod mens libi-
nihil est aliud quam stibtilior sanguinis vapor e cere- dine praeserlim saUciauratur; unde Virg. tv jEneid.,
)>ro per nervos, qua daia porta, egressurus. Sic vers. 1 :
Virg. i Georg., v. 420:
Vertunturspecies animorum,et pectora motus j) Alregina gravijam duriumsaucia cura,
Nunc alios, aliosdum uubila ventusagebat, Vulnusalit venis, et csecocaipitur igni.
Concipiunt.
At eadem lihido est cura atra stve darannsa : nam
El Georg. iv, v. 86 : apud amiquos candor boni, nigror inali «minis est :
Himolusanimornmatquc hseccertaminatauta tinrie iCthiopis occursus infortiinimn credebatur
Pulverisexiguijactu compressaquiescent. poricudere: binc melancholia, quae pltiribus malis
effectimis infamis est, alrabilis appellaiur: prsedicta
Sic etiam nunc polentia dicitur versari in animis autem libidonon soltiin corpori, sed etiam menti est
dnmandis: quod nimiriim mens nostra nihil possit damnosa.
in nostriim Corptts, nisi ope spirituura illorum : at
quod iidem spiritus iter tritum faclo agmine subire cuntur 9. Miserasquefugare querelas.] Querclae nunc di-
conlelidenies, instar ferarum dillicilius regi et veluli miseraeet a causa et ab eBectu, quod a misc-
maiisuefieri possint, idcirco nunc dicuntur feroces, riis orlac producant novas miserias.
ita ut ipsorum moderamen majtts stt foiiitudinis et 10. Nonposse potenlia non esf.J Mensenim ex eo
polentise argiimentum. solnm polens esl, quod sui domina perturhationibus
3 Nec victfltibidinecolla.] Simililttdo de->umpiaex moderetur : qimd nisi praestent regcs rcgumque fa-
capiivis, qui colla catenis vinctasnlent gererc: qti.im- miliares, falso assumum se esse feliecs. Sequitur
obrem colla liic inlelliguntur et dc menle cl do gloria.
745 DE CONSOLATIONEPHILOSQPHLE LIB. III. 746
204 PROSA •• A deatur J inglorius. Inler hsec vero e popularem gra-
ARGCHENTUM. — Philotophia addit, nec faltam, nec ne commemoratione quidem dignam puto, quse
veram gtoriam, propriis alienisve meritis (undaiam, liaui,
habendam essesummumbonvm. nec judicio provcnit, nec unquarn lirma perdurat.
"
1 Gloria vero ~ quam fallax ssepe, quam turpis Jam vero (10) quam sit inane, quam 5 futile nobi-
cst! Unde non injuria tragicus "• exclaraat ~>: "a Iitatis nomcn, quis non videat? quaos si ad claritu-
dinein refertur, aliena est. Videtur namque esse no-
Sora, 5o?«, pvpioto-iSn ("poTwv,oOSsvyeycotrt, piorov
de meritis veniens laus parenium.
uyxoto-a;p.tyav. Plures enim magnum saepe nomen bilitas,siquaedam
falsis vulgiopinionibus abslulerunt, quo quid lurpius Quod claritudinem praedicatiofacit, illi sint clari
Nam falso necesse est, qui prsedicantur. Quare splendidum te,
excogitari potest? (5) qui praedicanlur,
suis ipsi necesse est laudibus erubescant. 205 si tuam non habes, aliena claritudo non efficit. (15)
' Quaesi eliam meritis conquisitae sint, quid tamen Quod si quid est in nobilitate bonutti, id esse arbi-
bonum suum tror solum, ut imposita nobilibus necessiludo videa-
sapientis adjecerint conscientise, qui
non populari rumore, sed conscientise veritate me- lur, ne a majorttm virtuie degcnerent.
*
titur? * Quod si lioc ipsum propagasse nomen, put- 206 METRLM* VI.
chrum videtur; consequcns esi, ut foedumnon ex- B ARGUMELNTUM. — Quicunquevirlutemcolit, inqitit Plii-
tendisse judiceiur. (5) Sed cum, uti paulo ante disse- losophia, is Dei nobilissimipareniis proles non di-
rtii, plures gentes esse necesse sit, ad quas unius gener, revera nobllisest.
fama hominis nequeat pervenire, fit, ut quem tu Omne hominum genus in lerris
aesiimas gloriosum, pro maxima parte lerraruni vi- Simili surgit ab ortu :
INTERPRETATIO.
Euripides in Andromacha. e Vulgi.
~>0 gloria , gloria, fecisti millibus mortalium nul- ' Leve.
lius meriti magnamvitam. 8 Nobilitas.
« Vulgi. r/tiiverstim genus humanum m lerris oritut av eo-
A Inhonoratus. dem principio : nam unus est parens reruin oinnium
WTJE.
"
Gloria.] Gloria esl honos cum laude pervagalus non magni lieri a populis, eidem sapienti esse ma-
alienorum meritorum. Primum qtiidem gloria est lum : qtiare cum ex dictis longc ptureS sint homines,
hunos : videlicctjuriiciiim sigiiificattiuide excellentia a quibus ille sapiens ignorattir, quam a quibus co-
allerius : Summaeiitmet perfecta gloriu, inquit Tul- gnoscatur lauriahilis hoiiorabilisque, idem sapiens
lius II Offic, constalex tribus his, si diligil multitudo, f, plus hnbebit mali quam suinini boni.
si fidem habet, si cumadiniratione quadam honore nos * Fuiile nobilitatis nomen.J III. Agitur de
gloria
ignos putat: quainohreni metro 1, v. 7, primi libri, vera meritis alicnis, nempe genere fundata ; quae
diximus honoremesse genusglorise : videsis. .
Deinde vulgo dicitur nobiiitas; quaeque nunc delinilur qum-
enriein gloiia esl honos ciim laude conjuncttis : nam dam de meritis venienslaus parentum; sed hsec inane
gloria, iuquitCic. itt Tttsc, est consenltenslaushono- et futile nomen est, nisi quortim snnguinem partici-
rum incorruptavoxbenejudicantium de evcellentevir- pas, horum iniileris virtutetn. Jtivenal. sat. 8,
lule. Atque iu hoc gloria riiffertab honore simpliciter v. 19 :
dicto, qui non est seniper cum ista laude conjunctus. Totalicetveteres exornentundiquecerae
Poslremo honor ille qui dicitur gloria, debet esse Atria, no&ilitassolaest alqueUnica,viitus.
cum laude pervagatus ita ut etiam ad oplimatcs per- Paulus, vel Cossus,vel Drususmoribusesto :
venerit : in quo glnria differt a faina, qua: vulgi so- Hosante effiîesmajoruinponetuorum:
lius esse poiest. Hinc gloria alin est falsa, quae est Praecedantipsasilli te consirievirgaS:
Prima mihiilebesanimibona: sauclushaberi
disseuianea, alia vera, quae consentanea cst meritis Juslitiabquelenaxfactis mereris '.
sive propriis sive exiernis ejus, qui praedicalur. Al- ' Carmcn constans ex riictisque
qui neque falsa ueque vera gloria, sive lisecpropriis dtiplici genere versuum al-
sive exiernis uiis meritis fundettir, raiioueiu habet ternorum, quorum pfior Alcmanicushabet tres pe-
suinmi boni : sicut seoisinn probaudum est. des versus hemici cum ultima syllnba superstile, ita
' Qutim faltax swpe.] I. Agitur de gloria falsa : tamen ut non fiat ex meris spoiitleis: posteiior Phe-
haec autein, quod merilis su disseulanea, lautum recraiiushabel eliam tres pedes, neinpespoiideum vet
abest ut habcat raihmem sumiiii honi. ut potius sil JJ anapaestum,daclylum et .sponrieum.
error adeoquemaluin : unde non injuria poela tragi- l.Omnehominum genus.] Homo non est corporeus
cus, scilicei Euripides ab Archelao Macerioniunrege solum, ut bestia, neque solum incurporeus, ut bonus
suinmo in honote hibilus in Audrotnacha cecinit: malnsve geuius; scd ariinirabilts quacriain est auimi
""a5o"~a,S6~i«,eic.,hoc est, o gloria, gloria, fecisli,miUi- corporisque conjunctoruin composiiio, quac in lerris
bus mortaliumnullius meriti, magnam vilam. surgil, ulii cuni corpore instar ciijusriainbospitii pa-
* Qua si eliam meritis.] II. Agitur de rato mens divinilus infusa jtingi ur, et qiiiilcui siniili
glori.i vera ab orlu : cunt idem sil principiuni noit soluni inenlis
merilis propriis fundata, qu;e idcirco non habet raet
tionem sumini boni, quod h:cc, ut pote exlra eum corporis istius, verurlietiam iniitme utriu^que con-
qui honoratiir, nihil boniadjiciat menti siveconscien- junctionis. ttlem, inquam, est principiuin corporis et
tisc sapienlis ; qui lamen, ulpote peritus siiaanientis, mentisillud hominis, videlicet Deus : cimi eniin lain ba>c,
nihil sibi esse bonuin exislirant, nisi quod in sua quam res sit; cumque res noii pnssit nisi a Deu
mente fuerit, et cujus eadem inens sit conscia. creari; propterea idem Deus mentis corporisque ho-
* Quod si minis principium sit, necesse est. Al Dcus etiani est
propagasse nomen, pulchrum videtur.] principium iiiulua: inentis corpotisque illius conjun-
At demus, quod lamen non est, inquit Philosophia,' ctionis : quod neque corpus in mentem, ne<|tiemens
ipsi etiam sapienti videri bunuin, et extrinsecus in corpus, nisi Deo dante, agai. Atque baecomnia
laudari et intrinsecus magni fieri a poptilis, necesse speciatim nunc dicet
eritsecundum legem contrariorum, nou laudari et tim dixerit omnia essePhilosophia, a Deo.
poslquam gencrit-
PlTROL. LXIH. tk
A». «ANL. SEV. BOEIH 1M
3*7
Uiuis enfm rerum pater est, ,A. 208 Mortales igitur cuncttB
Unuscuncla ministrat. Edit uobile germen.
5 207 "le (ied't Pbcebo radios, Quid genus, et proavos strepitis?
Dedit et cornua lunse. Si primordia vestra,
Itle homines etiara terris 15 Aucloremque Deum spectes,
Dedit, et sidera ccelo. Nullus degener exstat,
Hic clausit membris animos Ni vitiis pejora fovens
10 Celsa sede petitos. Propriumdeserat ortum.
INTERPRETATIO.
Deiis. unus gubernatomnia. Hic dedit splendoremsoli, ginem majoresquevestros morlales ?si consideretis\e-
et Ittnm vultum crescentisdecresceniisque.Hic quoque strum principium ef vesiruni condiloremDeum, nema
dedit liomines terris, et asira cozlo. Hic inclusil corpo- ante degenerat, quam peccandorecedai a Oeo suo prin-
ribus humanis mentes ortas ex loco subtimi. Nobile cipio.
ergo semen emittit omnes homines. Quare jactalis ori-
NOTiE.
i
3. Unus rerum paler est.] I. Generatim omnia ita B 9. Htc clausit memvrisanimos.] III. Idem homo a
sunt a Deo, ut Deussit omnium pater : pater quippe Deo tanquam a patre oritur etiam ratione mentis,
idem est quod causa non soltim producens, sed etiam qtiippequse, cutn hujus nulla sit, nisi exterior cau-
conservans : Deus vero est omnium causa producens sa, judicio philosophorum creatur ; solius autem Dei
et eonservans. Hinc Deus vocatur Pafer a Christia- est creare : hinc Philosophia niinc dicit animos celsa
nis, Judneis,et ipsis etiam elhnicis : Christiani enim sedepetitos. Neque vero corpus et mens humana a
orando dicunt, Pater noster qui es in cmlis, Matth. vi. Deo solum creantur, sed a Deoveluti a causa gene-
Jud;eis dicitur Deuteron. xxxu : Nunquid non ipse rali mutuo conjungunlur : quscrenti enim cur mens
esl Pater luus, qui possedit le, et fecit et creavit le. De- humana aliquando et aliquandiu cum corpore hu-
nique llorntius ait: Genits humanm pater utque esse cu- mano conjungatur, nulla alia generalis afferri potest
stos .*ct Virg., Pater ipse colendi Itaud [acilem causa, nisi voluntas Dei, qui omnia qumcunquevoluit,
viam voluil. fecil in cceloet in lerra, psal. cxm. Hinc Deus, judi-
5. Itle dedit Phmbo radtos.^Sol poetis vocatur cio philosophise, clausit membris animos. Laclantius,
Phoebusa specie et nitore : <pot6o;enim ad/ecftuut» I. i Div. lustit.,. cap. 21 : Corpusculum koc, inqnit,
est splendidus, lucidus, purus. Soli autem Deus dedit quo induti sttmus, hominisreceptaculumest. Nam ipse
radios : quamvis enim a corporibus obviis sot videa- homo neque tangi , neque aspici, neque comprehendi
tur habere, quod hoc vel illo modo luceat, idem ta- potest, quia tatel inlra hoc quod videtur. Claudian. I. I
men a solo Deo habet, quod luceat. Scilicet duo ob- de Raptu Proserp., v. 55, inducit Lachesim sic
servari possunt in mundo effectorum genera : gene- loquentem :
ralia quaedam; alia, ut barbare loqtiuntur philosopbi, n
particuiaria : priorum generalis, posleriorum vero 0 maximenoctis
peculiaris causa quserenda est. Sic qusereuti cur me Arbiter, umbrarumquepotens, cui nostralaborant
toquente auditor moveatur, non generalis, sed pecu- Stamina; qui finetncunctiset seminaprtebes,
liaris causa alferenda, ut quod aer a meo ore ad il- Nascendiquevicesalterna morterependis;
lius aures conlinuatus meis nulmonibus, liugua, den- Quivilaraleihumqueregis : namqtiiriquidubiqu
Gignitmateries, bocte donantecrealur,
tibus, et labris sic moveatur, ul eodemaures audi- Debeturquetibi, cerlisque amliagihusa>vi
toris commoveantur. At quserenti cur commoto au- Rursuscorporeosanimaemittuntur in artus.
ditoris cerebro cogitatiunes in ejusdem auditoris
mente excitentur: non peculiatis, sed generalis causa 11. Mortales cunclos edit nobile germen.] Qund
responderi debet. Similiter qusereuti cur iris mille sit et praeeuntiseiTectum,et subeuntis causa
trahal varios adverso sole colores, causa peculiaris, germen
cadens respondetur ; sed quserenti cur corporis, idcirco video duplicem esse hujus textus
nempe pluvia Prima est Theodori Siizm.ani, qui
sol radios miitai, causa generalis., nirairum Deus op- interpretationem.
arbilratus germen hoc signiQcaresobolem, ait nobile
time redditur. Sis Deus esse nppositionem, ut significetur Deus, de
G.Dedit et cornua lunm.]Luna, quod hsecsit corpus germenquo in superioribus versibus agitur, edere cunctos
opacum, lumen a sole acceplum ita remitlit, ut modo mortales, qui morlales sunt nobile germen, quod po->
crescens, modo decrescens, modo silens, modo plena test confirmari ex eo quod germen quasi
videatur : sive ut ait Plinius, modo curvata in cor- dicatur id quod ex semine gen fur. Altera est genimen,
nua, modo mqua porlionedivisa, modo sinuata in or- qui putantes germen hic significare priiicipiiuii aliorum,
di-
bem, maculosa eademque subito prmnitens immensa vn cunt esse synloxim, qiiain grammatici dicunl nonu-
orbe pleno ac repenle nulla. Virg. nt JEn., v. 645 : nafitii el verbi, ut significetur nobilis origo morta-
Tertia jam lunasse cornualumine complent. lium : quod poiest onlirmari eliam ex eo quod ger-
Verum quod corpus illud opacum lumen sic reminat, nien quasi gerimen dicatur quod sobolem gerit : sed
hoc ut pote effectiim generale Deo lauquam causae quidquid sit de utraque hac nominis liujus interpre-
generali acceptum referri debet. tatione, posterior sententia nobis videiur rectius et
: Deo 7. llte homineslerris dedit.] II. Speciatim homo a concludi ex dictis, et statui pro principio stalim d".
tanquam a patre oritur, primum quidem ratione cendorum. Quasi dixerit Philosoplna : Cum hoinines
corporis, quod ex terra formatum in terris cotlpca- omnes cura ratione corporis mentisque, tutn etiam
vit Deus (Genes.i: Formavil DominusDeus hominem ratione mutuae harum partium conjunctionis a Deo
de limo terrm), non secus ac sidera ex coeloformata orianlur, propterea homines omnes a nobilissimo pa-
in ccelo posuit: Genes. i: Fecitque Deusduo iumina- rente oriuntur : quare iidem homines, conieniptis
ria magnd, luminare majus, ut prmesset diei, et lunti- genere et proavit ler-restribus, nobilissimi sunt, nisi
nare niinus, uf praessei nocti, ei stellas. Hinc psal. vittts proprium deserant orium. Falsa ergo assuin-
cilii : Ccetumcali Domino, terram autem dedit ftliis ptione falluntur, qqi quain summi boni naturalilef
hoiiitnwA.Quin ipse Tullius,.ii de Nat. rieoruiii, Ho- noruot appetuntque, nobilitatem, hanc in sola niajo-
mines, inquit, humo excilali quasi cultoreslerrm con- rum mortalium nobiliumserie versari putant; supe^
ttituti tunt sunt voluptates corporis.
749 DE CONSOLATIONEPHILQSOPHIiE LIB.III. 730
209 PROSA VII. A qtie jncundiias, sed s nimis e natura dictum est,
ABGUMENTCM. — Voluptales corporis, inquit Phiioso- nescio quem filios (5) invenisse tortores : quorum h
phia, qttod effeclushabeant pmnilendos, idcirco ra- quam sit mordax qutecunque condilio, neque alias
tionemsummi boni haberenon possunt.
1 Quid autem de corporis volupiatibus loquar, expertum te, ~neque iitinc" anxium necesse est admo-
~ * ~> nere. In quo Euripidis mei sententiam probo, qui
qdarum appetentia quidem ptena est anxietatis, carentem liberis infortunio dixil esse felicem.
« satielas vero poenitentise? Quanlos illse d inorbos,
*
quam intolerabiles dolores, quasi quemdam frucium 211 METRDM VII.
nequitiae fruentium solent referre corporibus! qua- ARGCMENTUM. — Voluptas omnis, inquit Philosophia,
rum motus (5) quid babeal jucunditatis, ignoro. api similis: quos melle pavii, hos acuteo pungit.
Tristes vero esse voluptatum exitus, quisqnis remi- Habet omnis hoc voluptas,
nisci libidinum suarttm volet, intelliget. 210 Q,iae Stimulis agit fruenteis,
~
si beatos e explicare possunt, nihil causse est quin Apiumque par volanlunv,
pecndes quoque bealse esse dicantur, quarum omnis Ubi grata mella fudit,
ad explendam corporalem r lacunam festinal inlen- b Fugit, et nimis tenaci
lio. * Honestissimaquidem conjugis foret, liberorum- Ferit icta corda morsu.
INTERPRETATIO.
a Appelitio. B h Quorum liberorum conditio quantas excitet tn pa<
b%Angoris. renttbus
' curas.
c Usus.
d Voluptates. Philosophi.
e Demonslrare. Voluptas omnis id obtinet, quod pungit aculeis eos^
1 lndigenliam. qui huk indulgent, et simitis apibus a6euntibus, posU
quam emisit mella jucunda, evolat, et dente tenaciori
* Experienlia rerum naluralium nimis probat. lacerat pectora, qum tetigit.
WTJE.
'
Quid de corporis uo/upfafious.] Voluptas est cogi- lacuna, quia, quemadmodtim lacuna aquam continet,
latio, cujus mens conscia, juciinditate qtiadam per- sic corpus iiihil alittd sit quam plurimum vas suunt
fiindilur : Ineo enim, inquit Tullius n de Firt., vo- quodlihet liquoremConiinens. Nisi dicas lacunam hiq
luplas omuimuLaline loquentium more ponitur, cum esse indigemiam, ui npud Tullium i in Verr., ut t'/«
percipitur ea, qum sensumaliquem moveat,jucunditas. lam *
lacunam rei familiaris expterent. i
Quare quod mens nostra et etTectum Dei, ef forma Honesiissimaconjugis, etc.] II. Agilur de licita
nostri corporis, jucuuriam cogitationem habere possit corporis voluptate, nimirum conjugii: liaecaulem ho-
dupliciter, primum quidem ab ipso Deo, aquoet' C 1 nestissima riicitur, quatcnus voluntnte
divina, quas
propter quem condita est; deinde a corpore, cum est prima morum :
regula, capilur Perlinet quippe ad
qno conjungitiir, propterea volupias duplicis est ge- virtutis officium, inquil S. Aug. I. xix de Civ. Dei,
neris. Una animi, de qun liic non agittir; altera cor- cap. 1, ef ftuere patrim et propler patriam filios pro-
pnris, in qua rationem summi boni non versari sic creare; qnorum neutrum fieri potest sine corporis vo-
Philosophin videtur probare. Haec corporis volupias luptate. Illa' tamen volupias ssepius etiam irisiifica
vel lege prohibeiur, vel non. Si lege prohibcatur. et est: qtianiloijiiirieni liberi non raro sunt parentunt
desideriis antecedenlibus, et doloribus conseqiienti- tortores; si non quoad spectat corpus, quemadmodum
bus ita circumfiindilur, ut plus amari qunm jucundi aiitut OEilipum orta inter Phocenses sedilione igna-
admistum habeat. Si vcro lege permitiatur, hiijus ruin occidisse patrem Laium Thebanorum regem,
fruclus liheri parentibns ssepe adeo sunt infensi, ut qui tuinulltim conabatur reprimere; saliem quoad
carens liberis suo videatur inforlunio felix : quae mcntem atlinet, qualenus parentes propter liberos
omnia seorsum nunc expnnentur. perpetuis crucianlur curis, quibus ceu quibusdam
* Quarum appetentia.] I. Agiiur de illicita corporis canibus virienliir morderi : unde mordax condilio
voluptate, ctijus fuluraeconcipitur appelenlia: Duptex nunc appellatur. Hinc apud Plutarchum :
enim, inquit Tullius i Offic, esfanimorumvis alque na- Tristitia ex nato tempusin onine patri.
lura. Unapars in appetilupositaest,qumesl bppr)Grace, " Euripidismei senlenliam
qum hominemhuc alque illuc rapit. Ailera in ralione licet, fuit tamen philosophus, probo.] Euripides, poeta
teste Tullio, Anaxa-
qua docet et explanut quid [aciendum (ugiendumque. gorse discipulus : unde non immerito
lll-i autera voluptatis illicitse qppeteniiaplus mali ad- D nunc suum Pliilosophia
mistum habet quam boni: quomam plena est anxie- Andromachavocal, ejusque probat senlentiam quam in
talis, illius nimirum cogiiationis, qua niens veluti nio esse felicem exponit, scilicet carentem liberis inforlu-
: quia, inquit, habere liberos dujce
compressa angitur : sicut ejiisd.emsatielas pmnilenlim. incxpertis, expertis triste.
Pcenitenliaenim a pmnitenaodicta, est cogitalio inen- * (
tis, ea quae sno consilio et voluntate facta sunt, do- ex uno Quod dicilur Anacreontium. Est carmen constans
lentis : quaequidem tristis cogitatio individua estvo- genere versuum, quorum quilibet trimeter
luptatis illicitaecomes, quod Deus tum hominem de laba ante tertium pedem iambum, quem sequiiur syl-
peccato commisso moneat. Neque vero in sola mente habet.redundans, primo anapacsium, deinde iambum
versantur poenitendihujus voluptatis fructus; sed in
corpus etiam diffunduniur : hinc morbi, dolores, Pulcherrima hsec allegoria, in qua similiiudinem
mortes. et caetera id genus. hahes cum traiislatione conjunctam : nam et volupta-
* Nihil causmest quin pecudes.] Praeterea beari ita tcs apibus similes perhibentur, et vocCs apibus pro-
videiur proprium hominis, ut neuio putet bealitudi- prise transferuntur ad voluptates : quemadmodum
nem vcrsari in eo quod bestiis etiam convenire po- Ci.ceroni pro Mur. major dicitur cOmitiorumquam
test: vacare autem ijs unde voluptates corporis nas- Euripi inconsiantia. Voluplates, inquam, apibus di-
cuntur, homini et pecudibus commune est, quando- cuntur similes in hoc, qtiod sicut apes sic voiuptates
quidem huc omnes pecudum motus videntur lendere, jucunditatem et tristiii.ain eidetn homini alferarif.
ut satisfaciant corpori; quod idcirco nunc appellaiur Voces vero apibus proprise, videlicet siimulis, volan-
212 PROSA VIII. A vero nitor ut rapidus est, ut velox, etd vernalium
ABGUMENTCM. — Philosophia prmdktam de diviliis,di- florum mulabilitale fugacior! Quod si, ut Arislotetes•
gnitalibus, polestute,gloria, cl voluptale doctrinam ait, ' lynceis oculis homines uterentur, uteorum vi-
summatimrepetens,limcait malis adeo implicila, ad- sus obstantia
versariorumque telit adeo exposita, u( lationent penetraret, nonne introspeciis visceri-
summibouihaberenon possint. bus, 213 '"U('' Alcibiadis superficie pulcherrimum
Niliil igiiur dubium esl quin hse ad beatitudinem corpus, lurpissimum videreiur? Igitur r te pulclirum
vioea devise quscdamsint, nec perducere quemquam videri, non tua natura, sed * oculorum spectantium
eo valeant ad quod se perduciuras esse promittunt. reddit infirmitas. Sed aesiimale, quam vultis nimio
Quaniis vero implicitaa malis sint, brevissime mon- corporis bona, dum sciatis hoc quodcunque niiramii i,
strabo. Quid enim? pecuniamiie congregare conabe- * triduana? febris igniculo (5) posse dissolvi. Ex qu:-
ris? (5) Sed eripies liabenli. Dignilalibus fulgore ve- bus omnibus illud redigere in summam licet: quod
lis? danti supplicabis; et qui proeire caeleroshonore haee; quae nec prseslare, quaepollicentur, bona pos-
cupis, poscendi humilitate vilesces. Poteiitiamne desunt, nec omnium bonorum congregatione perfecia
sideras? subjectorum insidiis obnoxius, pcriculis subsunt, ea nec ad beatitudinem, quasi quidam * calles,
jacebis.j Gloriam pelis? sed per aspera quaequedis- fcrunt, nec bealos ipsa perficiunt.
'
traclus, securus esse desisiis. Volupiariam viiam B 214 METRUM VIII.
— Errant homines, canit Philosophia,
degas. Sedquis non spernat, atque (10) abjiciat vi- AIIGUMENTDH.
lissimx fragilissimsequerei, b corporis, servum? Jam qui cum terrena in lerris, aqualilia in aquis, volatiia
in aere, suo quaque loco repositaqucerant,propriam
vero qui bona prse se corporis ferunt, quam exigua, summi boni sedemveluti ignoranles, felicilaleminde
quam fragili possessione niluniur! Num enim ele- exspectant,unde oriri non possit.
pbantos mole, lauros rnbore superare poleritis ? num Eheu, qusc miseros tramite devios
ligres vclocitate prseibilis? Respicite coeli spalium, Abducit ignorantia!
Ormiludinem,celeritatera, et aliquando desinile vilia Non aurum in viridi quaerilisarbore,
mirari. Quod (15) quidem coelumnon his potius est Nec vite gemmas carpitis,
ijiiem sua qua regilur c ratione mirandum. Formse 5 Non altis laqueos montibus abdilis,
INTERPRETATIO.
Aberrantes. f Quod vulcher videaris, id.
b Cujusmodiesl corpus. « Vice.
e Arle. Heu qualis ignoratio avertit vos infelicesa via recta
J Vernorum. aberranles! Non quwrilisaurumin arbore virdi, neqm
Liber ilte Aristotelisnunc videlurdesiderari. aceioitis uniones ex vinea. Non abscondkis retia in
NOTÊ.
lum, grala mella, tenaci morsu, iransferiinlur ad vo- C pulchritiido non nisi inlegra perfectione, deformitas
luptates : prseserlim vero observabis hooc verba : vel minimo defecluorialur.
(erit icta corda : his quippe etmodus, quo menlem aculeus _l Triduancefebris igniculo.] Qiwcunque enim fue-
corpnra, el modus, quo voluptas corporea rit corporis amplitudo, quoilctiiique robur, qiuccun-
pungit, oplime videtur significari : sicut enim illic que agilitas, quaecunque pulchriiudo, ha?c corpore
continuato motu apis carnem; ila liic coniinuaia co- per triduum :estu febtique jactato evanescunt. Usque
gitalione voluptas meniem , repeliiis veluti ictibus, adeo verum est rationem suuuni boni, qimd hoino
videlur lancinare : nnde ut prior molus corporis, sic naturaliter cognoscit appeliique, non versari in ullo
posierior cngitaiio mentis b.iberi polest. Quamobrem ex praediclisbonis, quibus homines falsa assumptione
lallitur quisquis pra?.cipitationeel proejudicio assu- ducti adlucrent.
mens, puiat summum bonum versari in volupiale * Carmen consians ex
duplici genere ver-uum al-
corporis. leriiorum, quorum prior Asclepiadeusspondeum, da-
1 Lynceis oculis.] Lynceis oculis videre, Lynceo ctyliim cum syllaba, el duos alios daciylos hnbet;
penpicacior: provprbium est ex eo, ut arbilramur, posterior iambicus quatuor pedes, saepiuslocis iinpa-
ortuiii, quod lynceus primus feralur reperiisse fodi- ribtis spondeos, paribus iambos.
nas metallpriim , seris , argenii, et auri : hinc cnim 1 et 2. Tramile devios abducit ignorantia.] Errant
fabulati siint lynceum usque adeo fuisse perspicacem, rj quidem homines praecipitiassumptione piitantessum-
ut etiam terram ipsam oculorum acie penelraret, mum bonum versari in diviiiis, voluptaiibus corpo-
qii33queapud inferos fierent, pftrviderei. Quis est ris, el caoteris ejusmodi, ul sanpiusdictum est: sed
lam tynceus. inquit Tullius, qui in lantis lenebris causa istiu<erroris ignorantia esl: ul enim, prneser-
nihil offendat, nusquam incurrat. Iloratius LEpisi. tim in Philosophia, cogniiio clara et distincta ita est
I. i, ep. 1 : veritatis regula, ut si hanc sequamur, nunquam erre-
Nonpossisoculoquantumcontenderelynceus mus; sic ignoraniia ita est erroris principium, ut
Wonlamen idcircocontemnas lippusinungi. nunquam erremus, nisi quia ignoramus.
1 Alcibiadispulcherrimum corpus.] Alcibiades non 3. Non aurum in viridi quwritis arbore.] Aurum in
fuit mutier pitlcherrima, qiiemaduiodum ailsedThomas visceribus leme, nonin arboribus, praaserlim viren-
Anglicus, aucior commentariorum Boeiii, impe- libus, generari solet, quod nec semen auri huc ad-
rator Aiheniensiiim, ingenio prxsians, et corpore duci, nec adduclum formari poss>t.
pulcherrimtis, qui viliis primum, deinde, docente So- 4. Nec viie gemmascarpitis.] Uniones in terris aut
crate, viiluiibus sluduit. in aquis, non in plantis consueverunt reperiri, pro-
8 Ocutoruminfirmitas.] Si enim tanta esset oculo- pter pradictam de auro raiionem.
rum perspicaciias, uleiiam viscera iisdein paterent, 5. Non altis laqucos, elc.] Hominesnon piscantur
corpus propier majorem deformium, quam formosa- in arre, nec apros venanttir in mari. Haecab omni
rum partium mullitudinem, deforme potius, quam hominum cogitattone adeo aliena sunt, ut adagiiloco
formosuin haberetur: et eo quidem eertius, quod usmpentur nrf vgniprandoseos, inqnit Erasmus, imi
753 DE CONSOLATIONEPHILOSOPHiLE LIB. Ill.| 7S4
Ut pisce ditetis dapes. A 20. Opes, honores ambiatit,
215 Nec vobis capreas si libeat sequi, Et cum falsa gravi inole paraveritit, y^
Tyrrhena captatis vada. Tum vera cognoscantbona.
Ipsos quin etiam fluctibus abditos 217 PKOSA IX.
10 Norunt recessus acquoris, — Philosopltia nunc utens transitione,
niveis unda ARGUMENTUM.
Quscgemmis feracior, qua et dicla recordari, et dicenda prmviderevidelur,
Vel qux rubentis purpurae, addit, copiam, potentiam, reverentiam,celebritatem,
Nec non quae tenero pisce, vel asperis et jucunditatem summi boni proprietales esseadeo
Prxstent ecbinis littora. individuas , ul poieplures unius ejusdemquerei mo-
dos, ufquicunque assumendohas iltasve rebus di-
15 216 Sed quonam laleat, quodcupiunl bonum, versis attribuit, hic prwcipilationevel prwjudiciode-
Nescirecaecisustinent, tusus fallatur.
Et, qiiod stelliferum trans abiit polum, * Hacienus mendacis formam felicilatis osiendisse
Tellure demersi pelunt. sufleceril, quam si * perspicaciler inlueris, ordo est
Quid dignum stulidis menlibus iroprecer? deinceps, quse sit vera monstrare. Atqui video, in-
INTERPRETATIO.
montibusallis, ut addatis piscemepulis. Neque ingre- ]8 nes non indignantur se ignorare, ubinam oceultetur
dimmi mare Tyrrlieuum, si vultisrenari capreas. Imo bonum, quod desideranl; quodquetranscenditotijmpum
vero hominescognoscunlipsos secessusmaris abscon- steltantem, illud in lerris involuti quwrunt. Quid in-
ditos aquis : civjnoscunt quwnamaqua abundantiorsil fausii pelam, dignum stutlis mentibus? Vtinam quw-
unionum candidorum, aut quamam ahundanlior pur- ranl undique divititis el honores, cumqueaccumutave-
purw rubrw, coguoscunt quamarn maria anlecetlanl rinl bona falsa magno labore, lum agnoscMt bona
piscibusmollibus,aut echiniscruslalis. At cwcihomi- vera.
NOTÊ.
prwpostereibi quwrunl aliquid, ubi ne sperari quidem MuriceBajanomelior LucrinaPelons :
possil : ut si quis in magitlralibu* vitam tranquillam, Oslrea Ci;ca3is,Misenooriunlur echini;
in voluplatibusbentam, in opibusfelicemquwral. Ila- Peclinibuspaiulisjaciai se molleTarentum.
que Libanus servus {apud Plautum in Asinaria) ab 17. Stelliferumtrans abiit polum.] Esl enim Deus.
hero suo Demctnetojussus, ut uxorem ipsius argento 18. Te//iire demersi petunt.] In rebus caducis ani-
defraudaret, significansnulta ratione fieri posse, ul a mus ex atlissimodomiciliodepressuset quasi demersvt
muliere lenacksima quidquam auferrelur : Jube, in- in tetram, ut loquiturTullius, falsa assiunptione ptitat
quit, una me opera piscari in aere, venari autem jaculo versari siiiiimumbonum.
in mediomari. 19. Qi(id imprecer. ] Jmprecari est aliquid mali
8. Tyrrhenavada.] Mare Tyrrhenum: est anlem illa in caput alicujus precari. Sic Virgil. iv Êneid.,
maris Mediierranei pars, quaemeridionale lialise la- c v. 62« •
tus, sicut sinus Adriaticus seplentrionale alluil: unde Liltoralittoribiiscontraria,fluctibusundas
hoc Superum, illiul Inlerum mare vocaiur. De hoc lo-
Imprecor,armaarmis: pughentipsiquenepoles.
qniliir Virgil. i JEn., v. 71 :
GensinimicamiliiTyrrlienumnavigataequor. 20. Opes, honores ambiant.\ Circumeundosuppli-
cent: ambioeuim dicitur ab ambecircum, et eo, quod
11 et 12. Gemmis feracior vet rubentU purpurce.] Romani undique irent populorum, aui eiiam jndicum
Vallaquidem ait rarum esse duos casus, licet ab eo-
dem seorsum regi possint, cum eodem simul con- caplaturi sufTragia: et hoc est malum, quod Philoso-
phia in capul hominum stolidoruiii preeatur : sed
jungi : ut hic conjungunlur, gemmiset purpurw fera- quia non decet Philosophiam, magistram illam vir-
eior : id lamen viliosum non est; quod in syntasi, tutum, imprecari malum, nisi propter bomiin, quod
quam figitratamvocant, nun lim voces conjunganliir, e: hoc oriri possit, addit.
qnam earum sensus. Sic Tullio dicilur : emi cenlum 21. Et cum falsa pdravefint, tum vera cognoscant
aureis et pluris. Est vero pnrpura proprie couchaege- bona.] Exemplo scilicet Salomonis, qui posiquam
nus, cujus liquore vesies olim tingebamur : liunc li- omnibus prxdiciis bonis impiam operam dedisset,
quorem nigranlis rosoe colore sublucere docel Pli- taiidem aliquando ad Deuin rediit, exclamans, Va-
nius I. ix, c. 36, unde nunc vocaiur rubens: c;fruleus nitas vanitatumel omnia vanitas. Gravi mole imerpre-
lanicn, violaceus, et quicunque formosus color non lamur magno labore: nam, ut pulo me jam monuisse,
raro diciiur purpureus : sic fluctus, violae, ct ge- molesprimum dicitur de corporibus, qu;e ob insiiam
ncratim flores omnes vocantur purpurei : sicut jam plurimarum parlium quietem diflicullcr moveri pos-
dictum est. sunt: unde non inepte moles derivatur a Groecofio-
13 e' li. Qucstenero pUcevel asperis prwstentechi- jj Aha, veclibussubmoveo: binc lapis ingens dici solet
nis.] Quemadmndumcanente Virgilio, non omnis fert molaris : hiuceiiam moliri idem estquoil viribus col-
omniatellus, sic non omuia littora omnes ferunt leciis aliquiil movere. Deinde moles propter quain-
pisces; illic niolles, bic felicius veniunt crustaii dam similiiudincm dicilur de oinni negotio diflicili :
pisces. Echinus generatim est bestia asperis undique sicul Virg. i iEn., v. 37 •
capillis armata : liinc proptcr quaindain simiiiludi-
nem spinosum caslanese operculum, nec non etiam Tantsemoliserat Komanamcondere genlem.
asperuin quoddam architccturoe opus appellaturec/ii- ' Hacienus.] I. Quidei» Phiiosopbia nunc iiliiur
nus. Sed bestia, quaevncalur echinus, alia est ler- transitione, cujus frequens cst ct ulilis usns apud
restris, alia niaiina. Echinus terrestris capile pedi- oratores et poeias. Sic Tulliiis : Quoniam, inqnit,
busque implexisglohi speciem it.i induil aliquando, de generebelli dixi, nunc de magnitudinepauca dicam.
ut anteriores posterioresque ejtis partis distingui
non pnssint. Marinus autem echinus, judicio ipsius SicVirgil. n Georg., v. 1:
Arislotelis, in cibum apponi solet: Thomas Anglicus Haclenusarvorttmculluset sideracceli,
hic piscem liiinc male vocat renoram, quae dicitur Kuncte, Bacclie.canam,nec nonsilvesiriatecum
echeneis,deccptusvidelicetsimilitudinevocabulorum: Virgulwet prolemtarde crescentisolivae.
melius Horaiius Satir. 1. u, sal..4 : Perspicaciter.\ An vox ista Laiina est? dicerem,
Sed uonomncmareest geiierosa?ferlile le:Ax. perspicue,evidenter.
nec nec \ igilur, est unum, simplexque natura, * pravitas
quam a, opibus sufficientiam, regnis poten- quod
tiam, nec reverentiam dignitatibus, nec celebritatem humana dispertit, et, dum rei, quse partibus carei,
gloria, (5) nec laelitiam voluptalibus posse contin- parlem conaiur adipisci, nec portioncm, (23) quae
gere. An eliam caiisas, cur idita sit, deprehendisli b? nulla est, nec ipsara, quam minime affectat, assequi-
Tenui quidem veluii rimula « mihi videor inlueri, tur. Quonam, inquam, modo?Qui divilias, inquit,
sed ex te d cognoscere malim apertius. Atqui prom- petit, pemiriaefuga, de potentia nihil laborat: vilis,
ptissima raiio este.' Quod enim simplex est, indi- obscucusque esse mavull, mulias etiam sibi natnrales
visumque natura, id error humanus separat, et a quoque subirahit volupiates, ne pecuniam, quam pa-
vero atque perfeclo ad falsum imperfectumque (10) ravit, amittat. Sed hoc modo ne sulficienlia quidem
traducit. An lu arbilraris, quod nihilo indigeat, egere contingit ei, quem (30)m valentia deseril, quem mo-
potenlia? Miniine,inquamf. 218 Recte tu quidem G: lesiia pungit, quem viliias abjicit, queni recondit
nam si quid est, quod in ulla re imbecillioris •' va- obscuritas. Qui vero solum posse desiderat; profligat
lentise sit, in hac praesidio necesse est egeat alieno. opes, despicit voluplates, honoremque potentia ca-
Ita est, inquam >. Igitur sufficienlisepolentiaequeuna reniem, gloriam quoque 219 n'u'l pendit. Sed huic
est eademque natura. Sic videtur. Quod vero bujus- quoque qnam multa deficiaut, vides. Fit enim ut aii-
modi sit,' spernendumne esse censes, an conlra (3) B quando necessariisegeat, ut auxietatibus mordeaiur;
reruni omnium veneratione dignissimum? At hoc, cumque hsec depellere nequeat, eiiam id quod maxi-
inquam, ne dubitari quidem potest. Addamus igitur me petebat, potens esse desistit. Siniiliter ratiocinari
sufficientise potenliseque reverentiam, ut haec tria de honoribus, gloria, volupiatibus licet. (5) Nam
unum esse judicemus. Addamus, siquidem vera vocum unumquodque horum idem, quod caeiera, n sit,
lumus confiteri. Quid igilur? inquit, obscurumne boc quisquis horum aliquid sine caeieris pelit, ne illud
atque ignobile censes esse, an omni celebritate cla- quideni, quod desiderat, apprehendit. Quid igilur?
rissimum? Considera vero, (10) ne, quod nihilo indi- inquam, si quis cuncta simul cupial adipisci? suni-
gere, quod poientissimum, quod honore dignissimum mam quidem ille beaiiiudinis velit : sed num in liis
esse concessum est, egere claritudine, quam sibi eam reperiet, quae demonstravimus, id, quod polli-
proestare non possit, atque ob id aliqua ex parte vi- centur, non posseconferre? (lO)Minime, inquam. In
deatur abjectius. Non possum, inquam, quin hoc uti his igiiur, quse singula quaeque expeiendorum prae-
est, ita etiam celeberrimum esse confitear. Conse- slare creduniur, beatitudo millo modo investiganda
quens igitur est, ut claritudinem superioribus tribus est. Fateor, inquam , et hoc nihil dici verius poiest.
nihil diflerre (15) fateamur. Consequitur, inquam. Uabes igilur, inquit, et formam falsse felicitatis, et
Quod igitur nullius egeat alieni, quod suis cuncta vi- 8 causas : deflecte nunc in ° adversum mentis intui-
ribus possit, quod sit clarum, atque reverenduin, tum; ibi enim veram, qnam promisimus, statim vi-
nonne hoc etiam consiat esse lartissimum? Sed unde debis. Aiqui (15) haec, inquam, vel caeco perspicua
huic j, inquam, tali mceror ullus obrepal, ne cogitare est, eamque tu paulo ante monstrasti, dum falsaebea-
quidem possum. Quare plenum esse loetitioe, siqui- titudinis causas aperire conabaris. Nam, ni fallor, ea
dem superiora manebunt, necesse est confiieri. Atqui vera est, et perfecta felicitas, quse sufficientem, po-
(20) illud quoque per eadem necessarium est *, suf- tentem, reverendum, celebrem , lsetumque perficiat.
ficientioe, potenliae,claritudinis, reverentise, jucundi- Atque ut me interius P animadverlisse cognoscas,
tatis nomina quidem esse diversa, nullo vero modo quae unum horum, quoniam idem cuncta sunt, (20)
iliscrepare substanliam. Necesse est, inquam. Hoc veraciter prsestare potest, hanc esse plenam beati-
INTERPRETATIO.
» Ego Boetius. i Nulla trislitia videlur inesse posserei, quw ejus-
b lnquit Philosophia. modiest.
e Inquit Boetius.
d O Philosophia. D k Ista omnia este unicam rem pluribus affectam
e Inquit Philosophia. modis.
1 Male judicando.
f Ego Boetius. m Vis.'
* Inquit Philosopbia. " Vnicares pluribus modistehabens.
h Vinutis. 0 Cogila conlrarium.
1 Ego Boetius. r Ipsa mentis attentione.
NOTiE.
1 Quoa simpiex est, dis-
etc.] II. Philosophia proponit, figura, neque quies, neque motus possit clare etnotio
copiam, potentiam, et cseiera ejnsmodi esse modos tiucte cogitari, non cogitato corpore. Sic eliam
summi boni, non partes, tit vulgo putantur : quare et volunias , quariim neutra potest, non cngitata
ut hsec et sequentia intelligantur, animadvertendum mcnie, clare et distincte cogitari, sunt modi mentis.
discrimen quod occurrit inter partem et modum. ln Atqui prsedicta bona, quse homines falsa assumptione
hocautem differunt, quod pars possit, modus non tribuunt rebus creatis, non pnssuntclare et ilistincte
possit sua seorsum idea clare et disiincie cogitari. cogitari non cogitala aliqua re superiori, videlicet
Sic mens et corpus sunt partes hominis, qnod mens Deo, ut seorsum Philosophia probat et qnidera ila
sine corpore, et corpus sine mente, sua quodlibet evidenter, ut nulla alia interprelaiione videalur in-
idea clare et distincte cogitari possit. Sic figura, digere.
quies, et motus sunt modi corporis, auod neaue
757 DE CONSOLATIONEPHILOSOPHLELIB. III. 758
tudinem sine ambiguitate cognosco. 0 te, alumne, A candurn, lnquam, rerum omnium patrem, quo prae-
hac opinione felicem, siquidem boc, inquit, adjeceris. termisso, nullum rite fundatur (35) exordium. Recte,
Quidnam? inquam. Essene aliquid in his mortalibus . inquit; ac siinul ita modulata est.
caducisque rebus putas, quod hujusmodi statum pos- * IX.
sit aflerre? Minime, inquam, puto; idque a le, nihil 220 METRUM
ui ainplius desideretur, (25) ostensum est. Hsecigitur ARGUMENTUM.—Philosophia precalur Creatoremmundi
ut sicut immotus movet corpus omne generatim pri-
vel imagines veri boni, vel iroperfecta quaedam dare mum, deinde speciatim,iia mentemhumanam disje-
bona mortalibus videniur: verum autem, atque per- ctis tenebris dignetur itlustrare , eamdemque clara
feclum bonum conferre non possunt. Assenlior, in- summi boni notione informare.
quam. Quoniam igitur agnovisti, quse vera illa sit, 0 qui perpetua mundum ratione gubernas
quse auiem beaiitudinem meniianiur, nunc superest, Terrarum coeliquesator, quiiempus ab aevo
ut unde veram hanc pelere possis, agnoscas. (30) Id 221 lre jubes, stabilisque manens das cuncta
quidem, inquam , jam dudum vehementer exspeclo. [moveri;
'
Sed cum, uii in Tiniseo Platoni, inquit, nostro pla- Quem non externae pepulerunt lingere causse
cet, in minimis quoque rebus divinum prsesidium 5 Materisefluitantis opus, verum insita summi
debeat implorari, quid nunc faciendum censes, ut B Forma boni, livore carens: tu cuncta superno j
illius suinmi boni sedem reperire mereamur? Invo- Ducis ab exemplo, pulchrum pulcherrimus ipse
INTERPRETATIO.
0 crealorccetietterrc2,quiregismundumlege immuta- constanter immotusfacis omnia moven, quem causw ex-
bili,quiimperaslempus (luere aprimawtale mundi, et teriores non induxeruutad formandam machinammate-
NOTÊ.
1 I7ttm Timwo, Platom noslro
placet. ]Tiinseos in» qusedamgenera diuturnitatis, sive nt loquuntur dura-
ler sua carmina hoc relulil Pythagorse prseceptum, tionis, Gallice duree, quae nihil est aliud quain perse-
Finemdein ante precatus verantia rei existentis. i£lemitas esi rei sine princi-
Nutiiina,opnsfacilo. pio et sine fine existentis, nimirum Dci. iEvtim estrei
Ex quo Plato ait inlibro qui inscribitur Timwus: Om- sine line quidem, sed non sine principio existentis:
nes qui vel minimamsanw mentis particulam habent, nimiruni rei creatae, quulis est mens et corpus, quo-
cum aliquid sti'e parvum, sive magnum aggrediunlur, ruiii nulla est nisi exlerior causa: hoc eniin et illa a
sempersotenl Deutn invocare: quo nihil melius dici, Deo aliquando creata seternum perseverabunt. Tem-
lieri, cogitari potesl. pus est rei nec sine principio, necsine fineexistentis:
* formae videlicet , qualis est fornia bestise ,
Quoddicitur Heroicum. Carmen est conslans ex ' forma plantse,et corporeae forma corporum inanimatnrum: hse
uno genere versuum, quoruin quilibet hexaineter (C enim formseut
sexto loco spondeum, quinlo daclylum, quatuor re- fugaiis conlrariis aliquando incoepe-
runt, ita aliquando a conlrariis formis fugataeevane-
liquis spondeum, vel dactylum iudiscriminatim ha- scent. Aiqui vix materia mur.di lacia est aevum habi-
bet. tura, cum haecquibusdam formis per aliquod tempus
1. 0.] Est hsec precalio et Philosophiaeetmaterise duraturis jttxia leges divina voluntale sancitas, aflecta
tractandaedignissima. Est quidem precatio; cogitaiio fuit: qnamobrem Deus lempusab wvoirejubet.
scilicet uientis aiiquid recte desideratum petentis a 3. Stabilisquemanensdas cuncla moveri.] Deusete-
Deo: hinc quse a S. Thoma, 1-2, q. 85, art. 17, pro- nim immotus oinnia movet. Primum quidem omnia
bantur esse precationis partes, videlicet ascensus in- quae moventur, a Deo moveamur necesse est:acum
lltectusin Deum, gratiarum actio, et petilio, lii: hic enim motus nihil sit aliud quam corpus quod sua ex-
animadvfrtuntur: 0 enitninterjectiout admirantissic tremitate extremitaiem tangii majorem, ab eo liabent
invocanlis, notat primum: enumeraiio rerum condi- omnia ut moveantur, a quo habent quod et extremi-
tarum, et modoruui quibus reguniur, secundum; lux tatibus circumscribantur, et extremitatibussuismajo-
rogata, tertium. Est etiam precatio baec Philosophiae res tangant extremitates : sed id non possunt habere
dignissima:cum enim Philosophiasit naliirale lumen, nisi abeo a quo utcreantur sic conservantur, cujus-
teuebris sensimrecedeniibus, elucens, nihil aliud nunc modi esis lus Deus. Deinde Deus movendo omnia
peiitur, quam aliquod Philosopbise incrementum.Est immotusmanet: siquidem Deus est mens perfectissi-
denique eadein precaiio materioe nunc tractaiidaa di- ma. Malachioem: Ego Dominuset non mutor; Jacobi
gnissima:ut enim decet mentem sui linis notionem l : Apud quem non est transmulaiio, nec vicissitudinii
rngare, sic decet hanc notionem rogare niundi Con- obumbralio.
ditorem, qtiippe qtii et prima causa et priinus doclor I0 4. Noiiexternwpepuleruntcauscs.]Phi\osop\i\svulgo
ejusdein meniisest. Nolite putare, inquit S. August. quatuor sunt causse, nimirum finis, efliciens, materia,
in Joann., quemquamhominema'iquid discere ab ho- el forma, quarum duae priores, exteriores; duae vero
tnine; admanere possumnsper strepiium vocisnostrai: posteriores, interiores appellantur. Corpora quaevo-
si non sil intus qui doceat, inanis fit strepilus noster. canl physica. cnjusmodi est ccelumet terra , el inie-
2. Terrarum cwtique sator.] Philosophia precatur rioresetexteriores habent causas; menles creata? non
Creaiorem niundi. Saiorenim sivesemiualorprimum habentquidem interiores, sedbabent exteriores. Deus
est illequi parato effecii seminesivemateria ejusdem vero neque interiores neque exteriores liabet: unde
eflecti auctor est; qua raiionemundusipse, jud;ceTul- neque line neque efficiente petli poiuit ad creandum
lio n de Nat., omniumrerum salor et seminalorest, munduin; sive
deinde est quicunqiie auctor: Deus autem est primus 5.' Materiwfluitantisopus.] Mimdusquippe recte di-
auctorcceli et terrse. Virg. i JEu., v. 258: cilur maleria fluitans. Materiat\\}\dem,cuin inuiidiissit
OUisubridenshominumsator atque deorum. resquoquo versus extensa,cujusmodiestmateria.F/ut>>
tans vero, quandoquidem ccelum.terra,- et caeteracor-
Sed quod Deussit mundi creaior, propterea mundus pora, ex quibus coustat mundus, perpetuis motibus
iegibus a Deo cunsliiutis regitur: undenunc dicitur: cientur, si non ratioiie omnium, saliem ratione plu-
perpetua mundum ratione gubernas. rium suarum partium.
•2 et 5. Tempusab wvoirejubes.]Diflerunt apud phi- 5 et 6. Veruminsila summi forma boni.] Licet Dei
losophos oeteruitas, sevum, et leinpus, quae dicuntur natura siaiplex sit et uniusmudi, non solum quatenus
759 AN. MANL. SEV. BOETH , 760
Mundum menie gerens, similique imagine for- A Evolet, aut mcrsas deducant pondera lerras.
[mans, 223 Tu triplicis mediamnaturaecuncta inoven»
222 Perfectasque jubens perfectum absolvere [tem
[partes. Connectensanimamperconsonamembraresolvis;
10 Tn numeris elementa ligas, utfrigora flammis, 15 Qusecum secia duos motum glomeravit in orbes,
Arida conveniant liquidis: ne purior ignis In semet reditura meai.mentemque profundam
1NTERPRETATIO.
riw motw, sed potius species tibi insUa summi boni, cum tiquidisconvenianl, ne ignis purior sursum abeat],
expers invidiw: lu producisomniaab exemplarisummo, aut gravitas feral denrsumlerram depressam. Tu con-
habensinmenle mundumprmclarumipseprwclarissimus, jungens animam inler mentes insensiles et corpora
queni iiiunduin similiimagineformas, el prwcipis eum- sensilia mediam, moventemqueomnia, disiribuiscam-
dem psrfectum perftceresuas parles. Tu concilias ele- dem per membraconsentanea,quwanima insiar corpo-
menla talibus modis, ut frigida cum calidis, et sicca ris liquidi divisa in minutas partes, poslquamperfecil
NOTJ;.
est expers partium, inslar cnjuslibet allerius menlis, separentnr : ubi Philosophia videtur facere mentio-
sed ciiam qualenus ne pluribusquidem cogilalionibus T>nem qualitatum, quas philosophi vulgo agnoscuni in
sibi siicceilentibusafliciwr, mens tamen liumana , ut elememis, quasque minusLatine vocanl ulleralivaset
pole Deo comprehendendo impar, Deum veluti qui- motrices.Alieralivw,inquiunt,suntcalor el frigus, sic-
busdam aflectmn cogitationibus adeoque formis, idea cilas et humidilas, quaesignificanlur his verbis, ul /W-
niniirum et voliintaic cogitat: adeo ut nulla alia sit gora flammis, arida convenianlliquidis. Motricesvero
causa maleriw fluilantis, proeler ideam et voluntatem suntleviiaset gravilas, quarum eflectamerito bic lime-
Dei: liaecrationem habent non solum finis, et effi- rentur, nisi elemenla miro qiiodammodo a Deoceriis
cieniis, verum eiiam exemplaris causoe.S. Thomas, locis coniinereniur; prac-.eniiiijuxta vulgatam Peri-
1 p, q. 15, a. 1, Mundus, inquit, non esl casu factus, pateticorum opinionem. Si euim , ut Peripatelici op-
sed ett factusa Deoper intellectumagente, unde necesse tant, quatuor hoeceleraenia,nimirum ignis, aer, aqua,
esl quod in menle divina sil forma, ad similitudinem et terra, sive appelitu, sive incliiiatiniie, sive quali-
cujus mundusesl factus, etin hoc consistilralio idew... tate naturali ita afficiantur, ut aer elignis sursumsua
Deussecundum essentiamtuam est simililudo omnium levitate: aquaet terra deor.-umsua graviiate lendant,
rerum: undeidea in Deo nihil est aliudquam Deiessen- quid obstat, nisi Deus perpetuo quodam miraculo,
tia. Quod aulem Deum, ad creandum mundnm , ex- quin quatuor hsec eleiiienia , quanlumlibet permista,
lernw non pepuleruntcausw,sed insita summi bonifor- tandem aliquando a se invicem liberata, si non in-
ma, sive infinita Dei sapieniia et voluntas, propterea tercepto quodam inani liialu, saltem suis qtisequelo-
recte Deus diciiur livore carens: cum eniin, eflectu cis coniineanlur: quemadmodum aqua et oleuni,
pro causa posito , livor hic nihil sil aliud quam invi- quantumlibet permisia ila a sese invicem liberantur,
dia, illc recte dicitur livore carere, qui non habet, utaquadeorsum subjiciatur.oleum verosursum emi-
cui invidere possit: Deusaulem (utpotesummum bo- C neat: quamobrem recle Pbilosopbia addit: Nepurior
num), a quo et propter quem mundus facius est, non ignis evolel,aut mersas deducant pondera terras.
lialiei.ciiiinviderepossii: quandoquidemsiinimobono 13. Tu triplicis mediamnaturw, elc.] II.Agiturde
inelius nihil excogitari potest. Hinc eiiam Deus cuncta spiritu Universi, qui positis ipsis naturse iegibus,sta-
superno ducit ab exemplovidelicet a divinaidea et vo- tim post producta mundi elementa nasci debet. Hic
luntate, quae cum sit Deus, hac nihil superius esse autemspiritus.de quo plura diximus in physica, ine-
poiest. Hinc Deusmundum menlegerit, similiqueima- rito hic dicilur, 1° anima 2' tripticis nalurw media,
gine formal. S. August. lib. LXXXIII Qusesl., q. 46 : 5° citncta moveret i* a Deo connecti, 5° per consona
Singula propriis sunt creata rationibus. Has autemra- membraresolvi, 0° secla circuire, priiiium quidem per
tiones, ubi arbitrandum esl essenisi in ipsa mentecrea- majores, deinde per ininores mundi vorlices, e't lan-
toris. Non enimextra se quidquam positumintuebatur, dem ad suum reverti principium.ui hoc exemplode-
ut secundumid constilueret quod constituebal,nam hoc monstrelur, hominem, qui a Deo tanquam a princi-
opinari sacrilegum est. Nonnulli pulant hic-legendum pio processit, ad Deum tanquam ad finem, facto quo-
similique inimagine propter versum. Sed a pluribus dam circuitu,revocandum esse: quscomniapostquani
omitlitur vux iliain,qua sublata rectiussignificabitur, exposita fuerint, illa susceptioperis pars, non erit,
ideam esse modum, quo Deus mnndum format, et sicut Vallino videtur, difjicillima.
slabit vcrsus, utapud Virgil. i Georg., v. 281 : Primum quidem spiritus '<le Universi agnoscitur
non solum a sacris auctoribus Ecclesiastaei, Luttrans
Ter suntconatilmponerePelioOssam. universain circuilu pergit spiritus et in circulossuosre-
9. Perfectasque jubens perfeclum absolverepartes.] n vertitur; sedetiama profanis, ul Platone, Aristolele,
Ut enim divina sapientia, divinaque volunlatemun- pluribusque aliis. Cilabo unum Virgilium, qui vi
dus primo formattis est; sic cadem divina sapientia, et Êneid., v. 724, canit:
voluntaie mundus perfectus, suas partes perfectas vi- Principiocrelum,ac terras, camposqueHquentes,
detur absolvere , servatis scilicet quibusdam legibus Lucentemqueglobumlunae,Tilaniaqueastra
corporum divinitus consiiiutis. Sic ex eo quod mate- Spiritusiniusalit: toiamqueintusaper artus
ria, ratione quarumdam partium, ab initio fuerit in Mens agitatmolem,et magnose corporemiscet.
orbem moia, servalis quihusdam legibtis motus, oriri Inde hominumpecudumquegenus, vilaequevolantum,
potuerunt primum quidem elementa, deinde generalis- Et qusemarmoreolert monslrasub sequorepontus
quirdam anima universi, postea peculiares quoedam Igneus est ollis vigor et coelestisorigo
animwcorpore<E,dequibusomnibusdeincepstractabitur. SeminiLius : quantumnon noxiacorporalardant
10. Tu numeris elemenla ligas ] 1. Agitur de ele- 224 Terreniquehebelautarlus, moribundaquemem-
lneulis : qiiaeenimcorpora ex materia fluitanteprimum [bra.
Hinc metuunt cupiuntque, dolent gaudenlque : nec
oriuntur, hsecvocantur elementa, quoniam ex his in- [auras
sitis reliqua corpora, quae propterea dicunlur mista, Respiciunt,claussetenebriset carcerecaeco.
componuiitur : baecautem elementa cum multitudine, Deinde idem spiritus recte dicitur anima: cum enim
lum etiam qualitatibus sive modis ila imer se aptan- itnimadicatur ab animus,hic ab Z»ip.oc, ventus; cum-
tur, ut et frigida cum calidis, et dura cum liquidis que veiitusqusedamsilocculta plurium uiotuiimcausa,
invenianl, nec levia a gravibus inani quodam hiatu. propterea usus oblinuit, utinsitum occultumque Pe-
?61 DE CONSOLATIONEPHILOSOPHIJE LIB. III. 762
Circuit, et simili convertit im&ginecoeliim. ,K Provehis, et levibus sublimes curribus aptans
225 Tu causis animas paribus, vitasque mino- 20 Incoalum, terramque seris: quas lege benigna
[res Ad te conversas reduci facis igne reverti,
INTERPRETATIO.
iuplicem circuitum, per suum corpus iterum movetur, terram ; quas animas blanda lege facis ad le conversas
teversnra in semelip*am,el circuit animam infimani, redire, instar ignis, ad locum nnde venerat, regre-
et circumagil cwlumformauniusmodi.Tu producisani- dientis. Da, Pater,da mentinostrasassurgerem sotium
masel vitas minoressimili modo, accommodansqueal- luum regale; da quwrereoriginemboni; da, luminede-
tas corporihuslevibus,easdem disseminasper cwlumet tecto , deflgerein te claros conspectusmentis. Expelle
NOTÊ.
rennis et 'conlinuatae molionis principium vocarelur moventur , sic separantur a sese invicem. At ipsa
anima: prordiclus antein spirilus ita se habct, non ani-macircuit per corpus, in quo reperitur: quoniam
solum in plantis el bestiis, sed in ipso quoque ho- generatim corpus omne, qua minus resistitur, suum
mine, in qun mens sine illo spiritu famulante, manus continuat motum: sic succus arboris ad summuin po-
ct pedes ad nutum movere non pntest. tius arboris verlicem ascendit, quam per leninoreni
Praeterea haecanima dicitur triplicis nalurwmedia: corticem exeat: sed eidem animse,corporibus diver-
non quodex insiiis iribuselementis conslet.quemad- g sis undique resistenlibus, facilius esl inlra suum cor-
modnm putate possent illi philosophi,-quos ex arte puscircuire; quam exlraidem corpusegredi: Eccl.i,
vocant Chymicos,anl alii quos propter ducem appel- Lustrans universa, inquit Spiriius sancius, incircuitu
lant Cartesianos, quihus tria sunt iiiundi elementa, pergit spiritus, et in circulossuos revertilur: quare u|
sed potius quod ex (ribus rebus, quas nalurali lumine nunc diciiur, hsecanima in semetreditura meal. Ve-
cognoscere possumus, haec anima una sil, et quidein rum hsecanima, habita ratione macliiiia1, quam infor-
media: quandoquidem haec media est inter mentem mat, duplicis est generis: major nna, quse per majo-
insensilem, et corpus sensile , ut et instar corppris rem mundi vorticem; altera minor, quaeper minorem
sensilis, sit rcs quoquoversus extensa, capax figtiroe, ejusdem mundi vorticem diflusa circuit: atque inter
quieiis, et motus, el inslar meniis iiisensilis, sensum minores una cst, circa quam ccelum,veluti rota circa
fujiiens pliiriumqueefleclorumprincipium : propierea " axem converliiur, quamque nunc Philosophia men-
a Virgilio supra vocaiur spirilusetmens. Hicenimdici tem profundamvocat; mcntemquidem, sicut ipse Vir-
potuii anima media triplicisnalurw,sicut lib. n, prosa gilius mentem nominavit, quoniam hscc, instar men-
3, dicitur duornmmediusconsulumet a Cicerone, duo- tis, insensile est motus principium : profundamvero,
rum fratrum medius; et ab Horatiobelli pacisqueme- quia centri locum habet: in globo autem nulla pars
dius; potuitque anima illa hanc triplicis naiurw enu- est centro profundior. Forte hscc machina, quae pro-
merationcm inslar partis subire, quemadmodum Ca- funda.illa mente nunc significatur informari, terra
pua subivit ternum maximarum urbitim numerum , est:quamvis enim nullademonstratione probaripos-
cujus lamen numeri ipsa fuerit pars: Capua, inquit sit terra esse iniindi centrum, terra lamen dici polest
Florus supra citaius pag. 47, quondaminler tres ma- cenlrum illius voriicis, qnem incolinms : ita ut inajor
ximas RomamCurthaginemque numerala. 'C aniina circa lerram simili imagine convertat cwlum:
Insuper isla anima perhibetur cuncta movere: non nam aer sallem, qui ssepiustam apud sacros quam
quod cuncta corpora ab hac anima moveanlur: plura apud profanos auclores vocaiur ceeltim, lerram cir-
eniiii soiida suni, quorum idcirco partes quiescuut: cuit, nec ab aiio corpore quam ab isto spiriiu aerem
sed quod nnlla corpora, nisi hac anima movenie, circumagi, saiis probabile est: sicut siinili semper
moveaniur: sic Joan. i, omniaper Deum facta dicun- imagine converti videlur: licet enim in is"loaere siva
tur, non quod omnia simul facta fuerinta Deo, sed ccelo nubes, imbres, ventique cogantur, constans ta-
quod quaecunquefacla sunt, liaccnon nisi ab ipsoDeo men est et uniusmodi liujiis coelieirca terram cir-
factasint. Scilicetul videmus qusedamcorpora sensi- cuitus, conslansqueejusdem caeruleuscolor, qui nihil
lia moveri ab aliis corporibussensilibus, v. g. bacti- est aliud quam lumen obyiis vaporibus exhalationi-
lum a manu, sic haecsensilia ab insensilibus, v. g. btisque modificatum.At nisi profunda illa anima fue-
manuma spiritibus commoveri conjicimus, a notis ad rit terra, alia erit ex minoribus animabus, de quibus
minus nola progressi: donec aliquod primum inve- jam locutura est ipsa Philosophia.
nerimus corpus quod ab ipsoDeo moveatur, juxta il- 18. Causis animas paribus vitasqueminores.] III.
lud philosophorumeflatum: corpusquod movetur, ab Philosophia agitseorsumdeanimabuscorporeis, quas
alio moveaturnecesseest. dicit, 1* animas vitasqueminores; 2* causis paribus a
Adde quod eadem auima dicitur a Deo connecti: Deo proveclas; 3° levibuscurribus aptalas ; 4* percce-
cum enim corpus non moveat nisi contaciu, hsec ani- lum terramque dispersas; 5° ad cmlumconversasre-
ma non posset movere, nisi cum corpore movendo verti.
connecterelur: connectiiur autem a Deo, a quo pri-ivy. Primum agitur hic duntaxat de animabus corpo-
iinini facia movetur, iis, quas ipse Deus constituit, reis, ut pote quaesimiles sunt spiritui, de quo statim
naturse legibus. agebatur, aut quaedamillius porlio: ut enim spiritus
Quin etiam lisecanima divinitus per consonamem- Universi, sic animse hae adducuntur in exemplum, ut
bra resolvitur; resolvitur, inquam, per membra : ani- hiscognitis mens htiiiianasuiscogilationibusadDeum,
ina eiiim illa corpus est liquidissimum, cujus partes unde cgressa est, revertatur.
iit innvenlur, sic in varia loca resclutaevaria subeunt Deinde haevocanlur animw vilwque minores; quod
corporis inlormati membra. Sed membra haec sunt minoribus machihis inclusae, minores circuitus ab-
consona, sive convenientiacum inter se, tum cum solvam, ut in planlis, in bestiis, et in ipso homine :
ipsa auima, a qua movenda sunt: ut scilicet minora cum hoc tamen discrimine, quod in liomine praeler
primum ab atiima, deinde majora et a minoribus et hunc spiritum corporeum, sil mens sive res cogilans,
ab ipsa quoque anima moveantur : sic sal a mari, na- cni spirilus ille faniiilalur : quo fil utspiritusillecor-
vis ab uiroque contrita futiscit. poreus, ut pote formoeprincipali fainulaius, in ho-
Imo proedictaanima secta circuit, ita ut linem jun- mine nomen dignitatemque anim;c amittal, dicatur-
gens principio suse motionis, motum videatur glome- que propterea in bomine una duntaxat esse anima,
rare in orbem, en faire commeun pelolon de fil: glo- eaque raiione prsedita. Virgil. IVGeorg., v. a20
miis enim Galliceest un pelotonde fil. Est quidemilla
aniina secta,: quia insiar aqux', aeris, el ipsius ignis Esse apibuspartemdivinaemenliset liauslus
/Slherios'Jixere: Deumnauiqueire per omnes
liqiiida,estcongeries pluriumcorpusculorum, guse ut Terrasauetraclusaueniarisccelumaueprofundum.
763 AN. MANL. SEV. BGETH 764
claritalis et
226 Da. Pater- augustam menti consceudere se- A inde participem poteutice, reverentiw,
[dem, voluptatis.
a Quoniam igiiur quse sit imperfecli, qusc etaam
Da fontem luslrare boni, da luce reperta
ln te conspicuos animi defigere visus. perfecli boni forma, vidisti : nuuc demonstrandum
25 Disjice terrense nebulas et pondera molis, reor, quonam hsec feliciialis perfectio consiiluta sit.
mica: tu serenum, ln quo illud piimum arbitror inquirendum an aliquod
Atque tuo.splendore namque
Tu requies tranquilla piis; te cernere finis, hujosmodi bonum, quale paulo ante definisti, in (5)
terminus rerum daiura possit exislere, ne nos proeter rei sub-
227 Principium, veclor.dux, semila,
jectse veritatem b cassa cogiiationis imago decipiat.
[idem. 1 Sed quin existat, sitque hoc veluti quidaui omnium
228 PKOSA X.
ARGUMENTUM. — Philosophia demonstrat, aliquod e*se fbns bonorum, negari nequit. Omne enim quod im-
summum bonum, et hanc qualitatem ila solius Dei perfectum esse diciiur, id imminutione perfecti im-
ette, hanc ut a se indislinclamnec ub ullo acceperit,^ ut si in quolibet
nec cum ulio communicet: ex quo coiligii eum qui perfectum esse perhibetur. Quo fit,
summo bono fruitur hinc Deum me participatione, genere imperfectum quid (10) esse videatur, in eo
INTERPRETATIO.
nubemet gravitatemmachinmterrestris; et corutca tuo 11Cogmto moao tam tmper\ecu, quam per/ecti oom,
(ulgore: nam tuserenitas es,tuquies tranquilla probis; . demonstrandaest res illa quw sil summebona.
et nostra de te notio flnit; quod sis principium, vec- B b lnanis.
tor, dux.via. et termimu.
NOTJE.
Hinc pecudes,armenta,viros, gentisomneferarum, diiore accepti non immemor, se suaqtie eidem suo
Quemquesibitenues nascentemarcesserevitas. conditori devoveat. Deus autem ita mentis nosirsa
principium est-, ut quamvis mens posset dubitare,
Postea ba> minores animse iisdem causis, quibns utrom Deusforet principiumcorporum, eadem lameiv
prsedictus spiritus Universi, fiunt, videlicet ex eadem suse tennitatis eonscia, semper convincatur, se non
materia fluilante, et ab ipso Deo, servatis iisdem na- ,ab alio quam ab ipso Deofuisse creatam. Hnc Deus
lurse legibus, dixit Apocal. i, Ego tum a et w prtnriptumet finii.
Praeterea esedem animse dicuntur aptatw Uxibtts Vector.] Quia Deus conservat nostram mentem :
curribus, hoc est corporibus, qnibiis includuntur , cum enim conservatio nihil sit aliud quam continuata
quaeque ipsae movere et rcgere videntur, ut vector productio, Deus conservando nosiram mentem, hanc
movere et regere curriim solet: anima enim plantaa videtur portare sive vehere. Ad Hebr. i Deus dicitur
v. g. diversa est ab anima bestise : etanimabesli.fi porlant oinnia verbovirtutis suw.
pro diversis bestiarum generibus iterum diversa Dux.] Dcus euim nientem humanam non tanium
est. Sjc animae apum, de qnibus jam loquebatuf' creat conservaique, sed eanideni, eiiam ab oriu,
Virgilius, dici possuul levibuscurribusaptatw. quibusdam informat cogitaiionibus, nimiriim intelli-
lnsuper his, praedictoeanimse per ccelumterramque C G genlia et inclinatione, quas si, neglecto corporis im-
disperswsunt: nam prseterquam quod etiam iu ccelo petu, mens ipsa sequalur, nunquam aberrabit.
stellifero lorte occurrere potesl similis quidam spirH Semita.] Nam semita mentis alia in genere fornue,
tus, qui per corpus inquo includilur , praedicios cir^ alia in genere causw efficieniit. Prior esi cogitatioqua
cuitus agat; minores illseanima?sunt in besliis, qusr- mens a rebus caducis recedens ad Deum accedii: Sic
rum alisein terris, aliae in coelo aerio vivunt. Proverb. iv: Pittorum semita, quasi litx splendens,
Tandem liaeaiiimoead ceelumconvertwreverluntur: prooedit, et crescit usquead perfeclumdiem. Posterior
hoeetiim animae, ut pole qusegenerali corporummo- est ipse Deus reciae cogilationis aticior. Sic Christus
torum lege, quaenunc vocatur benignu, qua minus re- Joan. xiv : Ego, inquit, sum via, el veritas, et vila.
sistitur, tendunt, in ccelum, qua minus resistitur iis- Terminus.\ Id vocatur lenninus, ultra quod res,
dem, nituntur: veluti igne reduci: maxima quippe est eodem finita, non diffundilur : sicut caecisnationibiis,
similitudo inter has animas et ignem: unde Virgilio rudis iiifoinii^que lapis, ultra quem ager, hoc lapide
prsedictus spirilus appellatur igneus vigor. Quoniam linitus, non diffunditur, vocabaliir deus Terminus.
vero coelum hahetur aiiissimum Dei domicilium: Atqui Deus est id ad quod mens humana cogiiando
Matth. v , Non jurandum per cwlum,quia thronus Dei diflundi debel; sed ultra quod eadem mens cogilando
ett; propterea Dens nunc dicilur facere, hat anima» versari non polest. Joan. vi: Dom.ne,ad quemibiinusf
ad te conversatreverti:et|propterea nuuc in exemplum verbavilw wlernwhabes.
dticuntur. Sicut autem omnia hoecrecte dicuntur de Deo, ul
22. Da Pater.] Sic vocatur Deus non solum a Chri- jam exposilum esl, iia non male dicerentur de ipsa
stianis, sed etiam ab ethnicis, ut jam notavimus. Hoectj cognitione Dei, menli nostrii! insita, quaenolaiur his
est autem petitio Philosophiae, cujus gratia praedicia verbis, Te cernere. Primo enim illa de Deo insita co-
praemisit. Rogatvero Deum, ut hinc liberet mentem gnitio recle dicitur finis : quoniam eo fine facti sumut
tenebris ab ipso corpore ortis: Corput enim, Sap. ix, a Deo, ul Deum ipsum cogitemus. Secundo ead m
quodioorrumpitur, aggravatanimam, el terrena inhabi- cognilio recte diciiur principium; quia ut oiiine
taliodeprimit\sensummultatogilantem: indeveroinfor- nostrum bonuin opus a bona nostra cogitatione; sic
met cognitione smnmi boni, ejosque amore. oninis nostra bona cogilaiio ab ipsa Dei co»nitione,
46. Tu mmque terenum.] Serenans mentes: ut velut a principio oiitur: lgnoti nulla cupido, quod
quemadmodumtempusserenum fingiturfugarenubes: . vulgo dicuut. Terlio eadein Dei cognitio recie diciiur
sic Deiismentis tenebras pellat. vector, dux, el semiia; quod hoecnostras cogitaiio es,
27. Tti requiet tranquilta piis.] Dans cogiialionesi noslraque omnia tam dicta, quam facla ad Deum
tranqnillas; iis nempe, qui, dante Deo, suoerga Deumi videatur ferre, movere, el ducere. Denique bec Dei
ollicio fungiiiitur. noslra cognitio recte dicitur terminus : siipiidem
27. Te cernere pnis.] Menshumana eo fine a Deo> comparata ea, qua defuncti frui speramus, perfecia
creata est.ut cngitet,adeoque ut cognoscai,Deum:Joan. Dei cognitione, veluti coiiiparatn vitsenostrsc lermino
XMI,Bwc esi vita wlerna ut cognoscantleDeumverum. quiesccmus. Joan. xvu : Hwc ett vita wternaul cogno-
28. Principium. ] Non minus necessarium est, scanl le solum Deum verum, et quem misisliJesum
mentem nostram suum principium, quam semeilpsam Chrittum.
cognoscere: ut videlicei primi benelicii a suo con- 1 Quiiiexistat, neaari nequit.] I. Philosophia demon-
?85> DE CONSOLATIONEPHlLOSOPHIyE LIB. III. 76«
perfectum quoque aliquod esse, necesse sit. Elenim A . atque inviolabiliter prohes, (15) i quod boni surami
perfectione sublatn, unde illud, quod imperfeclum summum Deum diximus esse plenissimum. Quonam,
perhibetur, exstiterit, ne fingi quidem potest. Neque inquam k, modo? * Ne l liunc rerum omniUmpatrem
cnim ab diminutis, n inconsummatisque nalura re- illud summum bonum, quo plemis esse perhibeiur,
rum cepit exordium, sed ab integris, absolutisque vel extrinsecus accepisse, vel ila naturaliter habere
procedens, in hsec extrema atque b effeta dilabitur. prsesumas, quasi, habenlis Dei, Itabiiaeque beati-
Quod si, uii (15) paulo ante monstravimus, est ludinis diversam cogites esse subsianliam. Nam si
quaidam boni fragilis imperfecta felicitas : esse ali- extrinsecus acceptum (20) pules, prsestantius id
quam solidam perfectamque c non potest dubitari. quod dederit, eo quod acceperit, exislimare possis.
Firmissime, inquam d, verissimeque conclusum esl. 230 Sed hunc esse rerum omnium prsecellenlissi-
l Quo vero>
229 inquit, e habitet, ita considera. mum, dignissime confitemur. Quod si natura quidem
Deum rerum omnium principem, bonum esse, com- inest, sed est ratione diversum, cum de rerum prin-
munis humanorum { conceptio probat animorum. cipe loquamur Deo, fingat qui potesi, quis haec di-
Nam cum nihil Dco melius excogitari queat, id, quo versa conjunxerit ? Postremo quod a qualibet re di-
melius nihil est, bonum esse quis dubiiet? ita vero versum est, id non est (5) illud, a quo intelligitur
bonum esse Deum raiio (5) demonstral, ul perfectum B esse diversum. Quare quod a summo bono diversum
quoquebonum in eo esse convincat. Nam-ni talesii, esi sui natura, id summum bonum non est: quod
rerum omnium princeps esse non poterit: erit enim nefas est de Deo cogitare, quo nihil constat esse prav»
eo praestaniius aliquid, perfeclum possidens bonum, stantius. Omnino enim nullius rei nalura suo princi-
quod hoc prius, atque antiquius esse videatur: omnia pio melior poterit existere, quare quod oinnium
namque perfecia 8 minus inlegris priora esse clarue- principium sit, id etiam m sui subslantia summum
runt, quare ne in infinitum raiio prodeat, confiten- essebonum (10) verissima ratione concluserim. Re-
dum (10) est summum Deum, summi, perfeclique ctissime, inquam. Sed summum bonum beatiludinem
boni esse plenissimum. Sed perfectum bonum veram esse concessum est. Ila est, inquam. Igilur, inquit,
esse beaiitudinem constiluimus. Veram igitur bea- Deum esseipsam beatiiudinem, necesse eslconliteri.
litudinem in summo Deo sitam esse, necesse est. Nec proposiiis, inquam, prioribus n refragari queo,
Accipio, inquam h, nec est quod contradici ullo modo et ab illis hoc illatum consequens esse perspicio.
ijueat. Sed quêso, inquil >, le, vide quam id sancte 1 Respice, inquit, an hinc quoque idem (15) lirmius
JNTERPRETATIO.
a Imperfeclit. C h Ego Boetius.
b Debilia. 1 Philosophia.
c Felicitaiem. i. Deum habere rationem summiboni.
d Ego Boetius. k Ego lioeiius.
• Cuinam rei insit itla felicitas, ait Philosophia. 1 lnquit Philosophia.
t Notio Dei omnibushumanis mentibus insita. m Ratione sui.
8 Imperfeclis. n Adversari.
NOT-iE.
strat, aliiiuod esse summum bonum : quia cum ex snphise nefassit judicarc nisi praeeunlibusnotionibus,'
diclis constet summum bonum idem esse qund perquas judicando inter se jungat ant separet, hscc non
fectum, si existat aliquod perfectum, necesse e-t, ut potest judicare rationem summi boni esse a Deo
aliqiiod summum bonum exi tai: existere autem ali- distinctam, nisi et summum bonum, et Deum, sua
quod perfecium hac probatur demonstralione. Im- quemlibet seorsum notione, clare et distincte cogitare
perfeclum in aliqno genere exisiere nequit, nisi in possit : ita ut vere cogitare possit summum bonum
eodem genere aliquod perfeclum existat: quandoqui- non esse Deum, et Deuin non esse summum bonum .
dem illud imperfeclum nec dicilur, nec cogitatur, nec proplerea enim eadem philosophia judicat meutem
est nisi f icia comparalione cum hoc perfecto, cujus nostram esse distinctam a nosiro corpore : ex quo
illud dicatur cogiteturque imminulio et a quo ceperit sequerelur raiionem summi boni, quam Deus haberet,
exordium. Aiqui in genere boni existit aliquod imper- D esse extrinsecus acceptam, adeoque esse aliquam Dei
fectum : illud scilicet quod fragile est et caducum, causam, quoeDenin et summi boni ralionem inler se
de quo hactenus disptitalum est. non secus ac mens bumana, qua corpus
1Quoverohabitet.] II. Philosophia demonstrat, hanc conjunxefil:
informaiur, est extrinsecus accepta, agnoscitque ali-
summi boni qualitatem, Dei esse : quoniam rerum quam sui causam, quae mentem ipsam et corpus inter
omnium princeps iationem sive qualiiatem sunimiboni se conjunxerit. Atqui philosophia non poiesl summum
habeai necesse est: alioquin erit aliquid eo meiius, bonuin et Deum sua quemlibet seorsum notione clare
perfectius, piius, atque anliquius, adeoque ille non et distincie cogitare : quandoquidem ut Deus, sic
erit princeps. Atqui Deus est rerum omnium prin- summum bonum cogitatur, quo nihil constai esse prw-
ceps : ut conimunis humanorum conceplioprobat ani- slantius, 3 melius, prius.
tnorum : cum eniin haecconceptio nec de nihilo, nec Respice an liinc quoque.] IV. Philosophia demon-
a niliilo esse possit, si conceptio illa fuerit in omnibus strat, aliquid non posse cum Deo communicare proe-
mentihus humanis (ut revera esse unusquisque hujus dictam siimmi boni rationem, sive, quod idem est,
conscius experitur), necesse est ut existat Deus, ille non posse esse duo summa bona : quia ex jam diclis
rerum omnium princeps, de quo et a quo sit illa com- quod habet raliouem summi boni, sive qnod est sum-
mvnis animorumhumanurumconceptio. inum bonum, illud perfectiim sit, necesse cst. Atqui
* Ne hunc rerum omniumpairem.] III. Fhilosophia fieri non polest ut sint duo ahsolute perfecta : cum
demonstrai, hanc summi boni rationem sive qualita- perfecium absolule nec dici nec cogitari nec essa
ttm esse ab ipso Deo inJistintiam : q tia cum philo possit, nisi illud cui nihil deest: cumque ex duobua
approbetnr, quod dno summa bona, quse a se diversa 4t semus? Ac summtim qtiidem,inquam. Adda;, inquit,
sunl, esse non possnnt. Etenim quse disc.repantbona, hoc omnihus licei. Nam endem sufficientia summa
non esse alterum quod sil alterum, liquet : quare esi, eadem summa polentia, reverentia quoque, cla-
neutrum poterit esse perfectum, curn alterutri alte- ritas, et voluptas beatitudo esse judicatur. Quid (20)
rum deest. Sed quod perfectum non sit, id summum igitur? Iloeccineomnia, bonum, sufficieniia,potenlia,
non esse manifestum est : nullo modo igilur quse cseteraque veluti qusedambeatitudinis membra sunt,
summa sunt bona, ea possunt (20) esse diversa. an ad bonum, veluli ad verlicem cuncla referuntur?
Atqui et bealitudinem, et Deum, summum bonum lntelligo, inquam, quid investigandum propnnas : sed
esse collegimus : quare ipsam necesse est summam quid constitnas, audire desidero. Hujus rei discre-
esse bealitudinem, quse sit summa Divinitas. Nihil, lionem sic accipe. Si hsecomnia beatitudinis membra
inquam, nec re hac verius, nec ratiocinatione firmius, forent, a se quoque invicem (25) discreparent. Haec
nec Deo dignius concludi potesi. 231 Super haec, est enim pariium natura, ut unum corpus diversa
inquit, igilur veluii geometrce solent, demonstratis componant. Aiqui liaec omnia idcm esse moustrata
l a
propositis, aliquid inferre, quse nepiaiiara ipsi sunt. 232 Minime igilur mcmbra sunt: alioquin ex
vocant, ila ego quoque libi veluti corollarium dabo. uno membro beatitudo videbilur esse conjuncla, qtiod
* Nam quoniam beatiludinis adeptione fiunt bomines Bfieri nequit. Id quidem, inquam, dubium nonest: sed
beati, bealitudo vero esl ipsa Divinilas, Divinitatis id, quod restat, exspeclo. Ad bonum vero cselera
(5) adeptione fieri bealos, manifestum est. Sed uli referri palam est. Idcirco enim sufficientia peiitur,
jusiitise adeptione justi, sapientiaesapientes Dunt, ila quoniambonum esse (5) judicaiur; idcirco potentia
Divinilatem adeptos, deos fieri simili ratione necesse quoniam id quoque esse creditur bonum. ldem de
est. Omnis igitur beatus, Deus; sed natura quidem reverentia, claritudine, jucunditate, conjcctare licet.
unus, parlicipalione vero nihil prohibet esse quam Omnium igitur expelendornm summa atque causa
plurimos. Et pulchrum, inquam, hoc, atque preiio- bonum esl. Quod enim neque re, neque similitudino
sum, sive b KipiGpa,sive corollarium (10) vocari ma- ullum in se retinet bonum, id expeti iuillo modo
vis. 8 Atqui hoc quoque pnlchrius nihil est, quod his potest. Coniraque etiam, 4 quaenatura bona non (10)
annectendum esse ratio persuadet. Quid? inquam. sunl, tamen si esse videantur, quasi vera bona sint,
Cum multa, inquit, beatitudo continere videatur, appetuntur. Quo fit, uti summa, cardo, atque causa
utrumne haec c omnia unum veluti corpus beatitti- expetendorum omnium , bonilas esse jure credatnr.
dinis quadam parlium varietate conjungant, an sit 5 Cujus vero causa qtiid expetitur, id maxime videlur
eorum aliquid, quod bealitudinis substanliam com- optari. Velutisi saluiis causa quispiam velit equiiare,
pleat, ad hoc vero (15) csetera referantur? Vellem, C non tam equitandi motum desiderat, quam salutis
inquam, id ipsarum rerum commemoratione patefa- efTectum.Cum igitur omnia (15) boni graiia peianttr,
ceres. Nonne, inquit, bealitudinem bonum esse cen- non illa potitis quani bonum ipsum desideratur ab
INTERPRETATIO.
a Consectaria. ' Anhwcomniastnl unumet unum; an poliusunum
Conseclarium. pluribus modis se habens.
MTJE.
summis boms, si aaessent, a.terutrum alten dees- sive membra, sua qusehbet seorsum idea cogitari
set. sic a se invicem separari et separaiim con-
1Quwnopicriixru.]V.Philosophiamoregeomclrioeex possunt, servari possunt: quemadmodum constat de mente et
demonstraiis quaedam infert, quseGraccis iropio-fiara corpore, quoesunt hominis partes : quin si haecprae-
Latinis consectaiia vocanlur, sive etiain corollaria, dicta essent degeneremodorum, sinequibus res, cujus
quaedam scilicet praeter debitum data, Normauis le sunt, potest exisiere: sicut corpus polest existere sine
, posset etiam summum bontuii existere sine
* Nam quoniam, etc.] Primum conseclariiim est, quieie;
repiquei.
praedictis,adeoque non sequereiur eum qui Irtieretur
hnmines adeptione beatitudinis fieri deos : quod qui- summo bono, frui propterea praediciis: sed prsedicta
dem sic inlertur. Esl Deus nalura; est Deus partici- neqne sunt membrasummi boni; neque etiam modi,
patione. Deus natura, est res summe perfecia : unde " sine quibus esse possil summum bonum; quandoqui-
cum ex dictis non possit esse muliiplex res snmme dem summumboimm ex dictis nec parles habet, ncc
perfecta, idcirco Deus natura ila unicus esl, ut non modo afficitur, quo possit carere; alioqui nnn esset
possit esse multiplex. Deusvero participntionedicilur absoluie perfectum : quarenecesse est, ut qiii siiininn
illa roens, quae cogitatione divinoesimillima pradita bono frnitiir, hic et volnptaie, el clariiate, et cseleris
est: sic psalmo LXXM : EgoDixi:diieslis et filiiexcelsi ejusmodi fruatur. ImOneque diviiias neiiue alia cjus-
omnes.Sic II Petr. i: Vl per hwcefficiaminidivinwcon- modi expetimus nisi quia videnlur hahere rationem
sortesnaturw. Alque hoc modobeati Guntdii: quoniam summi boni, sive beatitudinis.
cogitmione divinaesimillima afuViuntur; qna quidem 4 Quw naturabona non sunt.] Quidi|iiid ab homiiu
cngiiationedii liunt participatione: sicut juslus,justi- expetitur, id aut reipsa autspecie saliem bOnumesi:
tiw, el sapiens,sapientiwadeplione fit. «nde aiunt philosoplii nec bonumqua bonumesl, odio
3 Atqui hoc quoque, etc.] Secundum consectarium haberi, nec malum qua malum, amari.
est, homineni qui Dei adeptione bealus, adeoque Deus "Cujus causa quid expetitur, etc.] Hoc est axioma,
participationeest, divitiis, potenlia, claritate et volu- quod a philosophis S"let sic exprimi.- Propter quod
piaie ciimulari : quod sic inlertur. Si divitiae, poten- unumquodquelale , illud magis tale esl; quod etiainsi
tia, et caetera id genus quacdamessent sumini bnni in aliis forie causarum generihus fallere possit; in
membra, haecpossent iia a summo bono separari, ut genere tamen finis, in quo genere nunc adliibelur,
summumbonumesse possct sine illis: ut euim partes conslat.
769 DE CONSOLATIONEPHILOSOPHIiE LIB. III. 770
omnibus. Sed proplerquod csetera optantur, beatitu- £L Quos fallax ligat improbis catenis
dinem esse concessimus : quare sic quoque sola quse- Terrena- habitans libido uienies.
riiur beatiludo. Ex quo a liquido apparet ipsius boni 234 Hicerit vobisrequies laborum,
et beatitudiuisunam atque eamdem esse substaniiam 5 Hic portus placida manens quiete,
Nihil video cur disseniire quispiam possit. Sed Deum Hoc palens unum miseris asylum.
(20) veramque beaiitudinem. unum atque idem esse Non quidquid Tagus aureis arenis
monstravimus. Ita, inquam. b Sccure igitnr conclu- Donat, aut Hermus rutilante ripa,
dere licet, Dei quoque iu ipso bono, ncc usquam alio, Aut Iudus calido propinquus orbi,
sitam esse substantiam. 10 Candidis miscens virides lapillos,
* Illustrant aciem, magisquecaccos
233 METRUM X.
ARGUMENTUM. — Philosophia invitat homines perlur- ln suas condunt animos tenebras.
bationibus obcwcatos ad prwdictam summi boni Hoc quidquid placet, excitatque mentes,
notionem, quod hwc non solum sit tenebrarum Infimis tellus aluit cavernis.
expers, ted ipta solit luce prwstantior, et placidw,
quietisparens. 15 235 Splendor, quo regiiur vigeique co;lum,
Hucomnes pariter venite capti, Vitat obscuras auimseru;nas.
INTERPRETATIO.
* Evidenter. B miseris.Nec Tagus suis arenis aureis, nec Hermut suo
b Certo. littore rutilo, nec Indus, vicinus regioni catidw; suis
Conienitehuc omnesdecepti, quos libido mendax, gemmis candidis viridibusqueilluminant menles, quin
occupmnsmenteslerrestret, constringil vinculiscrude- eas magis obcwcatas involvunt in suam caliginem.
libus. Hic quies laborum erit vobis: hic statio fruens Terra nutrivil in suis antris inferioribut hwc corpora,
tranqullilate perpetua : hoc unum refugium apertum quw deleclant commovenlqueanimos. At vero luinen,
NOTiE.
* Carmen constans ex duplici
genere versuum alqui juxta Dorylaum Phrygise civitatem ortus, Paclo-
lernorum, quorum prior Phaleucus spondeiim,dacty- loquejunclus Smyrnse campos irrigat, tandemque m
lum, el tres coreos habet, poslerior Sapphicus co- Phocaicum sinum illabitur. Ilic eliamaureas arenas
reum, spondeum, dactylum, et duos coreos : nisi trahere ferlur : unde Virg. n Georg., v. 137 :
quod pro Sapphico, cujus erat allernare in secundo Nec pulcherGanges,atque auro tnrbidusHermus.
versu, repelilur Plialeucus. Corrigere fuissct facilli- 9. Aul Indus fluvius Orienlis, qui Indiam
inuin, sed id forle neglexit auctor, quod uterque ver- ab occasu Indus.] deliniens, ei nomen dedit: hic autem flu-
sus endecasyllabus esi.
vius, aut saliem tellus, cui nomen dedit, genimis
1. lluc.] Ad prsedictam summi boni notionera. abundal: quamobrem Claudianus signilicaturus ve-
Q
1. Omnespariter venitecapli.] Pariler intelligi po- stem gemmis contexiam carm. 8, v. 584, canit:
testjungi velcum verbo venite, ut significelur, con- AsperatIndus
venite; vel cum participio capti, ut significelur, simi- Velamentalapis.
liter decepti: captus enim generalim is dicitur, qui in Gemmse
allerius potestate est : unde captivus: speciatim vero porro aliac sunt candidse, alise virides, alisc
is est qui corpori suomorem gerens suisducitur per- cserulex*, aliaealterius coloris, pro varia luminis mo-
turbaiionibus. Virg. IV iEneid., v. 194: dificati raiione : unde Indus hic dicitur miscereviridet
immemores lapillos candidis : et Lucrel. I. u :
Regnorum lurpiquecupidinecaptos.
Hinc libido, quse merito dicitur fallax, perhibelur fnterdum quodamsensu til, ull videalur
mentesterrenat Inler c*ruleuiii viridesmiscere smaragdos.
ligare improbitcatenis. Lioido,inquam,
quse nihilestaliudquamcogitatiomentismoiibus cor- 11. lllustrant aciem.]-Nempe mentis.
poreis obsequentis,merilodicilurfaWax,quiamentem H. Mughquecwcos.]Alludere videtur ad oculos,
a Deo, qui est prima verilas primaque bonitas. ab- qui nimio auri, gemmse,alteriusve corporis lucentis
ducens in errorem viliumque ducii. Eadem libido reliiceniisve splendore offunduntur, nec non inducta
ligat mentesimprobis catenis; quia memem impedit, caligine aliqtiando excaecaniur : auruin enim et gem-
qiiominus liaecad summi boni, quod naltiraliler comae, quamvis inulto spjendore oculisvideanlur .spleu-
gnoscit appetitque, a epliouem perveniat. At mentes, dere, meniis nihilominus aciem non illustrant, imo
quas libido habitat, sive ut saepiusauctor noster lo- potius inducta perturliationum caligine mentem iia
quitnr, hebelat, sunt terrenw; quod lerreno corpori ry excaecanl,ut hanc in ohscura terroe, unde h;ec cor-
obsequantur. I Cor. xv : Primus homo de lerra, ler- pora eruia sunt, vitcera condere videantur ; qua-
renus; tecundus homo de cwlo, cwlesth. Quatis ter- teuus mens liorum amore capia uil nisi terram cogi-
rentis, tales el terreni: et qualit cwlestis, talet el cw- tat.
testes. 15. Splendor.] Summum bonum, sive Deus, qui
i. Hicerit vobls, elc.] Evidens cnim summi honi ad Heb. i dicitur Splendor gloriw, et Sap. vu, can-
notio, utpoie principium cum veritatis tum virtutis, dor lucis wtemw.
mentem liberabit a procellis errorum, viliorumquc : 15. Quo regitur vigetque cwtum. ] Deus enim non
unde erit requies,porlus, et asylum. solum corpora, sed mentes omnes creai, conscrval
7. Tagus aureis arenis.] Tagus esl fluvius Lusita- et regil. Speciatim vero ccelumviget regiturqiie mo-
nise qui, in Celtiberis orius, Lusitaniam dividii, et tu, cujus Deus ila auctor est, ut hic non incipiat
ulira Ulyssiponem,Lisbonne, inOceanum prorumpit. continuetiirque nisi stalutis ad ipso Deo legilius. i
Hic non secus ac Pactolus et Hermus aurcas arenas 16. Vitat obscuras animw ruinas.] Menlis utpole
fcrtur volvere : unde hic versus : immortalis nulla est ruina, quoad rem spectat, sed
Aurifer est amnisTagus, et Pactolus, et Hemius. duntaxatquoad modum, nimirum cogitationem. Est
Juvenal.: aulem cogitatio mentis ruina lum, cum mens a recta
et rutilaPactolusvolvit judicandi et eligendi liorma recedens, in errorem et
QuodTagus arena. viiium labitur. Vitium mentis nullutn sine errore,
8. Aut Hermus.] Hermus est fluvius Minoris Asise, error iiullus sine obscuritate;quamobrem ruina men-
771 AN. MANL.SEY. BOETH 772
Hanc quisquispoieril notare lucem, Apelenda numerentur? Demonstratum est, inquam,
Candidos Phcebiradios negabit. nec dubilari ullo modo poiest. Quseigimr, ci:in di-
236 PROSA XI. screpant [15) minime bona sunt; cum vero unum
ARGUMENTUM. — Postquam Plidosophia proposuit esse coeperint,bona fiunt: nonne haec ut bona sint,
bonumesseunum, quod omnia, suo quwque modo unitatis fieri adeptione
contingit? Ila, inquam, vide-
appelunt, eademconcluditrerum omniumfinemesse tur. Sed omne
bonum. quod bonum est, boni parlicipalione
Assentior, inquam. Cuncta enim firmissimis nexa bonumesse concedis, an minime? Ita est c. Oportet
ralionibusconstant.Tumilla :Quanti, inquii, acslima- igitur idem esseunum, atque bonum simili ratione
bis, si * bonum ipsum quid sit, agnoveris? lnfiniti, concedas. 237 * Eadem namque substaniia est eo-
inquam : si quidem mihi paritcr Deum quoque, qui rum, quorum naturaliter non est diversus eflectus.
bonum esl, continget agnoscere. Alqui hoc verissi- Negare, inquam, nequeo. * Nostine igitur, iirquit,
ma, (5) inquil, ratione patefaciam, a maneant modo omne quod est, tam diu manere atque subsistere,
qtiacpaulo anie conclusa sunt. b Manebunt, inquam. quam diu sit unum; sed interire atque dissolvi pari-
Nonne, inquit," monstravimus ea quse appetuntur a ter, atque unum esse destiteril? (5) Quonam modo?
pluribus, idcirco vera perfectaque 3 bona non esse, Ut in animalibus, inquit, cum in unum coeunt, ac
quoniam a se invicem discreparent, cumque alteri 3 permanent anima corpusque, id animal vocatur. Cum
abesset alterum, pleoum.absolutuniquenoiuiiiiafferre vero haec unilas ulriusque separalione dissolvilur,
non posse? tum autem verum (10) bonum fieri, cum interire, nec jam esse animal liquet. Ipsum quoque
in unamveluti formam, atque efficientiam colligun- corpuscum in una forma, membrorum conjunctione,
lur, ut quse sufficientia est, eadem sit potentia, reve- permanet, humana visilur species. Al si distributse,
rentia, claritas, atque jucunditas : nisi vero unum, segregatseque (10) partes corporis distraxerint uni-
alque idem omnia sinl, nihil habere, quo inter ex- tatem, desinit essequod fuerat. Eoque modo percur-
INTERPRETATIO
cavet lapsus catiginosot a Si memorpreeteritorum,hwc concesteris.
quo caHumgubernatur et viget, b Hwcita erunt.
mentis : quare quicunque valebit animadvertere hoc
luinen, ille negabil radios solis esse aequepuros. c Quod bonun est, id bonitaleafficilur.
NOTJE.
tis ita ohscura est, ut ab hac Lux seierna Deuslon- clare proponuntur, ut explicatione nostra non indi-
gius distare, hancquepropterea vilare dicatur : vr.de geant. Moneo solum duplicem hic (listinguendiim
Deus eflicit, ul quos illuminat, hi ejusinodi ruinam Q esseappetilum;voluntariumunum,allerumnaiuralem.
eiiam viient. Appetilus volunlariiis est ipsa meniis cognoscentis
17. Hanc quisquis poteril notare lucem.] Deumqui voluntas, cujus ila sumus conscii, docente ipso
est sunimum bwum. nostrse mentis voluntalisque auctore, majorem ut
18. Candidas Phwbi radios negabil.]Candor, color hujus intelligentiam a iiullo homine accipere possi-
est omnjum luci simillimus : hinc sive corpora sive mus. Talis est ille appetitus, quo volumus esse
menleseo majori eandoie afficidicunlur, quomajori beati : talisest iste appelilus,</«o,inquil nunc Philo-
perfundunlur luce : siciitOvidio
stella, scripiio, ipsa cogita- sophia, swpe mortem cogenlibuscausis quam natura
dicitur modo magis, reformidat, mens humana amplectitur; aul gignendi
tio, Horatio, Ciceroni,
modo minus candida. Radii auiem solares, qnanlum- opus interdumcoercet. Sed ait Pliilosophia, se nunc
vis lucidivideanlur, tanlum nihilomimis non luceni, non dehis voluntariisanimw cognoscentismotibustra-
quantum Deus, qui,' id Tim. vi, lucemînhabitat ctare.
inaccessibilem. Appetilus autem naturalis, est instinctus rei etiam
1 Bonum ipsum quid sit. ] Bonum simpliciter, de insciaead ipsius conservatinnemdivinitus impressus.
quo nunc agiiur, est summum : id sufliciai dixisse Primum quidem hic appelilus dicitur instinctus : est
semel pro toio isto capite. enim impulsio; et quselibet impulsio recte dicitur
s Mmstravimus.]prosa 9 htijus libri. insiinctus ; cum instinclus dicalur ab insligando, hoc
8 Bona nonesse quoniama te invicemdiscreparent.] ab instando; quod qui instigat, hic insiat et urget.
1. Philosophia proponii, bonum (quo nomine inlel- Deinde idem appetiius estrei etiam insci:e: quaiulo-
ligit summum) esse unum hoc fere modo. Cum inter ]D quidemesse iu corporibus inanimatis, in quibus nulla
unuin el mulla iiiilluin excogitari possit medium, potest cognitio, locum habet. Prsetere.ihic appe-
necesse est ut summum bonum sit unum aut miilli- iiiusdivinitusimpressusesl:nonsecus ac voluntaiius:
plex. Atqiii summum bbnuni non poiest esse multi- Deusenim movet omnia. Denique idem appeiiius est
plex : idcirco enim probatum est divitias, poiesta- ad rei conservaiionem: Deiiit enim divina providen.
tem et Cseteraejusmodi non habere ralionem summi tia, ut hic dicitur, creatis a se rebus hanc vel maxi-
boni, quia Huirtmulta. mam manendicausam, ut quoad postunt, naturaliler
* Eadem substantia est quorum naturaliter non est maneredesiderent. Iloc appelilu, ut quodam naturm
dkersus effectus.] Non judicaums de causa nisi per principio animalia manereamant. Eodem semperap-
ojusdem effectns : unde quorum non videmus diver- petunlgignendi opus, quosolomortatium rerum durat
sos effectus, nullum argûmeniumhabemus, quo ju- diuturnitas. Hoc appetitu acceptas escastine cogita-
ilicemus hsecesse res diversas. tione trantigimus. Eodem, in somno spirilum ducimut
" Nostine igitur, omne quod est.] II. Philosophia nescientes. Hoc denique appetiiu cuncla quw sunt,
proponit, omuia, sno quaeque modo, summumbonum appetttntnaturaliterconstanliam permanendi, devitant
appetere, sic. Cum unum et bonum sint eadem sub- pemiciem. Sic in ove, viso lupo, spiritus a cerebro
staniia, quidquid appetit unum, illud etiam appetat per nervos fluere soliti ad eas declinant ovis parles
boimm necesse est. Atqui om.nia appelunt unum : quaead fugam deslinantur : in formica vero, viso
siquidem appetunt esse; ut videre est in animalibus, frumento, iidem spiritus deturbantur ad eas formica
in nlanlis. in corporibus inanimatis. Quseomnia tam partes, qusead capiendamdisposilsesunt.
773 DE CONSOLATIONE PHILOSOPHIJELIB. III. 774
renti cseteraprocul dabio patebit subsistere unum- A dissolvantur, resistunt. Quse vero hqiientia 239 ut
quodque,dum unum est : cum vero unura esse desi- aer atque aqua, facile quidem dividentibus cedunt,
nit, interire. Consideranti, inquam mihi plura, sed cito in ea rursus a quibus sunt abcissa relabuu-
minime aliud videtur. Estne igitur, inquit, quod in tur. Ignis vero omnem refugit sectionem. Neque
quantum naturaliter agat a, relicta subsistendi appe- nunc nos de voluntariis animcecognoscentismolibus,
tentia, (15) venire ad interitum, corruptionemque sed de naturali intentioneiractamus. Sicuti est, quod
desiderel ? Si animalia, inquam, considerem, quse exceptas (5) escas sine cogitatione transiglmus, quod
habent aliquam volendi nolendique naturam, nihil in somno * spiritum ducimus nescientes. Nam ne in
invenio, quod b, nullisextra cogentibus, abjiciat ma- animalibus quidem manendi amor ex animsevolun*
nendi intentionem, et ad interitum sponte festinet. tatibus, verumex nalurse principiis venit. Nam ssepe
Omne namque animal tueri salulem laborat : mor- mortem cogentibus causis, quam natura reformidat,
tem vero perniciemque devitat. Sed 238 1u'a<de, voluntas amplectitur : conlraque illud quo solo mor-
herbis, arboribusque, quid de inanimatis omnino- talium rerum durat diuturnitas, (10) gignendi opus,
consentiamrebus, prorsus dubito. Alqui non est quod quod natura semper appetit, interdum coercet volun-
de hoc possis c ambigere, cum herbas aique arbores. tas. Adeo hsecsuif caritas non ex animali motione,
intuearis, primum sibi convenienlibus innasci locis, ] I sed ex, naiurali inteniione procedit. Deditenira Pro-
bi quanium earum natura queat, cilo exarescere, videntia creatis a se rebus hanc vel maximam ma
aique (5) interirenon possint. Nam alise quidemcam- nendi causant, ut quoad possunt, naturaliter manere
pis,alisemontibusoriunlur, alias ferunt paludes, alise desiderent : quare nihil est quod ullo modo queas
' saxis haerent, aliarum fecundaesunt steriles arenoe,
dubilare, cuncta, (15) quse sunt, appetere nalurali-
quas si in alia quispiam loca transferre conetur, ter constantiam permanendi, devitare perniciem.
arescant. Sed dat cuique natura quod convenit, et, Confueor, inquam e, nunc me indubitato cernere,
ne, dum manere possunt, intereant, elaborat. Quid quaedudum incerta videbantur. Quod autem, inquit,
dicam, quod omnes, velut in terrasore(lO) demerso, subsistere ac permanereappeiit, id uoum esse desi-
trahunt alimenta radicibus, ac per mcdullas robur, derat, hoc enim sublato, ne esse quidera cuiquam
corticemque diffundunt? Quid, quod mollissimum permanebit. Verum est, inquam. Omnia igitur, in-
quodque,sicuti medulla est, interiore semper sede quit, (20) unum desiderant. Consensi. Sed unum
reconditur, extra vero quadam ligni firmiiate tegi- idipsum monstravimus esse, quod bonum est. Itaqui-
tur: ultimus autem cortex adversum coeli inlempe- tleni. Cuncta igitur bonum petunt: quod qiiidem ita
riem, quasi d mali patiens defensor opponitur? Jam describas licet, ipsum bonum esse, quod desidere-
vero quantaest naturae diligentia, (15) utcuncta se- '3 tur ab omnibus. * Nihil, inquam, verius excogitari
nine multiplicatopropagentur,quaeomnia non modo potest. Nam vel ad nihilum cuncta referuntur, et
ad tempus manendi, verum generatim quoque, quasi uno, velutiverticedestitula, (25) sinerectore, fluita--
in perpetuum permanendi, veluti quasdam machinas bunt.aut si quidest, ad quod universa feslinent, id erit
esse quis nesciat? Ea eliam quaeinanimaia esse cre- omniumsummumbonorum.Et illa, Nimium,inquit, o
duntur, nonne quod suum est, quaequesimili ratione alumne, laetor: ipsam enim " mediae h veritatis no-
desiderant? Cur enim Oammasquidem sursum levi- tam mentc fixisti : sed in hoc patuit tibi, qund igno-
tas (20) vehit, lerras vero deorsum pondusdeprimii, rare te paulo ante dicebas. Quid? inquam. 240 Quis
nisi quod haecsingulisIoca,motionesqueconveniunt? esset, inquit, ' rerum omnium finis? Id est enim
Porro autem quod cuique consentaneum est, id profeclo, quod desideralur ul>omnibus . quod quia
unumquodqueconservat: sicuii ea quse sunt iuimica bonum esse collegimus,oportet, rerum omnium fi-
corrumpunt. Jam vero quae dura sint, ut lapides, nem bonumessefateamur.
adhserent tenacissime partibus suis, et, ne facile
, INTERPRETATIO.
a Fugata suwconservationitappeiilione. f Amorerga semetipsum.
b Absqueulla causarum exleriorumvi atque vitlen- s Mejam animadverleretam evidenlur,ea de quitut
lia. antea dubitabam,ut de his non possimamplius dubl-
« Dubitare. tare.
d Validiutretittent, h Manifeslm.
e Retpiramus.
miM.
1 Ifihil veritts.]Nam praedictusnaturalis
appetitus D Servio. Virgil. a Mnoid., v. 533:
velest a nihild, vel est ab aliquo sumnro rectore, ad Hic Priamusquanquamin mediaiammorte tenetur.
quein propterea veluti ad primum principium et ulti- 8 Herumomniumfinit.] III. Philosoptiia concludit
mum finemrevocandusest. Atqui fieri non potest rerura omnium linem esse bonum et quidem sum-
ut iste appetitus sit a niliilo : siquidem nihilum non mum : quia quod ab omnibus rebus desideratur id
potest e^se ullius rei causa. rerum omniumfinis est. Atqui ex dictis summum bo-
* Medite
vetilatit.] Manifeste: sic enim, interprete num ab omnibusrebus desideratur.
r75 AN. MANL. SEV. BOETH 775
« XI. \ 242 Longosque in orbem cogatinfleciensmotus,
241METRUM 5 Animumque doceat, quidquid extra molitur,
IRGUMENTUM.— Philosophus, inquit Philosophia, suam Suis retrusum possidere thesauris:
ulientius consideret mentem : huic quippe lumen
ingeniium, quod, magistro docente, summw eliam Dudum quod atra texit erroris nubes,
verilatis possit esse principium. Lucebil ipso perspicacius Phosbo.
Quisquis profunda mente vestigat verum, Non omne namque mente depulit lumen
Cupitque nullis ille deviis falli, 10 243 Obliviosam corpus invehens molem.
In se revolvat intimi lucem visus, Hseret profecto semen introrsum veri,
INTERPRETATIO
Qui inquirit veritatem allo animo, idemque optat extra se quwril: lum quod jam pridem caligo nigra
tiullis decipi erroribus , hic revocel lumen inleriorit erroris velavit, idclarius ipso sole fulgebit.Nam corpm,
uspeclusad suani mentem, et convertens cogitationum quamvis machina oblivionis parens, non fugavit ex
iongam seriem disponat in circuitum, et instruatmen- animo omnemlucem. Certesemenveritalis inlus manel,
tem habere reconditum in suis ihesauris id omne, quod quod diffunditur, agenle magistro. Quomodoenim in-
NOTiE.
*
Quod dicitur iambicum. Carmen constans ex _ que arcemmoliri dicimur moliri. Mens ergo extra se tuin
uno genere versuum, quorum quilibet sex pedes **intelligitur verum, cum spretis suis cogitalio-
habet, saepe iroparibus locis spondeum, paribus siderat nibus, subjeciam ipsis cogitationibus malefiam con-
iambum. attentius : quod quidem vitium non est: cum
nostra cogitalio, ui pote quse non est nihili, a rebui
1. Quisquis.] Philosophus: nam philosophus, spe- exterioribus pendeat, velut effeclifsa causa, nec vi-
ctala nomiuis interpretalione, is appellatur qui tota liostim sit, cognoscendi effecti gratia, causam consi-
mentevesiigal verum, sapientiae studiosus. Nimirum, derare. Verum cum plura esse possintin causa, quam
inquit Tullius v Tusc, Pylltagorw ingenium et elo- in effecto, niliil vero in effecto, quod non sit in
quenliamcumaJmiralut, essel Leon, quwsivitex eo, qua causa, propterea mens humana, inveniendo verita-
maximearle\ confiderel?Ille artem quidem se scire nul- tem, melius suas cogitationes, quam subjectam cogi-
lamrespondil, sedesse philosophum...raros essequos- taiionutn materiam primum contemplabitur : sicque
dam, qui cwleris omnibus pro nihilo habilis, rerum in se, sive suis in thesauris cognoscet, se possidere,
naturamstudioseintuerentur, hos se appeltare sapientiw quod exira se reperire lentabat: sic inveniei eviden-
studiosos, id est enim, phitosophos. tiam sive claram dislinctamque cogiiaiionem, qua
1. Profunda mente.] Profundum dicitur primum inventa nonsolum alram nubem, hoc est ignorantiam,
quidein de corpore cujus porro fundus dimensionem erroris causam, fugabit, sed ipsum eiiain errorem
terminat: sic profundum pelagus dicimus. Deinde vilabit. Nimirum
vero propter quamdam similiiudinem deipsa mente, 9. Non omnemenle depulil lumen corpus. ] Homo
cujiis cogitatio penetrans est: sic consilium vocalur • non est sola mens, neque solum corpus; sed com-
profuudum a Quiutil., decl. 2. positio menlis et corporis in sese invicem agentiiim:
1. Vestigat verum. ] Verum sive veritas dupiicis C hinc corpus sua in mentem actione innatum ipsius
est generis, nemperes, et modus. Res veraest e.xtra, mentis lumen non exsiinguit quidem sed offundit.
modus vcrus est intra mentem : unde posterius hoc Non exslinguit, inquam: utenim Deus, htijus luminis
Verum sive veriias definiri poiest cogitatio mentis naluralis auctor, constantiss'imus est, sic lumen il-
recle percipieniis aut judicantis. Agiiur aut-ni liic lud landiu, quandiu mens durabit, duraturum per-
de hoc posteriori vero; unde slaiim dicetur vers. 6 petuum est. At offundit: Corpus enim quod corrum-
Animum id suisrelrusum possidere thesauris. pitur, Sapieniiae ix, aggraval animam, el terrena inlia-
3. In se revolvat, elc.] Suam mentem inspiciat: bitatio deprimit sensummulta cogitantem: hinc corpus
mens enim humana in his quoe naturali lumine co- nunc dicilur
gnoscenda sunt.nullumpotest h.ibere judicium verum 10. Obliviosaminvehensmolem.] Cujus propositio-
cerlumque (quod tunie dicitur verum iovestigandum) nis explicandoeduplex est modus : alter Platonicus
nisi prieeunte et regente evidentia quse nihil est et falsus: alter philosophicus etverus. Piatonici qui-
aliud quam cognitio clara et distincta : evidemia dem existiinarunt, omnes hominum inentes, aute-
autem haecnon ante haberi potest, quam mens sei- quam hae cutn corporibus conjungerentur, conditas
psam cognoverit: unde illud , nosce leipsum, de quo fuisse, omnique doctrinarum genere instructas : sed
jam locuii sumus. propter aliquod suum crimen iu corpora immissas
i. Longosqueinorbem, etc.] Habeal cogilationem infelici commercio omnia, veluti liausto oblivionis
cogitationis, ipsiusque secundac cogiiationis tertiam poculo, oblitas fuisse, ita ut et corpus oblivionis
cogitationem, et sic deinccps, ita ut iiat veluti cir- causa, et mens ipsa deinceps addiscens reininisci di-
cuilus cogitationum : hac enim soluin raiione praeci- r. catur :|sed sententia hsec falsa est cum mens humana
pitatio et prsejudicium, duo veriiatis inveniendseim- non prius creata, quam ipsius corporis forma fuerit.
pedimenta, vitari possuni. Philosophi vero, sallem ii qui prsejudiciis non ducun-
5. Animumque doceat. ] Animum docere proprie tur, putant, mentem humanam inier Deum, cujus
solius Dei est, a quo animus condiius conservatusque ipsa est effeclus, et corpns, cujus eadem esi fonna,
primum inlormatur : frequenti tamen meditatione mediam a Deo quidem statnn ab ortu optimis infor-
mens humana suas cogilationes atlenlius cogitans, mari cognitionibus affectibusquede summo bono, sed
ipsuni eliam animum eo puiatur docere, quod, mente a corpore adversis cogitationibus ita turbari, his ul
veluti Deuminterrogante, Deoqueeidem respondente, ille aut pellantur aut saltem obscurenlur : tamen
uaturale lumen sic diffundaiur, ut quod ante latebat, 11. Hwrelsemenintrorsum veri.] Semen, illud di-
id fugata caligine animadvertatur. Inter alia auiem citur ex quo insito aliquid lit; quare semen veri, in-
mens nostra, attentu hac suarum cogitationum me- trorsum sive intra nostram mentem existens, nihil
diiatione, docetur, se in se possidere thesaurum, est aliud quam cogitatio, ex qua insita fit verum
quem extra se invenire tentabat: unde additur judicium: cogitatio aulem illa est notio; siquidem
5 et 6. Quidquid extra molitur tuit retrusum potsi- judicium verum non fit nisi ex prseeuntibus noiioni-
dere thesaurit,] Molior dicitura mole:moles forte a ,bus : quamobrem si non obstante impetu corporis,
cioxXeveiv, vectibussubmovere: quare quidquid majori in inenie noslra supersit semper aliqua notio sive
sive corporis sive mentis virlute agimus, illud dici- idea, hwret profectosemeninlrorsumveri: at ejusmodi
tuur moliri: sic corpoie iter, mente insidias; utro- notio semper superest, easallem quam ab ortu divt-
/77 DE GONSOLATIONEPHILOSOPHIA:LIB. III. 778
Quod cxcitatur ventilante doctrina, jVante minime dubitandum putabas. Ne nunc quidem
Nam cur rogali sponle recta censetis, arbilror, inquam; nec unquam dubitandum pulabo,
Ni niersus allo viveretfomes corde? (5) quibusque in hoc ralionihus accedam, breviter
3
15 244 Qu°d si Platonis Musa personat verum exponam. Mundushic ex lani diversis contrariisquc
Quodquisque discil, immemor recordatur. partibus in unam formammiuiine convenissei, nisi
nnus esset qui tam diversa conjungerel; conjiincia.
245 PR°SA XII.
vero ualurarum ipsa diversitas, invicem discors,
ARGUMENTUM. — PhilosophiaprwnotioneBoelii ulens, dissociaret atque divelleret; nisi unus esset qui
Boetiumvelulimemoremdocet, Deum tanta bonitate quod nexiiil, contineret. Non tam vero (10) ceitus
et potenlia mundum reqere, tit omnia, demplo psc-
cato, quodnihil est, ad Deum, facloquodamcircuilu, naturae ordo procedcret, nec tam dispositos molus,
sponteconvertanlur,necsit aliquid quod summohuic locis, lemporibus, efficienlia, spatiis, qualitalibus
bonovel velitvel possil obsistere. explicarei, nisi unus esset qui bas mutationum v;i-
Tum ego, ' Platoni", inquam, vehementer assen- rietates manens ipse disponeret. Hoc quidquid est,
tior: nam me' horum b jam secundo commeinoras. quo condila manent atquc agilanlur, usilaio cunclis
Primum,quodmemoriamcorporeacontagione, dehinc vocabulo Deuin nomino. Tum illa, Cuin haec, inquit,
cinn moerorismole pressus, amisi. Tum illa.Si supe- .B ila sentias, parvam (15) tibi resiare operam pulo,
riora, inquit, concessa respicias, ne illud quidem ut feJicilalis compos, palriam c sospes revisas : sed
4
wngius(5) aberit, quiu recorderis, quod te dudum quseproposuiuius, inlueamur. Nonnein beatitudina
nescire confessuses. Quid ? inquam. Quibus, ait illa, sufficientiam numeravimus, Deumque beatitudinem
gubernaculismundusregalur. Memini, 246 inquam, ipsam esse concessimus?Jta quidem. Et ad munduiti
me inscitiam meain fuisse confessum; sed quid affe- igitur, inquit, regendum nullis extrinsecus admini-
ras, licet jam prospiciam, planius tamen ex te audire culis indigebit: alioquin si quo egeat, plenam (20)
lesidero. Mundum hunc, inquit, a Deo regi paulo sulucientiam non habebit. ld, inquam, ita est ncces-
INTERPRETATIO.
<>Citaio versu 15 metri superioris. " '
ierrogattrecte responderelisproprio marle, nisi fomes
reritatis mentiprofundwinsitusvigeret? Quod siMusa b Hwc ilerum in meam memoriamrevocas. \>
Platonisdicilverum: quodunusquisqueaddiscit, hujus " Incotumis. i^.
reminiscilurante oblitus.
miM.
nilus accepimus, ab eo el de eo quodest; nimirum easdem menics propter siiiim cum corpore cominer-
Deo: hinc verumjudicium excilalur ventilanledoclri- cium praeteritoe suaedocirina; obliias fuisse, donec
na, quatenus, Magistromonente,nalurale illud luiuen C suo magisirorumqiic labore discentes aiitiquse suse
iuslar ignis aura commoti, paulo longius diffundilur. erudilionis veluti memores recordarenlur. Primum
Sencca ep. 94 : Omniumenim honestarum rerum se- quibiisdam ctiam Christianis placttil, ui Origeiii: sed
minaanimi gerunt, qum admoniiioneexcilanlur, non refutalur cuni epist. Leonis 1 ad Turibiiiui Asturi-
tttiter quam scintilla flalu levi adjuta ignem suum censein episcopiiin, tuni concil. Bracharensi i, c. 6.
txplicat. Allerum vero a Boelio polnit approhari, quatenus
15. Currogati, etc.| Cur quicunque litleris operam metii htimana in omni meihodo semper a notinribus
non dedistis, interrogali de iis quse vulgo vocantur ad minus nota progredilur, ita ut qunecunque noiio
axiomata, ut an tolum sit sua parte majus : an aiteri recens habeatur, illa sil alicujusprsenotionis modus :
(aciendumquodtibi fieri nonvis? recte responderelis? quemadmodumqusclibetnovaappeiitio prioris semper
sic Socrates ct Plato ferimtur, pueros de mathema- ei-t appetitiouis modus. Et certe cum coîlatio sit
licis interrogasse, quibus pueri, ceu periti, respon- ipsa menlis humame vita, cumque mens eadem non
derini. potuerit creari nisi vitse particeps, consequens vide-
14. Ni mersus, etc.) Nisi in mente ipsa qusedam tur inentem humanam a primo suo ortu praedictis
scilicet noiione et appeiiiione
prseesset notio, qtiaesit veluti fomes et materia hnjus cogitationibus,genera!i
veri rectique judicii: qtiod enim in mente ejus, qui summi boni, aflectamfuisse.
1 Horum
coecusnatus est, nulla praesit talis colorum notio sive commemoras.] Quasi dicat; horum me-
idea, idcirco frustra ejusmodi csecuin docebis fru- moriamcommemoras: hac enim duntaxat lege verha
straque interrogabis de coloribus, nunquaiii verum recordalionis
3 Mundus hic.]grammaticis diciintnr genitivumregerc.
I. Boetius probat mundum a Deo
rectumque de his feret judiciuin. Propterea logici "n hoc argumento. Cum conirariorum aut nullus,
docent, in omni methodo semper fieri progrcssutn a regi aut brevis, aut saltem insequabilis csse debeat con-
notioribus ad niinus nota.
si mundussit perpeluus scquabilisquecontr.v
15. Plalonis musa.] Non approbal quidem Philoso- ctirsus,
riorum coucursus, ut revera est, necesse est ut inun-
phia sententiam Platonis, in hoc quod docuerit, men- dus regatur a Deo, a quo illa contraria conjungantur.
tes humanas conditas fuisse,antequam hseconjuncise
fuerint cum corporibus: siquidem id nalurali lumine conjuncia conlineanlur, contenlaque suis quselibct
olficiisdonentur.
cognosci iion possc videtur; sed in hnc quod puta- 4 Nonne in beatitudine.] II. Philosophia utens prse-
verit, cognitionem philosophicamita ab innata oriri, notione Boetii ipsum lioetium docet, bonitatem esse
ut philosophica niliil aliud sil quam modus innalse,
sive iunala modificaia : qtiemadmodum appeiitio li- vetuliclavumatquegubernaeulum
: sic autem videtur
quomunilanamachina
bera divitiarum, nihil alitid esl quam modus neces- regatur argumentari. Cum sum-
sarise appeliiiouis circa bonum generaiim. Propterea1 mum bonum, utpoiesibisufficiens, alieno procsdio
non indigeat ad aliquid moliendum, cumque Deus
* Plaloni tehemenler
assenlior.] Praedicta Platonis; sit siiinnuiiii bonum. Deiisalienoeopis non iudigu-,
senlentia de recordalione in duobus versatur. Alterumi per se soluin adeoque per suam bonilalem faciat ne-
est inentes humanas, aniequam hse corporibus jun- cesse est, quod ab ipso lit. Si ergo mundus a Deo re-
gerentur, fuisse conditas et reruin omnium doclrinai galur, ut regi faleris, muiidus divina bonitaie rega-
prseditas: sicut Aristolelcs ait u de Gen. Alterum, tur necesse esi.
PATROL.LXIII. 25
. nariuln. Per se igitur solum cuncta disponit. Negari, .A quod summo huic bono vel velit vcl possit obsislere.
: inquam, nequit. Atqui Deus ipsum bonum esse mon- Non, inquam, arbitror. Est igitur, inquit, summum
stratus est. Memini, inquam. Per bonum igilur cun- bonum, quod regit cuncta fortiter, suavilerque dis-
cta disponit: si quidem per se regit omnia, quem ponit f. Tum ego, Quam, inquam, menon modoea,
bonum esse concessimus; et hicest veluti quidam quse conclusa est, summa rationum, verum multo
clavus atque gubernaculum, (25) quo mundana ma- magis hsec(15) ipsa verba s.quibus uteris, deleclant,
china stabilis atque incorrupta servatur. Vehementer ut tandem aliquando stultitiam magna latranlem sui
assenlior, inquam, et id te paulo anle dicturam, pudeat. Accepisti, inquit, in fabulis lacessenleis cce-
tenui licet suspicione, prospexi. Credo, inquit: jam lum s Gigantes : sed illos quoque, uti condignum
enim, ut arbitror, vigilantius ad cernenda vera ocu- fuit, benigna fortitudo b deposuit. Sed visne rationes
los a deducis : sed quod dicam non minus ad b con- ipsas invicem collidamus? forsitan ex hujusmodi
tuendum oalet. Quid? inquam. 247 ' ûm Deus, conflictatione » pulchra quaedam veritalis scintilla
inquit, omnia bonitatis clavo gubernare jure creda- 248 dissiliel. i Tuo, inquam, arbitratu. [Deum, in-
tur,eademqueomnia,sicutidocui, ad bonum naturali quit, esse k omnium potentem nemo dubitaverit.
intenlione festinent, num dubitari potest, quin vo- 1 Qui quidem, inquam, mente consistat, niillus pror-
luntarie regantur, seque ad disponentis c nutum, £ sus ambigat. Qui vero est, inquit, omnium potens,
veluti convenienlia, conlemperataque rectori, sponte nihil est quod ille non possit. Nihil, inquam. Num
(5) converlant? Ita, inquam, necesse est: nec bea- igitur Deus facere (5) malum potest? Minime, in-
tum regimen esse videretur ; siquidem detreclantium quam. 'Malum igitur, inquit, nihil est, cum id facere
jugum foret, non obtemperantium salus. Nibil est ille non possit, qui nihil non polest. Ludisne, in-
igitur, quod naturam servans, Deo d contraire cone- quam, me," inextricabilem labyrinthum rationftius
tur. Nihil, inquam. ' Quid si conetur, ait, num tan- texens, quo nunc quidetn, qua egrediaris, introeas;
dem proficiet quidquam adversus eum , quem e jure nunc vero qua introieris, egrediare : an mirabilem
beatitudinis potentissimum esseconcessimus? (10) quemdaro divinse simplicitatis orbem complicas?
Prorsus, inquam, nihil valeret. Non est igitur aliquid (10) Etenim paulo ante a beatiludine incipiens, eam
INTERPRETATIO.
* Mentis. C b* Utpote sacri lextus.
b Prospici potesl. Delurbavit.
o Voluntatem. ' Velut ex mutuo corporum duriorum attritu.
d Adversari. i Vt volueris.
• Quia beaiitudoest. k Omnipotentem.
' Ut dicitur Sapientisevm. 1 Hac de re nemomenteprwdilus dubitabit.
NOTJE.
1 Cum Deus omnia bonitatis clavo.] Ex prsedicta Neveforet terris securiorarduussether
Affectasseferuntregnum ccelesteGigantes
propositione infert Philosophia, omnia voluntarie et Altaquecongestosstruxissead sideramontes.
sponte regi: quia qusecunquesummo bono sive boni- Vide si placet Claudiani Giganiomachiamcum notis
tate reguntur, hsec voluntarie et sponte reguntur:
cum omnia ad bonumnaturali intenlione festinent.Sed doctissimi Pyrrlionis, qui ut in omnibus ingenuis ar-
omnia summo bono sive bonitate reguntur: siquidem tibus,resic in Poetica ita versaius esi, ut de quacun-
nata tam stricta quam soluta oratione dicere
Deus, a quo omnia reguntur, et summumbonumsnnt que
una eademque res. semper sit paraiissimus; dignissimus propterea, cui,
* Quid si eonetur.] Quin etiam quod summum bo- diani ad usum serenissiini Delphini, cura explicandi Clau-
fuerit commissa.
num sit potentistimum,quodque omnia summo bono * Malumnihit est.] III. Philosophia addit, malum
regantur, propterea omnia etiam sumraa potestate nihil esse quod Dens, qui hic diciiur mens omnipo-
reguntur: adeoque, ut niliit esl quod velit, nihil eliam j) tcns, malum facere non possit. Scilicet philosophis
est quod possil obsistereDeo reelori, sive summohuic distinguitur materia el forma mali. Materia est ipsa
bono. Hinc illud Sapientiaevm: Atiingit a fine usque voluntas sive potius mens volens, quae certe aliquid
adfinem forliter, el disponil omnia suaviter: quseverba est: forma vero, uti loipiuntur, est pnua/io.sive nega-
nunc relulit Philosophia, estque unica sacri textus tio; hoc esl ipsa voluntas quatenus non tendit ad
auctoritas, quam in toto hoc opere adliibuerit disertis Deum, ad quein debet lendere. Nemo ergo, inquit S.
Verbis. Nec iniruin : Philosophia enim luioine dunta- Aug. 1. xii de Civ. Dei, cap. 7, quwrat efficientem
xat naturali nilitur : quanquam Boetium hoecSapien- causammalw volunlatis.Nonenim est efficiens,sed de-
tise, Verba delectant, ut tandem aliquando stulliiiam ficiens : quia nec itla effeclioestsed defeclio, deficere
magna latrantem sni pudeal: stultitia enira non instar namque ab eo quod summeest, ad id quod minus esl,
sapientise,qitidquid illa jactitet, atlingit a fine ad fi- hocesl inciperehaberevoluntatemmalam. Causasporro
nem fortiter et disponit omnia suaviter. defectionumistarum, cum efficientesnon sini, ul dixi,
3 Giganles] Fabulantur Gigantes homines fuisse sed .deficientes,velle invenire, tale est ac st quispiam
ab irata tellure procreatos in deorum perniciem ; hinc velilvideretenebras velaudire silentium.
eo usque crevisse feruntur, nt congestis montibus " Inexlricabilemlabyrinthum.]Labyrinlhus locusest
coslumarmis invadere tentaverint, Jovemque et su- tanlis viaium ambagibus inflexus, ut altera alieram
peros de suis sedibus deturbare. Sed addunt hos in excipienie, ingressus egredi nescias: unde vocaiur
campis Pblegrseiscum diis congressos partim Jovis inextricabilis, quod in eum si quis improperet, sine
fulmine, partim Apollinis et Dianselelis confixns ce- glomere lini exilum invenire nequeat. Similitudine
cidisse, aliosque sub JEtm monte, alios sub Mycone auiem hinc accepia, oratio aut quselibet alia res,
etLycopara insulis sepultos esse : nonnullos etiam unde sese expedire sit difficillimum, vocari solet,
in Tartarum delrusos impietatis suse posnasluere. ut nunc oratio ohilosophica vocatur, labyrinthut in-
Ovid. i Melam.: extricabilis.
781 DE CONSOLATIONEPHILOSOPIILE. LIB III. . 782
summum bonum esse dicebas, quam in summo Deo i l loquimur, rebus oportere (10)* esse sermones.
sitam loquebarc : ipsumquoque Deumsummum csse 250 METRUM XII.
— Quamprimum habestummi boni no»
bonum, plenamque bealitudinem disserebas : ex quo ARGUHENTUM.titiam felix,inquit Philosophia,hanc infelix amiltis,
neminem beatum fore, nisi qui pariter Deus esset, terra : sicul Orpheus, conversisad inferos
boni for- inspecla
«^^munusculum dabas. Rursus ipsam luminibus, conjugemcarmine emplamperdidit.
rf9|^^^^Mft|iludinis (15) loquebaris esse sub*
unum id ipsum esse bonum di- . Felix, qui potuit honi
i^/^gH^Hpe Fontem visere lucidum :
'':-*'- ^Somni rerum natura peteretur : Deum
Felix, qui potuit gravis
isgjEft cPQnilatis gnbernaculis universitalem regere Terrse soivere vincula.
^mitabas, volentiaque cuncta " parere, nec ullam
5 251 Quondam funera conjugis
^ ^ esse naturam : atque hsec nullis extrinsecus
Vates Threicius gemens,
', «umptis,sedaltero b ex altero fidem trahente, insitis,
domesticisque probationibus249 explicabas. Tum Postquam flebilibusmodis
illa, Minime,inquit, ludimus; remque omnium ma- Silvas currere mobiles,
ximam Dei munere, quem dudum deprecabamur, Amnes stare coegerat,
exegiraus. Ea est enim divinae forma substantise, ut 'B 10 Junxitque intrepidum latus
neque in externa dilabatur, nec in 6e externum ali- Sseviscerva leonibus,
quid ipsa suscipiat; sed, sicut de ea Parmenides (5) Nec visum timuit lepus
' c
ait : IIavTo8EVewrui&oiiayaipas evaliyxtavoyv.q>, Jam cantu placidum canem,
rerum orbem mobilem rotat, dum se immobilem
Cum flagrantior intima
ipsa conservat. Qnod si rationes quoque non extra
15 Fervor pectoris ureret,
petitas, sed intra rei, quam tractabamus, ambitum
collocatas agitavimus, nihil est qund admirere, cum Nec qui cuncta subegerant,
Platone d sanciente didiceris, cognatos, de quibus Mulcerentdominummodi,
INTERPRETATIO.
" Obedire. Ille est felix qui potuit videre fontem luminosun
b Alterumprobante. boni, felix item qui poluit se expedirea laqueiscorpo>
* Divinum numen est simile moli sphwrce undique ris ponderosi. Olim Orpheus, poeta Thracius, defteiu
rotundw. mortemsuse uxoris, postquamcarminetristi coegit ar-
d In Timwo,ubi sermnnes, inquit, iis rebus, qua- bores motas currere, et flumina stare immota ; post-
rum nuniii et interpretes sunt, cognatione atque' quam eodem carmine cervasociaviileonibusdiris latut
affinitale quadam convenianl. iG suum impavidum,nequelepus meluilcanem aspeclum,
NOTJE.
1 UavToScv, etc.] Hoc est, divinumnumen estsimile curio acceptaih ila suaviter impellebat, illius ut can-
moli sphwrwundique rotundw; ut sicut huic spherse, tussilvaset saxa movere;fluminumcursum inhibere;
sic Deo nihil possit addi vel delrahi, illaesaejus na- ferasque reddere mitiores dictus fuerii. Euridicen
* et idea.
tura, habuit uxorem, quae cum Aristseumillius amoreca-
Quoddicitur Glyconium.Carnienconstans ex uno ptum per avia fugeret, serpentis morsu Isesainteriit,
genere versuum, quorum quilibet spondeum et duos quod maritus segerrime ferens inferos adiit, infernos-
dactyloshabet. que tyrannos suo carmine iia demulsit, ut illi uxo-
1 et 2. Felix qui poluit bonifonlemvisere tucidum.] rem reddiderint, ea tamen lege, ut Orpheus non
Id est, Deum.Primura enim Deus est fons boni: prius intueretur uxorem, quam ad superos rediis-
quandoquidemex dictis Deus est summum bonam. sent: quam legem cum Orptieus nimio amoTecorre-
Deinde fnns ille boni Deus, est lucidus sive lumen ptus non observasset, Euridice iterum mortna ad
emittens : Deusenim non cognoscitur nisi lumine, inferos rediit. Hsecfabula nunceleganter describitur:
quod Dens ipse menti cognoscentidederit. Poslremo . sed a Virgilio prius descripta fuerat iv Georg., v. 454
felix est, qui noiione Dei proeditusest: quia notio illa et seqq. Hic Orpheus dicitur suis carminibus vicisse
Dei aut felicitasest aut saltem origo cujuscunque primum corpora, deinde mentes : corpora quidem
cogitationis, in qua felicitas versari possit: cum felam inanimata, quorum quieiem motu, et motum
licitas sit cogitatiomentisDeo sive summo bono con- quiete mutavit, quam animata, nimirum bestias, qui-
stanter adhaerentis: unde bus ut crudelibus mansuetudinem, sic timidis inspi-
3 et i. Felix quipotuitgravis terrwsolverevincula.] ravit generositatem; mentes vero infernas.
ld est corporis humani. Primum enim corpus huma- D 10. Neb qui cuncta subegerant,mulcerentdominum
num terra esl, quod ex terra tanquam ex sua materia modi.] Hoc est : carmina quse omnia vicerant, non
factum fueril, Eccli. x, Quid superbit terra et cinh ? vincebant ipsum Orpheuin horum carmiiiuin aucto-
Deinde idem corpusestgrave.quod suo pondere men- rem : sive quia major erat illius dolor, sive etiam
tem ad ima deprimal, Sapientiscix, Corpusquodcor- quia, ut^loquunturphitosophi: Abassuetisnon fil pas-
rumpilur, aggravat animam. Praelerea sua sunt cor- sio. Scilicet nullum corpus sentimus, nisi quatenus
poris istius vincula, quibus mentemconslringat, vide- hoc, organum sensiferum, vel polius quasdam htijus
licet perlurbaiiones, ad Roman. vn, Infelix hoino, organi particulas movet. Corpora autem^ quserarius
sjuisme liberabitde corpore mortis hujus ? Denique sensui objiciuntur, hanc prsedicloorganomutationem
nemo ante lelii, quam liaecvincula solverit: siqui- inferre possunt: qu:e vero sensui sunt obvia, hacc
dem praediclaDei cogilalio, in qua felicitas versatur, organi ejusdem particulas a primoconcursu, eoomni
his vinculisveluti totidem contrariis impeditur, Sa- quo potuerunt, modoita mutavere, ut solas resisten-
pientiaeix: Terrenainhabitatiodeprimitsensummulta tes, quarum ope nequaquamsentimus, particulas re-
cogilantem. liquerint : hinc nativumcordis nostri calorem, no-
6. Valet Thr.eicius.\Orpheus Thrax. Hic Apollinis sirique corporis, imo et vestisconsuetaepondussensu
tl Calliopesfilius, lyram a patre Apolline, auta Mer- non percipimus.
?83 AN. MAISL.SEV. BOETII TSi
252 luiinileis superos qucrcns, .'

A 30 Capiuscarmine janitor.
Infernas adiit domos. Quscsontes agitant metii
20 lllicblanda sonaniibus Ulirices scelerum deae
Chordis carmina lemperans, Jam moeslselacrymis madenl.
Quidquidpraecipuisdex Non Ixionium caput
Malris fontibus haiiserat, 55 Velox proecipitat rota,
Quod lnctus dabat impoteus, Et longa site perditus
25 Quod luclum geminaits anior, Spernit flumina Tanlalus.
. Deflet, Tsenara commovens, Vultur dum satur est modis,
Et dulci veniam prece Non Iraxit Tiiyi jecur.
253 Urabrarum dominos rogat. 10 254 Tandem, vincimur, arbiicr
Slupet lergemimis novo Umbrarum miserans ait :
INTERPRETATIO.
tnnc placalitmeodem carmine, cum flainmaamoris ar- B vi poscitveniama principibustenebrarum.Tum Cerbe
dentior consumeretinleriora prwcordia hujus vaiis, rus osliarius triceps, captut canlu inattdito admiratttr.
nec carmina, quwvicerant omnia, pacarenl auclorem Dew vindicescriminum, quw limoreconcutiuntnocen-
hic questussuperoscrudeles, penetravitwdesin- tes, tristes humentflelibus. Rola prwcepsnonraplt ca-
SUIIIII,
femas. Illic componenscantussuos cum fidibuscitharae pttt Ixionis, Tanlalusque siti longa confeetut temi.il
blandw sonaniibuspromil gemensquidquid hauserat ex nquas. Vtilturcarminesatialus nonlaniaviljecur Tityi,
Deniquelyrannusinferorummisertusdixil: superamur:
fonlibus prwstanlibusdivinw Calliopes suaj matrii, el damus
quidquid dolor effrenatus amorque dolorem duplicans marito sociam itxoremacquisitam suo canlu :
suppedilabat,excitansadituminferorum, oraluquesua- at conditiorestringat munera; ne scilicel ticeat illi con-
NOTÊ.
18 el 19. Immites superosqutrens infernas udiit dam est Peloponnesipronionloritim,quo Messeniacus
domos. Poetoeponunt dtiplex genusdeorum, supcros a Laconico sinu dividitur. Hic non solum urlis et si-
scilicet et inferos, quorum si priores videant inexo- nus, sed anirum eliam, quod aditum inferorum fabn-
rabiles, ad posteriores confugiuut. Virg. vn iEneid., lanlur, hoc eodcm nomine donantur. Unde Virg. iv
v. 312 : Georg., v. 467, de ipso Orpheo locutus canil:
Flectere si nequeosuperos,Aclierontamovebo. Tsenariasetiamfauces,alta ostiaDilis,
Et caligamemnigraformidinelucuiii
Iia finxil hic vates: sed ad majorem sequeniium in- lngressus,Manesqueadiit, regemquetremendum
lelligentiam, uecesse est novisse quomodo inferi de- - Nesciaquehumanisprecibusmansuescerecorda.
scribantur a poelis:sic autem describunlur a Virgilio, 28. Vmbrarumdominos.]Principesinferorum: siva
vi JEn., v. 273,1* ante ipsum inferorum vestibulum quia hic nihil esl luminis, sive eliam dominan-
et in primo adilu luctus et curae vindices jacent, lia- tur mentibus dcfunctis, quae non raroquia dicuntur «m-
biianlque morbi, senectus, metus, fames, egestas, brw.
mors, labor, somnus fraier morlis, mala mentisgau- 29. Tergeminusjanilor.] Cerberuscanis, qui, iriquit
dia, bellutn, furiaeet discordia; 2° in medio eorum-
dem vesiibuln ulmus magna el umbrosa explicat ra- amplo Apuleius, I. vi Melaiii., prwgrandis trijugo et taiit
mos et frondes, sub quibus inania sunt somnia; 3° Proserpinw capite praditus, cl anle ipsum limenet atra alria
ad portas eorumdem stabulant Cenlauri, Scyllaebi - mum. sentperexcubanssercat vacuam Ditis do-
formes, Briareus centum manibus instructus, llydra 32. Vltrices scelertim dew.] Vulgo Eumenides,jtar'
Lemse bellua, Chimsera ignivoma, Gorgones, Har-
et umbra 4° inde uvzLyputriv, quod ininiiiiebenevolsesini: Zvpevii;enim
pyae, tricorporis Geryonis; incipit benevolumSignilic.it: sic Parcw vocantur, quod mi-
iter ad Acherontem fliivium, qui in Cocyium arenas nime parcant.
exoneral: has fluminumaquas servat vector Charon, 33. Jam mwstw lacrymis madenl.] Usque adeo
senex quidem, sed crudus adhuc, qui relictis inhu- magna est vis canninum Orphei; utpote quibus Eu-
matis, sepullos transporlal; 5° (rans fluviumcanis menides flecti tania commiserationecommo-
est triceps, dictus Cerberus quasi v.psaSopo;, carnivo- ventur, ut illisnescise, manare videanlur :
rus; 6° occurruni criminibus plurimselacrymse
undique qui dignas sic sislitur Ixionis rota : sic Tanlalns famis sitisque
pcenas luiint : ut Tityus, qui qund Latonaevim pa- oblilus nec poma carpere, nec aquas polare cural:
rasset, ab Apolline sagitlis interfectus, et ab vullure, D sic vullur non vellieat jecur Tityi.
renalis libris, seternum corrodilur : Ixion, qui ob 34. Non Ixionum Dc lxionis suppliciojam
tentatam Junonis pudicitiam, rotaealligalus perpetuo diximus. Ovidius : capul.]
converliiur : Pirithous, qui quod Proserpinam ex
inferis rapere vnluerit, tum limore saxi imminentis, VolvilurIxionetse sequiturquefugitque.
cum fame mediis in epulis conficitur: Sisyphus, qui 56. Site.j Pro sili : sicul dicitur mare pro mari:
lalrociniis infamissaxum ingens volvit, etc. ait mare vaies : dubito uirum alius Latitiesciens di-
20. Blanda tonantibus.] Blanda sonansdicilur ; si- xerit site : quanquam legatur vespereet vesperi; tem-
cut a Virgil. ix &n., v. 123, dicilur rauca sonans,in- pore el temppri; luce et luci; igne et igui in ablativo.
telligendo negotia, modo loquendi aucloribus, sed 57. Tantalus.) Tantalus Agamemnoniset Menelai,
praeserlimpoeiis usitato ; vncatur eltipsis. qui propterea Tantalidw dicuniur, avns, quod, in-
22. Prwcipuis dew malrit fontibus.]Calliopes, quse quiunt, filium membraiim discerptum diis mandii-
habetur, 1° dea,2°materOrphei,5uregina musarum, candum apposuerit, propositis pomis aquisque sibi
quibus fontes Castalii sunt sacri. inaccessis, fame sitique perpetuis cruciaiur.
24. Luctut impolens.] Quod mentem impotentem 40. Arbiter umbrarum.] Pluto. Saliirniis enim ex
reddal: sic laetiiiaa Cicerone, v Tusc, vocatur im- Ope conjuge Ires habuit lilios, nempe Jovem, Neptu-
pojens. IIUIIIet Plulonein, qui imundi imperium partiti sunt:
26. Tasnara commovens.]Aditum inferorum: nam Jovi coeli, Neptuno inaris, Plittoni inferorum impe-
Twnarut, vel Tanarum, unde plural. Ticnaru, quod- riuin obtigit.
785 DE CONSOLATIONEPIIILOSOPHI^ LIB. IV. 780
Donamus comiiem viro \ Vidit, perdidit, occidit.
Emplam carmine con;i]gem : Vos bsecfabnla respicii,
Sed lex dona coerccai, Quicunque in superum diem
45 Ne, dum Tarlara liqueril, Meniemducere quseritis.
Fas sit luniina flectere. 55 Nam qui tartareum in specus
Quis legem det amanlibus ? Victus Iumina flexerii,
Major lex amor est sibi. Quidquid prseciptiumtrahit,
Heu! noctis prope terminos Perdil, Hurnvidet inferos.
50 Orpheus Euridicen suam
INTERPRETATIO.
verlereocutos,poslquamegressusfuetil ex inferis. Quis attollere animttmad Deum supremum lumen : quicun-
infernas eaver-
imponat legem amanlibus? amor ipse sifci esl major que enim fatiscens converlerhoculos adamillit
lex. Heu! non procul a finibusumbrarum Orpheus vix nat, hic dum respicit loca infema, qtt\dqnid
respexit stiam uxorem Euridicen, cum illam amisit habel prwcipuum cogitationis.
exstinctam. Hwc fabula speclat vos, quicunque vultis
NOTJE.
44. Lex dona coerceat.] Princeps tenebrarum niliil B propterea ardentius mens adhserel : 255 sim'iles: hinc in
voluplalis concedil, nisi sub conditionibus, quse aut sacrotexiu frei|uentessunl parabolmapologis
iinn possuni, aut non debent impleri. Sic Mailh. IV hinc Horatius I. i Satyr., sat. 1 :
Cliristn otlendil omnia regna mundi et gloriam eorum,
et dixit: Hwc omnia libi dabo, si cadens adoraverit Tantalusa laliris sitiensfugientiacaplal
Flnmina.Quid rides? fnutalonominede le
me. Fabula narratur : congeslisundique saccis
52. Voshwc fabida respicil.] Fabula est exemplum Indormisinliians,11lanquamparcere sacris
fictum ad persuadendam veriiatcm : propterea, au- Cogeris, aut piclistanquamgaudere tabellis.
ctore Varrone, iheologia anliquis, alia erat physica,
ali.i fabulosa : illa naiuralibus, hsec coimnentiiiis ef- Utergo Orpheus, duin inieros respicit, perdit conju-
feclis, quod de diis credendum videbatnr, persuade- gem, qua empta videbatnr felix ; sic prsecipiti rerum
bat. Nimirum quanlo obscurior et invenlu dillicilior caducarum cogitatione.ipsa suinini boni cogilatioaut
veritas his velata, tanto magisinvenia placet, huicque exstinguitur, aut exstiuctse similis obscuratur.
LIBER QUARTUS.
256 PROSA PRIMA. C divna, tum tuis raiionibns invicia patuerunt; eaque
ARGLSIF.NTIM. — Boetium mWanlem, quod Deo mun- mihi, ct si ob injurise dolorem nuper oblita, noii ta-
dnm regente non solum mala sinl et impunita, se.d men antehac prorsus igfiorata dixisti. Sed ea ipsa
virtuscl prwmiiscareat, el sceleratorum pedibussub- est vel ma.xima* nostri
jecta calceiur, docet Philosophia, nee vilia sine pw- (5)causa mosroris, quod cum
nis, nec virtutem sine prwmiofsse. rerum bonus rector existat, vel esse omnino mala
Haeccum Philosophia, ' dignitaie vulius, et oris possint, vel impunita proetereant. Quod solum quania
gravilate servata, leniler suaviterque cecinisset, ttim dignum sit admiratione, profecto consideras. At biiic
ego, nondum a peniius insiti niceroris obliius, inlen- aliud inajus adjungilur : nam imperante florenteque
tionem dicere adhuc aliquid parantis b abrupi. 257 nequilia, virtus non solum praemiis caret, verum
Et o, inquam, * veri prsevia luminis ', quse usque etiam sceleralorum pedibus subjecla calcatur, et in
adhuc tua fudit oratio, d cum sui * speculatione locmn (10) facinorum supplicia luit. Quse fieri ° in
INTERPRETATIO.
* Inleriut. '' Philosophia.
b Interpellavi. d Et clara et cerla.
NOTiE.
1 Dignilate vuttut et oris gravitate servala.] Cum .D hic appellari illud, quo mens sperat, ruptis ipsiu*
enim homosuassignificaturuscogitationes,non modo corporis nexibus, aliquando frui: hoc enim lumen
lingua, sed etiam oculis, fronte, nutu, gestu, caeie- liiiniiie
3 philosophico prscvenilur.
risque ejusmodi sic. loquatur, ut pro diversis horum Speculatione.] Specutatio, vox minus Latina vi-
omniuin modis diversas et loquentis sui significet, et detur.
nudientis allerius excitet cogitationes ; propterea * iVosfrt causa
mwroris.] Ul stimma animi laeiitia
Philosopliia humauam formam induia apiis illis signis perfunditur ille, qui ex quibusdam principiis positis,
verilatem felicius persuadel, in quo diflert a musit conclusiones, quas aliunde scit csse verissimas, ini-
poeticis, quas supra vocavit meretriculasusque in exi- proviso colligil; sic tristitia aflicitur, qui quod expe-
tium dulcet, qnaequequod alio vullii loquantur, alias rientia probatur, cum suis uon polestconciliare prin-
cliam commovenl in auditoribus cogitaliones. : ut enim prius a lumine, quod arnamus ; sic
' Veri praevialumims.] Philosophia, quae quod sit cipiisposterius a tenebris, quas odio habemus, oritur.
6 ln regno scientis. $>iDeus non sciret omnia ;
cognitio clara et dislincia adeoque errori non ob- ]
noxia, ipsa vernm lumen est;sed quod aitendenti aut si sciens, non posset omnia; ant si scienset potens,
lunienliiminis sit origo, propierea eadem Philosophia sola bona non vellet, nihil mirum, qnod inala essent:
dicr;-ir veri luminis prwvia, Kisi dipas, verum Inmen Jjaepenjnn aut scienljani prseterire, aui ppteiiljam s\\-
787 AN. MANL. SEV. BOETIl "SS
d
regno scientis omnia, potentis omnia, sed bona tan- A ludinis me dudum monstranle vidisli, quo etiam
tumraodo volentis Dei, nemo satis potest nec adrai- sita sit agnovisti, decursis omnibus, quse praemittere
4 e
rari, necconqueri. Tum illa, a, Ei» esset, inquit, in- necessarium puto, viam tibi, quse te domum re-
finitib sluporis, omnibusque horribilius monstris, si, vebat, ostendam. " Pennas (10) etiam luae menti,
.uti lu existimas, in tanii veluli patrisfamilias dispo- quibus se in altum tollere possil, affigam, ul pertur-
sitissima domo, vilia vasa colereniur, (15) preliosa baiione depulsa, 6 sospes in patriani, 7 meo duclu,
sordescerent : * sed non ita est. 258 Nam si ea quoe mea semita, meis vehiculis reverlaris.
*
paulo ante conclusa suni, ° inconvulsa servantur, 259 METRUM PRIMUM.
3 ipso, de cujus Me juvante, inquit Philosophia, mens
nuncregnoloquiraur, auctore cogno- AKGUMENTUM.—
sces, semperquidem potenles bonosesse, malos vero humana res omnes creatas transcendenspervenitad
Deum; quo cognito, conversa ad terras hic videt
abjectos semper atque imbecilles; nec sine poena eliam principes exsulare.
unquam esse vitia, nec sine prsemio virtutes; (5) Sunt elenim pennac volucrcs mihi,
bonis felicia, nialis semper infortunata contingere, Qusecelsa couscendant poli :
multaque id genus, quse sopitis querelis firma te so- Quas sibi cum velox mens induit,
liditate corroborent. Et quoniam verse formam beati- 260 Terras perosa despicit,
1NTERPRETATIO.
8 Philosophia.
b Summwadmiralionis. B Nam ego hdbeo alas ceieres, quw ascendanl loca
c Constent. sublimia cxli, quas ubi mens prompta sociavilsibi, haec
odio' habens terras, eas contemnit; transcendii orbem
d Jam. aeris vasti; cernit nubes post se; et transgreditur fasti-
• In palriam cwlestem.
gium ignis, qui catet motu rapido wlheris; quoadusque
NOTJE.
perare, aut voluntatem diviiiam conseqm viderentur; versus heroici pedeshabet; poslenor lambicus qua-
sed quod Deusnec ignarus, nec impotens mala, quse tuor pariter pedes, ssepe locis imparibus spondeos,
odio habet, permittat, hoc miriim. paribus iambos.
1 Essel infinili
stuporis.] Stupor est vehemensad- 1. Sunt pennw mihi.] Pennse, sunt avium partes,
miratio, qua qui alficitur, hic spiriiibus cohibitis, quibus avesinaera subvectsesua repelunt loca: unde
voce motuque orani, inslar stipitis vel irunci priva-
lur. Virgil. n Mn., v. 774 : propter quamdam Similitudinem pcnnse tribuiintur
sagittis, navibus, et cneteris ejusmodi corporibus,
Obstupuisteteruntquecomseet voxfaucihushsesil. qnaescquatis veluti ponderibus reclius moventur. Sic
Cui favet interpretatio nominis : stupor enim et slu- ergo clarac distinctseque notiones, dicuntur philoso-
pere a stipes videtur dici: unde in antiquis Virgilii, ' pliicae pennoe, quod liis veluti librata Philosopliia
Horatii, Terentii, aliorumque libris legebatur stipel, C rectius a terris ad coelum, ex quo orta est, regre-
el obstipuit. diatur.
9 Sed non ita est.] Nam virtns nunquam esi sine 1. Volucres.] Volucer a votalu dicitur : quare ul
suo praemio, nec vitium sine suo supplicio, sicut ex volatus molus est velox , sic tolucer idem est, quod
dictis manifestum est. veloxsive celer : quomodo Tullius pro Planco ; nihil
* Ipso, de cujus regnoloquimur, inquit, quam matedictum: nihil (acititts
auctore.] Deo dotum volucre,
cente: tum autera Deus hominem docet, cum menle emittitur; nihil cerliut excipitur; nihil latius distipatur.
prsejudiciis exuta, ipsse duntaxat menlis cogitationes Virg. jEn. v, v. 242:
attentius consideraniur; quod ut solus Deus tunc in- Illa nolocilius volucriquesagilta
terrogatur, sic solus menti inlerroganli respondeat. Ad terram fugit, el porlu se condiditalto.
4 Viam tibi,
quw te domum revehat, oslendam.] Cum igiiur prsedictsc Philosophiae cogiiationcs tam
llomini cognoscenli suum ultimum finem, n hil su- celeres sint, ut vel celerrimus corporis motus cum
perest quam ut cognoscat modum, quo ad ejusmodi illis collatus, tardissimus sit, proplerea non imme-
flnem pervenire possit : Malth. vi: Quwriteprimum rito dicuntur volucres.
Dei etjustitiam ejus. Quare cum Philosophia fennm
regnum 2. Celsa poli.] Celsa poli nunc dicuntnr, sictit a
jam docueril ultimum hominis Unem, instituti ejus Virgilio tonvexa cwli; ab Horatio acuta belli; a Lucre-
ratio postulat, ut de modo hujus finis consequendi tio serena cwli, abdila lcrrw, intelligendo
traciet:quod nunc vocatur revehal: aperta cwli,
via, quwdomum loca sive sp:itia. Pennae auiem pliilosophicae,in hoc
propterea promittit pennas.
1 Pennas affigam.]Cogiiationes videlicel, quibus. _;" omnibus avium pennis foriiores, ad summum usque
si mens bene uiatur, eadem his veluli pennis, hinc| cceli verticem, quatenus hic a Pbilosophia cognosci-
tur, pertingunt.
quidem praejudicia veritati contraria fugare, inde'i 3. Veloxment induit.] Mensquidem humana velox
vero ad veritaiem ipsam pervenire poterit. est: quia quo momenio veluli extra se rapta ad ter-
6 Sospes. ] Salvus ei incotumis: Sospes enim di-
cui vires sinl quolibet meandi et remeandi. ras, ad maria, ad coeliim ipsum dissitissimum per-
citur,
' Meo ductu, mea semita, meis venit, eodemad se regressa cogitationem sibi insitam
vehiculis.] Philo- ita ut hujus susecircuitionis ne menti
sophica cognilio recte dicilurdux, semila et vehicu-' contemplatur, ipsi liceat initium, progressum et finemdi-
lum, quibus homo sospes ad Deum, unde egressus quidem In quo mens humana ita divinam videlur
fuit, regrediatur. Est quidem dux, quia hac Ulpote|' stinguere. exprimere, ut inde veteres collegerint mentem hu-
ingenita prseeunte mens ad judicandum duciiur. Est
' manam et a Deo ortam, et instar Dei immortalem
semita, quia sicut in ea clare et distincte comprehen- At eadem mens induit penuas philosophicas,
sum, sic judicandum. Esi vehieutum,quia hac men9! esse.
veluti constricta ita rapiiur, ut penes eam non sit' clare et distincte cognoscendo.
4. Terras perosa despicit.] Coniinuatur Iranslala
contrarium sentire. Propterea eadem Philosophia1
nunc canit. loquehdiralio:utsicut avesvolando a terris recedunt;
* Carmen conslans ex sic mens pennis pliilosophicis inslructa intelligamr
duplici genere versuum al- terras exosa despicere. Nec abs re : nam quo magis
ternorum, quorum prior dactylicus qualuor primos> mens terris adhseret, eo crassioribus involula tene-
789 DE CONSOLATIONEPH1L0SQ1'U1/KLIB. IV. 790
5 Aeris immensi superat globum, A Vel quocunque micans nox pingitur,
Nubesque post tergum videt; Recurrat astri circulum,
Quique agili motu calet setheris, 15 Atque ubi jam exhausti fuerit satis,
Transcendit ignis verticem, Polum relinquat extimum,
Donecin aslriferas snrgat domos, vclocis premat setheris
10 261 Phoeboque conjungat vias, Dorsaque
Aut comitetur iter gelidi senis, Compos verendi luminis.
Milescorusci sideris, 262 Hic regum sceptrum dominus tenet,
1NTERPRETATI0.
ascendat ad orbes tteltalot, et jungat suum iter cum cunvexamtherit celerrimi, particeps lucis augustw co-
tole eunte, aut comitetur viam Saturni tenis frigidi, lendseque. Hic rex regum tenel sceptrum, et moderalur
aul liat veluti miles Martis astri splendidi, aut repetat regimina mundi, immotusque gubernat currum mobi-
orbem cujuscunquestellm, qua nox corttscansdislin- lem, moderator prwclarus rerum. Si tuum iter reportel
guitur; ac postquamtuffeceril vidissecorpora inferio- tehuc reversum, quam patriam nunc obliius quwris,
ra, deserat supremum hoc cwtum, concuketque loca hwc, dicet, recordor, esl mea patria : hinc ortus hic
NOTJE.
bris minus apta est, quse Deum auctorem suum con- B deorum , et seni similis lento gradu feratur : gettdut
templetur. vero, quod, utpote omnium planetarum altissimus,
5. Aerisimmensi superat giobum.] Aer quidem snis terras miniriio calore alficial: unde Cic. Summa,
detiniiur limitibus : sed quoniam ita diffunditur, ejus inquit, Saturni slella refrigeral. Iter denique Salurni
ut dimensio in noslro cerebro non dislinctius, quam in hoc versaiur, quod suuin circuilum absolvat tri-
quselibetalia longe etiam majoris corporis amplitudo gihta annis. •
exprimatur, propterea nobis imaginamibus aer im- 12. Miles corusci sideris.] Deinde ipsa mens Mar-
mensus habetur : at mens nostra, quse plura conci- tem, alterum planetam sole superiorem contempla-
pere potest quam imaginari,|aerem, quo terra unde- tur, ipsius;|iie propterea miles nunc vocatur: Mars
quaque circumfunditur, in orbem diflusum sic cogi- quippe. antiquis deus belli, qubs babet comiies, hi
tat, ut aliud ultra considerandum sibi proponat: unde ejus miliies appellantur. Mars porro dicitur coruscum
iitut eadem inens veluli post tergum relinquat nubet, sidus, quod Saturno magis splendeat: unde Tull. u
quse in aere, non secus ac naves in aquis, libratis deNat.: Summa, iiiqiiil, Saturni stellarefrigeral,media
hinc et inde ponderibus, sustinentur. Martis incendit.
8. Transcendit ignis verlicem.] Si Philosophia bic 13. Vel quocunque, elc.] IV. Mens contemplatur
agnoscat ignem, hic cerie ignis multum diflerl ab eo stellas lixas, quibus scilicet nbx micans pingitur,
quem Peripatetici vulgo aiunt exislerein concavolunw earumque circuitus, sua pafiier cogitatione circum->
propter ordinemel bonum Vniversi: nam hoc Peripa- eundo, absolvit.
teticorum elementuin calore non afliciiur, quod ra- p** 15. Exhausti fuerit satis.] Id est: ubi prsedictasatis
rius sit: aut si incalescat, id raotu non habet; aut si cogilata fuerint : Sic enim Cicero ad Qu. frat.,
motu calefiat, id a se potius, quam ab alio corpore Exltausttis est, inquit, sermo hominum: quasi dicat:
moto oblinet. Cum tainen ille Philosophiae ignis ea de re jam loqui esi desitum : sic etiam Virgil. a
agiti motu wtlterit calorem concipiat. Quare hic iguis Georg., v. 397 :
nihil fortealiud est quam pars aetheris, qui Ciceroni in Est etiamillelaborcurandisvitibus alter,
l.deNat.deor.nominatur: ardor uttimus,esiquelenuis. Cui nunt|uamexhaustisatis est.
ac perlucens, el wquabilicalore suffusus: quo setheris 16. Polum relinquat exlimum, etc.] V. Mens con-
verlice considerato, prsedicla mens altius evecta con- sideraiis omnibus sideribus , et ipso etiam sethera
templatnr primum quidem planetas sole inferiores, veloci, quo sidera circurnfusa, ut naves aquis, defe-
postea ipsum solem, deinde planetas sole superiores; ascendit ad considerandum coelinn quod vo-
tuln stellas fixas et tandem ipsum Deum,ut deinceps runiur,cant empyreum, quod praecipua sedes Dei vocatur,
dicilur. cseieris cnmmotis vulgo dicitur immotum ;
9. Donec in astriferas surgat domos.] 1. Mens hu- quodque
unde doctissimus noster Autonius Hallseusin epi-
inana contemplatur planetas Sole inferiores, cujus- grammate, cujtis illud est argumentum :
modi suntLuna, Venus, Mercurius, et si qui alii
illic fuerint planelse : qui cum partes cceli stelliferi At sola empyreimolesaltissimacceli,
SanctaDei divumquedomus,veniginisexpers
infimas, terrseque viciniores teneant, potueruni signi- Stat firma,et motu nunquamturbaiitecietur;
ficari per uoniinaias astriferas domos. Nemo nescil, Congruanamratio vult, allaut pace fruentum,
astrorum silus ab aslronnmis vocari domos. Alquequiescenlum,sedesimmotaquiescal.
Quidlibiprodest ** Deus, qui nunc appellalur regumDominus,juxta illud
Aeriastentassedomosanimoquerotundum Apoc. xix: Rex regum et Dominus regnantium; et co-
Percurrissepolum? ruscus rerum arbiter, ut a Seneca in llercule fur.,
10. Phceboqueconjttngat vias. ] II. Eadem mens v. 204, vocatur magnus Olympi reclor el mundi ar-
contemplalur solem : sol enim, ut ssepius diximus, biter, hic perhitieiur sceplrum lenere, orbis habenas
propler speciem nitoremque vocatur Phcebus : nain lemperare, el volucrem currum slabilis regere: quiaj
aoiSo;, adject., idem quod splendidus.Via autem solis quamvis Deus ubique sit, ubique agendo; Deus ta
duplex,diurnauna,quae ab ortu ad occasum spatio vi- inen, utpote qui peculiari mudo agit in hoc coelo.
ginti quatuor horarum absolvitur: altera annua, quse peculiari etiam modo in hoc coelo videtur existere.
auctoreTulliou deNat. quinquediebus et quinquaginta Psal. CXLVIII, Confessioel gtoria ejus super coslumet
ct trecentis, quarla fere diei pane addita : quam lerram. Quin eliam ipseAristoteles I. deMundo: Sum-
uiramque solis viam mens contemplata suas dicitur mam, inquit, et primam sedem mundi sorlitus est
vias cum viis solaribus conjiingere. Deus. Haec esi nosirse menlis patria, adeo ut vel
H. Comiteturiter getidi senis. ] III. Menscontem- ipsi reges, quatenus iii in terris habitant, exsulesha- i
plaiura planetas sole superiores, inspicit primo Sa- beri possint: sicut hic dicitur. *
turnum, usque iter comitatur. Saturnus astronomis 19. Sceptrum.] Sceptrum, ipsa nominis origine, est.
omnium planetarum altissimus, poetis vocatur sencx baculus sive virga regalis : unde signo pro re signifi-
aelidut: senex quidera, quod fingatur antiquissimus cata posilo, sceptruui idem est quod imperium homii
80 Orbisque liabenas temperai, A frustra sit. Quo fu; ut si quem videas adipisci velle,
Kt volucrcm currum stabilis regii, quod minime adipiscatur, huic obtinendi quod vo-
Ilerum coruscus arbiter. luerit, defuisse c valentiam (15) dubiiare non possis.
Iluc te si reducem referat via, Perspicuum est, inquam, nec ullo modo negari po-
Quam nunc requiris immemor, test. Quem vero effecisse quod voluerit, videas, num
25 Hsecdices, memini, patria est mihi, etiarn potuisse dubitabis? Minime.Quod vero quisque
Hinc orlus, hic sisiam gradum. polest, in eo validus; quod vero non potest, in hnc
Quod si lerrarum placeat tibi imbecillis esse censendus esi. 265Fateo>". inquam.
Noctem relictam visere, Meniinistine igitur, inquil, superioribus raiionibus
263 0"OS miseri torvos populi liment, esse collectuni, inieniionem omnem voluntatis hu-
50 Cernes lyrannos exsules. manoe,qua: diversis sludiis agitur, ad beaiitudinem
festinare? Memini, inquain, id quoque esse denion-
264 PROSA II.
ARGUMENTUM. — Ex prwdictis Philosophia denion- straium. Num recordaris bealiiudinem ipsum esse
strat, ei probospotenles,et improbosimpotentesesse. bonum, (5) eoque modo cum beatitudo petilur, ab
Tum ego, * papse, inquam, a ut magna promittis! omnibus desiderari bonum? Minime, inquam, recor-
nec dubilo quin possis efficere : tu modo quem exci- B dor, quoniam id memorisefixum teneo. Omnes igilur
taveris, ne b moreris. 5 Primum igitur, inquit, bonis homines boni pariter, ac mali, indiscreta intentione
semper adesse potentiam, malos cunctis viribusesse ad bonum pervenire niluntur? Iia, inquam, conse-
desertos, agnoscas licebit : quorum alterum deinon- quens est. Sed cerlum est, adeptione boni, bonos
straiur (5) ex altero. Nam cum bonum malumque fieri. Cerlum. Adipiscunlur (10) igitnr boni, quod
contraria sint, si bonum potens esse constiterit, li- appetunt? Sic videtur. Mali vero si adipiscereniur,
quet imbecillitas mali: at si fragiliias clarescat inali, quod appetunt bonum, mali esse non possent. Ita
honi lirmilas nota est. Sed uli nostrse senteniise, fi- est. Cum igitur ulrique bonum peiant, sed hi quidem
dcs abundanlior sit, alterutro calle procedam, nunc adipiscantur illi vero minime; non dubium est bo-
hinc , IIIIIICinde proposita c.infirmans.* Duo sunt, nos quidem potenles esse, qui vero mali sunt, knbe-
quibus omnis bumanorum (10) aciuum constat elTe- cilles. Quisquis, inquam, dubilal, nec rerum (15)
clus ; voluntas scilicet, ac potestas : quorum si alter- naluram, nec consequeniiam potest considerare ra-
utrtim desit, nihil est quod explicari queat. Defi- tionum. 4 Rursus inquit: Si duo sint, i|uibus idem d
ciente etenim voluntate, ne aggreditur qnidein quis- secundum naluram proposiium sit, eorumque unus
que quod non vull: at si potestas absit, voluntas naturali officio idipsum agat atque perficiat; aller
INTERPRETATIO.
a
quiescam.Ex qua sede si voltterisconverlereoculosad |Z k Quanla.
tenebras terrarum, quas deseruisti, videbis tyrannos, Retardes.
°
quosgentesaffliclwmetuunt sibi infensos,ex hac patria d
Polestatem.
ejectos exsulare. Ex iiwinetu naturw.
MTJE.
5 Primum igitur, etc.] Philosophia proponit quod
nis, a quo etiam ad Deum propier quamdam nnpe-
randi similitudinem transfertur. sibi in hac oratione probandum inrumbit, videlicet
20. Orbis habenas.] Similitudine sumpta ab equis, et probos potentes et improbos impoienies: id au-
quos habenis buc illucque ad nulum llectimus: Deus lem probabit triplici argumenlorum genere, quse
quippe orania sic regit, ut oninia, quocunque volue- contrahere
3
conabinuir.
rit, moveiniur. Duo sunt. ctc.| I. Argumenti genus. Quicunque
21. Volucrem currum.] Auctor vidclur speciatim liomo id adipiscitur quod vull, is potens est: quicun-
intelligere oinnem mobilis coeliorbem, generatim la- que vero vult aliquid, quod non adipiscitur, is est
men universus mundus corporeus dici potesi volucer inipotens : quod efleclus bumanus, unde quis judi-
currus: qnia CIIIIImundus ille sit moles adeo con- catur esse vel non esse potens, nccessiiiidi-
ferla ; nihil ut sit illic vacui , propterea nulliis _. "
neiu habeat cum voluntate et potesiaie, qiiarum
iit in mundo molus, quin inibi fiat materioe moiae utraque est in prinio, et altera lanluin iu secumlo
circuilus. illo homiue. Atqui liomo prohus id adipiscitur quod
29 et 30. Torvos tyrannos.] Torvus, a lorqiiendo vult: improbus vero quod vult non adipi-citiir : cum
dictus, ille est qui vuliu vel potius oculis toitis in- uterque suam velit beaiitudincm, quam probus, uon
teriorem furoris motum ita significat, ut liienlihus improbus adipiscitur : siquidem itt bonus non .iici-
sit lerribilis : hinc taurus praeserlim torvus babetur, tur nisi adeptione boni summi, iia malus non dici-
quod aniinal illud ssepius hanc formr.minduat. Virg. tur4 nisi privatione ejusdein boni.
Georg. in : Optima torvw fonna bovis.]Porrp cuni Hursus si dito sint, etc.] II. Argumenli genus.
exsul, sive ut uonnulli scribunt, exsol dicatur quasi Ex duobus, quibus ab ipso naturse auctore consMti-
ex solo sive palria pulsus, cumque lyranni in terris tum est aliquo lendere, si allerum olficio parens, il-
habitanies ex solo sive potius coelo, patria sua vel- luc tendat; alterum ab officiodecedeus aut moretm,
tili expulsi sint, ideo videri possunt exsules. Ad aut ccrte alio dcflectat, prius polens, posierius int-
llebr. xm : iVonhabemushic manenlemcivitalem, sed potens haberi debel : cuiii enim potentia niliil sit
futuram inquirimus. aliud, quam inslinclus ille ab auciore natiirat ac>e-
1 Papw.] Papw, sive ut loquitur Plautus babw, est ptus, poteniise est pervenire, imbecillitaiis nnn per-
interjectio hominismira subito accipieniis; quod, ut venire quo Deus voc.it: sic ex duobus bomiiiiluii,
conjicimus, hse voces primae sinl, quas pueri omnia qiiihus ab ipso naturac auctore coiisiitutumesi f>edi-
ul isnorantes sic admirantes proferre.soleant. bus ambulare, si alter officiofunctus ambulet, alier
793 DE CONSOLATIONEPHILOSOPHI/E LIB. IV. 794
vero nalurale illud officium minime adminisirare A pcllit inleniio. F.t quid? si hoc lam magno ac pcne
' queat, alio vero modo, quam naturse convenit, non invicto prseeuntis naiurse deserereniur auxilio? Con-
~
quidem impleat propositum suum, (20) sed imitetur sidera vero quanla sceleraios homines habeat impo-
implenlem; quemnam horum a valentiorem esse de- tentia. Neque enim levia, aut ludicra (15) prsemia
cernis?b Etsi conjeclo, inquam, quid velis, c planius petunt, quae consequi atque obtinere non possunt:
lamen audire desidero. Ambulandi, inquit, motum sed circa ipsam rerum summam, verticenique defi-
secundum naturam esse hominibus, num negabis? ciunt, nec in eo miseris contingit effectus, quod so-
Minime, inquam. Ejusque rei pedum oflicium essc lum dies, noctesque moliuntur : in qua re bonorum
naturale num dubilas? Ne hoc quidem, inquam. Si vires emineni. Sicut enim eum qui pedibus incedens,
quis igitur pedibus (25) incedere valens ambulet, ad eum locum usque pervenire poiuisset, quo nihil
aliusqtie, cui hoc naturale pedum desit officium, ma- ulterius pervium jaceret incessui, (20) ambulandi
nibus nilens, ambulare conelur, quis horum jure polentissimuni esse ccnseres : ita enin, qui expeten-
valentior existimari potest? Coutexe, inquam, cse- dorum finem, quo nihil ulira est, apprehendit, po-
tera : nam quin naluralis oflicii poiens, eo, qui idem tenlissiuiiiuTnecesse est judices. Ex quo fil, &quod
nequeat, valeutior sit, nullus d ambigit. 266 Sed huic objacet, ut iidem scelesti, iidem viribus omni-
suminum, inquit, bonum, quod seque malis bonisque B bus videantur esse deserti. 267 Cur enim relicta
propositum, boni quidem naturali ofllcio virluium virtute vitia sectantur? 8 inscitiane bonorum? sed
petunt: mali vero variam per cupidilalem, quod quid h enervalius ignoranlise caeeitale? An sectanda
adipiscendi boni nalurale officium non est, idem noverunt? sed ' Iransversos eos libido prsecipitat, sic
ipsum conantur adipisci. An tu aliler existiinas? Mi- quoque iniemperantia fragiles, qui ' obluctari vitio
nime, (5) inquame nam etiam, quod est consequens, nequeunt. '' An scientes, volenlesque bonum (5) de-
patet. Ex his enim quseconcesseram, bonos quidem serunt, ad vitia deflectuntur?Sed hoc modo non so-
potentes, malos vero esse necesse est imbecilles. lum potenleis esSe, sed omnino esse desinunt. Nam
Recle, inquit, prsecurris, idque, uti medici sperare qui communem omnium, quse sunt, finem relin-
solent, indicium est erectse jam, resistentisque na- quunt, pariler quoque esse desistunt. Quod quidem
turoe. ' Sed quoniam te ad intelligendum prompiis- cuipiam mirum forte videaiur, Ul malos, qui pliires
simum esse conspicio, f crebras coacervabo ratio- hominum sunt, eosdem non esse dicamns : sed ila
nes. (10) Vide enim quanta vitiosorum hominum sese res habet. Nam qui mali sunl, (10) eos inalos
pateat inlirmitas, qui ne ad hoc quidem pervenire esse non abnuo : sed, eosdem esse, pure alque sim-
queunt, ad quod eos naturalis ducit, ac pene com- G pliciler nego. Nam uii cadaver hominem morlnitm
INTERPRETATIO.
• Potenliorem, f Frequeuies.
b Quamvis conjectura assequor, e Econlrario.
' Clarius. h Infirmius.
d Dubitat. • Resistere.
• Quin.
WIM.
ab officio discedens aut qniescat aut manibus lanlum ultiinum finem, rompellenie tamen Deo, accedunt,
nitens ambulet; prior poieus, posterior imbecillis poieniiores; mali vero, utpole qui, nihil obstante in-
habendus est. Atqui ex bono et malo homine, qui- sita propensione, ab ultimo fine aberrantcs ne hsec
bus ab ipso naturse auclore consiitutum est ad sum- quidem allinguiii bona, quibus nocies diesque in-
mum bonum ea, quam Deus utrique ab ortu impres- n hiahi, infirmiores sunt: quod aitendenti ad causas
sit, propensione tendere; bonus oflicio suo functus v hujusmodi erroris magis ac magis patebit : nam vel
ad summum bonum tendit, malus vero a suo oflicio mali recedunt ab eo, quo insiia illorum inclinatin
decedens aut gradum sistit, aut variis cupiditatibus ferre videtur, ignoralione, vel perturbalione, vel
abreptus ad bona caduca deflectit. lgitur bonus po- scientia volunlateque.
tens, malus vero imbecillis habeatur, necesse est. 8 Inscitiane?] Seu boni veri, a quo recedunt; seu
1 Sed quoniam te, etc.] 111. Argumenti genus. Si boni ementiti ad quod accedunt? sed ignoratione, ut
quo speciet intentio, consideraveris, binc qusedam pote quse niliil est, nihil infirmius. An.
tam bonorum, quam malorum patebit infirmiias; sed 3 Transversos eos libido prwcipilat?] Hoc est, an
malorum raajor. Utrorumque, inquam, patebit in-
iirmilas : quoniam cum utrique ad stimmum bo- perturbatione? at hoc magnum eî argumenium in-
num aspirent, huc neutri pervenire possunt, nisi firmioris meutis, quippe quae maucipii corporis mo-
prseeunte, ducente, aul fere compellente intentione, tibus victa obsequitur.
magno illo ac pene inviclo prseeuntis naturae vel po- 4 An scientes volenlesque bonum deserunt, ad vitia
tius Dei auxilio, quam intentionem a Deo ad Deum deflectuntur?] Sed hoc modo non solum potentes
ipsum adipiscendum acceperunt: quo autem majori esse, sed omnino esse desinunt, non qtiidem quoaii
opus est auxilio ad progrediendum, eo minores vi- rem spectat: improbi enim illi semper ex incnte et
dentur progrediendi vires. At major malorum pate- corpore, duabus rebus inler se conjiinciis,'constani:
bit infirmilas ; sicut enim ex duohus proficisccntibus sed quoad modum attinet :cum enim Deus non iniiuis
itle potentior, qui incedens ad eum usque pervenit sit finis ultimus menlis bumanse, quam ejusdem est
,'«cum, ultra quem progredi non licet; ille vcro in- prima causa ; ut mens huinana dicaiur esse secun-
liniii.:r. qui ab eo, ad quem pervcnire iuiendit, loco dum modum, hoecad Deum debet tendere ut noiione,
deflecten£ ne illum quidem atiingit lociiui ad quem sic voluntana propensione, quo modo improbi ad
errore suo ifitebatur duci : ita boni, utpote qui ad Deum non lendunt.
795 AN. MANL. SEV. BOETII -96
dixeris, simpliciter vero horainem appellare non A ; omnis potenlia expetenda est. Liquet igitur nialo-
possis : ita vitiosos, malos quidem esse concesserim, rum possibilitalero non esse poientiam. Ex quibus
sed esse absolule nequeam confiteri. Est enim, quod omnibus bonorum quidem potentia, malorum vero
ordinem retinet, servatque naturam : quod vero ab (15) minime dubitabilis apparet infirmitas. Veram-
hac deficit, esse etiam, (15) a quod in sua natura que illam c Platonis esse sententiam liquet, solost
situm est, derelinquit. Sed possunt, inquies, mali: quod desiderent, facere posse sapientes : iinproboi
nec ego quidem negaverim; sed hseceorum polentia vero exercere quidem quod libeat, quod vero desi
nona viribus, sed abimbecillitatedescendii. Possunt derent, explere non posse. Faciunt enim quaelibe',
enim mala, quse minime valerent, si in bonorum dum per ea, quibus delectantur, id bonum, quod de-
efficientia manere potuissent. Quse possibilitas eos siderant, se adepturos putant; sed minime (20) adi-
evidentius nihil posse, demonstral.* Nam si, uti piscuntur, quoniam ad beatitudinem d probra non
paulo ante (20) collegimus, malum nihil est, cum veniunt.
tantummodo possint, nihil 268 posse improbos li- " II.
est. 269 METRUM
quet. Perspicuum Atque ut intelligas, qusenam
sit linjus potentise vis, sumrao bono nihil potentius ARGUMENTUM. — Philosophia prwdictam improborum
paulo ante definivimus. lta esl, inquam. Sed idem, 1» infirmitatem exemploconfirmans, oslendil lyrannos
tede, vesle, armis, vullu, affectuque terribites, quot
inquil, facere nialuni nequit. Minime. Esl igilur, in- perturbationibus, totidemdominis subditos opprimi.
quit, aliquis, qui oainia posse homines (5) putet? Quos vides sedere celsos
Nisi qui insaniat, nemo. Atqui iidem possunt mala. Solii culmine reges,
Utinam quidem, inquam, non possent. Cuin igiiur, Purpura claros nitente,
bonorum tanlummodo potens, possit omnia; non Seplos trislibus armis,
vero queant omnia potentes etiam malorum: eosdem, 5 Ore torvo comminantes
qui mala possunt, minus posse manifestum est. Huc Rabie cordis aubelos-,
accedit, quod omnem potentiam inter expetenda nu- Detrahat si quis superbis
merandam, (10) omniaque expetenda referri ad bo- Vani tegmina cultus,
num, velut ad quoddam naturse susecacumen, osten- Jam videbit intus arctas
b
dimus. Sed patrandi sceleris possibilitas referri ad 10 Dominos ferre catenas.
bonum non potest. Expetenda igitur non est. Atuui 270 Hinc enim libido versat
INTERPRETATIO.
" Quoad potest. Quos principes cernis sederettiblimesin fastigio se-
b Potentia peccandi. dis regiw, splendidosostro fulgenle,slipatos armis cru-
c ln Gorgia et Alcibiade primo; unde Boetius vi- delibus, minacesvultu aspero, percilos (urore cordis,
delur sua hsecrationum momenta hausisse. ab his si qttis auferat vetaminaornamenli
d Quam tamen improbi, etiam peccando, expetunt. inanis, arroganlibus
slalim animadvertel hos principes intrinsecus
NOTiE.
1 Nam si malum nihil ett,
etc.] Proedicta improbo- IC quod perlurbationibus suis victi his suhjiciantur :
rum infirmitas confinnari polest ex natura ipsius propterea eorumdem principum potestaiem primum
mali, ex potestate Dei, et ex appetitu ipsius hominis: commendat; deinde ehumerat eoruradem perturba-
1° quidem ex natura ipsius rnali: nam qui nibil po- tiones.
test, iile noii potens sed potius impotens haberi de- 2. Solii cutmine.] Primum regum polestas com-
bet: sed improbus nihil potest : quandoquidem ma- mendatur, 1° ab eorum sede, culmine solii; 28 a
lum, quod posse dicitur, ex dictis nihil est; 2° ex vestibus, purpura claros; 5" ab armis sive satelliti-
potesiate Dei: quia quidquid est potentise, illud Deo tristibus armis; 4° a vultii, ore torvo com-
convenit: siquidem Deus est summum honum, qUOd bus, septos5° ab affeciu inentis, rabie cordis anheles.
est esse Sed Deo non minantes;
supra probatum omnipoteus. Ubi nihil videtur cura jam explicuerimus
convenil, quod improborum est, posse maluni : alio- soliumf purpuram,noiandiim; os torvum.
qni non esset summuin bonuin : igitur nihil esl po-
lenlisein malo adeoque nec in improbo homine, qua- 11. Hinc tnim libido versal.] Deinde enumerantur
lenus hic improbus esi; 5" ex appetitu ipsius liomi- perturbaiiones prsecipuae, quibus reges victi obse-
nis : nam quidqujd habet ratiouein potentise, illud quuntur; nimirum libido, ira , trislitia et spes, ab
habet rationem boiii adeoque expeti potest, et ad undecimo versu, ad decimuin sepiimum.
summiim bomim, cujus gratia expetuntur omnia, po- 1" Quidem nominatur iibido, sive effrenata cupidi-
test referri. Atqui patraudi sceleris facultas, qua sola las : cum enim sola auctoritate nuluque legum, teste
gloriari potest improbus, nullam habet raiiouem Tuilio i de Oral., doceamur domilas habere libidines,
boni, adeoque expeti non potest, nec ad summum I* coercereomnescupiditates; princeps, qui nullis cre-
bonum referri : ui cuique attendenti palet. dit se lemri legihus, libidini maxime obnoxius est.
Quse omnia confirinanlur auctoritate Platonis, qui Haecautein cupiditas nunc dicitur avidis veneniscorda'
in Gorgia et Alcibiade maximam partem eorum, qusc versare: quoniam sicut venenum corpus esi, quod
in *hac oraiione dicta sunt, docuisse videtur. venas ingressum ei circuinfuso sanguine delatum ita
Carmen constans ex duplici genere versuum alter- discurrit, ut animarn exsiinguat, sic prsedicia per-
norum, quorum prior ex qualuor trochaeis, spondeo turbatio menti iufusa landem aliquando bonam vo-
aliquaudo permutandis; posterior ex tribus pedibus, luntaleiii, praecipuamejusdem mentis vitam, fugat.
nempe spondeo vel ana.psesto, dactylo et spondeo 2" Nominatur ira, sive ut loquitur Ttillius, tibido
constat. puniendi ejus, qui videatur twsisseinjuria, quia cuin
.1 et 2. Quos vide*reges.] Philosophia amplius pro- ejusmodiperturbatioex opinione conleiopliisoriatur,
balura malos esse infirmos, ostendit etiam princi- cumque princeps, quanto major est, lanto facilius
pes qui vulgo habemur foriissimi, in iioc iropotentes, ouinari possit se eonlemni, idcirce ir;c saepius ob-
797 DE CONSOLATIONEPHILOSOPHLE LIB. IV. 798
Avidiscorda venenis, j\ nuin, veluii praemium commune propositum. * At-
Hinc flagellatira mQiiteni qui hoc a bonis non polcsl separari. Neque enirii
Fluctus turbida lollens, bonus (10) ulira jure vocabitur, qui careat bono;
15 Moerorautcaptos faligat, quare probos mores sua prsemia non relinquunt.
Aut spes lubrica torquet, Quantum libet igitur sseviiJnlmali, sapienti tamen
Ergo, cum caput tot unum corona non decidet, non arescet. Neque enim prbbis
Cernas ferre lyrannos, animis proprium decus, alleiia decerpit improbitas.
Non facit, quod optat, ipse Quod si extrinsecus accepto Isetaretur, poierat hoc
20 Dominus pressus iniquis. vel alius quispiam, vel ipse etiatn, qui contulisset,
271 PROSA III. 272 auferre. Sed quoniam id sua cuique probitas
ARGUMENTUM. — Philosophia addit probos prwmiit, conferi, tum suo prsemio carebit, cum probus esse
improbossuppliciis ila affici inlrinsecus, ut et probi deslerit. Postremo cum omne praemium idcirco ap-
in deos, et tmprobiin bestiasconvertantur.
petatur, quoniam bonum esse creditur, quis boni
Videsne igilur * quanto in b coenoprobra volvan- d cofflpotem, praemii judicet experiem ?' At cujus
tur, qua probitas luce respleudeal? iu quo perspi- prsemii? omnium (5) pulcherrinii, maximique. Me-
cuum est, nunquara bonis pnemia, nunquam sua B menlo etenim corollarii iilius e, quod paulo anie
sceleribus deesse supplicia. ' Rerum etenim quse prsecipumn dedi, ac sic collige. Cum ipsum bonunt
geruntur, illud propter quod unaquseque res geritur, bealitudo sit, bonos onines eo ipso quod boni slnt,
ejusdem rei (5) prsemium esse c non injuria videri fieri beatos liquet. Sed qui beati snnt, deos esse con-
potest: uti currenti in stadio, propter quam curri- venit. Est igitur prsemium bonorum, quod nuiius
tur, jacet prsemium corona. Sed beatiludinem esse delerat dies, nullius minuat polftslas, nullius ' fus-
idem ipsum bonum, propter quod omnia gerunlur, Cet (10) improbitas, deos fieri. Quse cum ita sint,
ostendimus. Est igitur humanis aciihus ipsum bo- 4de malorum quoque inseparabili pcena dubitare sa-
INTERPRETATIO.
jiremi vinculis tenacibus : nam hinc cupiditas agitut » 0 Boeti.
illorum pectora morbisinsatiabilibus, inde ira turbata b Lulo.
verberat eorum mentem, excitans tumullus; nunc tri- c Merito.
stitia frangit victos,nunc spes incerta cruciat eosdem. d Parlicipem.
Cum igilur, ut vides, unus princeps tubjiciatur tot ty- * Consectarii.
rannis affectibus, ipse vexatus dominis injustis , non ' Obscurabit.
agit quod vult. G
NOT-iE.
noxius est. Atque hsecregis ira tanto majores fluctus • Atqui hoc a bonis, etc.] II. Praemium, quo probj
lollet lurbida; quanto major est irati auctoritas. afficiuntur, est illis insitum : quia quod praimium
3° Nominaiurtristitia sive mceror: quoiiianipertur- versalurin cogiiaiione hominis, illud bomini insitum
baiiohaecest flebilis quaedamaegritudo,orta ex malis, credi potest: siquidcm cogitaiio cst qualitas inenti
quaenequeam repelli; unde eo major videlur esse ii| insita. Sed illud, quo prohi aflicinntur, praemium
principe, quod suaeauctoriiaiisconsciusfacilc credat versalur in cogilatione : alias prscmium bonum noa
sibi uullaaccideredebere inala,quse uon possit fugare. crederelur : cum nemo boui coiiipoieui, pracnni ju-
4° Nominatur tpet, sive exspectalio honi : quod dicet expertem : binc qiianiumlibel sseviaui mali, ut
enira rex divitiis subditisqtie stipatus , ohinia se nnn conlulerunt, sic auferre nequeunt illiid probo-
posse putet, spe facile afficilur. rum praemium, quod, non nisi uiala ipsius possiden-
17etl8. Cum caput tot unum cernat ferre tyran- lis voluntate, amitli potest.
3 At cujtts
nos.JCum videas, unum principem lot perturbaiio- prwmii, etc.] III. Probi in deosconver-
nibus, veluti totidem lyrannis, subjici. luntiir : quicunque enim beati sunt, his deoSesse
19. Ipse.] Cuidam videbitur diceiidum ipsum; convenit : non quidnri natura, sed necessiludine,
nempe quia videtur referri ad praedictum, caput ; qua nimiriiiii corum mehs, nou cognosceudo so;iiin,
sed haecest syllepsis, sive compositio sensus pnlius sed etiam voleudo fii uuum alii|uid cum Deo : sicilt
quam verborum : sicut dicitur Terentio : ubi est sce- corollarii instar ex praedictissupra illaium est. Atqui
lus qui me perdidil ? Ciceroni: duo imporluna pfo- boni omnes, quateniis hi, ut pfohavimus, proeitiio
digia, qttosegeslas : Horatio : daret ut catcnis fataie aTflclunturintriiiseciis, suut beati sive cuin sumuio
monslrum, quw generosius perire quaerens, elc. D bono sua cogitatione conjnncti.
1 Rerum etenim quw geruntur, etc.] 1. Probi affi- 4 De mdlorum quoqne inseparabilipwna,
etc.] IV.
:
ciuniur prsemiis quia cum prsemium id dicatur bo- Ithprobi e contrario stippliciis ita amciuutiilr iniriii-
norarium, quo alficiebaniur ii qui primi ac principes secUs,ut in beslias convertantur : natil COhlrariorum,
aliquid preclari gesseranl(unde Scaligero pluribusque Inquil Tullius, contraria sunt cohseqtieHtia : atqui
aliis prwmiumdiciiur quasi prwemiuma prw cl emo bonutn et malum sunt contraria antecedenlia, prse-
capio), idcirco iilud propter quod unaqusequeresge- miUm vero et silppliciiiin contrana consequeniia,
ritur, ejusdeiii rei pncinium esse, non injuria, vi- Sive, quod idem est, adversa fronte dissident. Igitiir
deri potest : siquidem est honorarium quo actor Iit bonis praemium, sic malis suiim est siippliciuin.
victorque afficiiur : sic currenti in stadio illa, pro- Quin sicut bonorum prsemium, bonis mentibus in
pterquamcurritur corona est praniium, quemadmo- situm, versaiur in eorum cogiiatione; ita malorum
diiinS. PaulusTCor.ix'ait: Quiin stadiocurrunl, omnes supplicium, malis menlihus insitum, versatur pariter
f/uidem currunt, sed ttnus accipil bravium. Atqui viri in eoruin cogitatiotie : niiViiruuiin couscientia : ma-
probi id assequuntur, propter quod omnes liomines gna eniin conscienliwvisest in utramquepartem, inquil
i.im probi quain improbi agunt: nimirum beatiludi- Cicero pro Milone; ut neque limeunl it qui uihit ad-
neui sive summurn bonum : alioquin boni noit es- miserunl, et pmnamsemperante ocuiot versari putent,
»ent; cum bouus non sit, qui careat bono. qui peccaverunt,S, Ambros., l Offic, lmpius , inquit,
piens nequeal. Nam cura bonum maluinque, iiem A qiiemqneprovehere sola probilas possit, necesse est,
poenoeatque proemiumadversa fronle dissideant, qnae ut quos ab humana conditione dejecil, infra hominis
in boni prsemio videmus accidere, eadem necesse meritum detrudai improbilas. Evenit igitur, ut quem
est in mali poena contraria parle respondeant. Sicut transformalum viliis videas, hominem sesiimaie non
fit ita ' b Avariiia fervet alienarum opum
igilur probis probilas ipsa proemium; (15) possis. 273
''
improbis nequilia supplicium est. Jam vero quisquis violentus ereptor? lupi similem dixeris. Ferox, ai-
afficitur poena, malo se affeclum esse non dubitat. Si que inquies, linguam liligiis exercet? cani compara-
d
igilur sese ipsi * sestimare velint, possunt ne sibi bis. Insidialor occullis surripuisse «
fraudibus gau-
supplicii expertes videri, quos omnium malorum ex- det? vulpeculis exaequetur. Iras intempcrans fre-
trema nequitia non aflicit modo, verum eliam vehe- mil? leonis animum gestare credatur. (5) f Pavidus
menter inficit? Vide aulem ex adversa parte bono- acfugax non metuenda formidat? cervis similis ha-
beatur. e ac ° asinuiii vivit.
rum, quae improbos (20) poena comilelur. Omne Segnis, stupidus torpet?
b Levis alque inconstans sludia perimilat? niliil ab
namque, quod sit, unum esse, ipsuinque unum bo-
num esse paulo ante didicisti. Cui consequens est, avibusdiflerl. ' Foadis immundisque libidinibus im-
ut omne quod sit, id eliam bonum esse videatur. Iloc mergitur? sordidse suis volupiate deiinetur. Iia fu,
igitur modo quidquid a bono deficit, esse desisiit : B ut qui, probitale deserta, liomo csse desierit, cum in
quo fii, ut mali desinant esse quod fuerant. Sed fuisse divinam conditionem (10) transire non possit, veria-
homines, adliuc ipsa humani corporis reliqua species tur in belluam. * III.
274 METRUM
(25) ostenlat. Quare versi in malitiam, humanam
ARGUMENTUM.— Quin mali mores, inquit Pliitotophia,
quoque amisere naturam. Sed cum ultra liomines Circwis carminibus votehtiores, non instar horum.
1NTERPRETATIO.
* Judicare.
b Avarus tupo. Navit, qua dux Vtysset cum sociis ferebatur, posi
varioserroresin mari, veniisadducta est ad insulnmin
0 Litigiosuscani.
d Insidiator vulpi. qua Circe, dea pulchra, a Sole nata, habiians propinat
calices incantalosadvenisnovis. Quosubi Circe, potens
* Iracundtts leoni.
' herbit, mutavitin formas divenas, unus indiiil vttllnm
cervo. apri; alter factus leo Africanuscrescitdenlibnsungtti-
* Ignavnsasino.
h Piger busque : liic annumeralus lupit ululal, cum connlur
Volaticusavi. _ tugere; itle velut tigris Indiw circuit domos, ctemens
1 Voluptariusporcosimilii.
NOTJE.
ipte stbt pwna esl,justut autein tpse stbi gratia, ul ulri- uno genere versuum, quorumquiiibel ex iroctiseoel
que aul bonorumaut malorum operttmmercesex seipso duobus dactylis componitur : in quo hoc gcnus dif-
sotvatur. Dehique sicut bonus sua bona cogitatione fit fert ab alio carmine Glyconico, de quo jam locuti
deus; sic malus sua m.ila cogitatione fil bestia. Ni- sumus, in quo spondeus prseceditduos dactylos.
niirum mens Immana ila media est inier Deum au- Carmen lioc non anle inlelliges quam in memoriam
ctorem, et corpus consors, ut pro varia sua cogita- rcvocaveris ea quse a poetis dici solent cum deCirce,
tione, bona scilicet vel mala, vel cum Deo, vel cum tum etiam de Ulysse. Circe, inquiunt, Solis et Pcrses
corpore, coniracla quadam necessitudine, fiat aliqnid Nymphsefilia, veneficiorum peritissima fuit. Haec
unum. Quamobrem cum tanta sit similitudo inter Sarmaiarum regi nupsit, quo venenis occiso in Ita-
corpus hoininis et corpus besiise, iit prius a posie- liam fugit ad moniem, qui quoniam quibusdam cin-
rinri non ditterat, nisi penesmentem, qua informatur, gitur paludibus, ideo insulaeformam hahere videtur,
idcirco homo rationemalaesuic cogitalionisfit bestia: quique a sua hospite postea dictus est Circaeus. Hic
quod prohibens propheta res, psal. xxxi : Nolite, in- saga crudelis homines in bestias, ohlaiis quibusdam
quit, fierisicutequuset mulus, quibusnonestinlellectus. poculis , verhisque quibusdam prolaiis, converlere
1 Avaritiafervel, etc.] Sic avarus similis est lupo : lerebatur; alios quidem in leones, alios in lupos,
quia lupus est animal voracissimiim : unde meretri- alios in tigres, sic alios in sues, alios in alias beslias :
ces, quod luporum instar, sint rapaces, teste Isidoro, quod eleganter expressit clarissimus noster Anto-
diciaesunt lupw : ferox atquc inquies sive inqnie-tus, nius Hallaeusex Homero :
cani, quo nihil impudentius est: insidialor, vulpe- D Queis hominumabstuleratfaciemdederaiqueferartim
culse, quae est bestia callidissima, vitaeconservandse Divasalax.Hicnamquelupicurvalusin artus,
causa : irse obnoxius, leoni, qui Ovidio vocaiur ira- Est qui ululal,sesequepavet; qui dente sed insons
Crescitet ungueleo, aut villisnigranlibusursus,
cundus, quod, ul ait Lucrelius, I. m, Calidi plus est Quiqueamplas ligris maculosaperambulataedes.
illi: pavidus, cervis , quibus nullum animal est limi- vero onus est ex Nerito monte Ithac», patre
dius : propterea cervinusvir olim dicebatur formido- Ulysses vel. ut alii volunt, Sisypho, malre vero An-
losus et fugse magis, quam viribus fidens : quod, au- Laerta, : fmgiiur ab Homero vir inulta prseditus facun-
clore Lucretio I. m, cervis plus sil frigidi : segnis ac ticlea
dia nec minore experientia, vafer consilio, egregius
stupidus, asino, qui est animal tardissimum : levis bello, laborum Hic, capta Troja, na-
atque inconstans, avibus, quae huc illucque discur- vim conscendit,patientissimus. rediturus, sed post va-
runt : libidinosus, suibus, qui, inquit Feslus, ex rios errores, de in pairiam
omni mantuelo pecoreimmundissimisunt, et ardentis- cius est ad monteni quibus hic non agitnr, veniis addu-
simw libidinis ; ita ut opprobrium mulieribus inde ratores in sues muiavit, Circseum, ubi Circe ejus explo-
tractum sil, cutn subare et surire dicuntur. ipse vero, sumpla ea, qu
* Asinum Mercurius docuit, berba, Moly vocata, illspsamser-
vivit.] Modus loquendi satis usilalus, di- vavit suam formam, quod sic descripsit praedictus
ciiur etlipsit : ubi iotelligi debet particula qusedam Hallseuscontinuans :
tacila : hic autem intelligitur secundum; utcum dici- Quassimulintravitnovaturba, haudimmemorartis
tur : magnam partem mentitur : cwtera prudent : et Colchiacae, atlonitismedicatosSagapropinat.
sicde aliis. Hospitibuscalices;verlendisqueaptafiguris
* Quod dicilur Gtyconicnm, carmen conslans ex Carmin»Tilanisdemiirinural.On|iiieP| omne*
801 DE CONSOLATIONEPIIILOSOPHJÊLIB. IV. f :•?.
rorporn comerlunt in upros, teoncs, ittpos, ligres, A llle Marmaricus leo
sues, sed in ipsam mentemswviunl. Dente crescit et unguibus;
275 Ve'a Nerilii ducis, Hic lupis super additus
Ei vagas pelago rates Flere dum parat, ululal:
Eurus appulit insuloc, 15 llle, tigrisullndica,
Pulchra qua residens dea Tecta miiis obambiilat,
5 Solis edita scmine, Sed licet variis malis
Miscet hospitibus novis Numen Arcadis alitis
Tacta carmine pocula. Obsitum miserans ducem
276QU0SUl 'n var'*>smodos 20 Peste solverit hospilis :
Veriit lierbipotens manus : 277 Jam tamen niala remiges
10 Hunc anri facies leeit. Ore Doculatraxerant:
INTERPRETATIO.
lamen. At qndmvis Mercurius, Deus aliger Arcadiw, n integrum. Vna mens superstes dolet prodigia quwipsa
miseralus tiberaverit a veneno su;e hospitis Vlyssem subit. 0 dexteramCirces imbecilliorem,e herbas sagsa
jactalinn diversiscasibus , Nihitominus remiges ejus- invalidas, quw quamvispossint mulare corput, non ta-
dein ducis jam ore hauseranl poitones malas ; jam men possunl mulare menlem: id virtutis esl hominibus
hc.ii sues mutaverant glande paiiem, Cereris munus. insiiw, quw in mente velut in arce occulta includitur,
omissisnueloquela et lorma corporis ttihil supereral inorum videlicet perversorum : hwc venena swvaab-
NOTiE.
lit porientiScae percussitcuspidevirgae, lcs leones, ludia vero tigres ferre consuevii. Ha-
Haudmora,proeubueresolo,et lugere paranles rum etiam formarum meminit Ovid. I. siv Melam.,
Seraucum porcosgrunnire,et tergora densis v. 260 :
Jain selis liorrere vident; subque ilice proni
Excussasmandunt,Cereis pro munere glanjes. MilleIupi,mistiquelupisursiqueleaeque
Unicushumanasubimagineresial Llvsses... Occursufecere melum: sed nulla timenda
Carminaque. ohtunditraraevis abdila planlce, Nullaqtieerat nostro facturain corpore vulnus:
NuminuMolyvocant: artes tutamenad istas Quinetiamblandasmovereper aera vaudas
DonaratDeusIieroi, Deus aera plantis Nostraqneadnlamescomitantvestigiadonec
Quitranat,superoqueJovi famulaluret inio. Excipiuntfamulse.
1. Vela Neritii ducis.] Naves Ulyssis, qui dicitur 18. Numen Arcadis alitis.] Mercurius, sic diclus a
Neritius a monte Nerito, unde orius; et dux, quod mercibus, quod feraiur prseesse lucro, reliusque
eo nomine ad belliim Trojanum profecius, iililissimam emendis ac vendendis : unde pingi solet, sinistra
Grsecis operam navaverit : quanquam si credamus virgulaiii, dextra sacculum nummariuin tenens. Mer-
Ajaci apud Ovid. xm Metam., v. 25 : IQ curius auiem nunc vocatur numen, quia Jovis et Maise
Hsecsiue testegerit, quorumnoxconsciasolaest. filius, instar cujusdam numinis, prsesidere credebatur
non solum lucro lain injusto quam justo, sed eliam
2. Vagaspelago rales.] Ulysses decein annis erra- facundise : unde deorum nuntiuS'habelur : qualenus
vil in ii ari. mentes facundo sermone innotescunt. Sed dicitur
3. Eurus appulil.] Eurus specialim ventus est ab numen ulitis;
ortu verno sive sequinoctialispirans : sed hic videtur quoniam alas ut in pedibus, sic in ca-
pite gerere ex eo fingitur, quod sermo, cui praesidet,
accipi pro quocunqiie vcnto validiori. Nisi dicas per aera velociter feraiur. Dicitur etiam numen alitis
Uiyssem ab orlu ad nccasum navigasse proficturum
ad liltus infandum Circes; quod a Lsestrigonibus im- Arcadis : quia ab Arcade Jovis et Calistus iilio Ar-
manissimis ao' Circseuni monteui accedens solvit a cades originem nomenque duxerunt : Mercurius au-
tem natus est in Arcadia : unde Virgilius Arcades
Formiis : Formise autem supra Cajetam veius pro- allocutus vni jEn., v. 138 :
moniorium sunt magis ad orientem quam velusCir-
ces promonlorium, quod est infra Tarracinam. VoliisMercuriuspater est, quem candidaMaia
3. Intulw.] Monti Circwo, qui insulse quamdam Cyllenesgelido conceplumverticefudit.
formam habet. Virgil. ui Mneii., v. 386 : JEwieque Denique Mercurius Ulyssi variis casibus jactato her-
insula Circes. Et Mn. vn, v. 10. bam dederat, cujus ope liberatus est ab insidiosis
ProximaCircseseradunturlillora lerrae. poculis Circes. Ovid. xiv Metam., v. 296 :
5. Solis edita semine.] Circe , filia Solis. Ovid. xiv Paciferhuic dederat floremCylleniusalbuin,
Molyvocantsuperi : nigra radice tenetur.
Metam., v. 10 : Sole salw Circes ; et versn 33 : H Tutus eo, monilisquesimul coelestibusintrat.
En ego cumdea siin, nilidicum lilia Solis. " Hle domumCirces, et insidiosavocatus
Carmiaecumtanlum,tanlumquoqueg>amine possim, Poculaconanlemvirga mulccre capillos
lit tuasim voveo. Reppulit,etstricto pavidamdeterruit ense.
Virgil. vn/Eneid., v. 11 : 21. Jam tamen mala remiges,elc.J Reniex, a remo
Divesinaccessosubi solislilialucos dictus, ille est qui rem» per aquas promovet naviiii :
Assiduoresonalcanlu. cujusmodi erant illi Ulyssis inilites, quippe qui ea-
7. Tacta carmine pocula.] Brevissime signilicantur dem qua Ulysses nave vecti, hanc movebant (nam
virga, carmen, et graraen, quibus Circe homines in hwc servala manebat Sola ipsum, sociosque ferens.)
lieslias mutare solebai. Virgil. eclog. 8 : Hi.aulem Ulyssis milites sive socii a suo duclore
CarminibusCircesociosmutavit Ulyssei. prsemissi fuerant ad Circen explorandi causa, a qua
Et iEneid. vn, v. 19 : antequam ipse Ulyssesadvenisset.jam hausto poculo
in sues conversi fuerant, el panem sive pabula Ce-
Quoshominumex facie dea saevapotemibusherbis realia glaude verleranl. Ovid. xiv Metam., v. 281.
Induerat Circein vullusac terga ferarum.
10. Hunc apri, etc.] Ex hospilibus novis hic con- Accipimussacradata poculadextra
Quaesimularenti silientesbausimusore,
vertitur in aprum, illein leonem, hic in lupum, ille Et letigit virgasummosDea dira capillos.
in tigrim; sed leo Marmaricus, tigris Indica vocalur, Et pudet et referam,selishorrescererospi
quad Mamarica Africse regio versus /Egyplurn for- Nec jam possequeri, pro verbisedere raucutn
803 AN. MANL. SEY. BOETII 804
Jam sues Cereaha A videatur, mleliciores esse necesse est malos, cum
Glande pabula verterant. cupita perfecerinl, quam si ea, quoe cupiunt, im-
25 Et nihil manet integrum plere non possint. Nam si miserum est voluisse pra-
Voce, corpore, perditis. va, (10) poiuisse miserius est, sine quo voluntatis
Sola mens stabilis, super miseroe langueret effectus. Itaque cum sua singulis
Monstra, quaepalilur, gemit. miseria sit, triplici inforlunio necesse est urgeantur,
0 levem nimium manum, quos viTleasscelus velle, posse, perficere. Accedo,
30 Nec polentia gramina, inquam : sed uli hoc infortunio cito careant, d pa-
Membra quoevaleant licet, trandi sceleris possibilitate deserti, vehementer
Corda vertere non valent. exopto. Carebunt, inquit, e ocyus, quam (15) vel tu
Intus est hominura vigor forsilan velis, vel illi sese exisiiment esse cariiuros.
Arce condilus abdila. Neque enim est aliquid in tam brevibus vitoe metis
35 Hsecvenena potentius ita f serum, quod exspectare longum immortalis
Delrahunt bominera sibi prseserlim animus putet : quorum magna spes et
Dira, quse penitus meanl, excelsa facinorum machina repentino atque inspe-
Nec nocentia corpori B rato ssepe fine destruitur: quod quidem illis miseriae
Mentis ulcere saeviunt. e modum statuit. 280 * Nam si nequitia miseros
279 PROSA IV. facit, miserior sit necesse est diuturnior nequam :
AWSUMENTUM. — Philosophia improborum miseriam quos infelicissimos esse judicarem, si non eorum
amptius confirmatura, hoc eos esse miseriores os- maliliam saltem mors exlrema finiret. Etenim si de
iendit, quod ctipila_perficianidiulius; impuniti vi- pravitatis infortunio vera conclusimus, inlinitam li-
> vant; cwterisaueinferant injuriam.
esse miseriam, quam esse constat scternam. (•">)
Tum ego * Fatepr, iqquam, nec b injuria dici vi- quet Tum ego, Mira quidem, inquam, et concessu diffi-
deo vitiosos, tametsi humani corporis speciem ser- cilish
illatio; sed his eam, quoeprius concessa sunt,
vent, in belluas tamen animorum qualitate mutari. nimium convenire cognosco. Recte, inquit, exisli-
Sed quorum atrox scelerataque mens bonorum per- mas : sed
qui conclusioni accedere durum putat,
nicie saevit, idipsum eis licere noluissem. Nec licet,
sequum esl vel falsum aliquid prsecessisse demon-
inquit, (5) uli convenienti monsirabitur loco: sed slret, vel collationem propositionum non esse effica-
tamen si idipsum quod eis licere creditur, aufera- cem necessarise conclusionis ostendat: (10) alioi|uin
tur, magna ex parte sceleratorum hominum poena concessis prsecedentibus, nihil prorsus est, quod de
* relevatur. * Eleniin quod incredibile cuiquam forle > illatione causetur.' Nam hoc quoque quod dicam,
INTERPRETATIO.
ducunl hominemefficaciusa semelipso,qtiippe quw pe- C d Peccare nescii.
netrant in mentem, et dum parcunt eprpori, affligunt e CtttHS.
menlemgravi vulnere. f Tardum.
* Boelius. s Fihem impbnit
* Immerilo. b Consequentia.
e Minuitur. 1 Consecutioneconqueratur. ,
MTM.
Murmur,et in terram toto procumberevnllu philosophia probat imprnbos hoc esse niiserioies,
Osquemeumsensi pandooccallescererostro, quod diuturhiorem vitam agenies cupila perficiant
Collatumere toris, et qua modopoculaparte diutius : quia cum miseria sic miserum faciat, ul feli-
Sumptamibi ftterant, illa vftsligiafeci. citas felieem, quemadmodum eo aliquis felicior est,
27. Sola mens, etc.] Circe instar Solis, cujus erat quo ejus felicitas est diuturnior; sic eo aliquis est
filia, vi herbarum, vernorum, 278 et '-'ifgae,quibus miserior, quo ejus miseria diuturnior est: utraquc
utebatur, corpora quidem mutare poterat, non men- n enim tanlas vires acquirit eundo, ut quo antiquior, eo
tes, quippe quse ut a solo Deo creatse conservaniur, P dilficiliusalterutrasuodestruaturcontrario. Atqui quo
sic a solo Deomtilari possunt; nisi quod eidem menti diutius improbi, diuturninrem vitam agentes, cupiia
qusedamvirtus divinitus insita est; volnntas scilicet perficiunt, eo diuturiiior est eorum miseria : ciiin,
sui dornina, quse perlurbationibus obsecma corpori nt diximus, miserrimum sit scelus perlicere : quare
quidem parcere videtur, sed menlem, a Deo sic re- infelicissimi essent, si non eorum maliliam saltem
trahit, ut eamdem ad infimam bestiarum condilionem mors extrema finiret: quod mors, licet nOnsit ctijus-
deprimere videaiur. libet illorum miscrise meta, est tamen sceleris ab
1 Etenim quod incredibile,etc.] I. Phjlosophia pro- iisdem perficiendi linis.
bat improbos hoc esse miseriores, quod cupita per- ' Nam hoc quoque quod dicam, elc.] III. Philoso-
ficiant: nam velle scelus, magna miseria est, posse,- phia probat improbos hoc esse miseriores, quod im-
major, perficere, maxiina : quandoquidem defeclio- puniti vivant: non solum quia poenis et sonles dc-
nes sunt, quse tanto crescimt, quanto a Deo sive serunt et insontes vilant crimina, verum eliam quia
summo bono magis ac magis receduni: quamobrem cum miseria crescat accessione mali, non secus ac
si improbi non solum velint, et possint, sed eliam felicitas accessione boni (quod ut bonura felicitas,
perficiant scelus, hi eo ipso erunt miseriores : atqui sicmalum miseria sit ex dictis), propterea cuicunque
improbi cupita perliciendo, perliciunl scelus: cum inisero accidit aliquid mali, itle hoc ipso miserior
enim improbi sini, hi nihil nisi mqlum adeoque scelus est: quemadraodum cuicunque felici accidit aliquid
perficere conanlur. boni, ille eo ipso esl felicior. Atqui improbo. ex eo
' Nam si nequitia mi.serosfacit, elc.] II. Eadem quod hic impunitus vivat, accidit aliquid mali :<cum.
805 DE CONSOLATIONEPHILOSOPHL* LIB. IV. 806
non minns mirum videatur, sed ex his quae sumpta A bi, (10) iniquum esse manifestum est. Quis id neget?
sunt seque est necessarium, Quidnam? inquam. Fe- Sed ne illud quidem, ait, quisquam negabit bonum
liciores, inquit, esse improbos supplicia luentes, csse omne quod justum est: contraque quod injuslum
quam si eos nulla justitise poena coerceat. Neque id est malum liquere esse. Tum ego : Ista quidem con-
nunc molior, quod cuivis (15) veniat in mentem, sequentia sunt eis qusp paulo ante conclusa sunt.
corrigi ultione pravos mores, et ad rectum supplicli Sed quseso, inquam, te, nullane animarum supplicia
terrore deduci, caeteris quoque exemplum esse cul- post defunctum morte corpus (15) relinquis? Et
panda fugiendi: sed alio quodam modo infeliciores magna quidem , inquit: * quorum alia poenali acer-
esse improbos arbitror impunitos, tametsi nulla ra- bitate, alia vero purgatoria clementia exerceri puto.
tio correctionis, nullus respectus habeatur exempli. Sed nunc de his disserere consilium non est. Id
Et quis erit, inquam, prseier hos alius modns? Et vero hactenus egimus, ut, quse indignissima libi
illa, Bonos, (20) inqoit, esse felices, malos vero videhatur, malorum potestas, eam nullam esse cog<-
miseros nonne concessimus? Ita est, inquam. Si nosceres : quosque impunilos querebare, videres
igitur, inquit, miserise cujuspiam bonum aliquid ad- nuuquam improbitaiis suse (20) carere suppliciis :
datur, nonne felicior est eo, cujus pura ac solitaria licentiam quam cito finiri precabaris, nec longam
sine cujusquam boni admistione miseria esl? Sic, B esse disceres: infelicioremque fore, si diuturnior;
inquam, videtur. Quid si eidem 281 niisero, qui infelicissimam vero, si esset aeterna: post hsecmise-
cunctis careat bonis, prseter ea, quibus miser est, riores esse improbos, injusta impunitate dimissos,
malum aliud fuerit annexum, nonne multo infelicior quam justa ultione punitos. Cui sententiae conse-
eo censendus est, cujus infortunium boni participa- quens est, ut tuin demum gravioribus suppliciis
lione b relevatur? Quid ni? inquam. Habent igitur urgeantur, cum impuniti esse (25) creduntur. Tum
improbi, cum pnniunlur, boni quidem aliquid an- ego, Cum tuas, inquam, rationes considero, nibil
nexum, (5) poenamipsam scilicet, qtiaeratione judici verius puto. 282 ' *•*sl ao- hominum judicia
stitiaebona est: iidemque cum supplicio carent, inest reverlar, quis est ille est, cui liaec non credenda
eis aliquid ulterius mali, ipsa impnnitas, quam ini- modo, sed saltem non audienda videantur? Ila est,
quilatis merito malum esse confessus es. Negare inquit illa. Nequeunt enim oculos tenebris assuetos
non possum. Multo igitur infeliciores imprebi sunt ad lucem perspicuae veritalis attollere,' Similesque
injusta impunitate donati, quam justa nllione puniii. 4 avibus sunt, quarum intuitnm nox illuminat, (5)
Sed puniri improbos, justum; impunilos vero c eja- dies csecat: duin enim non rernm ordinem, sed
1NTERPRETATIO.
* Contendo.
b Minuitur. Q ed Abire.
Noctuis.
NOTM.
enim puniri et non puniri sint conlraria, cumqne certumque de rebus propositis ferre judicium, quam
puniri sit aliquid boni etiam improbo, necesse est spretis ipsius corporis motibus, Solum prseeeptorem
ut non puniri eidem improbo sil aliquid mali, quam- Deum inierrogaverit, intusque respondeniem intel-
Vis magna animarum supplicia posl defunclumniorle lexeritatientius : oplime enim S. August. i de Genes.
corpus supersint. ad lit., c. 5, Principium, ait, creaturw inietlectuatisest
1 Quorum alia pwnali acerbitale, alia vero purga- wlerna sapientia, quod principium manens in se in-
toria clemetitia.]Malos, inqnit Vallinus, hic agnoscit eommutabililer, nullo modo cessdlocculla inspiralione
non Christianusmodo, sed el calholicus Boetius, alios vocationis loqui ei creaiurw, cui principium est, ut
quidemwternispwnis damnari; alios vero pro peccatis convertaturdd id ex quo est: quod aliter formata ttc
longo dolorecruciatuumemundari el purgari diu igne. perfecta esse non posset. Vbique, imiuii idem sanctus
Quod agnosciint ipsi Magdeburgenses, cent. 6, cap. doctor I. x Conf., c. 26, Veriias prwsides omnibus
i, cogitatum a Boetio. Nisi tamen Philosophia, quae consulenlibuste simulque respondesomnibus etiam di-
nunc loquitur, voluerit liic exprimere sensa Plato- D versa consulentibus. Liquide tu respondes, sed non li-
nicoTum, vel etiam Pythagoraeorum, quibus quae- quide omnes audiunt: quis enim, ait idem sanctissi -
dam mentes, quod eanim scelera niilla purgatione mus pater, de Immort. animse, c. 10, bene se inspi-
elui possenl, seternis aliiciebanlur suppliciis; aliae ciens non expertus est tanto se atiquid inleUexissesin-
vero, quarum minora erant Crimina, aut seternis cerius, quanto removere atque subducere intenlionem
Elysii voluptatibus fruebantur, omni purgatione per- menlis a corporis sensibuspotuit. Atqui maxima pars
fnncise, aut pariim purgataeex Elysio in nova eiiam hominum proecipilatione el prsejudicio potius quam
bestiarum corpora detrudebanlur. Virgil. vi Mn., v. his legibus judicant: unde
739: ' Similes avibussunl, etc.| Vespertilionibusscilicet
Ergo exerceotur pcenisveterumquemalorum et noctais, quae quod mobilioribus afficiantur oculo-
Suppliciaexpendunt: alisepandumurinanes riiui fibris tunicisque, idcirco minimo noctis lumine
Snspensaead ventos: aliis sub gurgile vaslo illuminari, majori vero diei splendore ofiundi pos-
Infectum eluitur scelus,am.exnritur igni. sunt: unde non nisi vespere et nocte, a quibus nn-
Quisqne suos patimur manes.Exinde per ampliiiu men habent, volitare consueverunt, Ovid. I. iv Me-
MittimurElysium,et paucilaetaarva tenemus.
1 At si ad hominum judicia, etc. ] Mens nostra tam., fab. 12:
Deum inier el corpus liuuianum tnedia ; utpote Dei Jamque dies exactuseral, tempusquesubibat
Quodtu nec tenebras, nec possisdicere lucein,
eifectus, et corporis bumani forma, ab utroque pa- Sed cumluce lamen dubiajcontinianociis...
lilur, a Dco illuminanda, a corpore obscuranda : Teciaiiuenonsilvascelebrant lucemqueperosse
uuamobrem eadem mens non ante apta est verum Noctevolani,seroque lenenta vesperenomen.
J 808
807 AN. MANL. SEV. BOETII
suos inluenlur affectus, vel licentiam , vel impuni- A nunc, ait, conlra faciunt d oratores. Pro his enira
latem scelerum ptilant esse felicem. Vide autera qui grave quid, acerbumque (15) perpessi sunt,
quid seterna lex sanciat? Mctiowbusanimum confor- miserationem judicum excitare conantur, cum magis
maveris; niliil opus est judice prsemium deferente; admitteniibus juslior miseralio debeatur : quos non
tu te ipse excellentioribus addidisti. Studium ad pe- ab iratis, sed a propitiis potius, miserantibusque ac-
jora deflexeris; extra ne qusesieris ultorem; (10) lu cusatoribus ad judjcium, veluli segros ad medicum
le ipse in deteriora detrusisti : veluti si R vicibus duci oporlebat, utculpsc morbossupplicio resecarent:
sordidam humum, ccelumque respicias, cunclis exquo pacto defensorum opera, vel tota frigeret, vel si
tra cessanlibus, ipsa cernendi ratione nunc coeno, prodesse (20) hominibus mallet, in accusationis ha-
nunc sideribus interesse videaris. At vulgus ista non bitum verlerelur. Ipsi quoque improbi, si eis e ali-
resptcit. Quid igitur? his ne accedamus, quos belluis qua rimula virtulem relictas fas esset aspicere,
similes esse monstravimus? Quid, si quis amisso vitiorumque sordes pcenarum cruciatibus se deposi-
penilusvisu, ipsum etiam se habnisse (15) oblivi- turos viderent, compensatione adipiscendse probita-
sceretur inluitum, nihilque sibi ad humanam perfe- tis, nec hos cruciatus esse dicerent, defensorumque
clionem deesse arbilrarelur, num videntes eadem operam repudiarent, ac se totos accusatoribus (25)
csecos pularemus? 283 ' Namneillud quidem ac- B judicibusque permitterent. Quo fit, ut apud sapien-
quiescent, quod seqiie validis rationum niiilur fir- tes nullus prorsus odio locus relinquatur. Nam bo-
nnmentis, infeliciores eos esse, qui faciunt, quam nos quis nisi slultissimus oderit? malos vero odissa
qui patiuntur injuriam. Vellem, inquam, has ipsas ratione carel. Nam si, uli corporum languor, ita vi-
audire rationes. Omnem, inquit, improbum num tiositas quidam est quasi morbus animorum; cum
supplicio dignum negas? Minime. Infelices (5) vero segros corpore minime dignos odio, sed potius mi-
esse, qui sint improbi, multipliciter liquet. Ita est, seratione judicemus, multo magis (30) non inse-
inquain. Qui igitur supplicio digni sunt, miseros quendi, sed miserandi sunt, quorum menles omni
esse non dubitas? Convenit, inquam. Si igilur lauguore atrocior urget improbitas.
b cognitor, ait, resideres, cui supplicium inferendum *
285 METRUM IV.
putares, eine qui fecisset,an qui pertulisset inju- AitGUMENTUM. — Cum mors immineal, aul sponte ve-
riam? Nec c arabigo, inquam, quin perpesso satis- niens, aul a feris aliisque hominibus accelerala, in-
facerem dolore facienlis. (10) Miserior igitur libi quit Philosophia, prwstat le diligere probos et mi-
Con- sereri improborum, quam uttos odisse el armis la-
injurise illator, quam acceptor esse videretur. cessere.
seqttitur, inquam. Hac igitur aliisque de causis ea Quid tanios juvat excilare motus
radice nitentibus, quod turpitudo suaple natura mi- " Et propria falum sollicitare manu?
seros faciat, apparet, illatam cuilibet injuriam non Si mortem petitis, propinquat ipsa
accipientis, sed inferentis esse miseriam. Atqui Sponte sua, volucres nec remoratur equos,
INTERPRETATIO.
Alternis. gere mortetn vestris mantbus? Si quwritis mortein,
b Judex. hwc appropinquat utlro neque lardat equos suos prw-
c Dubito. cipites : Scilicet homines sese perimunt gladio, quos
d Advocati. serpens, leo, liqris, ursus, et apri perimunt, dentibus.
6 Aiiquomodo. Num idcirco instruunl exercitus iniquos, puratil nmn
Quid prodest vobis excitare motus tantos odii el ur- crndelia cupiunlque occumbere letis reciprocis, quod
NOTJE.
1 Namne illud quidem
acquiescent, etc.] IV. Phi- poris concipiunlur i.sicêoedem conceptse diversos
losophia probat improbos eo esse miseriores, quod producunt ejusdem corpbris motus. Sed nulla per-
injuriam cseteris inferant: quia cum improbus 284 turbalio lantos molus, quanlos odium parii : qui
omnis sit miser, cumque improbtis sit quicunque enim odio coramoventur, hi inamicos, fortunas, la-
supplicio dignus est, prnplerea quo aliquis supplicio mam, vitam denique ipsam adversariorum eruni-
est magis dignus, eo magis improbus adeoque magis punt.
miser haberi debet : sic cognitor exisiimans esse D 2. Fatum sollicitare manu.] Sollicitare proprie di-
deterius inferre quam pati injuriam, slaiuit suppli- cilur ille qui corpus de suo loco movet, quasi hoc
cium inferendum non ei qni penulii, sed ei qui fecit de suo solo movendo, vicinuin a qno recedit, relin-
injuriam. Unde Christus, Matth. v, Beati, inquit, qui quat solum, ut ipsum solum abit. Hinc propierquam-
persecutionem patiuntitr; quo respiciens S. Cbrysosl. dam similitudinem sollicitare dicimur mentein, cum
ait neminem twdi nisi a seipso. Atqui improbus eo eam spe, metu, aut qualibet alia ralione de sua sen-
magis dignus est supplicio, quod alieri intulerit in- tentia movere teiitainiis. Sicergoqui duello pugnant,
juriam : reipubiicse quippe interest, ut improbi pu- quod morlem veluti de suis sedibus pulsain ad se-
niantur. melipsos uiovere videantur, hi morlem dicuntur pro-
Alqqe ex his omnibus sequitur, improbos sive pria nianu sollicitare, quemadmodum Seneca in Her-
agros animo, non secus ac segros corpore non odio, cul. fur., v. 867, canit :
sed miseratione potius dignos esse : quare 't
* Carmen constans ex Quidjuvat durum properarefa.tum,
duplici generc versuum al- Umnishascmagnisvagaturba terris
ternoruin,qiiorum prior phaleucus, spondeum,dacty- Ibit ad manesfacietque inerli
lum, el duos trochseos habet, unde quinlo versu legi , Vela Cocyto.
debet apri non aper; posterior est peniameter ele- 5. Si morlem pelitis, etc. ] Philosophia viaetu*
giacus, de quo supra. deinceps nfferre causas morlis. Causa autem mortis
1. Tanlajsmolut.] Ul perturbaliones inoiibus cor- diirdex. Una interior, sive naturalis elementoruin.
809 DE COLNSOLATIONB PHILOSOPHIA' LIB. IV. 810
5 286 Qu0Sserpens, leo, tigris, ursus, apn A traclatur officium, cum in contingenles populos re-
Dente petunt, iidem se tamen ense petunt. gentiuin quodam modo beatitudo transfunditur :
An distant quia, dissidentque mores, cum prsesertimcarcer, c nexus, cseteraque legalium
Injustas acies, et fera bella movent, tormenla poenarum perniciosis polius (10) civibus,
Alternisque volunt perire lelis? propter quos etiam constituta sunt, debeautur. Cur
10 Non est justa satis ssevitise ratio. bsec igitur versa vice mutentur, scelerumque suppli-
Vis aptam meritis vicem referre ? cia bonos premant, praemia virtutum mali rapiant,
Diligejure b.onos, el miseresce malis. vehemenler admiror, quseque tam injustse confusio-
287 PROSA V. nis ratio videaiur, ex te scire desidero. 288 ' Mi-
ARGUHENTUM. — Boeiium, ut sibi pidebatur, more sanus elenim mirarer, si misceri omnia forluilis casi •
pientis mirantem, Deo mundum regente, bonis ad- bus crederem. Nunc stuporem meum Deus reclor
versa, malis prospera accidere, Philosophia monet, a exaggerat, qui cum sscpebonisjucunda, malis aspera,
non ideohominidubilandum, cuncta recte fieri, quod
causamlanlw dispositionisilte ignoret. conlraque bonis dura tribnat, malis optata concedat,
Hic ego, Video, inquam, qusc sit vel felicitas, vcl nisi causa deprehendatur, qnid est quod a fortuitis
3
miseria in ipsis proborura atque improborum meri- casibus diflerre (5) videatur? Nec mirum, inquit, si
tis constituia. Sed in hac ipsa fortuna a populari, non B quid ordinis ignorata ratione, lemcrarium confusum-
nihil boni, malive inesse perpendo. ' Neque enim que credatur. Sed tu quamvis causam tanise disposi-
sapientum quisquam exsul, inops, ignominiosusque lionis ignores, tamen quoniam bonus mundura rector
(5) esse malit potius, quam pollens opibus, honore temperat, recle fieri cuncta ne dubites.
reverendus, potenlia validus, in sua permanens urbe METRUM * V.
289
florere. Sic enim clarius , b testatiusque sapientiac ARGUMENTUH.—Idcirco, inquit Philosophia, vulgui
1NTERPRETATIO.
eorummoresinler se differuntac dissentiitnt? hwccau- ' Vulgari.
sa swviendinonest saiis wqua. Optasnerependere me- ' b Apertiusque.
ritum simile meritosimili? ama, ut wquitmest, bonos, c Vincula.
et miserereimproborum. d Auget
NOTiE.
ex quious homo constat, compositio : et haec nola- est, quod populi sapientibus ducibus facilius crede-
tur his verbis, propinquatipsa sponte sua. Aliera ex- C rent, eorumdemque prsecepta ohscrvarent religio-
lerior, quse rursus ponitur in duplici discrimine : sius, si sapientum duciim feliciiatem una cuin sa-
haecenim mors est vel a feris, ciijusmodi sunt ser- pienlia populis infundi viderent.,Altera quod suppli-
pens, leo, tigris, ursus , aper; vel ab aliis hominibus, cia non nisi improbis videantur con-iiinui. Supplicia
qui.veluli indignantes, moriemprsedictiscausis acce- autem hic dicuntur carcer et nexus. Nexus quidem
leratam longiores moras agere, hanc conversis in sive, ut alii legunt lex, qiioniam vinculis premi sup-
seseinvicemarmis.advocant. plicium est. Carcer vero eiiam a Lucretio inter alia
5. Apri.] Sic legimus cum Vallino, non aper : quod suppliciorumgenera numeraiur lili. in :
lnijiis prima syllaba semper corripiatur : alioquin Sedmelus in vita pcenarumpro malefactis
apri non haberet primam syllabam communem : si- Est insignibusinsignis,scelerisqueluela,
cut malris ct fratris priores syltabse non sunt com- Carceret horriliilisde sa.xojactudeorsum,
munes, quod mater et frater primis syliabis produ- 9 "Verbera,carnifices,robUr,pix, lamina,leda?.
cantur. Minus elenim mirarer, elc.] II. Boetius eo magis
10. JVonestjusta satis swvitiwratio,] Alterius cogi- miralur bonis adversa, malis prospera accidere,
lationes tuis cogitationibus contrariae nullum tibi quod Deus iniinite sapiens, bonus et potens, mun-
dare possunt jus necis in alterum hominem: cum dum regat: Deusenim accusari non potesi aut igno-
vita humana ita in summa solius Dei potestate verse- ranliae, qua nesciat hasvices; aut maliliae, qua velii;
lur, ut neque judici, neque ipsi regi, nisi quatenns aut impoientise, qua sciens volensque has vices ne-
liic vices Dei gerit, fas sit hominem interficere : Ad queat mulare. ld mirabatur etiam David psal. LXXII:
imaginemquippe Dei, inquit Deus Genes. ix, factus D Jlfet autem pene mottsunt pedes, pene effusi sunl gres-
esl homo. sus mei, quia zelavi nuper iniquos pacem peccfitorum
11. Vts aptam merilis vicemreferre. ] Par pari co- videns. ld etiam mirabatur Jeremias cap. xn : Quare
gitando referre, sive cogitationes cogitationibus com- via impiorumprospera, beneest omnibus qui prmvari-
pensare. canlur el inique agunt ?
12. Diligejure bonos.] Quod enim amor nequeat ' Nec mirum, etc.] III. Philosophia
respondet hanc
nisi amore compensari, justitise esl bonos, a quibus admirationem ut
, cseieras, oriri e\ ignoratione cau-
diligimur, a nnbisdiligi.Neque lamen sequilur odium sae ; sed ignoraiionem hanc non esse legitimum ar-
odio compensandum: sed gumenium ex quo concludi possit, Deum non esse
12, Miserescemalts.j Nihil quippe rationi magis bonum mundi reclorem, aut omnia non rccte lieri:
COnsentaneumquam miserorum misereri : mali au- sicut deinceps eadem Philosophia probabit.
tem omnes miseri sunt, cum propter raliones prse- *
Carmen, quod dici polest constare duplici genc-
dictas, liiin maxime quia peccando deficiunl : miser re versuum tetramelrorum alternorum, quorum
quippe, si credamusVarroni I. iv de I. 1., dicilur a prior trochaeo, posterior spondeo incipit : uterque
tninus, ut pole cui cum opus est, minus nullo esi, vel, autem pgst primum pedem, spondeum , vel iambum,
ut placet Cujacio, a Grsecopuao; scelus. vel dactylum habens cum syllaba superstite, qtiaui
1 Nequeenimsapientumquisquam,etc.11. Boelius, vocant
cesuram, daclylo et finiiur. Excipi-
in sibi videtur, more sapientis miratur, bonis adver- tur tamen vigesimus versus, spondeo cujus primus pcs est
sa , malis prospera accidere, duplici de causa. Prima iatnbus et secundus iribrachus.
PATROL.LXIII 2fi
81! AN. MANL. SEV. BOETII 8«
miratur effecta cwletlia, terrestria aulem non mira-. A Commovet genles piiblicus error,
tur quod horum noscat, illorum ignoret causas. Lassanlque crebris pulsibus scra.
Si quis Arcturi sidera nescit Nemo miratur flamina cori
Propinqna summo cardine labi, Littus frementi lundere fiuctu,
Cur regat tardus plaustra Booles, 15 29i Nec nivis duram frigore molem
Mergatqueseras sequore flammas, Fervenle Phoebi solvier oestu.
. 5 Cum nimis celeres explicet ortus, Hic enim causascernere promplum est*
Legem stupebit setheris alti. lllic latentes pectora turbant
290 Palleant plensccornua lunse Cuncta ; quaerara provehit setas
Inlecia metis noclis opacse, 20 Stupeique subiiis mobile vulgus.
Quseque fulgenti texerat ore Cedal insciti nubilus error,
10 Conlusa Plioebe, detegat astra : Cessent profeclo mira videri.
INTERPRETATIO.
Si quis ignoret, stellas Vrsw verli propesupremum pelitis ictibus fatigant cymbala. Nemo mtraiur, ventot
potum, hic admirabilur vehementerlegemcwli sublimis, cori ferire oras marinas undis tumiilluantibus, neque
qua Booles, qui habei orlum velociorem, lentus agat cumulum nivis frigore induralum liquari calnre vehe-
currum suiim, et iiunqiiam demillat ignes suos tardos menti sotis : nam hic facile esl cognoscerecaUsas: illic
in mare. Si orbita lunw plenw pulleat, fwdatti lerminis causm occuttw perlurbant admirationc omnesmentes.
noclis obscurw, et quw luna velaveratvutlu splendido Ptebecula inconslans miratur ea quw raro et subito
tlellus minores, Iisecobscurata revelet easdem sleltas, B eveniunt. Error obscurus ignari vutgi facessat; haec
hinc error communislurbal populos, qui propierea re- cerle detinent videri udmirabilia.
NOTÊ.
1. Arcfurt.] Arclurus dicitur ab apxro; ursa,el ovpi nam carminibus pati boc deliquium, inde vero lin-
cauda, quasi urtm cauda, est slella oiniiiuiii, ex qui- nilu seris vel cymbalorum liberari, ad wra tnnw
busmajor Ursa constat, maxime polo vicina : unde auxiliaria, ut vocat Tibuflus, confugiebani : idem
diii snlet stella polaris: quare cum polus arcticus ab Tibullus,
hac Ursa sic vocatus nobis scmiier appareai, ul pote Canluset e curru luhamdeducere tenlal,
nostro horizonte sublimior, idcirco stella hsec,ceu Et faceretsi nonserarepulsasonent.
antipodas horreat, nunquam occidit: hinc Virgil. i Juvenalis sat. 6, 1. ii, v. HO :
Georg., v. 246 : Tot pariter pelves, loi liniinnabuladicas
Arctosoceanimetuentes aequoretingi. Pulsari:jam nemo tubas, nemoaerafaliget
Scilicet propter odium Junonis, ut flngunt poetse, Unalaborantipoterit succiirrere lun;e.
qnse qund majorem Ursam in coelum admissam aegre Nemo nescit vulgatum illud Virgiliiecl. 8, v. 69 :
ferret, Tetliyn rogavit, nesuis hanc pellicem sineret (J Carminavel ccelopossunt deducerelunarr..
aquis lavari. Idein Arclurus vocauir etiam Arctophy- Haecaiiteni omnia, quaesex prsediciis versibus eie-
el
tax Bootes, quu de fit senno in 5 versu. Arctophy- ganter describunlur a Pbilosophia, ideo miratur vnl-
lax quidein sive custos Vrsw, sive, ut loquilur Ovi- gus, quia horum causam nescit. .
dius, euslos Erimanthidosursw, quod videatur ursam, 13. Netno miratur, elc.] Pos-tquam Philosophia
quam seinper comiiatur, custodire. Bootes veio sive protulit quae homines propter ignoramiam
bubulcus, quia slellis formam boum currusque refe- qusedam causarum inirari solent, contraria refert <|i>-> iidem
rentibus instar cujiisdam bubulci adhaeret: hinc Pro- homines non mirantur, qtiod illorum causas norint.
perlio dicilur versare boveset plaustra Booles. Juve- Primum quidem homines non mirantur corum sive
nal. sat. 5, v. 22 : caurum, ventum ab occasu oestivospiraniein' fluctu
Autillo tempore,quose fremenli tundere oras marinas, qund iisdem notum
Frigidacircumaguntpigri sarracaBootae. sil ventum htinc esse corpus cnmmoluin, corpus-
lllud porro sidus iriplici hoe nomine donatum, recte que commotum naturaliter tundere corpoca obvia.
dicilur summo cardine, cui propinquum esi, labi: Deinde iidem homines non mirantur molem nivis
adeoque tiiuc tardum seras flammas in wquore mer- frigore induralam fervente solissrsiuliquelieri, quod
gere, inde vero celeres explicare ortus. Primum qui- scianl quielas nivis durae paries moveri posse a
dem sidus illud sumnio cardine labitur : quia verti- comniotis «olaris oestus parliculis.
tur ad polum sepientrionalem , qui nobis semper 19 et VO.Quwrara provehitwlas slttpetquesubitis.]
apparel elin quo tanquamin altero mundi cardine lgnara plebeculaadmiratur quwcunqueet raro ei subilo
orbis coelestisverti lingilur. Deinde idein sidus tar- TJ contingunl. Nimiruin admiratio est siihiia commoiio
dum seras in inari mergit flammas, quoniam nun- meniis attentius spectantis ea quae nova videutur et
quam infra nostrum horizontem descendens, nun- magna : unde causa hujus perlurbationis est res et
quam occidit. Denique idem sidus celeres explicat rara et subita. Rara quidem; nain, tu barbari lo-
oruis, quod niajori duntaxat solis lumine occultatum quunlur, ab assuetis non fil pasiio. Snbita vero ; quo-
statim atque lumen solare, objectaterra, minutum est, niam, ut recte ait S. Gregorius, jacula quw prwvi-
emicat. llle autem qui hanc causam ignorat prsedicta dentur minus (eriunt. Verum, inquil grammaticus,
miralur. quo jure hic variatis casibus dicilur vulgus siupere
7. Palleant plenwcornua lunw.] Luna, quae etiam rara et subitis? num conjunctio pares opiat casus?
dicilur Phxbe, quod per noctem splendeai, esi cor- Optat, inquam, pares casut : sed non raro, postlia-
pus ccelesle opacum, quod solari lumine ita relucet, bita verborum construclione, sensa duntaxat jnngun-
ut modo angulatam, modo rotundam splendoris for- iur : sic Cicero dixit : Emi centum aureis et pluris :
mam exhibeat. Conlingit aulem aliquaiido ul inter qiianquam hic constructio solila non mutatur, sed
solem et lunam plenam sive rotundo splendore re- verbum quoddam lacitum debet inleliigi ; quasi di-
lucentem, terra ita interjaceat ut luna umhris ter- ceretur stupet quw rara sunt et stupet subitis: sicut
restribus obscuraia rotmiduin sniiin splendorem sta- enim Tuilius dixit, n de Fin. : Nos Vanones slupe-
tiin ainiiial, et stellae,quaemajori iunoelumine olfu- mus : sic Horatius 1. i Salyr., sat. 4, cecinit,
sse ante laiebant, incipiant emicare. Tum veteres, Hunccapitargenli splendor: stupet Albiusasre.
qui falsa superstiiione existimabant hinc quidem lu- 21. Cedalinsciti.] lgnari : quanquani omnes hic le-
813 DE CONSOLATIONEPHILOSOPHI^ LIB. IV. 814
292 PROSA VI. A quacri solet : quaequanti oneris sint ipse perpendis.
ABGUHENTUM.—Philosophia, indicata materia dein- Sed quoniam hsec quoque te nosse, qusedam medi-
ceps traclanda, el modoquo disputabitur, ponil cutn cinse luse portio est, quanquam angusto limite lem-
providentiwdivinw, tum fati definilionem: unde hoc poris sepli, tamen aliquid " delibare conabimur.
illi ila subjicidemonstrat, ut non mipus providenliw
dicinw, quam fati sit, el probostrislibus et improbos Quod si te musici carminis obleclamenta delectant,
oplatis nunc afjici. hanc oportet paulisper difleras voluplatem, dum (15)
Ita est, iuquam. Sed cum tui muneris sit laten- nexas sibi ordine contexo raiiones. Ul libet, inqiiam.
lium reruin causas evolvere, velatasque caligine 293 ' Tum velut ab alio orsa principio, ita disse-
explicare raliones, quacso a uli liinc dccernas et, ruit. Omnium generatio rerum , cunctusque muiabi-
quoniam hoc me miraculum maxiir.e perlurbat, b lium naturarum progressus, et quidquid aliquo mo-
edisseras. Tum illa paulisper arridens : Ad rem me, vctur modo, causas, ordinem, formas ex divinse
inquii, omnium quaesitu (5) maximam vocas, cui mentis ( stabiliiate sorlitur. Haecin suaesimplicitatis
vix c exhausli quidquam satis sit. Talis namque ma- arce composita, multiplicem (5) rebns gerendis iuo-
leria est, ut, una dubilalione succisa, innumerabiles dum slatuit. Qui modus cum in ipsa diviuae inl*lli-
aliae, velui d hydrae capita, succiescant : nec ullus gentise puritate conspicitur, Providentia nominatur :
fuerit modus, nisi quis eas vivacissimo mcnlis igne " cum vero ad ea quse inovet alque disponit referlur,
coerceai. ' In hac enim de Providentiae simplicitate, lalum a veteribus appellatum est. Qusediversa esse fa-
de faii serie, de repentinis casibus, de cognitione, cileliquebit,si quis utriusquevim mente conspexerit.
ac praedestinaiione(10)divina, de arbitrii liberiate 9 Nam Providentia est illa ipsa divina ralio (10) in
INTERPRETATIO.
« Vl Itac de re dicas luam senlentiam. d Serpenlis plurium caoitum.
b Expnnns. ' Leviter atiingere.
r Dici potest aliquid satis accuratum. ' Constantia.
NOTiE.
gant, tnscitiw; existimavimus tamen, deleta iillima quamvis in velerttmauclorum libris qui sitnl retiqui
syllaba, qiisescriplorum inscilia facil-.introduci po- (cum maximameorumpartem interiisse, eoqueinnitnie-
luil, legendnm esse insciit, hoc est ignari vtilqi: rarum rocum Latinarumjacturam factam esse constet)
leges eiiim huju<carminis ferre non possunl inscitiw, puritatis vocabulumnon invenerit: quia lamen impiiri-
cujus secunda syllaba prnducitur Horatio Satyr. I. u, tatem in Ciceronelegintus, nonhabet cur seipsumuna-
sat. 2 : que secumalios doctissimoshomines in vutgi barbari
Illumaul nequitiesaut vafriinsnitiajnris. C lurbam conjicial.
1 In hac enim de Providentiw simplicitate, elc. At quamvis Cicero dixerit infinitatem, infirmatio-
]
1. Philosophinindicat maieriam deinceps sibi tracian- nemt Terenliusfjue inforlunum. non inde sequilur,
rium, inqua, ima dubilatioiie succisa, iniiumeraealise finitatem,
3 Nant firmationem, foriitninm voces esse L.-ninas.
oriuntur: biijusinodi smil divina Provideutia, fattiin, Providentia, eic.] III. Philosophia afferl de-
conconiia lilieriais bumanaecum divina pncnotione. finiiinnem divinaeProvidentiae: Est, ini|iii'. i//a ipsa
in summoonmiumprincipeconsliluta, quce
Hydia auiem, cujus similitudine nnnc iitilnr Philoso- divinuratio
plna, quinquaginia vel, ul alii voluut, centum habebat cuncla disponit. Quaequidem delinitio, quia ab omni-
capiia, quorum, uuoabscisso, duo renascebanlur, do- bus theologis propugnatur, ideo iiiligeniius vjdetur
nec llercules , ainpiitaio unoqunque capite , Vulneri exponenda. Igitur
ignem adnioverii. DeLermea bac bestia infra dicetur Dicilur 1" ratio : cum enim ralio dicalur a reor ,
inetro 7 bnjus lib., v. 22. cumi|iie reor idem sit quod puto sive cogiio,propierea
* Tum velulab alio orsa principio.] II. Philosophia cogilatio omnis recte dicitur ratio: hinc autent faclum
indicat modum qun deincep< disputabitur. Nimirum arbitrnr, ut ratio etiam Tuilio sit mens, intelligentia,
cum Deusnon minus sit catisa prima, quam linis ulti- consiliiiiii, judicium, argumentaiio, insiitiitiiin et cae-
nius rerum omniiun, Philosnphia ad suuui instituium tera id genus. Omnis autem providentia quadam est
probandumargumenta desiimere potest a Deoin uiro- cogitatio ; quandoquidemquaedam est qualiias inenli
que hoc genere causse: quacauleui hactenusexposiise insiia, cujus inens ipsa proxime conscia est. Igitur
sunl rationes, h.-ea Deo veluii line acceptae stint, Prnvidentia esl ratio.
quare qusedeinceps affereiilur , ipsse a Deo velut a 0 Verum cnm cogitaiio duplicis sit generis, niniiriini
causa elfiiienie priina accipientur ; binc Philosopliia notioet volunias, quaestioest inler ibeologos, iiiruni
incipii: Qtiidquid,inquit, creatur, conservaiur el ali- Providentia sit notio tanium, uiriim voluntas tantuin;
quo modo aliiiitur, illud a Deo velul a priiua causa utriiui notio simul et voluntas ; quod iiltimiim video
creaiur, conservattir, et modificatur : quod enim in pluribus probari, quanquam iidem inter se dispuient,
eodem eoquesimplici semper inodn fiat, propterea ah utra ex his duabus cogiiaiionibus prsrcipua sit in ipsii
lma eaque simplici meirle, iiiiiiirinn De<ifial, necesse Providentia ? llinc provideniia divina a Ludovico Vi-
csl. Sic diviuamens mulliplicemrebus gerentlismodum ves definitur, voluntas Dei consilio uuivcrsi gubcr-
siatuit, qui modus,cum in ipsa divinwinlelligentiwpu- iianiis.
titale conspicitur,Providenlianominalur; cum veroad Diiiiur 2" ditiinn: nam Providenlia dici polesi de
eu qnw movel aique ditponit refertur, falum a veteri- omni menie, sive divina, sive eiiam creata: imn cuin
bus appetlatur. Provideniia, auctoreTuIlio, sit per qnain futurum ali-
Sime puriiai vox Laliha, dubitatur. Alii aiunt, alii quidvidetur anieijuamfactum sit; cumque menti di-
negani. Scioppius in aiiiiiiadver>iooibiisin Vossium, vinic niliil futurum sit, conira vero meniibiis creatii
SIIIIIIIliuic dictioni jus Latinitatis resiiluere conatus, plura sint futura, idcirco Provideniia mel us rectius-
ait: Sin autem impuritatem Votsius Latinum esse ttt- (|iie dicitur de cieleris iiv iitilnn, uiiamde divina. Hic
teniitur prop'er Ciceronisatictorilalem, ipsius quoque tamen non agitur nisi de Provide iiia divina, ijiise
jndicio puritas minimebarbarmn videri debet.... Meo propterea debuit dici ratio divinn, sive cogitatio divi-
ergo judicio potestjatn Vossius securo esse animo, et nae meniis.
sunimo ommum principe conslituta, quse cuncta dis- jV seti omnibus fatalis serles texitur; illud certe (5) ma-
' faluin vero inhaerens rebus mobilibus nifestum est, immobilem, simplicemquegerendarum
ponit : 294
dispositio, per quam Providentia suis qusequenectit formam rerum esse providentiam : falum vero eorum
ordinibus. Providentia namque cuncta pariler, quam- quae divina simplicitas gerenda disposuit, mobilem
vis diversa, quamvis infiniia, complectitur : falum nexum, alque ordinem temporalem. 3 Quo Ot, ut
vero singula digeril in motum locis, formis, ac lem- omnia quse fato subsunt, Provideniise quoque subje-
poribus dislributa : ut (5) hsec temporalis ordinis ex- cta sint; cui ipsum eliam subjacet fatum. Qusedam
"
plicatio, in divinaementis adunata prospectu, Pro- vero, qusesub Providenlia (10) locaia sunl, fali se-
videntia sit : eadem vero adunatio digesla atque riein superent. Ea vero sunt, quae primse propinqua
explicata temporibus faium vocatur. Quse, licet di- divinitali stabililer fixa, fatalis ordincm mobilitaiis
versa sint, alterum tamen pendet ex altero. Ordo exceduni. Nam ut orbium circum eumdem cardinem
namque fatalis ex Providentiae simplicitate procedit. sese vertentium, qui est intimus, ad simplicitatem
Sicut enim artifex faciendaerei formam mente perci- medieiatis accedit, cseterorumque extra locatorum
pieus, (10) movet operis effectum, etquod simplici- veluti cardo quidara, circa quem versentur, exisiit :
tcr, * praesentarieque prospexerat, per temporales (15) extimus vero majore ambilu rotalus, quanto a
ordines ducit; ita Deus Providenlia quidera singu- g puncli media individuitale discedit, tanto ampliori-
lariter, slabiliterque facienda disponit: fato vero hsec bus spatiis explicatur : si quid vero illi se raedio
ipsa, quac disposuit, inullipliciter ac temporaliter conneclat et societ, in simplicilatem cogitur, diffun-
administrat. 295 * Sive igitur, famulaniibus qui- dique ac diffluerecessat. Simili ratione quod longius
busdam Providentioe divinis spiritibus , falum exer- ac prima menie discedil, majoribus fati ncxibus
celur, seu anima, seu tota inserviente natura, seu implicatur, ac tanto aliquid fato liberum esl (20),
coelestibus siderum molibus, seu angelica virtute, quanto illum rerum cardinem vicinius petit. Quod si
seu dsemonura varia solertia, seu aliquibus horum, supernoc 296men'is hseserit lirmiiaii, motu carens,
INTERPRETATIO.
« Nolione. ' Deo.
b Et imaginando.
NOT-iE.
Dicitur 5* in summo omntum principe conslituta : Insuper ~perhanc dispositionem rebus mobilibus,n-
quia Providentia divina est attributum summi Dei, quatenus /t frwrentemdivinaProvidentia suis quwquenectit ordini-
Deus estsummus oinniiim princeps: quippe bus : nam equidem,ipiquilQ. Curtius, wlernaconslitu-
principisesl.providereomnibus. Sapienlisevi \JEqua- tione crediderim nexuquecausarutnlalenliumel multo
titer cura est illi de omnibus; et cap. vm : Attjngit a antedestinatarumsttuniqumqueordinemimmulabiliiege
fine ad finem forliler el disponil omnia suaviter.
' Dicitur percurrere. Uno veibo faliim est ipse paiiendi agendi-
4' quw cuncla disponit : quoniam providse que modus, qno res mobilis ab immobili Deo sapien-
menlis est, pro eo quem sibi proponit fine materiam tissime afficitur: quod evidenlius patebit conside-
sibi subjectam suo quaiuqiie ordine et loco ponere. ranti sequeniia Providcniise et fati discrimina, quse
Hinc Provideniia divina definitur a S. Thoma ratio deinceps a Philosophia proponentur veluti quaedam
ordinisrerum in finem. prsedictaeutriusque definilionis conseciaria.
1 Fatumvero inhwrens, etc.] IV. Pbilosopliia subji- 9 Sive ighur famulantibut,
est inhwrensre- etc.] Etiamsi conslet,
cit defmitionem. fati: Falum, inqiiil, falum quemdam esse rei inohilis niodum, constetque
bus mobilibus dispotitio per quam Providentia suis praeterea, inoduin hunc esse a Deo, tanquam a priina
quwquenectit ordinibui: quod eliam clarius interpre- causa, dubilari tariien polesl, ulrum fatum sit'a Deo
tari conabimur. proxime , an famulantibus quibusdam aliis rebus:
Primuin igitur faliim,interprelalione nominis, nihil hinc Philnsophia quasdam phdosophoriim bac de re
esl aliud quam divinse volunlatis signnm, sive dictum perslringit opiniones, quarum nullam cxleris ante-
divinum; nam judicio Varronis, quod Parcse consti-
faium est dictum : alriue ponit, quod quamvis Deus utatur g niis cum bonis
tuerunl nascenii, a fando tum malis; spirim universi; clemeniis; corporibus
hoc modo S. Aug. I. v de Civit. 9.
Dei.cap. aii, apud ~. coelesiibus; et aliis ejusmodi rebus ad titum aliquod
Chrislianos esse faluni Non enim, inquil, abnuere *- exercendum, uiilla tamen est ex his rebus qua Deus
:
potsumut eite scriptnm indictumLitteris sanctis : semellocu- utaiur generalim ad movendas reliquas res creatas,
tus est Deus... quod enim esi,semel locutus esl; sive ad oinne faiuui.
ihtelligitur immobitiler, lioc est, incommulabililer est 9 Quo fit, etc.J Exdiciis Philosophia conlicil,
toculus, ikitl novit incommutabililer omnia qum futura pro-
videnliain divinam lalius patere falo, quaienus quse-
sunt, et quw ipse facturus etl. Lucanus in nono : cunque fato subsunt, baecetiam Provideniiae subji-
Nonvocibusullis ciuntur, scd qusecunque subjiciuniur Providentise,
Numeneget, dixiiquesemelnascenlibusauclor, hsec non ita fato subsint; non quod res ulla creaia
Quidquidscire licet. possit, Deo non modificante, modificari; scd quod
Deinde fatumest dispotitio: quia est ipsa res crea- non omnis res creata scque sit mutabilis: cum enim
;a, corpus nimirum, aut mens suntempore, loco, aut falum sit dispotiliorebusmobiiibusinhwrens,ex reiius
quocumque alio modo affecta : id quippe esl Dei vo- crealis qusedam magis, qusedam mintts fato subj.ci
lenlis jussum dictumque. dicuntur, prout magis aut minus a prima menie dis-
Praetcrea disposiiio hsec inhwrel rebus mobilibtts: cedentes magis aut minus obnoxise sunt mutationi:
est enim fatum, modus rei dunlaxat creatse : ut pote quod Philosopbia exponit exemplo plurium oibium
quae nec ficri, nec conservari, nec quocunque modo circa iminotum eumdem axem ila actorum, ut quu
aflici, nisi divina volunlate, cujus illa disposiiio est ad axem magis aut miuus accedunt eo minori aul
signum, polest. niajori motii cieanlur.
817 DE CONSOLATIONEPHlLOSOPHIjE LIB. IV. 818
fati quoque a supergreditur necessitatem. » Igitur uti A inlueri illam intimam temperiera, veluti in corpori-
est ad b intelleclum ratiocinatio; ad id quod est, id bus dici solei, animorum? Non enim dissimile est nii-
quod giguitur, ad aeternitatem tempus, ad puncti raculum nescienti cur sanis corporibus , his quidem
medium circulus ; ita est fali series mobilis ad Pro- dulcia, illis vero amara conveniant. Cur segri etiam
videmiaestabilem siraplicitatem. (5) Ea series ccelum quidam lenibus, (10) quidam vero acribus adjuvan-
acsidera movet, elementa in se invicem lemperat, lur. At lioc medicus, qui sanitatis ipsius, atque
et alterna commutatione iransformat. Eadem c na- segritudinis modurn temperamentumque dignoscit,
scentia, occidenliaque omnia per similes fetuum, se- minime miratur. Quid vero aliud animorum salus
minumque renovat progressus. Hsec actus eliam, videtur esse, quam probiias? quid segriludo, quain
foriunasque hominum indissolubili causarum con- vilia? Quis aulem alius vel servator bonorum, vel
nexione constringit : quse cum ab immobilis Provi- malorum depulsor, quam rector ac medicuior men-
dentiae proficiscantur exordiis, (10) ipsas quoque tium (15) Deus? Qui, cum ex alla providentise ' spe-
d immutabiles esse necesse est. Iia enim res
optiine cula respicil, quid imicuique conveniat agnoscit, et,
reguntur, si manens in divina mente simplicitas, in- quod convenire novit, accommodat. Hinc jam lit
declinabilem causarum ordinem proraat; hic vero illud fatalis ordiuis insigne miraculum, cum abscien-
ordo res mutabiles, et alioqui lemere fluiiuras pro- B te geritur, quod stupeant ignorantes. Nam ut pauca,
pria e incommutabilitate coerceat. Quo fit, ut ta- quac ratio valet humana, i de divina profunditale
melsi vobishunc ordinem minime considerare valen- perstringam , k de hoc, quem tu justissimum (20)
libus, confusa omnia (15) perturbataque videantur, et sequi servantissimum pulas , omnia scienti Provi-
nihiloroinus lamen suus modus ad bonum dirigens dentiae diversuni videtur. Et victricem quidem cau-
cuncla disponat. Nihil est enim quod mali causa ne sam diis, victam vero Caloni placuisse l familiaris
ab ipsis quidem improbis fial : quos, utf uberrime noster Lucanus admonuil. Ilic igitur mquidquid citra
demonstratum est, bonum quserentes pravus error spem videas geri, rebus quidem reclus ordo est,
avertit, s ne dum ordo de summi boni cardine pro- opinioni vero luae perversa confusio. Sed sit aliquis
ficiscens, a suo quemquam defiectat exordio. * Quse ita bene moratus, (25) ut de eo divinum jutiicium
vero, (20) inquies, potest ulla iniquior esse confusio, pariter, humanumque consentiat; sed est animi viri-
quam ut bonis lum 297 adversa, tum prospera, bus infinnus : cui, si quid eveniat adversi, desinet
malisetiam tum optata, tufti odiosa contingant?Num colere forsilan innoceniiam per quam non potuit
igitur ea mentis integritatehominesdegunt, utquos retinere fortunam. Parcit itaque sapiens dispensalio
probos improbosve censuerint, eos quoque, uti exisli- ei quem detefiorem facere possil adversitas, ne cut
mant, esse necesse sit? Alqui qui in hoc hominum C non convenit laborare patiatur. Est alius cunclis
judicia h depugnant et quos alii prsemio, aiii (5) sup- virlutibus (50) absolutus, sanctusque ac Deo proxi-
plicio dignos arbitrantur. Sed concedamus, utaliquis mus : hinc conlingi quibuslibet adversis nefas Provi-
possit bonos malosve discernere; num igilur poterit dentia judicat, adeo, ut ne corporeis quidem morbis
INTERPRETATIO.
* Transcendit. 1 Vigilia hoc est loco; unde vigileslongtus prospi-
b Intelligentiam. ciunt. 4
c Series. i DeDeo incontprehenso.
d Fortunas. k Quod tu putas wquum, idipsum Deus scientitsimui
e Constantia. videt.
f Abundanlissime. iniquum
1 peritus.
£ Tanlum abest ut. mPhilosophim
Omnia quidem recte fiunt, sed de eorum evenlu
h Inler se opponunlur. male judicas.
NOT,E.
1 Igilur utt est ad intelleclum,elc.] Nimirumut ex diversa est lemperies.
intellectu siveinteliigenlia (quoeniliil estaliud quain D Primum quidem quod homines ignorenl, Deus vero
cogniiio clara et disiincla, quxque est norma ut sen- perfeciissime noscat omnium hominum cngitationes,
lentiaesic ratiocinaiionis verse certaeque) constaule fieri poiest ut humanum divinumque judiciiim de bo-
et veluti immola oritur ratiocinatio, quae est veluti nis perversisque honiinibiis differat : ul quos Deus
progressus ineniis unum judicium ex pluribus aliis probat, bos homiues improbent, quosi|ue homjies
probantis vel improbantis: ut ex maleria eadem ma- probant, hos Deus improbet: sic quo tempore amici
nente, diversa generanlur corpora, v. g. seges, tri- Jobi ipsum dainnabanl, eodem Jobiim Dcus ab.-olve-
ticum, panis, sangnis, caro : ut ab acternitaie, quae bat. Quiti etiam hac in re contraria sunt hominum
est diuiurnilas rei siue principio et sine fineexisteu- judicia, et quos alii prwmio, alii suppliciodignos ar-
tis, procedit teinpus quod est diuturnitas rei cum bitranlttr.
principio et fine existentis : utcenlro inimoto movetur Deinde mentium sic diversa est temperies, saltem
circulus, ita providentioeDei immolse subjicitur fati habita raiione corporis, cum quo jungiintur, ut quae-
series mobilis. dain ipso corpore sint infirroiores, quoedanifortiores,
* Quwvero",
inquies, polest ulta, elc.] IV. Philoso- quscdam veluii libratis vinbus aeqitales : quibus om-
phia ex prxdictis principiis inferl, non minus Provi- nibus, Deo providente , modo prospera, modo ad-
dentiae quam fati esse quod bonis etiam adversa, et versa contingunt, prout haec cnnducur.t ad vitia re-
nialis etiam prospera conlingant, sive'quia quos pro- movenda, vel ad virlutes promovendas : quod tam
Los improbosque bomines censent, hi tales non sunt, ignotiim est hoininibus, quara illa inlima tempcriet
Deojudice, sive eiiam quia ut corporum sic uieniium animorum.
agitari sinat. 298' Nam ut quidam « me quoque A atque improbis nullum foedusest, ita ipsi inler se
exci-llentior ail, b '&.vSpbtitpoO ooifta oNjvaom»ot- improbi nequeunt convenire. Qnidni?cum a semet
xoSofjovo-j.Fit autem saepe, uli bonis sutnma re- (5) ipsis discerpentibus conscientiam viliis quique
rum gerenda deferatur, ut c exuberans retunda- disscntiant, faciantque sscpe, quse cum gesserint,
tur improbilas. Aliis mista qusedam, proanimorum non fuisse gereuda decernant? Ex qio ssepe summa
qualitale, distribuit: quosdam d remordet, nelonga illa Providentia prolulit insigne miraculum, utmalns
(5) felicilate luxurient : alios duris agilari sinit, ut mali bonos facereni. Nam dum iniqua sibi a pessimis
virtutes animi, patientiae usu atque exercitatione, quidam perpeti videnlur, noxiorum odio flagranles
nonfirment. Alii plus oequo metuunt, quod ferre ad vinuiis Irugem rediere, dum se eis (10) dissimiles
possunt : alii plus aequo despiciunt qund ferre non student esse, quos oderant. Sola est enim divina
possunl. Hos, in experimenlum sui, trisiibus ducit. vis, cui mala qnoque bona sint, cum eis competenter
Nonnulli e venerandum saeculinomen, gloriosaepre- uiendo , alicujus boni elio.it effectum. * Ordo enim
tio mortis, emeruui. Quidam (10) suppliciis inex- quidam cmicta complectitur, ut qtiod nb assignata nr-
pugnabiles exeinplum cseteris prselulerunt invictam dinis ratione discesseiil, hoc licet in alium, tamcn
malis esse virtutem. Quse quam recle atque disposi- inordinem relabatur, ne quid in regno Providen'i:u
le et ex eoruiri bono, quibus accidere videmur, B liceal temeritali. (15)h 'ApyuliovS'sfteTUVTU SSOV U;
iiant, nulla dubitaiio est. Nam illud quoque, quod ni.vT ayopeveiv.NeqHe enim fas esl bomini cunclas
iroprobis nunc trisiia, nunc optaia proveniunt, ex divini operis machinas vel ingenio comprehcnderc ,
eisdem ducitur causis. Ac de tristibus quidem nemo vel explicare sermmie. Hoc tantum perspexisse suffi-
miraiur, quod(Io) cos inale ineriios omnes existi- ciat, quod natiirarum omnium l prodiior Deus, idem
inant. Quorum quidem supplicia , tum caeteros ab ad bonum dirigens cuncla disponit : dumque ea quaa
sceleribus deteirenl, tum ipsos, quibus inveliunUK, protulil, in sui similiiudinem retinere festinat, (20)
emendat : Isela vero magnum bouis argumenium lo- malum omne de reipublicsesuoeterminis per faialis
quunlur, quid de hujusmodi felicitate debeanl judi- seriem. necessilatis i eliminat. Quo fit, ut quae in
care, quam famulari ssepe imprubis cernant. In qua terris abundare creduntur, si disponentem Providen-
re illud eliam f dispensari crrdoi, quod est forsitan tiam spectes, nihil usqnam esse perpendas. Sed vi-
alicujus (20) tam prsecepsatque impoituna natura-, ut deo jam dudum te et pondere quseslionisoneratum,
eum in scelera poiius s exacerbare possit rei familiaris et rationis prolixiiate fatigalum, aliquam carminis
inopia : hujus morbo Provideniia collaiae pecunise exspeciare dulcedinem. Accipe(25) igiturk hauslum,
remedio medetur. Hic foedaiamprobris cnnscientiam quo refecius, lirmior in ulteriora contendas.
spectans, et se cum fortuna sua comparans, forsitan C 300 METRUM* VI.
pertimescit, ne cujus eijucundus usus est, sit tristis ARGUHENTUM. — Philosophia exemplis confirmatura
•missio. Mutabit igitur (25) mores, ac, dum forlunam divinamProvidenliam,hwc est, inquit, lex divinitui
jietuit amittere , nequitiam derelinquii. 299 Alios constiluta, ul pace inita inter sidera, elemenla, anni
in cladem meritam praecipilavitindigne acia felicilas. lempeslates,omniaquecorpora vivenlia, hwc perpe-
tuos repeiant circuitus ad illud a quo prodierunt,
tjuibusdam permissum puniendi jus, ut cxercilii bo- redilura boni cujuslibetprincivium.
iis, et malis esset causa supplieii. Nam ul probis Si vis celsi jura lonantis
INTERPRETATIO.x
* Forle Hcrmes Trisniegistus. b Difficileaulem etl me liwc omniavelul deum e!o-
b Viri sacri corpus virtutes cedificant.
t Grastata. qui.1
d AffligU. Creator.
i Expetlit.
o Posleritatis famam illuslri morle consecutisunt. k Poculum.
* Ideo fieri. Si desideras advertere providentiam Dei summi,
s Commovere. tnentediligentiet pura. consideraverticescwlisublimis.
NOT.IE.
' Nam ut quidam me
quoqneexcellentioraii. ] Cre- D etc., hoc est : difficiteautem liwcomnia me tanquam
ditur Hermes Trismegistus, inquit Ascensius, quem deum eloqui.
Deum.effectumfabulatur gentilitas. Graecaautem illa * Quod quibusdaro vocatur tpondaicum. Carmen
verfca bvipbc iepoii,elc., sic reddi debent : viri sacri
corput virtutet wdificant : quanquam eniin, tesle est constans ex uno genere versuum, quorumquilibet
Apostolo, II Cor.xu FtrtMs,tn infirmitate perficiatur, tetrameter leriio loco dactylum et qUartospondeum
salns tamen corporis, divitise, et caeler.t ejusmodi soepius habet : aliis vero locis, prseter hos pedes,
prosperitates nou raro conducunt ad virlutem cnlen- etiam anapsestum..
dani : sic Deo dicenti Jobum esse virum justum et 1. Jura loiianlij.] PrqvidentiamDei: nam cum hoec
colenlem Deum, respondit malus genius nnn esse Providenlia e'xdictis sit divina raiio in summoonniiuin
mirum, cum omnia illi essent. Lib. Job. principe constitutaquw cuncla disponit, baecnon im-
• Ordo enim quidam,prospera
etc. ] Ut enim rerum om- merito vocatur jus divinnm , sive lex divina. Deinde
nium crealanim unum est principiumunusque finis, vero tonans est Deus : cum enim causse peculiares
sicnecesse est unus sit earumdem rerum ordo, una fulguris, tonitrui, et fulminis vulgo non innotescant,
Providentia, quam ui pote infinitam neque animo hseceffecia ita soii Deoiribiii consueverunl, utpoetaa
comprehendere, neque verbis explicare possumus : praeserum noininando fulgvraptem, tonantem,el ful-
opthne enim Homerus, Iliad. M. 'AOTOOUOV 5' ii*.i. minantem, Deum intelligi velint.
821 DE CONSOLATIONEPHILOSOPHI/E LIB. IV. 8291
rura soiers cernere mente, \ Haecconcordia lemperat sequis
Aspice summi culmina cceli. 20 Elementa modis, ut pugnantia
301 Hlic justo foedere rerum Vicibus cedant bumida siccis,
5 Velerem servant sidera pacem. Jungantque fidem frigora flammis,
Non sol rulilo concitus igne Pendulus ignis surgat in altum,
Gelidum Phcebes irapedit axem. Terrseque graves pondere sidant.
Nec quse summo vertice mundi 25 302 lisdem causis vere lepenti
Fiectit rapidos Ursa meatus, Spirat florifer annus odores,
10 Nunquam occiduo lota profundo, Mslas Cererera fervida siccat,
Caetera cernens sidera mergi, Remeat pomis gravis autumnus,
Cupit Oceano lingere flammas. Hicmem defluus irrigal imber.
Semper vicibus temporis sequis 30 Hsec temperies alit, ac profect
Vesper seras nunliai urabras, Quidquid vitam spirat in orbe :
15 Revehitque diem Lucifer almum. Eadem rapiens condit, et aufert,
Sic seternos reficit cursus Obitu mergens orta supremo.
Alternus amor : sic astrigeris Sedet interea condiior altus,
Bellum discors exsulat oris. B 35 Rerumque regens flectit habenas,
INTERPRETATIO.
Hic astra retinent concordiam anliquam rerum, certo nibus slelliferis. Concordia ista moderatur elementa
fwHere.Sol raptus flammasplendida non impedil cur- justis legibus, ut humidaconlraria alternis cedant siccis,
rttm frigidum lunw. Neque Vrsa, quw vertitur circa et frigida ineant pacem cum calidis ; ignis suspensuj
tummum polum mundi, licet binc nunquam abluta fue- evolet sursum et terra ponderosa subsistat deprsum
ril oceanoocciduo, inde verovideal cwtera aslra ablui, sua gravitate. His legibusannus florttmparens emittit
ttudet abtuere suos ignes hoc eodem mari. Semper al- odores lempesiate tepida veris , wslqs calida coqnil
lerni sed jusla succetsione temporit stella vesperlina messem, aulumnus reverlitur onustus poniit, pluvia
indicattenebrat nocturnas, eademque stella matutina cadent aspergit hiemem. Hwc temperies ntttril produ-
tefert lucem fecundam. Sic amor reciprocus reparat citqtte corpus cmne quod agit viiam in mundo; sed
motusperpetuos; sic bellumdiscors ejectumest e regio- G eadem lemperies lollit et occullat idem corput vivent,
NOTJE.
2. Pura tolers cernere mente.] Menteomnibut prw- tatum molricium, quoeita nolaltir (Pendulus ignis sur-
\udiciis exuta clare et distincte cognoscere, divinam gat in attum, Terrmquegraves pondere sidant).
nimirum Providentiam , bujus autem Providenlise, 25. Iisdem causis, etc.J III. lisdem Providentise
judice Philnsophia, argumenta sunt ipsse natura legibus qualuor anni tempcstates, nimirum ver,
leges , quas videmtis observari,primum quidem in aestas, autumnus ei hiems sibi invicem siiccedunt.
sideribus, deinde in elemenlis, postea in ipsis anni Ver suo tepore flores odoresrfue eiuiilit. iEstas suo
lempestalibus, denique in omnibus corporibus viven- fervore messes siccai. Autuninus pomis oimStus su-
libus ; de quibus seorsum Philosophia dictura est. bit; tandemque hiems ab imbribus, sive aitb -coOvetv,
5. Sereant sidera pacem.] I. PrsedictaeProvidentise pluere, dicta, pluviis agros irrigat : quae oinnia evi-
leges observantur in sideribus, nimirum in sole, luna, dentissime hic proponuntur.
Ursa, Lucifero et cseteris siellis. Nam, quamvis sol 30. Hwc lempeties,etc.] IV. His etiam divinsePro-
ila sit corpus lucidum, ut ignis baberi possii, juxta videntise legibus corpora viventia prinmni quidem
illud Eccli. XLIII: Sol exurens montes, radios igneos in utero formata aluntur, deinde in auras prodeunt,
exsufflans;luna vero ita corpus opacum, ut nisi alieno tandemque peracto vitse cursu moriuntur : quod ad-
lnmine reluceat, frigida potius qnam calida liaberi mirabile quidem esl generalim, sed longe admirabi-
debeat, sol tamen ita movetur , ut lunse circuilum lius54.speciatimSedet
spectalum.
non iuipediat. Similiter Vrsa polo, cui nomen dedit, interea, etc.] V. Philosophia docet, illas
vicina ita movi-turcirca eumdein polum, ut occiden- corporum vicissiludines oriri a Deo providenle. Ilinc
tibns cseieris sideribus nunquam occidal. Nec secus .j) Deus ab eadem Philosophia vocaiur conditor, mode-
Venns,quaealtcrnis noctem diemque prsenuntiat mane ralor, rex, dominus, fons, origo, tex ct sapiens arbi-
Lucifer, sero Vesper, nihil obslatnibus cseteris astris ter : ut scilicet his nomiuibuseam quam insilam ba-
constantissimesuas alternat vices. Usque adeo verum bemus Dei ideam notionemve, sed perlurhationibus
est sidera praescriptas Providentiae leges observare. obscuratam, et veluti sopitain illusiret, suscitelque :
Sed de Lucifero melro 5 lib. l, de Vrsa metro 5 hac quippe idea seu polius Deo ipso doceme, landem
lib. iv, et de sideribus, quse cum occidunt, poetis di- aliquando cognoscemus solum Deum esse proprie
cuniur oceano mergi, passim dictum est. causam prsediciorummotuum quos miramur, sive in
sideribus , sive in elementis , sive in aliis ejusmodi
19. Hwc concordia, etc.] II. Esedem leges Provi- corporibus : sictit non minuspie quamdocie demon-
dentise servaniur in elememis. Elementum dicilur stravit auctor libri de lnquisitione veritatis. Hinc
corpus dividuum , qund iia formatum est, ut ex ipso eadem Pliilosopbia nunc docet, non solum quietem,
coeleracomponamur. Vulgoquatuor admitiuntur ele- sed etiam moium corporum, imo et modos quibus
menta, nempe ignis, aer, aqua et terra ; quac tum corpora moventur, esse ab ipso Deo provideute. Si»(tt
qualitatibus, quas vocanl alteratrices, cuin qualitati- retrahehs ac vaga firmat: ecce quietem, molu conci-
bus, quas dicunt moiitcesinter se pugnare perhiben- tat ire : ecce motum ipsum ; rectosrevocansiius, fle-
ty,r. Qualitates alteratrices, inquiunt, sunt calor, fri- xos iterum cogat in orbes : ecce rnodos motus. Atque
gus, humor et siccilas. Qualilaies autem motricessnnt ne putares Deiiinid officiicommisissenalurw cuidaui,
levitas et gratiitas. Non agitur hic nisi de concordia formw, qualitatibus, accidentibuset caeteris ejusmodi,
ejusmodielementorum.sive ratione qualiiatum altera- Philosophia addit, fore ut, nisi Deus ipse haec prse-
tricium, quae sic exprimitur (cedant humida siccis, staret, qum nunc slabilis continet ordo, ditsepta tuo
jungantque Rdeinfrigora flammis) sive ratione quali- fonte faliscant.
825 AN. MANL. SEV BOETII S54
Rex et dominus, fons et origo, A et, si quam paulo anle docuistiProvidcnliam falumve
Lex cl sapiens arbiler ocqui, cOnsiderem, firniis viribus nixa senteniia. Sed eam,
Et quse motu concitat ire, si placel, inter eas quas * c inopinabiles panlo ante
Sistit retrahens, ac vaga firroat. posuisli, (10) numeremus. d Qui? inquit. Quia e id
40 303 Nam nisi rectos revocans itus, hominum sermo communis usurpat, et quidem cre-
Flexos iterum cogat in orbes, bro, quorumdam malam esse fortunam. Visne igitur,
Quse nunc stabilis conlinet ordo, inquit, paulisper vulgi sermonibus accedamus , ne
Dissepta suo fonie faiiscant. nimium velut ab humanitatis usu recessisse videa-
Hic est ciinclis communis amor, mur? Ut placet, inquam. 305 s Nonne igilur bonum
45 Uepeiuntque boni fine teneri. censes esse, quod prodest? Jta est, inquam. Qusevero
Quia non aliter durare queunt, aut exercet, aut corrigil, prodest. Fateor, inquam.
Nisi converso rursus amore ' Bona igitur. f Quidni? Sed hsec eorum esl, qui vel
Refluant causse, quse dedit esse. in virtute positi, coutra aspera belluin gerunt, vel a
viliis declinantes, virtutis iter arripiunt. (') Negare,
304 PROSA VII.
ARGUMENTUM. — Sic ergo, inquit Philosophia, omnis inquam, nequeo. Quid vero jucunda, quaein prsemium
fortuna, sivehmc prospera fuerit, sive adversa, ut tribuitur bonis , num vulgus malam esse decernit ?
potcquw a Deo providenle oriiur, ad ipsum Deum Nequaquam : verum uti est, ila quoque esse oplimam
refertur, ut sit bona, nec nisi abutenliumvitiomala: censet. Quid reliqua, quse, cum sit aspera, justo sup-
sic probos prospera remunerare , adversa exercere;
?
improbos vero adversa punire, prospera emendare plicio malos coercet, num bonam populus putat
debet. Imo omnium, inquam, quae excogitari possunt, judi-
Jamne igilur vides, quid hsec omnia, qusediximus, cat (10) esse miserrimani. Vide igitnr ne opinioncm
consequatur? Quidnam? inquam. « Omnem, inquit, populi sequentes quiddam valde * inopinabile b con-
honaitf prorsus esse forlunam. Etb qui, inquam, iieri fecerimus? Quid? inquam. Ex his enim , ait, quse
poiest? Attende, inquit, cum omnis forluna vel ju- concessa sunt, ' evenit eorum quidem , qui vel sunt
cunda, vel aspera, tum remunerandi exercendive (5) in possessione, vel in provectu, vel in adeptionu vir-
bonos, tum puniendi corrigendive improbos causa tulis, omnem, qusccunque sit, bonam ; in imprnbiiaie
deferalnr; omnis bona est, quam vel justam constat vero manentibus, omnem pessimam esat (15) foriu-
esse, vel utilem. Nimis qnidem, inquam, vera ratio; nam. Hoc, inquam, verum est, tametsi nemo audeat
INTERPRETATIO.
illud delens morte ullima. Interim Deus, sumnittsom- () circuitus causarum.
nium creator, sedet, et disponensmoderalur veluti fre- ." Vtramque fortunam, nempe prosperam et adver-
nis res omnes , ipse princeps , dominus , principium, sam esse bonam.
origo, lex et prudens moderator wqui; ac quwcunque '• Qttoinodo.
dat molu cieri, hsec continensmoralur firmatque com- c lncredibiles.
mola. Nisi enim Deus prohibens itiones rectas, rursus d Quare.
promoverel circuiliones, ea qum jam cphwrenl serie e Ila hominesvulgo loquuntur, el quidemswpius.
firma, a suo principioavulsa perirent. Hoc est sludium f Quare non ?
commune omnibus, omnia sludent leneri fine boni : fc'Incredibile.
quoniamquw Deus condidit, hwc non possunt aliter b Intulerimus.
perseverare, nisi amore iterum conversoTjuidam fiat ' Consequitur.
NOTJE.
44. Ilic est cunctis communisamor.] Amor proprie abutentium vitio malam aliquam esse.
non est nisi mentis, huc, quo Deus sallem generaiim 1 Nonne igttur bonum, elc.] I.
Philosophia probal
impellit, propendentis; sed, propter quamdam simi- vulgoomnem forlunam esse bonam argumento, quod
litudinem, amor dicitur etiam corporum , quatenus vocant ad Iwminem.Cum uiile, quoddam sit genus
illa huc etiam, quo Deus impellii, sed menie humana boni, eiiamvulgo, cui familiafeest, bonum aliud ho-
rectius tendunt. Quare cum Deus non agat nisi pro- nestum, aliud jucundum, aliud utile censeri, idcirco
pter semeiipsum, haec corpora Deus non impellit nisi D quidquidutile est, illud, etiam vulgo, bonum habea-
ad se : unde eademcorpora, utpole quse studenl hoc lur necesse est. Atqui fortuna utraque utilis est,
pacto boni fine teneri, adDeum pariler lendunt. Sic- quippe quseaut exercet aut corrigit. Nimirumforiuna
que fit circuitus causarum primae scilicet causae et omnis vel proborum est vel improborum; quoerursus
finis ultimi; quatenus omnia , quse oriunlur a Deo vel adversa solet haberi vel prospera. 1° Si hsecfor-
tanquam a causa prima, revertunlur ad ipsum Deum tuna adversa fuerit proborum, eorum videlicet qui
tanquam ad finem ultimnm ; ita utsine illo cum amo- virtulem colunt, ha-e iisdem prodesl, aul ad ipsos
ris tum causaruin circuitu quw Deus dedit esse, hsec absolvendosa peccatis prseteriiis, aut ad ipsos a lulu-
aliter durare non possent.
1 Inopinabiles.] Incredibiles, et, ut loqnitur Cicero, ris servandos, autad eosdem ad virtutem majorem
promovendos. 2° Si eadem fortuna prospera fuerit
paradoxas. Scilicet vulgus prxcipitaiione et prseju- eorumdem proborum , hsec vulgi eiiam opinione
dicio judicans, id putat incredibile, quod sapientibus oplima est, non soluni quia merces esi virtutis prse-
clara et distincta cognitione judicantibus verissimum teriise, sed etiam quia ejusdem virtulis fuiurse mate-
certissimumque videtur : cnjus rei plura sunt exem- ria est. 3" Si foriuna adversa fucril improborunt,
pla apud philosophos, ut de lumine, de coloribus, et haecjitstum est vitiorum supplicium prseleritorum et
cseteris ejusmodi. Sic crgo id Itominumsermocommu- futurorum frenum. 4° Si fortuna piospera fuerit
nis usurpat, el quidem crebro, quorumdam ntatam esse ipsoruni improborum, bsec uon nisi illorum vido
forlunam. Quare Philosophia, ipsiusvulgi sermonibus mala rsi : iiam
ulens, probat omnem fortunam esse bonam, ncc nisi
825 DE CONSOLATIONEPHILOSOPHIiE LIB. IV. 826
confiteri. Quare, inquit, ita vir sapiens molesle ferre / L '
307 METRUM VII.
non debet, quoties in fortunse certamen adducilur : ARGUMENTUM. — Philosophia probat exemplis Ac,a-
iit virum fortem non decet indignari, quoiies incre- memnonis,Ulyssis et Hercittis, liominesoplatishon
frui, n;si post exantlaios multos labores.
puil bellicus tumtiltus. Utrique enim, huic quidem Bclla bis quinis operatus annis
glorise propagandsc, illi vero confirmandse sapientise Ullor Atreides, Phrygiae ruinis
difficultas ipsa, materia (20) est. Ex quo etiam « vir-
tus vocattir, quod suis viribus nitens non superetur Fratris amissos thalamos piavit.
llle dum Graiaedare vela classi
adversis. Neque enim vos in b provectu positi virlu-.
5 Optat, et ventos redimit cruore,
tis, c difflnere deliciis, el d emarcescere voluptate Exuit palrem, miserumque iristis
venistis, praelium cum omni fortuna nimis acre
e conseritis, ne vos aut tristis opprimat, aut jucunda Fcederat gnataejugulum sacerdos.
f 308 Flevit amissos Ithacus sodales,
corrumpat: firmis medium viribus occupale. Quid- ferus, vasto recubans in anlro,
quid aulem (25) infra subsislit, aut ullra progreditur, 10 Quos Mersit immani Polyphemus alvo.
habet contemplum felicitatis, non habet prscmium
' Sed lamen, coecofuribundiis ore,
laboris. 306 ,n vestra enim silum manu, qualem Gaudium moestis lacrymis rependit.
vobis fortunam fonnare maliiis. Omnis enim, quoe Herciileiiiduri celebrant labores;
videtur aspera, nisi aut exercet, aut corrigit, punit. llle Centauros domuii superbos,
INTERPRETATIO.
• Virtus a viribusesl appellata. B janos deceinannis, vaslataTroja ulciscendopiaviluxo
h Progressu. rem sui fratris Menelai raptam a Paride; sed ante»
c Abundare. idem Agamemnonvolensdare veta navibusGrmcisre-
d Putretcere.
e Cominitlitis. diinensquevenios(qui ipsi negabanlur propter cervnm
Dianseab ipso occisum) sanguineeffuso, deposuit pie.
1 Mediocritaiem,in qua virtus versatur, tenele. tatem paternam, et ipse sacerdotis officiofunctus, ju-
AgamemnonAtrei filitts, pottquam mititavitin Tro- gulavit mwstus Ipliigeniam suam miseram filiam.
HOTM.
' In vestrasitum manu, elc.] II. Pliilosopliiaoslen- filiam jugulavit: sicque post multas calamiiales mui-
dit, fortunam nullam esse malam nisi abutentium tosque labores tandem aliquando ausis polilus est.
viiio : quia quae bona, sunt extra hominis volunla- Virgil. .<Eneid.n, v. 108 :
tem, haec pro bona, aut mala ejusdem hominis vo- Seepe.fugamDanaiTrnjacupiererelicla
luntate, bona censeri possunt aut inala. Voluntas C Moliri: et longofessidiscederebello,
quippe in moribns pr;ccipue specialur. Atqui fortuna, Fecissentqueutinaiii! Sa3peillosasperaponti
sive prospera, sive adversa, ut patet ex dictis, bonum Interclusil hiems, et lerruit auster eiuiles.
est extra homiiiis volunlaiem exi-lens. Haec igitur Praecipue,cumjamhic irabibusconlevtlisacernis
forlunaita boua, ut nisi alniteiiliuiii mala volunlale, Staret equus,toiosonuernntselherenimbi.
aut viiio nunquam sit mala : quare cum improbi, SuspensiEurypilumscilatumoraculaPhrebi
qiiatenus in sua improbitate perseverant, sua semper Mitlimus;isqueadylishsecirislia diclarepurtat:
abiitaniur prospera fortuna, idcirco Philosophia con- Sanguineplacaslisventos,et viigine csesa
CumprimumIliacasDanaivenisiisad auras.
cludit omnem improborum fortunam esse pessimam:
8. Flevil amissosIthacus sodaleis.] II. Eadem Plii-
probormn vero semper bonam : quia omnis [orluna,
quwprobis videtur aspera, hos, nisi exercel aul corri- losophia probat exemplo Ulyssis, hominem non anie
git, punit: neque hi cliam probi, ad oelernain felici- perfundirex loetilia,quam tristitia affectusfueril. Scilicei
taiem nisi fortuna, quae iisdem videlur aspera, per- Ulysses Itbacai et Dulichii insularum, dequo jam
veniunt: siquidem Incuti sumus melio 5 bujus libri, inter alios suos
* casus in Siciliam delnlus est, et anlrum cujusdam
Quod dicitur Sapphicum. Carmen constans ex una ciim snciis suis ingressus. Cyclops ille
uno genere versuum, quorumquilibet coreum, spon- Cyclopis Polypheiniis diclus, fcrebatur Nepluni lilius, iugenii
deum, daciylum, et duos Coreoshahei. Clauditur la- corporc praiditus, sed unn duntaxat oculo, quein in
men hoc rarmen versu Adonio, qui dactylo et spon- fronte habebat. Devoraverat jam qiiosdaui ex comi-
deo conslat, quique post lertium quemque versum libus Ulyssis, reliquos eodem niorlis genere pcrem-
Sapphicum, poni solet. r. piurus, cum Ulysses sibi non minus qiiam supersliti-
1. Bella bis quinis, etc.] I. Philosophia probat bus sociis metucns, Polyplieinuni iuebriavit altoque
exemplo Agamemnonis, hominem non Irui optatis, sopore obruium clava, aui adusto stipile, excaccavii;
nisi post susceptos toleralosque nnilios laborcs. Ni- luin socioset semetipsumSubarielum villis implicuit,
niirum Paris, Priami regis Trojanorum filius, inslru- ' landemque omnes una cuni grege ex amro egressi
cta classe in Gncciam profeclus ad MenelaiimSpartse lautam habueriint laciitiaifi, quamam iiisiitiaui ex
rcgem pervenil, Heleuamque ejus uxoiem rapuil: morte sociorum, et suo pericul» conceperant.
quod iuique ferens Agamemnon Atrei filius ct prac- 15. Herculem duri celebranl labqres.] III. Philoso-
dicli Menelai fntter, convocatis Grxcise principibus phia exemplo Herculis, probat non comparari coelum
transfrelavil in Phrygiam, Trojun obsedii, eamque nisi posl superatos plures terrae labores. Herculcs
post decennale belluindolo capiam, ferro et igne po- qtiippeJovis, ct Alcmensefiliiis, Junoni propterea sic
pulaiu.esi. Sed idem AgamemnonTrojam olisessu- invisus fuii, ut novis periculis semper, agenteeadem
rus, ciiiiiad Aulidcm Roeotiseportum venisset, ibique Junone, fuerit objectus. Ul ab aliis, sic a Philosophia
SUUIIIexerciium leceuseret, Diansecervum ignarus niiiic referuntur duodecim Herculis labores, sed atio
occidit: quamobrem Dianairata, immissa pestilentia, et genere et ordine.
veutns suppressit. Consuluerunt oraculum, a quo re- 14. llle Centauros, elc.] Primus Herculis labor.
sponsum est, non anle pacificatos fore deos, quain Ceiitauri Thessalisc populi secus Pelion inontem lni-
Ipliigenia Agaiiiemuoiiisipsitis filia iniinolalaluissel. bilanics, qtti quod primi equos domarc, et ex illin
Obscquilur uater, ipsiusquesacerdotis oiiiciofunctus, piignarc cocperint, ab alii.i jjeuiibus ceu inoiislra.
«27 AN. MANL.SEV. BOETH 828
15 309 Abstulit ssevo spolium leoni, A Fronte turpatus Achelous amnis,
Fixit et certis volucres sagiltis : Ora demersit pudibunda ripis.
Poma cernenti rapuit draconi, 25 Stravit AniseumLibycis arenis,
Aureo laevamgravior metallo : Cacus Evandri satiavit iras,
Cerberum tr.ixii iriplici calena. Quosque pressurus forel altus orbis
20 Victor immitem posuisse fertur Setiger spumis humeros notavit.
Pabulum ssevisdominum quadrigis. Ullimus ccelum labor irrcflexo
310 Hydra combusto periit veneno, 30 Suslulit collo, pretiumque rursus
INTERPRETATIO.
Ulysses rex Ilhacw doluil sociosperdilos, quos Poly- Victore eodemHercule serpens muliorum capiittmo'c-
phemuscrudelis, incolenscavernam magnam, demisit cubuit, ejus venenqexstinctoflammis,Achelousfluvius,
in suum ventremingenlem: altamen hic Polyphenius, infamalusfaciepropler cornu aviilsiiininvolvilvulium
vnltu excwcatofuriosus, rettiluit twtitiam pro flelibus pudendum suis littoribus. Idem Hercules interfecit
trittibus eidem Ulyssi. Labores molesti commendnnt Aniwumin agris Libyw, Cacusab eodem Henule oc*-
Herculem; liic vicil ceiilauros arrogantes, abstraxit cisus compescuitiras Evandri sui adversarii.Aperma-
peltem a ( one crttdeli, transfodit aves Stymphalides T>culavit sua spuma humeros Herculis, quos cwtum
lelis inevilabilibus: abslulit poma serpenti viijili, ge-
rens manu meiallutnaureum. Duxit Cerberum tricipi- sublimeerat pressurum. Gilimus landem labor Hercu-
lem (rtfinstimcutts. Perhibetur viclor prwbuisseDio- lis in hoc versatur, quod idem ponaverit cwlumcollo
meUemcrudelem devorandttmsuis equis crudelibus. immoto: ttnde iterum meruit cwlum, velutimercrdem
NOTiE.
quse partim homines parlim equi forent, cogiiaban- corporumhumanorum largtlioneseaarel: unde Uvid.:
tur : unde etiam hippocenlauridicti sunt, et proplerea Nontibisuccurritcrudi Diomedi3imago,
nunc vocanlur superbi. Hos aulem idcirco aggressus Kfferushuuianaquidapepaviteqtius?
occidit Hcrciiles, quod iidem ad antriiin Pholi, qui Sed tyranuum hunc Hercules iisdem equis devoran-
Herciilem susceperat hospitio, quasi injuriani illaturi dum objecit.
acciirrissent. 22. Hydra combuslo periit reneno.] Seplimus Her-
15. Abstulilswvospoliumleoni.] Secundus Herculis cnlis labor. Hydra serpens non solum in terra vivax,
labor. Insilva Nemaea leoerat magnitudinis inusitatae, veruineiiam in aquis: unde illi nomen ab vtiup;aqua,
nequc ferro, neque sere penetrabilis : unde liiinc de in Lerna palude inler Mycenas et Argos habiiabat:
coelo lapsum dicebant: eumdem persecutus Hercules quare dicitur Lernsea pestis. Septem aui, ut aiis
sola manuum vi interfecit, interfeclique pelle telis placet, quinquaginta babebat capita, quurum si quae-
impervia veslilus, quoad vixil, incessit. dam abscissa fuerant, alia duplicato nmnero renasce-
t 16. Fixit et cerlisvotucres sagiitis.] Tertius Hercu- C bantur. Ilerctiles aiileni, admoio ad singula vulnera
lis labor. Aves a Slymphalo urbe, moulc, aut lacu igne, hestiam tandem inierfecit.
dictse*Styinphalides lanise inagniludinis ferebanlur, 23. Fronte turpatus Achelousaumii.].Octavus Her-
ut radios solis obumbrarent, lant.seqiierapaciiaiis, culis labor. Achelous filius Oceaui et Tethyos cum
ut lotam Arcadiam devastarent. Has Hercules, ut ait Hercule pugnavit pro Dejanira liliaOEnei regis Cali-
Diodorus Siculus I. iv, conslructo %neo crepitaculo doniac: sed Achelous viribus impai-se veriit primum
et ingente per id sonitu excitato abegit; aut potius, quidem in serpenleni, deinde in tauruni, cui llercules
ut Catullns suis versibus exponit. sagittis suis con- anipulavit coriiu, quiid Copisecomili forliime daiiiin
tixit. De liis avibus Lucretius I. v : est: iinde Achelous uno lurpis cornu sese occultavit
TJncisquelimendse in fluvio cognomine. Non opus est, me monere Inc
UnguibusArcadisevolucresStymphalacolenles. turpalus ultimaMiproducere piopier vimcwsurw: cu-
17. Poma cernenti rapuit draconi, etc.j Quarius jus rei inlinita suut exempla apud poeias.
Herculis labor. Uesperides filise Hesperi, qui frater 25. Strarit AntwumLibycisarent.i.] .NoimsHerculis
Atlanlis fuit; videlicet Êgle, Arethusa, et Hespere- labor. AntaeusNeptuni ex terra lilius tanio corpore
thusa, ad Lixum Mauriianiaeoppidum feruntur hor- praeditus, ut in quadragima cubilos excreverit. liic
tos incoluisse aureis arboribus preliosos, et a vigili ciim Hercule congressus.quotiesmembra deficiebant,
dracinie custoditos. Sed draconem interfecit Hercu- loiies, tacta lerra,recreabalur, quod animadvertens
les, fruclusque ablatos ad viti-icum Euristbeiiin de- Hercules, eumdem in aere pressum inierfecit.
tulit. Ex illo Hesperidumhorto Venusferiur accepisse 26. Cacus Evandri satiavit iras.] DecimusHer. ulis
mala aurea, quibus dispersis Hippomenes Atalantam jt labor. Cacus Vulcani iilius, qui Latium undique la-
cursu superavit. Lwvam gravior: iniellige hauc par- trociniis suis inlestabat, ne ipsi quidem llerculi pe-
ticulam, secundum: sicut Virgilio dicitur i Mn., v. percit: liujus quippe boves noctu cauda versisque
593, os Itumerotquedeo similis. propterea vesiigiis in antrum stiuni traxit: sed boum
19. Cerberumtraxit triplici catena.] Quintus Her- mugitu admonitns Heicules, recepiis bobus, Cacum
culis labor. Pirithous Ixionis filius, mortua Hippo- exsiinxit, ultus injuriam Evandri, cujus Cacus hospes
dame uxore, convenil cum Theseo, nullain ui uxo- fuerat, aut, ut alii volunt, servus.
rem nisi ex Jove natam ducerent. Ilinc Theseus He- 28. Setiger spumis humeros nolavit.] Undecimus
lenam rapuit: Pirithous vero meditalus Proserpinam Herculis^labor. Aper Erymanlhius in Arodia, quod
Plutouis conjugem rapere, comiiantibus Theseo et hic imuienssemolis erat, regionemundii|ue vasiabal:
Hercule, adinferos descendit. Veruni Pirithousprimo hunc Hercules adduxit ad fiurvstlieuni; sed qiiia
impetu a Cerbero inlerfectus est, cui cum Theseus tunc aper illeab Hercule non fuerit interfecius, id-
opem ferre conaretur, vivus in diiis polesiatem per- circo nunc dicitur dunlaxat humeros Herculeos spu-
veuit, et ab eo vinctus, donec Hercules Cerberum tnis notasse, quos humeros pressurus eral atlus orbis:
Iricipitemtriplici catena vinclum teneret. De Cerbero quoniam Hercules fertur suis humeris eoeluin por-
diximus metro 12 lib. m. tas e : unde
20. Victor immitem, etc.] Sexlus Herculis labor. 29. Vltimus cwtum labor irreflexo.] Duodecimus
Diomedesrex ThracisBsic parcus hordei fuit, inquit Herculis labor. Atlas rex Mauritanisecoalumhumeris
Apuleius I. vu Mel., ut edaciumjumentorum famem sustiuuisse fertur, quem ut tanto onere liberaret
829 DF- CONSOLATIONEPHILOSOPHIiULIB. V. 830
Uliimi coelummeruit laboris. A Terga nudatis? superata tellus
311 Ile nunc forles, ubi celsa magni 35 Sidera donat.
Ducit exempii via : cur inertes
INTERPRETATIO.
tillimi prcesertimsui taoons. tirgo agite, generosi lio- strat iter sublime: quare desidiosi osltnditis dorsum
mines : quandoquidemmagnum exemplumvobismon- fugiendo? terravicta dal cwlum.
NOTJE.
Hercules, bic suos humeros ccelo supposuit, quo 32. Uoi.\ rton locus liic significatur: alias dicen-
nllimn pricsertim labore meruii coelum, et in deoruin ditni fuisset quo ducit: sed potius causa cur fonibus
collegiumtranslatns, Martis, ut quidampiitant, stella. viris sit eunduin, quemadmodum Cicero dixit: Vbi
Pnrro omnium istormn llerculis laboruih descri- semetqttis pejeraverit, ei credi postea non oporlet.
ptiones ita frequentes sunt apud poetas. ut nullius 33. Ducit exempli via.] Agamemnonis, Ulyssis, et
poetx hac de re conscripta carmiiia referenda esse Ilerculis, quorum laboribus docemur, vitii quidem
puiaverimus. Sed omittere hic non debemus, quod B 1 facile iter, sed amarum finem; virtulis vero dillicilem
doctissimus Huetius in aureo suo Demonsiraiionis viam, sed dulcem exitum. Seneca in Hercule OEtseo,
evangelicse libro de Hercule nuper edidii, neinpe v. 1983 :
propos. 4 de lib. Josue, n. 13 : Pervulgaia, iuquit, NunquamSiygias fertur ad umbras
hwc es( doclorum hominttm sententia, plures fuisse inclylavirtus : vivitefortes,
et
Hercules, gesta omnium a Grwcis fuisse in unum NecLelhaeossa2vaper amnes
Thebanum collaia, teu potius fortibus quibusque viris Vosfata irahent: sed rum summas
Herculis nomen luisse impositum. Tres staluit Diodo- Exigel horas consumptadies
rus: jEgyptium, Crelicum, et Thebanum. Tres Arria- Iler ad superosgloriapandet.
nus lib. n de Expedit. Alexandri: Mgyplium. Tyrium, 34. Terga nudalis.\ Simililudine desumpta a mili-
et Grwcum; qubus Iudium prwlerea addit in Indicis tibus, quibus lurpe est proposilis magnis prsemiis, et
ex Megasthene.Herculemalii tintiquissimumarbitran- diicibus generosis prseeuntibus, terga veriere in prae-
tur Pliwnicium, secundum sEgyplium, poslremum ac lio, sigiuiicalur lurpe pariter meuti liumause, ipsam
recenlioremThebanum. Quidam JEgyplios duos agno- proposita viia seterna, pluribusquesanciis virisexem-
scunt, Herodotui duos Grwcos, Deumalterum, alterum plmn nionslrantibiis averti a Dio et ad res caeteras
Heroem; Cicero sex; duodecim alii; quidam eliam converti: hinc additur: Superata lellus sidera donat,
longe plures. Ego omnino ttnicum, cumque Josuam quasi dicatur : quae uiens inconcussa corpus vicerit,
fuisse statuo; nam quw tribuuntur aliis, ad Josuain haec Dco aeterniiin adhaerebit. Maith. xi: lieanum
otnnia commodereferri possevides. cwlorumvim palitur, et violenti rapiunl illud.
LIBER QUINTUS.
312 PROSA PRIMA. C quidnam esse casum arbiirere. 313 Tuni illa:
ARGUUENTUy. — Quod omnia providenli nihil possil Fesiino , inquit, debilum promissionis absolvere,
esseinopinalum,quodquecasusevenlum sit inopina- viamque libi, qua ' « pairiam reveharis, aperire. Ilsec
lum, propterea Boetius objicit fore ut posita dicina autem etsi perulilia cogniiu, lamend a propositi no-
Providentianullus essel casus : sed huic retpondel stri iramite
Philosophia, quwsionemde casu ita essede nomine, paiilisper aversa sunt : yerendumque
ut, pro diverso nominis usu, casus negari possil est, ne e dev-iisfaligatus, ad emetiendum rectum itcr
et asseri. sufficere (5) non possis. Ne id, inquam, prorsus ve-
Dixerat a, orationisqtie cursum ' ad alia qusedaw reare.Nam quieiis milii loco fueriiea, quibus maxiiiie
tractanda atque expedienda vertebat. Tum ego, Recia delector, agnoscere. Simul cum 3 f omne disputatio-
quidem, inquam, exhortatio, luaque prorsus aucto- nis tuse iaius indubitata fide constilerit, nihil de se-
ritaie dignissima. Sed quod tu duStnti de Providemia quentibus s ambigatur. Tum illa : h Morem, inquil,
*
quaestionempluribus implicitam esse dixisti, re b ex- geram tibi; simulque sic' exorsa est. i Si quidem, in-
periorv(5) Qusero eriim an esse aliquid omnino, el quit, aliquis eventmn lemerario (10) motu, nullaque
1NTERPRETATIO.
a Philosophia. .D t Omms circumspecttotuw quwslioms.
b Reipsa. e Dubitetur.
« In patriam reducaris. b Obtequar.
d Ab instiiuto nostro aliquatenus aliena. 1 Inccepil. I
« Exlraneis quwstionibus. 1 Quod si.
NOTJ:.
1 Ad alia quwdam enim di- ' Omne disputationis lalus.] Ulantecedentia, conii-
tractanda.] Quse jam
tenda sunt de catu, hsec non perlinent ad prsesens tantia, consequenlia , vulgo dicimus facies qusesiin-
insliluttim, nisi instar cujusdam appendicis accessio- nis : Les choses que nous considirons, dit Tauteur du
nisve, et, sicut loquuntur, per accidens.Quocirca sla- livre de la Recherche de la verite, ne nous para ssenl
tim dicet Philosophia, hwc, etsi perutilia cognitu, la- jamais entiiremenl evidentesque lorsque 1'entendement
xnena proposilisni tramite pautisper aversa esse. en a examinetous les cblis ei lousles rupports.
1 Patriam reveharis.] Vsurpaium ab auctoribus, in- * Si quidem aliquis eventum, elc.] DeinCeps Pliilo-
quit Servius, ut in qusesiione quo vel addant vel de- sophia varios usus exponit hujus nomiuis, casus, do-
trahant prwpositionem.Sic Virgil. i Mn., v. 6: cetque quo modo casus rejici debeat et admitti. Sci-
Italiamfato profugusLavinaauevenit licet casus dicitur a cadere; ea nolione qua cadere
Liltora. idem est quod evenire: quamobrem casusgeneratim
m AN. MANL.SEV. BOETII 832
causarumconnexioneproductum, casum essedeliniat, A causas habel: quarum improvisus, inopinaiusque
niliil omnino casum esse conlirrao, ct " praeier snhje- concursus casum videtur operatus. Nam nisi cultor
elaerei significaiionem inanem prorsus vocem csse agri humum foderet, nisi eo loci pecuuiam suam ue-
deecmo. Quis enim, coercente in ordinem cuncta posilor obruisset, aurum non esset inventum. Hse
Deo, locus es* ullus temeritali reliquus potest ? Nam suni igilur forluiii caussc f compendii, quod ex obviis
nihil ex nihilo exislere, vera sentenlia est; cui nemo sibi etconfluentibus causis, non ex gerentis intentionc
(15) unquam veterum b refragatus est, quanquam id . (10) provenit. Neque enim, vel qui aurum obruit, vel
illi non de c,operante pr-incipio,sed de materiali sub- qui agrum exercuit, ut ea pccunia reperirelur, iu-
jecto, hoc est, de natura omnium ralionum, quasi tendii, sed, uli dixi, quo ille obruii, hunc fodisse
quoddam jecerint fundamentum. At si nullis ex cau- s convenit, atque concurrit. Licet igitur definire ca-
sis aliquid oriatur, id de nihilo ortum esse videbiiur. sum esse inopinaium, exconfluentibus causis, in his,
Quod si hoc fieri nequit.nec casum quidem hujusmodi qnse ob aliquid geruntur, eventum. Concurrere vero
, esse possibile esi, qualem paulo (20) ante definivi- alque confluere causas facit ordo ille inevilabili (15)
mus. Quid igilur, inquam, nihilne est, quod vel ca- connexione procedens, qui de Providenlise fonte'de-
sus, vel fortuitumjure appellari queat? Anest aliquid, scendens, cuncia suis locis, temporibusque disponit.
tamelsi vulgus laieat, cui vocabula ista convenianl ? B METRUM * PRIMUM.
315
Aristoteles d meus id, inquii, in Physicis, e et brevi, — Sicut, inquit Philosophia, fortttitus
et veri propinqua ratione delinivit. Quonam, inquam, ARGUHENTUH.
esse polest navium constantiduorum fluminumcursn
314 ntodo? Quolies, ait, aliquid ciijuspiam gra- rei abreplarum occursus, ita casus constantibusdivinw
tia geritur, aliudque quibusdam de causis, quam, Providenliw legibusregitur.
quod intendebaiur, obtingit, casus vocalur : ut si Rupis Acbsemenisescopulis, ubiversa sequentum
quis colendi agri causa fodiens humum, defossi auri Pectoribus figit spicula pugna fugax,
pondus inveniat. Hoc igiiur fortuito quidem creditur 316 Tigris etEuphrates uno se fonle resolvunt,
accidisse ; verum (5) non denihilo est. Nam proprias Et mox abjunctis dissocianlur aquis.
INTERPRETATIO.
» Quw nullam rem subjectamsignificet. e Lib. II, cap. 5.
b Contradixil. f Quwslussive ulililalis.
c Nonde causa efficiente,sed de materia lanlum sive s Coniiitai'(.
de re quwmodificetur: quasi dixerint modum sive ra- QuemadmodumTigrit et Euphrates profluunt, veluti
tionemnon esseniltili. ex eadem origine, ex saxis monlis Persici, ttbiParthut
d PhilOsophus. dimkans fugiendo infigit sagitlas conversat cordibtts
NOTiE.
nibil est aliud quam eventus. Verum evenlus ille (] constans ex duplici genere versuum alternornm, quo-
duobus modis dici potest : primum quidem nnlla; rum prior hexameter, posterior peniameier, sicut
deinde aliqua causarum connexione productus. Si ca- dictum est in 1 mel. lib. i.
sus diralur eventumlemerariomotu, nttllaquecausarum 1. Rupii Achwmeniwscopulis.] Ex monte Persico.
connexione productutn, cerie casut nihil est praeler Achsemeniaenim.Persis est, aut saliem ipsius Persidis
inanem vocem: cum enim nihilum non possit esse pars sic dicta ob Acliacmeue,qui, apud Herodoluin
ullius rei causa, eventum omne aliquam habeat cau- 1. Hist. iv, primtis Persarum rex, a quo omnes reges
sam, saltem exleriorem, necesse est. Si vero casus usque ad Dariuin descenderunt. Hinc Horaiius I. u
dicaiur e.ventumaliqna causarum conuexione produ- Carm., od. 12, Num lu quw tenuitdivesAchwmenes,id
cttim, sed praeler notionem voluntatemque agentis, est Persarum rex, et lib. m, od. 1, Achwmeniumque
disiinguehdum esi. Vel enim causa hsec, prseter cu- coslum, hoc est uftguentum Persicimi. Achaemenia
jus notionem voluntatemque eventum dicitur (ieri, aiitem hic quibusdam est Armenia, mons vero ille est
est prima, nimirum Deus; vel est secunda, nempe mons Tanrus : qund Sallustius, auctor certissimus,ut
bomo. Si causa hacc fuerii prima, nullus omnino- legitur in fragmentis Historiseejusdem Sallustii, aste-
casus est: quand»quidem nullum eventum producitur ril Tigrim et Enphralem uno fonte manare in Afmenia,
praeier notionem voluuiatemqiie Dei: cum concunere qui per diversaeuntes longius dividanlur, spaliomedio
ac confluerecausas, ut nunc dicilur, faciat ordo ille relicio multorum millium'; quw tamen terra, quw ab
inevilabili connexioneproccdens, qui de ProvidentiwJ[) ipsis ambitur, Mesopotamiadicilur.
fontedescendens,cunclasuis locistemporibusquedispo- 1. Vbi versa ssqueniutn,etc.J Hic agilurde Parthis,
tiil. At si pr.i dicla causa fuerit secunda, casus potest iis sciiicet populis, qui eScythis oriundi ad eas usque
aduiitii: qnia sanpeevenium producilur praeler notio- Asiaeregiones, quse Tigri et Euphrale fluminibusal-
nem el volunlaiem hominis : ut st auts colendi agri luuntiir, suum protuleruiit imperium. Hi autem po-
causa fodiens humum defossi auri pondus inveniat: puli erant fnrmidolosi suis proesenim sagiltis, quas
quanquam enim causa aliqua fuerii, qu:B aurum intei- fugiendum in insequentes ita reiorquebani, ut
obrueril, qiianquain eliam aliqua causa sil, quae in versa hoslium pectora has vibrarent : tnm versis
exerccndo lerram anrum detexeril, quia lamen au- subito equispugnam instaurarcnl : unde Virgil. m,
rinn praeter nolionein voliintatcinque agricolai inve- Georg., v. 31:
ii'lur ab ipso agricola, idcirco cventiim illud casits
appellaiur: cx qnn conficitur hoec.casus delinilio, FidentemquefugaParllium,versisquesagiltis.
Inoninatumcx con/luentibttscausis, in his quw ob a'.i- 3. Tigris et Euphraiei.] Tigris a celeriiate sic diclus
qtiid geruntttr, evenlttm. Quare cum bestia1, planlae, propter
et corpora iuaiiiniaia non habeaut propric notionem sagiltam Persica lingua cognominem, flumeii
evciitum esl, quod oritur in Annenia, si nnn ex eodem fonle,
yoliiniateiiiqoe, praeicr quas producatur, qnemadmodum ait prsedicnis Sallusiius, saliem ex
ideo his nullus est casus. eodcm monte, ex quo Euphrates : luin fluctibus
* Quod vocatur
clcgia. Elc;jh autcm csi carmcn Mesopotaniiamallueniibus influit in Euphratem, cum
833 DE CONSOLATIONE PHILOSOPHLE LIB. V. 831
5 Si coeant, cursumque, iierum revocentur in ,A Fors patitur frenos, ipsaque lege meat.
[unum, 318 PROSA n.
Conllual alterni quod irahit und.i vadi : ABGUMENTUU.— UubitantemBoetium,an propter prw-
Conveniant puppes, et vulsi flumine trunci, dicta, neganda sit mentis humanw iibertas, docel
: Philosophia suam esse cuilibetmenti libertatem,va-
Mistaque forluilos implicet unda modos riaque liujus genera exponil.
Quos tamen ipsa vagos terrse declivia casus, . Animadverto, inquam, idque tili tu dicis ila esse
10 Gurgiiis et lapsi defluus ordo regit. conseniio. Sed ' in hac cohserenliumsibi serie cau-
317 Sic, quse permissis fluitare videtur babe- sarum, estne ulla nostri arbitrii libertas, an ipsos
[nis, quoque humanorum motus animorum fatalis catena
INTERPRETATIO.
insequentium,statimque duo illa flumina separantur nuot lamenincertosevenlusipsa terra declivis,et series
suis qquis divisis. Si conveniantet rursum rediganlur fugax fluminis labenlis moderalur ; simililer casus,
in iuiuincursum,lum quodaqua utriusquefluviidefert, qui videturconlingerenullo duce el Veluti laxatis ha-
illud coibit,quare navestrunciqueabreptifluviocoibunt benis, regilur ceu passus frenos, idemqueaccidit im-
et aquw permistwconfundentsuos fluctus [onuitot, perio Dei providentis.
NOTiE,
quo in sinumPersicum influit. De hoc fluvio loquitur B Hinc quidquid regitur, id vujgo dicilur frenos pati:
Virg. 1 eclog., v. 62 : quemadmodum ab eodem Virgilio/Eneid. xi, v. 567;
Ante pererraiisamborumfinibusexsul Urbemhodiecausambellr, regnaipsa Latini,
AutArarimParlhusbibet, aut GermaniaTigrim. Ni frenumaccipereet vicliparere iatentur
Euphrates vero sic vocatus propter Iseiitiam quain Eruamet aequasolofumaiiliaculminaponam.
incolis affert sua inundaiione agros fecundans, esl 12. Ipsaque legemeat.] DivinascilicelProvidenlia,
aliud flumen, quod ex prsedictis Armenise montibus quse, ut jain dicluin est, tiliingit a fine ad finemforti-
pariler oritur. Mesopotamiam, ul Nilus JEgyplum, ter1el disponil omnia suuviter.
exundans fecundat et, adjunctis Tigris fluctibus in In hac coliwrenliumsibi seriecausarum,elc.] Boe-
Persicum sinuin labitur. De boc loculus Virgilius, tius videlur induere pcrsonam eorum, qui humanam
ut significaret bellum Partbortiin, quorum terniiuus liberlaiein conciliare non poliicriinlcum divina Pro-
crat Euphraies, i Georg., v. S09: videntia, arbiirati alierum ex his duobus esse neces-
HincmovetEuphrates,illincGermaniabelluni. sariuni, aut Deumnon providerefutura, aut hoininis
Nec possum omittere quod Q. Curtius, I. v, dicit de nullam esse libenatem : sic Cicero et plures alii ve-
teres. Verum cum homo quilibet suae sit libertatis
utroque hoc flumine: Islt amncs, inqnit, ex Armeniw conscius, magis quain divinsc
tnontibwsprofluunt, el magno deinde aquarum divortio et Providenliae,Cicero,
quiclain iili veteres, posita huuiana liberlate, nega-
iler, quodcwpere,percurrunl, duo millia et quingenla verunt divinain Providenliam:
stadia emensisunl, qui amplissimuminlervallumcirca 1. v de Civit. Cicero, inquit S. Aug.
Armeniwmontesnotaverunt.lidem cumMediwelGor- vitw humanm Dei, cap.ac9, ut vir magnus et dodus e't
dianorumlerras secare cwperunl, paulalim in arctius C duobus plurimum pcritissimeconsulens,ex his
coeunt: et quo lonyius manant, hoc angustius inter se elegitliberumvoluniatisarbilrium.Quodu'.cou-
tpalium terrwrelinquunt. Vicinimaximesunt, quos in- firmaretur, negavitprmscienliamfuturorum: alque ita
colwMetopolamiamvocant. Mediumnamqueab utroque dutn vull facere liberos, facil sacrilegos; retigiosusau-
latere concledunt. Eadem per Babyloniorumfines in tem animus utrumqueeligit,ulrttmque confilelur,el fide
Rubruni mare prorumpunl. pielatis utrumqueconfirmat.Ut igitur ea quse a Philo-
0. Vnda vadi.] Vadumdicunt aquam, quaa litlori- sophia deineeps proponentur delibertatis hacmateria, clarius
inlelligantur, proposiia ipsius
bus non ila dissiiis, pede, autequo, aul saltein cymba eamdem, delinitione,
Philosophia duce , libertalem propugnabi-
facilius quam mare transiri polest : unde a vadendo, mus, declarabimus.
vel a Graeco^3aSo»,locus per quem vaditur, vaduiii variaque hujus genera
oriri. Gallii-edicimus le a in- I. Libertasgeneraiim definiri potest Mensquw, co-
putant gui, passer gui: duce, semelipsam,volendo,agere poiest.
feriores Normani dicunt, ie grand et le pelit vi. Al- gnv.ione Dicitur 1° meiis: quia liberlas qtiidam est mentis
ternum ergo illud vadum sive tlumen, uipote quod modus modus autem inenlis, ut pole qui, instar cae-
naturse legihus fluit, tam nolo tamque certo ;
ipsis
cursu ferlur, ul al>ipsis homiuibus praevideri et in- terorum modorum,sua seorsum idea cogitari nequii,
tendi possil : cum tamen puppes, irunci, et raelern . cognosci non poiest, nisi facta inenlione mentis : sic
circumfnsa figuram, quielem, et motiitn non cognoscimus, uisi
ejusmodi corpora, quse ejusmodi aquis facta ineiiiione corporis: Modi, ini|iiiunt philosophi,
vebunliir, fonuito sive inopinato eventu convemanl. meliusin concreto noscunlurquam in abtlracto.
9. Terrw declivia.] Intelligi possuni loca. Hseccst Dicilur2° quwsemetipsamagerepolest, sive ut lion.
autem lex cnrporis nioli divinitus conslituta, ut cor- up. nnlli
loquunlur movereac determinare: opiime enim
pus moium, qua minus resi-tilur, pergal : sed loca a Grsecis, nominibus ab inrelljgenliaexperientiaquc
declivia ininiis resisiunt.
.11. Permissis liabenis.] Similiiudo sumitur ab coiiiinmii derivaiis, mens libferavoealur «uTo/ii/jjTot
movensseipsam,e\ a\i-tv.puTrit,sibiipsi imperan».Ilac
equis, qui, laxalis habenis , huc illucque tcmcre libeilalis notione usus est S. Augusiinus ciini alibi,
currunl. tum proeseriiminitio tertii libri de Libero Arbiirio,
12. Fors.] Id est castts: cansa pro effecto suropta: ubi agii, ul hic agitur, de concordia liberi arbiirii
antiquis eniui fors dicitur causa, quse temere fert cum divina Providentia: Motus, inquit, quohucatque
aliquid : unde Virgil. n Mn., v. 94: illuc voluntasconvertitur,nisi esset volunlarius,aique
Et meforssiqua lulisset. in nostra positus potestate. neque laudanduscum cd
12. Patilur frenos.] Continuatur simililudo equo- tuperiora , nequeculpandus homo esset, cumad infe-
rutn, qui frenis regunlur : Virg. ui Georg., v. 182: rioru detorquel quasi quemdam cardinemvotunlatis:
Priinusequi Iaborest anioiosatque arma videre neque omninomonendusesset ut istis negtecliswlerna
Bellantuiu,iituosquepati, tractuquegemeulem vellet adipisci, atque ut male nolletvivere,vellet aulem
Ferre rotaiu,et stabulofrenosaudiresoiiaiucs. bene.
835 AN. MANL. SEV. BOETII 83G
'
constringit ? Est », inquit. 31,9 Neque enim fuerit A hanc non in omnibus sequam esse constituo. Namsu-
ulla rationalis naiura, quin er<3cmlibertas adsil arbi- pernis, divrnisque substantiis et perspicax jtidiciuni,
trii. Nam quod ratione uti naturaliter potest, id habet et inrorrupta (5) voluntas, et elficax oplatorum prae-
judicium, quo quodque discernat. Per se igitur fu- slo esi potestas.Humanas vero animas liberiores qui-
gierida, oplandave dignoscit. Quod 320 vero 1U'S dem esse necesse est, cum se in mentis divinaeb spe-
optandum esse judic.it, petit: refugit vero, quod culatione conservant: minus vero, cum dilabuntur
existimat esse fugiendum. Quare quibus inest ratio, ad corpora, minusque eliam, cum terrenis artubus
ipsis etiam inest volendi, nolendique liberlas. ' Sed colligantur. Extrema vero est servitus, cum vitiis de-
INTERPRETATIO.
e Nostn arbitni libertas. b Conlemplatione.
NOTM
Dicitur 3° volendo: nam, ut ait S. Ang. I. n Re- B nihil sit aliud, quam mens, quse cognitione dnce se-
Iraci., c. 1, non rficimusesse in poleslatenotlra, nisi meiipsam, volendo, agere potest, qu:ncunque mens,
quod cumvolumus, fit, ubi vrius et maximeest ipsum cognitione duce, semeiipsam agit, volendo, h:cc li-
velle. Proplerca omnes philosophi docent, sedem libertate allieiatur, necesse est. Aiqui mens omnis ita
beitalis esse voluntalem ; unde duplexagnoscuntge- se habet; nam raens omnis non solum cognoscit, et
nns actus liberi : alterum vocant eticitum, qui' est judicando discernit quod fugienilum est el opian-
ipsum velle; alterum dibunt imperatum, qui est obse- dum ; sed quod optandum esse judicat petit, refugit
quium co>poris ad iiiilummenlis. vero quod existimatesse(ugiendum:quod unusquisque
Dicitur 4° duce cognuivne: quia , qtiemadmodum in semeiipsn experitnr.
aiunt iidem philosophi, volumatnon fertur in incogni- ' Sed hvic non in omnibus wquamesse consliluo.]
tum : ignoli tiulla cupido. III. Posito discrimine inter meniem divinam, angeli-
Ut nutem mens generali hac liliertate pr.cdita se- cam et humanam, Pbilosophia docet diversam esse
ipsam agat inoveatqtie, non est necesse ut veluli in his meniibus libertatem. Nam quod spectat divi-
media et indillerens constituatur inter duo contraria, nani et aitgelicam nieniein, quas Philosopbia nunc
vel eliam contradicentia : qii.-indoquidemthenloî vocat swpci-nas,divinasquesubstantias de his sic vi'
docent hanc generalem liberiatem reperiri. etiam detur ratiocinari eadem Philosophia : quae mens,
ubi nulla est ejusmodi indifferentia; siquidem S. cognitione duce, semelipsam , volendo, efficacius
Thomas, q. 10 de Potenlia, ari. 2 ad 5, post S. Au- asere potest, liaec liberior censeri debet: siquidem
gusiinum docet, et Deuni libere amare seipsum, et liberias versatur in bac polesiaie; sed prsedictse
Spiritum sanctuiii a Palre Filioqne, quamvis non menies supernse, Deusvidelicet et angelus, semet-
possibiliter, libere lamen procedere: nemo aulein ipsas cogmtione duce, volendo, efficaciusagere pos-
dixerit aut Deum ad seipsinn amandum, aui Pairem sunl; nain in unaqiiaque inente quatunr considerari
Filiumque ad producendum Spiriium sanctum esse C possunt, nimirum perceptio,judicium, electio et cx-
indifferenlem. Quinetiam idein S. Thomasin m Sent., secutio, quue ita inter se connexa sunt, utnec exse-
disl. 18. q. 1, ari. 2 ad 5, vidcinr hanc .libertaiein cutio sine electione, nec electio sine judicio, nec
iu Christo Domino agnoscere: Etiamsi liberum Cliri- judiciuni sine perceptione esse debeat: qtiare pro va-
sli arbiiriiiin, inquil, estel determinatumadunum nu- rietate perceptionis csetera variamur ; in supernis
mero, sicul ad diligendumDeum,quod non facere non anlem divinisque subslantiis, magisquam in ca leris,
potest, tamenex hoc nonamittil libertatem, aut ratio- esl perspicaxjudicium, incorrupta volunlas, et rffirax
nem laudis sive tneriti, quia in ittud non coacle, sed ' oplalorumpoteslas. Quod vero pertinet ad iiieiileui
sponle tendit, atque ila estaclussui dominus.Ex quibus hiimanam, hujus disliugui possnnl quatuor status,
sequilur potestatem peccandi non pertinere ad ra- qui prout sqm sublimiores aut humiliores, majorem
tionern hujus liberiatis, si quidem Deus el Christus, habenl aut minnrem liberialem. Primus siatus es|
in quibus nulla fuit peccandi potestas, bac sallem mentis a corpore separatse, quse scilicel se t» meniis
libenate afficiuntur.Sequiiur etiain, Deummoventem divinwspeculalioneconservat, el baecinens liberriina
noslram inenleiii ad semeiipsum lainquain ad sum- est ; quod pneslantissiina, cognitioneduce, semci-
inum bonum, sive dum nostra ineus cum nostro cor- ipsam, volendo amandoque Deiiin, maxime agere
pore coiijiingiiur, sive etiam dum eadem ab eodem polest. Secundus status esl menlis conjunciaccuin
corpore sejnucta est, augere potins quam aufeire ge- corpore, quod illi ad nuium obsequitur : qualis erat
neralem hanc mentis nostrae libertatcm : Voluntas inens primi parentis, antequam peccasset; baccenim
enim noslra, inquit S. Aug. I. iu de Liii. Arb., c. 3, dilapsa est ad corpus; alque baec mentis humanSB
nec voluntasessel, nisi essetin nostra poteslale. Porro vp. Iibertas, uon est quidem tanta, quania est beatarum
quia est tn poleslale, libera esl nobis. Non enim est menliiiiii : sed reliquarum tainen maxima: siquidera
nobisliberum,quod in poieslulenon habemus,aut potesl Adamiis inajori cognitione prseditus melius semet-
non essequod habemus. ipsum , volendo, agere poterat. Tertius siaius est
Quamvis autem mens generali hac libertate prae- rnentis perlurlialioinbus quidem alflictsc, sed iisdem
diia, nou proptereasit indifferens; id tiiiien nou ob- IIIIIIconseniientis : qualis eral meiis S. Pauli dicent.s
siat, quin in uobis mortalem hanc vitani agenlibus ad Roman. vu : Videoaliam legemin membrismeis,
liberlas sit facultas ad utninilibet sive indilferens; repugnanlemlegi mentismew,et captivantemmei« legt
uude apud nos duplex est libertas: aliera comradi- peccali, quw esl in membrismeis. Infelix ego homo:
ctionis, qua possumus agere vel non agere : aliera quis me tiberabitde corpore murtis hujus ? Gratia Dei
cnntrarietatis, qua possutntis agere hoc vel illud : per Jesum Chrislum Dominum nostrum. El lia-chu-
sicut fusius philosophi docent. Liberum arbitriuin, iiianaemenlis terrenis arlubus conjuncisc libertas an-
inquit S. Aug. 1. de Cor. ei Gr., cap. 1, <( ad lecedenle minor, eslsubsequente inajor: quod mens
malum et ad bonum faciendum, confitendumest nos nondiiin vicia faliscat. Quarius denique siatus est
habere. inenlis perturbationibtis obsequentis; qusc libertas
1 Neque enim fuerit ulta rationalis natura, quin lam exigua est, ut servilutis potius rationem babere
eidem tibertasadsit arbitrii.] II. P sila praedictaliber- videatur : Extrema vern libertas, inquit Philosopliia,
tatis definitione facile potest, Philosophia duce, esl servitus, cum viliis deditw mcnles ralionis proprim
oadem liberlas propugnari hac ratione: cum libertas pbssessionececidemnt.
837 DE CONSOLATIONEPHILOSOPHLE LIB. V. 833
dilae,rationis proprise possessione ceciderunt."321 A 5 Infirma perrumpere luce.
'Nara ubi uculos a suipmaeluceveritatis, adinferiora, 323 Haud sic magni conditor orbis :
et tenebrosa dejecerint, mox inscitiaenube caligant, Huic ex altocuncta luenli
perniciosis turbantur affectibus, quibns accedendo Nulla terrse mole resistunt
consenliendoque, quam invexere sibi, adjuvanl ser- Nnn nox atris nubibns obstat,
vitutem, et sunt quodam modo propria libertate cap- 10 Quoesint, quaefuerint, veniantqu>>
tivse. Qtisetamen (5) a ille, ab seterno ciincla prospi- ' Uno mentis cernit in ictu.
ciens, Providentisecernit intuitus, et suis quseque Quem, quia respicit omnia solus,
meritis prsedestinata disponit, b * rtavr iyopu v.ai Verum possis dicere solem.
rtavTenaxouet. 324PROSA III.
* — Boetius, cognilis divina providentia
322 METRUM II. ARGUMENTUM.
— Quod ab Homerodicilurde tole, inet libertate humana, ulriusque concordiam difftcilem
AnccuENTUM.
quil Philosophia, id solius Dei est, omnia cernere. osiendit, primumquidemgeneratim, deinde spicia-
lim, cum ex parte ipsiusProvidentiw, quwnon potest
Puro clarum lumine Phcebum esse incerla, tum ex parte ipsiut libertalis, quw vi-
Mellifluicanit oris Homerus : detur necessilatisexpers.
"~ B Tum
Qui tamen intima viscera terrse ego »: En, inquam,' difficiliori riirsus arobi-
Non valet, aut pelagi, radiorum guitate confundor. Qusenam, inquii, ista est ? Jam
1NTERPRETAT10.
a Deut providens. qui cernit omnta ex subltmt: nox obscurtssuis tenebris
b Omniacernil et omnia audit. non impedit ejusdem aspeclum; videt uno intuitu
Homerus, poeta eloquentiwdulcis, canil solem prw- menlis, prwsentia,prwterita etfulura. Quoniamigitur
stantem tuce pura, qui sol nihilominus non potesl per- Deus solusvidel omnia, potes dicere Deum esse sotem
radereviscerainleriora terrw, aut maris, sptendoreim- verum.
becitlisuoruniradiorum. Non.ita Deus creator magni a Boelius.
mundi: terrwetiamcrassissimwnonresistunt ei, quippe
NOTiE.
1 Nam ubi oculos, etc.] Admirabilis praedictoriim calur magnns mundus.
fatio lectori potius attendenda, quam mihi espo- 7. Ex aho cuncta tuenti. ] Si Deus eam, quam ha-
nenda. Q betrerum creaiarum, notionem ipsis rebns creaiis
* TlavT
etfopaxai m.vT"iituv.ovet.]Hoc est, omnia relerret acceptam, cum ejusmodi res sint Deo longa
cerritt et omnia audit, ut de sole ait Homerus inferiores, Dcns diceretur res isias ex humili tueri.-
Iliad.7. Quare cum Deiis alien:c opis nihil indigus ut ad vo-
* Archilochium.G armen con- lendum sic ad cognoscenduin, haruiii rcrum noiio-
Quod nonnullivocant nem ex semetipso habeat, optime dicilur res istas ex
slans ex uno genere versuuui, quorum quilibet te- alto tueri.
trameterquaiuor habet uliimos versus heroici pedes. 10. Quwsinl, quw fuerint, veniantque.] Prwsentia,
2. Homerus. J Homems poeta celeberrimus , sic prwterita, et fulura ; nam cum cognitio Dei infinila
dictus, quod captus oculis duce indigerei. Hiijus elsi sit, haec nullis piaesentis, prscleriii, aut futnri lem-
incerla sunt tempora, lamen annis niullis fuii anle poris differeniiis circumscribi poiest. Quin eiiain,
Romulum : Colopboniiesse dicunt suum, Chii suum quod eadem Deicognitio sit iniinita, hsec multiplex
vindicant, Salamini hunc repetunt, Smyrnsei suum esse nequit; unde Deus omnia uno mentis eernil in
csse couiendnnt. unde de ubrum eidem in su> oppi- iclu.
do constructum dedicaverunt. Quidquid sit de ijus 12. Quta resptcit omnia solus, etc. ] Videlur Philo-
patria, tam faciindiis fuitvates, ut Alexandermagnus sophia respexisse cuin ad praediciam Homeri sen-
i:i hoc prsesertim dicatur forlunaius, quod suae vir- tentiam, tum eiiam ad haec Ciceronis verba 1 dcDi-
tutis praeconem Ilomeruni nactus fuerit. Homefus vin. et 11de Nai. deor., Sol, inquit, dictus etl,vel quia
auiera ssepius commendat solem ejusque lumen, sed solusex omnibitssideribusest tantus, vet quia cum ex-
occasionem horum versuum Philosophia nobis vide- ortus ett, obscuratis cwlerissideribus solus apparet :
lur sumpsisse ex Iliad. y : unde ultima verba prosse D quasi sic argumeniata essel Philosophia: quicunque
superiorisdesumpta sunt, el ubi Homerus solem al- omnia respicit et quidem solus, ille, judicio Homeriet
loculus sic canil : Ciceronis, vems sol dici potest. Aiqui Deus omnia
'H&toj °' o; icavT itpop&txai TCOVTtitaxovii;. respicit et quideni solus. Ergo Deus verus sol dici
Solquoquequi omniavideset omniaaudis. polesl, judicio lantorum virorum.
1 Difftciliori ambiguitate. ] Ainbiguitas versatur
Quasi Homerus putaverit snlem, insiar cujusdam in hoc quod proposita mulliplici via dubileiur qua
numiuis, omnia videre el audire. Plinius I. xi. cap. 6: eimduinsit : ambiguttmenini dicilur ab ambigo: am-
Bic (sol) inquit, suum lumencwterisquoque sideribus bigo aulem ab ambecircum,et ago ; quasi ille qui am-
(enerat, prwctarus, eximius, omnia inluens, omnia bigit, circmn agatur. Hinc ambiguitas dicitur primo
eliam exaudiens, ul principi litterarum Homero pla- de corporibus, quse paribus hinc inde virtuiibus acta,
cuissein uno eo video. neque hac polius quam illac moventur; secundo de
3. Qut tamen,elc ] Quamvis sol ab Homero dica- rnemibus , quae paribus utrinque argnmentis iinpul-
tur tanto prscstans liimiue. ut omnia v deat. sol tasse, noii nni potius, quam alleri qusestionis parti cou-
men lumine adeo debili esl, ut remissis cum a lerra, sentiunt. Q110magis autem Boetius Philosophiamdi--
lum etiam a mariejusdem rad is, sol nequeal illus- serentem intelligit, eo ejus inens libralisargumento-
trare, aideoquenec videre inlima aut terrarum aut ruiii momentis incerta videiur circa divinam Provi-
maris viscera: haecvidere solius est Dei, a quo hsec dentiam libertateinque humanam , de quibus hacte-
omnia creala conservaniur. nus Philosophia disseruit, quaequeila videntur pu-
6. Magni conditor orbis. ] Deus, qui revera est gnare, ut aleraalteram destruat. Hinc idem Boelius
creator uonsolum hominis qui dicitur parvus mun- proponit argutnenta. quibus putat destrui posse con-
dus, sedreliquorum omnium , quorum congeries vo- cordiam divinseProvidentisee: liberlatis humanse.
enim, quibus perturbeie, conjeclo. Nimium, inquam, A evenlum prxscilarum rerum, eliam si praescientia
« adversari ac repugnare videlur, prsenoscere uni- futuris rebus eveniendi necessitaiem noiv v.deatur
versa Deum.etesse irlramlibertaiis arbitrium. * Nam inferre. (15) Etenim si quispiam sedeat, opinionem
sicuncta (5) prospicit*Deus, neque falli ullo modo quseeum sedere conjectat veram esse necesse est:
polest, evenire nccesse est quod Providenlia fulu- . atqtie e converso rursus, si de quopiam vera sit opi-
rum esse praeviderit. Quare si ab selerno non facta nio, quoniam sedet, eum sedere necesse est. In utro-
hominum modo , sed etiam consilia, voluntalesque que igitur necessitas iuest : iu hoc quidem sedendi,
praenoscit, nulla eril arbitrii libertas : neque enim at vero in altero veritatis. Sed non idcirco quisque
vel factum aliud ullum , vel qusclibet existere poterit scdet quoniam vera est opinio, sed hsec potius (20)
volunlas, nisi quam nescia falli Providentia divina vera est quouiam qucmpiam sedere prsecessit. lia
prsesenserit. 325 Nam si res aliorsum quam pro- cum causa veritatis ex altera parle procedat, inest
visse sunt, detorqueri valent, non jam erit fuluri lir- tamen communis in utraque necessitas. 326 Simi-
ma prsescienlia ; sed opinio polius incerla, quod de" lia de Providenlia, futurisque rebus ratiocinari opor-
Deo credere nefasjudico. 'Neque enim illam probo tet. Nam etiam si idcirco quoniam futura sunt pro-
raiioneni, qua se quidam credunt hunc qusestionis , videnlur, non vero ideo quoniam providentur eve-
nodura posse dissolvere. Aiunl (5) enim, b non esse niunt ; niliilominus tamen a Deovel veniura provi-
ideoquid cvenlurum, quoniam id Providenlia fulu- B deri, vel provisa evenire neccsse est : quod ad peri-
rum esse prospexerit, sed econtrario potius, quo- mendam (5) arbitiii libertatem solum saiis est. * Jam
niam quid fulurum est, id divinam Providentiam la- veroquam e prseposterum est, ut scternseprsescicn-
tere non posse, eoque modo neccssarium hoc incon- tise temporalium rerum cventus causa esse dicalur ?
trariam relabipartem. Neque enim necesse essecon- Quid est autem aliud arbitrari, ideo Deum futura,
lingere, qu* provideniur : sednccesse esse, quse fu- quqniam sunt eventura, providere, quamputare quse
turasiut, provideri. (10)* c Quasi vero, quaecujus- olimacciderunt, causam summseillius esse providen-
que rei causa sii, prsescientiane futurornm necessi- tix?Adhsec, sicuti, ctiin quid esse (10)scio,id ipsum
tatis; an futurorum nepessitas, Provideniise, laborc- essenecesse est; iia cum quid fuiurum novi, idipsum
lur. d At nos illud demonslrare nitamur, quoquo fulurum esse necesse est. Sic fit igitur ut evenius
modo sese habeat ordo causarum , necessarium esse prsescitserei nequeal eviiari. Postremo ° si quid ali-
1NTERPRETATIO.
a Prwsensio divinaet humana libertas videnlur sibi rum eral.
invicemcontradicere. c Sed hocnonsolvit.
b Non ideo aliquid futurum quod Deus id p>wsen- d I dipsumtamen probare concmur.
terit, sed contra Deum id prwsensisseauoniam fulu- G e Perversum.
WTM.
' Nam sicuncta prospicitDeus, ctc. ] I. Generatim sit necessaria, sequitur allerius neccssitas : quem-
prohatur praedicla concordia non possc starc : quia admoduni ex eo quod vere judicem te sedere , se-
cumlibertas hominis viatoris, ul jam dictum est, el quitur necessario te vere sedere ; aumx eoquod mo-
cxperienlia quotidiana , ipsi Ciceroni caclerisquepa- les lignea fuerit sequalis cum decempeda, sequitur
ganis nota confirmalur, sit faculias ad utriimlibet, necessario, decempedam esse sequalemcum hac mo-
proplerea quod ita necessarium est, ut aut nullaie- le lignea ; liccl decempeda liujus :vqualitalis, aul
nus, aut non alio , quam qun exisiil modo . existerc tuns 4
situs illius judicii dicatur causa.
possit, illud homini non est liberum ; adeoque circa Jam vero qttam prmposterum,eic. ] Deinde prw-
illud nnlla est ipsius hominis liberlas. Atiiui, posita poslerum est sive perversum, iiutiaio scilicet reruni
divina Providenlia, ouinia facta, dicta, cosfnataque ordine, evcntus fuluros esse causain divina: Provi-
liominis ita se habebunl: cum ciiim divina Providen- demiae ; quia cnm omnis causa sit suo cffecio prior,
lia sit horum omnitim non solum praHeritorum,pr;c- pwposterum est illud quod a certodunlaxal lenipore
senliurnque, verum etiam fuiiirorum coguitio, si existit, esse causam ejus quod ex omni aHernitate
haic possunt aut non exissereaul alio, qiiam quo exi- existil : id aulem se haberet, si evenlus futurus es-
stunt, modo existere, divina providentia non erit set causa divina: Providentiae ; nam qumolim acci-
praesensio evidens, adeoque (irina et falli nescia , derunt, vcrbi gralia, Roniana inamia, cuni b;ec an-
sed polius obscura, inccrta et errori obnoxia; quod tca luiiira essent, essent causse divinae Providentise
de Deo cogilare nefas. wierna est.
' Neqiteitlam probo ralionem, etc. ] lioeiius sibi D qnse
" Si quid aliquis aliorsnm, elc. II. Probatur
] spe-
objicil, quodnonnulli respondere snleni ad tnendam ciatim, ex parle ipsiusdivinae Prnvidentise,proedicta
prxdiciam concordiam , videlicet tton divinamPro- concordia non posse stare, quia ipiic meniis qualitas
videnliam (ulurorum eventuum, sed fittitroseventits ii pliiiosophis vocatur scientia, baic debci esse non
divinwProvidentiwessecausam : exquo sequilur, di- inodo evidens, verum etiam vcra et cerla, siiliem
vinam providentiampotius, quam futurum evenlum, raiione judicii quod sibi habetaniiexuin : adeo ut nec
essenecessariam. Sed idem lioelius hanc responsio- inslar erroris sil faisa , nec insiar opinionis sil in-
nem refuiat, primum ex eoijuod non solvil diflicul- ceria : cuin igitur Providemia divina sii scientia, et
latem , demde ex co quod prseposteruni est, eveutus quidem meliori jure, quam quselibet htiinaua cogni-
fuluros esse causam divinseProvidentisc. tio, propterea Provideiuia divina debet esse non mo-
3 Quati vero, etc. ] Primum , inquit, haec respon- do evidens, verum etiam vera et ceria ; aiqui eoruin,
sio iion solvit diltieultateni, quandoquidemnonquse- qiue libertate liiimana futura esseni, nulla posset esse
ritur, utrasit alterius causa, an Provideniia rei fu- 1'rovidentia evidens, vera et ceria ; quod hoec non
lurae, an res futura Providentise? nec minus, uiravis sil nisi de iis quse uecessaria sur.t.
S41 DE C0NS0LAT4ONEPHILOSOPIILE LIB. V. M2
quis * ali rsum, atque sese res habet, existimet, id ,e\ consequatur, liquet. Frustra enim bonis, malisque
non modo scientia non est, sed esl opiuio fallax, ab (10) prsemia, pcenseveproponuntur, quae nullus me-
tcieniiaeveriiale longe diversa. Quare si quidîafu- ruit liber ac voluntarius molus animorum. Id-
luruin est, ut ejus (15) certus ac necessarius non que oinnium videbitur iniquissitnum, quod nunc
eit evenlus, id evenlurum csse praesciri qui polerit? spquissimum judicatur, vel puniri improbos, vel
Sicul enim srientia ipsa b impermista est falsitati: remunerari probos : quos h ad allerulrum non
ita id quod abei concipilur, esse aliter, atque conci- propria miitit volunlas, sed futuri cogit ccria ne-
pitur, nequit. Ea namque eausa est, cur mendacio cessitas. Nec vitia igitur , nec virtules quid-
scieniia careat, quod se ila rem quauique habere nequam fuerint, sed (15) omnium meritorum potius
cesse est, uti eam sese habere scieniia comprehen- mista atque ' indiscreta cnnfusio. Queqne nilril sce-
dit. Quid (20)igitur ? Quonam modo Deus haec in- leratius excogiiari potest, cumes providentia rerum,
certa futura prsenoscit? Namsi inevitabiliter evenlura omnis ordo ducalur, nihilque consiliislieeal huma-
censei, qiiacetiam non eveuire possibile est, falliiur: nis, fil, ut vitia quoque 328 noslra ad bonorum
quodsentire non modo nefas est, sed etiara voce omnium referantur auctorem i. Igitur nec sperandi
k
proferre. At si, uli sunt, ita ea futura esse decer- aliquid nec deprecandi ulla ralio est. Quid enini
l
nit, ut sequevel fieri ea , vel non fieri posse cogno- B vel sperel quisquam, vel etiam deprccelur, quando
m
scat, quaeest haecpracscieniia,qusenihil cerlum, (25) optanda oinnia series indeflexa conneclit? Aufere-
nihil siabile comprehendit ? 327 Aul quid hoc e retur igitur unicum illnd inter homincs Deumque (5)
fert • vaticinio illo ridicuio Tiresise? d Quidquiddi- commercium, sperandi scilicet acu deprecandi. Si-
* quidem ° justse humilitatis prclio inseslimabilemvi-
eam, aut erit, aut non. Quid eiiam divinaproviden-
tia humana opinione praesliterit, si, nti homines, cem divinse gratiae promeremur : qui solus modus
lncerta judicat, qaonim est incertus eventus ? Quod est, quo cum Deo colloqui homines posse videanlur,
si apud illum rerum omnium certissimum fontem ni- illique inaccessaeluci prius quoque quam impetrent,
hit (5) incerii esse potest, cerius eorum est evenlus, ipsa supplicandi raiione conjungii quse si, recepta
qnae futura firmiter il!e praescierit. Quare nulla est fulurorum nccessiiale, nihil virium habere (10) cic-
huinanis consiliis, actionihusque lihertas : quas di- dantur, quid erit, quo summo illi ferum principi
vkia mens sine falsitatis errore cuncta prospiciens, P connecli alque adhserere possirnus? Quare necesse
ad unum alligal et constringit eventum. * Quo ' se- erit humanum genus, titi' paulo anle cantabas ,
-met recepto, quantus s occasus bumaiiarum rerum i disceptum atque disjunctumsuo fonte fatiscere.
INTERPRETATIO.
» Non perinde. C ' Confuta perturbatio.
b Ett expers errorii. i Deum.
* Differl a divinalione, « Rogandi.
* Apud Horaiium, l. n Serm., sat. 5. 1 Hoyet.
* Quomododivina providentia m Immutabitit.
major erit opinione a Rogandi.
kumana.
t Quod ti concetserit, nullam scilicet esse inipsis ' Recta nostri abjectionemeremurDei graiiam,
homiiiibiisliberlatein. qutt
non potest satit wstimari.
* Interilut. r- Deo.
* Ad utrumltbet. t Separalum a tuo principioperire.
tiDTM.
* Vaiicinio illo ridicuto Tiresiw. Et certe si di- * Quo semel recepto. III. Probatur
] ] speciatim, e|
vina providentia esset de fuluris istis liberis, sive dc parle ipsius libertatis hiimanoe, praedicta concordirf
iis aiio; wquepossinlnon fieri ac fieri; eadem opiuio non posse siare : quia nbi non est poiesias ad utrumS c
foret siinilisvaticinationiilli ridiculaeTiresise: qitid- D libet, ibi non est hominis vialoris liberias. Sapien- i
quid dicamaut eril uut non. Tiresias fuit vates Tbe- •lissime enim Ecclesia damnavit hanc proposiiionem:
baniis.qiii fcrtur a Jonone Isesaolicoccatus,et a Jove Ad merendumeldemerenduinin slatu tia.uiw lapswnon
miseraiue donatus facullate valicinaudi. Ilorai. 1. n requiritur in homine libertasa necessitate; sed sufficit
Seriu., sat. 5 : a coactione: optime etiam nunc dicilui-luc potesiate
sublata fore ut, 1" ncc virtus esset nec vitium, adeo-
HncqnnqneTiresia,praeternarrata petentl que nec prmminm, nee supplicium; 2° Deus esset
Ilespondequihusainissasrepararequeamres aiictoromniiimvitiorum; 5" nec tperandi nec deprt-
AilibusaU|uemoijis... candi ralio essel, adeoque auferrettr unicumillitd in-
0 inilliquid.piammentile vides, ut
Nudusiuopsquedomumredeainte vale... terhomines Deumqiiecomnercium,tperandi scilicelac
deprecandi; i° denique humamimgenus discepiumat-
ircniitemvates,inslarc.rlerorufn,ambigiielociitus, que ditjunclumtuo fonte faliscat. Aiqui po-iti clivina
«olebat dicere: quiitquiddicam, aut eril, aut non : in- provideniia, nulla erit in hoiifue vialore potcstasad
iiirumlibet : siquidem divina provideniia, ut dictimr
telligt-ns, stta dicia fore aul nonfore vera; cum lamen esi, ut poie qnie evidens esl, vera, et ceria sc:e l a
aliis inieiligeiiduuipr.kberet suadicta siveaiendo sivc
negando semper fore vcra. Horatius prsedicto loco : non est nisi de neccssariis, alquc, ut loûumur pbi-
iosophi, ad unutn determinaiit.
0 L'ertiade, quidquiddicamaut erit aut non : * Paulo ante
Divinareetenim niagnusmihidonatAptl'o. ctinlabat.] Libro videlicet quario'
roetro 6. versu 43, ubi Philus.ophialoquehatur.
PiTKOI.. LXIII. 27
£B AN. MANL.SEV. BOETH 844
METRUM ' III. A 5 Eadem nolint misla jugari?
329 An niilla est discordia vcris,
canit
AHCOUEMTDH.—Vnde, Roetiut, prwsensiodi-
vina, et humana liberlas, quw seortum ttant, con- Semperque sibi ccrta cohaerent?
junctim pugnare videntur? Scilicet ut in cwterit, sic Sed mens, coecisobruta mcmbris,
in hoe, menshumana nec omnia nescit nec omnia Nequit oppressi luminis igne
novit, ul a notis progredi niiatur ad ignota. 10 Rerum tenues noscere nexus.
Qusenamdiscors foederarerum 331 Sed cur tanlo flagrat amore
Causa resolvit? quis tanta Dcus Veri lectas reperire notas ?
330 Yeris siatuit bella duobus, Scitne quod appetit anxia nosse?
Ut, ousecarptim singula constant. Sed nnis nnln scirp.lahnrai?
INTERPRETATIO. \
Quwnam causa cliscorsairtmtt concoratam rerum! cwcantenon potetl tplendore luminis sopiii percipert
f Ktsgeniuspouil tantam pugnam iuter duas istas res mnimos eiiam nexus rerum fainili.irium. Quare vero
veras, divinam scilicet provideniiam, ei Iibertatem eadem mens accenditur tanlo itudio inveniendiiigtta
btimanam, ui cumunaquwqueseorsumsubsistat, ambw occulta veritatis? cognoscitneillud quod sollicitadeti*
repugnentconsisteresimul? Nonne est aliqua discordia derat cognoscere?nbn : quis enim nitilur cognoscere
inter ea quw vera sunl, temperne hseccerla conveniunl e.i qnae jam sibi nola sunt? Sed si ignoral, quid
inter se? Est discordia, nec seroper boec convenire B ignara quwrit? nam quit desideratid cnjus ignarus est?
videntur menti humanoe,auivve auw ovoressacoroore mit aiiift nn&nitnrnsenniimnnlnvmia rrmdnnlinnisin.
HOTM.
yuou vocan potest rinaaricum. uirmen constans potest, ut qnse a nOslra mente clare ct distincte co-
ex uno genere versuum, quorum quililiel tetrameter gnoscuniur, adeoque illi sunt vera senrsumi hsecah
nullis videlur teneri legibus : modo enim consiat cx eadem mente ignorentur, adeoque illi non sint vera
qnatuor ullimis versus heroici pedibus; modo hos ronjiinciim : neque lamen ulluin ex bis quaeclare et
mutai anapoestis. Ilnc tamen carmeu clauditiir versu disiincte cngnoscuntur, prontcrca iiegandum est:
Adonico, qui daclylum et spondeum habet. n un non snnt negahda perspicua ex eo quod obscura
1. Qucenamdiscors causa.] I. Bociius, facta divinsc animo compreliendi nequeaut. S. Aug. 1. n de Dono
prsesensionis et libertatis humanse comparaiione, persev., o. ii : Nunquid, inquit, ideo negandum esl
miraiur quod hsecet illa seorsum firmis demonstrari quodapertum esl, quia comprehendinon polest, quod
videanlur argumenlis, conjunctim vero al era ab al- occultum est? Nunquid. inquam, proptereadicturi sti-
tera destrui : hinc cautam tanti mysterii inquirit. mus, quod ila esse perspicimits,non iia esse, quoniam
Vausaatitem hsec vocatur discors, quia videtur foedu.s cur ita sitnon possumiisinvenire.
inter divin im prsenoiionem libertatemque iiiimanam 8. Sed mens cwcisobruta membris,etc.] Praetcrqnam
faclum, aut saltem faciendum dirimere. quod mens nosira finita est, hoc insiium mcnti hu-
2. Quis Deus.] Cum effectum n«n sit sine sua nianse lumen corpore, cum quo mens huihana con-
causa, prscdicla divinaeprovidentise et libertalis bu- jungilur, iia obscuratur, juxta illud sacri textus ora-*
manae discordia, cujus Boeiius jam conscius est, cultini Sap. ix : Corjtusquodcorr&mpituraggravatanU
sausam aliquam habeat, necesse est: quae causa, mam, el terrena inhabitatio deprimit sensum mulla
ut pote ignola, dubitalur an sit Deus aliquis. Sic an- Q cogitantem, ut eadem mens non possit vel lenuesre-
tiquis dicebaiur Detts ex machina, sive ex improviso rum nexut (in quo veritas judic i versaiur) noscere:
apparens : quod, inquit Tullins I de Natura dcoruni, quomodo igitur eadem mens sublimes divinseprovi-
Quia quemadmodumnalura efficeretine aliqua mente denlise et libertalis humanse nexus comprehendct?
possit, non videtis, ti( tragici poetw cum expticare ar- Difficitewttimamut, continual Sapiensprsedicto loco,
gumenliexitumnon potesiit, confugitiiad Deum,cujus oiiir tn terra tunl et quw in prospectu stint, invenimut
eperam profectonon desiderarelit, ti immenmmel incum labore, quceautem in cwlit sunt, quis investigabU?
temUnalam in omnes parles magnitudinentregionum Ecce qusestionemBoelii, quatn nt solvat, staiuit pri-
eideretis. Quod Tullius accepisse videtur ex Plalonis mum mentem nosiram non omnia scirc; deinde eam-
Cralylo, ubi: iVisisane, inquit, quemadmodumtragw- dem non omniaetisini nescire, ul ex notis transeat ad
diarum tcriptores, sicubi hmerint, ad machinasconfu- ignota.
giunt, deossustollentes. 11. Sed cur tanto flagrat amore, elc.] II. Boelins
5. Veris duobus.] Nempe divinwprovidentiw,el li- probat, mentem humanam non omuia scire : quia
bertati humanw: ut enim verum est, Deuni omnia cum desiderium non sit nisi cjus' quod non habetur,
prsenoscerc, sic eliam verum est, homiiiibusiuesse si mens humana anxia appetat aliquid nosse, certu
arbitrii libertatem : alterum tamen ita videtur cuin mens humana non hahet illius, quod nosse appetit,
altero pugnare, ut quamvis seorsum steni, conjun- noiionem: adeoque illud certe mens humana non scit.
r.tim tamen sese deslruere videantur. Atquiexperienliaprobat, mentemhumnnamanxiamap.
6. An nutla.] Quasi an non ulta? An enim qusestio petereucri tectasreperirenolas: hasigilur notas nescit.
cst, qua iia interrogatur, ut lanien inierrogaus vi- 14. Nota scire.] Observari poiest quantitas hujns
deatur postulare id sibi concedi qund quaeril. Sic j) vocis tiofa, cujus ullima syllaba alioqui brevis, hic
Terentius : Annon hoc dixi esse futurum? Wai-je pas Ionga est, ut aiuiit, posilione,propier dtiplicem lit-
bien dit que cela arriverait? Sic ergo Boetius ait: leram consonantem quse sequilur : quamvis enim
Nullane etiam inter ea, quw verasunt occurrit discor- utraque hseclittera consonansab antecedeme vocali
dia ? num semper vera omnia ila inter se eonveniunt, dictione separetur, non desinit tamen eamdem vo-
ut neutrum eum allero pugnet? non cerle, non semper calcmproducere,utapud Virgil.jCn.ix,vers. 57, tela:
ita conveniunt: qnod eleganter exprimitur hac parti- Fene citi ferrum, date tela, scanditemuros.
eula proxime sequenti se.d.Nimirumsi insitum inenti Et ssepissimeapud Catullum et Martialem: hinc au-
nostraelumenesset iufinitum.quseseorsummenti no- tem factum pulo, ut veteres poeisediligentius vitave-
- strse, ut pote ctare et distincle cognita, sunt vera, rint concursum vocalisalias brevis, et plurium ejus-
hsecetiam conjunctim eidem menti viderentur vera : modi consonanlium,qnamvis hse omnes consonantes
quandoquidem infinitam lucem niliil latet : sic Deoi in dictione sequente occurrant: prsesenim si ntrius-
quse seorsum vera suni, etiam conjunctimsunt vera. que hujus Ijtterse sonus disiincte percipiatur auribus,
Verum quod idem mentis hostrseItimen suis, et qui- quaruni judicium est superbissimum : ut omniattrin-
dcrn brevissimiscontinealur terminis, idcirco hcrii gunl, omnia spirtiunt, omnia scribunt, etc.
845 DE CONSOLATIONEPIIILOSOPIIIÊ LIB. V. 8«
15 At si nescit, quid cacca petil? A Consulii, alie visa relractans,
Quis enim quidquam nescius optet? 50 Ut servatis queat oblitas
Aul quis valeal uescita scqui? Addere parles.
Quoveinveniat, quisve reperlam 334 PROSA IV.
Queal ignarus noscere formam? ARGUHENTUM.
20 332 A.ncum mentem cerneret altam, —Philosophiacausata, prwdictam di-
vinw providentiw humanwqueliberlalis concordiam
Pariter summam et singula noral? idcirco videri cum antiquis, lum receniioribusdiffici*
Nunc membrorum condita nube, lem, quod divina prwnolio humanam infinite supe-
Non in totum est oblita sui, rans, menle liumuna non capiatur; explicatitqueiit,
quibus Boetiusmovebatur,argumentis, probal, quid-
Summamque lenet singula perdens. quid cognoscitur, non secundumsui vim, sed secun-
25 Igitur quisquis vera requirit, dum cognoscentispotius comprehendifacuttatem.
Neulro est habilu : nam neque novit, Tam illa a, Velus, inquit, hoec est de Provideniia
Nec peniius tamen omnia nescit • querela,' Marcoque Tullio,b cum divinationem dis-
333 Sed, quam relinens meminit, summam tribuit, vehementer agitata, tibique iosi res"diu nrnr-
1NTERPRETATIO.
•etn*a(,aut dignoscerepossit formam inventam, hujus JJ <7«etamen omninoignorat omnia: sed consulitstimmam
ignarus? Nonne cum mens iiumana videret mentem cujus memor recordatur, recognoscensea quw divinitut
supremam, ipsa cognoscebatres tam singulatim quam novil, ut cognoscendo possit addere reb'us, quas me->
generatim?nunc vero velata lenebris corporis, etsi non minih a
res quarum oblitus est.
ett omnino immemor sui, caetera non singulatimqui- Pbilosophia.
dem, sed generatimcognoscit.Qtticunqueergo investu b Lib. ii de Divinat., ubi divinalionem,quam
Quin-
gal veritalem, \s non afficilur omnino aut ignoratione ctus frater asteruerat, nititur tollere.
aut scientia : siquidemilie neque cognoscitomnia, ne-
WTM.
15 At si nescit, etc.] III. Boetius probat mentem interpretatione nominis, est studium sapienliae; sive
humanam non omnia nescire : quia prseterquamquod iiiqiiisitio veritatis.
mens humana oplat nosse veritatem ut jam dictum 26. Neutro est habitu.] Habitus.auctore Tullio 2
est, nemo vero optat nescius : ignoti nuila cupido; de Inv. in aliqua perfecia et constanti animi aut cor-
prseterhoc, inquit Boetius. primum quidem nento poris absoluiioneconsislit : quamobrem habilus ge-
valel nescita sequi; cum inquisiiio illa , ut pole prima iieratini, prout hic dici potcst et de cogitatione, el
menlis cogitatio, quaedamsit cogniiio sive perceptio. de opposita ejus privatione, intelligi potest modus in
Deinde quamvis ignarus pnssel inquirere, hic lamen suo gencre absolulus : qua ralione mens nunc dicitur
non possel invenire : quo modo tnveniat? qttandoqui- C neutro habitu; quod videlicet mens liuinaiia, neqtie
dem non invenitur nisi nolione : ut aulem color coeco, in absoluta rerum omnium notiiia, neque in absoluta
sic res oronino ignota menii ignarse nullam dabit rerimi omnium ignofatione versettir : nam
sui notionem. Postremo licet ignarus posset ignotum 26 et 27. Neque novit nec penitus tamen omnia
et inquirere et invenire, hic tamen non posset igno- tiescil.] Contra Academicoset Dogmaticos.Academici
tum dignoscendoa cseteris distinguere: Quis repertam enim, illi videlicet Platonis discipuli, qui abAcade-
queat ignarusnoscereformam? SicargiinientaturPlalo niia, collegio Atheniensi, ila vocali sunt, nihil ab h -
sub persona Socratis in Menone : Ponamus, inquit, minibus evidenter sciri, adeoque nnlliim ab homini-
tervum fugilivumab alio servo, aquo omninopriorigno- bus verum, certumque judiciuin haberi posse arbi-
ratur, dominoutriusque imperante, quwri: frustra hic trabanlur : quod etiam Pyrrhoneis, quos Graeci
tervus quwret: quamvisenimidem in servumfugiiivum, a-xsnTixov;,contemplatores,appellaliant, placuit. Do-
quetn quwrit, incurrat, eumdemse invenisse ignorans, gmdtici vero, uti Inqiiuntur, e contfario arbitraniur,
ipsumnon-poleritdignoscere,siveacmteris dislinguere. omnia tam evidenter ab homine cognosci, nullus ut
20. An cum menlem, etc.] Plures putant, Boetium sit de quacunque materia dubitandi locus.
in reliquo hoc carmine sequi sententiam Piatonis, 28. Quam relinens meminit, tummam consulit.]'In-
qui ut ex ipsius Menone, pluribusque aliis libris con- siiam videlicet et innatam ndbisDei notionem.Primun»
stat, existimavit mentes hnmanas, antequam hse enim hanc notionem mens humana semper retinens
cum corporibus conjungerentur, condiias , perfecta metninit: quandoquidem nolio haec exsiingui nescia,
omnium intelligentia luisse divinitus instructas; sed tandiu durat, quandiu mens humana, nempe seter-
hanc intelligentiam commercio corporeo ita amisisse, ]I) num. Deinde eadem noiio recie dicitur suntma csele-
ut non nisi mullo labore, eorum qnae antea noverant," rorum, qua>ab humana mente cognosci possunt: si-
recordationem sibi comparent: quam quidem Boetii quidem noiio mentis, notio corporis, nnliOrei, inio
interprctationem admitti posse non inficior : sed quae noiio entis generalim, ut loquuntur logici, niliil alitid
nunc ab epdem Boetio dicuntur, haeceiiam refutaia est, quam ingenita hsec Dei notio, sive simpliciter,.
illa Platonis sententia, possunt intelligi : posito eo, - sive modificata. Denique mens humana generalem
in quo credimus Adamum conditum fuisse, innocen- hanc noiionem prius consulit, ut quid in hac clare ct
liw statu : in hoc enim statu mens biimana peculiari distincie comprehensum, prius cognoscatur, quam
quodam modocernebutmenlem altam, nempe Deum : judicium fcr.it: quod niinirtim illa notio, prima sit
unde maximam partem rerum cognoscendarum non veri, cerlique judicii norma : sicut ftisius alibi pro-
solura generatim, sed etiam singulatim cognoscebat: batur. Qiiiu etiam lianc notiouem mens bumana inagis
Pariter summamet singula norat. At ejus posteri, in ac magis attendendo relractans doctior flt, et oblita
poenam peccati hujus sui primi parentis, perturba- aut a primo parente, aut ab unoquoque homine mo-
tionibus ita afficiuniur, ut eorum mens, noiidiim ta- menlocreationis, ut putat Valliniis hic, vefuti recor-
men omnino oblita sui, piura non singulatim sed ge- jatur. Oblita porro dicuntur paisive eliam a Virgil.,
neraiim solum cognoscatisuminam enim tenet singula' eclog. ix, v. 53 :
perdens : quaieiiusetenim Deisiveejusquiest nolione Nuncoblita miliitot carmina
informatur, omniageneratimnovit: sedquatenus cor- 1 Marcoqtte
Tullio.] I. Philosophia meminit veleres
pore consorte impeditur, plura non percipit singulaiim. quibus hsec divinoeprovidenlioe humanaa
25. Vera requirit.] Philosophus: Philosopliia enim, concordia visa est difficilis: inlerlibertatisque
hos aulem excclluit
843 AN. MANL. SEV. BOETIl 84«
«is mu.tumque qusesila; sed haud quaquam abullo. A convenieniibus nec ssariisque causis esse ducendam.
veslrura hactenus salis diligenter ac (irmiter expediia. Sed f qui fieri polest, ut ca non proveniant, quse fa-
1 Cujus » caliginis (5) causa est, quod bumanieraiio- tura esse providentnr? Quasi vcro nos ea, qusepro-
cinaiionis moius ad divinsepraescienlisesimplicitatem videniia fuinra esse prseuoscii, non cveniura creila-
non potest admoveri: quaesi ullomodo cogitari queal, mus : ac non illud (25) potius arbilremur, licet eve-
nibil prorsus relinquetur b ambigui: quod iia de- iiiant, uihil lamcu, ut evenircni, sui naiura necessiiaiis
inum palefacere, atque c cxpedire tenlabo, si prius habuisse : quod hinc facile perpendas licebii. Plura
ea quibus moveris,d expendero-335 * Quacroenim etenim dum iiunl, subjecla oculis imtiemur : ut ea
cur illam solventium rationem e minus efficacempu- quse in s quadrigis moderandisalque fleciendisfacere
tcs : quacquia prscscienliam non esse futuris rebus spectanltir aurigse : atque ad hunc modum cxlera.
causara necessitalis exisiimal, nihil impediri prse- Num igitur quidquam illorum ila fieri necessiias (50)
scientia arbitrii liberlaiem putat. Num enim tu aliun- ulla compellil? Minime. Frustra enim csset arlis ei-
de argumentum fuiurorum necessilalis trahis, nisi fcctus, si omnia coacla movereniur. Quaeigitur cum
quod ea (5)qnsepraesciunlur,nonevenirenonpossunt? fiunl,"carent exi-tendi necessitale, eadem priusquam
Si igilur prsenotio nullam ftituris rebus adjicit neces- fiant, sine necessitate fulura suul. Quare sunt quae*
sitatem, quod tu cliam paulo ante fatebare; quid est, jg d.im eventura, quorum exitus ab omni necessitate s;t
quod volunlarii exitus rerum ad cerlum coganlur absolutus. 336 Nam illud quidem nullum aibilror
evenlum? Etenim positionis gratia, ut quid conse- esse dicturum, quod quacnunc liuiil, priusquam fie-
quatur adverlas, statuamus nullam esse prsescien- rent, eveniura non fuerint. Ilscc igitur eiiam prseco-
liam. Nura igiiur, quamum ad hoc attinct, (10) quseex gnila liberos habent evenlus. Nam sicut scientia prse-
arbilrio eveniunt, ad necessitatem coguntur? Minime. sentium rermn nihil his qusc fitint, iia praescieniia
Statuamus ilerum esse, sed nihil rebus necessiiatis fuluroruiii niliil liis quaeventura (o) sunt necessiiatis
injungere, manebil, ut opinor, eadem voluntatis in- h importat. Sed hoc, inquis, ipsum dubitatur, an ea-
tegra atque absolula liberias. Sed prsescientia, in- rinn rerum quae necessarios exilus non habent, ulla
quies, tamelsi futuris eveniendi necessitas non est, possit esse prsenotio. ' Dissonare elcnini videniur :
signum lamen cst, necessario ea esse ventura. Hoc pulasque, si procvideanlur, consequi nccessilalem :
igitur modo, etiam si prsecognitio(15) non fuisset, si necessilas desit, minimc proesciri,nihilque scientia
necessarios futurorum exilus csse constaret. Orane cviaprehendi posse nisi certum. Quod si quacinceni
etenim signum, (antum quid sit, oslendit, non vero snnt (10) exilus, ea quasi certa providenlur, opmio-
efficil quod designat. Quare demonslrandum prius nis idesse i caliginem, non scientiaevcritaiem. Aliter
est, nihil non ex necessiiaie conlingere, ut prscnotio-(2 enira ac sese res habeant, * arbilrari, ah integritala
nem signum esse bujus necessitatis appareat. Alio- scieutioc credis esse divcrsum.s Cujus erroris causa
miin si haccnulla est, nec illa quidem ejus rei si- cst, quod oinnia quaeqnisque novil, ex ipsorum lan-
gnum poterit esse, quac(20) non est. Jam vcro pro- tum vi atque natura cogfiosciexistimat quacsciuntur,
bationem firma ralione subnixam constat, non ex quod totum contra est. Omne ' eiiim (15) quod co-
tisn:s neque petitis exlriiisecus argumenlis, sed ex gnoscitur, non secunfJum sui vim, sed secundun
INTERPRETATIO.
* Obscurilatis. »' Infert.
b Dubii. 1 Pugnare.
* Expticare. i Obscurilatem.
4 Expticuero. * Judicare.
* Quae habelur prosa 3 liujus lib., noi. 5. 1 Quod cognoscitur,id non ad modum
' Quomodo. eogniti, sei
ad modumpotius cognosccntiscognoscitur.
« Ciirrr6«s.
NOTiE. (
Marcus Tullius Cicero, qui mnc negala divina provi- D pacto : si, posita numaift lihertaie, provideniia divi-
dentia, inde vero stabiliia humana libertale, dumvult na possil esse non modo cvidens, vrrum eiiani vcra
hominet facere tibcros, inquit S. Aug. v de Civ. Dei, et ceria futiirnriim scienlia, ccrte diviua prm-ideniia
c.9, eosdem facit sacrilegos.ArgumentumTullii illud recie conciliabitur cum humana libertniet siqutbMn
est quo supra usus est Boetins, quod nimirum posita procdicta omnia argumenia coniraria bac proposi-
humana liberlaie, quemadinodumexperientia proba- tinnecontineiitiir, sicut altendemi paiebii. Al|iii res
tur ponenda, providentia diviua nequeatesse (qualis iia sc habet: cum enim notio prxsentium et proenniin
est,1 aut nulla), evidcns, vera el ceria srieniia. eorumdein fuuirorumsinl idem cogiandi mo<ln«,nec
Cujus catiginiscausa.] II. Philosnphiaait, idenve- differanl nisi lempore, cui Deus non subesi, propter-
:eres recenlioresque non possc conciliare providen- ea ut nolio prscsentium,sic pracnntiofuiurnriim hlm-
liam divinam cum humana liliertate, quia eorum mens rorum potest esse evidens, vera et ccria, nullajjique
inlirmior est quam nl possit divinam praenotionem ipsis affert necessitalem.
percipere: unde proecipiiaiioneet prsejudicio judi- * Cujuserroris causa.] IV.
Pliilosophiaostendit prae-
cans, negat divinam providenliam, quod eadem phi- dicii erroris causain in eo versari, i|iiod cnm ad co-
losophiapromillilsedemonslratiirani, postquamargu- gnosceudum nece^saria sit ciim mens cognnsrens,
menlis, rpiibusantea Boetius movebatur,responderit. tum maieria cognoscenda, praedicti providemi^;di-
* Quwro enim, cicj III. Philosophia respondet vinse adversarii prienoiionem divinam
accipiant se-
argumenti» quibus supra usus est Boelius; hoc fere cundum naiuram materise cognoscenda?,cum tamea
8Il> DE CONSOLATIONEPHILOSOPHIJELIB. V. SGO
cogiioscentium potius comprehenditur facultatem. A scit, nec ratione ulens, nec iinaginalione, nec sen-
Nam ut hoc brevi liqueat exemplo, eamdem corporis sibus, sed illo ictu mentis formaliter, ut iia dicam,
rotunditatem aliter visus, aliter tactus agnoscit °. Hle cuncta prospiciens. Ratio quoque cum quid univer-
eniiniis manens, tnlum simul jactis radiis inluetur : sale respkil, nec imaginatione, nec sensibus ulcns,
hic vero cohaercnsorbi atque conjunctus, circa ipsum imaginabilia vel sensibilia (15) coraprehendit. Haec
motus ambitum, (20) rotundilalem parlibus compre- est enim quoeconceplionis suaeuniversale ita definit:
lieudit. Ipsum quoque hoininem ' aliter sensus, aliter homo est animal bipes ralionale. Quoecum universa-
imaginatio, aliter ratio, aliter intelligenlia contuetur. lis noiio sit, lum imaginabitem, sensibilemque esse
Sensus enim figuram in subjecta iualeria constilutam. rem nullus ignorat, quod illa non imaginatione, vel
Imaginatio vero solam sine materia judicat figuram. sensu, sed raiionali concepli me considerat. Imagina-
Ratio vero hanc quoque transcendit, speciemque tio quoque tamelsi ex sensibus visendi, formandique
ipsam, quae singularibus inesi, universali 337 co"" figuras (20) sumpsit exordium, scnsu lamen absenle
sidcralione perpendit. b Intclligenlise vero celsior sensibilia quaeque colluslrat, non sensibi i, sed ima-
oculus exisiit. Supergressa namque universitatis gihsrra raiione judicandi. Videsne igitur, ut in co-
embilum, ipsam illam simplicem formam pura mentis gnoscendo cuncta, sua potius facultatc, quam eorum
acie couiuetur. In quo illud maxime considerandum B quoecognosctinuir, ulanlur? 338' Neque id c inju-
est : quod superior comprehendendi vis amplectilur ria : nam cum omne judicium judicanlis aclus exislat,
inferiorem; (5) inferior vero ad superiorem nullo necesse cst ut suam quisque operam non ex aliena,
tnodo consurgit. Neque enim senstis aliquid extra sed ex propria potesiale perficiat.
maleriam valei, vel univcrsales species imaginaiio *
339 METRU.M IV.
contuelur, vel ratio capit simplicera formam : sed ARGUMENTUM. —Quanquam,inquitPhilosopliia,Stoiciexi-
tnielligentia quasi desuper spectans, concepla forma, sstimaverint,menlenihumanam,nihitnisi acorporibus
subsuut etiam cuncta sed eo modo informalam,percipere; hac tainenab efficacioriprinci-
fuae dijudicat; pio informataetinsensiliasineministeriocorporum, et
quo formam ipsani, quae nulli alii noia esse poierat, iensilia,famulantibusipsiscorporibus, percipit..
(10) comprehendit. Nam ct rationis universum, et Quondam Porlicus atlulit
imaginationis liguram.et materiale sensibile cogno- Obscuros nimium senes,
INTERPRETATIO.
• Corpus rolundum visu absens, laclu prmsens so- G orlas ex corporibus exterioribus imprmi mentibus.-
tummodopercipitur. quemadmoduin veteressolebant calamo veloci impri-
b I ntelligentiasublimior est cognoscendimodus. mere litteras in charta wquabili, nulUsqueanlea chara-
c Immerilo. cteribus insiitnila. At si mens nostra nihil evolvitpro-
Ponicut Atheniensis prodttxil olim philosophosin- pria stta engitalione,sed obnoxiaimpressionibuscorpo-
iocliores, qui exislimabantsensus notionesqueomnes, rum ab his solum palitur, el refert imagines inulilea
NOTÊ.
iccipienaa su secunoiim naiuram menns cognoscen- probatur exempiis, modum cognoscenai accipi se-
tis : sicut Philosopliiaprobat primnin pluribusexem- cundiim naturam cognosccnlis.
plis, deinde rationc. 1 Neque id injuria.] Deinde idipsum probatur ra-
1 Aliter sensus, elc.] Primum quidem exempla isla tione : nam modtis rci, ul pole (]ui non distiuguitiir a
sunl sensus speciat m, sensos generaiim, irnaginalio, re modificaia, accipi debel potins secundum naiuram
raiio, et intellisieniia, quse ita accipi debenl ex parle rei modificata;, qunm secunduiri naluram alterius
ipsitis cngnoscentis, ut quamvis siut de eadem maie- eliani modificantis. Alqui notio :ion secus ac judicium
ria sulijecta, v. g. de eodem corpore rotundo, diffe- est modus ipsius mentis cognoscenlis el judicaniis.
rant. Nmiiium mens humana, quse non nisi ab alio Et*certe
informari pntest, duobus generatim modis informata Quod vocalnr- Glyconicum.Carmeh constans ex
cognosiit, nimirum a Deo, cujus ipsa est effectum; uno gencre versuum, quornm quilibet trimeier sse-
et a corpore, ctijus eadem est forma. Mens hiimana a pitis iinum sponileum et duos daclylos babet. Dico
Deo infiirmata rursus dupliciler dicitur cognoscere, socpius: niodo enim idem sit numerus syllabarum,
nempe priina ei continuata auentione : priuia atten- ]Q_prsedictaillarum quantitas aliquando negligitur.
iio vocaiur intelligentia : continuata vero dicilur ra- 1. Porticus.] Nimirum Atheniensis.Eratenim Athe-
tio, ul ratio niliil aliud sit qiiam innata noiio paulo nis quvdain porticus, in quam nonnulli ad disseren-
longius diffusa. Mens aulein humana ab ipso corpore dum de quacunque materia convenire solebant: sic
infiirmala duobiis pariter mod s cognosccre poiest. SIIIISCadomi, Bajocarum, caeterarumque minorum
Prinio qualenus mens ipso duntaxat cerebro, cujus urbium locus, in quem plures dicendarum audienda-
esl forma, nioveme percipit : ut cum per somnum riimque rernm novarimi causa convenire consueve-
mens venaioris silvas et luslra cogiiat; idque vocatur rnni. Zeno auiem inier veteres Philosophos celeher-
imaginatio. Secundo quatenus eadcin mens ab ipsis rimus, nacttis hanc occasionem, hic instituit docerii
ctiam aliis corporibus cum intcrioribus, luui etiam Philosopliinm, illiusque discipuli ab.isto loco vocati
exierioribus commota percipit: quod vocatur sensus: sunt Sloici : o-roaenim Grsecisest porticus. Hos Phi-
liic au>eravel est interior, ut fames et sitis; vel est losophiii nunc vocat senes obscuros: senes quidem,
exterior, uempe visus, auditiis, odoratus-, guslus, et quod virlulem proesertim, in qua. una viiam beatam
tacius. Atque iii omnes cognoscendi modi ila inier se versari arbitrabantur, colerent inslar sapientissimo-
disponiiiitur, ut quo 3 paucjoribus causis pendent, eo, rum senum : obscuros vero,. quod hic erraverini;
ut pnie ad divinam sapientiam propius accedentes, error enimex obscuritaie nascitur. Quia.vero iidem
sint pcrfectiores : sic gustus taclu, odoralus gusin, Stoici dialeclicoe, cujus princeps eoruiii Jeno feriur
aiidiiiis odoratu, visus andilu, imaginatio sensu, ratio esse inventor, proecipuestudebant,.idcirco Philoso-
imaginaiione, intellige.ntia ralione esl perfecti .r : sc nhia nunc exnosito illorum errore, eosdem reuitaj
«61 AN. MANL. SEV. BOETJI 852
340-Qui sensus et imagines A Cassasque in speculi vicem
E corporibus extimis 15 Rerum reddit imagines;
5 Credant menlibus imprimi, Unde hsecsic animis viget
Ut quondam celeri stylo Cernens omnia notio?
Mos est scquorepaginse, Quoevissingula prospict,
Quse nullas habeat notas, Aut quaecognita dividit ?
Pressas figere litteras. 20 Qusedivisa recolligit,
iO Sed mens si propriis vigens Alternnmque legens iter
Nihil molibus cxplicat, Ntinc summis caput inserit,
Sed tantum paticns jacet Nunc desiditin infima,
Notis subdiia corporum, Tum sese referens sibi,
INTERPRETATIO.
rerum objectarum inttar speeuli, cur coqnitio univer- misdeseenditur adima ? quomodomenssesecomponens
salis omnium, est adeoperspicax in mentibushumanis ? secum , verilate refutal errorem? Causa islorum om-
quomodo singula cognoscuntur? quomodocognita di- niurn est mullo magis efficax, et magis potens quam
viduntur? quomododivisa resumuntur? quomodoaller- mens humana, quminstar malerim patitur fomas im*
nit, modo ab imis ascenditur ad summa, modo a sum- prestas. Ipsa tamen corporis vivenlit impresiio prait
NOTM.
argomentis ex dialectica desumptis; tura quid sentien- B dividere, non posse etiam divita recolligere, sive de-
dum sit, declarai. finire. Quinlo nullaeril methodus, qusc sciiicet moutt
3. Qut sensus et imagines,etc.] I. Philosophia expo- vallique similis nunc a speciebus subjeetis ad genus
nit errorem Sloicorum, qui in hoc versatur, q>od supremum ascendit; nunc a genere supremo ad sub-
putarent, non modo scnsus, sed omnes noiiones, jectas species descendit, suis quseque ordinibus dis-
quas hic Philosophia vocat imagines, quasque ipsi ponendo : nam, ut jam dictuni est, genus, species,
Sloici, auctore Tullio in Top. appellabant iwoiat xul lllorumque ordo sensibus non percipitur. Sexto deni-
npolvêK, a corporibus etiam externis imprimi men- que nulla erit veriiatis uorma, qua mens falsa redar-
tibus : non secus ac litterse currente ealamo impri- guil: nam regula verilalis GroeCisxptrnptov,illud est
muntur charise. Hinc Stoici, inquit S. Aug. I. vin de quod tanquam duce fallere et falli nescio, mens
Civ. Dei, c. 7, posueruntjudicium veritatis in iensi- humana ita persuadetur, hsec utverum omnisque du-
bus corporis, eorumque infidis et fallacibus regulis bitationis expers judicium formet: lalis autem non
oinnia quw discunlur, meliendaesse eentuerunt. esse sensus, de quo nunc agiiur: siquidem
IOCssepius fallimur: quare Sloici pulanles, omnem
10. Sed menssi propriis, elc.] II. Philosophia refu- fiotest
tat Stoicorutn bunc errorem argumentis ex dialecti- notionern oriri a sensibus, omnem etiam veriiatiS
ca, cui illi plurimum studebam, desumptis : nam in normam abjiciebant : ut monuit S. Aug. prsedicto
dialeciica prseter notionem tam universalem quam lib. VIIIde Civit., c. 7, ubi etiam ait: Cum pulchrot
singularem, tractatur divisio, definitio, meihodus, et dicant non esse nisi sapienles,quibus sensibus corporit
ipsa34>l veritatis norma: quseomnia lieri non pos- istam pulchritudinem viderim, quatibus oculis carnis,
sunt, si iuens humaua omnes suas notiones cnrpori- r" (ormamsapientiwdecusqueconspexeriut?
bus acceptas referat. Primo enim nulla erit notio uni- Hanc vero veritaiis normam indicat Philosophia
versalis : sive cernens omnia notio : siquidem notio dicens mentem sese referentem sibi: nain duplex est
universalis non acquiritur sensibus, quibus quidquid ejusmodi veritaiis norma : una exterior et in genere
percipitur, illud eerto tempore, cerloque locoitacir- causse efficientis, videlicet Dens, qui quod sit infi-
conscribiliir, ut sit singulare. Secundo nuila etiam nite sapiens et bonus, idcirco falli et fallere non
eril notio singularis, qua mens singula prospicit: quia potest: aliera interior et in genere formse, nempe
praeterquam quod mens humana seipsam singularem evidentia, lioc est notio clara et disiincta, quam
non prospicit faraulante corpore, qui tactu visuque secuti nnnquam errabiinus, utpoteab ipso prseceptore
percipi creditur, triangulus circulusve singularis, Deo docti. Mensergo nostra sese referens sibi, atten-
hic revera triangulus circulusve non est : quan- dat animo ad hanc suam evidentiam sive notionem
doquidem triaugulus singularis non constat nisi tri- claram et distinctaih : ut qnandiu ipsa evidenter,
bus lineis, quse ita inter se coeant, ut ex his fiant sive clare et distincte, in rebus ad mysieria lidei
tres anguli sequales duobus rectis : circulus vero non non perlinenlibus, non noverit, tandiu assensionem
constat nisi una lineacirca unumpunctumita circum- suttineat, ne prwcipitet si temere processeril,ut loqui-
ducta.utomnes illius partesab hoc puncto sequaliter tur Tullius : turpe enim est, inquil idem orator, co-
distent : cura tamen omnis triangulus circulusve sen- gnitioni et perceptioni assertionem approbationemque
silis, sicut exquisitis perspiciliis sive, ul loquuntur, prwcurrere. At ubi eadeni mens claram distinclam-
microscopit animadvertere possumus, infinilisprope que suam notionem claie et distincte perceperit.tum
constet lineis, quarum alise egressse, alise ingressse remota omni dubiiatioiie judicium proferat, certa nou
prsedictam anguli circulive nolionem singularem kn- n ab hominibus, sed ab ipso Deo inirinsecus doceri:
pediunt. Tertio nulla quoque erit divisio, qua mens Si intellexistis, inquit S. Aug. in Joan. xi., diclum est
cognita dividit: cum hsec non fiat nisi ineuie ea quse cl eordi vestro. MumtsDei est inleltigentia.
sensibus videntur conjuncla sepai ante, sive ut loquun- Noiandum in Hbro de Spiritu et Aniina, qui vulgn
tur logici, abstractione. Quarto nulla erit delinitio recensetur inler opera S. Augustini, cap. ll,repcnri
qua mens divisarecotligit: iiam, inquit Crassolius, 1. hicc verba : Mensnunc iiunc caput summisinsetit; nunc
U, Posl. Anal., cap. l,arl. 1, si machinatis horotogii decidit in infimis; sese inferens sibi veris falsa
redarguit; cum his eliain scripturac erroribus, deci-
partes omnes dissotoanlur, et posl dissotutionemsin-
gulw spectandw exhibeanlur, tum videlur esse quasi dit, infimis, infereus; ex quo, ut ex pluribus aliis ar-
specimendivisionis,et partitionis logicw, Si parles eas gumeulis oplime Lovanienses concludunt, librum
omnes clare el distincle apprehendas, ted suo quamque bunc non esse S. Augusiini opus, sed cujusdam
locoet ordtnein lolo, lunc videturette definitionittpe- roulio recentioris, forte Hugonisa S. Victore; quippo
cimen: ex quo sequitur vim, quse non poiest coguita qui capiie 55 ejusdem libri lioeiium nominat.
853 DE CONSOLATIONEPHlLOSOPnfiE LIB. V. 854
25 Veris falsa redarguit ?j A extmbecttitiaie tnieiugeniiwtiumanw, amna futuro-
rum liberorum prwnolio neganda est.
342 Uaecest efficiens magis Quod si iir corporibus sentiendis, quamvis affi-
causa polentior,
Longe ciant a instrumenta sensuum b forinsecus objectso
Quam quaemateriae modo qualiiates, animique agenlis vigorem passio corporis
Impressas patilur notas.
aniecedat, quse'in se actum mentis provocet, exci-
SO Prsecedit tamen excitans,
tetque interim quiescentes intrinsecus forinas: si in
Ac vires animimovens, sentiendis, inquam, (5) corporibus ' animus non pas-
Vivoin corpore passio. sione insignitur, sed ex sua vi subjeclam corporiû-
Cum vel Iux oculos ferit, dicat passionem, quanto magis ea quse c cunctis cor-
Vel vox auribus inslrcpit: affectionibus absoluta sunt, in discernendo
porum
85 Tum mentis vigor excitus, non objecta extrinsecus sequunlur, sed aetum susa
Quas inlus species tenet, m mentis expcdiunt ? d Ilac itaque ratione multiplicei
Ad motus similes vocans, cogniliones diversis ac differenlibus cessere substan-
Notis applicat exteris, tiis. (10) ' Sensus enim solus cunclis aliis cognitro-
Introrsumque reconditis nibus destitutus, iinmobilibus aniniantibus cessit:
40 Formis miscet imagines. quales sunt conchse maris, quseque alia saxis hseren-
lianutriuntur. Imaginalio vero mobilibus belluis, qui-
343 PROSA V.
bus jam inesse fugiendl, appelendive aliquis videtur
ABGUHENTUH. — Sicut ergo, inquit Philosophia, neque affeclus. Ratio vero humani tantum
ex imbe- generis est, si-
ex imbecilliiatesensus, imaginatio; neque
cillilate imaginationisralioctnalio; neque ex imbecil- cuti intelligenlia sola divini: quo fit ut (15) ea noti-
litale ratioctnalionis,inteUigenliahumana : ticneque lia cxteris prseslet, quac e suapte natura non modo
INTERPRETATIO.
excilant eommovensque vtresmentis: nt cum lumen ver- b Extrinsecus.
berat oculos, aut vox insonal auribus : deinde vis illa 0 A corporum commerciolibera sunl.
menis commola,conferensspeciessibi insitascum ejus- d Hoc mododivertisrebus diversainsuntcognoscendi
modi motibus, sive speciebus adventitiis; cohjusqit genera.
utrasnue. * Et suam propriam el ejsieris coqnitionibussubje-
» Organa. ctam materiam percipit.
NOTiE.
26. Hwcest efficiensmagis, etc.] III. Philosophia (j definiri, sicut a S. Aug. delinitur : Pdssio corporis
declar.it quid sit. sentiendiim. Primum qiiidem nisi per seipsam non taleits animam : unde sensus accipi
mens humana informaretur a Deo,qui non minus est polest dupliciler, nimirum inadmqtiale, ul loquuntur
ejus prseceptor quam condilor, eadem mens non philosopbi, quatenus est passio corporis: quo modo
posset cogiioscere, ueqne gencralim, neque singula- sensus reperitur in besliis etiam; et adwquate, ut
tim; non posset dividere, delinire, aut in ordinem aiunt iidem philosopbi; quatenus est passio eorporis
redigere; nnllam eliam haberet normam verilalis : per seipsam non lalens anitnam: qua ratione sensus
quandnquidem hacc omnia sunt aut ingenila notio solius hominis esi: quippe qui solus eonsiat ex cor-
Dci qui est, aut quidam ejusmodi noiionis modus : pore et mente. Secundo noster auctor ponit sensum
propterea hwcest efficiensmagis longecausa potenlior. etiam proprie diclum in bestiis, cum lioc tamen dis-
Deinde eadem mens, ut pote quse est corporis forma, crimine, ut in concbis sit sensussine imaginatione;
ipso corpore commolo eiiam afiicilur sentiendo : in bestiis mobilibus eiiam. imaginatio sine Yatione;si-
sensus enim, docente S. Augustino I. de Quanl. an., cut in homine sensus, imagiAalio,et ralio, sed sine
c. 25, est passio corporis per seipsam non latens ani- intelligentia, quam dicil divini generis. At, inqiiam,
mam: idcirco prwcedil excitans vivo in corpore passi sensus est in conchis, cur non in iisdem fuerit ima-
tio : ubi observahis hanc vocem, patsio, non esse ita ginatio? cum sensus et imaginatio non differant, nisi
Laiinam, sed aptiorem nullam esse ad significandam quod sensus suo quilibet organo, imaginatio organo
hanc Philosophiae cngiiationem. Sic lux nihil est communi, videlicet cerebro perficiatur : quod eere—
aliud quam nioiiis ocnli a sole aul aliquo alio simili brum eiiam in conchis occurrit. Si imaginalio fuerif
corporecotnmoii; connnoto oculo nervus hinc ad ce- in aliis bestiis, v. g. in vulpe, cur non in his fuerit
rebrum usque productns movetur; undc moveluret 0 ratio? quandoquidem ab his plurima liunt, ad quse si
cerebmm, quo molo ipsa mens cerebro pra-serlim necessaria fuerit quscdam cognilio, ctam illa quse
conjuncta ita coinmovelur, ut non modo sentiai, sed sensus vocatur et imaginatio, cerle ratio necessaria
eiiam videat. Sicetiam vox commovct attres. Postre- erit, hoc est progressus cognoscentis a notis ad ig-
mo tnens conferens hatic ideam adventitiam, cum nota. Si denique ratio fuerit in homine, ut revcra esi,
priori idea innaia, tanta libertaie judicai, ui possit cur non in eodem ftieritttilef/taeittia? eum ratio non
non modo jungere consenlaneas , et dissenlaneas sit sine judicio, nec judicium sine inleltigenlia. Nisi
separare, verum eliam omnem assensioneni susti- lamen nominata inlelligenlia Philosophiavoluerit in-
nere. lelligi nolionem a nullo acceptam et iniinitam : hsee
1 Animus non passione insigniiur.] Tali scilicef, enim inielligentia solius Dei est. Terlio hsec co libe-
quali rorpus cum animo conjunctum insignitur, vide- rius notaviinus, quod ad prsesentem Pbilosophise de-
licet figura, quiete, et motu, quibus etiamsi corpus monstrationem nihil faciunt; sive enim bestise pro-
afficiatur, non propterea mens aflicitur. Sed id nnn prie sentiant sive non; modo unus homo senliat, id
obstat, quin mens senliendo dicatur pati, auctore satis erit ad animadvertendum discrimen ordinemqtie
ipso Arisiolele; quateniis vidclicet non lalel mentem, prsedictorum. Similiter quamvis homo intelligentia
sicut docet S. Augusl. afliciatur, intelligentia lamen divina, ut poie iiiliniia,
* pati: Aliter quidem jiidicamus
corpus
de sensu; ali- inlelligentiam humanam ita superat, ut quac iutelli-
Senstis.]
ter noster auctor : sed hoc nihil facit ad prscsens in- gentia bumana capi non possunl, liacc intelligentlsb
siitulum. Priuio enim nobis scnsus vidctur deberc divina recte comprehendanlur. >
'' '
153 -?y--: *E6
At^MA|i^l«v?$pETji
proprium.sed caeierarumquoque noliiiarum subjecta A Imaginationem sensumque ralioni cedere oporter*
cognoscit. 344 ' Q"M igittn",si ratiocinationi sen- judicavimus, sic divinse sese menii humanam sum-
sns imaginatioque * refragentur, tiihil esse illud uni- millere rationem juslissimum censeremus. (10)
' Quare in illius summse inlelligentise cacumen, si
versaledicentes, quod sese inlueri ratio putet? quod
enun sensibile, vel imaginabileest, id universumesse possumus, erigamur; iilicenim ratio videbit, quod
non posse : aut igitur rationis verum esse judicium, in se non potest intueri. Id autem esl, quonam modo
etiam quse certos exitus non habcnl, ceria tamen vi-
nec quidquam essc sensibile : aut (5) quoniam sibi
ac defiuiia prsenotio; neque id sit opinio, sed
nolum sit plura sensibus, et imaginationi esse sub- deat, suminse potius scientise uullis terniinis inclusa sim-
jecta, inaneni conceplionem esse ralionis, quse quod
sensibile sit, ac singulare, quasi quiddam universale plicitas.
*
consideret. Ad hsec, si ratio contra respondeat, se 348 METRUM V.
quidem et quod sensibile et quod imaginabile sit in ARGUMENTUM EXCICERONE, I DELEGIBUS. — Natura,
universilalis ratione conspicere; illa vero ad univer- inquit Philosophia, cwteras animantes abjecit ad
sitatis cognitionem (lO)aspirare non posse: quoniam patttim, solum hominem erexit, ad cwtiqtte quasi
cugnalionis, et domicitii pristini conspectum exci-
eorum notio corporales figuras non possit excedere: g lavit.
de rerum vero eognitione, firmiori potius, perfeciio- Quam variis terras animalia permeant figuris t
rique judicio esse credendum. In hujusmodi igitur Namque alia exlento sunl corpore, pulveremque
lile, nos, quibus tam raliocinandi, quam imaginandi [verrunt,
etiam, sentiendique vis inest, nonne 345 rattonis Coniinuumque trahunt vi pectoris inciiata sul-
-potius causam probaremus?SimiIeest, quod humana [cum.
tttio divinam intelligentiam futura, nisi ut ipsa cog- Sunl quibus alaruin leviias vaga verberelque
noscit, non putat intueri. Nam ita disseris, si quse [ventos,
tertos ac necessarios habere non videantur eventus, 5 347 Et iiquido longi spalia aclheris enatet vo-
ra certo evenlora prscsciri nequeunt. Harum igitnr [latu;
(5) rerum nulla esl prsescientia, quam si etiam in his Hsec pressissc solo vestigia gressibusque gau-
esse credamus, nihil erit, quod non ex necessitate [dem
proveniat. Si igitur, uti rationis participes sumus, Vel virides campos transmitlere, vel subire sil-
iia divinse judicium mentis habere possemus, sicut C [vas.
JNTERPRETATIO.
» Adversentur. tiunl ventos, et tongovotatu transeunt magna intervalta
Quam diversis figuris prwditw unimantespercurrunt aeris liquidi : aliw gestiumgradiri per terram rsive ha
terras : aliw enim habent corpus longum, quw serpen- passibus transeanl agros viridet; sive ing ediantur sii-
tes virtutesui pectbris verrunt pulverem et ducunt sul- vas. Quw animantes. licet omnes, ut cernis, differant
eum continuatuin: aliw erruntes pennis levibuspercu- inter se piaribus modis, in hoc tamen coiiveniunt,
NOTJE.
1 Quid igitur st ratiorinafioni, etc.] Accedit tandem plurimi tam oratores qnam poeiae : audivisti Tullium,
Philosnphia ad eam, propter quam longa fuerunl audi Ovidium I. i Metam., fab. 2.
prseludia, coinparationem, quam proporiionisvocant: Prnnaquecum spectent aninialiacaeteraterram,
quasi dicat: ut se haliet sensus collaius cum sua Os hominisublimededit crxlumquevidere
subjecta materia ad imaginalionem, collalam cum Jussit et erectosad sidera tollere vultus.
sua materia : aut ut se habet imaginatio collaia cum Hic tamen dislingiiendum videtur inier situm corpo-
sua materia ad rationem collatam cum sua maieria: ris, silumque vultiis tam homiuis, quam csetcronim
ita se habet ratio collata cum sua materia ad in- animalium : nam creclus homo, caetera vero auima-
telligenliain collatam cum sua materia : sicut ergo lia prona sunt corpore : vultus auiem adeoque aspe-
ex imbecilliiaie sensus non est neganda imaginatio, cius tam hnminis, quam cscleroruni aiiimalium : (sal-
aut ex imbecillitale imaginationis non est neganda D lem si excipiatur piscis ille. qui ovpavoaxoirotvoca-
ratiocinatio, sic ex imbeciliitate ratiocinalionis aut lur, quod oculos iti superna corporis parte babe is,
inlelligeniise humanse non est neganda divina fuluro- coelum veluti invitus speclet) non sublimis, sed ud
rum liberoriim intelligentia sive praenotio. plus, miniis est direclus : unde diversa
* Quare inillius stimmwinlelligentiwcacumen,etc.] horizonlem
in omnibus animalibus est cerebri conslituiio : quod
Sludeamus accedete ad inlelligenliatn divinam: cum discrimen videtur hic observari . non enim dicitur
enim hac intelligenti.i divina perfecle comprehenda- hestias lerram, lioiiiinem veroccelum conversis deor-
tur prsedicta divinseprovidentiae huinanscqueliberta- siim siirsuinve oculls videre : sed lautuin cseleraani-
tisconcordia, quanlo propius ad divinumintelligendi nialia prono, homincm vero recto slare corpore :
moduni nccedemus, lanto magis hscc cnncordia uohis quod sulficit, ui inens liumana pcculiari sui corporis
iiinoiescet: se l ad Deumaccedere non possuinus nisi ligura exciteturad cogitandum Deum. Bestiseautem,
diligenli ad ipsum Deuin facta atlenlione : ad quod quae bic numeranlur, sunt 1 serpenies, 2 volucres,
ipsa etiam nosiri corporis figura nos videtur hortari: 3 pedites; quae vel campos perciirrunt, vel silvas
siquidem
* iugrediuutur : de quibus nihil occurril adnotaliono
Quod vocalur Archilochium.Carmen constans cx dignum.
ano genere versuum, quorum quilibet heptameter 5. Liquido longi wlheris volatn.] Confns'o verbo-
liabei, prinium quatuor primos versus heroici pedes; rum, quse grammaticis vocatur hyperbate : siquidem
deinde ires trnchseos. sether liquidus et volalus longus dici deberet. Sic
1. Quont variis, elc.] Ilominem solum crecio, cae- Virgil.: Ibanl obscuri sola sub nocie: Scelfratam inlor-
tara vero animalisr prono vultu incedere dixernnt serit hastam : Dare classibus austros.
857 DE CONSOLATIQNE;PIHLOSOPHIJELIB. T. 858
Qu;t variis videas licet oiniiia dis^repare formis, A esselotam simul, ut tcul nolio prwteniium, tic prw-
1'ioua tamen facies hebetes valet ingravare sen- notio divina futurorum tiberorum libertati humanut
non noceal.
[ sus.
10 Unica gens hominum celsuni lcvat allins cacu- Quoniam igiiur, uti paulo anle monstratnm est,
[ men, omne quod scilur, non ex sua, sed ex conipreheiiden-
Atque levis recto stal corpore, despicitque tcr- tium natura cognoscitur, imueamur nunc quantum fas
[ras. est ", quis sit divinse subsiantise status, ut i|iiaenam
Hsec, nisi terrenus maledesipis, admonet D- eliam scieniia cjus sit, possimus agnoscerc. ' Deum
[gura, (5) igitur oeternum csse, ciinctorum ralione b degen-
Qui reclo ccelumvullu petis,exerisque frontem, tium commune judiciuni est. Quid sit igitur scternU
Iti sublime feras animum quoque, nc gravata las, consideremus. c Ilancenim naluram nohis pariler
[ pcssum divinam, scieniiamquc palefeccrit. ' iEternitns igitur
16 Inferior sidat mens corpore celsius levaio. esi, d inierminabilis vilae tota simul et perfecta pos-
348 PROSA VI. sessio. Quod ex e collalinne temporalium clarius l li-»
AISCUMENTOM.—Plittosopliui tandem concludil, cogni- quei.Namquidquid vivil in (10) leinpore, id prrcsens
iionemdivinaminstur Dei cognoscetuiswternam, ita 6 a prscteritis in futtira procedit: nihilque csl in len>
INTKRPRETATIO.
qund faciet illarum, inclinata ad lerram, deprimat • Pbilnsophis.
earumdem seniui obttisot. Sola g~ns hominum erigil b Hvenftuni.
aliittt capul suum sublime, tevisquestat corporeereclo, c AZterniialecorjnita, divina cumnalura, tumetiam
et conlemnilterras. Hmcfigttra f. monet, nisi obruttts tcientia cognoscatur neceste est.
lerra slulle deliras, tit qui iendis ad cwlumvul'u recto, d Infinitw.
et erigisfront.m, tu exlollas etiam mentemtuam in al- e Comparatione.
tum, »e mensoppresta juceat deorsum inferior ipto ' Patet.
eorpore allius etecto.
NOTJE.
9. Prona facieshebelesvatetingravare sensus.] Sen- designandam ergo immntabilitalem el indeficientiam
»us eniin non vigcnl nisi spiriiibns a corde ad cere- C wlernitatis Roelius usus esl nomine postessionis.
brum, et a cerebro per nervos ad reliquas corporis Dicitur 2" vilw: ul enim seiernitas quidam est mo-
paries ddVusis: hi atilem spiritus minus libere in dus, sicaeternitas, alicujus dici debet seiemitas: nul-
proniim, quam in erectum caput a corde diflluunt. lius autem melius aeieruitas dici potest quatn vitw,
12. Admonelfignra.] Si corpora generatim possunt qiiippe qua non solum aniinata cnrpora ah iiianinia-
esse quaedam iiiemiuiu exempla, ul certe snnt, cor- lis, sed etiam mentesacorporibus, imo cl nbnliismcn-
pus hiiiiiauurn prsecipuum quoddain esse dcbet menlibus differtiut. Vitaauiero cujus seternilas veluii mo-
tis consorlis exemplum, ul quemadmodum corptis dus est, niliil aliud esse videtur,qiiam cogilaiio; quod
hiimanuin, veluli servatis corporum leviuin legibus, oeternitasnon possii esse nisi meiitis, cnjus vivere est
ad coelumrecta tendit, ita mens liumana ad Deum cogitare. Hmc Arisloteles 1.xn Melain.,<-.7, Mentis,
cogitando aspiret: sed esl alia ratio : niinirum inquit, cogitaiio vita est, unde Pliilosophusille ibid.,
14. Neqravata pessum, eic.J Ne mens htimana vi- ait S. Tlion:., i p., q. 18, n. 5, ostenso quod Deui
rta perturbaiionibus ejus, cujus domina esse debet, sil inte.lligens,conclndit quod habeat vitam perfectissi-
corporis fiatmancipiiim. Nam ad Philipp.m; gloriain niam et sempiternam, quia intetieclus ejus est perfe-
confttsioneipsorum, qui terrena sapiunt. clissiiiiuset semperin actu.
Deum wlirnum essecommunejudicium est.] Nam Diciuiri* totasimut: quia vitailla, cujus octernitas
octeniitas claic ct disiincle compreliensa cognosciltir dicitur modus, niliil successionis habel:in quodiffert
inclaradistinuaque Dei nolione, quain omnes homi- a lempore , quod dicitur diiiturniias rei, quse ut in-
nes diviniiits insitam habent: non secus ac trcs an- ccepit sic desinel esse, ciijnsinodi est forma equi:
guli cognoscuntur t-oinprehendi in idea trianguli: nv iium differeniioeenim lemporis, nimirum prsesens, pr;eier-
qnaresicut omnes homines judicanl, triangtilmn con- vicem, cl fiituriim nuiiipjain sunt simul, sed sibi in-
starc iribus angulis: sic oinnes judicam, Ueiiin esse succedunt.
sulerniim. Dicilur 4° inierminabUis: quia scternilns illius cst
' jEteruilas esl interminabilisvilw totasii ul etper- viise, qu;eiieqiie principio neque fiuecirciimsciiliitur:
in I|IKIciiain diflerlab aivo, quod dicitur diiilurnilas
fecta pos*essio.] Haccseternilaiis dcfiiiilio a S. Thonia
et caleris Theologis admillitur : qnarc particulatiin rei, qu.e haluiitquidem principium, sed nunqiiain ha-
bitura est liucin ; ciijusinodi est niens mea: sevum
videturexpqnenda. quippe illud sallcm inio termiuo circumscribitur, vi-
Dicitur 1° possessio: quia srternitas est propria delicelpiiacipio, ex quoincoepil.
Dei perfeciio. Nimirum possessioa corporibus ad men- Diciiur 5* perfecta: quia ciiin seternitas sit menlis
li-s transferiiir: possessioaultin corporum in hoc vcr- adeoque vit.c pcrieclaemodus, bac eliamperlectasit,
salur, quod illorum iia domini siirnus, ut in iis et pe- ntccsse esi,quamobr<-inhsec nullam agnoscere dehet
dem ponere el sedem figcre poles simtis : possidere sui causain : in quo aeternitas dilferei adhuc a inundo,
quippe videiur diei quasi potens, vel potis, vel eiiam si hic iit somniavit Aristoteles, ex aeteriioexstitisset.
pos sedere: cum pos pro p~tis vel potens remanseril Lx bis porro omiiibus, in quibus ratio aelcrnilatis
in compos el impos. Quaiuolirem possessioin inenii- versari dicitur a Philosophia, unum estquod eailein
bus nptime vocabilur indiwdua meniis perfeciio: Pbilosopbia prieseriim expticnt, nempe quod sil totn
a-lernitasaulein esl iudividua Dei perfectio: quaudo- simul, ailque c.clcras diuiurniiaies videlicet a'vum,el
quidem res suinme perfecta cogiiari non poiest nisi tempus, banc seterininiis proprieialem, quoad pos-
«lerna. Sanclus Thomas, 1 p.q. 10, a. 1 ad 6:lllud sunt, imilari; ui, si non possiim habtic, saltem Ac-
ouod vostidetur, inquit, firmiter et qttiete liabettir:'ad berevideaniur mtinmtemiimm wwsetittum.
839 AN. MANL. SEV. BOETII 8S0
pore consiitutum, quod totum vitse suaespatium pa- A crisque momenti: quae.quoniam manenlis illius prsc-
riler possit amplecli. Sed crastinum quidem nondum sentise quamdam gestat imaginem,quibuscunquecon-
apprehendit: heslernum vero349 Jam perdidit. In tigerit, id prsestat, ut esse videantur, Quoniam vero
hodierna quoque vita non amplius vivitis, quam in manere non poluit, infmitum temporis iier arripuit:
illo mobili * transitorioque momento. Quod igitur eoque modo faclum est, ut continuaret eundo vitam,
temporis patiiur conditionem, licet illud , sicut de (5) cujus plenitudinem complccti non valuit perma-
iniindo censuit Aristoteles, b nec cosperit imquam nendo. Itaque si digna rebus nomina velimus impo-
csse, ncc desinat, vitaque ejus cum temporis infini- nere, Platonem sequentes, Deum quidem 'seternum,
tate lendalur , (5) nondum tamen lale est, ut seter- mundum vero dicamus esse perpetuura. Quoniam
num esse jurecredatur. Non enim totum simul, infi- igilur omne judicium secundum d sui naluram , quso
nitse licet vitse spaiium comprehendit, atque com- sibisubjecia sunt, comprehendit;est autem Deosem-
pleclilur: sed futura nondum transacta jam non ha- perseternus, ac prsesentarius status: scientia quoqua
bet.Quod igitur interminabilis vitoeplenitudinera to- ejus, omnera (10) lemporis supergressa motionem,
tam pariter comprehendit, ac possidet, cui neque in suse manelsimplicitate prxsentise.infinitaque prse-
futuri quidquam absit, necpraeterili fluxerit, id seter- leriti ac futuri spatia complectens, omnia.quasi jam
num esse jure perhibelur: idque (10) necesse est, et gerantur, in sua simplicicognitione considerat. Iia-
sui compos proesenssibi semper assislere, et infinitaque si prsesenliam pensare velis, qua cuncta digno-
tem mobilis temporis babere proesentem. Unde non scit, non esse praescientiamquasi futuri, sed scien-
recte quidara, qui cum audiunt visum Platoni, mun- liam nunquam deficientis instantise reciius sestima-
dum hunc nec habuisse initium lemporis, nec babitu- bis. Unde non prsevidentia (15), sed Providentia po-
rum esse defectum, hoc modo conditori eondilum (ius dicilur, quod porro ab rebus infunis constiluia,
mundum fiericoseternumpulant. Aliud est enim per quasi ab excelso rerum cacumine cuneta prospiciat.
interminabilem duci vitam, quod mundo (15) Plaio Quid igitur poslulas, Ht necessaria liant, qusedivino
tribuit: aliud interminabilis viisctotam pariter com- lumine lusirentur, cum ne homines quidem necessa-
plexam esse prseseniiam, quod divinsc mcnlis pro- ria faciant esse, qtisc videanl? Nuin enim qusc prse-
prium esse manifestum est. Neque enim Deus condi- sentia cernis, aliquam eis necessiialem luus addit
tis rebus antiquior vidcri debet temporis quantiiate, iatuilus? Miniriie.Atqui (20), si est divini htimani-
sed simplicis potius proprielate naturse. Hunc euim que praesentis digna " collaiio, uli vos vesiro hoc
vilaeimmobilis prsesenlarium « statum, iufinilus ille temporario prsesenti qusedamvidetis, ita ille omnia
temporalium rerum motus imitatur; cumque eum suo cernit seterno '. Quare liaecdivina prsenolio na-
elfingere (20), atquc sequare non possit, ex immobi- r luram rerum, proprietatemque non mutai, taliaque
iitaie deficit in molum, ex simpliciiate proesentisede- apud se prsesenlia spectat, qualia in tempore olim fu-
crescit in infinitam futuri ac prseterili quantitalem; lura provenient: necrerumjudicia confundit, unoque
et, cum tolam pariter vitsesuseplenitudinem nequeat suacmenlis intuitu s lam necessarie (25), quam noa
possidere, hoc ipso, quod aliquo modo nunquam esse necessarie, venlura dignoscit. Sicuii vos cum pariicr
desinit, illud, quod implere atque exprimere non po- ambulare in terra horainem et oriri in ccelosolem
tesi, aliquatenus videtur semulari, alligans se ad videtis, quanquam simul ulrumque conspeclum, ta-
gualemcunquc350 prsesenliam hujus exigui volu- men u discernitis, el boc • voluntarium, i illud essa
INTERPRETATIO.
" riuxo. « Ibt ca quw necessarto, et ea quw non necetsarto
b Lib. I de Cwto. venlura sunt, cognoscil.
c Qui sit lotus simul. b Ponilis discrimen.
d ifenlis judicantit. 1 Hominemambulare.
• Comparalio. I Solem oriri.
1 Deus.
XOTM.
* Quomam igitur, etc.] Ex proediclis Philosophia ]Dnecessilatemtuusaddit intuitus: simililer si Deus
igna-
*ic nnbis videtur argtnnentari. Cum judicandum sit rus futtirorum illa non cognosceret nisi dum adsufit
de notione secundum naluram menlis cognoscenlis; proesentia, nolio haec Dei nullam illis afferret neces-
cumque Deus cognoscens futura libera, de quibus sitatem: essetque idem discrimen quod nunc animad-
nunc agitur, naiura sua sit selernus, hoc est scmper vertimus, imerortnm solis etmeam locutionem quod
cogiians semperque vivens sine nlla differentia prac- ille necessario, hsec libere liat. Quamobrem sicut ex
sentis, prxterili, et fuiuri; idcirco notio Deiila co- noiione proesentium,sic ex prsenotione divina futuro-
gilari debet seterna sive tota simul, ut eodem modose rum liberorum, non polest inferri hsecessc necessa-
habeai circa fuiura libera.quomodo circa praesenlia: ria nisi sub condilione: sicut eliam notio proesentium
quo fil Ut illa Dei notio non prwscientiaquasi]futuri, (licet in homine tunc libere ageme, illsesa remaueat
sed scienlia nunqupm deficientisinstanliwrcclius wsti- potestas ad uirumlibet) est evidcns, vera, ct certa
metur: ttnde non prwvidenlia, sed providenliapotitts scienlia,sic eiiam prsenolio divina futitrorum (quam-
dicitur, quodporro ab rebus infimisconstituta, quasiab vis in homine olim acturo intemerata perseveret po-
excelsorerum cacuminecuncta prospiciat. Alqui notio tesias ad utrumlibet) est evidens, vera, et certascien-
liberorum prscseiiiium,nullam illis imponit necessi- ti.i.Atquc ideo potius, quod qnamvis mea Incutiosil
lalem: con ewim imw prwientia cernis, aliquam cis causa nolionis, qua nunc cognoscis me looui; uulla
861 DE CONSOLATIONEPIHLOSOPHLELIB. V. 803
necessariumjudicalis.ltaigiturcuncla despiciens di- .rVquideradererumnecessilale descendit: illud verode
Vinusinluitus, qualitaiem rerum minime perturbat poteslate facienlium. h -Haudigitur injuria diximus ,
apud se quidem prsesenlium, ad conditionem 351 hsec, si ad divinam notiiiam referantur, necessaria;
vero temporis fulurarum. Quo lit, ut hoc non sit siper se considerentur, necessitatisessenexibusab-
opinio, sed * vcritaic potius nixa cogniiio, cum ex- soluta. Sicuti omne quod sensibus patet, si ad ratio-
stiturum quid esse cognoscit, quod idem existen-di nem referas, universale est: si ad seipsum respicias,
necessitate carere non nesciat. Hic si dicas, quod singulare. Scd si 352 in mea, inquies , polestate
eventurum Deus videt, id non evenirc uon posse: siiiim est mutare propositum, l evacuabo Providen-
quod autem non potest non evenire (5), id ex neces- liam, cum, quseilla prsencscit, forie mutavero. Re-
silate conlingere, meque ad hoc nomen necessilatis spondebo, Propositum le quidem tuum posse defle-
astringas: Fatebor rem quidern b solidissimseverita- ctere, sed, quoniam et id te posse,ct an facias, quove
tis, sed cui vix aliquis nisi divini speculator accesse- convertas, prsesens Provideniise veritasintuetur, di-
ril. Respondebonamqueidem futurum, cum ad divi- vinam te(5) prsescientiamnon posse vitare; sicuti prae-
nam notionem refertur, necessarium : cum vero in sentis oculi effugere non possis intuitum, quamvis te
sua natura perpendiiur, liberura prorsus atque abso- in varias actiones libera voluntate converteris. Quid
lutum videri. Duse sunt etenim necessilates; (10) B igitur, inquies? Ex meane dispositione scientia di-
simplex una, veluti quod necesse est omnes homines vina mutabitur, ut cum ego nunc hoc, nunc illud vo-
essemonales; alteraconditionis, ut si aliquem am- lim, illa quoque noscendi vices alternare videaiur?
bulare scias, eum arabulare necesse est. Quod enitn Minime. Omne naraque futurum divinus prsecurrit
quisque novit, id esse aliter ac notum est, nequit. Sed intuitus, et (10) ad prsesentiam proprise cognilionis
hsecconditio minimesecum illam simplicem c trahit. relorquet ac revocat. Nec altemat, ut existimas,
Hanc enim nccessitalem non propria facitnatura,sed nunc hoc, nunc illud prscnoscendivices; sed uno iciii
conditionis adjeciio. Nulla enim necessitas (15) cogit mutationes luas roanens praevenit atque complecti-
incedere voluularie d gradientera, quamvis enin tatur. Quam comprehendendi omnia visendique prse-
men, cum e gradilur, incedere nccessarium sit. Eo- sentiam, non ex fulurarum i proventu rerum, sed ex
dem igilur modo, si quid providcnlia prsesens videt, propria Deus simplicitate sorlilus est. Ex quo illud
idessc necesse esl, lamelsi nullam natursc habeatne- quoque resolvitur, quod (15) paulo ante posuisti, in-
cessitaiem. Alqui Deus ea fulura, qusc ex arbilrii dignum csse, si scientisc Dei causam fuiura noslra
libertaic proveuiunt, prsesentia coniuetiir. Haecigilur, pnestare dicantur. Hsccenim scientise vis prsesenta.
ad iiituitum relata divinum, necessaria fiunt (20) pcr ria notione cuncia compleclens, rebus omnibus mo-
conditionem divinse noiionis: perseveroconsiderala, G dum ipsa constituil, nibil vero posterioribus l debet.
ababsolutaiiaturse f suselibertate nondesinunt. Fient Qusecum ita sint, manet intemerata mortalibus arbi-
igiturprocul dubiocuncta, quse futura Deus esseprse- trii libertas. Nec iniqu* leges, solnlis omni necessi-
noscit, sed eorum quaedamde libero proliciscuntur tate voluniatibus, prsemiapcenasque (20) proponnnt.
arbitrio : qusc quamvis eveniaut, exislendo tamen Manel eliam spectator desuper cunctorum prsescius
propriam naturam non amiltunt; quoc priusquam Deus,visionisque ejus praesens semper seternitas cum
iierent, eliam non evenire potuissent. Quid (25) igi- nosirorum actuum fulura qualilaie concurrit, bonis
tur refert non esse necessaria, cum propter divinae prseraia, malis supplicia dispensans. Nec fruslra sum
scienliseconditionem modis omnibus, necessilatis iu Deo positsespes precesque; quse cum rectsc sunt,
instar, eveniant? Hoc scilicet, quod ea quse paulo ineflicaces esse non possunt. Aversamini igitur vitia,
ante proposui, sol oricns, ct Bgradiens bomo, quao colite virtutes, ad rectas spes (25) animum sublevate,
dum fiunt, non fieri non possunt: eorum tamenunum humiles preces in excelsa porrigite. ' Magna vobis
prius quoque quam fieret, necesse erat existere: al- est, si dissimulare non vuliis, necessitasindicta pro-
terum vero minime. lta eliam qu;e prscseniia Deus bilatis, cum anle oculos agilis judicis cuncta cer-
habet, (50) dubio procul existunl: sed eorum hoc nentisl.
1NTERPRETATIO.
• Cerlascientia. s Ambulans.
b Rem quidemcsse verissimam, sed ei solum menti b Non immerilo.
perviam, quw rebus divinis conteinplandisassueta est. 1 Destruam.
e Necessitaieni. D 1k Erentu.
d Amlulaniem.
• Ambulat. i /'e/er(
Dei.
accepium.
f Non privanlur absotula liberlate suwnalurw.
NOTJE.
lamen res-.siveprsesens, sive fnliirn est causa divinai dedit oliosmsecurilati, quod Deum adesse non crcdit,
.seu noiionis, seu prseuotionis: nam compreliendeiidi qui scrutetur corda et renes. Si cnimhoc crederet pror-
.nnnia visendiqueprwsenliam, non ex fuluiarum pro- sus illud facerei, quod dictum esl: providebamDomi-
eentu rerum, sed ex propria Deus simjjlicilate sortilus niun in conspeau meo semper, quoniatn a dexlris est
esi: ut nunc diciiur. mihi ne commovear.... Quis esl enim, inquil respons.
1 Magna vobisest necessttasindicla probilatis,etc.j 29, alterius poiestali subjectus, qui in oculis principit
Nam, ut loquiiur S. Basilius in Uegul. brevioribus, sni aliauid ausurus sil unquam eorum quat ipsi non
lespons. 2, Mens iners ex eo efficiturseque iuslo plus placenl?
8C. AN. MANL. SEV. BOETIUS. Sfil
VARISE LECTIONES.
(Ex recensioneRenali Vallini.)
trior numerus paginam, posterior lineam notat.
4, 2, Sotanlur. Sic omnes veleres codices : non A . travi: sed mintis bene.
solatur. •bid., 2, inquit, mwslum.Vict. primus, inquil,alum-
11, 1, indissolubilique.Indissolubili legtint duo cn- ne, mwstttm.
dici-s Victorini; prior est e bibliolheca S. Victoris 76, 6, itaque lenioribus. Tli. priinus, 1(07««leviori-
Parisicusis. bus.
11,9, abstulerant. Abstuleratlegit codex Victorinus 78, 3, elusus. Vici. prinius, iliusus.
secundiis. 85, 4, conditorem.Vict, primus, creatorem.
11, 1. innutritum. Hic variantibus libris, inntilri- 84, 2, a Deo. Vict. uierque, Deo.
twn poiius quam enutriium retinuiinus: quod eodem Ibid. 11, Verumhi perturbalionibus mores sunt,ea.
quo iiic sensu ab anliquis ssepius videanius usurpa- Vict. secundus optime, verumhi perturbationummo-
tiim : Velleio Paterculo, lib. n, a quo scribitur Tibe- rtt tunt, ea.
rius innutritus cwlestium prmeeptorum disciplinis : 87, 3, «eras. Viflt. primus, vera; ut lib. 111,tiera de
Apuleio, virgo deliciisomnibusinnutrita. Et antePIi- hinc animum subierint.
niu- Junior homines mari innutrilos dixerat. 92, 5, familiaritatem, dum. Codex Reg. familiari-
14,2, abite polius. Abile legit codex Thuanseus latem exercet, dum.
nriiiius, e bibliotheca ainplissimi viri. 93, 4, contingil. Reg. eontigit.
14, 5, Culignrat, ne. Caligaretnec, non male. Iliid., 11, vernultt. Th. primus, Vici. ulerque, Reg.
17, 2, attcta. Acta lcgit Floremina edilio. el Flor., vernacuta.
18, 0, in numerit. Id est in numeralohabebat: quae 94, 2, lu fortunam. Flor., tu si fortttnam.
lec iu est omniiim codicum. R Ibid. 3, mores sunt, ista natura, Reg., mores, hat
"
24, 3, prius. Prior, omnes codices, excepto Flo- natura est.
reniino. Ibid., 8, perfidam. Vict. secundus, Th. primus.
51,1, obvertaiut. Solus Florentinus, versalus. Reg. et Flor., perfidiam.
32, 2, nec sarcinam. Ne sarcinam, Regius codex, 95, 4, sortem exacerbes. Th. primus et Reg., sor-
qui e bibliotlieca Regia. tem exacerbabis.
.32,5, Et quasi novum. Sic Victorinus secundus, lbid., 6, promovereris.Th. primusetVict. primus,
el Floreiilinus: reliqui legunt novi. promoveres.
Ibid., perhnrrescerem. Codex Ueg. ct Vict. secun- 97, 2, exwsluanlis.Sic a Pomponio Mela scrihitur
dus legunt sic perhorretcerem. Garumna, obvius Ocenniexwslitanlisaccessibusadau-
58, 6, exciiantit mslum. Codex Tii. primus, Reg. geri: propriuiu quippe oceani est exacstuare. Vict.
ei uterque Vict. legunt exagitantis wstum; sed male, uterque, Iteg. el F|or., et wstuantis.
et cnntra raiionem versns. 98, 4, haud curat. 1Ii. piiiiius, Rcg. et Vict. pri-
40,1, ferot tyrannos. Th. primus et uterquc Vict. mus, attt curat.
Iiabent swvoslyrannos; item male 99, 1, tiiiqite magnum. Sic, inqnit Vnllinus, ex con-
42, 3, Oportel vutnus detegas. Sic Th. primus, jeclura reposuimus : cum id ralio Scazouisnccssarit
Reg., Flor. et uleri|iie Vict. cinlex. poslularet: nec »11/11 dubium, quin sic scripserit Bue-
44,5, inferrent. Th. primus, Reg. et Flor. codex tius.
habent ferrent. 101, i, matris ex ulero. Vict. uterque et Flor., ma-
45, 2, potentiorum. Flor. habet polentmn. tris utero.
Ibid., 4, Triguillam. Codex Vict. secundus hahei C Ibid., 6, et oinnium. Vict. uterque, omniumque;
Trigguillam : ei is lortasse est quem apud Theoderi- Tb. primus et Reg., omniam.
cuiu gratia pollentem vocal Ennodius Trigguam, Ibid., 8, habe gratiam. Th. primus, Reg. cl uierque
epist. 21, lib. ix. Vict., Iiabesgraiiam.
Ibid., 5, perpetralaque.Reg. el Vict. secundos habei1 Ibid., 10, est allaia. Flor., illataest.
et perpetrata; sed opiiine Vict. primus, imperutaque • 102, 6, aliigabit. Vict. uterque, alligavit.
jam. 106, 8, altos paitdit. Th. primus, Vict. ulerque, et
48, 1, Palatini. Th. primus et uterque Vict., Pa- Reg., alios pandit.
tatinw. 107, 1, dives agit. Vict. secnndus, divcserit.
49, i, quorum Basilius, olim. Ita omnes libri. So- 111, 1, ntediusconsulum. Reg., mediusconsidens:
lus Flor. una voce auciior, Basiiius unus. male.
50, 1, innumeras multipticesque.Codex Flor-, inju- Ibid., 6, perstriiixit. Th. piimus, Reg. et ulerque
rias atque multiplices. Viet., prmstrinxii.
Ibid., 4, ttt ni. Ulerque codex Vict., uti nt. 118, 2, luis. Tli. primus, Reg. et uterque Vict.,
Ibid., 6, eodemdie. Cndex Vict. pritmis, eo die1 luas.
Codex Vict. secondtis, in eo die. 120, 4, quantum decusornameniis. Vict. sccundus
lbid., 9, w7/ia(is.Th. primus et ulerque Vict., vil- el Reg., qtanlum ornamentis.
tas. Flor., utilitatis: inale. Ibid., 8, compositw. Vict. secundus, copiotw.
52, 9, concessissemendacium. Tli. priinus, consen- D 125, 5, quod ad beatitudinem.Th. primus, Iteg. ct
sisse mendacio. ulerpie Vicl.,quinadbeatitudinem.
55, 13, posse vero conlra. Th. primus, ei uterque; Ibid., 8, cwcitaie.Vicl. secundus, cwcitali: quaoct
Vicl., posse contra. forsan vera lectio est: jtidicenl docii.
55, 4, nulla unquam mei laude. Flor. ediiio, nil- 126, 4, auferre. iVict. primus el Flor., afferre.
lam unquam mei laiidem. 151, 3, monientetia. Suaseruni sic edere codices
59, 2, ac tu ipsa. Deest ipsa in codice Vict, pri- Ticl. primus, Th. primns el Reg.
«110. Ibid., 4, perspectum.Th. primus, prospecliim.
(»1, 3, affingitur.Th. primus, Flor. et Vict. secun- Ibid., 5, tiestrt,vet. Th. priinus, iieg. el Vict. pri-
dus, affigilur. inus, veslra, vel.
Ibid., b*,supplicium tuii. Vict. primus. supplicum1 132,1, congestapecuniw.Th. primus, Reg. et-Flor.,
pertuli, cvngestwpecuniaf. \
HKUdebtoteravi. Alii legunt delatravi, sivo dila- 153, 4, ainite tnembrorum compage.In Tliuanse»
m IN LIBROS DE CONSOLATIONEPIHLOSOPHLE VARIANTESLECTIONES. 86C
primo et utroque Viclnrino deest membrorum, A 191, 2, deserit superstitem.Reg. et Vlci. primus:
134,6, qnwinluis. Th. priinus, Rcg. uierqueVict. deteret sttpersittem: Vict. secundus -.deserat.
el Flor., quw tu in tvis. 193, 2, adjiciant. Tb. priinus, adjiciunt.
135, 5, conttCtfueminimu. Th. primus et uterque Ibid., 4, adduci pcluisli. Vict. secundus, abduci po-
Vicl., contraque uiiiunum. tuisli.
130, 7, wstimalioiie.Uterque Vict., exislimatione. 194, 8, contingere; si quis. Flor., conlingere, sic
Ibid., 11, liominlbusvero. ln Tli. priino, Reg. el collige; si quis.
Ulroipie Vict. ileest vero. 195, 1, prwtura. Ea leclio fuit codicis Thuanaeise-
157, 5, nego illud etse. Reg. et Vict. primus, negc cimdi : male alii oiiines, prwfectnra, quod nomen
ullitm esse. nihil, tempore quidem Roelii, signiiicabai.
Ibid. 6, inmime, inquies. Th. primus, Reg. ct uler- 199, 14, silunt esl. Vici. secundus et Flor., si(u«
que Vicl., minime, inqttis. est.
Ibid., 7, eoque alieni. Vici. secundus, atqtte aiicnt. 200, 5, Anioninns. Sic Vicl. secundus, recte.
\l\), 4, munera noranl. Tli. piimus et Flor., mu- 205, 6^ wsiimas gloriosum. Ulerque Th. Ueg. et
jnera norat. Vict. seiundiis, wstimasesse gloriosum.
» 142, 2, arma. Th. primus, Reg. et uterque Vict., lbid., 7, pro maxima parte. llaclenns edili etuter»
arva. qne Tb. habeliant proxima : sed leclionein codicis
lbid., 3, hosticus, ita omnes codices. Viciorini secnndi et Regii sequi maluit Vallinus, ut
143, 1, primus quis. Flor., qitis primtis. e qiiibus liaiirirelur sensus prseslantior.
146, 1, Quw flammisJEtna eruclanlibus. Ea Itciio o 210, 2, lacunam. S:c omnes libri.
fnil veteriini omnium codicuin, nue et vera est: lan- 212, 8, gtoriampetis. Uterque Th. et Reg., gloriam
tum pro .Etnw, legendnm est JElna. peias.
lbid., 4, cupierunt. Vict. secundus, cuptuerunf. Th. Ibid., 10, corporis servum. Sic omnes veteres et
pr.mus et Reg., cuptiwe. recentiores libii.
147, 3, Nam si. Th. primus.Reg. et uterque Vict., 219, 7. si quis. S'c locum hunc restituit Vallinus
Nvnc si. ex conjectura, quam posiea liliri cnnfiriiinrunt.
lbid.. 9, JVuinflHtrfquom unqttont.Th.primus, Num Ihiil., 16, conabaris. Th. secnndus, conoris.
quid unquatn. Vict. uten|iie, Num quidquam libero. 228, 12, ab diminulis. Th. primus, ab imminutit;
149, 7, proveniunt. Vict. secundus, perveniunt. uterque Vict. et Reg., deminutis.
154, 2, insani. Th. primus, Reg. et uterque Vict., 230, 2, ted ratione. Reg. el Vict. sccundus, tedett
praii; sed inale. ralione.
157, 2. quw a nobis. Uterque Th. et Rcg., quw a Ibd.. 13, et ab iltis. Uterquc Th. Reg. efVict
nobis. Vict. secundus, quw nobis cognitis ab animaii- uterque, et itlis.
bus. 251, 2, quw izopi.irp.aTa. Reg., ouorfntaptnpa,bene.
Ibid., 17, propagare ac dlatare. Uierque Th. et 252, 10. lamensi. Ulerque Vict., tanun etsi.
Vict. ulerque, dilalare ac propagare. Iliid., vera bona sint. Th. priihus, et Vict. primus,
158, 9, ejusqnequatilutnlibei.Uterque Tb. et Reg., tere bona sint.
eju/que qttamlibet. Ibid., 21, secure igitur. Uterque Th. Reg. et Vidt.
Ibid., 10. ne comparari. Ulerque Th. ct Flor., nec uterque, securo igitur.
comparari. C 235, 5, habiians libido. Regius, hebetans lilftdo;
Ibid., 11, elenim finiiis. Vict. secundus, erenirnsi qund verbum quia Rneiio familiiire est, hscc geuuina
finii s. Vallino loci bujtis videtur esse scripiui-a.
131),5, credi vetant. Vici. secundus, credi prohi- 236, 7, appetuntur a pluribus. Vict. secundus, ap-
bent. petuniur pluribus.
Ibid., 8, spernel. Uterqiie Tli. et Reg., spernat. Ibid., 13, quoinler expetenda. Th. prinius et Vicl.
Vict. primiis, spernerel. seciimlus, quod inler expetenda.
163,1, jacent. UierqueTh. Reg. et Vict. primus, 237, 4, poslquamunum. Reg., cum «nwtn.
manent.' 238, 9, Quid, quod. Flor., qnid diram, quod.
166, 12, nunc amis-as. Vict. secuudus, et Reg., Ibid., 11, mollissimum quodque. Uierquc Th. et
nunc et amistas. Vict. uterque. motlissimum quiique.
170,1, /inieral.UterqueTh. Reg.etVict.secundus, Ibid., 15, legiiur, abest in Th. et Vict. utrisque,
( (iniverat. necnon in Flor. ei tuloexpungi potest.
Ibid., 3, quantum me. Tli. primus, quam tu me. 239, 5, sine cogitatione. Vict. secundus, sine cogtii'
Ihid., 6, pauto acriora. Flor., paufo ante acriora. tione.
174, 1, apittm. Th. secuudus et Reg., apum. 240, I, is estenim. Tb. primus, id esl enim.
178, 5, perinuduM.Ulerque Th., permulent. 245, 3, st superiora. Uierque Th., Rcg. et Vict.
lbid.. 10, qtti jucundilaiis. Ulerque Th. Reg. et ulerque, si priora.
Vici. secundiis, quwjucunditalis. 246, 3, a Deo retji. Vict. uterque et Flor., Deo
lbid., 18, definivimiis.Reg., decrevimus. n
u regi.
17», 4, bonumsuminumrepelit. Ulerque Vict., bo- Ibid., 17 et 24, esseconcessimus.Uterque Tb., Reg,
nitm sttumrepetil. et Vicl. uterque, esse consensimtts,bene.
Ibid., 10, dignissimumpulant. Vict. secundus, di- Iliid., 19, exlrinseciis, deest in Vict. primo et Reg,
gnissimumputent. 2*7. 3, voluntarie regantur. Ulerque Vict. el Heg.,
Ihid., 12, iVriiiiimberillum.Th. primus et Vict.se- volmitaria regttntur.
cundus, nunquidimbecillum. Ibid., 10, valeret. Reg. el Vict. secnndiis, vatebit.
187, 3, vel pecunia, vel honores.Tb. primus, pecu- Obid., 16, magna lutruntem, Uierque Th. et l»eg.,
niw velhonores. magtta larerantem.
Ibid., 11, ungeret.Ulerque Th. Reg. ct Vict. secun- Ibid., 18, deposuit. Reg. et uterque Vict., dlspo-
du-, angerer. suit.
Iliid., neqneo. Reg. et Vict. secundiis, nott queo. 248, 8, qnwntmcquidrm. Sic totumlocum Vallinns
: laiiUiin pro otio
1S8, 8, possetamittere. Ulerque Vict., possit amit- emendavit, veleriiin codicum npeowaintroieris.
tere. inlroieris, ex conjectura reposuit
Ibid., 17, opifcusnon explettir. VaMinusait se edcn- 249, 9, loquimur rebus. Oiimes rccte, loquur.lur
diim pmasse non expteiur, ut ex seiie oraiiouis siet rebus.
JBoeliiseiuenlia : licet libri repugnenl : qtiauquam , 253, 9, longa site. Omnes longasiti.
nii. et sensus aliquis esse potest dispuncta negativa 254, 3, donamus. Reg., Flor. et Vicl. secundus,
''iciione. domnvis.
867 AN. MANL. SEV. BOETIUS. IN LIB. DE CONSOL. PHIL. VARIANTESLECTIONES. 8G8
257, 3, lamenante hae. Vict. secundus, tamenha- A Ibid., 13, ab assignata. Reg., a tignati, forle ab at-
clenus. signaii: recte.
Ibid., 9, toeum facinorum. Reg. ct Vicl. secundus, Ibid., discesserit. Th. uterque, Vict. secunduset
loeo facinorum : longe melius. Nisi legas tn locum. Flor., decesserit.
258, 8, prceimdere. Uterque Th. et Vict. primus, Ibid., 16, divinioperis. Reg. et Vict. primus, di«-
priBtermti/ere: male. nw operw.
Ibid., 12, reverlara. Reg. et Vicl. secundus, reve- 301, 9, tingere fldmmas. Uterque Th. et Reg., (in-
haris. guere flammas.
259, 2, conscendant.Vicl. secundus, conscendunt. 303, 7, durare queanl. Vict. secundus, durare
264,16, quem veroeffecisse.Reg., quemvera, inquil, queunt.
effecisse. 304, 3, qui? inqutt. Th. primuset Vict. primus, Et
265, 3, id quoque. Tb. uterque, uterque. Vict. et qui ? inquit.
Reg., illud quoque. 305, 19, confirmandwsapienlim.Uterqne Th., Reg.
Ibid., 9, cetium. Adipiscuntur. Reg., certum, tnet Vict. secundus, conformandwsapientiw.
quam, adipiscuntur. lbid., 24, quidquid autem. Th. uterque et Reg.,
Ibid., 27, ambigit. Th. primus et Vict. secundus, quidquid aut : bene.
ambigat. 306, 2, nist nul exercet, aut corrigit, punit. Sic om-
2B6, 7, prwcurris. Uterque Th., percurris. nes libri: Planudes quoque. Victorini vero, VeVbo
Ibid., 19, incessui. Vict. secundus, incessu. auciiores, nist aut exereet, aut corrigil, aul damnat,
Ibid., 22, tcelesti,' iidem viribus. Vict. secundus et T>punit: sed male.
Flor., scelesti, viribus. 314, 4, hoc igifur fortuito. Th. ulerque, Reg. et
267, 5, deflectuntur. Vict. secundus, deflectunt. uterque Vict., hoc igitur fortuitu.
Ibid., 15, sui nattira. Vict. secundus, sua natura. Ibid., 7, eo loci. Reg., eo loco. Th. secundus, tn eo
268, 4, minime. Est. Th. primus, minime, inquam. loco.
Est. Ibid., H, quo ille obruit. Reg. et Vict. secundus,
272, 19, inficil. Vict. secundus, infecil. quod itle obruil.
273, 3, insidiator occultis. Ulerque Th. Reg. et 316, 5, conveniant.Th. secundus, Heg. et Vict. se-
ulerque Vict.. insidialor occultus. cundus, convenient.
Ibid., 7, ab avibus. Uterque Th., Vict. prirous et 319, 5, quodque discernat. Ambo tam Th. quam
Reg., avibus. Vict., quidque discernat.
277, 19, mentis ulcere. Non, vulnere ; sic cxigente 520, 2, quibus inest ratio. Ulerque Th.. Reg. et
metro, et adsiipulanlc non uno codice. Vict. ulerque, quibus in ipsis inest ratio.
279, 12, velle, posse, perficere. Hac distinctione, Ibid., 9, ceciderunt.Uterque Th., Ueg. et Vict.se-
inquit Vallinus, restituimus locum. cundus, ceciderint. Flor., cecidere.
281, 12, liquere esse. Th. primus, et Reg., liquere 321, 2, inscitiw.Reg. et Vict. secnndus, inscienliw.
respondi. 323, 5, quw sint, quw [uerint, veniantque uno. Sic
282,2, sallem non audienda. Ulerque Th. et Vict. ambo tam Th. quam Vict. et Flor.; recte : nemo
uterque, satiem audienda. enim non videt iranspositionem factam in aliis editio-
283, 2, faciunl. Vict. secundus, etReg., facianl. nibus omnibus.
lbid., pait'un(ur. Vict. secundus, et Reg., patian- C 325,1, si res atiorsum. Ulerque Th., Reg. et uter-
lur. que Vici., si aliorsum : bene.
Ibid., 11, hac igitur. Th. primus el Reg., hinc lbid., 12, ai nos. Uterquc Th. et Vict. secundus,
igitur. ac non. Reg., ac nunc.
Ibid., 23, esse dicerent. Uterque Vict., esse duce- 326, 12, atque sese res. Reg. et Vict. secundus,
rent: bene. quam sese res : bene.
Ibid., 27, Nam si, uti, etc. Corruplum antea lo- 327, 2, humana opinione. Huttianw opinione; tor-
cum, inquit Vallinus, in omnibus impressis, juvanti- tasse humanw opinioni.
bus partim amiquis libris, sic tandem resiituimus 328, 2, sperel autsauam. Cierque Th., Reg., Vict.
suae inlegrilati. secundus et Flor.,«peref quisque.
286, l.aprt. Sic, licet repugnent etiam veleres 531, 5, at ti nescit.Th. secundus, aut st nescit.
libri, scripsisse videtur potius Boetius, quam immani 355,10, arbitrio eveniunt.UlerqueTIi. Reg. et Vict.
illa licentia usus, si retinueris, aper, quam non ad- secundus, arbitrio veniunt.
miltunt hcndecasyllabi. 336, 9, quw incerti. Th. secundus, qnibusincerti:
293, 13, delibare. Omnes, deliberare. non male.
in
294, 4, digerit motum. Th. secundus, digerilim- Ibid., 10, opinionis constat id. Uterque Th., Reg.
motum. Th. primus, et Reg., in tnotu : recie. et Vict. secundus, opinionisid.
296, 3, puncti medium. Th. uterque, Reg. utcrque 357, 10, imaginationis. Vict. secundus, imaginis.
Vict. etFlor., punctum medium. lbid., 15, t(a definit. Th. secundus et Reg., ita de-
lbid., 9, profictscanlur. Vict. uterque et ulerque JJ finivit.
Th., prOficiscatur. Ibid., 18, non imaginatione. Th. secundus, non m
Ibid., 10,tpsas quoqueimmulabiles.Vict. secundus, imaginatione.
ipsam quoqueimmutabilem. Ibid., sed rationali. Th. secuiidus. sed ralionabili.
Ibid., 19, suo quemquam. Th. uterque, Reg. et 340, 21, desidit. UterqueTh. et Vict. primus, de-
Vict. secundus, suo quoquam: bene. cedil.
297, 3, censuerii. Vict. secundus, censuertint. 344, 7, quoddam universale. Uterque Th. et Vict.
Ibid., 15, respicit. Vict. secundus et Reg., respe- primus, quiddam universale.
xil. Jbid., considerei. Uterque Th., considerat.
298, 2, gerenda. Th. uterque et Vict..primus re-
545, 5, nulla est prwscientia. Th. secundus, nullam
genda. etse prwscientiam.
Ibid., 5, agitari sinit. In omnibus deest stnit; male.
Ibid., 7, habere possemus, Vict. secundus, liabere
Ibid., 22, conscientiamspeclans. Uterque Th. Ueg. possimus.
et Vict. ulerque, eonscientiamexspectans.
299, 1, acta felicitas. Vict. secundus, aucta (elici- ulerque 348, 7, patefecerit. Uterque Vict., patefacit : ct
tas. Th., patefecit.
Ibid., 2, ut exercitii. Th. primus, ul exercitittin. 349, 16, prwsentiam. Sic emendavit Vallinus ex
lbid., 5, quique disseniiant. Tli., uterquo Reg. Ct conseitsione oninimn veterum codicum.
ulerque Vict., quisquedissenlianl: male. 350, 24, nccessdria,quam non necetsaria-Ulorquc
869 APPfcNDIX.AD LIB. DE CONSOL.PHILOS. VARIA MONUM.LITTERARIA. 870
Th., Reg. et Vict. secundus, necessariequam noit ne- A& Reg., divinamle prmsentiam.
cessarie. Ibid., 8, nunc illud vetim. Ulerque Th. et Vict.
351, 11, atiquem ambulare. Th. primus, aliquem sccundus, nunc aliud velim.
hominemambulare. Ibid., 16, scienliwvis. Th. secundus. scienlia ejut.
Ibid., \5,voluntariegradientem. UterqueTh., Reg. Ibid., cuncta complectens.Reg., cuneta prospiciens
el Vici. sccundus, voltintategradietitem. vel comptectens.
Ibid., eum tamen. Vict. primus et Reg., eum tum. Ibid., posfertorifcusdebet. Th. secundus, dedit po-
Ibid., 24, quwprius. Uterque Th., qua prius. sterioribus.
Ibid., 27, proposui. Th. primus, posui Ibid., 23, rectwsunt. Th. primus, receptmsunt.
352, 5, divinam te prmscieniievf'1\\; isecundus et Ibid., 26, indicta. Vicl .sccmuins. indita.
APPENDIX
AD LIBROS DE CONSOLATIONE PHILOSOPHI^.
VARIA MONUMENTA LITTERARIA
QTjM LIBRIS BE CONSOLATIONE IN GLAREANI EDITIONE PRiEFIGUNTDR.
JOANNES MURMELLIUSRURyEMUNDENSlS B ] nteque(«( facis) ama. Alcmariwtertio noras Aprili?t

RODOLPHO LA.NGIO MONASTERIENSIS ECCLESl*) CANONICOanno a Christi Salvatoris ortu 1514.
S. P. D. JOANNESC/ESARIUS JULIACENSIS
Tandtm meas in Boetii Severini de Philosophiw m QUAUAM ADMURMELL1UM F.PISTOLA.
Consolalione,cttm primis frucluosum opus enarralio- Quod scribis te commentariaparare in quinque Bot-
nes, IlodolpheLangi, vir omnium(quos novi) humanis- tii libros de Consolationephilosophiw, niliil sane ju-
time, disertissime,pientissime,sludiosorumusui in lu- cundius audire potui: quod id certediu jam optaveram,
cem emttlo, tuoque clarissimonomini dico : non quod ul videlicetab aliquo docto homine, et i't bonisliiteris
ei meit nugis aliquid splendoris accedere posse confi- rite inslituto (qualem te et judico et certo scio) lalia
dam, sed ul aucloritatis tuw prwstantissimw tutela, «derenlur commenluria, quw digna esse possenllanto
quasi Ajatis clypeomunitm, sub hominnm vultus pro- auctore, ac tantwetiam rei convenire.
deanl tuliores, nec viluperationum linguas cote livoris NICOLAUSCRESCIUS FCORENTINUS
(ut eleganter ail quidam) natttraliter acuntinalas, et MONACHUS CISTERCIENSIS, ANTOMO LA.NFREDINO
aspidum morsu nocenliores reformidenl. Dignus est FLORENTINO CIVlILLUSTRI.
profecloBoelius, ut ingenue verum fatear, qui me tonge Mulla quidem sunt, Anloni Lanfredine, et in philo-
melioremaliquando commenlaloremsorliatur. Terum C [ sophia et in theologia, tum obscure dicta, tum ad co-
tanlum abett u( in hac commentariorumeditione tanlo gnoscendumdifficitia.Illw tamen imprimis celebresde
tcriptori satisfuclumpulem, ut vel hoc modo doctiores fato, de beala vita, de divina prwnolione, atque Provi-
ad juvanda studiosorum studia maximopere cupiam denlia quwsliones, ancipili intelleclu tegentium ple-
excitari. Porro de hactenus editis in eumdem enarra- rosque in deleriorem sensum trantversos agunt. Qum
tionibusnihil attinel dicere : quw si placerent homini- quanquam sunt a nonnullisila accurate dispuiata, at-
bus erudilis, sane quam libens (ut qui trivialibusolim que copiose illuslrata, ut nullus videalur reliclusdubi-
quotidie prwlectionibus, et flwlm moderandmcuris Ittndi locus, iis tamen de rebus accuratius, gravius,
supra modumMslringar) hoc lucubrandi labore, et ho- lucidius nemo quam Severinus Boetius disseruil, vir
minumjudicia subeundi periculo supersedissem. Cmte- (me quidem judice) bmnium suw wtatis doctissimus.
rumcundidotectorioperammeam probatumiri confido, Qui cum in multiplici disciplinarum genere non pauca
non ob hoc solum, quod obscuris lucem intulerim, ve- scripserit, voluitetiain tum in hoc libro, quem de phi-
rum eliam quia Grmcisquw desiderabanlur, loco suo losopliiwConsolatione,tum in iis quos de Trinitale el
repositis(quw Joannes Cwsarius ulriusque linguw do- de Duabus Naturis Christi inscripsit, bono periculo
ctissimus, el philosophiwmedicinwqueprofesstr egregius experiri, quanlum in sacris Litleris profecuset. Sed
ex llalia, Joannes /Edicollius bonarum artium magi- D \ eral hic liber adeo swculorumincuriajamdepravaius,
tter, dubiumlitteralior an httmanior, Daventria supe- ul nullus sui aucloris nitor, nullusque prope cultus
riori ad meanno dederunt) mendas complusculas,lum agnosceretur. Qui cum superioribusannis reslituiionem
e prosa oratione, lum e versibus sustulerim. Qua qui- sui posceret, multo pluribus vulneribus affectus esi.
dem in re tua quondamnon parum me juvil induslria, Namquemulilus, inversus, et a se plurimum mulatus
multijugaqueernditio: super cujus amplissimis laudi- prodiit ab impressoribusin manus hominum, cum com-
bus (id quod Saltisliusde Carthagine ait) silere melius menlariis qui falso divo ThomwAquinati ascribuntur.
pitto quam parum dicere, qitoniamalio properare tein- Bogalus iiaque «1 hunc ipsum Boetii librum emenda-
pus monel.Prwmisi aulem quwdam noslris, quw dili- rem, ac pristinw integrilati quoad possem restituerem.
gcns lector haud quaqmm aspernabilur, spero. Vale, Id eo libenlius feci, quod materia de qua agebatur ca
871 APPENDIX AD LIBROS DE CONSOLATIONEPHTLOSOPlHiB. »72
profecto est quw reliijiosumvirum maximedeeeat. Vsut .\ veieribus nostris ob mobititalem sedere in pita fingeba
esl autem in hoc opere Boetiuseo dicendi genere, quod tur, et quam rolutw insislenlem , quod loco slare ne-
non mtnus ontalum quam grave et philosophiwmaxinte quiret,sapienlcr dixit et lepide Ausonius.For.unwergo
accommodatumtidealur. Et prwlereavariumeoqueju- si le regendum dedisti, dominmmoribnsoportet obtem-
eundum, qtiodnunc solula oralionegtavissimedispulat, peres. Alius congerendisopibus, cumulandisquedivitii
nunc metroeleganlius ludil. Id igitur opus nostra cura inhiat, lotusque incubat, ralus per has solidam felici-
ac diliqenlia, qualecunqueeit, emendatum, libi Lan- taiem, et omnia morlalibus commodaet conipendiaiin-
fredine vir ornatittime nuncupamut, non ea ratione, ut portari, juxla iltud:
existimemejut leclionemposse mutlum tuw eruditioni Nam si aliquis cutus lecto le affixit, habes qui
adjiccre, sed ut tuo patrocinio tn Eneltiridii lypum Assideat, fomenta paret, medicumroget u( te
astrictum, honestiusac tutius in vulgus exirel : ul inde Suscitet, ac reddat natis charisquepropinquit.
faeile judicari possil, quantum inter priorem illum et Frequenterqueillud habet in ore,
hunc nostrum librum intersit. Quod si lu probaveris, Scilicet uxoremcum dole, fidemqueet amicot,
satis a me omnibus facliim essejttdicabo. Vale. Et genut et formam regina pecunia donal,
PRÊLECTIO Ac benenummatumdecorat Suadela Venusqtte.
JACOBI BONONIF.NSIS INBOETIUM SEVERINUM. B Hic etiam putat ccctumdeosque auro venales, motut
Constilueram viri clarissimi hoc anno prwfalione hoc Teriulliani versiculo:
abstinere, ne scmper in eodem vesligio hwrerem. Assu Non licet deos nossegratis.
duitas enim, ul ait Cicero, fasliditimparit et satietatem. Hocque Petronii disticlto,
Verum «( consiliummttiarem, panim vos nimis vffi- llajna loquor, quidvis nummis prwsentibusopla,
eioti et amantes nostri perfecistis(me tiamquequotannis Et veniet, clausum possidet urca Jovem.
veslro ornatissimo conspccluhonestissimaqueprwsentia Sed coritra reputando, niliil improbius, nihil pernicio-
iondecoralis) partim illutlris el magnifici senatus no- sius, nihilque quod magis humanum gentis vexelet in-
tlratis magnificenliaac tiberalitas, qui me proximeim- quielel, quam opes el pecuniam,invenies. Verum hanc
pensiori salario censendum putavit, nec non collegam primum si struere cupies, eripies habenii. Vnde impro-
viro erudilissimohutnanitsimoqueme adjungens, hone- bas crescere divitias dixil Flaccus. Hieronymurquc;
tliori titulo exornavil.Tanlorum igitur merilorumme- Dives, ail, aut iniquus, aut iniqui kwres. Noxia igitur
mor (quoniam ingralo homine nihil pejus terra creat, est el inulilis pecunia, quando inhonesta: vetusque
ul ait Menander)recordatus etiam Amyclaslacendo pe- verbiun est, Male parta, niale dilabunlur. Perniciota
riisse, quodque nemosilens placuit, ut inquit Ausonius, tunl et opet, quarum operi hontines evigorantur et
eogor impellorque aliquid noviin prwsentiavobisreci- •* emotlescunt, morbi glitcunt et wgriludines,pudor, le-
tare, quod ipsa sallemvarietate aures vestras permul- ges, jura, turres, arces, propugriacula,et oppida mu-
eeat et obtectet. nitissima expugnanlur. Pecuniw cnim (ul ait Cicero)
Quid frontem contraxislis? quod me recitaturum omnesvias norunl. Diogenes itle Cynicus viam virlulit
sum pollicilus ? Non tneum est exemplum, si recito. adeo angustam, difficilemel aruuam esse aiebat, ut
Sedhoc veleresalioquinerudilissimifactitarunt. Novum eain vix nudi superare possent ac transmitlere, ncdum
mulem id appello, quod ante me nullus sit contexuil. pondere aliquo impedili et auro suffarcinali. Lttcreliut
Habebunt ilaque docti, qvw facile cognoscant: iitdocli, etiam scriplum reliquil, defunctosvita, nudos el inopet
quw condiscanlct admirenlur. Hodie igitur verba sum inferna tubire. Ex quo Ausonius faccte congrestum
faeturus de erioribus pene innumeris, quibus plerique Diogeniset CrWsiavud inferos hoc carmine lusil:
omnesfallintur: nec solum imperili et profani, quod Effigiem,rex Crcese,tuam dilissime regum,
tninus wgre ferendumesset : sed (quod doloremmeuin Vidil apud manes DiogeitesCyniciis.
etulcerat) eruditi el, ut ila dicam, Musarumsacetdoles. Conslitil, itlque procut, solilo inajore cacliinno
Cwterumcummorboset ulccra refricuero, medicinam Concussus,dixil: Quid libi d vitiw
auditor exspecta. Faveie ergo omnes, et adesle mquo Ntinc pro~unt,regum rex o ditissime, cum sts
animo. Nam, ul ait Hierontjmus, beatttsesl qui loqni- Sicut ego, solns me quoque pauperior?
titr in aures andienlis. Omnismortalium cura et inlentio Nam quwcunquehabui, mecinn fero, cum nilitl iptt
ad unum quietisslalum, diversolamen calle nititur per- Ex tantis tecum, Crwse, ftras, opibus.
venire. Hic ilaqtte se loium fortunw commitiii, cam Alius per gradus magislraluum discurrere conlerrdil:
dicens res liumanas pro arbiirio flectere et tersare. sicque ad honores obrepit, ul postea fuscibusconspi-
Eamdem observatet veneratur, lanquam nuinen salula- cttus. illustris ac reverendusappareat. llabel enim (ul
re, maximum omnipotensque. llleciusque primulum ait Cicero) justam tenerationem quidquid cxceilit, el
blandiliis el lenociniisliitjus peltacis et versipettisdew, hunc Itianlem Iritjemiituspluusus lollil el influt: ticqttt
cum tandem reflaniemvidel el adversam, quaritur, su- populari aura erectus, cwium se scalpeie puliil, quem
spirat, gemitque, lubricam, inconslanlem, cwcam et gloria subsequilur dulcis magislratuum et laborum co-
vagamappetlans, nulliqtteconvicioparctm. Stultus, in- mes, alimentuinquecujusque animi generosi. Trahimut
quam, ne dicam insanus, qui vullul nil inlra sit oleam, enim omneslaudis slutlio, et oplimusquisque matim
nit extra in nuce duri. Quoniam enim mentis proposilo gloria saginatttr. Pulcltrum esl monstrari, et di-
digito
\iitant ei spem iili credere eit ausus, qumab amiquis tt' eier hic esL Veruiftquoniam hujusmodi dig*ilates «'-
875 VARIAMONUMENTALITTERARIA. 874
tw sunt in arbitrio profanw multiludinis, idcirco A momenlolemporisdissolvatur et inlereat? Quam vero
minus exoptandm videnlur. Vt enim pracipit Anneus sollicilus el miserabilissit slalus tyrannorum ei-prin-
Seneca: cipum, rex itle palefecit, qui diadema priusquam ca-
Vitate quwcunquevulgoplacenl. piti suo apponeret, considerans, ait: 0 nobitemmagis
Quam vero improbum sil, et prwposterum populi • quamfeticempannum, quemsi quis introspicial, quam
examen et judicium, ut alia prwlermiltamus, nonne multis periculis et miseriissit refertus, ne humi qui-
unico Calonis et Vatinii exemplo licebit agrioscere? dem jacenlem tollere vellet. Et Dionysiusille Siciliw
Cato enim itle vivaximagovirlutum, prwturm candida- tyrannus, qui melus et pericula regum principumque
tus, repulsam passus est. Vatinius vero homolevis et expressit ense illo levi filo sutpenso, plurimorumque
nequam illam est asseculus, sttipente eodem popello, per ora vuigato. Scatet vero exetnplisinnumeris vetu-
qui hoc fecerat, et admirante. Hunc vero splendorem stas, plena est nostri lemporis wtas, qui reges et prin-
livor plerumque comitatur. Nam, ul inquit /Emilius cipesfelicitaiemcalamilatemutaverint. Infelicissimum
Probus, est hoc communevitiutn in magnis liberisque autem genusinfortumi est fuisse felicem, ex quo dixit
civitaiibut, ut invidia gloriw sit comes, et libenler his Horalius :
hominesdetrahant, quos videant altius emergere.Glo- licetsub paupere tecto
Fuge magna,
ria vero quam fallax, quam turpis et inanis sit, osten-
Reges et regum vita prwvertereamicos.
dit Euripides in Andromaclte, in hanc sententiamex-
clamans : 0 gloria, gloria, nihil atiud es quam aurium Quid de regum el prineipum familiaribus loquar?
Tiberius Sejanum illi semper proximum et in-
inflatio magna. Hujus vero glorim el splendoris cu- Nonne
cum hoe in virililer timum unco tralii et excarnificariimperavit? Nonne el
pidi plerique pulvere desudassent,
Nero Senecamprwceploremad mortemcom-
pro munere landem exsilium, carceretn, aut mortem Domitius
subiere. Alius stemmateel nobililate glorialur, tume- pulit? Papinianum eiiam diu inler aulicos polenlem,
?
scitque, cum fumosas majorum suorum imagines in Anlonius militum gladiis objecit propter quodelegan-
alrio conspicatur,quarum simite nihil habet ipse prwter dixil idem Flaccus :
ter colorem, ut cum Cicerone loquar. Has ergo fre- Dulcis inexpertiscullura potentis amici,
quenter suspicitet admiratur, prmtenditque,perinde ac Experlus metuit.
proavorum titttli et elogia eum forte degeneremsordi- Alius claritatem optimumjudicans, gloriosum nomen
dumquetegerepossint et honestare.Contra vero evenit, propagare feslinat,.in primisquere mililari clarescere
ut plerumque per hmc monumentahominis improbitas gestit, Ciceronis memor ita scribentis: Mililaris virtus
ac vilitas magis magisque elucescat. Non possunt prmstat rebus omnibus.Hwc nomen populo Romano,
omnes esse patritii, ul inquil Cicero. Ille vero omni IG hwc huic urbi mlernam gloriam peperit. Hwc orbem
commendfttione dignusest, qui sua virtute posterisprm- lerrarum parere huic imperio coegit, omniaqueurbcma
luxit. Nam si nobilitas est quwdam laus veniens ex sunt in prwsidio et tutela bellicwvirtulis. Hic ergo in-
meritis parentum, me hercule! aliena est. Miserum ghrios et sine nominebrutis annumcrandosputat, cum
vero est, ut ait ille, aliorum incumberefamw- Vnde prwsertimvel pace vel bello clarum fieri liceat, ut ail
graviler dixil Boelius: ille. Sed compluresetiamsui temporisctarissimi,igno-
Quid genus et proavos strepitis? lis lamen morlibus perierunt, nullossoriili rerum sua-
Si primordia nnslra rum scriplores. Quid quod scripta et monumentatem-
AuoloremqueDeumspectes, pore tabescunt et intereunt? Vnde illud est:
Nullus degenerexstat, Miremur periisse homines, monumentafatiscunt:
Ni vitiis pejora fovens Mors etiamsaxis nominibusquevenit.
Proprium deserat ortum. Huc adde quod si toti moriunlur homines,quod tamen
Alius in summa polenlia summum bonum collocat. a nostris inslitutis et legibus longe abhorret, nulla esl
Hicque aut regnare cupit, aut regibus adhwrere: re- claritas et gloria, cum is omnino non exstel. Si vero
gnum ex Deo esse, hoc Homerico admonitus: Neque benemens sibi consciarecti, terreno carcere reclusa,
lu, Polide, velis contendere cum rege, cui ab ipso "D cwlum libera petit, nonne otnne negotiurit terrenum
Jove, qualis nunquam alteri, collala est dignitas. Hic spernet? et cwlofruens, gaudebit sese his exemptam?
igitur ut exeellal el imperel, nil intenlalum, nilque Vnde illud est:
inausum linquens,per fas el nefas ad votum improbus Nec vixil male, qui moriensnatusquefefellit.
properal, illud Euripidis usurpans: Si violandumjus Et itte Vergilianus ail,
est, gralia imperii violandum, cwteris rebus pielatem ...Pulcherrimaprimum
colas. Reges enim proximi sunt diis immorlalibus,ul Dii moresquedabunt veslri.
ait Cwsar. Ciceroquoque regium nomen sanctum ap- Alius gaudio twtitiaquebonum metilur. Hic felicissi-
pellal. At vos, terreni homines, nonne consideratisqui- mum putat voluptatediffluere, ad quam nos propensos
bus prassiderevideamini? Num si inler mures viderelis nalura impellit, imo prwcipitesagit. Quod autem se-
aliquem jus sibi ac potestatemvindicantem, cundumnaturam est, ut ail Arisioteles,id suavecomtn-
Speclatum admissi risum teneatis amici ? git: sequunlurqueomniaanimalia eam voluptaletnquw
Si vero corpus hominis pensitelur, quid eo itnbe- secundum naturamesl. Hic ergoasserit deos propterea
cilHus, quid fragilius, cum swpenumero et hora et essesempiternos,quod securi voluptatejugiter el conli-
PATKOL.LXIII. 28
875 APPENDIX AD LIBROS DE CONSOLATIONEPMLOSOPHUE. 876
nenter perfruanlur. Libens ergo illud Persianum i, ponam discrimine, u( cum Livio loquor. Alii enim in
usurpat : litteris et syllabis sint occupati: Tu sentenlias qurere,
Carpamus dulcia : nostrum est u( att Hieronymus. Est qui dialeciicam pelat, sop/ii-
Quod vivis, cinis el manes, et fabula fi.es. smala quwdam et gryphos, captionesquelabyrintho et
Cwlerumsi hominesvoluptalesabeuntes considerareni, Menandro simites tanlum percurrens, semperque iti
dum facit,
solamquefacti pwnitentiamsuperesse, eas magis decli- veri, et falsi quwstione occupalus. Quod
narent atque effugarenl, quam nautw btandas Sirenes tanto fit a veri coynitione retnotior, quanto Simonides
et asperas sytnplegades. Quis enim non libens spernat ille a Dei scientia repellebalur. Qui cum ab Hierone
et abjiciat vilissimwfragilissimwque rei corporis servi- (yranno cogeretur rimari et quwrere, qualis Deusesset,
tium ? Solitus erat dicere Antisthenes Socraticus : In- primum diem, dehinc biduum, postea lempusduplicari
sanirem potius quam oblectarer. Dicebat eliam Dioge- poslulabal. Quodcum lyrannus mirarelur, philosophut
nes: St non ebrii essetis, Socrali parerelis : et aut per illud respondit: Quanto enim diutius considero, tanto
omneswtales continentiwstuderelis, aut suspendiovitam res videtur obscurior. Est qui ad rheloricam deflectat,
finiretis. Cato quoquein oratiom quadam ita hominesa eam reginamrerum omnium appellans, quwrupicos ho-
voluptale delerrel: Si qua per voluptatemnequiter fece- mines et agresteis et dispalanteis in unum congregavit,
rilis, voluptas cito abibit, nequiler factum illud apud B et ad civilis obsequii pellexil disciplinam, et quw fora,
vos sempermanebit. Alius formam ei dignitatemcorpe- gymnasia, porticus, theatra, tam Athenis quam Romw
ris prwstantissimumpulans: Hwc, inquit, dos esl quw pro arbitrio domuit flexitque. Hic tamen seipso usus
conciliat homines,quwquedeos allicil et invitat, impru- pessimo (ut dicitur) prwceptore,nulla observansrhelo-
dens alque immemor, quid Hippolyto, quid Bellero- rices catholica ac prwcepta, oralor vult appellari. Cum-
phonli, quid Hyacintho, quid Hylw el aliis id genusac- que ante omnia apertis ac lucidis nominibus sit ulen-
ciderit, quibus species dispendiosa fuit et noxia? Huc dum, hic majore in litleris jactantia, et o-oyto-xetK, id
adde quod formw nitor rapidus est et velox, vernalium- est elatione, quam opera, verbis jam pridem desitis,
que florummulabitilate fugacior. VndeSaluslius formw obsoletis, et penitus reconditis abutilur, cacozelarius
gloriam fluxam el fragilem dixit: el Calphurnins : dici cupiens el antiquarius, ostenlalor magis doctrinw
Donum forma breve est, nec se tibi commodatannis. qummverus possessor,in quem convenitilla de oralore
Quamobrem Spurina^ ille Helruscus non mediocrem faeeimdefinilio: Orator esl vir malus dicendi imperilus.
laudem est apud posteros assecutus, quod cum specie Orator enim perfectus adhuc desideratur. Alius (ut ad
sua illustri compluriummatronarum oculossollicitaret, mathemata, id est, ad altiores disciplinasvela dirigam)
faciem propriam mullis inhonestis vulneribus ac~fwdis ad astrologiam contendit, illum judicans ad unguem
cicatricibusdeformavil, ut veramanimi pulchritudinem G bealum, supraque vota felicem, qui astrorum siderum-
retineret. Verum si (ut inquit Aristotelet) lynceis ocu- que mealus, cwli ilinera, occasus et ortus signorum,
lis homines utcrenlwr, sic ut eorum visus obstantia deliquia solis ac lunw calleat. HicqueHerculeel Allante
transmitterel, etpeneiraret :nonne introspecli Alcibiadis emeritis,jamque faligalis, supposilovertice, ccetumful-
corpustuperficiepulcherrimum,turpissimumviderelur? cire cupit. Sie enim petitur cwlum, ul ait Ovidius,
Pulchrum enim aliquid videri nonsua nutura, sed ocu- Anaxagoram forte demiratus, qui lapidem casurum
lorum spectantium reddil infirmitas. Alius in virtute e sole prwdixit. Verum quoniam innumerw sunt slellw,
veram animi quielem, IranquUlilatemquementis repo- quwnondum in cognitionemmorlatium devenerunt, id-
nens grandi passu, omniqueimpetu ad eam defertur, circo astrologusplerumque fallitur, el ab arte deseritur.
arbitratus ei omnia inesse, quem penes sit virtus, me- Diogenes,ob hoc, cum quemdamde solis natura ac po-
mor hujus hymni: Virtus, optima venatiovitwes mor- lestale disserentem,et omnibus persuadentem vidisset,
talibus omnibus..Talem tujacis in pectora nobilemfru- quando,inquil,deco2lodescendisti?Cwterumsi reliquos
ctum, perpetuo tempore qui manet. Auro tu melior. humanw vilw errores in cwleris disciplinis enarrare
Nocturnis hic igitur chartis pallescere cupil. Zenonis vellent,tertiusfortasse Cato, et octavussophos,nonusque
exemplo stimulatus, qui cum Apoltinem consuluisset, magister morum dicerer, el subsannarer, mihiquesatie-
quo pacto optime vivere posset, responsumaccepit: Si D ttttem, vobisautem faslidiutn ac nauseam confiarem.
mortuis colore concorsesset, hoc est, si ad legendosan- Ex quo referam pedem, el ad medicinam(quamme da-
tiquorum tibros magno studio sesecontulissel. Cwterum turum promisi)paucis me convertam.Ante omnta, emt-
cum variwsint artes el disciplinw, est qui grammaticam nentissimt audilores, necesseest hoc prwtendere, nihil
tectetur: quw cum in duas parles dividatur, ut inquit apud Deum fieri sine ratione, ut ait Hieronymus. Deus
Fabius, in bene loquendi scientiamet poetarum enar- autem qui summa ratio est, hominemhac fine plasma-
rationes, posthabitis his et omissis, quw ad solidam vit, ut magislra ac duce ratione, vitam in lerris agerel
frugem pertinent, levia cl ludicra morosus el delicatus cwlestem. Hanc vero si omilleret, in prwceps collabe-
scire gestit: exempli causa. Quoties an quotiens sit di- retur : unde sapienter dixit Persius:
cendum, eonjunx an conjux, et an amiceinumeromut- Nil tibi concessitralio, digitum exere, peccas.
litudinis per e et i sitscribendum, ut censebatNigidius: Divus quoque Hieronymus dixit, corporis nostri sentus
et an vireis et omneis in plurali e assumat, ul asseril essequasi equos currentes sine rectore, animam veroel
Terenlianus, aliaque id genus, quw in Plauto subtilis rationem t» aurigw modum relinere frena currentium.
lector offendet, Quippe quw haud equidem in magno Qutsquisigitur duce ratione ambulaverit,in primis(or-
877 VARIA MONUMENTA LITTERARIA. 878
tunam (quwapud prudenlesnullitm numenhabel) cal- tV sacrumstudium lilterarum? Hoc ergo Boeliiopus quis-
cabit, et fatumsttbjicielpedibus, diviiiaset opes asper- quis pertegerit, aut (quod meliusest) audierit (plenius
nabitur. contemnetquetanquaminlemperanliwet nequi- enim alit viva vox, ut dicitur)jucunde et feliciler cutn
tiw materiam,omniumquescelerumseminarium: dolium ralione docebilur vivere, calcato expunctoque omni
ac peram Diogenisconcupiscet,ad naturam uiwens,quce mentis affectu, mortique prwludens, eam postea vere
paucis el minimiscontentaesl. Idem ambitiosanomina, vettientemnon solum non formidabit, sed Iwtus (uti
el inuliles macjistratus, lanquam blandos insidialores Socrates) occurret, eamque corde inlrepido et hilari
reformidabil, conscientia benefacli munilus : hisque fronle suscipiet. Dixi.
bonisgaudens,quw in ipso sunl, externa despiciens,et JOANNISMURMELLUPRJELIBATIO
non assis faciens, virtutesola contentus. Vt enim llo- IN BOETII SEVERINl DEPHILOSOPHLfi CONSOLATIONE
ratius: OPUS.
Virius repulsw nesciasordidw. Enarraturo mihi quinqueBoetiide philosophiwCon-
Inlaminatis fulgel honoribus. solatione libros, quwdam prwlibanda sunt, quibut
Nec ponil aut tumil secures ttudiosorum animi ad ea quwtractanda sunt, non in-
Arbilrio popularis aurw. congrue prwparentur. Sunt aulem hax : Boetii vita,
Et Claudianus: B litulus operis, styli qualitas, scribentisintenlio, nume-
lpsa quidem virtus preiium sibi, solaquelate rus librorum, qum sit operis utilitas, el ad quam id
Forlunwsecura nile.t,nec fascibus ullis philosophiwparlem referalur.
Exigitur,plausuquepetit clarescerevulgi, I. Severini Boetii vita.
Nil opus externw cupiens, nil indiga laudis. Vita Boetii hwc est: Severinus Boetius Romanus,
Gloriamrem inanem, et butlwrepenle tumescenttcom- ex nobilissimaTorquatorumfamiliaprogenilus,generis
parandam, necnonnobilitatemtanquam rem alienam claritudinemhonestissimisa pueritia sludiis, virtulum-
ridebit. Gemtssuttmcwleste,necnon originemsideream que ac doctrinarum nobilitalesuperavit.Cumenim non
hominis contemplalus, dicet illud Anaxagorw: illa minus Grmcequam Laiine sciret, universamquephilo-
patria mea est, cwlum intuens. Potentiam principum- sophiam cum arte oratoria el poelica conjunxisset, se
que familiaritatesrefugiet,juxla illud Lucani: non sibi soli, sed humanw societatinatutn arbiiratus,
Exeat auta, rei civilis administrationemsuscepit, perque honores
Qui vull esse pius : virtus et summa potestas amplissimos consul evasit, justiliw rebtis in omnibut
Non coeunt. cullor maximus, assertorquesingularis. *Vndeet pro-
A voluptate deflectet, lanquam ab hosle blando, quw borum benevolentiamadeptus est, et improborumad-
suavibusillecebrisclanculumomnemsuccum exsorbet.•-*versusse odiaconcitavit.Vxoret fuit nobilissimigenerit
Voluplasenitnveluli hirudo es(, quw non est missura femina, insignis tum modestiwtum pudicitiee, Rusti-
culem, nisi plena cruoris. Formam contemnet, quw ciana, Symmachi senatoriset consularisviri filia, ex
morbiset wtate deflorescit, quwquehorwmomentoin- qua liberos suscepil: habuitqueduos filiospaterni, avi-
terciderepolest et evanescere.Qnoniamquevera virtus tique ingeniispecimenprwferenles,quospater ipse ali-
est viliumfugere, ob hoc idemgrammalicw,diatecticw, quando consulatuhonoratosdomoprovehisub frequen-
rhetoricw,astrotogiw, et aliis mathematicishoc animo tia patrum et plebisalacrilatevidit.Conslatautemcertis
incumbetel invigilabit, ut per hos levioresgradus sit auetoribus, Boetiumdivi Benedictiamicumfuisse, et in
ad philosophiamadiius,philosophiam,inquam,omnium monte Cassino cum Tertutlio, Placidi monachi patre
virlutum magistram.Quippe quw hominemimpellil et Romanosenatore, illius mensw accubuisse.Cum vero
cogit rimari secreta naiurw, eumquead morescwtestes jam compluresannos tum diviliis, tum honoribus flo-
componenset conformans, Deumex hominefacit. Cum- ruisset, et incredibilemvirtutum ejus splendorem im-
que philosophiasit quwdammediiatiomorlis, per hanc, proborumhominum malitia ferre diulius non posset,
inquit Diogenes, solumanima a corpore disparatur. iniquis pessimorumdelalorumcriminibuscircumventus,
Cumenim videt, audit, olfacit, gustat, adest corpus. a TheodoricoGothorumrege, Ticinumm exsiliumpul-
Dicebatidem Diogenes: Cum mente non medilamur, ** sus est, ubi tie inerti otio mwrorisquetwdiocontabesce-
molestusvilw finis est exspectandus: anima namque rel, hoc divinumphilosophicwconsolalionisopits com-
deliciisamissismwrore afficitur. Verum ubi oplimam posuit, et ad poslremumincrudescentetyranni vecordia,
mediiati erimus meditationem,et vila suavis est, et cum Symmachosocero suo interemplus est, anno ab
mors minimemolesla. Sed ut semel et opere aliquo orlu Christi quingenlesimovicesimoquarto, velobsus-
reque ipsa verbasanciamus(odi enim hominemignava picionemaffeclatwliberlatis,velquodin Arianosinvectus
opera, philosophicasenlentia)conslitui, auditores cla- esset, quorum labe Theodoricusrex eral inquitiatus.
rissimi, diebus festispltilosophitimBoetiipublke profi- Qui in crudelitatissuw uitionemapoplexi, vel (ut vult
teri, ut aliquandooptts pene divinum el cwleslereliclo Agnellus)venlris profluviointeriil, nonagesimooclavo
silu et squalore, nitidum et emaculaium prodeat in die postquam ejus jussu Joannes ponlifex et Romani
lucem, feslis, inquam, diebus. Nam (ut ait Macrobius) consulesac senaiores atiquot Ravennw,famis cruciatu
si per sacra solemniarivo deducere nulla religio proin carcere morlem obierant, alque anrio duodequadra-
hibet, si salubri fluvio mersareovesfas et jura sinunt, gesimo,postquam Ilaliw dominio politus erat. Quan-
cur non religionis honor putetur dicare sacris diebus quam Procopius in bettiItalici adversusGothosprinci-
879 APPENDIX AD LIBROS DE CONSOLATIONE PHILOSOPHI^. 880
pio refert, Theodoricopost occisosBoetiumet Symma- A nunc desiderantur. Porro liber ille qui vulgoBoeliide
chum emanli, cum essetcaput piscis oblatum, horren- Disciplina scholariuminscribilur,non esl ejus, sed biir-
dam in illo visamSymntachifaciem,quwlabro inferiori bari nesciocujus, quod cum alia pteraque coarguuril,
mofdicus apprehenso, sibi torvis oculis minarelur : lum slylus facile indicat, a Botlii cum eruditionetum
eoque contternatum pavore regem incidissein wgritu- eleganlia sane quam alienus. Non ignoro tamen Pium
dinem, in qua levilatem suam confessusfuit, quod Baplistam Bononiensemaliter sentire, ted eum facile
scilicet ponlificem sanctum virum et cum eo aliot alias refetlemut. Tranttulil ilem Boeliusnoster tn Lali-
illustres Romanos, et tunc prwstantissimosviros Sym- nam tinguam compluresAristolelislibros, et nonnullos
machum ac Boetiumad perditorum hominum sugge- Plalonis dialogos, pollicitus etiam ulriusque horum
stiqnem occidit, et paulo post eam confessionemillico philosophorumconcordiam se scripturum : quod an
exspiravit. Simile certiusque testimoniumsubitwmortis prwstiterit,compertumnonhabemus.At hac tempestate
inflictw regi Theodoricoad pwnam iniquitatis affert nulla Boetii inlerpretatio exstat, ut benetestalur Leo-
sanclus Ecclesiw doctor. Gregorius in Dialogo, ubi nardus Arelinus in quarlo Epistolarum libro, prwter
scribit: solitariummagnmvirtutis virumapud Liparem quam Porphyrii et Prmdicamentorum, et izzplipu-ri
insutam in eremo habitantem, qua die defunctusest veiat librorum. Quos si accurale leges, videbis sum-
Ravennm Theodoricus, Gotho cuidam nobili lunc B mutnillum virum sine utlis ineptiis libros illos trans-
dixisse, visam a se Theodorici regis animam, quwa tulisse. Texlus est niiidus el planus, et Grwcorespon-
Joanne liomano pontifice et Symmacho, quos-per id dens. Ab eodemLeonardoin quinto epistolarum volu-
temporis occiderat, in ollam Vulcani mergendaporta- tnine, Boetius vir doclissimusmerito dicitur, de cujut
retur. Ejus autem fiita fuit Amalasiuntha, teste Cas- prwstantia et aliorum honorificaquwdamleslimoniahis
siodoro gravissimoauctore, inter primarias rarissimas- apponere libitumest,
que feminas annumeranda, Grwcis et Latinis titlerit
multarum ULe Baptista Mantuanus
eyregieimbuta, linguarumperita , quam Manluanus in ApologeticoBoeliumappellat
videre Baptisia
dicit, venerandum, audire loquentem,fuissemi- et omniumscien-
raculum. Hwc, Theodoricopalre suo mortuo, BoetHel gravissimumsanctissimumquevirum, verilalis
liarum peiilissimumac prwstantitsimum inqui-
Symmachi filiis bona in
paterna fiscum delala resliluit. sitoremet invenlorem.
Aliquot autemannis post, cum Tolilas Gothorumrex
urbem Romam cepistel, accusala fuit a Gotltis Rusti- Angelus Poliiianus.
Angetus Potitianus in Miscetlaiteis: Nam quis, tn-
ciana Boetii quondam uxor, quod slatuas Theodorici
quit, Boetio vel in dialecticisactuior, vel subtiliorin
regis confringi deleriquecurasset ob vindictam Boetii -, mathemalicis,vetin philosophialocuptelior,velin theo-
tnariti ac Symmachipatris, quos Theodoricusinterfici' "*
logia sublimior? Quem tanti juniores etiam philosophi,
fecerat. Quod objiciebalur mulieri de slaluis, verum longe (arbitror) omnium perspicacissimi(ecerunt, ut
fuisse putabatur: sed excusabateamjustus dolor, quod AquinatemThomamdivumhominem,magnumque illum
magnos illos viros injuste necatosfuisse conslabat. Qua Thotnw prwceplorem(Deus bone quos viros!) habere
ratione Totilas eam absolvit, et ab impetu Gothorum tneruerit enarratores, et ab
ipsius senlentiane sit ulla
tutam servavit.
quidemvene provocalio.
II. Boetii opera qusenunc exstant haec sunt.
'* ln Porphyrii lsagogen Enarrationes duw, prima el Plalina.
tecunda. Ptaiina in Hormisdw pontificismaximi Vita , litle-
In AristotelisPrwdicamentacommentariorumlibri rarum monumentishwc prodidit : Boetiumet Symma-
duo. chum Theodoricusob suspicioneinaffectatw libeslatis
In hac calamitale
In ejusdem librum de Interpretationeprima editio, exsilio primo, mox carcere afficit.
tt secundain sex libros distribula. constitutusBoelius,multascripsil quw adhuc legunlur,
Liber de Divisionibus. Transtulit et pleraqueex Arislolele,eademquecommen-
,
Liber de Diffinilionibus tatus est. In malhemalicisdoctissimusest habitus,quod
Introductio ad CalegoricosSyllogismos. !• J ejus Musica el Arithmelica ostendunt. Postremo vero
.
In CiceronisTopica commentariorumlibri tex. cum SymmachosenatoreTheodoricijussunecalur. Sunt
De Differentiistopicis libri quatuor. autemqtti scribantBoetiumlantamcalamitatemsubiisse,
quod in Arianos inveheretur, ad quos Theodoricusde-
De Syllogismocategoricolibriduo.
De SyllogismohypotheticoHbriduo. clinaverat.Superior sententia mihi veriorvidetur.
De Trinitatelibri duo. Raphael Volaterranus in Anthropologia.
De Hebdomadibusiiber unus. ? Boetius, Zenone imperante, ob affectatw liberlatis
De Ilnilate et uno liber unus. tuspicionema Theodorico rege exsiliodamnatur : de-
De Duabusnaluriset una personaChristi, liberuntts* inde custodiwtraditus, plura conscripsit.Tandemsimul
De Arithmeticalibri duo. cum Symmachosenatoresocerosuo, aliisque prwstan-
De Musicalibri quinque. tibus viris, interficilur. Ejus deinde slatuas Amala-
De Geomelriatibri duo ex Euclide translali. siunlha restiluit, el hwredibuspatrimonium incolume
De Consotationephilosophiw,hoc opus divinum. reddidit. Vir omniumunus, qui el doctissimits,et sine
Scripsit et alia cumcarmine,tumsoluta oralione,quar aenio fuerit in scribendo.
881 VARIA MONUMENTALITTERARIA. 882
MatlhseusPalmenus Florentinus in Chronicis. K tent et illi opus tuum prwfcrre, si ulramque plenius
A
Boetiussenaloriusvir, ob suspicionemaffectatmliber- didicissenl.Tu arlem prwdiclamex disciplinisnoiilibus
latis a Theodoricoexsilio damnatus, moxquein carce- naiam per quadrifarias mathesis januas inlroisti. Ttt
rem trusus, plura conscribit. illam tn natitrw penetralibus considentem auclorum
Idem paulo post. libris invitanlibus, cordis lumine cognovisti. Cui ardua
Boelius jam pridem exsilio revocalus, et prwtorio nosse usus, miracula monstrarepropositumest. Molitur
prwfectus,Theodoricijussu simulcum Symmachosena- ostendere, quod obstupescanthontinesse invenisse, mi-
tore et cum aliis prwstanlibusviris interficitur. roque modo naturis conversisfacti detrahil fidem, cum
Marcus Antonius Sabellicus Enneadis octavae oslentetet oculisvisionem.Facit aquas ex imo surgerites
libro secundo. prwcipitescadere. ignem, ponderibus currere, organa
Boetii scripta tongius durant, variwqueversatumest extraneis vocibusinsonare, et peregrinis flatibuscata-
illud ingenium per omnes philosophiwpartes tam co- moscomplet, ulinonima possint arte cantare. Vide-
piose el eleganter,ut nesciasulrum ultimus fuerit eorum mus per eam defensionesjam nutantium civitatumsubito
qui Romanelocutisunt, an primus qui inclinatamelo- tali firmitate consurgere, ut machinamentorumauxiliis
quentiam in integrumrestituere sit adorlus. Scripsit in superior reddatur, qui desperalus viribus invenitur.
divinis quwdam, sed in malhematicistnulto plura. Ex- B 1 Madentesfabricw in aqua marina siccantur. Dura cum
ttant in dialecticen commentarii, exstat et carmen. fuerint, ingeniosadisposilionesolvuntur. Metalla mu-
Cwterum cum ulrumque sil ab altero diversum,jure giunl. Diomedesin wre gravius buccinatur, wneus an-
dubitari possitutrum fueril illi nalura magis proprium. guis insibilat, aves simulate fritinniunt, el quw vocem
In cuttctistam castus el elegans, ut cumquolibet ma- propriam nesciunthabere, dulcedinemprobantur emit-
jorum cerlet. tere canlilenw.Parva de illa rcferimus, cui cwtumimi-
Apud Cassiodorumin libris variarum rerum aliquot tari fas est. Hwc fecit secundumsolem in Archimedis
eruditw, et cum primis, honorificwTheodoriciGotho- tphmra decurrcre. Hwc alterum zodiacum circulum
rum regis ad Boetium epistolmleguntur, quarum unam humano consilio fabricavil. Hwc lunam defectusuo re-
hoc polissimumloco ascribendamputavi: parabilem artis illuminalione monslravit, parvamque
iBoetioviroillustripalricio, Theodoricusrex Salutem. machinam gravidammundo, cmlumgestabile,compen-
t Spernenda non sunl quw a vicinisregibus prwsum- dium rerum, speculum naturw ad speciemwtherisin-
plionis gratia postulantur, dum plerumqueres parvw deprehensibitimobililatetolulavit. Sic astra, quorum
plus prwvalentprmstareqttam magnwpossunt obtinere licet cursum sciamus, fallentibus tamen oculis prodire
divitim. Frequenter enim quod arma explere nequeunt, non cernimtts. Stans quidam in illis transilus est, el'
oblectamentasuavitatis imponunt. Sit ergo pro repu- C * quam velocilercurrere veraratione cognoscis,se movert
blica , et cumludere videmur. Nam ideo votuptuosa non respicis. Quale est hoc homini, etiam facere, quod
quwrimus, ut per ipsa seria compleamus. Burgundio- vel intellexisse potesl essemirabile? Quare cum vos
num itaque dominus a nobis magnopereposlulavit ut ornet taliumrerum prwdicandanotitia, horologianobis
horologium, quod aquis sub modulo fluentibustempe- publicis expensis sine vestro dispendio deslinale. Pri-
ralur, et quod solisimmensicomprehensailluminalione mum sit, ubi stylus diei index per umbram exiguam
distinguilur, cum magislrisrerum ei transmilleredebe- horas consuevitostendere: radius itaqtte immobilisel
remus, quatenusimpetratis deleclationibusperfruendo, parvus peragens,quod miranda solis magnitudodiscur-
quod nobis quotidianum,itlis videalur esse miraculum. ril, el fugam sotis wquiparat, quod motum semper
Merilo tiquidem respicere cupiunt, quod legalorum ignorat. Inviderent talibus si astra sentirent, el mea-
suorum relalionibusobslupescunt.Hoc te multa erudi- tum suum fortasse defleclerent,ne lali ludibrio subja-
tione saginatumila nossedidicimus,ut artes quas exer- cerenl. Vbi esl illud horarum de lumine venienlium
cent vulgariler nescienles, in ipso disciplinarumfonte singularemiraculum, si Itaset utnbra demonstral? Vbi
polaveris. Sic enim Alheniensiumscholaslonge posiius prwdicabilisindefecta rotatio , si hwcet metalla pera-
introisli, sic paltialorum cltoris miscuisti togam , ut gunt, quw silu perpeluocontinenlur? 0 artis inwstima-
Grwcorumdogmata doctrinam feceris esse Romanam. D ' bilis virtus, quw dum se dicit ludere, nalurw prwvalet
Didicisli enim qtta profundilale cum suis parlibus spe- secreta vulgare. Secundum sit, ubi prwter solis radios
culativa cogitetur,qua ralione activa cum sua divisione hora dignoscitur, nocies in partes dividens: quod ul
discatur, deducens ad Romuleos senatores, Quidquid nihil deberetastris , rationemcwti ad aquarum potiut
Cecropidwmundo fecerant singulare. Translalionibus fluenla converlit: quorum motibusostendit, quod cwlo
enim tuis Pythagoras musicus, Ptolemwusaslronomus volvilur, et audaci prmsumptioneconceptaars elemen-
legunlur Itali. Nicomachusarithmeticus, geometricus tis confert, quod originis conditio denegavit. Vniversa
Euclides audiunlur Ausonii. Plato theotogus, Aristo- disciplinw, cunclus prudentium labor, naturw poten-
teles logicus, quirinali voce disceptant. Mechanicum tiam, ut tantutn possint nosse, perquirunt. Mechanema
etiam ArchimedemLalialem Siculis reddidisti, el quas- solum est, quod illa ex contrariisappetit imitari, et (si
cunque vel disciplinasvel artes fecunda Grwciaper sin- fas est dicere)in quibusdametiam nititur vellesuperare.
gulos viros edidit, te uno auclore, palrio sermoneRoma Hwc enim fecisse dignoscitur Dwdalumvolare, hwc
suscepit. Quos tanta verborum luculcnlia reddidisti ferreum cupidinemin Dianw lemplosine aliqua illiga-
daros, tanta lingumproprietalcconspicuos,ut potuis- tione pendere, Hmc hodie facit muta cantare, insensata
883 APPENDIX AD LIBROS DE CONSOLATIONEPHILOSOPHIjE. 884
vivere,immobiliamoveri.Mechanicus(si fas esl dicere) A A IV. Styli qualitas.

pene socius est naturm, occulla reserans , manifesta iam ut slyli qualitas innotescat, Boetiusin his libris,
convertens, miraculis ludens, ila putchre similans, ut tum versibus ulitur, tum oralione soluta, ut jucunda
Fecerunt hoc anle
quod compositumnon ambigilur, verilas mslimelur.Et vicissiluditielecloris twdiumlevelur.
quia te studiosius legisse cognovimus, prwdicta nobis Boeliumcum alii, tum prwclare Petronius Arbiter, et
horologia ocius transmiltere maturabis, ul le notum in Martianus Capella. Beile aulem prius utitur carmine
illa mundi parte facias, quo aliler pervenirenon pote- quam prosa : qttod (auclore Slrabone) primum anie
ras. Agnoscantper te exterw gentes, lales nos haberc omnia apparatio ipsa poelica processit in medium, et
nobiles, quales leguntur auctores. Quolies non suni aoprobala complacuit. Deinde metrum solverunt
crediluri, quw viderint? Quotieshanc veritatemlusoria Cadmus, Pherecydes et Hecatwus. Huc accedit, quod
tomnia putabunl ? et quandofuerint ab stupore conversi, Bbelius animo nimiutn perturbatus, Elegis (Orlunwmu-
non audebunt se mqualesnobis dicere,apud quos scient tationem deplorans , et animi sui pate(acienswgritudi-
sapienles talia cogilasse. Vale. t nem, peropportunumphilosophiwin soluta oratione ad
III. Opcris titulus. consolationeminducendwlocum parat. Sciendum ora-
. tionis duas esse species,metricamet solutam. Melrorutn
Tilulus operis hic in plerisqueexemplaribus habetur :
B quidem variis generibus in hoc opere usus est, qumloco
Anilii Manlii Severini Boeiiiviri clarissimi et illustris, suo reddentur, Soluta autem oratio
libri prosa dicitur, quod
e consulum ordine, de Consolatione philosopliim sit recta, et non certo numero reftexa. Nam prosum
quinque. Aiilitts Mantius Torquatus et Severinus no-
veleres rectum dixerunt. Fabius : Facilius versusedi-
tnina sunt ex familia generequeBoetii desumpta. Quan- scimus orationem. Sunt qui prosam
, quam prosam
doquidemAniiiorum genus nobiiissimumfuisse Romw, dictam vetint, eo quod sit profusa, vel quod spaliosius
et divus Hieronymus in epislola ad Demetriademtesti- et excurrat, nullo sibi termino prwfinilo. Slylus
prodeat
ficatur his verbis: Sciticet nunc inihi Proborum el Oli- esl mediocris, et phiiosophicus magis quam oratorius,
briorum clara repetenda sunt nomina, et illustris Anitii non aut phaleratus, sed qui verilalis
fucatus quidem
sanguinis genus, in quo aut nultus aul tarus erit, qui Inquisitorinequaquamimprobelur.
nonmeruerit consulatum. Et Prudentius poela in libro V. Scribentis inlentio.
adversus Symmachum secundo, hunc in modum ce-
cinit : Stylo hujus qperis indicalo, nunc auctoris inlentio-
nem et, ut Grwci dicunt, aytonovvideamus. Quemad-
Fertur enim ante alios generosusAnilius Vrbis
Illustrasse caput : sic se Roma inclytajactat. modum M. T. Cicero per bellicos lumultus a senatu
forensibusquenegotiissemotus,totum se ad philosophice
Videlur mihi hmc Anitiorum familia ex Manlia gente (
studia, librorumque(qiiibusjuvaret posieros) scriptio-
ihixisse originem, cujus auclor fuit Manlius Capitoti- nem contulit; ita el Boetius exsul ac in carceremcon-
mis. Torquati autem cognomen ex Tili Mantii virtute cumbeneconsulendoet agendo prodesse Itomini-
jectus,
accessit, qui Sulpitio dictaloretribunusmililum Gallum bus nequiret,ut el ipse res adversaswquiorianimb ferret,
nrovocatoremoccidit, lorquemei detractum cervicisux et delecla fortunw inconslantia, summoquebonopate-
indidit. Ab eodemprOpagalumest in posteros Severini facto posteritati eonsuleret, philosophia consolatrice
cognomenlum. Fuil enim tam severus, ut bello Latino advocala, divinumhoc opus in diatogi moremcompo
eonsul filium suum quod contra patris imperiumpu- suit.
gnasset, licel hostis xictorem, securi percusserit. Vnde VI. Librorum numerus.
Vergilius: Est autem id in quinque voluminaad Ciceronis,qui
swvumquesecuri libros quinque de Finibus bonorumet malorum, toti-
AspiceTorquaium. dem Tusculanarum ditputationum, non admodum dis-
Porro peculiaremet prope genuinamhujus genlisfuisse simili argumenlo composuit (ni fallor) imitationem
severilatem, oslendit Cicero in 1 de Finibus tibro. dislributum. Quorum primo Boetius Philosophiw la-
Proinde ridiculum esl quod indocti aiunt Boetium eo' mentalionis et wgriludinis suw causas exponil. In se-
dictum Severinum,quod Theodoricoregi se opposuerit, cundo, Philosopltia Boetio leviora quwdam fomenia
Multo autem magis illud quod Boetium iradunt a ve- prudenter applicat, eumque molliter consolatur, docens
scendaboumcarne fuisse agnotninalum,cumerudiiiores' fortunw bona non esse in bonis nostris numeranda.
a nomineprisci cujusdam philosophiquod est Boetius;'< Tertius liber acriora continet remedia, falswquefetici-
censeanlBoetiumfuisse appellaium. Quod si ita est per talis specie rejecta , veram beatitudinem ostendit.
lli aspiratum hoc nomen scribendumest. Interpretatur Quarli disputatio hwc esl, omnes malos infelicesel
eutem |3o>jGor , fautor, adjutor, auxiliator. Cwlerum impotentesesse, bonosvero contra felices, votorumque
quod hoc opus de Consolationephilosophiwinscribitur, omniumsuorum compotes.Quintodeniquedisseritacu-
sciendumesi formasswpefittgi ab iltuslribus aucloribus,i tissimede casu, tiberoquehominisarbitrio ac providen-
e.lpersonarumfieri descriptionem:quare Grwcisirpoo-a>- lia divina.
noypafia dicilur. QuemadmodumProdicus sophistavir- VII. Qua; sit operis utilitas.
lutemac voluplatemapud Herculeminter se decertanteti Porro qumsit horum voluminumutilitas, ex his quw
facit, ut auctor est Xenophon. Et mortem ac vitam, jam dicta sunt facile perspici posseneminidubiumest,
leste Fabio, contendentesin satpra tradil Ennius. cum ea non possintnon esse longeutiiissima, ex quibut
8SS MURMELLIIET AGRICOLÊCOMMENTARIA. 886
discamus vera bona discernerea falsis , et contemplis.A rain. Diducilur el philosophia in contemplativamet
in virtulum actionibus
fallacissimmfortunm donis, ad solidam perpeluamque aclivam , quarum hwcquidem
beaiiludinembene honestequevivendopervenire. versatur, illa vero in contemplationeverilatis. Hoc ila-
que (ni faltor) opus potissimum ad activammoralem-
VIII. Ad quara philosopbiae partem hoc opus
referatur. que philosophiamrefertur. Nam in eomaximeversatur,
ut animum hominis perturbationibusrepurgalum , vir-
Reliquum est, ut ad quam philosophiwpartem hoc tutibusque excultum ad summi boni contemplationem
opus perlineat, dicamus. Philosophia trifariam a pte- perducat. In postremo autem libro sublimius exsurgit
risque dividilur, in moralem, naluralem, rationalem. disputalio,et melaphysicentheologiamquequodammodo
Prima componit animum, secunda rerum naturam attingit. Sed liwc haclenus : nunc aspirante Spirilu
tcrulatur, tertia proprielalesverborumexigit et structu- sancto primi carminis enarrationem auspicemur.
JOANNIS MURMELLII ET RODOLPHI AGRICOL^

1N LIBROS DE CONSOLATIONE PHILOSOPHIJE
*
COMMEWTARIA.
LIBER PRIMUS.
IN METRUMPRIMUM. B Florente] Vigente per fortunatum otium, et menlis

Expositurus hoc primo volumine Boetius lamen- tranqnillitatem.
tabiliter xgritudinis suse causas, opportune in ele- Peregi] Composui, perfeci.
-
giacos versus erumpit, quibus fletus potissimum Flebilis] Dolens, luctuosus. Ovidiusin v Tristium :
luctusque exprimitur : unde et nomen eis inditum Flebilisut noster status est, ita flebile carmen,
luctus interpretatur. Unde mos ino- Materisescripto convenientesuae,
fk-yo; namque Integer et lseluslajtaet juveoilialusi:
Ievit, ut epitaphia et nseniaefere id genus versibus Illa tamen nuncnie composuissepiget.
eomponantur. Vetustissimi sane nihil aliud nisi !a- Est et flebilis, dignus qui fleatur. Horatius in Odis :
mentationes suas elegis effuderunt. Procedente dein Multisille bonisflebilisoccidil,
Nulliflebiliorquamtibi, Virgili.
tempore, versu eo res aliaequoque scribi cosptaesunt. Mwstos modos] Tristes et elegiacos versus.
Unde Horatius :
Versibusimpariterjunctis quaerimoniaprimum, Inire] Inchoare.
Post etiaminclusaest votisententia compos. Ecce] Ubicunque ponitur ecce, necessario sequi-
Et Tercntianus : tur aliquid, quod vel metum afferat, vel admiralio-
Hoselegosdixere, solet quod clausulalalis em : propriumque Ciceronis hoc est in rebus im-
Tristibus(ut tradunt) apiior esse modis. C provisis, quod accnrate Virgilius et legit et transtulit.
De eorum autem inventione Horatius hsecait: Auctor Asconius. Bene igitur et nunc eo adverbio
Quistamenexiguoselegos emiseritauctor. utitur Boetius, repentinam mirabilemque cum fortu-
Grammaticicertant, et adiiucsub judice lis est.
nae, tum studiorum muiationem significans.
Terentianus quoque : Lacerw] Perlurbatse, luctuosao, et quasi ob animi
Pentametrumdubitant,quisprimusiinxeritauctor: dolorem laceratis vestibus. Nam poetse Musas tan-
QuidamnondubitautdicereCallinoum.
quam feminas sibi assistentes inducunt.
Pentameter bexametro ita adnectiiur, ut vix sepa- Dictani] Suggerunt, et ut excipiam scribamque,
ratum invenias. Apud unum equidem (quod niemi-
dicunt. Ovidiana Sappho :
nerim) MartianumCapellam libro nono carnien ex At mihi Pegasidesblandissimacarminadictant.
meris pentametris legi. Boetius autem noster in hu- Dictare est id dicere, quod alius cxcipiens notefr..
jus operis tertio pentametrum senario iambico subje- Hieron.: Non enim eodem leporedictamus, quo scri-
cil. Haecde carminis genere : jam quid eo sibi velit bimus. Significat et suggerere. Fabius: Nobis autem
narremus. Dejeclus ex amplissima opum dignitatum- D et tutissimum est auclores pliires sequi, et ita vide-
que conditione Boetius, animo nimium perlurbato tur ratio dictare.
fortunas mutationemlameotabundus, et gravissimum Camwnw]Musse.
inde eonceptum dolorem exponit, tegre ferens vitam Veris]Non simulatis, sed ex animi dolore prove-
rebus prospere succedentibus pene amissam : nunc nientibus.
adversis, cum niors prseoptetur, in miseriarum dolo- Rigant] Madefaciuni.Seneca in Octavia :
rumque incrementa prolongari. Rigat et mcestisfletibusora.
Carmina] Lyricas odas, et laeliiiae versus. Non Virgilius in sexto :
enim simpliciter pro quibusltbet accipienda, sed pro Sic memorans,largo fletusimulora rigabat.
lyricis bilaririue animo compositis, quemadmodum Idem in nono:
Horatius quatuor libros carminum scripsil. Et vultumlacrymisatque ora rigabat.
* In his commentariis, quae nomine carebunt novet:it lector Joanni Murmellioesse tribuenda.
887 APPENDIX AD LIBROS DE CONSOLATIONEPHILOSOPHML 883
Has] Camcenas. IA Cynicus rogalus quidnam apud homines essel bea-
Saltem] Quasi dicat, Tametsi caetera me deserue- tius : Felicem, inquit, mori.
rint, Muscetamen nullo terrore a me abstrahi polue- Dulcibus] Forlunaiis.
runt. Sic Ovid. in iv Tristium : Insterii] Immitlit, ingerit.
MequoqueMusalevat Ponti locajussa petentem. Mwstis] Ab hominibus mcestis, id est Iristibus.
Solacomesnostraeperstitit illa fugae. Maximinianus non omnino conlemnendus poeta :
Solanec insidiasinter, nec mililisensem,
Nec mare, nec ventos,Barbariamqiielimet. 0 quam dura premit miserosconditiovitae.
Necmors humanosnbiacetimperio.
Subditque non multo post: Dulcemori miseris,at mors optalarecedif,
Jure deas igitur veneror malanostra levantes, At cum tristis erit, prsecipitatavenit.
Sollicitascomitesex Heliconefugae, Obiter his in versibus notanda secunda, dictionis
Et pauim pelago, partimvestigiaterrae,
Vel rate dignatas,vel pede nostrasequi. conditio, syllaba, quae licenter producta est. Miror
autem sciolos quosdam Gallo poetae Virgilii amico
Gloria] Repetatur nominativus pluralis Camoenae,
ut sit npposilio, Camoenae,gloria felicis et viridis ju- elegias, quaeMaximiniani sunt, ob leviculam suspi-
ventse olim, Solantur nunc mea fata mcesti seais : cionem tribuere. Verum de hoc alias latius.
hoc est, Musaequaemihi olim non mediocri et orna- Heu heu quam sutda] Heu dolentis est interjectio,
mento et decori fuerunt, pariter tum juvenla, tum B ' sicut probatissimi grammatici docent. Eheu Latina
lsetis fortunse successibus florenli, nunc rebus adver- dictio non est: quod sola partium orationis inter-
sis pertuibato, afflicto, et ante legiliraum tcmpus jectio nunquam componitur, sed geminatione lacta
dolore consenescenli, consolationem afferunt. M. dicendum, heu heu. Tibullus :
Tullius in oratione pro Archia : c Nam caeterae,in- Heu heu, diviiibusvideogaudere puellas.
Idem:
quit, res neqne temporum sunt, neque aetatum om-
Ferreus est, heu heu, quisquisin urbe manet.
nium, neque locorum. Haec studia adolescentiam
lnvenitur et hebeu, teste Perotlo. Potest euversus sic
agunt, senectutem oblectant, secundas res ornant,
adversis perfugium ac solalium praebent, delectant recle legi : Heu quam surda. Servius in secundo
iSneidos commentario : Heu modo est una syllaba,
domi, non impediunt foris, pernoctant nobiscum,
sed interdum propter metrum duae flunt, ut est,
peregrinantur, rusticantur. >
Mea fata mwsti senis] Laurentio Vallensi, qui unus Heu quam pinguimacer est mihi taurusin arvo.
omnium de Latina lingua multo meritus est optime, Avertilur]Spern it, aversatur mors a miseris invocata.
Et flenles oculos] Ordina sic, Et saeva mofs negat,
haec Boetii loculio vix tolerabilis videtur, eo quod
hoc est, non permittit, miseros subaudi, claudere
parlicipium desit: quod lamen meo judicio baud
diiiiculter subauditur, pula facti, ut sit sensus. MusaeC flenles oculos. Aut hunc in modum, Saevamors ne-
solantur nunc mea fata, qui ob fortunae iniquiiatem gat fientes, boc est, homines ob hujus vilaecalami-
latem lacrymantes, claudere oculos, id est mori.
factus sum mceslus senex. Et hoc est quod subjicit.
Alludit autem ad veterum morem, quo propinquiores
lnopina] Id est, inopinata senectus, et quse clan- mortuorum oculos claudere
culum mibi opinione citius obrepsit. solebant. In libro Tobiae,
Venitproperata] Hoc est, propere et feslinanter in- capite ultimo, haecscripta sunt: Post obitum matris
suaeTobias abscessit ex Ninive cuin uxore sua, et
ducta.
Hoc ob et filiis, et flliorum filiis, et reversus est ad soceros suos,
Malis] est, mala forlunae adversitates.
Est enim septimi casus. Apud Erasmum singularc invenitqueeos incolumesin senectute bona, et curam
tiostri saeculidecus, proverbium est, Mala senium eorum gessit, etipse clausit oculos eorum, et omnem
baereditaiem domus Raguelis ipse percepit. Valerius
accelerant, desumplum ex illo Homerico : Maximus de muliere Assana : Filiarum manus ad
Quipperepentehominescurisquemalisque senescunt.
Ovidius in primo de Ponlo : supremum opprimendorum oculorum officiumadvo-
Me quoquedebilitatseries immensalaborum, cavit. Silius Italicus in nono :
Abte meumtempus cogoret esse senex. Atque in finelaborum
Hac condasoculosdextra precor.
JEtatem suam] Senectutem. Ut enim juventa laeti- -U
Ovidiusin tertio de Tristibus :
sic
tise, doloris actasest senectus. Nec mandatadabo, nec cum clamoresupremo
Intempeslivi] Ante justum tcmpus nati. Labentesoculoscondetamicamanus.
Vertice] Per verticem, in capite. Levibus]Mutabilibus, fluxis, caducis.
Cant']Capilli cani. Valerius Maxim. lib. n: Puber- Malefida] Inflda, inconsians.
tas canis suum honorem reddebat. Fawerei]Deest mihi.
Effeto] Viribus exhausto, et ob animi dolorem de- Nam levibus bonis]Sepiimus casus est.
bilitato. Pene caput trislis] ld est, pene morluuseram.
Mors hominum felix] Ut animi perturbati homo, Nubila] Obscura et adversa. Sic Ovidius :
totus ex fortuna pendet, citra cujus successum mor- - Temporasi fuerint nubila, soluseris.
tem magis quam vitam opiat. Ingratas] Injucundas : subaudiendum mihi.
Mors hominumfelix] Subaudi est. Felices, inquit, lmpia vila] Crudelis in me miserum niori cupieih
sunt homines quibus cum fortuna permanet etviia, tem. Publius Mimographus r
illaque recedente, pariter finitur. Antisthenes ille 0 vita niiserolonga, felicibusbrevis.
889 MURMELLIIET \hi\\COLM COMMENTARIA. 800
Seneca in HerculeOEibeo : K Pbilosophiaeignei sunt oculi, et supra communem
Par ille superis,cui pariier dies morialium valentiam perspicaces : quia sapientiae
Kt fortunafuil, mortishabet vices,
Lentecumtraliiturvila gementibus. sludium intellectusoculis iniima quaequepenetrat, et
ldcm in eodem : res vulgo prorsus ignolas latenlium causarum inves-
Felicesseqnerismors, miserosfugis. tigatione perscruiatur.
Quid me feticem] His versibus ostendit non esse Colorevivido]Naturali et sanitatem roburque prae-
felicem appellandum eum cujus conditionem forluna ferenli. Philosopbia enim cum sit optimeconstituia,
mutare potest. Vera namque felicitas fuiem non vividi nimirum coloris esse dicitur, et egregise pul«
habet. . . chriludinis.
Qutd] Propter quid, ad quid, cur. Convertit au- Inexliausti] Inflnili, nunquam deficieniis.
tem cum quadam animi indignatione sermonem ad JEvi] iEtatis.
amicos. Plena] Abundans.
Jactastis] Insolenter et cum quadam superba osten- Nostrw wtatis] Saeculi noslri : qnamvis (inquit)
latione praedicastis. phitosophia ita esset annosa, ut multo ante nostram
Qui cecidit]Verissimahaecest seiileniia, el ex eo aeiatemfloruisse crederetur, erat tamen vigoris inex-
quod contrarium est, facile sic ostenditur : Qui sta- B hausti, minimeque consumpti. Sapientia enim nun-
bili gradu est, is cadere non potest. quam senescit, nunquam vim suam amillit. Et quo
plura ejus studio conseculus fueris, eo plura super-
IN PROSAMPRIMAM. esse cognoscendadeprehendes. Priscis profeclo s~e-
Hacprosatanquam prooemiotoiiusoperis argumen- culis apud Hebrsos, jEgyptios, Grcecos, Lalinos,
tum aperit, sane quam pulchra descriplione philoso- aliasque gentes philosophi exstilerunt, aliisque suc-
phiam inducens sibi apparuisse, tametsi ob animi cesserunt alii, neque vim pliilosopliiacpotuerunt un-
perturbationcs minus noiam, ejectisque levioribus quam cxhaurire, nec ad finem discendi pervenire.
musis, segrumejus animum suis gravioribusque cu- Hieronymus ad Nepotianum: Amplexetur me modo
randum ac sanandum suscepisse. Sciendum nulem sapientia, et Abisag nostra, quoenunquam senescit,
est hoc opus dialogo composituminter philosopbiam in meo requiescat sinu (/// Reg. 1). lmpollula esl,
per quam recta ratio accipitur, et Boetium, homi- virginitatisque perpeluse, et quae in similitudinem
nem fortunseadversitatibus alflictum, variisque per- Mariae cum quotidie generet, semperque parluriat,
turbationibus obnoxium. Dialogusest (ut Laeriiopla- incorrupta esl.
cet) ex inlerrogatione et responsione compositus de Slalura discrelionisambiguw] Mulier (inquit) quae
ea re, quaevel philosopbiam,vel reipublicsepartes at- " mihi apparuit, erat statura discretionis ambiguae,
tingat, cum decenti et congrua expressione perso- hoc est, eam siaturam praeferebat,quam nemo lacile
narum quaeassumuntur, accuralaque compositione certa discreiione cognosceret. Cujus rei hanc subji-
verborum. cit causam : Nam nunc quidem ad communemsese
Hwc] Elegisjam descripta. hominum mensuram cohibebat, id est aliquando
Tacitus]Tacens. non excedebat communem hominum staturam. Hoc
Reputarem]Meditarer. autem dicitur ob eas pliilosophiaepartes in quibus
Lacrymabilem]Ad lacrymandumaptam. de iis rebus agilur, quarum capax est humanum in-
Officiostyli] Scriptione, litterarum exaratione. genium, et quas inteliecius hominum certis rationi-
Designarem]Describerem. bus assequi polest. Cujusmodi sunt tres philosophiffi
Supra tierttcem]Supra'caput. rationalis partes, grammatica, dialectica, rhetorica,
Mulier] Apte philosophia mulier inducilur, cum et mathematicse disciplinse preeter aslronomiam,
sit generis feminini, et formae nomen: quemadmo- ilein physica majori ex parle, et tota moralis philo-
dum virtus et voluptas a Prodico sophista mulieres sophia.
finguntur, non viri. Mulier tam virgo quam nupta Ntmc vero pulsare cwlum summi verticis cacumine
dicitur, auctore Servio in ix Êneidos commentario, " videbatur] Hoc dictum videtur ob astronomiam, et
cujus baecsunt verba: Usus obtinuit, ut innupias, eam physices partem, in qua de ccelo et mundo
virgines: nuplas, mulieres vocemus. Nam apud ma- . agitur.
jores indiscrele virgo dicebatur et mulier. Utrumque Quw cum capul allius exlulisset] His verbis signi-
enim sexum tantum significabat. ficat primam philosophiam, cujus speculatio versa-
fleijerendi;]Venerabilis. Quidquid enim sapientia tur circa res divinas et causas aliissimas, quarum non
praeditumest, imprimis est reverentia et honore di- facile capax esf mortalium intellectus, dicenle phi-
gnum. losopbo : Nam ut vespertilionurn oculi sese habent
Ardentibus]Ignea vi praeditis,et penetrabilibus. ad lucem diei sic et nostraeanimaemens ad ea sese
Valentiam]Facultatem. Valenlia est potestas, ro- habet, quae manifestissimaomnium sunt natura.
bur, vires. Titinnius: Sapientia gubernator navein Respicientium]Visumretrorsum flcctentium.
torquet, non valentia. Vestes eranl tenuissimis filis] Per vestes accipe
Perspicacibus]Acuiis. Perspicax, qui visns acu- divinarum humanarumque rerum tractatus, dispula-
mine res perspicere, perfecteque inspicere potest. lionesque ac praecepta philosophorum. Per temuis-
891 APPENDIX AD LIBROS DE CONSOLATIONE PHILOSOPHIJE. «92
sima fila, voces simpliceset argumenlationum ele- A Eamdemtameri veslem]Disputationemphilosophi-
menla. Per subtile artificium, solertem disserendi cam integra veritate cohseremem.
artem, quaedialectice nuncupatur. Per indissolubi- Violentorumquorumdam] Epicureorum et Sloico-
Iem materiam, intellige verarum propositiouum, rum, qui (ul in tertia hujus libri prosa dicetur) post
asstimpiionum, conclusionumquecongruitalem, qui- Socratis morlem philosophiasvim inlulerunt et cum
bus philosophicaedisputationes cohaerenl. Haecenim totam comprehendefe non potuissent, dilacerala ejus
materia indissolubilisest. Nam si dissolveris, et dis- veste, •particulas quas quisque potuit, abstulerunt.
putationis in utramque partem factse particulam ar- Laclantius in libro de divino praemio,capite septimo
ripueris, falsum iortasse pro vero credideris aifir- docet, quare philosopbi nequiverint cemprehendere
roaverisque. Quod cum aliis permultis accidit, tum verilatem integre, quam tamen particulatim com-
imprimis Arisiippo, qui cum audivisset Socratis su- prehenderunt.
per corporis voluptate dispulationem, relictis veris, Libellos]Per hos contemp.lationemsigniflcat, quos
apprehendit falsa : lioc est, ea argumenla, quae vo- recte in dextra collocat, quod philosophia contem-
luptatem corporis esse summum bonum ostendere plativa longe praestaniior est activa, ut doeet Aris-
videbantur. toleles in secundo libro primaePhilosophiae.
Vii post eadem prodentecognovi]Parenthesis est. B Sceptrum]Per hoc accipe reipublicaeadminislra-
Vti] Quemadmodum. tionem et polilicam gubemationem.
Post\ Postea. Ubi] Poslquam.
Eadem] Philosophia. Dictantes]Suggerentes.
Prodenle] Indicante. Hoc videbitur in hujus libri Paulisper] Parvo tempore. Non enim decuit philo-
prosa tertia. sopbiam diu iracommoveri, dicente Horalio:
Suts manibus]Cogitationibuset elocutionibusphi- Ira furor brfevisest, aninramrege.
losophicis. Manus philosopbiaesunt rerum divinarum Paulisper] Parumper, tanlisper, quantisper, et ali
et humanarum meditationes, ac elocutiones, quibus quanlispercompositaefiguraesunt, ut ait Priscianus,
philosophiae vestis contexitur, hoc est, dispulatio, et lemporis mensurahi signilicant.Exponunturautem
falsa reprobans, et approbans vera, componitur. sic: Paulisper, per paululumtemporis. Tantisper,per
Quarum] Vestium. tantum temporis. Pomponius in Doiata : Possum
Speciem]Formam. exorare te, ut decedas a me paulisper modo, quan-
Veluti fumosasimaqinessolei] Parenthesis est. tisper sat est ?
Fumosas] Fumo obductas. Seneca : Non facit no- . Torvis]Terribilibus.
bilem, alrium plenum fumosis imaginibus. " Luminibus]Oculis. Ovidius:
Sotet] Subaudi caiigo neglectae vetuslatis obdu- Jam morior,caraluminacondemanu.
cere. Has scenicasmeretriculas]Musaspoeticas,in scenia
Caligo] Obscuritas. et theatris lucrigratia prostare soliias. Scena ex usu
Obduxerat]Obtexerat. His verbis signiflcatur phi- magisquamraiiohediphthongum habet: Graecenam-
losophiae studium diu neglectum jacuisse in tene- que trmva tentorium, fraus, tabernaculum inter-
bris. pretatur. Accipitur pro ea parle theatri quae ab uno
Harum] Vestium. ejus cornu ad alterum ducebatur in hemicycli for-
/n extremo margine]In ima extremitate. mam. In qua binis pluribusve conlignationibus con-
n] Per hoc accipilur npaxruri, id est activa phi- strata, fabulas poeticas histriones recitabant. Hinc
losopliia. fit scenicut, a, um. Undenunc musas philosophiasce-
In supremo]Subaudi margine. nicas, meretriculas, ignominiosevocal. Dedit aulem
©] Per hoc signiflcalur Seu/wixvi, id est contem- hic locus plerisque minus erudiiis inseciandi poeias
plativa. Sunt enim duae pbilosophiaepartes, contem- a sam, non animadvertenlibus duo esse eorum ge-
plativa et activa : quod homo ad duas potissimumV. nera, quorum alterum quidem jure philosophia ex-
res natus est, puta ad agendum et contemplandum. plodit et eliminat, allerum vero libens amplectitur
Aristoteles secundo libro primaephilosophiae: Nam suumqueagnoscit. Est enim illud leve, graeculum,
finis quidem contemplativoeveritas est, activaeautem meris nugisrefertum, et tantum ad aurium specians
opus. voluptatem. Quodgenus vulgares sunt versilicaiores
Inter uirasque lilteras] n et 0. animi perturbationibus succumbentes, amatoria im-
Insigniti] Nolati. - pudicaque carmina medilanles : quorum ut viia, sic
Quibus]Gradibus. et versus a philosophiasunt alieni, et (ut recte Flac-
Ab inferiore]Elemento n. cus ait) inopes rerum nugseque canorse. De hujus-
Ad superiuselementum]8. Ex Platonica disciplina modi poetica dixit Cato in carmine de Moribus:Poe-
hoc sumptum est, ut cenmm alia Boetii. Plaionici ticaearlis bonos non erat, si quis in ea re studebat,
enim docent tribus gradibus animum hominis per- aut sese ad convivia applicabai, Grassator vocaba-
veoire ad divinum intellectum : virtutibus primo lur. Et divus Hieronymusde filio prodigoad Dania-
civilibus, secundo purgatoriis, tertio animi jam pur- sum scribens: Dsemonum,inquit, cibusest carmina
gati. poetarum, saecularissapientia, rhetoricorum pompa
893 MURMELLIIET AGRICOLÊCOMMENTARIA. 894
verborum. Hsec sua omnes suavitate delcciant, eti A Martialis eleganler Sirenas vocat hilnrem navigan-
dum aures versibus dulci modulatione currentibus lium poenam, et crudele gaudium. Dino Clilarchi
capiunt, animam quoque penelrant, et pectoris in- pater affirmat in India Sirenas es-e volucres, imilce-
tena devincunt. Verum ubi cum sumrao studio rique earum caniu , quos straios somno lacerant.
fuerint ac labore perlecta, nihil aliud nisi inanem Poetae fabulantur tres Sirenes fuisse, quarum una
sonum et strepitum suis lectoribus tribuunt. Nulla voce, tibiis altera, terlia lyra concineret. Secundum
ibi saturitas veritatis, nulla refectio justitise reperi- veriiatem autem merelrices fuisse creduntur, quae
lur: sludiosi earum in fame veri, et virtuium penu- transeuntes, quoniam ad egestatem deducebant, licise
ria persevcrant. Hactenus Hieronymus. Hoc vero sunt illis inferre naufragia.
poetarum genus grave, philosophicum, el sanctum, Vsque in exitiumdulces]Simileboc est illis prover-
ex intimis philosophiaesecretariis bene vivendi prse- biis. Letbale mulsum, Melle litus gladius, et Melli-
cepta depromit, bomines a vitiis acriter deterrens, tum venenum : quse dicuntur de eo quod ita jucun-
et ad virtutes diligenter incitaus : quod honore di- dum est, ut idem sit perniciosum.
gnum est maximo, ut sacrum et Philosophiaepenitus Meis musis] Philosophicis, gravibus et sanciis car-
amicum, quaein hoc opere Euripidem et Lucanum minrbus. Vide, diligens lector, ut philosophia et
familiares suos appellat. Baptista Mantuanus in epi- B ] suas Musasbabeat. Taceant igilur scioli theologislie,
siola quadam ad Joannem Franciscum Picum : Poe- qui ciini sint a Musis alienissimi, earum studiosos
mata, inquit, obscena et impudica sunt, judicio meo temerario ausu vocant hserelicos.
inter vera poemata, quales inter probas matronas Itle chorus] Musarum impudicarum, et pravos af
fornicariae meretrices. Ego enim poema verum, et fecius excitantium.
quod omne puncium ferre possit, esse non puto, nisi Dejecitvulium] Sic Maro in tertio iEneid.:
sit grave, castum ac sanctum : quodlloratius innuit, Dejecitvullum,et demissavocelocutaest.
dicens: Humi] Terram versus.
RerrvtibiSocraticaepoteruntostenderecharlae. Mwstior] Valde mcestus, aut moestior quam antea :
lnfruciuosts tptnis\ Translatio est ab re rustica. fuitenim et ab initio mcestus; unde illud,
Profanum] Sacris nostris non initiatum. LaceraedictantsctibendaCamoenae.
Viivutgo solituin] Parenthesis est. Tam imperiosm] Imperiosus dicitur nimis severa
/n eo] ln ea re, in detrahendo prolano. imperans, crudus, et quasi osteniator imperii.
Nostrmoperm]Laboresnostri. Auctoritatis] Auciorilas est ex mentis bonis et
Hunc] Boetium. corporis qusedam conflata dignitas, quae efficit cum
Eteaticisstudiis] Dialecticis. Elea, urbs Graeciaein G ( sua prsesentia, tum etiam oratione, ut caeieri ipsi
MoVicik regione, ubi natus est Zeiio, dialectices in- reverenliam praestenl et sequantur exemplum.
ventor. Hinc Eleatica studia dicunturdialectica. Aiti- In exlrema lectuli mei parle] Medicorum morem
cus Platonicusin co libro quem adversus eos scripsit, expressit segroto assidenlium.
qui Aristotelicam babentes scienliam, Platonicam IN METRUMII.
profiteri non audeut. Zeno aulem et omnes Elealica Carmen hoc dicitur Alcmanium, daclylicum, tetra-
disciplina logicsesolummodo studuerunt. melrum, hypercatalectum. Alcmanium, ab Alcmane
Academicis]Platonicis. Academia locus fuit nemo- inventore, 'AlY.potv,poeta lyricus, Laconicus sivg
rosus, ab Athenis mille passibus distans, Platonis Messenius, inventor ainatorii carminis, scripsit lingua
gymnasio nobilis. Hinc Academici dicti, ejus sectam Dorica. De hoc Papinius in Silvis:
tenentes. Obsitus,et tetricisAlcmancantalusAmyclis
Enutritum] Educatum, saginatum, excultum. Hic Ridiculus igilur est eorum error a quibus Alcinan
aulem subintellige, vestraeblanditiae nobis detrahere tribus syllabis profertur. Dactylicum, a pede princi-
conantur, aut simile quidpiam : et est a.T-oaiin-n-ni pali : telramelrum, a numero pedum : hypercatale-
figura, vehementer iratae'pliilosophioe conveniens, ctum dicitur, quod syllaba post duos priores pedes in
quam Cicero reticentiam, Celsus obiicentiam, non- D I medio superest. Constat caesurasemiquinariaheroica,
nulli iiilerruplioneni, alii prsecisionem appellant. Sic et dactylo ac spondeo. Simileest illi quod Terentianus
apud Virgiliuinloquenle irato deo : affert ex versu Virgilii conciso :
Quosego... sed motospraestatcomponerefluctus. At regina gravi sauciacura.
Deest puniam, vel simile verbum. Ejusmodi cst et apud hymnographum :
Sed abite]Graviler increpans musas ejicit animi 0 quamgloriBcaluce coruseas.
perlurbaiiouibus servientes. lndigne fert 1'hiiosophiamorialium animis taiitam ex
Sirenes] Graece scribitur lup-i-v. Falluntur igitur periurbatione, veri ignorationem accidere, ut cOn-
qui per v scribunt. Nec a a-vpa, id est iraho, sed vel templationis reruin coelestiumluce relicta, et hone-
a ada, vel (quod niagis probant) KKO siissimarum artium meditatione posthabita, toto in
T«; o-upat de-
rivaiur. De Sirenibus fabula notissima est, quas res terrenas ferantur appelitu.
Heu quamprwcipitimersa profundo]Ordina liunc in
poetse tradunt suaviiale cantus pellexisse naviâiites
modum : Heu quam, id est quantum; mensmersa, hoc
inperniciem. Ovidius:
MonstramarisSirenes erant, quaevocecanora est obruta, prsecipiii; profundo, profunditate pertur-
Quasiibetadmissasdelinuererates. bationum, unde non sit facile emergere. Aut sic,
895 APPENDIX AD LIBROS DE CONSOLATIONEPHILOSOPHLE. 896
Jtfersa, immersa; prwcipiti profundo, id est praeceps ,A Sidera] Lumina.
profundum. Gelidw lunw] Quae frigidis humidisque noclibus
Quam, inquam, hebet]Obtusa est, et verae sapien- praeest. Sol dictus est, vel quia solus ex omnibus si-
tise obliia. deribus est tantus, vel quia cum est exortus, obscu-
. Et propria luce\ Id est rationis usu, et gemina sibi ratis omnibus, solus apparet. Luna a lucendo nomi-
veritatis speculatione relicta. nata est. Eadem est enim Lucina. Cicero auctor in
Tendit\ Id est contendit et nilitur. secundo de Natura deorum.
Ire] Ferri. Et victor] Id est voti compos, habcbat omnem eam
In exlernas tenebras] In res terrenas ac corporeas stellam numeris comprehensam, qusccunque, hoc est
illecebras spiritum sua contagione obtenebrantcs. qtise flexa, mota per varios orbes, quos astrologi po-
Quoties] Quotiescunque. nunt, exercent vagos recursus, id est erraticos mo-
Cura] Cupiditas rerum externarum. tus. Praeter eas stellas quaeoctavo cceloinflxsedicun-
Noxia\ Intelligentise nocens, eamque retardans. tur, quarum numerus incognitus est astronomis,
Acla] Excitata. septem alise sunt non in oclavo ccelo, ut illae, sed
Flatibus terrenis] Eortuitis casibus, et divitiarum singulaein singulis sepiem coclis inferioribus, ut in
illecebris. B septimo sitSaturnus, in sexto Jnpiler, in quintoMars,
Crescii] Augelur. in quarto Sol, in tertio Venus, in secundo Mercurius,
ln immensum]Ultra modum. Sciendum est homi- in primo Luna. Et hacstellac planetsedicuntur, id est,
nem inleriorem, hoc est, spiritum suapte natura per erratiles (nam T~1-cji.ou.oLi Graeceerro signiflcat: unde
Dei gratiam ferri in rerum ccelestium contemplatio- nkavn error et n-lavnt T-t\avnTot,planes, planeta, et
nem: verum ex terreni corporis contagione, et tempo- Tikavhvnt,vagus, erro), quia et cursu suo feruntur, et
ralium rerum appetitu, variis perturbationibus afflci, contra coeli impetum contrario motu ad orientem ab
et ab officio suo retardari. Spiritus quidem promptus occidente volvuntur. Plinius, Historiaemundi lib. se-
est, caro autem inflrma (Malth. xvi). Danda igitur cundo, cap. sexto, septem ea sidera tradit ab incessu
imprimis homini est opera, ut depuisis pravarum vocari errantia, cum errent nulla minus Ulis. Unde
affectionum nubibus, spirituale lumen effulgeat, et et Ciceronis exstant versus:
appetitus jugiter rectacrationi subjugetur. Hoc autera Qu93verbo et falsisGraiorumvocibuserrant,
est quod nunc philosophia in Roetii consolationem Revera certo lapsuspatioqueferuntur.
instiluit. Prseceps composituni est, ex prse et caput. Idem in secundo de Natura deorum : Maxime vero
Proprie enim praecepsdicitur, qui ila cadit, aut deor- admirabiles suut motus earum quinque stellarum,
sum miltitur, ut capul praecedat. Hinc et locus altius G quaefalso vocentur errantes. Nihil enim errat, quod
dicitur prseceps, quod inde quis facile praecipitari po- in omni aeternitate conservat progressus et regressus,
test: et rursus id quod profundum est, praeceps di- reliquosque motus constante.s et raros. Porro plane-
citur, quod in id potest quid praecipitari. Virgilius in tarwn medius sol fertur amplissima magnitudine ac
undecimo: polestate, nec temporum modo terrarumque, sed si-
Pars in prsecipitesfossasurgenle ruina, derum etiam ipsorum ccelique rector : hic Jucem re-
Volvitur. bus ministrat, auferlque tenebras, hic reliqua sidera
Et sic dictum accipe, praecipitiprofundo. Item prse- oceultat, hic vices
lemporum annumque semper re-
ceps, feslinus, inconsulius, temerarius. Sed de boc nascentem ex usu naturaelemperat, hic coelitristiiiani
nunc satis. etiam nubila humani animi serenat:
discuiit, atque
Cura terrenis flalibus acta] Sane quam eleganti hic suum lumen caeteris
quoque sideribus feneratur.
metaphora dictum hoc est. Cumenim cura quasi ignis Htrjus annuos cursus spatiis menstruis luna conse-
sit, cor urens, recle terrenis flatibus agi incitarique
dicilur. Nam ut ille dicit, quitur, cujus tenuissimum lumen facit proximus
accessus ad solem, digressus autem longissiiiiusquis-
Nutritur venlo, sed aqua restinguitur ignis;
Lenisalil flammas,grandioraura negai. que plenissimum. Neque solum ejus species ac forma
Hic quondam cwlotiber aperto] Peculiariter super D mutatur, tum crescendo, tum defectibus in initia
immutata Boetii menle graviter indignatur, el e cu- recurrendo, sed etiam regio, quaetum est aquilonaiis,
tum auslralis. Saturni siella, quae*KWWV a Graecisno-
jusmodi stalus cxcellenlia dejeclus sit, docet.
Hic] Boelius. minalur, a terra abest plurimum, et triginta fere an-
Liber quondam] Cum nondura passionibus animi nis cursum suum conflcit. Infra autem banc propins
serviret. a terra Jovis stella fertur, quae QaiSavdicitur, eaque
eumdem duodecim signorum orbem annis 12 conficit.
Sttetus] Solitus.
inferiorem orbem tenet Uvpieit,
Ire] Ferri contemplatione in aethereosmeatus, hoc Hinc autem proximum
est, in motuscorporumccelestium, idque coeloaperto quse stella Mariis appellatur, eaque quatuor et vigiriti
et intellectui patefacto, cemebat lumina rosei, id est mensibus, sex (ut opinatur Cicero) diebus minus
rubicundi aut pulcbri et lucidi solis. Maro in xi: eumdem lustrat orbem quam quae superiores. Infra
Ni roseusfessosjam gurgite PhirbusIbero hanc autem sole interposito stella Veneris esi, quae
Tingat tquos, ooctemquedie labente reducat. iuo-fopot Grsece, Lucifer Latjne diciiur, cum anle-
Visebai] Intuebalur. fireditur solem : cura subsequitur autem 'Ea-irtpot,
897 MURMELLHET AGRlCOLiECOMMENTARIA. 898
Laline vesper. Ea anno cursum conficit, et laliludi- A opinanlur nonnulli) a suis formis substantialibus
nem luslrans signiferi orbis et longitudinem : neque moventur. Verum, ut alii reciius sentire videntur,
unquam a sole duorum signorum intervallo longius intelligeulise,qui et spirilus dicuntur, coelisdivinitus
discedit, tum antecedens, tum subsequens. llinc assistenles, eos circumaguni. Plalonici Deum opinati
Mercuriistella lunaeproxima. Ea sriXSuvappellatur sunt toti mundo permislum, omnibusque ejus p&rli-
a Grsecis,quscanno fere vertente signiferum iustrat bus insitum, taniam inolem circumagere, quorum
orbem, neque a sole longius unquam unius signi in- opiuioncm secutus poeia, cecinit:
tcrvallo discedit, tum antevertens, tuin inscquens. Principiocnlum, ac terras, camposqueliquentes,
Dc bis septemplanetis eleganier Lucanus in ix Phar- Lucenlemqueglobuinlunae,Tiianiaqueastra
Spiritusinlusalit, tolosqueiulusaper artus
saliae: Meus agitatinolein,et magnose corporemiscet.
Sideribus,quresolafugammoderanturOlympj, ElManlius in primo Astronomicun :
Occurrunti|uepolo,diversapotentiaprima Hocopusimmensiconstructumcorporemundi,
Mundilege data est, sol lemporadividitanni, Meinbraquenaturaediversaconditalorina
Mutatnoctediem,radiisquepotentibusastra Aeris, alqueignis,terrse, pelagiquejacenlis,
Ire veiat, cursusquevagosstaiionemoralur. Visanimaedivinaregil, sacroquenieatu
LunasuisvicibusTethynterrenaquemiscet. ConspiiatDeus, et lacitarationegubernat,
Frigida Saturno glacies,et zonanivalis Et iiiultain cunctasdispensalfcederapartesj.
Cessil,Uabet venlos,incertaque fulmina Mavors: JJ Altera,ul alteriusvires,faciatqueferalque,
Sub Jovelemperieset nutiquamturbidusaer. Summaquoper variasmaneatcognataliguras.
AdfecundaVenuscunctarumseniinarerum
Possidet,immensae Cylleniusarbiter undseest. Vel cur sidus surgat ab ortu rulilo, casurumin undas
Per tarios orbes] Yarios circos accipe. Saturnus Hesperias] Sensus : Boeiius, solitus scrutari et red-
enim, Jupiter, Mars et Venus lernos orbcs habenl dere causas naturales, quare stelbc orianlur in
cum epicyclo,per <juos ex aslronomorum doclrina oriente, el in cccidente occidant, juxtaque vulgi opi-
varie moventtir; Mercurius autem orbes quinque et nionem occiduo immergantur Oceano. Hujus autem
epicyclum. Est autem epicyclus circulus parvus per rei causa est nioliis circularis primi cceli mobilis,
cujus circumferentiamdeferiur corpus planetae.Orbis onmcsstellas tam erraticas quam flxas secum corri-
vero nomen est ambiguum, teste Macrobio. Modo piens ab ortu in occasum, et rursus ab occasu in
enim circulum signilicat. Cicero : Erat autem his ortum.
splendidissimo candore inter flammaselucens circu- In undas Hesperias] In Oceanum occidenlalem.
lus, quem vos (ut a Graiis accepislis) orbem lacieum Ab Hespero enim hesperius occidentalis dicilur, et
nuncupatis. Modosphseram. Idem : Novemtibi orbi- Hesperia ullinia Hispania in flne occidentis, cum
bus, vel potiusglobis connexasunt omnia. Accipitur Hesperiasimpliciler accipiatur pro ltalia.
et nonnunquam orbis pro regressu et convcrsione p Quis temperetplacidas horas veris] Id cst verni
ab eodem loco, in cumdem post emensum ambiium. temporis.
Idem : Quae rolundse et globosae divinis animatse Ut] Subintellige id.
Ornet roseis] Purpureis floribus teriam.
memibus,circulos suos orbesque conficiuntcelerilate
mirabili. Virgilius: Deus] Prolecto id efflcitsolis minislerio, qui dum
Redit agricolislabor actus in orbem. ad superiora conscenderit,ver temperat: Ubi autem
Nonnunquampro mensa figurseorbicularis. Juve- ad summum coeli venerit', sestivosaccendit calor.s:
nalis - descendens rursus aulumno, temperiem reddit. Ubi
Lalosnisisustinetorbes, vero ad inferioremredit circulum, ex glaciali com-
Grandeebur.
page cceli rigorem nobis hiberni frigoris dereliuquit.
Quin etiamcausas] Ordo est : Quin etiam solitus Pleno] Variis frugibus abundanti.
rimari causas, atque reddere varias causas naturse Gravidis] Vineo liquore disienlis.
latentis. Rimari] Inquirere, scrutari.
Unde] Hoc est, quibus de causis. Effeto] Debiliiato, viribus destituto.
Sonora flamina] Id est, sonori ventorum flalus. Lumine] Intellectu.
Solticitent]Inquietent, exagitent, commoveant. Pressus colla]Habens collum depressum.
jEquora] yEquales et plauas ante ventorum flatus Gravibuscaienis]Rerum terrenarum cupiditatibus.
superflcies. Declivem]Pronum, humi incliualum.
Ponti] Maris. Ventus, aer est commotuset agila- Pondere] Terreslri solliciludine.
tus, sicut fiabellobrevi poiest approbari. Nec aliud Stolidam]Stolidosfacienlem.Sic et satyrographus
ventus intelligitur quam fluctus aeris, qui (ut Cle- exclamat:
mens ail) ex quibusdam montibus excelsis velul; 0 curvaein terras animae,et ctelestiuminanes.
compressus et coangustatus ordinatione Dei cogitur, 1N PROSAMII.
et exprimilur in ventos ad exercitandos fluctus, Hac prosa Boelius refert quidnara Philosophia, la-
aestusque temperandos.Pro divcrsis autem parlibusi mentabili carmine finito, circa eum tentaverit, utque
cceli, nomina diversa sortitur. primura.molli sermone languenlem fuerit allocuta :
Quis spiritusvolvat] Id est circumagat. deinde contracta in rugam veste, oculos ejus lacry-
Orbem]Mundum,id est cceluin. inis undantes desiccarit.
S(aot/em} Perpeluo tenore, et cerlissima optimii Luminibus] Oculis.
ordinis observalione constantem. Orbes ccelestes(ui Atgui] Sed, diclio est Boetiousitata.
899 APPENDIX AD LIBROS DE CONSOLATIONEPHILOSOPHIÊ. nc.O
Tatia contuleramusarma] ValeriusMaximuslib. m: A Nox] Noctisobscuritas.
Est et illa vehemens et constans animi militia, litte- Hanc] Noctem.
ris pollens, venerabiliumdoctrinse sacrorum antisles Thraicio ex anlro] Quia boreas lialis ex aniris
Philosophia, quae ubi pectore recepta est hominum, Thraciae videlur emiiti. Thracius autem, Thraieiu»,
inhonesto atque inutili affectu depulso, tolum iu et Threicius in eodem signilicatu dicuniur. Lu-
solidae virtutis munimento confirmat, potentiusque canus :
metu ac dolore iacit. Antisthenes Cynicus dixit virtu- QuanluspiniferseboreascumThraciusOssae.
tem arraa esse quse tolli non possint. Boelius in hujus operis terlio :
IVistprior abjecisses] Virtus enim et philosophia VatesThraiciusgemens.
hominem non deserit: nisi prior ipse eara voluntario Horalius in primo carminum :
peccato abjiciat. Quodsi ThreicioblandiusOrpheo.
Pudore] Pudor est timor justae reprehensionis. Siu- ileseret] Aperiai, patefaciat.
por vero est qusedam sensuum alienalio. Dtem] Lucem.
Lethargum]Letbargus, Graece\riOupyot,est marcor Emicai] Apparet.
et inexpugnabilispene somni necessitas, cum aliena Subko] Repentino.
tione mentis, in quo a phrenitide, non loco, sed ma- B Vibratus] Motus, agitatus.
teria distai. Phrenitim sauguis, aui bilis flava conci- Ferit] Percutil.
liat, letliargum pituita humidior et frigidior, qua ce- Miraniesoculos]Id est.oculoshominum mirantium
rebrum diluitur. Accidit in eo morbo rerum omnium repenlinam serenitatem. Brevior sum circa hoc car-
oblivio. men cnarrandum, quod visum sit non sb re fore, si
IN METRUMIII. Augustini D.ithi epistola quaedam(qua idem non mi-
Carmen est dicolon, dislrophon, constans altero nus eruditequameleganierexponitur) hoc locofuerit
varsu heroico, altero Alcmauio, dactylico, letrame- apposila, idque illius titulo, cum (qua suin ingenui-
tro, acataleclo : qui componilur quatuor daciylis, in- tale) aiiena inihi nolim arrogare :
terdum tamen praeterquam in quarta regione, spon- Ne si forte suas repetitumvenerilolim
deum admittit. Hoc autem Boetius ostendit se mox Grex aviumplumai,,moveatcornicularisum
Furtivisnudalacoioribus.
detersis ab ea suis oculis, philosophiam nutricem
suam libenter agnovisse. Quod quidem reclissime Esl igitur illius bsec epistola.
dictum est. Nemo enim philosophiam ipsam, id est Dathus Bernardino saluiem.
Augustinus
sapientiam, qua intelleclus veritatem coniemplatur, ri Cupis, Bernardine (ul ipse ais), eofum expositionem
nisi depulsa prius perlurbationum caligine et purgatis versuum,quos SeverinusBoeiiuslibro de Philosophiw
animi oculis potest intueri. Consolalionemodulalus esi, non multo post operisini-
Tunc] Ubi Philosophia veste sua oculos meos de- t\um, cumait : Tunc me discussaliquerunt nocletene-
tersit. brw. Et reliquum deinceps poema: Laudo le alque in-
Discussa]Disjecta, dissipala. genium tttum, el quod Severini legendisgaudeas, le,
Nocie] Veri ignoralione, et pravarum affectionum Bernardine, vehemenler probo. Fuil enim e nostris,
caligine. singulari vir doctrina, ac nullitts disciplinwrudis, La-
Tenebrw]Animi csecitaset mentis obtenebralio. tinum eloquiumnon solum percaltuit, sed etiam pturi.
Lutninibus]Oculisanimi. mum illustravit. Quod indicanlcum alii libri ejus com-
Rediit] Reddiius est, ac reslilutus. plures, tum vel is iiiaxime,qui de PhilosophiwConso-
Vigor] Vis et facultas veri cognoscendi. latione inscribitur. Quo certe in loco summam iptius
Ut cum prwcipiti]Sane quam cleganii congruaque philosopliiwvim ei laudem patefacit, quando illa auc-
comparatione oslendit pristinam sibi intelligendi vim tore, ignoramiw tenebrw propelluntur, et veritatis
restitutam esse, quemadmodum obscurato nubibus splendor ei clarilas elucescit. Nam cum homoperlur-
aere, si flet aquilo, et propellanlur nubes, aeris sere- TVbationumcwcaluscaliginemagnis impliceturerroribus,
nitas, solisque lumen continuo reducitur. philosophiaipsa accedente,quodammodoresipiscit, et
Ut] Velut. ad liumanmnalnrw revertiiurdignitatem.Duplex nam-
Cum] Quando. que est verw sapientiwgradus, ac primus quidemim-
JProjctpiti]Rapido. pedimentatollil: secundusveritalis cognilionemindu-
Glomerantur] Involvuntur, obducuntur, et quasi cit, qua nulla est liominisuavior alimonid.Bene igitur
conglobantur. qui antea in maxitnis ignorationistenebris tersarelur,
Coro] Vento occiduo adversus aquilonem flanli. phiiosophiw(quw sapientiwstudium profiletur) clare-
Polus\ Goelum. scenteluce, itla dicit, quw in proposito poemateconti-
Stetii] Stare videtur praeleritura tempus pro prce- nentur :
senti positum. Tuncme discussaUqueruntnoctetenebrw,
Sol latet] Non apparet. UmimibttsQue prior rediii vigor.
Nondum cwlo venientibus astrit\ Ictest, anie legi- Pritnus sapientim gradus esl, impedimentiremotio:
ttmum noctis lempus. hinc dicitur. Tunc discussa nocte, id esl obscuritate
Detuper\ Suoerne. tubtata, tiqutrunt me tenebrm, quod ett, ignorantia
901 MURMELLIIET AGRIIXWLECOMMENTARIA. 902
cwcilas,ac mentiscatigo. Secundus gradus infertur sa- A A brari, tum etiam ferire. Itaque non gCaaiisolum, sed
pienlim, cum additur: etiam oculorum acles dicta esl. Nosira vero acies ab
Luminibusque prior rediit vigor. objecti solis luce circumfunditur,ut solem intuentes
Lumina sunt hoc loco, animi ac mentisacies. Vigor diutius, tumen oculorum amit el lant, ab excellenliore
est veritatiscognitio,per quam viget animus, nec vigel luce penitus obruantur. Sed (ut redeal ad rem propo-
solum, sed eliam aiitur, crescit, ac vehemenlissimero- sitam sermo) lola auctoris in eo poemate circa dupli-
boratur. Siquidemnultusanimosuaviorcibus est.quam cem sapienliw gradum versatur intenlio, ut primum
veritatis cognitio. Qutid autem animi est, el id latens impedimenla(acessant,quw sunt animi perturbationes,
alque invisibile,visibiliet pulcherrimasimililudinede- et fortunw ferientisjacula : deinde perspicua succedat
claralur : veritatis cognilio,quam phitosophia et sapientiwstu-
VIcuntprwcipUiglomeranlursidera coro. dium invehit: cum sit illa quidem rerum otnniumet
Nam glomeranlurastra per nubium coaclionem,prm- divinarum et humanarum cognitio,lux verilalis, atque
cipue cornocciduospiranle, vento quem caurum appel- idcirco dux vitw, virtulum venatrix,vitiorum expultrix.
lat Gellius, solentque argeslem nominare Grwci, qui Animus noster cwlo
comparatur, quod nunc nubibus
adversus aquilonem perflat, atque idem (ut nonnulli lenebrescit, nunc serena nitet. Et animus
alii atii « lempestate
tradunl) iapix dicilur. Nam venti agunt, pro- B noster nunc perturbationibus confunditur, et
magnis
peilunl nubes:
impticatur erroribus, nunc sincera et perspicua veri
Nimbosisque polusstetil imbribus,
Sollatet. cognitioneclaret. Quibus contrariis ex rebus contraria
Polus pars cwli est, el pro cwlo usurpari solet, prw- quoque miseriwel feliciiatis oritur ratio. Quodsi quw-
sertim pro ea parte,quwjuxta arclicum vel antarclicuni ris quid sil luminibus priorem redire vigorem, id non
polum vertitur. Cwlum autem slare non dicittir, quod absurdum sit interprelari secundum Platonis senten-
rapiditsimo sempercielurmotu : sed illum nequaquam liam, qui animum divinum el wternum asserit, et re-
tentiunt, nec percipiunt homines, nisi per astrorum'' rum omniumcognitioneperfectum,carcerevero corporis
cursum, quorum motus facile cemitur. Itaque latenti- et carnisergasluloconfundi,atque immemoremfieri, sed
bus sideribus, et interpositis nubibus, ac defluenlibus studio et exercitalione pristinam recuperare ttotiliant.
in lerram imbribus, cwlum stare videlur, sot latere, et Aut (si id non probatur) hominem intelligit Severinus
ante etiam quam cwlo aslra venianl, eripi dies, quem antea in philosopltiwversatum studiis, et idcirco luce
efficitsolis prwsenlia, el nox desupertn lerram fundi. veritatis iltut,tralum, sed per animi perturialionem
Quale et illud apud Maronemesl: atque mwroremoblilum prioris claritalis, rursum phi-
Eripiunisubitonubescwlumquediemque. losophiwsludia repetenlem,prislinamquoquevericogni-
Sol significatrationis lucem, alque inlelligenliwclari-11G lionem recipere. Vtrum sit probabilius,tuo reiinquo
lalem. Corus nitnbosus ventus, adversanlis fortunw' judicio. At mea sententiautrumquenon injuria probari
impelum ac swvissimateta. Nubes alram nociemob- possit, et prwcipuamphilosophantisutilitatem ostendit.
ducens, gravioremanimi perlurbalionem, atque wcjri- Nos divinumfatemur animum,el id nobiscum Plalone
tudinetn, quw obductistenebris qttibusdam, meniis ip- convenii.Sed dicinum, Iwc esl a Deocreatum intelligi-
sius lumenac rationem obscttrat. mus atqueinfusumcorpori,semperverofuissenegamus,
Bancsi Thraiciaboreasemissusab arclo fulurum sempernon inficiamur. Poslremo, ut brevius
Verberet.
Nart boreas(ita Grwciappellant, quem Latini aquilo- quw dicta sunt omnia prwstringamus,scito ergo quod
nem dicunt) flans nubes solvit, el easdem verberando dividilur hoc poema in duas partes. In prima declarat
ita clausum reserat diem. Alii , Boelius philosophiw accedenlis effeclum, in secunda
dispellit, atque legunt eumdem similitudinem
antro Thraicio, qttod in anlris et cavis ejus regionis per patefacit.Effeclusadvertien-
tis philosophiw duplex est, ignorantiw lenebras de-
speluncis venti creali, spiranl exinde vehementiores,ac,
nubes pellunl. Aliiab arcto leguntpotius. Arctusautem pellere, et luceminducere veritalis.De primo diciiur :
Tunc philosophia interveniente,tenebrwscilicetigno-
septentrionalis plaga est, ut illud in sexlo Mnei-
dos: ranliw iiqtterunlme, discussanocte,obscurilatesublata.
" De secundodicitur : Et prtor vigor, id est cerla et veri
Gelidasenavitad arctos.
Grwci enim uvaTo/\r,v orientem,Svo-tvoccidenlem,me- notilia, rediit, recuperatus est luminibus, quod est
rtdtem p.taviiSpiav,septenirionem menlisoculis. Deindeadditur simililudo.Animusnosler
up-xrovvocanl. Igitur
cwio comparatur. Cwlumnttnc lenebrescilnubito, nunc
rejeclis ac depulsisab aquilone nubibus,
Emieat,el subitovibralusluminePhwbus, sereno nitet. Et animus nosler nunc perturbalionibus
Mirantesocttlosradits feril. et erroribus implicatur atque confunditur, nunc tieii
Phwbus, idemqui et Sol, quemadmodumLuna Phwbe. cognitionenilescit. UT, id ett velul cumsidera conglo-
Sol autem fons luminis est, ut Cicero inquit, ac subito » banlur, prwciphi, rapitk). Coito, vento ab occidente
emicat, non solttm cum aurora prweunte cunctas com- flante : et Poi.us, id estcwlumhac in parte stelit, stare
plevit lumine terras, sed et cum abscessu nubium re- visus est: cum aslrorum cursus maximeoslendat cwli
pentediffunditur,etorbemuniversumsua luce complet. motunt, ut lalentibusaslris slare cwlumvidealur. NIM-
Vibralus, crispalus dicilur, et lam vibralus quam fe- BHSISitiBiUBus,id esl, impeluosioitbuspluviis. SOL.
riens oculos dicilur, a lelo translalione sumpta; el( LATET, absconditur, nondum cwlo venienlibus astris,
fulgenti gtadio cujus uirumque pr.opriumest, tumvi- quod fieri solet post solis occatum. Nox, id est nocli,
905 APPENDIX AD LIBROS DE CONSOLATIONEPHILOSOPHbE. 90-1
obscuritasdesuper in terram funditur, emitlitur, anle A probi Boelium etexosi suntet criminati,quod philo-
tempusnox terris incubat. AT, sed econtrario,si boreas sophus esset et justiiise cultor.
emissusab arcto, a septenlrionaliplaga, vel Thracio Scilicet]Q. d. Minime.
anlro, quod ex cavisantris venti proficiscantur.VER- CensesjNunquid censes? haecenim per interroga-
BERET, scilicet ccelumet nubes : et RESERET, aperiat, tionem sunt legenda.
clausum, scilicet per nubium obscuritatem,diem, diei Lacessitam]Provocalam, impelitam.
elaritatem. PHOEBUS, sol. EHICAX, splendescit; et Vi- iYoslriPlatonis] Philosophorum principis, et quem
BRATUS, crispatus; SUBITO, repenfino/umine,fulgore; tu quoque in isto opere potissimum imitaris. Plato
FERIT,verberat; MIRANTES, aspectanlesoculos; RADIIS, Alheniensis philosophorum gentilium prscstantissi-
suwluce ctaritatis. Sed hwcdelibavissesatis sil hacte- mus, Socratis discipulus, Aristotclis praeceptor,cu-
nus. Tu, vale, et sludiis incumbe, et te hujuscemodi jus vitam memoriae prodidit Diogenes Laertius,
exercitationibusvehementeroblecta. deinde Guarinus Veronensis, el Marsilius Ficinus.
IN PROSAMIII. Plalo et ipse in maximis periculis, eo quodpliiloso-
Narrat nunc Boetius quemadmodum pristino sibi phus esset, versatus est, super quo M. Tullius in
vigore resliluto, agnitam Philosophiam sit allocutus, oralione pro C. Rabirio. Virum, inqnit, unum totius
eaque benevolentissime responderit, docueritque B Grsecic facile doctissimum Platonera, iniquitate Dio-
olim ita comparatum esse, ut improbis odio sint vir- nysii Siciliae tyranni, cui se ille commiserat, in
tutum ac sapientiacstudiosi; proinde magis gaudcn- maximis periculis insidiisque esse versatum accepi
dum £11 i quam dolendum esse,- si ob morum dissimi- mus. Calislhenemdocium hominem, comiiem Magni
liludinem pessimo cuique displiceat, et sapientiae Alexandri, ab Alexandro necatum. Demetrium et ex
vallo munilus incassum profanse multifudinis armis rcpublica Athenis, quam optime digesscrat, et ex
irapetatur. doctrina nobilem ei clarum, qui Phalereus vocitaius
Haud atiler] Non alio modo, quam serenitate re- est, in eodem loco, .(Egyptio regno, aspidead cor-
ducta solis aspectus redditur. pus admota, vita esse privatum. Hactenus Cicero.
Hauti] Inspexi. Certamen certavimtts]Elegans locuiio, qualis illa
Jtfedicanft»] Oculorum caligini remedium affe- Lucilii :
rentis. Pugnampugnavimusmagnam.
. Diduxi] Aperui. Diducere enim dividere est, aut Eodem] Platone.
aperire. Deducere vero, deorsum ducere. Cave ne Superslite] Adliuc vivente.
hic deduxi legas, nisi intelligas Boetium in editiore Socrates] Hic Atheniensis philosophus clarissimug,
lectuli parte cubanlem, deduxisse (hoc est deorsum G filius Sopbrouisci marmorarii el Phanaretx obsletri-
duxisse) oculos in Philosophiam ejusdem leciuli ex- cis, moralem philosophiam abunde traclavit. Hic
trema in parte cousidenlem. cum aliquando Anytum Atheniensemvirum locuple-
,- Ab adolescentia] Ea namque setas inchoandis phi- tem et lactiosum rideret ob ejus ineptias, Aristo-
losophisestudiis est idonea. phanes comicus doctus quidem, sed homo parum
0 omnium magistra virtulum] Cicero in quinto li- probatus, accepta grandi pecunia ab Anyto, contra
bro Tusculanarum Quaestionum: 0 vitaephilosophia Socratem comoediam scripsit, cujus inscriptio est
dux, o virtutis indagatrix, expultrixque viiiorum, Wttfilui,id est nubes seu nebulse: qua quidem inter
quid non modonos, sed omnino vita hominum sine cseieras criminationes illud conflnxit, ah eo nebu-
te esse potuisset ? Tu urbes peperisli, tu dissipatos las coli, et Alheniensium religiones obtrectari, et
homines in societatem vitaeconvocasii, lu eos inter praeterhoc juvenum mentes sic imbui, ut parentibus
se primo domiciliis, deinde conjugiis, tum litterarum nvinus inferre pie el pfficiosepossent. Quscres accu-
et vocum communione junxisti; tu inventrix legum, santibus Anyto, Lycone, et Melilo(ut Plalo iu Apolo-
tu magislra morum et disciplina fuisti. Ad te confu- gia pro Socrate scribit) cum univefsum populum in
Socratem concitasset, furore quodam et ira, morte
giraus, a te opem petimus. Tibi nos ut anlea magha
ex parie, sic nunc penitus totosque tradimus. llac- D damnatus est, qui pateram cicutae publicitus datam
tenus Cicero. intrepide hausit, tantumque abfuit, ut ultionem
Super cardine\ De coelo. quaereret, ut contenderit sempef illum miseriorem
esse qui faciat quam qui afficitur injuria. Populus
Ari] Subaudi ideo in has exsilii nostri solitudines
venisli. autem Atheniensis mortem ejus mox iia doluit, ut
accusatores illius vel morte vel exsilio plecteret, et
Quoque]Eliam.
Rea agiteris] Accuseris. Reum agere, esl accu- ipsi Socrati statuam seream dedicaret. Graecescribi-
sare. Peragere vero reum, condemnare. tur luxpaTnt ' hinc prima semper est producenda.
Illa] Philosophia. Quare obiter studiosum lectorem admonemus, ut
emeudet versiculum in libro nostro Epislolarum mo-
Alumne]Boeti, quem alui.
Sarcinam] Onus. ralium, sic irapressum epistola decima:
Partirer] Partilam susciperem, aut ulfro poiius Mortuusest Socrales,mortuusestquePlato.
ejus partem subirem. Sic enim legendum scripsimus:
Quommet nominisinvidia suitulisti] Eo cniffl im- MortuusIsocrates mortu estquePiato.
903 MURMELLIIET AGRICOL^ COMMENTARIA. 900
lmin:i enim sumusCalonem MajoremCiceronis, ubi k losophia divisa est.
ct lsocratis et Plalonis meminit, quorum uterque Pannicu/is] Fiuclulis, p.irticolis.
longacvus fuit. In eadem epistola pcrperam legilur: Nostri habitus] ld est vesiis nostrse.
Validasolvitin orbe manu, Vestigia]Signa.
pro sasvii. llem in secunda epistola, Quamvis pa- Imprudentia] Stulliiia qnae pliilosophiaesempcr
rum, pro qua.mqueparum. Sed uunc non erat hic adversaiur.
locus : quare bsec missa faciamus, ad instilutum re- Noiinulloseorum]Puta Cyrenaicos, Epicureos, et
vcrlenics.' id gcnus reliquos.
Promeruit victoriaminjustmmorlis me aslante] Nam Profanw] Indoctae et phfiosophiae sacris non ini-
philosophicis disputalionibus approbata animorum tiatae.
immortalitate, inlrepide venenum bibit, morlemque Errore] Falsa opinatione, quod voluptas sit sum-
'
injusiam vicit, et innocentia sua iiiiquam sui con- mnm bnnum et quod divina provideutia mundus non
deinnationem in accusatores retorsit juste condem- gubernetur.
natos. Pervertit] Depravavit, el a vcritaie alienavit.
Cujm hwreditatemcum deincept Epicureumvulgus Quodsi nec Anaxagorwfugam]Exemplis convincit
ac Sloicum,cwterique]Magua laus Socralis, qui vc- B semper philosopliosindoctaemultiludini fuisse invi-
ram phili>sopli>;p possessioncinhabuisse dicitur, unde sos atque exosos.
plerique discipulorumejus tantum sibi parliculas di- Anaxagorw]Hic Clazomenius gcnerc, philosoplins
cipuerunl. Socraies enim primus omniitm philoso- insignis fuit. Qui Athenis impietatis accusalus, quod
plnirutn de vita et moribtis dispuiavit, sed mira qua- solem candcniem dixerit laminam, ac penilus igni-
dam ironia, et singulis de rebus ita vehementer in tam, fug i jiidicio se sublraxit, ut quidam tradnnt.
tilramque partem, ut singuli peue ejus discipuli (ut Sunt tamen qui dicunt eum in judicium venisse, el
suiit diversi liumanorum ingeniorum captus), non misericordia judicum fuisse relaxaluui. Lampsacuic
quod ille sentiret, sed quod sibi maxime consenta- postea prorectus, illie diem soimi obiit, ubi roganti-
neum \ideretur, ex hujusmodi disputationibus sibi buseum principibus civilatis iiutitinid(ieri mandaret,
arriperent. Ilinc exortsesiint variae diverssequephi- jussisse ferunt, tit pueri quolannis quo mense defe-
losoplioruin seciai. Dispulavit qnandoque Socrales cisset ludere permiiterentur, servarique hactenus
de corporis voluplate, sed in iilramque part-m dis- cam consueludinem. Auc'or Lacnius.
pttiavit. Hi igitur, quorum ingenium in eam fuit Zenonis]Zcnones octo fuisse tradil Laertius : bo-
propensius, non quseille asscreret, sed qusesibi ma- mm duo illu-lre*sphilosophi, aher de quo diximus
gis placerent, imie sumentes, suavem in scnsibus C Stoicse disciplinaeanctor Zeno Citiieus; alter vcro
inoiiini, id est voloptaiem, summum bonum csse (dc quo nunc dicendum) Eleates dialecliccs inveu.
dixcrunt. Zeno anlem Gilliciis, et qui ab eo sunt tor, ui et supra diximus. Is cuih Nearchum tyraii-
cxorti Sloci, in sola virlute feliciialem posueruut. num sive Dioinedonlem, vel (ut alii iradunt) Phala-
Alii vero alia sensere, ut erudile Beroaldus cxplicat rini dejicere ac profligarc voluissel, comprehcnsus
in eo qiiemde Felicitaie conscripsit, libello cst. Quoteinpore ciimde consciis inquirerelur, om-
Epicureumvulgus] Epiciirus Atheniensis pliiloso- ncs illius amicos conjurationis esse conscios dixit.
plnis, diuleclicse contempior, corporis voluptatem Deindeoiini quidpiam se in aurem tyr.inni clam lo-
dixit esse suiumiim Ixmuni. llinc Epicurei eûs sequi vclle significassct,eam mordicns c rreptam noit
clalnres. Bi-neaulem dixit Kpicureiiiii vulgus, quia anle dimisii, quani rapta aure populaium captit reli-
plurinii sunt. Unde L clanliiis in libro de falsa Sa- quissel. Valcrius Maximus: palientineexempla duo-
pientia, cap. 17 : Epicuri disciplina niuUoct-lebrior bus Zehonilwisassignat. Lnerijus et alii, uni Zenoni
si-mperfuit quam caHerorum: non quia veri aliqtiid Eleatse, Cicero in sccnndo Tusculanamm Qu.iisiio-
afiVrat,scd quia inoltos ad populare nonien volupta- num : Zeno proponatur Eleales, qui perpessus est
tis iinilal. Netnoeniin non iu vilia pronus est. omnia poiius qnam conscios delendx tyrannidis in-
Sloicum]Sioici nninen sorlili stint a Porticu Athe- D di aret. idcm in tcrtio de Natura deorum : Anar-
niensi, in (|iia Zeno Cillieus, ab oppido Cypri Ciitio chnm Democritenma Cyprio tyranno excarnificatum
dicius, disputavit. ZTO«eniin Grsece, Laline dicitur accepimus, Zenoncm Elesc in tormentis necatum.
port cus, fornix, lestudn. llinc a-Toiixit,o parvo in TertnUianiis in Apologetico: Zeno Eleates consultus
niagnmnmiitato, Sioicus. a Dionysio,quidnam philosophiapraestarct, cum re-
Pro tua parte] Secundum vires suas. spoudisset : coniemptum mortis, impassibilibusfla-
Quisquis]Figurate suhaudiendummoliretur. gellis lyranni objectus, sentcnliam suam ad morlcm
Raptumire] Ineipere rapere. usque servavit. Apud Suidam sic est : Zeno Teleu-
Molirentur]Tentarent, niicrentur. tagorsc filius, Eleates, a«seclator et sequalis Pytlia-
Reclamamem]Recusaiilem, refragantem contra- gorae Dcmorriiique (nam floruit olynipiade78) Zc-
que e is claiiiantem. nophanis auditor fuil. Is cum tentasset a lyrannida
Vettem]Philosophieam disputationem solida ve- Nearcbi, vcl (ut alii) DiomcdoiitisEleara palriam
ritaie coliaereiilem,dc qua supra in prima prosa. liberare, comprehensus, el indicare conscios jussu?,
Discidrrunt]Hoc ideo quod in multas sectas phi- linguam snam mordicus amputavit aique in tvrstmi
PATBOL.LXIH. 23
907 APPENDIXAD LIBROS DE CONSOLATIO.NE PHILOSOPHLC. 908
facieroexspuit. Dcmirmconjecius in mortarium, cre- A metaphora. Quid enim aliud hoc ssecuiumquani inaro
bris ictibus contusus, expiravil. procellosum? Divus Ambrosius in epistola ad Con-
Peregrma] Exterua. stantium : Suscepisti munus sacerdoiii, et in puppe
Ai\ Sed, vel saliem. Est autem haecparticula hoc Ecclesiae scdens, navim advcrsus fluctus gubernas.
loco ler legenda, pro qua indocti legunt aut. Sic Tene clavum fidei, ut te graves hujus saeculilurbare
enim repetita, plus ponderis adjicit orationi. non possint procellue.Mare quidem magnum et spa-
Canios] Plurali numero propria nomina expressa, liosum, sed noli vereri: quia ipse super maria funda-
majorem in oratione vim habent. Quippe non ii lan- vit eam, et super fiuminaprxparavit eam. Iiaque non
tum signiflcanlur quorum illa nomina sunt, sed immerito inter tot mundi freta Ecclesia Dominilan-
eliam alii qui similes illorum fuere. Canius Gadila- quam supra apostolicam acdificatampctrain immobi-
nus pocta fuit, fikundise lenis et jucundx, de quo lis manet, ct inconcusso adversum impeius sxvien-
Martialis libro primo Epigrammatum : lis sali perseverat fundamine. Alluitur undis, non •
GaudentjocoseCaniosuo Gades. quatitur. Salum dicitur mare a sapore salis. Virgil.:
Hunc tradunt quidam reprehensum a Livio Pala- Perque undassuperantesalo.
vino, gravi el nobili hisioriographo, quod multarum Quorum] Pessimorum.
gauderet amoribus, his verbis : Nostram philoso- ;3 Numerosus]Frequens.
phiam participare non poieris, dum a tot participa- Temere] Inconsulte, sine consilio, absque pru-
ris. Non enim eo jecore Lnlonamamat Tityus, quod dentia.
mulii vuliures multum divcllunt. Cui Canius : Si Passim] Modo liuc, modo illuc, nullo certe fino
quando labor, resurgo cauiius : si paululum oppri- proposito.
inor, alacrius rcsumo aerem. Vices noclium dies Lymphante] Furore vexante.
reddunt leniores. Sed tenebrarum perpetuitas, in- Lympho]Furore vexo, Vale. Sla. Flaccus:
siar inferni est. Sic lilia primseva, verni solis deli- Lymphaveraturbem.
Il Deo.
cata lemporibus varietaie tum euri. tum noti, tum Unde lymphante sivc lymphatici dicunlur furiosi, ve-
uno lympliati
Eephyri fauilia effusiore lasciniunt, quibus spi- sani, bacchabundi, qui vitium ex aqua conlraxe-
rilu fulniinans Lybs incumbens, occasum facit. Sic
runt, quod est huc atque illuc discurrere.
Mars ruptis tendiculis in mensa coelesti recumbit
conviva superum, a qua uxorius Mulciber suo fure Qut] Exercitus pessimorum.
Actem] Ordinem et insiruclionera militarem ad
longe religatur. Sic levius liganl multa Gla, quam dimicandum.
sola caiena. Sic niihi sit, a philosophia tibi solatium. jam
Hunc igiiur in modum jocose ferunt Canium Livio (- Struens] Instruens.
Nostra dux] Recia ratio: ea enim dux est philoso-
respondisse. Verum nunc quod ad rem inslituian
phorum.
pertinet, referamus. Canius eo quod ab improboruni
inorihus dissentiret, a Caio Caesare Gerraanici filio, Copiassuas] Exerciium suum ex virtulibus scien*
conscius contra se faclae conjurationis dictus est. tiisque compositum.
/n arcem] In animi intelleclum, quem Platonici in
Cui sic respondit: Si ego scissem, lu nescisses. Ni-
iu
hilo tamen secius ab illo crudeliler eA necatus. De cerebro tanquam arce consliluunt. Pulclire autem
boc eodem in proxima prosa. persiat in inetaphora.
At Senecas] M. Anncus Seneca Cordubensis, Ro- Contrahit]Colligit,congregat.
mam venit declamator egregius, quamvis opera ejus llli] Pessimi philosophorum hostes.
lnutiles sarcinulat] Bonaexterna et corporis.
nd posteros non pervenerint. Hic stalim eques fa-
At] Sed.
clus, honores merdil, habuitque liberos, qnos in
Desuper]Ex arce contemplaiionis.
Hispaniasusceperat ex Elbia uxore, L. AnneumSe- Vilissimaquwquererum] Corporis el forlunaebnna,
necam, Junium Anneum Gallionem, et Anneum quse prse bonis animi sordidissimasunt.
Meleam: Seneca philosophus simul ct declamalor, Securi\ Nullam curam habcntes, contemptorcs.
ct poeta insignis evasit. Sub Nerone moriuus est, ]5 Securus, iranquillus, qui sine cura est, quasi seor-
solutis venis. De hoc plura dicenlur iufra. An autem sum a cura. Interdura conlemptor. Maro :
hic idem fuerit qui tragcedi.isqusc exstant, scripsii, Securusamorum
necne, inter doctissimos nondum convenit : lametsi Germanac.
quid super hoc Sidonius Apollinaris scriptum reli- Vallo] Munimenlovirtutum.
querit, non ignorem, Quo] Ad quod vallum.
Al Soranos] Valerius Soranus poeta summopere Grastanti] Gradiendosaevienli
famigeralus fuit. Qui primus de Deo maximo vera Aipirare] Juxta aiccedere,adire.
commentatus est, atque ob id creditur ab impiorum Fas non sit\ Id est non liceat. ValeriusMaximns.
manibus in crucem sublatus. Bonse mcntis usurpatio, nuliura Iristioris fortuiiic
Pervelusla] Nimis antiqua. recipit incursum.
Incelebris]Infrequens, noncelebris. 1N METRUMIV.
/n cladem]ln perniciem. Cum vigesimum aetalis annum agens, in frequenli
ln hoc vitccsalo] Id est mari. Sane quam elegans eademque ornatissima Saxonum urbe (cui Mouaste-
009 MURMELLIIET AGItlCOL-ECOMMENTARIA. 910
lio noraen est) bonas artes audaci (ut inquit Hora-1Uuijus generis, lsedere possunt; nos vero, hoc est
tius) paupertate impulsus, non infeliciter proliteri mcntem nosiram, quem est prsestantissima pars
ccepissem beneficio Joannis Grovii, Monasteriensis, noslri, l.xdere non posiunl. AGRICOLA.
viri sane qnam litlerati, et omnibus liberalibus Qitisquis]Id est quicunque ; bujiismodieniindiciio-
apprime disciplinis erudili, plurimorumque doctoris nes geminalae hoc ipsum significant,ijiiod cum hac
laudalissimi, ac vel longiore vila, vel minus misera- pariicula cunque conjunctae. Ut Terentius in En-
liili morlis generedigni, pervenerunt in manus meas nuch. : Tu quanlus quantus es, id est quantuscun-
aliquot paginx Rodophi AgricoloeFrisii, viri lum quc es : et in eadem comoedia, Ubi ubi est, id est
doctissimi, tum eloquentissimi, in subsequenlem ubicunque est. AGRICOLA.
primi htijus libri partem ( ullimo carmine excepto) Composiio]Componere nliquamlo ordinare, vel
enarrationes autographas conlinenles,quas ille quon- rccle instituere significat, ut hoc ioco : el Virgilius
dam Groningaj scripserat rogatu Lamberti Gronin- in priino /Eneidos :
gensis, niedicinsedoctoris, singulari et doclrina prsc- Et laiidemplacidacompostuspacequiescit.
diii et experieniia, cum (ut ex eo fando familiariter . Aliquando significatpacaru. Virgilius in Bucol.:
accepi) in patria sua librorum de PhilosophiseCon- Nonuostruminter vostantascomponerelilea.
solatione explanalionem auspicatus, ad hoc carmeii I3 Aliquandocomparare. Idein in Bucol.:
pervenisset. Quisquiscomposilo sereuus sevo. Qtio Sic parviscomponeremagna«olebam.
factum est, ui liiuc erudiiissimus Agricola sumpse- Aliquando conjungere. Persius:
rit initium, reliqua tractaturusopportuniori teinpore, f o i posilumjus fasqueanimi.
si per alias occupatinnes, et immaturam morlem Sic dicimus componcre librum, et componere ignew.
licuisset. Scripsit aliquanto plura in Boelium, quam AGRICOLA.
adnie pervenerunt, qtiaereceperat mihi Lambertus Serenus] A scrcndo dirtum e;t, quasi tempus ac-
idem, cujus modo memini, se commodaturum, ut commodatum sationi. Nam de tempore proprie dici-
ea quoqiie mihi sludiosisque exsciiberem : commo- tur serenuin, sicut amoenumquod aptum amari, et
dasselque sane qoam Iibens, nisi rcpentinaejustrans- egenum abegendo, it plenum aplere inusiiato verbo
niigratio quoniiniisid fieret, obstiiisset. Cum autem dicitur. AGRICOLA.
haecqusc transcripta sunl, talia niilii videaniur, ut Mvum] A Grsecoaicivd^ri ur, quod Latine ssccu-
studiosorum BoetiiIectione sint dignissima,non pos- lum significat : id alii tempus quinquagiuta, aliicen-
suin ea nou ln c loco «ubjicere, ne quid glorise niilii tum annorum esse voluui. Cnpitur hic per synecdo-
credulus leclor ex alieno tribuat labore, neve candi- chen pro vita, quam hic peragimus. AGKICOLA.
dissimscmargariise diutius in mea dadyloiheca sine (Z Fatum] Dictum esf quia Deusid falus est, id est
lionore diliuscanl. Addam anlem quibusdam locis dixit, boc est jussit ut fierei. AGRICOLA.
mea quoliacunqueeaque paucis perstricia, ne for- Sttbpedidus dedit] Legendumest non egil, sicut
tasse prolixitas uidium pariai, nauseamque leclori plmiiiii libri habent. Neque enim aliter stabit ver-
delicalo. sus, cujus teriium pedem Irocliseim esseoportet:
Quitquiscomposito]Melrum cst hendecasyllabum., qui si egit, et non dedit dicatur, iamhus ficl. Fuil
id cst undecim syllabarum. Phaleucium, diclum a autem dicendum Boetio, sub pedes dedit, ct uon
Phaleuco atictnre ejus, penlameiriim,constans spon- pedibus, ex na-lura pracpositionis sulijiinctse cui'i
de', dactylo, Iribus Irocbaeis.Sentcniia ejus depen- verbo qnnd motum ad locum significai. Legendui»
det ex eo quod prsrdixit sub pcrsona Pliilosophise crgo esl flguiaie, ut sit una dictio suli ct dedit, et
sapientem eo virtuium muninienlo luuim et defcn- per tniesim fignram quse sedio Laiine intelligilur,
61X11esê, quod n<l'a siiilionim aut iinproliorum inierposilum sil pcdihus, ut sil sub pcdibusdedit, id
liominum vis et injuria possit perrumpere. Subdii est suhdidil pcilihus. AGRICOLA.
e.go : Quisquis animum suiiiii recte composiiit, et ForiMitam]Forluna a forsdicitur, quem a fi-rcnd»
casus rerum humanaruin coniempsit, illum uiliil po- dicta cst: quia res humanas ferai, boc est agiiel et
tesl dciude perlurbareaniino, aut mcniem ejus com- 1D regat. Dicimusautem singulariier forlunam vel deam
movere : non pericula maris, non lerrarum motus (utveluslas puiavil) vel casum, pcrquem rcs Iiomi-
aut incendia, non aeris lurbines aut penurbaiiones, num volvunlur inslabiles et incerlae, pluraliter vero
nec cliam saevitiaaut violentia huniana, sed omnia pro bonis foriuii:« ct prsecipuo pro divinis dicimus
negigit, et pronihilo ducit. Conipa vero, qui non forlunas. AGRICOLA.
esl composiio ct flrmo aniuio, scd limet aliquid vel Vuttum]Vulinsa facie dilTerl, quia facics est ha
optat, illn, quia non est sui juris, sed ex metu alieni bitudo naturalis insra cnique. Vullus cx gaudio sive
mali, vel spealieni boni pendel, abjecit clypeum, id trisiiiia mulaiur, sicut volunlas. Nam a volendivcrbo
est miinimenlumvirtulis sune,etdepulsus a loco suo vullus descendit. Facies a faciendodicta est, quia res
in quo stabal, et quein defcndere dcbebat, ncciit sic sit ficla : diiimusque non solum liomiuis, scd
caienam, qua valeatlrahi, id cst, via praebelqua pos- et pccudis et loci faciem, boc est formamvel fisu-
sit sibi noceri : secundum senientiam enim Stoico- ram. Vultus soliusesi hominis. AGRICOL.V.
rum, nemolxdilurnisiascipso. Alii enimres noslras, Ponlus] Apud poeias plerumque pro mari accipi-
lioc cst divitias vel honores, vel famam, vel reliqua tur per synecdochen, esique pars uiaris quacdara
m APPENDIXAD LIBROSDE CONSOLATIONEPHILOSOPHIJE. 912
ultra Cnnslantinopolim posiia, quam h<die natunc Adeserloris,I quod est ftyuamt, id esl projector cly-
vocant ninre Lconis, a quu vicinu gentes Ponlicic pei. AGRICOLA.
vocantur. Grsecum nomen est pontus, dicium quasi Metruni quod Agricola et alii non pauci Phaleu-
laboriosus, quia semper tempestaiibus agitatur: naui cium voc.inl, pieriqiie per w diphihoiigonpoiius Pla-
nivot Grsecel.iborem significal. AGRICOLA. laeciumdicunt: nonnulli Phalecinum, alii Pbalculi-
JEsluni] Êsliis, a quo aistas dicla est, fervirem cum : sed cavenduin omnino, ne ninre indoctoruin
signilicat, undc ct motus ille maris qui lit per fluxiiin per n faleiiciiiinvocelur.
el refluxiiin, a>lusab aiictoribus Latinis dicitur, quia Serenus\ Nubibusperlurbatiomimvacuus: qucmad-
inarc eesluare el tanquam ebullire videiur. Ilaque mndum conira in ultimo hujus carmine nubila mens
Plinius acstuariumdixit locuniin quein se seslus ma- dicitur, pravis affeciionibiisohducia. Ovid.:
ris effundercl. Ego eiiain crediderim (qu m liodie Carminaproveuiuntanimodeductasereuo.
barbare stufam \ocamus, secundum soiium Germa- Marsili.-isFicinus in lib. Plolini de Bealitudine, ca-
nicselinjinoe)ejus iioineii ab sestuario corruptum et piie 12: Serenus aulem semper cst probus, siaiiisque
depravatum es.-e, eam Plinius caldarinm vocavit. ejus quietus, aflcctioque sufficiens, quam iiullum
Nam ubi lavamur, balneum proprie dicilur. AGRI «Jiuiiiiiocorum, qui mala dicumur, si modo probus
COLA. £rj ille sii, penurbat.
Caminus]k.xu\op.uiGrsece, quod est ardeo,dicitur; Fafumj Quid sit infra in iv lib. dicilnr. Ilic antem
eum Laline Marlialis fumarium vocavit : hoc loco per faium accipe , ex f.uo vcnieutia. Videiur aulcm
per metaphoram accipitur proantro vel caverna, pcr imilaluts, illud Virgil. in u Gcorg.:
quam Vesevusfiammasemittit. Vesevus mons est in Felix, q»i poluitrerum cognnscerecausas,
non a Alqueinelusomues, el iuexoiab.lefaluin
Campania, louge Ne ipoli semper ardens, qui Subjecilpedibus,slrepituinqueAclieroiilisavari.
Bonnunquamtanlisardoribus agitatur et sestuat, ut El illud Senecaetragici in llercule QEheo :
irainiavicina tcrrsa molibus maximis conculiamur, Quisquissub pedilmsfata raparia,
£t puppempo<ukliiuiiiiisuliiini,
tgri teganiur ciiteribus. Est et alius immensacaltitu- Noncaplivadaliithrachiavinculis,
dinis in Alpibus, qui Vesulus, non Vesevus (ut non- Nec puinpseveuietnobileferculum.
nulli indocti dicutn) vocaiur. AGRICOLA. Item cjusdem vcrsus eleganiijsimos, qui suit in ca
Celsas]A rello inusilato vcrbo dicitur, unde per- ir*go3dia,cui litulus Thyestes:
ccllo, excello, anlecello dicunttir. AGRICOLA. Rex est, quiposuitmetus,
Turris] Quasiterris, quia hosles terreat, dicla est. El dirimalapecl ris,
(Juenininiambitioimpotens,
AGRICOLA. Et iiutiquamstabdisfavor
Fulmen] Sicut fulgur a fulgendo diclum cst. AGRI- , f,
(" Vulgi|>ia?ci|>itis
niovel,
Nonquidquiijfoditoccidens,
tOLA. Aut undaT;igusaurea
Claiodeveliit.-«Ivco,
Tyrannos] Graeceprincipem signilicat. Inde Virgil. NonquidquidLibycislerit
ilixil in VIIyEneid. - Fervensar.-a niessiiius.
(Jueinuoncoucuiietcadens
Pars mihipaciseril, dextramtetigissetyranni Ubliquivia fiilmiins,
Noneurus rapieusmare,
Quia vcro Gracci semper cupierunt esse liberi ett Aut saevorapidnsfreto
Venti.siluumr Adriip,
sine regibus, idcirco tyranui nomen apud cos, ct1 Qiu-mnonlanrea mililis,
hincapud omnesinter delcsianda esl habilum. AGRI- Nonstriclus donuii clialvbs,
(Jui tulo po>iiiisloro,
COLA. Infra se \idet oiiinia,
Exarmaveris]Pro exarmabis, ut fere vult Priscia- Occurrilqnes>uo libens
nus accipi in hujusinodi locisconjunclivum pro indi- Fato, IILCqueritur uiori.
cativo, quanquam lamen forle rectius iiitcrprelabi- Egti] Optime placet, quod Agricola senlit, dedil
mur per poteris exarmare vel, est ui exarmes.AGIII- restiiuendum, ut vcrsus conslci.
COLA. Fortunam utramque] Et prosperam et adversam.
Impotens] Impotens dicitur plerumque in malam! Tuens] Iniiiens.
partem, ut non sil idem quod debilis vel imbecillis, Recius] J lnflexus. Cleobulus: Dum sccuuda forluna
sed qui non poiens sui, ut suut plernmque homines3 arridct, superbire noli : adversa perstrepenie, nnli
in magna fortuna positi. Ila dicit Plinius in epistolis:; frangi. Fortunse muiationes fortiter disce. Perian-
Scio quam sit amor impoiens semper. Sic eliam di- der : Inter secundas res eslo moderatus, inler adver-
cimus impalientemamoris, impalientcmirac,nonquiaI sas prudens.
non patialur, sed quia non commode patiatur. AGRI- lnvictum] Constanlem, forlunso mulationibusnon
COLA. snccumbentem.
Non illum rabies, eic. ] Sic Horalius in m lib.
Abjecitclypeum,locoquemolus] Periphrasis, id est(
circumloculioest deserloris, qui locum in acie sibi a Carm.:
Justmnc-ttenacempropoiilivirum,
duce asslgnalumrelinquit. Non enim licebat inslilutoB Nonciviumai'dorpravajubeulium,
mililiscveteris moveri loco, nisi feriendihostis causa,, Nonvullusinstaniislyranni
vel servandi civis, vel resumendi leli. Quod dicit :, M^nlequalitsoliia, neque auster
HuxinquielilurbidusAdriae,
sulem, abjecit clypeum, allusit ad Grsecum nnmen n Nec fulminanlsmaguaJovisroanus.
SiS MURMELLIIET AGRICOLJLCOMMENTARIA. 9H
Si frucliisillabalurorbis, A lelam Boetii, et eliciat ex eo causam doloris, ex more
Impavidumferient ruinae. dialogorum interrogat eum an intelligat ea quse dixit
Excitantis] Sic legcndum, ut rectissime seniil Ko- hortatur quoque ut plane dicat quid
ipsa superius,
dolphus Langius, non exagilanlis, ut vulgo con- doleat. Ilinc Boelius, sumplo inilio, dicil nihil opus
tra metri rationem lcgitur in exemplaribus deprava- esse
verbis, cum ipsa f.icile possil ex aspeclu loci,
lis. hoc est carceris in quo erat, causamdoloris sui per-
Vesetius]llic prope Neapolim mons est in Campa- spicere : quod eo indignins accidat sibi, cum ad
nia, qui niuiaio priori iioniiiie Summa dicilur. Is rempublicain administrandam velut jussu Philoso-
aliquaudo conflagiavit, ul Pliuius in epislolis refert, phise accesserit, et oinnia pro aequoct bonoin ea co-
Suctonius et Eusebius, imperante Tilo tanlum ex se natus
sit, nec cujusquam odium timucrit: itaque
incendii emisit, ut vicinas regiones, et ciun homini- et Terguilhe, et reliquis barbaris semper
bus orhes exureret. Divus Hieronyinus in quadam Conigasto obslilisse sc, ne ubique pro libidine sua imbecHlio-
epistola : Non elenini ignes, non Vulcania tellus, Campaniamilidein dicit, ut defen-
non Vesevuset Olympus tantis ardoribus aesluanl, ut resopprimerent.
derit ab exiiio, cum famis lemporc prsefeclus prae-
juveniles medullas vino plensc et dapibus infl.im- torii omne frumentum coemere voluisset. Sic eiiam
matse. Dicilur et Vesuvius. Ilinc Vesuvinus. Papi- 8
ul dcfenderii Paulinum et Albinum viros consularcs-
nius :
ab injuria accusatorum , quibus rebus propler amo-
Non^deoVesnvinusapex, et flammeadiri
Moiitishieiiistrepidas exliausitcivihusurbes. rem justitiac odiuin improborum in se conciiaverit.
Celsaslerras] lloratius : AGRICOLA
Saspiusventii agilaturingens Sentis] Sentire proprie dicilur aliquo quinque sen-
1'inus,et celssegraviorecasu suum percipere : iransferlur auiem plerumque ad
Deciduntturres, feriumquesummos omnem cognilionis pereeptionem. Sic Juvenalis, in-
Fulguramoutes.
ct senlio tanlum.id
Feros tyrannos]Sic legendum est, non saevos, ul quii, qtialem ncqueomonslrare,
est intelligo tantum. Quandoqueaccipitur, ut sil ju-
Rodolphus Langius duodecim abhinc annos a me
dicare. Persius:
consultus, se iu exemplari quodam legisserespondit. De Jove quidsentis?
Abjecilclypeum]AuclorePhilostraio libro secundo, ld est judicas. Juveualis :
Apnlloniusad Damidem comilem siium sic locutus Quidscntire pul&somnesCatvinerecenti
est: Quod si tuis raiionibus persuasus liujtismodi De scelere?
pecuuias acciperem, nonnc nie avarum et philoso- AGRICOLA.
phiae coniempiorem diceres ac etiam deteriorem _ lllabuntur] Ornate dixit, duplex enim Iranslalio.
quam mililes, qui in pngnaclypeum nbjiciunl? Abji- Nam et verba illabi, et illabi animo utrumque per
cienti enim clypeumdari rurstim potest alius nihilo translaiionem dicitur : nam corporese rei propriuui
priore deierior (ut inquit Archilochus) philosophia est labi. AGRICOLA.
vero quo paclo recuperari potest ab eo qui semel "kpa tt ovo?npbt Mpuv]Grsecum proverbium esl,
illam contempscrit aul abjecerit? Horatius inepisto- quod apud eos vulgodicitur eis quorum rudes auitni
lis: parum apti sunl ad ea quae dicuntur pcrcipienda :
Perdiditarma, locumvirtntisdeseruil,qui significat amem, An es asinus ad lyram? AGRICOLA.
Semperin augeudaleslinalel obruiturrc. Qutd fles]Sic, quid trislis es? quid rides? dicilur
Est antem translatio a re miliiari. Nam milili cum
pereclipsim, id est prseiermissionem vel defeclunv
primis ignominiosum erat, sit aut locum in acie prsr-posiiionispropter, ut sit, propterquid tlcs? AGRI-
ilese nisset aut vivenli sibi arma ab bosle forent COLA.
crepta. Lacrymis manas] Similiter Hieronymus nosler
IN PROSAMIV. dixit ad Titum Livium lacleo eloquentiae flumino
Sentisne,tnauti]llocloco Boetius.ut ordine quodam manantem. Aliter lloratius in epistolis de vino
ad consolalionemmalorumsuoruin perveiiial,cxpnnit ~ dicit :
el deploiat casmn suum, ostendique quam in jusiam Quodcunispe divitemanet
hanc et gravem adversiiatem foriunm paiiaiur, ut; In venas, auimumqueiiieum..
qui iniquissiine condemnatus sit : quod quidem sic Sic et in eodem :
f.ictuiu esse onini cx parte colligiinr : primum ex Licetiili plurimamanot
persona sua, deinde ex persona accusatorum, poslea Aliter Lacryma.
in eodem :
ex criiiiiiiibus, quae falso aut injuste objicicbantiir :
Fidis enimmanare poelicainella
ium ex persona judicium et senaltis, prseterea ex Te solum.
modo judicii : jam ciiam cx falso criinine aut inagii", Ita videoiur posse direre : mano lacrymis, manant
aut deorum culturac conlielo : lum demum velut pcr mihi lacrynne, ct mano lacrymas. AGRICOLA.
modum epilogi, osiendil non modo graviter Iiancdn "ElotioliyneuiTZai \vntl] Id cst confitere quid le-
eo conficia esse, sed etiam ah imperilis credi, el pro contrisiet. AGRICOLA.
veris haberi, ct omnibus deinde bonis ex suo casu Operam]Inler opus el operam quid inlersit, com-
simile periciilum imminerc, partes omnes suis loci modissime videtor Tcrentius in lleauloiiliinora-
dicentnr. Priino igiiur Philosopiiia, ut evocet que- rreno explicare;
815 APPENDIX AD LIBROS DE CONSOLATIONEPHILOSOPHIyE. 916
Si quod operoeconsumisin opere faciundo: \ Salustius in Catilina. Qui Ênea duce profugi sedibus
nt sit opera labor, opus vero fructus et flnis incerlis vagabanlur. Virgilius in primo iEneid. :
operae, id est Iaboris. Horatius in primo Epislola- Sedesubi fata quietas
ruin : Ostendunt.
Odiumquelibellis Id vero instrumentum, cui insideiiuis, sella reclius
Sedulusimportesoper.aveheinentemimster. dicitur. Virgil. in iv :
Virgilius in primo Êneidos : Et sellamregni trabeamqueinsignianostri.
Pendent operainterrupta. AGRICOLA.
AGRICOLA. Laribus] Lar dicitur Deus domeslicus, qui et pena-
Exspectas] Exspectare quandoque desiderare si- tes dicuntur : quia penui prsesunt, vel quia penitus.
gniftcat. Cicero ad Curionem : Quam exspectationeni hoc e»t inlra domum colunlur. Virg. in iv iEneid.:
tui concitasti, eam sustinere ut possis. Quandoque Et sparsosfraterna.caedepenates.
attendere. Ovidiusin 111Metamorph. Plautusin Aulularia :
Ultimasemper Ego sum larfamiliarfsexhac familia.
Exspectandadies homini. Juvenalis :
AGRICOLA. LaribuscristarnpromittereGalli
Vulnus]Id est, quod vi fil, et recens est. Virgilius I) Nonaudent.
in duodecimo: Accipitur et per synecdochen hic pro domo. Horatiuf
Necsese JEnesejaelav.t vulnerequisquam. in l Epistolarum :
Hulcus quod vetuslaie computruii, abitque vulnusve- Gaudentempravisquesodalibuset lare certo.
tustate in hulcus, quod recteSeneca in consolaiione AGRICOLA.
ad Martiam significavit. Nam vulnerum quoque sa- Habitus] Non proprie vcsiis, sicut vulgo dicilur,
nitas facilis est, dum a sanguinc recenlia sunt. Sub- sed tola velut forma hominis, in quam se compo-
dit: Ubi corrupta in malum hulcus verterunt, diffi- suil. Plinius in Epistolis : Compositus in habitum
cilins curanlur : id enim quod nns vulgo hulciis studenlis. Uude Terent. in Eunucho dixit, Si qua
dicimus, quod Grseci aposiema vncant, Laline fu- paulo habilior, pugilem dicunl, id est paulo corpu-
runculus vocatur. Plinius in Epistolis videtur clavum lenlior. Cicero in primo Tusculanar. : Quod si lania
dixisse. Erii, inquit, ei nalus clavus insanabilis : vis esi ad liabiium meniis in bis, qu.-egignuulur in
sique Gallice nunc eiiam vocalur. AGRICOLA.* corpore. AGRICOLA.
ViYesJVisin singulari et robur significat. Sallustitis Rimarer] Ldest, lanquamper riinas diligenler scru-
in Caiilina : Magnavi nnimi etcorporis : signiflcat et tarer. AGRICOLA.
Violentiam.Marlialis invi : Q Strfus]NonnuHiper y Grsecamscribi volunt; ego
Nonde vi, neque casde,nec venenoIis est mihi. Lalinum a sidendo diclum credo, quia firmiier insi-
In plurali robur lanlum signilicat. Cornelius Taciius dat coelo. Difleruntque slcl a et sidus : siella euim
autem in genitivo protnlil in lib. de Causis corruptae quasi stilla dicta est, unum singulare liinieneoeleste.
eloquentiae, magnse vis, qua ralione vidcreiur per Virg. in i Georg.:
omnes casus singularis numeii posse declinari. AGRI- Frigidaquo seseSatu.ni slella receplet.
COLA. At sidus quandoque pro siella capilur. Lucanus in i:
Hic emi- VeDerisque salubre
Eminei] posuit pro apparet, qnanquam Sidushebet.
nere significal proprie supra aiia exstare, ab e et ma- Quandoque pro signo ccelesli, quod ex n.itltis stcllis
neo. Virgilins in primo JEneid. : ccnstat, ut sidus Arielis, Tauri, el caeleroruni. Virg.
Gradiensquedeas superemmetomnes. iii Bncol.;
AGRICOLA. ^llhiopumversemusovessub sidere Cancri
Swvientis] Srvire quandoque significai crudelem Aslrum autem Grsecum esl, qnod sidus significal,
esse. Juvenalis: sicut et atrvnp,quod stellam. AGRJCOLA.
In cliorumatque curumsolitussaevirc flagellis. Pmo pro eo quod circinum dicimus, poni
: Radium]
Quandoque non pati rectorem. Livius in xxi Si D a similitudiue, a qua radios eliam dixunus rolarum.
quando bellnaesaevirenl. AGRICOLA. Virgilius in Bucol. :
Asperitas] Asperum, qnod absque spe, sictit pro- radiototumqni gentibus orhem.
Descripsit
sperum quod pro spe, id esl secunduin spem evenii, Cicero : Excitabo tibi senem a pulvefe et radio. AGRI-
dicitur utrumque a sperando. AGRICOLA. COLA.
Hwccine] Veieres, ut ait Servius in Donatum,
Exemplar] Ah cximo dicium est, quia ab eo aliquid
hicce, hsecce, bocce dicebitni, inde mutalo e in t hic-
eximalur, cst(|iieexemplar res ad cujus similiiudinem
cine pro hicne dicitur. AGRICOLA.
librorum : enim aliqnid (it. ExemplUmvero hn-c ipsa sim litudo, qox>
Bibliotheca]Repositorium fiiSkiov cxpriiniliir. AGRICOLA. •
Grsece librum significat, et 6«z» reconditorium :
Beatas fore, etc.] Haecsenteniia Platonis ab omni-
quare libri ulriusque Testameuti non Biblia, Bibliw , bus decaniata in eo libro
qui AIciLiadesprior inscri-
dici debeienl, quod nomcn necGraecum necLaiinum
bitur.colligitur. Fore, confore, affore, fnturaesemper
est, sed Biblia, orum, ab co quod biblion diximus, snnt significalionis. Horatius in primo Sermonum.
ACRICOLA. Neque se fore poslhac
Sedetn] Proprie locum dicimus n quo quis resitlet Tam fa ilemdicat.
n17 MURMELLIIET AGRICOLJECOMMENTARIA. 91*
F.irem autem sicut essem, ejusdem signiftcationis. jA gislratibus suis, sub inagislratibus et lcgibus Roma-
VGRICOLA. nis tenebatur. Unde Suetonius in Vila Tiberii : Cujus
Publicas] Id est, populicas, quae populi sunt dici- et regnum in formam provinciae redegit. Dicta est
IIIUS.AGRICOLA. provincia quasi porro, id est prnrsus victa. AGBI-
Sludere] Favere signific.it,quandoque jungilurda- COLA.
tivo. Horaiiusin primo Epistolarum : Prwtorii] Praiorium in castiis dicitur locus ubi
Nestudionostri pecces. tendebat imperator, el inde in urhihus, nlii prsetor
ld est favore : quandoque conari. Terent. in Eu- vel summus magistratus babilabat publice. Prsefectus
nucli.: autcm prsetorii, qui loco imperatoris in prselorio
Dumsludeolibisororemreddere. vetsabatur, et militibus prseernt. Consularem enm
Et jungiiur accusativo,quandoque discere signilicat. dicimus, qui fuit consul. Consules enim duo semper
Cicero in quiuto de Finibus bonorumet malorum : in singulos annos creabantur Romao, qui prseerant
vel illud ipsinii quod studet, faccre possit ornatius, senatui, hoc est concilio publico, cujus qui particeps
sicquepromiscueaccusaiivo ctdativo jnngiiur. AGRI- erat, senator vocabatur. AGRICOLA.
COLA. Palalinos canes\ Avidos ministros palatii vocal.
Autoritate]Aulorilas proprie dicilur honesiior aui B AGRICOI.A.
dignior de homine aliquo opinio, per quam facile Ambitione] llic posuil in propria significalione,
quid suadcre aut dissuadere pntest : sicut auloris quam eiymologianominis rcddit, non quomodhmore
dicilur, cujus imperio aliqnidflt, cujus nominis mul- communi Latine loqueniiiim capitur. Ambiiio enim
tiplex origo apud diversos recensetur. Alii ab augeo cupido bonoris est : quia qui petebant hnnores et ma-
scribendum per c, quod nominis propietali paruin gistraius, ambibant et circuibant cives, oranies tit
convenit. Alii ab auTovGrarcodeducunt, quod ipsnm sibi faverent: undeambilus significat id q'no<lhtidio
significat; sed ei boc longius qusesiiumvidelur. Alii vulgus siihoniam vocat. Hic autem dixit, quoniam
.•iliun.Ie.Mihi sine c scribcudum videiur, et sicul a ambibant judices et senleutias emebant. AGRICOLA.
faveo faulum, sic ab avco autiim, quod cst extra Aulicos]Proprie dicimus eos qui in aulis princi»
usum : et inde autor descendere videtur, quoniam is pum vivunl, quos hodie barbare curiales vocant»
sit qui rem factam aveat, hoc cst cupiat. AGRICOLA.Virgil. in n Georg. :
J/ogisfratutn]Magislratnsel magisteriumdifferuni, Penctrant aulas et liminaregum.
inagislraiuspotesias diiilur, mngislerium, arliflcium. Nam curia a cura dicitur locus, ubi publicum conci-
Conscius et conscientia, npud vetcres plerumque in lium habetur. AIIRICOLA.
malam partem dicuniur. Juvenalis : C Esne ovoj rtpbtIvpuv] Sic legere est in exemplari
Quisnuncdiligilurnisiconscius? quod Joannes Ca-sarius bomo doctissimusuiihi com-
Horalius in primo Epislolariiin : modavit : quod interpretatur, Asinus es ad lyrani. In
Nd co.isciresibi, nullapallescereculpa. ejnsdem margine haec habenlur ascripia : H rtpbs
Sallustius in Juguriha : Ne quis modestiam in con- \vpav ovo;1~\~U,id est, An ad lyram asinuscs? In
scienliamdeduceret. Conlra Virgilius divit: Consciai epistola vero ab Êdieollioad me dala, An es ovoc-
virtus; et Quinlil. in mairis infamia : 0 bonsecon- "kvput?stibaudi, axpouT-it,id esi, es asinus lyrse au-
fcientiaeiucauta simpl citas. AGRICOLA. scultator. Rodolphus Agricola exaravit Grseca Lati-
Imbecillis]Qu<si sine baculo, id est sine admini- nis litlerh, forsilan eo quod is cujus usui scribcret
culo aul robore. AGRICOLA. Grsecanesciret. Sunt autem hscc : "kpu eVovotr-pbt.
Calumn>is\Dicit Priscianus a veteri verbo calvo,t Xvpav; id est, An es asinus ad lyrara? Diciiur hoc
quod est decipio, calumniamdiciani esse quod modoi adagiuin in cos qui hebeti sunt ingenio, crassis au-
significat falsain accusalionem, modo vexalionem i nbus, nulliusque judicii, ita ut ea qusc dicuntur mi-
alicujus in li.ibus per fraudeinel frustrationem. AGRI- nus intelliganl. Divus ilieronymus ad Marcellam:.
COLA. Asino quippe lyra superilue canil. Idem adversus.
Barbarorum]Omne humanum genus a Grsecis ini D Vigilanlium : Qnanquam snilte faciam , magislra
barbaros et Grsecos dividi solebat : post hoc Italii cunctorum magistros qusercre, el ei modum impo-
quoque humaniiate cl erudilione a barbaris exeinpti. nere, qui loqui nescit, et tacere non poiest. Verum
Chrisliani scriplores plertimqueniinc pro gentilibuss esi illud apud Graecosproverbium, "Ovor\vpat. Lu-
accipiiinlbarbaros. AGRICOLA. cianus de iis qui mercede Serviunt: Quid coniinercii
Vectigalibus]Vectigal tribuium dicitur, quod pen- asino cum lyra?e?«uSa,fi«xs-06evo(f). IuCsesariilibello
ditur de rebus quse vehunlur : consueiudo lenuit ult h;ccGraecasunt, quae sic iuter]iretantur : Eloquere,
pro omni Iribulo, deinde pro omni censu accipiatur. ne occullcs intelleclui. Quam dedil yEdicolliusad me
Undevectigalisager, ex quo rcdditus capiuntur, vo- epistolam haec habei : 'Elnytov lusA, h uiv «S>i).w.
catur. AGRICOLA. Ti8«o-6aioO1-dOo),qusesic licet inlerpretari, Expono
Catnpaniam]A Capua urbe fit, dicitur civis Campa- mihi, in incerto quidem poni nou suadeo. Rodolphus
nus. Unde et Campania,quidquid suh ditione Capuae B legit hsec Graeca: 'E%op.6i.oyi)ût, Tto-«"kvmi, id est.
olim fuit. Provincia dicitur pars aliqua lerrarum quse
z Confitere quid te contristet.
subjugata a Roraanis,reraotis vel principibus vel ma- , repositorium librc».
Bibliotheca,Grsece|3>.6AIO9'!X»I
919 APPENDIXAD LIBROS DE CONSOLATIONEPHILOSOPIIliG. 940
rum. BiSXo?eniin inlerpretatur papyrus, juncus co- A his ergo jam salis. Checralis autcm curam habemus
dex, liber, bnmbyx. Nonnulliscribunt per u, maxime in praesentia, habebimusque in posierum, et tui gra-
Theodorus Gaza.Invenitur et BiQ»,-,urbs Phosniciae, tia, ei pairis ejus Phrynionis, et propter ipsum ado-
qiiseper v semper scribitur : diilercntia cujus pleri- lescentem.
que fiiSXo;pro codice per i scribi affirmant, per mu- Quibus antem deferentibus]Colligil gravitalein ca-
lationem diclironi in dichronum, ut Isacciusin Lyco- sus ex indiguitate accusatorum, e quibus Basilius
phronis interpretatione tesiatur. Per diminulionem cum esset amolus e domo regis, pmpier iiiopiaio
ncutro generc dicitur fliSlcovvolumen, lihellus; 6>ix>j coaeius est eitin aceusare. Opilioet Gainleiiiiiis,ctim
auiem Laiine dicitur theca,vagina, sepulcrum, locu- essent jussi ire in exsilium propter scelera sua, et
lns, repnsilorium. M. Tullius in xm Episiolarum fa- postea se prsesidio locorum sacrorum tuerenliir, ite-
iniliariuui : Dionysiusservus meus,qui meam biblio- rutnque slatuissel rex, nisi inira ccrlutn d.em abi-
thecam multorum nummorum tractavit, cum mulios rentab urbeRavenna, stigmaia inurereniur frontihus
libros surripuisset, nec se iuipune laturum putarel, eorum : eodem lamen die quo jusseral i.sta rex, cura
aufugit. Laiine libraria dicitur, quo etiam nomine profiterentur accnsatores se Boetii, factus est n-us
signTicauir locus ubi iibri venales reponuntur. Aulus ipse, el illi audili*sunt. Quid ergo indignius poiuit
GelliuslibroNoctium Atticarum quinto, cipitequarto: B 'ieri, quam si ncc Boetiusmeruit accusari, et illi in-
Apudsigillaria forte in libraria ego el L. Paulus poeta, digni eraiit qui accusarent. AGRICOLA.
vir memoria nostra dootissimus, conscderamus. Deferentibus]Deferre proprie significat apporlare.
Ad cwlestisordinis exemptar] Sicul enini coelestia Virgil. in iv .-Kneid.:
certissimo diriguntur ordine, perpetuo constant te- Eademimpiafamafurenti
Detulitarmari classem.
nore snminaquc conservantur concordia : ita et in Deinde detortum
consueiudine id verbum in pejo*
boraine corpus est animi imperio subjiigandum, et rem significaiioneiii, ut significet criminari quoni-
appeiilus recta ratione moderandus, alque in omni- el occulle insimtilare. Juvenalis :
quam,
bus convenienlia, ordo, temperamentum, concordia- StoicusocciditBoream delaloramicum.
que diligentcr ebservanda. AGRICOLA.
Beatas fore respublicas] Valerius Maximus libro Percussi] Meliuserit perculsi ut legatnr. Sic Cor»
septimo: Jam Plalonis veibis aslricla, sed sensum nelius Taciius : Percul-o Seneca, promptuin fuil Se-
proevalcnssenteutia : qui tum demum beatum lerra- nium Rufum iiiiniinuerc.AGRICOLA».
rum orbem futuriim prsedicavit, cuin aut sapienles Minisierio] Differunl Serviiium el minislerium.
regnare, aut rcges sapere ccepi-seni. Julius Capiio- Serviiium enim sicut et servilus, eoiidilioiieinvitaa
linus in Vil.i M. Antonii Philosophi Romani impera- sigiiifleal, qua quis libertaicm amiliit. Tibnllns :
toris : Senlenlia Plalonis semper in ore illius fuit, Hicmiiiiserviium videu,dominnmtiieparalam,
Florere civilaies, si aut philosophi iniperarent, aut Jam mibiliberlasilla palemavale.
Miiiisteriuinvero omnem opcram qnaccliam vel mer-
iniperatores philosopharenlur. Prudeniius in Sym- cede vel
machuni oratorcm : quavis conditione prsebeiur. AGIIICOLA.
.4/f'entwris] iEs alienum apud vetcres dcbiium vo-
Nimirumpulchrcquidamdoclissimusesset
Publicares, inquit, limcforlunatasalis, si catur. Inde et lloralios in ti Epi-iolarum dixit:
Vel reges saperenl, vel regnarenl sapieules. Meosurtipauperin aere.
Tu ejusdem viri ore] Exstat Plalonis epistola ad Qnasi diceret, Ipse parum seris , hoc esl pecuniae,
Architam[Tarcntinum,quamMarsiliiisFiciiiushunc in babeo; sed non habeo sesalienum, hoc est, nulli sunv
modum interpreiatus est : Plato Archiiae Tarentino debitor. AGRICOLA.
bene agere. Venerunt ad nos Archippi Philonidis- Fraudes] Aliquando fraus dolum inaliiiii, id esl de-
qoe familiares, ferenles epistolam quam eis dederas, ceplionem, significat. Virgil. in vi :
ac de rebus tuis qunc oporluit nuntiantes. Publica Et frausinnexaclienli.
quidem civilaiis negotia absque difficultate perege- Aliquando delictum significat, ut hic. Plinius in
runt. Neque euim admodum Iaboriosaerant. Te vero JJ primo Naturalis Hisloriiu : Nemini fraudi fuit, qtio-
narraverunt permoleste ferre, quod a. publicis civi- cunque modo possct dcos colere. AGRICOLA.
tatis occupationibus te liherare non valeas. Quod Censuru] Proprie signiflcat magistraium , quem
igitur dulcissimum vitae genus sit agere sua, prseser- gerit rensor. Erant autem duo censores Hoina!, qui
tim si quis taliaelcgerit facienda, qualia tu, omnibus censendo populo, hoc est numerandis civibus lloma-
ferme est manifesluin. Sed illud quoque te conside- nis, ct cujusque ccnsui, hoc est diviiiis a-siiniandis,
rare oportei, nullum nostrum sibi soli natiun esse, prsecrant et moribus : unde ei magislri morum dice-
sed orlus nostri partem sibi palriam vindicare, par- banlur. UndeJuvenalis :
tera parentes, parlem amicos : multa insuper pro Dat veniamcorvis,vexat censuracclumbas.
temporum diversitale nobis accidere , quibus vita Ubi lamen per synecdoclicnpro ccnsorilius accipilnr,
hostra occupaia est. Vocante igitur te patria ipsa ad liic ilidem per synecdochen pro cognitione vel judi-
rempublicam gubernandam, absurdum forsan esset cio censoris dicilur. AGRICOLA.
non p Tere, prseserliin ciiin simul accidat, ul adilus jEdivm] JEiles singulari numcro pro sacra acdi
pravis hominibus relinquatur : qui nulla ipsius qnod ponimr : sic dicebant vetcres : xdem Vestae, oedein
optiinnmest, ratione proliciscunlur ad publica. De Concordic pro lemplis; pltirali vero numcro lanlutn
921 MURMELLIIET AGRlCOLiECOMMENTARIA. 029
proferlur, quando domnm signiGcat : tantumque no- A bus continebaiur conari enm ut populum Romanuiu
bilium domus scdes dicuntur : credo utraque dicta iterum in libertatem restitueret. Ilis ulriiisque or-
ita, qnia letnpla et domus nobilium cdiloc, id est altse dine respondet. Primum faietur, scd dicit rccle se
sinil. AGRICOLA. fecisse. Scciiiiduin negat. Dicii ergo suhlevando et
Ravemia urbe] Hoc est, contra supersiiiinnem coniemnendo crimcn, qnod objiciiur sibi. Quale,
graminaticoriiinnosirorum, qui docenl in apposiiione inquil, esl ci iinen quod objicilur niilii, si vis scire
seuiper communiiis prsecedere debere : bic enim siiiniiiaiii, hoc est, loltiin paucis verbis coinprehcn-
urbe quod coininiiniiisesi, seqiiitur. AGRICOLA. sum : hoc est critnen noslriim, quod dieiiiiur nns
iVoias insigaiti [rontibut] Figura lo iiiendi Grseca cupivisse ut senatus non damnarelur. S. vis scire
est, quam tamen meliusct siguiflcantiuscxpressisset, quoinodo ismd fecerimus : diciuuir cuin qui ibat ad
si dixisset, notis insigniti frontibus. Nola enim quod regein impedivisse ne perferret docuiiicuiaet pri.ha-
velut insirumeiiiuin linjus verbi iiisignili signilicai, liones ad rcgem, quibus conabalur doceie senaiuin
prorsus iili in ablativo jungi debuit : deindc insigni- lspsisse niajcstalem rcgis. Inierrogat igitur Pliiloso-
lus fiontem, sicut albus pedem, flavus coinam, usila- phiatn quid illa jubeai, an debeat negaie islud ut
lius ei inlellecliiisfuisset. AGRICOLA. maiieat salvus, et in persona sua non laciat aliquod
Severiiaii] Scveruin inlerpreiaiur, quasi seqnens B dedecus Philosopli.se,sed dicil voluisse se i.-iud fa-
vcrum, cojiis contrarium pioprie est indulgei.tia : cere, et semper velle. Contra lamen si f.oeaiur
unde et alibi sicut sanctos, ita severos judices in islud, delaior jam pcrliciet hoc qin.d cogitavit, et
laude ponit. Iloralius : non polerii impediri :ib acciisatione. Subdit dcinda
ForumputealqueLibonis rccium csse quod voluitsenatum salvum essc : qu.ui-
Mandabosccis, adiiuamcautare severis.
qiinm setiaius decrelis suis (hoc est sialuiis) tam
Aslrui, id est adjungi, ab ad et struo. AGRICOLA. nale de eo meruerit, ut non deberel ainplius me-
Sutcepia] Acccpta cnmmodiusdicium fuisset. Nam rilo saliilem cjus oplare, lameii iinprudenlia senalus,
delaiinnes proprie suscipiuni, id esl, suheuiit aut
qui male de eo stilueral, non posse muiare merita
susiinent accusationem, judex accipere reciius dici-
reruni, hoc est, ut id quod rectum fieret propter
tur. AGRICOLA. suam Siiileiiliam iniquum; deinde eiiam ex consue-
Arie.s]Ailes quandoque pro moribus accipiuntur. tndine sucietaiis putabat non licere sibi alilerdicere
Juvenal.s : res liahnet. Vcruiiitaiiienutrum ista recte an
artibus quam
Qnanilo (inqnit)honeslis secus facta sint cacteri docti ct sapientcs dcbent
Nullusin urlie lo.-us.
QuaRiloqnepro dorlriuis, ul Juvenalis : xsliinare : quia rein scriptam reliquit, oraiionem
Artemscindens'fheodori. C videliceiqua defensionem scripsit. Deiude, Nam de
Et Teremiiis : compos.tis, rcspondct secuudo crimini, dicens nihil
Quodforte cecidit, idarte ut corrig:is. opus esse dicere de hoc quod liitcrx falsseerant
Quandiiqueasiiiin aut doluin. Ovidiusin i de Arle : compnsitse, quibus dicebaiur ipse voluisseRomam in
Tuncaperit mcntcsaevorarissimanostro libiTiatein vindicare, quod facile potuisset ex verbis
Siiii[l.citas,artts excutieuteDeo.
AGRICOLA. ipsis acciisaiortim, si potuisscnl illi conlra eum
audire. Deiiidedicit istud se non fecisse, quia Roma
Iiane niliil fnriunam puduit?] Itane nullius rei
jam sil lam oppressa, ut non possit ull.i libertas ain-
puduit fortunam? Nihil puduit, loeuiio esl Graeca-
: si fuisse li-
nica. Sic, tesle Prisciano, Terentius in Adelphis novo plius sperari et poiuisset aliqua spes
more secunduinGrsecosdixit : bcnatis, se hoc tam occulle habiiurum luisse, ut id
Qucmncque | udel quidquam. ncquaquam d. buerit ad noiitiam regis peivcnire,
tt iterum : queiiiadniodumCanius, cujus supra fecit ineiiliouein,
Hei mihi, nonle hoc pudet. qui cia Caio Caligula Caesareoccisus cst, respondit
Si minus] Si non, subaudi puduit fortunam. Inno- Csesari, cum dicerei in quadam conjiiraiione contra
ceniiae,subinttllige meae. Csesaremfacta ijisum fuisse conscium, dicens : Si ego
Al accusanium vilitalis] llscc est vera leclio quauD scivissein, tu ne:Civisses,hocest, lain prud.nter rem
babelnr in emendaiis exeinplaribus, subaudientbim gessissem, ul lu non poluisses percipere. Post ibi,
esl piiduisseteain. Qua in re arguimur. Arguere quandoque repreheu-
Yililaiis] Improbiialisel impurilalis. Accusaniium dere est, ut hic, et Virgil. in xi:
CDrinnqiu mc accusaruut. Mequetinioris
Al cujuscriminisarguimur?] Hoc loco ostendit in- Argue, lu Drance.
Quandoqueprobare significat, ut Juvenalfs:
dignilalemd.iinnalioiiisex eis qiuc illi ab accusato- MollesquoI in aure feitestra?.
ribus olijicicbaniur usque ad eum locum. Sed las Arguerint,licelipse negem.
fuerii nef.irios bomines. Ponit itaipie duo crimina : Unde et argumentum definivit Cicero esse proba-
unum erat quod dicebatur imped.visse nuniiuin nc bile iiiveniuin ad faciendumDdein.Ovid. in i Mela-
ad regem perferret Iitteras qu bus conlinebatur se- morph. :
iiaium sentire contra rcgem, ut sic propier boc se- Argumentadamus,qua simusoriginenali.
natus fieret laesas majestatis regiae reus. Allerum AGRICOIA.
crimen erat, guod dicebalur litteras scrijisisse gni- Summam) Summa dicitur colleclio rci muliiplicil
923 APPENDIX AD LIBROS DE CONSOLATIONEPIIILOSOPHIiE. 954
aut numerosae in unura principium velut caput quo A quidem et nefasa fando dicuntur. Unde Virgiiius in i
reliqna omnia continentur. Cornel. Tacitus : Flacrus jEneid. pro iitroque dixit:
summam 'rerum ei permisit; sic et pecuniseaut ra- At spernle deos memoresfandiatque nefandl,
tionum summas dicimus, bocest, numerum colle- esique fas quod Deo auctore vel naturali ayuitate
clum. Juvcnalis : facimus : sicut jus, quod boiniiiumjussu fit.
Majoremmrliiisillo Iferiia] Per translationem pro prelio dixit.
Summam,quampalulaevix ceperat angulusarcse. Socratico decreto] Quia Socrales, cum cssel mos
AGRICOLA. Athenis ut reo civi permiileretur sesiimare poenam
Senatum] Dicimus conciiium publicum, quem in-
quam se crederet meritum, idque accusato illi judi-
docli nosiri consulalumvocant. Consulalus est enim ces
permitterent, dixit meritum se ut publice sibi
honor consulis, sicut praetura honor, quem gerit Athenienses victum dareni. Noluit enim cuin se sci-
praetor: quem vulgus consulium vocat, dictus est seret nihil puenadignum fecisse, a stimare aut censere
naius a senio, ut ait Sallustius in Catilina. Delecii,
ulla pceua se dignuip, quanquam iia essel iram judi-
quibus corpus annis infirmum , ingenium sapienlia cura
validum reipub. consulebant. Majeslatis reum illum placaiiorcm habiiurus : quo tam libero re-
illius commolijudices, quasi, contemneret eos,
dicunt qui accusalur aliquid, quod in permciem rei- sponso
aut tentasse : vel eliam B ad morlcm eum condemnaverunt.
publicae priucipis vcrgat,
quod in dcdecus insigne, unde dicitur lsesa majestas, indocli Decrelo] Id"esl, quod Grasce Soypu dicitur, quod
el reus Isessemajestaiis, et inde oraissioneverbi laesse pro doclrina accipiunt : cum apud Grsecos
eiiam quidquid populus stalnit, dogma vocetur, sicut
majestatis reus dicitur, quoniam sic satis intelligitur.
Reum a reor videtur esse diclum, quia remur, id apud nos decreium popnli, decrelum principis.
est suspicamur illum quod objicilur id fecisse, dici- Seriem]Series polest esse a serendo dicta , quasi
ordo rerum a primo semine, itl est origine. Statius in
lurque proprie qui in jus vocalus est. Ovid. in n de
Arle: primo Thebaidos :
Nontantumtrepidosut tueare reos. Longaretro senes.
Vocamuseliam quandoque reum eum qui jam obli- AGRICOLA.
gatus, vel debiior : unde voti reus dicitur qui asse- Stylo] A Graeco O-TUAOJ, id est columna venit, cui
culus est id pro quo voium fecit, solvere cogiiur : el simili est stylus, accipiturque pro scriplura. Unde
jurisconsulii duos reos promittendi vocant, qui pro- Cicero in i de Oralore dixit stylum optiiiuim dicendi
miuendo se quisque obligaveruni. AGRICOLA. arlificem. Prisci ceraiis labulis sciiberc solebant.
Impedisse] Impedire el expedire a pedibus ligan- Ovidiusin prinio de Arte :
dis et solvendis dicta sunt: deinde consuetudine sol- C Ceratuaeprimumconscianientiseat.
vere et iigare. Horatius in primo Carininum : AGRICOLA.
Nuncviridicrinemdecet impediremyrto. Memoriw]Id est commemorationi posteritatis.
Deinde impedire, retinere, vel resisteie significat, ut Litteris] Littera liiletse in singulari uumero apud
hic. Ciccro in priino Officiorum: De rebus ipsis uiere oratores pro singulari ligur.i aui rharactere quo scri-
luo judicio, nihil enim impedio. AGRICOLA. bimus accipitur : ul esi a, b, vel c. Pro epistola solum
Cessabit] Cessarc aliquaudo significal otiosum in plurali dicitur. Quare Ciccro unas semper aut binas
essc. Persius : aut lernas litteras dicit. Poelrc lamen necessiiale-
At si ln cesses,et flgasin cule solem. metri in singuiari pro epistola accipiunl. Ovidius in
Sic Horalius : Cessalor Damus, id est otiosus, piger, Epislolis :
cunctator Damus. Aliquandosignificat desinere , aut Quamlegis, a rapta Breyseideliltera venil.
iinem facere, ut lioc loco. Ovidiusin i de Arte : AGRICOLA.
Sicne perdiderit,noncessatperdere lusor. Atlinel] proprie adhibere vel applicarc siguiflcat,
Estque frequentalivum a cedo, quia cessalor labori nb ad et teneo. Plnutus in captivis duobus :
cedit. AGRICOLA. Nunccullrosatlinet.
Ordinis] Ordo est disposiiio certa rerum , qua col- D Quandoque significat id quod opus est, ut hoc loco
locaiur qjiid primum sit, quid secundum , el quid Quiiilil. in xu litsiiluiionum : Qtiid allinel tam mul-
deinceps. Iloralius : tis annis, elc.
Ordinishaecvirtus erit, et Venus. Vli] Uior accusativo jungitur. Quinlil. in i Insiilu-
Erant autera in populoRoraano tres ordines, plebis, lionutn : Uiendiini est ciim sermonem, hocque ve-
clpairum, id esl senatus, et equester, qui medius tustiusest, ut ablaiivo juugatur usitaiius esl. Jnve-
erat inter plcbem et palrcs. Equestris ordinis sunl, na is:
qui hodie ab indoctis milites vocantur. Nam iniles Modosub lodicereliclis
omnem illum siguiGcal qui stipcndium bello mere- Cteris in tuib.i.
tur, ergo dicit illius ordinis, id est senatorii. AGRICOLA.
Fas et nefas, sicut damnas et inlicias inde- Licuissel] Liccre proprie dicitur id quod jure non
Nefas]
clinabilia sunt. Dicimus aulein inficias eo, id cst in- vetatur. Persius:
ficior vel nego, el jurisconsulti dicunt: Titius haeres Curmihi non iiceat,jussit qnodcunquevoluntas?
rreus Teio centum damnas esto, id est obligatus. Fas Accipilur etiam pro possc. Virgil. in IT iEneid.;
925 MURMELLIIET AGRICOLÊCOMMENTARIA. 926
Nonticoit thalamiexpertemsine criminevitam A dolor adversitatis multum occupaverfl et turbaverit
Degere moreferae?
menlem, nondum tamen ita expers rationis, ut in-
AGRICOLA.
Sic ct hic. digne feram improbos accusaiores conatos esse ne-
f.mdiim contra me, quia velle pejora, est fcre ex
Sperari] Sperarc proprie signilicat boni alicujus defeciu et inflrmitate liutiianrcnalurae; sed illud ma-
futuri opinionem habcre, uthic. Virgil. in ivÊneid.:
Speroequidemmediis(si quidpia numioapossunl) gis puto mirandum, posse malos perflcere ca quse
Suppluiahausurumscnpulis. voluntconlra bonos, cum Deus sine cujus pcrmissu
Quandoque pro eo quod est fnturum qualecunque nihil potest fieri, id videal; monstti enim simile est,
cxspeclare. Virgilius in primo jEneidos : hoc est, incredibile est id eum debere velle perniit-
At speraiecleosmemoresfandiatque nefandi. tere, sicut quidam philosophus ait: Si est aliquis
Tcrenlius in lleauiontimor.: Deus, quomodo potest csse aliquod malum? si non
Unaspes est, esurilurosnossalis. est Deus, unde proveniunt bona? Post ibi, Sed fas
AGRICOLA. fuerit, osiendit ex judicio senalus indigne se ab eo
Cato]Caiusct Cneus, sicut curculio quod vermen si- condemnaium, idque priinum ex persoha senalus,
gnificat,per c seribtintur, sed pcr gleguntur. AGRICOLA.quem accusamm apud regera suo pcriculo servave-
Cwsare]Hoc non est dignitatis nomen, sed familiscB rat : deinde ex ordine judicii, quia absens non audi-
quae Romaefuit, cx qua ortus fuit Julius Caesar, qui lur, nec cognila causa condemnaius cst. Dicit ergo,
primus liberiaicm Romanam oppressit: undeomnes placuerit licetDeo ul qui bonos omnes oderaut, illi
qui sccuii sunt imperatorcs lioc sibi nomen tanquam etiam me, qui bouos et scnaium def ndebam, cupe-
lilulum legiiimae successionis sumpsere : ad Nero- rent perire, non lamen merebamur iia de senatu, u|
ncm lamcn usque aut cognaiione aut adoptione impe- is hocipsum vellet: quia cum Vcronae Theodericus
ratores liuicfimiliaeannexi fuere : postNeronem re- rex cuperct crimen quo Albinus accusalus erat in
liqui solum usurpalione illud sumpsere. AGRICOLA. senatum iransfundere : scis tu Philosophia, quam
Germanici] Germanicus isie, Drusi Nerouis lilius, niagno pericuio meo defeuderim senatuin, pro quo
hunc Caium genuil, et Agrippinam Neronis matrem, beneficio tamen falsa sentenlia a senalu condemnatus
prxterea alios quos niliil aitinetenumerare. HicCaius suni. Dcinde, Et cujus unquamfacinoris ? Colligil in-
cognominatusest Caligula, a caliga miliiari diclus, digniiaiem judicii ex modo illius, dicens : Nunquam
quom volgus ocream vocat: quia in caslris fuit edu- in judicando iia in apertissimis sceleribus judices
catus. Nam quod nos caligam vulgo vocamus, id est consenliunt, ul non aliquis inoveatur ad misericor-
quod vcieres bracnm dicebant : undc bracalse Gallise diam ex his, vel propierea quodomneshomines proui
nonien fuit. Braca enim quod a nobis vocalur, id ve- C sunt ad erraiidum et ad faciendum qunenon debeani
tuslas femorale, vel sublignr vocabat.Inquil et inquam fieri; vel etiam qnod foriuna communis esl, et nema
verba, ponuniur in oralione duniaxat, quaudo eos ceruis csl quid ipsi sibi possilobvenire. L'goeiiam si
ipsos fiiigiinusloqtientes, quibus ea Iribuimus. Non quantumvis magna scelera voluissem facere, non
recte eniin dices : Ille inquil occnpalum se esse, nec tamen uisi aul confessus, aut conviclus, dcbuissem
posse venire; sed dicendum est: I.le inquit, occupa- puniri. Nunc non audita defensione mea, qui fui
tus sum, ncc possum venire. Loquendum est enim qiiingemis millibus passuum remotus ab urbe, u|
seniper eisdem verbis quibus ipsa persona (quam poie Papise iu carcere, damnatus sum ad moricm.
Inducimus) esset locuiura. Jnvenalis : Exclamat ergo, 0 merilos patres I hoc cst senaium,
Nilaclnmest (inqnil)nisi Pipno milile porla? ut nemo possit de simili crimine convinci, hoc vul|
Frangimus, e t uiediavexillum ponosuburra.
diccre : Senaius merilus esl ul neiiin debeai eum de-
Et alio loco :
Quandoarlibus (inquit)hotiestis fendere , quia propier hoc crimen quod volui eum
Nullusin Urbelocus. defendcrc, conviclus sum, ei ab eo damnatus. Se*qui-
AGRICOLA. tur. Cujus indigniialem reatus. AGRICOLA.
Al cujus crimints]Ordo est : At quscris summam Ita] Hodie oniiies lere indocti pro adverhio alfir-
ejus criminis cujus arguiniur. D mandi iiiiintur, quod prorsus corrupte fil: est eiiira
Al volui, nec unquamveltedesistam]Subaudi, seiia- simililudinis poiius. Virgilius in undccimo:
tum salvum esse. Haudila me experli Bitiaset Pandarusiugens.
Socraiicodecrelo]Dccreto Socratis, cujus apud Pln- Itadixit, id est laliier. AGRICOLA.
tOncmiiiTheaeteloharcadliuncsunt verlia: Mihi plane Hebetavii]Dixit metaphoricc, nam proprie de fcrro
nefascssevidelur,admittereralsiim,acvcrumrefellere. autalio quovis ad secandum apto diciiur. A£RICOLA.
Quoquomodo]Quncunque modo. Contra virtutem] Per synecdochen dixit accidens
Stylo etiam menwriwquemandavi]HuncBoetii libel- pro subjecio, id est conlra bonos. AGRICOLA.
lum nunc exslnre non reor. Molitos]Moliri, id esl cum magna molfe,id est dif
Qua in re] Ostendit bic indignilalem fortunsesuse ficultate conari. Virg. in iv JEneid.:
ex judicibus suis, quibns condemnatns. Quia vero Nec super ipse sua nioliturlaudelaborem?
duplices sunt oinniuinrerum judics, Deuset bomi- Effecisse]Facere el efficere manifesiamhabent dif-
nes, de divino jtidicio prius conquerilur, deinde de fcrentiam. Nam facimus multa ssepe sine cffectu:
humano, id est senatus judicio. Dicititaque : L:cet sed efficere, est aliquid quod facis assequi : sic me-
547 APPENDIX AD LIBROS DE CO.NSOLATIONE PHILOSOPHl^. «8
dicussscpe facitomnia, utsnnet segrotum, sedlamen A i cie accipitur: quia exitus, hoc est percmptio, sitcui-
non sanal : sed si efficit, utsil sanus, jam sine dubio que summa clades. AGRICOLA
san.it. AGRICOLA. Securitate] Id cst uegleciu vel conteinpiu : securus
Deteriora] Deierinr, a detero verbo dicitur. Unde enim si»e cura diciiur. AGRXOLA.
et Pliiuius in eaindem significalionem delriliouem Proferre] Id est elTerrehoc loco. Juvcnal.
Profer Gallacaj ut.
pro impiobiiaie et detrimentiim, noxam vcl dainnum
vocamus. AGRICOLA. Aliquando significaldifferre. Plautus in captiyis duo-
bus:
Montlri\ Mons-rum a monstrando : quia veleres
Quandoprolalisrebus rus homineseunt
pinabanl quoties monstra proveniebant, ex eis ma- ld
est, dilaiisnegoiiisvel liiibos: significaieiian) pro-
gnuin aliquod malum, aul cladem iiiiminentem ninn- cul ferre.
Virgilitis iu primo ./Eneidos:
Slrari, sinil ct osientum ab osicndemlo, quod ali-
Super Garamanteset Indos
qui I e» liiluriini osleudaiur, et portcnlum, quia ali- Profert impeiiuin.
quid proiendal, id cst pronunliel, et prodigium aI AGRICOLA.
procul agendo dicilur, quia solebant moustrosi pnr- Jactasse] Jaciare hic accipit pro eo quod est arro-
lus, siquidein liuniani essent, dcportari in deserla, gnnter vel gloriando comm morare. Quintil. in nia-
in silvas : si cselerorum auiinalium, infodiebanlur' tris Infamia : Magna pars volunialis est jnciaiio.
vivi. AGRICOLA. Quaudoqiie siguificatvcrbissuepcre, permetaphorain
Qitidam luorum familiarium] Carneadiclaro impri- diclum. Virg. in x /Eneid.:
mis auciori novaeAcademiaetribuilur liaecseiileulia. Nuncsera querelis.
AGRICOI.A. Haudjusla assurgts,atque irrita jurgia jaclns
Fttmilitiriuin]Familia a famulnlu dicta esl et fami- Proprie auiem signilical frcquenter jacere. Ovid.in n
liaris servus : obiiuuii deiiidecoiisuetudoiitcognaiio- deArie:.
nein significnret familia, unde pairesfamilias et ma- Jactatasexcutialquefaces.
Ires ellilioslamilias. AGRICOLA. AGRICOLA.
Siquidem] Hic legendum estdisiinctim, ut sint duae ; Osieiil/mdo]Osleniare sicul jaciare diciiur, sed ja-
dictiones : quanJoque ciiiiiijuiiîiiiluret uno acccnlui ctare niagis verbis est, osieniare rebus. AGIIIC"LA.
proferunlur, tunc accipiiur pro certe. Plinius in Ii Facinorix] Facinus a faciendo dictum esi, et in pe-
Naluralis Ilisiorise. Siquidein coloris mulant. AGRI- jorem parieni nunc accipiiur evincenleconsiictiidiiie,
COI.A. apud veteres in mratiiqite accipiebaiur parlem el ho-
nam ct malam. Sallust. in Catilina : Qui prseclari fa-
Sunguinepetant] Per antonomasiam dictum est, idj
esl exiiiuni ciipiuoi. AGRICOLA. C cinoris nut ariis bonacfamam qurciit.
Peium] Pelo signiflcal quandoqueposco: ul Horai. Jugulaii] Jiigulare proprie significal jngulum per-
in n Epist.: scindcre. Esiaiilcm jiiguliisdicliis parsillaqiuE prnxi-
Quodcupide peliit, mature plenareliquit. ma colloab ossibiis, r|iiacpectus deierminnnl: quo-
Aliqunndo adeo : sic Valcrins in u : Rus petens re- niain ea ossa siiniliiudinein jugi, id est suinniitaiis
deumi in urbem narravernt. Alii|uando oro, sicquee niontitiin, vcl vcri quod araturis bobusimponitur, lia-
jungitur accusmivo ctini ablalivo iiilervcniciile prsc- bcut. AGRICOLA.
po-iiione. Quiitiiliantis in mairis Inlamia : Illud a tee Necem]Vulgtis gramm.ilicorum dic t hujus nomi-
civiias novissimis precibus pcto. Dicimus i-tiain,peloo nativtim non inveniri. Ccero lainen pro Milone
illuin ferro, pelo lapidihus, id est jncio ineum, vel| dicil : Insidinlori vcro et latroni qurc potest iojiisla
viminfero. Virgilius in Bucol.: esse nex?S.c et piexeiiam Pliocasgraniniaiicusilixit.
Malome Galalheapelit, Dilieruni sane nex et mors queniadinodiun necare et
id est jacit in me malum. AGRICOLA. mnri : ut nex sit mnrs vi illata, mors qiialiscunquo
Patribus] Paircs vocabanlur senatus. Salluslius. hominis inieritus. AGRICOLA.
Ilosque vel aetatevel curae similitudine vocabant pa- Quingenlispassuunimillibus]Laliniilinera sua milli-
tres. AGRICOLA. -> bus passuiim iiuincraiit, sicut Graecistadiis, Gallileu-
Prwsens] Dicitur, qui coram est, dicilur et flgurate e cis.QuinqiieauiKiii niilliapassuiim tanium spnlii effi-
•
prsesens hoc, quod est eflicax. Virg. in Bucol. ciunl qiinnliim apudGerinnnnsqimdilli milani vocnni,
Nectam prsesenlesalibi cognoscere divos. qnodque Êgyptiiparasangam, Persae schoenum.AGRI-
Qiiiniilianiisin Venenoeffuso, Et virus praeKenianeum II :OLA.
paro, quod subiio, quod siatimcorriunpat. AGRICOLA. Propensius] ld est diligentius, vel inclinatiiis, a pro-
Vcroiiw] Verona oppidum est Italiae transpadanae, !> pendendo, sicutin lilna, qtia parie pliisappcmliiur, ea
qund meditim Alhcsis Iluvius perfluii, in radicibus s plus prnpcndei: sic ci nos propendcre, ct
propensi
Alpium Vindclicarum posiium. AGRICOLA. dicimur in id cujus majori siudio lenemur. AGRICOLA.
Dic urum qu d] Pro aliqnid: et legendumest, tradu- I- Proscriptioni] Proscripiionis nomen a bellis civili-
CtOin praeccdenleindiciioneiriaccentti, sicut, que, ve, '., bus venit, quoniam in civilihus disscnsimiibiis, sicut
' iegimus.AGRicoLA.
rie, fuerant Mariiet Syllse.Csesaris.ct Pompeii et.reliquu-
Exilii] Exitiumab exeundo, sicnt iiiiiiumab ineundo o rum, qui viclorcs erant, iionrna eorum qui diversa-
diclum csl figurnto, siciil mulia pro clade vel perni-- rum partium fucre, in labulis descripla ponebant,
829 MURMELLIIET AGUICOLJECOMMENTARIA. 839
datis prsemis, si quis eorum quemquam occidissel.el A Et cujus unquam] l.t, particula inieirogaiioni nunc
bonispublicatis, postea obiinuit consuetudo, ut rcle- apta : sicapud Virgil. in Bumlicis :
gati inexsilium, proscripti dicerentur. AGRICOLA. Et quaetantafuitKoinamlibi causavldcndi?
Cuntrnvirttitem] Contra bomines virtule prrditos. De simili criniinc] Qund fuerit prop.-nsiorissludii
Tuorumquidam familiarium] Pbilosnpborum quiin senatum, euiiique salviun esse voluerii.
dam. Cujits indignitutemrcatits] O-lendii nuiic majorem
Si quidem]Si indigniiaicni casus sui, quod ctini perspicuuin Csset,
Sanguinem]Sanguinis cfTusioncin. nec isla criiniit.i lalia esse, qiiacvel accusalores cum
Propugnare 6onis] Defendere bonos. spccie aliqua fidei posseut ohjicere, vel jmlices ullo
QuU] Aiiquid. colnrejustitiic posseut coiidimnare. Dicit eiiain cri-
lniiullaunquammetlaudejaclasse\Tamek\ verasint, men ex praicipun sua laude conira se pctiium osse :
ea lamen niiiiqiiainsejaciasse aii. M.Tul. iu i Oflic: quia eiiim Philosoplnis eral, insiiniilnveriint mngum
Deformeetiam esl de .-c-ipsoprauuicare, fnlsa pra-ser- eum t-sse. Qnia plcrtimque apud veten s philosophi
tini, elciitn irrisione aiidieiilitim imilaii mililcm glo- liac suspiiione prcmelianiur. Unde ct Apiileius Ma-
riosuin. Divus Cyprianus nd Donaium : In proprias diiurensis mngire accusatus fnii, cujus defensionis
laudcs i diosa jactatio est. Plinius ad Pompciiim Sa- U adliucexstant liljri, el ApolloiiiusTynneus, it .Menip-
turi.inuni : Eteuiin si nlicnae quoque laudes parum pus habiti sunt magi, et vidcri eiiam voluerunt,
aeqns auribus accipisolent quam diflicilcesi obiinere, ctitn uicique ph:losi.pliusess.i. Ergo dicit accusato-
ne molesia videatur oratio de se, aut do suis disse- res oljecisse ei propicr cupidilaiem, ut cniisiilaiiun
reniis? et niagistiatus in urbe consequercliir, cuin d.cmoiiis
Minuil enim] Ordo esi, quis, id est aliquis, rninuit eum habuisse coiii.i.ercium: quod falsum esse oslcn-
quodnmmodo secreium conscienliaeprobamis se, id d.t ex sludiis suis, cum fuerit enim dediuis philoso-
est, sibi per virtuiem et benefacta placentis, quoties pliiic, qiiicjiissilDeo eum et nondiis serviie, verisi-
nsientando faclum, recipit prelium, id esi prscmium milc non esse, ut se pessimis spirilibus jungeret aul
famae. Cic. in Tuscul.: Te autem, si in oculissis mul- eorum minisierio uleretur. Deinde idipsum coarguit
titudinis, lamen ejus judicio stare nol:m, nec quod ex modesiia domiis suse et probiiate amicorum suo-
illa putei, idem le puiare pnlclieriimoni. Tuo libi rum, et affiniiaic Syniniachi : cujus filiam uxorem
judicio esl utendum : Tibi si recia probanii placebis, sibi habcb.il, qtii non poluisscni, si lam facinorosse
tunc non modo tu leviceris (quod pau'o ante prscci- vilae fnisset, secuiliconve. ire. AGRICOLA.
piebani) sed omnes et omnia. Hoc igiinr libi propone, Commisiione]Commistios littera, noiix dicendnm
ampliiudinem animi, et quasi quamdam exaggeratio-1C esi. Si cnim m xco in indicativo haberei, posseiiius
nein qnam nltissimain animi (qui mnxinie eininel in mixtumdiccre :iiiinc a misceo, qtioniodo(ict ntixluni?
conlemnendis el despiciendis doloribns) unam esse AGI-ICOLA.
omniumrem pulcherriinaiiv, eoque pulchriorem, si Fitscarent] FIISCIIScolnr est, qualis corporibus ex
vacet populo, neque plnnsum capt-ins, se lantumipsa sole provenii. Virgil. iu Biicul.:
deleciet. Quin cliim milii quidem laudabiliora viden- Qnidtumsi fuscusAmyht.is?
lur omnia.quem sine vendiiaiione, et sine pnpulo Ovidiusin secundo dc Arie :
teste liuni, non quo fugicndum sii (omnia enim be- Fuscenturcorporacaipo.
ncfaetainluce se collocari voluni), sed lamen nulliim Aler. color est cnrbonuin et vestinm : unde ct aira.
thealrum vinuii consriintia majuscst. Plinius ad Sa- mentum dicimus, elatrnlos eos qui lucitis rnus inu-
turninum : Piseterea memininius quanto majore ani- taverunt. Nigcresioliscurus ille ex rubro vel luci>lo
mo honeslalis fruclus in conscientia, quam in fama ad a riini lendens : unde et nigra viiia, el sauguinem
reponatur. Sequi enim gloria, ncn nppeli debet: nec nig.iiiii dicimus. Vlrgiliusnigranieili nimbuin dixii in
i-i casu al quo non sequaiur, idcirco qnod glorinm i iEncid. Co funduiiiur tainen isia sxpc ab auctori-
meruii, minus pulchnim est. 111vero qui benef.icia bus. AGRICOLA.
sua verhis adornanl, nonideo praedicare,quiafecerini, D Sacrilegio]Sacrilegium dicluin esl a lejendis, lioc
sed ut praidicareiii, fecisse creduntur. Sic quod ma- est, furandis sacris : dcinde et pro vi qii;c sarris in-
gnilicumrefcrenie alio fuissel,ipso quigesseriirecen- ferlur, accipitur. Unde Seneca ad Ser.num ilixit:
sente, vancscit. llom nes enim cum rem dcstruere Niliil in rcrum nnlurn lani sicrum est quo I saerile-
non possiintjactationeiii ejus incessum. Ita si silcn- gum non inven at. Dcinde Boeius ad oniiieiiisa ro-
da feccris, faelimiipsum :si laudanda non sileas.ipsc riim profanaiionein traducere hoc noiiicn vdetur.
culparis. M.crnbius in Somniiim Scipionis.Coiiscien- Nam oinnes iiicanlaiii>iics, et ri us invocaiidonin
tia ipsa facloruin egregiorum , aniplissiintim viilulis spiriiiiiiinsacravncabaiiiur.Uoetiiiscuiiialiliociioniitie
esl praemium.Idcm in i.lcin. Virlutisfruciom sapiens abhormret, nialiiit sncrileg.iiinvocarc : ea esi qi.mi
'n constieniia ponit, minus perfecms in glorii. Divus propr e magiauivocatnus, qua; es', qua liomiiicsniira,
Ambrosiusin quadam cpistola : Abundat enim sibi etoiunem ordinem aut vim naturiu excedenlia e fi-
locuples lestis conscieniia. ciimt, hoc e t, quain indocli nigroiuauliam voc>ut:
Pro tere tirtuiis prwmiis, falst sce.eris, Pulthrum nam Craecew/.pop.a.vTiu, vel coiiiiiiuniiis vexpoptuvTia
antitheton est. dicilur : qusu soliim divinaiionein faciebal cx anima
931 APPENDIX AD LIBROS DE CONSOLATIONEPHILOSOPHIiE. 952
bus defunctorum pcr incaniatioues invocanlis. ACRI-A i habet)dignitatem. Fuit enim magnadigniias honestas-
COLA. qne ejus realus, quo Boetius accnsalus est sludii in
Polluisse] Polluoa porro et luo, id est prorsus luo senattimpropensioris,verum eam falso magiaecrimine
dicilur, id est maculo. AGRICOLA. fnscaredenigrareque delalores conatisunt. Hancleciio-
Insita] Id esi inditaab insero. AGRICOLA. nem prxter exemplarium iidem asiruunt ea qure
Instillabas] Stilla gullam significat: unde cl stillici- prnxima prosa subjiciuniur. De olije: torum qniileni
dium locus in quem gullae pluvisede tectis deciduut. libi vcl bonestate vel falsiiate cunclis nota memo-
Inde instillo. AGRICOLA. rasti.
Pythagorirum] Pytliagoras ex Samo insula oriun- "E7cov6Eu]SequereDeum:1egiiurauiemliocGrsecuin
aus fuit, versalus est in ea Ilaliseparle qnaequondam inexemplari quod mihi commodavit Crrsarius, et in
magna Grcecia dicla fuit, ciica Tarentum et Crolo- epistoa JoanniSiEdicollii ad medala. Habelur idera
nain : ciinique interrogaretur an o-oyo'?, id est sapiens in II Chiliade Proverbiorum Erasmi, et apud Politia-
essel, respondit non, sedtpikbo-oyo-, id est ainalor sanum in Prsclectione llomcrica. Referiur autein ad
pientiae : et cum ante eum qui insigniori doctrina Pythagoram, qui Mnrsiliointerprele, sic uit in sym-
prrcdiii essenl, sapientes vocareniur, poslca pliiloso bolis : Linguam imprimis coerce, Deum imiians.
phi ccspii sunl vocari, et a Pylhagora secta ra ducta H Porro Rodolphus Agricola videiur haecGrnecaponere.
est, quam philosophiam Italicam vocaverunt. AGRI- 6e<a iXt' av Otott, id cst, Deo, et non diis (subaudi)
COLA. servias seu serviendum.
Btu, a>VouQtolt] Id est Deo el nnn diis. AGRICOLA. ConsimilemDeo faceres]Seneca in epislola ad Lu-
Conveniebam]Convenire dicitur hicaplum esse vi-1 I cilium 48 : Hoceniin est quod mihi philosopliia pro-
nccomniodalnm : aliquando consentire significat. Ho- mitiii, ut parem Deo faciat.
rat.: Ultro] Insuper.
Et vilredisconvenitordine toto, At vero hoc etiam] Ostcndil nunc asperitatein cala-
id est discordat. Ovid. in i de Arie :
miiatis suasex eoquodsequiturcommuniterinomnea
Convenat nobis, ne quamuos ante rogemus.
bonos. Dicit itaque non solum indignum esse hrce
Cndedicimus,Convenitnobisde hac re, et.Convenie-
inus de hac re. Etiam significaicongregari, idquepro- omnia, qusegr.ivissimaenumeravii, se pcrlulisse, sed
Sallustius : ; hoc etiam adhuc restare malis suis, nt ista meriio
prium est ejus significatum. Postquaim
et postquam omuia perdidit, eliam
Calilina eos quos convocaverai,convenisse videl. Di- pali videaiur,
bonestatem existimaiior.iset famaebonseamitlat. Vul-
citur eiiam, conveni illu >:apud forum, id est allocu-
lus sum. AGRICOLA. r gus enim impcriliim ea solum credit, et prudentei
facia esse, quaeprospere et felicitcr cveniunt; nunc
Penetral] Inierior pars domus dicilur a penetran-
do. Virgil. inn .(Eiieid.: ergo quia sibi res omncs adversse iufeliciter cesse-
ApparentPriamiel veterum penetraliaregum runt, credetur dignus bis esse, etista mcruisse. Post
Commoaeque dixit Boetius penetraliunocensdomus, ibi, Videoraulemvidere dicii, quia nunc innocentia
iiGSlraab improbis vicla est el oppressa, fuiurum esl
quoniam solenl reuondi scelcra. et ab hoininumcon-
ut scelerali omnes quibus ergo resistebam gaudcant,
spectu removcri: AGRICOLA. et similes accusaiiones contra bonos parent cum vi-
Cietus] A coeundo, id cst conveniendo dictus est. deant
AGRICOLA. impune oninia se faccre posse : bonos vero non
Esl uxoris vel marili itidern ausuros illis resistere, cum se videant non solum pe-
Soeer] pater, ut so-
crus maer, qui filiam tuam in mairimonium habct, ricuiis expositns, sed eliam defensionc privatos. Ex-
clamat crgo : 0 sielliferi, elc. AGRICOLA.
gener, qttsefiliumluum, nurus vocatur. AGRICOLA.
Affines]HIICdixit impropria significaiione, id cstt Cumulus]Id esl explcmenlum.Proprie enim dicilur
coiijiincti. Nam consuetudiue accipiiur affinis proeo, cumulus, acervus rerum aut strues simul congesta-
qui no-iest cognatus nobis, sed cognatis nosiris marum. AGRICOLA.
trimonio junctus. AGRICOLA. D Merita] Id est vim vcl preiium. AGRICOLA.
Instiiuii] Id est compositi, vel assuefacti, vel for- ProvUa] Dixit quasi providenler et recie facja : se-
mati. Quintil. in i inslilut. : Ante palalum eorum, cunduin philosophoscniiii, quidquid rei te fil, pruden-
quam mores insiituimus. Aliquando docere signifi- ter lit: contra eliam, quidquid piudeuler lit (it ct
cat instituere. Juvcnal.: recte. AGRICOI.A.
Insiiiuitquerudesmeliorlocustapropinquas. Rumores]Rumor a ruendo dicius, quasi fremiius
Accipilur etiam pro eo quod est proponere vel velle,, populi similis sono, quein ruina reruin facil, idem
ut Cicrr. in 111de Or 1. : Instituenli mibi, Quinle fra- significatquod fama;sed famaGraecumest, fama ta-
ter, id est volenti vel paranti. AGRICOLA. men quia a yupt Grscco (quod apud nos for signi-
Lacereris] Figurate per transialionem diclum est,, flcal) dicitur, certius aliquid et constantius loqui
id cst carparis, reprehendaris. AGRICOLA. signilical: ruinor incertius quiddam babet. AGRICOLA.
Cujus dignilatem] Tametsi RodolphusAgricola ju- Affingitur]Alii affigitur legunt, quod translatum
dicio vir alioquin acerrimo, legere videatur indignita- quidem est, sed tamen aoiius. AGRICOLA.
teni. malim lamen legcre (sicut et fere exeniplaria a Perferunt] Juvenalis:
S33 MURMELLIIET AGR1C0L,ECOMMENTARIA. 054
Lateque sonantem A nem qui in cwloest, eliumin terram mitte. AGRICOL v.
Pertulit Ionium: Condttor] Condere quandoque facere significat,ui
id est perpessa csl. Aliquando apportare, ut apud et Virg. in Bucol.:
hic,
Ciceronem : Litlcras ad le perferendas dedi. AGRI- Pallasquascondiditurbes,
COLA. Ipsacolat.
Ofpanas) Officina,nb officiodicta, est locusin qno Quandoquesigniflcatabscondere, sic infra dicitur.
opilicesoflicia,hoc esl aries suas exerccnl. AGRICOLA. Coodatstellas una minores.
F/iitianies] Id est scse agiiantes vcl trepidantes vel Proprie vero sigiiificatcongerere aut collgere. Ho»
geslientes. Sic enim Cicero inconsiilliim gaudium, rat. in i Carm.:
Isetiliamgestieniemvocat, idest crebrose moventem Illumsi propriocnndidithorreo:
ct Irepidanlem,sicuti mos est Irclis.AGRICOLA. et idem in primo Epistolarnro :
Perdiiissimum]Perdili dicunlur qui non mediocri- Condoel compono,quaemoxdepromerepossim.
teraut lolerabiliter sunt mal;, et dequibus nulla est AGRICOLA.
ampliusspes boni, quosGrseciet Cicero nonnunquam Orbit ] Diciturid quod undiqiiaque rotundum est,
ususeo verho, uoi>nvt vocaut. AGRICOLA. quod eti.im globum dicimiis. Undcet munilum pro-
Insontes] Insons a snns dicitur, quod etiam nunc T>pier roiunditatem orbcm vocamus, id esl quodspbae-
u»us hubet, veteres tamen srepiusdixerunt: testimo- ram vocanl. AGRICOLA.
nium est Festi Pompcii, qui sonticum justum vnlt Nixus ] Id cst firmatus, vel insisiens. Quinlilinn.in
(iguificare,ponens verba Nrcvii,diceniis: MiliteMariano : Ut viiam genu nixiis petat. AGRICOLA.
Sonlicamesse oporletcausam,quamobremperdas Solio ] Solium, regia sella. Unde Seneca in lib. da
[miiliereni: fortunae:Mo-
tum rectius dixisset Festus, gravem aut noxiam. Tranquillitatc, significansmulabilitalcm
id
Diclunisontem arbitror, dc quo sonus fial, id est qui mentum, inquii, iinerest inlersolium, estregnum,
ei aliena genua, id csi capiivitatem. Veteres eliam
iu fama et sono homiuumversalur. AGRICOLA.
soliumvocabanl in balneo, quod im-
Cumulusaccedil]Cumulosmaloruin proverhialiter vasquoddam
dicilur de iugentibus m.ilis et calamilaiibus : ut cu- plchatur aqua, in quo lavantes sedebant, et seablue-
mulus seu acervus bonorum, de opibus ingentibus. bant. AGRICOLA.
Sunt et illa Ciceroni familiaria, cuniulare ofliciis, cu- Cwlum] Alii quasi crclalum, id est scalplum pro
mulalissiinesalisfacere, cumulus merilorum. pter varias siellarum iu agines arbilrabantur : unda
1N METRUMV. et mundtis ab ornatu dictus videtur: quemadmodiim
V slelliferi]Boelius hoc carmiue deplorat condi- apud Graccosetiam xbo-pot,id est mundus, abornatu
lionem huraansenaturrc, cum Deusomnia qusein re- r dicitur ; alii coelnmah eo quod Graccediciiur xoiW,
rumnatura suntad cerlara legem alligaverit,etomnia id est cavum. Si primum dicatur, scrihendum erit
ita insiituerit, ut errare aut peccare nequirent: soli per w diphlhongum; si serundum.per w. Nam quod
homini dedit libertatem, ut posset bene et mnle fa- vulgus dicil ccelumquasi casam iliSv, id est solis,
sirut mulia indoctorum.AGRICOLA.
cere, et ci permiserit, ui hac iibertate plerumqueab- ineptum est,
Turbine ] Id est inipeiu vel raplu, a lurlwn lo di-
uteretur, et mali premerent meliores. Genus inetri
est anapxsticum ctPindaricum. Anapxsticum a pcde cilur. Unde Virgil. in i vEneid. :
diclum, quoniainille sit ei pes legilimus : recipit ta- Et terras lurbine perflant.
men et spondeumet daciylum. Pindaricuma Pindaro Vocatur eliam lurbo, quod GrrcciTpoôvnos ind i
auctore ejus dicitur. Dicit ergo : 0 Deus, qui in cwlo assumptonomine trochum vocamus , a Tpiyas, quod
habitans,convertisillud velocicursu, et facis ut stellw est curro, ob eanidem causam, quia turbiue, id est
semperordinemsuum servenl, el luna plena opposila iiupctu,currii. Turbouisauiem noinen erat proprium
soli, luminesuo abscondatreliquasslellas : nunc vicina ciijusdam gladiatoris. AGRICOLA.
rursus soli, perdat lumensuum. Sic facis etiamu( He- Legem] Lex dicla est a lcgendo, quia prselegeba-
sperusjam pott occideniemsoleinluceat, jam mutato tur ad populum: deinde constil interrognb t, vellenl
nomine Luci(er dicatur, el orienlem solemprwcedat: D jstbereoliieid ila'lieri; quod si populus alfirmaret,
prwlereahiemebrevesdies (acis, wstate brevesnoctes. lex fiebat : quod ipsum si tribunus plebis faceret, id
Necsolumvislua cwlnmordinemtenere cogit, sed ter- quoque decretum erat, plebiscium dicebatur : hic
ras etiamsimili ralione regit, ut frondesautttmnode- auiem lex per iranslationem figurale pro certo or-
cidenles,vere renascanlur, el quw seruniur hieme, w- dine accipitur. AGRICOLA.
slale maluretcanl.At cum liwctumcerto cursu dirigas, Pleno cornu ] Id est iinpleiis cornilius, quod ia
sola opera hominumpermitliserrare. Undeenim nisi plenilunio (ii, cum eiiim opposita est soli, tunc pars
id ila esset, tanta vis fortunm, ut ea nunc injustas pce- ejus qusee-t ad nos versa, toia a soie illiimnatur.
nas innocenlibusinfligerel,eonlra vero malos extolle- Non cnim ex se luna a snle illustr ta, lumen habei,
rel ? Negligitur et contemniturvirlus, el accusalur, sedquod fierividemus,ut vasapoliia acceplum lumen
malisaulem malasceleranonnocent: quin etiamquan- refundant : sic luna a sole illustrata, luinen reddit.
do placetfortunm,potentissimireges subdunlur, et op- Unde cum rursus ad solem accedit, partes aversae a
primuntur. Ergo etiam, o Deus, rege eliam res homi- nobis accipiunt lumen, quod propler roiunditatem
num, quwsunt pars mundi non contetnnenda,et ordi- ejus oaulalimvidcturexlenuari in cornua. AGKICOLA
958 APPENDIXAD LIBROS DE CONSOLATIONEPHILOSOPHIiB. 936
Flammis 1A flagm, id est ardeo dicla est flamina. A dine luminis sui occulit illud, ne possit videri, dici-
AGRICOLA. turque astrum sub radiis esse, deinde posiquani sol
Fratrit] Id esi, solis. Fabulseenim tradunt I.ato- progressus est ullra quindecim aut, ut Pliuio pla>-et,
nani Jovis conciihim pr.rgnatam, Phcebum, id esl undeciin gradus , lunc incipit emcrgere e radiis
soleiii a <pot€iM, id est ardeo, et Dianam perperisse. aslrum et apparcre niane ante orientem solein, isque
AGRICOLA. vncaiur exorlus iiatntinus. Quando aulem sol pro-
Lttna ] A lucendo dicla videtur. quod inter sidera grcssus est usque ad gradus ceutum ocloginta ab
luceal: sicut solem, quod solus luceat, et omnia si- aslro, lunc opposiius diriiur aslro, post id vero pro-
dera liimiiiesiionbscondat,diciiinivolunt. AGRICOLA.grcssus qiiindecim gradus post occidentemsolemin-
Litmina perdal] lloc ad noslrum conspectutn vide- cipit oriri astriim, isque vocalur exorius vespertinus.
lur, cumniinqunin sit magis illuminala luna, aut la- Rurstis nppropinqiiaiisastro, cum incipit ad q linde-
tius accipiatlumen, qiiam quando soli proxima est: cim gradtis accedere, illud vocatur occasus vcsper-
quod eniuiex malhemiiticaratione clnrum est, niinns liuus, qiioninm occidenie sole id nslrum proximeoc-
luiiiiiiosiimcorpiisiiiajoriluiiiinosoadhibluin, qunnio ciilal. Poslrcnio, cum incipit rursus sol quindeciin
ad id propius accedit, tanto plures ejus partes illu- gradus acced.-re :id opposilionem proxiinos, quii
minaiitnr. AGRICOI.A. B tuiic orienie s>le id asirum posireiniim videiur occi-
Agil ] Agere in varias siimilicitiones dicitur. Nam dere, dicilur occasus inaliilimis. In Venere cl Mer-
et neg»ii«sumesse, aul faccre aliquid si^nificat. Ilo- cnrio rectius qnis 01lus vesperlinos i-t nccasus matu-
ratius in i Kpi-t.: tinos vocaverit emersinnes ct occulialiones: quia
,Qud mihicelsusagit ? semper proseqiiuiitur ista dtio solem , et illi adhrc-
Otr.ndoque siguilicat ducere aut propellere. Virg. in rent; se I quando mnne incipiunt emergcre ex radiii
Bucol. : el apparere, ('icunlur or.ri ortu maintino : rorsin
Et po'umpnslasage. quando redeui.t inanead Solem,et par nloccnltari. di-
Horaiius in sccundo Epistolarum : cuninr occidere occasumatuiino: similiicr ct vespera
Navemagere ignarusnavislimet. emergentin, oriri et redeiitnin sub rndins occidere
Qiiandoque in judicio experiri significat. Unde di- cJicunttir: et hoc est quod hic dicit Boelius oriri Vc-
cuiiuir in jnre civili actinnes, ei actor qui reum per- nercm vesperi, id est ineipere apparcre post occi-
Ecquilur: Dirilur cti <mhislrio agere, id est prnniin- denleni solem, quain expicationem diliêuliiis nola-
tiare. Unde Cicero nciionem pro pronimliaiinnenc- to, qiioiiiam crebra liujus rei mentin npud lilleralos
cipit : et agcre aniinaui, mori s<gniiicai: sic Cicero est, ei raro saiis exacie explicala. AGHICOLA.
pro Mloue : Quem agentem animnin reliqueral : el C Habenas] llahfnie ab liabcndo, id est retinendo,
agere graiias dicimus, quod indocii regratiari di- diciiiiiiir, quia equi illis cohibenniiir et lcncantur :
cunt. AURICOLA hic fignrnie pro ordine aut cnrsu pomlur. AGRICOLA.
Algentes] Algcre Graccumest, sed apud eos do- Frondifluw ] Qtiia frondes ab arboiibus fluant.
lere signilical,npud nos vcrofrigere. Iloral. in Arie: AGRICOLA.
Mullatulit, fecitquepuer, sudavitel alsit Brumw ] Rruma a brcvitale dicln cst. qnnninm ea
AGRICOLA. lolius nuni bievissimn sii, si.ut soIsiii>uinlongissi-
Hesperus el Lucifer] Endcm slefa csl, Vcneris l;i dics, auctor est 1'liiiius.ACRICOLA.
appeliuia, dici ur lorttpot Gircce ali eo quod illi hc- ^slasJAb orslii, id eslcnlore, dicia est. AGRXOLA.
sperain, nos c nvcrsa aspirniioncm in v, vesprram Agiles] Proprie ncgoiiosos dicimus, qui aliquid
vociiiius : qiiiuiinin post occidenlem luce.it occidat- Horat. in i Episl. :
agunt.
que : Lucifer auiem inane, cum pr.ccedil onciiiem NuncagiliS(io,el versorcivilibusundis.
solem, el lauqunin dux ejus ferat liicem. AGRICOLA.Hic pro celeri ponitiir. AGRICOLA.
Oilus ] Quia varia noiuiiinoitis ct occasns aslro- Horas ] llora Gracciiinesl. AGRICOLA.
ruin apud auciores inveuiiiniur, locus videtur ex- Boreas ] Venlus est inier sepieniii uiem et orlura
p->sccre, ut pmicis et quam brev.ssime possumus, ^solis sestivum, qui Laiine Aquilo diciuir. AGRICOLA.
eam rem aperiamus. Anieoinnia ergo scininusopor- Zepliyrus] Quein Latine Favonium dicimus, flat
lcl, duplices csse ortuset occ.isusastrorum, quoruin ab ociasu n-qninociiali. AGRICOLA
alii iiiiindaiiivocnutur, nlii solares. Mundanti;ortus Arclurus] Grrece, inierpretaiur ursse cnudn, sidus
esl, quotcs nstriiui voluto Cfjeloincipit elferri supra est quod Novembri mense -exortus mulutinos facit,
leiram, itlconsjdci a nohis nisi sol obstct, possit : quandn agricolaesenint. AGHICOLA.
contra occnsus esl, quando astrum occulitur rursus Seminaet segetes] DilTcrunt,quoniamsemina sunt
ad occidcmem suli lerra, el aspectui nosiro suhira- ea qti;c serendo in agros sp.irgunl,scgeles csc sunl
hiiur, ct hiortus et ocasus omtiilms aslris quolidie qurc ex semiuibtisin ngro nascuiilur. Persius :
propler inte^-r.im coeli conversionein coutingttnt. Seges allera in herbaest.
Solaris nuleiii orttis el occasus quales sunt, sic ha- AGRICOLA.
belo: sol qiiandocunqiic aliquod astrum propius Sirius ] Stella ea est qunm canicnlam voeamus,
quindecini parlibus, vel (ut vulgo loquimur) gradi- qurcmatulinos ortus in Julio facit, cum maturescunt
btu aticiijiissigniconjuiictuinilli est, tunc inagnilu- segeies. AGRICOLA.
937 MURMELLHET AGRICOLJECOMMENTARIA. 958
Stationlt ] Slatio locus in c.istris dicebatur cujns- ,A FerrumquearmarevcnenO.
que, qui euique tribulus aut ad excubandum aut de- Verum hoc modestius est: nara serpentem veneno
fendendum erat. Qninlilianus in Milite Mariano : Et armatum non inepte dicimus ; sed comptum queni
ab assignata siatione miles abducitur, dicitur aulcm colore, parum prudemer dixeris. Sane Theophra-
et locus, in quo quis homo vel res consisiii. Virgilius Stus non sine ratione prsecepit translationem vcre-
in ii jEneid.: cundam esse debere. AGRICOLA.
Nunc tantumsinus, el statio malefidacarinis. Sed cum libuit, etc ] Plerique hos tres ver-
AGRICOLA. sus legunl, ut nocentes dicantur gaudei-e subdere
Oainia eerlo fine, etc. ] Indocti, quorum omnia sumraos reges, (itque frigidus (ut videtur) et absur-
seraper sunt plena, hoc loco Boeiium reprehendere dus sensus : rectius erit ergo ut legatur, forluna gau-
solent, quasi non satis recte et digne Christiano viro det subdere summos reges, cum libuit ei uti viribus,
senserit. Cum enim dicalBoelius, Rominumsolosre- scribaturque gaudet, non gaudent. Dtipliceni enim
spuit acius, interpretanlnr quasi velit dicere Deum poteniiam fortunseostcndit: primum docet quanlum
res buumnas exlra curam suam posuisse, neque re- possit fraudibus : deinde hic quantum viribus, dc-
gere opera hominum sua providentia : cum Boetius monstrat, quae possit suuimos reges opprimere.
non id dicat, sed solnm deploret, quod omnia reoto ]B AGRICOLA.
ordine reganiur, et non errent, neque pecceni, soli Vilis ] Id est conlemnendus, facile parabilis : sic
homini data poiestas est bene ei male faciendi, id- dicimus frumi-ntum vile, quando modico venditur.
quenon est difficilevidere ex eoquod in fine hujus Ilorat. :
carminis dicit, el quo coelum regis, etc., cujus non Vilisamicorumest annonabonis, ubi quiddeest.
est alius sensus, quam ejus quud quotidie oramus : AGRICOLA.
Fial volunias lua, sicut in coeloet in lerra. AGRICOLA. Salo J Salum mare dicitur.a sale diclura esl. AGRI-
Gubernas] Guberno a GrsecomSepvaa dicit, quod COLA.
idem significat. AGRICOLA. Immensum. ] A metior, quod mensum facjt. AGRI-
Respuis] Id est reCusas, spernis, renuis, estque COLA.
sordidior translalio. AGRICOLA. Carminis bujus genus alii Pindaricum dicunl, alii
Lubricum] A luendo, id est lavando dictum, unde Archilochium. Est auiem anapaesticum, dimetium,
et delubra dicuntur, id est lempla : quoniam quae acatalectum. Simile est illi :
luta, id esl madefactasunt, iubrica sint. AGRICOLA. AdytumVaneris fugevirgosagax.
Noxia ] A nocendo dicitur. AGRICOLA. • Et illi Senecae :
Pcena ] A punio, sicul a miinio moenia. AGRICOLA. P
| Jamrara micaiilsldera prono
Resident] Pro sedent metri causa. AGRICOI.A. Languidamundo,nox \icta vagos
Contrahitignes : luce renata,
Celso | A cello veteri verbo dicitur celsus, unde et Cogitnilidumphosphorosagmen.
excello excelsus, sed procelloperculsus facit: diclus- Totis fratris ] Hicversus sic legendus est:
que celsus csl, quia cellatur, id est alte concitetur, Totisfratriset obviaflammis.
quemadmodumjaculum aut telummissum. AGRICOLA.Nam in eo trochaeus locum non habet. AGRICOLA.
Justus] Ajure dicilur, quia facit id quod jure prrrci- Hesperus ] De lucifero et vespere aliud poetse d't-
pitur. Jusautem a jubendo dicitur, quia jussu majoris cunl, aliud aslrologi. Poetae asserunt quo die Luci-
potestatis jussum sit. Sanctus autem a sanciendo, fer anteorientem solem apparuit, eodem occidehiem
qiioniamquod sanctum sil, id viidarc non liceat, solem subsequi. Hoc asirologi quidam eodemdie fieri
eumquedupliciter dicimus : nam sanctum vocamus possenegani. Fatentur aulem Luciferum modoprse
inviolatuma vitiis. Juvenalis : cedere mane solem, modo subsequi occidentem, sed
Egregiuinsanctumquevirum. diversis diebus. Et poetas fonassis eo poluisse de-
Aliquando dicimus, cui non licet vim fieri, sic san- cipi, quod mane Luciferum vidissent, Mercuriumve-
ctos legatos dicimus et Virgil. : ro post soleiu nccidenlem. Cinna in Smyrna :
Sanctumquesenatum. j." Te matuliuusflentem conspexitEous,
et Juvenalis : Et flentempaulo vidii posthesperusidrm.
Praetereasanctumnihil est, aut inguinetulum. Horalitis :
AGRICOLA. Tu se i per urges flebilihusmodis
Nil ] A nihil per syncopam diclum : sicut mi a Mystenademptum,nec tibi vespere
Surgente deciduntampres,
mihi, et prendo a prehendo. AGRICOLA. Nec rapidumfugientesoldm.
Comptaeolore] Hsectranslatio parum circumspecle Virgilius de rosis :
a Boetio facta videtur, licet comere pro ornare apte Quammodonasceutemrutilus conspexitEous,
Hancrediens sero vespere viditanttm
transferatur ; tamen nt 'colore complum dicamus,
Manliusin libro primo Astronomicon :
non convenit, liuntque translata haecpugnanlia, aut NecmalutinisfulgeretLuciferhoris,
dissidentia inler se , fuisset enim cohacrens si di- Hesperusimmersodederatqui lutnenOlympo
xissei lincla colore, nlrumque enim adhuc transla- Seneca in Hippolyto:
' tmn
fuisset; nunc comi colore nou magis cotiveuil Qualisest primasreferenstenebras
quani colorari pectine. Conatus est autem simile il- Nunliusnoclis,modolouisundis
lius facere quod Virgilius dixit : Hesperus, puUisiterumtenebrit
..;-. Luciferidem.
PATROL,LXIII 30
95» APPENDIXAD LlBROSvDECONSOLATIONE PHILOSOPHLE. D40
Hcmtnum totot respuit aelus] Loquitur uflinmo A vii, respondissesibi, statira cumflent m eum.vidis.se.:,
perturbati nimis animi, non quod ita senliai, cum.ab inlellexi-se in exsilio esse, sed id exsiium pon esse
Epicureorumopinione lengissime ab-ii, scd ut per- loci nec carceris in quo essei, sed poiius a vera et
son» suaedecorum scrvet, et philosophirereprehen- recia sententia menlis suse. Nam sicut Sioici sentie-
sioni locum paret. Videlnr autera mihi diligenter bant, viro bouo lolus mundus est patria, cujus Do-
imitatus tragicum Senecam, cujus hi sunt versus in minus et Rex unus est Deus, et illa neminem posse
Hippolytosane quameleganles : expelli, nisi qui errore mcniis seipsumexpeilat. AGRI-
0 magnaparensnatnraDeum, COLA.
igniferir eclor
Tuque cilosidera Olympi,
Quisparsa mundo, Latravi] Id est, cum clamore dixi, per metapho-
Cursusquevagosrapisastrorum, rain dictum ab irralionali ad rationale, latrare enim
Celeriquepolos cardine versas: -
Curtibi tantaest cura ierennes proprium est canum. AGRICOLA.
Agitareviasastherisalli, Placido] Placidumdiciiur, et quodplacel: sic Ovid.
Ut nunccanaafrigorabrumae
Nudenlsilvas. in Episiolis Heroidum:
Nuncarbustisredeant umbree, Virlusest placidisabslinuissebouis. '
Nuncseslivicollaleonis
Cereremmaguofervorecoquan* Virgilius in pritno ^neidos :
Viresquesuaslemperetannus? B Nunclaodemplaridacompostuspacequiescit.
Sed cur idemqui tanta regis, Dicitur eliam id cui aliquid placet, ut lioc loco, et
Sub quo vastiponderamundi
Libralasuosducuntorbes, Yirg. in Bucolicts:
Hominumnimiumsecurusades, Quamplacidumvenlisstaret mare.
Nonsollicilusprodessebonis,
Nocuissemalis? Id est quietum esset, tranquillum, non lurbatum.
Reshumanasordinenullo AGRICOLA..
Fortuna regit, spargiiqnemano
Muneracaecapejeralovens.
' Vincit Questibus]Questus quandoquequerelam significat,
saoclosdiralibido. ul hic, diciturque a queror. Quandoquesignificatlu-
Fraus subiimi regnat iti aula.
Tradere turpi fas-enpopulus crum, et lunc dicilur a qusero, et scribitur per w
Gaudet,eosdemcolitatqueodit. diphlhongon. Cicero in Paradoxis : Sin autem per
Tristisvirlusperversalulit
Prsemiarect>,castossequilor aviditaiem pecunix niillum qurcstum lurpem putas.
Malapauperlas,vilioquepolens AGRICOLA.
Kegnatadulter.
llico] Id est statim, AGRICOL.V
HactentisSeneca. Exsulem]Exsul quasi exira solumdictus est, sicut
Critneniniqui] Hic versus monometer esl, similis extorris, qui extra tetram suam est. AGRICOLA.
Mi Senecse: :,• G Prodidisset] Prodere aliquandb signiflcaiin aper-
Regnatadulter. •
tum dare : s c dicimus memoriseproditum est, id est
Mendacicolore]Id est falso praetexluseu fuce.Cave Iraditum.
Aliquando signiflcatper perlidiam aliquid
ne legas mendacii. tradere : sic dicimus oppidum prodi. AGRICOLA.
1NPROSAMV. ab oculis, id est longe dicitur,
Procul] Quasi porro
H<BC ubi vonlinuato] Hic Philosophia, postquam AGRICOLA.
Boetius, querelis suis enarratis, ostendit qua parte Palria] Diclaest ab babitationepaterna, diciturque
adhibenda sibi esset consolatio, jam incipit ordiri relative : ui hxc est mea illa cst tua : non
palria,
«onsolationem,totumque id quod hinc ad finemusque beue auiem dicitur, est Dominusmultarum pairia-
primi libri est, est procemium'consolationis. Ergo rum, sed multaruin regionutn vel proviuciariiin,vel
velut lege quadam .prooemii primum conciliat sibi naxime veteres utuntur nomine) tcrrarum, sic
(quo
«uditorem, reprehendens errorem ejus, quod se esse terram lialiam, terram Atticain dicebanl. Sane quod
putat in exsilio, et per boc animum ejus tristem et Virg. in i ^neid. dicit:
dolentem confirmat : deihde paucis verbis omnes Quffiveliaectambarbaramorem
querelas etcausas doloris, quas paulo ante exposuit, Permiltitpatria:
repetit ibi. Et tu quidem de tuis tn communebonum; I» subintelligendum vesira : quemadmodum cum ali-
hacque velut confessioneet consensu accepiarum in- quem dominum vocamus vel servum, diceuies, 0
Juriarum Boetium benevolnm etiam reddit. Deinde domine, aiil o serve, intelligimussemper mi. AGRI-
ibi, Sed quoniamplurimit, docilem eum facit, osien- COLA.
dens orînem rernm dicendarum, cui subdit carmen Enim] NequeGicero,neque post eum quisqiianiin
id qubd sequitur, in eamdem sententiam pertinens. principio orationis ponit; apud Tereiitiumauleni in-
Poslremo quoque prseparat eum sequentibus argu- venilur in principioin Andria : Etenimverosatis spe-
mentationibuset documentis consolationis, inquiren- clatum exemplumconiinenlisc.Senlenlia est brcclota
do nonnullis de rebus mentem Hoetii, ut illis con- Boetii sumpta a Socrate, *quicum interrogaretur cu-
cessis facilior et firmior fiat aditus Pbilosophiaead jas esset, respondil esse se mundanum. AGRICOLA.
consolandumeum : quod etiam ad partem docilitaiis Qumnonuti Alheniensium,elc.] Dicitmundumnon
in protemiopertinet, partim etiam attentnmfacit. Scd regi arbitrio mullitudinis, sicut quondara Atlienas.
sospiiaiis auctor, quoniam ostendit-possesanari eum, Sunt enim Ircs status rerumpublicarum. Nam aliae
osiendii etiam qua ratione id fieri possit. Dicit ergo reguntur unius dominatu, quod regnum dicilur; aliaj
Boetiugphilosophiam, posiquamquerelas suas audi- paucorum potenlia, quain oplimatium statum dici-
MURMELLtlET AGRICOLiE COMMENTARIA. W2
9il
hoc interesi, quod
mus; anse populi volunlaie, quse popularis status di- A Pauca] Inter paucum et parvum
ad iiiimemm magis perlinet, pnrvu.ni ad
ciliir, qui ipse plerumque lurbulentissimus el sedilio- paucrnn
sissinius esl. Graecumquod scriptum est, sic csi: Sed qiianlilalem referlur. Duoenim gigantes pauci liotni-
his, id est unu», kyrios, id esl dominut, estin, id est nes sunt, non parvi: contra vero mille pygmseiparvi
esl : liis, id est unus, basileus, id est rex. AGRICOLA.sunt, non pauci. AGRICOLA.
Frequentiacivium]Id est niultitudine : dicimus au- Honesiate]Quia pleraque olijiciebantur ei quoefuis-
tem et homines frequentes, quando multi convene- set Boeiio lurpe negarc, ut quod volucrit senaiitin
runl: sic Salust. in Catilina : Quia nondum frequen- esse salvum, et reliqua ejus generis. AGRICOLA.
les convenerant: et loca frequentia, in quibus mulii Strictim] ld esi breviter, a slringendo, id est ar-
homines conveniunt; sic Livius in xxxn : Infrequen- ciando vel colligando. AGRICOLA
tissima urbis loca occupat. AGRICOLA. Vulyi] Vulgus masciilini et neniri generis iiiveni-
Cufusagi frenis,etc.] Senteniia est accepla a Cice- tur. Virgil. in n jEneid. :
rone proCluentio, qui dicil, Legimi servi snmus, ut Hincspargerc voces
liberi esse possimus. AGRICOLA. In \ ulgmnambiguas.
Iocum non Iloratius in odis:
Anignoras, eic.] Vulgushunc intelligil.
Romaelex, nl quisquis ibi lmbilarei, qiianquain esscl B Odiprofanumvulguset arce'.
expulsus in exsilium e patria sna, tamen quoniam AGRICOLA.
Romamrommtinedomiciliumvolebnm esse orbis ter- Damna] Damnnm a dando, id est expender.do di-
rarum, is non intelligetur fuisse exsul, cum Roinae ctiim puin, sicut scnmnum a scandendo, scriben-
esset: ad hanc simililudinem jam refert i lud quod dumque est sine p, qiiemadmodumscamnum, som-
prsedixit oriundum se esse ex mundo. AGRICOLA. nns, temno : et ut semel dicalur, nunquam p intcr m
in Latinis diclionibus inlervenit. Ipsutn
Exsulare] Nomen est exsularis, sicul insularis. ei n liiteras
AGRICOLA. m, teste Quinlil. in 1Institut. , Laline loquendi moro
At quisquis] Est sententia, neminem posse a civi- sonandum est lanquain esset n littera. AGRICOLA.
tate sapientis depelli in exsilium, nisi voluerit. Itaque Poslremo adversus, eic.] Hoc fecit Boetius in car-
com primum incipil nolle babitare in ea, tunc etiam mine :
incipit non babiiare, et fil exsul. Sola enim .voluntas 0 stellifericonditororbis.
AGRICOLA.
esl,qua Deosubditi sumus, et qua ab ejus subjeciione
recedimus. AGRICOLA. Incanduii] Id est exarsit. Candere proprie est al-
bim esse, et propemodum fulgorem reddere. Virgil.
Itaque non tamen, elc.] Hoc dicit PhilOsophia: Li-
cet hic le videam in carcere cxtra pairiam tuain, ta- C in i JEneid. :
men non ideo te puio exsulem esse, sed quia ab Candenlisvaccaemediainter cornuafudit.
animi tui consiantia et tranquiilitate recessisti. AGRI- Iloratius in Odis:
Nubecandenteshumerosamictus
COLA. AugurApollo.
- Ebore ae vitro] lia mos erat veterum accuraiissime Inde
per Irmslationem deductttm est, nt quse ignita
omnibus omnium generum imaginibus insignium vi- sunt, candentia dicantur. Ilorat. :
rorum aut ducum bibliothecas suas exornare. Ebur . Venireslaminacandente nepotum
aulem dicitur dens elepbanti, qui ex utraque oris Diceret urcndos.
parte singuli nascunnr, ad longitudinem nonnui.i- Hinc demum sicut arderc ira, sic excandescere et
quam decem pedum, quod alii cornu elephanti vo- incandescere dictum est. AGRICOLA.
cant. AGRICOLA. BIusw] Id est cnrminis, per synecdocben, eausam
Senteni.as] Senlenliam aliquando vocamus brevo pro eflectu posuit. AGRICOLA.
dictum uuiversaliter aliquid pronuntians, quod ad Pax] A vetere verbo pago dicta est, unde et com-
viiam hominumpertineat, ut t.talis quisque est, qua- pnges et pactum, quod pracierilum habuit pegi: unde
libus amicis gaudet; avaro tam deest quod babel et impigo, inipegi dicendum esse videtnr, et non im-
quam quod non habet. Aliquando dicitnus senien- " pingo, quod impigi media brevi syilaba facere debe-
tiam oninem cogiiaiionem aut constitntionem animi ret: sicut pepigi, a quo id componilur, facit. AGRI-
nostri. Sic Virg. : COLA.
Nuocquaete jurata, pater, sententiavertit. Vota] Aliqunndo votum significat quod Deo pro-
Quandoque etiam sentenliam vocamus sensum aut millittir alicujus rei impetrandsevel exorandse gratia,
mentcm verbnrum quaedicimus diciturque senteuiia aliquando desiderium aul prcces : sic dicimus rem
a senticndo, quoniam itn semiamus, id est judice- evenisse ex volo, et hiuc vota dicil, id est
preces
inus. AGRICOLA. posuisti. AGRICOLA.
Et (u qutdetn]Repetit breviter Philosophia^juere- Sed quoniam plurimus] Hoc loco docilem facit 1'lii-
lam Boctii, et per capiia commemorat, capiatque (ul losophia, osiendens quo ordine velit de rebus ad con-
praediximus)benevolentiam,cum fatetur vera esse en solandum Boetium perlinentibus disserere, et quod
quaeclare in textu paient. AGRICOLA. primum, hoc est in secundo li^ro, vel.ituli lenioriliiis
/n communebonum] Id esl in ulilitatem pubiicam. remediis, ut
quasi prseparet eum ad acriora remedia
AGRICOLA. percipienda. Plurimus, id est valde multus,-Iiucque
fti3 APPENDIXAD LIBROS DE CONSOLATIONE PIHLOSOPHLE. 944
magis ex usu 'loquendi honiiuum, qnaiu cx virlule A , urbem, el civilalem hominumel deorum, et unum-
verbi aut vera significationediciiur. AGRICOLA. quemque nostrum ejus mundi esse partem. Idem in
Affectuum]Affectus dicitur id quod Graecivocant Paradoxis : Mors terribili.sest iis quorum cum via
naBot, quod nostri hodie ignari Ciceroniset alioru.ni omnia exsiinguunlur, non his quorum laus emori
auctorum Latine loquenlium, passionem animi vo- non polest. Exsiliuin autem terribile bis quibus quasi
cani. Est autem affectusmajor quid.mianimi motus, circumscriplus est babitandi locus, non his qui
desinens tandem : nam si durel, jam nomeiraiTe- omnem orbem terrarum unain urbem esse dicuni.
ctus amitlit, et consuetudodicelur. Itaque ira affeelus ldem in Tusculanis Quacslionibus: Itaque ad omnera
cst, iracundia vero assueludo : affeciioneiii autem rationera Teucri vox accommodari polest: Patria est
Cicero vocatomnem permotionera non animi solum, ubicunque est be.ne.Socrales quidem cum rogareiur
sed et corporis, id quod dialectici nostri disposilio- cujatensem esse diceret, mundauum inquii. Totius
nem vocant : quemadmodum quod illi habiium vo- enim mundi se incolamet civem arbitrabatur. Pros-
cant,meliusconsuelndinem, vel usum, vel assueludi- per, eruditus et Christianus poeta :
nem vocarent, nt sil affieciioiremor, qui ex metu NdTimeluoexsilium,mundusdomusomuibusuna est.
provenit, assuetudo vero tremor qui ex senio vel Divus Ambrosius in 6 epist.: Quocunque accesseiil
morbo relictus. AGRICOLA. B sapiens, ubiquecivis est, iibique.sua otnnia intelligii,
Incubuit] Per metaphoram dicium est, id est in- nusquam se peregrinum, nusquamhospilemjudicai.
vasit: proprie enim super aliud jacere. Virg.: Theopbrastusdiceresolebatdoclumiiominem,ex oin-
Incubuitquetoto. nibus solum, nequein alienis locis peregrinum esse,
AGRICOLA. neque inopem amicorura. Vetus adrfgiutnesl: Qusevis
Oltnunc mentis]Dictumest ad illam figuram, sicut terra palria, quoadmonemur virum sapientem ac bo-
dicimus, sum lselaeraentis. Ovidius: nuin, ubicunquegentiumvixerit,feliccmesse.Ovid. in
Etvultus melioriseris. Faslis :
habetquc gratiam non indecorara iila forma dicendi. Omnesolumfortipatriaest, ut piscibusrequor.
AGRICOLA. Papinius in Thebaide:
Nondumle validiora, etc.] Longe et crebrre trans- Omnehomininatale solum.
lationes conjunctse sunt, et prope in allegoriam Ei jus exsutarenon esse] Id est non Iicere ei exsu-
vertitur oratio. AGRICOLA. lem esse, seu pati exsilium.Meojudicio exsulare hic
Non quidempulsus es, ted- aberrasti]Loquitur ex verhum est, iameisi secus sentiat Agricola. Polest et
Stoicorum sententia, qui aiunt hominem sapientem sic exponi, jus exsulare, hoc est jus exsulandi , ut
civitate depelli nou posse, nisi ipse praviscupiditati- Q apnd Horaiitim.:
bus victus aberrel ab ea. Cicero in Paradoxis : Sa- Tempusabirelibi;
id cst lempus abeundi.
piemis ariimus magnitudine consilii, tolerantia re-
rum humanarum,contemplationeforlunae,virlutibus IN METRUMVI.
CumPhcebiradiis] Carmen hoc ex praecedenlibus
denique omnibus ut moenibusseptus vincetur et ex-
pugnabitur, qui ne civitate quidem pelli poiest? pen let: quia cnim praedixit Pbilosophia velle se
'AXluttt fluoikevseoTtv,elt xoipavot] Hsccverba primum mala et dolores Boetii milioribus rcmediis
sunt in exeinplari quod doctissimusCaesariusmihi mollire, tit sic deinde ad acriora medicaminaperci-
comraodavit. Interpretantur auiem sic. Sed unus rex pienda aptior fieret. In hoc cnrmine velut, communi
est, unus Dominus.Habeniur et sic in endem mar- quadamsententia, osienditin omnibus rebus ita de-
gine ascripta, 'AW«elt xoipuvit tfo-rtv,ets $uad&vt: bere fieri, ut quodque suo lempore peragatur : quod
Sed unus dominus est, unus rex. ln episiola vero si anle tempus festinemus, vel extra tempus cone-
jEdicollHpauloaliter, EtVxoipavottoru, elt paoikevf. mur aliquid, frustra nns et siue cffectulaboraiuros
Unus dominus sit, unus rex. Agricola vero hunc in esse. Metrumest Glyconiuin,diciuinab auctore Gly-
modum legit, sit xvptieeo-rtv,elt flaoiXtvt.Sumptum cone : trimelrum, hoc est tribus pedibus constans,
est ex Homero,qui in tecunda lliados rhapsodia sic n spondeo et duobus dactylis. Dicit qui pef arsiatem,
cum omnia fervent caloribus, serere volet, frusira
inquit:
OvxayuBbvTt1.ovxoipa»in, elt xoipavotfoTto, sperabit messem : sic etiarn per hiemem violas non
Eit fiuaiievs: esse legendas, nec uvas colligcndasvere; Deusenim
id est, non bonum mullorum dominatio ; unus do- omnibusrebus tempora sua dedit, quae qul non se-'
minus sit, unus rex, quod (ut Pbilippo Beroaldopla- quelur, non habebit laeiuin linem rerum suarum.
AGRICOLA.
cel) uno versu sic reddi potest,
Nonopusut mnlti, sed princepsimperetunus, Cum Phwbiradiis grave, elc.] Totum periphrasis
Rexunus. est, id est circumlocutioscslaiis.AGRICOLA.
Possumuset sic reddere, Cancri] Cancer est signum coeleste, in quo sol
Nonbonamultorumdominatio,sitdomious,sit rcstaie facit sotstiiium, quo tempore fervidissima
Rex unus. sesiasest. AGRICOLA.
Tuwcivitatis]Givitatissapienlum. Cicero in III de Negantibus] Negare dicitur et verbis abnuere, ut
Finib. de Sloicis bsectradit: Mundumaulem censent Terent. in Eunucho:
regihuraine deorum, eumqueesse quasi commiinem Ail,aio ; ncgil, nego. •
MURMELLHET AGRICOCE COMMENTARLA. 946
0.13
et opere non obsequi. Lucanus in primo : A ctus est, qui tesieFeslo Pompeio, hlum eral laneniii,
Summisquenegatum quo flamen, capnl circumlignns, crincs, ne sparge-
Staredio. reiuur, contiuebat. AGRICOLA.
ACIUCOLA. Officiis]Officiumaliquando Ineiitum significal vet
Sulcis] Sulcus est cavitas oblonga illn qn;e inier beneficium. Ciceroini Epistol.: Kg• orani officio ac
terram utrinque ah aralro disjecta in agris relinqui- poiius pietate cseteris erga te salisfacio omnibus.
tur. AGRICOLA. Undeetofliciosus dicilurin hncsignificalione.Quando-
Credidit] Credere proprie significat alicui lidem que significat id quod quisque ex professione sua
adhibere, undecredere dicimus, aliquando commit- facit: sicut officium mediciest sanare, offlcium fabri
tere aiiquid alieri, vel tradere, ul pecuniam vel se- struere, officium boni viri recle facere. Sic Cicero
cretum : quia cujus fidei non credimus, ilii fere non librum Offlciorum appellavit, quoniam illie de of-
iradimus ullam rem. AGRICOLA. ficiis boni viri disserit. AGRICOLA.
Quernas]Sic proprie facimus posses-ivum a quer- Pracipiti] A prae et caput dictnm esl, dicilnrqtte,
cu, non quercinas, ut vulgus barbare dicit. Est nutem mitii praeceps, qui sic miltitur ah allo, ul caput ejgis
qoercus arbor glandifera, ignola nostris regionibus: praecedat,et sequantur pedes. Deinde et locus dici^
quod eniiu nos quercum vocamus, propric robur di- B-turpraeceps, qui directe et ad perpendiciiliimin al-
citur. AGRICOLA. tum lendil, ei non fastigiate et molliter. AGRICOLA.
Purpttreum nemus] Non satis consideratc posuit Vid] Ui ait Varro, a veliendo.dicta t-st, quasi ve-
Boetius boc adjeclivum. Describit enim biemem, lva, quia peream res vehuntur, sicut iler ab eundo
quo tempore dicit ad legendas violas purpureum ne- dicitur. AGRICOLA.
mus non esse petendum : verum eo tempore nun- INPROSAMVI.
quam nemus est purpureum, quoniam nulli tunc
Primum igitur] Hic Pliilosopliiainleirogalionibus
sunt flores. Ergo parum circumspecte, cum oratio- animum Boeiii ad ea qusc in
dixisse quibusdam prseparat
nem ad illud lempus referai, videtur purpu- consolaiionem illitis prolatura est, meliiisaccipienda,
reum nemus., nisi ad Grsecam liujus verbi proprieta- solent supposiiio-
id est porro yvpipevov, hoc Itaque quemadmodum geomelra;
lem allusit. Hli jro/Sjrupsov,- nes quasdnm proponere, quibus concessis possint ad-
est prorsus mistum et agilalum dicunt : inde etiam
versario id quod voliint ex illis demonstrare, ita liic
bic purpureum nemus dixerit liiemis velut venlis facit. Quia enini duo sunt prsecipua ad
turbidum et intjuietum. AGRICOLA. Philosophia
ostendendum quod niliil dcbeamus moleste ferre,
Nemus] A Grrjeco id
vip.o> est pasco, diciiur. Quo-
quidquid noliis accidal adversi, quorum primum cst
niam prisci per nemora, quemadmodum adhuc mul- ^-
quia Deus mundum providenlia sua legit, certum esl
tis regionibus fit, armenta pascebant. AGRICOLA. tiihil ab eo in mundo nisi benefieri. Ergo quidquid
Lecturus]Lego proprie id quod colligo significai: ab illo nobis iinmiltilur, bonum est, nec debemus
tmde et legere lilteras dicimus: quoniam colligendo
el conjungendoeas, verba, et ex his, sententias efii- propter id,homo qualecunquefuerit, dolere. Sccundumvero
cst quia est sortitus animani qiiaeimmortalis
cimus. AGRICOLA.
est et ad aeternam bealiludinem coiisequendani
lnhorruit]U estconcussusest velexasperatus. Ror-
est non debet ergo quisquam dolcre propter
rere proprie est metu vel frigore concuti. Juvenalis: facta;
ulla adversa, quia illa brevi.isuni, el per illa ad bea-
Simplexne furor, sestertia cenlum
Perdere, et horrenlilunicamnonreddere servo? litudinem aperitur nobis via. Sane Boetio liorum
AGRICOLA. utrumque concedendum fuit, non solum qiiia Chri-
Vernos]Ver sicut pleraque Laiina a Grsecojjp.du- stianus erat, sed eliam ex secla philosophisequam se-
ctum esi, praeposila litiera : sicui illi "s, nos vis di- quebaiur, quse erat vetiis Academiaex instiiutione
cimus. AGRICOLA. Platonis. Epicurei quidem utrumque et providentiam
Pa/mi(es] Dicunlur rami vilium, quoniain veb t et animrc immorlaliiatem negabant, et iletn omnes
palpando adminiculis quibus susieutaniurndh.T-renl. _ fere physici veteres, quorum semenliam apud nos
AGRICOLA. Lucrelius in poemate copiose cxplicuit. Sloici pro-
Autumno]Auiumnum dictum credo, qnod is nuctor videntiam Dei regentem mundum ponebant, immor-
laborum omnium qui pcr tomm annum colenibe talitatem animorum negabant. Ergo si cum his dispu-
lerrrc suscipiuniur, quia aulumnus esl qui friit-tiiiu landum fuisset, ulrumque eorumaut alterum proban-
laborum refert. AGRICOLA. dum ante erat, ne ex non confessis procederetur:
Bacchus ] Graecumnomen est quod Diuin vini si- iiuiic Bociium credentem ista saiis fuit admoneri.
gnificaf, et Latine Liber pater dicitur. AGRCOLA. Piiniiiin ergo borum Boetius celeriter concedil. Ad
Tempora]Tempusa lendendo dicium videlur, quo- seciindum vero cum Philosophia id multis inierroga-
niam per omnia tendaiur, et complectatur omnia. lionibus conetur elicere, ut servet decorum persona .
AGRICOLA. Hoeiii, qui tristis et perlurbato animo erat, nec po-
Aptans] Id est accommodans, dictuni cst a velere terat praj moerore intelligere quid diceret Philoso-
verbo apo,' apis, apere, qind significat conneclo, 1liia, hihil certum respoudet, cum id eliam pbiloso-
«nde cl apiscor, a quo adipiscor dicilur : sicut a fa- - phia non aperte proponat, sed lamen elicere ex.aliis
cio faciscor, et tamen proficiscor. Ilinc et apex di inlerrogationibus cupiai. Et secundum quidein lioc in>
»" APPENDIX AD LIBROSDE CONSOLATIONEPHILOSOPHLE. 948
duas parlitsoppositiones. Ex hoc enim quod animt A Colligit ergo bas ires supposiiiones more suo ab
iinmortalis est, conjuncto cum eo quod providenlia ullima incipiens. Qnoniam enim oblilus est sui, boc
regilur mundus, consequiiur linem animae Deun esl, nescit ad immortalem se beatiludinem destinari,
esse, hoc est beaiituduiem, ad qiiam a Deo ordinat: idcirco tanquam exsulem el bonis suis spolratum s«
est. Interrogatigilur primum PhiLosopliiaBoetiumai: deflet. Quod (leri non poiest , nam immoriali nihil'
credal divina ratione mundum regi, quod quideri mortale bonum vel maliim esse potesl. Deinde, quia
expedite Boeiius (fatetur , quemadmodum, jam ii ignoret fineiii reruni, decipi enm ut felices putet eos
proximo carmine cecinerat. Deinde pcrquirii Philoso quorum prosp rn sunt scelera , cum polius infelicis-
nh.ia an sciat Boetius quibus gubernaculis niundus simos eos pulare deberei, ut quos gravissimsepcense
regaluf. Ad quod respondet vix se intelligere quic maneant scelerum: suorum. Poslremo, quia-pnlel
dicat Philosophia ; itaque non facile posse -erespon- provideniiam non csse quc mundum rcgat, putat
derc ad ililerrogata : quare subjicit Philosopbia nor omnia incerta sorle et forluito evenire : qui errores
miruni esso si in ea ignorantia atit errore pertur- ad omnem subversionem et perniciem menlis satis
-î^BJjojjes.ajifjua;animuni ejus invaserint. Est autem magni sitnt. AGRICOI.A.
{jjnVjve,rumdic|tjir) post priorem interrogationem Paleris] Patior quandoquesignificat permitto, ut
^jjjjCjjl^sterior sijp.ervactia, neque videiur Boelius.B bic, et Cicero in Calilinain : Non patiar, non feram,
^tifMjgenter nalufam qiisestionum istariim distin- non sinam : quandoque significaimaleaffici. Juvenal.:
jj^lâm si concedilu.r mundum non regi forluilis LaterisvigiKcumfebredolorem
divina erat deinde in- Si cceperepati.
c.asilijS^sed rat\o,oe, quid opus
mundus AGRICOLA.
terrogare quibus gubernaculis regerelur,
cum ecrtnm jam sit ex priori confessione divina ra- , Stalum] Stalus quandoquedieitur habitus corporis
id esl in pedes crccti, ul dicimus, slatus, sessio, accub.lio;
lione, proVidenliam esse, per quam regilui
mundiis? Sane primum interrogandum erat nn cre- quandoque significat conditionem. Virgil.
Qui status anliquoLalio?
deret esse ullum Deum, qnod nonnulli omnino nega- AGHICOI.A.
bant : alii (ut Epicurus et sectatores sui) diccbanl
et rion curanten» res huma- Curafioms] Curare proprie curamadhiberesignificar,
esseDeum, sed oliosnm inde quoniam prsccipua estmedici circa segrolum sa-
nas. Utriqtte igitur isli pnneliant fortuilis casibus nandum cura ; curare etiam pro sanare ;
ta- quandoque
regi, ergo cum concessisset Boetius esse Deiiin, non sanare, sed curam sanilatis habere : unde etiam
men inquirendum erat crederetne providentia illius ut non sanelur ii-ger, medicus curare dicilur ; tamen
regi mundiim. Nemo enim omnium invenlus est qui, r Horat. in u Episiol. ait:
cuni credcret Deum condilorein prresidere mundo, Fugeres, radicevel herba
qui putaretformitis c;isibus resagitari, sed credebai Proiid.nlc iiihilcurarier.
omnia providentia gubcrnari. AGRICOLA. Polest ergo curari rndice nihil proficiente, sed ne-
Sed dicmihi, meministi, etc. ] Hic conalur elicert quaquc sanari. AGRICOLA.
secundamsupposiiionem, quse esi, bominein ad bea- Arotlralu] Id est voliintale vel judtcio. Arbitrari
tiludinem consequeudam factum esse : interroga veleres dicebant inspicere vel cognoscere, nnde re-
ergo Philosophia an meminerit Boctius quis sit (iui: motis arbitris loqui dicilnr, qui solus cum aliquo lo-
rerum, quod qunle sit lioetius dicit obliium se esse quilur, et arbiter judex vocatus. AGRICOLA.
IdrursusieniatPhiLosophia alia perconlationeelicere Utlunt ] Ab uno nonnulli ullus dictum volunl.
qiiserilque an quod sit omnium principium scial AGRICOLA.
qni rcspondit Deum esse, ut paulo ante dixit. Dici Conditore]Cmjdere quandoque significnt facere, nt
ergo Philosophia iiiirum esse, cum sciat principiun bic et supra:
omniuni rerum, ut finem ignorel. Hoc ideo est, quo 0 slelliferi conditororbis.
niam enim scit Denm principium omnium esse, debe Quandoque colligere. Hor:ilius in i Carminum:
bat scire Deum omnia fecisse, ut essent bona, qui Illnmsi propriocondidithorreo.
bohitas ctijusque, beatitudo ejus est; ergo omnia v« • D Qiiandoque abscondere. Virgil. in Bucolicis:
luil csse beata, qualenus nalura uniuscujusque (11l His ego saepelupumfieri et se conderesilvis.
ait Plato) capax bealiiudinisesse poterat. Deinde ibi , AGRICOLA.
terfium de animi immortali Exsortes] Exsors ab ad el sors dicitur, quasi extra
Sed hoc quoque, etc, est rc.
iate perquirit. Qurcritergoan meminerit hominem s . sorteui, id est partem, qui profsus privalus
esse , deinde an scint quid sitbomo.Ad quod rcspon AGRICOLA.
hominem ess 3 Papm ] interjeclio stftpentis vel admirantis esl, a
del Boelius, ex sententia Porphyrii,
aniinal ralionale moriale, cuin reclius definivissii GrsecoBaSa/ducta. AGRICOLA.
et rationali immoi Senlenlta locatus] Frigida et segnis videlur esse isia
iiominem esse animal ex corpore
rectiusernt ulcunque
tali anima compositum. Cum enim oblilus sitBoetii s translatio, locari in senieniia ;
melius utique et mo-
conslare se ex anima immortali, non est mirandui n a.utlocatam in eum senteniiam ;
habcns senteiiliam;
si brevibus istis adversiiatibus perlurbetur : dic t desiius erat, cur lam salubrcm
tianc etiam esse vel prsecipuam mali sui causan aut freius, atit prrcdilus, vel nixus senlenlia scgroiet.
ergo
AGRICOLA-
qtidd sui oblitus sii, desieritquc seipsum nossi
»40 MURMELLHET AGRICOLJECOM.MENTARIA. 950
Primum quidem laeviaet
Conjecto\ Id est suspicor: unde conjectores dicun- A tio Pbilosophia promitlil.
>ur somniorum, aut similium rcrum interpretes, mediocria ad removendam perturbationum caliginem,
minus queat spe-
ijiioninmsuspicionibus futura colligunt. AGRICOLA. quse impedimenlo est animo quo
Ambigii] Ambigere,' ab am quod circum ln com- culari veritatem. Deindevero acriora lirmioraque, ut
posiiione, et ago diclura per interpositionem 6 litte- falsae felicitatis specie perspecta, verae heatiludinis
rae. AGRKOLA. formam possil intueri.
iVum inquil, etc.] Senlenlia esl. Non dubitabam IN METRUM VII
quin error esset aliquis in te, qui causa esset ut do- Carmen est adonium, daciyloconsians el spondeo:
lor iste rerum adversarum posset intrarein animum quo docet Piiilosophia tribus pulclierrimis compara-
tuum. ACRICOLA. tionibus iia mentem hominis perturbalionum caligine
Iliante valli robou] Similitudo a munitionibus confundi, el passionum vinculis obstringi, ul non-
ducta est; quando enim aliquid deest valto ut hiet, nunquam in servitutera redacta, verilatem minime
id est aperlum sit, datur adKus hostibus in munitio- possit intueri. Sciendum esl quatuor principales esse
nes. AGRICOLA animae perti?rbaliones, quae el affectiones dicuntur,
Morbus] hic per translaiionem diclus cst: credo et a junioribus passiones. Harum duse quideni ex
dictuni a mortc, quoniam morbus ad mortem ducat. B opinione boni nascuntur, gaudium et spes : dusevero
AGRICOLA. ex opinione mali, dolor et ineius. Gaudium, quse et
Ea:s(trpare]A slirpe dicitur, quod masculino gcnere volupias gestiehs (id est prseier modunielala lactitia)
radicem significat,quasi stirpiiusevellere. AGRICOLA.dicilur, est animi affectio proveniens ex opinione
Vel maxniam] Vel hic non disjunclive poriilur, sed pracseniis tnagni cujuspiam boni, rationi non obtem-
Id fere quod etiam significat : sic Properlius: perans. Spes quae et cupiditas vocatur, esl animi af
Nocteiina quivb vel.Dcnsessepotest. feciio prbveniensex opinione fuluri cnjuspinm boni,
AGIUCOLA. rationi non obtemperans. Dolor seu segritudo est
Reconciliandw soipilalis.] Durn translatio , sicut animi affeclio provenieps exopinioneraagni maliprae-
Roelii pleraeque,pro reparandse vel recuperandse cst scntis rntioni non obiemperans. Metus est anitni per-
dic:tim. Reconciliantur enim proprie qui ex amicis turbatio, accidens ex.opinione magni mali iinpenden-
Iniinici facti, rursus redeunt in gratiam. A concio lis, praeler rectam rationein. Has perturbaiioues ma-
enim concilium dictum est, id est conventus homi- gnus poeta paucis complexus est, in /Eneidos sextor
tium: unde conciliarehomines ad eonsensum peruu- Hunc metuunlcupinnique, dolcnt gaudentquc, neo
cere. Fuit sane modesiior aliquanio translatio, nec , [auras
Respiciunt,claussetenebris et carcerecasco.
isti miiliuni dissimilis lamen quam in Tyrone suo J
Ex his vitium omne nascitur :iindeFrancis. Philelp.
graviier castigatCicero, quod ille dixerat, valetudini in Saitris:
(idcil.rserviendo. AGRICOLA. Dedecusomneaudetmens perturbatanefasque.
Nequam[Id est non cujusquam, hoc est, qui nihili Dandaigitur cum primis opera est nobis (il e.is vel
homo est et nullius preiii: cujus conirarium -esi, qui exstirpemus, vel certe rationis subdamus impcrio,
dicitur frugi, qui frugem aliquam boham et util latem ut compotes beatilatis evadamus. DivusAmbresius
sui prsebet. Itaque Plantus numnium neqnam dixit, in ii Epistolarum: Insurgil eniin sapiens quasi, vicior
qui bonits non esset. AGRICOLA. debellatis a se ac iriumphaiis, libidini, timori, igna-
Vices] H est, vicissitudines, permutaliones. AGRI- vise, mcestitudini, coaterisquevitiis, donecei de pos-
COLA.* ses-ione susemeniis eliminei, et omnibus- lerminis
Reliqua Rodolphi Agricolaequae in Boetium seri- finibusquc suis propulset, atque arceat. Joannes Bo-
psisse ferlur in manus measnon pervenerunl, quse cacius in Bucolicis:
uiinam pervenissentlNam ut hrcc,itaetilla sanequani 0 Bamrn, Damon,quanlumsibiquisqnebeavit,
libens tibicommunicarein.Caeierumie,candide leclor, Qni potuilmemisrabidossedaretumores.
nratum velim ut hisnostris qualibiisennque lanlisper Baplista Mantunnus:
contenlus sis, dum fueris adepms meliora. ) Arduares, vicissealios: victoriamajor
Est animiflucluscomposuisse sui. ,
Sed totpitatit auclori grates] Atientuni siniul et be- Subjecissemelus, et debellasselumores
nevolumreddii Boelium, diceus non omnino de ejns Gaudia,spemquegravisupposuissejugo.
s lutedesperandum esse, sed Deo graiias agendas, Nos quoque annos abhiuc septem-in Eclogismorar-
libus hunc in modum Insimns:
quod elemeula rccuperandse salulis sint rclicln. Fortibusbellis animosdomalej
Sosptwiis] Incolumitalis. Vinculopacisreprimalurira, . -. ,
Auctari] Deo. Cura sit inordaxprocul,arceatnr
Pr.ivacupido.
Grales] Gralias subaudi agaimis. Nemocaptoresrulilis in armis
Sed quoniam firmioribus] -Ostendit qua raiione Urbiumjactet, c^lebrestriumplios
Boetio sanitas resiitui possil. Nemomirelur, quibusintumescunt
Saspelyrannj.
Tempus uti] Pro iilendi, figurata locutio esi. Gestiens quisquispepulilquieio
* Gaudiumet durosanimodolores,
Hanc] Perturbationiiin caliginem. . Spes anheliintes,pavidumquevicit.
Remediis. Duplicia aulem remedia Boe- Cordetimoreui
*Fomenlit]
lieficinntAgricol«commentaria: solusdemcepgcomm UabitiirMiir.nellius.RDIT.
951 APPENDIX AO LIBROS DE CONSOLATIQNEPMHLOSGPHIiE. 'WF
Solusbic lauri meruit coronani, ,«V Vi«t'6uso6slai]Visum nontransmiliii. *
Purpuramsolus,placidetriumphans. v
Proximamsedemcni dat beato Defluut] Deorsum fluens.
Vera voluptas. Resistit] Remoratur.
Etin quarlo Elegiarum libro : OWce]Objectione. .
Splendidaoonfaoiuntfortuuremuneraregem, Saxi sotuti rupe] Dissoluli a rupe.
Blatteanec vesiis, nee generosadomus.
Rex esl quisese, reclseralionishabenis Lumine] visu.
Compescensanimiuoxia vota, regil. Cernere] videre.
Nonmerito fortiscenseiur, qui nimisandax
TriSliaterribili corpore bejla gerit. Verum] Veritatem.
Forlis eximiovirtutis praediUdono . Carpere caltem] Ire, Sic Ovidius:
Menspia, mensalmaeconsciajuslitire, Si rota defuerit, tu pede carpe viam.
Quredomataffectusreclo moderaminepravos,
Corporeasvincensgnaviterillecebras. Nubila] Obscurata, perturbala.
ad
Cujus imperiumfugit illecebrosa volupus, Ubi\ In. qtt* ment*.
Et dolor impigraspesqaemetusquefuga.
Volvens]Exagitans. Hwc] Hse perturbaliones, de quibus Phihlphns in.
Turfrtdusousier] Turbulentus veuftis, species pro Satiris:
Hic limet, ille cupit, dolorhinc furil, inde voluplas,
genere posita.
Maris molum. 'g Et nos in primo Elegiarum:
jEttum] Languidaconflciuntuiordacespectoracuras,
Vitrea] perspicua. Hinc spes, inde metus, laeiiliaalque dolor.
Par] Similis. Reqnant] DomiHantiir.
LIBER SECUNDUS.
IN PROSAM PRIMAM. Tempus haurire] Pro hauriendi. Sic Horatius in

- Superiori volumine Boelii querelae doiorisque et episloiis :
segriludinis causre sunt expo-kae, quibus penitus in- Tempusabtre tfbK
trospecli», Philosophia peritissima languentium ani- Propertius:
morum mediea, nuiic hoc in libro remedia confert Nuncest disccderetempus.
(ut supra pellicita esl) ea qnae sunl leviora, qoo in Suadela] Vis et facultas suadendi.
subsequenti voluminecoromodiusacriora possit adhi- Nosira mslilnta] Philosophiseprsecepla.
bere. Totaautenidispulaiionuncspecialeo,uiosiendat Musica] Poetiea, quara et Terentius musicara ap-
lortuhsebonaminime nosiris inbonisessenumeranda. pellavit.
Post /tcccJPost decantatuni proximum carraen. 'C Hwc nalura] Ut sit mulabilis.
tn ipsa sui mulabilitate constantiam]Ovid. in Tri-
Ubi] Postquam.
Btibns:
Modesla]Moderata.
CoUegii],Refecit. Passibusainbiguisfortunavolubiliserrat,
F.tmanetin nullocerla tenaxque loco.
Exorsa est] Cospitloqui. Sed modoIrctamanet, vultusmodosumitacerbos,
Habitum]Affiectionem,disputaiioiiem. Et lantumconslausin levitatesaa est.
Tabesck{ Consumeris. AmbiguosvuUus\ Ineerios, modo hilares, inodo
Peri)er(i(]'Perlijrbat. Iristes.
llliut prodigii] Monslrosaefortunse. Cteci numinis] Forlitnse, quam veteresdearn csecam
Fucosj Fraiides. Terenlius in Eunnch: sunl fabulati. Plinius lib. u Na<uralisHistorire, capite
Per impluviumfueumfactummulieri. 7 : Toio quippe mundo, et locis omnibus, omnibus-
Quos etudere nititur\ Joaiines Gainpamis: qne boris, liominum vocibns fortuna sola invocatur,
Dutforluu»maniisquibin est nociturasecuiKlas: et un:i nominatur, uua accusator, an.i agitnr rea,
Kidetut allioiat,porngit ut capiat. mia cogilatur, sola laudatur, soki arguilur, el cutn
Seneca:
Fortunacum blanditur,captatum venn. convitiis colitur : volubilisqne, a plerisque. vero et
ccca etiam existiiiiata, vaga, ineonstans, incerti,
Incessere] lmpetere» fnseetari. Geilius : C.mn mo
nialediclis incesserel. varia, indignoruinque faulrix. Huie ontnia ekpensa,
huic.omnia feruntur accepta, et in tota rationc mor-
Adylo]Adytumlocus.cst secreiior lempli, adqiniu t.iluim sola utraroqmc paginnm faeit. M. Tullius in
non nisi sacerdoli dabatur accessus. Virgilius :
hrectristia dicta Laelio: Non enim soluin ipsa f.rluna caeca est, sed
Isqne adytis reponat.
Hic intellige Phiiosophise secreiarhHn, qure tanqiiam cos etiam plerumque efficit csccos quos complexa
numen sncra est, et veneranda. est. Franciscus Petrarcha in Bucolicis:
Verumomnissnbita mutalio rerum, non sine quodam Caecarolal fortuuaiidem, roiat ouiuiafatum.
Auctore CelieieThebnno, Forlima super lapide qnn-
«jaoiicon//ic(uconlm!7i(animorum]Pulehraetverissinia dam rolundo cousisicre videtur, et nou soluin cscca,
haec est sentenlia, a qua non discrepat illa Senccac:
Graviusnocet, quodcunqueinexperturhaccidit sed insanactiam et surda est. Obambulat qtwcHnqi»!
Et cjnsdem illa: genlium, et aliis quidem facullateseripit, aiiis tmdit,
Crave est malumomnequ:d suh aspeclulalcl. ab eisdemque rursns aufcrt illico qua? lradider:i',
Cotifliclu]Commolione, cruciatu. atque aliis lemere instabiliterque concedit. Pacuvius:
953 MURMELLIICOMMENTARIA. 954
forlunaminsauamesseet brutamperliibeotpliil.isopUi, , A ea conditione, ut non possent apud ie pcfpetuo per-
Saxique ad instar globosipraedicant e sse volubilem.
Quiaquosaxumimpuleritfors, eo cadere fortunamau- manere.
[tuinant. Intra fortunw aream] Intra locum ubi forluna do-
Caecam ob eamrem esse vocant,qma nihil rernat quo. 3 minatur. Videtur
[seseapplicet. translalto sumpla ab area in qua
Insanamantemaiunt,quia atrox,*incertaiusubilisque i a bobus jugum geslantibus quondam tritura fieri so-
[sit;
BraUm,quiadignumaut indignumnequeatinternoscere. lebat. Tametsi quidam non inconcinne legant aleam,
Apuleius in septimo.de Asino aureo. Subibatque roeB prior tamen lectio magis milti comprobatur.
non de nihilo veleris priscaeque doctrinae viros lln- Siventis vela commitleres]Probat aplissimis simili-
xisse ac pronuniiasse caeeamet prorsus exoculalamj ludinibiisferenda esse, non culpandn,qu:e mutare non
esse fortunam , quaesemper suas opes et malis et in- possumus.
dignis conferat, nec unquam judicio quemquam mor- Vo/ven(t's]Circuinagentisse, aul volubilis.
talium eligat; iroo vero cum bis poiissimum diver- Conaris] Imcrrogative legeudum lioc. el cum sto-
raacho.
seturquos, procul si videret, fugere deberet; quod-
que cunctis est extremius, varias opiniones, imoj IN METRUMPRIMUM
contrarias nobis attribual, ut etmalus boni viri (ama( Hoc carmine iambico quod oxa&v, id est claudi-
glorietur, et innocentissimus contra noxiorum ore, B dicans appellaiur, in superiorum conflrmationein
pleclalur. dicit foriunam sibi nunquara melius placere quaui
An vero lu preliosam] Ostendit in fortunse bonis quoties una eadcmque hora potenlissimumquempiam
veram felicitatem non consislere, quod illa minimek viderit, eumdemque miserriniHm.Carmen hoc simile
stabilis sit, discessuque suo longe plus mceroris af-\ est illi Persiano:
Nec fontetabra proluicaballino.
ferat, quam adventuIxlitise secum altultrit.
Nec manendi fida] Valerius Max. lib. vi: Caduca Hwc] Forluna.
nimiuin el fragilia puerilibusque consentanea crepi- Cum] Postquam.
dis sunt isia, qurc vires atque op.es humanaevocan- Verieiti] Mutaveril.
tur: affiuunt subito, repente dilabuntur, nullo in VtcesJRerum condiiionumqliepcrmulaliones.
Inco, ntillain persona stahilibus nixa radicibus con- Exiesluantis] Ullra niodum flucluanlis. Vetus ad:i-
volu-
sistunt, sed incenissimo flatu fortunrchuc atque illue ginin est, Tvxn EvpiTtot,fortuna Euripus, sive
acia, quos sublime extulerunl, improviso recursu bilis, seu sesiuaria, quod vicissim nunc huic faveru
destitutos in profundo cladium miserabiliier immer- soleal, nunc illi, a inaris Euripi prodigiosaquadani
celeriiatc ducta metaphora. Est auieni
gunt. Itaque neque debent existimari, ueque dici reciprocaudi
maris pars inter Phocidem Bosotiaepartem
bona, qnae inflictorum malorom atnaritudinem desi- C Eoripus
derio sui duplicant. el Eubceam insulam, cujus meminit Plin. lib. n. Et
Allatura mcerorem]Baptisla Mantuanus in prima quorumdam lamen, inquit, privata nanira est, velut
Tauroniiuitani Euripi, ssepius et in Euboja seplies
Panhenice:
die nc nocie reciprocanlis, tain rapida conversione,
Tri«temsperata,superluim
Jam prsesens,amissafacitfort>madolentein. ut (qiiemadmodumauctor est Ponipouius Mela)ven-
Rerum exitus prttdenlia melitttr] Mcniornhilishrrc (os acetiain plena ventis navigia sccum portet. Ne-
cstscn(en!ia,cuiconcordal illudTerentii in Adelphis: que dum htijiis lam stupendse rei Causasntis idmiea
Islucest sapere, non quodante pedes mouoest pervestigata est n scriptoribus, etirini si Titus Livius,
Videre,se>leliamilla que lulura sunl secundi belli Punici lib. vm, a venlis quibusdain illic
1'rospicere. flantibus ita rapi credit. Seneca in llercule OEiheo :
In alterutro]Vel in adversitale, vel iu prosperilaie. Euripusundasfleclittnstabilisvagas,
Nec formidandasfonunw minas] Seneca iragicus: Septemquerursusflecl.itet toti.Jetnrefcrl,
NemoconGdat-nimirum . - DumlassumTiian mergitOceauojubar.
secundis,
Neinodes|ieret melioralapsis. Cicero pro Plancio : Quodfretuin, quem Eiiripum lot
Miscetlirecillis proliibelqueClolo inouis, lantas, tam varias habere credi is agitaitones;
Stare fortmiam,roiat omnefatiim, r,
" coinmulationes, fluctus, quantas ptrlurbaliones, ct
Nemntamdivosliabuitfavenles,
Crasliuumul posselsibi poll.ceri.
ResDeus iio»trascelericitalas quanios sesiushabcl ratio comitioruin? Eiiriposeliam
Turbiue versal. lacus temporarios manu faclos, ih quibus navalem
etiam Nilos ap-
Baptisla Manluanusin prima Pauhenice : ' pugnam commiitebant veteres, quos
Id quooue nonnuiqnamroenlessolaturamaras, pellabant, noium est ex Tranquillo, Taciio, Semcu
Qiioddura-enihilpalilurfortuna,vicesque ei aliis.
Mobilisaltprnal, v.-ntoqiiesimilltniaproram
Nuncpreml, » puppiplacidamodomarmurataura. Dudum] Paulo anie. "
Postremo wquo animo] Aliud afferl argumentum Ob
Tremeurfos] potentiamTormidaiidnS.
Philosophia, quo Boeiiondn esse de fortuna lamen- ProiertiJ Pessundaf.
tanduin osiendil hunc in inoduin: Quicunque semel Sublevai]Sursitm levat, et atiollil.
forlunm dominio se commisit, id acquo animo ferat Dura] Inexorabilis.
necesse esl. Acceptis autem ab ea opibus et dignita- Probai] Ostendil.
tibus, le forlunx subdidisli, feras igiiur patienter, Ostentum]Prodigium, miraculciiu.
t: dcponere coactus fueris ea quoslibi inrdifa fiici-tmi Visatur] Videalur.
955 APPENDIX AD LIBROS DE CONSOLATIONEPIHLOSOPiiLE. 956
Stratus] dejectus, miser. A foriuna in omni re dominatur. Alii eain supcr lapide
IN PROSAMII. quodam roltindo consisiere lepide commenli suni.
IIoc loco fortunn inducitur severe cum Boetio id Aliirotam illivolubilemversatilemquenppinguntcum
exposiulans, quod ob amissa doleat non secus ac si qualuor bomimim imaginibus, primi jam sursum
sua ipsius bonn perdidissel: quse si propria posse- ascendeniis, secundi summum teneniis, lertii rursum
dissei, nnnqiiam sane poiuisset amittere. Proinde descendeniis, quarti vero in roiae imo depressi:
fortuna sihi vindicat o.pcs, honores, ct id genus alia, super quibus hicestversiculus:
secumqiie pariler ndvcnire discedereque ait. Et quo Regnabo,regno, regnavi, sumsine regno.
minus justse videnniur Boetii querelse, pollicetiirejus Volubilioroe]Celeri conversione. Apud Baplislam
fuisse quapcunqueabsiulerit, se continuo concessu- Manluanumin Epigrammaiis ad Falconein hi sunl
ram, si cujusquam mortalium quidquam illorum pro- vcrsus i
priumessedemonstraiil. Po&lea inconstantiam suam Fidite virluti, fortunafugaciorundis
Nonmanel,et ceriamnescithabere domum.
vires suas esse falclur, a qua si prohibeatur, iniquis- Gaudiadnm simulat,subrertere cogilatorliem,
sime sccum agi. Posiremo docetexemplis quibusdam Insidiasridens exiliumqueparat.
jus sibi semper fuisse volubili orbc rolam circum- Cbi animadvertendum obiter pcrperam sciolos per
^gere suoque arbitrio versare. T>orbem mundum accipere, cum hic sit sensus : For-
luna dum simiilat gaudia, et dum videlur blanda,
Agitare] Tractare, dispulare.
Quid tu o homo] Verba forliinacadversus Boetium. cogitat subvcrtere, id est clanciiluin.et pr.rier bomi-
niim spem verlere orbem, hoc est, rotam suam or-
Reamagis]Accusas. Reum agere esl accusare. Per-
bicnlaris figura?.
agcre vero, condemnare.
Quid] Aliquid. Infima summis]Seneca iragicus:
Nudum rebus omnibus]Nudi enim nascimur, nudi Ima | ermulat brevis hora summis.
Exstat carmen sane non illepidum, nescio cujus de
mnrimur. Plinius in prooemio septimi Naluralis
hoc poiissimum loco siibjiciendum
Ilisloi ise: Hoinincmtnnliim nudum et in nuda humo foriima, quod
nalali die abjicitad vagitus slatim et ploratum. Lu- •pnlavi: 0 fortunapotens!quamvariabilis
cretius: Quanlumjurisattox, qua?tibi vindicas?
Tum porropupr, utssevisprojectusab undis Everlismerilos,eligis imnrohos.
Navita,nudnshuniijacet, itifans,imlignusomni Sec servare potes muneribuslidom.
Vilaliauxilio,cum primumin iiuiiiiiisoras Kortunaiinmeritosauitellionoribus,
Nixibiisex aho irnlrisniiura profundit, Fortuna innocuoscladibusafiicit.
Vagiluquelocumingubri complet,ul requumest, Justosillaviros pauperiegravat.
Cuil.in um in \ila restet Iransiremalorum. ludignoscademdiviliisbeat.
r Haecauferljitvenes, el retinet senes,
Prona] Propensa. Injtistoarbilrio lemporadividens.
Mei juris] Subdilione tnea. Quoddignisadimit,Iransilad impios.
Nec discriineuhabel, rertaqucjudicat.
Affluenlia]Abundanlin. Inconst.ins,fragilis,perfida,lobnca.
Habe gratias] Sis gratus animo. Nec quosclarilicalpeipetuofovet.
Nec quosdeseruit perpeluo premil.
An ego sola] Singulaiiin colligit iinicuiqiie lice.re
A'i>onius:
jure suo naturali semper uli : cinn igilur sit sui juris
volubilem rotiim assidun versare circutnnclu, iniquis- Forluna nunquamsis'it in eodemslalu.
sime secum agere queiiiur, indignniurqiie inexple- Sempermoveiur,varialac inulatvices.
Klsummain imum \ertil, ac versa erign.
bili cupidilale moriales, qui.ab ea cni naiurnlis sit Ea lege] Encniidilione.
incnnstanlia niiiiabiliiasque consianiiaui et perpe- Uti ne] Cl non.
luum prospcriiatis tenorem requirnnt. Descendere]Dcsccnsum, subaudi e.-se iujuriain.
Condere]Cumponere, claudere, fintre. Crwsum]Crcesusrex fuii Lydi.u diiissimus, captwv
Vultum] Aspectum, facicm. Melaphora est satis aiitem a Cyro rege Persarum ; vinclus coinpedibus,
audax ab homine ad rem inanimain, eamque gravis- super ingenlem (quam slruxeral) lignorum siruemab
*:mam et immnbilem. eo imponiiur, ut vivus cieinarelur. Croeso auiem
Redimire] Ornare. super pyram stahti venissc in ineiilem ferunt, quod
Confundere]Perturbare. sibi nIIiii Dei a Solone fuisscl diclum : ex viventibiis
Strato] Composilo. bealum esse neminem. Quibus audilis Cyrum Ira-
Mquore] Planilie, acqualisuperficie. dunt pcenituisse, cum sc quoqne hominein esse cog-
Inexpleta] lnexplcbilis, insaliabilis. noscerci, qui alium iiominciuolimse non inferioreni
Ailigabil\ Cum interrngalione et vultunse pioiiiin- vivum Tgo traderet: pra-ierca verilum ob id poe-
liandum.quasi dicnl.miaimepoteritunqiiamalligare. nam ac repulanlem nihil essc in rebus humanis.
Hwc notlraviiesi] Utnullam servemusconslanii.ini. stabile, jussisse ignem celerrime exsiingui jam in-
Continuum]Sine intermissione. ccnsum ; qui cnm ab hominibus adbibilis exstingui
Rotam] Fortnnse simulacrum. Nonnulli velerum non posset, Croesus Apollinem invocnsse diciiur, et
cuni copia et gubernaculo finxerunt, lanquam hsec magna vi piuvisecoelituseffusa liberalus. Super hoc
opes iribual, ct humanarum rerum regimen obiineat. latius legniur llerodolus libro primo.
Cui opinioni el Virgilius assensii, qui forlunam om- Paiilum Persi] Perses iUe rex Macedonum fami-
nipotenlem vocal. Et bisioricus qiii ait: Sed profeclo gcralus, cui plns auri fnil qiiam animi, viclus supe-
957 MURMELLHCOMMENTAHIA. 95?
ratusque bello a Romanis, se Cn. Oclavio dedidit, A alter Pherecralius, landem mortalium iniquis mori-
orans ul ad Paulum AHmeliumimperaiorem ducere- bus graviter oflensa fortuna, in eorum insatiabilem
tur, qni illi obviam cum amicis venit, assurrexit, et avaritiam inveliilur, qui quo plura congesserint, eo
(ut hislorici traduni) illacrymavit, varietatem sci- longe plura concupiscant.
licei fortunaesecum reputans, qusc regem ex summo Quantas] Quot, vcl quam magnas. Melius tamen
dignilaiis fasiigio in prseceps detraxerat. Perses au- esl ut pro quot accipias. Silius Iialicus in xv:
tcm ductus in trimnphum est una cum filiis, periit- Quantasipse Deuslsetosgeneravitin usus,
Res homiui
que in carcere animi moerore confectus, vel (ut Claudianus:
alii iradunt, vigiliis insomnioque macemius. Persi .Convcniuntanimre,quantastruculentiorauster
propier opotozfkextTov detraxit s litteram, quseplerum- Decutitarboribusfroudes.
que pro sibilo habetur, non solum necessitatis, sed Terentinnus :
etiam euplioniae causa. Ut Salusiius : A principio Maurusitem quantospoluicognoscereGraios.
Urbis ad bellum Persi Macedonicum, pro Persis. Rapidis] linpeluosis
Delrabitur aulcm s terliac declinalionis genilivo. Vir- Ponlus] Mare.
g:l. in i iEneidos : Versa(JCrebro'venil.
TroasrelliquiasDanaumalque immilisAcbilli. B Edilq] In lucem data.
Tragwdiarum] Tragoedia est heroicae forlunae in Copia] Hanc fabulanlur ferlilitatis esse deam, cui
advcrsis coinprehensio. Hujus tristilia et fiequens cornu nb Hercnle Aeheloo in tnnri speciem muialo
clamor propria' sunl. Ideoque Euripides peiente Ar- delractuin omnium frucluum primitiis referlum Naia-
chelao rege ut de se tragcediam scriberet, abnuit, des consecrarinl, onde apud Ovid. Achelous :
ac precalns est ne acciderel Archelao aliquid tra- ltigidumferadexteracornu
Dumtenet, infregii, truncaquea fronle revelli*
goediseproprium, ostendens nihil aliud esse tragoe- Naiideshoc pomiset odoroilorerepletuni
diam quam miseriarum comprehensionem. Nonne Sacrarunt,divesquemeobooacopiacornuest.
adolescentulus SvoTOUC irtSooj,TOT-th ha xux&v,zbv Lucianus de mercede servienlibus : El habebis co-
ie ETE/JOV uyafioiv.HaecGrseca misit ad me Joannes pi:e curnu, et lac galliiiaceum emulgebis. Hora-
iEdicollius ex perveiusto exemplari, quse sic red- tiiis:
dunlur Latine. Duo dolia, malorum quidem unuin, Bealaplenacopiacoriiu.
allerum autembonorum. In Caesariinostri libeltohsec Ideixi:
insunt, ov p.etpuxtovWV.ETI SV.Or-iQovt,TOVftsv eva Aureafruges
Raliaeplenodiffudilcopiacornu.
Tur&v,TOV Ss hepov ayaôiv.Quae ad verbum sic pos-
Ideo] Ob eam affluentiam opum.
sumus inlerpretari: Non adolescenlulus adluic etiam ^* Prodig/ts] Largus. Accipitur nunc in bonam par-
duo dolia, uuum quidem malorum, alierum auteni tem. Clanculum lamen videiur alludere ad
prodigi
bonornm. Ubianimadvertendum est, non pro iionne hominis
mores, qui siepe ultra modunn pecuniain
posilum, petereque sibi reddi affirmationein. E-t au-
indignis. Claudianus:
tem boc snmptum ex Homeri libro Iliadis uliimo, in largitur Munificuslaudis,sed nones prodigusauri.
quo lisec insunt, interprete Laurentio Valla : Duo Niljam parta videntur] ld est, ea quae, dum desi-
enim dolia in Jovis limine sidunt plena munerum, d.-rarentur, magna cupidis videbantur, posiea quain
quae nobis danda constituit, malorum alterum, alte- in eorum venere possessionem, pro nihilo habentiir,
rum bonorum. Ex quibus Jupiler, nunc hnmini mala,
semper ulteriora sitienter inhiantibu*.
nuncbona cxhibet. Cui mala, eum ad injuriam ex- Quw frena] Quasi dicat nulla.
ponit, ut in miseria vitajn agal. Vivil enim neque /ieientenl] Reiinere possint.
diis, neque hominibus honoratus. Homericos versus Sitis habendi] Ecclesiastes capile v : Avarus non
Nicolaus Vallasic Laiinos reddidit: et qui amat divilias, friictuin
impiebitur pecunia:
BinaqueprrelereaJov;sesse in liminedicunt non capiet ex eis. Juvenalis :
Vasa, quibussortem Deusipse emiliit ulramque
Ille iniser, cui sorsfali coniingilamara, Crescitamor nummi,quanlumipsapecuniacrescit.
Heu quantosetiamgemilus,quamdura videbit D Prudentius:
Exiiia, alque omueinmistammoiroribusatris
Vitamaget, huqchominesodiosuperiquesequentur. Aurinamquefamesparlo fit majorab auro.
Hanc Homeri opinionem Socrates apud Plalonem in lloraiius
sccundo de Republica libro graviter improbal, aiens Crescentemsequiturcura pecuniam,
non admiitendum esse J»vem nobis pennarium esse Majoruiuquefames
bonorum aique nialorum. Loquiiur atilem hoc loco Divus Ambrosius in fertio Epistolarum ad Simpti-
Phiiosophia non ex sua, verum fortunae persona, cianum : Quis riuiemante Deum dives, nisi quielus
neque rem ita se habere, sed Boetiura adolescentu- el modestus spiritus, qui nuhquam corrumpilur?
luin ex llomero didicisse refert. Nonne libi videiur dives, qui habef pacem animi,
Quid) Subaudiendum diccs tranquilliiatem quietis, ut nihil concupiscat, nullis
Sperandi meliora]Juxta illud Tragici, exagitelur cupiditatum procellis, nec vetera fasiidiai.
Nemodesperet melioralapsis. et nova quserat, et semper desiderando fiat in siim-
IN METRUM II. mis diviiiis inops? Idem in eodein libro ad eumdem :
Hoc carniine, cujus alter versus est Asclepiadeus, Al vero insipiens et quod putat se habere nequa-
959 APPENlilX. AD LIBROS DE CONSOLATIONEPHILOSOPHIÊ. Ofin
quara possidet. An pulas illum possidcrc, qui the-1A ornatus, nitque miuus euin jusle dc illa queri, cum
sauro suo die et nocte iuctibnns, avnra et misera tor- adhuc se felicem negare non possii, qui inita raiione
quetiir sollicitudine? Ille vero eget, el si alii dives plus bonorum qunm malorum lulisse convincalur
videtur, sibi paupcr est, qui non ulitiir eo qundhabet, alquc relinerc.
qui ndlmc alia rapil, alia desiderat. Ubi enim nuilus Hisceres]Loqttereris. llisco significat submisse io-
cupiditati modus qui frucun divitiarum? Nemo esl qnor, sive os ad loquendmn aperio. Plaulus :
dives, quj quod habet secum hinc auferre non po- Ne liiscerequidemaudel.
test. Quod enim hic relinquitur, etc. Idem non multo Accius :
post: Duos finilimos veius historia describil, regem Hem vereor plusquamlas esl caplivumhiscere.
Achab, et pauperem Nahulhan (/// Reg. xxi). Quem Musicmdulcedinis]Poeiicse deleclalionis.
horum pauperiorem, quem ditiorem credimus? Alter Tumj Tunc.
regali fulcro divitisrum prrcditus, inexplebilis, insa- Cum]Quando.
tiabilisque opibus suis, exiguain pauperis vineain Altior] Profondior.
desideravit. Alter aspiciens auiino fiaaikiwvTUI r-o- UajrorJ Trislitia.
lv%pvoovt Tvyus, iinperialesqiie gnzas, suo erat Contumacis]Rebellis, iuobedienlis.
conlentus palmiie. Nonne videtur hic magis diyes, liic g; Fomenta] Miligamenta, et quoc Grseci vocanl p«-
magis rex, qui sibi abundabat, suas regebat cupidi- kuypjUTtx.
tates, ut nihil alienum concupiscerel? Ille auiem Penetrent] Penitus immiltant.
egenlissimus, cui auruin suum vile, alienus palmes Desotaium]Orbatum.
preiiosissimus exisiimnbatur. Idem in deeimo Epi- Parenle] Patre.
slolarnm : Quo plus unusquisque acquisierit, plus Quod] Prius carum esse quam proximum.
sitit, et quasi quadani inardescit ebrietale cupidi- Carus] Oh praeclaram indolemamatus.
tatum suarum. Idem in libro de Nabtitba : 0 dives, Proximits] Affinis.Sensus esl: Principibus civita-
nescis qnam pauper sis, quam inops libi ipsi videa- lis ante carus fuisli ob virlutis siudiura, quini per
ris, qui te diviiem dicis. Qunnto plus babueris, plus affinilatem propinqmis.
requiris : Et qiiidqnidacquisieris, tamen tibi adhuc Socerorum\Symmachi et uxoris ejus, aut etiam
indiges. Inflammatur lucro avarilia, non reslinguitiir. fratrum filiorumve illius. Marnin jEneidos u :
Quasi gradus quosdam cupiditas habet, quo plures Infelixquaasedum regna maiisbanl,
Ssepiu.sAnuromache ferre incomilatasblebat
ascenderit, eo ad alliora festinat, unde fit gravis Ad soceros,el avo puerumAslyanactatrahebal.
ruina lapsuro. Et paulo post hsec subjicit: Quis igi- In libro Tobire: Post obiintn matris suaeTobias abs-
tur tibi pauper videtur, qui contentus cst suo, an iC cessil ex INiuiveciim uxore sua, et liliis et filiorum
qui concupiscit nlieniim?Alter certe pauper est af- filiis, et reversus esi ad soceros suos. Socer n.imen
fectu. Affeitus dives egere non novit, census abtin- ad aliqnid est : refertnr enim ad geneiuui. Unde
dans nequil avari peclus explere. Ideoque dives Ovidius .
cupidus. Ininvidiam possessionis, ei paupert:>tisqtie- Koiihospesab hospitetutus,
Nonsocera genero.
relam, Ambrosii lihro, cujus inodo meminimtis,
nescioa quo adjectum est epigramma, non indignmn Conjuyis]Uxoris tuaeRusliciana>.
sane quod et hjs apponatur : Frucius] Usus cum quadam deleciniionc.
Plurimahabere cupil,qui pnssidetomniadives, Lucis] Diei.
Nempeinopesreddil copia magnaviios, Quanialibet]Qnanlumvis magna
Undehabeanlcura est paucis,sed oporlet habere
Per scelusatqtienefas,pauperubiquejacet, Ingruenluin] Imminenlium.
Hoc pater AmbrosiusNabuilirje testalnr in umbra Malorum]Advcrsitatuinr
Quipro rure suo iege volemecadit. Consules]Fuerunt quondam apud Romanos leges
Addidimusel nos aliquot nb hinc annos, cum idem annales, quibus non liceoat consulaluin iuire, nisi
opuS discipulis enatraiiduiii siiscepisseiniis, hoc qua- tertium et quadragesimuin annum agenti. At vero (ut
lecunque carminis simulacrum: in quinta dicitCicero) apud anliquos Rulli, Decii,Cor-
Menshominisdives, non g.iza,necarca putandaesl,
Cuisatis est nunquam,semper avaruseget. vini, multique aiii, recentioreautem memoria superior
CreScitdt indulgeuspolumsibi luridushydrops, Africanus, T. Flaminius adtnodumadolescentes con-
Sic augeluropttm,dumcumulantur,amor. sules facti, lanlas res gesserunl, ut populi Romani im-
Fss et jura facitnihilivcsanacupido,
Quodquebbet, caecamenlelicere putat. perium auxerint, noriien ornaverint. Proinde nemo
Intcr o| es iuopeinuorisul, leclor, avarum.
Hoclege divininuncopusAmbrosii. iiiiretnr, s! posl imperii ruinam, barbaris jam te-
iientibus lialiam,' et plerisque legibus Romanorum
Agii\ Vivii.
Egmtetn] Hoia'ius: aboliiis, duo filii Boetii propemodum pueri, fortuna
11-jgnasinler opesiuops. . . potissimumsuffragante, pariter ob patriae virtulis et
Periander : Prscstai euin qui bonis non ulitur mori, sapientisc merilum consules evaserint, idque jussu
quam vivenlem egere. Theodorici Golhorutn regis, qui diu in bonos viros
IN PROSAM III. benc fuit animalus.
Snpra Boetio fortuna sic locuia est. Quid si ube- Curule*]Haesellaefuerunt eboreae,quibus inajorc*
lius de bonoiuin parte sump isli? Nunc igitur Pbi- niagistralits utebantiir in curru , quo honoris grali»
losophia recenset ea omnia quibus a forluna fuer l in curixm velii solili eranl.
961 MURMELLUCOMMENTARIA. 9C2
Insidenlibus]Insideo selhe et sellam dicimus, sed A sumus sapientes, quod naturam optimam ducem tan-
boc rarius. quiim Pcuni sequimur, eique paremus, a qua non
Regiwlaudis] Laudis Theodorici regis. verisimile est, cum csetersepartes aetalis bene des-
ln circo]Circus Romsc locus fuit admodum spa- criplse sinl, extremum actum lanquam ab inerti poeta
tiosus, et lurbse capax, spectandis ludis idoneus, in esse neglectum. Ideni in eodem: Qnse sunt igitur
quo et munera (quae missifia dicebanlur) ab sedilibus voluplaies corporum cum aucioritatis praemiiscom-
consulibusvein populum, ad ejus favorem sibi ma- paramlre quibus qui splendide usi sunt, ii mihi vi-
gis conciliandum, spargebantur. denlur fabulam aetaiis peregisse, nec tanquam in-
Duorum] Filiorum luorum. exercllaii histriones in extremo actu corruisse. Rur-
Medius] Medius quondam locus fuit honoraius, sus in eodein : Ncque enim histrioni ut placeat
hodieque apud nonnullos est. Unde Ovidius de se- peragenda est fabuli solummodo. In quocunque fuerit
niore, Fastorum lih. quinto : aclu, probelur. Nec sapienti usque ad plaudite vi-
Kt mediusjuvenum,non indignanlibusipsis, deiidum. Ilem sub finem ejusdem dialogi: Seuectus
Ibal el anlerior, si comesunus erat. autem peractio aetaiis est tanquam fabulae, cujus
Exstat apud Sparlianum locus lladriani dignus me- defaligntionemfugere debemus, praesertim adjuncia
inoratu, qui cum servum suum inter duos scnaiores T>satielate.
mediuui ambulare vidisset, misit, qui ei colapbuiu Subitus] Repeniinus.
daret, et diceret: Noli inler eos ambulare, quorum Hospes] Peregr nus.
esse adhuc potes-servus. Ullamne humanis rebus] Argumentatiir ab eo quod
Trittmplialilurgitione] Magnifica et consulari niii- est magis. Homo ipse coiruptionem effugere non
nerum donalione. potest, cuiii ssepe repentina morte dissolvctur. Mulio
Deditti verba fortunm] Forlunam blandis verbis igilur minus rebus htimanis inest constanlia. Horat.
decepisti. Dare verba (ut vulgo notissiimim) sigui- iu Arle poelica :
ficat deciperc, idque verbis el promissis inanibus.
Debemurmorti nos nostraque.
Martialis: Veiox hora] Vetus e^t illud Varronis adagnm,
Cuinihilipsedahas,is tibi verbadedit.
Homo bull.i. Fausius :
Ut suas delicias] Delicias alicujus dicimus, qui ei
Suliditasint certo ihortaliacorporafato.
in deliciise-t. Maro in Bucolicis: Cunct.iquopraecipilileiuporalluxa ruunt.
FormosumpaslorCorydonardebalAlexin Tamiiiinisliuin.num celeii.geuusiuterit hora,
DeliciasDomini. Turgidaquampluviaebuilaliquescitaquse.
Quid est homo? inquit Seneca. Quodlibet quassinm
Privato] Privatus dicituris qui publico munere aut
Q vas, et quodiibet fragile jactatu. Quid est homo? im-
principitu non fungitur. becillissiinum corpus et fragile, nudum suapte na-
Calculum ponere] Raiionem inire. Nam calculis
inerme, alienae opis indigens, ad omnem for-
fieri solet supputatio: unde Muriiali dictus calcu- tura, tiHiaecontumeliam projectum, frigoiis esl et laboris
lator.
iiHpaticu-',ex infirmis fluidisqueconlexlum.Odor il.i
LivetUioculo]Hactenus, inquit, tibi favit fortuna, et lassitudo, et vigilia, huinor, et cibus,
saporquc,
nunc pr raum coepif adversari. Quod autem ait li- sinc
quibus vivere non potest, morlifera sunt. Quo-
venti oculo, videiur alludere ad mulieres visu fa-
cunque se movet, inlirmitalis suae slaliin conscius
scinanles, quse inleriniant quos diuiius inlueantur, teNuissimiscausis atque offensionibus morbidus ac
iratus prsecipueoculis, quod earum malum teueriori puiris. Merito itaque cecinit
aelaii magis nocet. Fortuna igitur, inquit, qure huc- rwn': ' sapientissimus
• poela-
usque indulgentissimsematris more te suas delicias Tale quidemgenusest hominum,quale est foliorum.
fovit, nunc le primum fascinavit more Africansevel
Klyricaemuliercuise. Forluitis] Bonis fortunae.Valerius Maximushbro
sctto , Caduca nimium et fragilia puerilibtisqiie
Perstrinxii] Lsesit, corrupit, vitiavit. ronsentanen crepidis sunt ista, quae vires atque opes
Liventi] Minimecandido, pcstifero, et lividos va- buinansevocaniur.
D Aftluunt subito, repente dilabun-
pores emitlenti.
/n hanc vitwscenam]Eleganti melaphora scenam tur, nullo in loco, niilli in persona siabilibus nixa
vitsedixit, cnm liaecsit fabulsesimil ima, quse solet radicibus consistuul, sed incenissimo flatu foriunse
in scena ab hisirionibus agi. Seneca episloia 77: huc atque illuc acia, quos subl me exlulerunl, im-
recursu deslitulos in profundo cladium mise-
Quomodofabula, sic vita. Non quara diu, sed quam proviso
bene acta sit refert. Moria aptid Erasmum in Enco- rabilitcr immergunt. Itnque neque debent existimari,
mio: Porro mortalium vila omnis quid aliud est nequedici bona, quae inflictorum maloruni amnrilu-
dinem desiderio sui duplicant.
quam fabula quaepiara, in qua alii aliis obtecii per-
sonis procedunt, aguntque suasquisque parles, do- UUimustamen vitw dies mors quwdam forlunw est
nec choragus educat e proscenio, qui ssepe tamen eliam manentis]Sic prosper in epigrammaiis :
eumdem diverso culiu prodire jubet, ut qui modo Terrenis opibuscumdivesgaudel iniquus,
Verisse miserumnescitegere bonis.
regem purpuratum egerat, nunc servulum pnnnosum Nam quid eril quod nonmomcntoleinporisuno
Perdere mundanacondilioneqqeal,
gerat. Adumbrata quidem omnia, sed haec fabula Cuiiilicei, adversiscessantihus,omriiapareant,
non aliier agilur. Cicero in Catone Maiori: In hoc I.ege tamenmortissil faciendusinops?
963 APPENDIXAD LIBROS DE CONSOLATIONEPHILOSOPHI/E. 964
IN METRUMIII. A Purpuraaleguhsenes,
Inlushic ubi consitumest.
Carmen est dicolon, consians Sappbico et Glyco-
Horaiius in Odis:
nico, quo satis evidenter ostenditur non solum rebus
Iliacasdomos.
liumanis nullam inesse consianiiam, ut jam diclum Catullus:Jgnis
est, sed nibil fere in hoc mundo csse iinniulabile, Diana?sumus in fide
cum omne, id qued sit genitum necesse sit ali- Pueilaeet pueri iutegri.
quando corrumpi. Idi-m:
Pheebus]Sol. Metiensiter annum
Kuslicaagricolrebonis
Rosei ] Rubicundis. Tecta frugibusexpleas.
Hebetala]Majusenim lumen offuscatminus : unde Cons'at mterna] Pulchra verissimaque conclusio,
et Ovidius: ost nditur omne id quod geniium est corrup-
qua
Eecevigitnitidop vlefecitab orui tioni esse obnoxium. Arisiotelem in primodeCoelo
Purpureas aurorafo es, et plena rosarum
Alria, diffiigiuntstellse, quarumagminacogit et Mundo: Genitum cnim et corrupiibile sese iuutuo
Lucifer, et coelislatiouenovissimusexil. ronseqiiuntur. Seneca epistola 88 : Cui nasci con-
Flammh] Splendoribus solis. mori restat. Idem alibi: Lex utilis est, quse
tigit,
Prementibut]Obscurantibussiellas. jnbet nasci et mori.
Spiret] Deestst.
nomen adverhio. Constai] Cerlum et firmum, hoc est, ut nihil geni-
lnsanum] Insalubriler, |iro itim consiet, id est perpeluo duret atque permaneat.
Nebulosus auster] Hic venlus est flaus a meridie, Maximhinus:
nebulosus ntque humectus; unde et a Grsecis dicilur Orluscunclasuosrepetunt,matremquerequirunt.
•OTOC, ab eo qund est vortc, humiditas, humor, La- Manluanus:
Baptista
line ausler, quod aures sternat hebelalque, vel haus- Unda,solnm,pereunt, perit humidus-jaher,et ignis
ler, ab hauriendis aquis. De boc Cornelius Celsus Occidit,et quidquidqualuorisia creanl.
libro Medicinre secundo, capile priino : Auster au- IN PROSAMIV.
'
res hebeiat, sensus lardat, cnpilis dolores movet, Superiori prosa Boelio Philosophia quanlisa or-
alvuin solvit, totum corpus efficit hebes, liuraiduiii, liina bonis praeditusauctusque fuisset ostendit: quo-
languidum. Horaiius in Sermonibus : rum relatione facile probavit plura ei fortunam con-
Necmalame ambitioperdit, nec plumbeusauster. lulisse quam abstulisse. Nunc autem docel lanta illi
Ovidius in seplimo Mclamorphoseos: superesse bona, ut si qua sit in forluiiaerebus felici-
Laniferiscalidi spiraruntaesliliusaustri tas, nondumeam perdidissevidealur. Deindefamilia-
Decus] Rosarura pulchriiudo et ornameutuin. Wriler virum reprehendit, nimis auimo conturbatum
Tranquillosereno]Tranquilla serenilate. ob pariem bonormn amissam, cuin mortalium nemo
Immotis] Non motis. sit omni ex parte fonunatus. Poslea docel verara fe-
Aquilo] Ventus est ab impetuoso aquilae volatu licilatem in lortunre bonisminimeconsislere. Proimle
nominatus, septenirionalis quidem et fiigidissimu-, bealiliidinem expetenti nulla ratione csse dolendum,
quem Graeci(3o/3tav nppellant. quod amiserit ea qusevere beatum efficerenon pos-
Ferventes]Êstuantes. suni.
V-erio]Subverso, diruto, exagitato. Recolentem]Reminiscentem, ei animo repctentem.
jEquore] Aquarum planiiie. /Equor enini ab aeqtia- Coquit]Angit. Ennius:
lilate diclum esse constat. . Curamvelevasso,
Rara si constat sua forma mundo] Argumenlum Qurenuncte coquit.
profert ab eo quod magis est. Magis enim inundo Infelicissimumgenus est inforlunii [uisse felicem_
videtur inesse cnnsianiia, et perpetuus tenor, quam Plaulus in Rudenlibus:
rebus morlalium fnrlunse mutalionique suhjectis : Miserumistucverbumet pessimumest,
Habuisse,et nihilhabere.
sed mundo, ui ex particularibus exemplis colleclum Maxiniianus:
est, non inest seniper eadem facies, perpetuaque ; ' Durasalismiserismemoratiopriscabonorum,
consiamia. Multo igilur minus mirandum est, si res El graviussummoculmineuiersaruunt.
humanaccasuum varietatem vicesque recipinnL Igitur si ] Memorare incipit bona Boetio etiamivun
Crede] Ironia >:st, quasi d cat: Miuime tibi cre- reliqna.
dendum est. Sic poela :'
Divinilus]A Deo.
I nune, et verbisvirtutemilludesuperbis. Scd.
Et Iloraiius: Atqtti]
I nunc et versustecummeditarecanoros. lncotumit\ Saivus.
Symmachus socer\ Hic locus dilucide oslendit Boe-
Bonis] lambus est, nam sicut Terentianus doccl, lium
aliquanto pi ius in exsiliumfuissemissum quam
Glyconicus versus et
queinadmodum Phalsecius, pro
modo iambura, modo trochseum admitlit. Symmachus ejtis socer fuerit capius, et in vimmla
spondco
: conjectus quo tempore composnit hoc divininu opus.
Sepiimiis Fuit autem bicSymmachusvir diseuissimus, ei SUIII-
Geritqueinlusin oppidum
AnhelosPanopegreges. mis ornatus virlutibus, qui Boetio pnire orhaio, nb
Idein: ejus summnm ingenium el optimam indolem, liusii-
orit MIIRMFXLIICOMMENTARIA. 960
cianam suam filiam uxorem dedit. Ad hunc Symma- A in secundo Geoigicorum :
chum compltiscula eliamnum exstant Boetii nostri 0 fortunatos nimium,sua si bona norint,
scripta. Tollendusest aulem multorum insignis error, Agricolse.
Quw vita nemo dubiiat esie cariora ] Symmaclnu
opinantium Imjiis Symmachi esse epistolas, quse ex-
liberi.
staut breves quidein et elegahtes, sed ab impio lio- socer, uxor,-el
Ad unum omnis] Omnes, nemine excepto. Livius:
mine et Christianortiminimico conscriptre. Fuit enim
Consul Romanus in Algido consecuius, ad unum om-
alter Symmachus oraior, et urbis Rotnse prrefectus,
nes occidit.
cujus illae sunt epistolse et oratio ad Valentinianum
conatus fuil aram Vi- Nimium] Ultra modum.
iinperatorem, qua persuaderc
ctorise restituendam, cui Prudenlius poeia Chrislia- Valida] Impetuosa.
nus, et divus Ambrosius, hic oratione, duobus ille Quando] Quandoquidem.
Tenaces ancorw] Pulchre permanet in meiapnora,
poeticis libris responderuul. Boetii autem socer mul-
et lempestale laborantibus suinpia.
tis annis post, hoc est tempore Justini majoris flo- a navigantibus
Anchora Grsecedicilur uyxvpu. Vetus adagium est:
ruit, vir Christianissimus, et divi Gregorii ponlificis Anchora domus
testimonio sanctus. Quisquisigitur recte senli-resuper pro familise refugio. Quidquid enim
illud est cui innilimur, cujusque fulcimur fiducia, an-
hoc vult, mecum senliat oporiet.
bumani clmra vocatur : sunipta a navibus translatione, quse
Quod] Decus generis preiiosissimwn. cum anchoris fuliaesunt, veluii defenssea lluclibus
Non segnis]Impiger et festinabundus.
Ex sapiemimvirtutibusfaclus] Huic conlrarium est quiescunt. Euripides in Hecuba de Polydoro:
illud Ciceronis in oratione pro Cluenlio: Elquiesset Quijam solusgeneris superest anchoranoslri.
lotus ex fraude et mendacio faclus. Utcunque]Quocunqiie modo.
Enatabimus] Evademus morlis periculum. Perstat
Suarum]Injuriarum. in iranslatione.
Seeurus] nnllaiii habens curam.
Rusticiana filia. Promovimus]Profecimus.
Uxor] Symmachi
Pudiciliw pudore prwcellens] Hieronymus in Jovi- Ferre] Pati.
nianum: Doctissimiviri vox est, pudicitiam imprimis Tjuis est enim] Seutentia est verissima, eleganter
Cui concordat illa quse
esse retinendam ; qua amissa, omnis virtus ruit. In per interrogaiionem prolala.
est apud Hcrmog.nem rhetorem : Non potest inve-
faacmnliebrium virlutum principatus est. Haec pau-
niri vita hominis carens molesiia. Seneca: Nulla est
perem comiuendat, divilem extollit, deformem redi- lam bona fortuna de qua nihil queri jiossis. Idem in
mit, exornat puichram. Bcne merelur de majoribus, lib. de Ira 111:Nulli fortuna tam dediia est, ut mu'ta
qnornm sanguinem furliva sohole non vitiai; bene r tcaianti
<le liberis, qitibus nec de matre crubescenduin , nec ubique respondeai. Ilorat.:
Nihilesl ab omni
de patre dubitnndumest; beneimprimis de se, quam Parle bealum.
a conlumelia externi corporis vindical. Erasmii* e Grar-co:
Vel\ Eiiam. Felix pcr omnianullusest mortalium.
-Tut desideiio] Eo quod te desiderat. Desideranlnr Eanidem senteniiam idem et sic extulil:
enkn ea quse absunt. Haudvivilullusomnibusfelix modis.
'
Quid] Propter quid vel ad quid. Euripidcs:
Liberos] Filios tuos. • St quidemuniversisrebus in mortalium,
Consulares]Quiconsules (nt supra dictum est) fue- Nilcouliiienltr el uudiquaqueprosperuincst.
runt. Plinius lib. vn : Morlnliumnemo est felix. Idern in
Quorum]Filiorum tuorum. eodem libro : Neino mortalium omnibus hoiis sapit.
•
Specimeri]Proprie esl id quod de re venali osten- Mnbarbalad Anuibalem apud Livium Non omnia
ditur emptori ul inde pnssit caeterasmerces sestimarc: eidein dii dedere. Vincere scis, Annibal, vicloria uti
ut particulanpanni, aul parum frumenti, vei viiii nescis. Ulysses apud llumerum, interpiete Philelpho:
gustus. D Nnn uni dat cunclaDeus, formosusut idem
Ingenii paterni] Bneliani. Sit sitnnlet prudens, ac niulla landedisertus.
Quispeciecaruit, Deushunc veneraliilisomai
Aviti]Symmachiani. Virihuseloquii,quo iit iliirenturel uiiiim
Ut\ Ut pole. Huuc al.i, suavs liugu.iedulcedinecapli. '
Hie auleiiilidensoral, leniquepudore .
/n pueris id iclalis] Id est eam rctatem agentibus , Iu co-lusexcellilagens,qttemuuiniiiisinslar
figtirata locutio est. Id setatis enim, sicut id genus Suspiciunl(urbemtptisquispaliere)loqiicniem.
Astalium formrjebonitas,quem coniimis,-c-quat
cuilibet casui figurate apponitur, el slgnificat per eam Ccelilibus,penitusdefeci.lgraiialinguai
sclatem, seu ejns seiaiis. Plauius in Asinaria: Claudianus in Panegyrico Sliliconis :
Nequepuduil eumid rctatis sycophantiassiruere. lLleniiiimortalibnsex quo
Livius:Quem cumperconlareturScipiii.quis, ctcujas, Tellus cceplacoli, nunqunuisinceralionorurn
et cur id aeialis in casiris fuissct, Numidam se esse So s ulli concessaviro: qiietnvullushonestat
Dedecorantmore<; aniniusqnem pulchriorornnt
ait, Massium populares vocare. Corpusdes:iiuit ; hells insigniorille,
O te si tuabona cognoscasfelicem] 0, nunc inter- Sed pacem1'oedat viliis ; in publicalclix,
Sed i rivaUniinus: parlilusingulaqtiemipie
jectio est admirantis , et est imitatio illius Virgiliani Nobilitapt,huncforinadeceus, liuncroburinann -.,
967 APPENDIX AD LIBROS DE CONSOLATIONEPIHLOSOPHIJE. 968
Hunc rigor, hunc pietas,illumsolerliajuris, ;^ Ne qtiidquam- quoniammediode fonl- leporum
Hnncsoboles,castiquetori. Surgit ainari aliquid,quodin ipsisfioribusangat.
Rixetur] Liliget, disconveniat, discrepet. Extra) In rebnsexlernis, hoc esl exira vos pnsitis,
Huic censns] Ostendit in bac vita nemini totam fe- Intravei] In animis veslris. Cicero in Paradoxis :
licitatem orovenire. Nemo polest non beatissimus esse, qui est totus aptus
Degenersanguis] Generis ignobilitas. ex sese, quique in se uno sua ponit omnia.
Utroque] Et census et generis nobilitate. lttscitia] Ignorantia. Persius:
Vtiam ewiibem]Uxore carentem. Horatius in pri- Ut teneat velitosmscitiadebilisactus.
mo Epistolamm : Cardinem summafelicitate libi] ld in quo verlitur el
Lectus genialisin anla est, consistit maxima et vera beaiiiudo.
Nilail esse prius, meliusnilccelibevita.
Si non est, jurat bene solisesse marilis. Cardo] Quasi cor janu v, id quo vertitur illa. Vir-
Inexpertus] Non experlus. gilius :
Adde quodfelicitsimi]Ostendit quo magis sint for- Foribuscardostridebatahenis.
tunse successibus assueli, eo minus adversos oasus Accipitur interdum pro opportunilaie. Idem :
ferre posse mortales. Haudtantocessabitcardine rerum,
in summa rei
Ad nutum] Ex anirai sententia, et ad volunlateiii. :_ El circa id verti cardinem dicimus, quo
consistit.
Insolens]Insuetus. Si tui composfueris] Suicompos est, qui compositis
Proslernitur] Allligitur. affeclibus animi, recise ralioni subjecil appetitum.
Adeo] ln tantum.
Per exigua] Valde exigua. Si beatitudo]Argumenlaiur summum bonuni in for-
Perfeclionein. tuitis rebus non esse posiium, hoc modo: Quocunque
Summam]
Cas/o proximos] Supra inodum fortunntns. P. oxi- praestamiusaliud bonum esl,id nonest summiim. Est
auiem fortuuse soccessu bonum prsesianiius, id puta
iMiin coetoseu in coslo esse, seu cceliimdigito attin-
modum fortunaium essc ac quxd eripi non p*otest.Nonest igiiur fonunae succes-
gvre, signilicat supra
M. Tullius : Bibulus in coelo anec sus summuin bonum. Unde fit ut nec beaiitudinem
gloriosum. est,
sed iia laudatur. Idem : Noslri autein conferre possit, cum ea nihil sit aliud quam summum
quare scio, bo.ium naturse rnlione degentis.
principis digito se coeluni pmant attiugere, si nulli
Ad hwc] Additaliam argumentitionem iu hunc sen-
barbati in piscinis sint, qui ad iiianumaci edant.
suni : Non potest summum bonum esse, quod nullo
Adeo nihil est miserum, nisi cum putes] Sic Meuan-
der: niodo intelligitur: Sed boua fortunft si inlelliganlur,
Nihiladmodumalrox passuses, /-. fiRacia fluxaque cognoscuntur; iiiidecontinuus amit-
Nisi id lu libi iings. tendi linior nascitur, qtiae feliciiaiem non recipit. Sin
JEquanimilate] Paiicn ia. Plaulus : auiem tion inlelligunlur, rursus excludiluf beatiitido,
In re malaauimosi bonoutare, a Ijuval. a qua procul abest ignoiaiiiix1caecitas,quseque potis-
Huratitis: siinuui in bonorum speculalione verorumque con-
Sed leviusfit palienlia, lemplaiione consisiit.
Quidquideorrigere est nefas.
Dederit manus] Submiserit se. Translaluui ab iis Et quoniamtu idem es] Superioribus aliam ndjungit
rationeni, docel evidenlissime fel ciiaiem cum
qui bello capti rnaiius suas victori prasbent viucieu- fortuna nonqua
das. coliserej;e.Non est, inquit, sTummuniho-
iiiinis ab eo potest separ.iri. Verum
Quam multis amaritulinibus humanwfelicitaiis dut- morie bonum, quod
cedo respersa esi] Plaulus in Amphilryone: corporis ab iinmortai hominis aiiimo fortuita
Ita cuiquecomparatiimest ii aetaiehominum, feliciias separatur. Aut igiiur hsec non esl suinmum
Itadiisplaciiuin.voluptatiui mcerorcomescnnsequalnr. hominis bonum, aut confiiendum est omne nmria-
Quin iucommodiplus, tnalique illicoadsit, boiiisi ob- lium genus in miseriam inortis fine prolabi. Sed hoc
[tigit quid,
Plato ex eodem vertice censet dulcedinem amnri- iion ua esse, prseclara niultoruni facinora docuerunt,
Chrisli nomine lyrannis alacriter reclaman-
tudinemque defluere volupiateni et dolorem. Apu- T. qui pro
leius iu quarto Floridoruin libro : Scd -verumverbuin tes, doloribus suppliciisque bcaiitudiiieilisibi coinpa-
est profeclo quod aiuiit: Nihil quidquam homini tam ravere. Proinde in forluilis hujus vitai successibus
> prosperum divinitus datiim, quiu cliam admislum sit vera felicitasconsislere non potest.
aliquid difficullalis, ui eliam in amplissiina quaque Permullis de>nonslra'ionibus]i\onPlatonicis soliiin,
Ixtitia subsit quscpiam vcl parva quserimonia, conjii- scd ct Chrislianis.
gatione quadam mellis et fellis. Ubi uber, ibi tuber. Hwc] Mors.
Oviditis: Mullos] Non Stoicos, neque Cynicos, sed niagis
Usqueadeo nuliaest sincera voluplas, Clirisiiauos marivrcs accipe.
Sollicillimquealiquid];clisintcrvenil. Doluribiis] Baptista Mantuanus:
Salomon Proverbiorum capile xni : Risus dolore mi- . Paucaparisatius,brevibiisqueaeternaparare
scebilur, et exlrema gandii luclus occupal. Lucretius : Uaudiasuppliciis,quamdumfugienliafrustra
de libro Rerum Natura quarto : Complexibonaconamiirrelinere, laborem
Perdere, ei infernosdcinumdescendereaJ amnes.
Convivia,ludi,
1'oculacrebra, unguenta, coronae,serta parantur ldem alio in loco:
9G9 MURMEI.LIlCOMMENTARU. 9"0
Si genus humanumsaperet, nec iuertia tantiim i venli, et irrnerunl in domUmillam, et non cecidit.
Illecebriscaplum,vitsequefugacibusannis Fundata enim erat super petram. Et omhls qui audit
Corpora curaret, iabenlia regna, kitumque
Casitrasquehabitaredoinos,et vile pudere verba mea bsec, et non facit ea , similis erit viro
Hospilium,quodconctasinu coeliquemarisque stutio, qui sedificavitdomum suam snper arenam; ei
Purgamenta legit, tristes obi sidera casus,
Assiduasquepluunlinfeslolumineniortes. descendit plnvia , et venerunt flumina , et flavernn"
IN METRUMIV. venti, et irruerunt in domum illam, et cecidit, et fuit
Carmen est dicolon , dislrophon, cujus primus mina ejus magna. Rem enmdem Juvencus hisce
versus est Anacreontius,dimeter, acatalecticus, iam- luculentis versibus explicavit :
bicus, constans tribus pedibus et syllaba, similis illi Quisquemeis monitisauresqueet facta dicabit,
Hunc abquaboviro, solidisfundaminasaxis
Prudentiano : Ponenti, librata super qusamueniasnrgenl:,
CnltorDeimemenlo. Illa domuspluviisventisqueillsesamanebit,
Sepnndus est Pherecratius, conslans ex spondeo vel Torrentumqueminaslirmatorobore vincet.
Hserentimmoloquoniamfundaminepetr».
et
anapsesto, dactylo spondeo. Docet autem tntissi- Qui veroauditu tantummea jussa tenehit,
mum esse minime bonis extcrnis inhiare. Nam si Divorsisqueproculfactisper lubricaperget,
Hunc similemtaciamvolucriqui fulciti>rena
fortuna magna conferre videatur , maxiraos quoque Fundamentadnmus: cuimoxul flau.inaventi,
doloresdiscedens est nllatura. Suadet igitur vitandam p Et pluviaeffusisciepere incumbereTivts,
Omnissubversoprocumbilponderemoles,
esse nimiam claritatem, quod haec invidise sil ob- Insequiturquegravi tectorumslrage rutna.
noxia, quemadmodum montium cacumina perpetuis Graecum proverbium est : els IKV.IH.OV qhoSop-eTs,L»
ventis infestantur. Fugiendas quoque inopise sordes, arena sediflcas : quo usus erit, ubi quis negoiiuni
quse pondns arduse virtuiis sustinere nequit, ob idque aggredilur inutile futurum, ulpote non recte jactis
bibulis arenis comparalor. Medium itaque optimum anle fundamentis.
esse, quod per bumile saxum significatum est, maxi- lllud] Cacumen alti montis.
mopereque amplectendnm est. Ut enim Aristoteles Protervus] Valde torvus et lerribilis.
aucior est Politicorum libro quarto, in omni civilate Auster] Vehtus.
sunt tres horainum species: divites, pauperes et me- Urgei] Infeslat, conculit. Ovidius :
diocres.; quorum optimi sunt mediocres, eo quod Summapelit livor,perflanlaltissimavenli.
medium semper est optimum. Idera scribit mediocres Seneca in Hippolyto :
cives magis salvari, quoniam nec insidias patiuntur, Admotaselliereisculminasedibus,
Durosexcipiuulnolos,
nec fraudes faciunt, ut alii; qunpropter sine periculo InsaniBorereminas,
vivunt. Ait et eodem in libro : Qnanto magis aliquid Imbriferumquecornm.
accedit ad medium, tnnto esse melius; qunnto mngis p Humidavallisraro patitur fulminisictus.
diSlata medio, lanlo pejus. HoratiusCarminum lib. n: Hm] Arense.
Bectiusvives, Licini,neque altnm . Pendulum] Pcndens.
Semperurgendo,nequedum procellas Ferre] Snstinerc.
Caultishorrescisnimiumpremendo Periculosam sortem] Periculorum plenam condnio-
Liltusiniqiium.
Aureamqoisquismediocritatem nem.
Diligit,tutus earel obsoleti Amwnw sedis] Volupluosse in montis suminiialc
Sordibustecti, carel iovidenda
Sobriusanla. hahiiationis.
Srepiusventisagitaluringens Ftgere] Condere, sedificare.
Pinus, et celsae graviore casu
Deciduntturres, feriunlquesommos Tonct] Vebementer el terribiliter sonet.
Fulguramontes. Ruinis] Eversionibus.
Ovidiusin tertio de Trislibus : Robore] Firmilate.
Visibusedoctosi quidquamcredisamiro, Duces] Ages.
Vivetibi, et longe uoniinamagnafuge. Serenus] Qnieta menle compositus.
Vivelibi, quantumquepotes prselusiriavita,
Sse-umpraelustrifulmenab arce veuit. Mvum] Tempns vitai.
Idemnon iin mnlto post : y. Ridens] Parvi faciens.
Credemihi,bene qui latuit, bene vixit, et intra Iras] Tempestates aeris.
" Fortunamdebet quisquemaneresuam. IN PROSAM V.
JQuisquis]Quicunque. Hactenus Philosophia disseruit fortnnsebnna apud
Perennem] Perpetuam, diuturnnm, durabilem. tinum eumdemque perpciuo non permanere. Nam
Ponere] iEdificare. licet aliqnando vivenlem non deserant, mortis lamcn
Sedem]Ilabitaculum, habitandi locum. necessitate sepamntur. Nunc vero argtinientaiur
Ettri] Venti. eiiamsi sint firma, slabiliaque, lamen hominis pro-
.Pontum] Mare. pria bona dici non posse, neque conferri humanse
Bibulas arenas] Siccas et humoris capaces. Apud dignilati, quae longe prsestaniior est universis forlu-
Matthseumevangelistam (Matth. vn) Chrisius bumani nae divitiis.
gcneris servator haecloqniiur : Omnis ergo qui audit Rationum] Argumenlalionum.
verba mei hacc et facit ea, assimilabiiur viro sa- Fomenta]Remedia, medicamenla. Fomenta proprie
pienti, qui acdificavitdomum suam snpra petram; et dicimtnrapplicationes rerum calidarum sive huraida-
descendit pluvia, et venerunt flumina, et ilaverunl rum ad partcs corporis laesas, idque medendi
gratia.
PATHOL. LXIH. 31
971 APPENDIXAD LlfiROS DE CONSOLATIONEPHILOSOPHIJE. 972
Fomes dicitur assula ex arbore excussadtim cseditur. A . in quibus nescias uirum species amplius florum, an
Item qiiaecunqiicmateria sicca, in qua facile ignis vis odora delectet? Pascuntur oculi grato spectaculo
inflammatur.Per melaphoram autem fomilem appel- longe laiequeodor spargitur, cujus suavitaie complc-
lamus, quidquidaccendit nos atque excitat ad aliquid mur.
agendum. Ubertas]Fertilitas.
Validioribus]Efficacioribusrationibus. Animantium]Animalium.
. Age] Nunc est adverbium captaniis aiieutionem. Alimentis]Nutrimentis.
Earum] Divitiarum. Quod naturm satis esl] Parenlhesis est.
Poiius] Melius,prsestantius. Quod] Heplere indigentiam.
Aurumne]An aurum, inquii, quod ab aura, id est Paucis enim minimisquenalura contentaesi\ Senlen-
fulgore, dictum est, polius est. lia est cum primis celebrata. Sex. Turpilius poeiii
An vis] Id est multiludo pecunise. comicus :
Congestm]Id est coacervalse. Profecto,ut quisqueomninocontentusfuit,
Ita forlunatamvitairidu.vitmaxime,
Atqui]Sed. Ut philosophiaium isti,quidvis satest.
Hm] Pecunisc. Seneca Philosophus epistola quana : Parabile cst
Nitent meliuseffundendo]Ctimcffundunlur. ]R quod natura desiderat, et appositum pafvo constat,
Quam coacervando]Cum coacervantur. et ad supervacua sudatur. Illa sunt quse logam con-
Siquidem avaritia semper odiosos, claros targilas terunt, qure nos senescere sub tenlOriocogunt, quse
efficii]Prseclarasenleniia est el philosophiscgravitate in aliena liltora impingunt; ad manum e'si, quod sat
digna. est. Qui cum pauperiate bene convenit, dives esL
Et vox quidemtota] Ostendil vocis naluram prae- Lucanus in quarto Pharsalise:
stantiorem esse qiiam diviiiarum; cum vox tota et 0 prodigarerum
integra pariter miiltorum repleat audilum, divitise Luxuries,nunquamparvocontentaparatu,
Et quaesilorumpelagoterraquecihorum
vero nisi diminutrcet dislraclse, in plures transire Ambiliosafames,et lautreglori.imensse.
non possint. Bocliusnosler in primo de Musicalibro, Discile,quamparvolieeat producerevilam,
Et quanlumnatura pelat, 11011 erigit regros
cipile 14 : Nuuc quis modusaudiendi sit, disseramus. •NobitisignolodifftisusconsuleBacchus.
Tale enim quiddam fieri consuevit in vocibus, quale Idem non mulio post:
cum paludibus, vel quietis aquis jacium eminus mer- Salisest populisfluviusqueCeresque.
gilur saxum. Prius eniin in parvissimtimorbem un- Id rst panis et aqua. Etirfpidesapud A. Gellium:
dam colligit, deinde majoribus orbibus undarum Namquidmortalibussit usuipraHerduoillamodo.
p, Cererismunus,et aqusepoculum,quaeadsnnt,
globos spargit, atqtie eousque duni fatigalus molus (
" Acuosqueunlalere, quorumsatiesininquamesfit
»b eliciendis fliictibus conquiescat. Semperque po- LuxusautemsunlcaHerarumepularumindagines.
vterior et major undula pulsu debiliore diffinidiltir. Cicero in quinlo Tuscul. Qusestionum: Dies deficiet,
$»uodsi quid sit, quod crescentes undas possit oflen- si velim paupenatis causam defcndere. Aperla eniin
.lere , statim ille motus reverlilur, et quasi ad cen- res est, ct quolidie nos ipsa natura admonet quam
tiiiiij unde profectus fuerat, eisdem undiilis rolun- paucis, qunm parvis rebus egeat, quam vilibus. Divus
jitur. Ita igilur cum aer pulsus feceril sonum, pellit Ambrosiusin x libro Epislolarum : Salis enim dives
elium proximum, ei quodammodorotiiiiduuifluctum onmibus naturae lex cst, cui cito invenias quod
aeris ciet. Itaque diffundituret omnium circumsian- abundet. CupidiUiiibusautem omnisdivitiarumabun-
lium simul ferit auditum. Atque illi est obscuriorvox damia inopia est. Ilieronymus in Jovinianum : Cilo
qui longius sieterit, quoniam ad eum debilior pulsi expleiur naturae nccssiias, frigus et fames simplici
aeris unda pervenit. vestitu et cibo expelli potest. Unde et Apostolus :
An gemmaruinfuigor] Ut supra de auro, ita nunc Habentes, inquit , vicium et vcsiiium , liis conlenti
de gemmisngit, easque nihil hnbere oslendit, quod suniiis. Prudemius in Psychomncbia:
sit horainibus vel mirandum vel expetendum. Summaquies nil vellesuperqnamposlulalusus
Gemmarumest lux illa, non hominum] Sjc divus I[) Debilus,ut simplexalimonia,vestispt uua
inlirmostegat, ac rccieet uie.liocritet-
arlus,
Ambrosius in lib. de Nabuiha : Non abnuo graiiam Explelumquemodumnalura:11011 liaiiatexira.
qnamdam lapidum isiorum esse fulgorem, sed tamen Jam tero pulchrum] Vcstium quoque pulchriiudi-
lapidura. nem hominibus alienam essc, et vel materire vcl
An vos agrorumpitlchritudo]Docet ilidcm ngrorum artificii propriani docet; tameisi velus sit illud ~i-
pulchritudinem ininime homiiuim esse propriam. JXUTU uvnp, vestes vir, et vulgo tritum sit. Veslitus
Quidnt?] Cur non, respondet Boetius. virum reddit, qui habei, induat.
Pulcherrimioperis] Mundi. An vero te] Probat fclicitatem 11011 consislere in
Pulchra portio] Pars speciosa. longo famulorumcomitatu.
Facie] Specie, foruia, aspeciu. Sarcina] Proprie est uiensilium et eorum quse ad
Vernis floribus] Divus Ambrosius in tertio lib. cullum perlinenl, veluti fascis, quem quis in iiinere
Operis sex dierum : Quid libi describam purpurascen- faciendo poriare possit. Ilinc militescum easlra mo-
tes violas , candida lilia , rniilnntcs rosas , depicti vere volnnt, sarcinulas colligeredicuntur, qui inali.on
rura, nunc aurcis, nunc variis, nunc luteis lloribus, donium migranl, sarcinas suas componere. Per nicla-
MURMiiLUICOMMENTARIA. 97i
973
phoram lamen sarcinam pro inutili onere ponimus. A I modi : Quidquid habenii nocet, non est bonum.
Aurelius : Et hanc corporis sarcinam aliquando de- Divilioeauteni plerumque nocenl habenii. Non sunt
ponerem. Ambrosius: Quid enim aliud est peccatum, igitur bonae. Assumptio quolidiana probalur expc-
nisi sarcina? rienlia, et Juvenalisauctoriiale.-Valeriusciiam Maxi
Ex quibusoinnidus]Per moduminduciionisex par- mus, libro vn, htec sane quam eleganler nobis scripi:»
ticularibusantecedenlibus,colligit universalcm con- reliquit. Socratis humanaesapienliaequasi quoddam
clusionem. terrestre oraculum, nihil ulira petendum a diis
Quid id tua refert] Quid ad lo id pertinet? Ut in immortalibusarbitrabatur, quam ut bona tribuerent;
Vita Solonis a Laerlio relalum est, aiunt quidam quia hi demum scirent quid unicuique essct utile :
Crcesum,cum se exquisiiissimeomnium ornamento- nos autem plerumque volis id expetere quod non
rum generecomposuisset,sublimiquein soliosederet, impelrasse melius foret. Elenim densissimistenebris
interrogasseSoloneman pulchrius unquam spectacu- involula mortalium mens , in quam laie palenicni
lum viderii, illumquedixisseGallosGallinaceos,Pha- errorem csecas precaliones luas spargis? Divitias
sianos atque Pavones. Naturali enim eos flore et in- appelis, qure multis exilio fuerunt. Honoresconcu-
credibili speciosilatcvestiri. piscis, qui complures pessundederunl. Regna tecum
Se</nesfrala] Separata, seposita. ] ipsa volvis, quorum exitus ssepenumero miscrabiles
B
Quid aulem lanio] Increpat morlales tantopere cernunlur. Splendidisconjugiisinjicisinanus, at hacc
fortunaebonis inhianies, ostenditque,eos maximis , ut aliquando illiistrani, iia nonnunquam funditus
laboribus pro sufficicntia, quam dies et noctes affe- domoseveriunt. Desineigilur siulla fulurismalorunr:
ctant, indigenliamreporiare. tuorum causis, qttasi felicissimisrebus inhiare, leqiie
Admintcu/ts]Adjumentis. tolam ccelestium arbitiio permille ; quia qui iribuere
Permultisindigereeos] Ecclesiastescapiie quinto : bona exTacilisolent, etiam eligere aptissimepossuni.
Ubi muliaesunt opes, mulii qui comedunt eas. Aulns Juvenalis salyra decima :
Gelliuslibro octavo: Verum est profecio, quod ob- Sed pluresnimiacongestapecuniacura
servatorerum usu sapientesviri dixere: multisegere, Strangulat,et cunclaexsuperanspalrimoniaccnsus,
QuanloDelphinisbalaenaBritanaicariiajor.
qui multa habeai, magnamqueindigeniiamnasci, non Cum pessimusquisque] Ordo est : Cum pessiniiif.
ex inopiamagna, sed ex magna copia : multa enim qirisque avidus magis reris alieni, id est alienaaperu-
desiderariad multa, qusehabeas, tiienda. Apud Xe- nise, putat se solum dignissimum,qui habeat quidquid
nophontem in Cyri Paedialibro octavo Pheraulas : auri gemmartimqueest usquam.
Num enim iia, inquit, Saca, existimas me nunc eo Conium]llastam. Contus,sudes, sive hasia longioi
vivere jucundius, quo plura possideo? An ignoras G duriorque, ad percutiendumapia. Virgilius:
me et comedere, et bibere, el dormire nullo modo Assuetilongomurosdefendereconlo.
mihi jncundius, qtiam lunc cum eram pauper? Quod
Accipitur et pro peitica ferrum in cnpitehabenii, qiia
autem haecsunt mihi permulla, tantum mihi est lucri, natrse uttintur ad locanavibus
opporlunaevploranda.
me
quodplura oportetcustodire, plura aliis trihuere: ldem:
et quo pluracuro, eo mihi plura esse negotia. Nunc
enim famuli multi cibum a me peiunl, multi potum, Ipse raleincontosubito.
multi amictns,alii egent medicis.Veniteiiam aliquis, Pertimescis]Valdeliines.ProverbialiterS-ikosrikov
qui ferat pecudesa lupis absumptas, aut boves prscci- Tojdicitur, boc est limidae diviliae. Nam in omni
pilium passos, aut inorbum pecora dices invasisse. ncgoiioformidolosiorest dives quam pauper. Cauiius
Ilaque mihi videor magis Iristari, quod nunc plura{ munitscdes furum melu. Meiuit lempestales propier
possideam,quain antea, quodpaucahaberem. frumenta, qusc habet in agris ; propter merces, quas
Itane autem nullum est propriumvobis] Pulcber- habet in mari. Metuit amicos, ne quid rogantibus
rima haecsunt ad finemusque, et semper in memoria donare cogalur. Metuit inimicos, ne quid uoccani.
tenenda. Timidius conviliatur mctu mulclae. Omnia circum-
Merito] Per meriium. D spectius et facit et dicit melu calumnise,quaapolissi-
llaud imtnerito]Merito,jurc. mum divitibus strui solet: quippe quibus est quod
Tum] Tunc. auferri possit. Si bellum immineat, dives in primis
Cumse cognoscit] Vetus est illud yv&QtaeavTov: discruciatur. Denique nec superstilione vacat, ne
Cngnosceteipsum. Divus Ambrosius in ultimo librof quod numen parum amicum damnumimmitiat. Hxc
Hexaemeron. Nuuc quoniam et elephantos vides doctissimus vir Erasmus in Proverbiorum Chiliad.:
libi subditos,et leunesesse subjectos, nosce teipsum, prima.
o homo. Quod(ut ferunt) ApollinisPythii, sed Salo- Vacuustitalor]Toius hic loeusex Juvenale sumpins
monis sancti est, qui ait : Nisi scias te formosam in est, cujus hi sunl versus :
mulieribus; quanquam mullo antea Mosesin Deule- Paucalicet portesargentiva^culapuri,
Nocteiter ingressus,gladium. ontumqiietimebis,
ronomioscripserit, Altendetibi, o liomo. Aitende! Et moaead lunamtrepidabisarimdinisumbram.
tibi, ait lex. Et propheta aii: Nisi scias le. Cantabitvacuuscoramlatroneviator.
Ego veronegoillttd\ Syllogismumafferi ad oslen- 0 prmdara] Ironia esl. Irridel cnim dpescaducas,
dendum divilias non csse bonas. Est auiem hnjus- et curarum niolem secum
trabentes, juxla iliud :
9"5 APPENDIXAD LIBROSDE CONSOLATIONEPHILOSQPIIIiE. 376
Cresccntemsequilurcurajpecuniam, A Albanec AssyriofucalurIanaveneno.
Majorumque fames. Somnos salubres] Salutem conservantes. Alludit
IN METRUMV.
autem ad mcdicinalcs herbas. Potest et salubris legi.
Carmen est monocolon, anapsesticum, parthenia-
Maro:
cum, diinetrum, catalecticnm. In prima el secunda
Mollesquesubarboresomni.
rcgione anapseslum, recipit et in
spondeum, terlia
solum anapacsluin,postea superest syllaba. Simile Lubricus]Fluens, mobilis.
est illi : Alla] Profunda. Tibullus :
Nondumcaeruleaspinuscontcmpseratundas,
Adylum Veneris fuge,virgo. Elliisumvenlispraebueralquesinum:
Laudat aulem mores setatis primse, quam poeire Nec vagusignotisrepetenscompendiaterris,
Presierat externanavitameroeratem.
ob morum pncsianiiam et virttites auream voca-
Undique}Omni ex parte.
vcrunt, idque in avaritisemortalitimdetestationem,
satiari Lecits]Collectis.
qurnnunqnam potest. JVotialitlora videral hospes] Ovid. :
de
Prior] Prima, qua legalur in primo Melamor- Xullaquemortalespraetersua littoranorant.
phoseos. Maroin Georgicis,et Tibullus. Tunc] In aurea aelale.
Mtas] Subaudiendumfuit. x} Classicasmva]Tubaequibtis ssevimililesin prselium
Ftdelibusarvis] Qusedepositum semcn fideliter et excitantur.
cum fcnnre reddimt. Tacebant] Non resonabant. Classicum, anctorn
Facili] Parabili. Servio, tain lubam ipsam, quam ejus sonitum sigui-
Sera] Diiilurnaet in vesperam duraniia. ficat. Maro :
Solvere] Frangere, Necdumeti.-imaudierantinflariclassica,necdum
• Nam ante frumenli invenlionemraortales Impositosduris crepiiareincudibusenses.
Glande]
fforrtda] Terribilia, horropeminculientia.Tibulhis:
glnndibus vescebantur; unde Oviditis : Nonacies, nonira fuit, nonbella, nec ens.-S,
Conientiquecibisnullocogenlecreatis, Immitisaevusduxeratarte faber.
Arhmeosfelus,monlanaquo. fragalegebaut.
Cornaqueet in duris haerentiainorarubetis, Quid enim] Cur, propter quid.
Et quabdeciderantpaiulaJovisarboreglandes. T(t'nant] Optat antiquos tnores, et priscam illam
Racchicamuriera]Vina. mortalibusVitaeintegrilalem reddi.
Norat] Noveral, sciebnt, perita erat. JStna] Montis Siciliseperpeino ardentis incendio,
Confundere]Miscere. de quo Virgilius u ; Clnudianusmulta.
J/c7e] Ex vino et melle conficilur poiionis genus, Amor habendi] Avarilia. Ovidius :
quod Laline dicitur mulsum, Groecep-kixpuTov. (J Et amorsceleratusIialiendi.
Lucidn] Candida. Heu primusquis fuii ille] Exsecratur auri invenfo-
Seium] Ili populi sunt AsircScyiliicx-,de-quibusin rem, sicut Tibullus armorum :
Gcorgicispocta: Quisfuithorrendosprimusqniprotnlitenses?
Velleraquefoliisdepeclantlcnuiaseres. Quamferus, et vere ferreusille fuit.
Solinus : Seres aquarum aspergine inundatis frondi- Auritecii]in terr* cavernisdelitesceutis, quod non
bus, vellern arborum adminiculodepectunt liquoris, . nisi mnximis laboribus eruitur. De ctijus inventione
ct lanuginis teneram sublimiiatem humore domant si placet, vide Lucrelhim. Ovidius:
ad obsequium. Iloc illud est sericum, in usum publi- Eruimu*terra solidumpro frugibusaurum.
Possidctinventassanguinemilesopes.
cum damno severiiatis admissura , et quo ostentare Plantus :
potius corpora quaro vestire , primo feminis , nnnc Odiego aurum: mullamultissaepesuasitperperaui.
etiam viris persuasit hixuriseIibido.Seres ipsi quidem Tibullus :
miteset inter se quietissimi, alios reliquorum raorta- Saspesolentauromultasubessemala.
lium ccelus refugiunt adeo , ut cscterarum gentium Propertius:
commercia abnuant. Primum eorum fluvium mer- Aurumomnes,victajampietate, colunt,
tatorcs ipsi transeunt, in cujus ripis nuilo interpreiis n Auropnlsalides,aurovenaliajura.
sed rerum Atirumlex sequitur, moxsine lege pudor.
lingnse commercio, depositarum prctia
oculis cestimantes, sua trndunt, noslra non emunt. Phocylides, interprete AhloMairulio: Avariiiamater
Hactenus ille. Siiignlaris lnijus dictionis nominativus maliliaeuniversse. Aurum semper dolus est et ar-
est, Ser. Sidonius: gentum hominibus : 0 aurum malorum princeps,
Assyriusgemmas,Ser vellera,thura Sabaeus. vitiperda , omnia minuens. Utinam non mortalibus
Ausonins: esses nocitmentum amabile. Ttta enim causa pu-
Jam pelagovolitatmercatorvestifluusSer. gnseque,prsedaeque,csedesque.Inimicivero filii pa-
Vcrmiculiisct ipse (ut auctor est Pausanias) ser ap- reniibus,fratrcsque Germanis. DiodorusSicnluslibro
pellaiur. sexlo de insulisBalearibushaecmemoriaeprodidit:
Tyrio ueneno]Purpura, purpureo liquore. Tyrus, Anreo nummoaut argento non ntunlnr , qux afferri
urbs est Phmniciae/ubioplima est pHrpura.,Venenum ad insulam prohibent causam afferentes. Geryonem
pro colore ponitur, eo quod vestemita percurrat ut Cbrysauri lilium auro atque argenlo opulcnlissimum
vencnnm corpus- Nam Lalini id venenum vocanl, qnondam ad Hercule belloexpugnatiun, Exisiimant
quod Gnrci <f,app.axov, Virgilius : cnim eopncto, cum auro atqncnrgento careant, sese
977 MURMELLHCOMMKNTARIA. 97S
facile omncs vilse insidias evasuros, ut Soiinus auctor A/ nullum est, omnia virtutis praemia ambitio posside*,
est, a Susis Barbitaeoppidura cenium trigenta quin- Quw vero est ista vestra] Irridet mortalium poteu-
que millibus passuum dislat, in quomorlales universi tiam, ut irriiam et imbeeillem.
odio aurt coemunt lioc genus metalli, et abjiciunt in lntermures] AUuderevidetur ad Homericumpoema,
terrarum prufunda. No polluti usu ejus avaritia cor- cui tilulus Balrachomyomachia, quo describit ille ra-
lumpant sequitntem. Silius ltalicus libro primo : narum et murium pugnam, et horum regem Troxar-
Sed scelerumcausasoperil Deus, Astur avarus tem facit.
Visceribuslaceraetelluri.smergilur imis,
Et redit infelixeflossoconcolorauro. Quanto] Maximo.
Plinius libro Naluralis Historia; xxxm, capile priino : linbeciliius homine] Proverbialiter dicitur homo
Utinainque posset e vita in tolum abdicari aurura, sa- ficiilis, id est mollis, iinbecillis, fragilis. Ducium esi
cra fames, ut celcberrimi auctorcs dixere, proscis- a vasis tesiaceis, quaefacile comminuuntur. Homerus:
sum cnnviciis ab optimis quibusque, et ad perni- Nil homineenutrit tellusinfirmiusalma.
tiem viiae repertum. Hominequos]Notandahseclocuiio; discordant euim
Lalere volentes] ln lerrae cavernis recondilas, in numero antecedens et relalivura. Sic supra in prosa
'
cujus (lesie Plinio) viscera imus, et in sede manium hujus libri quinta : An vis congestsepecunise, singu-
opes quxrimus. Pretiosa pericula, per appositio- B * lariter proiulit. Deinde subjunxit pluraliter : Atqui
nem : superioribus hoc addit, id est, res quidem pre- bsc uitent. Sic et Catullus, ut alios nunc sile'am:
tiosas, sed periculorum causas, ob quas plurimi qui- 'f umjam nulla viro juranti feminacredat,
dem moriales ssepe periclitantur. Ovidius : Nullaviri sperel sermonesesse fldeles
Qui, duin aliquidcupiensammuspraegestitapisci,
Sed itum est in viscera terrae, Nil metuuntjurare, niliilpromitiereparcunt.
Quasquerecondid ral, Stygiisqueadmoveratumbris;
tlfodiunturopes irritameutamalorum.- Quo vero quisqpam] Ostendit tyrannis nihil jnrii
Plinius lib. n, cap. b'5 : Penetramus in viscera, auri esse iu animi Iibertaiem, nec eos ultra quam in cor-
arg.-niiqiievenas, elaerisncplumbi metalla fodientes : pus saevire pnsse, idquecujusdam philosophi excmplo
geramas eliam, et quosdam parvulos qurcrimus la- nenorabili comprobat.
pides, scrobibusin profundum aciis, viscera lerrce Quo] Qua re, quo modo, quo instrumenlo.
extrahimus, utdigilogcsteturgemma, quam pelimus. Imperabis] Aliquis imperabit.
Quot manus atieruntur, ut unus nileat articulus! Liberum quemdam vtrum] Anaxarchiim signilicare
UChactenus docuit divitias nou esse liomini expe- videtur, qui Abderites genere, professione philoso-
tendas, ila nunc pulcherrimis verissimisque argu- phus, inimicura habuit Nicocreoniem Cypri tyran-
mentis ostendit dignitates et pofentiam niliil li.iberc (c, nuni. Cuin enim illum Alexander Magnusaliquando
qnod vel expetendum sit, vel veram beatitudiiieiii in convivio rogassel, quidnam de coenailla seniirei,
conferre possil. dixisse feilur : Cuncla permagnifice, o rex , verum
Inscii] Igna» oportebat jam caput salrapse cujusdam appoui, Nico-
Cmloexwquatis\Summis rebus comparatis, scqua- creontem intuens. Hoc ille audito indignalus, post
lesque judicatis. mortem regis cum nuvi ferretur Anaxarchus , invi-
Quwincendia\ Quasi dicat nulla. tusque applicuisset Cyprum, comprehensum eum in
Eructantibus] Eiumpenlibus. saxuin concavtini coujecil, jussitque ferreis malleis
Slrages] Calamitales, devastationes. csedi. llltim poeiisesuse negligentem, celebre i.ddic-
Dederii] Intulerit. tum ingeminasse aiunt : Tunde, tunde Anaxarchi
Uli] Quemadmodum. vasculum : naih Anaxarcbum nibil teris. Jubenle vcro
Consulare imperium] Ostendit dignitatibus linjus illo ipsius praecidi linguani, fariin est, praecisam mdi-
sacculinullam inesse constantiam, cum rei Romanse dicus in ejus faciem conspuisse. Rcciius tamen hou
status sscpe sil immulatus. Primiim enim Roma sub ad Zeiioiiem Eleaiem (de quo diclum est abunde in
regibus fuil, quorum seplimus Tarquinius, cui cogno- primo comuienlario) referlur eo quod conjura ionis
inen Superbo, cx moribus datum, regnoexactus est, Q [ bic fit inentio, qux ad Anaxarchum. 11011pertinei.
ubi ad ejus superbiam libererum libido accessisset, Eusebius quoque, libro dePrseparatione evangelicux,
quorum cum aller ornaiissimse feminae Lucretiae ha-e iradit: Zeiion Eleata, quem aiunt cum tyranni-
stuprum intulisset, populus Roraanus Brulo Collaii- . dem deponere conareiur, iinguam, duni a lyranno,
noque ducibus et aucloribus, rege repenle destituto,. . ul conscios diceret, torquereluc, denlibus abscissam,
iinperium in eosdem libertaiis sure vindices translu- in faciem ejus spuisse.
llt, consulesqueappellavit pro regibus, nt consulere Quid auiem csl., etc.] Aigumeiitalur pcrexigu.ini
civibus suis debere meminissent. Poslea tamen ct esse mortalium potentiaro, eo quod vim
quam ali s
consulare imperiumcupivitabolere, et nunc diclatori, inferunt, ne sibi quoqiie invicem ab aliis
iuferatur',
nunc dccemviris, consulalu prorsus sublato, nunc prohibere non possunt.
tribunis plebispennisit principaiiiin. Ab alio] Vctus apud Scnecam senlenlia est : Ab
Quod perrarum esi] Parenlliesis esl. Valde rarum aitero exspectes, alteri quod fece. is.
est probis bonores deferri. Ut enim apud Sallusliiitn Busiridem] Busiris rex fuit .Egypii, qui cum sns-
i Catilinario est : Inter bonos cl malos discriinen ceplos hospites
immolarcl, ab Ilcrciile iiiterenipius.
'
9"0 APPENDIXAD LIBROS DE CONSOLATIONE PIIILOSOPIHJE. 980
est, cuu) eiiam eum voluissetocridere. Virgilius: A facinorumejus lemeritas inipielalis in Deum.Nam
QuisautEuristheaduruui, primus RoniaeChristianossuppliciiset morlibusaf-
Aut illaudalinescilBusiridisaras?
fecit, ac per omnes provinciaspari persecutioneex-
Regulus]MarcusAttilius Regulusconsulfusis Sa- cruciari imperavit, ipsumque nomen exstirpare co-
leniinis triumphavit, primusquc Romanorumducum nalus, beatissimos Chrisli apostolos Pelrum
cruce,
in Africamclassem trajecit, quassatas de Amilcare Paulum gladio occidit.
naveslongastres etsexaginiaaccepit.Oppidaducenla, Urbeflammata]Incendioconsumpla.Nero,ut scri-
ct hominumducentamillia cepii. Absenleco, conjugi bit Tranquillus,
quasi offcnsus deformiiaieveterum
cjus et libcris ob paupertatem sumplus publicedatus. sedificiorum,et angilstiisflexurisquevicorum, palam
Mox arle Xantippi Lacedsemoniimercenarii mililis incendit urbem. Per sex dies seplemque noctcs ea
captus, in carcerem missus, legatus de permulandis clade soevitumest, ad monumentoruinbusiorumque
raptivis Roraammissus, dato jurejurando, ut si non diversoria plebe compulsa. Tunc prscter immensum
impetrasset, ita demumrediret : in senatu condiiio- numerum insularum , domuspriscorum ducumarse-
nem dissuasit, ejeclis a se conjugeet liberis, Cartha- runt hoslilibusadhuc spoliisexornnire, deorumque
ginem rcgressus, ubi in arcam ligneam conjecius, aedesab regibus nc deinde Puuiciset Gallicis bellis
clavisinirorsum adactis, vigiliisacdolcrepunituscst. B votsedcdicalxque, et quidquidvisendum atque me*-
Adhwc]Practerea.Probatalia ratione nibil nalura- morabile ex antiquilate duraverat. Hocincendiume
lis ac proprii boni dignilatibusac potestalibusinesse, turre Meccenaiicappospectans,laetusqueflainmse(tit
eo quod plernmquepessiraisproveniam. aiebat) pulchriiiidine, halosin Ilii decaniavit in illo
Natura respuii] ld est, non adniitiit ut contraria scenico habitu. Eulropius et Eusebiustradunt NeVo-
qusequejunganlur. Divus Cyprianusadversus Nova- nem incendissc urbem Romam, ut spectaculi ejus
lianuni: Cohscrereet conjungi non potest amaritudo imaginem cerneret, qualis olim Troja capta arseral.
cIIm dulcedine, caligo cum lumine, pluvia cum se- Patribusquecwsis]Senatoribusoccisis.Multosenira
renitate, pugna cum pace, cum fecundilatesieriliias, ex senatoribus occjdit, aperle eliam siguiflcans, ne
rum fontibiissicciias, cum tranquillitale tempestas. reliqitis quidem se parsurum , eumque ordinem su-
Franciscus Philelphus in Salyris : blaturum quandoque e republica, ac provinciaset
Trnebrasluv respuitomnes, exeVcitusequili Romanoac libcrtis peihiisSurum.
Nec patitursecumviliuincoalescerevirtus,
Stullitiamsemperralio aspermUnr, eodem Fratre] BrilannicoClaudiielMessalinaefilio. Frake
Nunquamstare locopaiiter contrariapossunt. igilur per adoplionem, naiii a Claudio, utdiximus,
Quodquidem de cunclis]Osiendit fortunacinunera Nero adoptatus fnit, non naturali.
nula rec.tedici bona , cum ph-rumqucmalis adhse- G Interempio]Veneno sublato: de quo lege Sueton.
rcanl, nec possint eos bonos efficere, quihus fuerint Mairis] Nero matreifi Agrippinam,eo qnnd trux et
ndjuncia. Redoletsmem hoc, ui alia Boetiipermulta, minax esset, clditla factaque ejus cxquirerct acer-
1'latonis doclrinam, apud quem Socrates in Gorgia biusac corrigeret, varie interficere tentavit, primum
s eait: Est auiem voloplas,qua prsesentegaudemus: veneno : sed cuifi antidolis senliret praemuniiam,
honumvero, quo prsesentebonisumus.Prorsus boni lacunaria quse noctu super dormienlcm laxaia ma-
verosumus et nos, et quaecumquealia bona sunt, ob cliina decidcrent, paravit. Hoc consilio per conscios
virtutem quaindam quseadsit. parum celalo, solulilem nnvem, cnjnSvel.naufragio,
1N METRUMVI. vel camerse ruina periret, commentusest. Atque
Carmen est Sappliicum, quo Plflosophia Neronis ita reconcilialioue simulata, jucundissimis lilleris
exemplo doret, dignitates et polentiam malis quibus Baias evocavit, ad solennia quinquatrium simul ce-
adjunctaefuerint, mores non solum non corrlgere, lebranda, parnloquenegolio trieiarchis, qui libiirnl-
sed plus truculenlke et turpitudinis afferrc. cam, qua advecia erai, velul fortuito concursu con-
JVovimui]Scimus. fringerent, protraxitconvivium,repeteniiqueBaulos,
Dederil]Inlulerit hominibus. in locum conupti navigii machinosumilludolitulil :
Ruinas] Slrages. Designat autem his versibus O unde cum enatasset mater, impientissimusfiliuseam
Neronem omniiim morlalium lonje crudelissimum. missis inililibus oceidi jussit. Quo nefando facinore
Ilic natuSest patre DoiniiioÊnobarbo,mntre Agrip- non contentum quidam auctores scribunt, ad visen-
pnaGermanici filia : quaecum pdstea ClaudioCsesari dum interfeclae cadaver accurrisse, contreclasse
nupsisset, ab boc Nero adoplatus est. Nero fuil olim niembra, alia vilnperasse, laudasse alia, silii|ue in-
nomen laudis, quod osiendit in.Tiberio Suetonius tcriin oborta bibisse. Latius hseca Tranquilloet Cor-
his verbis: lnter cogiiominaauiem et Ncronisassum- nelio Tacito pcrscripla sunt.
psit, quo significaluriinguaSabiitaforiisacstrenutis. iVontinxii] Non rigavil.
Nunc auiem suramrecrudeliiatis nomen est Nero, Lensor] Arbiier, judex.
qui rabie ita efleraius est, ut pliirimam senatus par- Decoris]Decori corporis.
tem interfecerit, equestrem ordinempene destituerii, Exsitncli]Mortui.
sed ncparricidiis quidemabstinuif, mairem, fratrem, Condensradios] Occidens, significal auiem totius
sororem , uxorem, caeterosquecognaios et propin- orbis terrarum gentes, pcr quatuor ejus plagas.
rjnos sine hxsilatione prostravii. Auxit h.mc molem Pno3'us]Sol.
981 MURMELLHCOMMENTARIA. 98?
Triones] Prisca lingua triones boves*dicebanlnr A Ambitionem]Cupiditatem.
araiorii. Septem aulem stellscila in ea parte ccelisunt Gerendis]Administrandis.
cnllocatse, ut plaustrura cum bobus effingere videan- Quone]Ut non. Horatius in Sermonihus:
tur, quse et septentriones vocanlur, et illi regioni QuonepervacuumRomanoincurrerethostis.
septentrioni noraen imposuerunt. Ovid. lib. i Metam.: Tacita] Ignota. Claudianus:
Scvlhiam,seplemquetrioaes Majoret nlilior facloceojunctapotenti.
Horriferinvasitboreas. Vilelatensvirtus: qnid enimsubmersalenebris
Prorieritobscuro,velutisine remigepuppis,
Notus] Auster. Vel lyraquaereticel, vel qui non tendilur arcus? i
Siccowstu] Calore. Sciendum est, teste Macrobio, Ad extremammanum] Ad absolutum fluem. Extre-
quod ausler ila' in origine sua gelidus est, nt apud
manum imponere, significat rem omnibus ejus
nos sepienlrio, sed quia per flammam lorridse zonse mam
ab aniflcibus translata:
ad nos commeat, admistus igni calescit, et qui incipit parlibus absolvere, melaphora
calidus qui primum rude quoddam operis simulacrum elfiii-
frigidus, pervenit.
gunt, aique hanc primam appellant manum, deinde
Num] Nunquid. formam expressius, postremo summacura expoliunt,
Celsa potestos]Egregia poienlia.
ultimam atque hanc exiremam, supremam, seu summam ma-
VeriereJ Mulare. lloc verbum producit bic
**'numvocanl.
posiiionem ob duas consonantes insequentis diciionis
Glorimscilicelcupido] M. Tullius pro Archia : Tra-
inilio posiias, tametsi negenl id fieri scioli gramma- himur omnes laudis
nec nec nec liunc studio, et optimus quisque
listse, qui Juveualem, Prudeniiiiin, maxime gloria ducitur. Ipsi illi phitosophi eliam in
anctorem unquam di igenter evolverunt. illis libellis, quos de contemnenda gloria scribunt,
Rabieni] Efleratam Irueulenliam.
Heu gravemsorleni]Pulchra exclamatio, nec itiimis nomen suum inscribunt in eo ipso in quo prsedica'-
tionem nobililateinqiie despiciuni, prsedicari de se ac
vera. Heu asperam, inquit, et intolerahilem condi*
nomioari Voluni. Idem in eadem : Nulla enim virius
tionem, quando iniquus gladius, id csi, injtista po- aliam mercedem laborum
teniia , et iniquum imperium addilur saevoveneno, pciiculorumque desiderat
id estimmani et truculento ingenio, moribusque cor- prseter hanc laudis el glorise : qua quidem detracta,
ruptissimis. Seneca : Fulmen est, ubi cum polestate judices, quid est quod in hoc tain exig'uo vitse curri-
iracundia habitat. Aristoteles in i Polilicorum : Ut culo et tam brevi, lantis nos laboribus exerceamus?
eniin perfectione suscepia, opiimura cunciorum ani- Loquitur autem Cicero niinis impie, ut homo verae
el cui spes aciernaeviise,
malium est homo : ita si alienus fiat a Iegc el a judi- religionis expers sapientiae,
inanis glorisenon esset.
ciis, pessimumest oinninni animrilium.Srjevissimaesl * contemptusque
Omnemterrw ambiluni]Ex sumina toiius mortalium
eniminjusiitia babens arma. Laclanliuslib. de Justilia,
habilationis angustia, quam sit exilis famsedivulga-
cap: 11 : Quis Caucasus, quaeIndia, quseHyrcania irritus proferendi noininiscoiiaius sane.
tam immanes, tam sanguinarias bestiasunquamaluii? lio, quamque
evidenter oslendit.
quoniam ferarum omnium rabies usque ad veniris Sicuti astrologicis demonslrationibtisaccepisli] Pa-
talietaiem furit, fameque scdata, proiimis conquies- renlhesis
cit. Illa en m vera bestia, ciijusuna jussione est, astrologi respectu firmamenii terram
Funditurater ubiquecruor, crudelisubique puncti vicem habere sic demonslrant. Ubicunque
Luclus,ub que pavur,el plurimamortisimago enim existentibus nobis in terrso superficie, et con-
Nemo hujus tantse bellnse imroatiiiaiein potest pro siderantibus stellas diversis in locis, non videntiir
merilo describere, qui uno loco recubans, tamcn per mfigniiudines, neque caruifi inter se distnntire va-
lotum orbem deniibus ferreis saevit, et non tantum riari. Unde el eas aequaliter a terra remotas haberi
artus hominum dissipat, sed et ossa ipsa comminuit, comprobaiur, sensu id aesljmanle. Terra igilur ceu-
et in cineres fundit, ne quis exstet sepullurae locus. trum est sphrerre, sicque puncti sortielur officium.
Baptista Mantuanusin sccunda Purthenice Idem accidet lerrse ad solis sphseram compnraiae,
NuJlasub indignovirtus est principetuta, quod el nliis comperilur indiciis. Nnm corpnra in
NiiUaSubiuceslocastisesl gloria rege. ceniris instrumentorum circolafiuin posiia, nmbras
IN PROSAM VII. projiciunt, easque longc motas, qua et sol ipse r:i-
Dispntattim est hactenus, neque in divitiis , neque diaus motu primo circumferlur. Ex regularilale iia-
in dignitaiibus et poieniia veram felicitalem consi- . que inolus umbrse, quam sensu deprehendimus, eli-
stere : nunc quam inanis et irrita sitgloria, quam cilursolem circa ccntrum instriimentoruinregularilcr
plerique omnes summopere seclantur, pulcherriniis moveri: ideoquc cenlra hujusmodi instrumenidruin
verissimisque rationibus demonstrat. Quo autem cenlri mtindi, circa quod moliis primus, regulnriler
convenienlius ad id pcrveniat, Boetius ipse interlo- vicem oblinere. Cuni ilaque terrsc crnssiludo nibil iu
quiiur, faleiurque sese non tam morlalium rerum bis rebus iminilial va ietatis, verum proposilum vi-
ambiiione captum fuisse, quam faraae propagandse, deiur. Praeierea horizon oculo in se exislenti d'mi-
comparandscqueglorisc cupidiiate inflammaium. dium coeli occulint, dimidiuinquevideri sinit. Quod
TumJ Ordinis adverbium est. profecto iiulli superficiei planse, nisi pcr centrcm
Minimum] Differunt miniraum et minirae : mini- sphaerse transeumi proprium est. Sccus aulem eve-
mum enira q,uanlitatis,'adv.est,minime vero negandi. niret si qua esset terrse respectu cueli magnitudo.
»83 APPENDIXAD LIBftOSDE CONSOÂTIONE PHILOSOPHIJ:. m
M. TulliusQnaRStionum Tusculanarumlibro primo :: A asperrimiiset inhospitalis,Indiama Scylhiaseparans
Persuadent enim mathematici terrara in medfoi in finibusAssyriorum.
mundo sitara ad nniversi roeli complAkum,punctii Parthis] Hi populisunt AsisemajorispropeMedos,
instar obiinere, qnod xevrpa*illi yocant. Seneca: llyrcanos, Arios, et id genus vicinas
' Puncium gentes : fherunt
est, et adhuc puncto minus, quod incoli-• autem Scytharum exsules. Nam Scyihico sermone
mus. Lege Plinium libro n Naluralis Historise, Parihi, exsules dicuntur, primumquideminter Orien-
cap. 70, cujus titulus est: Qux portio terrae habi- tales populos obscurissimi, postea per vinutem ad
teiur. suramam gloriam prpvectisunt. Pugnaut autem pro-
Puncti] Macrobiusin somninmScipionis haectra- currentibus equis, aut terga dantibus; ssepe eiinm
didit: Puucium dixerunt esse geometrsequod ob fugatn simulant, ut incautiores adversus vulnera
inComprehensibilembrevitatemsui in partes dividi insequenteshabeant. Plurade his legeapud Justinum
hoD possit, nec ipsum pars aliqua, sed tantummodo HbroXLI,et apud Plutarchumin ViiaCrassi.
signumesse dicatur. Physiciterram ad magnitudinem ld locorum]Eo loco habilantibus.Eorum locorum,
circi, per qtiem sol volvitur,puncti modumoblinere figurata locutio, similis illi supra posiise, ut in id
docuere. seialis pueris.
Ptolemmo]-Hic aslrolcgus fuit iEgyptius genere, B1 Formidolosa]Formidabilis. Formidolosusmodosi-
studuit Alexandriae,et liberaliumartium ac Grseca- gniiicat meliculosum.Terentius:
rum litierarumstudiis clarissimusevasit temporibus Egon'formidolosus
?
Antonini irapcraloris, quodipsemet in opere magno id est, egone sum qui liroeam? modoeum qui aliis
demonslrai. In' astrologise scientia priorum nulli timoreminfert. Sallusiius: Regibus boniquam mali
cessit. Primus enim apud Grsecoscceli rationem suspi-ctioressunt, seinperquehis' alienavirtus formi-
omnemdiligentiusexplicuit,inventaqueab Hipparcho dolosa est.
insirumeniaclariusmonstravit. Edidit magnantillam Romani nominis] Romani hnminis. Paranomasia
compositionem, quam Almagestum vocanl ; opus est, quaeLatinediciluragnominatio. Depromitautem
item quatuor tractatuum. Scripsii centiloquiumsuper arjjlimentumex loco qui dicilur ab eo quod magis
liis quaead practicam perlinent astrorum prognosti- est: quod et hunc in mcdum potest explicari. Magis
rara. cenium videlicetcanones, qiw.sGrsrcixupnovs videtur Romaereipuhlicsequam uniuscujuslibetbo-
voc nt, qudd fructum et experiraentumprognostico- minis Romani, nomen ultra Caucasum progredi
rum esse dicant. Sed el de musica ires composuit posse; sed non illud, proinde nec hoc.
libros, deque geographia, quod asirologi morecon- Quid quod diversarumgenlium]Probat ex discre-
scripsil. Enarralores babet prsecipuosex barbaris *- C psnt>amorumet insiiiutorum, quibus diversaegentcs
Haly et Albumazer,ex GrsecisTappunicl Theonem. uiuntur, non conducerecuipiamnomen in plurimos
Sepulcrielogiumtcirastichum ipse posuil Gracum, populosproferre, cum quod apud hos dignumlaude,
quodquidam sic inierpreiatusest: apud illos suppliciodignumjudicetur.
Mortalemquamvismenorimsorte creatum, Moresalqueinttituta ditcordant]Debis legalur Eu-
Uumtamenastrorumscrulorinorbevlas, sebius libro vi de Prseparationeevangelica, capite
Sumpedibuslellureprocul,juxtaqaeTonautem
Assideodivus,pascoret ambrosia. octavo; ValeriusMaximusiibrosecundo;Hieronymiis
Incoiatur] Inhabitetur. in Jnvinianum; Bessarionlibro quarto, in calumn'a-
Sili] Siccilale. torem Platonis, capiie3; PhilippusBeroaldusin ora-
Vasta] Deserta. tione proverbiali, et Era'smusnnsler in explicatione
Area]Regiuncula. iltius adagii: Lex et regio. Hsecmihi nunc indicasse
Liinitibut]Terminis. Studiosisearum rerum satis sit ad alia properanti.
Arctata]Cohibiia, conslricta. Prwclara itla] lrrisio est vansegloriae.
Adde]Ostenditex gentiumdiversilate distantiaque Sed quammullosclarisiimos]Arguitgloriamirritam
fimain non longepropagariposse. esse, tum ob scriptorum defectum, tum ob eorum
^ inconstanliamet minimedurabileminfirmiiatem.
Ratione] Modo.
Distantes] Differentes. Grsecorum adagium esi, Scriploruminops\ Multarum genlium et imprimis
Noftocxu\XVP"-Mossive ,ex el re8io>auod significat Gerimnorumpleraequelaudeset res gestselatent igno-
unicuiquegeuti suas quasdamesse leges et inslituta ranturque, quod priscisillistemporibus,cumnondum
vivendL, moresexlernis deliciisessentemollili,paulatimaique
Sicut ipsequodamloeosignificaf]Apud Ciceronem corrupti scriptores, qui praeclarafacinoralilterarum
in Somnio Scipionis, Africanusad nepotem sic in- nionumentisproderenl, defuerunl. Sed et nunc libri
quit: Ex bis ipsis cuiiis notisque terris nura aut Plinii de Bellis Germaniaeet procul dubio permulta
tuom, aut cujusquamnostrum nomenvel Cauca«um qnondam scripla, quorum ne tituli quidemad nos
huiic.(quem cernis) transcendere poluit, vel illom pervenere, desideranlur.
Gangem transuatare? Vos»ero,etc.]Argtimentalurdiserlissiin(\quamlibet
Caucasum| Caucasus Scytbiae mons est, diclus diuturni temporis famaro.cumfinemaliqiiandoadmil-
quasigraucasus, hoc cst nive candidus, ut Plin. ait tal, nulla ratione cum sclerniialeesse comparandam.
lib. vi. Caucasus mons esl ediiicsimus idemipie Quod]Teinpus.
"
PS5 MURWLLH COMMENTARIA. 88<5,
Pertractes] Intelleclu perpendas, el animo re-, \ Ira] Per iram.
volvas. IIU] Tcntaiur et falsi philosophi illusor.
Decem mitlibus annis] Annorum decem millibus. Si laeuisses]Salomonin Proverbiis : Qui moderaiur
Sciolis liiteratoribus nonnullae videntur oraliones sermones suos, docttis et prudens est, et preiiosi
paiura congruae, quaenon congruacsolum sunt, sed spiritus vir eruditus. Stultus quoquesi tacuerit, sa-
etiam cum primis elegantes et probatissimis scripto- piens rcputahitur: et si compresserit labia sua, in-
ribus usurpatas.Cujusmodie-l hsec : Decem millibus telligens. Diogenescuidam philosophoqui contentid-
annis per apposiliouem. Sic Laline dicimus : Hic sius aliquid disserebat, Miser, inquit, quod optimuin
mercator decem millia debct aureos. Hieronymus est in vila pbilosophi ac praecipuum verbis pbilosfc
ciiin alibi id genus abundat, tum in Jovinianuin sic phando corrumpis. Thales : Non multa verba, pru<-
scripsit: Aliudest decem millia talenta debere, aliud denlis animi indicium suni. Salomon Proverbiorum
quadrantem. Florus : Cuni slatim decem amplius cap. x : In multiloquio non deerit peccatum. Qui'
millia coissent homines, non modo effugisseconlenti, moderatur labia sun, prudentissimus est. Ecclesia-
jani vindicarictiam volebant. Idem: Ex ipso equestris stes : Stullus verba mulliplicat. Seneca : Tenesemper
ordinis fiore ac senatu duo millia electi qui mori ju- vocis et silemii lemperamentuin. Tacere qui nescit,
berentur. Ubi subihtelligendumest homines seu viri, B nescit ioqui. Macrobiuslib. vu Saturnalium : Cuni
ut desinant improbare illud in sacris Lilteris:Duode- orator non aliter nisi orando probctur, philosophus
cim millia signali. non minus (acendo pro tempore quam loquendo phi-
Ejusque quantumlibet multiptex] Et is numerus losophalur. Valerius Maximus lib. vu : Qnid Xeno-
quanluinlibel rmiltiplicatus,ut millies niille annorura cratis responsum quam laudabile, cum maledico ser-
uiillia, vel plus ininusve. moni quorumdam summo silentio interesset, uno ex
Coltatio]Comparatio, proporlio. Aristole'es i libro his qua renle cur snlus linguatn sttam cohiberet:
de Coeloet Muudo: Por.i» aulera nulla est finiti ad Quia dixisse me, inquit, aliquando posniluit, tacuisse
inliuituin. nunquam. Lege, si placet, pulchram super hocMa-
Quaniumcunque]Adverbium nunc esl. ronis seiiteiiii.ini apud Donatum in ejus Vita.
Prolixi] Longi. Quid autem est] Osiendit gloriam morluis niliil
Inexhausta] Infiniia, intermiuabili. prodesse. Unde quidam eleganter :
Vosautemnisi] Increpat mortalium stultitiam, qui Post cineresgloriasera veuit.
eo fere suut ingenio, ut magis hoiiiinum laudes et Quod] Totos et corpore et anima mori homines.
famse celebrilate, quam sure conscienliaepuritatem, Nostrw rationes] Phiiosophicscargumentationes.
veramque virlutum securilalem sectenlur. Nam, ut G Vtlatti] Non permittunt.
rectissime dictum esl, Mulli famam, conscienliam Terreno carcere]Cdrpore, quod esl quasi carcer,
pauci veremur. vel sepulcrum, vel vinculum animi.
Ad populuresauras] Ad favores et applausus po- Exemptam] Liberaiam.
puli, quos, teste Donato,non quxrunt sapientes. Auia 1N METRUMVII.
splendorem significai. Horatius: Carmenest dicolon dislrophoii,cujus primus versus
Tua ne relardet aura marilos. est archilochius, iambicus, senarius, acatalectus;
Ponilur pro aere, statu veuloruin, afflatu, aspirattono secundus iambicus dimeter ei ipsc acalaleclus. Hor-
teu favore. Maroin iEneidos sexio : latur eo Pbilosophia mortales ad inanis glorise con-
Nuncquoquejam nimiumgaudespopularibusauris. teinptutn, qu e rerum omniuni vanissima facile illis
liieronymus: Plus debel Chrisli discipulusprscsiare, videbitur, si terrarum angusiias coniemplati, amplis-
quam mundi philosophiisglorise animal et popularis simam coeli immensiialem suspexerint.
aurse atque rumorum venale mancipium. Pracipiti] Festinn, incousulta, temeraria.
Sermunculis] Rumusculis. Sermunculus parvus Sttmmum]Bonum sunnuum, rein summam, bono-
sermo, ut rumusculus parvus rumor. Hieronymus rum finem.
Nepotiano: Cave ue bominumrumusculos aucuperis, D - jEthmris] Cceli.
ne in offcnsamDei populorum laudem commutes. Cernai]Conlcmpleiur.
Idem Paulino: Rumusculoset gloriolas ct palpantes Plagtts] Regones.
adulaiores quasi hostes fuge. Arctum] Angustum, constrictum. Africauus apud
i Accipe]Audi, cognosce. Ciceronera in Somitio Scipionis, iiude fcre hoc car-
/u hujusmodi levitate] Vanitate : legitur et levita- nien cum prosa jam enarrata desumptuni cst: Oiuiiis
tem, quod placet, ul sic conira ejusmodi vauiiaiem autem terra qux colilur a vobis, anguslaia verticihus,
superbisc. iateribus latior, parva quaedamiusi.la ett circumlii.su
Quamfestive]Quam jucunde, lepide et facete. illo mari quod Atlanticum, quod Magnu.n,quod Occa-
Illuseril] Jocalus sit. num appellatis in lerris, qui lanien tjnlo nouiine
Adortus esset] Legitur etiam adorsus : quod etiam quain sit parvus, vides. Hiuc Petrarcha in u lib.
apud Ambrosiiimet liieronyiiium inveuio. Africrcsnsc:
Toleranei] Passus fuissct. Augustisarclatusiinibusorbis
Pauliseeri Ad pauxillum teinporis. lusiilaparvasitu e»t, curvisquamflexilosanibil
Oceanus,\iden' ut parvuscognomiuen r>ijno ?
987 APPENDIX AD LIBROS DE CONSOLATIONEPHILOSOPHIyE. 988
Brevemreplere] Ordo est, Pudebit, subaudi eura,. Arhum, idque ejus faclum a senaiu laudafum est.
qui lerrarum angustias ac coelorum immensa spalia Super hoc plura Valerius Maximus,Aulus Gellius,et
comemplalus sii, nominis aucii, id est pvolati et am- in Vila Pyrrbi Plularchus.
jilifkaii, non valentls tamen replere brevera ambi- Jacent] Legitur eliam manent.
tum, id est angusium terrarum habiiaculum. Scipio Quid Rrutus] Subaudi uunc est. Junius Brulus
apud Ciceronem lib. de Repub. vi: Jam vero ipsa primiis Romanoruiu consul, exaciis regibus urhem
lerra ita tnihi parva visa est, ut me imperii noslri, liberavit, filios suos, quod cum Aquiliis et Vitelliis
quo quasi punctum ejus atlingimus, pceniieret. In eo- ad recipiendos in urbem Tarquinios conjuraverunt,
dem avus. sic eumdem nepolem suum alloquitur : virgis csesossecure percussit. Deinde singulari cer-
Igitur alte spectare si voles, aique hanc sedem et tamine cum Arunte Tarquinii filio congressus est,
seiernam domum contueri, neque te sermonibus vulgi quo se ambo mutuis vulneribus occiderunt. Marcus
dederis, nec in prsemiis bumanis spem posueris re- Bruius, vir praetorius, tum scientia.tum virtute prae-
rum tuarum, suis te illecebris oporiet ipsa viilus tra- diius ad recuperandam libertaiem Julium Csesarem
hat ad verum decus. Quid de te alii Inquantur ipsi occidit, posiea victusin prselio ab Octavio sibi mor-
videant, sed loquentur taraen. Sermo enim il!e omnis, tem conscivit.
et angustiis cingliur bis regiouum, quas vides, nec B '. Rigidus] Severus, inflexibilis. .
unquam de ullo perennis fuit, obruiiur omnium in- Calo] Multi RoniseCaloncs fuerunl, verum duo pra:
terilu, oblivione posteritatis, exstinguitur. cscteris illuslrati sunt, Marcus Porcius Cato Censo-
Quid] Ad quid. rius, et Caio Sloicus, qui post tnoricm quam sibi
0] Miraniis interjeciio, vel miserantis ct condolen- Uticse conscivit, Ulicensisdictus est. Horum uterque
tis errori mortalium. Ordo est: 0 quid superbi ge- justitia , severitate, morumque summa graviiatc fuit
sliunl frustra levare colla raortali jngo! lioc est: Quid clarissimus.
superbi el faslu inflati homines conantur in vanum Quid] Ad quid.
nominc suo divulgamlo se rcddere immortales ? Decora vocabula]Pulchra nomina.
Levare colla jugo] Alludit nd boves jugum detre- Novimus] Scimus,* lencinus.
ctantes ac abjicere non valentes, juxla illud : Num] Nunquid.
Nonjuga taurus amat,qusBtamenodit h.-i.bet. 'Consumptos] Morluos.
Mortali jugo] Morlalilalis condilione, cni sunt nb- Jacetis] Subaudi vos homines pust inorlein.
noxif. Prorsus] Omnino.
Z,tceiJQnamvis, lamelsi. Ignorabiles]Ignobiles.
Meuns]Transiens. (C Trant] Protrabi.
Explicet] Interpretetur. . Aura] Splendore.
Domus]Gens, familia genus. Nominis mortalis] Morti et corrupiioni subjecii.
tlors spernit altam gloriam] Seneca epistola 91 : Ausonius :
M(\u~tlomnes cinis', impares nascimur, pares mori- Miremurperiissehomines,monumentafaliscunl;
miir. Idem epistola 99 : In tanta volutalione rertim Morseliamsaxis,nominibusquevenit.
liumanarum nil cuiquara, nisi mors, certum. Hora- CumJQuando.
tius in Odis: Sera dies]Tempus aliquando venturum.
Pallidamorsaequopulsatpede pauperumtabernas, Hoc] Nomen.
Heguniqueturres. Secunda mors] Qua nomen exslinguitur, sicul
Lucretius: prima morte vita exstincla est. Apud Pelrnrcham lib.
Sci| iadashelli ftilmen,Carthaginiserror Africaen, Scipionem Africanus hunc in moduma!lo-
Ossadeditterrde,proiudeacfamulinfimiisesset.
Adderepertorcsdocliinarumatqueleporuin, quitur :
AddeHelicouiadiim comites. Transibimiquecito, quaevosmansuraputalis.
Idem : TJnamanerepoiesloccasusnesciavirlus.
Illaviamfacilad superos,hacpergiie fortes,
Jnde aliimultireges, rerumquepolentes, Nec defessagravisuciiiiiibantlerga labori.
Occiderunt,maguis(|iiigentibusimperitarunt. ]
D Quodsi falsavagamdeleclatgloriami-utein,
Idem : Aspicequidcupias,Iransibunllempora,corpus
Hoccadel, el cedeulindiguomembrasepulcro.
Qoaemalanossnlvgilvitailant»cupido? Moxruet el buslum,liitilusquein marmoreseclus
Cerla qiiidenilinisvilsemortalihusadsit,
Necdeviiurilelumpotequinobeainus. Occidet,hicmorlempatierisnatesecuudam.
Fidelis Fabricii] Hic consnl Romanus fuit, qui flde-. IN PROSAMVIII.
lis eo dicilur quod fidem vel bosii servandam pulavit, Hactenus forlunseinconstautiam, fraudulentiamque
nihilque per fraudem Velinsidias agendum. Cum enim el perfidiam Pliilosophia detexit, el in eis muncribus
(ut M.Tullii verbis ular) rex Pyrrhus populo Ro- niltil veri boni inesse demonstfavit: nunc ait adver-
mano bellum iutulissei, cumquede imperio certamen sam plus homihibus quam prospcram prodesse for-
essct eum rege generoso ac polenti, perfuga ab eo tiinam, cum bsec quidem blanditiis allectos a vero
venit in castra Fabricii, eique est pollicilus, si prac- bono fallaciier abstialial, illa vero plerumque erran-
mium ei propnsuisset, se ut clam venisset, sic clam tes ad verani bealitudinem quserendam reducens,
in Pjrrlii caslra rediiurum el eum veneno neralu- velut unco retrahat.
rtiui. Hunc Fabricius reduccndum curavit ad Pyr- lnexorabile] Quod nullis precibus componi possil.
989 MURMELLHCOMMENTARIA. 990
Est] Evenit. A dere conjuncios. amore conjuges, et amicos conve-
IV.a]Forluna. nire. Franciscus Pbilelplnis in Salyris :
Tuni] Tunc. Omniaperpetuolirmatconcordianexu.
Cum] Quando. Quidquidamorjungit, saeclum perduralin omue.
Gl.iudianiisad Ilonoiium :
Geslio]Cupio. Nousic excubirr,nec circumstanliapila.
Eoque] El ob id. Qiianitulilur amor,uonexlorquebisamari.
Illa] Prospera foriuna. Raiiones affert quibus id Hocal.crna lidcs,Iiocsimplexgraliailonat.
Nounevidesopertui quise pulclierrimiisipse
quod dixit verum esse probat. Mumlusamoreligal? nec viconnexaper sevurt
Hmc]Adversa. Seneca Tragicus : .Coiispiratileleinentas'bi, qui limitePhoebus
Malambonaepra?ferreforlunamlicet. Conientusmedio,comeniuslittorePoiitus,
Et (piiperpetuoterras,ambilqueveliilque,
Ventosam]Inconstantem. Iloraiius: Nec preiuatincumbensonerineccesscrilaer?
RomaeTiburamein,ventosusTibure, Romani. Ut Plaio docet in Tima-o, niundus seipsum amicitia
Fluentem] Luxurianiem",diffluentem, vagabundnm. concordi coniplecliiur, atque ila apie coliserel, ut
Ovidius: nequeat dissolvi ullo modo, nisi ab eodcm a quo est
Luxurianlanimirebns plerumquesecundis,
Necfacileest aequacoiumodameulc pali. colIigalus.'Mundus Laiine a puritia vocatur, ccelum
a caelatura, Graeceab ornatu xbop.os.C. Plinius libro
Suique semper ignaram] lloiuiiies enim fortunse B sccundo
siccessibus elati, nimis superbiunt, seque ipsos ne- : Qucm xia-tovGraecinomine ornamenti ap-
quaquam cognoscunt. pellaveruni, eiiin et nns a perfecta ahsolulaque ele-
Sobriam] Tcmperantem. gantia mundiim. Ccelum quidem haud dubie cselati
Succinctam]Cohibilam, non diflluenlem. argumento diximus, ut interprelatur M. Varro.
Adt>ersiia(isexercitatione] Baplisia Maniuanus I b. Stabili fide] Perpeiua constantia.
Silvarum secundo : Vices]Penliulationes.
Rebusadve.rsisagilata virlus Semina] Elementa. Plinius libro secundo capilrj
Crescil,et roburcruciatalongo quinto : Nec de elenientis video dubiiari quatuor ea
Sumilaltrilu, meliusque lerso
C ndicatore. esse, ignium summum, inde tot stellarum collucen-
A verobotw] DivusAmbroslus in Iib.de Inlerpella- tium illos oculos, proximum spirilus, quem Grseci
lione : Magnaeniui illecebra delinquendi est rerum nosiriqtie eodem vocabulo aera appellant, vitalera
affluentia secundarum. Supina extollit, oLlivionein Iiunc, ct per cuncta rerum meabilera, lotoque conser-
aucloris infundit. Mimographus: lum. Cujus vi suspensam cum quarto aquarum ele-
Forlunaquemnimiumfovet,slullumfacit. inento iibrare medio spatii tellurem. lia muiuocom-
'C plexu diversitatis effici nexum, et levia ponderibus
Baplisla Manluanus in prima Parthenice :
Enervarcsolenlseeurasotia menles, inhibcri, quo minus evolent. Conlraque gravia, ne
Et viliisumbrareaniraas,nl pulvisaqunso ruant, suspendi, levibus in sublime lendenlibus. Sic
Imbrecoll,levibusiuerapijam nescitab Euri«,
Sicadversapremitsensusforlmiarebelles, pari in diversa nisu , Vi sua qusequeconsistere, irre-
Et cogitparere De>,morbosquelalenles quieto mundi ipsius consiricta circuitu, quo semper
Pellit, et ardenlesiu pectoremiligata-stus. iu se curreme , irnam aique mediam in tolo terram,
Ulsale conspersolougosservanlur in usus
\isceia, neclaedisanie,nec teuiporepossunl, eamdemquc invrso cardine stare pendenlein, libran-
Sicdiuis animirebus lirmaniur,etomneni
Ahjiciuntpcstiscausam, sprsasperalulum tem per quse pendeat. Ita solam immobilem, circa
Prsebetiter, viasidereashaecducitin arces. eam volubili universitale, camdemque ex omnibus
Amicorumfidelium]Ennius: necti, eidemque omnia inuiti.
Amicuscertus in re incertacernitur.
versiculum lusimus : Pugnantia] Coniraria.
Iiinc nos hunc Fwdus perpetuum] Perpeluam pacem. Ovid.:
Rehusin iucertiscertus speclaturamicus. Dissociatalocisconcordipaceligavit.
Ovidius: Manlius Astronomicun libro primo :
Sc>lcet ul fulvum in
spectatur ignibusauruin, Hocopusimmensiconstrucliimcorporemundi,
Tempore sic duro est inspicieudalides.
ry Membraquenaluraediversacondilaforuia
Suos] Sodales, ii enim qui fortunam sequuntur Aeris.-alqueignis,terra?,pebgiquejacenlis.
iioi) veri sunt amici, sed sodales et forlunaecomites. Visanimaedivinaregil, sacroquemeatu
ConspiraiDeus, el tacitaralioilegubernat,
Integer] Nondum lscsus, nondum rebus tuis spo- El multain cunciasdispeusatfrjederaparles,
li:lus. Alteraut alleriusvires,faciatqueferalque,
Summaqueper variasmaneatcogaatafiguras.
Desine]Pulchra conclusio est ex contrariis ornatum Idem libro tertio :
ducens. Fata regunt orbcm,certa stantnmnialege,
Amicosinvenisli] Nunc enim novercnnie forluna Longaqueper cerlossignanturlempuraeursus,
veros tuos amicos cognosci-s. Argumenlum enim Pltwbus] Spl.
verseamicitircest, non deserere amicum tempore ad- jRoseum]Pulcbrum, fulgidum, rubicundum.
versitatis. ^lureo] Lucido, claro, illuslri.
IN METRUMVIII. Quas] Noctes.
Carmen est Glyconicum, simile sexlo primi libri. Duxerit Hesperus]Ilesperus diix noclis est, nani
Eo docet, amore omnia conjungi, totiusque mundi eam prseccdit, cuin vesperi solis occasum snbsc-
constare concordiam : amore quoque p pulos fos- quitur.
091 APPENDIXAD LIBROS DE CONSOLATIONE PHILOSOPUIiE. 992
Phcebe]Luna. A Sanctos] Jusios, pacis amantes, Christi sanguine
Avidum]Cupidumet vorax. confirmatos. Vel sanctos, factis sacris et juramemis
Coerceai]Cohibeal. ptsestitis consociatos.
Vagis\ Prsescriptumfinem Irniiseuntibus. Et] Etiam.
Tendee] Exlenderc. Conjugii]Matrimonii.
Seriern] Connexionem, continualam progressio- Sacrum] Sacramentum.
nem. Castis amoribus]Pudieis affeciibusamatoriis.
Pelagus] Mare. Triplex est amor] Turpis quidem solam corporis
lmperitans] Iniperans. voluptatem sequitur, ideuque brutoriiin pnssio esi.
Generosus vero mundum respicit animum, ad virtu-
//tcJAmor.
Frena remiserit] Regimen el moderationemdese- tis offlcia promplum. Medius utramquc diiigit, lum
ruerit..Translalio est sumpia ab iis qui frenis equos corporis, tum animi pulcbriludinem.
cohibeni. Dictai] Prsescribit, suggerit.
dilalione. Fidis soda] Veris amicis.
Continuo] Mox, absque 0 felix hominumgenus] Subintellige esses Si ainoi-
Socia fide] Muluaconcordia.
B quo coelum regitur, rcgat animos veslros, id est ho-
Incitant] Moveni. niinum animos. Felices (inquit) vos homines esseiis,
CVrteni]Certaiim conteudant. si per amorem tania forei imer vos concordia, quania
Solvere]Dissolvere, corrumpi-re. est in rebus coelesiibus.Verum, ut nit poeta,
Macliinam]Mundicorpus. Lege deumminimasrerutndiscordiaturba',
Hic] Amor. Pacemsuinmalenent.
LIBER TERTIUS.
1N PROSAMPRIMAM. Mulcedo] Suavilas, delinimenlum, delectaiio a

Secundovolumine fallaces fortuiiasmores Philoso- mulcendo. Divus Cyprianus ad Donatum : Proleclct
phia luculenlis verbis aperuit, ejusque munera vera auris religiosa mulcedo : Usus est et hac dictione
bona non esse demonstravit. Hoc autem tertio falsae Sidonius Apollinaris in Epistolis suis.
felicitatis formam dcscribit, el deinde contrariam Defixerat]Atlenlum reddiderat.
illi verse bealiiudini» pulchritudinem inducil, et ubi Lassorum fatigatorum] Curis et doloribus conic-
consislat, quodque unum sit snmmum bonum : itera •J ctorum.
quod Deus bealitudo et summum bonum uon diffe- Solamen]Consolntrix.
raut, luculentis rationibus ostendit. Prselcreadocet Refovistt]Recreasti.
eum qui beatitudinem sit asseculus, simul sufficien- AdeoJIn tantum.
tiam, reverentiam, potentiam, celebritatem, Isetiliam Imparem] Resistere non polenlem.
esse consecutum. Ad hsecostendit horum nominum, Non perhorresco]Non reformido.
quaravis voce differant, sufficienlia, reverentia, po- Efflagito]Expelo.
tentia, celebritas, laelitia, tamen unam eamdemque Senst] Cognovite audiendi avidum acriora rcincdij
csse vim. Unde hominum error liquido deprehendi- vehementer efflagiiare.
tur, qtii tanquam ea differant, unumillorum praeter Habilum] Affeclionem,disposilionem.
caeieraducunt expetendum. Et in diversis suam feli- Qumrestani] Remedia qusereliqua sunl.
citatem conslituunt, in quibus minime inveniri po- Flagrares\ Arderes.
test. Alii namque in opibus, alii in dignitalibus, alii Quonani]Quo, ad quid.
in regnis, mulii in gloria , plurimi in voluptale bea- Somniall Veluti per somnium imaginalur, el.con-
litudinera se adepturos existimant, sed falluutur: r. jeclat.
quandoquidemnec opibus sufficientia, nec dignitati- Ad itnagines]Ad species felicitaiis.
bus reverentia, nec regnis potenlia , nec gloriie no- Ipsam illam] Veramfelicitalem.
minis immorlalilas, nec voluplati sincera lselitia Sine cunclatione]Absque roora.
conlingere potest. Siccum louge diversa sentiani, et Spcciinen]Exeinplum, formam, probationem.
in felicitate investiganda mortales aberrent a vero 1N METRUMPRIMUM.
bono, nihilo lamen minusin summo bono appetendo Carmen est jihyphallicum, dactylicum, lctrame-
conveniunt omnes, alque consentiunt. Quo fit ut unus trum, acatalectura, constans tribus daciylis cl pyrri-
rerum sit omnium flnis Deus, cum bentitudo suminum cliio. Scandilur autem' hoc modo:
bnnum, et Deus, nomina quidem diversa, res vero Qnisere, ringenuum,volet,agrum.
sit una. Sic autem Boetio in mentem revocatur id Terentianus boc inetri genus phaliscum nnminai ,.
quod ex tribus ante se confessus est ignorare, pnta cum ait:
quis rerum finis sil omnium. Taliadicta phatiscalegimus.
Avidum]Cupidum. Qualuor aulem siniilitudinihus , eleganter probat
Sltipentctn]Mirantem. prius falsse beaiiludinis speciem verbis esse desi-
993 MURMELLHCOMENTARIA. _ 934
gnandam, ut postea verse forma comraodius possit A^ Constititet LibyaeTlefixitluminaregnis.
agnosci. Mortatium] Hominum.
Qui serere] Prius (inquit) noxise herbae et frutices Multiplicium sludiorum] Terenlius:
exsiirpandi sunt, quam semina telluri credenda. Fau- Quot liomincs,tot scntentiae:
Suus cuique mosest.
stus Andrelinus : Pcrsius :
Pessimascllicitovellendaest herba colono, Millehoniinumspecies,et rerum discolor
Ne pereat sola plurimolabe seges. Vellesuum cuiqueest, nec votoviviluru,
Divus Hieronymus : Ager spinosus nisi ante cultoris Horatius in Sermonibus :
labore fuerit exsiirpatus, non nulrit in se jacta se- Castorgaudet equis, ovoprognaluseodem
mina, sed sulfocat. Puanis: quotcapitumvivunt,totidemstudiorum
Millia.
Serere] Seminibus implere. Idem primam omnitim odam hujus argumento sen-
Ingenuum] Ferlilem. tenlise conscripsit, aliis sludiis alios duci, aliis alia>
Fruticibus] Frutices medii sunt inter arbores -ct
eordi esse. Euripides in Hippolyto Coronato :
herbas. Nam et minores arboribus sunt, nec hieme Aliisalia placent.
ut herbaearescunt.
cum Homerus in Odyssea :
Fttfcem] Filix herba est vulgo nola, segeli g»
noxia. Horatins: Namquealiisaliaeres arridentqueplacentque.
primis Plinius Jtinior : Varia sunt hominum judicia, vanae
Neglectis urendafilixinnascitur agris.
: voluntatcs. Hermannus Buschius Pasiphilus noster
Ceres] Seges. Et licenter hic ultimam corripntt amicus:
ut floratius in Arle poetica, palus, esl enim natura Namhominompar est studium,noa una voluntas,
:
longa Virgil. Et fruiturvotoquilibetusque suo.
FlavaCeresallo nequiquamspectatOlympo. Sed ad unum tamen beatiludinis finemnilitur perve-
Fortasse Boetius scriptum reliquitseges, cum ex al* nire] Divus Aurelius Augustinus Iibro de Civitate Dei
tera dictione in alieram facilis sit prolapsus. Est au- decimo, eapite primo: Omninm certa sententia est,
tem ordo : €t nova Ceres eat, id est proveniat gra- qoi raiione quoquo modo uti possunt, beatos esse
vis, id est plena fruge. Ceres dicta est frugum dea omnes homines velle. Qni autem sint, vel unde fianl,
tanquam geres, prima liitera mutata. dnm mortalium quserit infirmitas, multrc mngnsequo
Aptum labor] Mel. controversiaeconcitalsesunt, in qiribus philosnphi sna
tlage] Magis. studia et olia coniriverunt. Hactenus Augustinus.
Malus sapor] Amariludo. Sic Hieronymus : Ama- Nos autem juventa quondam satis audaces, hunc lo-
ritudo praeeuntisdoloris, commendat amplius gaudia C ^ cum versiculis expressimus libro moralium Elegia-
lecutura. Claudianus : rum quarto, quos hic apponere libitum est:
Semperquevicissim Clare Modersoni,qui consuetudinedulci
Gaudiapraemissicumulantinopinadolores, Doctasimulmecumcudereverba soles:
CommeutJat placidummarisinclemenliaportum. Cernis,ut ad finemcuncttcontendimusunum
Edat] Mordeat, cruciel. Quamvariisvitreconsiliiqueviis.
Astra] Slellse. Hicinhiat gazis,congestopauper in auro,
Divitiisqueputat pulchriusesse nihil.
Ubi] Postquam. Ule sibi magnospetit ambitiosushonores,
/Voius]Auster. Avenerabundisgaudetubique coli.
Sunt qnibus esse bonnmprseclarapotentiavisaes:,
Imbriferos] lmbrem afferentes. Quosjuvat innumerisimperilareviris:
Hi se vel reges optanl, vel regibus aridi,
Ui] Postquam. Omnibuset volis plurimapossepelunt.
Roseos] Rubicundos ob auroram. Sunl qnosdilataedeleclat gloria famre,
IIi claranlnomenqualibet arle suum.
Agii] Producit. Implicatillecebrisfallaxplerosquevoluptas,
Tuens] Inluens-. Qui nimiostudiodeliciosapelunt.
Pars hominumflorent,quibus est sapienliacordi,
Jugo] Servituli. Et qui se rerum cognitione.beant.
Retrahere] Subducere. Nonniillitanquamfinemsectanturlioneslum,
Pro virtiitequibus vixdatur umbraboni.
Vera] Siibaudi bona, D
Namdum prudentesper se Justiquevideri
Subierit] Subibunl. Con.intur,pereunt, prsequetumore crepant.
IN PROSAMII. Hic certe nemodicetur jure beatus.
In ccelisummumpermanetarce bonum.
Docet natura mortales omnes summum bonum Illud in relerna pax est (ut sentio) vita,
et beatitudinem sectari viis quidem diversis, Ipse vel exundansfonsbonilateDeus.
pelere, Illuc justitiregradibnsnitamnramice.
. eoque variis erroribus ab illa turpiter abduci, dum Qui fruilur tali, nil cupit ille, boho.
in divitiis, dignitatibus, regnis, gloria et voluptaii- /d] Is finis beaiitudinis.
bus felicitalem se adepturos opinanlur, quod fierii Qnis] Aliquis.
minime potest. Adepto] Comparato.
Tum] Deinde. Abforei] Deesset.
Defixo]Exprimit gestum hominis rem quampiam Liqnei] Constal, perspicnum est.
penilissima speculatione meditantis. Reatitudinem statum] Ponit benliludinis definitia.
Defixo]Demisso, et in eumdem locum conjecto. ncm hnjtismodi : Bealitudo esl stalus bonorum nni-
Vi>giliiis nium aggregationc perfcdus. Spcusippus in libro de
395 APPENDIX AD LIBROS DE CONSOLATIONEPHILOSOPHliE. 99C
Platonis Defitiiiionibushsec tradit huic bene conve- \. Sunt qui eiiam] Seusus est: Sunt qui quod ex his
nienlia: Beaiitudo est bonum ex bonis omnibus ac- petunt, non ob id ipsuni, sed propter alterum pelunt:
cumulaium, poleslas ad bene vivendum se ipsa suf- iil hi divifias ob polentiam aut voluptates concupi-
ficiens, perfectio secundum virtutem, sufflciens vitre scunt, illi potenliam propter pecuniain vel nominis
commoditas. Beatitudo et beatiias in eodem signifi- clariiudinem appetunt. Ovidius :
catu dicuntur. Ciceroni vero utrumqiic omnino du- Creveruntet opes, et opumfttriosalibido,
rum visum esl vocahulum, scd usu mollienduin. Au- Et cuin possileaut pluinia, plurapeliiul.
gusiinus libro de Civitate Dei quinto, capiie primo: Quaerm-eui absuiu:inl,absuinplarequirere certant,
Atque ipsaevitiissuul aliuieiilavices.
Quoniam consiat omnium reruin npiandarum pleni-
tudinem esse felicitatein. Quibus ex verbis snniUiir Suni] Subaudi nonnulli.
hrec finiiio. Feliciias est omnitim rerum opiamlarum Horum] Bonorum.
Alteruiro] Ex duobus altero.
plenitudo. Philippus Beroaldus : Magna res est viri /n his] Diviliis, diguitatibus, potentia, gloria, vo-
ornatissimi, etomnibus horis omniutn volis expetita lupiate.
felicitas ; buc lendunt cunciorum vota morialium,
haecest summa reruin expelendarum ; felicitate ter- Cwierisquetatibus] Reliquisejusmodi, ut in nobili-
tate favoreqne populari, re uxoria et liberis, amicis
minantur nostra desideria. Ciii feliciias adcst, huic "
item ac bonis, quae facile possunt ad superiora re-
nihil prorsus deest. Inveniuniur qui regna non
ferri.
optent, qui vero felicitalem repudiet, niilliisexistit:
nemoenim non felix esse vult, nemo nou felicitaiem Votorum] Cupiditaliim, optionnm, appeiitionum.
Nobilitas favorqttepopu/«ns] Subintcllige suni. Po-
summum bonornm esse consentit. Cicero in v de Fi-
luisset autem ca ponerc casu scptiino, sed uti nomi-
nibus : Beate enim vivendi cupidiiale incensi omnes
naiivo maluit, ob relaiivum quod codem casu suli-
sumus. Divus Augustinus lib. de Civitate Dei quario,
capite 23 : Poiior esl felicitas regno. Nemo enim junxit. Fatior popularis] Populi favor.
dubitat facile inveniri hominem, qui se liineat fieri
Liberi] Proles.
regem. Nullus autem iuvcnitur qui se nolit esse fe- Amicorum vero] Ut Aristoieles Ethicorura libro
licem.
docei: Tres sunt amicitiae species, honesla,
Naturaliler inserta] Per nalurnm seu a natura in- octavo
Amicitircautem ob ulilitatem
sila. Natura (ut ait Cicero Tusculanarum Quaestio- utilis, atque jucunda.
non per se, sed per accidens sunt
num lihro tertin) parvulos nobis dedit iguiculos, aiqne Voluplatem,
celeriter malis moribus amicitise, et facile dissolvi queunt. Bonorum vero
quos opinionibusque depra- similium peifecta est
valis sic exstinguimus , ut nusquain naiiirae lumen nmicitin, probitale virluteque
amicilia et jugis atque permauens. Et hseceadem
appa>eat. Suntenim ingeniis nostris semiiia innata amiciiia esi. Idcm
virtutum, quae si adolescere liceret, ipsa nos ad hea- mnximc amicitia, atque opiima :
libro Magnorum Moralium Constnnlissimn
lam viiam nalura perduceret. Nunc auiein simul at- secundo
in lucem in omni conii- igilur ac stabilissima et honestissima quae inest
que editi suscpli siimiis,
amicitia : quippe quod propter viriutem, ac
niio pravitaie et in summa opinionum perversilate probis
ut cum lactenulricis errorem suxisse per se bonum. Nam virius incommutabilis, et quse
rersamur, pene
vidcamur. per eam concilialur amicilia, constantissima est: at
Ponit diversa in summo bono quaeex commodo, stabilis non esl amicitia, quippe
Quorumquidemalii]
mortalium studia. qtiaeconimodo elabitur, similitcr etiam quse propter
quserendo voluplatem. Opiimorum igitur amicitia, qu:« pervir-
Afjvani] Abundent. tulem exrilala est: multorum aulcm, quae propler
Adeuiis] Comparaiis. A verbo deponenti partici-
commodum, et quaepropter voluptatem, in oneribus
pium pracieriii lemporis passiva significatione po-
suii. quseque obveniimt.
in Hercule OEtaeo : Vel potentiwl Anvcitia ulilis, vel polenlirc, vel
Regnanlibus adhwrere] Seneca
eliara divitiarum gralia assuraitur; jucunda vero,
Cupit hic regi proximusipsi
Clarusquealtas ire per u tbes. deleciationis grntia.
Claritas] Nominis celebrilas, famro nobilitas. Pli- Jam vero corporis bona] Ostendit quemadmodum
nius Epistolarpm libro ociavo : Alius aliud, ego bea- bona corporis arl superiora referantur. Academici,
tissimmnexislimo, qui bonsemansurreque famaeprse- id est Plaionici et Peripntetici, id est Arisiolelici,
sumpiione perliuitur, certusque posteritatis cum fu- tria genera honorum esse tradiderunt, ex quibtis fe
tura gloria vivit. licitas perficerelur. Prima, animi bona, ut virtutes
Propagare] Proferre, cxtendere. et docirinas. Secunda corporis, ut sanitatem, rohur,
Plurimi vero] In hanc sentenliam agminaiim pc- magniliidiiiem,pulchritudinem, velociaiem, sensuum
dibus eunt, docli pariter el indocli, voluptaiem siu- integritatem. Tertia externa, qure fortunseascribtin-
diose sectantes. Legatur de his bonorum lin bus Ari- tur, ut divilias, honorcs, poteniium, auctoritaieni,
stoieles in primo Eihiconim, Cicero de Finihus bo- gloriam.
norum cl malorum, Augusiiiius libro de Civitate Dei Prwstare] Conferre.
jecimo, ei Philippus Beroaldus in opusctilo de Feli- Va/enliam] Poientinm.
cilate. Pu/c/iiiiudo] Corporis pulcliri(udoe>tpartium con«
997 MURMELLHGOMMENTARIA. 998
gruenlia cum quadamcoloris suavitate, ut docet Au- j ^ feraineis.Watura item pro forma Seu essenlia capi-
relius Auguslinuslibro de Civitate Dei uliimo. tur. Philosophi naturam hunc in moduin definiunt:
Celebritalem]Nominis praeclarainfrequenliam. Natura est principium et causa movendi et quies-
Salubritas] Sanilas. cendi, cjus in quo est primum, per se, et non se-
Prw cwleris]'Ante alia bona. cundum accidens. Deflnitur et sic : Natura est vis
Epicurus] Pbilosophus Aiheniensis summum bo- insita rebus, ex similibus similia procreans.
num, non (uf Aristippus) in voluptaie corporis, sed Quamvis Pceni] Leonum exemplo, quanla sil vis
animi est doloris vacuitate ponebat, de quo Iege naiurse demonstrat.
Laerlium. Pwni] Libyci, Marmarici.
Caligante] Deficiente,et quasi caligine ac tenebris Trucem magistrum] Crudclcm et plagosum man-
obducta. suefactorem.
Num enim videntur errare hi] Ostendit homines Ferre] Pali.
non falliin boni cupiditate, sed in ejus acquisitione, Horrida] Terribilia.
dum ibi quaeruntubi minime possunt illud invenire. Ora] Leonum.
Atqut] Sed. Resides] Latilantes, quiescentes, segnes.
Labunlur] Errant. B Reses] Qtii residet, quiescens, segnis, otiosus.
Miniite] Nequaquam. Virgil. lib. vi:
/n bonis] Inter bona. Oiia qui rumpetpatriasresidesque-vocabit
Tullusin armaviros.
Sequestrari]Segregari. Sequester esl apud quem Oiim] Jamdiu.
plures eamdem rem, de qua controversia esi, dcpo-
Animi] Feritatis impelus, naturales ad sx-viendum
suerunt : dictus (ut Gelliusdocet) quod ejus qui ele-
effecius.
ctus sil, utraque pars flderasequatur. Est enim nre-
dius inter duos altercantes, apud quem aliquid sepo- Frentiiu] Rugitu.
nitur. Hinc sequestro, apud sequestrum depono. Gravi] Horribili, magno.
Unde seqneslraia res dicitur. Interdum signiflcat se- Meminere]Memoressunl.
Sui] Namraesurc.
paro,sepono,segrego. Divus Hieronymus Quod pe-:
ut vobis diversos ordinem Laxant] Liberant.
titis, psalmos per seque- Vinculis.
slrem. iVodtsJ
Lacer] Laceraius.
Sufficienliam] Sufficienlia, teste Speusippo, est
Domilor] Mnisuefactor.
perfecla bonorum possessio, babitus quo unusquis- P Imbuit rabidas
sui dominus fit. iras] Initium sseviendiprsebet effe-
que ipsius ratis leonibus. Martialislib. u :
IN METRUM II. Verberasecurisolitusleo ferre magistri,
est
Carmen anapaesticum, simile illi, Insertamquepati blandusin ora manUm,
0 stellifericondilororbis, Dedidicit paceiusubilbferitate retersa,
vis ostenditur iimltis eisdem- Quautaiiec in Libycisdebuit essejugis.
quo quanta sit naiurre canit ] Aviculsein cavea conclusse probat
et niliil Quw
que convenieulissimissimilitudinibus, quod naiuraeVimes's3tnaximam.
susenaturse possit omnino oblivisci. Unde probat exemplo, Ramis ] Deest in.
hominis originem coelesiemesse, el a summo bono Ales ] Avis.
profectam; nec quiescere, nisi eo fuerit reversa. Est
Cavew] Cavea est fossa subtcrranea, supeme
autem ordo : tecta. Accipitur pro ferarum rereplaculo. Martialis :
Placei] Subaudi mihi. Kxeate caveane malepaslusaper.
Promere] Proferre in lucem el evidenler enun- Caveae iiem dicuntur septa ex ligno sive ebore aut
tiare. alia materia, in quibus aviculas tenemus. Ovid.
Lenlisfidibus]Flexibilibuschordis lyrae. lib. i de Ponio :
Arguto] Hoc est, sonoro cantu. j. Cumhene sintclausrecaveaPondionenatae,
" Nitiiur in silvasquaequerediresuas.
Quantas habenas] Id est moderalioncsrerum. Assueloslauri saltus,assueialeoties
Polens natura flectat] Id cst dirigal, deest, etn. (Necferilasillosimpedit)aolra pelunt.
. Quibuslegibus] Id est condilionibus et pactis. /JutcJAlili.
Provida servetimmensumorbem et ligans slringat] Largas dapes] Abundantesescas. Dapes sunl m-ig-
Id est connectat. nifici et opipari apparatus. Marlialis:
Singula irretoluto nexii] Hoc est indissoliibili col- Illaquidemlauta est, dapibusqueinstructasuperbis.
ligatione. Habena proprie esl retinaculum cqui, quoti Dapes hominum, esca tam brutorum animalimn
equus ea halieatur, id est leneniur. quam hominum. Sed Boetius jam recte dixit dapes,
Nalura] Dicta est ab eo quod nasci aliquid faciat ut rem vehementer augerei. Pleriqne enim tanio
Ilanc quidam Deumesse dixerunt, a quo omnia sun '• studio suis avicnlis escam exquisitissimam mini-
creata. Seneca lib. quarto de Beneficiis: Quid enini strant, ul non avibus, sed hominibus delicatissimis
aliud est naiura quam Deus, et divina ralio lot servire videantur ; nihilominus si facultas detur,
mundo et partibus ejus inserta ? Accipilur interdun i malint illae(lanta naturaevis esi) in silvns evolare.
pro vi nalurali.etprogenitalibustam.virilibusquani Arctotecto] In angusia cavea.
99!) APPENDIXAD LIBROSDE CONSOLATIONE PHILOSOPHLE. 1009
Mwsta] Tristis, quod inclusa non possil evolare. A tione pcrfectiimprsesienl : nec veram sufficieiitiam
Silvis] ad silvas, et silvarum desiderio. quam promitlere videnlur, cuiquam mortalium affe-
Validis] Per virgse naturaiem vim ea quse dixit rant.
confirmat. Affluebas] Abundabas.
Quondam] Aliquando. ConfuditJ Pei turbavil.
Acta] Moia, incurvata. Quili] Ut noh.
Pronum ] Inclinatum. Aliquid semperangeret ] Ob aliquid semper turba-
Flectit ] Flecti patitur. rer. Divus Ambrosius in sexlo libro Hexaemeron :
Hanc ] Virgam. Divitiaeut epulis venlrem, ita anlmum curis sollicitn-
Recto] Erecto ut anle incurvationem. Consimili- dinibusque distendunt.
ter dixit Horatius in Epistolis : Illius ] Quod aberas.
Naturamexpellasfurca,lamenusquerecurrit. Hujus ] Quod aderat.
Ducla (ut videtur) a ramis metaphora, qui furca tor- Vtqttequaque] Omnino. Usquequaqite signiflcat
quentur alio quam natura posuerai. Qua sublaia, omnino, passim, assidue, semper, quasi in unoquo-
rursum vergunt eodem quo prius. que loco, sive unoquoque tempore. Cicero Treba-
Cadit ] Occidit. Addit solis exemplum, ex ortu in B tio: Usquequaqucsapere oportet.
occasumtendentis , et riirsus clam nobis per inferius Qutdnt] Cur non.
heiuisphaeriumin orientem recurrentis. Atqui hoc quoque] Probat pecuniam facile invitis
/n Hesperias undas ] In Occidentalem oceauum. dominis auferri posse.
Loquitur more poetarura ex vulgi opinione. Valentior] Polentior.
Repetunl] Concludit, universali sententia, res Forenses querimonim] Querelse qusc in foro judi-
omnes in naiuralem originem reverii, et suo quam- ciario fiunt; subaudi sunl.
que reditu delectari, ul dixit ille : iVtst ] Snbintellige ex eo quod pecuni.-cereptae a
Ortusqusequesuosrepetunl,matremquerequirunt. nolentibus, ab invitis possessoribus vel vi, id esi,
Cuni igiiur bominis animus sit a summo hono crea- violentia, vel fraude, dolo malo repetuniur.
lus, beari non potest, nisi divinn gratia ei reconci- Egebit igitur ] Satyrographus :
lietur, et in id per id ipsum reducaiur. Miseraest magnicuslodiacensus.
iVisi quod fini junxerit ortum ] Nisi ei quod natu- Slrabo lib. ix : Cum invidiosx sinl divitise, laborinsa
ralem et originis suse proprium finem fuerit asse- cst earum cuslodia, etiamsi cuipiam numini attri-
cuium. butre consecralsequcfuerint.
SutJ Naiura?suae. C Quis autemmodus ] Ostendit diviliis non anfeiri
Orbcm] Circuitum indigentiain, sed taniuni consolari, et relevari non-
nihil.
1N PROSAMIII. Consolari] Relevari. Consolor verbum commune
Hnctcnusdisseruit ab omnibus hominibus naturali esl. Dicimus enim consolor te. Cicero Fnmiliaiiiuu
intentinne snmmum bonum peti, lamelsi ubi posi- Epistolarum libro quinlo : Elsi egomet qui ic conso-
tum sit, non omncs cnnsenliant, aliis in dignitate , lari cupio, consolandns ipse sum.
nliis in poteutia, aliis in nominis celebritaie, aliis Taceoquod de naturw ] Pulcherriraa sententia e-t.
in gaudio et lsetitia.Nunc in hnrum nullo summum Seneca : Politis exciiandusex somno, et vellicandus
illud bonuin, veramque beatiludineminveuiri dispu- esi animus admonendusquenaiuram nobis minimum
lat : primum luculentis rationibus docens, diviiins consiiluisse. Nemo nascitur dives, qnisque erit in
hominembeatum non efficerc. lucem, jussus esllacte et pnnno essecontentus. Idem:
Vos quoque, o terrena] Proxime de sole dedit Panem et aquam natura desiderat. Ad hrccnemo pau-
exemplum, quem cum ccelisPlatonici cop.lestindixe- per est, inler qusequi-que desiderium suum clausit,
runl animatia. Conlinuans igitur sermonem , subdit : cum ipso Jove de felicitate contendat. Libitum esi
Vos etiam, homines terrena animalia, somniatis] O nobis hnc loco subjicere Claudiani poetseversus iu
Id est, quasi per sonmiiimvidetis. avarum Rufinum, non minus utiles quam liicnlcnios :
Veslrum principium] Id est Deum creaiorem et Quo, Vcsane,niis1 teneas utrumquelicebit
Oceanum,laxesrutiloslibi Lydiafontes,
summtimbonnm. JungamursoliumCyriCrcesiquetiaras,
Licet]Quamvis. Nunquamdiveseris, nunquamsatiaberequspstu.
Sempgrinops,quicunquecupit: contentushonesto
Tenut imayine] Exigua cogniiione. Fabriciusparvo,spernebatmiineraregum,
Procul Suclabatquegravi con?ulSeranusaratro:
Prospiciiis] aspicitis. Et casa pugnacesCuriosangustatenebat.
Eo ] Ob id, quia suinmuin bonum qualicunque H.-BCmihipaupertasangusiior,ha>cmihitecta
Culnrnibusmajoraluis: tibiquseritinanes
cogniiione prospicilis, sed non perspicaci. Luxuriesnocituracibos,mihidonatinemptas
Adeplione] Comparatione. Terra dapes,rapiuntTyriostibivellerasuccos,
Et picturaaesaturanturmnricevestes.
Liquido] Manifeste, cvidenler. Hicradiantflores,et prativivavolnplas
Speties] Appareniin. Ingen.iovariatasuo,fulgentbus illic herba
Prinmm ] Arguit opes non conferre be.ititudinem, loris: hicmollispanditur
•Snrguntfiilcra
Sollicitumcnrisnotiabrupturasoporem:
co quod nec statuin omnium bonorum congrcgi- TurbasaUlauluiiil.claslibiperslrepitaedes.
400) MURMELLHCOMMENTARlA. iOoi
Hicaviumcanlos,labentismurmurarivi, j
A Languidamordacesconsumuntpcctoracurae.
Vivilurexiguomclius,ualurabealis Et alius : Vacuusviator et nudus non limet latronis
Omnilms e ssededit: si quiscognoverit u li
Uaecsi nutaforent,fruereinursimplicecultu : insidias. Securus a nocturnis furibus dormit pauper,
Classicanonfremerent,nonsiridulafraxiuusiret: eiiamsi claustra non muniat : diviti vero opes sux
Nouvenlusqualeretpu|ipes,noumacliinamuros.
sollici-
Avarilix nihil salis etl ] Arislotelespriino Politico- latronis semper imaginaniur occursum, jugi
:
rum rOmnes enim in inlinitum augent, qui peciiniis tudine noctium somnum adimunt. Claudianus
itudenl. Ecelesiastes: Avarus non implebilur pecu- Fcedaqueavaritiaecomplexa^ peclorarnalris,
Insomneslongo veniunlexamine curie.
nia, et qui amal divilias , fruclutnnon capiet ex eis. Defunctum] Morluuin.Properlius :
beneca : Avarolam deest quod habet quam quod non HaudullasporlabisopesAcberontisad undas.
liabet. SalomonProverbiorum capite XIII: Esi quasi Nudusab inlernaslullevehererate.
DivusAmbrosiusHexaemeronlib. uliimo: Nudiom-
dives, cum nihil habeal; et estquasi pauper, cum in
multis diviiiissit. Divus Ambrosius in primo de In- ncs nascimur, nudi mormur. Nulla discrelio inter
cadavera mortuorum , nisi forte quod gravins fe-
terpellatione : Modumnon habet avaritia , nec ra-
piendo expletur, sed incitatur : hoc egentior, quo tentdiviliimcorporadistentaliixiirie. LudovicusDigus:
Nilsecummorienslocuples,nil portategenus.
plura quaesierit. Seneca : Quce sunt inaxirnaedivi- n Morterelicluriplusqueminnsquesumus.
tiae?Nondesiderare divitias. Quis plurimum habel? '
* Tollitin immensumse divitiserror avari,
Necse ubi paciticamentereponal,habet.
Qui minimum cupit. -
IN METRUMIII. Idem:
Hucniliilinlulimus,nihilhincauferrevalemus.
Carmen est dicolon, constans iambico senario el Oppidarex inoriens,frivolalinquitinop?.
elegiacopentametro.Taxat eo mortalium cupiditatem Exiguumnaturapetil,quicongruusilli
docens nec avarum dum vivit Vixerai,haudunquamhicindigusessepotest.
inexplebilem, opes, IN PROSAMIV.
satiare, nec ubi mortuus fuerit, comitari.
Fluenle ] AfOuente. QuemadmOdumjam docuit diviiias veram sulfi-
cientiam non confcrre, ita nunc argumentaturdigni-
Auri gurgite] Aurifero fluvio, cujusmodi dicunlur
tates eos quibus provenerint lionorabiles reveren-
inLydia Pactolus el Hermus, Tagus in Lusitania ,
Durius in Hispania. Horalius in Epodo : dosque non reddere : quaesaspecollatseimprobiseos
Sispecoreet multariivestellure licebit. despectiores faciunt, dum illorum viiia pluribusante
tibiquePaclolusfluat. ignota revelant.
iVonexpleturas] Nonsatiaturas ejus animum. Dignitates] Magistratus, honores. Dignitas niodo
Baccis] Gemmis, lapillis pretiosis. Bacca, fructus; signilicat honoremalicui propter meriia vel impen-
lauri, oleae,corni, myrti, el id genusarborum. Per G ( suan,vel debitum. Gellius : Cujus dignilas nec augeri
similitudinempro lapide prelioso accipitur. Sic dici- laudibus, nec miiuiidelractionibus poiest. Accip tur
mus naccassuccini vel coralii. Horaiius in Epodo : interdum pro magistratuum administralione et ho-
Necsit marita,quaerolundioribus nore. Ciccro : Ut omnibusin rebus ei le commcndes,
Onustabaccisambulet. fidcs dignitasque tua patietur. inlerdum su-
Hlnc baccula, parva bacca. quoad
mitur pro virili pukhritudine. Idem libro primo Offi-
Rubri littoris ] Liltoris Erythraei maris. Rubrum
ciorum : Pulchriiudinis duo sunt genera : unumniu-
mare dicitur, quod a Persico sinu in Arabiamexien- : alterum virile,
dilur. Nearchuset Onesicrilus, Alexandri Magnico- liebre, quamvenustatem.appellamus
tradiderunt quam dignitatemdicimus-
mites, stulie persuasum esse vulgo, ru- Reddunt ] Cum interrogatione legendum.
bras alicubi esse maris aquas, quin ab Erythro rege '
Ntim ] Nunquid? quasi dicat minime.
nomen pelago inditum credere se cnjus sepulcrum1
.AtyaijSed.
ejusgentis lilleris insignilum, in insula haud procul Nolam reddere, nobilitare.
a terra intuiti essent. Alii aquam videri rubram, etsi' [ Illustrare]
non sit, affirmant, seu quiarubens sit area, qua le- Nequitiam] Iinprobitatem.
viter commoia, talis existat in fluctibus color : aut Indignenmr \ iEgro et iniquo animo feramtis.
D Catullus] Hic poeia.-genere Vcronensis, scripsit
qnod montium qui argillosi sint, repercussu pacata' multa carmina, quorum nonnulla dcsi •
lepidissima
pelagi facies ruffescat. Constat ibi plurimos lapides' derantur, exstant alia; de quo dixit Ovidius :
pretiosos concbasaueinveniri. Tibullus : MantuaVirgiliogaudet,VeronaCatullo.
Et quascunqueniger Rubrode littoregemmas
ProximusEoiscolligitlndusaquis Et Martialis :
Idem : Veronadoctisyllabasamatvatis.
Licet ] QuamVis.
Quidvein Erylhraeo legitur quae littore concha,
TinctaqueSidoniomuricelanajuvat ? In^Curuli] In sella eborea. Curulis sclla erat ex,
qua m^jores magistralus ut.ebanturin curru.
Centenobove]Ccnlum bobus. Posuit aulem nume- ebore,
rum finitum pro inGnito. Horatius in epistolis:
Scindat] Aralro proscind Cuilibetliicfascesdabit,eripielquecurule,
Cuivolet,importunusebur.
Opima| Pinguia, fertilia. Nam senatores, qtii curulem magislratum, id est
Cura tnordax J Cor asfidue urens et quasi morsui majorem honorem gessissent, honoris gratia in cu-
couficiens. Unde quidam :
PATROL.LXIII 32
4003 APPENDIX AD LIBROS DE GONSOLATIONEPHILOSOPHIJI. '40t4
riam vebi soliti erant curru, in quo erat eburnca, i. ubique eicorrvenH. Faeereautemquempiam reveren-
sella, superqna considerent. duni non convenit ubique digniiatibus: non est igi-
Nqnium ] Nonius Struma Romanus fuit, genere tur eis naturale. Propositionem qtiam multi majoreiu
quidem nobilis, sed luxu et desidia nolabilis, in quem vocant, oslenditexemplo seu induclione imperfecia,
et Vatiniumexstant versus Calulliani : quaefacile perfici possit. Calor ligni naturalis ubique
Quidest, Calulle,quod morarisemori? inest ei: proinde quidquid rei naturale est nusquam
Sella in curuliSirumaNoniussedet. eain deflcit. Assumpiionem vero quae vulgo mlnor
Per consulatumpejerat Vatinius.
Quidesl, Catulle1 quidmoraris emori? dicitur, hunciamodumveram essedocet. Si qnisenim
Luquitur auiem poela ad seipsnrri indignabundus, ssepius Romse consulatu functus, devenerit forte in
quodindignissimis hominibus tantaea populo collatae barbaras nationes, ubi fuerit ignotos, miaime barbn-
sint dignitates. Animadverlendumautem cst id quod ris videbilur venerandus, qui nec virum norint, nec
abliinc annos tredecim Rodolphus Langius canonicus ejus mirati fuerint dignitales.
'Monasteriensis, vir genere, scientiis , virtutibus Quoquo] Ubicunûe.
multo clarissimus, me tum adolescentem admonuit, Sed hoc] Subaudi evenit, vel accidit, vel simile
non ideo Calullum, Nonium hunc Strumam appellare, quidpiam.
quasi ignominisequodam elogio hoc etrtrtnomine no- g tnter eos vero\ Disserit nee apud ffHosortaesiint*
tet, ut Boetii verba prselendunt, sed cognomen No- perpetuo dignitates permanere, idque exemplis pro-
nii, et ejus familiaeStruma fuit: quod et Plinii verba bat evidenter.
in xxxvu Naiuralis Historiae ostendunt, cum ait, Prcefectura] Romulus umim elegit quem urbanis
de opalio gemma pretiosissima scribens : Siquidem «egotiis praefecit, ut Dionysius ait. Hune prsefeeitim
exslat bodieque hujus generis gemma, propter quam Urbis fuisse satis conslat. Longo post tempore tstt-
ab Anicnio proscriptus Nonius senator est, filius lum sibi juris praefectura vindicavit Csesarumtempo-
Strum * Nonii, quem Calullus pocta in' sella curuli ribus, ut criinina omnium in urbe eognosceret, et de-
visum indgne tulit, avusque ServiliiNovianii, qnemt mum cum Caesarestib Urbe abessent; praefeclosvehit
consulem vidimus. Slruma vero genus morbi est, alterCaesarimperabal, derebusomnibns qu* a<tUrbem
lumor scilicet, in quo subtus concret» quaedam ex . pertinebant, censebat. Tempore autem Boetii, Theo-
pure et sanguine quasi glandulseoriuntur. Strumosi derico Gothorttm rege ltaliam tenente, praefectura
dieuntur qui id vilii patiunlur, ef strumosa pars cor- non erat, nisiinane nomen, et senatorii ccnsus gravis
poris quae eo laesaest. sarcina, quod senatores suapecunia praefectum Urbis
Cum Decorato] Decoratus tempore Boelii scurra alere cogebanlur, qui lilulo tenus erat prsefectus, nec
nequissimus et sycophanta fuit, cum quo Boetiusma- C antrquam retinebat auctoritalem.
gisiratum gerere recusavit. Nunc ea prwfectura] Dicunt quidani annonaepra>
Pulares] Velles. Puto, tesle Acrone, pro volo ac- fectufamhabuisseiniiiiimltiannoposiexactos reges,
cipitur. Ilorat. in Sermonibus: Appio Claudio Sabino et P. Servitio Prisco consuli-
Ut vitalesputes: bus;sed verius constat anno 18, T.SecanioetP. Mi-
id est velis. nutio consulibus, quo tempore annonae maxima ca-
Inest enim dignilas propria viriult.] Horatius : ritas fuit, missique in Sicillain fuere P. Valerius et L.
Virtusrepulssenesciasordidse
Intaminalisfulget honoribus. Geganius pro advehendo frumento. Yolunt et alii L.
Minutium fuisse primum anaoa» prsefectum, satisque
Despectiorespotius improbos dignitas facit] Seneca;
constat, non nisi ex indigemia frumenti hnnc magi-
Locoigtiominiaftestapudiiidignumdigirilus.Claudian.:
Saevitin auctbfetri prodigiosuslionor. stratum fuisse creatum.
Veteri proverbio dicitur, Simia simia est, etiamsi Proprii decoris] Propriae pulchritudinis.
aurea gestet insignia. Nunc] Interdum.
Verum non impune] Sed, inquit, quod dignitates Si \gitur reverendo*]Brevi epilogo jam dicla repe->
improbos despectiores reddunt, id hon impune, hoc tit, et dignitalibus nibil expetendae pulchritudinis
est non sine noxa stia faciunt: nam vicissim illorum D. fhesseconcludit.
v IN METRUMIV.
contagtone macalatitur. Divus in
Hieronymus epistola ,? Carmeri est dicolon, cujus primus versus est pha-
consolatoria ad Pammachum : Quamvis clarus lio- ' lecius hendecasyllabus, secundus alcmaniug, vel
(nt
nor vilescit in lufba, 64 apud viros bonos indignior aliis
placet")arcfiilooliiustelrameter acatalectus, con-
fit ipsadignitas, quam multiindigni possident. Unde stans duobus dactylis et totidem trochaeis. Docet Ne-
egregie de Csesare Tullius: Dum quosdam, ait, or- ronis exemplodignitates saepecorruptissimis moribus
nare voluit, non illos honestavit, sed. ornatnehta ipsa
adhaerere, et honores cum a miseris tribuantur, bea-
turbavit. Cicero in secunda Philippica de Marco An- titudinem conferre nemini posse.
tonio: In homine enim turpissimo obsolebant digni- Tyrio ostro] Tyria purpura. Ostrum est purpura.
tatisinsignia. Virgilius in Georgicis:
Umbraiiles]Inanes, umbrse siroiles. Ut gemmabibat, et Sarranodormiatostro.
Siquis multiplici] Pulchre ratiocinattir dignitates Comeret]Ornaret.
non facere quempiam ubique venerandum, neque Id> Niveis] Candidis.
esse munus eis naturale. Quidquid rei naturale est, Vigebat] Vivebat.
1005 MURjJELLli fctfMMENTARIA. 1006
Vim]Id est violentiam exercebat. A scensuque pergendo, nullum posset telum occultare.'
LuxuriceNero sxvientis]DivusAugustinus libro de Quot quantisque igitur anihius hominis, qui vel uxo-
CivitaleDei quinto, capite 19: Qui aulem conlem- rem ita suspeclam babebat, malis fefertus erat? lllis
ptor gloiise dominationis est avidus, besliassuperat, cerle mihi simillimusvidetiif fuisse, qui cum ad alta
sive crudelitatis vitiis, sive luxuriae. Tales quidam praecipitiascandant, anlequam nec alliora peluntjam
Romani fuerunt.Nonenim curaexistimationisamissa, fessi, nec descendere audent, cum ad hiatum ei pro-
dominationis cupiditate caruerunt. Multostales fuisse fundilalem despexerint. Tyrannidem neinpe quasi
prodit bistoria. Sed hujns vitii summitatem et quasi divinam rem aggressus, cum pericula ejus cognovis-
arcem quamdam Nero Csesar primus obtinuit: cujus set,etstanti inproposito innumerabilia videbat in dies
fuit tanta luxuries, ut nihil ab eo putarelur virile pcricula, et ob ea mortem imminere non dubilabat,
metuendum: tanta crudetitas, ut niliil molle habere omnibus etsi non corporibus, sed animo tamen adver-
crederetur, si nesciretur. sus eum armatis, quod et ipse Dionysiusita esse signi-
. Improbus\ Sceleratissimus Nero. ficavit. Nam cum quidam vitam tyrannorum apud
Ver«ndi*]Reverendis. eum, qnasi. bealam Iaudibus efferrel, vocasse adcffi-
Patribus] Senatoribns. nam regio apparatuconstructam, hominem dicitur.ae
Indecores] Inhonestas, turpes ob ejus q"trldabat B supra caputilliussedenlis acutum gladium (enuissirao
eas, summam improbitalem. Maro: filo suspendisse : quem posteaquam repente conviva
Curindecoresin limineprimo]] ille respexit, nec surgere inde ausus timore tyranni,
Deficilis? nec bibere, autcomedere potens, periculo perculsus,
Nominativussinguiaris est indecor, Sive indecoris. cervice ac oculis ad
Accius: pendentem gladium direciis,
mortem exspectabat. Quod cum vidisset Dionysius,
Cujussit vita iudecoris, Num (inquit) intelligis quam beata sit vita nostra?
Mortemfugere inrpemhaudconvenit.
Cumles] Dignitates. Talis enim est nisi velimus nobismetipsis adulari.
Quis illos] Hujus versus primus pes iambus est. Oranium enim rerum copiam habentes propter fre-
Utiturautem argumento dialectico, deprompto ex eo quenliam periculorum et impendentem formidinem,
loco qui est a causa efflciente: Qui dant honores, et nulla frui possumus, illis similes qui a dcformiljus
efficiuntdignitates, ob vitiorum colluviemplerumque saepe meretricibus decipiuntur, quaevestc atque auro
miseri sunt. DignitatesigiturnecbeaUesunt, neceos valde ornatse.et fuco faciei deformitatera occultantes,
quibus proveniunt beatos reddunt. quasi haiiio pisces, his insidiis captos attrahunt ado-
. IN PROSAM V. lescentes. Hac infelicilate nos premimur, qui multis
Hactenus disseruit nec pecuniis sufflcientiam, nec G felkes videmur: et sicut tormenlis multi coguntur
dignitatibus veram reverentiam comparari, nunc di- menlis suaearcana pandere, sic interdum hujus vitse
sputat in regnis quoque et regum familiaritate veram molestia victi, verissimas voces de miseria nostra
potentiam non consistere. emiltimus. Illisenim cerle similes animalibus tyranni
Quid ni] Cur non. sumus,quse sagiuantur, quibuscomedendi bibendique
Quando] Quando quidem: et est ironia, quod fa- nou aliud quam ad perniciem suam copia solet offerri.
cile indicatsubseqiientia. Horat. Carminum lib. u:
Felicitatem calamitate mutaverint] Ex felicibus et Districiusensiscui super impia
Cervicependet, noh Siculsedapes
fortunalisfactisint calamitosi. Dulcemelaborabuntsaporem,
0 praiclara] Ironia est, irridet enim bujus saeculi Nonavium,citharaequecantus,
Somnumreducent.
inflrmissimam potentiam, quae ne se ipsam quidem
Supra verticem]Supra caput Democlisseu Datno.
conservare potest. clis asseutatoris, de quo lalius Cicero TusculanaruM
Quod si hvec regnorum potestas bealitudinisauclor Quaeslioiiumlibro uliimo.
est] Acute per Iocuma contrariis argumenlatur, con- An tu potentemcenses]PIus vehementise habet in-
cluditque regibusplus impotentisequam potenliae, et n terrogatioquam si.simpliciterargumenlumprotulissct.
majorem miseriae quam felicilatis inesse portionem. Salellite] Stipatore.
Expertus sortis] Ordo est, Tyrannus experlusfpe-
riculorum suaesortis simulavit, hoc est significavit, Ambit] Circumriat.
Quiquos terret, ipse plus metuit?] Seneca in OE>
efflnxit, expressit terrore gladii pendentis supra ver-
licem, id esl capul as-emaioris, metus regni, id est dipode: durossevusimperioregit,
Quisceptra
timores et solliciludines regnanlium. Hoc aulem de Timet timentes,metus in auctoremredit.
Dionysio Syracusiorum tyranno intelligendum esl, Laberius mimographus: Necesse est mullos timeat
cui (ul refert Eusebius in Praeparatrone Evange- qttenl multi liment. Claudianus:
lica) qui Sieulam conscripserunt historiam, vel Qui terret, plus iste limet, sors ista tyranms
amaniissimamuxorem adeo suspectam fuisse dicunt, Cbnvenil,invideantclaris,fortesquetruoidLu
Munitigladiisvivant,sepiiquevenenis,
ut tabulis cubiculumstraverii, quo major sonilus,cum Ancipileshabeantartes trepidiqueminentur.
ad eum iret, excilarelur, nudumque ita, ut nihil oc- Divus Hieronymus: Antiqua sentenlia est, Quem
culte ferre posset,aditumqueipsumfovea intercepisse, inetuit quisque, odil: quemodit, periisse cupit. M.
ut vol saltibus, vel longis gradibus. vel ascensu de Tullius libro Olflciorum secundo: Rerutn autem om
1007 APPENDIXAD LIBROSDE CONSOLATIONEPHILOSOPHIJE. 1U08
inium nec aptius est quidquam «d opes luendas acte* h. noxia magnitudo.
Vendas quam diligi, nec alienius quam limeri. Prsc- QWB\Quasi dicat nutta.
!;lare enim Ennius: An prmidio sunl amici] Supra dictum est utilem
i Qnemmetuunt,oderunt: quemquisqueodit,penisse amiciliam potentiaegralia nonnunquam assumi. Nunc
Expedit. igilur paucis oslendil fortunse amicos facillime alie-
Et post non multo : Etenim qui se metui volent, a nari, nec uliam csse pestem ad nocendum efflcacio-
quibusmetuuntur, eosdem metuant ipsi, necesse est. rem quam familiareminimicum.
Quid enim censemus superiorera illum Dionysium , Sed quem felicitas] Senlenlia est nolissima, el ab
quo cruciatu limoris angi solitum, qni cultros me- Ovidio saapiusdecantat.i, cujus versus ex prinio de
tnens tonsorios, candenle carbone sibi adurebat ca- Tristibus libro passun omnibus litteratis sunt in ore:
Doneceris felix, multosnumerabisamicos.
pillum?Quid Alexandrum Phereum, quo animn vi- Tempora>ifuerint nubila,soluseris.
xisse arbitramur, qui (ut scriptum legimus) cum Idem in secundo de l'onto:
uxorem Thehen admodum diligeret, tamen ad eam Diligilurnemo, nisicui fortunasecundaest:
ex epulis in cubiculum veniens, barbarum et eum Quaesimulintonuit.proximaquaequefugat.
En ego non paucisquondamimiiiiuisamicis, •
quidern (ut scriptum esl)compuiiclumnouYThraciis, r> Dumfiavitvelisaura secundameis:
districio gladio jubebat anteire, prscmiltebatque de Ut fera nimbosolumueruntaequoravento,
In mediislacera nave relinqunraquis.
stipatoribus suis, qui perscrutarenlnr arculas mulie-
bres, et ne quod in vestimentis occuliarelur telum, Divus Hieronymus : Amicitia quae desinere potest
exquirerent? 0 miserum, qui fidelinrem barharum et vera nunquam fuit.
stigraaticum putabat, quam conjugem. Nec eum fe- Quaevero pestis] Quasi dicalnulla. Divus Hierony
fellit opinio. Ab ea est enim ipse propler pellicatus mus : Levius est professuni inimicuin cavere, quam
suspicionem interfectus. hostein lateutem sub amici nomine suslinere: sub
Nam quid ego de regum] Per locum ab eo quod amici nomiue, inimici insidias deprehendi. Ideni:
magis esse videtur, argumentatur regum familiarita- Adu'atorqu ppe blandus inimicus est. Solon, auctore
tem potentem neminem facere, cum reges ipsi lam Laertio, praecipiebat hunc in modum: Caute singu-
sini imbecilles. los observa, ne forle odium in corde tegant, duin
Nero Senecam] Suetonius de Nerone : Senecam blanda et arridenti facie te alloqnuntur, duplexque
praeceptoremad necem compul t, quamvisssepe com- illislingua atra ex mente Snnet. Diogenes, interroga-
meatum petenti bonisque cedenti persancte jurasset, tus quaenamperniciosissime morderetbellua.Exferis
suspectum se frustra , perilurumque potius quam (inquit) obtrectalor,;ex,mitioribns|aulem adulntor. M.
nociturum ei. Tullius in Laelio,dixit nullaminamicitiis pestem esse
Papinianum] Hic Serbidii Scaevolaeauditor, el li- majoremquaraadulaiionem.hlandiiias,assentalionem.
bros adPandectas affert qusestionum trigima seplem, - IN METRUMV.
responsionuin undcviginti, definilionum duos, de Carinen ejusdem rationis est cum quinto libri se-
adulteriis unum.aedilitiumunmn. Ilic habilus est dm- cundi. Admonel autem eo nos Philosophia verani
nium juris condiiorum aculissimus, eumque vocant polenliam nemini contingereposse, nisi.depulsis per-
hisiorise juris asylura, doctrinae legalis thesaurum, turbationibus, animo suodominetur ,et, amolis vitiis,
sicut ab illo studiosi legum qni profecissent appellali sit virtutis regnum (quodunum stablle est, idemque
Papinianistse quandoque fuerint. Ainicus et Sevcro liberrimum) invicta foniludine feliciter conseculus.
priucipi, sed a condiscipulaiu, neque nnn affinis per Seneca Lucilio : Si vis omnia tibi subjiccre, subjice
secundam uxorem, successor eidem quoque in ad- te rationi. Multos reges, si ratio le rexerit. Ab illa
ministi-atione Gsci. Denique moriens Severus, filioa disces quid et quemadmodumaggredi debeas. Apud
suos non alii magis quam Papiniano comraendavit. Livium Scipio ad Massinissam.Non est, inquit, tnihi
Erataulem prsefeclus Urbi Papinianus, ac pluspotens crede, tantUm ab hoslibus armntis aetatis nostrsc pc-
in aula <,uam volebai. Itaque ssepe deponere nocitu- riculum, quantumacircuinfusis undique volnplatibus.
D
rara potentiam frustra conalus, tandem nb Antonio Qui eas sna temperantia vicloriam sibi peprril, quain
Caracalla Severi fllio, militumgladiisobjectus, etse- nos Syphace vicio habuimus. Salomon Proverbioruin
cnri percussus est, quod excusare parricidium no- capile xvi: Melior esl paliens viro forti, et qili do-
luisset. minatur anirao suo, cxpugnalore urbium. Horatius
. Antonius] Aurelius Antonius Bassianus Caracalla, Carminum lib. u:
Severi filius, palri successil in imperio. Bassianusex Lalius regncs avidumdomando
avi malerni nomine dictus est. Caracallaevero nomen Spiritum,quamsi Lybiamremotis
Gadibusjungas, el uterquePceuus :
accepit a veslimento quod populo dederat demisso Servialuui.
usque ad talos, ut auctor est Spartianus. Hic fratrem Valerius Maximuslibro quarlo : Multo enim, mullo
suuin Gelam, et complures alios praeclaros viros oc- seipsum quam ttostem superare operosius est, nec
cidi jussil.Papinianus autem in ejus conspectu securi adversa propera feslinatione fugientem, nec secunda
percussns, a militibus occisus est: quo facto, per- effuso gaudio appfehendentem. Baptista Manluanus:
cussoridixit:Gladioleexsequi oportuit meumjussum. Digniorest qul se quamqui forlissimavineit
Moles ipta] Dignitatiset polenliae nimia, et ob id Oppida,nec virtusaltiusire potest.
1009 MURMELLHCOMMENTARIA. «'M0
Seneca Tragicus in Thyesle: A Serviat\ Subaudi tibi.
Quisvos exagitat furor Ultima Thule] Hemistichium est Virgilianum Geor-
Aleniuni dare saneuinem,
Et sceptrumscelere aggredi ? gicorum libro primo:
Ne siti<cupidi arcium, Tibi serviat uliimaThule.
Quo reguumjaceat loco. Ut Servius tradit, Thule insula est Oceani inter sep-
Uegemnonlaciunt opes,
NonvestisTyria color, tentrionalem el occidentalem-plagam ultra Briian-
Nonfrontisnot.1regiae, niam et Orchades, quse insula in Oceano ultima est,
Nonauro nilida?trubes.
Bex esl, qui ppsuitnietiis, in qua cum sol in Cancro est, perpetui diesisinei 110-
El diri mala pectoris. clibus esse dicuntur. Scribendum est per Mpnst th,
Elpostaliquot versussubdit: testibus Georgio Merula, Christophoro Landino et
Mensregum bona possidet. Antonio Mancinello, tametsi vulgo Thyle per ypsilon
Etiiefum: scribaiur. Graeceenim eo-M scribilur.
Rex est, qui metuit nihil,
Hoc regnumsibi quisque dat. Atras\ noxias. Alexander Hegius prseceptor quou-
Ammos]Anirai affeclus. dam meus in frequenlissima nobilis Davenlrianae ci-
Feroces] Immoderatos, rectacrationi non ooiempe- vilatis schpla:
rantes. 'B Est ut perpetuis hominummens anxia curis,
Necvalet illa sui nonmeminissem:>li.
Domet]Mitiget, rectae rationisimperiosubjiciat. Hancsi tranquillarevelis, fomenlarelinque
Libidine] Immoderala cupidilate. Libido, teste Au- Curae,nil aequopluscupe, liber eris,
relio libro deCivitate Dei xm, est generale vocabulum Idem:
omnis eupiditatis. Verbi gratia, est libidoiulciscendi, Libertassummaesttua, Christe, facesserejussa,
N.mo est iogenuus,nisi qui libi servit lesu.
quae ita dicitur. Est libido babendi pecuniam , quse Nemoest qui reguat, famulnsnisi fidusIesu.
avaritia. Est libido quomodocunque vincendi, quae IN PROSAMVI.
pervicacia; est libidog orinndi, qusejactantia nuucu- Docet quam fallax et inanis sil gloria, quam pleri-
patur. Idem libro undevigesimo ejusdem operis: que morlalestaiitostudio petunt, et norainis celebri-
Feliciusserviiurhominiquamlibidini, cum ssevissimo tate beatum evadere posse neminem. Gloriam definit
doniinatu vaslel corda mortalium, ul alias omiitam, Aurelius libro de Civitaic Dei quinlo, capite 19, his
iibido ipsa dominandi. verbis: Gloria esl judicium homiiiuni bene de liomi
Foedis habenis] Turpissimae servituti. Macrobius nibus opinantium. Idem ejusdem libri cap. 19: Vir.
Saiurnaljum libro 1 : Alius libidini servit, aliusava- tntes habenti, magna virtus est conlemnere gioriam.
ritiae, alius ambilioui, omnesspei, oinnes timori. Et -. Ab auctore autem Rheloricorum ad Hsereniiiiimsie
eerte aulla servitus lurpior quam voluntaria. Divus i^ flnilur: Gloria estfrequensde aliquo fama cum laude.
Anibrosius libro Episiolannn secundo: Stulto et im- M. Tullius autem in oraiione pro M. Marcello huiic
perare servitus esl, et (qtiod pejus est) cum pauciori- ei finein dedit: Gloiia est illustris ac pervagata, vel
bus prsesit, pluribus dommis ct gravioribus servit. in suos cives, vel in patriam, vel in omne genus ho •
Servit enim propriis passionibus, servit cupidiiaiibus minum fama merilorum.
suis, quarum dorainaium nec nocte potest fugere, Turpis] Indecora, inbonesta.
nec die, quia inlra se dominos habet, inlra se servi- Non injuria] Jure.
tium patitur intolerabile. Gemina enim servilus est, Tragicus] Euripides, qui Andromacham sic excb
altera corporis, animarum altera. Domini corporis maniem inducil:
quidem homines: animarum autem malilise et pas- 'Q 8d|a, So?a puptotfft5« JSJSOTUV
siones, a quibus sola animi libertas sapienlem vin- OuSevyeywire(SIOTOV wyxueraffiiyxt.
dicat, utservitio ei liceatexire. SidnniusApoIlmaris Id est, inlcrprele Anloiiio Codro Urceo : 0 gloriav
Epistolarum librosecundo: Nam dici nequit quantura gloria, iuflniiis jam mortalibus niillius prclii vitair
per horas fcrt in hac vita miseriarum vita felicium tumefecisii magnam! Suni tame:iqui hsecpauloaliier
illoruin, si tamen sic sunt pronuntiandi, qui sibi hoc legant et inlcrpretenlur sic: 0 gloria.gloria, deeem
nomen (ut Sylla) praesumunt: nimirum qui super- ' ' millihusbominum , nihilaliudfacia nisi tumormagnus
gressi jus fasque commune, summam bealitudinem seu inflatio inagna. Sed quoniam nobis prope Geriua-
existimant summam poiestalem , hoc ipso satis mi- nici Brianuicique Oceani liuora nuuc vitain degen-
«eriores, quod parum intelligunt, inquietissimo se tibus, Graecorumpoeiarum prseieradmodum paucos,
«ubjacere famulatui. Nam sicut hominibus reges, ita codices non suppeluut,siudiososreiiiittiinus ad ipsum
•egibus dominandi desideria dominantur. Euripidem et Gr:i cae linguseprofessores.
Svbmittat] Subjiciat. Quo] Qua magni nominis ablatione per falsas vtilgi
L'cel\ Tametsi. Claudianus Honorio : opiniones.
Tu licetexlremoslate dominereper Indos, Quid] Quasi dicat niliil
Te Medus.te mollisArab , te Seres adorent:
Si uielus, si pra\a cupis. si duceris ira, Erubescanl] Verecundenlur, pudore et rubore af-
Servitii palierejngum, Irlerahis iniquas ficiantur. Symmachus in Episiolis : Ut vera laus
Alterius leges: luncomniajure tenebis,
Cuinp'>lerisrex esse tui. ornat, ita falsa castigat. *
Tuajura] Potestaiem tuam, imperium tuum. Quem] Laudes.
Tremiscatl Timeat, Quid}Quasi dical nihil.
1)H APPENDIX AD LiBBOS DE.CONSQLATIOKEPHILOSOPHIJE. 1012
Adjecerint] Addiderint1 ± rentes aut progenitores, qui ob viriutes suas et prse-

Nonpopulatirumore]Nonpopuli inani praedicatione, clara facinora praedicantur : non is qui ex genere
Quisiultiishonores progenilus, eorum virtutes non aunulatur
Saepedat indignis,el famaeservit inepius. Videtur namque] Definit generis nobjlitatem hoc
Sed conscienliwveritate metiiur] Sed definit et de- modo: Nobilitas est quaedamlaus veniens de meritis
lerminal bonum suuni suae conscientiaeveritate, qua parentum..
contenlus populares auras non quserit. Seneca Lu- Aiienu claritudo] Joannes Carapanus : Alienis lau-
cillio suo ; Intus teipsum considera, non qualis sis? dibusniti nihil aliud est quam suas proferre non posse.
aliis credas. Persius: Seneca : Quid enim stultius est quam aliquem eo sibi
Tecumhabita, et noris quamsit tibi curta supellex. placere, quod non fecit. idem : Non facit nobUsm
Id est, luapte stipelleciile te metire, ac tuis ipsius atrium plenum fumosisimaginibus. Nemo in nostram
malisbonisve teipsum expende. Horitms: gloriam vixit, neque quod ante nos fuit, nostrum est.
Metirise qnemquesuo inoduloac pede verum est. Animus facit nobilem eui ex quacunque conditionesu-
Eo monemur, ne nos ex assenlatorum latidtbus aut pra fortunam licet surijere.
vulgi opinione verum propriis ac veris dolibus ani- Quod si quid est] Ostendit cui sit usui generis no-
mique virtutibus cesiimemus. Franciscus Philelphus B bilitas. Baptista Mantuanus : Est profecto (ut videre
satyra quinta: videor) maqnum virlulis adjumenlum, clarisortum esse
Atque bonolsetaretuo, vnlgiquefugaces parentibus. Solent enimjuvenes quiatiquid indotis ha-
Contemnensauras, ex te pendere memeuto.
Ludovicus Bigus: bent, ne degenerare videqnlur majorum suorum digni-
tatem amulari et ad paternarum laudum aspirare feli-
Felix o nimiumqui se scrutatMrin imo,
Necnisi vult propriocredere judicio. eitatem. Sic Phitippi nomen Alexandrum, sic majoris
Nec sua ab instabili probitaswtpendeataura Africani gloria minorem Scipionem, sic Carsaris Julil
Susiinet, et solj vultbonnsesse Deo. Octaviumexcitavit,sic deniquePyrrhus Achillide*
Quodsi hoc ipsum] Argumentnra depromit a conlra- fama
de et eral animosus imagine palris. Faustus Andrelinus :
riis, ei simile quod poteslaie impotentii supw
ab secundiini Est aliquidclarusmagnorumsplendoravoruin:
prolulit, vel potius opposilis afiirojalio- Illud posteritassemiilacalcarhabet.
nem et negationem. Si, inquit, propagatse nomen Ceuteuer instantemeatuluscum viderit ursuro,
et non In pairias vires aemulacordamovet.
suum videtur pulchrum Itonestum, propqgasst Scilicet ut nulluslantissit degeneractis,
id, turpe inhonestumquejudkandum est. Oppositisenin\ Magiiap,ia)uj» pectusstceuuafactamovent.
opposita conveniunt, Sed multo plures sunt gentes, IN METRUMVI.
apud quas nomen cujuslibet ignotum est, quant apud _ Carmen est dicolou, eujus alier versus dicitur al-
quas notum. Proinde qui gloriom creditur*magU t> emanius, dactylicus, irinieter, hypercatalectus, con-
qiorius est judicandus. stans tribus pedibus heroici vorsus et syllaba : ita
Uti] quemadmodum. taioen ut uon sit ex meris spondeis. Alter vero est
Paulo ante] Prosa septima libri secundi. Pberecratius, ex spondeo seu anapaeslo, dactylo et
Disserui] dispiitavi. tpoadea. Docetunum eumdemque esse ornnium pa-
Inter hcec vero] Geminis de rausis ostendit popu- trem, a quo cwnrounis universi generis humani sit
larem gloriam ne commemoralione qnidem dignam , origo. Proinde neminem esse degenerem, nisi eum
cum nec vero judicio proveniat, sed nimis corrupio, qui vitiis deformaius, ab illo pulcherrimo et optimo
ut indoclae et stultae, ac (ut ita loquar) multivolaj maximoque. parente deliciat. Divus Hieronymus :
multitudinis, quae saepe laudat nocenies, viluperal Sola apud Deum libertas esl, non servire peccalis:
innocentes, nec nnqiiam constans permaneat, y$rum summa apud Deum nobilitas , clarum ette virtutibus,
levissimo Imc illucque momento transieiatur. Michael Ab orlu simHf]Eji consimili origine.
Fernus ad Sabinum : Unus enim rerum\ Malachias propheta, capite n ;
Hei mihiI quarnvana esl spes b«c et glpria famse: Nunquid ftpn pqter unus omnium nostrum? Nunquid
Pro famamorimur,docte Sabine, rame.
3tet sua per toturnvirtulis gloriamundum, ijpr»Deus unus creavHnqs ? Lactantlus, libro de Justi-
Recte viveDeo, caeterafumuserunt. « tia, capite l^ ; peus enim qui homines,generat et in-
Jam vero quam sit tnanej Disserit geoeris nopiliU: spira(, oxnnes(eqms, id est pares, essevaluit. Eam-
lem non conferre veram ct propriam ciaritudinBm, dem pondilignemvivendipmnibusposuil, omnes ad sa-
quam sola virlus affert, juxta illud Salyrographi : pienliam genuit, onmlbus immarlalitatemspopondit,
Nobilitassolaest alque unicavirtus. neniQenim benefidis ejus cmtestibussegregatur. Nam
Sunt autem tria nobilitatis genera : nobilifas ex ge> sicut omnibus,unicum puum lumen aqualiter dividit,
nere, nobilitas ex virtute, el nobilitas ex utroque emittit omnibus fontes, viclum subn)\n\stral, quietem
Est praeterea nobililas, seu potius famositas px vitiis somni dulcissimanyiribuit, sic omnibus aquitatem vir-
nam nonnulli sceleribus et fcedissiniis facinoribu tutemque largitur. Nema apud eum servus est, nemo
innotuerunt. Joannes Campanus : Prcecipua est npbi dominus. Si enim cunctis idem paterest, aquojure
litas qucepropria ornata virtule el sua, cum majarun omnesliberi sumus. Nemo Deo pquper est, nitiquiju-
sit splendore, dignitale, gloria, velustate conjuncta. slilia indiget; ttemodivcs,'nisiqui virtutibuspteuus est;
Claritudinem] Claritatem et nominis splendorem. nemodeniqueegregius,nisiqui bonftselinnpeenifiterit;
Aliena] Non propria, cum clari sint illi, puta pa nemo ctarissimus, nisi qui opera misericordicelargiler
1015 tWMffiWl (^MMENTARIA. «014
fecerit; nemo perfectissimut, niti qui omnet grad^s A yerliginetdicam ? quid oculorumawriumquetormenta,
virtutit implevtrU.Pindarus, ut refert Eygebins librp et cerebri aslwntis verminafiones,et omnia per quce
Prseparatienis Evangelica»xm : Uutm* jnquit, homi- exoneramurinternis uleeribut affecta? Innumerabiiia
num germsest, el ao tina tnatre cuneii, unum pqtrem prwterea febriumgenera, aliarum impetu subeuntium,
ereatoremsummumalqueoftimum arlificemhabemus, aliarum tenui pesle repentium, aliarum cum horrore et
alios
qui progressustingutit iivertot secuudummeritupr/ebet, mutta membrorumquassalionevenientium. Quid
Unut cuncta minishral]Cave ne legas eonWametri referam innumerabitesmorbos,mpplicia Utxuriw?
rationerii, unusqui cuacta minislrat, Trislei vero esse] Voluptati mcerorem succedere
Clausit}Iiiclusit. cum norunt omnes, tum maxime libidinosi : nam,
Membris]Corporibos. teste philosopho, omhe animal a coitu triste est. Se-
Celsasede\ E coelo. neca Lucilio : Votupialesprcecipueexstirpa, inter res
Edit] Produeit. vilissimashabe, quoelatronummore in hoc nos ampte-
Nobite germen]Nobilis origo, praeciarflrngenus. ctuntur, ut strangulent. Aristotelis, teste Valerio
Strepitis] Jactatis, AUoquiturauiero bomjnes ge- Maximo, ntilissimum est prseceptum, ut voluptates
neris nobilitate gloriabundos. abeuntes consideremus, quas quidem sic osten-
Primordia vestra] Tuam et caeteroram snortaHumB rlendo minuit : fessas enim pcenitentiseque plenas
originem. animis nostris subjicit, quominus cupide repetantur.
Spectes]Consideres, o Boeti, Jndoeii deprayarunt Qumsi bealos explicarepossunt] Si (inquit) volu-
hunc locum, legentes speetetis, in metri conlamina- ptates corporis beatiiudinem afferrent, jam etpecudes
tionem pro spectes, idque videtur ortum ex eo quod beatse forent, quibus ese nobiscum sunt cominunes,
dixit vestra. Timuerant enim utesset oratio congrua, sed indignissimum est summum bonuin pecudibus
non animadvertentes, tpecles ad unum Boetium esse tribuere. Proinde corporis voluptates, quse, teste
referendum, teslra vero primordia ad Boetium et philosopbo lib. Moralium m, pecuinaesunt et ferales,
alios homines. nulia ratione qnempiam beatum possunt efficere.
Ni] Nisi. Quin] Cur non ?
Fovens]Amplectens. Corporalemlacunam] Venlrem. Lacuna fita lacu,
Pejota] Mala, comparativum loco positivi. et est aquse colleetio. Servius: Lacunmsunt fossaein
Vitiis] Hic casus sepUmusest, verbo deserat suh-> quibus eolleeta aqua ttare consumit.Maro :
dendus, ut sit ordo : Deserat vitiis proprium orUira, UudeeayaetepidosudaathurooreJacunae.
boc est, per viua ab origine propria deggnereu Per «etaphoram sumitur pro ventre seu alvo qua
1N PROSAMVII. Q cibi potusque congeruntur. Sunt exemplaria in qul.
Voluplates, ait, non solum feliciiatem non afferre, bus est legere lasciviam, etest sensus satapertus.
sed muliarum etiam segritudipumraorborumque cau- Honestissimwquidem] Supra dixit, uxor ac liberi,
sas esse. qai jucundiiatis gratia petuntur, quibus verbis sigm%
Quarum]Voluptatum. fleavit conjugi» gratia voluptatis.expeti. Nunc dicil
Appetentia]AppetiUu. quod volupUs ea foret honestissima, nisi et ipsa ni-
Ann'e(a(i|]SollicitudInls,JoannesPicus Mirapdula: mium sollicitudinis et doloram secum traheret.
Quid enim oplabiie in voluptatibusmundi, quw, dum E nalura ] Contra naturam.
quatruntur, fatigant; cumacquiruutur,in(a(uant; cum -Nescioquemfiliositivenistelortores] Baptisla Man-
amitluntur, excruciant? Bigus : luanus:
Quidprasentisbabenloptabilegaudiavitse? .-;... Saepiusin natis saevumpater educat hostem,
Quaesi quis pelagoquaeratterrave, fatigant 'Vf Cumquesuo ignoransinterfectorejocatur.
Partaqnecor hebetanl,amissaque,duriter angtim. Saepes;bi lacrymas,sperantdunigaudiamatres,
Horatius : Atquesusepascuntventura opprobriagenti.
Spernevolupiates,noeet emptadoiore voloptas. Mordax] curarum et solliciludinis plena.
DivusHieronymus; Libtdotrantacta ttmper tui relin- Quwcunqueconditio] Etiam bona.
"
quit pcenitudinem,id>estpceniteatiant.Grmeorumpiover* Alias] Alio lempore, subaudi necessefuit admonere,
bium ett, Voluplatisoror etl trittities. Te expertum] Qui filios habeS, et quanla sollicitu-
Quantostnorbos] Anneus Seneca severissimug vi- dine sint educandi, vel experientia nosti.
liorum eastigator, peroraos jn voluptalem gulennm, 'Anxium] Tristem et sollicitum. Non enim nunc
sic scripsit prope divinitus: Inde, inquit, paltor ett, anxietati tuaeplus addendum est, sed potius detra-
et nervorumvinomadenliumtremor, et miterabiliorex hendum.
cruditatibusquam ex fame maciet. lnde inetrtt laben, Euripidis mei] Poetaedocti et philosophiaeperi-
, tium pedes,et temperqualis in ipta ebrietatetilubatio. tissimi.
Inde intra cutsm htunor admissut, dittentusqueventer, Qui carentem liberis infortunio dixit esse felicemj
dum tnale atsuetcit plut capere quam polerat. Inde Nam qui liberis caret, tametsi videtur
infortunalus,
sujfusio luridcebitit, et decolor vultus, tabesquetn se quod alieno censum servet, augeatque hseredi, tamen
putretcenlium, et retorti digiti articulis obrigetcenlibtts, eo infort.uniofelix est, quod ex liberis (ut alii pleri-
nervorum tine sensu jaeentium torpor, aut palpitatio que) nihil capiat raolestise,nec ullum metuat
oppro-
corpormm tine intemittione vibrantium. Quid <-apitis brium. Sophocles in Antigone, Erasmo interprete:
1015 APPENDIX AD LIBROS DE CONSGLATIONEPHILOSOPHLE. i0it>
Inutiles quicuuqueliberosserit, A. Ferit ] Percutil, laedit.
Quidaliud liinic,quamsibi creare dixeris Icta ] Tacta. Solon: Voluptatem fuge: ipsa nam-
Ipsi dolores, alque risummalevolis? dolorem parit. Plato jiiventutem ad
Congressis olim Solone et Tbalcle Milesio, dereuxo- que postremo
incendebat:
ria deque liberis orius est sermo; cnm utrumque beatam vitam hac ratione ssepissime
naturam animadver-
ultra modum probaret Solon, mirareiurque Tbale- Contrariam virtutis ac voluptatis
momentaneamdulcedinemsubila pce-
tem eum esse qui nunquam procreationi operam tle- tite. Bujus enim
rem ille commentus est liaud meraoralu indi- nitenlia sequitur, dolorqueperpetuut .Iltius autem bre-
disset,
tlominem subornavil se Athenis illis ves labores eeterna voluptas. Claudianus ad Stilico-
gnain. qui ipsis
diebus Miletum applicuisse diceret. Iude de civitatis nem:
statu appellalus, orania ibi florere diceret, unum dun- Necle jucundafrontefefellit
Luxuries praedulcemalum,quaededitasempei
taxat sub id lempus quo inde solvisset lugubrem Corporisarbitriis hebetat caligiuesensus,
casuni accidisse, quod clarissimi viri filius unicus, MembraqueCircesefleniiiialacrius herbis.
Blandaquidem vullu, sed qua non letrior ulla
cujus pater peregrinari diceretur, adolescens prae- Interius, fucatagenas, eLamictadolosis
Illecebristorvosaura circumligat hydros.
clarse indolis, falo consumptus esset, cujus funus tola Illa voluptatummultosinnexuit hamis.
civitas magno esset luctu prosecuta. Tum demum de Baptista Manluanus:
n
pairis nomine rogalus, excidisse id sibi dicerel: Noninsidiosavoluptas
quod si subjicerelur, posse se facile reminisci. Po- Decipiatquemquam,blandasub imaginesemper
stridie igitur cum frequenti foro ambo de more inam- Ingreditur, nardi succos,unguenta, sapores
Mellifluospraelert, vulluqueapplauditamico.
bularent, obtulit se ille excomposito. llic ad primam Sed nihil est sine fraude, latenl sub mellevenena.
funeris mentionem, cum Solonis animum perculisset, Quaepostquamimprudensbiberis, fugit illa repenle
Laetadolis,manet inlixumsub peciore vulnus
moxque fabulae progressu hospes ille eo pervenisset, Jeannes Franciscus Picus in volo*pro salute con
ut tantum palris nomen reliceret, caetera haud dubie jugis :
lilii interitum Soloni nuntiarent : cuni jaui amenti 0 miserummortalegenus, cui tristia rebus
similis ipse suuin noinen subjecisset, atque ipsum Succeduntlaetis,et amaroperlilafelle,
Poculade calicismelliti margioe manant.
esse nauta afflrmasset, doloris magnitudine viclus, Quidquidenim praesensdulci obiectavitamore,
personaesiinul suaeatque loci oblitus, sese humi aflli- Amissumquerimur, et amarOvefbadolore
Sauciauiens fundit, renovatquein pectore vulnus.
et
git, capiliumque barbam ululatu alternis manibus Nos
quoque quondam Elegiarum moralium lib. 111
convellit, mugilu ejulatuque totum complet forum. sic lusimus :
Omois muliiludo fcediiaterei confesiim in eum unum Sane quam brevis est, quam mistadolorelibido:
conversa est. Thales vanaeillius conflictationis con- Aufugithsecraptim, sed dolor usque manet.
scius, aliquandiu passus est hospitem insana illa mu- C Et post pauca :
liebrique lamentatione debaccbari. Postremo affli- Quidtibi blandilurtantum? quid dulce videlur,
Cuimodicummellis, saevusamarorinest?
ctum humo leviter altollens : Sis inquit, bono animo, Succedit saiies, succedunttaedia,mceror,
Soton, vivil jilius tuus. Al volui te non ignorare ad Auxietas,culpammaximapn riamanet.
Continuofugiunt,quaesensustempore parvo
quod insanim liberorum amor parentes adigat, et quam Molliteralficiunl,nec remanere queunt,
non inepte faciant qui hmcanimorum vincula, cum ho- Conscia mens miseris se moribusipsaremordet,
neste oossint, effugiant. Sanariquenequit, ni ferat auctor opem.
Item :
1N METRUMVII. Lsetitiaincarpit sollicitudocomes.
Carmen est Anacreontium, dimetrum, catalecti- 1N PROSAM VIII.
cum, constans anapsesto, duobus iambis et syllaba. Hac prosa prius summatim repetit ea quacsupra
Nonnuuquam tamen habet spondeum pro iambo, ut disputavit, aiens yoluptates, gloriam, regna, digni-
est videre in primo versu, qui tamen Irahspositis tates et
divilias, nec ad beatitudinem quasi quasdam
dictionibus sic recte legi potest: vias ferre, nec beatos efficere. Deinde docet corporis
Habet omnishoc voluptas.
Nonnulli hoc metrum vorant anapsesticum, eo bona cum pfimis esse fragilia, nec magno prudenti-
sit D bus hominibus sestimanda.
i,uod primus pes anapsestus ; mihi lamen potius
lambicum dicendum videtur, posseque etiam vel iam- Um vim] Quas vulgus stulte ad felicitatem vias
bum vel spondeura in prima regiuncula recipere, ul opinatur.
Qucedamdeeia] Loca avia eta recta via nimis di«
apud Prudentium : versa.
Ades, paler supreme.
Significat voluptatis comiles esse dolores, fastidium Quid enim ] Particula est interrogatoria, id est cur
et anxietatem. non ? et est comicum, teste Acrone. Flaccus lib.
Sermonura i: -
Stimulis] aculeis. Militiaest potior, quid enim? concurrilurborae
Agit ] Afficit, pungil. Momento.
Fruentes ] Eos qui volupiate fruuntur. Sensus est : quare non monstravero brevissime ,
Par] Similis. quaniis malis hse viaesint implicitse. Potest et sim-
Ubi] Posiquam. pticiter accipi, ut sit praeparatiuncula quaedamfuturae
Fugit ] Ocissime abit interrogationi, quod et ipsum frequens est apud cu
Tenaci] Diulurnum dolorem inferenti. micos ei in sermone quotidiano.
1017 , MURMELLHCOMMENTARIA 1012
Poscendi] Ambiendi et petendi magistratus. A Rursus idem:
Degas] Degere velis. F.rgoage fallacittmide confldeligurae.
Corporis servitium] Seneca Lucilio : Major tum el Quisquises, atquealiquidrorporemajushabe.
ad majora genitut quam ul mancipium tim corporis Isaias cap. xi. : Omniscaro fenum,et omnisgluriu ejus
mei: quod equidem non aliter aspicio quam pondus quaii p.osagri. Merilo forma hominis flori compara-
ac patiiamvinculumqueliberlati memcircumdatum. tiir,eodein pene momenlo virescens et arescens.
Jam vero] Concinne transil ad corporis bona, quse M. Varro : Queinpuerum vidistiformosum,hunc videt
ad superiora (quemadmodumsupra diclura est) facile deformemin senecta. Apuleius in Deo Socratis, signi-
referri possunt. ficarc volens nihil esse brevius decore, sic ait: For-
Prm se ferunt] Oslentant eisque quasi feliciores mosus esl, exspeclapaulisper,et non erit. Calphurnius
aliis prseferri cupiunt in Bucolicis:
Douumformabreve est, nec se tibi commodatannis.
Num] Nunquid. Seneca in Hippolyto :
Elephantes] Animalium lerrestrium, Plinio teste, Ancepsformabonummorlalibus.
maximum est elephas, proximumque humanis sen- Exiguidonumbieve temporis.
sibus. Elephantes domiti militant el lurres arma- IU veloxceleri pede laberis.
torum in hostes ferunt, magnaque ex parle Orientis jj Rursus idem:
bella conficiunt.Prosternunt acies, proteruniannaios. lit fulgorteneris qui radiatgenis,
Mom.'iuorapilur, nulljqiienon dies
Nascuntur in Africa ultra Syrticas soliludines, et in Kormosispoiiumcorporisabsiulit.
Kes est funnafugax: quissapiensbono
Mauritania, item in jEtliiopia et apud Troglodylas, Coulidatfragili?
sed maximi in India, quos Afri paveni, nec coniueri
Mem, vel ut quibusdam videtur, alins Sener-a in
audeni. Nam et major Indicis magnitudo est. Lege Octavia:
Plinium libro Naturalis Hisloriaevm. Solaperpetuomanent .
Tauros] Taurus bos ad procreandum reservatus. Subjectanullimenlis atque animibonaj
Floremdecorissingulicarpunldies.
Accipitur et pro quocuuque robuslo bove. Maro: Salustius : Nam divitiarumet formmgloria (luxa atqut
Ergo age terrae
Piuguesolumprimisexlemploa mensibusanni, fragilis est : virtus clara mternaque habetur. Divus
Fortesinverlantlauri. Ambrosius in terlio Hexaemeron : Surrexerat ante
Tigres] Tigrin Hyrcani et Indi ferunl animal velo- floribus immista lenerit sine spinis rosa,et pulcherri-
citalis tremendae et maxime cogniise, duin capilur. mus flos sine ulta
fraude vemabat: posteaspina sepsit
Totus ejus fetus, qui semper numerosus est,ab gratiam florit, tanquam humanm speculum prmferens
insidiante rapitur equo quam maxime pernici atque viUe,qum tuavilatem
perfunctionissum finitiiniscura-
in recentem subinde transfertur. At ubi vacuuin rum slimulis stepe compungat. Vallata esl enim ete-
cubile reperit feta (maribus enim cura non est sobo- gantia vitmnostrm,
etquibusdamsollicitudinibusobsepta,
lis) fertur praeceps, odore vestigans. Raptor, appro- ut tritlitia adjuncta til graliw. Unde cum unutquisque
pinquante fremitu, abjicit unuin ex catulis. Tollit illa muttuavilate rationit, aut prosperioriscursut tuccessi-
morsu, et pondere etiam ocior acta remeat, iterumque bus gratulatur, meminisse culpm eum convenit, per
consequiuir, et subinde, donec in navem regresso quam nobit in paradisi amoenitateflorentibut,spince
irrita feritas saevit in lillore. Hsecex Plinio. Plura mentis,
animique sentet jure condemnaiionisascripti
ex aliis de eadem tradenlur infra. tunt. lrrutiles igitur, o homo, licel aut splendore no-
Respicite]Considerate. bilitatit, aut fasligio poteslaiis, aut fulgore virtutis,
Spatium] Amplitudinem. temper inferiora tua respice, semperspinas germinas,
Ftnnitudmem] Firmilatem. nec prolixa gratia manet. Brevi unusquisquedecurso
Ceterilatem]Velocilalem. mtalis flore marcescit.Aristoteles Stagerita Nicomachi
Hit] Spatio, firmitudine, celeritate. medici filius, Platonis auditor, pracceptor Alexandri
Sua ratione] Spirilu divino.
Magni, plurima scripsit non solum nervose, sed et
Formm vero nitor] Ostendil corporis pulchritudi- eleganter contra quorumdam vulgo sordide philoso-
neiu sane quam fluxam esse, et celerrime muta- phantium opinionem.
bilem. Lynceis oculit] Aculissirais el perspicacissimis
l)i] Quanlum. Sunt qui opinantur oculos lynceos appellari acutissi-
liapidus] Cito praeteriens. Domitianus apud Sue- mos a lyncibus, quae (ut Plinius teslatur lib. Natu-
toniiim : Scias nec gratins quidquam decore, nec bre- ralis Historia? xxxn,
cap. 8) clarissime omniiim
vius. Ovidius lib. <leArte amandi u.
dotes addebonis. quadrupedum cernunt. Aliis videnlur polius dicti a
Ingenii corporis
Forma bonum fragile est, quantumque accedit ad Lynceo uno ex Argonaulis, acmissimaoculorum acia
[annos, prsedito, qui (ut est in fabulis et tradit Hieronymus)
Fit minor,et spatiocarpiturillasuo, dicebatur videre trans parietem : qui (ul hislorici
Nec semperviolae,nec semperliliaflorent.
El riget amissaspinareliclarosa, ferunl) conspexit novissimamlunam primamque eo-
El tibi jam venientcani formosecapilli,
Jamvenienl rugae,qusetibi corpusarent. dcm die in signo Ariete : quod paucis mortaliura
Jam molire animum,quiduret, et astrue fcrmam. contigit vidisse : et inde fabula orta esl cernendi
Sotusad extremospermanetille rogos.
Nec levis ingenuaspeciuscoluisseper artes Lyncco, ut docel Plinius. De hoc ait Flaccus:
Cnra sit, et lioguasedidicisseduas. SolustransibitnubilaLynceus:
1019 APPENDIX AD LIBROSDE CQNSOLATIONEPHILOSOPHI/E. «20
Hujus meminit Horalius in Epislolis et in Sermoni- A maht laudart cuptat, hunc improbumessenecesseest:
*)usdixit: quippeunumquodquesuo simili gaudet. Bonamautem
Ne corporisoplimalynceis valeludinemaurium qumret, si didicerit, non parvo*
Contemplereooulis. aitimi morbosab audilu oriri. Qui viribuscorporiscer-
Lyncei mentio fit apiid eruditos frequens, et impri- vicem eteval, atrodssimqs (inte oculos belluqsponal.
mis apud Ciceronem et Apuleium et Senecam. Me- lla enim inteltiget turpissimum esse ferarum viribut
mini.tet.hujtis Plato in epislola quadam. Arisloleles hominemgloriari,Formositatem corporisjactqre, men-
in primo de Generatione et Corruptione libro : Nam tis compos nemo brevi adeo exstinguitur
polerit, qum
qii&debilem visum habenli misla essenl, acuie videnti1 temvore,ut antequamflorescant,defloruissevideaiur:
(ul ly/iceumhabenli oculum)non essenlmisla. Arislo- prmsenimcumetiam inanimataartis operapicla, ficta,
phanes m Pluto : lexta non parva videat exstare pulchriiudine. Quorum
Faxoyideasvel lynceoipsoacutius. omniumnihil unquam apud Deum inter bonti enume-
Lucianus in Hermotimo : Tu vero nobis ipso eliam ratum est : quid dico apud Deum, cum nequeperiti
lynceo perspicaciores,qui (ticuti videtur) per pectus homines, qui recte philosophanlur, bqna caducashat
ipsum, qum sunl intus cernis. Sunt qui iradant Lyn- res, aut arbilrentur, aut appellent? Hactenus Euse-
ceum primum reperisse fodinas metallorum aeris,' bius
natam ca B
argenti, auri, et liinc vulgo lahulam, quod Alcibiades Atheniensis non solum dux
sub terra forent. in Alcibkdes]
quoque videret, quae Apnllonius
inclylus, sed in dicendo eliam .eloquenlissirHusfuit,
Argonauticis scribil hunc Lynceum usque adeo fuisse
ut Demosiheneset Theophraslus tradiderunt. Ut Pro-
perspicacem, ut etiam terram ipsam oculorum acie
bus ait,<fuitomnium oetatissuae niiilto formosissimus,
penelraret, quaejue apud inferos (ierent, pervideret. ad omnes res aptus, consjliis teira marique
Versus ejus Erasmus vir doelissimus, di- pienus,
idemque summus imperator, cujus tanla erat oris atque ora-
sertissimus sic injerpretauis est: tionis .commendatio,ut nemo ei dicendo posset re-
Al roirovisuspollebataeumineLynceus,
Si modovera est lama, virumquoepraedicatillum, sistere, dives, cum terapvis posceiet, laboriosus,
Perfacileiuspesissesubaltisconditalerris patiens, liberaljs, splendidus non niinus in vita quam
Eusebius libro de Evangelica Praeparatione octavo,' in victti, affabilis, blandus, teaipwibus caliidissime
capite quinlo : Ad hceclonge absit a verilale, si ma- serviens. Idem simul atque se remittcbat, ita luxu-
lorum aliqueinlelicemarbitraris, etiamsiCrcesoditior,' riosus, dissolulus, libidinosus, intemperans reperie-
acuiior viiu quam Lynceus, tnajoribut corporis viribus s batur, ut omnes admirarentur in uno homine tantam
quam Crotoniata ille Milo, Ganymede formosior sit,;» esse dissimililudinem, alque tam diversam naturam.
omnibusquealiis corporisei exterioribusbonisabundet. '" ,C Multa rte eo refert
Thucydides. Viiam ejusdcm habes
Qui enim menlem suam plurimorum dominalniaee apud Pluiarcbum, et qucm modo citavi Probum
pessimorumtubjecit, cupidinis,dotoris, timoris, slulti- ifSmilium.Apud Marsilium Ficinuin in Comnienlario
lia>,inscUio?,felix atque beatus esse nullo modo pote- '"
Socratein inter alia dioliraa his alloquitur : Si oculos
rit, etinmsi vulgo beatus appetlelur, Nam si animi " tibi
lynceos, natura dedisset, mi Socrates, ul aspccnt
pculos parumper votueris elevure, alque (HI possibile e occurrenlia penelrares, formosisslmumillud
qumlibet
homini est) de vero bono eonsiderare, om>mqum nunc extrinsecusAlcibiadislui tibi lurpissimum vi-
corpus
odmirari vtderjs, mpgitorisit prosequeris.Semper en:m derelur.
cum melipra laieaiit, in locum eorum mqlairrumpentia Triduanm febris] Febris trium dierum. Sciendum,
Iftudanfur. Cttm vero in medium adsunt bona, tunc qum teste Servio, febrem, licet a Tervore dicta sit, esse
conlraria sunt, hac luce dilucidius turpidincm suam el;am Per diminutionem dieittir febri-
menteconce- frigidam.
ostendunt.Si ergo divinumillud bonum cula.
peris, nihit eorum qum dixisti facite apud vitiososin-
Dissolvi]Corrumpi. Divus Ambfosiuslibro Hexae-
veniri,interbonacotlocubis.Pretiosissimanempeiltorum meron lertio : Hodie videas adolescentem validum,
orgeiiti qtqueauri melalla sunl, quma pessimalerrarum iit
pubescentisailatis virtute florentem,grala specie,suavi
parie solent prodre, Permulium namque profecto in-
P colore. Craslina die libi facie el ore mutatus occurrit,
terest inter melallorum sterilitatemet m
fecunditatemterrm et qui pridie tibi lautissimus decorm formm visusesl
npn metqtlostB,Longc quippe abest argenli atque auri n
alio die miserandusapparet, cegriiudinisaticu-
nalura a bonilatefrugum, sine quibus viverenequimus: gralia, Divus liernardiis in libello
*ius infumitaie resolulus.
quod maxime in annonw palel carilale. Omnesenim m i
de morum Inslilutionc : Qualis est isla pulchriludo,
thesauros pro modici temporis alimenlorecte propter
quam levis febricula,et rugosa senectusita tolam dis-
necessitatemjudicantes libenteromnes projiceresolent.
aulem necessaria nobiscumulate na- solvit, ul nec fuitte puletur?
Quando affluum,
turm bonisabundantes,conleniiessenon possumus,sed ,d IN METRUMVIII.
Carmen dicolon est, constans altero versu Ascle-
argento alque auro inhjanlet, et quati oculis capti, [j
terreno pondere Imc alque illuc propter avaritiam fe- e. piadeo, choriambico, altero dimetro iambico. Mor-
riinur, continuoquepecunimgratia bellovexamur. Vestes es tales ait caeteras res quonam loco quaesituri sint,
etiam maqnificascupimus, quat niltil aliud sunl quam „j probe callere : beaiitudinem vero, ubi uancisci
textorim arlis laudes et flos ovium, ut nonnutli poelm !a; possint, prorsus ignorare.
dixerunt. Qui i<erogloriccadeo cupidut ett, ut velaa Qum ignoraniia] QuanU. Sunt exemplaria, in
10-21 MURMELLHCOMMENTARIA. 1022
quihus legitur quanti, quantum vel miseros, vel devio .A tatis oslendit. Jam causas reddit cur in his quae
tramite. mortales appetunt summum bonum non possit in-
Capreas\ Silvestres eapras. Caprea dicitur silve- veniri, aiique inde maxiraum hominibus errorem ac-
stris capra. Mariialis: eidere, quod pravitaie sua id, pula summum, dis-
Pendeotemsummacapreamde rupe videbis. traxerint, quodeuapte natura simpiex et individuum,
Casuramsperes, decipit illa canes. nullam patitur sectionem. Nam vera beatitudo ea
Tyrrhenq »fld,«]Mare Tuscum. Tyrrheni dic|i surit quae separat slultum
Hetrusci a Tyrrheno rege, cum qup ex Lydia qurni- vulgus, omnia simul complectU
dam in Iialiam (jarismigrarunt. v tur, sufiicientiam , potentiam , reverentiam, celebri-
tatem et laetitiam : quorum unum quidlibet absque
Recessus]Spatia.
Candinis. reliquis nemo unquam potest obtinere.
Niveis]
Feracior] Fertilior. Hactenus] Hucusque.
Tenero pisce] Molli piscium genere. ffendacis] Falsae.
Asperis echinis] Convenienti usus esl epjtheto, Pertpicaciter] Acute.
eehinus enim est pisciculus ex cancrorura genere, Deinceps] Deinde, gradalim.
Veluti rimula] Pglchra translatio
•pinas habens, quibus pro pedibus utitur, de quo *
Murlialis: Mqlim] Malo, ut velim pro VOIQ.
I«telicel digitostestudine pungat acuta, Atqui\ Unde sit ortus errpr cvidenter QSjernJit,et
CorticedepositomolHsechinuserii. ^radalim certis colligii argumentis unam eamdemque
Juvenalis: esse Baluram sufficientise, potenliae, reverenliae, ce-
Et semelaspectjltttus dicebat chini. lebritatis atque laetitiae.
Horatius in Sermonibus: Egere ctaritudine] Subaudi videqtut^
Sed nonomnemareest generosaefertile testae, Abjectius]Contemptius.
MuriceBaianooaeiiorLucrinapeloris, Dispertit] In partcs dividit.
OstreaCirceis,MisenooriunturEchini,
PecUnibuspatulisjaclat $e molleTareotum. Rei\ Verae felicilatis.
Vetus adagium est, Echioo asperior : quod dicijyr Qua minimeaffectat]Atqui supra dictum est,omnes
in hominem intractabilem et iosuavibus moribus. summum bouum veramque felicitaiem appelere :
Sciendum autem est e&se et lerrestrem echinum1, quomodo igitur nunc dicit, aliquem rem ipsam tni-
spinis undique ohsitura. nime affectare? Ut hic scrupulus exanimatur, ne
Quonam] Quo loco, ubi. quein male forsitan habeat, animadyertenduin est
Netcire) Suhaudi se. _ duplicem esse hominis appetjtum, alterum quidem
Sustinenl]Paiiunlur. naturalem, confusum et inordinatum, eoque omnes
Sielliferum potum] Anasirophe est, Ludovicus inortales (quod supra dictum est) in summum bo-
Bigus: num ferri, veramque bealitudinem appetere : alterum
vero ralionalem, discretum et ordinatum, eo.que
Contentusnemovivit, meliorased oplat.
Hocmagisassequiiur,quo melioramagis. paucos in suinmum bonum divina gratia dirigi, puta
Adsummumnatura bonumcumnostraferatur, eos dunlaxat, qui norunt, ubi id et quomodo quse-
Hoc explere sitim mens nequit in pelago.
Adsuperasopus est, ut libera transvoletarces, rendum sil, reclaque via, fide, spe et caritale freli
Gutturese plenosi satiare cupit. tendunt, ut illud tandem consequanlur, Expone igi-
Natusad sliiereae 6olaliaspirilusaulae,
Terrena nunquamsede quietus erit- tur quara minime affeciat, id est appelit, et quaerii
Stulle igitgr mortales rerum terrenarum cupiditale appetitu proximo, directo et ordinato, eoque modo
dejnersi, in tellure qgaerilant, quod supra coelum etyia quasummum illud bonum est investigandum.
stelliferum est collocatum. Qui divilias] Dilucide docet quemadmodum morta-
Ambiant}Ambiendoappeiant. Ambire, teste Nopjo, les, a recta via insiplenter aberranles, copentur ejus
signilioat inierdtim ambitionibus appetere. Divus rei quae parles non habel, partem upam quamlibet
Hieronymus: Divitimnon seculurm pqst hqminis mor- n caeteris neglectis adipisci.
tem amanlur. Honor fascium, qui per tuccessorem Solutn posse] Solam potentiam.
exolescat,ambilur. Profiigai] Dissipat, prodigit, prpfundit.
Cum]Postquam. Mordeqtur] Conlrisletur.
Falsa] Fallacia bujus sseculi bona, Summam perfectionem] Absolu|am jntcgramque
Gravi mole] Summa difficultate et maximis labo- rationem.
ribus. In adversum] In contrariam menlis partem.
Paraverint] Comparaverint. Hmc] Vera feliciias.
T«»i] Tunc, deinde. Vera bona, ut ita beatiludinem Vel] Etiam.'
consequanlur, a qua falsa bona menles avocant et Perspicua] Paiens. Perspicuum djcjtur quod visui
abducunt. Nam, teste Lactantip, sicut nd verum bo- pervium est.
num per fallacia mala, sic ad verum malum per bpna Ea vera est] Definiijp est beatiludinis, verbis qui-
fallacia pervenitur. dem differens ab ea qgpe rjala es( supra, re Y^ro
IN PJIOSAMIX. cpnsentiens.
Uactenjis Boetio Philosdphia falsseformam felici- Uti] Quemadmodura.
102h APPENDIX AD LIBROSDE CONSOLATIONEPHILOSOPHliE. 1024
In Timmo] In nobilissimo illo dialogo. Timaeus A ita universumhoe pro viribus late faeere ttatuil. Illius
Locrensis philusoplius Pythagoraeus, nobililale ei quidem animalis mterna nalura est, quod genilooperi
opibus pracstantissimus,siimmis magistratibus et ho- corigruereomnino non potest. Idcirco imaginem mvi
noribus functus est, et ad summa tolius philosopliiae mobilem effingeredecrevil, ac dum ccelumexornaret,
fastigia feliciler ascendit. Htijus nomine Plalo pul- fecit mternitatisin unilale manentismternam quamdam
cherrituum librum suum inscripsit, ih qno Socrales in numero fluenlemimaginem,qnam nos tempusvoca-
Timseurasic alloquitur : Tua ergo interest, o Timme, mus. Dies porro et noctes el menseset annos, qui unte
invocatistecundumlegem diis, diiputationemjam exor- ccelum non erant, tunc, nascenle mundo, nasei jussit
diri. Cui Timseus hunc in modum respondel: Probe quce omnia temppris partes sunt. Hsec Timseus.Jam
eontulii Socrates. Nam cum omnes qui menlii quoquo quid sit tempus videamus. Auctore Speusippo, lem-
modo compoles sunt, in operis cujuslibetvel magni, pus a Platone hunc in modum definilum est. Temptu
vel parvi principio invocareDeum soleant, quanto nos est solis molus, progressionis mensura. Teste Plular-
mquiutest de univerto,sive genitumsit, sive ingenitum cho ih lili. de Placitis philosophorum, Pythagoras
disputaturos (nisi forte detipimut) invocare divinam dixit terapus sphseram cxtremi ambientis esse; Plalo
opem? Divus Augustinus libro Academicorum se- aevi effigiem mobilem, vel mundanae motionis inter-
cundo : lmprimit divinum auxilium omni devotione•> capedinem; Eraiosthenes, solis iter; Plato, essentiam
atque pietate implorandum ett. Plato in epistola ad temporis, cceli motum; Stoicorum plerique, motio-
Dionis propinquos et amicos : Omnibutenimin rebut nem ipsam. Macrobius lib. Saiurnalium i: Tempus
et dicendiiet cogilandis, principium temper a diit est est, inquit, cerla dimensio,qum ex cmli conversione
faciendum. coiligitur. Aristoteles lib. Physicse auscullationis iv :
Rite] Recte, bene. Tempus estnumerus molut secundumpriui et posterius.
Modulata est] Cecinit. Quae quidem definitio bunc in modum solet exponi:
IN METRUMIX. Tempus est numerut numeratus iptiui molus localis,
Merito nunc ei heroico cannine utitur, cum Deum non cujuscunque, sed primi mobilissecundumparlem
invocet omnium rerum creaiorem, conservatorem, priorem iuccetsionis el posteriorem. Rodolphus auiem
vir ingenio et erudi-
patrem optiraum, maximum, pulcherritnum, poten- Agricola Phrisius, aculissimo
tissimum, ac (ut semel dicam) inenarrabilem, et ab tione singulari, volumine Dialecliiorum pritno:
exclamalione sumit initium, quse siimmam admira- Tempus,inquit, definiri solet esse numerut motus te-
lionis yim habet: qua quidem tum solemus uti, cum cundum prius et posterius. Nos aperlius dicemuseste
signilicare volemus tantas esse laudes ac meriia cu- cmli solisque vertigine deductum spalium, quo rerum
juspiam, ut ea pro dignitate nullU verbis consequi Q omnium agitationem vicissitudimmquemetimur. Hsec
valeamus. Carmen aulem hoc multo pulcherrimum Agricola. Divus Aurelius Augustinus, omnium mor-
erudiiissiiuumque ex Platonis fere Timieo mirabili talium longe doctissimus, lib. Confessionum u se
ingenio depromptum est. ignorare quid si tempus coiifitelur, tamelsi videat id
0] Inlerjeclio est admirantis immensam, infiuitam quamdam esse distentionem. In eodem libro inter
ei incomprehensibilem Dei majestalem. alia (emporis Platonicam Arislotelicamque definitio-
Perpetua ratione] Êterna disposilione, sempilerna nem improbans: Nemo ergo, inquit, milii dicat cm-
providentia lestiumcorporum motas esse lempora,quia et cujusdam
Sator] Creator. volocum sol ilelisset, ul victor Josue vrmlium perage-
•
Tempusab mvoire jubes] Id est, post sevum tem- ret, sol slabat, sed lempusibat.
pus quasi ejiis imaginem fluere imperas. Tria enim Stabilis] Marsilitis Ficinus lib. Theologise111:Deus
cum sint, aeierniias, aevum et tempus, primura eo- per se movet, agilqne omnia, ipse quidem stabilit
rum solius Dei est, qui nec principium habet, nec per seipsum.' Baptista Manluanus in III Calamiiatiim
finem, sed ipse principium et flnis est omnium. Se- libro :
cundum angelis tribulum est, qui principium habent Sed solumvideatpalrem, et revefenter adoret.
nu
et line carent, quod et rebus omnibus permanenlibus Qui sedet et stabilissolomovetomnianutu.
Iribui quoque debere nonnullis placuit. Terlium, DivusAugustinus lib. ConfessionUmi: Tuautem, Do-
puia tempus, postremo loco statutnra est, eorum quae mine, qui etsemper vivis, el nihil moritur in te, quo-
et generationi et corruptioni sunt obnoxia, tametsi niam primordia imculorum, et anteomne quod vel an-
adalia quoque transferatur. Joannes Franciscus Picus te dici potest, Tu es, et Deut es Dominusque omnium
bymno primo: . quce creasli, etapvd lererum omniummutabiliumim-
Longinquoprimumtempus tunc fluxit ab aevo, mutabilesmanent origines, et omniuntirrationabilium
Ex molu fiuitansnunquamcessantisOlympi. et lemporatiumsempiternmvivuntrationes. Psalmogra-
Timseusapud Platonem : Cum igitur (inquil) lioc a se phus : Mulabis ea, el malabunlur : lu aulem idem1
faetum sempiternum deorum simulacrum moveri el ipse es. Divus Jacobus apostolus : Apud quem non ,
viverepaler illeqni gemit, animadverteret, delectalus esl transmuiatio, nec vicissiludinisobumbralio. El ipse '
ett opere, et hac ductut Imtitia, opus suum multo etiam apud Malachiam propbelam : Ego Dominus, inquit,
magis primo illi exemplari simile reddere cogitavit. el non mutor. ,
Itaque quemadmodumitlud tempiternum animal eit, Externmeautm] Id est, causaeextra divinam men
1025 MURMELLHCOMMENTARIA. 1026
tem sltae, cum nullae forent, nec Deus ab ullo alio A 1 vim extra relinqueret. Idque ea ratione fecit: pritnum
moveri possit. Arisloleles quatuor posuit causas, qiiidem, ul lolum hoc animal.quam maxime perfeclum
quibus omnia fiunt: primam, quse movendi princi- ex perfeclis parlibus essel: deinde ut esset unum, cum
pium est; secundam, ex qua fit aliquid, quammate- nihil extra relictum fueril, ex quo alterum generctur;
riam vocat; tertiam, rationem acspeciem, qna unum- postremo, ne quis ipsum morbus, aut seuectusattin-
quodque formalur; quartam, finem, propler quem geret.
unumquodque efficii.ur. His quintam Plaio adjicit, Tu numeriselemenlaligas] Timseusidem : Quoniam
exemplar, quam dUm vocat, hoc est enim id ad vero corporeus, speclabilisque et traclabilis mundus
qnod respiciens opilex, id quod destinat, elficit. eral futurus, ac sine igni videri nihit potest, nihilque
Deus autem intra se rerum omniuin exemplaria ha- tine solido tangi, et solidum absqueterra nihil, ideoin
bet. Hic aulem mundum ex nihilo creavit, nullis operis hujus exordio Deus ignem primo terramque
externis causis excitalus, sed ad internum exemplar, creavit.Sed duo sola absque tertio quodam commode
et propler summam bonilalem. Et hoc est quod cohmrere non possunt, mediumquealiquod vinculum
subdit. . ulrorumque desiderant. Vinculumvero id est aplissi-
Vcritm] Sed. murn atque pulcherrimumex se et iis qum aslringit,
Formd] Idea, exemplar. B quam maxiineunumefficil. Hoc tnaxime proportio ra-
Summi boni insila] Interna, intus sita. lioque atlernm comparationis assequitur. Quandoenim
Livore carens] Expers invidiae. Philo Judaeus ex in tribus numeris aut molibus, aul viribus mediumitm
sententia Mossede mundicreatione scribens, ait opi- se habet ad posiremum, ut primum ad medium, vicis-
ficem rerum omnium Deum bonum esse, nec ulli simque ut postremum cum medio, ita medinm cum
eorura quse sunt invidere, propterci mundum con- primo congruit, tunc quod medittmest, et primum fit
didisse. Timaeus vero Platonicns : Dicamus, inquit, et potliemum, postremnm quoque et primum media
quam ob causam itle rerum auctor generationemet hoc fiunt. Ita necestitas cogit, ut omnia qum sic devincta
nniversum consiituit. Bonus erat. Bonus autem nulla (uerinl, eadem inler se sint. Eadem vero cum facta
unquam aliqua de re invidia langilur. Ergo citmlivor tint, efficitur, ul omnia sint unum. Quod si universi
ab eo alienitsimusesset, omnia sibi (quantumfieri po- corpus lalitudinem habere debuisset, nultam vtro pro-
teranl) simillimafieri voluit. El post pauca : Tolum- funditatem, unum sane lum ad seipsum, lum ad ex-
que ita mundum constituil, ul pulcherrimum natura trema \incienda interjectum medium suffecisset.Sed
opus, oplimumqueforet. cum tolidilatem tnundus requireret, solida vero nan
Dueis] Producis. uno, sed ditobussemper mediiscopulentur,inlerignem
Ab exemplosuperno] Ex seterna idea. Sunt autem '^ el terram Deus aeremaquamque lacavit, eaqueila inler
ideae principales quaedaraformse, et aelernsc,quae te imicem (quoad fieri polerat) comparavit, ut quem-
divina, inlelligentia continentur, ut Angustinus ait in admodum ignis ad aerem, ita aer ad aquam : ul aer
libro ocloginta trium Quaestionum: quae cum ipsae ad aquam, sic uqua ad terram congrueconferatur. Qua
nec oriantur, neque inlereant, secundum eas tamen ei conjunciione ila constitutusest mundits, utaspid
formari dicitur oinne quod oriri et inlerire potest, el tangiqne potsit. Propterea ex hujnsmodirebus numero
omne quod orilur et interit. Sunt autein haein menie quatttor mundi corpus conflatum est, ea connexum
divina et exemplaria dici possunt, auciore Thoma, comparalione,qua dixi. Ex quo seiptum amicitia con-
qua (m inquit) rerum factionis principia suut : ra- cordi complectitur, atque ila apte cohwret, ul nequeat
tionesvero liabenlur, qua dicuuiiir principia cogno- dissolviullo modo, nisi ab eodem a quo est colligalum.
scendi. Quandoquidem ipse Deus essentiara suara Severinus noster, lib. de Mosica i, cap. 2 : Jam vero
omni quo cognosci potest modo, perfecte cognoscit, qualuor etemenlorumdiversitates contrariasque poten-
et non solum qua in se est, sed qua parlicipari simi- tias, nisi qumdamItarmonia conjungerel,qui fieri pos-
litudine quadam a rebus crealis polest: Quaccunque sel ut in unum corpus ac machinamconvenircnl? Sed
vero creala stint, propriam liabent speciem, qua si- hmcomnis diversilas ita el lemporumvarietqtemparil
™
militiidinemdivinseesseutiae participant. et fructuum, ut tqmenuivtm qnni corpus efficiqt. Unde
Pulchrum pulcherrimusipse] Timaeus Platouicus : si quid horiim qum tanlam varietatemrcbus ministrant,
Cum veroet mundusomnium genilorum pulcherrimus aDimoet cogilationediscerpcis,cuncta pereant, nec (ut
sit, et ejus auctor causarumoninium optimus, dubium ita dicam) consonumquidquamservenl.Et ul in gravi-
non esl quin sempiternum sit secutus exemplum. Sic bus chords hic vocis modus esl, ut non ad taciturni-
igilur generatut, ad id effeclus, quod ralione el sa- tatein gravitas tisque descendat, alque in aculis itle
pienlia sola comprehendipotest, el immutabile per- custoditur qcnminis modus, ne nervinimiumtensi vo-
manet. cis tenuilate rumpantur, sed toium sibi sit consenta-
Perfectasquejubens] Ordo est: Et jufoesperfectum neum ajqueconveniens,iia eliamin mttndi musica per-
mundunrabsGlvere, id est absoluias habere partes videmusnihit ita essenimiumpotse, ul altermn propria
perfectas. Idem Timaeus: Quqtuor igitur earum re- nimielate dissotvat. Veritm quidquid illud est, cml
rum quamlibel integram mundus accepit. Ex omni suos afferlfructus.mil aliis auxiliaiurut afferant. Nam
quippe i,jni,aere, aqiia, terra, ipsius faber ila ipsum quoclconslringilliieins, ver laxal, torret wslas, matitr.tt
composuit, ul nullam cujutquam islorum partem atit aulumnus, temporaque vicissiihvel ipsa suos afferunt
IfHrt APPENDfX AD LIBROS »E CONSOLATIONEPHH.OSOPHI*. 1928
fruetut, vttatin, utafferant, tutmmittrant. De ele->1& bile faetum ett, anima vero oculorumeffugitobtuitum,
mentorimfpef tiameros connexione, plura lege apod rationit et modulamimt compos, ab auctore tuo om-
Macrobmmsame quam.jucunda in i lib. Commenta- nium, qum temper tunt, et ad intelligentiampertinenl,
riorum, qoo» in Seiptonis Somnhrm composuii. optimo, ipta quoqueoptima omniumqum genita tunt
Numerh] Quaternario elementorum nutnero et effecia
lefnafS*toterwrtioTtjm. Trrbtrsenin»interstitiis con- Quat] Mundianima.
venielrtrssime qunfuof cormexa avfntelementa, quo- Secta] Divisa in duo quae referiur ad motum.
rum pfftfiumest a lerra ad sqmm, seeandtrm ab Giomeravit]Orbicularitef egit.
aqoa ad aefem, tefthffn ab aefe *d ignem. ln orbei duos}In geminos circulos, puta in firma-
Frigvra flantmit] Frigida carfdis. ffientani noi errans, et in orbes pervagantium pla-
AfW«]8ieea. netarnm. Anhna «mndi adeo processit perfecta, nt
£ity*frfrs|Homidi». suam ferme ideant impleverit. Divisio in longam
. JPfffftfr]Sincerior. •stendit proprium animse motum naiuraliler essfc
'
fiw>i«] Extra locum prasscrrptnm ninria gravitate. rectum, scilicet in sensum, et vegetandi sive mo-
Deducant] Deprimant. vendi naturam. Itera ob idsecat in dno, ni ostendat
f u triptieiimealam] Orde est: To connectens an> B " tum in anima duplicem esse feciora motum, scilicet
mawimediam tfrpHclSnatwte moventem Cnncta, fe- ad sentiendnm atfffle movendnm, tirm ab anima in
solvis, id esl expandis, snbandi eam, et repete nre- corpora simrliier esse gemirrom, sciiicet Iunifbr-
diam per consona membfa mem atque multiformem. Inlefsecat vero Hneasduas
TripMt natiirm} Quia (ut Phttonl visttm est) ex ad animam ftgararrdam, deinde CaS reflectit in gy-
tribus rerom generibus, essentia, cotlerrret alteto, rum, indicans nsrturamanimse ex se ad rectora ino-
Deus unam anifflse mundi conmrvit rtaturant, tam lum procriviorem, ab ipso Deo per imelligentiaemu-
exacta cofnnristione, ut in essentia ejtis ubtque idenr nus eirculari moioi prorsus accommodari, geminis,
inesset alterani, atque vicissim in ipso ejuS eodem _ inquam, circnlis , flrmamento scilicet non erranti,
inesset et alterom, et essentia : rufstrs in ipso ejus ac post firmamentum orbibus pervagantram plane-
altero ct esserftia Iateret, et idem. Vel naturae tri- tarnm. f irmamenti qoidern circuitus ip-am ideulita-
pflcis ideo, qrrod atrima mundi sublimes causas cnm tis inteiligentiaeqirenMuramprc^trie refert. Anfractus
infimis connectens effeciibus,in seipsa manet, et de- autem multiplices planetarum proprie nataram alte-
clinat ad effecttts, et ad causas ascendrt. ritatis, inleriorumque animse partium repraesentaiit.
in temet] In seipsam.
Mediavt]Ot Platrini ptatet, Bens aniraam ft>me-
dio refum constitcrit,protenditque eam inde per to- C Meat\ Movetur.
tum, et interim atiquid ejus eduxit extra niundunt: Menlem]Profmfdam mielrrgeilliam.Revolntloenim
quo virMrcei dum provideret mundo, converteretui? ammae orbem intelligemiaeeomitatur. Motusquidera
ad Beuni. Ita anima est medius rerum gradus, atqu«* aithme, si ab inteiligentia petritus deseratur, stntim
omnes gradus tam superiores quam itfferiores eon- tam In percipiendo quara in agendo, solum transibil
nectit in unum, dnni ipsa etad superos ascendit, et in rectum. Quod atitem repetat semetipsam, simi-
descendit ad inferos. Timaeas apud Platonem : Ex ea lesque pef alia gyros glomeret, sorlitur ab inlelleclu
subitantia quw individuaet temper eadem timitisque quodam superiore, qui et manens in se et subito con-
est, et ex ea rursns quae circa corpora dividua fit, versus in causam, largitur intelligentiim animae, pef
tertiam substanticespeciemcommiscuitmediam: quse quam quasi porrectam manum sistit animam nalura
fursus esset naturse ipsius ejnsdem, et natufse ipsius propria vagabundan», motumque ejus irrequieturfi,
allerius particeps, eamque pef haecmediam consil- ct ad rectam extra se lineam natnraliter proniorem,
tuit inter individuam substantiam, et eam qurc circa retorquet in orbem medium inter molum rectum
corpus dividitur. Ea cum (ria sumpslsset, in onatn atque quielem. Hinc anima:
speciem omnia lemperavit. . In semetreditura meat, mentemqueprofundaiii
Cuncta moventem]Virgilius Jlueidos Hb. vi : D Circnit,et similicbiivertittaiagineCcelum.
Tucausit ttnimat paribus] RdCionalemIiominisani-
Totamque infusaper arlus
Meosagtlat molem,et magoose corporemiscet. mam ait Platoa Deo ei eisdem rerum generibus eo-
dera in cratere commisiis, atque mundi animam
Per contona membra] Per mundi partes harmonia fuisse conflatam. Cratef
signiflcat ipsam vitaeratio-
et
quadam conjunctas congruentes. Timseus Plaloni- nalis ideam", sed adjungit et.rcliquiis
cus : Pottquam igitur tecundum creatorit illiut men- commistionis fuisse superioris
tem tota animm constitutio abtoluta fuit, mox omne res vitas universali confectara, sigiiificansparticula-
vita inferiores csse. Tum vero
corporeum intra ipsam effinxit, mediumque mediatac- Deusanimas, id est singulosordines animarum sin-
commodans,apto modulaminecopulavit. At itla a me- gulis stellis accommodat. Adhibet et
dio per omn» usquead cceliextremase porrigens, eique est setherea vehicula, id
corpora. Docet et fatales leges, dum
exlrinsecuscircumfuta, teque in setpsa convertent,ita animabus infundit formulas
idearum, per quas ani-
tempiternmtapientitque vitmin unkertum tempui di- maein se quandoque CofivCrsae,rationes rerum agno-
vinum dedit exordium. Et corput quidem cceli specta- scere possint. Timtei
Piatonici, Marsilio Ffciooin*
'
tim MllRMELLII G8MMENTARIA. lOSft
lerprele, haeosunt v»rts>: •Htec fatm, in eodemrur- A habere. Paulus Corlesius libro Senlentiarum secundo.
sus cratere, in quo mundi totiu* animam permiscent distinclione quarla : Platone, inquil, principe multi
temperaverat,superiorittemperalienisreliquiasmiscen- sidera animantia essevoluerunt. Sloicis aulem placet
do perfudit, tnodo quodam eodem,non tamen perfe- astris vimet mentemincssedivinam. Al Anaxagormab
elas simililer, sed »t teeundo et tertio gradu a primis Atheniensibusesl negolium exhibiium, quoniam sotem
deficientes.Deniquecumimkersum constituisiet,astri* flagrantem lopidem, nec Deum, nec animanlem esse
parem numerumdistribuit animarum, singulissingulas dixisset. Apud nostrosvero Origenesa Platone nondi-
adhibent, eisque tanquam vekiculoimpositis monstrd* scedens, animanlia sidera putavit, quem pedelentimel
vit universi nalxtram, at leget fatalet edixit. dubitanter subsequi videlurHieronymus. Divus autem
Animas]Hominum-subaudi. Augustinustanquam arbiler in re ambigua, dum me-
Causii paribus]Gousimiliralione el causis, rerum- dium persequi non potest, neutri tentenlimassentilur.
que generibus eisdea» qaitos anima mundi facta est, At ApolloChrislianorum,divusThomas,scientiusgenus-
Vilasque minorei] Ignobiiiores animas, ut brulo- hoc totum ratione aslringit, probat enimdivHione ope-
rum aniinalium et planiarunr. rum animm, nullam corporum cmlestiumanima- con-
Provehis]Produei». sentaneamesse operam,prmlerintelligentiamet molitm.
Levibus]Celeriter moirilibus. B Dicitque animam corporibus,non ut (ormam annecti,
Sublimes}Prsestanliores animas. sed virtutis appulsu, ul mobili agilatorem applicari,
Curribus\ Vehiculis. Ut enim Platoni visum est, quemadmodum ti lagena in prono vi pedum impuisa
Deusanimis corpora, quasi vehicaia subdidit. moveatur,
•Seris]Seininas, et iioe ex opiuione Plaloniea dic-' Da pater] Sic Marlianns Capella ad solem :
tum, cui placuit Deum spirituum alios in terram,. Da, pater, aethereosmenticonscenderecoetus.
alios in lunam,alros> in ali» temporrs instrumenla Augustamsedem] Sacram, divinam et maje-tatis
spargentem quasi sevisse. plenissimam summi boni sedem. Augustom proprie,
Legesbenigna]Ot homines violentas passiones ex teste Servio, est teclum augurio conseeratum. Abu-
eorporis eonjunciione in anima excitaias superent, %ive augu6tum nobile, quasi majestatis plenum. Vir-
justeque vivant. gil. lib. Georgicon iv:
Reduci] Reducesracienti,-redncenti. Reducespro-
prie dicontur qui magna pericula evasernnt. Si qiiandosedemaugustam,servataquemella
Thesaurisrelines.
Igne] Amore Marsitius Platonicus in Commenta!-
rio, oratione quarta, oap. 6 : /Eternns igitur amor, Sic enim Servius legil: Alii quidam per angustdm, et
quo semper m Deum afieitur animus, efficit ut Deo C ita legunt etiam nonnulli hoc loco, ut dicat anguslam
semper tanquam novo tpettatulo gaudeat. Amorem tedem, ad quam non nisi angusta et arcta viu perveni-
hunc eademDti bonitat temper accenditin animo, qum tur, sed meo judicio legendumest per u auguslam.
el beatumfacit amantem.Tria igitur (ut brevi compte' Terrenm molis}Corpoieaecontagtonis.
clar) amorit benefieictcoUeMdabiinus,qnodno» olim dt- Nebutas el pondera] Perturbationes ex gravitate
visos in integtum rettituendo, reducit in eoslam: corporis animo accidentes.
quod suis quemque collocatsedibut, facilque omnes m Tuo tplendore] Tua libi interna et ineflabiii incoii,-
illa dislribulionequietos, quod omni expuiso fastidio, prebensibilique luce.
tuo quodamardore oblectamenlumquasi novumjugiter Tu\ Subaudi es.
accendit in animo, redditque itlum blanda et dulci frui* Serenum\ Serenilas.
tione bealum. Te cernere\Conlemplatiotui, subinlellige est.
Lectorem hoc Ioco, aniequam ad alia progrediar Finis\ Summum bomim. Apud Joannem evangeli-
enarrauda, velim admonitum, Boetianam in lioc car- siam, capite xv, Jesus Chrislus ad Patrem : Hmc est
mine Philosopbiam, non solum diligenter, verum et autemvita mlcrna,ut cognoscantte solumDeumverum,
caute Platonem imitari : cujus opiniones de anima etquem misisliJesum Christum.Thomas Aquinas tlieo-
mundi eaelerisque, hommum pula, et pecndum, el " logoruni decus libro adversus genles tertio : SMinma
arborum, non usquequaque Christianis hominibus et perfecla felicitas inletlecluatisnqlurm inDei visione
probantur, lamelsi nos Latinis fere singula ex Pla- consistit.
tonis doetrina non indiligenter exposuerimus. P>rro Principium] Joannes in Apocalypsi, cap.i Ego sum ,
coelestes sphaeras habere animas, non modo Plato- Ket &>, principiumet finis, dicil DominusDeus, qui est,
nici, sed emnes etiam Pefipatetici confltenttir. Quod et qui erut, et qui venturus est cmnipotens. Deus est
Arisioteles docet lib. de Coelon, rursus v et vin Na- piincipiuiit, mediuin ct finis omnium : principiuin
tural,, n de Anima, xi Divinorum,Theophrastus eliam quidem, ut producit; medium auletn, ut producia
discipolus Aristot. lib. de Coelo. Quod Avicenna et relrahit ad scipsum ; finis, prout redeuntia perlicit.
Algazeles summopefe confirmarant. Augustinus Vector\ Provector ad feliciiatem.
Aurelius in Kb. cui titulns Enchiridion, et Tliomas Dux] Ductor per iter angustum.
Aquinas in libro contra gentiles secundo, tradunt Semita] Sane quam angusla via , per quani pauci
uihil (quantum ad Christianam doctrinam spectat) faciunt iter.
iuteresse, coelestia corpora animas habere, vel non Terminus] Finis omnium.
f05i APPENDIX AD LIBROS DE CONSOLATIONEPHILOSOPHI/E. lO&J
IN PROSAMX. Acomplere, et ad illud quidquid beatitudo continere
Hactenus Boetio Philosophia perfectaeatque imper- videlur, veluti ad verticem referri.
fectae formam felicilatis ostendit. Nune ubi consistat Substanliam] Essentiam, rationem.
felicilas vcra, sen beatitudo, sive summnin bonum, Jucunditale]' Voluptate. Franciscus Pbilelphus in
acute diligenterque disserit, ostendens hoc csse in oralione ad viros Papienses voluptalem, jucundiiatem
Deo, penilus ei idem, diversisque vocibus unam et nominat: quippe quae ei mentem et sensiim juvet.
eamdem signiflcari stibstantiam. Poslremo concludit Omnium igiluti <expetendorumsumma} Arisloteles
Dei quoque in ipso bono silam esse substanliara. Moralium lib. : Omnts ars, omnisque doctrina atque
Quonam] Ubi. Apud Boetiiim compluries quo pro actus, itidem et electio, bonumquoddam appetere vide-
ubi, hoc est, in quo loco positum invenies. tur. Quapropter bene veleres bonum ipsum id esse
Aliquodhujutmodi bonum] Summum et bonorum dixerunt quod omnia appetunt. Dionysiusquarlo cap.
omnium congregatione perfectum. de DivinisNominibus : Omnia, inquit, bonum el opti-
Cassa] Inanis, irrita, vana. mum concupiscunt.
Imago] Species. IN METRUMX.
Quin\ Quod. Carmen est constans alternis phaleciis et sapphicis,
Omne inint] Firmissime verissiraeque concludit B excepto secuudo versu, qui phalecius est, qui sic
sumraum benuni e*se. posset in sapphicum mulari, verum una dictione
Effeta] Viribiis • i a et defecla. transfonnata:
Quo] Obi. Quosligatfsllaxgravibuscatenis,
Communitconceptio] Boelius libro de Hebdomadi- sicut ex quarto liceret mutato dictionumordine facere
bus, capite primo. Communis animi conceptio est phalecium:
enuntialio, quam quisque probat auditam. Hicvobisrequies erit laborum.
Ne huncrerum omnium]Evidenler probat Dei sum- Verum Boetius noster prius Ires phalecins conti-
mique boni unam el eamdem esse subslantiam. nuos.cecinit, deinde sapphicum addidit, syllabarum
' Prmcelleniistimum]Prsestanlissimura. ' numero et lemporum proponioue hendecasyllabo
Fingal qui potest] Q. d. nemo lingere potest. aequaleni. Postquam autem Pbilosophia sunimi boni
Pottremo quod a qualibet] Idem quod modo, nunc beatiiudinisqae eamdem cum Deo substantiam indi-
nova ratione probat. cavit, nunc mortales alacriter invilat et adhortalur,
Geometrm] Professores geometriae, quae esl bene ut ad lianc veram felicitalem pariter conlendanl, reli-
mensurandi sciehtia. ctis terrenis fallacibusque vilium bonorum studiis,
Poritmata] Corollaria. Georgius Valla libro Expe- G quae mentem excaecant, non illuminanl; ligant, noq
tcndorum et Fugiendoruin n : Est et porhma, cum ex absolvunt; irritant cupiditatibus, non satiant.
demonstratis aliud aliquid apparet, timul et theorema Capt/J Divus Hiefonymus in epistola ad amicum
nobisnon proponentibus: unde et nomenhabuit, quaii segrotum consolaloria : Liberot lu judicas, aut a mo-
lucrum quoddam existens scientialit demonslrationis, ribut alienot, quot voluptales barbarm devinxerunt.
id Laline corollqrium nqminatur, Grmce scribitur Non habenl cdtenam, sedeos luxuria ferali mordacitate
rropitrinM. in vinculis tenet. Ila inciderunt in laqueos jeralium
Coroltarium] Corollarium (ut auctor esl M. Varro voluptalum, ticut aves aucupali fraucte captivm: qua
libro primo de Lingua Latina) signiiicat id quod addi- quo magis conantur evadere, eo innumeris se nexibut
tum est, praeterquam quod debitum, lanquam aucla- illigant, el in profundiores tinus demergunt. Divus
rium quoddam. Ila cnim dicebant antiqui: el dixit Ambrosius lib. Epistolarum n : Renuntemut luxurics
Plauius id quod supra mensuram vel pondus justum, ac deliciis, qum nos quibusdam attringunt nexibuscu-
adjiciebatur. Yocabulum corollarii est a corollis: pidilalum. Nihilenimprosunt delicimslutlo. Marsilius
quod eae, cum placueranl aclores, in scena dari so- Platouicus : Moderatajuventus facilem efficitsenectu-
lilae sint. Uude et corollaria dicuntur ipsae coronae lem, immoderata difficilem. Qui corporit obsequilur
apud Plinium. Suetonius : Itaque corollaria el prm- D libidinibut, procul dubioinsanis servit tyrannit.
mia, alienis quoque muneribusac ludis, et crebra ei! Teirenasl Terrenarum rerum cupiditatibus obru-
grandia de suo offerebat. Seneca lihro de Benefkiis; tas.
sexto : Sordidissimorumquoqueartificiorum institori- Hebetani] Obtundens, hebeles et inertes reddens.
bus supra constitutumaliquid adjecimus, si nobisoperai Arisloteles in seplimo Ethicorum hinc probat volu-
illorum enixior vita, et gubernatori, el opifici vilissima'. ptatem non esse summum bonuni, quoniam (inquit)
mercis, et in diem se iocctnticorollariumaspersimut. yoluptates impediunl prudentiam : et quanto majores
Deot fieri] Divus Augustinus libro de Civitate Deii sunt, tanto magis obnubirant, quod in aphrodisiis, id
nono, capite vigesimo terlio : Sed hominesjquoquek i est in rebus Venereis, patet. Nemo enim dum Veneri
populo Dei eadcm Scriptura deos appellat. Ego dixi,, operatur, perspicere menle quidquam potest.
inquit, dii estis, et filii Excetti omnet (Psat. LXXXI). Hic] In summo bono. Asylum Grsece wav\<ri,inte-
Hieronymus in sermone de Natjvitate dominica: meratum lemplum est consecrationis lege concessum,
Deus factus est homo, ut homoDeus fieret. ab R privativa particula, et irMuo rapio, spolio,
Cum multa} Doce.tbonuin bealiiudinis subslantiauii aufero, violove; aut, sicut exponit Servius, dicitur
;
• rm MURMELLIICOMMENTARIA. 103-'«
i:svlumquasi aa-jf.tr>,quod inde pcr vim cxtrahi nul- A . Ojincquodcst, tandiumanereatque subsislere,qttan-
Ius posset. Nani in id fugientes, tuti cr.iut, nec in.lc diu !!.' ttnum]Exslat pulclicrrimus et aurcolus de uni-
extr;ihi poterant : qnod prius Athenienses, po^t R»- late el uno Bocliiuostri libelltis, quem studinse lector
niiilus coiistniv.il. Divns Auuuslinu.sliliro de Civiiate (si liabeas) ad Imnc locum penilus inlclligendum, le-
Dei primo : Ronmlus et Hemus asylnm consliluiise ciita diligenier: ex quo ethaec nobis libilum est ap-
perhVentur, quo qitisquis confugeret, ab omni noxa ponere, ut etiam librorum copiosa snpelleclile caren-
tiber esset, augere qumrc-ntetcreandm muliiludinem libus industriac noslrae labor prosil : Unitas esl qtia
civitalis. Haecille. 1'uMira igilur translatione locum unaqnmqiteres dicitur esseuna: siveenim sit simplex,
bealil-iilinisasylum vocat. Patens aiileui iniseris huud tive composila,sive spiritualis, sive corporeq, res uni
eodicit, quod id miseri possint ingredi; sed subimcl- tate una est, nec potest esseuna nrsi unilate, sicul n?.t
ligeiidiimalinqui, qui miseri forent manercntque, alba nisi albedine, nec qttanta ttisi qnantita'e. Ngn so-
nisi in veraefelicilalis asylum ad evilanditm mise- lum atilem unilaie una est, sed etiam tancliu esl, quid-
riam se reciperct. quid id quod est, quanditt in se ttnilas est. Cum atttem
Tagus] Fluvius anrifer Lusiianisc. desinit esse tinum, desinit esse id quod est. Unde est
Hermits] Fluvius Lydi;e aurifer. Virg'!i«s : hcc : Quidquidcsl, itleo est, qttod unttm est. Qttodsie
Aulauro turbidusHermus. B ostenditur: Omneenim-esseex forma est in rebus crea-
Rutilante]Aureis aienis resplen.lenle. tis: srd ttullum esseex formaest, nisi cum forma tna-
Jnrfus]MaximusIndi.e fliivius,vari s gcmmis ab.uu- tericettnilasest. F.sseenimnon esl, nisi exconjunctione
dans. formm cttm materia. Unde philosophi dicunl illud de-
Calido orbe] PiagaeOrienlah, ubi sol orimr. scribentcs: Esse est existentia formcein materia. Cum
JiVtiffran.']llluni nanl. autem forma malerimunitur, ex conjmtclionev.lriusque
A:iem] Visum aniini. necessarioaliquid unum conslituilur: in qua consliiu-
Cmcos]Prava cupidiiale caccalos. tioneillud tmum nonpermanet.nisi quandiu unitas for-
Jn suas tenebras] Sibi proprias : nam inetalla et tnatn cum tnalerialenet.Sed deslrucliorei nonesl ttliml
lapilli plerumque in obscuris terr* cavernis delile- qitam separaiioformma materia. Sed separatio el uni-
scunt. lio contraria sunt: igilur separaiione si res deslrtiitur,
Viget]Vitnbabel. ..profectoin suo essenon nki uuilale contraria conser-
Vitat] Non adniiui'. vatitr. Divus Aurelius Augustintis libro de Ordine re-
Obscurasruinas] Perluibaiiones, errores, in scc- rum secundo : Lapis ul essetlapis, otnnesejus pnrtes,
lera per ignoranli-nn vel imprudcmiam prnlapsus. omnisquenalura in unum consolidalaest. Qitid arbor ?
'C nonne arbor non
Notare] Yidere. esset, si una non esset? Quid mem-
Hanc lucem]Sunmii boii ctarilatem. bra cujuslibet animantis, ac viscera, et quidquidest
CandidosPhcebiradios negabit]Id es>, pr.r <:as-dom eorum quibtts conslat? certesi unilatis patianlttr divor-
niliil lucis aiel habere. tium, non eril animal. Otnnia quid alittd, quam unum
IN PUOSAM XI. esse conanlur? Divus Bcrnardus lihro ad Eugeuiiiiii
IL-.clciiusPliilosopliia di-seruit suiiimum boniini secuudo : Ubi unitas,ibi perfectio.Reliquinutneri per-
esse, cl in quo ronsisiat: jam doccbit quid silbonuiii, fcotionemtton habent, sed ditisionem, recedentesub
concludensniliilessebonuni nisiideinsit iinum. Suh- vnitale.
las.nenim unilatis raiione, quidquid est, boniim <sse Atquinon esl quod dehoc] Boeliodiibilalionis scru-
ilesinit. ptilum cximit, id quod de animalibns confessus esi,
Jnfinili] Siibaiidienduinaestiniaba. .ei de p'aniis quoque et inanimalis Ince clarius osten-
Boni pvlicipaiione] Socrates Platonicus-in Gorgia: dens.
F.sl aulem voluptat, qua prasente gnudemus: bonttm Nam alix quideiiicampis]Maro libro Gcorg'con se-
vero, quoprmsenteboni sumtit. Prorstts bani verosu- cundo :
tnus, et ttos. ct qumcunquealia bona sttnt, ob virtttlem Necverote raeferre omnesomni.i:possunt
»JJ 1'liiiuinihus
saMccs,crassisquep;du;libusaln
quamdainquie adsit. Nasciiiilnr; steriles saxosisinoutihusorni.
Simili ratione\ Qui.i, ut concessuin est, tiun iiiiitn* Lillora myrletislaetissinia: deniqiie aperlos
lis adeplio.ie bona fiunt, qn;ccunque sntit bona, iuin Uacchusamalcolles,a;|uiloheinet frigorataxi.
lioni participatione. Qiioriimcoii'|iienaturalitcr i<l in Ovidius libro de Arle amandi primo:
est affectus, eorum eadem est substnntia. Unius au- Nectclluseademparit omnia: vitibiisilla
Convcnil,hfficoleis,hic benelarra vircht.
tcm et boni, naturaliler iilem est affeci.us.Unius igi- Veluli in terras ore demerso, iraliunt alinun a radi-
lur <t boni eadem cst subsiantia. ribub] Aiisloteles libro rie Aninia secmido: yitorf e t
Nof.ine ijilitr] Diicelunnmqiiodqiicsiibsisicre,dum os elcapul in animali, radix est in aibcre.
ununi csl:cuinvcrounum essedesiuit, kiterire. Quod N'obilissimum quidque] Lcgitur cl innllissitntim
tpectal eorsum, ul ostcndat omnia nalurali inlentionc quidque.
unum desiderare, et ciim unum i.l ipsum sit qtiod Tittiur] Dcfendiiur. Passivc protulii verhum de-
bouiiin, bonum ab oniiiibiis appcii. Et iia Boeiio in ponens.
ineniem rcvocai, quod se panlo ante confitcbaliir Jam vero qttanla] Docel summa diligenlia naturam
ignorare, bonum esse rerum omoiuin finein. curarc, ut propagatione rerum seininilitis multiplica»
PATKOL.LXIII. 3>
1033 APPENDIX A-DLIBROS DE CONSOLATIONEPIIILOSOPHI,E. 1050
ta , cum singula subsistere nequeant, saltem species A Aira] Obscura.
conserventiir alque incolumes perdurent. Officiorum Texit] Obduxit
vegetabilis aniinae (ut auctor est Arisloleles libro de Lucebii] Evidenler apparebit, et dilucide emicabl.
Aniina secunlo) naturalissimum et praecipuumesi, Perspicacius]Clarius.
sibi simile generarc omnibus viventibus (modo sint Phcebo]Sole.
peifecta, non rapta raembris, non depravaia, ncque JVonomnenamquementedepulit lumen}Plaloniciini
spontanenm generalionem habentia) convenicns, ut dogma est, animas e roelo descendentes, haurienda
auimali animal simile generare, et planlae similem oblivionem rerum divinarum, quarum iu coelo eranl
plantam. Sic enim semper secundum suum simile conscise, alias vero magis, alias minus. Et ideo iii
(cum ea ipsa eadcm in nnmero manere non possinl) terris non discere, sed reminisci, quod illic ante ro-
pcrseverant, assimilationem condilionemque assc- gnoverint. Hinc est quod quse apud Latinos lectio , .
quuntur divinam, quantum eis conceditur, quam ap- apud Graecosvocaturrepetitacognitio; quia cum vera
petunt omnia, cujusque gratia aguntomnia quaesunl discimus, ea recognosciraus quse naturaliicr nove-
in naiura. ramus, antequam materialis influxio in corpus ve»
Generalim] Per singula genera. niemes animas cbriaret. Et ita Plato in dialogo <1«
Neque nunc uos\ Ait se non de voluntariis animae B 1 virtule, qui inscribiturMenon a Menone cum Socratn
cognoscentis motibus, verum de nalurali inlentione sermocinanle: Qumrere,inquit, ac discere,reminiscen-
disseruisse. tia est: et Hicronymiis trstatur a philosophis dici,
Sed unum id ipsum\ Descriptio boni ex libro Mora- discentias esse reminiscentias. Hanc Platnnis opinio.
liura Aristotelisprimodesumpla, ul suprarelatumest. nem imprubat, et confutat divus Aurelius lib. de
Uno] Unilate. Trinit. xn, cap. 15.
Vertice]Capile. Obliviosammolem] Gravilalem perturbaiionum et
lpsam enim medimveritatis notam mentefixisti] Ele- oblivioncm, non eoruni quae quis in alia vita novit
gantissima allusio seu metaphora a sagittariis sum- (nam liomiui antequam nasceretur, aliam vitam fuisse
pta: qui tum demum voti compotes fiunt, cum sco- senlire vanissinium <si), sed eorum quse apta esset
pum atiigerunt. suapte nalura (nisi Corpori infundereiur, conjiingere-
Notam] Scopum, hoc est signum in medio propo- turque) anima cogniscere. Sa.ienliue lib. I, cap. ix,
situin, ut in iJsagiilse conjiciantur. ka scriplum est: Corpus enitn quod corrumpilur, ag-
Mente}Non sagitta, sed aninii conjcctura el cogi- graval animnm, et terrena inhabilatio deprimit sensum
tatone. tnulla cogitanlem.
IN METRUMXI. J
^
Hwret] Inest.
Carminis iambici genus esl, quod scazon (id esl Profeclo] Cerie.
claudicans) appellatur. Habet enim in sexia regione• Semen] Principium et inclioalio quaednm qua est
npondeum. Simile est illi Persiano: liomo veritali percipiendae et acquirendae sciemiao
Necfontelabra proluicaballino. naturaliter aptus.
Antequam Philosophia eo perveniret ut ostenderet1 /nirorstim] Inlcrinra versus, intriiisecus, iniiis.
Boelio rciuui omnium finemesse bonum, longiu cu'a1 Vuod] Seraen.
disputatione usa (veluii qui anrum in pen lissimas5 Excilatur] Metaphora ab igni sumpla, qui ventila-
lerrae vcnas demersum landem vix magno labore as- lione in fomentis excitalur.
sequitur) rem patefecil. Docet igitur nunc veritatem1 Venlilanle]Movente, discutiente. Venlilo, moveo
obscilris ambagibus involutam, falsisve saepius opi- ad venium captandum. Ventilare triticum, est purga-
nionibus demersam, non nisi exacta mentis couieni- re. Venlilare faciem, est ventulo refrigerare, et vcn-
plationecomprehendi. Vuiteliam eam non inexleruiss tilare aurum digilis sudanlibus, dixit Juvenalis.
rebusesse frustra quaerendam, sed in imimis animi" Doclrina] Doctoris actionc.
Ihesauris diligenler (remotis impedinientis) investi-" Cw] Quare.
n
gandam. Sunt enim auiinis nostris instta, tam virtu-'• Rognti]Inlerrogati. M. Tullius libro Tusculana: um
tum quam scientiarum semina. Quaestionumprimo: Habel primuin memo'riam,et eam
Profunda tnente] Penitissima conlemplationc. infinitam rerwn iiniumerabilium.Qnam quidam Piaio
Vestigai) lnquirii. recordaiionemcsseviilt viiae superioris. Nam in libro
yerttm] Veritatem. qui inscribitur Menon, pusionem quemdani Socrates
Inde] Sic legendum, non Hle, ut vulgo legitur. inlerrogat qusedamgeometrica de dimensione qii:>-
lnde) A veri vesiigatione. drati. Ad ea sic ille respondet ul puer, et tamen in
Intimi visus] Inlellectus. faciles inlerrogaiiones sunt, m, gradalim respondens,
Longos motus] Actus aniuisein loiigum tendenies.;. «o perveniat quasi geomelrica didicisset. Ev qun ef-
In orbem] In circulum. lici vull Socrates, ut disccre nihil aliud sitquam re-
Inflectens] Incurvans. cnrdari. Quem locum niullo eliam accuratiiis exi lirat
Retrusum] Ad se conversum. in eo sermone, quera h.ibuit eo ipso die quo cxcessit
n. e viia. Docet cnim quernvis, qui omuiumrerum rudis
Thesaurii\ Polentiis, mcraoria scilicel el intellcctu.
Dudum] Paulo ante. esse videatur, bene Interrosanti rcspondcnteni de<l.i-
t,«7 MURMELLlICOMMENTARIA. 1038
rare se non tum illa discere, sed renvnisccndo rcco- A Fortiter] Polenler.
guoscere : nec vero lieri ullo modo posse ul a pueris Suaviter] Ordinae, bona contemperantia, conve-
lot rerum atque tanlarum insiias el quasieonsignalas nienlissime.
in animis notiones (quas hvoiac vocanl) haberemus, Lacessentes]In bellum provocantes.
nisi animus (antequam corpus intrassel) in rerum Cmlum]Deos ccelestes.
cognitioneviguissei. Gigantes]Hi vastissimorumcorpurum fuisse tlicmi-
Recla}Vera. tur, tcrrae filii, sine patre, qui cum deos ccelopellere
Censelis]Opinamini,respondeiis. coiiarenliir, ab Jove fuliniuibiis missis sunt inicr-
iVt']Nisi. empli. Macrobins lib. Saiurnalium primo : Gigantet
Mersus]Insitus. aulem;(ini|Uil) ijrttirfaliud (itisse credendumesl qnam
Altocorde]\n prnfunda niente. hominumquamdamimpiam genlem, deos negantem,et
Fomes}Semenel principium scienii;r. ideo existimalamdeos pelltre de cm'esii sedevoluisse.
Si Plalonis mus-ipersonal verum\ Rectc dubiiat in Horum pedes in draconumvolttminadesinebant: quod
re ambiguilatis plena, verumne an falsum di eril significatnihil eos re tum, niltit superum cogilasse, to.
Plato. Musa aulem ideo dicilur qund Plaio IISIIS<st tiusv:tmeorumgressuatqueprocessuin iuferna mergenle.
bumniaet iucredibilielo luenti.i, ob quam et Xeno- B ' Ulicondignumfuil}Parenlhesis. id csl sicul decuit.
phnn Atlica Musacognominaus est. Vel per inusain Beni<jna]Meriiisbeii<:fica,iiia!eautcminerit sinfcsla.
Platonis accipe carmen ex Platonis doctrina compo- Fortitudo] P^tentia divina.
siimn, ei ejus opinioneiinbuiuin. Rationis]Argumcntationes.
Immemor]Oblitus. Collidamui)Valdecommitiamus,acriterconscrainus.
1N PROSAMXII. Ex hujusmodi confliclatione}F.x e,usmodi pliiloso-
Ilii-culiima iinjus lertii voluminis prosa eontinet pliico cerlamine.
quibus gubernacolis mundus giibcrn-ltir, qimd eiiam Scintilta] Translalio ab Hs qui, chalybe el silico
mite Boetiu-iiguorabat. linde opiuabaiur bonos sup- collisis, ignis scintiliam excutiun', quam dissilientem
p:iciisaflici, malos vero prajmrs ad flagit a inviiari. in fomiiem excipiunt ad lumen exciiandiim.
Nuncauteni Philosophia docet bonitale divina inun- Arbilratu} Arbiirio.
iliiui rcgi, eunique qui summum boniun cst, quia Malumigiair] Concludil nialum nihil nsse Imj-is.
Deum,n ll;u-inali causam csse.nec idquidem pns e. modi ratione. Quidquid e-laliquid, Deus «nuiipotuiis
Proimle inaluiu niliil esse nisi a bono defectionem: id potest. Malumaulcm Deus onu.i| otens nonpotest.
i ujus is qui pote-l nmnia, nen possit nialtim. Quo fn Malum igilur nibil est. Bcatus Augoslimis libro de
m mali ncquaqi.iin floreant, scd miseri potius sint clt^ Civitate Bji xi, cap. 9 : Mati enim ntilla nauraest,
infelicer, ui proximo voluiniiie lalius disserelur. sed amissioboni mali nontenacccpit.
Vehemer.ler]Valdo. Labyrinthum in xiricabiletn]Insolubilem,indepre-
fJorttm]Quoddisccie iiostiuiiisiireminUci.ei quodI hensibilera, unde nemo >efacile possii expedire. La-
iuincn aniini corporis caligioe sit obmibilaium. byrinthus.Iocusesi vi;irumambagibusadeo imp'exiis,
Contmemoras]Menioreiiifacis. Et noianda esl luc . ut eum ingresso non p; leat esiius. IIoc aulein Ioco
locuiio. metaphoricos posuit.
Corporcacowagione]Corporis cum aniina conjun- Orbem) Circulum.
tlione. Munusculum]Corollar.ium.
Mole]Graviiate, Dudum] Paulo airte.
Quin] Ut. Exegimui) Alsolviinus. Ovidius:
Dttdum]Paulo anle. Jamque opusexegi.
Jnscitiam]Ignorapliam. De ea) Divinasiihslan i.i.
Accedam]Asseutiar. Parmenides) llic Eleates Anaxngorscdiscipulus, ul
Divellerei]Dislraherc. Suidas ait:-ul vero Diogenes, Xenophanis: ctijiisme-
^ minit Plato,
Sospei] Incoluinis. qui ejus nomine dialogum scripsit, vo-
Revisas]Repetas. cavitque Parmenidem, sive de Ideis. llic carmino
Alioqtiin]Nisihoc ita se hubeat. physiologiamcxpressit, sicut Empcdocles el Hesio-
Vigilantius]Di igeutius. dns, duplicemqtie eam esse dixit, unam qn.c veriiat<i
Diducii)Aperis. conslaret, alteram quaeopinione. Emicuil Olympiade.
Cum Deut inquit] Docct a Deo suavilcr tt conve- Lxvm. Ilujus Graecusversus est,
nicmissime omnia disponi, cum vnlunlarie diviuas „ HOVTOSSV hi y.-ixt\ottri
fiptts ivukiyxtov
oystov.
bonilati obtemperentseqne suhjiciant. Id esl, undique in circulis ducis simileiii acervum.
Detrectaniitimjuyum] Metaphoraa bobus siimpla. u Quod autem in vuigatis exemplaribus additum est,
Unde poeta: 4d est, rerum orbem inobilem roial, dum se immobi-
Nonjuga tajuru3amat,quaetamen odil, liaLet. lera conservat, non est Boelii, sed glossema nescio
Deo coMraire}Contra Dei voluulatem. ciijiis, prius in margine adjeclum, deinde Bpetii ver-
Jttr«tiea.'tmrfinw]Quae ui cactera, sic et suiinnatrt
kt bisinsertum. Parmenidis dictuin Iamblicus Plaloni-
poiejitiam comple;litur. cus hunc in raodum exponit: Omniaex Deoila sunt,
4039 APPEND.XAD LIBROSDE CONSOLATIONE PHILOSOPIH,£. IWO
ul nusquamvelminimaqutvquedeseranlura Deo. Ubi-- A Mulcenterntigres, et agentemcarmineqnercus.
quecnim divinavigetunitas, perqnam res qumquecon- Senaca iu llercule furente :
sistunl, ac perpeluoqttodam,inlimoquecircuload Deum i, ltnmitespotuilflecterccanlibus
Umbrarumdominos,et precesuppliri
ipsum , a quo el in quo sunl, mirabililerrevolvuntur. Orphseus,Eurydicenduiiirccipit si.am.
Alioquinin nih lum repenleproruerenl. Quaesilvasct avessaxaquetraxer.t.
Ars quaepraebueralfluminibusmoras,
CumPlalonesancientedidicerit)Timrcusapud Pla- Adcujussonitumconsliterantferae,
lonem : llationesutiquecumiis rebus quasexprintunt, Miilc.t nonsolitisvocihusiuferos,
cum 8 El surdisresonalclariusinlocis.
cocinaiionemquamdam habere videniur. Ergo de Deflentet lacrymisdifficilesdei
re ftrma el stabili, et mentecomprehendendadisserilur,'. DeflentEurydicenThrcicixnurns:
Et quifrontenifniscriminatetrica
sinbilessimiliterimmutabilesque qnamet maxime 1
fieri (Juaerunt,ac veteresexcnliuntreos,
FlentesEurydicenjuridicisedem.
potesl, inexpugnabilesrationes esse oportet. Cumvero, Tandemmortisait, vincimur,arbitcr:
de ipsius rei firmmstabitisque simulacro dispulatur,• Evadead superos,lege tamendau.
verisintilcsra.ionessufficiunt:qumila se ad superiores 5 Tu postlerga tui perge viricomes,
Tu non anle tuamrespiceconjugem,
habeanlraliones, ut simuiacrum ad exemplum.Nempe ' Quamcumclaradeosobluleritdies,
qttodcsladijeneralionem essenlia,idadfinem esiveritas. SparlaniqueaderiljanuaTaenari.
Oditverusamor,nec patitur moras.
IN METRUMXII. ]„
** Munusdumproperalcerncre,perdiJit
Mt-lriimcsiGlyconium, similescxlo prinii volumi- Idem in Hercule OEtsco:
nis. Horlatnr Bocl um Philosophia ut summi boni Tuncsolaminacanlibus
pr.Tsiaiitiamcontcmplariperscveret, ne prava cupi- Uuaerens,Debilibusm'dis,
HaecUrphaeus cecinitGelis.
di;atc vicuis, ad rernm teircnarum desideria relaba-
Perperam igitur in nonnullis exemplarihus legitui
:it
lur. Nam quidam non ineleganter ait, Deo menle
dehilibus, pro flebilibus.
defixus, a passionibusdum tiiillatur, a coeloin ler-
Amnes)Fluvies.
ram devolvitur. Ad l:ocaiilem oslendendum lepidis- In repidum) Cerva ipsa inlrepida. Figurate, q'io<
simc iuducitur Orplieifabula, quae a DiodoroSiculo totius est parli dedit. Sencca in Hercule OEieo:
co|iiosc refertnr, et elegantissime a Virgilio libro Juxlaqueim pavidumpecus
Georgicon iillinio, ct a Nasone libro Metamorphos. Sedit marmaricusleo :
Nec damaetrepidantIupos,
dccimo. Quam quidam sic interpretanlur : Orpheus Et serpenslatebrasfugit
uxo cm habuit Eurydicen,quse dum Aristeum fugeret Tuncoblitaveneni.
pcr loca hcrbis floribusqueornata, latentem serpen- Flagrantior) Ardenlior.
tcm calcavit, cujus vencnato morsu exsiincta, ad in- t. Intima] Parles intimns.
feros descendit. Est autem Eurydica huraana anima, Fervor) Ignis amofis.
tjuacdicitur Eurydice, id est latmn judicium habens, Subegerant)Virerant.
proptcrea quod rationalisest. Haccnubit Orplieo,cum Modi)Moduli,canlus.
corpori conjungitur, el amnlur ab Arisieo, id est ab Qtierens]Prima correpia, a deponeni queror, iij
oplimo. III» auiem corporeis voluptaiibus irretiuir. cst querimonia tcstilicans superos subaudiesse im<
id enim sunt florcsalquc lierbseqnse terr.e sunt pul- mites, id est inexorabilcs.
rliritudines. Optimumquod est Deus, per illa fugil, Illic) Apud inreros.
atque a serpente, id est a peccato, quod inter illas Chordis)Fidibus.
voluptates latct, interimittir, et ad inferos demergi- Dem)MatrisCalliopes.
lur. Sed conccdiuirOrphco,ul illam sono cilharae,id Impotens)Non potens se cohiberc, vel nimium e|
est aciionum oplimacompositione,quaemaxima bar-' < supra modura poiens querimoniiset lamchiis effun-
monia est, unde virlus exoritur, ab inferis revocet, id dendis.
est a vitiis liberet, sed ea lege, ne respiciat, hoc Deflei]Deflendoeffundit.
est ne in vitia relabalur. Tmnara}Inferos.TsenarusLaconiaepromontorium,
Felix) Rcatus, subaudieslis. percujus horribilem specuin fabtiianluriter esse ad
" inferos,
Visere]Videre, ad videndum pervenire, intueri. pro qu.bus inlerdum*ac<ipitur.
Lucidumfontetnboni] summum bonum, longe cla- Veniam)Beneficiura.Ovidius :
lissiraum. Quodsi fala neganlveniamproconjuge.
Umbrarumdominos)Deosinferos.
Solvere]Abjicrrc, deponere.
Vinctila)Nexusrerura lerrenarum, quibus plerique Tergeminus)Triceps, id est trium capitum. Mem
nimis .istringmitur. librode amandiArte lerlio :
VatesThraiciui) OrpheusThrax, Apolliniset Cal- SaxaferasquelyramovitRodopeiusOrpheus,
Tartareosquelacus,tergeniinumque canem.
liopcs, vel (utaliiscribunt.OEagri fliiviiet Polymniae Tergcminns modo iriformis. Maro:
iiiusaefilius, vates mtisicusqueprsestantissimus.Le- Tergemioamque Hecaten,tria virginisora Dianac.
gitur autem recte, Tbraicius pero, et more Ionico, Modotergemini dicuntur (res nati emlem partu.
per e Threicius. Diciiur el Thracius et Thracensis in Caplus) Delectatus.
eodem significatu. Janitor) Januse cuslos, qui veslibulnm servat.
Flebitibusmodii] Flcbili cantu Cerberui)Typhonis filiuset Echidnre,fraier Ilyilr.n
Silvat currere tnokiles)Virgilius: ac Orlhri, canis Geryonis, ut csl apud Hesiodiimqui
i0«
Hiti MURMELLIICOMMENTARIA,
foribus Orci custos excubat. Tibullus : j
A torqueri. Sunt qui subjeclum Sypilo momi tradant
pro
Nuncnigerin portaserpenlumCerberusore in Lydia. Petronius in Tantalo reprcesentari avaros
Stridet, et aeratasexcubalanle lores. aulumat, quibus opes usui non sunl, et siccis fauci-
t-lnudianus : bus conditis pecuniis incubant. Vcrsus cjus apud
l itratumtriplicemcompescuitingens Fulgenlium hi sunt;
Jauitor. Necbibit inter aquas, nec pomapalenli.icarpit
Sontei) Nocenles,qui turpia facinora pcrpetraruni. Tantalusinfelix,quem s«a voluprpmuu',
Divitis haecmaKiiifacieseril, omnialale
Agitant)Vexanl, persequuntur. Qui teuet, el siccoconcoquitore faniem.
Dem) Furiae inferuales. Furias tres llesiodus et Jforfis]Canlu Orpliei.
iipimenides, easque e sanguine pudendorum Saiurni Tityi) Hic (ul ait Pherecydes) Jovis et Elarae filius
(quaepatri Jupiter aniputavit) editas aiunt. Nocte ge- fuii, ejus quam genuit Orchonienus. TellurU lauien
niias antumat yEschylusct M.iro: diclus est, quod eo gravida maler Elara, Junonis
Huncmihida propriumvirgo sata noctelaborcm. metu terr.e cavernam subiens, illic pucrum peperit.
St;itius Acherontem patrem tribuit: Indicat in Beoiia Strabo specuin Elaram a re gesia
TotidemquesatisAcheronlenefasto noininaiani. Alii sentiunt ideo terrse fibum dici, quod
Virgiuibus. liominuin genere scvos et immaucs (cuj-ismodi
Non Ixionum cqpul) Ixion, ut Euripides ait, Pble- R ex
Tityus fuil) fabulse ex terra nalos flngiint, ct Calli-
gja palre nattis: ut Pherecydes, Êlhone, cum de me-
Dian machus atrocissimas quasque beslias lerne genus
dio suslulisset Eioneum, cujus filiam nomine
In novem jugera distentus apud inferos pa-
uxorem duxerat: quod is a genero debita promissaquc appellat.
ut auctor esl llomerus, quoniam vim
inunera veleri more flagitaret, atque supposito ligno scit vullures,
Laonac infcrre tentavit, vel (ut canit Euphorion) Dia-
in accensara foveam escepissel, ab ea caede cum
nx vitium intulil : quapropter Apollinis et Dianaa
caeteiis nec aquseaspersione,neque siifficionibus,aul
referl Pindarus.
dierum numero tolli posse viderelur, ab Jove expia- leli- exstinclum
V'M/:«r] Homcrus geiuinos viiiiures admotos Tiiyo
tus esi. Sed is eam rem p;irum gratam lialmii, ausus
Ovidius el Claudianus unum. Sic et Se.itd in
ad stuprum Junonem provocare. Den communicalo canit,
icule furenli :
cum Jove consilio, immisit nubem, quam pro Junone lli
PraebetvolucriTilyusaeternasdapcs.
complexus, Ccntauros genuit, el damnatus apud in-
Veteres tlieologi (ul refcrl Macrobius iu Suinniun
leros assidua rotse vertigine rapitur. Tibullus :
IllicJunonemtentare Ixionisausi, Scipionis) vullurem jccur imniorlale tundenlem, ni>
Versanlurceleri ooxiamembrarola hil aliud intelligi volueruut qnam tonneiita conscien
Velox)Celeri verligiue versalilis. , li* obnoxia flagiiio, viscera iueriora riinaulis, f
Prmcipitat)Dejicit. ipsa vitalia indefessa admissi sceleris admnuition
Site) Si;i. Perper.nn iuducti i<'guni hoc loeo siti,, lanianlis, semperque curas, si requiescere fone leu-
ti.nlra metri rationem, cum licentia p eiica Boetius5 i<iverint,excitaniis, tanquam fibris renascentibus in-
site conscripserit, ul libio jEneidos vi Virgil. : haerendo, nec ulla sibi miscratione par>eniis, lega
Gaudecognomineterra. hac qua se judice nemo noccns absolvilur, ncc de se
pro cognomini, leste Servio, et Ovid. in Faslis : suam potest vitare sentenliam. Illos aulem epu'is
Extaquede porcacrudabimestre tenet: ante ora posilis excruciari fame el inedia tabescere,
pro bimestri. Idem libro de Trislibus quinlo : quos magis magisque acquircndi desideriuni cogt
Exiguumplenode maredemalaquac. pncseniera copiam non vidcrc, el in allluentia inopes
pro mari. egestalis mala in ubertate patiuntur, ncscientes paita
Longa) Diulurna. respiccre dum egent habcndis. Illos radiis rotarum
Perdilui) Excrucialus. pcndere disirictos, qui niliil consilio piaevidentes,
Spernil] Conlemnit. Caiitu cniin musico deliuilus,> nihil ralione moderanles, nihil virluiibus explican-
siti non laborat. ies, sequeet actus suos omnes fortuiue perinittentes,
Tanlalus] Hic Sniyrnam Plirygiae vel (ut alii tra- _ c sibus et forltiitis scinper rotautur. Saxum ingens
duni) Sypilum tenuit. Is apud inferos (ut canit llo- volvere, incfficacibus lahoriosisque conatibus vilairi
mcrus) aquis ori allabentibus perpelua siti laborat. terentes. Atram siliccm lapsuram sempcr, et cadenti
Supplicii causam non omnes eamdem tradunt. Nam n siinilem, illorum capitibus imininere
qui anluas po-
qiiidamdicunt eum pcenasluere, quodPelopem filium " testates et infauslam ambiunt tyrannidem,
nuiiqu;uii
<!iishospitibuscpulandum apposuerit. Nonnullircfe- sine timore
vicluri, el cngentes subjectuin v Jgu.s
runt canem templi Jovisin Creta custodema Panda-
odisse, dum mctuanl, semper sibi videntur cxitiuiu
reo Milesiosurreptum, ad Tantalura pervenisse, quem " (quod merentur) cxcipcre. Ilic Macrobius.
cum repetenli Mercurioabjurasset, hac affectum poa- '•' Arbiter]Doniiuus,judex.
n.i. Canis aureus crat et spirans. Ut Asclcpiadesexx
Umbrarum)Animarura.
Fabula refert, quoniam deorum secreta morlalibus IS Viro) Orplieo.
levelarit. Ovidius :
Emptam]Redemptam.
(Juaeritaqtiasiu aquis, ct pomafugari.-icaplat Conjugem]Eurydicen.
Tantalus, hoc illi ganula liuguadcdii. Diimtartara liqiterit]Diimiofcionim sedem exierit.
Luiinides ait in acrc stispeusum inipcdimenli saxc 0 Luminaflectere)Rc-picere.
iO*3 APPENDIXAD LIBROSDE CONSOLATIONEPHILOSOPIHÊ. J044
Qttii legemdet amantibui)Quis (inquil) lam crudelis .A. Immemorlieu, victnsqueauimi,nspe-.it.
oit, ut anianti' us legem imponal? Amor cnim major Perdidit) Amisii.
lex est sibi qu.im ulla lex praescripta, ae si dicat, Oecidt) Media coulracta lege.dum. Sensns est,
Tanta vis amoris est ul legem aliam non admittat. Orpheus rpse Eurydices amissioneuna cum ea periii.
Heu noctis prope lenminos)Id est, sub ipsius !ue's Virgilius :
accessum.Sic Maro: Illa.Quis et me, inquit,miserametle perdidit,Orpheu.
Eurydrcenquesuamjam hicesub ipsa' In tuperum dieni)In summi boni lucem.
LIBER QUARTUS.
IN PROSAMPRIMAM. Verticem]Sumruitatem.
Dixeral primo volumine Boetius, Videre auieni vi- In atlriferat domot) In orbes planelarum.
dcor nefarias sceleratorura offieinasgauiliiilaeliliaque Pl,a>bo)Soli.
fluitantes, perdiiissimuui quemque nnvis delaionum Conjungatviqt] Auptopinquel el sese applicel.
fraadibus imniincntem, jacere bon<s uostri discri- Aut comitetur)Ordo esl: Aut donec mens ipsa mi-
niinis terrore prostratos, flgiliosum quemque ad " les, id est ministra et comes. Translatio inde sumpta,
audendum quidem facinos impunitaie, ad cfficiendum quod sieut miles ducem suum comiiainr, ita mens
vero | rscmiis ineitari, insonles autem non modo se- divinarum rcrum conteniplationi philosophisesiudiis
eurilate, verum ipsa eliam defensione privatos. Ila- dediia, eas indefesso labore prosequitur. Corusci si-
que libel exclamare : deiis, id est Jovis, cujus fnlgor (M. Tullio tesie) ho-
0 stellifericondilororbis. rainum generi prosperus <-stet saluiaris; comiieiur
In quo quidem carmine, ut aniini nitnium pcriurl a- iter gelidi senis, id est Saturno se adjungat plaoeta-
Uis, inter caetcra et lisecsubdil : rum sumrno, qui apud priscos pingebatur homo sc-
Prernil insontes nex, canus, prolixa barba, curvus, iristis, pallidus,
Debitascelerinnxiapcena.' lecto capite : et qui detira falcem, el in eadem ser-
At perversiresidentcetso
Mori-ssolio,sanctaquecalcant pentis imagnem caudamsuam ore mordentis, sinistra
Injustaviceeolla.nocentes. Hifantemfiliumori devoraturus admovebat. Virgilius
Et rcliqua in eamdem scntentiam. Hoc igitnr libro in Georg.:
Philosophia (ut morbi radicem penitus exslirpei) eam FrigidaSatornisese quosteflareccplat.
Boetii opinionem graviter redarguil atque coiiful.it, Vel quocunquc)Ordo est : Vel recurrat circulura
docens semper quidem potcntcs bonos esse, iualos .
C micans nox pingitur.
vero abjectos semper aique imbccilles, nec sine poi- aslri, quocunque
Recurrai) Repctat, revisat. Recurrat autem ideo,
na unquam esse vitia, ne; sine praeniiovirttites; bo- animsecrelestis origo sit: iiaque conlemplalione
nis felicia, inalis sempar infortunaia contingere. quod in patriam suam recunat, tametsi quidam legant
Super quibus lege Gorgiam Platonis, d vi Gregirii Per a-lri eirculum coelum stelli-
Moralia, caput quinlutn ocavi libri CaesariensisEtt- percttrrat. et firmanieniuindieiiur.significat
sebii de Praeparalioneevangelica, Lactantii Fhmiani ferum, quod
de Juslitia caput %c\,epistolam d.vi Hieronvmi ad Ubi) Postquam.
exsulem cl aiteram Exhausii] Exbaustionis, finilionis, exactse specula-
virginem consolaloriam, eju-dein tionis. lmiiatio rst Virgiliani illius iu libro Georg. u:
nd amicum segrotum,rt rur.-us aliam quaeinscribiiur
Cuinunquamexhaustisatiscst.
ad Oceanum, BaplistacManluani iib. v de Paliectia,
Perperam igilur indoctis legilur exhaustuin.
el id gehus al a. Po/um extimum)Supremum ccelum. Lucretius lib.
IN METRUMPRIMUM.
de Rerum Natura i:
Carmen est dicolon distrophon, conslans allcro
Ergo viviilavis-animipcnicil, rl extra
versu Alcmanio dactylico letraraetio acatalecio, al- Processitlonge llammanlianiojiiianiundi,
tero Arcbilochio iambico dimetro acatalecio. Pendet < Atqueomneimmensumpei-agravit menteanimoque.
aulem eo> quod proxima prosa dixil : Pennas etiam Divns Hieronymuscontra Jovinianum ex Tbeophra-
tum menti, quibus se in altum tollere possil, affignm. sto: Sapient autem nunquam solus esse potest, habel
Nunc igilur ail PhHosnphiaad veratn bcatiiudiiiem secumomnesqui sunt, quiqueunqttamfuerunl botli,el
pervcnrre neminem posse, nisi aninio viitmuiu alis animumliberumquocunqitevult transfert. Quodcorpore
sublato, terrenisque omnibus despectis coelostrans- non polest, cogitalionecompleC.Uur : et si hominum
cendat, el summo bono conlemplalionese conjungat. inopia fuerit, toquilur cum Deo. Nunquam minussolus
Pennm voluerei)Vires menlis per veritatis specula- eril quam cum solut fuerit* Rodolphus Agricola in
tionem sublevandae. Protreptico : Qum polestautemmajor esse, qumcertior
Celsa) Allas parles. philotophimdivinitat,quamntillisclaudilerminis,nullo
Poli) Cceli. spalio conlineri? Vadil enim sacer viri animus liber,
Quai) Pennas. solutus, nullisque coercilusmelis: et quacunquererum
Oiti] Ignis. nalura potest, vagalur : necterras et maria solum, ted
-îtrt/imo<rt]Ob vclocissimamconversionem. sideta ipsa cognatotquecalos pererraf. Non tenuissima
Mtheri) Cceli. resislunt: comprehendit.exsuverat,penetratquecunctci.
Verendiluminis) Dhin.c lucis. ' i ///ncj.Ex aba pailc.
Hic) Ullra supremura coeluin. Flagetlat) Verberat, concutit. Ordo est : Ira tur-
Regum) Omnium principum. bida tollens flucius, llagellat nienlein.
Sceptrum)Dominium, imperium. Fluctus] Moius et animi .rslus.
Habenai) Moderamina. Turbida] Turbtilenia.
TemptTtH] Dirigit. Tollens] Suscitans.
Volucremcurrum) Coeluni quod cerlissima conver- Coptos)Vi tristilise victos.
sione circumagitur. Lubrica) Instabilis, inconstans, metui cedens.
tlerum coruscus arbiter) Deus Doniiniis, inspeclor Ergo) Ordo esi : Ergo ipse pressus iniquis dominis,
et judex omnium longe illuslrissimus. non facit quod oplal, cum cernas unum ferre tot ty-
Huc) Illuc, puta ad sedem verae beaiiiudinis. rannos.
Reducem]Incolumem, salviim Unum cupui] Unum fiagiliosum hominem.
Referat) Reducat. Tot tyrannoi) Tol vilia ei domiiiantia.
Quani) Patriam. Ferre) Pati.
Immemor)Corporea contagionc ohlitus. Non facit quod optat) Non eflicil quod vuli, coquq
B nec liber nec poiens es e convinilu''.
Sisfam] Stare faciam, nec ultra teudam.
Torvos) Terribiles. IN PROSAMIII.
Cernes lyrannos exsulei) A vera patria procul ab- Acule el dilucidedisscrit, niinqtiain bonis praemia,
crranies. Seneca in Thebaide : Regna cum scelete, iuinquam sua sceleiibus deesse supplicia : docetqiifl
vmnibussunt exsiliis graviora. virtutumsplendoremortales eo pra-siamiscperveniie,
IN PROSAM1L ui ab improbis niliil neque deiriiiienii, neqoc nflusca-
Afferl rationes pulcherrimas firniissimasqne 1'hi'o- tionis pati queant, el (quod longe p'us esl) deos eva-
sopbia, quibus arguil bonos cl virtute pracditossem- dere. Contra vero scelerum infeciione adeo ab hu-
per potentes esse : contra vero malos inib cilles el nianse natursc dignilate dcgenerare, ut in bestias
omnibus verae poieniiae viribus desliUilos. Iransformenlur.
Nam cum bonum malumque coniraria sini) Teste In sladio) In curriculo. Stadiuin Grxce o-TaStov scu
Cicerone lihro Tusculanarum Quacstoniim quinto : o-TitStof,Latine curriculum, locus esl in quo eqtii
Contrario uin conlraria sunt consequ nlia. hominesve currunt, et cerlant atliletse, dictum «izh
Veramqueillam Platouh] Haecsenientia esl apud •rff o-T«5to?,hoc esl, a st.itione, quod Hercules en
Platonem in Gorgia, ubi Socralcs ad Polum haecait: spaiio uno spiritu confecto consiitissei. Siadium con-
Assero equidem, o Pole, tam rhetcres quam tyrannos linet octavam mille passuum partem. Divus Iliero-
minimamin civitatibus hqbere potenliqm, quemadmo- nymus : Stadium est hcccvita morlalibus. Hic conien-
dum paulo ante dicebam. Nihit enim (ul i a dixerim) dimus, ut alibi coronemur.Divus Ambrosius, libro
facere ex his qum volunt, facere tamen, qtiod sibi opi- Of ciorum primo, capitc decimo soxto : Q id alibi
nantibutoplimumvideatur. poscis, quod olibi debelur? Quid prmpropereceronum
IN METRUMII. exigis, antequamvincat? Quiddetergerepulverem, quid
Carmen esl dicolon, distrophon, altero versu c n- requiescere cupis ? Quid epulari gestis antequam sla-
sians Alcmanio trocbaico dimetro acatalecto, allero dium solvatur? Adhuc populus spectat, adhuc alhletas
Pherecratio. Docet lyrannos, tametsi vnlgo videanim- in slemmatesunt, el tttjam olinm petis ? Sed forte di-
judicenturque, minime tamcn. pntentes esse : cum cas, cur impii tmtantur? cur luxuriantur? cur etiam
gravissima cnpditatum suarum jugiter opprimanlur mecumnon ipsi tqborqnl? qttoniqmqui non tubscripse*
servitule. DiogenesCynieus recte servos quidem do- rinl ad coronam, non tenenlurad laborem certaminis.
ininis, malos autem cuptditatibus scrvire dixit. Te.-te Qui in siadium non descenderint, non se perfundunt
Joanne cvang. Ô.i.nis qui facit peccatttm, servus esl oleo, non oblinuntpul.ere. Quos manet gloria,exspectet
peccati (Joatt.. vin^ Pivus Augusl. libro de Civitate injuria : unguentati speclqresolenl, non decertare; non
Dei quarto, capile-lertio : Malorumvero regnummagis " solenl cctttis, pulverem,imbresqueperpeti. Dicant ergo
recjnantibusvtoeet,quisuosanimosvastant sceterumma- et ipsi iillitetm: t Venite, nobiscum laborate. t Scd
jo e lictniia. Et non multo post stibdit : Proinde bo- respondebuntspectalores : t JVoshic interim de vobh
nus, eliamsi serviat, liber est; malus autem, eliamsi judicamus, vos autem sine nobis coronm(si vicerilis)
regnet, servus est. Nec unius hominis, scd (qttod esl gloriam vindicabitis. > Isli igilur qui in deliciis, qui in
grav.us) lol domincrumquot viliorum. luxuria, rapinis, qumslibus,honoribussludia posuerunt
Septoi) Circumdatos, coustipatos. sua, spectatores magis sunt qnam prmlialores. llabent
Trislibui) Trisiiliam inferciiiibus. lucrwii laboris, fructum virtutis non habenl. Fovent
Torvo)Tcrrifico. olittm aslulia, cl improbitate aggerant divitiarum acer-
Rabie) Fcrilate. vos, sed cxsolvent(seram licet)nequitimsum pmnam.
Intus) In eoruin conscicniia. Neque enim bonus ullra jure vocabitur, qui careat
llinc) Ex una parte. bono] Sententia esl Socralis Plalonici in Gorgia, quia
Versai) Exagilat. bonum (inquii) csl, qno prtesente boni stttnus. Prorsus
-4;.i</isvencnii)lileccbrosis alTc tionibus. boni vero bUiitusel nos, et quarcunqitealia bonu sunt,
1047 APPENDIX AD LIBROS DE CONSOLAflONEPillLOSOPUIiE. '8*8
ob virlutem quamdam qum adsit. Socralicae Platoni- A tiipso tolvitur. Silius Ilalicus libro decimo lertio:
ccequesenttniiae M. Tullius subscribit libro Tuscula- . -fpsaquidemvirlussibimet pulcherfimamerccs.
narum Quatsiionum quinto his verbis : Omnesbonos Evenii igiiur] Joannes Franc sens Picus in com-
semper beatos volumusesse. Quos dicam bonos, perspi- meniariis secundi hymni heroici: Dicumuriu ea ho-
Ciiutnest. Omnibus enim virlulibus inslruclos et orna- tnines brula converti,qtiorumaffectus nimia toluntatis
tos, lum viros bonos dicimus. Videamus qui dicendi propensione, usttque ratioitis poslhabilo,consequuntur.
sint beaii. Equidem hos existimo, qui sunt in bonis, Sic in leonem iracutidus, in vttlpem astutus, in siiem
nullo adjuncto maio. Nec ulta dtia huic vcrbo (cum Venereusconverli dicltur. Ilinc apud Pythagormosel
bea.um dicinius) subjecta notio est, nisi secrctis malis Platonicos hominum transformationes in bruta, quas
omn bus, cumulula bonorum complexio. Hactenus Ci- lepide quoque Severin]usadnotans subindicavil. Anto-
cero. Al Laurentius Valla, vir alioqui dociissimus et nius Codrus te.-mone primo : Sicttl anima rationatis
acris tuin b geuii lum judicii, libro de Vero Falsoque et pnba formam pnrstat homini, et ilium divinilatis
Dono ter io, ninia cavillandi lihidioe percitus, nimis participcm facit : sic irrationalis, el improba pecori
quam insipienlerin Boelium nosirum fertur, ubi con- formamtribuit, et hcminema rec:o discedentemtrans-
lendit cum in boni vocabulo errasse, quod lum virtu- tlrmat in bellnam. Cdrpus ergo'(ul vobisosl ndS) non
tem lum felicitatem signiflrei, perperamque ila col- JJ I facit liominem,ted aninia. Unde redc P a o (u! recr)
legisse : Quicunqueest bonus, is liabel bonum. Verum dicere solebat, ovx eortv u-Mfw-Kos TO6fwf«vov,trf esl
(quod bona venia dictum sil) Vatla ipse pudendo errore non est hotno id quod videtur. Quare tos Codrum non
tnbitur, cum Boetium inseclans, scribit virlutem ac videtis, sed faciem, sed manus et membra Codri. Ergo
vilium actiones esse, felicitatemvcro atqtie infelicilalem alien.rutn opumtiolmlus ereptor, luputn se fucit. Qni
qualilates, res etiam effectuip o inter se longissimedi- insidiator esl et fraudnlentns, asttitam vapido porlat
stuntes. Non enim (ut ille sommai) virlus et vilium ac- sub pectore vulpem, Qui libidinosusest el spttrcis vo-
liottes sunt, sed ijuulitqteset (quod ptus esl) in eodem luptutibhs immersus, in hircumte velin suemtransfor-
quqlitaiis genere cttm feliciialeet iiifelicitqte, in eo sci- ..mavit. Qui linguam hunc et iilum mordendo exercet,
licet, quod Arisloteli habilus el dispositio vocatttr. Sed canis est. Ila ei in alias belluas hominemmutari dici-
ne quis errel, animadverlendumesi dupticem esse feti- mtts, cian deierta ratione irralionakm sumit apptli-
citatem, alteram qttidcm iticliocc.am,quam Dei gratia («iii.
Itonmin hac vita virtulum sludiis ccnsequitttr, et hanc IN METRUMIII.
Carinen esl Glyconium, simile sexto primi volumi-
dieimusesse in prima specie qualilaiis : alleram vero
et nis, vcruiHiu boc fcre priinus pes troclucus est, ul-
perfcctam omnibusnumeris absoltitam, cujus nemo limo lantum versu
iinie fnortem composfit, qum et cum summo bono Deo-'p cxccplo, ubi spondeus primam
. rcgioncm tenet : quem si quis ita legerit. Mcniisul-
est
i/we ejttsclem substanlia, ut supra probatum esl: cere saeviunt, ubique primae regioni trochaeumdede-
ob
eamque infinilatem sub nullo prmdicamcnlocollo- al ea communis est spendco, trochaeo, et iambo,
candam censemus.Proinde recte dixit Boetiusnon bo- r.t,
num ullra jure vocari, quicareal bono, hcc e t, quicun- ul et supra docuimus, el facile nobis astipulabilur,
quiciiuque diligentcr Catullum, Iloratium, Senecam
que bonus est, eum liabere lonttm, sive virtutem, sive
malis (elicitatemaccipere, non perfectamcjuidemillam, tragicum, Terentianuni, et cx recentioribus Marulluin
sed incltoalam, qum non diffcrt a virlttte, sed <i est ea- legerit. Ait autem Philosopbia, multo pcstilentiora
dem : quod et prophela leslificans : Bealus vir, inquil, esse animi viiia Circes magicis incaniationibus et
cui non imputavil Domiuus percatum, nec est in spiri- veneficii', quac corporibus lanlum, non ctiam menti-
bus n<>< uisse Iradnnlur. Vitia vero teleirimaiu animis
1« ejus dolus (Psal. xxxi). Etbcalus Ambrosius libro
tle Offlciis secuodo : Ccrium e t soltim et sumntum perniciem inferunl.
Neritii ducii) Ulyssis. Ncrilus(ul lib. x docet Stra-
bonumesse virlulem, eanique abundare solam ad 'vitm
mons est frondosus in insula Ithaca, qiiam lenuit
(rtictum beatm, nec exiernis aut corporis bonis, sed bo)
virtutesolu vitam prwstari bcaam, per quam vita mter- Ulysses, qui dicitur ipde dux Neritius. Ovidius:
Pro duce Neritiodoctimala noslrapoelae
na acquiritur. Et subdit idem eodem in libro : In quo n" Scribile, Nerilionaninialaplura tuli.
v.navirlus esi, concurrunl cmlerce.Quod idco upposui, Pelago) Mari, per mare.
t:e qitis forsan slittltiset impius opinetur virtuli vilia,
Rates) Naves.
(jummiseros hoi.inesreddunt, cohwrerc.Socrates apud Qua) In qua insula.
Plalmieni: Qtiamobremomninonecessariumesl, inquil, Dea) Circe. Haec(ut Homcrcs scribil) filia fuil So-
o Callicles, temperaiumvirum, cum (ul diximus)justusi lis cx Perse Oceani fllia, soror OEiaa Colchorum re-
et fortit tit et pius, esse perfecte bomttn. Bonum vero1 gis, magicae sapieniiae peritissima. Habitavit autem
bene honestequeagere, quidquid agat. Eum autem qui> iu Aaeainsula editior! in loco, quem circum errabant
bene agit, felicem esse atque beatum. Improbum vero» el ursi et leones, qiios illa veneficiis cibo et potui
ac tnale agcntem, csse miserum. iiiiinistis ex hominilnis feras fecerat, lamen in homi-
Qtiure probosmores sua prmmiq non relinquuni] Di- nes noii sscviebant, sed veluti canes adulabantur. Illa
vus Ambrosius Officiorum libro primo : Ergoimpiuss socios Ulyssis verlit in porcos, prcc.er Euryloclium,
ipse sibt pcr.uaesl, juslus aulem ipse sibi gra:ia. Etl qui fiaudem in a-dilicio esse suspicains, rmninlravit.
Utriqueattt bonorutn aut nialcrum opennn inercese.v s Legatur Ilonicrus libro Odyssetc x, Virgillus ifinci-
dos vn, Ovidiusxiv Metamoipli., Diodorus vero Si- J\ Nostraqueadulantesconiilaalvesligia.
culus lib. v. Licel) Quamvis.
Solit edita semine)Vel filia Solis, ut ait Homerus, Numen) Polenlia.
cui Marosubscribit: Arcadis qlitis) Mercurii in Arcadiaemonte Cyllene
Divesinaccessosubi Solisfilialucos g-nili, qui fingitur a poetis alatus.
Assiduoresonatcaulu: Ducem) Ulyssem.
ei Ovidius :
Solverii] liberaveril.
Veneralin silvaset liliaSoliseasdoni.
Vel (ut Diodoro placct) ex palre Solis neplis. ex Peste] Pernicie, in suem transformalione.
inatre Hecate proneptis ejus. Hospitis] Circcs. Mercurii enim (um consilio, tuin
beneficio (ut refert Homerus) Ulysses ne in belluaui
Carmine) Incantalione. Virgilius :
iransformaretur, servalus est. Unde Ovidius llome-
CarminibusCircesociosmutavilUljssii. rnm imitatus,
Quos) Hospites. Pacfer huicdederat floremCylleniusalbum,
Ui) Postquam. Molyvocantsuperi, ni^raradicetenctur
In varios modoi)In diversas belluarum formas. Tuluseo, monilisqiiesiinulcicleslibusinlrat
Ille domumDrces.
Vertit) Mutavit. .— -; ^B Remiges)Ulyssis socii.
Herbipotens) llerbis polens.
Ab Africae ubi siiul Mqlq) Noxia, venelica, pernici ;s«.
Marmaricus] regione, plurimi
lcones. Traxerqni) Biber.inl.
Cereatiapabuld)P.nies.
Denlecrescilet unguibui) Majores sibi et denles et
Glande) Porcorum pahulo.
tiugues transfonnatus in leonem accepil.
Verierani) Mutaverani.
Supcradditiis)Perperani legunt indocti, nuper ad-
di us. Voce)Loquela.
Prima Corpore) Deest et.
Ululai) extcnta posilum, quam Marj con-
traxit: Nihil) Subaudi prmter mettiem.
Acformaemagnorumulularelconuin. Super) Insuper.
Tigiis Indicd) Sic Juvenalis tatyra 15 . Monstra) Transfonnationes. Virgilius :
IndicaTigrisagit rabidacurn tigridepacem. Qua?ne monstrapii paterentur taliamanes.
Pomponius Melalibro lerlio : Silvmalia quoque dira Letem) Parum elficaccm.
aninialia, verumel Tigres (eruul ulique Hyrcanimsm- Manum) Poleiitiam.
vum fercrum genus, el usque eo pernix, ul illis longe Licei) Quamvis.
qitoque progressun equitemconseqtti, nec tanltim se-'Q Corda} Aniinos.
mtl, sed aliquotieseliam cursu unde cmperit, subinde Hmc venena]Vitia
repetito, stilitumet facile st. Causaex eo esl quod ubi Polentius) Eflicaciusqnam Circes venena.
ille interceptos earum calulos cilus ccepil avehcre, ei Sibi] Ei ipsi. Acyrologia cst metri gratia.
rabiem appropinquanliumfrustraturus, astu unum de Dird) Peslifera.
pluribus omittit, hm projeclumaccipiunt, et ad cubilia Peniltis) Intra animiiin.
s«o referunt, rursumqueet sapius remeant, atque idem Mentis vutnere) Quod profccto maxme lsedit liomi.
efftciunt, donecad [requenliora, qua.r. adire audeant, ncm. Divus Ambrosius bbro Epistolarum quinto :
profusus' raptor evadal. Tigris (ut divus Ambrosius Nullus enim major esl dolor quam is qui peccnli mu.
lib;o Hexaemeronsexto refevl) ttbivacuutnraplm so- crone vulneral conscicntiam: neque ullttm gravius est
boiis cubilereperit, illico vesiqiis raptoris insislil. At ontts quam peccatorum sarcina et pondus flagitiorum,
iile quamvisequovectusfugaci, videns tamen velocitale Deprimit animam, curtat usquead lerram, ne se eri:;ert
feros se posseprmverti,nec evadendi ullum suppetere possit. Gravia fili, gruvia nimis delictorum pondera.
tibi possesubsidium, tecltnam hujusmodifrattde moli- Idera libro de Officiis primo : Videsconviviumpccca.
tur : ubise conliguumviderit, sphmram de vi ro proji- toris, interroga conscientiam ejus. Nonne gravius om-
cit. At illa imciginesuiluditur, et sobolempula', revo- D nibus felet sepulcris? Iniueris tmlitiam ejus, el satu
cal impelum, coilicjcrefelttmdesiderans. Rursus inani brilatem miraris corporis, filiorumatque opum abun
specie relenla, lolis se ad comprehendendttmequilem dantiam. Introspice ulcera, el vivacit animm ejns ,
viribus fttndil, et iracundim stimulo velocior, fugienli cordisque mmstitudinem.Rursus Officiorumni: Quat.
immtnet. Ille iterum sphwrm objcclu sequentemretar- enim pcenagraviorquam inlerioris vulnusconscienlim'
dat. Nec lamen seduliiatem matrit memoria fraudis Lodovicus Bigus :
excludit. Cassam versal imaginem, et quasi laclatura Hrevidamnosavoluptas
Nequiiiaetrar.sit,sed vulneratossa,medullas,
fetus residet. Sic pietalis stim studio decepla, el vin- ftleulem,animumquesimul.
dictam amitiit et prolem. Idcm :
Mitit) Nemini vim infcrens. Sic ex Honieri scn- Fallimurheu miscri, nonesl ex rinserusullum
tenlia Ovidius : Flagitium: in uiediopeclorercsjnatenet.
Viiliiusliia! letliale, lamennjedicinaparalur
Mille lupi, misliqueluuisursi.piele.-pque Nulla.nec a ir.biscurrilur ad itieiiicum.
Occursufecere metuin,sed ntillatiinenda. Ilia si dulcant,lerris pera.^rsmu-;et aequor,
Niillaquerrut no^trojacluia in corpore viiluus, Curamanimiunllusdelicietilishabet.
Uuiu etiaiublandasmovewpcr .icra caudas. Nos qiioquc oliin iuvcnes adniOvluui,in clegjis inoii
1031 APPENDIX AD LIBROS DE CONSOLATIONEPIIILOSOPIHiE. mi
libus sic lusiinus super re minime ludicra : A talur, ul vincola, nl rarceres, squalnn-s, nl verbera,
Splendidamagnificicernis conviviaregis, quaeex lcguin i racscriplo perniciosis constitu a siiut.
Aslantespuerns, aurea vasavides. At hi impune evadunt, insontes autem p'eiiuiilur.
iliiusmenlem si fortevidere liccret,
lilcera perspicercssordidioraluto, Cujus causam confusioois admirabundus cx Philoso-
Innumeraspistes, e.tp!urimamonstravideres, phia Bneiius scisciiatur.
Infernolonge plus lugiendacane.
1N PROSAM IV. 1N METRUMV.
Hac prosa primum quidem faietur Sevcrinus vilio- Exeinplis colligii e cau-arum ignoratione admira-
tionem oriri, quibus acceptis elpenitus cngnitis, liaec
sos, tametsi speciem humani corporis retineanl, ani- e medio
innrum tamen qualilate in belluas Iransformari. Ve- tollilur, succcditque scientia. Carmen dico-
iiini idsibi mirabile cum primis, indignumquevideri lon est dislroplion, taraelsi Mcolaus Perottus vir
alioqui dociissimus, pauni perpcusa vcrsuuin ra-
ait, in laiitain vilitatemabjectosinbonorum perniciem
lione, Iradideril hoc carmen esse daciybcum, alcma-
grassari posse,et maleconcupitaperpetraretcuiveris-
simis rationibus occurrens Pbilosophia.duo disserit a nium letrametrum hypercataleclum, cujusmodi esl
lamenmi- illud primi libri.
vu'gari quidem opinione longealiena, nec
Heu quampraecipilimersa profundo.
nus vera. Quorum alierum esl, multo raiseriores im-
B Al> co nainque diffcri boc (quanluin ad primum
probos lieri, cuin libidinisuae feceruntsatis, quam cum
versiim perlinet) quod hic in prima regione semper
pcrpcrani ai>peiiiae\sequi nequivcrint. Allerumvero, ibi non trochacus, sed spondeus vel dac-
minus miseros esse malos, facinorum suorum poenas tiocha-us,
lylus esi. Primus igitur bujus carminis versus mislus
expendenles : tameisi nulla corr. ciionis ratio, nullus
videtur cx Sapphico et Alcmanio, conslans primn
exempi tespectus habeaiur, quam si eo impune ad
elabcntes nulla coerccat. irocha-o, secundo spondco vel daclylo, ac. spondco
tcmpiis jusiiiiae pcena seu trochxo. Secundus autem versus Akaicus esi
Convenientiloco) In bujus libri prosa sexla.
tetiamcter, iainbicus, constans penlemimeri iambica,
Mit//oigitttr infeliciores) Socraies apud Platonem in
tlaciylo cl spoudeo, differens ab illo Iloratii tanluin
Gorgia ; Secundum verosententkm o
meam, Pole, qui uoslremo
omninoeslanle alios miser: pede :
injurialttr, injustusqueest, Videsut alta stet nivecandidum.
niiseriorautem,si injuriarum pmnasnunqttamluat; mi- Nam illic
dactylus cst, hic spondeus temporibus ei
ttusvcro miser, si luat, suppliciumquejussuin apud dios
rcspoudens. Quid si dixerimus et secundum versum
hominesquereportei. Divus Augustinus libro de Civi- tomposilutn ex AlcaicodimidiaioAlcmanio?Sedhacc
late Dci xn, capite 3 : Et cumin pmnisett natura vitio- nemini miranda videantur, si Severiuus nosler artis
%a,exceptoeo quod natura etl, eliamhoc ibibonttmest, musicaelonge doctissimus, suo jure versibus novis
Q
quodimpunita non est: hoc enim est juttum, el omne uiatur, qui apud alios Latinos poetas minime inve-
juJuni, procttl dubio bonum. • niantiir; cum eum constet temporum proportiones
1N METRUMIV. diligenter observasse, ei ex arte musica modulatos
Carmen estdicolondislrnplion.alteroversti hende- hos versus sane
quam dulciter cecinisse.
casyllaboconstans, altero elegiaco pentainetro. Exse- Cardtne] Cardini. Amiplosis esl : casus enim pro
cratur eo Philosophia mores bominum elTeralos,qui casu ponitur. Sic
Virgilius :
cum plurimis periculis sint obnoxii, nibilo secius Et magtiose corpore miscel:
invicem bellis gerendis mortem properant, et mutua pro corpori.
strage dcsaeviunt: cum boni jure sunt diligendi, mali Legai) Praeicreat.
vero magis miserandi, quam insequendi. Bootes) Arctophylax. liootes orilur tertio idus Fe-
Fatum] Morlem. bruarias, ul docet Ovidius in Fastis. Arclophylax
Ense) Gladio. Legatur elegia Tibulli, cujus ni- aulein interprctatur Ursi cuslos. ldcm etiam appel-
lium : latur Rootes. Manlius :
Ouisfuilhorrendosprimusqui protulilenscs? A tergo nitel Arctophylax,idemqueUoo'.es.
Miseresce)Miserere.Miserescodedticltim csl a mi- 0 Et Cicero de Nalura deorum Arali versum ita referl:
iereo, quod apud veleres fuil personalc verbuin. En- Arctophylaxvulgoqui dicitur esseBooles: Arcton.
liius libro Annalium quinlo : (Juodquasi lemoneadjunctampraese qu;itit
Cogebanlhosteislacrymantes,ut misercrent. IVcilur etiam Arclurus, ut docet Lactantiiis grani-
1N PROSAMV. inaticus. Servius tamen scribit Arcturum propric
Ilactenus tlissernit malosomnes miserosesseetani- esse slellam in signo Roote, cujus onus el occasus
morum qualitale degenerare in belluas, bonos aulem tempestates gravissimas facit. Bootes autem non
Lealoset deos cvadere. Verum his Scverinus non- orilur, aut occidit, ut alia signa. Sed cum plaustro
dum omni ex parte consolatus, prislinse suae digni- proximussit, quodverliturcircacardinem,inipsaver-
latis mcmor, et cxsilimn acceplamque contumeliam liginevidetur occidereel, cum se elevat, oriri. Ilujns
L-tiamnum scgre ferens ( quanquam anle probalum manum sinistram (auctore Higino) tirculiis arcticus
rst fortunae bona non esse vera) neminem tamen includil, ut neque occidere, neque oriri videaiur.
vcl sapieuttim vivcre dicit, qui non forlunac bona Ipse enim positus ab arctico circtilo ad scslivumde-
calamiiaiibjs et suppliciisanleponat, quaepassim ab linitur, inclinatus in longiludinem dexlro pcde, aes-
hnprobissimo quoque virlulc prardilis infligi lamcn- tivo circulo nkus. Hujus humcros et pcctus a reli-
1053 MLRMELL.I CQMMENTARIA. 1054
quo corpore dividit circulus, qui per utrosque polos .\ nonagiota c .p la habuisse canit, Alcaeus quinqua-
transiens tangit Arictera et Clielas. Ilic quidem cmn ginta, ex quibus si quod amputaretur, duo renasce-
Tauro, Geminis, et Cancro, et Leone occidit. Ideo bantur. Ilanc Hercules adjutus ab Iolao superavil,
sero <ccidere dicitur, quod magis ereclus a pedibus qui recisuni conlinuo caput subjeclis flammis inure-
pervenit ad terram. At exi ricns riiius, quam Cliehc bat llerciilis jussu, ut est apud Hesiodum. De hac
videtur. Unde a poetis modo lardus, modo piger meminil Ovidiana Dejanira :
appcll.itur. Hujus enira occasus quatuor signoriiin Qua?pie redundabalfecundovulnere serpeus
zodiaci tempus absumil, ut diximu-. Fertilis, et damnisdives ab ip-a suis.
Palleant) Dcest si vel cur. Seneca Tragicus :
Palleanl) Obscurenlur deliquio.
Obscuraia. Quid saevaLernaemonslranumerosummalum,
Infecta] Nonigne demunivicit, et docuil mori?
Melis) Olijecin. scribunt hydrani in Lerna Argivorum palude
Noctis opacm) (errae obscurantis. Deliquium eiiim Quidam vastabanl vicinas
lun%fit ex inlerposilione lerrae inler solem ei lunani. exstitisse, aquas evomeniem, qusC
Et civitates, in qua tino mealu clauso, multi erumpe-
Qumque) quae. » banl. Hercules videns, Ioca ipsa exussit, el
Qtiod
Fulgenti ore] Clara facie. 1
sic aquac mealus clausit. Socrates in Euthydemo
Texerqi) Occulueral, condiderat, offuscaverat. Na-
lura enim fert, ut majus lumen offuscel minora. Plalonico : Hercnle quidem multo sum imbecillior,
qui pugnare simul non valuit adversns hydram so-
Confusq) Defcciionelaborans.
Deiegat) Splendere permittat. phisticam, cui propter sapientiam pro uno sermonis
crebris capile ampuiato, multa repullulabant: ac ctiam ad-
Lassanlque pulsibus mra] Nam^ ut scribit mari adven-
Plinius libro sccundo, capile duodecimo : Vhi ingen- versus Cancrum sophistam quemdam ex
et adveclum navi, a quo
les, inter quos fuit Stesichorus, el Pindarus, credide- tantem, nuper(ut arbitror) acri-
runl lunam eclipsimet quasi mortem pati ex canialio- cum Hercules ad sinistram angrrelur.verbisque
nibut: unde ne id luna palerelur, dissono crepitu ter morderelur, nepotis sui Iolai auxilium implora-
mccurrebant. Ilinc de climosa muliere saiyra sexla vil, qui summopere illi succurrit.
Juvenalis : Mentis igne) Intellectus vigore.
In hac) M.tle ia.
Jamnemolubas atque aeiafaligel : De providentimsimplicilale)Quinque quaeslionesre-
Unalaborantipoterit succurrereluuae.
Aucl re 1'lutarcho, Aganicc Ageloris Thesiali lilia, censet, easque obscurissimas, et nnn ]uam t-atis ex-
quod pleniluniorum defectuuin esset gnara, tempus- (, plica'as,ad propositam matcriam pertinentes.
que pranosceret, quo lunam ab umbra leriae inler- Sed quoniam hmcquoque) Promittil Philosophia se
cipi coniingeret, menlem mulierum euiirbahal, explicatoram rei petitie causas.
i lisque se luuani dcduccre persnadebai. Septi) Circumdali lu ei ego.
Ven i. Omnium generatio rerum) Acutiss ma pariier el
Cori}
Graviler rcs-nauli jucundissiina disserlalio de divina providentia el
Fremenli)
fato.
Tundere] Pcrculere.
So/t»'erJ Solvi, liquefieri. Slabilitate] Constantia, immulabilitate.
Nanciscitur. •
Latentes] Siibaudicnilum cusae. Sortilur)
Inscitim) Ignoranliae Et aiiiinadverlendum in vcr- Hmc) Divina mens.
sus scansione per syneresim ex tetrasylUba uisyl- In arce) Summitate.
labain factam dictionem, ita uti posterior sit couso- Gerendis) Adtninistrandis, eHiciendis.
uans, ut apud Senecam tragicum in Sappliico : Slaluil) Praescribit.
Cunctadiviliasmetuitquecasus. Ptirilale) Simplicil;ite.
1N PROSAM VI. Conspicitur) Consideratur.
r. Qum) Provideniiam et fatum.
Hac prosa Philosophia causas eorunr reddit quaj' Nam providentia] Describit prius providenliam ,
lupi a Uoelius altigit, sibique supra modura miranda deinde et faium.
videri dixit, nisi ratio deprehendaiur. Ail aulem ha-c Ffliitm vero inhmrens) Ex Chrysippi Stbici sen-
oiiinia a divinae inielligentise provideniia, seu faio lenlia fatum est
, sempitefha quaedam et indeclina-
progressu, suos sortiri, et quid inler Dei providen- bilis series rerum, et catena volvens semelipsa sese,
liam, ac faluin intersit, docet. el implicans per selcrnos conse:iiientiaeordines, vx
Tai muneris] Oflicii tui.
quibus apta comiexaque esl. Defalo qui plura IIOSSQ
Evolvere)Excutere. cupit, legal M. Tullium el Marcilium Ficinuni Pla-
Velatas) Obdticias. tonicum, Landinum in sexto ^neidos Conimcuta-
Caiigine] Tenebris ignor.intian. rio, Gellium libro sexlo, et Eusebium libro sexto do
Qttmio) rogo. Petil sibi causas explicari corum Praeparaiione evangelica.
ijiiorum admiratione lenetur. Providentia namque) Ostendil quid intcrsit inter
fxnsusi/jexlijuslioiiis. provideuliam et fatum.
Hydrw) Lalinc dicilur excelra, quain Siuioi.ides Qum licei diversa sint, altcrum lumen pendet ex al-
1055 APPLNDIXAD LIBROS DE CONSOLATIONEPMLOSOPHIÊ. I05fl
tero] Docet quo pailicipent ea quaemododiversa esse! A Scribendirecte sapere est et principiumet fons.
rensebai. Citra tpem] Piaeter spem et exspeclaiioneniluam,
Qumdamverd) Ail quxdmi lamelsi divinae provi- Sed sit aliquis) Osiendit varias et divcrsas divinae
dentise subjecla siut, fatalem tamcn seriem superare. dispcnsationis raliooem.
Nam ut orbium) Pulclrcrrima orbium similitudines Quidam me quoqueexcellentior)TheologusGraccus,
docet alia majoribus fali nexibus iinplicari, alia mi- eoque philosophia pracslantior. Nam quod aiunl in-
noribus, nonnulia veio fatalem supergrcdi necessi- docti, excellentior me, id esi, per me, plane ridicu-
tatem. lum esi. Suljecit aulem Graccumllieologi, qucm non
E&limui]Extremus orbis. dubito inter Christianos praestanlemfuisse, versurn :
Illi) Puncto. Avopighpo\t crwttaSuvaust;otzoSo^toOut.
Cogiur) Constringilur. ln quo auiinadverleiidum e in dictione tepov pro-
Tanlo) Subaudi Magis. duci ob 1 quidam sequentem, ut apud llomei um et
Igitur uli) Graphica cotnparalio. Quemadmodum Pcrsium p.i\o; prima syllaba legilur extenta, tametsi
(inquit) ratiocinatio est ad intellecmm, et id quod quidara niulent E in », lcgeutcs Ivfcv. Latine sic so-
gignitur, ad id quod <st, et lempus ad aeternitateni, nat ad verbum facta interprelatio: Viri sacri corpus
el circulus ad puuctum medium: ila mobilis fali se- B virtutes aedificavere.Versus autem hunc in modum
ries cst ad slabilem et iminobilein providentisesim- reddi potest:
Sacri hominiscorpus virtules sedificarunt.
plicilatem.
Ea seriei) Quatenus fali vis se explicct o teodil. Mista) Pariim prospera, partim diversa.
Ne longa felicitateluxurieni) Nam ut ail Ovidius:
lndecliuabilem) Incviiabilem.
Luxuriantanimirebus plerumquesecundis,
Fluiiurai} Flucluaturas. Necfacileest sequacommodamentepati.
Quo fii\ Pulclierrima conclusio , et Philosophia Alios duris agilari sinit) Baptisla Mantuaiius libra
sane quam digna. Sdvariim sccundo :
Quai veio inquiei) Occurril taciisc obje<lioni,quam Rebusadversisagitatavirtus
Boetii verbis subji.it, et oslendii longe aliter Dcum Crescit,«t robur cruciatalongo
atque mortalcs judicare , Deiquejudicia esse abys- Sumiialtrilu, meliusquetefso
Candicatore.
Biinimultam, et sensibus nostris cogit;.lionibusque Oliumctari fugiunthonores.
inaccessam. Nobilesducitluborad triumphos.
Sudorinsigncsiler ad coronas
Num) Nunquid. Monslratapeuvm.
Deguni) Vivunl. Tri tibus] Adversi<.
'
w Probris) Vitiis.
Censuerinl) Existimav<rinl.
Uti) Qtiemadmodum. Exercitii) Subaudi causa.
Temperiem)Tempe atain consiitutionem. Nam ut probis atqueimprobis]Pukhre ait iinprobpi
Num enim dissimile) Pulclierrimam affcrl cnmpa- u011soluin a probis discordare. sed inu-r se qunquu
rationem. iiullain babere coiivenientiam : at cum senictipsis
A scientt] Deo. discordare, vitiis conscientiam disccrpcnlibus,
Ignorantes) Homines. 'A^ya^sov5' ejjisTaOra©swvwf TravT* u.yof>vJtiv.
Perslrincjani)Colligam et breviter compl ctar. Gr.ecus vcrsus heroicus est (ni fallor) llomeri, qui
yEqui) i£o,uitalis, imitatone Maronis. a<lverbum inlerprelatus s'C sonai: Difficile aiitein
Lucanus) M. Anneus Lucanus uaiione Ilispanns, est me sermone explicare, quemadmodum Dcus
palria Cordubensis fuit. Scripsil opus de Iie.l >Cae- oiiinia regal, et sua provitlentia dispmat. Versus
saris et Ponipeii c.i litulus Pliaisalia, Salurnalia, Lalino senn! ne sic reddi poiest:
Silvarmn libros deccm , iragoediam Mcdeam, quam Diflicileest sic haecme dicere cuncladeorum.
non absolvit, de locendio Troj;c cum Priami cala- Proditor) Productor, conditor.
miiate, Orplieum, fabulas complures et epistolas. Ilausiu) Meiapliora ab iier facientibiis sumpta,
Ex libris Pharsaliae ires primos emendavit ctim D I qui, haustu vini ac<epto refecli, pergunt in itinere
nxore Argentaria, reliquos imperfectns, atque ine- insliluto.
incndaios reliquit propter intempeslivum iuterituin IN METRUMM.
a Nerone impcralum. Versus ejus sunt in lib. Phar- Carnien hoc ejusdem generis e»t cum quinto primi
baliii!primo:' voluminis. Probat eo Philosophia id qnod paulo aiilq
Nec.quidouamjamfe;re pntest,Caesarveprinrem, dixit, omnia videlicet mala Deumomnium principein
1'ompeiusveparem : quisjusliusiiidualarma, extra rcipublicae suae lerminos eliminare, ct onmia
Scire nefas,magnose judice qnisqueluetur.
Viilrix causadiisplacuit,sed viclaCatoni. iu olflcio continere, ac res omncs alioqui lemerai iis
M. Tullius in oralionc pro Quinlo Ligario : Causa la- molibus fliiiiaturas, oplimo temperamento coerccre.
iiicn dubia , quod erat aliquid in utr.ique paite quod Uevide supra eamdein propemodum uiateriam in ul-
probari posset. Nunc nielior ccrie judicanda est, timo secundi volumiiriscarmine.
(jiiani eliain dii adjuverunt. Celsi) Allissinii.
Farniliarit notlrr] Vcri cnim pocla' dc Philosophisc Juttt] Puteiitiaiii.
faiuiiia stinl, Uudc uil lloralius : Tviiamitl Dei,
1057 MURMELLHCOMMENTARIA. 10f;8
Pura) Perlurbalionibus cl viliis purgatn. j sunt perfeclioics.
A
Solers) Ingeniosus, perspicax , acuta conlempla- Dis.epla) Separata.
tione ulens. Suo fonte) A Deo principio suo.
Cernere)Videre. Fatiscem) Dissolvantur.
Culminu)Sublimes partes. Non aliier) Non alio modo.
Illic) In ccelo. Rcfluani) Revertaniur.
Veteretnpaceni)Aiiliquamconcoidiam. Canstr] Ad causam primam.
Phmbes) Lunac. Ette) Essenliam. Sic ct supra libro lcrtio cecinil:
Axem)Currum, vehieiilum. Repcluntpropriosqmrquerccursns,
Summo verttce) Apud polum septcntrionalein , de Redituqiiesuo singnlagaudent,
Nec unnet ulli traditusordo,
quo poela : Nisi quod linijiinxerit orlum,
Ilic veripxnobissempersublimis,at illum Slabileinquesni feceril orbem.
Sub pedibusSlyx alra videl, nianesqueprofundi. Marsilius Ficinus in Cnmmenlario, Oiati<nc secunda,
Rapidos mealui) Vcloces inoliis. capite primo:7Vmt/a(f»i1'ylhagorkiphiloso;Itiotnninm
Urta]Grxcc"\pxTo;. Iliginus scribil effigiem (Jrsac mensuratn e se voluerunl, ob eam arbitror rctlioitein,
Blellisfiguratam,non occidcre. Negant (inquit) Oceatti P j quod Deus ternario numerores gtibernal, atque eiom
uxoremid rccipere, ciimreliqua sidera eo perveniautin res ipsm ternario nuinero lerninaniiir. H'nc Maronis
iliud : '
occasum, quod Teiliys Junonis sit ttulrix, cni Culisio
succubuerat,ttt pellex. Idemetiam docet Ovidiuslibro NumeroDeus imparegaudet.
secundo Metamorph. Ideo aulem revera non occ dit, Nempe suninius ille aucior primo singula creal, se-
quia cum stipra nos sil polus arciicus, scmper a no- ctuido capit, teriio perlicit. Singula quoque imprimis
bis videtur. Sic Maro : ab illo perenni fonle effluunt, dum nascuntur; <le-
ArclosOccanimetnenles sequorelingi. inde in eumdcm refluunt, dum suam illam origineni
Oceanotingereflammai) Occidere. repelunt; posirenio pcrficiunlur, postquam in siiiiin
Aslrigerii) Ciilestibus. pfincipium redicr.mi.
Vicibus)Per vicrs. IN PROSAMVII.
Sidatil) Deorsum verganl, depriinaiilur. . Ex iis quscsupra eruditissimc cuni <ledivina pro-
litdem cautii) Ex eadem mundi concordia. videntia , tum <lefaiali serie disseruit, pulclirain nec
Spirat) Spirando emitt t. minus veram dedncit illationem, aicns : Tamctsi
Flori(er) Flores ferens. vulgo aliter videatur, omnem quidem foriiinam esse
Annui) llic acqualiter in quatuor diviJilur partes , / bonam, cum vel jnsta sit, vel utilis. Proinde viro sa-
juxta illud pocticum : pienli non esse graviier ferendum, si in forltinsccer-
Temporibusqueparem divcrsisquattuorannum. tamen adducatur, quo ejus excrcitata virtus rnaîs
Sunt autem ver, a-stas, aiiiumnus, hiems. Uique ac magis eniicscai.
Maciobius ait Iibro septimo: Ver Deus omnitim fa- Qui) Qnomodo.
bricator calidum fecil et humectum; ticca est mstns et Ni.ra) Firmata, sustehtala, suffolta.
calida, aulumnussiccusfrigUus, hiemshiimida puriter Inopinabiles) lncredibiies, a vulgi opinione se-
tt frigidu est. motas.
Pomis ] Ovidiuslibro de Remedio amoris primo : Paulo ante) Prosa quarta et sexta hujus libri.
Pomadal auttimnus,formosaest mesîbusa?sias. Qitij CIK, quomodo.
Ver (iraebelflores, igne levaturhiems.
Ui) Quomodo, sicut.
Gravii) Plenus, abundans. Nonne igilur bonum censes) Syllogismus esl tertii
Defluus)Deorsum ftueus.
primac figuraemodi. Quidquid prodest, bonum esi :
Hmc temperiei) Moderalioet concordia. Fortuna autcm exercens aut corrigens, prodest. Es|
Vilam spirai) Vivit.
igitur bona.
Earfent]Temperics. _ Hmc] Fortuna, quaj vcl exercet vel rorrigi.
Condii) Abscondil. '
lnopinabih) Incredibile et alienum ab opinione sa-
OLitu) Occasu, morle. pientum.
Mergent) Obruens. Quure inquit) Ex jam diclis infert, viro sapienii
Conditor)Creaior. minime dolendum , cum adversus aspcram fortunam
ASqui]jEquitatis. certare cogitur, sic enim virtus et probatur, et magis
Concitat)Imperat, c.ogit. elucescii. UndeOvidius:
Jre] Moveri. Quaelatet, inque boni-icessatnon eognitarebus,
Sistii) Slare jubel. Apparetvirtus, arguiturquemalis.
Relrahent] Ad se vocans. El Silius Italicus libro quarto de Romanis :
Vaga) Mobilia. Juvat ire periclis
Addecus,eldextra memorandumconderenomen,
Firmat) Slabilit. Qualededit nunquamrebus forlunasecundis.
Ilui) Motus.
RIIISIISin eodem :
Iterum) Rursum.
In orbes flexot) Motus circulares, qui rectis longe Exploranladversaviros, perquc asnera duro
Nitiiura.l laudeinvirlusinterritactivo.
1059 APPENDIXAD LIBROS DE CONSOLATIONEPHlLOSOPIIlyE. f0«0
Glorim propria) Fatistus Andrelinus: A Jlexqnepafem vicil, rastumqiiedaluracruorcm
Fortia diilicilessuperanliapectoracasus, ! 1-mibusanle arainsielitIphigeuiainiuislris.
Inclytaperpetuaeiioiuinalaudishalient. Fmderat) Fcedere facto incidil et mactai.
Virlus vocatur) Unde virtus appellala sil ostendit, Na.m) Iphigeniac.
quod suis scilicet viribus nitens, rion superetur a<l- Itaclmi) Ulysses.
versis. M. Cicero libro Tiisciilanarnm Quscsiionum Sodalei) Socios. Properlius:
secundo : Appellalaeslenimex virovirltis. Viri autem PaulalimsociumjacturamflevilUlysses.
propria maximeesi fortitudo , cujus munera dtio ma- Ferui) Truculentus, ab humanitate nimis alienus.
xinia sunt, morlit dolorisqueconlemptio.Uiendnmest Mersit) Absorpsit, recondidit.
igitur his, si virtutis compotes, rel potius si viri volu- Polyphemui) Hic fuit Ncpluni filiusex TlioaPliorci
tnus esse, qu >ni;ima viris virtus nomenesl muluuta. filia, ad quein cum Ulyssesin Siciliam profectus com
I.actantiiis libro de Opificio: Vir, inquit, nominatus duodecim coraitibus penenisset, tres cados nptimi
cst, quod in eo tnajor vis esl quam in femina. Et hinc vini seciun porlans, admiratiisesimagniiiidincin, for-
virtus nomenaccepit. iii;>mqiiehominis nnicum oculmn in fronte habenlis,
IN METRUMVII. qui solus sub antro lollcbat lapidem, qualem viginf
Trium forlissimorum exemplis osteudil, non ni.sij, boum juga vix movere poluissent. Ab eo igiiur sci-
pcr difficilia el ardua iicr esse ad viruitem et glo- scilatus est Ulyssesquod genus hominum, qui raores
riam. Non igilur delreclaudum est certamen , non essent, el per Jovem obsecravii ut liceret sbi luie
rccusanlus labor, quo virtutis et sapientiae nobis abire. Illeveio mperbe respondeos, non limereJoveni
nialcria suggcriiur, juxia poeliros illos versus : dixit, diiosquc ex comilibns L'lys>isapprehendens,
Quisquisenimduroscasnsvirlulisamore rilu fcre immaniter devoravit, loiidcmque postriilia
Vicerit,ille sibi laudemqucdeciisquepanibit.
At qui desidiam,luxumquesequelui-iucrteiu, absmnpsit prima lucc : idem etiam vesperi fecit.
Diiinfugitopposilosi.icautamen'e laborcs, Quamobrem Ulysses sibi jam et reliquis limens, ca-
Turpis, iuopsque simulnii erab.le Iransigil xvum. duin oplimi vini, quod secuin luleiat Polyphcmo
Bis qninii) Decem. *
obtulit.et ul sibi ac cacleris parcerei, obsecravii.
Ullor) Vindex , raplor Helena-.
Quod Cyclops se facturnm proa isit, si rursus sibi
Atridei) Agamcmnon Atrei lilius. H»ratiusiu Epist. vinnin offerrel. Oblato
Ncstor componerelites itaque lertio poculo menie
Inter Pelidenfeslinaiet intcr Alriden. alienatus, in mcdio anlro immanc corpus doriui-
Phrygim) Trojae. turus extendit. llunc igiiur Uly-ses vino sointioqua
Ruinii) Excidio. sepultuin animadvcrtei s, immi so in oculum ttlo
Fratrii) Mene'ai. iQ excaccavit.Scd ex urgens laiiilemCyclops, cum ape-
Amissoj thalamos) Ercpiam conjugeni Helenam, rireantri ostium greîbus cogeretur, iminaneniexiu-
mulierum longe pulcberrimam. de lapidem amovit, veruiniamcn exenntes pccuilcs
Piavil\ Purgavit. Maro : nranibus palpabai. Quod cum Ulysses cum comiiibui
Et culpammiseroruminortepiabunt. animadvertissct, induti pccudumpelles, Cyclojs ma-
Sensus cst, Raptum Helensequem tibidinosns Paris nus cffugere. Leê Homerumlibro Odysseaenono.
perpeitavit, Agamemnonvindice bello el Trojaesub- Hercutem)Hercules Jovis et Alcmenacfiiius fuit,
versione purgavit. Scelera enim vindicla purgantur qui robore cc foriiliidine cscteris honiinibiis supra
emoliutiturque. quain credibileest, pr.cs itil. Ilujtis varia: res geslan
Ille] Agamemnon. Hic a 1bellum Trojanum profi- traduniur a Diodoro Siculo, Ovidio, Sencca Tragico,
ciscens, cum apud Aulidera reliquos Graeciseprinci- Nicoiao Perotlo in Corntiropiai, el caeieris.
pes exspectaret, imprudens Dianaeccrvam occidit. Duri labores] Ilerculei laborcs proverbialiier ccle-
Quarc dea irata, in lantam lempestatem mare exii- branlur, dc quo noster Erasmus abunde Adagioriun
lavit, ut Graecorumclassis inde disredere non pos- chiliade tcrlia , proverbio primn.
tel. Cum auiera etiani peslc laborarent, consultus Centauroi) lli fuerunl Thessali ex aoicriori paria
Calchas, respondil: Dianm iram Agamemnoniosan- \^ viri, ex posleriori cqui. Hercules optahat eos e Pe-
guine esse placandam. Tandcm igitur Agamemnonis leo monte depellere, sed ipse prior injustum bellum
quoque consensu adducta Iphigenia, et mactata cst. nolcbat inferre. Curavit igitur a Pholo suscepios
Virgil. jEneidos libro secundo : hospitio, IIt praeslaniissimi vini cadus promereiur.
Sanguineplacaslisvenlos ct virgine caesa ,
Cum primiimIliacas Danaivenistisad oras. Odore iracli Cenlauri, vinum rapere lentavcriiiit.
omnes aut interemit,
Alii tradunt Iphigeniam a Diana fuisse sacerdmi sub- Ilercules occas.onem uactus,
aut inde fugavil.
reptam , ac illius loco cervam suppositam.
Graim classi) Grsccorumnavibus. Spolium) Peliem, qua pro scuio usus cst.
Emit. Leoni) Vaslus hic et immanis leo fuil. et qui ar-
Redemii)
mis domari non poterat. Herculesobservato speliinc.i!
Ventos)Subaudi prosperos.
aditu, egredientcm comprehendit, et strangulavit,
Cruore]Sanguine filiaesuae
Exuit) Deposuit. Fixit) Trajecit.
• Cerlis) Incvilabilibus.
Po/r«m] Paternam pieiatem. Sic Naso
Volticres]Stympbalides. Claudianus:
«061 MURMELLIICOMMENTARIA. 1062
SolusAmazonio cinctusStymphalidasarcu j k stratus, a terra matre vites acclpiebat, et quidt m
Appetis. majores. Ea re cognita, a terra abstinuit Hercules,
Ilercules Slymphalidcs aves ab ipsis nubibus sagitlis ei sublime domuit. Desciibit hoc ccriamen eleganttr
jetiit, enectasque dejccit. Erant autem aves aqua- Lucanus libro Pbarsaliae qtiarlo.
licse in Stymphalo palude Arcadise, tantae magnitu- COCKS] Hic secundum Fabulam Vulcani lilius fuil,
dinis, ut solis rad.os obumbrare dicerentur. ore ignem ac fumum vomens, qui vicina omna po-
Poma\ Hercules mala aurea ex horlis Hesperidum pulabalur. Veritas tamen secuudum philologos et
ttilil, dracone , qui ea die noctuque pervigil custo- hisloricos hoc habet, hunc fuisse Evandri nequissi-
diebat, interempio. mum servum ac furein. Sunt qui dicunt cum , oc. u-
Cernenli)Vigilanti. pato cirea Vulturnum el Campaniam regno, duni
Lmva)Sinhtra manu. Iractat etiam ea quacconcesserant in Evandri Arca-
Cerberum)Hercules audierrs Pirithoxim a CerbeTo dum regis jura, duce Hercule, qui lum forte adcrai,
infernali cane exstinctum, et Thesea apud inleros oppressum fuisse. De hoc Virgilius libro octavo.
detentum , eo properavit, ei capto Cerbero, iripli- Setiger) Aper. Erynianlheum aprum vivum cepit
rique (quod tria capila haberet) catena devinclo, Ilercules astu, quod narrat Polyenus. Versabatur
'fhesea liberavit. B (inquii) Erymantheus aper in quadam valle nivibus
Victor imtnitem)DiemedemThraciae regem , qui opplela : quod ubi animadvertit llercules ex eo val-
cquos suos advenarum carne pascebat occidit: eum- lis supercilio, qua majnr nivium vis crat, feram
une jumentis comedendum objecit. jaclis lapidibus inccssebat; ita irritata , dum in Her-
Bydra) De hac diximus snpra : et Claudianus : culcm conalur irruere , incidens in aliitudlnem ni-
NoucadercAntaeo,noncrescereprofuitHydrae. vium, deniersaque uullo negolio ab Hercule capia
Frtnte) Cum Hercules el Aclielous propter Deja- est, quam lergo imposilam Mycenasdetulil, et in
nirani certarent, Achelousque se in varias formas media concione dimisit, cum summa omnium trepi-
Iransniularet, tandem cum in laurum fruslra se dalione (ut canit Apollnnius) et in primis Eurysthei,
transforroasset, victus Achelous, alteroque cornu qui se conjecisse dicitur in vas seneum.
mutilaius, pudore se in suum fluviutn conjecit. Sta- Ultimus cmlum)Herculcs pro Atlanle ccelum hu-
lius libro Thebaidos quarlo : meris sustinuisse dicimr. Claudianus:
EtHerculesturpalusgymnadevultus Te maximnsAtlas
Amn.s,adhucimisvix truncamallollerefrontem Horruil,impositocum premererepolo.
Aosusaquis,glaucoquecaputsubmcrsusin anlro
Mceret,anhelantesaegrescuiitpul\ereripae. Ad Atlantera profectus est Hcrcules, cum didicssot
Antmum]Hic Nepiiiui filius ex terra susceptus, r> a Ncreo se malis Hespcridum pmiri nnn posse sinu
sex.iginta cubitis adolevit, ul auclor est Pherecy- illius ope. Sed interim dum Atlas Herculi oper.m
dcs. Id diti fabulosumvisum esi, anlequam suprema navat, ipse coclumsubiit: ciimqne jam recepiurus
e>s nssa Olymriam allala miracul.i fideui fccissent. Atlas non videretur, Hcrctilisastu elusus csl. Impc-
Plulaicbus ail Romanorum ducem Scrtorium apud trat,ut ille landiii coelo succedal, quo affcrcndo
TigennaraOppidumLibyae, effosso sepulcro , quod oneri pulvillum sibi aptet, atque ita correptis malis,
iacolae Antaei diclilabanl, humanum cadavcr intisi- quachumi jacebant, evestigio viclor abiit.
tatae molis invenisse. Antseus ( ut fabu antur) pro- Preiium) Prsemium.
LIBER OUINTUS.
1N PROSAMPRIMAM. liain non promeruerit. Toto igilur h<;clibro de casu

Proximovolumine disseruit Philosopbia solos qui- liberoque hominis arbitrio disputatur. Primtim au-
dem bonos poleutes esse, malos autem omnes imbe- tem quid sit casus exponilur, idque hunc in modum:
cilles, nialiini iiem nihil esse: cum optiini maximi D Casus est inopinaius ex confluentibus rausis in bis
regis providentia, el faialis necessitatis serie in bo- q aeob aliud gerunlur evenlus.
num (ul in linem suum) omnia diriganlur. Ex quo fit Sed quod tu dudum de Providentia dixisti, re expe-
qnnd(uii Boetioperperam videbatur) bouis nunqiiam rior) lia est legere in codic bus aniiquis. Est auiem
mala accidant, qund adversiias eis polissimum vir- sensus, Sed experior re, id est, experienlia verimi
tutis exercendaenratcria est juxta Ovidiamim: cognosco id quod tu dixisli dudum de Providenti.i,
Scilicetadversisprobitasexercila rebus, puta talem esse materiam, nt una dubilntione suc-
Materiamtristi lemporelaudishabtt. cisa innumerabiles aliae, velut bydrse eapila sm crc-
Verum cum supra dictnm sil falum ab immobilis scant. In aliis exemplaribus, addilis quibtisdam, l.pcc
providentiaeesordiis proficisci, ei ita ipsas quoque lcguntur. Sed quod tu dudum de Providenlia qu.-ri-
fata'es connexionesimmobilescsse oporlere, dubium siionem pluribus aliis implicatam esse d
xisti, re ex-
fil, quomodo stare possit humani libertas arbilrii, perior.
cnm inevitahili divinae providenlise faiique nccessi- Hac] An casus aliquid sit, etquid sit.
late. Frustra quoque credi videlur, casum quidpiam Tramite) Melliodo, via compendiosa.
csse : cum nihil cadere possit, quod Dei providen- Decerno) Staluo.
" '""
.' * "i ;* '|S .' ; t \,
5063 APPENDfXAD LIBHtJS DE CONS0LS*^KE:PiitliOSOPttl^ I06M
Nihtl ex nilnlo extstere) Puta naluraliler et per A tjifam,quam-uttdiquecirctimdanlet, regioni nomenin-
catisas parliculares. Nam Deus uriivcrsalis omniiun diderunt. Deinde
\per Babyloniam fluenlcs, in mare
causa ex niliilo mundum creavit. Rubrum defetunlu^.Strabo lib. Geographiae11: Cre-
De operanleprincipio)Decausa efficienli. scit AnianusmuUum in lalum el allum, et multifidui
Rationum)Formarum. est. Pars australior esl Taitrus, qv.iArmeniamdisler-
Jn Physicii) Lil ro Physicorum secmido. minat a Mesopolamia.Hmc fluunt Tigris et Euphra-
1N MLTRUMPRIMUM. tes, qui Mesopotamiamcircumdant, el apud Ba'<ylo-
Hoc elegiaco pulchra quadam similitudine docet nios invicetncohmrent. Deindein mare Persicumemil-
Philosopbia, casuin non cse de nihilo, tametsi non tunl, quorum Euphraies major est, el plus regionis
sit de ageutis iniemione. Quemadmodum enim, si flexitosoalveo percnrrit. Fontes habet in parte Tauri
duorum fluminnmcursusjungantur, naves quoqucet boreali, flu.l ad occidenlemper Armeniam(qumtnajo,-
trunci in divcrsis adhuc alvcis ab aqua recepti, ne- appellalur) usque in Armeniamminorem,qiiam a dix-
cessitate fluviorumin unum tandem alvcum deflueii- tris habel, a sinittris vero Lisaitam. Deinde ad ati-
tium conjungunlur, licel Iioc pracler spem imentio- slrum flexus confiniisjungitur Cappadocurii,qnm nd
dextram relinquit, ad sinis'tramComagenorumconftnia,
ncmque accul.it: ila ct casus, etsi non ex ageutis B
nnimo fii, suas tamen peculiares causis habct. rtirsumquea Sicinsina, etiam Sophina majoris Arme-
nim ad sinislram relicta, progredi.ur in Stjriam, atque
Rupis Achemenim]Monlis Armeniaeaui Parthiao. iterum
AcheinenemPariliorum regem Porphyrio voluitesse, flexum aliumcapit in Babtjlonios, el P,rsictwt
*l ex Achemeiiidaruni progenie dcrivalos Persarum sinum. Tigris ex eodem monte Seleuciam illatus, ad
Euphratemaccedil,ibiqueefficitMetopotamiam:deinde
reges lierodolus scripsit. Hinc Achemcnius Persi- in etimdemsintnn inirci. V.uphrctitac Tigridis fontes
cus, Parthicus, vel Armenius. Lucanus :
PassusAchemenis longedecurrerccampis. in'er se dislant ad stadia duo milta et quinquagint-..
Scopulis) Saxis prominenlibus. Ilaclenus Slrabo.
Ubi) Ordo est, Ubi pugua fugax vcrsa figitspicula Uno fonle) Fontilrus unus et ejiisdcm ArrncnUe
pectoribus seqnenttim. Sensus esl, E monte majoris monlis cui tcstc Slrabon: nomcn est Ta.;ro.
Armenise, cui juncti sunt Partlii, qui, tesle Trogn, Abjunctii] Separatis.
cominus in acie prxiiari, aut obsessas expugua e Qiws tttmen)Ordo cst, Quos vagos casus declivh,
urbcs nesciunl : pugnant itaque aut procurrenlibiis id est declivitites terr:r, subaudi tegunl, et quos ca-
eqtiis, aut terga dantibus, ssepe etiam fngam simu- sus vagos deflnus ordo «urgilis lapsi regit.
lant,nt incau iores adversum vulncra iusequciites IN PROSAMII.
habeant: plerumque in ipso ardore ceitaniinis prae- C Dtibitil hoc lofloBoelius sciscitaturqiie, sitne ulla
lia dcserunt, ac paub posi pugnnm ex fuga rcpe- liiiioanilibcrlas arbitrii, an ipsos quoque animaium
lunt. Undc poeta : inotus fatalis nccessitas conslringat. Cui Pliilnsophia
KidentemquefugaPartlium,versisques-igitiis? respondet, omni raiiouali naturse Iibcnaiem adcsse
Uno endemque fonte Tigris et Euphrates oriunlur. arbilrii, sed supernis divinisque subsianiiis majo-
Pugna fugax) Gens Parrhorum fugiendo pugnans. rem, dcinde tnmetsi non acqualem,t.imen proximam
Tigrii) Hic a celeritate ct cursu nuncupatus est. hurnanis animis sein diviuitatis conteniplationecou-
Nam Tigris MedorumI ngua (ut Solinus ali que Ua- servanlibus : minus vcro libera's cas essc, cum ad
1I11111) sagiitam sigoificat, omniumque fluviorum ve- corpora dilahunlur, ininusque ciiam, cnin tcrrcnis
tocissiinuni cauit Dionysius. Alii tamen a tigride arlubus colligantur. Animadverlcndum autcm hoc
nnimaii ilicium volimt Tigrim. Divus Ilieronymus : lotum ex Plalonis npinione dicium, quasi animae
Tigris, inquit, fliiiiut de paradito exiensjttxta Scri- sint, anlcqnam crjrporibusconjiinganlur. Exiremain
pturmfidem, pergentqueconlrn Assyrios,et post tH.it'- vero serviinlcni esse dicit earum qu.c sccleribus
los tircuitus (ut vult Josephus) in mare Rubrumef- mancipaiaepropriam amiserint libenatcm.
fluens. Vocatur aulem hoc nomine propler velociia- Inscitim) Ignoraniiae.
"
tem, imtar beslimnimia pernicitate currentis. Hoc 110- Caligani)Obscuranliir, lenehresciim.
mcn, teste Francisco Pico, facit genilivura Tigrios, Ua.vTifiptz v.vXITKVT' IT.UJ.O'JU.
Tigritos.Tigridos, et Allice Tty/ssso?. Homerici versus pars esl postcrior ex Iliados libro
Etiphraiei) Nomen sumpsii ex eo quod bona ferret. tcrlio, id esl, omnia videt, et omiiia inaudit:
De hoc Hieronymus : Eupliratet fluvius Mesopota- Aspicilomaia,etomniainaudit.
mim,in paradiso oriens. Porro Saliustius auctor cer- 1N MI.TRUMII.
tissimus asserit tam Tigris quam Euphralis in Ar- Carmen hoc ejusdeni generis est cum peniiltimn
nienia fontes demonslrari. Ex quo animadveniinus quarti voluminis. Praeferl eo Philosophia divinac
aliter de paradisoet fluminibus ejus imelligendum. providentiac perspicacitatcm solis claritati, de quo
Diodorus Siculus libro lertio: Post Nilum enim el Homcrus:
_^_
Cangemflumina loliut Asimnobiliora, Euphrates ac Sol qui cunctavidet, quiqueomnia mnximus a udit.
Tigris ex Armenimmonlibusfonleshabent. Distanlatt- Hic enim lametsi maximo splendore nhiilice reful-
lem ab invicemsladiis mille et qtiingenlis,delatique geat, terrarum lamen intima penetrare nequii. Pro-
jter Mcdiam et .Par.etanos, descenduntin Mesooota- vidcotiaevcro lumen immcnsiun cuncta non inspxit
1065 MORMELLltCOMMENTARIA. 1060
solum, sed etiam penitissimaquaequeeorum perspi- Ak. Jugari) Conjungi.
cii. Neque ei ulla vel noctis caligo, vel terrse moles Sed mens) Ignorantiseanimi nostri imputat, quod
obsistere valet. rerum veritalem perspicere non valemus.
Phmbum)Solem. Obrula) Oppressa.
MeUiflui)Mellefluentis. Ccecitmembris]Corpore caliginem oblivionemqua
Canit) Carmine laudat, cum aliubi tum in Iliados animo inferenti.
tertio, ut et paulo antedictura est : Et tu, sol, qui Luminii)Intellectus.
universaet vides et audis. Vide Plinium libro Natu- Igne) Vigore.
ralis Hisloriaen, cap. 6. Tenuesnexui)Subliles conjunctiones.
Perrumpere\Penelrare. Sed cur) Platonicumhoc est. In dialogo enim Pla-
Cuncta tueuti) Omnia intuenti. Prisca Sibylla in tonis de virtute, qui Menon inscribitur, Socrales
lib. Jusiini philosophiet martyris, inlerprete Fran- MenonemArisiippi etGorgiaeauditorem ad id perdu*
ciscoPico: cit, quod irapossibileest nos investigandoaliqnid co-
UnusenimDeusest, solusnon editus,ingens, gnoscere; aut si investigandoassequimur cognosci-
Umniacouspiciens, nonvisilis,induperalor,
Queramorituracaropotisest comprenderenunquam. musque,illud alias cognovimus.Itaque id cognoscere
B non aliud esse quam reminiscietin memoriamrevo-
1NPROSAMIII.
care. Quoenimtramite (inquit Menon)investigabis,o
Hac prosa dubitabundusBoetius de libero hominis omninoignoras, quale
arbitrio et Dei prsescienlia disserit, qusc quo modo Socratet, quodquidem quid"sit
tibi proponens, id quodignorat inquiret; aut etiam(i
simul possintconsistere, ut alteri alterum non offi-
in itlttd incidds, quonam signo id quod ignoraverat
ciat, minimevidet. Nam recepta divinsc pracscientise illud esie
agnoues ? Cui Socrafes, Intelligo (inquit)
necessitate, omniaserie quadam indeflexa constrin-
videntur. si ita frustra quid velis, o Menon;at lu animadvertisne quamlitigio-
gi tenerique Quod esset, spe- tam
rarent fiomines, aut deprecarentur, quae futursene- argumentationemin tnediumadduxisti, quod sci-
in-
cessitatis legibusimplicata mutari alioque converli licethomonequequod notcit, nequequod ignorat,
nequirent. quirit: nam si noscit, nulla inquisitioneopus est, sed
Aut quid hoc refert vaticinioillo ridiculo Tiresim] nequequod nescit, id investigal.Non enimnovit quid
nos
Sensusest, aut quid, quasi dicat, nihil hoc distat ab qumrat. Quare tandem colligit, nihil invesligando
eodem
illo ridiculo Tiresisevaticinio, quod est apud Hora- discereposse, nisi qum anlea tcivimut, eliam
tium libro Sermonumsecundo: modo.
0 Laeriiade,quidquiddicam,auterit, aulnon : Mentemaltam) Divinam.
,
DivinareetenimmagnusmihidonatApollo. Cernerei)Conlemplaretur.
Tiresias Thebanus, cura forte duos angues coeuntes Summam)Universalemproposilionem.
percussisset, in feminamfuit conversus, ac septem Singula)Singularia.
annos in eo sexudurassefertur. Rursusque cum eos- Neutro ett habitu] Boetius cum magis sit Platoni-
dem serpentes verberasset, [ in pristinum sexuin cus quam Aristotelicus, medium tamen se praebet
reversusest. Quodquidemnequisomnino fabulosum inler utrumque philosophum,et eorum concordiam
putet, legat et Plinium in seplimo NafuralisHisto • se traditurum aliquandopollicitus est: quod an prse-
rise, et divum Augustinum de conjngiis veteris ac stiterit Deusnovit. Aristotelis senlenlia est, nihil in-
novselegis,qui asserunt quibusdamid accidisse.Cse- commodi accidere, aliquo modo scire, quod quis
terum Tiresias, ab Jove Junoneque contendentibus discit, et aliquo modo ignorare. Nam nihil absurdi
utrius roajor in coitu voluptas sit, maris an feroinae, est, si scit quodatnmodo,ut in universalij quod pe-
judex electus, majoremessefeminsevoluptatemaffir- culiariler et proprie discit. Sed si hoc modo, ut qua-
mavit. Qua sententia Juno irata, illum obcaecavit. tenus discit, sic et scit, inconveniensest. Scit igitur
Jupiter vero pro oculis ademptisei, inuniversali quod ignorat in particulari, et discitin
Scirefuturadedit,pcenamquelevavithonore. _ parliculari quod scit in universali
Callimachuset Propertius eo dicunt obcsecalumTi- Consulii)In consiliumadhibet.
resiam, quod Pallada nudato corpore se levantem in1 Alte) ln divinamente.
aquis aspexisset.Hinc proverbium, TuyVJrs/joff Tt/js- Visa)Perspecta.
o-iou,CseciorTiresia, de eo qui supra modum csecu- Retraclani) Reminiscens.
lit. Oblilas)Oblivionitraditas. Passivedixil.Stc rfaro:
Uti pauloante canlabai)Carminesexlo quarti libri. Nuncoblitamibitot carmioa.
1N METRUMIV. Adderepartes]Adoniusversus, caetefisIDcarrhinis
Carmen est ejusdem generis cum proximo, qno> flne subjeclus.
Severinusadmirabundusobstupescit, causam deside- IN PROSAMIV.
rans, cur ea duo vera, alterumde divina prsescienlia, , Dilnitea PliilosophiaquaeSeverinuslisesitabundus
alterum de arbitrii nostri libertate, separatim secre- objecil, et singulatim objectionum nodos enodat,
timqueperpensa, fidemadmittant;eademaulem con- r ostendens Dei prsescienliaraet humani arbitrii liber-
juncta minimenobis cohsererevideantur. tatem siroulconsistere. DivusHieronymusin Jovinia-
Carptim)Separalim. Dumcapile trigesimo secundo : Liberi arbiirii not
PATHQI..LXIII. 31
1067 APPENDIXAD LIBRQS fi| OONÔLATIONEPHlLOSGPHLE. 106»
tondidii Deus, nec ad virtutei, nec, ad vilia nimtitate j {.Boetian* dubitationi se aeeingit, quae est, Sn de in-
trahimur. AlioqHinubi necettilas est, nec damnatio, certis ttlia possit osse praescientia,cum scientia nihil
nec corona en, S\cut tn bonit opeributpgrfector et\ nisi certum comprehendatur. Proinde si incerta pro
Deut (non est enimvolemis, neque curreutit, scd tntte- certis prsevideantuf, id non esse praescientiam, sed
teniit,et $d,jwqn\\t Qei [Ro\v, u]) ut pervenirev«tta- opinioniscaliginen) putat. Diluens autem hkc obje-
v:v- qd calcem, tic in malis atque peccatit semina eta), Philosophia dicit hujus erroris ca isam esse qnod
nottra tunt incenliva, et perfectjodtaboli, cum viderit ppjnamnr omnia quse cognoscunlur, suapte natura,
not super fundamentum Chritti mdificare fenuin, non vi aut facultate cognoseentium, comprehendi,
(igna,stipulam(1 Corinth. m), tunc lupponit incen- quod falsnm est. Si enim cognitio rei quidem quse
dium. cognoscitur, non aulem cognoscentis facultalem se-
Quodtiarfemttm]QuodBoetius liberuuiarbitrium per queretur, resab omhibns uno eodemquemodocogno-
Providenliamiiobisaulerri suspicabatur, ejusmodi ra- • scerentur, neque fotet divinsehumanaequeintelligen-
lione colligit: Quidquid est fulurtim, aut necessario lise discrimen ullnm, quodquam sit falsum quis non
cst futuruiq, aut conijngenter. Si necessario, perit li- videt ?
bertas acbitrii. Si contingeuter, qui pelest esse pra> Hte) Visus»
scienUa.cumdecontingentibusnongitscientia,sedimtt- ]| Eminus) E longiqquo.
gis conjecmra? Prjmura igitur incipjt Philosopbi» Jactii) Emissis. Hoc I coPlatonis opinionemsequU
pstendere prsescieirtiamfuturis rebus necessilaie.ronor» tur, cui reclamat Aristoteles. qucra irapudentissima
jmponere, deinde prqhat de confingeiiiibusetincertU tbeologistarum lurba contra veterum eorumdemqua
certam apud Deumesse posse praBScieniiarn. • doctissimorum iheolpgoruro septentiam niliil verita
Qaarq enim) Hoc loco Phjlpsophia tuetur aliquq est in ccelum recipere. Sed supra lioc aiibi commo-
mqdp rationejn eam quam supra Boetius oraninoioa, dius. Stoici,causas esse videndi dicunt, radiorum ex
probavit, non eo futqra evepire quod Deus ea praevi- bculis in ea quaevideri queunt emissionem, aerisqua
di(, sedquia futura sunt, Deupipr.-eyidis.se.HaecraUq sitnul intentionem. Pemocrituset Epicufus opinantur
bonae-t in eo quod liberum arfjiirium a necessilate per imaginuminsertus visualempotentiamaccidere, ra-
vindicat; verum in hoc falsa, quod fulqra praescientiae diosque quosdam a,b oculis exertos, simul atque sub-
causam ponit. jectae rei institerint, rursus in eosdem redire inserta-
Qucequia prmscienliam)Sensqs est, Quaerpex te, rique. Aristoteles acutissimo vir ingenio, sed Platone
Severine, cur illam solventiumrationem minuseffica? inferior, exisiimat visionem fieri rei visibiUsspecie-
eem putes, an ideo quod prasciemianr fuUirisrebus rum intra.oculos receptu. Erapedocles imaginibus
causam necessitatis esse non exis^mes i veruro age' <J radiosimtniscuit,idqueconjunclimimaginisradiosvo-
modo si necessariq tes futuras sentis, unde trahis cavil. Hippa^rchusautumat ab utroque oculo ad cor
•stius causamnecessitatis, nisiex praescientia?Siigi- norum lineamenla,experrectas, perinde atque ma-
tur libi demonstravero hanc praenotipnem divifiam ntium admotu cof.pprasujnnia pertrectante, appre-
non imponere futuris necessitalem, quod et tute heqsionem eorum ad visualem vim referre. Plato pei
paulo ante (atebaris, nihil erit quo liberum arbilrium corradiantiam visum fieri existimat, lumine ab oculii
irripediriputes. quidem. exerU)ad aliquanturo inlervalli per cognatum
•
Quantum adhoc altinet] Id es( ad hanc,conclusio- sibi aerem effluepU),a corporibus vero illato occur-
ttem, quseait praescientiamesse,necessilî^sf^liirorum sante illi, aeremque intermediumdiffusumahioluuque
causam. facilem cum visuajj igne intendente. Haecenim diciiur
Sed prmicientia,inqutes] Tacitsequsestionioccnrrit. corradianlia Platonica.
Si forte Severinu3objecjsset hnnc in modum : Esto ilic) Tactus,
ut nulla sit futuris ex prscscientia neeessitas, est (a- Qrbi) Corpori rotundo.
men signum ea necessario esse futura. Huic P|||IQ- httelligentia) Inlellectus incorporeus et a matcrra
sophia sic respondet. Pari raiione etiam sj nujla sejuncius, Exeir,pli6ostendit >n cognoscendoomnia
forcl prseuotio, necessarius futuri constarei eventus. $ suapte potius faquUalc quam eorum quae cognoscun-
Cujus rei ratio hsec est. Signum non efficitrem eam |ur uti.
cujus est signum, sed lantum quid sitostendit.Veibi 1NMETRUMV.
gratia: Hederaaniecauponam suspensa vinum veqale
signilicat, non efiioit utid sibi yenale habeatiir. . Hoccarmine Glyconico Stoicos errorisjam dicij
Quasivero] Sensus est.Non,labQrairiiiâfl gyeqiura sejnro^tores,pul^ quod res exsua potius nalura quam
sint quaepraesciunlur, sed an suapte nauira m eê- cognoscentium faculute comprehendantur, acriter
hiantnecessitaiis aliquidpatiantur. incessit PhjUosophia,eorumque opinionem confulat.
Sed hoc, ('n</uies]Solyit eam dubitationem Philoso- jVieba,ntiitjognitjqnerasolumab exteriorum corporura
phia quam Severihus ûpra his yerbis prppqsuit. Si s,irriiiiludioibusanimoimpressisperfici.yuodsi verum
quid ita futurum est( ut ejus certii^sac necesprius foret, mens paterelur ab externis rebus, sed in con-
nori si( eventus, id eyenturum"esse prsescu-iqui'"pofe- f^Sso.est apnd omnes quireclephilosophantBr, intet»
rit? ';" "..'' ; lectumesseaetiviiiu, meBlemque,quando intelliglt
*
Cu/ttierroris cauta]NuncPbUosoîa^lleqflaj aft^rj agere, non pati.
MURMELLH^QMMENTARIA. »070
«X®
Porticus)Stoicossigniflcat,de quibus in primo com- A K vel spondeis, vel alternis, et quarto pede tantum da-
mentario diximus. ctylo partem oralionis finiente, deinde tribus tro-
humanae naturae dignitatem
Obscuros]Ex quorum verbis iraplicalis vix potest chaeis. Et Philosophia
colligisententia. prseslantiamquecorameraorat, atque hominemex for-
tunaebabitudine staturaque ad coelestiumrerura amo-
Qui] StoicL
Sensui) Sensiones. rem contemplationeroqueadmoneri, ut qui ex ornni
E cotpoributextimii)Ex rebns exterioribus.Licen- animanliumgenere solus desoectet humum, vultuque
ter autem produxit, quse corripienda est. Sed videtur sublato ccelumsuspeciel.
veteres imitatus, qui dixerunt corpus el corpor, sicut Alia extento]Ut serpenteset animalia replilia.
decus et decor, algus et algor, frigus et frigor. Enatei) Evolet; metaphora est notissima.
Ut) Quemadmodum. Transmittere)Transire. Veteres dixerunt tramitto
Quondam]Aliquando. pro transmitto.
jEquore) in planitie, superficie, plano spalio. Prond) Terramversus inclinaia.Ovidius:
Notii) Prima contracta, id esl signis qua corpdra Pronaquecumspectentanimaliacseteraterram,
Oshomiuisublimededit, coelumque videre
extrinsecus imprimunt. Jussit,et erectosad sideratollerevultus.
In vicem)Ad similitudinem. ]
B M. TuIIiusCicero libro de Legibus prirao : Arlet
Notio) Cognitio. . innumerabilesrepertm tunt doeentenaturq, quam imi-
Qua;tii»]Poteniia. Sciendum tria esse genera intel- tata ratio res ad vitam necestarias tolerter contecuta
lectionum, quorum primum dicilur simpliciumappre- esl. Ipsum autemhominemde eadem natura non solum
hensio : bincesl quod ait, Singulaprospicit, hoc est, . celeritalementisornavit, ted el sensus tanquamtatelli-
singulatiinet secretiro rem unamquaroqueet simpli- . tes attribuit, figuramquecorporit habilematque aplam
citer intelligit. Secunduro, compositio aut divisio, ingenio humano dedit. Nam cum cmterat animahles
unde ea: Aut qusecognita dividit? Quaedivisarecol- abjecissetad pastum,toiumhominemerexit adcmlique
ligit? Tertium, ratiocinalio, qua exnoiiseaquae ignota quasi cognqlionisdomiciliiquepritiini eonspectumexci-
erant: assequimur.Hinc dicit Tumsese relerens sibi, tavit: tum tpeciemita formavitorit, ut in ea penitus
Veris falsa redarguit. reconditoreteffingeret.Silius Italicus libro xv:
Legens)Transieus, percurrens. Nonnevideshominumut celsosad sid ra vultus
Alternumiter] Modo ascendendo ab infimisad su- SustuleritDeus, ac sublimiarln\erit ora,
Cumpecudes,volucrumque genus, formasqueferarurq
prema, modo descendendo a summis ad ima. Sego m atque obscenampassim-travisselin alvnm?
Adlaudes g. nilunicapiatsi muneradivum,
Desidii) Media externa, idest descendii. Felixad laudeshominumgenus.
p
Tum) Deinde. Lactantius librosecundo de Origine erroris, capitij
et
Referens)Reducens, quasi in orbem ratiocinando item secondo : Juval ergo velutin aliqua tubliml«pe-
recolligens. cula constilutum, undeuniversi exaudirepostint, Per-j
Prmcedii)Hoc loco, ut tere solet, Platonem expri- tianum illud proclamare:
mil, qui rerum speciesab inilio animaeinsitas existi- 0 ciirvaein terras animae,et ccelestiuminanes.
mavii, sed conlagione terreni corporis eam sopitam Cmlumpotius intuemini,ad cujut tpectaeulumvosexci*
degravalamque non agere, nisi externorum sensuum tavitille artifex verusDeut. Ilte vobissublimemvultunt
passione exciielur; excitatam vero specie, quam1 dedit, vot in terram eurvamini,vosaltas nientes, et ai
seosus exterior impressii, evocari; et conjuncta spe- patrem tuum eum corporibussuit erectas,ad inferiora
cie iuterna cum ea quara extrinsecus accepit, lura1 deprimitis, tanquam vos pmnitealnon quadrupedet
demum intelligere. , ette natos. Fas nonett aeletle animal cum terrenis in
1NPROSAMV. terramque vergentibutvertari. Quid vos beneficiitcm-
Ex eo quod .supra tractatum est, cognitionem non1 leslibtisorbaiis, proniquein terrant vestra spontepro-.
rei quaenoscitur naluram, sed cogno.-centis vim fa- cumbitis?Humienim miseri volutamini,cum deorsum
cultatemquesequi, ostendilur Deum incerli eventus>n qumritis quod in sublimi qumrere debuislis? Divus
futura ut cerla prsescire, lametsi hoc humana ratio> Ambrosius, libro Hexaemeron sexto : Cave, o homo,
roinime concipiat. Nam si cognoscentis naturam se- pecudummorecurvari, cavene in alvum te non tam
quitur, lenendum est diversis substantiis diversas> corpore quam cupiditatedeflectas. Respice eorporis
esse cognoscendifacultates,quarum alia prsestet alii:: tui formam,et speciemcongruentemcelsivigorisatsume.
ita ut quseperfectior ait, inferiores quoque in se lia- Si sola animalia prona pascantur,cur te in edendosler-
beat, imperfectioresadeam quaeprsestantiorest,aspi- nis ipse, quemnatura non stravit? Cur eo deleclarisih
rarenon queant. Neque enim sensus et irhaginatioadI quonaturminjuria est?Cur noctetet diet cibointentus
rationisjudicium sese attollunt, neque ratio polest' pecorummoreierrena depasceris? Cur illecebrit eor-
coniprehenderedivinaeintelligentiae modum,qui longe' poralibus deditusipsum te inhonorat, dumventri atque
est absolutissimus, et futura nobis incerta certissima> ejut pattionibut detervit? Cur intetlectumtibi adimis,
prsescientiacomplectiiuf. quem tibi crealor attribuil? Cur te jumentis comparas,
IN METRUMVI. a quibus te voluit Deus tegregari, dicent: Nolile fieri
Carmen est Archilochium dactylicum constansi ticulequuset mulus,quibus non est intellectus?Aut si
dactylicobucolico letramelro, id est tribus dactylis,, te edacitas equi, intemperantiaquedelectat, etadhinnire
1071 APPENDIX AD LIBROS DE CONSOLATIONEPHILOSOPHLE. COMMENTARIA. 1072
ad feminasvoluptati est, delectetin freno maxillas tuat A cit, sed alio modo quodam a nostrarum eogitationum
ch&moqueconslringi.Si crudelitate pasceris,ferarum- consuetudinelongelateque diverso. Ilie quippe iton ex
que hmcrabies est, qumpropler saniliam trucidanlur, hoc in illud cogildtionemulala , sed omninoincommu-
vide ne in te quoque crudelitatis lum veriatur imnia- labiliter videt, ita ul illa quidem qum temporaliler
nilas. fiunt, et futura nondum sint, et prmsenliajam sint, et
IN PROSAMVI. prmteritajam non sint: ipse vero hmcomniastabili ac
Hacultima hujus eruditissimi cultissimique operis tempiterna prmscienliacomprehendat, necaliter oculis,
prosa, docet ex Dei providenlia consiliis hominum aliter tnente. Non enim ex animo constat el corpore,nec
aclionibusque nihil necessitatis imponi, idque vel aliter nunc, aliter antea, aliter postea : quoniam non
polissimura hac ratioue. Deum aeternum esse, cun- sicul nostra, ila ejus quoque scientia trium temporum,
ctorum ratione degentium commune est judicium. prmsentisvidelicetet prmteritivel fuluri varielate muta-
jEternitas autem est inlerminabilis vitae tota siniul tur, apud quem non esl immutatio, nec momentiobum-
et perfecta possessio: in qua quidem nihil est prseter- bratio. Necenim ejus intentio de cogitalionein cogita'
ilum. nihil futurum, verum praesentia sunt omnia. tionem transit, in cujus incorporeo conluilu sitnut ad-
Cognitio vero (ut paulo anle disputatum est) modum sunl cuncla qumnovit: quoniam lemporaita novitnut-
sequitur et naturam cognoscentis; at modus cogno- B Ussuis lemporalibusnotionibus,quemadmodumtempo*
scendi in Deo est tum seternus, lum praesentarius, raliamovet nuilis suis temporalibusmotibus.
Omnia igitur tanquam pracsentia scit Detis:undeel Hicsidicai) Repetit objectionem supra motam,
providentia potius quam praevidentia dicitur, quasi eamque diluit ejusmodi ratione, quam nemo nisi di-
ab excelso rerum culmine infima qusequeprospiciat. vinorum speculator intelligai.
Sed quaeprsesentia videntur, nullaro ab his a quibus Dum sunl etenim necessitatei) Dilulionem objecli,
conspiciuntur necessitatem accipiunt, cum nihil tum Iatius, tuin planiusexponit, ostendens duo essc
rebus, dum geruntur, necessilatis imponat inluitus. neeessitatis genera, alteram quidem simplicera et
Proinde divina providenlia res fuluras, quas tam- absolutam, nlteram vero necessitatem conditionis.
quam prsesentes conspicit, nulla necessitate astrin- Quia igitur refert) Id est interest.
git. Uti enim nos lemporario hoc nostro prsescnli Hoc sciliceHSubaudi refert, et diluit motam dubi-
quaedam sine necessitate videmus, ita Deus omnia talionem.
simulsuo aeternocontuetur, nec ob id vel rerum na- Sed si in mea, inquiei) Aliam affert objectionem,
turam proprielatemque mutat, vel judicia confundit. quam pro materise qualitate sat luculento sermone
Divus Gregorius libro Moralium x : Prmscire dicilut diluil.
qui unamquamque rem antequam veniat videt, et id E Quid igitur, inquiei) Rursus aliam proponit dubita-
quod futurum esl prius quqm prmsens fiat prmvidet. tionem, quam et mox removet, et refellit.
QuomodoDeus est prmscius, dum nulla, ttisi qumfu- Qum cum ita sini) Concludit hurnani libertatem
tura sunt, prmsciantur? Et scimus quia Deo futurum arbitrii et divinamprsescientiamsimul consistere : su-
nihil esl, ante cujus oculos prmterita non transeunt, per qua re latius lege et relege Dialogum Laurcntii
futura non veniunt, quippequia omne quod nobis fuit Vallae, qui juste ne taxet Severinum nostrum, me-
et erit in ejus prospeciu prmstoest, etontne quodprm- liusque eo banc materiam expediat, an sophislicis
tens est scire potest potius quam prmscire. Et quia ea, caviUisagat, et oratoriis fucis obducat veriiatem, non
qum nobis fulura sunt videt, qum tamen ipti sempet est nunc mese facultatis judicare. Verurn id censurae
prmslo sunt, prmsciusdicitttr : quamvis nequaquamfu- doctioribus relinquo.
turum prmvidet,quod prmsens vidil. Nqm et qumcun- Spectator) Saloinon Proverbiorum cap. xv : /«
que sunt, non in mlernitqte ejus ideo videntur, quic ontniloco oculi Dominiconiemplanlur bonosel malos.
sunt; sed ideo sunl, quia videntur. In illo enim nei Hieronymus in quadaro epistola : Omnium specutato-
prmteritq, nec fulttra reperiri queunt, sed cuncta murem Deum crede, et cave ne quid quod divinis oculis
tabilia immulabiliter durant; et qum in seipsis simui indignum sit,aul opereris, aut cogites.
existere non possunt, illi simul omnia assislunl, nihil- D Bonis prmmia] Baptista Mantuanus :
que in illo prmterit, quod transit quia in mternitate Et scelusa superis, et babet sua praemiavirtus.
ejus modoquodam incomprehensibili cuncta volumina Aversamini)Puicherrima adhorlatio ad pulclierri.
smculorum transeuntia manenl, currentia slant. Hsec mas virtutes sub hujus operis pulcherrimi flnem.
ex Gregorii Moralibus carptim destimpta collegimus, Jurftciscuttctacer»en(is]AureliusPrudentiusinHym
eo quod ad hunc locunj non nihil facere videhantur. norumlibrp:
Deum quidemmlernum) Differunt aelernum et per-
petuum. yEternum enim dicitur quod interminabitis Sic tota decurrat dies,
Ne linguamendax,aut manus,
vilse plenitudinem simul complectitur permanendo. Oculivepeccent lubrici:
" Nenoxiacorpusinquinet.
Perpetuum, quod vilam eundo continuat. aslat desuper,
Scientia quoqueejui) DivoAurelio auctore, libro de Speculalor
Qninosdiebusomnibus
Civilate Dei undecimo, capite vigesimo primo : Deus Aclusqtienostrosprospicil
A luce prima in vesperum.
non more nostro vel quod futurum est prospicil, vel Hic testis, hicest arbiter.
auod prmsensest aspicit, vel quodprmteritumest resvi- Hicintuelurquidquid
1073 CATALOGUSAUCTORUM1N COMMENT.PRJEGED. MEMORATORUM. 1074
Humanaquodmens concipit. A. PROTESTATIO.
fluQCnetuofalliljudicem. /n liisCommentariisel cmterisquat vel edidimus, vel
Ludovicus Gibusad Titum: Dei gralia sumus ediluri, nihil omninoapprobamusnisi
quod a catholica lanlum Ecclesia decrelum alqut
Vivereflagitiosi vis, Tite, liber ab omni, assertum fuerit, semperparati et verum a rectesentien-
In desolalosit tua vita loco. suverbissovhistis,veritatepatrocinante,
Atqueibi quidquidages, furtimvepalamve,memento tibusedoceri,et
lnspectaloremsemper adesseDeum. refragari.
GATALOGUS
AUCTORUM TAMGR.ECORUM QUAM LATINORUM
QUORUM DICTAW HIS COMMENTARIIS
PULCHERRIMA MURMELLU IN MB. BOETH DE CONSOLATIONB
PHILOSOPHIJSVELRECITANTURVEL EXPLICANTUR.
A Ennius. Ludovicut Bigus. Ptolemmut.

Accius. Epimenides. M Publius mimograph. .
Acron. Erasmus Roterodamut. Macrobius. Pylhagoras.
jEmilius Probtts. Eratosthenes. Malachias propheta
Agnellus, Euripides. ManliusAnliochenuspoeta: Quintilianus.
AlexanderHegiut. Eusebius. Xar. AntoniusSabellicus,
Algateles. Eutropius. Murcus Varro. Raphael Volaterranus.
Ambrosiut. F MarsiliusFicinus. Regum Historia tacra.
Anaxagoras. Faustus Andrelinut. Marlialis. RudolphusAgricola.
Angelut Politianus. Fesius Pompeius. MarlianusCavella. Rudolphus Langius.
AntoniusCodrus Urceut: Fiorus. Matthmusevanqelisla. S
AntoniutMancinellus. Franciscus Petrarcha. Matth. Palmerius. Sallustius.
ApolioPylhius. Franciscus Philelphut. Maximianuspoela. Salomon.
Apuleius. Fulgenliup. Menander. Sapientimliber.
Aralus. MichaelFernus. Seneca.
Aristippus. Georgiut Merula. Moses. Septimius.
Aritlophanet. Georgiut Valla. N Servius.
Aritlotetet. GeorgiusMagnus. NicolausCrescius. Sext. Turpilius.
Asconius. Gudrinus Veronensis. Nicolaus Peroltut. Sidonius Apollinarts.
August. Dathus. H Nicotaus Valla. Silius Italicus.
AulutGelliut. HermannusBuschius. Nigidius. Simonides.
AureliusAuguslinus. Herodotus. Socratet.
Ausonius. Hesiodus. Origenes. Solinus.
Avicenna. Hieronymus. Oviaius. Solon.
R Higinus. P Spartianus.
Baplistq Mantuanus. Hipparchus. Pacuvius. Speusippus.
Bessarion. Homerus. Papinius. Slatius.
Boealius. Horalius. Parmenides. Siesichorut.
C I Paulut Cortesiut. Slrabo.
Callimachut. Isaccius. Pausanias. Suetoniut
Calphurnius. Isaias prophela. Periander. Suidas.
Castiodorut. J Persius. Symmachut.
Cato. Jacobus apostolut. Pelroniut Arbiter. T
Calullut. Jacobus Bononiensis. Pherecydes. Terentianut.
CebetThebanus. Jamblicus Platonicus. Philippus Beroaldus. Terentiut.
Christoplt.Landinut. Joannes jEdicolliut Philo Judmus." Tertullianut.
Cicero. Joan.Cmsarius. . Philostratus. Theodoricusrex.
Cinna. ioan. Campanut. Phocas grammaticut. Theophraslus.
Claudianut. Joan. Evangelista. Pliocylides. ThomasAquinas.a
Clemens. Joan. Francitcus Picus. Pindarut. Thucydidet.
Cleobulut. Joan. Picus Mirandula. Piut Baptitla Bononiensis. Tibullus.
CornetitttCelsus. Josephus. Plaiina. Tilinnius.
CorneliutTacitut. * Julius Cmsar. Plato. Tiiut Liviut.
Cyprianus. Juliut Capilolinus. Plautus. Tobimliber.
D Juslinus. Plinius. Tranquillut.
David ptalmographus, Juvenalis. Plutarchus. Trogus.
Democritus. Juvencus. Polienus. V
Demosthenes L Pomponius Mela. Valeriut Maximttt.
Diodorus Siculus. Lactantiut. Prisca Sibylla. Virgiliut.
DiogenesCynicus. Laurentius Valla. Priscianus. X
DiogenesLaerlius, Leonardus Arelinus Procopius. Xenophon.
Donqtus. Lucanus. Prodicus tophisla Z
E Lucianut. Properlius, Zeno,
Ecclisiasles. Lucilius.] Prosper.
Empedocles. Lucreliut. Prudentius.
107$ AN. MANL.8EV. UOETII 1078
AN. MANL. SEV. BOETIl
DE UNITATE ET UNO.
Unitas est qua unaquaequeres dicitur esse una : Avunitas sibiipsi, ereavit aliam unitatem qua esl infr.i
Bive euiiu sit simplex, sive composita, sive spiri- eam. Sed quia omne creatum diversumest a quo crea-
lualis, siye corporea, res unitate una est, nec potum, profectocreata unitas a creante omninodiversa
tesl esse una nisi unitate, sicut nlba nisi albedine, essedebuit, etquasiopposita. Sed quia creatrix unitas
nec quanla nis.iquantitate, Non solum autem unilale iion habet principium neque finem, nec permutaiio—
una est, sed etiam tandiu est quidquid id quod est, netn, hec diversitatem, ideo creaiae unitati accidii
quSridiiiin se unitas est. Cum autem desinit esse mulliplicilas, diyersitas, et mutabilitas, ita ut in
nnum, desinit esseid quod est; unde est hoc;Qgid- quadam raateria sit habens principiura, ut in genera-
quid est, ideo est quod unum est, quod sic oslen- tis, et finem, in qtiodam vero ut in creatis princi-
ditur. Omne enim esse ex forma est in rebus creatis, pium et flnem, quia in quibusdamsubjacet permu-
sed nulluffiesse ex forma est, nisi cura formamate- tationi et corruplionj. In quibusdam enim materia
rise unita est. Esse enim non est nisi ex conjuhctione est subtilis, simplax, remola a conlrarietaie et se-
formaeCummateria. UirrJephilosbphidicuntilludde- . paratione, perlieitur autem ei unitas et unitur cum
scribentes : Esse est existentia fbrmse in materia. fe ea sicut hxc et illa. Sicut non divisibilein actu, sicut
Cum autem forfna materix unitur, ex conjunctione in ccelestibuscorporibus*in quibusdam unilas a ma-
Utriusque necessario aliquid unum constituitur. In teria inseparabilis est, et ideo carent fine, quia per-
qua conslitutione illud unum non permanet, nisi petua sunt. Ih qulbijs vero maieria fuerit spissa,
qtiandiu unitas formam cum maieria tenel. Sed de- debilis non adsequatur eis unitas, sed debilitattir m
slfuctio rei non est aliud quam separatio formaea iiniendo eoriim essentiam, et ob hoc dissolvitures-
materia; sed separaiio et unilio contraria sunt, igr- sentla eorum, quia rron retinetur ab unitate sicut in
lur separaiione si res destruitur, profectoin suo esse generalis qtiaehabent principium et finem. Quanto
rion nisi unitate coiiservatur. Uniiio aulera non flt enim unaquaequeunitas propinquior fuerit primaeet
nisi ab unitatequa est, ab unitione quod erat unura veraBunitati, tanto materia formala per illam erit
dissolvituf.Soluta auiem unione, deslruitur essentia magis una et simpleti et e converso, quanto remo-
ejus, quod ex earum nbitione provenerat, et flt non tior fuerit a prima unitale, tanlo erit inultiplicior el
r- unum. Quapropler sicut unitate res ad esse ducitur, compositior, et ob hoc unilas qux duxit ad esse ma-
j sic et in illo esse custodiiur. Unum esse et unum teriam inlelligenif* est magis una, et simplex, ei
I jnseparahililer comitantur se, et videntur sirmilffa- « non muliiplex, nec divisibilis essenlialiter; sed si
' lura , quia enini creator untis est, ideo rebus quas divisibilisest, Iioc siquidemaccidentaliier est, et ideo
v condidithocinmunerededit,utunaqoa;queesseteliain ha:e unilas simpliclof, et magis una est omnibus uni-
una. Ac per hoc ex quo res babct esse, una est: ideo talibus quoe ducunt ad e6se caeterassubslanlias, eo
motus subslahtiartirhest ad unum, et pfopter uuiwn, quod imraediale adhseret primceunitali quas creavit
et ninil eorum quae sunt appetit esse, sed omnia eam. Sed quia unitas Subsislens in materia iutelli-
rsicutappetunt. Habefe aritemesse non possunl nisi gentiaeest unitas simplicitatis, ideo necessario uni-
unum, ideoomnia ad unum tendunt. Uuitas enim est tas subsistens in jnateria animae, quia infra eam est,
quse uliit omnia, et tenet omnia diffusain omniuus crescit el multiplicatur, et accidit ei mulatio et di-
qunesunt. Quapropterquia materia noo habet esse versitas, et Slcpaulatim descendendo&superiori per
nisi per unionem sui curn forma, forma autem nun unum gradum materiaeinferior unilas augelur et mul-
tenet unitatem cura materia, nisi unitas sii, ideo tiplicalur quousqiie pervenietur' ad materiam -qure
materia eget unliate ad uniendumse, et de naiura sua sustinet quaiititatein, scilicet, substanliam liujus,
habet multiplicari, dividi et spargi. Unitas Verore- I) quse qiiia a prima unilate remotissiina est, et propter
tinet, unit el colligit, ac per hsecne inaleria divtda- spissitudinem crassiludine sua opposita subslantise
tur et spargatur, necesseesl ut ab unitate retinealur. superiori quaeeSt sublilis el sifhplex, quoniam illa
est subjectnm pfinclpii et initii unitalis. Finis vero
Quidquid aulehl per se non unitur, per se utiqne
multum distat a principio, quoniam finis non est di-
spargitur, quia omnisqtiaefacilaliquam rem conlra-
ctus nisi defectusvirtutis principii ei terminus, unde
riamagenli.faclt contrariam factserei. Contrariorum secundum
enim coqtrarii sunt effectus: quia unitas facit unum, descensumunilatis a superiore ad inferius
fil degeneratio, sive simplicitatiset minorationissuse
profecto maleria facit divisionem, ac per hoc unitas
per se retinet maieriam. Sed quidquid per se retinet, virtutis, ad similitiidinemaquje qusein orid suo snb-
non potest fr.cere separationem.Forraa ergo existenS tilis et clara nascitdr, sed paulatim deorsufn flueril
in materia est quaeperficit et custodit essenliamcu- in paludibuset stagrtis inspissatur et obscuratur: sit
joslibet rei. Unitas est descendensa prima unitate paulatim variatur utritas propter varietatem matefi*
•iritecreavit eam. Prina enim et una unitas, quaeest qua? sustiriet eam; nam quia aliquid est materis,
1077 LIBER DE UNITATE ET UNO. 1078
spirituale et aliquid corporale, est aliquid ejus pu- A . unum, ul Deus; aliud simplicium cognitione unum,
rurn et lucidum et aliquid ejus spissuin et Obscu- ut angelus et anima, quorum unumquodqueestunura
rum, et boc propter quantilatem, ejus partes ih ali- conjunctidne malerise et formas. Aliud est continui-
quibus sunt rariores, ut in aere; in aliquibus vero tate unum, ut arbor et pelra. Aliud est compositione
striciiores, ut in lapide. Ideo unaquseque res mote- uhum, ut ex multls tabulis una arca, vel ex multis
rise, secundum gradum suse elongationis, a prima parietibus una domus. Alia dicunlur unum aggrega-
unitatis origine recipit unitatem , quse dignior est ek tlone, ut populus, grex, congeries lapidum, vel
sua uptitudine : inde est quod videmus partes ignis acervus trilici. Alia dicuntur praepositioneunum ut
riimis unitas, simplices et sequales adeo, quod for- "" rector navis, et gubernator ctvitatis dicuntur unum,
ma ejus videlur una, hon habens in se diversitatem. simililudine officii. Alia dicuntur unum accidente,
Partes vero aeris et aquse invenimus magis diversi- tit diversa subjeda ejusdem qualitatis dicuntur unum
ficatas et separalas, adeo quod partes eorura et uni- in ea qualilate, sicul hix et cygnus unum sunt albe-
tates discerni possunl. In duris autera corporibus et dine. Alia dicuntur unum numero, ut diversa acci-
spissis unitatis jatn major diversitas et obscuritas est. dentia quae eidem subjecto insunt dicuntur unura
Quia igilur materia in supremis formata est intelli- numero, id est in numerando, ut hoc dulce, et hoc
gentiae forma, et forma rationalis animse, deinde Bceruleum, vel hoc longum, velhoc latum. Alia di-
posiea forma animsc sensibilis, delnde forma animte cunlur unum ralione, sed lioc duobus modis, quia
vegetabilis, deinde forma naturae, ad ullimum autem ralione consortii, ut ens , intellectus et res, aliquid
iinis est forma corporis, hic non accidit ex diversi- el vocabulum unum genus; vel ratione unius sacra-
tate virtutis agcntis, sed ex aptiludine materise susci- menti, ut spiritus, aqua et sanguis dicuntur linuin.
pientis. Forma enim est quasi lumen, eo quod sicut Alia dicuntur natura unum, ut participatione speciei
per lumen res videlur, sic per formam coghitio et plnrcs homines unus. Alia djcuntur untim natione
scienlia rei habetur, non per materiam; sed hoc lumeii vel lingua, ut mulli homines dicuntur una gens vel
in quibusdam est clarius, in quibusdam obscurius, una tribus. Alia dicunlur unum more, sed boc duo-
prout materia cui infunditur forma est clarior et bus modis, vel quia secundum consensum virtutis
obscurior. Quo enim raateria fuerit sublimior, iit et dilectionis, ut multitudinis credentium erat cor
Subtilior el peneiralur tota a lumine, et id«o sub- unum et anima. Vel secundum consensum ejusdem
siantia ipsa saj)ientior et perfectior, sicut intelligea- vitii plures homines dicuntur unum, ut qui adhseret
tia et rationalis anima. Et e converso quo materia meretrici unum corpus efficitur. Sic omnia unitatem
fuerit inferior, fii spissior, et obscurior, et non ila appelunt, ut eliam ea multa sunt quse unum dici
penetratur a lumine, quo materia magis descendit, C volunt. Qusecunque enim sunt idern quod sunt ut
sicut jam supra dictum est, consti ingilur, et spissatur vera unitate esse mtuntur, ut eam simulando nitun-
et corpulentator, et paries ejus mediae prohibent ul- tur. Quidquid enim vel. est unum, vel est plura.
timas perfecte penetrari a lumine. Noii enim est pos- Pluralit&s autem non est nisi ex aggregatione unita-
sibile ul lanlura luminis penetret secundara, quantum ; quse unilates si stint disgregatae, faciunt mul-
tum priiuara, nec ad tertiam lanlum luminis perve- tiludinera; sin vero fuerint continuie in materia,
niat quantum ad mediain, et sic paulaiim donec faciunt magnitudinem. Quapropier inter unitates
pervenietur usque ad partera matefise infimam. Quse quantiialis discretse et unitales quanlitatis contintwe
quia remotissima est a fonle lutninis, lumen debili- subsistentis in materia nihil interest, quia illte dis-
tatur in illa, nec tamen hoc, sicutdictura est, propter gregatse sunl et illse continuse. Continuum genus non
lumen in se, sed propler niullam debiliialem et obest nisi ex discrelo, quia intellectus continuiiatis
scuritateni raaterise in se. Queraadmodum lumen non est in conlinuo, nisi continuatio disgregatorum.
so is, cura admiscetur tenebroso aeri, iion est illius At propler hoc necesse est ut continua quantitas non
virlulis cujus esl admistum claro aeri; vel quemad- adveniat in substantia nisi ex unitatibus. Quando
rnodura pannus albus tenuissimus cum induitur ai enim partem|quaniilatis signaveris, necesse est ut sit
corpore nigro occultatur candor ejus propter abun-. J) unura vel plura. Sed omnis pluralitas (ut dictuui est)
damiam nigredinis; vel quemadraodum si tres velI ex unitaiibus est. Unde aperte datur intelligi quod
plures feneslrse vitrese una post aliam recte contrat discretac et continuse quantifatis radix ona est, ed
radium solis disponantur in ordine, constat siqtii- quod composita sunt ex urra re, et resolvuntur ad
dem quod secunda rninus recipit luminis qtiam prima, unum. Et eliam quia corporis partes quo magis fue-
et tertia minus quain secunda ; et sic usque ad ulti- rint sibi conjunclse et constriclse, ipsum corpus erit
mam fil defectus lurainis hon propter lumen in se, >
spissius et magis quantum, ut lapidis; et e converso
sed propter elongationem fenestrse vitrese a lumine: fuerint partes corporis dissolutae et laise,
ita ui liimen formae uniiatis quod infiismn est maie-< quo magis
riae descendendo fiat debile et obscuruin, ita primum' ipsum erit sublilius et levius et minus quantum, ut
est igitur quod conlinua quantitas non
ejus multum discrepet a medio, et medium ab ultimo,' aer. Verum
et propter hanc diversitaiem fofmae unitatis, nOn venit in substantiam, nisi ex conjunctione et con»
urro mudo, sed pluribus, dicitur aliquid ab unitatej structione unitatum in illa. Unitas igitur est (juq
uorim. Unum enim allud est essentiae~simplicitate i unaquaequeres una est, et est id quod est
AN. MANL. SEV. BOETII
DE ARITHMETICA
LIBRIDUO,
PRJIFATIO. A eniin hoc judicium tnullis artibus probelur excultum,
In dandit accipiendisquemuneribus, ita recle officiq, uno tqmen cumulatur examine. Experiare igitur licet
vrmcipue inter eos qui sese mognifaciunl,msiimaniur, quantum nobisin hoc sludio tongis tractus otiis iabot
si liquido constabil, nec ab hoc aliud quod liberatius adjecerit. An rerum tubtilium fugas exercitatmmenlis
afferret invenlum,nec ab illo unquam, quod jucundius velocilascomprehendat?Ulrumjejunm tnaciesorationis,
benevotentiacomplectereluracceptum.Hmc ipse consi- ad ea qum sunt caliganlibus impedita sententiis, expe-
derans, attuli non ignava opum pondera, quibusad fa- dienda sufficiat? Qua in re mihi alieni quoqtiejudicii
cinus nihil inslruclius est, cum habendi sitis incunduit. lucra qumruntur, cum tu, utrarumqueperitissimuslit-
Ad merilum nihil vilius, cum ea sibi vicloranimuscal- terarum, possis Graimorationis experlibus,quantumde
cata subjecit, sed ea qum ex Grmcarumopulentia litte- nobis judicare audeaitt, sola tanlum pronuntiatione
rarum,in Romanmorationisthesaurum sumplaconvexi- prmscribere.At non alterius obnoxiusinstilulis, arctis-
mus. lla enim mei quoqueoperis mihiratio constabil,si sima memetipsetranslationis lege constringo, %edpau<
qum ex sapienlimdoctrinis elicui, sapienlissimijudicio lulitm liberius evagatus, alieno ilineri, non vestigiisin-
comprobenlur. Vides igitur ut tam magni taboris effe- sisto. Nam et ea qumde numerisa Nicomachodiffusiut
ctut, tuum lantum exspectelexamen, nec in aures pro- dispulala sunt,moderata brevilalecollegi. Etqumtrans-
dire publicas, nisi doclmsenlenlimaslipttlationenitalur. B cursa velocius angustiorem intelligentim prmstabant
Jn quo nihil mirum videri debet, cum id opus quod adilum, mediocri adjeclione reseravi, ul aliquando ad
sapienliw inventa persequitur, non auclorit sed alieno evidentianirerum, noslris etiam formnlis ac descriplio-
incumbitarbilrio. Sttis quippeinslrumentisres rationit nibus uleremur. Quod nobis quantis vigiliis ac sudore
expenditur, cum jttdicium cogitursubire prudenlis. Sed consliterit, facile sobrius leclor agnoscet. Cum igilur
huic munusculo, non eademqumcmlerisimminentard- quatuor matheteos ditciplinarum, de arilhmetica, qtim
but munimenta constituo. Ncque enim fere ulla, sic est prima, prmscriberem, tu lanlum dignus eo munere
cuncits abtoluta parlibus, nullius indiga, suis lanlum videbare, eoque magis in erralo opus esse intelligebam.
est sciemia nixa prmsidiis, ut non cmierarumquoque Nam etsi apud le facilit venire tocus esset, aliquando
artium adjumenla desideret. Nam in effigiandismar- tamen ipsam formiddbat facilitalemsuspectasecuritas.
rhore slatuis, aliut excidendmmolis labor esl, alia for- Arbitrabar enim niliil tantm reverentim oblalum hi
mandm imayinis ratio. Nec ejusdem artificis manus, oportere, quod non elaborqtumingenio, perfectumstu-
politi operis nilor exspectat. Ac depingendmmanibut dio, dignum postremo tanto otio viderelur. Non igilur
tabulm commissm(abrorum, cmrmrustica observatione ambigo quin pro lua in me benevolentiasupervacuare-
decerplm, colorum fuci mercatorumsolertia perquisiti, seces, hianlia suppleas, errata reprehendas, commode
lintea operosiselaborata textrinis,multiplicemmateriam C dicta, mira animi alacritate tuscipias. Qum res imptilit
prmstant. Nonne idem quoquein bellorumvisiiur in- pigram consiliimoram. Nimios enim mihi fruclusplq-
strumentis? Hic spicula sagitlis exacuit, illi validus citura restituent. Novi quippe quanto studiosiusnostra
thorax nigra gemit incude. Asl alius crudi umbonis qumn cmterorumbona diligamus. Recteergo quasi au-
teijmina, proprii laborit orbi infigenda mercalur, lam reos Cereri cultnos, et maluros Bqcchopalmites, sicad
multis arlibus ars una perficitur. Asl noslri laboris te rudimenta novi operit transmisi. Tu tanlum pa-
absolutio longe ad faciliorem curril eventutn. Tu enim terna gratia nottrum provehas munus, ila et laboris
soiut manum supremo operi imponcs, in quo nihil de mei primitiat doctissimo judicio consecrabis, et non
dccerneiitiumnecesseest laborare consensu, Quamitbet majore centebilur auctor merito quam probator.
LIBER PRIMUS.
CAPUT PRIMUM. bilera substantiam sortiunlur comprehensio verilatis.
Divisiomathemalicm. Esse autem illa dicimus, quae nec intentionc cre-
Inler omnes priscoe auctorilatis viros qui, Pylha- scunt, nec retractione minuuntur, nec variationibus
Rora duce, puiiore mentis ratione viguerurit, con- •p. permtitantur, sed in propria semper vi, susese naturse
stare manifestum est haud quemquam in philosophise subsidiis nixa custodiunt. Ilsecautem sunt qualitales,
disciplinis ad cuniuluni perfectionis evadere, nisicui quantitates, formsc, magniludines, parvitates, scqua-
talis prudenlise nobilitas quodam quasi quadrivio ve- litales, habitudines, actus, dispositiones, loca, lem-
sligalur, quod recle solertiam inluentis non lalebit. pora, et quidquid adunatum quodammodocorporibui
l'.st enim saoientia rerum quse sunt suique immuta- invenitur. ^Jua; ipsa quidem natura incorporea sunt,
1081 DE ARITHMETICALIB. I, 1084
ct immutabilis substantise ratione vigenlia, participa- .A ait Plato) multis oculis corporalibus salvari constitui-
-lione vero corporis permutantur, et lactu variabilis que sit dignior, quod eo solo lumine vestigari vel in-
rei.in vertibilem inconstantiam transeunt. Hoecigilur spici veritas queat. Hunc, inquam, ocultim demer-
(quoniam ut diclum est,natura iramulabilem subslan- sum, orbatumque corporeis sensibus, hae disciplinae
liam vimquesortita sunl) vere proprieque esse dicun- rursum illuminent. Quse igitur ex his prima discenda
tur. Horum igitur, id est, quae sunt proprie, quseque est, nisi ea quse principium matrisque quodammodo
suo nomine essenlisenominantur, scientiam, sapienlia ad cacteras oblinet portionemf Hxc autem est arith-
melica. Hirc enim cunctis prior est, non modo quod
profitetur. Essenlise autem geminse partes sunt, una
conlinua, et suis partibus juncta, nec ullis finibus hanc ille hujus mundanse molis conditor Deus, pri-
distributa, ut est arbor, lapis, et omnia mundi hujus mam susc habuit ratiocinationis exemplarêl_adhanc
cuucta constituit, quaccunque[fabricanleralionet per
corpora, quseproprie magnitudines appellantur. Alia
vero disjuncta a se, et determinata partibus, etquasi numeros assignati ordinis invenere concordiam; sed
acervatim in unum redacta concilium, ut grex, popu- boc quoque prior arithmetica declaralur, qiiod quse-
lus, chorus, acervus, et quidquid eorum quorum par- cunque natura priora sunt, liis sublatis simul poste-
les propriis exlremitatibus lerminantur, et ab alterius riora tolluntur. Quod si poslcriora pereant, nihil da.
fine discrelse sunt. His, proprium nomen est mulli- B' statu prioris substantise permutalur, ut aniraal prius
tudo. Rursus multitudinis alia sunl per se, ut tres vel est homine. Nani si tollas animal, stalim quoque ho-
quatuor, vel telragonus, vel quilibei numerus, qui, ut minis natura deleta sit. Si hominem sustuleris, ani-
sit, nullo indiget. Alia vero per seipsa non constant, mal non peribit. Et econtrario ea semper posleriora
sed ad quiddam aliud referuntur, ut duplum, ut dimi- sunl quse secum aiiud quodlibel inferunt, ea priora
dium, ut sesquialterum, vel sesquitertium, etquid- quac, cum dicta sunt, nibil secum de posterioribus
quid tale est, quod nisi relalum sit ad aliud, ipsum trabunt, ut in eodem quoque homine. Nam si homi-
esse non possit. Magnitudinisvero, alia sunl manen- nem dixeris, simul qtioque animal nominabis. ldem
tia, motuque carenlia, alia vero, quse mobili semper est enim horao quod animal. Si animal dixeris, non
rotatione vertuntur, nec ullis temporibus acquiescunt. speciem simul hominis intulisii. Non est enim idem
Horuin ergo, itlam multiludinem quse per se est, animal quod homo. Hoc idera in geometrica vel irt
aritlimelica speculatur integrilas. Illam vero, quaead arithmelica videtur incurrere. Si enim numeros tol-
aliquid, musici modulaminis lemperamenia perno- las, unde triangulum vel quadratum, vel quidquid irt
scunt. Immobilisvero magnitudinis, geometrica noti- geometria versatur ? quse omnia numerorum deno-
liam poHicelur.Mobilisscieniiam, astronomicsedisci- minativa sunt. At vero, si quadralum triangulumque
'"plinoeperitia vindicavit. Quibus qualuor partibus si G sustuleris, omnisque geometrica consumpta sit, tres
careat inquisitor, vernm invenire non possit, ac*sine - et qualuor, aliorumquenumerorum non peribunt vo-
hac quidem speculatione yerilatis nulli recte sapien- cabula. Rursum cum aliquam geomelricam formam
dum est. Est enira sapientia earum rerum quse vere dixero, est illi simul numerorum nomen impliciturrt
sunt, cognitio et integra comprehensio. Quod hsec Cum numeros dixero, nondum ullam formam geome-
qui spernit, id est, lias semitas sapienlke, ei denun- tricam nominavi. Musica vero quam prior sit nume>
H tio nonrectepbilosopbandum. Siquidem pbilosophia rorum vis, binc maxime probari polest, quod nor
est amor sapientiae, quam in his spernendis ante modo illa natura priora sunt, quae per se constant,
eontempserit. Illud quoque addendum arbitror quod quam illa quse ad aliquid referuntur, sed etiam ei
cuncla vis mulliludinis ab uno progressa lermino, ad ipsamusica modulaiio numerorum jnominibusadno-
infinita progressionis augmenta concrescit. Magni- talur. Et idem in hac evenire polest quod in geome-
tudo vero, a finifa inchoans quanlitale, modum in trica praedictumest. Diatessaron enim et diapentejjef
divisione non recipit. Infinitissimas enim sui corpo- diapason ab antecedentis numeri nominibus nuncteA
ris suscipit secliones. Hanc igilur nalurse infinitatem, pantur. lpsornm quoque sonorum adversus se propor- '
indeierminatamque poientiam philosophia sponte tio, solis neque aliis numeris inveniiur. Qui eniin -
repudiat. Nihii enim quod infinitum est vel scientia D' sonus in diapason symphonia est, idem duplicis nu-
potest colligi, vel mente comprchendi. Sed hinc som- meri proponione colllgitur. Qusedialessaron est mo-
psit sibi ipsa raiio, in qdibus possil indagatricem dulatio, epitrila collatione componilur.Quamdiapente
veritatis exercere solerliam. Delegit enim de inSniise symphoniam vocant, hemiolia medietaie conjungilur.
multitudinis pluralitate, finitseterminum quantilatis, Qui in numerts epogdousest, idem tonus in rausica.
et interminabilis magniludinis sectione rejecta, dc- Et ne singuta persequi laborem, hujus operis sequcn-
iinita sibi ad cognitionem spatia depoposcit. Conslat lia, quaillo prior sil nrithmelica, sine ulla dubitationc
igilur.quisquis lisec prsetermiseril, omnem pliiloso- monsirabunt. Sphsericam vero atque astronomicam
phiacperdidisse doctrinam. Hoc igilur illud quadri- tanto prsecedit, quanlo duse reliquse disciplinsebanc
vium est, quo iis viandum sit, quibus excellenlior tertiam natura praecedunt. In aslronomica
enim, cir-
; animus a nobiscum procreatis sensibus, ad inielli- culi, sphaera, cenlrum, parallelique circuli, medius-
genlise cerliora perducitur. Sunt enim quidam gradus que axis est, quse omnia georaetricsedisciplinsecura>
certteque progressionum dimensiones, quibus ascendi suut. Quare est etiam ex hoc ostendere seniorem
progredique possit, ut animi illum oculum, qui (ut georaelricsevim, quod oronismotus est posl quieiem,
1083 AN. MANL.SEV. BOETII im
et natura semper slatio prior est. Mobilium vero A potest in maxiraa parvissimaque dividi. Maxima
spa-
aslronomica, immobilium geometrica doctrina est, tio, parvissimaquantilate, secundum duorum islorum
vel quod harmonicis modulalionibusmotus ipse ce- generum contrarias passiones. Impar vero numerus
lebratur astrorum. Quare constat qiioque musicau est, cui hoc quidcni accidere non potest, sed
cujus
vim, astrorum cursus antiquitate praccedere, quam in duas inaequales summas hatnralis est sectio. Hoc
superafe natura arithraelicam dubium non est, cum esi aulem exemplaf. Ul si qni'ibci '-wuspar tmne-
priortbus, quam ilta est, antiquior videaiur. Proprie rus dividatur, major quidem (quantuin ad divisionis
tamen ipsa numerorum natura, omnis astrorum cur- spatia pertinetj non invenietur quam discreta medie-
sus, omnisque asironomica ratio constiiuta esi. Sic. las; quantitaie vero nulla minor sit, quam in geinina
enim ortus occasusque colligimus,sic larditates velo- facla partitio, ut si par numerus qui est dividatur
8,
citatesque errantium siderum custodiuius, sic defc- in & atque alios i, nulla erit alia divisio, qusemajo-
ctuseimultipliceslunsevariationesagnoscimus.Quare res partes efliciat. Porro aiilem nulla eril alii divii
quoniam prior, ut claruit, arillimeticaevis est, binc sio qiise totum numerum minore dividai quantitaie.
disputationis sumamus exordium. ln duas enim partes divisione, nihil minus est. Cum
CAPUT II. enim totum quis fnerit trina divisione partitus, sp tii
De substanlia numeri. B quidem summa minuitur, sed numerus divisionis au-
r~ Omnia qusecunque a priraseva rerum nalura con- getur. Quod auiem dictuin est, secundum duorum
Btructa sunt, numerorum videntur ratione formata. generiim contrarias passiones, hujusmodi est. Praedo-
Hoc eniin fuit principale in animo couditoris exem- cuimus enira quamitatem in inlinitas pluralitales
plar. Hinc enira quatuor elementoruin multiludo mu- aecrescere, spatia vero, id esl magnitudines, in inil-
luata est, hinc temporum vices, hinc motusastrorum, nilissimas niinui parvitates, atque ideo hic conlra
coelique conversio. Quae cum ita sint, cumque evenit; haecnamque paris divisio, spatio est maxima,
omnium stalus numerorum colligatione fungaiur, parvissima quantilate.
eum quoque numerum necesse est, in propria sem- CAPUT V.
peir sese habentem sequaliter substantia, permanere, Atia tecundum
eumque compositumnon ex diversis. Quid eniin nu- antiquiorem modum diffinitiopartt jil
mcri substantiam conjungeret, cum ipsius exemplum imparit.
cuncta junxissel? sed ex seipso videtur esse compo- Secundum antiquiorem vero modum , alia est pa-
Bitus.Porro autem nihil ex similibus componi videris numcri definilio. P.ir numerus est qui in duo
tur, nec ex his quse nuila rationis proporlione jun- sequalia,et in duo insequaliapanitionem recipit, sed
guntur, et a se omni substanlia naturaque discrela ir ul in neulra divisione, vel irapaiitati parilig, vel pa-
sunt. Conslat ergoquoniam conjurrctus estnuraerus, riiali iraparitas misceatur, practer solnm paritalis
neque ex sioiilibus esse conjunclum, neque ex liis principem binariura nuraerum , qui insequalemnon
qusead se invicera nulla ratione proportionis hserenl. refipit seclionem, propterea quod ex duabus unilati-
Erunt ergo, numeros, prima quseconjungant, ad sub- bus constat, et ex prima duorum quodammodopari-
stantiam quidem quse constent, semperque perma- tate. Quod autera dico, tale est: si eniin ponatur par
neani. Neque enim ex non existentibus elfici quid- numerus, potest in duo sequalia dividi, ut denarius
in Porro autem et per insequalia,ul
quam polest, et sunt ipsa dissimiliaet potentia cora- dividitur quinos.
ponendi. Haecautem sunt quibus numerus conslat, idem denarius in 3 et in 7. Sed hoc modo, ut cum una
par atque impar. Qusedivina quadam potentia cum pars fuerit divisionis par, alia quoque par invenia-
disparia sint contrariaque, taraen ex una genitura lur, et si una impar, reliqua ab ejus imparitate non
profluuht, et in unam composilionemmodulationera- discrepet, ut in eodemnumero qui est denarius. Cum
que junguntur. enim divisusest in quinos, vel cum in 5 et in 7 utrse-
CAPUT III. que in utraque portione partes, irapares exsliteruni.
De diffinitioneet divitione numeri, et diffinitioneparis ^ Si autem ipse vel alius numerus par dividatur in
et imparit. -iQ aequales, ut octonarius in Aet in 4, et itera per in-
Et primumquid sit numerus dilfiniendumest. Nu- sequales, ulidem octonarius in 5 et in 5, in illa qui-
merus est unitatum collectio, vel quaniitatis acervus dem divisione utraeque parles pares factae suni, et
ex unitatibus profusus. Ilujus igitur prima divisio est in hac utraeque impares exstiterunt. Neque unquam
iiiimparein alqueparem. Et par quidem est, qui po- fieri polesl, ut cum una pars divisionispar fuerit,
test iu aequaliaduo dividi, uno medio non imerci- alia impar inveniri queat, aui cum una impar sit,
dente. Irapar vero quem nullus in sequaliadividit, alia par possit intelligi. Impar vero numerus est qui
juin in roedio prsedicius unus intercidat. Et haec ad quamlibet illam divisionem, per inacqualiasemper
quidem hujusmodi diffinitio yulgaris est et nota. dividitur, ut utrasque species numeri semper osten-
CAPUT IV. dat, nec unquam altera sine altera sit, sed una pars
ut 7 si dividasin
Diffinitio numeri parii el imparit tecundum Ptjtlta- paritali, imparilati alia depuiatur,
goram. 3et in 4, altera portio par, altera impar est. Et iioc
Illa autem secundum Pylhagoricam disciplinam idem in cunctis imparibus numeris invenitur. Nequa
alis est. Par numerus est, qui sub eadem divisione unquam in imparis divisione, praBlerse esse possunl
1085 DE ARITHMETICALIB. I. 1086
bae gemmee species, quae naturaliter vim numeri ri cum nomine ipso vocabuloquepariter par inveni»"-
substantiamque componunt. lur, tum etiam quantitale. Sed ideo mibl videturhie
CAPUT VI. numerus pariter par vocatus, quod ejus omnes par*
Difflnitioparit et imparit per alterutrum. tes et nomine et quantitate pares pariter invenianlur.
Quod si hsecetiam per altcrutras species difflnienda Quomodo autem et nomine et qoantiiate pares Iia*
sunt, dicetur imparem numerum esse, qui unitate beat partes hic numerus, post dicemus. Horum au-
diflert a pari, vel incremento, vel diminutione. Iterh tem generaiio talis est. Ab uno enim quoscunque in
par numerus est, qui unitale differt ab impari, vel duplici proportione notaveris, semper pares pariter
incremento, vel diminuiione. Si enim pari unUitf procreantur. Praeter bahc autem geiieralionemut na-
dempseris vel nnum adjeceris, et impar efticitnr, vel scantur aliter, impossibile est. Hujus autem rei tale
si impari idem feceris, par continuo procreatur. videtur per ordinem descriptionis exetnplutti. Sint
CAPUT VII. itaque Cuncti duplices ab uno 1,1, k, 8,16,32,64;
De principatilate unitatis. 128,250, 512, atque hinc si fiat iuOiiita progressio,
Omnis quoqne numerus circum se positorum et iales cunctos invenies. Factique suntabuno in duplici
naturali sibimet dispositione jnnctorurii medielas' proportione, et omnes sunt pariter pares. lllud autetrt
est. Et qui super duos itlos sunt, qui medio jungun- B tion minima consideratione dignum est, quod ejus
tur, si componanluf, eliam ipsorum supradietus nu-' Omnis pars, ab una parte quacunquequaeIntra ipsum
merus media portio est, et rursus lllorum qui sunt hurnerum est denominatur, tantamque summani
super secundn loco junclos, cum ipsi qiioque sint quantitatls includit, quota pars est aller nuuierus pa-
compositi, prior his numerus medietatis loco est, et l-iler paris, illius qui eum continet quantilalls. Itaquo
hocerit usquedum oecurrensunitas lerminum fecerit. , ilt ut sibi parles ipsae respondeant, ut quota pars
Ut si ponat quis quinariom humerum, altfinsecus una esi, lantam habeat altera quantitatem, et quota
circa ipsum snnt, supra 4, inferius 6. Hi ergo s<jun- pars ista est, tanlam in priore summam hecesse sii
cti sunt, faciuht 10, quorum Snuraerusmedielasest. multitudinis inveniri. Et primum fit, si pares fiierint
Qui atliera circa ipsos, il est circa 6 et 4 sunt, 3sci- dispositiones, ut duaemedisepartes sibi fesporideant^
, Iicet el 7; idem si jUiicli sunt, eorum quinarius nu<- post vero quse super ipsas sunt sibl invicem conveN
merus medieias est. Rursus istorum, qui altrinsecuS tantur, atque hoc idem flat donee uterque terminus
positi Sunt, si jungantur, eliam hi quinarii numeri extremilates incurrat. Ponatur enim pariler parts
dupii sum. Nam super 3 suut 2, super 7 sunt 8. Hl ordo, ab uno usque 128, boc modo 1,2,4,8,16,
ergo sijuncti suntfaciunt 10, quorum quinarius rur- 32, 64, 128, et ea sit suriimamaxima. ln hoc igitUf
6us medietas est. Hoc idem in omnibus numeris eve- " quoniam pares dispositiones suht, una medietas noii
nit, usque dum ad uniiatis lcrminum perveniri queat. potest inveniri. Sunt igitur duae,id est 8 et 16, quae
Sola enim unitas circum se duos terminos non habel, considerandaisunt, quemadmodum ipsaesibi respon-
atque ideoejus, qui estpropese, solius est medielas. deant. Totius enim Surarase, id est 128, octava pars
Nam juxta unum solus est binarius naturaliter con- est 16, sexla decima 8. Rufsussuper has partes quae
stitutus, cujus unitas media pars est. Quare constat sunt, ipsaesibi invicem respondebunt, id est 32 et 4.
primam esse onilatem , Ctiriclorumqui sunt in nalu- Nam 32 quarla pars esl totius summse, 4 vefo tfige-
rali dispositione numerorum, et etiam rite tolius sima secunda. Rursus super has paries 64, secundal
quamvis prolixse, genitricem pluralitalis agnosci. pars est, 2 vero sexagesimaquarta. Donec exiremi-
CAPUT VIII. tatcs limitem faciant, quas dubium non est eadeih
Divisioparis nutneri responsione gaudere. Esl enim omnis surama, semel
Paris autein humeri species sunt 3. Est enim unai 128, unus vero, centesiraus vigesimus octavus. Si
quaedicltur pariter par, alia vero pariler impar, tertia aiitera impares terminos ponaraus, id est sumriias
impariter par. Et conlraria quidem, locaque obtinen- (idera enim terminos, quod sumnias, riomiho), secull-
tia Summilatum,videntur esse pariter par, et pariter ft duraimparis naluram, potest una medietas invCriiri,
impar. Medietas autem quaedam qusc utrorumque atque una sibi ipsa esl responsui-a. Si enifh pbrialur
participat, esl numerus qui vocatur impariter par. hic ordo 1, 2, 4, 8, 16, 32, 64, una erii soia medie-
CAPUT IX. las, id est 8. Qul 8 siimmselolius pars cst oclava, et
De numeropariler pari ejusqueproprielatibus. sibi ipsi ad denominationem quanlilaiemque conVfif-
Pariler par numerus est qui potest in duo paria titur. [Eodemquemodo, sicut superiiis, cifca ipsuiri
dividi, ejusque pars ihalia duo paria, partisque pars quisunt lermini, donant sibi mutiia'homiria, secun-
in alia duo paria, ut hoc totiens fiat.usque dum divisio dum proprias quanliiaies, vocabulumquepermutant.
partium ad indivisibilem naturaliter perveniat uni- Nam 4 sexla decima pars est totius summse, 16 vero
taiem. Ut 64 numerus habet medielatem 32, liic au- quarla. Et rursus super hos terminos, 32 secuhda
tem medietatem 16, hic vero 8, hunc quoque quater- pars est lotius suramse,2 vero trigesima securida, et
narius in aequa partitur, qui hinarii duplus est, sed semel tota summa 64 sunt, sexagesima quarta vero
Linarius unitalis medietaie dividitur, quse unilas na- unitas invenilur. Hoc igitur est quod dictum est,
turaliter singularis, non rccipit sectionem.Huicnu- oranes ejus partes et nomine et quantitate pariter
inero videtur accidere, ut quascunqueejus fuerit pars, pares inveniri. Hoc quoque multa consideratione,
roultaque constanlia divinilalis perfectura esl, ut A partes a-quales recipit sectionera, partes vero ejus
ordinatim dispositse minores summsein boc numero mox indivisibiles atque insecabiles permanebunt,
et super seipsas coacervatae sequenti minus uno ut sunt 6, 10, 14, 18, 22, el his similes. Moxenim
semper sequenlur. Si enim unum jungas his qui se- hos numeros si in gemina fueris divisione partitus,
quuntur duobus, fiunt 3, id est, qui uno minus qua- incurris in imparem, quem secare non possis. Acci-
ternario cadunt. Et si superioribus addas 4, sunt 7, dit autem his quod omnes partes contrarie denomi-
qui ab octonario sequente sola unilate vincuntur. Sed natas habent, quam sunt quantitales ipsarum partium
si eosdera 8 supradictis adjunxeris, 15 tient, qui par quae denominantur. Neque unquam fieri potesl ut
16numeri existeret quaniitati, nisi minor unitasim- quaelibetpars hujus numeri ejusdem generis deno-
pediret. Hoc autem prima eliam numeri progenies minationem quantitatemque suscipiat. Semper enim
serval atque custodit. Namqueunitas quse prima cst, si denominatiofuerit par, quanlitas parlis erft impar,
duobus subsequemibus sola est unitate conlractior. et si fuerit denominatio impar, quanlitas erit par, ut
Unde nihit mirum est, totum summae cremenlum in 18. Secunda ejus pars est, id est media, quod pa-
proprio consentire principio. Hsecautem nobis con- ritatis nomen est 9, quse impar est quaniiias. Terlia
sideratio maxime proderit, in bis numeris cogno- vero quae impar esl denominaliosex, cui par plura-
scendisquossuperfluos velimminutos imperfectosque B litas est. Rursus si converlas, sexta pars qnaepar
monsirabimus. Illic enim coacervata quanlitas par- est denominatio, tres sunl, sed ternarius impar est.
tium numcri tolius termino comparatur. lllud quoque Et nona pars, quod impar est vocabulum, 2 qui par
nulla possumus oblivione transmittere, quod in hoc numerus est. Alque idera in aliis cunctis qui sunt
numero respondenlibus sibi invicem parlibus mulii- pariler impares invenitur. Nequeunquam fieri potest,
pticatis, major extrcmitas ejusdem nuraeri summaque ut cujuslibet parlis, sit ejusdem generis nomen et
conficitur. Et priroura si pares fuerint disposiiiones, numerus. Fit autem horum procrealio numerorura,
medii multiplicantur, atque iirdequi super ipsos sunt, si ab uno disponantur, quicunqne duobus diflerunt,
usque ad supradictos extremilates. Si enim fuerint id est omnibus imparibus naturali sequentia atque
pares dispositiones, secundum naturam paris duos ordine conslilutis. Namque hi si per binarium nu-
in medio terminos coniinebuni, ut in ea dispositione merum mulliplicentur, orones pariter impares, rite
nuraerorum in qua extremus terminus 128 finitur. pluralitas dimensa efficiel. Ponatur cnim prima uni-
In hoc enim numero medielates sunt 8, scilicet, et 16 tas, id est 1, et post hanc qui ab hac duobus differt,
quae in se mulliplicatae raajoris summam crescenle id est 3, et post hunc qui rursus a superiore duobus,
pluralitale conticienl. Octiesenim 16, vel sedecies 8 idest 5,et hocininfinitum.Etsithujusmodidispositio
si multiplices, 128 summa concrescit. Atque hi nu-' C 1, 3, 5, 7, 9,11,13, 1S, 17, 19. Hi ergo naluraliter
meri qui super eosdem sunt, si mulliplicentur idem sequentes irapares sunt, quos nullus in roedio par
faciunt. Nam4 et 32 in se si multiplices, supradictam numerus distinguit: hos si per binariura nuraerum
facient extremitatera, 4 enim trigies et bis, vel qua- muitiplices, efficies hoc modo, bis unum, id est qui
ter 32 ducti, 128 lmmulabili necessitaie complebunt. dividilur quidem/sed ejus parles indivisibiles repe-
Atque hoc usque ad extremos lerminos cadit, id est riuntur proptcr insecabitis unilatis naturam. Bis 3,
1 et 128. Scmel enim extremus terminus 128 est. bis 5, bis 7, bis 9, bis 11, et deinceps, ex quibus na-
Centies vigies atque octies unitate multiplicata, nihil scuntur hi, 2,6, 10, 14,18, 22. Quos si dividas,
de priore quantitate mutabitur. Si autem impares unam recipiunt sectionem, cseteram repudiantes,
fuerint dispositiones, unus medius terrainus inveni- quod secundadivisio ab iraparis medietale partis ex-
lur, atque ipse sibi propria multiplicatione respon- cludilur. His autem numeris ad se inviceriiquater-
det. In eo namque ofdine numerorum, ubi extremus narii sola distantia est. Namqueinter 2 et 6 numeros,
terminus 64 pluratitate concludilur, sola invenitur 4 sunt. Rursus inter 6 et 10, et inter 10 et 14, et
una medietas, id est 8. Quam si octies, id est in se- inter 14 et 18, idem qualernarius differentiamfacit.
melipsammultiplices 64 explicabit. Atque idcm red- Hi namque omnes quaternaria sese numerositate
dunt illi qui super iianc medietalem sunt, ut dudurii'.D transcendunt. Quod idcirco conlingit,quoniamprimi
hi qui super duas positi faciebant. Nam quater 16, qui positi sunt, hoc est eorum fundamenta, binario
64 sunt, et sedecies 4 idem complent. Rursus bis se numero prsecedebant,quos quoniamper binarium
32, facli a 64 non discedunt, et trigies bis duo, eos- mulliplicavimus, in quaternarium numerum crevit
dem cumulant, et semel.64, vei unitas sexagiesqua- illa progressio. Duo enim per bis multiplicatiqualer-
ter multiplicata , eumdem numerum sine ulla varie- nariifaciunt summam. Igilur in naluralis numeridis-
tate restitiient. positione, pariler impaies numeri quinlo loco a se
CAPUT X. distant, solis i se prsecedunl, 3 in medio iranseun-
De numero pariter impari ejusqueproprietatibus. tes, per binarium numerum mulliplicatis imparibus,
Pariter auiera impar numerus est qui et ipse qui- procreati.Conlrarise vero esse dicunturhse speciesnu-
dem paritatis naluram subslantiamque sortitus est, merorum, id est pariter par, et pariier impar, quod
sed in contraria divisione, naturse nuraeri pariter in nuroero parilerimpari sola divisionem recipit ma-
paris opponitur. Docebitur namque quam longe hic joi extremilas, in illo vero solus minor terminus se-
dissiiniliratione dividatur. Nam quoniam par est, in ctione solulus est, et quod in forma pariter paris nu-
4089 DE ARITHMETICALIB. I, 1090
meri ab extremitatibus incipienti, et usque ad media A ^ sectio illa non pervenit, sed ante unitatem invenitur
progredienti, quod continetur sub extremis terminis, terminus, quem secare non possis. Obtinet autem
idem est illi quod continetur sub intra se positis sura- quae illi quoque recipiunt, quod qusedampartes ejus
raulis. Atque hoc idem usque dum ad duas medieta- respondent, denominanlurque secundum genus suum
tes fuerit venlura, in dispositionibus scilicet paribus. ad propriam quanlitalem, ad simililudinem, scilicet.
Si autem tuerint impares dispositiones, quod ab una pariter paris numeri. Aliae vero-paries contrariam
medietate conlicitur, hoc idem sub altrinsecus posi- denominaiionerasumunl propriaequantitatis, ad pa-
tis partibus procrealur. Atque hoc usquedum ad ex- riter imparis scilicet formam. In 24 enim numero,
tremitates processio lial. In ea enim dispositione quse. par est quantitas partis a pari numero denominata.
est 2, 4, 8, 16, idem reddunt 2 per 16 mulliplicali, Nara quarta G, secunda vero 12, sexta vero 4, duo-
quod 4 per octonariumnumerumducti. Utroqueenim deciraa 2, quae vocabulo partium a quanlitaiis pari-
modo 32 fient. Quod si impar sit ordo, ut est 2, 4, tate non discrepanl. Conlrarisevero denomitiantur,
8, idem facient extrerai quod medietas. Bis enim 8 cum tertia pars octo, octava vero 3, vigesima aulem
sunt 16, quatuor quater sunt 16, qui numerus a qua- quarta 1, quaedenominationes cum pares sint inve-
ternario in se ducto perflcitur. ln numero vero pari- gJ$ niuntur impares quantilates, et cum sinl pares sum-
ter impari, si fuerit unus in medio lerminus, circum mae,sunt impares denominaiiones. Nascuutur autera
se positorum terminorum si in unum redigantur me- talcs ntimeri ita, ut stibstanliam naturamque suara
dietas est. Et idem eorum quoque qui super iios sunt in ipsa etiam propria generatione designent, ex pari-
terminos medielas est. Atquehoc usque adextremos ter paribus et pariter imparibus procreati. Pariter
omnium terminorum, ut in eo ordine qui est pariter enira impares, cunctis dudum ordinatim positis im->
imparium numerorum 2, 6, 10, junctus binarius cum paribus, nascebanlur, pariter vero pares ex duplici
denario 12 explet, cujus senarius medietas inveni- progressione. Disponantur igilur omnes in ordinem
lur. Si vero fuerint duse medietates junctae, ipsse naturaliter impares, et sub his a quatuor inchoanles
ulraequeaquales erunt super se terminis consiilutis. omnes duplices, et sinl hoc fnodo :
Utest in hoc ordine, 2, 6, 10, 14. Juncli enim 2 et I 5 | 5 | 7 \ 9 | 11 |. 15 |
14, in 16 crescunt, qtios senarius cum denario copu- | 4 | 8 | 16 | 32 | 64 | 128 |
latus efficiet. Atque hoc in numerosioribus terminis His igilur ita positis, si primus primi muliiplic.ilione
initio sumpto a mediis evenit, usque dum ad extrema concrescai, id est si quaternarii ternarius, vel si idem
veniatur. A
Q priraus secundi, id est octonarii ternarius, vel si
CAPUT XI. idem primus tenii, id est 16 ternarius, et idem usque
De numero impariter pari ejusque proprietalibus, et ad ultimum, vel si secundus primi et secundi, vel si
descriptionisad impariter paris, in latiludine, in secundus tertii, et eadem usque ad extremura multi-
longitudine, ad pariler paris naturam perlinentis, plicatio proferatur, vel si tertius a prirao inchoans
expositio. usque in extremum transeat. Atque ita quartus et
Iropariier par numerus est ex utrisque confectus, omncs in ordinem superiores mulliplicent eos qui sub
et medietatis toco geraina extremitate concludilur, 'psis in dispositione sunt, omnes impariler pares
ul qua. ab ulroque discrepet, eadem ad allertttrum procreabunt. Hujus autem rei tale suraamus exem.
cognalione jungatur. Hic autem talis est qui dividi- plum, si tres quater multiplices, 12 fient; vel si 5
tur in sequaspartes, cujusque pars in alias sequasdi- qrwluor multiplicent, 20 numerus excrescel; vel si
vidi potesl, etetiara aliquando partes partiuni divi- ilera 7 multiplicent 4, 28 succrescet, atque hoc usque
duntur, sed non ut usque ad unitatem progredialur in finem. Rursus si 8 multiplicent 3, nascentur 24.
aequabilisilla distinctio.utsuni 24 et 28. Hi enim pos-• Si 8 in 5, fiunt 40; si 8 in 7, colligentur 56. Atque
sunt in medietates dividi, et eorura rnrsus partes ini -. ad hunc modum si omnes inferiores duplices, a su-
alias medietates, sine aliqua dubitalione solvunlur. perioribus multiplicentur, vel si superiores eosdem
Sunt eiiam quidam alii numeri, quorum paries atiass inferiores multipliccnt, cunctos qui naii fuerint im-
recipiunt divisiones, sed ipsa divisio ad unitatemi paritcr pares invenies. Atque hsecest admirabilis
usque non pervenit. Igitur in eo quodplus quam unam hujus nuroeri forma, quod cum fuerit ipsa dispositio
suscipit sectionem, habetsimilitudinem pariter paris,, descriptioque perspecta numerorum, ad latitudinem
sed a pariter irapari segregatur. In eo vero quod us-- pariter impariutn, ad longitudinera pariter pariura
que ad unum seclio illa non ducitur, pariter imparem (i numerorum proprietas invenitur. Sunt enim in laiitu-
non refutat, sed a pariler pari disjungitnr. Contingitit dinem duabus medietatibus ajquales duse exiremita-
autem huic numero et ulraque habere qusesuperio- * tes, vel una medieiate duae duplices extremitates. In
res non habent, et utraque quse illi recipiunt obti- longiludinemvero, pariter paris numeri rem proprie-
iere. Et habet quidem quod utrique non habent,;, latemque designat. Quod enira sub duabus mediela-
quod cum in uno solus major terminus divideretur,-, tibus continetur, aequale est ei quod sub extremis
in alio vero solus minor terminus non divideretur,-, conficitur, vel quod ab unamedietate nascitur, scquale
in hoc neque solus major terminus divisionem reci- est illi.quod sub ulrisque extremilatibus continetur.
pit, neque minor solus lerminus a divisione sejungi- Descriptio aulem quse suppositaest, hoc modo facta
tur. Nam el parles solvuntur, et usque ad unitatein a est. Quantoscunque in ordine pariler parium nurne»
rorum ternarius muliiplicavil, quicunque ex eo pro- A dius terminus, id esl 48, si in semetipsuroducatur,
creaii sunt, primo sunt versu dispositi. Rursus qui idem 2304 procreatur. Ubi aulem termioi duo duas
eosdem multiplicante quinario nati sunl, secundo medielates includunt, quod lit rnultiplicatis eitremi-
loco constituti sunt. Post vero quos septenarius caete- taiibus, hoe idem redditur in atterutram suuimani
res mulliplicando procreavit, eosdem lertio conscri- medietatibus duetis. Duodecies enim 96
multiplicatis
psimus loco, alque idem reliqua descriptionis parte 1152 procreantur, duae vero eorum medieiates, id
perfecimus. est 24 et 48, si in semetipsas multiplicentur, eosdem
In hac formula sequenli, similttudo pariter parls 1152 restituent. Alque boc est, ad, imitationem cog-
et pariler imparis, ad iropariter parern, ostenditur. nalionemque numeri pariter paris, a quo parlicipa-
tione iraoia, haec ei recognoscitur ingenerata pro-
15 |3 | 7 | 9 | Impares.
| i | 8.| 16 | 53 | Duplj. prietas. Et in alio vero laiere longitudinis, eadem
ratio descriptioquenoiata est. Quare manifeslumest
hunc numerum ex prioribus duobus esse procrea-
tum, quoniam eoruni retinet proprietates.
B CAPUT XIII.
De numero impari ejutque divitione
impar quoque numerus est, qui a paris numeri
natura substanliaque disjunctus est. Siquidem iile in
gemina roembra aequa dividi potest, hic ne secari
queat, unilatis impedit interventus. Tres babet simi-
liter subdivisianes, quarum una ejus pars est is nu-
merus qui vocatur primus et incorapositus. Secunda
vero, qui est secundus et compositus. Et lerlia is qui
quadamhorum medielate conjunctusest, et ab utrius-
qoe cognatione aliquid naturaliter trabit, qui esi per
se quidem secundus et compositus, sed ad alioscom-
paratus, primus el incompositus inveniiur.
C CAPUT XIV.
De primo el incompotito.
CAPUT XII. Et primus quidem et incompositusest, qui nullam
Detcriplionisad impariler paris, rn latitudine, in lon- aliam partem habet, nisi eam quae a tota numeri
gitudine, ad patiter paris 'naluram pertinenlitexpo- quantitaie denominata sit, ut ipsa pars non sit nisi
sitio. unitas, ut sunt 3, 5,7,11,13,17, 19,23,29,31. In his
"
Superfusigitur digestaedescriptioms haccratio est. ergo singulis nulla unquam alia pars invenietur, nisi
Si ad latitudinem respicias, ubi est duorum termino- quse ab ipsis denominata est, et ipsa lantum unitas,
rum una medietas, ipsosque lerminos jungas, duplos ut supra jam dictura est. In tribus enira una pars sola
eos medietate propria reperies, ut 36 t-t 20 faciunt est, id est tertia, quse a tribus scilicet denominata
et
56, qiiorum medietas est 28, qui medius est inter eos est, ipsa tertia pars unitas. Eodemque modo qui-
lerminus conslitutus. Et rursus 28 et 12, si jungas, narii sola quinta pars est, et hsec unitas, atque idem
faciunt 40, quorura 20 medielas, niedius eorum ter- in singolis consequens reperietur. Dicitur autera pri-
minus invenitur. At vero ubi duas medietates babent, _i mus el incompositus,quod nullus eum aller numerus
utrseque extremilates junctae, utrisque medietaiibus inelialur, praeler solam, quae cunctis mater est, uni-
aequalesfiunt, ut 12 et 36 cum junxeris fiunt 48, ho- talem. Namque ternarium 2 non numerani, idcireo
rum si medietates sibimet applicaveris, id est 20 et quoniamsi solosdtios contra tres compares, paucioies
28, idem eril, alqne in alia parte latitudinis, eodem Sunl. Sin vero binarium bisfacias, ampliorera tribus
drdine qui fiaiit numeri, riotati sunt. Neque ulla in re concrescit in 4. Melitur autem numerus numeroruin,
ratio ntrisque latitudinis discrepabit, idemque in eo- quoties vel semel, vel bis,vel tertio, vet quotieslibct
dem ordine in csteris nurneris pernotabis, et lioc numerus ad nuroerum comparatus, neque dimimita
riccundnmformam pariter imparis numeri flt, in quo summa, neque aucta, ad comparati numeri lerminum
Siancproprietatem esse supra jam scriptum est. Rur- usque pervenii, ut duo si ad 6 compares, binarius
Dumsiad longiludinem respicias, ubi duo termini humerus senarium terlio metietur. Primos ergo et
linam medietatem habent, quod flt ex multiplicatis incompositos nullus numerus metietur, praeler uni-
rixtremitatibus, hoc flt si medius terminus suaecapiat tatem solam, quoniam exnullis aliisnumeris compo-
piuralitaiisaugmenta. Nam duodecies48 faciunl576. sitl sunt, sed tantum ex unitattbus in semetipsis au-
Mediusvero eorum terminus, id est 24, si multipli- ctis raullipticaiisque procreantur. Ter enim nniis 3,
cettir, eosdem rursus 576 procreabit. El rursus si et quinquies unus 5, et septies unus 7 fecerunt. E|
24 in 96 luulliplicenlur, faciunt 2304. Quorum me- alii quidem, quos supra descripsiraus, eodem inod«
1095 DE ARITHM&HGALIB. 1. lW*
bascuritur. lli autem in seraetipsos multiplicati fa- A, minata est. Nam in novenario nona est, J»2S vige-
fciunl alios numeros velut primi, eosque primam sima quinta.
rerum subsianliamvimque sortiios, cunctorum a se CAPUT XVII.
seeundiet compoiiti,et ad te
procreatorumvetul quaedamelemenla reperies, quia Be primi et incompositi,
• quidemttcundi et compotiti,ad atterulrum veropri-
sciiicei, et incomposili sunt, et simplici generalione
formati, atque ,in eos omnes quicunque ex liis pro- • mi et ineompotitiprocreation*.
lati sunl numeri resolvuntur, ipsi vero neque ex aliis Ceneraiio autem ipsorum atque ortus hujusmodi
producuntur, neque inalia reducuntur. mvestigatione colligitur, quam scilicct Eratosthenes
CAPUT XV. eribrum nominabat, quod cunctis imparibus in me-
dio collocalis, per eam quatn tradiluri sumus arlem,
De tecundoel composito.
qui primi, quive seeundi, quique lertii generis vU
Secundus vero et compositus, et ipse quidem iin- deantur
esse, distinguilur,.DisponantUfenirfia terna-
par est, propterea quod eadem jmparis proprielate rio numero cuncli in ordrnem Iropares, in quamlibei
formatus est, sed nullam in se retinet substantiam
longissimam porrectionera, % 5, 7, 9, 11, 13,15,
principalem,compositusque est ex aliis numeris, ha- .
17, 19, 21, 23, 25, 27, «9, 31, 33, 35, 37, 39, 41,
betque parles, et a seipsoet ab alieno vocabulodeno- _3 43,45,47,49. lils igitur ita dispositis consideran-
minatas.sedase ipsodenominalampartem,solamsem- dum primus numerus quem eorum qui sunt ln o».
per iu his inveniesunitnlem, ab alieno vero vocabulo, dine positi piimum metiri possit, sed duobqs prae-
vel unam, vel quodlibet alias, quanli fuerint scilicet
teritis, illum qui post eos est posilus, mox metitur.
numeri quibus ille compositisprocrealur, ut sunthi, Et si posl eumdem ipsum quem mensps est, alii dno
9, 15, 21, 25, 27, 35, 39. Horumergo singuli liabent transmissi sunt, illum qui posiduos est rursus rneti-
quidem a se denominalas partes , proprias scilicet tur. Et eodem modo si duos quis reliquerit, posteos
unitaies, ut 9, nonam, id est 1; 15, quintam deci- qui esl, a primo numero meliendus est. Eodemque
mam, earadem rtirsus unitatem, et in caeteris quos modo relictis seniper duobus, a primo in infinitum
supra descripsimusidem convenii. Habept etiam ab pergenies melientur. Sed id noa vulgo neque confu-
alieno vocabulo pariem, ut 9, tertiam, id est terna- se. Nam
primus riuraerus illmn qui est posl duos
rium, et 15, tertiam, id est 5, et quinlam, id est, 3; s,ecundumse locatos per spam quantitatem metitur.
21 vero tertiam, id est7, septimam, 3,et in omnibus Ternarius enira numerus tentio 9 raelitur. Si autem
aliis eadem consequenlia esl. Secundus autem voca-
post novenariuui duos reliquero, qui mibi po&tillos
lur hic numerus, quoniam non sola unitate metitur,
iNCwrrerit,a primo metiendus esi, per secundi im-
sed etiam alio numero a quo scilicet conjunctus est. .
C paris quantitatem, id est per quiuarium. Nam si post
Neque habet in se quidquaroprincipalis intelligentiae. 9 duos relinquam, id est, II et 13, ternarius nurae-
Namex aliis numeris procreatur, 9 quidem ex 3,
rus 15 nietielur per secundi numeri quaniitatem, id
13 vero ex 3 et 5, ei 21 ex 3 et 7, et cseierieodem
est per quinarii, quoniam ieinarmsl5 quinquies me-
modo. Composilus atitera dicilur, eo quod resolvi litur. Rursus a
si, quindenario inehoaits, duos inter-
potest in eosdem ipsos a quibus dicilur esse compo- misero, qui posterior positus est, cjus priinus nume*
situs, in eos scilicet qui compositam numerum me- mensura est per tertii imparis pturalitaiem. JNani
tiunlur. Nihilauiem quod dissolvi potest incomposi- • rus, 15
si posl intermisero 17 el 19, incurrit 21, quem
tum eSt, sed omnirerum necessitate compositum.
tjernariusnumerus secuiiduni sepienarium nfetilur,
CAPUT XVI. 21 enim numeri terqarius septirna pars esi. Atque
De eo qui perse secunduset composilus,ad alium poc in infinitum faciens, reperio primum numerum,
primut et incompositusest. si binos inlermisero, oranes sequentes pos"(, se metiri
Hisvero contra se posiiis, id esl piimo el incom- . §ecunduqi quanliiatem posii^ruiq qrdine impariura
posito, et secundo ei composito, et naturali diversU numerorum. Si vere quinarius numorus, qut in se-
tate di>junt;tis,alius in mt-dio consideralur, qui ipse cundo loco est constimtus, velit quis cuju» prima
quidein compositussit, ei secundus, et alterius reci- jj ac deinceps sit mensura invenire, iransmissis 4 in>
pietis mensionem, alque ideo, et parlis alieni voca- . paribus, quintus ej, quem rrretiri ppssit, occurril.
buli capax, sed cuin fuerit ad alium ejusdemgeneris Intermittaiuur eniin 4 impares, idest 7 et 9 ei 11 el
numerum comparatus, nulla cum eo communimen- 13, post hos est quiqtus decimus, quem quina.rjus
sura conjungilur, nec habebunt parles sequivocas, meiitur, secundum prirai scilicet quautilaier», jd es|
ut sunl 9 ad 25, nulla hos coromunis numerorum temarii, quinque enira 15, lertio meiiunlur. Ac deiiiT
mensura metilur, nisi forte unitas qtiae omniqm ceps si quatuor in|ermitlal, euin qui post jllos lqca-:
riumeroruramensura communisest. Et hi quidem i,usest, secundus, id est quioariqs sui qua,ntilaienie-
non habent sequivocaspartes. Nam quse in 9 tertia titur. Nam post quindecim intermissis17 et 19 et 21
iest, in 25 nou est, et qu« in 25 quinta est, in nove- et 23, post eos 25 reperio, quos quinarius scilicet
nario non est. Ergo hi per naturam utrique secqndi. pumerus sua pluralitate meiitur. Quinqqiea enim
et composiiisunt, comparati vero ad se invicem primii <(uinarioniultiplicalo, 25 succrescunt;.Si vero post
incornpositiquereddmilur, quod utrosquc nulla alia liunc«juilibot4inleniiitlat, eademordinisservatacon-
mensura metiiur, hisi unilas quaeab utrisque deno- stanlia,quieossequitur,secunduniiertii,ideslsepl;enarii
4095 AN. MANL. SEV. BOETU 1096
numeri suiumam, a quinario metielur. Atque bsecest A est cognatio communismensurae. Rursus 5 et 7, quos
infinita processio. Si vero tertius numerus quem me- procreant si compares, hi quoque incommensura-
tiri possit exquiritur, sex in medio relinquentur, et bites erunt. Quinquies enim quinque (ul dictum est)
quem septimum ordo monstraverit, hic per primi nu- 25, septies 7 faciunt 49. Quorum mensura nulla
mcri, id est, ternarii quantitatem metiendus est. Et communis est, nisi forle omnium horum procreatrix
post iltuin sex aliis interpositis, quem post eos nu- et mater unilas.
meri series dabit, per quinarium, id ,'estper secun- CAPUT XVIil.
dum, tertii eum mensura percurret. Si vero alios De inventioneeorum numerorum,qui ad te secundi et
rursus sex in medio quis relinquat, ille qui sequitur, compositi sunl, adalios vero relati, primi el in-
per septenarium nuraerum ab eodem septenario me- composili.
tiendusest, id est per tertii quantitatem. Atque hic Qua vero ratione talesnumerosinvenirepossimus,
usque in extremum ratus ordo, progreditur.: Susci- si quis nobis eosdem proponat, et imperet agnoscere
pient ergo meliendi vicissiludinem, quemadmodum utrura aliqua mensura commensurabiles sint, an
sunt in ordinem naturaliter impares constituli. Me- certe sola unitas utrosque meliatur, reperiendi ars
tienlur autem, si per pares numeros a binario in- B talis est. Datis enim duobus numeris inaequalibus,
-
choantes, positos inter se impares rata intermissioue auferre de majore minorem oportebit, et qui reliclus
transiliant, ut primus 2, secundus 4, tertius 6, quar- fuerit, si major esl, auferre ex eo rursus minorem,
tus 8, quintus 10. Vel si locos suos conduplicent, et si vero rainor fuerit, eum ex reliquo majore delra-
secundum duplicationem terminos intermitiant, ul here. Atque hoc eo usque faciendum, quoad uniias
ternarius qui primus est numerus et unus (omnis ultima vicem retractionis impediat, aul aliquis nu-
enim primus, unus est), bis locum suum muliiplicet, merus impar necessario, si utrique numeri impares
faciatqiie bis unum. Qui cum duo sinl, primus duos proponantur. Sed eum qui retinquitur numerum,
medios transeat. Rursus secundus, id est quinarius, sibi ipsi videbis aequalem. Ergo si in unum incurrat
ti locum suum duplicet, 4 explicabit: hic quoque 4 vicissim ista subtractio, primi conlra se necessario
intermittat. Item si septenarius, qui tenius est, lo- numeri dicentur,elnulIaaliamensuranisisola unitata
cum suurn duplicet, sex creabit: bis enim 3 sena- conjuncti. Si vero ad aliquem numerum (ul superius
rium jungunt; hic ergo in ordinem sex relinquat. dictumest) finis diminutionis incurreiit, erit ejus
Quartus quoque si locum sunm duplicet, 8 succre- nuraerus qui metiatur utrasque summas, atque eum-
scent: ille quoque 8 transilial; atque hoc quidem C dem ipsum qur remanserit dicemus utrorumque com-
in cseteris perspiciendum. Modum autem mensionis munem esse mensuram. Age enim duos numeros
secundum ordinem collocatorum ipsa series dabit. proposilos habeamus, quos jubeamur agnoscere an
Nam primus, primum quem numerat, secundum pri- eos aliqua mensura comraunis metiatur. Atque hi
mum numerat, id est secundum se, et secundum sint 9 scilicel et 29, boc igilur faciemus modo reci-
primus quem numerat, per secundnm numerat, et procam diminutionem. Auferamus de majore mino-
tertium per tertium, et quartum item per quartum. resi, hoc esl de 29 novenarium, relinquentur 20. Ex
Gumautem secundus mensionerasusceperit, primum, his ergo 20 rursus minorem detrahamus, id est 9,
quem numerat, secundum primura melitur, secun- et relinquentur 11. Ex his rursus delraho 9, relictL
dum vero quem nnmerat, per se, id est per secun- sunt 2. Quos si detraho novenario, et relicti sunt 7.
dum, et tertium per terlium, et in cseieris eadem Quod si duo rursus seplenario dempserim, supersunl
sirailitudine merisura consiabit. Alios ergo si respi- 5, atque ex his alios duos, tres rtirsum exuberant,
cias, vel qni alios mensi sunt, vel qui ipsi ab aliis quos alio binario diminutos, sola unitas superstes
meliunlur, inveniesomnium simul comrounemmen- egreditur. Rursus si ex duobus unum auferam, in
suram esse non posse, neque ut omnes quemquam JJ unoterminus detraciionis haerebit, quem duorum illo-
alium simul numerent, quosdam autem ex his ab alio rura numerorum, id est 9 et 29, solum neque aliura
posse metiri, ita ut ab uno tantum numerentur, constatesse mensuram. Hos ergo contra se primos
ulios vero ut etiam a pluribus, quosdam auiem ut vocabimus. Sed sint alii numeri nobis eadem condi-
prseter unitatem eorum nulla mensura sit. Qui ergo tione propositi, id est 21 et 9, ut quales hi sint in-
nullam mensuram prseler unitatem recipiunt, hos vestigeniur cum sibimet fuerint invicem compirati.
primos et incompositosjudicamus, qui vero aliquam Rursus aufero de majore minoris numeri quamita-
mensuram prseter unitatem, vel alienigense partis tem, id est 9 de 21, relinquentur 12. Ex bis rursns
vocabulum sortiunlur, eos pronuntiemus secundos demo 9, supersunt 3. Qui si ex novenario retrahan-
atque compositos. Tertium vero illud genus per se tur, senarius relinquelur. Quibus item si quis terna-
secundi et compositi, primi vero et incompositi ad rium demat, 3 relinqueniur, de quibus tres detralii
alterutrum comparati, hacinquisitorratione reperiet. nequeunt, atquehic est sibi ipsiaequalis.Nam3quide-
Si enitn quoslibet illos numeros secundum suam in trahebanlur, usque ad ternarium numerum pervene-
'
semetipsos multiplicesquantitatera, qui procreantur runt, a quo, quoniam aequales sunt, deirabi miuui-
adallerutrum comparati, nutla mensura communione que non poterunt. Hos igitur commensurabilespro-
juliguntur. Tres enim el 5 si multiplices, tres lertio nuntiabimus, et est eorum qui est reliquus ternarius
9 faciunt, et quinquies 5 reddent25. His igilurnulla mensura comraunis.
1097 DE ARITHMETICALIB. I. 1098
CAPUT XIX. A septimam 4, nec caret quarta, id esl 7, possidetqnar-
Aliapartitioparit secundumperfeclos, imperfectot tam decimam 2, et reperies in eo vicesimam ocia-
et ullra quam perfectos. vam 1, quaein unum redactae, totum partibuscorpus
Ac de imparibus numeris, quantum introductionis seqnabunt, 28 enim junctse partes efficient,
permiilebal brevilas, expeditum est. Rursus nume- CAPUT XX.
rorum parium sic fit secunda divisio. Alii cnim eo- De generationenumeri perfecli.
rura sunt superflui, alii diminuii, secundum utrasque Esi autem in liis quoque magna similitudo virluiis
habitudines inaequalilatis.Omnis quippe insequalitas, et vitii. Perfectos enim numeros raro invenies, eos-
aut in majoribus, aut in minoribus consideratur. que facile numerabijes, quippe qui pauci sunt, el
Illi enim immoderala quodaramodo pleniludine, pro- nimis constanti ordine procreati; at verO superfluos
prii corporis modura, partium suarum numerositale ac diminutos longe mullos infinitosquereperies, nec
praecedunt. Illosautem veluti paupertate inopes op- ullis ordinibus passim inordinaleque dispositos, et
pressosque, qtiadam naluraesuae inopia, minor quam a nullo certo fine generatos. Sunt autem perfecti nu-
ipsi sunt parlium summa componit, atque illi quidem meri, intra denarium nurnerum 6, inlra centenarium
quorgm partes ullra quam salis est sese porrexerunt, 28, inlra millenarium numerum 496, intra decem
superflui nominanlur, ut sunt 12 vel 24. Hi enim B millia 8128. Et semper hi numeri duobus paribus
suis partibus comparati, majorem parlium summam terminantur6 et 8, etsemper allernatim in hos nu-
toto corpore sortiuntur. Est enim duodenarii medie- mcros, summarum fines perveniunt. Namct primum
las 6, pars lertia 4, pars quarta 3, pars sexta 2, sex, deinde 28. Post hos 496, idem senarius qui pri-
pars duodecima 1 est. Omnisque hic cumulus redun- raus,post quem 8128, idem octonarius qui secundus.
dat in 16, et tolius corporis sui mullitudinem vin- Generatio autem procreatioque eorum est fixa lir-
cunt. Rursus 24 numeri medietas est 12, tertia 8, maquc, nec quo alio modo fieri possint. nec ut si
quarta 6, sexta 4, oclava 3, duodecima 2, vicesima hocmodo fiant, aliud quiddam ullomodo valeat pro-
quarla 1, qui omnes triginta et sex rependunt. In creari. Dispositos enim ab uno omnes pariler pares
qua re manifestumest quod summa parlium major nomeros in ordinem quousquevolueris, primo secun-
est, el supra proprium corpus exundal. Alque hic dum aggregabis, et si primus numerus et incomposi-
quidem quoniam composilaepartes tolius sumraara lus ex illa coacervatione factus sit, lotam summam
numeri vincunt, superfluus appellalur. Diminutus in illum multiplicabis, quem posterius aggregaveras.
vero ille, cujus eodera rnodo compositaeparies lolius Si vero coacervationc facta, primus et incomposilus
terraini multitudine superantur, ut 8 vel 9 : habel non inventus fucrit, sed composituset secundus, hunc
enim octonarius partem mediam, id est 4; habet et C transgredere, atque alium qui sequilur aggregabis.
quartam, id est duo; habet et octavaro, id est unum, Si vero necdum fuerit primus et incomposiius, alium
quae cunctsein unum redactse 7 colligunt, minorem rursus adjunge, et vide quid fiat. Quod si primum
scilicet summam toto corpore concludentes. Rursus incompositumque reperies, tunc in ultimsemultitu-
14 habent medietatem, id est sepienarium; habent dinem summcccoacervationera multiplicabis. Dispo-
septimam, id est 2; habent quartam deciraaro, id est nantur enim omues pariterpares numeri, hoc modo :
i.quaein unum si collectac sint, denarii numeri 1, 2, 4, 8, 16, 32, 64, 128. Facies ergo ita : poncs
surama conCrescit,tolo scilicet termino minor. Atque 1, eique aggregabis 2; tunc respicies ex hac aggre-
hi quidem hoc modo sunt, ut prior ille quem suae gatione qui numerus faclus sit: sunt 3, qni scilicei
partes superant talis videalur, tanquam si quis mul- primus et incompositus est, et posl unitatem ulli-
tis super naturam manibus natus, ul centiroanus Gi- mum binariura numerum aggregavcras. Si igitur lcr-
gas, vel triplici conjunctus corpore, ut Geryon terge- narium, id est qui ex coacervatione colleclus est,
minus, vel quidquid unquam monsiruosum natura perbinarium multiplices, qui estultimus aggregalus,
in partium multipliratione surripuit. Ille vero ul si perfectus sine ulla dubitatione nascetur. Bis enim 3
naturaliter quadatn necessaria parle detracta, aut faciunt 6, qui habent unam quidem a se denomina-
minus oculonasceretur, ut Cyclopesefrontis dedecus JJ tam partem, id est sextam, tres vero medieiatem
fuit, vel quo atio curlatus membro, nalurale totius secundum dualitatem, at vero duo sccundum coacer-
suaeplenitudinis"dispcndium soriiretur. Inler hos au- vationem, id esl secundum lernarium, quoniam coa-
tem, velut inter sequalesintemperantias, medii tem- cervati tres, mulliplicati sunt. Viginti octo aulem
peramentum limitissortitus est ille numerus qui per- eodem modo nascuntur. Si enim super unum et duo.
fectus dicitur, virtutis scilicet,aemulator, qui nec qui sunt tres, addas sequentem paritcr parem, id cst
supervacua progressione porrigitur, nec contracta 4, septenariam summam facies; sed ullimuimnume
rursus diminutione remittitur, sed medietatis obti- rum quaternariumconsequenter adjunxeras;per hunc
nens terminum, suis scquus partibus, nec crassalur igilur si illam coacervationem multiplicaveris, per-
ahundantia, ncc egel inopia, ut scx vel 28. Namque fectus numerus procreatur. Septies enim 4, 28 sunt,
senarius habet pariem mediarn, id est 3, et tertiam, qui est suis partibus par, babens unum a se denomi-
id est 2, et sextam, id esl 1, quae in unara summara natum, id est vigesimumoctavum; medietalem vern
si rcdactaesinl, par tolum numeri corpus stiis parti- secundum binarium 14, secundum quaternaritim 7.
bus inveniiur. 28 vern habet medietatem 14, et septimam vero secundum septenarium 4, sectindum
PATnoL. LXIH. 33
1099 AN. MANL. SEV. BOETIJ 1100
omnium colleciionem, quartum decimum, dno, qui jI CAPUT XXII.
vocabuto medietatis opponilur. Ergo cum hi reperti De tpeciebtitmajorit inmqualitatis et minorit.
sini, si alios invenire secteris, eadem oporiei ratione Majoris vero inaequalitatis quinque partes sunt.
ut vestigcs. Ponas enim unum licebit, et post hunc Est enim una
quse vocaiur multiplex, alia superpar-
2 el 4, qui in septenarium cumutanlur, sed de hoc tertia superparliens, quarla niultiplex su-
ticularis,
dudum exstitit 28 perfeclus numerus. Huicigitur qui
perparlicularis, quinta muhiplex superpartiens. His
sequilur pariter par, id estS, continens jungalur ac- igiturquinque majoris partibus, opposilae sunl ali.-e
crssio, qui prioribus superveniens, 15 restituit. Sed quinque partes minoris, quemadmodumipsum raajus
hie primus et incampositus nonest. Habet enim gene- minori minoris spccies, ita
semper oppouitur, quae
ris allerius partem super illam, quse est a semetipsa
singillatim speciebus quinque majoris his quaesupra.
denominala, quintam decimaro, scilicet unitatem. dictse sunt opponuntur, uteisdcra nominibusnun-
Hunc igitur, quoniam secundus est compositus prae-
conlinentem cupentur, sola tanlum sub pracpositione distantes,
tcrito, et adjunge siiperioribus pariter Dicitur enim
submultiplex, subsuperparticularis, sub-
parem numeruiri, id est 16. Qui cum 15 junctus, superparliens, muliiplex
unum ac 30conticiet. Sed hic primus rursus et incom- subsuperparticularis, el
multiplex subsuperpartiens.
positus est. Hunc igitur cum exlremi aggregati sum- B
ma multiplica, ut flant sedecies 31, qui 496 explicant. CAPUT XXIII.
Hsecautem est intra millenarium numerum perfecta, De multipliciejusquespeciebus, earumquegene-
et suis partibus sequanumerositas. Igilur prima uni- rationibus.
tas virtute atque potentia, non etiam actu vel re, ei Ilursus multiplex est prima pars majoris inscquali-
ipsa perfecta est. Nam si primamipsam sumpsero de tatis, cunclisaliis antiquior naturaque praestantior,m
proposito ordine nuroerorum, video primam atque paulo post demoiislrabimus. ilic autem numerus Iiu-
incompositam,quam si per seipsam mulliplico, ea- jusmodi est, ut comparatus cum attero, iilum contrn
dem mihi unitas procrealur. Semel enira unum solara quem comparatus esi, habeat plus quam semel. Quod
efficit unitalem, quse partibus suis acqualisest po'en- primum in naturalis numeri dispositione conveniet,
tia solum, caeteris etiam aciti alque opere perfectis. namque ad unum cuncli qui seqiiuntiir, omnium or-
Recte igilur unitas propria virlule perfecia est, qnod dine multiplicium sequentias varielatesque cnsto-
et prima estet incomposiia, et perseipsam multipli- diunl. Ad primum enim, id est unitatem, 2 duplus,
cata sese ipsa conservat. Sed quoniam de ea quan- 3 triplus, 4 quadruptus, atque ita in ordinem progre-
titatequae perse sit dictura t-st, operis sequentiara dientes, omnes texuntur multiplices quantiiates.
ad illam quaerefertur ad aliquid transferamusr P Quodautem dictum est, plusquam semel, id a bina-
rio numero priocipium capit, et in inflnitum pcr ter-
CAPUT XXI. narium qualernariumque, et caeleroruinordi.nemse-
De relata ad aliquid qttanlilate. quentiamque progreditur. Contra hunc vero discri-
Ad aliquid vero quantitatis, duplex est priraa divi- minatus est ille qui vocatur submuliiplex, et lixc
sio. Omne enim, aut sequale est, aut insequale,quid- quoque prima minoris quantitaiis species esl. Ilic
quid alterius comparationemetitur. Et sequalequidem autem numerus hujusmodi est, qui in altcrins com-
esl, quod ad aliquid comparatum, neque minore sum- paratione produrtus, plus quam semel majoris nume-
ma infra est, neque majore transgreditur, ut dena- rat summam, sua scilicel quantitaie cum eo scquali-
rius denario, vel ternarius ternario, vel cubitum cu- ter inchoans, aequaliterquedcterminans. ldem autera
bito, vel pes pedi, et his similia. Hacc autem pars dico numerat quod rnetitur. Si igitur bis solum majo-
relataead aliquid quantitaiis, id est, sequaliias,nalu- rem numerum minor numerus ineliatur, subdupluj
raliler indivisaest. Nullus enim dicere potest quod vocabiiur, si vero ter subtriplus, si quater subqua-
xqualitalis hoc quidem laleest, illiidvero hujusmodi. druplus, et fit per hxc in infinitum progressio, addi-
Oinnis enim sequalitas unam servat in proprla mo- taqueeossempersubpropositi >nenominabis, ut irnm
deratione mcnsuram. Illud etiam quod quaeci quan- duorum subduplus, trium subtriptus, 4 subquadru-
tiias comparatur, non alio vocabuto aique ipsa cui plus appellelur, ct consequenler. Cnm aulem"nalu-
comparalur edicitur. Nam quemadmodum amicus raliier mullipliciias et submultiplicilas infinita sit,
amico amicus esl, vicinusque vicino, ita dicitur . eorum qtioquc species per proprias generaiioncs in
ecqualis scquati. Insequalis vero quaniitatis gemina infinita consideraiione versantur. Si enim positis in
divisio est. Secalur enim quod insequale est in ma- naturali conslitutione iiumeris, singulosper suas con-
jus atque minus, quaecontraria sibiraet denomina- sequenlias pares eligas, omniumab uno parium atque
lione funguntur. Namque majus minore majus est, imparium sese sequentium duplices erunt, ei liuju^
et minus majore minus esi, et utraque non eisdera speculalionis terrninus non delicii. Ponalur enim na.
vocabulis, quemadinodura secundum a?qualitatem turalis numerus hoc modo, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9,
dictum esl, sed diversis distantibusque signata sunt, 10, 11, 12, 13,14, 15, 16, 17, 18, 19, 20. Horum
ad modura discentis scilicet, vel docenlis, vel cseden- ergo si prinvumsumas parem, id est 2, primi duplua
lis, vel vsipulantis,vel quaecunquead aliquid relata, erii, id est unitatis. Si vero sequentem parem, id esi
aliter denominaiis contrariis comparantur. 4, secundi duplus esl, id est duorura. Si vero teriiuiii
DE ARITHMETICALIB. I. Ii02
«101
aulcm majores nuraeros duces, mino-
parem sumas, id esl 6, lertii nuroeri in naturali con- .\ tenditur. Voco est
Sliiulioneduplus est, id est ternarii. Si vcro. quar- rescomites. Superparticularium quoque infinita
tum parem inspicias, id cst 8, quarii numeri, id est mulfitudo, ob eam rem quod ejusdem species inter-
minabili progressionefunguntur. Namquesesquialter
qualernarii duplus est. Idemque in caeteris in inflni-
tura sumeulibus, sine aliquo inipedimenloprocedit. habebit quidem duces omncs post lernarium nume-
Coraites vero, oranes post
Triplices autera nascunlur, si in cadem disposilione rum naturaliter triplices.
naturali duo semper intermitianlur, et qui post duo binariumnaturaliter pares, lioc modo, ut primus pri-
sunt ad naluralein numerum comparentur, excepto mo, secundus secundo, terlius terlio comparetur, et
lernarin, qui ut unitalis triplus sit, solum binarium deinceps. Describanturenini lonîssimiversus tripli-
prsetermillil.Post unuin e),duo, 3 sunt, qui triplus ciunr naturalis numeri alque duplicium, et sil hoc
uniusest. Rursus posl 4 et 5, sunt 6, qui secundi modo:
numeri, id esl duorum triplus est. Rursus post 6, |l|2|5|4|3|ol718|9|10|
sunt 7et 8, et post hos9, qui tertii numeri, id est | 5 | 6 | 9 | 12 | 13 | 18 | 21 | 24 | "27| 50 |
lernarii iriplus est. Atque hoc idem.in infinitum si | 2 [ 4 | 6 1 8 | 10 |12 114 | 16 | 18 | 20 |
quis faciat, sine ulla offensioneprocedit. Quadruplo- 1'riitiusigitur versus conlinet numerum naturalcm,
rum vero generatio incipit, si quis tres numeros B.sccundus ejus tiiplicem, tertius vero duplicem, atque
intermiltal. Post unum quippe et2et 3, sunt 4, qui in eo si lernarius binario, vel si senarius qualernario,
primi, id est unius, quadruplus esl. Rursus si inter- vel novenarius senario comparetur, vel omnes tri-.
misero quinarium,senarium, et septeuarium, octo- pliees superiores si duplicibus numeris conseqtien.ti-
narius mibi quartus occurrit, tribus scilicet inter- bus opponantur, hemiolia, id e t sesquiallera pro-
laissis, qui biuarii, id esl secundi numeri, quadru- portio nascetur, tres enim habent intra se duo, ci
plus esl. Al vero si post oclo tres terminos inicrmi- eorum mediam parlem, id est 1, sex quoque conti-
sero, id est9 et 10 et 11, duodenarius qui scquiiur nent intra se 4, et eoriim medietatem, id est 2, et
ternarii numeri quadruplus est. Atque hoc idein in novem intra se senarium claudunt, et ejus raediara
inlinitum progressisnecesse est evenire, semperque p.riem, id est 3, eodemquemodo in cseteris. Dicen-
una terrainorum inlermissione si crescat adjectio, dum vero si quis secundam speciem superparticu-
ordinataste multiplicisnumeri vicesinvenire mirabe- taris niimeri considerare desideret, id est sesqu:ter-
ris. Si enim 4 intermitlas, quincupius invenitur, si tiam, quali ralione reperiat. Ac definitio quidem
quinquesexcuplus,si sex septuplus,semperqueipsius hujiis comparationis talis cst. Sesquitertius est, qui
multiplicitatisnomineuno minusintermissionisvoca- minori comparatus, babet eum semel et ejus terliam
buto procreantur. Nam duplus unum iniermittit, tri- " partem; sed hi inveniunlur si, omnibus a quaternnrio
ptus 2, quadruplus3, quincuplus 4. Et deinceps ad nuvneroconlinuatim quadruplis constitulis, a terna-
eumdemordinem sequenlia est. Et omncs qddera rio numero triplices comparenlur, eruntque duces
dupli secundum proprias scquentiasparium imoiero- quadrupli, comites tripli. Sit enim in ordine hoc mo-
rum pares sunt. Tripli vero, unus semper par termi- do numerus naluralis, ut snb eo quadrupli, et sub eo
nus, impar alius invenilur. Quadrupli vero, rursus tripli Sinl, suppomttir sub primo quadruplo primus
temper parem custodiunt quamitatem. Constiluun- iriplus, sub secundo secundus, sub tertio te lius, et
lurque a quarto numero, uno ex prioribus per ordi- eodem modo cuncti ejusdera primi versus tripli in
nein positisparilius intermisso, primo pari binario, ordinemdirigantur.
post liunc8 intermisso senario, post hunc 12 trans- I 1 I 2 | 5 | 4 ! 5 | 6 | 7 | 8 |
rnisso denario. Atque hoc idem in caeleris. Quiucu- | i | 8 | U | 16 | 20 | 24 | 28 1 52 |
pli vero propositio, sccundumtriplicissimililudin^m, I 5 | 6 | 9 | 12 | 15 | 18 | 21 | 24 1
ulternatimpaiibusatque imparibusposiiis, ordinatur. Igitur primura primo si compares, sesquitertia raiio
CAPUT XXIV. continebitur.Nam si 4 tribus co.npares, habebuni in
De superparliculari,ejusquespeciebus,earumque TVse 4, (otum tcrnarium et ejus tertiam partem, id est
generaiionibus. 1, et si sectindumsecundo, id est octonariumsenario
Superparticularis vero est numerus ad alterura compares, idem invenies : habebit enim oclonarins
comparatus,quotiens habet in se tolum minorem et senarium totum, et ejus (ertiam partem, id est 2, et
parlem ejus aliquam. Qui si minoris habeat medie- per eamdem sequenliam usque in infinitum progre-
latem, vocalur sesquialter, si vero tertiam parlem, diendum esl. Nolandumquoque cst quod 3 comites
vocatur sesquiierlius, si vero quartam, vocatur ses- stinl, duces 4. Rursiis 6 comites, duces 8, et in eo-
quiquarlus, et si quintam, vocatursesquiquintus. At- dem ordinecacterisimilimodovocantur duces sesqui-
que his nominibus in inlinilum duc is, in inlinitnnii tert i, comitessnbsesquitertii,etin cunclis secundum
quoque superparticularium forma progredilur. El hunc modura posita convenit servare vocabula.
majores quidemnumeri hoc modo vocantur, minores CAPUT XXV.
vero qui habentur loti et eorura aliqua pars, unus De quodam ulili ad cognitionemsuperparticularibu»
subscs |iiialter, alter subsesquitertius, alius subses- accidente.
quiqii.-irtiis,alius vero subsesquiquintus, alque idem Hocautem admirabilc profundissimumquein isio-
secundum majoruin noruiam mulQudinemque pro- ruin ordinibus invenitur, quod primus dux priuius-
1103 AN. MASL. ST5V.BOETII 1104
que comes ad se iiivicem nulla numeri intermissio- A ciebut antiquiorem esse multipticem,et digettmfor-
ne copulanlur. Nam primi se nullo in medio posito mulmralioet expositio.
transeunt, secundi interponunl 1, lertii duos, quarli Quoniamautera naturaliter et secundum propriam
3, et deinceps una semper minore quam ipsi sunt ordinisconsequenliam, muliipliceminsequalitatisspe-
iitlerrrirssionesuccrescunt. Atque hoc vel in sesquial- ciem cunctis prsepostrimus,primamque specicm esse
leris, vel in sesquiterliis, vel in aliis stiperparticula- monstravimus, licct troc nobis posterioris opcr s or-
ris partibus necesseest inveniri. Namque ut quatcr- dine clarescat, bic quoque persiringentes id quodpro-
narius contra ternarium comparetur, nullum inler- posuimusplanissime brevilerquedoceamus. Sit enim
misimus, post 3 enim raox 4 sunt. At vero 6 contra lalis descriplio,inqua ponaturin ordinehi,usque adde-
8, in secundo scilicet sesquiterlio, una facta est in- narium numerum, continui numeri ordo naturalis, et
termissio. Inlcr 6 enira et 8 solus esr septenafius sccundo versu, duplus ordo texaiur, tertio triplus,
qui iransmissus est nuraerus. Runus ut 9 contra quartoquadruplus.elhocusquead decuplum.Sicenim
12 coraparemus, qui sunt in disposiiione terlii, duo- cognoscemusquemadmodum superparticulari et su-
rum raediorumest facla transmissio. Inler 9 enim et perpariienti, elcunctis aliis princeps eritspecics mul-
12 sunt 10 et 11; secundum hunc modum quarta lipticis, ei quaedamalia simul inspiciemuset ad sub-
'
ilispositio 3, quinta 4 intermitlit. tilit item lerruissima,et ad scientiam ulilissima, etad
CAPUT XXVI. exercitalionem inenlis jocundissima.
Bticriptio per quamdocelur cwlerit inmqualitaitsspe-
CAPUT XXVII. . iC hic cum prima lalitudine et longitudine comparelur,

Ralio atque expotitiodigestmformuim. Iriplex species mulliplicilaiis occurrit, ita ut ista
Si igitur duo prima latera propositse formuiseqHae comparatio per X litteram fial. Hiquese Aumerisupe-
facinnt angulum, ab uno ad 10, et 10 procedentia rabunt secnndum paritatis factaro naluraliter con-
respiciantur, et his subteriores ordines comparentur, nexionem. Primus enim primum duobus superat, ut
qui scilicet a 4 angulum incipientes, in vigenos ler- unum 3, secundus secundum quaternario, ut bina-
mihum ponunt, duplex, id est prima species muHi- riura senarius, tertius terlium sex, ut ternarium no-
plicitatis oslenditur, ita ut primus primuni sola su- venarius, et ad eumdem cseteri modum prngressionis
peret unitale, ut duo unum, secundus secundura augescunt.
binario supervadat, ut quaternariusbinarium, tertius Quam rera nobis, scilicet, et ipsa natnralis objecit
tertium tribus, ut senarius ternarium, quartus quar- integritas, nihil nobis extra machinanlibus, ut in ipso
tnm, quaternarii numerositale iranscendat, ut 8 modulo descriptionis apparet. Si quis aulem quarli
quaternarium, et per eamdemcuncti sequenliam.sese anguti lerminum qui sedecim nuroeri quantitate no-
minoris pluralitate praetereant. Si vero tenius angu- tatus est, et longitudinemlatitudinemque in quadra-
lus aspiciatur, qui ab 9 inchoans, longitudinemlatitu- genos determinat, velit superioribus comparare, per
dinemque tricenis allrinsecus numeris extendit, et X litteraeformam proportione collata, quadruplimul-
1105 DE ARITIIMETICALIB. I. 1100
liludinem pernolabit. Hisque cst ordinabilis super se A. secus anguli, secundas habeant unitates, et duo an-
progressio, ut primus primum tribus superet, ut 4 gularium tetragonorum anguli, sequumfaciunt quod
unitatem. Secundussecundum senario vincat, ut oclo sub ipsis continelur, itli quod fit ab uno illorum qoi
binarium. Terlius tertium novenario transeat, ut est altrinsecus angulorum. Multa enim sunt alia qu;e
duodenarius ternariura, et sequeutes summulaetrium in hac descriplione ulilia possunl adrairabiliaque
se semper adjecta quantitale transilianl. Et si quis perpendi, quaeinterira propler castigatam introdu-
subteriores aspiciatangulos, idem per omnes multi- cendi brevilatem ignota esse permillimus. Nuncvero
plicitatis species, usque ad decuplum dispositissima ad sequenlia proposilum convertamus.
ordinatione perveniet. Si quis vero in hac descri- CAPUT XXVIII.
plione, superparticularis species requirat, tali modo Deterlia inaqualilatis tpeciequmdicilur luperpartiens,
reperiet. Si enim secundum angulum notet, cujus est deque speciebuzijus, earumquegeneralionibut.
initium qualernarius, eique superjacet binarius, at- Igitur post duas primas habiludines multiplices et
superparticulares, el eas qu;c sub ipsis sunl submul-
que hunc sequentem quis accommodet ordinem, et lertia insequalilatis
sesquialtera proporlio declarabitur. Nam tertius se- tiplices subsupeipaniculares,
cundi versus, sesquialler est, ut tres ad duo, vel sex species invenilur, quse a nobis superius superpar-
esl autera, quae lil cum nume-
ad quatuor, vel9 ad 6, vel 12 ad 8. Itemquein cae- 1r. tiens dicta est. Hsec
suntin eadem serie si talis rus ad alium cumparatus, habel euro totinn infra se,
lerisqui numeri, conju- et
gatio misceaiur, nulla varietatis dissirailitudo surri- ejus insuper aliquas parles, vel duas, vel 3, vel
4, vel quot ipsa lulerit comparatio. Quae habitudo
piel. Eadem tamen summarum supergressio est in tertiis. Nam si duas me>
hoc quoque, quaein duplicibus fuit. Primus enim pri- incipit a duabus partibus
dietaies habuerit, qui iltum intra se totum coercet,
mum, id est ternarius binarium uno superat, secun- Habcbitaulern
dus vero secunduro, duobus lertius, tertium tribus, duplus pro superparlicnte componilur.
vel duas tertias, vel duas quinlas, vel duas septimas,
ct deinceps. Si vero quarlus ordo tertio comparetur,
et ila progredientibus si duas solas
ut 4 ad 3, et eodem caeterosordine consecteris, ses- vel duas nonas,
partes minoris numeri stiperhabuerit, per easdem
quilertia eomparaiio colligilur, ut4 ad 3, vel 8 ad 6, ininorem major sumina
et 12 ad 9, videsne ut in omnibus his sesquiterlia partes imparibus numeris
transcendi'. Nam si eum babeat lotum el duas ejus
comparalio conservetur ? Praterea eos qui sub ips;s
si idem quartas, superpariicularis necessario reperilur. Nam
sunt, facienssequeniesversusallerulriscom- duaequartae medietas est, el fit sesquialtera corapa-
paraveris, omnes sine ullo impedimento species su- ' ralio. Si vcro duas sextas, rursus est superparticu-
perparlicularis agnosces. Hocautem in hac est dispo- ,, laris. Duacenim sexiae, pars terlia est. Quod si in
silione divinum, quod omnes angulares numeri <"*
comparaiione ponaiur, sesquitertise habiludinis efli-
tetragoni sunt. Tetragonus autem dicitur, ut brevis- cict formam. Posl hos nascuntur comiles, qui sub-
sime dicam, quod post latius explicabitur, quem duo
superparlienies vocantur; hi aulem sunl qui liabeu-
aequalesnuineri mulliplicant,.ut in hac quoque dctur ab alio numero, et eoruro vel duse, vel 3, vel.4+„
scriptione est; unus enim serael, unus ejt, et est vel quotlibet aliae partes. Si ergo numerus alium iij-
potestate tetragonus. Iterti bisduo 4 sunt. Ter3 9, tra se numerum habens, duas partes habueril,
in ejus
quos semettpsas multipticationes prini ordinis
Circum vero id est circum superbipartiens nominatur; si vero tres, supertripar-
perfecere. ipsos qui sunt,
tiens; quod si 4, superquadriparliens, atque ita.pro-
angulares, longilaleri numeri sunt. Longilateros au- in infiniium lingere nomina licet. Ordo
tem voco, quos uno se supergredienles numeri mul- gredienlibus
autem e rum naturalis est, qgoties disponuntur a
liplicant. Circum 4 enim.2 sunt et 6, sed duo na- numeri naturali-
scuntur es uno et duobus, cura unum bis multiplica- tribus omnes pares atque impares alii
sed unitas a binario unitale ler consliluti, et sub liis aptantur qui sunt a
veris, praeceditur. Sex omnes impares. His
vero a duobusel tribus, bis enira tres senarium red- quinario numero incipientes
si secundus se-
dunl. Novenarium vero, sex et 12 claudunt, qui 12 igitur ita dispositis, primus primo,
et cacteri caeteris comparen-
ex tribus nascuntur et 4. Ter enim 4 fiunt 12. Se- B cundo, teriius terlio,
habitudo procreatur. Sit enira dis-
narius vero, ex duobus et tribus, bis enim 3 faciunt tur.superpartiens
hoc riiodo:
6. Qui omnes, uno majoribus lateribus procreaii positio
sunt. Nam cum 6 ex binario ternarioque nascuntur, I a I * l » r« I 7 | 8 | 9 | 10 |
tres binarium numerum uno superant. Cunciique alii j 5 | .7 | 9 | 11 |, »5 | 15 | 17 | 19 |
ejusdemmodisunt, ut primo et secundoordinead atter- Si igitur quinarii uumeri ad lernarium comparaiio
utrum raultiplicatis terminis procreenlur, ita ut considerelur, erit superparliens ille qui vocalur su-
quod nascitur ex duobus longilateris allrinsecus posi- pcrbiparliens. Habetenim quinarius lotos in se tres,
tis, et bis medio tetragono, teiragonus sit. Et rursus et eorum duas parles, id esl 2. Si vero ad secundum
quod ex duobus altrinsecus tetragonis, et uno roedio ordinem speculalio referatur, supertriparliens pro-
longilalerobis faclo nascilur, ipse quoque tetragonus portio cognoscetur, atque in sequentibus per omnes
sit. Et ut angulorum lotius dcscripiionis ad angulares dispositos numeros, omnes in infinitum species liu-
tetragonos posiiorum unius anguli sit prima tinitas, jus riumeri convenientes ordinalasque respicies. Al
ailerius verp qui conlra est terlia. Bini vero altrin- vcro queinadmodum tinguli prosreentur, si in iiUi-
1107 AN. MANL. SEV. COETII 1108
iiituni quis curet agnnscere, bic modus esi. Habi- AVnumerum plus qnam semel habet, 'rnutiipllcis est.
tudo enim superbiparlientis, si ulrisque terminis du- Hoc vero quod minorera in habenda pai ie transcen-
plicetur, seroper stiperbiparliens proportio procrea- dit, superparticularis. Iia ex ulroque nomine facto
tur. Si enim quis duplicet 5, faciet 10; si tres, faciet vocabulo, est, speciesque itlius ad illarum, scilicct,
6: qui 10 conlra senarium comparati, superbipar- fiunl imaginem proportionum, ex quibus ipse nume-
tientem faeiunt babitudinem, et hos ipsos rursus si rus originem trahil. Nam prima pars hujus vocabuli
duplicaveris, idem ordo proportionis accrescit. Idem- quae roultiplicis nomine possessa est, multiplicis nu-
que si in infinitum facies, stalum prioris habitudinis meri specierura vocabuto nominanda est. Quaevero
non mutabil. Si vero supertripariientes invenire con- superparticularis est, eodem vocabulo nuncupabituf,
lendas, primos supertfipartierUes, id est 7 et 4 tripli- quo superparticularis numeri species vocabanlur.
cabis, et liujusraodi nascentur. Si vero qui ex liis Dicetur enim qui duplicem habuerit alium numerum,
nati fuerint, (ernarii mulliplicalione produxeris, et ejus mediam partem, duplex sesquialter; qui vero
idem rursus efficient. Quod si superquadripartientes tertiam, duplex sesquitertius; qui quartam, duplex
quemadraodum in inlinilum progrediantur optes sesquiquartus, et deinceps.Si vero ter eum totum
addiscere, primas eorum radices in quadruplum conlineat et ejus raediam partem, vel lerliam, vel
mutliplices licet, id est 9 et 5, el eos qui illa multi- BJ quartam, dicitur triplex sesquialter, triplex sesquiier-
plicatione profercntur, rursum in quadruplum, et tius, triplex sesquiquartus, et eodem modo in caete-
eamdem fieri propnrlionem inoffensa nimirum raris. Diceturque quadruptus sesquialter, quadruplus
tione reperics. Et cacteraespecies una semper ptus sesquiterlius, quadruplus sesquiquartus, et qnotiens
multiplicatione crescentibus radicibus dfiuntur. Ra- lomm numerum in semeiipso continuerit, per mul-
dices autem proportionum-voco, numeros in supe- liplicis numeri species appellatur, quam vero par-
riore dispositione descriptos, quasi quibus omnis lem comparali numeri clauserit, secundum super-
summa supradictae comparalionis innilitur. In hoc particularem comparationem habitudinemque voca-
quoque videndum est quoniam, cum duaepartes rai- bilur. Horura autera exempla bujusmodi sunt: du-
nore plus in majoribus sunt, lertii semper vocabu- plex sesquialter es(, ut quinque ad duo, habenl
lum subauditur. Ut superbipartiens qui dicitur, quo- enim 5, binarium numerum bis el ejus mediam, id
niara duas minoris numeri tertias partes habct, di- estl. Duplex vero sesquiterlius est, septenarius ad
catur superbipartiens lerlias. Et cum dico super- ternarium comparatus. At vero novenarius ad qua-
iripartiens, subaudiri necesse sit supertripartiens ternarium, duplex sesquiquartus. Si vero 11 ad 5,
qu.irlas, quoniarn tribus superquartis exuberat. Et duptex sesquiquinlus. Et bi semper nascenlur, dispo-
superquadripartienti, subauditur superqttadripar- C] sitis in ordinem a binario numero omnibus naturali-
liens quintas, et ad eumdem modum in cseteris, uno ter paribus imparibusque terminis, si contra eos
semper adjecto super habitas partes, subauditio fa- omnes a quinario numero impares compareniur, ul
cicnda est, ut eorum germana convenientiaque his primum primo, secundum secundo, tertium lerlio,
nomina lioec sinl, ut qui dicitur superbipartiens, caule et diligenler apponas, ul sit dispositio talis:
Idem dicalur superbitertius. Qui dicitur supertripar- | 2 | 5 [ j [ 5 | H | 7 | 8. | 9 \ lt) | U |
liens, is sit supertriquartus, el qui dicitur superqua- S ' 7 I 9 | 11 13 13 17 |'19 |2I 231
driparliens, idem dicatur superquadriquintus, ea- Si vero a duobus paribus omnibus dispositis tcrmi-
deitiiiuesiraililudine usque in infinitum nomina pro- nis, illi qui a
quinario numero inclioantes, quinario
ducanlur. numcro rursus sese transiliunt comparenlur, omnes
CAPUT XXIX. duplices s-esquiakeros creant, ut est subjeeta de-
De tnultiplici superparticulari.
scriptio.
Igitur relatae ad aliquid quanlilatis, simplices et
|*2 | 4 | 6 | 8 | 10 | la"")
primac species hae sunt. Duacvero alia?, ex bis velut
ex aliquibus principiis componuntur, ut multiplices I S 10 'I 13 20 I 2S 50 I
superparticulares, ct muliiplices superparlientes, I ) Si vero a tribus inclioent dispositiones, cl tribus sese
liorumque comites submutt plices superparliculares, transiliant, et ad eos aptenlur qui a septenario in-
ct submulliplices superpanientes. Namque in his ut clioantes, septenario ?ese numero transgrediuntur,
in prscdictis proporlionibus, minores numeri, et eo- omnes duplices sesquitertii, habila diligenter com-
rura quOque species omnes, addiia tub prscposi- paratione, nascutitur, ut subjecta descriptio monet.
'
tione, dicuntur. Quorum definitio lalis reddi potest: | 5 | 6 | » I 12 | 15 | 18 | 21 ]
multiplex superpanicularis esl, quotiens numerus ad [ 7 | H | 21 | 28 | 55 | 12 | 49 |
numerum comparatus, habet eum plus quam semel Si vero omnes in ordinem qiiadrupli disponanlur, hi
et ejtis unam partem, hoc esi, habet eum aut du- qui naiurali-i numeri quadrupli sunt, utunitatis qua-
plum, aut tripluni, aul quadrupliim, aul quotiensli- druplus, ct duoriim, Irinmqiie et quaiuor, atque
bet, et ejus quamlibet aliquam partem, vel mediam, quinarii, ct cselerorum scse seqiienliuin, ul ad cos
vel tertiam, vet quartam, vel qnscciinquealia par- apleritur a «novenario niimero inchoantes, semper
lium exuberatione coniigerit. Ilic ergo et multipHci sese novenario praecedentes, tunc duplicis sesqui-
ct superparticulari consistit. Qtiodenim comparatum quartae nroportionis forrna icxeitir.
U69 PE ARITHMETICALHJ. I. 1110
i 8 12 '| 10 1 20 | 24 | A liens, et triplcx supertripartiens, et triplex super-
) | [' '
[ 9 } 18 j 27 | 56 | 45 | B4 ) quadripartens, el similiter. Ut 8 ad 3 comparati fa-
est ses- ciunt duplicem superbipariientem, el 16 ad 6, et
Ea vero species hujus numcri, quse iriplex
a orane.s quicunque ab 8 incipientes, octonarin scse
quialt. ra, hoc raodo procreatur; si disponanlur numcro transgrediuntur, comparali ad eos qui a iri-
binario numero omnes in ordinem pares, el ad cos
sese su- businclioantes, lernarii sese quantilate praetereunt.
septenario numero inchoantes, septenario
alterutrum modo Nec eit difficile alias ejus partcs secundum praedi-
perg; edientes, solito ad compara-
ctum modiim diligentibus reperire. Ilic quoque illud
tionis aptenlur.
meminisse debernus quod minores et comites non
* I * I 6_") 8 j sine sub praeposiiione nominantur, ut sit subduplex
_r
7_ | 14 | 21 | 28 )
J superbiparliens, subduplex supertripartiens.
Si autem a ternario uumero ingressi, cunctos natu- GAPUT XXXII.
ralis numeri triplices disponamus, et e s a denario Demonttratio qtiemadmodnmomnis inxquaUlas ab
nuraero denario sese supergredientes ordine compa- mqualitate processeril.
remus, omnes tiiplices sesquitertii in ea termino- R Restat autem nobis profundissimam quamdam
rum contiiiuaiione provenient. tradeie disciplinam, quae ad omnem nalurae vim re-
9 « rumque integritatem maxima rat'6ne pertinent. Ma-
| 3 | B | | |
gnus qnippe in bac scienlia fructtis esl, si quis non
j 10 |. 20 j 50 | 4(V | uesciat quod b >nitas definita est et sub scientiam
CAPUT XXX. cadens, animo ,ue semper imitabilis et perceptibilis
De eorum exemplisin superiore formula inveniendis. prima natura est, et suse substanliae decore perpe-
Ilorum aulem eorumque qui sequunlur exempla tua. Infinitum vero malUiaededecus esl, nullis pro-
huegre planeque possumus pernotare, si in priorem priis principiis nixum, sed natura semper errans a
descriptionem, quam fecimuscum desuperparticulari boni definitione principii, tanquam aliqno signo opli-
et muliiplici loqueremur, ubi ab uno usque in dena- mae figuraeimpre-sa componitur, et ex illo erroris
rium muliiplicationum summa concrevil, diligens ftuctu retinetur. Nam nimiam cupiditalem iraeque
velimus acumen iuiendere. Ad primuni enimver- immodicam erTrenationem,quasi quidara rector ani-
sum omnes qui sequuntur collali, ordinatas conve- mus, pura intelligchtia roboratus, astringil, et has
nientesque multiplicis species reddent. Si vero ad quodammodo inaequalilalis forraas, temperaia boni-
secundum cunctos qui terlii sunl ordinis aplaveris, ->tate consiituit. Hoc auteni erit perspicuum, si intcl-
erdinatas species superparticularis agnosces. Quod Hgamus cnnnes inaequalitatis species, ab acqualitaiis
si tertio ordini, quicnnque sunt in quinio versu crevisse primordiis, ut ipsa quodammodo aequilas,
compares, superpartientis numeri species positas matris et radicis obtinens vim, ipsa omnes inscqua-
eonvenienter aspicies. Multiplex vero superparticu- litatis species ordinesque profundat. Sinl enim liobis
laris ostenditur, cum ad secmidum versum oranes tres sequales lermini, id est tres unitates, vel tres
qui sunt quinti versus serie comparantur, vel qui bini, vel trcs terni, vel tres quaterni, vel quantos
sunt in septimo, vel qui sunt in nono, atque ila si in ullra libet ponere. Quod enim in nnis tribus termi-
inlinilum sit ista descriplio, iu infinitum hujus pro- nis evenit, idem contingit in cseteris. Ex his igitur,
portionis species procreabuntur. Manifeslum autem secundum praecepti nostri ordinem, videas priniuni
ctiam hocest, quod liorum comiles semper cum sub nasci multiplices, et in his duplices prius deliinc tri-
pracposilionedicentur, ut esl subduplcx sesquialter, plos, deinde quadruplos, et ad eumdem ordinem
subduplex'sesquiiertius, subduplex sesqniquartus, et consequentes. Rursus, multiplices si convcrtantur,
caeteri quidem ad hunc moduro. ex his supeiparticulares orienlur, et ex duplicibus
CAPUT XXXI. p. quidem, sesquialleri, ex triplicibus sesquitertii, cx
De multiplicisuperpartiente. quadruplis sesquiquarli, et caetcri in hunc modum.
Mulliplexvero superpartiens est, quoiies numcrtis Ex superparticularibus vero conversis, superparticn-
ad numerum comparatus habet in se alium nume- les nasci necesse est, ita ut ex sesquialtero nascatur
rum totum plus quam semel, et cjus vel duas, vcl 3, superbipartiens, supertripartientem sesquiiertius gi-
vel quotlibel plurcs particulas, secundimi numeri gnat, etex sesquiquarto superquadripartiens. Rcctis
supcrparlienlis figuram. In hoc quoque propter cau- aulem positis, neque conversis prioiibus superpar-
sara superius dictam, non erunt duaemedietates, ne- ticularibus, mulliplices superparticulares oriunlur.
que duaequartac, neque duae sextse, sed duac tertise, Reclis vero superpartientibus, mnltipliccs superpar-
vel duaequinlae,vel duae sepliriiac, ad priorem simi- lientes efficientnr. Praecepta autem tria hsec sunt,
lem consequentiam. Non est aulein diflicile secun- ut primum numerum primo facias parem, secundum
ttura priorum exempla positorum, hos quoque et vcro primo ei secundo, terlium primo, du-obusse-
praeter nostra exempla numeros invenire. Vocabun- cundis el lenio. Hoc igitur cura io-lcrminis ajquali-
lurque hi, sccundum proprias partes, duplex superbus fcceris, ex his qui nascenlur duplices erunt. Do
bipariiens, vel duplex superlripartiens, vel duplex quibus duplicibus si idem feceris, triplices procrean-
superquadripirliens. El rursus triplcx supcrbipar- tur, et de his quadruplices, atque in infinituin om-
1111 AN. MANL.SEV. BOETII im
nes formas numeri multiplices explicabit. Jaceant A Rursus secunda species superparlicularis numeri, id
tg tur 3 termiui aequales. est sesquitertius procreaius est. Quod si idem de
1 1 l quadruplo quis facere velit, sesquljuarius continuo
I I I I ut monstrabit subjecia descriptio :
Ponatur iiaque prirao primus sequalis, id est unus. nascetur,
Secundus vero, primo et secundo, id est 2; tertius I 16 | 4 [ 1 |
vero priiuo, duobus secundis et tertio par sit, id est | 16 | 20 | 25 |
uni et duobus unis el uni, qui sunt 4, ut esl de- Ac si qtiis idem de cunctis in infinilum par ibus mul-
scriptio : liplicatis faciat, convenienlerordinem superparticuta-
' ritatis inveniei. Quod si conversos superpai ticulares
1 l.l 1 I t I
I 1 I 3 J 4 | aliquis seeundum hsec prsecepia convertat, continuo
videat superparlientes accrcscere, et ex sesquialtero
Videsne ut duplici propohione sequens ordo texa-
quidem superbiparliens, ex sesquilertio supertripar-
tur. Fac rursus idera de duplicibus, ut sit primus tiens
procrealur, et cseteri secunduro coramunesde-
primo sequalis, id est uni; secundus primo et se- nomiuationis species, sine uila ordinis interpolatione
cundo, id est uni et duobus, qui sunt 3; tertius " nascentur. Disponantur igilur sic:
prime, id est uni; duobus secundis, id est 4, et ter- »
I 1" « i 1 i
tio, id est quatuor, qui simul 9 fiunt, et venit hxc
forma : Superioris igitur descriplionis, primo priinus aequus
nnmerus ascribalur, id est 9, secundus vero priroo
I l. I l I 1 t_ et secundo, id est 15, tertius vero priroo, duobus se-
I i I- a I 4. | cund s et terlio, id est 25.
I 1 1 5 I 9
I 9 ) 6 | 4 |
Rursus, si de triplicibus idera feceris, continuus qua-
Sit enim | 9 | 15 | iS 1
druplus prbcreabiiur. primus primo aequus,
id esi unus; sit secundus primo et secundo aequalis, Si ergo sesquiierltum eodenr modo vertamu», ordo
id est4; sit terlius prirao, duobus secundis et lertio supertripartiens invenitur. Sit enim prima propositio
sequalis, id est 16. sesquiiertii. ~
1 I 1.1 l I 16 I 1-3 1.9
_|
I 1 I 2 | i n Ponatur secundum priorem modurh, primo par pri-
'
I 1 | 5 [ 9 mus, idestl6;seeundusprimo et secundo, id est28;
I l'l 4 | 16 | lerlius primo, duobus secundis et terlio, id est 49.
Et in caeteris quidem ad hanc formam, tribus his Omnis crgo summa disposiia supertripartienies effi-
'
prseceptis utemur. Si vero qui ex sequalibus nati ciet. . — , I ,
sunt mulliplices, eos di>ponamus, et secundum haec 16 | 12 , | 9 |
prsccepta vertamus.ila ut converso siut ordine, ses- 16 I 28 49
quialter ex duplici procreabitur, sesquitertius ex tri- Rursus si sesquiquartura eodem modo verteris, iu-
plici, sesquiquartus ex quadruplo. Sint enim 3 du- perquadripartiens staiim quanlitas proereabitur, ut
plices termini, qui ex aequalibuscreali sunt, et qui est ea forma quam suppositam vides.
u'timus est, piiraus ponatur bujusmodi:
25 | 20 [ 16 ),
I 4 I 2 | 1 | 25 18
} .45 | }
Et constituatur primo iu hoc ordine, primus par, id Piestat ex superparticularibus et su-
quemadmodum
cst 4, secundus vero primo et secundo par, id est
perparlientibus multlplices superparticulares et multi-
6, tertius vero priroo, duobus secundis et terlio, ^ nascantur, ostendere. Quorum
plices superparlientes
id est 9. binos tantum faciam descriptiones, namque si rectum
I * I * I 1 I et non conversum sesquialierum ponimus, duplex
. I 4 | B l 9. | superpariicularis excrescit; fit enim hoc modo : '
Ecce tibi illa sesquialtera quantitas ex termino du- I 4 | 6. .1 . 9 I
plicitatis exoritur. Videamus nunc ad eumdem mo- Ponatur secundum superiorem modura prirao, pri-
dum ex triplici qui nascatur; disponantur enim tri* mus aequatis, id est 4; secunius primo et secundo,
plices superiores, converso scilicet ordine sicut du- id est 10; tertius primo, duobus secundis et tertio
plcx, liic est quoque ordo dispositus : *
aequalis,id est 25.
| -9 -| 5 | 1 l I 4 |, 6 . |. 9 |
Ponatur ergo primus primo sequus, id est 9 ; secun- | 4 . | 10 | 25 |
dus primo et sccundo, id est 12; terlius priroo, duo- Alqne haeCquidem duplex sesquialtera summa pro-
b-s secundis et tertio sequus, id est16. ducia esi. Si vero sesquiienium non conversnm po-
I 9 5 * I namus, duplus sesquitcrtius invenilur, ut subjecla
1 I.
r 3 r <a "I"' 1« i descriptio docet.
1115 DE ARITHMETICALIB. II. 1U4
| 9.l n I 16 1 'A Videsne ut ex superbipartiente duplus superbipar-
9 | 21 49 tienS exortus sit. At vero si superlripartieniem po-
sine dubio iripariiens invenitur, ut in
At vero*si ad supefpartientes animuin convertamus, nani, duplex
ordinalim secundum dis- subjecta descriptione perspicuum est:
eosque superiora praecepta
ponamus, multiplices superpartienles ordiiiatim \ 16 | 28 | 49 l-
progenitos reperiemus. Disponatur enim superpar- j Iti ) 44 | 121 i
lienlis haecformula : Sic ergo de superpariicularibus vel de superpartienti-
"9 18 "S I bus multiplices superparticulares vel multiplices
I I I
Ascribatur ergo primus, primo aequus, id est 9; se- superpartientes oriuntur. Quare constat omnium in-
cundus primo et secundo, id est 24; tertius primo, sequalitatum aequalilatem esse principium, ex eadem
enim inaequalia cuncta nascuntur. Ac de his quideni
duobns secundis et tertio, id est 64.
' hactenus d sserendum esse credidimus, ne vet infi-
) 9 | 15 | 25 [ nita sectemur, vel circa res obscurissimas ingredien-.
| 9 j 24 | 61 } tium animos detinentes, ab utilioribus morarerour.
LIBER SECUJXDUS.
CAPUT PRIMUM. I8 liones proportionesque reduci, ut si sit quadrupla
Quemadmodumad mquqlitqtemomnis inmqualitus proporlio, primo ad triplam, inde ad duplam, inde
reducutur. ad sequalitatem usque remeare. Et si sit superparii-
Superioris libri dispulatione digesluro est quemad- cularis sesquiquartus, primo ad sesquitertium, inde
modum tota inaequatitatis subslantia a principe sui ad sesquialterum, poslremo,ad tres sequales lerminos
generis aequalitate processerit. Sed quse rerum ele- redire. Hoc atiietn nos exempli gratia in rnultiplici
menta sunt, ex eisdem principaliter omnia compo- tantum proportione docebimus. Solertem vero, iri
nunlur, et in eadem rursus resolutione facla resol- aliis quoque inaequalitatis speciebus id experientem,
vuntur. Ut quoniam articujaris vocis elcmcnta sunt eadem ratio prseceplorum juvabit. Consiiliiantui-
litterae, ab eis est syllabarum progressa conjunctio, enim tres ad se lermini quadrupli.
et in easdem rursus lerminalur extreraas, eamdcm- | 8 | 52 | 12' ~]~
que vim obtinetsonus in musicis. Jam vero raundum Aufer igitur ex riiedio minoreni, id esl ex tiiginia
4 corpora non ignoramus efficere. Namque (ut ait) «
' duobus.octonarium, relinquuntur 24, 61 primuni
ex imbri lerraque omnia gignuntur et igni; sed in octonarium terminum
pones, secundum vero, quod
hsec rursus ejus i elementa fit postrema resolutio. reliquum fuerit ex
medio, id est 24, ut sint lii duo
Ita igitur, quoniam ex sequaKtatis inargine cunctas termini, 8 et 24. De tertio
vero, id est 128, aufer
insequalitatis species prolicisci videmus, omnis a no- unum primum, id est 8, et duos secundos qui sunt
bis insequalilas ad aequalitemrursus, velut ad quod-
reliqui, id est brs 24, et relinquuntur 72. His dispo-
dam eleraentum proprii generis resolvatur. Hoc au- sitis
terminis, ex quadruplis propinquior aequitati
tem trina rursus imperalione colligitur, eaque resol-
proporto, tripla redacia esl. Siml eiiim lermini:
vendiars. Datis quibuslibet tribus lerminis, inaequa-
libus quidem, sed proporlionaliter conslitutis, id est, | 8 ) . 24 1 72 |
ut eamdem medius ad primum vira proportiouis ob- Ex his aulem ipsis idem si feceris, ad duplum rursiis
tineat, quam qui est extremus ad medium in qualibet comparatio remeabit. Pone enira primura minori
inaequaliiatUratione, vel in multiplicibus, vel in su- cequuiii, id est 8, et ex secundo aufer primum, 16
perparticularjbus, vel in superpartientibus, vel in iis relinquentur. Sed ex tertio, id est ex 72, aufer pri-
quae ex his procreanlur, hoc est raultiplicibus super- '" raum, id est 8, et duos secundos, id est bis 16, ct erit
particularibus, vel multiplicibus superpartientibus, reliqua pars 32. Quibus posilis, ad duplas proponio-
eadem atque una ratione indubitata constabil. nes habitudo redigiior.
Proposilis enim tribus (ut diclum est) teriniuis, aequis ) 8 | ) 51
t6___ |
proportionibus ordinatis, ultimum semper medio Idem vero ex bis si
fiat, rem omnem ad acqualitaiis
detrabamus, et ipsum quideni ullimum, primum summas
terminum collocemus, quod de medio relinquilur, eliquabimus. Porie enim primuro minori
secundura. De tenia vero propositorum terininorum cequuin, id est 8, et aufef ex 16 octonarium, rema-
suinma auferemus unurq primum, et duos secundos nent 8, quibus dispositis, ex (erlio, id esl 32, sum-
eos qui de medietate reticti sunt, et id quod ex tertia ptis primo, id esl 8, et dnobus secundis, id est duo-
sumraa relinquilur, tertium terminum constituemus. bus oclonariis, supersunt 8. Quil.us dispbsitis, prima
Videbis igitur hoc facto, in minorem raodum suraraas nobis sequalitas cadit, ut subjectae suiiimul;>- '
docent.
reverli, et ad pripcipaliorem habiludinem 'compara- I « I. 8 | 8 |__
llinc igitur si quis ad alias inocqnalilaliaspecics ani- L Latitudo.
mumlendat, eamdem convenientiamintitubanter in- I' 1 M | 4 | 8 | 16 | 53 |
veniet. Quare pronunliUndum est, nee ulla trepida- | 5 j. 8 | 12 ) 24 | 4« |
lione dubitandum, quod quemadmodumper se con- j; An | 9 | 18 | 56 | 72 |
stanlis quantilalis unitas principiura el elementum | eu j 27 | 54 [ 105 j
est, ita et ad atiquid relatse quanlitatis sequalitas I la 1 81 | 1.3 |
inaler esl. . Deraonsiravimusenim quod hinc et ejtts I r* I 1>3 I
procreatio prima foret, et in eam rursus posireiua Idem
solulio est. contingit etiani in Iriplicibus ex illis enira scs-
quitertii procreanlur. Nam quoniam primus triplex
CAPUTII. est ternarius numerus, habet unum soquitcriium, id
De inveniendoin unoquoque numero quot numeros est 4. Cujus qnaternarii tertia pars non polest inve-
ejutdem proportionit potsit prmcedtre, eorumque niri, atque ideo hic epilrito caret. Secundus vero, qui
descriptio, descriptionisqueexpositio. e-t novem, liabet ad se duodenarium numerum ses-
Est autem quacdamii>liac re profunda ct miranda qiiLtertium. Duodenarius autem, quoniam habet ter-
speculaiio, et (ut ait Nicomacbus)iwoti<fu?ov Osiipnpia liam parlem, in sesquitertia proporlione comparatur
perficiens, et ad Platonicam in Tiiuacoanimse gene- ad eum numerus sedecim, qui tcnise partis seciione
raiiorrem, et ad inlervatla harmonicas disciplinse. solutusest.Vigintiseptem aulem, quoniam lertusest
Ibi enim jubemur perducere atque extendere Ircs vet triptex, habel ad se sesquitertium triginta sex, etliic
quatunr sesqirialteros, vet quotlibet sesquitertias pro- rursus ad quadraginta octo eadem proportione com-
portiones, et sesquiquartas comparationes, eas quae paratur. Cui si sexaginta quatuo*r appositi fuerint,
secondum propositum ordinem, ssepe conlinuas ju- eamdem rursus vim proporlionis exptebunt. Quos
bemur extendere. Ne aulem hoc, labore quodam sexaginla quatuor ad nullum sesquitertiiim rursus
semper quidem maximo, frequentms inferaci fiat, aptabis, quoniam parle terlia non lenenlur. Atque
hac nobis ratione, in quot numeris quanti possint hoc in cunctis iriplicibus invenitur, ut extrcmus
esse superparliculares, invesiigandum esl. Omnes ejusdem proportiOnis numerus, tantos ante se prce-
enim muliiplices, tanlarum similium sibimet pro- cedeutes habeat, quanlo primus corum ab unitite
portionum principes erunt, quoio ipsi loco ab unitaie discesserit. Et qui lot super se ejusdem proporlion s
discesserunt. Quod auiem dico, sibimet similiumtale habueril numeros, quotus ab unilate primus eorum
est, ut dupti semper muliiplicitas (ul superius dicturo jaeet, efus pars qua illi comparaluS numerus, possit
est) sesquialteros creet, et iriplex sii dux sesquiler- eamdem facere proportionem, inveniri nequeat. Et
liorum, quadruplus sosquiquartis. Primus ergo du- ^ tripticis quidem hxc est descriptio :
plex unum solum habebit sesquialierum,*secnndus Latitudo
duos, tertius tres, quarlus qualuor, el secundum M M i 9 \ 27 .1 81 I a«T~
hiinc ordinem eadem lit in inGnitum progressio. [ 4 ! ) 12 [56 { 108 j 524 [
Neque unquam fieri potest ut vel superet proportio- [ An [ M6 | 48 j 144 | 452 ]
num numerum, vel ab eo sit diminulior sequabilisab | gu | 64 [ 192 | 576 [ "
unitate locatio. Priraus ergo duplex est binarius nu- | la | 256 | 768 |
merus, qui unum solum sesquialterum recipit, id est | rjj | 1021 }
ternariiira. Binarius enim contra lernarium compa- At
quadrupli secundum lianc forniam descriptio est,
ratus sesqulalteram cfficit proporiionem. Tt-rnarius ad
quam scilicet, qui a prioribus instructus accesse-
vero, quoniam medieiatem non recipit, non est alier rit, nulla ratione irepidabit, et dc caeteris quidero
numerus ad qucm in ratione scsquialiera coinpare- mulliplicibus, eamdcm convenientiam pernotabil.
lur. Qimernarius vero numerus, secundus duplex I.alitodo.
est, bic ergo duos sesquialteros prsecedil. Est enim ' I 4 | 16 ) 04 [ 256 | 1021 |
ad ipsum quidem comparatus senarius numcrus, ad ~~
D | S j 2.) | 81) | 53,) | 1080 |
senarium vero, quoniam medietalcm habet novena-
j An j 25 j 1 0 [ 4C0 | 1600 |
rius, et sunt duo sesquialteri, ad 4 scilicet 6, ad sex
- | gu \ 125 j 50» j 20 0 j
vero 9. Novenarius vero, quoniam medielate caret,
ab hac comparatione seclusus est. Terlius vero du- ~\ la f 62-i | 250:1j.
plex est 8, liic ergo 3 sesquialteros antecedit. Com-
paratur enim ad ipsutn duodenarius numerus, ad Hinc quoqiie pcrspicuiim est, stiperparticularium
duodenarium 18, ad 18 rursus 27. At vero 27 medio (quemadmodum prius osiensum est) primos esse
carent. Idem quoque in sequentibus evenirc necesse mulliplices.Siquidem duplices sesquialteros, iriplices
esl quod nos cum propria ordinatione subdidimus. sesquilertios, el cuncti mnltiplices cunctos in ordi-
Semper enim hoc, divlna quadam nec humana con- nem superparliculares creant. Est etiam in his hoc
slitulione, speculalionibus occurrit, ut quotienscun- quoque mirabile. Namque ubi prima latitudo fuerit
que uliimus numerus invenitur, qui loco duplicis ab duplex, et stib eisdem qui sunl versus continui al-
unitaie sit par, talis sit ul in medietates dividi seca- lcrnatim positi, secundumseriem latitudinis duplices
rinuo non possit. «,.... ,...-?> erunt. Si vero fucrint triplices ct inferiorcs ordines,
1117 DiiARITIIMETICALIIJ.il. 1H3
tripla se in suis lerminis mulliplicalione superabunt. ,
At in quadrupla, quadrupli,atque hoc inlinila ductum
speculalione non fallil. Angulares autem omnium
muliiplices evenire nccesse cst. Erunl autem dupli-
cinm quidem iriplices, tripliciuin quadruplices,
quadruplorum vero quincupli, et secund.im eamdem
ordinis incommulabilem ralionem , sibimet cuncta
consentient, quibus exposilis, ad sequentem operis
seriem competens disputatto couvertatur.
CAPUT III.
Quod multiplexintervallum ex quibus superpurticuta- Et posilis eisdcra, 6 et 18, novenarius in medie ate
tibus medietqteposilq, intervallisfiat, ejusque inve- ponatur.erit ad senarium sesquialter, qui ad 18.
niendi regula. Subduplus esl, ct ad senarium 18 triplusesi.
Si igiiur duae pi imaesuperparticulares species con-
jungantur, prima species multiplicilaiis exorilur.
Omnis aniem duplex ex sesquiallero sesquitertioque
componiiur, ei omnis sesquialter et sesquitertius
duplicem junguni. Nam ternarius, sesquialier est
(tuoriim, quaiuor ve.-o, sesquiieriins ternarii, sed
4 duplus duorura.
Ex duplici igitur et sesquialtero, trip'ex ratio pro

portionis exoritur, el in eas rursus resolutione facti
revocatur. Si autem hic, id est-triplus numerus, qoi
cst species secunda muliiplicis, secundaespeciei su-
perparlicul.iris apletur, quadrupli continuo forma
G oonlexilur, et in e.isdem rursus parles naturali par-
Sic igilur sesquialter et sesquiterlius unum duplicem titione solvetur, secundum modum quem superiut
componunt. Al vero si fuerint medietas et duplus, detnonstravimus.
inter duplicem el medium potest unn medietas talis
inveniri, quse ad alieram extremratem sesquialiera
sit, ad alteram scsquiterlia. Allrinsecus enim positis
senario et lernario, id est duplici et medieiale, si
qualeniarius in medio collocetur, ad lernarium nu-
merum sesqiiiiertiamconlinetralionem.ad senariuro
vero sesquialleram.
Si vero quailruplus sese ac sesquiquar us agglome-

rent, quincuplus con inuo fiei :
Recte igitur dictum cst, et duplicem a scsquia'tcro

sesquitertioque conjungi, et has duas superparticu-
laris specics duplicem procreare , id est primam
spcciemmulliplicisquanlitatis.Rursusex primamulti-
plicis specie, idesl ex duplici, ct prima superparticu-
lari, id esl sesquialtera, conlinens mutiiplicisspecies,
id est tripla conjungilur. Namque 12 senarii numeri
duplus est, decem vero et oclo, ad duodenariuni Et si quincuplus cum scsqiiiqiiinto, mox sescupl
besquialter,-quiad senarium numeruin iriplus est. prouorlio conjiiKabitur.
M19 AN. MANL. SEV. BOETII 1120
A se retiuet, lot unilatibus designare quam nolutis.Est
igitur unitas vicem obtinens puncti, intervalli, lon-
grtudinisque principium, ipsa vero nec intervalli,
neo longitudinis capax, quemadmodum puncium
principium quidem linese est alque iniervaHi, ipsum
vero nec intervallura nec tinea. Neque enim pun
eiu-mpuncio superpositum ullum efficit iutervallum,
velut si nibil nulli jungas. Nihil enim cst quod ex
nullorum procreaiione nascatur. Eadem quippe
etiara circa aequalitales proporiio raanet. Nam si
Atque ita secundum hanc progressionem cunctse quotlibel fuerint termini pares, tantum quidt-m est
multiplicitatis species sine ulla rati ordinis permu- a primo ad secundum, quantum a secundo ad ter-
tatione nascenlur. lta vero ul duptus eum sesquial- Ihim: Sed inter primum et secunduin, vel secundum
tcro triplicem creet, el triplus cum sesquitertio, et lertium, nulla est intervalli longitudo vel spalium.
quadruplura, quadruptus cum sesquiquarlo, quincu- Si enim ires senarios ponas hoc modo 6, 6, 6, quem-
ptum, et cseleri eodem modo, ut nullus hanc conti- B admodura primus est ad secundum, sic est secundus
nuitionem finis impediai. ad tertium. Sed inter primura et secundum niliil in-
CAPUT IV. teresl, 6 enim et 6 nutla spatii intervalladisjungunt.
De p.r se constuntequaniilate, qum in figuris geome- lta etiam unitas in seipsa muhiplicala niliil procreat.
tricis consideratur; commuitisratio omniuinmagni- Semel enim in unum nihil atiud ex se gignit quam
tudinum. ipsa esl. Nam quod intervallo caret, eliam vim gig-
Haccquidem de quaniiiale quam secundumad ali- nendi intervalla non rccipit, quod in aliis numeris
quid speculamur, ad praesens dicta sufficiant. Nunc non videtur evenife. Omnisenim numerus in seipsum
aulera in hac sequentia, qutedani de ea quantitate multiplicatus aliunf qtiemdam efficit majorem quain
quae per seipsara constat, neque ad aliquid refer- ipse est, idcirco quoniam inlervalla mulliplicaia ma-
lur, expediam, quae nobis ad ea prodessc possunt, jore sese spatii prolixitate dislendunt. Id vero quod
guse post haec rursus de relata ad aliquid quantitate sine iiilervallo esl, plus quam ipsa est, pariendi non
Iractabimus. Amat enim quodararaodo mathe- habel potestatem. Ex boc igitur principio, id est
seos speculalio allerna probationum ratione consli- ex unilate prima omnium longitudo succrescil, qua-
tui. Nunc autem nobis de his numeris sermo futu- a binarii numeri principio in cunclos sese numeros
rus est, qui circa figuras geometricas et earum spalia (C explicat, quoniam primuro intervallum linea est,
dimensionesque versantur, id est de linearibus nu- duo vero intervalla sunt longitudo et latiludo, id est
roeris, et de triaogularibus vel quadratis, caeterisque linea et superficies. Tria ergo intervalla sunl, lon-
quos sola pandit plana dimensio, nec non de inae- giludo, lalitudo, alliludo, id est linea, superficies
quali laterum compositione conjunclis. De solidis atque solidiias. Prseier hacc aulem alia intervalla
etiara, id est cubis et sphaericisvel pyramidis, later- inveniri non possunt. Aut enim unum intervallum
culis eiiam vel lignutis et cuneis, quaeomnia quidem erit quod longiludo est, aut aliquid quod duobus in-
geometricaeproprise considerationis sunt. Sed sicut tervallis expositum esl, ut si qua res longilodinem
ipsa geomeiricB scientia ab arillimetica velul qua- habeat et latiludinem , vcl trina intervalli dimen-
dam radice ac matre producta cst, ita eiiaro ejus sione porrigilur, si longitudine, altitudine, laliludi-
Qgurarum semina in primis numeris invenimus. Pla- neque censelur, supraque adeo nihil inveniri po-
num siquidein fecimus quod onmes disciplinas haec test, ut ipsorum sex motuum formae ad intcrval-
inlerempta consumeret, quas minime constilula in- lorum naluras et numerum componanlur. Unum
firmaret. Hoc autem cognoscendum est quod haec enira inlervallum duos in se conlinet motus, ut in
signa numerorum posiia quae nunc quoque liomincs Iribus intervallis sex sese motuum summa conliciat
in summarum designatione describunt, non nalurali O lioc modo. Est enim in longitudine ante et reiro,
insiiiutione forraala sunt; ut eiiim quinarii sulijectam in latiludine sinislra et dextra, in altitudine sursum
nolulam signantde v, vel denarii, quam descripsimus ac deorsum. Necesse est autera ut quidquid fucrit
dex, et alias hujusmodi, non natura posuit, sed solidum corpus, boc habeat longiludinein, latitudi-
usus alfinxit. Quinque enim vel decem, vel quotlibel nemque et altitudinem, et quidquid haecIria in se
atios illis nolulis pro corapendio nolare voluerunt, conlinet, illud suo noinine solidum vocelur. Hacc
ne quotiens unilates quis monslrare vellet, lotiens ei enim Iria circa omne corpus inseparabili conjunciione
virgutae ducerentur. Nos autem quotienscunque ali- versantor, et in nalura corporum constituta sunt.
quid monstrare volumus, in bis prsesenira formulis, Quare quidquid uno inlervallo caret, illud corpus
ordinaiarum virgularum mullitudinem non gravamur solidum non esl. Nam quod duo sola intervalla rc-
apponere. Cum enim quinque volumus demonstrare, linet, illud superficies appellatur.Dmnis enim super-
facimusquinque virgulas, ducimusque eas boc modo, ficies sola longitudine et latitudine contiuetur, et
1 1 1 1 t, et cum 7 lotidem , et com 10 nibilominus, bic eaderii illa conversio remanet. Omne euim quod
quia naluralius est quemlibet iiumeruui quantas in superficies est, longiiudinem et latitudinem reiinet,
1121 DE ARITHMETICALIB. II. 1122
el quod baec retinel, illud est superficies. Haecau- ti continent, et omriis triangularis figura, vel tetra-
tem superficies uno tantum intervallo solidi corpo- goni, vel pentagoni, vel hexagoni, vet cujuslibet
ris dimensione superatur, quae uno rursns intervallo qui pluribus angulis conlinetur, si a medietate per
lineam vincit, quoe longitudinis naturam relinens, singulos angulos linese producanlur, tot eum divi-
Ialitudinis expers est. Qux linea eo quod unius est dunt trianguli, quot ipsam figuram angulos habere
intervalli sortiia naturam, a superficie uno inter- contigerit. Quadralum enim ita ductac lineae in 4,
vallo, a soliditate duobus spatiis vincitur. Punclum pentagonum in 5, hexagonum in 6, beplagonum in
igitur alio rursus intervalloa liuea vincitur, ipsa sci- 7, et cseteros in suorum angulorum modo roensura-
licet quac reliqua esl tongitudine. Quare si punclum que per triangulos partinntur, ut cst subjccta de-
uno quidem iniervallo a linea supergreditur, idem a scriplio.
superficie vincitur duobus, tribus vero inlervalli di-
mensionibusa soliditate relinquiiur, constal punctum
ipsum sine ulla corporis magnitudine vel intervalli
dimensione, cumet longitudinis et latitudinis et pro-
funditatis expers sit, oronium inlervallorum esse
principiuro, et natura insecabile, quod Graecialomon 1
vocant, id est ita diminutura atque parvissiraum, ut Atvero
non Est iriangnla figuracum eam quis ita diviserit,
rjus parsinveniri possit. igitur punclura primi in alias
iiitervalliprincipium,non tamcn inlervallum, et linese liguras non resolvilur nisi in seipsam, in tria
Neniintriangula di-sipatnr.
caput, scd nondura Iinea. Sicut linea quoque snper-
liciei principium est, sed ipsa superficies pon est,
et secundi intervatli caput esl, secundum tamen ir,-
lervallum ipsa non retinet. Idem quoque et in sa-
perficiei rationem cadit, quacet ipsa solidi corporis
et triplicis intervalli naturale sortilur initium, ipsa
vero nec Irina intervalli dimensione distenditur, nec
ulla crassiludinc solidatur. •
CAPLT V.
De nttmero lineari. Adeo haec figura princeps esi latitudinis, ut caeterae
Sic etiam in numero unitas quidem cum ipsa li- omnes
supcrficies in hanc resolvantur, ipsa vero
nearis numerus non sit, in longitudinem tamen dis- nutlis est principiis obnoxia, neque ab alia
quoniam
lenti numeri principium est. Et Iinearis numerus latitudine
sumpsit initium, in sese ipsa resolvatur.
cum ipse (olius latitudinis expers sit, in aliud tamen Idem auiem et in numeris fieri
sequens operis ordo
spatium lalitudiiiis exlenti nuineri sortitur initium. nionstrabit.
Superlicics quoque numcrorum cum ipsa solidum CAPUT VII.
corpus non sit, addita lamen alliiudini solidi corpo- Dispositiotriangulorum numerorum.
ris capui est. Hoc autem planius his exemplis lique- Esl igitur primus triangulus numerus qui solis
bit. Linearis numerus est a duobus inchoans, adjecta trihus unitatibus dissipalur, secundum superficiei
semper unilate in unura eumderaque duclum quanii- positionem, iriangula sciticet descriptione, et pos!
tatis explicata congeries, ut est id quod subjecimus. tiunc quicunque sequalitatemlalerum, in trina late-
I ii; I Ui I ii'i j iiiij ) rum spatia segregant.
CAPUT VI.
De planit leclitineisfiguris, quodqueearum principium
sit triangulus.
Plana vero superiicies in numeris invenitur, quo-
tiens a tribus inclroationefacta addita deseriptionis
luitudine, in sequenlium se naturalium numerorum
multitudine anguli dilatantur, ut sit prirous tfiangu-
lus numerus, secundus quadralus, terlius qui sub
quinqueangulis continetur, quem pentagonum Graeci
nominant; quartus bexagonus, id est qui sex angu-
lis includitur;quintus heptagonus, sextus ogdogonus,
id est qui 7 vel 8 angulorum terminis dilatantur, et
cseteri eodem modo singillatim per naturalem nu-
merum angulosaugeant,. in plana scilicet descrip-
lione figurarum. Hi vero idcirco a ternario numero
inchoant, quod latitudinis et superficiei solus (erna-
rius principiumest. In geometrica quo.que idero pla-
, nius invenitur. Duse enim lineae rectae spatium non
1123 AN. MANL. SKV. BOETH 1W4
CAPUT VIII. A superior foima, sed quatuor. Ipse quoque sequalila-
De laleribut triangulorum numerorum. terum dimensione porrigitur. Sunt autem hujusmodi:
Ad hunc modum infiniia progressio csi, omnes-
que ordine trianguli xquilateri procreabuntur, et
primum omuiurn ponent, id quod ex unitate nasci-
tur, ut hsec vi sua triangulus sit, non inde etiarn
opere atque actu. Nam si cunctorum est mater nu-
merorum, quidquid in iis qui ab ea nascuntur nu-
meris invenitur, necesse est ul ipsa naturati quadam
et latus est uni- CAPUT XI.
polestate contineat, hujus trianguli
tas. Ternarius vero qui primus est opere et aclu ipso De eorum tateribus,
triangulus, crescente unitale binarium mimerura la- Sed in bis quoque secundum naturalem numerum,
tus habebit. Vi enim et potestate primi anguli, id laterura augmenta succrescunt. Primus enim vi ct
est unitatis, unitas latus est, actu vero et opere poteniia quadralus, id esi unitas, unum babet in la-
trianguli primi, id est tcrnarii dualilas, quam Grseci tere. Secundus vero, qui actu primus, id est 4, duo«
dyada vocant. Secundi vero trianguli qui opere alque bus per laiera positis continetur. Tertius vero, id est
actu secundus est, id esi senarii, crescenie naturali novem, qui secundus est opere, Iribus in laiere po.
numero in laleribus tcrnariu) invenitur. Tertius sitis aggregalur. Et ad eamdem sequentiam cuncti
vero, id esl denarii, quaternarius latus conlinet, et r procedunt.
quati vero, id est 15, quinarius latus tenet, et quinti CAPUT XII.
senarius. Idemque usque in infinilum.
De quadralorum generatione,rursusqueeprttm lale-
CAPUT IX. A ribus.
De generatione triangulorumnumerorum.
Nascunlur autem tales numcri ex naturalis numeii
Nascuniur aulem trianguli disposita naturali quaa- dispositione, non quemadmodum superiores trian-
litate numerorum, si prioribus semper multitudo gtili, ut ordinalis ad se invicem numeris congregen-
sequenlium congregelur. Disponalur enim naturalis tur, sed uno semper inlermisso, qui seqoilur, si cum
numerus hoc modo: superiori vel superioribus colligaiur, ordinatos ex sc
quadratos efliciei. enim naturalis nume-
I 1 I 2 | 5 14 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 [ ' Disponalur
rus boc modo:
Ex his igitur si primum numei-nm sumam, id est i •
unitatem, habeo primum iriangulura, qui est vi et |l|2 3|4|5|6|7|8) 9(10)1!)
poteslate, nondum etiam actu nec opere. Huic si se- Ex his igitur si unum respiciam, primus mihi nalus
cundum aggregavero, qui in naturali numerorum est
id esl polesiate quadralus. Quod si uno relicto priori
dispositionedescriptus est, binarium, primus tertium secundiis milii quadratus efficitur.
milii triangulus opere et actu nascitur, id esl lerna- Nam si junxero, uni relicto binario quinariunt apposuero,
rius. Si vcn huic tertium ex nalurali numero ad-
quaternariiis mihi quadralus exoritur. Quod si rursus,
jecero, secundus mihi opere et actu triangulus pro- relicto medio
quaternario, quinarium simititcr ag-
creatur. Super unuin enirn et duo si tertium, id est mihi terlius, id est uovenarius
secun- gregavero, quadralus
lernarium, aggregavero, senarius exlendi ur, Unus enim et 3 el 5 novem colligunl. At
Huic vero si procrealur.
dus scilicet triangulus. consequentern vero si
denarius his, intermisso senario, seplenarium jungam,
quaternarium superposuero, esplicatur, qui tola in 16 ejus sunima concrcscit, id est quarti qua-
est U-rtius actu triangulus, quos per latera dispo-
cunctos drati numerositas. El ut breviler hujus fonna pro-
nens, ad superioris descrip ionis exemplar, creationis appareat, si euneti impares sibimet appo-
IriangulOs numeros sine ullius dubitationis erroribus
uhimus numerus in se unita- nantur, collocatoscilicet naturali numero, quadra-
el
pernotahis, quantas torum ordo texctur. Est eliain in his lixc naiurae
tes habet, quem superioribus a^gregabis, tot ipse subiililas ei immobilis ordinaiio, quod tot uuitates
qui fit trianguius unitates hbebt in latere. Nim retinebii in lalcre, quaiiti
actu unusquisque quadratorum
'lernarium, qui est primus triangu'us, adjecto fuerint numeri ad
conjunclionem propriam congre-
btnario unitati feceramus; at hic duos habel in la-
gali. Nam in primo quadrato, quoniam ex urio lit,
lere, el senarium his adjecta lernarii qiiantitate unus est in lalere. ln secundo, id est
soli tres ct idem quaternario,
produximus, cujus latus continent,
quoniam ex uno et tribns procrealur, qui duo sunl
in aliis cunclis quot uailates habentera numeriim
tot unilatibus latera tennirii, binario latus lexitur, et in novenario, quo-
superioribus aggregabis, ejus niam tribus numefis procreatur, latus lernario cnnti-
coiitiuebuntur.
netur. Alqueidein in aliis videri licet.
CAPUT X.
De quadrait numeris. CAPUT XIII.
Quadralus vero numerus est qui eliam ip.ê qui- De penlagoniseorumqitelateribus.
dein latitudincm pandit, sed non in (ribus angulis ut Pentagonus vero numerus cst qui ipse quidein in
1125 DE ARITHMETICALIB. II. 1120
laiitudiuem secnndnm unitatem descriplis quinque .(Vcum sc binario superarent; pentagoni vero natura
se
angiiiis conlineiur, cunctis scilicel lateribus a-quali fuii ex duobus interpositis reliclisque qui ternario
diinensione disposiiis.Sunl aulem hi: vincercnt. Secundum quoquc lalia augmenta bexa-
' genorum, vel octogonormn, vel 9 laterura figura,
51 | 70 ~[ vel 10, vel quollibet aliorum, competetiti progres-
f 1 | 5 | 12 | 22 | 55
sione couficilur. Ut enim in pentagono, duobus in-
EoJem quoque modo eorum latera succrescunl. Nam
lermissis eos jungebamusqui se ternario superarent,
primi poteslate penlagoni, id est unius, idem unus
ita nunc iu bexagono, tribus inlermissis eos junge-
spatium lateris tenet. Secundi vero quinarii, qui est mus qui se quatcrnario transeant, et erunt quidem
kcin ipso alque opcre primus pcntagonus, bini per eorum radices et fund.ime.la, ex
quibUsjunctis om-
latera fixi suni. Tertius vero, id est 12, (ribus in nes hexagoui uascuntur.
latus auclus est. Quartus 22, 4 numerorum in lalere
qitantttate disienditur. Atque idem in caeteris se- M M M J H i 17 I 2i )
tundura unitalis progressionem, in naturali scilicet El ad eumdem ordinem consequentes, alquo ah liis
tumero, secundura superiorem figurarum incremenla sexangulorum formaenascunlur.
«endutitur. , B J I | (i_ f 13 J 28 [ 45 | 66 I
Quos ad superiorem iiiodum, sciliccl descriplos, in
propriis ordinibus pernotabis.
CAPUT XVI.
De heptagonis eorutnque generatioitibus,tl comtnunit
omniumfigurarunt invenundm generationis regula,
descriptionisqur.
Septem vcro angulorum figura est, ctim ad eum-
dera ordinem progressionis uno plus quam in sexan-
gulorum figura numero intermisso superiori conjun-
xeris. Nam si quatuor interpositis, qui sese quinario
vincant, aggregaveris, lieptagoni conlimio figura
CAPUT XIV. nascetur, ul hi uutneri sinl eorum radices, cl (ut su-
n perius dctiiin esi) fund.imcnta.
De generalionepentagonorum. ~
"1 i i 6 j \~T~) it] j il
Nascuntur autem lii numeri qui exlensi in latilu-
dinera, quinque angulos pandunt, ab eadem natura- Qui veocx hisconsiant lii siint.
(is nuraeri quantilate in sese coacervata, ita ut duo-
bus semper interjeciis numeris superiori vel supe- 1 ' I 7 | 18 | .14 | 55 |
rioribus, vincens lernario eum cui jungendus est Noveinvero angulorum secundum euindem ordinem
tggregetur. Namque unilali, intermissis duolras et forma procreaiur, ita ul secundum xqualem pro-
tribus, si quatuor jungas, qui tribus ipsam superent gressionem primi quoque eorum numeri di.-teni.
iinitatem, quinarius pentagonus procreabitur. Post Nmi in triangulo qui sunt nnmeri, quac prima su-
4 vero si, inlermisso quinario et senario, 7 aggreges, perficiei figuraest, uno sese lanium uiimeri pracce-
duodenarium penlagonum procreabis. Namque 1 et dunt, qui stilicet eorum naturam
descriptioneniqnc
4 el 7 numcri 12 explebunt. Hoc ctiam in aliis fiet. perficiunl. In lelragono vero qui secundus cst, duo-
Nam si 10, vel 13, vel 16, vel 19, vel 22, vel 25 su- bus sese juncti numeri viiicunt, et in
pentagono
perioribus cunctis adjunxeris, eodem quo superius 3, el in hexagono 4, el in heplagono5, liujiisqtierei
modo penlagoni lient, secundum superiorein de- nullus est modus. Hoc autem nos
subjeciarum for-
ccriptionero. D marum descriptiones docebuni.
j 22 | 55 | 51 | 70 | 92 1 117 |
CAPUT XV.
De hexagoniseorumquegeneralionibus.
Hexagoni autem, qui sex angulis, et heplagoni,
qui 7 rursus lateribus continentur, sccundum liunc
roodum eorum lalerum augmenta succrescunt. N.im-
-
que in trianguli numeri nalura procreationeque ip os
numeros jungebaraus, qui sese in naturali disp"si-
sequerentur, el se tantum unilate (ransirent;
quadra i vero numeri, id est lelragoni procreatio,
itione
liebat ex numeris qui uno intermisso copulabanuir,
A sub triangulis sunt naturali ordinatione disposili, cx
superioribus triangulis procreantur, iltorumque col-
lectione quadrali ilgura componilur. Quatuor enim
telragonus fit ex uno ct tribus, id est ex duobus su-
perioribus triangulis. Novemvero, ex tribus et6, sed
utrique sunt trianguli. At 16 ex 6 et 10, et 25 ex 10
eilS.Idemque in sequenti ordine qnadratorum con-
stans atque immutabile reperitur. Pentagonorumvero
summse conficiunlur ex uno super se telragono, et
allrinsecus Iriangulo constituto. Namque 5 pentago-
nus, cx qualuor super se posito tetragono, et ex uno
qui in iriangulorura ordine ponitur, aggregatur. Duo-
decim vero pentagonus, ex novenario super se qua-
drato, et tribus secundo triangulo nascitur. Viginli
duo vero ex 46 et 6, quadrato scilicet atque trian-
^ gulo, et 55 ex 25 et 10, et in ordtnem ad cumdem
modum intuentem nulla cunctatio conlrarietatis im-
pediet. At vero si bexagonos librata examinatione
perspicias, ex eisdem triangulis et super se positis
penlagonis procreantur. Namque sex hexagonus ex
quinario pentagono et uno qui est in triangulorum
ordine disposilus nascitur. Nec alia est origo 15
hexagoni, nisi ex duodenario pentagcno ct ternario
triangulo. Quod si 28 rursum hcxagonum ex quibus
superioribus nascalur addiscas, nullos invenies nisi
22 pentagbnum senariumque triangulum. Atque hoc
in cseteris. Nec hunc geniturae ordinera heptagono-
rum procreatio refutabit. Namque ex super se hexa-
gonis, et ex eminus posilis triangulis procreanlnr.
Septem enim heplagonus nascitur ex senario hexa-
C gono, et uno potestale triangulo, 18vero heplagonus
ex 15 hexagono et ternario triangulo conjungatur, el
34 ex 28, scilicet hexagono et senario Iriangulo, at-
que hoc in cunciis inoffensumrepcrire Iicet. Videsne
igitur ut primus omnium triangulus cunctorum sum.
mas efliciat, el omnium procreationibus misceatur 1
CAPUT XIX.
Pertinent ad figuratorumnumerorum descriplionem
CAPUT XVII. speculatio.
Descriptiofiguralorum numerorum in ordine. Hi vero omnes si ad latitudinem fuerint compa-
Sitniliter autem licebit et aliarum formarum, quse rati, id est irianguli tetragonis, vel tetragoni penta-
vel pentagoni hexagonis, vel hi rursus hep-
pluribus angulis conlineniur, quantitates ascribere. gonis,
Sed quoniam facilius oculis subjecta relinentur, su- tagonis, sine aliqua dubitatione triangulis, sese su-
prad clarum formarum numerositas in subteriore perabunl. Namque si temafium triangulum quater-
descriptione ponatur. ^nario.vel quaternarium tetragonum qutnario, vel
quinarium pentagonum senafio hexagono, vel sena-
| Irianguli | 1 | 5 | 6 [ 10 | 15 ) 21 | 28 | riura septenario heptagono coropares, primo se trian-
}j.)uadrati | 1 | 4 j » | 16 ) 25 | 56 ) 49 | gulo, id est sola transeunt unitate'. At vero si sena-
jpeniagoni | 1 | 5 | 12 | 22 j 55 | 51 j 70 | rius coutra novenariiim, vel hic conira 12, vel hic
[Heagoni | I [ 6 } 15 | 2-1 } 45 j 66 j 91 | contra 15, vel 15 contra 18 pro inveniendis diffe-
j Hep-asonij 1 j 7 | 18 I 31 ) 55 | Sl | 112 | rentiis comparentur, secundo se triangulo, id est ter-
nario, superabunt. Decemvero ad 16, et 16 ad 22.
CAPUT XVIII. et 22 ad 28, et 28 ad 34 si coroponas, tertio se trian-
Qui figurati numeriex quibut figuratis numerii fiant,, gulo vinceni, id esl senario. Atque hoc riie notabilur
atque quod triangulus numerusomnium reliquorumr in aliis cunctis sequentibus esse perspectum, omnes-
principium tlt. que se triangulis antecedent. Quare perfecte, ul arbi-
lf:s igitur ila sese habentibus, quid in hac re sitt tror, demonstratum esl omniumformarum principium
consequens iiivestifemus..Omnes cnim tetragnni quii eJementumque esse triangulum
tm DE ARITIIMETICAI.IB. II. 1130
CAPUT XX. A pyraiuis triangulis continebitur, et si ab hexagono,
De numcrissolidls. sex triangulis uihilominus, el quantoscunqueangulos
habiieril figura super quam pyramisresidei, tot ipsa
TJincvero ad liguras solidas tacilior via est. Prae- per latera Iriangulis continetur, ut in subjectis des-
cngnilo enim quid in planis numerorum liguris vis criptionibus palain est.
ipsa quantitatis naturalitcr operetur, ad solid"&nu-
meros nou eril utla cunctatio. Sicut enim lougitu-
tlitii nutnerorum aliud intervallum, id est superfi-
ciem, ul latitudo osrenderetur, adjecimus, ita nunc
latitudinisi quis addat eam quae alias allitudo, alias
crassimdo, alias profunditasappellatur, solidum nu-
incri corpus explebiu
CAPUT XXI.
De pyratnide, q'tod ea sit solidarum figurarum prittci-
piuni, sicut trianguliisplanarum, el de speciebus.
Vidctur aulem quemadmodura in planis figuris
Iriangulus numerus primusest, sicin solidis qui vo
calur pyramis profundilalis esse principium. Om-
nium quippe ratarum in nurneris figorarum necesse
cst invenire primordia. Est autein pyramis alias a
(riangula basi in alliludincm sese efigens, atias a tc-
tragona, alias a pent-gona, et secundum sequenlium
multitudines angulorum ad unum cacuminis verti-
eein sublevata. Posito cniin triangulo atque dispo-
sito, si per tres angulos singulx-reclaelineae stantcs
ponanlur, haeque tres inclinenitir ut ad unum nie-
dinin punctum verlices junganl, fn pyramis. Quae
lum a triangula basi piofecta sit, tribns triangulis
per latera concludilur hoc modo : Sil a, b, c, trian-
gulum, si buicigitur trianguloper tres angulos eri-
gautur lineae, et ad iii.um punctum converlantur, tAPUT XXHl.
tjuoil cst d, ita ut d punctum non sit in plano sed Solidorutn generalio numerorum.
pcndens, ittaesc licct linese ad ipsum crectae verli- Dicuntur autem hujusiriodi pyramides lioc modo :
cem, et quodaminodocacumen d facient, eterit ba- Prima pyramis de triangulo,sccunda yyramis de le-
sis a, b, c, unum triangulum, per laiera vero, tria tragono, lertii pyramis de pentagono, quarta pyra.
triangula, id e»tunum tr:angulum a,d, b, aliud vero mis de hexagono,quinta pyramis de heptagono. Ideni
li, d, c, tciitiumvero c, d, a. . in caeieris constat numeris. Nam quoiiiain lincarei
-numeroscsse diximus <tuiab uno profecli in infini-
tum currerenl, ut sunt:
| 1 | 2 | 5 | 4 |5j 6] 7) 8 | 9 )|0|
II s aulcm ordinalim coriiposilis, ct iti se inviceni
ctim distantia junciis, suÛcies nascebantur, ut si
unum et duo junger<e|£prinmstriangulus nascerctur,
id est 3, ct cuui bis aojtingercmusterlium, id est ler-
narium , senarius (rianguius rursus occurreret, et
posl hos, tetragoni, uno inlermisso, penlagoni vcro
duobus, hcxagoni iribus, beptagoni, reliciis quatuor,
nascebanlur. Nunc vero ad solidorum corporum pro^
CAPUT XXII. crcaiionem, ipsacnobis supcrficies naiuralitcr figu-
ratae provenient, cl ad faciendas quidem pyraniidas
De his pyramidisqum a quadratis vel a cmlcrismut- a Iriangulo ipsi nobis trianguli componendi sunt. Ad
tiangulisfigurisproficiscuittur.
procreandas vero pyramidas a tetragono, tetr.igoni,
Itein si a lelragona basi proficiscalur, et ad unum ad eas vero quae sunt a pentagono, pentagoni copu-
vcrticem ejus lineaodirigatitur, erit pyrarois quatuor landi sunt, et ilkc quaesunt ab hexagouo vel bepia-
iiiangulorum per latera, uno lanlum letragono in gono, non nisi licxagonorum vel lieptagonorum co-
basi posiio, super qtiam figura ipsa fundata est, et pulatione nasccntur. Priinus ergo polestate triangulus,
si a pcntagonosurgant quinquelineac,quinque rursus unilas cst, cainleinque etiam ponemus virtute pyra-
PA.noL. LXIII. 36
1134 AN. MANL. SEV. BOETII M52
midem; secunousvero iraiigiilus est ternarius, quem A rarura essc principium, quod omnis pyramis a qua-
si cum primo conjunxero, id est eum unitate, quacunque basi profecla.vel a quadralo, vel a penlagonn,
ternaria milii profunditas pyramidis cxcrescit. At vel ab hexagono, vel ab beptagono, vel a quocunque
vero si iis terlium senarium junxero, denaria pyra- similium, solis triangulis usque ad verlicem conti-
midis procreabitur altitudo. liis si deuarium jsinxero, netur.
20 nuinerorum pyramis venict, aique ila in cunctis CAPUT XXIV.
aliis eadem ratio copukitionisest. De curlis pyramidis.
Trianguli. Scire aulem oportel quae sunt curtae pyramides,
| 1 | 5 | 6 | 10 | 15 [ 21 | 28 | 56 | 45 | 55 1 vel quse bis curtae, vel quae ler curtae, vcl quater, ct
Pyramidesa triangulis. deinceps secundum numerorum adjeciionem. Per-
fecia enim pyramis est quae,a qualibet basi profccia,
| |1 4 | 10 | 20 | 55 | 56 | 84 112011651220| usque ad primam vi-et potestale pyramidum perve-
Iti bac igilur conjtinclione necesse est ul semper qui riit unliatem. Sin vero, a qualibet basi profecta, usque
ullimus sit conjugalorum numerorum,is quasi quoad unitalem altitudo illa non vcnerit, curta vocabi-
d.immodobasis sit.Cunclis enim lalior invenitur; <t tur. Recieque liujusmodi pyramis tali nuncupatione
qui anle ipsum numeri conjunguntur, minores essc B signalur, si usque ad extremilatem punctumquenon
neccsseesl, usquedum adunilatem detractio rala pervenerit. Haecaulem est, ut si quis 16 letragono adji-
veniat, quaopuncti quodammodoet vcrticis obtineat ciat 9, atque buic 4, el ab ultcrioris sese ailjeciiono
locum. Namquein 10 pyramide super sex additi sunt unitatis suspendat, pyratnis quidera figura est, sed
3 atque unus, qui scnarius superat lernariara quan- quoniam usque ad cacumen verlicis non excrevit,
tilaiem, ipsi vero tres unum pluralilate iranscendunt, curla vocabitur, et habebit sumraitatem non jam
quiunus extremum lerminum progressionis offendit. punctum quod unitas est, sed superficiem, quod est
Similis quoque ratio iri caeteris prospici potest, si quilibet nuraerus secundum basis illius angulos por-
corum procreationes diligentius volueris pcrscrulari. rectus, atque ultimus aggregalus. Nam si lelragona
Illaevero quaesunt a tetragono pyramides, eadem te- fuerit basis, quadrata diminutione s»mper asceudit,
tragonorum super se compositione nascunlur. De- ct si pentagona basis, s militer et si hexagona, illa
scriptis etiim cunctis tetragonis, id est: quoque ultiroa superficies erit hexagona. Ergo in
| 1 | 4 | 9 | 16 | 25 | 56 | )9 | 64 [ 85 |100| curta pyramide, tot erit angulorum superficies quot
ad uni-
si uuilalem primam ex hac disposilione praesu- fueril basis. Si vero illa pyramis non solum
cril milii et vi tatem extremitateraque non pervenit, scd nec ad
mam, poleslate pyramis ipsa unilas, C et aclu multiangulum ejus
nondum eliam opere. alque actu. At si huic tetrago- primum quoque opere
fuerit basis, bis curia vocabitur, ut si,
num superponam, id est 4, nasceiur pyramis quinque generis cujus
a 16 tetragono proficiscens , usque in 9 terminum
numerorura, quseduobus tanlum numeris per latera
coulinetur. Sinvero his sequenies 9 adjecero, ponat, neque excrescal ad 4, ct quotcunque tctra-
positis
liel mihi 14 numerorum forma pyramidis, quae per goni defiierint, lotiens eam curlam esse dicemus. Ut
latera tribus unitatibus cpncludalur. Alque huic si si unitas defuerit priraus quadratus, curlam, quam
Grseci koluron vocant. Si vero duobus tetragonis,
sequentem (etragonum 16 superponam, Iricenaria
mihi pyramidis lorraa producitur. In bis quoque deficit, id esl uniiaie et eo qui sequitur, vocaiur his
omnibus pyramidibus tot erunt uniiates per latera curta, quam Grsecidikoluron appellant. Quod si tri-
bus lclragonis, ter curta <liciiurquain Gra-ciiricolu-
quanlae in se fuerint numcroram aggregalsequanti-
tates. Nam unitas, quae prima pyramis .e6t, unum ron nominant, et quotcunque letiagoni fuerint mi-
esse proponi-
solum, id esl seipsam, gerit in latere. Quinquevero, nus, toticns illam pyramidero curtam
mus. Hoc aulem non solum a teiragono pyramidis,
quse constant ex 1 et 4, duubus per latera des gna-
tur, et 14, quae ex iribj^feumcris compositisGt, ter- sed in omnibus ab omni raultianguloprogredicnti-
nario numero in lalere^rosilônslituitur. Hanc au- bus speculari licet.
tem pyramidumgenerationerrrmonstrat subjecla de- CAPUT XXV.
scriplio : De cubis, vel asseribut, vel lalerculis, vel cuneis, vel
Tetragoni. sphmricit, et parallelipipedisnumeris.
1 4 9 | 16 | 25 | 56 | 49 | 64 | 81 ||Q0| Acde solidis quidera quaepyramidis formamobii-
| | |
nent sequalitercrescentibus,et apropria velut radica
Pyramidesa letragonis.
multianguli figura progredientibus, diclum est. Est
| 1 | 5 | 14 | 50 | 35 | 91 |l40[204|285|585| alia rursus quacdamcorporum solidorumordiriabilis
Et ad eiimdem modum cunclae a caelcris mullian- compositio, eorum qui dicuntur cubi vel assercs, v<I
gulis profectac formae, in allioris summaespatia pro- laterculi, vel cunei, vel sphaerap,vel parallelipipedi,
docuntur. Omnis enim multorum angulorum forma, quae sunt quoticns superficies contra se sunt, el
ex sui generis figura unilati superposiia, ab uno in- ductse in infinilum nunquam concurrent. Dispo>itis
gredientibus ad pyramidum constituendas figuras enim in ordinem tetragonis,
usque in infinita progredilur. El ex hoc equidem ap-
narere ncccsse est triangulas formas caeterarumfigu- | 1 | 4 \ 9 | 16 J 25 |
ii« DE AfUTHMETICALIB. If. 1154
quoniam hi solam tongiiudinem latimdinemque sor- A u ciat bis tres quater, vel ter quater quinquies, et alia
titi sunt, el altitudine carent, si per latera solam hnjusmodi, quaa per inacquales spatiorum gradus
unara multiplicationemrecipiant.sequalemprovehont inaequaliler provehunlur. Haccautem forma Graeco
prolanditatem. Nara qualuor letragonus, duos habet nornine scaleuos vocatur, nos vero gradalam possu-
in latere, et natus est ex bis duobus. Bis euim duo mus dicere, quod a rninore modo velut gradibus
ttuatuor faciunt. Hos ergo duos ex ipsius laiere si crescat ad majus. Vocant autem eamdem figuram
multiplices sequaliter, cubi forma nascelur. Nam si Graeciquidam sperniscon, nos autem cuneum possu-
bis binos bis facies, octonaria quantitas crescit, et nius dicere. Etenim quos ad quamlibet illain rem
cst primus hic cubus. Novem vero tetragonus, quo- conslringcndam cuneos formant, neque latiludinis,
niam 3 habel in latere, et factus est ex tribus in se neque longiludinis, ueque altitudinis, liabita ratione,
multiplicatis, si enim unam laleris multiplicationem quantum commodurafuerit, tantum vel altitudini rai-
adjunxeris, rursus alius cubus sequali Iaterum for- nuitur, vel crassitudini profunditatis augetuf. Atque
maiione crescit. Ter enim Ires si tertio duxeris, 27 ideo hos plerumque necesse esl omnibus partibus
cubi figura producitur. Et 16, qui est ex 4, si qualer inaequalibusinveniri. Quidam vero hos bomiscosvo-
augescat, sexaginta quatuor cubus pari laterum dicant, id est quasdam arulas quaein Ionica Graeciae
1
mensione crassabitur, et sequeutes quidera letragoni, Bregione (ut ait Nicomaclius) hoc modo formalae
secundumeumdemmodum, multiplicationefacta,profuerunt, ut neque allitudo latiiudini, neque haeclon-
vehuntur. Tot autem necesse est unitaies cubus ha- gitudini convcnirent. Vocatur aulem aliis quibusdam
beat in latere, quot habuit primus ille tetragonus ex nominibus, quae.nunc prosequi sjipervacuum judica-
quo ipse productus est. Nam quoniam 4 tetragonus raus. Igitur cubi acqualihus spatiis se porrigentibus
duos tantum numeros habet in latere, duos quoque et liujus formae,quam d.ximus, gradata distributione
habet oclonarius cubus, el quoniam novem leirago- disposita, raedietates sunt, quaeneque cunctis parti-
nus tribus per latus unitatibus figurabaiur, solo bus sequales sunt, neque omnibus inaequales,quns
ternarlo 27 cubi latus urgelur. El quoniam 16 letra- Graeci parallelepipedos vocant.Latini nomen hoc ita
gonus quatunr unitatura latus babebat, lotidera 64 uniformitercomposilumhabere non possunt.Ut tamen
cubus in laiere geslabil unitates. Quare eliam vi et idem pluribus dictum sit, ea namque hoc nomine
potestate cubi, quod est unilas, unus erit in latere. vocatur figura, qux alternaiim positis laiitudinibus
Omnis enim tetragonus una quidem siipertlcies est conlinelur.
quatuor angulorum, totidemque laterum. Omnisau-
tem cubus qui ex lelragonorum superficie in profun- CAPUT XXVI.
ditatem corporis crevit, per letragoni scilicet latus C < De parte altcra longiorikts numeris,
anlelongioribus,
multipticatus, babebit quidem superficies 6, quarum eorumque generulionibus.
singula planitudo tetragono illi priori aequalis est. Hnjusmodi vero formas qtiales sunt quae vocantur
Latera vero 12, quorum unumquodque singulis his a Graecis
heteromikeis, nos dicere possuraus parto
quse superioris fuere lelragoni sequuin est, el, u( altera longiores, quarum figurarum numerus
quoque
superius demonstravimus, tot unitatum est. Angu- boc modo difliniendus est. Parte altera
los vero 8, quoruin singulus sub tribus hujusmoili longior esl
numerus, quem si in latitudinem describas, et ipse
couiinetur, quales priores fuere te.tragoni unde cu- quidem 4 provenil lalerum et 4
bus ipse producius est. Ergo ex naturaliter profuso cunclis angulorum, sed nou
a-qualibus, scd semper minus uno. Namque
nuinero, qui in stibjecta forma descripti sunt, sub- nec latera lateribus, cuncta cunctis
acquasunt, nec
jecli tetragoni nascuntur, et ex his tetragonis qui longitudini lalitudo, sed (ut dictum
subnotati sunt cubi provelmntur. est) cum hinc
allera pars major fuerit, uno tanliun minorem prae-
Numerusnaturalis. ccdit ac superat. Si enira numerum naturalera dis<
• 12 3 4 5 6 7 ponas in ordinem, et secundum per primum multi-
Tclragoni. plices, lalis nascetur numerus; vel si secundum per
" tertium,' vel si lerlium
| \ | 4 | 9 | 16 | 25 | 56 | 49 | per quarlum, vel si quartum
Cubi. pcr quintum, omnesque hi unitate tantuin addita mul-
tiplicentur, nasciilur parte altera Iongiores. Dispo-
| i | 8 ) 27 | 61 1 125 | 216 | 515 | natur enim numerus naturalis.
Etquoniamomniscubusab sequilalerisquadratis pro-
fectus, sequus ipse oranibus partibus est, nam et lali- I 1 M | 5 ) 4 ) 5 | 6 | 7 )
tudinilongitudo, ethisduobus compar est alti(udo,et Et lunc quidem hacienus. Si quis igitur faciat unum
secundumsexpartes,ideslsursuro,deorsura, dexera, bis, faciet duo. Et rursus bis iresfaciet 6,lerquater
sinistra, anie, post, sibi sequatemesse necesse est: faciet 12, quater 5 faciet 20, el hoc modo ad eum-
buic oppositum conirariumque csse oporlebit, qui dem ordinem. Quicunque igiiur ita facti sunt, pro-
neque longitudinemIatitudini, neque hsec duo procreabuntur parte altera longiorcs, ut subjecla de-
funditati gerat aequalia, sed cunclis inacqualibns, scriptiodocct. In qua, ex quibus numeris multiplicati
quamvis solida fignra sit, ab scqualitate ctibi longis- nascuntur parte aliera longiores, supra ascripti sunt.
sirae distare videatur. Ili autera sunt, ul si quis fa- Qui vero nascantnr, sublcrius subnntui.
1155 AN. MANL.SEV. BOETlI • lloC
..I f 2 | 5 | 4 | 5 [ 6 A rinit imiiatc.Qiiarcdipcnantur in ordincm onmcsali
i .2 20 50 uno imparcs, et suli liisoimiesabinarioimnieiopires.
_6 ]_i
1 1111 1111 Ulll I ! I M 3 [ 7 | 9 [ II [ 15 | -
f 2 | 4 [ 6 | 8 10 | 12 14
111; Est ergo princeps impnris nrdinis, unilas, qua: ipsa
'•' '''•;;:;, 1111 11 u i . quidemefTectrixet quodammodoformi qu.Tdnme-t
1 ' 11 I I IIIIUHI impariiatis. Qu;c intnntum ejusdem nec muialiils
subsiantiacest, ut cum vel seipsam muliiplicaveril,
CAPUT XXVII. vel in planiludine, vel in profunditate, vel si alitnn
De antelongioribusnumeris, et de vocabnlo nutncri
parle al-.eralongioris. quemlibet numenini per seipsam inultiplicet, a prio-
ris qumlitatis forma non discrepet. Namque si uiiuui
Ergo si ab unitate tantum discrepenl qui multipli- semel
.caiilur, descripti superius numcri protendenltir. Si facies, v<-|s; senielunum scmcl, vel si duo se-
vero aliquo numero, ut ler septem, vel ter quinquc, mel, vel si trcs seuicl, vel si qualuor scmel, vel si
vel aliquo modo alio, et non eorura latera sola dis- quemlibci alium numerum inulliplicci, a qnaul.laie
sna is qucra roulliplicat numerus non recedil, quod
crepent unitate, non vocabitur liic numerus parte g circa alium
alten longior, sed anlelongior. Alterum enim apud numcrum mm polest inveniri. Paris vero
nulli atti ordinis, binarius numerus prinreps est, quaeduaitas
Pyihagoram yel sapientiie cjus haeredes,
nisi lantum binario ascribebalur. Hunc alteritalis cum in eodcmordine paritaiis sii, liiui principiitui
totius est nlterlatis. Namque si sese ipsam miiltipi-
principium e.se dicebant. Eimdem autem naturam,
ct semper sibi siroilem consentienlemque, nullam cet, vel per lalinidincm, vel ctiam profundiiacm,
aliam nisi primsevamingeneraiamquc unilatem. Bi- vel si qucm numcrumin siinmconglohetquanlitalem,
narius atuein numerus, primus est unilali dissinnli-, coiiiinuo aller exoritur. Nam bis duo, vel his dun
vel vel bis 5, vel quem-
idcirco quod primus ab unitale disjungitur, al uc bis, si facias, bis 3, vel bis 4,
ideo aUeritatis cujusdam principiura fuit, quod ab libet alium multiplicel, quisquis hinc nascitur, alius
ill.i prima et semper eadem substantia, sola ta<l :in qiiam prinio fuerat, invcniiur. Nascuntur autein cx
cst uniiatedissimilis. Merito ergo dicentur liinuimri superiore descriptione, et cX primo ordine oraues
hoc modo : Unnmenim si respexeris, pri-
p.irte altera longiores, quod eorum latera unius i.in- lelragoni
lum sese adj>cta numerositate praecedtuit.Argumen- mus polestate tetragonus est. Sin vero unum tribus
lum est nu em allcrilaiem in binarip numerojosic coacervaveris,4 tetragonus exoriiur. Huic si quina-
eonslitui , quod non dicitur alterum nisi e duolmsC rium jungim, novenarius rursus occurrit. Iluic si
ab his in quos bene loquendi ratio non negligitor. copules 7, 16 quadrati forma se suggerit. ldcmque
si in caeteris facias, omnes compeienter quadratos
Amplius quod rmpar numerus, sola unilaie pcrfici vidcas
monstralus est, par vero sola dualitate, idest solo procreari. At vero ex secundo paritatis or-
binario numcro.Nam cnjuscunquemedietas est uns, dine, iideincuncti parte altera longiores fiunt. Nam-
ille impar est,cujus vero 2, liic parilale recepta, in u-c- que si duos primos respexero, hujusmodi mihi nu-
inina x-quadisjungilur.Quare dicendumest impai-im aicriis ocrurrit qui fit ex bis uno. Cum veroduobus
sequenles 4 junxcro, parle allera longior rursus erit
iiumerum,cjusdemalque in sua se natura lencutis,
sc.licef qui fit cx bis tribus. Cui si sequen-
Immiitaliilisquesubstantiae esse participem , idcirco scnarius, tem aggregavero, nascetur mihi duodeniFriaforma,
ijuodabunitateformelur, parem vcro.alieriusplcnuni
tsse ualurae,idcirco quod a dualitale complctur «.uacfit ex quater tribus. Quod si conlinual m quis
faciat, cunclos hujusmodi numerosin compeienti or-
CAPUTXXVIII. dine procreatos vidcbit. Quain descriptioneniscil cet
Quodex imparibusquadrali, ex paribtts parle ultera inferior foriua demonstrat:
longioresfiant. Railices.
Al vero ppsitis in ordinem ab unitale impanlnis,
etsub liis a dualitatc paribus descriptis, coacervaiioP[l ) |, 5 j 1, 5, 5 | 1, 5, 5, 7 | 1,5,5,7,9
imparium tetragonos facit, coacervalio parium stipc- Tclragoni,idesl qua'rati.
riores efficit parte attera longiorcs. Quare, quoniam I 1 -M J 9 | . 16 | 25 [
letragonorum haec nalura cst, ul et ab imparilms Jlaitces.
procreenlur, qui sunt unitatis pnrticipes, id est
| 2 '2, 4 | 2,4, 6 | 2, 4,6,8 i 2,4,6.8,10 ;
ejusdem immulabilisquesubstanliae,cunclisque p;ir- Parte altera longiores.
libus suis aequalessint, quod et anguli angulis, ct
latera Iateribus, et longitudini compar est lat.tudo, | 2 | 6 [ 12 | 20 | 50 |
dicendum est bujusniodi numeros ejusdem naturjc CAPUT XXIX.
atque immutabilissubslantiae participes. Illos vcro De generalionelaterculorum, eoruntquedifftnilione.
numeros, quos parte altera longiores paritas crcat, Quos autem superius laterculos diximus, qtiacsunt
ollcriusdicemuscssesubstantise.Namquemadmodum cl ipsaequidem solidaeOgur.c, lioc raodofiunt. Quo-
uuus a duobusuno lantumaller est, sic horurnlatcra liens acqunlibusspatiisin longiludinem laiitudinein-
a se tanium uno sunt allera, et una tanlum diffc- que riorrectis. minor bis addilur altitudo. Ut suni
H37 DE AltlTHMETICALIB. II. '138
hujusmodi 5 tet bis, qui sm.t 18, vel 4 quater bis,, A inve.iigames rationibus, quique iri matliescos dis|iu-
vel alio quolibet modo, ul his in longiliidiiieii', lati- lalione versati, quid in quaque rc esset proprium,
tiidinemrfueacquis, niinor aliitudo ducatur. lli deli- subtilissime perilissimeque cdideruut, hi rerum om-
niunlurlioc modo: Laterculi sunl, qui fiuntex acqua- i.ium naturas ingemina dividcntc-, bac speculaliona
lilxis aequaliterin minus. Asseres vero cl ipsaequi- distribuunl. Dicunt enim omnes omnium rerura sub-
»lem figuraesunt solidae, sed hoc raodo ut ex aequi- staniias constare cx ca quae propriacsuaeque sempcr
Itbus anqualiterducantur in majus. Nam si sequafue- Iiabitudinisesl, nec ullo modo permutatur, et ea sci-
rit latiludn longitudini,et major sil allilu.lo, illaefi- licel natura qusc variabilismotus est sortiia substan-
guraca nobis asseres, a Graccisclocides nominantur, lam. Etillam primo immutabilera naturam, unius
ut siquis hoc modo faciat 4 quater novies, qui inde> cjusdcmqtie substanliae vocnnt, hanc vcro alicrius,
procrcantur, nsseres nominaii sunl. Sphenisci vero, scilicet quod a prima illa immobilidiscedens prima
quos cuncolos superius nppcllavimitS, hi suntqui, sit allera. Quod nimirum ad unitaiem peninet, ct nd
<%inacqu;>libus inaequaliterducii, per inoeqnaliacre- dualitatem, qui numerus primus ab uno discedcns,
vcre; cubi vero, qui ex sequalibus aequaliter perr alter factus esi. Et quoniam cuncti secundum uni a-
xquala producti sunt. ti»speciemnaturamqueimpares numeri formaii stint,
CAPUT XXX. B quoque ex his coacervatis lctragoni fiunt, dtiplici
De circularibusvetsphmricisnumeris modo ejusdem subsiantiac panicipes esse dicun'ur,
Ipsorum vero cuborum quaniicunque fue int iMi q-iod vel ab aequalitaie formantur tetragoni, vet coa-
ilucli, ut a quo numero cubicaequanlilalis latus coe- cervatis in unum numeris imparibus procrcantur. llli
perit, in eunidem altiludinis exlremitas terminetur, vero qui sunt pares, qiioniam binarii numeri formai
numerus ille cyclicus vel spbacricus appellatur, utl sunt, quique ex his coacervati collectique in unam
sunt mulliplicaliones quaea quinario vel senario pro- coiigcriein, parle altera longiorcs numeri nascuntur,
liciscuiitur. Nani qrtinquies quinque, qui fil 25, ab 5; bi secuudum ipsius binarii numeri naturam, ab ejus-
progresstis, in eosdem 3 desinit. F.l si hos rursum, dem substantiac i.alura discessisse dicuutur, putan-
quinquiesducas, incosdem 5 eorum terrainusveniet. turquc alterius naturae esse participes, idcirco quo-
Quinquieseniin 23 (iunt 125, et si hos rursus quin- niam cum lalera tetragonoruni ali oequalitate pro-
quies ducas, in quinarium nmnerum cxlremitas ter- gressa, io xqualitatem propriae latitudinis ambituni
minabilur. Atque hoc usque in infinitum idem sem- tendant, lii adjecto uno abaRqualitalelaterum disccs-
per evenit. Quod in senario quoque convenit consi- serunt, nlque ideo dissinnlib is lateribus etquodam-
derari. Ili autem numeri idcirco cyclici vel spliacrici modoalteris a se . onjiingiiiHiir.Quare nobis notuni
vocanlur, quod sicut spli.cra vel circulu-, in proprii( C cst, quod ex bisea quaesmil in hoc mundo, coujun-
semper principii reversionc formantur. Est cniin c r- cla sunt. Aut enim propriai, immulabilis, ejusdemqoa
culus posito quodam punclo et alio eminus delix", subslaniiacest, quod Dcus, vcl anima, vel mens cst,
illios puncti qui eminus fixus esl ocqualiler dislans a vel quodcunquc propriacnntur;e incorporalilnte bea-
primo punclo circumductio, et ad eumdem locum retur, aul mulabilis, variabilisque naturac, quodcorpo-
vcrsio unde moveri coeperat. Sphsera vero est semi- ribusiiiduhitanlervidemusaccidere. Unde nuncnobis
circuli, manente diametro, circumiluc ioet ad eum- iBonstrandumesl, hac geniina nunieroriim natnrn,
dem locum reversio unde prius.ccepcrat ferfi. Unitas <|iiadratorumscilicct et parte altcra longiorum, cun-
quoque, virtule et potestale, ipsa quoque circulus vclI ctas numeri species cunctisque liabitudines, vel re-
sphacraest, quolies eniin punctum in se multiplicave- lalaead aliquid quantilatis, ut muliipl cium vcl su-
ris, in seipsum unde coeperat lerminatiir. Si eniin pcrparticulariura et caeleroriiro,vcl ad scipsani con-
faciat semel unum, unus redit, cl si hoc rursus se- sideratac, tii formarum quas dudum in superiore dis-
rael, idem est. Igilur si una fuerit multiplicalio, so- putationc descripsiinus informari, ut quemadmodum
lam plauiiudinemreddii, et fil circulus. Si secunda, niundus ex immuiabili, inii abilique subst uita, sic
inox sphaeraconficitur. Et enira secunda multiplica- omnis numcrus ex letr.goiiis, qui immutabiliiate
lio, effectrix semper est prolundilatis. Ex 5 iguur ei D pcrflciuntu, et cx parte aliera longioribus, qui mu-_
6, paucas hujusmodi formas subscripsimus : tabilitalu pailicipiut, probeiiir essc conjunctus. Kt
piiroo quidem dislribucndum csi, qui suiu bi quos
| 1 [ 5 | 6 | •promccas vocant, id est anteriore parte longiores,
| 1 | 23 | . 56 | vel qui quos heteromikeis, id est pirte a'tera longio-
| i | m | 2i6 | res. Est enim parie altera longior niinicius quicun
I 1 | 625 | 1296 - | que unitate laiiluni laieri crescit adjecta, ul sunt C
j 1 | 5125 "j 7776 | scilicel bis 3, vel 12 trcs qtiatcr, et consimilcs.
A.utcrioce vero pnrte longior est <|iii sub duobus
CAPUT XXXI. numeris liujiismoili coniinetur, qiioiiim Iatera non
De natura reruin qttmdicitur ejtisdemncilurm,et de eai possidel uiiiinlis differcnlia, scd aliorum quorum-
qumdiciluratterius naltirm, el qui nutneri cui nqturm' cunquc numerorum, ul tef 5, vel tcr C, vel
conjunclisttnt. qua-
ler 7. Qiiodnmmodo enim longitudine in prolixio-
Ac de soli.lis quidem Ogtiris, haec ad praesens direm ntodiim porie<'ia, mcrito anleriore parlu lon-
cia suTicianl. Qui auteiu de natura rerum propinquis gior dicilur. Cur aulemparie altera longiorvs riumoii
dicantur, supra jam dictura est. Quadrati vero, quo- A sensuro, et ad cseteras numeri partes procrcandas
niam sequam lalitudinem longitudini gerunt, proprise amicitiam, ut nori sine causa boc in oronibusrebus
longitudinis vel ejusdem latitudinis aptissirae voca- ab numeri specie oatura rerum sumpsisse videatur.
bunlur, ut bis 2, ter 3, qualer 4, et crleri. Parte al- Sinl igitur duo versus tetragonorum ab unitale orn-
tera vero longiores, qund non eadem longitndine nium, et a binario ntimero parte altera longiorum.
tendantur, alterius quodaromodolongitudiiiis,et parte M I 4 | 9 ) HHI 25 | 56 ) 49 )
altera longiores vocantur | 2 . | 6 | 12 | 20 | 30 } 48 t 36 |
CAPUT XXXII. Ilorura igitur si primura comparesprimo,dupliquan-
Quod omnia ex ejusdem natura et alterius natura con- tilas invenitur, quse esl prima mulliplieitatis species.
sistunt, idque in numeris primum videri. Si vero secundum secundo, hemiotisequantitatis ha-
Omne nutem quidquid in propria natura substan- bitudo
producitur. Si tertium tertio, sesquiteitia
tiaque est immobile, terminaium definitumque est, proporlio procreantur. Si quartum quarto, sesqui-
quippe quod nulla variatione muietur, nunquain e-se quarta, et si quintum quinto, sesqurquinta. Ei hinc
desinat, nunquam possit esse quod no.i fuit. At haec, superparticularium normam in quodvis longissimum
unitas sola est, ct quae unilate formanl .r, compre- n
spatium progrediens integram inoffensamquerepe-
hensibilis et dclerminalaeet ejusdem substantiaeesse ries. Ita ut in
prima dupli proportione unitatis solius
dicunlur. Ea vero sunt, quse vel ab scqualibus cre- sit differentia. Duo ab uno sola semper dis-
id namque
scunt velut quadrati, vel quos ipsa uniias format,
Ai vero binarius et cuncii altera crepant unitate. In sesquialtera vero duorum est
est, irnpares. parte
finita substantia discesseru varia- differentia, in sesquiterlia trium.in sesquiquarta4, et
longiores, quia .t, secundum superparticulares formas nume-
deinceps,
biMsinfraitsequesubstautiaenominantur. Constatergo rorum
, quod ad differcntias attin t, uno tantum
numerus omnis ex his qu.c longedisjuncta sunt atqne
crescit adjecto numerura explicans nnluralem.
contraria, ex imparibus scilicet ct paribus. Hic enim
stabilitas, illic instabilis varialio; hic immobilis sub-
Bianlise robur, illic mobilis permutatio; hic defi-
nita soliditas, hic infinita congeries muliitudinis.
Quse, scilicet, cum sint contraria, in nna n tamcn
quodammodoaraicitiam cognationemque miscenlur,
et illius unilatis inforiualione atque regimeuto,
unum numeri corpus cfficiunt. Non ergo inutili-
ter neque iraprovide, qui de hoc mundo, deque
hac comrouni rerum nalura ratiocinaba.ntur, banc
primam tolius modi substantiaedivisionem fecerunt.
Et Plato quidem in Tiroaeoejusdem naturae, et alte- Sin vero secundum tetragonum, prirao parte altera
rius nominat, quidquid in mundo est, atquc allud in longiori compares, et tertium secundo, et quartum
sua nalura permanere putat individuum inconjun- tertio, et quintnm quarto, easdem rursus proporiiones
ctumque et rerum omnium primum, alterum divisi- efficipernotabis quas in sujeriore forma descripsi-
bile et nunquaro in proprii statu ordinis permanens. mus. Sed bic diuercniiae ab unitate non incboant,
Pbyloaus vero : Necesse est, inquit, omnia quaesunt sed a binario nuraero in infinitum pereosdem calcu-
vel infmita vel finita esse. Denionstrare scilicet vo- los progrediuntur. Eritque secundus primi duplus,
lens omuia quoecunque sunt ex his duobus consi- lertius secundi sesquialler, quartus teriii sesquiter-
Stere, autex infinita, scilicet esse, aut ex finita, ad tius, secundumearadem convenientiam qux superius
numeri sine dubio simililudinern. Hic enim ex uno demonslrata est.
et duobu=, et impari atque pari conjungilur. Quae
manifeslasuni, aequalitatisatque inacqualitatis,ejus-
'dem alque alterius, defmitae atque indefinitae esse
substantiae.Quod videticet non sine causa dictura est,
omnia quae ex contrariis consisterent, harmonia qna-
dara conjungi alque coraponi. Est enim harmonia,
plurimorum adunalio, et disscnlientium conscnsio.
CAPUT XXXIII.
Ex ejusdem qtque alterius numeri natura, qui sunt
quadrjtus et parte altera longior, omnesproporlio- Rursus quadrati invicem imparibus differunt, partc
num habiludinesconslare.
altera longiores, paribus.
Disponantur ergo in ordinem non jam pares atque
imparss, ex quibus quadrati vet parte aliera longio- DilTerenlia;
impa-es.
res fiunt, sed hi ipsi qui illis coaccrvalis in unum- 1 5 I * I 7 [ 9 | 11 j 15 )
quc redaclis, et quadrali et parte aliera longiores | 1 | 4 | 9 | 1« | 25 | 36 | 49/
prodeunt. Ita enim videbimus islorum quetndam con- Ouadrati.
1141 DE ARITHMETICALIB. II. HU
DilTerentia; pares. - j^
j 4 | 6 j 8 | 10 | 12 | 1J |
| 2 | 6 | 12 j" 2U | 50 | 42 I 36 |
Parte altera longiores.
At vero si inler primum et secundum telragonum,

primum parte altera longiorem ponimus, ad utrosque
eos uua proportione conjungitur. In ulrisque enim
proporlionibus dupli multiplicitas invenitur. Sin vero lllud quoque non oportel rainore admiraiione susci-
iuier secunduin tertiumque letragonum, secundum pere, quod secundum proprias naturas, ubi alirinse-
parte altera longiorem pouas, sesquialteraecompara- cus duo tetragoni slant, et unus parle altera longio.r
lionis ad utrosque forraa coraponitur. Et si inier in mcdio ponilur, letragonus qui nascilur, ille scmpcr
tertium et quartum leiragonum, tertium parte allera ab impari procreatur. Nam ex superioribus, uno et
longiorem constituas, sesquitertia species nascetur, 4 et bis niulliplicalo binario, factus cst novenarius
ct idem si in cunctis feceris, cunclas super parlicu- tetragouus, qui scilicel a tribus procreatur. Ter enim
lares species inven.re mirabcris. ^ tres 9
faciunt, qui ternarius iinpar cst numerus. Et
sequens qui ex quatuor et 9, et bis multiplicato se-
nario conjunclus, est 25 telragonus, et ipse ex impari
quinario nascilur continenli post lernarium. Quin-
quies enim i,uiiique25 procedunt, et quinarius posl
lernarium, imparest numerus. Et in sequenti quoqurj
eadem ratio csi. Nam qui ex 9 et 16 et bis ducto 12
quadratus 49 producitur, ille a sep'enario im-
pari fit post quinariuin continenli. Septies enim
' sepicm 49 crcant. At vero ubi duo allrinsccus
altera longrores unum medium telragonum
Etadeumdera raodum in caeteris convenit inlueri. parte
omnes ex bis qui tiunt tetragoni, a paribus
Rursus si ponantur duo telragoni ex superius de- claudunt,
productmtur. Nam qui ex duobus et 6 parte altera
Bcriptis,id esi et
primus secundus, el in unura colli- loi gionbus
el medius eorum altera etquaicrnario bis multiplicato, 16 tetra-
gantur, parte longior bis , gonus factus esl, ille a qualernario numero, id esl
multiplicelur, telragonus fil. Namque unus et 4, si ' '
pai-i, producitur. Quater enim qiialuor 16 sunt. El
5
jtingantur, faciunt, eorum binnrius parte allera in scquenii quoque ordinc ubi exsenario el duodccim,
longior si bis ducatur, quatuor faciunt, qui juncii, 9 et bis in suam summam ducto novenario, oGfiunt, ex
sinc ulla dubitatione conficieol, qui est numerus continenti
pari senario copulan'ur. Sex cnim sexies
quadralus. Et ad eumdem modum in aliis Imc modo 56 resiiiiiunt.Necminus in eamdem rationem cadet,
disposilis numeris, quos supra descripsimus, idem ex 12 et 20 ct bis 16 factus 64 telragonus. Ilic enira
constal intelligi. Si vero convcrtas, ct inier duos e« octonario coiilinniUi sennrium nascitur.
post
primum ct secundura partc altera longiores secun- Odies enim oclo 64 telragonum jungunt. Et in aliM
dura iclragonuui ponas, qui in ordine quidcm secun- secundum cumdera modum si idem 1'acias,
quoque
dus est, sed actuet opere primus, ex duobus parte raiionis ordo non
discrepal.
altera longioribus congregatis, et bis limltiplicato CAPUT XXXIV.
medio letragono, rursus telragonus conficitnr.-Nam-
Quod ex quadratis ex parle allera longioribus,
que inler 6 et binariura numerum, qui sunt priniMS omnis(ormarum ratio consistat,
et secundus parte altera longiores, si ponatur qua- lltud vcro, quod ex hiS duobus tota omnium forma.
ternarius ordine sectindus, primus actu telragonus, rum videtur orta prolalio non minore conMideration)
ct conjungantur duo ei sex, faciunt 8. Tum si bis du- D noiandum est. Namque trianguli qui cunctns aliai
cantur medii, quatuor faciunl rursus octonarium,qui formas, sictit superius docuimus, collecti producunt,
cum superioribus juncti, sedecira lelragonum pan- bis
junctis velut ex quibusdam elemenlis oriunlur,
dunt.
Nanique ex uno primo letragono, et binario primo
parle altera longiore, lernarius triangulus copulatur,
Et cx binario vcl quaternario, id est ex sccundo le«
tragono scnarius iriangulus procrcalur. Ex qtiaierna.
rio quoque cl senario, denarius triangulus nascitur.
Et ad eumdem ordinem , cunctn triangulorum ratio
constabil. Disponanlur eniin alternatim inlor sc le-
tragoni et parte alteia longiores, qui ut inelius per-
notarenliir, prius in duobus eos vcrsibus dispos i.
mus, post autem eosdcmpcrmiscuimtis,ct qui cxindi;
iranguli naice:cutur ;tscripsimus.
11« AN. MANL. SEV. BOETH 1144
Telrasoni. A quaternario solo binario rclinqnuntur. Itorstts, si 2
| 1 | 4 | 9 | 16 / 25 | 56 | 49 [ 64 | 81 [ ad 4 specuieris, duplaesl proporlio : si quatuor ad
Pane allera longiores. sex, habitudinem sesquialieram recognosces. Hie
2 6 12 20 5(1 90 ergo in preporlienibns drscrepant; in dilTerenliispa-
| | [ | ) ) 42J, 56 [.72 | | res sunt. Namque et quaiuor a duobus, et 6 a qua-
et
Tetragcai altera.partelopgiores allcrnati.
tuor, eodem binario dislant. hi seqrteniibns etiam
__ [ 1 [ 2 [ 4 | 6 [ 9 |12| l6|-20|2S|30|i56|42| eodem modosicut in primis fuit, ratio constat. Nam
t5[6|l0|lS|2l|28|36|48|8S|66|"»|'- eadem proportio est differentiis non eisdem. Nnm 4
TriangHli, ad 6-et 6ad 9r sesqinaltera proporlione junguniur,
CAPUTXXXV. 6 autein qtiaternartarrt duobus, 9 vero senarium iri-
Quemadmodumquadrati ex parte allera longioribut, bus prsetcreunu In sequeniibus eiiam eadem ratio
vel parte aiiera longiores ex quadralit fianl. ~ "*:speeutabiiur, et semper ahernatim, ntinc quidem eae-
Omnis vero telragonus si ei preprium tatus adda- dera proporliones, alia)differentiaesunt, nuiicantcin,
lur, vcl eodem rursus dematnr, parte altera longior ordine permutato, iisdeni differentiis aliacproponio-
fit. Namque 4 tctragono si qnis duo jungat, velduo nes. Semperqnein quibus diflerum, secundum na-
detrahat, 6 addendo perlieiel et duo detrabendo, at B turalis iiumeri ordines teir.igoni ct parle altera lon-
uterque figuramcontinet parte altera longiorem,quae, giores sesesuperabuut, tarilum quod geminatis sum.
scilicclmagna, est alteritatis vis. Oranisenim infintta iiiutisnaiuralis nunieri (it progressio. Quod mirum
et indeterrainaia potenlia, ab aequaliiatisnatura, et a videri non debel, nos enim ipsas summas tetragcno-
suis se linibus conlinenti stibstantia discedens, aul in rura el parte allera longiorum gein;nanius ad p imas
majus exuberal, aut in miimr i decrescit secundasque proportiones.
CAPUT XXXVI.
Quod principatiier ejusdemquidem sil substanlimuni-
tas, secundo vero loco impares numeri, tertio qua-
drati, et quoi principaliter duatitasalteriits sit tub-
stantim, secundovero loco pares niimeri,lertio parte
altera longiores..
Conslat igitur primo quidem locn, unilatem pro-
priae immutabilisque substantiacejusdemque naturae,
dualitatem vero primain, allerilatis muialicnisque
esse prineipium. Secundo vero loco.omnes impares
irameros propler unitatis cognalionem, eju.sdem at-
que.immutabilis substanliaeesse pnrticipes , pares Differemias.
vero ob binarii numeri consortium, alterilatibus esse
permixtos. Telragonos qtioqite ad eumdera modum Eadem quoqne dilTerenliac,roirabilem in modimia
considerari manifcsltimest. Nam quod eorum com- (oio per sequentes part s, et per easdem unitates
posiiio et conjunciio ex imparibus fit, immutabili eos quibus superius creveruni, progrediuntur. Namque
naturae pronuniiabo coujunctos. Qtiod vero paiie inter unum et duo lantum unitas interccdit, quaeuni-
altera longiores ex copulatione parium, procreantur, taii cui scqualis est lOlum est, binarii vero, medie-
nunquam ab alteritatis varietate separanlu-r. tas. Eodem modo inter 2 et4 tantnm duo simt, qui
CAPUT XXXVII. binarii totum sunt, quaternarii medietas. lnter qua-
Aliernatimposits quadratis, et parle altera longiori- lernarium vero et senarium iidem duo sunt, ad qua-
Ims, qtii st eotumconsensus,in differenliaet in pro- ternariunimcdietas.adsenariumparsteTtia.Tres vero
portione. qui sequuntur, qui inter 6 et 9 constituti sunt medii,
Illud igiturpcrspiciendum est, quod si idenr lelra- sunt quidem senarii diraidium, parsvero tertia nove
goni et parte altera longiores disponantur, ita ut narii. Etrurûs ternarius.qui novenafii tertia pars esi,
allernatim sibi permixti smt, lanta in bis esl conjun- D duodenarii quarta est, ct ad eumdem modnm usque
ctio, ut alias sibi in eisdem proportionibus commu- in firiemdescriptionis, geminatis hujusmodi partibus,
nicent, discrcpent auiem diffcrentiis. Alias vero dif- sicul ipsa quoque summarum comparalio geniiuat;)
ferentiis, paressint, proportionibus distent. Dispo- est, sequaspartium progressiones aspicie
naniur enim in ordiuem iidera illi superiores teira-
aliera ab trno. CAPUT XXXVIII.
cl
goni, parle longiores
Probatio, quadratos ejusdem esse naturm.
| 1 | 2 | 4 | 6 | 9 | 12 | 16 20
f )25 ) 50 \
in formula hoc maxirae intueudum Illud anlein aperiissimum signum est, omnes tclrn-
Ergo superiore
est. Namque inter unum, qui est lelragonus, et 2, gonos imparibus esse cognatos, quod in omni dispo-
ab vel in duplicibus, vel in iriplicibus
dnpla proporlio est, inter 2 et 4 dupla. Hic ergo te- sitione uno,
c.ura altera hic cum talis naturae ordo conserilur, ut nunquam nisi se-
iragonus, parte longiore, atque
eadem proportione jungunlur, cundum impnrem locum tetragonus inveniatur. Dis-
sequente letragono,
rfiffercnliisvero non iisdem. Namque dnoriim atquc ponamus enim in ordinem numeros, primo qnidcm
unius sola unitas differcnlia cst. sed iidem duo a dnplos.^leiirdc trijilos.
H46 bEARiTHMEtlCALlB.il. \ 1146
I t 2 | 4~ | 8 | 16 | 52 fpt | 128 [ 256 ) A posilio qnod efficit, pruportioiialee-t. Ex junciisenim
[ 1 | 5 | 9 | 27 | 81 | 245 I 729 [2187 (JS6t'~ tcrininis proportionibus proportionalitas flt. In tribus anteiri
minima prqportionalitas inveniiur. Fitetiara
Si igitur in utrisque versibus primos aspi.cias, sin- in sed longior, ui biiiarios atl unuin, quo-
pluribus,
gulos quos invenis, quoniam tetragoni sunl, in im- niam duo suril
terrnini, dupiam obtinet proportionem,
pare loco sunt constituti, quoniam primi sunt. Si vero sin vero
tertium locum repexeris, 4 et 9 notabis, quorum hic quatuor conlra 2 compares, et ijic quoque
a duobus proficisciiur,, illum lcrnarius creat, qui dupla proporlio est, quos tres leriiiinos si coniinue
ex duabus proponionibus lit proportiona-
sunt loco impari constituli. Quintum deinde si videas consideres, liias. Et est propnrlionaliias, unurn ad duo, et duo
locura, 16 et 81 respfcies, sed unus a quaternario :id Esi eiiini proportionaliias, utdicliim esi,
nascitur, alieruiii novenarius creal. Et si nonum lo- quaiuor.
cum rursus aspicias, telragonos pernotabis 256,6561, , coPectio 1'roporiionum in unumqne redactio. Fit
etiam et in longioribus. Nam si quatuor illis octo ve-
craorumsuperior fit a 16, inferior vero ab 81. Idem, :( Irs
i adjungere, et his 16, et his 32, el deinceps du-
bi in iofinitum facere tibeat, indiscrepanler incurrit.
plos qui sequutilur, fit in omnibus dupla proponio.
CAPUT XXXIX. nalitas ex proponionibus duplis.Igiiurquoties unus
Cufrosejusdemparticipare sttbstanlimquodxtbimpa- B atque idem te minus, jta duobus c.rcum se terminis
ribus nascantur.
communicat, ut ad unum dux sit, ad alium comes,
Ipsi vero cubi, qui quanquam tribus intTvaSis haec proporiionnliias continua vocatur, ut unus, duo,
bublati sunt, tamen propler aequalem multiplicatio-
quatuor. Est enini acqualitas in his proponionis, el
nem parlicipanl imraulabilis substanliae, ejusdemque
sunt4 ad 2, sic sunt duo ad unum.
naturse sunt socii, non aliorum quam impariurn quemadmodum Et rtirsqs, quemadmodum unus ad duo, sic duo ai|
coacervatione produniur, nunquam vero pariuin. r. Et secundum quantitalem quoque iiumeri,
Nam si omnesab unilnle imp res disponantur, juncti qualu
eodem modo esi. Quantumcnim ires superant bina-
ligurns ctibicas expl.icabunt.
rium, lahtum bi arius un tatem, et quatitum unus a
' '
1 5 5 | 7 | 9 | II | 15 | 15 | 17 | 19 | 21 | duobus minor esl, tantum binarius a tcrnario supe-
in his igitur qui*primus est poiestate et virtule pri- ratur. Sin vero alius ad unum rqferlur terininus,
mum cubum faciet. Juncli vero duo qui sequuntur, atius vero ad alium, nec<sse est habitiidineni dis-
lernarius scilicct ct quinarius, secundum efficiunt junclam vocari. Ut a.l a-qualitaicm quidem propor-
culium, qui esl oclonarius. Juncli nutem 3 qui se- lionis sunt, 1,2, 4, 8 ; sic enim sunt quemadmodtini
iiuuntur, septennrius novenariusqric et 11 cubum fa- - duo ad unum, si octo ad- quatuor, el convcrsim,
tiunt, qui 27 numero continetur, qui est' lerlius. El' -• quemndmodum uimsadduo, sicquaiuor ad octo. Et
lcquenies quatuor, quartum, et qui scqutintur 5, permutatim, quemadmodum quatuor adunum.sic
ijiiiiiuni, et ad eumdemmodura quotusquisqnecubus octo ad binarium. Sccundum quaniitatem vero iiu-
sllicrtur, tot conjunciione impires apponuntur. Hoc meri, ut sunt 1, 2, 3, 4, quantum enim unusa duo-
..utem diligeniius suhjecia descriplio docet.- bus vincitur, tantum lemariusa qualernario supera-
I 1 5 | 5 7 | 9 | 11 15 | 15 | 17 | 19 tur. Et quantum duo unum vincunl, tanto ternarium
1 8 6i quaternatius transil. Permixlim etiam, qtianto unus
_27 tribus minor cst, lauto binrius quaiemaiio, vc|
2 secundus lertius a ler quartus a qu ter
= a bis tribus ler qualuorquater quanto ternarius uniialem superat lanto biiiariuni
§ duobus transgredilur quaternarius.
| bis
CAPUT XLI.
Qumapud qntiqttosproportionalitas fuerit el quas
CAPUT XL. posteri addiderint.
De proportionqlilqlibus. Confesssequidem et apud antiquiorcs nota;, qu;c.
Et de bis quidem sufficienier diclumest. Nunc res que ad Pythagorae vel Platonis vel Aristotelis scien
ndmonet, quaedam de proportionibus dspittanles, D liam pervenerunt, liaetres medielates suni arilbme-
quae nobis vel ad musicas speculaliones, vel ad astro- tica, geometrica, harmonica. Post quas proporlionimi
nomicas subiilitates, vcl ad geometricaeconsideralio- habitudiiies, tres aliausunl quae sinenomine quideni
nis vim, vel eliam ad veterum lcctionum iotelligen- ferunlur. Vocantur aulem quarla, qtiinta, vcl sexta,
linm prodesse possint, aritlimetica ititroduciione quxsuperius dictis opposilae sunt. Ai vero posteii
coramodissiroeterminare. Est igitur proporlionalilas, proptcr denarii numeri perfectioncm, quod erat Py-
duarum vellrium vel quotlibel proportionum, assum- lliagoraeconiplacitus, medietales alias quatuor addi-
plio ad unum atque collectio. Ut autcm communiter derunt, ut in his proporlionalitatiliustdenariae quau-
definiamus: Prnportionalitas csl duarum vel plurium titatis corpus erficerenl. Secundum qiiem numcrura
proportiorium similis liabiludo, eliamsi non eisdcm ct priorcs quinque habitudines comparalioncsqui;
quantilatibusel differenliisconstilut.-esint. Diff rentia dcscriptae su: l, ubi quinque majoribus proporiioni-
vero es(, inler numeros quanlitas. Proportio est bus, qiios vocavimus duces minores aptnvimus al os
diiorum lerminorum ad se invicem qiia-ilain hablti- lerminos quos comites diximus. Inde etiam in Ari-
do, ct qu-isi quodammodoconliiieiitia. Quorura com- stotelica alquc Archylx prin - 10, pracdicamenl'rmn
1147 AN.MVNL. SEV. COETII 114b
descriplione, Pythagoricum denariuro raanifeslum A i renliae, proporliones veroalia-.Na t.qucduoad uniiin
esl inveniri. Quandoquidcm et Plato stodiosissimus du|>lus esl, tres ad duo, sesquialter, et in caelcris
Pvlhagoraesecundum eam disputationem dividit, et idcm videbis. Sin aulem permiscens el aliquos prse-
Ar.chy.las Pythagoricus ante Arisloielem (licet qui- teriens eligas, et in li s aliquam specutationem ponas,
busdam&itambiguum) decem hsejcprserTicamcnta con- idem poterit evenire. Nam si aequalesterminos inier-
stituit. Inde etiam 10 membrorum particulae,inde miltas, et sese in priore disposilione prselcreant, si
alia permutta quaeomnia persequi non csl necesse. singulos iniermittas, solius binarii notabitu: dilleren-
CAPUT XLII. - , tia, sin vero duo praetereas, teinarii, si tres, qiiater-
et ad eumdera mndum uno plus quam inter-
Quod primum de ea qum vocalur arilhmelica propor- narii, erit
, tionalitaledicenduntest. miseris, illa quam quserimiisdilfer<-ntiatermino
Nunc vcro de proporiionalitaiibus, deque medie- rum. Namque siin tribus terminis singoli rclinquan-
tatibus dicendum est. Et primum quidem de ea me- lur, binarius semper intererit.
dietatc traclabimus , quae secund'im quaiililalis
jcqualitalem, ncglecta proporlionis parilitate, consli-
tutorura lermincrum h.ibitudioes servat. In his aut<-m
quanlitaiibus medieias ista versatuf, inque liis spe- >
culanda csi, in quibus a seipsis iermini dilferunl.
Quid aulem cssei differeiitialermiimrum stiperius dif-
fiuituin est. Hanc autem esse arithmeticam medieta-
tcm, nuriierorum ipsa ratio declarabil, quoniam ejus
proportio in numeri quantitate consistit. Quse igitur
causn est, hujusmodi lerminorum liabitudinem, id
est ariihmeticim, cunctis aliis proportionalitatibus
anieponere? Primum quod hanc nobis in principio Videsneut cum superius in naturalis numeri dispo
ipsa numerorum nntiira, et vis nniuralis quaniitalis sitione se termini singulis practerirent, praeiermissit
opponit. Hujiismodi enim proportio-ies quaeque nd duobus et 4, unus ad tres, et 3 ad quinarium com.
lerminorum differeiitias peninent, ut paulo post dc- parati, binarium sotum in diflereniiareti ueri; l. Ne«
monslrabiiur, in nafuralis priinnm numeri di posi- i»»neiiam in disjuncta eadcm versabitur obscrvatio.
lionc cognoscimus. Deinde, qubd superiore libro
dispntaniibits nobis app truit, arilbmelicam vim gco-
melrica alque musica esse antiquiorem, et quod illa-
ta, hns simul inferret, sublala veroperimerei. Quare
ordine dispulatio progredilur, si ab e.t prius inchoan-
dum sil medielate, quac in numeri dilferentia, non in
proporlionis speculalione versatur.
CAPUT XUII.
De aritltmeticamedielateejutqueproprietalibus.
Arithmelicara medietnlem vocamus, quoiies vel
tribtis vel quotlibet terniinis posili , a-qualis atque Tal.bus igitur vestigiis insistenlem, iuillus ab eadem
caderii dillercntia inler omms disposilos terminos Eimilitudine error abducet. Namque si duos inter.
invenitur. In qun, neglecta propoiiionis acqualiiate, niitias, ternarius differenliam continebil, si tres,
lerminorum lanum differenliaiutnque spcculatio cu- quaternarius, si qualuor, quinarius, acque in conti.
stodiliir, ut 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, IIKIn hac enim nuis proporiionibus atque disjunclis. Qualiias autcm
nntiiralis numeri dispositione, si quis coinioiiaiim proponionis eadem non crii, qua nvis sint aequii
differeniias terminorum curel aspicere, secundum termini differeniiis distributi. Qu d si conversimpo-
ariibmeticim medieialem, acqualerminorum intcrsc i nnnlur, ul non eisdeni differenliis eadcm qualilas
discrepantia est. ^quales enim sunt d ffcrentiae,sedl proportionis eveniat, geometrica talis proportionali-
cadem proportio alque habiludo non est. Si igitnr las, non arithmetica nominatur. Esl autem pro-
in Irilun lerminis consideratio sit, continua prop r- prium hujus medieialis, quod si in tribus lermiuis
lionalitas dicitur. Sin vero bic alius dux el alius c<?- speculatio sit, composiiis exiremiiatibus, illa summa
mes, illic vero utrique sintalii, vocabilur disjunciai qu* interextremiuues esl, non loco lantum, vcrum
inedielas. Si igiiur in tribus tnnlum lerminis secun- eliam fu quanlilate medietas. Ut si poiuurur 1,2,
dum cominuam medietuem conspcxeris, vel inqua- 3, unns el tres quatuor reddunt. Duo vero qui m*-
tuor, Velin qifolibel ali s secuhdum disjunctam, eis- dius inler uirosque est, quaiernarii medietas inve-
dem semper differenlias lerminorura videbis, tanluirl nilur. Quod si bis medietatem ducas, asquuserit ex-
solis proporlionibns permulatis. Id si in uno qoiss iremilatibus. Bis enim duo, quatnor crearit. Sio vero
noverii, reliqua enm ratio non lalebit. Sit continus» di.-juncla sit, quod fit cx utrisque extremilaiibul
niediclas 1,2, 3. Hicunusa duobus, etduo atribus , composilis, hoc ex duabus mcdiclalibus redditur,
solis lanluin sinûis distant. el sunl ex'em d ffo-- Si eniin sutil 1, 2, 3, 4, unus ct quatuor quinariuni
1149 DE ARITHMETICALIC. II. 1150
ireanl, duo et tres raedii in eumdem rursus quina-. A minorescompnrationes necesse est inveniri. Naroque
fium surgunt. in dispositione bac 1, 2, 3, minores siinl termini 1et
2, mnjores 2 et 5, et 2 ad unum duplus est, 3 vero
ad2 sesquialter, sed major est proporlio dupli quam
sesquialtera. In harmonica auiem medietate, econ-
trario eveuire coniingit. ln rainoribus enim lerminis
minores proporliones, in ma oribus imjor propor-
tionis quantitas custoditur. llarumvero medietatum,
id est arilbmelicae atque harnionicse, georneirica
proportionalitas media esse notata est, quaevelin ma-
joribus vel in rainoribus lerrainis, aequasnumerorum
qualiiaies in proporiionalilate custodit. Inter majus
veroet rainus, cequaliias loco ponilur medietatis. E|
de aritbmetica quidem raedietaie saiis diciura est.
CAPUT XLIV
R De geomelricamedielateejusqueproprietatibus.
Nuuc veroqtiai lianc sequilur geometricamedielas
expediatur, quaesola vel maxime proportionalitas ap-
pellari potcsl, proplerea quod in ea eisdem propor*
• lionibus lerminoium, vel in major.bus vel in mino*
ribus speculalio ponitur. Ilicenimseqtia scmper pro-
poriiocusloditur, numeri quanlitas multitudoque ne-
Esi illi lioc quoque sol da proprielate conjunctum, gligitur contrarie quam in aritlimetica medietate, u|
quod qtiemadmodum sunt omn s lermini hujusmodi sunt 1,2, 4, 8, 16, 32, 64. Vel in tripla proporiionn
disposilionis ad seipsos, ita sunt dilTerenliaead dif- 1, 3, 9,27, 81. Velsi quadrupla, vel si quincupla,
'erenlias constilulsc. Namque omnis terminus srbi vel si in quamlibel multiplicitateni uumerorum si|
ipsi aequalisesl, et differentiaedifferentiis sunt acqna- constituta disiensio. lu his enim quotlibet lerminos
les. Illud qunque sublilius, quod molti hnjus disci- sumpseris, explebunt geonielricam medielatem,
plinseperiti, nisi Nicomachus nunquam antea per- quemadmodum anle prior ad sequentem, ita sequena
spexerunt, quod in omni dispositione, vel continua, ad alium. Et rursus, si permixle facias, idem erit.
vel disjuncta, quod continelur sub duabus extremi- 11Si euim ponantur ires jermini 2, 4 et 8, quemadmo-
talibus, minus esl eo numero qui ex medietate con- dum smit 8 ad 4, ita 4 ad 2. Atque lioc si convertas,
ficitur, tanlum quantum possunt duaesub se differen- quemadmodiim simt-2 ad 4, ita erunt 4 ad 8.
tiaccontinere, quae inler ipsos sunt lerrriinos consti-
lutae. Ponamus cnim tfes terminos hujusmodi 3, 5,
7. Si igitur tres septies augeantur, in 21 numerum
cadunt. Quod si medium terminum, idest 5, in se-
metipsum multiplicaveris, quinquies quinque faciunt
23. Et hic numerus ab eo quem extremilates colli- Vel si in qualuor terminis, ut sunt 2 et 4 , 8 et 16,
gunt, quaternario majorest, quem sdlicet ditferenliae queinadmodum est primus ad lerlium, id est 2ad 8
eonficiunt.Inter 3 enim et 5 et 7 bini iutersunt quo's sicerit secundusad quarlum, id est i ad 16. Ulraque
li in sese muliiplices 4 reddunt, bis enim duo, qua- enim proporlio quadrupla est. Et conversim , quern-
luor fiunl. Rccle igitur diclum est, in bac bnjusmodi adrnodum quartus est ad secundum, ita tertius not.i-
lispositione quod continetur sub extreraitalibus, lurad priraum. Hoc veroetiam disjuncie licct. Nam
aiinns esse illo numero qni lii ex medietate, tantum Jl) quemadmodum esl primus ad secundum, id est 2nd
qiKtntumdifferentiaein se raulliplicalae restituunt. 4, sic tcr.ius ad quartum, id est 8 ad 16; et conver-
sira, qucmadmodum sccundus ad primum, id est 4
ad2, itaquartus ad tertium, id est 16 ad8, idque in
omnibus rata consideratione perspicics.
Qiiartumvero propnum liujusmodi disposiuouis no-

latur, quod antiquiores quoque habuere noiissimum,
quod in hac proportionalitate vel metlietate, in mi-
noribus lerminis majorcs proporliones, in majoribus
AN. MANL. SEV. BOLTH 1153
i|5i
Habetaulem propriuhi bujusmodi racdielas, quod in A crcscal. Ut si sint 2, 4-,8, 16, quod fil tx bis 16, id
inmti disfJosilioneSeCundumbaric proporlionaliiaiem c\ quaier 8 reddatur. Exemplar autein nobis maî-
lcniiinorum differeiitiacin eaderit proporiione contra iiiiitn certissimumque sit illud ubi ex aequalilatedlxi*
se sunt, qua fuefint ipsi terriiini qiiorum sunt ipsae inus omnes inacqualilatis species furidi. Illic ctlirii, in
differentte. Sive enim dupli conira se sint lermirti, onuiibus vel raulliplicibus, vel superpariieiitibus, vel
-
duplseeruril etiam differenliaeske tripti tfipisc.sive snperparlicularibus, vel in c.-eierlsconjunctis, geo
i ecundirm quamlibet multiplicitatem, eidem in dif- metrica proporiionatitas cuslhditur, has omnes pro-
lerentiis multiplicilas erit, quam prima consideratio prietaies quas supradiximus conlinens. Quarta vero
invenit in lerminis, ut subjecia descrrpiio monet. est pr»prielas bujiisce medietatis, quod vel in majo-
DilTerentiae duplae. ribus vel minoribus lerminis aequales semper pro-
~' 1 | 2 | 4 [8 | 16 | 52 | 61 | 12« | portioncs suni. Naraque si ponanlur 2, 4, 8, 16,52,
1 2 4 8 16 32 64 128 I 256 64 , intcr hos omnes dupla proporlio est. Apparet
j^| (_: | : •[ | |: | | | |
eliam hacc pfoportionalilas in binis proportionibus,
Termini dupli.
ab unitaie alternalim parte altera longioribus qua-
Nulli igilurdubium esse potest, quod cuiti omnes ter-
dralisque disposilis, a prima iniilliplicilatis liabiiu.
inini dupli sint, ita differenliaequoque eorum termi- a dupli.ciper cunctas supcrparlicularcs
terroino 3 di»c, id esl
noruin duplse esse videantur, ut uno minus
discurrens, quod sub-
iu differenliis, orones pene dispositos subler termi- hnbitudines proponionesqueesl.
nos quorum sunt ipsaedifferentix-, superior nrdo red- jccia descrlplione signatum
ilidcrit. E-.1etiani aliudproprium, quod onmis nd ini- Tfetragonus | 1 [
noreni major leriiiiniis compnrntus ipsum minorcin Parte altera loiij-iur | 2 ) Uup|a
reiinei differcntiaro. Namque binarius ad uniiatem ' 4
Tetragopiis | ) Dupla
ipsa iinilale dilferl, etquaternarius binario ipso bi- Parte altera longior | 6 | Sesquinliera
nario, etoclonarius quaternarlo ipso <)uaternario, et Tetrago.tus | 9 {" Sesgufaltera
deiuceps majorcs alii ipsis minoribus ab eisdem ip- Pafte altera loftgior- | 12 | Sesquiteriia
sis differuni quos niimerositaie praetereutu. Ei lmc Tetragonus | f6 ( Sesquitertin
<|uidem in duplici proportione cadit. Sin v*ro sint Parte altera lunitior j 2T) L Sesquiquarta
iriplices proportiones, major lerminus a iniuore icr- Tetragonus | 25 | Sesquiqnarta
mino, duplicato minore termino differt. Utsi siot 1, Parle altera lonaior | 50 | Sesquiqninla
3, 9, tres ab uno, binario differiint, in quem untas, TeTagonns | ?6 | Sesquiqninta
id esi minor terminus duplicalus exundal, ei 9 a lii- Parte alteri longior: [ 42 Sesquisexla
Ims senario differunl, que n ternuriusduplicalus edu- Telragonus | 41 .Scs'iuiscxta
rit. Et in aliis cunciis ejusmodi ruio reperietur. S n "
vcro qiiadruplices sint, triplicato uiinore termino, CAPUT XLV.
major terminus a minore disiabit. El si quincupli, Quminedieiatcs,quibusrerumpublicarumstatibus
ipiadruplicato, et si scxcupli, quincuplicalo, et una. , coptparentur.
minus miiltipltcatione quam esl ipsa miuorumad ma- Alque ideo arithmetica quidem ei reipublicaecon.
jores compnratio tcrininorum, niinorem iiuuicrus paralur qiioepaucis regitur, idcirco quod in minori-
bus ejns terminis m ijor proportio sit. Musicam vern.
iuajor exsu. erat.
DiQerenliaeduplae. inedietalem optimalum dicunt esse rempublicam,
1' 1 2 | 4 | 8 j 16 | 52 | 6t | 128| idco quod in niajoribus terminis major proporliona-
'/1
liias invenitur. Geometrica medetns, popularis quo-
| 1 | 2 | 4 | 8 | 16 | 52 1 61 | U» \ 256 |
Tcrmni dupli ilammodo elex aeqiialitnte civiiatis esl. Namquevcl
DitTereiitiaetriplae. in majoribus, vel. in roinoribus, aeqnali omnium pro»
2 6 18 34 162 486 portionalitate componitur, et est inter omoes paritas
_^ | | | | | ) | U58|
5 9 . «ItiaedaYnmedielaiis sequum jus in proportionibus
__S [ T| | | 27 [81 |_245|729|2l87| D conservantis.
Termini tripli.
DiHerentiae CAPUT XLVI.
qnadrupte.
12 48 768 5072 Qitod supcrficies ttna lantunt in proportionatitatibin
| 5 | | ) 192 | | [,122S8| medietttlejintgqnlur , solidivero nutneriduabttsme
I 1 f~4 16 | 6{ | 256 | 102}| 4091'[1658 dietotibusin medio collocanlur
Termini quadrupli. Post haccigiiur lempus est ut cxpediamus nunc
Haccaulem proportionalitns et in aliis omnibus, ve! qtiiddam nimis utile in Plalonicn quadam disputa-
superparticularibus,vel superparlientibus, inveoitur. lione, quae in Timsei cosmopeia liaud facili cuiquam
biijusinodi proprictate in omnibus conservala, ut ir vel penetrabili.ralione versatur. Omnes enim planan
conlinua propoi tione, quod fil subexlreroilatibns s figuraequse nulla allitudinecrescunt, una tnntum mc-
trcs fuerint lermini, hoc a medietate multiplicni.' dieiate geometrica coniinuantur, alia quacjung.il noo
consurgat. Si enim sint 2, 4, 8, quwPlit ex bis 8 poiest inveniri; unde duo tnnltim in bis inlcrvalla
idem fit ex quiicr 4. Vel si sil in qualtior lcrmiuii sunt consiitula, a primo scilicel ad mcdium, et a
<tsjuncta propnrlio, quod fil sub iilrisque cxlremita- medioad terliiiw. Si vcro fiicriot colii. duns tanium
libus. id duanim nicdiciaf.:ni muliiplicatione cort- hnbebunl mcdielalcsj ubi tcrtia iuvcniri non polcrit,
1153 DE AIUTHMETICALIP. II. 115i
sccundum gcoiiiclricam sciliccl -proportionem.Undc l ximi et niedii contra differcntiam mcdii nlque par-
lorniic solidae tria intervalla dicuulur babcte. Es.t vissimi coinpnrniiir. Ui si sinl 3, 4, 6, vcl si 2, 3, 6.
euim iiiiiim inlirvallum a primo ad secundum , el a Senarius enim qiiaternarium suaterlia partesupcrai,
secundo ad terlium, ci a terlio ad quartum, quae-est idesi duobus; quaicrnarius verolernariumsuaquaria
scilicel pnstrema disiantia. Rectae igitur et plana: fi- paniesupervenii, id cstuno; el senarius lernariiim sna
gnr.c dnobus iutervallis et soiid.c iribus contineri di- medietate, id est tribus, ternarius vero binarium sua
t-iiiitiir.Siut cnim duo telragoni, 4 scilicet el 9 , bo- parteterlia, id cst uuilale transcendit. Quare in his
roiii igiiur unua lantuni medius in eadem propor- neque eadem proportio lerminorum est, neque sunt
lionc conslitui polesl. Namque senarlus ad 4 scsijiri- eaedemdilTerenlia\ Esl aiitcm queinndinodum maxi-
alter est, et 9 ad scuarium eodem niodo sesquiaher. HIUSterminus a<l parvissimunt termiuum , sic diffe-
Iloc autem idcirco cvenil, quod singula latera, sin- rentia maximi et medii nd differentiam mcdiiatque
gulmumtetragrinorumcfliciunt sennriam medietaiem. poslremi. Namque in hac proportione, quaeest, 5,4,
Namque quaiernarii lctragoni lalus binarius esi, 6, major terminus, id est senarius ad parvi.-sirnum
novcnnrii ternarius; lii ergo mulliplicali senarium terminum ternarium duplus cst, ct differenli i ma-
perlecerunt. Bis enim tres sennrius esl. El quotiens- ximi et medii, id est senarii et quaternarii, duo sci-
cimque, dntisduobus telragonis, eorum medietatem 8 licet ad differenliam medii et uliimi, id est qualer-
volutnus invenire, lalera eorura mulliplicanda sunt, narii atque ternarii, quse esl unitas, dupla perspici-
ct qui ex bis procreabunlur, medieias esl. Si autein IIK-. Sed hoc qnOque subjecta descriptione no r-
cnbi sint, ut 8 el 27, duaelanlum inter lios eadem siratur :
proporlione medielates constilui queiint, 12 scilicei
ct 18, namque 12 ad 8, cl 18 ad 27, sesquialiera tnn-
lum proportione jiiiigunlur. In his quoque eadcm la-
leruin ralio est. Namque ex mio cubo qui propin-
qoior est, una medietas duo laiera colligit; ex al-
lernalim vero posilo,unum. In alia quoquc medctaie
idem est. Ponantur enim duo cubi, et in medio eo-
rum duae medictalcs quas superius diximus, 8, 12,
18, 27, octonarii igilur laius est binarius, bis enini
bini bis oclonai-iumfecerunt. Ternarius vero 27 cu- Habet autem
proprictritcm, quemndmodum dictmi
bi latus est. Ter enim tres ter 27 rcslituuni. Mcdie- esi, conlrariam arilbmeticaemedietali. In illa
etiim,
las inilur quocjuxta oclonarium est, id est 12, mula- p in minoribus lerminis major erat
proporlio, in ma-
lur duo latera cx propinquo sibi octonario, et aliud joribus minor ; in liac vcro , in
majoribus quideni
imtim lalusex aluinsecus posilo 27 cubo. Bis enim termims majoresi proportio, in minoribus vero mi-
bini ler 12 pandunl. Et 18 eadem ralione duo lalera nor. Namqne in liac disposiiione 5, 4, 6, tres ad
a propinquo sibi 27 cubo colligit, et unum ab allrin- qaaluor comparati sesquiiertiam babiludinein, sex
secus posilooctonario. Tres enim ter bis 18 conciu- vero ad quaiuor sesquialteram reddunl; scd mnjor
duni. Hocaulem universaliler speculandum est, si estproportioscsquialtcra asesquileilia,tantumquan.
leiragonus tetragonum multiplicet, sine dubio tetra- Unn pars tertia medietate Iranscendilur. Juste igitur
gonus provenil. Sin vero parte altera longior lelra- medielas qusedamgeomelrica proprieque esse pro-
gonum mulliplicet, vcl letragonus parte altera lon- portionalitas judicalur, scilicet inler eam ubi in ma-
giorem nunquam lelr.igonus, sed semper antelongior joribus terminis niinor est proportio, et minoribiiD
crcscit. Rursus si cubus cubum multiplicaverii, cubi niajor, et int r eam ubi in majoriliiis mnjor esi, in
fonna conlicilur. Si vero p;irte nltera longior cubutn, iiiinorilnis miuor. Illa est eniui vere proporlii nali-
vel cubus parte allera Iongiorem, nunquam cubus las quac, medietatis quodatnmodo lo<um obtincns; et
procreabitur, hoc scilicct secundum siinilitudincin in iii.ijoribtis ei iu minor.bus, acqualibus | roporiio-
paris atque imparis. Par cnim parem si multipliccl, num compnrntionibuscontinetur. Hoc quoquc signum
scmper par nascitur, et impar imparem si roultipli- est, duaruin cxlrcmitalum mediam essequodammodn
cet.impar conlinuopiocrealur. Si vero impar parem, êometricam propoitionem. Namque in ar.lbmetica
vel si pnr imparem multiplicct, par scmper exorilur. proportione , medius termintis eadeni sua pnrie, ei
Hoc auiem facilius cognosciiur ex lectione Plalouis niiiioreni pnccedil et a majore praecedtur , scd alia
in libris de Republica, eo loco qui nuplialis dicitur. parte niinoris , alin vero parle majoris. Sit enim
quem ex persona Musarum pbilosopbus introducit. arithmeiica dispositio 2, 3, 4. Ternarius igilur nu-
Sed nunc ad tcrtiam medietatem redeundura esl. merus binarium lerlia sua parle praecedit, id esluno,
CAPUT XLVH. et a qualernario lerliasua parte pracceditur, id cst
De liartnonicamedietaleejusqueproprielqtibus. uno. At vero ternarius n n eadem parle minoris mi-
Harmonicaaulem inedielas est quae neque eisdcm norem vincit, vel majoris a majore superatur. Nam-
diffcrcntiis, nec aequis proportionibus conslituitur, que iiiinorein, id est binarium, uno supcrat, id e>|
s d illa in qua queinadmodum maximus lerminus ad ipsius medictnte I inarii, a qualernnrio vcro uno tc-
! arvissimum lcruiiuuni poniiur v; sic differenliaraa- linquilur, qu e pnrs quaternarii quarla est. Itetle
1155 AN. MANL.SEV. DOETII 1156
igitur.dictum est medium terminum in hujusmodi iA neque solum in terruinis spcculaiioi;em propnnionis
medietale eadem sui parte et ininorera vincere cl a habet, neque solura in differeniiis, sed in utrisque
majore superari, sed non eisdem panibus, vel mino- communiter. Quseritenim ut quemadtnodumsunt ad
ris minoreni transgredi, vel majoris a raajore tran- se extremi termini, sic majoris ad mcdiura diffcren-
scendi. Conlrarie barmonica medietas proporliones tia, contra differentiam medietatis ad ultimum. Ad
habet. Namquenon cadem parte sua, medius lerm- aliquid autem, considerationcm harmnniae proprie
niis in hac proportione vel minorem vincit, vel a ma- esse, in primi libri rerum omnium divisione mon-
jore superatur, sed eadem partc minoris minorem stravimus. Ipsarum quoque musicarum consonanlia-
siiperat, qua parie majoris a majore superatur. rum quas symphoi icas nominant proportiones, in
In hac enim disposiiione harmonica, quaeest 2, 3, 6, hac pene sola medieiaie frequenlcr invenias. Nam-
ternarius bi arium teriia sui parte vincit, idem lerque symphonia diatessaron, quae princeps est et
narius a senario tola sui quanlitale siiperalur, id qundaiiimodovim obtiuens elcmenti, constiluta sci-
est tribus. ldemque ipse tcriiarius, medielate m noris licet in eptriia propoiiione, ut esi quaternarius ad
vincil minorem, id est uno, et medieiaie majoris a lernariiim, in ejusmodi harmouicis roedietatibus in-
majore termino vincitur, id est tribus. Senarii enim veniiur. Sint enim ejusmodi barmonicac medielatis
medietas ternarius est. In gemnelrica vero medielale, 1B termini qu«rum exlimi dupli sint, et rursus alia hu-
tieque eisdem suis parlibus medius vel vincit mino- jusmodi disj osiiio quoriim exlimi tripli.
rem, vel a rnnjore vinchur, neque eadem par;e vel 3 | 4 1 6 | 6 "
ininoris minorem s-uperat,vel majoris a majbre re- | | ^l~5l
iinquour, sed qua pnrte sua medius lerminus mino- Senarius ig turad lernarium duplusest. Idem aulein
rero superat, eadero parte sua major terminus me- in alia dispositione, senarius ad binarium triplus.
diura vincil. Quod est ut medietns atque exlremiias, Horum igitur si differentias colligamuset ad se invi-
sequatibusmedietntcm etexlremitatem reliquamsuis cem comparemus, epilrita proportio colligitur, unde
partibus siipervadant. In bac eniin dispositione, quae diatessaron symplionia resbnabit. Inler 3 enim el 6
est 4/6, 9, tc tia sui parte medius senarius quater- ternarius est.et inler binaiium et senarium qualer-
narium superal, id est duobus, ct lertiasui parte rur- narius, qui, sibimetcomparali,scsquilertiameflicicnt
6us novenarius senarium vincit, id esltribus. Habet proporlioncra.
aulcm al am proprietatem harmonica mcdietas, ut
cirniduisextremiiates in unum redacins, medieias
mulliplicavei-ii, dupla quanlitas colligiiur, quam si
se multi|iiiceui duaeextremitates. Sint enim lii ter-'
Inini 3, 4, 6. Si igitur ternnrium et senatium jungas,
novenarium facies, qui per qualernarium ductus 36
efficil. Quodsi se ipsae cxlremilates multiplicent.et
liant Ires sexies, 18 conliciunl, quod est priorissuiu-
hisediinidium.
In eadcm quoque medielate et diapenle symphonia

componitur, quam sesquialtera habiiudo reslituit.
Nam in ulrisque dispositiouibus his quae subjeciac
stint, in duplici senarius ad quatcrnarium sesquialter
esl, in iriplici ternarius ad binarium.ex quibus utris-
que, diapente svmphonia conjungitur.
CAPUT XLVIII.
Qnare dicla sit harmonica medietasea qucedig sta est.
Considerandum forsitan videatur cur hanc harmo-
ircam medietalem vocemus. Cujus liacc ratio est,
quoniam ariihmelica dispositio sequas tantum per
differentias dividit quantitates, geometrica vero ler-
niin«s aequaprorortione conjuugit. At vero liarmo- Post hanc autem diapason consonanlia, q«;c fn c^
nica ad a iquid qiiodammodo refala consideratione, dupliri, ut est in subjecta formula.
«57 DE ARITIIMETICALID. II. (1158
ln trip'ici quoque ilispositione, simul diapente et

iliapason symplioniacomponilur, s rvans sesquialic-
ram etduplicem rationem, quod stibjecta descriplio
ilocei.
In triplicibus quoque extremitatibus, major differcn

lia ad minorem differeniiam quadrupla est, et bii
B diapason symphoniam emittit. Namque in disposi
tione 2, 3, 6, exlremornm differentia est, id est se
narii et binarii, 4 ; minor vero differenlia, id es
•tcrnarii et binarii, unus; 4 aulcm uno quadrup's
major esl relaiione, quaecomparatio bis d apasoii
eonsonantiam tenet.
Triplex QuadrupV bis diapason.
Diapemeetdiapason.
Et quoniam triplus duas continet consonantias, dia-
penle, scilicet, et diapason, in hujus Iriplicis posi-
lione in dilTercnliiseumdem rursus triplum reperie-
. lnus, secundumsubler descriplum modum.
Triplusdiapenleet diapason.
C CAPUTXLIX.
De geometricahqrnwniq.
Vocantautera quidam barmonicara bujusmodi me>
dtetatem, idcirco quod seniper baec proportionalia.
geometricaeharmonise cogitala est, hnrmonam au
-lem geometricain, cubum dicunt. Ita enim ex longi
Termini. tudine in laiitudinem distentus cst, et in altitudinii
In d»ola vero disposilione, major terminus ad mcdii cumulum crevit, ut ex aequalibus pr ficiscens, ad
tcrmini contra se differentiam, triplus est, et rursus
scqualiaperveniens, sequaliter totus îbi conveniens
niinor terminus ad medii contra minorem tcrminum creverit. Haecautcm
mcdietas, in omnibus cubis quaq
lomparaii differenliam, iriplus est. est geomelrica harraonia perspicilur. Omnis eniin
eubus babet latera 12, angulos 8, superlicies 6.
IMcautera ordo et disposiiio harmonica est. Dispo-
nantur enim 6, 8, 12; hic ergo quemadmodum est
HKijorterminus ad parvissimum, ila differentia ma-
0 joris et medii ad parvissimam compafatur.
Differenliaedopte.
Illa autem maxima symphonia quae vocatur bis dia-

pason, vetuibis duplura, quoniam diapison symplio-
nia ex duplici proportione colligiiur, hnic se junclu-
raeharmonicaemedietalis interserit. Nam in duplici Duplilermini.
proportione, medius terminus »d minoris suique dif— Pcrpensi namquc 12 ad sex dupli sunt, differenliav<"-i
ferenliam quadruplus invenilur. 12 et octonarii aualernarius esi, octonarii vcro tf
1159 AN. MANL.SEV. BOETI» 11G0
senarii duo, dupla autcra ratione dislalmiil diiobus A A dispositionc 16, 25, 40. Vidcseniin ut quindcnaescse
iranscendant.
qualuor comparaii. Rursus ocionarius, qui medietas summula?quantiiate
e I, alia sua parte minorem praecedit, ct alia sua
parte a majore prseccdilur, e 'dem aulem parte mi-
noris minorem superai qua parte majoris a majore
superatur. Rursus si exlremitaies in unum redigan-
lur el a medielate octonario multiplicenlur, duplus Omnesque proprielates, quns supra diximus in me-
critab eo nuraero quem solaeexlremilates multipli- dietate arilhraeiica convenire ab hac hujusmodi
calae perfecerint. Omnes autem in.liac dispositione dispositione non reperies alienas. Namque quemad-
sympbon as musicas invenimus. Dialessarbn quidera modiim unu<quisqueeorum terminus ad seipsum esi,
esl octo ad sex, quoniam proponio se-quitertia est. quoniam sibi acqunlisesi, ita suntad se invicem dif-
Al diapente, 12 ad 8, quouiam ea qutc sesquiahera ferentiae quoniain silii sunt aequales, et quaiilo major
coraparalio dicilur, in en dinpente consoiiaiita repc- terminiis raedium transit, tanto medius viucit minn-
rttur. Dinpasonvero, quscex duplici nasciliir, ex 12 rem. El cxlremitatutn aggregatio duplex est medie-
ad sex composilione producitur. Diapaspn vero et late, ct minorum terminorum proportio major est
-•*
diapente, qtiaetriplicis obtinet rationem, (it ab ex- illa comparalione, quae inter majores lerminos con-
Iremilamm differenlia , ad differenlhm minorcm. tinelur. Et tanto minor est nunierus qui fit ex mulii-
Namqtie duodenarii et senarii scx differentia cst; piicatis extremitatibus, ab eo qui fu ex multiplicnta
liiinor vero est differcoiia oclonarii ct senarii, id est medietute, quaiiium eorum differentiae ra<iltiplicalae
2. Qui senarius ad binarium triplus csl, et diipaon resliliiunt. lllud quoque quod medie;as eadem sui
simul et diapenle consonnnlia sonaiil. Illa vero major pnrle el a mnjore vincitur, et uiinorem ipsa superve-
consonantia qusc cst bis iliapason, quaeex quadruplo nii, nori eadera autem parte miiioiis minorem transit,
lit iu medii lermini, ilest oclonirii, et ejus differcn- vel majoris a majorc relinquitur, quae omncs scilicct
liae comparatione perspicitur, qu e iutci-octonnrium proprictates non alierius nisi arilhmeticae medietatis
benariiimque reperitur. Quare proprie atque conve- sunt. Quod si superius dicta meminerit lcctor, ita
nienter hujusmodi proportionaliia. harnionica me- esse induliitanter ititelliget. Rursus si inter eosdem
ilietas appellalur. 10 et 40 viginli constiluam, stalim geomelrica mc-
dielas cum suis proprietatibus cunctis exoritur,
arilhmetica inedietate pereunle. In hac enira disposi-
CAPUT L. tione 10, 20, 40, quemadmodum csl rfiajor ad me-
. (^ sic medius ad extremum. El quod continetur
allrinsecus duobus diura,
Qitemqdmodumconstitutis terminis, ab
exlremitalibus, aequum est ei qu d a mulwplici
aritkmetica, qeometrtea, el harmonicainler eosme-
dietas allernelur, atque de eorum generationibus. medielate complelur. Differenti-c quoque eorum in
eadem sunt proportione qua termini. Crementum
Nosautem prsesiare debemus, qiiatemis qncmad- vero et imminulio proportionum secundum lerminos
rnodum d to calarao, extremis foraminibus inanenti- nulla esl, sed majorum termioorum proportio a nii-
kus musicis mos est, ut medium foramen permutan- norum terininorum proportione non discrepal. Si
les, aique aliud aperientes, atiud digitis occludentes, vero harmonicam medietatem conjuugere velim, 16
divcrsos emiiianl sonos, vel ciim duabus alirinsecus mihi numerus inter extremitates utrasque ponendus
protensis chordis, meJii nervi sonura musicus vel e3t, utsit hoc modo 10, 16, 40. Nuncigitur licet in
astringendo teiiuat, vci rcmittendo gravat, ita quo- hujusmodi dispositione omnes harmonicas proprieta-
que datis duobus nuraeris, nunc qu dem arithmeti- tes agnoscere, qua eniro maximus ad parvissimum
cam, nunc vero geometricam, nunc autem harmoni- lenninus proportione jungilur, eadem proportione
cam medietaiem experiamur insercre, ut reciurn differentiae ad se invicem comparanliir. El quibus
propriumque roedietalis notuen sit, quoi nianeniibus paitibus majons a majo.re medius vincitur, eisdein
cxtremiiaiibus buc atque illuc ferri permuiaiiquei " partibus minoris praeterit minorem. Suis vero non
videalur. Potcrimus autem hanc in duobus altrinse- eisdem vel a majore vincitur, vel transil minorem.
cus posilis lermii-.is, vel paribus vel imjiaribus per- Etin majoribuslerminis majorest proporiio, in mi-
niutire, ita ut cum arithmeticam ponimus medieia- noribus minor. El si in unum extremitates rediganlur,
lemdiffcreiitiarum lantuin raiioa:qualiiasqii.!servetur. et medietalis quantitate concrescant, duptus inde
Cum vero geometricam, rata se proporlionum juu- conficitur numerus ab eo qui cx solis multip!icatis
ctura cust.idiat. Sin aulem Iiarinoni a liai differcn- exlreniituibiis prqcreatur. Alque hoc quidem in tcr-
liainm coinpaiaiio, ab terminorum proportione noni minis paribus constiiutum est. At vero si imp tres
Jiscrepct. Et sint quidera primo pares positacqaac- proponantur, ut sunt 5 et 45, aptalus inedius 25,
dam extremilates, inter quas has omnes mediittites) aritlimeiicam proportionemmedietatemqiiecoristituii.
oporleat interneclere, 10 el 46. Prius igittir aritli- Nam si sint 5, 25,45, eadem sese numcrorum quan-
mciica medielas apletur. Iuier hos crgo si 25 posuero,, lilale teimini transgredientur, et omnis siiperius<li-
crit milii ariihmetica proporlio differcitliariim qiian - . cla proprictas aiithmeticae medictatis in his teriuinis
titaie immuiabilitcr custod la, in liuiusmoili, scilicclt custodilur. Sed si 15 nunierum mcdium ponam, ut
H61 DE ARITHMETICAIJB. II. 1162
sint 5, 15, 45, in geomelricam medietatem termini AL' gnitionis eorum versatur utililas. Cseteras autem
relabuntur, sequalibus terminorum ad se invicera practereundo transcurrimus, idcirco quod non mtil-
proportionibus custoditis. Novem vero si inter utros- , tum nobis in leclionibus prosunt, sed tantum ad im-
que terminos ponara, ut sint S, 9, 4, 5, lit harmo- plendam denarii numeriquantilatem. Quae,ne taleant
nica medietas, ut qua Summamaxiraus numertis par- neve sint aliquibus ignoratse, depromimus. Videntur
vissimum prsecedit, eadem major differentia mino- enim bac supradictis medietatibus esse conlrarise, cx
rem differeniiam vincat. Qua vero disciplina hujus- quibus originem trahunt.»Ex bis enira eliam istse
modi medielatesreperiri possimus, expediendum est. suut consiitutai. Estautem quarta mcdietas quae op*
Datis daobus terminis, si arilhmelicam raedietatem posita videtur harmonicae, in qua Iribus terminis po-
constitnere oportebit, utraque est exlremitas conjun- silis, queraadmodum est maximus terminus ad par-
genda, quodqueex ea copulalione coltigitur dividen- vissimum, sic differenlia minorum ad differentiam.
dnro, isque nuraerus qui ex divisione redactus est, maximorum. Ut sunt 3, 5, 6, sex ad ternarium d*u-
aritbmeticam medieialem inter extremitates locatus plus. Et sunt minores 5 et 3, maximi vero hujus dis-
effic.iet: ut 10 et 40 si junxero efficiuiU50, quos si positionis 6 et 5. Differentiavero minorum, quioarii
dividam, 25 redduntur. Hic erit mcdius terminus se- scilicet et lernarii 2 sunt, majorum, quinarii ct se<
cundum arithmeticam proportionera. Vet si illum ]B narii, 1, qui 2 ad unum comparati duplum faciunt.
numerum quo major minorem superat dividas, eum- Ergo quemadmodum est maximus lerminus ad pnr-
quc mioori superponas, quodque inde concrescit vissimum, sic minorum terminorura differentia est ad
medium ponas, ariihmetica medietas iulorniatur. differentiam maxiraorum.
Nam40denarium tricenario superat; quem si dividas
15 fiunt; hunc si minori, id est denario, superposue-
ris, 20 et 5 nascentiir; quem si medium constituas,
arilhmeticseroedictatisordo formalur. Geometricam
vero si rationem vestiges, ejus nunieri qui sub uiris-
que extremilatibus continetur, tetragonicum latus
inquire, et hunc meditim pone. Nam sub 40 et de- Terminiextremi dupli.
nario numero 400 conlinentur. Si eiiiui dcnarinm in
Liquet autem oppositam et quodammodo contrariam
40 multiplices, bic numerus crescit. Horum igitur essehanc medietatem barmonicae
medietaii, idcirco
quadringentorum require tetragonicumlatus, bi sunt quod in \'U
20. Vicies enim 20, 400 efficiuntur. Reperlum ergo quemadmodtimest maximtis terminus ad
I parvissimutii, sic m;>jorum terminoriim diffcrentia
latusquadratum, niedium constitues. Vel si eani pro- ad differeniiam miuorum. Hic aulem econtrario. Es|
portionem quam inter se dali lermiiii custodiunt di- autern proprium hujus medtelatis, con-
et id mediutn terminum quoniamquod
vidas, quod relinquetur po- tinetur sub maximo termino et medio
nas. Namque40 ad denariuin quadruplus e.-t. Igitur eo dupliim est
quod continelur sub medio alque parvissimo;
si
quadruplum dividas, duplura facies, qui est scilicet sexies enim
quinque 30 siint, quinquies vero tres 15.
20. Nam20 ad denarium duplus est. Huncsi medium Duaevero alise
medietntes, quinla scilicet et sexta,
eonsiituas, medielatem georaetricam perferet., Har- geometricasmedictaii contrariae
mouicau) vero medietalem, tali roodo reperies: diffe- tur sunt, et eidemviden-
oppositac. Est auiem quinia medietas, quotiens
rentiam terminorura in minoiera terminura multi-- in tribus
terminis, quemadmodumest medius termi-
et el
plica, post junge terminos, justa eum qui inde nus ad minorem lerminura^ ita eorum differentiaad
confectus est, coramitte itturonumerum qui ex diffe- differentiammedii
atque majoris. Nam in hac dispo-
rentiis et termino minore productus est. Cujus cum
sitione2, 4, 5, qualernarius ad binarium duplus est;
latitudinera inveneris, addas eam minori lermino, et sed inler
quaiernarium et binarium duo sunt, inter
quod inde colligilur mediura terroinum pones, 10 quaternarium vero et majorem terminura, id est
enim et 40, 30 sunt; quera si muttiplicas in dena- que, 1, et duo ad unum quin-
dupli sunt.
rium, id est in minorera, decies 30, oportct 300 efli- v Differentiseduplae.
cias. Quos 300 juxta eum committe qui ex junctis
ulrisque confecius est, id esi juxta 50, facient enim
quinquagies senos, et inveniiur latitudo senarius.
Hunc igitur si minori termino addas, facient 16, et
hic'numerus medius constitutus inter 10 et 40, har-
monicam proportionem medietatemque servabit. Numeridupli.
CAPUT LI. Contrarium autem georaetricaemedietati in iiac pro-
De tribut medietatibusqum harmonicmet geomelricm portione est, quod in illa qttemadmoduramajor ler-
conlrarimtunl. minus ad minorem essel, sic majorum differenlia ad
Hae quidem snnt apud antiquiores inventse pro- differentiam minorum. Hic vero coutrarie, quemad-
bataeque medietates, quas idcirco longius enodatius- modum minores ad se termini sunt, sic minorum
que tractavimus, quod hae maxiine in antiquorum differentia terrainorum ad majorum differentiamcom-
leclionibus inveniuntur, et ad omnem pene vim co- paralur. Est autem proprium in liac quoque disposj-
PATROL.LXIII. 37
1165 AN. MANL. SfiV. BOETII .11W
tione, quod illud quod continctur sub majore termino. fc.rum differentiam, ut sunt 6, 7, 9. Novem igitur ad 6
et medietate duplum est, eo qttod sub ulrisque extre- sesquialtcr est, et eorum differentia ternafius est,
mitatibus conlinetur. Nam quinquies quaiuor sunt qui comparat.us contra majorum differentiam, id est
20, quinquies vero 2 siini 10, et.20 denarii duplus septenarii et novfenarii, qui binarius est, reddit ses-
est. Sexta vero medietas est quando tribus terroinis quialleram proporlionem.
consiiltnis, quemadmodum est major (erroinus ad
rnedium, sic minorum lefminorum differenlia ad dif-
ferentiam maximoruin. In dispositione eniin quae est
1, 4, 6, maxifflus terroinus ad medium sesquialter
est, dnTerentiavero minorum, id est unius et 4, ter-
narius est, raajorum vero, id est quaternarii et se-
narii, binarius. Tertia vero inter has sequentes quatuor, nona autera
iri ordinC proporiio est, quaudo tribus lermiais po-
DilTeremiaesesquinlterae.
sitis, quam proportionem medius terminus ad par-
vissimum custodit, eam retinet exlremorom diffe-
g reniia ad minorum differeniiam comparala, ut 4, 8,
7. Etenim 6 ad 4 scsquialter esl, quorum est diffe-
rentia binarius; septenarii vero et quaternarii, ter.
narius differenlia est, quem si ad superiorem bina-
Ternarius autem binario comparatus, sesquialleram rium comparemtis, sesquialtera proporlione Conjun-
habitudinem proportionis efflciet. Eodein aulem modo
gitur.
baec quoque niedietas georoetricse contraria cst,
queroadrnodum et quinla propter proportionem diffe-
rentiarum a minoribus ad majores terminos con-
versam.
CAPUT Lll.
De quatuor medtetstibus quas posleri ad imp,enaum
denarium timiiem adjecerunt.
Et h« quidem srint sex medielates, quarum tres a Qtiarta vcro, qtite in ordine decima esi, consideratur
Pythagora usque adPlatonctn Aristoielemquemanse- £ in tribns tefminis, cura tall proportione medins' ter-
runt. Postvefoqui inseculi surit, has tres alias, de rriinus ad parvissifflurocemp8Tiitiir,qita1iextmnorLm
quibuS supra disserulmus, suis commeniariis addi- differentia contra majorum terminofum differen-
dere. Sequens autem aetas, queinadmbdum diximus, tiarn propoftione cotvjuvtgitur, ut simt tres, quio-
ad implendam denariam quantitntera, alias quatuor que, octo. Quinarius enim medius termmus, ad ter-
medietales apposuit, quas non adeo quis in veterura narium superbipartiens est. Extremornm vero diffe-
libris inveniat. Has igitur nos quam possumus bre- reniia, octonarii scilicet et lernarii, quiparins, qui
vissime disponamus. Prima enim quae e-t eaniin, in comparatusoontra majorum termihorum differentiam,
ordine Veroseptima medietas, hocmodo conjungitur, scilicet quinarii ct octonarii, qui est ternarius, et ipse
cum in tribus terminis, quemadmodum est maximus ^fuoque superbipartieris in-senitur.
terminus ad uliiraum, sic maximi et parvissimi ter- CAPGT LIH.
mini differeiitia , ad miriorum differeniiam lermino- Dispoiitio decemmedielatum.
rum, ut in hac dispositione 6, 8, 9. Novenarius igi- Disponamusigitur cmiclas medjetates in nrdinera,
lur ad senarium sesquialter est, quorum est differen- ot cnjusmodi omnes sinl, facillime possitu in-
tia lernarius. Minorum vero terminorum, id est octo- telligi. !
narii et -senarii, binarius differentia est, qui ad su- " . Arilhmeiica Priiua 1 2 | 5
periorem ternariuin comparatus, facit sesquialteram Geomeirica Secunda 1 2 #4
proportionera. liarnionica Te.riia 3 i 6
Differentiasesquiallera?. Comrariaharmonicae Quarl;i 5 5 6
Conlrariagtonietricae Quiula 2 4 i5
Connariageorrieiricae Sexia i 4 «
Imer 4 prima ' Septima 6 s 9
lulcr 4 secunda Octnva 6 7 9
' Inter 4 tertia Nona 4 6 7 '
Terniinussesquialter. Ititer 4 quarta Decima 3 5 .8
" '
Secunda vero inler quatuor, sed octava in ordim , CAPUT LIV.
est, quoliens in tribns terminis De maxima et perfecta symphonia, qum tribus dislen-
proportionalitas
sunt exlremitaies ad se invicem con>, ditur intervallis.
qnemadinoduiti
;aratac, sic eorum differerilia ad maiorum termino Resta; ergo de maxima perfeciaque haruioma dia*
nr AHiTHMETICALIB. II. HG6
serere, quaetribus inlervallis conslituta, magnani vim A \ octonarius
c senarium superat, id est parte lertia, ea-
obtinet in musici modulaminis tempernmenlis et in dem i duodenarii parte, octonarius superatur. Qunluor
specuiniione naluralium quaeslionum. Eteiiim per- enira e quibus octonarins a duodenario vincitur, dtio-
fectius liujtismodimedietate nihil poterit inveniri, tdenarii icrtia pars est. Ei si extremitates jungns 6
quaj tribus intervallis producta, perfeclissimi corpo- scilicet
f et 12, easque per oclonarium medium rnulii-
iis*naiurain substantiamque sonita cst. Hoc enim plices, ] 144 sunt. Quod si se extrcmitates multij.Ii-
modn, cubum quoque trina dimcnsione crassatum, < cent, sex scilicet et 12, facient 72, quo numcro 144
plenam liarmoniam esse monstravimus. Haecauiem iduplus est. lnvenieraus hic quoque omnes musicas
hujusmodi inveuietur, siduobus lerminis consliiutis, < consonantias. Namque8 ad 6 el 9 ad 12 comparaii ses-
qui ipsi tribtis creverint intervallis, longiludine, laii- iquitertiam proporiionem reddunt, et simul diatessa-
tudine el prorunditate, duo hnjusmodi termini medii ron consonaiitiam. Sex veroad 9 vel 8 ad 12 com-
ruerint constituti, ct ipsi tribus intervallis notali, qui parati, reddunt sesquialleram proportionera , sed
vel ab aequalibus per oequnles *qualiler sint pro- diapenie symphoniam. Duodecim vero ad scnarium
ducli, vel ab inaequalibusad inrqiialia aiqualiter, vcl tonsidernli duplicem proportionem, sed diapason
ab inaequalibus ad a-qualia xqualiter, vel quolibet symphoniam canunt. Octo vero et 9 ipsi contra se
alio modo, alque iia cum liannonicam proportionera B medii considerati, epogdoum jungunt, qui in musico
custodiant, alio laraeiiiTiodocomparati, raciunl arith- roodulaminetnnus vocatur, quae omnium musicorura
meticam mediclatem, hisque geometrica medietas, sonorum roensura cominunis est. Oraniunieniin cst
quaj inter utrasque versalur, deesse non possit. Ini sonus iste parvissimus. Unde noium esl quod dia-
quatuor enim terminis si fucrit, quemadriiodumpri- tessaron et diapente consonanliarum, touus differen-
mus nd secundum, sic tertius ad quartum, propor- tia est, sicut inter sesquilcrtiam et sesquiatteram
tionum ratioue scilicet custodila, geometrica medic- proportionem sola est epogdous differenlia. Ejus
tns explicatur. Et quod continetur sub exlremitati- aulera descriplionis, subter exemplar adjecimus
bus sequura erii ei quod sub utraque medietate adI
se inviccra multipiicata conficitur. Rursus. si maxi-
raus quatuor lerminorum numerus ad eum qui sibii Proportionalitasgeomelrica.
propinquus est talem habeat differeniiam, qualeml ScsquialteraB
proporliones.
idem essemaxiroo propinquus ad parvissimum, bu-
jusmodi proportio in aritbmetica consideralione pro-
ponitur. Et extremorum conjunctio duplex erit pro-
pria medietate. Si vero inter quatuor qui est teriius C
terminus, a qua parte quarti, quarlum terminum su-
perei, et aequa primi a prirao superetur, harmonica
bujusmodi proportio raedietasque perspicilur : et
quod continetur sub extremorum aggregatione et
multiplicalionemedietatis, duplex est eo quod sub
ulraque exircmitate coiiticitur. Sit aulem quoddam
hujns dispositionisexemplar hoc modo, 6, 8,9, 12.
llas igitur omnes soiidas quantitates esse non du- 72
bium est. Sex enim nascuntur ex uno bis ler, 12 au- Exlremorumuiediorumquemultiplicalione*.
temex bisduo ter.Horum auleramedielates, octona-
rius lit semel duo quater. Novenariusvero semel tres
ter. Omnes igitur termini cognati sibi, et tribus in-
lervallorum dimensionibiis noiali sunl. In bis igitur Proportionalitasarithmetica.
geometrica proportionalitas invenilur, si 12 ad 8 Differenti»aequalcs.
vel 9 ad 6 comparemus. Ulraque enim comparalio!» 3 3
sesquiallera proporlio est, et quod continetur sub
exlremitatibus idem est ei quod fit ex niediis. Nam-
que quod fil ex duodecies 6, aquum esl ei quod fit
ex octies 9 : geomelrica ergo proporiio' hujusroodi
est; arithmetica autem est, si duodenarius ad nove-
narium, et novenarius ad senaiiuiii coropareiur. In
utrisque enim ternarius differentia esl, el juncue ex-
iremitates medieiate duplae sunt. Si enim junxeris
senariura et duodecim facies 18, qui est novenario
medio termino duplus. In his ergo gcometricam
arithroeticamque medietatem perspesiinus. Hic quo- 18
que harmonica medietas invenitur, si 12 ad 8 et Kxtremitatesjunctaead novenanummediumduplaesunt
rursus 8 ad 6 comparemus. Qua enim pnrte senarii
H67 AN MANL. SEV. BOETH 1168
\ Consonantiaemusicao.
Sesquitertia Sesquiteitia
Epogdous
harrnonica.
Proporlionalitas Diatessaron Diatessaron
Partes minorismajorisqueterminorum.
2 4
144
. JuncUeexlremitat.eset per mediummultipltcatae. Dupla
ip Diapason
i
AN. MANL. SEV. BOETII
DE MUSICA
LIBRIQUINQUE.
(Juaein margineGlareanieditionise regione texlus notata sunt, nos ad cotumriarumnoslrarumcalcemexscripsimus.
LIBER PRIMUS.
CAPUT PRIMUM. (Z cum sint quatuor matheseos disciplinae, csetersequi-
• Muticam naturaliter nobis esse conjunctam, et mores dem ad investigationem veritatis laborem; musica
vel honestarevel evcrtere. veronon modo speculatiOni, verum etiam moralitati
Omnium quidem perceptio sensuum, ita sponte ac cbnjuneta sit. Nihild est enim lam proprium e huma-
naluraliier quibusdam viveniibus adest, ut sine his nitati, qiiam remitti dulcibus modis astringique coii-
animal non possit intelligi. Sed non seque eorumdem trariis. Idque non rnodo scse in singulis vel sludiis
cognitio ac flrroa perceptio animi invesiigatior.e col- vel setalibus lenet, verum per ciincla diffunditur stu-
ligitur. lllaboratura est enim quod sensum percipien- dia, et infantes ac juvenes, necnon eliam sencs, ita
dis sensibilibus rebus adhibemus. Quocvero sit ipso- naturaliter affedtu qiiodanr spontaneo roodis musicis
rumsensuura secundura quos agimus natura, et quae adjunguntur, ut nutla oninino sit aetas quae a canli-
rcrum sensibiliura proprietas, id non obvium neque lenae dulcis delectntione sejuncta sit. Hinc etiara in-
cuilibet explicabile esse polest, nisi quera conveniens ternosci potest, quod non frustra a Platone dictum
invesfigalio veritalis contemplatione direxerit. Adest ' est, mundi animam, musica convenientia fuisse
enira cuuclis raortalibus visus, qui utrum venientibus conunctam. Cum enim <sex eo quod in nobis est
ad visum figuris, an ad sensibilia radiis emissisefli- , junclum convenienlerque coaptatum, illud excipimus,
cialur, inler doctos quidem dubitabile est, vulgus D quod in.sonis apte convenienterque conjunctum est,
quoque ipsa dubitalio prscterit. Rursus cum quis eoque delectambr, nos quoque ipsos eadem sirailitu-
h
triaugulum respicit, vel quadratum, facile id quod dine compactos esse cognoscimus. Amica est enim
ocutis invenitur agnoscit. Sed qusenam trianguli vel siroilitudo. Dissimililudo > vero odiosa atque contra-
quadrati s t natura, a maihemaiico necesseest petat. ria. Hincetiam morum quoqueroaximepermuialiones
» ldemque de caeteris b sensibus dici potest, roaxime- iiunt. Lascivus quippe anirous, vel ipse lascivioribus
que de arbitrio aurium, quarum vis ita sonos captat, deleclatur modis, vel saepeeosdem audienscito emol-
ut non modo de his judicium capiat, differentiasque litur, at frangilur. Rursus asperior mens vel incita-
cognoscat, verum eiiam delectetur ssepius, si dulces tioribus gaudet, vel incilatioribus asperatur. Hinc
coaptalique modi sint, angatur vero, si dissipati est eliam quod roodi musici gentium vocabulo desi-
atque incobserentes c feriant sensum. Unde fit, ut gnati sunt, ut Lydius modus, et Phrygius. Quo enim
• «Idem quoque.. b Sensibilibus. c Ferient. d Est non legilur. 8 Humanilati. (Sit. n Ex non Iegilur
* Comparatos. » Vero non legitur.
1169 DE MfJSICALIB. I. 1170
quasi unaquaeque gens gaudet, eodem modus ipse.
rocabulo nuncupaiur. Gaudet a enim gens modis mo-
rum similitudine. Neque enim fieri potest ut raollia
duris, dura roollioribus adnectantur ant gaudeant.
Sed amorem delectationemque (ut diclum est) simi-
liiudo conciliat. UndePlato eliam maxime cavendum
Quod consultum id scilicet continet, idcirco Ti-
existimat, ne de b#eneinorala mnsica aliquid permu-
tetur. Ncgat enim esse ullam tanlam morum in re- motheo Milesio Spartiatas succensuisse, quod multi-
musicam redlens puerorum animis quos ac-
publica labem, quam paulatim de pudenti ac modesta plicem
musica invcrtcre. Staiim ei.im idein qnoque audien- ceperat erudiendos, officeret, et a virtutis modestia
tiiim animospati, paulatimque discedere, nullumque praepediret, et quod barmoniam, quarn modestam
honesti ac recii reiinere vestigium, si vel per lasci- susceperat, in genus cbromaticum, quod est mollius,
viores modos inverecundum atiqnid, vel per asperio- invertisset. Tanta igilur fuit apud eos musicaedili<
res ferox atque immane mentibus illabatur. Nulla gentia, ut eam animos quoqueobtinere arbilrarentur,
enim magis ad animum disciplinis via, quam auribus _ Vulgatum quippe est, quam sacpe iracundias canti«
patet. Cum ergo p r easrliytbmi modique adanimum lena represserit, qiiara multa vel in corporum, vel in
usquc descenderint, dubitari npn potest quin sequo animorum affectionibusmiranda perfecerit. Cui enira
modo mentem alque ipsa sunt b efficiant alque con- est illud ignotum, quod Pythagoras ebrium adole-
formeut. Id vero eiiam intelligi in geutibus potest. scentem Taurominitanum sub Phrygii modi sono in<
Nam quaeasperiores sunt Getarum, durioribus dele- citatum, spondeo succinente reddidcrit mitiorera et
claniur modis. Quae vero roansuete, mediocribus, sui compotem. Nam cum scortum in rivalis domo
quanquam id hoc tempore pene nullum est. Quod esset clausum, atque ille furens domum vellel arnbu»
vero lascivum ac molleestgenushiimanum, id totum rere, cumque Pythagoras stellarum cursus (ut ei mos
scenicis ac theatralibus modis tenetur. Fuit vero pu- nocturntis erat) inspiceret, ubi lntellexit sono Phry-
dens ac modesta musica, dum simplicioribusorgams gii modi incitatum, multis amicorum e adroonitioni-
ageretur. Ubi vero varie permixteque tractala est, bus afacinore noluisse desistere, mutari modum prse«
amisit gravitaiis atque virluiis modum, el pene in cepit atque ita furentis anirnum adolescentis ad sta-
turpitud nem prokpsa, minimum antiquam speciem ' tum raentis pacatissimae lemperavit. Quod scilicet
servnt. Unde Plato praecipit minime oportere pueros " Marcus Tullius commemorat in eo libro quem de
ad omnes modos erudiri, sed potius.ad valentes ac cOnsiliis suis composuit, aliter qnidem, sed hoc
simplices. Atquc bic raaxime illud est retinendum, modo. Sed ut aliqua similitudine adductus, maximis
quod si quoquo modo per parvissimas mutationes minima conferam, ut cum vinolenti adolescenles ti-
hinc nliquid permuiarelur, recens quidem minime biarum etiam cantu (ut fit) instincti, mulieris pudicaa
sentiri, pnst vero magnara facere differenliara, et per fores frangerent, admonuisse tibicinam ut spondeum
aures ad animum usquedelabi. Idcirco magnam esse canerel Pythagoras dicilur; quod curri illa fecisset,
custodiam reipub. Plalo arbitratur, musicam optirae tarditate modornm ei gravitate canentis, illorum fu-
moratam pudenterque conjunctam, itautsit raodesta rentem peiulantiam conscdasse. Sed ut similia bre-
ac simplex, el mascula, nec cffeminaia, nec fera, nec viter exempla conquiram. Terpander atque Arion
varia. Quod Lacediemonii maxima ope servavere, Melhimneus Lesbiosalque lones, gravissimis inorbis,
dum apud eos Talelas Crctensis c Gorlinus magno canius eripuere prnesidio. Hismenias vero Thebanus
pretio accitus, pueros disciplina musicae artis im- Boetiorum pluribus, quos scbiatici doloris tormenta
bueret. Fuit enim id anliquis in d morem, diuque vexabat, modis ferlur cuncias abslersisse molestias.
permansit. Quoniam vero eis Timotbeus Milesiussu' ]D Sed el Empedocles cum ejus liospilem quidara gladio
per eas quas ante repererat unum addidit nervum, furibundus invaderet, quod ejus palrem ille accusa-
ac multipiiciorem musicam fecit, exegere de laco- lione damnasset, inftexisse dicilur modum canendi,
nica. Cnnsultumquede eo factum est. Qtiod quoniam itaque adolescentis iracundiam temperasse. In lan-
insigne est Spartiatarum lingua S litleram in R ver- tura vero priscae philosophiaef studiis vis musicae
tentium, ipsuni de eo consullum cisdem verbis Grae- artis innoiuit, ut Pythagorici, cum diurnas in somno
cis apposui. resolverent curas, qnibtisdam cantilcnis uterentur,
ut eis lenis et quietus sopor irreperet. Itaque exper-
recti, aliis qiiibusdam modis sluporem somni confu-
sionemque purgabant. Id nimirum scientes, qnod tota
noslrae animae corporisque compago musica coapta-
tione conjuncta sit. Nam ut sese corporis babet af-
fectus, iia etiam pulsus cotdis moiibus incitantur.
Quod scilicet Democritus Hippocrati medico tradi-
disse fertur, curo eura quast insanum cunclis Derab-
« Vero. b Afftciant. ' Gortinius. &More. • Ad non habetur. f Studiotis.

1171 AN. MANL. SEY. BOETII 1172
criti civibus id opinantibus, in custodia medendi A multis fieri decausis necesse est, nori poterit (amen
causa viseret. Sed quorsnm ista hsec?Quin non pntest molus tam velocissimus itn niagnorum corporum,
dubitari quin noslraeaniroaeetcorporis status, eisdem iiullos omnino sonos ciere, cum pracserlim tnntasint
quodammodo proportionibus videatur esse composi- stellarum Curstiscoaptationc conjuneti, ut niliil aeque
lus, quibus harmoiiieasmodutationes posterior dispu- compaginalum, niliil ita commixtum possit inlelligi.
latio conjun;-icopnlarit|ue monstrnbit. Inde est enim Namquealii excelsiores, aliiinferioresferuntiir, atque
quod infantes qnoque cantilena dulcis oblectai. Ali- iia omnes acquali incitatione volvuntur, ut pcr dispa-
quld vero atperum atque immite, ab audiiendivolu- res inaequalilates ratus cursuum onJo ducalur. Uiite
ptalo auspendit. Nimirum id etiam omnis seias pati- non potest ab bac coetestivertiginc ralus ordo modu-
tur, omnisque scxus. Quae licet snis actibus distri- lationis absistere. Jam veio quatuor elemcntorum
buta sint, una tanien musicnedeleciatione conjuncta diversilales contrariasque poleniias, nisi quscdam
sunt. Quid eniin fi>,cum in fletibus luclus ipsos mo- haruionia conjungeret, qui fieri posset, ut in umim
dutantur dolen es? Quod maxime mulienre est, ut corpus ac macliinam convenirenl? Sed hac omnis
cum cantico quodam dulcior a Gat causa flendi. Id diversilas ita et temporum varietatem paril et fru-
veroeliam fuit b antiqnis in morcni, ui canius tibise ctuiiin, ut tamen uuum anni corpus efliciat. Unde si
luctibus praeiret. TestisestPapiniusSialiushocversu: g quid Iiorum, quaelantnm varielatein rebus ministrant,
Cornu grave mugit adunco, animo et cogitationeddisreipas, cuncin pereant, nec
Tibia cui teneros tuetum producere manes. (ut ita dicam) quidquam consonum servent. Et ut in
Etqui siiavitercntiere IKHIpotest, silii tao en aliquid gravibus cbordis is vocis esi modus, ut non ad taci-
Canit, non quod eum aliqua volupiale id quod canit turnitatem gravims usquc desccndnt, alque in
afficiat, sed quod quamdam insitam dulcedinem ex acutis ille cusiodilur acuminis modus, ne oervi
animo proferentis quoquomodo proferant, delectan- nimimn lensi vocis tenuitate rumpantur, sed lo-
lur. Nonne illud eliam raanifcslum esl, in bellura tunt sibi sit consentnneum atque convcniens; iia
pugnantium animos tubai uro carmine accendi? Quod etiam in mundi musica pervideoius, nibil ita ni-
si verisimile est, ab animi pacato statu, quemquam mium esse po=se ut alterum propria nimieiate di>-
ad furorem atque iracundi&raposse proferri. Non est solvai. Verum quidquid illud est, aut suos e afferl
dubium, quod conlurbataeroentis iracundiam, vel ni- fructus, nut aliis auxiliatur ut afferant. Nam quod
uaiaracupiditatem modestior modus possit astringere. conslringit liiems, ver laxat, lorret aesias, mniurat
Qyid qnod curo aliquis canlilenam libentius auribus autumnus, temporaque vicis-im vel ipsa snos affc-
atqne anirao capit, ad illud eliaro non sponte conver- runt fructus, vel nliis ut afferant subministrant. De
litur, ut moium quoque aliquem similem auditaccan, C quibus posterius studiosius disputandum est. Hum;>-
tilensBcorpus efHngat, el quod omnino aliquod raelns nam vero musicaro, quisquis in sese ipsum descen-
auditum sibi memor animus ipse decerpai? Ut ex his ' dit, iotelligil. Quid est enimquod illam incorporenm
omnibus perspicue nec duhiianier apparcat, iiaqui- rationis vivacitatem corpori misceat, nisi quacdam
dem nobis musicam naturaliter esse conjunctam, ut coaplatio, et vcluti gravium leviumque vocum, quasi
ea ne si velirous quidem carere possimus. Quocirca unam consonantiara efficiens, temperatio? Quid est
intendenda vis mentis est, ut id quod naiura esl in- autem aliud quod ipsius inter se pnrtes animre con-
silura, scientia qtioque possit comprehensuin teneri. jungat, quae(ut Aristoleli placei) cx ralionabili irm-
Sicut cnim in visu quoque non suflicit erudilis colo- lionabilique conjuncta esl? Quid vero quod corporis
res formasque conspicere, nisi eliam quae sit liorum elemenla permisceat, aut pnrles sibimel rata coapia-
proprieias investigaverint: sic non suflicit cantitenis tione conlineat? Sedde hac quoque posieritis dicam.
musicis delectari, nisi etiam quali inter se conjunctae Tcrlia est musica, quae in quibusdara consistcre di-
sint vocum proportione discaiur. cilur instrumentis. Haecvero adtr.inistraiur, aut in-
CAPUT II. lentione, ut nervis, aut spiritu, ut tibiis, vel bis qtiae
Tres esse musicas, in quibus de vi musicmnarrafur, ad aquam moventur, aut percussione quadam, ul in
Principio igiiur de musica disserenti, illud inlerim D his quao in concava quaedamvirga aerea feriuntur,
dicendum videtur, quot musicaegenera ab ejus stu- atque inde diversi efliciuotur soni. De hac igitur in-
diosis comprehensa esse noverimus. Sunt aulem ftrumeniorum musica primuui hocopere dispiiiandura
tria. Et prima quidem mundana esl; secunda vero videlur. Sed proosmii satis est. Nuncde ipsis musicse
bumana; terlia qute in quibusdam c conslituta est in- elementis esl disserendum.
strumenlis, ut in cithara vel in tibiis, cacterisque CAPUTIII.
quae cantilenae famulantur. Et primuro ea quse est De vocibusac de musicmelementit.
mundana in his maxime perspicienda est quaein ipso Consonanlia, quse omnem musicse modulalionem
ccelo, vel compage elementorum, vel temporum va- regit, prseter sonum fieri nnn potest. Sonus vero pr.u-
rietate visuntur. Qui enim fieri potest, ut tam «elox terquerodam pulsum percussionemque non reddimr.
cceli machina lacito silentique cursu rooreattir ? Et Pulsusvero atque percussio nullo modo esse potest,
si ad nostras aures sonus ille non pervenit, quod nisi praecesseritmotus Si emm cuncta sint iminobi-
• Fit. b In antiquis morit. « Intliluti. ^Decervas. • Effert.
1173 DE MUSICALIB. I. U7i
lia, non poterit allerum alteri concurrere, ut alte- A j tiplcx ubi major numerus minorem numerum habet
rum impetlatur ab nltern. Sed cunclis slanlibus nio- in se totum, vel bis, vel ter, vel quater, acdeinceps,
tuque carcnlibus, nnllum fieii necesse cst sonum. Id- niliilque decst, niliilque exuberat, appellalurque vel
circo ifefiniliir sontts: Aeris percnssio indissolnta duplum, vel triplum, vel quadruplum, atque ad hunc
nsque ad nudilum. Moiuumvero alii sunt velociores, ordinem in infinita progredilur. Secundum vero in-
alii lardiores, eorumdemciue raoiuum alii rariores sequalitalis genus est qnod appellatur superparticu-
sii.il, alii 'spissiores. Nam si quis in coniinuum moium lare, id est cum major numerus minorem numerum
respici .t, ibi aui velocitaleni aut tardilatem necesse habet in se lotum, et unam ejus aliquam parlem ,
est comprehendat. Sin veroquis movent manum.aut eamque vel dimidiam , ut tres duorum, et vocatur
frequenti eara molu movebit aut raro. Et si lardus sesquialtera propotiio, vel lertiam , ut quatuor ad
quidefn fucrit ac rarior motus, graves necesse esl so- tres, et vocatur sesquiterlia. Ad liunc etiam modum
nos effici ipsa tarditate et raritate pellendi. Sin vcro in posterioribtis numeris pars aliqna a majoribus su-
moius si-.t celeres ac spi-si, acutos reddi ncccssc est per minores numeros conlinelur. Tertium vero genus
sonos. Idcirco enim idera nervus si intendntur ara- insequalitalis est, quotiens mnjor numerus lolum inira
plius, acutum souat; si remiitatur, grave. Quando se minorem continet, ct ejus aliquanias insuper par-
enim tensior est, velociorem putsura reddit, celerius- B ] les, et si duas quidem supra continet, vocabtiur pro-
que revertitur, et frequentins ac spissius aerem ferit. portio soperbipai ticns, ut suut quinque ad Ires. Sin
Qui vcro Iaxior est, solulos ac tardos pulsus effert, vero tres super se conlinet, vocabitur stipertripar-
rarusque ipsa imbecillitate feriendi, nec diulius tre- tiens, ul sunt septcm ad quatuor. Et in cseleris c qui-
mit. Neque enim quotiens chorda pellitur, unus cdi dem eadem similitudo esse potest. Quartum vero est
tantum putandus esl sonus, aut unam in his esse inaeqtialitatis genus, quod ex multiplici et superpar-
percusssionem,sed totiens aer ferilur quotiens eum ticulari conjungitur, cum scilicet major numerus ha-
chorda tremebunda percusserit. Sed quoniam junctae bet in se minorem numcrum, vel bis, vel ler, vel
sunt velociiates sonorum, nulla intercapcdo sentitur quotieslibet, alqueejus unam aliquam parlera. Et si
auribus. Et unus sonus sensum pellit vel gravis, vel eum bis habet, el ejus diraidiam partem, vocabitur
acutus, quamvis uterque ex pluribus constet, gravis duplex sesquialter, ut sunt quinque ad duo. Sin vero
quidein ex tardioribus et rarioribus, acutus vero ex bis minor conlinebitur, et ejus tertia pars, vocabitur
celeribus ac spissis, veluti si conum, quem turbo- duplex sesquilertius, ul sunt septem ad ires, Sio vero
nem vocant, quis diligenier b exornet, eique unam tertio conlinebitur, et ejus dimidia pars, yocabitur
virgulam coloris rubri vel alterius ducat, et eum qua triplex sesquialiter, ut sunl septem ad duo. Atque ad
poiest celeritate convertat, lunc tolus conus rubro «• " euiridem modum in caeteris et muliiplicitatis et su-
colore vittctur infectus, non quod totus ita sit, sed perparticularitatis vocabula variantur. Quinlura est
quod partes puras rubrae virgse velocilas comprehen- gcnus insequalitatis, quod appellatuc multiplex super-
dat, el apparere non sinai. Sed de liis posterius. Igi- partiens, quando major numerus minorem nuraerura
tnrquoniam acuise voces spissioribus et velocioribus babet in se totum plusquam semel, et ejus plusquam
molibus inciianlur, graves vero lardioribus ac raris, unam aliquam parlem. Et si bis major numerus rai-
liquet additione quadam moiuum ex graviiate acu- norem nuraeruin continebit, duasque ejus insuper
men intendi, detractione vero motuum laxari ex acu- partes, vocabitur duplex superbipnrtiens, ut sunt tres
inine g-avitatem. Ex pturibus eniro motibus acumen, ad octo, et rursus iriplex superliipartiens, ut sunt tres
quam gravitas conslat. In quibus autem pluralitas ad undecim. Ac de his idcirco nunc sirictim ac bre-
differentiam facit, eam necesse est in quadam nurae- viterexplicamus,quoniamiii librisquosdeArithmetica
rositate consistere. Omnisvero paucitasad pluralita- lnstitutione conscripsiraus, diligculius enodavimus.
tem ita sese habet, nt numerus ad nuroerum compa- CAPUT V.
ratus. Eorum vero quse secundum numerum confe- Qum inmquatitalis species consonantiis aptenlur.
runlur, parlim sibi sunt aequalia, partim insequalia. Ex liis igitur insequalitatisgeneribus postrema duo,
Quocirca soni quoque partim sunt acquales, partim' " quoniam ex superioribus mixta sunt, d relinquamus.
vero suni inaequaliiale dislantes. Sed in bisvocibus, De tribus vero prioribus speculalio facienda esl. Ob«
qusc niilla inxqualiiate discordant, nulla oranino continere igitur roajorem ad consonantias polestaierri
sonantia <st, etenim consonantia est dissirailium inter videtur mulliplex, consequenter aulem superparticu-
se vocum in unum redacta concordia. laris. Superpartiens vero ab harmoniac concineniia
CAPLT IV. separalur, ut quibusdara praeter Ptoiemaeum vidctur,
De tpeciebus incequalilatum. CAPUT VI.
Qusc vero sunl inscqualia, quinque inter se modis Cur multiplicilas et superparticularitas cpnsonanliit
inaequalitatis moracnta custodiunt. Aut enim alte- dcputenlur.
rumab allero multiplicate transcendittir, aul singulis Ea namque probantur coraparationi consentanea,
partibus, aut pluribus, aut multiplicitate c't parte, quae sunt natura simplicia. Et quoniam gravitas et
aut roultiplicitnle et parlibus. Et priraum quidem in- acumen in quantitate consistunt, ea raaxime vide-
acqualitaiis genus multiplex appellalur. Est vcro mul- buntur servare naiuram concinentiau,quac discretas
Celerioribus. b Extornel. e Non est. d Exeauamur.
proprietatcm quantitaiis poteruntcustodire. Nam cum A distantia. Consonantiaest aculi soni gravisqne mixiu-
sit alia quidem discrela quantiias, alia vcro continua, ra, suaviter Uniformiterque anribus accidens. Disso-
ea qtinediscreta est in minimo quidem finila est, sed nantiaveroesl duorum sonorum sibimetpermixtorum
in infiniium per majora proceriit. Namque in ea mi- ad aurem veniens aspera atque injocunda percussio.
nima uni(as eademque^linita est. In inlinitum vero Naro dura sibimet misceri nolunt.et quodammodo
niodus pluralitatis augettir, ut numerus qui cum a II- inleger uterque nitilur pervenire, cumque alter alteri
nita incipiat unitate, crescendi non habet finem. Rur- officit, ad sensum insuaviter nterque transniittitur.
sus quse est cominua, tota quidem finila est, sed per CAPUT IX.
infinila minuitur. Linea cnim quae continua est, in Non omnejudicium dandum esse sensibus,sed ampliut
infinila semper partilione dividilur. Cum sit cjus ralioni etse credendum,in quo de sensuumfallacia.
summn, vel bipedalis, vel quaccunque alia detinila Sed de liis ita proponimus, ut non omne judtcium
meosura. Quocirca numerus semper in infiniia con- sensibus demus, quanquam a sensu aurium hujusce
Crescil, conliniia vero quanlitns in infinita minuilur. anis sumatur omne principium. Nam si nullus esset
^MnltipIicilasigiturquoniam crescendi finem non ha- auditus, nulla omnino disputatio de vocibus exstilis-
bei, numeri mavimc servat naiuram. Superparticu- , set. Sed principium qundammodo, etquasi admoni-
laritas auteni, quoniam in inlinittim minoretn minuit, B tionis vicem tenet auditus. Poslrema c ergo perfectio,
proprietatein servat continuac quantiiatis. Minuit au- agnitionisque vis in ratione consistit, quaccertis re-
tem minorem, cum semper eum continet, et cjus vel gulis sese tenens d nullo unquam errore prolabitur.
dimidiam partem, vel tertiam, vcl quartam, velquin- Nam quid diutius dicendum est de errore sensuum,
tam. Nam semper pars a majore numero denominata quando nec omnibus eadem sentiendi vis, nec eitlem
ipsa decrescit. Naro cum tertia a tribus denominata liomini semper acqualis est? Frustra autem vario ju-
sit, quaria vero a quatuor, cum qualuor tres superent, dicio qu sqnam comraittet, quod veraciier nffeciat in-
qunrla potius quam lertia minutior invenitur. Super- quirere. ldcirco Pyihagorici medio quodam feruntur
parliens vero jam quodammodo a simplicitate disce- ilinere. Nam nec omne judicium dedunt auribus, et
dit. Duas enim, vel tres, vel qualuor habet insuper quaedam tamen ab eis non nisi auribus explorantur.
partes, eta simplicitate disccdens exuberat ad quam- Ipsas etenim consouanlias aure metiuntur. Quibus
dam partium pluralitatem. Rursus multiplicitas omnis vero inter se distantiis consonanliaedifferant, id jam
in inlegritate se contiiiet. Nam duplum bis habet nou auribus, quarum sunt oblusa judicia, sed regulis
totum minorem ; triplum itcm terlio conlinet totum rationique perniitlunt, ut quasi obediens quidem fa-
minnrem, atque ad eurodem modumet cactera.Super- raulusque sit sensus, judex vero alque imperans ra-
particularitas vero nihil integrum servat, sed vel C tio. Nam licet omnium pene arlium, atque ipsius vitae
dimidio superat, vel tertia, vet quarta, vel quinta. momenta, sensuum occasione producla siol, nullum
Sed lamen divisionem singulisac simplicibuspartibus tamen in bis judicium certum, nulla veri eslcompre-
operatur. Superparliens aulem insequalitasnecservat hensio, si arbitriurri rationis abscedat. Ipse enim sen-
integrum nec » singulis adimit partes. Atque b ideo sus aeque maxiu.is minimisque corrumpilur. Nam
secundum Pythagoricos, minime musicisconsonantiis neque minima sentire propter ipsorura sensibilium
adbibetur. Ptolemaeus tamen etiam hanc proportio- parvitalem potesl, et mnjoribus saepe confunditur.
nem inter consonantias ponit, ut posterius ostendam. Ut in vocibus, quac si minimaesint, diflicilius captat
CAPUT VII. auditus; si sint maximse, ipsius sonilus intentione
Qumproportionesquibusconsonantiismusicisaptenlur. surdescit.
Illud tamen esse cognitum debet, quod omnes mu CAPUT X.
sicse consonantise, aut in duplici, aut in triplici, aul QuemadmodumPythagoras proporliones consonantia-
in quadrupla, aut in sesquialtera aut in sesquitertia rum invetligqverit.
proportione consislunt. Et vocabitur quidem quae ir i Hsec igitur maxima cau'sa fuit cur, relicto aurium
numeris sesquitertia est, diatessaron insonis. Quaeirii judicio, Pythagoras ad regularuro momenta migrave-
nuraeris sesquiatlera, diapenle appellatur invocibus. , £> ril, qui nullis huroanis auribus credens, quaepnrtim
"Qusevero in proporlionibus dupla est, diapason ir i natura, partiro eiiam exlrinsecus accidcntibus per-
consonantiis. Tripla vero diapente, ac diapason. Qua- mutantur, partim ipsis variantur setalibus, nullis
drupla autem bisdiapason. Et nunc quidem univer- eiiam deditus insirumentis, penes qtiae sxpe mtilia
saliter atque indiscrete dictum sit. Posterius verci varietas atque incdnslantia nasceretur, dum nunc qui-
t*sinisratio proportionum lucebit. dem si nervos velis aspicere, vel aer humidior pulsus
CAPUT VIII. obtunderet, vel siccior exsiccaret, vel magnitudo
Quid tit sonut, quid intervallum, quid concinentia. chordse grnviorem redderet sonum, vel acumen sub-
Sonus igitur est vocis casus, emmeles, id est aptuii tilior tenuaret, vel alio quodam modo statum prioris
melo, in unam intensionem. Sonum vero non gene constanliae permutaret. Et cum idcm esset in caeteris
ralem nunc volumus definire; sed eurri qui grsecedi inslrumentis, omnia hsccinconsulla minimaequeaesti-
citur phthongus, dictus a simililudine loquendieOsy- ninns fulei, diuque acstuans inquirebat quannni rc-
/ttQai. Inteivallum vero esl soni aculi gravisqu,3 tione firmiter et constanler consonantiarum m6meiita
" Singulas. b Idcirco. r Erga d Unquanttillo.
I117 DE MUSICALIB. I. 1178
• perdisceret. Curn interea divino quodam motu prae- A. est, ad se invicem sesquioctavam proportionem per-
teriens fabrorum offlcinas, pulsos malleos b exaudi- pensi sunt custodire. Quintus vero est rejectus, qui
vit, ex diversis sonis nnam quodammodo concineu- cunclis erat inconsonans. Cum igitur ante Pylhago-
liam personare. Ita igiiur ad id quod diu inquirebat ram consonantise musicse, partiro diapason , pnrtira
attonitus, acces-it ad opus : diuque considerans, ar- diapente, partim diatessaron, quse est consonantia
bitrattis esl diversitatcm sonorum ferientiuro vires minima, vocarentur; primus Pythngoras boc moilo
efficere. Atque ut id apertius colliqueret, c mutarent reperit, qua proportione sibimet hsecsonorum chorda
inier se malleos iraperavit. Sed sonorum proprietas jungeretur. El ut sit clarius quod diclum est, sint,
non in hominum lacertis haerebat, sed mutatos mal- verbi gratia, malleorum quatuor pondcra, quae sub-
leos comiiabaiur. Ubi igilur id animadvertit, mal- terscriptis numeris contineantur, 12,9, 8, 6. Hi
leorum poudus examinat. Et cum quinque essent igitur mallei, qui 12 et 6 ponderibus vergebani, dia*
forie mallei, dupli reperti sunl pondere qui sibi se- pason in dupio d concineiitiam personabanl. Malleus
cundum diapason consonantiam respondebant. Eura- vero 12 ponderum ad malleum 9, etmalleus8 ponde-
"dem etiam qui duplus essetalio, sesquitertium alterum ad malleum 6 ponderum, secundum epilrilam
rius comprehendit, ad qucm scilicet diaiessaron so- proportioncm dialessaron consonantia jungebalur.
nabat. Ad alium vero quemdam, qui eidem diapente B Novem vero ponderum ad 6, et 12 ad 8 diapente con-
consonantia jungebalur, eumdem superioris duplutn sonantiam permiscebant. Novemvero ad 8, in sesqui-
reperitesse sesquialterum. Duovero hi,ad quos supe- octava proportiane resonabant tonum.
tior duplex sesquiieriius et sesquialier esse probalus Hmc ultima figura et in suprema calce Arithmeticm.
CAPUT XI. ligamus. Omnis enim vox ant truvex^ csl, quae con>
Quibus modis varie a Pylhagora proportiones conso- tinua, aut Staorm/jiaTixj],quse diciiur cum intervallo
nantiarum perpensmsint. suspensa. Et contintia quidem[est, quia loquenlet
Mncigilnr domum reversus, varia examinatione vel ipsam orationem legentes ve,rba percurrimus.
perpendit an in liis proporlionibus ratio symphonia- Festinai enim mnc vox non inhserere in actitis e(
rura tota consisteret. c Hunc quidem acqtta pondera gravibus sonis, scd quam velocissime verba percur-
nervis aptans, eoruroque cousonanlias aure dijudi- rere, expediendisque sensibus, exprimendisque ser-
cans; nunc verOin longitudine calamorum duplicita- monihus continuse vocis impelus operantur. Diaste-
tem medietatemque restituens, cacterasque propor- raatice atitem est ea quam canendo suspendimus, in
tioncsaptans, integerrimam fidem diversa experientia qua non potius sermonihus, sed modulis inservimus.
capiebat. Saepe f et pro menstirarum modo cyathos Estque vox ipsa lardior, et per modulandas varicta-
sequorum pouderum acelabulis iminiliens; saepeipsa tes quoddam facicns intervallum, non taciturnitatis,
quoque acelabuia diversis formala ponderibus virga, D sed suspensac ac tardae potius cantilense. His (ut Al-
vel serea, ferreave percutiens, niliil esse diversum binus autumat) additur tertia differentia, quse mediaa
inveois-e laetalns est. Ilinc etiam ductus, longiudi- voces possit includere, sed heroum poemata tegirous,
nem crassitudinemque cbordarum ulexaminaret ag- neque conlinuo cursu, ut prosam, neque suspenso
gressusest. Itaque invenit regulam, dequa posterius segniorique modo vocis, ut canticum.
Icquemur, quaeex re vocabulum sumpsit, s non quod CAPUT XIII.
regula sit linea, per quam rongnitudines chordarum Quod infinitatemvocum humana natura finierit.
somimque metimur, sed quod regula quaedamsit hu- Sed quse continua vox est, et ea rursus qua decur-
jusmodi inspectio fixa firmaque, ut iiullum inquiren- rimus cantilenam, naturaliter quidem infinitse sunt.
tem dubio fallat judicio. Consideratione enim accepta, nullus modus vet evol-
CAPUT XII. vendis sermonibus fit, vel acuminibus attollendis
De divisionevocum earumque explanatione. gravitatibusque laxandis, sed utrisquc natura liumana
Sed dc liis hactenus; nunc vocum differenlias col- lecit propriiiro finem. Continuccenim voci terminum
» Permhccrel. h Exaudit. c Mutari. d Concientro. c Hmc. f Etiam. s Son quod lignea sit regula.
1179 AN. MANL. SEY. BOETH U80
humsntrs spirltns feclt, nltra qnemntilt* rationevales
exeedere. Tanlum enim nnusquisque loqiiitur cmiti-
nue, qtianlmn nalurnlis spirilus sinat. Hursusdiaste-
inauoe voci nntina hominiini facit termioiim, quae
acutam eorum vocem gravenique determinnt. Tanlum
enira uiiiisqtiisqu- vei aciunen valet exiollere, vel
deprimere graviiaiem, quanlum.vocis ejus nalurali-
ler patiiur raodus.
CAPltT XIV.
Quis modus tit audiendi.
Nunc quis modiis audien )i sit di«seramns. Tale
euim quiddam fieri consuevit iu vocibus, qualc ciini
pal idibus vel quietis aquis jncium eniinus mergitur
saxuni. Prius enim in parvissimum orbem iindamcol-
ligit, deinde majoribus orbtbus undnrom globos spar-
git, aique eousquedum faiigatus motus ab eliciendis
lluctibus comiuiescni. Semperque posterior etmajor
undula pulsu debiliorc diffuntlitur. Quod si quid sit,
qiiod crescentesundas pos-ilolfundere, statim m«tus
ille reveriiiur., et quasi ad centrum, unde profectus
fiierat. cisdein undu is roiiiudalur. Ita iglurcum aer
pnlsus fecerit sonum, pellit alium proximiim, ei quo-
dainmodo rotiindum lluclum ;<erisciet. Itnque dffim-
ditur et omniura circun.staiiiiumsiiiiul ferii auililum,
alque illi est obscmior vox, qui longius steierii,
quoniani ad eum debilior pnlsi aeris unda pervenit.
CAPUT XV.
De ordine theoremalum, id est speculalionum.
Hts igitur itn propo-itis dicemlum videlur quot ge-
neribus omnis canii ena lcxalnr, dequibus harmoni-
cre invenlioiiis disciplina cousidernt. Sunl autem baec
ilialonicum, cliroii)aiicuro,enli;irniooicum.De quibus
ila demum explic.indumest, si prius de letrnchordls
disst-raraus, et quemadmodum auciiis iiervoruni nii-
H
mcrus, ad id qno nnnc plurnliias esi, usque perve-
nerii. Id aotc.m(ict, si prius commemoremus quibus
proporlionibus symphnnke musicsc misceantur.
CAPUT XVI.
De consonantiisproportionum,el tono, et semitoni».
Diapasonbconsonantia est quacfil in duplo, ut haec
esl, 1, 2; diapente vero quae conslat liis numeris,
2, 3; diatessaron vero est quacin hac proporlione
consisiit, 5, 4; tonus vcro sesquiociava proportinne
concluditur, sed in hnc nondum est coiisonanlin, ut
8, 9; diapason vern et diapcnte tripla compnrntione
colligitur hoc modo, 2,4,6; hisdinpasouquadriipla
collatione perficiiiir, 2, 4, 8 ; dinies.âron vero ac
diapenteunum perliciunt tl apason hoc moilo. 2. 3. i.
1181 DE MUSICALIR. I. 118'.'.
Nam si vox voci duplo sit acuta vel gravis, dia- iA scsquioclava proportio est; est enim eorura differcn-
pasnn consonantia fiet. Si vox voci sesquiallera tia 24, qua? est octava pars, 192 est igii.nr lonus.
proportione " sit, vel sesquitertia, vel sesquiociava, Rursus si 243 ad 216 comparetur, erit altera sesqui-
acuiior graviorque diapenie, vel diatessarnn, vcl to- octnvn proportio. Nam eorum differentia 27, pari
num consonantiam reddet. Item si diapason, ut 216, probntur octnva, restat eoniparatio 256 ad 243,
2 et4, et diapenle, ut4.ei 6, conjunganlur, iriplam, quorum differeniiaest 13. Qui octies facli, medicta-
et quae est diapason et diapente, efficiant syrapho- tem 243 non vidcnlur implere. Nonest igiiur semi-
niam. Quod si bis diapason fiant, ut duo ad quatuor, tonium, sed minus a semitonio. Tuuc enim inlegrum
et quatuor ad octo, quadrupla fiet consonantia, quae esse semitonium jure putarctur, si eorum differen-
est bisdiapason.Quod si sesquialiera et sesqniteriia, lin, quanest 13 facta octies, medietalem243 nume-
id esi diapeme et diatessaron, ut duo ad tres, ei tres roriini potuisset aequare. Estque verum seinilonium
ad quatuor conjungantur, dupla id est, diapnson ni- minus 243 ad 256 comparalio.
mirnm nasciiur concinenlia. Quatuor enini ad tres
sesqtiitertiajn obfment proportionem. Tres vero ad
binarium sesquialtera -collationejungunlur, et idem
qnaternarius ad binnrium appositus dupla ei compa-
ratione copulatiir. Sed sesquitertia diatessaron, ses-
quialtera proporlio diapente consonantiam creant.
Dupla vero diapason efficit symplioniam. Dialessaron
igitur ac diapeute unam diapason consonanliamjun-
gunt. Rursus tonus in sequa dividi non potest, cur
autem posierius liquel.it. Nunc boc tanium nosse
snfficiat, qtiod niinquam lonus in gemina acquadivi-
dilur. Atqtie ul id fncillimecomprobctur, sit scsqui-
ociava proportio 8 et 9. ilorum nullus naturaliter
nicdius numerus incidet. Hos igitur si binnrio raulli- CAPUT XVIII.
pliceraus, fiumque bis 8 16, bis 9 18, inter 16 nutem Dialessarona diapznlelono atstare.
ct 18 untis numerus b naluraliter c incidit qui est Rurstis dinpente consonantia, vocum quidem esi
scilicet 17. Qui disponantur in ordinera 16, 17, 18- quinque intervallorum quatuor, Irium tonorum, el
Igitnr 16 ac 18 collali, sesquioctavnm retinent pro- miuore semiionio. Ponatur enim idem numerus 192,
poriionem, atque idcirco loiiimi. Sed banc propor- et ejus sesquialter sumatiir, qui ad eum diapenie
tionem 17 numerus medius non in xqualia partitur. faciat consonanliam. Sit igiltir numcrus 288. Igitur
Compnratusenimad 16, habel i.i se totum 16, ct ejus hortim et superius deprehensorum 192, ponantur in
sexlarn decimam partem, scilicet unitatem. Si vero medio numeri hi 216, 245, 256, el sit boc modo
ad eum, id est 17, lertius, id cst 18, numerus com- formata descriptio, 192, 210, 243, 256, 288. .
paretur, habet cum lotum, et ejus decimam septimara
partem. Non igitur iisdem partibus ct raitiorera su-
perat, et a majore superatur. Est enira minor pars
sepiima decima, mnjor sex-ta decima. Sed utraqtie
semitonia nuncnpanttir. Non qnod omnino semitonia
ex x-quo sint media, sed quod senium dici solet,
quod ad integritatem usque non pervenit. Sed inter
hacc unum majus semilonium nuncupatur, aliud
minus.
CAPUT XVII.
In quibusprimis uumeristemitoninmconstel.
Quod vero intcgrum sit scmilonium, aut in quibus
primis numeris constct, nunc evidentius explicabo.
Id enim quod de divisionetonidictum est, non ad lioc In superiorc igitur dcscriptione, 192 el 25G<lii<slo-
perlinet, ut semitoniorum modos voluerimus osien- nos et scmitoniuiu contineri monstrati sunl. Reslat
dere. Sed ad id potius quod tonum in geraina acquai igitur comparaiio 256 ad 288, quneest sesquioctava,
diceremus non posse disjungi. Diatessaron, quaeesl'< id csl lonus, eorumque differentin est 32, quaees.t
consonantia, vocum quidem est quatuor, intervallo- octava pars 256. Itaque monstrata est diapente con
rum trium. Conslat autem ex duobus tonis, et noni sonantia ex tribus tonis semilonioque d coustare. Sed
integro semitonio. Sit enim subjecta descriplio 192, « dubium diaiessaron consontmtina centum i onn-
216, 243, 256. Si igilur 192 numcrus, 256 compare- ginla tluobusnuineris usquead 256 vencrat.Nuncvero
tur, sesquilerlia proporlio fiet, ac diatessaron conci- diapenle ab eisdem 192numeris usque ad 288 <lis.cn-
nentiam resonabit. Sed si 216 ad 192 coraparemus, ditur. Superatur igitur dialcssaron consonantia a
• Fit. b Naturalit. e Inlercidil. * Consitlere, « Dudum.
4183 AN. MANL. SEV. BOETII H84
diapente, ca proportione quse inter 256 et 288 nu- A ton vocant. Consulem eodem quoque nuncupant no-
meros coiitinetur, atest hic tonus. Diatessaron igitur mine propter excellentiam dignitatis, eaque Saturno
symphonia a diapente tono transcenditur. est atlributa propter tardilatem motus et gravitatem
CAPUT XIX. soni. Parhypate vero secunda, quasi juxta hypaten
Diapaton quinque tonitet duobut temitoniitjungi. posita et collocata. Licbanos terlia idcirco, quoniam
Diapason consonaniia constat ex quinque tonis et lichanos digitus dicitur, quem nos rndicem vocamus.
duobus scmitoniis, quae tamen unum non impleant Graecus a lingendo lichanon appellat. Et qnoniam
touum. Quoniam.enim monstratum est diapason ex in canendo ad eam chordam, quoe erat tertia ab
diapente et diatessaron consistere, diatessaron vero hypate, index digitus, qui est lichanos inveiiiebntur,
probata est ex duobus tonis el semitonio constare; idcirco ipsa quoque licbanos appellata est. Quarta
diapente ex tribus tonis ac semilonio simul juncta dicitur mese, quoniam inter seplem semper est me-
efficiunt quinque tonos. Sed quoniam illa duo semidia. Quinta esti paramese, quasi juxta mediam collo-
lonia non eraut integraemedietatis, eorum conjunclio cata. Sepiima aulem dicitur nete, quasi neate, id est
ad plenum usqtie non pervenit. Sed medielatem inferior. Inter quam netcn et paramesen est sexta,
"
quidem superat, ab integritate relinquitur. Eslque quae vocatur paranete, quasi juxta neten locala. Pa-
diapason secunduin hanc rationem ex quinque tonis B - ramese vero quoniam tertia esta nete, eodem quo-
et duobus seraitnniis. Quse sicut ad integrum tonum que vocabulo trite, id csi. terlia nuncupatur, ut sit
non aspiraru, ita ultra integrum semitoniuroprodeunt. descriptio haec.
Sed quae horum sil ratio, vel quemadmodum ipsae
musicse consonaiuiae reperiantur, postea liquidius
explanabttur. Interea prsesenti disputationi sub me-
diocri intelligentia a credulilatis adhibenda est: lunc
vero firma' otnnis fides sumenda est, cum b propria
unum quodque demonstralione claruerit. His igitur
ita dispositis paulisper. de cytharse nervis, ac de eo-
rum nominibus, quoque raodo c sunt additi, dissera-
mus, quaque eorum causa sit nominum. His enira
priraum ad noiitiam venientibus facile erit scientia,
qusescquunlur, amplecti.
CAPUT XX.
De additone chordarum earumquenominibut.
Simplicem principio fuisse musicam refert Nico-
machus, adeo ul qualuor nervis lota constaret. Idque
usque ad Orpheum duravit, ut primus quidem nervus
et quartus dinpason consonantiam resonarent. Mcdii
His octavam Samius Lichaon adjunxit, atque inter
vero ad se invicem atque ad extremos diapente, ac
paramesen, quae etiam trite dicitur, et paraneten
diatessaron, ac tonum. Nihil vero in eis esset incon- nervum medium ut ipse tertius esset a
ad imitationem scilicet musicse mundanse, coaptavit,
sonum, nele. Et paramese quidem vocaia eSt d solura, quse
quaeex quatuor constat elemenlis. Cujus quadricbordi
Mercurius dicilur inventor. post mediain collocabalur. Trites vero nomen perdi-
TetracbordumMercuril. dit, posleaquam inter eam atque; paraneten tertius a
nele locatus est nervus, qui digne trites nomen ex-
ciperet, ut sil octochordum secundum Licbaonis
additionem, hoc modo:
Quinlam vero chordam post Chorebus Athys filius

adjunxii, qui fuit Lydorum rex. Hyagnisvero Phryx
sextum bis apposuit nervura. Sed seplimus nervus a
Terp.indro Lesbio adjunclus est, secundum sepiem
scilicet pliinetarum similitudinem. Inque his quae
grnvissima quidem erat, vocata est hypate, quasi
major atque honorabilior. Unde Jovem etiam Hypa-
[ • Credulitas. b Proprie. c Sint d Sola.
1185 DE MUSICALIB. I. 1186
In superioribus igitur duabus dispositionibus hepta- „ parhypate hypaton, licbanos bypaton, hypate. Aliud
chordi et octochordi. Heptachordum quidem dicitur vero hypate, parhypate, lichanos, mese, et haec qui-
synemmenon, qnod esl conjunctum. Octochordura dem conjuncta stint. Tertium vero est paramese,
vero diezeugmenon, quod est disjunctura. In hepta- trite, paranete, nete. Sed quoniam intcr superius
chordo enim est unum telrachordum, hypate, parhy- tetracliordiim, quod est hypate hypaton, parbypate
pate, lichanos, mese. Aliud vero mese, paramese, hypaion, liclianos hypaton, hypate meson, et inter
paranete, nete, dum mesen nervum secundo nume- infimum, quod-est paramese, trite, paranete, fit po-
ramus, alque ideo duo telrachorda per mesen con- sitione medium tetrachordum, quod est hypate, par-
junguntur. In oclochordo vero quoniam octo sunt hypate. Lichanos, mesc, totum hoc medium tetra-
chordae, superiores quatuor, id est liypate, parby- chordum meson vocatum e'sl, quasi mediarum, vo-
pate, lichanos, mese, unum letrachordum explent. calurque cum addilamenio hoc hypale meson,
Ab boc vero disjunclum atque integrum inchoat a parhypate meson, lichanos meson, mese. Quoniam
paramese, progrediturque per triten et paraneten, et vero inter hoc meson tetrachordum, et inferius, quod
• finitum ad neten, et esl disjunctio, quae vocatur est netarum, disjunctio est,,meses scilicet et para-
b diezeuxis. Tonusque est dislantia meses et parameses, inlerius omne tetrachordtim disjunctarum, id
meses. Hic igitur mese tanlum quidem nomen obti- ]f$est dlezeugn enon, vocatum esl, cum additamento
nuit. Non enim est media positione, quia in octo- scilicet hoc : paramese diezeugmenon, trite diezeug.
chordo duse quidera semper medise reperiuntur, sed menon, pnranete diezeugmenon, nete diezeugroenon,
una media non pOtest inveniri. Prophrastus autem ut sit descriptio hoc modo:
periotes ad graviorem partem unam addidit cbor-
dam, utfaceret totum enneachordum. Quse quoniam
super hypaten est addita, hyperhypate est nuncupata.
Quse prius quidera dum novem chordarum tantum
esset cythara, byperhypate vocabatur. Nunc autera
lictianos hypaton dicitur aliis superaddiiis. In quo
ordine atque instructione, quoniam ad indicem digi-
lum venit, lichanos appellata est. Sed boc posterius
apparebit. Nunc vero enoeachordi ordo sic se habei.
Est igitur hic inter paramesen ac mesen disjunctio,

atque ideo diezeugmenon telrachordum hoc vocaium
est. Quod si paramese auferatur, et sil inese tfile,
paranete, nete, tunc conjuncta, id est synemmena,
erunt tria tetrachorda, vocabiturque ultiraum tetra-
chordum synemnienon hoc modo:
HestiaeusColophonius decimam in graviorem par-

tem coaptavit chordam, Timotheus vero Milesius
undecimam. Quac quoniam super bypaten atque
parhypalen sunt additae, hypate quidem hypaton vo-
catae stint quasi maximse magnarum et gravissimae
gravium, aut excellentes exceltenlium. Sed vocata
est prima inter undecim bypate hypaton. Secunda
vero parhypate hypaton, quoniaro juxla hypaten by-
paton collocaia est. Tertia quae dudum in ennea-
chordo parhypate vocabatur, lichanos hypaton est
nuncupata. Quarta vero hypnte antiquura tenuit
nomen. Quinta parhypate. Sexta lichanos antiquum
scilicet babens vocabulum. Septima mese. Octava
pararaese. Nona trile. Decima paranele. Undecima
nete. Esl igitur unura tetrachordum hypale bypaton,
* Finittir. •>Diateuxit.
»187 AN. MANL.SEV. BOETlI 1188
Scd quoniam in hac vet in superiore hendecachcrdi j
dlspositione mese, quaeprnpter mediain collocnlio-
nem ita vocata est, nete proxima acccdit, et lofige
ab hypatis ultimis dislni, nec proprium disiaiuiae
retiiict locurii, aliirrlunum (etrachordum adjunctum
est, super neten diezcugmenon, quaequoniamsuper-
vadebnt ncumine netas superius collocalas, omne
illrid letracbordum liyperboleon vocalum est hoc
modo:
C
CAPUT XXI.
De generibut eantilenarum.
His igitur expeditis, dicendum est de generibus

Seii mioniam rursus mese non erat loco media, sed melorum. Sunt autem tria diatonura, chroma, en.
magis hypatis accedebat, idcirco super hypatas hy- harmonium, et diatonicum quidem, aliquanto duritii
paton adilita est una chorda, quaedicitur proslairiba- el naturalius. Chroma yero est jam quasi ab illa na-
nomenos ; ab aliquibus autem pfosroelodos dicilur, turali inlenlione • descendens, et in mollius decii
tono integro distans a. ea qtr» esl hypaie hypaion. dens. Enharmonlum vero oplime alque apte conjon-
Et ipsa quidem, id esl proslambanomenos a mese ctum. Curosint igilur quinque tetrachordn, hypaton,
octava est, resonans cum ea diapason symphoniam, meson, synemmenon, diezeugmenon.hyperboleon; in
eademqtte ad lichanon hypalon resonat diatessaron liis omnimjs secundura diatonum cantilenae procedi)
ad quaftam.-scilicel quaelichanos bypaton ad meson n vox per semrtoniura, tenum ac tonum, in uuo telra-
resonat diapente symphoniam, et est ab ea quinta. chordo. Rursus in alio tetracliordo persemiionium to-
Rursus mese a pararoese distat lono, quae eadem nuraet toiwm aedeinceps. Ideoquevocalurdiatonicurn
mese ad neten diezeugraenon quinlam facit diapente quasi qtrod per lonum ac per tonum progrediatur.
consoitafuiam. Quse nele diezeugmenon ad neten ChromaauieinquoddiciUircolor.quasijainabbujusino.
hypefboleon quartam, facit diatessaron consonan- di intentione prima rautatio cantatur per semitonium
tiam. Et proslarabauomenos ad neten hyperboleon et semitoniumettria semitonia. Tota enim diatessaron
reddit bisdiapason consonantiam hoc rnodo : consmnaniia est duorum tonorum ac semitooii, sed
Bon pleni. Tractum est autero hoc vocabulum ut
diceretur chroma a superficiebus, quse cum permu-
taatur, in alium transeunt colorem. Enharmoiiium
vero quod est magis coaptatura, est quod cantaiur
in oianibus tetrachordis per diesin et dtesin etb dta-
* Ditctdetu. >>DUonutn.
H89 DE MUSICALIB. I. 1190
tonum. Diesisaotem est semitonii dimidium, ut sit j_c diaionico quidem genere, diatonos meson. In chro-
trium geiieruiri descriptio, per omnia tetr.cliorda mate, licbanos meson chnomalicae,vel diatonos me-
disciirrcns ltoc modo: son cliromalicae. In enbarmonio diatouos meson
fe
enbarmonios, vel lichanos meson cnharmonios. Has
sequitur mese. Post hanc sunt duo tetracln rda par-
tim synemmcnon, partim diezeugmenoti. \\ synem-
menon est quod post- mesen ponilur, id cst trite
synemmenon. Dehind licbanps synemmenon, eadem
d in dialonico diatonos synemmenon. In chromato
vero vel diatonos synemmenon cbromaticse, vel li*
chanos synemmcnon chromaticae. In enharmonio
vero vel diatonos synemmcnon enbarmonios, vel
lichanos syuemraenon enbarmpnios. Post has neto
synemmenon. Si vero mese nervo non sit synemme-
non lelrachordum adjuuctura, sed sil diezeugmenon,
B est post mescn paramese. Debinctriie diezeugracnon,
inde licbanos diezeugmenon,qtioe,in diatono, diato-
nos diezeugmenon. In chromate tum dialonos die-
zeugmenon cbromaticae, lurritichanos diczetigmenon
CAPUT XXII. cln oinatic.e. In>enliarmonio vero tum diatonos die-
De ordine ckordarum nominibutquein tribut qene- zeugmennnenharmonios, tuinlichanos diezeugmenon
ribus. enhannonios. Eadera vero dicilor et paranete, cura
Nunc igitur ordo chordarum disponendus est om- addilione vel diatoni, vel chromatis, vel enharmonii.
nium quae per tria genera varianlur, vel inconstanti Super has nete diezeugmenon, trite hyperboleon,
ordiue disponuntur. Prima est igitur proslambano- paranete hyperboleon, nete liyperboleon.et quae est
menos, quae eadein dieilnr prosfflelodos; secunda, patanete byperboieon, eadem in diatono.diatonos hy-
bypate hypaton; terlia parbypate hypaton; quarta petboieon. Inchromate verochromaticacbyperboleon;
Vcro universaliter quidem liclianos appellaiur. Sed in cnbarmoniovero enliai monios hyperbolcon. Hnrura
si in diatono genere a aptetur, dicitur lichanos hy- uliimaea est quaeest nete hyperboleon,et sit de-cripiio
paton diatonos. Si vero in chromate, dicitur diatonos ejusmodi ut trium gencrura conlineat dispositionera
chromaticae, vel lich.inos hypaton chromaticae. Si C in quibus el similitudinemnominum et differcnliam
autem i* enharmonio, dicitor lichanos hypaton en- pernotabis, ut si nervi sirailes in oihnihus, cura eis
harinonios, vel diatonos hypaton eiibarmonios. Post qui sunt dissimiles colligaiuur, fiant simulonVnesocto
hanc vocatur bypate meson; dehinc parhypate me- et vigiuti. Hoc autero monstrat subjecta descriptio.
son; atque b hic Ikhanos meson siropliciter. In
DUTOMICUM. CIinOUATICUM. ENUARHONIUH.
Prottambmomenos. Prostambdnomenot. Proslambanomenos.
JJypate hypaton. Hypntehypalon. Htjputehypoton.
Parhtjpale iiypalon. Parhgpute hypaton. Parhgpate hynaton.
Ltchanoshyuaton diatonot. Liclianoshypaton Chromaticm. Lichanus hypaton enharmoniot.
Hypate meson. Hypale tneson. Hypate me&on.
Pcrhypaie meson. Parliypate meson. Parhypate meton.
Lichanostnesondiatonot. Lichanosmetonchromaticm. Lichanoi m'esonenharmonios.
Mese. Mese. Mese.
Trite synemmenott. Trite syne.mmenon. Trite synemmenon.
Paranete tynemmenbndiatonos. Paranete synemmenonchromalicm. Paranete synemmenonenharmonioi,
Nete synemmenon. Nete synemmenon. Ne'e synemmenon.
Paramese. Paramese. Paramese.
Trile diezeuqmenon. Trite diezeugmenon. Trite diezettgmenon.
Paranete diezeugmenondiatonot. Paranete diezeugmenoncHromaticce. Paranele duzeitgmen.enharmonios.
Netediezetiymenon. Nete diezetigmenon. Nete diezeugntenon.
Trile hyperboteon. Trite hyperboleon. Trile hyperboleon.
Pnranelehyperboleondiatonos. Paranele hyperboleonchromalicm. Paranete hyperboteonenhqrmonios.
Nete hyperboleon. Nele hypcrvoleon. Nele hyperboleon._
CAPUT XXIII. tonus incompositus, idcirco quoniam integer poni.
«Jitre sini inter voeet m tingutit generibus propor- lur, nec aliquod ei alind intervallum adjungitur. Sed
liones. jn singulis intervallis integri insunt loni. In chro-
Hoe igiiur modo per singula (elrachorda in gene- mate vero semilonio, ac semilonio uicompositoqua
rum proprietates partitio facta e?t, ut omnia quidem trihemitonio posita divisio est. Idcirco auter.i incom-
diatonici generis quinq-netetrachorda, duobus tonis positum boc Irihcmilonium appellavimus, quoniam
ac seraitonio partiremur. Dicilurque in hoc genere in uno collocalumest intervallo; potest •>autem ap-
• Coapletur. •>Einc, • Diatono. d In diatono. * Enim.
AN. MANL. SEV. BOETH *1W
im
pellari trihemilonium in diatono genere semitonium /
ac lonus; sed non est ineooiposilum, duobus enim
id perficitur intervallis, et in enharmonio genere
idem est. Constat auiem ex diesi, et diesi, el • ditono
incomposito, quod scilicet propter eamdem causam
incompositum nuncupamus, qudniam ifl uno colloca-
tum est intervalio.
CAPOT XXIV.
Quid sit tynaphe.
Sed in his ita dispositis constitutisque tetrachordis
synaphe est. Quam conjunctionem dicere Latina
significatibne possumus, quoliens duo tetrachorda
unius termini medietas continuat atque conjungit.ut.
in hoc tetrachordo:
Duo igitur esse retrachorda evidenter apparet, qiio-

niam quidem octo sunt chordse. Sed diezeuxis est,
id esi disjunctio inler mesen et paramesen, quse in-
ter se pleno differre tono, de quibus evidentius ex-
plicabitur, cum unumquodque studiosius explanan-
dum posterior tractalus assumpserit. Sed diligentius
intuenti quinque, nonamplius letrachorda reperiun-
tur, hypaton, meson, synemmenon, diezeugmenon,
hyperboleon.
CAPUT XXVI.
Quibut nominibusnervosappellaverit Albinus.
Albinus aulein earum nomina Latina oratione ita
Q interprelatus est, ut hypatas principales vocaret,
mesas medias, synemmenas conjunclas, diezeugme-
nas disjunctas, byperboleas excellentes. Sed nobis in
alieoooperenonerit immorandum.
, <&APUT XXVII.
Qui nervi quibus sideribuscomparenlur.
«*• Illud lamen interim de superioribus tetrachordis
b Hoc igiiur est unum c telrachordum hypate hypa- addendum videtur, quod ab hypale meson usque ad
eten quasi qtioddam ordinis disjunctionisque cce»
lon, parhypate hypaton, lichanos hypaton, hypate
meson. Aliud vero hypate raeson, parbypate raeson, lestis exemplar est. Namque hypate meson Saiurno
lichanos meson, raese. In utrisque igitur tetrachordis est altributa, parhypate vero Joviali circulo consimi-
meson annumerala est. tetra- lis est, lichanon meson Marti tradidere, Sol meson
hypale Superiorisque
chordi ea est acutissima.posteriorisverogravissima. obtinuit, trite synemmenon Venus babet, paraneie
Mercurius regit, nele autem Lunaris
Eslque ista conjunciio una eademque chorda hypate synemroenon
roeson, duo letrachorda conjungens, ut eadero bypa- circuli tenet exeroplum. Sed Marcus Tutlius contra«
ton ac meson lelrachorda in superiore descriptione _) rium ordinem facit. Nam in vi Lib.de Republica sic
ait: Et natura feri ut extretnaex atlera parte graviler,
adjunxit. Est igitur synaphe, quse conjunctio dicitur,
duorum telrachordorum vox media, superioris qui- ex altera autem acutetonent. Quam ob causam sum-
dem acutissima, posterioris vero gravissima. mus ille cceli siellifercursus, cujus conversio est
concitatior aculo, et excilato movetur sono, gravissi-
mo autem bic tunaris alque infimus.Nam terra nona,
CAPDTXXV.
immobilis manens, ima sede semper haeret; bic igitur
. Quid tit diezeuxit. Tullius terram quasi silentium ponit, scilicet iramo-
bilem. Post hanc d sui proximus a silentio est, dat
Diezeuxisvero appeltalur, quse disjunctio dici po- Lunse
gravissimunjisonum, ul sit Luna proslambano-
tesl, quotiens duo tetrachorda toni medietale sepa- menos, Mercuriusjhypate hypaton, Venus pafhypa-
rantur, ut in his dupbus letrachordis. te bypaton, Sol lichanos hypaion, Mars bypate roe-
• Diatono. b Hic ergo c Tetrachordorum, d Qui 6 .

1193 DE MUSICALIB. I. .1194
son, Jupiler parbypate raeson, Saturnus Iichanos,A revertitur. Sed jam segnior, nec ita celeri, utprimo
meson, Ccelumultimura mese. Qusevero sint barum impetu emissus cucurrit, quocirca gravior quoqtie.
iromobiles, quaevero in totum mobiles, quse aulem Cum igitur jam gravior rediens, nunc primum gravi
immobiles mobilesque consislant, cum de raono- sono venienti similis occurrit, miscctur ei, unamque,
chordi regularis divisione tractavero, erit locus ap- s ut ait Plato, consonantiam miscet.
tior explicandi. CAPUTXXXI.
• CAPUTXXVIII. Quid conlra Platonem Nicomachut sential.
Qumtit natura contonantiarum. Sed id Nicomachusnon arbitratur dictum veraci-
• Consonantiamvero licet aurium quoque sensus ter. Neque enim similium esse h cousonaiUiam,sed
dijudicet, tamen ralio perpendit. Quotiens enim duo dissimilium polius in unum eamdemque ' consonan-
nervi, uno graviore, intenduntur, simulque pulsi red- tiam venientium ; gravius J vero gravi si misceatur,
dunt permixtum quodammodo et suavem sonum, nullam facere consonanliam, quoniam hanc canendl
dusequevoces quasi conjunctscin unum coalescunt, concordiam similitudo non efficit, sed dissimilitudo.
lunc litea quaediciturconsonantia. Cum vero simul Quaecum distet in singutis vocibus, copulatur irt
b pulsi, sibi quisque irecupit, nec permiscent ad mixlis. Sed hinc polius Nicomachus consonantiam
aurem suavem atque unum ex duobus compositum g lieri pulat. Non, inquit, unus tantum pulsus est, qui
sonum, lunc est quaedicitur dissonantia. simplicem modum vocis emittat, sed semel percussua
CAPUTXXIX. nervus saepiusaerem p Tlensmullas efficitvoces. Sed
Ubi consonantimreperiunlur. • quia ea velocitasest percussionis, « ut sonus sonum
In his autem comparalioiiibusgravitntisatque acn- quodnmmodo comprehendat, distanlia non sentitur,
minis has consonantiasnecesse est inveniri, quaesibi et quasi una vox auribus venit. Si igiiur percussio-
commensuratsesint, id est quae noiam possunt com- ncs gravium sonorum cnmmensurabilessint percus-
tnunem h.ibere meusuiam, ul in roultiplicibus du- siontbus acutorum sonorum , ut in bis proportioni-
plum, quod est, illa*pars meiilur, quae inter duos bus quas supra retulimus, non est dubium quin ipsa
est lerminos differentia, ut inler duos et quatuor bi- commensuratio sibimet miscealur, unamque vocum
uarius utrosque metilur, inler duns atque sex quae efficiatconsonantiam.
tripla est, binarius utiosque raetiatur, inter novem CAPUTXXXII.
atque octo eadem unitas est, quae utrosque metia- Qumconsonantiaquam merito prmcedat.
tur. Rursus in superparticularibus si sesquialtera Sed inter omties quas retulimus cousonantias, ba<
Sit proporlio, ut quatuor ad sex, binarius est qui bendum judicium est ut in aure, ita quoque in rntio»
utrosque metiatur, qui scilicel ulrorumque est ditTe-C ne quam harum meliorem oporteai arbitrari. Eodetq
rentia. Quod si sesquitertia sil proportio, ut si octo namque modoaurisaflicitursonis, veloculusaspcctu,
senario comparentur,idem binariusutrosque metitur, quo animi judicium numeris vel continua quaniitatc.
id vero non evenit in caeleris generibus inaequalita- Proposito cnim numero vel linea, nibil est facilius
tura, quaesupra rettilimus, ul in superparlieute. Nam quam ejus diiplum oculo vel animo contueri. Ilerq
si quinarium ad tcrnarium comparemus, binarius qui post dupli judicium sequilur dirajdii, post dimidiurn
eorum differemiaest.neutrum metitur. Namsi semel tripli, post i triplum partis lertiae. Quseideo quo-
ternario comparatus, minor est, duplicatus excedit. niam facilior est dupli descriptio, optimam Nicoma-
Item bis quinario comparatus, minor esl, tertio vero chus putat dinpason.consonantam, post hanc diapen-
supergreditur. Atque idcircohoc primum inaequalitale, quse medium tenet, binc diapenle ac diapason,
tis genus a consonantisenatura disjungilur c amplius qunetriplum. mCaeteraquesecondumeumdemmodum
quod in his quaeconsonantias formant, multa simi- formaraquedijudicai. Non vero hoc Ptolemseus eo-
lia sunt, in d his vero minime; id probatur hoc mo- demmodo, cujus omnem senlentiarn posterius expli•
do : naraque duplum nihil estaliudnisi bissimplum. cabo.
Tripluro nihil aliud nisi tertio simplum. Quadrupluro CAPUTXXXIII.
vero idem est quod quarto simplum. Sesquialterum, D Quo sint modoaccipiendaqumdicta sunt.
bis niedietas. Sesquiterlium vero ter pars terlia, Omnia taroen quse deliinc diligentius expedienda
quod haud facile iif caeteris inaequalitatum generis sunt, summatim nunc ac breviter attentemus, ut in-
invenitur. lerim in superficiequadam animum hseclectoris as-
CAPUT XXX. suefacianl, qui ad interiorem scientiam posteriora
QuemadmodumPlato dicat fieri contonanliat. Iractationedescendet. Nuncvero quod erat Pytliago-
Plato * vero hoc modo fieri in aure consonantiam ricis in morem, ut cum quid a magistro Pyihagora
dicii. Necesse est, inquit, velociorem quidem esse diceretur, binc nullus raliones pelere audebai, sed
acutiorem sonura. Hic igitur cum gravem prsecesse- erat ei ratio docentis aucloriias, idque fiebatn quan-
rit, in aurem celer ingredilur, ' ostensaque extrema diu discentis animus flrmiore doclrina roboralus,
ejusdem corporis parte quasi pulsus iterato motu ipse ° eamdem rerum rationem nullo ctiam docente
•• Contonantiat. b Putiis. c Ampliut dicam. d 11lit. e Autem. { Offensaque. s Ut ait Plato non babe-
tur. b Consonantias. l Concordiam. i Enim. « 0 t tonussonum compreliendatdislantia. l Tripli. m.Cm>
terasque. n Quoad. . ° Earumdem.
PATHOL.LXIII. 38
.195 AN. &LANL.gEy. pOETII 1190
jreperiret; ita etiam punc tecipris fidei qute propo- jA siiit, pisi ratione dupantur. Jam vero quanta sit glo-
nimus, coramendamus, ut arbifjeiur diapason in duria metifumque rationis liic intclligi potest, quod
pla, diaperrle in sesquialtera, dialessaron in sesqui- caeteri (ut iia dicam) corporales nrtitlces non ex dis-
tertia, diapente ac diapason in triplici, pis diapason ciplina, sed ex ipsis potius instrumentis cepere vo-
in quadrupla proposilione consistere. a Post vero et cabula. Nnm citbarcadus ex eithara, vel d tibicen ex
hoc ratio diligentius explicabit, et quibus modis au- tibin, caeierique suorum iiisirumeiuorum voeabulis
rium quoquejudicio consonantiaemusicaecolligantor, niincupanlur. Is verq esl musicus qui, fatione per-
caeteraque omnia quae superius dicta sunt amplior pensa, canendi scientiam, non servitio operis, sed
tractatus edi<seret, et tonum sesquioctavam facere imperio speculatjonis e assumit. Quod scilicet in
proporlionem, euraque in duo aequadividi non posse, sedificiortim bellorumque opera videmus, et in con-
sjcot nullam ejusdem generis b proportiones, id est irarin scilicet nuncupatione vocabuli. Eorum nam-
tuperparlicnjaris ; diatessaron etiam consonantiam queuominibus vel aedificiaiogcribuntur, vel ducuntur
duobus tonis semitonioque consistere, semilonia vero triurnphi, quorum imperio ac ratione inslituta sunt,
ess,- duo, majus ac minus, diapente autem iribus non quorum opere servitioque perfecta. Tria sunt
tonis ac semilonio minore conlineri. Diapason vero igitur genera quse circa artem musicara versantur :
quinque tonis ac duobus minoribus semitoniis exple- ]R unurn genus est quod instruraentis agitur, aliud fingit
ri, neque ad sex tonos ullo modo pervenire. Haec carmini, tertiuin quod insirumenloriimopus carmen-
omnia posterius et numerorura ralione et auriurn ju- que dijudicat. Sed i|lud quidemquod in instrumentis
dicio comprobabo, atque hsechaclenus. positum est, ibique tolam operam cousumit, titf stint
CAPUT XXXIV. cilharcedi, quique organo cseterisque musicaeinstru-
Quid sil musicut. mentis artificium probant, a musicsescientiae intel-
Nunc illud est intuendum quod omnis ars, omnis- lectu sejuncti sunl, quoniam famulanlur (ut dictum
que etiam disciplina honorabiliorem naturaliler ha- est), nec quidquara afferunt rationis, sed sunt totius
beat ralionem, quam artificium, quod manu aique specuiationis expertes. Secuftdum vero mnscam
opere anificis exercetur. Mtilloenim est majus atque ;,geniiiun est genus poetarum, quod nnn poiius spe-
c altius scire quod quisque faciat, quara ipsum illud cuJalioue ac ralioiio quam natuiali quodam insiinctu
eflicere quod sciat; etenim artificium corporale, fertur ad carmen, alque idcirco lioc quoque genus a
quasi serviens famulatur. Ratio vero qtiasi domina mus.icasegregandum est. Teriium est quod judicandi
imperat, etnisi manus secundum id quod ratiosan- peritiam sumil, ut rhylhmos cantilenasque eoruinque
cit efficiat, frustra fit. Quanto igitur praectarior est carmen possit perpendere. Quod scilicet qtmndo to-
scientia musicsein cognitione rationis, qunm in opere JQ lum in ratione ac speculatione positutn est, hoc
efficiendi ntque actu tanluro, scilicet quantum cor- proprie musicsedepulabitur. Isque musicus est cui
pus roenle superatur ! Quod scilicet rationis expers adest facultas secundum speculationem rationemve
tervitio degii, illa vero imperat, atque ad rectum propositam ac musicae coiivcnicniem, de modis ac
jeducit, quod nisi pareat ejus imperio, et expers ra- rhylbmis, deque generibus cantilennrum, ac de per-
tionis optis titubabit. Uode Dt ut speculatio rationis mixiionibus, ac de omnibus de quibus posterius ex-
operandi actu non egeat. Manuumvero opera nulla plicandum est.ae de poetarufn carrfiiuibusjudicaiidi.
• Postvero et ratio diligenliusexplicabitur. b
Proportionem. c Aueliut. d Auledut. e Assumpsit. f Sint,
UBpfl SECOTPUS,
CAPUT PRIMUM. D nec tillis accidemibus iniitareiilur. Hacc autem csse.

Prommium. formas, magniiudines, qualiiales, habitudines, cactc-
Superius voltimen cunc|a digessit, quse nunc dili- raque quac per se speculata immulabilia snni, juncta
gentins i expficanda esse propo ui; itaque priusquain vero corporibus perniulantur, et mtiltimodisvariaiio*
ad ea veniam qua3 propriis rationibus perdocenda nibiis mulabilis rei cognntione vertuntur.
sunt, pauca praemittam, quibus ejncubraiior aujmus CAPUT 111.
auditoris ad ea quae dicenda sunt accipienda perve- De differentiit quanlitatis, el qum cui discipliucssit
niat. depulata.
CAPUT IJ. Omnis vero quaniitas secundum Pytliagornm vci
Quid Pythagoras etse phHosophiamconttituerit. cbntinua, vel discreta esl. Sed quac coniinun est m;i-
Primus omnium Pythagoras sapientioc studium gnitudo appeltatur, qua>discretn est inulii udo. Quo-
philosopbiam nuncupavit, quam scilicet ejus rei norum haec est diversa et contraria pene proprietas.
titjam ac disciplinam ponebat, quae proprie vereque Mnlliiudoenim a fihiln inchoansquantitate, crcscens
esse diceretur. Esse autem illa putabat quaenec in- in infiniia progredilur, ut nullus cre-cendi finis oc-
tentione crescerent, nec diminutione decrescerent, currat. Estque ad minimum lcrniinata, interminabiJjs
Demonttranda.
1197 DE MUSICALIB. II. 1198
ad majus, ejusque principinu) unitas esl, qua minus ALturalem sibicompara numerum, detracta scilicet inn-
nihil est. Crescil vero per nnroeros atque in infinita tnte, ut tres duobus sesquinlter csi, qualuor tribus,
• protendilw, nec tillus iiumerus, quo roiniis crescat, qui sesquitertius est, qtiinarius quaternario sesqui-
lerminum facit. Sed magniludo finiiam rursus suae qtiar|us est, et in caeieriseodem modo,quodmonstrat
mensurse recipit quanlitatem, sed in infinita decre- subjecta descriptio.
scit. JNamsi sitb pedalis linea, vcl cujuslibet alterius
modi, potest in duo aequadividi, ejusque medietas
in medietatem secari, ejusque rursus medietns in
aliam medieiatem, ut nunquam utlus secandi mngni-
tadinem terminus fiat. lla magnitudo quantum ad
majorera modum terminala esl, fit vero cum decre-
seere cceperit infinita. At contra numerus, quantum
ad minoremmodumfinitusest, infinitus aulem inciplt
esse cum crescit. Cum igitur haec ita sint infinita,,
tamen quasi de rebus finitis philosophia pertractat,
inque rebus infinitis reperit aliquid terminatum, de,
quo possitjure acumen propriseSpeculationisadhibe-
re. Namque raagnitudinis alia Sunt imroobilia, ut
terra, ut quadratum, vel trianguluro,vel circulus. Alia
c sunt mobilia,ut spliaeramundi, el
quidquid in d eo Superpariientes autem lali tnodo reperies. Disponas
rata celeritate convertitur. Discretaevero quanlitatis naturalero iiumerum a ternario scilicet iiichoanlem.
alia sunt per se, ut tres vet quafuor, vel cseteri riu- Si unum igitur intermiseris, superbipariientem effici
roeri; alia veroad aliud, ut duplum, triplum, aliaque pernolabis; quod si duo, superlripartientem; quod sj
quae ex e comparaiione nascunlur. Sed immpbihs tres, superquadriparlientem, idemque in caeieris.
magnitudinisgeometria speculationem tenet. Mobilis
vero scientiara astronomia persequiluf. Per se,yero
discretacquantitatis arithmetica auctorest. Ad aliquid
vero relatae musjca probatur oblinere peritiam.
CAPUT IV.
De * relatm quantitatis differentiit.
Ac de ea quidem quantitate discreta quse per se
est in arithmetica stifficienierdiximus. Relatse vero
ad aliquid quantiiaiis simplicia quidem , genera Iria
sunt: unum quidem roultiplex, aliud vero superpar-
ticulare, tertium superparliens. Cum vero mulliplex
superparlicularisuperpartienliquemiscettir, fiunt duse
alise cx his, id est multiplex superparticularis, e-
muliiptex superpartiens. Horum igitur omnium lalis
est regula, si unitatem cunctis in naturali numero vo- Ad hunc
ordlnem spectans et compositasex roultiplic:
lueris comparare, ratus multiplicisordo texetur. Duo et
superparticulari, el ex multiplici et superparlicnti
enim ad uriumduplus est, tres ad eumdem triplus,
proporliones, lector diligens specul biiur. Sed de bis
quatuor quadriiplus, et in cseteris eodem modo, ut tamen omnibus in arithmeticis expeditius dictunt
snbjecta descripuo docei. est.
CAPUTV.
Cur multiplicitasantecelltt.
Sed in his illud est considerandum qund mulliplex
inaequalitatisgenns longe duobus reliquis videtur an-
tiqnius. Naluralis enim numeri dispositio, in multi-
plicibus unitali quse prima est, comparatur. Super-
panicul.iris vero non unitalis coraparationeperlicitur,
_ sed ipsorura, qui post uoitatem sunl dispositi nume-
rorum, ut icrnarii ad binarium, quaternarti ad tema-
riura, et in cseterisad hnnc roodum.Superpartienlium
vero longe reiro lormatio est, quse nec continuis nu-
Si vero superparticularem proportionem quaeras, pa- meriscomparalur, sedinterroissis, necsemper sequaU
Progreditur. b Bipedotis. * Vcro. d Ea. ' Belatione. {Relativm.

1199 AN. MANL. SEV. BOETH , 1300
mtermissione. Sed nunc quidem una, nunc vero dua- Aquod subtracto minore a majore relinqiiitur. Sin
bus, nunc tribus, nunc quattior, atque ita in infinita quatuor transmittantur, quinta, atque uno plus vo-
succrescit. Amplius multiplicilas ab unilate incipit, cabulo numeri parles venient, quam sit inlermissio
superparticularitas a binario, superpartiens proporlio numerorum.
a ternario initium capit. Sed dc his hactenus; nunc CAPUT VII.]
qusednm quac quasi axiomata Grseci vocani, praemit- Omneminmqualitalemcx mqualitaleprocedere,
tere oportebit, quae tum demumquospectare videan- ejusque demonslratio.
tur « intelligemus, cum de unittscujusque rei de- Est auteni qnemadmodum unitas pluraliiatis ntj-
monslratione tractabimus. rnerique principium, ita aequalitas proportionura.
CAPUT VI. Tribus enim praeceptis(ut in arilhraelica dictum est)
Qtti sint quadrati numcri b dequehis speculalio. multiplices proportiones ex sequalitate producimus,
Quadratus numerus cst qui gemina dimensionein ex conversis vero multiplicibus superparticulares ha-
sequa concreverit, ut bis duo, ter tres, quaier qua- bitudines procreamus. Item ex conversis superpar-
luor, quinquies quinque, sexies sex, quorum est isla ticularibus, superpariienles comparationes efficimus.
Ponantur enitn tres unitates, vel tres binarii, vel
descriptio :
g tres ternarii, vel quotlibet sequi termini, el sit primus
I |2 5 | 4 | S | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 |
' i 9 16 23 36 *9 64 81 primo aequusin sequenti scilicet ordine constitutus.
| | | | | ( | | |1001 Secumlus vero primo ac secundo, teriius primo,
Superius igitur dispo-itus numerus nnturalis, latus duobus secundis ac lertio, ita enim numero
est quadratorum inf l-ius descriptorum. Coiitiiiuiim progres-
fit duplex raulliplicitalis prima proportio, (fl liaec
enim naturaliter sunt <)ua<lrati,qui sese in subjeclo so,
ordine consequunlur, ut i, 9, 16, et cateri. subjecta descriptio monel. "
I 1 I 1 I 1 I
| i I a I * r~
Nara u.iit.s iu secundo ordine consiituia, a;qua est
prirase unitaii in sup riore loco d spositae. Item bi-
narins aequus est unitati primae ac secunda). Itcm
quaiemarius aequns est unitaii priraac, ac duabus
Sic igilur continuuni quadruluni minorema continuo uniiatibus secundis atque unilati ierti;c, el est 1,2, i,
quadralo majore snstulero, quod relinquiiur tantum dupla proportio. Quod si de bis idem feceris, tripta
erit quantum est quod ab uttorumqne quadrniorum comparaiio pr<creabitur, ac de tripla quadrupla, de
lateribus jungilur; ut si quntuor auferam a novenario, G quadrupla quincupla, ac dcinceps talis curril habitu-
quinque suut reltqui, qui ex duobus et iribus, qui dinum procreatio. Rursus hisdem tribus prseceplis
sunt utroriimque quadrntoriiin latera, conjunguntiir. superpaniculares ' (iunt, ut uno probamus exemplo.
Item si novenarium aufero de eo qui sedecim nuine- Converiaraus nunc, et priorem majorem numerum
ris ascriptus est, 7 sunt reliqui, qui scilicet ex ter- disponamus 4,2, 1; ponatur igitur primus primo
d
nario qualernarioque conjuncltis est, qui prsedicio- aequus, klesti; secundus primo scilicd et secundo,
rtim quadratoruro lalera sunl. Idemque est in caeteris. id cst 6; tertius primo, duobus secundis, et ter(io,
id est 9; quibus dispositis sesquialtera notatur esse
proporlio.
I i I 2 |_1 1
1 * I 6.| 9|
I Sesquialtera | Scsquialtora )
Quod si non sint conlinui quadrali, sed unus inter eos
transraissus sit, fit ejus quod relinquitur medietas, Atque id si de iriplis fiat, sesquitertia; si de quadru-
in alterutra parle
id quod ex uiriusque lateribus efiicilur, ut si qua- plis sesquiquarta, consimilibusque
ex nascetur,
ternarium de 16 quadrato auferamus, 12 relinqimn- Q vocibulis proportionalitas multiplicitate
ex superpariicularitaie vero conversa duciiur su-
tur, quoruro 12 medietas est is nunieriis qui ex utro-
perpartiens habiludo. Disponalur enim conversim
rumque lateribus convenit. Sunt autem ulrorriinque
scsquialtcra comparatio, 9, 6, i. Ponatuf enim pri-
latera, duoetquatuor, quaesenariiimjunctaperficiuiu. iiuis
in cseteris idem modus est. Sin vero duo in- primo sequus, id est 9; secundus priroo el se-
Atque
tertia erit cundo, id esl 15; terlius primo duobus secimdis ac
termitlantur, pars ejus quod relinquilur,
tertio, id est 25; ac disponanltir in ordimm lioc
id quod utrorumque latera conjungunt, ut si quituor
modo :
de 23 auferam, intermissis duobus quadratis, reli-
1 9 l~" £ I *
qui 21 surit. Eorum vero latera sunt 2 et 5-qui efli- l_
« "T^ I 23 |
, ciunt 7, qui sunt pars tertia numeri 21. Atque lisec I
liens
est, ut si tres intermissi * sint, pirs quarta Superliipa Superinpariiciis
regula
Bit, id quod ex utrorumquc laleribus efficilur ejus Superbipariiens igitur ex conversis 'esouialif""
• Intelligimus. •>Qttm de iis. c Vero. d Utrorumque. ' Sunt. ' Fienl.
bitudo producta est; quod si quis ad hanc specula- / i semperque pars terlia in ultimo nuraero naturali
lionem diligens scrutator accedaf, ex sesquitertiis- quodam fine ciaudalur. Qund si quadruplumslalueris
conversis supertripariientem producit, csnterisque eodem modo, sesquiquarlos invenies, si quincuplum
similibus vocabulis adaequatis cunctas ex superpar- sesqiiiquintos. Ac deinceps singuli < denominaiionis
licularilate superpartieuiis species procreari mirabi- niultiplicis tot superparticulares pra-cedunt, quota
lur. Ex non conversis autera superparticulnribus, loco ipsi a se unitate discesserint. Uuam vero tantum
sed ita ul ex multipliei procreati sunt, manenlibus, qiiadrupli.disposilioneinponemus, ut in ea sicut in
necesse est miiltiplices superparticulares creari. Ex caetens leclor diligens acuraen menlis exerceat.
manentibus vero superpartientibus, ita ut ex super- Latitudo
particularibus prodierunt, non alii ivisi multiplices
superpartientes procreabuntur Acde bis quidem hac-
tenus, diligentius enim in Arithmelicaelibris de hac
comparatione est dispuntum.
CAPUT VIII.
Regula quollibelconlinuas proporlionessuperpar-
liculares invenicndi.
Saepeaulem accidil ut tres, vel quatuor, ve1quot-
libet aequassuperparlicularium proporiiones de mu-
sica disputator inquirat. Sed ne id c;.su atque insc.tia Fftec igitnr speculatio ad banc utititatem videtur in.
facientes, error ullus difficultatis impediai, bac re- ventn, ut qiiotiensrunque 4 vel 5, vel quotlibet ses-
gula quotlihet aequas proporliones ex multiplnitole quialteros, vel sesquitertios, vel sesqnioctavos, vel
ducemus. Uniisquisque-multiplexab unilate scilicet alias proiiortiones quis investigare voluerit,
qnoilibei
computatus, tot superparliculares habitudincs prae- nulln errore labalur, utque non ei numcro primo
cedit, susescilicet in conlrariam partein denomina- tales proportiones quaerat apiare, qui quanti d sint
tionis, quoius ipse ab unitate a discesserit. IIoc propositi, tot praecedcre, et
post se babere non poi-
modo ut duplex sesquialleras anteccdat, triplex ses- sit. S d
disponai potius multiplices, videntque quan«
quitertias, quadruplex sesquiquartas, ac deinceps tos superparticulares requirit,
eumque multiplicem
in huuc modum. Sil igilur duplorum subjecta de-
respiciat, qui eo loco ab unitate recesserit, ut est in
tcriptio.. superioribus descriptionibus, si (res * sesquialieros
| 1 | 2 | 4 | 8 | 16 | 52 | fortasse quaesierit, non a quaiernario ingrediatur
)_ 5 | 6 | 12 | 2f | 48 | Q investigationem. Hic enim, quoniam secundus esj
| 9 | 18 | 36 | 72 | duplus, duos tantura prsecedil, terliumque ei aptare
( 27 | fi4 | 108 | non polerit, sed ut ab octonario medieiales tentel
| 81 j 162 [ apponere. Hic enim quoniam tertius est, tres quas
. I 2*3 I quaerit sesquialteras proportionesefficiel, et in cacle-
In superiore igitur descriptione binarius primus mul- ris eodem modo. Est etiam alia augendi proportiones
tiplex, unum ad se ternarium habet, qui pnssit fa- via hoc modo : Radices proportionum dicuntttr in
cere sesquialleraniproportionem. Ternarius vero non eisdem comparationibus*minimae proportionis. Dispo.
babetalium qui ejus possit esse sesquialter, quoniam nalur enim numtrus naturalis, unitate multipli-
raedietale deficit. Rursus quaternarius secundus est catus.
-
duplex, hic duos sesquinlteros antecedit senarium 12 3 14 1 5 I f'7
et novenarium, qtii medietate caret. Atque idcirco MSnimacigitur proportiones sunl, ut in sesquialtera
nullus ei habitudine sesquiattera comparattir, et in 3 ad 2, in sesquitertia i ad 3, in sesquiquarta 5 ad
cacterisidem est. Tripli vero eodero modo sesquiler- i, et deinceps in infinitum, et
qunecunquese propor-
lios creanf; sit enim similis in triplo descriptio.' tiones unitate prxcesserint. Propositum igilur sil
Latitudo. D duas sesquialteras proportiones continua compara-
tione producere. Sumo radicem sesquialteram, eam-
que dispono, 2 et 3. Multiplicoigilur binarium per
binarium, fiunt i. Item ternarius per binarium cre-
scat, erunt 6. Rursus ternarium in semetipsura du-
cemus, fiuut 9, qui disponuntur hoc raodo :
1 8 | 5 \ 4 | 6 | 9 I
Inveuimus igitur duas propositas sesquialteras pro-
portiones 6 ad i , et 9 ad 6. Sit nunc proposiium
. superioreigitur descriptione sesquiterlias propor- tres invenire. Dispono eosdem numeros quos supra
ticnes ita natas videmus, ut priraus b triplex unum in f exquirendis duabus sesquialteris habiludinibus
tesquitcrtium antecedat, secundus duos, tertius tres, proposueram, ipsasquc sesquialteras proportiones.
<•Deseesttrit. b Ttrnarius. ' Denominationemulliptices. d Sunf. ' • Seiguialterat. < Inauirendit.
1-203 AN. MANL. SEV. BOETH 1204
Mulliplico binario quaternaritim , fiunl octo. Rursus .Aquod paulo posterius demonsirabimiis. Sin.vero illa
scnarium binario, fiunt 12. Rursus novenarium bi- differeiiliae permeiisii) niimerornni it iiltitudinemsu-
nario, fiunt 18. Rursus novenarium ternario, fiunt pervadat, eademque utrosque nuroeri pluraliiaie
27. Disponantur igitur hoc modo : •praetereU, minores erunt proportiones numeri snpc-
' s rius mensi cum addilionc ejus summae qua utros-
.-I I 7 1
I i 6 | 9 t L- que raeiiens dilfereniia supervadit, quam fueriuu
f 8 12 18 | _8 - I ante, cum eos propria differentia metiebatur. Sinl
a enim numeri 48 et 53, liorura quinarius differcniia
Atque hic modus erit in caetcris, ut si sesqnilerlias est.
vclis extendere, Metiaturigitur 48 numerum, quinarius decies
proportioues ponas sesquitertiorum fiunt 50. Supervadit igitur 50 uumerus 48 numerum
radices, quse suni quaternarius atque ternarius ad se binario, idem
invicem comparati. quinarius 53 undecies metialtir liunt
55,qui eisdem rursus tluobus 55 numeriim super-
| 3 | * 1 I vadit; addatur utrisque binaiius ei disponanlur ho<:
| 9 | 12 16 [ | modo :
) 27 j | 27 48 | 64 (
48 S3
_ | 5U 33 |
Atquc ad hunc modum si
multiplices, quod sesqui- :D
quartas sesquiquartorum dispones radices, eademque Minores igitur sunt proportiones 50 ad 55 compa-
mulliplicatione sesquiquartos quotlibel b exlendes. rati, cum addilione scilicet l.inarii quo differentia
Quantum autem nobis bae considerationes prosint, eos inel eus supervadit, quam 48 el 5~>numcri
sequens ordo monstrabit. quos eadem , quae tamen in eis supercievit, quinarii
CAPUT IX. differenlia permensa est. Majores vero et minores
De proporlionenumerorumqui ab aliis metiunlur. proportiones boc modo inteltiguniiir. Dimidi-j pars
s! duos nuiiieros eorum differentia integre fuerit major esl quam tertia. Tertia pars est major quam
permerisa, in eadem sunt proporlione numeri, quos quarta. Qunrta pars niajor est quam qninla, ac dein-
sua aifferentia merisa est, in qua erunt proportione ceps eodem modo. Unde fit Ul sesquialtera proportio
elian) hi nurheri secundum quos eos sua mensa est major sit sesquiierlia, et sesquitertia scsquiquartnm
differentia. Sint enim numeri 50, 85; hi c ergo ad vincat. Atque idem in caeteris. Hinc evenit ut in uu-
se invicem sesquidecima habitudine comparantur, et meris majoribus minor, et minoribus maj<irsemper
est eorum differentia quinarius, qui scilicet est pars videaiur proportio superparticularium numerorum.
decima numeri 50. Hic igitur metielur quidem 50 Quod nppaiet in nuroero naiurali: disponntuf eniin
numerum decies, 55 vero undecies; secundum de- r nuriierus naliiralis 1,2, 3,4. Binarius igitur ad
cem igitur atque 11 numeros 55 et 50 propria. diffe- unilatem duplus est. Ternarius nd binarium sesqui-
renlia, id esl quioarius, perractielur. et sunl 11 ad alter est Qualernarius vero ad ternnrium sesqniier-
10 sesquidecima comparatione compositi. In eadem tius. Majores vero sunt mimeri f tres et 4. Miaores
igiiur sunt proporiione numeri quos propria differen- vero binarius et unitas, iu majoribus igitur mirior,
tia d integra permensa est, in qua sunl hi secundum et in ininoribus mnjor proportio contiiieiur; binc ap-
quos eos propria differentia est permensa; quod si paret quod si aliquibus numeris proportionem conti-
qua differentia numerorum ita eos numeros quorum neiitibus superparticulitrem, a-qua pluraliiasaddatur,
est differeniia metiatur, ut eamdero mensurara nii- inDJorem esse proporiioiiein anie reque pluralitaii.j
merorum pluralitas excedat, idemque in utrisque augmeniiim, quam pusteaquam eis aequa sit addi..
sil excessus,.et sit diminuiior differentise mensura, piurulilns.
quam est plurnlitas numerorum, majorem obtine- CAPUT X.
bunt proportioneri) ad se invicem numeri, si eis Qum ex multiplicibusel superpqrticulqribus
illtid quod relitiquitur p»st merisionem, retractum 6 multipticilalesfianl.
sit, quam foerunt iutegri, cum eos propria differen- Illutl etiam praelermitlendum non videtur, quod
tia metiebatur. Sint cnliii nuineri duo 53, 58; bos "
esi eoriira differentia e metia- paulo post demoiisirabiiur, si multiplex iniervalluin
igitiir quinaritis, qni , binario fuerit inultiplicaium, id eliam quod ex ilta
tur. Metitur igitur 53 quinarius deces usque ad '0,
inulliplicalione nasceinr uultiplex essc. Quod st id
relinquit vcro ternafium. Rursus 58 numerum nieti- ex lali mulliplicaiiine procreatura sit nnn luc-
lur idem undccies usque ad 55, atque in eo iterura quod
rit multiplex, iunc iilud iion esse multiplex, quod
lerharium derelinquit. Auferalur igilur ex utrisque
bioario ftierit inuliiplicntum. Item si siiperparlicula-
lernarius, fiunt 50 et 55, qui disponaiur hoc
inodo : ris proportio binario riruliiplicctur, id quod lit h ise-
que superparliculare' esse , ' neque muliiplex. Quoil
| SS ( 38 [ S0 55i si id qiiod ex lali multiplicatioiie nascetur, neqne
In boc igitur mauiiestum est majoris esse proportio- multiplex, nequesuperparticulareest, luncilludquod
nis inter se 50 et 55 quam 53 et 58. Ia minoribus binario roulliplicaluro est, vel superpnrticularis vel
enim numeris major semper proportio reperiiur, atierius generis esl, non vero multiplicis.
" Qui. b Exlendas. « Igitur. d Inteqre. • A7etiebqtur. ' Termrius el s Mullipltcdtit,
k Vet. i quaternarius.
Vel.
1205 DE MUSTCALIB. II. ' 1206
CAPUT XI. J„ lertiam descripsimus, liarmonica. Quariim liaecsub-
Qui superparticulares quos multiplices efficiant. jieiamus exempla :
His illud est addendum duos primos superparti- Arithmelica Geonictrica Harmoiiica
culares primarrieflicere mukiplicem proportionem, 12 3 1 2 4 .3 4 6
ul sesquiaiter el sesquitertius conjungantur duplicem
creanl. Sinl enim numeri 2, 3, 4, a 3 ad 2 sesqui- sequaedifferentise seqiiaeproportiones diversaedifferen-
li« et proport.
alier esl, 4 ad 5 sesquiiertius, quatuor ad duo du- Non vero ignoramus alias quoque esse proportionum
plus. Rursus primus multiplex primo addilus super- medielates, quas quidem in ariilunelica dixiraus; sed
pnrliculari secundum mulliplicem creat. Sint enim ad praesentem tractaium hsesunl interim necessariae.
numeri2,4,6; 4 naroqiie ad 2 duplex est, primus Sed inter hns tres medietates proportionalitas quidem
scilicei roultipiex. Al 6 ad 4 sesquialter, qui esl pri- proprie, et maxime geometrica nuncupatur, idciico
inus superpanicularis; 6 ad duos triplus, qui secun- quoniain sequis proportionibus tota contexilur. Sed
dus esl multipler: quodsi triplum sesquiteitio addas, tamen eodem utemur proriiiscuevocabuto, propor-
quadruplus efficitur; si quadruplum scsquiquarlo, tinnalitates eliam caeieras nuricupantes.
quincuplus. Atque in hunc modum junctis propor- CAPUT xttif.
lionibus mulliplicium ac superparticutariiun , in infi- B ] De conlinuismedietatibut ei disjunctis
uilum inultiplicesprocreantur. Sed in his alia conlinua est proportionalitas, alia
CAPUT XII. disjiincta. Conlinua quideiii, tu sujrerius disposui-
De arithmelica, geomeirica, harmonica medietale. mus b. Unus enim idemqtie numerus medius, nunc
Quoniam vero de proportionibus quae erant in£e- quidem majori supponittir, nunc ijuidfemriiiriori prse-
rim tracianda praediximus, nunc de niedietatibus est ponitur. Quotiens vero duo sunt medii, tunc djsjun-
dicendum. Proporiio enim est duorum ad se terrai- cia proporiionalitas nuncupalur, ut in georaetrica
norura qusedam comparalio, terroinos auiem voco hoc niodo ,1,2,3,6. Nam ul est binarius ad uni-
numerrum sumroas. Prpportionalitas est sequarum tatem, ila .senarius ad ternarium, et vocatur lisec
proportionuro colleclio. Proporiionalitas vero in tri- disjuncla proporlionaliias; unde intelligi potest con-
bus terminis miriiinis constat. Constat autem ple- tinuam quidein proporlionalitaiem in fribus et ' r.i-
rumque in pluribus, ut in quatuor vel in sex terroi- nimis lerminis inveniri, disjitnctani vero in 4. Potesf
uis. Cum eniro primus ad secundum terminum eam- autem in 4 et in pluribus continua esse propofliona-
deraretinel proportionem quain secundus ad teriium, litas, siquidem hoc modc sit, 1,2,4,8, 16. Sed
dicitur haec proportionalitas. Estque inter tres ter- hic non erunt duoc proportiones, sed plures , sem-
ininos medius, qui secundus est. Ilas igilur propor- <- G perque una minus quam sint termini constituti.
tiones medii termini conjungentis, trina pnrlitio est. CAPUT XIV.
Aut enim oequa est differentia minoris termini ad Cur ila appellqtmtint digestmsvperius medielnles.
medium, et medii ad maximum, sed uon nequa tdcirco autem una d eorum medielas arithmetica
proportio, ut in his numeris 1, 2,3; iuler unum nuncupatur, quod inter terminos, secundum r.ume-
quippc ac duo et inler duo et ires tantum unitas dif- rum a3quaest differentia. Geometrica vero secunda
fereniiam leuet. Non est aulero aequa proportio. Duo diciinr, quod similis est qualitas proportionis. Hsr-
qtiippe ad unuin dupli sunl, teruarius ad duo sesqui- monica autem vocnlnr, quoiiiam ita esl coaptata, ul
alter. Aut est aequa proportio in utrisque, non vero in differentiis ac lerminis sequalifas proportionum
rcqualibus differenliis constitula, ut in his numeris consideretur. Et de his quidem diligentius in arith-
1,2,4. Nam duo ad unum ita sunt dupli, queroad- meticis disputalum est, nunc vero ut comraemore-
•nodumquaiernarius ad binarium. Sedinterqualerna- rous, tantum ista percurrimus.
rium binariumquebinarius, inter binarium atque unita- CAPUT XV.
lern unitas differentiamfacit. Est vero teriium medie- Quemqdmodumqb mqualiiatetupraHictmprocts-
latis gentis, quod neque eisdem proportionibus neque seranl medielates.
eisdem differentiis consiat. Sed quemadmodum se ']) Sed paulisper quemadmodum istse. proportionali-
babet maximus terminus ad minimum, ita sese hnliet tates ab aequalilate e procreantur dicendum est. Proe-
majorum lerminorum differenlia ad minorum diffe- diclum est enim quod in numero Valet unitas, idera
reiitiam terminorum, ut in his numeris 3, 4, 6. Nam in proportionibus rcqualitatem valere, et sictit nu-
sex ad 3 duptus est, inter sex vero et 4 binarius in- roeri caput est unitas, ila proportionum fequalilaiein
terest. Inter quaternarium vero ac lernariura unitas. esse principium. Quocirca hoc roodo arilhmetica me-
Sed biuarius comparatus ad unitatem rursus duplus dietas ab aeqiialiiale nascetur : positis enim tribus
esi; ergo ut esl maximus lerminus in numeris ad rni- sequis lerminis, hi duo modi sunt quibus bsec pro-
nimuro, iia inajorum dilTereniia ad minorum diffe- porJionalitas producatur. Ponalur enim primns pri-
-entiain lerminorum. Vocalur igitur illa roedietas, mo asquus. Secundus primo el secundo. Tertius pri-
rii qua sequaesuntdifferentise, ariibmeiicn. Illavero in rno secundo ac teriio, qiiod Iioc monstraturexeniplo:
r[uaaequav|iroportioiies,geomeirica. Illa auleai quam Sint unitates tres. Ponatur igiiur primus primo aeouus
» Terntiri..*ad binarium. b In tribus constat terminii. ' Minimam. d Earum. ' Procreentur
id est unus. Secundus priroo ac secundo, id est duo.; \. per numeris intermissis, atque idem et in qualerna-
Tertius pnrao secundo ac tertio, id est tres, eritque rio, quinarioque perspicitur, et quaenos propier bre*
dispositio » talis : vitalem lacemus, iisdem regulis ex semetipso ditigens
' lector inveniet. Geometricavero proportionalitas lunc
I 1 I 1 I * I
I I 2 | 5 | quemadmodum inveniriab sequalitate possil oslendi-
mus , quando quemadmodum ab aequalitate omnis
Rursus sinl Ires binarii inaequalitateconslituli ,2,2,
inoequaliias s profluit monstrabamus, nisi lamen
:
2 ponatur primus primo aequus, id est 2. Secundus
fastidium est, nunc quoque breviter repetenduro est.
primo et secundo, id est 4. Teriius prirao secundo
Conslilutis enim tribus aequis lerminis, ponatur pri-
ac tertio, id est 6, et erit dispositio haec :
• raus primo sequus. Secundus primo ac secundo.
I 2 | 2 I 2 | bTertio prirao duobus secundisac terlio. Ideraque fial
I 2 | 4 [~ 6 | continue alque ita ex sequalitategeometrica propor-
b Sed in his hoc specula»dum est, quod si unitas fuerit tionaliias principium sumat. Sed de fiaruin. propor-
ad aeqiialilatis principium consliluta , unilas eiiaro lionura proprieiatibus qiiam diligentissiine in arith-
eril in differentiis numerorum, ipsi vero numeri in- meticis diximus ; quod si ad hsec illis instiitttus li-
ler se nullum intermiiiuni. c Si vero binarius lenent B ctor accedat, nullo dubitationis errore lurbabitur.
aequalilaiem, binarius est differemia, et uuus inier Ilarmoiiica vero medietas, de qua nunc v-aulolaiius
lerminos semper nnmerus interroittitur. Sin vero iraclandum est, liac raiione procreatur. Cousliluatur
ternarius idem dilferentia est, inter d lerminos vero enim, siquidem duplices curamus effingere, tribus
duo naturaliter consliluti iuterraittentur, ac deinceps xquis terrainis positis, priraus primo ac duobus se-
in bunc raodum: cundis sequalis. Secundus duobus primisjet duobus
| 3 1 5 | 3 | secundis. Tertius semel prirao, bis secundo, et lcr
j 5 | 6 I 9 | tertio. Atque hoc modosint iinitales.
Est etiam alia proporiionalilatcm ariihinelicam pro- 1 1.1 1 | 1 |
ereandi yia. Ponantur enim tres sequi lermini, con- Constiiuaiurigitur primus primo ac duobus secimdis
ttituat.urque primus priino ac. secundo acquus, se- sequaiis, ilcst lernarius.Secundusveroduobusprimis
tundus primo ac duobus secundis, lertius primo et et duobus secundis, id est qualernarius. Tertius vero
duobus secundis acterlio, ut si sint tres unilales. primo ac duobus secundis et tribus tertiis, id est
Bit e primo primo ac secundo sequus, id est secundo. sex. Et si iii binariis sequalitas > construattir, vel in
Becundus vero prirao, ac duobus secundis, id est _, ternariis eadem ralio medieialis apparet, duplo a se
lertio. Tertius uutem primo, duobus sectindis ac ler- terminis differentiisque distantibus, ul subjectse de-
lio, id est quatuor. scripliones monent.
. I « I * I 1 I > • * i
1 I i f
I 2 | 5 | 4 \ Jl
I 5 1 * I 6 |
Hicigilur termitiorumdiffereotiamuniins lenel; inier a a a
| | |
binarium enim et unitatem, [atque inter lernarium ac " »
I L 1! L_
binariuin , unitas interest. Nullus vero naturalis nu- I 5 5 5
| [ |
merus intermiltiiur. Post unilatem enim roox bina- » *! «H
1 I I | .
rius est, ac post binarium ternarius naturatitcr con
klilutus; idem fursus inbinario fiat. Sintque tres bi- : Quod si factenda est in cxlremitalibus iripla pro-
narii, el sit primus primo ac secundo ajquus, id es portio, (ribus scquis terminis conslitulis, primus
quaternarius; secundus vero primo et duobus secun quidera faciendus est ex primo ac secundo, secundus
dis, id est senarius; tertius autem primo, dtiobus se vero ex primo ac duobus secundis, lertius autem ex
cundis ac tertio, id est octonarius. primo, duobus secundis ac iribus tertiis, ut estsub-
I a 1 a | a | jecla descriplio.
I J 6 | 8 | -. I 1 I 1 I 1 I
Hic quoque binarius tenet differentiam terminorum I * 1 5 I 6 '
'
uno iniereos naturaliter intermisso. Nam inier 4 e t | a ~| - a I a |
6 quinarius naiuraliter interinittitur, inter 6 ntque i I * I c I '3-1
septenarius collocalur. Quod si ternarins asqualitati ; "I s 1 5 I 3 I
principium sit, fiet lernaritisdifferentia; verbi gratia : I ° 1 9 I 18 I
Sint f lermini tres ad regulas superiorumsubtus.
Sed ingressi barmonicamdisputationem quscde ea dili«
I 5 I 5 1 3 I genlius dici possunt lacite praetereunda esse non
. I 8 I 9 I » I aibiirnr. Collocclur igilur barmonica proportionali-
In bis ergo ternarius est diffcrentia, et duo iinme i t.is, inqnc cn dcscriptione superiore ordine termino
i»lermi:Si, id esluno minus quam sitdifferentta sen rum inlcr sc dilTercnlioedisponanlur.
i Hmc. b Rursus idem de lemario. c Sin. Numcros. ' Primus. f Tres numeri. s Profluat mot»
tlrqbimus. '< Tertius. '• Constitualur. . . . i .>.
1209 DE MUSICALIB. II, 1810
Videsne igitur ul qualuor ad tres diatessaron con-

sonaniiam prodant, sex ad quatuor diapeiue concor-
dent; sex vero ad tres diapason misceant sympho- CAPUT XVI. .
niam; ipsseque earum differentiae rursus eamdcm " Quemadmoduminler duos terminos supradiclm
slatuant consonanliam.Binarius enim ad unitatemdu-
medietates vkissim collocentur.
ptus esl in diapason consonanlia constitutus; quod
si se extremitates mulliplicent, ilemque roedius sui Soleut autem duo termini dari proponique, ut inter
mnltipticilatejsuccrescat, comparati numeri toni ha-
eosnunc qutdem aritbraeticam, nunc vero geometri-
biludinem concordiamque servabunt. Ter enim sex
cam , nunc harmonicam medietatem ponamus; de
efficiunt 18 , quater ,b fient 16. Sed 18 numerus , quibus in aritbmelicis quoque diximus, id lamen
16 numerum minoris parte octava transcendit. Rur- ipsumnunc etiam breviter explicemus. Si arithmetica
sus roinimus terminus si $e ipse multiplicet, efficiei medietas quaeritur, datorum terminorura videnda
9. Qiiod si major terminus sui mulliplicatione con- differentia est, e eademque dividenda ac minori ler-
crescat, erOcict 36 , qui sibimet comparati, quadru- mino adjicienda. Sint enim decem et 40 artrinsecus
plam, id est bis diapason, concinentiam servant. termini constituti, horumque medietas secundum
Quod si haecdiligehtiusinspiciamus, hsec erit omnis arilbmelicam proportionalitatem quaeratur. Diffe-
«reidiffereniiaruni|veljterminorum in se invicera mul- rentiam prius ulrorumque respicio, quae est30; hanc
tiplicatio. Minimus enim terminus, si medio multi- divido, fiuni 15; hanc minori termino, id est b decem
plicetur, d fient 12. Item miuimus lerminus, si raa- C appono, fiunt 25. Si igilur hic inter ' 10 et 40
ximo mulliplicetur, fient 18. Medius c vero lerminus, medius collocetur, fit arithmetica proportionalitas
si niaxirai ntimerosilale augeatur, fiant 24. Rursus hoc modo, 10, 25, 40. Item inter eosdem terrainos
terminus minimus, si seipso concrescat,'fient 9. medietatem geometricara collocemus. Exlremos pro-
f Eodem modo si medius, fiant 16. Senarius vero, qui pria numerositate multiplico , ut 10 in 40 fiunt 400;
maximns est, si seipsum multiplicet, 36 reddet : horum tetragonale latus assumo, fitint viginti. i Vi-
hsec igitur in ordinem disponanlur, 36, 24,18, 16, cies enim viginti fiunt 400. IIos igitur 20 rnedios
12,9. inter 10 ac 40 si k collocem, (il gcometrica medielas
subjecia descriptione formata, 10, 20, 40. Si vero
barmonicam medietatem quaeraraus, sibimetipsos
»copulamus extremos, ut 10 et 40 fient 50. Eorum
differenliam quae est 30 in minorem lerminum vmul-
tiplicemus, scilicct in 10, ulfiaut decies 30, quisunt
300; hos si secunduro 50 partimur, fiuiit 6. Quos cum
rninori termino addiderimus, fient 16. Hunc igilur
D numerum si inter 10 ac 40 medium collocemus, liar-
monica proportionalitas expedietur 10,16, 40.
CAPUT XVII.
Deconsonantiarummodo secundumNicomachum.
Sunt igitur dialessaron corlsoiianliam resonantes 24 Sed m Iiis liactenus. Nunc iltud addendum videtur
ad 18, et 12 ad 9, diapenle vcro 18 ad 12, et 24 quemadmodum Pylhagorici probant consonnnlias
ad 16 , et 36 ad 24. Tripla atttem qu* est diapason musicasinprsedictis proportionibus inveniri.in qua re
ct diapente 36 ad 12. Quadrupla vero quae esl bis scilicet eis Ptolemaeus non videtur u assensus, de
diapason 36 ad 9. Epogdous vero qui lonus est 18 ad quo paulo posterius dicemus. Hseccnim ponenda est
16 comparalione servatur. raaxime cssc prima suavisque consonaniia, cujui
8 Multiplicatione.bFiunt. c Vel. d Fiunt. *l nim. ! t Eaque. h Denario, » 40 et 10_

k < Eodemque.
Viqiet, Coilocemus. Mulliplicamus. mDe Itis n Consentiens.
l__f- AN. AiANL.S_,V. -OETII 12)2
proprielatem sensus apertior comprehendit. Qunte A CAPUT xix.
eoim est unumquodque per semeiipsuiii, tale et de-
Sententia Nicotnachiqttmquibus consonanliis
prehenditur sensu. Si igitur cunclis notibr est ea
consonaniia qu;e in duplicitaie consislit, non est apponanlur.
dub umprimnn. esseomnium diapason consonanliam, Sed Nicomachus'non eamdem esse eis arbitratur
meriloi|ue excellere, quoniam cognitione prsecedat. contrariam positionera. Sed potius ut unilas in arilli-
Reliquse vero huncnecessariosecundumPythagoricos meticis crcmenti erat diminuiiohisque principiuin ,
ordinem tenenl, quem dederint multiplicilnlis aug- ita etiam diapason symplioniara reliquaiuiii esse
menta et siiperpaniculnris habitudinis detrimenta. principiuri), illas vero sibie contraria divisione possu
Monslratum quippe cst quod multiplex inaequalilas conslilui; id vero facilius eril cognitu si prius f pi *-
euperparticulares proportiones incriti aniiquiiate videttlur in numeris. Constitualur igilur uuitas, du;e-
transcendat. Quocirca naturalis numerus ab unitate que partes ab ea fluaiu, una multiplicis, alia divisio-
usque ad quaternarium disponatiir, 1, 2, 3,4. Igitur nis. Sitque bseCfofmula:
unibinariuscomparatusproporlionem duplicem facit,
et reddit diapa on consonanliam eam, quaeest ma-
xiraa, » ei simplicitate notissima. Si vero unitati ter-
narius comparelur, diapason ac diapenteconcordiam
personabit. Quaternarius vero unitati comparatus
quadruplam tenet, scilicet bis diapason efficiens sym-
plioniap); quodsi lernarius binario comparetur, dia-
peiUe.Siveroquaiernariusternariodiatessaron b con-
sonantiam supplet, isque est horum ordo cunctis ad El ad hunc moduiri ad inlinita progressio est. Bina-
6e invicem coinparaiis. Nam comparatio quse rcstat, rius enirn unitatis s duplex est. Contraria vero ejus
si quaternarium binario comparemus, cadetin rlupli- pars h eisdem dirriiditim unitatis osiendit. Tres tri-
cempropQrlionera,quara tenebat ad unitatem binarius pliis et coritraria pars lertia. Qualuor quadruplns ,
comparatus;itaquemaxiffledistantsoniinbisdiapasori, parsque et cotilfaria quaria. Atque ita crescendi et
cum a se qnadrupla mtervalli dimensione discedunt. decrescendi iii Simplici est unitaie principium. Idem
Minimumvero, cum acutior graviorem (ertia gravioris igitttr nunc ad"consbtiantiasconvertamus.' Est igitur
parte transcendil, ac stat deinceps concinentiarum mo- tliapf.son quae dupla est supremi loco principii, quae
dus, qui neque liltra quadruplam possit extendi, nc- vero reliquse suni, in contraria divisione hoc raodo.
que intra partem terliam coarctari; et secundum Ni- rj Sesquialter quidem triplo, sesquiiertius vero qua«
comachum quidem hic consonantiarum estordo.ulsit druplo, quod lali argu'.sentatione probabitur. Idern
prima diapason, secunda diapason et dlapenle, lertia emm 1 primum est sesquialter , qui priinus triplus
bis diapason, quarta diapente, quinta dialessaron. principalis, scilicel unitatis. Nani ternarius idem pri-
CAPUT XVlIf. iiius iriplus est, scilicet unitati. Idem prirous sest]ui-
De ordine consonantiarumsenlentia Eubulidis
et Hippasi. alter, si binario comparetur. Rursus idem leruarius
Sed Eubulides atque Hippasus alium consonanlia- ejusciem dilferentiae quam ud biuarium facit, cujus
rum ordinem ponur.l: aiuni eiiiro multiplicilatis aug- naturalitei' positus probaturesse sesquialler, Iriplus
rnenta superparticularitniis diminutioni raio otdine cst. Cum igitur jure sesquialter tnplici k opponatur,
respondere. * Iiaque non posse esse duplum uisi di- diapente consonanlia, diapente nc diapason couso-
midium, nec triplum pr;cter tertiam partem. Quoniam nsoitiaerationabililer puiatur opponi. Rursus qua-
igitur sitduplum,ex eo diapason consonanliam reddi. druplus sesquitertti contrarinm divisionem lenet.
Quoniam vero sit dimidiura , ex eo qua&iconlraria di- Nam qui est prirous quadruplus, i lem rursus priraus
visione sesqutalteram, id est diapente, eilici propor- sesquitertius invenilur hoc modo.Quaternarius quippe
tipnem. Quibus mixlis, sciticet diapason ac diapente , primus est quadruplus, si unitati primus sesquiter-
triplicem procreari, qui: utraroque coutineat sym- —Itius, si ternario comparetur.Rursuse|us differeniia?,
phoniam, sed rursus triplicis partera tertiam con- quam interse ac ternarium tenet, ipse fit quadruplus.
traria divisione partiri. Ex qua rursus diatessaron Unde fit ut sesquiterlia proportio, quae est diatessa-
Bymphonia nascelur. Triplicem vero atque sesqui- ron, quadruplae proportior.i, qu* estbis diapason, in
terlium junclos quadruplam comparationem propor- coiUrarium dividatur. Dupla ver.o quoninm nullain
tionis efficere; unde lit ut ex diapason et diapente habet oppositamproporiioiiem.neciillius ipsa sesqui-
quse est una consonanlia, et diatessaron una d couli- allera est, aut exsial nomerus cui possit linaiiiis ,
nentia conjungatur, quae in quadrnplo consislens bis qui primus est duplus, superpnrliculari proportiouc
diapason nomen accepit. Secundum hos quoque hic conjungi, talem formatn contrariae ptoportionis ex-
ordo est: Diapason, diaperite, diapason ac diapente, cedil. Atquc idcirco sccundiim Niconiacbum diapa-
dialessaron, bis diapason. son consonantimum principium teneat boc roodo :
» Et b Concinenliam. « /<vt(urd Concitienlio. ' ln. ' Pervideatur. « Duptus. h Ejusdem. ' Erit. i F
mut. «Apponalur.
Hi3 0E msmi m. n. fau
Ji Quod si ea non est ih multiplici genere (inaeqtialiia-
tis, cadetin superparticulare inaequalitatis geniis. Sit
igitiir superparliculafis propoftiodiapasof cdnsonaii-
tia. Auferattir ab ea contiriua corisonaiitia, id est dia -
penie, felinquitur tjialessaron. Bis igifair diatessa-
roh roimis est lino diapente, et h ipsuiri diatessnron
nbri implet diapente consoriantiai rfiedielatem, quod
Seu quamvis ila sese naceat, inquit tamen omries est impossibile. Moristfabitur eriini bisdiaiessarori
meliusmulliptiees proporliones consonantiarum prse- tono ac sernitoriio consoiianliaiii dtaperife transcen-
cedere, superparliculares scqui, sicut pauto ante dere. Quocirca nec diapasdn quidem in siipCrparti-
descripsimus. Cura igiiurconsonaritia sit duarum vo- culafi ihcequalitatisgenefe porii potest.
cum rata permixtio, sonus vero modulalae vocis ca-
sus, upa intentione prodtictus, sitqne idem minima
parlicula modulationis, omnis verosonus * constet
impulsn. Pulsus vero omnis ex raotu b fiat, cumque
motuum e aliqui sint sequales, alii vero inaequales, -
inaequaliumvero alii sinl mUlto insequales, alii vero
minus, aliiveromediocriter insequales. Ex sequalilate
quidem nascitur sonorum aequalitas. Ex inaequalitale
vero d eaquae secundum mediocritatem distantiae
insequales sunt, manifestoe, primseque acsiraplicio-
res eveniunt proportiones, quse sunt scilicet multi-
ptices e aut superparticulares, dupli, tripli, quadru-
pli, sesquiaUeri, atque sesquilertii consonantiae. Ex
bis vero ' quae in retiquis proportionibus, vel mul-
limodis, vel non ita claris, vel longe oranino a se
distantibus irisequaliiates fiunt, dissonantiae existunt.
Nullaautem sonorum concordia procreatur.
CAPUT XXII.
CAPUT XX.
Quid oporteal pramiiti ui diapason in muitiplici Demonstratio per impossibiie,diapenie, diuisssaton, et
genere demonstretur. (Q tonum ih superpariicuiari esse.
Hoc fgitur ita distincto, deinoiistrabilur diapason
torisonantiam, qtiae cunciarum optitha est in mulli- Restat igitur ut diapente ac diaiessaroh, et tonum,
plici imeqiialitatis genere, et in dupliciiatis habitu- in superparlictilaritate ponenda essc monstfemus.
dine reperiri. Ac primum quidem illud demonslran- Nam etsi id in prirria qucque probationo ea <|riadia-
duiri, quemadmodum in triultiplicitatis generediapa- pason in superparticiilari genere liori esse ponenda
son consonantia possit agnosci. Prcecurrendum est Dionstravimus, id quoque quodarn rnlionis modd
igitur ad breve quiddara| quo priris cognito facilior perclaruii; sigillatira taraen de eo ac diligentltis per-
deraonstfatio fial, ab onini superparticulari, sicon- tracterous. Nara si in superparticrilari qiiis hsis liabi-
tihuam ei sur)erparticularem quis auferal propor- tudines ptinendas essc rion dixerii, in multiplici ge-
lionerh , quaeest scilicet minor, id quod relinquiiur nere fatebilur colloeandas. Nam in superpai tienli vei
rnihus esi ejiis inedietate, quae detracta est propor- c.rteris raixtis cur poni iion possint, superiti? (ufar-
tionis, ut in sesquialleia ac sesquilenia. Quoniarii bilror) expIanatumest.Poiiantur igllui', si fieripoless,
sesquialtera major esl, sesqriitertiam de sesquiallera in raultiplici genere. EtquOniam dialessaron conso-
d trahamus, relinquitur sesquioctava proportio, quse naniia minor est, diapente rnajbr, dialessaron tluplici,
duplicala non efficit integrara sesquitertiam propor- .^jdiapenie vero triplici proportioni miiltipticitatis
tionem; sed ea distamia minorest quse in semiionio aptetur. Verisimile est enim tti esl corisonantia dia-
repefiiur; quod si duplicata sesquioctava comparatio tcssaron conscnantias, diapente coiuiniin. ita si dia-
non est integra s stsquifertiae, simplex sesquiociava tessaron in duplici staiuilur, diapente incontiuua
nori est sesquitertise proportionis plena medielas; duplicis poni, id est triplici. Tonus autcm qiiouiai.i
qriod si sesquiquartum sesquitertio auferas, id quod in babitudinibus musicis post diatessaron Iocaur,
relinquitur medietatem sesquiquarli non efficit, idem- nimirum in ea proportione ponalur, quae est roinor
que in casteris. duplici. Hccautem inrouliiplicilaiisgenerenon polest
CAPUT XXl. inveniri. Ueslat igitur ut in superparticularilaiis ha-
Demonttratioper impotsibilediapason in multi- bitudinera cndat. Sit igiiur prima, id eslsesquialtera,
plici genere esse. toni proportio. Nam si duplicem aufernmus, iriptici,
Age nunc ad diapason consonantiam redeamus. quod relinquitur, scsquialter est. Quod si diatessaron
a Constat. b Sit. ' Alii. d Hwc. ' Ac. f Reliquisque. i Sesquiieriia. h Ipsam,
tjuidem duplex est, diapente vero triplum, a sublato i\ modo. Nam si in minoribus proporlionibus quam ses-
diaiessaron a diapente tonus reliquus Ot, niillo modo quialtera vel sesquiterlia diapenle ac diatessaron con-
dubiiari poiest quin lonus in sesquialtera debeat pro- sonantiaecollocentur, non est dubium quin sicut aliac
portione conslitui. Sed duse sesquialterse proportiones quaciibetproporliones superparticulares praetersesqui-
duplicem vincuni, quemadmodum ex ariihmeticis alteram et sesquilerliam juncise non efficiunt unura
instructus sibi potest quisque colligcre. Duo igilur duptum, ita diapente ac, diatessaron unum diapason
toni diatessaron stiperabunt, quod est inconj eniens: nulln ralione concludunt. Quoniam enim diapason in
diaiessaron enim duos lonos semitouii spatio tran- duplici proponione esse monstratum est, duplex vero
scendit. Non igilur fieri potest ut non diapente ac proporlio ex sesquiallero sesquitertioque componitur;
diatessaron in superpnriiculari inacqualitaiis genere diapason vero ex diatessaron ac diapente coputatur,
collocetur. Quod si quis tonum quoque in mulliplici non est dtibium quin , si totum diapason in duplici
genere esse b perscribat, quoniam quidem tonus mi- 'staluatur, diapente et diaiessaron in sesquialtera
nor est quain diatessaron. Diatessaron vero minus esl sesquitertiaqiie proporlione sint locandae.Aliter eoim
quam diapente, diapente quidem ponatur in quadru- non polerunt diapason junctse perficere, quse conso-
pla, diatessaron in tripla, tonus in duplici. Sed dia- nanlia in duplici proporlione consistit, nisi in his
pente conslat ex diatessaron et tono. Quadruplum ;B duabus properlionibus steierint sesquialtera scilicel
igiiur secundum hanc rationem conslabit, ex triplo ac *ac sesquitertia. Alise enim proportiones superparli-
duplo, quod fieri nequit. Rtirsus statuatur diatessaron culates s hanc nulla ratione conjungcnt.
quidem in triplici, el diapente in quadruplo. Si igilur
auferamus iriplum a quadruplo, sesquitertius relin-
quetur. Rursus si diatessaron diapente consonantise
subtialias, fu reliquus tonus. Tonus igitur secundum
hanc raiionem in sesquiterlia proportioue constnbit.
6ed tres sesquilerlii uno triplici sunt rainores. Tres
igitur toni unum diatessaron nulla raiione supple- CAPUT XXIV
bunl, quod est falsissimum. Duo enim loni ac semi-
lonium minus dialessaron consonantiara supplent. Diapenlein sesquiallera, diatessaronin sesquiterlia
Ex his igitur demonstratur diiitessaron consonantiam esse, tonumin sesquioctuva.
Donesse mulliplicem. Dico autem quoniara nec dia - Dico aulem quoniam proprie dinpente in sesquiat.
pente consonantia in multiplici genere polerit collo- tera, et diaiessaron in sesquiiertia propbrtione con-
taii. Nam si c in eo siatualur, quociam est ei minor p sistit. Quoniam enim inter utrasque proportiones,
eontinua, id est diaiessaron, non locabilur diapente sesquialterara scilicet et sesquiteninm, sesquinltera
In minimo muttiplici, id estduplici, scilicet ut sitlo- est major et sesquitertia rnjnor, quoniamque in coni
cus quo diatessaron consouantia possit aptari. Sed sonantiis diapenie rnajor, diatessaron minor, apparet
diatessaron consonautia multiplicis generis non est. majorcm proportionem majori, et roinorem minori
esse consonanlise h aptandum. Erit igitur diapenta
Quocirca nec diapente, in majore habitudine mulii-
plicis quam est dupla qu:c minima est, aptari poiest. quidem insesquialtera.diatessaron vero in proportione
Bi igitur diapente in minima, scilicet dupla, diatessa- sesquitertia collocanda. Quott si diatessaron a dia-
penle '- consonantiam sublrahamus,
ron vero, quac rainor in
est, mulliplici quidem aplari relinquituf spa-
non potest. Non est enim quidquam minus a se du- tium, quod dicilur lonus. Sesquilertium vero si pro-
plici. Sit igitur scsquialtera, tonus vero sesquiterlia, portioni sesquialterse minuamus, relinquitur sesqui-
In continua enim proportipne locabitur. Sed doo ses- octava proportio. Quo ftt ut tonus in sesquioctava
sunt uno sesquialtero. Duo debeat I ratione constiiui.
quiterlii ampliorcs igilur
loni unam diatessaron consonanliam vincent, quod CAPUT XXV.
liulla ratione continget. Ex his igitur approbatur dia- ac diapenle in tripla proporlione este,
Diapason
peme ac dialessaron in multiplici genere collocari D bis diapason in quadrupla.
in
non posse : quocirca superparliculaii inscqtialilatis
Sed quoniam demonstratum est diapason quidern
rjenere jure poiienlur.
dtiplam, diapente vero sesquialteram, junctas vero
CAPUT XXIII.
duplam ac sesquinlteraro triplicem proportionem pro-
Demonslraiiodiapente et diatessaron in maximit creare, ex his k etiam apparei diapenle ac diapason in
tuperparticularibus collocari. triplici proportione constitui. Sed si quis tripliri pro-
Illutl quoque addendura d necessario est, quoniam. porlioni sesquiterliam hahitudinem jungat, quatlru-
si diapenie ac diatessaron superparticulares propor- plam facit. Igitur si diapente ac diapason consonan-
iiones lenent, in maximis siiperparlicularibus pro- tiis dialessaron symphouia jungatur, fit .luadruplura
portionibus collocantur. Sunt aulera maxime scsqui- spatium vocum, quod bis diapason supra esse mon-
altera el sesquitertia. Hoc vero * approbabitur hoc: stravimus.
* Sublatoque. b Prmscribat. c In eo genere slaluilur. d Necettarium. ' Approbatur. ' Stalttanm.
I Duplicem. h Aptandam. ' Consonantia. i Comparatione. k Et illttd.
'
CAPUT XXVI. A 3 ac 9 : erit igitur sic tripla proportio 3, 6, 8,9.Sed
Dialessaronac diapaton noh esse consonantiam qnanquam de bis multa Nicoinachus, nos lamen qua
secundum Pylhagoricos. potuimus brevilate parlim ea ipsa qunePylhngorici
Sed in bis illud diligeus lector agnoscat, quod affirmant pronientes, parlim ex eisdem quscdamcon-
consonantise consonantiis suppositse alias quasdam sequentia argumcntantes, probavimus, si dialessaron
• consonantes efficere. Nam diapente ac diatessaron consonantiae diapason addatur, consonanliam ex his
junctse, diapason (ul dictum est) creant;.huic vero, conjungi non posse. Quid vero sentiat de his Plote-
id est diapason, rursus si diapente symphonia jun- maeus, posterius apponam. Sed de hishactenus; nunc
gatur, fit consonanlia, quae ex utrisque vocabulis de semiloniis considerandiim est.
nuncupatur, diapasou scilicet ac diapenle. Cui si din-
tessaron addatur, fit bis diapason, quse qtiadruplam
proportionem tenet. Quid igitur si diatessaron ac
diapason consonantias jungamus, ullamne secundum
Pytbagoricos efficient consonanliam ? Minime. Mox
enim in superpartiens inxqualitatis genus cadit, nec
servat vel multiplicitalis ordinem, vel superparticu-
laritaiis simpticiiatem. Age enim staluantur numeri
quibus id f.cilius approbemus : sit ei.im ternarius,
cujus sit senarius, duplus scilicet, in diapason pro-
porlione consistens. Huic apletur sesquitertia quam
diatessaron esse prsediximus, ut octonarius. Is enim CAPUT XXVII.
ad senarium diatessaron proportionera tenet, quj De semiionio in quibus minimisnumeris constet.
octonarius ad ternarium comparatus habet eum bis. Videntur en m semitonia nuncupala, non quod vcrc
Sed ne sil multiplex, habet etiam ejus aliquas partes, tonorum sinl medietales, sed quod sint non inlegri
neque eas sitnplices. Duabus enira eum supervenit toni. Hujusque spatii quod niinc quidem temitoninm
nnitatibus, qnsesuntduae teriiae partes ternarii, o/tem nuncupamus, apud antiquiores autcra limma vel die-
b sis vocabatur, hic modus cst. Cum enirn ex sesqui-
primum terminum miniraumque locamus. Sint igi- tertia
lir termini hi, 3, 6, 8. proportione qusc diatessarOn esl, duae sesqui.
octavae habitudines, quse toni sunl, auteruntur,
<. Huliiplexsuperbipartiens tertias.
relinquitiir spatium quod semilonium nuncupatur.
p Quaeramus igitur duos tonos continua disposiiione
descriptos. Sed, quoniam lii (ut dictum esi) in ses-
quioctava proportione consistunl, duasque sesquiOcta-
vas proporliones conlinuas adhibere non possuimis,
nisi multiplex ille, a quo s hsc derivari possint,
reperiatur, sit unitas prima b eique octonarius octu-
pltis primus. Ab hoc igitur unum sesquiociavum po-
tero derivare. Sed quia duos quserimus, fient ociies
octo, atque ex eo 64 explicenlur. Erit igitur secumltis
octuplus a quo possunius duas sesquioctavas propor-
tiones educere. Naroque oclo quae est ociava pars 64
Dupla Sesquiterlia unitalum eisdem additi totam summam 72 perficiunt;
Illud quoque quseinter duas sil.i cotuinuas consor»an- his vero si sua octava similiier opponatur, qtuc est
lias cadit, elenim neque duplum est integruin, ut novenarius, 81 reddunt. Eruntque hi duo toni conii-
dinpnson consonantinm prodat, neque tripltim, ut nui principali dispositione .conscripti 64, 72,81. ;
ac
diapason diapenle efficiat sympboniam. Cui si lo-
nus addatur, mox triplum modum proportionis eSii-
ciet. Quoniaroenim diapason ac diapente « sibi jtin-
ctse efficiunt triplum, diatessaron vero et lonus dia-
pente consonantiam jungunt, si diapason d conso- Sesquioctava.- Sesquioctava.
naniia addatur diatessaron, inconsonum fit, quoniam Nunc igitur 64 unitatum scsquiteriium conquifamus.
inter dupiicem ac triplicem nulla polest naluraliter Sed quoninm 64 probantur partem terliaro non hn-
proporlio multiplicitalis inlelligi. Quod si ci adjicio bere, si omnes hi numeri ternario multipliceniur,
tonum, * fit diapason, diatessaron, et tonus, quod mox eis pars teriia conlingit, et omnes in eadem
nihil dislabit ulrum diapason ac diapente sit. Dia- proporlione durabunt, in qua ftierunt an-lequam l.ia
tessaron enim et tonus diape.nle constituunt. ' Sit lemarius muliiplfxator accedcret; fiant igituf ter 64,
enim diapason quidem 3 et 6 ; diatessaron 6 et 8; id estl92, horum terlia 64 eisdem addila 256 reddet.
tonus 8 et 9 ; diapente 6 et 9 ; diapason ac diapente Erit igitur hscc sesqtiilerlia proportio diaiessaron
' b "
»Consomntias b « Sibimet. d Consonant \te. « Fiet. Sint. « Hmc. Ejutque.
Ergo.
AN. MANL. SEV. BOETII 1220
m9
Nunc duas .
A superllual ac supervadat, plus est parte dimidia «.
coosonantiam tenens. igitur sesquioctavas
ad 192 duobus se numeris continentes Praeiereaprobabuniur 65536nonfacere sesquioctavam
proponiones Si 59049 unitatibus coniparenlur, si
ralo ordine collocemus; fiant igitur fer 7-2,id esl 216. proportionem.
secundum eas quse in
Rursiis ter 81, qui sunt 243, qui inter duos sujira ociava pars 59049, eisdero
arithmeiicis dictaesunt regulas aggeratur. Quaequo-
scriptos terminos collocentur hoc modo : 192, 216,
niaro in integris nuraeris ivonconsisiit, idcirco cam-
243,256.
dera oclavam partem relinquimus leetorum diligentiaa
compulandam. Liquet igilur eam proporlionein quaq
in256et243 est constituta,[nonesse integrum diraidiuni
toni; quocirca id quod vere semitonium nuncupatur,
pars toni niinor est quam dimidia.
In bac dispositione proporlionum, primus numerus

nd postremum dialessaron constituit consnnantiam.
Idem veroprimus ad secundum, et secundus ad ter-
tium geminos » constituunl tonos. Constat igitur spa-
.ium quod relinquittir ex 243 ad 256, in quibus nii-
himi semitonii forma consistit.
CAPUT XXVIII.
Demonslralionesnon esse: 243 qd 256 tpni medietatem.
Approbo igilur 243 ad 256 distanliam non esse in-
legram toni medii dimensioneni. Etenim ducentorum ' (Pinxissem tolum spatium toni. At minimuslermi.
qnadraginta trium et ducentorum 56, differenlia 15 nus puta 59049 praecedentemsesquioctavamnon ha.
Untum unltatibus continetur. Qtii tredecim minus bet, cum ipse &\lquintus sesduiociavus, quinti octu.
quidem quaro minoris octayam deciraam, plus vero pli. Ut id in figurula ante picta eomperies.)
quam nonam decimam obtinenjt partem. Si enim
octies decies tredecim ducas, efficies 234, qui 243 CAPUT XXIX.
nullo ipodo sequabit; si decies novies raultiplices, De majorepartetoni in quibusminimitnumerisconttet.
lupervadeiu, eum oporteat omne seraitonium, si ta- Reliqua igitur pars, quaemajorest, apotome nun
Iftenintegrum tonj dirai.iium lenei, inter sextam de- cuoatur a Grsecis, a nobis vero potcst vocnri decisio.
Kimampartem ac septimam decimam collocari. Quod r Id enim nalura fert, ut quoiiens aliquid sccalur, ita
fiosterius demonsfrabitur. Nunc illud liquebit talem ut non aequis partibus dividaiur, quarto minor pars
temitonii dislantiam sibimet geminalam, unum toni dimidio minor est, tanlo roajor parseadcm, quaa
tpatium non posse complere. Age enim ut sese 256 atictior esl, dimidium virtcat. Quantum igitur semilo-
Id 243 babent, tales duas sibimet continuas propor- nium minus integro dimidio toni minus est, lania
liones, secundum superius descriptam regulam dis- apotome toni iiitegruin superat dimidium ei vincit.
ponamus; 200 enim et 50 et 6 iu seractipsos mullipli- Et quoniam docuimus semitonium in 256 et 243
ccmus, et sit roaximus terminus 65536. Item 243 \principnliter stare, nunc ea quaeapotome dicitur. Iu
propria numerositate concrcscani, et sit minimus quibus possit raininiis consiare numeris approbemus.
lerminus 59049. Rursus igitur 256 ad ducentorum Si igiiur 243 parlem recipere oclavam possent cum ad
13 b multitudinem concrescanl. Erit igiiur numerus eum sesquioctavus numerus comparelur, lunc 25G
62208; hicigitur medius collocetur hoc inodo : habiludo ad sesquioctavamsutiimam rainimi niimcri
| 65356 | tsmS | 59049 | comparaia, apotome i necessaria ratione moosiraret.
Nuncvero quoniam ei pars oclava deesse monstratur,
In eadem igitur sunt proportione ducenti 56 et 243,
numeri octies fiant. Et ex 243 quidem octies
In qua 65536 ad 62208; el item 62208 ad 59049. utrique
numerus 1944. Quibus si propris)
Bed maximuseorum terminus, qui est 65556, ad mi- -p.multiplicatis fit
conleratur octava qui sunt 243, fient 2187. Rursiis.
himtim qui est 59049, untim integrum non ' eflicit
256 octonarium crescant, fienl igitur _048. Atqua
lontim. Quod si primi ad secuhdum proportio, quae bic per
terminorum, in medio colloce-i
est aequasecundi ad tertium proporlioni, iniegri esse tiw. suprascriptorum
teiuiionii probaretur, duo dimidia juncta unum ne-
cessario efficerent tonum. Nuhc autem cum non sit
cxtremorum terminorum sesquioclava' proportio,
inanifestume.sl liaecduo spatia proprie tonorum di-
niidia non videri. Quidquid enim cujuscunque e<-t
ttimidiiim,id si duplicelur illud effi.cit,d cujus dicilur
esse dimidium. Si vero illud implere non possit ge-
mjnata particula, rainus est parle diraidia. Si vero
* Contiiiuit. b Miiltitwiine. « Efficiet. d Ejus. • Propterea. ' Henrici Glareani additio.
1221 DE MUSICALIB. II. ,222
Tertius igitur terminus ad priraum toni retinet pro- ASex enim loni in ordinem disponantur, sci.icei i:i
porlionera. Secundiis ad primum semitonii minoris. sesquioclavis proportionibus constituti, scx ' 'ro
Apotomcs vero terlius ad secundum. Atque in liisdein sesquioctavae proportiones a sexto octuplo i'iu-
primis apotomes videtur constare proporlio, cum se- creantur. Disponantur igitur sexoclupli, boc modo :
roitonii in 256 et243, ininimis numcris spntium con-
tineatur. Idcirco aufem 1944 et 2Q48in eadem pro- { i ( 8 ( 64 | 51-| 4096 |
portione smit qua 245 nd diicentos 56, quoniam 2$g j 53768 | 262144 j_
et 243 octonario multiplicali sunt. Si enim unus nu-
Ab lioc igitur ultimo numero sex (oni in scsquiociava
inerus duos quoslibet numeros mulliplicet, qui cx.ea
proporlione constituti loceulur, lioc rnodn dispositis,
multiplicatione nascuntur, in eadem erunt propor- priinum octuplis terminis, ut ociavac terminorum
lione qua fiierunt lii numeri quos prior numcrus
paftes ipsorum terminorum lateiibus adjungantur;
inultiplicavil. sit aulem descriptio talis •
CAPUT XXX.
Quibus proportionibusdiapente, diapason, conslent,
el quoniamdiapason sex lonis non eowsfef. . gexoctupli1 1 | 8 ~ 64 | 512
4096 I 527(i8 362144
Sed quoniam de diatessaron consonanlia latius R
Sesqiiioctavi~ Paites cctavae
diximu-, brevius et pene puris numeiis dc diapasoit 262144. 52768
ac diapente consonantiis disseramus.' Diapenie cnim
ronslat ex Iribus tonis ac semitonio, id est ex diates- 294911 56864
551776 41472
safon et lono. Disponantur enim numeri quos supe-
575H8 46656
tior descriptio compreheridil, 192, 216, 243, 256.
419904 S2I88
'
472592 , S3049'
"1441
flujus igilur dispositionis h;rc ratio est.' ('ontiniius

enim versus, qui liraes b dicitur, octhplos nnnieroi
tenet. A sexto vero octuplo sesquioctnvoeproportio-
hes ducuiftur. Ubi vero ociavas partes scripsimus,
oclavae sunt eorum numerorum partes, qulbus ndja-
cent. Quae si eisdem quibus adjacent apponarilur,
G posteriores numeros creant, ut in primo, qui est
262144. Ilujus octava 32768; hi sibimet si conjun.
gaittur posteriorem efficit numerum qui est 2!.'4912.
|n liac igitur dispositione primus lerminus ad sccun- Idemqne in caeteris c inveriilur. Si igilur ultimus nu.
dum, et secundus ad lerlium tonorum a retinet pro- merus qui est 551441 duplus esset prioris numeri qui
portiones. Sed terlius ad quarlum semitonii minoris, est 262141, recte diapason sex lonis cousiare vide-
ut supra monstratum est. Si igitur 256 oclava eisdem 'fetur. Nunc nutem si nfiniroi numeri, id cst prioris,
qtiorum octava est apponalur, fient 288. Quibus 192 -iipliccm conquiramus, minorefit eo numeroqui est
comparali, sesquialterum spatiuro proponionis effi- maximus ac siipremus. Nani 262144 numeri duplus
ciunt. est qui ad eum sciticet diapason consonaiitiam (enet
524288; hic igitur mifior est eb numcro qui sexturn
retinel tontim, eo scilicet qui est 551441. Minor est
igiuir tiiapason consonantia sex lonis. Alque id quod
scx toni diapason consoiiaiitiam supervadunt, voco
corhmn, quod conslnt in minimis numeris 524288 e|
Qqocirca Ires quidera toni sunl, si primus ad secun- D 551441.
duin, secumjus ad tcrlium, quinlus conferatur ad
quartum. Semitoniura vero minus tertii ad qtiarlum
terminum comparaiio lenef; quod si diatessaron
quidein duorum lonorum est nc semitonii rainoris,
diapente vero Iriiim lonorum ac seiniionii minoris,
funclae vefo d.atessaron ac diapenle unqni diapason
Videniur erficere, erunt qujnque toni et duo spatia
temitoniorum minora, quae unum tonum non vi-
deantur imptere. Nonesl fgiiur diapason consonantia Sed de bis quid Aristoxenus sentiat, qui auribus dedit
constans sflx toriis, ut Aristoxenus arbilratur, quod omne judiciiim, alias commemorabo. Nunc vohiminil
In numcris quoque dispositum evidenter apparet. seriem fastidii vitator astringam.
« Relinent. b Dueitur. c Invenietur. '-:

1225 AN. MANL. SEV. BOETH .'... 12.4
LIBER TERTIUS.
. CAPUT PRIMUM. Acula comparetur, id non esse consonum natura

AdvertusAristoienumdemonstratio superparticularem monstratur. Sed quoniam sensus omnis quse minima
proportiqnemdimidiiin mqua non posse, atque ideo sunt comprehendere nequeat, idcirco hanc differeo-
nec lonum. tiam, quseultra consonum procedit, sensum aurium
Superiore votumine deraonstratum est diatessaron non posse distinguere, fore autem ut deprelienda-
consonaiitiam ex duobus tonis " copulari ac semilo- tur, si frequeiitissime talis particula per eosdern
nio, diapenle vero ex tribus tonis ac seniitonio concrescat errores. Nam quod in minimo haud sane cer-
stare. Sed ea semitonia dimidium toni inlegrum nitur, composituraconjunciumque cum jam magaura
non posse perficere, si sigillatim considerata traciea- esse coeperit pervidetur. A qua igitur proporlione est
tur, alque ideo diapason ad sex tonos. nullo modo ordiendum d an compendium dabimus quseslioni, si
pervenire. Sed quoniam Aristoxeuus musicus, judicio g ab eo de quo quseritur ordiamur. Id vero esl tonus,
aurium cuncta permiltens, hacc semitonia rion arbi- in duo scqua possit partiri necne. Nunc igitur da
tralur esse Secundum Pythagoricos conlractiora di- tnnoest periractandum.etqueraadmodum non possit
midio, sed sicut seroitonia dicuntur, ita esse dimidie- in duo sequa dividi demonstrandum est. Quam de-
tates lonorum, de b eisdem rursus paulisper est monslrationem si quis ad reliquas superparticulares
dispuiandum , demonslrandumque prius riullam su- «•mparationes transferat, simililer *demonstrabitur
perparlicularem habitudinem noto numero posse superparticularem in sequanoio alque inlegro numero
dividi in integram niedieiatem. Inter duos enim nu- separari non posse. Primi igitur tonum contiuentes
meros superpartictilarem proportionem continenles, numeri sunt 8atque9. Sed qnoniam seisti ila natu-
sive illi sint priife pales, quoruin est unitasc dilfe- raliter consequunlnr, ut medius inter eos numerus
reniia , sive posteriores, nullus ita poterit medius , non sit eosdem binario, quo scilicet minimo pos-
numerus collocari, ui quam roinimus proportionem ' * sum,multiplico. Fiunt igitur 16aci8, inler hos vero
tenet ad mediuro, eam roedius leneat ad extremum, d naturaliteriiiumeruscaditquiestl7; igitur 18 ad 16
scilicet ul in geometrica proportione, sed aut diffe- tonus est. Sed 10 et 8 ad 10 et 7, comparatus habet
renlias sequas facere potest, ut sit sequalilassecun- euro tonum, el ejtis seplimam decimam partem.
dum arithmelicam medietatem , aut harmoiiicam Septima decima vero pars minor est -sexta decima
inter eosdetn terminos medius numerus coltocalus naluraliter. Major cst igitur proporlio quae sub 16
facict medietatem, aul quamlibet aliam, quarum in ac 17 numeris rontinetur, quam ea quse sub 17 ac
arithraeticis fecimus mentionem. Quod si id demon- 18. Qui disponantur hoc modo, et sit A 16, C 17,
Btrabitur, ncc illud quidem consiare poterit, ses- B 18. Medietas igitur f inlegra loni inter C ac B
quioctavam proportionem , quse lonus cst in dimidia nullo modo cadet. Minorest enim C B proporlio C A
posse discemi, quando quidem sesquioctnva omnis ] ' proportione. Ad majorem igitur partem medietas
insuperparliculari insequaliiaiis genere consislit. Id rata ponenda est. Sit vero medielas D. Quoniamigi-
vero roelius inductione inonstrabilur. Naro si per tur D B
quidem proportio, quod est inlegrum dimi-
sijngulasproportiones consideratione deducla, scili- dium toni, roajor est C B proponione, quaeest minor
cet superparticulares, niilla prorsus occurrit qusc,
di- pars toni, A C autem proportio quae est major pars
interposito medio terraino, sequisproportionibus
toni A D proportione rnajor est, quod est dimidium
vidatur, non est dubium quod superparticutaris
est autem A C proportio sesquisexiadecima,
comparaiio non possit in sequa partiri. Quod si vi- toni,
iletur consonum auribus aliquid canere, cum cuilibel C B autem sesquiseptimadecima, non est dubiurq
voci duobtis tonis ac seroitonio integro distans vo- quin integra medieias inter sesquisexlamdecimam
• Non habet, b His. ' Dktanlie. d Ac. ' Naturalis. ' Integri.
DE MDSICAU». III. 122°
1225
cadal. Scd hoc in integro A
ac scsqiiisepiiinaiijdcciinam
uuuieronullo modo poicril inveniri.
Qiiona-u vero at 16 iiumerum 17 numerus compa-

ratu<, siipcrsesqiiisextnmdecimanioblinct prop^r-
lionein, si ejusdem 17 numcri sextam decimamre-
qoiramus, erit uuitas, atque uniiatis pars 16, bancsi
eidem 17 nunicro coiijungaraiis,fiunt 18 et pars
sexla deci.un. Si igilur 18 el pars sexla dccima» 16
numiro comparetur, recte toni mcnsuram vidclur
excederc, ciiniad eum solus 18 numerus sesquioc-
lavam ctis odial proporiionctn.JJnde fit ul quonian
supersesquisextadecima- propoitio lonum bis aut-ta
uranscendit, non sit integrum toni dimidkim. Quid-
quid enim bis du;ium transcendit aliquid, id ultra
dimidiumilliusesse videbllurquod tr.uisccjidil.Quo-
cirra super sesquhextadecima, uoneril toni dimi-
diom. Acpcr hoc, ncc alia ulta roajor sesquisextado-
ciraa proporiione toni polerit esse dimidium, cum
ipsa sesquisextadeciinaintcgro toni diinidiesit rna-
jor. Sed quoniam, sesquisexlamdccimamproporf.o-
nem continua sequitur sesquiseptimadecirna,videa-
mus an ea tonura bis muliipiicalanon impleat, 17
igilur nuineri sesquiseptimamdcciroampartein lenet
tenrinus 18. In eadero igitur proportionesi ?d 18
numcrumalium coropnremus, erit 19 ct sepiiroaae-
cima pirs. Quodsi ad 17 lerminumin sesquiociava
propoilione positumnumeiumcomparcmus,fienl19,
et pars oclava.Mnjorveroest parsociava parte sei ti-
ma decima.Majorb i0ilur est proporlio iiumeroruni
17ac 19i-t oclavaqunn ea quaein 17nc 19 et parte
sepliraa decima cnntinetur, qux sunt i-cilicelbis
sesquisepiimxdeL-imae proportiones.Du;e igiturses-
quiscpiim-decimaeuuuin tonum nnn videntur im-
plere. Nonest igitur scsquiseptiraadecimatoni dimi-
diiim, quoniatnqu.-eduplicatanon « impletinlegnim,
nou d coutinet dimiJium. Seinper erijm ditnidiuin
dupficaiutnei cujus dimidiumesl coscqualur.
«17. b A'onhubetur. «Implent. d Tenent
rATBOL.LXIH.
1227 AN. MANL. SEV. BOET:i 1213
CAPUT II.
F.x ««(juilcrria proporliune sttblatisdttobus tonlt, loni

dimidium non relinqiti.
Jam vero si cos numeros disponamus qui de

sesquiterti;! proporlione duobus tonis reiraclis relin-
quuntur, in his considerare possumus utrum ea pro-
portio quae post duos tonos relinquiiiir, iniegri loco
setiiitonii ccnscatur; quod si ita reperlum sit, illud
quoque est comprobaluin diatcssnron consonantiim
diiobus lonis atque integro semitonio copulari. Erai
igilur supcrius lcrniinus primus 192. Ad hunc ses-
quiicrtiam proportionem tenebanl 236. Sed ad pri-
iiinm lerminuni 216 faciunt tonum. Ad 216 rursus
213 toni obtineni locum. Estigilur quod relinquitur
ex dialessaron tota proporlione, ea sclicei habitudo
qusc in 213 et 256 unitalibus conslnt. Hsec igilur si
probatur integri toni csê dimidium, dubilari non po-
lesidialessaron cx duobustonis semionioque a con-
stare. Quoiiiam igitur demonstratuin est lorii di-
niidiuui inler scsquiscxtaindeciraam ct sesquisepli-
innnidecimam propor.ionem tocari, ab bac compara-
tione eliani liscc proportio raetienda est. Ne enim
longius progred.amur, surao ex 243 octavam deci-
mara partera, ea (it 13 et semis. Hanc si eisdcm ap-
posucro, fiuni 236 el semis. Apparct igitur minorem Nunc igitur de minoribus numeris, id est quinque
proportionem essc 256 ad 243 sesquioctavadecimaha- tonis, loquamur. Si ergo d aiessaron duobus I nis ac
bitudine. Quod si dimidius tonus maj >rquideni est in semitonio, bis vero diatessaron quinque consisleret
scsquisestadecima, minor vcro in sesquisepiima de- touis.cumex 262144 dialessaron intenderem, cum-
cima proportionc. Sesquioctavadecimavero minor est que de 472392 aliud diatessaron remitterem, ident
sesquiseptimadecima habitudine, ducentorum vero inter utramque intentionem remissonemvc numerus
56 ad ducentos 43 comparatio, quaescilicet relinqui- inveniretur. Id antent fit boc modo: a numero qui est
tur cx diatessaron duobus relraclis tonis, minor esl 262144 besse dialecsaron intendo, id est sesquiter-
sesquioctavadecimi. Non est dubium quin hrec duo- liucn, qui fit in 349525 et triente. Rursus de 472392
rum numerorum proportio semilonio tongissime di- numeris remitto sesquitertiam proportionem, qusesit
n.inutior sit. in 354294, has igitnr proportiones disponamus hoc
mndn, el sit primus quidem numems A, sccundus
vero B, lertius C, qinrltis D.
CAPUT III.
Adversum Aritloxenitm demonstraliones diatessaron

consonmitamex duobustonis el semitonionon con-
slare, nec diapason sextbnis.
Qtiodsi (ul ait Aristoxenus) diatessaron consonan-

lia ex duobus tonis semitonioque conjungilur, dua;
diatessaron coasona Ui;c necessario quinqiie tonos
efficieut, etdiapenie ac di.iiessaron juoclae, sicut
unum diapason jungiint, ita sex tonis continua pro-
Quoniamigitur A terminus ab D lermino quinque
portione coaequnntur. Et quoniam paulo ante sex reraotus est tonis, quoniamquediatessaron in duobu*
disposuimus tonos, quorum rainimus erat numenis tonis ae semitonio junglur, ut Arisioxenus arbitra-
2G2144,adhunc vere ulliiniis in sexlo eolloeabattir tur, uruimque diaiessaron, inler A atque Bj aliud
j ono nurner%t 531441, quinium vero retinebant to- vero inter C ntque B posiium est, B et C termlnos
IIIIIII472392, disponaolnr boc modo : nori oporief esse diversos, sed unos atque cosdcin,
* Con5i«iere.
1229 DE MUSICALIB. III. 1250
ul inlcgre quinque toni ex duabtis diatcssaron co«-. A proporlionemtenebat. Commaenim est qno sex toni
sonantiis constare vidcantur. Nunc vero quoniam superant diapason consonanfam, quod in primis
est difierenlia4768 et besse, arguitur diatessaron 7153 unitatibus continetur.' Ul igilur differentiac di-
minime lonis duobus ac semitonio conjungi. midium proprium adjecimus, ul in 7153 excrescerct,
CAPUT IV. ita etiam cunctis A B C D lerminis medietates pro-
Diapasoncdnsonantiama 6 iowt comtmte excedi,-el prlas adjiingamus,et cadem cril in omnibusquaesu-
qui sit minimutnumerut cemmalit. pra proportio, fietque eadem intcr qoinque tonos ac
Sed hanc si quaerimusa in integris mimeris diffe- bis diatessaron dilferenta qwe est inter sex tonos ac
rentiam collocare, quoniam in ea partequse estbesse diapason consonantiam differenth, seilicet7153 uni-
pars tcnia si addatur, plenam efficitunilatem, quae lates. Unde colligilur quinque tonos bis diatessaron,
pars tertia ejusdem besse dimidiumest, si tolius dif- et sex tones unum diapason lamen cemmate siipc-
ferenlise diraidiumeidem adjecero, quod est 2384 et rare. Quod in primis 7153 unkatibus b inveniturÎd
irienssit omnis summa 7153. Quaedudum commatis autem patefaciel tisccsubjecta descfiplio :
_„PUT V. eo numero qui pnmus cubum a primo nnpari (quod

Quemadmodum Philolaus tonumdividat. maxime apud Pythagoricoshonorabile fuil) efllcerei.
Pl.ilolausvero Pylliagoiicus alio modo tonum di- Namcurotemarius numerusprimusS;.timpar, tres ter-
videre lentavit; statuens scilicei primordUim(oni ab tio9, atqueid ter siduxeris,27necessarioexsurgent,
» Ncmlegitur. * Inveniewr.
1231 AN. M.VNL.SEV. BOETII 1232
qui ad 21 numcrum tono disiat, eamdeouernarii dilfc- A pason quinque tonis ao duobus minoribus semi:oniis
rciitiam servans. Tcrnaiius cniiq 24 summse octava conlinelur, superantque sex tOnidiapason consorian-
pars esi. Quse eisdem addila primum a ternario cu- liara unocomtuate, non est dubinm quin tonis qninis
lum 20 ac 7 rcddii. Ex boc igitur Pliilolaus duas, ab iitroque spaiio sublatis fianl reliqua ex diapason
eliicit parles: unani quse diroidio sit major, eamque quidem duo seraitoniaminora, de sex vero tonis tonus.
apoipmcn.vocat; reliquam quae dimidio sil minor, Atque hic tonus hacc duo semitonia quaerelinquun-
eamqiie rursus diesim dicit, quain posteri semilo- lur c vincit commate. Quo_ si duobus eisdem seroi-
num miiius appellavere. Harum vero differenliam toniis comma reponatur, sequabunt torium; constat
conin.a ae primum diesim in 13 uniiatibus conslare igilur unum tonum duobus .emitoniis minoribus et
nrbiiralur, eo quod » hoc inter 256 el 243 pervisa sil commati, quod in 7153 primis uiiitatihus inve-
djfferenlia. Qupdque idcm numerus , id est 13, ex nitur, sequari.
novcnario lernario atque unilale consistat, quseuni-
las puncti oblineat locuni. Ternarius vero primaoim- CAPUT VIII.
paris linese. Novenarius primi imparis quadrali. Ex De minoribussemitonii intenqiii.
his igitur causis cum 13 diesim ponat, quod semilo-
nium niincupatur, reliquara 27 ntimeri partem quse B Philolaus igtur hsecalque his iuinnra spatia tali-
ex 14 uniiatibus conlinetur, b apofome esse consti- bus diffinitionibus includit. Diesis, inquil, est spa-
lo-
luit. Sed quoniam inler 13 et 14 uniias differentiam tium quo major esl sesquilertia prt.portio duobus
m est sesquio-
lii<it, unitatera Ioco commalis censet esse ponendam, nis. Commavero est spatium quo jor
i I esl duobus scmi-
tntum vcro lonum in 27 unitalibus locat, eo quod inter ctava proporlio duabus diesibus.
minoribus. Scbisroa esl dimidium commatis.
216 ac 243qui inter se distanl tono27 sil dilTerentia. toniis
Diascliismavero dimidiuui dieseos, id est semitonii
Toni divisiosecundumPhilolaum.
minoris. Ex quibus illud coll gitur, qtromam lonus
quidem dividitur principaliter in semilortium minu>
atque apotomen. Dividitur eiiam in duo semitonia et
comma, quo fit ut dividntur in quatimr diaschismala
et comma. Integrum vero dimidium toni quod csl se-
mitonium, constat cx duobus dia>cliismatibus,d quod
Q est unum semitonium minti<, et schismate, quod est
CAPUT VI. dimidium commatis. Quoniam e cum lotus tonus ex
Tonitm ex duobussemiloniisac comtnate conslare. duobus semitoniis minoril.us ei commale conjunctus
Ex quibus facile apparet tonum duobus semitoniis e t, si quis id inlegre dividere velit, faciet unum se-
minoribus et comroate conslare. Nam si tolus tonus . milonium minus commatisque dimidium. Sed unura
cx npotome constat ac semitonio, seroitonium vero semitonium minus dividilur iu duo diaschismaia.
ab apolome d ffert commate; nihil cst aliudapotome Dimidiuro vero commaiis unum schisma cst. Recte
nisi semiionium minus et comma. Si igilur duo se- igitur dictum est integre dimidium tonum in duo
iti tonia minora de lono quisauferat, coinma fit re- diaschismata atque unum schi^ma posse parliri. Quo
liquum. lit ut inlcgrum scmitonium a minore semitonio nno
CAPUT VII. schismaie diiferre vidcatur, apotome autem a minore
Demonslratio,tonumduobutsemiloniiscommatedistare. semilonio duobus schismatibus diffcrt, diffcrt cnii.i
ldemverobocquoqueprobabiturmodo. Nam si dia- J) commate; sed duo schismata unum perficiunt comiiia.
. . Mediatoni pars Mediatoni pars
llm,. b Apotomcn. c Vhuxt. * A„» l.abettir. ' Euim.

1273 DE MUSICA1.IB. III 1.31
CAPUT IX
Deloni partibi.t per conson n'ias sumen.lis.
Sed dc bis quidem hactenus. Nuncvero iltud vide-

lur essc dicendum, qucmndmodiimper consonaiuias
musicas imperata possimus spatia nunc extend.re,
nunc vero remitlere. Id aulem " linealiler fiat, lineae-
quc quas describimus vocis b accipiuntur loco. Sed
sese jam ralio ipsa demonstrct. Sit propositum toiu Ad graviorem veropartein hoc modo : sii sonus A,
spatium per cousonantiam surnere, in acuturiiscili- inlendo duos tonos per consonanliam a<lG , diatcs-
cet aique gravem. Sit sonus B, ab Iiocintendo alium saron vero ab G remitto ad
K; crit igiiur K Aminnr
sonum qui diapenle spatio ab co qnod e^tBdistet ad semilonii pars, quod oportcbat i-fficere.
eum qui esl C. Ab liocrerailto diatessaron consonau-
liam ad id quod est D, et quoniara inter dapente ac
dintessnron lonus differeniiam facit, D B spatium
lotius reperlus csi.
Si ' ergo a tribus lonis diatessaron auferamus, apo-

"ome fit reliqua. Sint eriim Ires toni A B, B C, C f»;
ab his auferalur A E diatessaron. Eril igimr E C se,-
miiooium minus; apotome igitur est E D.
Ad graviorem vero parlem ila modulabimurlonum.

Ab eo quod est B diatessaron intendo ad F, el ab F
diapente remiilo ad K. Erit K B tnnus. Anirandvcr-
tet igitur diligens lector ad D B quidem ad acuinm
partem cffectum tmum, ad K B autem ad gravem.
Ilanc igitur apoloinen si sit commodum sic sume-

inus. Ac primum qnidcm ad aculuin intendo tres
lonos, ab A cos qui sunt ad B, et ab eo d quod est U
ad C diuessaron consonantiamremitlo, fu C A apo-
lome retiquj.
Sit propositum m.nofem loni partera per consonan-

liam sumere in aculam parlero atque gravem. Minor
vero loni pars est spatium quo duos tonos diatessa-
ron consonantia Iranscendit. Sit enim snnus A, in-
lcndo ab A dialessaron ad B. Rursus intendo ab B
tliatessaron ad C, ab C remitto diapente ad D. Toims
est igilur B D. Hursus ab D intendo dialessaron ad
E. Remiltoilerum ab E dinpenle ad F. Tonus est
igiiur DF. Duoigitur sunt loni B D,D F. Eleral BA
intcgrum diatessaron. Erit igitur F A minor forti Quod si .uem spatium ad gravem sonum velirous cf-
pars, quod semitonium nuncupalur llcere fu hoc modo : sii sornisA, inlendo semilonium
* Lineariter. b Accipianlur. * Siigitur tribus. d Qut.

1238 AH. MANL.SJiV. BOETH -*_.(>
ininus, id quod est A D, remitto ab D tenum qui est A spatio relinquilur. Rursus remillo dialessaron A G
D E. Erit igkur E A ea quam reqnirimus apolome. inlendo diapente G H. Eril igilur A H tonus. Sed er_
A F semiionium. Eril igiiur F H apoiome. Rursui
remilto dialessaron HK, intendo diapcuie KL: tonus
igilur est II L. Erat autem lonus H A. Scmilonium
igilur minus est L B. Sed erat tonus B D. Erit igitur
ID apotome. Rursus iniendo diatessaron F M. Semi-
lonium igiiur est B M. Remitto diatessaron L N; se-
milonium igitur est N A. Per consonantiam igiiur
sumpta sunt eirca.A B diatcssaron, duo semitoi.ia,
Sft propositum • In acuiam parlem comma sumere, B Mquidem ad acutum; N A vcro ad gravem partera
fit sonus A; intendo apotomen A B, remitto semiib- lotumque; M N minus est quaro diapente. Const.t
nium minus B C, et quoniam semitonium apotome enimex quinque serailoniis, et apotome geminala ex
minus est commate, comroacrit C A. duobusigitur lonis et iribus semitoniis minoribus,
et quoniam duo semitonia unuro tonum implere ne-
B queunt. Sed relinquitur coroma, tolum M N spalium
minus est spatio diapente consonanliseuno commate.
Quodfacillimediligens lector c inlelliget.
Rttrsss ad gravem parlem hoc modo intendo: ab A

sono seniiloniuraminus, id quod est A D, abD verol
remilto apotomen, id quod est D E. Eril igilurf'
commaC A.
Sed quoniam paululum de coramaiis ralione prae-

CAPUT X. diximus, non est diffugiendumet in quali proportione
idera ipsum comma contineatur osiendere. Est enim
Rtguta sumenditemitonii.
comina quod ullimum comprebendere possit audilus,
Oporlet vero has omnes consonantias rite esse
animo atque auribus notas; frustra enim haec ra- dicendumque est semiionium n.inus ac semilonium
tione et seientia colliguntur, nisi fuerinl usu atque majus, quaniis sigillaiira commatibus constare vi-
eiereilaiione notissima. Ut vero id quod inslituiione dcantur. Ipse quoque lonus quantis rursus comma-
musieseadorsi sumus non raox auribus, quod }am libus d conjungitur. Ac primum hinc conveniens su-
provectorum in muska es', sed raiione interim cen- rnatur initium.
seafur. Unum dabimus exempltjm inveniendi spaiii,
quod videtur essepaulo difitcitius, seilicet semitonii CAPUT XI.
minoris, nt in utratnque partem, acutam seilicet at- D
quegravem,rato pessit erd ne reperiri. Sitdiatessa-
ron A B: oportet igitur circa A B b eonsonamminus Demontlratio,Archilmsiiperparlicularemin rnqua di-
semitonium ad gravierem partem aeutioremque de- vidimm potte, ejutque reprekensio.
Jucere. Intendo igitur B _ diatessaron. Remiito r_r-
sus diapente C D. Erit rgilw tonus B E»;dialessarorv Superpariicularis proportio scindi in acqua medio
enim consonantia a dkpenle eonsonantia tono supe- proportionaliter interposito numero non petest. Id
ratur, et C B spatium ab C Dspatio B D-spatio Iran- vero posteri-S firmiler demonstrabitur. Quam enim
seendimr. Rursus intendo diatessaron I) E, remiti» demenslralionem pOBilArcbitas, nimiura fluxa esl.
aatem diapente E F- Tonus esl igitur D F. Sed DB Haecvero est hujusmodi : Sit, inquit, superpanictt-
tonus erat. Semitoniwn igitur miitus est A F, quod, laris proportio A B. Sumo in eadem proporlione
lubtraelis duobns lonis F D, B Dab A B diatessaron minimos C E. Quoniam igilur sunt minimi iri eadew
» Ad. h Contonantiam. e Intelligil. d Conjungalur.
1237 DEMUSICA LIB. III. 1258
proponione C E, el sunt superpariiculares, E nume- A atque C commalis proporlio continelur.' Aufero igitur
rus C numemm parte a una sua ejusque transcendil. B riumeriim de numero C, el iclinquitD in 7155 ui.i-
Sil aulem hsecD. Dico quoniam D non eril nuraerus, latibus coilocalus.' Quid iniineriisminor D esl quaiu
sed unitas. Si enim est numerus D ct pars ejus est sit sepluagesima terlia pars B numeri, major vcro
qui est E, b meiielur D numefus E numerum. Quo- sestquamseptuagesima quaria sit. Nam si cumdem D
cirea el E numerum melietur. Quo fit tit C quoque iiuraerum, qui est in 7153, septuagies ter multipli-
inetiatur, utrumque igitur C et E numeros metietur cem, b fiet mibi E numerus in 522169 uniiaiibtis
D numerus, quod est impossibile. Qui cnim sunt. constitutus. Si' eum septuagies qtiater miiuiplicem,
minimi in eadem proportione quibusl bet aliis nuine- fit numerus F 529522. Quorum quidem E, qui per
ris, bi primi ad se invicem sunt, el solam dilTcreh- septuaginla ires auctus esl, minor esl B nutnero; F
liam retraent c unitatem; unitas igitur est D : igilur autem qui per 74, major est B numero. Rccle igitur
E numerus C numerum unilate transcendit. Quocirca dictum est D, ejus quod est B, minorcm quidem esse
. nultus uicidel d med.us numerus, qui eam proportio- quam septuagesiniatn fertiam partem, majorem veio
nem jequalitcr scindat. Quo fit ul nec inter eos qui quam sepluagesimam quartam. Quocirca et C riume-
eamdem his proportionem tenent, medius possit nurus B numeruro I minore quidem parte ejus quod est
merus coltocari, qui camdem proporiionera sequaliter B B eumdem B superat, quam septungesima tertin,
scindat. majore vero quam septuagesima quarta. Ejus igilur
quod esl C proportio ad id quod esl B major quidem
est quam 75 ad 74, minor vero quam 74 ad 73. Nam
inpriore unitas septuagesima quarta eslminoris, in
posteriore vero eadem unitas septuagesima teriia.
Et secundum Architaequidem rationem idcircoin su-

perparticulari nullus medius terminus cadit, qui
a;qualiter dividat proporlionem, quoniam minirai in
eadem proportione sola dilTenintunilate. Quasi vero
;non etiam in multiplici proporlione minimi eamdem
unilatis dilferentiam sortiantur. Ctim plures videamus
esse multiplices practer eos qui in radicibus coltocaii
sunt, i ter quos medius lerminus scindens sequatiier
eamdera proportionera possit aplari. Sed hacc qui Idem aliler explkandum, illo prius praesuropto,quod
arilhraeticos noslros diligenter inspexerit,. facilius si cui proporlioni propria numerorum dilfereniia
minor inter eos quipostaddi-
inlelliget. Addendum vero est id ita evenire, ut aequaliter augeatur,
Aichitas putat, in sola superparticulari prqportione. lionem-fiunt propoi lio continebilur quam inter prio-
Non autem universaliler est dicendum. Nunc e autem res qui ante additionem illam quadam proportionc
ad sequentia converlamur. dislabant. Ut sex el quatunr si utrisque binarius, qua;
CAPUT XII. est differentia sua apponatur, fient 8 el 6, sed iqter 6
et 4 sesquialtera, inter 8 <t 6 sesquitertia proportio
Inqua numerorum proporlione tit comma, et quoniatn
in ea qum major tit quam 75 ad 74, minor quam . CQiilinelur,minor vero e.-t proporlio sesquiterlia ses-
"
74 ad 73. quialtera proporlione; hoc igitur ila pracdicto,dispo-
Primum igilur dico quoniam lii numeri qui comma nantur superiores numeri qui proporlionero comroa-
cominent majorem inter se relinent proportiom m tis conlinebant, id esl 531441, et sit A. Sit eiiam B
quam 75 ad 74, minorem quam 74 ad 73. Id vero iia 524288; borum differentia sit C 7153 : C igitur nu-
demonstrabilur : ac primo quidem illud rerainiscen- merus mnjorem numerum k eo qui est Asepiuagies
dum est, quod sex loni diapason commate iranscen- quinquies metiatur. Si igilur C numerum A septnn-
dunt. Sit igitur A qtiidem 262144, B aulem diapasnn gies quinqutes mullij.Iices, fiel mihi D qui cst 536175.
ad eum contineatconsonanliamin duplici scilicet con- Igilur D numcrus eum qui est A, numero eo qui csl
siiiuta 524288, C vero sex tonis ab A numero disce- E antecedit, id est 5034. Rnrsus C numerus cum qui
dat et sit 531441. Quse omnia ex secundi voluminis est B meliatur septuagies qunler l multiplicelurque,
tonorum dispositione sunt colligenda. Inter B igitur fiet igitur numerus F 529322. Qui F eo qui cst R
• Non habetur. h Melitur. » Unilate. d Non habet. * Non habetur. ' Qui. s Non habetur. b Fit,
i £«im. i Minorem. k Non habetur. l Multiplicelque
1239 AN. MANL.SEVv BOETIl 1240
inajor est codem E numero qui est 5034. Ergo D nu- JLC m.iliiplicciur sepluagtester, efficiel numerumK, i<l
raerus enm qui esl A Iranscendit E numero, B aulem . e t 522169. Qui comparnlus B numero vincitureo-
nnmerus ab eo qui est F yjuciiur eodem E numero. dem G, scilicel 2119«Sublato igiiur G de numeris A
Siigiiur A numero eumdem E apponamus, fict D. Si alqueB, erfecli siml F atque K. Minorem igiiur pro-
vero B niimero eurodem E apponamus, Gel F. Sed portioncm relinebil Aatque U quara F aique K. Sed
D numerus septuagies quinquies auctus csl ,cper C F a'ique K eam reiinciU proporlionemquam 74 ad 73,
scillcei m_iliplieal_m. F autem sepluagies quatcr hi enim muttiplicato C effccii sunt. Minor est igilur
muliiplicatoC crevil; oblinent igitur inter se propor- proporlio A atque B numerorum comma continen-
tioncm D atque F quam habent 75 ad 74. Scd D at- lium quam 71 ad 75. Sed paulo anle monslraiUmesl
que F sunt A atque B uno eis addito E, majorera earadein commalis proportionem mnjorem esse quam
igilur • necessarie e-t proporlionem contineri inler 75 ad 74. Monslrati siint igitur numeri qui comma
A atquo B quam inter D atque F. Nnmque A aique contiuent, majorem quidem inler se habcre propor-
. B numerus, uno E adtlito, cffcclisiint D atquu F. Mi- liouem quam 75 ad 74, minorem vero quuin74 ad73,
nor igitur proportio e l inter D aique F quam inter A quod oporlcbal osicndere.
atque B. Sed inler D aique F cadcm proportio cst
quacinter 75 cl 74. Intcr A igilur atque B major pro- ]
portio esl <|uaminicr 75 el 74. b Ac A atqne B comma
coiUinenl. Major igiiur proponio est commatis quam
7a atquc 71.
CAPUT XIII.
Quodsemitonimnnitnus majtit quidem sil quamlQad
19, minutquam 19 -1-adlS~.
Quoniam igilnr ostemlimns commalis proporiionem Quodsi ad semitonitim minus lalis speculatio con-
tnajorem esse qu m eam qunm 75 continent ad 74 veriaiur, ejus quoque proponionem faci lime repc-
eomparati; nunc osientlcndum est queraadmodum riemus. Quae constat inier 256 ct 243. Sit igilur
rninorem inler se proporiioucm cnntincnnt nnmeri 256 A, 243 B, horurri differCntia13 C. Dicoquoniam
spaliunvcommaiis continentes, qnam 74 ad 73 com - A ad B minorem retinet proponionem quam 19T ad
parali. Id vcro c monstrabiiur hoc modo : remini- 181; metialur enim C 19 semis, id quod esl A, fiunl
seendum prttis esl quod secundn vnlumine dixeri-
mcnsura diffcrenliae Si 255-j-quod sitD, qui sciliret comparatus ad A, eo-
mns,ieum.de loquebaniur. dcm A duohus semisque' transccnditur. Sitque liacc
eniroex qitalihel proportione differentiameorum nu-
dilTerentiaF, scilicel duo et f, rursus eadem C dif-
mererum, quiram continent, auferamus, hi quv re- D
obiinebutit em his ferentia B numerum melialur oclies decies scmis,
Ikiquuiitur majorem p oportioi
numeris qui erant aule dilfcrenliae diminulionem. fient 249 j quod sil E. Igiiur E comparatus ad Beo-
Sinl eniiri 8 el 6. Ab his propriam aufcro differen- dem F transcenditur, id csi diiobus et semis. D igj-
esl B,
tiam, id est 2, fiunt 6 et 4. Sed in superioribus ses- tur ab eo quod est A, ct rursus E abeo quod
eadcm F dilferentia sunl roinores. Subiraclo igitur F
quiiertia, in hac scsqotaltera proportio continetur., < esl A atque B, fucti sunt D ntque E. Ma-
Major vero est sesqntallera proportio sesquilertia ab o quod
m tenent inler se D alque E,
proportione. Sint igriur iidem A alque B. Qui sunt j'.r. igilur proporlionem
cst differetUfa C. Mulli- quara A atque B. Sed D atque E eamdcm retioent
superius descripli, quoriim
19 T ad 184- A igitur
plico dilTeremiamC numeri sepluagies qualer, sit proporlionem inter sequam
rnilii nnmerus F, scilieel 529322.Qui A numerocom- ad B minorem relinet proportionem quam 19-fad
paratus vincitur numeroG>scilieei2H9. Rursusidem 18 i, quod oportebat oslcndere.
'
* Xftau. hiW. T Minor proporlio74 ad 73. ' Dcmonsirabitur. Major 75 aali.
1241 DE MUSICALIB. III. 1242
A minus, m.ijus quidem essecommntibus tribus, roinus
vero quatuor, qtiod hinc facilliine possis agnoscere.
Sint tres numeri ila disposili, ul inler se proportio-
nein conlineant diapason, et eam quae dicilur sex
tonorum. Sint enim A 262144. Intendantur igilur
ad B quidem quinque toni continui, et sit B 472592;
ad C autem diapason consonantia referatur, et sit
C 524288. Ad D aulcm scx toni intendantur, siiquc
D 531411. His ila dispositis ci consliiulis, manife-
stura esl inter C alque D comma constitui, eorumque
d ffcrentiam esse 7153; id auiem sit K, remiitanlur
igitur duo loni ab eo quod est B, ad id quod esl E,
et sit E 375248. Rursus ab eo quod est E intendo
diaiessaron ad id quo est F 497664. Quoninm igitur
intcr E atqtie B duo sunt toni, inter E aique F dia-
8 tcs<nron, inter B igitur atque F minus seroiioniurii
Videlur tamen eadem proportio 256 ad 243 m.ijor rcpcritur. Sublalis eniro b a diatcssaron consonania
e se ab ea quani conlinent 20 el 19. Sint cnim A B C duobus tonis, fit reliquum semitonium roinus, quod
itlcm qui superius descripii sunt. Meiiatur igitur C in primis numeris constare prsedixi 256 et 243. Quos
iliffereniinA terminum vigies, fient 260, qui n sunt cosdcm numeros si millies noningeuties quadragie.
D, qui comparati ad id quod cst A eumdem quaier- quaierque multiplices B aique F, numeros explicabis.
nario transcei.duni, bic sit F. Rursus idem C raetia- Quos c necessarie est eamdein proportiouem supe-
lur B de ies novies, fient 247, hic sit E, qui compa- rius diclis numeris conlinere, qui nno alqttc codcm
rali ad B rodem F Iransccndunt. D igilur numerus, iiumeio, id est 1944 pariicr multiplicati crevcre.
A numerum, ei E tiumerus numerum B, eodem F Itera ab co quod est F, inlendo diatessaron, scilicct
iransccndunl. Adjeclo igitur F his qui sunt A alque B, ad G, et sil G 663552. Rursus ab eodem G rcmitto
facti sunt D atque E. Major igilur esi proponio eo- ad P duns tonos, et fit P 524288. Quod P d necessarie
rum qui sunt A atqtie R, quam coruro qui sunt D est, til eumdem sonum quero C numerus exhibeat.
atque E. Sed D atqne E vigies alque decies novies Ad scqualilalem naniquc ejus lali ratione progressus
niultiplicatus, C iiiiincrum efflcit. Major igitur est est. Eienim ea qusc esl A C diapason consonantia,
proporlio coium q'ii sunt A atque B, qui scilicet se- C qutc conuai quinque lonis ac duobus semitoniis nii-
initonium continent, qunra ea qiae esl 20 ad 19. De- noribus, ab 6 tonis commate superalur. Ab eodcra
iuonstraiiim igitur esi seoiitonium roinus majorcm igitur A termino numerus P, quinque tonis ac semi-
quidem babere proponionem qiiain 20 ad 19, mino- toniis duobus rcccssit boc modo. Ab eo quod est A
rem vero quam 19 \ ad 18 \. Nunc idem minus se- usque ad id quod est B quinque irmirum colligunlur
miioiiium cominali corapareinus quod esl ultimum, loni; ab eo autem quod est B usquc nd idquod est F
audiiui snlijacens ullimaque proportio. ininus es*e semilon ura pcrnotalur, F vero atqtic P,
ideiri rursus seniiloniuin minus includunt. A igilur
usque ad P quinque lonos ac duo scrailonia rainora
produxii. Jure igitur Patque C eisdera numeris con-
scribuntur. Sedquoniam inier F aiq ;c C scmitoniuin
minus est, vidcamus hacc quse sil eorum diffcrentia,
ul eam commati comparemus. Est auiem eorum dif-
ferentia 26621, el sit hac M. Igitur K commatis dif-
ferenlia est, M autem semitonii minoris. Si igitur K
1) numerum tertio auxerimus, fiet numcrus21459. Et
sit hic L. Si vero quatcr eumdcin numerum K multi-
plicare voluerimus, ficnt 28612, et sil hoc N. Igilur
M major quidem est.ab L; idcm auteni M minorest
ab N. Sed N quater aucio commaie succrevil; L an-
tem lerlio, Mvero icmitonii minoris obtinet differen-
•iam. Jurc igitur dictiim csl minus semitoniura mi-
.usqnidem esse qnam qualuorcommata, majusvero
CAPUT XIV. quam Irin.
Seinitonitiniminus majus quidem esse tribus comma-
tibtts, minus vero qualttor.
Igitur demonsirandum proponimus scmitoniuin
f Major aliqt. o Sit. f MinoraLas. b De. c Nccei.e. J Necetie.

1243 AN. MANL, SEV. BOETII 1.14
CAPUTXV. A CAPUT XVI.

Apotome majorem etse qttam 4 commala, miuorem Sttperrut dietorum per numerosdemonslratio.
quam B. Tonummajoremquam8, oimorcmquam9.
Eadem bac raiione el semitonium majus quod Sed qttanquam perhanc « raiionem demonslratum
apotomen dici supra reluljmus, qtiot commatura sit est quemadmodum ionus commatibus comparelur,
possumus invenire hoc modo : Sit A 262144. Quin- riori est lamen quasi segnibus delassandum, quo mi-
que veroab eo distans tonis sii R 472392. Sex vero iiiis per se hanc conlra commala comparationcm
distans lonis ab en qnod est A, sit D, scilicet 531441,
inler B igiiur alque D lonus est; B vero ab eo quod reiinere tonus ipse monstretur. Sit igitur A quidem
est C distal pcr semitonium rainus, et sii C 497664-. 262144, B aiiteni quinque ab eodistans lonis 472592.
Relinquitur crgo Inter C alque D apotome proporfio. C vero diapason ad id quod est A conlinens sym-
Nam cum sit lonus B D, cx eo si auferas B C, semilo- b numeris 524288; D auiem ab
nium minus, C D relinqiiitur rriaju.-, quod apolomrn [ilioniam, scilicel in
'
essesiiprareiulintn, inter D igilur aique C est dif- eo quod e.-t A, sex lolos diffcrens tonos 531451.
ferentia 55777; hrcc aiitera ritE,*ed eral commitis D igitur ab co quod est C distat commate sex toni
diffcreniia 7153, baeoit F. Si igiiur F, id quod jst sciltcei ab di.ipason consonnntia. Id aulem sit E 7153.
comma quinquies miiltipli<em , fieul milii 35765, et D nuiera ab eo
'sil hoc G. Si vcro idera F qualer mulliplicem, fit K quod est B tono integerrimo dislat,
numerus qui csl 28612. G igitur ab eo quod esl E 6 toni scilicet quinque lonis, id aulem silJ F S90049.
majus est, K minus. Sed G quinquics a ctitm cst B Si igilur E novies auxero, fiet milii H 64377. Sin
comma, K vero quater, F auicin ap, toraes diffcren- vero octies, fient 57224, id s;l G. ?ed H quidem F
lia esl. Jiire igilur diciura esl apotomcn minorem
quidem esse quam quinq.te commata, majorem vero numero comparaius superat, G vero superatur, el
quarn quaimr^ ex hoc igititr comprobilur tonum est F toni differentia. H autem novies multiplicatum
maj<rem quidem esse quarn sunt octo commata, nii- comma, G vero ociies. Demonstratus esl igitur tonus
iiorcin vcro quam novero. Nam si rninus semitonium, . minor quidem 900 esse commalibus, cisdem vero
majiis quidem est qiiiiin liia cnmmaia, iriinusvero oclo commatibus
quam qtialnor, apotome autem major quidem i-st roajor.
quam quiluor contmali, minor vero quam quiiiqne,
juncum semiiouiiim n.iniis semitonio mnjori, quod
est apotome, erit omne m.ijirsquidem 8commatibus,
niinus vcro q-am 9; sed ap .toiue fiiqne sernifonium
iniiius uniiin efficiunt loiiiim. Tonus ig tur msjor
quidem est 8 commaiibus, minor ve o 9.
Ila his piacu.issisItcct tnajiis semitoiiiuut miitore sc-

miionio coinmate d.slare monsiratum sit, tnmcn
idcm quoque per se et per sobjectos numeros ia'i rn-
tinne probabitur. Sil Anumerus 497664, ab eo \ero
semitoniura miiitis dislans s:l B numeriis , qui jam
" Hatioeinationent. b Xvn habclur. * iil. d F 59049.
J245 DK MUSICALIB. IV. 1243
supra qu que descriptus est 524288. Apotome vero .A quae sit differentia inter C alque D numeros consti-
dislat ab eo quod est A. Is nuineus, qtii colligilur tuta. Esl autcm E, scdicet unitalum 7153. Demon-
unitatibus 531441, el sil " boc C. Quoniam igilur stratum esl igitur tonum duobus semitoniis minori-
A B minus semitonium , A C mnjus, differciilia ejus bus commate esse majorem.
quod est B ab co quod est C perquirenda esl. Ea est
70153, id sit D. Sed hic nuraerus dudum coroma
monstrabat; intcr majus igitur seraitonium ac minus
comma differenliam facit.
Rursus demonslranduro propono lonum duobus se-

miloniis minoribus soto commate esse majorem. Sit
A numerus 472592.Ab hoc intendatur tonus 5514!!, Sed quoniam omnia jam quae probanda promisimua
et sit hoc D ab eo vero quod est A intendalur seriii- propria ratione monstrala sunl, nunc quod supcrest
tonium mimis, quod est B, ac sit B 497664. Pcm ab eo rousicse institutioni, regularis monochordi facienda
quod est B sem:tonium atiud intendatur minus, quod est partitio. Quam rcm qiioiiiam longior traciatus
esiC, etsiiC 524288. Quoniam igiiur A D tonus est, cxtendit, in posterioris commenlarii dispulationem
A C vero duocontinent minora semitOnia: videamus censuimus transferendam
LIBER QUARTUS.
CAPUT PRIMUM. iC dissonse v<ces exaudiunlur. Consonse quidero suiit

Vocumdifferenliat in quantilate contitlere. quae simul putsae suavem permixlumque inter se
Eisi omnia quse demonslranda erunt superioris conjungunt sonura; dissonse vero quse simul pulsse
libri traclatione digessimus, non poenitel tamen rur- non reddunt suavem neque permixtum sonuin. His,
sus eadcm breviter memoriae recolligenda praestare, igitur iia prsedictis,de proportionibus pauca dicamus.
cumquadam diversilale tractatus, ut his rursus ad
memoriam redeuntibus ad regulae divisionem , quo CAPUT II.
lota tendit inleniio, veniamus. Si foret rerum om-
Divertm de intervallit specululiones.
nium quies, nullus audilum sonus fcrirei. Id autem
fieret, quoniam cessantibus cunctis rootibus nullae Si intervallum multiplex binario mulliplicetur, id
inler se res putsum cierent: ut igitur sit vox, pulsu quod fu ex hac multiplicatione intervallum, mut-
e.U opus. Sed utsit |ulsus,motus necesse est antece- tiplcx est. Sit multiplex intervallum B C, et B mul-
dat. IJtergo sit vox, moium essenecesse est. Sed liplex ejus quod est C, et fiat ut est C ad B, ita B
omnis molus habet in se lum vclocitatcm, tum ctiam ad D. Quoniam igittir B multiplex est, ejus quod est C
larditatem. Si igiiur sil lardus in pellendo motus, metitur C terminus, id quod est B, vel bis, vel tertio,
gravior redditur sonns. Nam ut tnrditas proxima D vel deinceps, et est ut C ad B, ita B ad D. Metitur
stationi esi, ita gravitas contigua lacilurnilati. Velox igitur B terminus id quod est D. Quocirra quia C
vero moius acutam voculam praestat. Prseterea, quae terminiis id qiiod est B melilur, metietur eiiam D.
gravis cst, iniensione decrescit ad mediura. Quse Multiplex est igitur D ejus quod esl C, et est C f>
vero acuta, remissione decrescit ad medium. Unde intervallum, eflecium ex composilo bis coputatoque
fit ut omnis sonus quasi ex quibusdam partibus com- sibimct et per binarium multiplicalo B C inlervallo.
posiius esse videatur. Omnis autem partium con- In numeris quoque idem probalur. Sit enim B ad C
junclio quadam proportione commitlitur. Sonorum duplum, ut binarius ad uriitalem, et fiat ut C ad B,
igiiur conjunctio proportionibus constitula est.Pro- ita B ad D. Erit igiiur D qti.ilernariir». Multiplex est
portiones auiem principaiiier in numeris consideran- aulem B ad C, id est binarius ad unitatem. Multiplex,
lur, proportio vero simplcx nuraerorum vel inraul- cst D ad B, id est quaternarius ad binarium. Multi-
liplicibus, vel in superparticularibus, vel in supcr- plex est igiiur D qtialernarius ad C unitatem. Est au-
partienlibus invcnitur. Secundum vero multiplices tem quadruplus quatcrnarius unilalis, et binai to
proponiones, vel superparticulares, consonae vel muttrpliota medietas quod est intervallum B C.
»J-iV.
1247 AN. MANL; SEV. BOETII 1248
\ libet superparticulnris proportio, ut scsquialiera; bi
vero sunl 10 et 15, in cadem vero proponione ininimi
2 el 3, aufero dej3 binarium; lil reliqua unitas,d ea-
deni utrosque raeiitur. Nullus erit igitur inler bina-
riiim ternaiiumque nuinerus, qui sit biuario major,
tninor vero ternnrio. Alioqitin unitas dividetur, quof
est inconveniens. Quare ne inter 10 quidem aique 15
quisquam invcniclur numerus qui talem ad 10 obli
iieat proportionem qualem ad eum tenent 15.
Si uilervallum binario multiplicatum, mulliplex elfe-

cerit, intcrvallum ipsum quoque muliiplex erit. Sit
intervallum B C, et fiat ut C ad B, ita B ad D, el D
s t ad C muttiplex. Dico quia B ejus quod est C mul-
liptex esl. Quoniam enim D ejus quod est C multiplex
cst, roetielur C id quod est D, metieturet B. Osten-
sum est vero quoniam a si sint termini proportiona-
liter constituli, cum prirous fuerilultimo coroparatus,
si primus ullimumfuerit mensus, meiieturet raedium. S,iintervallum e non multiplex binario muliiplicelur,
C igitur metietur id quod est B. Multiplex est igiiur il quod Ot ex hac multiplicalione nec multiplex e.u
B ejus quod est C. Id rursus ex numeris, sit C unitas, nec superparliculare. Sit enim iniervallum non mul-
D vcro ex duplieata proportioce, B C sit quaterna^ liplex B C, et Cat ut C ad B, sic B ad D. Dico quo-
rius, et est multiplex ejus quod est C. Est euim niam D ejus quod est C, neque muliiplei est, neque
quadrnplus. Quoniam igitur quadruplus ex duplicata sitperparticularis. Sit eniin, si fieri polest, primum
B C proporlione generatur, B C proporlio dimidium D ejus quod est C muliiplex, etquoniam cognitum
cjus erit, igitur B C proporlio dupla est. Sed duplum esl. Si intervallum binario multiplicatum sit, et mul-
mulliplex est: erit igitur R C proporlio muttiplex. tiplex inlervallum crcalum, id quod multiplicatum
est bis intervallum es-;e multiplex. Erit igitur B C
multiplex, sed non est posilum. Non igitur erit D
. cjus quod est C mulliplex, nec vero superparliculare.
Nam supcrparticularis proponionis medius propor-
lionaliter terniinus nullus intervenit. Inter D veroet
C est proporlionaliter ti rmtnus constitutus, id est B.
Nam ut est C ad _, ita BadD; iropossibile igiturerit
D ejus quod est C, vel multiplicem esse, vet super-
particularem, quotl oportebat ostcnderc. Et in nu-
nieris sit non mulliplex iniervallum 6 ad 6, fialque ul
sunt 4 ad 6, iia sex ad aliuni quemlibet nunierum.
Ilic eril igitur novenarius, qui quaternarii m-que
Superparticiitaris infervalli medius numcrUs, neque multip'ex neque supcrj nrlicularis est.
unus, neqne plures proportionaliter intervcnient. Sil
enim B C proporlio superparticularis, et in eadem
proportione minimi sint D F et G. Quoniam D F et G
miniifii sunt in eadem proporlione, sunt ejusdem
proportionis primi. Quo b cir.a eos unitas metrelur.
Auferatur igitur G ab D F el reliiiqualur D, bic est
igitur utrorumque mensuracommunis: hoecigiiur crit
^nnilas. QuGcirca nullus intcr F D alque G incidet
numerus, qui sit ab F D qtiidcm minor, major vero
ab G. Sola ciiiin interest unilas, qunnti vero in su-
perpafticularibus proportionibus proportionaliter in-
terejusdem proporlionis minimos ' intercidcnt, tot
ctiam inter c.x-tcros cjusdcm proportionis incident. Si intervallum binario multiplicetur, atque id quori
Sed nullus inter F Datquc G minimos ejusdem pro- ex ea multiplicatione creabiiur multiplex non fil,
porl:oiiis inlervenire potest. Nullus igitur inler B al- ipsum quoque non eril multiplex. Sit enim intervai-
que C proporlionaliler cadel, Ct in numcris sil qiise- lura B C, fiatque ul C ad B. ita B ad D, el non fit D
" Si s:nt proporlionatiter numeri. b Suta. c Incideut. d Ea 'em <=In veluslo todict
qtim utrosq:'c.
\an est.
mD DE MUSICALIR. n. |ar
"
mutiiplex. Diio
ejus quod eslC mulliolex. ncc it
quoniam .,„„
Di.n nnrmiam cjus i
B „:.,„
quod est C erii multiplex. Si enim est ct D ej.is quod
est C, e-i multiplex. At non est, non crit igiiur B
ejus quod esi C muliiplex.
Si scsquiallero intervalto sesquitertium demptum

fuerit intcrvallum, efit quod relinquitur sesquiccia-
viiro. Sit enim A quidem ejus qund est B sesquialier,
B at vero C ejus quod esl B sesquiienius: dico quo-
i.iara A ejusquod est C sesquioclavus esl. Quoniani
Duplex inlervallum ex duobus mnximis superparli- enim A ejus quod cst B sesquialler cst, A igitur hab-t
cularibus, conjungitur scsqu _ltero et tesquiierlio in se B ei ejus .limidiam partem. Oc(o igitur A aequi
Sit enim Aquidem ejus quod est B sesquialier, B vero suntad duod.cim B. Rursus qu.miam C cjns quo.l
ejus quod est C sesquitertius. Dico quoniam A ejus esi B sesquiiertius est, C igiiur babet in se B et ter-
quod est C duplex est. Quoniam igitur sesquialter csl tiam ejus pariem. Novem igilur C aequi sunt ad duo-
A ejus quod est B, igitur A habet in se totura B ejns- decim B. Duodecini B aequierant ad oclo A; et ocio
que dimidium. Duo igitur A acqui sunt tribus B. Rur- igiiur A sequi sunt nd novemC. Igilur A scquus esl ei
sus quoniara B ejus quod est C sesquitertius esl, » B quod est C, et ociavaeejus parti. A igit.ir ejus quod
igitur babet C, el ejus leriiam partcm. Trcs igitur B est C sesquiociavus cst. Et in numeris sesqiualierura
a:qui sunt ad quaiuor ('. Tres autem B aequi erarit quidern intervallum sit novenarius ad senarium, ses-
duobus.A. Duo igitur A sequisunt ad quatuor C; urais quiieriium vero ocionarius ad senarium. Novemigitur
igitur A xquus est duobus CC. Duplex erit igitur A ad octo sesquiociava proportio est.
ejus qui est C, et in nuroeris. Sit enim sesquialter
12 ad 8, sesquitertius vero 8 ad 6 : ergo 12 ad 6 du-
plices sunt.
Sex proportiones sesiuioclavae mnj.nes sunt uuo <iu-

phc. intenallo. Sit c.ira quidcm numerus A, hujus
autem sit sesqniociavus B, b hujtis sesquioctavus C
et hujus sesquiociavus D, et huj.is sesquiociavus F
tx duplici imervallo a-que sesquialtero triplex na ejusque scsquioclavus G, aique hojos sesqniociavus'
scuur intervallum. Sit enimA ejus quod estBduplex D K. Id autem (iatsecundum
descripliiin in Aritl.mc-tica
B autem ejus quod est C sesquhilier. Dico quonian raodum, et sint nunieri A B C D F G K, et sil A
A ejusquod esf C Iriplex esi. Naro quoniaro A eiu 262144, hujus autem sesquioc.avus qiii esi B 294912,
quod est B duplex esi, A ,gitur r„qims est duobus B hujus aiiicm sesquioctavus qui est C 351776, huj.is
ursus qiioniam B ejus quod est C sesquialier es. aiitem se quioci.ivus qui esi D 575248. bujus a.iie...
II igitur habet in se to.um C e. ejus dimidiam parlem sesq.iro. tavus qui est F 4I9904, l.uj.is a.ilem sesqui-
Duo iguur B aequi sunt iribus C. Sed duo B rrqu o tavus qui esl G 47_392. I„.j„s auiem ses,,.,iociav,.s
erant i.ui A, et unus igitur A xquus esi iribusC; igi- qu. est K 53I4». Et su.u 53I44I qnod esl K, plus
>ur A uno C tiplex cst. Et in numeris sit d.iple» quam duplires c ad ducenta 60 duo n.illia 144 q.md
<iu;demsenarius lerna io, fesquialter vero ternnrius est A. Sex igitursesquioclavseproportiones ampliores
'""rio. Senarius igitur t. iplex est binario. sunt uno duplici intervatlo.
" """'"' * ""JUS aulen' ° A <>'<cen,issexaginta

duobttsmilUbus144. S«t hac lectio
»o»
placel"cialîo."
„.., AN. MANL.SEV. BOETIl 1252
* surh, retro Iiabens
virgulam v. Hypate chroma-
ticx, qux est princjpalium cxlenta, y supinum ha-*
bens lineani et r conversum duas habens lineas F-
Hypaton diatonos, quae est principalium exlenla,
* Grsecumet digamrnon *r. Hy, ate meson, qux est
principalis mediarum, c el c {j • Parhypate meson,
qnoe est subprincipalis Htedtarum, P et c supinum
£. Meson enharmiinios, qux est mediarum enbar-
mottios, n Grxcum §i c conversum J. Meson chro
malicx, qusc est mediarum cbromalica , n Grecum
habens virgulam, etcconversum per mediumhabcns
CAPUT III.
virgidam n( Mesondiatono?, quae est mudiarum
Uusxarum per Crweas «c Latihut li tetiit noturkm
* miHCufmiw. .. extcula, M Grxcumel n Grxcum diductumf'. Mese,
B quae esl media, i et A jacens i. Trite synemmenon,
Reslai quonianf sumitsnervum secundum prsediclas
est teriia conjuuetarum, tctA supinum y. Sy-
eonsonantias pcT regulam divisuri, quoniamqae rie- qux
ces«arios sonos tribus gencribus cantilenacexliibebit nemmenon enbarmonios, qux est conjunciarum en-
ista parlitio, musicas interiin no'as apponere, utcum liarmonios, HGr.ccum et A jacens conversum per
ilivisatn lineam i/sdem notulis signaverimus, qtiod medium h ibcns virgulam &. Synemmenon cliro-
iiniouique sii nomen, facillime pos-it agnosci. Yetcres maticx, quac esl conjunctarum cbromatica U Grx-
enim musici propter compendium scriptionis, ne incum habens virgulam, et A couvcrsum babeus vir-
tegra semper «iominanecesse essei apponere, eseo- gulam V. Syneinmenon diatono5, quaj esl conjuncta-
gitsvere notfilas quasdam quibjis nervorum vocabula rum extenla r ei sr E. Nete
notarenlur, ea«que per genera modosqne divisere, syoemmenon, quas est
siroul etiam hac bievilale caplantes, ut si quan !o ultima co juiictaruin, Q quadratum supinum et z %.
hielos aliquod musicus volnisset ascribere, super Paramesc, quae est sub mcdia, z ct n Graecum ja-
verstim rhytbmica metri compositione distenluni;lias cens c- Trile diezeugmenon, quae tertia divisarum
sonornm notulas ascriberet, ita miro modo reperirn- e?l, E quadratum et n Grxrum supinum Li. Die-
tes, ut non tiituin carminum verba, qnx lilteris ex-1^ zeugmcnonenliarmonios, quse est divisarura enhar-
plicarcniur, srd melos quoque ipsum, quod hisno:u- monios, A el n Grrecum
lis signarelur, in mcmoriam poslerilatemquc durarel. jacens conversum &. Die-
Sed ex lii-i omnibus modis unum interim Lydiuin zengmenon clnomaiicaa, qna>cst divisaram chroma-
rjiisquc nolulas pertr.ia geneia disponamus, in reli- lica, A habens virgulam ei n Grxcum jacens con-
quis modis idem facere in umpus aliud differentcs. versum, habens lineain angularem î.Diezeugme-
Sane si quanJo disposiiionem notarum Gracarum non dialonos, qus»esl divisarum diatonos, O.quadra-
litterarum nuncupationc descripsero, lector nulla tum supinum et z ". Nete diezeugmenon, quaecst ul-
novliale lurbetur. Grxcis enim litteris b fiunt in lima
divisarum, * jacens el N inversum diducium N.
quamlibit partem imminutis, niinc eliam inflexis,
tola hxc notarum descriptio con>titula etl. Nos vero Trilehyperboleon.qnae est leriiaexcellentiuni, rdeor-
cavemus ali uid ab antiquitaiis aucloritale transver- sum respiciens dextrum et semi A sinistrum sursuiu
tere. E unt igiiur priorcs ac superiores noiulae di- respiciens v. Hyperboleon enharmonios, qux est ex-
ctionis, id est verboruni, secundx vero alque infe- cellenlium enharmonios T supinum et semi A dex-
riores percussionis. Proslanibanomenos qui acquisi- trum supinum v. Hyperboleon chromaticx, qux est
lus dici potest z, nou integrum et tau jacens H. Hy- D excellentium chromatica, T supinum habens lineam
paie hypalon, quae est princijtalis principalium, r et semi A dextrum supinum habens retro lineam
conveisum et r rectnm r. Parliypate l»ytaton, id
^" llyperboleon diatonos , qnx est excellenliiim
est subprincipalis principalium, B non inlegrum, et exient.i, M Grxcum habens acutam et n diductum
r supinum fa • Hypatnn enharmonios , quae est Iiabens aculam q-. Nele liyperboleon , l habejis
'principalium enbarmoniis, y siipinum, et r conver- acutam, et A jacens habens aculam h .
•. Uacripiiu, •>iVe/iliubslur. * PiincipUispriiHipaHum.

1253 DF. Mi:S!CA h R. IV. HE*
CAPUT IV. \ sima , id esl proslambanomenos, D B aulem mcse.

Est enim dimidia lotius, cl sicut A B ab ea qux esi
iluiiochorJi regularis partitio in genere dialonko. B D dupla est spatio, ita B D !» ca qnx est A B,
Sedjnn lempos est ad regularis monochordi divi- dup'a est acumine. Nam, ul siiperiiis dicium e t,
bionemvenire De quare Ulude>l pr.ediccndtim,quod spatii et acuminis semper or.lo conversus est. Nain
sive in mcnsura nervi, sive in numeris, atque in co- lanlo est chorda major in acumine, quanto fueril
rum proportione staiuatur describenda divisio, mnjus minor in spaiio, quocirca erit ct £ B. Nete bypeibo-
spatium chordx el major numeri multitudo sonos leon qtioniam E B ejus qux esl D B, dimidia quidcm
graviores efficiet. At si fueril ncrvi tongitudo contra- in quantiiaie, dupla \ero in acumine. Rursus quoiii.un
rtior, el in numeris xque non mulia pluralitas, acu- eadi-m E B ejus qux esl A B quarta pars est in spatio,
tiores voces edi necesse est. Alqtie ex hac compara- B quadrupla erit ab eadem in accinine. Eril igiiur (ut
Lione, quaulum unaquarque fueril vel lnngior vel dicium est) netehyperboleon dupla ii acumineabca
plurium numerorum, aliaque vel contractior vel pau- qux esl mese. Mese autem dupla in acumine ab ea
cioribus signata numeris, tanto vel gravior vel acu- qux esl proslambanomenns. ête vero bypeiboKon
tior invenilur. Ncc lectorem res illa conturbet, qund quadrupla in acuminc ub ea qux esl proslambino-
intendentes sxpe spatia proportionum numero majore mcnes, consonabit igitur proslamlianomenosad mesen
signaviiuus, remittcntes vero minore, cum intensio diapason, mese ad neten bypcrboleon diapason, pros-
ai umen faeiat, remissio gravilatem. Hlic enim tan- lambanoroenos ad nelen byperbolcon bis diapason.
tum proportionum spatia signabamus. Niliilde gra- Rursis quoniam xqux snnt p.u les AC, C D, D E, E B.
vkatis aut acuniinisproprieiate laborantcs, alque ide« r Est aulera A B qiiatoor earumdem pariium, C B au-
et in acumen ni.ijoribus numeris inlendimus, et mitem trium, A B sesquilerlia est ab ea qux esi C B.
noribus in gravitatem saepc remisimus. Ilic vcro ubi Rursus quia trium est sequal um partium C B, sed
chorUarum spaiia sonosquc meliemur, naturam re- DBduarum, eril igitur C B sesquiallera ejus qu:«
rum scqui neitsse est, majorique longiludini cli rd i- est D B. Rursus quoniam CB est Irium paitum
rum ex qua gravilas exist t, am;iiores, minori vero xqualium, qualis est una E B, tripla igitur est C B
ex qua vocis acumea nascitur, dare breviores. Sit ab ea qux est E B ; erit igitur C B ly hanos bypaton
clmrda intensa A D, huic xqua sit regula qux pmpo- diaton 'S, consonabitque proslambanomenos quidem
«iiis partitionibus dividalur,ul, ea regula cborda ap- ad lychanon hypaton dialonon dialessaron consonan-
posila, exdem divisionesin nervi longilndine signen- liam. Eadem vero lychanos hypalon diatonos conso-
tur quas anle assignaveramus in regula. Nos vero Yj nabit ad mesen consonanliam diapente. Eademnue
nunc dividiiuus ita, quasi ipsam chordam et non re- lychanos dialonos consonabit ad neten byberbolei n,
gulam parliamur. Dividatur igitur A B in quatuor diapason el diapenle. Bursus si de tola A B nonam
partes, per tria ptincta qux sunt C D E. E itigitur parlem auferam, eam qux cst A F, erunt partes octo
tota quidem A B dupla ab his qnx sunt D B, A D; si- F B. Erit igilur F B bypale hypaion, ad quam ses-
gillalim vero A D, D B duplx sunt ab bis qux sunt quiociavam contineat proporlionem A B, id est pros-
A C, C D, D E, E B. Eril igitur A B quilen gravis- lambanomenos, in musica vero tonum.
* Figura H,nrici Clareani.

I25S AN. MANL.-SEV. BOCTII 1256
K hypaten meson comparala, id est G B, dislabit lono.
Si autem ejus qux est C B qunrt ipi partem sumpscro,
erit C K. Igilur C B ad K B c obtinet sesquitertiam
pro, ortionem, K B aulcm ab ea qux esl D B sesqni-
ociava proporlione distabit. Erit igitur K B quidem
lychanos diaionos me?on, et erit C B, id est lychanos
bypalon diatonos, ad K B, id esl lycbanos diaionon
meson diales<aron Consonaniiamconlinens. Rursus
si ejns qux est D B nonam parlem sumpsero, erit
milii D L. Igilur L B erit paramesc. Si aulem ejns
qux est D B quarmm parlem sumpsero, erit D M.
Igitur M Ber'.t nele syncmmenon. Si autem ejis qu-.e
est D B teriiam pariein sunipsero, erit D N. Igltur N R
eril ncte diezeugmenon. Si atitcm K B in duas partes
a-qnas fuerit divisa, eril K X, erilque X B paranetq
B hyperboleon.
Quanlo spalium majus erit, tanla major gravilas; ubl

vero rrinusi ibi mnjnr ?cuiies. Dnm crgo AB in qua-
dnipln spaiio cxredit E B, erit rete proslamhano-
mcnos in quadrnplo pravior, ot C B acutlor in qus-
drupln. etcadem chorda A B ail-F B est Scsquioctava
tspalln, quare lono ab F B vincimr; erit ergo liypnta
bypaton. Enricmrursus ad C B sesqniterlia est spatio,
r-rit ergo G B lychanos bypalon riiainnn?. Vincetqiifl
C B in nciimine ipsnm A B consonanlia dialessnron.
Insurler idem A Rspaiio dupliim est ad R B; erit id-
circo aciimine rinpliirhipenm D B ad A B. Et sic C B
neten hyperbol. cnnstitnet, quod doclns lector Tacile CAPLT V.
conspicinir.dum acmiiis eonterr.platur. Monochordi netarum hyperboleonpcr lt',a genera
Superior vero descriptio inferiora signn qnx con- partitio.
tinet, ejus sunl dccriptionis, ubi chnrdis notulas Ni nc :giiur diatonici gencris descriplio facta cst in
npposnimus, quoniam earum nomina longum fiit eo scilicetmodo qui est simplic'or ac princeps, qwm
ascrtbcre. Iiem si A R trilu incisionibus pariiamnr, Lydium nunciipamu». Dc quibus modis nunc di>se-
erit pars terlia A G. » Du.e igilur ejusdem crunt G R. rendum non esl, ut vcrn pi-r lr'a genera rurralmUt.i
Consonabil igitnr A B proslairfbanomenns ad G R, dcscriplio, et omnibus propria numerornm pluraliias
qiine est hypate riieson, diapenle consnnantiam in appotiatur ad ronscrvandas scilicet proportiones , vel
nroporti»'nc s»sqniaPera'consiitiitam; CB autcm ad tnnorum atqne diesepo, excogitatus est niimerus qui
G B cril> sesquio lavn, ei conlinebit lonum, idque • liirc omnia possel explere, ut iraximus quidem ad
nrdine cndlt. Nam lycbannshypaton dialonns, id est proslambannmenon describatilr, qui sit 92IG; min-
C B, ad rom quaeest bypale mesnn, id est G B, cnn- **inus vero 2504. Reliqunrum vero sonnrum propor-
linet lorinm. Rursus A B quidem prosIariibari»me'os liones in bor.im medietale lexentur. Sane ab in'e-
ad C B lycbnnon bypaton diatonosconsonantiambnbet riore procrdimus omniumque nominachnrdariini non
diatessaron, A R autem pros'ambanomrnn<:ad G R solum nominibus, verum eiiam d cppositis litlcris
bypn'e raesonlinbetronsonnnliam diapente. Item C B demonslranius. Sed ila ut quoniam trium generuiii
ad D B, Mest lyclmnos hypnton diatonos ad mesen esl facicnda partilio, nervorumquemodus lil erarinn
babet cnsonanii m diapente, G B nntnmad D B, id exccdit numerum, ubi defecerint litierre, ensdem ge-
est liypnte riiesonad iriesen, babei consona tiam dla- minamus rursus hoc niodo, ut quandn ad Z fueiit
lessaron. Lyelmios nntem hypnton, id est CB,'ail usqire pervenlirn, ita describim s reliquos ncrvns :
loiins Chordx mndus, ab eoqund esl A usqiie adid bis A id est AA, el bis B, id esl BB, el b s C, id esl
quiid e-l LL, banc, id est A, proslanibanomenon CC. Sit iiiilur primus quidem numertK niavinuisqiie
9216 dhido, dimtdiam ad 0, ul sit loia A dupla ab qui proslambanomenonobti'eat Ioouni92l6. Sitqne
• Qiite. b Sesquiociaum. ' Obtinebt. AApposi:'*.
,257 DE MUSICALIB. IV. 125«
ea qux est 0. Itcm 0 sit dupla ab ea quae est LL. A tonis, si distantiam paranetes hyperboleon «l netes
Erii igitur A quidcm proslambanomenos, 0 aulem hyperboleon diatonici generis SBinpserimus, ejusque
niese, et LL nete hyperboleon; habebjt igitur A qui- dimidium paranele hyperboleon, qux est diatonici
dem 9216, 0 vero hornm dimidium , id est 4608, ut; generis, apponamus, babebimus nunierum tribus se-
mese ad proslambanomeuon diapason consonantia miuiniis ab hyperboleon nete distantem, et erit hxc
conveniat. Ea vero qux esl LL dimidium esl meses, in chromalico genere paranete hyperboleon. Aufero
ut sit proslambanomenosab ea qux est nete byper-• igitur de 2592, id est de paranete hyperboleon dia-
boleon quadrupla, et bis diapason ad eam consonet: lonici generis 2504, id est nele hyperboleon, relin-
symphoniam, sitque LL 2304. Si igitur ex 2504 octa- quunlur mihi 288, hos divido, erunt mihi 144, eos-
vam • abstulero partem, id est 288, eisdemque adje- dem adjiciam 259/2, id est paranete hyperboleon dia-
cero, fient mihi 2592, eritque NN 2592 qux sit pa- tonici generis, et erunt milii 2736 : bxc erit para-
ranete hyperboleon ad neten hyperboleon obtinens< nele byperboleon chromalica. Rursus quoniam trite
dist-miiam tonurr.. Rursus ejus qux est NN, id est hyperboleon, vel diatonica, yel chromatica, duos lo-
2592, aufero octavam qux esl 324, eamque eis quo- nos distat a nete byperboleon, et in enharmonio
rum est octava subjungo, erunt 2916, lieique mih - genere paranete hyperboleon duobus lonis disiat ab
FF trile hyperboleon diatonos in diatonico scilicel' B ea qux est nete hyperboleon d eadem erit in enhar-
genere 2916 totum quidem distans ab ea qux est monico genere paranete byperboleon, qux est in
paranete hyperboleon, b diatonum vero ab ea qux diatonico vel cliromatico trite hyperboleon. Sed quo-
est nele hyperboleon, eadem vero FF erit in chro- niam trite hyperboleon diatonici generis el cliroma-
matico genere trile byperboleon chromatica. In en- tici ad' nete diezeugmenon minus semitonium ser-
barmonio vero paranele byperboleon enbarmonios, vant, constat auiem tetrachordum enharmonii gene-
quod facilius agnosceiur cur eveniat, cum trium geris ex duobus integris tonis, et diesi, ac diesi, qux
nerum tria prima telrachorda a nete hyperboleon sunt dimidia spalia semitonii minoris, distantiam
inchoantia descripserimus. Quoniam vero si A ses- eam qux esl inter neten diezeugmenon et paranelen
quiiertia proportione duas sesquioctavas abslulero, hyperboleon enharmonium sumo; sed quoniam nete
relinqtiitur mihi semitonium minus, sumo tertiam diezeugmenon est 3072, pnranete autem hyperboleon
ejns qux est LL, id est neten hyperboleon, el sunt enharmonios 2916, horum distantia eril 156, horum
768. Hos eisdem adjicio, fient mihi 3072. Quorum sunio dimidiam parlcm, qui sunt 78. Hos adjicio 2916,
est DDnete diezeugmenon conlinens ad triten hy- fient 2094, h.xc erit E E trile hyperboleon enharmo-
perboleon semitonium minus. Nam quoniam nele nios; descriptum esl igitur secundum tria genera te-
diezeugmenon ad nelen byperboleon dialessaron C trachordum quod est byperboleon, cujus formam
continet consonantiam, trite autem byperboleon dia- ubter adj eciinus.
tonos < ab ea ditonum distat, relinquitur spatium
<iundrst inler neten diezeugmenon el trilen liyper-
bolenn semitouii minoris.
Quoniam igitur lclrachordum hyperboleon dialonici

peneris explevimus, nnnc cbromatici et enbarmpnii
letrachorda supplenda snnl hoc modo : quoniam
enim paranete hyperboleon ad neten byperboleon in
diaionico quidem genere lono distat, in chromatico
veiv>tribus semitoniis, in enbarmonio vero duobus
• Exlulero. b iVon legnntur. « Ad neten d -Vo« liabetur.
hyperboletn.
'
fATaoi. LXIH. , 40
A.rum ac semitonii. Sed idem duo toni ac seniitonium
in chromatico gcncre hac ratrone divisi sunt. Secim-
dum enim genus, qood.est chromaticum, boc nudo
descriptum est : paraneie enim chromalice hyperbo-
leon, qux est 2736, ad neien byperboleon, qu.c rst
2304 comparata, Continet spalium paranetes bypcr-
boleon diatonici generis ail nelen byperboleon c quod
est unus tonus, id est, duo semitonia majus ac mi-
nus, et divisum rursus spatium paranetes hyperbo-
leon diatonici, ad neies hyperboleon. Ita cniin fa-
ctum est, qtii est dimidius lonus, sed non integre,
quia (ut supra ubcrrime monstratum csl) non potest
tonus in duoxqua partiri. Consignabimus igiturlioc
spnlium trium semitoniortim, id est toni ac semilo-
nii, hoc modo, T TT. Rursus paranete hyperboieon
p chromalica ad triien liyperboleon reiinel parieni
toni, id est sennloiiiiiiii, quod reliquum fuit ex duo-
bus tonis qui conlinentiir inler triten hyperboleon
diatonicam, et neten hyperboleon. Subtraciis vero
quatuor semitoniis, reliqiium cx loto tetracbordo
spatium semitonii est, quod contimtur inter neti'n
diezeugmeiiton,el trite byperboleon. Constat igilur et
boc tetrachordum ex duobus lonis ac semitonio, di-
visum in uno quidem spaiio tribus semiloniis. In
duobus aulem spatiis, duobus semiton is. Tria vero
spaiia ncrvis quatuor conlinenitir. In cnbnrnioiiio
vrro genere sttmiiia esl id pernoscenilid faciliias, ab
Ca enim qux est nete liyperboleon, id est 2504, pa-
ranete hyperboleon enliarmonios, id esi 2916, dnos
lonos inlegros disiat, quos boc modo notabimtisTT.
e
p Relinquilur igitur cx tolius letiacbordi duobus to-;
nis ac semitonio unum quidem seiniton iiin quod
Contineiur inter neten diezeugmenon et paraneien
hyperboleon enharmonion. Quod scilicet divisimus
in duas dieses trile byperboleon enbarmonion. Me-
dia interjecta, spaiiumque dieseos hoc mndo signa-
vimus e) ila igitur nobis byperboleon tetrachordum
descriptum est. Quo peracto ad diezeugmenon teira-
CAPUT VI. chordtim veniamus. Nec immorandum est eisifin
Tiatio snperius digestat descriptionis.
commemoralionibus in cxleris. Cum ab hac ilest.-.i-
Tria igitur tetrachorda tali nobis ralione descri-
sunl. Telracbordum enim omne diatessaron * repiione etiam iu aliis sumi po-s t exemplum.
pla
tinet consonanti im. Igilur nele hyperboleon, et nete CAPUT VII.
diczeugmenon in tribus generibus, i I est, vel in dia- Monoclwrdinelarum diezeugmeuonper tria genera
tono, vel in chromate, vel in enharmonio diatessa- partitio.
ron coniinent sympboniam. Diatessaron aniem con- Nstes igilur diezeugmenon, qux est3072, si dimi-
sonantia conslat duobus lonis et semitonio minore. D dium sumam, erunl 153C. Qui eisdem additi fiunt
ld hocmodo per tria genera in b supr.idiciis tetra- 4fi08quxest mese, quain 0 litiera designavimus;
chordis divisum est. ln dialonico cnim genere quod quod si eisdem netes diezeugmenon, id (;st DD, sci-
est primuin paranete hypeiboleon, id esl 2592, ad licet 5072, atiferam tertiam partem, eruiii 1024. Qui
neteu hyperboleon, id cst 230i, oblinet distantiam ei§dem cmijuncti facient -409Cque vocabilur para-
loninn, quod lali notula inscripsiinus T. Rursus trile mese, X litiera subnoiata. Neie iîiur diezengme-
hypcrboleon dintonici generis, qux est 2916, ad pa- non, id est 3072, ad mesen, id est 4G08,quonimn in
ranelen byperboleon diatonici generis, qux est2592, sesqui.iliera comparatione consistit, diapenle cmiso-
rtirsus obtiritt differenliam quam simili nola insigni- nabit sympboniam. Eadem vcro nete diezeugme-
Vimus T. Ncie autem diezeugmenon ad trite hyper- non, id est'5072, sjdparamesen, id est 409G,qtixnd
boleon, id csl 5072ad 2916, scmitg.niumrefert, quod eam in sesquiteriia proportione composiia cst, dia-
tali notula signavimusT: hoc csl loiuni spalium netes tessaron retinel consonantiam. Si igilur ab ea qux
diezeugmcnon, ct nele3 byperbo'eon duorum lono- csl ircte diezeugmenon 5072 oclavam aufcrum par-
" Hcsonat. h Suprascriptis.' c Qui. ^lacuUas.' e Vero.
1261 DE MUSICALIB. IV. 426*
lem, id est 384, eisque adjicjam, fient 3456, eritque Avero cbromaticam, id est 5888, semitonium rcli-
paranete diezeugmenon a diatonos, CC liileris per- quum ab eo tono, quod divisum est inler paranelen
notata, ad neten di.ezeugmenonobtinens tonum. Ab dialonon diezeugmenon, et triten dintonoji diezeu-
hac vero si oclavam auferam partera, id est de 5456, ginenon, et sit reliquum aliud ex teirachordo scmi-
qux est 432, eosque eidem adjungam, erunt 3888. tonium inter trilen diezeugmenon chromaticam ct
Eritque ea Y trite diezettgmenon diatonos. Sed quo- paramesen, quod scilicet ex diatessaron consonnntia
niam nete diezeugmenon ad parnmesen sesquiter- relinquilur, ea qux est inter neien diezeugmenon et
tiam obtinebat propnrlionem, trile autera diezeu- paramesen sublractis duobus tonis, quos nete diezeu-
gtnenon diaionos a nele diezeugmenon duos lonos gmenon chromatica, et trite diezeugmenon chroma-
abest, continebitur imer Iriten diezeugmenon et pa- lica conlinebant. Qux autem in diaionico genere
ramesen semitonium minus. Diatonicura igitur ge- trite diezeugmenon diatonica esl. In chromalico au-
nus, in boc quoque letracbonlo ac penlachordo ita tem diezeugmenon cbromatica, ea in enhnrmonio
explctum est, ut telrachordi quidem ejtis, quod genere paranete diezeugmenon euharmonios dicilur,
est netes diezeugmenon ad paramesen, diaiessaron integros enim duos tonos distat ab ea qux esl neie
consonanlia sit. Penlachordi vero ejus quod esl ne- diezeugmenon et noialur AA. Elinter neten diezeu-
les diezeugmenon ad mesen, diapente sit conso- JJ gmenon et paranelen enharmonion diezeugm>non
naniia. nulla interest chorda, atque ideo paranetes vocabttlo
nuncupatur. Semitoninm vero quod est inter para-
neten enharmonion diezeugmenou et paramesen, id
estiutcr AA et X hac ratione partimur, ut fiant duco
dieses. Sumo differentiam paranetes eniiarmonii die-
zeugmenon et parameses, id est 3888 et 4096, ea est
208, hanc divido, fient 104. h»s appoiio 5888, fient
3992. Ea erit trite diezetigmenon enharmonios Z lit-
tera pernotata. Hujus igitur telrachordi per tria ge-
nera descriptionem subter adjeci, superiusque dis<
positum hyperboleon tetrachorduin aggregavi, utj
esset utrorumque una descriplio, et paulalim juncia
disposilionis totius Torma consurgerel.
Enharmon'um vero atque cliromaiicura genus hac

ratione texemus : Sttmo distaniiara netes el para-
letes diezeugmenondiatoni, id est 5072 et 3456, cst
torum difTerentia584 ; hanc divido, crunt 192; hanc
si sumam et ei qux est paraneie diezeugmenon dia-
tonos' adjungam, id est 3456, lienl 3648, hxc erit
paranete diezeugmenon chromatica, BB geminatis
titieris adnotata b disians nete diezeugmenon tono et
semitomo, id est tribus semitoniis, conlinens ad tri-
ten diezeugmenondudura quidem dialonicam. Nunc
• Diaimos duabus CC lilleris. b Dislans a nele.

1265 AN. MANL.SEV. BOETII 126i
AdoCC lilteris adnotatus, tono dislabat a ncte die-
zeugmenon in genere diatonico, et paranete diezeu-
gmenon diatonos vocabntnr, in synemmenonautein
tetrachordo, id est, conjunctarum sit nete synemme-
non in tribus generibus constituta"¥lillera pemotata,
et ab ea octnva pars auferatur qux est 432 eisque
apponatur, fienl £888 qux est paranete synemmenou
el T e liitera pernotata. Hujus pars sumalur octava
ea qux est486: haic summa sieisdem, quorum octa-
va est, aggregelur, fient 4374, qux est trile synem-
menon diatonos, id est, E. Sed quoniamnete synem-
menon admesen, id est345u ad 4608, sesquiteninm
obtinet proponioncm, qux est diatessaron, trite an-
lem synemmenon ad netera synemmenon, id est
4574 ad 3456, duorum tonorum obtinet proportio-
B nem, relinquitur trites synemmenon diatoni ad me-
sen proportio semitonii, et conjuuctum est hoc te<
trachordum cum mese, alque ideo synemmenonqua-
si coniinuum et conjuncium vocatur. Et diatonici
qnidemgeneris hoc modo est facia proporlio. Chro-
matici vero lalis divisio est: sumo netes synemme-
non etparanetes synemmenondialonici, id est 5456
CAPUT VIII. ct 5888 differeniiam, ea cst 452 ; bnnc si divido ut
semilonium fiat, fiunt2l6; bancadjicio ad 5888 ul
Monoclwrdinetarum synemmenonper tria genera iria semitonia iiant, erunt 414, qux esl paranete sy-
partilio. nemmenon chromatica, cui lilleia S superapposita
est. Ab hac igitur, id est, paraneie synemmenon
Duo quitlem letrachorda qux sibimet quidem con- chromatica, ad triten synemmcnonprius quidem dia-
jiincta sunt, a mese vero disjuncta, trium generum tonicam, nunc vero chronicamsemiloniuraest. Aqua
tuperior descriplio, quemndmodumlocarenlur attcn- trite synemmenonchromaiica usque mesen aliud se-
dit. Nunc ad » aliud leirachordum veiiiendum esi, C milonium reperitur. Scd quoniam a uele synemme-
quod synemmenonvocatur, quodjunctum estei qux n«>nusque ad Iritcn synemmenon diatoriicam vel
cst mese. Quoniam enim inter neten diezeugmenon chromaticam duo loni sunt, qux est in diatonicovel
et mesen diapente consonantiam csse prxdiximus, cbromaticogeneribus Irite synemmeuondiatonosvel
csiautem diapente consonanlia trium lonorum ac chromatica, eadem in genere enharmonio paranete
semitonii. Tres vero sunt toni in boc pentachordo, synemmenon enharmonios est, habens sumoiam
quorum unus quidem neles diezeugmenonad para- 4374, quxsit R, A, qua usque ad meson semitonium
neten diezeugmenondialonon. Alter vero paranetes esi, hoc partior in duas dieses lioc modo : Sumo dif-
diezeugmcnon b diatonon ad triten diezeugmenon ferenliam paranetes synemmenonenharmonii etnie-
diatonon. Teriius auiem parameses ad mesen, reli- ses, id est 4374 el 4608, f facit 254 ; hanc divido,
quumque semitoniumtrites diezeugmenondiatoniad iient 417 ; banc adjicio paranete synemmenonen-
paramesen , quoniamque netes diezeugmenonet pa- harraonios, id est'4574, fienl 4491, qux P liliera
rameses tetrachordum ab ea qux esl mese, eo lono pernotatur, et sit ea trite synemmenonenharmonios.
disjunctum est, quod est inter paramesen ac mesen. Erilque semitonium quod conlinelur inter paraneten
Si cx eo penlacbordo*,quod est a nele diezeugmenon . synemmenon enharmonion etmesen, id est inter
ad mesen, unum abstulerimus. lonum, eum scilicet 4374 et 4608, divisum per triten synenimenonen
qui conlinelur inler neten diezeugmenonet parane- harmonion « eam, scilicet qux est4491. Quocirca
len diezeugmenon diatonon, poterimus aliud tetra- htijus quoque letrachordi expedila ratio esi. Nunc
cbordum ad mesen jungere, ut fiat synemmenon, autcm facienda est descriptio, juncta lamen cnni cx-
quod est coiijunciumhoc modo. c Nam quoniampa- teris b tetrachordis, id est hyperboleon ac diczeu-
raneles diezeugmenon diatoni, qux esl CC, nume- . gmenon , ul paulatim fiat descriptiouis rata pro-
rus cst3456, horum lertia eisdem addita faciet me- gressio.
sen. Hic d ergo numerus in diezeugmenontetrachor-
* Illud. h uititoni. c Non habetur. d Igitur. * Non legitntnr. ' Edesi. » Lu. No,i tcgnur.
1263 DE MUSICALIB. IV. 1200
CAPUT IX. A et parbypaton meson diatonon conslitutum, id est

Monochordimesonper tria generapartilio. inler 6164 et 5832. Idem vero tetracbordum meses
Ex his igitur qux prxdicla sunt, in cxteris non aique hypates meson in chromatico genere tali ra-
arbitror diuiius laborandum esse. Ad horum enim lione pariimur. Sumo mescs differentiam ad lyclia-
exemplar etiam reliqua tetrachorda meson atque non meson dialonon, id est 4608 ad 5184, ea ew
hypaton texenda sunt. Ac primum quidem diatonici 576 ; hanc dimidiam partior, fient 288 ; c eadem ad-
generis meson tetrachordon hoc ordine describemus. jicio numero majori, id est 5184, fient 5472, qux fu
Meses enim qux est 0 4608 sumo tertiam partem, N lychanos me on chromatice. Relinquuntur igitur
ea est 1536 ; hanc eidem copulo, fient 6144, ea sit duo semilonia, unum inter lychanon mesen chroma-
II hypate meson diatessaron ad mesen conlinens ticen et parhypaten meson chromalicen, idcstinter
consonantiam, hxc duobus tonisac semitonio ita di- 5472 et 5832 , et aliud inter parhypaie meson
f iditur: Sumo enim meses, id est 4608, octavam cbromaticen et hypaten%meson , id est inter 5852
partem, qux cst576; banc eidem adjungo, fient5184, et 6144. Enharmonium vero genus hoc modo divi-
ea est iychanos meson diatones, id est M. Cujus dimus, quoniam eaqux erat parhypate meson diato-
"interim parsb sumitur octava, ea est 648; hanc ei- nos, vel ea qux erat parbypate meson chromatice,
dem adjtmgo, fient 5832. Ea sit I parbypate meson B dtios tonos distabat a mese obtinens numerum 5852,
diaionos lonum obtinens ad lyclianon meson diato- ea in enhariuonio genere erit lychanos meson en-
non, duobus aniem tonis distans a mese. Relinqui- harmonios, L liliera pernotata, duos nihilominus a<l
lur igitur semitoriium inter hypaten meson diatonon mesen obtincns tonos. Rcliquum igitur semiioniuii
• Iterum. b Sumatur. ' Eamdem.

1267 AN. MANL. SEV. BOETn 1CG8
quod cst inler lychanos meson enharmonion et hy- ,V intcr lychanon meson enbarmonion etparhypatcme-
paten meson, id est inter 5832 et 6144, in duas die- son enliarmonion, id est inter 5832 et 5988, et inter
ses boc modo dividimus. Aufero differenliam 5832 parbypaten meson enharmonion et bypaten meson,
ad 6144, eacsi 512 banc dimidiam parlior, ficnt id est inter 5988et 6144. Divisum est igitur meson
15G ; hanc ad 5832 jungo, (ient 5888; et bxc sil K tetrachordon. Quod ita in descriptione ponatur, ut
parbypae meson cnliarmouios. Dux vero sunl diesis superius descriplis tetrachordis aggregetur.
CAPUT X. R liypale meson, id esl 6144, pars anferaliir ociava,

Monochordi hypnlon per tria gene a partilio, et totius erunt 7G8; hnnc eisdem si quis adjungat, fient6912.
dispositio descriplionis. Qurc est E lycbanos hypaton diaionos ad hypaien
Nunc vero hypnton teirachnrdum per tria genera mcson loni obtinens proporlionem. Rursusde 6U12
dividendum e-t. Sumo hypates meson, id est 6144 : pars auferatur oclava, erunt 864 ; hoc si eisdem co-
dimidiam pnriem, qux *t 5072, hanc eidem si ad- puletur, fient 7776, qnx est C p.irhypate hypaton,
jecero, fient 9216, qiix est proslnmbanomennsad diatonos ad lychanon hypalnn diatonon toni, ad by-
hypaten mesondiapenteconsonantiam servans. Ejus- paten meson duoruin tonorum distantiam scrvans.
dematfem hypalen meson a 6154. Si atiferamteriiam Relinqniliir igilur semitonium inter parhypaten liy-
partem qux est 2048 eidem'|iie adjecern, lient 8192, paton diatonon et hypnien hypaion, id est inter 7776
Et hxc esi B hypate bypaton. igitur hypaten meson et 8192 , et diatonici quidem generis hypa-ton tnle
ad prnslainbanomenon diapcnte est consonantia, ad tetrachordum est, chromaticum vero lali raiione di-
hypaten vero hypaton dinlessnron. Ab hac igilur viditnus. Surao enim difTerentiamhypaten meson, et
« GI4i.
12G9 DE MUSICALIB. IV 1270
ejusqux esl lycbanos hypaton dialonos, id est 6144 .Vharmonion et hypalen hy.palon, id csl inler 7776 et
et G912,ea est 768 ; hanc dimidiam parlior ut duo b inier 8192, boc in duas dieses ita dividimus. Sumo
cfliciani semilonia, fient 384 : banc adjicio 6912 ut diffcrenliam ejus qux est lychanos hypaton enhar-
tria semitonia liant, erunt 7296 : bxc erit F lycha- monios, et hypalen hypalon, id est' 7776 et 8192, ea
nos bypaton cbromatice ab ea qux est bypate meson est 416 ; hujus dimidiam sumo, sunt 208; hanc nd-
tribus seutitoniis distans. Relinquuntur ergo duose- jicio 7776, fient c 7984 qux sit D parhypate bypalon
uiitonia, unum quidem inter lychauos hypaton chro- enharmonios. Suut igitur duse dieses : una quidem
maticen et parhypaien hypaton cliromaticen, id est qtix est inter lycbanon bypaion enharmonion et par-
inter 7296 et 7776. Aliud vero inter parhypalen hy- hypaien hypaton enharmonion, id esl inler 777G, e'
paton chromatice et lrypaten hypaton, id est inter 7984; altera vero qux est inter parhypaten bypa
7776 et 8192. Restat enharmoniura genus, cujus ad ton eiibarmonion, et hypaien bypalon, id est inter
superius exemplar lalis divisio est. Quoniam enim 7984 el 8192. Tonus vero ullimus iuter proslamba-
parliypate bypalon dialonos vel parbypale bypaion nomeuou et bypaten bypaton, id est inler 9216 et
chromatice, qua 7776 unitatibus insignila est, duo- 8192, conlinetiir. Divisuni est igilur hypalon tetra-
bus tonis dislat ab ea qux esl hypate mcson , eadem chordum secundum tria genera d atonicuin chroma-
erit iu genere enharmonio lychanos bypaton enhar- B ticum enharinonion. Quod si superioribus telrachor-
inonios, qtix ab hypale meson duobus integris a dif- dis hyperboleon diezeugmenon syn>'mni£nonmeson
ferant touis. Restat igilur ex diatessaron consonan- adjungatur, fit integra perfectaque descriplio divisi
lia semilonium quod est inter lychanos hypaton en- per omnia monochordi regularis.
127* AN. MANL. SEV. HOETII 1?72
IH^RICI GLAREANI SPECULATIO.

PLANAMONOCHORDI
UEGULARISPARTtTlO1N TRIBUS GENERIHUS.
12"3 DE MUSICALIB. IV. 1276
A gula genera permulantur hoc modo ut paranete et ly-
chanos diatonici et chromatici, trite et parhypate eri-
harmonici. AHa est ertim paranete Ityperboleon dia-
tonos, alia paraneie hyperboleon chromatica, alia
dtriteenharmonios.Diversx sunt etiam paranetedie-
zeugmenon diatonos, atque chromatica. Nec esl ea-
dem qux in generibuscxteristrite diezeugmenon cn-
barmonios, neque exdem sunt paranele synemme-
non dialouos et cbromatica • el trite synemmenon
enbarmonios, his qui sunt in reliquis generibus
trite. Distant etiam lychanos meson diatonos etly-
chanos meson chromalice, ' et parhypale meson en-
barmonios nulli aliorum generum parhypate similis
invenitur. Nec eosdem locos ac numeros servanl ly-
chanos hypaion diatonos et lycbanos hypaton chro-
B matice. s Nam parhypate hypaton enharmonios alio-
CAPUT XI. rum generum parhypatis reperitur esse dissimilis.
Non in totum vero immobiles aut mobiles sunt, qux
Ratio superius dispositw descriptionis.
in dttobus quidem generibus manent, id est chro-
In superiore igitur forma obtinet quidem conso- matico et
diatonico, sed in enharmonio permutan-
nantiam diapason proslambanomenos ad mesen, mese tur. Id aulem sic consideratur trite hyperboleon,
autcm ad neten byperholeon. Bis diapason atitem
diatonos, et trite byperboleon cbromatice eadem in
proslambanomenos ad neten hyperboleon. Diatessa- superiori forma descripta est, h hisdetn numeris
ron autera consonantiam servat hypale hypaton ad 2829. At vero cum enharmonium
genus aspicimua
hypaten meson. Hypate meson ad mesen mese, ad triten aliam reperimus, id est2916. Qux igitur vox
neten synemmenon, paramese ad neten diezeugme- du»bus fuit eadem in tertio
generibus communis,
non, nete diezeugmenon ad neten hyperboleon. At- permutataest. Idem estet in diezeugmenon tetrachor-
que hoc ita • fit, ut his consonantiis integra tetra- do. Nara trite diezeugmenon diatonos et trite die-
chorda numeremus. Atque ut clarius omnis in hac cbromalica exdem sunt, sibique con>
zeugmenon
forma b respiciatitr ordo nervorum, secundum tria seatiunt, trite autem diezeugmenon enharmonios a
genera 5 tanlum nolantur esse telrachorda. Primum C ' superiore distat, in synemmenis etiam idem est.
atquegravissimum bypaton, cujus est princeps hy- Trite enim synemmenon diatonos et trite synemme*
pate hypaton, ultima aulem hypate meson, secun- non chromatice exdem sunt. Sed trile synemmenon
dum vero meson cujus est princeps hypate meson, enbarmonios est diversa. Ilem meson dia-
est parbypate
extrema veromese. Terlium synemmenon, cujus
tonos, et parhypate meson chromatica exdem no-
princeps mese, linalis nete synemmenon. Quartum lantur. Sed in enbarmonio
c nete ve- genere sicut superius trile,
diezeugmenon, cujus est prima paramese, ila hic parhypate juxta i hypates meson quidem in-
ro diezeugmenonextrema. Quintum vero est hyper-
veniunlur, vi autem ac soni acuraine diversx sunt
boleon cujus est quideraprinceps netediezeugmenon, cxleris. Rursus
ad neten vero hyperboleon terrainatur extrema. parhypate hypaton diatonos et par-
hypaie hypaton cbromatica eadem est. Sed non ea-
CAPUT XII. dem est cum inenharmonio genere quxritur. Sed ut
k harum non plena mutabilitas clarius colliquescal ad
De stautibus et mobilibusvocibu*.
hyperboleon tetrachordum redeamus, in hoc igitur
. Harum vero omnium vocum partim sunt in toin diatonico atquo in chromatico genere trite
qux
tum immobiles, partim in totum mobiles, parlira ve-
'hypcrboleon est, eadem mutalur in enharmonio, et
ro nec in tolum immobiles, nec in totum mobiles. D fit Ilem qux trite diezeugmennn in diato-
paranete.
In totum immobiles sunt proslambanomenos, hypate nico vel chromalico
genere vocabatur, paranete in
hypaton, hypate meson, mese.nete synemmenon, enharmoniodiciturquxlrilesynemmenon in chroma-
paramese, nete diezeugmenon, nele hyperboleon. Id- tico vel diatonico fuit, in enharmonio in paraneten
circo quoniam in omnibus tribus generibus exdem transit.
Qux vero parhypate meson in chromatico
sunl, nec nomina nec loca permutantes, sive penla- vfeldiatonico videbatur, eadem lychanos meson in
chnrda , sive tetrachorda contineant. Pentachorda
ut ad enharmonio reperitur. Qux aulem parhypatc hypa-
quidem proslambanomenos hypaten meson,
et mese ad nelen diezeugmenon. Tetrachorda vero, lon, vel in diatonico vel in chromatico dicebatur,
iit hypale hypaton ad hypalen meson, el hypaie me- lychanos hypaton in enharmonio nuncupatur. Sunt
son ad mesen. Mobiles vero stint qux secundum sin- igilurquidem immobiles, proslambanomenos, hypate
• Nonhabelur. b ConspiVintur. c Princeps. d Paranete hyperboleon enharmonios, alia trite diaionos,
tt chromatice,alia. ' Et enliarmonios. f Et lychanos mesonenharmonios. s El lychanos hypale enharmo-
nios. h Eiidem. ' Superioribus. i Hypaten. k~Hmc.
1275 AN. MANL. SEV. BOETH li!7G
ad C ; scxta ab
hypalon, hypalc meson, niese, nele jsynemmenon, l Lesl L ad D; quinta ab eo quod cst K
paramese, nele diezeugmenon, nete hyperboleon ; eo quod est 1ad B ; septima ab eo quod cst H ariA.
mobiles vero quas lychanos, /el paranetas, vel dia- Liquel igitur ex hisqux dicla suni, diatessaron con-
lonicas, vel cbromaticas, vel enharmonicas n nomi- sonantiam semel lanlum in immobilibus ac slatutis
namus. Non in toium mobiles aul immobiles, qtias vocibus conlineri. Nam si ab hypate hypaton iuci-
parhypatas tritas in diatonico vel chromate, lycha- piam, eril A D, id est ab hypate hypaton in mcson
iios autem vel paranetas in enharmonico genere di- hypalen ea qux est in ordine prima. Nam cxterx
cim us. non statutis vocibus terminantur, ut B E C F. Nam
1 parhypale hypalon et parhypate meson, lychanos
CAPUT XIII.
De consonanliarumspeciebus. hypaton et lychanos meson mobiles esse monstratx
sunt. Quod si rursus ab bypate meson diatessaron
Nunc de speciebus primarum consonanliarum tra- consonahtiam inchoemus, erit species di.iiessaron
ctandum est ; p.rimx autem consonantix sunt dia- statulis vocibus terminata G D , ea qtix est prima,
pason, diapente, diatessaron. Species autem est qux- id est ab hypate uiesori in mesen. Reliqux minime,
dam posilio propriam babens formam secundum ut E H et F I. Nam
parhypate meson et lycbanos
unumquodque genus in uniuscujusque proportionis 8 meson et trite diezeugmenon non probantur immo-
consonantiam facienlis terminis constituta, ut in dia- biles. Rursus si eamiiem diatessaron paramesesusci-
tonico genere. Nam si diezeugmenon lelrachordum piat ordiendam, erit B quoque qux statulis coer-
inter hyperboleon tetrachordura b mesenque pona- ceatur
sonis, diatessaron species II L , id est a para-
nius, subtracto scilicet synemmenon tetrachordo, mese in nete diezeugmenon, qux est prima. Nam
erunt 15 nervi. At si ab bis proslambanomenos dc- cxterx
qux sunt I Mel K N mobilibus terminantur
trahatur, erunt quatuordecim. Hi ergo disponantur sonis. Nam triten diezeugmenon, et paraneten die-
hoc rnodo. Sit A hypate hypaton, B parhypate hypa- zeugmenon, et triten hyperboleon, et paranelen hy-
lon, C hypate lychanos, D hypate ineson, E parhy- perboleon raobiles voces esse prxdiximus. Ilem dia-
pale meson, F lychanos meson, G mese, II parame- pente consonantia duas tantummodo species tenet,
se, 1 trite diezeugmenon, K paranetediezeugmenon, qux siatutis vocibus includunlur. Ut si ab hypale
L nete diezeiigmenon, M trite hyperboleon, N para- meson ordiaraur, una quidem est DII, id est ab hy-
nete hyperholeon , 0 nete hyperboleon. Ab hypate pate meson in paramesen, en qux estprima. Altera
igiiur adparamesen diapason consonantia est. A me- vero G L, id est a mese in nelen diezcugmenon, hxc
se vero ad hypaten meson diatessaron, ab eadem vero est quarla. Reliqux vero, id est E 1et F K, mi-
vero mese ad lychanon hypaton diapenle. Erit igi- | Z nime statutis vocibus clausx suut. Nam parhypate,
ttir diapason quidem octo chordarum. Diatessaron et lychanos , et trite, et paranete instabiles appro-
vero quatuor, diapente aulem quinque. Ac per hoc bantur. Similis autem ratio eril si a neie diezeugme-
Iiabebit dialcssaron quidem species tres^ diapente non in graviorem partem, id esl ad mesen.conso-
autem species quntuor, diapason vero speciesseptem. . nanlix hujus species considerentur, cisdcin enim
SeinperqueTiiia minus species erit quam fuerint vo- iinmobilibus vocibus, qux superius diclx sunt, coa-
ces, ut enim a mese cxleras <= ordinamus dialessa- tinebuntur. Sive autem ab liypale meson, seu a me-
rnn consonantiai species tres sunt, hoc modo : una se, seu a paramese, sive ctiam a neie hyperboleon
quideni species erit ab G ad D ; seciinda \ero ab F consonantias b ad graviorem partem ducamus. Dua-
ad C ; lertia vero ab E ad B," el huc usque diatessa- rum qux stalutis vocibus coerceanlur, non poteril
ron species progrediuntur. Idcirco quia huc usque esse »destruclio. Diapason vero conionantix sive ab
species binos continei nervos, ejusdem dialessaron, bypate bypaion in paramesen, sive a nete byperbo-
ut G D quidein eos qui sunt E F d coiitinent, F C eos leon in mesen ordo sumaiur, tres lantummodo spe-
qui sunt E D, et E B eos e continent qui sunt C D ; cies obtinebit, qux iminobilibiisvocibuscoerceanltir.
si vero bis adjecero diatessaron D A , diversa non Namab bypaten hypaton ordienlibus una est A B, ea
eril ab ea qux esl G D, unum eniin solum G Dcon- D qux est prima abhypate hypaton in paramese. Altera
sonantix nervum conliuebii, id est D solum. Exces- D L ea qux est quarta ab hypate meson in nete die-
sit igitur GD consonantiam, atqtte ideo diatessaroii zeiigmenon. Dehinc G 0 hxc septima esl, id est a
tres species habere pei bibelur. Et in cxteris quidem nrese in neten hyperboleon. Reliquarum vero spe-
consonanliis idem est. .Diapente aulem erunt species cierum voces extimx nullo modo i immobilibus vo-
quatuor hoc modo : Una quidem esl II ad D; a4ia cibus constitutx sunt. Nam parbypate, et lychanos.
vero ab eo quod est G ad C ; alia ab eo quod est F Cltrite, et paranele (ut supra quoque dictum est)
ad B ; alia autem ab eo quod est E ad A. Diapason immobiles non sunt*Similiter aulem et per easdem
vero consonantix 7 erunt species, hoc inodo : prima voces si ab hyperboleon nele ordiamur, specierum
abeo quod estO ad G; secunda ab eo quod est N ad ordo contexitur, quorum omnium intelligenliam
F ; tcriia ab eo quod est Mad E ; quarta ab eo quod subjecta descriptiok docet.
• Vocamns. .b Mcsonnue. c Ordiamur. d Non habelur. " Non Itabetur. '• Non legitur. t Non legi~
tur. h In. l DistincttO: i Non legitur. k Faciet esse notiorem.
A
CAPUT xrv.
1 Stabiles A | Hypatehypaton De modorum exordiis, in quo dispositio notarum pcr
MobilPS B | Parbypate hypaton singulos modos ac voces.
Mobiles C Lychanoshypatun
- Stabiles D Hypaterneson- __ Ex diapason igitur consonanlix speciebus existunt
Mobiies E | Parhypatemeson
' Lychanosmeson qui appellantur modi, quos eosdem tropos vel lonos
Mobiles F nominaut. Sunt autem tropi constituliones in lotis
Stabiles G vocum ordinibus, vel gravitate, vel acumine differen-
j_Me_
Slaliiles H | Paramese tes, constilulio vero est plenum veluti-modulalionis
Mobiles I j Trite diezeugmenon corpus ex consonanliarum conjunctione consisiens,
Mobiles K Paranete diezeugmenon
quale est vel diapason, vel diapason et diapente a et
Stabiles | L Nete diezeugmensn
diatessaron, vel bis diapason. Est enim diapason cou-
Moniles } M Trite hyperboleon
siitutio, a proslambannmenos in meson cxteris qux
Mobiles j N Paranete hyperholeon sunt medix vocibus annumeraiis, vel a mese rursus
Slabiles | 0 | Nete hyperboleon B in neten hyperboleon cum vocibus interjectis, vel ab
hypate meson in neten diezeugmeuon, cum his quas
exlremx voces medias clauduni. Diapasun etb dia-
lessaron vero constitutio ea est qux a proslambano-
menos in neten synemmenon, cum his qux inedix
sunt interjectx conslat. Bis diapison auiem a pros-
lambanomenon in neten hyperboleon, cum his qux
in medio sunt interpositx consideratur. Has igitur
constitutiones si quis totas faciat acuiiores ve! in gra-
vius totas rcmittat, secundum supradictas diapason
consonanlix species efficiet modos seplem, quorum
nomina sunt hxc: hypodorius, hypophrygius, hypo-
rydius, dorius, phrygius, lydius, mixolydius; horum
vero sic ord(j procedit. Sit in dialonico g. nere vocuin
ordo dispositus a proslambanomene in neien hyper-
C boleon, atque hic sit hypodorius modus. Siquispros-
lambanomenon in acumen intcndat lono, hypaien-
que hypatoneodem lonoaltenuet, cxlerasquepblbon-
gorum omnes faciat acutiores, acutior totus ordo
proveniet, quam fuit prius quam loni susciperet in-
tensionem. Erit igilur lOtaconsiituiio acutior elfccta
hypophrygius modus, quod si in hypophrygio toni
riirsus ii.icusionem voces acceperint, hypolydii mo-
dulatio n.iscettir. At si hypolydium quis scmitonio
inlendat, dorium faciet, et in aliis quidem similis est
in acumen intensionemque processus. Quorum, non
utc inlelligentiam solummodo ratio comprehendatur,
yerum oculis quoque forma possit agnosci, ab anti-
quis tradita musicis descriplio supponcnda est; sed
quoniam per singulos modos a veteribus musicis unn-
D quxque vox diversis notulis insignita est, descriptio
prius notularum videturesse ponenda, uthis primum
per sc cognitis in modorum descriplione facilis possit
csse dispectio.
" iVetilegilur. b Diapente. cIif!clligeitti<e.

1270 AN. MANL. SEV. BOEIII !28r)
CAPUT XV. A lorum signat adjectio. Sed quoniam hos modos dixi-
Descriptioconlmensmodorumordinem ac differenlias. mus in speciebus diapason consonantix reperiri, age
Superior igitur descriptio chordarum nomina tenet eosdem in diatonico (antuin genere describamus, nt
ascripta, notulas vero juxta positas, et quaecujusque qui eorum ordo sit, sub aspectu cadens intelligen-
sil modi, sive lydii, sive phrygii, sive dorii vocabu- tiam non moretnr.
CAPUT XVI. A capedine notularum tonus inleresse monstralur. Quod

Snperius disposilmmodorumdescriptionis. vero * tertix atque y quartx paginx notam non pa-
Septem quidem prxdiximus esse modos, sed nihil ginula dividit, sed versus recto ordine diductus, se-
videatnr incongruum quod octavus super annexus mitonium cas diffCrrepronuntiat, quod probalur hoc
est. Ilujus enim adjectionis ralionem paulo posterius modo : nam si &>proslambanomenos cst, <t>hypaie
eloquemur. Nunc illud est considerandum quod hx hypaton, y parhypate hypaton, necesse est inler pros-
pagiimlx, quas inter se rectus linearum ordo distin- lambanomenon quod est a et inter hypaten hypatou,
guit, alix quidem habeut nolulas musicas, alix vero quod est * toni esse distantiam, inter hypalen auiem
minimc, velut in eo modo qui scribilur hypermixo- hypaton quod cst * el parliypatcn hypaton, quod cst
lydius. Prima quidem paginula w terlia * lilleris ad- 7, semilonii differenliam contineri b jamqite hoc re-
notaiur. Secunda a nolula vacal. In hac igilur inler- gulariler in cunclis esl cousiderandum, ut si vocum
• iV tulis. b liique.
4283 AN. MANL. SEV. BOETII 1*84
notulas inlegra pagina disgregaverit, toni inter eas A demonslrat. Item mese hypolydii ab ea qux est mese
scinmus esse distautiam. Sin versus notulas, ac non hypophrygii toni differentiam facit. Namque C, qux
pagina disiinguit, semitonii non ignoremus esse di- est mese hypolydii, tono dislat a y, quxest hypolydii
stantiam. Ilis igitur ila prxmissis, si duo ordines in qtiidemlychanos mesen, in hypophrygioauiem mese.
bis diapason consonaniia constituti sibi invicem com- Ilem roese hypolydii, qux est C, ab ea qux est mese
parentur, ut qui ordo sil gravior possit agnosci, si dorii semitonio distat. Quod hinc poterit agnosci,
proslambanomeuosa proslambanomene fueritgravior quoniam ordinem sursum prodeumem ejus meses,
vel quxlibet alia vox ejusdem loci voce gravior per- qux est hypolydii, alque eum ordinem in sursum
nolelur, jn eodem scilicet genere constituia, lotum prodeuntem ejus-meses qux cst dorii, unus versicu-
quoque ordinem necesse est esse graviorem. Tamen lus, non pagina dislinguit. Quo fit ut mese hypodorii
id melius sumelur ad mediam qux est mese. Duorum ab ea mese qux est dorii, intcgra diatessaron conso-
enim b ordinum bis diapason consonantium cujus nanlia distet, idque probalur hoc modo : nam qux
mesefuerit gravior, ejusdem totus ordo quoquc gra- est mese &>in hypodorio, eadem est w in dorio; hy-
vior erit. Nam cxterx singulx singulis comparaix pate meson est ab ea qux est me-e, in quovis modo
nihilominus graviores invenientur, itaque si media vel genere diatessaron consonantia differens. llem
ab alia media tono aut aculior videaiur, aut gravior, B mese dOrii qux est ir ab ea mese qux cst phrygii,
omnes quoque nervi si id eodem genere sint, singuli id est M, distal lono. Nam qux est mese in dorio, ~
c sibimelcomparaii tono acutioresaul graviores esse eadem in
phrygio lychanos meson. Rursus mese
videbunlur. Quatuor autem mediis si prima ad phrygii qux est M, ab ea mese qux est lydii, id esl I
quartam diatessaron distantiam servet, prima vero a distat lono. Nam qux in phrygio est Mmesc, in lydio
secunda lono differat, secunda quoquea tertia eodem est Iychanos mesen. Rursus mese lydii modi ab ea
differat tono, lertia ad quartam semiionii faciet diffe- mese qux esl myxulydii; id est H, semitonio disiai.
rentiam boc modo : sint & medix A B C D, et A ei ELenim > si ordo qui rectus lydii continct mesen ei
qux est D comparala servel ad eam sesquitertiam ordini qui recius mixolydii mesen habet compara-
proportionerri, qux est dialessaron. Ilera A a B distct tus, non paginula, scd versu i disjungitur. Ea quoque
tono, B aC distet tono, relinquitur ut C ad D se- mese qux esi niyxolydii H ad eam mesen qux esl
mitonii distanliam servet. hypermyxolydii, idestr,loni differentiaiii facil^
idcirco quoniam it qux in mixolydio mese est, eadem
iu bypermixolydio lychanos meson est. Unde lil ut
mcse dorii ab ea mese qtix est mixolydii diatessaron
C consonanlia distel. Id probatur hoc modo : nam me-
son qux est dorii, id est k n, eadem est mixolydii,
id est l r. hypaie meson , qux ad cujuslibet modi
inesen diatessaron consonanliam servat. Item mese
dorii, idest mir, ad eam mesen qux est bypermixo-
lydii qux est r diapenie consonantiam servat. Ea
Et si quinque Sint medix eodem modo. Si enim pri- enim mese qux est dorii, id est n 7r, in ordine
hyper-
ma a quinta sesquialtera d disteterit proportione, mixolydii lychanos hypaton est; lychanos aulem
a
primaqtie a secunda , ac secunda teriia, quartaque hypaton ad mesen in diatonico genere in quolibei
aqiiintn, singulis '' disteierint. tonis, teilia ad quar- modo si comparetur, diapente consonaniia disiat.
lam semitonii f iciet differeniiam. Item quxcunque Cur aulem octavus modus, qui est
hypermixolydius,
medix aliorum modornm proslambanomenos acce- adjectus est, ° hic
f patet. Sil bis diapason consonau.
dunt hx graviores modos operanlur. Qux nelis, lia hxc.
illx acutiores efliciunt. Quoniam igiiur in superiore
pagina descriptis modis parlem sinistram legenlis |A)fl|C|D|E|F|G|H|l |K|LJMJK|Q|P|
proslambanomeni primi leneni. Dexlera vero legentis U
extremis clauditur nelis, erit omnibus quidem acutior
CAPUT XVII.
smodis,qui inscribitur hypermixolydius, omnibus
vero gravioris qui hypodorius. Nos vero a gravisstmo ftalio superius dispositw modorum descriptio.
liypoilorio,inchoantes, cxteros quam inler se habent Diapason igilur consonanlinm servat A ad id quod
differeoliam designabimus. Namque in hypodorio est II, oclo enim vocibus cominetiir : primam igilur
modo mese qux est w ab ea mese qux est in_modo dicimus esse speciem diapason ea qttx esl A II, se-
hypophrygio lono h distabit. Quod in hoc facilc per- cundam vero B I, tertiam C K, quartam D L, quin-
spiciclur, si quis ad mesen hypophrygii, qtix est y tam E M, sexlam F N, seplimam G 0. Relinquilur
ejusdem hypophrygii « comparei, quxest hypodorii igiiur exlra H P, qux ut lotus ordo implealur adjccia
quidem mese, in bypophrygio aulem lychanos meson. est, atque hic est octavus modus, quem Piolemxns
Nam f atqne u tonu differunt, quod pagina inteijccla super annexuit.
iVoiilegitur. b Ordinem. c Singtilis. d Uestiterit. * Dcsliterint. f Qumcunque. e Modus. h Distut
1 /s. i Distinguitur. k N. l N. m N. N. ° Hinc.
1285 DE MUSICALIB. V. 1286
• CAPUT XVIII. A nosco. Quod si diapente efficere voliimtts, qninque
Quemadmodumindubitnnter musica>consonantioeaure partibus totam chordam , id est spatium ab E ad F
dijudicari possit.. divido ac tres uni proportioni, duas vero reliqux
»
Ut vero indubitanter consonantiarum ralio colli- dabo, aique ita posito semisphxrio, secundum
supe-
gaiur, lali brevissimo ac simplici effici poterit instru- rius dictuin niodum consonantias dissonantiasque
mcnlo. Sit igilttr regula diligenier exlensa A D, cui perpendo ; iiem si diapasoii consonaniiani tempiare
duo liemispheria, quas magadas Gnrci vocant, insu- lotum tribus partibus seco, atque in tinam
voluero,
per apponanlur, ita ut ab ea qux est E curvatura ad duasque distribuens easdem simul vel alterulram
id quod est B deducla linea reclos circa se angulos
pulsans c quid consonet, vel qttod dissonet utraqtie
reddat: item ab ea quxest F curvatura ad id qttOd
cognosco. Tripla \ero, qux ex permixtis consonanliis
est C punctum deducla linea rectos ciicum se angulos nascilur. ita redditur, ut si totam iu quatuor
partium
elKckil. Sint vero hx xqualiler undique perpolilx ad divisiombus d partiamus, atque in tres et unam lota
eosdem nsus, sint eisdetn alix xqunles paraix, super nervi prolixiias dividatur, ilaque semisphxrium Iri-
has intendaiur nervus xqualis undiqtie, is qui est bus apposilum triplx proporiionis dissonaniiain et
A E F D. Si b igitur diaiessaron consonanliam qualis consoiianliain reddat.
sit reperire voluero, boc inodo faciam : ali E puncto, B
quo nervus semisphxritim tangit, usque ad F pun-
ctuni, quo rursus ab alia parle altero nervus semi-
sphxrio juugilur, divido spatium quod est E F septem
partibus, et ad parlem quarlam sepliuiariim appnno
piinctuin quod est K; est igitur E K ad eam qux est
K F sesquilerii.i: Si igilur ari K a'qutim superioribus
semisphxriisapposuero, alque alieruira vicissim EK
ct K F pleclro adhibilo pellantur, diaiessiron disian-
tiam consonabit. Sin vero simul parles idem C K et
K F uirasque percusscro, diatessaron cousonantiam
LIBER QUINTUS.
Posl monochordi regularis divisionem adjicienda iG tioneperpendens.Senstisenim acraiio.qnasiquxdam

arbiiror esse ea in quihus veteres musicx doctores facullalis harmnnicx instrumenta sunl. Sensus nam-
senlentix diversitate discordant, habendumque de que confusum quiddam- ac proxime tale, quale est
omnibus subtilc judicium, atque id quod proposiio illud quod sentit, adverlit. Ratio ' auiem dijudicat
deest opcri, mediocris docirinx e dispnsitione sup- inicgriiatem atque unas persequilur differentias. lla-
p'endum est. Pnlest enim alia quoque esse divisio, que sensus invenit quidem confusa ac proxima vcri-
in qna non unus tantnmmodo nervus assumilur, qni lati, accipit vero rationc integritatem, Ratio vero
posilis proporlionibus f dividat. Verum octo, atqne ipsa quidcin invenit inlegritatem, arcipilvero i.sensu
ejusmodi cylhara fiat, s aut in pluribus, el qnanli confusam ac proximam verisimiliiudinem. Namque
necessarii snnt nervi, tola proportionnm ratio quasi sensus nihil concipit integrilalis, scd usque ad proxi-
oculis suhjecta cernatur. mum venit. Ratio vero dijudicat, velut si quis manu
ciFCuIumscribai, fonasse eum circulum vere oculus
arbitretur. Ratio vero nullo modo esse id qttod simu-
laiur intelligit. Hocvero idcircoest, quoniam sensus
circa materiam ver.titur, speciesque in ea compre-
bendiiur, qux ita sunt fluirie aique imperfecie.
k Neqiie deierminale, et ! usque ad ungtiem expo-
CAPUT PRIMUM. lite, sictil est ipsa maleria. Quare mipsum qiioque
"ievi harmonicm et qum sint ejus inslrumenta judicii confusio
sequitur, mentem vero atque rationem,
et quonam usque sensibusoporteal credi.
quoiiiam maleria non moralur, species quas prxvi-
Sed de his paulo posi loquemur; nunc dicen- det, prxter subjecii communionem intuetiir, alque
dum est qux sit vis harmnnicx.de qua iraclare ideo eam imegritns comilalur ac verilas, » potiii.-que
insiiitien es, qtiatuor libros impleviinus. Naluram in sensum quod pcccaiur, aut minus est, nui emen-
vcro ejus b unoque expr;mend;im in hiijus quinli dat, aut complet. Fortasse autem id quod sensus non
voluminis seriem disiulimus. Ilarmonica est facultis iniegrc, sed confuse, aique verilale minus
quasi qui-
differentiasacutorum et gravium sonorum sensu ac ra- datn iiicallidus xsiimaior agnosCit, in singulis minus
* Ergo. b Non legitur. ' Quotl. d Paliamur. » Dispensalione. f Dkidatvr. t Ut. b Yimque.
1 Vero. i Nonlegilur, > Nec. l
Atqne. m Sensum. " Potiusque qucd in s:mu aul peccatur*
1287 AN. MANL. SEV. BOETII. 1288
babeal errati. Collccla vero multiplicantur in sum- A harmonici « Pylhagorici vcl Aristoxenus,vel Ptole-
idcirco a differeniiam. mmusesse dixere.
mam, alque magnamfaciunt
Nam si duas voculas tono sensus distare arbitrelur, Hujusmodi igitur instrumenttim in quo rationis
adbibilo modo, sononum differenlix perquirunlur,
neque distent, rursusque ab una earum b tono putet vocatur harmonica
dislare tertiam, neque sit integra ac vera toni sil di- regula, in qua re h muliorum
doclorum sententix discordia fuil. Quidam enim qui
stanlia. Item tertix quartxque toni sensus differen-
tiain putet, alque in eadem quoque errent, neque sit Pyihagoricis disciplinis maxime crediderunt, hanc
differentia ioni,abhac etiam quarta, quintam distare intentionem harmonicx esse dicehant,' ut ciincta
rationi consentanea sequerenlur. Sensumenim dare
semitonium putet, ncque vere, neque inlegre xsti-
quodam modo semina cognitionis, rationcm
mel, in singulis fortasse minus videaiur erraium. quxdam vero perficere. Aristoxenus vero econtrario raiioneui
Quod vero in primo lono sensus reliquit alque id
in secundo et terlio atque in quarto semitonio quidem comiiem ac secundariumesse dicebat, cuncta
quod vero sensus judicio terminari, et ad ejus modulatio-
peccalum est, in unum coagregatum aique collectum
non nem consensumqne csse ' tenendum. A Plolemxo
efficiet, ul prima vox ad quintam vocem diapenle
autem quodam modo barmonicx definUur intentio,
contineat consonantiam, quod oporlebat fierisi tres
ea scilicet ut nihil auribus rationique pnssit esse
tonos ac semilouium sensus integre judicassel. Quod T,
contrarium. Id enim secundum Plolemxum harmo-
in
igitur singulis tonis minus pervidebatur, id colle-
nicus videtur intendere, ut id quod sensus judicat
ctum in consonantiam evidenter apparuit. Atque ut ratio
quoque perpendat, et ita raiio proportiones
pervideatur sensum quidem confusa colligere, nullo
inveuiat ut ne sensus reclamet, dnorumque horum
modo aulem ad iniegritalem rationis ascendere, sic concordia omnis
harmonicx intemio misceatnr.
consideremus : Dalx enim linex ncajorem minorem
« ne aliam reperire, nihil esl diflicile sensui. Propo- Alque in eo maxime Aristoxenum ac Pythagoricos
nibil ralioni, sed
sita vero mensura in lanto majorem, tanlove mino- reprebendil, quod Aristoxenns
rem reperiai, id non faciet sensus prima conceplio, tantum sensihns credit, Pyth.ngoricos autem i quod
sed solers rationis inventio. Vel si rursus datam minimum sensibus, plurimum tamen proportionibus
lineam propositum sit vel duplicare, vel dimidiam raiionis invigilent.
secare, id fortasse licet paulo difficilius quam con- CAPUT HI.
fuse majorem minorenive reperire, poterit tamen In quo Aristoxentis vel Pythagorici vel Ptotemmus
sensus inventione constitui. Si vcro imperelur, ut gravitatematque acumen constareposuerunt.
proposiix linex tripla ponatur, vel ab ea pars terlia Quoniam vero sonum esse omnes consentiunt aeris
recidatur, vel quadrupla constiluaiur, vel pars quarla C percussionem, gravilatis atque acuminis differentiam
resecetur noiine impossibile sil sensui, nisi integrilas diversa ratione ponehanl, Arisloxenum secuti el Py-
raliouis acccdat, hoc ideo, quia per processus quidem thagorici. Aristoxenus quippe sonorum-differentias
raiioni locus accrescit, deffcit scnsui. Si enim octa- secundum gravilatem, atque acumen k arbilr.itur in
vam partem propositx linex auferre aliquis impe-re- qualilate consistere ; Pythagorici vero in quantitato
tur, vel ejusdem ociuplam dare cogaiur, totius qui- ponebant. Plolemxus autem Pythagoricis propior
dcm d dimidiam sumere compellilur, dimiiiixqne videtur. Idcirco quoniam ipse quoque gravitatem
dimidiam, ut sitquaria, quarlx e quxdimidium, ut atque acumen non in qualitale putat, sed in quanli-
sit oclava. Rursusque totius duplam, duplxque du- tate constitui. Eteniin spissiora ac subliliora corpora
plam, ul sil quadrupla, quadrupixque duplam, ut sit acumen.rariora et vastiora edere gravitatem, ut nihil
octupla. Itaqtie in tanla rerum numerosilaie nihil nunc de intensionis reiaxationisque modo dicalur.
ellicit sensus. Cujus omne judicium subitum, atque Quanquam etiam cum relaxalur ' aliqua quasi sit
in superlicie posilum integrilatem persecutionemque rarius atque crassius, cum vero intendilur spissiui
non explicat. Idcirco non est aurium sensui dandum redditur, subliHusque lenualur.
omrie judicium, sed exhibenda est etiam ratio qux CAPUT IV.
crrantem sensum regat ac temperet, qua labens pj De sonorumdifferentiis Ptolemmi sententia.
sensus deficiensque veluti baculo innitatur. Nam ut Hismigiiur ila expeditis, differeniias sonorum Pto-
singulx artes habent instrumenta quxdam quibus lemxus u dividil hoc modo : Vocumalix sunt uni-
parlim confuse aliquid informent ut f asciculum, sonx, alix minimx. Unisonx sunt, quarum unus
partim vero quod est integrum deprehendal, ul cir- sonus est, vel in gravi, vel in acuto. Non unisonx
cinum. Ila etiam harmonica vis habet duas judicii vero; quando alia est gravior, alia acutior. Harum
partes : unam quidem hujusmodi, per quam sensus partim ita sunt, ui carum inter se differentia com-
comprehendit subjectorum differenlias vocum, aliam mimi flne jungatur. Non enim discreta est, sed a
vero per quam ipsarum differentiarum modum men- gravi in acutum itt deducilur, ul continua videatur.
suramque consiJcr.il. Alix vero sunt non unisonx, quarum differentia
CAPUT II. silentio interveniente distinguitur, ut vero vocescom-
Quid sid harmonica regula, vel quam intentionem niuni fine jungantur, fil hoc modo : Sicut enim cum
» Maximant. b Tonum. - Ve. d Dimrdtetatem. c Non f AscictdumCalepintis: Asciacttmc
leqilur. post
s a'mnidendi, carpentoriummslrumcnlumcst. Ilujus diminulieum asciola. Inde tcxtumhic
« l'yih:iij.re\ Mbid., Multa. ' Tendendum. i Qnia. k Arbilrabaur. • '" corruptmn opitior
Atiquid. Non "
leyitur. Divisil.
DE MLSICA-LIB.V. «"<<>
1289
in nubibus arcus aspicilur, ita colorcs sibimet sunl A A modis diapa-on quidem duplici, diatessaron vcio
» sesquiteriio, ac diapenle sesquialtero «jungunt Py-
proximi : ut non sit certus finis, cum alier ab altero
Sed ita verbi gratia a rubro discedil ad thagorici, ex secundo hujusinstituionisMusicx libro
disgregetur.
est
pallidum, ut per continuam mulaiionem in sequen- quarlo petendum
lem verialur colorem, nullo medio ccrloquc inierve-
nienle, qui titrosque distinguat; iia eliam fieri solet CAPUTVII.
in vocibus,ut si quis percutiat nervum cumque dum PlolemmusPythagorkos in numero
in Quod rsprchendat
percutit lorqucat, evenit ut principio pulsus gra- proposilionum.
vior sit, dum torquelur vero vox illa tenuclur, conli-
nuique liant gravis vocis soniius et acuix. Reprcbendit autem Pylhagoricos Plolemxus,
totamque eam quam prxdiclis libris exposuimus
CAPUT V. • demonslraiionem pluribus modis, in quo totum illud
etiam quod dialessaron ac diapenie sesquiallero el
Qumvoeesenharmonim sunl aptm. sesquitertio conjungunl, in reliquis vero supcrpani-
Cum igilur non unisonarum vocum alix sint co«- cularibus, cuin ejusdcm sini generis, ntillas omnino
linux, alix disgregatx, continux qiiidem lales sunt, 3] applicent consonaniias.
ut inler se efarumdiffereniia cominuni fine jungatur
nec habeat locum designalum vox acuta gravisque CAPUT VIII.
quem lencant. Discretx vero habenl proprios locos, Demonstratiosecundum Ptolemmum
vel uti colores impermixti, quorum differentia visitur diapason el dia-
lessaronconsonanlim.
suo quodam h co constituta. Continux quidem non
unisonx voces ab harmonica factillale separantur. Probat autein ex diap son et dialessaron quam-
Sunt enim sibi ipsis dis-imilcs, ncc unura aliquld dam symphoiiiam fieri hoc nvdo. Quoniamd enim
personantes. Discrelx vero voces harmonicx subji- diapason consonanlia talcra vocis efficit conjunctio-
ciuntur arli. Potest enim distantium sibique dissimi- nem, ul tinus alque idem nervus essevidcalur, idque
lium vocum differentia deprehendi, in quibus qtix Pyihagorici quoque consentiunt, quocirca si qua ei
junctx efficcre melos possint, eÊ>.s£s-dictintur, consonanua fuerit addim, integra inviolataque serva-
fzf/e).£t,-aulem quibusJttnctisefficinon potesl. tur. Ita enini diapnson consonaniix addilur tanquam
uui nervo. Sit igtur dia| ason consonantia qtix con-
CAPUT VI. lineatur iri'cr hypaton mcsonet nelen diezeugmenon.
Ulraque hxc ila sibi consentit, ' at conjungilnr
Quem numerum proportionumPythagoricistaluunt. *
£
sono, ul una vox quasi unius nervi.non quasi duorum
Consonx autem vocanlur qux copulatx mixtos mixta pellat auditum. Quamcunqueigitur huic dia-
suavesque efliciuntsonos. Dhsonxyeroquxminime. I ason consonanlix consonantiam junxerimus, ser-
Et hoc quidem est Plolemxi de sonorum differentia vatur integra,quia iia jungiinturlanquam uni vocuha
judicium. Nuncautem quid a cxleris musicis in con- ac nervo. Si igilur hypale mcson et nc:en diczeu-
fjpnaniiarumpositione disteterit dicendum videtur : ginenon dux iu acutom diatessaron fuerint junctx,
Pyihagorici enim consonantiasdiapente ac diatessa- ' si conjitngitur nete quidem ditzeugmenon ea qux
ron simplicesarbitraniur, atque ex his unam diapa- est nete hyperboleon, hypate autem meson ea qux
son consonantiam jungunt, esse eiiam diapente ac est mese^ utraque ad utramque consonabit, et mcse
dinpasnn,et bis diapason, illam b triplicis, hanc qua- ad netcn d ezeugmenon, et eadem niese ad bypaien
drupli. Diapason vero ac diatessaron consonanliam Tteson. Ilem nete hyperboleon ad neten diezeugme-
esse non xsiimant, idcirco quoniamnon insuper par- non el ad hypalen meson. Item si ad graviorem
liculari vel muliiplici cadit comparatione, sed in partem s uiriusque diatessaron consonantx rclaxen-
multiplici snperpariicnle. Esl enim hxc proportio tur, eiit ad b meses quidem bypaton diatessaron re-
vocum ul octo ad 3; si qtiisenim horum in medio j) linens consonanliambypate hypaton, ad neten autem
quatuor ponat, efficit terminos hos 8 4 5. Quorumi diezeugmenon paramese. Consonabitque et hypate
octo ad 4 diapason efficiuntconsonantiam; 4 ad 5, hypaton ad hypaten meson, etad ; neten diezeugme-
diatessaron; oclo vero ad 3, in mulliplici superpar- non ad paramesen et nete diezeugmenon,et ad hy-
lienie constiiuiiur. Qux autem sit multiplex super- paten nieson. Sed eo modo ut gravior qux est ad
partiens comparatio ex arilhmeticis libris cogno- sibi quidem proximam diates aron retineat conso-
scendtimest, et ex his qux secundo hujus inslitu- nantiam, ad ullerioremvero dialessaron ac diapason,
tionis libro digessimus.Pythagcrici autem consonan- ut hypale bypalon, ad hypaten meson diatessaron,
tias in multiplicibusac superparticularibus ponunl,, ad nelen diezeugmenon diaiessaron ac diapason.
sicut in eodem lihro secundo quarloquc prxdictumi Iiem nete hyperboleon, qux est aculior, ad sibi proxi-
est. A superpariientibusvero ac mulliplicibus super- mam nelen diezeugmenondialessaron consonaniiam,
parlieniibus consonaniiam separant. Quibus autcmi ad hypaten meson diatessaron ac diapason.
« Disgregalttr. b Triplici. « Conjttngnnt. d Non Igilur. ' Alque. f Sicut jtmgitur. B Vtrisqtte.
h Mesen. ' An le.
PATBOL.LXIII. hi
«91 AN. MANL. SEV. BOETII M02
A in multiplici supcrpartienle constiluta. Estque ea
propnrtio rinpla superbipartiens, ut octo ad trcs;
liaheut enim terriarium octo bis, duasque ejus parles,
id est duas unitates.
CAPUT X.
QuibusmodisPlolemmusconsonantiasstatuat.
Et dc Pylhagoricorum quidem opinione Ptolemxus
ila dijudical : quibtis. vero modis ipse consonaniin-
rum proportiones numerosque vesliget, hincordicn-
duni est. Voces, inquiij inler se vel unisonx sun",
vel non unisonx. Non unisonarum aulem vocumalix
quidcm sunt xquisomc,c alix emmeiis, alix dissonx,
alix ecmelis. El unisonx quidem sunt qux unum
alqne eumdem sigillatim pulsx reddunt sonum.
iBquisonx vero qux simul pulsx unum ex duobus
B aique simplicem qubdammodoefficiunt sonum, ut e. t
diapason, eaque duplicala qux cst bis diapason.
Consonx autem sunl qux compositumpermixtumque
suavem tamen efficiunt sonum, ut diapenie ac dia-
lessaron. Emmelis autem sunt qnxciinque quidem
consonx non sunt, possunt aptari tamen recle ad
melos, ut sunt 1ix qux consonaiitias jungunt. Dis-
sonx vero sunt qux non permiscent sonos, atque in-
suaviter feriunt sensum. Ecmelis vero qux non reci-
piuntur in consonantiarum conjunctione, de quibus
paulo posterius in divisione tetrachordorum dicemus.
Quoniam igilur univocis quidem comparaiionibus
proxime sunt xquivocx, necessarie est ut xquis im-
mcris ea numerorum inxqualilas arijungatur, qu.c
est proxima xquis. Estautem ju ta xqualitaiem nu-
j merorum ea qux est dupla. Nam et prima multipli-
citalis species est, ct major numerus cuin d minorcm
numerum supervenil, xquo cum ipsi minoritranscen-
dit, ul duo unum uno transgrediuiilur, qui eiriem
unilali xqualis est ; jure igitur dnplex proponio
xquisonis aptalur, id est diapason. Bis diapason vero
CAPUT IX. bis duplici, id est quadruplo. Qux aulem proporlio-
Qum sil proprietas diapason comonantim. nes dividunl duplicem proportionem primx ac ma-
Hoc vero idcirco cvenire contendit, quoniam dia- ximx, his aptandix sunt cousonanliis qux dividunt
°
pason pene una voctila esi, talisque consonantia e-t, diapason xquiconsonaniiam. Unde fit ut diapenie
nt unum quodammodoeflingatsonum, ct sicutdena- quidem sesquialierx, diatessaron vero sesquitertix
rio nuniero, quifuerit addiius intra eum posilus in- comparationi copuleniur. Junctx vero f consonan-
leger » inviolalus servalur; cum iu cxteris ad ila tix cum xquisonis alias eTiciunt consonanlias, ut
mitiime evenial, ila eliam in hac consonaniia. Nam diapcnte ac iliapason in triplo, diatessaron ac diapa-
si duo tribus adjicias, quinque continuo reddis, et son in ea proporlione qux est octoad ires. Emme'is
numeri speciei immuiala est. Si vero eosdemdenario D autetn sunt qux diapenteac diaiessaron dividuni, ut
addas duodccim feceris, etbinarius junclus denario tonus cxierxque proporliones, de quibus paulo
conservatus est. Item lernarius cxlerique eodem posterius in divisione tetrachordorum loquemur,
-modo : ita igitur symphonia diapason quamcunque simplices earum scilicet partes.
aliam susceperil consnnantiam serval, nec immulat, CAPUT XI.
-uec ex consona dissonam reddit. Nam sicut dia- Qumsunt mquhonm,vel qumconsonm,velqumcmmelis.
pente symphonia jcncta diapason consonanlix iri Igitur xquisonx quidem sunt diapason ac bis dia-
tripla scilicet proporlione diapason ac diapente con- pason, qtioninm earuin lemperamenlo mixiuraquo
snnanliairi servai, ita etiamdialcs ar. n cura sit ccn- unus atque simplex quodammoilo efficilur sonus.
sonantia jimcta cum diapnson, alinm consonantiam Consonanlix auem sunt, primx quiilem insuper | ar-
reddit, et fit secundum Piolemxum alieiius couso- licularibus sesquiallera et sesqu leriia, id est dia-
jiantix atlditio b ejusque csl diapason ac diatessaron pente ac diatcssaron, et dinpason ac diapenle, et
* lrtviolktuique. b Ejus qum. '•Alim consonm. d ilinore. ' Consonm.

e.Equ'sonantium.
129-5 DE MUSICALIB. V. 1294
diipason ac diatessaron, hx sunt compositx alque A divisioncm diapason inlra sex tonos cndere hoc
'
cimjunctx cx xquisonis etconsonanlibus. " Emmelis modo : intendantur enim oclocbordx, id esl A B C
auiem rcliqui iiiler has pdni possunt, ut inter dia- D E F G II, fiatque sesquioctava A K ejus qux esl
tessaron ac diapente differenlia tonns, jungunlurque B L, et B L ejus qux est C M, cl C M ejus qnx est
quodaminodo xquisonx qiiidem ex conspnantibus, D N, et-D N ejus qux esl E X, et E X ejus qux e.t
ut diapason ex diatessaron et diapente. Consonantix F 0, et F 0 ejus qux est G P. Erunt igitur sex toni.
au<emex his qui emmeis soni vocantur, uf eadem Rursus inter F 0 et G P H ducalur mcdius nervus
diapenie et diatessaron lonis cxierisque posterius nd R. Erit igiiur A K dupla ab eo quod et II R.
dicendis proponionibus; sed quomodo quidcm ho- Pulsxigiiur simtil A K II R diapason xquisonanliam
rum omnium proportio colligi possit, ex eo loco consonabunl. Si vero aliqnis G P perculial, scmper
sumendum est qtiem quarto volumitie in fine descri- eril paulo acutior quam est II R. Ac per hoc irans-
psimus, ubi b numerus super semisplucria tendeba- cendunt sex tnni djapason consonantiam. Si enim A
tur. Ibi enim deprehendilur xquisonantia, diapason K et G P diapason pulsaii resonarent, tonoruin sex
ac bis diapason, et consonaniix simpliccs diapente esset diapason consonaniia. Si vero his idem A K ct
ac diatessaron, et consonantix compositx, diapason G P non consonantibus A K et H R diapason conso-
ac diapente, et diapason ac diatessaron et qui sunt; B narent, el HR' aculior esset quamG P, diapason con-
emmetis soni, ul in toni differentia consisteiiies. snnaniia sex torios excederet. Nunc vero quia conso-
nantibusA K et H R cadcm H K ab ea qtix est G P
CAPUT XII. gravior invenitur",non potest dubitari quin scx toni
Quemadmodum Arisloxenus inlervallum considerel. diapason consonantiam exccdant. Alque ila sensu
quoque polesl colligi diapason consonantiam d inter
Quid vero de bis Aristoxenus sentiat breviter ape- sex tonos cadere. Sic Aristoxeni error sina
c
rieudum est. llle enim quoniam minime traclaium' dubitaiione convincitur. igitur
rationi constituit, sed aurium judicio permittit, id-
circo voces ipsas nullis nuraeris notat, ul earum col-
ligat proporliones, sed earum in medio differentiam
sumit, ul speculalionem non in ipsis vocibus, sed in
, eo quod inler se differuut, collocei, nimis improvide,
qui differentiam se scire arbitrelur earum vocum,
quarum magniludinera nullam niensuramve consti-
tuat. Hic igitur et dialessaron consonantiam duorum
ton<rum ac semitonii esse proponit, et diapente
tri m tonorum ac semi onii, et diapason sex tono-
rum, quod licri non posse superioribus voluminibus
demonsiraturnest.
CAPUTXIV.
Diatessaron consonantiamlelrackordo contineri.
Nunc de letrachordorum divisione dicenduro est.
Etenim diaiessaron consonantia quatuor efficitur
nervis; idcirco etiam diatessaron nuircupatur, ut igi-
lur duobus nervis altrinsecus posilis e ad diatessaron
symphoniam consonanlibus tetrachordum fiai, duos
necesse est sialui in medio nervos, qui ad se invicem
atque ad exlremos tres propoftiones efficiant.
D
CAPUT XV.
Quomcdo Arisloxenus vel tonum dividal, tel genera
ejusquedivhionh dispositio.
Hoc igitur dialessaron Arisloxenus per genera t.di
ratione partitur. Dividil enim lonum in duas partes,
aique id semilonium vocat. Dividitin tres paries, cu-
jus lertiam diesin vocal chromatis mollis, dividit in
CAPUT XIII. . 4, cujus quartam cum propria medielaie, id est cum
Descriptiooclochordi,qua ostendilur diapason conso- bctava toiius toni, appellal diesin chromatis hemiolii.
nantiam minoremessesex tonis. ' Rursus solam quartam ejus vocat diesin enhar-
Docetautem Ptolemxus per cuju dam oclochordi monios.
• Emmelisautem sunt reVqni. b Nervus. «
Ipse. AInlra. ' Ac. ' llmc non leguntur.
1295 AN. MANL. SEV. BOETIl «96
FIGURAGLAREAM. ji tinam reliquain potertint snperare; esl autem enhar-
Semiloiiiuiii,Toni medicla» Semitonium monium et cliromaticum spissum, diatonicum vero
non spissum. Itaque enharmonium secundum Ari-
stoxenum dividitur sic 6, 6, 48, ut inter gravem
nervum ac prope gravem sil quarta pars toni, qnx
diciiur diesis enharmonios, cum sit lonus 24 unila-
libus constilutus. Item secundum intervallum a gravi
nervoad tertium, sit eadem quarta d pats loni. Re-
liqui vero qui restant ex sexaginta qui toiins pro-
porlionis sunl inler lertium a gravi nervo alque acu-
tissimum quartum ponuniur 48, et dux proponiones
ad gravem positx, id est 6 ac 6, unam reliquam ad
acutum localam, id esl 48, non vincunt. Chromniis
vero mollis hanc facit divisionem 8, 8, 44, ut oclo
atque octo sint terliav partes lonorum; est enim lo-
Omniuraintervallorumqux in tonosunt sccundum 3 nus (ut dictum est) 24 unilatum, el dicitur toni pnrs
Aristoxenumdivisio. tertia diesis chromatis mollis. Item chromatis he-
ADLFCTOREH. n iolii dialessaron ita partitur, 9, 9,42. Est « autem
Minulasdkisiones pingerenon poiuimus, care lecior; d esis
tiuiu Arisloxenus tonum in duodeeim partes scindit. chromatis liemiolii pars ociava toni cum
Diests ergoenharmonioshabebit tres; diesisautem chro- quarla, id est ex 24 sex cum tribus. Item chromals
malis mollis habebitquatuor, demum hemiloniumsex; tbonixi talis secundum Arisloxenum panitioest, 12,
diesis vero chromatishemioliqualuor et semisoblinebit. 3").Scilicet ul in duobus intervallis singuia semi-
si ul paulo po l Boelius, erunt 12,
-Quod duptetur spalium,
qum diximus intervalla omma duplanda ob numeros tonia constituat, et quod reliquum est in uhimo.
commodiores,quod doctus facile videt. Vale. At ,ue in his omnibus dux proponiones, qux graviori
Cum igi ur hxc ita sint, cumque generum divhio nervo sunt
proximx, reliquam quX ad acutum pos>ta
secundtim eum sit duplex, unum quidem genus est ' magnitudine minime superant, sunt enim (ut
est,
mollius; aliud vero incitatius. El molliusquidem cst diclum est) spissorum generum. Spissa quippe ge-
'«nbarmonium, incitatius vero dialonicum. Interhxc nera sunt enharmonium atque chromaiicum. Diato-
vero consislit chromalicum incilalione moilitieque nica vero divisio
ordinem dif- ipsa quoque est duplex. Et mollis
parlicipans; fiunl igitur secundum hunc
en- ^ quidem diatonici divisio est boc modo, 12, 18, 30,
•ferentix permlxtorum generum sex. Una quidem ' ut.12 semitonium sit, decem et oclo semiioninm, et
barmonii, 3 autem chromaiici, id est chromatici quarta pars toni, t 52 vero quod reliquum esl. Quo-
mollis, et chromalici hemiolii, et chromatici thonixi. rura decem et octo et 12 erficiuni 30, nec superaniur
Dux vero reliqux dialonici, mollis atque incilali. ab ea arle qux reliqua est. Item diaionici incitati
-Qttoriim omnium taiissecundum Aristoxenum divisio lalis parlitio est, ut semitoniumac duos haheat inie-
csi. Qiiniiam enim qnaria pars toni diesis enharmo- lonos 12, 24, 24, ex quibus 24 et 12, id est 36,
Arisloxe- gros
nios nuncupari prxdicta est, quoniamque non superantur a reliqua parte qux ad aculum est,
nus non voces ipsas iuter se comparat, sed differen- sed potius vincunt. Est igilur secundum Arisloxe-
liam vocum inlervallumque metiUir, el secundum num tetrachordorum
prxdicia panitio, qux subêcia
eum l nus est duodecim uniialum, hujus igitur erit
diesis enharmonios ires. vero descriptione monstratur.
pars quarta Quoniam
ex duobus tonis ac semitonio diatessaron consonan-
ria jungitiir, erit-tola diaiessaron ex his duodecim ac Divisiodiatonici Divisiodiatonici Divisiocliromaticl
incilati mollis thouixi
sex unitatibus consttuta. Sed quoniam sxpe fit ut si Diatessaron Diatessaron Dialessaron
usque ad ociavas velimusdeducere partes, non in inle-
gros ntimcros, sed in aliquas parliculas incurramus,
idcirco » quidem facienda est tota diatessaron con-
sonantia 60. At vero 24 tonus, semitonium duodc-
ciin, pars quarla, qux diesis enharmonios dicitur,
sex, oclava autei» tres; juncta vero octava cum
qnaria, sexscilicet cum tribus, ut faciat diesin chro- GHIIFANISADLECT0REM.
inalis hemiolii, erunt novem. Ilis igitur ita constilu-
tis, tria genera enharmonicum, chromaticum, dialQ-
hns Aristoxeno videmur babere proprietates, Not totum negotium in telrachordi hyperboleonita
nicmn,
ul alia eorura dicantur spissa, atia minime. Spissa (ul spero) declaravimus,ut facile leclor consideretquid
b dux proportioties: unam tne Deus voluit elaborere. Multa tamen ex tuperiortbus
sunt, quorum graviores
eam qux ad acutum apposita, eSt magnitudine non prmsupponenda sunt, ut quomodo se divisio genrrum
m> lector,
vincunt. Non spissa vero c quorum dux proportioncs hakeat, alioqui inulilis erit labor. Cmtera,
* Nonlegitur. b Qua. ' Qua. d 6. • Enim. ' Maqnitudinem. t 30.
«97 DE MDSICALIB. V. 1299-
luie altenlioniconsideranda relinquo. Vale, el me ama.
Id lamen volote admoneri in applicatione gravioret
cho das vertissead majorem numerum, eum tamen hie
numerusnon sil chordarum, ted polius intervallorum.
Vbi ergo nele dieseugmenoneral, ibi apte poluit poni
nele hyperboleon. Attamen trede parum erroris este.
Nomina enim non omnino speculalionemimpediant.
CAPCT XVI. A enharmonio genere, qui sit 1890", ad: quem lCi*
Idem-
QuomodoArchitas telrachordd dividat eorumqu* . sesquitricesima quinta proporiione jjmgnntur.
descriplio. que 1890 ad acutissimum 1512 in sesquiquarta pro-
portione sit consiitulus. Item tn diatonico genera
Archit.is vero cuncla * in raiione constituens non lert um quidem a gravissimo nervo, sccundum vero
modo b sensum auriiim in primis consonantiis obs r- ab aculissimo eum ponit, qui sit 1701, ad quos 1944
vare neglexciil, verum eliam maxime in tctrachor- sesquiseptima proporlione conjuncli sunt. Ipsi autem-
dorum divisione rationem seculus est. Sed ita, ut 1701 ad aculissimum, 1512sesquioctava. In chronia-
neque ea qnam quxrcbat efficaciter expediret, neque tico vero genere terlium a gravissimo, ct secundttm-
sensui proposita ab' eo ratio consentirct. Ille ertiin ab acutissimo eum ponil, qui ad 1701, qni est lertius-
tria esse genera arbitralur, enharmonium, chromati- a gravissimoin dialonico genere d eam nbtineat pro-
cum, diaionicum. In quibus eosdem gravissimos sla- portionem quam oblincnt 256 nd243; hic aulem est
tuit atque acutissimos sono«, in omnibus quidem ge- 1792, qui est secundus ab aciitissimo nppo-iius, ba-
neribus gravissimos soWosfaciens 2016, acutissimOs betque propoi liooero secundus ab acmtssimo in di:<-
vero 1512; inler hos. in tribus gcncrihus nervum tonico genere, id est l"0l ad secundum ab acutissimo
gravissimo proximum.collocat, eum scilicct qtti sit B iri.chromatico genere, id est 1702 eam quam habeiil-
1914, ut ad eum-2016, c sesquivicesimam septimam 243 ad 257, corumque lelrachordorum, secundum
obiineant proportionem. Post hxcvero infra acutum. Arcbitx «enieriliatn. divi orum fo mam nionsirak
nervum, lerlium vero a gravissimo eum colfocit in subjecta dcscriptio.
" Non hgilur. b Sensu. ' Sesquingeiimdm. d Eamd m.

**" AN. MANL. SEV. BOETII DE MUSICALIB. Y. 1300
CA: UT XVII. A mollis, f prima divisione secundum Aristoxenum

Qu:madmodum Ptolemmus et Arisloxeni et Architm oelo, at in cbromate hemiolio novem. Sed oclo nd
tetrachordorum divniones deprehendat. novem unitalis differentia disiant. Est autem lonus
Sed utrasque letracliordoriim divisiones Ptolefuxns lotus 24 unitatibus secundum
positionem vel propo-
ita reprehendil. Archliam quidem primo, quoniam silionem
quorum unilas 24 est. Primx igitur a gravi
secundus ab acuiissimo ncrvus chromatieo geaere, inter se proporiiones chromatis mollis, et chromatis
id e t 1792, ita est collocaius, ut nec ad acutissi- hemiolii 24 parte loni distani, quod propter breviia-
murn 1512, ncc ad proximum graviori 1944, ullam letridifferentix nullo modo sentit audilus. Idemetiam
superparliculaem efliciai proportionem, cum Ar- Ari»loxenum reprehendil cur dialonici generis duas
chilas tanlam siiperparticularibus comparationibus lanlum fecerit divisones, ul in molle incitatumque
• habnit digniiarem.ul eas etiara in consonantiaruin
divideret, cum possint alix quoque diatonici generis
rat pne susceperil. Dehinc quod primam agravissimo specics inveniri.
nervo proportionem in chroinatico quidem b majo-
Tem sensiis deprehendat quam fecit Architas, hic CAPUT XVIII.
namque in chromat co gencre 1944 ad 2016 disiare Quemadmodum tetrachordo/um divisionemfieri dicat
fecit c sesquivicesimam septimam propnriionem, oporlere.
cuin secundqirreensuelam chromatici generis modu- Piolemxus 8 tetraehorda diversa ratione partittir.
laiioneni d sesqnH-fcesiniaprima esse debucrii. Item Illitd in priucipio statuens, ul inler duos aliiinsecus
enharmon'tuin;genus.ea propbrtio, quam primam a sonos lales voculx aptenttir, qux se superparticulari-
gravUsiino secundum Architx reiinel divisipnerw, bus proporlionbus excedant, inxqualibus lamen,
talis est, ui longe minor esse debeat quam in cxteris quoiiiam superparticularis proportio non poiest in
generibus iiivenitur; hic auiem xquam ea.m cxleris xqua dividi. Debinc ut omnis comparatio, qux fit ad
gencribus siatuit, dum prima&agravi proportione in eum nervum qui est gravissimus, in iribus minor sit
iribus geiieribus «sesquivicesimas septimas ponil. caHeris, qux acutis vocibus coiijunguntui*.*Sed in
Aristoxenum vero culpat, quoniam in chiomaie molli bis ea qux spissa norainamus talia esse debent, ut
et inchrcmate hemiolio tales posucrit primas secun- dux proportiones, qux gravitati »unl proximx, rai-
dasque a gravi nervo propnrijones, qux a sc a mi- uores sinl ea proportione qux relinquuniur ad acu-
njmo. et quantum sensus non possit internoscere tiiin, h in non spissis vero ul in diatonicis generibtis
distnrenl. Est quippe proportio prima in chromalis nnsquain una.
EPISTOLA PRÊFATORIA.
NICOLAUS JUDF.CUSVenetusDD.NATO CIVALELLO viro compluscula theoremata ad verbumLatina fecil, anim-

rhelorico salutem. adverli eminenlistimumgeomelramEuclidem a nostris
Recognoscenssuperioribusdiebus, Donaie Musarum el mendote admodum legi, et (ul mea quidem fert opi-
eultor, elegantissimequosdam divi Boeliide Geometria nio, non satis recte exponi; sed prius illud (ere tra-
ibros, consulto Euclidis Grmco exemplari, cujus ille ducloris culpa accidissevide'.ur. Is enim quicunque
' Hnbueri'. b Sensus e»»\ ' Setquingesimam. d Sesquingemna. • Serquingesimas. '' Non legilur.
s £.,im. h Non lenitur. '
1301, N COLAI JUDECI EPJSTOLA PRÊFATORIA. iSQ?'
tandem (ueril, e tarbara linguaGrmca volu-ninatrant- Jômnibui mquediligentissimus) prmlermilliquandoque,
(erens semilalina reddidil. Nam vocabula qumdam ita et alias quasdam pro illis adhiberi, in quo quidem non
u: jacent barbara dimiltil, cum lamen Lafiiji stta lia- mulium inqttirendo laborabimus. Nam stalim post di-
beant et quidemoplima ac probalissima. Quam enim- ctas descripliones lineam reciam his verbis definil :
quadrilateram figuram rhombum et Grmci el nostri Linea recta esl ab uno. puncto ad alium brevissimaex-
appellanl. ille verbo quodam (ut ila dicam)exolicohel- lensio, in exlremilulessuas utrumque eorum recipiens.
muaim vocal, el huic uffinem,qunm Grmcirhombo!den Non ila Euclides, sed definitumem-universambrevis*
dicunl, similemhelmuaim. Sunl et alim qumdamqua- sime colligit in hunc modum: Recta linea est qumex
drilaterm figurm, quas Grmcitrapezia, noslri mensnlas mquo sua puncla interjacet. Non secus in definitione
twminanl. plane superficiei aberrat, nmcum Euclidcs sic deft-
niat : Plana superficies est qum ex mquosuas lineas
interjacel, ille quamdamtonge aliamcommcnlusest de-
finitionem hoc modo : Plana superficies esi ab una
linea ad aliam exlensioin exlremitotessuas rccjpiens.
Sed hmc alque alia hujuscemodiplura parlim inscite ei
Has nosterhic inlerpres Latini alque Grmcivocabuli B indocle translala, parlim eliam immulata el inversa. Si
tibi conligeril, per
permqueignarus, helmuarifas dicere non verelur. Sed utrumque diligenlerlegerealiquando
tinl sanehac levia et non multa animadversionedignd. le ipse facillime deprehendes. Nunc qum in expositor»
Illud cerle(irf fallor) defendinulla excusalionepolest, Campano in primum elemenlorum libium noumi, ex-
libi aggredior. In qun qttidemfe ab omnibut
quod rerum definitiones, quibus ul prineipiis lolius plicare
scienlim titimur, et confundendofalsas facit, el quas viris doclis, qttibut hmc nostra legere otium eril, peli-
tum impetralumque esse velim, ne eos viri aucloritas
Euclides minimesomniavil in earum locum qumillius
erant, temerarioquodamausu supponit. Nam slatim in magis moveat, quam ralio ipsa et ve.ilas, Legunlur ita-
ihitio operis lineam hujuscemodi definitionis terminO que (ul ad rem ipsam jam veniam) apud Euclidem in
ctaudit. Linea est longiiudo sine lalitudine, cujus qui- primo elementorumlibra duo theoremata, quorum al-
dem extremilalessunt dua puncla. Hmcvero fmilio e\ terum reciprocal atque recurrit ad alltrum. Amtovero
linemaccommodafiminime potest quam periplteriam deductione ad incommoduma Campano demonstrald
mnl. Sed ut quid ordar planius inieltigas, accipepri-
Grmci nominant, cum illa extremis nullis finlalur,
mum theoremata ipsa cum eorum deduclionibus, ita ut
quanquamquidam ex recentioribus falsa translalione
illa legit alque aslruil Campanus. Deinde quid forlasse
decepli, hanc lanquam Euclidis veram definilionem de-
dicenles exlre- Q peccaverit ille, quidque nos senlhimus, breviler audies,
fendere conantur, peripheriam quidem
mis el finibus aclu carere, apliludine vero (ut eorum theoremata igitur hmcsunt.
Omnis Irianguli longiits latus majr.ri angula
utar vocabulo)fines et terminosagnoscere,quod perri-
oppositum est.
diculuin ett. Siquidem eodem exemplolineam ipse de- Sil ut triangulo ABC, angulus A sil major angulo C.
finiam longitudinem cilra latitudinem, qum quidem Dico quod lalus C B majui eril latere A B; si eiiim sit
tx remis careal, quod si reclamabiset lineam objicies
mquale, erii per 5 angulus A mquatis angulo C, quod
rectam finitam, respondeboeam fin'bus habililate po- ett eontra Injpothesini. Si aulem AB sil majus , rese-
tenliaquevacare, quamvisaclu non vacet. Quamobrem celur ad mqtialilalem CB per 3. Silque, D B mquate
aut ulraquedefinitiorecipienda esl, quo nihil polesl esse C B, erit ergo per 5
angulus D C B wqualis angulo
absurdius, aul ulraque rejicienda. Quod reclissimara- B D C; sed B D C csl major angulo B AC per 16; ergo
tione fieri constabit, ti quis animadveilat quam incu- B C D est
major B AC : qnare tnulto (orlius major
riose egregiusiste inlerpres duas rerum longe aiiarum A C B pnrs toto, quod csl
impossbiie.
definitiones in unam quasi formam conjunxerit, alque
ad unam tanltim rem definiendam assumpserit. Nam
Euclidescum lineam definivisselloiigitudinemcitra la-
liludinem, essenlqueex lineis qumdam finite cl termi-
nale, mox declaravit qui esseni linemfines el termiw,
inquient, linemvero exlrema puncta sunl. At hic noster
tam lepidmtraductionis auclor ex duarum definiiionum
permixtioneconfusionequeunum quasi corpus defini-
tionis collegil, uc soli linemcongruereaptarique posse Omnis trianguli majori angulo longius lalus
Ad
pulavit. plenam igitur linem dcfinitionem nihil aliud opposiluin est.
eorroqandum est, prmler id qupd diclum est lineam Silulin triangulo ABC'lalusBC silmajus lalere A!i.
longitudinemesse citra luiitudinem. Sic enim circnm~ Dico quod augulus A eril major augulo C, el est con-
currenteslineas rectas, el flexuotas compleclitm, ile n versa prmcedenlis.Si enim sil mqual.s, lunc per 6 latut
finitas pariter alque inftnitas. Ex quibus qnidem iiifi- A B esl mquale lateri B C quod eit contrahypolhcsiin.
nitas litieas nrior nobis jam infirmata definitio mani- Si auletn C sit major, lunc per prmcedeulemlatus A D
fesltnime n n recipiebat. Age oslendamus hunc etiam esimajus latere B C quod est contra liypotliesiin,quare
Euclid'i definiiioihs ab hoc noslro intcrprele (ut esl in asiruiiur proposi:um.
«303 AN. MANL.SEV. BOETILS. 1304
A commearet,non ai.a colleciton*quam ad incommodum
duccnte asiruxii. Atque iia nullam demonstratiouem
rectam asiertoriamquead ea qum dhimus theoremata
colligendaCampanus adhibuit, quod tamen oporluit
eum ipsa sil ad incommodumducenlepolior. Hmc suni,
mi Donate,qum,quantum ad propositatheoremataatii-
Sic Campanus. Sed ut in quo nobisminus recte sen- nel, in Campanoreprehendenda,censuimus;sedhmcqum
tiste videutur, facilius percipiat pattca qumdam ex stricti disputavimus, iilos non exacte subiililerquein-
diateclica [acullateparlim prwnotare, parlim intermis- tellecluroscerlo scio, qui posirimos.analylicosArislo-
eere aporlet. Sunl igilur in omni qumstione(ul Philo- leis non diligenlissimelegerint. Beliquumigitur est ut
illa ipsa tlieoremala (quemadmodttmpollicili sumus)
in
topho postremisanalylicis placet) duo, qnorum alte-
rum datumesl, qumsilumalterum, ut si positumin demonslremus, traducla tamen prius, ut traducenda
eranl. Solvemusigilur el separabimustheorema prin-
qumstionefuerit an cmlumdatum esi, sed an rolundum
sil qumritur. At Campanusproposila Iheorematain da- cipalein datum atquequmsilum,ul oportel, el ad ipsum
astrucndum assertoria demonstratione utemur. Poste-
tum atque qumsitumnequaquamrecte solvissevidelur.
vero theorema, quod ad principale recurrit, cum
Nam in priore theorematemajoremangulumsibi dari Brius
prmdicationemprmter naluram sorlialttr demonslra-
poslulat, et subinde qumrit an illi majus latus site tione ad incommodumperducente breviier colligemus.
regione conslilulum. in
Conlraque posterioremajus qui- Demonslrationes
dem latus dari vult, an vao sit majvri angulo cbver- igitur ipsas aggredimur, intende.
Omnis irianguli majus lalus sub majorc angulo
tum qumril, quod conlra faciendumest. Nam quivisin
prolendilur.
dialeclicamea quidemsenteatiavel mediocritererudilus Sit enitn triangutum A B C habenslatus quod est A C
in
facile videre potesl, eo theorematequo omnistrian- majus eo latere quod esl A B, aio angulum quoqus
quli longiuslatus majori angulo contra responderepro- ABC sub quo latus AC proiendilur majorem essean-
ponitur, longiusquidem latus irianguli dari subjicique gulo B C A, cui contra responde.llalus A B; nam quia,
opor.tere,an vero majori angulo sii e regioneposilum, mujus est lalus AC quam A B, conslilualur ipsi A B
qumri ac prmdicari. Con'.raquein conversotheoremate mqttaleipsum A D, et prolrahalur tpsum B D lalus, et
majorem quidem angulum concedi, longius vero latus quouiam irianguli quod B D C, exlerior angulus est is
inquiri. Obhoc vero peccatumconsecutumesl, el aliud q'Aesl AD B, m«jor utique eril inlerior el ex adverto
longe majus. Nulium enim ex propositis theoremalis consliluto angulo D C B, mqualis vero esl angutut
assertoriademonstrationeCampanusaslruxit, sedutrum- A DB
Q ipsi AB D anyulo, nam lalus quoqueA B laleri
que adincommoiumducenteostendit,quodinge.omelria, A D mquumcrat. Major ilaque esl angulus A B D ipso
ubi fieri potest, vel maximevitandumest, in qua solenl AC B
anjulo , mullo igitur major erit angutus ABC
demonstralionesafferri ex prioribus nolioribusquena-
anguto ACB. Omnis igilur trianguli majns lalut
turm, non nobismodo,quales sunt qumassertorimrectm- sub
vero errati inilium majore angulo protenditur : quod oportebat de~
que appellantur. Hujus origoalque monslrare.
hujusmodi fuil. Nam Campanuspriari theoremali prm-
dicationemprmier naluram dedit, majorem enimangu-
lum trianguli subjicit, el prmdicallongiuslalus, tiqui-
dem in omni qumstionesubjectus lerminus est, quod
datur prmdicatus,quodqumrilur. Esl autem prius per
naluram triangulum latera habere, quoque angulos,
nam er. laterum eoilioneanguli proficisciprocrearique
intelliguntur; qui igitur subjicil angulum trianguli, et
latus prmdieat, is illud quod alleri accidit, ejus prmdi- Oinuis irianguli sub niajorc angulo majus lalus
cationi subjicit cui accidit, ac ob id prmdicalione.n prolenditiir.
prmposteramet nalurmconlrariam facit. QttamArislo- Sit triangulum ABC majorem habens ABC angu-
teles aut modoprmdicationemcensetappellandam, aul luin eo qui esl B C A. Aio lattis quoque AC ipso AB
prmdicationemqttidemnon simpliciter,sed per accidens; latere tnajus esse; nam si majus non sit, aul mquale
ubi igitur prmdicatioprmter naluram habetur aut diffi- erit ipsum A C ipsi A li, aul minus mquale, sune non
cile, autcerle impossibileesl assertoriamdemonstratio- est ipsum A C ipsi A B, mqualis enhn foret eliain an-
tiemaccommodare.ln hujuscemodinamquedemonstru- gulus ABC angulo ACB : aiqtti non erat, non igilur
tione necesseesl et majoris extremitatisqumin conclu- aquale esl ipsum AC talus ipsi AB laleri. Neque
sione prmdicalur, el minori exlremilati, qumin eadem vero tninus esl ipsum A C ipso A B, minor enim forel
subjicitur, causamesse medium. Al fieri nullo modo angulus ABC angula ACB : alqui non eral; siigitur
polest ut ei quod accidit ejus cui accidit quippiam minus est ipsum A C latus ipso A B latere, demonstra-
causaeste stalualur. Hic coactusest Campanusin priore lum autem esl neque mqualeitli esse, majut ilaque erit
Iheoremate, 'quod in datnm alque qumsitum imperite ipstttn A C lalus ipso A B lalere. Omnis igiiur trian-
secuistel, dentonstralioneutiad incommodumducente, guli sub majore angulo majus tatut protenditur, quod
fl quiaillud pulabat principnleposterws, quod ad ipsum oportebatdemo tlrare.
1305 NICOLAIJUDECl EPISTOLA PRJiFATORIA. 150«
Xinveniei eam ateria doelrina philOidpkoprobari non
'. dccere, nam cum artem naiurm temulam este oporteat,
ipsaque natura supervacaneh non abundet, non ariifi-
ciose describcrejudicandus est, qui plura in deseri-
bendo congeril, quaquequibus ad demonslralionemuti
necessariumsil, quod Campanus nescio quomodonon
devital, scd apertissimeineurrit; quid enim sibi vullilla
duorum circulorum designalio, auid iila tot eadem
Hm tunl igitur hujuscemodi theoremalumdemonstr.a- quantilate linearumtam sollicita ductio.Nonne potenit,
tiones eumfaciles, lum verhsime el qumtnaxime qua- ac maxime debebal, dato angulo, qui Aet B lineiscon-
drenl. Sed anteqttamle dimittam, volo audias el aliud lineretur, ei bati C adjecla, anxielale illa, el quasi
quoddamhujus hominh erratum leviusculumfortasse, morosilate descriptionispratermissa , stalim assumptis
turpe tamcnet viro philosophonon negligenditm'.Ha- trlbus tineis qua essent designatismqualet, triangulum
belur enim in eodem elementorum primo problema eontlituere? Quod fieri licere ex superiore problemate
isiiusmodi, ad datam rectam lineam, datumquein eu abunde conslabat. Quare qui isliusmodipfobtemadili-
punctum, dato angulo reailineo mquum'anyulum re- B gentius pressiusque ostenderevolel, is (al-opinor) tit
tiiineum contliluere: hoc vero sie legit, deducilCam- demonstrabit.
panus
Ad datam rectam linenm, dalumque in ca piinclum,

Data rerta linca sttper terminum ejus cuilibet angulo dato angulo recliliueo xquum angulum reclilincuni
proposito xquum angtilum designare. constiiuere.
Sit data-inea F E, el sinl linemB A continentesan- Sil data recta linea A B, dalumquein ea punclumA.
gnlum datum cui sublendambasimC. Svper punctum L Dalus vero angulus reclilineusD C E, oporlet 'gilUfad
F linemE F jubercm facere mqualemangttlumanguto datatn rectamlineamA B et addalum in ea punctujnA,
dato, ad lineamE F adjttngo F D mqualem linemA , dmloangulo rectiimeo D C E, aqualem angulum recii-
et ex F E sumo F G mqualemB, el ex G E sttmoG H lineum constiiuere. Sumanlur in lineis E D el C E
aqualem C ct super puncta F el G describo duos cir- puncla (si tubet) D et E, et protraltatur D E et ex tri-
cutos D K el K H secundttm quantitatem duarum libus rectis lineis A F et AG et F G, qum sunl datis
nearum F D et G II, et inlersecantesse in ptnicto K, rectis lineis tribus C D el C E el D E mquales. Trian.
ticul docuit prmcedens, ductisque lineis K F et K G gttlum consliltialur A F G, ila ut mqualissit ipsa C D
erunl mqualia duo latera K F el F G Uianguli, K F G linea, ipsi A F, ipsa veroC E ipsi A G, postreuio ipsa
duobits laleribus Aet B trianguli, A B C el basis G K D E ipsi F G. Quoniam igilur dum linemreclm,D C et,
aqnalis bati C: ergo per oclavamangulus K F G mq:a C E duabttsreclis I neis F A ct AG mqualessunt allera
lit eril angulo conlentoab A et B, quod est propositum. alleri, et basis D E basi F G mqua habelur, angulus
quoque D C E angulo F A V qum mqualis erit. Ad da-
tam itaque reclam lineam A B dalumqtie in ea pttn-
ctum A, dato angulo rectilineoDC E, mqualisangultts
D rectitineus F A G constitulusest. Quod oportebatfa-
cere. Addidissemquoquealia plura longe etiqmgraviora
errala niii tne epislolamscriberememinissem.Sed Eu-
clhlen ipsum aliquandoforlasse un.aperlegimus,anno-
tabimusqve omnia in quibus nottri-.a recta raitore
discederevidebunlur.Inlerim hmcpauca tibi, mi Dona-
te, scripsimus, ut cssentapud te ejus benevolentimal-
que obiicrranlimpignus qua te proseiuebar (el nunc
quoquepros^quor)cumnostrmPatavinmphilosophorum
Ilrnc detcriplio primiore aspectu salis scite saivque acadetnimreclor hic
ageres. Vale ex Patamria philoso-
tollicile facta videlur; sed si curiose atteuiequeleclhes, phorum palmslra.
1507 AN. MANL. SEV ROETH | 130S
EUCLIDIS MEGARENSIS
GEOMETRI^ LIBRI DUO
AB AIY. MANL. SEVERINO BOETIO TRANSLATI.
LIBER PRIMUS.
Quia vero, mi Patrici geometrarum exercitatis- A Cum vero recia linea super rectam lineam slans
sime, Euclidis de artis geometricx figuris obscure circurn se xquus sibi invicem fecerit angulos, reclus
prolata, te adhortante, exponenda ellucidiore adiiu est uterque xqualium angulorum. F.t linea super rec-
expolienda suscepi, imprimis quid sit mensura deli- lam lineam slans perpe. dicularis dicilur. Sublttsus
nienduin'opiuor. angulus major reclo est.
De tnetisura.
Mensura vero est quidquid pondere, capacilnte,
Inngiliidiue, a'liludine, lalitudine, animoque liui-
tur. Principium autem mensurx punclum vocatur.
Punclum est, cujtts pars nulla est. Linea vero sive
lalituline longitudo est, iinex vero fines puncia
sunt. Figura est quod sub aliquo vel aliquibtis lerminn
De generibusitnearum. cominelur.
Recia linea est qux xqualiler in suis protendilur Terminus vero quod cujusque esl fiuis.
punclis. Superlicics vero est. quod longitudine la- Circulus vero est figura quxdam plana et circum-
tiludineque censetur. Superficiei autem fines liuex B ducta et sub una liiiea contema, qux circumleren.
sunt. tia vocalur, ad quam a punclo quod intra figurain
Reclalinea. positum est omnes qnx incidunt recix linex sibi
invicem sunt xquales; hoc vcro punctmn cenirtim
Plana superlic.es dicitur qux xqualiter in rCclis
circuli nomiiialur.
suis lineis continctur.
De generibus angulorum.
Phuius angulus esl duarum linearum in plano in-
vicem sese langeniium, et non in directo jacentium
ad alterulram conclusio.
Diamelrus autem circuli est recta quxdam linea

per cenlrum ducta, et ab utraque parie in circum-
ferentia circuli terminala, qux in duas xquas paries
circuium dividit.
Semicirculus vero esl plana figtira qux sub dia-
Quando oiileiii qux angulum conliuenl linex melro, et ea quam diametrus apprehendit, circumfe-
rectx sunl, lunc rectilineus angu!us nomiualur. rcnlia continetur.
v i •
Reclilincx figurx suut qux sub rectis lineis con-
tinentur.
1309 INTERPRETATIOEUCLlDiSGEOMERI^. LIB. I. K-IO
Trilatera quidem ligura esi qux sub tribus rectis 1
lineiscontintlur.
Quadrilateraautem, qux sub quaiuor.
Finitima vero mensuralis est linea qux aut pro
aliqna observationum, aul aliquo terminorum ob-
servatnr.
Multilatera itaque figura esl, qux sub pluribus
quan quatuor latcribus contirielur. De quadratis.
De triangulis. Qundrilalerum vero figurarum quadratum vocalcr
/£quilaterum igitur triangulum est quod iribus quod est xquilaterum atque recliangulum.
aeqnislateribus coniinelur ".
Parte altera longius vero est quod reciiangulum

Isoscelesautem est quod duo tanluramodo lalera
quidera est, sed xquilatertim non est.
habeat xqualia.
(vhombusvero est quod xguilaterum quidem est,

sed rectiangulum non cst.
Scalenum vero qnod Iria Iatcra habct inx-

qual a.
AmpliusIrilaierarum figurarum orihogonium, id

esi rectiangulurns quidem triangnlum est quod habet Rhomboidesautem est quod in conlrarium collo-
angii'uiii unum leclum b. calas lineas atque angulos habet xquales, non auleri
reclis angulis nec xqtiis lateribus conlinetur.
Prxier hxc auieni omnes quadrilaterx figurx tra-

pezh, id est mensulx nominantur.
Anibljgmiuin autem, quod Laiiue oblusiaiigu'um

licitur, est quod oblusum habel angulum.
Parallelx.id esialternx rectxlinex, nuncupanlur,
qux eadem plaua superficie collocalx atqiie ui»i<j«i
P'oductxin neu^ra parte concurrunt.
Paralletx.
De petiiionibusqum sunt in geometrica.

Peiiliones vero oux poslulala(ut velerihu- plactiil)
dicunuir, quinqiiesunt.
Oxygoniumvero, id est acuiiangulum, est in quo Prima, ul ab omoi punclo in omne pnncliimrccta
tres anguli sunt acuti. •iiica ducalur postulal.
* llx seqnentes tres trigoni k Hx sequenies tres irigoni species dislinguuntu
species disiinguunlur
. Becunduininequalia latcia. secundum in njiiales angulos
Secunda, ut definita recta linea in conlintium rec- l
lumque producatur admonet.
Tcrtia, omni ccnlro el omni spaiio circnlum desig-
nare prxcipit.
Circuli se invicem contingere dicuniur, qui lan-

genles sesc invicem non secant.
Quarta, omnes rectos angtilos sibi invicem xquos

e.-sevult.
Quiuta autenl, si in duas reclas lineas Iinea rccta Reetx Iincx in c rculo a cenlro di itjre xqualiter
inciriens intcriores duos angulos et in eadem parte dic«;mtur,quando a centro in ipsas duclx perpendi-
duobus rectis feceril minores, rectas lineas in infi- uulares inviccm sibi sunl xquales.
niium productas ad cas parle^ in quibus duo interio-
res anguli duobus rectis minores sunt, concurrere
jubei.
De communibusanimi conceptionibusqum tunt in

geomelrica.
Commtines igilur aniini conceptiones sunl qux a Plus vero a cenlro distare diciiur linea in quam>
cadit.
Grxcis Y.otvcii ewotKtvocantur, cum spaiia et imer- perpendicularis longior
valla eidem sunt xqtialia, et sibi invic in sunt xqua-
lia; et si ab xqualibus xqiialia auferanlur qux reli.i-
quunlur, xqualia siinl; et si xqiialibus xqualia ad-
dantur, lota qtioque xqualia sunt; et qux sibimet •
^ Portio circuli est figura qux sub recta et circuli
ipsi- conveniunt xquaiia sunt.
Omne parallelogrammum recliangulum sub iis dna- circumferentia conlinetu.-.
bus reclis liueis qux rectum ambiunl angulum dici- In portione circuli angulus essc dicitar, quando
tur contineri. in circumferenlia portionis sumilur aliquod piinclum,
et ab codem puncto ad linex terminos dux recte
Omnisvcro parallelogrammi spatii umim quodque linex
subjuiiguntur.
corum qux circa eumdem diamclrum sunt paralle-
logrammorum cum duobus supplemenlis gnomon
nuncupatur.
Circuli sunt xquales quorum diamelri sunt xqua-
lcs, inxquales vero sunt qui s'c se non habent.
Recta linea circuluiit contingcrc dic'lur qnx cum
c.irciiliiui tangai, in uraquc cjeck* y&r'.e non secat
circiilum.
13IK INTERPRETATIOEUCLIDIS CEOMETRL*. LIB. I. 15U
Angulus eirculi dicilur qui sub duobus a ccntro
tluctis lineis continetur. Quando linex qux adjon-
guntur aliquam circumfcrenlix comprehcndunl par-
ticulam, in ea angulus consistere perhibetur.
Ad dalum punclum dalx rectx lincx xqualcm

reilam lineam collocare.
Sector circuli est figura qux sub duabuS a ceulro

duclis lineis, et sub circumferentia, qux ab eisdera
comprehendilur, continetur.
Duabus lineis rectis inxqualibus datis, a majoro

mirori xquam rectam lincam abscindere oporiet.
Similes circulorum portiones dicuntur qux xqua-

les suscipiunl angulos, vel in quibus qui inscribun-
hir anguli sibi invicemsunt xquales.
Igitur intra figuram dicilur inscribi, quando ea

qux inscribitur ejus in quam inscribilur latera uno-
quoquc suo angulo ab inieriore parte contingit. Si duo trangula duo latera duobus lateribus ha-
benl xqua, alterum alleri et angulum angulo xquum
etrm qui sub xqualibus reciis lineis continetur, et
basiin basi xquam habebtint, et triangulum trangtilo
xquum crit, et reliqui anguli reliquis angulis erunt
xquales, allcr alleri sub quibus xqualia laiera sub-
tendilur.
Fignra vero figurx circumscribi perhihetur, quo-

tiens ea qux circumscribiiur suis omnibus laierLbns
omnes angulosejus cui circumscribilur langit.
EXPLICIUNT PROLEGOMENA. INCIPIUNT SCHEMATA.
Supradaiam reciam lineam «enroinatamtriangulum
aeauitaierumconstituere.
»315 AN. MANL. SF.V. BOETIl. 1316
Triangulorum isosceliura anguli.qui ad basim sunt, A Datam rectam lineam lerminatam in diias xqualcs
xqui sibi inviceinsunl. divideie parlcs.
Datarecta linea ab eoquod in ea est puncto, reciam

lineam secundum reclos angulos elevare.
Si trianguli duo anguli, xqui sibi invicem sinl, et

qux xqualibus angulis subtendunlur latera sibi in-
vicem crunt xqualia. Si duo tnangul duo latera duobus latenbus aqua
possideant, alterum alteri, et basim basi habeaut
xquam, et angulum angulo h .bebiint xqualem, qui
sub xqualibus rcciis lineis continctur.
Super camdem rcciam lineam duabus eisdem rec- (

lis Iineis alix dux rectx linex xquales, altera alteri
nullo modo constiluenlur, ad aliud aique aliud
Punctum ad easdem pnrles eosdem lines primis rec- Supra datam reciam Iineaminfinitamab dato puncto,
tis lineis poss;denles. i uod ei noninest, p rpendicularem reclam lineam
ducere opirtet.
Quxcunque supcr rectam lineam rccta consistens

sngulos fecerit, aut duos rcclos faciet, aul duobus
Omnium duorum triangulorum quorum duo Ialera rcctis reddel xqualcs.
unius duobus lateribus alterins fuerint xqualia, ba-
sisque unius basi alteri xqualis, duos angulos arquis
laleribus conlentos, xquales esse nccesse est.
Si nd aliquam rectam lineam aique ad ejus ptinc-

tum dux rectx linex non in eamdcm parlem ducan-
1317 INTERIRETATIO EUCLIDIS CEOMEIRIiE. LIB. I. 1318
rur, et circum se augulos duobus rectis fecerint A Omnitun triangulorum maior angulns sub laiere
xquos, in directum sibi eas lineas jacere nccesse majore protendiiur.
est.
Omnium triangulorum duo latcra cxtero majora

Si dux rectx linex sese dividant.ad verticeman-
suut in omnein parlcni suscepta.
gulos sibi invicem facicnt xquos.
Si in uno qiiolibct trianguli lalere a fmibus ta-

'
OmnitmiIriangulorum uno laiereproduclo, dcxle- leris dux rectx linex inleriusconstituanlurangulum
rior angulus utrisque interioribus et ex adverso an- facicntes, qux conslituuntur reliquis quidem trian-
guli duobus lateribus minores eruni, majorcm vero
gulis constilulis major cxistit.
atigulum cominebunt.
Ad dalam rectam lineam, ct datum in ea punctum,

Omniumiriangulorumduo anguli duobus rectis »n-
dalo reclilineo angulo xqtialem, reclilineum augulum
gulis sunt minores omnifariam sumpti.
collocare nccesse est.
Oinnium triangulorum majus lalus sub angulo ma-

jore siibtcndiuir. |
Si duo trianguli duos angulos duobus angulis ha-
buerint xquos alterum a'teri, unumque laius uni la-
teri sit xquale, aut quod xquis adjacet angulis, aut
quod sub uno xqualium subtendilur angulorum, ei
r.liqua latera reliquis latiribus habebunt xqua nlte-
ram alieri, et rcliquum angulum xqualem reliquo
angulo possidebunl.
ISW AN. MANL. SEV. BOETII j3$q
Eorum spaiiorum, qux alicrins allcribus continen-

tur qux parallelogramma nominantur, el cx adverso
laiera aique anguli constituti sibi invicem xqttale»
sunt, ea qi.oque diameirus in duo xqtia parlitur.
Si in dtias rectas lineas linca incidcns recia alier-

natiin angulos fecerit xpios, recl^.s linens aitrrnas
esse necesse est.
Omnia parallelogramma qux in iisdem basibus e|

in eisdem alicmis lineis fucrint constiluia, sibi invi.
ccm probantiir xqunlia.
Si in duas rectas lineas linea incidens recla cxte-

riorem angulura interiori, el ex adverso angulo con-
Btittttoreddat xqualein, aut interiores et ad easdera
paries. angulos dtiobus rectis xquales facial, reclas
lineas sibi alternas esse conveniet.
Omnia parallelogramma inbafibus xqualibusel in

eisdem alternis lineis conslituia xqualia ea necessa
est.
Per d.ilinn pniiclum datx rectx linex allernam

reclam lineam designare necesse eal.
Omnium triangulorum exterior angiilus duohiis iEqua sibi siinl cuncia triaugula qux in xquig
j»
interitis et ex adverso consiiunis angnlis est xqualis, basibus el in. eisdem alternis fuerint lincis consii-
interiores vero trianguli tres anguli duobus rectis lula.
angnlis sunt xquales.
Qux xquas et alternas reclns lineas ad easdem Êqua iriangula, qnx in eadcm basi et in eadem
parles rectx linex conju.ngunt,ipsx quoque alternx parle fuerint constituia, in cudem quoque clternii
sunt et xauales. lincis esse pronuniianria sunt.
1321 "EUCLIDISGEOMETRlCA.LIB. I. 1525
Omnis parallelogrammi spalri eornm qnx circa

Mqva triangula in xquis atque in directum positis eamdem diametrnm surrt, parallelogrammorum sup-
basibos consiituia, et in eisdem partibus, ct in eis- plementa xqua sibi invicem esse necesse est.
iem quoque aliernis esse necessc est»
Quadralum ad datam reciam terminalam descri-

bendum est.
Si parallelogrammum, triangulumque in eadem
basi atque in eisdem alternis lineis fuerinl consti-
tula, p.irallelogr.immum triangulo duplex esse con-
veniet.
I» his triangulis in quibus Unusreclus est angulut,

qux rectiangula nominamus, quadralum quod a la-
tere reclum angulum sublendenle describitur, xquum
est his quadratis qux a continenlibus reclum angu-
Ium lateribus conscribunlur.
Juxta datam rectam lineam daio triangulo in re-

eiilineo daio angulo parallelogrammum xquale prx-
lendendum est.
Dato ret tilineo xquate parallelogrammum iu dato

ireciilineG.angulo collocare opoiiet.
FATBOL. LXIII.
VSSSr- AM MANL. SEV. BOETIUS. . i7,U
Si ab uno trianguli latere quadralum qtiod descri- Ascrihitur qux inter Utrasque est seciiones, xquum
bitur xquum foerit his quadralis, qtix ab reliquis esl ei quadraiq quod describitur ab dimidia.
duqbus lateribus describuntur, rectus est angulus,
qul sub duobus reliquis lateribus conlinelur.
Sireclalineaperxqualiaac perinxqualia secetur,

quadrata qu» ab inxqualibus lotius poriionibus de-
'
seribtiutur, dupiasunt his quadratis qnx fiunt ab di.
midia, et ab ea qux inter ulrasque est sectioneR.
EXSECUNDO LIBROFIJCLIDIS MEGARENS1S.

Si sunt dux rectx linex, quartim una quidem est
indivisa, altera vero quotlibel-divisionibus secta ,
quod sub duabus rectis lineis rectiangulum contine-
lur, xquura erit his, qux sub ea qux indivisa est.
El unaquaque divisione recliangula conliuetur. Si recla linea per xqttalia jlividalur^ alia Tero ei
indirectura linea recla jungatur, quod sub tota eum
ad-ecta, et ea qux adjecta est, rectiangulum conline-
li*r, cum eo. quod (jescribitur a diniidia quadraio
xquum est, ei quadraio quod describitur ab ea.qux
conslatex adjectaatque diitiidia- .
Si recta linea secelur, quod sub tota et una par-

lione rectiangulum contineiur, xquum est ei quod
sub utraque porliqne rectiangulum clauditur, et ei
quadrato quod ad prxdiciam poriionem describitur.
Si recia Iinea per xqualia secelur, eique in dire-

cium quxdam liuea recia jungatur, quadralum quod
describitur a tota clim ea qnseadjecta est, et quadra-
Si recta linea secelur, ut libet qtiod scribitnr a lum quod describilur ab ea qux adjecta est.
tota, quadratum xquum est his qux describuntur
tb unaquaque porlione quadratis, et eidem bis re-
ctianguloquod sub eisdein est portionibus convenii.
Utraque quadrata pariler accepta, quadrato qtiod

describitur a dimidia, ac eo quadrato quod ab ea
Si recta linea per xqualia ac per inxqualia sece- describUur, qux ex dimidia adjectaque consistit,
Inr, quod sub inxqualibus totius sectionibus rectian- utrisque quadratis pariter acceptis dupla esse ne-
fulunt continetur, cum eo quadrato quod ab ea de- cesse est.
1885 TCUCLIDISGEOMETRICA.LIB. I. 1353
Diitamrectam lineam sic secare convenit, ui quod

sub tota, et una porlione rectiangulum continetur,
xquivr sit ei quod fitexreliqua seciione quadra-
tutn.
Ib xquis circulis, qui m circumferentiis xqualibus

anguli consistunt, sibi invicem sunt xquales, seu ad
ceoira sive ad circumferenlias constiluantur.
9
In hac trianguli figura, qux obtusum habet angu- Datam circumferentiam in duo xqua dividere ootis
est.
Iwm, tanto amptius ea qux obtusos obtendunt angu-
los latera possunt, quam ea qux obtusum obtinent
angulura, quanlum esi, quod continetur bis sub uao
eoru.a qux circa obtusum angulum sunt, in quod
protractum perpendicularis cadit, atque ea qux ad
obtusum angulum a perpendiculari extra deprehen-
ditur.
In circulo quidem angutus qui in semicirculo est,
rectus existit; qui vero in majore porlione est angu-
lus, minor est recto. Qui autem in minore portione
est angulus, major est recto, et majoris quidem por-
tianis angulus, recto major existit, minoris vero an-
gulus recto minor.
Dato reciilineo xquum necesse est collocare oua-
drAtnm
EXTERTIOLIBROEUCLIDIS MEGARENSIS.
Si in circulo per centrum linea quxdara dirigatuf,
ac quamdam lineam rectam non in centro positam
in duas xquas paites secet, perrectos eam angulos
gecat. Et si per rectos eam angulos secat, in duai
eam xquas dividet parles.
ISM AN. MANL.SEV. BOETIUS. 1358
Si circulum linea recta conlingat, a contactu vero jA Intra datum circulum quadratum allquod descri-
>in circumferentia quxdam circulum secans, linea bere utile est.
recta ducatur, quoscunque angulos facil, duo anguli
qui sunt in alternis circuli porlionibus, sunt xquales.
Ex boc igitur manifestum est, quoniam si a puncto
circuli dux line» reclx sese contingant, et sibi invi-
cem sint xquales, super daias rectas lineas circuli
describere partes convenit.
EZ QUARTO LIBROEOCLIDIS MEGARENSIS.
Intra datum circulum datx rectx linex, qux dia
metro minime major existat, sequam rectam lineam
toaptare oportet.
Intra proposilum quadratum circulum designare
Intra datum cifculum, dato triangulo xquorum

imiulorum. triauKulumcollocare convenit.
Circa datum circulum, dato tnangulo xqualium

Bngulorum,triangulum designandum cst
Circa datum circulum quioquanguium xquilale.

rum, et xquiangulum designare gcometrx prxci»
piunt.
Inra dalum triangultimcircu'um designare necesê

i
Inlra datum circulum qiiinquanguium, quod cst

xqnilniermn atque xqu'anguliim, desjgnare nonldis-
convenit.
1329 EUCLIDISGEOMETRICA.LIB. I. 1330
V In superioribus vero uictum est ad datuin punctum
datx rectx linex xqualem rcctam lineani collocare
oportere. Sed bujus arlis experiibus obscure dillicul-
terque. Sed nosanimum lectoris quasi intcoducendo
oblectantes liujus subsequetitis figurx explanationem
positis lilterarum linearumque noiulis patefacimus.
Silquidem datum puncium A, dala vero recta linea
B C, oportet igilur ad punclum A recix linex B C
xqpam reciam lineam collocare; adjungatur enim ab
A puncio ad B punctum recta linea ea qux est A B,
etconsiituatur su.per A Breclam lineam, iriangulum
xquilaterum quod est D A B, et ejicianlur in rectum
Nam omnia qiixciinqiie sunl numeroruin ratione D D rectx
A, B, lincx, ad A G et B M, et centro qui-
sua conslant. Et proporlionabiliter alii ex aliis condem
B, spatio autem B C, circulus describatur C F E,
sliluuntur circumlerentix xqualitate multipjicalioni- et rursus centro quidem D, spatio aulem D F, circu-
bus suis qtiidem excedentes, alque alternatim pro-
„ lus describatur F K L. Quoniam igitur B punctum
portioriibus suis terminum facienles. ccnirum est, C F E circuli, xqua est C B ei qux est
De figuris geomelricit.
B F. Rursus quoniam D punctum centrum est, F L K
Supra posilarum igitur speculalionibns figurarnm circuli, xqua esl D L ei qux est D F. Quarum xqua
ab Euclide succincle obscureque prolaiis, et a nobis
est D A ei esi D R, enim triangu-
verbuni videlicet de verbo exprimentibus strictim lum est id qux est D A xquilaterum B. Reliqua igilur A L reli-
quod
translatis, quxdam iieranda repetendaque, ut animus B F existit xqualis. Sed ei B F ei qux est B C
lectoris non obscuriiate deterreattir, scd a nobis po- qux
esse monsirata est. El B C ei qux est A L erii
lius atitujus cxempli luce infina delectetur, videntur. xqua Ad darum igitnr ptinctum id.ûod est A datx
Sunt enim a nobis quxdam huic operi inserenda, recix linex eixqualis.
qux est B C, xqua locata est ea quaa
huic arti valde necessaria, et supradictis responder- est A L, quod oportebat facere ut subjecta descriptio
lia, et subsequentibus conveniemia, ad qtix intelli- monet.
genda quicunque in nostrorum arilhmeiicorum theo-
remalibus instructus accesserit, expeditiori iutelli-
gentia ducitur.
Supradictitmigitur esl, supra dalam rcctam lineam
terminatam triangulum xquilaterum consliiuerc
oporlere, sed nimis involule, qua de re liujus exem-
pli nolam subjecimus. Sil data recta linea terminala
A B, oportet igitur super eam qux est A B triangu-
lum xquilaterum constituere, et centro quidem A,
spatio vero AB, circnlus scrihalur B C E D. Et rtsr-
sus centro B, spatio aulem A B, circulus scribaiur
A C F D, et ab eo punclo quod est G, quo se circuli
dividunt, ad ea puncta qux sunl A B, adjungantur.
Rectx Hnex C A, C R. Quoniam igitur A punctum
cenlrum est, B C E D circuli, xqua est A B ei qux
est A C. Rursus, quoniam B puuctum est cenlrum,
:A C F D circuli xqua est B A ei qux esl B C. Sed et
A B ei qux est C A xqua esse nionstraia estet A C.
Jgitur ei qux est B C erit xqualis. Tres igitur qux
sunt C A, A B, B C, qux.sibi invicem sunt, xquilate-
rum igitur est C A B triangulum. Et constituium est
supra daiam reciam lineam lerminatain eam quxest
A B.quod oporlcbat facere.
Tertio igitur loco superius ab Euclide prolalum est

duabus reclis lineis in xqualibus propositis a majore
miiiori xquam reclam lineam abscindere convenire,
sed nimis striclim, etob id confuse involuieque. No»
vero ut animus lecloris ad enodatioris intelligenlia;
accessum, quasi quibusdam gradibus ducatur, hnjn-i
dcscriptionem formulx subjecimus. Sint datx duai
reclx linex.
«331 AN. MANL. SEV. BOETIUS. 135*
Inaquales AB CD, etsit major A B, oportetigi- A Acutus autem angulus est compressior recto, qui
tur a majore A B minori C D xqnam lineam abscin- si a recta linea qux sedis loco fuerit rectam lineam
dere; colloceiur enim ad A punctum ei qux est secundum suam inclinationem emiserit, similique
C D xqua ea qux est A E. Et centro A, -spaiio cohibitione rectam lineam in occursum exceperit, ef-
vero-A E, circulus describatur E G F, quoniam igi- ficiet triangulum qui perpendicularem intra tres li
IUFApunctum centrum est EG F circuli, xqua. est neas habebit.
i
A E eiqux est A G. Sed etC D ei qux est A E erat
xqualis, etC D ei qux estA Geritxqualis. Duabus
igitur datis rectis lineis Inxquallbus eis qux sunt
A B, C D, a majorequx est A B, iriinori quxest C D,
xqualis abcisa est ea qux est A G,- quod oporiebat.
iacece.
Linearum vero genera sunl Iria, rectum, c rcum-

ferens, Qexuosum, , .
Recta linea itaque est qux xqualiter in suis signis
posita cst, qux xqualiter inplanilieposila nonconcur-
rit.Circumferensveroliijea est cujus signa ex ulraqua
parte curvata, et a se invicemdistantia non concur-
runt, qux signa si convenerint, circulus non cir-
cumferens linea debet appellari. Flexuosa aulem
linea est, multiformis velut arborum aut fluminum,
cxlerorum signorum, in quorum similitudine et ar-
cisiniorum agrorum iiniiur exlremitas, et multorum
qux similiter in xqua linea sunt formata naturaliter.
C Suinmitatum igitur genera sunt duo, summilas el
plana summitas. Summitas est secundum geomelri-
cam appeltaiionem qux longitudine Iatitudineque
protenditur.
His etiam compendiosis, et tamen hujus artis ru-
dibus pernecessarii» introduclionibus leclor initia-
tus, si in aliquibus superius propositis vacillando-
abhorreat, per se similes-figurarumdescriptiones sine
omnis impedimenti reclamatione adinvenire potest
et componere.
Sed jam opus est ad geometricalis mensx traditio-
nem ab Archita non sordido hujus disciplinx au-
ctore Latino aceommodatam venire, si prius prxmi-
lero, quod sint genera angulorum, et linxarum, et
pauca dixero de summitatibus et extremitatibus.
Rationabiliura ergo. angulorum genera sunt tria, Summitatis aulem fines linex sunl.
hoe est rectum, hebes, acutum, et habens species Plana vero summitas est qux xqualiter rectis li
novem : Ires rectarum linearum, tres autem reciarmn neis
et circumferentium, et tres hebetis et cireumferen- undique versum Dnittir.
Omnium autem summitatum in vinliundo durf
tium. sunt observationes, enormis et Iiquis.
Rectus angulus est orihigrammos, id est rectis li- Enormis vero esi, qux per omne latus rectis li
neis comprehensus, Latine normalis appellatus. Quo- neis continetur.
tiens vero recta linea super rectam lineam stans, Liqu s autem est qux minuendi laboris causa, el
pares arigulos fecerit, el linea perpendiculariS juncla salva reclorum angulorum ratione, secundum ipsas
fuerit, efficiet rectiangulum iria#>gulum. extremitates subtenditur.
Hebes angulus est plus normalts, hoc est rectian- Extremitaliira quippe genera sunt duo, unum quod
guli positionem excedens, quia et si triangulus sepro rigore, et alterum quod servatur pro flexuoso.
cundum hanc positionem consliltilus fueril, perpen- Rigor est quidquid inler duo signa vcluii in modum
djcularis extra finilimas lineas habebitur. linex directum prospicitur.
1533 EUCLIDISGEOMETRICA.LIB, I. 1334
Flexuosttmvero est quidquid secundum natnram
locorum curvatur. Nara quod in agro a messore ope-
ris causa ad linem directum fiieril, rigor appellatur,
quidquid ad horum imilationeut in forraa scribitur,
linea appellatur.
Bini rigores sunt, quando sirigtilis spatiis inierve-
nientibus lendunt, ut iiinera plerumque pergunt.
Nosse aulera hujus arlis despicientem, quid sint
digiti, quid articuli, quid compositi, quid incompo-
siti numeri, quid mulliplicatores, quidve divisores,
ad bujus formx speculalionem, quara sumus tradi-
luri, oportet.
Digitos vero quoscunqiie infra primumtimiiem, id
est omnes quos ab unitate usque ad denariam sum-
inain numeramus, veieres appellare consueverunt :
1234 5 6 7 8 9.
- Superius vero digestx descriptionis rormula hoe
Articuliaulem omnes deceno iu ordine positt el in roodo utebantur. Habebant enim diversx formatot
infinitum progresst nuneupanlur eompositi, quippe apices vel characleres. Qnidam cnim hujuscemodi
riumeri sunt omnes a priino limite, id est a decem apicum notas sibi conscripserant, ut hxc notula re»
usque ad securidum Timitcm, id est20; cxlerique spoiideretuniiaii 1. Ista ut binario 2. Tertia vera
sese in ordine sequentes exceptis limilibus. Incom- tribtis 3. Quiria atitem quaternario i. Ilxc autem
positi aiitern digili omnes anuumeratis et omnibns li- quinque ascriberetiir 5. Ista vero senario 6. Septima
milibus. aulem septenario corivenirel7. Hxc vero octonario 8.
Ista vero novCnariojiingerentnr 9. Quidam vero in
Miilliplicatoresigilur mimeri muiua in semet re- hnjus formx depictiorie ceu litieras alphabeli assil-
plicattone volvunttir, id est inlerdum niajor minoris, mebant sibi hoc pacto, nt fittcra qux essetprima
inierdum autem minor majoris mulliplicator exislil. unilati, sccunda binario, tertia lernario,
cxterxque
Interdum vero«umerus.inê cxcrescens multiplica- in ordine naiurali ntimero et inscriplas
insignitas
lionis augmenta suscipit. Divisores autcm majorum ^ lantum modo sorliti sunt. Hos etenim apices, ita va-
Bcmperminores conslituuntur numeri. rie ceu pulverem dispergere in muhiplicando et in
dividcndo consuerunt, ut si sub unitale naturalis
De ratione abaci. numeri ordinem jam dictos rharacleres adjungendo
Priscx igitur prudentix viri Pythagoricum riogma locarent, non alii quam digiii nascereniur: Primum
id
secuti, Platonicxque auctOritatis investigalores spe- aiitem numerum, est binarium, unitas enim (utin
arilhmeticis est dictum) nnmerUsnon est, sed fons
Ciilatoresquecuriosi, totum philosophix cnlmen in-
numerorum vi constiluerunt. Quis enim musicarum ct origo nurnerorum 10, inscripta ponentes 2fr, et
modulamina symphoniarum numerorum expertia lernariiim 50, et quaternariUm 40, cxterbsqHe in
censendo pernoscat? Quisipsius firmamenti siderea ordine sese seqiierilesproprias secundum denomina-
eorpora steltis compacta naturx numerorum ignarus ' tinnes assignare consiituenint; Sub linea vero cen-
deprehendal, ortusque signorum etoccasus colligat? teno insignita numero eosdem apices ponentes bina-
rium 200, ternariiim 300, quaternarium 400. Cxte-
De arithmetica vero geomelrica quid altinet dice- rosque certis dennminationibus respondere- decreve-
V.-,cum si vis numerorum pereat, nec in nominando _ runi. In seqnentibus vero paginularum lineis idem
appnreat, de qna qnia in arithmelicis et in rausicis faciemes nnllo erroris nubilo oblenebrantur.
sal dictum est, ad dicenda reverlamur. Scire aulem opnrtet et diligenti examinatione di-
scutere in mtiliiplicando Cl partiendo cui paginulx
Pythagorici vero ne in inultiplicnlionibuset parli- digitiet cui articuli sint adjungendi: Nam sirigularis
lionibus et in podismis aliquando fallerentur, ut in
multiplicator decem digitos in decenis, articnlos in
omnibuserant ingeniosissimiel sublilissimi, descri- ccmenis. Idem vcro
singularis multiplicator ceniuin
pserunl sibi quamdam formulara quara ob honorem digitos in centenis, arliculos in niillenis. Et miillipli-
sui prxceptoris mensam Pythagoream nominabant, caior milleni, digilos in millenis, et arliculos in do-
quia hoc quod depinxerant magislro prxmohslrante cenis millenis, ei multiplicaior centeni milleni, digi-
cognoveram, a posterioribus appellabalur Abacus, los in cenlenjs millenis, arliculos atilem in millenis
tit quod alta mente conceperant, melius si quasi vi millibus hnbebunt. Decenus auiem, suiirieiipsius
ilendo ostenderent in nolitiamomnium Iransfunden* muliiplicator digitos in pagina c inscripta, articulos
posscnl, eamque subterius habila sal mira descri- iirmillenis, ct uiultiplicalor ccnlum, digitos in mil-
ptione formabanl. ienis, ci ariiculos in decenis, ct muliiolicaior miltenU
1535 m WANL.SEV. BOETlCS: 1336
digiios In deoems et articulos in centenis, et multi-. Acenienus per s6j velulteriores per semelipsos divi-
plicator centeni milleni, millia habebunl. Centenus dendi proponantur, minores a majoribus quoad
veroyxque suimetipsius molliplicalor, digitosin de- usque dividanlor, sunf subtrahendi, singularem au-
cenis ei arliculos in cenieuis et millenis. Multipli- lem divisoren»deeem et centeni, aut milleni, aut
plicans digitos. in centenis et articulos in decenis ulteriorum, vel decenum divisorem se sequentum
centenisêtcentenum millenum multiplicans digitos sumpta diUerentia eos dividere oportet. Compositus
in decenis millenis * t et articulosiocentenis mille- autem decenus cum singulari per secundas vel ler-
nis * cet decenum milleuum multipiicans digitos in tias. Et deinceps secundum denominationem par-
millenis * r et articulos in decenis millenis * t sub- tiura, decenum vel simplicem, vel composilum di-
lendenl; Millenus itidem seipsum muliiplicans, digi- visurus est. Centenum vero miltenum, vel utieriores
tos in decenis et articulos in eenlenis. Et centeni perdecenum composilum, si diligens invesiigator
riiill ni multiplicator, digitos in centenis miltenis * i accesserit, sumpta differentia et primis arliculis di-
et articnlos in inillenis " ? et decenum millenum ex- videndo, vel secundatis apposilis, auciis autem divi-
erescene faciens digitos hi decies mille niillia, et dendo suppositis, dividi posse pernoscet. Centenus
arliculos in centenis inillenis ' Xhabere dinoscelur? autem 11singuliscomposilus, centenum vel millenum
Decenus auiem millenus multiplicator centum mille- Bihoc pacto dividere cognoscilur. Sumpto igitur uno
ni, digitos in millies iuille millia, et articuios in de- dividendorum, quod*residiium fnerit, divisori est
cenis millenis itidem, seque ipsum adaugens, digi- coxquandum, et quod superabundaverit, sepositis
tos in centenis millenis et articulos iu miile millenis reservandum. SingnJaris atitem vel, ut atii voliint,
habere deprehendetur. Centenus autem millenus se- munitum per coxquationenv majorum est mul ipli-
ipsum mulliplicans, digitos in dccenis milleais et candum, et digiiis quidemperfeciadifferentiasuppo-
articulos in.centenis millenis itidem supponit. nenda, artjcularis autem imperfectaesLprxponcnda,
et prius sejnolo integra adjungenda. Et hxc diffe-
De divisianibusrubrica. rentia et si forte aliquis seclnsus sit significavit,
Divisionesigiiur, q i.inlalibet jam experle Iecioris quod residuum fit ex dividendis.Hxc vero brevi in-
anlmus inlroducius, facilevalet dinoscere, breviter troductione prxlibantes, si q'ua obscure sunt dicta,
eteniin de.his et summotenus dicttiri, si qux ob- ne txdio forent prxtermissa, diligentis exercitio le-
scura intervenerint, diligenii lectorum exerciiio ad cioris committimus, terminum hujus libri faoienles,
.nvestiganda comiiiiitimns. Si decenus per se, vel et quasi ad ulteriora sequentium nos convertentes.
LIBER SECUNDUS.
Supe<ioris vero traciatu voluminisooinia geome-iC dine prolendilur.. Aclus vero quadratns ex onmi
tricx arlis. tlieoremata, quamvis succincte tamen laiere 120 pedibusconcluditurÂctus autem dupli-
sunt dicta. Sed podismorura notiliam hic liber qnasj calns 240 peiles explicat; decempeda pedes decem
quxstinnarius et omnium podismal um quxstionum colligit; passus 5; grarfus 2et dimid. Cubitus 1 et
«crupolosiiales incunctanler absolvet enodando, ve- dimid. pedes habere dinoscitur. Pes autem palmoi
leres eienim agrimensores omnem mensurx quadra- liabct quatuor, semipes 2, palmus vero quatuordigi-
turain diinidio iongiorem latioremve facere consue- torum protensione compleiur. De unciali vero et di-
veriint. Etquod in latitudine longius fueril, scam- gilali mensura melius,, cum de uncialibus el notis et
num, et qnod in tongitudine longios appellare vo- nominibus in sequenlibus disputaverimus, dicemus.
luerunt ul sub]-cta docet lormula. Enodatiusque cum dempnentorum miiiulorumque
subliliiatibus promiserimus, eloquemur, nunc ad se-
- quenlis tractatus enarrationem redire nos convenii,
si prius qniri pes porrectus, quid contracius, quid-
De mensurit rubrica. que sit quadralus demonstraverimus. Pes autem por-
Prisci igilur podismalici cautissimi dispectores recms dicitur ubi tanliim pedalis menstirn in longn
duodecim meiisurarum genera constituerunt, q ibus TJ pernoscitur. Contractus autem pes ille dijiidicaiur,
cuin vellent, formarum, agromimqueêmetirentur in quolongiludo latiindoque consideralur. Quadratus
areas. Qiioruro hxc sunt nomiiiamiliarium, stadium, vero pes habetur, uhi trinx dimensioni? considera -
aclus, decempeda, qux eadem ctpertica passus, gra- tio inxqualkate censetur, sed jam tempus esl ari id
diis, cubitus, pes, semipcs, palmus, uncia, digilus. .quodinstituiiiius acceriere.
Miliarium vero 5 inilia pedum protensiones habere
sanciltim est. Siadium auteni 25 pedes habere con- De memura el tribusdimensionibusrubrica.
stat. Acius trifariam dividitur, in uiiiiimum, in qua- Qiiamvis etiam in snperioris libri principio quid
dralum, in duplicalum. Aclus miniuius qualuor lan- merisura designarcmus, libct tamen specialiler hujus
>um periibtis in latitud ne, et 1.0 pcdibus in longiiu- ar;is sneculaloribus salisfacicndo sccundum Julium
1337 EUCLHMSCEO.METRICA.LI8. II 1558
Froutintim geometncx artis inspeclorem providissi-, Ahanlur, relinquuntur 390, lot pedes hiijtis trigoni
nium quid sit mensura definire. isopleuri embaUum colligit. Nam cniheiiim pedibus
Mensura quippe est compluriuni, etinter se xqua- 26 constat protendi. Qui si per unius laleris diirii-
riumiiitervallorumloiigitiidofinita, geometricxautem dium, id esl per 15, iuultiplicati excreverint, emba-
anis raensuralis speculalio, trinx dimensionis, id est dum complent; aut si uiiius laieris pars terlia , per
longiitidinis, l.ititudinis, crassiludinis, consideratione ternarium, et denarium, augebitur, 300 nascenlur;
colligitur: El ut enucleatius resolvatur, recto, plano si vero summam lateris unius per eiimdem terna-
solidoque dinoscitur. 'Hectum esl quod longitudine rium multiplicabuni, nonaginla .reddent, quisupe-
solum raensurando censetur, ut linex porticus, sta- rioribus "03 jnncti 390 facient, id est aream supra-
dia milliaria, fluminum latitudines, et alia quam- dicti trigoni : sit auiem prxdiclormn infra facta
plura longa protensione directa, ul linex infra depi- depictio..
ctx descriptio notat.
Reclum.
Planuin est quod a Grxcis dicitur epipedon, a
nobis autem contracti pedes, quod per lniigitudin&m
lalitudincmque consideraiur, ut agrorum planities,
el xdiliciorum arex absque lectoriis operibus ei la-
quearibus ac tabulatis el liis siinilibus,. nt subjecta
formuli docet.
Soliilumetiam est quod Grxci stereon vocant,, nns

autem quadraios pedes, quod et Iongitudinem et la- Ne aulem leclor in hujusmodi investigalionibiis
tituilinem crassiludineirique habere comprobalur. aliquo erroris el inscitix nubilo prxpedialur. Ejns-
Utxdificiorum, pilarum, pyramidumque, nec non dem igitur irigoni isopteuri, id est paribus laleribus
eliam iuacerie tapidum, aliaque multa ut subjectx sotidi manifestaiionis exemplar subjicieinus, esto age
notant formulx. isopleurus cujus latera singula 28 pedes colligant.
Quoriim si unnm per se augmentatum excreverit 784
C summa consurget. Cui si unius lateris numerum ag-
gregaveris 812 nascentur, horum suprascripta me-
dieiate aream siipradicri isoplcuri pernolabis, ut
SHbjectx riescriptionis formula docct.
De podismis rubrica.
Sed jam lempus est p idismaliuin notitiam qux-
siinnum, ut promisimus, narrando attingere, et de
investiganda pedaturx speculntinnc protinus dicere. 11 jus auiem jnm sxpc dicti trigoni, ut lateril
De trigonis vero, qui sic ut ternarius naturaliler prx- iiniosciijn-qiieineiisuram inquisitus quis investigare
cedit qualernarium, iia stml prxpnnendi tetmgonis, valcat, et riicere, apcrlissimum ilabimus rationisex-
et penlagonis, cxterisque iniprimis diccndum esse -rwvriineiitiiiii. Proponatur itaqne si aream 406 pedi-
censeo. bus prot nrii constitiieril, qtiot pcdum planiiudines
De trigonis rubrica. lalus unumquodque cojligere pernoscaiur. Ducatur
Sunt aulem tiignnornm genera principalia sex, ergo suprascripla nrea oclies, el in 3248 numerum
isopleurum, isosceles, scalenum, ortbogonium, am- consurgit; huic si unuin addatur, finnl 3249; hiijus
blygonium, oxygonium, quortim omnium in sequen- summx lalus si smnpsero, crit quinquagi ta 7. Cui
libus formas et pedaluras.explanabimus. si unitas subducta fuerint 56 rclinquuniur. Quorum
De isopteuro rubrica. si medium adinvesligavcro 28 fiuni. Tot itaque latus
Trigonus igilur isopleurus, qui prxcedenlis libri quulque isopleuri pedibus prolcnditur.
pene principio xquiluterus triangulus dictus esl, pa- Isosceles auiem, qui ab Euclide geomelricx peri-
ria lalera habere comprubatur. Ponaiur ergo iso- lissimo, duo lanium l.itera habens
xqnalia,'est de-
plcuriis in singulis habeus Iateribus pedes 50, hiijus terminaltis, secundus in ordinc trigouorum consti-
enibadum, iri est area, lali modo est ihvesiiganda. tuiiur. Cujus si latern binn imparibus numeris, sci-
Sumiiin eicniin tinius laleris per se mulliplicata 900 licct 25, proiendanlur,pc libus quatuiirdccii|ipedaUa
iiumeriini cctnplet; e.viis si quingcnia et lOsublra- spatia basis habere pernoiaiur. Restat igilur ul quot
f339 AN. MANL. SEV. ROETIUS. 1340
pedes arealis cathecus colligat requiramus. Si enim A lur, inxqualia continens latera, qtiem nos ipso auditu
medietas basis, hoc est 7, per se multiplicetur, 49 difficilioreincxteris,obscurioremqueessearbilramur.
nascentur. Mensuramautem unius lateris, si per sc, Et ideo prolixiorera inejusexplanaiionenioramfaeie-
id est 25, multiplicaveris, 625 reddes, ex quibus si uius. Eslo modo Irigonus orihogonius, cujus calbe-
49 seposueris, 576 relinquuntur. Qtiorum si laius cus pari numero insignitus, vel 8 pedibus mensuratus
acceperis,24erunt, lot pedibus cathecum hujus tri- protendilur. Cujussi latera ignoranlur, hoc modo
goni constat protendi. Area aulem quot pedes ha- investigari ab Archita prxcipiuntur. Sumalor ergo
beai.sic est faciendumutinveniatur. Medielasrurstim supradicti catheci medietas, id"est 4, et per se mul-
basis sumenria esi, id est 7; quos7si per cathecum, tiplicetur, et 16 excrescent. Quibus si unilas subtra-
idest per 24 multiplices, 168 efficies, loi pedum est hatur, 15 apparent. Tot pedum hujus trigoni basis
supradicli trigoni area. esse cognosciiur. Prxdictx autem per medietaiem
cathecis summx adauclx, si unum addatur, erunt
pedes hypotemisx 17. Per eamdem item summam,
iJ cst per 16, embadum est inveniendum; ducalur
ergo hujus summx medius per catbeeum, et 64 con-
B surgent, qui arexcomplenl supptilationeniiquod pa-
tenter in subjecta forma declaratur.
De scaleno rubrica.
Scalenus igllur ab Enclide tria habens latera inx-
qualia deieruiihatus esU Sed nos numeroejus figurx
aperta dabiinus exemplaria, proponatur ita scalenon
trigonus, qui a Laiinis cuneiis appellatur, cujus mi-
noris l.ileris deciive 15 pedes colligai, basis auiem De eodemrubrica.
25 perialia pernotetur habere lineamenia. Qtiot vero Couemur itaque bujus ortbigoni aperiam et ratam
pedibus hiijus irigoni catbecus, et embadum proten- et per paris et impa/isnumeri qiianlitatem instituere
datnr, restat ut quxraiur. Ducatur ergo minoris la- descriptionem- Ascribatur ergo imprimis par numc-
teris summa mulliplicando in se, fiimt 225. fiem rns caiheco, idest 6,cujus medietale in seaugmen-
basis si per se multiplicetur, 625 excrescunt, quibus taia, 9 proveniunt. Cui si secundum rioslri prxcepti
in unum compactis 850 nascentur. Ilanc igiiur se normulim superius designatam unnm auferatur,
movendo seclusam majoris laieris summam in se '£ octonarius erit ba.si.s.hujus trigoni ctijus medietas,
multiplicari condecet, qux mullipiicalio 400 numc- scilicel quaiernarius per calhecum multiplicata, se-
rum adducil. Quem vidciieel 400 numcrum si de ciindum quod supradiclum est, aream complet, per
. prius seposita summa, scilicel de 850, abstuleris , calliecum el basis est hypotbemisx pedaiuram sine
450 relinquunlur. tloruni si medium sumpseris, 225 ullius reclamatione inquisilus, dicere fncillmum et
explicabis; quibus si stimma basis vel 25 maiaps apertum nostrx aucloritatis exemplum dahiuius;
aufcratur, novenarius erit, lot peuibtis hujus trigoui iiiultiplicetur etenim per suam quantitatem medieias
contineiur prxcisura, vel ejeclura minor. Restat ut hujus trigoui catheci, et suminx qux ex hac mulli-
catbecus quot habeat pedes requiratur. Multipliceiur plicatione proveneril, unitas aggregeiur, erit hypo-
ergo minus latus per se sicut supra, 25 prodeunt. themisx pedatura; eidein autem si auferatur umitn,
Rursus et augmenlata minoris prxcisurx per se sum- eril basis. Siique hujus rei hxc facta descripiio.
mula, 81 producit; hos si aufers ex in se ducto Ia-
tere, 144 supersunt. Quorum duodenarius esse dino-
scitur latus, tot pedes hujus trigoni cathecuscolligere
perhibetur. Arex veropodismus lali modo reperitur.
Meliatur ergo cathecus basim vel 12, 25, 300 con-
surgent. Quorum medietale sxpe dicti trigoni sca- H
leni embadum podismalur, ut in subjecia ligura
lnstituan.us ergo hiijus trigonii orthogonii per im
notatur.
parem nuinerum probabilem cxplanalionein. Adno-
telur caihecus impari ntimero, id est 3; quetn si iu
se duxeris, 9 explicahis, quihus unitate subducta
octo 6iipersunt, qiiorum mediutn si sumaltir, basis
orlhogonii hujus pedatura fore cotnprobalur.
De orlhogoniorubrica.
Quartoniinirum locotrigoiiiiisorlhogoniiisnbEuclide
inseritur, clunumrectuni balicns angulumcohsigna-
134* • EUCLIDISGEOMETRICA.LIB. V. 134-2
Huic vero basivel medielati, vel 4 si unumaggre-
gaveris hypoihemisara trigoni comprobabis, emba-
dum, ut supra dictum est, reperialiir, id est calhecus
per medieiatem hujus basis excrescat, ut infra cer-
nitur pictura.
Ne autera hujus disciplinx curiosum indagatorem
aliqya fallat obscuritas, de hoc eodem orthogonio Idem de eodemrubrica.
iteratodisputare non piget. Est enim alia inveniendi
calhecum et basim et hypoihemisam ratio. Ponatur Designemus iierum jam dicli orthogonii formam,
et aliis numerorum quanliialibus, ut cum aliquis vel
ergo cathecus 5 pedibus protensus, quem si multi-
vel per minorem numerorum hujus tri-
plices per sui quantitaiem, 25 notabis, basis autem per majorem
12 habens pedei inscribatur, qux si sicut cathecus goni apertam tradere disciplinamcogatur,nullo errore
in se concreverii, 144 nascentur. labatur. Esto age trigonus orthogonus, quem circum-
Illx summx, id est 25 et 144 copulatx 169 resli- siant par unusct duo impares numeri par basi, vel20
tuent. Horum latus 13 esse manifestum, id est hy- impar unus catheco, hoc est 15, alter vero hypolhe-
id
pothemisam supradicti trigoni. Denique si hypoihe-1T,misx, est25,ascribatur.Embadalisaulem conclusio
misam per se augendo duxeris, par supra copulatx secundum supradicti noslri prxcepti regulam inqui-
hoc est per mulliplicationemdimidix basis
qiiantilaii, id esl 169reddes. De quibus si cathecum renda est,
in se ductum subduxeris, 144 residui sunt, quorum et lotius summx catheci, continet enim arex septum
latus id est 12, basim restiluit. £x hypolhcmisa vero 150 contractos pedes. Catliecus autem et basis tali
per se multiplicaia, siquis basim in se duciam, hoe sunt indagandi ratione : dilcatur ergo hypothemisalis
est ex 169 144 sublraxerit, non plus quam 25 re- stimmain se, et in 625 redundat; cui si quatuor ad-
maneni. Horum latus, id est 5, calhecum eonsiimit, jiciantur embada, 1225 nascenltir ; quorum tetrago-
aream autem basis raedietas et cathecus commulti- '. nale latus, id est 35, si exceperis, summas utrasquc
basi el caiheci comprohabis.
plicati meiiuntur.
Item per cathecnm basis edicere pedaiuram in hoc Scire autem oportet et investigare quo numero- a
se invicem cathecus et basis disteni. Ilic vCro quis
trigono condecet. Sit modo supra cathecus 5, hic sit manifestemus.
vero in se ductus 25 constituit. Htiicsi assem abstu- Si igitur hypolhemisx in se mulii-
lero, 24 progredieniur, quorum medium basim effi- plicalx quaiuor, qnx arijeci snperius, embada sub-
cit. Rursus autern si basis quantitati eamdem adje- traham, in 25 summam regredilur, horurii quiuia pars
cero unitatem, hypoihemisamexplicaho; si autem per P C differentiam tenet, id est 5. Quam si rursus duabug
cathecumbasis mulliplicetur 60, progrcriitur summa. junctis summis vel 20, et 15, 40 pernotftbo, horum
llorum medietas embadon complet. ' medium completbasini.
Si autem eamdcm differeiitiam,boc cst 5, basi au-
feram, cathccum constiiuam , ut cerni potest in sub-
jccta figura.
Item de eodeinrubrica.
Aliam insuper hanc vestigia gradienti normam
hujus trigoni objiciendo proponere curamus, quale-
nus hanc caute indagantes cautissima ad id ad quod De orlhogoniocirculo inscriptorubrica.
desiderant accedere, iierilatis linea absque dubio Num eliam quod Architx judicio in hoc eoden»
perducat; proponaiur igitnr ejusdem orthogonii de- orthogonio approbatum est, et Euclidis diligenlis-
scriptio iisdem quantitatibus, quibus cst circumsi- J" sima perscrutaiione prius est ralionabiliter adinven-
gnala, scilicet cathecus 8, hypolhemisa 17, basis inm, operx pretium duximus non esse prxtermitten-
aulem 15 pedibus designetur. Hunc vero qua ratione dum. Est eliam sxpe ut disputator in geometrica,
per bypothemisx podismum catheci, et basis summa. circulus si hoc orthogonio inscribalur, quot pedes
pedalisreperiri valeat, demonstrare siudeamus : mul- diameirus collignt, requirat, qund ne victus iguoran-
tipliccmus ergo summam hypqihemisx per se, ct tia refuiet aliquis se dicere, breviier insinuamus rem
289 numerus redundal. Cui si quater embalidis quan- hujusmodi : inscribaiur ilaque circulus orthogonio
litas subtrahalur, 49 relinquunlur ; boruin leirago- omnes lineas ejus tangens, hoc nimirum facio caihe-
nicum latus si inquisieris, 7 esse experieris; quod, cus et hasis aggregentur in unum ; ex ctijus summx
scilicet 7, si copulanli calheco et hasi aggrcges, 30 copulatione si hypothemisx exceperis qtianiiiatem,
eflicies, quorum dimidium basis constituit spatiUm; riiamelrum cfficies; juncii enim 12 et 8, id est ca-
quindecim autera si de aggregatis, id est 50, 23 ab- lliecus et basis, 20 rcddunt. Ex qttibus si hypotbe-
stuleris, 8 supercssc cathccum sine dubio compro- misam abstulero, hoc cst T5, diametnim 5 oblincre
b.tbis. consiiinaui, quod subltts facta dcsignat figura.
IZM AN MANL. SEY. BOETIUS. 1544
i residui 140; liorum medielas 70 esse pernotatur,
quod per basim dispersum quinquies ipsam inse re-
tinet. Dominatibnisvero hujus summam minor obti- <
net prxcisura, qux per se adaucla 25«constiiuit.Hos
si de minoris lateris summa per se.multiplicata abt-
lulecis, 144 supersunt, quorum telragonale laius,
qund 12 est, catheci summam explebit. Arex conclu-
sionem hoc modo investigare curalo , basis medium
ducito per calhecum, id est 7 per 12, et provenient
De amblygoniorubrica. 84. Hanc summam complere areale hujus trigoni pa-
Quintus in ordine triangulorum ainblygoviiusab vimentum non ignora, describatur ergo hujusmodi rie
Euclide insertus obtusum angulum habens dicius esl, hoc ligura.
quem nos sticcinctenpertequeexplicandoaggredimur.
Nam si diligens lector superioris nostri documenli
prxceplis ct formulis inslrucius accesserit, minime
inhoc lababit. Conslituatur modo ambygonitis cujus
basis 18 numero, hypothemisx autem major 10, mi-
nor vero 9, inscribam, catbecus autem 4 summa
insigniatur.
1 Ducatur ergo basis per caiheci dimidium, hoc est
1.8, per binarium, ei 36 prodeunl, qux sunima em-
badalis spatii planifudinem adimplet. Sed Architnsin
cunclis utcns ratione, alio rriodo hujus amblygonii
aream reperiri constitui', non hanc sumpta est sura-
mam in bac arex planitudine, sed minorem posse
Sed quia de trigonorum podismali consideratione
contineri existimans, aslruxit enim caihecum per se
et per binarium, vel perseet octonarium, dupio se in superioribus diligentium lectorum indagini expla-
Buperantesmultiplicari oporlerc. Et quanlilalem qnx navimus, superest ut ad tetragonorum speculationem
liac ex mulliplicatione proveniret aream constiluere, transitum faciaraus succinctum, de his habituri tra-
«on ut36, sed 32 in.se colligeret arealis illaconlem- ctattim.
Quadratorum enim cxteris faciliorest colleclio, et
platio. Quisquis auiem liujusjam dicli trigoni formas Q
ln plano designare disponat, a basis qtiantiiate biijtis- prins quidem rie nnrmali tetragono tali modo ordia-
modi rera ingredialur, tali ratione ul termihus minc- mur. Omnis igitur leiragonus normaliier conslituius
ris ac majoris hypothemisx copulatus; parvo vincat latiiudiuem longiiudine raultiplicanie arealem consii-
terminum basis, hoc esl, si basis 20 mensuretur pe- lu t planitudinein , el podismum sine dubio absolvil.
Ponalur niodo leiragonus pari numero consignalus,
dibns, major bypoihemisa II, minor autem 10 insi-
id est 8, quos per se latiiudinem. per longitudinem
gniatur. Se.l melius hoc qtiod nuineris duximus
64 efficiam, embadum videlicet sublus
ostendemus, si nlicujus exempli formam subjiciemus. multiplicans,
descripti telragoni.
De oxygontorubrtca.
Rcstat tit dicamus de oxygonii speculatione, qni
sexltis in trigonorum descriptione ab Eiiclide non
segni geometra ponilur acuti angulus determinalus. Idemvero si per imparem numerum feceris, attendi
Esto igitur oxygonins,cujus minoris lateris lermimis, obslactilo-ea.lemratio constahil, qui normalis telra-
id csi minor hypothemisa 13 pedibus lerminctur, gontis ah Euclide xquilaterus atque recliangulus no-
major autem 15 et basis 14 mensuretur, cujus ca-. . minaiur, a Nicomachoaulem in arithmeticis simililer
theci et embadi summa si ignoratur, tali ratione col- appellalur.
ligetur. De parte allera longiori rubriea.
Ducalur ergo lateris minoris quantitas per se, 168> Tetragnnus autein parte altera longior ab Euclide
redundat; basis item terminns si per se«xcreverit, qtiidemreciiangulum. Sed non xquilaterum definilnr,
196 nascentur ; quas videlicet smiimas si junxeris., a Nicomacho autem heteromeres dicilur. Cujus qui-
365 cfficies. Quo.facto multiplicetur etiam lcrniinu:> dem lorigitudo latitudinem multiplicans embadalis
hypothemisalis per se, et exsurget 223 nttmerus ; summx pedaluram, sive sint pares seu impares ter-
queni si de siiperius copulaia sutnma secrcvero, fiuni mini, demonslral, sil modo parte altera longior ictra-
1345 EUCLID'S GEOMETRICA.L1B. II. 1346
gonus, cujus longitudo pedes 8, laiitudo autem 4, vel, Arum maximos lerminos Iongiludinem obtineutes si
longiludo 9, lalitudo autem 6, vel 5, vel 4, colligat. conjungas, 14 efficies, quorum medielatem sepiena-
rius constiiuit. Minores autem summulx in unum
redactx senarium quantitalem perficiunt, cujus me-
dium ternarius adimplet, qux videlicet medietate, 7
et 3, si per se multiplicabuntur, in 21 consurgent,
iil -estpedes areales letragoni hujus, ut infra onparet.
Multiplicetergo latitudo longitudinem, id est 4 8,

32 nascenlur, hoc est, area parte altera longioris
tetragoni provenient, qux hx figurarum deformalie-
nes pari numero atque impari designatx.
liis eteniin adjiciendum fore trapezium orihogO'

De rhomborubrica. Rinm non incongruumducitnus.dupla et sesquialtera
His vero jam diclis parallelogrammis adjiciendos numerorum proportione lateraliier consignatuin. As-
rhombos et rhomboides lelragouosarbitramur, quam- cribalur vcrtici summa quindenaria, cathcco nutem
vis enim aut angulariter aul laleraliter a supradiciis tricenaria, riuplo etiam transcendens, hasi vero ari
parallelogrammis dissideant, tamen his sunt adnu- hanc sesquialteram servans hahitudinem terminus
merandi. Esto age rbombus quadrilateros, singulis conlradaiur, per has ergo summasarea hujus trapezii
lateribus decenx pedaturx summa conscriptus, dia- tali ratione constituenda est. Adjtingatur vero veriex
goni autem, boc est angularis lincx directio t>is basi, id esl 15, 45 et 60, terminus exuberat. Cujus
sena numeretur quanlitate, cujus 6,si'perse augmen- pars dimidia si per cathecum multiplicabitur, arex
tabimr, 36 exsurgent; quos si ex basis lermino per pandil protensionem ut in medio scripta patet figura.
se mulriplicatosub(raxeris,64 remanet. Horum tetra-
gonale latus, id est 8, hujus rhombi calhecum con-
sliluit. Diagonus autem per cathecum ductus emba-
dalis summx spalium ostendit. Hic autem ab Euclide
xqua habens latera, sed non angulos xquos nec
rectos definitur. Sit vero de hoc hujus formx pro-
essio.
Oe diagonoadinveniendorubrica.
Sxpc aulem evenire solet, utin hujus arlis specu-
talione, quot angularis linex prolensio, horum scili-
cet tetragonorum pedes oblineat, requiratur. Quod
ne ignoretur, facillimum apertissimumque hujusce
raiionis dabimus exemplar. Ponaiur etiam paralle-
logrammus 60, orthogonius in longitudine 80, et in
altiiudine hnbcns pedes 60, longitudo vcro per se
augmentata sexies 400 explicat, latiiudo autem per
" se multiplicata ter 600 efficit, qux videlicet sexies
400, el ter 600, in unum summx redactx 10 resti-
tuuni, horum scilicet 10 letragonale lalus si sum-
psero, 100 pernoiabo, bocest diagonum hujusparal-
lelogrammi orthogonii, ul infra scripla perspici potest
forran.
De rhombonrubrica.
Euclides.vero nec angulos xquos neque .aiera xqua
habens rhomboides determinando proposuit, quem
nos quoque patentiori adilu formando numerosque
ascribendo reserabimus. Esto age rhnmboides cnjtis
iinurn latus 8 pedes, secundum autem quatuor, ter-
titun vero 6, quarlum vero 2; harum vero summa-
1347 AN. MANL. SEV. BOETIUS. '548
De multiangulisfiguritrubrica. A hoc est 36, quinquies ducta, 180 adessc conducit.
Sed quia sufficienter breviterque dc tetragonoriim Quibus si senarix quantitatis summam ter ductam
diximus rationibus, restat ut de pentagonis et hexa- subduxeris, 162 rnlinquuntur, borum medietas snm-
gonis calerisque disseramus. Omnis ilaque pentago- pta 81 pede embadum hujus heptagoni habere con-
nus xquls habitis laleribus unius in se summa excre- ducit.
scente, ac ter ducta, rursusque eadem subducta,
medielaleque hujus summx sumpla embadalis spalii
pandit superficiem. Esto modo pentagonus singulis
habens lateribus pedes senos ; quos videlicet 6 si per
se duxero, 36 reslituam ; hos ter ductos in 108 nu-
merum perstringam; cui si abstulero lateris unius
summam, id est senarium, 102 explicabo ; quorum
dimidium si accepero, aream infra descripti penia-
goni adimplebo.
De dclogonorubrica.
Octogonus vero in nafurali parittm numerormi
ordine quarttis consiilutus, in hoc drsserendus locr
naturaliter quartus assumatur. Esto age octogonus 7,
per singula latera pedibus mensuratus. Hanc nimi-
De hexagonorubrica. rum naluralem quaritilalem, id esl 8, jn se si duxe-
ris, 64 efficies ; quos si per 6 multiplicaris, 384 ex-
Hexagonus autem ordine iu subsequenli dicendus
elenim 8 lateraliter r plicabis. Ex his sj qtiaier lateris unius summair
inferatur, describatur, hexagonus
videlicct octonaritim se mtilii- deduseris, non amplius quam 352 residui sui.t. Quo-
insignitus, quem per rum medietas si excipilur, area hiijusloctogoniiper.
plicans 64 efliciam ; hxc summa, scilicet 64 quater- notatnr
ducla, in 256 redundat; bis videlicet 256 si lateris
unius quanlilas, id est 8 bis ducta, adjiciatur, 272
apparent. Quorum medium si sumpseris,aream hujiis
bexagoni explicabis.
De hennagonorubrica.
De heplagono rnbrica.
Hennagoniis autem singula per Iatera 6 circura
Posl hxc ul expediamus de heplagoni subsequenlis scribatur, quem videlicel senarium, si secundum su
ratione oportet, qui videlicel heplagonus tertio hic perius dictam nostrx institutionis regulam per s*
inseritur loco septenarius, quemadmodum in impa- muliiplicaveris, 36 eflicies; qui seplies ducli, 109
rium numerorum lertius naluraliter ordine apparet stimraam prodncent. His si lateris unius quanlitatem
colloceiur, etenim heptagonus sennria quantitate cir- quinquies subiraxeris, 79 reddes; horum medietaj
eumscriplus, cui si lateris unius snmmam perse mul- excepta si fuerit, hujus hennagoni embadum 38 se-
tiplicaveris, 36 pernotabis, qux scilicct quanlilas. mispedibus cnniineri manifestat.
1349 EUCLIDIS GEOMETIUCA.LIB. II. 1350
•Ascentur; hos per 11 mulliplicans 2156 efficies, qun-
rum quarla decima pars, id est 154, aream hujuscycli
pandit, ut infra potest cerni. Est alia hujus cycli
inveniendi embadalis spatii raiio : sumatur etenim
circumductivx quantitatis medietas, vel 22 qux est
medietas, et per medietaiem diametri, id est per 7,
. multiplicetur, et quod ex hac multiplicationc prove-
, neril, embadum pandit.
De decagonorubrica.
Reslat ut de decagoni embadali dicamus podismo,
describaiur itaque decagonus denario numero latera-
liter limitams. Cujussi laterisuniusquanlitassecun-
dumjamsxpe dictam nostrx prxceptionis institur
tionem se multiplicando excreverit, 100 efficiet. Hii
vero ociies ducii, 800 adducunt. Horum veromeditim
si sumpseris, aream hujus decagoni 570 pedibus
contineri absque dubio pernotabis.
De hemicuciarubriea.
llis vero brevibus initiamentis de circularibui
theorematibus diccndum esse censuimus, de hemi-
cyclo prolinus dicturi. Conscribatur age hemicyclus
C 28 in basi, et in semidiametro 14 pedes habeas, cujns
si arex podismus ignoretur, tali ralione adinvesti-
getur. MultipliCeturergo surama basis per semidia-
metri summam, et iri 592 pervenilur, et hoc sumnia
in decies 4211 prodncit, quorum snmpta quarta de-
cima parte, id est 312, arealis cbmpletur superficies,
ul propter apparet. *
••''.
Idem vero de hendecagono cxlerisquc plurilateris

Hxc de epipedarum podismationibus figurarum ad
fjgurarum descriptionibus si feceris, nullius erroris ;
obstaculo lababis, hoc pacto ut in naturali ordine in prxsens dicta sufficiant, restat ut de monluosa stic-
cinctius aliquid raiione tractemus. Inscribaiur etiam
multiplicanda unius lateris summa, et in hac quanti-
late qux ex bac laterali multiplicatione nascilur, na-mons in venicis circuiiu 300 pedibus podismatus, a
turaliter augmentanda, eademque laterali naluraliter pede aulem usque in sumniilatem 800 pedibus pro-
subducenda procedas, embnduraque lali ratione ex ten us, pes vero moriiis ejusdem in circuitu-pedibus
medietatibus scilicet adinvenias. millenis consigneiur. Proponalur modo inquisitum
quot jugera in hoc nionte habeantur. Quod tati cum
De circulo rubrica. ratione ordiendum jungantur, etenim pedis et cacu- .
Sed quia de angularibus fignris siudioso lectori. minis duo illi circuilus, id est 1300; quorum per
suflicienter disputavimus, restat ut breviter de cir- medium si ascensus, hoc est 800, per 650 multipli-
cumdtictione sphxrx vel circuli explicemus. Ponatur cabitur, 520 pedes habere montis biijitsspatium com-
circulus itaque44pedibus in circumductione designa- probabifur. tlanc igitur stimmam si in 28,800 disper-
tus, diametrus autem 14 pedum protensionibus de- seris, 18 in hoc esse monte comprobabis, reslantibn
scribatur. Cujus summa si per se excreverit 196 na- tantum millenis et sexcenlis pedibus.
1351 AN. MANL. SEV. BGF.TiUS. 13V
i De minutiis rubrica.
Veteres igiiur geomeiricx, inriagatorcs subtilissi-
nii, maximequc Pyihagorici, cum omnia cerlis men-
surariim riividenles ratiouibus, ad ea qux natura re-
niierel dividi et secari, usque pervenireni, ingenio
prxsignanle ea qux naturaliler crant indivisibilia,
positis nntis nominibus xque datis dispartiere. Cujus
vero agros per acius, per penicas, id est per rariios,
per passus, per gradus, per cubiios, pcr pedes, per
semipedes, et per pahnos dispersissent, non habeuies
palmurn per qnod dividerent id quod palmo essel
minus, digito autem majus, unciam vocare malue-
Si autem mons in pediscircuitn 2500 et medietatis runt, in secundo vero loco digitum subscripseruut,
circuilione lfiOO,incacuminis autem circumdtictione in tertio staterem, idestsemiunciam, in quar.o qua-
eentum, et in ascensu 500 pedes habens, fuerit. Hoc drantem, In quinto drachmam, in sexlo scrupulum,
pacto jugera sunt adinvenieuda : jungantur irium su- -R in sepiimo obolura, in ortavo semiobolum, quem
pradiciorum circuituum sutiime, et 4200 nascuntur; Grxci ceratem-nuncupaut, in nouo siliquam, in 10
quorum leriia parte, id est 1400, montis ascensio- pnnclum, in 11 minuium, in 12 momeiituinnoini-
nem, hocest-500, mnlliplicanle, 700 prndeunl; qnns nando posuerunt.His ergo minuliis admventis.nomi-
per jugera disparliens 24 ellicies, nnn plus quam nibusque edilis, mulliformes eis notas indidere, qux
iluccniis pedibus residuis. quia partim Grxce. partim eraut harbare, nohis non
videbantur Latine orationi ndjungendx. Quapropier
nos rem obscuram obscuris ignntisquenolarum siguis
involvere nolenies, loco e.irumdera notarum Latino-
rum eleinentorum notas ordine ponimus, ita ut A
uncix respondeal, B digito, C staterx, I) quadranti,
E rirachmx, F scrupulo, G obulo, II semiobulo, I si-
liqux, K pnncto, L minulo, M momento ascribatur.
Describatur itaquehis liiteris, quam diximus figurara
iinciarum, hoc modo.
Monsaulem slrabus, id est inxqualis, si fucrit in
pedis circumferenlia 1400, et in venicis declivo 200,
et in dexterx partis asceusione 850, in levi lateris
aulem suspectu 750, pedes habens, jugeralis vero
sila planitudo hoc modo cst indaganda. Sumatur ei-
enim duarum mediclas circumferenliarum in umim
collectarum, id est 800, et asccnsuum compositorum
pars media, hoc est 800, et hx medietates per se
multiplicaix CiOproducnnt, podismum scilicet mon-
tis supradicli. Ex peditura autem jugeralem faeile
tummam secundum quod diclum est supra invenies.
BOETHII LIBER DE GEOMETRIA.

Quia igitur <ie omnium huic arii inseremlarum Geomctria est disciplina magniluriinisimmobilis,
speculationiim ralionibus brcviter enodaleqiie sat formarumque descriplio contemplaiiva, per qiiani
disseruimus, reliquuin esi ut dc unciali et digitali uniiiscujusqne termini declarari soleni, riocumenltini
mensura, et de punctorum et minutorura cxterisque eiiam visibile pbilosophorum, quod Latine dicilur
minntiis, sicut promisimus, dicamus, mirabilem et lerrx dimer.sio. Quoniam per diversas formas ipsius
arti buic, cxterisque maiheseis disciplinis nccessa- disciplinx ptrimumjEgypltis feriurfuissc partila, pro
riam figuram, quam Archila prxmonslrante didici- necessilate lerminorum lerrx quos Nilusfluviusinun-
mus, edituri. dslionis lempore infundebat, cujus disciplinx inagi-
1353 EUCLIDISGEOMETRICALIB. II. 1354
itri mensores ante dicebantur. Sed Varro peritissi- i i gloria pereat, ut nobis plenissime rei veritas ad no-
mus Latinorum bujus nnminis causam sic exstitisse litiam veniat; quisquis ille lamen hanc epislolam
commemoratdicens : Prius quidemdimentionetterra- studiose legere voluerit quibusdem compendiis iniro-
rum terminit positij, vagaulibusac discordanlibus po- , ductus, lucidius majorum dicta in brevi petcipiet.
pulit pacit uliita prmttitiste. Deinde toiius anni circu- Bubrica.
lum mentuali numero fuiste partitum. Tunc et ipti Divus Julius Cxsar, vir acerrimus et multarum
mentet quod annum metiunlur, dicli tunt. Tunc et di- gentium dominator, frequenlia belli miliiem exer-
mensionemorbit lerrmprobabitirefert rationecoltectam, cuit, .ampliorum bellorum operibus augendx rei
ideo factumett ut disciplina ipsa geometrimnomenac- causa illustrium virorum urbes ingressus est, gen-
eiperetquod per tmeula longa contl&ret. tium populos rogantes recepil, tyrannos gladio inler-
De utililate geomelrimrubrica. emit, et postquam hoslilem terram oblinuit, deletis
Ulilitas geomeirix triplex est, ad facultalem, ad hostium civitatibus, denuo novas urbes constituit,
sanitatem, ad animam. Ad facultatem, ut mechanici dato iterum colouix nomiue cives ampliavit.
et arcbitecti. Ad sanitatem, ut medici. Ad animam, Mtlilescotonos fecit, alios in Italia, alios in pro-
nt philosophi. Quam artem si arcle ei diligenli cttra vinciis quibusdam. Hxc qux divus Augustus assigna-
atque moderata mente perquirimus, hoc quod prx- B tus urbes provinciarum exercitui jussit propter subi-
dictis divisionibus mauifestum esi, sensus nostros tas bellorum acies, non solum eas civitates deraum
magna claritale dilucidat, et illud supra, quale est cingere muris, verum eliam loca aspera et conjra»
-crelum animo subire, totamque illam machinam su- gosa satis alligari, ut ille niaxime proptignacutoest,
pernam indagabiliratione aliter discutere, et inspe- el ista loci natura, et ab agrorum nova dedicatioua
ctiva meniis sublimilate, ex aliqua parte colligere et culmrx coloniasappellavit, qux colonix his victori-
agnoscere mundi factorem qui tanta el talia arcana bus , qui temporis causa arraa ccepere, assignatas
velavit. Nammundus ipse sphxrica fertttr rotunditate sunl.
collectus, ul diversas rerum formas ambiius sui cir- Ergo ne quid nos prxterisse videamur, sed magij
cuiiione concluderet, unde Iibrum Seneca consenta- eoium exempla sequamur, sxpe erit ad formam re*
nea pbilosopbisdisputatione formavit, cui titulus est spiciendum;et quia montium alliludines prxesse ora-
de Forma mundi. Nam in geomeiria utique partem Ho monstrabat, per aseensum prxcelsi cacuminis
falemnr esse utilem teneri, etactibus agiiari, in om- aciem laboriose signa ex lapidibus construeta re!i->
nibus prodesse eam exisiimainus, nec sine causa quimus, 11est munita discrctaque locorum quantitas
lummi viri etiam impensam huic s. ientix operam qux permanet separatim per aquarum divergia in
dederunt, cum sit georactriadivisa in nuraeros aique C utraque parte valde noia partitio, alia toca riparuru
formas numerorum.Nota nontantum oratori, sedcui- cursus servatur, proiude etiam si bostis nos infesiare
que primis saltem litteris erudito necessaria est, voluisset, eos ex proxima ripa poteramus expugnan-
quod ad sublilitatemconstat tenuissima, el ad scien- do rtimpere. Nam circa regionem maritimam limites
liam utilissima, et ad exercitationem vatde jucundis- * rectos censuimus ex lapidibus compactis, lotara li-
ima. In causis vero frequentissime quxriiur, quia mitum recturam cursum demonstrabimus, quia colo-
primum ordo est geometrix necessarius. Nonne et nix omnes qux ad mare p.>nunlur littore maris ter«
eloquenlix, ex prioribusgeometria probat insequen- minantur. Agrosconvalliumjure ordinario disposui-
tia, et cenis incerta, propter quod plures invenies, mus, quos intercisivosnominavimus.In planitie vero
qui dialectici similiter etrhetorici ingrediantur hanc limites recle cullellavimus.
artem. D alectico namquesyllogismosi res poscit uti- Plerumque sunt agri quam multi assiguati,qtiorura
tur, et qui sunt potenlissimi grammatici, qui apo- mensura limitura licet diversa sit; tamen eliam di-
dixisGrxcedicuniur, idem probani, et certe enlhime- stant a se alius ab alio in pedes 100, in pedes 150,
mate, qui rbetoricus est syllogismus, quod Laiine in pedes 240, in pedes300, in pedes 361, in pedei
interpretatur menlis conceptio, quem imperfecturai 420, in pedes 480, in pedes 600, in pedes 700, ioj
solent artigraphi nuncupare, et ipse denique probal D pedes 840, in pedes 962, in pedes 1020, in pedes
cnjus sit forrax circuitus, quot tineis rectis conline-' 10200, in pedes 1340, in pedes 10600, in pedea
tur. Quibus modis finitur, qtix illa circumcurrens li- 10700, in pedes 10800, inpedes 2200, in conspectu
jnea si efliciat orbem, qux forma est in planis maxi- tamen longoquo signis Iimitem agimus.
ma perfecia, in qua 10I spatia compleciitur. Et sii Si fuerit terminus crassus angustalis et ab alia
quadratum paribus horis efficiat rursus quadrata, parte longa crassus geminatus , hi duo limites
iriangulus triangula, ipsa plns xquis lateribus quami maximidecimanus et cardo nominatisunt. Per multa
inxqiialibus, et alia forsitan obscuriora, quodi millia pedumconcurrunt, et nhi in alpes liniant divi-
etiam operissequioportet experimentum. Hxc in pla- dunt agros dextra Ixvaque rectarum linearum intei
nis. Nam in moniibus et collibtisetiam imperilo pa- secontinemium.
tt t, quia per soluin cursum et umbrarum moium Omnemniensuram hujus cuhurx mediam longio-<
jcomprehenditur,el per divergiaaquarum segregatur. rem sive laliorem facere debes, quod latiludine lon-
NuncadepistoI.im Jtilii Cxsaris veniamus, quod ad gius ftterit, scamnum est, quod vero in longitudlr.em
hujus artis originem perlinei, ut nec ipsius atictoril longitts fueril slriga.
Parao*. LXIII. *3
J355 AN. MANL. SEV, BOETD. 1356
Sunt fundi bene meritorum et pro xstimalioqe A ascriptus est, in fihibus suis tabulario Cxsaris inferi-
" ubertatis
angustiores assignati supt. mus, et quod bencficioconcessaaut assignatacolonix
"" Loca macra et arida
ampliori termino condusa fuerint, sive iri proximo, sive inler atias civitaies,
"sunt. Surit loca subsicciva qux ad jus ordinarium - libros beneSciorura ascribimus, etqv.idquid aliud aii
non periinent, sed si convenerit inler possessores, instrumentum mensoriimpertinebitad soltimc lnnix,
possideant; si non convenerit, remanet poteslali. sed ad labularium Cxsaris manu condiioris subscri-
Alia loca perfectiora ad jus publicuin peniueant; pium habere debebit.
totidem si possessoribus convenit, possident.
Sunt autem loca publica hxc qux scribunlur silva
et pascua publica augustinorum, qux illo modo alje-
nari nequeunt, et possident lutelam aut templorum
"publicorum,aulbalnearum, qux locacollivaappellant. '
' Ager exiraclusus est, qui intra ftnjtimam liiteam. - ,,...., .., ....i... ——
et centurias interjacet; ideo exlraclusus, quia ultra Ager est simi|is subsicciyus condictionisexiraclu-
sus et nori assigqatus, qui, s't rei publicx. populoRo-
tinitimos liriiites clatiditur.
mano, aut ipsius cplonix cujus fipe circumdatur, aot
De contrgversiisrubrica. ad pdputum Roma^numpertinct, dalus non est, in
Controversiarura materix sunt dux, finis et locus, ejus qui assignare remanei poiestate.
hanim altera continetur qtiidquid ex agro disconve- * potuerit
Sigiia limitum finalinm in diversas regiones, siv«
nit. Sed quonjam his quoqtie partjbus signatx con- vocabula,
yicqs) vel possessioneshxc sunt intar utros<
iroversix diversas babent conditjones, ut potui ego que possessores lestitnonia agrajia dividenda.
comprehendere, proprix snnt nominand». In montibtis loca arida elconfragosa petras signa->
Genera sunt controversiarum 14 : De positione las invenimus.
terminorum. De regione. De fine. De loco. De domo ' Summa montium terminos agusteos, id est rolun-
proprielas. De possessione. De alluvione. De jure dos, in effigiem cqlumnx aliqups littera signatos,
(erritorii. De subsiccivis agris. De locis publicis. De archas fina|es in partibus grtimos, id est congeriera
(ocis reliclis et extraclusis. De locis sacris ac re- petrarum, arbores antemissas intactas a ferro, con-
ligiosis. De aqux p|uvix accessu, et rje Uineribus. geriem macerix, ld est ubi saxa collecta «b utrisque
*
Controversia est inter duos pluresque vicinos.In- partibus limitem faciiint, itera petras sacrificalesaras,-
ter duos, an in rigore sit cxterorum sine rationis, iri quibtis locis arbores intactx slare videntur, in quov
iiiler plures trilinium facit, aliquibus locis et quadri- loco veteres errantes sacrificium faciebant. Alio loco
firiium, secundum proximas possessiones, dum hoc - vix niilitares finem faciunt, qui termino muniuntur.
riesciunt, non eis convenil, et diversas controversias Atia vefo dextera montium, id esl pro lateremoniis.
ipsi pqssessores inter se faciunt. Aiii de loco, alii rfpe currentes finernfaciunt.Aliquandosepulcra(inem
vero de fine linex liiigant, alii de fundis altendunt. facjurit, ideq sepulcra sequenda sunt qux extreinis
*
Sed avido modo quxrendum est prjus origo causx. ffnibuscbncurrentibus plures concursus agrorum ex-
Natura per hxrediiates opininnjs hujus generis con- speclant. Omniaenim monumepta dqminoslestantur.;
iroversix (iunt, quare jure ordinariq litigatur. Prius Sunt' terriiini cursorii in efJigjem lituli constituti,
tamen in judicio super possessionem quxslio finia- cerla loca riyi, finaj^s cunabulx vel novercx, quod'
tur, el tunc agrimensqr ad loca ire prxcipiatur, ut reguljs construitur, scorpiones ubi fines duo cuncati
patefacta veritate hujtismodi litigiuir»termineiur. se jurigunt. Si forte in campeslria loca uj)i agri in pla-
Genera controversiarum ex flumine hxc sunt, non nltie srini constituti in jugeribus assignata inveniun-
quod occupalis agris agittir, seri quotl vis aqtix ahs- tiir. Ilem inter voratos rupis arbqribus ante missis
tulerit repelitionem non habebit, qux res necessiiaie ihtactis, ut supra dixi sacrificales, lumpr terrx in
ribx muniendx sunt, sine alierjus damno quisquis effigiemlimiiis'constilutos, petras molares foy.eas,vel
ilfe faciat qtii ripain suain rnunjet. Qupd si fluminis metas, lacus et legoriatus, et fabritiis cpnstritclosca-
torrens aliqtiando tam violentus decurrerit, ul alveutn laviones. Aliqrioijensenim pejras quadratas et scri-
xiiutet suum, multorum agros transripam occupat, ptas, qux indicant cujus agri qiiis dominus, quot
sxpe etiam insulas efftciet. Sed Cassius Longinns spatium tueanlUr!Norienim omnis titulus inscriptio-
prudenlissimus juris auctor et judex boc slaiuit, m nhSusest inductus, quoniani aliquibus locis nqn sunt
quidquid aqua lambenrjo abslulerit possessor admit- lalpides scripti; sed in effigiem terminorup posiii
tat, quoniarii scilicet ripam suam sine alterius darano sunt, quos cursorios vocamiis. Nam et ipsi montes
tueri debet. Si yero major vis decurrerit et in fines omnino loca deiermiuant, lermini vero npn unam
alterius atveuni mutat suum, et fiat insula in quo mensuram inter se'continent, jubente Augusto Cx-
concurrerit, unusquisque modum fluminis majoris sare Balbo mensore, qui omnium provinciarura men-
agnoscere debet, et eam insulam ipse sibi vindicabit, suras distinxit ac declaravii, perque testimonia su-
cujus terram tempestatiye prxoccupavit, quoniam prascripta fines locorum terminenliir.
noh possessoris negligentia, sed tempestatis violentia Sunt enim lermini quibus fidesnon est adbibenda,
apparet arreptum. isti dicuntur itinerarii. Omnes enim limites itineri
Xger subsiccivus secundum suas determinationes publico servire debebunt, qui dextra ac sinistra fine»
privatos dividunt, et in medio iter publicura, bi tates Afinalem.
. Mauspleus.—Terminus in laterculis. Arca
non sunt omnibus locis, utique sub omnes lerminos finalis.—Terminus quaririfinius. Lippus.—Terminus
signum inveniri oportet; quod ergo inventum pro loco rotundits. Kalasiones.—Terminuscui' subjacet'angu-
termini ohservetur et cuslodiri debeat, ut ab uno ad lus. Terminiis quadrifinitis.
unum dirigatnr, et si nocie sive a nota ad notam. Tu qui vis perfectus esse geometricus, lege ista om
Sic enim Sunt certx legis consueturiineset obser- nia qux capitulata sunt siibterins.Nam imprimis scire
vaiiones, semper signum in omnibus lerminis posi- oportet aritbmeticam artem, qux continet nuriiero-
tum est, aut aliquos cineres, aut carbones, aut testa, rura causas ac divisiones, id est: qualis est defini-
aut ossa, aut vitrtim, aut massa ferri, aul xs, aut tio ac divisio, de paribusMmparibus numeris;—qua-
calcem, aut gypsum, aut vas fietile invenimtis, quod lis est compositus numerus, et qualis incomposittis;
etiara quibusdam saxorum fragminibus conculcabant —qualis est perfectiisntimerus,et qualis imperfectus;
atque diligenti cura confirmabant, ut firmius slaret. —qualis est divisibilisnumerus, et qtialisintiivisibilis;
Tales ergo, signum inter dominos, inier quos fines —qualis est particularis numertis, et qualis super-
terminahantur, faciehant. Termini vero non sunt om- •, partiens;—qualis est superfluus numerus, et qunlis
nibus locis, sed infiniia sunt multa alia teslimonia; diminutivus;—qualisestmulliplexnumerus,etqualis
lcge feliciter et inielligere curabis; qui intelliget quod B
1 submultiplex;—qualis est solidus numerus, et qualis
videi, agrorum intentionem et certamen tollere po- sphxricus;—quotnodo inventa est geometria;—quid
test, prudentiarri tamen hi mensores habere debeut, sit geometria;—qux uiilitas;—qui ordo prxscriptio-
qui judicaturi sunl, et quos advocnnt, ut prxslatores. nis;—qux sit ratio prxpositionis;—qux dispositionis;
In judicando auiem mensorem bonum virum et ju- —qux disiributionis;—qux descriptionis;—qux{de-
slum agere, ul iiullaambitione aut sordibus moveatur, monstrationis;—qux conclusionis;—qualis est recta
servare opinionem melris et moribus debet. Omni linea;—qualis est superficies linex;—qualis est divi •
enim artifici veritas custodienda est, exclnsi sunt illi trica linea;—quot sunt extremitatum genera;—quot
qui falsa pro veris opponunt. Quidam per imprudeii- genera summitatum;—quot genera angtilorum;—
liam, quidam per imperitiara peccant. Mutans ergo qualis est planus angulus;—qualis est oblusus angu-
in professione qux generaliter pro veris adjiciunttir, lus;—qualis est hebes angulus; — qualis est rectus
per controversiam argumentaliter et conjecturatiier angulus;—qualis est acutus angulus;—qualis partita
etiam superflue metiri arlifices coguntur, sed tulum mensura sit;—quantum trahit stadius;—quid silacus;
hoc judicandi hominem artificem oportebit. — quid sint climale;—quid centtia ;—quid leuca;—
Nomina agrimensorumrubrica. quid arrapennis;—quid jugerum;—quid centuria:—
Higini, Marci, Cxsaris Neronis jussu.—Julii Fron- C * quid punctum;—quid estdiametrus;—quidparalello-
tini, Junii, Claudi Cxsaris jussu.—Siculi.—Flacci, grammum;—quid figura;—quid circulus;—quot in
Nypsi, Higini, Euclidis, Cassi.—Ageni,Balbi, Tiberii partes sit divisio.
Cxsaris jussu.—Urbici, Mensoris Longini.—Imp.Se- Si scis ista orania ad plenitudinem, nosli locorum
verini et Antonini j.— Imp. Vespasianij.—Imp. segregatioriem. Nam qui ignorant regulam hujus artis
Adriani j.—Imp. Trajani j.—Imp. Augusti Cxsaris j. multa opponunt falsa pro veris.
—Irap.Neronisj.—Imp. Valentiniani i.—Imp. Theo- *D. Quomodo inventa est geomelria?
dosii j.—Imp.Archadii j. — Imp. Honorfi j.—Imp. M. lnventam esse geometriam Êgyptii dicunt pro
Constantini jussu. necessitate terminorum terrx, quos riullus inundatio.
Nomina lapidum finaliumet archarum positiones nis tempore infundebat.
rubrica. D. Unde vocata sit geometria?
Orthogoniusrectusrectumangulura mittit. Isopleurus M. Geometria nominata esta dimensioneterrx, per
rectus subconstitutus.—Isosceles.Terminus lineatus. quam uniuscujusque terrx termini declarari solent.
—Exculenus sive hexagineus. Spatuta cursoria.— D. Quid sit geometria?
Excultelatuslateribus.Terminus in inversum positus. , M. Geometria est disciplina magnitudinis et figu-
—Sumbus sive trapidens. Item spatula cursoria.— D •* rx qux secundum magnitudinera contemplatur.
Isosceles. Quadrifinius.— Solus trigonus alia jactat. D. Qux sit intentio?
Item quadrifinius. — Parallelogrammuspentagouus. M. Intentio Euclidis duplex esi, ad discipumm re-
Terminusgamalus. Hexagineus. Terminus lineatus, spiciens et ad naturas rerum. Ad discipulom respi-
id est quadrifinius.—Septagenus.Item quadrifinius. ciens, quia oportel eum ab his uti isagogicis
incipere
—Sinagonus. N overca.—Terminus Grxca littera scri- pro faciliiate, pro brevitale, et eo quod in quxstio-
ptuSiSimraatus.—Terminusin sumrao acutus. Cen- nibus ob hoc nulla sit difficultas. Pro rerum natura,
tustatus. — Circulatus pyramus, item acuto similis. eo quod physicx scientix, et Timxi sive Platqnis do-
Trivortinus. — Item pyramus vitx prxcisx sirailis. ctrina plurima geometricx demonstrare noscuntur.
Amicirculus—Completusrhombus amblygineus. Va- D. Qux utiliiast
roberinus.—Amicirculus quadratus. Trudeus.—Ter- M. Utilitas (ut supra prxfati sumus) geomeirix
minus agusteus. Terminus augustus in sutnmoacutus. triplex est, ad facultatem, ad
sanitatem, ad animam :
—Terminus cursorius. Lapis molaris. — Terminus ad facultatem, ttt mechanici; ad sanitatem, ut medici;
flnitrius. Monumentum.— Sepulturam cum qssibus »d animam, ut philosophi.
D. Qui ordo est geometrix in disciplinis? K.venere concordiam, sed hoc quoque prior arithme-
»Ju\-Aliquatenus post arithmeticam servus cst, ali- lica declaratur, quod quxcunqne nalura priora suni;
quatenus tertius. his sublatis, simul posteriora tolluntur. Quod si po-
D. Tituli inscriptio quomodo inlelligatur? sleriora pereant, niliit de stalu prioris stibstaniix
M. Est enira tituli prxscriptio elementorum qux permulat, ut animal prius est homine. Nam si tnllas
figurx simpliciores sunt, et ex his alix componuntur atiimal, slaiim quoque bominis natura deleta sit. Si
qux in his etiam resolvuntur. hominem sustuleris, aiiimal non perbii, proprie la-
D. Si proprius codex? men ipsa numerorum natura cuncta prxcessit. Om-
M. Codex iste secundum dispositionem Euclidis nia quxcuuque a primxva rerum natura constructa
esse dicitur, secundum demonslrationem vel inven- sunt, videnlur numerorum ratione formata. Hocenim
tionem aliorum plerumque esse dicitur. fuit principale in animo conditoris exemplar, liinc
D. In quot partes dividitur? enim quatuor elemenlorum multiturio mutuaia esl,
M. Dividitur codex iste in quaiuor partes : in epi- hinc temporum vices, hinc raotus astrorum coelique
pedis, in ariihmeticis, in ralionalibus et irrationali- , conversio. Proprie lameu ipsa uumerorum natura
bus lineis, et in solidis. omnes astrorum cursus, omnisque astronomica ratio
D. Qux sunt in demonstratione geometrica? ". constituta est. Sic enim orlus occasusquecolligimus,
M. Propositio, dispositio, dislribulio, descriplio, sic tarditates velocitatesque erranlium siderum cu-
demonstratio et conclusio. stodiiiius, sic defectus et multiplices lunx varialiones
Restat aulem nobis profundissiraam quamdam tra- agnoscimus, quia quoniam prior, ut claruit, arithme-
dere discipiinam, qux ad omnium naturx tum rerum ticx usus est, buic disputationis sumamus exordium,
integritaleui maxime ratione penineai. Magnusquip- hoc idera in georaetria vel in arilbmeiica videtur in-
pe ia hac scientia fruclus est, si quis non nesci.it quod currere. Si enim numeros tollas, unde triangulum
bonitas diffinitaet sub scientia cadens animoque sem- vel quadratum comprehendere possumus, vel quid-
per imitabilis et pereepiibilis prima natura est, el quid iu geometria versaiur, qux omnia numerorum
sux substantix decore perpetua, infinilum vero ma- denominativa sunt, hoc aulem erit perspicuum si
lilix dedecus ntillis propriis principiis nixum, sed na- intelligamus omnes inxqualitaies cfevisse primordiis,
tura seinper errans ab omni definitinne principii ut ipsa quodaramodo xquitas matris et radicis obli-
tanquam aliqua signo optimx ligurx impressa com- nens vim, ipsa omnes inxqualitatis species ordinesque
ponitur, et ex illo erroris fluctu retinetur. Nam ni- perfundavit. Sint enim nobis tres bini, vel tres terni,
miam cupiditatem irxque imroodicam effrenationem, vel tres quaterni, vet quanios ultra libet ponere.
reclor animus robo- ^ Quod enim in his tribns terminis evenil, idem con-
quasi quidam pura intelligentia
ratus astringit. Nos tamen qux de numeris a Nico- . lingit in cxteris. Ex his igitur secundum prxcepli
macho diffusius disputala sunt, vel a Varrone de : nostri ordinem videas primum nasci muliiplices si
mensuris ostensa sunt, moderata brevitate collegi- convertantur, et in his duplices prius, dehinc triplos,
mus. Et qux transcursa velocius angusliorem intel- inde quadruplos et ad eumdem ordinem consequen-
ligentix prxstabanl aditum, mediocri adjectione re- tes. Rursus multiplices si convertanlur, ex his super-
seravimus, ut aiiquando ad evidentiam rerum nostrit particulares orientur. Ex duplicibus quidem sesqui-
etiam formulis ac descriplionibus uteremur, quod alteri. Ex triplicibus. sesquitertii. Ex quadruplis
nobis quantis vigiliis ac sudore constiterit, facile so- sesquiquarli, et cxleri in hunc modum. Ex super-
brius lector agnoscit. Et has quodammodo inxquali- particularibus vero conversis superpartienles nasci
tatis formas temperata bonitate laborando collegimus, necesse est, ita ut ex sesquialtero nasratur superbi-
ipse lector pfobabil, qux nos ex Grxcarum opulenlia partiens, supertripartienlem sesquitenius gignat, ut
litlerarum in Romanum orationis thesaurum contra- ex sesquiqunrto superquadriparliens. Reclis autem
hmius. Si qux ex sapientix doctrinis emicuerunt, positis ncque conversis prioribus superparlicularibus,
sapientissimi judicio per nos comprobentur. \idei mulliplices superpariiculares oriuntur. Rectis vero
igitur ut lam magni laboris effectus luum tanluni superpartientibus, multiplices superpartientcs effi-
lector exspectet examen, nec in aures prodire publi- citint; prxcepta aulem tria hxc sunl, ut primum
cas nisi docix senlentix astipulatione nitatur, quoii ntunerum primo facias parem, secundovero primum,
nihil mirum videri debet, cum id opus quod sapientia et secundo lertium, primo duobus secundis et tertio.
inventa persequitur, non auctoris, sed alieno incum- Cum enim eum in terminis xqualibus feceris, ex bis
bat arbitrio. Est enim sapientia numerorum causai qui nascentur duplices erunt. L-equibus duplicibus si
et divisiones earum qux vera est cognitio et integri idem feceris, triplices procreantur, el de his quadrti-
comprehensio, quod hxc qui spernit, id est semitan • plices, aique in infiniiUmomnes formas uumeri mul-
sapientix, ei denuntio non recte philosophandum tiplices explicabis. llli quidem quorum partes ulira
flxc autem est arithmetica, hxc enim cunctis prioi quam satis est sese perrexeriut,superflui nominantur,
est, non modo quod hanc ille hujus mundanx molii ut sunt 12, vel 114. Hi enim suis partibus comparati,
conditor Deus primam sux habuit raliociuationii majorem partium summam toto corpore aortiuntur:
exemplar, et ad hanc cuncla conslituit, quxcunqui est enim duodenarii medietas 6, pars lertia 4, pars
fabricata raiione per nunierura assignati ordinis in- quarta 3, pars sexia 2, pars duodecima 1, omnisque
tiic cumulus redundat in 16, et totius corporis sui A sitione dislanles. Dicilur enim submultiplex, sub-
muliitudineui vincunt. Rursus 24 numeri medietas superparticularis, subsuperpartiens, submultiplex,
est 12, tertia 8, quarla 6, sexta 4, ociava 5, duodeci- superparticularis, submultiplex, superparticns. In
ma 2, vigesimaquaria 1, qui omnes36 rependunt, in prima parle si multiplicatur numerus multiplex dici-
qua re manifestum est quod summa partium major tur. In secunda parle superparticularis dicitur. In
est, et supra proprium corpus exundat. Atque hic tertia superpartiens, id' est quarta multiplex super-
quidem cujus compositx partes totius termini multi- particularis. In quinta multiplex superpartiens. Mi-
tudine superanlur, ut 8, vel 14, habet enim octona- nores vero numeri aliqua parie unus subsistens, atque
rius partem mediam, id est i, habet et quartam quod fdem per parles, secundum majorum normam mutti-
est 2, habet et octavam 1, qux cunclx in unum re- tudinemque protenditur.
ducix septem colligunt, minorem scilicet summam De paribusel impatibusnumerisrubriea
toto corpore concludentes. Rursus quaiuordecim ha- Descriptioautem qux supposita est hoc modo facta
bei medietatem, id est 7, habet seplimam, id est 2, e6t:quanloscunque in ordine pariter parium numero-
habet quartam decimara, id est 1, qux si in unum rum lernarius numerus multiplicavit, quicunque ex
collectx sint denarii numeri summa sucorescit, toto . eo procreati stint primo sunt versu disposili. Rursus
scilicet lermino minor. At 2 qui hoc modo suni ut B qui eodem multiplicante quinario nati sunt, secundo
prior ille quem sux parles superant, lales videanlur loco sunt conslituti. Post vero quos septenarras cx-
tanquam si quis multis super naturam manibus naius teros multiplicans procre.ivit, eosdem tertio consti-
aut dupliciconjuncius corpore,velquidunquamtnon- tuimus loco, atque idem in reliqua descriptionis
6truosum naturx in partium mulliplicaiione subri- parte perfieimus,superius igitur digestx descriptionis
puit. hxc ratio est: si ad latituriinem respicias, uhi est
llle vero minores, ut si naluraliier quadam neces- duorum terminorura itna medieias, ipsosque termi-
saria parte detracia aut minus oculo nascerciur, vel nos jungas, duplos eos propria medieiate reperies, et
alio curtatus merobro naturale totius sux pteiiitudinis 36 et 20 faciunl 56, qtiorum medietas est 28, et 12
dispendium sortiretur, inter bos autem velut inier si jungas faciunt 150, quorum 20 medietati medius
xquales intemperanlias medii tempe amentum timitis eorum terminus invenitur. Ac vero ubi duas meriie-
sorlitus est ille numerus qui perfectus dicitur esse tales habent, utrxque extremitates junctx utrisque
virtutis sctlicet xmulator, qui uec supervacua pro- medietalibus xqnales fiunt, ul 12 .et 36 dum con-
gressione dirigilur, nec coniracta rursus diminutione junxeris linnt 48 ; borum si medietates sibimet ap-
remitlitur. Sed inediet.nis obtinet, qui suis xquis plicaveris, id est«20 et 28, idem erit. Alque in alia
parlibus nec grassatur abundantia, nec eget inopia, " parte latitudinis eodem ordine qui fitint nntneri no-
ut 6 vel 28. Namquesenarius habel partem mediam, tati sunt, neque ulla in re ratio utriusque tatitudinis
id est 3, el teriiam, id esi 2, et sextam, id est 1, qux discrepavit. Idemque eodem ordine in cxleris nu-
in unant summam si redactx sint, id est 3, 2, 1, id merisjiernotabis, et hoc secundum formam pariter
est par lotum numeri corpus suis parlibus invenilur; imparis numeri fit, in quo hanc proprietatem esse
28vero habetmedietatem14etquartam7, et septimam supra jam dictum est. Rursus si ad longiludinem
4, et quarlamdecimam2,vigesimamoctavam1, qux in respicias, ubi duo termini unam medielatem habent,
unumredacta totum partibuscorpusxquabunt, in uno quod iit ex multiplicatis extremitatibus, hoc fit si
enirajunctxpartes 28 efficiunt. Est auterainhis quo- medius terminus sux capiet pluralitalis augmenta.
que magna siroilitudo virtutisetvitii; perfecios eniria Nam duodecies 48 faciunt 576; medius vero eorum
numeros rare invenies, eosque facile numcrabiles, terminus, id est 24, si mulliplicetur, eosdera rursus
quippe qUi pauci sunt, et nimis constanli ordine 576 procreabit. Et rursus si 24 in 546 multiplicelur,
procreaii. At vero superQuos infinitos reperies, nec faciunt 250-i, quorum medius terminus, id est 48, si
ullis ordinibus, passira inordinatequedisposiios, el a in semetipsum ducatur, idem 2304 procreantur. Ubi
nullo certo fine generatos. SUnt aulem perfecti nu- - autem duo termini duas medielates includunt, quod
meri intra denarium numerum 6, intra cenlenarium " fit multipticatis exlrcmiiatibus, hoc idem redditur in
28, intra millenarium 416, iutra decem inillia 800 alterulram summam medietatibus ductis. Duodecies
et 128. Et semper hi numeri duobus paribus termi- enim 546 multiplicatis in 152 procreantur, dux vero
nautur 6 et 8, et semper alternaiim in hos numeros eorum medietaies, id est 24 el 48, si in semelipsas
summarum fines provenient. Nam el primum 6, inde multiplicentur, eosdem in 152 restitueut, atque h. c
28, pust bos 496. Idem senarius qui primus, post- ad imitationem cognationemquenumeri pariterparis,
quam 800 et 128, idem oclonarius qui secundus. a quo participalione tracta, hxc ei cognoscilur inge-
Majoris vero inxqualilatis numeri quinque sunt nerata proprietas. Et in alio vero latere longitudir.is,
partes : est enim una qux vocalur mulliplex, alia eadem ratio descriptioque notata est, qua in re ma-
superparticularis, tertia superpartiens, quarta mulli- nifestuinest totum numerura, ex superioribus duobus
plex superparlicularis,quintamulliplexsuperparliens. esse procreatum, quod eorum relinet proprietales.
His igitur quinque majori panibus oppositx sunt alix Quoniam autem naiuraliter ct secundum propriam
quinque partes, qhx minoris sigiliatim speciebus ordinis consequenliainmuitiplicem inxqualitatis spe-
iisdem nominibus nuncupautur, sola lanlum prxpo- cicm cunclis prxposuimus, primainqucspcciem esse
1303 AN. UANL. SEV. BOETIl. 1364
monslrayimns, Ijcel hoc nobis poslerioris operis or- A ad 8, item et in cxteris qui sunt in eadem serie nu>-
iline clarescat. Hic quoque perstringentes, id quod meris talis conjugatio misceatur, nulla varietaiis
proposuimus planissime breviterque doceariius. Sit dissimilitudo subripiet; eadem tamen sumroarum
eniiu lalis descriptio in qua ponatur in ordineni supergressio est in hoc quoque qux in dupticibus
usque ad denarium numerum continui numeri ordo fuit. Primus enim primum, id est ternarius binarium
naturafis, et secunrio versu duplus ordo lexalur, uno superat, secundus vero secundum duobus, ter-
tertio vero triplus, quarto auiem quadmplus, et hoc tius tertium tribus, et deinceps. Si vero quartus ordq
usque ad decuplum. Sic enim cognoscemusqueraad- tei tio cninparelur, ut 4 ad 3, et eodem cxteros or-
modumsuperparticulari, et superpanienti,et cunclis dine consecleris, sesquiterlia comparatio colligitur,
aliis princeps erit species multiplicis, et quxdam ut 4 ad 3, vel 8 ad 6, vel 12 ad 9, videsne ut in
alia simul inspiciemus, et ad sublilitatem tenuissima, omnibus his sesquitertia conservetur. Prxterea eos
et ad scientiam utilissima, et ad exercilationem valde qui sub ipsis sunt, si idem faciens sequentes versus
jucundissima. alterius comparaveris, omnes sine ullq impedimento
Si igiiurduo prima latera prxpositx formulx, qtix spegies superparticularis agnosces, hoc autem in bac
faciunt angulum ab uno ad decem, et deccm proce- disposiliqne divinum, qtiod omnes angulares numeri
denlia respiciantur, et his subteriores ordines com- ^ teiragoni sunt. Tetragonus aiuem dicilur, ut brevis-
parentur, qui scilicet a 4 angttlura insipientes in sime dicam, quod etiam latius explicabilur, quera
vicenos terminum ponunt, duplex, id est prima spe- duo xquales nuraeri mulliplicant, ut in hac quoque
cies multiplicaiis ostenditur, ila ut primus primum descriplione est: unus enim semel unus est, el est
sola superet unilate, id est duo unum, secundus se- potestate tetragonus. Item bis duo 4 sunt, ler tres 9,
ciindum binario stiperyadat, ut quaternarius bina- quos in seraetipsos multiplicationesprimordiis pet fe-
riuni, tertius terlium tribus, ut senarius ternarium, ceruni. Circum ipsqs yero qui sunt vet est circuui
quartus quartum quaternarii numerositate transcen- angulares,longilateri nuraerisunt,longlalerosautem.
dat, ut octo quaternarium et per eamdem curicti voco, quos uno se supergrediqpies numeri multipli-
sequentiam sese minoris pluraliiate prxlereant. cant, circura 4 enim duo sunt et sex, sed duo nascun-.
Si vero tertius angulus inspiciatur, qui ab novem tur ex uno et duobus, cum unura bis multiplicaveris.
Inchoans, longitudlinern latitudinemque tricenis al- Sed unitas a binario unitate prxceditur, 6 vero ex.
triniecus numeris exteiidii, et hic cura prima latitu- duobus et tribus, bis enim tres senarium reddunt*
dirie et Iqngiturjiriecoriiparetur, triplex species mul- Novenafium vero sex el duodecim, clauduni, qui
tiplicitatis occufriti ita ut isla comparatio per deci- duodecim ex iribus nascuntur et i. Ter enfan4 fitint
inam litteram fiat, hique se numeri superabunt, '-' 12, senarius vero ex duobus et tribu-, bis enim ter
secundum paralitatis factamnaluraliier connexionem; liiint 6, qui omnes uno majoribus lateribus procreati
primus enim pririiurii duobus superai, ut uniun sunt. Nam cum 6 ex binario ternarioque nascuntur,
tres, secundus secundura quaternario, ul binarium 3 biriariurn numerum uno superant, cunctique alii
senarius, terlius terlium sex, ut ternai ium novena- ejusdem modi sunt, ut primo et secnndo ordine ad
rius,et ad eumdem cxteri modum progressionis alteruirum multiplicalis terminis procreentur, ila ut
accrescuiit. Quam reiri riobisscilicet et ipsa nattiralis qtiod nascituf ex duobus positis longiiateris altrin-
objecit integritas, nihil nobis extra macbinantibus, secus, et bis medio tetragono tetragonus sii. Et rur-
ut iri ipso modulo descriptionis apparet. sus quod ex duobus altrinsecus letragonis et uno
1 Si quis autem quarti anguli terminum qui serjecim
medio longilatero bis facto nascitur, ipse quoque
numeri quiditate notatus est, et longitudinem qux in teiragonus Sit, et ut angulorum toiius descriptionis
qoadragenos terminat, velit superioribus comparare, ad angulares tetragouos positorum unius anguli, sit
per 10 litterx formam proportione collata, quadru- prima unitas, allerius vero qui contra est, tertia uni
plict muliitudinem pernotabit, hisque est ordinabilis yero altrinsecus anguli secundas habent unitates, et
super se progressio, et ut primus primum iribus su- n duo angularium tetragonoriim anguli xquum faciunt,
pefet, ut quatuor unitatem, secundus secundum sequod sub ipsis continetur, illi quod fit ab uno iilo-
nario vincat, ut octo binarium, tenius tertium nove-
rum, qui est altrinsecus angulorum. Multnenim sunt.
nario transeat, ut duodenarius lernarium, et sequenles alia
qux in hac descriplione utilia possinl admira-
sumnralx trium se seraper adjecta quantiiale transi-
biliaque perpendi, qtix interim propter castigalam
liant. Et si quis subteriores aspiciat angulos, idem introducendi brevitatem ignota esse permittimus,
per omnes multiplicilaiis species usque ad decuplum nunc vero ad sequenlia propositum convertaraus.
dispositissima ordinatione proveniet.
Si quis vero in hac descriplione superparticulares Finis lib. de GeometriaAnilii ManliiSeveriniBoelii.
requirat, tali modo reperiet. Si eriim secundum an- In quo opere si quid amplitisrequiri videbitur cuipiam
gulum nolet, cujus esl initium quaternarius, eiquu boni mquiqueconsulal, nam plurimos locosemendavi-
superjacet binarius, atque ad hunc sequeniem quis mus, in qttibusdam visum etl cuique suum judicium
accommedet ordinem, sesquialtera proportio decla- relinquere, nihilque temere mutare. Certe quattluv.i
ratur. Nam.tertius secundi vcrsus sesquialier esi, tti diliyentia, induslria el impensis potuil fieri, a nobit
tres ad duo, vel sex ad 4, vel noveiu ad scx, vel 12 nihil ett omitsum.
"
1366 iNDEX RERUSi IR/ECIPUARUM. 1366?
IMCES
AB LIBROS DE CONSQLATIONE PHILOSOPHUG
INDEX RERUlfr PRJICIPUARUM,

QVM 1N HIS BOETJI COMMENTARIIS OCCURRUNT.
A Haeresaliussuus, aliusexternus. 122.
Achxmemaquid? .5.18.., Hesperus grammalicis, historicis, poetis et philoso
Adminieulumcur dicatur?155. phisquid?6b.
Homerosoloinniacernit el audit.322.
Admiratioquid, et uade? 291; Hoinorationaleanimalatque mortale.85.
Adytumquid?93. ', Animalbipes ralionale.537. ......:
/EternitasdefiuUur.348. Erigitur corporead cuslicoospectum.346.
vEtnamons.145.
/Evum quid? - aliud perpetuum, aliud cerlo definitum I
tempore.37. Immortalitasmenlishumahseprobatur. 159.
Differtabseternilate,et ternpore.121.
Agamemnoaislabores.507. Imperiiformatriplex. 72 et 146.
Alcibiadeslionfuitmulier.213. Improbi misericordiampoiius quam iram nostram de:
Ambiguumquid? 324. bent excitare.286.
Ambitioetambitus.155etflM6. Impunilasfraudesparit. 61.
Amnisundedicatur?89. ~ lugenuusdicituYfons, bomo,ager. 175.
Amorinadmquiite et admquate.167. -'.'' Irisensiliasensilibusvulgoproponuntur.9.
Anaxarcbusliriguamdeutibusabscissamin tyrannumex- L
•puit. 148.
Anxiumquid?120. . Letharguset corporiset meniisniorbtis.25.
Anxietas.187. Lexaliahumana, alia divina,qiiaeaeterna,naluralis,et
Appetitusvoluntariuset nafuralis.227. positiva.115.
Aquiloventus.79. Liberiscarensinfortuniofelix. 210.
Arcturusunde?67 et 289. Libertasgeneratimdelinitur.318.
Areafortunae.95. Humanaest facultasad utrumlibet.319.
Arenavel hareoa quare? 105. Vafiapro variis mentibns,.520.
Arvumqnid? 138et 173. Lumenmeniisnon exstiriguitUr,sedoffundilurcorpore,
Abassuelisnon &lpassio.251. --- • -- .241
AttentioneDeumprecamur.91. Lyriceisoculisvidere. 212.
Aulumnuscur ila vocetur?21. - M
B MachinseBoetiodicunlurcorporaanimata.238.
Bacchimunusvioum.80et 139. Melpost aniaia dulctus.174. . . . . .' ; ,
Beaiitudoalia res, alia modus.176. Mensbumanaihler Deuin,el corpusmediaab hoc et ab
Boetiusbenemerelur de omnibus.-45. illo afficitur.22.
Exsulatimmerito.49. Modnsel pars differunt.217.
Objectasibicriminaplurihuspurgat. 58. Moliriiter, insidias,arcem. 242.
Iguemagnoscitpurgatorium.281. Mulsumquid?140.
Boreasvenlus.27. MusaeBoeiioaliaj poetica;,aliasphilpsophic*.13.
BrutusRomanxlibertatisassertor.163. Musicaarscum canendi,tumc mponendicarminis.94:>
Busirisab Eercule interfectus.148. N
c , Natura unde dicatur? 21.
Casusadmiltipotestet rejici. 313. Aliain genere cansae,alia in geuere Ibrmae.lb.
CatullusNoniumconvicioconsectatur,nec in hocerravit Curobscura?Ibid. ,
Boe.lius.192. Natura vocalurDeus. 181.
Cognitioimpediutrperturbationibus.88. Neroluxuriaesaevientis.197.
Cognoscimus imelligentia,ratiocinatioue,imaginatione, Ejusdemsaevitia.151.
et sensu.536. Nimbosiimbresquare? 27.
sfvenormaveritatis.341.
CriJeriiiiri Nobilisunde dicilur?121.
:.... D; Nobilitasquid?205. • ,'."..,,.
Noxduplicisgeneris: altera post, altera aote solisocca.
Deus cognoscilurmundiordine.83. sum.17.
Est cansaomnium.206. ... Nutusvoluntasest; unde numenest ipsiusDei voluntas,
Invocaodusbominialiquidmolienti.219. 122,
Hominemdocet. 258.
Dii poetispaganissuperi elioferi. 252. O
Duliaduo in Jovislimine.103. Obex undedicitur? cur scribiturobjiceet obiee.89.
Oculi flxi constantemntentiscogitationemsignifieant.
Ebriosimilisqui bonisadhaeretcaducis.179. 176.
6vo5W(««, asinus auditor
lyrse, quare dicatur?42.
Epicuruset Epicurei.Ibid. Orpbeifabula,hujusque cantusvires.251.
itmieif Pythagoreis.58. ?
Ostentumquid 99.
Exsul aliuscorpore, alius mente, hic nuaquam exsulat Ostrum quid? 196.
invilus.72.
P P
Fabalaquid?254. Papae!interjectioadmirantisquare? 264. '
Fama brevioribusloci temporisque angustiissemper Papinianusjurisconsultusab AnloninoCaracallainter
continelur.156. ctus.200.
Fatumdetinitur.294.. Pars et modusquomododifferunt? 217.
Forlunaomnisboaa est, necnlsi abutentiumvitiomala. Partbusfugiendopugnat. 515.
304. Pauluslnisertus calamtalumregis a se captiflevit.
G Pauperlas, angustiarei familiaris.121.
Gratiamhabere, agere, et referre. 101. Pectus significataliqpandovoluniatem.SU.
Perenne undeib>itur?127.
H Perjuriumquid?69.
HaheD»«b equisadalia trahsferuniur.281. Sua est perjuriojxena. Ibid.
1567 INDICES AD LIBROS DE CONSOLATIONEPBILOSOPBLC. 1368
Perturbationumdefinilusnonest numerus,quatuor la- Purpureus vocatnr:nigror, candor, rubor, et quilibet
uen apudantiquos.90. aliuscoloretdecor. 79.
Vincisolentprincipeslibidine,ira, tristitia, et spe. 370.
Pbilosophiadescribitursperie mulierisdecoelolapsae.9. - Q
Ejus ocult ardentes; slatura ambigua,vestes,quasipsa Qu»litateselementorum,quasvocantalteraiivat,ei m,-
«omposuit,obscurae, d extera libellos, sceptruin sinislra tricet. 223.
geslabat. 9 et II. Quercusante inventasfrugespopulisviclum suppcditu-
Magistra estomnium virtutum.ol. bat. 78.
Nulrixhumanaemenlis.30.
Scientiadivinarumhumanarumquererum. 45. R
Superocardinedelapsasive divinilusdata. 31. Recoleredicitirretiamde mente. 117.
Vultu placidoloquitur. 71. Hegulusconsula Carthaînensibus,quosvicerat, rese-
Pbilosopbussapientiaestudiosus. 2 41. Ctispalpebris,interfeclusest. 148.
cur
Phuebus dicatur sol?28. Remediumquid? 109.
in
n et • cur vestibgsphilosophiae. 11, Rhetoricapalinp, dialecticapugnosimilis.91.
in
Piscarl aere, veuari in mari paradoxa cur dicanlur? Rimariquidsit? 2t.
214.
Plalonis senteniiade recordatione.245. S
Poeniteniiadeflnitur.210. Sacrilegium,cuiusaecusaturBoetius. 57.
Polus quid? 113. Salum,mare. 35.
Populoruinsuffragia, etiam tempore Boetii.contnllsse Sapientiaaelernadisponitomniasuaviter.2tt.
ad dignilates obtinendas,hinc palet, quod eidem Boetio Semenveritatisin mente. 213.
objicerent,obambitumdignitalistacrilegioipsum conscien- Scnecmsalia naturalis,aliaviolenta.6.
fsompoUuitte.57. Serenusdiciturde corporeet de mente.57.
Praecipitaiioquid? 162. SpirilusUniversi.20 et 223.
Alracorporis, aliameutis.80.
Praefectusannonsemagnaolim dignitas apud Romanos. T
295.
PraewtumdeBnitnr.271. Tagusaurifer. 234.
Preliosum quidet quomodo?132. Tigris et Eupbratesex eodemfonte.516.
Tiresiaevaticiualio:attlerit autnon.327.
Principiumsuumomniarepetunt. 182. Tragoediaet Coniosdia quomododifferunt?105.
Probi in deos, improbiin besliasconvertuntur.272.
Prodigiumquid?92. V
Profauusdicituretun locus, tumhomo.13.
Providentiadivinadelinitur.293. Vadumquid? 316.
Hiijuspluraargunif ,ta. 500. Vestessciuderemosantiquusafflicloruru3.
cumlibertate humanadifOcilisconcordia.324.
Ejusdemvenenum ViclorIdem qnodvoticompos.19.
. Purpura Tyrium.141. Ulyssiscasus, et Ilerculishbores. 508.
INDEX VOCABULORUM OMNIUM

QUiE IN QUINQUE LIBRIS BOETII DE CONSOLATIONE PHILOSOPHIJE LEGUNTUR.
Prior numerut paginam, potterior lineam notat.
A Absentiam,187,15. Accidere,272,13. 298,12.

A, 44, 7. 55, 8. 72, 2, aliisquelocis Absit,264, 13. 349, 9. Acciderit,32, 5.
Alsolverc,222,1. 313,1. Acciderant,326, 8.
Ab, 11,7. 20, 2. 27, h aliisque lo- Absolvit,166.3. Acidisse, 314, 4.
eis45. Absoluta,333,12. 343,7. 351, 33. Accipe,158,16. 231, 25. 299,24.
Abdita, 277,14. Absoluta,551,20. Accipienlis,283,13.
Abditis,214, 5. Absolute,267,13. Accipimus,148,7.
Abditos,215, 3. Absolulis,228,13. Accipio,229,13.
Abducit,177, 5. 187,1. 214, 2. Absolulum,236, 9. 551,9. Accipit,195,5.
Abeat, 114, 4. 123, 8. Absolutus,297-,50. 335, 55. Accotnmodat, 297,16.
Aberat,187,12. Absiuleranl,11, 9. 146,5. Accusanlium,50,9.
Aberit, 245, 5. Abstulerunt,204, 4. Accusatae,50, 9.
Aberrasti,72, 5. Ahslnlisli,111, 4. Accusationis,48, 3. 283,20.
Abslulit,166,10. 309,1.
Abesse,84,1.84,5.120,2, alnsque Abundanliam. Accusatorcs,50, 8.
kOcis3. 135, 5. Accusatoribus,283,17.285, 24.
Abesset,256,8. Abundantior,264, 8. Acerbae,47,1.
Abeundi,95. 5. • Abundantissimas, 187,9. Acerbis,142,1.
Abeunte,101,12. Abundare,299,21. Acerbitate,281,15.
Abforet,176,7. Abundes,118,4. Arerbum,283, 14.
Abiere,33, 8. Ac, 12, 5. 27, 2. 33, 4, aliisquelo- Achaenieniae, 315, 1.
Abierunt,111,9. cis63. , Achelous,310, 2.
Abite, 14, 2. Academieis,14, 1. Acie, 337, 3.
Abituram,94,12. Accedam,246,5. Aciem,36, 3. 254,8.
Abjecerini, 87, 3. Accedamus pro.consentiamus,282, Acies.14, 5. 286,4.
Abjecisses,24, 3. 13.304,12. Acqulescent,285, 1.
Abjecit,-41, 5. 148, 5. Accedal,146,8. Acre,305, 23.
Abiectior,194,3. Accedendo,321, 5. Acribus,297,10.
Ab ectius, 195, 3. 218,12. Accedens,14, 8. Acriora,170,6.
. Ab ectos,258,5. Accedere, 12, 5. Acrioris,76, 8.
Abjice,94, 8. Accederepro consentire,280,7. Acta,184,1; 299,1.
Abicit, 218, 30. Accedil,60, 5. 268,9. 295,15. Actibus,271, 8.
Abjiciat,212 10. 237,17. Accedoproconsentio,279, 12. Actione.s,552, 6.
Abitinclis,516, 2. Acceperit,229,20. Actionibus.327, 6.
Abouo,267,10. Accepisse,229,17. Actum,343, 3.
Abolere, 146,4. Accepisti,156, 5. 247,16. Actura,14, 8.
Abrepiis,55, 7. Accepta,158, 22. Actus,338,1.
Ahrupi,236, 5. Accepto,271,13. Actus,accus. 68, 4. 296, 8.
Abscidit,148. 3. Acceptor,283,10. Actum,44, 8. 343,8.
Abscissa,239, 2. Aceeptum,229,19. Actuum,178,7. 261,10. 552, 21.
Absente,537,20. Accewerit,551,7. Aeuleos,199,10.
1569 1NDEXVOCABULORUM. 1576
Ad,10, 4. 11,7.12, 4, aliisquelo- Adversitate,117, 5. Afficiant,545,1.
cis119. Adversitatis,122,5. 166,5. Allicitur,272, 15.
Ad hunc modumcaetera,355, 28. AdversHm,47, 5. 219,15. Afligam,258.10.
Ad nulum,122,4. Adversnmprmpos.148,2. 238,15. Affines,60, 2.
Ad lempus,23ti,16. Adversusprmpos.76,1.109,2. 247, Affmgilur,61, 5.
Ad unum.119,10. - 9. Amnitatem,109,8.
Adaciurum,148,1. Advertas,335, 8. Affirmem,101,12.
Addamus,-21$,6. 218,7. Advertis,84, 5 Affluant,177, 4.
Addas,251,17. Ad lia, 157, 15. Aiiluebas,187,8.
Addalur,280,22. Adunata,294, 5. Afflueniia,101, 7.
Addequod,122,5. 157,9. Adunatio,294, 6. Aliluentiam,133, 17.
Addere,333, 4. , Adyto,95, 2. Agat, 237, 14. 265,1T.
Addidisli,282,9. /Edes, 56, 4. Age, 131,2.
Aldit, 330, 19. /Edium,50, 9. Agentis,545, 2.
Additur, 154,4. /Egri, 23.7,9. Aggredimur,171,5.
Adduci,193,4. iEgriwdinis,86,1. 92,1. 297,11. Aggreditur,264,12.
AdJuciur, 305, 17. /Egritudo,2)7,15. Agi, 73,1.83,1.
Adeout, 170,5. 297, 51. /Egros, 283, 18. 285, 28. Agiles,66, 4.
Adeoprousqueadeo,...122,6.123; 3. /EgrotPS,83,9. Agili, 260, 4.
239,11. /Egrum, 12,5. Agis, 100,5.
Adeptione,187,5.231,3.231,5 bis, /Emulari,549, 24. Agit, 65, 2. 107, 1.- 149,11. 174, 6
aliisqnelocis3. /Equa, 76, 2. 211, 2. •
Adeptis,177, 6. /Equam,320, 3. Agilant,253, i'.
Adepto,176,5. /Equanimitale,123, 4. Agitautur,246,13.
Adeptos,231, 6. /Equauimos,124,2. Agitare, 100, 1.
Adepturos,187,2.268,19. /Equare, 3^9, 20. Agitari,297,32. 298,-5.
Adeptus,137,11. /Equat, 162, 11. Agitta, 334, 2.
Aderat,187, 12. /Eque, 179, 6. 266,1. 280, 12. 283 Agitavinius,249,8.
Adtese, 187,12.264, 5. 1.• 32ti,23. Agitemur,35, 5.
A<!e'sl,ti9,10. 188, 15. /Eque ac, 59, 2. Agiteris, 32, 1.
Adhajc,123,6. 119,1.526,9. /Equi, 302.13. Agitis,552, 27.
Adhaerent,2")8,23. /Equi servanlissimum,297, 20. Agitur,265, 3.
Adhaerere,177,8. 528,11. /Equis, 301,10. 501,16. Agnoscas,125, 1. 194, 7. 219, 29
Adbuc,43,1.94,7.109, 2, aliisque JE uissimum,327,12. 264,4.
locis5. /Equo, 95,1, 125, 11. Agnosccre,87, 7. 172, 3. 236, 4
Adiii, 232,2. /Equora, 19, 2. 129,8. 515,6.348,4.
Adipisranlur,265,12. /Equore,102,4.115,2.284,4.340,5. Agnosceres,171,6.
Aiipiscatur,264 14. /Equoris,215, 4. Agnoscis,24, 4.
Adipiscendae, 285,23. /Equuin,280,8. Agno-cil,297,16.5.336,18.
Aoipiscend,2''6, 3. /Era,"290,6. Agnovens,236,
Adip^scereniur,265,10. /Eris, 49, 2. Agnovisti,219,28.558, 8.
Adipisci,177, 1. 179, 11. 180, 1, /Esias, 6«, 5. 502, 3. Agri, 314, 3. 314,7.
aliisquelocis4. /Estimabis,236,2. 550, 14. Agrorum,135, 8.
Adipiscuutur.265, 9. 268, 20. /Estimandum,53,1. 166,7.179, 15. Agrutn,173,1.314,10.
Aditnm,86 1. /Eslimant,194, 15. Ait, 24, 1. 212, 17. 245,6, aliisqu»
Adjcceriiil,203, 1. /Esiimare,272,lfi. 272, 29. locis9.
Adjeceris,219. 22. /Eslimas,94,12. 205, 6. Aiunt, 325, 4.
Adjecisset,158. 20. /Eslimale,213,3. Alacritate,110,8.
Adjpctio,531,14. /Eslmatione. 195, 7. Alarum,346, 4.
Adiiciaiit,193, 2. /Estivos,135, 12. Albentes, 113,3.
Adjicit,335,6. /Estu, 153, 8. 291, 2. Albitium,48, 3. 35, 2.
Adinncla,150, 4. 195,10. jEstuin, 58, 5. 89, 3. Alcibiadis,213,1.
Adjimgit,150,4. /Etas, 138,1.198,3.291,5. Alerent, 12, 6.
Adjuugitur,257, 7. /Etate, 157,15. Ales, 183, 2.
Adjuvant,521, 5. /Etalem, 5,2.35,1. Algenfs, 65,2.
Adjuvantur,297, 10. /Etalis,10, 3. 119,6. . Alia,346, 2.
Adminiculis133.3. 246, 19. /Eterna,281,22. 282, 7. Alia plur., 136, 1. 238, 7. 281,15
Adminislrare,265, 18. /Eterna, 115,7. aliisquelocis3.
Adminislrat,294,13. /Etern<-,326, 6. Alise,258.5 bis. 238,6. 292, 6.
Admiivsiratinnis, 44, 8. /Eternam, 280,4, Aliaui,85, 5.
Admirari,257,12. /Eteruiias, 318, 6. 548, 7. 352, 21. Aliarum,238,6.
Adiniralione,257,7. /Eternitate,15><,13. Alias, 238,6,
Adinirationem,133,7. /Elernitatem,296, 5. Alias,210, 6.
Admirere,33, 4. 249, 8. /Eterniialis,1*8, 5. Alicujus,57, 5. 133, 11. 298, 19.
Admiror,53,12. 83, 8.153, 3. 287, /Eteino, 321.5 324, 6. 350, 21. 239,11. .
12. /Elernos,301, 13. Aliena, 153, 15. 134, 3. 205, 11.
Admistione,57, 5. 280,23. /Eternum, 548, 5. 349, 5. 349, 9. 205,14. 271, 13. :
Admiltemibns,283,16. 330,6. Aliena,338, 2.
Adinoduin,9, 3. /Eternus,350, 9. Alienam,102,6.
Admonere,210, 6. /Etherios, 18, 1. Alnnarum,275, 1.
Admonet,347, 8. /Elheris,130,2.161, 3. 260,4. 261, Alieni,49,2.137, 7. 179,8.218, 13.
Admonitioiip,43, 1. 8. 289, 6. 347,1. Alienis,101,8. 137,2 158,16.
Admouuit,297. 22. /Elnse,142,9.116,1. Alieno, 121, 4. 188,10.218, 2.
Admovebo,109,3. /Evi,10,3. Abi dativ., 537, 9.
Admov^ri,554,6. /Evo,57,1. 220,2. Alii,177,5. 177,b. 297,4 bis, aliis.
Admovii,24, 6. /Evum.150, 1. que locis2.
Adolescentia,31,1. 110,5. Aer, 239,1. Aliis,94,7.195, 9. 283,11, aliisque
Adolescenlulus.103,3. Aeris,260, 2. locis2.
Adorlus,158, 18. Affectat,218, 25. Alimenta,238, 10.
Adsit,90, 3. 93, 7. 319,1. Affpctibus,321,2. Aliineuiis,24 2 133,16.
Adversa,149, 3. 149, 15. 166, 6. Affectionibus,543,7. Alio,148,6. 148,10. 232,22, aliis.
296,20. Affectiouum,87, 6. que locis3.
Adversa,272,12. 272,19. Affectu;92, 2. Alioqui,296,12. .
Adversae,61,2. Affeclumadject., 272,16. Alioquiu,232,1. 216,19. 280,10
Adversam,165, 6. Affectustubst., 282, 5. 343,13. 335-,18.
Adversari,324, 3. Affectuum,12,7. 76, 4. Aliorsumatque, 526,12.
Adversi,297,26. Afferas,246,1. Aliorsum,quani,325,1.
Adversis,237,31.305, 21. Afferrc,179,5. 219, 24. 236, 9. Alios,132, 5. 157, 19 bis. 398, S
Adversitat.297, 28. Afferunt,187,4. 199,1.
1571 INDICES AP LIBfM tifecbNSOLATIONEPHILOSOPHLE. iifa
Aliqua,120,9. 218,12. 283, 21. 16. Amhito,295, 151 Ahrieclendum,231,11. .
Aliquam.158, 8. 228, 16. 237, Ambittim,57,5.156,5.162,2, atiis. Annectitvel ailnectit, 194, 13.
»9, 24. 330,19. . que Jocis3. Ahhexum,2S1, 2. 28i, 4.
Aliquando,163,2. 212,14.219,2. Ambijim1346. „, Annis,6,1. 158,7. 307,1.
Aliquantum,110,6-, Ambiilandi,'265, 22. 26^6,20. Anno, 21,,1.102,3.
Aliquatenus,549,24. Ambulare,265, 26. 350,26. 351,11 Annonam,195, 2.
Aliquem,147,3.531,11. bis. Aunorum,158, 9.
Aliquihus,295,.4. Ambulet,265, 23., ' Aiinos,93,7.
Aliquid,32,5. 40,5. 84, 5, aliisque Amici,8,1.201,4. Annum,67,l.
iocis32. 8.
Amicorum,59, J. 166, 178,10. Annumerare,134,12.
Aliquis,138,17.188,4.268,4, atiis- Amicos,166, 12. Annus, 502, 2.
que locis6. Amicum,201, 5. Aotaeum,510, 4.
Aliquo,187,15.293,3. 319, 23. Amisere,272, 25. . Ante, 25, 3. 33,1. 94,16. 178, IJ.
Aliquod,61, 5. 147,7. 228, 4. 228, Amiserit,125, 10. 352, 26.
10- Amisi,245,-3. Antesineregim.,85,6.102,11. 187,
K Amisisse,92, 7. 8, aliisquelocis24.
Aliquos,56, 2. 187,5.
Alit, 302, 6- Amissa,101, 12. Antecedat,343, 3.
Aliter,30,1. 46, 4.135,9, aliisque Amissas,166,12. Aatehac,257, 4.
locis10. Amissio,298,24. Aptiqua,68,1.
Alllerac, 336,11. 351,12. Amissis,114, 8. Aatiquior,349, 17.
Aliter alque, 326,17.
" Atnisso,282, 14. Antiquissimani,73, 2. ,
Alltis 276,11. < Amissos,307, 3. 508, 1. Anliquius,229, 8.
Aliud,'35, 2. 85, 5. 94,15, aliisque Amissum,125,11. 29. Autoninus,200, 5. -
locislO. i Amittat,125, 9. 218, Aulro, 27, 4. I»3,i2. SOi, 2.
Alium,148, 5. S99,13. Amittere, 124,6.188,8. 298, 25. Anxia,120,9. 331, 3. ".
Aliunde,335, 4. Amitli, 125,9. Alixiam,179,16.
Alius,122,1. 263,23. 27l, 14, aliis- Amittit»195, 24. 5. Anxietas, 187,lu.
que locis3. Amittunt,351', Anxietatibus,219, 2.
Allata,101,10. Amnes,251, 5. Anxietalis,209,2.
Allatura,94,13. Amnis,89, 4.140, 4. 310, 2. Arixios,124,2.
Allicere,156, 2. Amienae,129, 4. Arixium,210, 6.
Alligabit,102, 6- Amor,142,10.168,13. 169,2, aliis- Anxius, 120,8.
Alligans,549, 24. que locis5. Aperire, 219,16. 313, 2.
. Alligat,527. 8. Amore,48, 6. 303, 8. 331,1. Aperit, 165, 3. ;
Alluderet,94, 6. Amoribus,168, 23. Aperta, 53,5.
Almum.301,12. Amovebis,147,10. Apertius, 217,7.
Alta substant.,141,1. Amplecti,348,12. Aperto, 17, 4.
Alta, 297,15. Ampleclitur,239, 8. 337, 4. Apium,174,1..211,3.
Altam,162,9. 532,1. Aroplexaris,133, 14. Appareat,335,18.
Altas, 67, 5; Amplioribus,295,16. Apparet, 232,18. 26S, 15.285, i*.
Alte, 333, 2. Amplius,219, 24. 549,1. Appellare,267,12.
Alter, 148, ll. 265,17. Ampluni,157, 8. Appellari,150,1. 313,21.
Altera, 351,11. : An, 24, 4. 51, 3. 32,1, aliisquelo- Appellat,193, 1.
Altera, 525,21. cis48. Appellalum,2J3, 8.
Alteri, 236, 8. Anaxagorae,34,1. Appetalur,272, 3.
Alterna, 296, 6 Ancorae,120, 2. Appeteodae,134,8.
Alternare, 352„8. Angetica,293, 5; Appeleudi,343,13.
Alternat, 352,10. • Angeret, 187,11. Appeieniia,209,1.
Alterni, 516, 4. Angusta,157, 16. Appetenlia,237, 14.
Altcrnis,286, 5.: Angustas,132,10. Appetere,239,15..
Alternum,3ti), 19. Angustia,121, 2. Appetit, 259,10. "239,18.331,3.
Alterniis,301,14. ; Angustis,157, 8. Appelitur,179,18. :
Altero,248, 19bis. 264, 5. 294, 8. Anguslissima,157,5 Appetunt,265,10; 265,11.
1(25,18. Angusto,292, 12. Appetuntur,232.10. 236',7.
Alterum, 132, 4. 230,16. 230,17, Anbelos,269, 6. Applicat.341i 13.
thisqne locisS: Anima,237, 6. Apposita,137,3.
Alterntri,230,18i Anima,293, 2. Apposjtis,137, 2.
Alterutro,94( 17.=17»,4. 264, 8. Animadverle,100, 2. Apprehettdit,219, 6. 266,21. 543,
Alterutrum,264,10. 327,13.' Aniimdvertendum,194,2. 12.
Alti, 128, 5. 289, 6. Animadverlisse,219,18. Approbetur,230,15.
Altior, 108,6. i . Animadverto,318,1. Appiilil,275,3.
Altis, 89, 3. 185, 1. 214, 5. Anima:,133,3. 255, 2. 239;3. 239, Apri,276, 3. 286,1.
Altissima,140,5. Aptam,286, 7.
Altiusadverb., 10, 6. 84,1. 347;6; Ajiimal,85, 3. 135,9. 237,6, aliis- Aptans,80; 2. 225, 2.:
Alto, 245, 5. 323, 2, ']ue locis3. Apud,32,6. 32,7. 48,5, aliisqut
Aitos, 106, 8. Animaliorfjeci.,239,41. locis12.
Altum,258,10. 301, 20. ' Animalia,147, 2. 186; 1. 237,15; Aqua,239,l.
. Altus, 302,10. 310, 6. 546,1. Aquilo,115, 1.
Alolt,2S4,11. .,=. Animalibus,237,5. 239, - 6. Aquilombus,79, 2.
Afumne,32; 1. 219, 21. 239, 26. Animamj223,2. ; . Aquis,316, 2.
Alvp,308, 3. Animantibus,136,11.157,2.343,11. Arbiter, 254,1. 262, 4. 302,13.
. Amaniibus,254, 8. Animantiumj/133,15. Arbitrantur,297, 5.
Amara,297, 9. Animarum,281,14. Arbitraretur,282,16.
Amariliidinibps,123, 7. Animas,225,1. 320, 6. Arbitrari,326,7. 336,II.
Amat,168, 15. Animatae,133, 4." Arbitraris,86, 5. 217,10.
, Ambiaql,216, 6. Animisingul., 24, 2. 58, 2. 92, 2, Arbitratu,82, 3. 248,1.
Ambigat,248, 3. ; !iliisquelocis5.- -, Arbitremur,335, 25.
Ambigatur,315,8. Animiplural., 182,6. Arbilrenlur, 125,1.
Ambigere,258, 2. Animis,271,12>540,l*. Arbitrer, 170, 5.
Ambigis,84, 2. Animo,42,1. 43,1. 95,1, aliisque ArbKrere,312, 6.
Ambigit,265, 28. 1 Arbitrii, 292, 10. 518, 2. i\:\. \,
Amblgo,283, 9. Animomm,93, 4. 108,7. 170, 5, aliisquelocis5.
Ambiguae,10, 4. iiliisquelocis8. Arbitrio, 94,14. 335,10. 351 22.
Ambigui,334,7. Animos,169,2.202,2.207,5.234,9. Arbitrium,200, 4. 524, 4.
Ambiguitate,319, 20. 524,1. Aiiimnm,84,6.175, 3. 187,9, aliis- Afbitror, 52,8. 92,8. 146,5, alis-
Ambiguos,94, 6.166, 9. ijue Incis5. i que locis7.
Ambit,1,99,13. Aniuius, 171, 7. 179, 4. 279, 17. Arbore,214, 5.
Ambitione,48, 2. ; !S43,3. ; . Arbores,78, i, 238,5.
Ambilionera,155,1, Anne, 45,1, Arbonbus,238,1.
1573 INDEX VOCAbCLORUM. 1374
Arcadis.276,11. Atris, 88,1.523, 4. Beatae,210, 2.
Arce, 277,14.293, 4. Atrocior,285,31. Beatas,44, 2.
Arcem, 56, 4. Atrox, 279, 5. 3. Beati, 251, 4. 272, 8. .
Arctas,269,9. Attende,304, Beaiitudine,246,16. 248,10.
Arclata,157, 8. Attentionem,91,1. Beatitudinem,125,2. 125,5. 126,i,
Arcto, 183, 6. Attentiis,171, 1. aliisque iocis25.
Arctum,162, 1. Attenuare, 87, 6. Beatitudini,120,7.
Arcturi,289,1. t Attineal, 159, 4. Beatitudinis,110, 5. 122, 6. 126,5,
Arcturus,67, 4. Attinet, 55, 4. 179,17. aliisque locis17.
Ardentes, 155,9. Attingendnm,75, 4. Beatitudo, 124,1. 123,2. 137,11,
Ardentibus,10,1. Atlingere,82,2. aliisque locis8.
Ardenlis,39, 3. Attingit,1.33,11. Beatos, 126,7.197, 5.199, 4, aliis-
Ardescit,106, 12. Attollere, 282, 4. que locis4.
Ardet, 142, 10.' Attulit, 339, 1. Bealum, 178,18. 247, 5. 248,15.
Ardore,171,5. Aucta,17, 2. Beatus, 231, 7.
Area, 157,5. , Aucli, lt;2, 5. , Bella, 286, 4.307,1.330,1.
Aream, 95, 2. Auctor,199,1. Belli, 178,1.
Arense,23*, 7. Auctore,238, 2. Bellicus,305,18.
Arenas, 105,2. 128,6. 153,9. Auctorem,208, 5. 328, 1. Bello, 148,8.
Arenis, 234, 4. 310, 4. Auctori,S6, 8. Belluam,273,10.
Arescant,238,7. Auctoribus,158,3. Belluas,279, 2.
Arescet,271, 12. Auctorittile,4G,2. 312, 3. Belluis,282,15. 343,12.
Arguimur,51, 1. Auctoritalein,44, 7. Bellum, 165, 1. 168, 16. 301, 15.
Argumentis,535, 21. Aiictoriutis, 14, 6. 305, 4.
.* Argumeniuin,298,17. 335, 4. Audacter,101,12. Bene, 159, 6. 16«, 2. 297, 24.
Arguor,53, 4. Audeai,505, 15. Benelicium,61, 5.
Argnto,181, 5. Auriendnm,61, 10. Beuigna,247, 17.
Arida,222, 5. Autles,135, 11. Benigna,225, 3.
Arisloteles,212,17.315,22. 349,3. Audienda,282,2. Bestias, 136, 10.
Arma,24,3.142, 2. 142, 4. Audiendi,170,1.170, 7. 171,4.' Bibliolheca,43, 3.
,* Armis,269. 4. Audieram,84, 8. Bibliotheca;,74, 4.
Arrectis, 170,2. Audire, 231, 23. 246, 2. 265, 21. Bibulas,128, 6.
Arrideus,292, 4.. 283,3. Bines, 337, 16.
Arripiunt, 505, i. Audit, 98, 3. Bis, 307, 1.
Arripuit, 550, 4. Audilum,132,8. Blanda,165,7 252, 3.
Arrogantiar,158, 17. Audiunt,349, 11. Blandiebatur,94, S.
Artes,50, 7. Audiuntur,108,5. Blandientem,93, 1.
Artibus,178,2. . Auferatur,279, 6. Blandiore,70, 9.
Artifex,294, 9. Aulcretur, 328, 4. Blandiri,102, 4.
, Artiflci",11, 1. Auferre,.125,1. 12"G, 4. 272, 1. Blandissimam,92, 5.
Artificis,154, 2. Auierri, 125,5. 188, 2. 188,15. Blanditioe,13, 1.
Artis, 335,30. Aufert,67, 2. 302, 8 Blanditias,94, 18.
Artubus,320, 8. ' Augustam, 176, 1. 226, 1. Blanditiis,166, 6.
Arva, 175,2. Aulicos,48, 6. 200, 5. Vonasubslant.,54,2. 100,4. 119,8,
Arvis,95, 6. 158,2. Aura, 164, 8. aliisqueiocis22.
Ascende,102,8. Auras, 158, 14. Bonaadject., 60, 8. 232, 9. 252,10,
Ascensus,11, 7. Aure, 7, 1. aliisquelocis3. .
Asinum,273, 6. Aureis, 234, 4. Bonam,304, 505, 303, 1i.
2. 8.
Aspera,166,8. 212, 8. 288,3, aliis- Aureo, 168, 4. 309, 4. Bonisubslanl.,149,2.177,2.178,3,
qoe locis4. Auri, 106, 4. 137, 8. 143,2. 190,1. aliisque locis26.
Asperis,215,7. 314, 3 Boniadjecl.,265,7. 265,10. 266, 2.
AsperiUs,43, 2. Auribus,58, 5. 108,6.170,2.541,9. 272,7.
Aspice,300, 5. Aurigae,335, 28. Bonissubslanl; 7, 3. 61, 4. 86, 5,
Aspicere,283, 21. Aurum,132,1. 214, 3. 314, 8. 314, aliisqueIocis8.
Aspirare, 36,7. 344,10. 10. Bonisadject., 44, 6. 34, 4. 56, 5,
Aspirare,125,6. Auster, 89, 2. 114, 3. 128,7. aliisquelocis12.
Assentior,2)9, 27. 236,1. 245,1. Aut, 39, 2. 105, 3. 108,2, aliisque Bonitas,232, 11.
1546,26. locis^9. Bnnitalis,150, 3. 247,1. 248,16.
Assequiuir,218, 25. Autem,49,1. 61,6. 61,11. 83.8, Bonosubslant.,166, 6. 230, 5. 232,
299,15. aliisquelocis30. 21, aliisquelocis5.
: Assignala,
Assisienles,12, 2. Autumno,79, 7. . Bonorumsubslant.,103, 5. 120, 10.
Assistere^549,10. Autumnus,21, 2. 302, 4. 166,2, aliisquelocis 13.
Assuefaciunt,12, 8. Auxilio,266,15. Bonorumadjeci., 44, 10.54, 3. 266,
Assuetos,282, 5. Avaritia,46, 2. 132,' 3 17, aliisqueloc>s3.
Assumitur,178, 12. Avaritia,273, i;, Bonos,61, 8. 150,4. 258,3, aliisque
, Assumpsit,158, 22. Avariliae,188,18. locis 11.
Aslante,53, 3. Avaritiam,149,14. Bonumsubstanl.,75,1. 125,3. 125,
Astitisse,9, 2. Avarus,190,2. - 4, aliisquelocis86.
Aslra, 174, 5. 290, 4. Aversa,3)5, 5. Bonu3,257, 5. 271, 9. 288,7.
Astri, 261, 5. Aversamini,352, 24. Booies,289, 5.
Aslrictum,149, 15. Avertit, 296,18. Boreas,27, 4.
Astriferas,260,6. Avertitur,7, 1. Boreae,67, 2.
Aslrigeris,301,14. Avibus,273,7. 282, 4. Bove,191, 1.
Astringas,551, 5. Avida,79, 4. Brevem,162, 2.
Astris,27, 2. Avidis,270,2. Brevi,313, 23. 536,16.
Astrologicis,156,5. Avidos,106, 5. Brevibus,279, 16.
Astrui,50, 6. Avidum,168,7. 170, 1. Breviore,66, 2.
Asylum,234, 3. Avidus,55,1, 137,7. 170,7. Brevis, 157, 9.
At, 15,1: 14, 5.34, 2, aliisquelocis Aviti,119,6. Breviler,119,2. 124,4. 212,3. 246,
52. Axem,301, 4. 5.
At vero,60, 5. 325.18. B Brumse,66, 1.
Atheniensium,72, 5. ' Bacchica,139, 4. Brutus, 163, 3.
Atque, 10, 2. 11,5. 14,1, atiisque Bacchus,79, 8. Busiridem,148, 6.
locis 100. Baccis,19i),3. C
Alqui,24, 2. 32, 3. 44,1, aliisque Barbaras,194, 9. Cachinno,147, 4.
locis38. Bari.aris,194, 10. Cacnnien.128, 3. 184,2. 268,11.
Alra, 242,4. Barbarorum,46,1. 345, 10. 347,6. .
Atras, 203,4. Basilius,49, 1. Caciiminp,10,6. 350,16, , :,
Atreides,307, 2. Beata, 123, 4. 125, 8. Cacus,310,5,
1375 INDICESAD LIBROS DE CONSOLATIONEPIHLOSOPHLE. 1576
Cadaver,267,11. Carebuot,279,14. Censor,153, 3.
Cadit, 136,8.184, 5. Carens 133,3.221,4. 296,1. Censu,118,5.
Caduca,123,6. 131,2. Carenl,1»7,6. 281,6. 335, 31. Ceusueriot,297, 5.
5.
Caducis,M5, 219, 23. Carentem, 210,7.218, 52. Censuit,349,5.
Caeca,331, 5. Carere,281,.10.351, 3. Censum,121,4.
Caecat,2S2, 3. Caret, 218, 2*. 257, 9. 285,27. Censura,50, 2.
Ceci, 94, 0. 216,2. Carinra,119,9. Census,121, 1.
C*cis, 530. 6. Caritas,239, 11. Censns,195,2.
Cnecitale,125,8. 267, 2. Cariluros,2;9,15. Centauros,508.7.
Cajco,219, 15 508,4. Carmina,2,1. 252, 4. Cenleno,191,1.
Ctccos,234,8.282, 16. 5.
Carmine,255, 234, 4. 275, 7. Cepit,228, 13.
Caelibem,121,3. Carminis,170.2. 292,13. 299,24. Cerberum,309, 5.
Caesare,53, 8. Carpere, 90, 5. •Cerealia,277, 3.
Caesis152 -1. Carpilis,214,4. Cererem,302,3.
Caetera,101,10.179,2.187,3, aliis- Caritini, 350,3. Cereris,78, 3.
que locis9. Carus,109, 8. Ceres, 175,4.
Caeterarum,343, 16. Casibus,83,1.288,1. 288,4.292,2. Cernant,298,18.
Caeleri,33, 4. Cassa,228, 6. Cernas,270, 8.
Caeteris,83,7.136, 9.136,10, aliis- Cassas,340,12. C<rnat, 161, 3.
que locisO. Castis,168.23. Cernebal,18, 2.
Cfcterorum,132,11 295,15. Casum,512, 5. 313, 10. 313, 11, Cernenda,246,28.
CaetenH,48,!i.132,7.212, 6.298,16. aliisquelocis3. Cernendi.282. II.
Calamilate,198,4. Casurum,20, 2. Cernens,301,8. 340,13.
Calamitatibus,103,1. 20.
Casns,513, 514, - 3. 316, 7. Cernenti,309,3.
Calamitatis,94,15. Casuum,86, 10. Cernentis,352, 27.
Calamilosos,91,14. Catena,518, 3. Ceruere, 22, 4. 90, 3. 226,0, alii».
Calcant,69, 2. Caieua,309,5. que locis5.
Calcalur,257,9. Calenain,41, 4. Cerneret,332,1.
Calculum,111,5. Cateuas,269,10. Cernes, 263,2.
Calere,194,12. jCatenis,22,2.148,9.149 15. 233,2. Cernis, 350,19.
Calel,260,4. Calo, 163, 2. Cernit, 321,5. 323,6. 350,21.
Calido,234,6. . Caloni,297, 22. Certa,83,5. 327,14. 330,3, aliis
Caligant,521,2. Catullus,192,5. que locis2.
Caligante,179,4. Caucasum,157,14. Cerlamen,35,1. 47, 2. 305,17.
Caligaiitia,25, 4. Causa,94,9.103.7.172,1, aliisque Certavimus,55, 2.
Caligarat,14, 5. locis15. Certe. 146, 2. 295,4.
Caligine,292,2. Causa, 171, 10. 178, 6. 178, 12, Certent, 168, 19.
Caliginem,336,10. aliisque iocis 6. Ceriis, 309,2.
Caliginis,334, 4. Causae,86, 8. 210,1. 221,2, aliis- Certissimam,43, 4.
Caligo,11,4. 87, 4. que locls2. Cerlissimum,"27, 4.
Calle,93, 8. 176,3. 264, 8. Causani,44, o. 83, 6. 239,13. 288, Certonomen,68,3.106,10.168, 8
Cadem,90, 3.137,10. 6, aliisquelocis5. Certoadverb, 345, l.
Calles,215,8. Causari,118,7. Cerlos,166,9. 345, 3. 345,12.
Calor,87, 2. Causarum,296, 8. 296,11. 313,10, Certum, 80, 6. 265, 9 bis, aliisqus
Calumniis,16,1. aliisquelocis2. locis3.
Cameuae,2, 5. Causas,19,1. 21,4. 92,1, aliisque Certus, 129, 6. 246, 10. 526, 15.
Caminis,38, 6. locisO. 527, 3.
Campaniam,47, 2. . Causetur,280,11. Cerva,251.7.
. Campis,238, 5. Causis,223,1. 239,8. 285,11, aliis- Cervis,273,5.
Campos,547, 5. que locis7. Cessabit,52, 5.
Campus,79, 3. Cautus,127,2. Cessantibus,282,11.
Cancri,77, 2. Caveae,183, 2. Cessarent.194, 11.
, Candidis,254,7. Cavernis,234,11. Ossat, 295, 18.
Candldos,233, 4. Ceciderint,146, 1. Cessent,291,8.
Canem 251,9. Ceciderunt,320, 9. Cessere,545, 9.
Canendi,170,4. CeciiJil,8, 2. Cesset,106,2.
Canes,48, 1. Ceciuisset.256,2. Cessisse,33, 8.
Canicapilli,5, 3. Cecinisti,83, 6. Cessit,345,11. .
Canibestim,275,2. . Cedant,501,18. Chordis,232, 4.
Cnnii,53, 8. Cedat, 291. 7. Chorus,14, 5.
Canios,34, 2. Cedere,343,8. Circa,36,5. 94, 4. 266,15, aliisqu»
Canit,183,1. 322, 2. Cedit, 135, 2. locis2.
Cantabas,328,12. CCdunt,239, 1. Circo,111,1.
Cantares 137, 11. Celeberrimum,21S,15. Circuit,223,5.
Cantu, 181,6, 231, 9. Celebrant,308,6. Circulum,261,5.
Cantum,170,1. Celebrem,219,18. Circulus,296,3.
Capessendae, 44, 4. Celebrentur,75, 5. Circum prmpis. cum accus.,295,12.
Capit,3S7,7. Celebritate,218, 9. Circumdedi,101,7.
Capila,292, 7. Celebriatem,178,15.180,5.217,4. Circumflantibus, 53, 5.
Csipiunt,f'0, 1. Celeres.289, 5. Circumfluus,121,3.
Capreas,215,1. Celeri, 54i),4. Circumfusae, 111,1-
Captare,58, 5. Celeritatem,212,14. Circumsepti,157,6.
Captatis,136, 2. 215,*2. Celsa,154,1.259,2. 511,1. Cito,238,4. 239,1.279,13.281,20.
Captenl,182, 3. . Cels., 207, 6.- Citra,297, 23.
Capti,103,1.233, 1. Celsas,59, 2. Civibus,44, 3. 177,6. 287,10.
Caplivse,521, 4. Celsi,300,1. Civitate,146,3.
Caplos,148,8. 270, b. Celsior,537,1. Civitalis,73, 2. 109,7.
Captus,233, 3. Celsius,347,11. Civiim,72,7.
4.
Caput,7, 10, 6. 162,10,aliisque
" Celso,69,1. Cladem,55-,2. 299,1.
locis5. Celsos,269, 1. - CUmor,103,2.
Cara,94,12. Celsum,162,10.347,6. CUra,69, 5.
Carcer,287, 8. Censcmus,231,16. Clarescat,264, 7.
Carcere, 159,7. Censendus,264,18. 281,2. Claris,106, 5. 162,8.
Cardine,31, 3. 289,2. 296, 18. Censerennis,345, 9 Clarissimos,158,1.
Cardinem.124, 4. 293,12. 295,20. Censercs,266, 20. Clarissimum,179.16. 218,9.
Cardo,232. 11.295,14. Censes,32,6.52,3.199, ll.alihque Claritas,178,1. 231,19. 236, II.
Careant,279,15. locis5. Claritudine,218,11.232, 6.
Careat,271,10. 281.1. 526,18. Censet,305, 7. 323, 21. Claritudioem,178,9. 205,11. 205
Carebit.172,2. Censetis,213,4. l».«8,14.
* "'" '' '"
i*rt 'iiunrx vnCAlitlLORHHf." '; ... 1378
Claritudinis,213, 21. Cognoscitur,536,15. 348, 2. Compos,"l24,6. 246, 1». 261, 9.
Clariludo,179,14. 205,14. Cognosco,219, 21. 280, 6. Zi
349,10.
Clarius,287, 6. 348, 9. Cognoscunt,101,11. Composita,293, 4.
Claro,90, 2. Cognoscuntur,357, 22. Compositae, 120,8,
3.
Claros,132, 269,3. Cognoverit,25, 3. Compositis,f>3,3.
Claruerunt,229, 9. Cognovi,11,2.72,1.92,1. Composito,37, 1. .
3.
Claruin,126, 322,1. Cogor,2, 2. • Compotem,149,14. 272,4.
Classi,307.4. Coguntur,o3o,10. Comprehendendi,3'i2,12.
Cla&sicasubst.,141,4. Cobaerens,536,19. Comprehendentiiim,548, 2.
Clauriere,7, 2. Cobaerent,530, 5. Compreliendere,299,16.
Clauditur,183,2. Cohaerentem,147, 10. Conprehendi, 336, 9.
Clausit,207 5. Cohaerentium,518, 1. Comprebendit, 326, 19. 326, iS,
Clausum,27, S. Cohibebat,10, 5. al
aliisquelocisti.
Cbivo,247,1. Cohibere,68, 5. Comprehenditur,336,16.
Clavus,246,24. Colendi,314,3. Comprebensam,18, 6.
Clementia,281,16. Colere,297, 26. Compressa,157, 16.
Clypeum,41, 5. Colerenlur,257,14. Comprime.70, 8.
Coacervabo,266, 9. Colile,352, 24. Compta,69, 8.
Coacervando,152,2. Colla,2, 2. 69, 5. 95, 2, aliisquelo- Comptos,74, 4.
Coacta,335, 31. . cis5.
ci Compulsus,49, 3.
Comteruum, 349,13. Collata,149,16. Computas,134,7.
Coarctabiliir,157, 23. Collalae,298, 22. Conahiris,219, 16.
Coeant,316, 3. Cnllatio,158,21. 550, 20. Conaberis,212, 4.
Coegerat,251, 5. Collatione,348,9. Coaabimur,292, 13.
Coeglt,200,4. Collationem,280,8. Conabor,172, 2.
Coelestibus,295, 2. Colleclo,43,1. Conanlur,177, 1. 177, 8. 266, *
Ccelestis,43. 8. 156,7. Collecmm,263, 2. 21
285;15.
Coeli,156,6.212,13.220,2.238,13. Collegimus,230,21. 240,2. 267,20. Conaris,96,1.
500,5. Colleail,'91, 2. Coualur,218, 24.
Ccelitus,102, 12. Collidamus,247,18. Conatus,200,7. x
Coelo,17, 4. 27, 2. 102,1, aliisque Colligantur,320, 8. Conceriam,101,5.
locis7. Collige,125,2. 272,6. Concedamus,297, 5.
Coelum, 5. 10,7. 30,1, aliisque Colliguniur,236,10.
locis17. 10, Collo,310, 9.
Concedas,536,19.
Concedat,288, 3.
Coemplio,47, 2. 47, 4. Collocaias,133, 7. Concedis,236,18.
Coeno,8», 8. 271,1.282,12. Collocalas,249,8. Conceperit,53,14.
Coeperint,236, 15. Collocavi,74, 6. Concepta,187,9.
Cceperit,113, 2. 349, 5. Colloqui,328, 7. Cohcepla,337, 8.
Ccepi,14, 8. --. Collustrat,337, 20. Conceplio,229, 2.
Ccepisli,109, 8. Colore, 10,2.63,8. Conceptione,337 18. •
Coepit,176,2. Combusto,310, 1. Conceplionem.314,6.
8.
Coerceat, 168, 254, 5. 280, 14 Comeret, 196,2. Conceplionis,337,15.
aliisqne locis2. Comitantur,191, 5. Conc Ssa,245, 4. 280, 6. 305,12.
Coerceute,313,13. Comitem,254, 3. Concesseram,662, 6.
Coercet,239,10. 305, 8. Comites,5, 3. Concesserim,119, 4. 267,12.
Coercuil,80, 3. Comitetur,261, 2. 272,20. Concessimus,252,17. 246,17. 24«
Coetus,59,1. Commaculanl,194, 7. 224, aliisque loris 2.
Coeunt,237,5. Commemoras,117,1. 245, 2. Coneessis,280,10.
Cogautur.335,7. Commemuratione, 205,8. 231,15. Concessisse,52, 8.
2.
Cogat,190, 242,1. 303, 2. Commendaveril,60, 7. Concessu,2S0 5.
Cogentibus,237,17. 239, 8. Commercii,157,11. Concessum,218,11. 250, U.
Cogis,64, 2. Commercium,328, 5. Conchae,343,11.
Cogit.327,13.351, 15. -Comminanles, 269, 5. Conciliai,201, 4.
Cogitare,218,18. 230, 7. Cotmninulae, 152,8. Concipitur,326,17 bis.
Cogitari,334,6. Cominitleres,95, 5. . Concilat,115, 2. 302,14.
4. 5.
Cogitatione,137, 186, 259,5. Commod.iverant, 111,4. Concitus,301, 5.
Cogitationibus,58, 3. Commodi,47, 3. Concludere,150,2. 232, 21.
Cogitationis,228, 6. Commotasinqul., 12, 3. Concludi.230,23.
Cogitalisverlwm,157,7.158, 3. Commovens, 252, 9. Conclusa,236, 5. 258,1. 281, 13.
Cogites,229,19. Commovet,290, 5. Coneluserim,230, 10.
Cogiletur,158, 13. Commune,44, 10. 75, 1. 103, 8, Conclusi,157,6.
4.
Cogitur,22. 295,17. l
aliisque locis2. Conclusimus,280, 3.
Cognalos,249, 9. Communem,10,1.10, 4. 25, l. 267, Conclusioni,280,l.f
Cognita,340, 17. <
6. Conclusionis,280, 9.
Cognilio,351, 2. Communia,110,3. Conclusum,228,17.
3.
Cognitione,166, 292,9. 344,11. Communicalo, 5.
x Communis,47,32, 3. 53,1. 229, 2, aliis- Concordat,122,2.
Concordes,56, 2.167, 2.
Cognitionem,344, 9. (que locis5. Concordia,301, 16.
Cogniliones,343, 9. Commutalione,296,6. Concurrere,314, 14.
Coguitlooibus,343,10. Compage,133, 4. Concurrit,314, 12.
Cognitionis,352,10. Comparabis,273, 2. Concursus,314, 6.
Cognitis.157, 2. Comparans,298, 25. Condai,64, 5.
Cognilo,84,10. Comparare,178,9. Conriens,153, 5.
Cognitor,283,7. Comparari,15S,10. Coudere,102, 2.
Cognitu,313, 3. Compellare,149,18. Comiignum,247, 17.
Cognosânt,216, 8. Compellit,266, 12. 535, 50. Condit,302,8.
Cognoseas,119,8. 219,19. Comppndii,314, 8. Condita,69, 4. 88, 2. 246,13.332,3.
32
Cognoscat, i, 24. Compensaiiotie,283, 25.
Cognoscendam, 30, 2. Conditio,56, 3.120,10. 125,8, alijs.
Comperlum,50, 3. q locis3.
que
Coguoscenlo, 337, 22. Competenter,299,11. Conditione,122.2. 272, 27.
Cognoscente,47, 4. Compleal,231, 14. Condilionem,273,9. 349,2. 550,29,
Cognoscenlis,239, 3. Complectens,350,11. 352,17. . a!
aliisque locis2.
Cognoscenlium. 336,15. Complecti,350,5. Conditionis,351,11. 351,14.
Cognoscere,217,7. Compleclitur,294,3. 293,12. 349, Conditis,349,17.
Cognosceres,281,18. C
6.352,12. Conditor,63,1. 302,10. 523, 1.
Cognisces,92, 7. 258, 2. Complexam,349,15. Conditoiem,83, 4.
Cognosci,336,14. Complicas,248, 9. Conditori,136, 3. 549, 13.
Coguoscit,136,9. 337,11. 343,16. Componaut,231, 26. Couditoiis, 133,5.
345,§. 551. a Componebas,58, 5. Couditum,349,13.
1379 INDICES AD LIBRUS DK CONSOL,\TJONEPHtLOSOPlllj!:. 13&»,
'
Condilus,129,9. 277, 14. Consenliunl,180,7. Conlinens,176,7.
Conducat,157,21. 1.
Consequalur,504, 327, 335, 9. 8. Continere,231, 12.
Condunt,324, 9. Consequens,205, 218,4. 14. 230, Contineret,216, 9.
Conetur,238,7. 247,7. 247,8. 265, 14, aliisquelocis4. Continet,168,21. 303, 3.?
26. Consequenter,179, 1. Continetur,74, 1.
Confecerimus,305,11. Consequemia,281,13. Contiugant,297, 1.
Conferatur,156,7. 158,7. Coiisequcntiam,265, 15. Contingat,123, 2.
Conferre,200,7. 219, 9. 219, 27. Consequi,266, 15. 536, 8. Contrngentes,287, 7.
Confert,272, l; 15.
Consequiiur,218, 285,10. Contingere,194,8. 217, 5. 258, 3,
Confessio,56,1. Conserilis,303, V,- aliisquelocis3.
Confessione,33, 5. Conservanl,320, 7. Continget,236, 4.
4.
Confessus,14, 243, 281, 5. 7. Conserval,233, 22. 249, 6. Contingi,297, 50-.
Confessum,5Q,6. 246,1. Conservationetn,198, 5'. Contingit,93, 4. 218, 29. 236, 16.
ConBrmandae, 305,19. Considera,156, 4. 187, 1. 218, 9. 266, 16.
Confirmaul,26t,"9. 229,1. 266, 15. Contingunt,76, 6.
Conlirment,298, 6. Consiilorandum,149,8.t88,l.337,3. Continualo,71, 1.
Conlirmo,313,11. Considerans,179..1. Continuo,168,16.
2!
Conlitear, 8,15. Consideranti,257, 1 2. Conlinuum,102.7.346,3.
Coulilem.ir,230, 1. Cousiderire, 26b, 13. 296, 14. Contra,56, 3. 53, 9. 55, II, aliisqtie
Confitendum,229,9. -Consideras,237,7.' locis3.
Confiteor,83, 4. 187, 14. 239,16. Considerat,337, 18. 350, 12. Contrasine regimin.,108,2.123, 4.
Conflteri,218, 8. 218',19. 250,12, Considerata,351, 20. 135,5, aliisquelocls?.
atiisquelocis2. . Consideratione,337,1. Quodtotumcohtraesl, e conlrario,
Conflictalione,247,19. Consideratisverbum,147, 2. 336, 14.
: Consderatum,131, 4.
Confluat,316, 4. Coniracla,25, 5.
Confluentibus, 514, 9. 314,15. Considerem,237,16. 304, 8. Contradici,229, 13.
JCpafloer.e,314*14. , '-' .• Consideremus, 348, 6. Conlrahit,56, 4. '
Conformaveris,282,7. Considerentur,351, 52. Cxmlraire,247, 7.
Confudit,187,10. "Consideres,111, 7. ebnlraria, 149,3. 264, 5.
Confundat,92, 5. Consideret,344, 7. Contraria,272, 13.
Confundere,102, 4. 139, 5. Considero,281,25. Contrariam,172,2. 325, 8.
Confunderis,86, 2. Consilia,524, 7. Contrariaruffl,149,12.
Confundit,87,5. 124, 4. 350, 24. Consiliis,527, 6. 327,17. Contrariis,246,6.
Confundor,324, i: Consilium,281,17, COnlraiirim,133, 2. 18S,9.
Confusa,290,4. 296,14, Consimilem,58, 6. Contuendum,246, 29.
Confusio,296,20. 297, 24. 327,15. Cousimiles,136,1. Contuetur,
--'' 336,'21. 337,' 3. 337,7,
Confusionis,287,13. Consistat,248, 2.- 551, 19. '*.
Confusum,288, 6. Consolari,188,15- Contuleramus, 24,2.
Cougeratur,152, 6. Consona, 2 25, 2. Contulisset,271,14.
Congestae,132, I. Conspectumadject., 350, 27. Contulit,79, 8.
Congregare,212 4. Conspexerit,149,9. 293,9. Contum,137,9.
Congregatioue,176, 9. 215, 7. Conspicere,344, 9. Contumacis,109,2.
Conigastum,45, 3. Conspicio,266, 9. Coiituirielhi, 158,22.
Conjecerat,148,8. Conspiciiur,293, 6. Contumeliis,158,18.
Conjectare,252, 6. Conspicuos,226, 3. Convellere,84, 12.
Conjectasverbum,123,1. Constant,236, 2. 330,'2. Conveniant,222,'3. 297, 9. 313, 22.
§oHjectat,325, 15. Constanliam,94, 4. 102,5. 112, 2. ' 516,5.
Conjectoverbum, 84, 1. 265, 12. 239,15. Conveniat,297,16.
584, 3. Constare,125, 2. Conveniebat,58, 4.
Conjugem.254,4. Constarei,335,15. Convenienti,279,5.
Coniugii,168,22. Constat,87,5,115,115, 7, aliisque -' Convementia,247, 4.
Coniugis,110.1.210, 5.251,1. locis9. ConveBiearibus, 238,3. 335, 21.
Conjuncta,252, 2. 216, 7. Constel,115, 8. Convenire,280, 6. 29716. 299, 4.
Conjunctione,237, 8. Constiterit,264, 6. 313,7. Convenisset,246, 7.
Conjunclus,336, 19. Constituant,177,7. Convenit,t38, 8. 265, 19.272,8, '
Corijungant,231, 13. Couslituas,2 51, 23. aliisque locis 3.
Conjungat,261, 1. Constiluimus, 229, 11. Conveniunt,238, 21.
Conjungeret,246, 7. Constituit,179,2. 552,17. Conversas,225,4.
Coujungi,328, 8. Constituo,320, 3. Conyerso,303,8.
Conjnnxerit,230, 4. 3.
Constituia,228, 287, 287, 10,2. Convertamt,247,5.
Conjurationis,53, 9. 148, 2. aliisquelocis2. Convertas,352,4.
Connectat,295,17. Constitutam,536, 22. Converteris,352,6.
Connectens,223, 2. Constiluiurn,348,11. Convertit, 223,5.
Connecli,328,10. Constringil,296, 9. 318, 4. 327, 8. Convictum,56, 6.
Connectit,528, 4. Consulare,146,3. Convincal,229, 5.
Connexione,296,8.315,10.514,15. Consularem,48, 1. 48, 3. Convinci,57, 3.
Conqueraris,120,8. Consulares,119,5. ' Cepta,105;6.
ConquereriS;10 ,12. Consulatu,194, 9. Copia,135,2.
Conqueri,257,12. Consules,110, 7. Copias,36, 4.
Conquesta,14, 11. Consulit,533, 2. Copiosus,179,6.
Conquestus,76, 2. 1.
Consulum,111, 146,4. Coquit,117, 3.
Conquisitae,205,1. Consumplos,164, 4. Coram,137, 10.
Conscendant,259, 2. Consurgit,557, 5. Corda,211, 6. 272,2. 277,12.
Conscendere,226, 1. Contabescas,105,7. Corde,243,5.
Conscia, 159,7. Contagione,194,7.193, 6. 245, 3. Cordis,269, 6.
Conscientiae,45, 2. 55, 5. 158,15. Conlemnendum,179,10. Cori,290,7.
205, 2 bis. Contemnitur,194.4. Cornu,64, 3.64, 6.105,6.
Conscientiam,57,6. 298,22.299, 5. Contemperala,247,4. Cornua,207, 2.290,1.
Constii,44. 9. Conlemplum,303, 25. Coro,26, 5.
Conscios,148, 2. Contendas,299,23. Corollarii,979,5.
Conscius,53, 9. Contende,101,1. Coroiarium, 231, 5. 231,9.
Consedi1,11,9. Contendi,47, 4. Corona.271,6.271, 21.
Consenesceret,155.3. . Contenta,133,18. 136, 1. 138, 2. Corpora,320,7.
Consensi,239,20. Contentus,157,22. Corporales,344, 10.
Consentaneuin,238. 21. Contexe,265, 27. Corporalem,210,2.
Consenliam,238,1. Contexo,292, 15. Corpore,3,4 277, 6. 283, ' 28, aliif.
'
Consentiat,297,25. Contigerit,350, 2. qne locis4.
Consentiendo,321,3. Contigisse, 192, 3. Corporea.245,3.
Consentio,318.1. Contigisset.41,5. Corporeis,97,251.
||?* _-' INDEX .VOCABULORUM. 1>*
* Corpori, 277,18. 343, 6. aliisquelocis10. Decernas,292, 3.
Corporibus,209, 4. 297, 7. 297,8, Cumcon}unet.,-i0,6. 24, 5. 26, 3, Decernis,265, 20.
aliisquelocis3. aliisque locis 163. Decernil,305,6. 516, 23.
Corporis, 126, 3. 178,13. 209, 1. Cumanietum, 257,2. Decerno,513, 12.
aliisquelocis8. Cumulum, 1 10, 4. Deierpit, 271, 13.
Corporum,283, 27.340, 11. 343, 6. Cumulus,60, 5. Dectsserit, 120,5.
Corbus,147, 5. 147, 8 bis, aliisque Cuncta,84,9. 122, 4. 176,6. 206, 4, Decet, 305, 17.
locis9. aliisque locis 39. Decidei,271,12.
Correctionis,280,18. '
Cunctas,299,16. . Decipiat,228, 6.
Corrigendi,304, 5:
• Corrigi,280, Cunctatione,171, 9. Declinantes,305,4.
15. 3. I
Cunctis,56, 75,3. i9, 6, aliisque Declivem,22, 3.
Corrigit,305, 2. 306,2. tocis 8.
' Cunctorum, Declivia,316, 7.
Corriperet,48, 3. 548, 5. 352,^0. Decora adjecl., 164 3
* Cprroborent, 258,6. Cunctos,208, 1. Decoralo,193,4.
Corrumpat,5!i5,24. Cunctum,55, 2. Decorissubstant.,155, 3.195, 4.
Corrqmpunt,238, 23. Cunctus,293, 2. 319, 21.
Corruptionem,257,-15. Cupias,201, 5. Eecrescit,
ecrelis, 52, 6.
Cortex, 258, 13. Cupiat,219, 7. Decreto, 52, s.
Corticem,238, 10. Cupidinem,58,1.106, 9. Decrevisset,50, 2.
Xprusci,261, 3. Cupidilas,177,2. Decursis,258, 8.
s*»ruscus,26«, 4. CupMilaiem,2(56,3. Decus, 114, 4. 118,8. 120, 4. 271.
Cotidie,videQuotidie. Cupidosttdjt.,156,5. 13. .
Cr3stinum,348, 12. Cupidum,171, 4. Dedecus,195,2.
Creatis,239, 12. C.upierunl,146, 4. Dederint,146,2.
Crebras,266,9. Cupis,212, 6. * Dederit, 123,5.151, 1.
Crebris,290, 6. Cupit,241, % 301, 9. Dedi, 272,6.
Crebro,504, 11. Cupita,279, 8. ' Dedisti, 95, 8. 111, 2.
Credamus,355, 24;345,5. Cupiunt,216,1. 279, 9. Dedif,21,1. 38, 1.207, 1. uliisque
Credant,3i0, 3. Cur, 20, 1. 68, 6. 83,8, aliisque locis ] 4.
Credantur,328, 10. locis 14. Dedits, 52D,9.
Credatis,189, 2. 3.
Cura, 17, 109, 6. 119, 7, aliisque Deducant,222, 4.
Credatur,232, 12. 247, 1. 273,4, locis5. Deduci,280, 16.
lliisque locis2. Curse,85, 7. Deducis,2S6,28.
Crede, 115, 5.115, 6. Curandum,14, 5. Deduxi,30, 5.
Credenda,282,1. Cnras,203, 4. Deesse,271, 5. 282, 15.
Credendum,344, 12. Curasset,195,2. Deest, 250,18.
•rCredente,33,8. 177,i. Curat, 98, 3. 128, 4.
Credere, 325,3. Defectum,349,13.
Curalionem,-109,2. Defectus,55,15.
rCrederem,288,1. Curationis,"82,2. Defenderim,55, 4.
Crederes,95, 7. Curia,110, 9.
Crederetur,10, 3. Defeudunt,59, 3.
' Curremi, 271, 5. "Defensione,5H,5. 61, 11.
Credi, 159,5. Currere, 251,4.
Credidit,.78, 2. Defensor,238, 14.
Curribus,229, 2. Defensorum,283,19. 283,24.
Credis,83, 2. 86, 11.336,12. Curritur, 271, 6.; Defensum,102,12.
Credit, 107, 2. 161,2. Curru, 168, 4. Deferantur,146, tT.
Creditur,232,5.272,3. 279, 6. 314, Currum,184,7. 262, 3. Deferatur,298,3. 304, 5.
Cursus,301; 13. Deferente,282,K
.Credo, 94, 2. 135,1. 246, 27. 298, 1.
Cursuin,117, 2.312, 316,3. Deferentibus,49, 1. 50,6.
19.'* Curvans,184, 5. Deferret, 52,1
Credunt,180, 4. 325,4. Curules,110,9.J197, 4. Deflciant,219, 1.
Creduntur,61, 4. 111, 10. 219, 11. Curuli, 193,1. Deflciente,264, 11.
llilsquelocis3. Cutis,5, 4. Deflcientis,551,14.
Crescit,17, 3. 276, 5. Cypriani,48, 4. Deficit,267,14. 272,23. 319,20.
Crimen,52,5. 55,1. 61,3. 69, 6. Cyro,102,11. Deficiunt,266, 16
Criminamur,52, 2. D Deligere, 226, 5.
Criminatione,75, 7. Da, 226, 1.226, 2 bis. Definiat,313, 11.
Criminationem,52 4. Dabas,218, 14. Definire,314, 12.
Criminationibus,32,1. Dabat,140,5. 197, 3. 252 7. Delinisti,22%4.
.Criinine,57, 3. Dabimus,108, 5. Definit,337, 15.
Criminis,51, 1.59,3. 60, 1. Dabo, 231, 3. Definita,345, 13.
Croesum,102,11. Daemonum, 293, 3. Delinitum,158, 8.
Cruciatibus,283, 22. Dariina,76, 1. Detinkimus,268,3. 313,20.
Cruciatus,148, 4. 283, 23. Damnamur,57,3. Definivit,313, 23.
Crudelitati?,148, 4. Damnatio,50, 8. Defixerat,170, 2.
Crqento,182,9. Dauti, 212, 5. Defixi,30, 3.
Cruor, 142, 2. 182,5. Dapes,183,4.214, 6. Defixo, 14, 7! 176,1.
Cruore,152,3. 507, 5. Dare, 174,4. 219,26. 307, 4. DefJectat,296,19.
Cui,119,8. 126,1. 149,9, aliisque Das, 221, 1. Deflecte,219,13.
Iocis17. Dai, 238, 8. Deflectere,352,3.
Cuicunque,149,9. Datas,182, 2. Deflectuntur,267, 3.
Cuilibet,285,12. Daiur, 164,4. Deflet,103, 2. 121,5.252,9.
Cuipiam,267, 8. 5.
De, 14,10. 43, 52,6, aliisque lo- Deflexeris,282, 9; -
Cniquam,72,4. 239,19. 279,7. CiS82. Defltius,89, 4. 302, 5.316, 8
Cuique,238,8. 238, 21. 272,1. Dea, 275,4. Defossi,314, 5.
Cuivis,280,14. Dea3,252,5. 253, 5. Defueril,199, 2.
Cujus,14, 5. 31, 1. 33, 3, aliisque Debeant,298,18. Defuisse,264, 14.
locis2i). Debeantur,287,10 Deniiictum,191,3.281,14.
, Cujospiam,280,21. 314,1. Debeat, 219,32..
I Cujusquam,101,2. 280, 12. Degas,212,9.
Debealur,83,16. , Degener, 121, 1.208,6
Cujusque,45,3.122, 4.136, 5.149, Debentur, 133, 16. Degenerent, 205, 16.
11.323,10. »ebet,305, 16.349, 17. 3';2, 18. ,• Degentis,125,3.
Culmiua,300,3. Debita adjecl.68, 8. Degentium,348, 5. \
Cnlmine,269,2. Debilum,513, 1. Degunt.297, 2.
Culpae,283, 18. Deblateravi,71,1. Degusiare,95, 6.
Culpanda,280, 16. Debui,4', 5. Deguslata,171,3.
Cullor,314,6. Debuisset,94,10. Dehinc,173.S. 199, 11.243, 3.
{ Cultu,179, 10. Decederent.50, 4 Dei, 229,18. 232,2l. 248,14, alii*
Cultus,269, 8. Decem, 158, 7. 1
qun locis3.
Cum prmpos.,35, 1. 45, 1. 92, 4, Decernaiit,299, 6. De;eccrinf-321, 2.
4583 IND1CE3AD LIBPxOSDfi C0N30LATI0NE PHILOSOPHIJ:. 15«4
Deieci,45, 6. Deserunl,267, 5. Dextera, 12,1.
4. 1.
De ccit, 14, 94, 272, 27. Desidirabas,187,14. Dexlra, 184,5.
Dejeniuin,14, 10. Desiderant, 178,5.180,• 2. 238,19, Dextra, 97, I.
Doinccps,14,7.33, 4. 217.2. aliisquelocis2. Dic, 84, 1.84, 6.
livinde, 102,12. »' Desirierare,176, 3. Diiam, 119,5. 246, 28. 280, 11.
Di'lasa, 31, 5. Desiderari,178, 16. 265, 3. Dicamus,267,9. 330.7.
Deiatio,50, 7. Desidcras,52,1. 212,7. Dicantur,21(l,2. 352, 16.
Dn aliouein,49, 2. Desiderat,178,19.187,13.218,51, Dicas 551, 3.
61, 8.
Delatioiiiiiii, aliisquelocis3. Dicalur,326, 7.
Delatorem,52, I. Desideratisverbum,135, 1. Dicebas, 170, 6. 239, 28. 248, 11.
Delatoris,48, 4. 23, 4. 193, 5. Desideratilr,232, 15 240,2. 248,15.
Delatoruin.55, 6.75, 4. Desiderent, 239, 13. 268,16. 268, Dicendi,108, 3.
Deluiuui,55. t. 17. - Dicenies.344, 2.
Delectant,247,15.292,14. Desirieres,103,8. Dicere, 53, 5. 163,4. 179,17, alii*
Delectaulnr, 268, 18. Desideret, 237.15. que locis2.
Delectal, 110,5.124, 2. 133,8.157, Desideretur,219,25.239,22. Diceremur,56, 5.
»0. Desiderio,92, 2. 119,4.. Diceren', 283, 25.
Delectationis,178, 12. Desidero,231, 23. 246, 2. 265, 21. Diceretur, 55,9.
D.lectet, 179, 18. 287,13. Dices,262, 7.
Delector,315, 6. Desidit,340, 21. Dici,219, 12. 279, 1. 281,26. 297,
. Delectus, 109,6. Desieriul, 108,7. 7.
Delegeras, 43, 4. Desierit, 74,2.136,10. 272, 2. 273, Dicimur,51, 1.
Deleri, 110,7. u. Dicis,171, 5.318, 1.
Delevit, 158,2. Desigoare,172,1. Dicitur, 159, 6. 228,8.350, 15.
Delihare,292,15. Designareiri,9,2. DicUnt, 2, 5.
Delicatissimus,122,4. Designat,335, 16.i Dictantes,12, 5.
Delicias, 111,3. 120,6. Desinaul,272, 23. Dictat, 168, 25.
Deliciis,305,22. Desinat,349, 4. Diclum,210,4.
Dellclis,.122,1. 'Desine, 166, 11. Dicturam,246, 26.
Deligendo,180, 7. Desinet, 297, 26. Dicturum,54, 6. 336,1.
Demersi,216, 4. Desinit,74, 3.132, 5. 174,4, aliis- Dldicerain,44, 7.
Demersit,310,'5.' que locis4. Didiceris,249, 9.
Demerso, 258,10. Desiuite,212, 14. Didicisti,103, 3. 157, 2.272,2 1.
Demonstra,171, 9. Desinunt,195,7. 267,6.351,21. Die, 50, 6.
Demonstrandiim,228, 2. 335,17. Desipis,347, 8. Diebus,89, 6.
Demoustrare,525, 12. Desistam,52, 4. Diem, 27, 5. 50, 4.168, 3, aliisqu»
Demonstrat,166, 1. 229,5.267, 19. Desisti,85, 6. locis2.
Demonslraiionibus,126, 1. 156, 5. Desistis,137,12. 222.9. Dies,83, 5.10,2 2. 112,4, aliisqne
Demouslraiis,251,1.. 2.
Desistit,96, 194, 12. 219, 3. 272, locis 5.
Demonstratuui,236,15.265,4. 296, 25 DiiTeras,292, 14.
17 Desisttint,267,7. DiiTerentibus, 343,9.
Demonstratur,264, 4. Desit,264, 11.265,25, 336,8. Difirerre,218,14. 288, 4.
Demmist.avimus,219, 9. Desolalum,109, 5. DiiTert,273.7.
Demonstrem,201',2. Despeciiores,194,5. Difficiliori,324, 1.
Demonstret,280, 8. Despiciens,3;i0,28. Difflcilis,280,5.
Demulcet,111, 5. Despicit, 32.
218, 260, 347, 1. 7. DifficuHas, 303, 19.
Demuin,281, 24 534, 7. Despiciuut,298, 7. Dimcultaie,137,11.
Denique, 157,15. Dest nalum, 187, 2. Diffluere,178,4. 293, 18. 503,it.
9. 5.
Denle, 182, 276, 286,2. Destiterit, 237, 4. Dilrundi,295.17.
Deo, 53, 14.58,6. 84,2, aliisque Desiituil,86, 9. Diffunriunt,238,11.
.ocis, 16. Destiluia, 239, 24. Diffiisa,162, 7.
Deos,231, 6. 272,8.272, 9. Destitutus,543, 10. Digerit, 294, 4.
Depellanl, 188,14.192, 5. Destruitur,279, 18. Digesta,2)4, 6.
Depellat,83,5. 6.
Desuper.27, 5. 36, 537, 8. 552, Digna, 350, 5.350,20.
Depelleie, 219, 3. 20. Dignam,2 3, 8.
Depellit, 149, 15. Det, 254, 8. Dignissima,312, 5.
DeplnMsti,83,7. Detegas, 42,3. Dignissiiiie,230, 1.
Deponere,201, 3. Deiegat, 290, 4. Dignissimum,137,8.177, 8.179,10,
Depositor,314, 7. Detegit, 165, 3. aliisquelocis 2.
Deposituros,283, 22. Deter.it, 172, 9. Dignitas,149, 16. 150, 1.193,10.
Deposuit,247, 18. Deteriora, 282, 10.
Deiirecabamur,249, 2. Deierioietn, 297,28. Digliitate,146,8.256,1.
Deprecandi,528,2. 328, 5. Deterrent, 298, 16. Dignitalem,57, 4. 136,4.
Deprecelur, 328, 3. Deie.xit,166, 9. Diguuaies, 110, 4. 180, 2. 192,I,
Deprebendatur,388, 4. Deiinetur, 275, 8. aliisquelncis4.
Depreheiidisti,94, 6. 217,6. Detorqueri,525, 1. Digniwtibus,61, 5. 145, 1. 146,8,
Deprebendilur,1M7,7. Delrahat, 269, 7. aliisquelocUH.
Deprimit,238,20. Detralierent;13, i. Dignitalis,57, 5.145, 2.194. 2.
Depngiiant,297, 4. Detrahunt, 122,7. 277, 16. Dignitalum,101,1.
Depulil, 242,6. Detraximus,100,4. Dignius,230, 23.
Depulsa,238, 11. Detraxit,55,2.46, 3. Dignius,149,6.
Depulsione,72, 7. Delrectaiiiium,247,6. Dignos,149, 16. 193, 6. 283, 29.
Depulsor,297,14. Detrudal,272, 28. 297, 5.
De ulsus,49, 2. Delruditis,136, 5. Dignoscre, 14,6.
Derelinqnit,267,15,298,23. Detrnsisti,282, 1(J. Dignoscit,297, II. 319, 5. 350,13.
Deseeniens,514, 15. Deiulere, 57,4. 530, 25.
Descendero,102,9. Detulisse,41,10. Dignum.157, 19. 193, 9. 216, 5,
Desceidit, 267, 17.351,50. Deum,83, 4. 84, 9. 208,5, aliisque diisi|ti" locis2.
Deseendunl,131.1. . ocis18. DiiS,297,21.
Describas,239, 22. De s, 44, 9. 34, 2. 80, 2, aliisque Dijudicat,337, 8.
Describeres, 45, 7. ocis20. Dilabatur,249, 3.
Deserai, 112, 5. Devenerit, 194,9. Dilabitui,228, 14.
Deserat, 60, 8. 208, 8. Devisp,212, 1. Dilabunlur,320, 7.
Desererem, 32, 2. Deviis,241,2. 513, 4. Dilatarc. 157, 17.
Deserereniur, 266,15. Devios, 166,6.214, 1. Dilige,286, 8.
Deserit,80, 6.93,9.191,2.518, 50. Devitare, 239, 15. Diligenter,354, 4.
Desert , 73,9. Devital, 237, 19. Diligentia,238, 14.
Deserti, 266, 25. 279,14. Devius,177,3. Diluvium,146, 2.
DeiertM, 264,4. Devorassent,48,2. Diininuti»,228,12.
.138f INDEX VOCABOLORUM 1380
Dimissos,281,23. Distrahunt,76, 5. Domlnus,262,1.302, 12.
Dimotis,87,6. Distra*erinl,237,10. Domitor,182, 10.
Dira, 277, 17. Distribuit,298.4. 334,2. Domo,110,8. 257, 14.
Dirigebas,54, 7. Distributa,294, 4. Domos,252,2. 260, 6.
Dirigens,296, 16. 299, 18. Distributae,237, 9. Domuit,308, 7.
Diripiendas,36,5. Ditetis,214,6. Domum,129, 5.179, 5. 258, 9.
Discedens,166,10. Diu,200,5. 554, 3. Domus,59, 1.162,8.
Discedit,295, 16. 2J5,18. Divelleret,246, 8. Domus,45,5.134, 4.
Discedunt,101,12. Diversa, 218, 21. 230, 5. 230, 15, Donanomen,131, 3. 234,5.
Disceres,281,21. ialiisquelocis7. Donamus,254,3.
Discernat,319, 3. Diversam,229,19. Donat,234,5.311,4.
Discernendo,343,7. Diversarum,157,17. Douati,281, 8.
Discernere,297,6. Diversis,180,4.246,6.265,2. 343, Donec,260,6.
Discernilis,350, 27. !9. Dorsa,261,8.
Discerpenlibus,299, 5. Diversitas,246, 8. Dotes, 119,2.
Discesseris,95, 5. Diversitate,157,11. Draconi,309, 3.
Discesserii 94, 15.299, 13. Diverso,176,5.177, 1. Duae,351, 9.
Discessl,103,6. Diversum, 76, 5. 230, 2. 230, 4, Dubioprocul,351,50.
Disciderunt,33, 7. aliisquelocis4. Dubitabilis,268, 15.
Disciplinis,60,2. Diversus,237,2. Dubitabis,264,17.
Discit,244, 2. Dives, 107,1. 190,1 Dubitandum,246, 3. 246,4.
Discordaul,157, 18. Dividentibus,239,1. Dubihire,239, 14. 264,15. 272. 11.
Discordia,330, 4. Dividis,66, 4. Dubitari,126, 5. 188, 8. 218, 3,
Discordiae,45, 1. Dividit,340, 17. aliisquelocis3.
Discordias,48,5. Divina,257, 2. 293,9. 295,6, aliis- Dubitas,265, 24. 283, 6.
Discors,246,8.301, 15. 529,1. qne locis5. Dubilat, 119, 9. 125, 9. 149, 8,
Discrepanl,230,16. 236, 14. Divina, 292, 10. 296, II. 297,19, aliisiue locis2.
Discrepare,218, 22. 547, 4. 352 7 Dubitalio,298,12.
Discreparent,231, 25. 236, 8. 83, 6. 86,11. 248,9, iriiis-
D'ivi'iia9, Dubitatione,292, 6.
Discretionem,231,23. que locis13. Dub tatur, 336, 5.
Discretionis.10, 4. Divinam, 273, 9. 525, 7. 543, 2, Dubilaverit,248,2.
Discriminis,61, 9. aliisque locis4. Dubites,288,8.
Discussa,26, I. Divinarum,45, 5. Dubitel,229, 4.
Disjice,226, 4. Divinationem,534, 2. Dubilo.238,2.264,1.
Disjunctum,52S,12. Divini, 299, 16. 343, 14. 350, 20. Dnbium, 149, 4. 212, 1. 232, 2.
Dispensas, 352, 22. 351,7. 265,13.
Dispensari,298, 19. Divinis,293,1.320,4. Ducatur,327, 17.
Dlspensalio,297, 28. Diviiiiias,250,22.231,4. Duce, 36, 2.
Dispcrtil,218, 23. Divinitatem,231,6. Ducem,276,12.
Displicere,35, 6. Diviniiaii,295,11. Ducenlam, 335,22
Disponai,296.16. Diviniiali»,231, 4. Ducere,171,5. 2S4 15.
Disponentem.299,21. Diviuilus,118,5. Ducesverlmm,130,1.
Disponentis,247, 3. Divino,350, 17. Dnciverbum,283, 18. 349,14.
Dispmeret,246, 12. Divinum,155,9. 219, 32. 297, 25. Ducimus,239, 5-
Disponil,246,21.246,23. 247,13, 351 19. Ducisnomen,275, 1.
«liisquelocis,6. D'ivinos,350, 28. 332, 9. Ducisverbum.221, 5.
Disposite,298, 11. Divisa,340, 18. Ducil, 186, 4. 266, 11. 294, H,
Disposilio,294, 1. Diutes, 188,12. aliisquelocis2.
Dispositione,552, 7. Divitiae,151, 5. 132,8. 157,6. 150, Ducilur,298.4.
Dispositionis,288, 7. Duciii. 258,11.
Dispositissima, 257, 14. Diviliarum,166,12. Dnrium,89, 4. 98, 1. 239, 16, alii».
Dispositos,246, 10. Divilias, 132, 10.134, 11. 178,5, qoe locis5.
Disposuit,294, 13. 295,7. aliisquelocis2. Dulcedinem,299, 24.
Disputahas,248, 17. Divitiis, 134, 12. 177, 4. 187, 8, Dulcedinis,95, 8. 108,5.
Dispulalionis,313, 7. aliisquelocis2. Dulcedo,123, 7.
Dissenliaiil,299, 5. Diuturnior,280, 1. 281, 21. Dnlces,14,2.
Dissentire,232, 19. Diuturnitas.259, 9. Dulcescam,171,4.
Dissepta,303, 4. Diuturnitate,158,6. Dulci, 183,4 183, 10. 252, 10.
Disseptum,328, 12. Diuturnitatem,158,10. Dulcia,297,9.
Disseram,145, 1.200, 1. Dixerat, 512, 1. Dulcibus,6,1. 12,6.
Disserebas,45, 6. 248,12. Dixerim,61,2. Dulcior, 174,1.
Disserere,281,17. Dixeris, 267, 11. 273, 1. Dum, 7, 5. 9, 1. 61, 3. 92, 5, alii».
Disseris,345, 3. Dixi, 314,11. que locis23.
Disserui,205,5. Diximus, 177, 1. 195, 4. 229, 15, Duo,230,15.264, 9. 265, 16.
Disseruit,293, 1. atiisquelocis2. Duobus, 330, 1.
Dissideant,272, 12. Dixisti,75, 2. 257,4. 312,4. Duorum,111,1.
Dissident,286, 3. Dixit, 25,4.210,8. Duos,110,7. 223, 3.
Dissidentes,180,6. Doceat,242, 2. Dura, 98,4.238,23.288,3.
Dissiliet,218, 1. Doctrina,243, 5. Duram,291,1.
Dissimile,297,8. Docui,247, 2. Durare,305,7.
Dissimiles,299, 10. Docuisti,504,7. Durat,259, 9.
Dissimillimi,35, 5. Documenta,52,1. Duri, 508, 6.
Dissimulare,352, 26. Doleas,134, 8. Duris, 298, 5.
Dissociantur,316, 2. Dolor,5, 2. 76,2.76,5. 90, 3. Durum,280, 7.
Dissociaret,24, 8. Dolore,71, 1. 92, 5.119, 4. 285, 9. Dux, 36, 4. 227,1.
DissolvanUir, 238, 24. Dolorem,257, 5. Duxerit, 168,5.
Dissolvat,112,3. Dolores, 12, 5. 209, 3 E
Dissolvere,523, 4. Doloribus,126,6. 179, 17.
Dissolvi,213, 5.237, 4. Doloris,109,2. E, 210,4. 540, 2.
Dissolviinr,237, 7. Doluisti,75, 7. 86, 5. E contrario,325, 6.
Dissolutis,30,1. Domeslicis,248, 19. E converso,323,16.
Dissonae, 61, 1. Domet,202,2. Ea nomin.sing., 84,12. 92, 2 159
Dissonare,336,7. Dominse,93,8. 6, aliisquelocis9.
Distant,286,3. Dominam,93,3. 101,11. Ea nomin.plur., 213,7. 230,19.238,
Distantes,157,10. Dominatam,155,2. 17, aliisquelocis7.
Distenditur,157, 4. Dominis,270, 10. Ea aecus. plur., 60, 6. 75, 5. 134,
Distinclione,135,6. Domino,134,4. 12, aliisquelocis19.
Distingueris,155,12. Dominos,253,1.2G9, 10. Ea, 33, 7. 92, 7. 102,9, aliisquelo»
Distractus,212,8. Dominum,251,13.509, 7. cis 8.
PATROL.LXUl 44
mi INDIGES AD LIBROS DE CONSOLATIONEPHILOSOPHLE. *3J»
Eadem,94,10.94, 17.132, 6, atiis- Emendant,298, 16. Euripi, 97, 2.
que locis16. Enieres, 118, 9. Euripidis, 210, 7.
Eademablat., 11, 2. Emerunt, 298,9. Eurus, 275,5.
Kam,50, 3. 71, 2. 86, 10, aliisque Emelienduui,513, 4. Evacu.bo,352, 1.
locis12. Emicat,28, 1. Evandrt,510, 5.
Eamdem,11, 8. 146, 5. 232, 18, Emioeul,266,18. Evaseras,24, 2.
536,17. Eminet, 43. 2. Eveniant,535, 25. 551,23. 3'J1, 26.
44. 1.
Earum, 3.132, 238,4.336,6. Eminus,336,18. Eveniat, 297, 2 '>.
Eas, 44, 2.189, 2. 192, 4, aliisque Emisses.166, 11. Eveuiendi,325, 14. 335, 13.
locis3. Emissus,27, 4. Evenire, 324,5.326, 4. 326,2,atiLs-
Eat, 173, 4. Emtam, 254, 4. que locis4.
Ebore, 74, 4. En, 324, 1. Eveoirent, 335, 25.
Ebrius, 179,5. Euatabimus,120,4. Evenit,272, 28.505, 12.
Ecce, 2, 3. Knatel,347, 1. Eveniunt,326, 5. 355, 10.
Echinis,215, 8. Enervaiius,267,2. Eventnm, 60, 6. 313, 9."514. 14,
Edat, 174, 2. Enim,5, 1.12, 6. 52,6, aliisque lo- i
aliisqne locis3.
Edisseras,292, 5. cisH7. Eventura. 326, 8. 326, 21. 5S?>,24.
Edit, 208, 2. 286, 2. i
aliisquelocis5.
Edita, 105, 5, 275, 5. tnse,
o nomen,13, 2. 36,7. 156,5, aliis- Eveulurum, 325, b. 526, lb 551,
Eriixit,50,4. que locis 18. !
5.
Edticatus,24, 2. Eo adverbiumloti, 186,3. 212,2. Eventus, 55, 7. 326, 6. 326, li,
Eiucavi,;101, 6. F.oloci,314,7. ialiisquelucis5.
Effeeerat,32, 6. Eo quomagis,194,3. Evici,74, 4.
Eirecisse,55,12. 264,16. Eo ipso quod,272,7. Evidenlius,267,19.
Effecit, 201, 1. Eo usque,92,4. Evitari, 526, 12.
Effectibus,149,13. Eo pro, ideo, 137, 7. 165,5. Bvdlet,222, 4.
ElTectu,149,19. 6.
Eodem,53>2. 50, 187, 1, 551,16. Evolvere,ISi, 2.
Effeetnm,232, 14. 294, 10. 299, 12. Eorum,33,10.193, 3.198, 2, alits- Ex, 87,1. 87, 4.94, 14, aliisquelo-
2.
Effectus, 237, 264, 10.266, 17, que locis 16. cis66.
lliisque locis2. Eos, 135,4.193,10.194,1, aliisqne Exacerbare, 298, 21.
Effeta,228, 14. locis 10. Exa erbasse, 48, 5.
Effelo,5, 4. 22, 1. Eosriem,102, 2. 267, 9. 267, 10. Evacerbes,95, I.
Efficacem,280, 9. 535,1. 268,8. Exsequatis,145, 2.
Iffl. acior, 201, 6. Epicureum,33,4. Exaequetur,273,3.
3.
Eflcax, 198, 520, 3. Epkurus, 179,1. Exaesluami-,97, 2.
Eincere, 148, 11, 187, 6. 198, 1. Equitandi,232, 14. Exaggerat, 28S, 2.
B6f, 2. Equitare.232,13. Exarescere,238, 4.
Efliciendiim,6l,10. Equos,174, e. 285, 4. Exarmaveris;40, 4.
Efliciens,541, 2. Eranjt,11, 1. Excedere, 544, 11.
Efficieniia,246, 11. 267, 18. Erat, 8, 2. 52,3. 4$, 6, aliisquetocis Excedunt,295, 11.
Efficieutiam,236, 10. 5. Excellat, 156, 9.
Efficit,126,8.149, 16.150,4, aliis- Erectae,266, 8. Exeellenliam,58, 5. 153,7.
aue locts3. Ereptit, 188, 5. Exceilenier, 298, 1.
Effingere,349, 19. Ereptor, 273,1. Excellentioritms,282,8.
Efflagito,170,7. Erga,94, 3. Exeellentis,136,2.
Effugere,332,5. Ergo, 164, 5. 270, 7. E.cellentissim^m,179, 15,
Effundendo,132, 2. Erigamur,345, 10. Excelsa,279, 18. 352,25.
Effuso,152, 3. Eripi, 123, 4. Exceiso,530,16,
Egeat,218, 2. 218, 15. 219, 2. 216, Eripiat, 188, 4. Exceperit, 55, 7.
Eripies, 212,5. Excepi,45, 4.
Egeblt, 188, 6. Erit, 157, 21. 229, 6. 234, 1, aliis- Excepias,239, 4.
Egens, 179,8, 3,ue locis7. Excessit,14, 5.
Egentem,107,2. Errare, 179, 6. Excipiat,106, 3.
Egere, 2t7, 10. 218, II. Erras 94, 3. Excitans,341,5.
Egerel, 188, 7. Error, 56,5.124, 5.137,1, aliisque Excitantis,38, 5.
Eget, 43, 1.187,14. 187, 15fris. locis6. Excitare, 283,15 283,1.
Egimus,281, 17. Errore, 55, 10.36,2.327,7. Excital, 234 10.
Ego, 14, 5. 45, 1. 45,5, aliisqueto- Erroris, 242,4.336, 12. Excilatur,245,3.
cis 24. Erubescant,204, 5. Excitaveris,264,2.
Egrediare, 248, 9. Eructantibus,146, 2. Excitet, 343s 4.
Egrediaris, 248, 8. 1.
Es, 24, 42,1. 72, 3, aliisque locis Excilus, 541, 10
Eheu,7,1.214,1. 7. Exclaiiiare,61, 12.
Ei, 73,3. 83, 2. 95, 3, aliisquelocis Escas,182, 3. 183,8. 239, fl. Exclamat,204, 2.
Esse, 33, 9. 44, 5. 48, 5, aliisque Excogilari,204, 4. 229, 3. "239, 23,
"Eidem,280, 23.319,1. locis324. aliisquelocis2.
Eis, 123, 2. 131, 3. 146,7, aliisque Essem, 48, 6. Exegimus,249, 2.
locis10. Essent, 131,3. Exemplar,45-,8.
Eisdem,6Q,6.110, 9. 136,7. 298, cisEssct, 11, 7.11, 6. 14,7, aliisquelo- Exempli,280, 19. 311, 2.
14. 15. Exempo, 241, 5. 336, 17.
Ejus, 12, 1.12, 5. 25, 4, alusque cisEst, 9, 3. 14, 11. 23, 1, aliisquelo- Exemplorum,19*,3.
locis12. 402. . . Exemplum,280, 16 298, 10.
Eiusdem,44,4.271, 4. Esurire, 188, 12. Exemtam,159,9.
Elabi, 281,9. Et, 3, 1.5, 2.5, l.aliisque locis 195. Exercendi,304, 4.
Elaborant,177, 5. Et initioperiodi,152,7.136, 1. 231, Exercere, 102, 1.147,8.268, 17.
Elaborat,238,9. 8, atlisquek>ei&9. Exerceri,28l, 16.
Eleaticis,14,1. Eienim, 158, 6. 1S8, 10. 165, 5, Exeicet, 18, 3. 176,3.275, 2. 30",
Eleginomen,3,1. aliisque locis 17. 2. 306, 2.
Elegisii, 95, 4. Etiam, 10, 7. 53, 3. 54, 4, aliisque Exercemr,293, 2.
Elementa,222,2.296, 5. 301,17. locis67. Exercitatione,166, 5. 298,6.
Elemenlum,11, 7. Eliamsi,325,13.326,2. 335, 14. Exercilii, 299, 2.
Etephantos,212, 12. Etsi, 112,3. 179,4. 257, 3, ahisque Exerciius,36, 1.
EIteit,299, 12. locis2. Exercuit,314,1Q.
Eligendae,200, 4. Eum, 14, 2. 171,2. 193,8, alijsque Exeris, 317, 9.
Elirainat.299,21. locis8. Exhausti. 261, 6. 292, 5.
Elinguem,24, 6. Eumdem,295,12. Exhorreat,122,3.
Elucet, 119,6. Eundo,350, 4. Exliortalio,312, %
Eludere,92, 4. Euphntes, 316,1. Exigcretur, 47, 4.
Elusus.78, 3. Euri, 128, 2. Exigua,212, 11.
Emarcescere,505, 22. Euridicen,254,114. Exiguaj,157,1.
«389 INDEX VOCABULOWJM. I">90
Exigui,350, 1. Exsulem,72, 1. 86, 3. Falsae,94,5.H8,1.-2I9,13. 219,16V
Exigais,157,8. Exsules, 263, 2. Falsi, 55, 8.
Exilis,156,4. Extenriisse,205, 4. Falsis,32, 1. 87, 4*149, 18. 204, 5.
Existat,228, 6. 257.5. 338,1. Exlento,346, 2. Falsitale,75, 3.
Exisiendi,3^5, 31. 551,3. Exteros, 194,15. Falsitati,326, 16.
Existendo,351, 23. Exleris,541, 15. Falsitatis,527, 7.
Exist-re, 228, 5. 230, 8. 313, 14, Externa, 133, 13.249,3. Falsoadverb.,53, 4. 204, 3.
aliisquelocis2. Externae,221, 2. Falsum,158,19. 217, 9. 280, 8.
Exislimant,297, 5. 298,15. Exlernas,17, 1. Fama, 156,3. 157,12.157,14,aliisi»
Exisfimure,229,20. Externis, 135,7. ique locis4.
Existimari,72, 5. 109, 4. 149,7. Externum,249,4. Fama,157,7.159, 3.
265,27. Extimescas,40,3. Famse,55, 6.157, 20.157,22.
Existimas,86, 6. 111, 8. 257,13, Extimis,340, 2. Famam,158,4.
tliisque locis3. Extimum,261, 7. Famem,188,14.
Existimat,320, 1. 333, 3. 536, 11. Extimus, 295, 15. Familiarem,200, 5. '
Existimatio,60, 5. 60, 8. Extra cumregimihe,357,6. Farniliires,53, 9.
Exislimalione,61, 5. 136,7. Exlra sine reqim., 124,3. 237, 17. Familiaribus,200, 1.
Existimalis,137,2. 238,12,aliisquelocis5. Familiaris,121,X. 201,6. 297, 23* .
Evislimaerim,«3, 3. Exlrema, 228, 14. 272, 18. 280, 3. 298,21.
Existiment,279, 15. 320, 8. Familiarilas,198, f.
Exislimet,326,13. ExtremaoWaI.,14,8. Familiarilalem,92, 5.
Exislit,205, 14. 537, I. Extremam,156, 2. Familiarium,54, 1.
Exislunt,331,30. Extremo, 11,4 76, 3. 155,6. Famis,47,1.
Exitii, 35, 1. Extrinsecus,176,8.188,6. 229,17, Famuls, 101, 11.
E.\itus,80,7. 94,16.209,5, aliisque aliisquelocis6. Famulanlibns,295,1.
locis4. Extulisset,10,6. Famulari,298,18.
Exoptandas,94,18. Exuberans,298,3. Famulorum,134,3.
Exopto,279,14. Exuberat121,1. Fas, 32, 3. 36, 8. 52, 8, aliisquelo-
Exordiis,296,9. Exuit, 307,6. cis 7.
Exord», 269, 19. Exutus, 61, 5. Fala, 4, 2.
Esordium,219.35.228,13.537,20. F Faialis,294,8. 295,4.295, f 1, »lii«-
Exorsa,91, 2. 313,9. que locis3.
Exosa, 119, 3. 119,10. Fabricii, 163, 1. Fateamur,187, 5. 2!*, 15. 240, 5.
Expedieada.312, 2. Fabula,234, 13. Faleare, 188,3.
Expedire, 334, 8. Fabulis,247, 16. Fatebare, 555, 6.
Expedila,334, 4. Fac, 171, 8. Falebimur,52, 4.
Expediunt,34", 8. Facere, 126,7.148, 5.128, iS.aliis- Falebor,351,6.
Expellere,199,9. que locis11. Kaleor,188,3. 219,1.1.263,1,alii*.
Expendero,334, 8. Kacerent,299,8. que locis2.
Experimenlum,29S,8. Faceres, 58, 6. Fati, 292, 9. 295,10. 295, 19, alit.
Experlor,312, 4. Faceret, 32, 2. que locis2.
Expertem,272, 4. Faciam,171, 9. Fatigat, 270, 5.
Experles.272, 17. Faciant,132,9.299,5. 550,18. Fatigatum,299, 24.
Expenum, 210, 6- Facias-,352,4. Fatigalus,313, 4.
Expertus,1S2,5.199,7. Factat, 283,12. Fatiscant,303, 4.
Expetenda,236,13. 268,9. 268, 10. Facialis,156, 5. Fatiscere, 328, 12.
268, 12. 268, 13. Facie, 153, 9. Falo, 294, 12. 295, 8. 295,19.
Expelendae,195,8. Faciem, 30, 2. Fatum,38,1 285,2-293,7,aliisqae
Expetendorum,219,10.232,7.232, Facienda,294,12. locis 7.
11. 266, 20. Facienda?,294,jj. Faucibus,48, 2.
ExpeleDdum,150,2. Facieiidum.219, 32. Faveret, 7, 5.
Expeii, 252,9. Facieus,-W9,5. Favor, 178,8.
ExpelMis. 147,1. Facient m, 45, 4. Favore, 101,6.
Expeiitur,232, 12. Facieniis,283,9. Febris, 213, 4.
Explendam.210,2. Facieutium,351,31. Fecerit, 93,7.132, 7.149, 15.18*»
Explere, 268. 17. Facies nomen,43, 3. 74, 4. 276, 5. 3.
Expleri, 188,17. 547,5. Fecimus,100, 5.
Explemr, 188,17. Faciet, 133, 14. 194, 10.201, 5. Fecisset, 283, 8.
Expleturas,190,2. 2.
Facile, 23, 2. 122, 149, 18, alite- Fecit, 50, 8. 98, 4. 133,13. 148,5.
Explicabas,249, 1. que locisr>. 201,5. .
Explicare, 165, 5. 210, 1. 292, 2. Facili, 139,2. Fecundae,258, 6.
299, 17. Facinoris,56, 1. Fefellit,84, 5.
Explicarel,246,11. Facinorum,257,10. 279, 18. Fellcem, 8 1.111,7.118, t.alU*
Explicari,264, 11. Faciuus,61, 10. que locis6.
Explicat,340, 9. Facis,225,4. Felfees,86,5.l87,5.280,20.
Explicala,294, 6. Facit,74, 6. 94,14. 94,18, aiisque Felicia, 105,3. 258, 5.
Explicalio,294,5. locis12. Felicior,280,22.
Explicalur,295, 16. Faciunt, 188, 10. 189, 1. 263,18, Feliciores,280, 13.
Explicet,162,7. 289, 5. aliisque locis2. Felicis,4,1.
Exponam,246. 5. Facta, 324, 6. Felicissiml,122,3.
Exprimere, 349,23. Facta?,55. 9.148, 2. Felicissimum,110,1. 178,3.!
Exsilii,31, 2. Factum,55, 6.75, 6.93, 4, aliisque Felicitas,60, 7. 125,7.198, 2, aliis...
Exsilium,50, I. 72,1. 123,3. locis3. quelcis5.
Exsortes,83, 6. Facturum,54,7. Felicitale, 298, 5. 298, 18.
Exspectare,14,8. 279, 16. 299,24. Factus,118,9. Felicilatem,94,12.119, 3. 124, 3,
Exspectas,42, 3. Facultate,537,22. aliisquelocit4.
Exspectationem,111,2. Facullalem,556,16. Felicitatis,94, 5.109, 5. U0, 4,
Exspectavi,171, 2. Facundiae.110,10. aliisquelocis12.
Exspecto,219, 30. 232,3. Falce, 173,3. Felix, 6, 1. 99, 2. 121,3, aliiaqoe
Exspoliatum,86, 3. Fallacem,7, 5. locis, 7.
Exslat,"208,6. Fallacium,87,6. _ Fera, 286,4.
Exstel, 159,6. Fallax, 98, 2. 165,2. 194,13, aBs- Feraces, 95,7.
Exstincti,153, 3. que locis2. Feracior,215, 3.
Exstirparp,84, 13. Falli, 241,2.324.5. 324,9. Feras verbtim,347,10.
Exstiteril,228. 12. Fallit, 166,2. Feratur, 125,11.
Exstiturum,351,2. Fallitur,326,22. Fere, 57, 1. 157.1.178,19.«9, «.
Exsul,74, 2. 287, 4. Fallor, 219,16. Ferendum,13, 22.
Exsulare,73, 3. Falsa, 175,1.177,5.187,7, aliisque Ferire, 59, 2.
Exsulat,301,15. locis2. Ferit. 29. 1.211, 6. 541,8.
1391 INDICESAD LIBROS DE CONSOLATIONEPHILOSOPBliE. 1392
Feroces,202, 2. Fiunt, 231, 4. 231, 6. 236,15, aliis- Formaliier 537, 12.
Feros,40,1. que locis6. Formam, 178, 20. 217, 1. 219, 12.
Ferox, 275, 2. Fixa, 295,11. siliisquelocis 10.
Ferre, 120, 7. 129,2.182, 4, aliis- Fixist'1,259,27. Formandi,337, 19.
|ue locis5. Fixit, 309, 2. Formans,221,6.
Fertilis, 21,1. Fixum, 265,6. Formare, 306,1.
Feruir,97,2.309, 6. Flagellat,270, 3. Formares, 43, 9.
Ferunt, 212, 11. 215,8. 238.6. Flagitiosis,44, 5. Formas,293, 3. 545. 4.
Ferus, 132, 2,308,2. Flagiliosum,61,9. Formidabilem,102,ll.
Fervens, 142,10. Flagrantes, 299,9. Formidandas,94,17.
Fervente, 291,2. Flagrantior,251,10. Formidat,275,5.
Ferventes. 113, 1. Flagrares, 171, 5, Formidinum,199,9.
Fervet, 273, 1. > Flagrat,531, 1. Formidolosa,157 , 16.
Fervida, 66, 3. 302, ' 3. Flamina,19,2. 290,7. Formis,294,4. 341, 15.347,4.
Fervor, 251,11... Flammas,258, 19. 289,4. 301 9. Fors,96, 2. 317,2.
Festinant, 178,2. Flammata,152,1. Forsitan,247, 18. 279, 15. 297, 27.
Festinare,265, 3. !
Flammis,64, 4.102,12.115,4, aliis- 298,19. 298, 25.
Festiuat, 210, 3. 299,19. <
]ue locis3. Fortasse,53,13.
f eslirient, 239, 23. 247, 2. Flatibus, 17,2. 103, 1.128, 2. Forte, 165, 4.194,9. 267,F. 279,7.
Festinet, 257,18. Flatu, 114,1. 352 2
Fesiino,313, 1. Flatus*95, 6. Fortem, 149,9.505, 17.
Festive, 158, 17. FlebiliBbs,251, 5. Forles, 511, 1.
Fetuum, 296,7. Flebilis,2,2. Fortiter, 247,12.
Ffant, 298, 12. 335, 32. 350, 17, Flectat, 181, 1. Fonituilinem,149,9.
Fiat, 296, 17. Flectendis,355, 28. Forlitudo,247,18.
Fida manendi,94,13. Flectere, 254, 7. Fortuita, 83, 3. •
Fide, 78, 5.167, 1.168,17. 513,7. Flectit, 184,2.301,6.302,11. Fortuitae,118,3.
Fidelibus,158,2. Flentes, 7, 2. Fortuitam,126,5.
Fidelis, 163,1. Flere,106,2. 276,7. Forluiti,514,8.
Fidelium,166, 28. Fles, 42,2. Fortuitis,85, 1. 112,5. 125rl. 288,
Fidem, 60,1. 218,19. 301,19. Flelibus,3, 1.12, 2. 25,5. 1.288,4.
4.
-Fides, 112, 264, 8. Fletus, 98, 3. Fortuilo,314,4.
Fidibus,181,6 Flevisti,76,1. Fortuiios,316', 6.
Fidis, 168,24. Flevit, 308,1. Fdrluilum,515, 21.
Fient,351,21. Flexa,18, 5. Fortuna,7,5. 68, 7. 94,12, aliisque
Fierent, 336,2. 331, 24. Flexeris, 172, 2. locis7.
Fieret, 351 28. Flexerit, 254, 17. Fqrtuna, 111, 5. 130,2. 178. 1!,
Fieri, 84, 10. 131,4.137, 2, aliis- Flexos,305, 2. aliisquelocis5.
que locis18. Florente,2, 1.257, 8. Fortunae,43,2.56,3.60, 6, aliisque
Fiet, 133,19. Florere, 287, 6. 10cis20.
6.
Figere, 129, 540,7. Floribus,20, 4.102,3.133r 12. Fortunam, 38.2. 50,8.76,1, aliis-
Figit, 515, 2. Florifer,302,2. quelocisll.
Figura, 347, 8. Florum,212. 17. Fortunarum, adverrmet prosperm,
Figuram,336, 22. 536,23. 337, 10. Fluctibus, 5.
102, 114, 6, 128, 3. 86.6.
Figuras, 337,19. 544,10. 215 5 Fortunas,45, 3. 46, 3. 296, 8.
Figuris, 346, 1. Fluctu, 93,4. 290,8. Fortunatissimis,122,6.
Maj, 122,1. Fluctus,70, 8. 270, 4. . Fortunalum,111,8.
Filicem,175, 3. Fluens, 106, 11. .Fortunalus,166,11.
Pilii, 122,1. Fluente, 190,1. Fortunis,105,5.
Filio, 53, 9. Fluentem, 166, 4. Fovens,208, 7.
Filios, 210, 4. Fluitabunt,259,25. Foverenl,12, 6.
Filis, 11,1. Fluitantes,61, 7. Fovet, 111,3.
Fine, 68,3.106,10.126, 3, aliisque Fluitantis,221,3. Fovi, 101,5.
Iocis4. Fluitare, 86,7.317,1. Fragiles, 267, 5.
I Finem, 176,4. 186, 2; 187,3, alls- Fluituras,296,15. Fragili, 212,11.
l«e locls3. Flumina,253, 10. Fragilis, 166,3. 228, 15.
Fines, 178, 4. Flumine,316,5. Fragilissimae,212,10.
Fingat,230,3. Fluxerit, 549, 9. Fragilitas,264,6.
Fingere, 221, 2. Foderet, 314,7. Fratre, 152,2.
Fingi, 228,12. Fodieus, 314, 3. Fratris, 64,4. 307,3.
Fingls, 92, 3. Fodisse, 314, 12. Fraude, 188, 5.
Fini, 183,4. Fodit, 144, 1. Fraudes, 50,1.
Finierat, 170, 1. Fcedatam,298, 22. Fraudibus,61, 8. 75,4. 273,3.
Finiret, 280, 3. Foedatus,61, 5. Fraus,53, 5. 69, 8.
Finiri, 1226,5. 281, 0. Fcedera,70, 5. 329, 1 Frementi,290,8.
t Finis,84,7. 84,11.86, 4. 226,6. Foederat,507,7. Fremit, 273, 4.
240,1. Fcedere,70,10.168, 21. 501, 1. Fremitu,182, 7.
Finiti, 158,11. Fcedis,202, 4.273,7. Frena, 106, 9. 168, 14.
Finitis, 158, 11. Fceditate,137, 4. Frenis, 73, 1.90, 5.
Firma nomen,205, 9. 523,2. Foerium,205,4. Frenos, 317,2.
Firma, 147, 10. 258, 6. 335, 20. Foedus,168, 2. 299, 5. Frequenlia,72, 7. 110,8.
Firma verbum,70, 10. Fomenta,109,2. 131, 1. Frigeret, 283, 19.
Firmamentis,285, 2. Fomentis,87,6. Frigora, 222, 2, 301, 19
Firmat, 302, 15. Fomes, 243, 5. Frigore, 66, 1.291, 1.
Firmior,299,25. Fomitem, i,8 9. Frigoribus,102,4.
Firmiori,344, 11. Fons, 228,7.502,12. Frigus, 188,12.188,14.
Firmioribus,87,2. Fonte,303,4.;314,15.316,1.328,12. Frondes,67, 3.
8.
•Firmis,304, 305,24. Fontem,226,2.250, 2. 327, 4, Ffondiflum,66, 1.
Firmissime,228, 16. Fontibus,252,6. Fronlo,272,12, 310,2.
Firmissimis,236,1. Fore, 44, 2. 248,13.281,21. Frontem,165, 3. 347, 9.
-.
" Firmitas,264, 7. Forenses, 188, 4. Frontibus,50, 5.
Firmitate, 24,3. 238,12. Forent, 101,12.231,24. Fruclum,126,6.178, 5. 209, 4.
Firmitati, 296,1. Foret, 10, 3.50, 4.194, II, aliisque Fructus, 110, 5.133,12. 135, 15.
5.
Firmiter, 327, 334, 4. locis5. Fruens, 159, 8.
Firmitudinem,212, 13. Forinsecus,345, 2. Fruentes, 211,2.
t Firmius, 230,23. Forma, 115,5.221, 4. 223, 2. 232, Fruenti, 125,8.
: Firmius, 230, 15. 7. 249, 3. Fruentium,166,3.209,4.
',, Fit,60,7. 7.
146, 158,1 »liisqu6 Forma,237, 357, 8. 8. Fruge, 173,4.
llocte8. Formse,212,16. Frugem,299, 9.
1393 IiSDEX VOCABULORUM. 1394
Frugibus.102,3. Gemmarum,133, 1. 133, 2. 137, 8'. Gravls,47, I. 173,4. 195,2. 250.3.
Frui, 79, 6.179,18. Gemmas,143, 5. 214,4. 302, 4.
Frustra, 162,5.264,13. 327,9. 535, Gemmis,215,5. Gravitate,256,1.
50. 352,25. Generalim,238,16. Gressibus,347,2.
Frustrabatur,10, 7. Geueratio,293, 1. Gubernacula,44, 6.
Fruticibus,173,2. Geuere, 228, 9. Gubernaculis,84, 2. 86, 5. 245, 6.
Fucos,92,4. 8.
Generis,118, 343, 14. 248,17.
Fudit,211,4.237, 1. Genilum, 115, 8. Gubernaculum,246, 24
Fueram, 31, 1. Gens, 347,6. Gubernans,68, 5.
Fuerant,272,23. Gcntes, 199, 3. 203, 5. 290,5. Gubernare,247, 1.
Fuerat, 146,4. 237,10. Gentibus,157,16. Gubemas,220, 1.
Fuerim,323, 5 527,14.336,2. Gentis, 157,22. Gubernatione,86,10.
Fueris, 95, 4. 124, 6. 157, 12. i.eniium, 157, 18. 195,7. Gurgite, 190, 1.
3. 1.
Fuerit, 53, 13.54, 83,4, aliisque Genus,106, 109, 7. 118, 1, aliis- Gurgilis,316, 8.
Iocis9. que Iocis8.
Fuga, 218, 26. Geometrse,231,1. Habe, 101, 8.
Fugacibos,115,6. Geram,313, 8. Habeant,120,4.193, 8. 536, 11.
Fugacioij212,17. Gerantur,350, 11. Habeat,137, 8. 18-1,1. 209,5, aliis-
Fugam,34, 1. Gerenda,295, 8. 293,2.299, 6. que locis4.
Fugare, 155,1.192,3. 203,5. Gtreudarum,295,5. Habeatur,273, p. 280, 18.
Fugatoverbum,90,2. 2.
Gerendis,155, 293, 5. llabebat, 18, 6.
5.
Fugax, 94, 15. 273, 315, 2. Gerens, 22,1.221,6. Habebatur,195, 3.
Fugienda,319,5. Gereniis,3l4,-9. Habebit,246, 20.
Fugiendi,280, 16. 345, 15. Gerere, 165,1.193,4. Uabemus,85, 9.
Fugiendo,112, 6. Geret, 168,16. Habenas,65, 5. 181,1. 262,2. 302,
Fugiendum,320,2. Geri 297 23. 11.
Fugiens, 94,14.129, 3. Geritur,95,2! 271,4..297,18.511,1. Habendi,106,12. 142,10.
Fugit, 211,5. Germanici,53,8. Habenis,202,4.317, I.
Fuisse, 53,9. 60, 2.101,3, aliisque Germeu,208, 2. Habent,237,16. 281,3.536, 3. '36,
locis, 7. Gerunt,305, 4. 6.345,12.
4.
Fuisset, 72, 333,15. Geruntm,271,4. 271, 7.314, 13. Habenles,149,18.201, 2.
Fuit, 143,1. 247,17. Gesserint,299, 6. Habenti,137, 5. 212, 5.
Fulgeat, 162,8. Gestabat,12|,1. Habentis,229, 18.
Fulgent, 105, 4. Gestare,273,4. Habere, 132, 10. 156, 8. 179, 18,
Fnlgenti, 290, 3. Gestal,350, 2. aliisquelocis9.
Fulgere, 134,1. 212,5. Gestent, 182, 2. Haberes,10«, 2.
Fulgor, 133, l.i Gestorum,75, 2. Habes, 101,8. 158,6. 17', 19,aliis.
Fulniinis,39, 3. Gestio,165,4. que locis5.
Fumtflcos,59, 1. Gestiunt,162, 5. Habet, 45, 2. 53, 6. 80, 7, aliisqua
Fnmosas,11, 5. Gigantes,247,17. locis12.
Functus,194, 9. Gignendi,239,10. Habitaculi,157,9
Fundamentum,313,17. Gignitur,296, 5. Habitae,229, 18.
Fundare,73, 3. Gladii,199, 8. Habitans,233,3.
Fundat, 105,5. Gladiis,200,5. Habitet, 229,1.
Fundalur,219,34. Gladio,56, 5. Habitu,551, 7.
Fundere, 88, 3. Gladium,137,9. Habitum,92, 1. 171, 2. 285, 20.
Funditur, 27, 3. Gladius,154, 4. . Habitus,43,6.
Funditus,38, 5.' Giande, 139,3- 277, 4. Habitos,35, 9.
Funduntur,5, 3. Globi,156,7. Habiturum,349,12. #
Funera, 251, 1. Globum,260, 2. Habuisse,92, 7. 282, 14. 335, 28.
Fungi, 149,4. Glomerantur,26, 3. 349, 12.
Furenles, 40, 2. Glomeravit,225,3. Habuit, 56, 1.
Furibundus,308;,4. Gloria,4, 1. 157, 8. 157,17.159, 5. Hac, «3,5. 87, 1.93, 9, aliisquelt>
Furiosi,36, 7. 204,1. cis 10.
Furor, 142,5. Gloria,157,21.217.4. 219, 4. Hactenus,217, 1. 281, 17. 334, 4.
Fuscarent, 57, 5. Gloriae,156,3. 305, 18. Hae,12, 6. 129, 1. 212,1. 314, 8.
Fuscet, 272,9. Gloriam, 110, 10. 158, 19. 159,3, Hsecsingular.,14, 6. 94, 10. 97, .
Fusus, 142,1. aliisquelocis6. aliisquelocis 38.
Futile, 203, 10. Glorianlur,199, 11. Haecnomin.neut.90, 6. 108, 6. 109
Futura, 325,9. 526, 2. 326,7, ahis- Gloriari,133, 11. 1, aliisquelocis18.
nue locis12. Gloriosae,29-<,9. HaecaCcus.ueutr., 9,1. 25, 4.42,1,
Futurae.94, 15. 352,22. Gloriosum,178,2. 205,7. aliisquelocis19.
Futurarum,551, 1. 552,13. Gnatae,307, 7. Hseccinesingul.,43, 3.
Futuri, 120,2. 158, 4. 325,2, aliis- Gradiens,551, 27. Haeccineplitr. nomin.,131, 20.
que locis5. Gradientem,551, 15. Hoeccineplur. accus., 44,1.
Futuris, 325,14.526,1.535,2, aliis- Giaditur,351,15. Haereant, 110, 3.
que locis2. Gradu,8, 2. Haerent,120r 1.238, 6.
, Fulurofum,325,10.325,11. 328, 9, Gradum,262,8. Haereniia,543,12. i
aliisquelocis3. Gradus,11, 6. Haerere,i49, 5.
Futurum, 324, 6. 325, 5. 323, 6, Grajae,307, 4. Haeret,2.3, 2.
sliisquelocis5. Gramina,277, 10. Hajserit, 296,1.
G Grassanti,36,7. Hanc, 27, 4. 44, 1. 44, 4, aliisqua
Garrula,183,1. Grala, 134,1. 211,4. locis15.
Gaudeamu<,102,8. 153, 10. Gratas, 183, 7. Harum,11, 4. 343,4.
Gaudent,70, 3. 185,2. 347, 2. Grates,86, 8. Has, 5, 2.12, 4. 31, 2, aliisquelo-
taudentinm,50,1. Gratia,178, 10.232,15.314, 1. cis 4.
GanJet,159, 8. 273,3. Gratiae,528,(i. Haud,50, 1. 54, 1. 92, 8, aliisquo
Gaudetis,140, 17. Gratiam, 101,8.205, 8. locis5.
Gaudia,90, 6. Gralius, 174,3. liaudquaquam,534, 3.
(iaudiis,135, 13. Gravata,347, 10. Haurire,93,5.
Gaudio.61,7. 178,5. Grave, 77,1.283, 14. Hauserat,252,6.
G.iu!ium,508,5. Gravem,14, 9. 154, 8. Hausi,30,1.
Gelidae,18,3. Graves,45, 1.501, 21. Hauslibus,93, 7. ,.
Gelidi,153,7.261,2. Gravi,182.7.216,7. Haustum,299, 25. . ..'
Gelidum,153, 1. 501,4. Gravibus,22,2. Hebet, 16, 2.
Gemens,107, 1.231, 2 Gravidis,21, 2. Hebelala, 115, 3.
<;<minans, 212,•8. Gra\inr, 309, 4. Hebeiavii,53, 11. 84, 8.
Gemit,277,8. Graviores,95, 10. Hebetes, 347,5.
Gemitus,98, 4. Graviorib'Js,281,24^ Herba,140.
»395 INDICES AD LIBROS DE CONSOLATIONEPHILOSOPHIÊ. 139C
Herbas,238, 5. Humanain,272,25. 2s2, 15. 345,9. Illam,73, 2. 112,5.166, 4, alilsque
Herbipotent,276, 2. Humanarnm,43,5. 327, 9. locis7.
Hcrbis, 258,1. Humaoas,320,5. IUas,187,9.
Hercule,148, 7. Humani,56, 2.118, 8.272,24, aliis- Illaiam,283, 12.
Herculem,308,6. que locis3. Jllatas,158, 20.
Heredi,121, 4; Humauis,112,2.271,8.327,6. 527, lilatio,280, 5.
Hereditaipm,53, 3. 17. IUatione,280. 10.
Hermus,204, 5. Humanitalis,304,13. /Hator, 283,10.
20,
Hesperias, 1.184, 5. Humaiiorum,120,10.178,7. 229,2, IUatum,230, 13.
Hesperus, 65, 2. 168, 5. abis |ue locis 2. IUe,8,2.14,3. 24,l,aliisquelocis2cJ.
Hesternum,348;12. 1.
Huiuauunj,106, 156, 297,25, 4. lllecebris, 94, 5.
Heu, 2, 2.16, 1. 22,4, aliisque to- 32i, 11. . Illi singul.,295, 16. 303, 19.328, 7.
cis 3. Humanus,217,8. 328, 10.
Hi, 84,11.94,3.177,7,aliisquelo- Humeros,310, 7. Illi ptura, 36, 5. 50, 2. 60, 1, aliis-
Hnuii,4, 4. que locis4.
Hians, 188,16. Humida.501,18. Illic, 252,5. 291, 4. 501,1. 343,11.
Hiante, 84, 5. Humile, 162, 10.
HiauiimtT, Humilem,98, 2. Xllico,71,3.194,14.
48,2. Illis, 120,3.230, 13.279, 19.297,9.
. HUtus, 106, 8. Humiles,352, 25.
Hic, 17,4.60,5.123, 2, aliisquelo- Humili,li9, 5. Illita, 183,3.
cis 15. Humiliiate,212, 6. Illius,52, 3.92, 5.110, 6, aliisqne
Hicadeerb.loci, 234,1.254, 2. 262. locis6.
Humilitalis,32S,6. IIIo,527,1.337,12.349,2.
1, aliisquelocis5, Humuin, 14, 10.282, 11. 314, 3. Illorum,335,29.
Hinc,230, 14. 262, 8. 264,8, aliis- 514, 7. 8. 197,5.
que locis5. Hunc, 12, 4.14, 1. 10», 7, aliisque Illos,50, lllud, 58, 4. 118,7. 123,3, aliisque
Hfa, 14,3.14,10. 108, 1, aliisque locis12. lo is38.
Idcis22. lluccine,83, 1.
Hisceres,108, 2. Hyberoom,188,13 Illum, 38, 4. 87, 5. 186,2, aliisque
locis 2.
Hoc,33s 5. 52,6- .61,2, aliisquelo- Hydra,510, 1. Iltuminat,282,4.
ci*33,
' Hoc Hydra.-,292, 7. Iltusaruni,25, 1.
ipsum, 336,5. Hyemem,3u2,5. Hhiseril, 158.17.
Hocest, 313,16. Illustranl,234,8.
Hocablai.35,4.133,1.137,5, aliis- Ibi, 219, 14. . Illuslrare, 192,3.
que locis 19. Icu, 211,6. Illuxerii, 87, 2.
«oe ipso,quo.l,60, 2. 349, 22. lciibus, 170, 5. Imaginabile,341,3. 344,8.
Hoccine,85, 3. ictii, 105,5. 325,6.337,12.352, 11. Imagiiiabitem,337,17.
Hodierna,349,1. lri, 50, 5. 53,1. 72.1, «liisquetocis Imaginabilia,3VI,14.
Homerus.322, 2. 18. Imaginandi,344, 13.
Homine,147, 5. td aetatispro, ejusmtatit, 119, 6. Imaginaria,357, 21.
Houiinem,84,12. 83,1.112,5, *hii- I ldld geuus, pro, ejusmodi,SSA, 5. Imaginatio,536,21. 336, 22 337,6,
quelocisT. locorum,157, 15. aliisquelocis3.
Homines, 54, 3. 70, 7. 83, 6, aliis- Idcirco,111, 8.122,1.134,11, allis- Imaginatione,337,11. 557, 14. 337,
aue locis20. que locis6. 18.
Hoinini,299, 16. . Idem, 126, 1. 219,3. 219,19, alUs- Imaginaliouem,343, 7.
Hominibus,136,II. 137, 3. 165, 2, que locis12. Imaginalioni,344, 5.
aliisquelocis4. Idem eamdemrem, 54, 5. 150, 2. Imaginationis,537,10.
Hontifiis,148,10.205,!!. 272, 27. 232, ti. Imagiue,186, 1. 221, 6 223, 3.
Hominum,6, 1. 1,
10, 10, 3, alils- Idem ipsum,266,4. 271, 6. Imaginem,550, 2.
|ue locis24. ldeo, 106, 1. 5.
325, 326, 320, 3. 7. Imagines, 11, 5. 171, 7. 219, 25,
Homo,85, 2. 91,1. 100,2, aliisqae ldipsum,239, 20. 248, 15. 205,17, aliisquelocis3.
locfc3. aliisquelocis4. Iiiiago,228, 6.
Honestate,75, 5. 7.
Igitur, 44, 82,1. 85, 2, aliisque Imbecilles,258, 3. 263, 14. 266,6.
Honestissima,210, 3. locis143. Imb' cillioris,218, 1.
Houestissitnorum, 59.1. Ignaram, 168, 4. Imbecillis,45, 3. 264, 18.
Honor, 146,8. 194, 10. Ignarus, 331, 9. Imbecilluas,264*,6.
Honorabilem, 1 92,1. Igne, 225, 4. 292, 8. 3.
301, 330, 7. Imbecilliute, 267,17.
Honore, 212, 6. 218,10. 287, 5. Ignes, 59, 1. 'Iinbecillitatis, 200,2.
Honorem, 218,32. lgnibus, 142, 9. Imbecillius.147, 5.
Honores, 101,10. 146, 6. 178,<2u, Igniculo,215, 4. Imbecillum,179, 15.
ftliisquelocis5.' lguis,194, U. 3.
222, 239, 260, 2. Imber, 302, 3.
Honoribus, 106, 5. 177, 6.193, 5, 5.301,20. Imbre, 102,12.
aliisque{locts2! Ignobiie, 218, 9. Imbribus,27, 1.
Hora, 7,4.112,3. Ignominiosus, 287, 4. lmbnferos, 174,4.
Hora,99,2. Iguorabas, 102, 10. Imbuii,182,10.
Horas,20,3. 66, 4. tgnorabiles, 1ti4,5. fmbuli.GO, 2.
Horribilis,166,9. Iguorantes,i97, 18. Imilatur,349, 19.
Horribilius,237, 13. Ignoranlia,214, 2. Imiletur, 265, 2».
Horrida, 142,2. 182,5. Igiiorauliaj,125, 267, 8. 2. Immani,308, 5.
Horum,101,2.133,1 154,6, f. aliis- Jgnorare,ir,6,11. 239, 28. Immeiuor,244,2.262,6.
que locis9. Ignoras, 75, 2. 86, 4. Immensi,2H0,2.
Hos, 159,3.280,19. 298,8 1
Ignorat, 9, 337, 5. ' 17. lmmensum,IT, 3. 70, 9. 181,2
Hospes,112,1.141, 3. lgnorata,257, 4. Immergiiur,273,8.
. Hospite, 148, 7. Ignorau, 288, 5. Immerilo,136,8.'
Hospites,148,7. Ignores,84, 11.28 , 7 Imminentem, 61, 8.
Hospitibus,275, 6, . Iguoret, 122,5. Imminulionc,228,8.
Hospilis,276,13. Ignoro,20J, 5. Immitem,309,6.
Hosticus,112,3. Ignorus,121,2. Immites,252, 1.
Huc,233,1.262, 5.268, 9. 22
lidem, 266, bis. 268, 5. 281,5. Iipmo,505,9.
Huic,50,5. 121,1.157,
' 3, alusque 286, 2. Immobilem,249,6.295, 5.
locis10. lis, 92,4. Immobilibus,543,10.
5.
Hujus,59, 74, 5.119, 3, aliisque Iisdem,302, I. Iflimobilis,296, 9. 349, 18.
locisS. ,„ „_ Illa singular.,14, 8. 32, 1.71, 1, Immobiliiale,349, 20.
Hujusmodi,158,16. 218,4. 219,25, aliisqnelucis 39. Iinmonalis,279, 17-
allisquelocis5. lllaplurflt.,232,15. Immorulilas,157, 25.
Humana, 199, 5. 218, 23, 237,9, llla ipsa,293,9. Iiiimorlaliiatem,158, 4.
aliisquelocis2. Illabuniur,42, 1. Immotis,114,6.
Humaua,272. 27.327,2. Illacrymnl,122,1. linmundis,273, 7.
Humanas,125,7. 136, 8. 17-, 29, lllae,150,1.209, 5. Immutabiles,296, 10.
aliisme locis i. UUesum,118,3. Immularc,52, 7.
13S7 INDEX VOCABULORUM. 1598
Imparem,170/5. Inanes, 158, 14. Ineeitabililer,326,21.
Impatientem,101, 5 Inanibus,133, 15. Inexhausla,138,13.
Impalientia, 9 5, 4. Inanimala,238, 18. Inexhausti,10, 2.
Inipatieiitiae,1 23, 5. Inanimatae,135,10. Ine.vorabile,fro, 1.
Impediendi,52, 4. Inanimatis,238, 1. lnexorabiles,45, 1.
Impediri,335,5. Incanduil,7(5,2. loexpertus, 122,3.
Impedisse,52, 2. Incedens,266, 18. tnexpleta, 102, 6.
Impedit,301, 4. Incedere, 265, 23, 551, 13. 551,16. Inexpletam,149, 13.
Impellerent, 9 5,6. Incelebris, 55, 1. luexplicabilis,47, I.
Impendisse,105, 2. Incepta, 45, 5. Inexpugnabiles,298, 10.
Imperabis, 147, 9. Incerta, 56, 3. 239, 17. 325, 2. 526, luextricabilem,248, 7.
Imperante, 257, 8. 20.327,3. Infecta, 290,2.
tmperet, 168, 6. 199,4. Inceni, 327, 5. 556, 9. Infelices,60, 8. 283,4.
Imperlecta,2l9,25.228,16.228,15. Inccrtus, 327, 3. lnfelicior,281,2.
Imperfecti,228,1. Incessere, 93,1. Infeliciorem,281, 21.
Iinperfectum,217,9.228,8 bis. 228, Incessui,266, 19. Infeliciores,279, 7. 280,17. 281.8.
*
5.228,11. Incipe, 175,2. 283, 2.
Imperia, 199,5. Incipiens,248, 10. Infelicissimam, 281, 21.
Imperio,72,6. Incipit, 96, 2, Iufelicissimos,280,2.
Imperiosae, 1 4, 6. Incitant, 168, 18. Infelicissimurn,117,4.
Imperilans,lb8,13. Incitala, 546, 5. Inferenduni,283,8.
Impeiium,146, 3. 3 Incitus,103,1.5 Inferentis, 283,13.
Impermista,526, 16. Inelarescant,193, 3. Inferior, 337, 5. 347, 11.
Impetrent,328,8. Includam,119,2. Inferiora, 321, 1:
Impetum,45,4.96,1. Inclusa, 345, 14. Inferiore,11, 7.
Impiasingul.,7, 6. Inclusus, 121, 2. Iuferiorem,337, 4.
Impio, 56,4, Incolalur, 157, 3. Infernas,252, 2.
Impios, 53, 11. Incolemibus,123,5. Inferos,254,19.
Impleai,265,19. Incolnmis,118, 7. 200, 3. Inferre, 251, 2. 525, 14.
Implentem.265, 20. Incolunl,157,9. Inferrent, 44, 6.
Implere, 279,9.549, 25. Incomilatum,32, 4. Inficiabimur,52, 3.
Implicalur,295',' 1 9. Incommutabilitate, 296, 15. Inficiari,117,2.
Implicei,316, 6. Inconsiaus,273, 6.1 Inlicit 272 19.
Iraplicilae,212, 5. Inconsummatis,228,12. InBma',102'8.136,5.162,11.340,21
Implicitam,312, 4. Inconvulsa,258, 1. Inflmis,102, 8. 13«,2. 234,11. 550.
Implorati,219, 32. Incorrupta,246, 23. 320, 4.
Imponere,350,6. Incredibile,279, 7. 'infinita, 158,5. 294, 3.350, 11.
Iuiportat,336, 5. Increpilus, 14, 5. Intinilae,349,6.
Imporlel,199, 2. Increpuisti,75, 6. Iulinitam,280,4. 349,21
Importuna,298, 20. Increpuit,305, 18. Infiiiitile,349, 4.
Imposiia,203, 15. Incubuerit,36|, 4. Intmiutem, 349,10.
Impolem, 232, 7. Incubuit,76, 5. 120, 1. InBnili,158, 11.236,3.257,12.
Imioteulia, 199,5.266, 14. Inde, 45, 1.264,8. Inlinitis,40,1.
Impotentis,40,4. Indeclinabilem,296, 11. Inlinituni,229,9. 350, 3.
Imprecer,216, 5. Indecores, 197, 4. Infinitus,349, 19.
Impressas,341, 4. Indefensi,57, 1. Inlirma,322, 5.
Impriml,540, 3. IndeOexa,328, 5. Iufirmitas,215,3. 266, 10. 268.15
Improbi,194,6.281,4.181, 8, aliis- Indica, 203, 1. 276, 8. Inhrmus,297,26.
}ue locis5. Indiiium,94, 15. 266, 8. Inflamuiare,55, 4.
- Inflanimata
improbis,44,5.45,1.149,16, aliis- Indicta,47, 1.552,26. singul., 12, 3.
imelocis6. Indigeat, 217, 10. Inflectens,242',1.
laiptobissimum,146, 1. 149, 7. Influal,2i, 2.
Improbilas, 271,15. 272, 10. 272, Indigebit,246,19.
Indigentem,187,18. Influentibus,76, 7.
28, aliisquelocis2. •
14. Indigentes,188, 11. Informare,172, 1.
Improbitate,30", Indigentia, 188, 11.188, 15. Inforlunala,258, 5.
ImprobitHis,281, 19. Indige.itiam,133,17.133,2. IR9,1. Infortunii,118, 1.
Improborum,35, 3. 195,6. 287, 2. Indigere, 135, 4. 177, 4. 179,. 6. Infortunio,118,7, 210, 7. 279, II,
Improbos,32,6.194, 5.268,1, aliis- 218, 1(5. aliisquelocis2.
iroelocis9. Indignari,503, 17. Infortunium,201, 5. 281,3.
Improbum,283, 4. Indigne,299,1. Infra, 133,6. 136, 5. 136,10, aliis.
Improbus,197,3. Indignemur,192,4. que locis3.
Improvisus,514, 5. Indignissima,281,17. Infructuosis,12, 7.
Imprudeiitia,35, 9. 52.,7. Indignitas,195, 3.j Intiideris,153, 19.
Impune, 194, 5.' Indignos,149,17. 193,7. Ingemiscis,101, 9. »
Impunita,<6, 1. 257,6. Indignum,352,15. Ingemiscit,118, 10.
ImpunUas,281,6. Indiscreta,327,15. Ingenii,56, 3. 110,9. 119,6.
Impunilate,61,10. 281, 8. 281, 29. Indiscreta,265,7. Ingenio, 119,1.299, 16.
Impunitatem,282, 6. Indiscrelo,103,3. Ingenium 154,2.
Impunili,281, 24. Iridissolubili,11,1. 296, 8. Ingenuum,173,1.
17.
linpuniios,280, 281, 281, 9. 19. 15.
jrHrtiiji'dHi<a|.e,295, Inglorius,205,7.
Imputare, 118, 2. Indivisum.217,8. Ingratas,7, 6.
In cum acctisal.,11, 6.14, 2.14, 7, lndolui,46,5.
lliisquelocis114. Ingravare,547, 3.
In locum,237,9. Induanlur,87, 4. Ingruentium,110,6.
In orbem,242,1. Indubitata,513, 7. Inhabilandi,157,5.
Indubilato,259.16. Inhahitare,74, 2.
In perpetuum,258, 16. Induerat, 158,19. Inbaerens,294, 1.
luprseuiium,305, 5. tnduit, 239,3. Inhorrescere,102,5.
In quantum,257, 14. Indulgentius,101, 6 3.
In loiumomnmo,332,4. Induruerunt,76,8. . Inhorruit,79,
Inimica,134,5. 238, 22.
In viceininstar.^340,12. Indus, 234, 6. Inimicum,201,5.
lu cumablat., 11,4. 11, 5.13,2, Inefficaces,552,23. Inimicus,201, 6.
aliisquelocis151. Inertes, 311,2. Iniqua,241,8.
In cognosceudo,337,21. Inerti,139, 1. Iniquae,352, 19.
In discernendo,343, 7. Inesse, 5, 2.112, 2.149, 9, aliisque Iniqui,C9.6.
Inaccessae, 528,8. locis4. Iniquior,296, 20.
. lu.TSlimatiilem, 328,6. Inesset, 149, 1. Iniqnis,270,10.
Inaestual,77, 2. Inest, 122,2. 154, 8.193, 9, ali sque Iniquissimum,527, 11.
Inane,118,3.164,2.193,1. 205,10. Iocis 8. Iniquitatis,281,7.
12.
Inanem,513, 544, 6. Inevitabili,3tt, 14.- Iniquum,281,10.
1599 INDICES AD LIBROS DE CONSOLATIONEPHILOSOPHLE. 1460
Iniquus,154, 3. Inslillabas,58, 3. Intuitus, 321, 5. 350, 19. 550, 28.
Inire, 2, 2. Institulasubslanl.,93,9.157,18. 552,9.
Initiuni,349, 12. Instituli, 35,3. 60, 3. Intumescit,133,13.
Injucundum,133,19. Inslrepil, 341, 9. Intus, 269, 9. 277,13. 341, 11.
Iniungeie, 333, 11. Instruit, 166, 2. Invehens,243, 1.
Injuria, 45,5.54,1.187,10, aliisque Instruraentupi,343, 1, Invehuutur,298,16.
locis5. Insufficienlium, 187,16. Inveni, 86,2.
Injurias,257,3. 283, 10. Insulae, 2 75, 3. luveniat, 514, 4. 331, 8
Iiijuriain,46,3.100,5.102,10, aliis- Iiisiillaus,158,22. Inveoio, 237,17.
que locis4. Insuper, 12, 6. Invenisse,210,5.
lnnirias, 158, 21. Integer, 16«r'll. Invenisti,16K,13.
ln uriis, 118, 10. Integra, 333, 12. Invenitur, 198, 5.
In urius, 93, 4. 13.
Integris, 228, 229,8. Invenhim,314,8.
Injusta,69, 5. 281,8. 281, 22. Integriiale, 297,2. 336,12. Invesliganda,219,11.
ln ustae,33, 3. 287, 12. Integrum,277,5. Invesligandum,231, 22.
lujustas, 286, 4. Intelteclum,296,2. Invexere, 321, 3.
Injusti, 75, 6. Iutelleteram, 159,1. Invieem,158, 11. 168, 15. 231, 24
Iujustum,281,12. Intelligam,82,5. ahisque locis4.
Innasci,238, 3. Intelligas,268, I. Iovicta,257, 2.
Innoceus,59, 1. ' Iiuelligendum,266, 9, Invicta,24.5.
Innocenliae, 50, 9. Intelhgentia, 336, 21. 357, 7. 345, Invictam,298,10.
Innocenliam,53, 13. 51 3. 55, 7. 14. Inviclo,266,12.
897,27. - Intelligentiae,293,6.337,1.543,10. Inviclum,38, 3.
Inuocentis, 52, 4. Intelligeutiam,545, 2. Invidia,32, 2.
Iniioliiil,94, 7. Intelhgis,158, 23.163, 4. Inviotabililer,229, 14.
lnnunierabiles,292,6. Intelligil, 2)9, 6. Inviolalum,118, 6.
Innumeras,50,1. IntelligiUs,136, 2. Invisus, 197,1.
Innumeri,70, 2. Intelligitur, 250, 5. Invitari, 61, 11.
Innutritum,14, 1. Inteiligo, 92, 5. 231, 22. Invito. 188,4.
Inopem, 101,4. intemerata, 352,18. Invili,, 188,2.
Inopes, 152,7.132,10. Intemperans,273,4. Invocandum,219, 33.
Inopia, 298,21. . Intemperantia,267, 3. Involvit,162, 10.
Inopia,47, 2. Intemperiem,238,13. Inusit ilum,94,2.
Inopina,5, 1. Intempeslivi,5,3.. Inutiles, 36,5.
Inopinabile,305, II. Intendebatur,314, 2. Ipsa singul.,11,5.43,3.43,4, alii*.
Inopinabiles',304, 9. Intendit, 314,11. que locis22.
Inopinatum,314, 13. lntenta, 23, 2. tpsaabL,61,11. 94.4.282,11, aliis.
Inopinatus,314, 6. Intentio, 84,7.178,8.179,11, allisque locis3.
Inops,158, 287,1. 4. que locis3. Ipsa neutr. nomin.,158, 2. 200,1.
,-
Inqoam,31,2. 54,8. 82, 3, aliisque Intentione, 259, 4.239,11.247,2, 213,8, aliisquelocis3.
locis136. aliisquelocis2. Ipsae,189, 1.
Inquiesnomen,273, 2. Intentionem,237,18.256,3. 265,2. Ipsam, 171,8.218, 25. 250,12,aliis
"
Inquies verbum,124,3.137, 6.188, lnter, 11,5. 44,7. 93,7, alhsquelo- que locis8.
13,aliisque locis5. cis 13. Ipsamillam,557, 2.
Inquirendum,228, 5. Interdum, 259,10. Ipsarum,119, 19. 231, 15.
Inquis, 336, 5. Interea, 302,10. Ipsas, 247,18. 283,3. 296,10.
Inquisita,84, 4. Intereant, 238,9. Ipse, 9, 1. 56, 2. 72, 4, auisquelo
Inquit,12, 4.23, 1. 25, 1, aliisque Interempto, 152,2. Cisl8.
locis87. Interesse, 282,12. Ipsirfa*., 134,4. 334, 3.
Inrubuit velirrubuit, 114,2. Interim, 343, 4. Ipsi pluraL, 57, 4. 177,8.199,12
losani, 154, 2. Interiora,93, 6. aliisquelocis5.
Insaniat, 268,5. Interiore, 238,12. Ipsis,48, 2. 69, 7.149, 1, aliisqui
Insanum,114, 5. 4. 7.
Interire, 237, 23T, 257,12. locis<t.
Inscii, 145, 2. 238 5. Ipsitis 180,1. 166, 5.232,18. 297,
Insciti,291, 4.7. Interitum,86, 7.237, 15. 237,18. 10.
Inscilia, 124, Interius, 4.
171, 219, 18. Ipso,232, 21. 242, 5. 258,2.
Inscitia, 267,1. Interminabilem,158,10. 349,14. Ipsorum,55,5.336,13.
Inscitiae,321,2. Interminabilis,348,8.349,7.349,15. Ipsos,215,3. 298,16. 318, 3.
Inscitiam,246,1. Interrogas,85, 3. lpsum,10,6.112,2.157, 9, aliisqua
Inseclabare, 93, 2. Interrogo,187, 8. locis17.
Inseparabilt,272, 1. Intextum,11, 5. Ira, 76,!!. 270, 5.
Insequenrii,283, 30. Intima,251,10.322,3. Ira, 275, 4.
Inserant. 192, 3. Intimam,297,6. lram, 40, 4.
2.
Inserit, 6, 340, 20. Intimi,241, 3. Iras, 130,2. 182,10.310,5.
Inserta, 177,2. Intimus,295,13. Iratis, 283, 16.
Inserviente,295, 2. Intolerabiles,209, 3. Ire, 17, 1.18,1. 33, 5, aliisquelo-
Inseruit, 44.9. Inlolerabili,92, 5. cis4;
Insidenlibus,110,9 Inlra, 50, 4. 95, 1. 103, 8, aliisque Irreflexo,310,8.
Insidiator.273, 5. locis4. Irrepserit, 84, 6.
Insidiis,212, 7. Intrasses, 137, 10. Irresoluto,181, 4.
Insigne, 297,17. 299, 7. Inlrepidum,251, 6. Irridemus,56, 6.
Insigniti,11,6. 50,5,- Intrinsecus,343, 4. Irrigal, 502, 5.
Insignitur,343, 5. Introeas, 248, 8. Irrubuit,114, 2.
Insita,58,1. 221, 5. Introieris,248,8. Is, 159,6.
Insiti, 256,2. Introitus, 147,7. Ista, 94, 3.108, 4.125, 7, aliis.me
Insitis, 248,19. Introrsum,243, 2. 341,14. locis8.
Insilum, 135, 7. Introspectis,212,19. Ita, 10, 2.50, 7. 53, 10, aliisque
Insitus, 108,7. Intueamur 246,16. 348, 3. Iocis70.
Insolentia, 157,11. Intuearis, 233, 3. Itane, 50,8,135, 6.
Insolubilibus,149,15. Intuemur,365,27. Itaque, 30, 2. 35, 4. 61, 12,aliisque
Jnsonare,108, 6. Intuens, 14, 9. locis13.
Insontes,61,11. 68, 7. Intuentur, 282,5. Ite, 311, 1.
lnspectantes,53,14. tntueri, 94,16.171, 8. 217,7, aliis- IJem, 272,12.
Insperata, 92,6. que locis4. I«er, 3, 3. 32, 4. 261,2, aliisquelo>
Insperato,279,18. Intueris,217, 2. cis 4.
Iustabilem,166,1. Intuelur, 336,18. 552,4. Iterum,65, 3. 503, 2. 516, 3. 333,
liistabilitas,123, 6. Intuku, 134,1.350, 24.
Inst-uiiiai,350, 14. Intuitum,10,8.50,5. 87, 5, uliisquo ithacus, 308, 1.
Insiar,33I,26. locis 3. ltueruro, 157, II.
1401 INDEX VOCABULOR.UM. 1402
Itus, 303,1. L Legem, 64, 2. 73, 2, 95, 3, aliisque
Ixionium,253,7. Labatur, 126, 5. locis2.
Labi, 289, 2. Legens, 340, 19.
Jaeent, 163, 1. Labor, 174,1.176, 5. 510,8. Leges. 352,19.
Jacere, 61, 8.103, 5. Laborare,297, 29. Legibus, 181,3.
Jaceret, 266,19. Laborat, 179, 11.218, 27. 237, 19. Lenihus,87,5. 297,9.
Jacel,22,1.271,6. 540,10. i331,4. Lenioribus,76, 6.
Jacetis, 164, 5. Laboratisverbum,157,17. Leniler, 24, 7. 158, 21. 256, 2.
Jactasse,55, 5. Laboraverim,92, 9. Lentis, 181, 6.
Jactastis,8,1. Labore, 32, 3- Leo, 276,4. 286, 1.
Jactis,556,18. Labores,308,6. Leones, 182, 1.
Jam, 45, 5. 48, i. 70, 4, aliisquelo- Laboretur, 325,11. Leoni, 309, 1.
Cis40 Laboris, 305, 26. 310.10. Leonibus,251, 7.
Jamdndum,219, 30. 299,25. Laborum,234,1. Leonis, 273, 4.
Jam vero, 272, 15. 326>,5. 335, 20. Labuntur,179,9. Lepus, 251, 8.
Janitor, 233, 3. Labyriulhuni,248,7. Lelhargum,25,1.
Jecerint, 313,17. Lacer, 182,9. Levare, 162, 5.
Jecur, 253, 12. Lacerae,2, 3. Levat, 347,6.
Jejuiija, 139, 3. Lacereris, 60, 4. Levaio,347, 11.
Jovis, 103, 4. Lacessentes,247,16. Levem, 277, 9.
Jubens,222,1. Lacessitam,32, 6. Leves, 191, 3.
Jubes, 221, 1. Lacrymabilem,9,1. Levia,266, 14.
Jucunda,12,8. 288, 304, 4,2. aliis- [
gLacrymantem, 71, 2. Levibus, 7, 5. 22>,2.
|ue locis2. Lacrymas,103, 2. 119,9J Leviores, 93, 10.
Jucundius, 210, 4. 236,12. Lacrymis, 14, 5. 42, 2. 119,4, aliis- Levis, 273, 6. 347, 7.
Jucundtate, 170,4.232, 6. <
que loes 3. Levilas, 238, 19. 346, 4.
Jucunditatem,179,2. Lacte,24, 1. Levitate, 158,17.
Jucunditatis, 178, 10. 209, 5. 218, . Lacunam,210, 2. Lex, 234, b. 254,9.282, 7. 302, 15
Lsederentur,13, 3. Libeat, 79, 6. 215, 1.2J8, 17.
Jucundum,93, 6. Laesa?,76,1. Libellos, 12, 1.
Jucundus,298,24. Lteia, 1II, 8. 298,17. Libens, 106,5.
Judiramns,193,7. Lseiarelur,271, 4. Libenter, 171,10.
Judicandi,337, 21. Laetatur,72, 7. Liber adiect., 17, 4. 327, 10.
Judicantes,177, 6. Lauatus, 122,1. Libera, 159, 7.
Judicantis,338, 1. Lateris, 134,9. 158, 6. Libera, 352,6.
Judicare, 193,7.298,18. Laetissimum,218,17. Liberant, 12, 8.
Judicarem,280, 2. Laetitia,61, 7.178, 3. Liberat, 173, 2.
Judicat,60,7.178,17.178,18, aliia- LaelitiiB,218, 19. Liberi swfrsl.,178,9.
(jue locis 6. Lsetitiam,180,3. 217, 5. Liberiores, 320, 6.
Judicatis,136, 7.350,28. Laetor,239, 27. Liberissubsl., 121, 4. 210 7.
Judicatur,231, 19. 232, 5. 327,12. Lauorum,111, 6. Libero nomen adject., 147, 9. 187,
Judicavimus,345. 8 Laetos,80, 7. 10. 351, 22.
Judice, 101, 1.282, 8. Laetum,219,18. Liberornmsubsl.,210, 5.
7.
Jndicemus,218, 283,29. Laevam, 309, 4. Liberos substant.,110,7.119, 5.
Judicesnomen,56,1. Langueret, 279,10. Liberos adject., 536, 3.
Judicesverbum,266, 22. Languor, 283, 27. Libertas,45, 2. 53,7.75,1, aliisque
Judicet, 272, 4. Languore,283, 30. locis 7.
Judicet,272,4. Lapides,238, 23. Libertate, 292, 10, 321, 4. 351,18.
Judicetur, 156, 8. 157, 19. 205, 4. JLajillis,196,2. 351,21.
Judicia,282, 1.297, 4. 350,24. Lapillos,234,7. Libertatem, 53, 4. 326, 5. 355, 3.
Judicibus,283, 25. Lapsa, 200,3. Libertalis, 146, 3.324, 4.
Judicio, 53.1. 9.
205, 544, 12. Lapsi,316, 8; Liberum, 148,1.295, 19. 351,9.
Judicis,352,27. Laqueos,214, 5. Libet, 61, 12. 101, 8. 110.5. 292
Judicium,285,17. 297, 25. 319, 2, I.arga, 78, 1. 15.
aliisquelocis6. Largas, 183,4. Libidine,202, 3.
Judico,325,5. Largiendi, 132,5. Libidines,149, 15.
Judicum,283,13. Largis, 106,11. Libidinibus,273, 8.
Jugari, 330, 5. Largitas,152, 3. Libidinum,209,6.
Jugo, 95, 2.162, 4.175, 2. Largitione, 111, 2. Libido, 233, 3. 267, 3. 270, 1.
Jugulare, 56, 4. Laribus,31,1.43,4. Libris,74, 6.
Jugulum,307, 7. Laris, 93, 9. Librorum, 74, 6.
Jugum, 247, 6. Lassant,290,6. Libros,74, 5.
Junctos, 168,21. Lassorum,170, 5. Libuit, 70, 1.
Jungant,301, 19. Late, 137,1.161, . 199, 3 Libycis,510, 4.
Jungantnr, 149,3. Lateat, 216,1.515, 21. Liceat, 168, 9. 299, 14, 327, 17.
Junxerit. 185,4. Lalentes,291, 4. Licebit, 264, 4. 335, 26.
Junxit, 231, 6. Latentis, 21, 3. Licentiam,281, 20. 282,6.
Jura, 168,25.203, 2.300, 1. Latentium,292,1. Licere, 279, 4. 279, 25.
Jure, 45, 2. 46, 3. 103, 8, aliisque Latere verbum,53, 2.143, 3.325, 7. Licet rerbum,102,1.102. 2,118, 4.
locis14. Latel,27, 2.69, 4. aliisquelocis10.
Juris, 41, 2. 101, 7. 101,11. Latos, 168,10. Licet conjunctio,158,8.162, 6.180,
Jns,73, 3. 100, 2. 101, 8, aliisque Lalrantem,247, 16. 6, aliisque locis15.
!ocis5. Lalrone, 137, 10.» Licuisset,55, 6.
Jussit,5, 2. Latusnomensubstant.,199, 12. 251, Ligans, 181,4.
6.
Justa, 103, 286, 6. 6.515,7. Ligas,222,2.
Justa, 281,9. 281, 23. Laudantur,137,5. Ligal, 166,3.168, 11. 233, 2.
Justae, 328, 5. Laude, 55, 5. 157, 19. Ligni,258, 12.
Juslam 304, 6. Laudibus,204, 5. Limen, 14, 4.
Jusli, 231, 6. Laudis, 110,9. Limine,105, 5.
Justior, 283, 16. Laus,295, 12. Limite, 292, 12.
Justissimum,297,19. 345, 9. Laxa nomen,5,4. Limitibus,157, 8.
6.
Justitiae,48, 73, 1. 231, 5, aliis- Laxant, 182,8. Lingua, 157,10.
que locis2. Lectis, 141,2. Linguam,148, 3. 275, 2.
Justo, 301,1. 305, 8. Lectuli, 14, 9. Linguas,162, 7.
Justos, 50, 8. Lectnrus, 79, 1. Linquit, 68, 2.
Justum,281,9. 281, 11. Legaliuin,287, 9 Liqueat, 336, 16.
Justus,69, 5. Lege nomen,68, 1. 102, 9. 115,7, Liquebit,293. 8.
Juvat, 285,1. aliisque locis2. Liquentia,238, H.
Juventae,4, 1. Legebatur, 11, 5, Liquerc,281, 12.
1*03 INDICES AD LIBflOS DE CONSOLATIONEPHILOSOPHIJE; 1404
Llquerit,254,6. Lupi, 273,1. Manentis,112, 5. 350,1.
Liquerunt.26,1. Lupis,276, 6. Manere,96, 2.132, 3. 237, 3, abis-
Li.piet,124,1.149,5.176,8,aliisque Lustrare,226,2. quelocis4.
locis15. Lusirentur, 350,17. Mauet,164,10.183,3.277, 5, aliis-
Liquiriis,222, 3. Lux, 133,2. 341,8. que locis3.
5.
Liquido,139, 347,1. Luxu, 139, 1. ManibuS,11, 2.33, 7. 182, 2. 263,
LiHUido,134, 7. 187,7.232,17. Luxuriae,.197, 2.. 26.
Lite, 544, 12. Luxurieul, 2ti&, 5 . Manifesta,56, 1.
Litigiis,273, 2. . Lydorum,102, 11. Manifestum.125,5.149,10. 150,3,
I.itleras. 11,6.340,7.. Lympliante,36, 3 . aliisqueloos 6.
Liiteris, 33, 4. 164,2. Lyuceis,212,17. Manu,79, 4.199, 14.285,2. 306,1.
Liltora, 141.5. 215,8. M Manum,24, 7.101,. 8. 104,5, ahis-
l.itoris, 190, 3. Machin3,246, 25.279, 18. que loeis2.
Lillus,290. 8. Machinam,168,19. Manastingul., 276,2.
Liveuti, 111, 6. Machinas,238,17. 299, 16. Mauusplural., 11.8.123,6.148,9
l.ivore 221, 4. Maclatum,148,7, MarciTullii, 157,13.
7.
Loca,238, 238, 21. Madent,253,6. MarcoTullio, 524, 1.
Locata, 295,10. Maduit,152,3. Mare,89,1. 114,6.168, 7.
Localorum,295, 14, Mage,174,1." 'Margine,11, 5.
Locatns,83, 9. 103,8.. Magis.48,6.132, 2.137, 7, aliisque Mari,102,4,
Loci,43,5. 74, 3. I Maria,157,3.
Locis,238, 5. 246, 10, 294,4, 514, Magistra,31, 2. 52,2. Maris,133,9. 141,1. 543, 11.
16. Magistratthus,192, 2. Marmaricus,276,4.
5.
Loco,41, 84,12.157,13, aUisque Magislralum,44, 10. 193, 5. Masculae.llO,2.
iocis2. Magistium,182, 4. Materia,292,6. 305, 19.
Locum,58, 2. 108, 5. 266, 19. Magna,162,8.195,1. 247,16,alUs- Materia ablal., 11, 2. 336,22. 336,
Locus,125, 3/283,26.313, 13. jue lucis4. 23.
Longa, 253,9. 298,4. Magnaex parte,279,6. Matcriae,134,2. 221, 3. 341, 3.
Longam,281, 20. Magnai,86, 7. Materiate,337, II.
Longe, 203, 1. 526, 14. 341, 2. Magnas,48, 4. IUaleriuli,313, 16.
Longi,347, f. Magni,511,1.323,1. Materiam,148,4.153,2. 337,6.
Longinquum,72,1. Magnilicum,157, 8. Matris,101,4.152, 3.252,6.
Longior,158, 5. Magnitiidinem,156, 7. Mavis,72,3. 231,10.
Lon.ius, 164, 7. 215,4. 293, 18. Mag.ilurio,178,14. Mavull,218, 27.
Longos,242, I. Magno,266,12. Maxima.257, 4.
Longum,279,17. Maguum,33,1:99,1.204, 3.298,17. Maxima,205,
Longus,134, 3. Magnus.195,3. Maximara,85, 6. 239, 13. 249, 2
Loquamur,230, 5. Majestnlis,=.2,2. 55,1. 292,5.
4.
Loquar, 165, 209,1. Major,254, 9. Maximas,53, 6.
Loqueb;ire,248,11. Majore,295, 15. Maxime,35, ' 3.188, 1. 219,3, aliis
Loquebaris,248, 15. Majorem,199,6. que locis4.
I.oquenrii,157,.11. Majoribus,293, 19. Maximi,272, 5.
I.oquere ur, 168,1. Majorum,205,16. Maxirais,118, 3.
Loquimur,249, 9,258, 3. Majus,257, 7. Maximum,86, 9.
Loqitor,147,8. Mala substanl.,54,2.;257,6.267,17, Me,8,1.23, 2. 24, 4, aliisque locij
Loquunlur,298,17. i iliisquelocis4. 39.
Lota, 301, 7. Malaadject.. 277,1. Mea,4,2.
Lubrica, 68, 6. 270, 6. Malam,304,11.505, 6. MeaaWol.,60, 4. 258, 11. 532, 1,
Lubricus,140,4. Maie,298, 15. 547, 8. 552,7.
Lucanus,2S>7,22. Maleiicio,60, 2. Meae,117, 2.
Luce, 16,2.226, 2.271, 2, aliisque Malefida.7, 3. Meam,30,3.32, 4.91, 1. 246, 1.
Ioois2. M-Msubstanl. 238, 14.248, 18. 264, Means,162,6.
Luceat, 157,3. 3, abisquelocis5. Meant,277,17.
Lucebil,212, 5. Mali 7.
adject.,235, 265, 10. 263, Mearum,131, 1.
I.ucemdim, 66,2. 113,2. I 1, aliisque locis,7, Meat,223,4. 517, 2.
Lucemsplendor.m,235, 5. 241, 5. Malim,217,7. Meatus,18,1. 301, 6.
882,3. Malis nomensubstant.,5, 1. 60, 5. MecUm,9,1. -32,1. 43, 5, aliisqua
Luci.328,8. 5 112,3, atiisquelocis 3. locis, 5.
Lucida,64, 3.141,1. Malis adjeetivum, 1 93,2. 258,5.266, Medeiur,298, 22.
Lucidos,102,2. 1,aliisque locis6. Media,295,15.
Luciilum,250, 2. Malii,287, 5. Medite,239, 27.
Lucifer,h5, 4. 174,5.301,12. Mriiliam,272, 25.280,2. Mediam,223, 1.
Lucis.87,7. 110,6. Malitis,306,1. Meilicaminis,76, 8.
Luelu, 14,9. Mallei.i,2t, 5. Medicanlis,50.2. 44, 3.
Lucliim,94,1.252,8. Mallet,121,2. 283.20. Medicator,2)7,14.
Luctuosus,120,7. Mallu nomensubstanl.,272,16. Medici,266,7.
Luctus,252,7. ' Malorumtubstant., 108, 6. 110,7. Medicina,149,11.
Ludens, 185, 5. 168,8, aliisque locis4. Medicina?,23,1. 292,12.
Ludentem,94,9. Malorumadject.,i8l,18. 297,14. Medicos,149, 11.
Ludicrar266,14. Malos,258, 3. 264, 3. 266, 6, aliis- Medicum,2»3, 18.
Ludicri, 102,9. (|ue locis8. Medicus,972, 10.
Ludimus,102,7. 249, I. Malueril,73, 5. Medietatis,295,13.
Luriisverbum,218,6. Maluisi,134,12. Medio,295, 17.
Ludit,98, 5. Matumsubstant.,248, 5 bis. 264, 5. Mediocribus,87, 5.
Ludum,102, 7. 167,20, aliisquelocisS. Mediuin,296,?. 305, 24.
Lucntes, 280,13. Malus,174, 2. Medius,111,1.
Luis, 118, 2. Manas,42, 2. Medulla,238, 11.
Luit,257,10. Manriavi,55,3. Medullas,238, 10.
Lumen,88, 4. 242,6. Maneanl,236, 5. Mei,14,9.32,2.55,-3, aliisque lcw
Lumina,18, 2. 64, 7. Maueat,188, 17. cis 6.
Luminaoculot, 25,3.254, 7. 254, Mancbit,335, 11. Meis,12, 3. 14, 2. 33, 6, aliisque
17. Manebunt,218, 19.236,6. locis4.
Lumine2>, 1.28, 1. 90, 2, aliisque Manendil;da,94, 13. Melibr,230, 8.
locis2. Manendi, 93. 2. 112, 5.257,17, Meliora,103,7. 118,6. *
Luminibusoculis,12, 4.23,2. 26, 2. i,lii-quelocis3. Melioribus,282, 7.
Luiniiiig,257, 1. 261,9. 550,7. Maneus,221,1.234,2.246.12,a'iis- Melilus,229,3 bis.
Luna, 64, 5. <\w locis3. Melius,75,5. 132,2.
Luns, 18,3.207,2. 290,1. Manent,246, 15. Mella,211,4.
Luuam,133,16. Manentibus,120, 305,3. 14. Melle,108,5. 139,S. 183,3.
i*03 INDEX VOCABULORUM. liAfi
Mtlliflui,322,%. Meum,7, 4. 14,9.102,1. 288, 2. Mobilibus,294,1. 545,12.
Membra,188, 13. 223, 2. 231,21, Meus,313, 22. Mobilis,296,4. 349, 11.
aliisquelocis3. ftliea,226, 5. Mobililalis,295. 11.
Membris,207,5. 530, 6. Micans,261,4. Moderandis,335, 28.
Membro,232,1. Milii,2 , 3.9, a. 43, 7, aliisquelocis, Modesia,119, 1.
Membrorum,133,4. 237, 8. 332, 3. Modesta,91, I.
Memento,129,5.272, 5. Miles,261,5. Modi,251, 15.
Memiuere,182, 7. Mililum,200,5. Modis,281, 3. 255,U. 301,17. 551,
Memioerim,85, 2. ' Millibus,57, I. 158,7.' 26.
Memiiii,245, 6. 246, 22. 262, 7. Miu», 5H, 4. Modonomen.10,3.68,5.83,3,aliis-
265.5.
Meminisse,145,3. Minaiitem,128,3. que locis46.
Minas, 9 4, 18. Modoadverb., 12, 5. 24, 6. 61,11,
Meministi,54, 6. 54, 7. 84,7, aliis- Minima,123, 160, 2. 7. aliisquelocis12.
que locis2. Minima, 8 7, I.
Meminii,333.1. Modos,2, 2. 93, 10. 276,1. 316, 6.
Memorasli,75, 3. Miniiiiam, 158, 8. ModuWa,219, 35.
Miniine, 1 37, 6.179, 10.1fs6,5,aliis- Moduiu,11, 8. 52,1.109, 5, aliis»
Memoria,53, 2. 110,6. qui' locis37. que locis5.
Memoria,179,4. Minimis,122, 5. 153, 18. 179,18,
Moraorix',53, 3. 263, 6. Mmdiis,82, 2.188,11.280,19, aliis-
219,31. quelocis4.
Memoriarn,84, 8. 92, 8. 245, 2. Minimo, 1 35, 5.157, 6. Moeror,55, 10.76,3.84, R,aliisque
Meiidnci,69,8. Miuimiiiii, 188, 18. locis 3.
Mendacio,526, 18. Mininiun,155, 1.
Mendacis,217, 1. Moerore,11, 10.
Meiidaeiumsubslant.,52, 9. MiuUterio,49, 2. Moerorem,94, 13.
Mendaciumadjecl., 166, 2. Minislrat,206, 4. Mororis, 94, 9. 245, 3. 256, 5.
Mens,16, 2. 90, 4. 139,6, Ministret,".8->, 5. 257 5.
locis7. ? > aliisque
—i» Minores, 6 4, 5. 225, 1. Mirsta,111, 10. 165,9.
Mensuram,10, 5. Minual,199,2.272,9. Moestae, 253, 6.
Menie,136,1. 161,1.221, 6, aliis- Mmiii,119,4. McBSti gonit.,4, 2.
que locis9. Muiuit,55, 5. Moestior,14, 4.
Mentem,50,2.147,10.193,5, aliis- 'aliis.|ue Minus adverb.,13, 2. 50, 9. 123,8, Mcestis,6, 2. 308, 3.
, locis 9.
qne locis5. Mrestiliam,94, 1.
Memes,12, 8. 126, 2. 156, 1, aliis- Mira,280,5.291,8. Moesto»,2. 2.
que locis5. Mirabilem,218,9. Mcestum,7t,2.
Menti,226,1. 258, 10. 543, 9. Mirabor,134, 2. Mcestus,122, 1.
Meiiliantnr,219,29. < Miraculum,292, 5. 297,8. 297, 17. Mole,110, 7. 212, 12. 216,7, aliii
Mentibus.44,9,177, 2.192,2, aliis- 299, 7.' qoe locis2.
que locis 2. Miramini,215, 4. Molem,24,1. 291,1.
Meutieiis,52, 7. Miramur, 133,10. Moles,201, 1.
Meulior,137,6. Mirand.um, 212, 16. Moleste,15,2. 505,16.
Mentis,14,11.22,1.74,5, aliisque Mirantur, Mirantes, 2 9, 1. Molestia,2l8, 30.
locis.21. 40,2. Molesliis,179, 17.
Mentiti,57, 6. Mirarer,288, 1. Molior,280,14.
Mentitur,165,7. Mirari, 135. 3, 212, 14, Molirentur,33, 5.
. Mentium,25,2. 87,3. 297, 14. 7.
Miratur,290, 297, 298,14. 12. Moliretur,55, 2.
:Meo,24, 7. 258, 11. Mirum, 163 , 4. 8.
297, 280, 11. Molis,226, 4.
,288,5. Molitos,53, 11.
Meorum,74, 6.
Meos,23, 5. 33; 9.102, 10. Misceat,89, 3. Mobiiir,242,2.
Mercibus,141,2. Miscens,129,8.234, 7. Holiuutnr,266,17.
Mereamur,219.33. Miscere, 140, 2. Molle,93, 6.
Mereatur, 74,2. 165,2. Misceri,80,4.288,1. Mollescanl,76, 9.
Merebamur54, 6. Miscel. 6.
275, 541, 15. Mollissimum,238, li.
Merebanlur,153,7. Miscetur,149,12. Momentaria.131,S.
Mereri, 74, 3. Miser,281, 1. Mnmeiiti,188, 7. 350, 1.
Meretriculas,12, 4. Misera,124, 1. Momento,349, 2.
Mergat,289, 4. Miseriae,279, 10. Momordit,148, 3.
Mergens,302, 9. Miserandi,283, 30. Monstra,277, 8.
Mergiverbum,301, 8. Miserandum,102, 12. Monstrabitur,279,5.
Meritasubstatu.,52, 7. 60, 6. Miserans,254, 2.^76, 12. Monstrabo,212, 4.
Meritam,299, 1. Miserantibis, 283,17. Monstrante,258, 7.
Meritissubstant., 75, 1. 76,2. 205, Miseras,70,4. 106,1.203,5. Monstrare,217, 3.
1, alijsquelocis4. Miseratio,283,16. , Monstrasti,219, 15.
MeriiosubslanL,135,9.281, 7. Miseratione,285,29. Moiistrat,99, 1.
Meritoadjecl., 68,5. Miseratioiiem,283, 15. Monstrata,231, 26.
Meriioramsubstanl., 156, 3. 527, Miseresce,2S6,8. Monsiratum.348, 1.
15. Miseri,40, 1.197,6. 263, 1. Monstratur,134,7. 180,6.
Merilos,57, 3. 298, 15. 11.
Miseria,279, 280, 287,1. 23. Monstralus,246, 22.
Meritumsubstanl.,92,6. 272, 27. Miseri*),199,6. 271»,19. 280,21. Monstraveri*,101,2.
Mersa,14, 5. 16,1. Miseriam, 126, 5. 199, 2, 280, 4.
a2283,13. Monstravimus, 228,15.232,20.25«
Mersas,222, 4. 6, aliisquelocis2.
Mersai,7, 4. Miserior,280,1. 283, 10. Monstri,55,14.
Mersit,308, 5. Miseriores,281,22. Monstris,257, 13.
Mersus,213, 5. Miseris,61,3 108,6.231,3.266, Montem,257,14.
Meruerunt,50, 7. '
16. Montibus,89, 3. 214, 5.238, 5.
Meruisse,61, 4. . Miserius,279,10. Moiilis,128.5.
Mernisli,110,10. Misero nomen,281, 1. Monuisti,44, 5.
Meruii, 310,10. 327,10. Miseros,7, 46, 98, 3, aliisque Mora,15S,6.
1. 1.
Metallo,509,4. '<tocis7. Moraabl., 66, 2.
Metianlur,133, 6. Miseriimam,305, 10. Moras,7, 6.
Metisnomen,279, 16.290,1 Miserum,71,3. 109,4. 111,9, aliis- Moratus,297, 24.
Metilur,94,17. 203,5. Q.}ue locis3. Morbi85, 5. 109,1.
Metiunlur,178,3. Misso,102,12. Morbis,297,32.
Metu,253,4. Mista,298,3.316, 6. 327,15. 550,3. Morbo.12, 8. 298,21.
Meluanl,182, 3. Mitis,67,5. 276, 9. Morbos,283, 18.
Meluat,125,8. Mittit,327,15. Morbum,25,'2.86,7.
Meluenda,273,5. Mobile,291,6. Morbus,84, 6. 283, 28.
Metuit, 199,-13.298,25. Mobilem,249,6. 295,8. Mordaciter,159,1.
Metus,74, 1. 199, 7. Mobiles, 251, 4. Mordax,191,2. 210, 5.
Metuunt,70,2.298, 6. Mobili,340, 2. Mordeant,171, 3.
1407 1ND1CESAD LIBROS DE CONSOLATIONEPMLOSGPHLE. 1408
Mordeatur,219, 2. Mundus,86,6.167,1. 245,0.246,5. Necessariae,280, 9.
More,97, 2. Munera,79, 8.159, 4. Necessariam,44, 4.
Moremgeram obsequar.,313, 8. Munere,249, 2. Necessarie,350, 24. 350,25.
Moreris,264,2. Muneribus,106, 11. 149, 6. Necessariis,219, 2. 355, 22.
Mores, 32, 6. 43, 8. 69, 2, aliisque Muneris,292, 1. Necessario,355, 14.
locis.11. Munimine,74,1. Necessarios,335,15. 556,6.345,3.
Moribus,35,3. 60,3. 94,8, aliisque Munili,56, 7. Necessarium,218, 20. 246,20. 258,
locis4. Munus,111, 4. 194, 10. 8, aliisquelocis, 68.
Morienrio,112, 5. Munuscuium,248,13. * Necessarius,526, 15.
Moriunlur,159,5. Mures,147, 5. Necesse, 125, 9. 132, 9. 188, 17,
Mors,6,1. 112,4.162, 9, aliisqne Musa,244, 1. aliisquelocis40.
;.ocis2. Musae,76, 5. Necessitas325,-ll.525,17. 523,21,
Morsu,211,6. Musas,12, 2. atiisque locis6.
Morsus,147, 6, 199,9. Museularum,147,5. Necessitate 49, 3. 135,6. 328, 9,
Mortale85, 4. Musica,95, 9.149,10. aliisque locis9.
Morlaleshomines, 124, 3. 177, 1. Musicse,108,5. Necessitaiem,296, 1. 525, 14. 335,
208,1. Musici,292,13. 6, aliisquelocis3.
MortalesadjecJ.,126,2. 351,10. Musicos,149, 10. Necessitates,331,9.
Morlali,162,4. Musis,14,2. Necessilatis299, 20. 325, 11.335,
Mortalibussubstant.,56, 3.119, 7. Mutabilem,125, 7.1 2, allisquelocis8.
219, 26. 325, 18. Mutabiles,296, 12. Necessitudo,205,16.
Mortalibusadjecl., 219, 23. Mutabilitas,94,17. 103, 6. Neclis,70, 5.
Mortalis,164, 8. Muiabilitate,94, 4. 212,17. Nectit, 41, 4. 168,23. 294, 2.
Morialiumsubstant.,126, 4.176,2. Mutabihum,293, 2. Nefarias,61, 6.
179,11. Mutabit,298,24. Nefarios.54, 5. 86, 4.
Morlaliumadject., 25, 4. 58, 1.96, Mutabitur,552, 7. Nefas,52, 5. 52, 6. 60, 1, aliisqua
1, aliisquelocis,6. Muiare, 102,8. 123,6.552, 1. locis4.
Morte,126,3.126, 6.159, 4. 281, Mutari,279, 3. Negabis,265, 23.
14. Mutat, 350, 22. Negabit,235,4.281,11.
8.
Mortem,237,19. 239, 285, 3. Mutata, 92, 5. Negantibus,78, 1.
Morti, 57, 2. Mutatam,94, 5. Negare,111,7.257,2.281,7.303,5,
Mortis,53, 3.126, 5.200,4. 298, 9. Mutatio,93, 3. Negari,228, 7. 246,21. 264,16.
Morluum,267, 11. Mutatione,166,1.195,7. Negas,283, 4.
Mos,540,5. Mutaliones,332, 11. Negat, 7,2.
Mota,7l,2. 502,14. Mutationtim,246,12. Negatas,110, 4.
Moti,57,1. Mutaveriui,198,4. Negaverim,267,16.
Motibus, 168, 18. 239, 4, aliisque Mulavero,552, 2. Neget, 188, 7. 281,10.
locis 2. Mutavit,7,5. Neglectte,11,4.
Motione,239, 11. Mutentur, 287,11. Negligendum,125,10.
Motionem,350,10. Mutet,65, 3. Nego, 137,5.267,11.
Motiones,238,21. Mutum,24, 6. Negotiis,55, 6.
Motu, 133,4. 260,4.296,1. 513,10. N Negolium,159, 8.
Motum223,5.232, 14.265,22, aliis- Nam,10, 4. 53, 5. 53, 7, aliisque Neminem,57, 3. 248,13.
que locis,2. locis, 82. Nemo,94, 11. 119,9. 122,2, alii*
Motus,41, 3. 209, 4. 242, 1, aliis- Namque,120,3. 187,1. 194,6,alque locis8.
quelocis 8. iisque locis, 15. Nemorum,183,7.
Moveanlur,83,3. Nascentia,296, 6. Nemus,78, 5.114, 1.
Movebare,83, 8. Nationes, 157,10.j 194, 9. 194,15. Nequam.86, 4. 280, 1.
Movebit,39,5. Nativae,150, 3. Nequaqnam,305, 6.
Movens,541, 6. Naiura, 86, 9. 94, 3. 101, 4. aliis- Neque,94,15. 134,11.142,1, aliis.
Movent,286,4. que locis,19, que Iocis31.
Moventem,223,1. Natura, 131,5.134, 9.149, 5, aliis- Nequeam,267, 13.
Movere,84, 12.142, 4. que locis,19. Nequeat, 125, 5. 188, 2. 194, 4,
Moverentur,355,51. Naturae,21, 4.43, 6. 84,7, aliisque aliisquelocis6.
Movereris,147, 4. locis19. Nequeo,187,H. 237,2.305,5.
Moveri,221,1. Naturale,194,10.265,18, 265,23, Nequeunl,187, 18. 188, 12. 194,1,
Moveris,554, 8. aliisquelocis2. aliisquelocis6.
Movet,45, 3. 74, 4.118,3, aliisque Naturales,218,28. Nequissimi,193,5.
locis3. 4.
Natutali, 239, 239, 11. 247, 2, Nequissimis,192,4.
Movetur, 293,3. aliisque tocis 2. Nequit, 126, 4. 137, 2. 179, 15,
Mox,89, 7.102,11.148, 9, aliisque Naturalis,149, 1.186, 4. 263, 27. aliisquelocis10.
locts2 266, 11. Nequilia,272, 15.272, 18. 280,1.
Mulcedo,170, 2. Naturaliter, 177, 2. 229,18, aliisque Nenuitia,257, 8.
Mulcerent,251,13. Irtnjcfi Nequitiae,209, 4.
Mulier,9, 3. 14, 6. Naturam,87, 3. 92, 6.154, 2, aliis- Nequitiam,192, 4. 298, 25.
Multa,231, 11. 238, 5. que locis12. Neritii, 275,1.
Multas,218, 27. Naturarum,246, 8. 295, 2. 299, 17. Nero, 197,2. 200,3.
Multi,106,4. Ne «I no», 5, 5. 14, 5. 44, 5, aliis- Neroni, 200, 7.
Multitbrmes,92, 3. que locis30. Neronis,154, 2.
Multiplex,158, 9.187,1. Ne interrog., 24,1. 24, 4. 42, 1 bis, Nescia, 524, 9.
Multiplicato,238,15. aliisqueIocis46. Ncsciat,238,17. 351, 3.
Mulliplicem,293, 4. Ne pro, non,94, 8.105, 7. 109,4, Nescielwm,72, 2
Multiplices,50",1. 61, 1. 345, 9. aliisquelocis5. Nesciebas,102,10.
Multiplici,194, 9. Ne dumpro tantumabest,ut, 84, 4. Nescientes,239, 6.
Multipliciler,283, 5. 294,13. 195,9. 293. 18. Nescienle, 297,8.
Multiplicium,176, 3. Mequiiem, 137,12.158,'10.198,4, Nescioquem, 210, 4
Multiludine,75. 2. aliisquelocis 17. Nescio quid, 84, 1.
Multitudinis,53, 10. 72, 6. 111, 1. Nebulas,226, 4, Nescirc,216, 2. 245, 5.
Multo,281,2. 281,7. Nebulis,30, 1. Nescisses,53, 10.
Mulloniagis,247, 14. 283, 2 i. Nebulosos,114,3. Nescil, 125, 7 bis. 289, 1. 551, 5.
Multoruin,152,7. Nec, 6, 1. 52, 2.34, 1 ter, aiiisque 332, 8.
Multos,126,5. locis128 Nescila,331, 7.
Multum,92, 8. 334, 3. Necuonpro, el, 215, 7. Nesoiiis,128,15.
Mundana,246, 25. Necant,12, 8. Nescius,351, 6.
Musdi,86, 10.301,5. Necare,148, 7. Neuter, 201,1.
Mundo,115,5. 157, 1. 349, 3. 349, Necat.147,6. Neulro,352, 7.
14. Necem,'56,5. Neutrum,250, 17.
Mundum,83,1. 84, 2. 220, 1, aliis- Necessaria,350, 17. 550, 18. 551, Nexa, 236,1.
tme locis7. 19,aliisquelocis 2. Nexas, 292, 15.
1409 INDEXVOCABULORUM. 1410
Nexibus,293,19. 351,33. Noscere,330, 8. 531,9. Numerns,158,9.
Nexu,181,5. Nosco,84, 4. Numinis,94, 6.
Nexuit, 246,9. Nosse,85, 6. 136, 10. 292, 11. 331, Numauam,46, 2. 72, 4, 78, 3, aliis-
Nexum,295, 8. ;
3. (que locis13.
Nexus,287.9. 330,8. Noster, 297, 22. Nunc,4, 2. 7, 5. 10, 4, aliisquelo-
Ni, 50, 4. 208,7. 219, 16, aliisque Nosti,237, 2. < 64.
cis
locis2. Nostra,36,4. 93, 8. 102,7, aliisque Nuntiat,301, 11.
Nihil,15, 2. 25, 1. 35, 2, aliisque I
locis 4. Nuper, 257, 5.
locis86. Nostra,75, 7. Nuptiis,121,3.
Nihilex nibilo,315, 14. Nostrae,10,3.13,3. 14,10,aliisque Nulricem,30, 3.
Nihili,179,14. 1
locis3. Nuirit, 121,4.
Nihilnonomne,248,6. 535, 17. Nostram,55, 7. Nutritus, 24, 1.
Nihilo,177, 4. 179,6.187,18, aliis- Nostri,51, 2. 33,1. .33,8, aliisque Nutriuntur,343, 12.
que locis4. 1
locis10. Nutrix, 117,1.
Nihilominus, 137,4. 296,15. 326,3. Noslris,24, 1. 55, 5. 43, 4, aliisque Nutum,122,4, 247, 4.
Nihilum,239,24. I
locis3.
Nil, 69,7 bis. 106,6. Nostro,12,2. 24,1. 93, 2. 219,31. O, 31, 2. 32, 2. 57, 3, aliisquelocis
Nimbis,102,3. Nostrorum,352, 21. 21.
Nimbosis,27,1. Nostros,43, 8. 53,10. Ob,50,1. 57, 2. 57, 5, aliisquelo-
Nimis,210, 4. 211, 5. 289,3, aliis- Nostrum,3, 3. cis8.
que tocis2. Notaadject.,75, 3. 264, 7. 331, 4. Obambulat,276,9.
Nimium,120,1.138,1.159,1, aliis- ! 9.
537 Obduxerat,11, 4.
que locis6. Notamtubstant.,239, 27. Obitu,302,9.
Nisi, :'4, 3. 35, 3. 44,10, aliisqne Notstre,235, 3. Objacel,266, 22.
locis32. Notassubst., 50,5. 331,2. 340,6. Ottjecit,200, 3.
Nitamur,325, 12. 341,4. Objecta,345, 7.
Nitens,265, 26. 303, 20. Notavit,310, 7. Objecta,46, 2.
Nitent, 132,2 174,3. Notio,337,16. 340,15. 344,10. Objectae,343, 2.
Nitente,269,3. Notione,552, 16. Objectorum,75, 2.
Nitentibus,283, 11. Nolionem,351,8 Objice,89, 7.
Nititur, 92, 4. 176,4. 283,1. Notionis,351,20. Oblectamenta,292,13.
Nitor,212,16. Notior. 172,l. Obleclant,108, 3.
Nituntur, 177, 6. 179, 6. 212, 12. Nolis,340, 11. 341,13. Oblitapenult.corr., 108, 4.
65,8. Notitia,343, 15. Oblitapenuit.prod. el passive,237,
Niveis.196,2. 215,5. Notiliam,331,32. 3.
Nivis,291, 1. Notiliarum,543,16. Oblitaacl., 332, 4.
Nixa,304, 8. 351,2. Notos, 164,6. Oblitaspassive,333,3.
Nixus,63. 2. Notum,121,2. 544, 5. 351,12. Oblitus,25, 2. 86, 6.109,5. 256,3,
Sobile, 208,2. Notussubstant.,153,8. 174, 3. Oblivio,158,2.
Nob'libus,205, 16. Nova,341, 3. 173,4. Oblivione,86, 2.
Nobilitas,121,1, 178,8. 205,11. Noverunt,26", 2. Obliviosara,243,1.
Nobilitate,205,15. Noviverbum,84, 9. 326, 10. Oblivisceretur,282, 15.
Nobilitatis,205, 10. Novimus,151,1. 164,5. Obluctari,267, 4.
Nobis,53,5. 58,1. 101,10,aliisque Novis,61, 8. 273, 6. Obnoxius,212, 7.
ocis5. NovisU,54, 2. 85, 5. Obrepat,218, 18.
Noceat,157, 5. Novit,297, 16. 532, 7.336,13. 351, Obruisset,314, 7.
Noceuduro,201,6. 12. Obruit,314, 10. 314, 11.
Nocentia,277, 18. Nnvo,255, 2. Obruta,330, 6.
Nocentes,69, 5. Novum,32, 5. 94, 2. Obscura,158,3.
Nocet,69, 7. Nox,27,'3.261, 4. 282,4. 323, 4. Obscuras,235, 2.
Nocte,26, 1. Noxia,17, 3. 68, 8. Obscuris,69, 4.
Noctem,262, 10. Obscuritas,218, 31.
Noxiorum,299, 9. Obscuro,64, 6.
Noctes,266,17. Noxium,133, 19. Obscuros,339, 2.
Noetibos,102,2. 105,5. 168,6. Nube, 25, 4. 321, 2. 532,3.
Noctis,65,1. 66, 4. 254, 10. 290, 2. Obscuram,218, 8.
Nubes,242, 4. 260,3. Obscurus,218, 27.
Nocuerunt,137,6. Nubibus,88, 1. 323, 4.
Nodis,182,8. Nubila,7, 5. 90, 4. Obsecro,171, 8.
Nodum,323, 4. Nubilns,291,7. Obsequentes,44, 1.
Nolendi,237,16. 320,5. Nudatisverbum,311, 3. ' Obsistere,247,11.
Obsitum,276, 12.
Nolentes,50, 2. Nudum,101,4.
Nolentibus,188.5. Nulla.101,9. 158,11.158,14,aliis- Obstanlia,212,18.
Nolint,330,3. Obstat,89,1. 523, 4.
que locis 12. Obslupui,14, 7.
Nolaissem,279,4. Nulla,53, 4. 513,10.323, 3.
Noluisses,187,12. Nullam,281,18. 335,6. 333,9. 351, Oblemperantium,247,6.
Nomen, 118, 3. 146, 5. 157, 20, 17. Obtemperare,73,1.
tliis |ue locis9. Obtemperes,95, 8.
Nullas,340, 6. Obticuit,91,1.
Nomina,218, 21. 330,6. Nulli,111,4. 337,9.
Nominatur,293, 6. Nulbs,12, 5. 193,3. 237,17, aliis- Obtinendi,264, 14.
Nomine,157,7. Obtinere,156, 6. 266,15.
que locis5. Obtingit,514,2.
Nominibus.149,18. Nnllitis,218, 15. 230, 8. 272,9bis.
Nominis,52, 2. 41, 2. 50,6, aiiis,ue Nullo,10, 3. 56, 2 83, 2, aliisque Obversaius,31,1.
locis4. locis10. Obvia,64, 4.
Nomino,240, 14. «Dbviis,314, 9.
Niillum,44, 9. 88,2. 135,7, aliisque Obvius,45, 4.
Non,8, 2. 12, 5. 12, 8, aliisquelo- locis5. Occasus,327, 8.
cis 303 Nullus,3, 2. 74, 1. 208,6, aliisque
Nondum,27, 2. 76,6. 86, 8, aliisque locis7. Occidentia,296, 6.
locis12. Occidit,254,12.
Num,54, 5. 81, 4. 103,1, aliisque Occiduo,301, 7.
Nonium,193, 1. locis38.
Nonne,32,7. 95, 4. 105,3, aliisque Numen,276,II. Occultis,273, 3.
locis17. Occuluisse,52, 8.
Numerabitur,134, 6. Occupantur.36, 5.
Nonnibil,165,2. 287,3. Numeranda,179,12. Occupate,305, 24.
Nonnulli,298,8. Numerandam,268,9. Occupato,171,7.
Nonnullos,33, 10. Numeraiur,178,11.
Noraut,139, 4. Oceano,301, 9.
Numeravimus,246, 17. Oeius,279, 14.
Norat,332,2. Nitmeremus,304, 10. Oculisingul.,352, 5.
Norunt,213,4. Numerentur,236, 13.
No.«,25,3. 36, 3. 36, 6, aliisquelo- Numeris,18, 6. 222, 2. Oculis,10,1. 58,2, 212,18.535,27.
Cis10. Oculo,111,6.
Numerosus,36, 1. Oculorum,213, 2. .
Noscendi,352,8. Numerum,109.4. 111. 6. Oculos,7,2. 23,5. 29, 1, aliisque
UH INDICES AD LIBROS DE CONSOLATfONEPHILOSOPHIJE. Utl
ocis 10. Optavimus,155,2. Paranlis,236, 3.
Oculus,537,1. Oplet, 123, 6. 331, 6. Parat, 270, 7.
Oderant,299,10. Optlmam.»03, 7. Paraverinl,216,7.
Oderit, 285, 26. Optime, 296, 10. Paravii, 218, 28.
Odiis,48, 4. 142, 1. Oplimorum,156, 3. Parcit, 297,27.
26.
Odio,283, 283, 299, 29. 9. Optimum,178,1. 179, 9. Parem. 194, 6.
Odiosa,297,1. Opulentis,\8t, 14. Parente, U9, 5.
Odiosos,132, 5. Opum,101,1. 137, 275,1. 11. Parentnm,203, 12
Odisse,283, 27. Opus,68, 2. 221,9. 23 ', 10. Parere, obedir»,50, 2. 248,17.
Odores,302, 2. Opusest, 135,5. 282,8. Paribns,225,1.
Offensio,45, 3. Oraaecus.plur.,5,1.153,2.171,2, Parietes, 71, 5.
OtTeusione, 60, 4. aliisquelocisduobus. Pariter, 74, 2. 110, 7. 152,7, I is-
Officii,263, 28. 2.
Oratio,72, 257, 2. qoe locis16.
OfOciis,80, 2. Orationis,312,1. Parnienides,249,4.
OfUcinas,61,7. Orsitor,110, 9. Pars, 70, 8. 125,2.
Oflicio,9,2.194,11.265,17.266,2. Oratores,283,14. Parta, lt:6, 6.
Officmm,265,18. 269, 23. 265, 28, Orbe, 11»,7. 302, 7. Parte, 14, 9. 53, 3. 103, 5, atrisqne
aliisquelocis2. Orbem,19, 3. 181,3. 185,5, aliis- locis8.
Olrm, 4, 1. 49, 2. 182, 6, aliisque que loc.isduobus. Partem, 33, 6. 172, 2. 218, 24.
locis5. Orbes, 18, 5. 223, 3. 303, 2. 5«, 8.
Omne,126,4.138, 5. 139,7, attis- 6.
Orbi,234, 356, 19. Parles, 222,1. 237,10. 333, 4.
que locis20. 2.
Orbis,63,1. 39i, 310, 323, 6. t. Parthis, 157,13.
Omneni, 5.
58,1.156, 239, 2, atiis- Orbium,295,12 1'arlibus,218, 24. 238,24. 246,6.
que locis7. Orbus, 12|, 3. 556,20.
Omnes,119,2.119,10.177, l.atiis- Ordine, 292, 13. Participalione, 231, 8. 256, 17.
que locis6. Orriinem,55,2. 80,6. 267,13 aliis- 281, 3.
Omni,59,3.117, 3.118, 4, atrisque qne locis8. Participes,345, 6.
locis5. , Ordines,294,11. Particulas,11,9. *
Omnia, 1 79,2. 229,8, 231,12, atiis- Ordinibus, 2 94, 2. Partirer, 52, 3.
que locis50. 5. 5.
Ordinis,43,8. 52,5. 288,5, aliisqjie Parlium, 251,13.231,25
locis3.
Omuiaocctn.,68, 75, 257,10, Parva, 158,13.
aliisquelocis2. Ordo,134,3. 185,3. 217,2, atiisque Parvam,246,14.
locis
Omnibas,53,6. 56,5.01,4, aHisque 11. Passim,56, 2.
locis21. 2.
Ore, 44, 44, 4. 75,5, ahraquelo- Passio, 341,7. 343,3.
Omnino,159,3.159,6. 230,7, aliia- cis5. Passione,345, 5.
que locis5. 5. Oriatur, 313, 18. Passionem,343, 6.
Omnis,93, 122, 125,4, 5. aliis- Oriens,351,27. Passuum,57, 1.
qne locis10. 2. Origo,502,12. Pateai, 266, 10.
Omnium,31, 44,10. 84, 5, alfis- Oriri, 550, 26. Patebii, 193,3. 237,11.
que locis36. Orisab, os, 256,1.322,2. Patefacere, 334, 7.
Omniumpotens, 248% 3. Orisp/ur.,301, 15. Paleliaceres,231, 16.
Omniuinpotentem,248,1. Oriundus,72, 5. Patefaciam,236,3.
Oneratum,299,23. Oriuulur,258,5. Patefecerit, 348,7.
Oneret, 190,3. Ornameuta,1:16,2 Patens, 234,3.
Oneris, 292,10.'' Ornamentis,120,5. 1"7,1. Patentes, 161,3.
Opacae,290, 2. 4. Oruari,157, 1. Pater, 206,3.226, 1.
Operafemtn.,52, 283,19. Ornet, 20, 4. 106,5. Paleris, 82, 1.
Opera, 133,5. Orpheus,254,11. Pnieriii, 119,6.
Operae,13, 3. Orsa, 293, 1. Palet, 137,1. 246,29. 266,3. 551,
Operam, 42, 3. 246,15. 283, 24. 4.
Orta, 87, 302, 9. 33.
1558,2. Oitae,194, 16. Pati, 64, 2.
Operante,313, 15. Ortu,20, 2. 65, 4. 153,6. 206, 9. Patianlur,120,3. 119,6.
Operatus,507,1. 314,6. 4.
Ortiim,183, 208, 8. 313, 18. Paiialur,297, 29.
Operi, 83, 4. 8.
Ortus,262, 289, 5. Patlebantur,46, 5.
Operis nom«»singul.,70,6.133,9. Ortusaccus., 68, 2. 184,7. Patiens, 238,1*. 540,10.
294,10. 299,16. Os vullum,148, 3. Patienter, 158, 21.
Opes,48,1.101,10.105,5, altisqne Ossa, 163,1. 4. Patienliam,158,21.
locis 12. Oslendam,124, 258,9. Patientiae,298,5.
Opibus,101,5.134,5. 131,10,aliis- Ostendal,280,9.
7.
Patitur, 25,1. 80,4. 277,8,aliisque
locisiribus.
quj locls4. Ostenilimus,268,11.271,
Opilionem,49, 5. Oslendisse,217,1. Patiuntur, 283, 2.
Opima, 191,1.13. Ostendil,533,16. Patrandi, 268,11.279, 13.
Opinio, 194, 385, 2. 325,17. Osiensum,219, 25. Pairem, 219, 34. 229,16. 307, 6.
aliisquetoeti 4. 4. Qstentaudo,55, 6. Palri, 119, 2.
Opinione,198 219, 21. 327,2 Osteiilat,149,17.191,4. 272, 25. Patria, 123. 5. 262,7.
Opinionem,505,10. 323,15. Osienlum,99,1. Patria,72, 2.
Opinioni,297,24.4; Ostro,196,1.. Patri e, 72, 3.
Opinionibus,87, 304, 4. Otia, 44, 7. Patriain,246,15. 238,11. 513,8.
Opinionis,7»,1. 118,2. 339,10. Otiom,200,7. Patribus, 54. 5. 152',1.197, 4.
Opinor,54, 6. 11», 2. 338, »2. P Palrisfamilias,257, 14.
Oportebat,2H3,18. 8. Pabiila,277, 4. Patrum. 111,8.
Oportere,249,9. 345, Pabulum,309, 7. Patuerunt, 237,2.
.Oportet, 42, 3. 95,1. 93,8, aHisqVe Pacem,501v2. Patuisset, 53, 5-
iccis4. Pacis,178,1. Patuit, 259,28.
Opponitnr,238,14. 3. Pacto, 283, 19. Pauca, 75, 2. 100,1. 297, 18.
Oppnrliinilale, 110, Paginae,340, 5. Paucis, 153,17.
Opposui,48, 4. Palam est pJet, 232, 4. Pauculis,82, 1. 164,1.
Oppressi,330,5. 7. Palatini, 48, 1. Pavel, 41, 1.
Oppressit,24, 25. Palleanl, 290. 1. Pavidus,273. 5.
Opprimal,305, Pallens,65, 4. Paulinum,48 1.
Optanda,319, 5. 328, 3. Pallet, 113, 3. Paulisper, 12, 3. 23, 2. 23,•",aliis-
Optandum,320,1. Pallida,64, 6. qne*locis9.
Optantur,232,16.' Palmiles,79, 5. Paulo,83,6.102,11.131.2, aliisqua
Optari, 176,8. 232,13 Paludes,157,5. 238, 6. locis27.
Optasse,52, 5. ,Paudit,106,8. Paululum,176, 1.
Optat, 41,1. 270, 9. 307, 5. Panniculis,53, 7. Paulum,103, 1.
Optata,288, 3.297,1. 298,13. Papae,83, 8. 261,1. Pauperes, 132,9.
Optatorutn,520, 3. Papinianum,209, 4. Pauperlate, 132, 11.
Optavi,44, 8. Par, 89, 3. 211,5. Pax, 70, 4.
U15 INDEX YOCABIJLORUM. 141
Peclora, 291,1. aaliisque locis6. Pertnrbalionibus,76, 7.
Peclori,24, 7. Perferuut, 61. 4. PeriiiibatiotiuBJ,81,6 84,11.87,4.
Pectoribus,315, 2. Perlicere, 179,6. 279, 12. Pertinbere, 324, 2.
Pectoris,251, 11. 346,5. Perliciat,219, 18. 263, 17. 338, 3. Perulitia, 313, 2.
Pecudes,210,1. PerOciunt;±13,8. Pervagata,157, 21.
Pecunia,132,5. 187,3.188, 2. 314, Perliriam,94, 8. Pervenire, 157, 13 176, 4. 187,5,
11. Pergul, 78, 4. ali
aliisiiue locis4.
Pecuniae,132,1.178,6. 188,3. 298, 8.
Perliibetur, 228, 228, 11. 229, Per.nrsa 297, 24.
22. 1 349, 9.
17. Perversi, 69,1.
Pecuniam, 188,7. 188, 8. 212,4, Perhorresperem.32, 5. Perverlit, 33, 10. 92, 5,
aliisquelocis2. Perhorrescis,94, 8. Pervetusta, 35,1.
Pecuniosornm,188, 1-3. Perhorresco, 170,6. Pervincere, 3, 2.
Pedibus,38, 1. 183,8. 257,9, atiis- Pericnla, 144,1. Pervium,266, 19.
que locis2. 1.
Periculi, 25, 55, 3. Pervulganda,157,6
Pedum,265, 23 265, 23. Periculis, 32, 6.46,2. 193, 4. 318, Pessimam,305, 14.
Pejora, 208, 7. 282,9. 7
7. Pessimis, 35, 6. 149, 2. 149, 3.
Pelagi, 522, 4. Periculorum,199,7. 29
299, 8.
Pelago,275, 2. Periculosam,129,3. Pessimos,149,4.
Pelagus, 168,12. Periit, 310, 1. Pessimus,137, 7.
PeHatur,188,11. Perunendam,326, 4. Pessum, 3*7, 10.
Pelle «ertiiim,90,1.90, 6. Perire, 286, 5. PessumdarU46, 4.
Pellebas,58, 2. Perjuria, 69,7. Peste, 276, 13.
Pellcre, 203, 4. Pennanebit, 239,19. Pestem,44,6.
Pellerentur, 50, 5. Permanendi, 238,17. 239,15. Pestis,201,6.
Pendenila,179,14. Permanendo,350.5. Petant, 263,12.
Pendentis.199,8. Perinanens,287, 6. Petantur, 232,15.
Pendet, 294,8. Permanent,237, 6. Petas, 79,1.
Pendit, ?19, 1. Permaaere, 239, 17. Peteba', 2»9, t
Pendulum,129, 1. Permanet,237, 8. Petere, 219,29.
PeuuuJus,501, 20. Permeanl, 346, 1. Peteret, 95,'6.
Pene, 7,4. 266.12bts. Permisit, 12, 3. Peteretur, 218,16.
Penetrabat 10, 7. Permissis,317, 1. Pelis, 133,17. 212,8 317, 9.
Penetral, 59, 1. Permissum,299.2. Petii, 159,7. 161,1. 178, 17, aliis-
Penetraret, 212, 18. Permilterenl, 283, 23. qt locis5.
que
Penetrent, 109, 5. Permulla, 135, a. Petilas, 249,7.
Penitus,92, lx 188,15. 256,2, aliis- Permuliis, ti6, 1. 135, 4. Peiitis tteibum,124,5. 285,3.
qne locis5. Permulam, 178,5. Pelitis ad:ect., 5&, 21.
Pennae.259, l. Permutare, 95, 5. Petito, 188, 6.
Pennas, 258. 9. Permuiat, 273, 7. Pe itos, 207, 6.
Pensare, 350,12. Pernicie, 279, 4. Petilur, 232, 4. 263, 5.
Pensares,95, 7. Perniciem, 44, 6.257,19. 239,15. Petunt, 54,4.159,3.178,7, aliisque
Pensari,76, 3. Peroiciosa,94, 3. 134,4. Joi
Jocis7.
Penurias,218,26. Perniciosis,287,9. 32t, 2. Petuntur, 178, 10.
Pepulerit, 174,5. Perosa,260, 1. Pbilosopbi,15», 19.
Pepulerunt,221, 2. Perpendas,299,22. 335, 26. Philesopbia,256,1.
Pepulisti,72, l. Perpendis, 292,11. Philosophise,52, 3.
Per, 18,5. 45, 2. 84, 5, alifequelo- Perpendit, 357,1. •Philosophiam,31, 1.
lis 24. Perpenditur, 331, 8.
Percipiendam,125,5. Philosophm»,158, 23.
Perpendo, 287,3. Philosoplios,158, 20.
Percipiens,294,9. Perpessi, 283,15. Phoebe,168,6.290,4.
PercuSsi,49, 1. Perpesso, 283,9. Phxbes, 301, 4.
Percurrenli, 237, 11. Perpeti, 299 8. Phcebi,65, 4. 77,.1. 255, 4. 291, 2.
Perdm, 64, 7. PerpeTata, 45, 5. Phcebo,64, 7. 207,1. 242,3. 261,1.
Perdens,552, 5. Perpetua, 120,11. 124,2. Phcebnm,322,1.
Perdideris,101,9. Perpetua, 220, 1. Phncbus,28,1. 113,1. 153,6, aliis-
Perdidisses,101, 13. Perpetuo, 63, 3. qi locis2.
que
Perdidit, 254, 12. 349,1. Perpeino, 194,16.198,2. Plirygiae,5t>7,2.
Perdit, 2>4,19. Perpetuum, 168.2. 330, 7. Physicis,513,23.
Pcrdita, 139, 1. Perrarum, 116,6. Pias, 103,1.
Perdilis,277,6. Perrumpere, 522, 5. Piavit,507, 3.
Perditissimum,61, 7. Persaepe,137, 6. Piget, 61,2. 120,6.
Perdilum,54, 3. Perscrutemur,84, I. Piis, 226, 6.
Perditus,255,9. Perses, 103, 1. Pingitur, 261,4.
Perriucere,212,2. Personat,244,1. Pinus, 140, 5.
Perductas,156.2. Perspecta, 172, 2. Pisce, 214,6.215,7.
Perducmras,212,3. Perspectum,151, 4. Placet, 102,9. 146, 7. 181,S,aIiis-
Perdurant, 194, 16. Perspexisse, 299,17. qi locis5.
que
Perriurat, 124, 2. 137, 4. 198, 2. Perspicaci,186, 3. Placida,234, 2.
205,9. Perspicacibus,10. 1. Placidas,20,3.
Peregi, 2, 1. Perspkaciter, 217, 2. Placido,71, 1.
P reirrina,54, 2. Perspicarius,242, 5.
Perennem, 127, 1. Placidum,251, 9.
Perspicax, 320, 4. Placnisse,297. 22. •
Pererrans, 153, 1. Perspicio, 230,14. Placuissent,131, 10.
Perexijaia, 122,6. Perspieua,219,13. Plagas, 161.3. '
Perexile, 123, 11. Perspicuae,282, 5. Plane,158,13.
Perfecerint,279, 8. Perspicunm,284,15. 26".,1.271, 2. Planius,216, 2. 265,21.
Perfeci, 171,3. Perstrin;'am,297,19. Plaio, 349,13.
Perrecta, 215,7. 219,17. 229, 8, Perslrinxit, 111,6. Platone, 249,8.
aliisquelocis2. Persuadet, 251, 11.
Perfectae,11, 2. Platonem,350,6.
Persoasum,12S,1. Pl.iloni,219,31. 245,1.349,12.
Perfeclam,228, 16. Pertimescas,87, 1. Platonis, 33, t. 44, % 24», 1. 208,
Perreclas,222, 1. Pertimescis,137, 9. 1!
13.
Perfecti,228.1. 228, 8. 223,10. Pertimeseil,298, 23. Plaustra. 289, 5.
Perfectio,228, 3. Pertimescunt,201,2. Plebis, 110,8«
Perfeclione,156, 2. 228, II. Pertracies, 158,5. Pleiia, 10, 3. 198, 3. 209, 2 bi.
Perfectionem,2S2,15. Pertulisset, 283, 8. 2(
209,2.
Per<ectiori,344,11. Perturbat, 292,3. 330, 29. Plense,290, 1.
Perfecto,217, 9. Pjrtnrt>at3,296,14.
Perfectum,176,9. 219,27. 222,1, Plenam, 219, 20. 246,19.248,12.
Perturbatione,14,11. 258,11. Plenissime,86,1
1415 INDICES AD LIBROS DE CONSOLATIONE PHILOSOPHI/E. 14IC
Plenissimum,229, 10.229,15. Possibile,313,19.326, 21. Praehuit,148,9.
22.
Plenitudinem,549,8. 349, 550, Possibilitas, 2 67, 18. 268,11. Praecedentibus,280, 10.
Possibililate,279,13. Preecedit,341, 5.
Pleno, 21,1. 64, 5.105,6. Possibilittitem,268, 15 Praecellens,119,1.
Plenum,218, 18. 236,9. Possirieant,135, 5. Praecellentissimum, 230,1.
Plenus, 187,17.229, 17. Possidebas,118, 5. Pracellit, 125, 4.
Plerumque,149,4.166, 6. Possidebis,124, 6. Prseceps,29S,20.
Plura,237,13. 355,26. 344, 5. Possidens,229, 7. Prseceptor,55, 2.
Plures, 132, 8. 148,8..157,9, alhs- Possidentibus,137,6. Praeceptorem,200, 4
que locis4. Possidere,242, 3.349,22. Praecessisse,280,8.
Pluribus,132, 11. 135, 3. 187, 6, Possideret,188, 8. Prsecessit,323,20.
alusquelocis4, Possideri, 132, 5. Praecipitat,253,8. 267, 5.
Plurimi,178,2. Possidel,349, 8. Praecipitavit,299,1.
Plurimis,118,3. Possidelur,188, 2. Praecipitem,106,9.
Plurimorum,60, 6. Possimus,328,11.348, 4. Prajcipiti,16,1.26,3.80, 5.161,1.
Plurimos,157, 20. Possint, 84, 12. 84, 13. 238, 5, Praecipua,119,7.
Plurimus,76, 4. aliisquelocis3. Praecipui,133, 2.
Plus, 165, 5. 199, 15. Possis,87, 7.93, 5.111,7, aUisque Praecipuis,252,5.
Plus sequo,298,6.298, 7. locis13. Praecipuos,159, 2.
7.
Pocula,183,5. 275, 277,2. Possit,25, 3.123, 9. 123,1, aliis- Praecipuum,254, 18.272, 6.
Poeni,48, 3. 68,8..272, 2J, aliisque locis, 26. Prasclara,157,11. 147,1.157,21
que locis2. Possum, 117, 2. 120, 7. 218, 12, 198,4.
Pcena,258, 4. 272,11.272,13.272, aliisquelocis2. Praecognita,336,3.
16. Possumus,193,6. 545, 10. Praecognitio,535,14.
Poeme,272, 12. 327,10. .
Possunt, 88, 3 132, 9. 188, 12, Praecurris,266, 7.
Pcenali,281, 15. aliisquelocis18. Praecurrit,352,9.
Poenam,281,5. 3.
Post, 159, 260,3.281, 14. Prsedae,33, 6.
Poenarum,283, 22.287, 9. Post, deinde,11,2.170, 5. ITaedestinata,321,6.
Pcenas,55, 8. 552, 19. Posterioribus,352,17. Prsedestinatione,292, 9.
Poeni,182, 1. Posteros,53, 2. Predicantur,204, 5. 205,13.
Pomitenliae,209,2. Posthac,170,5. Praedicatio,157, 20. 203,15.
Poenorum,148,8. Postuaec,91,1.281,22. Praedicavit,110, 2.
Poeticas,12, 2. Poslquain,251, 3. Prseditum,195,8,
Poli, 239,2. Postremae,153,6. Praeditus,195,9.
Pollens,287, 5. Postremo, 95,1. 160, 2. 166, 6, Pra euntis,266,15.
Polliceutur,?13, 6. 219,9 aliisquelocis3. Praefectum,47, 5.
Polluisse,57, 6. Postremos,76,1. Praefectura,195,5
PololtS, 1. Postulas,350,17. Prsegravat,108,7.
Polum,216,3.261, 7 Postulatis,158,16. Prseibilis,212,13.
Polus,27,1. Postulet,100, 2. Praeire,212, 6.
Polypbemus,308,3. Posuisse,309, 6. Praeiudicaiac,48, 5.
Poma.309, 3, Posuisti,76, 4. 304, 9. 352, 15. Prselium,305,22.
Pomis, 302, 4. Potens, 181,2.219, 3.264,6, aliis- Pnemia, 44, 1. 76, 2. 142,6, alit«
Pondera,143,2. 222, 4. 226, 4. que locis2. que loeis8.
Pondere,22,3.170, 4.299,23. 301 Potentem,198,1.199, 11. 199,12, Praemii,272, 4 bis.
21. aliisque Iocis4. Pramiiis,55, 8. 61,10. 237, 8.
Pontis,156,4. Pnteutes,86, 5. 258, 5. 265, 13, Praemio,258, 4. 272, 2. 272, 13
Pondis, 110, 6. 129, 2. 233, 20 aliisquelocis3. 297, 4.
$14,4. Potntia substanl., 147, 1.150,1. Praemissa,50, 8.
Ponere, 111,5.127,2. 179, 12, ahisquelocis10. Pratmitlere,258, 8.
Ponti, 19, 2. 38, 4. Polenlia, 145, 1. 177, 7. 217, 10, Pramium, 271, 5. 271, 6. 271,8,
Pontum, 128,4. aliisquL'locis5. aliisquelocis6.
Pontus, 105,2. Potentia adject., 277,10. Praenoscendi, 352, 11.
Popularem,205,8. Potenliae, 178, 12. 6.
200, 218, 3, Praeuoscere,524, 3.
Populares,-t58,14.191,1. aliisquelocis3. Pramoscit,524, 7. 326, 20. 335,24,
Populari,205, 2. 287, 3. Potentiara,148,10. 178, 5.178, 6, aliisquelocis2
Popularis,178,8. aliisquelocis7. Praenotio,335, 5. 336, 7. 345, 15.
Populigenit., 61,1. 195,2.305,10. Potentior, 341, 2. 350,22.
Populipisr., 70,2.265,1. Potentiorum,45, 2. Praenolionem, 535,18.
Populos, 153, 4. 157, 20. 162, 6, Potentis,257,11. Praepositum,43, 5.
aliisque locis2. Potentissimum,218,10.247, 266, 9. Prseposterum,326, 5.
Populus,505, 8. 20. 266,21. Prmscientia,325, 2. 523, 10. 32\
231, 9.
n£;i7jut, Potentiusnomen,268,2. 14, aliisquelocis4.
231,9.
nopiffpaTa, Polenliusadverb.,277,15. Prmsctentia,335, 3.
Porrigite, 252,25 Poterat, 271, 14.357.9. Prmscienlim,326,6.334, 5.
Porro, 238, 21. 550,13. Poteris,83, 2.118,6. 199,15. Prmscienliam,335, 2. 555,9. 530,
Porticus,339,1. Poteril, 94, 11. 110, 6. 158, 12, 15.352,5.
Porlio, 133,9.157,1.292,12. aliisquelocis8. Praescieril,527,6.
Portionem, 158,8. 199,6. 218,24. Poterilis,212, 13. Praesciri,326, 15. 536, 8. 345, 4.
Portus, 234, 2. Potest, 32, 7. 55, 7. 84,10, aliis- Praescitae,326,11.
' Poscendi, 212,6. que locis49. Praesciturum,325,13.
Poscens,188, 16 Potestas, 149, 14.154, 1, aliisque Praesciuntur,535,5.
Poscet, 102.9. locis10. Praescius,552,20.
Positaj,352,23. Potestate, 199,11. 338,2. 351,31. Praescriptum,50, i.
Positam,124,3. 352,1. Praesens,54, 7.94,12.126,7, aliit-
Positi, 305,3.503,21. Potesiatem,147,3. ijue locis6.
Positionisgratia, 535, 8. Potestatibus,149, 1. Praesenserit,324,9.
Positum,115, 7. Potestatis,145,2. Praesentaria,352,16.
Posse, 50, 6. 53,15. 57,3, aliisque Poiius «;e« , 132, 1. Prmsenlarie,294,10.
.ocis 23. Potius 2.
adverb., 14, 60, 72, 5, 4. Praesentarium,349, 18.
Possem, 14, 6. 217, 5. 218, 51. aliisquelocis28. Praesentarius,350, 9.
236,9. Potuisse,264,17.279, 10. Prssentem, 56, 5. 93,1. 549, II.
Possemus,545, 7. Potuisseut,267,18. 331,24. Praesenti,550, 2t.
Possent,265, 11.268,6. Poluisset,266,19. neseutia adjecl.,350,18. 350,23.
Posses,193,8. Potuisti,55, 2.193, 4. ;551,18.351,29.
Possessio,348, 8. Potuit, 3, 2. 11, 9. 38, 3, aliisque Praesentiae,549,21.' i>0,2.550, 10.
Possessione,101,1.155, 10. 212, locis5. Praesentiam,187,1 .. 349, 16. 550,
11,aliisque locis2. Potum, 140, 4. 1, aliisquelocis3.
1'osset,53,7.176,7.176, 8.188,8. Pr»,147, 3.178,16.178,18.212,11. Prsesentis,120,2.350, 20. 352, 5.
1417 • INDEX VOCABULORUM. f<18
Praesentium.336, 3. 330,29. rrivatis, 46, 4. ' Promat,296_13.
ITa-seriim,279,17.287,8. Privato,111,4. Promere,181, 6.
Prxsidere,83, 4.147, 2. Privalos,01, 12. ' Promeremur,328,fi.
Praesidia,58.5. Prius, 2J9, 7. Promeruit,53, 3.
PrasiJio, 188,6. 188, 10. 201, 4. Piius, 24;3.109, 146,!»,aliisque Promisimus,219, 14.
8.
217,2. locis8. Promissiouis,3i3f I.
Praesidium,219,32. Priusquam.335,52.536,2.351, 24, Promtlere, 187,,19.
Praestnnies,136. 1. 351,28. Promiliis,261, 1.
Praestanlia,158,15. Pro, 53, 4. 45, 2. 53,7, alilsquclo- Proniittunl,187,6. 212,3.
Praeslanlius,179, 14. 229,7. :229, cis 6. IToinuvereris,95, 6.
10. 230,7. Proavos,203, 3. Fromovimus,120,5.
Praestare, 130,4, 178, 14. 189,2, Probanle,157, 2. Promplissima,217, 7.
aiiismip.lucis5. Probaiili-.55, 5. Promplissiwum,6o, 9.
Praestat,350,3. Probarcmus,545, 1. Promptum,178,13. 291,5.
Prasient, 1)5, 9. 215,8. Probas,91, 7. Prona, 101,6. 547,5.
Praestet,343.15. Probat,98, 5. 229, 2. Proniini,184,2.
Praesiilerit,327,3. Probalionem,335, 20. PropaKandae, 505,19.
Praesto,520, 5. Probalionibus,248, 19. Propigare, 157, 17. 158,4. 178,2.
Praesumas,229,18. Probes,2i9 14. Propajjasse,205, 3.
Praeter,228,5. 280,19.281,1. 513, Probi, 134,5. Proiagentur,238, 15.
Probis, 146, 6. 271, 12. 272, 14. Pri.pc, 234, 10.
rraeterea,59,1. 299 5 Propensius,57, 2.
Praeiereaui,2eJ7, 6. Probilas, 154,6. 146, 7. 271, 1, Properata,5, 1.
Praeterep.110, 3. aliisqne locis4. Proiinqua,289,2. 295,11
Praetereunl,111,10. Probiiaie,273,9. Propiuti.ua,513,23. •
Praeterire,110,3. Probilalis,283,25. 352,26. Propinquat,285, 5.
Prseieril,103, 1. Prohorer. um, 210, 7. 525,3. Propinquilats, 109,7.
Praeleriti,349,9. 349,21. 330, 11. Proborum,287,2. P*ropinquus, 234, 6.
Praeteritis,548, 10. 10.
Probos,271, 297, 527,12. 2. Propior,64, 7.
Praetermissn, 219,34. Probra, 26H, 2 0. 271,1. Propitiis,283, 17.
Praeiorii,47, 3. Probris,2)8, 22. Propius.14, 8.
Praetulerunl,298, 10. Probus,272, 2. Propon.is,231, 22.
Praetura,195,1. Proc.dam,264, 8. Proponunt,352,20.
Pravenit, 552, 12. Pioceilat,323.21. Proponuntur,527, 10.
Pncvia, 257,1. Procedens,228, 14. 314, 13. Propisila,2i4, 9.
Praevideantur, 536,7. * Procerieret,246, 10. Propositam,178, 19.
Prmvidentia,350, 14. Proceriil,93, 8. 176, 3. 259, 12, • Propositi,313, 3.
Praevidcrit,524, 6. aliisqne.locis2. Proposiiioniim,,280,9.
Prava,279,9. Procellss,115. 1. Propositis,230. 13.231,1.
Pravitas,218,23. Prncellis.35, 5.102, 5. Propositumstibsant.. 265,19.552,
Pravitatis,280, 5. Proce.sserim,84,9. 1.352,2.
Pravos,280,15. Prorul, 57,1.72, 2. Proposilumadjeci., 33,6. 265, 16.
Pravus,296,18. ProculJubio,133,16.237, 11.351, 266.1.271,8.
Precabaris,281,20. 21. Pioposui,351, 27.
Prece, 25210. Prodeat,229,9. Prcpostiimus,216, 16.
Pr<ces, 352,23. 552,25. Prodcnte,11,2. Propria, 193,10. 194,13. 327. 13
Precor, 120,5. Proderei, 14S, 2 . 351,14.
Premant,287, II. Prodesse,165,6.285,19. Propria ablat., 16, 2. 285,2. 296,
rremat, 261,8. Prcricst,303-,1. 503, 2. 13, abi que loois3.
Premenlibus,113,4. Prodidissel,72, 2. Propri-je,68,2.147,10.320,9. 352,
Premit.68, 7. 158,5. Prodigii,92. 4. 10.
Premunt, 151,7. 157,5. Prodiîis,10', 4. Proprj m, 94, 4. 194,1. 351, 23.
Pressns,540,7.* Prodit, 149, 17. Proprias,314, 5.
Pressisse,347,2. Prndiloii, 239,18. Proprielate,34*1,18. •i
Prebsurus.310,6. Productum,315, 10. Proprietatem,550,22.
Pressiis, 22, 2. 245,5. 270,10. Proiluxit,101,4. Proprii, 149,2.193,4.
Pretio, 118,8. 298,9. 328,6. Profan.T,33. 10. Propriis,80, 1. 80, 3. 310,8.
Pretiosa, 132,4.154,11.134,12, Profanum,15, 1. Proprio, 103,8.
•liisquelocis2. Profecio, 108,1. 210, 1. 213, 2, Proprios,185,1.
Pretiosse,131,5. 135,3. aliisquclocis2. Proprium, 101,2. 133,7.149,12
Preliosam,94, II. Pioieras, 108,5. aliisquelucis4.
Pre iosissimum, 109,7. 118,5. 118, Proterenrii,178,6. Propte.r,232, 16. 271, 4.
7.166, 12. Proferendo,157,7. 271,5, aliisquelocis3.
Prptiosus,12!, 5.136, 6. Prolcrre, 8j, 5. 102, 1. 137, 21. Prrpugnare,54, 4.
Preiioûm,231,9. 326,22. Prorsus,24, 6. 43, 5. 94,7, aliisqui
Preiium,5o, 6. 74, 6. 510,9. Prolnrl,302,6. locis16.
Prima,60. 8. Proficiant,lo8, 2. Proscriptioni,57, 2.
Prima,295,18. Proliciet,247,8. Prosequerenmr,3, 5.
Prima:,63, 1. 295, 11. Prolicisfaniur,396, 9. Prospeclu,291,5.
Primordia,208,4, Profiiiscpus,296, 19. Prospeia, 297, 1.
Primum,245.2. Prolicisiuiitnr,351, 22. Prosperara,165,6.
Primum 32, 6. 82, 1.111, 6, aliia- ProlitPtur,165.5. Prosperitalis,117,2.
que Incis5. Prolliga',218, 51. Prospexcrat,2'+, 10.
Primus,143, 1. 182,9. Profligatura,47, 2. Prospexeril,525,6.
Priiiccps,229,6. Pro:uissn,(O. 3.. Prospexi,246,27.
Principe,230, 3. 293, 10. Profunrta,241, 1. Prospiciam,246,2,
Principcm,229,2. Prnfiiitdam,223, 4. Prospi.iat, 350, 16.
Principi,328, 10. Profmtdilale,297, 19. Prospiciei.s,321,5 527, 7. 337,15
Principiix,239,7. Profundosubslanl.,16, 1. Prospici1,324, 5.540, 16.
Principio,84, 10. 230, 8. 293, 1. Profuuuuiy,109,5. Prospicjtis,186,5.
313,16. Progredilur,.305, 23. Pros'raios, 61 9.
frincipium, 146,3. 186,2.227,1. Progressus,293, 1.296, 7. Proslernit,200, 3.
280,9. Prohibebor,102, 1. Proslermlur,122,5.
Pi incipnm,109,7. "robibet, 251,8. ProbTit,98, I. 183,8.
Prior, 26, 2. 138,1. 142,4. Prolatis,93,2. Prolervus,128,7.
Prinra, 229.9. Prole, 122,1. Protexi, 46, 2.
Prioribns,230,13. Prolis, 110,2. Prctrabit,7,6.
Prio.-is,92, 2. Prolixi, 158, II. Protinus,195, 10.
Prisx», 142,8. Prolixilale,299,23. . Protulit,299,7. 299, 19.
PATROL.LXIII. 45
4419 INDICESAD LIRROSDE CONSOLATtONB PHILOSOPHIiE. 142t
Proveclu,505,13. 505, 31. Pulabantur,188.10. Quampluriows,131,8.
Provehere, 272, 26.'. Putabas,«246,5.' Quamvulis nimie,213,3.
Piovebi, 110,8. Pulabat, 148,4. (Juani qumlim, 7,1.16, 1. 61, 1,
Provebis,225, 2. Putabo,24".,4. aliisquelucis21.
«rovehit, 168,4,.28)1, 5 . Putanl, 178, 3. 179,-10. 187, 2, Qoam pott aliud, 94, 15. 146, 7.
Proveneridt,192,1. aliisquelocisS. 179,6, aliisquelocis4.
Proveniatil,3o5j2?. Putarem, 13, 2. Quampostalius,297, 14.
Proveniat,120, 11.^ 6, Pularemus, 282, 16. QuamposlaliomoU>,265,19.
Provenienl,3'iO,23|; Puiare, 193,9. 326,8. Qiiamposlaliter, 46, 5.
Provenireiil,149, 8. Pulares, 195,5.283, 8. Quampott ma£isptus et comnarat.,
17.
ProvenH,149, 203, $\\, 10. 9. Pulsret 118 ' 132,2. 165,6. 201,6, aliisque locis
Proveuiunt, 149,',7. 4j$, 13,.35,1, Putas, 83, l.Vi, 3. 151,1, aliisque lft,
locis5. Quam post potius, 74,5. 212,15.
Proventu, 352, 15. Puiasti, 75, 4. 232,15.287.3.337,92.
Provida,181, 5. Putat, 11.
125, 157, 280,7,9. aliiS- Quamposilaja,74, 3. 232,14. 550,
Providnntia,239, 12,293, 6,- 293, que loris5. 25.
9, aliisque locis13. Puutis verbum,161, 7. Quampost prius, 169, 8. 328, 8,
Pr»vUleoii3,294,11. 295,9,3^2, 4, Putes, 102,10.111,9.123,4, aliis- aliisquelocis,de quibussupra.
aliisque IbcisS. que locis3. Quamdam,178,9»350, 2
Providcntiae,292,% 29)1,8, 295,1, Putet, 197, 5. 268, 5. 279, 17. Qeamlibet »a quaritumlibel,158,
aliisqqelocis11. 344,2. 127
Provideuliam,293, 6. 29%22. 304, Pulo, 131,2.149,8.188,1, aliisque. Quamque,326,18.
7, aliisquelocis2. locis6, Quamvis,10,2.106, 3.129, 7,aliis-
i Providennir,325, 9- 326, %.326,3, Pythagoricum, 58, 5. que locis11.
aliisque locis2. Q Qnando,120,1.17»,17. 198,,2.
Providere,326, 8. Qua,41, 4- 43, 4. 53,10, aliisque Quanquam,158, 2. 292,12. 313,
Provideri,325,9, 326,4. locis15. 15.350,26.
Provincialium,46, 3. Qua, adverb.loci,248, 8 bis. Quaiila, \$% 6. 180, 5. 238, 15,
Provinciaui,47, % Quadam,231,15,238, 12. aliisque locis 2.
7.
Provisi,60, 326,4. Quadrigis,113, t. 309, 7. 335,27. Quanta,55, 3. 253, 6.
Provisae,5-5,1. Quaesutgutari, 6,1. 10,6,12, 2, Quamalibet,110, 6.
Provocet,343, 3. aliisquelocis77. Quanias,105.1. 151,1.181,1.
Proximos,125, 1. Quaeplur. femin., 12,5.12, 7, 120, Quanti, I16. 10. 236,2.292, 10.
Proximus,109 8".297,50, 2, ahisquelocis14. Quantis,212,5.
Prudentem,166,5. Quaepiur. tOA.nomm.,76, 7. 101, Quantitale,349.17.
Prudentia,94,17. 6.106, 9, aliisquelpeis,76. Quantilalem,549,21.
Plolomaeo, 157,1. Qu» plu>: netrt. OCCJB., 24, 5. 53, Qffanto,147,4. 1?1, 5. 271, l.
Puhlicae,44, 8. 42. 53,14, aliisquelocis.52. Quantoante tantp, 293,13.
Publicis,46, 4. Quaecunquesingnl., 18,4. 210,5. Quantoniagis,543,6.
imifas ajo, 5, 303 13. Quantos,209,5.
fucleat, 247.16; OVdam singul.,11,4.112, 4. 158, Quantum,120,4. 193,2.
Piudebit,16%3. ll.aliisque locis4. • Quanlumad hocauinel, 335,9,
Pudibunda,310, 5. Quaedampiur. femin., 212,2. 335, Quantum, 136, 3.157, 5. 157,4
Pudicitiae,lt9, 1. 55. aliisquelocis5.
Pudore,24,4, 24, H.llOj,2. %ijZ, * l. Quaedamplural. nontm.neut., 53, Quanlumlibet,158,9. 271, 11.
Pfldori,5%3. 12l, 1. 8. 109,2. 230, 16, aliisujueloris4. Quantus,327,8.
Puduit,50,9i • Qusedampinrat. accus., 219, 26. Quare, 86, 1. 119,9.125, 9, aliis-
Jueris, 119, 6. 298,3. 512, 1. 350,21. que locis23.
Piigna,315,2. 268, 18. 324, 8.
Quar-libet, Quarta,157,1.
Pqgnantia,168, 1. 301,17. Quaenam, 1 4,6.125,8. 268,1, aliis- QuarUe,157,3.
Pulcherrimi,133, 9. 272, 5. que locs 3. Qnarum, 11, 3. 53, »'.134,1, aliis-
Pulchej^rinnjirij213, V Quaeque nomin.plur. neuir.,149,3. que locis5.
Pulcherrinius'221, 7. 185, 1. 238, 18. Quas, 11, 2. 11, 9.67, %,aliiaque
Pulcbra, 155, ». 154, 9. 174, «, Quxqne accui. plur., 36, 6. 118, locis13.
aliisquelocis5. 6.136, 5, aliisquelocis6 ©uasdam,238,17.
Ptilchris,168, 18. Qnaeras,79, 4. Quasi, 32,5.93, 3. 209,3, aliisqua
Pulci^rtjiidiriem,194, 2. Quaeratis,135,8. locis14.
Pulchritnd.nis,133,6.134,8.135,8. Quaerere,166,12. 0u.isi vero. 325,10.33?, 23.
Pulcbritudo,133,8. 17.8,14, Quari, 292,10. Quaiimur,70, 7.
Pulchrius,231, 10. Quaeris,51,1. Que,4,1.9,1.10, 7, aliisfttiie locis
Pulchrum,92,7: 135, 5, 134, %, Quaerilis,155,2.214,3. 254,5. 392.
aliisquelopis4, Quaeritur,232,17. yuearo, 84, 4.
Pulsare, 10, & Quaero,512,5.333, 1. Queant,268, 7.
Pulsibus,290, 6, Quaesieris,282,9. Queas,147.5. 239,14-
S»J«W "difictr, 72, 3 Quaesisse, 126, 7. Queat,53, 3. ljl, 4.157, 13, aliis.
Pulsiis,61, 5. 72,3. Qua>sila,106,7. 331, 3. quelocis9.
Pulverem,346. 2.- Qusesilu,292,4. Quem,13,1. 58, 5. 123,5, aliisqui
Puncti, 156, oVtSJy 6, 2j& #- Quaesivit,54,1. . locis24.
296, 3/ Quaeso, 229, 14.281,13.292,2. Quemriam,148,1.209, 3. 24»,«.
Puncio,157,6. Qiiapstionem, 512,4. Quemlibel,132, 11.
Pungii, 218,30* Quaesllonis, 299,13.325,4- Quemuum,265,20.
Punieudi.29». 2.304»5, Quale,228,4. 1Quempiam,W, 7. 325,20,
Puniri, 28l,9(32Vi& Qualem,306, 1. 313,19. Quemquam,132,4. 212.2.296, itt
Punisscl,56, 6. Qualemcunque,319, 24. Quemque,61, 8. 61,9. 146,», aUiS-
Punit, 306, 2. Quales,343, 11. que locis2.
Punili, 281,9.' Qualia,350,23. Quco, 165,& 230,13.
Puuilos,281,23) Qualibet,187,9.130,4. Querar,55,11.
Ptuaiuntav^lfci Qualicunque, 18%,5. Queraris,94, 8.
Puppes,3jl6v5. Qualitate, 120, 9. 239, S. 298,4. : Querebare,281,19.
Pura, 280,22. 352,22. QaereU,33A,1.
Pura, 300, 2. 537?,3. Qualitaiem, 350,29. : Querelse,25, 1. 101,8.
Pure, 267, 10. Qualiute»,345, Z. : Ouerelam,108, 2.
Purgatoria, 281,16. Qualitatibus,346,$1. Querelas,106,2. 203, 5.
Purior,222,5. Quam,32, 2. 33, 6.43, 3, attiaqae Querelis,100,5.258,6.
Purilate, 293, 6. locis37. Querens,252, 1.
Puro, 322, 1. Quamdiu, 237, 3. Quaerenles,296, 18.
Purpura, 269, 5. Quammulta,219,1. Querimoniae, 188,4.
Purpone, S15, 6, Quammuliis,12346. Querimoniam,9,1.
Purpureum,78, 5/. Ouammultos.12X 1.158.1. Queraas,78, 4.
1421 INUEX VOCABULQHUM. 443$
"
Questibus,71,2. iL ^ 7. Quo,quemin scopum,95, 5. 95, 6. Rationale,85,3. 337,16.
Qoeunt,149,14.266,11.303, Ualionali,537,18.
Qui singul., 2,1. 8, 2.24, 1, aliis- Quo'pio ut, 123,8.153,3. 248, 7. Rationalis,519, I.
que locisu9. Quomagis,194, 3. Ratione,47, 3.83, 7. 125, 3, aliif.
Quip/ur«t.,46, 5. 54,5.37, 4, aliis- Quoadpossunt,259, 15. que locis24.
que locis59. Quocimqueablai.,261, 4. Ratoiiem,45,8. 86,1.156,6, aliis-
Qiii gwomodo, 84,9. 84,10. 204, 5, Quod num res, 53,6.80, 94,16, que locis4.
5.
aiiisqueIocis5. aliisquelocis30. Rationes.159, 4. 247, 18. 249, 6,
Quiquare. 304,10. Quodquamrem,23, 3. 44, 7. 45,1, aliisque locis5.
Quia, 7, 5.187,12.191,1, aliisque aliisqne iocis32. Rationi,86, 11. 345,8.
locis6. Quodquoduam,146, 2. Ralioninus,236, 1. 246,5.248,7,
Quibus,H, 7. 33, 8. 33,5, aliisque 0no 1 cuni antecedente,55,4.74, 6. aliisquelocis2.
iocis39. 84, 5, aliisquelocis466; Rationis, 12, 7.83,2. 135, 9. aliis-
Quilinscunqne, 350, 2. Quoriconjunctio,34,1.35, 3- 41,2, que • locis7.
Quilmsdaiii, 295,1.299, % 314, 2. aliispie locis45. Rationum,131, |. 247, 14. 203, \3,
Ouibusiibet,297, 30. Quodsi, 94, 13. 93, 2. 111,?, alus- aliisquelocis2.
QuibusqU'!,122,5. que locis25. Ravenna,50, 4.
Quicunquf,161,1.254,14. Quodam,93, 3.157,6.157,13.280, Re, 53, lp. 218, 1. 230,4, aUisque
Quidaliquid,101, 3. 108,1. 108,2, 17. locis 5.
abisque locis23.' Quodammodo, 5.
55, 2-J7,8, 321, 4. Rea, 32, 1.
Quidaliud?nHerrog.,103,2.146,6. Quodcunque,213, 4. Ream,100,2.
Quiri?qumres ? 20, 3. 21,1, 50, 5, Quoddam,94, 15. 268, 10. 313, 17. Reaius,57,4.
aliisque loi-is23. Quodque,238, 11,519,3. Rebus,101,4. 112,2. 118,2, aljjj-
Quidquamltbetrem, 54, 7. Qnolibet,228.9. que locis25.
Quiriquamrem, 135,1.157,7.158, Quonam, 126, 7. 134, 5. 216, 1, Recepi,30, 2.
6, atiisquelocis 14. aiiisque locis7. Recepta,171,4. 176,2.
Quid quare,8,1.24,4. 31, 2, aliis- Quonamadverb.loci, 171, 5.171,6. Recepta,328, 9.
que locis15. Quondam,2, 1. 17, 4. 24, 1, aliis- Receplo,327, 8.
Quid? interrag., 266, 12. 285, 1. que locis10. Recessibse,304,13.
297, 12,alijsquelocis10. Quoniam,33, 8. 31, 2. 36, 2, aliis- Recessus,215, 4.
6
Quidsi, (u5, 5..103, bis. 247,8, que locis47. Recipiendani,76, 8.
aliisqne locis 2. Qaopiam,325,16. Recipit,55, 6.
Quiddicainquod, 238, 9. Qnoque,31,3. 32,7. 54,6, aliisque Reclamantem,33, 5.
Quid est, quod,134,8. 189,2. 2S8, locis,73. Recoguoscentis, 75, 5.
4.353,7. Quoquogentium pro ubique, 194, Recolentem,117, 3.
Quidproficiant? 158,2. Recolligit,340, 18.
Quidreferre pulas,112,5. Quoquomodo.53, 1. 325, 12. Reconcillandae, 86,1.
Quid idlua refert, 134,9. Quorum,33,1.36,1.49,1, aliisque Recomlit,218,31.
Quidbocrefert? S27, 1. 531, 24. locis 15. Reconditis,341,14.
Quidquod, 137,17.238, 11. Quorumdam,f I, 8. 304,1|. Reconditur,238, 12.
Quld igitur? 50, 7.52,2.179, 12, Quos, 35, 2. 46,1. 54,4, aliisque Reepquens,153,9.
•liisquelocis10. locis38. Recbrdabitur,25,2.
Quidenim?212,4. Quosdam,298,4. Recordapip,265, 4.
Quidatlinet,55, 4. Quot,105,3. Recordatur,2»*, 2.
lam
Qui singul., 54,1.158,17.228, Quoliriianis, 100,5. Recorderis,245, 5.
7, aliisque locis5. Quolidie,58,5.188.3. Recordor,265, 6.
Quidamplural., 11, 6. 213, 8. 297, Quoties,17, 2. 38,6.45, 3, aliisque Recta,243,4.312,2.
9, aliisquelocis5. &&*&&! locis8. Rectae,552, 23.
Quiddam,178,1. ' 179,10. 305, 10. Quovis,101, 1. Rectas,352,24.
544,7. R Recte, 75, 4.128,. 16, 218,i,
. aHif
Quiriem,10, 4.12, 1. 25,3, aliisque RaWdas,182,10. >
que locis6.
locis90. Babie,269, 6. Rectissime,230, 10.
Quidnam, 14, 7. 219, 22. 280,12, Rahiera,154, 2. Reciius,350,14.
aliisquelocis3 Rabies,38, 4. Recto,90, 4. 93, 8.181,4, aliisquf
Quidni?£5,'2.133,8.187,17, aliis- Radial, 114,5. 1 2.
locis
que locis5. Radice,283, ll. Rector,68, 5. 70,8.237, 5,,ajiisqjje
Quidquam,147,9- 247, 8. 292,5, .Radicibns,238, 10. I
locis3.
aliisquelocis5. Radiis,29, 1.77,1.336, 18. Reclore,86, 7.239,25.
Quidquid, 95, 1. 137,7.168,15, Radiu,43, 7. Rectores,44,5.
aliisquelocis12. Radiorum,322,4. Reclori,247, 4.
Quiescentes,343, 4. Radios,135,5. 207,1. 235,4. Rectos,303.1.
Quiete, 231, 2. Ramis,183,1. Rectum,280,1,5.113,4.
Quietiadiect.,123, 9. Kapacitas,106.7. Rectus,38,1 297,23.
Quielistubslant.,147, 10.315, 5. Raperig,133,13. Recubans,»08,2.
Quin, 83,7. 126,4. 179, 15, aliis- Raplant,287,12. Recnrrat,261, 5.
|ue locis11. Rapidis,105,1. Recursus,18, 4. 185.1.
Quiuetiam,19, 1.215,3. Rapido, 64, 1. Recursant,129,2.
Qiiingentis, 37, 1. Rapidos, 70,8.301, 6. Redarguit,340, 2$.
Quinis,307, I. Rapidus,212,16. Redarguunlur,149,19.
Quippe,13,2.135.3.136,8.17J, 3. Rapiehas,171, 1. Reddere.2), 4.'
QuiquepluraL,299, 5. ttapiens, 302.8. Reddit,213, 3. 340,13.
4.
Quis, 12, 19, 5.55, 6, aliisque Rapientes,36,6. Reddunt,192,2. 194,(j.
tocis46. Rapiet, 164, 9. Redeunl,182,6.
Quispiam,232, 13. 232, 19. 238,7, Rapinis,46, 4. Rediere, 299,9.
aliisquelocis2. Raptalnr,56,5. Redgatur, 136,10.
Quisquam,46, 3. 147, 7, 148,6, Raptum,53, 5. Redigere,215, 5.
aliisque locis3. Bapuit,509, 3. Rediit,S6,2.
Qnsque, 11,8. 33, 53, 14,5. aliis- Rara, 112,i. 115,3. 291,3. Reriimere,102, 3. ?,.
que loris15. Rata, 33,9. Reriimil,307,5.
1.
Quisquis,57, 4.1,\. 70,5, abis- Rales, 275, 3. Redirent,142, 7.
• que locis10. Ratio,102,9.217,7.229,4, aliisqug Redilu,185,2.
I
Qu»,56, 7. 48, 6. 60, 7, aliisquelo- Iocis18. Reditura,225,4.
cis 46. Raliocinandi, 544,13." Reducem,262, 5.
fll
Quo ut, 157, 19. 192,4.228,9, Ratiocinari,219,4. 326, 1. Reducesuomett,166,7
aliisque locis 10. Italiocinatio,296, 2. Reduci'nomen,225,4.
Quoquomodo,147,7,351,8. Ratiorinalionero, 230, 22. Refecuis,299,26,
Quo adterb. interrog. aU locum, Ratiocnationi,544,1. Rpferamur, 17», 15. 231,15. SfS
Si, 7. Ratioctnationis, 334, 5. 1
1. 551,32.
Qwtuppl. ioco,314,11, Sationabili,133,4, Reftsras,<551,3i,
1425 INDICESAD LIBROS DE CONSOLATIONEPHILOSOPHIifi. U24
Referat, 262, 5. Reliquum,178, 11. Respondissem,33, 8.
Referens,340,22. Reliquus,313, 13. Respoiisiirum,82, 3.
Referimus,44, l. Rem, 249, 1, 292, 4. 526,18, aliis- Re.spiiblicas. 44,2.
Referre,-209,-l,286, 7. q;UPlocis, 2. Respuis,08, 4.
R..ferri, 232, 3. 208, 10.7.268,11. Remeat,502, 4. iiesiuil, H9, 3.
Refertnr, 205, 11. 293, 351, 8. llemdia, 76,6. 109,1.170, 6. Restant, 171,3.
Relerunlur,251, 22. 239,21. Remediis,12, 5. 87,2. Restare, 246,15.
Reticit;30l, 13. Remedio,298, 22. Restal, 232, 3.
Rffluanl, 303, 9. Remigws,277, 1. Reslingiicre,149,14.
Reformidat,239, 8. Reiiiiniscare,92, 7. Retentent, 106, 10.
Refovisti,170, 4. Reminiscaris,72, 5. Relpntis, 134,9.
Refragari,230,13. Reininisii,61, 2.187, 11. 209,6. Kelinendac,119,7.
Refragatus,315, 15. Remiserit, 168, 14. Relinens,118,6. 333,1.
Refragenlur,544, 1. 1. Rcmisit, 184,3. Retiuenl, 14), 13.
Refugit, 239, 2. 320, Remoratur,285,4. Reli.iere, 96, 1 297.27. 299, 19.
Regantur, 247, 3. Remordet,298,4. Relinpri,94, 14. 123,9.
Regai, 16', 5. 289,3. Kemolos,102,6. Retiuet, 232, 8. 267, 14.
Regatur, 84, 3.86,6.245,6.' Rempuulicam,136,5. Retorrjuot,332, 10.
Rege, 47, 4. Remiiiieranrii,504, 4. Rptnictans,333, 2.
Regebat, 153, 4. Remuiieravi:327, 12. Reirahat, 10", 5.
Regem, 102, 11. Reuilentim, 33, 5. Rclrihens, 302, 13.
Regendum,95, 8. 246, 18. Renovat,296,7. R''trahere, lOt, 7. 173,2.
vRegpn%168, 12.502,11. Reuuatiare,200, 6. Relrahit, 16^,7.
Regentium,287, 7. Reor, 165,6. 228,2. Uetrustim,242, 3.
Regere, 248, 17. , Repeudit,508, 5. Retundatur.218,3.
Regerent, 44, 3. Repentinis,292,9. Reveiiaris,513, 2.
Regerehtur, 83, 7. Repeinino,279, 18. Kevehal,67, 5. 238,9.
Reêret 76 4. TSeperiet,219,8. 2.
Kevehil,301,12.
Reges, 70, 3. 93,1.198, 4. 269, 2. Reperiie, 117, 219,b. 33. 331, Revere.:di,H,3. 177,6.
Reginomen,505. 'illeppiireur, 314,11.. Revercndos,194, 4. 195,5.
Regi verbiim,84, 2. 246, 5.2. Ueperta, 226, 2. Reverendum,192, 1. 218, 16. 219,
Regia atlject., 50, 2. 200, Repertam,531, 8.
Regiaeadject., 45, 4.110, 9. Repelk, 101,3. Revercndus,50, 2. 287, 5.
Regibus,199,6. Repetil, 179,5. Reverentia,25', 18. 236, 11.
Regimen 83, 2. 247,4. 5 Repeunt, 185, 1. 503, 6. Reverentia, 193, 6.193,8. 232, 6,
Regiosubstanl.,157, Repeuintur. 188,3. Revereniiae,179,9. 218, 21.
Regio adject:,49, 2. Replere. 133, 16. 1G2,2. Revereii.iam,60, 4. 180,3. 191,7,
Itegionis,137,1.* Replei, 132,7. aliisquelocis2.
Regis nonieii,103,1. Reptamium,147,6.24. Revertar,282, 1.
Regis verbttm,70, 9. 12. Repudiarent,283, Reveriaris,238. 12.
Begit, 216, 23. 262, 5. Repuguare,524, 3. Revrrtatiir, 179,5.
' 247, Repuiarem,9, 1. Revcrti, 223,4.
316,8.
Regitur, 36, 2. 72, 6.169, 3, aliis- Reputes, 118,4. Reverlor, 179,3.
Requies,22>,6. 254, 1. Rpvisas.246, 16.
que locis2. Reum, 52, 2.
Regium, 146,5. Requiris,262, 6.
Regnanomeii,103, 3. 108, 2. 198, Requiril, 183,5.9. 532,6. Revocans,303, 1.
1. 200, 1. Requiro, 74, Re.vocare.92,8.
Reris, 112,2. Revocal352, 10.
Regnant, 90, 6. 3.
Regnanlibus,177, 8~. Rerum, 23, 4. 36, 6. 45, 5, aliisqtie Revocentur,316,
locis 68. Revolvat.241, 5.
Regnare, 177,8. Res singuL,120,10.188, 9. 267,9, Rex, K5,1. 302, 12.
Regni, 199, 7. aliisnuelocis5. Rhetores, 119,11.
Regnis,217, 5. Rhelorica,149,11.
Regno nomen,257,10. 258,2. 299, RespluraL, 120,4.149,18. 29b,10,
aliisquelocis3. Rheloricie,93, 7. 148,4.
Regnorum, 199,1. Resecnrent,283,18. Ririens,130, 2.
Regnum,103,8. Res.cal, 175, 5. Ririel,93, 4.
Reseret, 27, 5. Ridiculo,327, 1.
Regulus, 148, 8. Rigant,3, 1.
Regum, 198, 1. 199, 4. 200, 1. Reservsri, 48, 7.
S62, I. Residens,45, 5. 275, 4. Rigidus,165,2.
Reguntur, 296, II. Resiricnt,69,1. Rimarer,43. 7.
Rei nomen subslant.,53, 2.121, 2. Resideres,283, 7. Riinari,21,3.
149,12, aliisquelocislo. Resides, 182, 6. Rimula,217, 6. 283, 21.
4. 157,14. 299,20.
Reipublicae,44, 14. Resistentis,286, 8. Ripa, 234, 5
Relabalur,299, Itesistit, 89, 5. 4. Kipis,310, 3.
Relabi, 325,8. Resistunl, 238, 323, 5. Rite, 219, 34.
Relabuntur;239, 2. Resolvis,223,2. Rixetur, 120,9.
Relapsa, 188,9. Resolvit,323, 2. Robore,84,5.129, 10.2I2, 12.
Relata, 331, 19. Resolvitur,532,14. Robur,24. 2. 178,13. 238, 10.
Relevaiur, 279,7. 281, 5. 15. Uesoluta,159,7. Rogat,233,1.
Relicta abtal., 16, 2. 158, 237, Resolulo, 8 9, 7. Rogai, 243, 4.
15.267,1. - Resolulum,159,3. Rogaliouibus,82, 1.
Rogalionis,84, 3.
Relicla plur., 44,6. Resolvnnt,3<6,1.
Reliciam,262, 10.283,21. Resiiectus,280,18. Rogato.82, 4.
Relicturam,94,11. Respersa,125,7. 14. Rogi, 102, 12.
Relinquai,261; 7. Respice,70, 4. 230, • Romanae,157, 14.
Relinqiiatur,283, 26. Respiceres, 193, 6. 11. Rnmanani,-53,4.
Belinquere, 32, 4. . 8. Re-picias,2iS. 4. 282, 351, 34. Rosei, 18, 2.
Relinquerelur, 176, . Respicientiuin,10, 7. Roseis,2>,4. 115,1.
ReUnquclur,157, 5. 334, 7. Respicio,30, 3. Roseos,174, 6.
Reliniiui,199, 4. Respicit,2«t4,13.232, 12. 297, 15, Roseimi.168,3.
Ko is, 114,2.
Relinquis,281, 15. aliisipieloiis 2.
Relinquite,14, 3. Kespicile,212,-13. Ro!ii,255,8.
Relinquo,53, 2. Rpsplendeat,271, 2. Rotie,96, 1.
Relinquunt, 132, 10. 267, 7. 271 Respondcant,272, 14. Rotam, 102,7.
Respoudeas,85, 1. Rolat, 249. 6.
Reiiqua, 53, 7. 272,24. 305, 7. Resdoiidcal,514, 8 Rolaius,293,15.
Reliqueril,92,6. Respondeho,351,7 5'J2,2.. Roiuii.ijlatein,536, 17. 539,20.
Reliquiis,123,2. Respuudere,84, 4. Rubeulis,215,6. - -
Reliquit, 94,10. 166,10, Respondi, 8 4,10. Kubore, 14,4.
H25 INDEX VOCABULORUM. 1426'
Rubo;, 175,3. Saxi, 89, 7. Segetes, 67, 5.
Ruiiri, 190,5. Saxis, 238,6. 545, 11. Segnis,118,9.275,6.
Rugam,25, 5. Saxo, 129, 6. Segregatae,257, 9.
Ruinas,151,1.235,2. Scalarum,11, 6.. '. Seipsum,551, 54.
Ruinis,129,7. 507, 2. Scelera,298,20. Seirenes. 14, 2.
Kuiiuros,201,1. Scelerata,55,11. 279, 3. Seirius,67, 5.
Rumore,205,2. Sceleratius,527,16. Seinel, 95, 2, 327, 8.
Rumores.61, 1.158, 15. Sceleratorum,61, 6. 237,9. 279,6. Semen, 245, 2.
Rupe,89,6. Sceleralos,266,13. Semet, 223, 4.
Rupis,513, 1. Sceteri, 68, 8. Semelipsis,259, 4.
Ruptis,58, 6. Sceleribus, 75,5. 271, 298, 5. 16. Semina,67, 4. 78, 2. 93, 6. 168, 1.
Rura, 191, I. Sceleris,53, 8. 57, 5. 268, II. 179, Semine,238, 13.275,5.
Rursus, 184, 218, 6. 14. 265, 15, Semiuiiin,296.J7.
aliisque locis4. Scelerum, 253,5. 282,6. 287, 11. Semita, 227. 1.
RuliUnte,234,5. Scelesti,266, 22. Semila,238, 12.
Rulilo,20, 2. 501. 3. Scelus,79, 12. Semper,45, 2. 46, 1. 52, 6, aliisque
S Scenam,112,1. I
locis20.
Sacerdos,307, 7. Scencas, 12,4. Setiatorii,195, 1.
Sacerdotes,56, 4. Sceptro, 153, 4. Senalui, 54, 5.
Sacrarum,30, 2. Scepirum,12,1. 262,1. Senatum,51,1.52, 1. 57.2.
Sacras,56, 4. Sciam,85, 3. " Senaius,54, 4. 55, 2. 55,3. 73, 6
Sacrilegio.57, 5. 58, 2. Seias,351, 11. Seneca, 200, 6. '
Sacruinsubstanl.,168, 22. Scialis,215, 4. Senecam,21)0,3.
Saeculi,298, 9. Siiderant, 11,8. Senecas,35, 1.
2.
Saepe,6, 35,1. 43,5, aliisque 10- Scieiile,297, 17. Senectus,5, 1. '
eisl7. Scienles,267,4. , Senes, 539, 2.
Sa-va,7,2.98,1, 106,7,aliisque Io. • Scienti, 297,20. Senibus,110,4.
tis2. Scieiilia,326,13. 325, 16. 326, 18, Senis subslant.,4, 2. 261, 2.
Sajviant,271,11. aliisquelocis5. Sensi, 171. 1.
Sap=jienlis,45,2.76,5.148,3.197,2. Scie.ilin,43. 5. 536, 9. Sensibile,537, 11. 514, 5. 544,4,
Saeviornomoi, 142,9. ;
Scieutiaj,326, 14. 336, 11. 336, 12, aliisquelocis2.
Sajvisnomen,79,2. 251,7.509, 7. aliis.|uelocis4. Sensibilem,537, 17.
Saevit,279, 4. 7.
Scientiam,548, 351,13. Sensibili,537,21.
Saevitia;,2*6, 6. Scientis,257, 10. Seusihilia,337, 14. 337,20.
Saeviunl,277,19. Scilicet,52, 4. 156,5. 163,3, aliis- Sensibus,337,12. 337, 14. 337,19,
Saevo,154,4.509,1. que li.cis.4 aliisquelocis2.
Sagitlis,509, 2. Scimus,126,5. Sensu,557, 18.337,2).
Salitns, 183,6. Scinriat,191, 1. Sensum,545.8.
5.
Sulo,33, 70, 7. Scimilla,247, 19. Sensus,53, 10.108,6.122, 4, aliis-
2.
Saltem,3, 280, 282, 2. 2. ' Scinlillula,87, 1. que locis6.
Salubres,140,3. Scio, 83, 4. 85, 4. 85, 5, aliisque Sensuuni,345, 2.
Saluliri,83, 8. tocis2. Sentenlia,56, 6. 304,8. 313, 14.
Salubritas,178,15. Scire, 33, 2.164. 4. 287, 13. 351, 4. Sententia, 83, 8.
(i.
Salus,247, 297, 12. Scis, 55, 4.84, 9.155, 1. Seiiienliaistnflut.,83,5.264,7.281.
Salulem,52, 5. 237, 19. Scissem.53, 10. • 23.
10.
Salutis,86, 232,13.232,14. Scit, 125,7.125, 8. 531,3. Sententiaeptur.,61, 1. 180,6.
Salvum,51, 2. Scilur, 348, 2. Senienliam, 44, 1. 84, 3. 86 10,
Sauandum,14, 3. Sciiurum.158, 20. aliisquelocis3.
Sauciat,282, 7. Sciuntur,336,14. Si ntentianim, 170,4.
Sanciente,249,9. Scopulis-515,1. Senlenlias,74, 6.
Sancituin,73, 2. Scnbenda.2, 3. Spnlentiis,93, 2.
Sancta,69, 2. Scribere, 95, 3. Sentias, 216, 14.
Sancte,229,14. ScriptasWistanL,158, 2. Sentieiidi,344, 13.
Sancussinium,178,10. Scriptoruuisubslanl.,158, 1. Sentiendis,343, 1. 343, 4.
Sanclo,168,20. Scurrae,195,5 Sentire, 326, 22.
2.
Sancus,59, 297, 30. S , 6, 1. 43, 2. 55,9. 53, 5, aliisque Sentis, 42, 1.
Sanguinein,54, 4. locis63. Sentiunt, 188, 13.
. Sanguinis,142,6. Secabat,141, 1. Separari,171,9.
Sanguis, 121.1. 7.
Secreta, 45, 44, 147,6.7. Separat,217,9.
Sanis,217,8. Secrelo,184,6. Separaiione,237,7.
Sanitatis,297, 10. . Sccreium,55, 6. Seposilis,135,8.
Sauxisti,44, 2. Secrevit, 166, 10. Septeintrinnvs,153, 7.
Sapiens, 118,5.272, 11. 297, 28, Secla, 223, 3. Sepli, 232, 12.
tliisque tocisI. Seclanda,267, 2. Septos,269.4.
Sapientes,251, 6. 268, 16. 283, 23. Sectionem 239, 3. Septuui, 157,9.
Sapienti,271,II. Secuin,351, 15. Sequenles,503,10.,550,6.
Sapientia,118,9. 193,8.193, 9. Secuuda,164, 10. Sequentibi.s,313,8.
Sapientiae,44, 3 bis. 231, 287, 6. 7. Secundo,245, 2. Seq enlum, 313, 1.
505,19. Secundiim prmpos.cum regknine, Seqnestrari,179,14.
Sapientiam,32,7. 16.
265, 265,22, 336,15bis. 350, 8. Sequestrata,134. 10.
S.pienliljus, 44, 4. Secure, 232, 21. Sequi, 215, 1.531, 7.
Sapientis, 2 0">, 1. Securi, 36, 6. 199, 10. Sequuntur,513, 8.
Sapienlinri,44,9. 53,1. Securitaie,55, 5. 61, 11. Sera, 139, 2.104,9.
Sapieutium,287, 4. Securus, 94, 11.118, 10. 137, 12. Seras,2S9,4. 501, H.
Sapor,174, 2. 212,8. Sereni, 1,35,9.
Sarcina,195, 2. Secutus,44, 7. Serenis,89, 5.
Sarcinam,32, 61,3.2. 1.
Sed, 14,1. 23, 24, 5, aliisquelo- Serenosubstant.',114,5.
Sarcinulas.36, 5. cis, 213. Serenumsubslanl.,226, 5.
Satellite,199,12. Sele, 58 2. 207,6. 238,12. Serenus, 37,1.130, 1.
Saliasli,111,2. Sedeat, 325, 15. Serere, 173,1.
Satiavil,319, 5. Sedem,43, 4. 73, 3. 74, 5, aliisque Serie, 292,9.318, 2.
Salirnt, 188,14. locis4. Seriein, 55,2. 168,11.293,10.299,
Salietas,209, 2. Scdendi, 323, 18. 20.
e' Salietaiem,133,18. Sedeniem,193, 1. Series, 295,4. 296, 4. 296, 5.328,
Satis 43, 2. 48, 4. 60, 3, aliisque Sedere, 260, 323, 1. 13. 52.3,17. 5.
locis8. 325,20. . Serisverbum,225,5.
Salisfacerem, 283, 9. Sedet, 502,10.325, 17. 325, 19. Sermo, 159,2.501, 10.
Sator, 220,2. Sedis,129, 4. , Seriiioac,299,17.
Satur,253,11. - Segetem, 12, 7. Scrmones,249, 10.
1427 IINDICESAD LIBR09 DE CONSOLATIONEPHILOSOPHUE. 1428 -
Sermonibus,304,12. Sinat, 297, 52. Soiuli, 89, 6.
Sermunculis,158, 16. Sine, 40, 2. 86, 7. 93, 3, aliisque Solulis,182, 8. 352, 19.
Serpens,286, 1. 1 13.
locis Solulum,68, 1.
Serum substanl.,140,1. Singula, 181, 5. 185, 2. 219, 10, Somnial, 171, 7. *
Serum adject., 279,16. aaliisquelocis5. Soinuiatis.1«6,2.
Servans, 247, 7. Singulare.344, 6. 531, 31 Somno,239, 5.
Servant,279,2.50.1,2. Singularem,110,4. Somnos,140,5.
Servantissimum,297,20. Siugularibus,336, 34. Sonantibus;252,3.
Servantur,258,1. Singulariter,294, 12. Sonora,19,1.
Servat, 119, 3.267, 14. Singulis,122,2.23S,20.279, 11. Sonori, 128, 1.
Servata,256,1. Siugulorum,137,12. Sonos,174,4.
Servatis,335, .3. Sinislra maiM, 12, 1. Sonles, 253,4.
Servator,297,13. Sinit, 123,10. 298,5. Sopitis,258, 6.
Servatur, 118,6.246, 25. * SittU205.1.208,13.518,2, aliisqUe Soranos,35,4.
Servavit,9I, 4. I
locis 16. Sordes, 285, 22. -
181, 3. Siquando,36, 3. 146,6. . Sordescerent,267,15.
fervet,
erviat, 203, 3. Siquiriem,61, 4. 152, 1.188, 20, Sordescunt,195,6.
Servientium,199, 14. t
aliisque locis8. Sordida,89, 8.
Servitus,520,8. Sis, 72, 5. 85, 6.201, 3. Sordidae,275, 8.
Servitutem,321,5. Sistam,262,8. Sordidam,282, 10.
Servum.212,10. Sistit, 302,15. Sors, 123,4. 125,8.
4.
Sese, 10, 50, 3. 94, 7, aliisque Sit. 36, 8. 41, 2. 55, 1, alllsquelo- Sortem,93, 4. li», i. 154,3.
locis 16. <
cis 76. Sortis, 120,6. 199, 7.
Setiger, 310, 7. Sita, 25S, 8. Sortitur, 293, 4.
Seu, 178, 6 bis. 295, 2 ler. 295, 5 Sitam,229,12.232, 22.248,11. Sorliliis,352,14.
Ws.295, 4«s. Site, ablal., 253, 9. Sospes,246, 15.258,11.
Severitate, 36, 2. Sili, 157,4. • Sospitath,86,2.86, 8.
Severilali,50, 5. Sitim,188,14. Spargere, 113.2.
Si,13, 1. 25, 2. 27, 4, aliiSquelocis Silire,188, 12. Sparsas,183,8.
203. Sitis, 106, 12. Spalia, 158,5.547, 1.350, II.
8. 6.
Sibi, 33, 52, 84, 13, aliisqa» Simm,94, 16. 162,1.199, 14, alii* Spatii, 156,7.
locis28. que lotis 3. Spatiis,246, 11. 295,16.
Sic, 80, 5. 91, 2. 95, 4, aliisque10- Sive, 231,9 Mi. 293,1. Spatium, 156, 6. 158, 8. 212, 13, '
cis 26. Sobriam,166,4. ialiisquelocis2.
gicea mbtim, 119 9. Socer.59,2.118,8. Spe, 48, 1.
Siccat,302,3. Socerorura,110,1., Specie, 165,7.166, 2.
Siccavit,25,5, Socia, 168,17. Speciem,11,3. 279, 2.556, 24.
Siccis,301, 18. Sociari,149,3. Species, 154, 2. 187, 7. 257, 9,
Sjcco,153, 8. Societ, 2)3,17. i
aliisquelucis5-
Sicut, 157,1.137,13,194,12,alii8* Socrates,53.2. Specimen,119,6,172,3.
que locis8. Socraiico, 5 2, 8. Speciosa.108,4.
Sicuti,92, 3.156, 5.238, 11, aliia- Socratis,34, 1. ' Speclans,298, 23. 337,8.
que locis8. Sodales,308, 1. Spertantitim,213, 2.
Sidant,301,21. Sodalibus,168,23. Spectantur,335.28.
Sidat, 347, 11. Sodati.im,166,9. Spectat, 60, 6.184, 4. 350, 25.
Sidera, 18,3. 26, 3.64, 2, aliisque Sol,27, 301,3.3.51.2. 27. Spectator,332, 20.
loqis9. 1.
Sola, 102, 179,1. 232,17, «Jlifr- Spectes, 147,5. 208, 5.299, 22.
Sideribus,282, 12. que locis4. Specula,297,15.
Sideris, 261, 3. Solam, 161,1. 178,16.556, 25. Specutalione,237,2.520, 6.
'Siderum,43, 7. 298, 5. Solamen,120,2.170,5. • Speculalor,351, 7.
!Sidus,20, 1. 77, 2. Solantur,4, 2. Speculi,340,12.
Signat, 80,1.164,1. Solebas,95,1. Specus,254, 16.
Signiflcat,157,14. Solebat,139,2. Spem,90, 2.120,2. 297,25.
Sigijjficalionera, 313,12. Solem, 133,10. 383,8. 350,26. Sperandi, 103, 7.348,1. 328, 5.
Signls, 335, 21. Solent, 149, 3.192,4. 209,4, aliifc- Sperare, 2b6. 7.
Signum,335, 13. 335, 16. 355, 18. que locis 2. Sperari, 53,7.
555,19. Solers, 300, 2. Sperasse,53, 4.
Siiuisti, 24, 4. Solertia,215, 3. . . Speraverint, 53, 12.
Simile,53, 15. 345, 1. Solet, 11,4.292,10. 297.7. Speres, 40,3.
Similem,273,1. Solidam,228,16. Speret, 328, 2.
Similes,282,4.282,13. 296,7.541, Soliriissimae, 531,6. Spernat,212, 9.
12. Soliditate,258, 6. Sperne, 94, 8.
Simili,57,5.206, 2. 221,6, aliisque Solii,26*,2. 2. Speruendum,218, 4.
locis5. Solio, 63. 69, 2. Spernendus,36,1. ;
Similia,396, 1. Solissafcst.,18,2.278, 5. Spernere, 128,4.
Similis,119iJ2.273, 5. Solitaria.280, 22. Speruet, 159,8.
Simililer,219,14. Solitas,65, 3. Spernit, 162,9.255,10.
Smilitudine,232,8. Soliti,39, 2.182, 4. Spes singul.,270, 6. 279, 17. 552,
' Similitudinem, 299,19. Solilos.184,7. 25.
Simplex,217,8. 218,23.551, 10., Solitudines,31,2. SpesptaraJ.,352,24.
Simplicem,293, 3. 537, 2. 337, 7. Solitum. 13, 1.148,7. Spiciila,315, 2.
551,13. Solitus,21,3. Spinis,12, 7. 114,4.
Simplici,350,12. Sollicitarer^83,2. Spirat,502, 2. 582, 7.
Simplicis,549,,17.. ,._, Sollicitent,19, 2. Spiret, 112,5.
Simplicitas,295, 0. 296, 11.345, Sollicitndinem,199,.9. Spirilihus,295, 1.
,14. Sollicitns,137,9. — Spiriium,119,3.239,8.
/ Simplicitate,292, 8.294,8. 349,20, Solosubst.,547, 2. Spiriius, 19.3. 67,2.
aliisqueloc81. .. . Soloadtol.,239, 9. Spirituum,58, 4.
Simplicitatem,295!15.295,17.296, Solos,08,4.268,16. Splendere,155,9.193, 7.
4.334,6. Solventiuro,535,1, Splendidum,205,14.
Simplicitatis,«48,9. 285.4. . Solvere,139,5.168, 19. 230, 4. Splendor,235, 1.
Simpliciter,gt>7,i0. 267, ll. 294, Solverit,276, 13. Splendore,101, 7. 110, 1. 133, 1
10. Solvier,291,2. alilsqueloeis2.
Simul,219,7. 219,55.313,,8,aliis- Solum adject., 137,8. 147,8. 218, Splendorem,87,7.193, 5.
qOelocis4. 31. aliisquelocis4. SpoHum,509,1.
SimulcumsUUim atque,513,6. Solum, 126, 6. 205, 15. 257, 8. Sponte, 95, 3. 101, 5. 237, 18, •
Simulavit,199,8. 267,5. aliisquelocis5.
Siraus,52,3. Solus,3?3, 7. 328, 7. 343,10, - Spreta,45,2.
Sin, 154,5.159, 6. Soliita?,129,1. Spumis,310, 7.
INDEXVOCABULORUM. 1430
1429
SUbile,526, 23. Snbdilam,86,11. Sumpsit,337,20.
Stabilem,19,5.185,8.296,4. Subegeranl,231, 12. Suinpta,280, 12.
Stabiles,70,10. Subier.nt,175,3. SumpUs,110,3.
Stabili,8. 2 167,1. . Subimus,55,'8. Sumptis,248, 18.
Subinlrai,199,5. Sumus.49,1. 60, 3. 345, 7. ..
SUbilis.41,2.148,1. 221,1, alils- Suni, 12, 6. 34, 2. 37, 6, aliisque
que locis4. Subire, 347, 5. Iocis76.
Stabiliiate,293,4. Subita,93, 3.
SiaWiter,294,12.298,11. Subitis,291, 6. , Suo, 83, 4. 185,2. 194,11, aliisque
Subito,28', 1. '
Stadio,27i,5. Suos,157,21.166,10. 282,8.
«Ure,23l, 5. Subitus, 112, 1.
Sut, 347, 7. Subjacebit,212,7. Supellectilis,135,5. 155,10.
Stalim,2l9, 14. Subjacet,293, 9. Super, 251,1.277,7.
68, 2. SubieciasubstahU,S>i5> 16. Superadditus,276, 6.
ttationis,
tatu, 147, 10. Subjectaadjecl., 237,9.293,8. 535, Superare,212, 12.
Statuamus,335, 8. 335, 11. 87, aliisquelocis2. Superat, 260. 2.
Statwt, 279,19.895,8.53<j,1. Subjecla,336, 22. Superau, 311,3.
Statum,82,1.92,2.123,6» aliisque Subjedse, 228,5. 313,11. Superba,97, 1.
locis 4. Subjectam,179, 17. 543,3. Superbam, 158, 19.
SUtura,10, 3. SubjectosulstanL,313,16. Superbi,162, 4.
Status,179,8. 348, 3. 580, 9. Subjectoriimadject,, 212, 7. Superbiam,146,4.146,' 5.
Sublata,228, 11. Superbis,269, 7. '
Slatus,120,9. Snperbos, 508, 7.
Stella,18, 4.115, t. Sublato, 239,18.
- 8ietlas,6i, 5. Sublevat,98, 2. Superbum,38,1. :,
Stelliferl, 63, 1. Sublevate. 552, 25. Saperbus, 196,1.
103,3. Sublime,347, 10. Superent,295, tO.
ftelliferis,
teinferom.216,3. Stiblimes,225, 2. Superest,219, 29.
Steriles,95, 7.238, 6. Submiseris,95, 2. Superetur, 305,21.
Sterni, 128 2. Submittat,202,4. Superficie,213,1.
Stetit, 27,1. Submittere,545, 9. Superfluis,133, 18.
Stimulis,211,2. Submitleret,56, 3. Superfluiute, 135, 6.
Stoicum,33, 4. Submiilitis,136,7. Supergredilur,296,1.
Stolidam,22, 4. Submovere,189,1. Super^ressa,537,2.350,10.
Stnliriis,216,5. Subnixam,335, 20. Supenor, 337, 4,
Stolidissime,96,2. Subripuisse,273,3. Superiora,178, 13.218, 19. «45, 4.
Strages, 146,2. • Subsisut, 120, II.
14.
Superiorem,537,5.
Superioribus,218, 14. 265,1.
Strato,102,4. Subsistendi,237,
Stratus,99,2.4 Subsistere.«37,3. 257,11. 239;17. Superiusnomen,11, 7.
Stravit,310, Subsistit,305.25. Supernae,295,20.
Strepitis,208, 5. Substantia,237, 1. Supernis,520, 4
Slrepitu, 135,1. Substautia,250,9. Superno,221, 4.
Slriciim,75, 4. SubsUntiae,249,3.548, 3, Supeio, 51, 5.
Slrideos,79, 3. Substantiam,218, 22. 229, 19. 231, Superossubfanl., 252,1. '-
SWngat,181,4. 14, aliisque locis2. Superstes,164, 1.
Slringere, 79, 5. Sulstanliis, 320,4. 343,9. Superslite,35.2.
Stringit,66,2. Subsunt, 295,8. 337, 8. Superstitem,191,2.
Slruens, 36, 3. Subtili,11, 1. Superuma.ject., 254, 14.
Strumain,193,1. Sulilraliit,218,28. Suppetant,122,5.
Siruxisse,56, 3. Sublraxeris,157,4. Suppetnnt,119, 8.
Student, 2 9, 10. Siicciuat,93, 10. Supplicabit,212, 5.
Studere, 44, 3. Succinctam,166,5. Supplicandi,328,8.
Studia,179,3. 273, 7. Succisa,292, 6. Supplicia,257, 10.271, 5. 280, 15,
Stndiis,14, 1. 35,3.180,5. 263, 3. Succrescam., 292,7. aliisquelocit4.
Studio,2, 1.185,4. SUPS,277, 5. Snpplicil,272, 17. 280, 16. 299, 5.
Studiorum,176, 3. Suelus,18, 1. Suppli.iis, 126,6.148,1. 281,20,
Studiosi,44,2. Suffeceril,94, 16. 217, 1. alisque locis2.
Stodlum,44,10.57. 2. 282,9. Sufflcere,513, 4. Supplicio,157, 19.281, 6, 283, 4,
Slultissimus,283, 26. Sulliciat,299,17. aliisquelocis4.
StultitiK,33, 1. 36, 7. Sufliciens,179,8. 187,16. Supplicium,61, 6. 118, 2. «72,' 15.
Stullitiam,247,13. Sufiicieniem,187,IH,219,17. 283, 7.
Stupeant,297,18. Suflicientes,188, 9. Supracumregim.,9, 2.199, 8.
Stupehit,289, 6. Stifficientia,218, 29. 231,18. 231, Suprema,159,4.
Stupenlem,170,1. 20, aiiisquelocis2. Supremo,II, 5.302,9.
Stupet,233, 2.291,6. Sufficiemim, 218,3. 2'8, 6.218, 20. Surriaablat., 7,1.
Stupidus,273, 6. Sufficientimn, 180,3.189,2. 217,3, Surgat,20, 2. 260, 6. 501, 20.
Stupor, 24, 3. aliisque locis2. Surgit, 206, 2.
Stupore, 24, 4. Sui, 25, 41, 2. 94, 4, aliisquelo- Sursum,238, 19.
2.
Stuporem,288,2. cis 23. Suscepi,47,3. 101, 3.
Sluporis,237,15. Suis nomen,273, 8. Suscepit,109,6.
Slyli,9, 2. Suis pronomen,11, 2. 52, 6.136,1. Snscepta,50. 7.
Stylo,53,3. 340,4. aliisquelocis11. Suscipiut,249, 4.
Sua, 79,7.113,5.168,24, aliisque Sulcis,78,2. 3. Suspicione,59, 3. 246, 27-
.ocis4. Sulcum,346, Suslinebas,187, 17.
Sua, 33, 5. 137, 4.194, 6, aliisque Sumraa, 73,1.102,8.250, 13, aliis- Stistinent,216, 2.
tocis10. que locis8. Sustinere,118,6.
Suadela,93,7. Summa,177,7. Sustulisti,32, 2.
Suae,122,2.176,1. i99, 7, atiisque Summae, 124,4.321,1.325,9, aliis- Sustulit,310,0.
locis12. que locis 2. Susurrat,183,10,
Suam,5, 2.135, 5.188, 6, atiisque Sumuiam , 51, 1. 122, 6. 215, 5, Suum,123,6. 200, 4. 205, 2, alils,
tocis4. aliisque locis 6. que locis2.
Suapte,188,2.283,12. 345, 18. Summi,10,5. 219,33. 221, 3, aliis- Suus, «96, 13.
Suarnm,118,10.209,6. que lor.is4. Sybas,183,9.185,10.251,4.347*3
Suas,36,4. 98, 5.111, 3, aiUsque Summis, 1 112, 8.162,11. 540, 20. Syuimachus, 59, 9. 118, 8.
locis2. Summo,229, 12. 230, 3. 230, 22,
2.
Suaviter,247,13. 256. 5. atiisquelocis7. ' Tabescis,92, 2.
Subeumaccutativo,153, Summorum,109, 6. Tabesclt,119,6.
SubcionaWaliuO, 2.
38,1. 58, 110, Summos, 7 0,5. Tacebant,141, 4.
8 bit. 295,9. Summum,123,3 bit. 161,2. 170, 3, Taceo,\m. 5.188,17.
Subdere,70, 3. aliisquelocis22. Tacita,155,3.
SubdiU,310,11. Sumpsisli,103,3. Tacitum,24, 6.
i451 1NDICESAD LIBROS CONSOLATIONEPHILOSO^BIyE. 1438
Taciturnitate,91,2. Tempus, 23,1.87, 2.93, 5, aliisque Tollere, 258, 10.
Tacitus,9,1. 14, 171, 8. 1. locis 2. Tonanli, 300, 1.
Tacta, 275, 7. Tenaces, 120, 1. Tonei,123, 7.
Tactu, 76, 8. Tenaci, 211 "5. Tormenia,54, 2. 287,9.
Tacius subslanl.,336,17.
' Tacuisses,159, Tenacissime,258, 23. Toro, 12, 2.
1. Tendantur,199, 5. Torpet, 273,6.
Taenara,252, 9. Tendat, 84, 7. Torquet,39, 1. 270,6.
Tagus, 234, 4. Tenriatur, 549, 4. Torrel, 153, 9.
4.
Tale, 187, 229,6. Tendere, 168,10. Tortores, 210,3.
Tale,ut,349, 5. Tendit, 17.1. Torris, 12,3.
Tali,218,18. Tenebrse,26, 1. Tprvo,269, 5.
2.
Talia, 24,'..'... 101, 10. t71, 3. 350, Tenebras,17, 1.174, 5. 254, 9. 'Ilorvos,263, 1.
«5. Tenebris, 69, 5. 7.
87, 282, 3. Tol, 193,4. 270,7.
Talibus,178, 7. Tenehrosa, 321,1. TDU,94, 7.103,6.120,10, aliisqut
Talis,43,6 bis. 94,5. 232, 5. Tenebrosis, 102, £ locis 4.
Talinm,133,1!.. Teuent, 168,2. Tpla, 150,2. 293,2.
6.
Tam, 14, 74, 5.85, 3, aliisque lo- Teneo, 263, 7. Totam, 33, 7. 349, 8. 549, 13.549
tisl7. Tenere, 38, 3. 22.
Tam, quam, 344, 15. 350, 24. Teneri, 3(»5,8. Totas,132, 11.
1.
.Tamen,11,8. 56, 56, 6, aliisque Tenero, 215,7. Toti, 159,5.
locis 51. Tenet, 262, 5.
1.352, 541,11. Tolies, 8, 1.
Tametsi,36, 1.133, 5.279, 2, aliis- Teuta o, 87, 6.534,8. Totis,23, 2. 64, 4.128, 8.
nue locis7. Tenlare, 82, 2. . Tolius,36, 6. 43, 8. 54,3, aliisqua
Tandem, 154,. 158, 1. 22. 193,4, Tenues, 330, 8. locis4.
ktiisque locis 2. Teuui, 186,1.217, 6.246. 26. To os, 283, 24.
Tandemaliqnando,247,15. Teuuis, 164, 1. Totuin,84, 15.86, 9. 336, 18, aliis.
Taudiu,237, 3. . Tenuis imis, 11, 1. que locis2.
Tanqnam,101,9. Tepenti,301,1. , Totns,118, 9.
Tanta,529,2. Tepentis, 114, 1. Tractabamus,249, 7.
Tantae,200,1.288, 6. Tferga,311,3. Traclamus,239,4.
Tanlalus,253, 10. Tergamus,25, 4. Traclanda,121, 1.
6.
Tantas,68, 105,3.115,4. 116.2. Tergeniinus,235,2. Traclatur,287, 7.
4.
Tanti, 60, 70, 94,' 257,6. 9. 14. Tergum, 2c0, 3. Tbdere, 200,7.
-'Tanto, 110,1.135,1.531, 1. Tenninis, 299,20. 545,14. Traditum,102, 12.
Tanto cum,quanto,293, 16.295, 19. Terminos,157,22. 168,10. 254,10. Traditus,185,3.
Tantos,285, l. TVrniinus,227, 1. Traducit,217,10.
Tantum,36, 2.40, 1.60, 7, aliisque :' TSrrse,102,5. 156, 5. 250, 4, aliis- Tragicus,204,2.
locis15. que locis4. Tragcediarum, 103,2.
Tantummodo, 257, 11. 267, 20. 7.
Terram,14, 20, 4.22, 4, aliisque Tiahenle, 248, 19.
£68,6. locis2. Triibereiii,53, 6.
Tardus, 289, 5. . Terrarum, 133, 15. 1.
162, 205,7, Trabi, 41,4. 164,7.
Tartara, 234, 6. aliisquelocis2. Trahis, 535, 4.
TarUreum,234,16. Terras, 70, 4.70,10.76, 5, aliisque Trahit, 133,1.166,6.201,1,aliisque
Tauros,212, 12. locis7. .
Te, 24, 3. 24, 5. 52, 1, aliisquelo- Terrena, 146,2.186,1. Trahtint, 135.6.238,10. 346, 3.
ei«74. Terrenae,226, 4. . Tramite,90, 4.177, 1.179, 5, aliis*
Te ipso, 124,5. Terrenus,235,3. que locis3.
Tecta suftslanl.,276, 9. Terrenis, 17,2.136,4.159,8.320,8. Trauqiiilla,226, 6.
Tectas, 351,2. Terreno, 159,7. Trauqui liiate,93, 5.
Tecti adjecl., 143,2. Terreuuin, 159,8. Tranquillitatis, 94, 10.
.' Tcctosubsanl., 183,6. Terrenus, 547, 8. Tianquillo,-ll4,5.
Tectumud\ect., 137, 4. Terret, 199, 15. Transabiit,216, 3.
. Tccum,32, 3. 43, 6.100, 1. 108,1. 9. 1.
Terris, 168, 206, 207, 3.299, Transacia,126, 8. 349, 7.
, Tegit,276,3. 21. Transcenderat,157,15.
Tegitur, 238,13. Terror, 3, 2. Transcendit,260,5. 336, 24.
,. Tegmina, 269, 8. 9..
Terrore, 61, 199,8.280, 16. Transferre, 41, 8. 53, 2.238, 7.
Telis, 286, 5. Testatius,287, 6. Transfertnr,152,4.
.; Tellure, 2^6, 4. Texens, 248,7. Transformat,296,6.
2.
Tellus, 203, 234,11. 311,3. Texerat, 290,3. Trausformaium, 272, 28.
Temerariis,83, 1. Texit, 242, 4. Transfundit,193, 11.
Temerario, 315, 9. Texitur, 295,4. Transfunditur,287,8.
Temerarium,288, 6. Texueram, 33,6. Transigimus,239,5.
Teraere, 36, 2. 296, 12. Texueral, 11,5. Transire, 152,8. 273,10.
Temeritale, 33, 83,3. 2. Thalumos,307,3. Transiiorio,349, 2.
Tenierita.i,86,11. 299,14.313,13. Tliesauiis,242, 5. TraiisUta,132,5.
Temperamenlum,297, 11. Threi. is, 27, 4. Transmissum.95, 6.
Temperaus,252, 4. Threicius. 251, 2. Transmittere,347, 5.
Temper.it, 67, 1. 262, 2. 288, 7, ' Thule. 203, 3. Transversos,267,3.
aliisque locis 2. Tibi, 43, 4. 1.
44, 52,3, aliisqut lo- Traxeraiit,277, 2.
Temperet, 20, 3. cis 33. Traxi, 48, 2.
Temperiem,297, 7. Tigres, 212,15. Traxit, 253, 12.309, 5.
Temperies, 302,6. Tigrisbestia,27.6,8. 286, 1. Tremendos,98, 1.
Tempestasv120,1. Tigrisfluvhs, 316,1. Tremiscat,203, 2.
Tempestivum, 1 09, 5. Timaeo,219, 31. Tremit, 5, 4.
Tempora,80, 1. 142,8. Timent,261, 1. Trepidus,41,1.107,1.
Temporaleni, 9 5,7. Timor,123,10. Tria, 218, 7.
Temporales,294,11. Timorem,90, 1. Tribuat, 288,5.
Temporalis,2J4, 5. Timuil,251, 8. Tjibuil. 349,15.
Temporaliter,294,15. Tiogere, 301,9. Tribnitur,305, 6.
Temporaiium,326, 348, 549, 6. 9. Tinxe.rat,142,2. Tribus,218, 14.
.19. -.'.. Tinxerit, 182, 5. Tribuimi,197,6.
Teniporario,350, 21. Tinxil, 155, 2. Triduanae,213, 4.
l.
Tempore,47, 65,1.348,10, aliis- Tiresiae,527, 1. Trigoillam,45,4.
que locis2. Tilulis,162,8. Triones,153,7.
Temporibus,158, 1. 246, 10. 294, Tityi,235,12. Triplici,279,11.309, 5.
4, aliisquelocis2. 2. - Toleranlis,123, 5. Triplicis,223,1.
Temporis,-120, 158, 153, 12, 4. Tolerasset,158,21. Trisiem,179, 16. j
aIiisque'locis 10. Toleres,95, 1. Tristns, 209, 5.
Temoorum,193, 7. Tollens,270, 4. Tristia,298, 13.
1433 IXDEX 70GABUL0RUM. 1434.
Trislibus,269,4.298, 8. 298, 14. Ulli,183,3. Ul quanlum,212, 16 bis,2CI,1.
Tristis, 7, 4. 14, 5.293,21, aliisque Ullo,125, 4. 229, 13. 236,14, aliis- Utantur, 337,23.
locis2. tine locis3. Ulcunqup,120,4.
Trisiiliae,30, 1. Lll,iiu,85,'2. 110,5.112,2,aliisque Ulemur,76, 7.
Irisiiiim,111,7. Iocis 3. Utendo,299, 11.
Tri mphali, 111,2. 18. 7.
Ulliis,218, 292, 515,15. Utendum,131, 2.
Trucem, 182,5, Ullenora,299, 25. Uiens,337, 11.537,14.
Tmnci, 316, 5. Ulterius,176,5.266,19. 281, 6. Ulenti.m,-146,7. 192,2. 193, S.
Iu,2i, 1. 31, 2. 51,3,aliisque locis lillinii, 203, 3.' ,. Utere, 94, 7.
G0. Ultimam,61,2. Uterenliir,212, 18.
Tna singul,67,1.72, 2. 74,4, aliis- Uliimi,310,10. Uteris, 247,15.
que locis3. Uliiinus,112, 4.238, 13. 310,8. Utero, 101,4. >
Tua nomin.plur., 101, 12. Ullio.ie,280, 15. 281, 9. 281, 23. Ulerque,200,6.
Tua accus. plur., 100, 3. 101,3. Ullor,307,2. Uti verbum,53,6. 70,1. 319,2.
101,9, aliisquelocis5. Ultorem,282, 9. liti coniuncl.,11, 2. 13, 1. 52, 6,
Tua,93, 5. 312,3. Ultra.10, 1.272,26.505,23. aliisquelocis56.
TIM-,73, 2. 74, 5. 82, 1, aliisque Ultrasine regimine, 266, 21. 271, Ulilern,304,6.
locis16. 10. Ulinam,53,7. 142,7.268, 5.
Tuam, 60,4.108,3. 119,-4. 205, Ultrices,255, 5. Utrainque 38, 2.
14. Ul:ro,60,4. 98,4.' 149,15.195,6. Utraque,525, 21.
Tuas, 120,7.134, lt. 281,25.352, Ululat,276, 7. Ulrasque,11, 6.
12. Umliraruin,253,1.254,2. Utique ptu al., 263, 12. 305,18.
Tnearis,108,3. Umbras,140,5.183, 7. 301,11. Ulriusque,237, 7. 293.8.
Tncatur, 1*8,7. Uuibralilcs,194,8. Utroque,121,3.525,17.
Tiiendaiii,133,3. Uni,2l8, 3. 351,10. lliuui, 231, 12.
T-iendo,43, 2. Una, 99.2.237,8. 292,6. Ulrurwpie,138,7. 330,27.
Tuens,38, 2. 175, 1. Unam,232,18.23 ,10. 246,6. Uvis.21,2.79,6.
' Tueuti, 323, 2. Unaqunque,271, 4. Uxor,119, 1. 178,9.
Tuereuliir,21,3. 50, 3. UiiC',106,7. V
Tueri, 237, 19. 4.
U-.da,89, 6. 213, 5. 316, 316, 6. Vacua,156,4.
2
Tu', 5,5. 86, 92, t, aliisque lo- Undai.les,25, 5. Vacuas,137, 10.
eis6. Undas,20,1. 153,5. 184,5. Vada,215,2.
2. 2.
Tuis, 58, 60, 60, 5, aliisque Uinle, 1.
13, 54,1. 54, bis,2 aliii- Vadi,316, 4.
locis8. que locis10. Vaga,302. 13.346,4.
Tuli, 61,6. Undiq-.ie, 111,2. Vagas,275, 2.
Tiilii, 60. S. Uiiguibu--,276,-3. Vagatur,89, 2.
Tuni, 14, 8. 23, 1. 43, I.aliisque Unira, 347, 6. Vagis, 168.9.
locs 50. Unicuiqiie,297, 15. Vagos,18, i 316, 7.
' Tum posl,cum,257,2. Uuiruni,328, 4. Vi.gus,38, 6.
Tum,tum,298, 15.501,4. Uuii.is substanl.,237, 6 Valde,3:15,11.
Tumoein,76, 7. Unitatem,237,10. Valeanl,187,3.212,2.277, II.
T..iniiliiis,7fi, 4. 305,18. Unitatis,23(>.16: Valeat,41, 4. 118,11.551, 7.
Tumiiltus,56, 7. Univers , 239,23.324,4. Valens,i6.i,-5.-
Tu c, 20, 1. 111,8. 152,4, aliisque Universale,'557,15. 337,15.344, Valent, 187, 6. 198, 1. 277, i'l
locis2. 2, aliisquelo is 2. • 325, 1.
Tunde e, 290,8. Universales,"37, 6. Valentia tubtumt.,84, 12. 218,30
Tuo, 42, 1. 53,1. 82,3, aliisquelo- Universali,336, 24. Valenlim,218,1.
cis2. Universalis,337, 16. Valentiam,,10, 1.178, 14. 264,14
Tuorum,54,1. Universi,55, 3. Valenlibus,296,14.
Tuos, 110,7. 166,10." Universitatm, 248,17. Valentior,. 36, 4. 188, 3. 265,26.
Turhanl,291,4. Uuiversiutis,537,2. 344,9 bis. 265,28. .
Tuibantiir,521.2. Universum,337, 10.344.5. Valenliorem,265,20.
Tun ida, 270,4. Unius,157,22. 158,6. 205,6. Valentis,162, 2.
Turbilus, 89,2. Uno,119,3. 232,1.239,24,aliisque Valerenl,267, 18.
Turbine, 64,1.' locis». Valeret,247,10.
Turpatu»,310, 2. Uuiiuam,52,4. 55,4.56,1, aliisque Valel, 297, 18. 522, 4. 537, 6.
Turpis20l, 1. locis12. 547, 5. .
Turpissiinum, 215, l. Unum,132,'6. 117, 5. 156,1, aliis- Valida,120,1.
Turpitudo,283,|12. que locis27. Vaidiora,76, 6.
Turpius,204, 4. * Unu,iiquodque,2l9,5. 237,11.238, Validioritms,93, 7. 131',2.
Turres, 39, 2. 22. Aslidis.184, 1.283. 1.
' Tmiur,4*, 5. 48,6. Unus. 206,5. 206, 4. 251, 8, aliis- Validus,264, 18. 287,0.
Tuius,201,3. que locis4.. Valli,84,3.129,10.
6.
Ttiuui,84, 134,7.187, 352, 9. 3. Urat, 67,5. . Vallo,5f.,7. 74, 1.
Tiius, 171,7.530, 19. Urbe, 50,4.152, 1. 287, 6. Valnit,154, 1. 550,5.
Tyrauni,148,5. Url.ium,44, 5. 137, 12. Vanescunt,194, ' l4.
Tjraniios,40, I. 263,2. 270, 8. Ureret,25l, 11. Vani.269, 8.
1.
Tyraniius,I4S, 148,4. 199,7. Urgeantur,279,12.281, 24. Varia,295,3. .
' Ty.io, 140,2. 196, 1. Urgere , 153,19. Varioe,180,6.
Tyrrliena,215, 2. Urget,128,8. 283,31. Variam,266, 2.
U" Ursa, 501, 6. Varbs, 21,4. 352,6.
Uberem,12, 7. Ursus,286, 1. Variat, 115,4.167, 2.
liberiora, 1 49, 7. Usiiaio,216, 13. Varieiale,231„13.
Uberius,75. o. 103,5. 8. 22.
Usquani,137, 252, 299,22. Varielalem,155.4.
Lberrime,216,17. Usque,14,2. Varietates,246,12.
Uhenas, 133, 13. Usquead,266,19. Variis,- 154, 1. 276, 10. 316, 1.
Ubi inlerroqalhe,163, 1. Usqueadhuc,257,1. 317, 4.
Ubistalimdtque,12,2. 30, 2. 71,1. Usquequaqne,187,15. Vsrios,18, 5.276,1.
91, l. Usu,132,5. 298,6. 304, 13 Varium,67,1.
, Ubiad verbitanloci,23*. 4. 313, I. Usum,158,19. Vasa,257.11.
Ubiquando,90, 6. 174, 3. 211,4, Usurpat,304,11.' Vasla,157,4. '
aliisquelocis3. Usussu.slanf.,298,24. Vasto,508,2.
Ubiquegenlium,132,6. Ususad/ecl.,101,8. Vates,251, 2.
Ubiquelerrarum,194, 12. Ut, 10, 3. 20, 4.21,1, aliisquetocis VaticinioTiresiae aut est aut non,
Ulcere, 277,19. 110. 327,1.
Ulla,53, 8. 142, 5. 142, 6. aliisque Ut itadicam,337,12. Ve, 54, 7. 56, 6. 84, 7, aliisquelo
locis5. Ut sicut,24,5. 26, 3. 54, 6,a1iisque cis 14.
UHa,218,1. locis 28. Vectigalibus,46, 4. ' •
Uliain.US,9.248,18. Ut pottquam,174, 5. Vector,227,1.
1435 INDICES AD LIBROS DE CONSOLATIONEPHILOSOPHl^. uzr,
Vehementer, 55, 12. 75, 6. 83, 8, Verissu6stoirt.,30,3. Via;,2l2, 1.
alitsqueloeis 10. Veris udjecl., 5,1. 230,1. S50, 4. Viarh,93, 7.258,9.313,1.
Vebemenlius,117, 5. 340, 23. Vias,43, 7. 261,1.
Veuiculis,2)8, 12.. Verissima,230;10. 236,4. Vi.ilor, 137,10.
Vehit, 1-23,7.238,20.^. Verissime, 2 28, 17. . Vibfalus,28,1.
Vel, 20,1. 41, 1. 44, % alliSqtielo- Veritas,352,4.^ , Vice,69, 5. 287.11.
cis99. ,• _ ^ , . Veritate, 83, 3. «05, 3. 526, 14. Vicem,194,6.286,7.328,-6.
•Velpro etiam,83, 5. 119, 4.125, 351, 1. - Vices,68, 7. 80,4. 86, 6, aliisque
10, aliisquelocis3, 8.
Veritatem,52, 53,2.228,5. 336, locis*J!
Velanomen,95, 3. 273,1. 507, 4. Vicibus,382, 10.301,10.301,1 \
94, 7. Veritatis, 239, 27. 2*7, 19. 282,3, Vic»lus, 293,20.
*Velat,
Velatas,292,2. aliisquelocis4- „ '
Victa,202,5.
Velatum,137, 4. Verius, 171, 1 219, 1^.236,24, Victlam,297,Sl.
Ve1m.85,h332,8. aliisque locis 2. VleU,98,2.
Vellmus,350,6. Vernalium,212,16. Victor,18,6. 309,6.
Velint, 272,17. 1 Vernig,114, 2. «3,12. Yiclpriam, 33, 3.
Velis verbum,95,3.109, 4.121,7, Verflos,79, 5. Victbrumadjecl., 148,9.
aliisquelocis7. Vernula,93,9. Viciriceni,297, 21.
. Yelit, 123,8. 219, 8. 252, 13. 247, Vero adject.,166,«.217,fl. Vlrtus,'254,17.
11. --.... Vero,10,3.117». 12,1, «IMh* lo- Vide,229,14.266,10,272,19,ali«,
Velle.32, 4, 53, 13. 74,2, aliisque ctsl42. que locis,2.
lociS2' Veronae,55,l. Videamini,147, 2.
'Vellem,100,1. 231,15. 285,5. Verrunt,516, 2» . Viriwmur.504,13.
Vellent, 199,10. Versa,135, 8. 313,1. Videant,350, 18.
Vellera, 440, 1. Versa, 287, li. Videamur,179,3. 232,10.266,23,
Velles,187,12. Versamus,102,8, aliisquelocis5.
Vellet, 142,4. Versasrer/um,61,1. Videaris,282,12.
Velocem,149,10. 68,
Versat, 6.105, 2, 270, I. Videas, 166, 4. 199, 11 261, 1»,
Velocis,261,8. Versatur,178,8. atiisquelocis5.
Velocissimum,117.2. Versentur,295,14. Videat,2)5, 10. 545,15.
Velncius, 149,10.178,13. Versi,272, 25. Videatur,123, 8. 135, 5. 133, lO,
Velocitate,212, 13. Versibus,14,10. aliisqufilocis18.
Velox, 112, 3. 212, 16. 255, 8. Verso, 115,2. Vidfebantur,11, 7. 33, 9. 55, 4,
259, 3. Versumadjeet.,38, 5. aliisquelocis4.
Velut,33, 6. 81, 5.101, 8, aliiSque Vertatur,273,10. Videbaris,16i, 11.
locis8 Vertebat,312,2. Videbatur,10, 6. 281,18.
Veluti, 11, 5.178, 8. 217,6, aiiis- Verientem, 103,3. ' Videbimnr,60, 2.
nue locis 19. Vertentium,295,12. Videb s, 219,14.
Venena,277,15. Verlerant,277, 4. Videbit,269.9.348,11.
Venenis,12,6.270,2. Vertere, 154, i $77,12. Videbimr,252, \. 313, 18. 527,11,
Veheno,140,2.154,4.510,1. Verteretur, 285,20. Videmini,158,4.
Venenum,54, 1. Verterit,97,1. , . Videmus,272, 13.
Venerandum,194,9.298,8 Vertice, 5, 3. i84, 4. 139, 44. Vidtentes,282,16.
Veherattone,177,3. 218, 3. 301. 5. Vidfehtur,106, 6. 178,9.178, 14,
Venere.154,1L Verticem,9, 2.199,8. »1, tt. 2*0, aliisquelocis3.
Veoeriot, 194,14. 5. 266, 16. Video,24, 5. 217,3. 232, 19, aKis.
Venerit,66,3. . Verticis,10, 6. . que locts3.
Veriiamnomen,252,10. Vertit, 184,7. 276, 2. Videor,48, 4. 61, 6. 217, 6.
Veuiant,323,5. Verum substant.,98, 3. 241, 1. Viderani,54,5.
Venlat,280, 15. 241, 1. Viderat,141, 3.
Veniens,135,6. 205, 12. Vernm *7fert.,87,5.185,4 186,2, Videre, 61, 6.
Venienlibus,27,2. aliisqueloCfS 7. Viderent, 142,3.283,22.
Venire,110,4.237, 15. Vernm cc-njuntiiit, 12, 7. 35,1.61, Videres,147,3. 193,8. 281, 19.
Venisii,51, 5.112,1. 11, alilsquclocis41. Videretur, 47, 2,213, 1. 247, 5.
Veni»tis,305, 22. Verum etiam nasf, no» tolum, mo± 283 10
Veiiitpr«se«s,6,2.136,11. 239,7. do, etc., 126, 6. 138, 1».257,9.272. Videri,2l5,2.271,5. 272,17, aliis.
Venit prmteriium,5, 1. 18. que tucis5.
Venite,253, 1. Verumlamen,469,4. Viderit,183,7.
Venhiut,101,11.152,12. 268,20. Vesevus,59,1, Videruni.57,4.
Ventilante,245,8. Vesper, 301,11. Vides.55, 7. 120, 5. 157,16, aliis.
Ventis,95, 5. Yeste,23,5. que locis6.
Vemos,507, 5. 316, 4. Veslim, 11,8.55,6. Videt, 153, 5. 254,19. 260,5, aliis-
Ventosam,166, 4. Veslcr,137, 1. que Ipris2.
Ventura, 326, 4. S53, 14. 536, 4. Vestes, 11,1. Videtis,550,21.350,26.
550, 23. Vestibus,134,1.- Videtur,50,6.165, 7. 178,1, aliis-
Venturam,180, 4. Vesiigat,241, 1. que locis1S.
Ventus,129, 8. Vestigia,53,9.317,2. Vidi«sem,71, 3.
Vera, 33, 4. 75,1.117, 1, alilsqoe Vetiri ttrrgui, 147,1. Vidisset,24, 6.
locis19. Vestra,136,7.306,1. Vidisti,94, 2.110, 8. 228,2.258, 7.
Veraciter,219, 20. VCstraph/r., 153,8.136, fl. 298, 4. Vidii,12, 2. 67, 4. 254,12.
Verae,55,7. 87, 7.145,1, atiisque Vestrae,13, 1. 132,8. Vigebat, 197,1.
loclsS. Vestram,133,6.133, 7.1S6,4. Vigens,340, 8.
Veram,86,10.171, 6.194,7, atlis- Vestri, 131,5.146, 4. Viget, 118,7. 233,1.540, 14.
que locis7. Vestro, 136, 5. 350, 20. Vigilaniius.246, 27.
Veras 87 3 Vestros,169,2. Vigor,26,2. 277,13,341, 10.
Verba,\% 3. Itt, 5.171,1. 247,15, Vestrum, 131,4.186, 1. Vigorem,343, 3.
Vcrbera, 182,4. Vestrumgenit.,554, 4. Vijoris,10,2.
Verberet, 27,5. 316, 4. Vetant, 139, 3. Vile, 179,10.
Verbis,95,2.100,1.165,5.172,1. Veterem,5 1,8. Vilesc.it,131.5.
Verbo, 53, 8. Veteres,32, 7. 146, 4. Vilescts,212.6.
Vere uoniensubst.,302,1. Veterilms,293, 7. Vilescunt,193,8.
Vereare. 313,5. Veterum,315,15. Vilia,212, 14.257, 14.
Ver cundiam,14, 4. Vetus, 534,1. Vilis,70, 6.218, 27.
Verendl,261,9. Vetusias,158,3.198,5. Vilissima,56. 6. 156,6.
Verendls,197,3, Velustalis,11, 4. Vilissimae, 212, 10.
Verehdom,513, 5. Vexabat,46, 2. Vilissimorum,58, 4.
Vererer, 52, 5. VI, 188.5.356,15.545,6. 346, 5. Vilitas,218,30.
Veri, 177,2.219, 25. 243,2, aliis- Via, 39,'3. 262,8.311,2. Vilitmis,50, 9.
que lecis5. Via.80,5. Vim,76,8.293, 9.356, lt».
«437 * INDEX VOEAfeOLORUlil. uss
Vincimur,254,1. ViUe,55,4. 43,8. 112, 1, aliisque Volucressubstanl.,309, 2.
Vincta,90, 5. locis 11. Vclucresadject., 259.1. 285,4.
Viricuia,148,8.182,2. 250,4. Vitalis,87, i. Volucrisadjecl., 350, 1.
Vindicantem,147, 4. 3.
Vitam,121, 164, 212,9, 7. aliis- Volvens,89, 1.
Violasnsmen,79, 1. que locis5. Volvenlis,96,1.
Violentia,101,10. Vitare. 199,10.201,3. 352, 5. Voluerit,264, 14. 264,16.]
Violeutorum,11,8. Vitas,225, 1.) Vo!uernnt,200, 6.
Violentus,153,8. 275, 1. Vitat, 235,2. Volui,52, 3.
Vir. 118,9.148, 5. 305, 16. Vite, 214, 4. Voluisse,51, 2. 54, 5. 56, 4. 279,9.
Vires,45,1. 55, 6. 98, 5. 266, 18. Vitet, 128, 6. Voluil,156,4. 201, 1.
-41,6. 4.
Vitia,192,3. 258, 267, 1, aliis- Volumus,218,8.
Virga,184, 2. que locis 5. Voliint, 177,8. 180, 1. 286, 5.
Virt, 44, 4. VitUs,208, - 7. 272,29. 299, 5, aliis- Voluntarie,247,3. 581,15.
Viribus,40, 2. 76,1. 128, 8, aliisqne locis2. Voluntarii,533, 7.
que Licis10. Vtlio,156, 11. 267, 4. Voliintariis,239,5.
Virides,234, 7. 347, 3. Vitiorum,285, 22. Voluniarium,350, 27.
Viiidi,214, 3. Vitiosae,149,15. Voluntarius,517,10.
Viridis,4, 1. Viliosi, 134,4. Voluntas,95,5.239,8.239,10, aliis.
Virilibus,93,1. Vitiositas,283, 27. que!ocis5.
Virilis,21, 2. Vitiosorum, 2 66.10. Voluntate,264, 11, 332,6.
Vifium,328,9. Vitiosos,267, 12, 279, 1. Voluntates.324, 7.
Viro,254,3. Viirea, 89, 4. Vdlunlaiibus,209,1.239,7.352,19,
Vitorum, 109,6. Vilro, 74,4. Voluntatis,263 2. 279, 10.
Viros.158, 1.159, 2. Vivacissimo, 292, 8. Volupiariam,212, 9.
ViKus,69, 4. 155,5. 201, 4, aliis^ Vivere, 103, 8. Voluptas,211,1. 231,19.
Buelfjcis2. Viveret, 243, 5. Voluptate,178,3. 278,8. 505, 22.
. Virtnte, 146, 8. 159, 3. 178»11, Vivldo,10, 2. Voluplaicm,178,13.179,2.292,14.
attisquelocis4. ViVil,119, 1. 119, 2.273. 6. 348, 9. Voluptates,178, 5. 178, 20. 180,-2,
Virtutem,53,11. 283,21. 298,11, Vivitis,549, 1. aliisque locis2.
. Virtutes, 192, 2. 258, 4. 298, 3, Vivo,341, 7. Volupiatibus,217, 3. 419,4.
lliitvtuelocis2. Vix, 84, 3.157, 4.165, 5, aliisque Voluptatum,209,5.
Virtuti, 193, 10. locis2. Vorans,106, 7.
Vittutibus, 118,9. 146, 7. 297,29. Vixisse 199 10. Vos, 12t, 5 bis. 153,8.136,1, stliis.
Virlutis,55, 8.148, 5.158,15, aliis- Vohis,(3,'i,'l35,2.135, 7, alKsqna que locis12.
que locis5. locis 7. Vosmetipsos.136,7.
Vinulum,31,3. 117,1.136,2 aliis- Vocabitur,271, 10. Vota, 76, 4. 106, 3.
que locis2. VocabO,51, 3. Voiorum,178, 8.
Vitom,48,1.48, 3. 148, 1.308; 17. Vocabula,164,5.313, 22. Vox,132,7.541,9.
Visnomen,67, i. 102,7.132,1,aliis- Vocabulo,246,15. Vnlgi,75, 5. 204, 4. 304,12.
t|ue loeis9. Vocans,541,12. Vulgo,13, 1.
Visverbum,90, 1.111, 5. 247, 18, Vocant,231, 2. Vulgus,-35,4. 282,12. 29l, 6, 3111*
aliisduelocis3. Vocari,25!, 10. que 1 <:is2.
Visa,9, 3. 333, 2. 5.
Vocas,123, 292, 3. Vulnera, 142,5.
Viiatur, 99, 2. Vocata, 6, 2. Vulnus,42,3.
Viscera,322,5. Vocatur, 237, 6. 20.
305, 314, 3. Vulpeculis,273, 5.
Visceribus,212,19. Voce,183,10, 277,6. 326,22. -
Vulsi,516, 5.
Visebat,18, 3. Vorem,313,12. Vi,lt,264,12.
Viseadi,357, 19. 352,15. Vocetur,294, 7. Vuliis,352, 26.
, Vliere, 230, 2. 2S2,10. Volantum,211,3. Vultu,71.1.347,9.
Visibus,89,1. Vulatii,547,1. Vuttum,7, '5. 14,9. 22, 3, aliisqua
Visionis,352,21. Volendi:237,16. 520, 2. locis3. ,
Visitur.237, 9. Volentes,143, 3. 267, 4. Vullur, 253, 11.
Visu, 14, 7. 153, 1. 171, 8,176,1. VoleUiia,248,17. Vuitusnomm.smQ.,43,6.
289,14. Volentis 257,11. Vulius genit.,9, 3. 256,1.
Visumadject., 231, 8. 349,12. Voles,82, 3. Vuitus accut. plur., 94,6. 115, 3.
1 Visus substanl.,212, 18.226,3.536, Voiet, 127,1.173,1.202,1.209, 6. 166, 9.
17. Volvantur,271,1. Z
ViSus.341,3. Votvnt, 19,3. Zerionis,34,1,
VUa,7, 6. 126,7. 349,4. Volubili,102, 7. Zephyri,114, 1.
Vita, 119,8.549,1. Vohjcrem, 2 6', 3. Zephyrus,67, 5.
ORDO RERUM
QU^ IN HOC TOMO CONTINENTUR.
ENNODIUS. — XVII. KnnodiusFausto. 28

Prolegomenon. 9 — XVIII. EnnoriiusAvieno. 50
KPISTOLABUM LIBERPRIHUS. — XIX.EnnoiliusDeuteriO. Ibid.
>— XX.'EnnodiusFauslo. 51
EMSTOLAPRIMA.
Ennolius Joanni. 15 — XXI.Idem eidem. 33
— II. EnnodiusFloro. 14 — XXII.EnnoriiusOpilioni. Ibid.
— III. EnnodiusFansto. 15 — XXIII. EnnodiusSenarlo. 33
— IV.Ennodiuseidem. 17 — XXIV.EnnodiusAstitrio. Ibhi.
— V. Idemeidem. 18 — XXV.EnnodiusOlybrioet Eugcneti. 34
— VI. Idem'eidem. 20 _ XXVI.EnnodiusFausio. Ibid.
— VII. Idemeidem.
— VIII.EnnodiusFirmino. || LiBERSECUNDUS.
— IX. EnuodiusOlybrio. Ibid. EPISTOLA
PHIMA.EnnodiusArmenioconsolatoriam. -33
— X. EnncdiusJoarini- 21 — II. EnnodiusSpeciosae. -37
— XI. EnnoriinsCastorioet Ftoro. 25 — III. Ennolius eidera. 38
— XII. EnnodiusAvieno. • 26 — IV.EniiodiusOIybrio. Ibi4.
— XIII.EnnodiusAgapito. Ibid. — V. EnnodiusLaconio. 39
— XIV.EnnodiusFauslo. 27 — VI. EnnodiusPomerio. Ibid.
— XV.EnnodiusFloriano. 28 :— VII. EnnoriiusFirmino. . 40
— XVI.tdera eideni. IHd. — VIII. EnnodiusApollinari. 41
1459 ORDO RERUM QUiE IN HOC TOMOCONTlNENTUh. 1440
— IX.EnnodinsOlybrio. 41 — XXXI.EnnodiusAvito. lbid.
— X. EnnotliusFauslo. 42 — XXXII.EimodiusEugencti. 84
— XI. Idemeidem. Ibid. — XXXIII.EnuodiusSenario. JWd.
— XII. EnnodiusAstyrio. 43 , — XXXIV.Eunodius Hormisdae. 85
— XIII. Ennodius 44 — XXXV. E nuodiusApronio. 86
— XIV. AfVis. Oljbrio 45
— XV. EnhodiusEuprepiae. 46 LIBERQUINTUS.
— XVI.EunodiusFauslo. 47 EPISTOLA PRUIA.EnnodiusLiberio patricto. S3
— XVII.EnnodiusConstantio. Ibid. — , II. EnnodiusMarciaUo. 87
— XVIII.EniiodiusJoanni. 48 — III. EnuodiusOpilioniV. I. 88
— XIX.EnnorlinsConstautio. Ibid. — IV. EunodiusHeliseae. Ibid.
— XX.Iriemeiriem. 51 — V. EnnodiusAvito. 89
— XXI.EnnodiusAlbino. Ibid. — VI. Leontioabbali Ennodius. Ibid.
— XXII.Emiodius.Fausto. Ibid. — VII. EuprepiaeEnnodius. 90
— XXIII.JJoiniiosuo Fausto Ennodiusdiaconus. 52 — VIII. EnnoriiusHetro. Ibid.
— XXIV.Eidemidem. Ibid. —
.— IX. EnnodiusFaustri. gj
— XXV.Fausto quaestoriEnnodiusdiaconus.
* 53 X. Ennodius. Ibid.
— XXVI.EnuodiusLiberio. lbid. — XI.Symmacho
Enuodiiis
papae
Luminoso. 93
— • XXVII:HonoraioEnuodius. 54 — Xll. EniiodiusFauslojuniori. Ibid.
— XXVIII.Avicno.Ennodius. Ibid. — XIII. EnnodiusHormisdse. 94
— XIV.EnnodiusServiliuni. Ibid.
LIBERTERTIUS. — XV. 1nnodiusSenario. 95
EPISTOLAPHIM».Scnatoriepiscopo Ennodius. 55 — XVI.EnnodiusPanfronio. Ibid.
— II. Eugeneli Ennodius. 56 — XVII.EiinndiiisAvieno. 96
— III. DomuosuoFaustoEnnodius. 57 . — XVIII.EunoriiusFauslo. I id.
— ' IV.EnnodiusabbaliStepbano. Ibid. — XIX.EnnoriiusParthenio. Ibid.
— V. EnuodiusMaxhuo. 58 - XX.EnnodiusAvito. 97
—' Lanrealio. Ibid. —
' — Vl. Eunod:us
VII. Ennodius Adeodato Ibid. —
XXI.irem eidem.
XXII.EnnodiusVenantio.
Ibtd.
98
presbytero.
— VIII. EnnodiusAvieno. 59 — XXIII.EnnodiusCoiisl3nlio. Ibid.
— IX.EnnodiusMarceilian. Ibid. — XXIV.EnuodiusLaromo. ibid.
—• X. EnnodiusLumiuoso. Ibid. — XXV.EnnodiusAvito. 99
— XI. EnuodiusSeiiario. 60 — XXVi.EnnodiiisAgapito. Ibid.
— 'XII. EnnoilltisabbaiiStephano. 61 — XXVII.EnnodiusEugeneti. 100
— XIII EnnodiusApollinari. Ibid.
— XIV.EnnOdiu» Promolo. 62 LIBERlSEXTUS.
—. XV.EnnodiusEuprepiae. Ibid. EHSTOLA PRIMA. EonodiusParthenio. (01
— XVl. EnuodiusLaconio. 63 — II. EnnodiusFausto. iWrf.
— XVII.EunodiusSlcphanoe>iscopo. Ibid. — III. EnnodiusEuprepiae. 102
— XVtlt. EnnoriiiisEiilalioepiscopo. 64 — IV. EnnodiusFauslo. 103
— XIX. EiinodiusFauito. Ibid. — V. EnnodiusAurcliano. Ibid.
— XX.Idem eid.m. Ibid. — VI. EimodiusBoelio. Ibid.
— XXI.Idem eidcm. 63 — VII. EnnodiusAvieno. 104
— XXII. Iriemeidem. Ibid. — VIII. EnnoiliusSeuario. Ibid.
— XXIII.EnuodiiisMarcelliano. Ibid. - — IX. EnnodiusFaustd. Ibtd.
— XXIV.EnnoiliusMascatori. 66 —. X. Idem eidem. 105
— XXV.EnnodiusEugeneti. 67 — XI. EnnodiusAvieno. ibid.
— XXVI.EnnodiusAvieno. Ibid. — XII. EnnodiusLiberio, Agapito, Senario,Al
— XXVII.Idemeidem. lbid. hino. Ibid.
— XXVIILEnnoriiusEuprepiae; Ibid. — XIII. EnnodiusAvito. 106
— XXIX.EnnddiusEtigeneti. 68 — XIV.Idemeiriem. I Ibid.
— XXX.EtinodiusAvieno. Ibid. — XV.EnnodiusFaustb. Ibid.
— XXXI.triemeidem. Ibid. — XVI.EnuodiusLuniinoso. 107
— XXXH.EnnodiusPassivo. 69 — XVII.EnnodiusMarcellinoepiscopo. Ibid.
' — " XXXIII.EEnnodiusFausto. . Ibid. — XVIil. EnnodiusDoiniiiicae, ibid.
XXXIV. nnodius Senario. 70 — XIX.EnnodiusFausto.- 108
I.IBER QUARTUS. — XX.Idem eidem. Ibid.
— XXI.Idemeidem. ibid.
EPISTOLA EnriodiiisSymmachopapae.
PIMMA. 69 — ' XXtl. EnnodiusEugeneti. 109.
— II. EnnodiusAliconi. 70 . — XXIII.EnnodiusParlhenio. Jbid.
— III. EnnodiusEulalioepiscopo. 71 — XXIV.EnnodiitsArchntamiae iHd.
— IV. Exeroplarepistokcquam ipse dlctavit. Fratri — XXV.EnnndiusFauslo. . Ibid.
ibror." Ibid. — XXVI.EnnodiusEuprepiae. ito
— V. EnnodiusFausto. 72 — XXVII.Eiinoriius S enario. Ibid.
— VI. EiinodiusAgapito. Ibid. — XXVIII.EnnodlusGuriilevo. lbid.
_ VII. EiinodiiisJiilianoV.I. C.P. 73 — XXIX.EnnodiusFausto. 111
—- VIII. EnnnditisSymmachopaps. rlbtd. — XXX.Idemeiderii. Ibid.
— IX. EnnodiusFausto. 74 — XXXI.Ennoriiusdomnopapae. Ibid.
— X. EnuodiusTrasimundoV. I. 75 — XXXII.EnnodiusAvieno. Ibid.
— XI. EnuodiusLuminoso. Ibii. — XXXIII.EuuoriiusRoTiiiisdse et Dioscoro. 112
— XII. EtinodiusJoanni. Ibid. — XXXIV.EnnoriiusFijiustoAlbo. Ibid.
— XIII. EuuodiijsConstanlioV.I. 76 — XXXV.EnnodiusDanininae. 113
—' XIV.EnnodiusFausto. 77 — XXXVI.EnnodiusAdeodatopresbvtero. Ibht.
• — XV.Idem eidem. Ibid. — XXXVII. E nnodiusJoanni. 114
— - XVI.EnnodiusAgapito. 78 — XXXVIII.EnnodiusFirminae. Ibid.
— XVII. EnnodiusDecorato. - Ibid.
~ -.XVtll. EnnoiliusFausto. Ibid. LIBERSEPTIMUS.
— XIX. EnnodiusApollinari. 79 EPISTOLA 1IVIMA.
EnnodiusJuliano. 115
— XX. EnnodiusJulianoV.I. Ibid. — II. EnnodiusFausto. Ibid.
— XXI.EnnodiusConsiantioepiscopo. Ibid. — III. EnnodiusAvieno. Ibid.
— XXII.EnnodiusSymmacbopapae. 80 — IV. tunodius Agnello. 116
— XXIII.EnnodiusDominalori. Ibid. — '-V. EnnoditisScnario. IWrf,
— XXIV.EnnodiusFausto. Ibid. •— VI. EnnodiusFloro et Decorato. Ibid.
— XXV.EnnodiusBasso. . 81 — VII. EnnodiusElpidipriiacono. 117
~- XXVI.EnnodiusEugenetiV. I. Ibid. ; — ' VIII.EnnoriinsEuprfipia?. Ibid.
— XXVII.EnnodiusSenario. 82 — IX. EnnodiusAvieno. 118
—'. XXVItt.EnnodiusAgapito. Ibid. — X. EnnodiusFloroet Decorato. Ibid.
— XXIX.Ennodiuspapie. -85 — XI. Ennodius Agnellp. 1 119
*— XXX.EnnodiuaEugenetiV.I. Ibid. — XII. EnnodiusH ormisdaed iacono, Ibid.
1441 ORDORERUM QUiE IN HOCTOMOCONTINENTUR. 1411
— XIII. EnnoiliusBoetio. Ibid — XXIV.EnnodiusAvieno. 160
— XIV.EnnodiusArcbotamiae. 120 — XXV. E miodius Agnellae. Ibid.
— XV.EuuodiusAgnello. 121 — XXVI. E nnodius Messalae. Ibid.
— XV|. Idemeiriem. Ibid. — XiVII. EnnodiusAureliauoepiscopo. 161
— XVII.EunodiusAvieuo. 122 — XWIII. EnnodiusAjjapio. Ibid.
— XVIII.Irii-uieidem. Ibid. — XXIX.EiinodiusLiberio. 162
— XIX.EnnodiusSimpliciano. Ibid. — XXX.Symmacbopapae. 163
— XX.EnnoriiusMaxinio. 125 — XXXI. E nnodius Avifiio. 164
— XXI.Ideineidem. 124 — XXXII. E nnodiusAdeodalo presbylero. 165
— XAII Iriemeidem. Ibid. — XXXllf.EnnodiusCaesario cpiscopo. 166
— XXIII.Idemeidem. 125 — XXXIV.EnnodiusAneno. Iii7
— XXIV.EnnodiusStephano. 126 — XXXV.EnnodiusMessalse. 168
— XXV.EunodiusSymmacho. I&'o\ OPUSCULA MISCELLA DECEM.
— XXVI.EnuodiusAgnello. 127
— XXVII.EnnodiusProbo. Ibid. OPUSCULO.I PRIMOM.—Pauegyricus dictusClemenlissioio
— XXVtll.EnnodiusAdcodalopresbvlero. 128 regi Iheoderico. 167
— XXIX.EnnodiusBeato. OPCSCIIL.
129 scrihere II.—Libellusadversus eosqui contrasynoûm
— XXX.EunodiusFauslo. 130 prafcsuni|.serunt. 1S3
— XXXI.EnnodiusParthenio. OPCSCUL. III.—Vita
Ibid. TicinensisEcclesae. beatissimiviri Epiphaniiepiscopi
207
LIBEROCTAVUS. - OPUSCCL. IV.—DevilabeatiAntoniimonacbiLerinen-
EPISTOLA
PRIMA. EnnodiusBoelio. 131 sis-OPUSCUL. de vilasua.
239
— II. EnnodiusAvieno. 133 V.—Eucharisticum, 215
— III. EnnodiusMessalse. OrusccL.
Ibid. Beatum. V I.— a ri
Paraenesisdidascalica Ambrosiumet
— IV. EunoriiusAraloii. 134 249
— V. KiuiodiiisFausto. Ibid. OPCSCDL. VII—Pra?ceptum,quandojussi sunt omnes
— VI. EnnodinsAvieno. 135 episcopi cellulaiioshabere. 255
— VII. EnnodiusSeuario. Ibid. OPIISCUL. VIII.—Petitorium quo absoiutusestGerontius
— VIII. EnnoriiusElpidiodiscono. lbtd. puer Agapiti 237
— IX. Ennori.usMessnlx'. 136 OPUSCCL. IX.—Benediclio cerei. Ibid.
— X. EiinoJiusMaxim.iV.S. Ibid. Opnscut.X.—Benediclio cerei. 261
— XI. EnnndiiisAratorl. 157 DICTTONES. 263
— XII. EnnoriiusFIoro. Ibid. CARMINA.LIBER PRIMUS.
— XIII. EnnoriiusAurelianopresbytero. lbid.
— XIV EnnoriiusFausto. 138 CAIIMIS PRIVUM.—Itinerarinm Briganliouiscaslelli. 309
— XV.EnnodiusEdas'o. CARM. II.—Dicliodata Dnuierio V.S. grammalico,no-
Ibid. mine ipsiusEugeueli V.I. inittenda. 310
— XVI.EnnodiusBarbarte. Ibid.
— XVII.EnnodiusStcphaniae. '139 CARM. III.—PriffaiiunepotibusProc li. 311
— XVIII.EmiodiusFausto. CARM. IV.—Epilhalamiiuii diclumMaiimoV. S. 312
Ibid. CAHM. V.—llinerariiiiii Pnrii. 315
— XIX.Eonodiuseidem. Ibid.
— XX.EnuodiusAg'iel!o. 140 CAHM. VI.—DictioEnnoriiidiacouiquandoRomarediit.
— XXI.EnnoiinsBealo. 31«
Ibid. CAHM. VII.—AdFauslum,i'e carminibusejus. 318
— XXII.F.nriodius Floro. 141 VIII.—AdOlybrium,de ejus i loquenlia. 520
— XXIII.Idem.idem. Ibid. CARM.
— XXIV.EnnodiusKausto. Ibid. nil.CARM. IX.—Dictiohabiti in natalisauctipapasEpipha-
— XXV.Memeidem. 322
Ibid. CARM. X.—Hvmntis Vesperlinus. 326
— XXVI.Enuodus Avieno. 142 CARM. u. Iu trislitiae. 327
— XXVII.EunodiusBarbar*. Ibid. xl.—Hymnus lempore
— XXVIII.EnuodiusBeato. : CARM. XII.—Hymnns m. DeS. Cypriano. Ibid.
Ibid. CARM. XIII.—Hymnus iv. De.Pentecosle. 328
— XXtX.Idemeidem. Ibid. CVRM. XIV—i ymuusv.DeS, Stephano. *529
— XXX.EnnodiusA leodatopresbytero. ' 145 CARM. XV.—Hvmnus vi. De S. Ambrosio. Ibid.
— XXXI.EnnodiusBoetio. Ib:d. vn.De AscensioneDomini. 330
— XXXIt.EnnoriiusSvmmachopapae. 144 CARM. XVI.—Hymnits
— XXXIII.EnnodiusHormisdie Ibid. CARM. XVII.—Hynusvm.DeS. Euphemia. 331
cbacono. CARM. XVIII.—Hyninus ix. De.S.Nazario. Ibid.
—- XXXIV.EnnodiusPortianoabbati. Ib:d. CARM. x. DeS. Maiia. 352
— XXXV.Ennodis Aureliauopresbytero. Ibid. XIX—Hymnus
— XXXVI.EnnodiusBoetio. CARM. XX—Hymnus x i. DeS. Martino. 333
145 CARM. XXI.—Hymnus xn. De S.Dionysio. 334
— XXXVII.Idemeidem. 146
— XXXVIII.EnnoriiusSymmaclio 147. I.IBERSECUNDUS. — EPIGRAMMATA.. 334
— XXXIX.EnnodiusHormisdae papae.
diacnno.- Ibid. APrENDIX. 361
— XL.EunodiusBootio. Ibid. DiclioEnnodiiin nataliLaurentii. 561
— XLI. EnnodiusAgapito. Ibid.
— XLII.EunodiusAvieno. 118 HORMISDAPAPA.
— XLIII.EnnodiusMessalae. ' Ibid. Nolitia. 365
EPISTOLJEET DECRETA.
LIBER NONUS. EPISTOLA PRIMA (ariS. Remigium).— Post acci*piasab
EPISTOLAPRIMA. EnnodiusAratori. 147 eo gratulatoriaslilteras eidem, ob praeclarammeritornm
— II. EnnodiusFausto. 149 excellentiamet nohilissiinse sedispraerogativain,vicariim
— III. EnnoriiusMeribando. 150 sedis apostolicrcpraefecturam in Galliadelegavit. 367
— IV. EnnodiusProbino. Ibid. EpistolaAnaslasiiadIlormisdmn. 369
— V.EnnodiusHormisdae diacono. 151 EPIST. II (ad Anastasiumimp). —'Laudateum quodEc-
— VI. EnnodiusBeaio. Ibid. clesiaepsci sturieat,ct cum causamcur conciliumtupiat
— VII. EnnodiusAvieno. Ibid. congregaricognoverit, scribit se illi responsumdalu-
— VIII. EnnodiusViniori. 152 rum. 370
— IX. Ennodus Cahiillae. Ibid. Epislola D rollieia d Hormisdam. 371
— X.EnnouiusCelso. 153 EPIST. —
III ( ad Dorolheum). Laudatejuspietatemet
— XI.Eunod.usFausto. • lbid. studiumin Romanamsedpm. 372
— XII. Ennod.iisMessilse. 154 '
EvislolaAnastatiiAugustiad Hormisdam. 373
— XIII.EnnoriinsPaufronio. 155 EPIST. —
IV (ad Anislnsiuni imp.).—Imperalori* z eluni
— XIV.EnnodiusWpidiodiacono. Ibid. commendat;quoadconciiium,per legalosse responsurum
— XV.Ennodus Slephauiae. . Ibid. polliceiur. 374
— XVI.EnnodiusAriendato. 136 INDICILCS qtii rintusesl Ennodioet Forlunalo episcopis,
— XVII.EnnodiusApodumiae. Ibid. Venanliopresbylero,Vitali riiacono, et Hilaro noiario,
.— XVIII.Eunod.usSlepliania;. Ib'd. legatis apostolicajsedis Coiistautinopolim, ab Horinisda
— XIX.Ennodu« Agiullo. 157 papa. 374
— XX.EnnoriiusMa-catori. - Jbid. EPIST.V (ad Anaslnsiiim imp.).—Novum c sseRomanum
— XXI.EnnoliusElpidio. 158 ponlilicemab imperatore. coucilum vocnri;se tamen
ad
— XXII.EnnodiusFausio. Ibid. iturum, si Chalcedonensis conciliidecrctanon revoceniur
— XXIII.EonodiuaLiberio. Ibid. iudubium. 579
1443 QRDQ REttUM QU.« 1N HOCTOjiO CONTIN?NTUt(i. 1444
JHpislolaAnastasiiimp. ad IlonnUdam. 381 EpislolaJusiinianiad Uormisdam. Ibid.
Episldaejusdemeidem. 335 EPIST. XXX (ad Ca?sariur^ -^
AretateusefliJ. Docet Dar-
EPIST.VI ( ariAnastasium —
Aug.). Fraude Anastasii daniae et ad
Illyricieiiiscopos sedis apostolicecommunio-
nondumdetecla, lauriatejus studiumde pacetrincilianda, nein, Eiilychianibaeresidamnala,redlisse, elde legaliun,;
tnotieiqueul tandemdamnatishseresibUsEcclesiaeuIbid. nitas |u ()j*ientPni missa. t 431
tortiatur ellectum. EPIST. XXXI|ad Justinianum Augusi). Ad pacemasse-
Ipislota Anaslasiiad Senattftnurbis Romm. 383 quendam, Acaciumdamnaijiduin, iegalos mitli sigiiiticat.
RescriplumSenatusurbisRomcead AnaslasiumAugust. 435
386 INDICULUS quemacceperunl legali sedis apostolicae.—
EpistolaJouniis episc.Nicopoiitaiii— qrf Hormisdam.3s7 Legatosinslruit. , /ijrf.
EPIST.VII (ariJoanuemepisc.). Coinirieudat illius re- EPIST. XXXI1(ariJuslinumAugusmm) Abiis qui, ad
ligionem:adNesloriuui et Eulychemdainuaalum, et quo- inissisCbalcelouensisconc^liiriecreiin,Acaciumdainuare
modoqui fidemreverlunlur recipiendisint, per indicu- recusabunt,cavi-ndmn;legato&queQhpaceui el uniouem
IUIII se signiftca'urumscribit. 388 QrientalisEcclesiaeniissbscpmmendtl. =435
Hpistolasumdic Sywai Epiri vetmt fld Hormkdam. ariEJIST.XXXIII(ad EupheniiaiuAugustam).—AugusUim
389 paceuiEci'test.ecestit|ie^da|u caiioilaiidum. 437
—
. EPIST.VIII (ad, SynqJumEpiri veleris). Eutyohetis PPIST. XXXIV (adJdanneni,ConsUniinopti|it.episcop.),—
errorum sectatoresdamnat;episcoposEpbi veteris ut no- Acacium riammmriuui, el iu legaloruiquiaoilmsUuei pro-
minatiinliajrctieosanatbeuiitizeallurtalur. 391 lessionemmiiiucndara. 4o8
EPIST.IX {ad Joannem episc. I.—Cm» per litteras —
Ei'isr. XXXV(ad eumdem). Cumiam fidem calholi-
Epiri veteris e, iscopiuoniiiialiin hsiereticps nou daiuuas- cain proCteatup,illi poUssimum de stabiliendapace cogi-
|ent, initiitur libelluscui debeantsubscribere. 592 taiKlum,prnqua ipse lqgatosdeslinavit 439
Ilegulaliiti.— 395 EPIST. XXXVI ari
( archiriiacouuiu et cle.rumCopsiaati-
sit
Ecclesia ageudum. nopqlitanum). — Calliolxsbure'
IIUUUULUS.
r ' iu
Quid ' Nicopoliiaua 33i tegati ad paceinconflrmandnin
irarqriimoleotialiberalis.
Ibid.
mittuniur.
• EpistolaAvitiepisc. Viennemisad Hormisdam- 394 EPIST. XXXVII(ad Juslinianumdumeslicorunicomilem,
EPIST. X (ad AvituinVieimenseiiiepisc),— Laudatiit postea Juslini successorem).— Sperat lore ul ejus optra
eostudimncngnoscendido stmuEcclesiaeGrientslis;a le- pacemEcclesiaadipiscatur,et missaab eo muncrase ac-
galis autemob periidiam Grsecorum nihil perteclum1'uisse cepisse iiiiiiiiH. 440
icrihit; iu animosibi esse alleramari illpslegutioneiq394 de- Ep.sr.XXXVIII (ad Cclerem el Patriciujp).—LegaUs in
Itiuare. cau^sa pac s ,'oarijuvandos. Ibid.
, EPIST. —
XI (ad AnastasinmAugusu). Pacem Ecclesiae EP.ST.XXXIX(ad praefeclumpraelorioThessalonicen-
iioiinisi dauinaloAcaciopossereslitui. 397 seiu). Eadeinque iu superiori. . 441
XII (ad Timoibeum Cohslaulin.episc.). — Pro
I.JPIST. E?isr. XL — (ariAliastasianiet Patmatiamclariss.feminas
uniuie Ecctesiaelaborandum. 39) se ator.). Eadeniquaeinsu|ieriori ibid.
EPI&T. Xlll (commonitoriaad nnivers.haeret.episcopos Exempumsaggestio.tis secuiufmGernumiet Joannis,etc.
Orietitis).'—Unitas calbolicaefideicustodienda. 400 ibid.
EPIST.XIV(ariepiscoposOrient.ortbotloxos). Laudat — Ile.n leriia tuggestiolegaiorumsupranminatorum. 441
eornmin lideconstantam, et ad pac rooouciliaiiilau» a se 1 xempttinreialionisAndremepisc. . 445
iegaiosdenuoConstantiuopolim missosessescribit. 401 Exemplwnlibili Joannit cpiscopiConslwilinop. Ibid.
EPIST.XV( ad Possessoremepisc.).— In tidecatholira ltem suggesiwGermaniel Joanntsej&c., etc. 445
perseverandum. 4d3 SuqqestioDioscoridiaeoni. 446
EPIST.XVI(adpopulum el monachosGonstaatiaopol.). Episloia Jusliniad Ilorn.isdam. . 448
-i- Absliuendum j» consonio haerelicorum,el in calnolica Exemplumrelalionit episc.Constanlin.ad Hgrmisdam. - 449
fide perseveraudum. Ibid.
; EPISTXVII (ari Ennium et Peregrinum episc). — A Exemp!wnepislotm Juslinianiad Hormisdarfi. . 450
Joanne Nicopolitano,quae contra eum Tbessaloaicensis ExemplumepistolmPompe%ad J^crmiKJam. 451
episcopusteutaverit, se cognovlssescribit, liovamque HxemiittmepistolmJuliamAnicia} ad ijprmMrfarn. Ibid.
causainsedi apostolicaeiugestam, iisriem eognoscendam ExemptumephtolmAnasmik ad Hornpsdam. lbid.
per litlerashascecommisit. 404 ExemplumepitlolmTheoaorttiepise.LignidensisadHor-
EpiST.XVIII(arieosdem).—Quidin causaNicopolilana misdam. , 453
fiurnTbessaloiiicensiagendurasil praeseribit. 405 EPIST. XLI (al Germanumcaelerosqqolegatos). De —
—
EPISI.XIX(ariAnastasiumAugust.). JoaonemNico- eoruminrolumitateet rebus gestiseevtior 6eri cupit. 452
406 EPIST. —
XLII( ad eosderolegatos). De his qnaeagant
polilanumei eommenrint.
EWST. XX(ariJoaanemepisc.).—Mqaoanimoaerumnas vuitse mnneri, Steubanumcomraendat- ,453
pro tiriesuslineudas,el lrieoprovincialesepiscoposad 406 lidei EPIST. XLIV —
(ad Justtnuin Augps'.). Gralulatutcum
uuitatem :\i eo confirmanrios. 1 C
ejus ptra nstaniinopolipax vigeal, hoc ipsutpAutio- '
EPIST.XXI(ad etimdemJoannem). 407 Cbiae e t .ilexandriae Jiicieuduui ciirel. 454
EPIST. XXII(ad Dorotbeumepisc. Thessalonicensem). EPIST.XLV(ariJoaouem episc.ConManliq.). Laudat —
408 Joaunem ad. imHalem Ecclesjaerediisse ; hirta ur ut
EpistolaAnaslasiiad Hbnnfsdam. 409 Alexanririnae et AntioclinaeEcclesiajunioqeinprocurent,
Exemplumrelationismhiormnarchimandrilarumet cm- 410
legaiosqueei commeudat.
EPIST. XLVI Jus —
456.
lerorumminachrumsecutulx Surim. (ad inianum). Commepdateumquod
: EP;ST.XXlll (ad archimandiitasSyriae). — Illossola- Juslino arijumemo fuerit ifl pace Ecclesiaereddeuda, ad
lur, borlnturqueul in lidecalholicaperseverent. —415 quamperfecte ineundambOrtatur. 457,
EPIST.XXIV(ad JoanneraTarracouensqtn episc.l. Li- EPIST.XLVIl(ad Pompeinm).—Lauriat Pompeiumquod
hemer de ejus in Italiam advenui atijriivisse,litterasad se pacis sturiiosiim o^lenrierit; liortatur ad operamnavan-
Bispanienses cle ecclesiasticisinslitutts,ab eo dalas pro- dain ut perl'i'ctaEcclesiae trauquillitas —reddalur. Ibid:
bat, eique vieessuas commitlit. 421 EPIST. XLVIII(adJuliauamAuiciam). Eademqua' in
—
EIIST.XXV(ad uiiiversosepiscoposllispauiae). I. De supsriore. 458
canonumordiuandis.II. Ut pro EPIST. XLIX ad — in
Eademquae supe-
Baterdolibus jiuta statuia ( Auastasiam)
Ibid.
episcopatupraeiuiumnoa aicipiatur.III. De concilio 42o per riore.
EPIST. —
L (adGratum). Gratumsalutat, ab eoque cer-
annos siu«ul,oscelebranclo.
EPIST.XXVI (ari Salluslium).— SallustiusapostolicsB tior fieri de ejus salute poslulal. —
459
sedisvicariusconslituiturperBaelicamel LusiUuiam(pro- EPIST.Ll ( ad omnes episcoposHispania). Joannis
vmciat). 425 Constantinopolilani episcopiprofessionemdirigit, prO|.ter
EpistolaJustini imperaiorisad— Hormisdam. 426 Orienlalesepiscopos(clencos)qui eorumcommunioinm
EPIST.XXVII( ariJusiinqm). Illo imperanle sperat popnscerint. Ibid.
fore ut E<cles^»paxrpstUuaiur. 427 (EPIST.Lll (ad Germanuracaeterosquetegatos). Mo- —
EpisfolaJustimud liormisdam. —Commendat Ibid. net ut cum imperatpreeiusque coujugeagnnt,111onmes
EPIST.XXVII(adJusliuUmAugust.). ejus Ecc|esin3,praecipuevero Aleianilr.naet Antiochena,ari
de coaciliaudapaces lUiciiudinem,et eceptisraonetinsi- apostolicaesediscommiinioueui revoceutur. 461
418 EPIST. Ltll (ad Dioscorpm —
diaconum). Ul cogiiel<iuo-
stendum,nonienqueAcaciinholeiidumesso.
Exemplumrela|ipuisJoiiunUepiscopiC.instantinop.429 modoii qui Clialcedonep^g conciliiimseriptodamuaverant,
EPIST. XXIX(adJoarineiriConstanlinop. —
episc). Com- el ariEccleslara et Joauueui redire cupiebaul, recipiendi sint. 'Iho-
menriatJoannemepiscopum,<-tgauJel loncilmuiC.ialce- inam, • Nicustralum episcoposei commendat.
donenseet divi Leouisepislolasab eo compiexas.AdEc- . Ibid.
ctesiaecommuiiiuneriiadmittenriuinpollicelur, si uomen EPIST. LIV (ad eumdam).—Lauriat eius de firmandapace
Aoaciie diplychissacrise\punxerit. 450 iolt|citudlnem.Ad imperatoremseliueras daturum,ut
1445 0 0 RERUM QUiE 1N HOG TO.MOCONTINENTUR. 1446
eumAlexandrinae Ecclesiaepraeficiendnm curet. Thomam ExemplumepistolmJustinianiV. I. ad Hormisdam.496
et aliosei commenilat,et honalur ne pro reriitus1'estina- UelalioEpiphuniiepiscopiConstantinop. 497
ttonequiriqnamiiidispositumrelinquat. 462 Sacra Justini Augusii. 499
EPIST.LV (ad Thoniamel Nioostratum).—Se de eorura ReUtiio Uorotheiepisc. Thessahn. Ibia.
salute essesolliciluui.Joanuiet Dioscoroper htleras eos EPIST. LXXIH(ari DorolheumThessalonicensemepis-
eomniendassc. *63 cop.).—ltomamoi venieiidumut catUolicamriuciriuam
EPIST..LVI (ad Joannemet Dioscorumlegatos). — Tbo- percipiat,et otijectumcrimenpurgel. 500
mamet NicoslralumConslantinopoii congruohonore dolet EPIST. LXXIV ( ari Justinum —
August.). Accepisse
uonfuissereceplos. Ibld. ejus litteras, ut rie ejus lirie et pietate nuuquauiriubi-
EPIST.LVII (ad JuslinumAugust.). — Ut suis sedibus lalum. Ibid.
Heliam, Tboinatemet Nic^slratumresliluendoscuret. ipistola Justiniad Hormisdam. £01
Ibid. Exempluinprecunu 503
EHST.LVIII (ad EuphemiamAbgustam). Perpetuas — EPIST. LXW (ari sjiioriumConstanlinop.).—Gratulatur
pro Euphemiae ejuse t viri salute ad se
Deum predes et- Epiphauiumpofitilicpuielectuui. 503
fundere.Thoui.imel alioscoraraenriai. 464 —EPIST.LXXVI(ariEpipbaniun episcop.Constantinop.).
EPIST. —
LIX(adJusliniauuiu). Jusliniauisludiumerga unioueEcclesiae Ouod qua riecuit via ari sacerrioliuiuperveuerit. In
ecriesiasliiampacemlauriai,eique Heliam,Thomatemet perseveranriutu.Et de acceptis muhe-
S(C'>slraliiinupiscoposcommeudat. 463 ribus. lbtd.
EPIST.LX(ad Gernianuinvirum illustrem). — Eadem E, isl>la Epiphanii ad.Hormisdam. 506
in
quae superiori. Ibtd. Relulio Epiplianiiepisc.Cmstimlinop. 507
EPI:T.LXI(adHeliam,Thomamel Nicostratum).— Ad ExempluinepislulmJusliniaiii V.C. 11HJlormisdam. Jbid.
imperaloremet aliosso pro illorumcausascripsissesigni- Exempluinepislolm Jusliiianicos. ait Hormis;ant. 508
flcat. 4G6 EPIST. LXXVil(ad Jusliniiinum).-*-Coiniiiendat Jualinia-
EPIST. —
LXII( ad legalos). De iis quaeThessalonicae num di' reverentiasibi exbliita. Proiuissauiiegalionemsn
gesta per tamamauriiverat,Dorotheumet ArisiidemBo- exspeclare. Sunclissiiiae Trinitjt sniysieria expiicali 509
mamvemrecompeilendos. 467 EpislolaJusliniuni 1. ad Hormisdam.
V. 510
Suggesiio Germani episc, Feticis, elc. 4b8 EPM. LXXMII (dd Justiniiui Angnst.).—Ad e vitanriam
EPIST.LXIII( ari legatos). — Dolet Joannemoccisum; rliscordiainniliiliniiovaiiduui;et rii:his quiaricouiiuunio-
et Domlbeoal>episeopuluremoio,alium, Arislideexce- nem ariiniilipns»unlEpiphaniosenptum. Ibid.
in
plo , ejus locumsubslimi prxcipil. Thomaruet Mco- JipisT.LXXIX(ari Jusliuum August.).—Divinitatis et
siralumsuisEcclesiisrestitueurios.MonachosScylhasRo- incaruatioiiisiiiysleiiunieXpouitui. 512
maeusquead legatorumadvenlumdetineri. 469 EPI^T. L XXX: (ad Epiphaiiium).—Ipsivicariamsedis
EPIST.LXIV(ad JoauneraMelicilanumepisc). — Cou- aposlolicxpraefecluramiu recipieudislapsisdelegat. 515
ttanliuopoliumum Ecclesiaraad sedis apostolic»commu- EpiitolaJustini imperat.ad Hormisdum. 5il
Dtoneiured>isse. 470 Rttalio Epiphaniiepisc.Conslantmop. 525
EPIST. —
LXV( ad episcoposHispauiae). Gratulaturde EPIST.LXXXI(ad Remigium Hhem. episc.).—Vices
pace OrientalisEcclesiaj. 471 suasilli deputatin reguo CludoveiFraiicorumregis,uuper
SuggestioVioscoridiaconi. Ibid. ad lirieraconversi. 521
Sugyeztio Gennani e t Joannis epise., etc. 473 DECRETA.
. Sugêsliolegatorumad Horinisdam. 474
ExemptumepislolwJuilinhmiad Uormisdam. DECRETOM
475 uasterio pnuiu»!.—Qui ad pceuitentiam ageqdaminmo-
Exemplumepistolmeiusdem. 476 recludilur, presliyler uon ordiuetur. SiS
Exeniplumepistolmejusdemeidem. Ibid. UECHET. II.—Ncptiasoccultas ce.ebrare. nonIicel. Ibid.
EP.ST.LXVl(adJustiuiauuui).—Moaacbos aute DE^RET. III.—Palea.ldcm Eusebio epiaC. lbid.
Scylhas DECRET.IV.—.Absque episcopipenuissu in ecclesia con-
legalorumadveutumRomauou diseessuios.Aposiotoriiin secrata non erigatur allaie,
taoctuariatrausmillit. 477 526
EPIST.LXVII (ad eumriem).—Scylhas monachosante APPENDIXAD EPISTOLASHORMISD/E.
legatorumadveulmnliouianoudiscessurus, Ibid. Admoniliocollectorit. 527
SuggettioDwscorCdiacoai ul Uormitdant. 478
EptslolaJustinia.l Homisdatn. JucipitepistolaHormisdaepapaeper universasprovin-
479 cias.
RelatioJoannisepiscopiConstantinop. 480 Ibid.
' Epistolaprima Joannis I
papce ad Zachariamarchi-
SuggeslioGeitmamep.scopi,Felicis, ete. , 481 episc. . 529
Iiidicutusdhectusa Joaniieepisc, eic. Ibid. u. Ad
SuggestioDioscorid\ae.ud Hormisdam. 482 Epist. episcopos I talim. 531
Reialio synodi Constantin.de ordiaaliomJipiplumi TRIFOLIUS PRESBTTER.
*»«¥•. 485 Notitia. 533
485 EPISTOLA Trifolii presbyt. ad B. Faustuoaseuatorem
Ju t\ni ad Hormidam.
fpisl.otaJustuiiamadHomiisdani.
pistola 486 eontraJoauuem Scylham muiiachuin. Ibid.
EpislolaEuphemim ad
Aug/islm Harmjsdam. 4s7 ELPIS UXORBOETIl.
BpistolaCeterisad Hormkdain. Ibid. HYMN'1 duo iu honorem SS. apostolorumPetri et
Evistpla.luliuncc ud RoiuUdaiu. 488 Pauli.
EPIST.LXVtll (ad tegatossuos).—Deeorumsatule et JJ37
rehusgestiscertipr lieri cupit. Ibid. 4. Jl/. SBV. BOETIUS.
jgpis*.LXtX(aileosdeiu),—Cum eorua»titteras noa ac- PROJ.EGOMENA. •
U i
eeperit,mc-oet scribant. lUd. Praefalio.
ReiatioPossessorisCpiscopi etc. - 537
Afri, 489 Epislolanuncupatoria. 5il
EPIST.LXX (ad Posiessioeiu epis«.).—Scytaas utoua-
cbos, SUQS errores damn3re nolentes.,ut havetieos ab OPERUMPARSPRIMA.OPERAPHILOSOPHICA.
Ifrbe expukos.Faustilibruiua houwu»Ecclesianmre- DE CONSOLATIONE PHILOSQPHliELIRRI V.—
'ciB,- LXXt 490 PROLEGOMENA.
Episr. (ad EpiphaniumConstanlin.episc.).—Epi-
ei iscopumwdiuatumuec soripsisse nec legaios Epistoladedicaloria. 517
ghaniiiBi
lisissenuutiat. Praefaliu. gig
EPIST. LXXII(ad eumriem).—Quaeritu» 495 Boeliivita. ggj;
Eliam,Thomam Testimonia varioruaide Boetio et ejusscript s. 561
eiNicostraiurnsuissedibusuon reslilulos; adEpiphau.um Idea librorum Boetiide Consolatone
spectareui ba3cexsecuioni mandentur. 495 Censura iibtorum Boeiii Pbilosophiaj. 575
RelattoepiscopiConstaiUvwp. de Coasolatioue Philosoplii.e.
491
DE CONSQLATIONE PHILOS0PH1.E.
Prosa v. 640" Prosa111. 670
Meirumprimum. 579 Metrurn vi. 646
Prosaprima. 687 Mctrum 111. 674
Melruuiu. P?os»,v i. 649 Prosaiv. 677
592 Uetrwn vu. 655
Prosa 11. 598 Metrumiv. (m
Metrum111. 601 LIBERSECUNDUS. Prosa v- Qsg
ProsaHI. 603 mer«Bav. 0%
Mctruraiv. Prosa prima. 657 Pro^yi. 701
6t0 Melrum primum. 662 Metrum vi.
ProsaIV. 613 Prosau. , 70«
Metrumv. 635 664 Pi;osavi^. 70*
Meirtunu. t.68 Metrumvii. 713
1447 OftDORElilJM QU<« 1N HOC TOMOCONTINEN'Jft. .--*,,*- *448
752 Prosav. 8vS
Prr.savui. 716 Metrumviu.
Metrumviu. 717 Prosaix. 751 Metrumv.
LIBERTERTIUS. Metrumix. 758 Prosavi.
Prosaprima. 719 Prosa x. 765 Melrunivi. 820
Metruinpriinum. 721 Melrumx. 769 l'ro:a vu. 823
Pro.a II. ' 723 Prosaxi. 771 Melrunivi. 8i6
Melrumn. "i8 Metrumxi. 775 LIBER QUINTUS.
Prosain. 731 Prosa xu. 777 Prosa priina, 829
Mitruniiu. 731 MetrumXII. 782 Melruinprimum. 832
Prosaiv. 733 LIBER QUARTUS. Prosan. ^54
Metrumiv. 738 Prosa prima. 785 MctrumII. f>37
Prosav. . 739 ' Mclrumprimum. 788 Prosaiu. 838
Metrumv. 743 Prosa n. 791 Melrumm. 8i5
Prosavi. 745 Metriimii. 796 PrnsaIV. 8i6
Metrumvi. 746 Prosam. 797 Metrumiv. 850
Proâvu. 749 Mi-lrumIII. 800 Prosav. 853
' 803 Metiumv. 856
Metrumvn. 750 Prosaiv.
Prosaviu. 751 Melrumiv. SOS Prosavi. 857
Yariaelectiones. 8G3 Cip. XXIV.—De snperpartiiularie;usquespeciebus,
PHI- earuimpi.. geiierationibus. 1101
APPENDIXAD LIBROSDE CONSOLATIONE CAP.XXV.— Ue quudamutili ad cognilionemsuper-
LOSOPHI/E. particularibus accidenle. H02
VABIA MONCMENTA LirrERAnu —
qurelibrisde Consolalione CAP.XXVI. Descriplioper qu::mdoceturcanerisin-
in Glareaaiedilionepraeligunlur. 869 a?qualilatisspecielmsautiquioremesse multiplicem,et
JoannesMurmelhusRoriolphoLangio. Ibid. digesiaelormulaeralio el expi.siiio. 1103
in
JoaunesCaesariusJuliaceusis quariam adMurmellium — .
CAP.XXVII. Ralio atque expositioriige*tae f ormulae.
episiola. / 870 Iliid.
NicolansCresciusAntonioLanfredinoC. I. Ibid. CAP.XXVHI.— De lertia inaequalilalisspecieau;prii-
PraeleclioJacobiBonouiensisin Boelium. 871 citursuperpaitiens,dequespeciebusejusearumquegene-
JoannisMurmelliipraelibalioin Boelii de Philosophiae ralionibus. 1106
Consolationp opus. 878 —
CAP.X-XIX. De mnltiplicisuperparticulari. 1107
JOANNIS MunMELLII ETRODOLPUI AoRICOL.T. 1NLI3S0S DE CAP*X\X. *—I)e eorumexemplisin superiore fvrmuU
CO.NSOLATIONE PmLOSOPHIjE COMIIENTARIA. invenienriis: . 1109
LIBER paiMcs. 885 CAP.XXXI.— De mulliplin superpartiente. Ibid.
LlBER SECDKDDS. 931 -*•
CAP.'XXXII. Demonslralioqueinadmodum omnisin-
LlBEH TERTICS. 991 aequalitasab aequalitateprocesserit. 1110
LlBER QUARTUS. 1043 LIBERSECUNDUS.
LlBER QUINTOS. 1061 — Quemadmorium
CATALOGUS auclorum,tam Gra?corumquamLatinorum, CAPDT PRIMDM. ad sequalitatemomnii
' 1113
qiiorum pulcherrimadicta in CnminenlariisMurmelliiin inaequjlilasreriuratur.
CAP.II. -»- De invenienrioin unoqnoquenumeroquot
lib. de Coiisolalione Philosophiae vcl recilantur vel nomi-
nantur. 1075 numerosejusdomproporliouispossitpraecedere, eorum-
SEV.BOETIIDE UNITATEET UNO. 1075 quc descriplio,riescriptionisque ex| ositio. 1113
CAP.III.—Quod ex
multiplexintervallum qiiibussuper->
SEV.BOETIIDEARITHMETICA LIBRIDUO. particularibus medielale posTtaintervallistiat, cjus ua
1117
Prsefalio. 1079 inveuiendi regula.
CAP.IV.—I)e per se constanlequantitale,quae figu- in
LIBERPRIMUS. ris geomeiriciSconsideratur;communisralioomdiumma-
1119
CAPUT PRIMDM. —Divisiomalhematicae. 1079• gnituriinum.—
CAP.V. Denumerolineari. 1121
CAP.II. — Desubstania numeri 1083 CAP.VI.— De planisreclilineisflguris,quodqueearum
CAP.III.—De diflinitiuneet divisionenuraeri, el di'fi- principiumsil triangutus. /' id.
niltonepaiis el imparis. Ibid. CAP.VII. — Dispusitiotriangulorumnumerorum. 1122
CAP. t V. — Diflinilio n umeri et
paris imparis secundum CAP.VIII. -»- De lateribus iriangulorumnumerormn.
Pythagoram. II id. UIS
CAP.V. — Aliasecundumantiquioremmolumdifiinitio —
CAP.IX. De generationetriangulorumnumerorum.
et
paris imparis. 1084 Ibid.
CAP.VI. — Difiinitio et per alterutrum. —
• - paris imparis 1085
CAP.X. De qiradratisnumeris.
—
CAP.XI. De eorumlateribus.
tbid.
1124
CAP.VII.— De principalitaleunitatis. Ibid. CAP.XII. — De.
CAP.Vtll. — Divisioparisnumeri. Ibid. eorumlateribus. quadratdrUmgeneratione,rur3usqne Ibid.
CAP.IX.—De numeropariterpari ejusqueproprietaii- CAP.XIII."—De pentagoniseorumquelateribus.Ihid.
bus. Ibid. CAP.XIV.— De generalionepentagonorum. 1125
—
CAP.X. De nuroeropariterimpariejusqueproprie- CAP.XV.— De hetagonis eorumquegenerationibus.
talibus. 1087 Ibid.
—
CAP.XI. De numeroimpariterpari ejusqucproprie- —
CAP.XVI. De heptagoniseorumquegenerationibus,
tatibus. 1089 et communisoinnium iiguraruminveniendaege.uerationis
CAP.XII. — Descriptionisad imparilerparis, in lalitu- regnla descriptionisque. 1126
iu ad
dine, longiludine, pariter paris naturam pertinenlis — -
CAP.XVII. Descriptiofiguratorumnunieroriimin or-
expositio. — 1091 dine. , 1127
CAP.XIII. De numeroimpariejusquedivisione.1092 —
CAP.XVIII. QuiBguratinumen ex quibusRguratis
CAP.XIV.— De primoet iuromposito. Ibid. numerisfiant,atqnequodtriangulus nuriierusomuiumre-
—
CAP.XV. De secundoet composito. 1093 liquorumprincipiuinsit. Ibid.
CAJ>.XVI. — De —
eo qni per se secunduset compositus, CAP.XIX. Perlinensad Oguratorum nnmerorumde-
ad aliumprimuset incnmposiius est. Ibid. ptionemspeculatio. 1128
CAP.X\ II. — De primi et incoinpositi, secundiet com- —
CAP.XX. De nnmerissolidis. 1129
posili,el adse quirieinsecunriiel compositi,arialterulrum CAP.XXI.— De pyramide,quodea sit solidarnm6gu-
veroprimi el incomposili
— procrealione. 1094 . rarum principium,sicut triaogulusplanarum,et riespecie-
CAP.XVIII. De inventioneeorumnumerornmqui ad bus. Ibid.
•e serundiel compositisuut, ad aliosveroretali, primiet —
CAP.XXII. De his pyramidisquaea quadratisvel a
incomposiii. 1096 caeterismulliangulisligurisproiciscuntur. f\ 29
—
CAP.XIX. Aliaparlilioparissecundnmperfeclos,im- CAP.XXIII.— Solidorumgenerationumerorum. 1130
perfectnset— ultra quamperfectos. 1097 CAP.XXIY'.— De rnrtis pvramidis. 1152
CAP.XX. De generatlonenumeriperfecli. 1098 CAP.XXV.— De cubis,vel asseribus,vel lalerculis,vel
—
CAP.XXI. De relataad aliqnidqujntilate. 1099 cuneis, vel spbaericUel paralleli|>ipedis numeris. Jbid.
—
CAP.XXII. De speciebnsmaiorisiiia?qualilatis et mi- CAP.XXVI.—De parle alteralongioribusuumeris,an e-
noris. U00 tonîoribus,eorumquegeneraiionibus. 1134
CAP.XXIII.—De multipliciejusqnespeciebus,earum- CAP.XXVII.—De antelongioribus numeris,et de vo<a-
que generationibus. Ibid. bulonumeriparte allera longioris 1133
144$ ORDOR UM QlbE IN HOCTO\IO CONTINENTUR. 145(1»
CAP.XXVHI. —Quodex imparibusquarirali,ex paribus CAP.XVII.— In quihus primis nutncr&seinilouium
parlealtera longinres lianl. 1135 co-s.et. 1181
— —
CAP.XXIX. De generationelalerculorum,eorumqtia CAP.XVIII. Diaicssarona riiapente tono distarc.
riifliiiitione. 1136 1182
CAP.XXX.— Decircularibusvel spbaericisnumeris. CAP.XIX.— Diapasanquinquetoniset duobusseinilo-
1157 uiis jungi. 1185-
CAP.XXXI.—Denaturi rerumqus dicilurejusdeniua- —
CAP.AX. De addiiionecbordarumearumquenomi-
wra:, el de ea quaediciturallenus uaturae,et qui uumeri nibus. Ibid.
cutnaluraecor.junclisiini. Ibid. —
CAP.XXI. De generibuscantilenarum. 1188-
CAP.XXXII.— Quoriomniapx ejusdemnaluraetalte- CAP.XXII.— De ordine cbordarumnomiiiibusqnein
rius uatura consisluut,idquein numerisprimum ' videri. Iribusgeneribus. 1189
. 1139 —
CAP.XXIII. Quaesintinter vocesin singulisgeneri-
—
CAP.XXXIII. Ex ejusdematque alteriusnumeriua- bus proportiones. Ibid.
tura, qui suut quadratuset parte altera longior, umnes —
CAP;XXIV. Quidsit synaphe. 1191
pro|jorlionum babiludinesoonstare. I hU CAP. XXV. — Quid sii uiezeuxis. lbid.
CAP.XV.XIV. — Quodex quadralisex parle altera iou- CAP.XXVI.— Quibusnominibusnervos appcltaverit
gioribus,omuis —
formarumralioconsistat. 1142 Albinns. 1192
CAP.XXXV. Quemarimodum quadrali ex parle altera CAP.XXVH.—Quinerviquibussideribuscomparenlur.
vel ex
lunyioribus, parle altera longiores quadratis lianl. Ibid.
1143 CAP.XXVIII.—Quaesitnaturaconsonmitiarum. 1193
CAP.XXXVI. — Quodprincipaliterejusdemquidemsit CAP.XXIX.—Ubiconsonantiae reperiunlur. lbid.
lubslanliae unitas, elc. Ibid. —
CAP.XXX. Quemadmodum Plato dicat fteri conso-
—
CAP.XXXVII. AlternatiiTt positisquadratisêtparle nantias. Ibid.
altera longioribus,qui sit eorumconsensusin diuerenlia —
CAP.XXXI Quidcontra PlatonemNicomachus seo-
el in proponione. lbid. liat. 1194
CAP.XXXVIII. —Probatioquadratosejusdemesse na- CAP.XXXII.— Quaeconsonantia quammeritoprsecedat.
lurae. 1144 Ibid.
CAP.XXXIX.— Cubosejusdemparticiparesubstanliaj CAP.XXXIII.— Quosint modo accipienriaquaeriicla
quodab imparibus
—
nascanlur. 1145 sunt. Ibid. •
CAP.XL. De proporlionaliutibus. Ibid. CAP.XXXIV.—Quid sit musicus. 1195
—
CA".XLI. Quaeapudanliquosproporlionalitas fuerit,
et quasposleriaddirierint. II16 LIBERSECUNDUS.
, — Procemium.
CAP.XLII.—Quodprimumde ea quaevocalurariUime- CAPUT PRIMDM.
—
1195-
liea proportionalilate dicenduinest. 1117 CAP.II. Quid Pythagoras esse philosophiamconsti-
—
CAP.XLIII. DeariUunctca medietateejusquepro- tui-rit. Ibid.
prietatibus. — Ibid. —
CAP.III. De diiTereniiis quantitatis,et quaecuidisci-
CAP.XLIV. De geomelricamedielale ejusquepro- plioaesit deputaia. 1196
prietalibus. — 1150 —
CAP.IV. De relataequantilatisdilferentiis. 1197
CAP. XLV. QUSB medietates,quibusrerumpublicarum CAP. V.— Curmultiplicitasantecellat. 1198
slatibuscomparentur. 1152 —
CAP.VI. Qui sint quariratinumcri,rieque his Specu^
—
CAP.XLVI. Quodsuperficirsuna tanlumin propor- lat-o. 1199
tioualitatibusmedielale jungantur, solidi vero numeri —
CAP.VII. Cmneminaequalilatemex êqualilatepro-
duabusmedietatibusin mediocollocanlur. Ibid. cedere, ejusque drmonslratio. 1200
CAP.XLVII.— Dc barmonitameriietaieejusquepro- —
CAP.VIIt. Regula quotlibet continuaspropprtiQiies
prieialibas. — 1153 superpariiculaees inveniendi. 1201
CAP.XLVIK Quaredicta sit harmonicamedietas ea CAP.IX. — De proporiionenumerorumciui abaliisra»-
qmedigestaest. 1153 liuntur. — 1203
CAP.XLIX.— De geometricaharmonia. 1158 CAP.X. Quaeex mulliplicibiiset superparticutai ibus
—
CAP.L. Quemadinodiim constitutisaltrinsecusdtiobus muttiplicilatcs liant. ilO*
terminis,aritbmelica,geometrieaet barmonicaiuter eos CAP. XI. — Quisuperparliculares quosmnltlpliceseffi.
medietas allernelur, atque rie eoruin generatiouibus. cianU 1205
1159 —
CAP.XII. De arithmetica, geometrica, harmonica
—
CAP.LI. De tribusmedielalibusquaebarmonicae et medietate. — Ibid.
gcometricae contrariaesunt. 1161 CAP. XIII. De continuis nieriletatibus et disjunctis.
CAP. —
LII. De quatuor medietatibusquas posteri ari 1206
implenrium denariumlimitemadjecernnl. 1163 —
CAP.XIV. Cur ita appeilatacsint digestaesuperius
—
CAP.LIII. Disposiliodecemmedielatum. 1164 meriietates.— Ibid.
DEMUSICA — LIBERPRIMUS. CAP. X V. a b
Quemadmorium aequalilatesupradiciae
LIBRI QUINQUE. proc«sserant mcdietates. Ibid.
CAPDT PRIMI —
M. Musicamnaluraliter nobis esse con- —
CAP.XVI. Quemadmodum inlerduoslerminossupra-
junclain, —e t mores vel honestarevel everlere. . 1167 dirtaemedielates virissim culocenlur. 1210
CAP.II. Tresesse musicas,iu quibusde vi musicaj CAP.XVII.— De coiisoiiaoliarum modosecundumNi-
narratur. . 1171 coinachiun. — Ibid.
—
CAP.III. De vocibusacde muscaeeleinenlis. 1172 CAP.XYIII. De ordineconsonantiarum sententiaEu-
CAP.IV,— De speciebusinsequalilatum. 1173 biliriiset Hippasi. 1211
CAP.V. — Qua?inaequalitas specieicoosonanliisapten- LAP. X IX.— SententiaNicomachiquaequibus conso-
tur. 1174 nanliisapponanlur. . 1212
CAP.VI. — Cnrmullipbcilaset superparticularilas con- CAP.XX.—Quirioporteatpraemilliut diapasodin mul-
sonautiisdepulcntur. Ibid. demonstretur. 1215
CAP.VII.— Quseproporlionesquibusconsonantiismu- tiplicigenere —
CAP.XXI. Demonstratioper impossihile diapasonin
sicisapleutur.• 1175 multiplicigenere esse. Ibid.
C»p.VIII.—Quidsitsonus,quidintervallum,quidcon- CAP.XXII.—Demonslralioper impossibile,diapente,
ciiieniia. Ibid^ dialessarnn,et tonnm,in superparliculariesse. 1214
—
('AV.IX. Nonomnejudiciumriandumesse sensibus, CAP.XXIII.— Demonslraliodiapeoteet diatessaronin
sed ampliusrationi esse credeudum,iu quode seusuuin maximissuperparticularfbus collocuri. 1215
fallacia. 1176 —
CAP.XXIV. Diapentein sesquiallera,dialcssaronin
CAP.X.—Quemadmodum Pylhagorasproportiones r,on- sesquitertiaesse, tonumin sesquioclava. 1216
son ntiaruminveslijiaveril. Ibid. CAP.XXV.— Diapasonacdiapentein triplaproporlione
CAP.XI. —Quibusmodisvarioa Pjthagorapropowio- esse, bis diapasonin quadrupla. Ibid.
nes coosonantiarum perpcmaesint. 1177 —
CAP.XXVI. Dialessaronac diapasonnonesseconso-
CAP.XII.— De divisiunevocumearumqueexplanatio- nautiamsecundum1'ythagoricos. 1217
ne. Ibid. CAP. XXVII. — Desemitonioin quibusminimisnumeris
CAP.XIII.— Q.ioriinlinilalemvocumbumananalurafi- constel. 1218
iiierit. 1178 —
CAP.XXVIU. Demonstrationes uon esse243 ad 256
CAP.XIV.— Qnismodussit audiendi. 1179 loninieriietateiu. 1 19
C»p.XV.— De ordioethcoremaium,id esl speculaiio- CAP. XXIX.—De majoreparte toni iu quibus minimis
»um. Ibid. numerisconslel. 1220
CAP.XVI.— De consonanliisproporlionum,et tono,el CAP.XXX.—Quibiisproportionibus diapenle,diapasnn,
Mrtinitonio. Ibid et
constent, quoiiiaiii dianasonsex tonis non constet. 1221
PATROL.LXIII. 46
MSI ORDORERUM QU.E IN HOGTOMOCO ÛR. 1432
I/BF.R TEHTIUS. I.AP.XI.— Ratio| „nus disposi'aedescriplionis.12/5
CAPDT PRIMDM.— AdversusAristoxeuumrieinoustratio C.AI'. X I. —De stL.iihuset mobilibusvncibus. Ibid.
superparliculariinproporlioneindiuii.lii in .ajqua nnn CAP.XIII.— DeJUisonaiitiarum speciebus. 1275
posse,atque irieonec loiiiini. CAP.XIV.—De modorumexordiis, in quo disposiiio
1223 notaruin
CAP.II. — Ex susquilerliaproporlione,sublalisduohns per— siugulosmoriosac vores. 1276
CAP. X V.
1227 diifisremias. Descriptio coiiliiiens m odorum ordincm nc
lonis, loui dimidium nonrelinqui. 1279
:CAP.III. — AriveivumArisloxenuiudemnnstratioims CAP.XVI.— De
ilialessaronc.ms.nantiamex riuonuslonis ei semitonio superius riispositainoloruiiidescri-
noncoustare,necdiapasonsexlouis. Ibid. plione. 1281
CAP.IV. — Dbpason con.souautiani a 6 toniscoinmaie —
CAP.XVII. ttatio sopprius riis|Kisiiaemoriorum«le-
cxcedi,et qui sit minimiisnumeruscouimafs. 1229 scriplionis. 1284
CAP.V— Qiieiiiudmorium Philolauslonuin CAP.XVIII.—Qiremarimodum
diviilat.Ibid. sonanliae iiidnbilanleruiusicaecnn-
CAP.-VI.—'Toiiuin ex duobussemitouiisao coniinale aure dijudicaripossint. 1285
«Mistnre. . 1231 : LIBEKQUINTUS.
—
CAP.VII, Demoustratiotontiin riuobus semiioniis CAPDT PRIMCM. —Do vi barmonicae, el qua?sint ejus in-
commateconslaie. • - Ibid.
CAP.VIII.— DP.minoribnssemitoiiiiiutervallis, 1232 sriimeula judicii, et qnonam usque seusibus oporteat
credi. 1285
CAP.IX. —De touiparlibusper cousonanliassumenriis. —
CAP.II. Quirisit barmonicaregula, vel quaminten-
12oo tionemharmouici vel Ptole-
CAP.X. —Reguh'sumendisemitonii. 1235 inseuscssedivere.Pytliagoricivel AnSloxenus 1288
CAP.XI. — DeinouslraiioArchila?siiperpa liciilaremin CAPIII.— ln quo Aristoxenusvet Pythagorici vel
acquadividinon posse,ejusquereprehensio 1256 Ptolemajusgravilaleui auiueacumenconslaie posuerunt.
CAP.XII. — ln qua iiumcnirumpioportionesilcomma, Ibid.
Pt quoniamin ea quaemajorsil quam75ari11, mi or quam CAP.IV.—DesonorumdifferenliisPtolemariscntentia.
74 ad73. 1237 Ibid.
CAP.XIII.— Quod scinitoijiumminus maiis quidcni —
CAP.V. Qu;evocCsenharmoniae sunt aptae. 1289
st <|uam20 ad 19, miiiusquain19 112ad18 1)2. 1240 CAP.VI.— QuemnumerumpropurliunumPytbagorici
CAP.XIV.Semiloniuniiiiinusmajusquidemesse films slatuiint. Ibid.
commatitms, miuusvero quatuor. 1211 VII.—QUodreprehendatPtolemaeusPythagoricos
CAP.XV.Apotomemajoremesse quam4 comrnata,mi- inCAP. nnmeroproposilinnum. 13)0
noreinquam5.Tonuinniajoremipiuiii8, ininorenii|U:nu9. CAP.VIII.—DemonslraliosectindimiPtolemaeumdia-
1215 pason e' iliatessaroncousonaniiae. Ibid.
CAP.XVI.— Superius dicloruinper numerosdemon- —
CAP.IX. Quaesit proprietasdiapasonconsonantiae.
slratio, 1241 1291
LIBERQUARTUS. CAP. X.— Quibii3modisPlolerii3eiiscoiisonantiasslalii.it.
CAPDT rRiMLM. — VocumdiOereiitiasin quaulilate con- 1292
1245 —
CIP.XI. Qusesinl aequisonaB, vel quaeconsnnie,vel
sistere. emmeles. Ibid.
CAP.II. — Diversaede intervallisspeculationes. 1246 quae CAP. X II. — Aristoxenusintervallum
CA, III. — Musicarum per graecasac lalinasiitterasno- consideret. Quemadmodum
tariunnuncupalio. 1251 1293
—
CAP.XIII. Descripliooclochordi,qua nstenditurdia-
CAP.IV.— Monochordiregularis parlitio in genere consonaniiam rninoremesse sex lonis. Ibid.
Uiatonico. 1233 pason
CAP.XIV.—Diatessarumconsonantiam lelrachordo ernt-
CAPV. — Monochordinotaruni hyperboleonper tria lineri. 129t
gpneraparlilio. 1256 CAP. XV.—Quomodo Aristoxenusvellonumdividal.vpi
CAP.VI.— Rattosuperiusdigestaedescriptionis. 1259 Ibid.
CAP.VII. — Monochordinotaruui diezeugmenonper genera, ejusquedivisionisdispositio.
tria genera parlitjo. 1260 CAP.XVI.— QuomodoArchitasletrachordadividateo-
CAP.VIII.—Monochorrii nolarumsyuemmenonper tria rumqiiedescriptio. 1297
1263 et CAP. XVII.— Quemadmodum Ptolemaeuset Aristoxeni
geuera partitio. Archilaetelrachordorum divisionesreprebendat. 1299
CAP.IX.— Mouochordi niesonper Iria genera parlilio. —
CAP.XVIII. Quemadmodum tetraclionloruindivisio-
1265 nemlieridieat 1300
CAP.X. — Monochordi hypaionper tria genera partitio, oportere.
rl luliusdispositiodescriptionis, 1267 Epislolaprmfaloria, . Ibid.
HENHICI (1I.ARF.AM SPECDLATIO.— Planamonochordi regu- THANSLATIO LIBRORUM II GF.OMETRLE F.UCLI-
Uris parlitioin tribusganeribus. 1271 DIS, AUCTORE BOETIO.
FINIS TOMI SEXAGESIMI TERTII.

Migne. Patrologia Latina Tomus LXIII.

Transféré par

Informations du document

Titre original

Copyright

Formats disponibles

Partager ce document

Partager ou intégrer le document

Options de partage

Avez-vous trouvé ce document utile ?

Ce contenu est-il inapproprié ?

Droits d'auteur :

Formats disponibles

Migne. Patrologia Latina Tomus LXIII.

Transféré par

Droits d'auteur :

Formats disponibles

Migne, Jacques-Paul (1800-1875). Patrologiae cursus completus, sive Bibliotheca universalis, integra, uniformis, commoda, oeconomica omnium s. s.

Cliquer ici pour accéder aux tarifs et à la licence

3/ Quelques contenus sont soumis à un régime de réutilisation particulier. Il s'agit :

7/ Pour obtenir un document de Gallica en haute définition, contacter reutilisation@bnf.fr.

•nnm ss. PATRM, DOGTOBVM SGRIPTOREMQDE ECCLESIASTICORBM

AB MYO APOSTOLICO AD INNOCENTII ffl TEMPORA

PATROLOGI.E TOMUS LXIII.

ENNODIDS, HORMISDA PAPA, TRIFOLIDS PRESBYTER, ELPIS, BOETIDS

CJETERORDM TOMDS DNICDS. — BOETII TOMDS PRIOR.

PARISIIS, VENIT APDD EDITOREM,

HORMISDJE PAP^E, ELPIDIS UXORIS BOETII

BOETII TOMTTS PRIOR.

PARISIIS, VENIT APDD EDITOREM,

QVJE IN HOC TOMO CONTINENTDR.

Epistpla ad B. Faustum senatorem. 533

Hymni duo in honorcm SS. Pelri et Pauli. 537

EPISTOLAPRIMA. C s Marcellianum episcopumdirccta est a fratre vesiro

EPISTOLA PRIMA. el Demosthenis enitiiit, et utriusque propositi acu-

EPISTOLA PRIMA. D prresies ingenio, quia ncf.is est in devolionibus de-

ItlAGNI FELICIS ENNOIHI

PRiEFATIO. adversarium debilem expavescal ? Invidet sibi ipse

IftS ENNODIIEPISCOPI TICINE-NSIS

PRiEFATIO. nustem. Benedicilur indivisa Triuilas Deus noslcr,

I. H Tot leli formas sic vocilaro volen«.

I. D Non evspeclalis mors venit ordinibus.

(a) Idem «od., potentia. pturarum intinuantur, etc. iVec...

DECRETA HORMISD^ PAP^E

ELPIS UXOR BOETII.

HYMNUSI. ln unitaie, q ae gubernat oiniiia,

m DIVI AWlCll MANLII SEVERINIBOETH OPERA,

OPERUH PARS PRIMA.

Screnissimo Delphino Pelrus Callyos.

AN. MANL, SEVERINI BOETII VITA.

(a) Sabellicus, 1. n, cnneade 8. TJ (d) Paulus diaconus 1. xv; Procopius lib. i de

IDEA LIBRORUM BOETII

252 luiinileis superos qucrcns, .'

AD LIBROS DE CONSOLATIONE PHILOSOPHI^.

VARIA MONUMENTA LITTERARIA

QTjM LIBRIS BE CONSOLATIONE IN GLAREANI EDITIONE PRiEFIGUNTDR.

JOANNES MURMELLIUSRURyEMUNDENSlS B ] nteque(«( facis) ama. Alcmariwtertio noras Aprili?t

vivere,immobiliamoveri.Mechanicus(si fas esl dicere) A A IV. Styli qualitas.

JOANNIS MURMELLII ET RODOLPHI AGRICOL^

IN METRUMPRIMUM. B Florente] Vigente per fortunatum otium, et menlis

IN PROSAM PRIMAM. Tempus haurire] Pro hauriendi. Sic Horatius in

1N PROSAMPRIMAM. Mulcedo] Suavilas, delinimenlum, delectaiio a

Adjecerint] Addiderint1 ± rentes aut progenitores, qui ob viriutes suas et prse-

1N PROSAMPRIMAM. liain non promeruerit. Toto igilur h<;clibro de casu

A Ennius. Ludovicut Bigus. Ptolemmut.

AN. MANL. SEV. BOETIl

AN. MANL. SEV. BOETII

CAPUT XXVII. . iC hic cum prima lalitudine et longitudine comparelur,

Ex duplici igitur et sesquialtero, trip'ex ratio pro

Si vero quailruplus sese ac sesquiquar us agglome-

Recte igitur dictum cst, et duplicem a scsquia'tcro

At vero si inler primum et secundum telragonum,

Qiiartumvero propnum liujusmodi disposiuouis no-

In eadcm quoque medielate et diapenle symphonia

ln trip'ici quoque ilispositione, simul diapente et

In triplicibus quoque extremitatibus, major differcn

Illa autem maxima symphonia quae vocatur bis dia-

AN. MANL. SEV. BOETII

(Juaein margineGlareanieditionise regione texlus notata sunt, nos ad cotumriarumnoslrarumcalcemexscripsimus.

« Vero. b Afftciant. ' Gortinius. &More. • Ad non habetur. f Studiotis.