Cassiodore (0490?-0580?). Magni Aurelii Cassiodori Senatoris,... Opera omnia in duos tomos distributa... opera et studio J. Garetii,...

Nobis autem curantibus accesserunt

complexiones in epistolas B. Pauli quas edidit et annotavit Scipio Maffeius. .... 1847.

1/ Les contenus accessibles sur le site Gallica sont pour la plupart des reproductions numériques d'oeuvres tombées dans le domaine public provenant des collections de la
BnF.Leur réutilisation s'inscrit dans le cadre de la loi n°78-753 du 17 juillet 1978 :
*La réutilisation non commerciale de ces contenus est libre et gratuite dans le respect de la législation en vigueur et notamment du maintien de la mention de source.
*La réutilisation commerciale de ces contenus est payante et fait l'objet d'une licence. Est entendue par réutilisation commerciale la revente de contenus sous forme de produits
élaborés ou de fourniture de service.

Cliquer ici pour accéder aux tarifs et à la licence

2/ Les contenus de Gallica sont la propriété de la BnF au sens de l'article L.2112-1 du code général de la propriété des personnes publiques.

3/ Quelques contenus sont soumis à un régime de réutilisation particulier. Il s'agit :

*des reproductions de documents protégés par un droit d'auteur appartenant à un tiers. Ces documents ne peuvent être réutilisés, sauf dans le cadre de la copie privée, sans
l'autorisation préalable du titulaire des droits.
*des reproductions de documents conservés dans les bibliothèques ou autres institutions partenaires. Ceux-ci sont signalés par la mention Source gallica.BnF.fr / Bibliothèque
municipale de ... (ou autre partenaire). L'utilisateur est invité à s'informer auprès de ces bibliothèques de leurs conditions de réutilisation.

4/ Gallica constitue une base de données, dont la BnF est le producteur, protégée au sens des articles L341-1 et suivants du code de la propriété intellectuelle.

5/ Les présentes conditions d'utilisation des contenus de Gallica sont régies par la loi française. En cas de réutilisation prévue dans un autre pays, il appartient à chaque utilisateur
de vérifier la conformité de son projet avec le droit de ce pays.

6/ L'utilisateur s'engage à respecter les présentes conditions d'utilisation ainsi que la législation en vigueur, notamment en matière de propriété intellectuelle. En cas de non
respect de ces dispositions, il est notamment passible d'une amende prévue par la loi du 17 juillet 1978.

7/ Pour obtenir un document de Gallica en haute définition, contacter reutilisation@bnf.fr.

 FATROLOGLE
...r>t

CURSUS COMPLETUS
SIVE
BIBLIOTHECA UNMHERSALIS, INTEGRA, UNIFORMIS, COMMODA, OECONOMICA,

OMNimSS. PATRUH, DOCTORVM SCRIPTORDIHQIIE ECCLESIASTICORITffl

' QUl
4
AB ZEVO APOSTOLICO AD LNNOCENTII III TEMPORA
^.
- .% FLORUERDNT:
'
..
J
RECUSIO CHRONOLOGICA
OMttHlMQVJE EXSTITERE MONUMENTORUM CATHOLI&E TRADITIONISPER DUODECIMBRJORA
*> ECCLESLE SiECULA,
iBXTAEDITIONES ACCCBATISSIMAS, 1NTER SE CUMQGE NONNCLLISCODICIBCS
MANCSCBJPTISCOLLATAS,
'* PERQUAM DILIGENTER CASTIGATA;
DISSERTATIONIBITS,COMMENTARIIS LECTIONIBCSQCEVARIANTIDUS
CONTINENTER ILLUSTRATA
J
0i«IBUS
" OPERIBUS POSTAUPLISSIMAS EDITIONES QC.STRIBUS NOVISSIMIS
S.ECULIS DEBENTURABSOLUTAS
DETECTIS, AUCTA;
S%ND1CIBUS PARTICULARIBUS ANALVTICIS,SINGULOS SIVE TOMOS,SIVEAUCTOBES ALICUIUS'HOMENTI
SUBSEQUENTIBUS,DONATA;
CAPIWLIS INTRA IPSUMTEXTUM RITEDISPOSITIS,NECNON ETTITULIS SINGULARUM
PAGINARUM MARGINEM SOPERIOREM
DISTINGUENTIBUSSUBJECTAMQUE MATERIAM ADORNATA
SIGNIFICANTIBUS, ;
CUM TUM
OPERIBUS DUBIIS APOCRWHIS, ALIQUA VERO AUCTORITATE1NORDINE ADTRADITIONEM
ECCLESIASTICAMPOLLENTIBUS, AMPLIFICATA;
DUOBUS INDICIBUS
GENERALIBUS LOCUPLETATA : ALTERO SCILICET
RERUM, QUOCONSULTO, QUIDQUID
PATRAIIN QUODLIBET THEMA SCRIPSERITUNOINTUITU ALTERO
"; UNCSQUISQUE
'
SCRIPTURiErSACR^;, EX QUOLECTORI COMPBRIRE
CONSPICIATUR;
SITOBVIUMQUINAM PATRES
ET IN QCIBUS OPERUM SUORCM LOCISSINGCLOS SINGULORUMLIBRORUM
VJ SCRIPTURJE TEXTCS COMMENTATI SINT.
EDITIOAOCURATISSIMA, C/ETERISQUE OMNIBUS FACILEANTEPONENDA, Sl PERPENDANTCR: CnARACTERCM NITIDITAS
C.BkWtXQCALITAS, INTEGRITAS TEXTUS,PERFECTIO OPERCM
CORRECTIONIS, RECUSORUM TUHVARIEa*«-v.
TtW NUMERUS, FORMA VOLUHINUM PERQUAM COMMODA INTOTOOPERIS
SIBIQUE DECURSU CONSTANBER (//fr\
SIMILIS,PRETIIEXIGUITAS,
PR^SERTIMQUE ISTACOLLECTIO, UNA,METHODICA
ETCHRONOLOGICA/^ ^T^\^\
SEXCENTORUH FRAGMENTORUM OPUSCCLORCMQUE HACTENUS HICILLICSPARSORUM, /
PRIMUM AUTEM IN NOSTRA BIBLIOTHECA, EX OPERIBCSADOMNES /ETATES, / /rCD\<£)\
^ Y^/> •.
LOCOS,LINGCAS FORMASQCE COADCNATORCM.
PEtlTINENTIBCS, [f~( r~ \"ZA
SERIES PRIMA,
IN QUAPRODEUNTPATRES,DOCTORES ECCLESIiELATIN/E
SCRIPTORESQUE
A TERTULLIANOAD GRE60RIUMMAGNUM.
ACCURANTE J.-P. MIGNE,
CCRSCCH
COMPLETOHUM
IHS1NGCI.OS
SCIENTIJB
ECCLESIASTlCiE
RAMOSEDITORE.

PATROLOGLX TOMUS LXX.

POSTERIOR.
CASSIODORITOMCS

PARISIIS, VENIT APUD EDITOREM;

1N VIA DICTA D'AMBOISE,PRES LA BARRIERE D'ENFER,
OU PETIT-MONTROUGE.
1847
 MAGNI AURELII

CASSIODORI

SENATORIS,

VJRI PATRICII, CONSULARIS, ET VIVARIENSIS ABBATIS

OPERA OMNIA

LN DUOS TOMOS DISTRIBUTA,

AD FIDEM MANUSCRIPTORUM CODICUM EMENDATA ET AUCTA,

NOTIS, OBSERVATIONIBUSETINDICIRUS
LOCUPLETATA,
PHJBAJBENTEAUCTORISVITA, QUJE NUNCPRIMUMIN LUCEMPRODIT CUM DISSERTATIONE
DE
EJUS MONACHATU.

OPERA ET STUDIO J. GARETH

HONACHlORDINIS SANCTIDENEDICTIE CONGREGATIONE
SANCTIMACRI.

NOBIS AUTEM CURANTLBUS

"
. 'S ACCBSSEBUHT

COMPLEXIONES IN EPISTOLAS B. PAULI

QCA8 EDIDIT ET ANNOTAVITSClPIOMAFFEIUS.

TOMUS POSTERIOR.

PRIX : 8 FRANCS.

PARISIIS, VENIT APUD EDITOREM,

IN VIA DICTA D'AMBOISE,PRES L.\ BARRIERE D'ENFER,
00 PETIT-MONTROUGE.

1847
 ELENCHUS OPERUM

QUM m HOC TOMO CONTINENJUR. s

CASSIODORI pPERUM CONTINUATIQ.

Expositio in Psallerium .-col. 9
Expositio in Canlicum . . . . . . . . . . . . . . . . 1055
De Inslitatione divinaram Litlerarum . . . . . . . . 1105
De artibus et disciplinis liberalium litterarum. .... . . ... . • . • iMfif
Commentarium de orafione et dcoctppartibus oratianis. . , . . .... 1219
De Orlnfgraphia .... . . . f . . . . .... ;..'-. V. .',.'. 1249
De schtmatibus, tropis' et quibusdam loeis rhetoricis S. Scripturce, qum passim in
commentario Cassiodori in Psalmos reperiunlur. . . . . . 1269
De Aniraa. 1279
Complexiones in Epistolas et Actus apostolorum necnon in Apocalypsim. . . . 1321
Fragmentum ex Maii Spicilegio Romano 1421

Paris.— Imprimerie de VBAYET rue de Sevres, ;-JT«

DESURCY,
 M. AURELII CASSIODORI
IN PSALTERIUM PR.EFATJO.

X Repulsisaliquandoin Ravennati urbe sollicitudi- t\ dis, favus interioris bominis, pinax spiriiualium
nibiis dignilatum, et curis sxcularibus noxio sapore perspnarum, occultarum lingua virtutum, quoeincli-
condilis, cnm Psalterii coelestis animarum mella nat superbos humiliatis c, reges pauperibus subdit,
gustassem, id quod solent desiderantes efficere, affabiliiate parvulos nutrit. Tanta enim illic est
avidus me perscruialor immersi, ut dicta salutaria pnlclniludo sensuum ei siillanlium meJicina verbo-
Suaviter imbiberem post amarissimas actiones. Sed rum, ut merito hic illud Salomonis aptetur, quod
familiarisinchoantibusoccurrit obscuritas, quse va- dixit in Cantico caniicorum: 2 Borius conclusut, et
riis esl iniexia personis, et velata parabolis. H;ec in fons signalus, paradisus plenus omnium pomorum
dictisviialibusnoxia dissimulaiionepraeteritur, dum {Cant. IV, 12). Modoenim quitlam psalmorumsalu-
ssepe illud reperiri solet ambiguum,quod magni sa- tari inslituiione formati, turbidos et tempestuosos
Crameniigestat arcanum. animos declinanl in limpidam et tranquillissimam
Tunc ad Augustini facundissimi Patris confugi vitam; modo promitientes Deum propter saluiem
opinatissimam lcCiionema, in qua tanta erat copia credentium visualiter humanaifdum, et ad judican-
coogesta dictorum, ut retineri vix possit relectum dum orbem esse venlurum; mndo commonent la-
quod abunde videtur expositum. Credo, cum nimis crymis d peccaia diluere, eleemosynisdelicta curare;
avidos populos ecclesiasticis dapibus explere cupii, T>modo sacris orationibus reverenler attoniii; modo
necessario fluenia tam magnaeprasdicationisemana- Hebraei alphabeti virtute profundi; .modo de pas-
vit. Qnocirca memor infirmitalis meae, mare ipsius sione et resurrectioneDominisalutaria pradicantes;
quommdam psalmorum fontibus profusum, divina modo lamentantium deploratione piissimi; modo
misericordia largienie, in rivulos vadosos compen- versuum repelitione qusedamnobis sacramenta pan-
diosa brevitaie deduxi : uno codice tam diffusacom- dentes; modo canticoriimgraduum ascensione nii-
plectens, quaeille in decadas quindecim mirabiliter rauiles; postremo supernis laudibus feliciter inl);e-
explicavit. Sed ut quidam de Homero ait (Macro- rentes, beata copia, inexplicabile desiderium, stu-
bius, lib. iu Saturnal., cap. 3) : Tale est de ejus penda profundiias. Non potesi animus fldeiisexpleri,
sensu aliquid subripere, quale Herculi clavam de qui coeperit inde satiari.
manu tollere. Est enim liiterarum omnium magi- Psalmi sunt denique, qui nobis gratas faciunt esse
sier egregius; et, quod in ubertate rarum est, vigilias, quando silenii nocte psallenlibus choris
caulissimus disputalor. Decurrit quippe lanquam bumana vox erumpit in musicam, verbisque aite
fons purissimus, nulla faecepollulus; sed in inlegri- modulatis ad illum redire lacii, a quo pro salute
tate iidei perseverans, nescit hsereticisdare unde se bumani generis divinum venit eloquium. Cantj^WJI^
possint aliqua colluctatione defendere : lotus catho- Q< aurcs oblectat et animas insiruit, fit vox/Kp3pSl2/?
licus, tolus orthodoxus invenitur; et iu Ecclesia Do- lentium, et cum angelis Dei, quos audire im/D<mn}
mini suavissimonitore resplendens, superni luminis mus, laudum verba miscemus, per illumfcSlice) qui -
clariiate radiatur. * venit ex semine David, DominumJesumVllirisium,
Quaedamvero noviter inventa,post lam mirabilem sicut ipse in Apocalypsidicit: Ego sum raaw&ji>tigfi\-
magistrum sola Domini praesumptione subjeci, qui David (Apoc. xxn, 16). A quo et re igionenas^Bfei^'*
parvulis confideniiam, caecis visum, mulis sermo- rem suscepimus, et sanciseTrinitatis mysteria reve-
nem, surdis prscstat auditum. Quem lamen codicem laia cognoscimus. Unde merito eis Patris, et Filii,
etiam per quinquagenospsalmos cum prsefationibus el Spiritus sancii, una gloria sociatur, ut perfecta
suis trina sum divisione partitus; ut el clariias lit- eorum praconia comprobentur. Ipsi enim diem ven-
leraj senioribusoculis b se pulchrius aperiret, et de- turum maiutina exsultatione conciliant, ipsi nobis
siderio legenlinm frairum numerosi codicis corpora primam diei horam dedicant, ipsi nobis tertiam
praesiareniur. Ita et ad bibliothecaerautelam unus boram consecrant, ipsi sextam in panis confractione
derelictus est, et propier congregationis studium laeiificant, ipsi nobis nona jejunia resolvunl, ipsi
commodissimeforsitan noscilur esse divisus. diei poslrema concludunt, ipsi noctis ,adventu, ne
Quapropier mandato Dominiconfidentes, ccelestisij) mens nosira lenebretur efficiunt, sicut ipsi dicunt :
mysterii claustra pulsemus, ut aperiat sensibus Koxilluminatiomeain deliciismeis: quoniamlenebrm
nostris floriferas sedes; qualenus in illo ccelesii non tenebrabunturabs te, Domine(Psal. cxxxvni, 11,
paradiso salulariter introducti, spiritalia poma sine li); ut merito se a vera vita credat alienum, quis-
aliqua primi hominis transgressionecarpamus. Vere quis hujus muneris jucunditale non fruitur. Quorum
coruscus liber, sermo lampabilis, cura sauciati cor- virtutes ut breviter divinus sermo concluderet, in
" Ms. S. Germani a Pratis, diserthsimam leelio- c Mss., inclinat sup. Iiumililali.
%em. d Mss. S. Aud., Bec. el Fisc, commovent
b Edit., tanioribus oulis. lacrymu.
, PATROL.LXX.
II M. AUUELII CASSIODORI 12
sepluagesiino psalmo (Vers. 2'2)diclurus a-l:Ego A tulis. Quarlo : quid sit psalteiium, vel quare psalmi
autem confilebor tibi in vasis pfalmorum veritatem dicantur. Quintn : qnid sit psalmus. Sexto : quid
tuam. Revera vasa verilaiis, quse lot virtutes ca- sit canticum. Septimo : quid sit psalmo-canlicum.
piunt, lol divinis odoribus farciunlur, tol thesatiris Ociavo: quid sil canlicumpsalmum. Nono: de quin-
coelestibuscumulanlur. Hydrisequae vinum coeleste quefaria divisione. Decimo : de unila inscriplione
recipientes, puritatem ejus in novitate semper cuslo- tiiulorum. Undeciino: quid sit diapsalma. Duode-
diuni. cimo : ulrum in quinque voluminibus psalmorum
Dulcedo mirabilis, quae sseculicorruplionibus non sit secanda contextio; an certe unus liber debeat
acescit; sed in sna permanens dignitale, gratia sem- nuncupari. Tertiodecimo: quemadmodurain psalmis
per purissimae suaviiafis augetur. Apotbeca valde sit de Christo Dominosentiendtiin. 3 Quartodecimo:
copiosa, de qua cum bibant tam magni terrarum quemadmodum sit expositio digesia psalmorum.
populi, ubertas ejus nescil expendi. Quiniodecimo: de eloquentia totius legis divinae.
Quam mirabilis autem ex ipsis profluil suavitas Sexlodecimo: de propria eloquentia Psalterii. Septi-
ad canendum! dulcisonum organum humanis voci- modecimo: laus Ecelesiae.
bus semulantiir; tubarum sonitus grandiloquis cla- Nunc ad praemissumordinem, Domino.praestante,
moribus reddunl: vocalemciiharam viventiumchor- B veniamus.
darum pern.ixtione componunt; el quidquid ante CAPUT PRIMUM.
instrtinienlis musicis videbalur agi, nunc probatur De prophetia.
per raiionales subslantias explicari. Verumtamen Prophetia est aspiratio divina, quaeeventus rerum,
nequa.quam nobis, ut psiltacis merulisque vernan- aut per facta, aut per dicta quorumdam immobili
dum est, qtii dum verba nostra conantur imitari, verilate pronuntiat. De qua bene quidam dixit:
quid tamen canant, noscunlur modis omnibus igno- Prophetia est suavis dictio ccelestis docirinae favos
rare. Melossiquidem blandum aninios obleciat, sed ct dulcia divini eloquii mella componens. Unde et
non compellit ad lacrymas frucluosas; pennulcet ipse David in cenlesimo octavo decimo psalmo di-
aures, scd non ad superna erigit audientes. Corde cturus est : Quam dultia faunbus meis eloquiatua,
autcm compungimur, si quod ore dicimus, aniinad- super metet favum ori meo(Psal. CXVIII, 103)I Muliis
verterc valeamus, sicul in Psalterio legitur : Beaius autem modis graiiae istius munera prseslabantur.
populusqui intelligitjubilathnem (Psal. LXXXVIII, 16). Sed ut de phjrimis pauca complectar, acta est per
Et iierum ; Quoniamrex omnis terrmDeus : psallite operaiiones hominum, ut fuit arca Noe, et sacrifi-
sapienter (Psal. XLVI,8). Philippus quoque apostolus' cium Abrahse, et transitus maris Rubri; per nativi-
( Act. viu, 28 ), cum reginae Candacis eunuchum ^ lates quoque geminorum Esau et Jacob, qui futura-
Isaiaro legere cognovisset, Scripturas ei sanctascom- rum rerum sacramenta gestabant; per angelos, sicut
petenter exposuit; qui postquam quod legebat ad- loculi sunl Abraliaevel Loth, Zacharise et Marise;
vertit, stalim gratiam baplismatis exquisivii, et mox per visiones, sicttt Isaise et Ezechieli, et caeteris
perfectaemunera saliviisaccepit. In Evangelio etiam sanctis; per somnia, sicut Salomoniet Danieli; per
Deminus ail : Omnisqui audit verbum regni, et non nubem el vocem de ccelo, sicut Moysi. Unde constat
intelligit, venit matus et rapit quod semmalumest tn sanclum David non per operaiiones hominum, non
corde ejus (Mallh. xm, 19). Unde congrue datur in- per nativitates geminorum, non per angelos, non
telligi baec il:is provenire non posse qui Scripturas pcr visiones, non per somniura , non per nubem
sanctas puro corde merentur advertere : de quo et vocemde coelo, nec per alios quoscunque modos,
pulchre Pater Hieronymusait: Margaritumquoddam sed ccelesti aspiratione fmsse completum; sicut de
est Scriptura divina, et ex muliis pariibus forari a ipso lcgitur in primo Regum volumine : Et direclus
potest. est Spiritus Domini in David a die illa, et deinceps
Quocirca, Pater aposlolice b, qui ccelesteslilteras (I Reg. xvi, 15). Ipse quoque Dominusin Evangelio
sanctis moribus reddidisii, praestanteDeo tua invi- dicit : Si Davidin Spiritu vocateum Dominum,quo-
latione provocatus c, abyssos divinas ingrediar : qui D moio dicilis quod fttius ejus esl (Matth. xxn, 45)?
clemens errata corrigis, nec severus imputas, quod Quo dicto recognoscimus evidenler per Spritum
emendas. Sed antequam enthecas spirituales altin- satictum psalmos fuisse prophetatos. Scienduinesl
gam, qusedam divisis capitibus, quac sunt numero sane quod omnis propheiia, aut de prselerto, aui
decera et septem, aesiimo praegustanda; ut cum de prsesenti, aut de fuluro tempore loqualur, aut
earum rerum locusse intulerit, magni uectaris polus agat aliquid.
suavissimis delectationibus hauriatur. Primo : de Animadveriendumest quoque Spiiitum sanctum
propbetisediversis speciebus nihilominusest dicen- sic fuisse prophetis sanclissimisailributum, ut tamen
dum, ut quae sit ista Davidica possimus distinctitis ad tempus pro infirmitate camis et comrarietatf
edoceri. Secundo : cur in psalmorum litulis, quasi peccati ab ip is offensusabscederet, el iterum pla-
auctorum diversa nnmina reperianttir. Tertio : quid caius sub opporlunilale lempnris advenirei. Unde c
siguilicet, i» finem, quod frequenter invenitur in li- sanctus Hieronymusexponens evangelistamMarcunr
» Ms. Sanger., formari. fusius in praefationenoslra.
b Dubiumesl ad qnem speclent haecverba. Dehis c Edil., lua imitationeprovocatus.
15 1N PSALTERIUMPR^EFATIO. U
inloco ubi ait de Joannc : Vidil opertosccelos,el Spi- A cum propbeta David devolaDominoactale senuisset,
ritum lanquam cotumbamdescendentemet maneniem qualuor millia juvenum ex Israelilico populo dele-
in ipso (Marc. i, 10): ila evidenti ralione iraciavit, gisse qui psalmos, quos ipse Domini aspiratione
ut nemo contra ipsius senlenliam venire prsestimat, protulerat, organis, citharis, nablis, tympanis, cym-
In psalmoquoqtie quinquagesimopropheta pnsl pec- balis, luliis, propriaque voce in magnamjticiindila-
cattim rogat: Spiritumsanctumtuum ne auferas a me tem supemse gratise personarent. Quse suavis adu-
(Psal. L, 15). Nam si semper, ut ait beaius Hiero- natio tribus parlibus divisa constabat : rationabiMs
nymus (In Ezech. xxxv, 1 ), in propbetis esset pertinebat ad humanam vocem; irrationabilisad in-
sermo divinus, et juge in peciore eorum haberet sirumenta 4 musica; communis autem de utrisqu»
hospitium, nunquam crebro Ezecbiel poneret : Et partibus a|itabatur ; ut et vox hominis certs n odu-
faetus est sermoDominiad me dicens. In libro quin- lalionibus edereltir, et instrumentorum melos con-
etiam Regum Eliseus propheta dicit dc mulicre cujus sona se v:cinitate conjungeret. Sic suavis illa et ju-
filius extremum clausetat diem : Dimilteeam, quia in cunda musica Ecclesiamcatholicam tali aclu praedi-
amaritudineest, et Dominuscelavitme, et non indica- cebat, quaeex diversis linguis, varioque concentu in
eil mihi (IV Reg. iv, 27). Apostolus quoque dicit: unam fidei concordiam erat, Domino pisestanle,
De virginibusprmceptumDomininon kabeo, consViumpI creditura.
aulemdo (I Cor. vn, 25). Item ipse commemorat: Ex quo numcro indila nomina frequcnler in lilulis
Hoc egoprmcip-o,non Dominus(Ibidom, 10). Et a!io invenimus,ul Idithun, Asaph,filli Core,el hissimilia.
loco sic meminit : Qumloquor, non loquorsecundum Non quia ipsi, nl quidam volunt, auctores fiiere
Deum(II Cor.yi, 17). Unde etiam similiter in cae- psalmorum, sed quoniam praepositi artilicibus, ad-
teris prophelis aliqua qtiidem Dominus locutus est, ministraiores earum rerum probabiles exstiierunt,
et non prophelse, et aliqua prophetse, et non Domi- ut honorem de tali commemoralionesumerent, qui
nus. Nec illud specialiter de Domino Jesu Christo, officio sanclo devotis mentibus servieuant; maxime
diceretJoannes Baplista: Qui mhit me baplizare,ipse> quia et nomina eorum inlellectus rernm congiuos
dixit mihi: Super quemvideris Spiriium sanctumin> indicare noscunlur. Non enim supradicti wri ad
specie columbmdescendentemet manentemin eo, hic psalmos faciendos electi sunt, sed eos congregatos
esl qui baptizal in Spiritu sancto (Joan. i, 55). ISun- tantum legimus ad canendum; psalmographosaulem
quam enim proprium esset in DominoChristo quod| fuisse historia nulla testalur; el prxsuitiptuosiimest
additur: El manentemin eo, nisi ab aliis nonnun- dicere quod nulla possit auctoritate firmari. Psalmos
quam recedere probarelur. In Christoenini perman- aulem ad solum prophetam D;ivid pertinere certis
( declaralur indiciis. Denique in Apocalypsi volens
sit, quia peccatumnon habuit; ab aliis jure discessit,, Q
quia pollutionismaculam perceperunt. Spiritui enim, opus istud intelligi, solius David meminit dicens:
sancio non polest esse communiocum delictis : nami Hicc dicit sanctus el verus qui habet ctavemDavid,
sic scriplum est in libro SapienliseSalomonis: Spi- qui aperit et nemo claudit; claudil el nemo aperit.
ritus enimsanclusdisciplina!effugielficium,et auferetl ln Evangelio quoque Pharisaeis ipse Dominusdirii:
se a cogitationibusqumsunt sineinlelleclu(Sap. i, 5). Quomodoergo David in Spirilu vo al eum Dominum
Est autem prophetia nrSgnificumnimis et verilo- dicens : Dixil DominusDominomeo (Mallh. xxn, 45,
quum dicendi genus, non humana voluntate compo- . 44), etc.
situm, sed divina inspiratione profusum, sicut ait1 Unde probatur universos psalmos non muliorum
Petrus apostolus : Non enim voluntatehumana altata2 existere, sed lantum ipsius quem a Dominoconsiat
etl aliquandoprophetia; sed Spiritu sancio inspirati,t esse nominatum. Usus quoque Ecclesiae caiholicse
loculisunt sanctiDci homines(II Petr. i, 21). Nam ett Spiritus sancti inspiratione generaliter et immobili-
Paulus apostolus dicit : Qui prophetat hominibuslo- ter tenet, ut quicunque eorum canlandus fuerit,
quiturad mdificationem, eiexhorlationem,et consolalio- qui divcrso nomine pracnotantur, lector aliud prae-
nem (I Cor. xiv, 5). Et pauloposl : Qui prophetat t dicare non audeat, nisi Psalmos David. Quod si
Ecclesiammdificat(Ibidem,i) : scdificatplane, quan-. _j essent proprii, id est.aut Idilhun, aut filiorumCore,
do res incognitasnimisque necessarias prselocuiionis s aulAsaph, aut Moysi, eorum nomina utique proedi-
beneflciofacit csse nntissimas. Nam et quibus dalaa carentur; sicut et in Evangeliis fit, quando aut
esi facullas bene intelligendi vel interpretandi Scri- Marci, aut Lucae,aut Matthaei,aut Joannis vocabulo
pturas divinas, a munere propheiise non videntur r pronuntiantur. Quod eliam seculus Pater Augusiinus
excepti, sicut Aposiolusait in Epistola ad Corinthios s congruenter omnes psalmos dicil (Lib. xvn Civit.
prima (Cap. xiv, 32): Spiritus prophelarumprophetis s Dei, cop. 14) esse Davidicos.
subjeclusest. Sed quoniam de propbetiae muneribus s
compelenter forsiian quaeleguntur agnovimus,nuncc CAPUTIII.
quaeresianl sollicite perscrutemur. Quid significetin finem, quod f.eqiknler inveniturin
tilulis.
CAPUT H. Finern duobus dicimus modis : primtis est iste
Cur in psalmorumtitulis quasi auclorumnomina
diversareperiantur. communis aique moralis, quando res aliqua ad
exlremum deducta pervenerit, nec ulterius potest
In primo libro Paralipomenon(Cap.xxm, 5) legilur, ', prodire, qusemotus sui terminum probatur accipere.
 13 M. AURELIICASSIODORl 16
Sic cnim dbimtis finilumcibum, qui sedula comes- A 5 CAPUT VI.
lione consumptusest; finilampecuniam,quaedoce- Quid sil canlieum.
lur expensa, et caetera quae boc modo probantur Canticum est quod ad honorem Dei canitur,
edici. Secundusdicilur finis perfectus slqtte perpe- quando quis Iibert.ue vocis proprise utiiur, nec lo-
luus, quem modo quaerimus; qui tunc nobis pro- quaci iiistruiiiento cuiquam musicoconsona modu-
lendi magis ac dilatari incipil, quando ad eum mens' latione sociatur, hoc esl eliam nunc in Dlvini-
quod
devoia pervenerit. Finis ergo legis ac plenitudo' tatis laudibusagitur.
Dominusnoster esl Chrislus, sicut Apostolus dicit:
: CAPUTVII.
Finis enim legisChristus ad justitiam omni credenti
Quid sit psalmocanticum.
(Rpm.x,4). Ad quemdum pervenerimus, nihil ulira
Psalmocanticum erat, cum, instrumento musico
perquiremus; sed ipso bealitudinis fine eontenti,
p!enissima jucunditatc perfruemur; cujus tantum praecinente,caneus chorus socialis vocibusacclama-
amor proficit, quanlum intellectus nosier, Domino bat, divinisduntaxat sermonibusobsecutus.
prsestanle,clarescii. Et ideo quolie«in tiiulis psal- CAPUTVIII.
morum in finem reperis, ad DominumSalvatorem Quid sit canlicumpsatmum.
aciemmentis inlende, qui est finis sine fine, et bo- "1 Canlicumpsalmumerat, cum, choroante canente,
norum omniumcompletivaperfeciio. ars instrumenli musiciin unam convenientiamcom-
CAPUTIV. muniler aptabatur a, verbaque hymni divini suavis
Quid sit psalterium,vel psatmiquare dicantur. copulapersonabat.
Psalterium est, ut Hieronymusait, in modumA CAPUT IX.
delt»5litteraeformatiligni sonora concavilas,obesuin l)e quinquefariadivisione.
venirem in superioribushabens, ubi chordarum fila Hauc autem, quam diximus, quinquefariamdivi-
religata disciplinabiliter plectro percussa, suavissi- sionem, prout unaqusequeearum psalmorum titulis
mam dicuniiir reddere caiitilenam. Huic ciiharse potuerit inveniri, locis aptissimis admonebo : ubi
positio videtur essc contraria, dum quod ista in imo significautiamquamdam subsequentibus rebus my-
conlinet, illud conversa vice geslat in capite. Hoc stica interpretatione contradunt. Sed quia sunt et
aulem genus organi canorum atque singulare apia- aliaemultifarisesuperscripliones, quas prsetereundas
tur corpori DominiSalvaloris; quoniam sicul istud esse non arbitror, breviter in unam conclusionem
de altioribus sonat, sic et illud gloriosseinslitutionis sestimocolligendas;ut nec fastidiumlectorincurrat,
superne concelebrat; sicut eliam ipse in EvangelioC p nec in damno intelligentiaenecessaria forle prae-
dicit: Quiest de terra, de terra est, et de terra loqui- tereat.
tur; qui aulemde cmlovenit,qumviditet audiviltesta- CAPUTX.
tur (Joan. m, 51). Unde quidam et hoc opus Davidi- De unita inscriptionelilulorum.
cumPsalmosdiclos esse prsefmiunt,quia de superno
culmineresonare noscumur. Quasdamsuperscriptionespsalmorum per allusio-
nem consiinilem constat spiritualiler intuendas ;
Cognoscevero quod isti tantum pro excellentiasui
dicanttir Psalmi, qui hoc volumine continenlur. quia si litteram consideras, extraneum est, cum non
Nam et psallerium genus esse musicorum Daniel ca invenias in psalmisqnaecontinentur in titulis; si
vero Irahanlur ad tropicttm inlellectum, nimis vi-
propheta testatur, inquiens (Dan. m, 5, 15) vocem dentur
tubae, fislulae,sambucae,cilharae, psalterii, et sym- accommodae,ut est illud ubi res gestaesigni-
ut est: cum fugil a facie Absalom; ubi lo-
phonise,omnisque generis musicorum. Nam et Pa- ficantur, ut est : cumessel in desertoldumeiv; ubi dies,
ralipomenon exponit (Cap. ix, 11), cum dicit de cus, ut est: in prima sabbati; ubi Hebraeanomina, sicut
lignis thyinis, quae vulgo ebena vocanlur, gradus est:
factos in domo Domini, et in domo regla, citliaras Idithum; ubi facta est comparatio gestorum,
et cantoribus. Hoc n ut est : cum mulavitvuttumsuumcoramAbimelech;
quoque psalteria apud Hebrseos "
dicitur nablum, quod tamen in suprascripto libro vel specierum cousimilium, ut est : pro torcula-
est. ribus.
frequentircpetitionevulgatum Ipsum vero psal-
mumGrsecumconstat esse vocabulum,quem diclum Quapropter m superscriptionitiuslitulorum, sive
volunt psalmum, sive canllcum,sive psalmumcanlicum, sive
quidam knb TOC ^austv, hoc a
est, tangendo. sivein finem,sive aliquidde sexta,
Nam et psallrias citharcedasvocamus, doclo pollice canticumpsalmum,
modulationesmusicas exprimentes. quam diximus, complexionereperire potueris, aut
sigillatim, aut unum, duo, vel Iria, sive quatuor ex
CAPUT V. cis inserta cognoveris, ad illas virtutes trahe, qu&s
sit
Quid psalmus. unicuiqueinesse dicemus: quia rerum istarumcom-
Psalmusest cum ex ipso solo instrumenlomusico, memoralio ad similitudinem occultoeinielligenti*
id esi psalterio, modulatioqusedamdulcis et canora posita subliliter invenitur. Ista enim ante fores
profunditur. psalmorum,tanquam sacratavela uendeni, perquse.

» Mss. Aud.,Bec.,Fisc, comilemraptabalur.Edit., comiterraplabalur.

 IN PSALTERIUMPRJEFATIO. 13
,7
si acieaa mentis iniendas rarescentibus quibusdam A \. tate labiorum ejus non fraudasli eum (Psal. xx, 5).
Secundo quodsequalis et coseternus oslenditur Patii,
iilis, facile eorum penetralia contueris. Quis enim
tot causas, tot diversitates nominum putet otiosas, ut est illud ejusdem secundi psalmi: Dominusdixit
cum nefas sit crcdere Scripturas divinas aliquid su- ad me: Filius meus et tu, ego hodie genui te (Psal. u,
in cenlesimo nono : Tecum principiumin die
pervacuum continere? Legitur enim : Amen, amen 7). Et
dico vobit, quia iota unum, aut unus apex non prm- virtutis tumin splendoribussanclorum: ex utero ante
teribita lege, donec omnia compleantur(Matth. v 18). Luciferumgenui te (Psal. cix, 5). Tcrtio a membris
CAPUT XI. Ecclesise, cujus ipse dux et capul esl Christus, ut
tit est illud vigesimiprimi psalmi: Longe a salute mea
Quid diapsalma. verba delictorummeorum (Psal. xxi, 2); et m sexa-
Inter expositores Psalmorum de hoc nomine quae- gesimo octavo : Deus, tu scis insipienliam meam, et
dam noscitur provenisse diversitas. Hicronymus, He- delictamea a te non sunt abscondita(Psal. LXVIII, 6).
braicselinguse doclissimus inquisitor, Spiritus sancti Quod dictum pro unoquoque fidelium debemus acci <
continuationem esse confirmat (Epist. 158), ob hoc pere. Cseterum delicta a Chrislo probantur fundiiu*
quia diapsalma significet semper. Beatus autem Au- aliena : unde Tichonius in libris Regularum latius di •
gustinus, rerum obscurarum sublilissimus indagator, B ligenterquedisseruit(Kt'deD. August.lib. III de Doctrt
inter ardua sine offensionediscurrens (In psal. iv), Chr., cap. 50). Hoc si animo recondimus, null
banc potius partem elegisse cognoscilur, ut magis confusione turbamur, quia error maximus nascitui
divisioesse videatur, nominis ipsius discutiens qua- inde, quando inconvenienter redditur alibi, quod di-
litatem. ctum constat ad aliud.
Sympsalma quippe dicitur Grseco vocabtilo voctim
Nam si uno modo fuisset locutus, quis ejus gemi-
adunata copulatio; diapsalma vero sermontim rupta nam substantiam potuisset agnoscere, cum etiam
continuatio; docens ubicunque repertum fuerit, aul nunc in tam evidemissimadislinctione, naturam di-
personarum, aut rerum fieri permutationem. Meiito vinitatis et humanitalis Domini Christi aliqui nitan-
ergo tale nomen illic interponitur, ubi vel sensus, vel tur sacrilega voluntale confundere? Mnltaquoque se-
personsedividi comprobantur. Unde et nos divisiones cundum litteram coitimonet.mulia spiritualiterjubet,
congrue faciemus, ubicunque in psalmis diapsalma nersonas subito deceuter immutal; ut uunc Cliristus
potuerit inveniri; reliquas autem, prout daium fue- Deus, Verbum incaru itum et homo f*ctus, caput Ec-
rit, indagabimus, ubi tamen aucloritas bujus nomi- clesiae; nunc ipsa Ecclesia, nunc bomo justus ,
uis potuerit inveniri. unc pcenilens loqui videatur, ut omnia neces-
CAPUT XII. ( saria tangat atque concludat. Ubique plenissimum
Q
Vtrum in quinquevoluminibusPsalmorum sit secanda ccelestiumrerum sanctumvibrat eloquium"; ei mul-
contextio, an certe unus liberdebeat nuncupari. liplici diversitate virtulum propter bumani generis
Beatus Hieronymus prophetiam Psalmorum in largiendam salutem,regnisui adoranda mysleria pius
qninque libros putavit esse dividendam (Prmfat. in Kedemptorinsinuat.
psal. ad Sophron.), quia in textu operis bujus quarto Hsec ideo praefati sumus, ut cum ventum fucrit
legitur, fial, fial; dum hoc verbo intercedente, non- ad loca talia, inlrepidus lector audire possit quod se
nulla se videatur aperire divisio. Huic favet assensa jam salubriter didicisse cognoverit. Illud tamen au-
posleritas. Credo dum sibi consultum judicavit, cioritate Patrum et veriiatis ipsius atlestatione lir-
quod in mullas partes coarctabalur taediosa longin- missiina credulitate tenendum est, unum de Tri-
quitas. Htlarius auiem, Pictaviensis episcopus, divi- nilate, sive unam ex Trinitate personam, DeumVer-
naruni rerum acutissimus et profundissimus exquisi- bum miseraiioue mortalium ex Maria Virgine homi-
tor, congruentius librum seslimat (Prolog. in Psul.) nem factum sponlanea virtute, non ministratoria ne-
dici debere Psalmorum : quia in Hebraeounum vo- ccssilate : quia nec nalurae suaeullam mutabilitatem
lumen est; et maxime cum in Actibus Apostolorum sustinuit, nec assumpiionc camis augmentum Tri-
>
(Cap. i, 40) Q legatur dictum : In tibro Psalmorum. D niiaiis efTec.it.Sed, sicut quidam ait : Maculas no-
Quapropter merito unus liber dicitur, qui tanta au- slras lavit in sanguine, rugas eliam letendit in cruce.
ctoriiale firmaiur. Hoc cum sit spei nostrae singulare praesidiura, bea-
CAPUT XIII. titudo credentium, felicitas magna justorum, non
desinunt hseretici impia voluntate corrodere, quod
Quemadmodumin psalmis tit de Christo Domino
senliendum. huraanogeneri salutis causamcognosciturprsestilisse.
Tribus modis psalmi loquunlur de persona Domini CAPUT XIV.
Jesu Christi pro instructione fidelium. Primutn per Quemadmodumsit expositio digesta psalmerum.
id quod ad humaniiatem ejus noscitur perlinere, ut Primo nobis de titulorum inscriptione, Dominoju-
est illud secundi psalmi: Astiterunt reges terrm, et vante, dicendum est, unde velut uberibus expressis
prineipes conveneruntin unum adversusDominumet lacteus sensusdivinseprscdicationisemanet. Secundo,
advertut Christum ejus (Psal. n, 2); et in v gesimo unusquisque psalmus pro sua qualitate dividendus
psalmo : Desideriumanimmejus tribuistiei, el volun- est, ne nobis inlellectum permisceat aut occultamu-
Mss. Aud., Bec. et Fisc, librat eloquium.
10 M. AURELII CASSIODORl 20
laiio rerum.aut varietas inlroducta loqueitlium.Ter- A^ apud Hebraeosaut rbythmo, aut metrica conslat
lio, arcanum psalini, parlim secundum spiritualem lege romposita, quae, ut ipsi dicnnt, fastuciis conti-
intelligentiam, parlim secundum historicam lectio- netur. Fastucium eniin est per commata procedetis
nem, panim secundum inysticumsensum, rerum suli- ad depromendum sensum, naviler explicaia concc-
tilitates discntiens proprielalesque verborum, prout ptio. Cujus si virtutem lector diligens perscrutaris,
concessum fuerit, conabor aperire. Quarto, proul lo- audi Apostolum ad HeLrseos dicentem : Vivus est
cns exegerit, virtutem ejus breviter demonstrare enim Dei sermoet efficax, el aerior omni gladio anci-
contendam, qualenus intentio digesti carminis divino piti, et pertingensusque ad divisionemanimmuc spi-
munere oculis inlerioribus elucescat. Virtutem psal- ritus, compagum quoque el medullarum, el discretor
mi dico inspirationem divinam, qua nobis intentio cogitationumet intentionumcordis (Hebr. IV, 12).
superna reseratur, et sermone Davidicoa vitiis nos Scripturse autem divinae sancta p>ofunditas adeo
removet, et recle nobis vivere persuadet. Quinlo, de communes sermones habel, ut eam universi incun-
ordine numeri psalmorum, cum res exegerit, memo- clanter admiltanl. Sensus autem recondit veritatis
rabimus, qui reverendissimarum rerum bonore sa- areano, ut in ipsa sludiosissime vitalis sententia de-
cratus esl. Hoc enim per singulos quosqtic psalmos beal indagari. Nam eam revera esse divinam hinc
facere nobis difficile fuisse profilemur, quod inde- IR maxime datur inlclligi, quod indocti sublilissiina,
terminatum atque suspensum Palrum ctiam reliquit temporales aeterna nonnisi divino repleli Spiritu po-
aucioritas. Reliquos autem sibi calcnlos diligensper- tuisse tradere sentiuntur.
scruiator exquirat, quoniam multa accessu lemporis Postremo quot miracula jugiter facta sunt, donec
in Scripluris divinis fiunt clara, quae nunc videntur Scriplura ipsa mundi ambilura divulgala cnmpleret?
abscondita. In conclusionibusvero aut summamto- sicul scriptum est: In omnemterram exivit sohus eo-
lius psalmi sub brevilate complectimur, aut contra rum, etin finesorbis terrmverbaeorum(Psul. xviu, 5).
lisereses aliquid dicimus destruendas. Ipsa est eniin Unde ad probationem pertinet maximam, quia lex
Dominisincera dilectio, adversarios ejus odio liabere divina per cunctas mundi partes cognoscitur fuisse
perfi cto. suscepta. Ilaecinultis modis genera sune locutionis
CAPUT XV. exercet, definitionibus succincta, schematibus de-
De eloquentiatotiuslegis diviiue. cora, verborum proprietale signata, syllogismeruni
Eloquenlia legis divinaehumanis non est formata complexionibusexpedita, disciplinis irrutilans : nou
sennonibus, neque confusis incerta fertur ambagi- lamen ab eis accipiens exlraneum decorem, sed po-
bus, ut aut a rebus praeleritis oblivione discedat, lius illis propriam conferens dignitatem.
aut praeseulium confusione turbetur, aut futurorum C Haecenim quando in divinis Scripturis splendent,
dubiis casibus eludatur; sed cordi, non corporalibus ccrta atque puiissima stint; cum vero ad opiniones
auribus loquens, magna veritate, magna praescientiae hominuni ct qtiaeslionesinanissimas veniunt, ambi-
lirmitate cuncta dijudicans, auctoris sui veritale guis altercaiionum fluciibus agitantur; ut quod liic
consisiii. Sic enim in Evangelio de DominiChristi est firmissiine semper verum, frequenter alilii redda-
prsedicationedictura est: Loquebaluraulemsicut po- lur incerlum. Sic et lingua nostra dum psalmodiam
lestatem hnbcns, non sicul scribm eorumet Pharismi canit, nobilitate veritatis ornatur; cum ad f ibulas
ab ho-
(Matth. vn, 19) . Ille enim indubiiata loquilur, cui ineptas et blaspbema se verba converterit,
omnia praesentia sunt, et rerum exitus probatur esse nore probilati-. excluditur; sicut apostolus JacoCus
sirbjeclus. dicit : Ex ipso ore benedicimus Deumet Patrem, et
Eloquenlia siquidem est ad unamquamque 7 rej» ex ipso ore maledicimus hominem,qui ad imaginem
competens et decora locutio. Hsec igitur casta, lixa, et simihtudinemDei faclus est (Jac. ni, 9).
vtrax et seterna prsedicatio, nimis purissimo nitet Hsecmundanarum arlium periti, quos tamen multo
exstitisse
eloquio, cujus utililas lucet, magnificentia virlulis posteritis ab exordio divinorum librorum
apparet, operalio salutis arridet; sicut et in cenles-imo" manifeslum est, ad collectiones argumentorum, quae
octavo decimo psalmo dicturus est : Quia eloquium Grscci lopica dicunt, et ad arlem dialecticam et rhe-
tuum vivificabit me (Psal. cxvui). Et iterura : Lu- toricam transtulerunt; ut cunctis evidenier appareat,
cerna pedibusmeis verbum tuum, Domine, et lumen prius ad exprimendam veriiaiem justis mentibus da-
temilis meis.Revera lumen, quia semper vitalia jubet, lum, quod postea gentiles humanae sapienlise aptan-
noxia prohibei, terrena removet, ccelestia persuadet. dum esse putavcrunt. Haecin lectionibus sacris tan-
Hinc el Doclor gentitim in Epistola ad Corinthios quam clarissima sidera relucent, et significanlias
scribit : Non enim in sermoneest regnum Dei, sed in rerum ulilissimis compendiis decenter illuminant.
virtute (I Cor. iv,20).ltem ad Timolheum insecunda Quae nos breviter locis aptissimis admonqbimus,
ineminil diceus : Omnis scriplura divinitus inspirata quoniain res ipsae commoilissiine deducentur ad
ulilis estad docendum,ad arguendum, ad erudiendum, inedium, per quas concepti sensus clarius eluce-
ed corrigendumin disciplinaqum est juslilim, ut per- bunt.
fe.ctussit homoDei ad omne opus bonum inslructus Nam et P.iter Augusiinui in libro lertio de Do-
(II Tim. III, 16). clrina Cliristiana (Cap. 29) ita prolessus est: Sciant
Haec, sicul Patris Hieronymi tcstatur auctorilas, aulein litterati modis omniuin loculionuin, quos
21 IN PSALTERIUMPR^FATIO. 22
graramatici Grseco nomine tropos vocant, auctores A . quanlum assidue consiat hauriri, tanlum nescit ex-
nostros usos fuisse. Et paulo post scquilur : pendi.
Quos tamen tropos, id est modos locutionum, qtii Ac ne diutius in generalibus remoremur, specia-
noverunt agnoscunt in lilleris sanctis, eorumque lia Psalterii, Domino juvanle, tangamus: quoniam
scientia ad eas inlelligendas aliquantulum adjuvan- ipsa res evidenler agnoscitur, quaecommunibus re-
iur. Cujus rei et in aliis codicibus suis fecit eviden- bus prsemissis, postea sub aliqua proprietale descri-
lissimammentionem. In libris quippe quos appella- bilur.
vit de Modis Locutionumdiversa schemata saecula- CAPUT XVI.
riura litterarum inveniri probavit in lilteris sacris; De propria eloquenlia Psalterii.
alios auleni proprios modos in divinis eloquiis esse
declaravit, quos grammatici sive rhetnres nullatenus Primum est quod ipsi tantum psalmi singulari nu-
attigertint. Dixerunt hoc apud nos et alii dnctis- mero vocitantur, quos nos adhibilis hujus linguac
simiPatres, id est Hieronymus, Ambrosius, Hila- peritissimis cum eorum volumine conferentes, ser-
rius; ut nequaquam prsesumptores lmjus rei, sed vaio usu psallenlium, suis versibus sestiraavimus
pedisequi esse videamur. esse reddendos : ne se in praesumptum ordinem au-
Sed dicit aliquis: Nec partes ipsae syllogismorum, B ctoritas permixta confunderet. Deinde quod nullum
nec nomina schemalum, nec vocabula disciplina- aliud opus auctoriiatis divinse centum quinquaginta
rum, nec alia bujuscemodi ullatenus inveniuntur in seciionibus conlinelur ; ubi enim lot tiluli diversa
psalrois; inveniuntur plane in virtute sensuum, non leguntur varietate conscripti? Hic illud votivum no-
in effaiione verborum : sic enim vina in vitibus, men alleluia in superscriptionibus inchoavit. IIic
messem in semine, frondes in racidibus, fructus in commemoratio bistorisc de Regum tracta volumine,
ramis, arbores ipsas sensu contemplamur in nucleis. in ipso limine posita virtules noscitur indicare psal-
Nam et de prolundissima abysso deliciosus pisris at- morum. Hic etiam diapsalmata tantum inlerjecla
tingitur, qui tamen ante captionem suam humanis monstrantur. tlic psalmi secundum virlutes suas
oculisnon videiur. Merilo ergo esse dicimus, quae numerorum ordines tenent.
inesse nihilominusvirtute sentimus. Nam et Aposlo- Liber incboans a beatiludine Christi, Noviet Ve-
lus veiat (/ Cor. m, 18) nos seduci per vanam sapien- leris Testamenti sacramenta percurrens, laudibus
tiam mundi : ista vero non abnegil in litteris esse sacris et sancta jubilatione concluditur; ut merito
divinis. Certe accedamus ad psalmos , et interroge- se tali munere consolelur Ecclesia, qtiaehic multa-
mus , quae omni dispulatione major est, rerum rum calamitatuin cognoscitur afflictionibussauciari.
iidem. C Novit enira beneficio Dominitriumphare de suis cla-
Istud ergo principale virtutum et salulare locutio- dibus ingravaia ; persecutionibus siquidem profici,
nis genus p erumque res aliquas refert, et ssepelonge afJliclionibus semper augeiur, sanguine raartyrum
alia quara audiuntur, exponit. Simpliciias, dnplex <t rigatur, irislitia magis erigilur, angustia dilatatur,
sine dolo bilinguiias; sicut fecit Joseph (Gen. XLII), fletibus pascitur, jejuniis reficilur, et inde potius
qui dum fralres suos aspectu ipso et sermone patrio crescit, unde mundus deficit.
cognovisset, ita eis videbatur loqui, ut nullaienus Quid enim in illo libro non invenies unde se hu-
potuissel agnosci. Quod non est ad dcceptionis stu- manum genus debeat suaviter consolari? Thcsaurus
dium sumptum, sed ad commodum magnse tlili- in pectore mundo semper excrescens , consolatio
latis effeclum. Hebraeos sermones adhibet, cau- magna lugentiura, spcs beata justorum, periclitan-
sas profundissimas ininientes. Unam rem in malo et tium utile suffngium, unde semper quod expedit
in bono plerumquc ponit, ut quod nomine videtur tollitur, ejusque fons indefecta perennitate servatur.
esse commune, 8 probetur qualitaiibus discrepare. Beatus quoque Athanasius, Alexandrinaecivitalis epi-
Ccelestia lerreuis comparat, utquod incomprehen- scopus, in libro quem Marcellinosuo charissimo de-
sibilis magnitudo veiat intelligi, per notissimas si- stinavit de proprielale Psalterii, ut verbis ipsius
militudines possit adverti. In verbis autem serendis D utar, ita dicil: Qtticunque Psallerii verba recitat,
mira potentia est; ut subito immensa nobis aique quasi propria verba decanial, et tanquam a semet-
incomprehensibiia duobus tribusque scrmonibus ipso conscripta unus psallit, et non tanquam alio di-
explicenlur. cenie, aut de alio significanle sumit et legit; sed
Quid brevius dicam, frequenter etiam una syllaba tanquam ipse de semetipso loquens, sic hujusmodi
ineffabilemDomini naturam demonstral; ut est il- verba profert; et qualia suul quse dicuntur, talia
lud : Quiest misit me (Exod. III , 15). Cujus omne velutipsc agens, ex semeipso loquens, Deo videlur
verbum subliliter inquisitum copiosis sensibus sca- oflerre sermones.
turit. Nam sicut fecundissimus ager odoriferas her- Psalterii quoqtie proprium est quod per ipsum le-
bas saluti nostrse producit accommodas , s c lectio gis divinaesanctitas introitur. Non enim tirones in-
divina cum per singula verba requiritur, semper choaut a Genesi, non ab Apostolo, non inter ipsa
illic cura mcntis saucise reperitur. De cujus elo- initia auctoritas evangelica sancta pulsalur; sed licet
quentiaemodis mulli Patres latius prolixiusque dixe- Psalterium quartus codex sit divinse auctoritatis,
runt, quorum nomina in libris inlroductoriis cora- primum tamen tirones inchoantes Scripturas sanctas,
memoranda perspeximus. Sed fons istc ccelesiis inde legendi facittntdccemer initiimi.
25 M. AURELH CASSIODORf 24
CAPUT XVII. A stillans labia tuu, spousa, mel el lac sub lingua tua
Laus Ecclesim. (Canl. IV, 10, 11). Quae mereris denique osculari
et decus illud perenniler custodire virgi-
Overesancta, o immaculata, o perfecta mater Cliristum,
libi euim dicitur : Osculetur me osculoorit
Ecclesia, quse, divina gralia largiente, sola vivificas, neuni; metiora sunt ubera tua
t.ola sanclificas, et perditum propriis culpis institu- sui, quia vino, fragrantia un-
tione tua humanum genus instauras : cujus pise con- guentis oplimis( Cant. i, 1 ); etcaetera quse liber ille
fessioninihil addi, nibilminui potesl. Per oranesquippe divinus myslica prsedicationecompleclitur.
iisalmos, per orania canlica, prseconia sanctaeTrini- Quapropter factis audiloribus per quamdam isago-
tatis inlersei is; ut cujus sunl sacrata verba quac lo- gen, quaeest sequentis operis introductio, index cce-
et dulcissima reddere- lestium mysteriorum, ct sacrse prsenuntia diclionis,
quimur, cis laus semper gloria ut opinor, sufficienier attonitis et desiderio superno
lur. Quscsalum sscculi hujus, et hserciicorumssevis-
simas procellas in arcse illius Noe simililudine, quae divina largitate flammatis, nunc ad solvenda quse
luara evidenter portavit imaginem, sola inoflenso promissa suni, Christo jtivante, veniamus. Prsesia,
fldei cursu sine perictilo diluvii conslanter enavigas; Domine, cujus est omne quod expedit, ut intelligeit-
uec ullis erroribus acquiescis, quamvis adhuc inier ler, ut libenter, ul proficue mereamur audiri. Tuis
saeculi necessitate ver- ' enim adjutoriis omnimodis indigemus , ut valeamus
B
pravilates bujtis gravissima
seris. Quidquidenira reperiiur praeler viialegremium concesso sermone aliquatenus verba tuae majesiatis
tuum, raortiferum constat esse naufragium. exponere. Ainen.
Nam cum Sabellius detestabilis errct in Palre, ORDO DICENDORBM.
demens Arius delinquat in Filio, Manes sacrilegus Prolegomena, id est, praecedentia anlequam cce-
neget Spiritum sanctum, alii scelerati Veteri Testa- Icstis Psalterii raella degustem, et campos illos glo-
mento derogenl, ncnnulli Novi Testamenti gratiam riosissimaepassioriis, Dominoprsestante, contingam,
non sequaulur; lu tantum devolione fideli, prae- quaedam mihi videnlur, divisis capilulis, de textu
slanle Domino, inoffense cuncta complecteris. Pa- ipsius carminis intimate, ut el legentes disiinctius
trem quippe docens ingenilum, Filium genitum, debeamus edocere, et nos ordines ipsos sine aliqua
Spiritum sanctum de Patre et Filio procedentem, offensionecurramus.
unum Deum, sanctam praedicansTrin.tatem, coacter- In prima itaque parle Domini carnalis vila descri-
nam sibi et seqnaliter omnipotentem, Dominumquei bitur.
Christum manenlem in divinitaie sua et carne hu- In secunda, naiura deilalis ipsius subliliter indi-
inanitatis assumptse, salva iiniuscujusque proprietatei catur.
nalurae, unamconliteris esse personam. Veteri Testa-' ^ Teriia, multiplicalos dicit populos, qui eum nite-
mento de Novo fidemfaciens, Novum a Veieri exor- bantur exstinguere.
tum esse cognoscens. Ei ut breviter cuncta comple- Quarta, propbeta in iisdem monitis perseverai, u'
ctar, ncscis loqui, nisi quodexpedit credi.Nam quam- desinant Judaeimala cogilare, vel facere : quoniam
vis diversis hic afficiaris angustiis, et 9 dolosi hostisi se noveriut divinis virtutibus deslruendos.
contrarietate quatiaris, tamen de totius mundi cir- ln quinla DominusChristus clamat ad Patrem , u<
eulo congregata resplendens in modum pulcber- ejus audiatur oratio, et in resurreclione ipsius mundo
rimaepyramidis ad seterna regna perduceris. profutura concedat.
Quse huic scbemati non imnierilo compararis ,, Sexta, per tolum psalmum verba sunt pceniten-
quoniam de universis gentibiis exlollens verticemi tis, cui junguntur ejusdem modi alii sex, qui tamen
pretiosum, jusiorum animas quasi lumen eximiumi in conclusione quinquagesirai psalmi descripli sunt.
ad superna regna transmiltis : meta frumentis plenai ln seplima parte Chrislus humiliter quidem petit
ccelestibus,de diversis gentibus sanctorum beata col- ut ei subveniatur a Patre, sed habel fiduciam reclae
laiio, serenarum mentium lampabilis ccetus, insolu- conversalionis, quod magis periinel ad ejusdeitatem;
bilis construclio de vivis lapidibus fabricala, beato- sed more humanitatis assumptse sibi postulat subve-
ruin omniumseterna felicitas, sole lucidior, nive can- "1 niri : ne diabolus animam ejus iniqua praesumptione
didior, sine macula, sine ruga. De qua scriptum estt diripiat, et gloria ipsius in pulverem deducla dispe-
in Canlico canticorum : Qumesl isla qumprogredilur real.
quasi aurora consurgens,pulchra ut luna, eieclaul solti lnoctava, paraboliset tropicis allusionibuscongre-
lerribilis ut castrorum acies ordinata (Canl. vi, 9)? Eti gatis, subsequens drama decurritur, et per allega-
paulo ante : Oculilui columbarumabsqueeo quod in- ricas similitudines omnia referunlur ad Dominum
trintecus lalet : cujus dentesticut gregestonsarum qum' Cbristum. Quaeschemata nos locis aptissiinis red-
atcenderuntde lavacro, omnes gemellisfelibus, et sle- dentes evidentissime commonebimus, ut lectori stu-
rilis non est inter eas. Sicut vitta coccinealabia tua' dioso ambiguitas cuncta lollalur.
( Cant. iv, 1,2), raatcr et virgo, feta et integra, ge- Nona, post mullipliciaprseconia,quaemodo a dei-
nilrix et incorrupta, cujus os virtutum omnium fra- tate, modo ab bumanitale ipsius incipiunt, mutatis
grat odoribus : de qua sponsus dicit : Odor oris tui' personis et titulis ponitur Atleluia, quod significat
sicut malorum(Cant. vn, 8). Et post paululum : Odori' Laudate Dominum.
niitjuentcrumluoritm sitper omnia aromata. Favus di- Decinia, sequuutur gradales, qui animum nostru»
25 EXPOSITIO IN PSALTERIUM.PSAL. I. 26
ad DomiuumSalvatorem pura et humili satisfactione A . textus tolius Psalterii duodecim partibus dtvisus in
perducunt. aposlolorum numero mirabili laude concluditur, qua-
Undecima, variatis verbis, iterum laudes Domini tenus et iste illud agat quod Christi discipnlos fecisse
hymnidica exsultatione concelebrat : modo Patris, cognovimus. Est etiam ejusdem rei aliud evidentius
modo Filii, inodo Spiritus sancti praedicansmajesta- sacramentum, quod centum quinquaginia diebus di-
tem; ut nulli sit dubium sanctara Trinitatem singu- luvio superdticto crirainibus stiis terra dilula est: sic
lariter omnipotentera, quaevult facere in cceloet in et bi psalmi tali numero producti, genus humanum
terra. peccaiis suis pollulum convcnienter reddunt absolu-
Duodeciraa, septem psalrai relinquunlur in fine, lum. Nunc minutatim ad exponenda Psalterii verba
qui exsultationibus hymnidicis totam gloriam sanctae veniamus.
Triniiatis generaliter devota menle concelebrant. Sic

M. AURELII CASSIODORI

m PSALTERIUM EXPOSITIO.

PRIMA PARS.

EXPOSITIO IN PSALMUMPRIMUM. ]B in calhedra pettilenlimnonsedit ( Psal. i, 2 ), etc. Mi-

rabilis ordo, ccelestis revera dispositio, ul ab ipso
Quare primus psalmusnon habet tilulum.
nobis psalmorura proveniret initium, quera saluta-
l\ Psalmus hic ideo non habet tilulum, quia ca-
dicturus rem januam constat esse coelorum.
piti nostro Domino Salvatori, de quo absolute
rerum omnium Quapropter intrare cum sumino gaudio festinemus,
est, nihildebuit praeponi; dura ipsum Advocatumnosirum esse
constat esse principium, sicut ipse in Evangelio di- ubi patentemjanuam, ipsum
enim habemis
cit : Ego sum principium,proplerquod et loquor vobis cognoscimus,sicul ait Apnstolus : Non
non possitcompatiinfirmitalibusnoslris;
(Joan. vin, 25). Nara Jicet et alii psalmi de ipso Pontificemqui
multa dicant, nemo tamen deejus quae fuit in terris et paulo post : Adeamusergo cum fiduciaad thronum
et
conversationesic loquitur. Et quoniam ad hunc quae gratim ejut, ut misericordiamconsequamur, gratiam
dicenda sunt cuncta respiciunt, merito caput sancti inveniamusm auxilioopportuno(Hebr. iv, 15,10). Nunc
claves psalmorum reserabilcs apponamus, ut, prae-
operis ponitur, qui princeps rerum omniura esse
introire merea-
monstraiur. Quidquidenim aut de praeteritisinsiruit, siante Domino, Regis nostri palatia
divisio facienda
aut de prsesentibusraonet, aut de futuris efficit cau- mur. Et ideo, sicut prsefati sumus,
si recte adhibeatur, ita illustrem et perspi-
tiores, omnia ad insiitutionem beati viri perlinent, C est, quac efficit
liber iste dicturus est. Nam cuam nobis dictionem, ut priusquam lega-
quse quidam tituli, qui- lur orationis
dam praefationis Iocura eum tenere dixerunt. Sed textus, ante nobis ejus relucere possit
licet a quibusdam omni justo videatur aptatus, nulli inlentio.
tamen prseter Domino Christo potest veracissime Divisio psalmi.
convenire. Universus texlus psalmi hujus propheta referenie
Nam si dixerimus omni beato posse congruere, narratur. In prima parte vitam sanctaeincaruaiionis
jam non constat illud quod dicitur in psalmo : Omnit exponit : quoniam si ad inajestaiem Cliristi solam
homo mendax (Psal. cxv, 11); vel illud quod Job velis referre quse de eo dicuntur, nequeunt conve-
raeminit: Nullus mundusante te, nec infant cujus est nire. Seculida vero peccatorum nequitias in futuro
uniut diei vila super lerram (Job xiv, 4); et alibi: In judicio debitas recipere commemorat ultiones; ut
verilate nemo de genitis est qni non impie gessit, et praemissagratius possemus accipere, cujus videban-
de confidentibus qni a non deliquit; vel istud : Ju- tnr subsequentia formidari. Respice quoque intentio-
tiitia jusli sic esl apud te sicut pannus menstruatm nem ejus, quam constal maxime perquirendam. Ideo
(Isai. LXIV,6). Quapropter non omnibeato potest hsc in principiis beatitudo 12 DominiSalvatorisedicitur,
sententia convenire, uisi illi tantum de quo Scriptu- , ut humano generi vitalia exempla prscstentur; qua-
ra dicil: Qui peccatumnon fecit, nec inventusest dolus p tenus sicut nobis homo terrenus contulit niortem,
in ore ejut (I Petr. n, 22). Et ipse de se in Evan- ita ccelestisveniens daret salutem. ln principiis enim
gelio dicit : Ecce venietprincept mundi hujus, et in fuit durissima conditio decepto, sed post advenit ho-
me non inveniet quidquamJ>(Joan. xiv, 50 ). Merilo mini gloriosaredemptio. Primo illata est ignominiosa
ergo ad Christum Dominam refertur. Qui non abiit caplivitas, deinde secuta est voliva libenas. Expulsus
in consilio impiorum, nec in via peccatorumsletit, et bomo de paradiso, sed receptus est in coelum. Perdi-
* Mss. Aud., Bcc. et Fisc, et de b Mss. Aud., Bee. el Fisc., et in me non habet
confitentibus,
qui. quidquam.
27 M. AURELIICASSIODORI 2S
dit in terra bealiludiuem, sed angelos mercbilur ha- A virum subjunxilegregie : vir enim vocatura viribus,
bere consories. Luctusex diabolo, gaudiumprovenit qui nescit tolerando delicere, aut in prosperis aliqua
ex Christo. Unde et Aposlolus dicit : Sicut enim per se elatione jictare; sed animo stabili delixus, et coe-
iiiobedientiamuniut hominispeccatores conslitulisunl lestium rerum coniemplalione firmatns, manet scm-
mulli, ita et per unius obedienliamjusli constiluentur per impavidus. Hoc eiiam veriloquium appellavere
multi ( Rom. v, 19 ). majores. Etymologiaenim esi oraiio brevis, per cer-
In ipso itaque capite psalmi hujus, definitiobeati tas assonationes ostendens ex quo nomine id qtiod
viri tanquam pulcherrimum nobis gloriosi regis dia- quaeriturvenerit nomen. Necdubites quod virum ap-
dema lesplendel. Oratio brevis et lucida, quae rem pellat Dominum Salvatorem, de quo et Zacharias
propos tam diversis modis quid sit ostendit. Sed hoc propheta dicit: Eccevir Oriensestnomenejus (Zaeh.
principiumduas species deiinitionumevidenter com- vi, 12 ). Sed memento quod ubicunque sic ponitur,
pleclilur. In prinribusquip e versibus dtiobusqui di- assumpta ejus humanitas indicatur; tiir enim sexus
cunt: Non abiit, non stelit, non sedit, octava species est carnis, qui in divinitaie nullatenusinvenitur. Sed
definitionis est. quae Graece diciiur X«T'«faipwv quoniam natura hum#iitatis a Domino fuerat pro
TOUEVKVTIOU, Laiine per privantiam contrarii. Ait nostra redemptione sumenda, competenier posuit
enim quid non facial, sicut et in quinto psalmo di- B tiirum, ut uiriusque natnraeuna crederetur esse per-
ciiirus esi : Quoniamnon volens Deus iniquitatemlu sona.
et ( Psal. v, 5 ). In terlio autem versu qui dicit : Sed Qui non abiitin consilio impiorum,et in via pecca-
in lege Dominivotunlasejus : et in lege ejus meditabi- torum non stetil, et in cathedra pestilentimnontedit.
lur die ac nocte, secunda est species definitionisqu.c Posito igitur bealo viro, id esi DominoChristo, ab
GrsecebvontutTtxi} dicitur, Laline noti.onuncupalur. illa dispensationequa passusest, utile fuerat ut eum
Hsecnon dicil qtiid sit, sed per hoc quod agit, res per actus suos conseqnenlerexponerei; alioquin mi-
illa quam qnaerimusnobis specialiter indicatur; sicut nus docet, quod fueril in explicata proposiiione de-
et in sepiuagesimo prirao psalmo dicturus est : Be- relicium. Tribus itaque modis provenire humanos
nedictut DominusDeus Israel, qiti facil mirabiliama- constat errores, cogilatione, faclo, et dicto, quos hic
gna solus ( Psal. i.xxi, 13 ). per ordinem abnegal dicens : Non abiit in contilio
Mememoautemquod omnisdefinitioautex materia impiorum.Primum delestabiles denegai cogitationes
nascitur, quod est corpus : aul ex specie, quod est quas sibi familiariler vindicatgenus humanum, quas
q.ialitas; aut certe de utroque, sicut esl bomo, mi- DominusChristusomninonon habuit. El ne extraneis
rabili ordine prolata disponens. Nam si prius posuis- utamur exernptis, hoc debere inlelligi de Domino
set quod erat, necessariura nou fuerat dixisse quodI ** C Salvatoretricesimusnonus psalmus absolute testatur
non erat. Hoc imitalus converso ordine geometricusi dicens : Tunc dxi, eccevenio; in capitelibri scriptum
fecit Euclidesdicens ( Lib. l Etementor., in initio) : esl de me (Psal. xxxix, 8). Abiitenira significatquod
Linea est longiiudosine latitudine. Prius enim dixitt a via recta discedens, in calles labitur lortuosos.
quod est, et subjunxit postea quod nonest; sicutL Deinde actus vitiosaeconveisationis excludit dicen-
facere consuevcruntqui priorum dicta aliqua diversi- do : Et in via peccalorumnon sletil; utique quia venit
tate coramulant, ul se in eis mentianlur auctores. in mundum, qui est via peccatorum;sed ibi non stelit,
Nunc ad perscrutanda verba veniamus : quoniam in\ quoniam ejus vitia immaculata conversatione transi-
interioribuseorum quasi in quibusdamnucleisfi uctuss vit. Ponendo aulem viam peccatorumlatam vult in-
duicissimusinvenitur. telligi : quoniam angustatn constat esse justorum.
Expositio psalmi. Terlio loco subjunxit : Et in cathedra peslilentimnon
Vers. 1. Bealus vir. Nimis pulchrum commodura- sedit. Ad doctrinas hoc videtur abominabiles perli-
que principium; ul quoniam erat Spiritus sanctus s nere, quae pestilcntis dogmatis venena disseminant.
humani generis imbecilta moniturus, a beaiitudine e Haecroerito negantur in Christo, qui totius mundi
sumere videretur initium; ut hac spe irepidaniium n vulnera medicabili a prscdicationesalvavit. Quidam
animos inviiaret, ne se mortalium fragiliacorda sub-- "' vero hunc locum tali dislinctiniiecomplexusest, im-
ducerent. Quis enim ad quaelibetardua non iucite- pium dicens eum qui peccat in Deura : peccatorem
tur, ubi felix beatitudo praedicitur? Beatusergo virr vero qui in semelipsuradelinquit; pestilenteni scili-
dicilur, sicut nobis majorum tradit auctorilas, quasii cei, qui proximum suum depopulalur, opprimil atque
beneaptus, cui omnia desiderata succedunt. Sed htinc c laedit. Sed quodvis horum recipias, nihil tale in Do-
duobus modis dici in cenlesimo quadragesimotertio o mino fuisse cognoscis. Calhedra est enim ex aliqna
psalmnpropbeta commemoratponens : Bealumdixe- rnateria composita forma sedibilis, quaenos curvatos
runt poputum cui hmc sunl (Psal. CXLIU,15); ite- :- inolliler a dorso suscipit, suoque gremio demissos
rumque subjungit: Bealus populuscujus est Dominus is velut habilis theca complectilur. Haecproprie docto-
Deut ejut. Quapropter saeculibeatus est, qui, ut H ribus dalur, sicut ait in Evangelio : Super cathedram
ptitat, summa securitate suflullus, in continuata Isc-
e- Moysi sederuntscribmet Pharismi (Mallh. xxni, 2).
liiia el mundanis copiisperseveral. lsti autcm bealo,o, Sic etiam judicum tribunal, et solium regum pro-
qtii a proposito suo nulla contrarietaie removelur, r, prium esse memoramus.Considerandus13 esleiiara
* Edit., medicinali.
29 EXPOSITIO IN PSALTERIUM. PSAL. I. 50
hic ordo diclorum, quemadmodum contra Adam to-1A dicturus est : Ut faciam votuntalemtuam, Deus meus,
tns aptetur : abiit cum recessit a prsecepto Domini : volui, el tegemluam in medio cordismei (Psal. xxxix,
stetit, cum delectatus est peccato, quando acquisitu- 9). Sic de uno psalmo utrumque probatum est, quo-
rum se scientiam boni et mali, deceptus arbiter aesti- niam et principium libri de ipso debet intelligi, et
mavil; cathedram vero peslilentimsedit, cum posleris mandata Domini semper eum constat fuisse medita-
perniciosae doctrinse exempla dereliqtiil. Et nota tum. In septiiagesimo septiino quoque psalmo dicit:
quam pulchre singula verba rebus siugulis dedit; id Loquar propositionesab initio (Psal. LXXVH,2): sed
est ebiit, stelit et sedit. Qu* figura dicitur hypozeu- cum dicit, Loquar ab initio, non vult personam snam
xis, quando diversa verba singulis apla cJausulis ap- alictibi fortasse praeteriri; nos tamen diversoriim
poiiunlur. Quapropier generulis complexio peccato- Palrum auctoritatem secuti, etEcclesiae verba dedi-
rum merito in DominoSalvalore denegata est : sicut mus et prophetae, et jusiissimos quosque homines,
ipsa Veritas in Evangelio dicit: Ecce veniel princeps vel peccatores diximus loqtii, qtios suis locis eviden-
mundi hujus, et in me non inveniel quidquam (Joan. ter ostendimus, ut varietas ipsa rerum oblectare
xiv, 50). possit auditum.
Vers. 2. Sed in lege Dominifuit voluntasejus. Non Die ac nocte. Hsec complexio continuum tempus
magna gloria fuerat declinasse vitiosa, nisi el dice- B ] ostendit; quod si ad liiteram intendas, omnino non
ret omnino laudanda , sicut et alibi docet, Declinaa convenit, ul die ac noctejugiter legem Dominialiquis
malo, el fac bonum(Psal. xxxvi, 27). Lex ergo Do- aut legat aul praedicet, dnm reficiendi lempus corpo-
mini est in declinandis peccatis sancta praeceplio, ribusdetur, etcapiendisomninecessiias afleratur. Sed
quam in monte Sina Moysen accepisse manifeslum ille probalur legem continue meditari, qui oimiia
est: in qua tota mentis iutentione ille vere fuit, qui secundum sanctilatem gerens, ccelestise in omnibus
peccata non habuit; nos enim etsi ad momentum puritate traciavit. Hoc revera ipsi capiti Domino
legis praecepiacogiiamus, delicti lamen tempore vo- Christo certum est convenire, quamvis ad exeraplum
luntas nostra in lege non permanet. Voluntas enim sanctitatis ejus, et membris quoque videatur esse
decenter est posita, ut constanliam coniinusemedita- praeceptum, sicut dicit Apostolus : Omnia qumcunque
tionis oslenderet, quaedum perseveranter assumitur, faciiis in verbo aut facto, omniain gloria Dei facite
taboris tsedia nesciuntur. Sed ne ipsain voluntatem (I Cor. x, 51). Est et alibi praedicataista continuitas,
putares otiosam, sequitur operaiionis effectus, quia sicut in centesimo decimo octavo psalmo legitur:
sancto proposilo non sulficiebattantum bona velle, Testimonia lua doce me, Domine, et mandata lua in
nisi etiam desiderium suum continuo pioque labore corde meo semper exquiram. Dies pagani dixerunt a
satiaret. Hic polest sytlogismuscalegoricus inveniri, C ' numinibus suis, id est a diis, a quibus eos etiam no-
quem praetermittere non debemus, ne qui intellectus minasse noscunlur. Nox autem dicta est, eo quod
est priraus, incompetenter videatur esse praeteritus. noceat aspeclibus sive actionibus nostris.
Cujus definitionem partesque dicemus, ut rudibus Vers. 5. Eterittanquam lignumquod plantatum ett
earum rerum nihil remanere possit ambiguum. Ca- secus decursusaquarum. llinc jam prsediciturgloriosa
tegoricus itaque syllogismus est, quem dialectici nimis, singularisque felicitas; ut sicut actio miranda
summa laude concelebrant : oratio, in qua positis descripta est, ita et ejus prospera magnificasimilitu-
quibusdam , alia quaedamex necessitate veniunt pcr dine relerantur. Bene , ut arbitror, ligno fruciilero
ea quse posita sunt. Iste ex duabus propositionibtis comparatus est Dominus Christus, propter crucem
et conclusione formatur, sicut hic constat effectum. quain pro hominum salule suscepit. Quse meriio lig-
Cujus prima proposiiioest: Bealus vir cujus volunias num vitae dicilur, quando et ibi Dominus Chrisius,
in lege Dominiest. Secunda propositio : Ntillus cujus qui est viia noslra, suspensus est, et latroni in ea-
voluntas in lege Dominiest, abiit in consilio impio- dem confitenti dictum est : Amendico libi, hodieme-
rum. Proveuit exspectata conclusio : Nullus igitur cum erit in paradiso (Luc. xxiii, 45). Denique et hodie
beatus vir abiit in consilio impiorum. Hoc quidem in omnis iu ea credens, aeternsevitoedona consequitur.
diversislocis diligens tibi perscrutator invenies, quod *' Sive, ut historia refert, lignum revera luit in para-
nos rarius ponendum esse perspeximus, quoniam diso perennis vitae, si detesiabilis inobedientia non
nobis ex diversis artibus atque disciplinis cum ex- fuisset. Unde enim mors hahuissetintroitum, si Adam
positione proposita multa dicenda sunt. monstras-et devotionis affectum? Hinc sanctissimi
Et in legeejus meditabiturdie ac nocle.lntendendum Patres suavissima mella sudaverunt, dicenles : Dedit
quod secundo dicit: In lege, non sub lege, quia in mandatum, ut inveniret arbilrium; fixit legem, ut
lege fuit qui peccata contempsit. Reliqui autera raor- faceret cautiorem. Sed ille improvide secutus est
tales merito sub lege sunt, qui delictis onerantibus hostem, et infeliciter vitse reliquit auctorem «. Tunc
inclinantur. Lex enim dicitur ex eo quod animos lamentabili sorte deceptus, vitam perpetuam, quam
nostros liget, suisque teneat obnoxios constiiutis. possessurus erat amisit, et in monem, quani non
Verum ille legem non medilabatur litteris, sed san- babebat, incurrit. Sed ut ad conceplsesimilitudinis
ctitate propositi; sicut in tricesimo nono psalmo inslituta redearaus, quod dicit, plantatum est, id est

* Mss. Aud., Bec, Fisc. et felicem reliquit vitm auctorem.

51 M. AURELUCASSIODORI 52
inuitulum est lignum crucis a Deo, quod semper in A' h.rum (Philip. n, 9). Et in ApocalypsiJoannis ita le-
iide vireret ac cresceret. Hoc scheraa parabola dici- gitur i : Et vidi, et audivi vocem magnam angelorum
tur, id esl genere dissimilium comparatio. Sic enim multorumin circuituthroni, etanimaliumet seniorum:
iii subsequentibus et monti, et leoni, el vermi com- et erat numerus eorumdena millia denorummillium.
paratus esl Cbristus. millia millium dicentium voce magna : Dignus est
Secus decursus aquarum. In comparationis gralia Agnusqui occisusesl acciperevirtutem, et divitias, et
perseverat. Nam sicut lerrestris aqua decurrens vila tapientiam, et fortitudinem,et honorem,et gioriamet
est lignorum virentium, sic aqua spiritalis signum benedictionem.Et omnemcrealuram, qumesl in cmlo,
crucis inundat, quae salus essc fideliumcognoscitur et in terra, et sub terra, el in mari, et qumsunt in eis,
animarum. Haec ergo aqua 14 esl de qua in Evan- universosaudividicenles: Sedenti in throno, et Agno,
gelio dicitur : Si scires quis est qui a te aquam petit, benedictio,et honor, et gloria, et potentia in smcula
pelissesab eo, w daret tibi aquam vivam (Joan. iv, smculorum.Et quatuor animalia dicebant: Amen.Et
10), elc. Operaeprctium est quoque perpenderequare senlores ceciderunt, et adoraverunt (Apoc. v, 11 et.
dixerit : secus decursus aquarum; scilicet ut nec seq.), etc Plena est rernm lalium Scriptura divina,
nimia inundatio lignum laederet, nec ilerum irrigatio quoniam sicut in assumptocorpore fuit humiliias,
procul cnnstiliita siccaret. B ita est post resurrectionem Domini Christi declarata
Vers. 4. Quod fructuni suumdabit in temporesuo. majeslas. Nuncad reliqua veniamus.
Fructum dabit, id est Ecclesias consliluei tempore Vers. 6. Non sic impii, nonsic.Venitad secundam
competcnti, hoc est, quando beataeincarnationissa- partem, ubi memorat quse impii cum peccatoribus
cramenla suscepit. 0 fructus ille mirabilis , qui hu- sustinebunt, ul eorumactus refugiatur, quorum pcena
manum genus dulcissima credulitale satiavit! Unde cognoscilur.Quodscbemadicitur paradigma. Scbema
non gustare peccare esl; el potius genus est praeva- autem est figura dictionis in ordine verborum cum
ricationis a cibis talibus abstinere. Fruclus enim di- decore composita; est enim paradigma narratio per
ciiur a fruendo. Et notandum quia dabit dixit, qtiod exempla, borlans aliquem, aut deterrens. Invitavit
ad raliiuiabilem sensum , el ad offerentis pertinet _autem cum dixit: Bealus vir, et reliqua; delerruit
voluntatem. Nam licet et alia ligna erumpeutes infe- autem cum ait : Non tic impii, non tic, etc. Efficacis-
rant fructus, hoc recte dare dicitur, quia aelerna simum plane doctrinaegentis , et inviiare prosperis,
prsemia donare monstratur. et terrere contrariis; sicut et Pater Augusiinus in
Vers. 5. El fotium ejus non decidet. Id est sermoi libris de DoctrinaChristiana memorat dicens (Lib.
ipsius nullo casu a veritate discedit, sed tanquam ini IV, cap. i) : Debel igilur divinarum Scripturarum
arbore palmsefolia manentia sunt, ita et ista infixa C tractator et docior, defensor reclaefidei, ac debella-
veritali * cerlis promissionibusperseveranl, sicul ini tor erroris, et bona docere, et mala dedocere. Quod
Evangeliolegitur : Cmlumet tecra transibunt, verbai institulionis genus et in decimo quarto, et in trice-
aulem mea non prmteribunt(Matth. xxiv, 15). Ei in- simo sexto, et in centesimo decimo, et in centesimo
tuere Domini verba foliis arboris comparata, quiai decimooctavo psalraopolenter exsequitur, ut distin-
sicut illa fruclus tegunl, sic proraissionessuas et istai ctio sil in comminatione supplicii, magnitudo sem-
<ustodiunt. Ilse sunt aquaespirituales, haecfolia sa- per in prscmiis.Dicit ergo : Non sic impii, non sic,
lutaria, de quibusin Apocalypsibeatus Joannes dicil:: quoniam non erit sic impiis, ut superius dixit. Et ut
El oslendilmihi (lumen aqumvivmsplendidum, tan- immobiliter crederes, firmiialemnegationisiterando
quam crystallum, exiens de throno Dei el Agni; init monstravit. Nara si locumeorum diligcnlerinquiras,
medioplatem ejus, et ex ulraque parle fluminis,arbo- audi Apocalypsim Joannis dicentem : Bt diabolus,
rein vilm, qumfacit fruclum duodecies, singulis men- i- qui seducebateos, missusest in stagnum ignis et sul-
sibnsreddensfructumsuum; et folia arboris illiussunt i( phuris, ubi illa bestia el pseudopropheta,quod vide-
ad sanitatemgenliumdeputata (Apoc. xxn ,1,2). licet ad omnes pertinet impios, cruciabunturillic die
Et omnia quacunquefaciel prosperabunlur.Aptis- ac nocte , in smculasmculorum(Apoc.xx, 9, 10).
sime conlra illud Adaeponilur, cujus fucta nobis ad-- D ] Sed lanquam pulvis quem projicit ventusa facie
versa pepererunl. Nam sicul DominusCbristus dul- terrm. Congrua nimis facta comparatio. Pulvis enim
cedinem salulis mundo praeslilit, ita ille humano o est resolutio lerrse. Et quia homo terrenus, quando
generi amaritudinem mortis inflixit. Tribus ergoo inflaturseductoriovento superbbe, de soliditaie terrse
modis haecpraedicationisforma constructa est, di-- viventium quasi pulvis abjicitur, quia sua levilate
cendo quid vitaverit, referendo quid egerit, tertio add ad firmamentummandatorumse tenere non potuit,
quem finem fructus ipse perveneri:. Sed hoc brevi- i- merilo pulvis dicilur, qui tanquam substantia tenuis
ter atque mediocriter posilum est propter bumilita- vitiorum flatibusvenlilatur. Sed hanc damnationem
lem bumanilatis assumptae. Caelerumsi magnificen- i- gravissimam non putemus ventorum ludibriis com-
liam ejusvelisadvertere, audi Apostolumdicentem : paralam , quaecorpora facile mobilia in auras seilie-
Propler quod et Deusittum exattavil, et donavitilli li reas ludivaga compulsionetransponunl. Hic enim
nomenquodest super omnenomen; ul in nomineJesuu facilitatemexpulsiouisvult ostendere, non acerbita-
omne genuflectalur,cmleslium,terrestri m et inferno- '- tem discriminis levigare. Faciesvero lerrm signilicat
• Mss. Aud., Bec. et Fisc, ita et isla in fixa verilate.
 - 1N PSALTERIUM. PSAL. I. 54
53 EXPOSITIO
lenuis- 1f\. (Gen. ni, 9) t non quia Deus in paradiso eum esse
superflciem lelluris, ubi reveia potest pulvis
sed indignus divina cognilione, eo
simus insidere. Hanc Graeci epiplianiam vccant, quae non noveral, Et iter impiorum peribit.
solam longitudinem et latitudinem habet. Haeccolo- quod ceciderit increpatur.
via est Dominus, ita peccatorum
res suscipil diversa qualitflte distinctos : haecproba- Nam sicat beatorum : qui sine dubio peribii,
illas disciplinse; in iter diabolus esse cognoscitur
lur recipere (iguras geometricse suis seterna poena damna-
ea denique datur conspici, quidquid poiest corporeis quando cum sequacibus
oculis inttieri. bitur. Via enim dicitur, quod per eam unusquisque
in iranseuntium vialur. Iter, quasi iterum aclus, quod
Vers. 7. Ideo non resurgunl impii judicio. lmpii
a mentis nul- agendo iteratur. Quod tamen uirumque pro locorum
sunlqui sanctam Trinitalcm crudelitate
Novi Teslamenti qualitatibus reperis esse variatum; nam et viam
laienus confitentur, nec Veteris aul
sicut dicit peccalorum superius dixit, et iter in bono posilum
parere regulis acquiescunt; vel, Aposto-
aulem est, sicut iu alio psalmo ail : El iltic iter est, in quo
:
lus Qui verbis confilenturDeum, factis neganl
et hi in non quia jam ostendamilli salutare Dei (Psal. XLIX,25). liem Isaias
(Tit. i, 16); judicio resurgunt,
in dicente Do- propheta dicil : JPrinctptum Sion dabo, el Jerusalem
suainfidelitatedamnati sunt, Evangelio
in ilinere (Isai. XLI,27). Nunc ad conclu-
uiino: Quiautemnon \$creditin Filio,jamcondemna- consolabor ul uobis totius
Nam si 5
B sionis quoddam speculum veniamus,
tusestb (Joan. m, 18). adjudicium resurgere facies elucescat.
reddere raiionem, inerito psalmi pulcherrima
estprosuis faclisquempiain
ttii dicunlur in judicimn non resurgere, quosjam co- Conclusiopsalmi.
gnoscitur senteniia divinadamnasse. Omnes resurgere Totus hic psalmus ad moralem peninet discipli-
fidescatholicaconfuetur,sicutdicit Apostolus: Omnes nam, de quo et bonus imbuilur, et peccatorum mens
resurgemus, sed non omnes immntabimur(I Cor. xv, sceleraia lerretur. Nec vacat quod DominusChrisius
51). Resurget eniin justus, uijudicet; peccalor, ut est positus in principio numerorum. Unitas quippe
judicetur; impius, ut sine judicio punialtir. spccialis, simplex aique perfecta est, nullius indiga,
Nequepeccalores in consilio juslorum. Teccatores in seipsa perenuiter manens : a quo fonte multitudo
sunt professione quidera Chrisiiani, sed minoribus numerorum sic egrediiur, ul ad eam semper, quam-
peccatis obnoxii, quibus dominica daltir oralio, ut vis multiplicata, revocetur : sine qua supputaiio nec
se exuant a delictis; impii aulem sunt qui suum ne- inchoare quidquam praevalet, nec prodire. Merilo
scientes auctorem diversis sceleribus polluunttir, ut ergo in boc iniiio calculi ponitur Christus : quia,
blaspherai, impcenitentes, culiores idolorum, et prin- sicut dicit Apostolus : Ex ipso enim, et per ipsum, et
cipalibus vitiis obligati. Quapropier duo sunt genera ' in ipso sunt omnia (Rom. xi, 56). Hanc Trinitalem
peccanlium : primum, quod nulla placabili satisfa- Graeci monadem vocant. Nam si incorporalis et im-
ctione compleia remanet in delictis; aliud est cui per mutabilis est substnntia, intelligilur Deus; si incor-
graliam confessionis peccata donantur, sicut legitur : poralis et mulabilis, intelligitur anima; si vero et
Beati quorumremissmsunl iniquilales, et quorum tecla corporalis et mutabilis, intelligilur corpus. Ista ergo
sunl peccata (Psal. xxxi, 1). In quo numero et sancli monas lali complexione, sicut dictum est, ab ariib-
suni, quia nullus sine peccato est, sicut beatns Joan- meticis explicatur. Mementoautem quod monas, licet
nes apostolus dicit: Si dixerimus qu\a peccatumnon fons atque initium numeii esse videatur, ipsa tamen
habemut, notmetipsosseducimus, et veritas in nobis non potest numerus dici. Quidquid enim ab uno plus
non est (1 Joan. i, 8). Ergo de illo primo numero est, sicol ait Nicamachus, jam flt nUmerabile.Nume-
peccantium dicit qui nulla fuerunt digni miseraiione rus enim esl unitatis col ectio, vel quaniitatis acer-
salvari. Hi enim cum jusiis minime judicabunt, quod vus ex unitatibus profusus. Hoc enim quod dicimus
evangelica voce solis fldeiibus suis Dominusin prse- nominis quoque ipsins declaratur indicio. Numerus
mium pollicetur. ln consitio enim, in judicio dicit, quippe a numerositate vocalus est. Quae disciplina
quia omne rectura judicium in consilio est. Consilium nec a Patribus nostris prsecipitur negligenda; est
enim dictum est a consulendo. Nam superius consi- enim verax et immutabilis, et per omnes creatur.is
liurn impiorum abnsive posilum est: quoniam et ipsi' pro modulo stise quantilalis effusa. Legitur enim in
putant consulere, quamvis cognoscantur unamquam- Salomone : Omnia in mensura, numeio et pondere
que rem noxia sibi machinatione tractare. (Sap. xi, 21) Deum fecisse. Illud etiam arbitror in-
Vers. 8. QuoniamnovitDominusviam justorum, et tuendum, quod mirabili dispositione consequeniia
iter impiorumperibit. Bonorum viam dixit Dominum cuncta conscendant. In primo siquidem psalmo Do-
notte; iter auiem impiorum perire confirmat : quasi m ni Christi carnalis vila describitur; deinde omni-
Dominus utrumque non noverit. Sed allegorice di- potens natura deitatis ejus subtiliter indicatur. Ter
ctum est, ut hoc sciat Dominus, quod in beatitudine tio mulliplicatos dlcit populos, qui eum nitebantur
perraanebit: hoc nesciai quod peribii. Nam et ipse exstinguere; deinde septem pcenitenliumpsalmi fide-
dicturus est in judicio suo peccaloribus : Nesciovos linm corda puriflcant; postea parabolis et tropicis
(Matth.xxv, 12). Quod si hoc ad lilieram velis ad- allusionibus subsequens drama decurritur, et per
vertere, quomodo ignorare poierit quos creavii? Sic allegoricas similitudines pene omnia referuntur ad
el Adae locutus est posi peccatum : Vbi es, Adam Salvatorem Dominum, quod suis locis commonere
* Mss. Aud., Bec et Fisc. credulilate. b Mss. Auil., Bec et Fisc, jam judieatus ett.
55 M. AURELII CASSIODORl 5G
ciirabiniiis.Post lisec laudes Clirisii Dominimirabili AVpter passionem Cbrisli. Secundo verba sunt demcn-
varietale propheta concelebrans, usque ad finem non lium Jiidaeornm.Terlio dicia sunt DominiSalvatoris
desinit ejtis praeconia sanctitatis edicere. Sic igitur de omnipotentiregno et de incnarrabili generatione
universa de ipso prolata noscuntur, cujus hscccausa sua, quantum polest parvitas humana recipere
suscepta sunt. Quarlo propheta loquitur commonens populos ut ad
fidem Cbristianam, agnita Domini majestate, cnnve-
EXPOSITIO1N PSALMUMSECUNDUM.
niani : scientes de via justa se esse periiuros, nisi
Psalmus David.
apprehcnderint religionis catholicaeverissimamdi-
Quamvis in quibusdam codicibus nec isle psalmus sciplinam; quod ciiam aliorum prophetarum creber-
babere tittilum comprobetur,propterquod in Actibus rimo sermone narratur.
aposlolorum legilur, sicut in primo psalmo diclum Expositio psalmi.
est : Quare fremuerunt gentes, etc. : lamen si dili-
Vers. 1. fremueruntgenles,et populi meditaii
genter inlendas, non videlur esse contrarium. Dici- sunl inania?Quare
tur enim in primo psalmn positum, sed qui per in- Haec figura Graccedicitnr erotema, La-
line quaemultis quidem modis fit : sed
scriptionemliluli primns babendus est; estenim ipse ut deinlerrogatio;
his pauca ponantur, interrogamus quando ali-
16 sto,ue idem secundusin ordine, primus in litulo. g
Quo exemploquamplurima dicta suni, quse cum sibi quid scire volumusqnod nesciebamus, ul est illud in
ad litteram discrepent, diligentius inquisita, unum fuluro psalmo : Quot sunl dies servi tui, quando facies
esse raonstraniur, ut est de concordia Evangeliorum de persequentibusme judicium (Psal. cxwn, 84)? In-
etiam quse certe novimus, nt est illud :
campus ille latissimus. Quapropler Ecclesiarumcun- terrogamus
ctarum probabili usu receptum est, ut binc magis Nuuquid est in idolis gentiumqui pluat, aut crelida-
buntpluviam,nisitu voluerit(Jer. xiv, 22)?Est quoqne
incipiat exordium titulorum, quando inchoat ab in-
inlerrogatio arguendi, sicut bic posita est; corripit
crepatione Judseorum. Et ideo cnnsequens fuit ha- enim
bere causam titulura suum, qunniam a priore textu populospropheta, cur fremuerinlconlra Domi-
noscilur segregata. Sed quoniam diclum est quare num Salvaiorem, cum causas iracundias non babe-
tituluin receperit isia divisio, nunc de verbis ipsius, renl. Fremitus enim proprie ferarum est, qui juste
furentibus datus est, quando, ratione poslpestta, bel-
prsestante Domino,disseramns. Psalmus est hymnus luino furore succensi stint. El quoniam nobis fre-
alicujus meiri lege composiius, qui ad similitudinem
praediciiorgani snpernam nobis cognoscilur indicare quenter figurae ponendaesunt, oportet in ipsis pri-
virtulem. Davidautem, quamvis conditor bujus uni- mordiis ejus rei definitionemdare, ul cum nominaia
versi operis inspiratione divina esse videaiur, certis Q fuerit, valeat evidenter agnosci. Figura est, sicut
" nomine
tamen locis congruenter apponitur. Sed quouiam ipso datur intelligi, quaedam conformatio
dictionis a communione rcmota, quse interioribus
inlerpretaiio nominum, quemadmodum praefati su-
oculis velut vulluosum semper offertur, quam
mns, res nobis secretiores indicare monstratur, tradilione aliquid ostentationem
sicut interprctes Hebraeorumnominum iradere ma- raajorum et habitum «su-
luerunl: David significatmanu fortis, sive desidera- mus nuncupare. Has etiam Pater Augustinus pul-
clierriine inler locutiomim nmdos annumerat. Nec
bilis, quod nulli polesl aptius convenire quam om- illud nos moveat, cum apud Judoeosageretur, cur
nipotenti Christo, qui est vcraciter fortissimus, et
summo desiderio requirendns; quapropier Davidhic pluraliler gentes et populi posili esse videanliir :
est Dotninu-, legilur enim in Aclibus apnstolorum : Comenerunl
intelligendus de
Christus, cujuspassione enim vere in hac civilate adversus sanclum Filium
loquitur propheia : el ipse Dominussua verba dictu- tuum,
rus est; quod in subscquenlibuspsalmis crcbcrrime quem unxisti, Herodesel Pilatus cum nalioni-
bus el populis Israel (Act. iv, 27). Meditalisunt quo-
reperitur, ut in appellaiione David Dominus possit divinas sine fructu in-
Clirisins inlelligi. Ei ne pcr baereticas contenliones que inania, quia Scripluras
ChrMiani auimus fliicttiet,qtiem oportet omnia ve- lelligentiae frequenter iterabant. Prophelatum est
enim in innunieris locisdeDomino SalvatoreMessiam
raciier lixeque credere, nominis ipsius defiuiiionem [ esse
venturum, quem illi maximoerrore decepii non
aiictorilaie Pairum lirevi satisfactioiie conclndimus. sed adliuc venturtim esse confidunt. Merito
venisse,
Audiamusergo heaium ac doclissimum Augustinum inania medilabanturqui pjns ailventumfructuo-
in evangelisi.ieJoannis exposiiione dicentem (Tract. ergo sum nequaqiiaminielligerc poluerunt.
78, in Joan.) : Agnoscamus geminam substanliam Vers. 2. Aslileiunl reges terrw, et principesconve-
Cbrisli, divinam est
scilicet, qua aequalis Patri; hu« nerunt in unum adversusDominumet adversusChri-
mauam, qua major est Pater; utrumqueaulem simul, stum
non duo, sed tintis est Clirisius, ne sit quaternitas, volunlatem. ejus. Astiterunt, non proesentiamsignificat. sed
Nam passioncm Domini constat corara
non Triniias Deus; ac per hoc Chrislus est Deus,
regibus omnimodonon fuisse.RegesaulemterrmIlero-
anima rationalis, et caro. Qua veritale recoguila, ilem vult
intelligi,qui pcrsequendo Dominumnecavit
competenter morliferos vitamus crrores. infanlcs; alterum vero Herodem ncpotem ejus, qjii
Divisio psalmi. Pontio Pilato in Salvatoris nece consensit. Mtrito
Qitattiormembris psalmi hujus species decora for- ergo astiiissedicii sunl, qui sacrilegis mentibus ton-
mtia est. In primo loqniiur propheta de Judaeispro- sentientes in uno scelcre cnnvenerunt. Princip; s au-
 EXPOSITIO IN PSALTERIUM. 1'SAL. II. 58
r7
cum judicare vencrtt mundum.
icm dc Pharteseis dicii. Sermo enim isie inlerdum A icmpus signilicat,
Merito ergo ira el luror dicitur, quando omnia pec-
reges, inlcrdum significat priores. Princcps enim redduntur.
dictus est quasi prima capiens. Convenerunlin unum, calorihus obstinatis, suis merilis apta
in unam voluntalcm, non in unum convenlum : nam Vers. 6. Ego auiem conslilutus tum rex ab eo su-
ex sua pei-
diversis conciliabulis boc scelus leguniur fuisse ma- per Sion monte.n sanctumejus. Hactenus
nunc per figuram, quae
chinali. Sed ut intelligeres iiijuriam Filii Patrera sona propbcia locutus est;
Graece dicilur exallage, Latiue permuialio, verba
posse respicere, utrumque posuit: adversus Domi- Domini Salvaloris, qui se Rcgeui a Patre con-
num, id est Patrem; et adversus Chrittum ejus, hoc refert
est Filinm, sicut ipse in Evangelio dicil : Qui non siitutum esse tesiatur. Quod etiam scriplum est de
in liltilo passionis : Rex Judmorum (Joan. xix,
honorificulFilium, non lionorificat Patrem qui misit ipso Hoc nec Pilaius
illum (Joon. v, 25). 19). deleri passus est, qui eum Ju-
Vers. 5. Disrumpamusvincula eorum. Verba sunt dscis cruci tradidit affigendum. Hoc etiam Magi in-
ista demenlium Judaeorum. Dicebani vincuta, quae quirendo professi sunt : Vbi est qui natus esl Rex Ju-
solvebant. Sic enim se dmorum (Malth. n, 2) ? Sequitur, super Sion montem
potius peccaia putaverunt
vincula isla disrumpere, si in prseceptorem legis et sanclum ejus. Nomen eniic istud multarum quidcm
scelesta volunlate -. rerum absolute fecundum est. Mcdoenim signilicat
aposlolos ipsius 17 prosilirent.
Eorum namque ad Christum perlinel et ad apostolos Ecclesiam, modo ipsum DominumSalvatorem, modo
sub numero Domini Jerusalem futuram. Et quia verbum hoc frequen-
ejus, qui plurali regula proba-
bantur astringi. lei iterandum est, convenit magis ut pcr loca sin-
Et projiciamusa nobisjugum ipsorum. In jumen- gtila congruis satisfactionibus explicetur. Sion hic
Ecclesiamdebetnus accipere, quan montem appellat
lorum insipienlium digna sibi comparatione manse-
non nisi vin- propter erainenliara honoris et firmiiatem fidci.
runt, qui projiciunt jugum, prius ejus Sion enim Hebrsea lingua diciiur specula, qusecom-
cula disruperint, in toiura vanissima volunlate dc-
pelenter aptatur Ecclesise; quoniam ad futuras spes
cepti. Nam c\imjugum DominiSalvaloris sit suaoe, suflicienler insfructa,
promissiones Domiui mentis
et onus ejut leve (Matth. xi, 50), dominalionem ejus
ac providentia coutuetur; nec tantum prseseutibus
gravissmam putaverunt. Ita quod eos coniinere
hoc infeliciler festinabant. quanlnm futuris beneficiis gloriaiur. Merito ergo
regere poierai, abjicere Sion Ecclesia dicitur, quia speculaiio ejus in illa
Qui habitat in crelisirridebit eos, el Dominus sub- contemplativa virtute defigiiur. Super eam revera
sminabileos. Coeloshic viros sanctos signilicai, sicut Christus est Rex, quoniam ab ipso regitur atque dis-
et ipse alibi diciurus est: Cmd enarrant gloriam Dei _ ponitur.
(Psat. xviil, 2), quos aplissime commemorandos Prmdicans prmceplumDomini. Quod fecit Evange-
etegil, ut amplius impiorum elalionem maliiiamque lium docens, ut prsedicationem propheiarum sua
confunderet. Irridebit et subsannabit, et bis similia, inaiiifestalione compleret.
ex nostro usti accipienda sunt. Cscterum Dominbs Vers. 7. Dominus dixit ad me : Filiut meus et lu,
nec splene ridet, nec vultu subsannat; sed vinuti egohodie genui tc. Domiiium si^nificat Patrem, sed
sua spiritualiter pragit quaecunquc disponit. Haec et ipse quoqiieDuminusest, sicut in centesimo nono
ligura Graece dicitur metonymia, Latine transnomi- psalmo dicmrus est : Dixit Dmninus Domino mee,
nalio, quoties intellecium rei diversis modis, verbis Sede a dextris meis (Psal. cix, 1). Iniendamus autem
alienis ac translatitiis indicamus. Juste igitur pro- quod pnsuit: Dixit ad me, Filius meus es tu; quod
pheia Judseorum perfidiam asserit irridendam, qui etiam ei dicturus erat post baptismum : Hic est Fi-
falsos testes conua veritatein adduceie icntavc- lius meus dileclus, in quo mihi bene complaciti(Matth.
runi, qui Dominum gloriae crucifigere malucrunt, ni, 17). Etut Christuni unam personam, id est Ver-
qui resurrecturi omnipotentis Christi stulte sepul- bura carnetn factum essc semires, adjecit: Eye lio-
cri receptacula signavertint. Tautae siqtiidem scelc- die genui te. Hoc jam nihil habet commune cum cv-
rum molcs, contra polentiam Doraini dementcr at- teris, sed tolum est unigeniii Filii proprium,
qttod
que inauiter probaniur assumplae. ipsum designare atqtie inculcare rerum poluisset
Vers. 5. Tunc loquetur ad eos in ira tua, el in fu- auctorem. Dicendo enim, hodie, coaeternitateni suae
rore suo conturbabit eos. Sed ne irridendos lanlum majestatii ostendit. Hodie enim apud Deuin nullo
impios pularemus, nunc eos graviier commemorat inilio incipit, nullo fine concluditur. Non est enim
arguendos. Ira vero et furor similia sunt verba prae- ibi, fuit, neque, erit; sed semper manet, semper
cedentibus. Nam Deus et cum tranquillitate judicat, est; el quidquid dixeris, ille hodie est,, sicut in
el servata pietaie conturbat: non in malos motu ali- Exodo Moysiprsecepitut de ipso diceret: Vade, in-
quo surgente candescens, sed ab eis suaegratiae mo- quit, et dic filiis Israel: Ego sum qui sum; el qui est
menta suspendens. Ira ergo Dei vocatur retribulio misit me ad vos (Exod. m, 14). Quapropter seterni-
peccatorum; nam motus Divinitas beata non paiitur, tatem suam voluit appellatione praesenlis temporis
qusesemper eadem, selerna, atque immobilis perse- indicari. Praesens enim lempus, quod ait, hodie,
verat. Sed ista conversio humanse convenit fragili- pro perpetuitate poni, Scripturarum divinirum
pro-
tati, ut de lseto quis trislis, de placato iracundus, prium esse cognoscitur. Genui te, natiuiatem illam
de benevolo reddatur offensus. Tunc loquetur, illud significat de qua Isaias dicil : Generationemaut.m
 59 M. AURELII CASSIODORI 40
ejus quis enarrabit (Isai. LIII,8)? Lumcn ex lumine, A autem significat nationes toto orbe divisas, quas ais-
omnipotens de omnipotente, Deus verus de Deo tinctas atque separatas sanguis amplectitur a. Gens
vero : Ex quo omnia, per quem omnia, in quo omnia enim a genere vocitatur. Sequitur, Hmreditatem
(Rom. xi, 55); de quo ad Hebraeos scribens, ait luam. Cura dicit, tuam, naturam illam in Chri-lo
Apostolus : Splendor glorim, et figura subslantim perfeciae deitatis ostendit. N.imhoc ipsura quod ait,
ejus, gerens quoque omnia verbovirlutis suw, purga- tuam, incarnationem Verbt csse demonstrai, ut ni-
lionem peccalorumfaciens, sedet ad dexleram jnaje- hil intelligatur esse divisum, quando una majestate
sti.tis in excelsis: tanto metior angeliseffeclus,quanto omnia possidenlur; sicut ipse in Lvangelio dicit :
differentiusprm illis nomen kmredilavil.Cui enim an- Omnia qum Pater habel, mea sunt, ct omnia Patris
gelorumdixit aliquando : Filius meuses tu, ego hodie mea sunt (Joan. xvi, 15). Haeredilas vero ab hero
genui te (Hebr. i, S, 4, 5)? et caetera, quae de ma- dicta est, id est domino, quod iu ea polestate libera
gnificentia Domini Chrisii texlus ille proloquitur. dominetur.
Quapropter cessent vaniloquae disputationes, et Et possessionemluam terminos lerrm. Hic manife-
Ariani dogmatis perfidia conquiescat. Hoc fides ca- statur universas gentes in Christi nomine creditu-
ibolica, hoc saniias mentis intelligit, ut unigenitus ras, per qucm mundus, explosis superstitionibus,
Filius a Patre, nec natura, nec tempore debeat, nec B reconciliatus est Deo. Nam cum et hic dicit, postcs-
potesiale separari. Operae quoque prelium est per- sionem tuam, natura humanilalis accepit, quod sem-
pendere quemadmodum in bis duobus versibus per per diviua possedit: majestati enim ipsius dari non
verba Patris h minibus voluerit declarare quod est. poterat quod habebat. Terminus autem dicius est,
Non enim poierat substanlialiter per genus et diffe- ul quidam voluerunt quod lapis ipse a tribus pedibus
rentias ad ejus proprium pervenire, quod magis aliqtiid miinis habet. Sed termines lerrm non otiose
creaturis quam Creatori videtur posse congruere. aestimotranseundum. Termint enim terrm sunt qui
Nam quemadmodum supra ejus naturam genus ali- tellurem cingunt aique concludunt, ut non solum
quod praevalet reperiri, curh ipsum rerum omnium arida, verum etiam totius aeris circumjecta substan-
constet 18 esse auctorem? Quapropter dissimilis lia, et omnium creaturarum significaretur integri-
est ista definitio illi definilioni quae substantialis vo- tas; sicut et ipse in Evangelio sub brevilate conclu-
calur, quaeper habitas differentias descendit ad pro- sit, dicens : Dala est mihi omnis poteslas in cmloet in
prium. Substantialis enim ista dici non potest, quo- terra (Matth. xxvm, 18); et Apostolus : Ut in nomine
niam quid sit Dei substantia nullatcnus prsevalet Jesu omne genufleclatur cmlestium,terrestrium et in-
comprehendi. Potest lamen, sicut quibusdam visum fernorum (Pltilip. n, 10).
cst, deflniri laliter Deus : Deus est substantia incor-• G ^ Vers. 9. Reges eos in virga ferrea. Modo regni
porea, simplex et incommutabilis. Nunc membra de- ejus constietudo describitur : quoniam si ad litleram
finitionis islius minutissirae perquiramus. Dicit enimi intendatur, parvae ulililatis est confringenda atque
primura : Ego aulem constitulus sum rex ab eo. SedI imminuendn perciperc. Sed respice primum quod
el reges lerrarum conslituuntur a Domino. Addidit, dicit: Reges eos, ut potestalem lyrannicae domina-
Super Sion montem sanctum ejus, prmdicans prmce- tionis auferrel. Illi enim reguntur, qui ad salulis
plum Domini. Elecii sunt et prophetae, Ecclesiaeprae- dona perveniunt. Virga vero poteslas regalis signifi-
dicatores. Sequilur : Dominus dixil ad me, Filius; catur, qua peccatoribus correclionis suse vindicta
meus es tu : dicius est et filius lsrael, sicut in, promillilur. Ferrea, non quia Deus ad ullionem uti-
Exodo Pbaraoni diciltir : Dixi tibi, Dimilte primoge- lur virga metallica, sed duritia ferri, rigori aequita-
nilum filium meum Israel, et noluisti (Exod. iv, 23). tis decenter aptata est. lpsa virga esi de qua in qua-
Non est ergo qtiod personam unigeniti Filii adhuc» dragesimo quarlo psalmo diclurus est : Virga recta
evidenter designare potuisset. Addiiutn est autem : est, virga regni tui (Psal. XLIV,7): sed quid cum
Ego hodie genui te, quod nulli alteri probatur ,edi- isla virga faciat, subsequenter explanat. Haec virga
clum ; sed solus ille sine temporc genitus est, perr est, quae confringit ad vitam : hoc baculum, quod
quem creaia cnnslant universa. Sic istam verilo-- " continet imbecilles: hoe scepirum, quod de mortuis
quam pulcherrimamque definiiioiiem ad scholas5 vivos facit. Virga enim usu humano dicta est, quod
suas traxit docirina saecularis, dicens eam subsian- vi sua regat, et vergere non sinat innitentes.
tialem, supra quam genus poterat inveniri. Et tanquam vas figuli confringes eos. Id est, per
Vers. 8. Poslula a me, et dabo tibi genleshmredita- conversionis studium conteres in eis terrenas cupidi-
tem tuam. Hoc per habitum dicilur formamque ser- lates, et veleris hominis ccenosirailem vitam. Et re-
vilem, ex eo quod Filius cst Virginis. Quidquidenimn spicc in ipsis comparationibus, singnlis verbis re-
in tempore accepit Christus, secundum hominem eaa rum causas decenler expressas. Potestatem Domini
quacnon habebat acquirit. Hic cnim jubetur ul petatit dixit titrgam ferream; superbos populos vas figuli,
secundum naturam inferiorem, et accepta possideat; quod mox ut percnssum fuerit, in parles minutissi-
n.im secundum potentiara Verbi, indifferenter omniaa mas dissipatur. Bene ergo peccator vasi luteo eom-
qnae habet Pater, habet et Fil us; nec illi necessee paralur, ut et confractio ejus facilis, et viia lutea
esl petcre quae simul cognoscitur possidere. Gentes i* monstraretur. Sed luncin meliusreformaiur quando
a Mss., quas distinctusalque sepa atus
sanguis amplectitur. ,
41 EXPOSITIOIN PSALTERIUM.PSAL. II. -W
In spiritualem hominera, divina gratia suffraganle, A tionem, per quam bonis vivendi prcebetexemplum „
pcrducilur. Veritas propter judicium; Vita propter deitatem.
Vers. 10. Et nunc, reges, intelligite. Venit ad ter- Vers. 13. 6'amexarseritin brevi ira ejus. Metapho-
tium membrum, in qtto jam .propheta comraonetut ra ab incendio facta ; quod lunc magis inardescit,
sacramenlis terribilibus patefactis, bumanum genus quando pabulum consumptionis acceperit. In brevi
humiliter obedial Creatori. Ubi orilur pulcherrimum enim dixit, quia cum decreverit vindicat.Neque enira
deliberaiivum dicendi genus. Nam cum tali sacra- illiusalia dispositio,aliaprobatur operatio, sed simul
mento vulgato obslupefacta fuerint corda morta- quse decernit et facit. Et nota qtiod superius in hoc
lium, saluberrimus ac necessarius suasor accedit, ut ssecuload sustinendum posuit, nequando: in futuro
cum limore ac tremore vero Domino serviatur, vero ad judicandum, dixit, in brevi; ntmodoomni-
ostendens ab utili et honesto, id quod in delibera- potenlis declaretur pietas, tunc potestas. Nonest enim
tionibus plurimum valet, expedire quse dicia sunt. in iilo judicio singulorumhominumvicissim operanda
Utile esl enim : Nequandoiratcatur Dominus, et pe- discussic; sed momentaneo discursu simul omnia,
reatit de via justa. Honestum : Beati omnesqui con- sicut fecit et judicat. Bene autem dictum est: Cum
fidunt in eo. Sic deliberativum dicendi genus perfe- exarserit, quia jam magnsepatientiaefinis ille decla-
cta disceptalionecompletumest. Nunc ad exponenda B ] ratur, supra quem nulli aliquid sperare conceditur.
verba redeamus. Reges, dominatores debemus ad- Beati omnesqui confiduntin eo. Decora conclusio,
vertere vitiorum, qui-haec et intelligere possint, et post multadicere ad quodquis debeat festinare. Con-
implere, Domino praeslante, prsevaleant. Neque fidere enim de illo jam praemiumest: quia ipsacon-
enim semper purpuratos reges adverti necesse est. fidentia per Dei gratiam venit, sicut Apostolus dicit:
Dicuntur reges et quibus privata conditio est, sicut A quo est et velleet perficere(Phil. u, 13).
ait Apostohis: Jam sine nobis regnatis, et utinam re- Conelutiopsalmi.
gnaretis,ut et nosvobiscumregnemusa(I Cor. iv, 8). Nuncin medium breviter copiosum sacramentis
Erudimini qui judicatis terram. Erudire, docere .
co3lestibuspsalmum,peraclaexpositionerevocemus,
est; nam et ipsum nomen significat apprebensam ut ejus virtus evidenter possit intelligi, cum ipsius
scientiam : rudis enim dicitur novus. Ertiditus, quasi valuerint raembra
a rude [ed.,-a rurej stiblatus, id est ab ignoramia cognosci.RespiciamusPsalmistam,
quanta sit gratia Divinitatisornatus. Anle Domint
divisus, et in doctrinae finibus collocatus. Quod illis verba prsedicavit, iterum post ejus dicla reloquitur.
bene dicitur, qui jam carnalia delicia domuerunt; Cum
prseceditpropheta est, cum sequitur apostolus:
ipsi enim bene judicant terram, quando repressis quia el venlura integra fide praedixil, et prosequens
viliis, corporibus suis, favente Domino, prsecepta < perfecta verilale consonuit. Ipse autem Dominusde
legis imponunt. 19 Terra autem dicta est a te- medio, tanquam de coelo retonans, potentiae suae
rendo, quod commeantiumgressibus atteraiur. nobisarcana patefecit; ut ct divinitatis ejus gloriam,
Vers. 11. ServiteDominoin limore. Brevis et plena et incamationis
mysteria pro modulo nostro saluta-
commonitio,quaDominoDeoamabililimoreservitur. riter disceremus. In boc autem secundonumero, qut
Nam sicut remissa securitas culpas admittit, ita timor ex duabus monadibus
pulchre corapositusest, aptis-
desiderabilisdelicta semper excludit. Et ne servitium1 sime duse naturae inconfusae
Dei durissimum aut tristissimum forte putaretur,' atque perfectsein una
persona sunt positseDominiCbristi: quarum est una
subjunxit: et alieraqua minislrat; prima creatrix,
Et extullate ei cum tremore. Quia timor Domini qua regnat,
creata ; et ideo quse assumpsit, impassibi-
non ad miseriam, sed ad gaudium ducit; quippe qui)1 posterior vero est
lis; quae assumpta, passibilis. Nam, sicut
beatos efficit, et sanctos operatur. Et iterum, ne hsec demus injurias carni, miracula di-
exsultaiio negligens redderetur, addidii, cum tremo- Patresmonent,
vinitati; discernamus intellectu naturas, et noxios
re; ut utraque sociaia ccelestemreverentiam compe- vitemus errorcs. Divinitas enim sic sibi hiimanitatem
tenter exprimerent.
adunavit, ut nullatenus cum humanitate confundi
Vers. 12. Apprehendileditciplinam,nequando ira-" possit, sed ulraque inconfusaet adunala perraaneat.
tcatur Dominus, et perealis de via justa. Magnificum i Quia Iicct incarnationis dispensatio post resurrectio-
verbum, apprehendile disciplinam, quasi muuimen i nera glorificata sit, tamen in humaniiatis verilate
clypei contra vitia noxia prolulurum. Utilitatem vero) permansit. Nam cum ipse dixerit post resurrectio
facti hujuspulcherrimi propheta subjunxit dicendo : nem apostolo Thomae: Mitie manum tuam, et vide,
Nequandoiratcatur Dominus,et pereatis dc viajusta. quia spirilus carnemet ossa non habet, siculme videlit
Nequandodixii, propler patientiam Domini, qusediuit habere (Joan. xx, 27); cum partem piscis assi, et
sustinet exccdentes. Et pereatis de via justa, id est a favura mellis post resurrectionem sumpserit, atque
ccelestiRege Christo, qui Via est recte ambulantiura u comederit (Luc. xxiv,42); et in Aciibus apostolorum
ad vilara, Dux euntium, Iter ad beatiludinem festi- legitur : Sic venielquemadmodumvidisliseum eunlem
nanlium; sicut ipse dicit in Evangelio : Ego sum via,, in ceelum(Act. i, 11); cum dicat eliara propheta de
veritat, et vita (Joan. xiv, 6). Via, propter incarna- peccatoribus: Videbuntin quemcomvunxeruntIZaeh.

• Mss. A., B., F., regnare possimut.

PATKOL.LXX. 2
45 M. AURELIt CASSIODORI 44
in, 10), qnia majestatem ejus nequeunt ititueri; illud A me? Secundi psalmi bocquasisimile videhir initium.
enim solis bealis dabitur, sicut in Evangelio dicilur: Sed illic interrogatio increpantis est, hic aulem ad-
Beatimundoeorde, quoniamipsi Deumvidebunt(Mqlth. miraiur conlra se populos excitalos, qui ad eos <o-
v, 8), nimis exitiale est duas naturas perfectasatque gnoscitur venisse salvandos. 'Dicendo, Triliutantme,
adunatas in Christo non credere permanere, qnas lot ostenditur de amplius illorum cascitate doluisse, quj
exemplis voluit de seipsa Veritas praedicare. Hoc saluiare suum ubstinalis mentibus respqerHni, sicut
Pater Atbanasius Alexandrinus, hoc Hilarius Picta- in trigesimoquarto psalrao dicturusest: fietribuebant
viensis, hoc Ambrosius Mediolanensis,hoc Augusli- mihi mala pro bonis, sterilitatemanimcc mem (Psal.
nus el Hieronymus,hoc Cyrillus, hoc alii mulli Patres, xxxiv, 12).
ad tollendamquoque funditus occasioneminanissimae Multi insurgnnladversumme; mulli dicunl animm
qusestionis, affirmant. Hocpapa Leo cum sancta sy- mece.In tantttm multi fuerunt, ut eliam de ntitnerc
nodo Chalcedonensi decrevit atque constituit (Parte discipulorum tradiior Judas illis fuerit aggrcgalns.
II, actione 2), ut ex duabus, et in duabus naturis Et cum repetilur sa>pius, multi, osiendilur acerba
adunatis atque perfectis, unum praedicel Chrislum, nuinetosilas impiorum, qui a conspiratione densissi-
quicunque vull esse catbolicus. Quae si memoriae, ma nequaquam rarescere poiuerunt. Hsec figura )o-
praestanteDomino,recondimus, in ecclesiasticissem- B 1 cutionis dicitur epembasis, enumerationis studio
per regnlis ambulamus. verba repetens, ut rei de qua loquitur procuret aug-
EXPOSITIOIN PSALMUMIII. menium.
Psalmus Davidcumfugereta facie Abessalomfilii sui. Non est salus illiin Deoejus. Hoc ad illas voces
Judseorumdicentium : Aliossalvos fecit, se-
Abessalora dum patrem suum Davidcrudeliter in- pertinetnon
inulac in ipsum potest salvum facere (Malth. xxvn, 42).
sequerelur, impelu perductus condensam Putabaltir enim Pater dilectionem non habere Filii,
qtiercum, ramis ejus colla nectentibus, iu aeris su-
camaliter permittebat occidi.0 nefariseturbae
bliniitate suspensus est, quadam prsefigurationedo- quem
stultissimum dtctum! nunquid redemplio inundi in-
minici traditoris; ut sicut Judas innodalus laqueo firmitali debuit
vitara Gnivil, ita et persecutor David constriclis fau- applicari?Non enim insatiabilismors
aliter poterat viuci, nisi vita tyrannidis ejus januas
cibus expirarel. Testanle autem Reguin historia psal- introisset. Sic tenebrae permanere nequeunl, cum
IIIIISiste qtiinquagesimoactu poslerior esi: quoniam
adullerii et bomicidiiAbessalomfilii prsesentia luminis excltiduntur.
posl culpas ejus Vers. 2. Tu autem, Domine,susceptormeuses, glo-
persecutio noscitur contigisse; sed pro virtute sua ria mea et exaltans capul meum. Sutceptor secundum
competenti nttmero probatur aptalus. Tenere cnira C , formam dicitur
scrvi; borainis enim susceplio, est
illum locum tertium oportuerat, qui ct sanctseTrini-
Verbum caro factum. Quaproptcr gloriam suam et
tatis potentiam, et triduanse resurrectionis in se my-
suicarodicit, quam suscepilom-
steria continebai. Nam per liberationem David re- exaltationemcapitisut divina substantia
nipotens Verbum, humanaque
surrectio Domini congrue significatur; ut animi' una esset sine confusione persona. IIoc eliam
aliqua
Cliristianorum Uli exemplo roborati, in adversis ad
Pelagianos pertinet destruendos, qui pulant ho-
casibus constanter erigantur. Simile est et 20 '"<td minem
a aliquid per se efficere posse quod bonumest.
quod Octateuchus legilur anle Job, cum post multos Nam quis, rogo, sibi ad bene agendum sine divinae
annos Moyses exsiitisse noscatur. Quaproptcr non
gratiae largitate sufficiat, cum humana nalura per
secundum existentiam lemporum, sed pro qualitaie graliam, qua unita est Deo, ad Patris sit dexteram
dictorum ordo plerumque ponitur lectionum. Me- collocata? Quod beatus Augustinus in Endiiridio
mento autem alios esse psalmos, qui passionem et more suo latiuset utiliter explicavit(Cap. 35 et seq.).
resurrectionem Dnmini breviter tangunt; alios vero Factum est aulem hic pulcberrimum scbema, qnod
qui distinctius apeniusque dcclarant, scd prsesens, Graecedicitur auxesis, quseaddendoquxdam nomina
eorum primus est, qui haecbreviter dicunt. per mcmbra singula rcrum augmeiUa congcminat,
Divisio psalmi. J Dicit enim : Tu autem, Domine, susceptormeus es,
D
Totus hic psalmus ad personam Christi Domini gloria mea, el exaltans caput meum.lloc etiam latins
compctenter aptatur. Persona vero ejtis est virlus dcsignat Apostolus diccns : Quis nos separabila cha-
omnipntentissimseDeilalis, et humilitas bumaniiatis ritate Christi? tribulalio, an angustia, an persecutio,
assuriiptse,non sub permixtione confusa, sed indivi- an fames,an nuditas, an periculum, an gladius (Rom.
sibili adunatione subsistens. Primo itaqtic modo ad VIII,55)? elc. Huic vicina est figura quac dicitur cli-
Palrem loquitnr, persecutorilnis exprobrans, qui ir- max, Laline gradatio, quando positis quibusdamgri-
religiosa contra"ipsum verba loqnebaniur. Secundo dibus, sive in laude, sive in vituperatione semper
loco fidelis populus, ne morlem formidet, instruitur , accrescit. Sed inter ulraque schemata hoc interest,
quando eum exemplo auctoris sui spe resurrectionis qtiod auxesis sinc ulla iteratione nominis, rerum
certissimaeconsolatur. procurat augmenla, in climacc vero hecessc est ul
Expositiopsalmi. posiremum verbum, quod est in primo commate po-
Vers. 1. Domine,quidmultiplieatisunl qui Iribulant situm, in sequenti membro modisomnibusiteretiir ;
» Mss. S., Aud., Bec el Fisc, Pentateuchus legitur, etc.
M EXPOSITIO IN PSALTERIUM.PSAL. III. 46
sicut est illud Apostoli : Scienles quoniam tribulalio A } mendam causam per tropolpgiam cx nostra consue-
autem est di-
patientjam pperattir, patientia probationem, probatio tudine aliquid de Deo dicere. tropus
ctio ab eo l.ocoin quo propria est, translata in eum
spem,tpet iiero non confundit(Rom. v, 4, 5).
Vers. 5. Vgce mea ad Dominumclamavi, et exau- locum in quo propria non esl. Salvum me fae, Deut
divit me de montesanctosuo. Cura dixit, mea, demon- meus. Hoc de resurreclione diciiur; non enim de-
strat orationis proprisesanctissjmam purilatem. Nor) clinart vitae hujus patiebatur occasum, qui erat hu-
enim jljuis Integritatem aliqua imago phantasise po- mano generi profuturus. Adversanles autem, non
lerat impedire, ut cseterismortalibus infirmjtate car- solum ad mortem pertinet, sed etiam ad haereiicas
nis plerumque subripitur. Quod autem dicit: Voce quaestiones,qui sine veritatis studio catholicas regu-
meaad Dominumclamavi, boc evangelica verba de- las pravis dogmatibus insequuntur. Et merito lales
clarant, ubi ait Filius : Pater, alqrifica Filium luum caecitate mentis percutiuntur, qui se perversis desi-
(Joan. xvu, 1), etc. Nam quod dixit, mea, indicat; deriis raiscuerunt.
quod ipse Ipcutus est etiam per prophetas. Illud veroi Dentespeccatorum contrivisti. Id est detrahentium
quod sequitur, el exaudivitme de monte sancto suo,, verba mordacia, qui potestati divinae nefandis do-
et bpc Evangelii textus exponit, ubi voxadeum factai gmatibus obloquuntur. Dentes enim dicti sunt a de-
est: Et clqrificavi,el iterum clarificabo(Joan.xu, 29)., B mendo b. Et ideo pulchre nimis lingusedelrahentium
Per montem siquidem et ipse Dominus, et sanctii dentes vocantur; quia sicut illi ciborum partes de-
ejus, $1 Ecclesia diversis quidem locis aptissime si- munt, ita et isti opiniones hoimmnn adhibita detra-
gnificantur. Hic tamen dictum inlelligendum est des ctione corrodunt. Quamvisboc et ad Judaeospossit
monie, \i est de divinilatis excellentissima summi- aptari, qui dicebant: Si rex Israel est, deteendat de
tate; sicut et alius psalmus dicit: Justitia luasicutt eruee, et credimut ei (Matth. xxvn, 42). Conlrivitti,
montesDei (Psal. xxxv, 7). iEquum enim fuerat utt boc est ad nihilum perduxisli. Nam revera contrili
natura humanitalis assumptae,qusein terris singulare> sunt, quando ipsum cognoverunl in gloriam resur-
patientisembnstravit exeraplum, in coslis acciperett rexisse, quem nisi sunt, huroanitale despecta, tru-
crealurarum omnium principatum. cidare.
Vers. 4. Ego dormiviet soporatuttum, el exsurrexi, Vers. 7. Domini ett talus, et super populum tuum
quiaDqminutsuscepitme.Venit ad secundam partem, benedictiotna. Conlra illos hsecsententia profertur,
in qua dubjtantium corda roborantur, ut crederepj. quorum dentes superius dixit csse contritos. Pro-
cura conjestim resurrecturum, quera visuri crant im- nunliando enim, Domini ett talus, illos confundit
piorum manibus crucifixum.Dormivi,dixit, qnia ce- qui putaverunt, salutcm Ghristo, tanquara terreno
leriter resurrexit; quod fit in somno isto vitali, ubtI C bomini, contemptibilipraesuraptionedecerpere. Quid
non vitaeterminus, sed lemporalis requies invenilur. inaniter,impii,laboratis?Quoinodo potest aut aeterna
Soporatussum, securam significat pausationcm; non, vila interimi, aut Salvatori salus ullatenus ampu-
sicut impii qui in morie quatiunlur, quos inquietatt tari? Super populum luum benedieliotua. Una sen-
jugiter conscienlia peccalorum : sed soporatio istat tentia, et quid debeant credere, hominibus prse-
fuit sacri corporis beata dormitio. Exsurgereautem, cipit, et quid ab ipso possint recipere compro-
est cumalacrilate resurgere;quippe quia caro, mor-> roisit.
talitaie deposila, immortalitatemsumpsit, et gloriami Conclusio ptalmi.
sempilernam. Sed quarc exsurrexerit, evidenter ex- Brevis quidem psalmus, sed maximam paganorum
ponit, Quoniam Dominussuscepit me. Natura cnimi destruens pravitatem, quae pulat gloriam supernsa
humanitalis per se non potuisset propria virtute re- majestatis, ad humilitalem non potuisse descendere
surgere, nisi eam divina omnipotenlia suscepisset,, passionis. Insipientes, quorum sensus inde confun-
sicut ipse dicit : Pvtesintemhabeo21 ponencliani- ditur, tinde mundus noscitur esse liberatus, sicut
mctmmeam, et potesv.teinhabeo ileritm sumendi eam( dicit Apostolus: ChrislusJesus venilin hunc mundum
(Joan. x, 18). peccatores salvos facere, quorum primus ego sum (1
Vers. 5. Non timebomittiapopuli circumdantisme.. V Tim. i, 15). Ntinc consideremus quemadmodum coe-
Timere non potuit iniquum populum, cui erat inl lestis philosophiseverus ordo prolatus est, ut pri-
sua divinitate praesidium; scrplum est enim ini mus psalmus Chrisii Domini moralem, secundtis
Evangelio,qtiia in passione magna e:im populi mul- naturalem, id est subslanliam Iiumanitatis et deita-
liludo circumdedit. Nam quod dicil : JVon timebo, , tis; tertins de resurrectione ipsius loquens, inspe-
non significatse non esse moriturum, sed morieml ctivarh quodammodo contineat partem: quse ratio
formidarenon poterat, quam triduanam , et mundo) per omnes Scripturas divinas decurfii. Inde et Isaac
profutura.messe prsesciebat. patriarcha tres puteos fodit, demonsirans praecepta
Vers. 6. Exsurge, Domine; salvum me fac, Deuss Domini doclrina triplici contineri. Sic et Sapientia
meus: quoniam tu percussistiomnesadversanles mihii monet (Prov. xxn, 20) ut describamus ea npbis in
sine causa. Nbn quia Deus dormiens aut recubans; corde tripliciter, et reliqua. Quas paries ia subse-
excitalur, sed Scripturis divinis mos esl ad expri- quentibus psalmis facile poteris, aut mixtas, aut
b Edit., Pater, clarificaFitium. b Mss. Aud., Bec. et Fisc, Dentet enim dicti tunt
ab edendo.
47 M. AURELH CASSlODORl 48
sigillatim positas, etiam non admonitus lector agno- A Expositiopsalmi.
scere. A nobis enim frequenter ista non exigas, Vers. 1. Cum invocaremte, exaudisli me, Deus ju-
quibus noviler multa dicenda sunt. Hujus autem stitimmem b, in tributatione dilalasti mihi. Miserere
psalmi calculum edocet sancta Trinitas, quse licct mei, Domine, et exaudi orationem meam. Considere-
naturam babeat inseparabilis unitalis, tribus tamen mus quid sil hoc, quod mater Ecclesia in uno eo-
cam manifestumesl constare personis. demque versu, et exauditam se dicat, et iterum
deprecetur audiri : significans perfectae oralionis
EXPOSITIOIN PSALMUMIV. hunc esse modum, ut licet nobis postulata desideria
In finempsalmus David canticum. concedantur, probabili semper ambitione audiri. Nos
tamen jugiter postulemus, sicut dicit Apostolus :
Subliliter perscrutemur quid nobis sigillatim ser-
Sine intermissione orate. In omnibusgratias agite (I
mones isti denuntient, quos prsefali sumus vera-
Thess.v, 17, 18). Deus autem justilim mem, recte
cissimos indices esse psalmorum. Finis modo non
dicit Ecclesia, quse sensu orthodoxo Trinitatis uni-
significat alicujus rei consumptionem, sed perfe- tatem et
ctionem spirilualium rerum. Nam, sicul dicit Apo- omnipotentiam confitetur. Namet membra
dicere similia, sacra lectione compe-
stolus : Fitiis legis esl Christusad juslitiam omni cre- . ejus sigillatim
' sicut in Job legitur : Attende innocenliam
denli (Rom. x, 4), qui est oranium bonorum glo- Brimus,
riosa perfectio. Et ideo quod positum est, In finem, meam (Job xxvu, 5); et Paulus apostolus ait: Red-
ad Christum Dominumcommonetesse referendum : det mihi coronamjustitim (II Tim. iv, 8); propheta
in septimo psalmo dicturus est: Si esl iniquitas in
sive, ut quibusdam placet, pro nobis diclura esse
credendum est, In quibus, secttndum cumdem apo- manibus meis (Psal. vn, 4). Non quia sine peccato
modis oranibus fuerunt, sed sunt operationes aliquae
slolum, smculorumfinis advenil (I Cor. x, 11). Illud
tamen sciendum est, ad terminum referri non posse, in quibus fideles homines evidenter appareant in-
mihi. Tri-
cum adhuc operis ipsius initia esse videantur. Psal- nocentes. Sequitur, in tribulalionedilatasti
mus est autem, sicut diximus, organum musicum bulatio est enim quse dilatat semper Ecclesiam,
divina quando eodem tempore confessores fiunt, martyres
capite sonorum, quo praeconia canebanlur; contritionibus
canticum autera, quod supernas laudes bumanis coronantur, totaque lurba justorum
Miserere mei, Dominc, et
vocibus personabat. Sed haec ideo videntur csse semper augetur. Adjecit:
el exaudi orationemmeam. Pia mater sibi miserendum
sociata, quia et instrumentis musicis, cboris
sacrificiis ccelestibusconsona vocifera- esse dicebat, si pro filiis ejus audiretur oratio : quo-
psallentium,
tione canebanlur. Sic isiis verbis omnibus commo- G niam quidquid membris tribailur, toti corpori sine
dubitatione prsestatur.
nemur, de DominoCbrislo canticum istud esse di-
elnrum. Vers. 2. Filii hominum, usquequo gravi corde, uh
quid diligilisvanilalem, et qumritismendacium? Cum
Divisio psalmi.
superiori versu pro nobis oraverit, hic per energiara
Per totuni psalmum verba sunt sanctaematris Ec- alloquitur genus humanum,ne in culturis daemo-
clesise,qusenon in cordibus nostris phanlastica ima- nlorum gravissimo errore permaneal; quatenus pro
ginatione formalur, sicut patria, vel civitas, vel ipso exaudiri possit fusa precatio : alioquin irrita
aliquid eorum simile, qnod personam non habel exi- pro se reddit vota supplicanlium, quisquis non re-
stentem : sed Ecclesia est collectio lidelium sanclo- liquerit consortia peccatorum. Sequitur, usquequo
rum omnium, anima et cor unum , sponsa Christi, gravi corde; merito eos diutius graves corde fuisse
Jerusalem futuri saeculi; de qua dicit in Cantico dixit, qui post veritatis praedicationem, adorare
canticorum DominusJesus: Osculeturmeosculoa oris magis elegerunt idola falsitatis; sicut esl illud evan-
sui (Cant. 1,1); ct alibi: Qum esl isla qum ascendit gelicum : Servus sciensvolunlalemdomini sui, et non
dealbata (Canl. vm, 5); et illud : Una est columba faciens dicjna, plagis vapulabil multis (Luc. xn, 47).
mea, una est sponsa mea (Cant. vi, 8). Quapropter Primo enim mundus juste flagellatusest paucis, quia
nefas est hic aliquod dubium introducere, ubi tanta D • suum Dominum ignorare probatus est. Post adven-
veritas cognoscitur lot (estimonia perbibere. Et idco lum vero Crealoris sui justissimc vapulabit multis,
sub figuramythopceia,Ecclesiam dicamus loqui, quae qui adhuc idolorumnsenias inquirebat. Sequitur: Vt-
personis semper cognoscitur ceriissimis applicari, quid diligitis vanitalemet qumrilismendacium? Vani-
In prima siquidem parte rogat ut ejus audiatur ora- tas quidem nomen est generale vitiorum ; sed illud
tio : increpans 22 infideles, quia colentes falsos proprie vanum dicitur, quod a Deo probatur alie-
deos, culturam veri Dei negligebant. In secunda vero> num. Nam sicut in Diviniiate confidere fructuosa fir-
commonet generalitatem, ut relicta superstiiione mitas est, ita ab eadem deviare vanitas est caduca;
fallaci, sacriGciura justitise debeat immolare. Et uc sicut Isaias dicit: Adorantesvana et falsa, misericer-
gentilium mentes facta proraissione converterct, in- diam luam dereliquerunt (Isa. n,8, 9). Arguuntur
gentia commemorat prsestilisse Dominum beneficia itaque illi qui idolorum turpissimo araore flagrabant,
Christianis. et sub increpatione pronuntiandum est; ac si dice-
* Ms. Sang., otculetur me ab osculo. i>Edit., Cum invocarem, exaudivitme Deut justi*
ti<emece.
 EXPOSITIO 1N PSALTERIUM. PSAL. IV. 50
1$
dicit
ret: Quare vanitalem ditigitis qua peritis ? Diligere 1A.tur a cubando. Ferocium ergo cogilalioness apte
hoc interdum et in bono abusive
cnim debemus proficua, non noxia; quia potius ex- cubilia, quamvis
dam- legalur assumptum; ut est illud de sanctis: Lmta-
secrare convenit, per quae nos pcena perpetuae bunlur in 23 eubilibut suis (Psal. CXLIX , 5). Com-
nationis affligit. Qumritis mendacium, quod ulique
Istud autera pungimini, significat, pcenilenliamagile; nam com-
non appetere, sed refugere deberetis.
quadam animarum fit optata conversio:
mendaciumidola signiflcat, quae tale nomen merito punctioneac si diceret, deserite pravas cogitationes veslras,
susceperunt, quia contra dignitalem veritatis erecia
anteqnam scelera perpetretis. Sequitur quoque dia-
sunt. silentium : ubi merito divisionem posui-
a psalmatis
Vers. 5. Sct(o(e quoniam magnificavit Dominus mus, quoniam res altera cognoscitur inchoari. De-
sanctumsuum; Dominus exaudiet me cum clamavero posito enim veteri horaine, nos ipsi uos in novuni
ad eum. Permanet in increpatione salutari, ut ad sacrificiura salutariter jubemur offerre.
verae religionis aflectuin, corda dementium explosa Vers. 5. Sacrificalesacrificiumjustitim, et speratt
pravitale convertat: pronuntians illis veritatis arca- in Domino. Quoniam superius clementissima maler
num, ut incarnationem sanctam venerabiliter susci- admonuit ab antiquis superstitionibus discedendum,
pere non recusent. Sanctum suum, dicit Dominum B in secunda positione docet, ut renati homines noi.»,
Christum; sicut et alibi de seipsa Veritas profitetur: victimis pecorum sludeant, sed seipsos Deo sacrifi
Custodi animam meam, quoniam sanctus sum (Psat. cium conentur offerre: quia non est tale Domino ju •
LXXXV, 2). Adjecit: Dominus exaudiet me cum cla- mentorum victimam dare, quale bominum devotum
maveroad eum. Merito se exaudiri confidebat, quo- pectus offerre. Nam si ipse pro nobis iramolalus esi
niam Dominum sanctum magnificandum populis Christus, quanto magis convenit sacriflcium ei nos-
prsedicabat. Cum clamavero,dicit, id est cum bonis metipsos cfferre, ut possiraus Regis nostri imita-
operibus divinitati supplicavero. Ipse enira clamor tione gaudere! Dixit cnim : Sacrificate; et ne intel-
esl qui tacitus ad Deum pervenit, et exaudiri facit ligeres pecudes, subjunxit: Sacrificium justitim, id
eos qui bonis operibus constanter insistunt. est, recte vivite, et corda veslra divinitaii munda
Vers. 4. Iratcimini, et nolite peccare; qi:m dicitis semper offerle. Addidit quoqtie : El sperate in Do-
in cordibus vestris, et in cubilibus vestris compungi- mino, ut vitam bonam spes felicior subsequatur. Nou
mini. Hoc bene trahitur ad Judaeos, ut si eos irasci enim hic plene recipere possumus, etiamsi bonos.
contigerit, sallem se ab illicitis ausibus abstinerent; acius divinis conspectibus offeramus; sed sperare
quod tamen et generaliler competenter accipimus. doccmur in Domino,ut in futuro proraissa salutam
Venialis est enim ira quae ad effectum indignationis C eonsequamur. Sed S| es .ista non decipit, volunlas!
sua?non pervenit; sicut scriptum est: Melior est qui talis non pervenit ad realum, sicut dicit Apostolus :
vincit iram, quam qui capit civitatem(Prov. xvi, 52). Spes autem non confundit : quia charilas Dei diffusu
Et ideo prseceptumcurationis adhibetur, ut, si jam est in cordibusnoslris per Spirilum tanctum, qui datut
irascimur, non inconsulta temerilate peccemus. Mo- esl nobis (Rom. v, 5).
lum siquidem animi fervidum propter humanam Vers. 0. Mutti dicunt, Quis ostendit nobis bona r
fragilitatem in potestate habere non possumus : suf- Signalum est super nos lumen vultus tui, Domine.
fragante tamen Dei gratia, ratione disciplinabili Certaraine quodara facto partium, corda fidelium
conlinemus. Et ideo beatus Propheta, quod est qui- salutariter construuntur. Dicunt enim multi adhuc
dem consueludinis permisit, qtiod vero culpse pro- carnaliter sapientes, quod nec pauci dicere debuis-
hibuit. Nam si irascamur, nec Doraini considera- sent: Quis ostenditnobisbona? Illa scilicet quaeprae-
tione relrenemur, sed a voto nostro impediamur dicat scmper Ecclesia , resurrectionem esse ventu-
aliquo necessitatis objectu , tunc utique constat nos ram,in qua justi omnes seterna praeraiaconsequentur.
facti crimen portare, etiamsi non possimus qttac Hoc imputative legendum est, quasi dicant : pro-
volebamusefficere. Sive, ut quibnsdam placet, prse- millitur nobis quod penilus non videmus; desidera-
teritis 'peccatis irasci debemus, ut praesentem ne- D mus quse bic consequi non valemus. Istis respon-
quitiam possiraus effugere; delicta enira recentia dendo indicatur beneficium, quod eliam in prsesenti
declinare non possumus, nisi vetusta laudabili exse- saeculo possidemus. Signatum cst super nos lumen
cratione daranemus. Quid est enim aliud poeni- vultut tui, Domine. Quia sicut nummus imperatoris
terc, nisi irasci sibi, ut borreat quod fecit, et cru- portatimaginem, ita et fidelibus signa ccelestis Prin-
tiatus a seexigat, ne judex potius iratus affligat? cipis imprimunlur : boc munimine diabolus mulii-
Addidit: Qum dicilis in cordibus vestris, et in cubi- formis expellitur, et fraudtilenta machinatione non
libus vettris compungimini,ostendens Domiuum se- praevaletsuperare tentaiura, qtiem babuit primi bo-
cretas hominum cogitationes agnoscere; ait enim : minis suasione captivum. Crux est enim humilium
Qumdicitit in corde, utique quod non putatis audiri; invicla tuitio, superborum dejeclio, victoria Christi,
et ideo credilis occullum, quia non est verbi affa- perditio diaboli, inlernorum destructio, ccelcstium
lione vulgatum. Sequitur: In cubilibus vestrit com- confirmatio, mors infidelium, vita jusiorum. De quo
pungimini.Ferarum domicilium proprie cubile dici- loco Joannes Constanlinopoliianae civitatis antistes,
b Mss. Aud., Bec, Fisc et edil., quoniam mirificavit,'
51 M. AURELII CASSIODORI 52
quasi multifarias definitionum stellas in crucis de- JA mente non litigat : sed in Domini beneficiis perse-
clamatione lampavil [sic], dicens : Crux est Christia- verans amcena tranquillitate perfruitur. De ipsa dicit
norum spes. Crux Romanorum victoria, crux mor- Dominus in Evangelio : Pacemmeamdo vobis,pacem
tuorum resurrectio, crux csecorumdux, crux con- meamrelinquo vobis (Joan. xiv, 27). Sed ne pacem
versorum via, crux claudorum baculus, crux paupe- istam temporalem putares, addidit : ln idipsumdor-
rum consolatio, etc, quse ab eo in hunc modum di- miam et requiescam.In idipsum quippe dicitur, quod
vina aspiratione profusa sunt. Ecce vera mnnera, nulla rerum vicissiludine commutatur; sed ipsum in
ecce dona prsesentia, quibus maledicorum linguse se permanens incommutabili perennitate consistit.
damnatis faucibus obstruuntur. Haec figura dicitur Dormiam, finera vitse vult intelligi; requieteam, fu-
Grsece petisis, Latine autem percunctatio, ubi et in- turam beatitudinemindicare monstratur, quando jam
lerrogalio fit, et responsio parata subsequiiur. Ad- requies dabitur sanclis, el gloriosa pausalio. Sequi-
jecit : Lumenvultiis tui, Domine. Iii crucis enim im- tur causa quare requiescat : Quoniam lu, Domine,
pressiorie, tumenest vuttus Dei : quia semper iu ets tingulariter in spe constiluisti me. Singularis itaque
noscltur radiare, qui se non aliqua eligunt pr.tvitate spes est Ecclesiae24 >nmembris suis, quia sola rc-
polluere, sicnt dicit Aposiolus : Nolite cotttrislare cipial regnum Dei, quod Babylonisepopulus non po-
Spiritum sanclumDei, in quo sighati eslis in die re- B ] tesl adipisci. Et cura dicit: Cons(t(utt(ime, significat
demptionis (Ephes. iv , 50). Quid enirn efficiatista dignairi deliberataraque sententiam, quara hic habe-
crox, in alio loco Apostolus pulchrarbrevitate com- mus in spe, ibi autem possideturin re. Sed tunc re-
plexus est, dicens : Verbuntenini crucls pereuriiibut vera illud miinus quietis merebimur, si hoc fieri Do-
quidem ttultilia est; his atilem qui sdlvi fiunt, virtus mini juvamine confidamus.
Dei ett (I Cor. i, 18). Quapropter voces saCrilegas Conclusiopsalmi.
respuamus. MagnSet compeientia srint dona Domini Decurso igitur maternae praedicationis eloquio,
contra principerri teriebrarum , luirien nobis adessc consideremus cantici hujus principia , media , et fi-
domihictim. nem, et intentionem tanti mysterii reverendissimis
Vers. 7. Deditti Imlitiamin cordemeo: a [mss. A.; indagationibus invenimus. Sic enim psalmi virtus
B., V.,in]temporefrumenti,vini, et oleitui mulliplicati agnoscitur, si circurastanlia dictionis tali ordine per-
tunt. Adhncbeneficianumerat qusepossidenlChristia- quisita tractetur. Primo versu exaudiri se pro mem-
ni. Non enlm istam lsctiiiamdicit quamcachinnovocis bris suis sancta exoravit Ecclesia; et ut ejus audi-
exprimimus; sed lsetitiam rectae fidei, quam bonae retur oratio, humanum genus admonuit, ut ab ido-
conscieotisepraestare Dominusconsuevit. Tunc enim lorura veneratione discederet : sciens se habere
veraciter laetamur, quando et recte credimus, el ad- (" DominumSalvatorem,cuihaecveracitercultura debea-
jutorio Domirii, probabili nos conversatione tracta- tur. Deinde populum, quemadmodurasacrificare de-
mus. Brevis sermo, sed perfecta complexio. Quid buisset, instruxit: quid etiara blasphemis responde-
enim amplius a dubitantibus quseritur, quam quod relur admonuit. Post singularera beatitudinera dixit,
et signo crucis Regi nostro mililare cognoscimur, et quam sanctis suis Dominus compromisit. Sic totius
de perfecla fide Domino pracstante gaudemus? Se- Chrislianse disciplinaeinstitulio sancta complela esl;
quitur : A tempore frumenti, vini et olei sui, mulli- ut et quid agerent homines, et quid sperare debuis-
plicati tunt; Redil ad eos qui rebus camalibus pro- sent, evidenter agnoscerenl. Admonet etiam nume-
bantur intenli. Nec vacat, quod his tribus, id est, rus iste quatcrnarius ut eum mundo prsedicatumvir-
ftumenti, vini el olei, additum est tui. Est cnim ct tute evangelica sentiamus. Congruum siquidem fuit,
Domlni panii viv%tqui de ccetodescendit(Joan. vi, ut cunctus terrarum ambitus, in quatuor cardinibus
42). Est et vinuni : Pobulum tuum inebriansquam constitutus, salutari Dominocrederemoneretur; qua-
prcvclarumetl (Ptal. XXII,5)! Est et oleum : Impin- lenus de diversis genlibus advocata, una fieret tolius
guasti in oleo caput meUm.Ergo ista Dei non habent orbis Ecclesia. Nam et quatuqr temporibus annus
peccatores : sed sua, id est terrena, unde corpus vi- ipse distinguilur; qualuor ventis cardinalibus totius
vat, lion anima perfruatur. Frumentumenim dictum " orbis inane perflalur; quatuor etiam virtulibus anirai
a fiumine, id est a summa parte gulsc; antiqu) enim dignilas comparatur, id est, prudentia, justitia, for-
caput gulse frumen vocabanl. Muitiplicati sunt enim titudinc, et temperanlia. Quem calculura Pylhagorici
pesslmis aclibus, id est, mundana voluntate \ed., vo- tanla laudc prosecuti sunt, ut eura sacrum esse fate-
luptate] compleli. Hoc esl enim quod in praefatione rentur.
diximus, in uno sermoue plerumque causas profun- EXPOSITIO IN PSALMUMV.
dissimas indicari, ul est hic posilum, sui. ln finempro ea qucehmredilatemconsequiturpsatmus
Vers. 8. In pace in idipsum dormiam et requie- David.
tcam. Quoniam(u , Domine, singulariter in spe con- Quare ponatur in finem, superiore psalmo nuper
utituisti me. Contra humanos tumultus et felicitates edictum est. Pro ea vero qum hmreditatemconsequi-
caducas, quas muudus acstimabatesse praecipuas, tur, Ecclesiamsignificat,cujus persona in hoc psalmo
pulcherrime pacem cordis objecit, quam habere non introducitur ad loquendum. Ilaec bona Domini-Sal-
possunt, qui saecularibusaclibus implicantur. Pax vatoris adit ac possidet. Haeredilatemvero ideo [niss.
enirn ista habet tranquillissimamvitam, quse cum sna a Deo] conseiiuidicilur , quia Chrislo resurgcnte ad
 EXPOSITIO IN P3ALTERIUM. PSAL. V. 54
95
eam boria spiritualia pervenerunt; id est, fidei insu-. A rum sensus istos discernit, sed una virtute cuncta
et
perabile fundamenlum, spei certissimum praemium, peragit. Ille enim quaea nobis videntur, audit; quse
suave vinculum charitatis, etc.: quarUiii reritm nunc a nobis audiunlur, videt; et quaea nebis cogitanttu,
tenet im&gines,et in futuro est pereriniter possessuri» inlro inSpicil; nec est quidquam, quod ejus lumini
viriutes. De qua haereditale in Evangelio dicilur : se possit abscondere. Hoc schema dicitur metabole,
Ikati mites, quia ipsi Itmredhale possidebuntlerram id esl iteratio unius rei sub varietate verborum: trina
:
(Mallhi v, 4). Rtirsum Ecclesia Domini vocaiur hse- enim repetitione unum idemquesigniflcat. Dixiteriim
rcditas, sicut in secundo psalmo diclum esl: Pele a Verba mea auribus percipe, Domine; deinde : inlelliije
me, et dabo tibi gentes hceieditaiemtuam, et possessio- clamorem meum; tertio : intende voci orotiOnitmeas
nem iuam terminosterrm (Psat. n, 8). Quaemerito ip- quod totum ad unam respicit petilionem ; ac si di-
sius hasrediias dicitur, cujus pretioso sanguiiie com- ceret: Exaudi orationem 25 meam. Sequitur : Rex
parata monstratur. Quod noii putes e-se contrariuin , meus , el Deus meus: quoniam ad te orabo , Demihe.
cur
quia licet LnScripturis divinis diversa csse videantur, Merito ad inquirendum aliquos permovere solet,
in unam tamen intelligentise concordiam veritatem- in "medio versiculo beata Ecclesia tertio ccelestem
: Rex meus et
<jueconveniunt. Psalmum vero el ipsi David , sicut nominaverit principatum? Dlcit enim
referre debemus ad Dominura g Deus meus, adjiciens : Quoniam ad te orabo, Domine.
superius exposuimus,
Chrislum. Sed bis tribus personis non dixit intendile , sed tn-
Divisio psalmi. tende : quoniam Ecclesia catholicaunum Deum, san-
ctam praedicat Trinitatem; non ut Sabellius con-
Totus hic psalmus a persona catholicse profertur ftise, sed distincie atque perfecte. Pater enim Deus,
Ecclesiae, quseprima sectione oralionem suam poscil Filius Deus, Spiritus sanctus Deus; et tamen Pater,
audiri, haeretieos et schismaticos prsedicans a Do- et Filius, el Spiritus sanctus non ires dii, sed umls
mini muneribus excludendos. Secunda sectione per est Deus. Nihil autem ibi
amplius minusve est, nisi
inlellectum divinarum Scriplurarum recto tramile di- in Ariana
pravilale, quaese tot Sseculisadhuc non
rigi se ad illam feiicem patriam divino munere depre- cognoscit crrare. Intuere etiairi ipsorum vocabulorum
catur, perfidps inde asserens fieri fundilus alienos. Ad mirabilem dispensatiouem. Prius ponit Regem : quo
postremum commemorans prsemiabeatorum, ut una1 nomine Scripturae divinaefrequenler appellanl Domi-
pisedicatione et malos prsedicta pcena converteret, et num Christum : hunc eniriiordinem in Evangelio ipse
jnstos promissa prsemia concitarent. testalur, curii dicit: Per me itur ad Patrem (Joan.
Expositio ptalmi. xiv, 6). Deiridedicit Patrera Deum; terlio Dominum
Vers. 1. Verba mea auribut percipe, Domine; inlel- C Spiritum sanclum. Ubi licet ridmina propter personas
ligt clamoremmeum.Per ftgurammythopceiam,quami exprimendas videantur esse discreta, unus tamen
iu quarlo psalmo jam diximus, aplissime hsecverbai perfecte creditur ac diciiur Deus, sicut legitur: Audi,
danlur Ecclesise; ut amala Dominum exspectet, ac- istael, Dominus Deus iuus Deus uhuS esl (Deut. vi,
cersita festinel; quatenus sseculi hujus nequitias eo- 4). Quapropler figatur anihiis salutaris ista senleritia:
dem juvante pertransiens, Sponso suo immaculata , distinctio in personis , unitas beile Credatur in na-
et siue ruga semper adhsereat. Ubi prima fronle per' tura.
partes trinse orationis , virtus Trinitatis exponitur ,; Vers. 3. 3/ane exaudies vocemmeam. Mdne astabo
qualem babere sanclam decet Ecclesiam. Dicendo> iifciet videbo. Astabo, utrisque partibus constat esse
eniin : Verbamea auribut percipe, Domine, oris si- jungendum, ut perfecta possit sententia reperiri.
gniiieat psalmodiam. Sequitnr : lntellige clamoremi Quapropter mahe deprecatur, qui in lucida degere
meum^ut affectum cordis aperiret; sicut el Aposto- conversatione dignoscittir. Tunc enim mahe dicimus
lus ait: MisitDeus Spiritum Filii sui in corda nostra,i quando discuSsis tenebris, clari luminis adventus
tn quo etamamus, Abba, Pater (Gatat. IV, 6). Auresi infulserit. Ecclesia enim, quae se cogrtoscit habuisse
autem Divinitatisad similitudinem corporalem dicun- tehebras peccatorum, et de riocte raundi istius con-
tur, per quas aere verberato hominibus inlrat audi- Dgregatam, tunc seexandiri merito credit, cum in
tus. Auris enim ab auditu dicta est. Et considera quo- liicem ccelestisconversationis eruperit. Repetitquo-
niam clamoreni suum peiivit intelligi. Vox enim islai que, mane, quia necessario mentem lucidam bene-
non erat labiorum crepitus, sed cordis affatus [ed. ficio Domini aslare suis semper orationibus sentie-
affecius],qui non auribus audiri, sed menlis luniinei bal. Et intuere qtiare mane dictum est, scilicet cum
consuevit intelligi. in ipso exordio bonorum actuum veritatem cceperit
Vers. 2. Intende voci orationis mem, rex meuset! mens clarificata cognoscere : ne putares post peccala
Deus meus: quoniam ad te orabo , DOmine.Suprai moram (ieri, qna potuissel audirl, siciit Ezcchiei
dixit: Inletlige clamoremmeum; inodo dicit: Inlendei propbela dicit: Impius quacunque die ee averterit ab
vociorationis mem, ut declararet orationem hane essei impietate sua, omttesimpietates ejus non erunt in me-
peifectam, quara affectus menlis inflammat. Quaproi- moria (Ezech. xvm, 21, 22). Astare, esl enim prae-
pler disCutiendum est quare mutatis verbis sensus sentem semper assistere. Per lioc auteiri verbum re-
nostros immisceat ? Intende , dicit, voci, quae solet ligiosae devotionis coutinuitas indicatur. Ille siqui-
audiri: propterea quia Deus non partibus membro- dem bene dicilur Deo astare qui dignus potest ejus
55 M. AURELHCASSIODORI 5b
conspectibus apparere; sicut Elias de se dixit : Vi- A aulem illos signiGcat qui scientes malum, alienum
vit Dominus, in cujus conspectu asto (III Reg. xvu, operari nltuntur exitium. Dum dicit: abominabitur,
1). Supra dixit, exaudies : hic addilur, El videbo, significat omnes quos superius dixit a regno Domini
quoniam in illa resurrectione ipsum conspictet, cui reddendos extraneos. Illi enim abominandi sunt qui
hic sanctis orationibus supplicavit. ejus praemia consequi non merentur. Completaestint
Vers. 4. Quoniam non Deus volent iniquilalem tu ab ulraque parte enncematicsedefinitiones, qusesen-
et. Non habitabitjuxta te malicjnus; neque permane- lentiaein raagnam utilitatera hominum videntur ex-
bunt injusti ante oculostuos. pressae; ut breviter intelligerenl peccalores, quos
Vers. 5. Odisti omnes qui operantur iniquilatem : Dominus exsecralur et abjicit.
perdes eot (mss. A., B., F., omnes)qui loquunturmen- Vers. 7. Ego autem in multitudine misericordim
dacium. tum. Introibo in domum luam. Quoniam malos dixe-
Vers. 6. Virum tanguinum el dolosumabominabilur rat abominandos, consequens erat ut se per divinam
Dominut. In primo psalrao diximus enncematica?de- gratiam in domo Domini testarelur admitti. Nam
flnitionis hanc esse virlulem, ut negando quod non cum ipsa Ecclesia hic domus sit Domini, tamen po-
est, hoc quod intendit declarare videatur ; el iterum test per unumquetnquebeatum dicere, qui cjus mem-
dicendo quod est, id quod proponit, evidenter possit B ] bra sunt, Jerusalem futuram se nibilominus intratti-
osiendi. Quod in his tribus versibus utrumque pro- ram. Sic euim dicimus et patriam, el civitatem; et
batur effectum. Dicit enim : Tu es Deus, qui iniqui- tamen bis rebus verba damus , qusc ad cives earum
tatem nolle cognosceris. Quid enim aliud potest novimus pertinere. Sed quia illa futura Jerusalem
Deus velle, nisi quod probatur ipse praecipere? Sic-, , lapidibus vivis sanctorum creditur raultitudine con-
Ut Isaias ait: Ego sum Dominus,quiloquorjustiiiam struenda, 26 aP,e dixit : Introibo in domumtuam :
et annuntio recta (Isai. XLV,19). Sequitur : non ha- quasi in illius fabricaeperfectasedificationecoiicludat.
bitabitjuxta te malignus. Hic peccatores a regno Dei Vers. 8. Adoraboad templum sanetum luum in (i-
significat excludendos, qui nulla conversione muiati more tuo. Considerandum esi quod non dixit : in
sunt. Nam liceteum carnaliter tantum videant, quos templo, sed ad templum; quia nec syllabas ipsas a
reatus involvit, sicut scriptum est: Videbuntin quem sacramentisvacarc praedictumest. Templumsanctum,
eompunxerunt (Zach. XII, 10); juxta ipsum taincni corpus est Domini Salvatoris, quod jure adorat Ec-
liabitare neqtieunt, qui gehennae cruciatione dam- clesia, per quod meruit esse reverenda; sic enim
nandi sunt. Addidit: neque permanebunt. Os;endit. ipse de suo corpore dixit : Destruiie lemplumhoc, et
eos in judicio Dominigeneraliier esse venturos; sedI in triduo adificabo illud (Joan. n, 19). Sequilur : in
anle oculos Domini merito permanere non dicuntur, Q ( timoreluo. Ut cordis compunctionem declararet, li-
qui in perpelua tormenta mittendi sunt. Nihil cst. moris intulit raenlionem : quia tunc fides solida est,
enim quod Deus non videat, dum ubique prsesens; quando amori casto formido Divinilalisadhibelur.
et tolus esse noscatur. Sed illi recte coram ipso esse' Vers. 9. Deduc me, Domine, injustitia tua : propter
minime dicuntur, qui ab ejus gratia donoque pri- inimicos meos dirige in conspeclu tuo viam meam.
vandi sunt. Hactenus indicatus est Dominus, cum> Ptstquam orationem suara dixit matutinis tempori-
dicitur id quod non est : nunc aliis Iribus moilis> bus audiendam , peccatorum quoque commemorans
ostenditur affirmando quod est. Dicit enim : Odisti exitiabilem repulsam, hinc secundam ingreditur
omnes qui operantur iniquilatem; non dixit qui ope- sectionem, postulans Dominum ut jam ad selerna
rati sunt, quia illi tantum in judicio damnabuntur,i gaudia deducatur, quia hic diversis fatigabatur an»
qui usque ad finem vitse suse crimine se nefando1 gustiis. Ait enim : in tuajustitia, id est, dum confi-
commaculant. Sed inler speciales enumerationes cri- tentibus parcis, seque pcenitendo daninantes, aequis-
minum, congrue nomen generale positum est, idI sima polentia tuae pielatis absolvis. Nam qui ahjicit
est, operatores iniquitalum, ut ibi intelligas quid- rebelles, justum est ut velit recipere supplicantes.
quid a divinis mandalis conslat alienum. Adjecit: Propter inimicosmcos, id est propter hsereticos et
perdes eos qui loquuntur mendacium. Videntur istae:D 1 paganos. Unuscnim pravo dogmate contrarius, al-
sententiae nonnullam recipere quaestionem, ut ini- ter non credendosemper adversus est. Propler quos
quilatem operantes odisse tantum Dominumdicat : in Domini justilia se petit esse dirigendam, quia
mendacium vero loquentes perire confirmet; dum sii praedicationibusejus non credit adversitas. Dirige
lilteram intendas , gravius videatur esse agere ini- in conspectu tuo viam meam, id est, vitam meam
quilatem qtiam loqui mendacium. Sed hic significatt perduc ad tuseserenitatis aspectum. Non enim no-
hsereticos, qui loquentes mendacium, sequacium ani- stra facnllate ad eura pervenire possumus, qui tor-
raas perdiderunt.Quid enim potest esse gravius quaml tuosis semper semitis ambulamus.
ibi errare, ubi et alterum possit exstinguere ? Ad1 Vers. 10. Quoniamnon ett in ore eorum verilas, cor
poslremura dicit: virum sanguinum el dolosumabo- eorumvanum est. Cum superitis petierit ad aspectum
minabiturDominus. Vir quidem sanguinum est quii Doraini, perejus juslitiam se deduci, ut parlem il-
humano cruore polluitur, sed et ille quidecipit vi- lam beatorum ejus munere possit adipisci, nunc
vum. Addidil, et dolosum. Mulla enim perperami buraanas cognoscilur increpare fallacias, ut osten-
iitint, quaepropria voluntate no.n agimus. Dolosus ; dat obstinationes pertinacium bacreticorumnon posso
57 EXPOSITIO IN PSALTERIUM. PSAL. V. SS
ad talia prscmiapervenire , quse suis fidelibusDomi- A sit ista pollicitatio quam superius dixit: in mlernum
nus pracparavit.Recle enim dicitur : in ore ipsorum exsultabunt? audi dictum breviier : et inhabitabis
uon esse veritalem, quorum cor vanitas possidebat. in eis. 0 magaa et ineffabilis largitas donatoris!
Lingua enim sequitur mentis arbitrium, imperioque Quid simile potest dari, quod ibi cognoscitur rerum
cordis ejus mobiliias naturali ordine famulalur. Dominus ipse concedi? Namquilibet munificus donat
Vers. 11. Sepulcrum patens est guttur eorum, lin- illa quae possidet; Deus autem, qui est ineffabile
guis suis dokse agebant. Per figuram parabolen ni- bonum, se iargitur in praemio. Et quid tam potest
mis competens facia probatur allusio. Sepulcrum esse simile quam cum nos bonorum omnium ccepe-
enim raortui, guttur est mentientis, quando exilia- rit auctor implere? Gloriabuntur, dixit : quia eflectu
bilera sibi vanitatem in faucibnsrevolvit, qunemalum perfruuntur optato. In te : quia tu es promissa illis"
mortis infligit. Bene aiitem addidit, patens; quod si hsereditas; et ideo in mternumexsultabunt,quia de
clausum esset, minus feleret. lntende quod dixit : aeterno Dominogloriabunlur. Omnet qui diligunt no-
linguis tuit dolose acjebanl.Frequenlcr enim dolos men tuum. Signilicat in illa patria felici, omnes qui-
tantura loquuntur, et babere non probantureffectum; dem Domini participaiione gloriari; quamvis ineffa-
sed hic ut graviora peccata monstraret, addidit, bili dispensatione pro meritorum qualitate unicuique
Agebanl,ut malitia non solum in linguis, sed eiiam p] se videaiur majestas sancta concedere.
in aclu exsecrabili esse probarelur. Quoniamtu, Domine, benedicetjustum. Magnitu-
Vers. 12. Judica illot, Deus. Decidant a cogilatio- dine prsemii et gaudiorura immensitate praemissa;
nibut tuis. Prophetiaemos est futura praedicere. Non quare tanto bono indebile repleatur humanitas, bre-
enim malediciionis voto talia optavit Ecclesia, cum viler docemur : ne quis ascribat meritis suis quod
ipsi probetur addi, quidquid bonorum numcro vide- tributum benedictione constat auctoris.
tur acquiri. Sed necesse erat de pertinacibus ct prse- Domine, ut scuto boncevoluntatistum eoronastinos.
scitis dicere, quos noverat Dominumposse damnare. Consideremus quam suavi ac decoro fine prsesens
Decidant a cogitationibussuis , cum se non viderint psalmus conclusus est, uno verbo indicans benefi-
adipisci, quod credebant posse promereri. Decidere cia Domini, qusenullis possunt voluminibus expli-
enira proprie dicitur, qui spei suse amissione frau- cari. Bona siquidem voluntas Creatoris, quse nos
datur. ineffabilibus muneribus replet, dicta est tcutum,
Vers. 13. Secundum multitudinem impietalumeo- quod revera nos prolegit, 27 el prsemia decora
tum expelleeos : quoniamexacerbaveruntte, Domine. concedit. Clypeus enim irapositus capili, corona est;
Per hanc senlentiam discimus, quod tantum unus- aptatus cordi, defensio. Hic est qui omnes fideles
( protegit : ipse operil Ecclesiam tolo orbe diffusam;
quisque a Diviniiate repellitur, quantum ejus peccata! Q
cumulantur. Quantitas enira delicti mensura repudiii ipse quoque ampleclitur et ccelum, quo celantur uni-
est: dum tantum ab illo reus longior reddilur, quan- versa : munimen quod nullus ictus irrumpat; arraa
tum numeroso crimine dilatatur. Expelle, propter• quse nullum intret exitium; per quae potius mors
cogitationespraesumptas,dicitur : qnia jam temera- victa succubuit, et salus hominis desperata surrexri.
ria voluntale decepti, videbantur sibi bonis omnibus; Bonm voluntatis.Quoniam vocatioDominiomne me-
inlromissi. Expulsos enim illos dicimus, qui de locoi ritum praecedit, nec invenit dignum, sed facit; ideo
- enim gratuita, alioquin justa diceretur. Haecest ergo
aliquo interiore jactantur. Exacerbaveruntenira aegro-
ti mali medicum bonum , qui remedia salutis susei bona voluntas, qusenos vocat et attrahit; nec quid-
insensibili duritia respuerunt. quam proficuum valemus cogitare vel facere, nisi
Vers. 14. El Imtenturomnesqui sperant in le : in lioc accipiamus a bonitatis auctore, sicut Apostolus
mternumexsuttabunt. Postquam impiorum debilasi dicit : Non enim possumuscogitare aliquid a nobis ,
retributiones asseruit, nunc Ecclesia redit ad san- quati ex nobit; ted tufficientia nottra ex Deo est
clos, quorum congregatiorie beata dignoscittir : ne! (II Cor. ni, 5). Quiescat ergo Pelagiana dementia ,
silerel bonorum pracmia quae noverat esse ventura. ne cum sibi aliquid boni falso applicare nititur, vero
Considera quod ea quse in capite versus supplicansi jj, potius donatore fraudetur.
pelit, sequenti parte eadem promittit: ne putaretur
Conclusio psalmi.
ambiguum quod certissirae sperabatur esse venlu-
rum. Et ne crederelur temporalis esse Iseliiia , di- Quam suavis oralio sanctae matris audita est, quae
ctum est: in mternum: ubi gaudii nullus est finis ,i nos et fide generat, et religiosa inslitutione confor-
dum continue percepta praemiapossidenlur. Inluera> mat. Ignaros docet, parvulos fovet, afflictosrelevat,
quod in aeternumexsultaredicit sperantes in Domino,> et illos ad propria tibera nutriendos colligit, quos
quoniam in isla temporalitate gaudere videnlur ct> sui dogmatis esse cognoscit. Supplicat enim, ut ro-
impii; in futuro autem sola exsultabit semper Ec-- gare discamus; malos refugit, ut pessimos exsecre-
clesia. mur; confidit in Domino, ul et nos de ipso prsesu-
Vers. 15. Inhabilabisin eis. El gloriabunlur in te' mere debeamus.Sic tanquam veneranda mater, verba
omnes qui diligunt nomen tuum. De superiori versui tradit parvulis ad loqueudum; ut in nobis coalescens
pendet ista sentemia, quse tangi quidem poiest, stdI orationis affeclus, et psalmodiam prsestet humanis
ad liquidum non valet explanari. Namsi quaerasquae! actibus consolatricem, et congruentem divinis jus-
S9 M. AURELH CASSIODOHI 60
sionibus aclionem. Lofjuaniur ergo-quod admonet, A cur dubitemus exaudiri, cum ab ipso, et ad ipsum
sapiamqs quod credit, amemus certe *quoddiligit, ycniaiiius insiiucti? Dona, Domine, in satisiactione
ut cum ejus animum sequimur, tunc ipsius filii sine noslra lota nos charilate compungi, qui nobis saluta-
dubiiatione reddamur. Quinlus autem nutnerus, in rem supplicandi rcgulam praestitisli. Mementoautem
hic pceniteniiumprimus est psalmus, sequitur
quo hic psalmus noscitur conslitutus, tribticndus cst quod
Penlatenclio,quod sola Ecclesia calholicavere intcl- tricesimus primus, tricesimus seplimus, quinquage-
cenlesimus primus, ceniesimus vicesimus ne-
ligii, quse promissam atquc exspectatam plenitudi- Simus,
nem legis accepit. nus, cenlesimus quadragesimus sccundus.De quibus,
ut dalum fuerit, suo loco diccmus. Quos non credas
EXPOSITIO IN PSALMUMVI. incassum ad septenarium numerum fuisse perductos,
In fihem in hymnis pro octava psalmus Duvid, quando et majores nostri septem modis pecrata no-
bis dimilti posse dixerunt: primo per baptismum ;
|n finemjam notura est. Uymnut est laus Divini- secundo per passionem martyrii; terlio per eleemo-
talis, metri alicujus legecomposita. Pro oclara vero,' synam ; quarlo per hoc quod remittimus peccata fra-
ut quidani volunt, Domini significatur advenlus, 1 tribus nostris; cuni convertcrit quis peccato-
quinto
quando finita saeculihebdomada, ad judicandum ve- B rem !1Derrore vise suac; sexto per abtindantiam cha-
nerit mundum : unde et psalmus ipse cum tremore! ritatis;
seplimo perpoeniientiam:addendaquoque est
innximo fecit initium dicens : Domine, ne in ira tua' communicatio
[mss. A.,B., F., perceptio] corporis et
arguat tne, nequein furore luo corripiat me. Nam et sanguinis Domininostri Jesu Christi, cum tamen digne
sanclus Hilarius in prologo Psalmotum, et sanctus' lnveniuntur et alii forlasse modi remissio-
suscipitur.
Hieronymus in exposilione libri Ecclesiasles (In Ec- num; congruit enim ut numeruui supplicationis no-
elet. cap. xi), et sanctus Ambrosius in expositionc J strse
indulgentia divina transcendat.
Lucae evangelistae (Lib. i, cap. 9), ubi Dominus irii
monte transliguratus est; et sanclus Auguslinus dee Divisiopsalmi.
Sermone Dominiin nionte, ubi de octo beatitudinibtts s Qualuor modis in hoc psalmo vir confitens el re-
dispulavit, de hac octava die latius diligenterquc. e ligiosus exorat. In exordio benevolum sibi judicem
locuti sunt. Unde quod leclori placuerit, eligere suf- faciens. Exordiumest aulem oratio auditoris animum
fragatur. Quocirca tales viros commemorasse suffi- idonee comparans ad reliquam dictionem, id est, a
ciat, quando. dicta eorum, si in unam seriera colli- potestate judicis, quia solus est cujus constituia ser-
gantur, vix possunt longissimo volumine compre- vat scternitas. Abinfinriitate sua , quoniam quantum
hendi. De qua die Amos propbeta dicit: Vm concu- ". sustinere.A 28C0nsue'
i, mereturluere.non prxvalel
pitcentibut diem Domini; utquid vobis diem Domini'? « tudine parcendi, qudhiam nonse vult amortuisrogari,
E( ipte est diet tenebrmet non lux (Amot v, 18). Idem n sed a vivis hominibus confiteri. Secunda divisionc
et Sophonias prophela dicit: Vox diei Dominidura" narrat aerumuasproprias, quibus afflicluset contritus
et amara(Sophon. i, 14). Unde nunc introductus poe- !" esse cognoscilur. Narratio vero est ad catisam pro-
nitens dislributis parlibus orationis vehementer exo- '" babilem faciendarnretum gestaruni clara ct diligens
rat, ne in illo die judicii de proprlis facinoribus ar- expositio. Sequilur sattitaris et riimis profulura cor-
gualur. Quid enim salubrius, quidve providenlius, 5- rectio. Sequestrat eniin se a nialis, quod bono judici
nisi ut qui in meritis suis non poterat baberc spem m rioveral esse gratissimunl; iit ab illis rtiens redderc-
pro perpetratis delictis* in hoc mundo posilus, ubi °' lur aliena.quibus et ipSajustilia probabatur adversa.
pcenitenliae locus est, divinam eligeret exorarepie- ^- Superesl conclnsio.ubi jam definitive aliquid dicitur,
tatem ? psstquam nihil amplius desidereiur. Conturbat enim
Verum istum diem a cohditione mundi, alii dicunt ni et repudiat omnes iniquos , quoriiam cum ipsis ha-
post annorum sex millia esse venturum; proptcrea ;a bere nolebat ultatenus portionem. Sic per bas parlcs
quod septimo die Domintis, ab opere suo legiiur in proflcuaepoenitentiaecausa peragitur. Aptalur auiem
illa rerum condilione quievisse : milleannos per dies BS hacc Deo per humanam consueludincm iranslativis
n
singulos computanles, quia legitur : Anle conspeclum '" ' verbis : uf quasi judex audiat, quasi cognitor in-
ejut milleanni sicut dies uhus (Psal. LXXXIX, 4). Alii
lii strualur, quasi nescius, quae suni facta cognoscai.
puiant post annorum septem millia, id esi, iransacta '•* Quod genus schematis multis locis reperies in litteris
istius saeculi septimana, octavo die illam seternam m sacris. Tolus autera hic psalmus propter futuii judi-
Ittcem posse declarari; sicut et Domini nostri resur- r- cii limorem noscitur esse con^cripius; quod utique
reciio habiia fuisse cognoscitur. Sed cum dicat ipse se rectse mentis est imminentes meluere calamitates,
Dominus in Evangelio (Matth. xxiv, 36; Marc. xm, ii, et illud timere quod meretur excipere. Nam si illud
32),bunc diem,necFilium nosse, nimis imporluuum m ante oculos habearnus quod in Malachia prophela
na legilur, semper ad vias rectas recurrimus, et nos
est illttd studiose quserere, quod nobis utililer divina
providentia noluit revelare. Quapropler ad scrmo- o- proficiio limore corrigimur. Ait enim: Quis toletabit
nera tituli declarandum nosse sufficiat, post hujus iis ctiemintroitus ejus, aut quis sustinebitin aspectuejus ?
sxculi finem, illum diem esse venturura. quia ipse incjreditursieul ignis flaturm, et sicut squama
Nunc ad inlelligenda verba quse nobis sunl donata, ta, lavanlium,el sedebitad conftandum,el ad repurgan-
velociter festineraus. Nara si ptiro corde petimus, us, dum arcjentum(Mal. m, 2,3). Similitcr el Salomon in
 61 EXPOSlTiO IN PSALTERIUM. PSAL. VI. 62
EccleSiasticoprseraonens dlcit: Ante orationem prm- A et in furore suo conturbabit eos (Psal. n, 5); de quo
para ahimam tuam; et paulo post : Memenloitm in et alius prophela dicit : Diesilla, dies irm, dies tribu-
die coniummationis,et tempus tettibutionis in convet- lationis et angustim (Sophon. i, 15).
satioiiefaciei(Eccle. xvm, 25, 24.) Vers. 2. Miserere mei, Doniine, quohiam infirmus
tum. Infirmitatis confcssio ccelestisMedici miscricor-
Expositio ptalmi. diam inovet, a quo facite impetraritur remedia, cum
Vers. 1. Domine,ne in ita tua atguas me. Primum ostenduntur vulnera manifesta. Nori enirri dixit:
nosse debemtis omnipoteniiaih Domini, eloquentiam quoniam mereor, sed, quia justitiain tuam sustinere
suarUita variis disciplinis atque artibus plenissime non valeo. 0 clemenlia magna Creatoris! a judicc
ditasse, ut et ipsa mirabiliter exquirentibus ornata percipimus quidrei dicere debeamuS; docemur pie-
resplfendeat,et Semina diversarum doctrinarum dili- latem petere, rie nos justitia possit absiimere. Quis
genter retractata concedat. HlnC est enim quod in enim jam dubiiet eum verba sua audire posse :'si
ipsa reperiuntur, quse magistri ssccularium liltera- tamen talis sit precantis animus, qualem ipse est ju-
rum arilstia post volumina traristulerunt. Nam inter bere dignatus?
alios stalus, quos oratores catisis emergentibus indi- Vers. 5. Sand me, Domine, quoniamcohlurbala tunt
derunt, concessivam deprecationem esse dixerunt; B omriia ossa mea. In deprecatione eadem perseverat.
cum reus noh id quod factrim esi dcfendit, sed ut Pio Medico diciiur, segritudinem tabidam usque ad
ignoseatur exposlulat. Qiii stafus licet inermis apiid iiiteriora venisse, nedifferrel auxilium,cui imminere
terreaa jiidicia videatur, liiimauisque virilms desti- cognoscebat exilium. Ossa hic per allegoriam, forti-
tutus , invicia tamen apud Detim munitione prsecin- ttidinem menlis debemus advertere, quaecum deficit,
ghrir, ut quem nulls pracvaleritargumenta defendere, vigor omnis elabitur, sicul et ossibus quassatis cor-
sola possit fidelis confessio vindicare. Hoc vere pce- ptls raiiiime coniinetur.
nitemibUs dalur, qui dumse cupiunt absoivere, ipsi Vers. 4. Et anima mea turbata ett valde: et tu, Do-
polius propria nituntur facta damnare. Sic et Isaias mirie, Usquequof Ne eorpus intelligeres, quod ossa
monet: Dic tu iniquilalet tuas ptius, ut justificetis nominavil, animam suam dixit esse lurbatdm. Bene
(Isai. XLIII,26). Nunc considerandum est quam sit autem valde additum est, ne clemens auditor pate-
verborum islorum congrua saluiarisque positio. Non retur diutius differendura, si nimis eum non cogno-
enira supplical DominoPalri.sicut etaliis visum est, sceret fuisse turbalum. Uiquequo subaudieridum,
ut non arguaiur, sed ne in judicii severitate cttlpe- difiers, qui usque ad finem preces supplicum non
tur: quia hic multis argui salus est, sicut in Apoca- soles ullatentis oblivisci? Supplicatio quippe isla
lypst Joannis legitur : Ego quos amo tedarguo et cat- C magtiis commendatur angustiis; ut recepta sanitas
ligo(Apoc. m, 19). Nara ita et ipsi David contigit, pretiosior possit agnosci. Et intuere. quia jusiitiarn
cum eum prophetica correxit invectio. Arguit et Fi- Domini semper pcenitens iste refugit, et consueludi-
lius, sicul in alio psalmo legitur : Arguam te, et sta- nem ejus benigniiatis exposcit.
tuam illa ante faciem tuam (Psal. XLIX,21). Arguit Vers. 5. Convertere,el eripe animam meam; talvum
eliam Spiritus sanctus, sicut scriptum est : Cum ve- me fae ptoplet miseticotdiam tuam. Cum Deo dicitur,
neril Spkitus Paractetus, ipse arguel mundum de pec- Convertere,vindictserelaxatio postulatur, ut debitas
euto (Jmn. xvi, 8). Dicite liunc, perversi, ubi est ipsius justitia de nobis non exigatuItiones.Sive more
bic nalurse potestatisque distanlia, quando nec ipsa nostro dicitur Deo, 29 Convertere, sicut aversi so-
discrepant verba? Conlicescat Ariana nequitia : ne lent rogari : qui aul respicere noiunt, aut subvenire
qui volunt in sancta Trinilate sacrilegas divisiones contemnunt. Eripe animam meam, ab imminenti
inferre, ipsi se a regno Domiui probentur abscin- scilicet tupplicio, quod debetur erraniibus. Averlit
dere. enim a nobis debitas pcenas, cum eas relaxaverit be-
Neque in furote tuo corripiai me. lra ei furor judi- nigna remissio. Congrue vero, convertere,in pceni-
cis conlra reum damnationis effectus esl; id est, lentis prece ponitur; quod satisfacienlibus Dominus
motus auimi concitatus ad pcenam provocans infe- D pollicelur dicens: Convertiminiad me, <t ego eonver-
rendam. Sed ira longa indignatio est : furor repen- tar ad vos(Zach. l, 5). Salvum me fac proplet miseii-
tina menlis accensio. Haeoantem allegorice iransla- cotdiam (uam.Quam pulcherrime isla supplicaliopro-
tivis verbis edicta sunt. Cseterum Dominusnec ira priis ac proficuis sermonibus explicatur I Salvumse
confundilur, nec furore turbalur: sed in una eadera- petit fieti, non secundum inerita sua, sed propter
que semper gloriaesuae tranquillilate consistit. Simi- divinam misericordiara , in qua dum fixa spes poni-
liter etMoyses dicit: Sieut Imtatusest Dominus mdifi- tur, venia facilius impetratur.
cant vot, et eteseere faciens, sic tmtabitur c/fliigentvos Vers. 6. Quoniam non est in motte qui memot sit
elque subvertens(Deut. xxvm, 63). Pelit ergo ut ante tui: in infetno autem quis confitebituttibi ? Movere
judicium, non in judicio corripialur: quia qui ibi potest quare dicat, in motte, nullnm esse memorem
arguilur, sine dubitatione damnatur. Et menle con- Dei, dum vicina possit amplius ira judicis contremi-
dendum est, qund dies judieii pro limore magnitudi- sci ? Sed bene perfidos dicimus immemores Dei, de
nis suae ira et furor vocatur; sicut et in secundo quibus et Isaias ait: Non enim qui in infetno sunt
psalmo dictum esi : Tune loquetur ad eos in irct sua, laudabunt te; neque qui mottui tunt benedicent te
65 M. AURELHCASSIODORI 64
(Isai. xxxvm, 18). Nam cum dicit Aposlolus: Ini A vestiura velis advertere, ipsa impossibilitas occurrit
nomineJesu omnegenuflectalut ccelestium,terrestrium quae de lecti lavalione surrexit. Sive hoc per figu-
et infernorum (Philip. n, 10), hic de solis infidelibus ram hyperbolen potest accipi, per quara solenl ali-
ac pertiuacibus debel accipi dictum, qui nullam fi- qua in magnitudinem exaggerationis extendi: sicut de
duciam confessionis suaehabere promerenlur. Merito| navigantibus in centesimo sexto psalrao dicturus cst:
ergo hic sibi festinal dimitli: quia post lucis occa- Ascendunt usque ad ccelos, et descendunt usque ad
sum, non restat nisi sola retribuiio merilorum. ln abyssos(Psal. cvi, 26). Et in quinquagesirao psalmo:
inferno aulem quis confitebilur libi ? Subaudiendum Lavdbisme, et supet nivemdealbabot(Ptal. L, 9); cum
ad veniara ; sicut el Salomon de itnpiis dicit: Quia< nive nihil possit esse candidius. Et in Deuteronomio
dicent inter se, pmnitentiam habentes, et prmanguslia> MoysesJesu Nave prsecepit: Liber hie legis non re-
spiritus gemenles(Sap. v, 3), etc. Nam et dives quit cedat de manu lua: el meditaberisin eo diebusac no-
Lazarura videbat in reqtiie constitutum, mala suai ctibus, ut scias ingredi viam tuam (Josue i, 8). Simili
probatur esse confessus (Luc. xvi, 23), sed non est modo et alter pcenitens in centesimo primo psalmo
ad votum supplicationis auditus : quia in hoc mundo> dicturus est: Cinerem sicut panem manducabam, et
proprie confessio dicilur, ubi et venia reperitur. Et potum meum cum fletu lemperabam(Ptal. ci, 10), et
ut aliquam divisionem in his verbis inlelligi debea- B his similia.
mus, in morte signilicat transitura vitse ; in inferno> Vers. 8. Tutbalus est prm ira oculusmeus. Cum su-
vero custodiam locorum quam pro suis merilis ani- perius et gemuisse se asserat, et plorasse confirmet,
mse sustinere noscuntur. In utroque lamen negatur" ineptum est ut subito indignatione propria putetur
absolute suscipienda confessio. Hactenus diclum estt esse confusus: sed propter iram Domini, oculum
de principiis; nunc de narratione videamus. c»rdis sui profitetur esse turbatum. Quid enim for-
Vers. 7. Laboraviin gemilu meo. Bcnevoleniiaigi- midolosius quam illum irasci, qui si non misereatur
lur in exordio diligentissime comparata , venit ad1 exstinguit? Oculus enim dictus est, quasi ocior lux,
narrationem autuum suorum, asserens poeniteniiam l quod cito intentata respiciat: sive quod palpebris
suam magnis cruciatibus fuissc completam : quiai occulenlibus probalur occultus.
non tantum verbis otiosis, sed afflictione probabili' Inveteravi inler omnes inimicos meos. Inveteravi,
maxime venialis clficitur posniludo. Gemitusitaquee id est, in veleris hominis Ad% antiquitate permansi,
et iste dicilur, qui aul pondere nimio curvatis, aut1 qui ad differentiam novi hominis, id est, Christi, ve-
vuinere sauciatis evenerit. Sed ille quaerendus est' tuslus merito nuncupatur. Inler omnes inimicosmeos:
Christianis, qui cordis compunclionc peragitur, cuui1 sive inter spirilus dbbolicos, sive inter nostra pec-
et malorura nostrorum reminiscimur, et fulurae pce- - "^ cata.
Ipsa sunt enim veraciter adversa, qusc animas
- nse considerationeterremur. Gemitusenim dictus estt in tartarum deducunt, et adbuc feraliter blandiun-
geminalus luclus. Quem merito fideles appetunt,> tur. Completa est promissa narratio: est enim, sicut
quoniam lugentes consolatur, pcenitentes emundat,, praecipitur, brevis et lucida, idonea quoque ad ira-
diabolum fugat, Christo concili.u; amaritudo dulcis,, cundiam judicis temperandani. Nunc de saluberrima
lacrymse felices, saluiaris afflictio. De qua re beatuss correctione dicendum est.
Joannes duobus libris ila disseruit, ul merilo apudd Vers. 9. Disceditea me , omnesqui operaminiini-
Graccosaurei oris nomen acceperit. quitalem,quoniamexaudivitDominut vocemfietus mei.
Lavaboper singulas noclesleclummeum. Si hoc add Emimeratis afflictionibas, emendationis ingrcditur
litteram velis accipere, merito quidem lectum, quem n partem ; ut qui malorum collegio peccaverat, fugatis
noctibus pollueral, lacrymis abluebat. Sed occurrit it a se lalibus, raandalis Doraini devotissimus appare-
impossibilitas, ut tanla fuisset copia lacrymarum , ret. Quod argumentum ab attribulis personarura tra-
quaenon solura faciem, sed etiam lectum laviste di- i- ctum, dicitur a viclu. Eo quippe raodo se probat ad
cerelur. Quapropler melius lectum , delectationem n plenam correctionem venisse, quo se voluit a malo-
corporis intelligaraus: in qua velut in cubili nostroo _ rum socielate dividere. Nam vide quid sequitur.
marcente [mss. A., B.,F., inardescente] voluptale re- :- Vers. 10. ExaudivitDominus deprecationemmeam,
mittimur; quara potest homo lacrymis , quamvis is Dominusoralionem meam assumpsit. Deprecatio est
paucis lavarc, si eum conlingat coelesli inspiralioneie cum pielale frequens oratio, et sola est quse 30 "•-
deflere. Lectus .itilem ab electis ac mollibus heibisis mia decel, et importuna conciliat. Assumpsit, susce-
dictus est: supra quas anliquilus quiescentium cor- pit vult intelligi, tanquam aliquid manibus acceptum.
k pora remitlebantiir in somnum. Et intuere magnum exsullationis arcanum ; ut ora-
Lactymis sttatum meum ricjabo.Rigate uberius ali- i- tionem suam et auribus dicat audiiam, et quasi obla-
quid significaiquara lavare. Sed videamus, cum supe- :- tionem aliquara fuisse susceptam. Sic enim facere
H lsetantes solent, ut diversis modis eadem repetani,
rius leciuin dixisset, quarc ilerum repetere voluisset
stralum? Slratum euim significal cumulura peccalo- ) unde magno impetu graiulaiionis exsultanl. Nec va-
rum ; quod ideo lacrymisrigat, ut eodemsaluberrimo io cat, quod in uno munere lertio sibi dicit Dorainum
imbre resoluto, homo in novam messem viriulis ado- )- prscslitisse; scilicet ut supplicaiionibus suis sanctam
lescat, fialqueex peccatore justus, ex lugcnte laeius,
s, Trinitatem adfuisse monstraret.
ex srgroto sanissimus. Nam si stratum collectionem m Vers. 11. Erubescant ct conturbenluromnesinimiei
 65 EXPOSITIO IN PSALTERIUM.PSAL. VII. M>
mei : avertantur retrorrum, et erubetcantvalde velo- A lat. 0 inaestimabilis pietas Creatoris! Reus pro se
citer. Tribus partibus decursis, venit ad ultimam sentenliam dici fecit: quoniam ipse se vebementius
conclusionem. Conclusio est enim cxitus et deter- accusavit. Sed nequaquamquilibet callidus oralorum
minatio totius orationis : ubi jam, ut exauditum de- haeca judice oblinere potuit, quse iste simplicitate
cebat, lsetus exsultat. Quoniara ista quaedamforraula plenus a Domini pielate promeruit. Nec vacat quod
numerorum
poenitentiumest, ut inchoent a Incrymis, et desinant in calculo senario, quem in disciplina
in Isetitia; quatenus tali exemplo possit agnosci ve- constat esse perfectum, pcrsonam pcenitentis apta-
rura esse quod legitur: Qut seminant in lactymis, in vit. Ipso enim die hominem creavit: ipsa etiam
gaudio metent (Psat. cxxv, 5). Et intuere quod sancta setale Christus Dominus ad liberandum eum, in hunc
conscientia poenitentis, a peccatis suis facta iibera, mundum venire dignatus est: sexlo etiam die cruci-
ecclesiasticis regulis obsecundans, mox pro inimicis figi pro hominum salute decrevit; ut hscc supputatio
suis, ut convertantur, exorat; ut, sicut ille suscepit et hominis initium , et absolulionem peccaterum
veniam, ita et inimicos ejus carnales adDomini gra- aptissime continere videatur. Nam de pcenitentiae
liam redire contingat. Nam cum dicit: Erubescant, uliliiate et virtute alque gralia', beatus Augustinus
vult eos tanta compunctione illuminati, ut pro his inter copiosos libros, de bac re, ubi Iocum reperit,
qiiaeagebant, ipsi potius erubescanl, et intelligant JJ negligendum esse non credidit; tamen uno volu-
perniciosos actus, quos pridem sibi putabant esse mine mirabiliter et breviter solita vivacitate tra-
proficues. Conturbentur autem dicium est, timore ctavit.
fuluri judicii, et Scripturarum prsedicationeterribili: EXPOSITIO1NPSALMUMVII.
ne in illas pcenas miserrimi hominum cadant, quas
Psatmus David, quem cantavit Domino pro vetbis
peccatoribus lex divina pronuntiat esse venturas. Chusi filii Jemini.
Cum dicit, mei, relaxavit odium cui multitudo fuerat
donata culparum. Sequitur: Avettanlut tettorsum, Quamvis hatc causa in secundo libro Regum (Cap.
latius indicetur, propter explanationem tamen
ut non permittantur ire quo tendunt; sed cum re- xv)
tituli breviter exponenda cognoscitur. Cum David a
deunl, ab inferni fovea liberentur. Hoc enim et Pe-
tro dictura est humana cogitanti: Redi retro, Satanas filio suo Abessalom crudeli bello premeretur, ami-
cum suum Chusi fecit pro dignoscendo consilio ad
(Marc. vin, 33); scilicet ne sapias illa quse sapis. castra migrare; ut quidqUidadversus euni age-
Malus enim, cum retrorsum redit, emendatur; cum ejus
Sed retur, sibimet secrelius indicaret. Nam et ipsum no-
justus, offeudit. quoniarn hic de peccatoribus men
praediciam indicat causam. Chusi enim, Patre
agebatur, bene illis optata est votiva conversio. Et
ne eos diutius judicaret forsitan diflerendos, addidil: p Augusiinodocente( Enat. in psal. vu), interpretalur
El erubeseanl valde velociter.0 desiderium sanctae silentium : quod revera fidelis ejus exercuit, quando
mentis eximiura! Quis enim in causa sua amplius illi secretius profutura mandavit. Filius aulem Je-
iste inimicis suis acerri- mini, lilius dexterae inlerpretaiur. Quod bene ad
petere potuit quam qui pro
mis postulavit? Talium itaque Domintts miserelur, ipsum refertur, quia saluti ejus necessaria proditione
consuluit. Sic Dominus noster in medio Judaeorutn
qui misericordisc momenia non negligunt; sicut in silentium cum mysteria sanctse incarnationis
esl: Beati misit,
Evangelio scriplum misericordes, quoniam
assumpsit. Perfidis enim tanquam silentium fuit,
ipti miterieotdiam contequentut(Matth. 7). v,
Conclusiopsalmi. quod fidelibus probatur esse prsedicatum. Hunc ergo
ad
Licet iu omnibus psalmis intelligentiae studium psalraum similitudinem Chusi de futuro mysterio
adhibere debeamus, quoniam inde vitse nostrse ma- Domini propheta cantavit, quia sicut David filii sui
Abessalom a se geniti et educati injuslam persecu-
xima subsidia conquiruntur , tamen pcenilentium
sestimomagnopere perscrutandos, qui humano ge- lionera pertulit, ita Dominus Iiberali a se populi at-
neri velut competens medicina praestantur. Inde que nutriti, furorem deiestabilis prsesumptionis sus-
linuit. Scire autem debemus hunc primum esse
enim animarum saluberrima lavacra suscipimus,
inde peccatis mortui revivisc.imus, inde lugentes ad -. psalmum eorum, in quibus per actus David signifi-
seterna gaudia perveniraus. Est enira quoddara judi- cantur Domini futura mysteria. Subsequuntur enim
ciale g.nus, in quo reus conspectibus judicis prae- hujuscemodi vicesimus sextus, tricesimus tertius, et
sentatus assistit, peccatura suum lacrymis diluens, centesimus quadragesimus tertius, quibus convenit
et confitendodissolvens, summum genus defensionis scheraa quod dicitur allegoria, id est inversio, aliud
aliud significans.
afferens, quo se ipse condemnat. Ilic non est accu- dicens,
salor extraneus, sed ipse impugnator est suus. Me- 31 Divisio psalmi.
retur veniam quia se non excusat a culpa ; nec potest Causamsuam propheta trahens in futurum myste-
taliter agi sub tali judice, cui peccata nullus praeva- rium Domini Salvatoris, cui etiam nomen
ipsum
let abnegare. Hic conjectura cessat: hic finis non quae- David mysticis interpretationibus
congruenter ascri-
ritur: hicc.xterae qualitalis species desunt, quoniam bitur : in priraa divisione ex sua
persona Dominum
omnia lucida veritate panduntur. Sola est ergo ne- deprecatur ut ab; omnibus
persecutoribus ejus vir-
cessaria quae dicitur concessio, cum reus non id tute liberetur. Persona vero hominis est subsiantia
quod factumest defendit, sed ut ignoscatur expostu- raiionalis, individua, suis proprietaiibus a consub-
67 M. AURELHCASSIODOIU 68
siauiialibus cseterissegregala. Secundasectione idem A Vers. 4. Si reddidi retribuentibutmihi mala, dect-
propheta rogat, ul resurrectionis ejus gloria mani- dam merito ab inimicit meit inanis- Secunduni caput
festata subveniat. Tertia ipsum introducit Ioquentem est antefatsc patientiae: quja de persequenlibus se
per id quod factus est humilis; ut secundum justi- noluit vindicare. Nam et Sau|em surama pietate
tiam suam veritatemque judicetur : malos ultione iractavit, ut traditum sibi saepius in morlem, ille
deierrens, bouis gratuita praemia compromillens. remiserit ad salutem. Quod idem lectio aniefata te-
In quarla parte iterum propheta reloquilur, cora- stalur. Retribuebunienim Saul alque Abessalomma-
monens Judaeos, ul meiu futuri judicii a proposita lum, qui ab ipso prius acceperant pietatis officium.
iniquitate discedant: ne possint sustinere meritas Nemo enim retribuit, nisi qui aliquid ante percepit.
ulliones. Hoc nunc convenit sollicita mente per- Sed iste vir Deo plenus, et patientiaevirtute firmis-
qniii, ut virtutem psalmi divino munere introspicerei simus, perfeclaebenevolentisese condhione constrin-
inerearaur. git, ut si malurapro malo reddidit, decidat ab inmiieis
tuis inanis; id est, fruclu mansuetudinis magnaeva-
Expositio psalmi. cualus; nec de hoc eerlamine referat, quod Dominus
Vers. 1. DomineDeut meus, intetpetavi, libetai illi applicet ad coronam. Quaesi ajtius intendas, do-
meab omnibutpettequenlibutmeet eripe me. Quamvisi B minicae pagsionisdeclaranlur indicia, cum perfidus
propheta, Abessalom filii sui causa videatur essei Judaeusmala retribuit, quamvis ineffabiliabona a suo
proposita , dc universis tamen inimicis se supplicat t jugiter auctore perceperit.
debere liberari, ab spirjtualibus maxime nequitiis,> Vers. 5. Petsequalur inimicus animam meam, et
quas convenit studiosissime prsecaveri: quia carna- comprehendateam, et conculcetin terra vitnm meam,
les hostes corpus impetunt, spirituales vero animas5 et gloriammeam in pulveremdedueat. Inimicumdia-
necare contendunt. Libera a peccato, eripe a dia- bolum dicit, qui animas qtias comprehendit conterit.
bolo. Ab ipsius enim potestaie tollimur, quando > Superior enim factus dal imeritura, non salulem. Sic
misericordiaDomini delictorum sordibus explamur. enim de animabus elficit, quas cmdelissimus vincit,
Sed cur debeat a persequentibus erui, prsemissa a ut actus earum terrena faciat contagione maculari.
ratione demonslrat: quoniara se in ipso sperasse e Quapropter eongruus est positus ordo verborum :
confirmat. prius enim fuit ut compreher.deret, postea ut con-
Vers. 2. Nequandorapiat ut leo animam meam, , culcarel. Et gloriam meam in pulveremdeducal; id
dum non est qui tedimat, neque qui salvum faeiat. '. est suscepti hominis honorem, qui ad imaginem et
Leoniconfertur diabolus, teoni frequenter corapara- similitudinemDei eonstat effectus. Deducatin itlttm
tur et Christus: ille quod ad interitum rapiat, istee G C pulveremquem projictt ventus a facie terrsc. Ita dum
quod eripial ad salutem. Pulchre vero propria verba a sibi condilionem ponit, peccantium ruinam mirabili
suis auctoribus dedit: Dominumrogat ut eripiat, nee narratione descripsit. His igitur superioribus tribus
leo rapiat. Subjunxil: Dum non est qui redimat, ne- :- versibus explanatis, dicendum nobis est queraadmo-
que qui salvumfaciat; id est, cum tu a subveniendo o dura in eis bypothetici syllogismi secundus modus
cessaveris, illo enim lempore prsevaletdlabolus ra- t- appareat, qui hoc modo fieri posse dignoscitur.
pe.re, cum nobis peccatis noslris obsiantibusCreatorr Hypotheticusautem, id est conditionalis syllogismus
distulcrit subvenire. Ipse enim fideles redimit, qui ii est, qui ex conditionali, aut condilionalibus propo-
stium Filium pro humano genere insestimabilepre- 5- sitionibus accipiens assumpiionem, colligit conclu-
liura dedil. Nec ab alio polest salusvenire, nisi a sioncm. Cujus propositio talis est, quanlum ad istam -
saltitis auctore. Sic DominumChrisium per haecre- J- pertinet dictionem: DomineDeus meus, si feciistud;
lucentia verba deelaravit. si est iniquiias in manibus meis; si reddidi retri-
Vcrs. 3. DomineDeus meut, si feci istud, si est st bueniibus mibi mala, decidam merito ab inimicis
iniquitat in manibusmeis. Hic quidem dicit: Si feci c> meis inanis : persequatur inimicus animam meam,
istud : sed inferius quid sit, islud, exponit cum ait:>: et comprebendat eam, et eonculcet in terra vitam
Si est iniquitasin manibusmeit. Quac figura dicitur nr D1 nieam, et gloriam meam in pulverem deducat. Jstius
epexegesis, id est explanatio dicti superioris. Sed Bd autem propositionissecundura regulas dialecticorum
boc non debet generaliter inteillgi: quia non est iu reciprocatio talis est: si non decidam merito ab
bomine aliquam iniquitatem in suis mauibus non >n inimicis meis inanis; si non persequalnr inimicus
babere. Sed titud ad persecutionem Abessalom di- li- animam raeam, et comprehendatcam; si non con-
citur filii, a quo propheta injuste videbatUraffligi.
;i. culcet in tcrra vitam raeam; si non gloriam meara
Nam quemadmodumvel iuimicum tractaverii, Re- e- in pulverem deducal; Domine Deus raeus, non feci
gum textus ostendil (// Reg. xvm, 5); ut tempore re islud; non est iniquitas in manibus meis; non rcd-
quo eontra eum exercitum destinabat, ducibus suis lis didi retribuentibus mihi mala. Cujusreciprocalionis
prseceperit ut maxime Abessalom saluti prospicere :re fit talis assumptio -.attaraen non decidam meriio ab
debuissent; quem eiiam mortuum gravissimo dolore ire inimicis meis inanis; attamen non persequetur ini-
deflevit. Merito ergo dicit iniquitatein in hac causa
isa micus animam raeam, 32 el comprehcndet eam;
duntaxat in suis manibus non fuisse, cum sibi eum im non conculcabitin terra viiam meam; non gloriati)
etiam superstitem relinquere volulsset. meam in pulverem deducet. Hancvero assuraptior
69 LAFUSriiO 1« FSsALTEKtpM.PSAL,. Vh. 70
iicm sequlipr ista conclusio. Igitur, Domine DeusjA totum: el posuit tenebtas latibutumsuum (Ptal. xvn,
mcns, nen feci istud : non est iniquitas in manibus 11).
meis; non reddidi retribuentibus mibi mala. Haecnos Yers. 8. Domine, judica populot. Judica me, Do-
summatim .itque simpliciter causa brevitatis attigi- mine, secundum justitiam meam, et secundvm innp-
itius. Si quis autcm, sive de schematibus, sive de centiammanuummearum tupet me. Venit ad terliara
mndis syllogismorum, sive quid sint simplices, sive partem, ubi jam Dominus loquittir Chrisius, ex ea
compositi plenissime nosse desiderat, Aristotelem in dispensatione qua passus est. Nam cum dicit: Do-
Grxcis, Viclorinumaulem Marium lectitet in Latinis, mine, judica populos, pmnipoientis Patris majestas
et facile sibi quisque talia confirmat, quae nunc dif- ostenditur. Cum verq ponitur ; Judiea me, Domine,
licilia fortasse dijudicat. tecundum justitiam meam, et sccundum innocentiam
Vers. 6. Exsurge, Domine, in ira tua, et exaltare tnanuum meatum supet me, humililas humanitatis
in finibut inimicorumtuorum. Exsurge, Domine Deut exprimitur, quae de sanctse Mariae virginali utero
meus, in preeeeptoquod mandatti. Venit ad secundam assumpta esse monstratur. Sic in uno versu tam
divisionem, in qtia transiium facit ad illam similitu- ingentium rerum secreta conclusa sunt. El respice
dinem quam fecerat Domini Salvatoris. Sed tribus quemadmodum totius veriialis ordo servetur. Prius
gradibus ascendit ista petitio. Primus est, ut in ita, n; enim propheta innocentiam manuum suarum in una
id est in vindicta consurgat; sed non ad irara pro- dixerat causa : nunc auiem a persona Doraini Salva'-
vocat Deura, quem sciebat esse milissimum; maximei toris generaliter pronuntiatur, quoniam constat eum
cum superius de se dixerit: Si teddidi retribuentibm peccalum nullatenus habuisse. Merito siquidem pelit
mihi mala: sed bumanis et translatitiis verbis talia secundumjustitiam suam se debere judicari, qui divi-
referuntur. Verum haecvindicta quae dicitur ira, in niiatis suae perfeclissimus doctor prsecepla comple-
diabolum potius debet adverti, qui toties punitur vit: qui malum pro majo non reddidit; qui propler
qnoties ab eo peccator subjugatus eripiltir. Exaltare aliorum delicta crucem sanctus[ed., sanctam] ascen-
in finibus inimicorum, id est in possessione diaboli dit: qui pro perseculoribus insestimabili gratia pie-
magnificare, quam in peccatoribus tenet. In ipsis; tatis oravit; et caetera, quse yerjssimus Evangelii
enira exaliatur Dominus, quando a converlentibus; texlus eloquitur. Sed cum innocenfia cordi speciali-
confessiolaudis offertur. Secundus gradus est: Ex- ter applicetur , liic dictum est,-Secunduminnocentiam
turge, DomineDeut meus, in pracepto quod mandasli: nianuum mearum. Quod genus loculionis Scriptura-
ipsum est eniin quod superius dixit, in ira, ut co- rum divinarum proprium esse cognoscitur, sigiii-
gnoscasvindictamessc potius, non furorem. Mandavit: ficaniias mutare verborum; sicut in decimo psalmo
enim Dominus in praceplo, quando in Evangelio |Q dicturus est: Palpebrm ejus intettogant fitios homi-
dixit dispipulissuis : Tertia die resurgam, el prmcedam num (Psal. x, 5), cum.palpebrarum non sit inierro-
vos in Galilmam(Matth. xxvi, 32). Hsec diiin facta gare, sed linguae.
sunt, exaltaius est in toto orbe terrarura, quera po- Vers. 9. Consumetutnequitia peccatotum,et dirige
leslas diaboli possidebat; et vindicavit in eum , juslum. Petit accelerari mortis adventum, ut cito
quando ab eo abstulit quod tenebat. Et intuere quia suus clarificetur ascensus. Completa est enim ne-
more prophetiaefutuva pro praeteritis dicit: In prm- quilia peccatorum, quando crucifixus est Domjnus.
ceptoquod mandasti, utique qupd adhuc mandaturus Nihil enim potuerunt tiltra facere, quamvis crudeliter
erat; ut est illud vicesimi primi psalmi: Foderunt insanissent. Quod verbum et ipse positus in cruce
manusmeasel pedesmeos, dinumeraveruntomniaossa dixit: Consummatum est (Joan.xix, 30). DWeclus
mea(Psal. xxi, 18), etc. est autem justus, quando resurrexit a mortuis, et ad
Vers. 7. Et synagoga populorum circumdabil te: coelorumregna conscendit. Sic pieiatis studio videtur
et propter hanc in altum regredere. Superius peliil ut expeti, per quod vita omnitim probattir impleri.
veniret, nunc autem quid in adventu ejus emergere Vers. 10. Scrutans corda ettenes Deusjuttut. Hsec
posslt, ostendil; ac si diceret: Tu quidem venlurus propria virlus est Dei, et corda nostra discutere, et
es ad liberandum, sed populi Judseorum insanis te j) j animi nostri vigorem polentiae suae luce penelrare.
mentibus persequentur. Synagoga bic collectionem Nam licet nobis multo celsiores sinl polestaies ccelo-
significat improfforum, non religiosarum mentium rum, nnlli tamen crealurarum datum est cogilalioniim
ccetuqi.Nam si in eumcredidisset univer-a Judaeorum npslrarum plenissime secreta cognoscere. Agnoscit
plebs, devotismentibus utique suscepisset. Et propter autem perfecte in nobis solus ipse qui judicat; pro-
henc in altum regrcdere. Propler hanc, id est syna- pter quod dictum aestimo: Tu quis es qui judicas
gogam, quaetamen fuit obslinatis moribus indevota : setvum alienum (Rom. xiv, 4) ? id est, qui cogitatio-
in qua habitare non potuit, dura se ab ejus infideli- nes ejus non intelligis. Nam nec nos ipsi nobis sic
taic subduxit. In attum regredere : propter illud manifesli esse posstimus,quemadmodumdiviniscon-
Evarigelii: Nemoascendit in coelum,nisi qui de ceelo spectibus apparemus : cum de homiiie legatur,
dcscendit(Jean. m, 13). Regredi enim est, unde ve- Peccata quis intelligit (Psal. xviu, i3)? Conside-
ncris ilerata via reverli. Nam de hac Ascensione remus eliam cotda ad cogitationes posila : tenes ad
gloriosa, in alio psalmo dicturus est: Et ascendii animi conslantissimum vigorem, sive ad corporeag
tupit chtrubim et volavit, volavit super pennat ven- delectationes.
71 M. AURELII CASSIODORI 72
Vers. 11. Adjulotium meum a Domino, qui salvos Asuas { ardentibus effecit. Hic distributio divinsemaje-
facit tectos cotde. Incarnalio illa quae propter nos statis [ed., lcgis] ostenditur: quia per arcum, id esl,
suscepla est, ad nos loquitur animandos. Nam licet per Vetus et NovumTestamentum, sicut jam dictum
istud de se dicere videatur.per id quod subjectus est est, et effectus mortis venit, et sagittis ipsius vita
Patri, spem tamen in se credenlibus insestimabili prsestatur. Egressae sunt autem de islo arcu tanquara
pietate largitur. Nam cum una eademque Dei homi- sagittm, id est, apostoli, qui ardentibus, hoc est, de-
nisque persona sit, suum humanitas dicit adjutotium siderantibus animis, in modum sagittarum praecepta
potentiam Verbi, quod rectiscorde et veniara tribuit salutaria transmiserunt, unde et impii sauciarentur,
et salulem. Iutuere eliam quod in part-e superiori et fidelibus efficaxcura proveniret. Effeeitautem si-
propheta 33 se Peti'1liberari: hic autera adjulorium gnificat operalus est; quod verbum Pater Hierony-
Domini sibi Cbrislus ipse promiltit, qui dicit in rous etiam in auctoritate seminavit.
Evangelio: Omnia qum Patet. habet mea sunt, et mea Vers. 15. Ecce parturiit injustitiam, concepil dolo-
Pattis sunt (Joan. xvi, 15). llle enim petit ut farau- rem, et peperit iniquitatem. Subiiliter inquiramus
lus : iste promittit sibi ut Dominus. verba quse dicta sunt. Patlutivit injustitiamplebs Ju-
Vers. 12. Deus judex juslus forlis et longanimis: daica, cum viderel Dominum pro salutc humana
nunquid irascetur per singulos dies? Ventum est ad B miracula facientera, et de ejus potius exitio cogitavit.
quartam nihilominus sectionem, in qua propheta Concepitdolotem, quando eos diversis parabolis in-
ex sua persona laudem concinens Patri, et vehe- crepabat, ut a sua illos perversitate converteret.
menter Judseos terrificat obstinatos, et spem eis, Pepetit iniquitatem,quando dixit : Ctucifige,ctitcifige
qui ad eum redire cupiuut, pollicelur. Justus dicitur (Luc. XXIII,21). Et merito posuit, peperit, id est,
Deut, quia tribuitunicuiquein fine quod gesserii. Foi*- quasi filios nequissimos edidit. Omnis enim fructus
tis, quia nullus potest resistere voluntati ejus. Longa- similis probatur auctori, sicut alibi dictum est : Ex
nimis, ut hodieque ad pcenitentiaraexspectet, quos fruclibus eorum cognoHcelis eos (Matth. vn, 20). Sed
perdere pro scelerum suorum qualitate potuisset. cum prius sit concipere, et postea parlurire , merito
Nunquid irascelur? Sub adrairatione pronuntiandum anteriori loco parturire posuit, ut ista nequitia non
est, quia imputatio isia negativa est. Irasci autem ex alieno malo concepta, sed fuisse propria monstra-
more judicum dicitur, qui quando vindicare delicta retur.
cupiunt in sentenliam severa indignatione consur- Vers. 16. Lacum aperuit et effoditeum, el inciditin
gunt. Sed istud in Diviniiale non convenit, quia ubi foveamquamfecit. Lacus dicitur cujus fundus latet,
est fervida vindicta, non est temperata justitia. Per dum in unam foveam circumdalus includitur. Hic
tingulos dies; id est, cunctis momentis, quemadmo-1G plano tergo intuentium oculis falsa tranquillitate
dum et peceatum omne commiltilur. Nam ubi esset blanditur : sed quantum sit profundus absconditur.
gloriosa patientia, si pcena mox sequerelur ofleii- Talis ergo et iste fuit lacus iniquitatis, quem Judse
sam? pravitas excavavit: aperuit, quia primns nequiterin-
Vers. 13. Nisi converlamini,gladium suumvibrabil: choavit: effod.it,dum eum in sua damnatione perfe-
arcum suum tetendit et paravit illttm. Contumaces cit: incidit in foveamquam fecit, in mortis scilicel
terrel Judseosqui, Domini lege conlempla, idolorura lacum. Quod verbum et ad Iacum et ad sepulcrura
culluris nefandissimis serviebant. Ipsis enim dici- potest aptissime convenire, sicut Salomon dicit: Qui
tur : Nisi convertamini,gladiumsuum vibrabit; id est, parat foveamalteri,ipse in eamincidet(Prov. xxvi, 27).
unicum Filium suum sub lucenie claritate missurus A se enirc inchoat tractalus malus; et antequam Ise-
est. Vibrareenim illud dicimus, quod modo lumen, dat alterum, sibi prius operalur exitiura.
modo umbras tremulas probaiur ostendere. Hoc con- Vcrs. 17. Contier(e(urdolor ejus in capul [ms. G. et
stat incarnatione Christi Dorainiprovenisse : quando ed., in capile]ejus : et in verlicem ejus iniquitas ejus
perfidis tenebras, fidelibus aulem lumen suaeDeitatis descendet.Hic caput nostram animam debemus acci-
ostendit. Gladium vero verbum ct Apostolus dicit, pere, qua parte sumus sine dubio celsiores. Iluic sub-
cum ait: Et gladium spiritus quod est Verbum Dei Djecla sunt peccata, quando refrenantur obuoxia.
(Ephes. vi, 17). Arcum itaque scripturam Novi et Quod si deliclis conlingat aiiimam vinci, supra eam
Veteris Teslamenli congruenter accipiraus, qui duo- necesse cst emineant, quae raultitudine pravilalis
bus quodamraodo curvalis flexibus devotorum colla exundant. Vertea;quoque dictus est, quod dextra lac-
complectitur. Hic fidelibus suave jugum ostendilur : vaque vertat capillos, qui significat capilis summita-
contumacibus autem arma terribilia declarantur. Te- tem. Quam rationem esse non imraerito dixeriraus ,
tendit adjeclum esl : ne ejus patientia remissa puta- quia contemplativac animse culmen excelstim est;
relur. Ad postremum posuit : paravil illum, ut mos unde eliam gloriosi Crealoris portat imaginem. Haec
ipse sagittanlium plenissime viderelur expre-sus, si peccatis obruentibus inclinetur, necesse est ut in
qui postquam letenderint arcum contra signum, ma- venicem, id est, supra rationem descendat, quod
num collocant in sagitlandi opere brachia prseparan- augmento iniquilatis cxcrevii. Nam et ipsum verbum
les. Sed videaraus, arcus isle prseparatus quas sagit- si consideremus, quam magnorum secretorum signi -
tas emiserit. ficans invenitur! Primum esl quia iniquiias, dum ex
Vers. 14. £( in ipso paravit vasa mortit: tagittas alto praccipitaiadescendit, violenter perculit. Deinde
73 EXPOSITIO IN PSALTERIUM. PSAL. VIII. 74
polenter quomodo impii torqueanlur exponit; nam Aperbia, A pressura pcenilentiac, suaves lacrymae salu-
cum supra eos propria peccata descenderint, suis lariter exprimunlur. Talis illi etiam similitude et in
malis, suisque sceleribus in pcenas debitas destinan- areis datur, ubi sub assidua trilura palesc sequestran-
tur. Dolor enira diclus est, quasi domabilis [mss. A, tur a trilico. Quapropter convenit ut bunc psalmura
B., F., domiuabilis] borror. ex persona priscse Ecclesise inlelligamus esse prola-
Vers. 18. Confitebor Domino seeundum justiliam tum : in qua revera et torcular est quidem corporum,
ejus, et psallam nomini Domini altissimi. Expositis sed fructus salutaris animarum. Nam si Velus et
virttilibus Patris, quibus Judaicum populum miracu- Novum recte dicitur Teslamcntura, cum tamen unius
lorum significalione terruerat, in summam coiligens, lex esse doceatur, cur asserere dubtiemus aotiquam
illa quae dixit, alacri mente profitetur se Domiooi et novam Ecclesiam unam esse Domini Christi spon-
confiteri. Confileti autem duobus modis dicimus : sam prelioso sanguine conquisitam ?
unus est quando peccata nostra buinili satisfactione1 Divisio psalmi.
damnamus; ut est illud prophetse Danielis : Confite-
hot peccatamea, et peccalapopuli mei (Daniet. ix, 20). Ecclesiavulus,qusenobis per torcularia ptilclierrhne
declarata est, primo ingressu laudes Christi Domini
Secundus, unde nunc sermo est, cum laudes Doraini
nI laeta decantat : majestatem ejus praedicans, et opc-
magna exsultatione celebrantur, sicut in Evangelio rationes excelsas. Secundo
legitur : Confiteortibi, Pater, Dominecceli et terrm : apertius venit ad homi-
nis naturam, quam de conditione pravissima, quse
qui abseondisti hmc a sapientibus et prudenlibus, el, Adam
revelasti ea parvutis (Matth. xi, 25). Non enim ibi fuerat peccanle vitiata, ad magnarum rerum
dicit crevisse fastigla. Sic Dominus Cbristus ex
quidquam de peccato 34 dicitur, sed sola graliae
momenta referuntur. Ita bsec confessio prseconialis duabus et in duabus naturis inconfusis alque distin-
ctis, una persona salutariter el indubitanter agnosci-
accipienda est, quae gaudenti animo Domini virtuti-
bus exhibetur. Secundumjustitiam ejus : quoniam et tur. Mente quoque condendum est, quod hic psalmus
a Christo Domino naturam humanilatis assumptara
superbos facit sua crimina sustinere, et lramiles di- tanta laude
concelebrat, ut eam supra omnem crea-
gnatur absolvere. Psallere vero est et operibus Do- turam clarissime
inini mandata peragere , et bymnos voce etiam et testelur evcctam ; sicut et Aposto-
corde cantare; quod se promittit propheta esse factu- lus ait : Cui enim dixit angelorum : Sede a dextris
donee ponam inimicos tuos scabeltum pedum
rum, quia hoc revera Domino cognoscebat acce- meis, tuorum (Hebr. i, 13)? Et alibi: Qui cum in forma Dei
plum.
Conclusiopsalmi. esset, non tapinam arbitratus est esse se mqualemDeo
tQ (Philip. n, 6, 9): et paulo post: Propter quod et
Magnifica nobis psalrai hujus, si studiose conside- Deus illum exaltavit, et donavitilli nomen
sacramenta Prima quod esl su-
remus, patuerunl. parte fructuo- omne nomen, etc
sam patientiam docet, quae perfectos probatur effi- per
cere Cbristianos. Patientia est enim religiosi viri Expositio psalmi.
laborum ac dolorum omnium, spe futurarum rerumj Vers. 1. Domine, Dominus noster, quam admiiahile
et amore Doraini, grata tolerantia. Secunda parte sa- est nomen luum in universa terra! Cum sit, Domine,
lutem rectis corde ipse Dominus pollicetur. Tertia casus vocativus, contra usum illi Dominus qui est
terrentur impii, ne in illo judicio damnentur erran- noniinativus, videtur adjunclus. Quse figura dicitur
tes. 0 pietas optiini revera Creatoris! qui non vis syllepsis, quolies casus discrepantes in unam signifi-
derelinquere quos nosti ad tuum judicium convenire;' cantiam congregamus. Veraciter itaque gaudet, quae
et iramensae pietatis arcano, dum confitentibus par- dicit, noster. Necesse est enim ut hujus bonis ex-
cis, tibi reos ipse subducis. Quis eniin jusiiliam eva- sultare debeamus, cujus nos esse profitemur. Sed cum
deret tuam, nisi prsemissa pietas subveniret? Septe- dixit, quam, non polest explicare quod senlit. Quis
narius quoque numerus admonet nos de illa requie, enim aut creaturas terrenarum rerum, aul maris
seterna cogitare, ad quam nos spem prsesens psal- ambilum, aut inanis hujus aeris diffusionem, aut or-
^
mus exteudit; ut merito tali numero receptus, jucunda D natum rerum coelesliumsufficienter possit agnoscere,
exsultatione canletur. Dubium quippe non est, quod qusc Dominus incomprebensibili sapientiac suae vir-
peractis sex diebus qui ad activam perlinent partera, tute disposuit? Hacc omnia Ecclesia considerans ,
septimus repausationi deputetur, qui contemplationi bserens ac detenta in earum rerum explicatione pro-
theologicaenoscitur adhserere. claraat: Quam admitabile est nomen tuum, etc. In uni-
vetsa vero lerra, quia totum per mundum ejus religio
EXPOSITIO IN PSALMUMVIII.
sancta dilatatur; nec erit aliqua patria, ubi catholica
/n finempro torcularibuspsalmusDavid. non laeletur Ecclesia. Quapropter desinant Judsei vel
ln finem, signilicare Dominum Salvatorem, quartii Donatistaesibi specialiter vindicare quod ad tiniver-
tituli exposilione jam notum est. Torcular vero est, , sitatem rnagis pervenisse cognoscunt.
ubi muliis ponderibus pressaeuv;e durissimis gigarlis5 Vers. 2. Quoniametevataest magnificentialua super
comminutis, follibusque vacuatis , dulcissima vinai ccelos.Superiore versu perquiri fecit, quod hic com-
prolundunt. Quod Ecclesiae videtur aptissime conve- petenler exposuit. Magnificentia est enim Douiini
nire, quando de obsfnajis moribus, tumidaque su- incaruatioms arcanum; inter cujus diversa miracula
P*TROL. LXX 3
75 M. •AURELH CASSIODORI 76
boc nobis super omnia cognoscitur esse collatum, A ut libros divinos cooperatione sanclseTrinitaiis pcr-
quod Deus dignatus est homo fieri, et crucem pro fectos evidenter ostenderet; sicut el alibi lej>jii»jir:
omnfum salute sustinuit. Ista ergo magnificentiasuper Appendittribus digitis molemterrm(hai. XL,12). Quod
ccelosomnesque creaturas elevalaett: quando Domi- simili sacramento recipiendum est. Digitus enim Dei
nus.Christus resurgens a mortuis, sedeiad dexteram dicitur divinaeoperalionis effectus, quod potest Patri
Patris, sicut et alius psalmus dicit : Exaltare super et Filio, et Spirilui sancto, id est uni Deo aptissime
cctlot, Deut, et super omnemterram gloria tua (Psal. convenire. Sequitur : Lunam el stellas quas tu fun-
cvn, 6). dasti. Augmenla et imminutiones suas, quas patiiur
Vers. 3. Ex ore infantium et lactenlium perfecisti luna, se visuram dicit Ecclesia : ut modo crescat
laudem. Hsec prophetia in Evangelio, ore Domini fide miillorura, modo raarlyrum fine aliquibus immi-
docetur exposila; cum a Judaeis prohiberentur in- nuta videatur. Quse similitudines propler opiniones
faules ne laudes Doroini personarent, putantibus bominum frequenter dantur Ecclesise. Caelerumilla
aliquid pueriliter fieri, quod a tali setate videbatur affliclionibuscrescit, et contritionibus semper auge-
asirami. Tunc ille respondit: Num legistis, ex ore in- tur. Luna enim multis rebus a se discrepantibus
fantiumel laclentiumperfecistilaudem(Matlh. xxi, 16) ? comparatur : modo omni Ecclcsise, ut est illud : Do-
Sed ne illos lactentes intelligas, qui adhuc materno %nec] extollatut luna (Psal. LXXI,7); modo membro
ubere nutriuntur, ut laudes Dominiminime cantare ejus lucidissimo, ut esthic; modo slulto, ut ait Sa-
potuissent, etiam provectos setate monet apostolus lomon : Stultus u( luna mutalur (Eccle. xxvu, 12).
Petrus dicens : Tanquam modo geniti infantes, ratio- Subjunxit quoque stellas, justos homines et religio*
nabile, 35 el tme dolo 'ac eoneupitcite, ut in eo cre- scs, de quibus scriplum est : Sicut sletla ab sielta
scatis in talutem (I Pelr. n, 2). Unde infantes et diffett in clarilate, itaet resurrectiomortuorum (ICor.
lactentes illi intelligendi sunt, qui propter rudimenta xv, 41, 42). Addidit: quas lu fundasti, ul cognosce-
et infantiam fidei escam non capiunt fortiorem, sed remus omnia in praedestinalionis ejus fundala judi-
doctrina teneriori nutriuntur. Ut iste sit sensus : cio. Sive hoc ad deitatem Verbi pertinet exprimen-
non solum a perfectis, qui te omnino intelligunt, es dam, ut in illa condilione rernm omnia fecisse
laudabilis, sed etiam ab incipieniium et parvulorum crederetur. In his enim tribus videtur universa com-
ore praedicaris. plexus, sicut est illud : In principio fecit Deus cot-
Vers. 4. Propter inimicos luot : ul desiruas ini- lum et terram (Gen. i, 1). Ubi cum duas res posuerit,
micum et defemorem. Propter inimicos, paganos de- cuncla complexus est, mirabili ordine prsedicanda
signat et blasphemos, ne dicercnt sacrilegi, ideo disponens; ut, quia erat post de sancla incarnatione
docti laudant Deum, quia librorum meditationibus, C < loculurus, prius ejus deitatem et omnipotentiam
imbuuntur. Professus est et infantes prsedicare, qui[ ostendere debuisset.
venire ad Dorainumfidei novitate cceperunt; ut bsec1 Vers. 6. Quirf esl homo quod memor es ejus , aut
sapientia divinitus magis iradita, quatn humano la- filius hominis quoniam visilas eum? Venit ad ingres-
bore videatur esse collecta. Inimicum vero et defen- sum secundum, ubi uno versu per duas interroga-
sorem, Judaeum perfidum specialiter dicit, qui dum1 tiones et responsiones homo et exiguus et potenlis-
Deum Patrem se putat defendere, Filio existit ini- simus [ed.,potissimus]approbatur. QuSefiguradicilur
micus. Ita factum est ut Dei quasi defensor aper- peusis, latine autem percunctatio : ubi et interroga-
tissimus, Deo probaretur adversus; quia Patrem noni tio fit, et responsio parata subsequitur; quam jam
veneralur, nisi qui honorat et Filium; sicut ipse ini et in quarto psalmo posuimus. Quid est homo? Cum
Evangelio dicit: 0"' non honotificat Filium, non ho- despeclu pronuntiandura est, id est, fragilis et cadu-
notificat Pattem, qui misit eum (Joan. v, 23). Hoc et> cus, Adaesequax, qui in veteri peccato permixlus,
ad omnes bsereticos competenter aptalur, qui dumi socia pravitate conclusus est. Hujus memor est Do-
se putant Scripturas mala interprelatione defen- minus, quando ei peccata dimittit et misericordiae:
dere, inimico animo sanctis probautur dogmatibus> suae dona largilur; sicut in alio psalmo dicturus est:
obviare. •" Filii autem hominum in prolectione alarum tuarum
Vers. 5. Quoniamvidebocmlosopeta digitorum tuo- sperabunt; inebriabuntur ab ubertale domus tum, et
rum; lunam et stellas, quastu fundasli. Merito isludI torrenle voluptatis lum potabis eos (Psal. xxxv, 8).
de fuluro gtoriosa dicit Ecclesia, quse ante adventurai Hoc est ergo esse memorem, conferre delinquenti-
Domini erat adhuc in patriarchis et in sanclis bomi- bus tanlae gratiaesospitalem. Aut filius hominis, quo-
nibus constituta. Ait enim, Videbocmlos, id est li- niam visitas eum. Hac jam voce surgendum est, t]uia
bros evangelicos, qui coeli merito dicunlur, quo- Dominum significat Salvatorem, qui non ut cseteri
niam conlinent Dorainum Salvatorera, qui dixit: : niortales ex duobus hominibus natus est, sed ex Spi-
Caslummihi sedes est; terta autem scabellum pedum» ritu sancto, et beatae Mariaesemper virginis utero
meorum (lsai. XL,12). Sed qui sint isii cmli, breviterr tanquam sponsus de glorioso tbalamo processit. Et
definivit opeta digitorum tuorum ; nam cum legalurr considera quia superius dixit : Memores; subjecit
in Exodo (Cap. xxxi, 18), digito Domini legem fuisse3 autem : Visilas. Memorfuit cum patriarchis de ccelo
conscriptam, quem multi Spiritum sanctum acci- misertus est; visitavil, cum Verbum caro factum csi,
pere voluerunt, hic ideo positum sestimo,digitotum,, el habitavit in nobis (Joan. j, 14). Nam tiisilare dici-
77 EXPOSITIO IN PSALTERIUM,PSAL, VIII. 78
mus, qnando medicusad infirmos ingreditur; quod in A . talibus majore gloria trioraphat Dominus Ohrislus.
advento Domini revera constat impletum. Pecora enimsunt, dum in campomm libertate, id
Vers. 7. Minuislt [ed., Minoratti] eum pauloi est in mundi istius voluptate pascuntur; oves sunt,
minus ab angelis : glotia et honote cotonasti eum. cum jam intra septa Domini clauduntur.
Hinc jam Domini Salvaloris humilitas narratur ct Vers. 10. Volucresceelitt jmeet marit, qui petam-
gloria. Minoratus est enim nen necessitale minislra- bufanttemilae marit. Votueret tceli soperbi sunt bo-
toria, sed pietalis suse spontanca volunialc, sicut mlnes, qui inflati vento jactanliae, quasi per inane
Apostota» ait : Semetipsum exinanivit formam servi aeris efferuntur, et humilia despiciunt, cum aliius
accipien»(Philip. n, 7). Seqttilur : Paulo minus ab elevantur. Volucresenim a volalu crebro dieise sunt.
angelis; quia crucem pro omniuin salule suscepit. Pisces vero maris pbilosophos fortasse significant,
Ex ea siqoidem parte Crealor angelorum minor qui bujus mundi naturam erralica curiosiiate per-
factus esi angelis. Bene autem dixit: Paulo minus, tractant. Nam sicut illi posita fronte itinera sibi
quia et*f mortale corpus assumpsit, tamen peccata reserant pelagi inundatione confusa, ita et isti capite
non habuit. Gloriavero et honore eoronatus est, cum demisso venas rerum ratione humana, assiduo labo-
post resurrectionem nimis mirabilem, totius mundi,, re perquirunt. Sed cum sint pisces et fluminum, non
credulUateraDeus, in eo quod homaest factus, exal->B ; vacat quod hic posuit, maris, propter eos qui sibi
talus accepit. Corona enim orbts circulo competen- videntur esse sapientes. Verum isii tales, eorumque
ter aptatur, quoniam ad ejus similitudinem universa similes Domini pedibus feliciier subjiciuntur, quando
niundiextremitas formata est. ad Chrislianse venerint religionis affectum. Nam
Vers. 8. Et consliluisti eum super opera manuum licet illi omnia jure dominaiionis inclinata sint,
tuarum, Omnia subjecisli sub pedibus ejus. Superius illos tamen dicimus proprie subjectos, qui ad ejus
dc gloria ejus et bonore narratum est: nunc ponitur onus leve et jugum suave pervenire meruerunt.
et potestas, ut agnoscatur Christi Domini majestatis Vers. 11. Domtne, Dominusnoster, quam admirabilt?
perfectissima pleniludo. Dicendo enim, Super operai est nomen tuum in universaterra! Postquam incarna-'
manuumtuoxum, omnis illi creatura subjecta mon- tionem Doraini Christi, et resurreclionis gloriam
stratur ; quja sicut a Domini opere niliil est exce- sancta Ecclesia laeta cantavii, illum versum de laude
plum, ila nec a potestate Christi aliquid probaiur Domini repetit quem dixit in capite. Congrue siqui-
csse divisum, quippe qui judicalurus est mundum. dera principium ipsi deputalur et finis, qui de se
Dicendoenim omnia, nec terrena videtur excepisse dixit : Ego sum alpha et omecja(Apoc. i, 8), id est
nec supera; sieut de boc loco teslatur Aposlolus initium et finis. Sed quoniam divina verba fecunda
ccelestisexpositor : In eo enimin quo ei omniasubje-*G sunt, alia nobis sacramenta progenerant. Significant
cit, nihil dimiiil nontubjectum ei(Hebr. n, 8). Nam enim et illos quorum vita divinis muneribus et reli-
et alio loeo 36 dicit: Adorate eum, omnesaugeli ejus giosis auspiciis inchoata, in Dominicredulitate perr
(Psal. XQ¥(,8). Addidit : sub pedibus ejus, ut omnis raansit. Unde raente condendum es( hunc esse ex
crealura BJeritoipsum colere atque adorare videalur bis primum psalmum qui se repetitione versuura
auciorem. Et respice orania suis locis fuisse ser- sacramenlali iteralione congeminant; quod et de
vata. Quem prius propter humilitatem carnis paulo nliis loco suo compelenter edicemus.
minus ab angelis dixerat esse minoratum; post Conclusio psalmi.
ascensionera dicit pedibus ejus omnia fuisse subje-
cla, ut ista dislinctio, et dubietatem litubantibus De duabus naturis Domini Christi, et secundus
auferat, et gloriam sanctaeincarnationis ostendat. psalmus, et iste locuti sunt ; quamvjs et alii subfe-
Vers. 9. Oveset boves, insuper et pecora campi. In quantur: id est, vigesimus, sepiuagesimus priraus,
boc el alio versu qui sequitur, argum iitum est quod oclogesimus primus, centesimus primus, centesianjs
dicilur per enuraerationem. Verum b;ec ct alia no- nonus, et centesiraus tricesimus octavus; utobseu.-
mina, quaa sequuntur, allegorice dicta debemus rum iler hujus sseculi gradientes, quasi plurirais
>I) lampadibus incensis, in hsereticas cautes minime va-
accipere, ne post raiionales creaturas incorapetenter!
pccora vel jumenta posuisse videatnr. Oves eleclum leamus incidere/Quapropter tanti beneficii cognosca-
populum significant Christianum, sicut in Evangelioi mus auctorem. Unus est enim Dorainus Cbristus,
DominusPelrodicit apostolo: Pasce eves meas (Joan. genitus ex Patre sine tempore, natus ex matre sub
xxi, 18). Qui ideo comparantur ovibus, quoniam se, tempore. Prius raundum creavit ex nibilo, post i^-
praestante Doraino, innoxia conversatione moderan- genli liberavit exitio. Talis est euim Dei et lipmLnis
tur; tleinde quia mundi exuvias sine aliquo sensu facta connexio, ut ulruraque inlegrum, utrumqae
doloris amillunt. Nam sicut ovis tondentem se non permaneat sine aliqua confusione distinctum. Neque
increpat, ita nec justus cupiditatem se exspolianlis enim aut divinitas impassibilis rauiari potuil, attt
accusat. Boves autena praedicalores designant, qui luimanilas aliud, nisi ut melioraia semper maneret,
humana pectora mandatis ccelestibus exarantes, vir- accepit. Sic enira verus atque omnipotens medialor
lulum messem germinare feccrunt. Nec vacat quod effectus est, ut qui in forma Dei Palri erat sequalis,
dicil, insuper, quia non solam illi sancti subjecli fleret et nobis carnis assumplione consimilis. In se
suni, sed eliam peccatores. Sacpe eniin de coni-crsis enim permanere fccit jtiucta, qusc voluit esse paci
79 M. AURELH CASSIODORI 80
fica. Hoc est spei nostrse singulare prsesidium, re- A adventus sui pia dispensalione destruxit. Secunda
demptionis indebitum raunus, mortis exitium, vila commonet fideles ut psallant Domino, qui babitat in
sanctorum. Quale enim, rogo, genus est pielatis, Sion, qui vindicat sanguinem pauperum et exallat
ul ille angelorura Dominus usque ad formam servi eos de porlis inoriis. Tertia peccaloribus cum Anli-
fuerit venire dignatus, ut mors cum auctore suo cbristo malorum finem dicit esse venturum. Quarla
diabolo vinceretur, qui mundum suis vinculis lene- malorum ipsorum nimietaie permotus, conversus ad
bat obnoxium? Unde bealus Ambrosius hymnum Na- Dominum, quasi recessisse illum dicit a defensione
talis Domini eloquenliae suae pulcherrimo flore com- paupertim, cum malis datur licentia prscsumplionis
pinxit (Tom.y, ni/m.24), ul pius sacerdos fesiivilati suse. Quinta deprecatur ut tremendi illius judicii
tantse dignum munus offerret. Ait enim : Procedens; tempus adveniat, quateuus hsen omnia flne celeii
de thalamo suo pudoris aula regia, geininaegigas; transiganlur : ne cujuslibel hominis iniquitis nllra
subslanlise, alacris ul curiat viam, el caetera quae su- praevaleat. Talis enira malignitas illius temporis erit,
pra humanum ingenium vir sanclus excoluit. Nami ul nemo fidelium oplet mundi tempora differri, in
etipsenumerus ogdoadis in Scripturis divinis magna- quo tanta mala cognoverit actitari.
rum rerum sacramenta continere dignoscitur. Octo' Expositio psalmi.
etenim animac ingressac sunt in arcam Noe,quse£>1% Vers. 1.
inundo pereunie salvatae sunt : octavus lilius Jesse,' narrabo omnia Confitebortibi, Domine,in toto cordemeo:
mirabilia lua. ln loto corde confitetur
David fuit, quem a Doraino constat electum ; octavo' nullis raundanis cogitationibus flu-
ctiam die circumcisio purificabat Hebrscos; oclavo,' Dominum, qui
id est dominico die Dominus surrexit a mortuis, in' ctuai; quod perfectorum esse non dubium est, qtii
et originalis peccati vitia et suggesliones perversas
quo bumani generis spes ab impiorum iuferno in
Domino pracstante, vicerunt.
ccelorum esteiavata fastigium. lstc utitem numerus spiriluum malorum,
narrabo omnia mirabilia lua. Quis, rogo,
est quem arithuietici actu primum quadrantal appel- Sequitur,
potest omnia mirabilia divina narrare, quaequotidie
lant, quem Philolaus Pylhagoricus barmoniam geo- in cnelo et in terra virtus
melricam vocat; eo quod omnes in ipso videanturr ejus operaiur? Sed usus
liarmonicae convcnire rationes. Scripturarum est per synecdochen figuram, quaesi-
gnificat a toto partem, dicere omnia, dum compre-
EXPOSITIO IN PSALMUMIX. hendi nequeant universa. Sed ut de mullis unum
In finem pro occullisfilii psalmusDavid. dicere videamur, quid mirabitius quani pro salute
Finis isle quid signilicet fsepe jam dictum est,' humani generis Deum inconfusibiliter humanatum,
non in quo deficil, sed iri quo crescitur, ex quo vere Q et qui hic judicatus est, ipsum ad orbem judicandum
. esse venturum?
reparamur, qui nobis initium bonorum, terminus cst
malorum ; ad queni Judsei non perveniunt, quoniam Vers. 2. Lmtabot et exsultaboin te; psallam nomini
Buaincredulitate deficiunt. 37 Prooccuttis filii, per- tuo, Allissime. Non in hoc saeculo, ubi lethifera laeti-
sonam significatDomini Salvatoris. Nam cum nomen tia est; non in ambitionibus mundi, ubi peccata
. amara suavia sunt; sed in te, ubi securum gaudiura
aliquod ad quem pertineat non ponilur, necessc est
ut boc dictuin de siimmitatc aliqua sentiatur. Supra semper sumit augmenlum. Plus est enim exsultate
enira ubi voluit Absaloui inlelligi, pronuntiavit filiij. quam tmtati. Exsultare est enim animi et corporis
sui; bic vero quod ad unigenili Verbi referri desi- majore moiu jucundissima libertate gaudere. Gratias
deravit excelienlissimam suinmitatem, Filii tantumn quoque se acturum pollicetur Allissimo, qui supra
omnia probatur excelsus, quod eum ab inimicis suis,
dixit, qui eslomnipotens atque inenarrabiliter Filius,'
eoseternus Pairi, faciens quse vult in cceloet in terra. sive carnalibus, sive spiritualibus, liberare dignatus
Simili modo in Evangelio dictum est : Si vos Filius est: promittens, sicut dictura est, et operibus se
liberaverit, lunc vere liberi eritis (Joan. vm, 56). Non Domino, et voce cantare.
enim ibi secutum est, Dei, sed tanltim vocabulum Vers. 3. ln convertendoinimicummeumrelrorsum,
ipsum ptirum sine aliqua adjectione sufficit. Pro i" infirmabuntur el perient a facie tua. Quamvisniultos
occultisauiem positum est numero plurali, quia non iniraicos habuerit, tamen hic raodo Saulem conve-
unum, sed duplex hic cognoscitur esse mysterium;' nienter adverlimus. Retrorsum enim dixit, quia non
oblinere quod voluit; sed magis quanlo ille
signiflcat enim incarnationem Domini et futurum potuit
judicium, de quibus psalmus iste dicturus est. Sed nequiter persequebatur, tanto iste tolerando impro-
bum juslior apparebat. Et cum prius inimicumdixerit
jam humanitas Christi manifestata dignoscitur, cu-
nuraero singulari, hic dicit infirmabuntur : quia rex
jus adhuc judicium suslinetur. Sed cum audimus pro0
occuttis, praebere debemus inlentum animum leciio- persecutor erat, qui volunlates suas multis faraulan-
ni: ut nobis, juvante Domino, reserentur, quaepra> tibus exerebat. Quapropter congrue dictum est in-
dicunlur occulta. firmabuntur, quia Dei voluntate oranes inefflcaces
generaliter exstiterunt. Et perient a facie lua, dum
Divisio psalmi.
ego ad te devola menle confugio. Iniquus enira ante
Totus bic psalmus a persona prophetse depromi- i- faciem tuam, id est ante gratiam tuam, non venit,
tur. Prima professione Isotumse dicit Dumino psal- quia persequilur innocentem.
lituruui, quoniam confudk diabolum, cujus culturam n Vers. 4- Quoniamfecistijudicium meum et causait
81 EXPOSITIOIN PSALTERIUM.PSAL. IX. 82
meam: tedes super thronum qui judicas aquilatem. A festatiene convictos, qtiorum pectora diabolus in hoc
Cum duo ex diversa parte confligunt, necesse est'' saeculo, tanquam suae civitalis mcenia, possidebat.
unum offendere, cum alierum contigerit obtinere. . Periit autem memoria eorumcum sonilu. Cum sonilu
Probata ergo propbetae causa, odium fuisse constat vero, cum clamore'maximo dicil; quod fieri solet
adversi : quia non poterat persecutor placere, cum quando res prosperse gravissimo fine clauduntur, ut
decreverit Dominus eum qui impie premebatur eri- nec potestas eorum videalur remanere, nec nomen.
pere. Sed cum dicit, judicium meumet causam meam, Intuere queraadmodum in pulcherrima comparatione
prosperara sibi testatur fuisse sententiam. Sic et permansit, ut civitates quas desiructas dixerat, eas
naviganles suum ventum dicunt, quando illis eventus cum sonitu testaretur eversas.
prosperitatis arriserit. Sedes supet thtonum : Domino Vers. 7. Et Dominusin aternum permanet. Patavit
dicitur Christo, qui nunc sedet ad dexteram Patris, in judicio sedemsuam. Decora nimis aptaque diver-
unde venturus est judicare vivos et mortuos. Sedes sitas. Quia dixerat impios perire, dicit nunc in mter-
autem, prophetise virtute, prsesens diclum est pro' num Dominum permanere; quod audire nolunt qui
futuro. Nam sessionem istam ad incarnationem Do- Creatori suo pravis ausibus restiterunt. Sed confu-
mini perlinere manifestum est, quae adhuc illo tem- giant ad Dominum misericordem, ne patiantur di-
pore non videbatur effecta. Thtonum significat tribu-13j strictum judicem. Paravit, hoc est Deus homo; ut '
nal fnturi judicii, in quo DominusChristus majestatis qui hic in humililate judicatus est, ibi in majestate
suse honorabili potestate sessurus est. Judicas mqui- sua judicaturus adveniat. Haec sunt quse tiiulus di-
tatem. Et hic tempus praesens pro futuro dixit. Judi- xit, occulta filii: quia ineffabile donum est, ut humi-
caiurus est enim sequitatem, cum ad discephudura liatam hominis naturam atque demersam dexlera
post finera mundi reluxerit. Quse figura dicitur idea, suse potentiae ad ccelestia regna levaverit.
cum speciem rei fuiurae velut oculis offerenies, mo- Vers. 8. Et ipse judicabit orbemtetrm in mquitale,
tum animi concitamus. Hoc etiam in subsequeniibusi judicabit populos cum justilia. Ipse utique Dominus
latius explicabitur. Christus, qui hic patiendo injustiliara, ibi impiis ve-
Vers. 5. Inctepasti gentes, et periit impius : nomeni raciter dicitur deraonstrare justitiam. Orbem terrm,
eotum delestiin eetemumet in smculumsmculi. Hinc! sanctos viros debemus accipere, qui de universali
jam sacratissimus Domini secundus adventus expo- Ecclesia, quasi de coronaecirculo congregantur. Isti.
nitur, quando increpabuntur gentes incredulae, etI in sequitate judicandi sunt, quibus propter fidei et
diabolus cum machinationibus suis peribit in seter- humiliiatis susebonum misericordia copiosa prsesta-
num. Tunc enim non remanebit ejus tempestuosai bilur, qui audituri sunt : Venile, benedictiPatrit mei
perversitas, quando erunt omnia, Domino praslante, , „, (Matth. xxv, 34), etc. Unde Sedebunt super sedes
tranquilla. Nam quis ulierius in regno Domini aut; duodecim judicantes duodecim ttibus Israel (Matth.
diabolum nominet, aut ejus sequaces, cum Domini- xix, 28). Populi autera debent accipi peccatores, qui
cam civitatem nec adversitas concutiat, nec ullus> operibus diabolicis non videntur exuii. Isti cum ju-
bostis invadat? Quid sit quoque asternum dccenter stitia judicandi sunt, qui pro factorum suorum sce-
exposilum est, smculum smculi. Smculum futurumi lere damnabuntur, quibus dicendura est: lte in ignem
Domini significat regnum, quod nulla 38 setate,, mlernum (Matth. xxv, 41). Sic duobus nominibus
nullo tempore finietur. Et ne possit aliqua permix- sequilatis et juslitiae, qualilatem illara judicii mira-
tione confundi, dieluin esl, smculi, id est hujus quo> bili breviiatedeseripsit. ,
nunc utimur subsequinm. Istud enim sibi redeundo> Vers. 9. Et factus estDominustefugium pauperum,
succedit, et temporibus exemptis, annuis revolmio- adjulot in oppottunitatibus in tribulatione. Copiosa
nibus iteralur; illud aulem non ad initium redit, sedI spes pauperuin et magna cogitatio gaudiorum, ipsum
sine aliqua mulatione jugiter perseverat. Quapropter refugium habere quem judicem. Audivimus paupe-
desinant hserelici dicere, aliquando diabolum cumi rem, sed non omnera putemus inopera. Pauper ille;
sequacibus suis ad gratiam posse revocari, quandoi Dei est, qui terrena eupiditate vacuatus, ceelesti de-
sic evidenter audiunt eos in mternum, et in smculum i siderat largitate ditescere. Et ne imbecillitate sua-
tmculiesse damnandos, ut nec nominis eortim possitt pavescerent corda fidelium, sequitur magni auxiliii
remanere vestigium. firma promissio : Adjutor in opportunitatibus: quial
Vers. 6. Inimici defecerunt framemin finem, el ci- illud est adjutorium dulcissimum, quod in necessilatej
vitales dettruxisti. Periit memoriaeorum cum sonitu. prsestatur. Ipsamque ilerum opporlunitatem eviden-t
Inimici, genitivus casus est, id est diaboli, cujus> ter expressit, dicens : In tribulatione, quando animusi
frameat defecisse testatur. Framea enim Hebraicus> afflictortim ad compunctionis studium avidius inci-i
sermo est significansgladium quo hostis ille baccha- lalur, sicut in alio psalmo dicturus est: Invoea me<
tur. Quod autem dixit, in finem, consummatio sseculii in die tribulalionis tum, et eripiam te, et glotificabisi
datur intelligi : quando virtus diaboli omnipotenlii me (Psal. XLIX,15).
illo gladio probatur interimi, de quo dixit in septi- Vers. 10. E( spetenl in te omnesqui novetunt nomen,
mo psalmo : iVisi eonvertamini, gladium suum vibra- luum : quoniamnon detelinquisqumrenteste, Domine.
bit (Psal. VII, 13), etc. Civitates autem dicit destru- Sperent in te : non sseculi blandiraenta respiciant,
ctas, populos infideles ultima Doiriini Cbristi raani- sed in tua promissione confidant. Qui noveruntnomen
83 M. AURELII GASSIODORI 84
tuum, id est, qui raajeslalem tuam sanctissima dc-IAcarnaliter humilianlur martyres Christi, quantum
votione venerantur. Audierunl enim nomen Domini, pcrsecutores corum temporaliter videntur extolli.
et illi qui minime credunt; sed tantum illi noverunt, Porta vero mortis est diabolus, vel omnis iliecebra
qui mandatis ejus suppliciler obsequunlur. Seipiitur soecularis: quoniam per haec ad aelernura cxititim
causa cur in Doraino debeant sperare : quia non pa- infeliciter introitur. Exaltas me dicit, id est, longe
titur eos deserere quos ad se perspexerit confugissc. facisa talibus. Nam cum porta mortis sit conversatio
Certum est enim prsesentem scmper babere Domi- scelerata multorum, jure se ab ea dicit exaltatum:
num, qui tali praeditus docetur arbitrio. quia praeceptis vitalibus adliserebat.
Vers. 11. Psallite Domino,qui habitat in Sion; an- Vers. 14. Ut annunliemomneslaudes tuat in portis
nuntiate inter gentesmirabilia ejus. Venilad secundara filim Sion. Exsultabo in salutari tuo. Gratissima est
sectionem, ubi beneficia pncsentis temporisel fuluri portarum ista repetitio, ubi unuin quidera nomen,
beatus propheta respiciens, ad psalraodiamprovocat sed res omnino diversae sunl; in illis morlis est adi-
populos devolos : ne cum tanla eis conferuntur prae- tus : in islis vitalis reperitur introitus. Liberatus
mia, aliquo torpore lentescant. Primum dixii, psaliite crgo cx illis portis morlalibus, in istis portis Eccle-
Domino; el ne in suis superstitionibus psallendum siae, quae beatitudinem tribuunt sempiternam, pro-
putaret esse gentilitas, addidit, qui habitatin Sion : B j nunliaturutn se laudes Demini pollicetur; per quas
ut designaret Dominum Salvatorein, qui in illis par- nomen ejus eximium loto orbe celebralur. Sion enira
tibus corporaliter apparens, religione sui nominis' reliquas mundi generavit Ecclesias, quia ibi na-
totius mundi ambitum comprebendii. Hoc enim dei tum est unde iidei noslrse venisse constat exordium,
sancla incarnatione dicitur; nam ilie ubi non habilat, quod manavit latius in loto orbe terrarum. Salutare
qui ubique totus est? Verum ul nominis hujus my- Patris Christus est Dominus, virlus et sapientia ejus,
sterium etiam spirilualiter perscrutemur, Siou spe- qui nobis ceternam requiem tribuit et salulem. Me-
culatio dicilur, quia revera Deus in contemplalioiiei rito ergo propheta in ipso se exsultare dicit, ubi
piissima reperitur. Et juste ibi nobis habitare dici- gaudii nullus esi finis.
tur, ubi eom illuminaii coelesti gratia contueraur. Vers. 15. Infixm sunt genles in interilu quem feee'
Exponit etiam quod superius dixit, ptallite, quia hoc\ runl. In laqueo isto, quem occultaverunt, comprehen-
est revera illi psallere, universis gentibas ejus mira- sus est pes eorum. In hoc et alio versu, qui sequitur,
bilia nunliare. Unde intelligere posswnus in omnii retributio peccatorum potenter exponilur : quia pro-
actu psalmodiam competenter dick, quidquid potestf pria unusquisque iniquilate torquetur. Infixas enira
Doffliftihrtdibus applicari. Inlueftdom est etiatn quiai dicit genies, quae timore Domininon tenentur : sed
hoc per definitioriemdecCnter explicatum est; dicitt Q quibusdam clavis peccatorum probantur esse con-
enini cai Domino ptalteretur, id est, qui habitat int fixae, ut se non valeant excutere, quas dura viden-
Sion. tur ligamina cohibere. Quod ad Judaeosnon improbe
Vers. 12. Qucniam requirem sanguinemeorumme- dicimuspertinere, ut ita sint malis suis affixi,quera-
moratutest: non est oblitm oraiionempauperum. Quiai admodum ia cruce clavis Dominum mfigere decre-
superius dixerat: Gentibus praedicale, et inulios eo- verunt. Laqueum vero occultaverunt,quautum ad eo-
rum constat occisos : ne quis pularet inultum esse: rum dicilur votum; nam Ghristo celatum. esse nil
quod gestum est, sequitor sanguinem martyrum ab> potuit, qui passionem suam innumera denunliatione
impiis perseculoribus esse requirendom, ut in seler- prscdixit. Comprehensutest pes eorum. Perseveravit
num recipiarit quod lemporaliter effecerunt. Memo- in metaphora laquei, quem superius dixit. Compre-
tatut ett, mirftbiliter ad utrumque positum est: ut ett bensos enim illos dicimus, quos captio nodosa coa-
persecutores vindicta terreret, et martyres promissio) stringit. Pes aulem signiflcatgressus anirai, et desi-
benigna reflCeret.iVoneif obtitut, ad conquerentiuml deriura pravum, quod eos arabulare facit ad vitiura;
rrtflrinitatem dicitur roborandam, qui propter lon-- sicul Salomon in Proverbiis dicit: Pedes eotum in
glnquitatem futuri judicii retributiones Deum scsti- maliliam currunt, et velocessunt ad effundendumsan-
marit aliqUateritlsoblivisci. 39 Orationempauperum,, j) gutnem(Prov. i, 16).
petitionem dicit justflrum, quamex sua persona sub- Vers. 16. CognoscelurDominusjudicia faeiens: tn
ter ndjungit, ttt de unoquoqtie fideli hoc intelligas,, operibus manuum suarum comprehentui etl petcator.
quodsibi prdpbeta postulat largiendum. Vera nimis et absoluta sentetuia : quoniam tunc ma-
Vers. 13. Misereremei, Domine, vide humilitatem 'i nifesle cognosceturDominusjudicia facere , quando
menrndehtimielsnteis, qui exaltas Mede portis mortis. peccatoribus dabilur aeternacruciatione torqueri. Hic
Ista est bratio Cunciorum pauperum ad singularemi enim quia sunt eis libera scelera, relinqui credunltrr
numeftim cofripetenteradducla, quia semper in uni- forsitan impunita ; sed ubi dies ille manifestalionis
tatem sanetotuhi hsecttifba perducitur. Sic cnim sibii advenerit, et throno majestatis suse Dominus Salva-
postulat subveniri, ut a clementissitriORege videatur:: tor insederit, lunc generaliter agnoscetur operari.ju-
quia reVfiraednSpectus ejus auxilium est, et tene- dicia sua, quando humanum genus, sive a sinisiris ,
brosa pYotliWS dispefeurit, cum se lanti luminis se- sive a dextris, ejus fuerit arbitrio segregatum. HoCj
reria cohcedtffit.Bumllitatem igitur suam de inimi- est enim jwdicto vere facere, uniuscujusque merita-
CofUtottip%bia suppllcat testimari, quia tanium1 sine aliqua confusionc discernere. Sequilur sentenr,
85 EXPOIOTK}IN PSALTERIUM.PSAL. IX, 80
tise hnjus aperta declaratio : dicit enim unde cogno- A fidelissimos coronat; nam si quibuslibet eerumnfc
scilurDominumvere [erf.,vera] judicia facere; scilicet desit palientia, anima non potest esse perfecta. Qua-
quando nexuosis operibus suis peccalor aslringitur, propter palientia est inier anxias tribulationes sseculi
ei secundum actuura qualitatem dignara recipit ul- usque ad finem morlis in timore Domini gratiarum
tionem. Nam sensus ille omnino vitandus cst, qui actio jugiter observata ; sicut Dominusin Evangelio
patat peccatorera sola delictorum suorum recorda- dicit: In patientia vestra possidebitis animas vestras
tione cruciandum; nam si hoc tanlura sufficeret, (Luc. xxi, 19). Cujus rei tanta virtus est, ut etiam
quare diceretur : Ite in ignem mternum, qui paratus ipse Dorainus, qui nihil patitur, patiens dicatur.
est diaboloet angelisejus (Matth. xxv,41), et illud : Vers. 19. Exsurge, Domine; non proevaleathomo:
Vermt"» eorum non morietur, et ignis eorum non ex- judkenlur gentesin conspectuluo. Cum de fine saeculi
stinguetur (Isai. LXVI,24)? Non enim hic Ioca tor- propheta traciaret, adventum Antichrisii cordis illu-
mentorum negat peccatoribus dari, sed perqualiiates rninalione prospexii, el periculi magnitudine perterri-
operum suorum eos dicit esse torquendos. Sentiamus tus, raagna voce proclamavit: Exsurge, Domine; non
ergo locum peccatorum suppliciis esse proepnratum: prmvaleathomo. Ipse est enim homo pessimus, quem
intelligafflusextrinsecus poenalemalum, quod scele- bumana nou potest suslinere condiiio : in quo tanla
ratis legimus imminere. Nam ut revera cognosca- B eritversuiia vel potestas, ut sola Domini virtus, ejus
mus beatitudinem a damnationibus quibusdam ter- possitsuperare nequitiam. Gentes etiam petit celerri-
rainis esse divisam , recordemur divitem oculos mo adventu judicari, quaecuin ipso saevissimoscelera
sublevasse, pauperemque Lazarura in sinu Abrahsc magna facturaesunt. Nam dum occulta potestale hic
fuisse conspectum, se autem flammis ullricibus de- omnia Dominus adminislret, ibi tamen palam judi-
putatum (Luc. xvi, 23). Unde ordo iste veritatis eare petitur, ubi superbi nocere ulierius non sinenlur.
nullatenus dicerctur, si peccatores malorum recor- Vers.20.Conslt(ue, Domine, legislatoremsuper eos:
daiio sola torqueret. Hsec sunt oeeulla filii, quse ti- «( sciant gentesquoniamhominessunl. Evidentius jam
tulus praedixit. de ipso dicit Antichristo, ut lalis princeps detur pec-
eatoribus, non qui eos regat, sed qui cum ipsis una
Canticumdiapsalmalis.
depereat. Deniquesequitur, u( sciant gentesquoniat*
Novumdiapsalma, cui superposilum probalur et• hominessunt. Hoc autera dictura minantis est, ut a»;
canticum : unde nonnullos hatc res fecit advertere, conversionem potius inclinentur, qui de sceleris sui
diapsalmasilentium non putare; aiunt enim fieri non; liberiate prsesumunt. Legis enim verissimus latorso-
posse ut canticum silentii esse videatur, Sed res ista lus est Deus. Etquia ille contra praeceptaDominimulta
deterrainationem qtise in praefationeposita est, om- Q jussurus est, in maledicto ponitur, ut eis pravselegis
£IIQO ml iatpedit: hic enim canticum non interru- conditor tribnatur; quod non ad salutem sceleralis
ptionemverborum tollil, sed futuram videtur indi- proficiat, sed ad ruinam.
eare laetitiam. Vers. 21. Utquid, Domine, recettisti longe, despieit
Vers. 17. Coiwertandirpeccatoresin infernum: om- in opporlunitatibusin tribulatione? Interjecto diapsal-
nes gente*quoeoblivitcuntur Dominum.Venit ad ter- mate, venit ad quarlum membrum : ubi teraporis
tiam seetionem, in qua peccatoribus finem sub ala- illius mala pertractans, afflictorum consideratkme
critate animi pronuntiat esse ventnriim. Convertantur, Domino dicit more infirmitatis humanse : Ctrrreces-
dicit; ab hujus mundi delectatione lollantur, ne diu- sisti tonge? non quod ille locum derelinquat, et ad
tius possintin sua voluptate gaudere. Sequitur, ini aliud spatium transferatur qui ubiqne totus est, sed
infernum, ne se crederent alibi esse mitiendos. /n- quasi recessisse creditur, cura subvenire tardaverit.'
femum autein dictum est ab eo quod illic animaeju- Sed dum superius dixerit: Quouiam uon derelinquet
giler inferantur : sive, ut quidam volunt, a parie in- qumtentet te, Domine, bic sequitur, (fesptcisin oppor-
feriore. Sed hic infemum vuit intelligi perpetuam. lunitutibus; sed illud consiat dictum veraciter et de-
mortera, ad quam sine dubio pervenluri sunt qui finitive, istud auteui pro geraenliunt anxielaie prc-
Dominiprsecepla contemnunt. OWiuisctauteraDomi- D latura est. Despicienim nos credimus, si vei minimo
num, est erroribus superstitionum, et coeno volupta- tempore differamur; sed ille tunc magis uberius
tis involvi; nam econtrario illius raemores sunt, qui praestat, cura magnaepatientise(mss. A.,B., F.,pie-
talia non requirunt. tatis) nobis solalia subministrat.
Vers. .18. Quoniamnon in finem obtivioerit paupe- Vers. 22. Dum tuperbit impius, incenditur pauper,
ris: patientia pauperum non peribit in finem. Videns eomprehendunturin cogitalionibussuit quat eogitant.
propbela in hoc mundo divitibus despectui esse pau- Studiosius esl hsec senlentia perscrutaoda : ne pule-
peres, et oblivioni crudelissimaedepulaii, in finem tur exinde justus uri, quia peccator in isto saeculo
saeculi.quandoDominus ad judicandum venerit mun- videtur extolli. Sed sic polius intelligeadum est, su.-
dum, pauperes 40 n°n dicit esse contemnendos; sed perbit impiut, cunt effeclum malignaevoluutaiis ex-
tunc magis in meraoriam Dominiillos venire, quando pleverit. Tunc raagis pauper ad studiiun virtutis
divites hujus saeculi a regni ejus muneribus exclu- accenditur, quia dum viderit peccatorem nimis exal-
duntur. Et quare illi pauperes a Domino commemo- tatum, facile novit esse casurura; el avidius ad hu-
rontur exBon.it.Dicit eniin, patienlia pauperum, quse milia tendit, uude se exalUnduiu potius ease confidit-
87 M. AURELH CASSIODORI 8S
Sed istis impiis ac superbis provenit illa damnatio, A j quando aliquis.aut per formam describitur, aul per
ul debitis posnis, quasi quibusdam uncis appreben- aclus proprios indicatur.
danlur : ne iHosin lucem prodire liceat, qui tene- Vers. 26. Dixit enim in corde suo : Non moveborde
brosis actibus contraduntur. Deus bone, quanlus generationein generationemsine malo. tlis verbis 41
liorror est timere quae non valemus effugere! sed proprie cogitationem Anlichristi designat, vel eorum
donahic illa odisse, quaetuo praeccptojubemurevitare. qui ejus famulantur arbitrio, quoniam scriplum est:
Vers. 23. Quoniam laudalur peccatot in desideriis Imitanlur ergo iltum, qui suntex parte ipsius (Sap. n,
animm tuoe, el qui iniqua geril, benedicetur.Irritavit 24). Qui sibi ipsi malitia facienle dioturus est, nul-
lam gentetn iniactam relinquam : sed de ista natione
Dominumpeccator. Reddita est causa quaepeccatores
Malus cnim dum me ulciscens, ad aliamgentem iterum transferar vin-
cogitationibus suis faciat illigari.
nec de correctione cogitat, cui dicandus; ut omnes studio pravo possit affligere,
praedicalur extollitur; visi sunt nisibus obviare. Actus vero suos
laudaior bhndiens invenilur. Sequitur exaggeratio qui ejus
ac- uno verbo definivit, quando se sine malo nihil dicit
iniquiiaiis; ut ille benedicaiur, qiii male potius facturum.
titare*cognoscitur. Verum iste qui adulantium falsi- esse
Vers. 27. Cujus os malediclioneel amaritudine ple-
lale deceptus, in magnam se superbiam dominationis
B num esl: sub lingua ejus labor etdolor. Nequiiia ejus
evexerit, quod proprie de Anlichristo datur intelligi,
fallenlium catervis ut se non duplici perversiiate describiiur ; in ore quippe ha-
qui eousque perducitur, cum sc Dei Filium
solum regem terrenum, sed etiam rerum omnium bebil blaspbemam maledictionem,
mentietur; amariludinem, quando resultatoribus suis
praedieet deum; sicut Apostolus dicit: Ita ut in tem- mortis indicet, et ad supplicia jubebit per-
Dei sedeat, et extollat te omne colilur, pcenam
plo super quod eum tanquam nuraen [mss. A., B., F.,
et quod dicitur Deus (II Thes. n, 4). Sed ista illi pro- venire, qui
liciunt ad ruinam; irritat enim verum Dominum, ut nomen inane] contempserint adorare. Haecliabebil
in ore quae locuturus esi publice. Sub lingua vero,
falsus deus flammis uliricibus addicatur.
quod ait, designat eum cogitationes habere saevissi-
Vers, 24. Secundummullitudinemirm sum non in- mas ; ut cum ipse sit perditus, peidere cuncta fe-
quiret. Non esl Deusin contpecluejus. In exponenda1 stinel. Quarum rerum definitio labor et dolor est :
voluntate Anticbrisli perseverat : quia secundum1 Itbor cum diversis cladibus innoxios ; dolor
affligit
peccaia sua Dominum non requiret. Dicendoenim cam martyres facit, quoniam sine Iabore et dolore
tecundummultiludinemirm sum, ostendit omnia illum1
carporis consummari non potest corona martyrii.
turbulenta crudeliaque facturum. Verum istius ne- Sic universa
quac loquitur vel cogitat, pari faecepol-
quitisereddila est causa conveniens,quia in conspectu1(> luta sunt.
suo non habet Deuin. 0 quam profunda csecitas est,' Vers. 28. Sedet in insidiis cum divitibusin occultit,
Deum ante oculos non habere! Nam si ultimum ma- M(
interficial innocentem. Oculi ejus in pauperem re-
lum creditur solis lumina non videre, nonne apud Cum dicil, Sedel in insidiis, aclus Anti-
spiciunt.
superos inferna patiunlur, qtii auctorem sacri lumi- •bristi latronum consuetudini comparavit, qui occul-
nis pro sua minime csecitate respiciunt? De ipso' bis vias insident, ut interficiant innocentes. Quse
quoque nequissirao Daniel propbeta testalur dicens: figura dicitur phantasia, quoties in concipiendis fu-
El exlollelur rex adversusomnemDeum, et magnifica- turis visionibus animus perducitur audientis. Tale
bUur super omnemDeum, et ad Deum deorum loque- enim Antichristi regnum dicit futurum, quod ad
tur superbiam(Dan. xi, 56).
martyrum coronam, et infidelium ruinam constet
Vers. 45. Polluuntut vimejus in omni tempote; au- esse permissum. Sequitur: Cumdivilibus. Hic signi-
fetuntur judicia tua a facie ejus : omniuminimicorum i ficat multitudinem malorum. Saepe enim in Scriptu-
suorum dominabitur. Sicut de justis dicturus est: : ris divinis divilet in malo accipiuntur, sicut pauperes
Bealt immaeulatiin via, qui ambulanl in tege Domini t in bono. Inlerficere vero innocentemest de religioso
( Psal. cxvni, 1) : iia nunc de Antichristo dicitur , facere sacrilegum, ejusque animam perpetua morle
omnes semilas babere pollulas, id est cogitationess j) damnare. Nam cum dicit, oculot ejut in pauperem
factaque sordentia. Necesse esl euira ut sint conta- respicere, non respicit, ut prospiciat; sed ad hoc
minata atque polluta, quse ducatu pestiferi diabolii intendit, ul perimat.
sordidantur. Additur etiatn nefarium scelus, ut cum(i Vers. 29. Insidiatur in occulto, sicut lco in cubiti
vindictam in se respicit esse dilalam, Deum non pu- suo. Leonem in cubili suo antefatum dicit Auticbri-
tet exercere velle juslitiam. Sic enim auferunlur ju-- stura, qui atrociter et dolose Iaceraturus est populpra.
dicia Dei a corde impii, quando videt lardius venire,, Christi. Inter initia enim persecutio Ecclesiaeviolenta
quod eeleriter meruerat sustinere. Et quod illi augett tantura fuit, ul a paganis, proscriptionibus, lormen-
interilum.cumviiiis serviat.omnium inimicornmsuo-i- tis, csedibus, Chjistiani ad idolorum sacrificia coge-
rum obtinere dicitur principatum. Qua felicitate sub- rentur. Altera fraudulenta, quae nunc per hserelicos
vectus ad scelera pronior erit, cum nullumsibi obviam n et falsos agitur Chrislianos. Novissima superest,
ire posse cognoverit. Qui tanta inferius proprictatee quaeper Aiilichrislum prsedicitur esse ventura : qin
describitur, ut jam non fulurus, sed quasi praesens s nihil periculosius, qboniam erit violenta nimis ex
esse videatur. Quse figura dicitur characterismos,;, potcslaie regni singularis, et deccptiosa miraculis;
89 EXPOSITIO IN PSALTERIUM.PSAL. IX. 90
'
ut, sicut Domimisin Evangeliodicit, sedueat, si fieri Ai Vers. 34. Proptet quid itritavit impius Deum[mss.,
potett, etiam eleclot (Matth. xxiv, 24). Proinde adI Dominum peccalor]? Dixit enim in corde suo, non
vim pertinet quod positura est, leo ; ad dolos, quodI requiret. In hoc versu mirabili brevitate et sciscitatio
ait, ttt cubitituo. Sic utraeque iniquitates ejus sin- praemiltitur, et responsio apta consequitur. Interro-
gulis sermonibus intimantur. gative enim pronuntiandum est : Propter quid irri-
Vers. 30. Intidiatur ut rapiat pauperem : rapere• lavit impius Deum? Deinde respondendum est: Dixit
pauperem, dum attrahit eum. In laqueo suo humilia- enim in eorde suo, non requiret. Constat quippe, ideo
bit eum. Iteratio insidiarum, nimietatem callidi Dorainum irrilatum, quoniam eum impius facta sua
persecutoris ostendit. Rapere vero pauperem signi- non putabat posse requirere. Sed inveniet memorem,
ficat subitum periculum animae, ad quod ille nefan- quem sperabat oblitum, et usque ad immensum sen-
dissimus trahere nititur innocentes. Deinde ad ex- tit recipi, qute prse multitudine delictorum credebat
positionem priorum sequitur decora repelitio ; nami in memoria non teneri.
ut non putares pauperem raptum aut fisci debito, Vers. 35. Videsquoniam lu laboremet dolotemcon-
aut interpellatione causae civilis, geminavit tapete sidetas, ut ttadas eosin manus tuas. Istud jam 42 Pro~
pauperem; et mox causam persecutionis anneclit, bata re [ed., probatori] Dominocum gratulatione di-
dum attrahit eum, id est, dum illum a veritate cul- B ] cendum est : Vides quoniam nullus tibi illudet. Su-
turaead nominis sui venerationem raolitur adducere. perius enim dixerat: Sub lingua ejut labor el dolor;
Et ne adhuc istud, attrahit eum, dubium habere po- hsec nunc verba repetit; Videt quia laboremet dolo-
tuisses, addidit: In laqueo suo humiliabit eum. La- rem considetas, quse et ille perfidus dum sub lingua
queus significat dolum, quo simplicium corda ca- sua haberet, id est in cogilatione revolveret, cogno-
piuntur, et velut nodo perversitatis lamentabiliter sci penilus non credebat. Considerasprofecto, quando,
alligantur. Humiiiabit autem, bene dictum est: quo- in tuis manibus, id est judicio traditus non evadit;
niam de vera religione sine dubio cadunt, qui adI sed digna factis recipit, qui vacandum ab sceleribus
insana dogmata perducuntur. non puiavit. Sic omnis polestas penes Deum esse
Vers. 31. Inclinabit se, et cadet dum dominabitur declaratur, qui peccatores ipse sibi et tradit et punit.
pauperum. Hic jam de ipso lyranno dicitur, qui in Nam quod per ministros ejus geritur, ipsius virtute
Dei servos permissa potestate grassabitur. Inclina- sine dubiiatione completur. Quo fugiat, quem tanta
bit se, id est, cum animum suum nimia perditorum virtus inseqnitur ? Committat licet scelera, et diver-
acquisilione remiserit, et quasi malorura copia cra- sorum bominum subversione pascalur; quidquid fe-
pulatus, in aliquod otium post sanctorum pcenas cerit non erit impunitum, cum seterna damnatione
afflictionesquepervenerit. Tunc ergo de sua praesum- C ( torquebitur.
ptione nequissimus cadet, quando illi cura suis se- Vers. 36. Tibi enim dereliclus est pauper : pupillo
quacibus supervenerit repentinus interitus. Finemi (u eris adjutor. ln medium deductis impiis atque
quippe sseculi nescit, quoniam eum Dominus in suai convictis, redit ad justos; ut sicut illi digna faciis
potestaie constituit. recipiunt, ita isti promissa prsemia consequaniur.
Vers. 32. Dixit enimin corde suo: Oblitusest Deus:• Nam cum dicit : Tibi derelictusest paupet, ostendit
avertit faciem suam, ne videat usque in finein. Nimisi quoniara qui illi derelinquitur, nulla utililate frauda-
stnlta cogilatio. Crediturus est Deum dissimulare,, tur, quoniam hoc est pio principi dimitti, quod bo-
cui honorem sacrilegus conatur eripere, putans eurai nis omnibus tradi. Paupet enim dictus est a paultilo
fideles suos nolle respicere, cum propter ipsum do- lare. Relictum ergo dicit pauperem Deo, ut omnes
ceantur omnia pcenalia sustinere. Ignarus verilatis; videant quae bona possint de ejus reportare judicio.
contraria suspicione movebitur; nec intelliget quodI Pupillum vero dicit, non cujus genitor carnalis oc-
sequitur : Ne obliviscaris pauperum in finem. Noni cubuit, sed cui pater sepultus est mundus. Nam multos
enim dicit nihil eos esse passuros, sed nullatemis; pupillos invenies orbatos patre visibili, et suat
usque in finem esse deserendos. blasphemi, abligurilores, et quod in illa setate cre-
Vers. 33. Exsurge, DomineDeus meus, et exalte-1D berrimum est, luxuriosi, et hi a Domino probantur
tur manut lua : ne obliviscarispauperum in finem. alieni. Sed ab illis pupillis dividi non potest adjuto-
Decursis quatuor partibus, nunc exallative propheta rium Dei, quorum pater diabolus in actione facino-
seconvertit adquintam : supplicans fieri quod taraen rum probatur exstinctus. Et intende quod dicit: Tu
sciebal esse ventumm. Exsurge dicitur, citius stirge, eris adjutor; utcum carnaliter affligivideas eos, non
boc est celeriter veni. Exaltetur manus tua : manus dubites esse liberandos.
operalionem significat : sed ista Dei operatio judi- Vers. 57. Conterebrachium peccatoriset maligni;
cium est, quod exspectamus esse venturum. lllud requiretur delictum ejus, nec invenietur. Anle oculos
enira desiderabal venire, ubi iste superbus posset prophelae Antichristi nequitia redit; et rogat ne illi
occumbere. Ne obliviscarispauperum in finem. Con- bacchari diutius liceat in sanguine beatorum. Contere,
tra quos impius dicebat: Avertitfaciem suam, ne vi- id est ad nihilum redige. Brachium ejus dicit poten-
deal usque in finem. Nunc rogat ne secundum votum tiam qua peccatores male ulebantur : quia insigniter
Antichristi obliviscaturpauperumin finemsseculi, ubi impia faciebat; el hoc nomen ab eo singulariter
futura esl retributio meritorum. raeruit, quoniam in sceleribus similem non habebit,
Dl M. AURELUCASSIODORI 9*
Malignut, quia inlquus dissuasor eril; ut quos ter- A cta lumina, plurima et luculentadixerunt: judican-
rore non potest pervertere, saltem conetur per no- tes esse nefarium, si illa omnipotens Verbi liiiina-
xia prsemia declinare. Delictum autem cjus, dicit natio aliquod de futuris ignorasse putaretur, quod
commissa perperam ; quod licet singulariter pro- Patrem scire praedicavit. Nam cum Petrus in Evan-
nuntiaium sit, innumerabilia tamen ejus exstabunt gelio dicat : Domine, lu omnia nosli, tu scis quia
sine dubitatione peccata. Oinnia siquidem facta amo te (Joan. xxi, 17) : itcm ipse Dominus dicit :
ipsras ac dicta peccata sunt, cujus universa vila Omnia qum habet Pater, mea sunt (Joan. xvi, 15) ;
delictura vocatur. Addit, necinvenietur,quia dubium utique Palris omnia non liaberet, si quod Pater nos-
non est perire scelestam potestatem, cujus damnan- set, ille nescirel. Sed ita salutariter ac veraciter
dum constat auctorem. credendura esse docuerunt, ut per figuram raeto-
Vers.38. Regnabit Dommusin mternumet in smcu- nymiam, id est transnominationem, quse in Scri-
tum smculi: peribilis, gentes, de terra illius. Exstincta pluris sacris saepiusinvenitur, debeat intelligi, quod
cladegeneraK, ad fulutarum rerum ordinem venil: uliliter suos faciat nescire subjeclos. Nani in Genesi
quoniatn interfecto Anticbristo, Dominiregnum aeter- Abraham Deus dicit : Nune cognoviquoniam limes
niim, piiun, munificumque venlurum est. Permitli- DominumDeumtuum (Gen. xxn, 12), id est nunc le
lur enira nimis praecurrere soelestum malum, ut B cognoscere feci. Sic et hic positum est, nescio, id est
gratius regnura Domini suscipiatur optatum ; ubi nescire vos facio. Nara ipse Dominus alibi similiter
jam beatorura adepta securitas conquiescat, nec ul- dicit : Nesciovos(Matth. xxv, 12); cum utique quos
terius formidentur kisidiae, quas tnagis sanctus vir damnabat ignorare non polerat. Deniqueinterroga-
in hoc inundo cogitur sustinere. Gentesaulem posuit tns de ipso arliculo dicit : Non est vestrumscire lem-
peccatores et impios, qt»i feraliter vivunt, nec Do- pora vel momenta (Act. l, 7); non enim dixit, non
mini legibns obsequunlur. De terta illius, regnura est meum, vel non est nostrura, sed ait: Nonest
siguificat Domiui Salvaloris, quo soli beatissimi per- vestrum scire. Sic uirumque servatum est, ut et bo-
fruuntiir. mines ignorarent quac43 '"os non oporiebat agno-
Vers. 39. Detiderium pauperum exaudivit Dominus, scere, et hoc Dei Filius nequaquam carnis infirmt-
concupiteenliam cordis eorum exaudivit autis tua. tate nescirel. Quod si majestatera illana,quod dki ne-
Bene vota justorum verbis eongruis exprimuntur. fas est, texisseignorantiam suspicemur, forlior utique
Dicit enim, deiiderium pauperum, quod fit semper inveniretur iguorantia quara diviua natura, quse, ut
amore praeroisso, ut illic eum evidenter videre cu- stulle dicam, oppriraere valuit providenliam, per
piant, ubi SUBCeliam mentis lumine transferuntur. quam omnia sunl creata. Sed cum baccnimisdocean-
Sequitur, concupiscentiamcordis eorum. Hoc verbum C tur absurda, credere dignum est toiam Trinitatem,
constat esse violentius. Concupiscentiaenim ibi di- cui una atque omnipoiens nalura est, omnium reium
citur, ubi conjuratis quodamraodo animae viribusi indefectam seraper habere notitiam.
aliquid ardore mentis appetilur. Sequitur, exaudivit> '
auris lua. Quod regulariler debemus advertere, nihil Conclusiopsalmi.
in Deo corporalium esse meinbrorum, sed virtulis. Complela est pialmographi denunliala promissio,
ejus-effectus, qua audit, auris vocaltir ; qua videt, reserata sunt Filii occulta rairacula. 0 ingentes et
oculus ; qua perficit, nianus. Verum haec dicta admirabiles causae,quse quamvisexpositaevideantur,
condantur memoriae, ne, quia crebro repolenda sunt, adhuc lamen sine dubitatione secretse sunt! Nam
nos ipsa repeiendo fastidium facere videamur. cum prsedicunlur, non habenlur incognitae; dum
Vers. 40. Judicare pupillo et humiti, ut non appo- ignorantur, quando veniant, adhuc obstrusse esse
nat uilra magnificare se homo supet terrttm. Ecce, monstranlur. Sic et secretum est quod dicitur, et
auctoritate prophetica comuaonemur, non solum quaerenlibusnon lacetur. Quapropter effusiusDomi-
quemlibet pupillum, sed pupitlum et humilemDeo no supplicemus, ut nobis emendationem saluberri-
esse gratissimura. Nam cum dicil: Judicare pupitlo mJm conferre dignetur; quia sine excusalione pec-
et humiti, giguificatpro ipso ferri posse sentenliam. I cat, cui retribulio peccatorura prsedicitur esse ven-
Sed cum humilis dicitur, justissimus approbatur. tura. Mente quoque retinendum est, hunc psalmuin
Sequitur quoque deliniiiva promissio, ideo illa quae, esse primum in quo adventus prophetatur Antichri-
dicta sunt fieri, ut ulterius a nullo hominum permit-[ sti. Numerus quoque praesens et illud occultum pro-
tatur excedi. Tunc siquidem omnia mala finienda batur aperire, quod hora noua Dominus emisit spi-
sunt, quando auctor omnium peccatorum cum sua ritum. Nam cum inter alia et de passione ipsius
plebe damnabilur. Haecsuut occulla fdii, quse psalmi; psalmus iste locutus sit, raerito , et per calculum
bujus titulus canit. Nara licet per qusedam indiciaa suum transitus ejus horain annuntiat, quando etiam
frequenter videantur edicta, quando lamen veniant,'> crucis ipsius noscilur narrasse mystewa.
horainibus incognita babenlur. De ipso enira diee EXPOSITlO 1N PSALMUMX.
Dominus in Evangelio dicit : De die,autem illa et
In finempsatmus David.
Jiora nemo tcit, nequeangeli cmlorum,neque Filius,•
niii Pattr tolut (Marc. xm, 32). De quo loco bea- i- Cum frequenter in tilulis positum videalur, In fi-
[tissiuu Patres HUarius et Augustinus Ecelesite sau-;- nem, et inlenlionera mentis nostrat ducal semper ad
§3 EXPOSITIO IN PSALTERIUM. PSAL. X. 94
DomimimtJhrrstum, tamen propter diversa miracula A i Aliit quidem sumusodor mortis in morlmn, aiiis oder
positam «Sse non dubium est. Modo enim indicat vitoein vitam (II Cor. u, 16).
gloriosrssimam passionem , modo triumpbalem et Vers. 3. Paraverunt sagittas suas in phareira, ut
admirabllem cunctis gentibus resurrectionem : nunc sagittent in obscuroreclos corde. Permanet in compa-
autem sanctamfidem declarat, in qua haeretici digla- ratione sagiltarit; nara sicut iste habet sdgittas in
diantur contrafldelissimos Christianos; iia fil, ut pharetra, ita ille gestat in corde veiba venenosa. Jn
jagiter tertdat ad Chrislum, quamvis diversis signi- obscurovero, sive cum perseculionibus perturbatur
ficatioaibusinveniatur aptatum. Quod etiam in reli- Ecclesia, quando timore periculi carnales homines
quis psalmis, si aciem mentis intendas, cognoscis creduntur facilius immutari: sive in abscondito con-
esse faciendum. De Psalmo autera et David illa me- silio, cum opportunius putant Chrislianos decipere,
rninisse sufficiat, qnae superius dixisse cognoscimur. quando eos judicant sua consilia non videre. Sed cum
Seiendumtamen hunc psalmum protatum esse ad dicit, rectos corde, insidias eorum ostendit inanes et
hserelicosdestruendos. vacuas. Rectienim corde non sunt, nisi qui nulla ini-
Divisio psalmi. qua decipi persuasione poluerunt.
Vers. 4. Quoniam qum perfecisti destruxerunt:
Psalmus hic lotus ad personam prophetce referen- B ] yustus autem quid fecit? Idem de ipsis haereticis dicit,
dus est. Prjmocapile de insidiatoribus dicit haereti- deSlruxisse illos legem Doraini, cum interpretatio-
cis, qui nituntur calholicos in suatn convertere pra- nibus falsis Scripturas sanctas lacerare moliunlur :
vitatem. Secundo Domini judicium comminatur, ett convertentes in quorumdam necem, quae a Domino
quid inilla retribulione sustinere possint, evidenterr prophetata sunt ad salutem. Subjungitur etiam de-
ostendit, ut juslitiam Domini metuentes, supersti- fensio Domini Christi: dicit enim, si homines vo-
tiosas deserant falsitates. lueruntsequitatem iniqua interpretatione subverterc,
cur accusant eum qui juste locutus est ? Errores
ExposiUopsalmi. enim non de praeceptotrahunt, sed de nequissima
Vers.1. 2n Dominoconfido: quomododicitis animm sua voluntate concipiunt.
mem:Trantmigra in montemticut passer? Hoc scheraai Vers. 5. Dominus in templo sancto suo; Dominus
dicitur ccenonema, id est communicatioconsilii; quod1 in 44 f03'° sea"eseJus-Exprobratis his qui falsa sen-
fit frequenter quando aut cum adversariis, aut cum ad-- tiunt de religione verissima, ad secundum caput pro-
jutoribus [ed., auditoribusj verba miscemus. Ad per- pbeta pervenit, in quo jam judicia Domini dicit esse
suasores quippe bsereticos bic serrao dirigitur, quii veritura; ut humana perversitas saltem se conside-
- ;£ rata Domini districlione recorrigai. Et ut innocen-
volurit loqui quod impium esl, ut contentionibus pra-.
vis sedtfeant animas innocentes. His ergo vir fideliss tem decipi aliquis non putaret impune, Dominum
dicit: Dum ego sim in religioriis'fixo cactimine con- dicit in unoquoque religioso consistere ; sicut ait
stilutus, quemadmodum mihi suadetis , Trammigra0 Apostolus : Si quis templum Dei violaverit,disperdet
in montem, id est ad baereticam pravitatem : men- illum Deus. TemplumenimDeisanctum est, quodestis
lientes ibi esse Christum, ubi veritas nullum proba- vos(l Cor. ni, 17). Ut sciat haereticus a Deo se posse
tur haberovestigitun. Mons enimin Scripturis divinisS disperdi, a quo noscuntur corda recle credeutium
acquivocusest, quod dissirailibus rebus pro aliqua> possideri. Cmlumenim sanctos viros significat, quos
coraparatione deputatur. Erequenter enim et in1 prsesentia majestatis suaeDivinitas insidere dignatur.
bono, et in malo ponitur; nam cum in bono mohs s 0 quara pulchre suboritur laus re illaesaI Qualis
dicitur, firmitas ejus consideratur, et bonorabiliss enim honor, qualis est gloria suscipere Creatorem,
altitudo;cum in malo, stupor mentis, etelevata su- quem non est dubiumbonos seraper invisere ?
perbia. Sic iinum nomen diversis rebus, consideratiss Vers. 6. Oculi ejusinpauperem respkiunt; palpebra
qualkatibus, congruenter aptatur. Passerum quoquee e;us interrogant filios hominum. Sicut infelices sunt a
plura surit genera : alii gaudent ad foraraina parie- quibus avertitur, ila beafti redduntur, ad quos pro-
tum, alii valles roscidas requirunt, nonnulli montes5 D pilius respicit Deus : quoniam intuilus ejus benefl-
appetunt squalenles. Sed nunc de illis dicit qui adi ciura est, quia peccatorum tenebris non offunditur,
altissiina loca terrarum levissima voluntate rapiun- qui tarila claritate lusti atur. Naraet lapsus Petrus re-
tur; ut his merito similes sestiraentur, qui ad ne- dire tunc meruit, quando eum clementia Divinitatis
quissimas praedieationes, levitate inconsiantis animii aspexit. Et intende quod prius posuit oculds; post
transferuntur. vero palpebras. Pulpebreedictae sunt a palpitando.
Vers. 2. Cuotiiam ecce peccatores intendetunt at-- Sunt enim quaedara luminum thecse, et quasi folles
eum. Arcum, mandaia divina debemus advertere,> oculorum, quosclaudimus dormientes, ut fatigatum
quae bsereticus tractans, et in sua pravitate compo- corpusculum reparare possiraus. Ergo quia in Do-
nens, ad vulnus animactendit operandum, ut non ad1 raioo membrorum ministeria per allegoriam frequen-
salutera-compungat, sed seterna inorte transfodiat. ter aptantur, dicit eum, non solum quando intendit
Et bene arcut ponitur in sacratissimis Scripluris : oculis, sed eliam tunc requirere, id esl considerare
quia in unura duo Testamenta conjungens, aut de- filios hooiinum, cum ea negligere quasi dormiens
fensionemtribuii, aut ruiaam.;sicutApostolus dicit; : ' sestimalur.
95 M. AURELII CASSIODORI 9G
Vers. 7. Dominusinterrogatjustum et impium; quii A j et in Evangelio (Luc. xix), bonus servus offerens
autem diligit iniquilatem, odit animam tuam. Non decera talenta laudalus est, et potestatem supra de-
est improborum derogatio cogitanda, quando Domi- cera civitates accepit in prsemium. Aposlolus quo-
nus justura requirit et impium, qui omnia sub veri- que in magnum sacramentum,VerbumDominidecem
tate discernit. Quod ideo diciiur, ut hominum desi- scripsit Ecclesiis: significanssacrse doclrinae pleni-
deria, opiniones fattiaenon seducant ; sed unusquis- tudinera, hanc complecti numeri quantitatem. Nam
quc circumspiciat conscientiani suam, de qua novit et numerus ipse in magnam virtutem laudemque
solum Dominumferre judicium. Sequitur brevis et; collectus est; qui licetin extensum calculum, infi-
manifesta sententia. Quid est diligereiniquitatem? nilumquetendatur, ipse taraen in semetipso semper
odisseanimamsuam. Sic enim se persequitur, quii crescenti summa revolvitur; et probe, ut cum nihil
diabolum sequitur, dum illas semitas commearei recipiat extraneum, magnum de se facere videatur
vult, quae ad pcenarumloca fugiendaperducunt. augmentum.Hicetiam meritodicitur decus, quoniam
Vers. 8. Pluil super peccatoreslaqueos: ignis etI a decore noraen accepit.
tulphur et tpirilut procellarum part calicis eorum. EXPOSITIOIN PSALMUMXI.
Pluit, ad verba praedicanliumretulit ccelo manantia,> /n finempto octavadie psalmusDavid.
quaepiissimis imbres sunt; perfidis autem igniti la-, B ]
Illi enim bene inde Octava, ut in sexto psalmo jam dictum est, ad
quei. intelligendo, fructificant; nam octavum diem
isti male tractando animas suas nodo perversilaiis seternam pertinet requiem;
cura con- mundus iste non recipit, sed Gnito septimo semper
strangulant. Ignit est quando eos flammea
redit ad In istis enim diebus pluralis est
sumit; tulphur, quia cogitationes eorum detestabili numerus:primum. ille autem singularis accipitur, qui nullo
fetore sordescunl; tpititut ptocellarum, dum se tu-
. succedentemutatur. Quapropter dicenda virtus est
multuosa menle confundunt; part calicit eerum, id
ut intentionem inscriptio tituli faci-
est mensura qua pollutis actibus ebriantur. Calix' psalmi, per ejus
Petil itaque propheta iniquitalem
autem et in bono dicitur, ut est: Calix luusinebriant lius possit intelligi.
mundi istius destrui, ut ad illam veritatem futurse
quamptmclatus est (Psal. xxn, 5) I Calixenim men- debeat perveniri. Sic illud imperturba-
sura est qua potantur animse. Calix autera dictus, eo promissionis
assidue calidam soleat " bileregnum significatur, quando ejus beatitudo in-
quod suscipere potionem. Merito 45 erS° liuic psalmo
MacrobiusquoqueTheodosius in quodam opere suo desinenter expeiiiur.
octavus dies aptatus est, ubi saecnliistius consue-
gentem dicit Cylicranorum fuisse juxta Heracleam
. tudo vitiosa deseritur, et illius venire innocenlia po-
constitutara,compositonomen «n-oTOO xMixof, quod stulatur. Caeteravero tituli verba prseceden-
una littera immutata calicem dixil.
' i tibus hujus
poculi genus
Unde hoc nomen memoriseconstat inlixum. expositionibusprobantur esse notissima.
Vers. 9. Quoniamjustus Dominut et justitias di- Divisio psalmi.
lexit: mquilalemviditvultusejus. Fit quoque de sequi- Prima parte propheta a mundi istius perversitale
tate aeterniRegis decora coticlusio.Justum dicit Do- salvum se petit fieri, quoniam dolosi atque superbi
minum amare justiiiam, quia nescit alios respicere,, potentiam Dominisceleratis oblocutionibus abnega-
nisiqui norunlcustodire justitiam. Adjecit, mquila- bant. Secunda promissionera Patris per omnipnien-
temviditvuttusejus: illam scilicet aequitatemquami tem Filium prsedicatesse faciendam: eloquia Domini
tamen propitius ipse concedit. Non enim quidquam) sub brevitate collaudans,siciit prius sermones impios
ex se probi bumanitas habet, nisi quod a Doraino ) arguebat.
bonorura omniumsusceperit largitore. Vultus vero> Expositio psalmi.
hic propitialionem Domini significat.[Namet in alio} Vers. 1. Salvumme fac, Domine, quoniamdefecit
psalmo legitur : Vultutautem Dominisuper facientes * sanclus:
quoniam diminulmsunt vetitatesa filiishomi-
mala (Psal.xxxiu, 17). Sed quoniam hic dixit, mqui- num. Studiose discutiamus hoc
principium psalmi,
tatem vidit, per sequitatemgratiam ipsius fecit in-
quoniamraagnorumschemalumdecoreforraaturaest.
telligi. " Exclamat enira ad Dominumsubito propheta, ut de
Conctusiopsatmi.
ipsa formidine appareat periculi magnitudo. Deinde
Quam bene versutias hserelicoruinet relributioness per figuram synatbroesmos, usque ad divisionem
eorum psalmusiste mirabilibrevitate complexusest!! congregat multa, quae timuit. Quod schema inter
ul quorum futuras pacnas agnoscimus, ab eorum i violentissimasfiguras accipilur, quando plurimse rcs
pravitatibus arceamur. Est enim in numero ipso ett in unum, et multacrimina colliguntur. Nam cum hoc
virlus sancta Decalogi, qui bumanaevitae provenitt sseculumrespiceret animas multiformiter ingravare,
gloriosissiraus institutor. Nam sicut ille hominum i salvumse petit a Dominofieri, apud quem veram me-
vilia conderanal, sic et iste sensum iniqusepraedica- dicinam noverat inveniri : sanetumdicensabesse dc
tionis impugnat: lanto a majore periculo liberans,, mundo, ubi tanta malorum inesse cognoscitur raul-
quanto plus esi in fide delinquere, quam carnis fra- titudo. Hoc, quantura ad homines pertinet, dicilur;
gilitate peccare. Merito ergo et bic psalmus hunc c caelerumille ubique prsesens esse cognoscitur.Et ne
numerum tenet, qui sensus noslros in orthodoxa a baberelur ambiguum,quoddixit, defecitsanclus, con-
credulilate perfectissima inslitulione confirmat.Nara n sequitur diminutatesseveritatet a filiis hominum.Ali-
97 EXPOSITIO IN PSALTERIUM. PSAL. XI. 98
ter enira sanetus deficere non poterat, nisi fuisset in- A munt, et ponunt in propria potestate, quod se de-
ter homines veritas imminuia. Quod argumentum mentes a Deo non inlelligunt accepisse. Hos paulisper
dicilur a consequenlibus, quando illud quod praemit- inlerrogo, quare non sunt garruli, cum supervenien-
tjtur, sequenti diclione firmatur. Verum cura dicit, tibus curis stupida taciturnilate constricti sunt? De- '
diminulas, depravata Dei munera culpis hominum figentes enim vullus in terram, claudunt ostia labio-
evidenter ostendit, qui collata sibi beneficia propria rum; et tanquam Iinguam perdiderint, sic confusis
perversitate comraaculant. Et intuendum quod plu- mentibus obmutescunt. Adde segritudinum varios
rali numero sunt positseverilates, cum una sit veri- casus; ut frequenter non sit idoneus cibum pete-
tas. Sed cum virtus ejus per unumquemque hominera re, qui videbatur de labiorum se potestate ja-
ccelesti dispensatione tribuitur, roultas esse testamur. ctare. Tunc ipsi, si possunt, dicant : Labia noslra a
Ut dicere solemus prophelia David, prophetia Jere- nobis sunt: Quis noster est Dominus? Istud autem,
mise,Evangelium Matthaci,Evangelium Joannis, cae- Quis nosler est Dominus? Sacrilegorum verba repe-
terosque, qui hujus rei honore floruerunt : ita et ve- tunlur. Quaefigura dicitur antisagoge, id est contra-
ritates enuntiaraus, quando qualitas ejus per indi- dictio.
viduas partes huraanis mentibus Domini largitate Vers. 5. Propler miseriam inopum, et gemilum
prsestatur. Potest etiam et ad Judseum populum com- B pauperum, nunc exsurgam, dicit Dominus.In his duo-
petenter aptari, qui donis ccelestibus vacuatus cre- bus versibus subtiliter Patris et Filii inspiciendse
dere non voluit, quera tantorum videntium turba personae sunt, ut nobis intelligentiae confusio possit
propbetavii. auferri. Nam postquam arguil eos qui de Domini
Vers. 2. Vana locuti tunl unusquisque ad proxi- fundendo sanguine tractaverunt, venit ad secundam
mumtuum : labia dolosain corde, et eordelocuti sunt partem, in qua propheta voce Patris resurreciionem
mala. Vana, falsa significat,juxta illud quod superius promittit Domini Salvatoris. Aliena enim verba re-
dixit, diminutmsunl veritatesa filiishominum,quando ferre possumus, cum tamen personaenostraenon mu-
contra Dominum Cbristura teslimonia quaerebanl, et tamus eloquium. Intelligamus autem quse sit hic
semetipsos pravis susurrationibus excitabani. Proxi- pieias Creatoris, quando propter miseriaminopum, et
mos autem signiGcat, non tam cognatione generis gemitumpauperum clarificatus est Dominus Christus :
quam sceleris participatione sociatos. Nam quod di- ne ejus fideles diutina tribulatione gravarenlur. Ex-
cit, in eorde, et corde : quoties volumus dolosos ex- surgam, metaphorice dictum est illum exsurgere
primere, duplicia eorum corda declaramus; sicut qui nescit humana imbecillitale recubare. Sed exsur-
Jacobus dicit : Vir duplex animo inconstans est in gam dicit, apparebo, et manifestabor in Filio. Una
omnibusviissuis (Jac. i, 8). Quando autem simplices <C enim virtus, et indiscreta majestas est. Apparet
cupiraus indicare, unum cor in eis esse testamur, enim et manifestatur Pater in Filio, sicut ipse in
sicut in Actibus apostolorum legitur : Mullitudinis 46 Evangelio dicit : Qui me videt, videt et Patrem
autem credeniium eral cor unum et anima una (Act. (Joan. xiv, 9).
IV,32). Sic et bilingues dicimus, qui in una senten- Vers. 6. Ponam super talulati meo : fiducialiter
tia minime perseverant. Et respice praedictas res, agam in eo. Salutare suum dicit Pater Verbum suum,
qualis fuerit secuta senlenlia : Loculi sunt mata. Ne- quod est caro factum, per quod vita mortalibus venil,
cesse est enim ut mala loquerentur, qui duplicia dum omnis credens salutem copiosa largitate conse-
corda gestabant. quitur. Et quid super eum ponil? Consolationem sci-
Vers. 3. Disperdat Dominusuniversalabia dolosa, licet, quam superius dixit inopura et pauperum : quod
et linguam magniloquam. Sequitur sententia genera- Doriiino Salvatore resurgente, fidelibus provenisse
lis; sicut solet lege sanciri, quando unus peccat, et manifestum est. Fiducialiter agam: potestas omnipo-
universale malum severilas promulgata condemnat. tentise paternae declaratur, quia revera ille fiducia-
Disperdat, contra adunationem dicitur Judaeorum; liter agit, cujus voluntali nullus praevaletobviare. Sic
ut passim pereant, qui in una se pravitate college- et de Christo in Evangelio dictum est : Erat enim
rant. Lingua vero magniloqua est quse sibi aliquid ;D docens eos tanquam poleslatem habens, non tanquam
magnaepotestatis assurait; nec intelligit a Creatore tcribm eorum et pharismi (Malth. vn, 29 ). Sed po-
datum, dum eventus rerum sibi putat esse subjectos; testas Patris, Filii fiducia est; sicut Filii fiducia,
sicut Apocalypsis de Antichristo dicit; Vidi in cornu potestas est Patris; quod toti Trinitati pro unitate
illo quod erat excelsius, os loquensmagna ( Apoc. xn, naturae cerlura est convenire.
5), etc. Et ne in bono linguam magniloquampotuis- Vers. 7. Eloquia Domini eloquia catla. Postquara
ses accipere, prsemisit, labia dolosa. Considera vero dixit verba Pairis, eadem ipsa laudando confirmat;
pietatem dicentis, quod non hominibus, quia multi nam sic omnia contigerunt, quemadmodum promissa
ex ipsis convertendi erant, sed ipsis vitiis impre- noscuntur. Quid sint ergo eloquiaDomini, sub brevi-
catur. • tate definitur, id est eloquia casta, videlicet virginali
Vers. 4. Qut dixerunt: Linguam nostram magnifi- integritate purissima, quse nullum mendacium cor-
cabimut^labia nostra a nobistunt: quis noster Domi- rurapat, nulla macula falsitatis inficiat. Nam sicut
nus ett ? Illos exponit qui in prosperis rebus nimia caslitas ignorat pollutionem, ita eloquia Domini ne-
Joquacitateturgentes, gloriam suam exallare prsesu- sciunt cura aliqua sorde misceri. Sed hoc non otiose
99 M. AURELH CASSIODOW 160
acclpias, quia contra illud ponilur, quod superius A / dicimus quod comprebendere noravalerous. Sub men-
diclmn est de iniquis : Vana locuti sunt unusquitque sura enim-Creator non est quae creaturis omnibus
ad proximum suum, ut inspecta rerum varielas ab data est; nec aliqua in eo potest esse dimensio, a
iniqua nos consueludine removeret. Quod scbenia qtio rebus onmibus numerus, poodus, mensuraque
Graece syndesmos dicitur, Latine collalio, quando praeslatur. Multiplieasti aulem filios hotninum, ad
sibi, aut personse, aut causse, sive ex contrario, sive iliam promissionem respicit Abrahac in qua dicil:
cx simili coraparantur. Hic enira eloquia divina lau- Multiplicansmulliplicabosemeuluum sicut tleUat ceeli
daiitur : superius vero scrrno humanus arguilur. ( Gen. xvi, 10 ) Quod &amiu sauctis suis,et fecisse,
Vers. 8. Argenlumigne exnminatum,lerrm purgar- et quotidie facere maniCesUnn, est.
lum septuplum. Adhuc delinit per similitudinern me- Conclutio psaltm.
talli caudidi quid sint eloquia casta. Argentumterrm Consideremns hunc psalmum nimis utilia nobis
igne examinatum, quod solet esse purissimum, quan- sacramenta declarasse. Dixit enim
quam vanis et su-
do frequenli fuerit decoctione mundatura. Examina-
homines Iocutionibus occupentur; ut non
tum quippe vel purgalum, conlra iilud ponilur, quod perfluis
verilatem qua vivant, sed quo moriunlur, velint
de peccatoribus ait : Labia dolosain eorde et corde.
affectare mendacium. Deinde quale sit eloquium Do-
El ut quamplurimum distaret agnosceres, addidit, ]
numcrus ad mini consequenter exposuit; ut salutariter unicuique
purgalum septuplum. Qui sepliformem sua
vidctur limorem sordcant, si quanlum sint mundissima Domini
Spiritura posse respicere, idest, Dei, verba cognoscant. Quibus rebus iHud remedTumda-
pietatem, scientiam, fortitudinem, consilium, intelli-
Verbum divinum tur, quoniam secundum potentiam Domini fiHosbo-
gentiam, sapientiam; perquse lan-
minum constat posse liberari. El quia undecimi nu-
quam in succensis fornacibus manens, verilatis rutila meri
coruscatione resplendet. virtus, in quo hic psalmus est constitulus,
nobis cognoscitur indicare mysterium;
Vers. 9. Tu, Domine,servabis nos,et custodiesnos evangelicum
\ Patrifamilias supplicemu3, ut in vineam suam saltem
a generatione hac in mternum.Sicut superius dixit :
vel undecima nos hora clemenlissimus intromittal;
Disperdat Dominusunhersa labia dolosa, ila hic con-
mercedem operibus non debitam, sed di-
servaturum Dominum pronvittit, qui elojiiiis ejus quatenus
gnetur donare gratuilam. Nam et beatus Prosper m
pura menlc credideruut. Et vide, sanctae regulae,qua secunda
moderatione servatse sunt. Dum dicit, (u nos custo- parte libri qui inscribitur, Ante legem, strb
caducae bumanilatis lege, et sub gratia; de undecimo calculo sic ait:
dies, praesumptionem abscidit;' sine hoc mysterio undecim velis cilicinis ta-
ne quis de se confidcndum ullatenus aestimaret. A Neque
_ bernaculum desuper operiebatur, quo reum esse
generatione hac : sive Judaeos, sive raundi istius si-
a nostra virtute non ostendat tolum mundum Deo, ac sub pceniteniia de-
gnificatpeccatores, quibus pos- enim numeri psalmus habet principium :
sumus custodiri, nisi illius miseralione protegamur. gere. Ipsius
Addidit etiam, in wlernum,quia hic nos in tribulatio- Salvum me fac, Domine, quoniam defecit sanclus,
nibus consolatur, ibi in aelernasecuritatc constituit; quoniam diminutmsunl veritates a filiis hominum.
hic adjuvat, illic glorificat et coronat. Iia nos piissi-[ 47 EXPOSITIO IN.PSALMUM XII.
mus Creator et bic conservat, ne pereamus; et ibij In finem psalmus David.
beatificat, ut nullatenus miseri esse possimus. Cum tiluli hujus verba prsecedeatiexpositionejam
Vers. 10. In circuitu impii ambulant: secundumai- nota sint, convenit ut de continentia magis psalmi
titudinemtuam multiplicastifilios hominum. PoslquaraI aliquid dicere debeamus. Totus enim de cbaritate
sermones impiorum in prima parte competenli exse- loquilur Domini Christi, in qua est totius legis sita
cratione redarguit, et in secunda parte eloquia Do- perfeclio, quam si quis habel, omnia mundi islius
mini mirabili praedicationelaudavit, venit ad conclu- blandimenta postponit; nara dum ipsa sola ex loto
sionem psalmi, in qua singulispartihus sub tino versut corde requiritnr, ejus contrarium non amatur. Ch»-
digna restiluit. Dicit enim sub brevissima sententia : ritas enim Dei quaedamvernalis est pluviavirlulum,
In circuitu impiosambulare; ut nunquam ad rectami D sub qua et beata volunias germinat, et operatio san-
possinl semitam pervcnire. Tortuosac siquidem viae i cta fructificat: paiiens hic in adversis, temperaia io
malis seraper raoribus applicanlur, sicut Salomon de: prosperis, humilitate polens, afflictione Isetissima,
impiis dicit : Dereliquerunt vias rectas, ut ambula- inimicis benevola, bonis suis superans malos. De qua
rent in vias pravas (Prov. n, 13). Et idco pervenirei etiam supernac creaturse semper accensac sunt :
ad requiem octavaediei nequeunt, qui rotarum morez flamma reficiens, desiderium salutariter crescens;
in sua semper terga vertuntur. Sequilur, secundum i et ut apostoli voce cuncta compleclar : Deus ipse
alliludinem tuam, multiplicasli fitios hominum. Hocc charitas esl (I Jean. iv, 16). Quapropter ipsam nos
ad illos pertinet qui sincere eloquiis Domini castiss decel expetere, ipsam sine fine desiderare; ut qtua
purissimisquc crediderunt. Et vide quanlum illis in0 hic inde expleri non possumus, saltem ex ea in fu-
islo verbo promittilur; dicil enim, secundumaltitu- tura relributione satiemur, sictit in centesimo deeimo
dinem tuam multiplicaslifilios hominum; non secun- octavo psalmo legilur : Defecitin salutari tuo anima
dum merilum suum, scd secitndum illud quod buma- mea (Psal. cxvm, 81). Islud enim delicere, felici e«t
nas nescit anguslias sustinere. Altum enim saepe c perennitate constare.
101 EXPOSIT10 1N PSALTERIUM. PSAL. XII. 102
Divisio psalmi. ,
Aexcilatus dolor maximus sentiator; tpiod utique ftt
Cum respiceret propheta proxima parie genus quando spes longa proirabitur. iitimictw meus : da
lnimanum morliferis superslitionibus occupari, nee diabolo dicit, qui ante adventum Domini exaltatus
ad culturam veri Domini puris sensibus festinare, liutnana captivilate gaudebat. Super me, boc est su-
credulitatem suam adventa sanctse incarnationis per credulitatem meara , quia ille toto orbe cole-
batur inslanter, cura devolienem fidetdiviiia religio
magno desiderio deprecatur expleri; ut vel lunc
confusa gentilitas salutariter devios errores abjice- non haberet.
ret. Secuado membio, ad nostras petitiones efflca- Vers. 5. Respice el exaudi me, Domine Deus
ciler iustruendas illuniinari fidem stiam vehementer meus. illumina oculos meos, ne unquttm obdormiamin
morte.Venit ad secundum membrum deprecationis
expostukat: ne inimici aliqua fraude succumberet,
qui semperse in ejtis dicit misericordia fuisse coi%- suae. Sed quas bic pietatem ejus iacryraas profudisse
fisura. credamus, ne dilatione diutina totus raundus captus
erroribus interiret? Me enim cum dicit, non sibl
Expositio psalmi. lantum singulariter petit, sed universis fidelibus sup-
Vers. 1. Usquequo,Domine, obliviscerisme in fi~ plicat subveniri, quorum dilectione remedium gene-
nem? Plenus propheta, ut dictura est, Domini c.liari- B] rale petebatur. Respice, ad illud referendum est quod
tate copiosa, qua ejus humanationem avide sustine- superius ait: Usquequo avertis faciem tuam a me ?
bat, coniidenter eructans dicit differri se diutius ab exaudi vero, ad illud quod dicit in capite psalmi:
exspectatione sua : quando omni desideranti valde Usquequo, Domine, obliviscerisme in finem ? Oculos
molesta dilatio est. Quem licet illuminatione fidei auiem cordis bic debemus adverlere, qui in mortem
credebat esse venturum, de ejus tamen tarditate obdormiunt, quando fldei lumine sepulio, carnali
conquerilur, cujus adhuc speratum cernere non me- delectatione clauduntur. Ipse est enim somnus de
rebatur adventum. Non enim obliviscitur Deus, sed quo laetatur inimicus.
ab eo qui desiderat, oblivionemcrediiur pati, quando Vers. 6. Nequando dicat tntmicus meus, prmvalut
differt donare quod petitur. In finem, hic tempus adversus eum. Qui tribulant me, exsultabuntsi motus
significalquo incarnationem Domini praevidehat esse fuero. Hoc de diabolo et angelis ejus dicit, quibus
venturam. Talis enim querela fideles animas ptilsat, talis consueludo est, insultare dura capiunt, victo-
ut el sine (ine ccelestia cupiant, et de Domini sera- rias sttas putantes serpiacium ruinas. Dicit enim:
per promissione confldant. Et intuendum, qood per si divisus a te fuero, illis gaudium dabo qui detesta-
hos quatuor versus ubique verba constantissimsepa- bili consueiudine tunc efficiuntur laeti, quando de-
lientiaeponit; dicit enim : Usquequo,quousque,quan- C ( ceplos a se cognoverirrt possideri. Nam quod dicit,
diu, repetens etiam usquequo. Quse figura dicitur si molus fuero, significat infidelis animae mntabilica-
epimone, quando similia dicta crebra repetitione ge- teni : quia necesseest ut in laqueum diabolipedem
minantur. mittu, si se quispiam vestigio mentis a Domini fir-
Vers. 2. Quousqueaverlis faciem tuam a me? Ap- mitate subducat.
paritionem poslulat Christi, quam in Spiritu jam Vers. 7. Egoauteminmisericordiatuasperavi. Ex-
praevidebat. Ipsa est enim faeies ejus, quae carnali- sullabit cor meum in salutari tuo. Quamvis deside-
bus oculis potuit apparere: quam ille vir sanclus rio 48 magno raperetur, patieutiae suae tamen mo-
affeclu generalitatis merito cupiebat aspicere, quae meula declaravit dicens : quia etsi adhuc contingat
muodura dignata est ccelesti visitatione salvare. Sic propria vota differri, ipse tamen, superna miseri-
et desiderium divini amoris ostensum est, et imple- cordia suffraganle, in spe ejus possit firmissimus in-
lara cbaritatem constat in proximis : quando jugiter veniri, sicut Aposlolus dicit: Spes autem non con-
expetebat quod omnibus prodesse cognoverai. fundit (Rom. v, 5). In tua enim misetkotdia dicit,
Utrumque enim conjunctum, utrumque sociatura; ut quoniam qui aliter putat, omnem speni suse creduli-
nec Deus sine proximo ametur, nec proximus sine tatis evacuat. 0 virtusfidei, et firmitas.magna creden-
Divinitate diligatur. I tis! Gaudebat ad prsesentis absentiam, et interior
T>
Vers, 3. Quandiu ponam consilium in anima mea. homo Dei salutare jam conspexerat, qnem adbuc ex-
Hic ardor maximus sustinenlis exprimitur. Dicit terior carnalibus oculis cernere cupiebat.
sibi deesse consilium, ut videndi possit mitigare af- Vers. 8. Cantabo Domino,qui bona tribmt mihi :
feclum : quando inaestimabilisanxietas est coiicupi- et psallam nominiDomini altissimi,Cum se in princi-
scerebonum, et diutius suslinere venlurura. piis crebra conquestione a desiderio suo dicat esse
Vers. 4. Doloremin corde meoper diem. Usquequo dilatum, hic sibi beneficia Domini jam tsetus asserit
exaltabitutinimicusmeus super me ? Adhuc super piis contributa; sive quia per propbetiae virtulem acce-
conquestionibus perseverat. Subaudilur cnim de pisse se dicit, quod manifeste noverat esse ventu-
versu superiore ponam, ut sit plena sentcntia : Do- rum; sive quia hoc ipsum credidisse jara prseraium
loremin cordemeo ponamper diem, id est per singu- erat, sicut legitur : Credidit Abraham Deo, et reputa-
losdies, ut absolule continuatio temporis possit in- tam est illi ad justitiam (Gen. xv, C). Merito ergo
lelligi. El respice versus istius primum verbum, yj accepisse se dicil, cui lanta fidei fuerat firmitas con-
jam non desiderium, sed decoro crescente ambilu tributa. Et intcnde quod prius dixit, cantabo ; deiiide
105 M. AURELII CASSIOBORI 104
ipsallam; eantabo corde, ubi nimia lselitia compleba- A Videns populus Judaeorum Christum humililer in
tur[m*. G., contemplabaturj; psaltamoperibus bonis, assumpla carne venisse, insipienter dixit : Nen est
quod maxime Divinitas quaerit; ut cantabo pertineat; Deus. Nec intellexit ipsum esse qui prsedictus erat
ad contemplativam, psallam ad actualera. Quaeduo> a prophetis. ldeo gravius quia non labiis, sed dixit
lauquam gemini oculi pulcherrime sociata, reddunt incorde; ut raalo voto pejor incredulitas junge-
illuminatissimum Chnstianum. retur.
Conclusiopsalmi. Vers-2. Cottupti sunt et abominabilesfacti sunt in
in volunlalibussuis; non est qui faeial bonum, non est
Respiciamus prophetara contemplatione beata
usque ad unum. Cottupti sunt, dura ab Scripturarum
.positum, quanto desiderio gloriosam incarnationem sanitale in sensus probati sunt incidisse
Dominisustinebal; et hinc adverlamus quale munus vitiosos.recedentes,deinde
inde suscepimus, quod regem polentem, et sanctum siraa Sequitur poenapeccati, ut nelandis-
incredulitate maculati, abominabiles Domino
prophelam tanlo studio conspicere voluissesentimus.
suis erroribus redderentur. Voluntas enira dicta est
Sed Dominosupplicandumest, ne diabolo tradat sub
a volatu, quoniam animus quo vult nimia velocitate
desertione tentandos, et tali beneficio nos reddat in-
' transferlur. Sequitur, non est qui faciat bonum.
dignos; ut cui ille adhuc venturo devotissirae faniu- „
B Quid ergo dicimus de palriarchis ? Nonne bonum fe-
labatur, nos ei, qui jam venit, fideliter serviamus. cit Noe, cum Domini obediens, in arcam
Admonet ctiam duodenarius numerus apostolorum1 salvandus intravit? prseceplis
Nonne idem bonum fecit Abra-
nos recolere quantitatem, qui doctrina perfectissiraa
ham, cum filium suum obediens divinis jussionibus
mandatorum, et Dominum supra omnia dilexerunt,' oblulit immolandum? Nonne bonum fecit
Job, qui
et proximos eadera ut se charitale complexi sunt;• dura passione
percussus, in omnibus Domino gratias
ut merito hic psalmus talia nobis sacramenta con- actitavit?
Quid dicam de prophetis et apostolis, qui
cesserit, qui apostolorum noscitur nuraero consecra- mandatis Domini famulantes, seipsos gloriosis morti-
tus. ln duodecim quoque tribus Hebrseorum populum 1 bus obtulerunt ? Fiunt
constat esse divisum. Duodecim etiam sedes in ju- hodieque, Domino largiente,
operalione quse bona sunt. Sed, ut hasc
1 justorumverissime
dicio venturo Dominus promittit apostolis. Duodecim tibi dcbeat elucere, considera
negatio
quoque mensibus aunus ipse partitus est. Sed et alia quid sequitur, non est
lector ut hunc usque ad unum. Revera solus
hujusraodi plura diligens invenies, est Christus, sine quo bonura aliquod vel incipere
calculummultis mysteriis refertum esse cognoscas. vel implere imbecillitas humana non prsevalet. Qua-
EXPOSITIO IN PSALMUMXIII. propter jure negatum est ullum facere bonum, nisi
ln finem psalmus David. Q usque ad ipsum fuerit ejus miseratione perventum.
C
Cum verba ista praemissisexposilionibus omnine • Nam cum ad eura acceditur, nec ab ipso receditur;
jara nota sint, memoria potius de his quara sermo o omne bonum sine dubitatione peragitur. Iste~"est
noster requiratur. In titulis autem juste finisfrequen- i- ergo finis, qui est promissus [ed., praemissus] in
ter repetitur, ut semper ad omnipotentem Christum n tituto.
audientis animus erigatur. Sed finit iste, sicut di- i- 49 Vers. 3. Dominusde cmloptospexit super filiot
ctum est, variis significationibus sensum noslrum n hominum. Quomodo proipexit? Scilicet ut nobis mit-
transmiltit ad Dominum: nunc tribulantiiim confes- ;. teret Unigenilum Filium suura, per quera vera fides
sione, nunc exsultatione laetantium, nunc docentis is evidenlius potuisset agnosci. Super filiot hominum,
affectu, nunc comminatione judicii. Modo taracn a de Judaeis potest intelligi, sicut in Evangelio Domi-
psalmtis bic Judaeorumvesaniam vehementi increpa- i- nus ait: Non sum missus, nisi ad ovesqum perierant
tione castigat : asper invectionibus, terribilis profa- i. domus lsrael (Matth. xv, 14), ut honoratius eos ap-
nis, amarus incredulis; ut hsec increpalio merilo [0 pellaverit filios hominumpropler unius Dei cultum et
sanctae detur Ecclesise, contra cujus propositum m in coraparatione gentiliura. Illi enim populo specia-
deniens perfidia pravas intentiones nititur excitare. e. liter cognoscilur datum, quod repellendo sacrilegus
Divitio psalmi. ] a se reddit alienum.
j)
Facies illa Doraini, quae in duodecimo psalrao de- i- Vers. 5. Ut videat si esl intelligens, aut requirens
siderabili supplicatione petebatur, hic jam introdu- i- Deum. Videal, videri faciat. Quod schema dicilur hy-
citur adveoisse. Et ideo primo modo increpat Eccle- e- palage, id est permutatio, quoties in alium intelle-
sia calholica Judaeos, qui viso Christo minirae cre- 2- ctura verba quse dicta sunt transferuntur; ut dicatur
diderunt. Secuudo modo dicit inani eos trepidatione ie ex terapore nosse quidpiam, qui antequam fiant,
confundi, qui fructuosum timorem Domini cogno- )- novit universa. Sic et Abrahse locutus est Dorainus :
scere noluerunt. Ad postremum, eorum in finem sae- e- Nunc cognoviquoniam limes Dominum Deum luum
culi praedicitur evenire conversio, cum plenitudo io (Gen. xxu, 12); sic dicturus est in judicio suo pec-
gentium longis saeculis exspectata provenerit; ut caloribus: Nesciovos (Matlh.xxs, 15), et his similia.
cum Domini pietas in eis prodilur, ad confessionis is Quod genus loculionis in Scripturis divinis reperis
remedia facilius invitentur. frequenter insertum. Inteltigens autera dixit propter^
Expositio ptalmi. assumptionem humanitatis, quia Deus intelligi de-
Vers, 1. Dixit intipiensin cordetuo : Non ett Dtus. s. buisset, qui raultis rairaculis advenlum. suse diviat*
105 EXPOSITIO IN PSALTERIUM.PSAL. XIII. U0
talis ostendit. Requirensvero posuit, si ejus raan- A guis iste Agni immaculali, dum a Judaeis effusus
data sequerentur. Ille enira requirit Deum, qui ab est, nimis eos criminosos effecit; sed cum ad nos
consecravit.
ejus voluntale non discrepat. Sic uuo versu rayste- pervenit, bealitudini
riuin sanctse incarnalionis oslensum est, ut per hoc Vers. 9. Conftifio e( infelicitas in viis eorum, et
et hominum fides potuisset inteliigi, et reraedium viam pacis non cognoverunt.Optiroe via describilur
debuisset optati rauneris inveniri. impiorura, quae contritio est, quia et lerit et leritur.
Vers. 5. Omnesdeclinaverunt, simul inutiles facti Infelicitas vero, quia nunquarn per ipsam, nisi acl
sunl: non est qui faciat bonum, non es( usquead! infausta supplicia pervenitur. Sed potest aliquis et
unum. Omnesdicunlur declinasse, cum tamen ex eis; in via peccatorum esse, et ad viara iterum redire
non miniraa turba crediderit. Sed a parte totum ac- jusiitise. Hic autem negat illos aliqua conversione
. cum dicit, viam pacis non cognoverunt,
cipiendum est; tanti enim impii fuerunt, ut pene liberatos, csecati
umues perfidi esse ac periisse putarentur. Isti ergo, quando ipsum Dominum, qui est via pacis,
dedinaverunt a gratia Dei, et facti sunt inuliles sibi. corde nullatenus intelligere meruerunt.
Vers. 6. Sepulcrumpatent est gullur eorum, linguiss Vers. 10. Non est timor Dei ante oculos eorum.
suis dolote agebant. Hi quinque versus tisque ad di- Prsecedentibus rebus subjuncla est sentenlia quse
visionem secundam in Hebrseis exemplaribus noni B 1 pulchre cuncta concluderet. Ideo enim illi tanta fece-
babentur. Sed quoniam in usum Ecclesiaeconsuetu- runt, quia timorem Dei anle oculos non babebant;
dine longa recepti sunt, prout concessum fuerit, Sicutde ipsis dicit Apostolus : Si enim cognovissent,
Cor. n, 8),
singulos exponenuts. Prsesens itaque versus et inI nunquam Dominumglorim crucifixissent(I
quiuto psalmo jam dictus est. Verum quia eadenti Sic vere dicimus Dominum gloriae crucifixum, cum
crat gens, et causa consimilis, apte in illos repetitai taraen eum constet carnis tantum, non etiara divi-
probalur esse senlentia. Merito ergo sepulcrum di- nitatis natura fuisse trucidatum.
ctum est guKur eorum, qui mortitera loquebantur > ; Vers. 11. Nonne cognoscentomnes qui operanlut
nam sicut illa cum patent felidos odores exhalant,> iniquitatem, qui devoranl plebem meam sicut escam
ita et istorum guttur pestiferos sermones profere- panis ? Dominumnon invocaverunt.Sancla Ecclesia ,
bat; et ne soli pereant, linguis suis dolosa dissemi- cujus persona in hoc psalrao loquitur, venit ad se-
nant. Memento aulem quod in his quinque versi- cundum modum, ubi omnibus impiis divinum judi-
bus, per secundam speciem definitionis, quacGrsece B cium comminatur : dicens in illa retribulione gene-
dicitur enncemalice, Latine notio nuncupatur, iltoss rali cogiioscere vindictam, qui nunc operantur sub
insipienles designarit de quibus superius ait, inII libcrtate malitiam. Ordo aulem verborum lalis est:
cordibus suis cogitare sacrilega. Quae species non11iC Nonne cognoscent omnes qui operantur iniquilatem'.
subslanlialiter quid sit designat, sed eos evidenterr Et de sequenti versu jungendum est, quoniam Deus
tnsiniiat per suorum aciuura qualitatera. iu generationejusla est. Utique cognoscentin futuro
Vers.7. Venenumaspidum sub labiit eorum: quo- judicio, quando viderint bonos ad seterna praeinia
rum os maledictioneel amariludine plenum est. Aspi- divinitus (mss. A, B, F. divinitatis) invitari, se vero
dum iramane genus constat esse serpentium, quod1 ad supplicia nunquatn Uniendatransraitti. Qui devo
naturali obslinalionc verba incantantium non perbi- ranl plebem meam. De illis dicit, qui dogmate ferali
betur admitlere, nec a voto suo poiest removeri,> absorbent simplices Cbrisiianos. Naio quod ait, sic-
quod nullo valet carmine raitigari. Huic Judsei aptis- tit escampanis, animo peccanlium videtur aptatum ;
sime comparantur, qui adversum verba salutaria in- ,- quia sicut esurientes famem suam pulant dulcissimo
duxerunt miseri lclhiferam surditatem ; et clegeruntt cibo panis expleri, ita et isti festinant Christiano-
magis consilia vcnenosa sequi, quam ad salutariaa rum deceptionc satiari. Additum est unde illis au-
instiluta perduci; ut merito de illis dictum esse vi- geatur inlerilus : quia Dominuminvocare noluerunt.
dealur: Etegeruntmacjistenebrasquam lucem (Joan. Necesse enim erat illos desperata gerere, qui Do-
III, 19). Venenumenim dictum est ab eo quod perr minura Salvatorem noluerunt superbis mentibus in-
vcnas serpat. Sic et vota malignorum occulta cogita- D vocare.
tione grassantur. Sequentiaquoque pulchre nimis in1 50 Yers-12. Illic ttepidaverunttimote, ubi nonerat
aspidit comparatione manserunt, cui dum blanda» limor, quoniam Deus in generatione justa est. Sicut
carmina dicantur, illa semper minatur exilium : ita» opportuno lempore timere providentia est, ila de-
et ot Judaeorummalediclioneet amaritudine plenum » mentiae probatur esse conjunctum, inepta se quadam
erat, quando pro bonis admoniiionibus blasphema- trepidatione confundere, Illic enim constat esse cau-
bant DominumChristum, et de ejus necc tractabant.• telam, hic arguilur semper ignavia. Merilo
ergc»
Vers. 8. Velocespedeseorum ad effundendumsan- inani tremore concussi sunt, qui timorem Domini
guinem.Pedes appellat consilii progressus, quibus> salularcm in hoc sseculo de suis mentibus abjece-
de incceplomovemur ad exitus rerum. Nam quodI runt. Dicebantenim Judaei: Si credimusin eum, pro
dixit, veloces, oslendit moderationis illis consiliat ipsa novitate culturae, venienlRomani, et tollent no-
defuisse. Ad effundendumtanguinem, subaudien- bis el locumet gentem (Joan. xi, 48). Ita factura est,
dura, Domini Salvatoris ; ut celeritate ( mss. et ed.,, u( non timendo Dominum supervacuis trepidationi-
«eleralse) rei, crescat immanitas actaonis,Ita san bus angerentur. Addidit, quoniam Deus in genera-
PAT«OL.LXX. 4
107 M. AURELII CASSIODORI 108
tione jmta est. Sententia secuta est, quae corrigerett A _ ut ad suum non festinet exitium : quatenus pravi-
infideles, ut meminerint continentiam sibi Divini- tate deposita non moretur abjicere, unde potest mo-
tatis abesse, cum se videant ventosa felicitate con- dis omnibus interire. Quapropter et nos, prout da-
surgere. Quod totum pia mente pradicilur, ut irapro- tum fuerit, sequaraur instituta reverenda. Suadea-
borum mens sacrilega corrigalur. mus baereticis rectam fidem, superbis prsedicemus
Vers. 13. Cotttilium inopis confudisti, quoniam n sanctara hurailitatem. Nobis potius isla conferimus,
Dominus spes ejus est. Invectio dirigitur ad Judaicumi si talibus prodesse mereamur. Scire autem debemus
populum, cui dicitur aenigmatice : Christi consilium 'i primum hunc esse psalmum eorum qui deJudaeorum
confudisti, id est suscipere noiuisti, qui ad te ve- increpatione el conversione conscripti sunt. De nu-
uerat liberandum ; ut qui dare disposuerat credituss mero qtioque hujus psalmi sic conjicere non puta-
salutem, contemptus ingerat ultionem. Inopis autemi mus absurdum: ut quia sancta Ecclesia introducta
dicitur de Domino Salvatore, qui de suo dives, pro- est ad loquendum , quae et quinque libros Moysi, et
pter nos factus est pauper (II Cor. vm, 9). Et totuss octo dierum pro dominica resurreclione recipit roy-
hic versus sub admiratione legendus est. Consilium >t steria, merilo persona ejus tertium decimumcalculum
inopis confudisti, quoniam Dominus spes ejus est; utt tenere videatur, quia Novi et Veteris Testamenli sa-
unde magis debuit reverentior existere, inde potius3 ]n cramenta complectilur. Sive quod iste numerus ad
videietur contemptus opprobria sustinere. Nec mo- illud aptari potest, quod a natali Domini usque ad ejus
veat quod a parte assumptae humanitalis spes sancise e apparitionem tredecim dies esse noscuntur. Merito
incarnationis dicitur Deus. Aliter euim humilitas hu- ergo ccelestibus rebus supputatio ista corapleta est.
raanitatis ejus ostendi non potuit, quam pro hominura 1 EXPOSITIOIN PSALMUMXIV.
salute suscepit; sicut et in alio psalnro dicturus est:
Deus, Deus meus, respice in me : quareme dereliquisli ,. In finem psdlmus David.
(Psal. xxi, 2)? Cum titulus iste nos solemniter rerailtat ad Do-
Vers. 14. Quis dabit ex Sion salutare lsrael? cum ,j niiiium, nec sit aliquid novi quod de ejus verbis di-
averterit Dominus captivitatem plebis sum. Postquam n cere debeamus , de (exlu potius psalmi quse sunt
de Domini adventu Ecclesia sancla locuta est, nimcc aptissima perquiramus. Non enim, ut aliqui psalmo-
ad admirationem lanti beneficii redil dicens: Quis is riini, quadam profunditate velatus est; sed propbe-
dabit ex Sion talutare Israel ? Cum dicit: Quts, nul- l_ ticse interrogationi respondet Dominus in Decalogi
lum vult intelligi, nisi Dominum Palrem, qui Domi- |. exemplum, decem virtutibus ad beatitudinis suse
num Christum in Sion, id est in Jerusalem raitteree atria perveniri. Quas non per singulos versus quse-
ac prsestare dignatus est. Ipse est utique Salutarit;5 Q ras, quoniam singulse et binae et ternae per unum.
ltrael, boc est, bene credentium aetema salus et ,t quemque versiculum continentur. Sed nos opportu-
inflnita securitas. Sequitur, cum averterit Dominus !S nissirais locis, queraadmodum dividi et intelligi de-
captivitatem plebissum, id est cum damnaverit dia-,_ beant, admonebimus. Et nota quod hic institutor
bolum, qui Dei plebem impia crudelitate persequi- [_ fidelium secundus est psalmus. In primo enira bea-
lur et caplivare festinat. tum virum qilinaria divisione complexns est, dicen»
>- do : Qut non abiil in consilio impiotum, et in via pec-
Vers. 15. Lcetetur Jacob, et extullet Israel. Supe-
riori interrogationi jungitur consolativa responsio; catorum non sletil, et in cathedra pestilentimnon se-
ut tmtetur Jacob, id est Judseorura et gentium popu- !_ dil: sed in lege Domini fuit voluntat ejus, el in lege
lus per gratise inunera collectus sive colligendus, i ejus meditabitur die ac nocte. (Psal. i, 1, 2). Hic
qui aliquando sua infidelitate vagatus est. Ilic enim n autem talera virum decem dicit sanclis prseeminera
Jaeob, Judaeorum antiquus populus debet intelligi; virtutibus. Sic et ibi Pentateuchi, el hic Decalogi
quamvis ejus nomen more Scripturarum et novo pe-,. virtus ostenditur.
pulo in subsequentibus datum esse videatur. Israel „1 Divisio psalmi.
autein universalem Ecclesiam de cunctis mundi par- r. Divisio psalmi hujus tota in interrogatione et re-
tibus aggregatam congruenter advertimus, quae ne- >. u sponsione noscitur consliiuta; sed interrogatio con»
cesse est ut exsultet, quando ad regnum ccelorum n stat uno versiculo, responsio vero sex versibus con-
Domini miseratione pervenerit. Et vide, diversis ;3 tinetur. Nunc ad exponenda verba veniamus.
causis quara propria verba tributa sint! Lmtabilur ir 51 Expositio psalmi.
Jaeob, quia non speratam suscepit medicinam. Ex-!" Vers. 1. Domine, quis habitabit in tabernaeulo tuo,
tultabit Ittael, id est, inenarrabili gaudio cumula- a" aut quis requiescetin monte sancto tuo? Desiderans
hiiur, quando viderit re, quod ardentissime deside- B" propheta nosse quos dignos Ecclesia sua Dominusju-
rabat spe. dicaret, tanquam pius sacerdos ante faciera ejus assi-
Conclutio psalmi. stens responsa pelit, et de sciscitalione sua cupit sa
Si pio ariimo dicta cogitemus, illa nobis virtus in
in fieri certiorem. Quse figura dicilur erotema, quando
i- interroganti fit apta responsio. Interrogat enim, quis
hoc psalrao prsedicata est, ut inimicis nostris, quan-
tum in nobis est, menle benevola consulamus, ne le in ejus tabernaculo possit habitare? Sed cur vocelur
csecaobsiinatione durati, insolubili mancipentur er- r- tabernaculumpatilo diligenlius perscrutemur. Majorcs
rori. Increpal enim Ecclesia populum peccatorem, i, nostri domos pauperum tabernas appellaveruut,
139 EXPQSITR) IN PSALTERIUM. PSAL. XIV. 110
propterea quia tantum trabibus, non adhuc tegulis A A lata, ad aures bominum integritate purissiroa perve-
tegebantur, quasi trabernas. Et quia ibi habilabant niret?
et ccenabant, sicut antiquis mos erat semel cibum Vers. 6. Nee fecit proximo suo malum. Quintam
sumere, ex duobus nominibus unum tradilur factum ingressus est, quse itera probatur in Domino, qui non
esse vocabulum, id est ex traberna et ccenaculo, solum nulliim tsesit, sed etiam patienter cuncta susti-
quasi trabernaculum. Hinc jam tabernacula conso- niiit. Proximum vero dixit populum Judseorum, a
nanter dicta seotimus expeditionales et subitas habi- quo traxit carnis originem, pro quibus eliam in cruce
tationes. Nam et in Veteri Testamento jussit sibi Do- posilus oravit dicens : Pater, ignosee illis, quia ne-
minus tabernaculum fieri (Exod. xxvi), cum lsraeli- sciunl quid faciunl (Luc. xxm , 34). Vides proximo
ticus populus esset in castris, ut velut quaedam do- malum non fuisse factum : quando pro eis etiam, ut
mus divina simul moveretur cqm mansionibus He- nbsolverentur oraium est.
brseorum. Unde factum est ut fides catholica, quee Vers. 7. Et opprobrium non accepit ddversui proxi-
per Ecclesias loio orbe diffusa est, Dei tabernaculum mum suum. Hsecsexta est, quse Judam Scarioth de-
nuncupelur. De quo etiani et Josepbus in libro Anti- signat. Nara dum se nosset ab ipso tradendum, nulla
quitalum tertio, litulo septirao, diligenti narralione eura voluit publica increpatione confundere, sed tan-
disseruit, quod nos fecimus pingi, et in pandectis gJJ tum generaliter dixit: Qui mecum manum mittit in
majoris capite collocari. Montemvero sanctum signi- partpside, ipse me traditurus esl (Matth. xxvi, 23).
ficat Jerusalem futuram. Sed intuere quam pulcher- lla factum est, ut nec divinilatis suse virtutero intel-
rime varios se sensus apta verba disiinguani. ln la- ligentibus celaret, et proxirai famam mordaci lace-
bernaculo dicitur, quis habilat ? de illo qui adbuc in rati»ne non carperet. Non accepit, id est gratum non
bujus saeculi agone contendit. In monte quis requie- babuit. Accepta enim illa dicimus, quse nobis grata
scit? quando jam unusquisque fidelium post labores esse monstramus.
hujus sseculi, aeieriisepacis securitate reflcitur. Vers 8. Ad nihilum deductus est in conspectu ejus
Vers. 2. Qui inyteditur sine macula. Venit ad se- malignus: timentesautem Dominum magnificanl. Hsec
cundam partera, unde jam quasi ex adytis responsa est responsio septima, ubi diabolum malignum iti con-
tribiiuntur; et ex persona Domini Christi dicitur, spectu suo deduxit ad nihilum, qoando ei dixil: Redi
qtiod et desiderio satisfaciat postulantis, et incarna- telro, Satanas, non tentabis Dominum Deum tuum
tionis ejusadorabile revelet arcanum. Prinia siquidem, (Matth. iv, 7). Hocenim cui potest alteri congruere,
gtoria ipsius fuit ingredi labernaculum sine macula, nisi quein constat virtute propria cunctis spiritibus
quando templum Jerusalem a peccatis iiber intrabat. imperare ? Sequitur etiam alterius partis decoua
Naui cum alii domum Dei purificationis causa fuerint, r( subjunctio, ul sicut in conspectu ejus malignus ad
ingressi, ille solus taliter introivit, ut sine macula( nihilum deductus esl, ita qui Dominum liment, eum
ante conspectum Patris assisteret, ut non illi lex. semper puro corde magnificent.Quod scbema dicitur
aliquid daret, sed ipse potius legem, sicut optimus. paradigma, sicut et in primo psalmo jam dictuni est.
legislator, impleret. Invitat enim nos prosperis, et terrel adversis.
Vers. 3. Et operalur justitiam. Hacc secunda est Vers. 9. Qui jurat proximosuo et hon declpil eum.
Octava virtus edicitur, quam Dominus fecit quaudo
quam Dominus tecit, cum de synagoga vendentes et
einerites ejecit, in divino templo huraanum probi- apostolis suis certissima veritale promisii dicens :
bens esse coramercium; ait enim : Domusmea domus Yos dmieimei estis si fecetitis qux ego prmcipiovobis.
orationis vocabitur; vos autem [ecislis eam speluncam Jam non dico vos servos (Joan. xv, 14). Inspiciamus
tatronum (Matth. xxi, 13). autem quid ista senlentia iri principio suo dicit:
Qui tuo? Jurare enim est hominum
Vers. 4. Qui loquitur veritatemin corde suo. Tertiaa sub jurat proximo
" attestatione divina aliquid polliceri. Sed cum et
est quam singularit r Salvator noster implevit. Ve- Deus ipse promiserit, aptius dicitur eodem pollicente
titas est enim res quse nullatenus aliter quam con-"
juratum. Jutate enira dictum est, quasi jure orare,
firmaverimns, aut fit, aut facta est, aut facienda essee id est
monstratur. Loquebatut enim tacitus in corde suo ve-" jj lur juste loqui. Tunc autem quispiara juslc ioqui-
quando ea quaepromittit implentur. Jutate ergo
rilatem, quando dolose perquireniibus sermonis sui11 Deum promittere
mysteria non prodebat. Nam cum Judaeorum falsita- Jur«nt'( Dominus David ati|uecomplere est, sicutalibi dicit:
tibns el voce prsesidis urgeretur, admirantibus cun-" eum veritatem, et non frustrabilur
(Psal. cxxxi, 11). Et iterura : Jusjurandum
ctis, non ei respondit ullum verbum; sed in sanctaa quod
sua conscientia loquebatur, quod digni non erant11 jutavit ad Abraham patrem notlrum (Luc. \, 73).
Quod multis locis in divina lectione reperies.
andire qui eum fraudulenter videbantur inquirere.
Vers. 10. Qui pecuniamtuam non dedit ad ututam.
Ve*s. S, Et non egit dolum in lingua sua. Venit add Nona
jam tangitur quam subiiliuS indagemus. Duo-
quartara. Nam sine dolo omnia se fuisse locutum inn bus modis in Scripturis sanclis
pebunia probatur in-
Evangelio testaiur ipse dura dicit : Omnia qumaudivi >i telligi: una est isia metallica
a Palrimeo nola fecivobis (Joan. xv, 15). Quid enira quam ad usutam dati
a omnino prohibetur, quoniam vitium cupiditatis esi
mundius, quidve simplicius , nisi ut veritas illa in- i- exigere velle quod le nescias commodasse. Hanc
eommutabilisnulla adjectione vel suppressione vio- >- quidem habuit 52 Domiims
Christus, quam Jud*
 111 M. AURELII CASSIODORi 112
tradidit pauperibus erogandara, quam non dedit ad A declaralur. Retincmus enim, quando est Dominus
uturam, quando illam indigentibus ad informandos passus, hunc titulum supra caput ejus fuisse conscri-
uos pia largitate concessit. Altera vero est quam ad ptum , Jesus Naxarenus Rex Judmorum (Joan. xix,
; usuram dari, Evangelio dicente, suademur, id est, 19). Sed ipsi veraciter inlelligendi sunt Judsei, qui
praedicationes sanctissimas et instiluta divina. Ait pura Christo devotione famulantur. Et quia Rex
enim : Seiebat me hominemdurumet austerum: non- noster Salvator de sua passione et resurreclione lo-
ne oportuerat te commilterepecuniammeamnummula- cuturus est, merito hujus inscriptionis commeroora-
riit, et egoveniensexegittemuliquequod meumeslcum tio facta est, quse tanlis post lemporibus erat, Do-
usuris (Matth. xxv, 27)? Sic enim istud verbum mino dispensante, seculura. Et ut hanc tituli inscri-
sequivocuropro locorum qualitate suscipitur. ptionem, non ad quamlibet aliam personam, sed ad
Vers. 11. Et muneta super innocentesnon accepit. Dominum Christum referri debuisse cognosceres,
Virtus decima, quac restabat, impleta est. Hic tuper adjeclura est, tpst David; qnod ad Dominuin Salva-
innocentes, contra innocenles datur intelligi; quod torem competenter referri crehra expositioiie mon-
non solum Dominum constat non fecisse, sed etiam slravimus. Sciendum est autem quod hic psalmus
ipse se probatus est pro salule gcneralitalis offerre, secundus est eorum qui passionem et resurrectio-
sicut in Evangelio dicit: Pastor bonus animam suam B ] nem Dominibreviter tangunt.
ponit pro ovibus suis (Joan. x\, 12). Accepit enim a Divisio psatmi.
inagis munera, sed non super innocentes. Sumit etiam
Per totum psalmum introducitur persona Domini
quotidie quse sacris altaribus offeruntur, sed non
Salvatoris. Prima positione secundum consuetudinern
super innocentes.Quapropter intelligamus pias et par-
vas oblaliones cbarilalis studio non esse omnimodis suara ex humaniiate suscepta, verba facitad Patrem,
conservari se petens, quia spem suam posuerit sera*
respuendas. Nam si omne munus abjici voluisset,
fuisset per in eo, non Deilatis suae quidquam minuens, sed
nequaquam additum, super innocentes.
Vers. 12. Qui facit hmcnon movebiturin mternum. naturam humanitatis ostendens. Naturam dico, ori-
ginem uniuscujusque rei, vigoremque substantise.
Expositis decem virtulibus, quie de Domino Jesu
Christo non iucongrue sentiuntur, interrogationi Subjungit etiam quemadmodum sancti ejus non
carnalibus desideriis , sed spiritualibus virtulibu.
propheticse breviter dala est absoluta responsio:
eligantur; omnia quae perlulit ad haereditatis suse
quoniam qui facit hmc, ipse habitat in labernaculo
asserens fuisse perducta. Secunda positioue
Domini, et in sancto monte ejus tequiescit. Sed con- gtoriam
tidera quia /actldixit, non cantat, ut nos ad aclua- idem Patri gratias refert, qui illi adextris apparendo,
lem virtutera interposita lege constringeret, ne se- ^( iniquitatem hujus saeculi, omnipotentiae suaevirlute
creta tanti myslerii, intenti solis camibus inaniter superavit. Unde animam suam de inferno asserit
esse liberatam, et post resurrectionis gloriara in de-
psallereraus. Non movebilur,id est ab ipso non rao-
lectationibusdexterse ipsius se memorat collocatum.
vetur, quod solis sanctis beatisque praestaiur. Nara
omnis ab illo impius dimovebitur in seternum, quando Expositio Ptalmi.
ejus regni communione privabitur. Hoc scheroadici- Vers. 1. Conservame,Domine, quoniamin te spe-
tur zeugma, id est coujunctio, quando multa penden- tavi. Inter pericula humana venturus, et Judaicae
tia aut uno verbo aut una sententia concludunlur. obstinationis impios sensus, natura humanitatis as-
Sed hic in sententia faclum est; in verbo autem ubi sumpta conservari se paterna protectione depreca-
iijventum ftterit non silebimus. tur; el quo facilius ejus rei sequeretur effectus, spe-
Conclusiopsalmi. rasse se dicit semper in Domino. Hsec figura dicitur
Hicesl ccelestisille Decalogus, hoc decem chorda- ethopoeia, quoties datur locutio cerlse personse. Per-
sona est enim hic DominiSalvatoris ex duabus dis-
rum spirituale psallerium : hic vere numerus coro- linctis
perfectisque naturis homo \mss. A., B., .F.
nalis quem solus ille complere potuit, qui mundi Deus unus permauens
vitia cum suo auclore prostravil. Sed precemur ju- perfectus homo], idemque
j) Christus.
giter omnipolentiam ejus , ut qui talia per nosmet- Vers. 2. Dixi Domino, Deus meus et lu, quoniam
ipsos implere non possumus quaejussa sunt, ejus bonorummeorumnon
ditali munere faciamus. Calculi quoque ipsius non indiges. Dixit, non Iabiis, sed
cordis affeclu; unde sancta conscientia loquebalur.
est consideratio negligenda; nam quarta decima ge- Deusmeus
es lu, a forma servi Filius dicit ad Patrera,
neralione a transraigratione Rabyloniae, adventus ut duas naturas in una persona Domini Salvatoris
Domini Salvatoris eluxit, ut raerito et hic ipse vi-
evidenter agnosceres. 53 Una ex nostra infirraitate
dealur locutus, qui in ejusdem numero generationis
hurailis, altera ex sua potestate mirabilis, ut intelli-
advenire dignatus est.
gas quod passus est, fuisse carnis; quod resurrexil,
EXPOSITIO 1N PSALMUM XV. poteniissimse majestatis. Ad destruendam quoque
Tituli inscriptioipsi David. arrogantiam humani generis, quae suis viribus ali-
Dnmomnes dicantur inscriptiones tilulorura qui quid boni se facere posse confidit, addidit, quoniam
psalmorum frontibus affiguntur, nescio quid mysti- bonotummeotum non indiges. Audiant hoc Pelagiani,
:um ifte designans, hoc spcciaHlcr primus coulincre qui aliqua bona pulant suis viribus applicartda. Cla-
115 EXPOSITIO IN PSALTERIUM.PSAL. XV. 114
raat humanitas Verbi bonis suis Deum penitus non A { venlis discurrentibus similem vitam : Mecepats hce-
egere, ad ipsum referens omnia qui [ed., quae]dona- reditatis el calicis Dominus cst. Hmredilas pertinet
vit, non ad se qui collata suscepit. ad gentium fidem, calix ad venerabilem passionera,
Vers. 3. Sanctis qui in tetra sunt ejus, mirificavit qui sobrie potatus confert gloriosissimam resurre-
omnet voluntatesmeasinter illos. Prius nobis verbo- ctioncm. Et intuendum quod voluntas ac distributio
rura ordo ponendus est, ut sermonum obscuritale Domini frequenter calix ponatur. Calix enim a calida
submola, sensus nobis facilius elucescat. Sanctis qui diclus est potione; quoniam sicut ille cor hominis
sunt m terra ejus, inirificavit,id est Pater omnes vo- exhilarat bibitus, ita et hic sanctas animas perpetue
tuntates meas. Ut cognosceres Chrislum Dorainura jucundat haustus. Tues. Servato obsequio cbarilalis,
ab electis esse diligendum, addidit, inter itlos, hoc Filius dicit ad Patrem, non deitate minor, sed bu-
est sanctos qui sunt in terra viventium; non inter manitate subjectus , sicut et Apostolus ait: Quan-
quoslibet saeculi se ambitione jactantes, sed inter quam essetFilius Dei, didicit ex his qumpassus esl
illos tantum qui praedestinati sunt ad regna coelo- obedienliam,e( perfectusfactus esl omnibusobaudien-
rum; significansinnocentes et justos, inter quos mi- tibus sibi causa salutis mternm (Hebr. v, 8). Restitues
rae factaesunt voluntates Domini Salvatoris, quando autem dixit, quoniara facientediabolo perierat genus
illis obedientibus et jussa ipsius facientibus, de mor-. B liumanum. Et revera ipsi restituta est hmredilas, cui
talibus seternos reddidit, et de terrenis ccelestes be- anle condilionem rcrura fuerat in prsedeslinatione
neficiosuae pietatis effecit. collata. Hmreditas enim ab iiero, id esl a domino
Vers. i. Multiplicatoesunt enim infirmitateseorum: dicta est.
postea acceletaverunl. Non congregabo conventicula Vers. 7. Funes ceciderunt mihi in prmclaris: et-
eorum de sanguinibus.De sanctis dicit, qui Domino enim hmreditas mea prmclara est mihi. Prisco raore
prospiciente [mss. A., B., F., propitiante], afflictione funibus terrarum dividebalur haereditas, ut uuus-
saluberrima de mundi bujus deceptiosa voluptateli- quisque ad mensuram spatia telluris pro quantitate
berati sunt. Prius enim multiplicata est illis per se- tributi et personae suae qualilate perciperel; sicut
veritalem legis infirraitas carnalis, ut ad Novi Testa- Moyses legitur in Veteri Testamenlo Josue' prtece-
roenli liberatricem graiiam desiderabilius perveni- pisse ut funibus distribuerel bsereditatem terrse pro-
rent: quos dicit non sanguine pecudum aut victima- missionis filiis Israel. Unde nunc raerito funiculos
rum consuetudine congregandos; sed immolatione. dixii, quia haereditalis suae lalitudinem gloriamque
scilicet corporis et sanguinis sui, quae humanum ge- memoravit. Possunt et funes accipi hujus sseculi
ints toto orbe celebrata salvavit. Nam et ipsura quod tristitiae nexuosoe; nam el ipsi funes a funeribus di-
dicit, de sanguinibus,pecudumdesignat, qui tunc co- C cti sunt, quod in modum cereorum anle cadavera in-
piosus in sacrificiis fundebatur; qui ritus postea, cendebantur ; qui sine dubio in prmclaris conversi
Christo Domino veniente, mulatus esl. Hoc autemi sunl, dum ad resurrectionis oeternamunera pervenc-
nomen, de sanguinibus, contra artem posilum con- runt. Hmreditasaiilem Chrisli est praedestinata mul-
stat esse grararaaticam , apud quam pluralis bujusi titudo sanctorum. Ubi ideo addilura est mihi, quia
verbi numerus non habelur; et ideo inter idiomata,, non in se secundura humanitatem, sed in Patre glo-
id est propria Scripturse divinsenumerandum est. riatur. Sed cum dixerit, prwclaram,quaeripotest cur
Vers. 5. Nec memorero nominum eorum per labiai haerediiatemistam sibi cecidissedicat ? Quodverbum
mea. Nomina illa antiqua quae infideles habuerunt,, adversis solet casibus applicari. Sed hoc eloquentia
sequenti dicit gratia commulata. Prius enira dictii divina et in bonis utitur; ait enim in Actibus apo-
sunt filii irse, filii diaboli, filii carnis; post adventumi slolorum : Sors cecidit super Matthiam (Acl. j, 26),
vero Domini, sacris fontibus renati, appellali suntt utique cura honor illi apostolalus provenisse divino
Christiani, filii Dei, amici Sponsi. iVon fuit ergo me- judicio referatur.
mornominumillorum, quando novis hominibus novai Vers. 8. BenedicamDominum, qui tribuit mihi in-
vocabulaconsiat imposita. Labia vero Regis Chrisli,, tellectum : insuper et usque ad noctem increpuerunt
duo hic debemus accipere Testamenta, per quse vo- D me renes mei. Ad secundam pervenlum est sectio-
luntales ejus enunliaias esse cognoscimus. Pulchrei nem, in qua sublilius intelligenda est sancta praedi-
autem dicta sunt labia, quando utraque regnum Deii catio. Quanta providentia jamtunc bsereses venturas
praedicant,et in unius soni concordia , sicut labiai excluserit, ut incarnatio dominica intcllectum sibi
teraperantur , duni cordis sit raemoria. Dicit hic : pronuntiassct a Domino contributum ; illum scilicel
Nec memorero nominumeorum per labia mea. Quod1 quo omnia vera sanctaque cernebat: ne quid srbi hu-
inter propria Scripturse divinac debemus accipere,, mana infirmitas applicaret, cum nuilis raeritis prse-
sicut et in septimo , et in decimo psalmo jam di- cedentibus, sed gratiselargitate prolutura prsestentur.
"lum esl. Sequitur, increpuernnt merenes mei, ac si diceret :
Vers. 6. Dominus pars hmteditatis memet caliciss supra mala qtise mihi fecit omnis cognatio Judseo-
mei:(uesqui restituesmihiluereditalemmeam. Bealuml rtim; insuper et de iribu Judac rae increpasse no-
revera raagisteriumilludeligere.quod nunquam novitt scuntur, unde Domirius Christus secundum carnem
aliqua permutatione transire. Tale estenim ac si di- trahere probatur originem. Usquead noclem,ad mor
cerel: Eligantsib' alii mundanas concupiscentias, ett tera significat. Renes vero parentelam declarant,
115 M. AURELII CASSIODORI 116
per quos soleinniter 54 generatio buinana serai- A que in finem. Cum omnia complesset de sui corporis
natur. sanctitate, versus iste in conclusionem deductus est,
Vers, 9.. Providebain Dominum in eontpectu meo perlinens etiam ad justos, qui ejus eligunt obedire
temper, quoniam a dexiris est mihi, ne commovear. mandatis. Notas mihi fecisti vias vitm, id est per me
Exponendo quid fecerit, tradit nobis singulare reme- fecisti humanum genus iter vitale cognoscere, ut in
dium quo peccata vitemus. Nam qui iilum semper in- roandatis tuis humiliter ambulanles , moriiferae su-
luetur acie menlis, nullatenus ad delicta converlitur. perbiae venena declinarent. Adimplebis me, id est
Sic quando veritas cor inliabitai, inlroitum falsitatis valde implebis. Plus est enim a pleno adimplere:
eraendat. Dicit etiam causam qua motus non est; hic qui miltit in pleno fundit. Illa autem iaciitia sic
Domino siquidem a dexlris opitulante, sinislra non adimplet, ut semper tota teneatur. Signilicat etiara
prsevalent; sed animus quem ille cuslodit, in eo fir- justos omnes in illa beatitqdine lactitia vultus Domi-
missimus perseveral. Congrue autem sibi Dominum ni esse complendos ; in quibus, quia ipse est, se
a dextris esse dicebai, quia si ille banc partera non adimpleri posse testatur. Sed paululum perscrute-
tenuerit, statim eam insidians diabolus occupabit; mur sollicitius quid sit quod hic in dextera Patris di-
sicut de Juda scriptum est: Constiiuesuper eum pec- cat se delectationibus adimplendum, cum superius
calorem, et diabolus stel a dextrit ejui (Psul. cvui, 6), B ] dixerit: Quoniam a dextris est mihi ne commovear.In
Vers. 10. Propter hoc delectalumest eor meum, et: isto quippe saeculo, ubi carne suscepta, flagella pas-
exsutiabit lingua mea; insuper et caro mea requiescel sus, alapis caesus, sputisque coinplufus est, cum ta-
in spe. Propter hoc, quod ille scilicet a dextris astitit, raen nullis ejus adversitatibus vincereliir, congruc
el in cogitalionibus suis jucunditatem et exsultatio- diclum est a dextera sua semper Dominum fuisse
nem linguseobortam sibi esse lestatur. Ipsa est enira1 conspectum. Sic enira mundi contraria superavit,
perfecta loetitia, quac et hilari corde concipitur, ett quoniam nullatenus a paterna contemplalione dis-
alacri sermone profertur. Nam sicut dixit de raalis,, cessit. Sed post resurrectionis gloriara proprie se
insuper, ita sermonem ipsum, et in bonis iteravit,, dicit in Patris dextera deleclatum, ubi jun imindi
ut secundum mensuram molestiarum bumanilas ip- istius adversitate deposita, humonitas ejus totins
sius cceleslia gaudia recepisse crederetur. Supra1 majestatis clarificatione completa est, regnans uniia
exsultationes quippe suas sibi adhuc dicit crevisse. Verbo cura Palre et Spiritu sancto per ssecula saecu-
lsetitiam ; qm d caro iila passibilis, quam pro noslra[ lorum. Usque in finem significat perfectionem atque
omnium salute suscepit, veritatem gloriosae resur- seternitatem : quia glorise ejus in sua perfectione
rectionis incorrupta promeruit. Quse figura dicitur raanens, nullis erit (inienda temporibus.
setiologia, id esl causae redditio, quoiies praemissae !G( Conclusiopsalmi.
rei ratio decora subjungilur. Consideremus huncpsalraum, quanto nos munere
Vers. 11. Quoniam non derelinquesanimammeam1 salutis informet: in
passionibus confidentiam tradit,
in inferno, nec dabis >.anctum tuum videre corruptio- in
spe seternam gloriam pollicetur, ut docendo quae
nem. Ubi sunt Apollinaristse fallaciter opiuantes ,1 futura sunt prospera, prsesentia non tiinearaus ad-
qui dicunt Dominum Cbristura animam rationalem1 versa. Scbola ccelestis, eruditio vitalis, auditorium
non habuisse? Ecce ipse clamai, ipse Patri gratias5 veritatis, disciplina certissime singularis, quse di-
agit, quia ejus anima non sit more communi in in- scipulos occupat sensibus fructuosis, non inanium
ferno derelicla; sed celeri resurrectione clarificala,' lenocinatione verborura. Convenit eliam contueri
ad ccelorum regna pervenerit; sicul in 1
Evangelio quid sibi velit quinlus decimus numerus; significat
creberrima professione testatur : Trislis est animaa
enim,ut putamtis, quindecim gradus, quibus teuipli
mea usque ad mortem (Matth. xxvi, 38). El alibi •:
Jerosolymitani conscendebaiur mirabilis amplituilo:
et
Poteilatent habeo ponendianimam meam, ilerum su-
designans quinque sensibus corporeis per Trinitatis
mendi eam (Joan. x, 18). Nec dabis sanctum tuum "
gratiam superatis, ad alria sanctse Ecclesiae felici
videre catruptionem. Hoc non facile judices transeun- munere perveniri. Quod el per istum quoque dabittir
dum; nam cum in vigesimo nono psalmo reperias : " psalmuin, si ejus saluberrimam pracdicationemDomi-
Qumutilitas m sanguine meo, dum descendo in corru- no protegente servemus.
plionem (Ptal. xxix, 10)? istud quasi videlur essee
contrarium. Quod tali ratione dissolvilur: ibi sedicitit EXPOSITIO 1N PSALMUMXVI.
descendere in corrupfionem, cum affigenlium clavo-,. Oralio David.
rum et lancese irruptione penetratur: quia et ipsaa Cum multi psalmoriim in lextu suo habeant ora-
solidi corporis iransverberatio non immerito quae- 1- tiones, movere videtur cur bic lalem posuerit in-
dam probatur dicla corruptio. Hic euim corruptio-1- scriptionem? Sed quamvis alii cum rebus diversis
nein, id est putrefactionem juste negat fieri, quse » breviter mixlas contineant deprecationes, iste lanicn
generaliter carnem vastat humanam. Tertio enim n pene tota sui contextione supplicatio est. Merito cr-
die cum revivificari provenerit carnem, probata est st go sic praenotatus est, quando intentio ejus ad prc-
non potuisse corrumpi. cum studium tota porrigitur. Quse tamen sic oratin
Vers. 12. Notas mihi fecisti vias vitee; adimplebis is dicenda est, ut psalrai noraen debeat continerc:
metmtitiacum vultu tuo; delectationesin dexteratua us- s- "qttia nihit in hoc lihro positum reperimus qumi tali
 117 EXPOSITIO IN PSALTERIUM.PSAL. XVI. 118
non debeatnomine nuncupari, maxime cum legatur A spiciens, sicut et revera provenit, peccati maculam
liber Psalmorum.Oratio autemduobus dicitur modis: nonhaberet. Sic etiamin superiori psalniojam dictum
hsec cnm agitur 55 aI)u(1 bomines, oris ratio nun- esl: ProvidebamDominumin censpectumeo temper:
cupatur; cum raajesiati funditur, supplicaiio est sa- quoniama dextris est mihi ne commovear.0 aspectura
lubris et vitalis humilitas. Et nota quod iste et octo- illum salutarem, o purissimos oculos, qui illam se-
gesimus qnintus, et octogesimus nonus, et centesi- quilaiem vident! Nesciunt profecio hujus raundi te-
musprimus, et cemesimus quadragesimus primus nebris obscurari, qui raerenlur tanta claritate com-
orationit inscriptione praenotenlur : quorum distin- pleri.
ctiones atqueproprietales in centesimo quadragesimo Vers. 4. Probasti cor meumet visitasti nocte;igne
primo psalmo, qui liorum ultiraus est, convenienter me examinasli, et non estinventa in me iniquitas : ut
edicemus.David vero, sicut dictuui est, significat non loquatut os meum. Ordinem servat
egregium.
DominumChristum ad institutionem humani gene- Prius se dicit
probatum, deinde fuisse visilatum,
ris, ex cujus persona totus psalmus iste prolatus est. sed probatio significat passionem, visitatio resurre-
Divisio psalmi. ctionem. lbi enim probatus est, ubi inter multas Ju-
Trifaria oratio ab humanitateCbristi in boc psalmo dseoruminiquitates et pericula morlis, mirandse pa-
depromitur. Prima est, ubi secundum justitiam suam, B tientise documenta monstravit. Visitatus est autem
sibi petit debere restitui. Secunda, ut a Judaeorum, nocte, quando anima ejus non est in inferno dereli-
insidiis ejus puritas liberetur. In tertia, resurrectio- cta, sed ad illam mirabilem resurrectionem, aeternse
nem velocissimamdeprecatur, ne diutius insullare gloriaeclarificalione pervenit. Igne me examinasti, et
liceat perverso populo Judseorum. Et ue aliquid de. non esl inventain me iniquitas. Metaphora introduci-
ejus majestate turba lidelium haberet ambiguum, tur fornacium igne flagrantium, quse metallorum vi-
profitetur se in seterna beatitudine esse mansurum. tia solent purgare, ac decoctione consumere, et in
naturac puritatcm mundata revocare. Sic ergo et tri-
Expotitiopsalmi.
bulationibus ignitis examinatus est Dominus Chri-
Vers. 1. Exaudi, Deus, justitiam meam;intende'
slus; sed non est in illo inventa iniquitas, quam adu-
deprecationimeoe.Apud Deum certum est habere /u- siio ulla decoqueret. Pulchre atitem subjunxit: Ul
.(tftam vocem suam, qui res tacitas intelligentiae 1 non os meum, id est, etsi ego laceam, tu
suaevirtute cognoscit. Ipsius est enim oratio perfe- me loquatur
claraat purum esse perpendis. Quid enim opus erat eum
cta, cujus et causa et lingua, actus et sermo,' de probitate morum suorum aliquid loqui, dum cer-
vila et cogilatio. Intende deprecationi mem.Non in- tum sit a
cassnm dissonantibtis rebus verba ista copulata1" mana paterna majestate cuncta cognosci? Hu-
nam iniendere oculorum ignorantia verbis instruenda est; Divinitasau-
sunt; est, preces adraittere1 tera ceriissime novit omnia, etiam cum tacentur ad-
aurium. Sed ideo verba ista sociata sunt, ut amba- missa.
rum rerum unus intelligerelur effectus. Quidquid
enim vel auris audit, vel oculus videt, vel manus Vers. 5. Opera hominum: propter verba labiorum
palpat, vel palalus gustat, vel nasus odoratur, Deo tuorum ego eustodivivias duras. Ordinem verborum
sola contemplationis virtote notissima sunt. poscit iste versiculus; Opera hominum, id esl vias
Vers. 2. Auribuspereipe otationem meam, non in duras ego cuslodivi propter verba labiorum luoiiun.
tatms dolotit. Excolit quod superius dixit. Petcipere Breviter definita sunt, quae sint opera hominum,sci-
est enim non transitorie aliquid sumere, sed preces licet vim durm; sicut heatus Job dicit: Avis nascitur
hominum copiosadignatione recipere. Non in labiis ad volalum, et homoad laborem(Job v, 7). Nam cum
dolotis; sicut a Judaeis manavit falsa sententia, apud peccata vitantur, arduus callis est, diflicilisqne sem-
quos innocensdamnatus est, et latro cognoscitur ab- per ascensus; cum vero ad viiia prolabimur, leve
solutus. iter est ac declivnm. Sed quia Dominus Christus in
Vers. 3. De vullu tuo judicium meum prodeat; hoc mundo visualiter positus, totius mansuetudinis
oculilui videant mquitatem.De vultu luo prodeatju- D ] et continentisejura monstravit; merito se dicil pro-
dicium: propria Scripturae divinae, et nobis inusi- pter mandata Dominiduras vias hominumimmacu-
tata locutio est, quia de mente solet manare sen- latis pedibus ambulasse. Non quod illi durm esse
tentia: sed boc Domino per tropicas elocutiones de- polerant: de quo in nonagesimo psalmo scriptum
center aptalur, quia ille quod judicat videt, dum est: Quoniam angelit suis mandavitde te, u( custo-
testis est examinis sui; nec de facto alicujus testi- dianl te iu omnibusviis luis, ne unquam offendas ad
monium quaerit, qui solus omnium veracissinie se- lapidempedem luum (Psal. xc, 12); sed quia humano
crela cognoscit. De vultu ergo dicit, id est de aspe- generi ad imitandura probantur esse difficiles, ideo
ctu tuo, secundum illa quae in me respicis atque vimdutm sunt nuncupatse.Qni versus figurain conli-
cognoscis. Hoc autem ille recte petebat, qui se no- net parenthesin, id est interpositionem; quoniam in
Verat pollutionem non habere peccati. Sequitur: sensu medio, sicut dictum est, recipit verba quaedam
Oculitui videantmquitatem.Hic mquitatem,ipsam di- quse ordinem sententisevideantur posse divjdere.
vinitatemdebemus accipere, quam orat ut sine ali- Vers. 6. Petfice gressusmeosin temitit tuit, «(nov
quo intervallo semper intendat; quatenus illam re- moveantutvettigia mea. Perfiee, dixit, usque in fl-
119 M. AURELII CASSIODORl 120
ncm conserva: ubi est merilortim ac praemii tota A qualilate disccrnimus: dicla a parvitate sui pupilla,
perfectio. Inchoamus enim, dura in hoc mundo pro- quasi pusilla. Huic convenienter comparalus est
babili conversatione degimus; sed ubi ad finem per- Christus, cui datum esl in suo judicio justos a pec-
venerit religiosa constantia, ihi perficimur, ibi tota catoribus segregare. Aptissimeilaque petit cusiodiri
integrilate complemur; sicut ait Evangelium : Qui se uf pupillam oculi, quando et per ipsam res vi-
petteveraverit usque in finem, hic salvuserit (Matth. suales discernimus, ct in nostro corpore nihil prse-
x, 22). Gressusautem buraanas significat actiones, stantius invenitur. Sequitur, sub umbra alarum tua-
quibus in hoc mundo gradimur, et quasi quibusdam rum protege me. Hic aliud introducilur schema,
passibus ambulamus. 56 •*"semitis, scilicet in man- quod Grsece parabole, Laline coraparalio dicilur,
datis tuis : ubi revera recise sunt vise, quas si devotii quando sibi genus dissiraile in aliqua comraunione
sequimur, ad ccelestis patrise munera pervenimus. sociatur. Paternis enim proteclionibus alce sunt
Sed quid esl hoc quodprius gretsut dixit, statimquei comparatse. Misericordia quippe et charilas, quasi
vestigiasubjungil? Gressus diciraus, quibus move- alsc sunt Palris, quibus se protegicongruenter expo-
mur dc loco ad locum: his merilo comparantur stulat. Hsecautem coraparatio venit ab avibus, quae
actus humani, qui nos de uno negotio in aliud du- charos filios alarum suarum extensione custodiunt.
cunt, et per tempora vitse noslrsc diversa qualitale>JJ B Vers. 10. A facie impiorum, qui me afflixerunt:
transponunt. Vestigiavero dicuntur signa plantarum,i inimicimeianimammeam circumdederunt.Versus hic
quae relinquimus transeuntes. Pelit ergo Dominusj est oranino diligentius intnendus. A facie impiorum,
Christus et gressus suos, id est actus humanos, ett dsemones significat, qui excitaluin populum Judseo-
sua vesligia custodiri, quae fideles aposlolos con- rum in necem Domini ardore praecipilicompulerunt.
gruenter accipimus , in quibus post ascensionemi Facies enim ipsorum, truculenta prsesentia fuil;
gloriosam, religionis calholicaesigna dercliquit. Ta- sicut in Evangelio de Juda dicil: Intravit in illum
lis ergo sensus est: Custodi me in mandatis tuis, utt Satanas (Joan. xm, 27). Sic ergo actura esl, ut in-
imitantes me, rainime moveantur abs le. Bene siqui- stigalione dseraonura inimici ejus Judaei animam
dem sequax pcrgit, ubi ille qui exemplum prsebett ipsius, id est vitara temporalem eripere voluissent.
rectus incesserii. Nam et ipsum verbum citcumdedetunt evangelicae.
Vers. 7. Ego clamavi, quoniamexaudistime, Deus: narrationis exprimit verilatem, quando cum gladiis
inclina auremluam mihi, el exaudi verba mea. Secun- el fustibus eura insanorum lurba circumdedit.
dam sectionemsanctseorationis ingreditur. Sed per- . Vers. 11. Adipem suum concluserunt; os eorum
scrulandum esl, cum dici soleal: Exaudisti me, quiaj tocutumest superbiam. Concluduntadipem, qui mulla
clamavi: cur hsec sentenlia ordinem videatur habere, Q C voracitate pinguescunt; sic Judseiscelerum niraietate
conversum? Quiclamat, quoniara exauditur, utique5 saginati, verse intelligentiae acumina perdiderunt.
purus, innocens et immaculatus agnoscitur. Nam„ Restabat autem ut qui pinguissima imraanitate tu-
confidenter oravit, quoniam se audiri posse de con- muerunt, superba loquerenlur. Et bene liic dixit
scientioe purilate praesumpsit. Intelligaraus auteraj tantum ore, non eliam corde locutisunt: quia scele-
quod dicit: Inclina aurem tuam : quoniam ad eumn ratorum mos est illa frequenler sermone defendere,
per se non valet bumana infirmiias pervenire. Sicc quscnoscuntur conscientia teste daranare.
enim exaudit, cum se benignus indulserit, et cle- Vers. 12. Projicientes me nunc circumdederuntme:
mentiam suam ante largitur, ut possit supplicantium n ocutossuos statuerunt declinare in terram. Projicien-
vota suscipere. tes, extra civitaiem ejicientes; nunc circumdederunt
Vers. 8. Mirificamisericordiasluas, qui salvos fa- non obsequio, sed furore, quando cruci eum conslat
cis speranlesin te a resistenlibusdexlermtum. Magni- i- affixum. Nunc autera quod dictum est, prsesenstem-
tudinem et excellentiara misericordiarumin sejustee pus posuit pro fuluro, quod apud prophetas esse no-
iieri deprecatur, quia mirum esse non poterat, nisi si scilur usitatum. Sequilur : Oculos suos slatuerunt
quod sub aliqua fuisset novitate conspectum. Signi- i. declinarein terram. Dicit consuetudinem perditorum,
ficat enim mirabilia, quse in came facturus erat,t, D ] qui terram respiciuat, quando in raala cogilatione
quie Judaeus populus, etsi universus non credidit, t, volvunlur.
tamen sub admiraiione conspexit. Salvos facis spe- >- Vcrs. 13. Susceperuntme sicul leo paratus ad prm-
rantes in te, id est in aeternavita coustilues. Nam OT dam, et sicut catulus leonishabitansin abdilis. Susce-
frequenter illi magis in hoc mundo trucidati sunt, t peruntme, hoc est Judseia Pilato, quando eis dixii:
qui ejus nomini crediderunt. Pulchre autem dicit: A 4 Tollite eum, et secundum legem vestram erucifigite
resistenlibut dexterm tum. Dexteta enim Patris est 5t eum(Joan. xix, 6), quod avide suscipientes, et votum
Filius, cui Judsei repugnare nisi sunt quando eum 0! suse crudelitatis implenles, merito ferarum saevitioc
crucifigere decreverunt. comparantur. Leonemdiximus, et diabolum dici, ei
Vers. 9. Custodi me, Domine, ut pupillam oculi; \- Christo stepiuscomparari. Qui modus loculionis in-
tub umbta alarum luarum prolege me. Per schema ia ter propria Scripturae divinae recipiendus est; hic
icon, quaeLatine dicitur imaginalio, pupillmse oculiili lamen evidenter diabolum designat. Ipsi enim juste
Dominuscomparavit.Pupt/faestenim in medioposita ta comparali sunt principes Judaeoruin, quo auctore
perspicua pars oculi, qua corporum colores varia ia fremuerunt; et tamen raulto pejores effecti suni, si-
121 EXPOSITIO IN PSALTERIUM.PSAL. XVI. 152
quidem diabolus Dominum tentavit, cruci autem A peccatum illi obominabile, atque a conspectu ejus
istorum insania crudelis affixit. Catulum autem leo- extraneum est, quamvis ejus notitiam miliime refu»
nis dicit reliquum populum Judaeorum, qui se dia- gere videatur; sicut in quinto psalmo jam dictum est:
boli filios effecerunt. Sic enim de ipsis in Evangelio Non habitabit juxta te malignus, neque permanebunl
dicitur: Yos ex patre diaboloestis (Joan. viu, 44). injusti ante oculos tuos (Psal. v, 6); sicut et de Cain
Habitansin abditis: permanens in insidiis. Detesta- Scriptura dicit: Egressus Cain a facie Domini, habi-
bilium siquidem hominum consuetudo est malavota lavit in lerra profugus (Gen. iv, 16). Saturatos ergo
tegere, ut latenter ad effectum possint eorum consi- Judaeosdicit de immundiliis, quie a Domino abscon-
lia pervenire. dita, id est noscunlur esse probibita. Si vero in bo-
Vers. 14. Exsurge, Domine; prmveni eos, et sup- nam partem hoc positum Iector accipias, ut est illud:
planta eos: eripe animam meam ab impio, frameam Quammagna multitudo dulcedinislum, Domine, quam
tuam. Tertia sectio beataeorationis intratur. Exsurgei absconditi timentibus te, et perfecisti eam sperantibus
in peccatores dicit, quem illi putant more humanoi in te (Psal. xxx, 20) ! Enumerantur bencficia, ul
posse quiescere; ut cognoscant vigilare, dum corumi major ingratorum oslendalur offensa. De absconditis
iion permiltunlur iniquitates excrescere. Prmveni au- tuis, id est de lege Veleris Testamenli, et de mira-
tem dixit, ut ante subverlantur quara peccata perfi- B culis quse Dorainus Chrislus in eis erat gloriosa dis-
ciant. Exposuimus enim in superioribus hunc sen- pensatione facturus. Ventrem ipsorum, sensum si-
suin bene aptari 57 sceleratis, dum se miscere noni gnificat omnino carnalem , in quo mandata Doraini
permillunturillicitis. Subvertunlur enira et illi felici- tanquam in venlre recondita sunt. Et bene sensus
ter, qui de pravis vitiis ad rectam semitam redu- eorrnn coraparatus est ventri, unde cibi spirituales
cuntur. Eripe animam meam ab impio; utique a dia- velut vilissima purgamenta projecti sunt, dum ab eis
boio, qui raerito impius dicitur, quia piis semperr corrupta mente dilabuntur. Sed hi cum essent rebus
contrarius approbatur. Eripe :fac resurgere, quod1 ccelestibus impleti, ut niliil terrenura capere debuis-
impletura esse manifesium cst. Frameam tuam. Bre- sent, animadverte quid sequitur, saturali sunt porci-
viter conclusum est quid sit anima Domini Salvato- nu. 0 iniquitas exsecranda ! Audiebat sensus eorura
ris; framea est enim Patris, quando per ipsam dia- mandata Dei, et illi saturabantur sordibus peccato-
bolum vicil; per ipsam mundum a sordida supersti- rum, novoque modo bonis ccelestibuspasti, malorum
lione purgavit; per ipsam debellata est captivitas,, faecibusexplebantur. Porcina enim ad polluta respi-
quae humani generis sobolem possidebal. Frameami cii, quae inter caetera Veteris Testamenti prsecepia
vero diximus multarum esse significationum : modo3 immunda praenotatur. Transmiseruut autera reli-
contum, modo loricam, modo gladium significat biss C *- quias peccatorum liliis suis : quando clarnabant :
acutum; quaetaraen omnia ad instrumenla armoruinn Sanguis ejus super nos et super filios noslros (Mallh.
certum est pertinere. Memento autem quod in hocc xxvn, 25).
versu, quinta species definitionis est, quae Grsece e Vers. 17. Ego autem cum justitia apparebo in con-
xotxanjv Xe^tv,Laline ad verbum dicilur; uno enimn specfu (uo ; saliabor, dum manifestabilur gloria tua,
verbo definivit quid sit anima Chrisli, id est framea a In conspectu Palris apparere se dicit cum justitia.
Patris. quoniam ejus voluntatera impleverat, quando muiv.
Vers. 15. Ab inhnicismanus tum. Domine, a paucis is dura ab interitu morlis sanguinis sui effusionesalva-
i. vit. Satiabor: sermo iste aptissime videtur iteratus.
a terra dispertire eos, et supplanta eos in vita eorum.
I- Superius enim Judaeosdixil salurari porcina, id est
Item fit oratio pro Judaeis, qui diaboli potestate con-
stricli, nefariis erant ausibus incitandi. Daemones >s imraunditia sua; se autera saturari de huinani gene-
sunt enim inimicimanus Domini, qui humanum gcnus is ris crcdulitatc suscepta, quando uumerus sanclorum
contraria Domino semper volunfate dilacerant. Pre- >. beata adunatione supplendus est. Patris autem gloria
catur etiam, ut a paucis, id est ab apostolis dividan-i- manifestabilurin judicio DominiSalvatoris, cum unus-
tur increduli: dum a terra hujus mundi vitiosa sepa- i- quisque recipiet pro actibus suis, sicut ipse Dominus
rali, convertunlur ad Dorainum. Eorum quippe,i, D 1 aposlolis dicit : In itla die cognoscelisquia ego in
juvanle Domino, praedicatione faclumest, ut tam m Patre, e.t Pater in meest (Joan. xiv, 10, 20). Sic ergo
Israelilae quam genles a terrena iniquitate divisi, i, Palris, et Filii, et Spiritus sancti una naiura. una
Cbristum sequerenlur auctorem. Supplanta eos, hic ic potestas, una gtoria declaratur.
in bono positum esl; supplantati onim et illi acci-
Conclusiopsalmi.
v
piendi sunt qui daranatis erroribus ad rectas semitas as
transferuntur. ln vita ipsorum quod addidit, hoc cst st Considereraus, dilectissimi, quam magna sacra-
in raundo islo, dum vivunt : ubi pceniientiac locus is menta fidei nostrse psalmus iste complexus est; ut
est; ubi clamatur ad Dominum, non tam ore quam m qui audil supplicantem hominem, eumdem et confi-
mente ; nbi recipitiiiiur purissime supplicantes. tendum debeat advertere Creatorem. Duas enim na-
Vers. 16. De absconditistuis adimpletus est venter er turas inconfusas atque incommutabiles qui in Christo
eorum; salurali sunt porcina, et reliquerunl qumsuper-
r- Domino hodiequemavult credere, non potest aliqua
fnerunl parvulis suis. AbsconditaDei ct in malo, et decipi falsitate. Unde mirabiliter beatus Cyrillus iu
iu bono possumus congruenter accipere : quia omne le quodam loco breviterque disseruit dicens (Lib. v adv.
123 M. AURELII CASSI0D0R1 124
iVeiiorium):Advertentesigiturmodum incarnationis, A definitionis est, quse Groece diciiur, XKT'eWnov,
videmus quia duae nattirae per individuam unitalem Latine per laudem. Singulis enim diversisque verbis
inconfuse atque indemutabililer invicem sibi conve- prscdicandodeclarat quid sit Dominus, modo virtus,
nerint. Caro namque caro esi, et non Deitas, licet modo firmamentum,modo refugium, modo liberator,
Dei facta sit caro. Similiier ctiam Verbum Deus est, modo adjutor , modo proteclor, modo cornu salutis.
et non caro, licet dispensatorie propriam fecerit car- Hsecenim omnia pulchre ostendunl, quis ejus est
nem. Hsecautem sine offensione decurrit, qui nulla Dominus.
sibi proprii erroris ligamenia repererit. Hujus etiam Vers. 2. Dominus firmamentummeum, et refugium
psalroi numerum et quantitas prophetalis ornavit, ut tneum, el libetator meus ; Deus meus adjutor meus.
merito in hoc numero incarnatio Domini relata esse Jusie dicit Dominum firmamenlum suum, quoniam
videatur, ubl etiam prophelalis cborus convenisse ab ipso concessum est ut inimicissuis in acie firmus
cognoscitur. assisteret, et vivaci animosita.e pugnaret. Et refu-
EXPOSITIO IN PSALMUMXVII. gium msjtm. Utique, quando, cum fuit opus consilio,
/n /tnem puero Domini David, qui locutus est ad Do- refugit ad tractatum, et invenit Divinitate monstran-
minum vetba canlici hujus, in die qua eripuit eum te, quod eum polerat adjuvare. Merito auteni libera-
Dominus de manu omniuminimicorum ejus, el de B JJ totem suum Dominum profiteiur, qui eum de saevis-
manu Saul, et dixit. siini regis Saulis ira tanquam de inferni ore libera-
In finem, pueto, et David, hsec tria verba ad Re- vil. Deus meus adjutot meus. Prsestitorum suavitato
geni nostrum Salvatorem referri posse non duhium pellectus, in summam repetit stiperiora quae dixit:
est. Nain et puet legitur in propheta : 58 Puer na- quia ubique ipse adfuit, eumque virtulis suae muni-
lus est nobis (Isa. ix, 6). Qui loeutus est ad Dominum mine custodivit. Sed considera quod ita percurrit
verba canlici hujus; post haecalia deputanda sunt, ul singula, ut suis raeritis non praesumat applicare
sit verborum plenior et absoluta contextio. Quod au- collata.
tera dictum est cantici, ad contemplalionera constat Vers. 3. Et spetabo in eum: protectot meus, et cornu
rerum ccclesliumpertinere: neregis in David tanlum- satutis mem, adjutor meus. Confidenter jam postulat,
modo historia meniis noslrse haereret intuitus. In die qui de Doniinigraiia post beneiiciorum exempla prae-
yua eripuit eum Dominus de manu omniuminimko- sumit. Nain de futuro fiducialiter sperare se dicit,
cum ejus, et de manu Saul, el dixit. Hic actus Regum qui eum in prscteritis senserat adjutorem. Protector
leclione nolissimus est; ibi enim latius describilur meus. Hoc ad etim pertinel custodiendura, qui ad-
queraadmodum David fuerit de inimicorum suorum versariorura appelebatur insidiis. Quod autera bic
ditione liberatus. Ad cujus similitudinem resurrectio Q dixit; cornu salutis suse Dominum, ad inimicos per-
Domini, el menibrorum ejus abiolutio de polestate tinet dissipandos. Cornuaenim sunt arma belluarura,
diabolica declaratur. quibus salutem suara solerti concertatione defendunt.
Divisio psalmi. Adjutormeus. Dulcedobeneficii repetitionem fecitesse
enim eodera vocabulo nuncupavit,
Psalmus hic uni tantum non potest convenire per- verborum; supra
sonse. Nam primo ordine propheta loquitur gratias quera hic ilerura nominat adjutorem.
Vers. 4. Laudans invocaboDominum,et ab inimkis
agens quod eum de gravibus periculis divina pietas meis salvus ero. Post virlutes
liberare dignata est. Secundo Ecclesia loquitur, quae peractas, vir sanctus
nulla se elatione jactavit; sed quia erat rerum ipsa-
ante adventum Doraini innuraeras perlulit calamita- rum hilaritaie
misertus medicinam sanctae incar- gaudendum, laudans se dixit invocare
tes, posleaque ei, et ipsi universa tribuere, qui dignatus est
nationis indulsil, et baptismalis beneficio Cbristia- Dominum,
cuncta prseslare. Et ideo se dicit ab inimicis salvum
num populum de orbis universilate collegit. Tertio
facicndiim, quia victoriam suam non sibi videbalur '
in rorem inisericordise vox Domini Salvatoris illabi-
sed Dmnino.Nam qui aliter facit, vitiis suis
tur, ubi pulcherrimis allusionibus virlus ejus pole- applicasse,
captivus redditur, quamvis hostessuperasscvideatur.
stasque describiiur. Quarto iterum Ecclesiaecatholi- Yers. 5. Circumdederuntme gemilus mortis, et lor-
cse dicta proferuntur, et cum magna exsullationc Ip.
renles iniquilulis conturbaveruntme. Post exsultatio-
Divinitatis munera concessa laudantur.
uem prophetae, quam sancta pietate concepit, ven-
Expositio psalmi. luni est ad ordinem secundum, ubi pro cladibus
Vers. 1. Diligam te, Domine, vtrtus mea. Diligitt generis humani , qitaeante adventum Domini gras-
Doininum , qni mandatis ejus devotus obtemperat, , sabantur, introducla una persona justorum, quos illo
sicut ait in Evangelio : Qui audit verba mea, et facit( tempore fuisse non dubium est, pius deprecator
ea, hic est qui diligit me (Joan. xiv, 21). Diligoenimi exorat. Nam merito justus iste circuindalum se ge-
dicitur, quasi de omuibus cligo. Et considera quo- mitibus asserebat, quia dum esset superstitionum
nian) haecdilectio sic de futuro promiititur, ut nun- innumera multiiiido, fldelium erat rara devolio. r-t
quam tamen defecisse vidcatur. Virtus mea. Prophetai ne putares aemiius de jactura faculiatis, aut de re
liberalus ab hostibus suis recte Dominum confiteturr bujuscemodi esse prolnsos, addidit mortis; quia re-
suam esse virtutem; quo donaute factura est, ut ini- vera mors erat, ubi diaboli posse regnabat. Torrentet
micis sui« fortipr appareret. IJjc duodecima speciess autero ssepe diximus fluvios esse bibernis imbribus
125 EXPOSITIO 1N PSALTERIUM.PSAL. XVII. «6
excitatos. Hic ergo iniquitatibus rapidis data est A miscere peccatores. Servavit ordinem rei, ut prius
similitudo torrentium, ut merilo conturbaverint ostenderet motam, postea diceret esse tremefaclain.
anxium populum, cum undorum minaciurn concre- Fundamenta vero montium,significat prsesumptioues
patione fremuissenl. superborum, idest, divitias, honores, cseteraque hu-
Vers. 6. Dotores infemi circumdederuntme : prm- mana.quibus illi detenti, velut fundaraentisconstan •
veneruntmelaqueimortis.Fiat liujus versiculi compa- libusinnituntur. Haecomnia turbatasunt, quiamundi
ginatio prseposterataverborum, ut melius liic sensus falsa spes, vero Domino veniente, sublata est. Nimis
nobis possit aperiri. Circumdederuntme dolores in- apte posita verba descendunt: primo fundamenta, id
ferni: de paganis dicit, qui ertint dolores inferni, id est superborura spes turbata est; postea dicit esse
est qui in inferno debito dolore torquendi sunt. commolam.Subjunxit et causara quare eommotasunt
Prmveniri vero dicimus, quando aliquid nos antici- fundamenla,quoniamiralus est eis Deus; utique, quia
pare dignoscitur, ut est ille reatus originalis peccati vitia btimana Domino probantur exosa, et iratus est
qui nos, antequam nascamur, ab ipso conceptu reddit illis. Hinc ostenditur, quoniam sequaces eorum
obnoxios : unde in quinquagesimo psalmo propheta constat esse puniendos.
diclurus est: Ecce in iniquitatibus conceplussum, et Vers. 10. Ascendit fumus in iraejus, et ignisafacia
in delktit peperit me mater mea (Psal. L, 7). Vir g ejus exarsit, carbonessuccensisunt ab eo. Fumus hic
enim justusmerito se prseventuradicebat,qui reatura in bono positus esl: quia sicut iste terrenus inutiles
suumantecessisse cognoverat. Sed queraadmodumab lacrymas movet, ita et ille pcenitentiaecalore suc-
bis fuerit liberatus subter exponit. census, frucluosa profundit fluenta lacrymarum. In
Vers. 7, El in tribulaiionemeainvocaviDominum, ira ejus : lempore quo htc peccatores futuri judicii
et ad Deum meum ctamavi. inler raala multa quae limore conturbat, ut eos ad remedium conversionis
dixerat, unumet singulare profiletur esse remedium: adducat. Ignis autem estcharitas Dei, virlutum pro-
Invocare Dominum in tribulalionibus suis, quando gressionibus crescens, quse quanto magis concupi-
constat totis viribus peti, quod tempore nccessitatis scitur, tanto elficaciusampliatur. Bene autem dixit, a
optatur. Et vide quia prius dixit ad Dominum : sed facieejus: quoniam ipsius iilumiuationecharitascon-
ne pulares 59 ad alienum dorainum, subjunxit: Ad ceditur eis qui peccata derelinquunt. Carbonesvero
Deummeumclamavi.Clamare autera plus esi, ab in- succensospeccatores dicit, qui velut carbonesmortui,
tocare. Crevit sermo progredienle desiderio, et ac- in mundi istius caecitate tenebrantur, sed iterura
cetisus animus ad orationera prosilivit avidus in poenitentia inflaimnaiite reviviscunt, et ex morluis
claraorero. prunis vivi incipiunt esse carbones. Sequitur etiam
Vcrs. 8. Et exaudivitde templo sancto suo vocemQ quomodo succensi sunt, veniente scilicet Domino
meam; el clamor meus in conspeclu ejus introivit Redemptore.
in autes ejus. Sive de ccelo, sive de corpore Doraini, Vers. 11. Et inclinavitcoetoset descendit; et caiiga
quod veniurum esse prsevidebat, leraplum compe- sub pedibusejus. Magnum sacrainentiim in hoc ser-
lenter adverlimus. Exauditam ergo dicit vocemsuara, mone reposilum est. Humiliavil se cniin Verbum, u(
quam de adventu Domiui jugiter offerebat. Sed per- sine peccato quidcm, sed lamen simiiitudinein camis.
scrutandum est quomodo clamot ipsius in conspeclu peccati sumeret. Descendereauiem illi fuit, ad no.
Deivalueritinfroire^Clamor iste, causaejustitia est, venire, sicut dicit Apostolus : Semetipsumexinanivit,
quseutique ad Deumiutrare poterat, quia pro muiidi formam servi accipiens(Philip. n, 7). Caligovero liic
cladibus supplicabat. Sequitur, intioivil in aures ejus. diabolusest, qui hominum mentes innubilat, duin
lloc de consuetudinenostra ftguraliter dicitur, quod veritatis splendorem non facit videre quos possidet.
ctamorejus quasi aliquid corporale tn aures Douiini- Sub pedibusejus : quia sine dubio majesiale Domini
cas fniroissef; cum ille loium spiritualiter semiat, et Salvaloris conculcatur daemonumexsecranda nequi-
atitequamfiant, universa cognoscat. Illi enim acttiura tia, sicut et in nonagesimo psalmo dicturus est :
noslroriimqualitas, quasi quibusdam vultibus semper Super aspidemel basiliscumambulabis, et conculcabii
assistit; et quodapud nos occulluni, illi iioscitiir esse D leonemet draconem(Psal. xc, 13).
inanifeslum. Vers. 12. Et ascendit super cherubim et volavit :
Vcrs. 9. Et commota est, et conlremuit terra; et volavil supet pennas venlorum. Hsec figura dicilur
fundamentamoniium conlurbatasunl et commolasunt, hyperthesis, id est superlaiio, cum aliquam rem
quoniamiratus esteis Deus. Decursa tristitia , quain opinione oniniuin notam, sententia nostra exsuperare
de advenlu lioniini beatus populus sustinebat, pro- conlendiinus. Tale est ei illud in quinquagesirao
phelisespiritu ad incarnationis ejus secrela pervenit, psalrao : Lavabis me, et super nivemdealbabor (Psal.
ordiuemque ipsura mirabili narralione describit. Hoc L, 9). Cherubimimerpretatur mullitudo scientise, aut
schema dicitur idea , cum speciem rei luturoe, velut scicnlia multiplicata. Alibi enim legitur : Qui sedes
oculis offerentes, tnoium animi concitamus; quod el super cherubim,appare(Psal. LXXIX, 2). Atcenditergo
hic et iu subsequeniibus versibus constat eff.ctum. super cnerufctm,quando videntibus apostolis ad ccelo-
Etideonuuc audi.unus sacramentaDominiSiIvatoris. runi regna conscendit. Sedet nunc super cherubim,
Congruesiquidemad adveutum CUristiterra commota ad Palrisdextram collocatus, in ccelo et in terra cuir
est, quoniam praesentiajudicis diguum fuit conlre» Palre regnat el Spiritu san«to; quod utromque uni-
127 M. AURELII CASSIODORI 128
versum modum scientise vel admirationis probatur A nubes quae aquam continent Dei, id est eloquia di-
excedere. Quseenim creatura prscvaleat tanti secreti vina, sicut in hoc aere tenebrosae, hoc est obscurae
attingere sufficienter arcanura , quod carnem lcrre- videntur, ita in conspectu Dei prmfulgormsunt, ubi
nam atque mortalera in selerna coelorumgloria collo- semper veritas patet. Nec prsepositionibusexquiriiur,
cavit.et fecit eam creaturis omnibus adorabilem, necparabolis tegitur, quod manifesta lucedeclaratur.
quseterrenaspertulitpassiones? Sequitur, elvotavit, Istseergo nubes,id est praedicatores,ad gentesrelicto
volavitsuperpennasventorum.Hsecrepetitio celerita- Israelitico populo Iransierunt; sicut constat effectum,
tem nimiam decenter ostendit, id est per mundi quando duritia non meruit Judaeorum, quod ad ipsos
spatia velociler cucurrit, quando ipso in cunabulis venerat inslruendos. Grando et carbones ignis. Ex-
jacente, magis eum slellae claritas nunliavit. Quid ponitper stllegoriam quid illse nubes habeant; aliud
enim dici potest velocius, qui mox ut nattis in alia enim dicit, et aliud vult intelligi. Unde schematibus
mundi parte conspectus est? Tunc ergo superata est crebris eloquenlia divina probatur esse plenissima.
celeritas ventorum, quamvis in mundo nihil eis ocius Grando enjm , id est objurgationes figuratacquibus
esse monslretur. Quod aulem repetit sine inlcrje- Judaeorum corda durissima tundebantur. Carbones
ctione alterius verbi, votavit, volavil, figura est epi- ignis, charilatis incendia, quibus mentcs fldeliiun
zeuxis, quae Latine conjunctio dicitur, sicul ct in B I ccelesti igne reviviscunt. Haecad gentes , sicut dixi-
snbsequentibus dicturus est : Dies diei eruclat ver- mus, in nubibus, id est in pracdicatoribustrahsierunt.
bum (Psalm. xvm, 3); ct, Deus Deus meus. Vers. 15. Et intonuitde cmloDominus,et Altissimus
Vers. 13. Et posuit tenebraslatibutum suum : in dedit vocemsuctm. Quippe qui erat ingentia sacra-
circuiluejus tabernaculumejus; tenebrosaaqua in nu- menta loculurus. Ait enim in Evangelio vox omnipo-
bibus aeris. Tenebras, incarnationis ejus mysterium lentis Palris : Ef clarificavi, et ilerum clarificabo
dicit, utqui in natura deitatis suaevideri non poterat, (Joan. xn, 29). Unde multi, sicut ibi legitur, toni-
incarnalionis velamine humanis conspectibus Re- truum fuisse crediderunt. Altissimus autem dedit
demplor piissimus apparerel. Unde beatus Joannes vocemsuam, quando dietum est : Hic est Filius meus
Constantinopolitanus episcopus mirabiliier et catho- dilectus, in quo mihi benecomplacui(Matth. m, 17).
lice dixit: Illum quem, si nuda deitale venisset, non Vers. 16. Misit sagillas suas, et dissipavil eos; ful
ccelum,non terra, non maria, non ulla creatura gura multiplicavil,el conlurbaviteos. Sagittas evangc-
sustinere potuisset, illaesa Virginis viscera poriave- listas dicit, virtulum pennis, non suis, sed ejus a quo
runt. Mementoautem tenebras, cl in bono poni, ut missi sunt, recta iiinera transvolantes. Et dissipavit
cst illud in Proverbiis Salomonis : Inlelligit quoque eos, scilicet ad quos missi sunt, fldeles recipiendo,
parabolam,et tenebrosumsermonem(Prov. i, 6). Omnia G C irapios abjiciendo, sicut dicit Apostolus : Aliissumus
enim divina, quaeignoramus, nobis lenebrosa, id est odorvilmin vitam; aliisodor mortisin mortem(II Cor.
profunda atque obscura 60 sunt; quamvis conlinuo, n, 16). Fulgura multiplkavit, id est miracula multa
lumine perfruantur. Latibulumsuum, id est secretum fecit, qusesiccorda videntium permoveruni, quemad-
majestatis ejus, quod tunc revelat justis, quando eis modum crebra solent fulgura visa terrere. Conturba-
facic ad faciem divinilatis ipsius gloriam contigerit vit eos : de his dicit qui tunc conturbati sunt, quando
intueri. In circuitu ejus tabernaculumejus. Hic fligni- eum resurrexisse manifestis probationibus agnove-
tas exponitur gloriosa beatorum, ut juxla ipsum ha- runt,
bitenl qui in ejus Ecclesia fideliter perseverant. In Vers. 17. Et apparueruntfontesaquarum, et revetata
circuituautem ejus proximilatem significat. Ille enim sunt fundamenta orbisterrm.Id est, veritas praedican-
circuitac penetrat omnia, non circumdalur ab aliquo, lium, qui fontes aclernsevitaeJanctitatis suaeore fun«
quia loco inamplexibilis est. Polest et illud intclligi, debant. Ipso enim yeniente patuit, quod obscuritas
in circuilu ejus, ut non ad loci designationem, sed divini tegebat eloquii. Et tevelata sunt fundamenta
Lddefensionem tabernaculi custodiamque respiciat. otbis terrm : manifeslati sunt prophetse.qtii non in-
Aquamverodicit.eloquiuraDomini, quod lenebrosum jj j telligebanlur : supra quos orbis terrarum in Ecclesiae
est in nubibus aeris, id cst in propbetis prscdicatnribus> faciem sancta sediflcationeconstruclus esl. Et me-
verbi : quia quamvis se aliquis putet dicta eorumi mentohic tellurera in bono posilam, quae est terra
inlelligere, ad ipsam, sicuti est, virtutem diclorumi viventium
in totum vix polest pervenire; sicut dicit Apostolus : Vers. 18. Abincrepcttione tua, Domine; ab inspira-
Videmusnunc per speculumin mnigmate,lunc aulemi lione spiritus irm lum. Ab increpalionetua , indicat
facie ad faciem(I Cor. xm, 12), quando ipsum vidett verba prophetarum, qui increpationibusjustis pecca-
quod crcdidit, ipsum cognoscitur respicere qttodI tores populos arguebant; ab inspirationespirilus irm
speravit. tum, ostendit prsedicatores verbi, qui a sanctoSpiritu
Vers. 14. Prmfulgormin contpectuejut nuves trans- inflammati delinquentes populos increpabant. Per
ierunt, grando et carboncsignis. Non est iste versus; has igitur parabolas sublucentes propositionesque
facile transeundus. Prmfulgorm, una pars orationis5 verborum hucusque prophetiae spiritu, fidelitim po-
est, idest nominativuspluralis, et respondet ad nubes. pulis, qui est sancta Ecclesia, adventuni Domiui'
Nubet at.lem, sicut.superius dictum esl, prsedicatores ) nunliavit.
divini verhi inlelligendi sunt. Et sensus talis est: illse
s Vers. 19. Mtsit de summoet accepitme: assumptit
129 EXPOSITIO 1N PSALTERIUM. PSAL. XVII. 150
meae multiludineaquatum. Hinc jam mater Ecclesia A j prius dixit antequain assumeretur, auoniam voluit
loquitur de temporibus Christi3nis. Misit utique me; et iiunc dicit: Rettibuel mihi secundumjuslitiam
Pater Dominnm Salvatorem de summo, ut intelligant meam, id est secundum voluntatem meam, quam
homines quia quod de summo venit, divina potestate post beneficia ipsius sancto corde gestabat. Innocen-
gloriatur. Apte vero dixit Ecclesia, aceepit me, quae liam aulem manuum, operam vult significare pielatis,
Sponso Cbristo juncla lsetatur. Mullitudines autem quam divino munere sanctorum virtus exercet. Sed
aquatum, sive innumerse gentes intelligi possunt; hoc retribuet geminatum sollicite recipiendum est,
undeEcclesiam.spretis Judseis indevotis, de fldelibus ne sibi aliquid fallaciter Pelagiana hseresis blandia-
constat esse collcclam; sicut in Actibus aposiolorum lur. Dicil etenim Apostolus: De reliquo reposita esl
beatissimus. Paulus contradicentibus Judxis et bla- mihi coronajustitim, quam reddet mihi Dominusin illa
sphemantibus, excutiens vestimenia sua dixit: San- die justusjudex (II Tim. IV,8). Non quia suis aliquid
guis vestersuper caput vestrum; mundus ego, ex hoc ad meritis humilis applicabat, sed quia prsemissis be-
gentes vadam (Act. xvm, 6). Sive hoc dicit de fonti- neficiis Domini jam deberi posse prsemium confide-
bus sacris, quando Ecclesia catholica multitudinem bal. Idipsum Jacobus apostolus dicit: Omne datum
filiorum baptismatis regeneralione conquirit. oplimum, et omne donum perfectum desursum esl,
Vers. 20. Eripuit me de inimicis meis fortissimis, B ] descendensa Patre luminum (Jac. i, 17).
et ab his qui oderunt me, quoniamconfortatisunt super Vers. 24. Quia custodivi vias Domini, nec impie
me. Fortissimos inimicos, perseculores truculentos gessi a Deo meo. Vim sunt Domini, dilectio Dei,
enunliat, qui Cbristianum populum tormentis et et cbaritas proximi, quas constat eos studiosissime
cacdibusaffligebant; et ideo se magis dicit ereptam, custodire, qui nolunt roandata Domini deserere. Sub-
quia inimici confortati sunt super ipsam. Tunc cnim junxit: Nec impie gessi a Deo meo. Impietatis verbo
Ecclesia crescere meruit, quando eam data desuper notati sunt, qui jussa Domini declinare prsesumunt.
potestale inimicus afflixii. 0 vere divina providentia, Quod animus devotus Ecclesise meritodicit refugisse,
ut suis nisibus destrualur inimicus, et quanto se unde se Creatorem sciebat offendere.
putat amplius lacdere, lanto eum necesse sit saevis- Vers;"55. Quoniam omnia judicia ejus in conspectu
sima insecutione prsestare! meo sunt semper, et justilias ejus non repuli a tne.
Vers. 21. Prmvenerunt me in die afflktionis mem: Nunc dicit causas quare vias Doraini cnstodierit, aut
el factus esl Dominus proteclor meus. lllud signiiicat, impie non gesserit, sicut superius posuit: quia ju-
quando pseudoapostoli veros prsedicatores praevenire giter judicia ejus terribilia cogitabat. Addidit, et
nitebanlur, conanlessubverterecordasimplicium. Se- jitititias ejus non teputi a me. Quod faciunt carnis
quitur :In dieafflictionis,quandoChristianorutn mar->C i fragilitate superati, qui longa observatione deficien-
tyria celebrabantur. Et factus est Dominus proteclor les, sequitatem interdum deserunt, quam cceperant
meus. Ideo Deus protector, quia homo exstilit impu- custodire. Hic enim beatus populus nunquam repulit
gnalor. Sedutraque simul longe sibi dissimilia con- justitiara Domini, quia seraper in ejus corde per-
venerunt, impugnaliotemporalis, et selerna protectio. mansit.
Vers. 22. Et produxit [mss. A., B., F., eduxit] me Vers. 26. Et ero immaculatuscoram [mss. A., B.,
in latitudinem; talvum me fecit, quoniamvoluilme. In F., cum] eo : et obsetvabome ab iniquitale mea. Fru-
Ecclesia catbolica hunc esse morera lidelium nullus ctum beatitudinis suoe reddidit, et quid proficiat si
ignorat, utquanto plus persecutionibus constringi- jusiitias Doraini non repellat, scilicet ut sit imma-
tur, tanto, sicut dictum est, amplius fidei augmento culatus. Verum non ut ille Dominus, qui peccata
Gl dilatetur. Tunc enim per gratiam Dei exsurgunt, uon habuil; sed ut iste quem lacrymae supplices a
invicti animi, tunc incendium charitatis ardescit, et, contractis sordibus abluerunt. Sed haec omnia in
facto agminein gladios suaviler ruunt, quia seternae illum modum accipienda sunt, quem superius expo-
vitaeprsemiaconcupiscunt. Producta esl ergo Ecclesia suiraus, ubi verbo gerainato ait, telribuet: ne quid
in latitudinem, quando per saevitiam persecutorum, sancta humililas, non de supernis beneficiis, sed de
nuraerum ei conslat crevisse fidelium. Quod autem D ; se, quod absit, prsesumere videatur. Sequilur : Et
dixit, salvum me fecit, non moveat, quia ad raasculi- observabome ab iniquitate mea. Subtiliter beali vila
num genus deducla est; quoniam non videtur absur- describitur, qui quando ad aliquam se gratiam Do-
dum hoc ei noraen aplari, quae constat ex populo. mini pervenisse cognoscit, cavel ne iterum iniquita-
Merito ergo beatorum istud agmen exsultans salvum tis antiquse calamitatibus innodetur.
se dicit faclum, quod ad Christianae fidei meruit Vers. 27. El retribuet mihi Dominus secundumju-
pervenire fasligium. Quoniam voluit me, id est quo- stitiam meam, et secunduminnocentiammanuummea-
niam me elegit, qui gratis vocat universos; nec prius rumin conspecluoculorumejus.Exponit quod superius
beneficiumaccipit quam prsestaredignetur; sicut ipse dixit: Et ero immaculatus eoram eo. Nam quando
lii Evangelio dicit : Non vos me elegistis, sed ego illud esse contigerit, tunc istud sine dubitatione
clegivos (Jeatt. xv, 16). subsequitur, ut secundumjustitiam suam, quam ipso
Vers. 23. Et retribuet mihi Dominussecundumju- tamen donare dignalur, unicuique reddat, et secun-
stiiiam meam; et secunduminnocentiammanuum mea- dum puritatem actuum dignam compensationem
rum retribuel mihi. Optirae utrumque servavit. Et restitual. Pulchre autem additum cst, in conspectu.
131 M. AURELH CASSIODORI 132
oculorum ejus, quod ulique non potest, nisi heatis A delinquentibus datur,ut per verbum illuminationis
evenire; ut sicut illi semper corde Dominum con- fugiant tenebrosa peccati. Quapropter memenlo quod
tuentur, ita eos jugiter virtus divina respiciat. hic dicitur iltumiuare Patrem; illuminat et Filius,
Vers. 28. Cum sancto sanctus eris, et cumviro inno- sicut in alio psalmo legitur : Deus Dominuset illuxil
centeinnocens eris. Et cum eleeto elecluseris, et cum noMs(P«.cxvn,27); illuminat etiam Spiritus sancius,
petverso subvertetis. Cum de justilia superna Ioque- sicut propheta dicit: Non abseondam ultra faciem
retur, quia uiiicuiquereddit secttndumsuorum aciuum meamab eis, pro eo quod illuxil Spiritus meus super
qualitatem, nunc exponit quemadmodum poss.t im- universamdomumIsrael (Ezeeh. xxxix, 29). Quisergo
pleri quod lex prsecipit observari. Conversatio enim ita nubilo corde obscurus esl, ut sanctse Trinitatis
noslra ex prioribus alit ducibus suis maxime simi- unam naturam, unara coaeternitalein, unam non in*
litudinem trahit; dum unusquisque lali ingenio telligat esse potentiam?
gaudet quali fuerit praeditus ille quem sequitur. Hinc Vers. 31. Quoniam a te eripiar a tentatione,et in
est quod nobis salularis et moralis regula data est, Deomeo transgrediar murum. Insigniter docuit regu-
quod cum sancto viro, id est Domiho Salvatore, ipso> lam fidei. A te dixit eripiat, non a me. Tentatio vero
prsestante, sancti esse possicius; slcut ipse dicit: diabolum significat, qui moraenfis omnibus tentat,
Sancti ettote, quoniam ego sanctus sum DominusDeus; B £ ut a bona conversatione nos abstrahat. In Deo meo,
vester(Lev.xix}2). Proecipitureliam utcuminnocentia i id est ejus virtute roborante, obstaculuin transgre-
ejus innocentes esse mereamur. Slc enim de ipso' diar peccatorum, quod inter Deum et homines mor-
jani dictum est: Innocens manibus et mundo corde1 talium construxere nequitiae. Qui mutus mortis est,
(Ptal. xxiu, 4). Addilur tertimn, ut cum electione non saluiis, nec ad munimen erigitur, sed ad aeter-
ipsius eligamur. Ita quippe de ipso Isaias dicit: num interilum praeparatur. Bene dixit, ttansgrediat,
Etectus meut, tn quo complacuit anima mea (Isa. non irrumpam,non dirtiam : quia murus ille humano
XLII,1). Quod lunc nobis accidit, quando prseceptisi generi immobilis manet, eliam cum eum sanctia
ejus salutariter obedimus. Sequitur, cum periierso1 beneficio Divinitatis transilire contigerit.
subverteris, id est cum diabolo subverteris, qui pro- Vers. 32. Deus meus, impolluta via ejus; eloquia
pria iniquitate perversus est. Illos enim iniquissimos> Domini igne examinala; protector est omnium speran-
reddit quos ad suoe obedientiaejura convertit. QuodI (ium in se. Aliud versus iste itrchoasse, aliud sub-
argumentum nobilissimum dicitur in topicis a per- junxisse sentitur. Deus meus, aggressus est dicere
sona extrinsecus atlributa, quando quis aut de im- nescio quid exorativum, et subjuuxit ei exitum ino-
prohis amicis arguitur, aut de bonorum conjunctione- pinatum, impotluta via ejus. Nam si propositio se-
iaudatur. C quentibus concordaret, Dei mei dicturus erat, non
Q
Vers. 29. Quoniam poputumhumilemsalvum faciet,, Deusmeus. Quse figura dicitur paraprosdoxia, Latine
et Ocutos superborum humitiabit. Respice queraad- inopinatus exitus, eum aliud proponitur, aiiud expli-
modum prioribus versiculis apte responsura est, quii catur. Impolluta via ejus significat semilam ejus esse
sanclitati vel innocentiae, nec uon eleciioni Doraini i purissimam. Sive hoc ad incarnalionem pertinet
sit devolus; et hic salvus faciendus est, cura in die3 Verbi, quam constat pollutionem non habuisse pec-
judicii ad dexleram collocabitur. Oculi autem tuper- cati.Sequitur, eloquiaDominiigneexaminata. Flamma
borumhumitiandisunt, qui cum perverso auctore suo) fidei, lex superna discutitur, quando sciendi desi-
diabolo subvertentur, dum ad sinistram positi, ini derio divina eloquia perquiruntur. Sic et Jeremias
Fcternara crucialionem miilendi sunt. Decenter au- prophela eloquia Domini mirifica definitione conclu-
tem positum est econtra, oculos superborumhumxlia- sit dicens : Nonneverbameasicut ignis, dkit Dominus,
bis, quia lanto arrogantes in tartari profunditatema et sicul securis concidenspetram (Jer. xxni, 29)? Ad-
descendunt, quanto se altiora contingere putave- dita est quoque generalis promissio, ut animos rele-
runt. varet humanos : ne putaretur protectionem non
Vers. 30. Quoniam tu illuminas lucernam meam,, mereri, qui a peccato non fuisset immunis. Dicenda
Domine; Deus meus, illumina tenebras meas. Loqui- i- D
] enim, omnium sperontiumin se, nullus exceptus est,
tur adhuc sive Ecclesia, sive populus ille beatorum,, nisi qui in eum sperare neglexerit. Qui vcrsus bre-
mirabiti decore verborum. Lucerna enim Ecclesi»e vissimus laudura definitionibus explicatur.
Baptista Joannes est, de quo Dominus in Evangelio o Vers. 33. Quoniam quit deut prmtet Dominum, aut
dicit: Ille erat tueerna ardens, et vos voluistisexsullare
"e quis deus ptmtet Deum nosttum? Hoc contra pagano-
m lumineejus. (Joan. v, 35). Idem 62 'Pse " Evan- i- rum dementiam dicitur, qui deds s\b\ multifaria va-
gelio dicit: Nemo accendit lucernamet ponit eam sub b nitate finxerunl. Dominumposuit, quia ipsius servi
modio (Lue. xi, 35). Sensus ergo talis est: Patriri sumus; Deum, quia eum justissime adoramus et
Dominodicit: Quoniam tu lucernammeam itluminas, i, colimus. Sed iste Deut Trinitas est inseparabilis,
id est Joannem Baptistam ct cseteros apostolos, vel 5l personarum tantum, nOn substantise distinctione
eos qui ccelcsti lumine radiare noscuntur. Iltuminaa discreta. Convenienter autem laus Domini breviier
tenebras meas, hoc est per eos reliqua membra cre- praemissaest, quoniam ipse erat in subsequenti partc
denlium, quse adhuc in carnis obscuritate versan-i- locuturus.
lur. Lucerna enim noclis est lumen, quae meritoo Vers. 34. Deus qui prmcinxitme vktute, et posuit
 133 ._-.' EXPOSITIO IN PSALTERIUM.PSAL. XVII. 134
immaculatam viam meam. Ventum est ad ordinem A commoverit, ejus tamen vestigia movere non potuil,
tcrtium, ubi potentiam <">-nDominus Salvator ex- 63 quae ille ne Petrus in mari mergeretur fixa
ponit. Qdod ait Pnvcinxit mevirtute, et dignitaiem sofidavit.
significatet fortitudinem. Qtiod utrumque ipsi con- Vers. 39. Persequar inimicosmeot, et comprehen-
venire manifestum est, qui potestate virtutis suse dam eos; et nonconverlar donecdeficiant.
'udicaturus est mundum. Convenienter autem se- Vers. 40. Affiigamillos, nec poterunl stare : ca-
quitur, posuit viam meam, id est constabilivit atque dent sub pedibus meis. lstos duos versus de illis in-
firmavit, Ut nulla sseculi arabitione moveretur. Im- lelligi non dubium est qui primo contra Dorainum
macUlaldmvero viam dicit, vitam purissimara sine eriguntur, postea conversi ejus ped.ibus inclinantur;
sorde deiicti, quam ille solus ambulavit, qui peccata et vitam raerentur subditi, qui morlem incurrerant
non habuit. Sed has onines' allegoricas tropicasque contumaces. Persequitur enim inimicos suos affli-
locutiones quse dictae sunt, sive quaesequenlur, ad ctionum diversa clade fatigalos, ef comprehenditeos
incarnationem Doraini convenienter aptamus. quos ab siudio perverso mutaverit. Sed felix est
Vers. 35. Qui perfecit pedes meos tanquam cervi, omnino qui capitur, felix qui illas manus evadere non
et super excelsastatuit me. Frequenter lioc animal in raeretur; lunc magis liber redditur, cum fuerit tali
Scripturis divinis in bono ponitur, ut est illud : Sicut B sorte caplivus. Sequilur : Et non convertardonecde-
cervusdesideratad fontes aquarum (Psal. XLI,2):ibi, ficiant. Cum non convertilur Dominus, prseda lunc
quia nimium sitiunt; hic, quia velociter currunt. capitur; et a pravo studio suo desinit, qui vincitur
Norunt enim saltibus spinosa transcendere, et loca ad salutem. Addidit: Affligamillos, nec poterunt sla-
periculose hiantia transilire, sicut ille delicta sseculi re. Afflicii quippe diversis calaraitatibus, in sua per-
humanam salulem pungentia, et foveas profundissi- tinacia stare non possunl, quando vires nequitise hi
mas peccatorum sanctis gressibus transmeavit. Et suis ausibus perdiderunt. Tunc fit illud quod se-
intende quemadmodum in comparatione cervorum quitur : Cadenl sub pedibus meis. Qui sub pedibut
permaneal, qui quando plana fugiunt, montiura cclsa cadit Domini, adversum illum ultra non patitur, cu-
conscenduht. Significat autem se super omnem crea- jus jam luilione vallatur ; sed crecius tunc redditur,
turarum eminentiam constitutum, sicut dicit Aposto- quando illi fuerit humili satisfactione subjectus.
lus: Et donavit illi nomenquod est super omnenomen, Vers. 41. £f prmcinxistime virtutead bellum: sup-
ut in nomine Jesu omne genu flectaturccelestium,ter- planlasli insurgentes in me subtus me. Hoc jam ds
restriumel infernorum (Philip. n, 9, 10). spiritibus immundis dicitur, qui ei per coulradi-
Vers. 36. Qui docet manus meas ad prmlium, et ctiones Judseorum iniqua certamina coramoverunt.
posuit Hf areum mreum brachia mea. Doceri est ab Q G Prmcinctus est enim virtute, quando patientise forti-
imminentibus insidiis cautum fieri. Manus operatio- tudine iniquorum adversa superavit. Ipsi tamen qui
nes Significant; prmtium, diaboli certamen demon- contra eum insana conspiratione tumuerunt, ejus
strat, cum quo spiritualiter confligitur; quia inces- sunt judicio sine dubitatione subdendi, ut cum suo
sabilibus colluctationibus semper armatur. Brachia instigatore pereant, qui auctori suo credere nolue-
vero Christi propheise sunt et apostoli, per quos de- runt.
sideriiim suae voluntatis operatus est. His comparat Vers. 42. Et inimicorum meorumdedisti mihi dot-
mreum areum, quia nesciunt Dei servi prsedicandoi sum, et odientes m» dispetdidisli. Duplicia legis sa-
mollescere, sed in ccelesli forlitudine permanentes, cramenta versus iste cornplexus est. Priraum est
verbis salutaribus emissis, tanquam sagittis eminus; quod dorsum conversionera eorum significat qui ex
jaculatis, devolorum hominum corda compun- resistemibus ejus noraini , in saluliferam victoriam
gunt. fugati, emerserunt subitoChrisliani, ut Paulus apo«
Vers. 37. Et dedisli mihi prolectionemsalutis tum; stolus de perseculore ssevissimo, post Domini iucre-
et dexlera lua suscepit me; et disciplina tua ipsa me pationem apparuit repente discipulus. Secundum est
docebit. Prgtectio salutis gloriam signiflcat resurre- quod odienlesse disperdendos esse denuntiat, qui in
ctionis, quando mortali carne deposita, eamdem D I perfidiaesuae obstiuatione raanserunt; sicut de Ju-
incorruptibilem et glorificatam resurapsit. Dexterai daeisaniraadverlendura esi, qui irnpia voce dixerunt:
potentia Diviniiatis est, quse assuraplara bumanita- Sanguisejus super nos, el super fitios noslros (Matlh.
tem in selerna majestate constituit. El bene se dicit; xxvn, 25).
esse docendum, ut veri bominis exprimeret quali- Vers, 43. Clamaverunl,nec erat qui satvos faceret,
tatera. ad Dominum, nec exaudivil eos. Clamores dicil irri-
Vers. 38. Dilatasti gtessus meot tubtus me, et non; tos, quos impii in iila judicalione missuri sunt; sic-
tunt infitmala vestigia mea. Incarnalionis suseglorio- ut in Evangelio de damnaudis ait: Ibi erit fletus el
sissimos actus, qui monstrandi erant conversationei sttidot dentium (Matth. xm, 42). Clamores enira isti
sanctissima, dicit esse dilatatos. Vestigiavero viami salvos facere nequeunt, qui salutis auctorem bic
informationis ostendunt, quam firraissimara reliquitt lemnenduin esse decreveruni. Nec etat qui talvot
apostolis, ubi ipse gressus iraprimens sanctis aclibusi facetel: propter diabolum dicil, quo immittente de-
amI.ul.ivU. Haec ergo vestigia ab inimicis inflrmandai liquerunl. Quis enim tales facturus est salvos, cum
jure denegavit, qtiiu licet se veutosa mundi proceilai iusligator et priuceps eorjin sit primus ipse dam-
135 M. AURELIICASSIODORI 136
nandus? Sed bi cum viderint spem suam in diabolo A j| casse : quia filii Domini rectis gressibus ambulare
corruisse, clamabunlquidera ad Dominum, sed non noscuntur. Nam claucticareproprie dicimus eos qui
exaudiel eos: quoniam infrucluosa illic agnoscitur uno pede sunt debiles. Quod Judaeis accidisse ma-
pcenitudo, ubi jam est justa daranalio. nifestum est, qui Vetus Testamentum carnaliter te-
Vers. 44. Et comminuameos ut putveremante fa- nentes, Novi gratiamrespuerunt: et hincfactum est,
ciemventi; ut lutum platearum delebo eos. Ubi est ut una parte debiles mentis suae gressibus claudica-
iila lingua grandiloqua et veniosa superbia ? Usque rent. Hoceliam inilla angelica concertatione patriar-
ad pulverem se corarainuendosintelligant. qui Do- chaeJacob (Gen. xxxu, 24), quidam asserunt praesa-
mino pravis mentibus contradicere raoliuntur. Et ne gatum, quando tacto nervo , uno pede claudus effe-
putent se quamvis detritos posse quiescere, addidit, clus est. Nec illud vacat quod addidit suis, quia
ante faciemventi; ut quiescere non possint, cura fue- descrentes intellecitim legis, suis superstitionibus
rinl imrainuii. Bene autera lulo platearumcomparal agebanlur; ut non recipienles promissum Dominura
peccalores, quod fetidissimis sordibus inquinalur , Salvatorem, de lavandis manibus el calicibus 64
nec excipitur a conculcatione populi, ut semper ejus insanas calumnias commoverenl; revera sordidi, sed
fetor iterelur. Delebo eos, id est de mcdio tollam, non tali observatione mundandi. Potuerant enim
quod pertinet ad lutum platearum Vimquoque ipsam B ] propria faecepurgari, si lavacrum sacri baptisraatis
coraparationisintcllige: ait enim, ut tulum platearum, expeliissent.
quod facile tollilur, quia mollissimum comprobatur. Vers. 48. VivitDominus,et benediclusDeusmeus;
Vers. 45. Eripies me de contradiclionibuspopuli, et exaltetur Deus salutis mew. Quarti ordinis janua,
tonslitues me in capul gentium: populus quem non quaesupeiest, aperitur : ubi iterum Ecclesia calho-
eognovisertiiiittmihi. Eteplus csl plane de contradi- lica loquitur toto orbe dilalata, quse summatim et
ctionibuspopuli : quando explosispcrfidis Judaeisad bcneficia refert Domini, et hymnum suavi delecta-
gentium fidem devotionemque translatus est. Con- tione profundit. Recte dicebat: Viftf Dominus,qnem
tradictionesvero illas dicit, quas ei scelerata turba in suo corde jugi consideratione cernebat. Vivit
mullipliciter ingerebat. Nam quod ait, constituesme enim, dixit, prsesens est firma credulitate conspe.
in capul genlium,signum dicit fldei Christianoe: quia ctus. Benedictusautein dicilur Deus, cum ei laus ce-
in fronte gentium, crucis habuerunt vexilla radiare. leberrima devotione raentis offertur; sicut et alibi
Populum quemnon cognovi,id estad quem nonveni, legitur : Benedictusqui venitin nomineDomini,hosan-
novuin, rudem, atque antea non receptum. Servivit na in excelsis(Matlh. xxi, 10). Intelligitur eiiara pro-
autem , credidit dicit, quoniam quicunquc credit ct prie benedktus, quod ipse oronia propitius benedi-
servil; quod factumest a genlibus, quse non fuerant 1C cat: sicut et vtvtt Dominus,quodipse vivificet. Hsec
a Christo carnaliter inquisitac. Nara quid est quodI aulera et hissimilia, sicut saepediximus, tropicis al-
ille non cognoscat, qui renes hominum perscrutatur lusionibusprobantur edici. Exaltetur vero posuit, toto
et corda? orbe credatur. Nam quemadmodum aliter exaltari
Vers. 46. Obaudituauris obaudivilmihi; filii alienii polerat, qui proprie vocatur Attissimus?
mentitisunl mihi. Laus isla gcntiura, exprobratio estI Vers. 49. Deusqui das vindietammt/tt,et tubdidisti
magna Judseorum; ut servirenl qui non viderunt; utl (mss. A., B., F., et subdis) populossubme. In isio
audirent quibus ex ore ejus sacratissiraa minimc: raundo prscconialitcr vindicaiur Ecclesia, quando
verba sonuerunl; sicut scriptura cst: Quibusnonestl blasphemi et inlideles ad veroereligionis penetralia
nunttatumde eo videbunt; el qui non audierunl con- perducuntur; ut qui ante conturaaces exstiterunt,
templabuntur (Isa. LII, 15). Scd intellectus trabit, , fiant illi proficua devotione subjecti. Ecce vere tiin-
ut adjiciamus. Hebraeiautem qui viderunt et audie- dicta pia, salutaris pcena, ultio gloriosa. Ipsi enim
mnt, sicut inferius dicit, totum contraria voluntate» Ecclesiae subdunlur, qui liberi probantur a vitiis ;
fecerunt. Quod idera prsedicit Isaias : Excmca eorr nam qui ab ipsa deviant, mox laqueum noxise ca-
populi hujus, et aures ejus aggrava, el oculos ejttss ptivitatis incurrunt.
claude: ne forle videant oculissuis, dul auribus sttiss I* Vers. 50. Liberalormeusde gentibusiracundis: ab
audiant, vel corde suo intelliganl, ct convertantur, ett insurgentibusin me exaltabisme, a viro iniquoeripies
tanem eos (Isa. vi, 10). Quaeflgura dicilur aposio- me. Addidit liberatori laudera, dum dicit, iracundis.
pesis, id est diclio cujus finis reticetur; ttt aut ter- Mfnusest enim periclitantem liberare ab inimicis te-
reatur, aut ad desiderium provocetur auditor. Filiii pidis, sed multo gloriosius a fervida malignitate suc-
alieni, filii diaboli, quibus ipse in Evangelio dicit:: ceusis. Sequitur decora diversitas, ut quanto altius
Vos ex patre diabolo estis (Joan. vm, 44), mentitii in iram surrexerunt inimici, lanto amplius exalta-
tunt mihi, quando dicebant: Magister,scimusquia a, retur illa,qusepertulit. Iniquumvirum, schismaticum
Deo venisti,et in veritate viamDei doces(Malth.xxu, designat, qui perversi dogmalis iniquilate grassalur.
16). Mentirienim est contra mentem loqui, et illud1 Vers. 51. Ptopletea confiteborlibi in populis, Do-
lingua promere quod unumquemque constat in ani- mine, et psalmum dicam tibi inter gentes. Propterea ,
mo non habere. propter illa quaesuperius dicta sunt. Confitebortibi,
Vers. 47. Filii alieni inveteraverunt,et ctaudicave- - id est laudem tc per populos Christianos, quorum
runt a semitis suis. Bcnc dixit «fienos fitios claudi-i- utiquc Hngua Eccleskevoxest. Ptalmut autem, sicut
157 EXPOSITIO IN PSALTERWM. PSAL. XVIII. 133
dictum est, opus significat actuale: unde per opera A t faciat esse psalmistara. Per quae intelliginius illos
tideliumDeodicit gratias , quas plus Divinitas nc- solos revera Domini iaudes canere, qui ab cjus ne-
Bcitur exaudire quam voces. Intet gentet designat sciunt praedicationibusdiscrepare.
uiiiversilatera, quoniam erat Ecclesia geutium nu-
merositate dilatanda. Exposilio psalmi.
Vers. 52. Magnificanssalutate tegis ipsius, el fa- Vers. 1. Ceelienattant gloriam Dei, ef opeta ma-
ciensmisericordiamChrisio suo David, et seminiejus nuum ejus annuntiat firmamenlum.Quamvis et ad
usque in smculum.Exporiitqualem psalmuinsuperius lilteram possit inlelligi, coelosenarrasse gloriam Dei,
dixerit, qui niagnificet fllium ipsius toto orbe lerra- cum Magos ad Bethleem venientes dux slella prae-
rum. Chtistus antedicebaturoinnis unctus in regem; cesserit, stans supra cunabula ejus , osteudit
quse
bicutet de Saule diclum est : Cut ausus fuisli inferre DominiSalvatoris advenlum n, 10), tamen
(Matth.
manumin chrislum Domini(II Reg.J, 14)? In David hoc melius ad apostolos convertimus et prophetas ,
ergo fecit misericordiam,quia eum,utlitulusdixit,de qui de advenlu ipsius disserendo, orbem terrarum
persequenliuro ferocitaie liberavit. El semini ejus, sanctis admonitionibus impleverunt. In quibus Deus
Dominumsignificat Salvalorera, qui secundura car-
lanqiiam in ccelis habitavit, qui cuncla Iate comple-
nera ab ipsiusgeneralione descendil. Dicit ergo tunc' "
ctiliir, non cx parte, sed tota eos 65 pleniludinc suae
misericordiamfactam semini ejus, quando post tri-
raajeslatis ingrediens. Pars enim iu Deo non esl, sed
duuin resurrexit a moriuis, ascendit in ccelos, sedet totus et plentts est. Impioquippe dicitur : Tu
ad dexteram Palris. Vsque in smculum accipitur in1 ubique
quis es, qui enarras gloriam meam(Ps. XLIX,16)? Se-
aetermim; sieut in superiore psalmo diciuni est, '
enim verba quitur, et opeta manuum ejus, id est, ipse homo qui
tn
usque finem : houc idipsumsignificant, manibus ejus factus cst. Sed hoc ad laudem dicitur
quamvis propler graliam uovitatis variata esse vi- propheiarum, ut cura sint opera ejus, annuntiare
deantur. mereanturCrealoris stii reverenda mysteria. Addidit,
Conclusioptalmi. annuntiat fitmamenlum,prsedicalionesscilicet incar-
Quam mirabili contextione verborum hujns psal- nationis ejus, per quara fidei nostraesoliditas incon-
nii drama decursuin est, quod variatione persona- cussa provenit. Et noia quia liic dicitur, homo Dei
rum semper efficitur, dum vicarius sibi serrao al- manibus factus. Ilein legitur : El atidam manut ejut
terulra permutatione succedit I Sed intelligamus> finxerunt(Psat. xciv, 5). Sed lioc bumaiiocoperatio-
quanta sil hnjus cbori gloriosa socielas; ut et ipse< nis allusio esl, quse sine manibus aliqnid fabricare
quoqueDominussimul dignatusfuerit salutaria verbat _ non prsevalet. Caeterumomnia Deus voluntatis susc
misccre, pro quibus non aspernatus est humili- creavit imperio, sicut legitur : Ipse dixil et facta
tatem incarnaiionis assumere. Nam et numerus ipse tml, ipse mandavilet creata sunt (Psal. CXLVIII, 5 ).
niagna legissacramenta concludit. Denarius pertinet Vers. 2. Dies did eructal verbum, el nox nocli in-
ad DecalogumVeteris Testamenli, septenarius ad dicat scientiam. Dies diei eruclabat verbum,
quando
sepliformemSpiritum (ed., Spiritus gratiam); qui in Dominus loquebatur apostolis. Ipse enim divina cla-
unamsocietatem deducti, efficiuntdeceraet septem. ritate irradians, corde purissimis verba cceleslis lu-
Sic prsecipuainysteria sanctaeiegis psalmi istius nu- minis iutimabat. Eructabat enira
verbum, cura de
mero continentur. imis penetralibus sermones in sauctorum notiliam
EXPOSITIO 1N PSALMUMXVIII. perducebat. Nox aulem nocti indicabat scientiam,
ln finempsalmusDavid. quando Judas Christum Judseis prodidit ac tradidit
Inscriptio ista frequenter exposita est, psalmii occidendum (Matlh. xxvi, 48). Indicare enim perti-
uicta referens ad DorainumChrisluni: de cujus pri- net ad proditionem. Tale enim inter se fecerant con-
mo adventu propheta dicturus esl, unde suscepit; slitutum, ut ilium tenerent, quera fuisset sceleratis-
inimicus occasuin, el humanumgenus singuJareprac- siraus osculatns. 0 nefandissimum proditorem, et
sidiura. Per hunc enim tyrannus ille religalus inge-,Djuste a beatorum societate discretum I Per osculum
muit, et absolulus est homo potius, qui raortiferis; causam fecit venire interitus, per quod huinani ge-
vinculistenebalur obnoxius. Memento vero quia de neris declaratur affectus. Nam quod diem diei et no-
eadem rehic primus estpsalmus; sequuntur autem clemnocti comparavit, argumentum est quod dicitur
alii quatuor, id est, septuagesimus nonus, octoge- a pari; sicut et in quadragesimo primo psalmo di-
simus qnarlus, nonagesimus sextus, et nonagesiinus cturus est: Abyssusabyssum invocat,in voce catara
septimus. ctarumluarum (Psal. xu, 8).
Divisiopsalmi. Vers. 3. Non sunt loquelmnequesermones,quoruin
Per lotum psalmum prophetaeverba sunt. Prima non audiantur voceseorum. Negandonullos esse ser-
narratio ejus laudat Domini praedicatores, ipse quo- monetneque loquelasquas apostoli reticuissent, illud
que de ejus incnrnationc speciosissimis comparatio- videtur praedicarequod linguis erant omnitim geu-
fjbus verba subjungens. Secunda laudat praecepta liiim divina inspiratione loctiluri. Sermonesquippu
_\<,viet Veteris Testamenti. Terlia ab occultis vitiis ipsorum et loquelmper orbem terrarum prsedicatio-
ptirgatt se a Dominodeprecatur; ut eum sibi digntim nis libertate sonuerunt. Sermones-crtinent ad com»
/•iTROt. LXX. 5
159 M. AURELII CASSIODORI 140
munes narraliones, loquelmad publicas suasiones;; A . occurrit. Utque ad tummum ejus, iterum secundum
quod utrumque apostolos fecisse certissimum est. deiialera, qua P.ilri Filius seraper aequalisest. Nani
Vers. 4. In omnemtettam exivit tonus eotum, et int cum venit a summo, in nullo minor fuit; cura rediit
finet otbit tetrm verba eorum; in sote posuit laberna-- ad summum, Deus homo aequalisPatri in deitatis
culumsuum. Terram hic hominemdebemus accipere,, subslantia, sicut venerat, perseverat, cui nihil hu-
qui et atidire possit et credere. Sonws vero miracu-- mana detraxit humilitas. Nara quod ait: Nec est qui
lorura fauia est, quse pro ipsa novilate per gentess se abscondala valore ejus, Spirilura sanctum videtur
singulas excelienti opinione currebat. Fines auteml significare, quem post ascensionem discipuiis misit.
lerrm sunt reges, qui quasi tcrmini agrorum sua re- In Actibus enim apostolorum legitur (Act. n, 3)
gna custodiunt; ut non solum ad humiles, verumi ignem apparuisse, qui supra unumquemque eorum
eiiam ad principes gentium Evangelii verba perve- insidens, genlium variis linguis eos faciebat effari.
nisse declarenlur. Sequilur de incarnalione Verbii Ipse ergo calor est, a quo nemo possit abscondi, qui
propbetae sancta prsedicatio; ut hoc quod alios ges- deitaiis suse poientia uniuscujusque corda cognoscit.
sisse laudavit, ipse quoque fecisse videretur. Ab) Ita hoc uno versicnlo, sanctaeTriniiatis ingentia sa-
aposlolis quippe transiit ad persoitain Domini. Quae i cramenta declaranlur. Et intuere quemadmodum li-
figura dicitur exallage, id est permulatio. /n sole, inI B '. cet de tribus personis dicatur, consdbstantialem ta-
manifestatione mundi dicit. Tabemaculum, id est iu-- men servavit unitatem. Sic enim loquitur dicendo,
habitaculum corporis sui. Quod ideo arbitror diclum,, ejus, tanquam de uno : quia sancta Trinitas unus est
in tote positum, ut qui oculum cordis habel purissi- Dens, sicul legitur : Audi, Israel, Dominus Deut
mum, sacramenii illius clariutem et ferre possit ett luus, Dominusunus est (Deul. vi, 4).
cernere; qui vero hseretica pravilate confusus est,, Vers. 7. Lex Domini irreprehensibilit, convertens
incarnationis ejus fulgore percussus, erroris sui lip- animat. Ventum est ad secundam narrationem : ubi
pitudine sanetura lumen Domiui non proevaleat iu- per sex versus singulaeres diversa laude definiuntur.
tueri. Haecseptima est species definitionis quam Graeci
Vers. 5. Et ipse tanquam sponsusprocedens de tha- xara iieTKfopico, Latini per translationem dicunt, cura
lanto tuo, exiultavit vt gigas ad currendamviam. Et( rem aliquam sub brevi praeconioquse sit ostendimus.
ipte, Christum Dominum dicit, qui mnquamsponsus s Nunc ad singula 66 veniamus. Lex enim illa, quam
Ecclesiaesuae, processit de thalamo suo, id est dee per Moysen dedit, irreprehentibilis est, quia perfecta
utero virginali. Magna simililudine sacramcntuiiii veritate consistit, quaeper DominumSalvatorem non
ejus incarnationis exposuit. Ob hoc enim de intacto> reprehensa, sed potius probatur implela; ait enun
utero processit disposilione mirabili, ut inuudum. IC ><Evangelio : Non veni legem solvere, sed implere
Deitati reconcilians, Ecelesiam sibi sponsi charitatee (Matth. v, 17). Etne esset nobis rigoris ejus perni-
sociaret. Quapropter merilo de Virgine natus est, ciosa desperatio, adjunxit, convertentanimas. Illius
qui Virgini erat sancia copulatione jungendtts. Con- enim districtionis raetus errantera corrigit, et ad
grue namque tpontut a spondendo dicitur Cliristus,, Christi gratiam facil recurrere, cum spem in suis
qui toties promissus est per prophetas. El bene Chri- cceperint meritis non habere
stus noster nunc giganti comparatur, quia humanamII Vers. 8. Tesltmomutn Domini fidele, tapientiam
uaturam potentiaesuae magnitudine superans, omniaa prmstans parvutis. Hic de Patre dicit: quoniam omnia
muudi vitia cum suo truculeniissimo aticlore prostra- testimoniaquse dedit populo Israeiiiico, fidelia utique
vit. Dicendoenira, ad currendamviam, servavit qtiod d fuerunl, quia pleuissima veritate recognita sunt: et
in primb psalrao dixit, ef in via peccalorumnon ttetitf saptenliamparvulit prmttiterunt, non utique super-
(Ptal. i, 1). Hsec via cursum ejus vilse signiftcat, > bis, nec tumida se elatione jactantibus, sed parvulit.
quani Domiuus egit homo natus, hoc est, quia nutuss Parvuli autem sunt humiles et innocentes, sicut
est, crevit, docuit, passus est, resurrexit, ascendit in11 Apostolus monet: Notiie pueri effici sensibus, sed
ccelos, sedet ad dexteram Patris. Merito ergo dixit,> malilia patvuli estote (I Cot. xiv, 20). Testimonium
viam cueurrit, cujus in nulla mundi ambilione potuit [l D quoque dat Filius, sicut ad Timotheum ait Aposto-
actus haesiure. Haecper allegoricas similitudines de- '' lus : Ptmcipio liftt cotam Deo, qui vivificatomnia, et
ceoter expressa sunt, quae aliud dicentes, atiud in-{- Christo Jetu, qui lestimoniumreddiditsub Pontio Pi-
telligi persuadeut. lnlo (I Tim. vi, 11). Idem de Spiritu sancto dicit
Vers. G. A tummo ceeto egressio ejus, et occurtut w Apostolus : Nam et ipse Spiritus lettimoniumperhi-
ejut msquead lummum ejut; nec etl qui te abtcondat *t bet tpititui nostto (Rom. vm, 16). Vides in illa san-
a calore ejus. Si diligenlius inlueamur, totius hic ic cta Trinitale, quam nihil Scriplura divina velit mi-
majeslas Trinilatis ostenditur. A summo cmlo, Pater :r nus majusve sentiri, ut nec ipsa nomina paiiatur esse
>" divisa.
significatur; egretsio ejus, nativitatis Filii, non lera-
poralis, sedcoseterna Palri, quae est ante omne prin- - Vers. 9. Justitim Domini tectm, tmlificantetcotda.
cipiura, quippe cum ipsum Filium constet esse prin- t- Revera reetee, quia non aliter cognoscitur fecisse
cipiura. Oecurtut ejus secundum liominein dicitur, <", quarn docuit : quia iilorum justitia recta non est,
quia post assumplionem carnis, in uiraque naturaa qnibus aliud est in ore, aliud in opere. Lmlificantet
Cbristus permauens, ad sedem paternte raajeslatis is corda, subaudi justorum, qui de judicio Dei Isetili-
141 EXPOSITIOIN PSALTERIUM.PSAL. XVIH. 14!
cantur : qnia norunt se misericordiseDomiui praemiaA A margarito plurimuro valet, et exiguo roetalli pou-
conseeuturos, sicut dicit Apostolus : De tetiquo re- dere, ingentem superat pecunisequantitatera. Sed
potita ett mihi corona justitim, quam reddet mihi Do- quoniam inveniri poterant continenles, qui cupidi-
tninui in illa die justus judex (II Tim. IV, 8). tatem noxiam laudabili parcitate calcarent, addidit
Vers. 10. Prtecepium Domtni lucidum, illuminans etiam sapores praecipua suavitate jucundos, mel et
oculos. Revera tucidum, quia sincere purum et im- favum.Unde horao nullus cxcipitur, quamvis conti-
maculatum, quale a Patre luminura prodire docet. nens esse videatur : quia propter Vetus Testamen-
Hoc illuminat oeulos, non istos carnales qtios et pe- tum superat mel, propter Novumvincit favum. Ista
cora nobiseum possunt habere communes, sed illos enim faucibustantum sapiunt, illa roenlibus absolute
utique interiores qui divinomunere spiritualiter cla- dulcescunt. Quod schema Graece dicitur auxesis,
rificantur. Laline augmentum; paulatim enim ad superiora con-
Vers. 11. Timor Domini, sanctus permanensin sm- crescit.
culum srncuti.Videamus quid sibi velit ista defini- Vers. 14. Nam et servustuus eustodiel ea; in cu-
tio. Deum timere non irepida confusio, sed iraper- stodiendoilla relribulatio multa. Cum dicit : Servus
lurbala constantia est, cujus status nulla temporali tuus, justum significal et devoluin. Custodietea, dul-
conversione mutatur, sed in idipsum sinceritate B cedine scilicet illa pelleclus, quia nequissimis men-
bonsecouscientiaeperseverat. Nam bumana furmido tihus judicia Dominisemper amara sunt. Et inspice
cum lempore commutaiur, et non est sancla, quia quod dictum est, custodietea; ut non sotum ad tera-
non potest esse proficua; timor autera Dei nihil per- pus earum rerum suscipi videatur affiectus,sedus-
lurbationis habet. Nam licet recte aucorem suum que in ultimum vitse spatium in tali devotione verse-
tiraeat, scil vere supplicantibus misericordem esse, lur. Post obedientiam praemia subsequuntur, id est
qui judicat. In orani ergo sanctitate versalur qui relributiomulla. Tanta enim divinae clemenlisedona
suum judicem et tiraere cognoscitur et amare. Mixta sunt, qnoe nequetint comprehendi. Sic enim de his
enim cum pavore dilectio, timor est Domini, qui Apostolus dicit : Quod nee ocutus vidit, nec auris
usu saecularireverentia nuncupatur. audivii, nec in cor hominis ascendit, qum prmpatavit
Vers. 12. Judicia Dei veta, juslificata in semeiipsa. Deus diligentibusse (I Cor. u, 9). Merito ergo dicta
Judicia Dei dicit, ut arbitror, mandata quae in Ve- sunt multa, quia comprehendi non poterant uni-
teri et NovoTestaraento conscripta sunt: quia re- versa
vera ex judicio sunt prolata. Ulud enim judicium1 Vers. 15. Delicta quis intelligil? ab occuttis meit
eingulari numero dicilur, ubi boni malique dividwn- munda me, Domine. Ecce janua tertise narralionis
lur. Nam quod sequitur : Desiderabilia,prohibet adI C ( aperilur, in qua prophela deprecatur, ut orania ejus
illud lempus futursejudicationis aptari, quia legitur: peccata mundentur, quatenus eloquia oris sui in
Vmif.ii qui concupiscuntdiem Domini(Amosv, 18)1I conspeclu Doraini reddaniur accepta. Sed cum tri-
Haecautem judicia utriusque Testamenli, quse diciai bus modis humanis erroribus excedatur, cogilatione,
sunt, verilate imrautabili perseverant; et tantura in1 diclo, et facto , iinmensura illud delictorum raare
illis est bonum, ut cum a piis mentibus recipiuntur,> sub brevitate constriclum, duobus fontibus emanare
verares faciant et beatos. Hoc enim dant, quod ha- teslatur. Occultumest quod originale dicitur, in quo
bent: quia necesse est ut justificalione plenum sit,> 67 concipimur, nascimur, et secreta volunlate pec-
quod justos facit. Peracta est propositae laudis sena- camus, id est, cum rem proximi concupiscimus;
ria diversitate conclusio, praedicandolegem Doraini,, cum nos de advcrsariis desideramus ulcisci; curo
teslimonium Domini, judicia Dei; qui numerus ini caeteris prsestaniiores effici volumus; cum cibos ap-
arithmelica disciplina noscitur esse perfectus. Sin- '- petimus dulciores; et his similia, quae iia pullulant
gulis enim versibus, quasi quibusdam calamis com- i- atque surripiunt, ut ante effectum rei multis eelata
pactis, opera Domini laudis studio probanlur esse e videantur. Quod si haecalicui manifesta reddantur,
cantata; ut doceret perfectionem atque convenien- monente Salomone : Non eas post concupiscentias
tiam eorum quae sub tali calculo noscuntur esse eD 1 (uas (Eccle. XVIII,30), illud tamen debemus adver-
praedicata.0 ingentium rerum stupenda profunditas!! tere, quoniaro multa peccata sunt quae omnimodis
Quis aut sufficienter distinguere aut prsedicare pu-- ignoramus, quoruin nec origiues possumus,nec sub-
ttiisset opera Domini, nisi de Spiritu sancto proba- reptiones agnoscere. Unde subaudiendiimest, deft-
renlur edici? Solus eniin prsevaletdigne de se dicere,'., cta omnia quis intelligii? Nam cum dicturus sit in
qui etiain se potest nosse plenissime. quin uagesimopsalrao : Delklum meumcattlra meest
Vers. 13. Desiderabitia supet autum et tapidem n semper (Psat. L, 5); el alibi: Delictum meum co-
ptetiosum multum, el dutciora super mel el favum. i. om.utn libi feci (Psal. xxxi, 5), quomodo non potest
Desiderabitiasunt judicia Domini, sicut dictum est,L, inielligi, quod peccans cogitur confiteri? Sed si ad-
uiandata Novi et Veteris Teslamenti, super aurum, i, jeceris onmia, tunc lisec qusestioprobaiur exclusa.
quod bnmana cupidilas affeclat ardentissime possi- Vers. 16. Et ab alienis parce tervo luo. Si mei non
dere, propter quod frequenter despicit etiam salutess fuerinl dominali, tunc immaculalut ero, et emundabor
animarura. Sed quia boc tantaerei parum est, addi- n rielkto maximo. Posiium est superiore versu , oc-
dtt: Lapidem prefiosimimultum, qui in parvissimo o ciiltum, quod oiiginalc dicimus; uune diccnduii) est
145 M. AURELHCASSIODORI 144
quid sit alienum.Alienumesl, quod inalis homiiiihus, A aliquid disseramus : ul gratius possil accipi, quando
sive diabolo suadente coramittiiur, sed fit proprium, breviter ejus intentio probatur agnosci. Fulurorum
quia consensus pleclibilis adbibclur. Ex illa enim igilur illumiualione propbcla completiis, per opta-
iraduce mortalium massa corrupta, ab hoste spiri- livum modum evenire prospera sanctae deprecatur
luali sine divina gratia velociler subverlitur, quia Ecclesiae, quae illi per advcnlum Domini ccrtissiuic
in primo homine per inobedientiam vitiata monslra- noverat csse ventura ; et nimii cbaritate completus,
lur. Nam quara facile est antiquo insidiatori infectis illi optat prospera , cujus se membrum esse nosce-
vclila suadere, qui poluit liberos alque incorruptos bat. Talia siquidem desideria bcati semper appeluni,
sua callidilate decipere! Quapiopter ab originali ul boiia sua ibi posita indiccnt, ubi bcnc :: eritoiuin
peccato, unde usque ad saeculi finem vivens nullus vota congaudem.
Divisiopsalmi.
cxcipitur, prophela mundari se petit, quasi adhuc
carnalibus vitiis non ontnino purgatus. Sed cum di- Primo ingressu propheta deprecatur s;mct:eEccle-
cil, scrvo tuo, jatn se oslendit legi dominicaejure fa- siaebona succedere , ut diversa mundi iribulationc
mulari. Domiiianiurautem errores, cum in eis fallaci fatigata, Christum Dominuinexaudita suscipiat. Se-
voluntale prajsumilur: tunc vcro imperium perdunt, cundo deprecatur ut omne consilium ejus reciamqne
quando ab ipsis homines per Dci gratiam subliahun- B I fidem Dominus omnipoienliac suacpietate confirmet.
tur. Jure ergo propbcta iuiinaculatum sc confidit promitiens fidelem populum non magnTicandm» ;KJ-
fieri, cum eum jam contigerilab eorum dominalione tcstate mundana, sed divina polentia.
liberari. Maximum vero deliclum est superbia, qua Exposiliopsatmi.
et diaboluscecidit, el bominem traxitfms. A.,B.,F., Vcrs. 1. Exaudiat te Dominus in die tribtilalionis:
slravil]. Quanlum enim in mulo magna sit, hinc da-
le nomen Dei Jacob. Per figuramprolepsin ,
lur intelligi, quae ex angelo diabolum fecit, quae prolegal
dicilur praoccupatio , propheta siudio,
bomini morlem iniulit, et concessa bealitudinc va- quac Laline
chariiaiis accensus, optat Ecclesiaecatholicae
cuavii. Oranium malorum mater, scelerum fons, lsiagnae
vena nequilise; scriplum cst enim : Initium peccati provcnire, qu;c longo post lempore fieri posse cer-
nebat. Audiii cognoscimur, quando omniraodis ali-
omnit tuperbia (Eccle. x, 15), quam tamen Domintis
quid obtincinus. Dicendo vero, in die tributationis,
veniens sua bumilitate dejecit.
Vers. 17. Et erunt ttl complaceantetoquiaoris mei: tcmptis gravissimse afflictionisostendii, quo magno
desiderio Douiinumdeprecamur. Non enim exkrcmis
et medilaliocordis mei in conspecluluo semper. Do- scd mundo corde lunc pelimus quae nobis tri-
meus el labiis,
mine, adjutor rcdemplormeus. Dicit qttando btti postulamus. Perscruiandum est quoque quare
eloquia oris ejus Domino placere pracvaleant; vide-(p patriarcbae Jacob nomen videtur annexum'! IMc
licet, si a viiiis quacsuperius dixit, reddatur alienus; enim majori fratri subripiens, loiius benediclio-
propter ilittd quod dicilur peccatori: Quare tu enctrras nis gratiam conquisivit, ut et ipse illi cum reliquo
jusiitiasmeas(Pssl. XLix,18)?Quaa estauteni meditaiio
Dominura populosubderetur. Qitoe68 siniilitudobenedictionis,
cordis, qu.T,potest ad perveuire? Spes , Cliiistiano poptilo congruenler apiatur, qui gentem
cbarilas,et lidcs, qu.e ulique digna sunt Dco. Illa subseqnens Judacoium, eam devolaeracniis rcligione
eniin merenlur in conspectu ejus ascendere, quoe superavit, ut gratiaemunere primus donante Domino
ipse cognoscitur approbare. Adjutorem vero suum rcdderetur. Nam cuin dicit, prolegal te nomen Dei
dicit in bonis , redemptorema malis, ut nenio suis' Jacob, hujusmodi similitudinema Doraino vuli intel-
merilis applicet quod ccelesti largitate susceperit. ligi, et novo pnptilo concedendam,quam ille in proe-
Conclusiopsalmi.
flguralione sanctus palriarcha percepit.
Quara mirabili ordinc lolum psalmum gloriosissi- Vcrs. 2. J!/il(a( libi auxiliumde sancto, et de Sion
raus propheta cautavil! Laudavit Domini praedica- luealur le.
Oplando ail mi/ta(, ul ostendat a Patre
lores ; ipse qu ique adventum sacratissimae incarna- Filiiun missum. Sed boc verbum cbariialis cst, non
lionis edocuit , magnalia ejus varia definilionum ' subjectionis; sicut et ipse in Evangelio de Spirilu
n
qualiiate commendans. Reversusque in memoriam' sancto dicil: Expedit vobisul ego vadam; si enim ego
fragilitatis suac,a delictis petiit debere se mundari;'< non abiero, Paraclitus non veniet nd vos; si autem
ut tanlorum sacramentorum relalor dignus existerct,< abiero, millameum ad vos(Joan. xvi, 7). Sion enim,
qui docuil Scripiuras Dominia purissima conscientia1 sicut sacpcdiximus, uions est, siguificansspecnlatio,
debere narrari. Numerus quoque praeseus,virlutem1 nem, quac convenil Divinitati: quoniain illi omnia,
psalmi dcclararc scnttlur. Nam sicut in Evangelio,> non ut nobis cx eventu nota sunl, sed ex glorioso
dccimo oclavoantio curvala mulier, jubentc Cliristo,> suaedispositionis arcnno.
a sua infirmitatesalvata csl (Luc. XIII,11): ita se in1 Vers. 3. Memor sil oinnissacrificiittti, et holocau-
lioc psalmo peliit pcccalis propriis prophela libenri, > ttum tuum pingue fiat. SacrificiumsanclaeEcclesioe,
pcr hunc calcuum signilicanstempus aptissimura in1 non hoslia pecudum, sed iste ritus accipiendus est.
quo et iste Dominisalulifera beneficia niererctur. qui nunc agitur corporis et sanguinis iramolationc
EXPOSITIOIN PSALMUMXIX. solemni, quem venlurum prscvidebat, non quera
In finem psalmus David. proctermitlenduin esse cognoveat. Sequitur, el ho-
Jara quia lituli verba nota sunt, de tcxtu p=a!mi i tecaustum luum pwgus fiat, llolocausli iiouiine in
 .45 EXPOSITIO1N PSALTERIUM. PSAL. XIX. 110
ilia prioris Saerificii similitudine perseveral. Holo- .A ejttt. Salus igiiur, quaoi ipse condidit, potentalus no-
caustumenim totum dicebatur iucensum ; quae nunc slcr esse dignoscitur : quando illa salus ncc morbis
referenda siint ad communionis nostrae sanctissiraam afficilur, nec doloribus sauciatur, sed polenles nos
puritatein. Holocaustum etiim per se combustum et efficit, cum in sua perennilate custodit. Sensus ergo
ariduin est: sed pingue fit atque juctindum, quando talis esl: Exaudiet Filium Pater de coelosancto tuo:
a gratia Divinitatis assumitur [mss. A., B., F., ab- quia in dexiera ejus est salus, habens ex propria
suniilur}.. deitate, qtiod petere videtur ex carne.
Vers. 4. Tribuat libi Dominus secundumcor tuum, Vers. 8. Hi in curribus, el hi in equis: nos autem
et omneconsiliumluum confirmet.Post diapsalma po- in nomineDomini Dei nostri magnificabimnr. Fidei
situin, venit ad ingressum secundum, adhuc optans suae sinceritate confidens, quae muneribus eral Do-
Ecclesisebona, quarn scicbat constanterin orlhodoxa mini contributa , propbeta laelatur, despiciens illos
religioue mansuram. Dicit cnim : Tribual tibi Domi- qui pomposis curribus evecti, in temporali potius di-
nus secundumcor luum, id est secundum intelleclum gnitale praesumunt. Duo enim apud antiquos erant
quem habes de Domino Salvatore ; ut eum credas genera triumphorum: unum majusin curribus, quod
unura ex Trinitate passum carne, et pro mundi li- laureatum dicebatur; aliud minus in equis, quod ova-
beratione in crucis patibulo pependisse, ipsura re- ]B tio nuncupabatur. Sed ista ssecularibus relinquens ,
surrexisse, ipsum sedere ad dexteram Palris, ipsum in nomine Domini se magnificatum esse confirmat.
ad judieandum esse venlurum. Addidit quoque : Et Non enim currus aut equus magnificant, quamvis in
omne consilium luitm confirmet, scilicet ut mundi hoc mundo exlollere videantur honoribus ; scd no-
istius illecebras, contemplata Domini promissione men Domini, quod ad prsemia setema perducit. Quae
despicias, et pericula procsentis sseculinon pavescas, figura Groece dicilur syncrisis, l.atine comparalio,
dum fulurae resurreelionis praemia loetasemper cx- dum comparalione quadain justiorem causam no-
spectas. Hoc est enim consilium sanctae matris Ec- stram, quam adversarii demonstramus.
clcsise, Patrem , et Filium , et Spiritum sanctum , Vers. 9. Ipsi obligati sunt et ceciderunl; nos autem
unum credcre Deum , a quo creata sunt omnia, et surreximus, el erecti tumus. Polenler aperuit fructum
dispiinunlur univcrsa. Hsecbene confirmari propheta proecedenliumrerum. Nam humanis Imnoribus proe-
deprecatur in populo fideli, per quse novit ettm ad sumentes, laqucati pravis desideriis suis in mortis
aeterna pracmia esse venlurum. foveam corrucriinl. Et quia dicturus erat, ceciderunl,
Vers. 5. Lmtctbimurin satulari tuo, et in nomine prsemisil, obligali, quod necesseest illis contingcre,
Dei noslri magnificabimur. Impleat Dominus omnes qui se videnlur nexuosis erroribus pbligare. Resur-
pelitionestttas. Cum vir smiciissimus spiritualia bona (C gere enim duobus modis dicitur Christianus: quando
opiaicl Ecclesiae, ui se ununi ex ejus corpore esse a viliorum morte in hoc imiudo pcr gratiam libera-
monstrarei, suani quoque personam decenter admi- tus, in divinis justificationibus perseverat, sicut sa-
scuit. Nam in satutari Ecc'esiae, quGd est Dominus pienlissimus Salomon dicit: Septies cadil justus, d
Christus , Imtaturum se esse declaravit, et in ipsius resurgit (Prov. xxiv, 16). Dicitur et generalis iila
nomine se magnificandum esse lestatur, quia ex resurrectio, in qua justi prsc-miaseterna consequen-
Cbrislo Chrisliani fuerant nunciipandi. Magnificari tur. Sed hic utramque convenire manifestmn est;
csl enim magnum flcri, quippc cum ex vocabulocoe- ubi ideo posuii, eree(t sumus, quia in qualibet restir-
lestis Regis nomen est imposilum servienti. Sequiiur, reciione, fideles ab humilitate consiirgunt, et ad di-
impkat Dominus omnespetitionesluas. Fil itertim ad vina prsemia sublevantur. Quod argumentum in to-
Ecciesiam graia conversio, ui cx tani freqiienii voto picis dicitur a rebus ipsis , quando et adversarios
probarelur nimiae benevolemiie niagniludo. corruissc dicimus, et nos erectos esse testamur.
Vers. 6. Nunc cocjnoviquoniam salvum fecit Domi- Vers. 10. Domine, salvuin fac regem; et exaudi
nus chrhtum suum. Haecjam usque ad finem psalmi 69 nos in die qua invocaverimuste. Futurorum desi-
ex persona loqntur sua. Quacfigura dicitur apostro- derio prophela pelleclus, illa petit iterum fieri quce
pbe, id cst conversio, quoties ad diversas personas ]D noverat esse venlura. Dicitur Patri: Salvum fac re-
crcbro vcrba convertimus. Dicendo, nunc cognovi, gem, id est Christus Dominus resurgat a mortuis ,
niagnain virluiem prophetalionis ostendil; ut in prae- ascendat in ccelos, inierpellet pro nobis, ne diutius
scnti sediceretcognovisse, quod post mulla saecula noslra vacillet oratio, sel ipso Advocato praesuraa-
potitit approbari. Salvum fecit Pater ChristumFilium mus orare, qui nos Palri docuit supplicare , ne nos
restirrectione gloriosa, quando eiiarn ascendit in mortis laqueus possit astringere. Denique hoc se-
ccelos. quitur, exaudi nos in die qua invocaverimus le; quod
Vers. 7. Exaitdiel illum de cwto sanelo suo ; in po- tunc humano gencri provenit, quando resurrectio-
te tatibui sulus dextermejus. Exaudivil Filium Paler nem Domini firme credidit et Isetanter
aspexit.
ab incirnalione su-cepta, post resurrectionem vide-
Conclusiopsalmi.
licct, qiiaiido Spirilum sancium dc ccelomisit apo-
stolis, quem in terris mittendum esse proraiscrat. Et Docuit nos propheta sanctissimus quali pietate
ut ipstim quo ]iie in deitaie sua omnipotentem esse debeamus Chrislo Domiuo servire: optat illi bona
mon.Uraret, sequilur, tn potentatibus talus dexterm quae noverat esse ventnra, quia bcne credentium
 147 M. AURELH CASSIODORI 148
inos est Hla orare quse desiderant emergere. Sic A Vers2. Desiderium animm ejut tribuhti et,etvo*
et in dominica oratione praemonemur : Adveniat luntate tabiorum ejus non fraudatti eum. Enumerat
regnum (tmm (Malth. vi, 10); quod etiamsi non propheta Christo Domino secundum carnem, quant
oremus adveniet. Sed devotus [mt. G. et ed., devo- ingenlia, quam gloriosa collata sint. Detideriumejut
tura] non vult desinere, quae ventura credii optare. mimte fuit, sicut in Evangelio dicit: Destderiodeti-
Quapropter affligamur in ejus passione, gaudeamus detavi manducare vobitcum hoc pateha (Luc. xxn,
in ejus resurreetione. Sic enim ipsius possumus 15). Quod schema dicilur tautologia, id est ejusdem
dici, si ejus dispensationibus mereamur aptari. sermonis iteratio; sicut est, Benedieent benedicam
Praesentisantem numeri sacramenta sob iina summa te; et, multiplicantmuttiplkabo tementuum (Gen. xvi,
nequaqdam potuimus invenire, sed forte nobis po- 10). Sed ille solus est qui desiderio desideravit
terunt divisa constare. Duodenarius itaque calculus mori, quando se pro omnium salute offerebat occidi;
ad apostolo» est videlicet applicandus. Septenarius ut pretiosus sanguis ejus mundum redimeret, ne
vero signifieat hebdomadam, quse ad primam illam diabolus eum adhuc iniqua praesiimptionevastaret.
peninet sine dubitatione eulturam. Hsnc in unum Yoluntut vero labiorum ejus fuit, quando spiritibus
sociata, utriusque legis sa ramenta Concludunt. Sic imperabat immundis, languores diversos sermonis
et istius psalmi ad Patrem dicta precatio, Novi et B sui sanabat imperio, prsedicationesquoque suas de-
Veleris Testamenti continet reverenda mysteria. votis mentibus inserebat. Constat enim in nullo
EXPOSITIO IN PSALMUMXX. voluntatemejus fuisse fraudatam : quando omnia quae
In finempsalmut Davld. fieri jussii impleta sunt; sicut scriptum esl: Omnia
Ideo titulus bic decimo nono psalrao par est, quo- qumcunquevoluit, Dominus fecil in cceloet in terra
niara et iste quidem de Domino Salvatore, sed sub (Psal. cxxxiv, 6).
Vers. 3. Quoniam prmvenisti eum in benedictione
aliqua dlversitate dicturus est. Superior namqtie
continet orationem prophetse, et eonfideriiiamqua dulcedinis; posuhti in capiie ejus coronam de tapiae
Post diapsalmalis siteiitium, venit ad se-
liberandus est a cladibus hujus saeculi populus Chri- pretioso.
siianus. Nunc quidara panegyricus de incarnatione cundum modum : ubi incarnationis ejns potenliara
mirabili fulgore describit. Dicendoenira : Quoniam
ipsius dicitur, et postea deitatis ejus facla narrantur;
ut omnes intelligant eumdera esse Mariae semper prmvenisli, signilic.it humanitatem anticipante divi-
ni alis graiia setnper ornari: quia nullus illi quid-
Virginis Filiurn, quod Patris Verbum. Duas enim
naturas in Chrisio Domino salutariler credimus, quam primus offert, quud bonum est, nisi hoc ccc-
Deitatis et huraanitatis, quae in unam personam per p lesti raunere coneedalur. Erubescat Pelagianus hoc
infinita ssecula inconimutabiliter perseverant. Quod propriura hominis dicere, quod iromaculata Verbi
ideo frequenter repetendum est, quia vilaliter et incarnatio evidenter legiiur accepisse. Benedictio
dulcedinis fuit, quando dictum est: Hic ett Fitius
auditur semper el creditur.
meus dilectus, in quo mihi benetomplacui (Malth. iu,
Divisiopsatmi. 17). Posuisti metipborice dicitur ab bis qui post
In prima narratione psalrai hujus, verba prophetac labores maxiraos
prsemio digno coronantur. Quod
sunt ad Deum Patrem de incarnatione dominica, totum ad naturam peninet bumanitalis,
quse a divi-
Secunda diversas virlutes ejns gloriamque describit, nitale quod non babebat accepii. /n capite vero idem
declarans a parte qua passus, ad quam summam dictum debemus
advertere, quanlum ad substantiam
rerum apicemque ipso Iargiente pervenerit. Tertia attinel
corporalem. Caeteruradeitas non habet mem-
idein propheta conveitiiur ad Dominum Christum, bra, quae ubique tota atque perfecta est. Corona
ubi raore desideianlium oplat illa in judicio ejus fieri enim non improbe circumeunlium discipul rutn vi-
quaenovit esse vcntura. delur significare conventum, quia ipsum docentem
Exposilio psalmi. desideranlium aposiolorum circuilui arabiebat. Haec
Vers. 1. Domine, in virtute tua lcetabitur rex, et D erat corona capitis, hoc regale diadema, quod non
super talutare tuum extultabit vehemenler,Domine, ornaret impositum, sed de Christo Domino po.ius
propheta ad Patrem dicit, in viriute tua, id est in ornarelur. In hac enim corona el lotius 70 mundi
oinnipotenlia majestatis tuae, in qua et Filins re- circulttm merito poterimus advertere; in quo gene-
gnat, sicut ipse dicit: Omnia Palris mea tunt, et ralis sigiiificatur Ecclesia. Quod scheraa dicilur cba-
omnia mea Patrit sunt (Joan. xvu, 10). Lmiabitur racterismos, id est informatio vel descriptio, quae
rex, id est gaudebit Jesus Clirisltis : de quo in alio sive rem absenlera, sive praesenlem personara spi-
psalmo legitur: Deus, judieium luum da regi, etju- rilualibus oculis subministrat. tloc et in laude, et in
stiliam tuam filio regis (PSOI.LXXI,i); et in titulo viluperatione fieri solet.
pas9ionisscriptum est: RexJudmorum(Matth. xxvn, Vers. 4. Vitam peliit, el tiibuisli ei tongitudinem
37). Sequilur, el tuper salutare tuum exsultabit ve- dierum in smculum smcuti. Vilam, resurrectionem
hementer, id est in eo quod per eum salvasti homi- signifleal, qnam ille petivit dicendo : Paler, clari-
nes, Filiut tuus, qui Salvator est, extullabii. Addidit fica Fiiium luum (Joan. xvu, 1). Longitudinetndie-
quoque vehtfmenfer,ut quania est cepia in beneficio, tum in smculum smculi, id est indefectam perenni-
lanta sit ei gaudii magnitudo. tatem, quae iiullo fjne concluditur. Sed memento
'149 EXPOSITIO IN PSALTERIUM.PSAL. XX. 150
quod *. haecet his similia ab illa dicantur parte qua1A _ praedicationibus enim sacris argumenluni quidem
passusest. ipsum ponitur, sed sub liberlate verborum. Modo
YeTg.8. Magna est ejloriaejus in salutari tuo; gio- reliqua videamus.
riant et IHagnumdecorem impones super eum. In ca- Vers. 8. lnveniatur manus tua omnibus tnimtcts
pite versos senlenliam posuit, quam subter exponit. tuiS; dexlera tua inveniatomnesqui te oderunt. Venit
Sanctae siquidem incarnation magna est gtoria in ad tertiam divisionem, in qua optat DominumChri-
salutari, id est in Verbo Patris. Sed istam gloriam1 stum facere quod eum noverat esse gesturuin. Dicit
non poterat humanus sensus attingere, nisi eam in1 enira : Inveniatur manus tua, id est operalio tua re-
subsequentibuSmirabili expositione declararet. Hoc: periatur : afflictos convertas inimicos, qui a luis
schemft dicitur epexegesis, Laline explaiiatio. Nam1 regulis mundi delectatione dissenliunt: de quibus
glotid et magnam decus, tempus videtttr signiflcarei ait Apostolus : Quoniamsi cum adhuc inimici esse-
judicii: ubi in deitate sua apparebit Altissimus, ha- mus, reconciliatisumus Deo per mortem Filii ejus,
beus gloriatr de judicio, decoremde majeslaie. multo magis reconciliati, salvi erimus (Rom.y, 10).
Vers. 6. Quoniamdctbiseum in benedklionein sm- Sed isti tandiu dicuntur iniraici, donec diaboli sua-
culumsmculi; Imlificabiseumin gaudiocum vultn luo., ..j sionibus inducuntur; cseterum quando ad Christum
Gradalim descendit ad illam gloriam declarandam1 Dominum redeunt, et servi et filii vocantur et araici.
quam Christus Dominussecundum carnem a Paire; Sequitur, dextera tua inveniatomnesqui le oderunt.
clarificatus accepit. Dicit eum dandum esse in bene- Hic illud judicii lempus adverlitur, quando dextera
diclione, qnse nullo possit fine concludi. Veruin hoec : Patris, id est DominusSalvalor judicaiurus est mun-
verba pia examinatione pensanda sunt, ut lantoereii dum; et qui eum odernnt poenaeperpetuitate dam-
nobis elucere possit arcanum. Multis locis jara dixi- iiandi sunl.
mus suscipiendumesse pro parte raerabrorum, quod' Vers. 9. Pones eos ut ctibanum ignis in tempore
ipsi Domino Salvatori non polest convenire; sicul1 vidtus tui. Ctibanusest coquendis panibus seneivas-
et Patres nostri similia loca exposuisse declarantur. culi deducta rotunditas, qnae sub urcniibus flammis
Quapropter tmtificabiseum in gaudio cum vultu tuo,> ardet intriusecus. In qua simililudine merito pecca-
suscipiendum esl de unoquoque fidelium, de quibtts3 torcs ponuntur, qui in futuro judicio, et mceroie
et alter psalraus dicturus est: Et habitabunt recti' auimi, et pcenaliexcruciatione torquendi sunt, quia
eum vultu tuo (Psal. cxxxix, 14). Lmtificarienim de3 c uilra regulas Domini obslinala niente vixeruul.
vultu Domini, alterius cognoscitur esse personse;' Tempus vero vultus Domini dies est judicii, quando
quod de Christo inlelligi catholica non permittit Ec-' lC Filius bominis videbitur ab omnibus; sed soli eum
clesia, quae sic unita Verbo cognoscilur, ut uiia sine' justi etiam divinitatis suaecontemplatione respicient.
dubio inlelligatur esse persona. Mcmenlo autem quod superius in laude Domini
Vers. 7. Quoniam rex speravit in Domino, et in1 Chrisii characteristnon schema posuerit, per quod
miserieordiaAltissimi non commovebitur.Dicit cau- honorem ejus et gloriam diversa qualitate gratiarum
sam quare tanlum munus acceperil: quia rex iste3 descripsit. Nunc per eamdem figuram iniraicos ipsius
qui in passione sna tribus linguis legebatur ascriplus,> dicit variis suppliciis affligendos, ut quanlum ilie
secundum hominem speravii i» Domino, ut ngno- mirabilis, tanlum isti redderentur horribiles,
scamus, nisi suppliciter postulando, ad ejus non1 Vers. 10. Dominus in ira sua tonturbabil eos, et
posse nos misericordiam pervenire. Sequitur etiam0 devorabit eos ignis. Ordo judicii pulcherrima narra-
seternitatishujus causa probabilis : quin 11scil a Pa- tione describitur. Illos enim peccatores qui se pro
tris misericordia submoveri, qui sperare iu ejtiss nctnura suorum raalignitate discruciant, ira Domini
gloria persevcrat, sicul Salomon dicit : Quis spera- dicit esse turbandos, quando audienl: Ite in ignem
vitin Domino, el confususest (Eccle. 11, 11)? Et in1 mternum (Matth. xxv, 41); et istam sententiam con-
alio psalmo dicit: Protectot est omnium sperantium 11 sequentur, ut perpetua flamma devorenlur. Nara
in se (Psal. xvu, 31). Posito igitur in primo psalmo,> -Djussionem Domini nuila mora subsequilur, sed mox
categorico syllogismo, et in septimo, hypotlietico, >, ut discernit, iinplefura est. Iste tamen ignis sic ab-
restat nunc ut enthymeina demonstrare debeamus. • sumit, ul servet; sic servat, ul cruciet; dabiturque
Enlhyinema, quod Latine interpretatur mentis con- miseris vila morlalis, et poenaservatrix.
ceptio, syllogismusest constans ex una propositione e Vers. 11. Fructum eorumde terra perdes, et semen
et cOnclusione,quem dialecticidicuntrhetoricumsyl- eorum a filiis hominum.Fruclus eorum fuerat in terra
logismum, quia eo frequenler utuntur oratores pro 0 viventium, si Filio Dei credidisseut; sed quia man-
compendio suo. Isie laliter explicatur: Omnis spe- datis ejus contumaci spiritu restiterunt, merito fru-
raflSifl Dominoexsultabit et Isetabitur in inisericor- cium illura beatitudinis perdiderunt. Semtn eorum,
dia ejus; ego igilur exsultabo et loelabor in miseri- id est vota vel facla peccantium. Bene autem dicun-
cordia ejus. Ista est tertia species syllogismorum 1 tur semina, unde nascitur unicuique retributio digna
e gestorum. A fitiis hominumefficies alienos, id est a
par quOs dialectici sublilissimis disputalionibus quae
probare nituntnr ostenduot. Necmoveat quod in istiss sanctis, 71 <I"OSin haereditalemseternam ttiae mi-
paftibus non sunt eadera verba quaedialectici ad in- 1- sericordiaelargilate missurus es.
stmendos rudes longo post tempore formaverunt; in 11 Vers. 12. Quoniamdeclinarerunt in te mala, eogiti,
151 M. AURELIICASSIODORI 152
verunt consilia qumnon polueruntstabilire. Declinare ; A fitcri vos quia Verbum Patri potest esse subjectum,
diciuius mala supra alios pendentia, in alio Ioco sine: quamvis aliqtiiPatres Christimembrishoc aptandum
iniquitaiis causa relidere, quod in passioneDoraini i esse puiaverint. Quocircaparum tibi fortasse visum
constateffectum.Nam cum putarent Judaeiimperiurai estquod Eutycbis errore tenebaris obnoxius, nisi te
Romanorumsibi fore perniciosum, si RegemSalva- et Arianacalamitas jnncio fasce deprimeret? Aucto-
torem Dominum suscepisseni, in ipsum visi suntt res suos errores singuli damnaverunt : de te autein
mala declinate, qusesibi credebanl Romanisulciscen- quid fachnt, quem duplex culpa condemnat? Moxut
tibus evenire. Cogitaveruntenim consiliumdicendo :'• ad conflictumveneris, stalim Nestorianumvocasor-
Expedit unumpro omnibusmori (Joan. xi, 50). Qttod I thodoxum. Habemuscontra te judicia tua ; hoc aliis
non potuerunlstabilire, id esl ad votum suum perdu- pro crimine dicis, quod tu tibi persuasissecoguosce-
cere. Namnescientes vera dixerunt, oportuit unuml ris. Exstat hic denarii nuraeri duplicata societas; ul
pro omnibusmori. Verum quidem dictum, scd malo> sicul hsccparilitas unam suininaiiidesignal, ita psal-
voto prolalum est; et ideo de tali facto subiturisuntt mus isle utriusque legis unum Dominum proclamet
pcenam,quia non habuerunt sinceram conscienliam. auctorem. Estenim in istis decadibusvirtus exiraia;
Quod schema diciluramphibologia, id est diclioain- et quoties se geminant, tolies ingentium rerura sa-
bigua, dubiam facienspendere senlentiam.Consilium i B cramenta declarant.
est enim aliquid aut faciendi, aut non faciendiralio» EXPOSITIOIN PSALMUMXXI.
deliberata. In finempro susceplionemalulina psalmusDavid.
Vers. 13. Quoniampones eos deorsum,in reliquiit Sive in finem,sive psalmus, sive David quid signi-
Utis prmparabit vultum eorum. Posili sunt deortttm
vitio suo lerrena non me- ficet, frcquenter expositum est. Reslat ut pro susce-
Judsei, quundo sapientes, adhuc novumessecognoscitur,
ruerunt coelestiacontueri. Sed vultus eorum, id est ptionematutina,quod
debeamus. Suscepliomatutina est tempun
inala intentio ipsorum, ad reliquias Domini, hoc est explanare sicut diciiur in Evangelio : Unasab-
ad passionemaptata est; ut cum illi se inferre cre- resurrectionis,
balorumvalde diluculo, venil Maria ad monumenlum
derent dispendium morlis, salus fierel absolute ge-
neralis. (Joan. xx, 1), etc. Susceptioenim fuit, quando Do-
' ininus Christus mortale corpus veleris horainiscon-
Vers. 14. Exaltare, Domine,in virtule tua; canta-
diiione deposila, in magnam gloriam clarificatusas-
bimuset psallemusvirtutestuas. Exaltare dicitur, id
su cuiomnegenufleclilutccelestium,
est resurreciione magniflcare.Tunc enim ab humi- et mpsit: terreslrium,
litate suscepta exaltatus cognoscitur, quando in glo-' etuni infernorum(Phitip. u, 10). Matutinumautem di-
C est, quasi mane primitivum, quod tempus in-
ria sua resurrexisse probalus est. In virtule tua, id numerislocis ad resurrectionemDominiconstat apta-
est in Deilate Verbi, per quam dixisti : Potestatem tura. Sed cum in hoc
habeoponendianimam meam,et polestaltm habeoile- constet esse psalmo multa de sua passiona
rum sumendi eam (Joan. x, 18). Cantare vero est locuturum, videamus cur ejus titulus
sulam resurrectionem commemorarevoluerit. Ssepe
verba Domini ore proferre. Psallere autem, mandata enim
divina bonis operationibusconslanter implere. Hscc significaturper id quod sequitur, illud scilicet
ut cum dicimus maue facitim, intel-
enim duo sunt qusea nobisomnimodisexpetuntur,ut quodpraecessit; nociem qtioque prsecessisse; similiter ciini
laudes Dominifideliterore cantemus, et opere nostro ligamus dicimus manumissuni, intelligamusservtim fuisse;
ipsius mandata faciamus. el his similia. Quse figura dicitur synecdoche, cuin
Conclusiopsalmi.
per id quod sequitur possumusinielligerequod prse-
Oslensanobis est imago cceleslisRegis mirabili cedit. Unde dubium non est coramemorationem
descriptioneveritatis, ut quem Judaeinon merucrunt at factam resurrectionis indicare nihilominuset beatis-
praesentem cognoscere, auditu auris raundus eum m simam passionem. Hinc autem
qusesit virlus et cla-
'"
crederet advenisse. Mcminerimusaulem quod psal- ritas psalmi, absolute datur intelligi,
quod eura ina-
mus iste tertius est ex his quos de duabus naturis 1S1" lutinse lucis nomine
praenotavit: quoniampassionem
evidentius locutos esse collegimus. Hanc tamen re- e" Doraini
Cbristi, quam narrat, saluti geueris liuinani
gulam noveris in omnibnscustoditam; ut in eis psal- ' constat esse concessam.
mis, et dusenaturse el una persona esse declaretur;
Divisio psalmi.
quatenus salutari brevissiraoquecompendio, et illi |i:
destruanlur qui duos filios esse mentiuntur, et illi Hi Per totum quidem psalmum loquitur Dominus
qui unam naturam in Chrislo Dorainocallida perver- r- Christus; sed primo capite derelictum se clamat a
;i- Patre, ut dispensalam scilicet susceperit passioneiu,
sitate confingunt. Dicite, qiti vos puiatis sapientissi-
mos viros, quid est illud quod ad Corinthios scribensHS potentissimamhumilitatemsuatn hominissubjectione
H, [ms. G. et ed., bominum abjeciione] commendans.
ait Apostolus : Tunc et ipse Filius subjeclus erit ei,
i qui sibi tubjecil omnia, ut sit Deus omniain omnibus us Secundo loco passionem sacram diversis compara-
(I Cor. xv, 28) ? Namsi ex deitateet humaniiateuna na tionibus prophetavil, deprecans ut a ssevientibusini-
ii- micis suis, divina protectione liberelur. Tertio com-
natura facta esset, ut creditis, qualis, rogo, substau-
tia in selernum Patri potest esse subjecta? Restatut ut raonet Dorainumlaudare Chrisiianos, 72 Qma ln
vos Ariariuserror absorbeat. Necesse est enim con- n- resurrectione sua caiholicain respexit Ecclesiam; ut
153 EXPOSITIOIN PSALTERIUM.PSAL. XXI. 154
audito tanlo miraculo iu saluberrima fidei constantia A longe a se fieri verba quae delicla parluriunt. Salus
permanerent: ne passione tantum prophetata, imbe- enim erat sancise animse, si scrmones delinquenliuui
cilla se hominum corda turbarent. Quera psalraum non haberet; sed virtiitepatientiaclubenssustiiierei,
paulo sollicitius audiaraus, est enim ingenlium rerum quod divina dispensatione paterelur; sicut ipse in
admiralione plenissimus; ut quid in hac vita contem- Evangelio dicit : Pater, si fieri poiesl, transeat a me
nenduin, et quid in alia esset sperandum, capitis calix isle (Matth. xxvi, 59) ; et subjunxil : Vetumta-
ipsius commonitionihus nosceremus. Nam cum multi men non skut ego volo, sed sicui tu. Dicit etiani a
psalraorum breviter de Domini passione meminerint, roembris suis : Verba delictotum meorum. llle ergo
nemo lamen eam tanla proprietate descripsit, ui nnn qui peccatum non habuit, nostra delicta sua dicit
tam prophelia quam hisloria essc videalur. esse peccata ; sicut et in alio psalmo ipse dicturus
est : Deus, lu scisittsipenliam meam, etdeliclamea a
Expositiopsatmi. le non sunl abscondila (Psal. LXVIII,6). Audiamus
Vers. 1. Deus, Deits meus,tespicein metquare me ergo vocem membrorum ex ore capilis, et inlelliga-
dereliquisti? longe a salute meavetba deliclorummeo- mus ex nosira persona merito fuisse locutum, qui se
rum. Dominus Christus omnia prsevidens atque dis- hostiam oblulit pro salute cunctorum : unde Aposlo-
pensans, cui futura cuncta praesenlia sunt, quasi jam B lus dicit: Eum qui non noverat peccatum,pro nobis
vicina passionepermotus exclainal-.fleus, Deus meus. peccalum fecii (II Cor. v, 21). Nam et in ipsa lcge
Hsec tamen verba accipienda sunt ab humanitalis peccala appellabantur quse pro peccatis offcrebamur.
ipsius natura. Naturani autem dico esse virlutem vi- Vers. 2. Deus meus, claniaboper dkm,nec exaudies;
goremque subslantiae.Nam et repetitio ipsa affectum el nocte, et non ad insipientiammihi. Pet diem clanvi-
necessariaeorationis ostendit; ut illum geminaio no- bat bumaniias Verbi, quam non circumdabant tcne-
inine charissimus Filius invocaret, quera sibi non brse peccatorum ; nec tamen consiat auditara, cni
raundanam salutem,sed chirilalem aelernaemajestatis nulla praepedire videbatur offensio. Audiat boc que-
noverat ulique prscslaturam. A.o; sermo Craecusest, rulum genus hiimanum, quod pclitiones suas deside-
qui Latine interpretatur limor. Pro qua rc, ul arbi- rat sine dilaiione compleri. Petit, sicut dictum esi,
iror, majores nostri Deuma timore appellandum esse humanilas Verbi, quacmerebattir audiri; quam tamen
voluerunt : unde quidani ait genlilium poetarum : ideo non constal auditam, ut ejus sacro sanguino
Primus in otbe deos fecit timot. Nam cum dicit: Re- probrosa mundi crimina lavarenlur. Hoc etiam et
spkein me, celerrimum sibi resurreclionis proveniie aliisdoceturexemplis. Paulus petit (II Cot. xn, 7,8)
iteprccatur auxilium. Sequitur, quateme deteliquisti? „"*ut ab eo carnis stimulus tolle:etur, nec tamen audi-
Istud quate, nonnullam afferre cognoscitur qusestio- lur a Domino. Diabolus precatur (Job n, 5) ut .'ob
nem; ut ille sapientiaeMagister consubstantialis [ms. sanctum virum saevissimacalamitate pcrcellcret, ct
C.consubstantialis Patri] et enarralor Patris, iiasit con-tal ei mox fuisseconcessum. Sed Aposlolo voltim
vicina carnis suse morte lurbatus, ut quasi nescius sauin impiere uegabatur ad gloriara, diabolo vero
interroget Patrem, quare ab eo fuerit derelictus ? Sed dabatur ad poenam.Sicnonaudire frequenter expedit,
baecet his similia ad humanitatera respiciunt expri- quamvis nos desideria dilala contrislent. Addidit quo-
raendam. Cseterumnec in ipsa passione absens illi que clamasse se nocte, id est in tribulatione, ciini
credenda est fuisse divinitas, tttm dicat Apostolus : eliam peccaloressoleant frequenier audiri. Suhjunxit:
Si cognovissent,nututuamDominumylorim crucifixis- El nonad insipientiammihi,subaudiendum reputabis.
senl (1 Cor. u, 8). Sed passus est impassibiiis per Duo sunl enim genera petiiionura : quando petimus
passibilem quam suscepit huraanitatem ; et immorla- houores, divitias, inimicorum vindictam, et caelera
lis morlutis est, ei qtti nunquam raoriiur resurrexit. hujusmodi, insipienter pelimus, quia mundana desi-
De quo loco Patcr Cyrillus ita pulchre locutus est derainus; quando autem po^tulamus nt a periculis
(Lib. iv adv. Nestot., pag. 107): Gratia vero Dei pro liberemur, ul nobis vita concedalur aclerna,non stuite
oinnibus guslavit niortem, tradens ei projiriura cor- ) pelimus, sed convenienter oramus. Pelebat ergo Me-
pus, quamvis naturaliter ip.-e vita sit et resurrectio dialor Dei ct hominum Cbrislus non insipienter, sed
morluorum. Similiter et beatus Ambrosius (Lib. de prudenter; et tamen non constat eum audiium, quia
Incarn. Dom., cap.b): Idcm paliebatur, et nonpalie- mundi redemptio sic erat Domino dispensanie ven-
batur; moriebatur, et non raoriebatur; sepeliebatur, tura.
el non sepeliebatur; resurrexit, et non resurrexit. Vers. 3. Tu aulem in sancto habitas, tattt Ittael.
Sic et hoininem dicimus hodiequepati, mori, sepeliri, Postquam se dixcrat auditum non fuisse : ne qttis
cum lamen aniina ejus nullo fine claudatur. Quapro- putarct Deum Patrem proprium Filium non amare,
pter derelictum se sub inlerrogatione teslalur, quia quia euni dissimulavit audire, de quo ipse testatus
revera manibus impiorum tradi non polerat, nisi esl: Hic esl Filius meus dilectus,in quo mihi benecom-
majestatis ejus potentia talia fieri permisissel; sicut placui (Matth. m, 17); adjecil mngnaedilectionisin-
in Evangelio dictum est: Non haberesin me potesta- dicium, dicendo : Tti autem in sancto habitas, laut It-
tem, niti tibidala fuissel desuper(Joan. xix, 11). Cla- rael. ln sancto habitas, incarnaliotiem suam declara-
mai eliam quae patiiur humana susceptio, blasphemas vil; sicut et in alio loco dicit: Cuslodianimam meam,
voces, et impias murmurationes abjiciens; dicii enim quoniam sanctus sum (Ptal. i.xxxv, 2). Laus Israel,
155 • M. AURELH CASSIODORI 158
per modum deOnitivumdicltur quid sit Patcr, id est A / humilial, lanlo amplius exalfelur ad gloilun. fton
laus Israei. Deuin quippe videntium ipse revera laus /jomo, id est non peccator, quod iu illo esse uon>
est, qui sanctis oronia gloriosa concedit.Et est tertia poiuit. Homo ergo dicitur, quanlum pertinet ad bu-
definitionis species, quse Grseceitoiims, Laline qua- manam naturam. Idem non homo appellalur : quia
lilativa diciiur. Haec dicendo quid, quale sit, hoc quod est propriura hoininis, peccata non habuit. Nam
unde agitur, quid sil evidenter ostendit. et diabolus in Evangelio dictus est horao, ut est
Vers. 4. ln te speraveruntpatres noslri;speraverunt, illud : Inimicus homo supetseminavilxizania (Matlh.
el liberatti eos. Ne duriliam quisquam putaret 73 XHI,25). Unde hoc nomen esse constat homonymum.
Patris, sicut dictum est, quod se Filius non profltetur Opprobrium autera hominum fuit quando eum sputis
audilum, langunlur ab ipso breviter illa quae gesta innumeris compluebant, et alapis sacrilegis verbera-
sunt. Eripuit enim populura Israel de terra /Egypti; bant. Abjeciio plebis fuit, quando Ponlius Pilalus
eruit tres pueros de caroino; liberavit Danielera de (Matth. XXVII , 27) dedit lurbis potesiatem, quem
lacu leonum; et alia seu quse fiunt, seu quac legun- vellent sibi dimiiti : illi Rarabbam eligentes, Chri-
tur innuraera. Sed cum haec tanta supplicantibus slum Dominum potius abjecerunt.
sive prsestiierit, sive praestet, tamen Filio proprio Vers. 7. Omnes qui videbant me aspernabanturme;
non pepercit, ted pro nobit omnibus Iradidit illum B j foculi sunt labiis, et moverunlcapul. Omnes, de malis
(Rom. vm, 52), nt implerentur videlicet Scripturac, tantum stiscipiendum est; nam si misceas fideles,
et salus raundi ipsius passione proveniret. Patres au- non potest stare senlentia. Grsecedicitur
Qu«ligura
tera suos quod Cbristus Dominus dicit, ex illa parte synecdoche, Latine a loto pars. Aspernabantur
ergo
debet inlelligi, qtia et fratres suos apostolos vocavit; Judaei Dominum
Salvatorem, quando dicebant: Afioi
sicut in Evangelio post resurrectionem suam dixit : salvos fecit, seipsum non poiest salvumfacere (Mallh.
Vade ad fralres meos, et dkes ad eos : Ascendoad xxvn, 42), et caetera.
Proprie autem posuit (afcitseos
Palrem meum, et Patrem vestrum (Joan. xx, 17). fuiste loculos. Tales enim ore, non corde fabulantur,
Vers. 5. Ad le clamaverunt, et salvi facli sunt; in «juibusnon proveuil lirma deliberatione sentenlia.
te speraverunt, et non sunt confusi. Certissima est Quid lamen isti labiis loquebantur? Si Filius Uei est,
sententia quae dcmonslratelTeclum.Necesseestenim descendatde cruce (Ibidem, 40). Istud eniiu anirao
ut ad uiilitalem suam audialur qui clamat ad Domi- d.screpante videbantur tantum labia
personare. Nam
num. Quanti enim martyres ab infidelibusnon cre- ut per iracundiam, non
per rationem probares
debanlur audiri, dum eos corporalis poenacoiisume- dicium, adjecit, moverunt
caput, qrtod ininantes fa-
rel; sed illi poleniius auditi suut, qui coronam mar- ciunt, non judicantes.
tyrii percipere meruerunt. Dominus ergo justos suos Q
semper exaudit, sed quemadrnodum illis expedtre Vers. 8. Speiatiii in Domino, eripial eitm; salvum
cognoscit. Nec vacat quod speraverunt freqiienlcr facial eum, quoniamvutl enm.Hoc per figurara diclum
iteravil; figura est enim quaeGnece dicitur eperaba- est a Judoeis, quaeGroecedicitur ironia, Laiine irri-
sis, Latineiteralio, quoiies per singula commata ad sio, aliud quam conatur o^tendens. Verba siquidem
decorem inaximura verba geminantur. Non sunt con- ista specialiter Evangelii sunl; dicebant eniin Judaei,
:
fusi, quos utique venturos constat ad praemium. >on quando pendebat in ouee Speravit in Domino, li-
enim confunditur, qui bonum desiderium suum adi- berel nunc, si vidt, eum (Mallh.xwn, 45). 0 ccelcsiis
pisci posse monstratur. inlegritas! Nonne videmur hic potius Evangelium
Vers. 6. Ego autemsum vermit, et non homo ; op- recensere quam psalmum, quando tanta veritate
•
probrium hominum et abjectioptebis. Hoc per figu- conipleta smit, ul uon fulura, sed transact.i esse vi
ram dicitur tapinosin, quae Latine Irarailiatio nuii- deantur? Merilo, ne quid aut excusabile pcrfidis, aut
cupatur, quoties magnitudo mirabilis rebus humilli- fidelibus relinqueretur ambiguiim
mis coraparatur; sicul Aposlolus ait: Infirma mundi' Ver-\ 9. Quoniam lu es qui abstraxisti me devenlre:
hujut elegit, ut eonfundatfortia (I Cor. i, 27). Verms, ,rj spes mea ab uberibus malris mem. De ventre uliqua
nimia quidem videtur abjeclione lemnibilis, sed \irg'ma!i, qui jam tunc ab originalis peccaii vilin
magni continet sacramenta mysterii: nascilur absque' sequestiatus, lunqitamsponsus processit de thalamo
concubitu, repil humilis, movelur sine soniiu. Quac s (Psal. XVIII,0). Inde se dicit abstraclum, undi' bti-
si consideres, non immeriio Dominurn Cliristum ver- manitas lenebalur obnoxia. Sive illud accipiendum
mem appellatum esse cognosces. Vermii ergo quiai est, quoiiiam de utero matris jure se a Domino>li-
mortalis, quia de carne sine permixiione liumanise-> cebal abstractum; ut ostenderel nalivilatem illam
minis natus est, quia viae ipsius sileriliosscet liunii- dominica viriute perfectam : ne incredibilis videre-
les exstileront. Comparat enim se Creaior bumilli- tur virginis parlus, dum esset Doinini operatione
mis crealuris suis, ne quid aestimaresabjectum, quodI completus. Et ut declararet perfectam humanilaiem,
ipso noscitur auctore formatttm, sicut scriptum est: : quam assumere atque monstrare dignatusest, ab
Fecit Derit omnia valdebona (Gen. i, 51). Sic et ipsei initio viise suaespem siiam dicit in Dominoposuisse.
David doctorem secutus, minutissimo se pulici co-- Verum hic quoqtic incomprebensibilis sanctilas, et
_equavil(/ flea. xxvi,20). Ipsa eniin virtusest religio singularis ostenditur magnitudo. Nam cui alii dalum
nis, ul quanto se plus unusquisque exemplo Greatoriii est Divinitalem agnoscere, quem adhuc potuerant
 _«'' EXPOSITIOIN PSALTERIUM.PSAL. XXI. 158
ubefamalfcfitalactare? lncipiens ergo a>tas dicebat, A tauri malitiam superbiainque snam ereclis cervicibus
ad quod aliorum vix poterat pervenire maturitas. iuflaverunt, e.tinnoceniis sanguinem truculenlis cor-
Vers. 10. In te juctaius sum ex utero; de venlre nibus effuderunt. Apte vero addidit pingues. Tune
matristneal Deusmeus es lu. Ut horao ista loculus enim ipsumanimal nimis redditur inquietum,quando
est. Nam cum se dicit jactatum in Domino, ostendit pinguedine multa refertum est; et de mansuetoferox
ab humana iniquitate se fuisse discretum. Quod au- efficitur, ctimprsesumptioneluxurianiis corporisani-
tem sequltur : Ex uteto matris, ad errorcin pertinet raatur. Quod si adhuc altius auciorilatis verba pen-
Synagogae, unde eum perfidia Judaeorum constat seraus, circumdederunl,pOtest irahl ad eos quiillum
expulsum. Caeterumsine Deonon fuit nec ipsa con- cum gladiis et fustibus arabierUnt: obsederunt au-
ceplio. Nam sicut bomo in iniquitalibus concipilur, tem, ad illos qui sepulcrum ejus custodierunt, ne a
sic in ipsa incarnationis origine Domini Cbristi, divi- discipulis occulte raperetur. Obsidioenim dicta est,
na substaniia humanitati jiincta atque adunata de- quasi bostium insessio, id est hoslilis eircumdaiio.
claralur; sicut et ab angelo Mariac semper virgini Vers. 13. Aperuerunlin me os suum, sicut leo ra-
prophetatum est: Spiritus sanctus superveniet in le, piens et rugiens. Melaphora introducta est a consue-
et virlus Allissimiobumbrabitlibi : proptcrea quod -^ tudine ferarum, quae avide os aperiunl quando ali-
nascelut ex te sanclum, vocabitur Filius Dei (Luc. quid deglutire contendiint. In me autein dixil conlra
i, 35). me, ciim delestabili adunatione dicebant: Crucifige,
Vers. 11. Ne discesserisa me: quoniam tribulatio ctucifige (Luc. xxm, 21). Os suum, revera sHum,
proxima est, et non est qui adjuvel. Melumortis 74 quod non illis sapientia aperuii, sed cogitatio scele-
et ibta prolala sunt : qnia dicturu9 erat : Pater, si rata reseravit. Audiaut utrumque Pelagiani, quando
fieripotesl, transeat a me calix iste (Matth. xxvi, 59). Judaeinequitiam locuti sunl, ipsi os suum aperuetunt.
Tiibulationemvero dicit mortis cogitationem, quae In bono autem legitur : Domine,labiamea aperies, et
longe post saeculisimminebat. Quam ideo denuntiat os meumannuntiabitlaudemtuam (Ptal. t, 17). Quod
ptoximam,ut assumptio veraecarnis trisiitiam oslen- autem dixit, sicut leo rapiens et rugiens : rapient
deret passionis : sive quia illivicinumest omne quod pertinet ad insanissimam sediiionem, qunndo eum
venlurum est, sicut propheta dicit : Quontam mille raplum traxerunt ad tribuual praesidisaudienduin;
anni anle oculostuos, sicul dies hestetnusqui prater- rugiens ad blasphemas voces, quibtis clamaverunt:
ivit (Psal. LXXXIX,4). Sive tribulationemdicit proxi- Crucifige,crucifige.Quod utrumque feris merito com«
mam, quia eral in sua carne passurus. Nam quicun- paralum est, quando insani populi consiliiiin ratio-
que damna facultalum, orbitates filiorum,amissiones G nabile perdiderunt.
bonorum,*vel alia hnjuscemodi suslinel, longinqua Vers. 14. Sicut aqua effusasvnt[ed., efftisussumj,
sihi mala coguosciiur suslinere : cum veio in carne cl dispersasunlomnia ossa mea. Comparalio ista non
sua quis patitur, lunc illi proxima tribulatio copula- rainimiimconiiiiet sacramcnlum. Dispetsa sunt om-
tur. Quod autem dicit : Et non eslqui adjuvet,puiiias nia ossa ejus, id e-t firmi ac fideles apostoli,
petentis, et virtus Divinitatis ostenditur : quia si qnaudo dixit cis : Ecce ego mitto vos velut agnos in
Deusnon adjuvet, nullus est qui eripiat periclilan- mediolunorum (Mallh. x, 16) : tunc illi sicul aqua
lem. Consideremtis ergo si debemus aliquando ab effusisunt. Aqita enim quando funditnr, et rigat et
ipso dividi, qui nullius, nisi ipsius lantum possumus abluit: sic illi orbem lerrarum divinn imbre satian-
miseralionesalvari. tes, peccatorum sordibus abluerunt.
Vers. 12. Circumdederuntme vituli muhi; lauri Vers. 15. Factmn est cur meum lanquam cera
pinguesobsederuntme. Oratione decursa, quam in Hqttescens in mediovenlrismei.Cor suum, voluntatem
passionibussuis semper praemitlit,siciu eum fecisse stinm dicit, quse in Scripturis divinis clausa tegeba-
lempore traditionis, Evangelistarum dicia t slontur, lur; sed iinpleta passione, otiinis veriias de adventu
ne se fideliumvota proecipilare forsilan incousulte cjus pr,,i»Hsa revelala est. Bene autem legis myste-
praesuraerent, venit ad secundain partera, ubi per \D ria comparata sunt cerm,qua? ttinc splendorein rctl-
allegoricas comparaliones crucifixionis suoercvelat dit, quando in usum luminis calore liquefacia dis-
arcanum. Et nota quia futura pro praeteritis ponit, ut solvitur. Ventremvero suum dicit Ecclesiam caibn-
durissima corda Judaeorum, quasi peracia veritaie licam : ubi teeta verba prsedicanlium, vcnientu
convinceret. Quae flgura dicitur prolepsis, Laline tempnris pleniludine, patueruni. Inde est eli'lud,
prseoccupatio,quando refertur aliquid per tcmpus quod velum templi in passione Dominicnnsiat scis-
praeteriium,quod adhuctredituresse venturum.To- siiin; revclaia suiiteniin lali facto illa quac tegeban-
tura factum cst, ne periret incredulus; sed ipse sibi tur occulta.
exstilit reus, qui sequi tolies conlempsit admonitus. Vers. 16. Exaruit velut tcsta virtns mea,ellbu,ua
Vituli multi, populi sunt videlicet Judscorum, qui mea adhasil faucibusmeis, et in pulveremmorlis de-
ignoralo Dei jug >, inconsiderata procacitate lasci- duxerunt me. Viriul m Cbrisii lestm non puteliiiis
viunt, siuiul pelulauies et falui, qui gresstis suos inc iiigrue comparatam, quia scut illa funace du-
nullamoderationedistinguunt,sed vagiac penduli ad rescit, el fortior redditur igne dccocla, sic passio e
iniqua consiliaquibusdanisaliibus efleruniur. Tauros Domiilitirtus ejus solidata cst, qu.e prius quasi lulca
pinguet, principes Judseorumdesignat, qui in vicera vldebatur incredulis. Lmaiwvero stia siguilicat pr<i-
159 M. AURELHCASSIODORI J60
dicatores apostolos, qui adhmseruntfaucibusChristi, , A configeretur, videretur a multis, crederelur a pluii-
duin ejus mandata custodierunt. Ille enim in faucibusi mis. Et ne Deum quispiam dubilarei, in cujus pas-
Dominicismanet, qui divino adjutorio ipsius prsedi- sione tot et tanla miracula convenissent, Per uni-
catioiiemcustodit. Sed quomodo se dicit in putverem i versum mundum lenebra facla sunl, lerra tremuit,
deductum, cujus caro non perlulit corruptionem?I petrm scissa sunl (Malth. xxvn, 45); ut orbis pas-
Sed boc ad votum intelligendura est imraanium Ju- sum evidenler suum teslaretur auctorera. Sic istam
daeorum, qui se pulabant Christo inorlem dedisses criicifixionem totum mirabile habere decuil, quae
communera, in qua crederetur usque in pulvereml templum pii Redemptoris excepit. Quapropter nie-
fuisse perductus : sive magis a membris suis, id estt rilo a Christo electa est crux, in qua et siugulariler
ab Ecclesia dicat se usque ad pulverem fuisse per- occumberet, el communisorte moreretur.
ductutn; dum sors ista humanseconditioni videbaturr Et quamvis passionis doininicacad lilleram sim-
esse communis. plex hic videalur esse narratio, lamen aliquid nobis
Vers. 17. Quoniamctrcumdederuntmecanes multi;; et spiritualiter senliendum actus iste significal.
consiliummalignantiumobteditme. Hic mirabili pro- Manus Christi Judsci violuverunt, quandoejus mira-
prieiaie passionis suaesacramenta describil. Canum it culis nullateniis credere malucrunt. Manusenim si-
igilur natnra lalis est, ut ignotis bominibus ntillate-- B
I gnifieant operationes quas in diversorum languori-
mis acquiescant, sed importunis atque assiduis la- bus medicus ccelestisexercuit, ut eorum obstinala
tratibus arceant, quos noiilia domeslicaeconversa- duritia signorum virlulibus mollirelur. Pedes quo«
lionis ignorat. His ergo Judacijustissime comparan- que foderunt, dtim ejus apostolos, per quos fides
tur, qtiinovamdoctrinamDomini minime recipiemes,, Christiana in genfibus anibulavit, lacerandos esse
conlra cum ferocissimisvocibus oblalrabant. Doctri- putaverunt. Sic futurae causoein ista Dominicruci-
i,a vero nova esl, sicut Evangelista dicit: Mandatum t Uxione procdicloesunt. Foderunt aulem, non transi-
novumdo vobis,ul vosinvicemdiligalis(Joan. XIII,34); ; lorie debeinus ac.ipere, quia terra tunc vaiios fetus
quod eiiam Isaias propheta lestatur dicens : Vetera _ germiiiat, quando bomintim slndio cognoscilur exa-
transierunt, eccenova facla sunl omnia(Isai. XLV,19). rata. Quod contigit in corpore Domini Salvatoris;
Patenler aulem describilur acius ille Judaictis; fuitt illud cnim clavis afflxum,Iancea perforatura, fruciuiu
enim consitiummalignantiuin,quando cogilabanl Do- nobis intulii sine fine raansurura. Quapropter j-in
niinuin Jesum dolo lenere, monique tradere. 75 : iioriperiinieciiiiiisdictre Deuni carne passwn,Deum
Mulignanttumquippe dicit, malignacogitanlium. Ell niortuuin pro salute cunctorum. Unde Paler Au-
meriio se laietur obsessum, quia in ipso erat civiias; guslinus niirabiliteret solilo more declaravil, dicens
Jerusalem, ijuam bostes fidei Chrislianse in eodem, C ^ (Senn. 59 lie Temp.): lies veiusta erat ut homo nio-
obsiclerevidebantur. reretur; quod ne seinper valcret iu bomine, res uova
Vers. 18. Foderunt manus measet pedes meos.Sed1 facta est ut Deus moreretur; sicul et Apostolus ait:
anlequam ad Passionis ipsius veniamus exordiura, Nos autem pradicamus Chrislum, el hunc crucifixttm
perscrutandum est cur talem sibi elegerit morlera, (/ Cor. i, 23). Et ne filiuin Virginis (ut quidam de-
qui dixil : Poteslatemhabeoponendi animam meam, mentium putant) alium fortasse senlires, adjecit:
et potestatemhabeoiterum sumendieam (Joan. x, 18)?» C/,'ris(timti(iqueDei virtulem, et Dei sapienliam: quia
Primum, quod crucis ipsa positio lalis est, ul parss quod stultum est Dei, sapienlitts est lioininibus; et
ejus superior ccolospeiat, inferior terras non dese- quod infirmumest Dei, fortius est hominibus. Quid
rai, fixa infernorum ima contingat, et velut quibus- enim lara slultum, tam inflrmumvidetur incredulis,
dam brachiis extensis, lalitudo ejus totius partess quam cum audiunt Deum, Dei Filium crucilixum
appelal ratindi, jacens vero qualuor cardines orbis5 pariler et sepultum? Sed placuit Deo per stuttiliam
designat. Sic in parvo posiia, cuncta videlur esse_. pr«dica(tonts salvos facere credenles (Ibidem, 21).
complexa. De cruce Domini dico, qtiae de pcenalii Incarnalio siquidem Doniini, misericordise ipsius est
nialo peccalorum, facla est beata redemplio: postea_ in mirabilis aititudo, inaestimabiledonum, incompre-
tribuens sabitis bonum, quse pridem dabat interi- hensibile mysterium : unde aut rectis mentibus pro-
lura : palibuluin saltitare, mors indicans vitain, bu- venit salus, aut perversis sensibus generatur inte-
militasdivinainproclamanssummii.item; ut Christumii ritus.
in ccelo, Christum in terra, Chrislum per ciinciura (i Vers. 19. Dinumetaverunt omnia ossa mea; ipsi
orbeni, Christum quoque ad inferna per figuraiii cru- vero consideraverunlet conspexeruntme. Forma cru-
cis esse cognoscas. Quod si aut ferro iruncatus, autt cis raira proprielate depicla esl; ut omne corpus in
igiiibns fuissel absuraptus, aul lapidibus oppressus,, ea sic dicatur extensum, qualenus ejus ossa humanis
aut (luctibus demersns, aut alia qualibet morte prae- oeulis numerabilia viderenlur; ut quod caro super-
ventiis, quo signo, rogo, diabolus pelleretur? Quo c- ducta celaveral, niinia lensione corporis appareret.
vexillo frons Christianorum tula mansissel? Qua a Sed videamus ulrum poena dicenda sit, an tribunal;
a damnatio, an disceptatio : ubi quasi in regali sol.o
figura corporis el aniinaefirmaretur infirmitas? Nulla
mors lauise majeslati raelius convenire potuit, uisi ;i constilutus, increpanlein reliquit reura, confitentem
quaenobis perfeciaesalutis indicia dereliquit. Provi-i- reddidit protinus absolulum. Quo facto ille humani
tuni est etiam ad credulilalem nostram, ut alliuss generis Miseralor eximius, quid sanctis suis prsesta-
161 EXPOSITIO IN PSALTERIUM. PSAL. XXI. 16»
turus esset, in Latronis subita confessione rnonslra- Amonstratum,
A quod mens devola petitione supplicl
vit. Dinumeratasunt etiam essa ejus, id est aposloli, postulavit.
sive reliqui Christiani, quando persecutione facta Vers. 21. Tu aulem, Domine,ne longe (acias auxi-
iruculentiura Judseorum, ne in majorem numerum lium tuumame; ad defentionem meam aspice. Hic
ut per-
convalescerent, quserebantur exstingui. Sequitur jam resurrectionem celerrimam deprecatur,
etiam incredulitatis eorum deteslabilis obstinatio; ut fidorura mala credulilas supervenienti tali gloria
non aliquid transitorie aut casualiter fecisse videan- destruatur. Auxilium enim ipsam significat resur-
tur : sed dicit eos contidetasse el conspexisse; et cor reclionem, quseutique longe facta non est, qtiando
eorum lapideum tot miraculis non fuisse mollitum. Iriduana provenit. Sequitnr : Ad defensionemmeam
Pelraescissse sunt, lerra tremuit, sol amictu se tene- aspice. Sed, quae sil ista defensio, consequentcr
broso, ne tantum sccltis videret, abscondit; et (proh exponit.
dolor!) iniquiias in ipsorum oculis deflxa, in sacrile- Vers. 22. Eripe a framea, Deus, animam meam, el
gio suo mansitimmobilis. de manu canis unicam meam. Liberari se poslulavii a
Vers. 20. Diviseruntsibi veslimentamea, el super morte quam subiturus erat, collalo scilicct resur-
vestem meam miseruni sortem. Quamvis lola passio1 rectionis auxilio, Framea enim synonyraum est no-
Domini magna sacramenta contineal, tamen hic * men, significans sive baslam, sive gladium, sive quae-
nescio quod majus parturitur arcanum, quod aliai libet arma, per quse voluit fulurum crucis exitiuui
vestimentasua dicit esse dividenda, aliam vestemadt compeienter adverti: quia per ipsam roors plerum-
sortem nihilominiis perducendam. Vestimenta illa,, que succedit. Sed prirao dixit, Eripe animammeam;
quaedtvt.a tunt, Scripturas significant prophelarum,, modo petit liberari Ecclesiara, qtiaeesl illi unka, id
vel reliquarum ccelestium leclionuin, quas hacreticii esl catholica; ul intelligatur doctrinas novas et con-
prava inlerpretatione dividenles, Pilati militibus sce- ciliabula perdilomm unitatis vocabulo respuisse :
lerala se diyisione conjungunt. Tunica veroilla.quae: hsereticos hic canibus comparans, qui domestica qua-
venit ad sorteui, quac ejus sanctitatem corporis am- dam fcritate atrociter mansueti, cura de penetralibus
biebat, quam dicit evangelista (Joan. xix, 23) desu- nostris exeunl, Ecclesiara Dei mordere ac Iacerare
per fuisse contexlam per lotum, calbolica probaturr festinant. Et ul scias canes talibus boininibus aptis-
Ecclesia, quse nullatenus humano disccrpenda daturr sime comparatos, de manu eanis dixit, quod ulique
arbitrio; sed integra atque inviolabilis, quasi ex sorte3 homo, non canis habet. Sive, ut quidam volunt, ma-
unicuique divina semper largitate praestaiiir. Ipsa esll nus canis significat potestalem mundi istius, qusa
contexla desuper, quam nemo dividit, nemo disrum-- Q , Ecclesiam Dei lacerare mordaci ac subdola semper
pil; sed perpetua siabiliiaie flrmissima, in uuitaiis> iniquitate festinat. Canes autem non in malo tan-
suaerobore perseverat; de qua ipsa Veriias dicit: tum, sed etium in bono poni frequentia exempla
Tu et Petrus, et super hanc pettam adificabo Eccle- testantur.
siam meam, et portm inferi non pravalebunt adversus 5 Vers. 23. Libera mede ore leonis, et a cornibusuni-
eam (Matth. xvi, 48). Quod faclum el evangelisla1 cornuorum humililatem meam. De ore leonis, de po-
lestatur, dicens : Postquam crucifixerunl ettm, divi- lestate diaboli dicii, qui bene comparatur feris, quo-
serunt veslimentaejtts, sorlem miltentes(Matth. xxvn,> niarn humanis semper delectattir exiliis. Sed ne forie
55). Verum ista 76 sors in Scripturis divinis lara» aliquibus scrupulus inde nascalur, quare frequenter
saepiuscommerooralur,utmagnum nescioquid divinii una res et oplimis personis apiatur el pessimis. di-
judicii gestare videatur arcanum. Scriptum est enimi cendum est quod ad similes partes debeat applicari.
in Levilico unam sortem Domino dari, et unaiu apo- Unamquamque rera diversas cerlum est habere qua-
pompaeo (Lev. xvi, 8), id est transmissori. Itemn litates, ut leo, de quo nunc sermo est, habel fortitu-
Moyses quibusdam tribubus trans Jordanem, terrami> dinem, propler quara belluarum rex appellaltir;
sorte divisit. Jesus quoque filius Nave terram repro- habet et truculenlam ssevitiam, propter quod ferox
miisionis filiis Israel sorte missa dislribuit (Josue,, Dj dicilur. Quapropler fortitudo ejusctpotestasChristo
xvin, 10). Sors quoque Jonam prodidit lalenlemi racrito comparatur, ul est illud : Vicit Leo de Iribu
(Jon. l, 7). El in Salomone legitur : Conlradktiones s Juda (Apoc. v, 5). Ferocia vero ipsius diabolo com-
cohibelsors, etintet potentesdefinil(Prov. xvni, 18). petenter adjungitur, sicut Petrus aposlolus dicit :
In Novo quoque Testamenlo, id est in Aclibus apo- Sobrii eslote el vigilale, quia adversarius vetter diabo-
stolorum, sors Matthiam designavit apostolum 1 tus sicut leo rugiens circuit, quatens quem devoret
(Act. I, 26). Paulus etiam ipse apostolus scribens adi (1 Petr. v, 8). Iia fit ut unum animal, consideratis
Ephesios, Sorfe se dicit vocatum tecundum proposi- cjus qualitatibus, rebus a se discrepantibus rationa-
tum ejus qui omniaoperatursecundumconsiliumvolun- biliter comparetur. Quod genus locutionis Scripuna:
tatis sua.: (Ephes. i, 11); nec non ad Colossenses s divinacforsiian proprium non immerilo dixerimus.
scribens dicit: Gratias, inquit, agentes Deo Patri,, Sic el reliquas comparationes hujusmodi prsescntis
qui idoneos nos fecil in parte sortis sanctorum in lu- exposilionis raiio comprebendit. A cotnibus, id cst *
mine (Colos.i, 12). Sed cum mulia Iegantur lam inn superbis, de summilatum suarum potcstnlc fericnii-
Veteriquam in Novo Testamento sortibus luisse di- bus. Sed inspice quod addidit: Unicotnuotum, id est
visa, neino ausus est nogare per eamdivinilus essee sc singulariler erigenlium, qui nimia elalione sur-
1<3 M. AURELH CASSlODORt 164
gentes, consortes ferre non possunt,dum soli facien- A Deum qui hseretica pravitate cseeati sunt, vel idolis
dum pulanl quodcunque libuerit. Talia eniin anima- sceleraia menle deserviunt.
lw, quaeune cornu armantur, multo fertiora sunt ab Vers. 27. Quoniamnon tptevit nequedespexitpte-
his quibus duplicia tribuuntur, quaeGrseci f-ovoxepwf cempauperum. Quod solent facere mundi istius bo-
appellant. Ab illa enim unkotnuotum superbia non nore gloriantes , spernere pauperes, despicere sup-
ferenda humiliiatem suam, quae destituta opprimi plicantes, causamque de habitus qualitate metiri;
facile posset, eripi postulavit. utsi sit vestibus nilidus , verax putelur; si amiclu
Vers. 24. Narrabo nomen tuum fratribusmeis; in sordidus, mendacissimus habeatur. Sed apud Deura
medioEcclesia laudabo le. Post sacram passionem longe diversum est, qui de veste non judicai, qui
dicit gloriam Divinitatis loto orbe vulgandara. Nar- opulentiam non honorat; sed ille preces fidelium
tabo enim dicit, id est narrare faciam.Fralres autem pauperum exaudit ct adjuvat. Egenus illi pretiosus
dicuntur qui diligunt et diligunlur. Nam qui pati ve- est, qui tamen fuerit sanctitate dilissimus.
nerat pro salute cunclorum, quem eorum non dice- Vers. 28. Neque avertit faciem suam a me; et cum
ret fralrem? De quo loco patenter ait Apostolus: clumaremad eum exaudivilme. Intelligamushunc ver-
Decebalenim eum propter quem omnia, et per quem stim, et Deo gratias, in quanlum possumus , devota
omnia, qui multos fiiios in glotiam adduxetat, aucto- B inente referamus. Nam cura dicerel generaliter agen
tem talutit eotum pet passionem consummari. Qttij das esse gratias , quia pauperes Divinitas exaudira
enim sanctifical, el qui tanclificantur, ab uno omnes. dignalur, se intulit Dominus Cfaristus dicendo : Ne-
Ptoplet quam causam non confunditurfralres eos vo- que avertil faciem a me. Sic ergo causam omnium
eare dkens : Nunliabo nomen tuum frattibus meist suam fecit, sic peccata mundi corporis sui sanctitata
(Hebr. n, 10,11). Sic ail et in Evangelio postresur- delevit, ul dum ad se infirmitatera humauam traxit,
rectionem : fiietie (tatribus meis (Malth. xxvm, 10); diabolus amilleret quod tenebal. Quid autera cla-
et alibi : Qui feceril volunlatem Patris mei, qui tn, mavit, quid se dicil auditum? Utique, ut mors no-
cmlitetl, hic meut paier, el mater, et fraler esl (Matth. stra ejus exitio finirelur , ut peccalum veleris hoini.
xn, 50). In medio vero Ecclesimtaudat Dominum, nis redimeretur prelio sanctissimaePassionis.
qui se pia conversalione tractaverit. Ipsius enima Vers. 29. Apud te laus meain Ecctetia magna; vota
prseconium est morum sanctitas custodila, quandoj mea Domino reddam coram limentibuteum. Apud lt
uihil valet aliquid boni caro facere, nisi cui divinaj significat de te. 1n Eccletia magna, calholica scilicet,
misericordia probitalem noscitur prsestiiisse. In me- quseuniverso lerrarum orbe diffusaest. Magna enim
dio autem dicit, palam et in conversatione multo- et amplitudine recte dicitur et honore. Vota vero
rum, ubi recite mentis operatio reliquis fidelibus s G mavult intelligi sacramenta corporis et sanguinis
prsestat exemplum. sui, quse illis prsesentibus redduntur, qui ei sancto
timore subjecti sunt. Denique vide quid sequitur.
Vers. 25. Qui timetis Dominum, laudate eum; uni- Vers. 30. Edentpauperet, et saturabuntur.Haecsunt
versumtemen Jacob, magnificate eum. Paulo latiuss vola
quaesuperius dixit. Et considera quia pauperet
Domini passione narraia, ne corda fldelium longa* lantum
trisiitia turbarcntur, venit ad leriiam partem, ubiI ditissimo posuit qui mundi istius illecebras contemptu
devotos alloquitur, ut Domini dispensaii ne reco- felicitate referti respuerunt; non divites qui sacculi hujus
sunt, sed pauperes, id est regnum
gnita laudenleum, et praeconiaipsius gencrali exsul- Dei esurienles. Ideo enitn addidit, el saturabuntut;
tatione concelebrenl: quoniam per ejus passioucm II talutati enim non
fidelium polerant, nisi quos lalis possidebat
provenit salus et vita justorum. Nunc inlen- esuries.
damus quam suavis in timore Doraini declarelur' Vers. 31. Et laudabunt Dominum qui tequitunl
afleclus. Tiraor enim bumanus non Iaudem partwit,> eum : vivitcor
[rass. A., 8., F., viventeorda] eorumin
sed vitupeiatioiiem : Dei aulem limor, quia justus etI saculum smcuti. Permansit in superioribus dictis.
rectus est, laudem generat, amorem tribuit, ardoremII Namcutn saturati
charitatis inflammat. Laudate ergo, dicit, qui timetis' |v pauperes fuerint, laudabunt Domi-
s num.
Pauperes Dominum laudant, divites semet-
Deum, id est qui reverentiam habetis nominis ejus •: ipsos exaltant: isti thesauraria lerrena congerunt,
quia eum non merelur proedicare, nisi qui cognosci- illi ccelesli ubertate ditescunt: facultas dispar, sed
tur et tiinere. Universumin partem bonorura accipe:: conscientia dissirailis ; isti denique iocupleles
longe
quia illos tantum mavuli intelligi qui 77 uuei Jacob^ sunl de mundo, illi de Deo. 0 quam longe dissimilia
devotioniqUeconsentiunt, superanles per religioniss vota sortfti sunt! Pauperes possident quod nunquam
affectumveteris hominis primam nativitalem.
perdent; divites lenent quod non solum mortui, sed
Vers. 26. Timeal eim omne temen Israel. Semen n etiam vivi frequenter amillunt. Sequitur : Vivit cor
Israel non unius nalionis populus significatur, sedi eorum in saculum tmculi. Vivitcor, id est spes eorura
cunciarum gentiura cognoscitur plenitudo, unde con- immobilis vegetatur. Itlud enim veraciter witjeredi-
stat Ecclesiam colligendara. El quia superius dixe- cimus, quod in Divinitatis gratia perseverat.
rat: Laudale, qui timelis Dominum, tiunc ad quoss Vers. 52. Reminiscenlur,el converlenturai Domi-
liroor perlinere possit edicitur; ad Israelitas utique,, num universi fines tertm. Reminisciproprie illos di-
id eu videnles Dominuin : quia uesciunt timercc cimus quos post oblivionis injuriam ad metnoria.
 165 EXPOSITIOIN PSALTERIUM.PSAL. XXI. 166
conslat rediisse medicinam.Sed hoc de paganis quo- A j btaie descendunl, et hominibus apparere non pos-
modo possitinlelligi, qui nulla sacramenta fldeiante; sunt. Reneautem diclum est descendunt,qnia oiiine
conversionem suam ullatenus susceperttnl? Sed etl peccatum pars probaiur inferior. Nam dum conven-
eos bene dicimus teminisci: quia omnis homo Deuini lus Ecclesiseomnes indiscrete suscipiat, ipsius eon-
sibi confltetur auclorem. Sed quando Deus omnipo- spectui noti sunt, qui se meritorum qualitate dlscer-
lens esse fidetiter agnoscitur, recte ab eis diciturf nuni. Animam vero suam dicit Deo vivere, quoniam
reminisci, ut ad illum veraciter redeant, quem prinss huiic mundum imraaculala conversatione transivit.
perversa voluntate neglexerant. Sequiiur : Conver* Vers. 37. Et semen meum serviel illi; annuntiabi-
tenlut ad Dominumunivetsi finestettm. Prophetia estt tur Dominogeneratioventura. Semenopera dicit, quse
universalis Ecclesise, quam nunc constat loto orbee lempore incarnatioiiis suseraanifesta fecil in terris,
diffusam. ul populos inslrueret, secrela religionis aperirel,
Vers. 33. El adorabuntin conspectuejus omnespa- proedicatores apostolos institueret, qui religionem
trimgentium.Ne quis puiaret dubium, quomodoessett sanclam sincera fide prsedicareut. AnnuntiabiturDo-
ab universisgeniibus adorandus, interposuit, in con- mino dicil, ab angelis (ul quidam volunt), qui preces
spectu ejus, ubi nulltis adorat, nisi qui de sinceraa *>humanas ad Dominum referre memorantur. Scri-
fide prsesumpscrit. Conspectusenim illius non est, , plum estenim in libro Tobiae: Ego obluli memoriam
nisi supra fidelissimoset beatos. Dicendo, omnespa- orationis vestrm ante Dominum (Tob. xit, 12). Sed
trim geniium, nihil excepil qni cuncta conclusit; utt figuraliter dicilur : Annuntiabiiut Domino, scienli
per indigenas suos et ipsse quoque pairim credanlurr quippe, et omnia praevidenii; scriptum est enim :
esse devotae Novitenim Palet vesler, ait Dominus, autrf vobisne-
Vers. 34. Quoniam Domtniest tegnum, et ipse do- cessariumsit, priusquam petatii ab eo (Matlh. vi, 8).
minabitur gentium.Intendamus quid iste versus prse- Annuntiant ergo angeli Domino pro ministerio, non
posteratus compellat .intelligi': Deus dominabitur ,. pro instructione. Generationemventttramdicit, quse
gentium, quoniam Dominiett regnum : quia non suntt ex aqua et Spiritu sanclo erat, Domino largiente ,
gentiumregna, sed Domiui, qui polesiate sua et mu-. procreanda. Et utosienderet eam justam , dicit Do-
lat reges et continet. Et necesse est ipsum debere> mino esse venluram; generalio enira malorum sibi
ubique eoti, quem rerum Dominumconstat intelligi. videtur venire, non Domino.
De quo loco Pater Augustinusin libro ad Honoratum , Vers. 38. Annuntiabunt cceli justiliam ejus popula
presbyteram roore suo mirabiliierdixit (Epist. 120, qui nascetur, quemfecit Dominus.Id est evangelistae
cap. 27) : Ille irrisus , ille crucifixus , ille derelictus3 , prsedicabunt Filium Dei; ipse enim est justitia Pa-
. hoe regnum acquirii, et tradet in fine Deo et Patri, tris. llli ergo poptilo prsedicandaest justiiia, qui cre-
non ut ipse amittat, sed quod in fide seminavit cum, diturus est Deo, qui peccatorum morie derelicta ve-
venit minor Patre, lioc perducat in speciem in quaj nit ad vitam, qui sic beneflcio Dei ex fide nascitur ,
aequalisnon recessit a Patrc. Probata esi his dictiss ut in aeternum vivere mereatur. Quapropter nimis
universalis Ecclesia. Desinanthomines Donatistarum, apte dictum est Christianum populum Dominum fe-
vaniiate confundi. Non potest praevalereplus fraus. cisse; creavit enim, quando illum de ventre matris
diaboliea quam religio Cbrisiiana. Necessarium est, eduxit; sed ttinc eum a peccatis liberum fccit,
rnim iavento loco haereticorumconfulare nequitias .: quando Cliristianum per aquam regeneratiouis insti-
quoniam dum illos, Domino prseslante, destruimus, tuit. Anirao vero condendum est, quod isle et alii
cjlholicaefidei sensa flrmamus. psalmi, qui de Passione Domini loquuntur, in spe
Vers. 55. Manducaverunt,et adoraveruntomnesdi- Christianorum maxime lerminantur; ut bac disposi-
vitet terra. Quid est boc quod superius de corpore, tione rairabili cognoscamus salutetn credeulibus tali
Dominipauperes dicit esse saturatos, hic auiem di- myslerio contributam.
viteiterra lantum manducasseet adorasse confirmal?
\ Conclusiopsalmi.
Scilicet, ut inlelligas non humiles, sed supcrbos, qui'D]
non habeni in mansueludine spem prscdicntinnum, Iste psalmus est quem nobis paschali munere so-
sed in divitiis praesumplionera.Nam licet eadem prae- lemniler decantat Ecclesia; ut salulariter instruamur
dicationum sacramenta susceperini, lamen par noni fn humanis rebus etiara beatos temporaliter ex ali-
est in utrisque devotio. Illi enim usque ad saturita- qua parte a Domino derelinqui, cuin tamen eos ad
tem comedunt,id est usque ad perfectionem : isti sic! bona seierna tuitionis suaevirtute perducat. Huncfe-
manducant, nt non magnis desideiiis expleantur. liciier flentes audimus, per quem sic possumusrefici,
Aliud est enim mediocriter aliquid velle percipere,, si defixo animo in eodem mereamur affligi. 0 dura
et aliud toto mentis ardore perquirere; et ideo hi corda Judaeorum!o insensataemenles nunquam om-
non dicuntur pauperes Christi, sed divitesterra. nino credeniiura! Nonne bic solus psalmus ad Pas-
Vers. 36. ln conspectu ejus procidenluniversiquii sionera credemlani sufficere debuisset, quam sic evi-
deseenduntin terram; et anima mea ipsi virel. Quiai denterde se Veritas ipsa prscdicavit? Etnea'i;u.i
superiusdixerat, divites lerrm esse tepidos Christia- cordibus durissimis excusatio relinqueretur, sequiin-
nos, 7S nunc dicit 1"' anle Deum procidant, id est tur inter alios de hac re psalrai, cvidenii et mani-
cadaut, qui in terrenas concupiscentias carnis fragi- festissiraa prophetatione conscripti, id esl, trigcsi-
107 M. AURELHCASSiODORI li.8
mus quartus, quinquagesimus quarlus, sexagesimus A j ln loco pascua ibi me collocavit. Priinam partem
octavus, et centesimus octavus; ul nulli esse deberet munerum Udelisiste quem diximus gratanler expo-
ambiguum,quod tanlis pracconibuscognoscilur fuisse nit, quod lamen ad uiiiversalem Chrisli Ecclesiara
vulgalum. Continet autem pracsentis psalmi numerus merito cognosciinusperlinere. Asscrit se ergo in locis
el alia rerum sacramenta ccelestium. Nani cum pro- pascua constilutum, non unde caro corpu que sagi-
pheta Daniel tribus hebdomadibus oralionem suam netur, sed unde anima ccelesii pabulo tefecta, spiti-
Dorainojugiter immolasset, ul quauessenl Israelitico lualis laetitiaeuitore pinguescat. llla enira Dei sunt
populo futura cognosceret, angeli voce responsum pascua, quae non ventris digestionibus dilabunlur,
est, ad primas preces se fuisse transmissum , sed ubi iterura imporluna non succedit esuries; sed
diabolicareluctatione lardalum; vicesimd primo die anima cum serael cceperit csse salurata, in idipsuin
ad eum potuisse descendere, ut votis ejus satisfacere ccelesti munere perseverat. Locusautem isle qui di-
potuisset (Dan. x, 12). Quapropter et hic psalmus cilur pabulorum, divina leclio est. Nam sicut pe-
non imraerito lali calculo noscitur collocalus : qui cudum corporibus pinguedinera praestat ager depa-
diaboli perversilaie destrucla , medicinalis passionis stus, ita et serrao divinus animam novit fideliler
dona reseravil; cujus beneficio humauum genus ab saginare meditatus. De his pascuis saluralus eru-
aetcrnaraorte liberauira, ad perpetuse salulis dona D ] clavil illc qui dixil Dco : Quam dnlcia faucibusmeis
pcrvenit. eloquia tua! super mel el favumori meo (Ps'il. cxvn,
105), cl bis similia.
EXPOSITIO1N PSALMUM XXII.
Vers. 2. Super aquam refectioniseducavitme. Se-
Psalmus David. cundum munus suae provectionis ostendit, dona di-
Apte prxlermiltiiur, ubi novi niliii est quod re- vina comparans amoenilatibus hujus socculi, quibus
quiratur. Hoc lanlum coramemoranduin esl, ul no- mulium humana gaudere solet infirinilas. Sed consi-
inina liluli hujus ad spiritualem, sicutprsefati sumus, dereraus per istas comparationes, quid magis velit
inielligentiam perducere debeamus. Loquitur enim intelligi. Aqua refeciionisest baptismi lavacrum, quo
per lotum psalraum, primi homiuis velustale depo- aniina sterilis ariditatepeccali ad bonos fructus infe-
sila, regeneralus ex aqua et Spiritu sancto (idelissi- retidos divinis munenbus irrigalur. Et bene addidit:
mus Christianus : graliis ogens quoniam de aridi- Edttcavit, id est paulatim nutrivit, quasi parvulos et
late pcccati ad loca pascuae,et ad aquam refectionis re atos, sicut Pelrus apostolus dicit: fianquam modo
Dominosil largientc perductus. Et notandum quia genili infantes, rulionabilesel sine dolo lac concupi-
sicut antea Decalogum legis accepit, ita hic dccem p scile, ul in eo erescatisin salulem (I Pe,lr. n, 2).
beneficiisse gaudet esse ditatum; quod non singulis Animammeam convertit.Ad gratiam lertiara venil,
versibusdicitur, sed per comraatasucctncte narratur. ubi animam suani divino beneflcioasseril esse con-
Divisio psalmi versam. Sed conversamdicit, quia post baptismum
Parvus quidem psalmus est, sed multis noscitur de peccatricc facta est justa, de faeculentamundis-
de conlracfa sine ruga; sicut Apostolus dicit:
parlibus coniineri, qui divisionera iit persouis non sima,
Ut exhiberetsibi ipse gloriosam Ecctesiam, non ha-
babct, sed in rebus. ldcoque nos non divisiones, ut
iu aliis psalrais, sed cetlas numcri per singulas quas- bentem muculamaul rugam, aul aliquid hujusmodi
que partes forsilan couipetenler affiximus. (Ephes. v, 27). Merilo ergo animamsuam gloriatur
ad Christum esse conversam,quae dudura sub diabolo
Exposilio psalmi. probatur esse captiva. Sed lunc est salubris isla
Vers. 1. Dominusregil me, et nihil mihi deerit. Vir conversio, si non itcrum incentivis vitiis in peccata
ille saiiclissiinus,qui per gratiara bapiismaiis iuno- rclabamtir. Verum istam conversionetnvide quid se-
vatus, pauperera se Domini abjecta sseculi pompa quitur.
uoscebai, in conscientiaecubili laetus exsullal, et a Vcrs. 5. Deduxilme super semilasjustitia propter
Dominose prolegi jucundilale dulcissima prolitetur. D nomensuum. Quartum beneficiurameraorat, quod est
Dicil enim regi sc a Domino, ubi est defensiofortis sollicitius indagandura. Nam cum super juslitia se-
et raagna sccuriias, ubi nerao ineluit iuimicuin, ubi mitas ambularc superbiacsil, cur sanctus vir iliuc se
jam nullus sua imbecillitale luibatur. Addendo au- gaudet esse perduclum, quod dominicis regulis vi-
tcm, niltil mxhideeril, divitias suas pauper ille no- debatur esse contrarium? Sed hic tuper laliter acci-
scebat, cum sibi a Domino subslantiam spiritualem piendum est, queraadmodum si dicatur, posiius est
credcret uihilominus confercndam. Sed audiamus> super populum corrigendum, quos debeat jusiitia se-
iu subsequeiilibus,quam sit dives ista pauperlas, quae! mtfas edocere; sicut et a|ius propbeta dicit :
Super
laulis bonis repletur quanta continere regura tlie- excelsaslatuil me, ul vincamin clarilale ipsius(Habuc.
sauraria non merenlur. Quae figura Grsecc dicitur• in, 19). Quod autem ait: Propler nomensuum, fa-
synatbroisinos, Laline congregaiio, quoties multa ini raulus Christi gaudebat se ad illam scienliam per-
UIIUIII colligunttir,et velut pondere facto audientiumi venisse, ut posset Dominijussu vulgare. Semila enim
aiiimis offeruntur. Hocschema sive 79 '» laudibus, justiiicc sunt duo proecepia salulai ia, in quibus lex
sivc in viiuperationibus, inter oralores violentissi- et prophetaiis sermo concluditur : Diliges Dominum
iiiuiii liaberi solet. Deumtuttm ex toto corde tuo, et ex tota anima lua, et
169 EXPOSITIOIN PSALTERIUM.PSAL. XXII. 170
prortmumluumsicut leiptum(Deut.vi, 5). Meritoergo A »ieo,id est prsedestinastialtare sanclum, quod cuucta
super semitatjutlitia dcduetumse esse gaudebat, qui videt Ecclesia, quod circumdat populus Christianus.
animi contemplationc profecerat. Addidit, propter Mensaenim a mense dicta est, quia eodem die con-
nomentuum, ut nemo diceret meritis suis collatum, vivia ritu gentium exercebantur. Ecclesiae vero
quod divina gratia probabat esse concessum. mensa est beala convivatio, epulatio felix, saluritas
Vers. 4. Nam etsiambulemin medioumbrmmorlis, fidei, esca ccelestis. Verura istam mensamadversus
nontimebomala, quoniamtu mecum»s. Quinta succe- eos paratam essemanifestura est, qui in aliqua per-
dit gralia, quam revera constat unicuique firmissimo versitate demersi, Ecclesiam Dei suo graviter errore
catholico contributam. Dicit enim, etsi inter haereti- contristant: de quibus Apostolus dicit : Qui mandu-
cos et schismaticos ambulem,qui recte umbra mor- cal indigne,judkium sibi manducatet bibit,non 80 d«-
tis esse dicunlur, quoniam exitii figuram portant, judicans corpus Domini (I Cor. xi, 29); datum sci-
cumad inferna perducunt, non timeboeorum pravas licet ad remissionera peccatorum, et vitam perpe-
suasiones ; quia tu pracsentiseluaetuitione me defen- tuam possidendam. Memento autem quod mensa et
dis; sicut scriptum est in propheta : iVon(e deseram, in bono et in malo ponitur; sicut dicitApostolus: Non
non te derelinquam(Jos. j, 5). In isto quippe mundo potestis communkaremensa Demini et mensmdmmo-
Ecclesia inter iniquosarabulat, donec judicii dies bo- B] niorum (I Cor. x, 21).
norum malorumque sequestrator advenerit; sicut Vers. 7. Impinguasti in oleo caput meum. Octava
prophela dicit: Spiriius, inquit, vultusnostri Christus ponitur munificentia. Caput fidelium Cbrislus est
Dominut, sub cujus velamento.vivimusinter gentes Dominus, qui recte dicitur impinguatusin oleo, quo-
(Tltren. iv, 20). Sive umbra mortis, absolute diabolus niaiii nttlla siccitate peccatoris exaruit. Caput ergo
est, qui obscurenobis laqueos ponit, ut per nebulas suum in oleoasseril impinguatum,videlicet unde cse-
ipsius decepti, in aeternsemortis praecipitia corrua- tera membra lsetarentur. Sed quid est hoc, quod
raus. Sed hccc non timentur a vero fideli, etsi iu species ipsa benedictionissanctsc frequenter adbibe-
ipsorum medio divina misericordia frctus ambulare lur, unxit prophetas, consecravit reges? Non imrae-
praesumpserit. Cur enirnvir justus illos timeat qui rito, quoniara arbor ipsa pacis etiam prsestabat indi-
sanclos timent, et invita illis voluntate deserviunt? cium, quod ejus specialiter munus noscitur essa
Yers. S.Virga lua et baculustuus ipsa meconsolata divinum : liquor arboreus, pinguedo laetificans, roa-
tunl. Jam sexta largitate lsetatur. Virga enim perti- gnarum gratia dignitatum, cujus folia in viridilatis
net ad justiliam et forlitudinem Domini Salvatoris, susc pulchritudine perseverant. Haec ctiara Noe per
sicut in alio psalmo dicit: Virgamquitatis,virga regni columbaronuntiavit terris redditam sospitatem (Gen.
tui (Psal. XLIV,7). Baculusad adjutorium humanum Q ( vm, 11), ut merilo tantoe benedictionis capax essa
respicit, quo et pes ipse caute defigitur, et tolum videatur, quse fructus sui magno decore simul et uti-
corpus nisu desuper incumbentium sustinelur. Hoc litaie perfruitur. De ipso enim et alius psalmus dicit:
usi sunt patriarchae; dicit enim Jacob, In baculomeo Proplerea unxit te Deus Deus tuut oleo exsultalionii
transivi Jordanem.istum (Gen. xxxn, 10). Item in prm consortibustuis (Psal. XLIV,8)
Exodo ait Dominus filiis Israel: Renes vestrosaccin- Et poculum tuum inebrians, quam prmclarumest!
getis, tenenlesbaculosin manibus,et comedetisfesti- Nonum munus est sanguinis Domini, quod sic ine-
nantes(Exod. xu, 11). Quod multis locis reperies in briat, ut meniem sanet, a deliclis prohibens, non ad
auctorilate divina. Istis ergo duabus rebus fidelis se peccata perducens. Hsec vinolentia sobrios reddit,
asserit consolatnm : una est districtio quae conterit haec plenitudo malis evacuat; et qui illo poculo non
vitiosos; altera gubernalio, qusesustinet fidelissimos fuerit repletus, seterna redditur egestate jejunus. In-
Cbristianos. Ipsa vero dum ponit numero plurali, venitur etiam et in malo posilum, ut Isaias ait: Et
tirgam et baculum,significatquaesuperius dixit. Sed accepi de manu tua calkem ruina, poculumirm et in-
videamusquemadmodumutraque nos consolaripote- . dignationis mem(Isa. u, 17). Addidit, quamprmcla*
runt, cum res omnino diverssesint. Baculum quippe rum est! utique cum lalia conferat, ut ad ccelorum
non est dubium consotari,qui ad opem ferendam hu- D ] regna perducat. De quo poculo in Evangeliodicitur :
manaeimbecillitatisemper assnmitur. De virga quid Qui biberit ex aqua quamego do, non sitiet unquam,
dicemus, quse percutit, affligii, et vitia nostra judi- sed fiel in eo fons aqum salientis in vitammternam
ciaria severitate casiigat? Consolatur plane et ipsai (Joan. iv, 13,14)
fideles, quando eos ad viam Dominiadhibila emen- Vers. 8. Et misertcordiatua subsequelurmeomnibus
datione perducit. Nam recte consotaridicimus omne diebusvila mea. Decima pars promissse divisionis
quod adjuvat;etsi ad tempusnos pro sua districiione impleta est, ubi ad cumulum se laetitise desiderii
contristat. Unde dicit Apostolusad Hebraeos: Quo- magnitudo satiavit. Nam cum misericordiaDomini
niam omnis disciplinaad prmsens non gaudii videtur semper prsecedat, hic dicit, tubsequetur me: subse-
ette, sed tristitim; in posterum autemmuttum fructum quilur utique ad custodiara, sed praeceditad gratiam
affert(Hebr.xu, 11). conferendam. Nam si solum sequeretur, nemo do-
Vers. 6. Parasli in conspectumeo mensam, adver- nata perciperet; si tantum prsecederet, nullus pote-
sus eos qui tribulant me. Seplimaegratulationis nu- rat collata servare. Gravioressunt enim insidioequas
ilierus adhibetur, cum dicit : Parusli in conspectu a tergo diabolus parat, et nisi Domini misericordia
PiTKOL. LXX. G
*71 M. AURELH CASSIODORI 172
subsequatur, facillime fragilitas humana decipitur. A slitione laborabat. Prima parte definiensDomini uni-
Tunc enim quando se aliquis vitium transiisse versum orbem esse lerrarum, ut sicut se nullus ab
credit, incaula magis ignoratione decipitur. Unde ejus imperio probaret exceptumt ita nec a flde cre-
nimis necessarium est ut semper nos et gralia Do- deret alienum. Secundo loco determinans quibus
mini proecedai, et misericordia subsequatur. virtutibus praediti sint in ejus Ecclesia consliluti.
Vers. 9. Et ut inhabitem in domo Domini in longi- Tertio dementissimos superstiliosos alloquitur, ut
tudinem dierum. Finis iste pendet de superioribus vero Domino famulanles, a noxia sibi perversitate
dictis. Ideo enim illa professus esl sibi esse con- discedant.
cessa, ut ad babitandum in dorao ejtts glorisc per- Expotitio psalmi..
veniret. Ipsa esl enim bonorum omnium completiva
81 Vers. 1. Dominiesl terta, et ptenitudo ejus;
perfeClio, sicut in alio psalmo dicit: Beati qui habi- orbis terrarum, etUniversiqui habiiant in ea. Quamvis
tant in domo tualin smculasaculorum laudabunt le terram et in bono et in malo pohi ssepe noverimuS,
(Psal. LXXXIII, 5). Domus quippe Domini futuram hic tamen Ecclesiam debemus advertere, quse Do-
significat Jerusalem, quae in loiigitudinem dierum mino specialiter pura menle famulalur. Narii licet
sine ambiguilate consislit. Ipsa est eniin beatiiudo oraniaabipso sint condita, tamen iltud ipsius esse
perpetua, et sine fine laetitia. Memento aulem quod B proprie dicimus, quod eum veneratur ahctoretri. Et
in priore versu psalmi hujus, id est Dominusregit me, ideo Ecclesia non immerito fructifera bonortim lerra
et nihil mihi deerit, breviter dixit, quod in subse- suscipitur, quia riutrit et continet populum Cbristi.
quentibus latius enumeravit. Quacfigura dicitur epi- Sequitur, ei plenitudo ejus, id est muliitudo sancta,
trochasmos, id est dicti rotatio , cum succincte ea qua replelur Ecclesiai.Sed ne tettdm, quam superius
quae sunt effusius dicenda perstringit. In lioc autem dixit, anguslain pulares aliquimfortasse regionem,
Versu finali, id est, Vl inhabilem tn domo Domini, nunc dicit, orbis terrarum, boc est universalem Ec-
in longitudinem dierum, epiphonema, id est accla- clesiam, quactolius mttndiainbituconlinetur. lniende
matio, nobilissima uimis figura posila est, quaepost vero quod dicil, qui habitant ih ea;\A est, non qu}
narratas res breviter cum acclamalione prorumpil, conveniunt et recetlunt, sed qui fixa mentis stabilu
post omnia desinens in exaggeralissimam sumraita- tale perdurant. Habitare enim mahere dicimus, quod
lem. Sic psalmi istitts principia, raedia, el finis, de- errantium non est, quod mutabiiitati non convenit.
cora diversorum schematum luce radianlur. Sed ille solus Ecclesiam habitat, qui usquead obitum
Conclusiopsalmi. suum in fide rcctissima perseverat; sicut et alius
psalmus dicit: Vt inhabitemin doritoDominiomnibui
Mente reponamus qiiid ccelestis illa flstula decem „
G diebus vila mem (Psal. xxn, 6).
virtutibus compacta cecinerit : quam dulce melos Vers. 2. Ipse tuper maria fundavit eam, el supei
nnimse salulari delectatiohe camayerit; ut in bac fe-
salubri- flumina praparavit eam.Quid est tupet mariafundure;
Etivitate mysterii, non voUptas aurium, sed nisi supra vitiorum hujus saeculi tremulos fluctus
tas acquisila cognoscatur animartim. Numettis quo- Ecclesiam firmissiiiiacredulitate solidare, ut anehora
que psalmi hujus significat perfeCtioriemsapientiae;• fidei fundata, proceilas cujuslibet periculi non pave-
siquidem vigiriti duo libros esse cognoscimus Veterii scat? Unde et Apostolus dicit: Quam sicut anchoram
Testamenti secnndum litteras Hebraeorum,quas ad habemus animm tutam
alque fixam (Hebt. vi, 19).
plenitudinem diviliaescientiae comprehendCndam con- Siraili modo et super flumina dicit esse prmparatamf
stat humano generi conlributas. Quapropter diversiS
quoniam ad voluntates turbulentas persecutomiri
modis psalmo isti superna rioscunttir colivenire rays^
aplatam constat Ecclesiam ; ut ei pravse voluntates
teria. nocere non valeanl, quamvis contra eam insana uien-
EXPOSITIO 1N PSALMUMXXIII. tium praecipitationeconsurgant.
Psalmus David prima sabbati. Vers. 3. Quis ascendetin mohtemDomini? aut quii
? docuit breviler
Velura praesenlis tituli, juvunie Doraino, alacrilerr stabit in locosanclo ejus Postquam
subleveinus, ut nobis penetraiia psalmi clarius inno-' _ D universa Dominiesse quae condidit, nunc per inler-
tescanl. Prtma sabbati significat diem dominicam, rogationem, secundam ingredilur partem, respondens
est die Dominus re- quales esse debeant qui se ipsius desiderant nuncu-
quse prima post sabbalum, quo
surrexit a morluis. Qui propter excellentiam tanti ,{ pare. Quae figura dicitur exetasmos, id est exquisi-
cum res complures divisas cum inlerrogatione
miraculi proprie Domini nuncupatur, sive quia in eo lio,
mundum condidil. Eo siquidem die isti saeculo re- exquirentes, singulis quaeconveniunt applieanitis.
Doininus subvenisse Prsemillit ergo inierrogaiiones, ut apta responsio
surgendo eognOsciter, quando ascendel? Quia dicturus erat mon-
eum et fecisse declaratur. Sed quia totus psalmus subsequatur. Quis
s (em, id est juslitiani caeterasque virtutes, ad quas
post resurrectionem canitur, ideo ei lituius iste prae-
raagno nisu tendiraus, quoniam peccatis obviantibus
uiissus est,utcorda iidelium congruo moneretindicio.
impedimur. Sed postquam dixit, Quts ascendefj niinc
Dlviiio ptalmi. dicit, stabit, quia multo ulilius est tn sancto toco
Post fesurreclibnem Domini propheta lsetior efTe- e- stare quam ad ejus fastigium pervenire.
tlus, hunjanum geritis alloquitur, quod varia super- r- Vcrs. i. Innocens manibuset munio corde, qui non
173 EXPOSITIOIN PSALTERIUM.PSAL. XXIII. *7*
nc«pi( tn vano animam suam. Ista est exspeclata i A tequitentium faciem Dei Jacob. Quia singulariter sti-
responsio : Innocens manibuset mundo corde, id estt perius dixerat: Quis ascendetin montemDomini?Ne
cujus operatio neminem laedit, sed qnantum potestt putares hoc ad Christum Domimimsolummodo esse
adjuvare contendit. Et ne putares posse sufficere _ referendum, nunc et generationi Christiana. hoc co-
innocentmanibus, addidit ef mundocorde; quia fre- gnosciiur applicare. Nam cum dicit, Hmc es', signi-
quenter disponimusIsedere, sed juvamus nolentes; ficat, lalis est illa genetatioquse Dominumrequirit,
et iterum bona volumus, sed ab eorura operatione_ id est qusesacri baplismatisfonte renascitur, et fidem
cessamus.ldeoque non dicit, illucascendere, nisi in^ suam pia operatione commendat. Sequitur, reoui-
quo utraque poluerint inveniri. In vano vero accipit \l tentium faciemDeiJacob.Quid est hoc, quod et ipsum
animam suam, qui putat desideranda quae sunt vel>l verbum repetit, et aliud subjunxit in fine? Prius
transiloria vel caduca. llle autem in vano non accepit,• dixerat generaliter quatentium Dominum,qui se non
qui se novit ad Divinitatis inteUigentiainfuisse pro- ambiunt praeponi; sed suo online suoque fine con-
creatum, ad legem Dominicustodiendam, ad cogita- ,. tenti sunl, ut vel minimam partem in Chrisli regno
tionesvilseselernse,et quidquid potesisupernaragra- i. mereanlur accipere. Sed quia sunt et alii nimio fidei
tiam promereri. calore ferventes, 82 Qu>operum bonitate nonnullis
Vers. 5. Nec juravit in dolo proximosuo. Dicendo o B prseponise volunt, addidit Dei Jacob; ut hoc in illis
in dolo, videiur sacramenta permisisse simplicia;; faciat quod in Jacob fecisse declaralur, qui posterius
scripturriest enim : Juravit Dominuset non panitebit it natus, primatum fratris senioris accepit.
eum (Psat. cix,4) :legimus etiam patriarchasjurasse ;e Vers. 8. Toltitepottas, ptincipes, vesttas. Venitad
sanctissimbs. Et quare dicit in Evangelio : Non ju- _- tertiam parlem : ubi propheta, Christiana religione
rdbisnequeper cmlum, neque per terram (Mallh.v, v, declarata, cum magna exsultatione imperat diversis
34)?elc. Veraciler jurare in Veteri Testamento pro- )- erranlibus, quatenus prioribus claustris congrua fide
liibituriiqtiidcm non est; sed quiahumano generide le patefactis, ipsumregem Dominurain suis pecloribus
ii, admittere mereantur. Auferre enim praecipit portat
infirrhitatementis frequcnter nascitur causa perjurii,
in NdvoTeslamentoutilius dicit esse omnimodisnon m mortis, qusea principe diabolo positsecomprobantur.
juraridtttn,sicut et alia similia quac non contraria,a, Quseideo porta sunt appellaise,quia per ipsas trans-
sed cogntiscimuscautiora. In Evangelio quippe ipse se eunt bomines sua facta portantes, et res victuales
Domiriusait: Dktum esl antiquis, Oculum pro oculo; o; sludiosissime deferentes.
igo duiem'dico vobis, non resislete mitlo (Ibid., 38,8, Et elevamini,portmaternales, et introibitRex glotim.
39). Per dolum itaque jurat quisquis aliter faclurusus Contra portas mortis decenter porla mternalet sunt
est quam promittil: credens perjuriura non esse, ( positse, ut islas caducas ostenderet, illas sine fine
;e, G
decepissenequiter credentis etrbrem. mansuras. Nam quod Adam diabolo faciente, legem
Vers. 6. Hk accipiet benedictionema Domino, et transgrediendo perdidit, Dominus Cbristus legem
misericordiama Deo salutari tuo. Praemisil pias ob- ib- complendo reparavit. Elevata sunt enim porta atet*
servarionesj nunc dicit et praemia. Accipiet benedi-ii- nales, id est baplismatis gratia, chrismatis honor,
ciionem,non aquolibet aiio, sedab ipso Domino.Ipse ise prsedicationissalus, cseteraquequaeChristo Doniino
i). veniente concessa sunl. Merilo autem appellatsesunl
benedicilquijudicaturus est, ipse absolvit qui incom-
niutabiliier damnare potuisset. Merituraergo bene- ,e- pona: mternalei,per quas Rex glorimdighattis est irii
ficii per raagnitudinein voluit concedentis agnosci.ci. troite.
Quodargumentura inter oralores dicitur a persona. na. Vers. 9. Quis ett iste Rex glorim? Dominut foitit
Sequilur, misericordiam,ul illa benedklio non per 3er et potens, Dominuspotens in prmlio. Inlerrogat pro-
meriia, sed per indulgeniiam Dominivcnisse videa- ea- pheta ad convincendara perfidiamJudaeorum: Quis
tur. Nullus quippe bominuin est qui sibi misereri eri eslitte Rex glorim?Respondeturpcr tertiam specierq
non egeat. Donantur delicta, ut veniatcotona ; sicut
cut definitionis,quaeGraecedicitur 7rot6T>if, Laline qua-
dari non potest libertas, nisi prius servitus fuerit
;rit litativa : Dominusfortis et potens, Dominus potehsih
absoluta. Salularis ergo noster est Dominus Chri- ri- J)
; prmlio. Quod si discutias, soli Christo probabiiur
stus, a quo et bealitudo tribuitur, et peccata laxan-
»n- convenire. Gloriosienim pdssunt et terraruiri prin-
tur. Necmiiveat quod prius dixil, Uic accipiet bene-
'ie- cipes dici: Rex gtorimnelnopotest nisi solus Altissi-
dkiionsma Domino; et posteasubjunxit, et miseri- ri- mus iuveniri, Huic igitur interrogationi, sicut jairi
cordiama Deo salulari suo: dum in ordine reruni uni dictum esl, subjuncta responsioest: ubi bene sin-
primo parcat peccatis nostris, et postea benedictionit
mis gulis verbis arguitur Judaici populinefahda praesum-
ipsiusmunera subsequantur.Hocenim frequenler in- ptio. Fortis enim contra illud dicitur, quia eum cum
venis esge variatum, ut primo miterkotdia ponatur ir ; gladiis et fustibus tenenduin esse putavefiint. Potens,
ut est iHtttl)Deus misereatur nobis et benedicalnotnot quera illi qtiasi impotentein Pontio Pilato tradide-
(Psdl. txvijS); iterumque converlit: Illuminet vul-ul- runt. Additum est quoque potens in ptalio, ne illi in
tumsuumtupet nos, et misetedlut nobis. Quaefigura lra concerlatione sua aliquid prsevaluissecrederenlur.
dicitiir anastrophe, id est perversio, quando promi-
ni- Denique cuin ad eum lonendum venissent, audie-
mus ordine converso sententiam. runt: Ego sum, et oranes, teste Joanne Evangelista,
Vers.7. Bmcest genetatio qumrentiumDominum, m, retrorsum protinus corruerunt (Joau. xn\i, 9/. Si«
173 M. AURELII CASSIODORI 176
Dominus Saivator per virtules suas nobis evidenter A est centesimus deciraus, cenlesimus unaecimus, et
.dictus est, ac si proprio vocabulo panderetur. centesimus decimus octavus, qui juslos, ut puto, in-
Vers. 10. Tollite portas,principes, vestras, et eleva- dicant laudes Domini, ipso largiente, perfecta meri-
mini, pottm mtetnales, ct introibit Rex gtotia. torum devotione cantare; ut fuit Nathanael, de quo
Vers. 11. Quts est iste Rex gtorim? Dominus vir- Dominus dicil in Evangelio : Ecce vere Israelita in
lulum ipse est Rex gloria. Hic etiam schema pulcher- quo dolus non est (Joan. i, 47); et Jeremias propbe-
rimum faetum est, quod apud Groecosdicitur anadi- ta, de quo idem Dominus ait: De ventre matris tum
plosis, apud Latinos congeminatio dictionis, quscfitt vocavite, et in vulva santtificavi te (Jerem. l, 5). Job
aut in versu, aut in repelitione verborum. Et quo- quoque similiter Dominiyoce laudatus est, ait enim:
niam eadem revoluta sunt, expositio superior et hic> Nunquid considetaslisetvum meumJob, quod non sil
abunde sufficiat. Nam ut Judseos confunderet, ma- ei similisin terra, vir juslus et simplex el rectus, (i-
gnificentiam Domini superius singillatim, ut compe- mens Deum, ac tecedens a malo (Job \\, 3)? Et cae-
lebat, exposuit; nunc autem breviter culnien totiuss teri qui tantum ipsi soli Deo sunl noti. Sed cum ad
laudis et verilatis adjecil; jam non solum fortera,, eos pervenlum fuerit, evidentius explanabitur. Aliud
non polentcm, non in prselio magntim, sed Dominum i genus est, quod subtractis quibusdam litteris, osten
ipsarum dicit esse virtutum. Rex aulem est glorim,B , JJ dit talesin Ecclesia psallere, quibusnon adeoomnium
qui facit se glorificantes utique gloriosos, sicut perr bonorum operum arridet integritas, ut est praesens
Doroinum dicitur: Gtorificantes me ego glotificabo o psalmus. trigesimus tertius, trigesimus sextus, et 83
(I Reg. n, 30). Qui unicuique potestatem, viitulem„ centesimus quadragesimus quartus, de quibus suo
cseteraque dona tribuit, ut vult. Gloria enim dicitur.• loco latius distinctiusque dicetur. Nunc autem nove-
celebre prseconium, et frequentata laudaiio. Suntt rimus hunc sextam et decimam nonam litteras non
quidem, donanteDomino, etangeligloriosi, Potesta- habere; reliquas vero in textu Psalterii minio pin-
les, Throni, Dominaliones, et alise polentissimse g gendas essejudicavi, nequa legentibus confusa na-
creaturae; sed nullus est Rex gtorim, nisi qui ipsas ,s sceretur obscuritas. Hse autem alphabeti liltersc,
condidit etcontinetsummitates. Stupenda laus, rai- quce verba significent, Hieronymi Patris breviter
randa conclusio! Necpotuitab alioquidquamdignum n labore collecise sunt; quod lamen Scripturis divinis
dici, nisi ab ipso qui solus suam praevalet enarraree non cognoscitur insuetum. Nam et Jeremias captivi-
potenliam. Cognoscite, magistri sseculariuro littera-i- tatem Jerusalem quadruplici alphabeli lanienlatione
rum, hinc schemata, hinc diversi generis argumeu- i- deflevit, doccns litterarum sacramenla, etiam rerum
ta, hinc definitiones, hinc disciplinarum omnium pro- >- nobis ccelestium indicare mysteria.
fluxissedoctrinas, quando in hislitteris posita cogno- >*CQ Divisio psalmi.
scitis quae ante scholas veslras Ionge prius dicta
Toto psalmo per figuram ethopceian, mirabili sup-
fuisse sentilis.
plicatione deprecatur Ecclesia, ne ante conspeclum
Conclutio psalmi. Domini contemptibilisappareatiniroicis.Primo mem-
Totus bic psalmus ad moralem pertinet discipli- i- bro deposcit ut instituta Domini viasque cognoscat.
nam; commonet enim, ut superstitionibus derelictis, s, Quse sectio continet supra memorati alphabeti litle-
vero et pio Domino fideliter serviatur. Quid cnim in ras quinque. Secundo membro beneficia ejus postu •
jusiius quam eum deserere qui nos in Adam fecit csse ;e lat, quae sanctis Patribus a saeculocondonavit; boc
raortales ? Quid bealius quam illum sequi qui buma- .- cliam conlinet sequentes litteras sex. Tertio loco
num genus inflictam mortem fecit cvadere? Sed prae- e- dicit cuslodicntes prsecepta Domini selerna prsemia
sta, Domine, ut qui portas misericordise tuse lavacro ro promereri, proteslans se in cadem voluntate jngiter
sanctse regenerationis intraviraus, nullis inde pecca- 1- permanere; ubi reliquas habet litleras novem. Sic
tis impellentibus excamus. Numerus aulem hujus is totus psalmus memoratarum litterarumconscriplione
psalmi ad viginti tres litteras Latinorum fortasse se depictus est.
pertineat, quse eloquenliaeproprisedicta concludunt. >Ln Exposiliopsalmi.
Ut apud Hebraeos viginti duae, apud Laiinos, unde ie Vers. 1. ALEPH.Ad te, Domine, levavi animam
nunc sermo est, viginti tres; apud Grsccos viginti
meam: Deus meus, in te confido,non etubescam: ne-
quatuor habeantur : tamcn in unaquaque lingua com- a" irrideanl me inimici mei. Levare dicimus, sursum
prehendenda competens adbibelur quantiias littera- a~ que de lerrena conversatione, vitiisque
rura ; sic et in isto psalmi calculo redolet beata per- erigere. Ergo
r~ carnalibus ad Deum dicit Ecclesiam levasseanimam
fectio.
suara, ad contemplationemscilicet ccelestium rerum,
EXPOSITIO IN PSALMUMXXIV. qua semper Dorainum pius aniraus intuetur : quia
In finempsalmus David. facile humana despicit, qui divina conspexerit. Eru.
Quoniam lituli verba jam nota sunt, et psalmus IUS bescereest autem repentina animi perturbatione con-
iste Hebrseorum primus alphabeto descriptus est, de fundi, subitoque aliud respicere quam credebatur
ejus magis virtute dicendum est. Per totum igitur tur evenire. Petit ergo ne minor efficiatur in conspectu
librum, duo istorum genera sunt psalmorum : unura lra ejus, quae de ipsius pietale confisa est. Irrident vero
quod integrum alphabelum contincre monstratur, ut inimici, quando iuslorura confidenliam non vident
177 EXPOSITIO IiN PSALTERIUM. PSAL. XXIV. 178
esse completam, et si aliter cedat quam secuturumi A nullus suis meritis ad ejus gratiam venit. Dicendo
esse prapdicebant. Sperat ergo mater Ecclesia, utt enim misericordim tum, qum a smculo sunt, semper
promissa sua prsestet Dominus; quatenus adversarii,, Dominum misericordiarum approbatlargitorem, qui
unde eam irridere possint, non habeant. Ridere enimi non ante hominum merila suscipit, sed prius sua
plerumque benigni, irridere autem semper adversi est. dona concedit. Omnes quidem haereses detestabili
Vers. 2. BETU.Etenim universi qui sustinenl te noni cogitalione repertse sunt: Pelagianum vero malum
confundentur; confundantur iniqui facientes vana. Ex- quam sit perniciosum, hinc dalur intelligi, quod
speciare est sub malorum palienlia Deum viriliterr tanla cognoscitur assiduitale redargui. A smculodi-
snslinere; ul ille veniens in judicio suo reddat quod1. cit, cum coeperit esse saeculum, quando adminiitrari
devoti animus expetebat. Sic et alius psalmus dicit: : cccptus est mundus. Smculumcst enim mundi ordo
Exspecta Dominum, viriliter age, et confortetur corr decurrens, qui ad futura tendens, prseterita deserit.
luum, et tustine Dominum (Psal. xxvi,14). Et rcspice_ Hsec aliqui in hebdomadis similitudinem, septenis
quia per figuram anadiplosin, quse Latine diciturr annis determinanda esse putaverunt. Alii enim sa-
congeminatio dictionis, sermonem gcminat ad deco- cula dicta esse voluerunt, quod in se jugiter revol-
rem. In superiore quidem psalmo in versibus factat vant tempora. Et ne distinctiones verborum praeter-
est, hic autem in solis verbis est posita. Addidit, JJ 1 mitlere videamur, miserationes atlinent ad operatio-
confundantur : ipsum verbum quod pro fidelibus inj nes pias, misericordimvero perlinent ad clementem
fine posilum est, in parle iniquorum fecit initiura ; naturam. Unde rogalut utrarumque rerum suarum
sed illic optalur ne veniat: hic petitur ut emergat. memor sit Dominus.
Facientes vana, id est quse a Domino probantur alie- Vers. 6. ZAIN.Delkta juvenlulis et ignorantim mea:
na. Vanum enim dicimus infructuosum atque va- ne memineris; secundum magnam miseticotdiamtuam
cuum. memot esto mei, Deus. Delktum quidam volunt Ievius
Vers. 3. GIHEL.Vias luas, Domine, notas fac mihi,, esse quam peccatum, dictumque ab eo 84 (iul)d viam
et semilastuat edoce me. Inter viat et semiias noni linquat scquitatis, non tamen in summa criminum
parva distantia est. Vias enim dicimus, quas com- pravitale versetur. Delictum esl enira avidius cibum
meantium generaliler licenlia pervagatur, quse dictaci sumere, cachinno incompetenter resolvi, oliosis
sunt a vehendo. Semitmvero sunl quoe angusto calle* verbis operam dare, et caetera hujuscemodi, quaegra-
diriguntur, nec vulgo nolse sunt, sed occultis itine- vissima non videntur esse peccala , sed tamen con-
ribus ambulantur. Dicta est enim semita, quasi semi- stant esse prohibila. Juventutem vero non tantura
via. Quapropler vtas dicamus ad vitae ordinem perti- floridamsetalemposuit, sed praecipitationisaudaciara,
nere, in quo ambulat et doctorum conversatio, ett G ( quae in illa setate facillima est, dum calor animi mo-
simpliciuramultiludo. Semilas autera legis intelligen- destiam conversalionis excedil. Nam multi juvenes
tiam debemus acciperc, quse et paucis notae, et dif- morum gravitatematuri sunt; econlra quidam senes
ficultate sui probaiitur angustse. Sequitur enim , levitatis criminemaculantur.Ignotantim autem dixit,
edoce me; qui sermo non ad callem, sed ad legem] quia multa facimus qute mala esse nescimus; damus
magis noscitur pertinere plerumque ignari consilium, quod laedal alterum; da-
Vers. t. DALETH. Dirige me in verilate tua el doces mus velut pro remedio segroto cibos qui vehemcnter
me, quia lu es Deus salutaris meus, et te sustinui lotai affligant. Ipsam quoque legem frequenler offendi-
die. Singulis sermonibus superiores sensus hic versus. mus ignorantes, quara non licet ignorari, dum eam
amplectitur. Dirige me ad vitani pertinet, doce ad1 voluerit Divinitas a generalitate cognosci semper-
sciemiam. Sequitur, quia lu es Deus salularis meus,, que retineri. Alii autem dicunt delieta ignotantim
el le tustinui tota die; perfecte breviterque nos im- etiam ad parvulos pertinere, qui licet invalido sensu
buit. Duae siquidem res sunt quae bonos efficiuntt sopiti sint, tamen originali peccato probantur oh-
Christianos : prima, ut Deum nobis salutarem cre- noxii. Pelit ergo ut deltcla juvenlutis et ignorantia ad
damus; secunda, ut sub totius vitae patientia retri- vindictam reservare non velit, sed tanquam excidant
buiionera ipsius exspectare debeamus. Tota die.- ac: D I illi, ila ad judiciura uon patiatur adduci. Ideoque
si dicerei, omni die, scilicet non interpolato tempo- precatur Ecclesia ne delkta meminerit, sed polius
re, sed continua viiacsignificatione prolatum est. memor sit ejus secundum magnam misericordiam
Vers. S. HE. Reminiscere miseraiionum tuarum,, suam.
Domine, et miserkordiarum luarum, qum a smculo ) Propter bonilalemtuam, Domine. Dicendo : Proptet
sunt. Venit ad secundum merabrum, piissima liutni- bonitatemluam, Domint, fccit intelligi non propter
lilate sua petens, quatenus secundum consuetudinemi meritum meum. Unde nulli fas est aliquando praesu-
ejus, misericordiara Doinini consequatur. Humano) mere, nisi quem graviler contingit errare. Quce fi-
usu illi dicilur reminiscere, qui uunquam potest ali- gura dicitur emphasis, id est exaggeratio : sed hic
quid oblivisci. Nam qui sibi desiderat subveniri, Iar- illa ejus species esl, quaesignificat id quod non dicii.
gitorem beneficii pulat oblitum, quando aliqua fuerit> Merito ergo illius bonitas veraciter prsedicatur, de
dilalione tardatus. Subjunxit, et misericordiarumlua- quo scriptum est: Nemo bonus, nisi solusDeus (Luc.
rum, quma smcuto sunt. In liis verbis praeclara nimis> xvm, 19).
et regularis nobis relueere videtur senlenlia ; quiai Vers. 7. HETH.Dulciset rectus Dominus: propter
17'J M. AIIRELII CASSIODQRl 180
hoc leaemttatuet delinquentibutin via. Dulcit est Do- Aerat,
A quod lingua nostra Salvator interpretatur.
minut: quia dttm cunclos beneficiis prseveniat, con- Noracn siquidem ipsum salutis intelligitur esse pro-
versionem taraen delinquentis exspectat. Ptuit enim fessio. Sequitur, copiosum est enim, id est cui non
tupet juslos et injustos (Matth. v, 45), vitam tribuens possis parcere propter se, sed propter tui nominis
his qui merebantur exstingui. Merito ergo dufcts di- sanctitalem. Sed dum copiosumdicilur peccatum,
citur, a quo suavia dona prsestantur: sicut et alius; abundantissimum esse monslratur : quoniam cursu
psalmus dicit: Gustate et videte quoniam suavis est! temporis seroper augelur; et nisi fuerit divina mise-
Dominus (Psal. xxxm, 9). Dulcis enim dictus est adI ratione subvenium, quantum vita protendilur, tan-
sirailitudinem dulcium escarum, quibus maxime de- tura humana fragilitale peccalur. Et memoria re-
lectalur humanitas. Reclus est quandopost frequen- conde quod Ecclesia dicit pro parte membrorum, co-
tes increpationes et longissimas exspectationes obsi- piosa sua esse peccata; ut qui se prsedicant csse
siit raalis, bumiliat superbos et impios, ut tandem, mundos, sicut Calharistae, intelligant se portionem
aliquando sapiant, et se errasse poeniteant. Quod[ cum sancta Ecclesia non habere.
nuiera tegemstaluit, utique dulcediuis et rectitudinis; Vers. 11. LAMED. Quis esf Itomoqui timeat Domi-
fuit; quando noluit errare quos maluit legis pro- num? Legem statuit ei in via quam elegit. Venit ad
mulgatioaecorrigere. Sednequisbanc dislrictionem, B * tertium membrum, ubi specialiter demonstratur qui
crederet ex asperitate venisse, consilium latae legis; sit qui limeat Dominum,aut quali munere gratuletur.
exponit, id est bonitatis et dulcedinis. In via, id estt Sed more suo interrogationem praemittit, responsura
in prsesenti vita, ubi lex ponitur, in qua recte vivere, quaecompetunt : Legemstatuit ei. Isle e$t quem vo-
commoneraur. lebat exprimere. Dicit hominem accepisse legem,
Vers. 8. THETII.Ditiget mites in judicio: docebit> cui ideo voluit metum adjicere, ne posset sub igno-
mansuetosvias suas. Id est anirao placidos ad pro- rantise securilate peccare. In via quam elegit, id est
missam facit beatitudinem pervenire. Directusquippe, in sanctitale propositi.
dicitur qui de curvo reclns efficiiur. Dicendo autemi Vers. 12. MEH.Antma ejus in bonis demotabilut, et
tttifes,excludit superbos et elatos; sicut in Evangelioi semen ejus hmteditate possidebil tettam. Quia justis
dicit: Bealimites,quiaipsipossidebunt terram (Mallh. hominibus exutis corpore, non statim perfecta bea-
v, 4). Mansuelos utique, non superbos, qui contrai liludo datur, quae sanctis in resurrectione promitti-
jugum lene et onus leve noxia sibi libertate recalci- tur , animam tamen ejus dicit in bonis posse temo-
trant; sed ilios docebitqui sine murmuratione fa- tari, quoniam elsi adhuc prsemia illa suspensa sunt,
ciuntquse jussa cognoscunt. Inter mansuetosenim ett rp qua nec octtfusvidit, nec auris audivit, nec in cor ho-
milesbaccvidetur esse dislantia : mitessunt qui nullax : tninis ascendit(l Cot. n, 9); modo lamen futuri prae-
furoris accensione turbantur, sed in lenitate animii mii certissima spei delcctatione pascuntur. Sequitur,
Jugitcr perseverant; mansueti autem dicunlur, quasii et semenejus haredilale possidebit terram. Istud jani
manu cohsueli, hoc est tolerantes injurias, non red- fulurum pracinium absolute significat, quando semen
denles malura pro malo. Vias suas dixit: sed quae _ ejus, id est operabona 85 ,n scterna securitate reci-
sint vimDomini subsequenler exponii. pienlur, el possessioejus nulla ulterius expulsione
Vers. 9. JOD.Vniversa vim Domini misericordiaet( turbabitur. Qui enira aliquid ex hsereditate tenet,
veritas, tequitentibus testamentum ejus et ieslimonia a firmisgimapossessionc gloriatur.
ejus. Dumsint incomprebensibiles vimDomini,aptis- Vers. 13. NON.Firmamenlumest Dominustimen-
sime eas sub brevitate colligit. Quis enini oneraa tibus eum, et leslamenlumipsius ut manijesteturillis.
ejus enarrare sufticeret, quanla potentia ccelestia a ln hoc versiculo diligenter credeniium animos men-
lenrenaque rooderetur? Sed cum illacnon potuisscntt tesque rolioravit. Primo quia bumana consuetudo
enumerari, sufficienler comprehensum cst, Vniversa E niutabilis est, firmamenlumejus Dominumdicil fulu-
vim Dotnini tnisericordiaet verilas. Misericordia,quiaa rtim, ut de se dubitare non debeat, cura tali promis-
pra.venil cuncta bonitate ; veriias, quia omnia subb irj sione solidatur. Sed vide quod dicit limentibuseum.
inlegritale dijudicat. Sed ne lioc putares communi- Ista enim supcrbis et audacibus non promittii. Et
ter conferendum, sequitur, quibus possint lalia con- intuere qtiam vim habeant verba disposita. Humanus
venire; scilicet, requirentibus testamentum ejus et :( timor diflidentiam iribuil, divinus autem spei firma-
testimonia ejus. Quando singulari numero diciturr raenta concedit. Secundum istud est ampleclendum,
Testamentum,aut Vetus significatur, am Novum.Hic c nimisque necessarium, ut lex ejus ipsius nobis mu-
ergo Testamentumdebemus accipere Novum ; (esit- i- nere declaretur, sine quo nec inielligere quidquam
tnonia yero prsecedentium dicta prophetarum, testes is boni possumus, nec perflcere laudanda praevalemus.
enim fuerunt sacrarum promissionum, quas Domi- i- Vers. 14. S.VMECH. Oculi meisemperad Dominum,
nus adventus sui manifestatione complevit. quoniam ipse evetlelde laqueopedes meos. Post ante-
Vers. 10. CAPH. Propter nomen tttum, Domine, i, fata praemia beatorum, nunc conlemplationem suam
propiliabetit peccato meo; copiosum est enim. Hoc ic fuisse dicii «cmper ad Dominum.Pulcherrime autem
bene ad personam relertnr Ecclesiae,cujus congre- s- cognoscitu liaecfacta diveTsitas.Solei enim qni anle
gationem ex diversis peccatoribus eonstat evenisse. 3. pedes suos non inttiettir, in laqueos irruerc, aut in
Provtet nomtn luum, Domine: quia Jesus dicendus is fovearum hiatus incidere. Hoc aulem mirabiiiter et
181 EXPOSITIO IN PSALTERIUM. PSAL. XXV. . 18t_t'
veraciter dtetum est, quia si caute ambulemus, pe- A offeralur. Subjungitur causa probabilis qua petitio-
desque ncstros dirigamus , si ad Dominum jugiter . nem suam consequi debuisset, quoniam invocavit
oculos elevemus, qtioniam ille respectus ab omni nos Dominum. Revera non meretur erubescere, qua>
oflensiqne reddit alienos spcm stiam cognoscitur in tanta virtute posuisse.
Vers. 15. AIN.Respice in me, el mtsereremei, qug- lpsuin enim elegit invocate, qtii nescit pie supplican-
niam nnicus et vauper sum ego. (Egregia sibi compa- les abjicere.
ratione respondel, quia superius dixit, Oculi meii Vers. 20- TAD.Innocenteset tecti adhatetunt mihi,
.sempet:ad.Dominum,nunc dicit, Respice in me, quem- quoniam suslinui te, Domine. Innocenles, quidam
adraodum ego in te, e( misetete mei. Nam qui ad1 intelligunt parvulos sacro baptismate regeneralqs ,
illura sejaper respicit, exigii ut eum miseralus ipsei qui adbuc nullis raundanis conversationibus polluun-
sed in ipsa sanctitate transeunt, quam suscipere
respici^, Addidit quoqtie misericordiae amplissimasi tur,
causas, quando untcwsplus amatur, pauperrimus plus_ meruerunt. Rectos autera illos accipi volunt, qui jam
doletur. Quod de persona Chrisliani popnli conve- matura aeiale conversi, divino munere a peccatorum
nienter dicit Ecclesia , qui unicus est ei, quia solus; sunt laqueis absoluti. Sed cum dixerimus Ecclesiam
veracis fidei sacramenta custodit. Pauper, quoniami variis hominum moribus esse coropletaro, quomodo
a mundi illecebris segregaius, nulla sseculiambitione> B J hic dicit tantum, innocenteset recti adhmsetunt mihi,
refertus est. quasi et illos non habeat permixlos qui improbis
Ver#.16. PHE. Tributationes cordis mei dilatataB moribus pnlluuntur? Sed considera pondus verbi
sunt : de necessitaliims tneis eripe me. Dilatata estt istius, ul innocenles et teetos adhmsisse sibi dicat,
Ecciesia. tribulatio, dum cogitationes suas per mundii tanquam illi fuerint sociati atque conglutinati, quod
calamiiales, ubi est seminata, distendit. Necessei ab utraque parte morum probitas yidetur efficere.
est enim ut cppioso fasce deprimatur, qui pro multis5 Reliqui autem cum labore tolerati sunt potius quam
affltgitur. De necessitatibusenim clicitTquas perse- adhaeserunt. Sustinui vero dicit, viriliter passa sum
cutorum atque hsereticorum paliehatur insidiis. Hi li in hoc raundo frequentes angustias; sed una mihi
sunt en,im qui necem inferre cupiunt Christianis.;. fuit consolatio, te Dominumsustinete. Et inspice vim
Suas Cflim recte dicebat, quas sludio cbaritatis as- versus istius, quia innocenleset tectos ideo sibi ad-
sumpserat. hatisse dicit, quoniam sustinuit Dominum; alioquin
Vers.. 17. ZADE.Vide humililatem meamet laborem n non poterat tales amare, nisi et ipsa de tanta vide-
tneum, et dimitte omnia peccqta meq. Vide, id estit retur firraitate prsesumere.
prppitius respice. Humilitqt est autem Ecclesiae,, Vers. 21. Redime me, Deus Israet, ex omnibusan-,'
qiiiindq ^disciplinatos et prgvos docendo sustinet,t, C I attsitis meis.Cura dicit Redime me, adventum Doraini
et tectos j^tqjjel^tentes patitur divino reservari judi-i- Salvatoris exposcit, cujus sanguine redempia, da
cio. Laiior; enim ipsius est, quia mullis persecutio- i- diabolica est captivitate liberata. Deus Israel, id est,
nibus multaque contentione fuiigalur; et semper :r Deus le videntium, quia ipsos revera gratos habet
pravorpm pbjectionibus lacessita , nulla hic oplatae ae quibus conspectum sux> contemplationis indulget.
pacis requie conquiescit. Merito ergo post lanta qnse 30 Subjungendo enim, Ex omnibusangustiismeis, nullam
patitur, remitli sibi peccata,oranla deprecatur, quia a in se maculara desiderat inveniri, quoniam aliter
piae toleranliee durissimus labor clementiam judicis is Cbristo non potest conjungi sancta sponsa, nisi fue-
semper exspectat. rit, ut dictum est, sine macula el ruga.
Vers. 18. RES. Respke inimicos meos , quoniam m Conclusio psatmi
multiplkati tunt, et odio iniqug odetunt me. Dicendo,' Audiamus quemadmodura adhuc in angustiis hujqs
Respke inimicos meos, pro ipsis orat, ut redeant
mundi posita , per totum psalmuin ad liberatoreni
[ms. An^.,F.,crednnl]:quia quos |(le respicit, sine
.' suura clamet Ecclesia; et desinamus tribulationes
dilatione converlit, sicut in Evangelio Petrum Domi-
ims respexil ut fleret (Luc. xxu, 61). Addidit causam nostra^,impatienler ferre, cum ipsam matrem constet
: , pro nobis 36 gravissiraas angustias sustinere. Por-
qua perire non debeant Quoniam mulliplicati sunt.'. p,
Pauci enim crederentur fortasse pontemni, multorum temus adversa, Dominojuvante, viriliter; speremus
de ejus pietale conslauter, quia si nos in Sponsaa
vero perditio sine maximo dolore uon poterat susti-
neri. Sequitur, quia odio iniquo oderunt me. Kccle- ^ partibus permanemus, Deo largienle, cum ipsa simul
siam revern *nilm °d'° odetant, quia diim pro ipsis js - ad selerna gatidia perveniemus. Numerus jsle bis
orationem funderet, illi tamen eam persequi nulla , duodenus mysteria nobis superna declarat, quod
intermissione cessabant. Et ideo addidit odio iniquo,' viginti quatuor seniores indefessis vocibus, laudes
Dominosuavi roodulatione cpncelebrent, commonens
quia esse videtur et justum , sicut et illud : Perfecto
odio oderam illos (Psal. cxxxvm, 22). ut ad similitudinem eorum, et nos psalmum istuin
Vers. 19. Sw. Custodianimam meam et eripe me: frequentata devotione cantemus.
non confundar, quoniaminvocavite. Fidem suam petit it EXPOSITIO IN PSALMUMXXV.
Ecclesia rectissimam custodiri, ut servata a schisma- ,. Psalmus David.
ticis, nulla queat perversitate confundi, sed sinee Cum psalmus significet in actibus nostris conve-
macula et ruga Sponso suo ornata fidei virtulibus is nientiam spiriiualium rerum, David autem manu
183 M. AtJREUI CASSIODORI 184
fortis atque desiderabilis, totus hic texttis ad per- A csecismentibusinducamur. Bene ergo propliela petit
fectum aplandus est Christianum , qui Domino lar- dicens : Proba me, Domine,el teniame, in ista parte
giente diversorum laude meritorum in Ecclesia ejus quoeDomini est, ut non in illamtentationem diabo-
constanti animo perseverans, divinis se beneficiis licam induceretur; ubi sequitur : Sed libera nos a
consolatur. Sed tamen cum talis byranus dicitur, ne- malo (Matth. vi, 13), id est ab ipso diabolo.
cesse esl ut ad Chrislum Dominum intelligentisevir- Vers. 3. Quoniam miscricordialua ante oculosmeos
tule referatur. est, el complacuiin veritaletua. Hoc erat unde tenta-
Divisio psalmi tionum pericula non timebat, quia misericordiam
Sanctus iste quem diximus, prirr.o modo psalmi ejus non polerat oblivisci. Jugiter enim sibi subve-
cui collatum beneficium ante oculos sem-
innocentiam suam rospici deprecatur, quia cum ini- niri facit,
non habuit Secundo pcr assistit. Qua de re etiam Doraino complacuisse
quis hominibus portionem. sup- se dicit.
ne haercticisaut schismaticis in Domini Comptacere est autem cum sanctis Domini
plicat judicio seternam gratiam promereri. In veritate, id est in
misceatur, quoniam donium ejus se dilexissc tcsta-
Christo tuo, qui ait : Ego sum via, veritas et vita
lus cst.
(Joan. xiv, 6). Aliler enim Patri non potest com-
Exposttxopsalmi. T
B placere, nisi qui tali fuerit credulitale (irmatus.
Vers. 1. Judkame, Domine, quoniamego tn inno- Vers. 4. Non sedi in concilio vanitatis, el cumini-
centia mea ingressus sum; et in Dominosperans non qua gerenlibusnon introibo. Complacuisse se Domino
infirmabor. Periculosa quidem judicii videtur esse egregianimis narratione declorat. Innocentiam quippe
petitio, sed sequestratio malorura , quae fit in exa- suam nititur ostendere, duobus versibus refugiendo
mineDomini, cognoscitur a bene merito competenter quse prava sunt; aliis vero duobus agendo quaerecta
optari. Quapropter non est bic detestabilis arrogantia sunt. Quodargumentum in topicis dicitur ex contra-
meritorum, sed justa petitio fideliter servientis, ut riis. Conciliumenim vanitatis, et congregatio inno-
sequestretur a pessimis, ne cum malis habeat portio- centiura oranino contraria sunt. Enumerat enira nunc
nem. Postulat enim vir sanctus judicia , quia certus quae, Dominolargiente , peregerit, unde se compla-
erat de ejus misericordia, sicut ait Apostolus : De1 cuisse testatus est. Non sedit in concilio vanilatis,
cmteroreposita est mihi corona juslilice , quam reddet' qui tractatibus iniquorum nulla consilii sui parlici-
mihi Dominusin itla diejustus judex (II Tim. iv, 8). palione consentit. Fieri enim potest ut homo sancluj
In innotientiavero sua ingreditur, qui, sicut inferiusi casu aliquo ad conciliumveniat iniquorum, ubi vel
dicit, sperat in Domino, nec de suis quidquam viri- incongrua vel vana referuntur. Sed dum talia cogno-
lnis, sed de divina largitale prsesumit. Sequitur hujus• C ( verit, neque cum eis sedet, neque deleclalione aliqua
rei decora probalio, quia in DominoconGdendoin- commoratur, sed pravum sludium aut dissuadet,
lirmatum se esse non asserit. Hsecest enim innocentia,, aut deserit. Quapropler cum se prius negasset se-
quam superius dixit, id estin Domini virtute confi- disse cum roalis, modo se profltetur non introissq
dere, ne possit eum aliqua peccalorum infirmitasi cum pessimis. Ante enim tractatum ipsorum vitavit,
ingravare. post et facia deseruit. Introitus est enim ad scelus,
Vers. 2. Proba me, Domine,et lenta me : ure renes; cum fleri aliquid audacter incipitur. lutroilus enini
meos et eot meum. Proba et tenla, non praesumptive > initium significat operationis, quod vir sanctus a sua
dicitur, sed hoc eraendationis gratia fleri postulattir. conscienlia profitetur alieiium.
Nam quando ille perscrutatur et tentat, facit nos, Vers. 5. Oditiicongregationemmalignorum,et tum
peccatum intelligere nostrum, et ad fructum pccni- impiis non sedebo.Minus fuerat sancto viro malum
tentise pervenire. Alioquin si nulla nos in hoc: vitasse concilium, nisi et congregationemodissetomni-
saeculoadversitate commoneat, sub neglecto relin- modissubdolorura. Odiumenim significatdivisionem,
quimus ea pro quibus satisfacere deberemus. Ipse; sicut est in amore collegiuro. Et cum superius sq
enira subsequenter exponit, cur se ptobati et tentarii dixerit in vanitatis concilio non scdisse, modo se
desideraret, utique ut uretentur renes et cor ejus;; D ] profitetur cum impiis non sedere. Utruraque quidein
qualenus delectationes et cogitationes humanse verbii • erat omnino deserendura. Sed alii sunt vani, alii
Domini calore purgarenlur, qui more fornacium,, impii. Vani suntqui caducis inquisitionibusoccupan-
vitiorum sordes absumens, animas hominum adI lur, et in superfiua tempus narratione consumunt.
einundationem perfeclissimi decoris adducit. Per- Impii aulem, hxretici, qui qusestionibus87 perfidis
scrulandum est aulem cur hic petat se debcre tentari,, Scripturas divinas depravare conlendunt , sicut
cum in evangelica oraiione sit positum : Ne inclucas s Petrus apostolus ait: Depravanteseas ad suuminteri-
nos in tentationem (Matlh. vi, 13). Duaesunt igiturr tum et perditionem(II Petr. m, 16). Hos ergo ulros-
tentationes : una Domini, qua bonos tentat, ut eos3 que jure monet esse fugiendos,quia illi superfluilates
competenter erudiat, sicut legitur in Genesi: Tenta- diligunt, isli tela perversilatis infigunt.
vit Dominus Abraham(Gen. xxu, 1); vel illud quodi Vers. 6. Lavabo intet innocentesmanus meas, el
dicit Moyses : Tentat vos DominusDeusvesler(Deut. circumiboaltare tuum, Domine. Polest talia loqui, qui
XIII, 3). Altera vero diaboli cst, quse scmper ducitt caput stium sequitur Cliristura, qui terrena despicit,
ad mortem : de qua precamur ne in ejus partess et ccelesliaconcupiscit, sicul Apostolus ait: Nostra
183 EXPOSITIO IN TSALTERIUM. PSAL. XXV. 180
mtem conversatioin calis est (Philip. 111,20). Inter A quod iimltnrum pecuniarum oblatione gravala sit.
mnocenteseniin lavat Nnanus suas, qnisquis facta Et considcra quod hsec accipientes judices univer-
propria studio bonoeconversationis emundat. Et bene saliter exsecralur. Nam et qui juslitiam vendit, mu-
addidit, tnler innocenles, quia possunt lavare manus neribus dexteram replet; et qui nocentes absolvit,
eliam qui nocentes sunt, sicut fecit Ponlius Pilalus idem suara dexterammunerum acceptione complevit.
(Matth. xxvn, 24), qui dum animam suam ncfanda Sic utrumque, ut arbitror, ad virum sanguinura con-
Dominitraditione pollttcret, manus suas sacculiistius gruenter aptandum est.
liquore mundabat. Sed spiritualiter manuslavat quis- Vers. 11. Ego autem in innocentiamea ingressus
quis actus suos lacrymabili saiisfaclione diluerit. sum : redime me, et miserere mei. Schema syncrisis
Circumibovero dixit, id est frequenter iterabo, ut est, cum causam suam quis ab adversariis suis nititur
assiduitatem sanctissimoedevotionis ostenderet. Al- eflicere meliorem. Namcum illi accipiendo fallaciter
tare enim ab altiludine diclum est, quasi allae aroe, gaudcant dexteram suam muneribus fuisse comple-
ubi Dominosacrificamr, ut conspectibus populorum tara, se dicit ad innocentioeinlroisse divitias. Ingres*
misericordiaeipsius dnna pandantur. sus enim in thesauros spirituales multo verius se
Vers. 7. Vl audiamvocemlaudis tua, etenarrem uni- consolalus est, quam illi super raundanis divitiis
versamirabilia tua. Provectus ad coelestia ideo illud B gaudere poluissent. Redime me, id est advenlus tui
spirituali animo circumibat altare, ut concentum sanguine pretioso liberum redde, quo absolutus est
dominicsetaudis audiret. Forle illud dicit, quod co- mundus, qui peccatis tenebatur obnoxius. Et mise-
ram ipsoindefessa voce proecinilur: Sanctus, sancttis, rere mei, scilicet in hoc mundo, ubi fidelber suppli-
sanclus Dominus Deus Sabaoth (Isa. vi, 5). Quse cantibus parcis.
cum audiret, et devotione maxima cognovisset, nar- Vers. 12. Pes enim meus stelit in via recla; ir,
raret populis universa mirabilia quaebodieque in san- ecclesiis benedkam Dominum. Inter concutientes
ctarum celebrattonc missarum beata canit Ecelesia. hseresesel mundi graviter saevientes angustias, hoc
Vers. 8. Domine, dilexi decoremdomus lua et lo- bene vir catholicus profitetur, quia pes ejus immo-
cum habitalionis glorim lum. Realissimus ille quera bilis perduravit; qui licet importunis tribulationibus
diximus, secundum modura oralionis ingredilur, fluctuet, in partc fidei nescit quibuslibet neccssitati-
supplicans ut, cum decorem domusDomini dilexerit, bus comraoveri. Possunt enira talcs, et his sirailes
illis qui ab eodem alicni sunt nullalenus misceatur, hoc dicere, de quibus ipse Dominus testimonium
sed in ejus Ecclesia perseveret. Decoremdomus dicit, perhibet, ut est illud : Reliqui mihi septem mitlia
non pulchritudinem parietum aut ministeriorum pre- vitorum, quinoncurvaveruntgenuaanle Baal(IlI Reg.
tiosissimos apparatus, sed ipsorum actuum bealissi- C xix, 18). In via recla, id est in mandatis tuis, quae
mam qualilatem, in quibus cuncla gaudet Ecclesia , recta sunt, et reclos faciunt obedientes. Nam quoties
id est, in psalmorum jubilalione, in precum sancti- plurali nuraero dicuntur ecclesise , mundi istius
tate, in Christiani populi humillima devolione. Prius Christiani populi significanlur, quide diversis gen-
enim de universali dixit Ecclesia, nunc venit ad libus probantur esse collecii. Futura est enim una
sanctos, in quibus gloria Dei habitarc cognoscilur: et perfecta Jerusalem, quoe raalorum sequestratione
de quibus Apostolus dicit : Templum enim Dei san- purgabitur. Dicitergo beatnsiste quem diximus, non
ctum esl, quod estisvos (I Cor. iu,17). Dicendocnim in Ecclesia, sed in ecclesiisse Domino cantaturum,
habitationislocttm, biimani pectoris significavit arca- quia per universum mundum nomen constat esse
num; mirabililer subjungens , gloria tua, quia ubi- catholicum.
cunque habitat, gloria cst. Gloriosum enim efficit Conclusiopsalmi.
quidquid inhabitare dignatur, et ab hospitis merilo
crescit hospitii magnitudo. Consideremus qualem nobis formam vitac religio-
Vers. 9. Nesimul perdas cum impiisanimam meam, sus isie tradiderit. Dicit enim ideo se hic vitasse
et cumviris sanguinum vitam meam. Juste rogat ne pcssimos, ne in judicio Dominicum malis possit esse
cura impiis anima ejus pereat in futuro judicio, cum " sociatus, admonensut iniquorum consonia fugientes,
quibus hic communem non habuit actionem. Merito fidelibusChristi spiriluali semper charitate jungamur,
enim abeis ibi se sequestrari petiit, a quibus hic se quia ex diutina bominnm conversatione, morum
ipse divisit. Sanguinum enira titrt sunt, qui carnaliter semper conirahimus qualitatem. Hoc enim et sextus
vivunt, el nulla jussa cce!estiaconcupiscunt. Pereunt psalmus admonet, cura dicit : Disceditea me omnes
ergo tales de futura Jerusalero, qui pro sua impielate qui operamini iniquitatem(Psal. vi, 9); hoc et deci-
damnandi sunt. mus seplimus qui ait : Cum sancto sanclus eris, el
Vers. 10. In quorum manibus iniquitates sunt: cum viro innocente innocenseris, et cum elecloelectus
dextera eorum repleta est muneribus. Exponit qui sunt eris, et cum perverso subverleris(Psal. xvn, 26). Re-
tiirt sanguinum,in quorum consuetudine videmus esse vera ut cognoscerelur ingens malum, quod tam
nequissimas actiones. Manusenim nostrae significant crebro monebatur esse fugiendum. Quapropter siu-
generales operatlones, quas gerimus in hac luce de- diose quseramus gloriosum nimis aptumque colle
gentes. Hic dextera specialiter judicis venalitatcm gium, quod nos virtutibus erudiat, et desiderio divinoe
pronuntiat, quam ideo dicit repletam essemuneribut: charitatis accend.t, ne in relributione 88 maloruin
187 M. AURELII CASSIODORI 188
Hieritojungamtir pessirais, qui collegium hic habere A Qui tribulant me inimki mei, ipsi infirmali sunt et
voluimus cum malignis. Qtiod si diligentius perscru- ceciderunt. Sic istius epichircmalis brevitcr forma
temur, nec quanlitas ipsius ntimeri vacat. Nam quin- perfecla est. Nunc ad exponenda verba redeamus.
que porticus fuisse Salomonis, in quibus periclitan- Propheta ergo dicit exsnltans, se quemquara homi-
tium turba languebat, evangelica nobis designat num non limere, qtioniam aDeo fueral illuminatus,
auctoritas (Joan. v, 2). Qui calculus quinquies in se oslendens formidinem semper habere tenebras suas,
reductus, in vicesima quinta summa progreditur, quando contra eam ponilur illuminalio superna. Se-
ut sic corda fideliumpsalmi istius abysso recreentur, quitur, et salus mea.In quo verbo cuncia concludit, et
sicut in illis porticibus jacenlium probaticaepiscinae valetudinem corporis, et animae sospitatem. Utraque
lavacro segracorpora sanabanlur. enim sunl indicia salulis , quando sustinent videlicet
gravissimas passiones. Quem limebo? id est nullum
EXPOSITIO IN PSALMUMXXVI. borainuni formidabo. Timor enim fecerat Domini, ne
Psalmus Davidpriusquam liniretur. quemquam alium limere potuisset. Sequitur : Domi-
Tituli hujtis historiaRegum quidem voluminelatius, nus defensor vitm mem, a quo trepidabo? Mulli per
indicatUr (I Reg. xvi, 13). Nam cum Saul peccasset actus iniquos accepta Dei munera perdiderunt. Quo-
Deo, per sanctura Samuelem prophetam David apud. j} I rtnn atitem defensorfuit Dominus, ntillatenus aliquid
amiserunt. A quotrepidabo? Interrogative pronuntian-
patrem suum est unctus in regem. Verum hic litulus
de ipsa unctione non loquitur, sed illam potius com- dum cst, id est a nullo, sicut etsuperius posuit, quem
memorare dignoscitur, quando post persecutiones. timebo?Tales quippe interrogaliones pro abnegatio-
nibus accipiendas esse non dubium est. Addidit:
Saulis, voto populi est perducttis ad regnum (II Reg.
V 3), cum et istum psalmum rerum ipsarum testifi- Dum appropiant super me nocentes, ul edant carnet
ealione eum conscripsissc manifestura sit. Nam si metts.Trucutentium inimicorum hic vota panduntur,
non solum exstinguere, sed eliara aviditate fu-
primam illam uncfionem velis advertere , nullum^ qni
ante ipsam psalraum legitur effecisse. Reslal ergoa roris, ipsas quoque humanas carnes cupiunt crude-
Ut islam secundam unctionera inlelligere debeamtis. liter devorare. Et ideo inimicorum tanta ferilas pro-
ditur, ut liberalinnis gralia duplicetur. Adjecil : Qui
Divisio psalmi. tribulanl me inimki mei, ipsi infirmati sunt et cecide-
Cum Irequenter anle regnum liberaretur ab inimt- runt. Versus iste pendet de superiore sententia;
cis suis acerrimis, per totum psalmura loquitnr pro- probatio est enim quomodo nullum tfmere debuisset.
pheta. In priraa posilione Dominum se dicens rae- Nara si perseculpres qui formidari polerant, subrue-
luere, et nullum alterum formidare. Sed inter ad-* Q . runt, quis, rogo, timor erit, quando potius illi ca-
Versasaeculiunum sibi teslatur esse suffugium, ut,;> dunl, qui impugnare videbantur? Consequenter au-
|icet periculis corporalibus jactaretur, ipse in domo 0 tem verba sunt posita;
prius fuit infirmari, pos(
Domini firmissima devotione menlis habitaret. Se- l_ cadere. Et intuere quoniam hic fldeliura beneficia
funda posilione, multiplici clade liberatus, divcrsis * breviler exponuntur , ul non illi
qui passionibua
modis gratias agil, et prophetiae spiritu spem sibi
" premuntiir, sed illi magis corruant qui innocentium
futurae beatitudinis pollicetur. Sciendum sane hunc lC sanguinem devorare festinant.
psalmum secunduin esse illorum qui per actus David Vers. 4. Si consistant adversum me castra, non
significant Cbrisli Domini futura mysteria. timebitcor meum.Salutari probalione complela, pro-
Expositio psalmi. pbeta laetus exsultat, decoram einpbasim, id est
Vers. 1. Dominusilluminalio mea et SOMSmea, j, exaggerationem faciens, ut si adversus ipsura soluin
quem limebo? castrorum coeat multitudo, stabililas raentis ejus non
Vers. 2. Dominus defensor vita mem, a quo trepi- j. debealeommoveri, dum soleant bominesplurimorura
d tbo? Dum appropiant super me nocenles, ul edant %l oppugtiatione terreri. Caslra enim valida munitio
carnes meas. est, quam expugnare facile non potest tmpelus ir-
li D ruenlis. Sed haecomnia sibi dicit esse contemptibilia,
Vers. 3. Qui tribulanl me inimici mei, ipsi infirmati
tunt el ceciderunt. Hos tres versus paulo sollicitius iS cum valletur auxiliatione divina.
audiamus, suntenira magnseargumentationisformula Ia Vers. 5. Si exsurgnt in me prmlium, in hoc ego
comprehensi, quam Craeci epichirema, Latini exse- >. sperabo. Potuerant caslra consi.tere, et in praelia
culiones vel approbationes vocare maluerunt. Hoc ic non coire. Sed nunc ipsum saevumcerlamen adjicit,
argumento utiraur quoties rera de qua agitur per ;r ut nihil eorum raetuere viderelur quaelerribilia putat
exemplum aliquod probare conlendimus. Causa enim m liumanitas. Si exsurgat, id est si subita in me con-
hic proposita est in uno et semi versiculo. Dixit it certatio, quasi fervens procella prosiliat, in eo po-
etiim : Dominusiltuminatio mea et salus mea, quem m lius sperabo victoriam. In prseliis enim concitatis
timebo?Dominusdefensorvitm mem,a quo trepidabo? )? gloria vincenlis semper apparet. Namvirtus probatur
In alio semis et uno versiculo sutijunxitexemplum, n, lalere, quac non fuerit explorata certamine, sicui
quia minime trepidare debuisset, quandn illi magis is superius dixil : In tribulalionibus dilutasli mihi
cadunt qui persequi probabantur. Ait enim : Dum m (Psal. iv, 2). Et respicienduni quod et isie versus
oppropiant suaer me nocentet, ut edant earnet meas. s. sic habet in capite, 89 sicut ille prior. Quseligura
 .89 EXPOSITIO IN PSALTERIUM.PSAL. XXVI. 190
dicitnr anaphora, quoties unum verbuni per comma- A titus, supra quos mens nostra decenter erigitur,
lum principia repetitur; quod et iu capite psalmi quando divino beneflcio pura servalur.
constat effectum, id est, Dominus, Domintts. Vers. 10. Circumiboetimmolabointabetnacuioejut
Vers.6. Unam peliia Domino,hanc requiram. Vnam hosliamjubitationis; cantabo et psalmum dicam Do-
rem quidem peliisse se dicit a Domino, quam exponit mino. Decursis beneficiis quse et de fuluro et in prae-
inferius. Sed videamus si unam,et non magis omnia. senti se cognoverat accepisse, nunc gaudium suum
Calculo quidem singularis est, sed rerum utilitate mirabili narratione describit. Ctrcumi>.edicil, hoc
numerosa; angusta precatio, latura praemium;bre- est animo perscrutabor qua potentia ccelos fecerit,
viler quseritur, sed granditer irapetratur. Ronorum stellas fundaverit, maria determinaverit, terram sta-
ergo mos est domum Domini solam expetere, in qua biliverit, tolumque mundum varia virtutum laude
Lonaomnia conlinentur. Maliautemterrena voluntaie compleverit. Et cum haecomnia animo circuraiverit,
discissi, dum sanitalem corporis pelunt, cum divitias inttnotarese dicit in tabernaculo ejus hostiam jubila-
precantur, cura inimicorum dejectiones expostulant, tionis, id est in Ecclesia cjus oflerre sacriticium
petendo fatiganlur, etintcrdum peritura conquirunt. laudis. Jubilationem quippe dicimus ex eo quod nos
Vers. 7. UlinhabilemindomoDominiomnibusdiebus juvat laudare : quando delectantcs cum summa ju-
vitmmea: u( videamvoluntalemDomini, el protegar a B cunditale gratias referre coniendiraus. Diximus su-
templo sancto ejus. Hsec est una supplicatio, quam perius aliud esse cantare, aliud psalmum dicere. Can-
Btiperiusexpetebat. Et vidc quia nulia castra, ntillum t*re est sola voce laudes canere; psalmum dicere,
praeliummetueredebuit, qu>tali semunitioncvallavit. bonis operibus gloriam Domini prsedicare. Cantate
Quae sunt enim civitates similes, qui sunl exercilus enim et psatmum dkere, ipsa est hostia jubilationis.
fortiores, quam habitare in domoDomini, ubi nibil Vers. 11. Exaiidi, Domine, vocemmeam qua ela-
humanum , nihil dtabolicum certum est pertimesci? mavi nd te : miserere mei et exaudi me. Venit ad se-
El boc non parvo tempore, sed omnibus diebus vitm cundam positiotiem, in qua per gratiarum actionem
tum. Quande, rogo, meluat, cui omnis vita secura psalmodiscmunus, quod proraiserat, exhiberet, prse-
est? Videl etiam voluntatem Domini, qui prsecepta sentia superioribus jungcns. Clamavit enim.cum
ejus intelligit, qui puritati ipsius tola se raenle sub- diceret: Ut inhabilemiridomo Dominiomnibusdiebus
diderit. Propheta enim poslulat protegi a corporis vitmmea. Et cuui superius dixerit, hostiam sejubila-
Christi templo, unde et firmamentum fidei, et invi- tionis offerre, quia diversa sit munera conseculus,
ctum robur defensionis accipilur. Ad illud cnim per- nunc itcrum rogat ut exaudialur. Nec desiderio suo
venerat anirai virtute, quod adhuc non videbat in adhuc satisfacit, nisi boc frequenti supplicatione ro-
ipecie. (] gaverit, scilicet quia divinarum reruin nulla satietas
Vers. 8. Quoniam absconditme in tabernaculo suo, est: sed quanto guslatur Dorainus, lanto suavius ap-
in die mahrum protexit me in abscondilo tabentaculi petitur; sicut et in alio psalmo dicit: Gustate et vi-
tui: in petra exaltavil me. Versum hunc paulo dili- dete ouoniamsuavisest Dominus(Psal. xxxiu, 9).
gentius perscrutemur. Ait enim : Quoniam akcondit Vers. 12. Tibi dixit cor meum: Exquisivi vutlum
me tn tabernaeulosuo in die malorum,significansillud tuum; vultumtuum, Domine, requiram. Cordesiderium
tempus quando Saule persequente multis locis per tacitum prodit, quod plus audit Divinilas quam popu-
squalentes speluncas et monlium secrcta latiiabat. lorum tonantissimas voces; sicutMoysidicitur: Quid
Quod illi revera tabernuculumfuit, quia mens ipsius ctamas ad me (Exod. xiv, 15)? cura loculus aliquid
nunquam a religionis pietate discessit. Sequitur, pro- non legatur. Fidelis itaque vir cor suum dixitad Do-
texit me in abscondito tabernaculisui. Superius dixit, minum loqui, quoniam hoc videbatur quod cogitabat
abscondit; nunc dicit, prolexit. Abscondiest qtiaeren- otferre. Vultum autem Dnmiiii quaerit, qui se sancta
lium oculis non prxbcri; protegi autem , ab omni .. conversatione tractaverit; de quibus dictum cst:
metu periculoque liberari. In absconditotabernacuti Bentimttndocorde,quoniamipsiDeum videbunt(Matth.
tui, dicit, id est in Divinitatis secreto, ad quod sem- v,8).Geminat quoqueqtiod dictum est, vultum tuum,
per devoiusanimus festinabat, dum ibi sibi esse vi- 1>)Domine, requiram. Una quidem res, sed frequentaia
debatur, ubi ejus intentio perdurabat. Quod autem precatio; sciebat enim quam pretiosum est, quod
dicit: fn pelra exaltavit me, ad incarnationem Domini ardenli studio toties expelebat.
pertinet; quoniam de ejus semine natusesi Chrisius, Vers. 13. Ne avertas faciem tuam a me, nequede-
qui esl lapis adunans populos angularis. clinesin ira a servotuo. Desideria sua caute decenter-
Vers. 9. Nunc autem exaltavil caput nteum super que exsequitur. Superiore quippe versu professusest
inimicostneos. Postquam dixil prsemiaquoede Domini vultum Domini se desideranter exquirere; et quo-
erant incarnalione ventura, nunc dicit prsesenlia, niam non est in potestate hominis suura obtinere
cum eum ah inimicis suis, sive carnalibus, sive spi- desiderium, precaiur neavettaifaciem suaraDominus,
ritualibus eonstat esse liberatum. Capulmeum, bene quam ille magnopere poslulabat. Ipsius enim rouneris
uienlis oculum videmur accipere, qui revera caput est, se prseslare fideiissiniis coniuendum. Sequitur:
nostrum est, quo vegetante possumus contueri. -Vcguedeclinesin ira a servo tuo. Saepediximus iram
ISam plerumque illud dicimus capul, quod eminere poni judicii tempus, cum discernet malos a bonis.
HionBtratur.Super inimkos, vitiosos significat appe- Illis enim irasci creditur, qui infelici segregalione
191 M. AURELII CASSIODORl m
damnandi sunt. Rogat ergo ne tunc ab ipso decunet A J lestes ergo iniqui ftxertmt DiTt-cliIdumseus, ejus-que
Dominus, quando sanclis vultum suae majeslatis in- similes, qui eum prodiderunt Sauli a propheta Achi-
dulserit. Homo carnalis Deum limet, ne peccatis melech fuisse susceptum, et gladium illi sumptusque
ingravantibus aut subslanliam perdat, aut filiosamit- datos; quod rex sacerdotis alque filiorumejus morte
tat, 90 aut copia auri argentique minuatur: sanctus reseravit. Mentiti sunt enim dicentes contra regem
autem vir boc tantum metuit, ne a vultu Dominired- Saulera David consilia fuissedala, Deumque pro eo
datur alienus. fuisse deprecatum; quod latius Regura textus eloqui-
Vers. 14. Adjutor meus esto, ne derelinquas me, tur (/ Reg.xxu). Pulcherrime autem dixit sibi, quia
neque despicias me, Deus salularis meus.Ubi sunt mendacii sui pcenas recipit qui falsum lestimonium
qui huraanis meritis dicunt aliquid applicandum? proferre conlendit. Sive, ut alii dicunt, idioma est
Petit rex etprophela, plenus gratia el benedictione Scripturse divinae, ut pro singulari pluralis numerus
ccelesti, ne deseratur a Domino.Scit enira quia si ille apponatur; et iterum pluralis pro singulari numero
reliquerit, nulla se polestas regere pracvalebit. Nec inveniatur adjunctus; sicut de Herode moriuo legitur
semel ei petiisse sufficit, nisi hoc ipsum sub repeti- dictum : Morlui sunt qui quarebant animam pueri
tione geminaret. Despki enim semper addicti esi, nec (Matth. n, 20); vel Moysi dePharaone pronuntiaium
gecurus reddi potest, nisi quem judicis serenus ocu- jj est: Quia morlui sunt qui qumrebantanimam tuam
lus intuelur. (Exod. iv, 19).
Vers. 15. Quoniampaler meuset mater mea dereli- Vers. 18. Credo videte bonaDominiin terta viven-
querunt me: Dominus autem assumpsil me. Patrem1 tium. Exspecta Dominum. Postquara multis modis
suum Adam primum hominemdicit, matremuxorem Dominum deprecatus est ne persequentibus trade-
ejus Evam, unde generatio humana descendil. Isti retur, ad confidentiaesuseredit auxilium, sibique ipsi
ergo reliquerunt conditione mortali, nec enutrires promittit quod bonavideal tn letra vivenfium,id est
valuerunt.quando de bac luce translati sunt.Quamvis> in futura vita, ubi bona sunt sempiterna. Et propric
istud de ejus genitoribus possit intelligi: quia domum> dictum est tettam iilam esse viventium,quoniam ista
palris sui matrisquc tunc dereliquil, quando a popu- morientura est. Qui status apud oratores dicilur col-
lis Hebraeis ad regni culmen eveclus est. Sequittir,i lectivus, quando ex scripto coliigitur id quod scri-
Dominus autem assumpsit me, in loco scilicet verii ptum non est, ut per id doceatur esse ac si scriptum
parentis. Pater esi quia condidit, quia regil; maier>* fuisset. Ila et hic futura pracmia ex antecedentibus
quia fovet, quia infirmos et parvulos lactat. Assum- beneficiis sibi credit esse ventura. Terramautera vi-
piil vero dixil, boc est, de privala couditione ini venttum,proprie Scriptura commemoratdiviua. Ad-
regno posuit. n ditum est: Exspecta Dominum, scilicet qui promit-
Vers. 16. Legemmihi constitue,Domine, in via tua,, tendo non fallit, qui prsestandonon impulat, sicul
et dirige me in semita recta propter inimkos meos.Le- Jacobus apostolus ait: Qui dal omnibusalluenter, et
gein sibi stalui illam poiius Domini deprecatur Salva- non improperat (Jac. i, 5),
toris, qua debiiores noscilur liberasse per gratiam. Vers. 19. Viriliter age, et conforteturcor tuum, et
Moysi enim lex illo tempore jam data erat; Domini i sustineDomxnum.Quoniamsuperiori versti crediderat
autem sperabatur esse ventura, quara sibi postulatt videre se bona Domini, nunc dicit quemadraodum
debere constitui.ln via tua, id est in Christo luo, quii vidcre possit. Hoc auiern verbum, viritiler, non solum
est via, veritas, et vita (Joan. xiv, 6). lllo enim ve- <- viris, sed el feminis credamus esse mandatum. Nam
niente juste prsesumebat,quia eain et docere poter.it,> et viri cum mollescunt, animo femineosunt; et mulie-
ct impleri posse praestabat. Semilamvero jam dixi- res viriles efficiuntur, curo in bono proposito roenlis
mus ad Scriplurarum intelligentiam pertinere. Pre- robore perseverant. Sequitur, ef confortelureor tuum,
catur ergo proplicta ut VeterisTestamenti recte libross ne quasi lassus iramurmurcs, et taedio fatigante de-
intelligat, et venlurum in eis Dominumesse cogno- speres. Sed confidentianimo atque securo dicit: Ex-
scal. Propler inimicosautera dicit, id est hserelicos,, specla Dominum, qui nescit subducere quacpromittit.
sive incrcdulos Judseos qui eos nitebantur prava in-- jj Susline vero et exspecta,perfecto dicilur Chrisliano:
tentione subvertere. ac si admoneret, sustine quod paleris, et quod crcdis
Vers. 17. iVetradideris me in animaspersequentium n exspecla.
nte ; quoniaminsuttexerunl in me leslesiniqui, et men- - Conclusio psalmi.
tita cst iniquitas sibi. Sccundum bistoriam potesl in-i- Inler mulliplices et saevientesangustias, quid spe-
telligi de Saulc, qui eum acerrimo odio perseque- '- cialiter desidcremus reverendissimus
propheta paie-
batur. Sed quoniam rex erat, nec poterat solus e
agere fecit, ut inhabitare Chrisli Ecclesiammodisoronibus
quod jubebat, aple numerus pluralis hic positus csi. appetamus. Hoc patulis auribus audientes, assidua
Simili modo cum Doech Idumaeus eum prodidisse e supplicaiione deprecemur; quia nec brevius quid-
legatur, plurali numero posuit, tesles iniqui. Fieriri quam potuit dici, nec latius impetrari. In numero
enitn potuit ut quando eum regi accusavit, per testes ;s autem prscsentis psalmi, et quorumdam qui subse-
alios dicta sua probare voluisset. Quaproptercongrtia i- quuntur, nequaquain potuimus calculorum singu-
posilus pturalis numerus advertilur, quando persona ia larem reperire ralionem; scihcct qualis creatura
tttis per unum tantutn non poterat facilc accusari. i. . vigesimosexto, aut vigesimo septimo, aut vigesimo
195 EXPOSITIO IN PSALTERIUM. PSAL. XXVII. 194
octavouumero legatur aptata. Sed studiosis relinqui-. A Et similis ero deseendentibusin taeum. Id est, si
raus, ut secundum exempla quae dicta sunt, quando> silueris, ero similis in mundi hujus profunditate ver
non inveniunt ralionem in numero singulari, tunc> sanlibus. Lacus enim quidam hoc saeculum est, qu)
aliquas simililudines in partito calculo, sive bis, sive. quasi delectabilis ac iranquillus creditur, sed quas
terlio debeant indagare. Verbi gratia, ut viginli sex_ profunditates et mersuras habeat ignoratur. Lacus
parliantur in vigesimum et senarium numerum, ett quippe dicitur, quod sub ipso lerra lateat. Precalur
Ilerum viginti septem in ter novem. Tunc facilius cal- ergo humanitas Verbi, ne similis esset hominibus
culis divisis, foriasse competens ratio poterit inve- cseteris : quia etsi communem conditionera carnis
uiri. Quid enim interest si binas aut ternas metretass assumpsit, excellentiam tamen omnium crealurarum
capiant vasa psalmorum? Si vero nec ibi aliquid1 Deo unita promeruit; de qua dicit Apostolus : Cui
convenienter agnoveris, credere 91 convenit ccelii autem aliquando angelotum dixit: Filius meus es tu,
terrseque Creatorem, operationes et dicta sua per di- ego hodie genui le ( Hebr. i, 5) ? Sive lacum sepul-
versorum calculorum distribuisse sine ambiguitate_ crum dicit, ubi peracta passione reposilus est.
virtutes, qui omnia, sicut legitur (Sap. xi, 21), in1 Vers. 2. Exaudi, Domine, vocemdeprecationismem
pondere, numero, mensuraque perfecit. Neque enimI dum oro ad te, dum extollo manus meas ad templum
quia guttae pluviarum, stellse coeli, vel arena mariss B I sanctum tuum. Tempus significat sacratissimse passio-
nobis numerabilis non est, apud illum non conslatt nis, et oratutejusaudiaturoralio.quod feeitantequam
•sse sub numero. Naro elsi nobis probantur occulta,, traderetur; relictis enim discipulis secessitet oravit di-
divinaesunt tamen nola potentiae. Rcstat ut illud quodd cens : Pafer, st fieri potesl, transeat a me calix iste; ve-
dictumest definitione raajorum credere debeamus,, rumtamennon sicut ego volo, sed sicul tu vis (Matth.
in numeris positis atque definitis virtutes omniuma xxvi, 39). Qubd autem dicit, ad templumtanctum, ut
convenire psalmorum. mihi videtur, illam consuetudinem Hebrsei populi for-
EXPOSITIO IN PSALMUMXXVII. tasse mavult intelligi, cui praeceptum fuerat ut in
qualibet esset positusregione, ad illampartem semper
Psalmus ipsi David. oraret ubi Jerusalem noverat conslilutam; sicut et Da-
DiximtisDavid significare manu fortem. Et quando o nielem apud Babylonem tertio in die legimus ( Dan.
tale nomen debuit poni, nisi cum passionis dominicac c vi, 10) effecisse; quod necesse erat Christum Domi-
gloriosa certamina referuntur? Fortis utique manu,> num facere, qui non venerat legemtolvere, sed implert
qui per loleranliam suam proslravit principem tene-'- (Matth. v, 17). Sive ad templumsanctum, ad ccelum
brarum, qui mortem raoriendo superavit, qui buma- >~ vult inteliigi,' qnod orantes homines facere consueve-
num genus captivum crucifixionis suse dispensationee C ( runt. Nam desiderium postutantium est, ut licet ubi-
liberavit. Ipsi aulem cum dicitur, nullum allerum n que Deum esse non ambigant, de ccelosibi auxilium
intelligi posse declaralur, nisi ipsum mediatorem n venire confidanl. Unde et in Dominica oratione dici-
Christum Dominum, qui per bunc totum psalraum II mus : Pater noster, qui es in ccelis(Matlh. vi, 9). Non
loquitur: orans ab humililatc susceplae carnis, per- est ergo absurdum templumaccipi ccelum, quoniam
secutorum debitas indicans poenas non studio male-'' Domini sedes divina lectione monstralur.
volentise, sed contestatione vindictae. Notandum est st Vers. 3. Ne simul tradas cum peccaloributunimam
igitur hunc psalmum lertium esse horum qui passio- >- meam, et cum operantibus iniquitatem ne perdas me.
nem et resurrectionem Dorainicam sub brevitate>e Quia moriturum se noverat, merilo petebat ne infe-
commemorant. ris tradita ejus anima cum peccatoribus misceretur,
Divisio psalmi. aut cum operanlibus iniquitatem haberet aliquam por-
Prima sectione orat Dominus Christus per id quod ul tionem. Sed omnino salutariter ista discretio ab illo
homo est ut ejus audiatur oratio futuro tempore pas->- petitur, ut nostra spes ad vota lalia concitetur; quod
sionis. Secundo gratias agit, quoniam exauditus est =t revera implens, hominem a se fieri deprecatur alie-
in his quae fieri postulabat. In fine psalmi subjun- i- num. Ubi sunt illi qui Cbristum putant animam non
gens, utsicut ipse susciiatus est potestate divinita-]i- D habuisse? Sed haec mihi videntur aut non legere, aut
tis suac, ila salvus fiat populus ejus nomini credi-i- quse legerint omniraodis oblivisci.
turus. Vers. 4. Cum his qui loquunlut pacem cum ptoxi-
Expositio psalmi. mo suo, mala aulem sunt in cordibus eorum. Judxoi
Vers.l. Ad te, Domine, clamavi; Deus meus, ne ie commemorat, qui ei dicebant tentantes : Scimus quia
sileas a me. Cbristus Dominus clamat ad PatremJI a Deovenisti magisler(Joan. m, 2). In istorum ergo
tempore passionis, ne ab ipso sileat, boc est, ne pe- >. labiis erat pax, sed in corde matilia. Quse figura di-
lenti [ed., patienti] non annuat, sed magis respon- i- citur ironia, id est irrisio, quoties aliquid quod sub
deat. Pulcherrima quoque verborum est facta diver- - laude dicitur, intellectum vituperationis habere mon-
sitas. Clatnat homo ne sileal Deus, quia nostro silen-l- stratur. Proximo tuo, de se dicit, quia eis carnis
tio ille tacet, et nobis negligentibus in memoria nont n origine jungebatur. Qui juste maledicebantur, quia
habemur. Contra si, Domino prsestanle, respici- i- proximura malitiose perdere festinabant.
inus, respicit; si claroamus, exaudit; si diligimus, i, Vers. 5. Da ittis secundumopera eorum, ef secun-
amamur ... dum nequiliam ttudiorum ipsornm, Judsei volentes
_
.95 M. AURELII CASSIODORl 196
operali siint quldem malum, sed fecerunt nolentes Adestrutf
A ad correcttonem > alios dejicit ad ruiiiam.
1;inuni; ut roortem inferrent Cbrislo, qua mors ipsa Paulum destriixit, ut in melius construeret, et de
finiretur; sanguinem funderent, quo mundi crimina persecutore apostoliun faceret; sed Inipium Pharao-
lavarentur. Ideo petit illis dati secundum opera ipso- nem cum tantis mirabilibus non crederet, demersit
rumi id est voluntatera; quia unusqulsque hoc ope- Altissimusut periret. Sic ergo illos dlcit destrui, ut
ratur quod vult. Nam frequenter et prsestantqui no- non iterum debeant sedificari. Quod diclum, sicut
cere cdnteridunt, ut ttiabolus facit, qui dum innoccn- ssepe raonuimus, ad prophetiam polius videtilr per-
tibus ingerit morlis poenas,transmiilit raartyres ad co- tinere quam ad iracundiae qualitatem.
ronas. Expressit quoqtie quaesuperius dixit, dicendo, Vers. 8. Benedictus Dominus, quoniam exaudivit
Secundum nequitiamttudiorum iptotum, id est arabi- voeem deprecalionismea. Sciens complenda esse bm-
tum roalum, ut innoxio nocerent; et qui ad eos sal- nia quse petebat, pariem secundae sectioriis ingre-
vandos venerat, roorti tradere maluissent. ditur: gratias agens quod vindicatiis sit de inimicis
92 Vers. G. Secundumoperationemmanuumeotum suis, dum adliuc nullatenus exstitissent. Hsecfigura
rettibue itlis;redde relributionemeorumipsis. Qualuor dicitur prolepsis, Laline praeoccupatio,quarido res
sunt species relributionum : quarum una est, cumi seCuturaepro praeteritis ponuntttr. Sed dlscuiiamus
tribuuniur abhominibus mala probonis, sicut Judseii B £ 0u'd sibl velit dispositio ista verborum, Benedklut
Christo relritueruni, qui cura ad eos salvandos venis- Dominus, quoniamexdudivit; qui est utique, fetsi non
set, iilieura crucifigeredecieverunt. Altera cum retrt- exaudiat, benedictus. Sed benedictum prbprie dici-
buitut bonum pro bono, quando dicet Deus electisi rous, cui gratias agimus, id est quando illi benedici-
suis : Ventte, benedicti Patrit mei; percipiletegnumi inus. Apie ergo posituriiest, benedklus, qui exaudira
quod vobit patatum est ab initio mundi ( Malth. xxv, dignatus est.
54 ). Terlia cum teltibuet nialum pro malo, quandoi Vers. 9. Dominvxadjutor metis et ptotictot mdus',
diciurus est irapiis : Iie in ignem mtetnum, qui para- et in ipso speravit cor meum, et adjulits sum.
lus estdiaboloel angelisejut (Ibidem, 41 ); seeiindumi Vers. 10. Et refioruit caro mea, et ex voluntatt
illud, Mentura qua mensi fueritis, in eadem teme- mea confiteboritli. Adjutor ad pericula vitae perlinet,
tktur vobis( Litc. vi, 38 ). Quarta cum tettibuit quodI qaae ipso adjuvarite superavit. Proteclor, quia eum
hic dicit, bonura pro malo, ut qui persecutores ex- ab insidiis diabolicis sua defensione vallavit. Sed
stiterunt, liant cOnversi, postea laudatores. Verumi poslquam ista facta sunt, fldeliter se dicit sperassede
isla omnia quae de iniraicis suis prsedicit, non suntt DoiH.no.Nam cum dicit, cor rneum, anirasedesignat
vota malitise, sed praescientia futurorum. Nam ini arcanura, quod sacrificiumconslat esse justitiae. Ad-
Evangelio dicit: Pater, dimitte illis, non entm sciunt1G C didit quoque iterum, adjulus sum; ut quantum impen-
quid faciunt (Luc. xxiu, 34). Sed utrumque pitimi debatur pura devotio, tantum et adjutorii cresceret ma-
est; bic enitn comminatur ut terreat, ne scelera suai gniludo. Rene autem dixit : Refloruit caro mea, quia
praesumptione desperata perficiant; ibi autem cuml et primo floruit : quippe quae ex Virgine sine pec-
patilur, orat ut ad pcenitudinemeorum corda perdu- cato tanquam ptilcherrimi floris singulare decus emi-
cal. Nec vacat quod toties sententiara ipsius terroriss cuit, sicut Isaias dicil : El flos de radke ejus ascendei
itcravit, ut corda lapidea magnse comminationisin- (Isa. xi, 1). Refloruit ergo significat resiirrexit :
cendio salvarentur. quasiin selhereasaurasadmirabili decoreprorupit. Se-
Vers. 7. Quoniam non intellexerunlopera Domini,, qnitur, et ex voluntalemea confiteborilli, posl resur-
et in opera manuumejus non consideraverunt; detlrues s rectionem scilicet, quando bumana natura fueral a
illos, nec adificabit eos. Superiorem excolit sensum. corruptione libcrala, et ad insesiimabilem gloriara
Dicil enira, ideo debere illis reddi, quia non intetle- permanens, in Verbi unitate perdiicla.
xerunt opera Domini. Opera siquidem ejus fuit, utt Vers. 11. Dominus fortitudo plebit suce, et prrite-
docerel populum viam veriiatis et Gdci, et ex sacrae e clor salutariumChristi sui est. Brevis magnaque defi-
incarnationis arcano reconciliarel hominem Deo;; nitio. Quid esi Dominus? foriiludo plebis sua. Merito,
quatenus ubi non poterat vitiata nalura conscendere,, j). quando adversa cmicia ipso auxiliante superanturi
Dominicsevisitaiionis munere pervenirel. Et ne Filio» Proiector 6st eiiam, qubniam eos tegit et liberat ab
Dei vera docenti mens obstinala non crederet, hocc imminenlibusraalis. Salutarium, ac si dicerel, justo-
quoque miraculorura ingentium virtute firmavit; utit rum, quorum salus est Dorninus. Bene autem addi-
quod intelligerent Judaei communem hominem noni dit, Chritii sui, ut Filium Dei debuisses adverlere..
posse facere, hoc evidenier agnoscerenl potentiami Christi enim dicebanlur et caeteri, quos aut unciio
Divinitaiis implere. Sed illi dementes, dum tantum- regalis, aut sacerdotalis gloria decorabat.
roodohominem ereduiil, Filium Deidici indigmssime e Vers. 12. Salvum fae populum.luum, Domine, et
pertulerunt. Sequitur^ e( in opera manuum ejus nonn benedichmredittttemtuam; et rege eot, et extolle eos
contideraverum.Utique si considerassent, expavissent it usque in aternum. Orat humanitas Verbi pro populo
potius quam sprevissent, plorassent quam conspuis- Christiano, propter quem et probatur assumpta; ut
sent, adorassenl quam crucifixissent. Taleennn sa- satisf.icuone lideli salvus fiat in boc immdo, Hbiex-
crilegium aliis provenire non pottiit, nisi iliis quili posita Judaeorura probabatur esse periculis. Benedie
verilatis inteHigentiamperdiderunt. Deus euira alioss autem heereditatemtuam, ad futurum judicium perti-
 191 EXPOSITIO IN PSALTERIUM. PSAL. XXVIH, 198
net, qtiando dicendum est : Venite, benedictiPattis \ liter pertinere frequenti lectione declaratur. Sed ut
mei, percipiteregnum quod vobisparatum esl ab initio unam potenliam Patris, et Filii, et Spirilus sancti
mundi (Matth. xxv, 34 ). Et ut charitatem suam, esse cognosceres, lerlio loco inhabitare dicit Triui-
quara prsecipit, evidenlius approbaret, iterum petit talem iu sancto baptismate, el virtutem el benedictio-
ut in hoc mundo devotos populos regat, ne carnalia nein dare Dominum, qui ex eo renatus fuerit, populo
concupiscant, ne vias pravas eligant; sed ipsius regi- Cbrisliano.
mine illuminali, nesciant collegiumhabere cum pes- Exposilio psalmi.
sirais. Addidit. extolle eos, ut in intellectu Scriptura- Vers. 1. AfferteDomino, filii Dei; afferte Domino
rum, et in opere sancto, laudabiii intentione profi- filios atielum ; afferle Domino gloriam et honorem.
ciam; qUatenusa terrenis vitiis purgati, ad aeierna cura raullitudinem genliura, sicut praedictumest, ad
praemiaperducaritur evecli. Et boc petiit debere fieri credulilatem rectac (idei spirilualiler propheta venlu-
usque iri saeculum, scilicet per tolum hunc mnndum, ram esse respicerct, toliusque iniindi consocianda
ubi saeculasunt usque ad iltud saeculumsetemumcui illisesset adunala confessio, dignum fuit jam quasi
nulium alilid pro sua perennitate succedit. credentem populum coraraonere, ut fideisuaeafleclum
Conclusiopsalmi. per sacriflcia devota monstraret. Invilat enim filios
j$ Dei, id esl qui per regeneralionis gratiam facti sunt
Audistis psalmus isle qua pietale conclusus cst. filii ejus, ut ait Joannes Evangelista : Dediteis polesta-
Rogavit pro nobis, qui oratur ab angelis. Judex om- tem filios Dei fieri, hh qui credunt in nomine ejus
nium creaturarum advocatusest nosler; et ut a morte Sed licet omnis Trinitas unus sit Deus,
(Joau. 1,12).
potuissemus eripi, ipse magis elegii occidi. Impleta nec aliqua est in majestate ipsius aut in natura di-
est in hoc psalmo 93 praedicta regula Dominicae stanlia , diversis tamcn locis dicitur, quod ad perso-
passionis. Oravit anle traditionem suam : de cruci- nas singulas probetur aptandum. Hic autem Spiritum
fixione propria, et de resurreclione locutus est; po- sanclum
specialiler Dominum debemus accipere,
stremo pro fidelibus exoravit, ut qui ei meruerunt instituit de tabernaculi perfectione laiidare. In-
quem
credere, perpetua debeant beuedictione gaudere. tende autem quod imprimis 11011 dicendo quid affe-
EXPOSITIO IN PSALMUMXXVIII. ranl, ipsi se jubentur offerre, id est corda sua sancta
Psil.mns David in consummdtionetabernaculi. puritate lucentia, quod supra omne sacrificium Do-
niino probatur accepttim. Sequilur, afferte Domin*
Qubniam prsecedentiaverba jara nota sunt, restat
ut consummationemtabcrnacuiipaulo diligentius per- fiiios arietum. Arietes apostoli accipiendi sunt, qui
debearaus. Consummatiotabernaculi tanquam duces gregtim in caulas Doraini perduxerunt
quirere perfe-
Christianum. Filios arietumoflerendos dicit,
ctionem significat Ecclesisecatholicse, qusejam per C populura
tolum brbem probatur esse construcla. Tabernaculi quos aposloli recta prsedicatione genuerunt, non qui
enim norniriein hoc mundo posita declaratur Eccle- pravo dogmale probanlur extranei. Atietet autem
bene sunt apostolis comparati, quoniam aniraalia ipsa
sia, quaecontra carnalia vilia bella gerens, merito ex- fronte valent, et objecta semper irapin-
peditionalis habitacnli nomen accepil. Quapropier plurimum
hunc psalmum Christiani dogmatis honore pollentem, gendo dejiciunt; quod proedicando feeisse consiat
qui diversas superstitiones et idola fir-
post perfectionem generalis Ecclesioc, in laudem aposlolos, missima Ccelestisverbi quadam fronte ruperunt. Aries
Spiritus sancli propbcta decantat; ut quia lanta res
dictus est, quasi a frorite ruens. Addidit, afferte
per prbbhetas et apostolos beata prsedicatione cora- enim
el honorem. Hic specialiter comrao-
pleta est, competenter ejus laudibus ornaretur. Est Vominoglotiam
enim totus psalmusSpiritus sancti laude plenissimus, ftemur ul nullam Spiritus sanctus patiatur injuriain.
et per varias allusiones prseconiaejuS majestatis ex- Niin qui eum minorem Patre vel Filio dicit, gloriam
solvens.Hocest quod oratores dicunt demonstrativum illi non probatur afferre. Nulli enim gloriosum esl
minor est. Offerimus ergo Domino Deo
genus, quando per liujusmodi descriptionem osten- audxre, quia
ditur aliquis atque cognoscitur. Sed quid de illo a nostro, id est Spirilui sanclo gloriam purara, plenam,
cum eum et consubstantialem Patri ac Filio
quoqiiamcongrue poterat dici, nisi quod de se ipse D veram,
dignatur effari? tiicimus.et coaeiernum, atque omnipolentem sine
Divisio psalmi. aliqua separatione praedicamus. Sic omnes haereses
per diversa loca Scripturse divinse Spirilus sancti
Cum beatus David cognosceret, totius mundi ter- praedicalionedestructaesunt.
minosad fidemcatholicam per prophetas et apostolos Vers. 2. AfferleDominogloriam nomini ejut; ado-
Spiritus sancti munere perducendos, sicut Petrus rate Dominumin aula sancta ejus. Supra dixit, ipsi
apostolus dicit : Non enim voluntate humana allata afferle gloriam; modo dicit, nomini ejus. Afferligitur
est aliquandoprephetia; sed Spiritu sancto acti, loculi nominisancti Spiritus gloriam, qui euin facit latius
sunt sancti Deihomines(II Pelr. 1, 21). Primo or- innotescei-e, quando incredulorum eorda convenit,
dine ailoquilur universitatem, ut sacrificia ei devota nomenque illius dilaiat per multitudinem plebis tur-
raente persolvant. Secundo septifaria narratione, per basque populorura; quod raagis ad docentiura videlur
varias allusiones ejusdem Spirilus sancti sub raagno pertinere cautelam. Sed nec iilud judices otiosum,
praecoiHOvirtutes enumeral, quod ad ipsum specia- quod affene quarto repetiit. Haec iigura dicitur epi-
199 M. «AURELHCASSIODORI SU0
mone, Latine repetitio crebra sermonis, quse multalAHanc J superbiam vox Domini confrmgit, dicendo :
colligit unius verbi iteratione decursa. Sequitur, ado- Deus superbis resislit; humilibus autem dat gratiam
tate Dominum in aula tancla ejut; id est colite euin (Jac. iv, 6). Repetit quoque : Et «onfringet Dominus
in conscientia vestra mundissima. Ipsa est enim aulai cedrosLibani. Sed quanivis superioribus hsecsimilia
regalis et habilatio Spiritus sancti, sicut dicit Apo- videanlur, tamen uno verbo addito.,Libani, non par-
stolus : Quia templumDei eslis, et Spirilus Dei habi- vam videnlur indicare dislantiam. Cedri enira quae
tal in vobis(I Cor. 111,16). alibi nascuntur non omnino procerae sunt; in Libano
Vers. 3. Vox Domini super aquas, Deus majestatisi autem lales inveniunlur, ut omnes altitudincs arbn-
inlonuit; Dominussuper aquas multas. Venit ad ordi- rum superare videantur. Ergo mundi istius nobiles
nem secundum, in quo per (iguramepiraone, quami acreges, qui reliquos horaines tanquam humilia fru-
superius diximus, frequentcr per capita versuumi teta despiciunt, virtus divina confringit, quando pau-
unurii repetens verbum, pracconia Spiritus sanclii peres el humiles elegil. Isli euim virlute superanlur,
seplenaria virtute conce.lebrat; quod suis locis, ju- illi inter divilias suas aul cogitationibus gemunl, aut
vanle Domino, conabor exponere. Primus iste cjus- turpi arabitione solvuntur. Ponuntur eliara cedri et
dem rei versus est, vox Domini super aquas, id estt in bonam partem, sicut in alio psalmo dicit : Cedri
Spiritus sapienliac. lpse enim Iegem condidit quai g] Libani quas Dominus plantavit ( Psal. cm, 16).
credentium turba regerelur; nam leguntur tabulse i Vcrs. 6. Et comminueleas tanquam vilulumLiba-
Testamenti digito Dei scriplae (Deut. ix, 10); digitusS m, et dileclumsicut filiosunicornuorum. Et hic quo-
autem Dei specialiter intelligilur Spirilns sancins, que versus ad Spiritum virtutis pertinet. Vitulos au-
Quod vero dixil: Super aquas, populossignificat, sicutt tera Libani sacrificiis frequenter antiquitas offerebat,
ct allcr psalmus ait : Salvum me fac, Domine,quo- qui propler luxuriam dulcium tierbarum pingues
niam 94 intravetunl aqua usque ad animam meam t crant admodum et decori. Eos raavult mundanis
( Psal. LXVIII,2); et in Apocalypsi legitur : Ctvilas s summitatibus comparare, quaesic comminuendmsunt,
sedens super aquas multas (Apoc. xvn, 1 ). Quapro-- lanquam illi qui sacrificiis videbantur offerri. Nam
pter istis allusionibus hoc significari raanifestum estt el ipsi sunt victima, dum conversi Christo Domino
Spiritum sapientiae legem populis condidisse. Sequi- nitidis mentibus offeruntur. Sed ne sibi homines du-
tur, Deui majetlath intonuit. Hoc etiam perlinet ad[ rara legem quererentur imposilam, etiam dileclum
Spiritum sapienliae. Dicit enim quando diem judicii[ Filium Dei dicit esse moriturum : de quo scriptum
praedicavit,cum gehennaepcenas insestimabili terrore. est : Hk esl filiusmeus dileclus, m quo mihi beneeom-
pracdixit, ut non lam loqui quam intonare videretur. placui (Malth. m, 17 ). Propter incarnationem enim
Subjunxit eliam, Dominus super aquas multas, id estt Q I factus est sicut filius unkornuorum, id est Judaeorum
stiper populos gentium diversarum, quas propheta- singulariter se extollenlium. Sive unkornes appellati
rum atque*aposto1orura pracdicatione lucratus esl. sunt Judsei, quia unum tantum videntur accipere
Sic et in isto commate populos signiticavit, quoss Testaraentum. Sic ergo Chrislum dicil carne moritu-
cliaiii intelligi superius maluit. rtun, sicut et fllios Judseorum, qui inseslimabili pie-
Vers. 4. Vox Dominiin virlute. Miranda brevitas,, late conditionem nostram in morle suscepit, ut no-
tria verba quam magnam explevere senlentiam I Vo- bis de sua immortalilate prseslaret.
eem Domini in virtute, Spirilum dicit inteiligenliae,, Vers. 7. Vox Domini intercidentis flammamignit.
qui adversaria cuncla dejicit atque prosternit, sicutt Spirilum scientiaesignificat, qui omne consilium vel
legitur : Et non esl qui possit resistere voluntatitume calorem contrarium intercidendo,id est dividendo di-
(Eslher. xm, 9). Merito ergo Voa;Dominiin virtute e jadicat. Ille enim Judaeorum ignitos et fiamraeos tu-
csse dicitur, cui nullis obstaculis obviatur. multus scienlia suae majestalis exstinxil; ut quod
Vox Dominiin magnificentia.Hic Spirilus consilii ii scelerati fecerant velul ad solum hominemnegandum,
redolet. Quid enim illo magnificentius, qui cordee in humanam salutem et gloriam verleretur.
illuminato sentiri facit, ul appetantur bona, et pes- Vox Dominiconcutienth solitudinem; et commovebit
sima qusequefugiantur; prsestatque ut de irapio per-'.- D Dominus desertum Cades. Hic Spiritum
pielatis de-
ficiatur pius, de captivo liber, de servo filius? Quodd monstrai, qui fallaces cogilaliones et inepta hominum
illis provenire non dubiura est, quos Spiritus sanctusis vola concutiens,ad verilatis sludium correctos at-
potentia susemajestatis invisitat. trahil. Et bene errores eorum solitudinem vocavit,
Vers. 5. Vox Domini confringentit cedrot: et con- quoniam habitatorera non habet Deura; nec ipsi in
fringet Dominut eedros Libani. Hic Spiritus virlutis is pravitalibus suis diutius manere possunt, quando eas
elucescit, qui confringit superbiam, quse in se con- i- aut lamentabili morte deserunt, aut felici conversiona
fidit, et humililatem erigit, quse de ejus bonilate .e derelinquunt. Sequitur, et commovebitDominusde-
proesumit.Cedrosenim superbiam deberaus accipere, :, ser(um Cades.Hoc adhuc ad Spiritum pertinet pietatis.
qusese in altitudinera elevans, proceras hujus arboris
is Sed hunc locum narratio libri Numeri diligenter ex-
summitates imitatur, maxime quia et lignum ipsum n ponit (Num. xx, 1 ), referens cum Israelilicus po«
non est utile, nisi succisum fuerit. Nullus enim in n pulus in Cades venissel, nimiaque siti loci ariditate
sua radice manens, proflcuos generat fruclus; sicut H laboraret, Moysenjussu Doroinipercussa petra subito
nec elatio detestabilis, quaepeccatum inlulit mundo. >. illis aquarum copiara conlulisse, miroque modo facta
201 EXPOSITIO IN PSALTERilM. PSAL. XXIX. Wi
est terra irrigua, quaearida siccitate jacebat squalida. A Merito, quoniara illud quod factum est sub Noe, ba-
Per hanc ergo similitudinem dicit peccatorura corda ptisniatis sacri gerebat imaginem. Nam sicut isltid
durissima in aquas sapientiaeposse dissolvi, iterum- purgat animas sordibus peccatorura, ita el illud di!; -
que illud exeroplum Cades in humanis cordibus esse vium mundi crimina probrosa delevit. Merito ergo
faciendum. Saepeenim desertum ponitur, ubi et in- pro baplismatc diluvium positum est, ad ciijtis simi-
fidelespopuli convenirc noscuntur, sicut in Evange- litudinem constal effeclum.Nam quod tertio Dominus
Iio dicit : Vox clamantisin desetto ( Malth. ni, 3). repetiit, sine distinctione personarum, licet intelligt
Non cnim Joannes prsedicarepoterat in deserto, ubi primum dictum dc Spiritu sanclo, Dominus diluvium
nullus audiret; scd desertum appellati sunt, qui ad- inhabitat. Sequitur, et sedebil Dominus Rex in mter-
huc necdum fidei dona perceperant. num; hoc autem de Filio recte intelligimus. Dominus
Vers. 8. Vox Domini prmparanlis cervos, et reve- virtutem populo suo dabit, de Patre competenler ad-
labit condensa; et in lemploejus omnesdkenl gloriam. vertimus. Populo suo, significatChristiano, quem do
Scptimum dicit Spiritum limoris Domini. Cervienim sacri baplismatis munere conquisivit.Subjunxitetiam:
sunt timidi quidem; sed venenosa sorbentes. Et me- Et benedket populum suum in pace. Non dixit bene-
rito illis comparati sunt, qui et Divinitatem timent, dicent, sed benedicet, quia unus est DominusDeus
et contraria quseque devorant; nec ab eis possunl Jt 1 noster. In pace, propter illud Evangelii: Pacemmeam
decipi vel noceri, qui adversum Ecclesiam Dei, fel- do vobis, pacem meam relinquo vobis (Joan. xiv,
lita noscuntur altercalione resistcre. Consignatus est, 27). Una est enim pax el Patris, et Filii, et Spirilus
ut superius diximus, Spiritus septiformis, quem et sancli.
supputalione facile colliges, et operatione cognosccs. Conclusiopsalmi.
Sed hunc Spirilum sanctum unum alque eumdem de- Memiiierirousquara ingenti tuba psalmus iste lo*
beraus accipere, cujus has quas diximus, tcstante nuerit, ut delrectatores Spirilus sancti non possim
Isaia (Isa. xi, 2, 3), septem conslat esse virtutes, id jgnorantisc excusalionc defendi. Nam potentia ipsius
est spiritus sapientias spiritus inlellectus, spiritus scpliformi distributione laudata est, ut nihil ibi infc-
consilii, spiritus virtutis, spiritus scientiae, spirilusi rius, niliil cognosceres esse divisum ; quia sanctoe
pielalis, spiritus timoris Domini: distribuens unicui- Trinilatis unitas in fine declarala est. Desinat hsere-
que prout vull. Nec moveat quod ubique vocem Spi- ticorum insana perfidia vanas comraoverecalumnias:
ritus sancli dicit esse sermonem; boc cnim verbumi Icganl Didymum, lcgant beatum Ambrosium, caeie-
universae Trinitati constat aptatum. 95 Nam Pa- rosque Patres qui de hac re perfeciissima dispuia-
tris Icgimus vocem, cum dicit : Hic esf Filius meus tione dixeritnt. Afferant individuaeTrinitati gloriam
dilectusin quomihi comilacui ( Matth. m, 17 ). Itemi (G el honorem, nec faciant in scqualitalc distanliam, si
Filii dicentis : Saulc, Saule, quid me persequeris > perduci non eligunt ad ruinam.
(Act. ix, 4) ? Similiter et iu Aciibus apostolorum1 EXPOSITIO IN PSALMUMXXIX.
de Spiritu sanclo legitur : Segregate mihi Paulum et( Psalmus cantici in dedicalionedomus David.
Barnabam in opus ad quod vocavieos (Act. XIII, 2).
Sed hanc communioncmverborum sanclissimus Au- Psalmi canlici cognila significatio est : nunc con-
cur posita sil domus dedicalionh. Domus
gustinus contra Arianos scribens ( Serm. 191, de sideremus
SS. Trinit.) in uno libro ulili adunatione collegit,' significat dorainici corporis lemplura; dedkatio vero
ut sequalitatem substantiae, vel potcntiae individuae ' resurrjeciionem ejusdem Domininostri Jesu Cbristi.
Trinitatis omnis prudens possit agnoscere, quando Tunc enim corpus ejus in oelernam gloriam potesta-
et ipsa verba prcbat esse comrounia. Revelavileliam temque perduclum est, sicut in Evangelioipse dicit:
timor Domini condensa,quando ignorationedeposila,' Data est mihi omnis polestasin cmloet in terra (Matth.
ad inlelligenliam divinaelegis devoti populi convcne- xxviu , 18 ). Dedicare quippe dicimus , cura novitas
runi. Pro qua re in Ecclesiaejus omnes referunt glo- domus alicujus in usum celeberriraum deputalur, Do-
unda
riain, prout unusquisque prsefaliSpiritus scptiformis musautem David propter semen cjus est posita,
dona suscepit. Gloria enim, sicut dictum saepc me-1j\ Salvator noster carnis traxit originem. Ista domusest
laus est facta qnsc nunc apertis foribus labiorura Iseta decantat :
minimus, celebratione multorum.
Vers. 9. Dominuscliluviuminhabitat, el sedebilDo- Exaltabo te, Domine; quae fabricala est nascendo ,
minus Rex in wternum. sed in sancta resurrectione cognoscitur esse dedi-
Vers. 10. Dominusvirtulempopulo suo dabit, el be- cala.
nedicet populum suum in pace. Decursis virtutibus, Divhio psalmi.
Spiritus septiformis, in terlio ordine ad Trinitatis; Rex nosler Dominus Cbristus prima narratione
complexionem mirabili disposilione pervenit. Di- posl resurrectionem gloriosam Patri gratias agit,
cendo enim in his duobus versiculis lertio Dominus, , quia eum de mundi istius adversitate libcravit, san-
OStendilsanclam Trinitatem diluvium, id est aquass ctisjubens laudem dicere Doraino,quando universa
baptismatisinhabilare; sicut in Evangelio dictura est:: in ejus potestate sunt posila. Secunda se dicit a stta
Euntes baptizaleomnesgenlesin nomine Patris, et Fi-- conslantia non movendum, insuper addens praeconia
lii, et Spiritus sancti (Matlh. xxvni, 19). Sed qusera- Divinitatis a vivis potius, non a mortuis esse sol-
nuiscur hic diiu.ium pro sacris fonlibus positumest?? , venda. Tertia redit ad resurrectioncra suaui laetus e.
PATROL.LXX, 1
 203 M. AURELH,CASSIODORl 204
carnis rragilitale deposita, in A J est, cnin resurrexit a mortuis, et mors ei nltra no-
1 exsultans, quoniamsuse
seterna majestatis gloria perseverat, more suo cere non potuit.
prseteritum dicens, quod nnverat esse veuturum. Vers. 4. Ptallile Domino, sancli ejus, et eonfite-
mini memoria sanctilatis ejut. Post resurrectionem
Expositio psalmi. suam convenienter praecipit sanctis ptallere, ut re-
i Vers. 1. Exaltabo te, Domine, quoniam suscepisti surgente capiio membra laetarentur, maxime ctim
me, nec detectasti inimkos meos super me. Dominus spes eorum tali dispensatione firmata sit: quoniam
Cbristus Palri gratias agit per dispensationem, qua et ipsos consiat in isetitia resurgere, quos contigit
resurrexit a moriuis. Nam exaltabodicit, latius in- ejus pracdicationicredidisse. Memoria tanetitatit ejus
notescere facio, quod sancta Verbi incarnatione glo- dixit, quia nostri memor esse dignatus est, qui in
riosaque resurreclione completum esi. Qunnli enim umbra mortis, quasi in densa peccatorum caligine
ante hoc tempus Dominum spirilualiter cognoscere versabamur. Nou enim nos illitis meroores fuimus ,
poluerunt, nisi ejus adventu veriias promissa claruis- qui nos crcavit; sed ille nostri potius, quos creavit;
set? Sed homo ideo exaltare valuit nomen Allissimi, sicut ipse in Evangelio dicit: Non vot me eteghth, sed
quoniam ab eodem constat assuinptus. Nam quemad- ego elegi vos (Joan. xv, 16). Et ideo tonfitenda et glo-
modum potuisset aut occulta Dei prodere, aul judicia g] rificanda est memotia tanctitatis ejus, quse humanum
Dei fulura narrare, nisi virtute ccelesli, qua prseva- genus in recordationem suam deducens, quod nos
iuit, sua Patritque secreta revelare? Sequilur non- salvare potuisset effecit.
nulla qusestio : Nec deleclasti inimicosmeos super me. Vers. 5. Quoniam ira in indignationeejut, et tiia
Quomodoenim non sunt deleclati inimiciejus, quando in volunlale ejut: ad vesperumdemorabiturflelut, et
cum colaphizantes dicebant : Prophetiza nobis, Chri- ad matutinum latitia. Partibus suis inlelligamus liunc
ile, quis esl qui te percustit (Malth. xxv , 68) ? et ite- versum, in quo malorum retributionem , juslorum
rum stantes ante crucem dicebanl : Valt!qui deslruit praemia, possionisejus tristitiam, resurrectionis loeta
templum,et in triduo remdificalitlud (Ibid. xxvu, 40)' commeraoral; eoque fit, ut cura fuerint dis incla, ne-
Quemadmodum etiam non sunt delectali, qu.tndo su- scianl confusionis injuriam. Sed cum tra nosira, sicul
per vesliraenta ejus miserunt sortem ? Sed hsec fugi- legitur, morlera operelur, in primo commate per iro-
tiva inanisque Isetiliain pceiiitudinemillis tristiiiam- pologiam boc de Domino dicilur, quia revera indi-
que couversa esl; dura eum posl Iriduura vidermit gnatio illius mors est utique peccaloris. Dignatiocniin
resurgere, quem speraverunt 96 communem inte- est, quando nos clementer swcipit; indignaiio cum
rilum reperisse. Deleclasli vero posuit, pro delectare nos iratus abjicit; non quia ille irascilur, sed de ejus
fecisti. Quae figura dicitur bypallage, quoties aut ge- Q ( aversione mors evenit, quaede ira hiimana procedit.
nuS, aul verbi declinatio coinniulalur. Super me att- Sequiiur, et vita in volunlate ejus. Nihil potest dici
lem dixil, postquain de hoc mundo transivit; tunc proestantius. Nara sicul in indignationemors , ita in
enim et inimici tristes effecii sunt, et devoti gaudio voluntateejvs vita esse dignoscitur; quae tamen non
in meritis nostris, sed in ipsius volunlale consistit.
magrto floruerunt.
Vers. 2. DomineDetts meus, clamaviad le, et sa- Hoc argumentum in topicis dicitur ex contrario. Ad«
natti me. Quemadmodum sanatus est, qui non legitur jecil, ad vesperumdemotabilurfletus. Vesperumdici
segrotasse? Sed occulle ille aegrotabat,quando uni- nius, cum peracto die sol occidil, et noctis tenebrsa
versum hominero sua incarnalione stiscepit, qui crat conscqunntur; quod accidisse conslat Ecclesiae,
obnoxius et raorbis et morlibus. Sed quia in illo sa- quando Christus Dominusnoster est peremptus. Tunc
nati sumus , tanatum se ipse prolitetur. Tunc enitn enim vere demoratusest fletus, dom per triduum fide-
salvatus est Domintis Christus, quando carnem fiagi- lium lurba congerauit, el mundi ipsius uatura con-
litaiis nostrsc resurgendo in aitemse vilaegaudia col- cussa esi, ut el ipse orbis cura bumano genere Do-
locavit; et omnnssalvi facti sunt, qui in ipso lideliter mini lugere viderctur exitium. Matulinum vero dici-
crediderunt. mus, quando discedentibus tenebris crepusculum cce-
Vers. 3. Domine , abslraxisli ab inferis animam fj I perit elucere. Quo tempore resurrectio Domini, Evan-
meam; talvatli me a descendentibusin lacum. Quid gelio teste, vulgaia est: de qua parte beatis crevisse
dicimus de illis qui Hoiniiium Clirisium animam ha- constal sine dubitatione lsetitiam. Sic in uno versu
buisse non credunt? Eccc ipse toties clamai ad infe- taniarum rerum ingens explicata perfectio est.
ros se humaua lege perductum , exiudeque animam Vers. 6. Ego autem dixi in mea abundantia : Non
suain polestate suse divinitatis abstraetam. Et vide moveborin aletnum. Postquam de resurrectione sua
quia abstraclam dicit; scilicet quoiiiam claustris in- gralias egit, et sanctis psalmodiam salulariter impe-
ferni diruptis, ad ccelum usque perducta csl. Descn- ravit, secunda narratione redit ad passionis suaeglo-
dentes vero in lacum sunl qui in sseculi istius iniqui- riosissimam causam; et quae illo tempore secum co-
Mle versantur. Et bene dixit, desceudentibus,quasi gilaverit, pius doctor edicit. Nunc videamus quae sit
in profunduin euntibus, qui pressi pondere pcccato- ista abundantia, per quara se nullalenus movencfum
rum, altissima piofunditale devorantur. Sedquomodo esse profitetur. Abundanlia erat Filio semper virgi-
tatvalus est, quem constat occisum? Salvalus est uli- nis Marise,quod Vetbumcaro factum est, et habitavit
que a talibus, id cst ab eoruni conimunionc liberattis in nobis (Joan. >, 14). Quid enim illagratia copiosiu»»
20S EXPOSITIO IN PSALTERIUM. PSAL. XXIX. m
quse habere meruit plenitudinem Deitatis? Sicul di- A oelernae beatittidinis gratificatione muleetur. Sed
cit Apostolus : ln quo habitavit omnit plenitudo Divi- quaroadmodum faclus sit adjulor, ipse consequenter
niiatis corporaliter (Coloss.n -, 9), id est verissime, exponit; et ideo nostra verba non deberit adjici, ut
substantialiler atque perfecte. Jure ergo dicebal, in cursus ipse dieiorum propria magis expositione de-
miernumse moveri non posse, cui sua roajesias confi- claretur. Hoc schema dicitur epexegesis, Laline ex-
dentise dona prsestabat. planatio, ubi priora dicta verbis stibsequemibus ex-
Vers» 7. Domine, in voluntatetua prmstitisii decoti ponuntur.
meo vitlutem : avetlisli faeiem tuam a me , el factus Vers. 12. Contier/isit planctum meum in gaudium
sum conturbatus In hoc versu evidenter exponit, mihi: conscidhii saccum meum, et prmcinxhti me tm
titide illa fuerit abtindantia, quse non potuit commo- titia. Planctus ad moitcm ailinet, gaudium ad resur.
veri. Vkrtutemquippe se de liumana natura habuisse rectionem; quod jam ulrumque conslat implctum.
iion dicit, sed desuper sibi asserit contributam. Nam Saccus vero est texlrim grossissima atque aspera,
uecorem ipsius probat iilud exemplum : Speciosus in humanos usos laboresque deptitala, qui carni hu-
forma pnefilih hominum ( Psal. XLIV, 3 ). Sed isla manse congruenler aplalur. Conscissusosl ergo saccus,
immaculata et sole clarior bumanitatis pulchritudo, id esl corpus ipsius, ciiin pro nobis ipse raori digna-
copulata Verbo virtutem accepit, qua miracula magna B tus est. Ame cjus quippe exitium, mors nos lortuosi.
faciebat, sicut in Evangelio ipse lestatur dicens :Sk- ligaminibus ambiebat, et velut aliquod frtimenlum
ul Pater habet vilam in semelipso, sic dedil el Filio insolubili carcere lenebat inclusos. Sed ui intelligas
haberevitam in semetipso(Joani v, 26). Sequiturpro- saceum pro trislitia morlis fuisse positum, conlra
baiio sententioc supetioris : Avertisti fctciemtuam a hunc dicit de resurrectione : Prmcinxisti me Uvtitia.
me, el (aclttt sum conturbatus. Ac si diceret: Tu mihi Perpende verbum prmcinxisti; cingulura significat
dedisti secundum carnem quae habeo , ut te averso quod ad judicis pertinet digniiatem. Nam cincta po-
fucrira conturbalus. Hsee autem dicens pemiciosas testas in ipso vocabulo noscitur consiituta. Sic enim
buminum elationes intercipit. Nam quemadmodum cinctum dicimus judicem, quando ejus lasces bono-
peccalor de se audeat praesumere, cum immaculata resque declaramus. Et vide quia non dix.it cinxisti,
sanclilas virtutem sibi ac decorema Domino ptu's/t- sed prmcinxhii, idest,'supra oinnes polestales et
iitm ftisse falealur? Hoc argumentum in topicis di- viftutes elevasti, propter illud AposlOli: Et dedit ei
cilur a consequenliliiis. Nam cum avertit fuciemsuara nomenquod eslsuperomne nomen (Philipp. n, 9).
Divinitas, consequens erat ut caniis turbaretur infir- Vers. 13. f/f cantet tibi gloria mea, el ridh compun-
inilas. gar : Domine Deus meus, in aternmh confiiebortiU.
Vers. 8i Ad te, Domine, clamabo, el ad Deumnteum Q I De SUperioribus pendet iste versiclilus. Ideo Cftim
tleprecabor. Quod modo dicil, Domine, modo Deuin, prmcihctum se dixit esse Imtitia, ut humaniias cania-
una senlentia esi. Nam hoc est ad Dominum clamare, ret Deitati, quae est ejus gloria. Canture auiem dixi-
quod Deum fuisse deprecatum? inus, ad mentis lociitiam proprie pertinere. Gloria
\ ers. 9. Qum utilitas in sanguine tneo , dum de- vero Christi, Patris maje-las est, a quo audivit: Hic
sccndoin corruplionem. esl Filius nieus dileclus, in quo mihi bene complacui
Vers. 10. Nttnquid confilebiturlibi pulvis, aui 97 (Malth. lii, i't). Et quia seniel pro mundi salute
annuntiabit veritatem tuam? linmaculala Verbi incar- coinpunctus, id est crucifixiis est, nulli se ulterius
natio cceptis precibus perseverat. Ab ipsa enim parle subjacere memoral passioni; quippe qui carnis fra-
dicitur : si 4escende.roin corruptionem, id esl,ad pu- gililatedeposila, in majestatis suse gloria perseverat,
trefactionem, cui lege geuerali cuncta caro subjecta sicul dicit Aposlolus : Christus resutgens a mortuis,
est; qualis erii spes fidilium, qui me sub triduana jam non moritur, mors ei ullra non dominabilur(ttom.
celerilale resurgere crediderunt ? Petil ergo non ut vi, 9). Sed ne praedictam cantileuam pulares existere
non moriatur, sed ne caro ipsius corruptione rcsoluta lemporalem, in mternum se con/ifert-dicit. Confitebor
lutllum signumpromisssc majestatis oslendat, propler autem hic accipiendum est a parte membrorum,
iliud quodalibi dicit : Arondabis sanclum tuuin videre D I quasi confabor, id est, cum sanctis seterna te voce
corruplfone.m(Psal. xv, 10); et incipiat non esse uli- iaudabo»Quod absolute credituresse venturum, cum
titas mundi«tsalutifcro sanguine dominicoepassionis. iila civitas Jerusalem luerit dedicata, quando justis
Confessiovero hic laudein signilicat, qti un mique nf- omnibus indeflciens promitlitur psalmodia. Sic enim
ferre non possunt qui in pulverem coramiini morte frequenierpromittit se facere Christus, qtiod facturus
solvnntur: Sequitur, aui annuntiabit veritatem tuam? cst populus utique Christianus , sicut est et illud:
lllarn videlicet quam post resurreeliouem discipulis Confitebor tibi, Domine, in ecclesia magna; in populo
dixil : he, prmdkate hoc Evangelitm omni creatu- gravi luudabo te (Psal. xxxiv, 18).
ra: el qui tredidtril, et baptizattts fuerit, salvus erit; ConclusiOpsatmi.
qui autem non crediderit condemnabitut { Marc. xvi,
!*)>, Parvus quidem psalmus, sed ccelestis doctrinaa
Vers. It. AudivitDominusel miserlus est mei; Do- tiberlale repletus est: habens in versibus gratiara
mmus fttttm cst adjutor meus. Vcnit ad terliam nar- bievitatis.et in sensibus extensasbmnino latitudines.
raliouem, in qtia jr.tu >.lusua resurrecti')iie gaudens. liie enim sanclx rcsurrcclionis grtlia dicitur, bi<j
207 M. AURKLH CASSIODORI 208
passio Domini gloriosa memoratur; ut nulla tribula-. A tentis Verbi incarnatione provenit. Unde merito pe-
tio passionis terreat, quos resurrcctionis spesjnagna lebatur quod adhuc minirae probabalur effectum.
Isetificat. Et intuere propter gratiam novilalis hic Sequitur, accelera ut eripias me, id est festina resur-
ordinem fuisse conversum, ut inciperet a resurre- rcciioncm dare celerrimam, non illam morosam quam
ctione, quam post passionem Domini conslat eve- generalitas adhuc noscitur suslinere. Haec autem
nisst. frequentia petitionis docet nos ab oratione non de-
bere suspendi, etiara cuin nobis credimus aliqua
EXPOSITIO IN PSALMUMXXX.
posse concedi. Pelit quoque ut ab hujus saeculiim-
In finem psalmus David. porlunis insidiis divina virtute protegalur, ne paleat
Verba qusetitulus continet, ad DorainuraChrislum inimicis derelicta simplicitas; sicul scriptum est in
frequenter diximus esse referenda, cui totus psalmus Isaia propheta : Sicut agnus coram tondenle te tine
aptandus est, quando ejus passionem resurreciionem- voce, sic non aperuit os suum (Isa. LIH, 7).
que decantat. Loqui enim ex nostra humililate di- Vers. 3. Et in domum refugii, ut salvumme facias.
gnatus est, qui etiam sustinuit humani corporis pas- Domusest tefugii gloriosa resurrectio, postquam jam
sionem: per sua noseloquia bonus Magister erudiens, nulla imbecillilate concutilur, sed incorruptibili ma-
ut et nos imitantes rerum cceiestium disciplinam , B ; jeslate perfruitur. Nam tunc salvus fuit, cum mors
humiles ac devoti noslri capitis dicta sequeremur. ei nllra praevalere non potuit. Ita quod (imel, ex
Intuendum est vero psalmum hunc quartum esse nobis; quod confidit.proprise Divinitatis esl. Domum
eorum qui de passione et resurrectione dorainica quoque tefugii ad Ecclesiam catholicam dicunt aliqui
breviter faciunt mentionera. pertinere , ubi a parte membroruro petit se salvum
Divisio psalmi. fieti, quoniam in ipsa revera omnis Christianus sal-
vus efficitur; sicut in arca Noe crescenle diluvio
Per universum psalmum verba sunt DominiSalva-
soli salvi facti sunt qui feliciter intrare meruerunt.
toris. Primo ingressu precatur Patrem ut de malis
Vers. 4. Quoniam firmamentummeum et refugium
imrainentibus liberetur, ac deinde exaudilum se in-
meumes tu; et propler nomen tuum dux mihi eris, et
dubitanter exsultat. Secundo redit ad passionem
enutries me. Firmamenlum perlinet ad toleranda quae
suam, actumque rei per allusiones varias mirabili ad finem malorum , quando
narratione describit. Tertio generaliler agit gralias passus est, refugium
istius sseculi iniquitates gloriosse mortis fine supera-
pro se etpopulo fideli, quoniam universali Ecclesise
vit. Sequitur : Et proptet nomen tuum dux mihi erh.
misericordiae suse dona largitus est : commonens
nomen suum Dominus dux erat humanitati,
etiam sanctos ul in charitate Domini perseverent, C. Propter
retributiones quoniam illud latitis per universas gentes fecit agno-
qui et bonorum prsemia, et raalorum
audierunt. sci, saluberrima prsedicatione vulgata. Sive hoc a
superius membris accipiendum, sicut supra jam dictum est.
Expgsilio psalmi. Dux enim nosler veraciter dicitur, quando illum se.
Vers. 1. In te, Domine, spetavi, non confundatin quimur, et praedicaijonisejus vestigia non vitamus.
Wternum;in lua justitia libera me, et etipe me. Per- Addidit eliam, enutritum se, quousque ad perfeclio-
scrutandum est quemadmodum frequenler similia nem calholica Ecclesia ipsius rounere perveniret.
dicta suavi varietate repetantur. Orat Christus Pa- Vers. 5. Educes me de laqueo isto, quem occulta-
trem ex natura humanitatis assumptae, ne de sua spe verunl mihi, quoniam lu es protectot meus, Domine.
dejectus, humanse insultationis patiatur opprobria: OccuHatusest quidem ab iniroicis laqueus, sed non
addens, in atetnum, 98 um" eJus contemplatio fixa qui Christo esset occullus, nec in mortem deceptus
et incommutabilis permanebat. ln tua justitia, id est incidit, sed sciens eam pro nostra liberatione susce-
qua consuevisti subvenire rogantibus, qui firmissime pil. Ergo laqueum occultavetuntJudaei Chrislo, quia
de tua majestate confidunt. Libera, ad pericula hujus lantum hominem credentes, occultis eum perdere
mundi pertinet amovenda; etipe, ad celeritalem machinabantur insidiis. Undese dicit educendum, id
respicit auxilii: ne illa resurreclio mundo saluberri- D ] est resurrectionis beneficio ad superna velociter ele-
ma tardaretur. Eripe autem constat a rapiendo com- vandum. Sed omnia consilia Judseorum dicit esse
positum. Quapropter merito imploravit jusliliam frustranda, quia, Domino protegenle nulla polest
Doraini, qui senoverat per iniquospassurum. 0 vere adversitas prsevalere.
miranda ct divina commutatio I Accepit necem, red- Vers. 6. Jn manustuas commendospirilum meum:
didit salutem; pertulit injurias, tribuit honores; do- redemisti me, Domine, Deus veritatis. Consideremus
lorem sumpsit, conlulil sospitatem; et solus et summe cur hic sermones ipsi sint positi, quos Evangelii
pius, qui dulcia prsestitil, cum amara susceperit. textus eloquitur. Nam et ibi sic ait: In manus tuas
Vers. S. Inclina ad me aurem tuam, accelera ut commendospititum meum; et inclinato capite teddidit
eripia. tne: esto mihi in Deum proteelorem.Inclina, spititum (Luc. xxm, 46); scilicet ut et hic cognosceres
dbtit, aurem tuam, propter membrorum suorum hu- fuisse locutum, qui post tot ssecula, eadera erat in
militatem; ut quoniam per naluram suam humana cruce positus verba dicturus. /n manus luas, in va-
conditio ad Divinitatem non poterat allingere, ad ritate tua, qua benigna et justa semper operaris.
eam Divitritas,incliuala descenderet, quod omnipo- Commendatitaque Palii inseslimabilem tl.esaurum.
809 EXPOSITIO IN PSALTERIUM. PSAL. XXX. 210
animam videlicet illam quae voluntates ipsius pura A £ reddila est modis omnibus aliena. beqniiur, neecon-
intentione faciebat. Dignum ergo fuit ul tanto susce- clusisti me in manus inimici. Ipsa erat necessitas
ptori talis commendareiut spiritus. Redemplum se' quara superius dixit, si potestali diabolicse delictis
deinde esse testiflcatur. Sed videamus quo pretio ? traderelur obnoxius. Conclusisunl enim quasi carcere
Illo scilicet quo Apostolus dicit : Semetipsum exina- poenali, qui illius ssevissiraimanibus ambiuntur. Nec
nivit formam servi accipiens (Philip. n, 7). Videsi conclushti ergo dicit, quia liber effectus est a pote-
quam magnutn prelium fuit, ut inajeslalem suauii state diaboli, sicut ipse in Evangelio ait: Ecce veniet
usque ad carnem hoiniuis inclinaret, seque exina- princeps mundi hujus, et in me non invenietquidquam
nivit, ut cceleslibushumana compleret. Sed ut istumi (Joan. xiv, 30).
Dominum evidenter adverteres, addidil quis esset, Vers. 10. Staluhli in loco spatioso.pedes meos :
id est, Deus verilath. Illorum enim specialiter Deus;
mhetere mei, Domine, quoniam tribulot. Post libera-
est qui veritatem diligunt, nec in aliqua falsitate
tionis suaedecursam exsullationem, ad secundum ve-
miscentur. nit ingressum : ubi de passione sua multa dicturu.
Vers. 7. Odisti omnes observanlesvanitatem super- ut eam frequenti memoria piissimuscoraraoneret,
vacue: ego aulem in Domino sperabo. Illa rcdduntur est,
esse contraria. Juste n1 quam pro omnium salute suscepit. Statuisti, dicit,
semper odiosa, quae probantur hoc est firmasti; quia lapsum sustinere non poterat,
ergo veriias oderat vanitatem, quia vanitas in falsilate
versatur. Cui rei ipse tribuit expositionem dicens,' libero qui mundi vitia non habebat. In loco spatioso, id est
et a polestate diaboli semper excepto. Ipse
supervacue; quae non solum vacua, sed etiam super- enim liber locus est quem hostis illc non insidel;
vacuadicta est; nietito,quando fructuosam intelli-
alienat a Domino. Et ipse spatiosus qttem iile non occupat. El intende quia
gentiam tollens, quando prius non dixit in via, sed in toco
dixit Dominum odisse vanitatem, id est, sseculi istius' spatioso, id est in patria
virtutura, in regione beatorum; via enim legitur
desideria transitura, nuuc se dicil ainare verissima.
angusta justoruiii. Pedes autem suos dicit virtutes
Quae sunt ista verissiina? Sperabo in Domino: ubi
morales, per quas hunc niunduni fixis gressibus am-
niliilvanum, nihil supervacuutn est, sed toliim fixum
bulavit, quos diaboli adversitas impedire non poluit.
atque iniegrura perseverat. Verum isiam rem 1
quse Sed quamvis mundum inculpabiliter
ambularet, ne-
causa consequilur ? cessarium fuit ut ejus infirniitatibus divina gratia
Vers. 8. Exsullabo el lalabor in tua misericordia,
subveniret, ne irabecilla caro a ccelestis propositi
quiarespexisti humilitatemmeam. In hoc et superiori
integritate discederet. Ideo sequitur, misetere mei,
versu, iterum categoricus syllogismus enascitur, _ Domine, quoniam tribulor. Lege enim bumani corpo-
.njus definilionem panesque in priino psalmo jam ( ris tribulationi suse postulat subveniri, sicut et in
diximus, qui eiiam hoc loco simul ratione colligitur, Evangelio dicit: Trislis est anima mea usque ad mor-
id est, ego in Domiuo speravi. Oranis sperans in Do- tem (Matth. xxvi,
38), et his sirailia. Sive pedes suos
mino exsultabit, et laetabilur in roisericordia ejus. aposlolos dicit,
qui in loco spatioso, id est per uni-
Ego igitur exsultabo, et lsetabor in misericordia ejus. versalem Ecclesiam certissima slabilitate fidei con-
Pulcbrum plane dicendi genus in brevitale complecti,' sliterunt.
quod nulla possit adversitate dirumpi. Nunc psalnaii
verba tractemus. Exsultare est cum magna animii Vers. 11. Conlurbalusest in ira oculus meus, unima
alacritate gaudere; latari esl temperata menlis afle- mea et venter meus. Per hos quaiuor versus ligura
ctione mulceri. Sed consideremus quolies commone- diatyposis est, quse Latine expressio dicitur : ubi
mur in humanis viribus minirae confidcndura. Nami rebus personisve subjectis, et formse ipsse et habitus
quemadmodum, ul supra dictum est, quisquam de ses exprimunlur. Incipit enim describere qualis fuerit
debeat prsesumere, unde sancta incarnatio legitur* periculi magniludo. Ac si diceret : Confusus est ani-
abstinere? Quapropter exsecranda est Pelagianse pra- mus mecs, cura me insequenlium furor appeteret.
vitatis intenlio, dum illa tentat preesumere quse co-• Iram siquidem posuit inimicorum indignalionem.
gnoscere debuit Spiritum sanclum toiies ante dam-1D Oculus autem intellectum significat, quem semper
nasse. Intendamus etiara qui dicit humilitatem 99 I tonlurbamus atque confundimus, quando imroinentia
suam fuisse respectam; ille videlicet qui ccelum ler- pericula formidamus. Venter vero noster alvus est,
ramque et creavit et continet, cui potestaies supernse> in quo edulia deglutila recondimus, qui apte memo>
serviunl. Sed ideo ei at in Altissimo humilitas, quiai riae comparatur, quia sicut ille transraissas escas
illi et humanitas veraciter adhaerebat ab ipsa con- recipit, sic et memorite sinus nolitias rerum compe-
ceptione perfecta. tenter assuroit. Contutbalum ergo dicit ventrem, id
Vers. 9. Saleam fecisli de necessitatibus animami est meuioriara suam, ubi babebat reposila quse illj
meam, nee conclushti me in manus inimici. Necessitas Domiitus de sua clarificatione promiserat. Sed cuui
dicilur ab eo quod in nece sit posita, id esi in raortis; videret caro sibi imminere pericula, consequens
angusliis constituta. Nam quando peccatorum laqueis; fuit eam trepidatioiie turbari. Et nota quia se eon-
innodamur, nec ab eis possuraus nostra virtute solvi,, turbatum frequenter dicit, desperasse nusquam. Quod
necessitas appellatur. Ergo tunc de necessitatibusli- ideo ab ipso diotum est, ut nobis hanc imitandi for
berata est anima Domini Salvatoris. cura a peccatisi mulam Magister oeelestisostenderet, Nam conturba-
211 M. AURELII CASSIODORI 5.12
tio humanitatem familiariter pelit, divinse autein \. et dispergeuiur ovesgregis (Zach. xin, 7). Sic figura
sanctitati desperatio provenire non poiest. diatyposis per hos quatuor versus, sicut diximus,
Vers. 12, Quoniamdtfecit in dolote vila mea, et anni decenler impleta est.
mei in gemitibus. ilinc est illa conturbatio carnisque Vers. 15. Qut videbanlme (oras fugkbant a me : ex-
inettts, quia in doloribusvila defecerat. Verbum aulein cidi lanquam mortuus a corde. Et in isto alioque versu
ipsura defecit longas el gravissimas significat passio- quisequitur, ligura esl metriasmos, quse Latine dici-
nes. Deficerecnim est paulatim minus facerc, et ad tur mediocrilas, quoties rem magnam mediocri re-
finem perdendo aliquas valeludinis minutias perve- laiione prolerimus. Dicit euim : Qui videbantme focas
nire; quod vitac humauaeaccidere posse manifestum fugiebant a me: scilicet qui minus Scripturis creden-
esl, quae ad terminura morlis usque perducilur. Su- les, Dominum viderunt in cruce posiltim, foras a
pcriora vero declarans stibjungit : Et anni mei in deitaie ipsius exierunt, speranies spem suam morte
gemitibus, quod multitudinem significat utique die- ipsius fuisse finiiam. Sive hse.reticos significal, qui
rum. Considera quod dixil, in gemitibus,quia non fuit audientes in Ecclesia Scripturas divinas, videnlesque
levis dolor ubi continuus gemilus insonabat. Sive magnalia, foras exeuni ad iniquas praedicaliones,
lioc magis ad martyrum pertinet passiones, qui in fugienles veritatem, in qua niinime perseverare pa-
capite merito inteHigunltir, quoniam ipsi meinbra ti, j tiunlur. Rene aulem sequitur, excidi lanquammorluus
suiit Christi. Et considera quia non in vocibus, sed a corde. Non enim a fideiibus mortuus dicitur, cujus
in gemitibus posuit, ut Deo (ieret amplius iioluin deitas impassibilis veraciter sestimalur. Excidi a
quod hominibus videbatur occultura. corde, id est a mente infideliutn [mss. A., F. el B.,
Vers. 13. Infirmala est in paupertale virlus mea, el fidelium], quod .-olet illis contingere qui defunctos
ossa mea conturbata sunt. Virtus animi infirmalur in homines obruendo, cum corpore siraul eorura memo-
paupertate, quoniam omnibus bonis indigel bumana riam recordationemque sepeliunt.
fragililas. Quid eniin illa pauperius quae niliil ido- Vers. 16. Factus sum skut vas perditum, quoniam
neuni de se habere cognoscitur? Ossa vero ioititudo audivi viluperationein multorum circumhabitanlium.
est (jua compago corpoi is sustinetur. Quod uirumqtte Vas perditum est quod fractum et ad nullos usus ne-
pulcbre positum est ad exprimeudam imbecillitateni cessarium semper abjicitur : ita et Jesus mortutis
liumanie substanlise : quia neque in aniini robore, quasi fractum vas abjiciendus pulabattir a perfidis.
neque in carnis spe till.t debet esse praesuinptio, sicut Quid enim dici poterat mediocrius quam ul illa ina-
propheta dicit : Maledictus qui confidit in homine, et jesias omnipolens testis fragilibus sequaretur? Sed
ponit spem carnem btachii sui, et a Dominoreceditcor haecsic a dementibus putata perpende. Caeierumin
sjus (Jer. xvn, 5). < illo semper fi.it omnipoientia singularis et divina
C
Vers. 14. Super omnes inimkos meos factus sum plenitudo mirabilis, sicut Apostolus dicit: In quo ha-
opprobrium, ei vicinismeisnimium, etlimor nolh meis. bilal omnis plenitudodivinilaiis corporaliter(Coloss.n,
Non vacatquod super omnes, et non inler omnes aii. 9), id est substamialiiei' et manifeste. Divinitas enim
Super omnes inimkos meos, per inodum exagiierali- esse non pote^t corporalis. Suquitur, quonium audivi
vum dicitur, quoniam dum essent ilii vere oppro- tiluperationemmullorum circumhabitanlium; siguificat
brium, Cbristus Dominus innocens alqtte immacula- perfidos Judaeos, qui synagogam circumhabitant, non
tus iuter eos habebatur opprobrium, qui se nefario inhabitanl. Circum enim a circuilu, peccalores vult
scelere polluebanl. Sequitur, factussum opprobrium: intelligi,dequibusinalio loco ait: Incircuituimpiiam.
non quia ego vere opprobrium fui, sed quoniam ab bulanl (Psat. xi, 9). Merilo ergo tales circitm/taotlan(es
illis putabar esse quod non cram, qui decepti vanis dicuntur, qui legem Dei non spiritualiler, sed carna-
persuasionibus erravetunt. Contra probum dicimus> liter advertere maluerunt. Sic per haecverba lucen-
prcbrum, id est inhonestum atque indecorum. Op- tia, lenebrosa facinora Judaici populi subtditer indi-
probrium autem significat valde abominabile facinus, canlur.
quod DominoSalvatori inter iniquos Judoeosevenisses Vers. 1". ln eo dum congregarentur omnessimuX
manifestura est, cum dicerent : Hic homo a Deo noni D adversum me, ut acciperent animam meain consiliati
est, qui sabbatumnon custodil (Joan. lx, 16); et alibi: sunt :ego auiem in le speravi, Domine.Reddamus ordi-
Samaritanus es, el damonium habes (Joan. viu, 48). nem verborum, ut planiusintelligaiilur sibi dicta cohac-
Victnos aulem illos dicit qui ei vicinitate fidei pro- rentia. Dum simul omnescongregarenturadversumme,
piuquabant, qui adbuc non crediderant, sed credere: tn eo consitiati sunt, ttt acciperent animam meam. In
disponebanl; sed videntes eum in cruce pependisse, eo consiliatam dicit partem maximam Judoeorum, ut
a credulilatis vicinitate reraoli sunt, dum pati vide- Domiiuim neci trailerent, qtiando orane scelus gra-
bant quem adorandum esse pulaverunt. Ignari cumi vius est quod consilio geritur plurimorum. Nam
iideliler praedicta necessario cernerent cun-ecuia,, dicendo, omnes simul, non yult paucos intelligi, ut
tunc magis a firma credulilate suspensi sunt. Et nofai sceleratam lurbam ilbim ultio debita subsequatur. f;"(
quod prius dixit inimicot, deinde vicinos, nunc accc- acciperent animam meam, sigtiificat ut adimerent,
dendo pervenit ad notos. Noios autem 100 aposto- sive tollerent. Mirabiliset sanctissinius ordo dicendi.
los significat, qui passione ipsius omniuo turbatii Ctim inimici circumhabitarenl synagogam, et spem
SUiit; de quibus scripmm est : Perculiam paslorem, suam haberent in viribus suis, se dicit sperasse de
2.3 EXPOSITIO IN PSALTERIUM. PSAL. XXX. 214
Domino, aciens quia potestas eorum nulla eiat, et A tos, velociter obrautescunt; nec jam in procacia dieta
insidiis talibus semetipsos magis inlerficere cona- prosiliunt, quse nimio terrore clauduntur.
banlur. Vers. 22. Qua loquunlur adversusjustum iniquita-
Vers. 18- Dfai, '« es Deus meus; in manibusluis tem, in superbia et in contemptu. Illa labia exponit
tempora mea. Dominus Christus dicit : Tu es Deus dolosa, qnse superius obrautescere dignoscentiaevir-
meus, sed a parte scilicet huraanitatis assumptae, tute pracdixit, qum in boc sseculo loquuntur adversus
quse, sicut ait inferius, et teinpori subjacebal et justum, id esl Christum. Dignum nomen aptumque
raorti. Non enim, quemadraodum inimici pulabant, vocabulum, qui merilo juslus 101 dicilur, quia via,
eorura persecutione vilam suam finiendam esse com- veritaset vita (Joan. xiv, 6) comprobatur. Sed contra
memorat, sed in potestatc ponit Domini tempora vitae tale tantumque nomen pulchre ponit iniquitatem.
suse. Ipso enim creante existimus, ipso disponente Nam sicut lux obscuritati contraria est, sic justitise
vegetamur, eodem eliam jubenle transiraus. Unde iniquiias videtur adversa. Loquilur enim falsitas con-
necesse erat ut spem fixara haberet in Doraino, qui tra veritatem, quando Judaei Messiam proclamant
vitam mortemque suam in ejus esse potestate no- adhuc esse venlurum; quando Ariani creaturam di-
scebat. cunt Dominura Creatorem; quando pagani Saturnum,
Vers. 19. Libeta me, et etipe me de manu htimico- B I Jovem, Venerem, cscteraque portenta stulte nomina
rum meorum, e( a persequentibusme; illumina faciem profltentur coelestia. Addidit, in superbia et contem.
tuam super servum tuum. Ipsum rogat qui potest ad- ptu, scilicet quoniam dispulanl supcrbi de bumilitate
versantium vitam confringere, bominumque corda Chrisii, cum dicunt Dominura coelorum carnis assu-
pro sua mirabili dispensatione convertere. Prius raere non potuisse subslaniiam. Contemptores autem
enim dixit, inimicorum, id est Judaeorum; subjungit, despiciunt immortalis credere Domini passionem.
e( a persequentibusme, hoc esl paganis, vel a tliver- Nam cum audiunt flagellis caesum, alapis verbera-
sis hsereiicis, qui Ecclcsiara Dei fraudulentis machi- tum, traditum manibus impiorum, siatim in blasphe-
nationibus insequunlur. Sequitur, illumina facvm nta verba prosiliunt, nequaquam inlelligentes salu-
tuam supet setvum tuum, id est fac videre, quia super tare consilium; non quia minus potuit Altissimus in
me dignaris inlendere; ut sicut de moriente despc- pomposis bt noribus hujus sseculi gloriosissimus ap-
rant , ita de resurgenie confidant. Nec offendaris parere, sed declinare decuit, per quae humanum
quod audis a Domino dici setvum tuum. Omnia si- genus suum nequiter contempsit auciorem.
quidem verba talia hunianilaii sunt spccialiter appli- Vers. 23. Quim magna multiludo dulcedinis tum,
canda, sicul in alio loco dicit : Ego servus ttius el D»mine, quam abscondisti timentibuste ! Ad tertium
fitiut ancilla tum (Psal. cxv, 16). Ubi sunt qui duas C ( venit ingressum, ubi diversis modis cnumerat quanta
naturas- dicere nolunt in Domino Salvatore? Nam beneflcia Dominus se limenlibus targiatur : commo-
quemadmodum aliter sibi convenire potest ista diver- nens ut omnes sancti diligant Dominum, quoniam
sitas, ut in una eademque persona et Dominum in- esse conslat et nostrum judicem, et in fuiuro benefi-
telligas cceli, et obnoxium passioni ? ciorum omnium largitorem. Sed consideremus hujus
Vers. 20. Satvum me fac in tua mherkordiu : Do- versus verba quid habeant. Multitudo dulcedinh est,
mine, non confundar, quoniam invocovite. Dicendo, quia multis praemiis Domini suaviias indicatur. Dul-
/n tua misericordia salvum me fac, negat meritum cis est cum corrigit, dulcis dum parcit, dnlcis cum
suum. Ad instruendos enim nos semper eadem repe- credentibus seterna praemiacompromitlit. Sed intel-
lit, nec de amabili confessione satiatur, qnia fasli- lige quod eis tantum dulcis est qui de ejus sapore
diura non babet dulccdo verliatis. Subjungit etiam, gustaverinl. Caetenfmdutcedoad eos non pptest per-
Domine, non confundar, quoniam invocavile. Mirabilis1 venire qui gustum ejus minime contingere merue-
ac perfecla prsedicatio, quse habet et bumilis suppli- runt, sicut et alius psalmus dicit: Gustate et videte
eationem, etcredentis inviolabilem flrmitatem. Rogat> quoniam suavis est Dominus (Psal. xxxm, 9). Sequi-
ergo ne proetermissus confundatur. Sed quomodo se tur, quam abscondhti limentibus te. Non quia san-
credit audiri? Quoniam invoeavi te. Dominum siqui-IJ) ctis ideo abscondila esi ul eam ininime cottsequeren-
deni Sdeliter invocare,mereriest, non injuria ; quan- tur, sed quia in futuro judicio promittitur manifesla,
do uul.atenus polest decipi, qui ab ipso se praesumit quee hic sentitur abscondita. Recte auiem inteiligi-
audirt. mus absconditam, ut eam desideria humana plns ap-
Ver9iiH. Erubescant impU, el dedticantur in infer- petant : quia solet fastidiri omne quod subjacet; et
mm> muta efficianiir labia dolosa. Snperiore versu vile pleruraque creditur, quod sine aliqua dlfftcuhate
dixit: iVet»eonfundar,quoniam invocavite : hic optat praestatur.Sed hoc qnod ait, absconditti, homonymon
conversa vice, ut illi potius erubeseant qui invoeant est; significat etiam el negala ; ut est illud : Gratias
idola, e. oteteri qui se simili impietate conimai tilant. tibi ago, Pater Domineceetiet terrm, quia abscondhti
Ipsos erom eonvenit crubeseere,onos habet tclerna hmc a sapientibuset ptudentibus, et tevetasliea parvu-
poenatorqnere. Namcum hic non eredunt pmmissum th (Matlh. xi, 25).
jtnJlemtnDei, dotosalabia hlaspbema et garrula snnt. Vers. 24. Et perfechtisperctntibttsin te, in eontpeelu
Qtiand» atitem '.naiiifeslationemresiirrect;onis agno- fitiotum hominum. Dtilcedinem illam quam abscon-
verint, seque resjiextrint in gravi nericuh constku- derat timentibus se, perficit illam in eis qui constanti
 215 M. AURELU CASSIODORI 215
animo eam desideranler exquirunl. Hoc est enim A veriere, qusc in medio gentium constituta, quasi lersi»
vere.sperare, si nos conlingal aliquid firma inentis plum fldei probabatur existere. Ab hac enim circum-
integritate prsesumere. Adjecit etiain , in conspectu: jectae nationes Christiani dogrnatis regulas suscipere
filiorum hominum, id est in illa resurrectione gene- meruerunt; et velut purissimo fonte palefacto, cce-
rali, quando sanctis suis praemia promissa reslituet,, lestis vitse sunt muneribus irrigatse. In hac ergo ct-
ct faciet cognoscere universas gentes, suos certissi- »t(a(e mirificavit Dominus mherkotdiam suam, quan-
mos fuisse serraones. do ibi et docere, ibi miracula facere, ibi et pali pro
Vers. 25. Abscondeseosin abscondilo[ed., aodilo]] hominura salute dignalus est. Ibi quoquc gloriam suse
vultus lui a conturbatione hominum. resurrectionis ostendit, ut merito diclum sit quia ir.
Vers. 26. Proteges eosin labernaculo luo, a coittra- Jerusalem potentiam suam mirara fccit, ubi declarare
dictione tinguarum. tara ingenlia sacramenta delegit.
Vers. 27. BenediclttsDominus, quoniam miiificavitt Vers. 28. Ego autem dixi in pavoremeo, projectus
misericordiam suam in civitate circumstantim. Venitt sum a vullu ocutorum luorum. Patri dicil Filius a
ad enumerationes beneficiorum qusc sanctis suis Do- i- forma servi, speravi : quia me gratia tua desereiet,
minus copiosa miseratione largitur. Quod schemaa cum passionis trislitia prsevalcret, in pavore utique
nobilissimum dicitur synalroesraos, Latine congre-_ B mortis.A tiuf(uocutorum(uorum,id est__02a conspe-
gatio, ubi in unura, aut ratilla crimina, aut multaa ctu misericordisetuse. El pulchre vultumdedit oculis,
beneficia colliguntur. Quod inter violenlissimas flgu- quia ipsi quam raaxime significant volunlales anirao-
ras accipitur, quia congregatio reruro causse prsestatt rum. Vultus enim dicitur ab eo quod cordis velle per
augmentum. In expositione quippe dominicaedulce- sua signa demonstret. Sic oculi Divinitatis, cum rc-
dinis perseverans, primo dicit : Abscondeseos inn spiciunt, suam graliam poilicentur.
abscondito vullus tui a conlurbalione hominum; se- Vers. 29. Ideo exaudisii vocemorationis mem, dum
cundo, Proteges eos in tabernaculo luo a contradictio- i. clamarem ad le. A Dominoideo se dicit exaudilum,
ite lingttarum ; tertio, pleniludinem beneficii ipsius ,s quia humiliter, non desperanter more humaniiaiis
evidenli laude complevit, dicens : BenediclusDomi- f. dicebat esse contemplum : cui non poterat tardari
nus, quoniam mirificavitmhericordiam suamin civitale ie gratia, de quo vox paterna dictura erat: Hic est Fi-
circumstanlim.Nunc ad exponenda verba veniamus.._ lius meus dilectus, in quo mihi bene complacui(Matlh.
In absconditovultits Doraini dicit, id est in alia resur-r. lii, 17). Dum clamarem ad te, quando in passione
rectione, quando omnes justi contemplationis ejus |S voce magna dixit: Deus meus, Deus meus, quare me
prsemia consequenlur ; sicut legitur : Beati mundo 0 dereliquhti (Matth. xxvn, 46) ? Constal enim his cla-
corde, quoniam ipsi Deum videbunt (Maith. v, 8). A ^ G C moribus exauditum fuisse, quando et resurrectionis
eontutbatione hominum, malorum scilicet, dicit etiam M gloriam consecutus, et ad Patris est videlicet dexte-
fidelissimos occulendos, quando jam in selerna bea- i„ ram collocaius.
titudine locabuntur, ubi purissimam veritatem nemo ,o Vers. 30. DiligiteDominum,omnessanctiejus. Pro
fsecilenta voluntate conturbat, sed bonilas rerum inn collatis sibi beneficiis hymno decurso, sanctos com-
suis splendoribus perseverat. Et quam pulchre re- >. monet ut ament Dominura; quatenus auctorem tanti
galem conspectum esse dicit in abdilo, revera, quia ia beneflcii membra diligant, cum sibi in capite prsesti-
conteraplationem ejus, qua justi perfruentur, impii iii lum fuisse cognoscant. Diligite Dominum,dicit, jam
non videbunt. Hominesenim hic omnes perseculores >s tanquam amicis, non tanquam servis. Servorum est
et scbismatici significantur, qui hic consueverunt U enim formidare, amicorum diligere; sicut ipse in
ierrere populum Christianum. Sed cum illuc perven- n. Evangelio dicit : Si [ecerith qum ego pracipio vobis,
tum fuerit, supra Dei famulos sceleratorum conlur- ,_ jam non dicam vos servos, sed amicos (Joan. xv, 14,
baliones, locum dicit ulterius non habere, quippe )e 15). Sed hoc praecipilsanctis, quia ipsorum est amare
quos a se constat esse dividendos. Illi enim mitlunturJr Dominum, quia non diligunt mundtim.
in aeternam pcenam, justi vocantur ad requiem sem- l- Vers. 31. Quoniam vetilalem requiretDominus, cl
piternam. Sed ne tantum futuri praeniii proraissio io "' relribuet hh qui abundanter faciunt superbiam. Ne
fragilia corda turbaret, secundo capite dicit eos essese putaretur hserelicorum blaspheinias Dorainum posse
protegendos. Nam per tabernaculum ssepe diximus us negligere, dicit : Veritatem requiret Dominus, quam
Ecclesiam calholicam significari, quse in isto mundo Jo illi nesciunt falsis erroribus illigali. Sequitur, ei re-
certamina sustinens, expeditionalis habitaculi nomine :ie Iriouet hisqui abundanler faciuntsupetbiam. Ideo enira
vocilatur. Superius enim dixit, abscondes; liic pro- o- discutit utvindicet, ideo requirit ut puniat. Et bene
teges. Ibi enim abscondentur, ubi ab impiis non vi- ,'i- addidit, abundanter : quia illis non letribuet qui se
< dentur; bic vero proteguntur, ubi malorura improbi- >i- celeri emendatione converlunt: illis aulein superbis
tas minime nocere permlttitur, quando illsesaeanimse ise qui copiose delinquunt, et praecepta Domini iniqua
justoriim sub qualibet corporis afflictione servantur.ir. prsesumptione despiciunt, in ipsis est sine dubila-
Tertio laetalur homo ccelestis, qui et Mediator est :st tioneresecandum. Sed hic superbiam, non unum vi-
Dominus Christus gaudio spiriluali ; quia incarna- a- tium debemus accipere, quoniam ex superbia nasci-
lione Verbi mundo salularia dona provenerunt. Civt- !»'- tur quidquid morum pravitale peccalur. Scrip.urn
trttem eitcumstantim,Jerusalem localem debemus ad- d- est enim : Inilinm omnis peccati superbiu (Eccli. x.
 w EXPOSITIO IN PSALTERIUM.PSAL. XXXI. 218
15). Et merito cunctis vitiis tale nomen constat im- A . ricordia Domini suffragante peccata nustri intellexe-
positum, quia non solum in arrogantes vindicat, sed rimus, ad pcenitentisestudium venire non possuinus.
etiam in omnes qui regulam pise conversationis im- In alio quippe psalrao dictum est: Delicta quis intel-
pugnant. ligit (Psal. xvm, 13)? hoc est enini quod dicil inlel-
j Vers. 52. Vtrtliier agile, e( confottetur cor vestrum, lectus; ut cum nos intelligere Divinitas prsestileril
omnesqui speralh in Domino.Hic virtus totius psal- peccata nostra, pro eis diluendis studiosissime sup-
mi, et sacrse colligitur passionis utilitas. Nam cum plicemus. Nam pro illo errore quis supplicat, qiiem
dixisset : DiligiteDominum, tancli ejus, qui capiti prorsus ignorat ? Nam et cum Dominus Christus in
vestro et crucifixionemcontulit, et gloriam resurre- quarta parle locuturus sit, primo versu sic inchoat:
ctionis attribuit, ad postremum per definitivamsen- Intellectum dabo tibi; ut islius pcenitentis merito,
tentiam d.icit : Virililer agite, el confortetur cor ve- intellectusln litulo prsemissus sit, cui etiam divina
strum, omnesqui speratis in Domino: scilicet ne prae- voce promiltitur. Sed licet sinl ct alii pcenitentium
dictis passionibus terrerentur, sed ad imitatkmem psalmi, tamen propler sublilitatem distantiaediversa
gloriosam fidelium se corda roborarent, quam scie- litulorum signiflcationenotati sunt. Primus enim qui
bant ad mundi medicinam salutariter introductam. in sexto ponilur, conlinet in finem, in hymnis, pro
Ilaec figura dicitur epiphonema, id est acclamatio, 8 oclava psalmusDavid, quoniam ille totus ad fuluri
quse post narratas res, breviter cum exclamatione judicii perlinet timorem. lste vero raerito tali est
prorumpit. Quapropter exhortatio ista bonorum est, litulo prsenotatus, qui se deterioratum tardius intel-
ne se a bono proposito carnis imbecillitate subdu- lexit, quia peccaia quae confestim prodi debuerant
canl. Virititer agile, id est in bonis operibus con- Domino, sediulius tacuisseconfessus est. Statusau-
stantissime perdurate, nec femineamollitie deficiatis, lem principalis hujuscausae 103 concessio esl, quae
qui corda vestra Domino conslanter offertis. Sic cunctis poeniteiilibusdatur. Concessio est enim, ubi
enim sustinentium pectora roborantur, si spem suam adversariis omnia conceduntur, et per solas lacry-
in Dominivirlute conflrment. Hoc autem praeceptum mas supplices defenditur reus.
viris feminisque commune est, viriliter eniiii oinnis Divhio psalmi.
sexus agit, qui nescit raollissimisfacilitatibus imrau-
lari. Et respice quemadmodumpartes illas passionis In prima parle psalmi pcenitens loquilur, peccatum
suacin toto psalmo servaverit. Prius dixit oralio- suum evidenler agnoscens, pcenam sibi merito dl-
slrictionis indicens, quoniara noxia facinora credidit
nem, inde secuta passio est; ad postremum Isetitiam
fidelium constanliamque commonuil: ne tali raunere occulenda, ubi breviler principium et narratio con
_ tinelur. In secunda parte sola correctio est; nam
suscepto, ulterius inimica fidei possit praevalere cum se
tunctatio. propria confessione damnaverit, a Doraino
Conclusiopsalmi. sibi credit esse parcendum. Tertia parte pcenitudinis
bona commendans, etiam sanctos in hoc niundo
Peracta est tam magni psalrai salubris et decora asseril Domino supplicare, in quo sibi merito testatur
contexlio, ubi et imbecillitas humaniiatis exprimi- esse refugium, ubi et pcenitentis istius verba (iniun-
lur, et beneficiadivina monstraiitur, ut considerans lur. Quarta Dominus Cbristtts ad ejus verba respon-
fragililatem suam nerao superbiat; respiciens autem dens, spcrantes in se circumdare misericordia polli-
misericordiam divinam nullatenus expavescat. Nu- cetur : ne
supplicantis inlegritas negligi aliqua dissi-
merus quoque p alnii ereclae suppulationis culmen mulatione pularetur. Quse
quatuor partes inlerjectis
ostendit, prsemiaquoquc fldeli conjugio compromit- diapsalmalibus dividuntur, quas in divisionibus se-
lil; ul cum se anima hiiic prsedicalioni beala con- qui, noslri constat esse propositi.
versatione sociaverii, trigenaria remuncraiione di-
lescai. Huic eliam numero et alia sacramenta conve- Expositio psalmi.
niunt. Triginta siqtiidem annorum Joseph tlominus Vers. 1. Beali quorum remissa sunt iniquitates, el
legilur in /Egyplo constitutus. Triginta eliam anno- quorum tecla sunt peccata. Pcenitens iste propria facta
rtim Salvator noster vitale baptisma intinctiis, aqui.sD cognoscens, et ad exempla illius public.ini qui tunso
Jordanicis consecravit. Est quoque in bis decadibus pectore oculos non levabat ad ccelum(Luc. xvin, 13),
sancta Trinilas, quac fidei noslrse inviolabilem regu- totis viribus humiliato corde suspirans, nec invocare
lam tribuit et saluiein. majestatera prsesumpsit, sed beatos dicit eos quibus
remhsasttnt iniquitales; hic absoluiionem desiderans
EXPOSITIOIN PSALMUMXXXI.
peccatorum, nec tamen audens similia postulare.
Davidintelleclut. Merito ergo vocal illos beatos, qui hscc ante merue-
Cum omnes psalmi generaliter dicli siut ad inlel- runi. Haecenira oclava species definitionis est qtisc
lectum, ui eos scnsus noster agnosccret, nc vivendi Graecedicilur X«T««fedpeotvTOOevavrtou,Laiine per
regulas ignoraret, merito quaerendiim videtur cur privantiara conlrarii. Beato siquidera peccata con-
in hoc titulo posuerit David intelleclus? Primo me- traria sunl. El quoniam hic dicit remissa, compe-
iiiinit David, propter Dominum Christttm, quoniatn tenter sub liac formula deflnitionis beattim virum
ad ipsum respicit quidquid pcenitens iste dicturus constal expressuin. Inter iniquitates vero et peccata
esi. Deinde intellectusidco sequitur, quia nisi raise- sanctus Hieronynius in hoc psalmo hanc differentiam
SI9 M. AURELII CASSIODORI 220
facit, tniauifates dicens quse ante susceptam fidem, A quod tota virlus hujus psalmi contra hoc exsecrabile
sive per ignoranliam sive per scienliam commitlun- humani generis vitium probatur opposita : ne qnis
tur; peccala vero hacc esse definiens quae post co- Dominoputet absconditum, quod in conscientia; suse
gnitionem fidei vel graiiam bapiisrnatis conlrabuii- penetralibus recondit occultum.
tur. Vers. 4. Quoniam die ac nocte gravata es( super
Vers. 2. Bealus vir cui non imputavit Dominuti me manus tua. Peccatori gravis manus est quse fla-
peccatum, nee est in ore ejus dolus. Et hunc bealumi gellat, et ponderosa quac vindicat. Die ac nocte
eadem speeies definitionis amplectitur. Sed scire, continuum tempus signiflcat; tit merito sensa fuerit
debemus alios esse qttibtis peccata reputantur, utI gravis, quas a casligationis pondere non recessit.
Paulo diolum esl : Saule, Saule, quid mepetseque-, Aliter emm feliciter non esset humiliatus, nisi eum
rh (Act. IX, 1)? Et adullerse mulieri in Evangelio : manus Divinitatis imprimeret. Manus enim per tro-
Vade, et amplius noli peccare (Joan. vm, II). AliosI pologiam, operationem significat : qttia hominura
autem esse raanifesium est quibus peccata non re- tisus est raanibus operari. Divinitas enim non mani-
pntal, nt Job, de quo diotum est: Nunquid conside- bus aliquid agit, sed vohintatis suae virtute omnia
rasti semum meumJob, quod non sit ei similis in terru, disponit et perficit.
vir jusius, et simplex, el timens Deum (Job n, 3)?1B Vers. 5. Contier.u. sum in arumna, dum confrin-
EtNathanael, de quo ait: Ecce vete lstaelita, in quoi gitur mihi spina. Hoc esi quod superius dixil: Gra-
dolui non est (Joan, i, 47). Quapropter illam parlemi vMaest super me manus lua. Mrumnosus eniin dicitur
suis votis elegit, in qua nulla solliciludine mordea- valde ruinosus. Ruina quippe appellala est, quasi
tur. Omnes taraen per gratiam divinoemisericordise! repelens ima. Conversus ergo fuerat in arumna, qui
ad haec dona perveniunt, sicut Joannes aposloluaI ceciderat de superbta ; ut qui ante clamavit pet
dicil: Si dixetimus quia peccalum non habemus, nos- elationem , nunc coufileretur Domino per bumi-
ipsos seducimus,et veritasin nobis non est (I Joan, i,, litalem; cui ideo salutis spes rediit, quouiara in suis
8). Sequilur autera, cui non imputavil Dominus pec- operibus raortifera facta cognovit. Spina esl enim
catum; scilicet in cujus ore dolus non esl; iirest quii quse lolum corpus erigit alque reconlinet. Hsecpro
nulla sibi remissione placuerit; et cuin sit peccator,> superbia ineriio posita est, quae confracta non dejicit
ipse se praedicet esse sanclissiraum (quo morbo• ad interitum, sed eiigit potius ad salutera. 104 Hoc
raaxime laborat humanitas), sed sua potius deliciai argumentum dicitur a necessilale, quando causae
cognoscens, iu humilitate salisfactionis jugiter per- gravissimsc pracniillunlur, ut ad confessionem profi-
several. Ipse enim Domino placet qui sibi displicet; ; cuam correclus animus adducatur.
quia dtim nos culpamtis, veriloquium; cum nos1G C Vers. 6. Delktttm meum cognitum tibi feci, e( itt-
volumus laudare, mendacium est. Haclenus fuere1 juslitiam meam non operui. Sicut superius dixerat,
principia, in quibus misericordiam bonl Judicis per unde fuerat vulneratus, ita nunc veniens ad secun-
bumilitatem nimiam desideravit acquirere. Sed nos> dam partem, refert ttnde curam, Domino largiente,
in parte ista divisionem non ponimus, quia diapsal- perceperit. 0 ingeniosa simplicitas, et mille tergi-
mata sequimur, quae silentio Spiritus sancti noscun- versatoribus caulior purilas ! llli dicitur delktum
tur esse divisa; dum et illa servare possumus, et isla1 fuisse manifestatum, cui nibil occullura est, ad quem
minime prseterimus.
plus claniat causa quam lingua; qui etsi ab hoinine
Vers. 5 Quoniam tacui, inveteraveruntomnia ossa non audiat, cerlius omnia novit quara ille qiii facit.
mea, dum ctamaremtota die. Peracto igitur breviter,. Sed boc est cognitum (acere, in coufessionem delicta
ut competebat, exordio, nunc pcenilens iste ad nar- perducere. Operire est autem valde aliquid silentio
rationem compendiosissimam venit, quam bene qui- tegere, aut cordis dissiraulatione celare. Hoc faciunt
dam cor, quidam animam causarum esse dixerunt, , stnlti, qui putant Deum ignorare posse quod agunt.
quoniam per ipsas agnosciltir quidquid in negotio- Contra, qui illum noverunt res omnes habere raani-
rum viribus medullittis continetur. Dicit enim : Quo- festas, ad humilem confessionem et pcenitentise vota
niam non sum libi confessus delicium, omnis fir-- D *
descendunt, ne judicem patiantur infensum, qui
mitas mea in infirmitate consenuit, more vtilneris3 propitium habere poterant advocatum. Delklum
corporalis, quod si non apcritur ad curara, in pti- vero quidam leve putaverunt esse peccatum, quasi
tredinem servatur occullum. Ossa enim , sicut ssepe\ negligentius derelictum; injustitiam aulem imraane
diximus, significant animi firmitatem, qu;n merito) aliquid saevumquecommissura. Sed hic puritas con-
inveterassedicunlur, quoniam ulcus non fuerat salu- fltentis oslenditur, ut nec illud passtis sit celare,
tari medico publicatum. Sequittir autem, dum cla- quod credebalur fore veniale.
marem lota die. Cum superius se dical tacuhse, hic' Vers. 7. Dixi, pronuntiabo adversumme injustitiat
itcrum se clamasse profiletur. Sed lacuit Divinitali,> meat Domino: et lu remisisli impietatem cordh [mss.
cui jugiter supplicare debuisset. Clamavit qui perr A.,B., F., peccali] mei. Hic magna pietas Divinilalis
spatia longi lemporis de sua justificaiione locutusi oslendilur, ut ad solam promissionem devotlonis
est. Tacuit ergo quod loqui fas fuit; locutus est quodl subito pcccata laxaverit, quando sic judicat pium
tacefe debuisset. Sic lactum esi ulrumque culpabile,, votura, quemadniodura operationis effectum. Dixit
quauivis videatur esse diversum. Memento auleiui enim in corde suo, Domino non tacere quaegesserat;
221 EXPOSITIO IN PSALTERIUM. PSAL. XXXI. S»Jt
et tanqtiamjam euncta prodiderit, ita illi reraissa sunt AJ coticlusio pcenitentis in timore pracsentinm et spft
quae voluit eonfiteri; nierito quando aliquem sola futurorum. Venite, oratores, qui negotia humaua
voluntas aut absolvit, aut punit. Pronuntiabo dieit, artificiosa subtilitate traetatis; videie reum se la-
publice fatebor, ut alios ad imitationem trahat pia crymis diluentem, audite peccatorem confessionibus
fidelisque confesslo. Sequitur de accusalione propria absolutum, intelligite sententiam principis non salu-
salutarc remedium, quando pepercit judex, cum sibi tem hominis impetere, sed potius peccata damn.ire.
non parceret reus. Impietas autem cordis fuit, quia Ista sunt tribunalia, quse nullus redirait, ista senleii-
lacere decreverat; ut illi se erederet celalum, qui tia quse nihil sub arabiguitate decernit. Tali modo
aniequam fiant omnia, polest babere notissima. potius causas vestras defendite, qui negando veii'-
Vers. 8. Pro hae orabit ad te omnh sanclus in tatem, cum criminibus consuestis delicta vestra
tempore opvortuno. Peracto igitur principio, narra- miscere. Convertite ordinem sscculariumjudiciorum,
tione vel satisfactione, venit ad conclusionem depre- orationera vestram ab epilogis incipite, perversas
catiotiis suae, in qua sic commendat veniae postula- flebiliter narrate miserias, eorrectionem protinus
tionein, ut eam etiam sanclis omnibus diiat esse veraciier intimate, et nunc meremini gaudentes con-
comintinem : merito, quoniam qui non est a pcccatis cludere quod flentes leliciter inchoastis. Hinc anim
alienus, in supplicationibus debet csse permistus. B ] intelligelis quid differat otdo iste salutaris, quando
0 medicina salutaris! Conlra morbos omnium pec- nihil potesl stislinere conlrarium, quod terminatur
catorum, diversa remedia prsestautur segrolis; hoc in gaudium. Nunc videamus in parte flnitima, quid
untim antidoium, si pura menie sumilur, deliclorum e) Dominus ipse respondeat.
omnium venena vincuntur. Addidit, in tempore op- Vers. 11. Intetlectum dabo tibi, et instruam te in
portuno, in ista scilicet mundi vita, ubi converti fas via hac qua incjredierh; firmabosupet te oculosmeos.
est; nam in inferno, sictil superius in sexto psalmo Venil ad quartam partem, ubi sermo Domini quasi
dictum esl, nqmo proficue Domino confitetur. melliflutts iraber irrorat. Sed consideremus quam
Vers, 9. Verumtamenin diluvioaquarum mullarum, apte, quam misericordiler Christus introductus est
M</eum non approxiincibunt. Cum superius sanctos loquens; ut ipso judice promittente, spes pceniten-
jugiter orare testetur, nunc pietatem istam negat libus ccrtior appareret. Sed quid dicit imprimis?
Jiversis superstiiionibus concederidam. Diluvium lnteltectum dabo tibi. Vides quia peccatores non ha-
jniiii aquarum mullurum est error hominuin pessi- benl intellectiiiu, nisi quando eum Dominusconver-
niorum, qui variis pravitatibus fluctuantes, niultipli- sis propiliatus indulgel. Intelligere esl enim, bene
ces sibi doclrinas constituunt, quas a vero Magistro agere, et ad mandata Dei vota couvertere. Ipse enim
nullatenus acceperunt. Quaesenlentia maxime tiacre- G ( inlellecius est, quem liluli verilas indicavit, quem
iicos arguit, qui in diluvio perversitatis suae lempe- paoniteiitibus potestas Domini clemeuter iiifundit.
'
Stuosaset naufragas excitant quaestiones. El hi ad Addidit : E( instruam te, quasi nescientem docebo,
°um non approximabunt, quoniam a vera rcligione; quasi inermem gladio viiaesalutaris 1©5 aceingain.
discedunt. Quse figura dicitur metapbora, id est' Ante enim, cum Domino culpas taceret, fuerat con-
translatio, cum mutatur noraen aut vcrbum ex eoi silio deslitiitus; nunc aulem instruitur, quando con.
loco ubi proprium esl, in eura in quo aut propriumi tra se pronuntiare, praestanle Dommo, commoiielur.
deest, aut translatuni proprio melius est. 0 pcenitentise inaesliraabilis medicina, qux.non so->
Vers. 10. Tu milti es refucjittma pressura qua: lum a peccatis absolvit, sed etiam sanctortnn pra-
circumdeditme : exsuttatio mea, redime me a circum- mia beata concedt! Via est enim quam ingressus luc-
dantibus rhe. Refugium est ad quod confugitur, uti rat servire Domino, prioris actionis pravitate dara-
pericula declineutur. Sed iste non ad soliludines> nata; via quse non habet errorem, nisi cum ab ipsa
invias, non ad munila castrorum, non ad hominis: receditur; via pacij et veritatis, quam beatae virlu-
auxilia convolavit : sed ad Deum, qui circumeuntesi tes corameant, ubi nulla facies perversitatis accedit.
spirituales inimicos poteral dissipare. Deinde gau-- n Sequitur, firmabosuper te oculos meos, id est dirigara
dium suum dicit Dominum, a quo sibi novcrat esse> in le luinon intelligenliae mese. Nam qui recte sa-
parcendum. Nam quod ail, redime me, nunquid ille: piens est, et mandata Doinini sincera mente perfc-
aurum dat ut liberet? Scd dedit sanguiuem pretio- cerit, juste ejus oculos super se babere perhibetur.
sum, nullis divitiis, nullis opibus confcrendum. Sed1 Quapropler advertarous quali gloria pcenileiuiuni
paulo sollicitius indagemits, quid nobis verba istai exaltetur huinilitas, ut Domini ocutos supra se fir-
denuntient? Nam cttm dicit, exsultatto mea, acceptii matos audiant, cum ei satisfacere velle lestinant.
beneficii videtur esse professio. Dum subjunxit,, , Vers. 12. Nolite fieri sicut equus et mulus, quibus
tedime me, adhuc pei iclitantis indicat timorem. Sed1 non est inteltectus.
quia jam gaudebat in spe, et adhuc timebat in re,, Vers. 13. In freno et camo maxitlas eorttm con-
congriie utraque conjuncla sunt. Possumus eninii slringe. Ilic jam generaliter humanum genus commo
animo gaudere, cuin mala praeseniia novimus (inee nel ne vagis subdatur erroribus. Sed perscrulemur
celerrimo terminanda. Addidit, a circumdantibusme,, quare isiae comparat ones sint positae? Equus sine
sive vitiis carnalibus, sive spiritibus immundis, quii discretione sessoris servil arbitrio, et a quocunque
nos perdere prsecipiti veloeitate festinant. Finita estt ftierit ascensus excurrit. Mulut autem patlenter ac-
223 M. AURELII CASSIODORI 224
cipil sarcinas quibus fuerit oneratus; et pro hoc utri- A tius : quia diligens lector creberrime reperit in
que inlellectum non habent, quia nec ille cligit cui Scripluris sacris, unde eos sibi possit elicere, et in
obediai, nec isle quibus oneribus iugravetur inlelli- formam siraititudinis, quam prsediximus, collocare.
git. Prohibet ergo hujuscemodi homines diabolicis Sufficit autem nos, 'quamvis rarius, ostendisse inler
fraudibus insideri, et vitiorum oneribus praegravari, logicas artes hanc quoque partem Scripturas divinas,
ne male obediendo superbise magis partibus addi- etsi non specie, virtute tamen procul dubio conti-
canlur. Verum istis talibus quid dicit esse facien- nere. Regulariter autem admonet, ut non in sejusii,
dura ? Scilicet quod animalibus imprudentibus. His sed latentur in Domino; nam qui in se gaudet, fal- -
enim coraparationibus stultos homines verilali sub- laci, sicut ssepe dictum est, praasumptione decipilur;
didit invitos. Nam quod ait, in freno, ad equum per- qui vero in Domino tatatur, perpetua delectatione
tinet. Frenum enim a fero relinendo dictura est; perfruitur. Lcetari est enim tacitae mentis suavitate
feruni quippe antiqui caballum dixerunt. In camo mulceri. Exsuttare est concitati animi fervore gau-
ad niulura respicit. Ergo bsecduo animalia supra- dere. Sequitur, e( gloriamini, bmnes tecli cotde. Et
dicla cohibent isla retinacula, ut ad arbitrium ju- bic quoque per figuram «nb xo.voO, id est a com-
bcnlis incedant, ne suis volunlatibus eflerantur. muni, jungendum est, in Domino gloriamini; scilicet
Maxillm vero adrainicula sunt animalium, quibus B vos ei esse subjectos, servitioque ipsius libertatem
esca manditur, ut corporis vita procuretur. Ipsas vestram crediie vel honorem : dum vos inde nove-
ergo maxillctt per figuram allegoricam dicit inobe- ritis ad scternsebeatiludinis prsemia pervenire. Con-
dienlibus debere constringi, id est copias vicluales siderandum est etiam quod gralia varietatis supra
parcius dari, ul jejuniorum necessitate conclusi, dixerit, justi; nunc, tecli corde. Omnes enim justi
Creatoris subdantur imperio. Allegoria est enira, etrecftsunt corde; et rursus recli corde sunt sipe
sicut ssepejain diclura est, quando aliud dicitur, ct dubitatione jnstissimi. Quapropter cum" hsec dividi
aliud significatur. Et quoniam dixiraus in hac parle nequeant, non est dubium causa varietatis apposila.
Domiiium Chrislum loqui, constringe dicit Palri, Matcr est enira satietatis, eisdera verbis frequenter
quia sanclse Trinilatis unura velle, uua potestas, geminala repelitio. Consideremus autem quid pceni-
una cooperatio est. tens iste meruerit, ut ipse illi manifesta voce re-
Vers. 14. Qui non proximant ad te, multa flayella sponderet, cui totis viribus supplicavit. Ille paulo
ante prostratus, ille qui peccatorum fuerat mole
peccatorum. In prscdiclis adhuc comparalionibtis
perseverat. Necesse est eniin ul animalia indomita compressus, inter juslos annumeratur, inter rectos
frenum accipiant ct flagella patianlur, donec recto corde recipilur; ut quanto prius satisfaciendo fuerat
tramite viam carpere consuescant. Ordo aulera ver- Q C hurailiatus, tanto post veniam videatur excelsus.
borum talis est: Multa flagelta sunl peccatorum, qui Quapropter jam ipse beatus est qui hic senteniia
non proximant ad le. Sed dicendo: Qui non proximant, piissimi judicis noscitur absolutus.
ostendit quosdam peccatores Domino propinquare, Conclusiopsalmi.
qui licel deliiiquanl imbecillitate carnis, a piis ta- Consideremus modo virtutem psalmi bujus, quod
men precibus non reccdunl. Uii enim qui contuma- decem versibus supplicando divinum meruerit sine
cise spiritu a Domino seccdunl, lanquam pavescen- aliqua dilatione responsum. Forte Decalogi coinmo-
tes objecta, nec volentes ire per semitas rectas, nens operationem, ut sicut ille custodttus vocat ad
tnulta flagella sustinenl; ut quod non faciunl sponte, prxmium, ita et bsec compunclo corde fusa precatio
plagis adbibilis coganlur implere. Sed isla flagellai ad 106 indulgentise nos vota perducat. Legamus
sunt quse nos celeritcr sanant, quae nos velociter li- crgo seduli, et cordis corapunctione planganius.
berant, et in viam verilalis adducuni. Qws enim majori aviditate meditandus est, nisi in
Vers. 15. Sperantes aulem in Domino mherkordiai quo voce tanti judicis peccata soluta sunt? Hoc enim
circumdubit, Revera divina justitia non speranlibus; ste praccipuum, istud conlinet singulare, quod alii
flagclla, speranlibus autem in se miscricordiam polli-• _p pcenilentium in conclusione psalmi instinctu divinac
cetur, sicut et Ezecbiel propheia dicit: Ego Dominusi compunctionis exsultant; hic vero ipse misericor-
qui non sum malorum memor, tantum ut te avertat: diam, ipse lsetitiam promittit, cui cum magno desi-
Iwino a via sua maligna, el ab omnibus iniquilatibus; derio supplicatur. Quapropter assidue nobis et grata
quas fecit, el vivet (Etech. xvm, 28). El bene dixit, importunitate rogandus est, qui eliam praemissa
circumdabit, ut non sit locus rciiclus uude possitt nobis in Evangelio parabola pollicetur : Petite, et
ad eos diaboli hostililas introire. dabilur vobis; qumrite, et invenietis; pulsate, et ape-
Vers. 16. Lcctaminiin Domino, et exsultate, justi; rielur vobh : omnis enim qui petit accipit, e( qui
et gloriamini, omnesrecti corde. Hic polest fieri ca- quarit invenit, et pulsanti aperietur (Luc. xi, 9, 10).
tegoricus syllogismus, ul artis dialecticse regulaeini Unde quis jam, rogo, debet de fidelissima supplica-
quoddam divinarum Scriplurarum servitium, quasii lione diflidere, cum regalis pieias dignata nos fuerit
fugacia raancipia revocentur. Oranis jusius laeiatur inj trina promissione lirmare?
Domino; omnis qui lsetalur in Domino recto corde_ EXPOSITIO 1N PSALMUMXXXII.
est: omnis igitur justus recto corde esl. Memineii- Pscdmus David.
mus auteni syllogismosusurpandos non esse frequen- IIic titulus omnino notus est, et ideo lector sequa-
225 EXPOSITIO IN PSALTERIUM. PSAL. XXXII. 226
tur in eo expositionem priorem. Hlud lamen neces- ^. segrotum visitamus, et csetera quae, licct videanlur
sario coinmonemus, quia in hoc psalmo hortalur carnalia, Diviniialis lamen amore peragunlur. Citha-
nostris vel
propheta per comparationes quasdam ad psalmo- rizamus quoque, cum in passionibus
diam Ecclesiam fidelem : enumerans potentiam fa- damnis securi aut laeti dicimus : Dominus dedit, Do-
sicul Dominoplacuit ita faclum est: tit
ctaque Creatoris; ut ad laudes ejus avidius festinct, minus abslulit,
Gumvirtutem ipsius pietatemque cognoscit. nomen Domini benedklum (Job i, 21). Psalterium
vero decacbordum esse diximus, quod ordine con-
Divisio psalmi. verso alvum citharse in superioribus habet, unde
ad inferiorem parlem canora fila descendunt. Cui
Per totum quidem psaimum propheta loquitur;
convenienter aptantur, quia se-
sed in prima sectione commonetjustos, ut in Domino prsecepla Decalogi
cundum formam inslrumenti hujus de supernis ve-
debeant tota menlis alacritate gaudere, qui creaturas
Et considera quia
suas mirabili potentia dignoscitur continere. Secunda nientia Doraini jussa suscepimus.
solum est insirumentum musicum, quod pro excel-
sectione exclamat beatum esse, qui ad ejus culturara
meruit perlinere, significans lempora Christiana, in lentia sui decachordum dicalur; non enim hoc de
creditura, cithara vel de aliis hujusmodi instrumentis lectum
quibus erat mullitudo gentium
I esse meminimus. Decachordum vero psalterium,
T>
Exposiiio psalmi sicut velcres dixerunt, et illud nobis indicat sacra-
mentum , ut referamus tria ad Deum, qui Trinitas
Vers. 1. Gaudete, justi, in Domino : rectos decet est; id est primum quod ait: Non habebisdeos alic-
eotlaudatio. Beatus David Ecclesiara catholicam ab nos cotam me (Exod. xx, 4); secundum, Non facies
haereticorum contagione disjungens, rectos commo- tibi sculptite; tertium, Non assumes tibi nomenDe\
net Christianos, ut non in terrenis deleclationibus, tui in vacuum, in quo jungit et de sabbaio. Septem
sed gaudeantsemper in Domino, ubi gaudia continua vero quae sequunlur ad dilectionem dixerunt pro-
suavilate perfecta sunt. Nam cum praesentis saeculi ximi perlinere; id est, Honora patrem tuum el ma-
afflictiones deceant fideles, dicilur justis : gaudete. trem; Non occides; Non mmchaberis; Non furtum
Sed quo gaudio ? nisi illo quo Dominus monet: fncies; Non loqueris conlra proximum tuum falstim
Cum vot persecuti fuerinl homines, el dixerint omne leslimonium; N«n concuphces domum proximi tui,
malum adversum vos, mentienles, propter nomen necdesiderabisuxorem ejus, etc. Sic totius decacbordi
meum, gaudete el exsultale, quia mercesveslra copiosa psalterii virtus perfecta nobis et honorabilis indica-
tst in cmlis (Matth.y, 11). Sic et Apostolus gauden- tur. Psallimus quoquc et decem chordis, quando in
dum nobis incessanter alfirmat; ait enim : Gaudeie C ( qninque scnsibus carnalibus, et in quinque spiritua-
in Domino, iterum dico, cjaudete(Philip. iv, 4). Nam libus probabili nos conversatione tractamus. Verura
Ista repetitio illud significat, ut et hic in afflictionibus isia qtise dicimus, non sunt extra nos posita, sicut in
gaudearaus, et in illo regno perpetua pace lsetemur. mtisica disciplina; in nobis est cithara, in nobis est
Unde et Dominus'in Evangelio dicit : Iterumvidebo psalterium : imo ipsa organa nos sumus, quando
tos, el gaudebil cor vesirum, et gaudium vestrumnemo ad simililudinem eorum per graliam Domini, acttium
vuferet a vobh (Joan. xvi, 22). Addidit quoque: nostrorum qualilate cantamiis. Hoc autera et illo
Rectos decet collaudatio. Sed qui sunt isti recli, in exemplo datur inlelligi, tibi ait : In-me sunt, Deus,
sccunda parie dicturus est. Nam quod ponit, rectos vola ; qua reddam laudes libi (Psat. LV,12)?Haec
riecelcotlaudatio, ostendit pravos haereticos decere autem et his similia, sicttl sacpe diximus, tropicis
IIOIIposse; sicut et alius prophela dicit: Non est allusionibtis edicuntur.
fpeciosa laus in ore peccatorh (Eccli. xv, 9). Col- Vers. 3. Cantale ei canticumnovum; bene psallite ei
laudatio vero mullorum ore una laudatio est; dicta in jubilalione [mss. A., B., F.,
uoei/eradone]. Novum
propter unitalem Ecclesise, quarn praedicat ubique cmttkumdicit incarnationem Domini, qua mundus sa-
servari. Cum dicilut decet, siguiflcal hoc aplum, lutari exsultatione completus esl, qua angeli canoris
hoc esse conveniens, ut qui Domini laudem decan- p vocibus 107 personarunt laudantes et dicentes :
tat, similiter illi et fidei rectitudine, et acluiim Gloria in allissimisDeo, et in terra pax hominibusbonm
probitale complaceat. volunlalh (Luc. n, 14). Monet ergo ut nos eadem et
Vers. 2. ConfiteminiDominoin cilhara; in psalle- dicere debeamus et credere. Sequitur, bene psallite
rio decem ehordarttmpsallite ei. Isti sunt jusli, quos ei in jubilalione , id est in bonis operibiis Deiim
superius dixit, et qui sanctis actibus laudcs Doraini invocate. Jubilatio est cnim gaudium cum fervnre
devota modulalione decantant. Cilhara est, sicut in animi et clamore indistinctse vocis expressrim. In
prsefationejam dictum est, lignei ventris in imo sita qua jubilalione non potest bene psallere, nisi qui
concavitas, qusesursura chordarura flla transmittens, bonae sludium conversationis adjunxerit. Et inspice
sonis dulcissimis percussa proloquitur. Quse ideo salutarein doctrinam, quae nos ita prsemonet, ut ante
tale nomen accepit, quoniam cita ileratione percuti- Deum inoffensepsatlere debeamus, qui renes nosfros
tur. Huic merito comparantur opera quse de terrenis et corda cognoscit: ne magis inde gravius possimus
rebus ad supernam gratiam porriguntur, id est, dum offendere, si scelerati atque subdoli ad tanta mysteria
esurientem pascimus, dum nuduui vestimus, dum videamur accedere.
_8ft M. AURELH CASSIODORI 228
Vers. 4. fiuomam tectus est sermo Domini, el om- A pora de Palte proccssit. Et ul in tribus personis ma-
HWopera ejus in fide. Hic incipit per demonstrati- nifestam intelligeres unilatem, ejut dixit, non eomm.
vum genus iaudes Domihi diversa relatione discur- Vers. 7. Conijreaans stcuf in ufrem aquas maris;
rere, ut omnia nobis opera ipsius ct praecepla ponens in thesaurit abystot. QuDd ait, Congregans
dulcescerenl. Rectus est itaque sermo Domini, ad di- sicut in utrem aquas matit, si ad litteram velis adver-
rigendos scilieet homines. Veraciter enim rectus tere, clansum significat mare litloribus. Nam si hoc
dicitur, qui rectos 1'acit. Epitheton mirabile, verilo- spiritualiter velis agnoscere, uter est exulum pe-
quum verbum. Per legeri. siquldett) divinam cofri- coris lergus, qtiod usibus humanis deservit ad liquo-
gimur, per ipsam a nostra pravitate separaffiur; et res aliquos congregandos. Hic uter Ecclesiae compa-
regulariler tunc vivimus, quando ejus jussionibus ratur : quia sicut iste susceptas aquas, sive aliquid
obedimus. Haec quinta est species definitibn.*, quara tale compleclitur, ita et illa adunationem populi cre«
Grseci xara TW-XS..V,Latine ad verbum dicimus. denlis includit. Aqua vero math pepulum siguifi-
Una enim parte orationis definituihest quid sit sermo canl Christianum, qui in imindi salo (luclu aller-
Domini, hoc est, rectus. Subjungit, et omnia opera iiante concutitur. Abyssumvero dicimus nimis ali-
ejus in fide. Ulique, quando in illisoperalur,qui ipsius quid profundum, quod altitudine sua humanos in se
dono fideles esse meruerunt; sicut in Evnngelio ait: ; g] descendere non permiltit aspectus. Ergo in thesautit
Fides tua te salvam (ecit (Luc. vn, 50). Non enim suis, id esl sapientiae et scientise ponit aliiludines
opera Domini mulierilla meruisset, nisi prsecessisset profundas; ut probet quis ejus Scripturas sludio pie-
fides per graluitam largitatem. tatis inquirat.
Vers. 5. Diligil misericordiamet judkium; miseri- Vers. 8. Timeat Dominum omnis terra : ab ipso
cordia Domini plena esl lerra. In hoc et sequentibus autem commoveantur universa, et omnes qui habitunt
versibus per tertiam speciem deflnitionis, quae Graece orbem. Terra hic dtirum signiflcat per omnia pecca-
iroioms',Laline qualitativa dicitur, Domimimdeclarat lorein, qui merilo terra dicilur, quia coelestis graiiae
narrando quse feccrit, vel quae qttotidie facit. Hlas largitate fraudatur. Ergo peccator iste l rrenus qui
enim res dicimus diligere, quas saepius operamur. amare nescit, limeat Dominum; ut si non desideriu
Ita hic de Domino canilur : Diligit mherkordiam et praemiorunia peccatis ahslinet, saltein vindictaecon-
tudicium, quasi non et prudentiam et temperan.iam sideratione revocelur. Dicendo enira, ab ipso, indical
tliligat. Sed quia islam nobis frequenler indulget, et a diabolo commoveri: de quo et lsaias dicit: Hic
ipsam dicitur omnino diligere. In hoc ergo mundo est qui commovebatlerram (Isa. xiv, 16). Quaproptei
ditigit mhericordiam, ubi eam longe laleque disse- propheta raerito peiit a Doraino omnia commoveri,
minat; videlicet ubi sustinet peccalores, ubi bla- C ( quia omne quod ejus ordinatione disponitur, rebus
sphemos palienter exspeclat, ubi vitam pracslat in- semper ulilibus applicatur. Sed ticet prius dixissel
dignis, et his similia,quae pietati supernsc constat; generaliter omnia, nunc descenditad homines. Nam
omnimodis applicanda. Diligil quoque judicium, cumi quamvis universa ejtts imperio administrari egeant,
pios sequestral ab impiis, ct merita eorura aequilatis maxime humanum genus, quod a nalura sua de-
qualitate discernit. Sequtur ubi illara, quara stipe- pravatum surripientibus viliis, culpis probatur ob-
rius dixcrat, misericordiam largialtir, cum miseri- noxinm
eordia Domini plena est lerra. Ista ulique quae mise- Vers. 9. Quoniam ipse dixit, et (acta sunt; ipse
ros continet, ubi diaboli oppugnatione laboramus, manduvit, et creala sunt. Reddit causam quare a Do-
ubi a mandatis coslestibus carnis imbecillilate sub- mino debeaiu omnia commoveri: utiqtie quia eorum
trabiinur. Tunc enim quam misericordiam posiularei ipse creator est, et necesse est ut utiliter admini-
possumus, cutn jam nullis necessitatibus ingrava- stret exislentias, qui eas dignatus est creare per gra-
mur? hic ergo misericordiam quaeramus, de qua! tiam. Dixit, et (acla sunt, signilicat initium rerum,
universa terra completa est. quando universa Filii ipsius inperio jussa prorupe-
Vers. 6. Verbo Domini cati firmati sunl, el spiriu, riiiii. Ipte mandavit, et creala sunl: pcr propbelas
orh ejus omnis virtus eorum. Quamvis et ad condi-. |) j utique mandavit legem, pcr quam (ideles, Domino
lionein rerum versus iste pertinere videalur, tamen, volente, creali suni. Vides quam salubriter proplieta
et spiiitualiter decenter accipiiur. Verbo Domini, a Deo petiit omnia commoveri, qui solus crcatura-
boc est a Filio Dei cmli firmali sunl, id est aposioli, ruin suartim poiest esse misericors.
sive sancli stabiliti sunt, qui orbem lerrarura salu- Vers. 10. Dominus dissipat consilia cjentium; re-
tari praedicatione complerent. Sequitur, ei spirilui probat aulem cogilationespopulorum, et repiobat con-
oris ejus on.nis virlus eorum: ulique, quando a Spi- silia principum. Dissipat revera consilia quac mala
riiu sancto eorum doctriua vcniebat. Virius enira et; vcl pessimasunt; nam bona seraper adjuval atque
ad miracula pertinet qusc faciebanl, et ad legcrai conlirmat. Nimis apla suis causis verba junguntur.
Domini quam gentibus praedicabant. Nam si diligen- Dissipavitconsilia gentium, quando eas in idulorum
tius perscrutemur, et sanctam hic significat Tiinita- cultura non pcrmisit diulius 108 permanere. Re-
tem. Dicendo enim Verbo, Filium declarat; adjun- prodaut!cogitationes poputorum, quia licet voltintis
gendo Domini, Patrem disit: spiritu oris ejus, uti- Judaeorura in nece Dimini nefanda completa sit, re-
que Spiritum sauctum vult intelligi, qui ante leui- surrcclione tainen ipsius constat esso reprobataau
1:23 EXPOSITIO 1N PSALTERIUM PSAL. XXXII. 250
Et quia de fenlibus dixerat ct de populis, rie quid A dictu nefas est, redditus fuerat a suo Greatore lon
videretur intaclum relinquere, pesl etiam de prin- ginquus. Nam quod ait, et vidit, gratiam significat
cipibus dicil, sive de tyrannis, qui legeni Domini miserentis. lllos enim videre diciinus, quibtis et ali-
ssevis perseculionibus impeiebant: sive de spifiti- quid prsesiiiutn esie declaramus. Et considera quia
bus immundis, quorum consilium semper io malo non dicit, visa peccata; sed, filios homiriWm.Naiti
est. cnm delicta respicit punil; cum homiriein irttuetur
VerSi11i Consilium«ero Dominimanet in aternum; absolvit; sicnt in quinquagesimo psalulo dicturus est:
cogitalioneseordis ejits in saculum sacnli. Sicut ho- Averle faciem luam a peccatis meis (Psal. L, 11), Ct
minum prava consilia dixit esse Irustranda, ita nunc alibi: Ne avertas faciem ludm a me (Psal. CXLII,7).
in aeternuindicil Domini pcrmanere disposita. Pec- Unde nobis intelligehda atque retinenda est salutaris
calor cnim el inortalis bomo caduca sapit, setcrnus ista diversitas.
Dominitsnull i repreliendenda conslituit; sicut Isaias VerB.14. De praparato habitaculo suo respexil su-
dicit : Omhe consilitim meum stabile eril, et omnia per vmnes qui habitant otbem. De futuro corpore Do-
qumcunqueeogitavi efficiam (Isai. XLVI, 10). Idera et mini tunc dicebat. Nnm dum omnia qtiae ordirie ve-
Jeremias dicit'. Si non csset teslamentum menm in niente suecedunt, in praedestinatione fuerint con-
custodia die ac nocle, pracepta cati et terrm non de- B jj stituta; quanto magis iiicarnationis ejus miraculum
ditsem (Jer. xxxin, 25). Consitium vero ipsius bene aiite saccula probatur fuisse dispositum, qUod peri-
iiitelligimtis incarnalionis arcanum, quod ad con- cliianti mundo quem dispostierat facere, pbterat sub-
sulendum huraano gcneri constat csse concessum. venire?
Hoc iitiHa aetatc dissolvilur, sed in aternum ma- Vers. 15. Qui finxit singillatim cotdaeotum, qui
net: quia triumphalis mors Domini, diabolicum inlelligil in omnia opera eorttm. Finxil corda, quibus
perennilcr exstinxit exilium, Cogilationesautem cor- inteiligentiacsuaedona largilus est. Fingere enira di-
iis ejus, signiflcal prsedeslinationeni, in qua cuncta ciintis ceroplastas, qui forraulas quasdam ad opera-
reposita sunt-, quae vel fucrunt, vet sequentibus sse- lioitis suse vota cotnponunt; sic et Dominus meiites
culis futura succeduni. llaee enim geslat ordinem justorum format atque disponit, ut ad misericordise
rerum, qui permanei in sacutum saculi. Cui sen- suaedona perdttcat. Singillatim, id est divisim atque
lentiae illi meriio ccdunt, qui unani nalurara ini distinctira. Corda eorum, scilicet sanctorum, sult
Cbristo Domino mentitinlur. Nam si consilium ejus> Domini limore viventium. Sequitur, qui inteltigil in
slabile est, el cogiiaiioiies cordh ipsius pcrmanenl• omnia opera eorum. Intelligit utique, quando acti-
in smcvtwn saculi, conslat auieni incarnaiionis ar- bus bonorum praemia digna restituit. Dicendo ve-
canum, ejus cogilalioriem ejusque fuisse consilium;' C •£ ro, in omnia opera, significat cogitaiiones, dicta,
necesse estv ut forma humanitaiis assumptse, unus> vel facta, quibus bonum maluinque seraper opera'-
Filius in duabus naturis dislinctis, perfectis atquei raur.
adunatis, sicul ccepit in tinilate personae, semperr Vers. 16. JVonsalvabiltir rex per mullam virlulem,
existat. nec gigas satvus eril [mss. A., F., salvabilur]in mui-
Vers. 12. Beafa gens cujus est Dominus Deus eo- titudine foriitudinh sua. Regem dicit hominem eon-
ruiri; poputus quem elegit in liateditalem sibi. Venitt iineiitem, qui quamvis regat corpus suum misera-
ad secdndum membrum, in quo dicturus est, quod1 tione divina, a vitiis tamen carnalibus salvus fieri
iri prinJOvefsu proposttit, qui sint recli, aut quosJ non poiest, dum de stia virtuie prsesumpserit, Juste
decet DOfhinicollaudatio. Gentem ilaque dicit perii- enim virtus humana deseritur, qtiando datum bo-
nenterii ad Jerusalem cceleslem, quam adunatami nnra atque perfecium noii largitori Deo, sed propriis
constat ex omnibus gentibus. Ipsa utique beata est,, viribus appliealur. ldetn gigantem vult intelligi, qui
a qua ticus vere colitur, et omnium Dominus ado- virtutum magniitidine roboratur, qui contra imma-
ratur; id est, qui eos protegit ac gubernat. Hareditass nitatem diaboli assidua dimicatione confligii. Qui
quidem dicitur et cum dimiltilur alteri, et cum ac-• mcrito gigas esse dicitur, a quo talibus spiriiibns
quiritiir. Sed populus Cliristianus hareditas est ac- J) J] obviatur. Scd isle quoqtic, qui jam gratia Dei Suffra-
qtiisitiohis, non dimissionh: quia eum auctor suus3 gante niiillos spiritus fugat, salvus esse non poterit,
possidet, quem praedicationibus sanctis et pretioso) si velut gigas supcrbke vitio sublevatns (quo fiagilis
sanguine cohquisivit. raptamr hnmanitas), de meritorum suorum virtuie
Vers. 13. D« cato prospexil Dominus, el vidit om- prsesumpserit. Sed quamvis gigas Latino sermone
n > fitios hominum. Hic adventus Domini futuruss terrigena dicatur, tamen et in bono poni manifestum
exprimitur per figuram quae Graece idea, Latine spe- est; legitur enim de Christo : Exsultavit ut gigas ad
cies dicitur : quando velut effigiem rei luturae oculis5 currendam viam (Psal. xvm, 6)
ollerentes, animi votum ad audiendi sttidium con- Vers. 17. Fatsus equus ad salulem : in abundaniia
citamus. De calo enim prospexil Dominus, quando> auiem virlulh sua non eril saitts. Equum ponit pro
proprii Filii donavit adventum. Non enim homo re- felicitate mundana, quse homincs sic portat, lan-
spexit ad bominum, sed Dominus prospexit ad ho- quam si equinis gesticulationibus pcrvebantur. Ilac
liiinera. Prospicere est siquidem porro positum con- aulera humana spes sic decipit, quemadmoJnm ful
spicere. Qtii revera peccatis erat divisus, el, quodl sut eqnus; qui cum jactando se graditur, ruinaui
251 M. AURELII CASSIODORI 255.
subito, quam non opinatur, incurrit. El quare sit A ipsam Christo mililamus, per ipsam diabolum vin-
falsus equut exponit; illeenim dum cainpos appetit, cimus, per ipsam beati ad ccelorum regna perve-
dum pedes praepropera festinntione pcrmiscel, sa- niunt; scriptum est enim : In patientia vestra possi-
lutem sessoris sui non valet custodire : quia fervida debitis animas vestras (Luc. xxi, 19). Sequitur: Qtto-
uimis incaula sunt; et qui sub modestia non gradi- niam adjulor et proleclor noster est. Adjutor est, dum
tur, ruinosis casibus semper cxponilur. Falsus enim ad eum ipsius gralia suffragante conamur accedere;
dictus est eqttus, eo quod solet in sc fallere prsesu- protector, dum resistimus adversario. Securus ergo
mentes. sustinet Deum, qui lali promissione fulcilur. Et con-
Vers. 18. Ecce oculi Domini super timentes eum, sidera quia post omnia prsecepta patienliara ponit,
speranles in mhericordia ejus. Oculi Domini ponun- ut viriliter cuncla tolercmus, qui de lam magni prae-
(ur 109 P>'0 voluntale diviua : quia quos gratos> mii largitione confidimus.
habemus, ipsos sine dubitalione respicimus; econtrai Vers. 21. Et in ipso latabilur cor noslrum, et in
ab illis aspectus avertimus, qui nostris mentibus> nomitresancto ejus sperabimut. Ne quis de praedicala
horruerunt. Ergo oculi Domini sunt super timentes s patientia mussitaret, ne quis se laediosa volunlate
eum : quia pietas ipsitts eos protegit, quos se limere; confunderet, sequilur raagnificum et suavissimura
cognoscit. Sed quoniam dixit de timcntibus, oppor-• B 1 munus: quia ipsa exspeclatio liabet praemiumsuum,
tune sequitur de amanlibus, quia ulrumque in Do- quando ipse sustinens Imtatur in Domino. Addi-
miiii dilectionc conjuuctuin esl; nam qui Deum benes dit, e( in nomine sancto ejut sperabimut, id est in
liniet et amat, qui bene amat et timet. Res istse Christo, quem patienler sanctissimus propheta sus-
in humanis actibus dividuntur; cselerum in cceleslii tinuit, et laetabalur esse venturum. Sperabimus au-
devotione sociata. sutit. Qui sint enira timentes ex- tem continuum tempus ostendit: quia non est fas
ponil, id est, sperantes in mhericordia ejus. Quod ar- ibi desinere, unde semper polest anima fessa re-
gumenlum dicitur ab adjunclis; adjunctum est cnimi creari.
timere Dominum, et sperare in eo; quaeres mulua ett Vers. 22. Fta(, Domtne, miserkordia lua super
insolubili socielate conneclilur. nos, sicut speravimusin te. His verbis incarnalionem
Vers. 19. Ut eripiat a morte unimas eorum, et alutl Domini dcsidcrabat impleri, quam flagranti Spirilu
eosin fame. Dttoisla sunt vota fidelissimi Cliristiani, magnopere suslinebat. Sed intende quam copiosum
ut in fuluro judicio eripiatur a morte pcrpetua, ett itnunus esl, quod ditavit genus humanum, quod
hic spirilualibus aliraoniis transigatur. Eripit enim a. angelorum choros laeliliae jucunditate complevit,
morte animas jnstorum, cum cas tollit dc potestale» quod etiam ipsa inferna senserunl. Petit enim de-
diaboli, cum pcr indulgentiam efficit libcros, quoss Q ( sideria sua debere fieri, ut possil perfectissimus in-
peccati damnatio feccrat esse captivos. In (ame au- veniri. Addidit, in te, ut omnes superstiliones, om-
lcm eos alit, quando in hoc mundo, ubi bonarumi nes pravilalcs excluderet, cura vero Domino suppli-
rerum indigentia esl, spirilnali cibo nutrire non de- carct.
sinit quos redemit. Alimentum quippe dictum cst,, Conclusio psalmi.
quasi menlis nulrimciitum. In fame enim sunt po- Quam incllifliiac voces audilac sunt! quam salu-
sili, qui se coelestium reruni desiilerio semper ac,- briter nobis psallerium cceleste cantavit! Tales si-
cendunt. 0 faines illa multum satura, el sine penuria1 quideni mandalorum chordac sonuerunt, ut si eas
probabiliter semper avida'. Esuriunt enim beali,' internis auribus recipiamus, et nos in eis Davidicae
non quia dominica dnpe jejtini sunt, sed quserendo 1
lyr.e curalione purgabimur; fietque nobis Saulis illa
jugiter inardescunl, quia Doniini appetitione profi- mundalio, ut fugatis immundis spiritibus, abluta
titmt; sicut evangelista dicil: Beali qui esuriunt et inente Domino serviamus. Habent enim beati rau-
sitiunt justitiam, quoniam ipsi salurabuntur (Matih. sicam suara , qusc animaefidelis inirat audilum; cu-
v,6). jus non deficit sonus, cujus non lassalur inlenlio.
Vers. 20. Anima autem nostra sustinet Dominum,'
Relinquitc crgo, spcctaculorum amatores, mortiferas
et
quoniam adjutor proleetot nosler esl. Cum dicil,; D
J voltiplates ; ,id hacc magis gaudia, ad hcec mysteria
sustinet, patientiam significat Christiani, ul invilati convenilc, ubi cilhara et organum virlules exritant,
justi fuluris prsemiis constanti animo perseverent. non desidcri.i pravac voluptatis instigant.
Sed intelligamus qualis isla virtus cst, quain servnree
totics commonemur. Palientia est siquidem, quae e EXPOSITIO1N PSALMUMXXXIII
gloriosos martyres facit, quae fidei uoslrse bona cu- Psalmus David cum mtttavit vultum suum coram Abi-
stodil, quse omnia vincit advcrsa, non colluclando, melech, et dimisil eum, el abiil.
sed sustinendo, non murmurando,sedgralias agendo.i. Cum histori.i liluli islius Regum lcctione panda-
Haec deceplricem luxuriaui compriinit, iram fervi-i- ttir (/ Req. xxi, 13), superfluum est copiara fontis
dara vincil, vastalricem humani generis invidiam n illius in hac brevilate derivare : ne nobis totara areo-
lollit, mansuetos efiicit, benignis compelenler arri-i- lam paginac, unius loci effusa relatio coraplere ac
det, purgatosque bomines ad illa pracmia futuraa lcgerc videatur; sed rcin cum nominibus suis brevi-;
componit. Ipsa est qtiacfccem totius voluplatis abs-;- ter intimamus. Cuni Saul persequerelur David, con
tergit, ipsa est quie limpidas animas reddil. Per:r fugit ad Achis regem, ibique dum esset invidin fa-
355 EXPOSITIO 1N PSALTERIUM.PSAL. XXXIII. 2S4
ciente suspectus, induslriose mutavit vutlum, ita ut A slicse salivae sunt, quas liluli similitudo prsedixit:
salivis ora compleret, quatenus energumenus aesti- haccverba quaeScripturarum divinarum virtutem vi-
matus, miseratione faciente dimitteretur illaesus; debantur expriinere.
quaetamen, sicut et alia, per illum virum magni Vers. 2. BETH.tn Dominolaudabitur anima mea :
sacramenti qualilate peracta sunt. Significabat enim attdiant mansueti ei tmlentur. Pulcberrime uno com-
salivas, hoc est Scripturas divinas, in barba, id est mate dilectio famulantis expressa est; non enim vel
in fortitudine magna decurrere. Sed propter signi- in se vel in divitiis, sed in Dominosuam animamdi-
ficantias rerum pro Achis, ad quem fugerat David, cit esse taudandam.Tunc enim gloriatur fidelis ser-
mutatum nomen est Abimelech;quod indicat patris vus, quando laudabilem Dominum habere cognosci-
mei regnura. Hoc ad DominumChristum bene per- tur; scit enim ad se referri bonum, cum Dorainus
linere manifesium est, per quem gloriosus Pater ejus fuerit multorum ore praedicalus. Nam si quis
servitium mundi sanctissimadevotione suscepit. Sed bodie Dominodetrahat, devotus famulus quo furore
cum dicit, dimisit eum, regem significat Abimelech. sticcendilur, qua stoinachalionecrucialur? Datum est
Et abiit, hoc est ad alias partes se contulit: quia cnim fidelibus servis ut aul de fama dominorum
ibi cceperat, ut diximus, esse suspectus. Praesens adversa sseviant, aut dc prospera opinione congau-
antem psalmtts lertius est eorum in quibns pcr acttts Bdeani.
B Sequilur, audiant munsuetiel latentur. Non
David significanlur HO Domini Chrisii futura dixit, lege docti, non jejunantes, non psallenies,
mysteria, quamvis alphabctorum secundus csse no- sed mansueti latenlur, qui charitate prsccipualiabere
scatur. rerum omnium temperaniiam consueverunt.
Divisio psalmi. Vers. 3. GIMEL.MagnificaieDominummecum, et
exallemus nomen ejus in invicem.Ulililas ista carna-
Per totum psalmum verba propbeta. sunt, alpha- lis
singulariter perfrui desiderat, quod deleciai:<;ne
beti Hebraei litteras, excepta sexta, in capitibis avida concupiscit.
Spiritualis aulem gratia non vult
versuum per ordinom In
ponenlis. prima parte be- sola lacere quod niultis proflcit ad salutem, nc inter
nedicere se Dominumcompromiltit, admonens man- offlciasanctitatis detestabilis invidia
misceattir, quod
suetos ut secum in ejus laudibus perseverent. Prae- nunc versus iste
explanat. Vocat enim fratres, hor-
dicli autem alphabeti haecpars quaiuor lilteras com- tatur ut noraen Domini gloriosa
populos obedientes,
prehendit. Secunda ad conversionem fidelium, quse societate magnificenl. Sequilur, et exaltemus uomen
sint bene nieritorum praemianon tacentur, quaccon- in invicem. Suavis commonilio, justissima re-
tinet litteras sex. Tertia quasi filios admonet a qui- ejus ut ab omnibus in unum
flat, quod sanctaeuiii-
bus se delictis debeant abslinere; haechabel litteras1r gula,
Q tati constat offerri. In invicemvero significat compo-
qualuor. Quarla justos dicit de omnibus tribulationi- sitos choros, quando et psalmodiam Domini alterna
bus eruendos, et impios debilas poenas esse passu- sibi successione
respondent. Quae figura dicitur ener-
in
ros, ne periculis suis aliqua dubietate mollesce- gia, id est imaginatio, quae acium rei
incorporeis
rent; bic etiam residusc septem litlerse praenotantur. oculis subministrat.
Et memento, sicut in vigesimo quarlo psalmo jara Vers. 4. DALETII. lnquhivi Dominum, et exaudivit
dictum est, hunc alphabelum imperfectura illos indi-
me, et ex omnibusIribulationibusmeis eripuit me. Ut
care qui laudes Domini nequeunt plenissima operum invitatus ad psalmodiam Domini festinarel,
populus
inlegritate cantare. nunc dicit quse sibi exinde bona provenerint. lnqtti-
Exposttio psalmu sivit Dominum, non spatio longo lerrarum, non pcr
Vers. 1. ALEPH. BenedkamDominumin omni lem- locorum latiludincs forle distentas, sed in corde, ubi
pore, semperlaus ejus in ore meo. Tempus bominibusi si majestalem ipsius cogitamus, ibi eam praesentem
novimusesse diversum, modo tribulationibus aspe- modis omnibus invenimus. Et intende quid dicat:
rum, modo gaudio blandum. Ergo in omni tempore . Inquhivi Dominum, et exaudivit me: quoniara inlel-
benedicendumDominumpropbeta denuntial, quando> lectus ejus universa compleclitur, nec corporal.bus
et adversa patiuiur, et collata felicitate gaudemus;] ; D sensibus, sed spiritualibus virttilibus operalur. Sc-
sicut justi fecerunt, atque faciunt Domini amore_ quitur quantum Dettm qusesisseprofuit, quaudo eum
flagranles. Sed quamvis debilum atque profictiiiinsitt ex omnibus liberavit angustiis. Quis enim sufficerct
ut creatura suum semper laudet auctorem, tamenl particulatim lanta petere, quanta iste simul meruit
propter humanitatisdiversos aclus, pene impossibile _ impetrare? Dicendoenim, ex omnibus, nihil relictum
nobis videlur psalmodiaelaudes Domino jugiter per- est, quod remansisse suspiceris adversum.
sonare; sed m ore hominis justi semperlaus est Dei,, Vers. 5. HE. Acceditead eum, et illuminamini, et
quando talia vel cogitat vel loquitur, ut nulla redar- vultusveslri non erubescent.Prius laudes prseraisit,
gutione culpetur. Quidquid enim ex patienlia, exc clioros ordinavil; nunc in secunda parte el ad ipsam
charilate, et simplicitatc, caeterisque virlutibus, vell communicationem populos horlatur accedere, ut
loquimur, vel mente gestamus, jure divinis laudibus s Ecclesiaefuturse ritum monitor spiritualis infunderet.
applicatur. Ipsius enim praeconiumesi qui doiut,, Acceditenon dicilur ebriosis, non adultcris, non su-
ore ac corde honesla meditari. Laus enim a lauro3 perbis, secVsobriis, castis alque bumilibus Christia-
dicla est, quaesolebat coronare victores. lisec my- nis, qui illuminaride sacra perceptione raereantur,
PATKOL.LXX. 8
835 M. AURELH CASSIODORI 236
sicut Apostolus de ipsa communlcalione testatur: A } sauctissiroam communlcationem; nec desinit sacpius
Quieunquemanducaverit panem, atd biberil caiicem dicere, unde noyit morlalibus perpetuse vitae gaudia
Domini indigne, judkium sibi manducat el bibit, non provenire. Guttale non pertinet ad palalum , sed ani-
dijudicans corpus Domini. Probel autem scipsum rasesuavissimum sensum, qui divina contemplatione
homo, el sic de pane illo edat, et de calice bibat (I saginatur. Nam ut ipsum gustum intelligeres, sequi-
Cor. xi, 27). Studendum est ergo, ut qui ud eum ac- tur, videte, quod utique non ad os pertinet, sed ad
cedit, ita se humili salisfactione moderelur, ut illu- inspectivam sine dubio qualitalem; ut cum tale cor-
minari polius quam csecari posse videaiur. Vultus pus accipimus, vitae nobis concedi gratiam confida-
autem, sicut ssepe diximus, significatpraesentiam, mus. Et ut ipsam communicationem non ad corpus
quse potest mutato colore confusionem pati, si ei commune traheres, Dominum dicit ettetuavem, qui
ccelesliamunera subducantur. Fideles ergo non eru- in ea salulem hominibus pro sua pietate conccdit.
bescunt,quoniam.impetrant. Erubescereenim decepti Vila enim nostra, quac revera Deus est, qui carnem
est, qui ad sua desideria non valet pervenire. Qui- sumpiam ex Virgine Maria sibi univit, eamque pro-
dam boc sic sestimant sentiendum, facientes exinde priam fecit, vivificatricem eam esse professus est;
non rainiraam qusestionem. Nam cum Apostolus di- sicut ait in Evangelio : Amen, amen, dico vobh, niti
cat: Qui solusliabet immortalilatem, el lucemhabitat B 1 manducaveriliscarnem Filii hominis, et biberith san-
inaccessibilem(I Tim. vi, 16), hic quomodo ponit : guinem ejus, non habebith in vobis vilam alernam
Acceditead eum, et illuminamini? Sed hoc compen- (Joan. vi, 54). Quse licet ex htimana natura surapla
dio ipsius veritatis absolvitur. Inaccessibilis ejus lux sit, non lamen eam ut unius hominis ex nobis sesti-
dicitur, quando substanliae ipsius singularis et om- mare debemus peccati alicujus contagione pollutam;
nipotens natura declaratur. Caeterumcura se gratia sed adorabilem.salutiferam, vivificatricem, quaepec-
sanctse Diviniialis infundit, et ad eum acceditur, et cata dimittit propter Verbum cui adunaia est, sicut
illuminatio beala prsestatur: unde dictum est et alibi: in Evangelioipse Dominusdicit : Vt sciaiis quia po-
Qui illuminat omnem hominem venientemin Itunc teslatemhabet Filius hominissuptr lerram dimittendi
mundum (Joan. l, 9). peccata(Matth. ix, G), et ad perpeluse vitac regna
UJVers. G.7iAiN. Jsfe pauper clamavit,et Dominus perducit. Subjungit ilaque absolulam firmamquesen-
exaudiviteum, et ex omnibustribulalionibusejus iibe- tentiara, beatum esse virum qui sperare non desislit
ravit eum. Dicendo iste, spiritualem pauperem desi- in Domino. Praecipua res quae tam frequenter itera-
gnal, qui non lantura mundanis opibus, sed viiiorum tur.ut nunquam illud desinamusexpetere, quod lanla
uberlale vacuatur. Isle pauper est, qui accedens cognoscitur assiduitate praedicari.
ad Deum illuminatur, iste cujus vultus non erubcscit, C ( Vers. 9. JOD.TimeteDominum, omnes sancti ejus,
qui quando clamal ad Dominum, salubriter et com- quoniamnihil deest timenlibuseum. Timorera Domini
petenter audilur; el lunc provenit, ut liberetur non omnibussanciis iinperat, nequis, quaravis bene meri-
ab una tribulalione, sed ex omnibus mundanis au- tus, a saluberrima inteniione discedat. Sed quid uli-
gusliis. Quod accidere solet juslis, quando in sancta litatis timor ejus habeat consequenter ostendit di-
conversatione animas reddunt, et de saeculiistius cens : Quoniam nihil deesl timentibuseum. 0 brevis
clade contusa ad securitalem perpetuam transferun- sentenlia,oimmensa promissio!Possuntaliquid egcre.
tur. Perpende etiam quod bic Hebraci alphabeti sit quibus diviliae, quibus salus corporis, quibus regna
littera transilita; pro sexta enira septiraa posila est; tribuuntur : solus ipse nihil indiget qui limore Do-
quodad illud, ut puto, referendum est, qttod supra mini dilatus est.
memoravi, bunc psalmum signiflcarequidem sauctos Vers 10. CAFII.Diviteseguerunt et esurierunt; in-
viros, qui tamen non lotis operibus probanlur esse quirentes autem Dominumnon deficientomni bono. In
perfecti. Ego enim non inveni Patrura definiiam de uno versu lerrarum divites et pauperes Christi ma-
liac parte senlenliam. gnifica conirarietate distinxit. Ait enim : Divites
Vers. 7. HETII.ImmilletangelumDominusin circuitu eguerunt et esurierunt. Quando egent diviles? quando
limentiumeum,el eripiet eos. Ne crederetur Dominus D 1 fidem non habent rectam. Quando esuriunl? quando
fideles suos posse uegligere, prsesenti eos oraculo rainime Domini corpore satiantur. Tales ergo divits
consolatur. Et inspice medicinaleverbum quod dicit, egent, el saturati ventre, spiritu semperesuriunt.Qnid
Immittet; nara proptcr insolentiam humanae fragili- enim habeant qui Deumnon habenl? Subsequilur, in-
tatis non palam facit, sed occultis imraissionibus quirenlesautemDominumnon deficientomnibono,quia
opeiatur; ut te neseiente, pro salute tua, quod ex- nullobonodeflciuntqui spiritali desiderio perfruuniiir.
pedire possit, accipias. Angelus autem minister esl Nam cum diligimus Dominum, in ipso omnia reper;-
voluntatis divinae.Quaproptersi vis te angelum ficri, mus. Unus est qui quaeritur, sed in quo omnia conti-
fac quod praecipit, ut liberes periclitantem, subve- nenttir.Olucrum mirabile, ocompendium singulare!
nias anxio, eripias innocentem, et csetera quse divina Cur nosper diversa faligemus? Ad ipsum ergo unani-
jubet auctoritas. Tunc enim spiritu angeli sumus, miter festinemus,postquemcunctabonaultra non quae-
quando ministri supernae voluntatis efficimur. rimus, sed tenemus, sicut Apostolus dicit : Scimus
Vers. 8. TETII.Guslaleet videle quoniamsuavis est qitoniam dilitjeniibusDeumomnia cooperanturin bo-
Dominus: beatusvir qui tperal in eo. Redit ad Doniini nttm (Rom. vm, 28). Hoc argumenlum dicitur ex
237 '"~-v EX OSITIO IN PSALTERIUM. PSAL. XXXIII. .158
contrario. Contrariu«. -^t enim egere divites, et pau- A bonum; ipsum est siquidem quod nos liberat alque,
peres nullo bono deficereV^fguinentum est arguta, commendat. Scieni autem propheta in hoc agone,
menlis iridicium [ed., judicium], quod per indaga- sseculi cum corpore pacem fidelissimos non habere,
tiones probabiles rei dubise perficit fidera. et cum suis vitiis hic illis continuum esse cerlamen ,
Vers. li. iiAMED.Venite, filii; audite me, timorem; pulcherrime dixil, inquire pacem; ut quamvis eam hic
Domini docebovos. Peractis solemnibus quae ad sa- non habeanl, tamen semper ab eis studiosissime per-
cramenta Ecclesise pertinebant, nunc venit ad tertiami qiiiralur. Et non proroisit quod hic possit quoquo-
partem, ufci illosalloquiturqui prima fidei rudimenlsii modo comprehendi, sed imperat sequereeam, quasi
percipiurif. Dicendo enim, Venite, significat eos intrai prsecedentem. Nam quare sequenda est, nisi quia
Ecclesiarh ndn fuisse; quod etiam confiteniibus nunc. hinc fugit ? In fuluro autem speranda est, quoniam
diciiur, quando ad fldem veniunt Christianam. Vox. ibi perpetua stabililate consislit. Quaeramusergo se-
paierna*settat, vox pietatis admonet, ut ullro dicen- duli, sequamur irrtenti : quia illic eam invenire non
tem audiamus, quem tacentem exquirere debereraus. possumus, nisi hic diligentius inquiramus. Qua? tunc
Sed qua/ri suavis , quam utilis timor est, ad quem_ corapreheridi dabitur, quando ipsum conspicimus
filius irivi.af.ur.Cum dicit, docebo vos, admonet beB pacis auctorem.
pavescamus, quod audivimus timorem. Non est enimi »j Vers. 15. AIN.Oculi Domini super justot, et auret
timor iste qui formidetur, sed qui dillgatur. Timorr ejus in preces eorum. Venit ad quartam partem, ubi
humanus amafifudinem habet, iste dulcedinem; ille3 usque ad fineih duplici populum prsedicatione con-
ad servilium cogit, iste ad Iibertaleiri traliit; postre-. firmat : modo justorum praemium narrans, modt»
mo ille claustfa riietuit, hic ccelortim regna patefacit. impiorura peccata castigans, ut ab utraque paria
Merito ergb HmOremistum sic utilem professus est, commonilus servire discat Domino populus acquisi-
ut avida mente disCatur. lus. Quodschema dicitur paradigma, efflcacissimum,
VerS.1-r. MTEH. Quts esf komo qUivult vitam, et cu- i. plane figurse genus, quando duplici uiilitate praeci-
pit viderediet bonos?Talis interrogatio proposita est;t pitur quod sequamur. Cum enim dicit, Oculi,Domini
quam omnium sequatur assensus. Quis est enim quiii superjustos, continuam gratiam Divinitatis ostendit,
possit dicere, aut vitam nolo, aut dies bonos videre e ut aspectus immobilis supereos es^e videatur. Sub-
ndn ciipiof Sed utinam sic vitam perpetuam qusere- jungit quoque exauditionis velocissimara celerila-
rernus, siculin ista temporali cordadefigimus. Bonos s tera , quando aures Domini paratas in (orum precet
autem dies, non istos dicit in quibus caducis dele- esse commemorat. Quae enim illis ad obtinendum
ctaiionibns occupamur, sed illos qui vere boni sunt,, fiat mora, cum in ipsis qui exaudire possit inh lbitatT
et in surama sanctiiatc versantur. r,
( Sed licet frequenter exaudiat peccatores, jusiis ta-
Vers. 13. SCN.Cohibelinguam tuam a malo, et labia a raen rriullo amplius promittitur, quando in precet
tua rie 112 loquanlur dolum. Hocest velle videre dies is eorum paratas aures habere monstratur.
bonos, si lingua nostra aliquid non loquatur incom- [. Vers. 16. PHE. Vullus autem Domini tuper facien
peiens. JKtitumest enim omne probibitum ; et quid- [. fes mala, ut perdal de terra memoriameorum. Expo-
quid veritafi repugnat, tali appellatione discernitur.•. sita justorum gratia, nunc convei titur ad pcenas ma-
Intende vero subtilius, quia prius cohiberi dicit lin- ,_ lorum. Et ne dicerent pessimi, justos attendit, nos
guam, quarri, cum loqui volumus, ahterius commove- >- autem non respicit, securi jam facimus qui ab il!o
nius. Addidit, labia ne loquantur dolum, quse linguse c conspici non meremur : pronuniiat vultum Domini,
motum profinus consequuntuf, et quasi quadam bar- id est intellectum esse supra malos, quos sic atlendit
monia sociata amborum modulamine humanus sermoo ut hon respiciat, sic non respicit ut lamen eorum
peragitur. Dotus est autem, quaudb fallimus audien- facta cognoscat. Timeamus ergo malumfacere, quofl
lem, ul qttod creditur ad auxilium , inferre videaturir ejus scienti.im novimus non latere. Et considera quia
iucomroedum. Quod merito prohibetur, quia purse je et in isiis dicilur, super facknles mala, ut falli non
conscienliseconstat semper adversum. possit conjuncta vicinitas. Inlellige vero quod utros-
Vers. 14. SAMECU. Divertea malo et fac bonum, in-!- jD que videt, sed eos evenlu dispari contuetur : justos
auire pacemet sequere eam. Ad videndos dies bonos is ul audiat, peccatores «f perdat. De terra vero dicit,
non sufflcit tantum a malis actibus abstinere, nisi ii id est de futura patria , quam soli Deo placiti possi-
nos pietas compellat et bona peragere. Nam primus is debunt. Memoria eorum peribit, quia non erit ini-
virlutis gradus est aliena non quserere, sed iteruran quorum inler justos ulla commemoraiio. Hlosenim in
superior egenlibus propria non negare. In illo cul- memoria nos habere dicimus, quibus aliqua praeslare
pam refiigimus, in isto palmam pieiatis acquirimus. desideramus. Nam qui de memoria Domini exeunt,
Nam pupilto non nocuisse, aut pauperem non exspo- ad aeterna supplicia sine dubitaiione perveniunt.
liasse, abstinentia est, quae ad praeraitim sola noni Vers. 17. ZADE.Clamaveiunt justi, et Dominus ex-
sufficit. ln iila quippe judicatione soli audient: Ve- audivil eos, et ex omnibus tribulalionibuseorum libe-
nite, benedkti Palris mei, percipileregnumquod vobis s ravit eos. Iternm redit ad juslos, de quibus paulo
paralum est ab initio mundi (Matth. xxv, 34), qui gra- latitis dicit, ut populos enarrata dona reficiant, quos
liam Domini, ipso inspirante , diversa largitionee malorum poena lerruerat. Disculiamus quid sibi velit
niercati sunt. Vides ergo necessario addittun, Et facc ista sententia. Justos clamassedicit ad Dominum, et
239 M. AURELH CASSIODORl ii0
semper profitetur auditos. Quid ergo de martyribus A oderunt justum detin^utm MV,tem peccatorum Hlam
dicimus, quos de suppliciis tyrannorum minime con- dicit quse ab homine non pitest intueri, quam non
stat esse liberatos? Liberati sunt plane , quando adl solum malam , sed etiam pessimam profitetur esse.
coelorumregna perducti, omnibustribulationibut pro- Revera pessima, qtioniam eam aeterna pcena comita-
bantur exuti. Clamor enim justorum non solum adl tur. Nara si ad istam mortem respicias quse nostris
temporalem , sed raaxirae ad aeternam utilitatemi oculis patet, freqtienler invenis divitem peccatorem
semperauditur. pomposis apparaiibus decenler efferri, quem sic fa-
Vers. 18. Corn. Juxla est Dominushh qui tributato> milia plangit, ut pium fuisse humanis auribus mentia-
tunl corde, el humiles spiritu salvabit. Et iste versus> lur. Aniici ctiam eum impensis lacrymis prosequun-
perlinet ad bona jusiorum. Mos Domini et humanai tur; ut revera putes bonorum aliquera ereptum, qui
consueiudo diversa est. Nam qui vult allioribus vi- magna cognoscitur lamentatione deflelus. Quid de
cinus fieri erigitur; tenditur ut possit fastigia celsa1 pretiosis referamus odoribus, quibus et post mor-
conlingere. Dominus enim altissimus altingi non po- tem eorum roansura corpora condiunlur, quod tanto
test, nisi per humilifates videlicet inclinatas; nec adl studio, tanto apparatu peragitur, ut in funeribus ip-
dulcia ejus gaudia nisi per amaras lacrymas perve- sorum superslitura vita recreetur? Ubi est ergo
nilur. Sive, ul alii dixerunt, juxta, significatnon loco,> B peccatorum mors pessima? Scilicet in inferno, ubi
sed auxilio. Inspiciendum est quoquequod dicit, quii receptipcenas paliunturseternas. Quanta enira porapa,
tribulato sunt corde. Multienim tribulanlur, sed noni ut credimus, purpuralus ille dives ad sepulcra perdu-
ex corde, ut queruli, fatui, qtti peccata non deflent,, ctus est, qui guttam aquaefrigidaeab Lazaro paupere
sed mundana eos damna contristant. llli autem cor- postulavit (Luc. xvi, 24)? Et nota quod in isto no-
de tributantur, qui aliena mala suas faciunt esse raise- mine asperitas mortis ipsius explanatur. Pessima
rias, qui mundum lugentes generalitatis cladibus3 enira dicta est, quasi pessumdata. Subjunxit quo-
affligunlur. Ipsos namque salvabit, qui se humillimiss que : Et qui oderunt juslum delinquent, id est qui
conversaiionibus su.diderunt. Et intende quia nonl Dominum Salvatorera nefando odio habentes, man-
dicit verbis humiles, quod habet plerumque nequiiial data ipsius suscipere noluerunt; nam et istorum mon
peccalorum, sed spiritu; sicut in Evangelio dicit : pessima est, sicut et illorum de quibus superius
Bea(i pauperes spiritu, quoniam ipsorum est regnumt dixit.
calorum (Malth. v, 5). Vers. 22. TAU.Redimet Dominus animas senotum
Vers. 19. RES. Multa tribulationesjustotum, el dee suotum, et non deretinquel omnes qui speranl in eum.
his omnibustibetavit eos Dominus.Et hic et aller ver- Quam bene in spe bonorum psalmus iste (initus est,
sus adhuc justorum bona commemorani. Aptum enimn Q C ut malorum collegia deserentes, ad bona potitts fu-
fnit plus de ista parte loqui, ne fragilia corda morta- tura lendamus ! Redimet Dominus, scilicet sanguine
lium ileralo ssepius timore succumberent. Multm re-- pretioso : quoniam qui in ipso recte crediderit, a
vera tribulationessunt justorum, quia eos et diaboluss peccatorum debita captivitate redimetur. Animasfre-
validius insequitur, el homines per invidiam fre-;- quenter Scriptura ponit pro hominibus, sicut in
quenter aflligunl. Deinde impius tribulari potest, si:i Exodo scriptum est: Descenderunt in -Egypium ani-
quid adversum solus ipse patiatur; justus vero et pro- i- mse septuaginta qutnque (Exod. j, 5). A parte enim
priis passionibus affliginir, et aliis cbaritate compa- i- meliore bene lotus homo suscipitur. Sed vide quia
titur. Sed cura subjungitur, ef de omnibus hit 113 } servorumsuorum dicit, non iniqua libertate viventium.
liberavit eos Dominus, potenlia Creatoris ostenditur : Addidit quoque, el non deretinquet, scilicet tanquam
quia liberalionem ejus tribulalionum impedire nonn Pastor bonus , qui oves suas sedula pietate cnstodit.
potest multitudo. Unde colligitur omnem justum mul- I- Sed geminavit promissionis omnino caulelam. Non
tis quidem tribulationibus onerari, sed de omnibus is enim dicit nullum derelinqui, sed omnes qui sperant
indubitanter ahsolvi. in eum. Nam derelinquet illos qui spem suam aut in
Vers. 20. Dominus custodit omnia ossa eorum : propriis viribus, aut in alicujus bominis prsesumptione
unum ex his non conleretur. Ossa dixit fidelium firmi- i- D
I posuerint.
tatem, id est patientiam, mansuetudinem et cseteras s Conclusiopsalmi.
virtutes, quaeperire in sanctis nequeunt, quia Do- i- Peracia sunt psalmi hujus sacrosancta mysteria,ubi
mino custode servanlur. Ipsa sunt enim quse commi- i- sic missarum ordo completus est, ut eum consrri-
nui non possunt, quamvis corporea ossa frangantur. r. ptum pules temporibus Chrislianis. Hic enim et hym-
Nam si ad litieram consideres, non minima qusesfio io norum ordo decursus est; hic ad communionem de-
videtur oboriri : quomodo lalronis illius ossa cui Do-_- votus populus jubetur accedere; hic invitantur ve-
minus dixerat: Hodie mecumerit in paradho (Luc. ;. nire qui prima fidei rudiroenta suscipiunt, ut nihil
xxiu, 43), non sunl contrita, quse a militibus legun- i- tantae rei deesse sentias, cura laraen nuttum horura
tur esse confracta; et multorum martyrum corporali li tunc provenisse cognoscas. Hic etiam genus btima-
condilione reperisesse violata? Sed hoc oinne naevum m num, el justorum bonis invitatur, el malorum ul-
dubielalis cxcludit, si osta virlutem fidei et robur iir tione lerretur. Hoc est quod titulus ille prsecinuit,'
animsesentiamus. quando David ante Abimelechvullum mutavit; ut et
Vers. 21. Sm. Mort peccatorum pessima; et qui ui nos nostram voluplatem utiliter commuiantes, ad tu-
241 EXPOSIT\0 IN PSALTERIUM. PSAL. XXXIV. 242
tissimam Domini Ecclesiam catholicam conlugere A non desinunt. Expugnat autem Dominus, qui solus
debeamus. Est etiam calculus iste, qua Dominus praevaletimplere qusevull, cujus certamcn triumpbus
setaiepassus est, in qua et nos lectione Patrum re- est, et omnispugna vicloria.
surgere credimur. De qua pater Augustinus in En- Vers. 2. Apprehendearma et scutum, et exturge in
chiridion libro suo (Cap. 84 et seq.) multipliciter, ut; adjulorium mihi. Arma ab arccndodicta sunt, quod
Et ideo hoc
solet, diligenterque tractavit; ut nulli sit dubium per ea hostes violentissimos arceamus.
ut
psalmum tanlis virlutibus consecratum, memorise; humana consuetudine dicitur, quaearmat manum,
nostrsc sacculis velut thesaurum ccelestem frequenti[ opprimat inimicum. Caeterum arma et sculum sola
mediiatione condendura. voluntas est Doraini, qua protegit periclitantcm , et
expugnat adversura. Hanc enim iropologiamdicil et
EXPOSITIO1N PSALMUMXXXIV. : Scutumfidei, el galeamsalutis, et gtadium
Apostolus
Ipsi David. spirilus (Ephes. vi, 16, 17). Scutum enim dicium
Non gravat breviter interdum dicta repetere, ut> est qtiasi sculplum, quod in ipso antiqut sua facta
legenlis animus ad memoriaenecessaria studia revo- signabant. Nam quod dicit, apprehende, nunquid a
cetur. David , sicut diximus, duas signiflcationes ' Deo sumitur ad tempus peregrina defensio? Semper
ampleclitur, manu fortis , et desiderabilis, quod B ; iilliparalus est exitus rerum, qui probalur omnipo-
ulrumque Domino Salvatori certum est convenire. tens; nec quasi de quiete exsurgere creditur, qu{
Manu fortis est, quia mortis nostrse caplivitalem nunquam jacuisse declaratur. Atma igitur pertinent
cum impio auctore prostravit; desiderabilisest, quo- ad indumenla ferrea, per qiisesalus humana defendi-
niam adventus ejus nobis bona ineffabilia pollicetur. tur; scutum ad repellendos ictus inimici, ut frustrata
Cantatur ergo psalmus iste a persona DominiSalva- tela cadant, quse fuerant in exitiura horainis desti-
toris, qui se petit ab inimicorum persecutione libe- nata. Precatur ergo Dominus Christus a natura hu-
rari. Ipsi enim ubi coramemoratur in titulo, Chri- roanitatis suse, ut et salus ejus muniri debeat, et ini-
stum commonetintelligi, qui congrue David dicilur,> mici voluntas suis ausibus efferalur.
quoniam bene buic tota expositio istius nominis ap- Vers. 3. Effunde ftameam, et concludeadvettut eot
plicalur. qui pettequunlut me : dic anima mea : Salut tua ego
Divisiopsalmi.
sum. In Scripturis divinis,ftamea multas continet si-
Per totum hunc hymnam verba sunt Domini'
gnificationes; intelligitur enim et gladius, inlelligitur
Christia dispensationequapassus est.Primo membro' hasta
regalis, intelligitur et dolus, intelligitur et vin-
psalmi persecutoribus retributionem postulat debere' dicta; hic lamen vult accipi animam suam, quse re-
reslitui : optans illis contraria, quae tamen ad con-' Ci vera adversariis framea fuit. Per ipsam quippe ge-
versionem eorum sint niliilominus profutura. Se- slum est ut idolorum cullus sacrilegus interiret, ut
cundo de resurrectione sua gaudet : et Jttdaeorum ' diaboli vinceretur iniquilas, ut morlis ipsiuspotestas
iniquitates exprobrans, actura propriaepassionis ex- percussa succuraberet, cum anle toto orbe libera
ponit. Tertio promitlit se per universum orbem ter- poiestale regnaret. Namet in alio psalmojam lectum
rarum in raembris suis patemse poteniiaeconfileri,• est : Eripe animam meamab impio, frameam tuam
qui eum ab inimicis suis resurrectionis beneficio '
(Psal. xvi, 13). Effundeergo frameam,id est animam
Iiberavit : deprccans ut confundantur persecutores' nieam dilata munere tuae pietalis indulto. Cohclude,
[ed., peccalores],etexsultent inmagna gloria fideles. hoc est passione mea, et lege tua completa, quam
Expositiopsatmi. prsedixerasper prophetas. Petit eliam animse susea
114 Vers. 1. Judica, Domine,nocentesme; expu- Domino dici: Satus tua egosum, quia verba ejus no-
gna impugnantesme. Assumpta pro nobis clamat in- vit sine aliqua difficuliatecompleri.
firmitas, ut damnentur nocentes,id est, diaboluscurai Vers. 4. Confundantut et tevereantur inquitenten
ministris, quod noverat esse venturum. Maloscnimi animammeam.
judkare damnare est, quia nequeunt in disceptationei Vers. 5. Avertanlurretrorsttm,elerubescanlqui cogi-
liberari qui semper pravis actionibus probantur im-- " tant mihimala. Ilic jam ubi venitad homines.non ma-
pliciti. Sed hoc, ut diclum est, ad diabolum pertinet ledictiofunditur, sedcorrectiopostulatur. Confundiest
cum sequacibussuis, per quos provenit Judaicacvo- facla sua erubescere, et in melioremscntentiam com-
lunlatis iniquitas. Nam cum ipse praecipiat: Pro ini- mutare; nametilli cunfusidicuntur,qui convincuntur
mich vetlrh orale (Matth. v, 24), horainibusbsecnoni a I pcenam.Sed ut magis hoc ad conversionemintelli-
potest convenire sentenlia. Ipsos ergo petit deherei geredebuisses,addidit: Revereanlur,id est, emendati
damnari, quos virtute prscscienlisesusenovit ad poe- colant,quera persequendumessepulaverant.lnquiren-
nitudinis remedianonvenire. Namin subscquentibus, , tesanimam meam, in malam parlera dicitur; qui sic
ubi venit ad bomines, converli eos desiderat, noni quserunt, uteam non venerari velint, sed a corpore
perire. Adjecii eliam : Expugna impugnantetme. Quii segregare festinent. Namquacri animaraChristi et in
impugnatsuperare conlendit; qui expugnaturomnino> bonani partem positum est, ubi ait: Periil fuga a me,
jaai victus est. Merito ergo spiritus immundi impu- et non est qui requirat animam meam (Psal. CXLI,5).
gnatores dicuntur, quia licet sanctos vincere ne- Averti autem retrorsum non dicitur, nisi illis qui cor-
queant, conleo.derelamer.cumeisimproba voluntate: rigendi judicantur. Nam et Petro aposlolo, qui sa-
 243 M. AURELHCASSIODOM 244
lutem Christi humanitus vindicabat, dixil : ItecliA xxvi, 61); cum ille diserit : Destruite templumhoe,
retro me, Satanas (Marc. vm, 33), non ut perirei, et in triduttm adificaboillud (Joan. u, 19). Quid ertim
sed ul Domini voluntatera felici emendalione se- plus vanum quam illud ad culpam pravitatis studio
queretur. Ergo quos relrorsum redire vult, non velle convertere, quodpraedicabatur omnibusad sa-
illos opiat inlenlionem pessiraam snaevoluntatis effi- lutem ?
cere : sed potius sc sequi, ubi non probantur errare. Vers. 9, Ventat illis laqueusquem ignotant, el ca-
Qui cogitantmihi mata, sive de Judseis, sive de hacre- plioquamoccultavetunlapptehendateos;.el in laqueum
ticis, sive polest accipi de paganis. Omnes enim mala incidantin idipsum. Pia retribulio, vindicla salutaris;
cogitant qui prauer rcligionem catltolicam asscrere utquia illi laqueum paraverant, qui credcbatur posse
aliqua prava intentione festinant. nesciri, in illam tendiculam incidant quam sensus
Vers. 6. Fianl tanquam pulvh anle faciemventi, peccaloris ignorat; scilicet nexu veritatis astricti
et angelus Domini afjligeni eos. Pulvh lerrena qui- reddanttir potius absoluli. Sequitur, e( caplio quam
dem, sed nimis arida tenuisque stibsianlia est, quae cccultavetunt apprehendat eos. Quse est illa captio,
vento flanle in stia sede mancre non sinitur, sed in nisi mors DominiSalvatoris, quaeoccullis machinata
auras liquidas elevatur. Ila voluntales peccatorum, probatur insidiis? Apprehendat eos, quasi fugienles
cum veritatis fuerint inspiratione cnmmunilae,a ter- '.B protinus consequatur, el illud totum efficiat, ne dc-
renis vitiis sublevanlur, et ad virlutes aelhereas, relicti suis sceleribus obruantur. Et nota quod hic in
prsestante Domino, perducuntur. Sic ergo malis op- bnnain partem ponit taqueum; ut mandatis Domini
tatur ut ad vitam coelestemfelici emendatione per- capti, iu idipsum cpelesligralia perseverent. Sic orat
veniant. Angelum dicimus supernsevirlulis nuntium , cui gratis laqueusoccultabatur exilii, qui malum pro
per quem divina jussa complentur. Iste ergo angelut nialo non reddidit, sed in cruce positus pro suis per-
conyersos affligil, ut in illam patriam felicem humili- secutoribus exoravit.
tatis munere perducantur. Sed afflictio ista benefl- Vers. 10. Animaaulemmea exsuttabit in Domino:
cium est, quando in locum magni muneris, utemer- et delectabitursuper salutare ejus. Postquam de spirit"-
gat.optatur. bus immundis, quseillis erant emersura, competenter
Vers. 7. Fiat via eorumtenebrmet lubricum, el an- edixit, et pro peccatoribus more suae pietatis oravit,
getus Domini petsequens eos. In contrarium verii venit ad secundum raembrum, ubi et lsetitiam pro-
peccatoribus omnia postulavit, ut via propria quae priae mentis exponit, et passionis ordinem lupidissima
iilis videtur lucida vel fixa, cum in eadem delectabi- veritale narravit. Prima quippe sanctae animse bea-
ltlercommorantur,/iat illis tenebrosa.quam horreant, tiludo est, exsullare in Domino: quia totum illic
ef lubrica, ut in eadem diulius stare non possint;! 2 conquirilur, cum niens ibi purissima destinatur. Nam
sicut et Jeremias propheta dicit: El propterhocfacta qui lactatur in Domino, nec gaudium ejus aliquando
ett via eorum laptinosa in tenebrh, et supplanlabuntut, deficit, nec suavius quidquam quod araare possil in-
et cadent in ea (Jer. xxm, 12). Quodsi adhuc in malis veniet. Quid ergo sequitur istam exsultationem? sci-
suis decreverint imraorari, virtus Domini persequa- licet quoniamdelectabitursuper salutareejus. Salulare
tur; quatenus eos in sceleribus suis bserere non fa- autein est Domini majestas Verbi, unde salus egre-
ciat, qui ad inleritus sui vota festinant. 0 multarum ditur, et vita prsesiatnr, fons misericordiae, suppli-
contrarieiatum magna felicilas ! Quanlis votis hic cantium remedium, remissio peccalorura.
petilur, ut adversitas prosperriraaprsebeatur! Vers. 11. Omniaossa meadicenl: Domine, quis si-
Vers. 8. Qunniam yratis absconderunt mihi interi- milis libi? Ossa nec sensum nec vocem habere mani-
tum laquei sui, vane exprobraverunt animam meam. feslum est, sed (sicut frequenter diximus) fortitudo
Grath revera, quibus nibil mali fecerat. Quscfigura animi et constantia mentis debent intelligi. Quseme-
dicitur syncrisis, cmncomparatione quadamjustiorem rito ossibuscomparanlur, quia sicttt illa corpus con-
causam noslram , quara adversarii demonstramus. tinent, ita et haecsanctas corroborat voluntales. Di-
lllud enim gratuitum 115 dicimus, quod non alicu- cant ergo boc sacramentum ossa, non caro, id est
jus rei compensalione tribuitur. Absconderuntmihi, D firmitas, non remissio : quia lalem bymnum non po-
ut illi pulabant, qui divinitatis ejus potentiam non tcst nisi sola menlis dicere forlitudo. Quisnegativum
Credebant.Nara quid polest abscondi,cui nihil occul- est : quia nemo polest esse similh, cum sil sancia
tum est? Illc enim et proditorem suum in ccena de- Trinilas singularis. Multum quippe est crealura a
signavit,etpassionem,antequam provenircl, edocuit; Crealore dissimilis:illa deniqueservit, isledominatnr.
nec quidquam fuit quod ei absconderetur,quia omnia Vers. 12. Eripiens inopem de manu fortioris[ei.,
suaevoluntalis dispensatione patiebalur. Bene autem fortiorum]ejus, egenumel pauperema rapienlibuseiitn.
dictum est, inleritum laquei tui, quia ille laqueusnon In isto versu exposuit quod superius dixit: Qnissi-
morientis erat, sed peccautis magis interitus. Nam milis tibi? Nara cum diabolus manu sua tonen': pene
qtiod sequilur, vqneexprobraveruntanimammeam,si- totum genus humanum, de illa polcslate qua lene-
gnificat false accusaverunt, quando Judaicus populus balur obnoxium, constat incaruatione Verbi fuisse
DominoSalvatori dicta veracia quasi criraen aliquod liberatum. Addidit quoque egenum et pauperem, ut
impulabant. Claraabant enim vesani mendaciter : hsec tria in unum collecia coriditjonem generis hu-
Itic etl qui dicebal, destruam templum hoc (Matth.. mani prcssara calamitatibus indicarcnt. Inops ergo
 245 EXPOSITIO IN PSALTERIUM. PSAL. XXXIV. 246
dicitur, quia mortalis effectus esl; egenus, quia in A . Nam si historice accipias, nunquam eum legis usum
laboribuset sudoribus panem qusesivit; pauper, quo- fuisse cilkio. Ergo dum Judaeiper conlumelias et in-
niam de ilia sapientia et puritate dejectus, solam te- sidias essent molesli, ille divinitalem suam carnis ve-
nuemetumbratilem ratiuticuIampossidebat.Nam quis lamine tenebrosis menlibus occulebat, quia non me-
dicat eos vere sapuisse, qui auctoris sui probabantur rebantur agnoscere quem tali impieiate tractabaht.
scientiam non habere? Sed hunc talem per incarna- Hoc schema raetriasmos, id est mediocritas dicitur,
tionem suam liberasse, quam mirabile, fpuam est quoties rem magnam humili voto dejicimus. Quam
omnimodis singulare, ut merito dicatur: Domine, figuram et in hoc, et in subsequentibus versibus di-
quis similis tibi? Et memento quod supra, de manu ligens lector agnosces. Et considera verbum ccele-
fortiotis, diabolum significat, qui utique fortior ho- stis patientiae; non dicit, cum.me persequerenlur, sed
minibus erat. Inferius a tapknlibus eum, spiritus im- cum mihi molesli essent; quod solemus dicere in le-
mundosintelligi vult, qui polestati diabolicaenefanda vibus causis, ubi aliquid importune suggestum tae-
devotione commilitant. diosa voluntate suscipimus. ;
Vers. 13. Exsutgentes testes iniqui qua ignorabam Vers. 16. Et humiliabamin jejunio animam meam,
intertogabant me. Postquam dixit muitiplices calami- el oratio mea in sinu meo convertebalur. Jejunium
tates quibus premebatur humanitas, ut se ab ea B ] Domini fuit, quando nefanda obslinatione duratos
non redderet alienum, quarri pro riobisassumere sua non inveniebat, quos in cpttlas spirituaies assume-
pielate dignatus est, nunc propriam commemorat ret. Haec enim fuit sterilitas animae ipsius, quod et
passionem. Testes igitur, qui subito impetu belluino jejunium. Jejunium enira dictum est quasi inediura,
coiisurgunt, hec moderate adducuntur in medium, quod abstinentes diulius ad inediam usque perducat.
sunt sine dubitatione falsissimi, quos uno verbo po- Jejunavit ergo Dominus, quia se ei incredula lurba
tenter designat dicens : Jnigui. Revera tntgut, qui subtraxeral. Potesl etiam et jejuniuin corporale Do-
erant contra veritatem justitiamque loculuri. Jungit: mino convenire, quoniam quadraginta diebus et no-
Quaignorabam, id est quse nfe dixisse omniraodis ctibus jejunavit in monte (Matlh. iv, 2); sed illo
nesciebam. Sic enim de illis dicimus qui se Domini perfecto jejunio de quo Isaias dicit: Solveomne vin-
beneficio recta conversatione custodiunt : nescit culum iniquitatis, dissolve obligaliones vehementium
mentiri, nescit rapere, nescit opprimere. Ignorabat commutationum,dimitle afflictosin remissione, et om-
enim Dominus blaspbemare, quod ei princeps sacer- nem ttttibulionem iniquam dhtumpe; frange esurienti
dotum scissis vestibus imputavit, quando dixit: Vi- panem luum, et pauperes sinetecto induc in domum
debilis Filium hominis sedentem ad dexteram Palris luam. Sividetis nudum, cooperi, et domeslicosseminis
(Matth. xxvi, 64); et subsecutus est princeps Judaeo- (G tui non despicies. Tune erumpet matutinum lumen
rum : Blasphemavit;quid adhuc egemustestibus? Sed tuum, et sanitas tua cilo orielur. Et prmcedet ante le
quale testimonium fuerit, subsequenti verbo decla- juslitia lua, et majestas Dominicircumdabitle. Et tune
ravit; uteesnon diceret convicisse, sed interrogasse, clamabis, et Deusexaudiet te, adhue te loquenledicet :
quasi non de sua integritate confisus, sed de aliena Ecce adsum (Isai. LVHI,6, 7, 8, 9), et caetera, quse
voce sollicitus. De quo loco Matthaeusevangelista sic textus ille mirabilis ccelesti munere pollicetur. Ita
ait : iYo-tsstmeautem venerunt duo falsi testes, et Magister bonus, quod prophetarum praedixerat li-
dixerunt: Audttitmushunc dixisse : Possum deslruere bris, humanitus evidenlibus monstravit exemplis.
templumhoe(Itridem,GO), etc. Addidit quoque secretiorem causam qtisc bene evan-
Vers. 14. Relribuebantmihi mala pro bonis, steri- gelica similitudine reseratur. Dicit enim Dominus
litatem anbria mem. Non potuit aliquid nec brevias discipulis suis : Intrantes autem in domum salutaie
nec elegantius dici. Reneficia Doinini actusque Ju- eamdicentes: Pax huic domui. El si quidem fuerit do-
daeorum sihgulis sunt sermonibus explicata, id est mus itta digna, veniet pax vestra super eam ; sin autem
malaptobonis,; scilicet quia dum ille vitam credenti- non fueril digna, pax veslra ad vos revertelur (Maith.
bus contuHsset, isti mortem reddere maluerunt; x, 12, 13). Talis est et ista oratio quse fundebatur a
quod retributionis genus malorum omnium probatur D ] Domino. Nam dum eam detestabiles Jiidx'i minime
extremum: Sterititas quoque anima fuit, quando Ma- suscipere mererenlur, in sintt ejus, id esf in secreto
gister bonus in ipsis fruclum fidei reperire non po- pectoris, unde fuerat egressa, remeabat. Si cnimin
tuil; nec pectora eorum credulilatis germina reddi- pectoribus fuisset operata, noii conversa utique, sed
derunt, qusesaxeo stupore durata sunt. Sed ne Judaei diceretur effusa.
se leviter sestimentaddictos huic slerilitati, et in fi- Vers. 17. Sicut proximum, sicul fraltem nosltum
culnea illa (Evangelioleste) maledixit, in qua fruclus ila complacebam,lanquam lugens et contrhiatus sic hu-
omnino non reperit (Marc. xi, 13). milial/ar. Quantum ad eloquentiara Latinani proximo
Vers. IS. Eae^sutem,cummihi molestiessent, indue- etfratri complacuisse nosdiciraus: sed iiic rautatus
bamme citicio. Cilicium fit ex haedis asperum 1 \Q est nominum casus; pro dativis enim accusativi sunt
setigerufflque tegumentum: qui ad delicla jure re- positi. Quaefigura dicitur antiptosis, quando casus
feruntur, quoniam et in judicio Domini in peccato- pro casu ponitur.Dicit enim sicut de proximo, skut de
rura parte sunt positi. Ergo Dominus, quia carnem fralrenostro, ita mihi complacebam; id est de eoruin
peccati assumpsit, ciliciumse induisse commemorat. afiiniiale gaudebam, qui me hostiliter insequebanlur.
247 M. AURELIl CASSIODORI 248
Ipsa est enim perfecta retribulio, si pro odio gra- A hoc est, prsesla resurgere s malefactis: quia injuste
lia, si beneftciumpro Isesionepraestelur.Complacebat probatur occisus. A leonibusenim, a potesiatibus
enim in illis Dominus, quando eos docebat ne delin- cruenlis atque crudelibus significat. Unicam, quidam
querent, quando pro ipsis Patri in cruce posilussup- carnem Dominiadvertere voluerunt, quae licet sit
piicabat. Sequitur, lanquamlugent et contristatussk ista communis, unica tamen facta est, qtiia de Vir-
humiliabar.Illa Dominisanctilas et impeusacharilas; gine, quia sine peccato, quia sociala est Verbo, hoc
quam docebat, quamvis sicut fratres et proximos ?e est Dei Filio. Sive unicam, caiholicamEcclesiamin-
Judaeos dilexisse lesletur, contrhtalum se tameni telligamus, H7 QU£e'n ,ol° mundo una est, et di-
jusle commemorat, quia in cunclis fidem invenirei leclione magna, unica nuncupatur, a qua haereticorum
iion potuit, quam raagnopere quaerebal.Siquisenimi convenliculaomnimodisexcluduntur. Namut probes
nobis bene velit, necesse est ut contrisletur, quatidoi ipsam dici unicam, seqtiens versus ostendit, qui de
in nobis non polest reperirc quod quaeril. Ecclesia locuturus est. Etrespicererum nrdinem pul-
Vers. 18. Et adversumme tmtati sunl et convene- cherrime fuisse servatum : prius pro resurrectione
runt: congregalasunt super me flagella, et ignorave- sua deprecatus est, quse revera jam contigit: post
runt. CuraChristus Dominuspie contristaretur, Judseii oravit de Ecclesiaeliberatione, quaetempore judicii
impia libertate lsetabantur. Sed diversa eril ista re-1 - B ab omni erit inquietudine munienda.
tributio : Christus gaudebit de tristitia sua, Judaeide! Vers. 21. Confitebortibi, Domine, m Ecclesiama-
propria erunt exsultationecruciandi; nam beati sunt' gna : in populogravi laudabo le. Venit ad lertium
qui propter justitiam lugent (Matih. v, 5), et miseri' membrum, ubi jam percepto munere resurrectionis,
qui inepta gratulatione superbiunt. Exponit eiiam' profltetur se iu toto orbe Domino conflteri. Duas
casum pessimse csecilatis: quia in Dominumsuum1 diximus esse confessiones, unam laudis, alteram
tormenta praeparabant, quaein ipsos erant justitiae ! pcenitentiae.Sed hic ut prseconialemdebuisses ad-
compensatione reditura. Hoc est enim quod dicit:: vertere, paulo post sequitur, laudabole. Magna vero
El ignoraverunt: quia in eos babuit converli, quod' Ecclesia esl populus Cbristianus, rectse fidei tenax,
corporaliter innocenti videbantur ingerere. qui ampliludinesui totius mundi spaiia comprehen-
Vers. 19. Dissolutisunt, nec compunclisunt; tenta- dit.
" Sequitur, in poputo gravi, utique fructuoso, qui
veruntme et derherunt derisu; strideruntin medenti- non in levibus
paleis, sed in frumentalibus granis
bus suh. Post impiactemeritatis excessum,dicit quae : nosciiur constitutus. Quem veniens aura tentatienis
Judaeisacciderint; nec lamen obstinationem eorum1 de area Christi non abjicit, sed ventilationibus pur-
commemoratpotuisse converti. Dhsolutisunl utique,> gatur polius quam longe projicitur. Quapropter in
cum passione Domini sol tenebras accepit, terra1 C gravi populolaudatur Dominus; a levibus aulem et
coniremuit, velum templi scissum est (Luc. xxm,> flde vacuis ulique blasphematur.
45); et cura baectanta fuerint ostensa miracula, non Vers. 22. Noninsullentin me qui adversanturmihi
sunt tamen conversi faciente duritia. Tenlaverunt
vero quando dixerunl : Dic nobis si tu cs Chrhtut inique, qui oderuntmegrath et annuenies[mss. A., B.,
F. Himuuni]oculis. Ordo verborum lalis est: Non
(Luc. xxu, 66)? Deriserunt, quando crucifixo impu- insultent in me
sicut qui adversantur mihi inique, annuen-
tabant, Matlhaeusevangelista teslatur : Simili-
Insultant hseretici,
ter el principessacerdotumderidenleseum cumscribis tes oculis, qui oderunl me gratis.
fidelium sancta perdil
et Pharhmh dkebant: Aliossuvos fecit,teipsumsalvum quando aliquos de numero
Ecclesia; adversantur inique,quando de pereuntium
facerenonpotest (Malth. xxvu, 41, 42). Genusautem
fiat pia Dominiintercessione
illud locutionis tunc adhibetur, quando res aliqua errore laetantur. Hocne
deposcitur. Sequitur, qui oderunt me gralis; hoc est
copiosissime significalur impleta; ut, Renedicens
nihil nocui. lnaniter siquideraexsecratur, cui
benedicam te, maledicens maledicam te, sedificans quibus
Annuentesautem
sedificabote, et his similia. Quod argumentum dici- lsesioniscausa nulla prseraitlitur.
tur notatio, cum ex verbi positioue elicitur similitudo oculis dixit, quod solet fieriquando voluntatem no-
sermonis. Sequitur, striderunt in me denlibus suh,, n] stram tacita et dolosa siguificationedeclaramus; et
ubi voce prodi nolumus, oculorum quempiam nuli-
quodfita saevisbominibus,quando ratione vincuntur.
Namcum eis pro veritate verba defecerint, tunc im- bus admonemus.
palienter dentibus fremunt, suasque voluntates ta-i- Vers. 23. Quoniam mihi quidempaeifieeloqueban-
cita interminatione denuntiant. Sed hoc lotum adi tur, et superiram dolosecogitabant.PraediciturJudseo-
inagnam humani generis sedificationemrefertur : nee rum netanda dolositas, quse non nostris, sed verbis
inembra sibi existiment onerosum pati, quod caput it evangelicisindicilur. Pacificeloquividebantur quando
sutim susiinuisse cognoscunt. dicebant: Maghter, tcimus quia verax es, et viamDei
Vers. 20. Domine, quando respicies? reslitue ani- i- in veritate docet: licet tributttmdare Casari, an non
mam meum a malefaclh eorum, a leonibusunkam m (Matth. xxu, 16) ? Sed polest dolum cogitare eliam
meam. Quandorespicies?pro consuetudineinfirmita- a- qui non disponit occidere, ut si quis pecuniara aui
tis liumanacdicitur, cui morosum videlur quodcun- :i- possessionemproximo machinetur auferre. Sed ad-
at didit iram, ut dolus eorumexitialisfuissedeclaretur
quc fiuurum cst, quae mox ut cupit aliquid , feslinat
implcre. Rcsiitttevcro dixit, quasi ereptam redde;;; . lloc ad illud rcfertur, quando dolosammacbioatio
249 EXPOSITIO IN PSALTERIUM. PSAL. XXXIV. 250
nem tractabant: Oportel unum pro omnibus tnori Anequitia, id est potuimus, fecimus, egimus; sed
(Joan. xi, 50). precatur nt mala sua polius salulariter trisles de-
Vers. 24. Dilataverunt in me os suum; dixerunt: fleant, quam se exitialiter implesse congaudeant.
Euge, euge, viderunt ocuti nostri. Dilataverunl uli- Vers. 28. Non dicant in cordibus suis : Euge, euge
qne os suum quando clamabant: Crucifige, ctucifige anima nostra; nec dicant: Absorbuimuseum. Expres-
(Luc. XXIII,21); jam non annuentes oculis, nondo- sit insultationem quam superius fecerat senliendam.
lose cogitantes, sed aperta et libera voce damnantes. iVon dicant: Euge, euge, id est, bene, bene. Verba
0 scelestum facinus I Negavit judex fieri quod popu- sunt enim isla seelerata mente lsBiantium, quae
lus clamabat impleri. Sequuntur verba lethaliter lae- jam dicere non possunt, dum compunctionibus affli-
tantium Judaeorum; ac si dicerent: bene, bene vi- guntur. Damnent ergo malam conscientiam suam,
demus de tequod desideramus efficere; ut dissuasor ne possint pcenalem subire sententiam. 0 ingens et
plebis cum latronibus in cruce penderes. En mira immensa pielas Creatoris! non patitur eos lsetos
patientia, in quo erat summa potestas. Nunquid non temtporaliter relinqui, ne debeant aeterna calamitate
valuit ad confundendos inimicos vivus descendere percelli. Absorbereest autem in corpus alterius su-
de crucis palibuio, qui mortuus die tertia resurgere bita celeritate transmilli; quod accidit illis qui ali-
potuit de sepulcro? Sed non conveniebat divinaevir- B quibus superslilionibus deglutiti, a verse fidei viva-
tuti ad verba insullantium commoveri, ut araplius citate discedunt. Sed hoc petit ad informandos fide-
erubescerent, dum orania praedicla constarent. Sed les. Cseterum ineffabili ejus 118 puritati talia non
quamvis Judseos Euge, euge dixisse in Evangelio poterant evenire.
non Iegatur, similia tamen insultationum verba lo- Vers. 29. Erubescant el revereantur simul, qui gra-
cuti sunt, ut una res per sermonum varietates vera- tulantut malis meis.
ciler probetur esse narrata. Euge, euge per (iguram Vers. 36. Induantut pudore et reverenlia, qut
dictum est epizeuxis, quando sine aliqua interposi- maligna loquunlut advetsum me, Digna vindicta, poe-
tione in uno versu verba geminantur. na sufficiens. Nam qui erubescit actus suos, propria
Vers. 25. Vidisti, Domine, ne sileas ; Domine, ne sestimatione damnatus est, et se ultore torquetur,
discedat a me. Ad hsec et ista tria verba pertinent qui vinculo confusionis involvitur. Potest tamen ali-
quae stiperius dignoscuntur esse narrata. Vidisti, quis etubescete, et reverentiam non babere. Hic au-
Iioc est probasti completa, quae contra me praevide- tem addidit, et teveteantur simul, ut conversionis eo-
ras esse eogilanda. Sic enim dicimus, quando ali- ruoi indicia declararet. Reverentia est enim Domini
quid in memoriam revocare desideramus: Vidhti timor cum amore perraixtus ; quod illis provenit qui
quam crudelis exstitil mibi; vidisti quanta in me fe- C voluntate sincerissima confessionis munera conse-
ceritlatronis improbiias. Nesileas, id est non differaa quuntur. Sequitur, induantur pudore et reverentia.
dare sententiam, quod uiique tacendo non potest Quasi quodam cilicio poenitentise, quasi veste lugu-
tieri, sed loquendo. Nam quod dicit, ne discedas a bri. Pudorem contra audaciam ponit, quam habue-
me, a parte accipiendum est humanitatis, quse subja- runt furentes; reverenliam contra impudentiam falsi-
cuit passioni. tatis, ut duabus virtutibus curent, quod duobus com-
Vers. 26. Exsutge, Domine, et intende judkio misere criminibus. Magna enim dixit loeutos, id est
meo : Deus meus, et Dominusmeus, in causammeam. superba modum probitatis excedentia, sicut beatus
Sicut ssepediclum est ab bumana consuetudine, Ex- Joannes in Apocalypsicommemorat: Vidi os loquent
sutge dicitnr illi qui semper vigilat, semper intentus magna adversus Deum (Apoc, xm, 5).
est; et cum jugiter omnia respiciat, tunc tamen puia- Vers. 31. Exsultent et Imtenlurqui voluntjustitiam
tur inlenditsedum vindicat. Judicio meo, quod pertu- meam; el dicant semper, Magnificetur Dominus, qui
lit aJudaeis,judiciumsine jure, lormentasine scelere, volunt pacem servi ejus. Postquam de perseculoribus
morlem sine peccato. Bene autem dixit meo, quod sufficienter edictum est, venit ad partem fidelium :
revera pertulerat. Pulchre siquidem dixit, in cau- illos optans salubri poenitudine cruciari, istos summa
tam meam respice, non in pcenam; pcena eniro sce- D bealiludinis exsultatione compleri. Et illud respice,
leratis videbatur esse consimilis; causa vero lalis quod merita eorum ipsa quoque verba distinguuni.
cum nullo poterat esse communis. Sed quae est ista Persecutores enim solent dicere, Euge, euge, animm
causa, quse a Deo petebatur intendi ? scilicet ut qui nostrm, quod lemporale gaudium et fugitiva Iselilia
darevenerat salutem humano generi, ab insanis et est. Beali vero dicunt: SempermagnificeturDominus,
perfidis probaretur occidi. quod seternumatque perpetuum est. 1111 animabus suis
Vers. 27. Judica me, Domine, secundum miseri- mundanas conferunt voluptates; isti ad Dominum
cordiam tuam, Deus meus; et non insultent in me ini- propria vola convertunt, et exsultationem suam non
mici mei. Quamvis haberet optimam causam qui pec- in se, sed in ejus laudibus ponunt. Quod aulem di-
cala non fecerat, tamen se pelit secundum mhericor- xit, servi ejus, ad humilitalis respicit formam : quia
diam judieari, ut nobis ostenderet precationis exem- in assumpta carne hurailitas est, in majeslate vero
plura, qui tale non poleramus habere negotium. Se- potenlia. Sic utrumque perfeclum atque verissimum,
quitur quoque : Et non insullenl in me inimici mei; unus est Dominus Christus. Qui ergo volunt pacem
tcilicc ne dicant quod insultaniiurn polest habere servi ejus ? Scilieet qui a viliis redduntnr alieni, et
«;,l M. AURELII CASSIODORI »52
in continentise bono, divino munere animi tranquii- A \tur,aggravat animam, et deprimit terrena inhabitatio
litnie versanlur. tensum mulla cogitantem (Sap. ix, 15). Aliud vero
Vers. 32. ~Etlingua mea meditabilurjusliliamtuam, est audax, desperalum, blasphemum, quod sibi pro-
tola die landem tuam. Lingua ipsius meditata est jusli- ponit libera voluntate delinquere : contomnens om-
tiam, quando Novura TeslameiUum populis prsedica- nia, sibique murmurans Dcum putat non curare
vil. Tola die, sicut ssepe dictum est, universum vitse morialia. Quapropter dixit iste talis apud se rem
tempus ostendit. Sed quia humanitali impossibile vi- scelestam, quam publice non ausus est profiteri. Et
detur Deum continuala voce laudare, ad inlellectum ideo ista cogitat, ut sibi ipse licentiam videatur tri-
nos bonorum acluum transferamus : quia semper buere peccalorum; qualenus sub immensitate delin-
Deum laudat qui in omni volunlate sua divina jussa qual qui metum judicis abjiciendum esse decrevit.
considerat. Sequitur, Non est timor Dei anle oculos ejus. Cogita-
Conclusio psalmi. tionem dicil iniquorum, qui putant timorem Dei non
ConsideremusChrisiuin Dominum per tolum psal- esse in conspectu ejus; id est, non curare Deum, ut
mum quanla nobis dispensalione loqui dignatus est. homines eum debeant formidare; sed, ut quidam
Fecit enim ab oralione principium, sicut et in aliis errantes philosophi dixerunt, mundum potius cre-
B duntcasibus regi, quam supernis administrationibus
similibus psalmis. Deinde passionis el resurrectionis IJ
suae ventura narravit. Poslremo finit in spe magna ordinari. Sive de injusto dicitur, non esse limorem
fidelium, ut dubium non sit et hunc psalmum prae- Dei ante \\Q oculosejus, qui talia dicere sacrilega
fala regnla fujsse copclusurn. Quapropter gaudeamus volunlate prsesumit. Deniquesequitur :
in cladibus, exsultemus in periculis. Nam cur a fide- Vers. 2. Quoniam dolose egit in conspectu ejus, ut
libus debet refugi, quod ille rerum Dominus pro inveniret iniquitatem suam el [ed., ad] odium. Scele-
omnium saluie sustinuit? Notandum prselerea secun- ratus iste de quo diclum est: Non est limor Dei ante
dum liunc esse psalmum eorura qui passionem el re- oculos ejus, neglexit operam legi dare, ut inlelligeret
surrectionem Dominilalius inlimare noscuntur. persuasioncm suam esse falsissimam ; sed contem-
nens dicta salutaria, veritaiem sluduii omnimodis
EXPOSITIO 1N PSALMUMXXXV.
ignorare. Is ergo dolose egil in conspectu Dei, ut
In finemservo Domini psalmus David. tuam iniquiiatem et odium refugeret invenire: cre-
Maecomnia nomina bene intelliguntur de Domino dens per ignoranliam pracepli se posse defendi.
Salvatore. Nara et in finem ipsum significal. Et servo Pulchre autem deOnitum est peccata nostra esse ini-
Domini de ipso dicitur qui formam servi accipiens, quitatem et odium, quoniam illa odisse deberaus per
factut est obediens usque ad mortem (PMlip. n, 7); C qua; ad aelern:i supplicia pervenimus.
sicut Isaias propheta de ipso dicit: Ecce servus Vers. 3. Verba oris ejus iniquitas el dolus; noluit
nteus, suscipiam eum {Isai. XLII,1). Psatmus vero et intelligereul bene ageret. Sermonibus iniquorum con-
David frequentiexposiiione jam nota sunt; quae ideo venienier data est deflnitiva complexio. Verba enim
ad personam Domini pertinere noscuntur, quoniam eorum sunt iniquilas et dolus. Itaque quse numerare
ei convenire ipsorum nominum exposiiio declarat. iion poierat, duobus sunt sermonibus explicata. Ini-
Divisio psalmi. quitas pertinet ad blasphemiam, dolus ad proximum
Totus psalmus a persona prophetae dicilur. In decipiendum. Sed quid, rogo, sibi residuum faciat,
peccare in Deum et proximum non recusat? Cura
primo membro contemptores legis vehememer accu- qui vero dicit, noluit intelligere ut bene ageret, illos signi-
sat, eosque dicit non habitare cum Domino, corame-
niorans eorum impias voluntates. Nec moveat quod ficat qui ex aliqua parte sapientise igniculum perce-
et a vero intetlectu suo viiio declinanles,
post lituli, tale principium ab insipientibns facere perunt,
se erroribus polluerunt. Hoc et ad demen-
delegit, initium. Commendat enim veheraentius bo- perversis
noruin pariem, quando prius praemiltitur quod gra- lissimum populum Judaicum competeuter aptalur,
viter horreatur. Secundo sub laude Domini collata ad quem Dominus venerat, et ille sanari detesiabili
beatorum praemia describunlur, eosque dicit domus j) obstinatione contempsit. Nam imprudentia) plerum-
Doraini ubertate compleri. Breviierque in ruina ma- que venia datur, voluntario vefo maleOcioultio sem-
lorum psalmus iste concluditur, ne quis putaret for- per justa succedit. Quod argumentum dicilur ab in-
tasse teniandum quod tanta exsecralione noverat ac- genio, quando non per ignoranliam, sed maliliosa
voluntate peccaiur.
cusalura. Quapropter subtilitatem ejus paulo diligen
tius perscrutemur; est enim nonnulia difflcullale Vers. i. Iniquitatem meditatus est in cubiti suo,
aslilit omni viwnon bonw; maliliam autem non odivit.
contextus.
In exponendo adhuc viro pessimo perseverat. Ait
Expositio psalmi. enim : Iniquilatem meditatus esl, id est, errorem
Vers. 1. Dixil injustus ut delinquat in semelipso:: longa meditaiione tractavit, libros scilicet faciendo
Non est timbr Dei ante oculos ejus. Duo sunt generai perversos; ut non lanlum ipse delinqueret, verura
peccaniium : unum quod credens legi per infirmila- etiam posteritas eodem auctore peccaret. In cubili
tem carnis non valet quae sunt jussa coraplere, dei suo, id est in corde proprio. Cubiteenim a cubando
quibus dicil Salomon : Corpus enim quod corrumpi- dictum est, ubi animus nosler intus inhabitans bo-
5.53 EXPOSITIO IN PSALTERIUM.PSAL. XXXV. 8S4
num mahimque meditatur. Attitit vero dicit [omniA dinata voluntate traclantibus, beneficia su« pietatis
ri<e non temr, id est saeculi istius vitse,quam non indulget. Hoc autem quae mens, quae ralio compre-
transivit, ut reliqui confitentes, sed in eadem com- hendat supplicationem pcenilentiumad praemiatrans-
moralus atque deflxus cst. Ad cumulum quoque in- ire justorum? Vides ergo Domini judicia proliindis
tulit peccaiOfum,maliliam autemnon odivit. Hic ma- abyssis aptissime comparata.
litiam virtt intelligi cunctorum criminum matrem, in Vers. 7. Quemadmodummulliplicasti misericordiat
uno verbo «oncludens quod Iatius videbatur effusum. luas, Deus! filii autem hominum in proteclione ala-
Hanc igiiur affectare piaculum est, quam non solum rum tuarum sperabunt. Nunc latius per varias enume-
ritare praecipimur, sed merito eam odisse compelli- rationes exponit quod superius breviter dixit, Judicia
mur; quatenus tantum facinus perpetua exsecratione tua abyssusmulta. Quemadmodumadmirantis adver-
damnemus. Memento autem quod a capite psalmi bium est, id est, quam sublimiter, quam polenter
hujus per qufttuor versus figuram posuit synalhroi- misericordiastuas Iargitate mirabili contulisti, ut et
smos, quee uno tractu atque circuitu crimina multa peccalores ad praemia venire faceres, et justos spe-
concludit. rare promissa dona sancires! Et nota quod superius
Vers. 5. Domine, in ccelomisericordia tua et veri- homines dixerit, nunc autem filios hominum ponit.
tas tua usque ad nubes. Dinumeralis cogilationibus B Homines plerumque dicuntur, qui necdum primi ho-
hominum pessimorum, secundo raembro ad laudem minis vetuslate deposita, in originalis peccati cri-
Domini tfansitum facit. Nara quamvis et in terra et raine perseverant. Nam et ipse Adam quoniam pri-
in mari et ubique sit misericordia ejus, hic tamen mus est, homo dicitur, non fiiius hominis. Filii au-
specialiter in culo dicit, id est in cceleslibus creatu- tem hominum sunt qui gratiam baptismalis conse-
ris et saaetis iiominibus, ubi copiosius dona mana- cuti, in novam progeniem , praeslante Domino,
verunt. Veritatemetjam commemoratjustorum, quae renascuntur. Nam et ipse Christus Filius hominis
in istius saeculi agone versantur. Diximus enim su- dictus est, utrevera cujus praemiasuscipiunt, ejus et
perius nnbes prophetarum prsedicationibus compa- nomine decorentur. Alcevero sunl Domini praecepla
ratas : qtiia aicut illse terris victuales aquas de- Novi et Veleris Testamenti, in quorum proteclione
pluunt, ita et isti fidelibus animabus imbrem salutis justus 120 omnis sperare cognoscitur, dum eis
emittunt, ut fructum dent fidei, quse steriles fuerant obedire monslraiur. Haecsimilitudo tracla est com-
ariditate peccati; ut ipsum revera intelligamus coele- petenter ab avibus, quarum pulli teneri spem suam
stibus virtutjbus misericordiam facere, quem per in maternarum alarum protectione ponere consue-
apostolose^tprophetas bumano generi veritatem co- runt. Quo exemplo et simplicitas sperantis oslendi-
gnoscimusjHrsesiitisse.Et intuere laudem banc con- G tur, et blandissimi beneficii cautela declaratur.
tra impiijrtmi vituperationem communiter introdu- Vers. 8. Inebriabuntur ab ubertate domus tuw, et
ctam, ut demnnstrativum genus utrisque partibus ex- tqrrente voluptatis lum polabis eos. Inebriabuntur,
plicalis eviijeniius appareret. sermo tractus est a parte bonorum, de hominum
Vers. 6, Justitia tua sicut monies, Domine; judicia consuetudine viliosa, qui vino nimio gurgitati, meii-
tua abystys tmlla : homines et jumenta salvos (acies, lis oppressione torpescunt. Sic ista coelesiis ebrietas
Domine. Quamvis usus habeat : Justitia tua sicut memoriam intercipit saecularium rerum, et carnalia
montes Dei, multo tamen absolulior est Hieronymi ila facit a mente discedere, tanquam vini crapula,
fida translatjp, quae Dominemagis quam Dei posuit. quaehumanosactus a nostris sensibus alienat. Sequi-
Juslitia tua beatos dicit apostolos, qui capaces Do- tur etiam unde talis provenire possit ebrietas, scili-
mini juttituv devotis sensibus exstiterunt; quos me- cet ab ubertate domus tum, id est ab enthecis spiri-
rito monlibuscomparavit, quoniam summaeveritatis tualibus sanctae matris Ecclesiae. Ipsa est enim do-
lumen in ipsis primordiis haurienles, humilibus po- mus quae condita sua inaniter nescit expendere, qune
pulis SMclis prsedicationibusinfuderuht. Sicut mon- sic universo mundo sufficit, ut plena semper^exube-
tes qui sele orlo radios novaelucis excipiunt, et ad ret. Ebrietas sobria, vinolentia gloriosa, in qua po-
convalles terrarum refusa claritate transmillunt. D tator peccat, si eam polius ambire despiciat. Torren-
Abyssut hic in bono posuit, profunditates ejus divi- tem vero diximus esse fluvium velocem, qui pluvia-
nis judiciis comparando. Abystusest enim profundi- rura subita inundalione descendil. Cui bene compa-
tas aquarum, quam nee metiri, nec intrinsecus ex ratur sapientia Christi, quia sublla est, et ita rapida,
toto videre praevalemus.Quis enim magni pelagi aut ut ad finem quem vult sine aliqua tardiiate per-
interna conspiciat, aut spatia latissima comprehen- veniat.
dat? Sic divinajudicia nec mente complecti possu- Vers. 9. Quoniam apud te est fons viias, et in lu-
mus, nec ratione aliqua deiinire prsevalemus; sicut mine luo videbimuslumen. Quam salutariter aperit,
Apostolusdicit: Quam incomprehensibiliasuntjudicia quam potenter exponit quid sit istud quod superius
ejus, et imestigabiles viw ipsius (Rom. xi, 33)! His ait, inebriabuntur. Cliristo Domino dicit: Queniam
tamen omnibus unum nomen appositura est, Abys- apud te est fons vitw, id esl initium omnium bono-
tus, id est profunditas quaenon valet apprehendi. rum et origo virtutum, unde perfeclissime comple-
Exponit eiiam quare judicia ejus abyssum dixerit : mur, quando aliquod munus ab ejus pielale suscipi-
merito, quando peceatoribus, jumentorum se inor- mus. Debriat etenim nos vita potabilis, cum bonae
265 M. AURELUCASSIODORl 256
conversationis studium de sacris praedicationibusA A. Vers. 12. Ibi cecideruntomnetqui operanturtniout-
hauserimus; sicut Isaias dicit: Haurietis aquas de tatem ; expulsisunlnec potueruntttare. Ibi, ubi supe-
fontibusSalvatoris(Itai. xn, 3). Verum in consuetu- rius dixit, in pede scilicet superbiae, et prava sua-
dine mortalium, aliud est lumen, aliud est fons: sione nequitiae. Bene autem posuit ceciderunt,ac si
imo et conlraria sibi sunt, quia fons aquaeflamma- diceret, in profundam foveam corruerunt. In illo
rtim lumen exstinguit. Apud Deum vero unum est, enim pede non slaturus, sed casurus innititur. Quis
quia quidquid dixeris et verum est, et adhuc minus enim dubitet eos posse corruere, qui uno lantum, ut
est. Dicimusenim Deumlumen,quia omnemhominem supra dixi, vesligio sublevanlur? Quemvel si nullus
venientemin hunc mundum Uluminat (Joan. i, 9). impellat, lassitudine sua fit pronissimus ad ruinam.
Fontem, quia sitientem et inanem satial; montem, Sed tamen bunc pedem non uni dat vilio, sed omni-
quia forlis et excelsus est; viam, quia rectus esl; bus qui operantur iniquilalem.Nam quamvis alii ex
magislrum, quia Doctor est vilae seternae; pelram, crudelitate, alii ex libidine, alii ex cupiditate, alii ex
quia fundamenlum et firmamentum esse probatur invidia diaboli prolabantur, omnes tamen in super-
Ecclesiae; et csetera quaeleguntur in lilteris sacris. biae vilio cadunt, quia Domini jussa contemnunl.
Verumtamenin his omnibus unus intelligilur Domi- Nam sicut obediens dicilur, qui multis jussionibus
nus Christus. Sed ut versum istum perfecte ac dili- gE obsecundat, sic multifaria Dominipraeceptaconlem-
genter intelligere debeamus, sciendum nobis est hoc nens, superbus veracissime nuncupatur. Quodargu-
nomen luminis totius Trinilatis esse communc. Le- mentum dicitur a genere. Genusenim est soperbia,
gitur enim : Deus lux ett, et tenebrcem eo nulla tunt unde omnia vitia exorla noscuntur, sicut Scriptura
(Joan. i, 5). Ergo quia Pater, et Filius, et Spiritns dicit: Initium omnis peccati superbia(Eccli. x, 15).
sanctus unus est Deus, recte animadverlimusde tota De istis autera sequitur : Expulsisunt, nec potuerunt
Trinitate esse dictum : Deuslux ett, et tenebrxin eo stare. Expellunturulique, quoniam audient: Ite in
nulla tunt. Unde versus iste merito de Salvatore di- ignemuiiernum(Matth. xxv, 41). Nec potuerunlslare,
cit: In luminetuo videbimuslumen, Palris scilicet, quia non illis licebit Domini jussa differre, sed illic
et Spiritus sancli: quia per ipsius praedicatioaem statim praecipitantur ab angelis, ubi eis parata est
factum est, ut tola nobis Trinitas manifesta con- flamma poenalis.
staret. Conclusiopsalmi.
Vers. 10. Prastende misericordiamtuam scientibus
Repetere libet superiora psalmi, quo decore pro-
te, etjuslitiam tuamhis qui rectosuntcorde. Proetende, lala sint. Dicilurenim quanta famulis suis gratia di-
dixit, id est praeroga, praesemina,longe lateque dif- vina praestiterit, ut
ut scientesle in isto saeculotulius usque ad plenissimam satielalem
funde; possint ( felici ubertate pervenerint. 0 laudabilemnimisebrie-
^1
ambulare. Isti autem scientes Dominum, multiplici- tateni! o votis omnibus
expetendam vinolenliam,
ter intelligendi sunt; sciunt enim Dominum qui unde modestia
nascilur, et plena menlis integritas
sanctam Trinitalem corde firmissimo confitentur : oblinelur! Non hinc non confusio, non
lilubalio,
qui regulas ccelilus datas nulla intellectus sui pravi- 121 menlis alienatio, non caligo tenebrosa succe-
tate distorquent: ad postremum ipsi soli veraciler
dit; sed tanlo anima sanior redditur, quanlo illa
norunt Deum,qui catholicaefideinon deserunt unita- ebrietate
compleiur. Bibamusergo hunc polumavidi
tem complere. His rogat prwtendimisericordiam,ul
nequaquam labiis camalibus, sed purissimo cordis
et in isto saeculo sub Domini pielate degant, et in affectu : de quo non laetitia temporalis sumitur, sed
futuro judicio prsemiadigna recipiant. Hoc enim si- aeternsevitae
gaudia conquiruntur.
gnilicat,justitiam tuam Itis qui reclo sunt corde: quia
ibi justissime ad dexteram collocabunlur, qui hic EXPOSITIO1N PSALMUMXXXVI.
recta mente, praeslante Domino,vivere meruerunt. Psalmus ipsi David.
Vers. II. Non veniatmihi pes superbiai, el manus De verbis lituli isiius non est quod noviter dicere
peccatoris non moveal me. Orat ut gressus menlis a debeamus; sed inlenlionem psalmi magnopere de-
justo tramite non recedat, ne in superbiam erectus D J bemus aperire. Tolus enim ad mores pertinet corri-
cadat qui lutissima humilitale constiterat. Necvacat gendos. Instruit quippe Ecclesia, quae nunc introdu-
quod pedemhic singulari numero posuit; cerluni est cilur ad loquendum, prseceptis salutaribus genus
enim in uno nos vede r.ontinuestare non posse:qui humanum, ne morliferis erroribus miscealur: malos
convenienler superbiae dalus est, quoniam elatum poenadelerrens, bonis praemiacompromittens.Quod
hominem diutius non praevaletcontinere. Pes autem doctrinaegenus omnino eflicacissimumesl, ut el su-
pro affectumenlis est positus. Nara sicut gradientes perbi huinilientur, el humiles digna consolatio pro-
de ioco ad locum transferimur, sic a Dominosepara- sequatur. Esl eliam alphabeli Hebraei ordine dige-
mur, quando nos elala cogitatione dividimus. Hoc slus, minus habens lilteram sextamdecimam; quem,
enim maximum constat esse peccatum, unde ange- sicul in superioribusjam dictum est, ad illos aesli-
lus cecidit, per quod Adam a paradiso probatur ex- mamus esse referendum, quibus deest aliquid de
clusus. Manus vero peccatoris est male suadentis: perfecta conversatione sanctorum. Nam cum omnes
operatio, quaetunc nos a fidei firmitate movet, cumi litterae apud Hebraeos significantias suas habeant,
iniqua disceptatione sollicitat. credere foriasse dignum est, cui deest aliquod ele-
257 EXPOSITIO IN PSALTERIUM. PSAL. XXXVI. 258
mentum, eum quoque significationemipslus non Ua- jAQuapropter fenum mundi nobilibus comparemus, qui
bere. Dicant studiosi fortasse meliora : nobis taraen et facile proficiunt, et viriditate magna quasi gratia
diutius perquirentibus concessum non est aliud in- vestiuntur. Olera herbarum mediocres ponantur et
venire quam diximus. Memento vero quod istorum humiles, quae per loca inculta copia pullulante con-
alpliabetorum jam tertius psalmus est, quoniam et surgunt, et naturae suae agrestem atque bispidam re-
ipsi ad seplenariura numerum teudunt, quod suoloco tinent qualitatem. Sed et illud vetecuer arescit, et
dicendum est. ista ciio decidunt. Sed dicat aliquis, Quando hoc illis
Divisio psalmi. evenire credendum est? Scilicet tempore judicii,
Per totum psalmum, sicut dictura est, Ecclesia? quando splendor aestatis arridet, cum ad consuelu-
vox introducitur ad populum corrigendum. Prima dinem arborura omnis homo fructus suos aperit. Sae-
positione commonet ne malignantes quisquam de- culum enim istud similitudo est hiemis, ubi facto-
beat imitari, sed quidquid boni sperandum est, a rum nostrorum omne germen inclusum est; nec po-
Domino postuletur, qui novit et profutura conce- test de eis judicari, quae probantur abscondila. Qua-
dere, et perenniter mansura prsestare : in qua He- propter in his duobus versibus eliam illud argumcn-
braei alphabeti sex litlerae continentur. Secunda dicit tum declaratur eximium quod dicitur epichirema,
peccatores maxima hic invidiae cruciatione torqueri, g; Latine exsecutio sive argumentum, quod rei dubiae
quoniam in suis actibus nibil simile boni se habere fidem per exempla confirmat; oslensum est enim
cognoscunt: haechabel litteras seplem. Terlia pro- cito impios cadere per fcnum et olera.
fitelurnunquamse justum vidisse derelictum, malo- Vers. 3. BF.TH.Spera in Domino et fac bonitatem,
rura pcenas et praemiabonorum utili commutatione et inhabita terram, et pasceris in diviliis ejus. Post-
permiscens; ista pars residuas habet litteras octo. quam malignantes studiose ccnsuit evitandos, nunc
Expositio psalmi. quomodo facere debeamus admonet. Primum siqui-
Vers. 1. ALEPH.Noli asmulari inter malignantes, dem commonet ut speremusin Dowino; hoc introitus
neque mmulatus fueris facientes iniquitatem. Princi- fidei, hoc initium salutis est. Sequitur, et fuc bonita-
piura psalmi, id est, Noli mmulariinler malignantes, fem;quia, sicut legitur, Fides sine operibus morlua
neque amuiatus fueris facientet iniquilatem, quoniam est (Jacob. n, 20). Inhabila terram; hoc est in sanctae
tanquam fenum vetociler arescent, et sicul olera her- Ecclesiae visceribus persevera : quoniam fideles nun-
barumcito decident, calegorici syllogismi qualitate quam decet ab ipsa discedere. Et ne forsitan dice-
formatum est ita: Qui malignantur et faciunt iniqui- retur: Quid proderit si ista faciamus? sequitur to-
latem, tanquam fenum velociter arescent, et sicut tius rei magna compensalio : Pasceris in divitiis ejus.
olera herbarum cito decident: omnes qui tanquam Q Pascerit, ad saturilatem pertinel, et ad suaviiatem
fenum velociler arescent, et sicut olera herbarum perennem. ln divitiis ejus, ii est in Christi Domini
cito decident, non sunt aemulandi; non igitur aemu- conlemplatione, qui solus inaestimabile praemium
landura est inter malignaules el facicntes iniquita- probatur Ecclesiae. 0 pastus ille mirabilis, non cor-
tem. Per figurainelhopoeiamprohibel nos sancta ma- poris defectiva refectio, sed inextricabilis animae
ter Ecclesia, ne malorum aclibus delectati, eorum fortitndo! Inde saginantur fideles: cibus 122 1ui
catervis societate peslifera misceamur, Multos enim quantum satiat, tantum beatam famem semper exag
sollicitat cohors nefanda peccantium; et delecta- gerat.
tione quadam decipimur, quando cum plurimis de- Vers. 4. Delectare in Domino, el dabit tibi petitio-
linquere festinamus. Deinde sequilur, ut nec singil- nem cordis tui. Deleclatio et corporalis dicilur et spi-
latim imitemur insanos, dum eos forsitan credimus ritualis : illa nutrit v.itia, isla virtutes. Delectare cura
esse felices, qui ad lempus libertate criminum per- dicitin Domino, suavem tibi vult esse ejus recorda-
fruuntur. Mmulari vero hic significat malos aclus tionem, ul ames quem tiraes, ut dosideres quem ve-
imitari, cum se dies perdidisse putant, qui tardam reris, ut arabias quaererequem pavescis. Sequitur: Et
sibi malorum licentiam provenisse suspirant. Nam dabit libi pclitionem cordis lui. Respice quia cordit
et in bono verbum hoc ponit Apostolus, dicens: j» dixit, non carnis, quod ad sapientiam solel referri.
yEmulaminicharitmata meliora (I Cor. xn, 31). Cordis enim petitio est fides, charitas, intellectus
Vers. 2. Quoniam tanquam fenum velociterare- Dei, et opera actuum bonorum. Ipsa enim consuevit
scent, et sicut olera herbarum cito decident. Reddita propitius annuere, quae solet piis praedicationibus
•st causa probabilis quare sequi non debeamus quos adraonere. Ita singulis quibusque seutentiis ad aeler-
scimus celeritcr esse periluros. Fenum pulchra res nara vitam informatur animus Christiani.
est dura viret, dum floret; sed cum aruerit, mulato Vers. 5. GIMFL.Revela Dominoviam tuam, et spera
prolinus colore marcescit. Sic sunt impii, qui quasi in eo; ei ipse (aciet. Velum quoddam est densitas pec-
ftorida laelitia relucentes praematuro fine siccantur. catorum, unde via, id est vila nosira tenebrosi ami-
Primo feno comparati sunt, ut arescerent; nunc ctus circumdatione vestita est. Hanc revelamus,
agrestibus oleribus, ut deciderent. Non enim dixit, quando delicta nostra promptissime confitemur. Re-
olera hortorum, sed, herbarum; ut significaret potius velavit enim Paulus apostolus uiatn suam, quando
illa vilissima quae per agros sponle nascuntur. Oteia dixil: Caro concupiscil adversus spiritum, ei spiritus
enim ab olla dicla sunt, ubi collecta decoquuntur. adversus carnem (Galat. v, 17). Speravit autem in
259 M. AURELll CASSIODORI 260
Dominodum clamaret ^lnfelix ego homo, quis me li- jA deserere, per quae ad culpam possumus pervenire.
berabil de eorpore morlit hujus (Rom. vn, 24)? Gra- Addidit, ne mmnterisut nequiterfacias. Nequitiam ve-
tia Dei per Jesnm Chrislum Dominumnostrum. Adje- teres definierunt voluntariam esse maliiiam, in quam
cit, et ipse faciet: ipse qui omnipotens est; ipse qui n<incasu incidimus, sed spontanea delectatione ver-
manu foriis est; ipse revera eujus omnia jussiombus samur. Hanc frequenter prohibet ne quis velit imi-
obseetmdan!. Et qualia sunt quaeipsefacit per epexe- tari. Nequam eniw tfittus est nequaquam, id est
gesim posifam subter explanat. nullo tempore aptas.
Vers. 6. Et edueet tanquam iumen jusiitiam tuam, Vers. 10. Quoniamquinequileraguntexlerminabun-
et judicium luum sicul meridiem. Exponit quod supe- tur; qui vero exspeeiaM D6miiium, ipsi hwrediiate
rius dixit, et ipse faciet. Lumen solis colores nobis potsidebunt terram. Dupiexcausa proponilur et tirao-
corporales osiendit: fulgor Dei operum nostrorum ris et muneris, ut aemulari pessimos mirtime cupfa-
qualitates exaperit: nt jnstitia nostra, id est fides mus. 0 homo, quid illdS imitari cfeslderas quos pe-
quam habemus in Christo sie reluceat, quatenusspi- rire prospectas? Attdis a matre qu* te difigit, quafe
Titualibus possit apparere conspectibus. Educere est cum bonis non gaudeas, ne te cum pesShnis perffe
enirn aliquid de tenebris ad lumen trahere; hoc est contingat? Extermbiari, est foras tefminos pfojici,
de saeculiistius caligine ad illam futuri judieii per- g id est ab illa Dei civitate fraudafi. Sed ne sofus me-
ducere claritatem, ubi omnia palam fimrt, nec ulte- tus hnbecilia hominum corda turbaret, subjilngit
rius tenebrosis latibulis occuluntur. Quapropter ju- etiam spem bonorum, dicens: Qui vero exspectanl
stitia noslra, quam, Deo donante, nunc habemus in Dominum,ipsi hmreditate possidebunl terram; scilicet
fide, tunc humanis censpeciibus apparebil, et tan- qui despiciunt felicitatem impiorum, nec Sibi vOlunt
quam luroen proferetur, eum spes nostra Gbrislus rhunera praesentia condonari, sed exspectant Domini
ostendetur; sicut dicit Aposlolus : CvimChristvs ap- Salvatoris adventum. Fpsi ejus haeredilate gaude-
paruerH vila vestra, tunc et wos cum ipso apparebitis bunt, id est quae legibus venit, quaesecura et aeterna
tn gleria (Coloss. m, 4). Tanquam meridiem, per by- est. Possidebunt terram, hoc est civitate Domini fu-
perbolen diclum est; significat enim clarissimam et lura potientur, quam justis viris dlvina pielas polli-
purissimam lucem. Tune namque sol' orbem lerra- celur. Quapropter ordinem superni chirogfaphi cOn-
r.um nimia clarilate perfundit, et cunctas mundi par- sideremus, pollicita suis temporibus exspectemus:
tcs perspicuo fulgore collustrat. ne dum volumus promissa festinanter exigere, cati-
Vers. 7. DALETH. Subditus esto Domino, el obsecra sae nos videamur amissione mulctafe. Pendet autetn
eum; ne mmutatus fueris eum qui prosperatur in via versus iste de supefioribus; unde dicit, Ne mmuld-
sua. Subditus est Dominoetiam qoi ab ejus fide vide- C | tus fueris eum qui prosperatur in via sua. Quae figufa
tur alienus, potestate dominalionis, non electione dicitur hyperbaton, cum suspensus ordtf verborura
judicii. Sed ut hoc de sanctis dictum debuisses inferius explicatur.
agnoscere, sequitur, etobsecra eum; quod utique fa- Vers. 11. VAU.Et pusillum adhuc et non erit pec-
ccre nesciunt, nisi qui pia Domino devotione lamu- cator; el qumres locum ejus nec invenies. Pusiltum,
lantur. Obsecrare quippe significat obsequenter ro- exiguum aliquid parvumque significat, quod constri-
gare. Etnota quod haec duo regulariter posila sunt, ctis digitis raanu possit includi. Pusillum enira a pu-
ut et bene agamus, et semper rogemus, sicut dicit gno dicitur. Hanc brevem aique ultimam aetatemin
Aposlolus : Orationi instantes, necessilalibussancto- remedio laborantium Ecclesia pollicetur : ne longa
rum communicantes(Rom. xn, 12). Redit eiiam ad credatur, ubi fidelis fatigari posse cognoscitur. Pu-
illam commonitionem unde psalmus fecit initium; ut sillumvero dicit tempus quod restat usque ad diein
peccatorem florentem fidelis non debeat imitari. judicii, quod comparatione praeteritorum dierum om-
Nam ideo additum est, In via sua, ut non sanctos, nino parvissimum est. Et nonerit peccator; non quia
sed criminosos intelligere debuisses. Christi enim via ipse qui peccavit non erit; sed peccare jam desinet.
sola bona est, nostra vero peccatis obnoxia. Nara Locum enim ejus istum mundum significat, qui pec-
hoc quod dicimus, et sequens versus evidenter D ; catoribus favet, proprieqtie ipsi amieus est: 123
ostendit. ubi tanquam iu domicilio suo delicta vernare mani-
Vers. 8. /n homine facienteiniquitalem. Hic decla- festum est.
ravitquod superius dixit: Qui prosperatur in via sua, Vers. 12. Mansueli autem possidebunt terram, et
iioc est, in hominefacienteiniquiialem, vel nequitiam, detectabunturin multitudine pacis. Mansuelos appel-
oujus actus rurpis esl et faecilentanegotia. lamus manu consuetos, id estpatientes et miles, qui
Vers. 9. HE. Desine ab ira el derelinquefurorem; alienas iniquitates tolerant, non ut ipsi aliquem gra-
ne mmuleris ut nequiter facias. Desine illi dicit qui vare praesumant. Sed vide quanta vis sit istius no-
adhuc insano animi lumore rcmurmurat, qui inflam- minis, ut cura multarum virtutum eapacem esse de-
malus ira et indignatione blasphema verba profun- ceat Chrislianum , ad perlectionem totius boni ex-
dit; ut sibi felicitatem negalam saeculiconqucralur, plicandam constet edictum. Hos dicit possessuros
quam iiabere pessimos contuelur. Ira est, sicut et Jerusalem fuluram, de qua saepe jam dictum est.
alibi diximus, quae ccleri motu animum sucoendit; Civitas quaesemper bonorum suavitate completa est,
furor qui diutius persevcrat. Ergo ulraque nos jubet ubi ejus habitatores non mercibus degunt, sed di-
261 EXPOSITIO IN PSALTERIUM. PSAL. XXXVI. »G2
vina delectatiotie pascuntur. Non ibi quisquam labo- A A.qiiitur, ut dejieiant inopem et pauperem. Quid intersit
rat ut vivat, »ed ex toto quielus accipit quod beatus inter inopem et pduperem, nan lofcgfepfaediximusi
animus concupiscit: ibi oculis cordis beata esuries Pulchreautem diclum est, ut dejieiant, quasi stan-
saginatur; ibianima solo visu reficilur, qnando quid- tem et fidei robore perdurantem. Dejiciuntur enim,
quid ad ejus pertinet desiderium , Dominici vultus dum Cis tenebrosus et morti similis error infunditur.
contemplatione praestatur. Sequitur, detectabuntur Addituf, ut trucident rectos eorde. Hoc de martyribus
in multitnMne pacis. Hic jam veritas ipsa perfectae potest intelligi, qui recti snnt corde, sed carne tru-
bealitudinis indicatur; ut semper suaviter sentia- eidantur.
tur omne quod est, nec atiquando possit desinere Vers. 16. THETH.Gladius eorum intret in corda
quod deteetat. Nam ut ostenderet ipsam delectatio- ipsorum, et arcus eorum confringatnr. Bene dicitur
nem nulla contrarietate dissolvi, addidit in mut- gladiut quidquid conatur exstinguere, quando ensis
litudiite paeis. Pax enim futuri saeculi est, ubi nihil expletivum genus armorura est ad mortis effectum.
adversun», nihil poiest esse conlrarium, sed uno Gladius euim dicitur , qui ttt ad hostium clades. Et
modo cceptum gaudium suavissime perseverat. m scias gladium istum de cogitatione.venisse, reci-
Vers. 15. ZAIN.Observabitpeccator justum, et fre- proca sentenlia dixit, intret in corda ipsorum, unde
met super eum denlibussuis. Quamvis de peccatoribus B I scilicet venerat, et perversis grassabatur insidiis.
et justis psalrai hujus contexta videatur esse relatio, Arcum diximus oceultani designare maliiiam quae
tamen huic loco non imponune dabimus divisionem, conlra innocemissimos parabatur. Sed hanc confringi
quando inter ipSas simililudines novum aliquid in- dixil, quia non erat fidelibus in animae parte noci-
troductnm esse sentitur. Quapropter sit nobis hic se- tura. Et respice quoniam ipsa verba quae in facinc—
cunda partitio. Snperius enim dixerat fideles non ribus posuit, eadem et in vindicta geminavit, propler
debere impios aemulari, nunc dicit peccatores su- illam scilicet Evangelii sententiam: In qua mensura
pra justos invidiu faciente torqueri. Diversa quippe mensi fueriiis, in eademremelielurvobis (Luc. vi, 38).
voluntas jusfo odium parat. Nam quando illum vi- Vers. 17. Melius est modicum justo super divitint
del sceleratus bonis moribus operam dare, ille se peccatorummuttas. Pia mater quasi bonos filiososcu-
credit specialiler accusari: stridet dentibus, fremit lans atque complectens, adhuc in eorum consolatio-
animo; et cojus non poiest mores subvertere, vitam nibus perseverat, suadens melius esse modicumjuslo
ipsara protinus conatur auferre. Observabit, quasi de super divitias peccatorum. Sed inlendamus quid sit
occultis insMiiscum dolore respiciet. Dentibus enim modicum: quia ipsum est quod efdcit magnos. Mo-
fremere rarentium belluarum est, quas imilalur ira- dicum liic sentiatur humilitas, in qua dum se animus
cnndiis, dum proximo minaiur inleritum. Alque C ( noster cohibet, mundi pretiosa transcendit. Contra,
ideo pudor est illos aemulari, qui bonis invident divitimsunt peccatorum multm , id est congestio cri-
alienis, dnm extremum se aestimat,-quem invidiu)rea- minum, et abundanlia delictorum. Unde quantum st
tus accusat. melius, aestimemusmodicum illud justi percipere, et
Vers. 14. Dominus autem irridebil eum, quoniam molem tantorum scelerum non habere; illud siqui-
prospicitquod veniet dies ejus. Mirabilis nobis forma dem ad ccelorum regna perducit, istud autem de-
consolationis ostenditur. Quis enim debet delectari mergit in tartarum. Hoc argumentum tractum est
ejus pompa, cujus perituram novit audaciam ? Nam ex contrariis ; contrarium est enim modicum justi,
si iioluaMisaliquo zelo confundi, sequaraur hoc quod quam multm divilim peccatoris.
Dominus facit. Irrideamus eum cujus praevidemus Vers. 18. Quoniam brachia peccalorum conleren-
occasum; jUidicemus infelicia, quae deprehendimus titr: confirmat autem justos Dominus. Brachia in.iquo-
ssse peritura. Firmissime credamus talia , qtioniam rtim superbas significant acliones, in quibus impii
nobis a veritate promissa sunt. Sic fiet, ut peccator praesumunt, dum nulla rationis consideratione fle-
irrisus abscedat, qui se fugitiva felicitate praeja- ctuntur. Et non dixit, franguntur , quod uno ictu
ctitat. poterat provenire; sed conterentur, id est assidua
Vers. 15. Hsfn. Gladium evaginaveruntpeccalores, " tritura minuentur, dum semper gravius sit per par-
tetendetmt areum suum, ut dejieiant inopem et pau- tes imminui quam subita clade consumi. Sed sicut
perem, ut trucident rectos corde. Gladius peccatorisi impios tali interminalione debilitat, ita justos bona
estquiUbet doius alterius appetens laesionem. Nami promissione confirmat. Confirmareenim est in animi
et ille qui inopem spoliare contendil, perverse con- afflictione positum consolatorio sermone roborare.
silii sui gladium educit; et ille qui prava suasione; Quod si bene respicias, tali diclo totius psalmi virtus
desiderat decipere animas inuocentes, ensem pessU expressa est. Istis enim omnibus sententiis agitur,
mae cogjtalipnis ostendit. Evaginaverunt aulem signi-• ut et
praesumptio peccatoris dejiciatur, et .justi ani-
firat nudaverunt; ut quod ante erat in cogitationei mus sublevetur. Quae figura dicilur
paradigma, id
tanquam.in vagina reconditum , post eductum reve-- est exemplum hortanlis vel deterrentis. Quod hic
lalis cogitationibus appareret. Arcum enim tendere , quoque factum est, cum justos invitat prosperis, et
non statira sagittare est, sed paratum atque intentumi peccatores terret adversis.
designat, operi fraudulento exspectantes tempus, , Vers. 19. JOD.NovitDominusvias immaculalorum;
quando possint simplices innocentes decipere. Se- et 124 hmreditas eorumin mternumerit. Immacuta-
 263 M. AURELll CASSIODORl 264
torum viat humana ignoranlia non potest intueri: A A et orta ab uno sibi consona similitudine derivantur.
quia carni imperspicabilis est via angusta virlutum ; Vers. 22. LAMETH. Mutuatur peccatoret non tolvel;
Dominus autem, qui eas condidil, integerrima qua- justus autem misereturel commodat.Muluatur peccator,
litale et quantitate cognoscit. Sed his talibus quid quando verbumDei audit, et non illud suis operibus
provcnire possit exponit: Hmreditaseorum in mter- repraesentat. Hoc est enira non solvere, jussa mini-
num erit. Hmredilas eorum est ccelestis Jerusalera me Divinilalis implere. Mutuatur etiam quando Dei
aeternapace dilissima, quaemerito lolies proniiltitur, beneficia diversa suscipit, et nullam gratiarum resli-
ut veraepollicitationisambiguitas auferalur. In mier- tuit actionem ; sed contra protervus , et tanquam
num erit, propter mundanas haeredilates adjectum nihil acceperit, semper ingratus est. Jusli vero causa
diversa est; nam quamvis hic pauca suscipiat, pia
est, quae aeternaeesse non possunl; illa enira perpe-
devotione plura restituit: largienti in omnibus gra-
lua conceditur, quoniara sine fino praestalur.
Vers. 20. Non confundentur in temporemalo, et in tias agens, paupertalem sibi datam divilias putat,
diebus famis taturabuniur. Malum tempus significat dolores quoque ipsos et calamitales ampleclitur, qui-
diem judicii, quando omnis caro sollicita actuum suo- spe fuluri praemiicontra ipsas quoque mortcs patien-
' tia inlerveniente conlligit. El intende quod dicit,
rumretributionem compensationemqueformidat, sic-
misereluret commodat, hoc ad eleemosynas pertinet
ut alibi dicil : In die mala liberabit eum Dominus B
ln isto non largiendas, ubi prius misericordia praecedit, et post
(Psat. XL,2). ergo tempore confundentur
humanitas benigna subsequilur. Et considera quo-
imrnaculall, quibus per gratiam satisfactionis peccala
dimissa sunt. Sequilur, et in diebusfamis saturabun- niam per figuram diaphoresis, per quam fu diffe-
lur. Dies famis, tempus hujus mundi significant, rentia personarum, inter justum et impium contra-
riam sibi distanliam facit.
quando beati esuriunt et sitiunt justitiam (Matth. v, Vers. 23. Quoniam benedicenteseum possidebunt
6). Nam in resurrectione justis non est lempus fa-
maledicentes aulem illum disperient. Sicut
mis, sed bonorum omniumaeterna satietas. Ergo in terram;
hoc mundo, ubi justi possunt esurire , vel quaerere superius per figuram diaphoresim, peccatorum et ju-
storum voluntatem divisit, ita et nunc per eamdem
jusliiiam, saftirafruniur,scilicet, per Scripluras san-
eorum retributioncs et praemia segregavit:
ctas, per exempla dominica, per retributiones sacpis- figuram,
sime repromissas, quibus epulis fideles satiat Chri- ue confusum relinqueret quod nulla sibi vicinitate
stianos. Quapropler devotis promiltitur perfecta congrueret. Nam qui benedicunt Dorainum, id esi
securitas, ut in fuluro judicio non erubescant, et in qui in omnibus gratias referunt, et ejus raandata cu-
hoc inundo compelenlia dona percipiant. stodiuiil, terrara illam viventiuraaccipient possiden-
Vers. 21. CAPH.Quoniampeccaloresperibunt, ini- Q < dara, de qua et alius psalmus dicit: Porlio mea in
miciautem Dominimoxhonorificalifuerint el exaltali, terra vivenlium (Psal. CXLI , 6). Maledicentes autem
et blasphemi, vel Dei legibus inobedientes, ab illa
deficienles,ut fumusdeficient.Considerandumest quia
in hoc versu una probatione posita, mox alia subse- patria submovenlur; non quia ipsi non erunl, quos
llamnia torquebit, sed quoniam a justorum
quitur. Dicit enim : Quoniam peccatoresperibunt; et pcenalis
ilerum: ininiiciveroDomini mox honorificaiifuerint, proiiMssabeatitudine disperibnnt.
deficienl.Quaefigura dicitur epexergasia, quoties uni Vers. 24. MEM.A Dominogressus hominis dirigen-
causacduas probationes apponimus. In illo siquidem tur, el viam ejus cupiet nimis. lnlelligamus proposi-
judicio peribuntpeccatores,quos cibo spiriluali minime tam causam. Hominum gressus per se lorluosi sem-
nonstat es-c completos. Nam bic a scmetipsis satiati per ct pravi sunt,quippe qui in iniquilalibus concepti.
et locupletes aeslimantur, quorum omnino jejuna et et in delictis progeniti sumus; sed tunc a Patre lu
inanis est, quamvis copiosa satietas, videlicet quae rninum dirigimur , quando fidei regulam in qua gra-
usque ad hoc perducil ut pereant. El itota quia pec- tluwnuraccipimus. Dirigimur plane, cum sine erro-
catoret perituros esse confirmat, id est, in illa judi- rfous ambulamus. Sed quo nos ducit ista directio ?
calione damnandos. Nara invenies impios, qui pene Videlicet ul ad perfectam fidemet aelerna praemia
toto vitaesuaetempore mundanis delectalionibus per- D veniamus. Verum iste Christianus qui jam corde di-
fruuntur. Cur ergo dicit, mox? Quoniam qui ruino- rectus fuerat, viam Dominicupiel nimis, id esi ipsum
sam altitudinera ascendil, statim a veritate cadit: DominuinSalvatorem supra orania plus amabil, qui
quia lunc incipit pcrire, cura nilitur ruitura conscen- vcre nostra est via, veritas el vila (Joan. xiv, 6).
dere. Deficienlesenim , poterant el aliter deficere; Vers. 23. Cumceeideritjustus non conturbabilur,quia
ut indiciumeorum aliquod fortasse remaneret. Ad- Dominus firmat manum ejus. Cum ceciderit, non in
didit, tanquam fumus; ut nulla pars actuum eorum peccalum intelligas, quia jusium dixit, sed in mani-
residua esse noscalur. Nam sicut iste de flammis bus pcccatorum, in casu aspero, qui
frequenter san-
egrediens per nera extollitur sinibus conglobatis, et ctis (diabolo insidiante) contingit. Sed ut tibi salis-
quanto magis altius evolal , tanto citius evanescit, facere videaris, considera quia cum in eodem versu
sic peccala lenebrosa el Ievia, quanto se amplius dicat, ceciderit, quod ad
pedes respicit, subjungil
erigunt, tanlo velooius dissipantur. Quod aulem ait, firmandam manum cadentis, cujus magis debuil con-
deficientesdeficienl, argumenlum est quod dicilur a fortare vestigium, ut post lapsura surgcre valuisset.
conjugatis. Ilsec enim verba ex seipsis nascuntur , Unde evidenter apparet eadere istud, e»se in impio-
2<;a EXPOSITIO IN PSALTERIUM. P3AL. XXXVI. 266
rum incidere ditionem. Manum qnippe hujus, id A Sedne crederes justum interdum velle muluari, posuit
est consilium operationcmque confirmal; nec lur- tola die. 0 divitiaeinaesfunabiles, quaein tota vita co-
bari polest captus, qui advcrsa saeculilmjus subire piamsuamaffluentissinielargiunluriMerilonondeficit
decrevit intrepidus. dare, qui a Cliristo semper consuevit accipere. Se-
Vers. 26. NUN.Juvenior fui etsemi, et non vidi quitur, et semen ejus in benedictioneerit. Similis est
jiutum derelictum, necsemen ejus egenspane. Perven- et isle locus supcrioribus. Nam si semenvelis filios
tum est ad lertiam sectione.u: ubi si unum homi- inielligere, raulti sancti filios genuerunt luxuriosos
nem Ioqui putea, breve et angustum tempus osten- ct impios. Sed semen dicil opercm, quae ab homine
ditur, nec Dei laudibus omnino sufficiens; sed 125 dono superno velut frumentale semen aspergitur.
magis introduciae vox credatur Ecclesiae, quae ab lioec recipitur in benedictione, quia seminata est in
initio saeculi usque ad fiuem , -veram nobis probat bona volunlate. Nam semen opera nostra esse inlel-
esse sententiam. Juvenior fuit, quando initia legis in lexit Apostolus cum dicit: Qui seminat in carne, de
ipso protoplasto primaevasuscepit. Senuit, id est ad carne melel corruplionem; et qui seminal in spiritu, de
honorabiliorem venit aetatem, quando novissimis spiritu metetvilam mternam (Gal. vi, 8).
lemporibus suscipere meruit Dominum iiedempto- Vers. 28. SAMECII. Declina a malo et fac bonum, et
rcm. Nam et evangelista Joannes in Epislola sua sic ng inhabita in satculumsmculi. Duobus modis vitam no-
ait: Filioti, novissimahora est (I Joan. H, 18). Sed stram pia maler instiluit. Primus est, ut inala de-
per haecterapora qua?totius mundi ambitus excurrit, clinemus, quia peccatori bonarum rerum repente
jusium se non dicit vidissederelictum. Ita fit ut lon- esse non potest appetitus. Secundus ut bona facia-
gum lempus per Ecclesiae verba designatum esse mus propter quod a vituperabili actione cessavimus.
videalur. Quid igilur dicimus de illis justis qui in Declinemus ergo mala, quae nostra sunt, et faciamus
lalronum raanibus inciderunt, de ipso quoque juslo bona, quae Christi sunt, quia Dominusin judicio ju-
justorum quiciamavit incruce : Deusmeus,Deusineus, stos suos non vocat ad praemium,quoniam pauperibus
quare medereliquisii(Matth. xxvn, 46)? Sed ut omnem nihil tulerum: sed ideo coronat, quia nudos vestie-
nodum contrarietatis evadamus, juslus derelktus non runt, visituverunt infirmos, et esurientes sitientesque
est, sedspiritualibus bonis,nonlemporalibus,utpula- pascere delegerunt. Vides ergo quia non sufficit Chri-
tur, auxiliis: quibus tunc praemiarevera collata sunt, siiano a malis abslinere, nisi eliam bonum nitatur
quando tormenta saeculi superare potuerunt, ipso quadam operatione perlicere. Verum haec praecepta
testante: Beali qui perseculionempatiuntur propter quid sequitur? El inhabita in swculumsmculi; ut tali
justiliam,quoniamipsorumeslregnum cceloruin(Mallh. promissione confisus, fulura praemia spe cerlissima
v, 10). Simili modo dicit non se vidisse semenjusti (ri jam possidere videatur. Smculum vero smculi signi-
egentpane. Quod si ad litteram accipias, nec boc po- ficat aeternum regnum, quod nulla successionc mu-
lerit constare quod dicitur: legimus enim famis causa! tabitur.
Abrabam, Isaac, et Jacob mutasse provincias; unde, Vers. 29. QuoniamDominus amat judicium, et non
dubium non est eguissepane, quos propter penuriam, derelinquel sanctos suos: in mternum conservabuntur.
loci constat exleras expeliisse regiones. Sed redea- Audiens hoc verbum, ama el tu judicium, fae justi-
mus ad interiorem hominem, et vera nobis senten- tiam, ut, juvante Domino, recta le voluntate conti-
tia salutariter apparebit. Semen uniuscujusque ho- neas, ut bouis tuis ipse congaudeas. Ille enim auctor
minis operam esse diximus, quam seminat et metit, justitiae nou potest illos derelinquerequi ejus cligunt
sive bonara, sive malara. Ergo opera justi pane nonj praecepta complere. Et inlende promissionem: quia
indiget, hoc est verbo Dei quo saliatur, quo refi- non dicit justos in lemporalibus rebus nequaquam
citur, quo intus revera vivit et pascitur. Sic fiett deserendos, sed eos in mternum conservandosesse
ul concordanlia reddantur, quae sibi videbantur esse» pronuntiat. Ilic enim visualiter conservari nequeunt,
cuntraria. qui tribulationibus suppliciisque lacerantur. Audianl
Vers. 27. Tota die misereiuret commodat, el semen ,, cupidi vilaehujtis, qui sibi longaevosannos postulara
ejus in benedictioneerit. Tota die dicit, loto temporee £. noscuntur, non in hoc saeculo, sed in mtemum con-
vitaesuae.Diet enim singulari numero frequenter ap- servandi sunt, qui Domino placere contendunt.
ponilur, ut tolius vitae tempora declarentur : quale3 Vers. 30. Injusli autem punientur, et semen impio-
est illud primi psalmi, et in lege ejus meditabiturdiee rum peribit.Frequenter sensus iste repetitur, ut am-
ac nocte (Psal. i, 2). Ita fit ut, cum pauca dicimus , plius quaesunt ventura credantur. Divina siquidem
plurima sentiamus. Misereturet commodat: sive elee-,. miseratio, dum nos mavult gehennaepoenas evadere,
mosynas dicit, ubi anle misericordia tangit animum,, dignatur saepius admonere. Et sicut superius juslo-
et sic aperit manum. Ipsa est enim perfecta eleemo- rum semen, id est opera in benedictione dixit esse
sjna, quaeprius a se inchoat, et sic ad alterius juva-. mansura, ila hic impiorum aclus perire confirmat.
miua venire festinat. Sive magis illum commodare e Peribunt sane, quando et ipsum delicium , et locus
dicamus spiritualia bona, quae affluenter Dei possidett noscitur interire peccantium. Nara perire opera infi-
pauper.Gommorfatplanejustus.undeomninodivesest,; delium, non tara nostris verbis quam Saloraone di-
,-