Raban Maur (0780-0856?). Soeculum IX. B. Rabani Mauri,...

Opera omnia, juxta editionem Georgii Colvenerii anno 1617 Coloniae Agrippinae datam, mendis quibus scatebat
innumeris cura qua par erat expurgatam, novissime ad prelum revocata et novo ordi.... 1851.

1/ Les contenus accessibles sur le site Gallica sont pour la plupart des reproductions numériques d'oeuvres tombées dans le domaine public provenant des collections de la
BnF.Leur réutilisation s'inscrit dans le cadre de la loi n°78-753 du 17 juillet 1978 :
*La réutilisation non commerciale de ces contenus est libre et gratuite dans le respect de la législation en vigueur et notamment du maintien de la mention de source.
*La réutilisation commerciale de ces contenus est payante et fait l'objet d'une licence. Est entendue par réutilisation commerciale la revente de contenus sous forme de produits
élaborés ou de fourniture de service.

Cliquer ici pour accéder aux tarifs et à la licence

2/ Les contenus de Gallica sont la propriété de la BnF au sens de l'article L.2112-1 du code général de la propriété des personnes publiques.

3/ Quelques contenus sont soumis à un régime de réutilisation particulier. Il s'agit :

*des reproductions de documents protégés par un droit d'auteur appartenant à un tiers. Ces documents ne peuvent être réutilisés, sauf dans le cadre de la copie privée, sans
l'autorisation préalable du titulaire des droits.
*des reproductions de documents conservés dans les bibliothèques ou autres institutions partenaires. Ceux-ci sont signalés par la mention Source gallica.BnF.fr / Bibliothèque
municipale de ... (ou autre partenaire). L'utilisateur est invité à s'informer auprès de ces bibliothèques de leurs conditions de réutilisation.

4/ Gallica constitue une base de données, dont la BnF est le producteur, protégée au sens des articles L341-1 et suivants du code de la propriété intellectuelle.

5/ Les présentes conditions d'utilisation des contenus de Gallica sont régies par la loi française. En cas de réutilisation prévue dans un autre pays, il appartient à chaque utilisateur
de vérifier la conformité de son projet avec le droit de ce pays.

6/ L'utilisateur s'engage à respecter les présentes conditions d'utilisation ainsi que la législation en vigueur, notamment en matière de propriété intellectuelle. En cas de non
respect de ces dispositions, il est notamment passible d'une amende prévue par la loi du 17 juillet 1978.

7/ Pour obtenir un document de Gallica en haute définition, contacter reutilisation@bnf.fr.

 PATROLOGLE

GURSCS COMPLETUS
SIVE
BIBUOTHECA DNIVEHSALIS, INTEGRA, DNIFORMIS, COMMODA, OECONOMICA,

OMMUM SS. PATRDM, DOCTORUM SCRIPTORUMQUE ECCLESIASTICORUTM

AB MVO APOSTOIJCO AD INNOCENTII m TEMPORA

FLOBDERUWT;
HECUSIO CHRONOLOGICA
OMNIUMQV& EXSTITEKE MONUMIOTORUM CATHOLICJETRADITIONISPER DUODECIMPRIORA
ECCLESIJE SJECULA,
JUXTAEDITIONF.S , INTF.K
ACCURATISSIMAS SE CUMQIIE NONNULLIS CODICIBUS MANUSCRIPTIS COLI.ATAS,
PERQUAM DII.IGHNTER CASTIGATA ;
COMMENTARIIS
DISSEITTATIONLBUS, LECTIONLLJUSQLE VARIANTIBUS CONTINENTER ILLUSTRATA;
05IN1BUS OPEIIIRIISROSTAMPI.ISSIMAS EDITIONES QU.ETRIBUS NOVISSIHIS S/ECULISDEBENTUIT ARSOLUTAS
DETF.CTIS, AUCTA ;
INDICIBUS PARTICULAILLLTLJS
ANALTTICIS,SINGULOS SIVETOUOS,SIVEAUCTORES ALICUJUS HOHENTI
SUBSEQUENTIBUS, DONATA;
. APITIII.IR
INTRA IPSUM ITLTF.
TEXTIJM NECNON
DISPOSITIS, ET TITULIS SINGW.AUIJM PAGINARUM MARGINEHSUPERIOREM
DISTINGUF.NTIBUS
SUBJECTAMQUE MATERIAM SIGNIFICANTIBUS, ADORNATA ;
ORERIBUS CUM TIIMAPOCRTPHIS,
DUBIIS ALIQUA VERO AUCTORITATE INORDINE ADTRADITIONEH
ECCLESIASTICAM POLLENTIBUS, AMPLIFICATA ;
ILUOBUS INDICIBUS GESERAI.IRUS
LOCUPLETATA : ALTF.RO SCILICET RERUM, QUOCONSBLTO, QUIDQUID
UNUSQUISQUB PATRUM IN QUODLIBETTHEMA SCRIPSERIT UNOINTUITU CONSPICIATUR; ALTESO
SClMPTURiE SACRiE, EX QUOLECTORI COMPERIRE SITOBVIUM QUINAM PATRES
ET IN QUIBtlS
OPF.RUM SUOROM LOCISSINGULOS SINGULORUM LIBRORUM
SCRIPlUli.4iTKXTUS COMMF.NTATI SINT.
1LMTIOACCURATISSIMA, CETERISQIIEOMNIBUSFACILE ANTEPONENDA, Sl PliRPENDANTUR I CHARACTERUM NITIDITAS
CIIARTiE QUAI.ITAS, INTEGRITAS TEXTUS,PERFECTIO CORRECTIONIS, OPERUM RliCUSORUM TUHVARIETAS
TUMNUMERUS, fORMAVOI.HMINUM PERQUAM COMMODA SIBIQUE INTOTOOPERIS DECURSU CONSTANTF.R
PRETIIEXinulTAS,
SIMII.IS, PR/ESERTIMQUE ISTACOLLECTIO, UNA,METIIODICAETCURONOLOGICA
SEXCENTORHM FRACNIIJNTORUM OPUSCULORUMQUE HACTENIIS HIC ILLIC8PARSORUH,
rRIMUM AUTEM 1NNOSTRA BIBLIOTHECA, EX OPERIBUS AD OMNES jETATES,
LOCOS,I.IKGIIASFORMASQUE PERTINENTIBUS, COADIINATORUM.
SERIES SECUNDA,
IN OUAPRODK.UNT 1'ATRES,DOCTORES SCRIPTORESQUE ECCLKSIJB
l.ATIN^E
A GllliGORIOMAGNOAD INNOCENTIUM III.
&ccuranfe S'"V- SRtfliw,
BJSLEOTHECJE CLXRI nHITEBSS,
SIVE
Ci:;5UUSICOitiPLIirOIloMIN SSNiiLLOSSCIENTIdBECCLESl ASTICiERAMOSRDITOCli.

PATUOI.OGIABINA EOITIONETYPIS MANDATA EST, ALIA NEMPE LATINA,ALIAGRiECO-LATINA.—

VENEUNTMIU.E FRANCISDUCENTAVOLUMINA EDITIONISLATINjE; OCTINGENTIS
ET
— MFRELATINAUNIVERSOS
GR*1C0-LATIN,E.
MILLE TRECiiNTA AUCTORES TUMOCCIDENTAI.ES,
TUM
ORIENTAI.ESEQUIDEMAMPI.ECTITUR; DI AUTEM,IN EA, SOLAVERSIONELATINADONANTUR.

PATROLOGIJ3 TOMUS CVII.

B. RABANI MAURI
TOMUSPIUMVS.

EXCUDEBATUR ET VENIT APUD J.-P. M5GNE EDITOREM,

1NVIADICTAD'AMi!OISE, PROPE PORTAMLUTETI/E PARISIORUMVULGOD^JVFEJtNOMJNATMK
SliU PETrT-MONTHOUGE.
.
<OCl
 'SJKCULUM IX.

B. RABANI MAURI

FULDENSIS ABBATIS ET MOGUNTINI ARCHIEPISCOPI

OPERA OMNIA

JUXTA EDITIONEMGEORGII COLVENERII ANNO 1617 COLOMJS AGRIPPlNiE DATAM, MENDIS

QUIBUSSCATEBATINNUMEUISCURA QUA PAR ERATEXPUHGATAM,
NOVISSIMEAD PRELUMREVOCATAET NOVOORDINE,CHRONOLOGICO SClLICET, DIGESTA;

VARIIS PRJ3TEREA MONUMENTIS

QUJE SUPPEDITARUNT

MAMLLONII, MARTENII ET DACHERIICOLLECTIONES

MEM0RATISSIMJ2,
AUCTAET ILLUSTRATA.

ACCURANTE J.-P. MIGNE,

CLERI UNIVER8/E,
BtBLIOTH&C/B
srve
IW SINGULOSSCIENTIJEECCLESIASTIC*RAMOSEDITOHI.
CURSCUMCOMPLETOHUM

TOMUS PRIMUS.

VENEUNT6 VOLTJMtNA
42 FRANCISGALI.ICIS.

EXCUDEBATUR ET VENIT APUD J.-P. MIGNE EDITOREM,

iN WAWCTADMJ»ffiO/S£, PROPE PORTAMLUTETLE PARISIORUMYULGOD'ENFER NOMINATAM,
SEU PETIT-MONTROUGE
1851
 ELENCHUS

AUOTORUM EF OPERUfvI QUIIN HOD TOMO CVII CONTINENTUR

RABANUS MAURUS, FUJLDENSJS ABBAS ET MOGUNTiNUb ARCHIEPISCOPUS.

De Laudibus sanctae crucis libri duo. Col. 133

De clericorum Institutione libri tres. 293
Liber de Oblatione puerorum. klQ
Commentariorum in Genesim libri quatuor. 439
Liber de Computo. 061)
Commentariorum in Matthseuna libri octo. 727

Ex typis MIGNE,au Pelil-MonlroiiKe-

 AD OPERA

B. RABANI MAURI

PROLEGOMENA.

B. RABANI MAURI ELOGIUM HISTORICUM

AUCTORE MABILLONIO.

^CAPUTPRIMUM. A et poematiis ad illum scriptis. Qui sic duplici no-

Rabant nomina,patria, parentes,nativilatis tempus. mine affecti erant, alterutrum duntaxat seorsim
I.RABANUS, patrio noniine sic diclus, aliudnomen usurpabant, raro utrumque simul; idque aliis eliam
MAURDS accepit ab Alcuino praeceptore suo, uti ipse observare mos erat; tamelsi in epistola Humberti
in praefatione commenlariis Regum praefixa testis Wirlziburgensis episcopi ad Rabanum, Commenta-
est, ubi ait se in iis locis quae per se exponit, ad riis in Judicum et Ruth libros praeniissam lego
inarginem « prsenotasse M litteram, Mauri nomen hanc inscriptionem : Illustri viro meritoque insigni
exprimentem : quod magister, inquit, meus beatae ac prmstantissimo Patri HRabano Mauro Humber-
memoriae AJbinusmihi indidit. « Nimirum isto sevo tus, quae nominum conjunctio itidem in Loiharii
mos invaluerat apud litteratos viros in his partibus imperatoris epistola expositioni Ezechielis prsepo-
degentes, ut praeter genlilitium nomen, quod ple- sita invenitur. Denique agnomen suum HRabanus
rumque sono duriusculum erat, aliud a Latinis aut vocat in prajfatione ad Matthaji Evangelium. Joan-
Graecis,rarius ab Hebraeisasciscerent, polilioris ser- nes Trilhemius Rabanum passim cognominat Ma
monis lenilatem affectantes. Hinc sancto Frichorio gnenlium a Magnentiana familia, ex qua eum pro^
Hadrianus; Biscopocognomen, id est alterum no- cessisse credidit. Ex vetustis scriptoribus nulluj
men Benedictus; Willibrordo Cleniens; "WinfridoB (quem sciam) hoc cognomen Rabano tribuit ante
Bonifacius; Arnoni Saltzburgensi episcopo Aquila; Ademarum Ecolismensem monachum in Chronico
Alcuino Albinus Flaccus; Cerolo MagnoDavid; An- ab annis sexcentis exarato, et Sigeberlum ei sup--
gilberto Homerus; Riculfo Damwta; Adalhardo An- parem in lib. de Scriptoribus ecclesiasticis, cap.
tonius; WalseArsenius, et Hieremias; Ratberto Pas- 89, ubi Rabanus, alio nomine Maurus sive Magnen-
chasius; Warino Corbeiae Novseabbati Placidius; tius appellatur. HRabanus, qui aliis Rabanus et Rha-
aliis alia vocabula supposita sunt. Hariulfi chrono- banus ita nomen suum pingere amat cum aspirala
graphi Centulensisde sancto Frichoiio agenlis no- praevia, ut HLudovicus, HLotharius, pro more il-
tanda sunt verba in lib. i, cap. 6 : « Alterius no- lius aetatis.
men, eo quod rictu linguae.barbarae ineptum vi- 2. Rabano patriam alii, aliam pro studio quis-
sum est, a prioribus mutatum vocatur, et scribitur que suo adflngunt, hi Angliam, Scotiam isti. Non
Uadrianus. » Adeovero lenitatem hanc sectabantur vacat refellere istas nugas. Francum eum fuisse, id
illius temporis homines, ut ejusmodi popularia no- est in Francia orientali ortum, constat, non quideia
mina, quasi barbara, pronuntiare fere non aude- Fuldae, sed Magontiae.Audi Rabanum ipsum in AI-
rent, nisi petita venia lectorum. Huc spectat Serva- cuini persona libros de Cruce suos offerentem papse,
lus Lupus in prsefatione ad librum de Vila sancti C et sic de se loquentem :
Wigberti abbatis : t Id aulem a periti benevolentia Ipse quidemFrancusgenere est,atque incolasilvse '
lectoris oblinuerim, ut sicubi Latini sermonis leni- etc.
Bochoniae, ,
las hominum locorumve Germanicaelingusevernacu- Fuldae quippe, quod oppidum in Bochonia situm
lis asperatur, modice ferat, ac meminerit non car- est, monachus erat : non tamen eo loci nalus,
men me scribere, ubi poetica licentia nonnunquam sed in urbe Magontia, ut ipse canit in epitaphio
nomina mutilantur, alque ad sonoritatem Romanidi- suo :
Urbequidemnacgenitussum, ae sacrofonterenatus:
riguntur eloquii, vel penitus immutantur, sed histo- In Fuldapost hseedogmasacrumdidici.
jriam quae se obscurari colorum obliquilalibus re- Nec audiendi sunt qui interpunctionem post vocabtt-
miit. > Haecigitur causa est ob quam Alcuinus Ra- lum in Fulda locant. Rabanus enim sepulturam
bano cognomentum seu alterum nomen imposuit suam designaverat Magontiaein monasterio Sancli
Mauro, quo nomine eum salutare solet in episloiis Albani, ac m-oindeverba illa, Vrbe quidem hac geni-
PATROL.CVII. 1
 M AD OPERA B. RABANIMAURI 12
tus sutn, de Magontia explicare oportet, et quidem A Gundramnus, qui et ingemiscit se vi de monasterio
sic explicavit vetus quidam Anonymus , cujus sen- fuisse ablatum, i et m palalinorum numero nuncupa-
tentiam referemus infra num. 59. tum. > Alius porro mihi videtur Gundramnus iste a
3. Rabano parenles, « Ruthardum Magnentiana Gundramno, cujus, uti et Otdrudis ejus uxoris, epi-
familia satum, virum divitem et potentem, qui multo taphium texuit Rabanus, cum primus Levita fuerit,
tempore sub Francorum principibus strenue milita- alter conjugatus. Haec de Rabanj parentibus, quos
verit; et Aldegundem honeslissimaeconversationis claros fujsse es Jam dictis manifestqm est.
mulierem, > tribuit Joanries Trithemius. Sed qui la- •4. Natalitium ejus diem et annum asseverantius
psus est in loco nativitatis ejus designandp, vereor definjt Trithemius t quarto nonas Februarii, anno
ut ei tute credatur de nominibus et dignitale pa- septingeiUesimo octflgesimo octavo. > Diem nescio
rentum, quorum nulla mentio apud antiquos. Ve- unde acceperit, annum propter prope atligit. Raba-
rumtamen certum est Rabanum illustri genere ortum nus ad diaconatus gradum promotus est anno Chri-
fuisse, ut qui fratrem habuit Tujinum, virum cum sti oetingentesinio primo, ut inferius osLendam.Si
primis nobilem, testante Rabano in ejus epitaphio; Ecclesiaeveteres leges ac regulas hac in re servavil,
et nepotem Gundramnum Levitam, cellaa Sancti tuuc natus erat annos minimum viginti quinque.
Sol-ipraepositum, et Ludovici Germaniae regis ca- B Hanc enim aetalem exigunl prisci canones, nisi dis-
pellanum. Tutini epitaphium ejusmodi est: pensalio accessisset. Ergo in lucem edilus est Raba-
nus anno fere 776. Certe lihrps duos de laudibus
Hic jacet insignisvir nomineTutin humatus,
Complenscommunemsorte vocantediein. sanctae crucis scribere aggressus est ante annum
Altaclarorumqui nalus slirpeparentum, 810, ubi sex lustra, id est triginta annos, implevit.
Moreomniproceresaequiparavilavos.
Ingenio, probitale, fide,verbiquedecore , CAPUT II.
Tnter regales vixillionore'viros.
Quemjuvenemmediiscecidisseviriliterarmis, Monaslicaprofessioet diaconatus, sfudia sub Alcuino,
EQecitdominigratiamagnasui. condiscipuli.
Frater ponlilicisfuit ille celerrimusarmis 5. c Fuldaemonachus a puero fuit, > teste Ano-
Quibuc germanidelulilossasui.
Flecte genupalmasqueleva, bonelcctor, et orans nymo inferius adducendo, id-quod etiam satis indicat
Dic, precor,ambobuspropitiareDeus. in suo ipsius epilaphio, ubi consequenter post acce-
Nam ut id de Rabano poritifice, non de alio inlerpre- plum baplismum se Fuldae dogmasacrum, id est vilse
ter, facit, quod ponlificem non nominat, et quod Christianseet monasticae leges didicisse affirmat.In
pro ambobus germanis poslulat preces. Quotl si cui pervetustis Annalibus Fuldensibus, qui in anno 4
non salis exploratum videatur, saltem concedat ne- imperii Ludovici Pii desinunt, apud Lambecium in
cesse est Gundramnum, virum palatinum, Rabani C tomo II CaesareaeBibliothecae,Raban diaconus faclus
fuisse nepotem. Hujus rei certum habemus aucto- memoratur anno 53 regni Caroli Magni, id est anno
rem, non solum Ermanricum ejus aequalemin li- Chrisli 801.
bro de gestis sancti Soli, sed ctiam Gundramnuni 6. Adolescentemjam, et litterisutcunque imbutum
ipsum, qui ut Ennanricum ad scribendam Soli Vi- Ratgarius Fuldensis abbas ab anno 811 in annos
tam adduceret, domini abbatis, patrui, inquit, mei, sexdecim, t Rabanum una cum Hattone Turonis di-
licentiamdefert. Quis iste abbas fuerit, declarat Er- rexit ad Albinuin magistrum gratia liberales dis-
manricus in dictaeVitsecap. G, niinirum Fuldensis cendi artes , » ut ex pervetusto codice Fuldensi
monasterii: « ubi Deo providente modo sanctissi- refertBrowerus in notisadRabani poema 15. Ralga-
mus ac in omni arte peritissimus dominus abba rio id acceptum referre videtur ipse Rabanus in di-
Rabanus perspicaciter fulget. Gundramnum diaco- cto poemate, in quo aliqui versus hoc loco veniunt
num charissimum suum cellulaeSancti Soli aedituum observandi.
ac regis capellanum > Ermanricus ita loquentet» Jam roihiconcessitbonitastuadiscerelibros:
inducit cap. 10 : « Ego namque, frater charissime, Sed me paupertassuffucatingenii.
Me quiaquaecunquedocneruntore m.igistri,
imperante domino meo rege, ex obedientia patrui _. Ne vaga mensperdal, cunctadedifoliis.
ac domini mei charissimi cl fratrura ejus qui cum, Hinc Albinum seu Alcuinum praeceptoremsuum in
eo ccenobialitervivunl, hic sum, ut cernis, in arctis- carmine libris de sancta Cruce proefixoinducit, pro
simum el sterilem locum depulatus minister. > Id, se ita sanclo Marlino supplicaniem :
de nullo alio inlelligi potest quam de Rabano abbate SancleDei pra?sul,meritis in sseculavivens,
Fuldensis monasterii, a quo pendebat cclla Sancti Causamquamfcrimus,suscipemenle pia.
Soli. Pergit dicere Gundramnus : • Ad haecet hoc Nempeego cumfueramcuslosIiumilisqueminister
Istius ecclcsia?,dogmatasacralegens:
mentem saepiusculemovet, quid in me boni douii- Hunc puerumdocuidivinifamioeverbi
nus rex poluisset nancisci, quod servitium meum Elbica3monitisel sopbiaesludiis.
Ipse quidem Francusg«nereest, aique incolasilvaa
dignatus est appetere, vel cur voluisset me a quie- Boconise,bvcmissusdiscereverbaDei.
lissima ccenobii vita, quamvis haclenus non liga- Abbasnamquesuus, Fuldensisrector ovilis,
IHumhucdirexit ad tua lecta, Paler:
tum. in ea educere, et in haec asperrima montium Quomecumlegeret metri scholasticusartem.,
juga statuere. > Nimirum prope cellam Sancti Soli Scripluramet sacramrite pararet ovans.
villa seu domus regia erat, ut patet ex consequen- His versibus deceptus est Trithemius et alii, ut di-
tibus Gundramni verbis, cui villse pracfectus erat cerent, Rabanum Alcuino praeceptore litteris ope
 13 PROLEGOMENA. U
ram dedisse Romae; rall hoc carmen, quod san- A. QuodquondamaocuitAlbinusrile magister,
cto Martino Turonensi antistiti dirigitur, iutelligen- Hoc pectusteneat, hoc opusomne probet.
dum esse de pontifice Roinano, deque Romana Ec- Cum Fuldensibus scholis praeesset Rabanus, Gildas
clesia, in qua litteras professus sit Alcuinus. Hibernus ipsius rogatu librum de Computo capilulis
7. Studiorum socios in Turonensi academia Ra- 99 edidit, eidemque nuncupavit. Nuncnpatoriam
banus habuit Hattonem ex dictis, ejus postea in ab- epistolam ex Coltoniana bibliotheca vulgavit inler
batiali dignitate successorem; et Hemmonem seu Hibernicas Usserius. Ea in epistola operis argumen-
Haimonem , dein episcopum Halberstalensem; id tum Gildas explical, gratias agens Deo, « qui tibi,
enim colligitur ex praefatione operis de Universo inquit, ejus amorem inspiravit, teque reddit suo ful-
Hemmoni dicati in haecverba: « Memor sum boni gore decoratum, et proximis tuis profecluosum. >
studii tui, sancte Pater, quod habuisti in puerili 11. Discipulos habuit permultos, in his Walafri-
atque juvenili setate in lttterarum exercitio et sacra- dum Strabum, Servatum Lupum, Rudolfum, sequen-
rum litterarum mediiatione, quando mecum legebas tis Vilce scriptorem, et Otfridum, de quibus pauca
non solum divinos libros et sanctorum Patrum super hic adnotanda. Walafridus Strabus, qui postea fuit
eos expositiones, sed eliam hujus mundi sapientium Augise abbas, se ipse inter Rabani discipulos adnu-
de rerum naturis solertes inquisitiones, quas in li- B merat in carmine scripto ad HRabanum magistrum
beralium arlium descriptione et caeterarum rerimi suum. Lupus in epistola 1 scribit se ab Aldrico
investigationecomposuerunt. >Sodalem etiam habuit metropolitano suo directum fuisse « ad venerabilem
Samuelem, utpatebit ex num. 10. De aliis ejussociis HRabanum, uti ab eo ingressum caperet divinarum
hariolari non lubet. Scripturarum. > Eidem reverentissimoPatri eximio-
CAPUT III. que prccceptorisuo inscribit epistolam 40, qui vicis-
Fuldensis scholmregimen, celebritas, aliipraiceptores, sim Lupo post ejus ab se discessum dedicavit Colle-
Rabani discipuli, et successor in docendo. ctarium in Epistolas Pauli. Rudolfus Rabanum ili-
8. Turonis reversus, Fuldensibus praefectus est • dem prasceptorem ac magistrum suum vocat in se-
scholis Ratgario abbate, qui parum sequus in litte- quent. Vita. Otfridus vero presbyter et monachus
ras ac litteratos fuit. Istamprovinciam in se suscepit Wissenburgensis apud Spiram Nemetum, m epistola
Rabanus, vivente etiam tunc Alcuino, qui in epi- LiudbertoMaguntino archiepiscoposcripta pro trans-
stola 55, benedictosancti Benedicti puero Mauro, id latione ab se facta evangeliorum in linguam Theo-
esl Rabano, inscripta, eum valere feliciter cum pueris tiscam, t Hunc igitur librum, inquit, vestrae sagaci
suis jubet. Itaque si Rabanus a Ratgario abbale, prudentioe probandum curavi transmittere: et quia
quem anno 802 Fuldae regimen iniisse constat, ad G a Rabano venerandae memoriae, digno vestrae sedis
Alcuiui scholam missus est; si etiam Alcuinus artno quoudam praesule, educata mea parvitas est, prse-
804, mense Maio, vivere desiit, Rabanus exiguo tem- sulatus vestri dignitati sapientiaeque commendare
pore Turonis Alcuinum praeceptorem auscultavit. curavi. »
9. Rabano lilteras profitente, magna fuit celebri- 12. Abbas factus vir sanctus curam docendi libe-
las Fuldensis academiae, quae omnium disciplinarumi rales artes aliis commisit, reservalo sibi officiointer-
libris tum abundavit, et praeclaros orbi Christiano pretandi Scripturas sacras; nam adeum jam abbatem
doctores peperit. Quam ampla fuerit bibliothecaeFul- missus est Lupus, uti ab eo praeludia istius disciplinae
densis supellex, docet nos Rabanus in carmine 16, disceret ex dictis. Eo abbate humaniores litteras
adGerhohum presbyterum, cui commissa erat, quem scholaribus tradidit Candidus monachus, cujus hsec
idcirco clavipotentemfratrem appellat: verba sunt inilio libelli quem de Vita Eigilis abba-
Dicere quid possamde magna laude Iibrorum, tis composuit: t De caetero quoque notum facio tuae
Quossub clave lenes, fraieramate, lua ? charitati quod anno praeterito domnus abbas HRa-
Quidquid ab arce Deusccelidirexit in orbem
Scrl[)lura3sanctaeper pia verba viris; banus, cum illi querebar quia non haberem quem-
Illic invenies,quiuquidsapienliamundi quam mecum consociorum cum quo in divina lectio-
Protulit inmundumtemporibusvariis. D ne disputando et legendo proficere potuissem, tale
10. Non solus tamen in istis scholis docebat Ra- mihi responsum referebat : Exerce, inquit, temet-
banus, tamelsi praecipuus magister erat. Adjulorem ipsumlegendo, etatiquidutililatis adde diclando. Nam
sodalemquehabuit Samuelem, postea Wormatiensem dum ego ibidem, ubi nunc ipse moraris, commane-
episcopum, quem etiam sub Alcuino praeceptore rem, librum prosa el versibus in laudem sanclw crucis
condiscipulum habuerat. Utrumque constat ex car- divina gratia inspirante inccepi. > Atqui istud opus
mine 21 : aggressus est Rabanus, dum humaniores disciplinas
Quondamnamquemeum gaudebamte esse sodalem doceret in schola monasterii, in qua proinde Candi-
Inler leclores,frater amate, mihi. dus tum, cum Eigilis Vitam scribebat, praeceptoris
Nunc quoquete gralulor retinere jura magistri
Crescerevirlute, patris habere locum. obtinebat ofiicium.
Quibusversibussignificat Samuelem secum aliquando CAPUT IV.
gessisse magistri seu lectoris officium, quod episco- Sacerdotium, vexalio, iter Jerosolymitanum.
pus creatus retinebat. Addit post duos versus, eidem 13. Ordinis sacerdptalis gradum suscepit ab Hai-
ctiam communem praeceptorem fuisse Albinum. stulfo archiepiscopo Moguntino,quod ipse teslalnc
 15 AD OPERA B. RABANI MAURI 16
in epistola ad eumdem Haistulfum initio librorum .A servilem suos adigere, eisque iibros et studiorum
de Inslitutione clericorum, in hsec verba : « Tuo usus interdicere. Hi precibus priinum apud ipsum
enim magisterio super me libens subdam, a quo re- rem agunt, ad genua procumbentes supplicant ut
cordor me accepisse dignilatem ecclesiasticam, > mitius cum eis agatur. Rabanus ipse, cui librorum
id est sacerdotalem ordinationem. Scribebat banc parva supellex adempta fuerat, durum et ferocem
epislolam Rabanus anno 819, signato in versibus abbatis animum delinire tentat his versibus.
Haistulfo inscriptis in limine istorum librorum, quo Te,Pateralme,virum,monachorum atqueoptimepastor,
anno facta est Fuldensis basilicsededicatio, cui Ra- Invoco propitiumipse luus famulus :
Ut tua nunc pietas miserumme exaudiatalma,
banus interfuit jam presbyter, teste Candido in Vita Ad te clamantem,rector ubiquepius.
sancti Eigilis. Atqui Haistulfus sedem Mogontiacen- Jam mihi concessitbonitastua discerelibros:
Sed me pauperlassuffocatingenii.
sem anno 815 iniisse dicitur apud Serarium, ac Me quiaquaecunquedocueruntore magistri,
Ne vaga mens perdat, cuncta-dedifoliis.
proinde eodem fere anno ordinatus ab eo est Ra- Hincquoque nuncconstantglossse,parviquelibelli,
banus. Certe verbum recordor, quo usus est in prae- Quosprecorindignoreddere praecipias.
citata epistola, anno 819 (ut dixi) Haistulfo directa, Servi quidquidhabent, dominorumjure lenelur.
Sic ego quaescripsi, omniajure tenes.
satis innuit jam aliquantum effluxisse temporis a Nec mihi ceu propria petulaushaecvindicoscripta:
sua ordinatione. Poslea quam haec observaveram, ]B Seu Defero sed vestroomniajudicio.
mihihsectribuas, seu non; tamen Omnipotentis
incidit in manus meas tomus secundus] Bibliothecae Divinitassemper det tibi cuoctabona:
Lambecianae, in quo veterrimi habentur Fuldenses Certamenquebonumcursu consummethonesto,
CumChristout maneassemper in aice poli.
Annales jam laudati, ubi de Rabani sacerdotio hsec
lego : Anno 1 Ludovici Pii HRaban ordinalur ad Movissetferreum pectus tam justa tamque modesta
presbyterumx Kal. Januarii ab Heistolfoarchiepiscopo oratio : at saxo cantum est. Hinc malum ingens,
Mogontiacensi. Ergo anno 814 desinente, quo proin- secessio et exsiiia monachorum, et solitudo in so-
de anno Heistulfus ecclesiaeMogontiacensijam prae- litudine ipsa. Lugubrem hunc Fuldaestatum pathe-
sidebat. ticws describit Rabanus in carmine 30, ad quem-
14. Inter eamotus et simultates excitantur in mo- dam Fuldensem monachum exsultantem; quod non
nasterioFuldensi: dira pestis, qua non semel afflicta ab re erit huc referre, ut pastores demum intelli-
est illa congregatio,primumquidem Sturmioabbate, gant, quantum malum pariat immoderata severitas.
tum etiam ( ut conjicio ) regente Baugulfo, qui ob
Currenscharta proculnuntia porta
id regimine cessisse videtur : dein sub Ralgario, qui Dilectograviamunera Fratri ,
jussu Ludovici Augusli abjectus esl; ac demum ili- Quaeinfaustatulerat temporishora.
c!em sub Rabano, quem monachorum suorum factio (P u Quemdudumeripuit sorte nefanda
Sons,fraus atque dolor,et labor ingens
abbatise nunlium remittere coegit. Sturmius, jubente Longascompuleratquaerereterras.
Pars ablata fuit, parsqueremansit:
Pippino, in exsilium missus est« ad magnum cceno- Cumdivisushomo(prohdolor! ) unus
bium, quod dicitur Unnedica, ut iu ipsius Vita legi- Est votoatque animacorporebino.
tur. Browerus, primus Vitaeeditor, suspeclam habuit Postquamtu unanimis,frater, abisli,
Ast mox per varioslorsus ubique
vocem Unnedica, ubi V. C. Hadrianus Valesius legen- Sumcasus,odiislaesuset alris.
dum putat Gemedico,Jumiege, quod Gemedicum, Ge- Sed nunc... doleo pectore tristi
Multumpossemalum,heu ! generale,
meticum, et Gimeticumvocant, situm in pago Rolho- Quamsolimihimetconderedamnum.
Ex quo sedilionoxiadudum
magensi ad Sequanam. Certe proclivis est mutatio Inter nosorla est, nemo valebat
:
litterae G in V apud Teutones et Francos adeo ut Lenire hanc precibus, nec dare finem.
Crescenssed nimiumtemporemulto,
pro Gimedicoscriptum sit in Sturmii Actis Vimedico, Auctaest perque diessorte maligna,
cujus loco Browerus legerit Unnedico.Itaque Sturmii VastavitpopulumPatris ob iram.
exsilii locum esse Gemeticum indubitanter exisli- Durescitqui animoet cedere nescil,
Trux delurbat oves, csedecruentat:
mem. Et quidem iniqua fuit in Sturmium et Raba- Nulliusmiseret, SEevit in ouines.
num commotio monachorum; in Ratgarium vero Hiscommotamalisturba reliquit
-p.
" Antiquumslabuluui:fit peregrina.
justa, moderata et necessaria. Ratgarius quippe ubi Laesisuna saluspergere longa[L. longe]est.
Venit summadies, tempusamarum,
primum iniit pastoralem curam, mox totum fere nio- Quandoextrema pati lurba coactaest,
nasterii disciplinaeFuldensis statum perverlit, alio- Et convictamalislinqueresedes.
rum monasteriorum, nedum sui, mores repreliendens, Cuncticonveniuntundiquefratres,
Queismensuna fuit, parque volunias,
« quasi regulariler non viverent. » Monachos suos Immitemut precibusfleclerecertent.
rebus necessariis spoliatos ad laborem manuum as- Duratusqui animospreveratfprosprevil]omnes,
Irritaus populum[monachos]peilitab aede,
siduum adigebat, abrogatis solitis precibus, frequenti Desperarededit Patris amorem.
missarum celebratione, et festis diebus non paucis. Diversointer ea mcenialuctu
Miscenlur: resonantcymbalacumque,
Hinc querelae apud Carolum Magnum deposilae Et signumecclesisecouvocatomnes.
a monachis, quorum supplicem hac de re libellum Accurrunttumuloniartyrisalmi,
Flet mislasenibusplebsjuniorum,
reluli post Vitam sancli Eigilis abbalis Fulden- Ex imogemituspectoreducunt,
sis a. Caroli jussu reprcssa Ratgarii severitas, co Expanduntquemanuscum prece fiisa.
mortuo rursus fervere, ad laborem plus quam Sic desinit mulilus codex, ex quo satis hujus Iraga-
a Vide Patrologiac tom. CV.
17 PROLEGOMENA. 18
dise 'flnemdiscimus. Delala res est ad Ludovicum A 18. Quid in sanctorum reliquias et loca sacra prse-
Augustum, qui monachis Fuldensibus facultatem dedit stilum ab eo sit, abunde nos docet Rudolfus (Infra
eligendi alium abbatem. Mox,abjeclo Ratgario, electus in Vita Rabani), nisi quod omittit jacta per eum
est anno 817 Eigil abbas, ut in ejus Vita dictum est. fuisse fundamenta Hersfeldensis ecclesise, teste Lam-
Eo abbate rediit optata serenitas , collecti denuo in berto hujus loci monacho, cujus haecverba. «Anno
uuum monachi regularem disciplinam et studiorum 831 Brun et Raban abbates fundamentum ecclesiae
usum revocarunt Rabano maxime praeceptore. Sancti Wigberti foderunt vi Idus Julii, feria se-
15. Per eam Ratgarii tempestatem accidisse ar- cunda, t quam Rabanus post Bruni mortem absol-
bitror ut Rabanus loco cedere compulsus abierit in vit, et anno 850 dedicavit: cujus rei memoriam
loca sancta: cujusperegrinationis hactenus ignoratse versibus testatam reliquit.
meminit ipse in mss. commentariis Iibri Josue, 19. Fuerunt eo tempore, Meginfrido apud Trithe-
cap. 11, versu 8, ubi de Sidone agit. « Ego quidem, mium testante, in ccenobioFuldensi monachi cenlum
inquit, cum in locis Sidonis aliquoties ;demoratus quinquaginla , quos ille non minus virtutibus quam
sim, nunquam comperi duas esse Sidonas, unam litterarum studiis informabat. Famam ejus doctrinae
raagnam et aliam parvam, quantum ad terrenum probat factum Lupi, qui jam vir, magnis rebus oc-
pertinet locum. > Neque enim iter istud revocari B 1 cupatus, excultusque litteris, Rabani tamen disci-
polest ad tempus intermissi regiminis abbatialis; plinae erudiendum se submisit paulo ante concessam
siquidem hos commentarios nuncupavit Fridurico sibi; Ferrariensis monaslerii administrationem, ut
Trajecti ad Rhenum episcopo, qui anno 834csesus est, patet ex ipsius epistola 5. Idem jam abbas praece-
ante annos octo quam Rabanus regimen abdicaret. ptori gratias agit epistola 40. Quid rei egerit in Ful-
densi academia sub Rabano, declarat ipse in epistola
CAPUT V.
sequenti ad Immonem episcopum Noviomagensem :
Abbatis munus, res gestm,regiminis abdicatio. « Cur autem vobis significari petieritis quos libros
16. Eigili abbati ita, ut dixi, instituto, ac post in Germania scripserim vel legerim, demiratus sum,
quinquennium morluo, successit Rabanus anno 822, nec satis causam comprehendere potui, nisi forte
mense Augusto vel Septembri, ut colligo ex duabus mei experimentum argute capere voluistis propo-
chartis a Pistorio editis, quarum una Eigile abbate sitis duabus rebus: quarum altera, si cessissem,
data est vi Nonas Augusti, pag. 528, alia HRabano, videri poterat ostentationis; altera imprudentiae
mense Octobri, x Kalendas Novembris, pag. 533; puerilis. Itaque simpliciter vobis aperio princi-
utraque Ludovici imperatoris anno nono. pem operam me illic destinasse lectioni; et ad obli-
17. Praeclaras res a tanlo abbate gestas explicare vionis remedium et eruditionis augmentum Iibros
omnes difficileest. Ab eo siquidem sarta tecta viguit pauculos paravisse : nec Germanicae Iinguaecaptum
monastica disciplina; aucta praeter modum ccenobii amore, ut ineptissime quidam jactaverunt, sarcinam
existimatio et fama, uti et monachorum religio; plu- subiisse tanti tamque diuturni laboris. >
rimum temporalis commodi adjectum; litterarum 20. Inter ea, Ludovici Augusti filiis in patrem
studia mirifice exculta; regum et imperatorum, conspirantibus, tam prudenter et religiose se gessit
quibus gratissimus et acceptissimus semper fuit, Rabanus, ut et patris et filiorum benevolentiam sibi
conciliata benevolentia; et (quod prius dixisse de- retinuerit, fueritque apud eos sequester concordiae
bueram) basilicis, sacris aris, ac sanctorum reliquiis et pacis, edito libro de Reverentiafiliorum ergapatres,
cullus amplificatus. Audiendus hoc loco Trithemius: et subditorum erga reges, in cujus fme Ludovicum
« Sub ejus regimine monasterium Fuldense rebus imperatorem ad indulgendum filio et aliis hortatur.
atque personis crevit quotidie, et fama sanclitatisi 21. Quid rei familiaris ccenobio Fuldensi per eum
monachorum ejus per totum se regnum Francorum accesserit, testes sunt litterse donationum a Pistorio
diffudit, praecipue tamen abbatis HRabani opinioi et Browero editae. Observatione digna est Eginhardi
doctrinseet sanctimoniaein ore fuit omnium celebris• ._ epistola 16, reverentissimo Christi famulo HRabano
etgloriosa, non solum apud Germanise Francos, sedI venerabili abbati inscripta, qua Gundhartum quem-
apud Gallicanos quoque et Italos : cujus viri fama dam ejus hominem a militari illius anni expedilione
reges et principes, episcopos et doctores quoslibet, excusatum haberi rogat. Fuldense quippe ccenobium
etiam longius distanles, in ejus venerationem per- erat ex illorum numero qui
regi dona et militiam
movit. Ex omni regno Francorum, quod tunc erat (sic aiunt) debebant. Ad haecegregium a
Gregorio
unum, Germanis et Gallis, ad audiendum illum cer- papa quarto diploma obtinuisse dicitur, quo ponli-
tatim confluebant viri multarum facultatum periti; fex sex privilegia Fuldensibus concedit. 1. Confir-
et se fore beatos existimabant, qui ad ejus fuissent; mat monasterii patrimonium. 2.
Assignat Rabano
familiaritatem admissi. Mulli quoque principes, no- ejusque successoribus domicilium Romae, puta mo-
biles et cives HRabani magisterio filios suos com- nasterium Sancti Andreae, dictum Exavilum, juxta
miserunt imbuendos, variis atque magnificis praece- ecclesiam SanctaeMarisead Praesepe. 3. Vetat cujus-
ptorem donis et muneribus honorantes : quos illei visordinis antistitibus ne sacrificent in Fuldensis ba-
tanta sedulitate docuit, qua major excogitari vix silicaeara primaria. 4. Concedit praedicandi faculta-
potuisset. > tem, proedriam et primatum sedendi in publicis
19 AD OPERA B. RABANIMAURI 20
cunsessibus, ante omnes Galliae et Germanice abba- A manorum rex, frater Lotharii imperatoris ac regis
tes. 5. Usum dalmalicae, caligarum et sandaliorum. Italise, fllius Ludovici primi, missis ad Fuldam nun-
6. Ut Fuldensis antisles nonnisi ab apostolica sede tiis HRabanum ad se vocavit abbatem, et monacho-
benedicalur aut confirmetur. Idibus Maiiper manus rum temeritatem regali auctoritate compescuit, ve-
Benedicti notarii et scriniarii, indict. 14, id est nientemque cum honore suscepit, et biennio ferme
anno 836; quod diploma Grelserus ex Viennensi secum in curia rcgali delinuil. Inlerea monachi Ful-
bibliotheca publicavil, tesle Browero in releclioni- denses, pcenitenlia ducti, oralores miserunt ad re-
bus ad Antiquilales Fuldenses : quod diploma, in- gem, humili supplicatione rogantes ul ablatum sibi
quit, si genuinum est, magna Rabano ornamcnta redonaret abbatem : quod lamen facere propter cau-
conciliat. sam rationabilem el abbas ipse renuit et rex admit-
22. His addit Trithemius, Rabanum in pauperes, tere nullatenus consensit. Mansit crgo in aula regia
non sine suorum obloquio, liberalem fuisse; et in beatus abbas HRabanus biennio, usqtte ad morlem
refrigerium defunctorum eleemosynas dare solitum : Olgarii archiepiscopi Moguntiili, monachis inlerim
quas cum Adelhardus monachus, homo Franeus, lamentantibus » Hic duplex erratum, et quod Raba-
nimis quam avarus domesticaerei dispensator, ali- nus biennio in aula mansisse post dimissam proe-
quando fraudasset, egrcgie castigatum ccelitusfuisse " fecluram, et quod exacto illo biennio sedi Mogun-
anno837. Id cum Jegi, venit in mentem illius Adal- linoc admotus dicitur. Nam tolo fere quinquennio
hardi inclusi, cujus epilaphium exstat in poematiis privatus in cella remota deguit, ab anno scilicet
Rabani. Quod vero sub;iil Trithemius, eum data 842 ad 47, quo successit Otgario. Rem melius dislin-
lege removisse feminas ;tb ingressu Fuldensis eccle guunl abbalum Fuldensium Acta vetera a Browero
sise, id ab initio cautum eo in loco, ex quo a mona- citala in Iibro iv Anliquitatum Fuldensium : « HRa-
chis habilari cceplusest, auctor cst Rudolfus in libro banus postquam ecclesiam Fuldensem per viginli
de Vita sanctae Liobae abbatissae. Quiddam nihilo annos egregie rexisset, relicta quam habuit pote-
minus notandum est in his Trithcmii verbis: «.Fecit state ultra Rhcnum fluvium, in regnum Lolharii se
et aliam valde necessariam constitutionem beatus contulit. Post quem quidam de Fratribus Monaste-
abbas Rabanus, quae(ut fertur) usquc in pracsentcm rii, si quo motlo eum revocare possent, miltunlur.
diem in monasterio servatur. Sciens enim quam sit Illo vero renuente, Hatlonem super se abbalem con-
monachis frequens conspectus lnulierum pcriculo- stitucrunt. HRabanus autem post dies paucos ad
sus, illis maxime qui juniores aetate in litnore Do- monasterium veniens, cum concordia abbatis et
mini adhuc minus exercitatos habent sensus, de p, fratrum ejus ad orientalem plagam monasterii mon-
consilio duodecim seniorum cunctis perpetuo mulie- tanus efficitur. » Id est reclusus in cella, quse in
ribus ad monasterium interdi.xit accessum. Quae monte Saucti Petri sita est, duodecim fere stadiis a
sancta constitutio ut robur obtineret perpetuum, msnasterio : ubi « Deo serviens , inquit Rudolfus,
transilum femineo sexui per aquilonarem urbis por- ceelesli sapientise vacabat. » De hoc secessu ex-
tam, exlra quam silum est monasterium, perpelua plicanda est Lotharii Augusli epislola HRabano in-
sanctione prohibuit et negavit. » Quod forsan de scripta initio Commentarii in Ezechielem : « Placet,
priscae consuetudinis confirmatiohe intelligendum inquam, tua habitatio nobis, si creditur ab omni
est. Cseterumquod ait Trithemius, istum morem ad jactantia aliena. PIus enim inleriorem homineni
suum usque tempus servalum fuisse, excipias festum rustica montium solitudo, quam regalis urbium pul-
sancii Bonifacii et quosdam alios festos dies, in chritudo delectat, ubi nulla liventis invidia tran-
quibus feminis patebat ingressus ecclesiae de con- quillum pectus hilari mentitur inluitu, nec fucali
cessu ponlificis Romani : tamctsi observatum a ma- sermonis adumbrata blandiliis artiflci scelere mutua
joribus est, prima vice qua patuit, ecclesiam poslri- fabricatur astutia. » Data est hoecepistola eo tem-
die de ccclo (actam conflagrasse. pore quo bellorum tumultus Lotharium et fratres
25. Quod superest, Rabanus abbas anno 838 Hir- n ejus de regno disceptantes agilabat, ut inilio episloke
saugiam misit coloniam monachorum,qui ccenobium Lotharius significat. Tempus dimissi regiminis vir
ab Erlafrido comite instructum incolercnt, prsepo- magnse eruditionis Stephanus Baluzius recte statuit
sito eis discipulo suo Liutberto abbate, uti Trilhe- in nolis ad Lupi epistolam 40, tum ex anno 822, quo
mius in Historia Hirsaugiensi fusius docet initam a Rabano dignitatem abbatialem docent An-
24. « Anno 842, inquit Lambertus Scafnabtirgen- nales Fuldenses, lum ex spatio viginti annorum re-
sis, Liulharius expulsus cst a regno, et Raban ab- giminis, quos ipsi Rudolfus assignat usque ad depo-
bas de monasterio, cum illud per annos viginli no- sitionem curae pasloralis. Repugnare tamen videtur
biliter rexisset, »ex Rudolfo. Id factum dissensione vetus abbatum Fuldensium catalogus manu descri-
monachorum Trithemius ex Mcginfrido tradit : ptus, citatus a Browero in nolis ad Rabani poema
t Anno nativitatis ejus quinquagesimo septimo, ut 28; quo in catalogo « Halto, Bonosus dictus, > Ra-
Meginfridus Fuldse postea monachus est auctor, bani successor, « suscepisse gubernaculum abbalise
facta est inler eum et Monachos ejus, sollicitante anno Domini841» perhibetur. Quod inlerpretandum
diabolo, gravis quaedam et nociva dissensio, cujus puto de fine anni 841 secundum veterem calculum,
tamen causam non expressit. Quam LudovicusGer- at dc inilio anni 842 secundum novum. Rabanus
21 PROLEGOMENA. 22
enim Eigili successit sub finem anni 822, id est A tur, absente diu et procul versanle suo pastore. > Id
mense Septembri, ex dictis ; dignitate ciessit, « cum autem propterea uoto quod nullahi ejus rei mentio-
mdnasterium rexisset per annos viginti, >-teste Ru- nem facit Serarius in Historia Moguntiaca. Is est
dolfo, ac proinde ejus abdicatio contigit initio anrii Otgarius cui Rabanus pro ordinatione Werdrici dia-
842, quod nonnulli ad praecedentis anni finem refe- coni scripsit, probante Eginhardi epistola4.
rebant. Hunc calculum praevalide firmat Lupi epi- CAPUTVI.
stola 41, ubi ait se sospitem reversum ex Germania, Archiepiscopalis dignilas , archiepiscopi gesta.
seu ex Fuldensi academia, perculsum fuisse nuntio 26. « Anno 847, > habent Annales Fuldenses,
mprtis Aldrici Senonensis episcopi nulritoris sui, «Otgarius Mogontiacensis episcopus xi Kal. Maii
quem sub flnem anni 840, nimirum vi Idus Octo- obiil; in cujus locum HRabanus ordinalusest v Kal.
bris, obiisse in ejus Vita ostendi a. Atqui Rabanus Julii. > Huc scrupulum movet Petrus Franciscus
tum, cum Lupiis av eo discessit, abbatis munus ab- ChilTletius,eruditus presbyter socielatis Jesu, qui in
dicaverat, ut intelligilur ex Lupi epistola 40 ad ip- Prsefatione ad librum conlra Judceos, sub Rabani
suin, in qua jam ih Galliam reversus scribit se au- nomine ab se vulgatum, censet Rabani ordinatio-
divisse Rabanum deposuisse sarcinam adminislra- nem factam esse anno praecedente, nimirum tum
tionis, ac proinde id conligit solum initio anui 842, B propter diehi Dominicam, in qua episcoporum ordi-
quo lempore Lotharius cuin fratribus suis de regno naiiones fieri debent ex antiquo more, eo anno in v
armis disceptabat, ut dicium est supra. Huc acce- Kal. Julii incidentem : tum propter spatium novem
dunt qusedam charlse donationum apud Pistorium annorum regiminis cum uno mense et diebus qua-
pag. 484 et 558, quarum una Rabano abbati facta tuor, qui Rabano tribuuntur in prsedictis Annalibus,
dicilur anno secundo Ludharii gloriosissimi regis ubi mors ejus refertur ad annum 856, pridie Nonas
Francofum, quarto Nonas Aprilis, id est anno 842 ; Februarii, riam a vKal. Julii anni847adhunc annum
alia Haltoni abbati quarlo Nonas Aprilis, anno lerlio non reperiri integrum novennium. Quapropter exi-
Ludovki regis orienlalium Francoruni, id est aniio stimat annum 847 in istis Annalibus compulari se-
insequenti. Qtlae fuerit hujus abdicationis causa, cundum veterem calculum, qui annus sit praecedens
sibi renuntiari optat Lupus in dicta epistola 40 his secundum novum. Et quidem proba est utraque
verbis : « Cseteruhi audivi sarcinam administratio- Chiflletii ratio, sed nodi utriusque solulio aliunde
nis vestrse vos deposuisse, et rebus divinis solum- repetenda. Mensis enim Junius, in cujus die v Kal.
modo hunC esse inlentos; Hattoni vero nostro cu- Julii ordinatio Rabani facta dicitur, trahi non po-
ram sudoris plenam reliquisse : cujus rei ordinem test in diversos annos pro diverso calculo; sed tan-
bealiludinis ^J
simulque alia, qusecuhque videbuntur, tum tres menses primi aeraenostrce vulgaris, neque
vestroe lilteris optabo cognoscere. « Verum quid praecedit vetus computandi ratio, sed
Dionysiana et
Lupo rescriptiim liac de re sit ignoramiis. nostra nova. Sic Januarius, Februarius, et Marlius
25. Hujus vacationis lempore vif pius totum se ad Pascha usque pertinent ad finem anni 847 se-
conlulit ad studia sacrarum lilterarum : tumque cundum vetus computum; ad iniliuin vero anni in-
opus suum de Universodedicavit Hemmoni episcopo sequentis secundum Dionysianum, quod annos in-
Halberstalensi, ad quem hoecverba facit in epistola choat a Christi nativitate; et secundum noslrum
lnincupatoria : < Postquam me divlna providenfcia novum, quod a mense Januario. Scio alicubi va-
ab exteriorum negotiorum cura absolvit, teque in riasse hunc usum, ita ut menses novem, ab annun-
pastoralis curse officium sublimavit, cogitabam quid tiatione seu a mense Martio ad Natale Domini, uno
luae sanclilali gratum et ulile in scribendo conficere anno praeverterint aliquando eum calculum, qui an-
possem.» Proeter ea «anno 844, >ut tradunt Annales nos computabat a Nalivitate, non ab Incarnatione;
Fuldenses, « HRabanus sophista, > id est sapiens, eumque morem, teste Covarruvia, obtinuisse apud
«elsui temporis poetarum nulli secundus, librum Pisanos. At rarissimus fuil iste computandi modus.
quem de laude sancloc crucis Christi flgurarum va- j, Proinde, ut dixi, hujuscemodi a Chiflletio propo-
rietate distinctum difficiii et mirando poemale com- siti solutio repetenda est aliunde. Negari certe non
posuit, per Aschricum et HRuodbertum nionacbos polest quin episcoporum ordinationes pro veteri
monaslerii Fuldensis Sergro papae sancto Petro otfe- more fleri solitoe sint die Dominica, sed non sem-
rendum transmisit. « De reliquis ejus operibus per per; nam sancti Willibrordus et Bonifacius ordinati
id tempus editis postea dicemus. In his commenta- sunt Romae, hic pridie Kal. Decembris anni 823,
rios suos in Sapientiam et in Ecclesiasticum cum li- qui dies tum in feriam tertiam incidit; iile anno 696,
bro poenitenliali nuncupavit Otgario Mogontiacensi die sanctaeCaecilioe,qui in feriam quartam. Existimo
antistiti, decessori suo : de quo explicanda est cleri lamen Rabani ordinationem contigisse die Domi-
Moguntini epislola reclamatoria apud Chesnium nica : sed quia, testantibus Annalibus Fuldensibus,
edita tomo II Historiae Francorum, ubi Otgarii seu Franco-Saxonicis, et Hermanno monacho facta est
Glgcri reditum in sedem suam ab Ludovico impera- anno 847, fatendum est mendum irrepsisse in diem
tore flagitant Mogontiacenses « propter nimiam ne- apud Annales Fuldenses, et pro v Kal. Julh repo-
cessitatem, quaequotidie in ipsa parochia grassaba- nendum esse vi Kal. Julii, uti legit TrithemiuSi
» Vide Patrologioe tom. CV,
25 AD OPERA B. RABANI MAURI 24
Quanquam Franco-Saxonici Annales mss. optimaeA summalionis saeculi diem, aliaque "perplura divini-
notae, qui csetera hoc loco cum Fuldensibus conve- tus sibi revelata. Haec in praesentiam episcopornm
niunt, Rabani ordinationem reponunt vm Kat. Julii, apud Sanctum Albanum adducta, publicis caesafla-
id est die natali sancli Joannis Baptistse, qua die ob gellis, minislerium praedicationis quod irrationabi-
fesli celebritatem, tametsi Dominica non erat, Ra- liter arripuit, cum dedecore amisit, > ut fusius le-
bani ordinatio facile fleri potuit. Aliud Chiffletiimo- gitur m jam dictis Annahbus, ex quibus etiam sub-
mentum inferius /diluendum est, ubi Rabani annos jecta eruimus. ;
pontiflcatus expendemus. Interim moneo librum 28. « Anno 848 » Ludovicus Germanioerex « ho-
seu epistolam contra Judseos, sub nomine Rabani mines HRabani episcopi adversus dominum suum
vulgatam, ex qua prsecipuum sententise suse de conspirantes, publice convictos cum eo pacilicavit
anno ordinati Rabani fundamentum deprompsit apudMogontiacum. Gotescalcus quoque quidampres-
Chiffletius, non esse huic pontiflci tribuendam, sed byter, >monachus coenobii Orbacensis sub parochia
Amoloni, ut postea demonstrabo. Nunc res a Rabano et ditione archiepiscopi Rhemensis, sed dicecesis
archiepiscopo gestse paucis explicandse sunt. Suessionensis, « de praedestinatione Dei prave sen-
27. Eodem ordinationis suse anno, cx prsedictis . tiens, et tam bonos ad vitam, quam malos ad mor-
Annalibus, «jubente HLudowico rege apud Mogon- B tem perpeluam inevitabiliter a Deo praedestinatos
tiacum synodum habuit circa Kal. Octobris, > nimi- esse affirmans, in conventu episcoporum rationabili-
rum in monasterio Sancti Albani. Occasio hujus ter (ut plurimis visum est) convictus, et ad proprium
synodi eadem fuit quoe Meldensis concilii, ut Baro- episcopum Igumarum Rhemis transmissus est, prius
nius observavit. Cum enim a laicis bona ecclesia- tamen juramento confirmans ne m regnum HLudo-
rum, jura pariter et personse invaderentur, deque wici ultra rediret. > Meminit istius synodi Hincma-
his frequenles apud regem querelse deponerentur; rus cum variis in locis, tum maxime in capite 11
ipse, ut his malis mederelur, satis egit ut ejusmod» posterioris operis adversus Gothescalcum, ubi
provinciale concilium colligeretur, « cui archiepi- synodalem epistolam profert a Rabano ad se missam
scopus Rabanus, vir doctrina valde insignis, prseesse de Gothescalco, quoe exstat in lomo 111Coneiliorum
deberet quem sciret probitate atque scientia nulli Galliae. Rabanus insuper tres hac de re scripsit epi-
secundum, > inquit Baronius. Quot vero episcopi stolas ad Hincmarum Rhemensem, ad Notingum Ve-
interfuerint, quseve deflnierint, docet Rabani syno- ronensem episcopos, et ad Heberardum comitem in
dalis epistola ad Ludovicum regem missa cum capi- Italia, quas typis vulgavit Jacobus Sirmondus anno
tulis ibidem constitutis, quse exstant in collectione 1647. Duas superiores synodos in unam conflavit
Conciliorum. ln ea epislola consideranda sunt hsec C Trithemius in Chronico Hirsaugiensi, ubi de hac sy-
verba : « Decrevimus ut singulis parochiis per epi- nodo agens multa peccat : tum quia eam synodum
scopos et clericos, per abbates et monachos oratio jussu Lotharii coactam fuisse dicit, cum Ludovico
pro vobis, et pro vestra conjuge, simulque prole rege procurante id factum sit; tum quia Patres
nobilissima fieret, cujus orationis summa esl, mis- synodi recensens, memorat Allfriduin Hildesheimen-
sarum tria millia et quingentae, et psalteriorum sem episcopum, qui anno duntaxat 851 eam sedem
mille septingenta, > etinfra : « Tunc vero consi- iniit; Hetli archiepiscopum Trevirensem, Hildebol-
dentes in claustro sancti Albani martyris, secundum dum Coloniensem, Ludericum Bremensem episco-
morem illum quo priscis temporibus sub Carolo pum, et Eginhardum abbatem Segensteltensem, qui
imperatore Hildebaldus et Ricolfus cum caeteris antea e vivis abierant, et Radulphum abbatem
episcopis et abbatibus illuc convenientibus fecerunt, S. Medardi Suessionensis, postea Bituricensem ar-
ccepimus in Dei nomine, communi consensu et vo- chiepiscopum, qui hauc dignitatem jam dudum ante,
luntate, traelare pariter de stalu verse religionis, id est ab anno 840, obtinuerat. Lege Henschenii
atque utilitate et profectu Christianae plebis. Con- Commentarium, num. 51.
venit inler nos de nostro communi collegio clerico- 29. « Anno 850, » ex iisdem Annalibus Fuldensi-
rum et monachorura facere duas turmas, sicut et D bus, « gravissima fames Germaniae populos oppres-
fecimus; ita ut in una turma considerent episcopi sit, maxime circa Rhenum habitantes : nam unus
cumnotariis... in alia vero turma sederunt abbates et modius de frumento Mogontiaci vendebalur decem
probati monachi, Regulam sancti Benedicti legentes siclis argenti. Morabatur autem eo tempore HRaba-
atque tractantes diligenter, qualiter monachorum nus archiepiscopus in quadam villa parochise suse,
vitam in meliorem statum atque augmenlum per Dei cui vocabulum est WinzeUa; et pauperes de diver-
venientes suscipiens, quotidie plus quam
gratiam perducere possent: et ubicunque per ne- sis locis
his qui in
gligentiam atque desidiam rectorum regularis ordo trecentos alimento sustealabat, exceptis
Jam superius
dilapsus fuisset, rursum secundum normam sancli praesenlia illius vescebantur assidue.»
Benedieti restitueretur. » In illa etiam synodo ven- ex Trithemio notatum est quantae charitatis in pau-
lilata est causa cujusdam « pseudoprophetissae de peres fuerit abbas. De Winzella sermo recurret
Alamanniae partibus, nomine Thiotae, quaeSalomo- num. 58. Eodem anno 850, et quidem « v Kal. No-
nis episcopi (Constantiensis) parochiam suis vatici- vembris, ecclesia Sancti Wigberti > in ccenobio
niisnon minime turbaverat, asserendo cerlum con- Fritislariensi «dedicata est a Rabano Mogontiacensis
23 PROLEGOMENA. 26
ecclesiaearchiepiscopo, > ex Chronico Hildeneshei- A fectus, tametsi vacaret regularibus exercitiis et in-
mensi. struendae juventuti; non tamen desistebat a confi-
30. « Anno 852 habita est synodus ex voluntate ciendis commentariis ex sententiis Patrum, ut testatur
atque prsecepto HLudowici serenissimi principis in ejus epistola ad Haistulfum Mogontiacensem episco-
civitate Mogontia metropoli Germanise, prsesidente pum pro expositione in Matthaeum : « Horum ergo
HRabano venerabili ejusdem urbis archiepiscopo, lectioni intentus, quantum mihi prae innumeris mo-
cum omnibus episcopis atque abbatibus orientalis nasticae servitutis retinaculis Iicuit, et pro nutri-
Francise, Bajoariaeet Saxonise. Et illi quidem de mento parvulorum, quod non parvam nobis ingerit
absolvendis quaestionibus ecclesiastice tractatum molestiam, et lectionis facit injuriam; ipse mihi
habebant. Rex vero cum principibus et praefectis dictator simul et notarius existens, in schedula ea
provinciarum publicis causis litibusque componendis mandare curavi quae ab eis exposita sunt, vel ipsis
insistens, postquam synodalia eorum decreta suo ju eorum syllabis, vel certe meis breviandi causa ser-
dicio comprobavit, Bajoariam reversus est. > De monibus. » Bedam Venerabilem imitatus, cujus fere
episcopis qui huic concilio interfuerunt agit Hen- eadem verba sunt in ejus Elogio relala saeculo su-
schenius in Commentarii num. 51, ubi qusedam periori &. Abbas factus idem studium coluit, tametsi
Trilhemii errata corrigit: assignat etiam suam cui- " «in desertis locis conversans, maxima occupatione
quesedem episcopis, qui primo Rabani concilio detineretur, qua servire ac necessaria providere fa-
prsesentes fuerunt, num. 49. Anno 855 habila est mulis Christi sub Regula sancti Benedicti degenlibus
synodus « in palatio regio Franconoford, » prsesentc «juotidie compellerelur, nec otium haberet Patrum
Ludovico Germanise rege, in qua quid Gozberto dicta pleniter perscrutari, > uti scribit in epistola ad
Osnabruggensi episcopo in Herifordensis partheno- Freculfum Lexoviensem in Gallia episcopum, cui
nis ecclesias competere deberet, definilum est coram mittit expositionem suam in Leviticum : quod etiam
Ludovico rege « et archiepiscopo HRabano, coete- dixerat in epistola ad eumdem, cum explanationem
risque cum eo in synodo agenlibus. > Ejus rei di- in Genesim ipsi direxit. Quid scripserit episcopus,
ploma idem rex concessit, superius editum in postea videbimus. At (quod magis mirere) non eum
Observationibus praeviis ad historiam translationis ab hoc opere morbi remorabantur, probante epistola
S. Viti «. ad Lotharium Augustum in Commentarios Ezechie-
51. Sic occupatus in muneris sui officiispiissimus lis : « Quod vero, inquit, tertio loco postulastis de
antistes, vix interspirandi tempus habebat. Quam ob Ezechiele, in praesenti opusculo, prout infirmitas
rem a Freculfo Lexoviensi episcopo instigatus ad corporis et parvitas ingenii sinit, confectum ha-
scribendos commentarios in Genesim, ita rescribit: ^1betis. > Et in praafatione libelli de sacris Ordinibus
« Injunxisti ut Pentateuchum... digererem. Verum ad Theotmarum ita loquitur : « Quia mei cooperato-
hsec quantum meam possibilitatem excedant, tu me- rem in sacro ministerio elegi, hortor ut quod pro
lius nosti, cum in difficillimo loco conversans, infirmitate corporis coram multis exponere non
propter curam gregis Dominici, ne ei necessaria possuin, tu, qui junior setate et validior es corpore,
desint, tantum occupatus sim, ut nec aliorum dicta illis qui ad sacerdotium ordinati sunt, et ministerium
perlegere, nee propria excogitare liceat. > sacerdotale agere debent, notum facias, et eis per-
CAPUT VII. suadeas, imo jubeas, ut diligenter discant, quod in
Scribendi studium, reverentia erga Patres. hoc opusculo conscriptum est. > Denique in prse-
32. Tantus erat ejus amor in litteras, ut eum ab fatione super Jeremiam : « Gravi segriludine
scribendi studio non docendi labor et vitae regularis pressus, jam saepius in lectulo accumbo quam ad
officia, non varioe occupationes, non denique morbi scribendum vel ad legendum in meditatorio sedeo. >
revocarent. Facilis quippe amicorum parere volun- 33. Quanta fuerit ejus observantia erga sanctos
tali, id unum curabal, ut Christi Ecclesise aUorum- Patres docent opera ejus omnia, quseipse ex eorum
que saluti prodesse posset. Hoc probat ejus prsefatio sententiis contexuit, appositis ad marginem nomini-
in librum Judicum, Humberto Wirtziburgensi epi- bus : « ne majorum dicta furari, et hsec quasi mea
scopo inscripta, cujus hsec verba : «Igitur quia pa- propria componere dicar, » ai,t in prsefatione ad
temitas tua a nostra exiguitate ad hoc aliquantu- Matthaei Evangelium. Id autem ita prsestabat, ut
lum dignata est quserere solatium; propter amorem ibidem ipse dicit, in commodumaliorum : « ut lector
Dei et vestram etiam humilem in eo dileetionem, pauperculus qui librorum copiam non habet, aut cui
humilem in hoc opere profiteor me vobis esse velle in pluribus scrutari profundos sensus Patrum non
servitorem, et boni studii, quantum divina gratia licet, saltem in isto sufficientiam suae indigentiae
annuerit, benevolum adjutorem. » Et in epistola ad inveniat. > Quod oplimo consilio factum ab eo nemo
Ludovicum regem initio Commenlariorum in libros negaverit, qui librorum raritatem, qualis eo tempore
Machabaeorum: « Quandiu, inquit, in hoc corpus- erat, considerabit. Nam extra monasteria nullse fere
culo vixero , in Christi servitio, prout possibile bibliothecoehabebantur, ne quidem in cathedralibus
fuerit, laborare contendo. > Fuldensi academiaeprae- plerisque ecclesiis, ut de stia Lexoviensi testatur
a Vide PatroIo»iaelom. CIV, inter Ludovici Pii h Vide Patrologise tom. XC, Opp. Ven. Bedse
Diplomata. tom. I.
 «7 AD OPERA B. RABAM MAURI X)
FfeciiliuS iii epistola ad Rabanuiii, a quo petiit Com- A
i 55. Adverstis hioruin relaxationes scnpsit homi-
iuentarios in Pentateuchum contextos ex dictis Pa- lias plures. quas populo recitandas dedicavit Haislul-
truni : « Ergo si aliquas exCusalionis praetendere fo archiepiscopo Mogunlino, in quibus exstat homi-
tentaveris occasiones, rie tahtse molis opus ingeri- lia, Conlra eos quiin lunm defectu clamoribusse fati-
tisque labdris subeas; et respondere nisus fueris gabant; alia, Conlra paganicos ertores, quos aliqui
cur nbn proprio siidore eos legehdo perlustro libros de rudibus Chrislianis sequebantur; item alia, de Mo-
ex quibus haec fieri mando, et quaequelibuerint de- ribus bonorum et malorum Cltrislianorum. Neque
Carpendo colligam, ad haec vestrae charitatis vigi- tanlum plebeiis homihibus salubria dabal monita
lahtia intendat quoniarii nulla nobis librorum copia, pro correctione morum, sed etiam regibus et epi-
ut hsec facere possimus, suppeditat, eliamsi parvi- scopis : regibus quidem, tum in libro de Reverentia
tas obtusi senstis nostri vigeret: dum in episcopio /iliorum erga patres in causa depositionis Ludovici
noslroe parvitati commissonec ipsos Novi Velerisque Augusli,tum in provinciali synodo JHogunlina,quam
Testamenti canonicos reperi libros, multo minus anno suae ordinationis primo celebravit. Episcopos
eorum expositiohes. > Et si vero laudanda erat mo- denique monet, ul ne plus vacent forensibus causis,
destia Rabani, Patrum sehsa suis praeferentis, non quam sacris conCionibus, in epistola Hemmoni epi-
defuere tamen qui hoc in eo reprehenderent, uti de j$ I scopo scripta, inilio libroruin de Universo: « Multo
his conquerilur in praefalione super Ezechielem ad melius cst enim laborare episcopum in doctrina
Lotliarium imperatorem : « Nec etiam illud silen- verbi Dei ob salulem animarum sibi commissarum,
dom arbitror, quod quibusdam narrantibus coniperi, quam in disponendis et definiendis civilibus quse-
quosdam sciolos me in hoc vituperasse quod excer- stionibus et variis hominum conlentionibus vacare,
ptionem faciens de sanclorumPatrum scriplis, eorum qui propter terrenam cupiditatem litem et rixas in-
nomina proenotarem, sive quod aliorum senlentiis cessanter movent, et unusquisque in his alterum su-
magis usus essem, quam propria Conderem. Quibus perare contendit. Nusquam enim in Scripturis
ad hoc facile respohdcre possum. Quid cnim peccavi sacris legitur ipse Salvator aut discipuli ejus hoc
in hoc quod magistros Ecclesise veneralione dignos egisse sivedocuisse... Hsec cum scribantur, mi do-
judicabam, et eorum seulentias, prout eas protule- mine, nolo ut sestimes me novam lcgem vivendi tibi
rant, opportunis Iocis simul cum nota- nominum constituere, sed olim a viris sanclis prolalam ob
eorum in opusculis meis interposueram ? Magis enim commemorationem breviter commemorare. > Et in
mihi videbalur salubre esse, uthumililatemservans, epislola de chorepiscopis ad Dragoncm episcopum
sanctorum Patrum doctrinis inniterer, quam per ar- Metensem carpit occidentales seu Gallicanos episco-
rogantiam, quasi propriam laudem quaerendo, mea C ( pos, qui chorepiscopos a polestate ordinandi pres-
indecenter proferrem... Illi qui se laudari quserunt, byteros et diaconos exclusos volebant. « Grandis
et ab hominibus videri appetunt, dictent vel scribant honor est, inquit, Christi ministrum esse; unde et
quidquid voluerint, el laudatores suos atque adula- grande prsemium bene ministranlem sequitur, ita
tores undecunque possint, sibi acquirant. Mihi au- ut cum Christo et sanctis angelis ejus in ccelesti
tem adhxrere Deo omni tempore vitae mese bonum beatiludine sine fine leetetur. Atque ideo non conve-
est, et ponere in Domino Deo spem meam, ut nit scrvis Christi contendere de sublimilate honoris,
armuiiliem omnes laudes ejus in porlis filioeSion, in sed magis certare de utilitate sanoe pradicationis
illis videlicet portis de quibus scriptum est : Beali et assiduitate bona3 operalionis, ut populus Christi
qui ambulant in semilis vitai, et per portas inlroeunt audiat ex ore eorum verbum rectoe fidei, et videal
in civitalem. » Utinam qui novos condunt libros, in aclibus eorum boniim exemplum per humilila-
per easdem semitas incedant (ut cerie modo ince- tis indicium... Non est enim sequum utcollalio sacri
dunt inulti), et non per vias intricatas adinventio- ordinis servis Christi fiat causa elationis et terrense
num btimanarum et novilalum, quibus nihil in reli- voluplatis, quia nec in ipsius Magistri, nec discipii-
gionc perniciosius! lorum ejus dictis sivc exemplis aliquid hujusmodi
CAPUT vm. ] reperiunt, » etc. Cum Rabani sententia conspnat
D
Zelus pro /ide et pro intcgrilale morum, aucloritas, Nicolai papse I epistola 39, ad Rodulfum episcopum
humititas. Bituricensem.
54. Rabani zelum pro Christiana religione proba- 56. Tanta in dicendo libertas non ipsi, ut solet, pa-
rel in priniis epistola contra Judseossubejus nomine rabat corum ad quos scribebat indignationem,sed au-
a Chiffletio edita. At cum verisimilius sit illam ctoritatem apudomnes, qui ejus scriptis et monitis in-
Amolonis felum esse, uti postea ostendemus, juvat strui elemendariperoptabant. Exemplo esl Lotharius
polius in hujus zeli argumentum proferre Martyro- Augustus, qui cum expositionem in librum Josue ab
logium ab ipso ediluin de sanclis qui Ecclesiam fa- eo accepisset, gratias agit pro accepto; et iterum alia
ctis ut passione sua illustrarunl. Id ipsum probant petit, exponens vchemens suum desiderium crebro
omnia ejus auctoris scripta, quoesinceram Palrum eum videndi et alloquendi, ut patet in Lotharii epi-
doctrioam ac genuinam pietatem spirant, et maxime stola inilio Commenlariiin Ezechielem, ad Rabanum
decreta ab ipso sancita variis in synodis quas proi post abbatialis regiminis abdicalionem scripla,in
ecclesiaslicis rebus celebravit. qua singularis cum eo familiaritalis indieia demon-
 29 PROLEGOMENA. 30
strat. Necaliter affectiadversus eumerant Ludovicus Aguslo Ludovici regis expeditionom in Dalmatas eo-
Augustus, et Ludovicus ejus filius Germaniae rex : dcmanno, relaturiad annum 857, siFebruariummen-
quorum ilie Rabani causa Fuldense monasterium a- sem, quo Rabanus obiit, ad fmem anni 856 ex veteri
diit, testante Rabano in epistola ad Ludovicum re- calculo revocassent. Accedit quod neque hoc modo
gem, expositioniParalipomenfin prseposita, ubi ait se numerus annorum, mensis 1, et dierum 4, quos Ra-
nuper commentarios Regum sacratissimogenitoriejus bano archiepiscopo tribuuut, accurale constaret, sed
prwsentialiler in suo monasterio tradidisse. Hic Ra- numerus mensium, dierum 7, 8 vel 9, prseter novem
banum arcessivit in cellulam monasierii, </»«;vocatur annos. Alia proinde explicandi hujus loci ralio, quam
Raleslorf, ubi sermonemcum co habuit de Scripturis obscure suggerit Serarius, ineunda est, dicendo An-
sacris, persuasitque ut canlica, quaiad matutinas lau- nalesFuldenses et SaxonieosanmimpontificatusRa-
des per septimanam dicunlur, explanaret, prout le- baniprimum, tametsicjusordinatio mense Junio con-
gitur in epistola dictoe explanationi proemissa. Mi- tigerit, definisse anno 847, quem Rabano solidum
randum porro est, tantis regibus, tot bellis ac ssecu- tribuerint; secundum vero (quod etiam de subsequen-
laribus negotiis implicatis, tantam fuisse sitim verbi tibus dicendum ) inchoasse anno 848. Hoc enim mo-
Dei, quam sine dubio accendebat is qui restinguebat, doinveniuntiirRabaniepiscopaliisanm' novem, mensis
ncmpe Rabanus. B unus, dies qualuor, usque ad quartum Februarii diem
57. Quid inter hsecde se sentiret vir sanctus, aperit anni 856, quo tenipore obitum ejus reponunt isti an-
ipse in proefalionead Commentarios Ezechielis, cujus nales. «Mortuusestaulembeatissimusarchiepiscopus,
libri explanalionem ab eo loco in quo desieral Grego- aitTrithemius, apudVinicellatn (Winfel), habitationis
riusMagnusaRabanocontinuari Lotharius Augustus, susevicum, ad littora Rhcni; cujus sacrum corpus,
prseler alia, poslulaveral. «Quod vero, inquit, lertio sicttt vivens mandaverat, Moguntiam relatum est.>
loco postulastis de Ezechiele, in praesenti opusculo, Eum provectoe fuisse oetatis, patet ex epistola ad
proul infirmitas corporis et parvitas iugenii sinit, Hincmanim Rhemensem archicpiscopum, a Sirmondo
confeclum habetis. Feci enim, non quasi successor edita, in qua se excusat a prolixiori Gotescalcirefu-
papae Gregorii et praedicator plebis Dei, supplendo tatione : quia scilicet id non permiltil infirmitas cor-
hoc quod ille homiliarum condilione populum docens poris, nec wgritudo senectutis. Quapropter eum ad
incboavit, et tamen usque ad finem Prophetoe non annos aelatis ferc septuaginta (sexaginta octo habct
perduxit: sed quasi imitator et discipulus, non solum Trithemius ) pervenisse credideriin.
ipsius memorati papae,sed et aliorum sanclorum do- 39. Sepultus est in monasterio saucti Albani « in
ctoruiu vestigia sequendo. » Hsec in exemplum de capella sanctorum Marlini et Bonifacii,»uti legitur in
Rabani virtutibus sufficianl. C brcvi ejus conimemoralione, quae exstat post libros
CAPUTIX. deUniversoincodicenostroms. n. 270, inhsecverba:
Mors et mtas, sepultura el epilaphium, elevatio, elogia « Rabanus Maurus , Mogontioenalus et renatus, et a~
et memoria. puero in Fulda monachus, deinde cella inclusus, tan-
58. «Anno 856, > utilegitur in Annalibus Fulden- dem in archiepiscopuni assumilur-cujus idoneasunt
sibus, < mense Februario, quarto die mensis,defun- opusculainutriusque Testamenti pagina, et antepor-
ctus est HRabanus archiepiscopus Mogontiacensis tam praedictae civitatis meridianam apud sanctum
memoria iri san-
Ecclesise, habens in episcopatu annos 9, mensem Albanum sepulcri cjus ostenditur
unum et dies quatuor, cui successit Karlus magis ex ctorum archiepiscoporum Marlini et Bonifacii ca-
voluntate regis el consiliariorum quam ex consensu pella. > Ex hoc monumeiito, quod in codice nostro
el eleclione cleri et populi. > Eadem omniuo verba anle annos quadringentos descriptum est, intelli-
in Franco-Saxonicis Annalibus mss. Her- gimus, Rabanum Moguntisc,ut superius dixi, natum
leguntur
mannus eodem anno et die Rabani obitum collocat, csse ; ac proinde male a noniuillis dispungi tertium
se ipse
sed rotundo numero annos tantum novem regiminis et quarlum ejus epitaphii versus, quod de
ei tribuit. Duplici modo hunc scrupulum explicare composuit, cui prsemissus hic titulus in codice nostro
^ sancli Rabani Mauri, Moguntisese-
possumus. Primus est, si prsedictos annalistas dixe- ms. Epitaphium
riinns veleri calculo usos fuisse in designando anno dis arcbiepiscopi, apud sanclum Albanum sepulti:
quo decessit Rabanus. Decessit quippe die quarla Lertor honeste, meamsi vis cognoscerevitam,
Februarii: quse dies ad finem anni 856 referri po- Temporemorlalidiscere sic poteris.
Drbe quidem hac (Veeti hac in ms.) geuitiissum. et
luit, secundum veterem calculum, aut ad initium se- [sacrofmiterenalus;
quenlis, secundum novum. At quo minus hoc pacto In Fulda p6st haecdogmasacrumdidici.
Fuldenses elSaxonici Quomonacliusfactusseniorum(Ussaseqnebar.
explicentur annales, repugnant Normamihivilaellegulasiinclafuit.
Ires omnino res : una, quod novum calculum secuti Sed licet incautehanc neclixe semperhaberem,
obitum Caroli v Kal. Februarii ac- Cellatamenmiliiaietmansiograta fuit.
sunt, Magni, qui Ast nbijamplures transissentteniporisanni,
cidil, revocandoad annum 814, pro novo numerandi Convenerevirivertere fataloci.
Me abslraxeredomoinvalidum,regique tulere,
ritu, non ad annum 815, pro antiquo ; altera, quod Poscenlesfungipraesulisofficio.
iidem annales in capite anni 856 Rabani obilum re- Inquo nec merilumvilae,nec dogmareperlum est ,
Nec pastorisopusjure (Ms. , urbe) benpplaciliim
ferunt, et consequenler Hallonis Fuldensis abbalis Prompluserat animus: sed tardansdebile corpus
decessum pridie Idus Aprilis, tum insequenti A«- Feci quodpoteram,quodqueDeus dederat.
51 AD OPERA B. RABANI MAURI 32
Nuncego te ex tumulo,fraler dilecte,juvando A num et eruditum virum atque calholicum episco-
CommendesChristome ut precibusDomino
Judicisaeternime ut gratiasalvetin sevum, pum ; » Hincmarus vero in opusculo contra cun>
Nonmerilum aspiciens, sed pielalisopus. dem Golescalcum, « Rabanum venerabilem archi-
Rabannempe mihinomen: cui leclio dulcis
Divinaelegis semperubiquefuit. episcopum, zelosum in sancta religione patrem, et
Cui,Deus omnipotens,tribuascoelestiaregna , catholicum scriptorem » vocat. Eumdem Frodoar-
Et veramrequiemsemperin arce poli. dus canonicus Rhemensis « beatum Rabanum » di-
40. Ejus«sanctum corpus,» leste Trithemio, «an- cit in lib. n Hisloriae Rhemensis, cap. 21, et san-
nis sexcentis quinquaginta novem in memorato cce- ctus Odilo abbas Cluniacensis « saeculari scienlia
nobio sancti martyris Albani sepultum, in sarco- affatim eruditum, fide catholicum, spiritali scienlia
phago juxta niurum chori elevato permansit. Ad ad plenum edoctum, > in sermone de laude sanctae
cujus quoque tumulum a principio magnus populi crucis. Ejusdem meminit Guillelmus abbas Romani
fuit concursus, et plura narrantur facta miracula ; monasterii sancti Pauli in Kalendario sanclorum
qui tamen successu temporis omnino defecit, et sa- monachorum, quod anno,1372 composuit, his verbis,
cellum ejus diu sine honore permansit. Unde pro- « prid. Nonas Februarii Rabani archiepiscopi Mo-
videntia Dei cuncta gubernantis, ad nominis sui guntini. » Denique in codice nostro n. 170, qui ab
gloriam, et famuli sui perpetuum honorem, sanctis- B annis fere quingentis nianu descriptus est, refertur
simum corpus ejus de Mogontia ordinavit et voluit Epitaphium sancti Rabani, supra. Ex quibus omni-
in Saxoniam transferri anno praesenti, quo hoc scri- bus patet Rabanum apud veteres audiisse ut san-
psimus, Dominicae videlicet Nativitatis miUesimo ctum: ac falsum esse Trithemium, qui ejus ob-
quingenlesimo quinto decimo, indictione Romano- itum locat vi Kal. Novembris. Bealum appellare
rum terlia : quaequidem translatio, per quem, qua- malui, quam sanclum, donec sanctior Ecclesise
liter, quando et quorsum sit facta, speciali syu- accedat auctorilas ; siquidem nullo festivo cultu in
lagmate descripsimus. > Non exstat illa Trithemii Magontiacensi ecclesia honoratur, teste Browero in
lucubralio, qui hanc translationem Alberto Mogun- notis ad poematia. Eum « fulgens Germanise sidus,
tino archiepiscopo auctori tribuit in nuncupatoria theologorum verticem > Baronius ; Bellarminus
epistola Vitae Rabani proefixa : sic enim Albertum « seque doctum ac pium » yocat: alia aliorum elo-
alloquitur : « Rabanum apud Moguntiacos despe- gia prsetermitto.
ctum et pene sempiterna oblivione sepultum, in no- CAPUT X.
minejusti summa cum veneratione levasli de terra: Judicium de ejus,scriptis et doclrina.
propter quod et omnipoteus Dominus animam tuam 42. Superest agendum de Rabani scriptis, de
cum sanctis suis exaltabit in patria. > De eadem G quibus tria sunt quserenda : unum, quae legitima,
translatione signantius agit Trithemius in libro de quaespuria et aliena ; alterum, quse restent inedita;
Vita sancti Maximi archiepiscopi Moguntini his ver- tertiunr, quo tempore singula scripla sint.
bis. « Cum Albertus anno archipontificatus sui Mo- 43. lnter edita Rabani opera tria tantum spuria
guntini primo, Magdeburgensis autem secundo, pro sunt, nimirum libri tres de Qucestionibuscanonum
Dei amore et reverentia sanctorum, apud Mogun- pmnitentialium,qui in editis ad Heribaldum scripti
tiam circumeundo, basilicam martyris sancti Albani dicuntur : tum sequentes libri itidem tres De virtuli-
devotus intravit, et videns praescriptorum decem bus et vitiis : Commenlariusin Regulam-sancti Bene-
pontificum sancta corpora sine honore neglecta; dicti: et Liber de sacramento Eucharistice, sub ejus
auctoritate non minus apostolica, quam ordinaria nomine Colonise editus anno 1551. Primum siqui-
usus, corpus sancti Rabani quondam archiepiscopi dem et secundum opera sunt Halitgarii episcopi Ca-
totum, sancti Maxinii episcopi medium, permissione meracensis, ut recte advertit V. C Stephanus Ba-
canonicorum inde abstulit; et in Saxoniam trans- luzius in praefatione ad Rabani epistolam Heribaldo
ferens, apud Hallasoppidum in basilica sancti Mauri- scriptam, qui Halitgarius libros quinque pceniten-
tii solemni processionis officio collocavit, anno Do-. tiales composuit rogatu Ebbonis archiepiscopi Rhe-
'
minicoe Nativitatis millesimo quingentesimo quinto mensis, editos ab Henrico Canisio in tomo V Lectio-
decimo, indictione Romanorum tertia. > num Antiquarum. Nam liber primus de Quaeslioni-
41. Hinc patet quantus honor delatus sit mor- bus canonum apud Rabanum est quintus liber Ha-
luo, quem etiam vivenlem nonnulli sancliim san- litgarii; secundus est tertius ; tertius esl quartus ;
ctissimumve appeUavere : in his Humberlus Wirt- primus vero liber de Vitiis apud Rabanum est pri-
ziburgensis episcopus in epistola sua commentariis mus Halitgarii; secundus Halitgario etiam secun-
Judicum proefixa : dus ; tertius Rabanicus cujus sit, incertum. Com-
Salve, sancle pater, meritoquebeatusin orbe. mentarius porro in Regulam sancti Benedicti est
To decus es nostrum,sancte pater, merito. Smaragdi abbatis monasterii sancti Michaelis ad
El Ermanricus in libro de Vita sancti Soli, agens Mosam in dicecesi Verodunensi, ut constat tum ex
de monaslerio Fuldensi, « ubi, Deo providente, sub- Sigeberto in Hb. de Scriptoribus ecclesiasticis, cap.
dit, modo sanctissimus ac in omni arte perilissimus 118, tum ex libris membraneis permultis, quos
abbas Rabanus perspicabiliter fulget. > Amulo pon- vidi. Denique liber de Eucharistia est Paschasii
tifex Lugdunensis in epistola ad Gotescalcum, < bo- Radberti abbatis Corbeiensis.
33 PROLEGOMENA. 34
44. Ut facile distinguamus quae Rabani opera. A lis pcenitenliae, una ab eodem viro clarissimo edita
nondum typis vulgata sint, operae pretium est dispi- in Appendice Actorum veterum ad capitularia re-
cere quid ex scriptis ejus a Rudolfo commemoralis gum Francorum, ordine VIII; altera in tomo VIII
desit in editis ; tum quid ex iis quae habentur in Conciliorum editionis Labbeanae. De cseteris opus-
editis a Rudolfo praetermissum sit; denique quid culis, quae Rabano tribuuntur a Trithemio, niliil
praeter opera aRudolfo enumerata etea quaein colle- pronuntiare ausim, sintne Rabani, an non. His om-
ctioneRabanioperumexstaut, ulterius desiderentur. nibus addit Browerus Lotharii Augusli epitaphium
45. Ex enumeratis a Rudolfo desunt in collectio- a Rabano conditum, quod ipse refert in Annalium
ne Pamelii Commentarii in libros Judith et Eslher Trevirensium lib. vm. Ad hsec alii propheliam de
inediti, qui penes nos sunt descripti manu Petri regibus Francorum quse a nonnullis sancto Augu-
Francisci Chiffletii; epislola de Clwrepiscopis ad stino ascribitur, etiam Rabano tribuunt; in quibus
DrogonemMetlensem episcopum, cura Stephani Ba- est Jacobus Alexander Tenneurius in Veritatis vin-
luzii edita in tertia edilione librorum Petri de Marca dicatae cap. ullimo. Si huic prophelise credimus,
de Concordia Imperii, una cum Libro de reverentia « quandiu reges Francorum duraverint, qui Roma-
filiorum erga patres, et subditorum erga reges ad Lu- num imperium tenere debent, Romana dignitas ex
dovicumimperatorem, qui liber a Rodulfo Collecta- ',£$ toto non peribit. »Id quo litulo ascribatur Rabano,
rium appeUatur; Epistola ad Nolingum Veronensem mihi nondum compertum est. Multo minus id genus
ephcopum de proescienlia et prmaeslinalione Dei; oraculi tribuendum sanclo Augustino, in cujus ta-
Liber ad Ludovicum imperatorem de oblatione secun- men Operum appendicem refertur tomo IX.
dum Regulam sancti Benedicli; Epislola consolatoria 48. Denique eidem Rabano eruditus vir Pelrus
ad eumdem; et Dialogus de computo, recens editus in Franciscus Chifflelius ascribit librum seu epistolam
MisceUaneis Baluzianis. Ex his epistola ad Notin- contra Judaeos, quam ipse Divione typis edidit anno
gum edita ab Sirmondo est; liber vero de Oblatione 1656 una cum Alcuini ConfessiOne.Verum hanc
puerorum habetur manu descriplus in bibliolheca epistolani hon esse Rabani, sed Amolonis Lugdu-
MeUicensi. nensis episcopi, diserte probat recentior quidam
46. Ex adverso praeter enumerata a Rudolfo ha- scriptor in appendice ad Joannis Dallaeidissertatio-
bentur in illa collectione : Liber de Grammatica; nem de auctore Confessionis jam dictse. Hujus ano-
opus de Universo; Expositio in cantica qum ad matu- nymi argumenta petuntur primo a pertinaci silentio
linas laudes per Septimanam dicuntur ; Allegorimin scriptorum omnium qui Rabani opera recensuerunt,
sacram Scripluram; Liber ad Thiotmarum de sacris Tum ex eo quod islius epistolae scriptor ait, se jam
Ordinibus ; Libri tres ad Reginaldum seu Regimbal- C episcopum fuisse anno « al adventu Domini 846, >
dum de ecclesiaslicadisciplina ; Libri tres ad Bono- uno anle Rabani pontiflcalum, tum ex eo quod quse-
sum abbatem; Epistola ad Humberlum Wirlzibur- dam duriora contra Judaeos superiori tempore se
gensemepiscopum, quota generatione licitum sit ma- staluisse refert: quod Rabano, qui nullum contra
trimonium; Liberde anima et virlutibus ad Lolharium Judaeos decrelum sancivit, convenire nullatenus po-
regem; Libellus de vita Antichrisli; Marlyrologium; test. Praeterea quod epistolse auctor non obscure
Poematia; Glossm; et de Inventione linguarum : quae notet, se, cum adversus Judseos epistolam scribit,
omnia videntur esse genuina Rabani opera. De Ra- decessoris sui sequi vestigia, qui itidem adversus
bani Glossis Teutonicis adi Caesareaebibliothecae to- Judoeos mulla scripsisset, mullaque egisset. Otga-
mum II. rium vero Rabani decessorem nihil hujusmodi pa-
47. In indice Rudolfi et in dicta collectione desi- trasse in dicecesi Moguntina. Et his quidem arga-
deranlur epistolse qusedam a Jacobo Sirmondo vul- mentis eam epistolam Rabano abjudicat appendicis
gatse LutetiseParisiorum anno 1647, nempe Epistola auctor; iisdemque Amoloni Lugdunensi pontifici, ut
ad HincmarumRhemensemepiscopum, et alia ad He- proprio parenti, vindicandam esse contendit. Siquir
berardum comitem, una cum synodali Rabani epi- dem Amolo anno 841 in episcopum ordinalus est,
slola jani in conciliis edita, et epislola ad Nolin- D moxque duriora statula condidit contra Judaeos,quos
gum Veronensem episcopum, contra Golescalcum. effreni licentia in Lugdunensi dicecesi se gessisse
Ex quibus epistolae ad Notingum et ad Heberar- ex Agobardo discimus, qui quidem Agobardus,
dufli recusae sunt in tomo tertio Ilaliae Sacrae opera Amolonis decessor, scripta edidit adversus eosdem
Ferdinandi Ughelli, qui Sirmondi editionem non vi- Judaeos, ex quibus auctor epistolae controversse
derat. Denique in dicto indice Rudolflet in colle- multa transfert in sua. Verum (quod omnibus con-
ctione Pamelii desunt epistolae duae magni momenti: jecturis praeferendum putat) exFrodoardoRhemensi
una ad Egilonem seu Eigilem abbatem Prumiensem, presbytero in Historiae lib. ni, cap. 21, Amolouem
quae excidisse creditur : alia ad Heribatdum Antis- adversus Judaeos epistolam encyclicam scripsisse
siodorensem episcopum, quae a Petro Stevarlio ex colligit, ubi Hincmarus scripsisse dicitur « Amolo
codice Weingartensi-prodiit in lucem, recens a Ste- Lugdunensi, de placito quod habuerat cum rege re-
phano Baluzio recusa post collectionem canonum gnique primoribus, et de Judseorum in hoc regno
Eeginonis. Ilem epistolaeduoead Regimboldumchor- statu. > At, si quid video, nihil in his verbis de eu-
episcopumMoguutinum, de quibusdam qusestiuncu- cyclica Amolonis epistola : quanquam valet is lo-
 35 AD OPERA B. RABANI MAURt 56
cus ad probandum id, quod mox prsemissum est, A ne» quod in editis non exstat, cui prsemittitur hsec
nimirum Amolonem staluta edidisse adversus Ju- inscriptio : Dileclissimis in Christo fratribus in
dseos. Prseferendum itaque est ultimum ejusdem au- cmnobiosancti Dionysiimartijris conslitulis, Rabanus
ctoris argumenlum ex Joanne Trithemio in lib. de vilissimus servorum Dei aternam in Domino optat
Scriptoribus ecciesiasticis, ubi Trithemius ait se salutem.
legisse Hamuli episcopi Lugdunensis « opus insigne Martyribussanctisplacuitmihimittere donum,
ad Carolum contra Judseos, » cujus exordium est ab Temporeqnodpriscoversibusedideram.
his verbis, Detestanda Judmorum, etc, quod ipsum Namcrucisad laudemChristiprosaque,melroque
Coufecilibrummente , manuquesimul.
est Chiffletianae epislolaeprincipium. Viderat ergo QuempostAugustoLudovicoofferre placebat,
Trithemius aliquem vetustum codicem hanc episto- Sedi et aposlolica)miltere post libuit.
Quodverba et seusumfaeundiarite probaret.,
lam sub Amolonis nomine praeferentem : viderit UrbisRomanaedogmaet aposlolicum.
alium ChifHelius sub nomine Rabani. At quaesupe- Et quia cuinsociissanclusDionysiusolim
Indeest buc uiissus,ipsumopusei dederam.
rius aUala sunt, potiores Joanni Trilhemio partes Quod,fratres sancli,accipiatisposcoliueuler,
asserunt. Pro arlificeac vili fundite, quaeso,preces.
Ut Deus omnipotens,cunctorumconditoralmus,
49. Ordo temporis, quo singula Rabani opera Delicliveniamdet piusipse suo.
condita sunt ab auctore, sic distinguendus vide- -o " Protegat i laesum,lotnmet conservetin a?vum,
Ut cumline bonohinc scandalad alta poli.
lur. Christusvossalvet, Christusconservetubique ,
Anno aetalis.suse 50 absolvit libros duos de Lau- Semper in aeternum,ut opio,valete bene.
dibus sanctae Crucis, quos rogatu Alcuini praecepto- Anno 819 Rabanus jaro presbyter libros de Insli-
ris sui inchoavit : eosque primum sanclo Martino lutione clericorumobtulilHaistulfo archiepiscopo Ma-
Turonensi episcopo, in cujus monasterio Utteris ope- guntino, anno quo facta est ecclesiseFuldensis de-
ram dederat, nuncupavit per Alcuinum, in cujus dicalio, ut constat ex carmine dictis libris prsefixo,
persona carmen nuncupatorium lusit. Eosdem libros quod inter poematia Rabani editum est.
poslea dedicavit LudovicoAuguslo ; tum Gregorio Abbas factus anno 822, Commentarios in Mat-
papae quarto: tametsi non ei, sed Sergio ejus succes- thceum et Homilias quasdam dedicavit eidem Hai-
sori redditi sunt anno 844 per Ascrichum el Ruod- Stulfo, qui obiit annp 826.
perlutn Fuldenses monachos; dein Heberardo Italiae Anno circa 830 Explanationem in Octaleuchum
comiti qui praedictos libros per Ascrichum et Ruod- submisit Freculfo Lexoviensi in Gallia episcopo,
perlum Roma reverlenles efflagitaverat, ut patet ex qui eam ab ipso litteris et precibus oblinuit.
Rabswu episiola ad eum scripta ; ac demum mona- Anno 854 scripsit Ludovico Augusto ConsolatOT
chis ccenobii Dionysiani in agro Parisiensi. Alcui- v riam epistolam, post calamitatem quai ei accidil ex
num Rabano scribendi hos Ubros auctorem fuisse parle filiorum suorum; postea Colteclarium ex sen-
apparet ex Alcuini epistola 55 benedicto sancti Be- tentiis divinorum librorum, de reverenlia filiorum
nedTichpuero Mauro (id Rabani alterum nomen) in- erga patres, et subditorum erga reges : ^uod a V. C.
scripta, in edilis mendose ad Benedictum, ubi hesc Stephano Baluzio nuper editum esse dixi.
verba : « LibeUum quem mc rogante scribi promi- Eodem fere lempore Librum Josue cxposuit« ro-
sisti, rogo ul lua faciat promissio firma, et mea iuu- gatu Friderici episcopi » Trajectensis ad Rhenum,
plealui Isetilia; » et in fine : « Valeas feliciter cum anno 834 occisi, prsemissa episiola dedicatoria, cu-
pueris tuis. > Qua ex epistola colligebam Alcuiaam jus fragmentum retulil Henschenius, acceplum a Pe-
praetervectum esse annum Christi 804, scd postea tro Franscisco Chifflelio societatis Jesu prcsbytero
in Appendice superioris lomi correxi, quod in elo- erudito, a quo eam accepit nosler Acnerius, cum
gio Alcuini asserueram. In ejus persona Rabanus ipso Commentario in tres libros dislincto, qui in edi-
sancto Marlino cecinit horiun librorum carmen de- tis non exstat.
dicatorium, in quo aelatem suam exprimit his ver- Paulo post, Humberto Wirlziburgensi episcopo
sibus. rogante, explanavit Libros Judicum et Ruth; lum
Ast ubi sex lustra lmplevit,jam scribere tenlans, Libros Regum petente Hilduino abbate: quam ex-
Ad Christilaudemhunc condidilarte librum. posilionem Ludovico Augusto Fuldoe obtulit; nec
Convenit hoc tempus cum anno fere 806, siquidem ita longe post Ludovico regi transmisit comuienta-
Rabano diaconalus, quem anno Chrisli 801 susce- tiones in libros Paralipomenon.
pit, anno setatis 25 collalus est. Idem opus post ali- Circiter annum 836 Judilhae Augustae, postquanr
quot annos Ludovico Augusto nuncupavit, apposita « hostes suos non parva ex parte vicerat, » dicavit
initio imperatoris effigie. Id prsestilum aliquanto scriplionem suam in libros Judilh et Esther, cujus
tempore post primam hujusce operis edilionem, col- praefalio necdum typis vulgata, quam beneficio ejus-
ligo ex his Rabani verbis : « Nam UbeUumquem in dem doctissimi viri Petri Francisci ChUfletiiacce-
honorem sanctse Crucis dudum prosa, metroque pimus, hic reddenda est ex codicibus Benigniano et
composui, nunc tuaeserenitati supplex offero.» Eos- Fonlanensi. (Hanc prmfationem vide Overum Ra-
dem libros postea, rogatu, ut puto, Hilduini abbalis, bani Mauri nostrm editionis tomo III.)
cui Commcnlavios Regum dedicavit, etiam mona- Postea explanalionem inLibros MachabmorumGe-
cliis Dionysianis mjsit,. cominendayitque hpc carmi- roldo Archidiacono palatii Ludovici imperatoris nun-
37 PROLEGOMENA. SS
cupavit ante annum 840, tum Expositionem in Sa-. A et Gratiano in colleclionibus canonum citatur sub
pientiam et Ecclesiasticum Otgario Maguntino ponti- nomine epistolaeRabani, mentio fit epislolae ad Egi-
fici; et Epistolam ad Nolingum Veronensem episco- lonem abbatem, acproinde epistola ad Heribaldum,
pum ante mortem Ludovici imperatoris scripsit. qui Liber pcenitentialis apud Stevartium inscribilur,
Post annum 840, mortuo Ludovico Auguslo, Libros aliquanto tempore post aliam ad Eigilem scripta est,
in Hieremiam obtulit Lothario imperatori : quos ac fortasse postrema operum Rabani, quse quidem
Hartmotus decanus Sancli-Gallensis scribi curavit, habemus. Adamus Bremensis canonicus in Historise
referente Ratperto in cap. 9. ecclesiasticsecap. 22 mentionem facit capituli Rabani
Anno 842 ineunle Collectarium in Epislolas Pauli de fama Ebonis ambigua. Quod capitulum postre-
transmisilLupo, post abbati Ferrariensi, qui nuper mum exslat in epislola ad Heribaldum. Hsec sunt
ex schola Fuldensi in Galliam redierat, ex dictis : quse de Rabani scriplis observare potui, alia aliorum
quo fere tempore Commentaria in EzechielemLotha- diligenliaepermitto.
rio Augusto inscripsit; et Otgario archiepiscopo 50. Superest ut examinemus hoc loco nonnulla
Librum pmnitentialem, in cujtis capite 15 meminit quoe in Rabani scriptis animadversione digna non-
pugnaeFonlaneticae, quseinter filiosLudovici Augusli nullis forlasse videantur. Unum est, quod in epistola
commissa est anno 841. Ad idem etiam tempus re- " seu libro pcenitenliali ad Heribaldum, Eucharistiam
vocanda est Epistola de Clwrepiscopisad Drogonem secessui obnoxiam subobscure dicat, negetque in eo
Metlensem episcopum, item epistola ad Regimbol- sacramento conlineri idem Christi corpus quod na-
dum chorepiscopum Moguntinumde quibusdam quae- tum est de Maria virgine : quod postremum diserte
stiunculis pcenilentise. asseruit in epislola ad Egilonem abbalem. Verum
Eodem etiam tempore explicavit Librum Danielis quodcunque illud utrumque est, Rabanum ab omni
prophetse, rogantibus amicis, suamque hac de re lu- errore hac in re immunem fuisse contendunt viri
cubralionem postea inscripsit Ludovico Germaniae eruditi qui de Eucharistia tractavere.
regi : cui ilem Exposilionem in Cantica, quw ad ma- 51.AIius etiam locus est apud Rabanum in lib.
tutinas per seplimanamlegunlur, nuncupavit. iv de Universo, cap. 10, in quem forsan itidem ani-
Anno circa 844, tempore scilicet vacationis a re- madverti possit, ubi ait: «Nullum calechumenum,
gimine abbaliali, Libros xxn de Universo condidit in quamvis in bonisoperibusdefunctum, vitam aeternam
graliam Hemmonis episcopi Halberslatensis, quod habere credamus, excepto martyrio, ubi tota bapti-
opus itidem Ludovico regi pelenti subrnisit cum epi- smi sacramenta complentur. » Eamdem sententiam
stola etiam nunc ei prscfixa. habet Chiffleliana Confessio Alcuini, a quo praece-
Anno 847 scripsit archiepiscopus Epistolam ad ptore haud scio an Rabanus hanc doctrinam acce-
Heberardum comitem contra Gotescalcum, quae in perat, Huic obstat Augustinus lib. Qusestionum in
edilione Ughelli data dicitur x Kal. Maii. Leviticum, cap. 84, ubi «invisibilem sanctificatio-
Ilem eodem anno 847 concilii Moguntiacensis ca- nem quibusdam adfuisse atque profuisse sine visibi-
nones Ludovico regi dala epistola obtulit. libus sacramcnlis » probat exemplo Cornelii et alio-
Anno sequenti habita synodo contra Gotescalcum rum. Et lib. iv de Baptismo contra Donatistas, post-
scripsit de eo epislolam ad Hincmarum Rhemensem quam multa hac de re disseruit, cap. 22 Sic conclu-
episcopum, cui Gotescalcum remisit: et post aUquot dit : «Tunc impletur invisibiliter baptismus, cum
annos aliam eidem de eodem typis a Sirmondo vul- mysterium baptismi non contemptus religionis, sed
gatam direxit. Ad hunc etiam annum, quo Ludovi- articulus necessitalis excludit. » Consentit Ambro-
cus rex Mogonliaci placilum habuisse perbibetur in sius in concione fun.ebri de obitu Valentiniani junio-
Annalibus Fuldensibus, revocandam existimo Rabani ris, ubi nou dubitauter asserit ipsum, etsi ante sus-
epistolam ad Regimbaldum chorepiscopum de poeni- ceplumbaptismadecesserit, accepisse gratiam, quam
tentialibus faclis, in nova Conciliorum editione tomo poposcerat atque desideraverat. Ilinc prseclare de eo
VIII editam, in qua responsi sui moras excusat ex eo n scribit in hunc modum : « Qui habuil spiritum tuum,
quod ad Ludovici regis susceptionem fuisset occu- quoraodo non accepit gratiam tuam? aut si, quia
patus. solemniter non sunt celebrata mysteria, hoc movet:
Denique post annum 853 scripsit Epistolam aa ergo nec martyres, si catechumeni fuerint, coronen-
Egilum abbatem Prumiensem : cujus epistolae men- tur : non enim coronantur, si non initiantur. Quod
lionem facil in epislola post ab eo missa ad Heri- si suo abluuntur sanguine, et hunc sua pietas abluit
baldum episcopum Antissiodorensem. Nolitiam tem- et voluntas. » Ilaque ex Ambrosii et Augustini sen-
poris, quo utraque bsec epistola scripta est, debemus tentia, non solis catechumenis martyrio affectis ad
diligenliaeeruditissimi viri Stephani Baluzii, qui eam salutem prodest voluntas suscipiendi baptismi, sed
secundis typis vulgavit cum accurata hac de re prae- etiam iis qui hujus sacramenti gratiam since-ro-ac
falione : ubi observavit Egilum seu Eigilem, ad quem ferventi animo poposcerunt ac desiderarunt; nec ab
jam abbatem Prumiensem prior ex his duabus epi- eo suscipiendo revocati sunt ex negligentia, sed ex
stolis scripta est, hanc dignitatem iniisse anno 855, dispensatione divina. Idem valide ac diserte propu-
uli etiam in ejus Elogio demonstrabo inferius. Porro gnayit sanctus Bernardus in epistola 77 seu tractatu
inposteriori ad Hcribaldum, quae a Reginone, Ivone ad Hugonem de Sancto Vietore, adductis Augustini
39 AD OPERA B. RABANIMAURl 40
et Ambrosii testimoniis adversus quemdam secus Amissa, quamvis bonis operibus praediti fuerint.Quan-
sentientem. At oppositum invenioapud Auguslinum quam omnes universim catechumenos sine redem-
ipsum in sermone 20 de Verbis Apostoli, cap. 6, ubi ptione baptismi defunctos, sacra oblatione et Eccle-
expendens,«quare >duobus catechumenis, uno probo, siae suffragiis privat conciUum Bracarense secun-
altero improbo, «iste adductus est a gubernatione dum cap. 17.
Dei, ut baptizaretur: iUe autem, cum bene cate- 52. Denique nonnuUi vitio vertunt Rabano quod
clmmenus vixerit, subita ruina mortuus est, el ad Gotescalcum ejusque doctrinam damnaverit. At ex
baptismum non pervenit; > hoc unum respondet: opposito sunt qui Rabani factum hac in parte pro-
«Quaere merita, non invenies, nisi pcenam; quaere bent. Sane ipsum recte sensisse de praedestinationc
gratiam, o altiludo divitiarum. » Hinc apparet Au- constat ex ejus epistolis superius laudatis: atque
gustinum sensisse hoc loco, bono illi calechumeno, eliamsi Gotescalci sententiam itidem rectam fuisse
quod ad baptismi gratiam non pervenit, deputari ad concedamus, non immerito tamen repressus a Ra-
poenam, nec bonos mores ad salutem profuisse. bano est: lum quia praedicationis officium in ejus
Quod unum Rabanus et Alcuinus fortasse docuerint, provincia temere usurpavit, lum quia nimis quam
tametsi cum Ambrosio et Augustino alio in loco ad- pertinaciter vocabulo praedestinationis in sequio-
miserint, bonis catechumenis, qui magna ac perfecta B rem partem abuti credebatur cum populi offensa,
charitatejbaptismi gratiam desideraverint, nonobesse quo insensu haec vox rarius a Patribus suraitur.
quod rapti sint ante suscepla mysteria : secus si re-

B. RABANI MAURI VITA

AUGTORE RUDOLFO SCHOLASTICO EJUS DISCIPULO

(ApudMabill.,Anual.SS. ord. S. Bened., stec.iv parte u.)

OBSERVATIONESPRJEVIJE. in Antiquitatibus Fuldensibus, et Bollaudum in Fe-

bruario suo.
Librum de geslis RABAM,seu HRabani, alio no- 2. Hanc Rudolfi lucubrationem si legit, in justae
mine MAURI,monachi primum, dein abbatis Ful- C Vitaenumero non habuit Joannes Trithemius, qui in
densis, ac demum archiepiscopi Moguntini, scripsit prologo VitseRabani, quam tribus libris hortatu AI-
Rudolfus, seu HRuodolfus, Rodulfusve, Fuldensis berli Moguntinensis pontificis digessit anno 1515,
monachus, ipsius Rabani discipulus, is qui sanctoe haec habet: « Nec mirum si plura gestorum ejus si-
Liobae abbatissae Bischofheimensis Vitam in litteras lentio pertransivi, quippe qui nullum ante me fixum,
retulit, editain in saeculi tertii parte secunda, ubi solidum et sufficientem de bac ipsa materia potui
plura de Rudolfo diximus. Dubium est au HRuodol- habere scriplorem, sed primus auclor esse sine prse-
fus scholasticus et cancellarius, qui Ratgario abbate cedente compellor. »El infra : « Plures, fateor, hi-
quasdam lilteras donationum pro monaslerio suo storiarum scriptores varia laudum prseconia de hoc
exaravit anno primo Ludovici Augusti, apud Pislo- beatissimo aique doclissimo viro in suis lucubratio-
rium pag. 524, idem sit cum Rudolfo isto : an vero nibus passim hinc inde scripsel-unl: quorum tamen
Rudolfus subdiaconus, qui alias poslea scripsit anno nullus Vitam ejus continuata serie composuit. > Pro-
ejusdem Augusti octavo, pag. 550, et anno decimo, pterea ad eam scribendam impulsus esl Trithemius,
pag. 554, 555. Certe cum Rudolfus istius Vitaecon- illamque in tres, ut dixi, libros distiuxit: quorum
ditor fuerit Rabani discipulus, eumRatgarii abbatis primus est de Rabani vita privata, secundus de ejus
tempore, quo Rabanus Fuldaelitteras docebat, jam regimine abbatiali, tertius de episcopali. In ea lucu-
cancellarium et scholasticum diclum fuisse nonpulo. bralione Trithemius aliquoties usus esl teslimonio
Veri similius est, ipsummet esse Rudolfum subdia- Meginfridi Fuldensis monacbi saeculoxn, ex volu-
conum, qui anno Ludovicioctavo chartam condidit mine De temporibusgratim, haclenus inedito, in quo
vice Althuringi presbyteri: ac proinde nondum can- jy Rabani saepius meminit. Caeterum etsi Trithemii
cellarius. Presbyter deinde scholis prsefectus est post opus de Rabano spernendum non sit, ut tamen re-
Rabanum, quem suum ipsius prmceptoremvocat iu cuderetur, non visum est operaepretium, propter
prologis Vitse subjeclse et sanclse Liobse, cujus Vi- mulliplicia errala quse in eo commisit: maxime cum
tain aggressus est imperio venerandi Patris, ut ipse isiud opus exstet initio Rabani Operum et in Fc-
ait, ac prmceptoris mei HRabani. Eum oratorem, bruario Bollandiano, ubi Godefridus Henscheuius
confessoremqae suum , ac scholarum Fuldensium Rabani Vitam eruditis commentariis illustravit. No-
prsefectum appellat Ludovicus Germanise rex in bis proinde sat erit habere libeUumRudolfi, cui hi-
charta donalionis,cujus fragraentum refert Browerus storicum Rabani Elogium vice commenlarii prae-
in-cap. 14 libri m Antiquitatum Fuldensium. Sane misimus.
Ermenricus levita, Elewangensis monachus, Vitam 5. A sancto Bonifacio Rabanus Moguntiacensis
sancli Soli nuncupat omni in arle celeberrimodomno episcopus, vitaesanctimonia praeditus, tertius est ex
Ruodulfo meo didascalo, a quo bonilatem ac doctri- ordine sancti Benedicti, ex quo educti sunt quotquot
nam.se in annis juvenilibus praelibasse fatetur. Ra- fere illam sedem tenuerunt postRabanum ad ssecu-
bani Vitam inlegram an absolverit Rudolfus, incer- lum usque duodecimum. Omnino tredecim numera-
tum ; nusquam enim integra prodiit in lucem : sed bat Paulus Langius, ex ipsius Chronico Citizensi.
deficit in enumeratione Rabani Operum, nuUa ejus Non mirum proinde, si lot in illis partibus fuerint
archiepiscopalis regiminis mentione facta, tum apud Benedictinsefamiliae monasteria, adeo ut«in sola
Serarium in Hisloria Moguntina, lum apud Colve- provincia Moguntina » Trithemii tempore superes-
uerium iniiio Rabaui Operum, tum apud Browerum seut « centum viginti quatuor abbaliae npstri ordi
41 PROLEGOMENA. 42
nis, prseter illas quae ab ordine dimembralse sunt, A vero fper clericps sanctae sedis appstolicee'et cives
quarum mimerus denarium superat, » teste ipso Roraanae urbis allatse, vel per viam qua ferebantur,
Trithemio in lib. i de Viris illustribus ord. S. Bene-
dicli, cap. 2. vel in locis quibus susceploe et conditaesunt, mullis
t et
magnis miraculorum signis, cujus essent apud
PRJEFATIO AUCTORIS. Deum meriti claruerunt. Constat namque reliquias
1. Scriptores rerum ecclesiasticarum cum sapien- sancti Sebastiani martyris ab urbe Roma devectas,
ter, tum eliam utiliter inslituerunt, vitas Ct facta ju- et ab Hilduino abbate apud Augustam Suessionum
stprum, et secundum divina prsecepta viventium vi- [At., Suessorum] GaUiaecivitatem, in ecclesia sancti
rorum, per litterarum revelaliones tradere posteris. Medardi cpnfessoris venerabiliter-conditas, tantis et
Merito a iidelibus magnis ideo laudibus extoUendi, inau.di.tis omnibus rptrp generationibus florere nii-
qupd non iuvidiose silentes ea praeterniiserunt; sed raculis, ut revelatio eorum fidem excederetb, nisi
charitate, quae omnibus prodesse desiderat, abun- certum esset omnibus fideliter credentibus, quod
dantes, ad exemplum recle vivendi cunctis imitari Deus et Dominus noster Jesus Christus, qui glorio-
volentibus fldei veritate subnixi protulerunt. Si sus est in sanclis suis, mirabilis in majestatibus, fa-
enim non ita fecissent, nequaquam scire potuisser ciensque prodigia, omnia quaecunque voluerit in
mus quid sancti palriarclioe, quid prophetae, quid B 1 coeloet in terra sine ulla diflicultatc potest efficere.
apostoli, quid etiam caeteri sancti martyres etconr Ossa quoque beatorum martyrum Marcellini et Pe-
fessores Chrisli gesserint, vel docuerint, quibusque tric, Proti atque, Hyacinthi d, cum reliquiis sancl
signis et virtutibus ante vel post mortem suam cla- Hermetis, non minore miraculorum gloria in divcr-
ruerinf, nisi ex eorum scriptis credita et intellecta sis sanitatibus infirmantium quotidie fulgent: quaeet
noscereimis; qui ea non captandse proprise laudis ipsa a Roma translata, et Einhardo <• abbali addu-
intentione prolulerunt, sed ut per ejusmodi exempla cta, juxta Moenum Germanise fluvium, in villa quae
ad emendandos pravos mores humanse prsesumptio- prius Mullinheim, nunc autem Saligunstat f dicitur,
nis, et ad collaudandam diyinse majestalis poten- digna celebratipne a fldeUbusvenerantur. De quo-
tiam quorumcunque animos incitarent. Itaque eo- rum translatione simul ei virtutibus, quas per eos
rum laudabile institutum pro modulomeo sequens, Deus operatus est, quia diligenler memorise tradi-
facullate qua valep scribere nitor virtutes et mira- lum est, hic dicere omitto.
cula quse Deus per sanctos suos mpdernis tempori- 3. De ossibus vero beati Alexandri marlyris, et
bus facere dignatus est, quorum sacri cineres regio- aliorum sanctorurh quorum nomina suis locis dicen-
nem nostram iUati, quotidie fldelibus causa salulis Uir, scribendura essecenseo qualiter, et a quibus,
exsistunt, credens me non inaniter, imo utiliter, et £< vel ad quae loca translata sint, quibusque signis et
mihimetipsi et mflltis aliis laborare : mibi qiiidem, virtutibus, sive in itinere quo ferebantur, sive in lo-
quia prsemium laboris mei cum eis, quos ob laudem cis quibus condita sunt, floruerint, memoriae man-
Dei in similiopere sudantes imitatus sum, me habi- dandum: ut cum de translatione et miraculis eo-
turum esse per Dei gratiam confidens; aliis vero, rum secundum veritatem gestorum fuerit sermo pro-
quia rebus cognitis veneranda sanclorum solemnia latus, quibus in locis a fidelibus veneranda debeant
fidelius amplectuntur, et niajore mentis devotione inveniri,per hsec scripta valeat agnosci.
accensi, in laudem Creatoris sui lsetius assurgiint.
2. Temporibus igitur Ludovici imperatoris, qui INCIPIT VITA.
post genitorem suum Carolum Magnum imperato- 4. Inea parteGermanise quam Franci qui dicuntur
rem, per annos septera et viginti ? Francorum te- Orientales inhabitant, locus est ex nomine vicini
nuit imperium, multoruin reliquiae sahctorum ab fluminis s Fulda vocatus, situs in saltu magno, qui
urbe Boma in Franciam delatse sunt: quarum aliae moderno lempore ab incolis illarum regionum Bo-
quidem ab eis adductse sunt, qui jussu dominorum chonia b appellatur : quem sanctus Bouifacius mar-
suprum ut id efficerent Romam profecti sunt; aliae tyr, legatus in Germaniam ab apostolica sede dire-
>Non completos, requisitis octo fere mensibus.'.D f Id est beata civitas. Unde Trilhemius corrigen-
Successit palri vita functo an. Chr.814, die 28 Jan. dus qui in compendio de Origine genlis Franco-
Vivere desiit anno 840 ; die 21 Maii. BOLL. ruiri, ex Hiinibaldi fabulosis libris, tradit in Clodio
1 Haecfere sunt Eginhardi verba, MAB. Crinito urbem hanc conditam a Salagaslo sapiente
0 Coluntur hi 2 Junii. Vide Historiam translalio- et philosopho Francorum, ac legum Saticarum scri-
nis reUquiarum MarcelUni et Petri ab Eginhardo ptore: subjungitque eum in haC a se nominala urbe
descriptam. Exslat de eadem translalione carmen mortuum, combustum, uriiseaue impositum an. Clo-
beati Rabani, tom, VI Operum ejus, estque hym- dii 16. ID.
nus 24. BOLL. s Hic Buchoniam Hassiamque perlapsus Visurgi
d*Dehorqm reliquiis Romaeobtentis et sibi missis miscetur. ID. •
agit Eginhardus 1. iv citatse Historise translationis >>Aliis., Buchonia, & fagis nomen sortita, quae
reUquiarum SS. Petri et Marcellini. ID.
e Browerus, ab Einardo abbate, Teutoriibus buchen dicuntur. Ita Candidus beati
perperam. Reli- Rabani discipulus, in Vita Eigilis abbalis:
quisenamque SS. Marcelliniet Petri ei Roma appor-
tatse su.nt a Ratleio notario suo; aliaevero a quor . . . . Patriis evectusab oris
dam monacho suo alioque, Sabbatino diclo, fami- Duciturin silvam,fagi de nominedictam
liari Deusdonsediaconi RomanaeEcClesise^cujus in- Buclioniam.
duslria fuerant impetratae. ID. IB. .'
PATROL.CVIi. 2
45 AD OPERA B. RABANIMAURl 44
ctus, et episcopus Moguntiacensis ecclesise ordina- A bati, quod cujusdam saucti martyris ossa vellet ei
tus, quia secretus erat et a populari frequentia valdc transmittere, si congruus ab eo veneratipni illius
remotus, inrpelravit a Karlmanno a regi b Franeo- locus exhiberetur, partemque hsereditatis suse quam
rum, et cum auetoritate Zacharise c, sanctae sedis in Francia, unde oriundus fuit, habebat, solemni
apostolicse summi ponlificis, monasterium in eo con- donatione loco illi conferre disponeret, ad deser-
stituit monachorum, anno ante passionem suam de- viendum usibus eorum qui ibi essent servituri. Qui-
cimo, qui fuit ab Incarnatione Doininica quartus et bus ille auditis, quia multum in Domino gavisus, ta-
quadragesimus et septingentesimus annus. lium rerura desiderio non parum movebatur, abso-
5. Huic itaque monasterio quintus a beato Boni- lutisque celeriter causis propter quas presbyter
facio prsefuit in regimine Rabanus abbas et prsece- venerat, remisit eum in Italiam, mandans memo-
ptor meus, vir valde religiosus, et in Scripturis di- rato viro Alabingo in translatione reUquiamm sancti
vinis apprime eruditus: cujus omne studium fuit in illius marlyris non segniter agendum ; quin potius
meditatione legis Domini et in doclrina veritatis, propter varios eventus rerum omni velocitate ut eul-
curaque maxima circa disciplinam monasticam et ceretur esse feslinandum. Jam se divinis officiis fa-
profectum diseipiilorum. Mens ejus ad ea dispo- ciendis basilicam congruentem habere constructam,
nenda quae a3 cultuni divinum pertinent semper erat B et omnia parata quse ad susceptionem et cultum hu-
intenta. Quotiescunque a curis ssecularibus (quas, jusmodi rerum usus exposcit j neque aliquid esse ex
prout possibile erat, toto nisu declinabat) liber esse hac parte impedimenti, quiu poUicitatiouem suam,
permittebatur, aut /alros sacris litteris instruebat, si voluritas non defuerit, valeat implere.
aut in legendo vel dictando divinis Scripturis semet- 7. Cumque profectus esset presbyter, ut in Ita-
ipsum pascebat. Inter haecet alia quibus in oratione, liam reverteretur, contigit ut quidam diaconus Ro-
vigiliis et abstinentia, cseterisque virtutum titulis manse Ecclesiae, nomine Deusdona f, veniret in
formam se sibi subcHlisprcebebat, monasterium d Franciam, specie quidem quasi pro quibusdam suis
totum domibus apertis [Forte, aplis] et habitaculis necessitatibus regis opem imploraturus; re autem
congruentibus exstruxit; et ecclesiam ex diverso vera sanctorum quas secum habebat reliquias alicui
metalloruinpretiosarumque vestium genere pulchra religiosorum in Francia virorurii daturus, cujus
varietale decoravit. Per cellas quoque fratrum sibi adjulorio posset inopiae suae aliquod capere supple-
commissorum et per alia loca multa ad se pertineu- mentum. Transcensis igitur Alpium jugis, cum ad
tia, in quibus prius non erant, ecclesias cum per- plana et campestria descendisset in finibus Alaman-
missione episcopi sui construxit: quas collectis un- r, norum, venit ad quamdam villam, quae vocatur
decunque sanctorum reliquiis, eorum nomine et Kenlibrulo, in pago Turihgawe g, ubi ecclesiam cum
honore consecrari fecit. reliquiis ingressus, cum benigne a presbytero sus-
6. Erant eliam per diversas provincias praedia ceptus esset, dedit ei partem reliquiarum beati
monasterio •subjaceritia, partim ex donis regum, Alexandri*1 martyris sub altare ecclesiae collocan-
partim ex liberalitate fidelium personarum, propter dam. Quo facto, mox quanti meriti apud Deum esset
amorem Dei et venerationem sancti martyris Boni- niiraeulis declarantibus ccepit ostendi. Audientes
facii illuc collata : quorum alia quidem per villicos enim populi sanctorum aUatas rellquias esse, debiles
ordinavit, alia vero, et maxime iUa in quibus eccle- et aegrotos el variis incommodis afflictos undique
siae fuerant, presbyteris e procuranda atque dispo- cceperunt adducere, credentes per orationes sanclo-
nenda commisit. E quibus, qui in Italia praedium rum pristinam recuperare sanitatem. Inter quos fe-
procurabat, quod Adumar quondam comes sancto mina quaedam, immundo spiritu possessa, basUicam
Bonifacio tradidit, nomine Addo, inde rediens, in- introivit; cumque a presbytero juxla morem eccle-
ler csetera retulit Alabingum [AL, Halabingum ] siaslicum .exorcizaretur, per os illius daemon re-
quemdam, potentem in Italia virum, mandasse ab- spondit, si ab ea fuisset ejectus, statim in aUud vas
aHuic an. Chr. 741, a morte patris Caroli Mar- rj reliquiis tractandis exportandisque solertiam vete -
telli cessit Francia Orientalis, cum Thuringia, Sue- res approbent, laeti forte rerum successu, eos ta-
via, sive Alamania, relictis Pippino fratri Burgun- men in re tam sacra, neque optima facile fide, neque
dia, Provineia, Neustria. Anno 747 monasticum in- casto versatos, qui Eginhardum adierit, quivis
stitutum amplexus, vitara sancte finivit. BOLL. induslrii
intelligel. Sed iidem nihilominus prseclare nava-
t Potestate, non titulo rex fuit: quem trater ejus homines operam itidem hic Rabano impigre
Pippinus, Childerico Merovingorum'postremo in mo- runt, quod ex Rudolfi Historia manifestum evadil;
nasterium detruso, auctoritate S. Zaehariae pontifi- quam quisquis cum Eginhardi Commentario con-
cis,c oblinuit ann. Christi 752. 1D. ferre vbluerit mutua opera majorem illico utrinque
Prsefuit Eeclesjge a 6 Decemb. anni 741 ad 15 facem allucere sibi sentiet. » BOLL.
Martii anni 752, qufr die colitur. ID. 8 Browerus , Zurichgaw, adriotatque : « Thu-
d Legendus Brpwerus de Fuld. Antiq., potissi- rihgave, Tuigaw vel Durgow, notus in Alemannia
miim cap. 5 et 4 lib. i, ubi prhnordia fuudati condi- et iinibus Helvetiorum tractus, > inter Constantiam
tique monasterii profert. ID. et Tigurum. ID.
e Presbyteri illi monachi erant, quos praepositos fr Infra n. 14 papa dicitur, uti etiam a Rabano
jam tum appeUabant, infra num. 15. Hinc praeposi- poemate 109 et 117. Colitur 5 Maii. Caput ejusBi-a
turarum (ut vocant) origo. MAB. Leone IV in Urbem illatum scribit Anastasius
f De Deusdona, ejusque faniiliari Sabbatino, ita bliolhecarius. ID.
Browerus 1. m Fuld. Antiq., c. 15 :« Utriusque ut in
45 PROLEGOMENA. 46
quod sibi in eadem regione concessum esset, ingredi,A simili inhumanitate contraxerat rebus, ad propria
deberet : Othmarum quemdam, quem intraturus redire volens, subita nervorum durilia ita deriguit,
esset, ex nomine designans. Ad quem presbyter, ut de loco in quo erat ullo se conamine movere
quia non procul habitabat, mox nuntium mitlens, non posset; stabalque stupefactus, ac pavore pefcul-
jussit ut, confessione facta, peccatorum pcenitentiam sus cogitare ccepit rinde ei tanti maii contingeret
ageret, ne forte facinorum suorum merito fieret ini- casus'.Tandem accusarite conscieritia iri se reversus,
miei <*.Qui praeceptis obediens ad pcenitentiam, scelus quod commiserat recogridscit; Commlssique
quam diabolus semper aversatur, tota mente con- pcenitens, ad sancti reiiquia's, qrisejarii frinCab orti-
fugiens, insidias evasit inimici: daemon vero per nibus fere regionis illius incolis feligiosa venera-
virttilem sancti martyris ipsa die ejectus, feminam tione frequentabantur, pro aibsolutionesua ire desi-
quam tenebat sanaementis et incolumem reliquit. derat; statimque divina miseratione gradiendi facul-
8, Item quaedam femina, oralionis causa veniens tatem recipiens proficiscilur, ecclesiam intrat, pa-
ad reliquias sancli, duas inaures aureas pro munere nes anie altare cum publica facinoris siii confessione
obtulit ad allare : quas ancilla, quae in ejus obsequio deponit. Quos ut mulieres feceperunt, integram
crat, super altare positas cpncupiscens, cum inler sanitatem adeptus, doriiuni suairi cum gaudio re-
caeteras mulieres quse advenerant orationi incum-!B petivit.
beret, oplavit in corde suo ut eas cum jusiilia re- 10. Item quidairi de comitatii Geraldi comitis,
demplas habere potuisset. Cumque inter orandum id , nomine Perathgarius, filius Theodaldi, iler agens,
animo volutaret, mox mirum in modum, aliis ab cum venisset secus eCcIesiam iii qua sancti mar-
oralione surgentibus, ipsa se erigere nuUalenus po- tyris positoe sunt feliquise, et vellef prseterire, ad-
tuit; sed ita, ut super genua sua oralioni incubuit, monilus a puero, qui comitatus esl eum, ut ad sa-
quodam rigore contracta permansit. Interrogata au- : cras reliquias eausa orationis paululum declinaret,
tem a presbytero ^ausam peccati, cujus merito tau. respondit sibi tiinc quidem esse festinandum propter
subitam membrorum contractionem pertulissel, vel legationem domini sui peragendam, lempore vero
quid animo gereret quando in oratione procubuit, opporturio ad oratioriem esse veniendum. Inter hsec
respondit nuilam sibi aliam laesionis suae causavn verba subifo equus cui sedebal, invisibiU potentia
videri quam inaurium illarum concupiscenliam. Cui fixus, stabat immobilis; et licet riimium calcaribus
presbyter : Si sancti, inquit, Alexandri voluntas sit, faligatus, niillo modo ad ambulandum poterat im-
ut eas, sicut desiderasti, possideas, surge et tolle pelli. Unde factum est, ut confusus ac pavore per-
illas de altari. Ad cujus vocem mox illa sanilate re- ". territus deseenderet de equo; et quod prius equitan-
cepta surrexit, Iinleumque quod circa caput suuim do facere contempsit, implevit ambulando. Perrexit
habuit ad altare volens offerre, nullo conamine de igitur ad ecclesiam, et coram reliquiis sancti marty-
capite potuit abstrahere. Quod cum videret presby- ris expleta suppliciter oratiorie, agrum juris sui, qui
ter, et ex recuperatione sanitatis intelligeret, puel- possessioni ecclesise illius contiguus erat, pro sa-
laeeliam inaures quas desideraverat divinitus esse lute animse suae, solemni donatione ei Contulit;
concessas, datis ei inauribus ait: Accipe munus sicque itinere suo, quo missus fuerat, libero cursu
quod desiderasti, idque tibi gratis a sanclo Dei, non perrexit.
pro temporali pretio cognosce esse donalum. llla 11. Alio qubqrie tempore contigit ut vir quidam
vero gralias agens Deo, et merita sancti Alexandri de orienlalibus Alamanniaepartibus, cum sociorum
glorrficans, domum cum domina sua gaudens re- suorum comilatu non modico, causa orationis ad
versa est. proediclas reliquias veniret, portans secum donaria
9. Postea contigit quasdam pauperculas mulieres ad sacrarium Domini offerenda. Quae cum posuisset
orandi gratia ad sanctas illas reliquias devota mente super altare, prolinus elapsa in terram ceciderunt;
properantes venisse ad fluvium Turiseo b; cumque factumque est, ut tertio superposita, nihilominus in
nori possent absque navigio transire, nec liaberent-.jy terrara corruefent. Unde presbyter intelligens ali-
quod pro naiilb darent, (non enim eis erant nisi qiiid inesse latentis nequitiae menli vel actibus offe-
quinque tantum panes ad viaticum) riauta autem ' rentis, ait ei ut sua tolleret, et ad propriaremearet;
cum vehementer instaret nauluni ab eis exigens, monuitque eum circa salutem ariimse suse- esse sol-
tandem oblulerunt ei quatuor panes, uno tanlum licitum, ac.pura confessione et dignis pcenitentiae
sibi ob necessitatem victus reservato. Sed cum ille fructibus conscientiam suam mundare, quo oratio-
adhuc non acquievisset, dederunt ei et quintum , nes ejus et munera deinceps Deo potuissent esse
magiseligentes ad tempus famem moribundi corpo- placabilia.
ris perpeti, quam victuram perpetuo animam sanclae 12. Erat vir quidam in eadem regione, Sigibaldus
orationis fructu privare. Recepto autem quinto pane, nomine, ex cujus servis iriter caeteras multitudines,
in alteram amnis ripam feminas miser iUe navigio quae ad orandum cohfluebarit,unus'ad ecclesiam ve^
transposuit; assumptisque panibus ac cseteris quas nifr, susceptusque a germano suo ejusdem ecclesiae
*(Mven.,inimieo', quasivox obnoxiusdeesset.BeLL. et Rhinfeldiam, ex quo Kentibfuli ante nieinbrati si-
h Vulgo Tur, a quo tractus ille Turgow denomi- tum reete colligit Henschenius. MAB,
natus; qui fluviusin Rhenum influit inter Scafhusiam
 47 AD OPERA B. BABANIMAURI 48
servo, apud eum diebus aliquot mansit. Cum aute'm a A sicut promisi, sed etiam totum, quod modo habeo ex
reverlerelur, subito in itinere quo gradiebatur ob-- omnibus, quas ad hanc terram attuli, vestro abbati
muluit. Qni vero cum eo erant, cognito quod acci- offerre, ejusque fidei me cum eis pariter committere.
derat, duxerunt illum ad dominum suum, eiquee Erat autem eo tempore festivilas d sanctorum mar-
geslae rei ordincm per omnia pandebant. Dominus s lyrum Marcellini et Petri, ad quam quia magna mul-
vero servi slatim eum remisit ad ecclesiam; et quiai titudo populi confluxerat, et diaconus quosdam ex
per merila sancti martyris Christi recuperata pri- eis apud quos hospitabatur suspectos habebat (veri-
stina sanilate curatus est, tradidit eum in loco reli- tus est enim, ne forte eorum machinalionibus, vel
quiarum ejus perpetuo serviturum. Multa quidem ett fraude, vel violentia reliquias amitleret), visum est
alia in codcm loco divinitus fleri miracula a com- eis, non prius loco egredi, quam transacta festivi-
meantibus celebri sermone nunliantur, quae huic3 late populus ad sua remearet; miseruntque ad abba-
operi, ne forte prolixa narralio legentibus fastidiuml tem, diaconi voluntalera nuntiantes : ipsi interea
gcnerarct, inserere nolui. Hsecautem quee comme- quaeitineri suo et subveclioni sanctarum reliquiarum
nioravi, in quodam libello inde allalo suscepi, et eo- necessaria videbantur parare curabant. Erat etiam
dem ordine quo scripta erant, licet non eisdem ver- non procul ab eis presbyler, unus ex fratribus no-
bis, quia cerla esse videbantur, inserui: ut ex his B ] stris, nomine Authadus [Boll., Anthadus], prseposi-
cselera, qucc vulgari sermone referuntur, veracius; tus locorum in illis partibus monasterio subjacen-
crcdi et certius valeant sciri. tium, cui injunclum erat ut slatuiis temporibus inde
15, Supradictus autem diaconus, itinere quo cce- necessaria fratribus administraret. Hunc slatuerunt
perat, in Franciam a vcnit, ac primum se ad Einhar- accersiri, quo facilius id quod inchoatum habebant
dum contulit, cujus supramentionem feci (erat enim{ et efficere moliebantur, fraterno roborati consilio,
ci familiaris). Deinde, commendatis sub signaculo: implere potuissent.
sanctorum reliquiis, ibi in ecclesia beatorum mar- 14. Qui cum venisset, et flnita solemnilate popu-
lus ex maxima parte jam recessisset, paratis omui-
lyriim Marcellini et Pelri conservandis, Moguntiam
bus quae itineris eorum usus postulabat, loculum
profeclus cst, ubi tunc erat quidam presbyter ex
monachis nostris, nominc Theolmar i>, pro causis quo sanctae reliquise erant reconditse elevantes, cum
«raibusdamab abbale ad Otgarium c archiepiscopum hymnis et Iaudibus ferre cceperunt,undiqueper viam
missus. Is cum diaconum vidisset, cognito quod es- confluenlibus populis', et elata in excelsum voce di-
sct Romanus, percontatus cst ob quam causam tam vinas laudes cantantibus; ac sic iter eorum Domino
cum turba non modica quse ferelrum
procul a palria peregre esset profectus; auditisque C prosperante, die altera ad
causis ilineris, hortari eum ccepit ut partem reli- sequebalur, monasterium venerunt.
sc habere confessus est, suo donaret Fratres autem occurrerunt eis cum crucibus ac ce-
quiarum, quas
advenlum eorum proeslolante abbate in ecclesia
abbati, sciens se procul dubio ob idbene ab eo fore reis,
retnunerandum. Placuit diacono suadentis consi- beali JoannisBaplistsee, quseeratinitinere eo, distans
amonaslerio Africum versus quasi stadiis novem.ln
lium; factaque promissione dimisit presbyterum,
die qua tunc inler eos convenerat, ad locum ubi rc- quam pridie Nonas Junii cum sacris reliquiis intran-
populo qui eos de diversis veniens per sallum
liquias dimisit, obviam ci reversurum; et si abbati tes,
convenlio eorum placuisset, reliquias suscepturum. seculus est, et jam reverti volebat, orandi ac vota
solvendi spatium dabant. Quibus peractis Ievanles
Ule anle cum fcstinatione monasterium revertens,
loculum, ad monasterium venerunt, acbasilicam
primum responsa archiepiscopi relulil abbati; deinde beati Bonifacii
quomodo cuin diacono de reliquiis condietum ha- martyris cum laude et lsetitia ingres-
in parte meridiana feretrum cum
buerat, intimavit. Quibus ille auditis, valde gavisus si, juxta altare,
sacris cineribus posuerunt.
est, volensque velociler expcriri fldem sponsionis,
remisit eum, et alterum cum eo presbyterum ex fra- 15. Altera aulem die Deusdona diaconus, et ger-
tribus nostris, nomine Arlharium, cum munusculis, JJ j manus frater illius, nomine Theodorus, laicus, pri-
sicut promissum erat, diacono perferendis; ad cujus mo mane cum abbate ac duobus presbyteris, quorum
hospitium cum venissenl, allatis muneribus, reli- ego alter eram, seorsum basilicam ingressi, Ioculum
quias quas promiserat reposcebant. Tum ille : Deli- aperuerunt, et singulorum ossa sanctorum, sicut in
beratum, inquit, habeo vobiscum pariter ad mona- pulvinis semotim condita fuerant, proferentes, abbati
sterium proficisci,et non solumpartem reliquiarum, dederunt, coxam videlicet ac pedem sancti Alexan-
a Browerus arbitratur hunc esse secundum ad- cris, etc. MAB.
ventum Deusdonoe,cujus merainit Eginhardus in fine c Decessor Rabani is est, factus archiepiscopus
Historiae translationis SS. Marcellini et Petri. Sed circa finem anni 826 aut initium sequentis, ut ob-
nec annus nec mensis conveniunt. Tum dicitur ad- servat Serarius 1. iv Rer. Mogunt. Illi Rabanus in-
venisse circa : medium fere mensem Augustum, et scripsit Commentarium in Sapientiam et Ecclesiasti-
Kalendas Seplemb. in Dominicam incidisse, an. sci- cum, acLibrum pcenitentialem. Laudes ejus et epita-
licet 850, Gregorii papaeIII anno 5. Infra mensis Ju- phium descripsit inter poemata. ID.
nius et annus 855 signantur. BOLL. d 2 Junii. ID.
i h ls est Theotmarus, inferius item laudatus num. 0 Hanc ecclesiam jam dici Johansberg adnotat
35; cui Rabanus nuhcupavit librum dc Ordinibus sa- Browerus. BOLL.
49 PROLEGOMENA. 50
dri papaeet marlyris, et » brachium Felicissimi dia-.A Levitseergo duo prsedictaex urbe secuti,
Veneruntistuc digni et honoresuo;
coni, b caput sanctaeConcordiaemartyris, ac partem QuosidemfamulusDominisimul moxobviusastans
de ossibus sanctorum apostolicorum [BolL, episco- Supplexaccepit,hicque posuit.
d MartyrAlexander,martyr Fabianus et ipse ,
porum] Fabianic [Al., Faviani] atque Urbani mar- Hucvenere simul, doclorulerque pius.
tyrum Christi; pedem beati Castuli c, ac dentem DiscipuliSixti papaadigniqueminislri,
° manent.
« Feiicissimus liic AgapiLusque
sancti ' Sebastiani; de ossibus sanctorum Pamphili Omneshi pariter aulamhanc satis (At., sacris) ossi-
[busornant,
presbyteri et martyris, PapiaeL, Mauri, atque Victo- VirgoDei genitrix quamdical et meritis.
ris i; i sanctae quoque Felicitalis matris septem Vosquoque,qui inlrastistemplum, isloseum prece
filiorum, et sanclarum virginum et martyrum k Eni- Patronosvobis in auxilium.
[fusa
quserite
merentianae atque Basilhc l partes non parvas, in
singuUs sacculis seorsum conditas. Quas cum iUe Reliquorum vero sanclorum ossa, qui supra noim-
venerabiliter suscepisset, et cum honore ac revercn- nati sunt, in arca, quam ad instar arcse fcedcris Dei
tia deosculatas loculo reconderet, post paucos dies' ex ligno fabricalam atque deauralam cum chcrubiu
remuneratum diaconum ac fratrem cjus remisit in acveclibus [AL, aspeclibus] suis in basilica beali
patriam, promittentes se cum aliis sanctorum reli- Bonifacii martyris in absida orientali posuerat, con-
quiis, si eis vita comes ac divinus favor adesset, ite- "didit, donec venerationi eorum loeum congruum
rum ad eum esse venturos. pararct. Quod et postea cum Dei adjutorio , quam
16. Postquam illi reversi sunt ut irent in patriam celerrime potuit, devotus implcvit. Hsec aulem gesta
suam, evolutis diebus admodum paucis, memoratusi suiit anno ab Incarnalione Domini 855, indictione 15,
abbas cum auctorilale Otgarii archiepiscopi Mogun- regnanle Domino nostro Jesu Christo, qui cum Deo
tiacensis ecclesioe,per Reginbaldumm,coepiscopumn Palre ct Spiritu sancto vivit et regnat Deus per om-
ejus, ossa sanclorum martyrum Alexandri et Fa- nia saecula saeculorum. Amen.
biani cum magno honore intulit in ecclesiam beatse 17. Post autem anno sequcnte vcnit quidani lai-
Dei genitricis Marise, ad septentrionalem plagam cus ab urbe Roma, Sabbatinus P nomine, cum sociis
monasterii silam, atque in arca saxea inclusis eo- suis in Franciam, ferens secum reliquias i; audito-
rum plumbeis Ioculis ad orientera altaris collocavit que nomine supra memorali abbalis, cujus devotip-
IVKal. Augusti, erigens desuper ligneum oedificium, nem in divino servitio ac veneratione sanctorum
mechanica arle fabricatum, quod argento ct auro' longelateque fama divulgabat, venit ad eum vm Kal.
atqiie lapidibus pulchra varietate decorarvit; addens;, Maii, deditque illi ossa sancli Quirini r martyris,
etiam versus, quibus, unde, et quo, et adquem [AL, r qui fuit in Siscia s urbe Pannonise quondam cpisco-
ad quaeloca] translati sunt, declaratur, metrica lege pus, et ossa beatil Romani militis, qui a bealo Lau-
compositos, et litleris aureis scriptos, hoc modo : rentio baptizatus, statim capitali sentcntia consecutus
pontificessummi,Romahuc quosmisithabendos, est martyrium; de corpore sancli u Cornelii papac
Rectoresfueruntsedis apostolicse. ossa tredecim , ct de corpore sancti T Callisti papse
Bos servusChristiRabansuscepitovando,
Ulorumqueossahoccondiditet loculo. decem, de corporibus vero sanctorum * Nerei el
« Colitur 6 Augusti... Meminit ejus Rabanus poe- n Coepiscopuset chorepiscopususu illius oeviidem
mate 119et 120. BOLL. fuit, qui modo episcopi in pontificia functione vica-
* 15 Augusti. Rabanus poem. 51. ID. est, et vulgo suffraganeus dicilur. Abbates eo
c De eo meminit Rabanus poem. 54,112, 119, rius tempore illud munus ut plurimum obiisse docetBro-
155, 159,145, etc. ID. werus in scholiis ad duodecimum poema Rabani,
d 25 Maii. Rabanus poem. 109,119, 129. ID. cxemplo S. Wigberli et Albuini Frileslariensium.
e 26 Martii. Rabanus poem. 52. ID. Alii sunl supra coepiscopi, qui eidem archiepiscopo
' 20 Januarii. Rabanus poem. 55,115, 159,145. subsunt. BOLL.
« 21 Septemb. ID. 0 Hinc patet hos versus non nisi sequentibus an-
t 29 Jan. ID. nis faclos, post acceptas sancti Agapiti reliquias. ID.
i Varii SS. Victores : in solo Januario duodecim( P Hic circa annum Christi 829 attulerat Egin-
celebranlur; forte hic socius est S. Zenonis, de quo D hardo Saligenstadium reliquias SS. Proli et Hya-
ihfra n. 24. Utriusque natalis est 20 Aprilis. De eo cinthi. ID.
Rabanus poem. 75,121. ID. I Adeo jam invaluerant eo tempore, irao in morem
i 25 Novemb. ID. redierant sacrarum reliquiarum nundinationes, de
k 25 Januarii. ID. ~~" quibus Augustinus et Gregorius Magnus conquerun-
1 20 Maii. Rabanus poem. 55, 64. ID. tur. Sic nimirum alteris eral fames auri, alteris reli-
mEjus epitaphium scripsit Rabanus. Is mihi vide- quiarum. Fuit qui quondam brachium sancli Au-
doctoris centumtalentis argenti et lalento auri
tur Reginbaldus, cui Rabanus dical librum de Disci- guslini
comparavit, referente Willelmo monacho Malmes-
plina ecclesiastica, in editis dictus Reginaldus, Ra- buriensi. Lege Guiberli abbatis Novigentensis lib. i
bano sanclus Dei sacerdos, de commisso sibi grege, De pignoribus sanctorum, cap. 5, § 5. MAB.
paganis scilicet convertendis et fidelibus confirman- r Ejus meminit Rabanus poem. 121,127. BOLL.
dis, sollicitus.Pauci refert notare apud alios legi hoc s Aliis Syscia, ad Savum fluvium. Ejus passira
loco, per Reginbaldumchorepiscopum: nara coepisco- antiqui meminerunt. ID.
pus et chorepiscopuseo aevopromiscue fere usurpa- * Augusli. ID.
bantur, tamelsi coepiscopus non raro eliam siiflra- u 15 Sept. Rabanus poem. 54,109, 121, 142. ID.
ganeum episcopi signabat. De Reginbaldo iterum T 14 Octob. Rabanus poem. 112. ID.
infra num. 27, MAB. * 12 Maii. Rabanus poem. 126. ID,
 51 AD OPERA B. RABANl MAURI 52
Achillei ossa sexdecim, sancti autem a Turturinii A claudum, anle reliquias sancti martyris posuil, et
ossa, et sancli J>Stactei de cineribus corporis maxi- explcta laude vespertina cseteris ad sua regressis,
mam pailem et ossa decem. Ille vero universa hsec3 ipsa cum pucro pernoclavit. Mane autem facto,
venerabiliter suscepta in arcam, quam supra sub> sublatum adhuc, sicut fuerat, debilem domum re-
duobus cherubin positam diximus, supplici devotio-- portans, in leclulum posuit; cellariumque suum,
ne collocavit. ut puero panem daret, intravit. A quo cum fuisset
18. Igitur dum hsec aigerentur, Addo presbyter' egressa, filium suum, quem claudum in lecto reli-
abbatis , quem supra ad Alabingum queindam proi quit, cum aliis ejusdem loci pueris in piatea lu-
suscipiendis alicujus sancti ossibus Italiam missumi dentem reperit, ita sanum, ut nec signum aliquod
fuisse retulimus, corpus beati» Venantii marlyris ini in eo pristinse debilitatis remaneret. In quo liquido
territorio Ariminensis urbis inventuin sustulit, et ini oslenditur quod suffragantibus meritis sancti Ve-
Franciam redire festjnavit. Ac*primoquidem propter nantii puer ille sanatus sit, per virlutem ejus qui
inetum incolarum illud occulte ferebat; deinde vero1 et filium reguli et puerum centurionis verbo cura-
ppstquamAlpiumjugatransiit.et inTinesBajoariorum vit, et in omni loco prsesentia suse majestatis quse-
pervenit, jamsecurior effectus, feretro impositum, cunque voluerit facillime potest efficere, Jesus
confluentibus undique populorura turbis, et excelsa B Christus Salvator noster, qui est super omuia Deus
Deum voce laudantibus, detuljt in cellaro, quse vo- benedictus in ssecula. Amen. Hsec quidem duo mi-
catur d Suolenhus, sitam in regione Sualaveldoni e, racula quoe modo retuli, ab eis qui prsesenles erant,
pt ad auslralem plagam altaris ecclesise in ferelro, et ea se vidisse testati sunt, didici : cselera vero
sicut allalum erat, honorifice posuit. Erat autem eo quse scripturus sum, ipse coram positus vidi, quia
tempore prsepositus cellse illius ex fratribus nostris, ex eis qui ad perferendos sacros cineres missi fue-
nomine Sanlharalus; qui slatim misso iimitio om- rant unus eram.
nem rei geslse ordinera mandavit abbali, rogans sibi 20. Igitur cum venissemus ad locum quem Suo-
renuntiari utrum sanctas illas reliquias in eo Ioco lenbus vocari supra diximus, paratis celeriler om-
ubi tunc erant permanere voluisset, an sibi ad mo- nibus quse ad devectionem sanctarum reliquiarum
nasterium transferri. Omnes enim populi regionis necessaria videbanlur, prima luce post completum
illius id pelebant, idque summis votis optabant, ut matulinum officium, celebralis ex more missarum
cprpus sancti martyris ibi habere mererentur, cujus solemniis, cum ingenti luctu ac mcerore eorum
opem in diversis infirmitatum sanitatibus quotidie qui ibidem erant remansuri, sanctum illum the-
sentiebant. Abbas vero cum audisset, mox de suis saurum sustulimus, atque iter ingressi portare cce-
duos monachos presbyteros misit ad praedictum fra-1C pimus. Erat enim ccelum grave nubibus obscuris-
trem, praecipiens eis quanta potuissent celeritate simis, et quse cito in ingentem pluviam resolvi
sanctas illas reliquias sibi afferrent. Erat enim jai» possent, nisi id virtus divina fieri prohiberet. Nam
tunc per omnes pene regiones illas celebre nomen tota nocte illa sine intermissione pluebat; ita ut
sancti Venantii propter virtutes et miracula, quae nobis iter illud ea die inchoari posse minime vi-
Christus Dominus et rex martyrum per eum facere derelur. Sed superna gratia per merila sancti sui
dignatus est. De quibus quae facta sunt in eodem lo- id quod limebatur longe aliler esse fecit. Nam ut
co, priusquam venirent qjji ab abbate missi fuerant, pergere ccepimus, mox dissipatis nubibus, coeli se-
paupis arbitror esse perstringenda. renitas venit, et per viam luli parum inventum est.
19. Nam cum adhuc feretrum cum sacris ossibus Rivi quoque, qui in tam magna et jugi pluvia, ut
juxta altare esset positum, qusedam femina de ipso ea nocte erat, crescere solebant, pene nihil cre-
B3gp, quae ante sex annos opulorum lumen ami- visse reperti sunt. Pergentes autem per singulas
serat, rogavit se illuc adduci, credens sibi per me- villas, obviis populprum turbis excipiebamur, qui
rita et orationes sancti Venantii Dominum propi- nos in dicendis laudibus divinis, et in sacro onere
tiari. Cumque perdqcta esset, et anle feretrum ferendo non segniter adjuvabant, donec veniremus
prflstrata suppliciter orasset, visum recepit. Post I in locum qui vocatur Holzkircha f, situm in Ala-
haecaltera mulier filium suum sexennem, ex utero mannia; ubi congregata maxima multitudine pro-
» Hujus necdum in uUis fastis natalem reperi- o Bolland., Sualavel dominorum. MAB.—Browero
mus. ID. Sualeveldoni, in Vita sanctse Soloe,pagus vel domus
b Stactei 28 Septemb. ID. Sualva; in diplomate Ludovici Pii Simlefeldt pagus
c Episoopus fiiit hic S. Venuntius martyr. Diver- juxta fluvium Altmule, cui etiam adjacent Eystadium
sus ab eo nec episcopus, qui Camerini colitur 18 Maii, et Papenheimium, a quo non procul distat monaste-
martyrio istic coronatus. ID. rium Haidenheimense, in quo obiit S. Walburgis in
d Id est Soli seu Solonis monachi. MAB.— Solen- pago etiam Sualefeldico. BOLL.
hoff mnrgtin ascriptum, et cella S. Solm vulgo dici- ' Monasterii nomen, siti inter Mcenumet Tuberam,
tur. Situm id monasterium in Eistatensi dicecesi in hodierno comitatu Werlhaimensi, ad fluvium Ab^-
apud rivum Altmonam, a S. Sola, Solo, sive Sua- stade, quod Fuldensi monasterio subjecit Carolqs
lone fundatore, qui 10 Decemb. colitur]; Fuldensi Magnus, in cujus litteris monaslerium Holtzkiricha
monasterio subjectum : cui postliminio, cum exem- seu sancti Sixti, a Troando principe sedificatum
plum esset, B. Rabanus impetrato Ludovici Pii di- dicitur, apud Browerum—in lib. n Antiquitatum Ful-
nlomate, recuperavit. Vide Browerum, 1. n Antiq. densium, cap. 5. MAB. Variis versibus illud illu-
Fuld., c. 15. BOLL. stravit B. Rabanus. BOLL.
 55 PROLEGOMENA. 54
miscui sexus ct setalis cum ingenti Isetiiia suscepti A malrona nobilis, audito quod per regionem illam
sumus. Erat autem ibi oratorium non grande, quod sancti Dei reliquise veherentur (erat enim in via ad
intrare ac feretrum inferre volentes, proemultilu- alium quemdam locum ire volens), relicto quo
dine turbarum quae prseibant et quae sequebantur, tendebat ilinere, obviam nobis properavit, fibulam-
niinime potuimus; ac per hoc sub divo, in loco que suam auream, quam Ungua Francorura spangam
editiore altari erecto, ac feretro juxta iUud posito, vocant, in ipso transitu perdidit. Quam cum diu
rursus missarum solemuia celebravimus : ubi inter cum omni comitatu stio, qui erat non modicus,
celebrandum duae mulieres spiritibus immundis ob- qusererel, et minime reperiret, cceplum iier car-
sessse vexari cceperunl, et mox per virtulein Christi pebat, dicens : Si Domino nostro Jesu Christp pla-
ac merita sancti Venantii, fugatis dsemonibus, in- cet, cujus sancli famuli reliquiis supplex occurri,
tegerrimam mentis et corporis meruerunt recipere fibula quam perdidi facile est ui a quolibet inventa
sanilatem. niihi restituatur. Venit ergo, et adoratis reliquiis,
21. Expleta autem missarum celebratione, cum oblatisque muneribus cum rediret, occurrit ei qui-
populus ad sua revertisset v oratorium quod vici- dam homo ignotus, eamdem fibulam proc se ferens
num erat, sanctos cineres intulimus, ac feretrum in manu : quam eum illa suam fore dixisset: Re-
pone altare posuimus; ordinatis qui ibi excubias '.B cipe, inquit, quia per orationes sancti, cujus reli-
ducerent, atque divinis laudibus dicendis operam quias venerata es, reddita est tibi. Atque ita mulier
darent, ipsi nos in hospitium recepimus. In ipsa accepto quod suum erat, itinere suo pergebat, lau-
auteiu nocte, cum ad nocturnas vigilias diviuse dans et benedicens Deum.
laudes dicerentur, quaedam mulier muta, per merita 24. Altera autem die celebratis primo mane mis-
sancti martyris , seluto linguae vinculo , loquelam sarum solemniis, cum sanctis cineribus iter in-
recepit. Nec multo post altera mulier spiritu im- gressi, venimus in locum qui vocatur Hassarodt,
mundo possessa, et brachium habens aridum, per in quo monasterium est monachorum, qui egressi
orationes sancti martyris ejecto dsemonio ita per- cum crucibus et capsis sanctorum reliquias conti-
fecte corpore et mente sanata est, ut die craslina nentibus, divinas laudes concinentes, ex illa [Leg.,
feretrum cum csetcris ipsa portaret. Mane autem alia] parte fluminis a adventum nostrura exspecta-
facto cum missarum solemnia agerentur, qusedam bant. Nos vero cum venissemus ad pontem flumi-
muUer, quse tribus semis annis caeca fuerat, vi- nis, propter multitudinem quae ab Alamannia nobis-
sum reeepit. Et altera, dextram manum habens cum venerat et jam redire volebat ut orandi Iocum
debilem, per merita sancli consecuta est integram haberet, parumper constilimus. In quo loco cx
sauitatem. C accolis regionis illius non minima pars populi e
22. Cum autem inde promovere parassemus, et diverso nobis occurrit, inter quos femina quaedam
in ipso profectionis nostrae articulo solemniter a veUus lanae ferens, cum ad feretrum munus obla-
saccrdote diceretur oratio, unus ex clericis qui tura extenderet, lana quam tenebat, velut fumus
nobiscum erant, nomine Otheri, cui suscipiendorum evanuit. Quod cum vidisset illa, pavens ac treniens
munerum quae a populo offerebantur cura commissa ccepit quaerere presbyterum, cui peccatorum suo-
fuerat, partem quamdam allatse pecunise furatus rum confessionem daret, consiliumque suoesalulis
[AL, fraudans], subito cecidit, et in conspectu to- acciperet. Interrogata autem si lana quse de ma-
tius multitudinis, quse innumerabilis undique con- nibus cjus evanuit esset furtiva, confessa est non
fluxerat, spiritui tradilus immundo, vexari ccepit, a se furatam, sed a quadam socia sua sibi fuissc
et eousque a daemoniopossessus est, donec a cir- donatam. Cumque res diligenti inquisitioue vesti-
cumstantibus allata pecunia, quam in zona abscon- garetur, inventum est quod ovis a qua vellus illud
dcrat, per merita et orationes sancti Dei martyris sumptum erat, proprio possessori erat fraude sub-
tam perfecte cufatus est, ut ab eodem loco inco- lala. Ibi quidem turba illa, quae nos, ut diximus,
lumis cum laude Dei ac publica sceleris sui con- ab Alamannia prosecuta est, adoratis atque osculatis
fessione feretrum comitaretur, donec loco suo sanctae sacris reliquiis, domum reversa est. Monaclii vero
reliquiae conderentur. Neque enim prius aliquid qui nos in altera fluminis ripa opperiebantur, et alia
hujiiscemodi insaniae ab infantia usque ad tempus multitudo quae nobis ibi occurrit, comilati sunt nos
illud in eo auditum aut visum est: sed nec postea, cum divinis laudibus usque ad eum locum, in quo
quandiu vixit, potestas in eum data est inimico. simili modo ab aliis oecurrentibus excipiebamur:
Igilur inde profecti venimus in viUam quae vocatur quae lunc similiter, ut prior, facta oratione, ad sua
Truthmuntiga, ubi juxta sacros cineres in ecclesia reversa est. Hoc modo per singulos dies a mane
positos, quatuor mulieres in ipsa nocte ab immun- usque ad vesperam comitantibus nos, etKyrie eleison
dis spirilibus liberatoe sunt. cantantibus populorum turbis, cum ingenti gaudio
25. Nec prsetereundum arbitror esse miraculiim gradiebamur.
quod merito huic sancto Dei ascribitur. Ante enim 25. Cum autem appropinquassemus villse, quae
quam ad prsedictam villam ventum esset, qusedam vocatur Hamalunburg b, sita super fluvium nomine
a Mceniscilicet, ad quem situm istud monasterium. b Hodie Amelburgoppidnm ad Salam. MAB.—Aliis,
MAB. Hamelburg , notum hoc eevo oppidum, cujus cives
 35 AD OPERA B. RABANIMAURI 50
Sala , quce fuit quondam fiscus regius, donec ex A t crastina, ut populi dicebant, audientem et loquentem
largilate Pippini regis Francorum, partibus sancti rcportavit.
Bonifacii marlyris, solemni donatione collata est, 27. Nos vero completis matutinorum Iaudibus,
occurrerunt nobis cum cereis et crucibus fratres missarumque solemniis rite peractis, cum populis
noslri, qui habitant in cella, quaeob hoc quod ab eo divinas laudes concinentibus iter ingressi, cum ve-
quondam est habitata, Baugulft a vocatur, et cum nissemus ad conspectum monasterii, ecce abbas
eis ingens multitudo virorum ac mulierum ex di- noster, qui nos pridie proecessit ad ordinandam sus-
versis Iocis undique confluentium. Inter quos erat ceptionem sanctarum reliquiarum, obviam venit, et
claudus quidam de ipsa villa, quam supra nominavi, cum eo omnis multitudo fratrum nostrorum, exce-
qui propter cruris ac pedis unius imbecillitatem ptis quos vel setas vel infirmitas exire prohibuit, cum
duobus se baculis ad incedendum sustentabat. ls, crucibus et cereis , portantes in loculis ossa bealo-
cum nobis paululum consistentibus populus qui oc- rum martyrura Urbani et Quirini, quse de Roma
currit sacras reliquias adoraret, in conspectu mul- nuper allata supra memoravi. Erat etiam cum eis ct
titudinis per merita sancti martyris tam perfecte Reginbaldus chorepiscopus , et infinita hominum
curatus est, ut ultra in ambulando baculorura ad- i multitudo, qui propter litanias majores, quae tunc
miniculo non egeret. B Idibus c Maii mensis, de diversis locis ad monaste-
26. Cum aulem pergentibus nobis et sacrum onus rium convenerant. Cumque suppliciter adorassent
ferentibns ventum esset ad fluvium, invenimus ab- cum summa veneratione, susceptum corpus sancti
batem nostrum cum sacerdotibus ac monachis et Venantii marlyris ecclesiam d sancti Joannis Bapli-
magna raultitudine hominum, in altera ripa fluminis stae, quae distat (ut praefatus sum) a monasterio
adventum nostrum exspectantem. Erat quidem ibi quasi stadiis novem, cum hymnis et laudibus intu-
transitui nostro navis parata, sed non in apto loco lerunt. Quod Reginbaldus chorepiscopus facta ora-
ad terram subducta; idcirco prseceplum est nautis tione in absida ecclesiaj ad orientem altarls in arca
ut eam nobis obviam ducerent, qui longe sursum ab saxea recondidit, cineresque sanctorum martyrum
eo loco ad littus venimus. Illis vero festinantibus ut Urbani et Quirini pariter deposuit, singulos seorsura
cum funem et in navem in singulis loculis inclusos : ubi, orationibus eorum
jussa explerent, solvissent, °
descendere parassent, subito e manibus eorum lapsa fldeliter Deum deprecanlibus, beneficia proestantur
in amnem, vi quadam invisibili contra impetum flu- usque in praesentem diem, ad laudem et gloriam
minis acta ferebatur, donec ad locum quo sacrum Domini nostri Jesu Christi, qui cum Deo Patre et
oims susceptura erat littori applicita pervenit. Trans- Spiritu sancto vivit et regnat Deus per omnia saecula
C saeculorum.
positis autem reliquiis, et in prato adjacente missa-
rum solemniis propter multitudinem sub dio cele- 28. Abbas vero desuper ligneum erexit aedificium,
bratis, cum in oratorium quod in villa erat feretrum quod ex auro et argento decenter ornavit, scriptis
cum sacris cineribus poneremus, mulier qusedam in circuitu metricis versibus, gestaerei causam decla
nervorum contractione ita curvata , ut penitus ad rantibus, hoc modo :
videndum ccelum se erigere non posset, cunctis qui PrsecursorDomini,Christumqui tinxerat undis ,
Hancaulam inhabitat,sanclificatquedonium.
aderant videntibus, coram sancti Dei reliquiis ab in- Qualtuor hancque viri, Christimagnaliascriptis
commodo, quo jam per multos annos laborabat, in Quijam (AL, lum) expresserunt,eececoluntpsriler.
Sed hominessanctivalde, et sacro ordine clari,
momento lemporis virtule divina liberata est. Po- Nonminusexsullant nobilitantquelocum,
stera die inde profecti, venimus in locum vocabulo Quoshuc diversisduxit ex partibusorbis ,
Lihtolvesbah [Lichtesbach], qui est in saltu Buconia, ServorumDoministrenuusactus amor.
UrbanumRoma, Quirinum Siscia misit,
quatuor leucis distans aVuldensi 1 ccenobio: ubi Quospie suscipienscontinetiste locus.
Insignispraasul sanctus Venanlius, alque
suscepti ab accolis silvse, quorum magna multitudo f
De Arimino venienshic simul ipse manet.
obviam venerat, cum in oratorio feretrum posuisse- Hos(AL,Hic)quoquesusceptosRabanussorte locavit
mus, qusedammulier paupercula filium suum sexen- D Sarcophagohoc digne, ediditet titulum,
] Deposcensomnes templumqui gressibusintrant,
nera, a nalivilate surdum et mutum, in ulnis ferens, Ipsumut commendentrite Deo precibus.
ante sancti reliquias posuit, ibique pernoctans, die 29. Post hsec allatae sunt-ei reliquiae sanctorum

an. Christi 1540 a fide orthodoxa defecisse obser-
vat Browerus in chronblogia abbatum Fuldensium.
BOLL.
a De hac Baugnlfi cella Browerus disputat, I. iv,
in chronologia. ID.
h Sic non raro flectunt Fuldense monaslerium ,
quod Volda eliam MailhseoParisio et aliis nonnullis
dicitur. MAB.
c Adde celebrabantur, aut quid simile. Erat autem
annus Cbrisli 856, quo Pascha erat 9 Aprilis, Ascen-
sio Christ. 18 Maii, et primus Rogalionum dies Idibus
Maii. BOLL.
ALudovici Germanise regis diploma, Rabano fldeli
(sic vocat) secretario suo concessum in graliam san-
cti Venantii, lege apud Browerum in Antiq. Fuld.
lib. III, cap. 15. MAB.
e S. Venanlium hoc in loco miraculis mox claruisse
testatur Ludovicus Pius iraperator in proecepto ira-
dilionis praedii Uresprungen B. Rabano donali, qnod
profert Browerus 1. III Antiq. Fuld., c. 15. In eo
dicunlur « miracula facta longe lateque celebcr-
rima : infirmi sanali, daemoniaciliberati, paralytici
curati, caeci illuminati; et ex omnimoda infirmitate
genus humanum salvatum. > BOLL.
1 In editis Rabani libris legitur Aliminio, mendose.
MAB.
57 PROLEGOMENA. 58
epistoporum Cornelii atque Callisli a, et sanetorum A ossa, qui temppre Decii imperatoris ligatus pedes ad
marlyrum Agapitib, Georgiic, Vincenti et Maximid, colla indomitorum equorum, et per cardetum tractus,
sanctarura quoque virginum, Cseciliaec, Eugeniaef, emisit spiritum. AquilaeP etiam alque Priscillae, uti
Dignae et Emeritae g, atque Columbanse>>.Attulit Actus apostolorum testantur, quondam comitum
autem eas quidam clericus ItaJicus, nomine Felix, Pauli, sacrosanctas reliquias detulit; de quibus per
anho ab Incarnatione Domini 858 [Boll., 857], die viam, qua ferebantur, magnum alque inaudilura
quinto mensis Aprilis. contigit miraculum, vero etenim cruore visse sunt
50. Post cujus reditum, non multis diebus inler- maduisse, nam tantus humor sanguinei coloris de
positis, Theodorus » frater Deusdonse, cujus supra loculo in quo conditae fuerant distillavit, ut vestes
mentio facta est, cum quodam socio suo Sabbatino, quoque portanlium inficeret, mentesque spectantium
ab urbe Roma profectus Alamanniam venit: et, rei novitate pcrcelleret.
sicut dudum promiserat abbati, sanctorum rcliquias 52. Igitur cum venissent, suscepit eos Santhratus
secum detulit, ossa videlicet sancti Quirini i, qui in frater noster, quem cellulse Suolonis prsepositum
Siscia Pannoniarum oppido quondam episcopus erat, fuisse supra diximus (Num. 18). Et adventum qui-
et temporibus Diocletiani imperatoris sub Amanlio dem -eorum cum celeritate nuntiare curavit abbati;
prseside inter multas quas pro Chrisli nomine per- reliquias vero in loco qui vocatur Holtzkircha hono-
tulit passiones, ligata ad collum mola in flumen rifice collocavit, sabbato sancto Penlecosles v Ka-
praecipitatus est. Cumque diutissime super undas lendas Junii i. Convenitautem illuc multitudo magna
nalaret, cura spectantibus locutus est, ne suo terre- virorum ac mulierum, inter quos adducta est puella
renlur exemplo, et vix oratione a Domino, ut mer- qusedam duodennis, a nativitate csecaetbrachiis cru-
geretur, obtinuit. Cujus corpus inventum, et a fide- ribusque conlracta : quse per merita et orationes in
libus honorifice sepultum est pridie Nonas Junii. ipsis vigiliis et sanitatem membrorum et usum rece-
lncursione autem barbarorum in partes facta Pan- pit oculorum. Indepost dies duos vel tres [BolL,dies
noniae, populus Chrislianus, accepto corpore beati octo] mulier qusedam csecausum recepit, et hominis
Quirini martyris, Romam fugit, et sacras reliquias cujusdam a nalivitale muli ad loquendum lingua re-
via Appia, tertio miUiario ab Urbe, in ecclesia apo- stituta est. Post haec die tertia quaedammulier, quae
stolorum Petri et Pauli, ubi aliquandiu jacuerunt, tribus conlinuis annis nihil vidensr, per merita san-
sepelivit in loco qui dicitur Catacumbas. ctorum lumen recipere raeruit. Et sequenti die alte-
51. Detulit item et reliquias Urbani papaeet con- rius mulieris manus contracta, pristinse resliluta est
fessoris k, cujus doctrina suo tempore multi coronati sanitati.
sunt martyrio; ossa quoque sanctaeCaecilisevirginis, ^1 55. Igitur dum talia apud reliquias sanctorum di-
quse sponsum suum fratremque ejus Christo lucrata, vinitus agerentur, venerunt qui ab abbate inissi fue-
martyres fecit; et ipsa deinde martyrizata, ignem runt, ex monachis nostris presbyteri tres, quorum
quidem superans, sed ferro occisa sub Almachio Ur- unus vocabatur Megingoz, alter Oedoltus dicebatur,
bis praefecto; necnon et ossa sanctorum Tiburtii et lerlius autem Theolhmarus erat, idem cujus feci
Valeriani i alque Maximi, quorum primi quidem sub meRtionem (Num. 15) in translatione reliquiarum
prsedicto Almachio Urbis praefecto, fustibus caesiet beati martyris Alexandri. Qui secundum mandatum
gladio sunt percussi, ultimus vero landiu plumbatis quod habebant, acceptis sanctorum ossibus quae al-
verberatus est, donecredderet spiritum. Attulit quo- lata fuerant, cum honore et reverentia ferre ccepe-
que ossa sanctorum Agapiti, Januarii et Magni, dia- runt. Comitata est autem eos multitudo magna viro-
conorum beati Sixti papae, qui cum eo sub Decio m rum ac mulierum psaUentium, et divinas laudes gra-
decollati sunt, sicut in gestis pontificalibus legitur. tulabunda voce canentium. De pagis quoque et de
Zenonis n qupque diaconi et Hippolyti ° martyris villis certatim populi confluxerunt, adducentes secum

a Alias horum pontificum reliquias biennio ante
attulerat Sabbatinus, supra n. 17. BOLL.
J>Agapilus, Januarius et Magnus infra dicuntur
diaconi S. Sixti papae, quibus Vincenlius etiam so-
cius fuit. Coluntur cum S. Sixto 6 Augusti. Agit Ra-
banus de S. Vincentio poem. 120. ID.
c Rabano poem. 54 videtur inteUigi magnus Geor-
gius, qui 25 Aprilis colitur. ID.
d An Socius SS. Tiburtii et Valeriani, quibus infra
jungitur? ID.
e 22 Novemb. Rabanus poemat. 122, 151, 155,
145. ID.
f 25 Decemb. Rabanus poem. 114,122. ID.
6 Coluntur haevirgines et martyres 22 sept. ID.
k Hujus natalem necdum reperimus. An S. Co-
lumbae, seu Cordubensis, sive Senonensis, quarum
illa 17 Septemb., hsec51 Decemb. colitur; an potius
tertise alicujus, nos latet. ID.
i Luvisqnemfratrem Deusdoncesaepenominat Egin-
hardus in Historia translationis reliquiarum SS. Mar-
j\ cellini el Petri, ejusque avaritiam culpat. ID.
i Aliqua hujus S. Quirini attulerat biennio ante
idem Sabbatinus. ID.
k Imo martyris, ut supra n. 15, ubi Deus dona
aliquas bujus reliquias dedit. BOLL.
i Colunturl4 Aprilis. Rabanus poem. 52, 126,
131. lo.
m Sub Valeriano imp. Rabanus poem. 127. ID.
» Varii Zenones coluntur. Hujus diaconi necdum
natalem reperimus. ID.
0 17 Augusti passus sub Valeriano, non Decio. Agit
Rabanus poem. 40, 48, 121. ID.
P 8 Julii. Rabanus poem. 126. ID.
q Boll., Kalendis Junii. MAB.— Browerus, v Kal.
Junii perperam. Nam anno citato 838 festum Penle-
cosles incidit in 2 Junii. Ipsis ergo Kalendis Junii
fuit sabbatum Pentecosles. BOLL.
r Forte viderat. ID.
59 AD OPERA B. RABANIMAURI 00
spiritibus immundis obsessos, et diversis infirmita- .A verso in altera ripa fluminis turba noii modica, ad-
lum generibus afflictos; credentes per merita et ora- ventum nostrum operiens. Nobis aulera cum sacris
liones sanctorum desideratam recipere sanitatem. ossibus navem ascendentibus, ecce ancilla quaedam
Inter quog adducta est mulier dsemoniaca, uomine Malhildaeabbatissaemonasterii illius, nomine Liob-
Ruodmwi. Erat enim a de potestate sancti Kiliani suind, morbo contracta vetuslo, et humo ita acclinis,
martyris, habitans in villa quaevocatur Ascbah. Mox ut ad videndum ccelum nequaqaam se erigere vale- n
igitur ut pervenit ad conspectum loculi quo sanclo- ret, venit reptans pedibus, manibus scammelis in-
rum reliquiaeferebantur, arrepta ab immundo spiritu nixis ; cumque navem vellet ascendere, nec posset,
diu multumque torquebatur, donec per Dei graiiam unus ex nostris fratribus, Gozmundus nomine, ele-
in conspectu multitudinis tam perfecte curata est, ut vaUm posuit in navem: transposilis autem nobis et
deinceps incolumis et sanae mentis in Dei laudibus in littus alterum cum sacris ossibus egressis, mox
perseveraret, quaeprius frequenter hujusmodi incom- mirum in modum per virtutem Dei et merita sancto-
modo laborare solebat, rum muUer ita curata est, ut sine cujuspiam adjuto-
54. Hoc quidem gestum est sexta feria xiv Kalen- rio se erigeret, ac scammelis, quibus ealenus inni-
darum Augustarum. Abbas vero circa honorein san- tebatur, summitatem feretri tangeret. Stabat etiam
ctorum magnam gerens sollicitudinem, me et quos- g adhuc innumerabilis mullitudo promiscui sexus et
dam ex fratribus [AL, quosdam fralribus] obviam aelatis ex utraque parte fluminis, inler quos erat Re-
num. 58)
misit, praecipiensut ossa sanctorum marlyrum Ja- ginolfus quidam presbyter Humberli (V.
nuarii et Magni dimitterentur in monasteriolo, quod episcopi, qui ascenso editiore loco mulierem sanam
vocatur Hollzkircha, situm in provincia Waldsazi; populis in divina laude clamanlibus oslendit, ut gesto
cseterorumvero sanclorum reliquiaead se ducerentur. miraculo multi lestes, multi etiam Dei fierent lau-
Occurrimus autem eis in villa quse dicitur Biscofes: datores. Sed el domina illius attestata est ex mullis
heim b: ubi in Dei laudibus pernoctantes et excubias annis eo morbo contractam illam et inutilem effe-
ducentes, altera die, quaeerat Dominica, ad Holzki- ctam, usque ad id temporis perseverasse, quo per
richain cum sanctis reliquiis pervenimus; positoque Dei gratiam et sanctorum ejus ab ejusmodi incom-
in ecclesia juxta altare feretro, cum sacra missarum modo liberata est.
solemnia celebrarentur, mulier qusedam a dsemonio 57. Inde profecti cum divino adjutorio die tertia,
curata est. Nam cum miserabililer in conspectu po- hoc est vin Kalend. Augusti, ad monasterium perve-
nimus. Egressi autem fratres cum crucibus alque
puli cruciaretur, musca nigerrima et mirse magnitu-
dinis ab ore ejus visa est avolare, post cujus egres- cercis occurrerunt nobis in clivo montis qui vocatur
sum recepta mentis sanitale curata est. C Ilurodleichesberg. Turba aulem non modica ex ac-
colis eremi, partim. quidem nobiscum, partim vero
55. Sequenti autem die, relictisibi, ut prseceptum
obviam veniens, illuc confluxerat. Substilimus pau-
erat, ossibus sanctorum marlyrum Januarii et Magni, lulum, ut convenicntibus spalium daretur orandi; et
atque in loculo, sicut allata fuerant, pone altare ve- ecce mulier
nerabiliter posilis, cum caeteris sanctorum reliquiis quaedam, quaeerat ab annis decem el co
amplius clinica, portabatur. Cumque perlata a por-
profecti sumus, prosequentibus nos fratribus et ma- tantibus feretrum teligisset, continuo recepta om-
gna multitudine hominum regionis illius. Undique
etiam ducebantur infirmi et variis passionibus affe- nium sanitate membrorum, gaudensetlaudansDeum,
cti: inter quos puella quaedam, nomine Sclina, in remeavit ad propria. Fratres vero susceptas sancto-
rum cum hymnis et laudibus in ecclesiam
ipso itinere quo gradiebamur, arrepta a daemonio beatireliquias
Bonifacii martyris intulerunt, positasque cum
cucurrif, et morsn feretrum apprehendens, mox
sanae menlis effecta est; acceptoque sanctse cru- loculo , sicut allatse fuerant, juxta altare beatorum
cis vexiUo, gaudens et Iaudans Deum, sanctorumre- apostolorum, die noctuque congrua veneratione fre-
liquias prsecedebat. quenlabant.
58. His ila gestis, cum dies aliquanti transissent,
56. Cumque venissemus ad Mcenumfluvium, san-' D vir venerabilis Rabanus abbas Humbertura e Wirzi-
ctimoniales de monasterio quod vocatur Zellinga c burgensis ecclesiaeepiscopum invitavit ad monaste-
cum crucibus et cereis egressaenos susceperunt; in- rium, quod Holzkiricha vocari jam supra dictum est;
gressique cum sacro onere ecclesiam, ut populus qui et quia ad ejus dicecesimlocus pertinebat, cum illius
nobiscum venerat, et jam tunc reverti volebat, locum auctoritate ossa sanctorum martyrum Januarii et
haberet orandi ac vota solvendi, sexta hora diei so- Magni venerabiliter ibi in arca saxea ad orientem al-
lemnia celebravimus; quibus expletis cum omni illa laris collocavit vm Kal. Novembris: super quam li-
multitudine venimus ad navem. Erat etiam cx ad- gneum erigens sedificium, auri argentique metallo
a Id est, uti exponit Brpwerus, ex ditione Fran- in lib. II Antiquitatum Fuldensium, cap. 10. ID.
conici soli. Colitur S. Kilianus episcop. Herbipol. 8 d Ita legendum, non scabellis, ut apud Bollandum.
Julii. BOLL. Scammela seu scammula sunt reptanlium hominum
h Ibi situm erat Biscofesheimense
partheneium. fulcra, quibus manus inniluntur. ID.
MAB. e Huic inscripsit Rabanus Commentariumin Iibros
0 Istud monasterium,
quod prope a Retzbachio Judicum et Ruth, et epistolam in qua disputat quota
vico situm eratyajadwlum jntercidit, teste Browero generatione licitum sit connubiiua, BofcL,
61 PROLEGOMENA. 62
pulchra varietate decoravit, scriplis in circuitu me- ,A fide pcrduxerunt ad memoriam sanctorum marlyrum
tricis vcrsibus litteris deauratis, hoc modo: slante Eburhardo presbytero juxta altare, ac missas
Ecce virosistos, praaclarosvalde palronos, celebrante. Cumque pro ea fuisset oralum, subilo
Romadecusorbis miserat huc pariter : immundum nescio quid ac fetidum evpmuit, pari-
Quosqnoque Rabannsbumilis susceperatabbas,
PrsesulecumHumbertoritelocavit ct hic. terque cum vomitu egressd dsemoniocurata et sanse
Hic Magnuspausatmartyr, Januariusatque, mentis effecta est, faclaqne peccatorum suorum con-
Oflicioinsignes, atque sacris meritis:
Qui cumPontificeChristomucroneperempti fessione, gaudens et laudans Deum reversa est ad
Levitse,coeloreddiderantanimas. domum suam.
59. lgitur ex eo lempore quo eorum sacrae reli- 42. Vir quidam erat in regioneilla,Freviricus no-
quiaeibi conditse sunt, divina usque hodie populis mine, de villa quse vocatur Bettinga ; cujus ancilla,
proebentur beueficia. Per orationes enim et merita yocabulo Gersuind, subilo obmutuit, ac per septeni
eorum debiles et infirmi curanlur, et ab obsessis cor- conlinuos dies muta permansit; pctavo aulem die
poribus dsemonescffugantur, ac desiderafa fideliter ad niemoriam martyrum adducta, per merila eorum
orantibus vota prscstantur. Ex quibus pauca mira- pristinoe restitula est sanitati. Nam cum jn eeclesia
cula, quse ab his qui prcesentes erant, et ea se vi- publice missarum agerenlur solemnia, et lectio lege-
disse lestati sunt.ad meam nolitiam litteris denolata, B retur Evangelii, stantibus omnibus juxta morem cum
breviter inlimare curavi. Villa est ab eo monasterio silenlio et reverentia, illa repente quasi vi quadam
passibus inille dislans ad Meridiem, nomine Gundi- acta erupit in vocem, et Kyriz eleison coram omni
cbenhus, ex qua mulier quoedamnomine Adalburg, populo exelamavit, ac sic per virtulem Dei et merila
cum sedisset ad mensam cum marito suo, ut cibum sanclorum martyrum recepla locutione domum re-
caperet, subita contractione nervorum ita deriguit, versa est.
ut unguibus in palmam defixis nequaquam digitum 43. Dies erat natalitius sanctorum martyrum Ja-
a digito potuisset explicare. Quod cernens ejus ma- nuarii ct Magni: praeceptumest omnibus ad jus mo-
rilus, quanta potuit celeritate, prsedictam ad mona- nasterii illius pertinentibus, viris ac mulieribus, ut
sterium presbyteris et fratribus loci illius praesenta- ca die a rurali ac servili opere vacarent, diemque
vit, supplicans ut pro sanilate illius divinam clemen- festum dicarent. Contigit in villa quadam, quse a
tiam precarenlur. Ducta est igilur ad memoriam Schlavis [Al., Schavis] Christianis habitabatur-, ut
martyrum, fratribusque vespertinum celebrantibus IKIUS eorum, parvipendens honorem sanclorum, cuin
officium, et iUa coram altari prostrata et orante, suis exiret in agrum, metensque segetem et messem,
dextera ei manus restitula est; altera autem die, congregaret in acervos, cseteri» solemnes ferias cele-
circa horam tertiam, recepta etiam sinistroe manus C brantibus. lnterea igitur aer densissimas crevit in
sanitate, cum gaudio remeavit ad propria. nubes, et tempeslas ssevaexorla est, fulgura ventique
40. Altera quoque villa est etiam non longe ab eo- vehementer undique ferebantur, coruscationes quo-
dem monaslerip, nomine Hohhus, in qua puella quoe- que valde terribiles, el fulgura discurrentia horrorem
dam, cum staret ad textrinura opus, subitaneo im- nimium mortalibus ingerebant; factumqlie grande
petu spiritus maligni arrepta, manibusque contractis miraculum, Domino discernente inter venerantes et
inutilis effecla est. Cumque per continuos tres dies festa sanctorum ejus contemnentes. Omnes enim
ac tres noctes sesluans et vociferans, multa ignota acervi frugum quos niiser ille ea die messos conges-
quasi cognita Ioqueretur; sanctam Gerdrudam a ap- serat ccelesti igne consumpti sunt, cseteris quos vel
peUabat, aliorumque sanctorum nomina proclama- ipse, vel concives ejus pridie messuerant illoesisper-
bat; inler csetera quoque affirmabat Luciam h de manentibus; tantusque timor ex hoc omnes perculit
ccelisdescendentem se admonere ut ad sanctum Ja- in circuilu, ut deinceps festa sanctorum summa co-
nuarium Magnumquemarlyres properarel, aiebatque lerent reverentia.
se prsedictos sanctos videre, et usque ad locum ubi 44. Contigit etiam in die solemnitalis ut puella
requiescunt nominatim esprimens, ire desiderabat. qusedam de viUa Munbrunnosi, nomine Selina, filia
Quo cum fuisset a parputibus adducta, presbyteris D Bernalahi, de quotidiana vexatione maligni spiritus
ac monachis loci illius eadem ex ordine replicavit. tam perfecte sanaretur, ut ab ea die nequara spiritus
Pater autem pueUsetres denarios super contractam nunquam eam invaderet. Talibus quidem miraculis
fllise suaemanum posilos, dextera sua manum illins et aliis innumerabilibus, quae brevitati studenles
ad altare cum •munere porrexit: quod cum factum omitlimus, Dominus noster Jesus Cbristus declarare
fuisset, mox mirum in modum per orationes sancto- dignatus est merita sanctorum suorum Januarii et
rum, in uno eodemque momento et denarii super al- Magni, quorum ossa ordine supradicto translata et
tare ceciderunt, et pueUaeintegra mentis ac manus condita esse constat. Caeteroruravero corpora san-
sanitas restituta est. clorum, quae vel eodem quo isti, vel alio tempore,
41. Erat etiam illis lemporibus mulier quaedamin adducta sunt, quo tfanslata et condila sunt juxta fi-
villa qusedicitur Erlabah, distans a monasterio leucis dem gestorum declarabo.
duodecim, quseper decem annos continua immundi 45. Locus est a monasterio Fuldensi decem et eo
spiritus vexalione laborabat. Hanc parentes sui plena amplius leucis distans, ad Boreara, nomine Ralhe-
» Nimirum Carleburgi honoratam 17 Martii. MAB. h Celitur 13 Decembris. BPLL. ;,
r.K AD OPERA B. RABANIMAUBI 64
sthorph a, a monachisquidem habitatus, sed ad prae-A A utraque parte versibus, qui gestoerei ordinem de-
fatum monasterium eo tempore ad Rabanum abbatem clararent, hoc modo :
perlinentibus : in quo pulchram et divinis ofliciis Hic Iocuseccetenet sanctorumconditarite
congruentem noviter exstruxit ecclesiara, quam pi- Ossa,simulmemorans,et pia factacolit.
MaterFelicitas,sanctaet Concordia, nutrix
cturis et diversorum varietate metallorum decenter liic
Hippolyti, pausant,Candidaet Eutropia.
ornavit, altaribus et crucibus auro argentoque para- Pauli itaque hospesAquilahic , et Priscaquiescunt,
Eugeniahic virgoaique Basillamanent.
tis vasisque diversi generis, quaedivinus cultus ex- VirginisAgnetishic collactaneasislit,
poscit, congruenter adhibitis. In quam cum auclori- NempeEmerentiana,martyret ipsasacra.
late Humberti, qui Herilolfumpresbyterum illuc vice 47. Transtulit quoque eadem die ossa bealaeLeti-
sua miserat, ossa beataeCcecilitevirginis, et sanclo- boe{ virginis, cujus Vitam atque gesla brevi dudum
rum marlyrum Tiburtii et Yaleriani intulit, atque in libello comprehendi; et posuit ea in crypta cjusdem
sarcophago saxeo-postaltare posuit, singulorumossi- ecclesioe post altare, in honorem sanctoeDei Geni-
bus in Ioculis singulis seorsum conditis, erectamque tricis, sanctarumque virginum Chrisli dedicatum,
desuper, ut ei moris erat, ligneam tumbam auro pa- in arca saxea, quam etiam ligno circumdatam auri
ravit et argento. Titulum quoque rei gestse seriem argentique melallo decenter ornavit.
declarantem, metrico carminc compositum, lilleris/' 48. Sequenti autem die per manum pradicti chor-
deauralis in circuitu conscripsit, in hunc modum: episcopi collocavit reliquias sanctorum episcoporum
PostquamRex regumChristussuper aetheracelsa Cornelii, Callisli, Sixti s, Sinisii, Nicasii et Feli-
Victorconscendit,arbiter omnipotens, cis tt, Slactei quoque el Pamphili presbyteroruni, et
Servorum turbamhic liquit,plebemquefidelem
Qui verboet factisplurimalucradarent. sanctorum martyrum Crispini et Crispiniani i, Nerei
Inter quosisti, quorumhicmembraquiescuut, el Achillei, Sebastiani quoque, Castuli et Romani,
Virlutumtituliseximiifuerant.
Hi pompammundispernentcs,rite tenebant Papiaeet Mauri, atque Valeriani, sanctarumque vir-
Martjriipalmamvirgineumquedecus. ginum Csecilise,Eugenise atque Anastasisemarlyrum
Germaniecceduohicpausant,quosVirgobeala
Lucrataest ChristodogmateCajcilia. Christi in ecclesia beati Bonifacii marlyris, in loco
Valerianusadest unus, Tiburliusalter, quo prius sanctum corpus illius quiescebat. jEdifi-
Nomineprseclarus,clarioret meritis.
Hastres personasRomanaex arce meantes cavit enim ibi turrein lapideam post allare, in cujus
SuscepitRaban,Christe,tuus famulus, turris summilate media condidit prsediclorum ossa
Patronosquesibi exoptansfieri,arle magistra
Ornavittumulum,condidilet titutum. sanctorum, arcae saxeae diligenter inclusa : super
'
46. JEdificavitetiam ecclesiam valde conspicuam quam culmen ligneum columnis qualuor sustentalum
in monte excelso, duodecim fere stadiis ad Orien-'p erigcns, auro ornavit et argento. Inlra quod arcam
schemate factam posuit,
lem a suo monasterio distantem : quam cum ex oblongam quadrangulo
quam etiam auro et argento alque lapidibus ornans,
prsecepto Otgarii archiepiscopi per Reginbaldum
singulorumsanctorum imaginibus decenter expressis
chorepiscopumejus in honorem beatorum apostolo- ex persona ejusdem ar-
decoravit, versusque quasi
lorum, patriarcharum, prophetarum, martyrum, csc
confessorumatquevirginum, omniumque sanctorum prolatos in circuilu conscripsit, hoc modo:
spirituum cceleslium fecisset consecrari, intulit in Nominequos notolocushic et imaginesignat,
eam ossa sanctaeFelicitatis h matris seplem flliorum PrseelarosCbristiecceDei famulos,
Quicordeiu pavidorubueruntsanguinesacro,
martyrum, et sanctse Concordise;sanctarum quoque Post Christojamanimasexposueresuas.
virginum Basillse,Emmerentianae,Candidsec et Eu- Sed et in turre subjecta versus conscripsit; quatuor
tropise d quibus addidit ossa ac veslimenta sancto- quidem in uno latere, et quatuor in altero, elegiaco
rum Aquiloeet Priscillae, v e Kalend. Octobr., ere- carmine, hoc modo compositos :
ctamque desuper, sicut et in caeterisfecerat, ligneam MartyribnsChristi,quorumhic (sacra)ossaqniescunt,
fabricam auro argentoque decoravit, scriplis ex Rabanushumiliscondidithunctitulum.
a In litteris compositionis seu concordiae, inter D e Aliis iv Kal.; apud Browerum vi KaL; in Hb.n
Wolfgerum Wirlziburgensem episcopum et Ratga- Antiquitatum Fuldensium cap. 12, ubi haecinscri-
rium abbalem Fuldensem initse anno secundo Ludo- plio: AnnoDomini808 (lege857)indict.xv, dedkatum
vici Augusti, fit mentio monasterii Ratestorf, quod[ est hoc oratorium jussu Olgarii archiepiscopia Re-
in dicecesi Wirtziburgensi, cujus postea Humbertusi ginbaldo chorepiscopovi Kal. Octob. in honorem
cpiscopus, situm erat. Exstal charla de limilibusRa- beatorumaposlolorum, patriarcharum, prophelarum,
tesdorf apud Pistorium in TiaditionibusFuIdensibus,, marlyrum, confessorum atque virginum, et sanctai
pag. 514. Meminithnjus cellseRabanus in prrefatione> Felkitalis malris vn filiorum, etc. Sita est haecec-
expositionis super Cantica ad Ludovicum rcgem. clesia in monte Sancti Petri, adjacenle monasterio
« Nuper, inquit, quando ad vos in cellula monasteriii Fuldensi ad Orientem, infra num. 50. MAB.
nostri, quaevocatur Ralestorf, vocalus veni, et sermo> f Agit de ea Rabanus poem. 110, 151,135,158.
fuit inter nos de Scripturis sacris, » etc. MAB. BOLL.
h De hac et tribus sequentibus aclum supra n. 15. s H; tres fuerunt episcopi Rhemenses, e quibus
BOLL. Sixtus et Sinitius, aliis Sinicius, Browero Sinisius :
c QuaehoecCandida, incertum. An ex iis quaeRo- coluntur 1 Septemb. ID.
mae passaedicunlur in MartyrologioRoraano 6 Junii,, u Forte episcopi Rhemensis. 21 Febr. Rabanus
29 August. et 1 Decembris?ID. poem. 52. ID.
d An sorpr S. Nicasii, episcopi Rhemensis, cujus3 i 25 Octob. Rabanus poem. 126. De aliis ante
infrafit mentio? Utriusque natalis 14 Decemb. ID. acluuiN. 15,17,29,51. ID.
6g PROLEGOMENA. 66
Horumlu, lecior, si noscere nominacuras, jA rae, simul cum exposilionibus suis. Sequentem au-
Arcasuperposilapandit et ipsa libi. tem libellum ideo conficiendum putavit, quem eliam
Romadecusmundi, laus rerum, summapoleslas,
Hos jam lectorespontiOcesquehabuit: in viginti octo capitulis breviavit, ut locutionem
Cumquibus hic pausantsuniplide partibus orbis metrici prioris libelli in eo lucidiorem faceret. Post
Virtute clari, Christe, tui famuli. haec scripsit ad Heistolfum d archicpiscopum de In-
In reliqtiis vero duobus lateribus, asclepiadeo car- stitutione clericorum libros tres, in quibus de eccle-
mine hos versus conscripsit: siasticis ordinibus, et offlciis diversis quse in ecele-
Felices nimiumatqae beati, sia geruntur, ratio demonstratur, et ordo discendi
Quos rex Christus ovans arce superna
Sanctispro merilis collocatastris, ac modus dicendi verbi Dei declaratur. Ad quem
Vitamperpetuamreddit el illis. etiam scripsit tractatum super Evangelium Mat-
Qui templum Domini gressibusinlrant,
Hos nuncadmoneo,corde benigno thsei, consummans illum octolibris. Cujus et hortatu
Chrislumsuppliciterut prece pescant, fecit homilias diversasper totum annum, ad diversas
Quodcum martyribus sidera praestet. festivitates. Et de variis vitiis atque virtutibus sub-
49. Aliorum autem sanctorum reUquias de diver- junxit sermones ad prsedicandum populo Dei.
sis partibus orbis plurimas congregavit, atque in 51. Post hsec rogatu episcoporum, Frecholfi « vi-
oratoriis, quse tempore sui regiminis numero tri- jB delicet, Fridurichi f et Humberti «, scripsit in Octo-
ginta construxerat, et ab episcopis in quorum dice- teuchum [Boll., Pentateuchum] commentariorum
cesi fuerant, dedicari fecerat, honorifice collocavit. libros xxix, hoc esl in Genesim libros iv, in Exodum
Dequorumlocis et consecrationum auctoribus atque libros iv, in Leviticuin libros vn, in Numeros li-
temporibus, sanctorumquenominibus, quorumspoliis bros iv, similiter et in Deuteronomium libros iv,
iUustrantur si vita comes et divinus favor adfuerit, iii Jesu Nave libros m [BolL, iv], et in Judieum li-
locis opportunis scire volentibus declarabo. bros duos, inRuth quoque librum unum. Fecit eliam,
h abbatis, libros iv in expositione
50. Cum igitur vir ille venerabilis monasterium rogatu Hilcwini
sibi commissum per annos viginti a nobiliter rexis- libri Samuelis et Regum. Similiter Ludovico impe-
set, deposito curae pastoralis pondere, ad ecclesiam, ratore i hoftante, in Paralipomenon edidit libros iv.
quaui ad Orienlem monasteriih in 'monte constru- Scripsit prseterea expositionem iu hisloriam Judith,
ctam esse supra dixi (Num. 46), se contulit : ibi- librum unum; et in historiam Esther similiter li-
que manens ac Deo serviens, ccelesti philosophiae brum unum; quos tradidit Judith Auguslse. Librum
vacabat. Erat enim in Scripturis a pueritia valde quoque Machabseorum priorem, petente Geroldo
studiosus, et sccundum donum sibi ccelitus datura archidiacono J, libellis duobus explanavil, sequen-
leclionem divinorum librorum plurimum adainavit, IC tem vero libello uno. Librum quoque, qui nuncupa-
k
atque in his saepius medilatus est. Unde etiam hor- tur Sapientise, hortatu Otgarii archiepiscopi in tri-
tatu fratrum suorura atque amicorum aggressus bus libellis, prout potuit, enodavit; et librum Jesu
est scribere expositiones librorum divinorum, tam filii Sirach, qui appcllatur Ecclesiasticus, decem li-
Veteris quam Novi Testamenli. Nam, ul ipse testa- bris sirailiter elucidavit. l In Jeremiam quoque pro-
tus est, primum scripsit anno aetatis suae circiter phetam xx libros expositionis juxta sensum majorura
trigesimo c in laudem sanctoecrucis duos libellos, edidit. In Epistolas quoque Paul horlatu Lupim
hoc est unum metrico stylo, cum figuris mysticis, diaconi collectaneum fecit, colligens de diversis
quae in divinis libris longe ante praenotatse sunt, ut opusculis sanctorum Patrum sententias eorum, et
in his manifestaretur Christi passio et redeniptio in ordinem disponens, in xxx libris illuin determi-
nostra, in figura sanctse crucis esse prsenuntiata; navit.
in quo etiam soluta oratione subjecla est uniuscu- 52. Sunt quoque alia opuscula ejus, quaead inter-
jusque figuraeexplanalio: et sic viginti octo, excepta rogata diversorum ei respondere necessarium fuit :
superUminari pagina, videntur in ea contineri figu- quorum uuum est de coepiscoporum n Ordinatione,
» Anno 842, ut supra dictum. Trithemius hine' D h Abbatis S. Dionysii et archicapellani sacri pala-
emendandus tum in anno, tum potissimum in fuga tii Ludovici Pii. ID.
ad Ludovicum regem. BOLL. I At quse prseponitur praefatio, est ad Ludovi-
h Additur apud Bollandum sancti Petri, quae verba cum regem Germaniae, alterius filium. ID.
in aliis editis desunt. Reclius foret, in monle Sancti i Archidiacono sacri palatii, cujus familiari col-
Pelri. Lege prsemissa num. 46. MAB. loquio se frui lum in palatio Vangionum civitatis, id
c Anno Chrisli 815. BOLL. est Wormatiae, scribit in praefationeRabanus. ID.
k Fuithic decessorRabani in archiepiscopatuMo-
d Alus, Staislulphum, archiepiscopum Mogunti-
guntino, et sedit ab anno 826 ad 847. Ei eliam Ec-
num, qui sedit ab anno chr. 814 ad 826, et sacer- clesiasticum inscripsit. ID.
dotem ordinavit Rabanum; ei hos libros priores in- 1 Absolvit post obitum Ludovici Pii imperatoris,
scripsit an. Chr. 819. ID. qui incidit in Kalendas Julii anni 840. Obtulit filio
e Episcopi Lexoviensis cui dicavit Pentateu- ejus Lothario imperatori. ID.
chum. ID. m Lupus e 'discipulo Rabani abbas Ferrariae in
1 Episcopi Ultrajectensis, cui inscripsit libros Jo- Francia. ID.
sue; quossolum tresnumerat codexms. Chiffletii.ID. n Forte, chorepiscoporum, annotarat Colvenerius.
« Huic episcopo Herbipolensi obtulit suas in Judi- Liber hic necdum typis vulgatus. ID.
ces et Ruth lucubrationes. ID.
67 AD OPERA B. RABANIMAURI 68
a
super quo ad Drugonem archiepiscopum scripsit A dum esse honorem parentum, et subjectionem. po-
librum unum. Ad Nolingum quoque episCopum testati a Deo ordinatae, deinde de diversis speciebus
Veronensem, do Prsescienlia ac prsedestinalione Dei, virtutum, et e contrario viliorum, testimonia de
cTegratia et libero arbitrio scripsit librum unum : auctoritate divina in eodem opere subjunxit, de-
in quo, quid recle sentiendum esset, ostendit. Nam monstrans qualiter cuicunque ordini in Ecclesia Deo
ad Ludovicum imperatorera scripsit librum unura mUitandumsil, quod opus xi capitulis consummavit.
contra eos qui oblationem secundum Regulam sancti Ad interrogata quidem Bonosi abbatis respondendo,
Renedicti destruere volebant: cui et misit episto- quomodo cognationis commistio declinanda sit, et
lam coasolatofiam post calamitatem quse ei accidit magica ars divitanda, confecit librum unum. Scripsit
ex parte filiorum suoruni et oplimatum; in qua ex quoque libellum unutii ad Otgarium archiepiscopum,
divinis testimoriiis oslendit quod falsum judicium in quo primum de pcenitentia legitima et spe indul-
non potest recte condemnare innocentem : in qua genlise; deinde diversa capitnla de canonibus diver-
etiam trovissimeprovocat eum ad indulgentiam in se sorum conciliorum subjunxit, ad corrigenda homi-
commissorum. Postea hortatu ejusdem fecitcollecta- num vitia et instituta religionis Chrislianse robo-
rimii unttfti de sententiis divinofum librorum, in randa. Prseterea quoque Macario monacho pelente
quo printtn» testlmoniis divinis probavit, observan- B de computu corifecitdialogum unum h.
a Drogp erat episeopus Metensis, dictus archiepi- Rhemorum archiepiscopum gradu suo dejeeit. Le-
scopus 0» pallii Ilonorem et vicarii apostolici dignita-
— gendus Hincmarus in posteriori opere adversus Go-
lem a Sefgio papa acceptam anno 844. MAB. Est thescalcum, c. 56,ubi leguntur subscripsisse: Drogo
hic Drogo filius S. Caroli Magni ex concubina Re- archiepiscopus, Hetti archiepiscopus,elc, et conclu-
gina, in palatio Ludovici Pii enutritus, dein episco- ditur his verbis : « Hsec scriptura data est a Dro-
pus Melensis, a Sergio n vicarius sedis apostolicse gone, qui synodopraesidebat una cum Hetti episcopo
in Gallia et Germania designatus anno Chr. 844. In Trevirensi, Fulconi, qui successor in sede Rhemensi
epislola Sergii ad episcopos Transalpinos archiepi- Ebbonis designalus fuerat. » BOLL.
scopusMetensisappellalur, qua prseeminentia diu anle b'Adnotat Browerus : Desiderala nonmlla in ms.
sub fralre suo Ludovico Pio usus, praesedit in con- expleat velimqui potest. BOLL.
cilio apud Theodonis villam anno 855, et Ebbonem

B. MBANI MAURI VITA ALTERA

AUCTORETRITHEMIO

(Ex editioneGeorgiiColvenerii.'—AcceduntnotaeBoIlandiana3,
ex ActisSanctorum,ad hancVitam.)

EPISTOLA DEDICATORIA.

Reverendissimo in Christo patri, illustrissimoque C tavi. Nec mirura si plura gestorum ejus silenlio per-
principi et domino,,domino ALBERTO, sanctae Mo- transivi: quippe qui nullum ante me fixum, solidum
guntinae a sedis et Magdeburgensis ecclesise archi- et sufficientem de hac ipsa materia potui habere
cpiscopo»,sacri Romani Imperii principi electori, per scriptorem, sed primus auctor esse sine prseccdente
Gerraaniam archicaucellario , atque primati Hal- compellor, et ex multis atque diversis agellis deci-
berstatensis ecclesise,.administratori Brandeburgen- dentes colligere spicas, Dominicisque thesauris no-
sium h, marchioni Stetinensium, Pomeranorum, vus messor manipulos inferre antiquos. Ab ejus
Cassubiorum, et Sclavorum duci, Nurenbergensium namque transitu de boc mundo ad Dominum usque
burggravio, ac Rugiorum principi, Joannes TRITHE- ad nos, anni compulanlur quinquaginta novem atque
MIUSabbas monaslerii sancti Jacobi Maj.orisapostoli sexcenti, cujus longa intercapedo temporis multa
in suburbanis Herbipolensis civitalis, quondam vero per eum gioriose faeta perpetuam iri oblivronemde-
Spanheimensis,. ordinis saucti Benedicti, qnidquid duxit. Plures, fateor, historiarum scriptores varia
ad Deum oratio prsevaletpeccatoris. laudum prseconia de hoc beatissimo atque doctis-
Obedivi mandatis tuis, reverendissime prsesul, et simb viro in suis lucubralionibus passim liinc inde
Vitam beati prsedecessoristui RabaniMauri Magnen- scripserunt, quorum tamen nullus Vitam ejus con
tii, sacrae quondam Moguntinsesedis tuse archipon- D tinuata serie composuit. Qua ex re labor mihi gra
tificis, atque doctoris celeberrimae opinionis atque vissimus occurrebat, quia dum per diversos auctores.
doclriHoe,ex diversis temporum scriptoribus veraci quid quisque de Rabano scripserit, compulsus sum
et Succifictia:narratione te unum tolumen compor- quserere, singiila quae reperi minus lepide atque
a Electns 9 Martii anno 1514, arite archiepisco- ascitus : vita functus 24 Sept. an. 152S.
pus Magdeburgensiset administrator Halberstadien- h Filius Joan. electpris Brandeburgensis.
sis; deia aiLeone papa X an. 1M8 inter cardinales
 69 PROLEGOMENA. 70
concinne potui ordinare. Quis enim nostris maxime Ares divina tibi sempenn animofuit, nihilque dulcius
leroporibus, ad hsec tanta reperiatur idoneus, ul ea quam clericorum choris interesse psallentiiim, aras
faciat Iitteraria perennitate reviviscere, quseper lot pulchro decore ornare, sanctorum et beatissimorum
annos in oblivione mortalium constat permansisse. martyrum Christi simul et confitentium ossa vario
Pudeat Germaniaepontifices iunatae ut ita dixerim, et nitido splendofe auri vestire et argenti. Quod ego
soeordiae,'quivanitatibus dediti, et Dei hoiiorem in de lua religiosissima Celsitudine tanto verrus confi-
sanctis negligunt, et decorem patrisc turpi dissiniu-]' , dentiusque scribere potui, quanto diutius arite decen-
latione contemnunt. Compatior infelicitati natioriis nium conversatus in curia serenissimi principis Joa-
meseGefmanicse,cujus tanta esl feritas animorum, chimi, Brarideftburgensis marchioms, imperiique
ut neque suos recte noverit insiituere natosr neque principis electoris, Germani tui; apud Ursulam h Co-
eos qui sese moribus et doctrina cseteris prseslan- loniaead Sprevum, principem te, juvenemque singu-
tiores exhibere studuerunt, condignis laudum et me- lari pietate in Deum ferventem, et vidi plenius et
ritorum tilulis consueverit honorare. Ab eo namque audivi. Cum igilur divina miseratione praeventus,
tempore, quo sanctus archiprsesul Rabanus migra- adhuc puer adolescens, tanta pietale, tanta charitale
vit ad Christum usque-ad ordinatioriem tui pontiti- ac devotionesanctissimis le Christi minisleriis aplare
catus, reverendissime prsesul Alberte, Moguniiacen-B gestires, ut non modo senioribus stuporem, sed
sis ecclesise archiepiscopi exstiierunt numero, si etiam universis, qui te videre, audire, seu alloqui
recte memini, quinquaginta a, e quibus Rabani, meruissent, grandem incuteres admirationem, quis
sanctissimi viri, memoriam nullus revocavit ad men- negare poterit, nisi demens, te, anlequam nascereris
tem, nomenejus posteritate notum facere nuUuseo- in mundum, divina providentia electum et segrega-
rum attentavit. TLbi reservatum est hoc sanctura tum in hoc ministerium trini pontificatus, in quo
opus Chrisiianorum, Christianissime proesul et emi- non solum tibi multimoda sanctitatis merita poles
nentissime princeps, luo nomini debetur tanti glo- acquirere, sed commissos etiam tuae fidei mortales
ria viri, qui, veterum atque sanctissimorum pontifi- vita, doctrina et pastorah aucloritate ad justitiae vias
cum imitatione, te in cunctis verum Cbristi studes revocare? His maximis a summaDei providentia ho-
exhibere ministrum, et irreprehensibilem ecclesiae noribus ' susceptis, oplime facis, operibus ipsis ve-
tibi commissae verbo et exemplo pontificem. Felix rum le ponlificera exhibendo, qui prseter multorum
proinde Moguntina, te moderante, sancta ecclesia, consuetudinem prsesulum, ccelestibus terrena posfr
qui sacra sanctorum ossa tumulis reverenter elevata, ponis, et prsefers seternacaducis. Unde beatum le di-
populis veneranda praestas fidelibus; et quseveterum ' cent Germaniaepopuli omnes, si tamen (quod faxit
incuria mox erant resolvenda in cinerem, memorise " Omnipotens) usque ad finemperseveraveris in ccepto
perpetuaefirmiter coramendasti. Unde Germani om- proposilo sanctitatis. Sunt aemuli,non dubites, qui-
nes jure te lumen suum et decus immensum prae- bus juvenilis iste fervor sanctilatis tuae habetur su-
dScant,qui Dei cultor es maximus, venerator sancto- spectus, in quo si, miserante Deo,, permanseris,
rum ejus integerrimus, reUgionis catholicaedefensor auges bonis laetitiam, et misanlhropis haud parvara
constantissimus, genere princeps nobUissimus,vita confusionem. Ego autem scicns devolionem tuam in
et moribus omniuin sine conlroversia clarissimus; sanctos Dei, confido te in bene cceptis, eorum pre-
et idcirco nunquam sine bonore nominandus. Hsec cibus et meritis permansurum, et bonis quolidie stu-
et his majora divinse miseralionis eumulata benefi- dus additurum meliora; quousque tandem iUorum
cia pensiculans sedes apostolica, quod nuUi apud particeps eflectus, sine fine gaudeas in coelis, quo^
Germanos eatenus . contigisse legitur , principem rum nomen et memoriam cum tanlo mentis deside-
jetale juvenem, sed moribus senem, cum vix annum rio, et animi fervore honoras, nunc sedulo praesul
sttigisses quintum atque vicesimum, prsemissa ele- viator in terris. Rabanum apud Moguntiacosdespe-
etione fratrum canonica, te Moguntinse.sedis et Ma- ctuni et pene sempiterna oblivione sepultura, in no-
gdenburgensisecclesiaearchiepiscopum,atque prima- .n mine justi summa cum veneralione levasti de terra,
tem Germanorum pontificum omnium constituit,' propter quod et omnipotens Dominusanimam tuam
libique munus consecrationis placida benignitate cum sanctis suis exaltabit in patria. Et ego ne de-
cum paUiorum decore ntriusque ecclesiaeconcessit. fuerim tam.sancto minislerio tuo, libens, qjuodmihi
Insuper ut nomen ter maximi sive. triarchi merito nuper imposuisti, onus suscepi, vitamque meiriorali
videare consecntus, administratorem te insignis Ec- pontificis beatissimi, qua potui diUgentia ex diversis
clesise Halnerstatensis constituit, et gloriam Celsi- auctorum libris in unura codicem la^joriosecompor-
ludinis tuae super omnes Germanisepontifices subli- tavi, in quo si non salisfeci tuo desiderio, sit bona
mavit. Quod divina praeordinationefactum non am- voluntas in pauperculo sufficiensobedientiaepro me-
bigit, qui vitam et mores tuos ab ineunte noscens rito. Obedivijubenti, feci quanlum potui, et totum
aetate studiosius pensiculavit. Nam teneris ab annis quod miiii de laudibus tanti pontificis occurrebat,
a Ila ut primus istorum quinquagmta sit B. Raba- circa an. Chr. 1142, sicutvicina huicoppido Berna-
nus; ulthnus, Albertus. Bernavicum, Berwaldia. Esl autem ursus idio-
h Berlinum, sedes electoris, conditum denomina- via, mate Teutonico ber. Berlino adjacet Golonia oppi-
tumque fertur ab Alberto Urso principe Anhaldino dum, ab eo Sprcvo fluvioseparatum
71 AD OPERA B. RABANIMAURI 72
tuo nomini sacralissimo dedicavi. Suscipe nunc ergo A sub ferula pontificalis Eminentiae tuae, diligentius
manibus consecratis, reverendissime princeps, pri- enucleatiusque fuerit emendatum. Adest enim.Sero-
mitias frugum Trithemiani sterilis agelli, tuo ponti- nitati tuaecopiosa cum aucloritale scientia, unde non
ficatui summa cum humilitate ferentis oblatas; etqui solum defendere hanc lucubrationem meam ab inju-
summiis es Dei sacerdps, paleas a granis dignanter ria poteris detractorum, sed etiam, cum opus fuerit,
secerne, ut sterile parvitatis meaeopusculum de Vita adamussim casligare. Vale, ponlificum princeps. Ex
sancti Rabani praesulis tuo imperio compositum, ti- meo ccenobio, sexta die mensis Novembris. Anno
bique dicatum, eo securius in lucem prodeat, quo Dominimillesimo quingentesimo quintodecimo.

INCIPIT VITA.

LIBER PRIMUS. IB guine phlegmaticus, plus corpore pinguis quam ma-

Rabanus, cognomento Maurus, familia Magnen- cilentus, eapite fortis et magnus, omniumque mem-
tius, natione Francus orientalis, patria Buchonicus, brorum proportione forma decente dispositus. Undc
in oppido Fuldensi nascitur, quarto Nonas Februa- cum bonse puer indolis, de die in diem seraper ad
rii, anno Dominicaenativitatis septingenlesimo octo- meUora proficeret, et jam tunc quoddam in eo futu-
gesimo octavo, indictione Romanorum undecima, rae dignitatis et sanctilatis praesagiumreluceret, me-
qui fuit Caroli regis Magni Francorum vicesimus a, tuens pia mater ne corruptibile corpus in medio
et Romani pontificis Adriani primi septimus deci- pravae nalionis positum, qualibet occasione deturpa-
mus annus. Cujus pater nomine Buthardus h Ma« ret animam, neve lerrena inhabitatio sensum depri-
gnentiana familia satus, vir dives et polens, multo meret multa cogilanlem (Sap. ix, 15), tradere illura
tempore sub Francorum principibus in Germania ad monasterium deliberabat, in quopurius eum posse
slrenue militat. Mater vcro dicebatur Aldegundis, conversari minime dubitabat. Sed hoc matris pro-
honestissimse conversationis mulier, quse ipsum fi- positum a principio genitori non piacuit, quod ta-
lium suum ab infantia Deum timere docuit, litleris men postea, divino inspiratus nuniine, approbavit.
imbuit, et non minus exemplo quam verbo docilem Humanum siquidem facile muiatur consilium, quo-
ejus animum ad omne opus bonum diligentissime'C ties divina potestas suum ab seterno prsedeslinatum
erudivit. Enimvero pia mater, cum adhuc mens nali operatur instinctum.
csset puerili teneritudine flexibilis, mores ejus ad Praefuitin diebus illis novello c Fuldensi monaste-
Christi dogmalis integritatem laudabiliter instituit, rio reverendissimus abbas, nomine Bangolfus [Al.,
Iascivos pueritise motus prudentissima ratione com- Baugulfus], vir magnae religionis, et multarum in
pescuit, ecclesiam visitare, Dei sermones audire, ct Christo virtutum : qui sancto Sturmo d ejus ioci pri-
divinis crebro inleresse mysteriis adhuc pene infan- mo abbati succedens, annis proefuit quinque et vi-
tem continuata soUiciludine mandavit. Erat autem ginti e, nomen sanctitatis apud Germanos omnes
Rabanus puer, tam naturae donis quam gratise mii- consecutus gloriosum. Hujus abbalis clarissimi ma-
neribus a Domino multipliciler prseventus : quaema- gislerio Rabanus puer, cum esset annorum circiter
gna cum tempore sumpserunt incremenla vigoris, novem, a parentibus traditur, et juxta normam
donec postremo virum ad summae perfectionis api- sancti patris Benedicti monachis instituendus com-
cem perduxerunt. Ingenio fuit docilis, memoria vi- mendatur. Facta est haec iu monasterium Rabani
vacissimus, mente simul et corpore sub pulcherrinia solemnis traditio vicesima prima die mensis Martii,
dispositione, pudicus atque castissimus; in cujusmo- quae fuit ejusderii sanctissimi patris Benedicti festi-
ribus relucebat integritas, et singularis in animo D J vitale solemnis, anno Dominicaenativitatis
sexingen-
tranquillitas rulilabat. Orania taraen ista in eo dona lesimo nonagesimo septimo, indiclione Romanorum
lam gratiaequam naturaeclarius emicuerunt, cum ad quinta.
virilem pervenisset aetatera, in qua virlutum culmen Claruil eo tempore in memorato monasterio Ful-
oimiium perfeclus operator ascendit. Quantum vero deusi ingens multitudo monachorum , qui arduam
ad visibilis pertinebat hominis rationem, corpore sa- pro Dei amore vitam ducentes, a vino et carnibus
lis admodum fuit robustus, complexione misto san- omni tempore abstinebant, et nec jus carnium prse-
a Imo annus erat regni Caroli 29 et pontificatus abbas Fuldensis ccenobii moritur, cui successit
Adriani 16, cum hic papa electus sit 9 Febr. 772. Baugolf ejusdem monasterii monachus; » obiitaulem
Ille Pippino palri 24 Sept. an. 768 moftuo successil. sanclus Slurmus seu Sturmio 16 Decemb., colitur
b In Vita Stepbani papseHI dicuntur ad hunc a Pi- praecipue 20 April.
pino rege directi, Fulradus abba et Rolhardus dux. c Imo duobus tantum ct viginti. In Annal. Fuld.
Sed quis hunc eumdem conlirmabit cum hoc B. Ra- ann. 802 haec referuntur : t Baugulfus, abbas Ful-
bani parente? densis ccenobii, relicta quam habuit potestate Rat-
c Circa annum Chr. 744
ccepto.
d De eo ita Annales Fuldenses garium successorem habuit. j
an, 779. « Sturmi
75 PROLEGOMENA. 74
ter infirmos, omninoque debiles, sumebant in cibum, A i Mox enim ut annos pueritise superavit, se totum
nec hujus mundi voluptatibus utebantur. Panis eo- divinis mancipavit obsequiis, in ecclesia frequens,
rum cribrarius erat et rusticus ; fabse, pisa, et olera in choro psaUentium assiduus, et sine vanitatis nota
cibus, aqua vel cervisia potus. Vivebant de laboribus in servitio Domini singularis. Nullus monachorum
manuum suarum, sicut veri patris nostri Benedicti inter cantandum et legendum illo fuit alacrior, nul-
sequaces et monachi, cum nullos eo tempore in mo- lus ad obedienliam seniorum inter oinnes promptio-
nasterio servos permitterentur habere saeculares. rera se unquam exhibuit. Deum pura meulis ele-
Nam quidquid operis necessarii faciendum in mo- vatione semper amavit super omnia , cujus ordi-
nasterio claustralibus occufrisset, non saecularium, natissimae voluntati quidquid acceptum noverat,
sed manibus fiebat monachorum. Omnes tunc mo- implere summo conatu satagebat. Ea vero, quae di-
nachi ad raonasticae regulae puritatem vivere sat- vinse voluntati didicit esse contraria, nunquam in
agebant, jin communi sub unius directione pastoris, cordis ergasterium censuit admittenda. Mentis suse
in vera paupertate, sine peculio castitatem mentis oculum a pulveribus terrense cupiditatis purum
et corporis inviolabiliter conservantes, omnipotenti custodivit et mundum, atque in medio confratrum
Deo in fraternse charitatis vinculo serviebant. 0 suorum omni lempore sine offensione vivebat. In
felix setas, et tempora charismatibus sancti Spiri- B ] oratione sancta pene fuit continuus, in lectione di-
tus abunde fructuosa, quando claustralis vitse pro- vinarum Scripturarum sine intermissione laudabi.
fessores erant optimi et omni decore virtutum miri- Uter occupatus. Nemo illum vidit otiosum, non fa-
fice ornali et prcedili! His viris in monasterio Ful- bulis, seu otiosis sermonibus illum quisquam
deusi vita et conversatione sanctissimis Rabanus audivit intentum, neque more complurium per
puer divina ordinalione conjunctus, venerabili cui- claustrum discursibus vanis quisquam reperit vaga-
dam monacho seniori, Rathgario nomine, scientia bundum. Deo semper mente deditus , aut lectioni
litterarum , et sanctis moribus imbuendus committi- Scripturarum incubuit, aut scripsit aliquid pro
tur , a quo diligentissime ad optima quseque infor- communi fratrum utilitate, vel cefte secum in cella
nsalur. Bonse quoque dispositionis puer, bonum as- solitarius habitans erat. Nihil enim dulcius illi fuit
secutus doctorem, divina miseratione adjuvante, quam continuum sanctarum studium Scripturarum,
iuox sanctse conversationis primordia, quantum aetas et ideo cellse monasticae secretum , multis impor-
iUa permisit, bene inchoavit, in meliusque successive tabile claustralibus, paradisi delicias reputavit.
perduxit, et optimo tandem fine consummavit. Quod enim piscibus rivus et aqua, hoc bonis et slu
Postea vero quam annum sextum decimum com- diosis monachis rectissime dicitur cella. Nam sicuti.
'
plevisset setatis, anno videlicet Dominicae nativitatis C pisces diu vivere sine aqua nequeunt, sic monachi
in carne octingentesimo quarto a, indictione Roma- crebrius extra cellam discurrentes , in vera mentis
norum duodecima, Baugolfus abbas Fuldensis mi- puritate non subsistunt. Cella enim monachis est
gravit ad Dominum, anno regiminis sui vicesimo ofticina virtulum , et mundus nimium frequentatus
quinto. Quo non sine opinione sanctitalis magnae multorum causa vitiorum. Cella monachis est di-
sepulto, praenominatusRabani Mauri praeceptor.Raht- vinaeschola scientise , extra quam ccelestis non da-
garius electione fratrum unanimi terlius in abbalia tur sapientise doctrina. Unde monachus, qui secrc-
succedens , praefuit annis sedecim h, vir probaloe tum cellse non diligit, ad veram scientiam Scriptu-
religionis, et magnse sanctitatis. Hic Rabanum prse rarum Dei minime pertingit. Quod beatissimus paler
cseteris singulari diligebat affectu, propterea quod hic noster , sanctus probe considerans Rabanus ,
eum noverat plus omnibus ad obedientiam prom- cellam ab infantia sua dilexit monasticam, in qua
plum, et in lectionibus divinarum Scripturarum in- conscientiam suam ab operibus mundi vanis custo-
defessa solUcitudine studiosum. Videbat illum ad divit illaesam, et omnium scripturarum , tam huma-
ardua natum, et qui verbo et exemplo multis esset narum quam divinarum, plenam fuit assecutus scien-
cuiu tempore profuturus in salutem. Noverat etiam tiam. Cellsenamque secretum amoenitati comparatur
salutarem pasloribus necessariam esse doctrinam ," paradisi, in qua delectabiliter consistens, ac sibi per
ciim bona hominis vita sine scientia spirituali divi- divini arnoris conlinuum exercitium unitus , mente
narum Scripturarum non sufficiat ad institutionem simul et corpore habitavit secum in domo Dei quic-
subditorum. Nam qui sibi soli est bonus, utilis alio- tus, animo creatori suo devolus, nulli fratrum mo-
rum reclor esse non potest. Propterea Rathgarius leslus , nulli gravis , nulli onerosus , sed acceplus
docilem puerum nequaquam statuit negligendum, bonis emnibus, et in vinculo charitatis fraternse sin-
quem iUustratum divino Spiritu multis non dubita- cere dilectus. In eo fuit completum, quod per pro-
bat fore prseponendum. Nec sua fuit confidentia phetain Jeremiam dudum legitur pronuntiatum :
frustratus, cum major evaserit Rabanus eruditione, Bonum est homini, cutn portaverit jugum Domini ab
dignitate, simul et merito sanctitatis, quam suorum adolesccntia sua : quia sedebit solitarius et tacebit ,
aliquis vel cogilare potuisset, vel mente concipere. quoniam levabit se supra se (Thren. III, 27 el seq.).
a Anno 815 obiisse contendit Browerus lib. iv h Imo 13 tantum, ab an. 802 ad 817, quo a fra-
Fuld. Antiq., cum depositseprsefecturse superfuisset tribus deposilus legitur in eisdem Annal.
an. tredecim.
PATHOL. CVII. S
 7S AD OPERA B. MBANI MAURI 76
Haecsunt purificatse coriviviftmentjs, quaeiiemo in- A illum operatione magnum non dubitabat esse futu-
teUigit, nisi qiii accipit, netriOvero accipit, nisi qui rum, unde et libens petita concessit.
se pro Dei amore ab omrii carnis illecebra veraciter In diebus illis florebat in regno Francorum Albi-
segregavit. Non enim consentiunt hi unuffi cohabi- nus, qui et Alcuinus, natione Anglicus , professione
tare vera gaudia meritis , et corruptibiles deliciae monachus •>, ordine Levita, dignilate abbas c nio-
ventris, quoniam duobus contrariis servire dominis nasterii sui Marlini Turonensis, Caroli regis Magni
Salvator omnium non dicit esse possibile. Beatus quondam praeceptor, in omni varietate scriplura-
igilur magnusiste servus Christi Rabanus, qui, gra- rum doctissimus, qui primus apud Gallos et Italos
tia Spiritus sancli praeveiitus, in consilio impiorum Romse d , Parisii, et Suessionis, scholis monacho-
non abiit , et in via peccatorum non sletit, nec in rum publicis prselatus mulla scripsit ad utilitalem
cathedra derisorum consedil: sed in lege Domini fuit communem , et plures in omni scienlia auditores
volunlas ejus conflrmata et stabilis, et in justifica- educavit doctissimos. Ad hunc venerabilem virum
tionibus ejus meditatio illius die permansit ac nocte (eo tempore in urbe Roma custodem et minislrtim)
(Psal. i, 1, 2). Beatus , inquam , vir iste, et omnl Ecclesise Lateranensis e, ac scholis mon.achorum
posteritati merito venerandus, qui in hac mortalitate publicis proesidentem, Rathgarius abbas de Fulda
positus , semen bonumin benedictionibus Domini ]" misit Rabanum cum aliis f duobus monachis, Hai-
seminavit, de quo nunc fructum aetemse felicitatis mone et Diedone : quorum prior episcopus postea
manducat in ccelis. Propter quod omni censetur fuit in Halberstat, posterior vero Haltoni in abbalia
honore dignus , ac sempilerna memoria celebran- Fuldeiisi fralrum electione successit. Albinus ergo
dus, qui factus imitator discipulorum Domini, do- missos ad se monachos de Fukla sub magislerii sui
clrina et moribus universam illustravit Ecclesiam , ferula suscipiens, omnera circa illos diligentiam adhi-
et varios hoereticorum errores disputando scriben- buit, et nullis pro salubri eorum iiistitulione labo-
doque confutavit, de quibus sup inferius loco ple- ribus pepercil. Rabanum tamen, quem cseleris
nius dicturi sumus. acutiorem ingenio videbat, propensiore studio pro-
Cum ergo bealus Magnenlius oclavum decimum sequebatur docendi , et singulari cura sollicitudinis
aetalis suae annum attingeret, qui fuit Dominicaena- circa illum vigilabat. Annis sex continuis 6 apud
livitatis octingenlesimus sextus a , et incredibili di- Albinum magislrum Rabanus studiosissimus auditor
vinarum Scripturarum leneretur amore, jamque atque discipulus Romse permansit, et disceudis
omnes deputatos sibi doclores alque magjstros vel Scripturis indefessum studium sedulus impendit. In
aequasset,vel etiam superasset eruditione etdoctrina, -*his artibus septem, quas professores earumdem
nec tamen in his, ad quoe discendo pervenerat, Uberales vocant, evasit doctissirous, et in omni
posset esse contentus, sed pro magnitudine desi- scienlia, tam divinarum quam humanarum tradi-
derii sui ad majora sacri studii arcana festinaret, tionum, non erat illi secundus. Enimvero quam
locum ad tempus mutare profectus causa decrevit. eruditus fuerit iu gramiviatieis, in rheloricis, in
Nam eo tempore studium litterarum generale, siculi Jogicis, iri arithmelicis, in geometricis , in poeticis
postea , necdum in Fuldensi monaslerio vigebat. et musicis, in astronoinicis et malhemalicis, in pby-
Monachi etenim humili Scripturarum intelligentia sicis et nietaphysicis, in philosophicis et theologicis,
contenli, moribus graves, et subruslicana simplici- in humanis quoque et divinis," quicunque plenius
tate imbuti, altiora scientise studia non curabant. intelligere desiderat, ejus volumina , quce el plura
Unde beatissimus juvenis cum pro ingenti Scriptu- sunt et elegantissima , diligentius revolvat. In dispu-
rarum desiderio, propler magistrorum penuriam tando tanti fuit acuminis , ut omnium sophistarum
animum suum in proprio satiare monasterio non nominatissimus haberetur et esset. Unde, veluli
posset, sciretque Ratbgarium se pastorem habere fa- alter Augustinus, hsereticorum terror el malleus
vorabilem, quadam die ad pedes ejus provolvitur, et erat, quos omnes facili congressione superabat et
quid haberet in animo summa cum humilitale ma- , r>vicit. Et cum tantam omnium scienliarum esset co-
nifeslum faciens , consensum sui senis deprecatur. piam adeptus, nunquam tamen in superbiam fuit
Placuit pelilio adolescentis abbati; et consilio se- elatus, nunquam suo se judicio inaniter super alios
niorum adhibito , facilem postulanti dedit consen- extulit, nunquam simpUciores el minus in Sciipturis
sum. Cernebat enim senior providus.ut paulo diclum eruditos etiam leviter contempsil. In vera namque
est priqs , gratiam in eo relucere divinam , cujus humiiilatefundalusmonastica, parvulus in oculissuis

<*Alcuinus an. 804 mortuus est: ad quem missus legimus.

est Rabanus an. 802.
h In Chronol. Turonensi dicitur canonicis pro-
fuisse : de monachatu ejus silenl antiqui.
c In concilio Romano anni 799 sub Leone IU ha-
bito, appellatur , aclione 2, abbas monasterii Sancti
Martini.
d Docuisse Alcuinum in Italia Romse, aut etiam
Paris. autAugustse Suessionum , apud antiquos non
e Hsec omnimodo falsa; occasio erroris ex car-
mine operi de Cruce praefixonon recte inteUecto.
f Imo cum unico solura socio Hattone missus
est, non Romam, sed ad monasterium Turonense S.
Martini.
s At secundo anno regiminis Ralhgarii morluus
est Alcuinus.
77 PROLLGUMENA. 78
ipparebat,etquantomajorexslitit,tantoseperamplius. ^. anno videlicet abbatiseRathgarii memorati octavo.
humitiavit. Noverat enim, monachi scienliam sine Quem fratres cum magna charitatis laetitia suscepe-
vera humililate mentis perniciosam esse slultitiam , runt, dona mulliplicia in eo divina honorantes :
etiam si apud homines doctissimus habeatur. Dicit quippe qui noverant illum non solum propier scien-
enim Scriptura : Doctrina viri per palientiam digno- tiae praeeminentiam, etmagislrumessevenerabileui,
scitur (Prov.xix).Paliens autem veraciter nemo dici sed multo magis ob vitse meritum, cunctis in Christo
meretur, qui humilis non fuerit, et Omnipotentis virtutibus locupletem. Enim vero per illud sexen-
nntui plena voluntate subjectus. Rabanus autem nium, quo Romse sub abbalis magisterio litteris
noster, verus Dei amator , qui et humilis et patiens operam dederat, in omnia scientia , tam humana
veraciter exstilit, quanto in bonis studiis araplius quam divina, super omnes cosetaneossuos mirifice
profecerat, tanto magis animum suum coram Deo profecerat, evasitque summus in omni scibili phi-
et hominibus humiliabat. Non illum vana terreni losophus , poetaque disertissimus, et theologus cun-
honoris ambitio traxit ad studium, non paupertas clorum judicio excellentissimus. Tanta denique et
vel inopia fecerat monachum in Scripturis esse stu- Romse et Fuldse cunctis vitse suae diebus virlutum
diosum ; sed Dei amor, qui vincit omnia, mentem et meritorum sanctimonia claruit, quod eorum ,
iUius incenderat ad spiritualis scientiaeincrementa. &qui cum eo habitabant, gratia illum Dei praeventum
Nihil est diflicile bonaevolunlali, nihil formidabile speciali nullus dubitavit. Unde sibi non solum pro-
Deum veraciter amanti. Unde cum se totum divino fuit, sed multis verbo, scriptis et exemplo salutis iler
niancipasset obsequio, nihilque in hoc mundo quae- ostendil. Rathgarius quoque, venerabilis abbas, qui,
reret, nihil cuperel vel optaret, nisi Deum solum et ut supra diximus, illum prae caeteris arclius dilige-
scientiam Scriplurarum , dignum se Christo sluduit bat, ejus profectui miro congratulabatur affectu ,
exhibere ministrum, a quo noverat omne donum gavisusque talem se habere discipulum, qui jam
mortalibus provenire perfeclum. Semper aliquem idoneus esset quoscunque et alios docere, magni-
divinseleclionis codicem versabat in manibus , sem- ficas omnipotenti Deo gratiarum relulit acliones.
per in semelipso sibi unitas [Forte, unitus] aliquid Verum ut ecclesiastici ordinis collatione major esset
operabatur bonseoperationis. Et neque diebus neque Rabauo inter fratres aucloritas, per singulos sacri
noctibus ab invesligatione divinarum cessabat Scri- niinisterii gradus eveclum , postremo rector illum .
pturarum. Nam prseter iUud tempus, quod vel in- trieesiino aelatis anno, ad sacerdotalis oflicii digni
evilabilis necessitas requirebat naturse, vel divini tateiii promovit. Qui presbyter consecratus, nihi.
cultus ratio postulabat, quod reliquum erat, omne pristinae humilitalis omisit, nihil monasticseconver-
Scripturarum studio impendebat, idque totum se " sationis et puritalis neglexit; sed majori se humi-
arbilratus perdidisse, quod aliter quam in Dei lau- litati subjiciens, tolam ad regularis observantiam
dibus, aut sacris fuisset lectionibus expensum. disciplinse auimum convertit, cunctisque fratribus
Propterea quoties ab actionibus poterat vacare pu- suis se obsequentissimum exhibuit; et vel orationi,
blicis, suis utiliter insistebat privalis, semperque vel sacrselectionis studio semper intentus fuit. Cella,
oratione prsemissa speciali devotione mentis ad sicut prius est dictum , paradisus illi exstitit, et
Deum, aut legit, aut scripsit, autlegentem inscholis chorum psallentium fratrum , ccelum rcpulavit. Et
Albinum audivit magistrum. His illum sacris inten- "quia cunctis proChristi nominehumiliterobsequistu-
tum studiis, et sine inlermissione continuanter oc- duit, jure omnibus dilectus fuit. Amabanteum saneti
cupatum, magna Dei miseratio cunclarum virtutum seniores ut filium, venerabantur studiosi juvenes ut
decoravit ornatu , contulilque optanti seiisum per ccelestis^doctrinsemagistrum. Omnes quoque in com-
onuiia consummalum intelligendi Scripturas, dedit- muni tolius illum religionis monaslicse habebant
que bene merito sanctorum scientiam, et in cunctis exemplum , et summum eruditionis Christianoe do-
operibus boni consummationem. Annis tandem sex cumentum. Prsecipuo tamen congralulationis officio
Romoeapud magislrum cuin ingenti doclrinoepro- n Ralhgarius abbas reverendissimus exsultabat, quod
feclu expletis, beatus Dei famulus , una cum Hai- illum, quem singulari prosequebatur affectu amoris,
mone et Diedone , pastoris sui edicto revocatur ad lanla cerncret insignia possidere virtutum. Et vera
Fuldense monaslerium, qui lametsi multo libenlius dignus fuit amari ab omnibus, qui conditorem om-
sub directtone proeceploris in annos plures cceptuiu niiiin puro semper dilexit affeclu. Completa fuit in
continuasset studium , suo taraen promptus obedivit illo placida illa oeternscsapienlicepollicitatio dicen-
abbati, sciens obedientiam cunclis monacborum tis : Ego diligentes me diligo : et qui mane vigilaverint
prsevalere virtutibus, per quam solam iter patescit ad me, invenientme. Mecum sunt, inquit, divitim el
claustralibus ad patriam ccelestem. gloria , opes supernm el justilia. Melior est fruclus
Anno igitur Dominicse Nativitatis octmgentesimo meus auro et lapide pretioso : et genimina mea ar-
duodecimo a, indictione Romanorum quinta, beatus gento electo (Prov. vm, 17). Dilexit Rabanus etenim
Rabanus annum agens oetalis quarlum atque vicc- sapientiara Dei Palris, cujus notitia credentibus
simum, abbatis sui praeceptode Roma cum Haimone datur per fidem in Scripturis sanctis: quarum lectionl
et Diedone ad monasterium Fuldense revertitur : tanto crebrius incubuit, quanlo Deum sincerius
a Et hsecannerum ralio ex dictis corruil.
 79 AD OPERA B. RABANIMAURI 80
amavit. Ejus gutturi fructnssacrse lectionissemper A . alios in grammaticis, adiosvero in rhetorieis; atque
dulcis exstitit; quem in fervore sancti Spiritus gus- alios in altioribus divinae atque humanae philoso-
tavit. 0 quam suavis est veraciter gustanti sapor phisescripturis, sine invidia commuuicans quod siu-
divini amoris, per quem hujus mundi cuncta dulce- guli ab eo poslulassent; omnes vero, quos in audi-
scurit adversa, et forti animo vilescunt omnia blan- torium suum docendos admisit, non solum prosa,
dimenta. Nihil prseter divinum in afleclum cordis sed eliam carmine, quidquid occurrisset, scribere
admittitur, ubi solus creator super omnia amatur. informavit.
Hujus sacri ergasterii, summus operator exstitit Ra- Multos insignes, doctos atque sanctissimos audi-
banus iste, de quo loquimur, in quo spiritualis do- tores habuit, quorum excellentiores atque prsecipuos
ctrinae plenitudo exuberans totam illustravit Eccle- Megenfridusin libro de Temporibusgratim quartode-
siam, et plures erudivit ad justiliam. Et ne ordine cimo nominatim commemorat, etsunt isti: Slrabus a,
prsepostero diutius evagemur, operaeprelium judica- monachus Fuldensis, patria Francus orientalis, qui
vimus intermissa repetere, et quae circa Rabanum magistro in regimine scholarum Fuldse successit,
ab Crbe reversum, priusquam presbyter fuerit ordi- vir in omni plenitudine scripturarum doctissimus,
natus, sint gesta breviter annotare. metro exercitatus et prosa, multa in utroque ge-
Rathgarius memorabilis abbas utUitati cupiens B ] nere conscripsit. Freculfus b, monachus Fuldensis,
consulere plurimorum, de fratrum suorum consilio patria Saxo, postea episcopus Lexoviensis in Rho-
scholam in monasterio Fuldensi publicam instituit, tomagensi provincia Christianse fidei praedicator
cujus magisterium sancto Rabano, de Italia nuper egregius, qui et ipse plura opuscula conscripsit.
reverso commendavit. Anno itaque Dominicaena- Lutbertus c, monachus Fuldensis, et postea primus
tivitatis octingentesimo terliodecimo, indictione Ro- abbas in Hirsaugia, Spirensis dicecesis, patria Sue-
manorum sexta, Rabanus annorum viginti quinque vus, doctor in omni varietate scripturarum eminen-
monasterii monachorum scholaepraeficitur, et eum tissimus, nec minus vitse merito quam eruditione
docendi modum, quem ab Albino nunc didicerat, prseclarus, qui nonnulla ingenii sui monumenla re-
cliaiQ lenere apud Fuldenses monachos inviolabilem liquit, et multa suis bona monachis impendit. Hildol-
jubetur. Qui mox ut docendi subivit oflicium, per fus d, monachus Fuldensis , patria Francus orien-
omuia curavit Albinum sequi et imitari magistrum, talis, et primus apud sanetum Aurelium Hirsaugiae
ut juniores videlicet monachos primum doceret in scholarum magister, homo jntegerriinse conversa-
grammaticis, et cum apti viderentur ad majora gra- tionis et doctrinae, qui et ipse multa utilia conscri-
vioribus etiam formarentur institutis. Cumque hujus psit. Ruthardus e,'monachus Fuldensis, et secundus
novae instilutionis apud Germanos fama transisset C apud Hirsaugiam scholasticus post mortem Hildolii,
in publicum, plures ccenobiorumprselati eam docendi qui cum esset doctissimus, plura composuit. Ber-
formam laudanles, alii monachos suos ad Fuldam nardus f, monachus Fuldensis, et postea Hirsfeldis
miserunt sub Rabaniferula sacris imbuendos studiis, abbas, patria Francus orientalis, vir sapientia et
alii vero scholas erexerunt in monasleriis propriis, moribus clarus, multa lucubravit. Bertholfus, mo-
quibus prseceptores de memoralo ccenobio docliores nachus Fuldensis , patria Doringus, vir tam in di-
quosque praefecerunt. Sed in tempore brevi valde vinis Scripturis, quam in litleris humanis longe
crevit numerus discipulorum Rabani docentis, et per doctissimus, qui et ipse nonnulla scripsit. Joannes,
totam Germaniam et Galliam eruditionis et sancti- monachus Fuldensis, patriaFrancus orientalis, poela
latis ejus veneranda opinio se diffudit. Unde factum et musicus insignis, qui et plura scripsit, et cantuin
est, quod non solum abbates, monachos , scd eliam ecclesiasticum primus apud Germanos varia mo-
nobiles terrse, filios suos Rabani docendos magiste- dulatione composuit. Vingbertus, monachus Fulden-
rio subdiderunt. Quos ille, ut erat mansuetissimus, sis, patria Saxonicus, vir mirse simplicitatis et
omnes summa cum diligentia informabat, prout magnaenihilominus eruditionis, vitae merito et cla-
uniuscujusque vel setas, vel ingenium permittebat, rus virtutibus effulsit. Egbertus g, monachus Ful-
a Walafridus Strabus abbas Augiae. est consecutus, ut Moguntinus archiepiscopus om-
b Discipulus fuit Elizachari. conspiratione declararetur. » Verum ejus suc-
c Aliis Lintbertus, de quo Trithemius in Chronico nium cessorem non Sigebertum sed Sigefridum,'apud Ger-
Hirsaugiensi. manosin Eppesteynia familia oriundum fuissedocent
, d Hujus nusquara alibi meminit Trithem. , ne- Browerus lib. IV Antiq. Fuld. et Ferar. lib. v Re-
quidem in Chronico Hirsaugiensi. An Rudolfus in- rum Mogunt. Ob verba Leslei Egebertum Scolis
lelligendus, Vitse prioris auclor ? ascripsit Wion append. ad Martyrol. Monasticura.
! e Inter sanctos refertur a Wione , Menardo, « S. Egebertus, inquit Scotus, abbas Fuldensis, vir
Ferrar., 25 Octob. doclrina et sanclitale conspicuus. » Utrumque ci-
{ Brunuart aliis dicitur. tant, et Egbertum sanctis annumerant auctor Mar-
_g AJius ab hoc fuit Egbertus duobus sseculis ju- tyrol. Anglicani et Camerar. in Menolog. Scotor.:
nior , creatus vigesimus secundus abbas Fuldensis , hic 19 Novemb., ille 26 ejusdem Novemb. Hunc se-
an. Chr. 1048, vita functus 17 Novemb. an.1058, uti quitur Ferrar. in Catalogo generali sanctorum et
ad hos annos scribunt Schafnaburgensis et Marian. cum altero Egberlo confundit, conjicitque vixisse ad
Scolus. De eo hsec tradil Lesleus lib. v de Rebus ann. 690. An non majori jure hic Rabani discipulus
Scotorum in Machabaeo octogesimo quinto rege : sanclis ascriberetur, qui miraculis dicitur corus-
t Egebertus quoque abbas Fuldensis hoc tempore vi- casse? Yerum solidiora requiriraus antiquorum testi-
guit, cui suffectus Sigebertus Scotus, virlule et pietate iiiouia.
81 PROLEGOMENA. 82
densis, vir vitce admirabilis, et multo tempore vo- /A teferret pietatem. Qui tanto facilius justitiam et vir-
luntarie pro Christo inclusus, miraculis coruscans, tutum observantiam persuadere potuit, quanto eas
nonnulla composuit. Carolus, monachus Fuldensis, non modo verbis, sed etiam operibus demonstravit.
Datria Francus orientalis , magnae sapientite et eru- Singularem habebat docendi gratiam, et persuadendi
ditionis homo, quem ferunt, mortuo prseceptore, maximam facilitatem. Nam et ingenio fuit acutus,
Moguntinum.meruisse archiepiscopatum a, et non- et facundia disertus, voce quoque tubali sonorus,
nulla edidisse volumina. Altfridus h, monachus Ful- et quadam gravitate venerandus. Unde quoties ratio
densis, patria Saxonicus, mira sanctitate et erudi- postulavit, sola potuit voce terrere improbos, et non
tione clarus, Deique verbi prsediealor egregius, qui minus humilitate mulcere prostralos. Conveniens
de Fulda missus ad Novam in Saxonia Corbeiam animse donis corpus, Domino largiente, conseculus,
scholasticus, postea quarlus Hildelsheymensis ec- etmagnafuit in eo dileclionis "auctoritas, et nonmi-
clesise pontifex ordinatur. Omnes prsescriptos Ra- nor cum mansuetudine affabilitatis humanitas. Qua
bani apud Fuldam insignes discipulos, Meginfridus moderatione ab adolescenlia temperantissime usus,
bistoriarum scriptor commemorat, et varia dicitur et sibi tranquiUus exstitit, et discipulis doctor uti-
ad se '
scripsisse opuscula. Ex aliis quoque ccenobiis lis, fructuosusque, ut pro tempore merebantur, oc-
missos insignes habuit auditores multos, doctrina et B J currit.
vitsesanctimonia celeberrimos, quorum nomina per Fuerunt eo tempore, Meginfrido testante, in cce-
memoratum scriptorem expressa, nos isthic amore nobio Fuldensi monachi sub regula sancti Benedicti,
brevitatis omisimus, ne taediuminduceremus. omnipotenti Deo in summa religione famulantes,
Curavit etiam hic beatissimus monachorum in- numero centum quinquaginta, qui omnes, ut supra
stitutor auditores suos erudire non minus ad timo- dictum est, a vino et carnibus abstinebant. Ex his
rem Dei, et mandatorum observantiam, quam ad duodecim ad minus, in omni scientia scripturarum
inteUigenliam Scripturarum , sciens in sancto pro- doctissimi, dicebantur Seniores : quorum consilio
pheta Daniel scriptum : Quoniam qui docli fuerint, abbas in quotidianis necessitatibus utebatur, ut opus
fnlgebunt quasi splendor firmamenti; et qui ad justi- non esset universam fatigare congregationem. Quo-
tiam erudiunt mullos, quasi stellm in perpetuas wter- ties vero ex his duodecim quispiam , vel ad aliud
nilales (Dan. xn, 5). Parum est enim ad scientiam ccenobium missus, vel morte fuisset sublatus, ex
horainis claustralis intellectum erudire, nisi etiam doctioribus et sanctioribus mox alius in ejus locuin
sludeas pro viribus affeclum ad Dei amorem accen- rectoris et seniorum electione constituebatur. Ethsec
dere. In quo docendi genere beatus doctor Rabanus laudahilis seniorum constitutio multis annis duravit,
**
prse cseteris notabiliteremicuit; qui suos auditores quandiu videlicet studium scripturarum in Fuldensi
imprimis adjustiliam ermiivit, quibus inter legen- monasterio, quod sanclus Rabanus incceperat, viguit.
dum crebro persuadere conatus est mores suos re- Ista autem fuit lex duodecim doctorum, ut singulis
gularibus conformare sanctionibus, evangelicisque legerent singuli juxta principalis ordinationem ma-
ante omnia semper obedire institutis. Docuit illos gistri, qui semper tertius decimus erat, et propter-
raundum et omnes voluptates carnis pro Dei amore ea omnium deputator lectionum, cui et obedire cse-
contemnere, vanitates transitorias et saeculipompas teri post abbatem omnes tenebantur.
fugere, et omnem concupiscentiam inordinatse vo- Fama sanclitatis et eruditionis Fuldensium mona-
luntalis declinare. Deum pura mente super omnia chorum, et sancti prsecipue Rabahi, per totum se
diligendum monuit, et sedulo, ut se reminiscerentur regnum Francorum longius diffundente, filios suos
morituros, discipulis lector inculcavit. Monasticse multi nobiles et ignobiles ad serviendum Domino in
religionis tam sincerus fuit amator, ut in auditorium eorum consortium tradiderunt, e quibus postea plu-
suumneminem admitteret, nisi prius mentemejus res in Germania Ecclesiaepontifices habuerunt atque
diligentissime super integritate observantise regu- pastores. Regulari etenim observantia durante, nul-
laris explorasset. Unde si quos mente aut corpore — • lusaDei servitio repellebatur, sive nobilis esset,
vagos , et ad observantiam monaslicse disciplinae sive ignobilis ; sed juxta praeceptum legislatoris Be-
minus reperisset idoneos, tanquam animalia bruta nedicti, cunctis adilus patuit pura intentione con-
el be^tias immundas ab accessu montis divinarum verti volentibus. Quaetamenconsuetudo cum successu
Scriplurarum arcebat, dicens : Scriptum est: Bestia, temporis, el in Fuldensi monasterio, et in plerisque
qum montem tetigerit, lapidibus obrualur (Exod. aliis contra iiitentionera regulse cernitur immutata,
xix, 12). Proplerea, fratres, abite, etprimum discite postea videlicet quam et diviliaereligionem exstin-
vos mente componere, ut moribus emendalis ;digni xerunt, et luxus cum ambitione pessima studium
sitis cum MoyseDei sermones in montis cacumine eliminavil scripturarum. Fervor eo tempore incre-
audire. Nemo enim Dei Scripturas discendo uliliter dibilis fuit monachorum [ Videtur deesse erga ]
percipit, cujus adhuc anima vitiorum pulvere sor- sanctarum studium Scripturarura, qui per sanctum
descit. Et hsec forma docendi sancto viro semper Rabanum Fuldse ccepit, ut supra diximus, et brevi
familiaris exstitit, ut studio litterarum justitiae prae- per omnia pene ccenobia Germanise et Galliaecon-
poneret discipliuam, el scientiae Scripturarum an- valuit. Necerant Latino patrioque sermone contenti,
a Haec supra refutata sunt. i> De eo egimus supra.
85 AD OPERA B. RABANIMAURl 84
sed linguam discere Grsecam alqtie docere, neces- A , duxit sanctissimam, et universis Ecclesise filiis do-
sarium fore discipuiis divinse speeulalionis arbi- ctrinam effudit salutarem! Jure, inquam, vivaci me-
trati, eliam Hebraicae Chaldaicaeque notitiam cum moria commendandus est omnium, qui non solum
labore fuerunt assecuti. Sanctus namque Rabanus, exemplo tunc praesentibus aeternae pabulura vitse
Albini Romae auditor, Theophilum a quemdam proebuit,sedetiam posleritati suis scriptis documenta
Ephesium habuit praeceplorem, a quo Pelasgi ser- salutaria reliquit. Vere dignus est, cujus in benedi-
monis intelligeritiamapprehendit sufticientem, quam clionibus memoriam celebret omnis per Germaniam
reversus in patriam suis quoque discipulis absque posterilas, per quem nobis lanta inenlis el corporis
invidia communicavit. Eninivero cum essel vir om- provenit utilitas. Fidem Chrisli orthodoxam summa
nium non solum studiosissimus, sedeliam sinecon- cum alacritate semper docuit, sacram enodem Scri-
tradiclione cujusquam doctissinms, oplime inlel- pluram apud Germanos primus reddidit, vitam apo-
lexit neminem apud Latinos vcraciler eruditum et stolicamducens perniciosos hserelicorumerrorescon-
in sacris lilteris consummatum posse reperiri, qui stanlissima ralione confutavit. Denique, sicut in su-
notitiam Grsecaelinguse non fuerit assecutus. Quod perioribus est dictum, primus omnium apud Ger-
eo confirmo fidentius, quo, arte impressoria multi- manos publicam monachorutn scholam tenuii, in
plicatis hodie Grsecis voluminibus, et ipse sub bonis B 1 qua non solum claustrales , sed plures etiam ssecu-
prseceptoribus quantulamcunque hujusce sermonis laris vilse homines habuit audilores. ln minisle-
intelligentiam apprehendi. Nam sicuti rivulus ex rium 4ivinarum Scripturarum scientias convertit
fonte, ita ex lingua GroecaLatina descendit. Quis- sseculares: et, veluli Socrates alter, tractam e ccelo
quisergo fontisnoliliamdespicit, vimetproprietatem philosophiam in elhicam transmutavit; propterea,
rivuli, poculo cujus utitur, minime cognoscit. Jure utme dixisse memini, audilores suos in omni do-
igitur omnisGermania simul el Gallia tripartila hunc ctrina lilteraturse soecularisad plenitminsli tuit, eosque
beatissimum doctorem veneratur Rabanum, ut uni- imprimis grammaticos, dialecticos, rhelores, arith-
cum totius eruditionis principem : a quo el ponlifices melicos, geomelras, aslronomos, musicos, atque
Romani susceperunt ecclesiasticsedisciplinae,et mo- poetas statuit; et poslea ldoneos ad divinarum
nachi, Scripturarum salutarem clavem intelligentiae. Scriplurarum scientiam introduxit.
Merito, inquam, Germanorum posleritas omnisBa- Hseeforma docendi per ipsum didascalis tradila,
bani laudes in perpetuum personabit, qui primus multis annis in Fuldensi monasterio perseveravit,
omnium, veteri barbarie pulsa, suam fecit naiionem et successu temporis ad plura Germanisc coenobia
sermone Latinam. Primus enim omniura sub fide non sine maxima utilitate translata fnit, sicuti facile
Christi Germanos et Graecam resonare linguam do- ^ per veterum scripta comprobatur, eo tempore, prseter
cuitet Latinain. Nullusante iilum, apud Germanos solum ordinem sancti patris Benedicti, nulla fuerunt
vel natus vel institulus, Grseci sermonis notitiam claustralium per tolam Germaniam ccenobia, cum
habens, tot volumina tam eleganter, tam propric, neque Cistercienses adhuc essent instiluti, neque
tamque concinne atque Latine uspiam conscripsil. fralrum convenius Mendicantium, neque allerius
Si qui vero apud Germanos in regno Francorum ante cujusvis observantioe singularis, qui omnes longe
ipsum docti fuerunt, nori ihdigeiioe,sed Grseci, Ro- postea supervenerunt. Et ideo quoties in hoc opere
mani, Galli, Scoti, Britanni, seu advenoe aliunde menlionem de moriachis facimus, non alii quam Be-
venientes exstiterunt. Beatissimus aulem Chrisiianae nedictini sunt intelligendi, nisi nominatim alterius
fidei doclor insignis Rabanus, unicus et primus Ger- professionis exprimantur specialiter. Ad mullos
manorum inslitutionum princeps, et magistcr disci- annos duravit in ccenobiis monachorum istud mira-
plinae , qui nullum ante se in sua habuit natione bile studium scripturarum, ct viros sanctitale non
prsecedentem scientiaeconsummatsedoctorem, divino minus quam doclrina sacer ordo Benedicli produxit
( haud dubium) succcnsus instinctu , quod domi innumerabiles. Legimus enim, sicuti ex suppulalione
habere nori potuit, Romse laudabiliter quxsivil, annalium nostrorum conslat manifestum, quod ex
invenit, didicit, et Germanis sine invidia reporlavil, monacbis, ordinem sancti palris Benedictiprofessis,
priscamque de patria barbariem fugavit. Gentcm quatuor et vigimi per successum temporis sacro-
suam gemino decoravit ornatu, qua et moribus ad sanctceEcclesioe Romanocfuerunt pontifices, cardi-
sanctitatem politiorem reddidit, et infusa sermonis nales ducenti sexaginta novem, archiepiscopi, per s'i-
Romani eleganlia in omnem scientise pleniludinem versas mundi ecclesias, mille sexccnti octoginta qua-
introduxit. Odoctorem cunclis venerandum s.eculis > tuor, episcopi vero quatuor millia quingenli duode-
0 litterarum principem, omnibus viris doctis per- cim. Denique catalogo sanctorum h ex eodem ordine
petua celebrandum festivilate, qui vitam in carne; reperiuntur ascripli quindecimmilliasexcenti, prretcr
a Quod Browerus in notationibus ad Vilam S. h De his ita Baronius ad annum Christi 494,
Sturmionis de Trilhemio veritus fuit,ut lectori verbai num. 77 : i Cum innumerorum pene sanctissimo-
dederit, quse dari sibi non postulet, etiam de eo hic; ruin alque etiam doctissimorum Palruni patriarcha
vereri possemus. Sed unde Trithemio incidat ab hoc: Benediclus fuerit fecundissimus propugnalor, perpe-
TheoBhilo Rabauum grsecas Romse litleras edo- rani, *»ea seoteotia, iili faciunt qui ei, quos «on
clum? Forte ex Alcuini ad hunc epistpla septuage- genuit, alienos partus supponunt, qui, inquaui, ni-
sima secunda inter hujus Opera. inio ejus ordinis, sub quo profilentur aiuore, non-
85 PROLEGOMENA. «6
moniales et alios innumeros, qudfnm nomina igno-. A tudine virtutum agens religiosissimam, ct sacram
ramus. Hi sunt fructus monachorum studii salutaris, indesinenter explanans Scripturam ad gloriam Dei
in quoplantante Rabano multa millia in omni doctrina omnipotentis, qui vivit et regnat in saecula saeculo-
et sanctitate, totam illustrantur Eeclesiam. Sed non rum. Amen.
duravit in finem hsec sancta consuetudo monacho- LIBER SECUNDUS.
rum, quoniam quod laudabiliter ccepit ex tempore,
etiam cum tempore turpiter defecit. Nam circa Do- Hactenus, reverendissime praesul, et princeps il-
minicaenalivitatis annum millesimum centesimum, lustrissime Alberte, primum de Vita sancti Rabani
tui auxiliante Doniino Deo,
multiplicalis in Ecclesia Dei variis institutis clau- prsedeccssoris in librum,
slralium, studium a monachis nostris tepescere cce- continuavimus, quo conversionem ejus ad insti-
ac defecit. tutiones monasticas, studium quoque et erudilio-
pit, pene nem scripturarum aperta narratione digessimus, ut
Rabanus autem Maurus, monachorum scholasti-
cus insignis, posteaquam scholis prseftierat annis quo fervore divini amoris simul et fraternse chari-
ad selalis suse tatis vir tantus conversationem suam incceperit, po-
quinque, manum apposuit scribendum,
anno tricesimo : qui fuit Dominicoenalivitatis oclin- sterilatis memorise perpetuo commendaremus. Nunc
D autem, in sequenti libro, quemsecundum adjicimus,
genlesiinus octavus decimus, indictione Romanorum .
undecima. Et cuinprimis quidem scripsit mirabile primo tempus quo Fuldensi monasterio prsefuit ab-
illud opus de laudibus sanclss Crucis, quod postea bas, quanlum si [Forte, se] vires nostrse tenues ni-
dicavil Gregorio summo pontifici quarto : de quo mium extendunt, stylo commendare pergimus, ut
ordine debito non fraudemus, verumtamen
in supplicalione pro Mauro sic ait preeceptor Al- bisloriam
non pollicemur, nos omnia scripturos quaein abba-
binus a:
tia gessit; sed ex multis consignamus paucissima,
Hunc puerum docuidiviniflumioeverbi, ut pote qui propter negligenliam scriptorum invenire
Elhicsemunitiset sophisestudiis.
Ipse quidemFrancus genere est, atque incolasilvse nequivinHis, quae restabant, potiora.
liuc
Buchoniae, missusdiscereveiba Dei. Anno igitur Dominicae nalivitatis octingentesimo
Abb;iSIIUJnnmque,Fuldensisrector ovilis,
Illumhucdirexit, ad tua tecta, Pater. vicesimo quinto c, indiclione Romanorum terlia,
Quomecumlegeret metri scbolasticusartem, mortuus est iEgiso, Fuldensis monasterii abbas
Scripturam el sacram rite pararet ovans:
Asl ubi sex lustra implevit,jam scribeie tempus, quartus, anno regiminis sui quinto, vir moribus et
AdChristilaudemhunc ediditarte librura. vita religiosus, et diviuarum Scriplurarum amator
Quse vero, quanta, et qualia deinceps scripserit, proecipuus. Post cujus sepulturam Rabanus Maurus
tam in calce hujus voluminis, quani in libro de scri- „, Magnentius, doctor et scbolasticus, monachorum ce-
ptoribus ecclesiasticis lector studiosus poterit inve- leberrimus, fratrum clectione communi abbas in
nire. NuUusante illum Germanus tot volumina com- ordine quintus inslituitur, anno setatis suse tricesinio
posuit, tot utiles Ecclesise traclatus tanta venustale septimo, et praefuit annis duobus et viginti, pastor-
elegantiaque Latini sermonis rutilantes, in natione rem se ovium Christi exhUiens, in omni sanctitate
Theulonica prius nemo lucubravil. Nam Vetus et vit£Bspectabilem, et in opere semper efiicacem. Pri-
Novum ex integro Testamentum in voluminibus mus Fuldse abbas fuit a bealo Bonifacio archiepi-
multis exposuit, et commentariis pulcherrimis lucu- soopo institutus sanctus Slurmus d, natione Angli-
leifter esornavit. Quod quidem scribendi studium cus e, anno Domini septingentesimo quadragesimo
ab eo tempore, usque ad mortem suam per annos tertio, indictione Romanorum undecima, prsefui.tque
triginla novem, sine intermissione, semper conti- annis sex et triginta. Post quem Baugolfus abbas
nuavit. Anno autem Domini nostri Jesu Christi praefuit annis viginti quinque. Cui successit Rath-
octingenlesimo vieesimo, indictione Rornanorum garius annis sedecim. Quo mortuo, ^igil abbas prae-
tertia decima, Ralhgarius b Fuldae abbas lertius, cui fuit annis quinque. Et illo vita defuncto, sanctus
fratrum electione quartus in ordine abbatum succe- Rabanus, in ordine fratrum quintus, ut diximus,
dens, ^Egiso, vir senex et religiosus, prsefuit annis ]0 fuerat ordinatus. A fundatione itaque monagterii
quinque, sub quo bealus Rabanus cceplum strenue Fuldensis, usque ad ipsum Rabanum, per annos
docendi .continuavit oflicium, vitam in omnipleni- octoginta duos, abbates per ordinem quatuor exsli-
nuUosfama illustres viros, qui etiam ante sancti Be- mile : rationem temporis non convenire dictum
nedicti tempora floruerunt, ejusdem fuisse Reguloe supra est. De schismale Fuldensi sub Ratgario ab-
professores imprudenler et inconsulle nimis aflir- bale exstat poema Rabani, num. 50. De dcpositione
mant. Elenim non fecundis, sed sterilibus supponi ejuspluribusagil in VitaEigilis successoris Candi-
allera soboles consuevit. Prsestitit hoc inler alios dus tum monachus Fuldensis.
Tiithemius, auctorque coeteris posterioribus fuit id- c Imo anno 822 supra probatum est.
ipsum faciendi. i HoecBaronius. At plurimos, quo- d Aliis Sturmius, Sturmio et Sturmis, Cujus Vi-
rum nusquam meminit Trithemius, hujus ordinis tam scripsit ejus discipulus Eigil abbas quartus."
sanctos proferimus. e Eigil in Vila : « Norica provincia exortus nobi-
a lino ipse Rabanus in persona prseceptoris Al- libus et Christianis parentibus, generatus et nutri
biiii tum pridem defuncti: et patronus quem depre- tus fuit: « ubi Browerus adnotat Boios intelligi,
catur est sanctus Marlinus, non Gregorius IV papa, quod Norici in Boiorum ditionem migrarint. De aliis
uti supra oslensum. abbalibus satis aclum.
* Deest hic verbum, depositus esl, aut quid si-
 87 AD OPERA B. RABANIMAURI 88
terunt. Rabanus itaque memorati ccenobii quintus A repetivit. Unde quo liberius vacare posset interius,
abbas inslitutus anno praenotato,qui fuit annus Lu- procuratores rerum temporalium suflicientesconsti-
dovici regis Francorum Pii decimus a, Eugenii papae tuit et idoneos, de quorum fidelilate non potuitdu-
secundi, annus quoque secundus, et Othgarii i>ar- bitare. Regnum Dei ante omnia quaerere studuit,
chiepiscopi Moguntiniprimus, in humilitate pristina et de rebus transitoriis se nimis anxie nunquam in-
perseveravit, et vitam, siculi consueverat, in omni troraisit. Et quia Deum in toto corde suo dilexit su-
puritate mentis et corporis coram Deo indesinenter per omnia, hujus vitaeab ipso necessaria consecu-
continuavit. Deum munda conscientia dilexit super tus est, magna in abundantia. Circa regimen tamen
omnia, pro cujus amore conterapsit universa. In toto animarum valde sollicitus exslitit, et oves Christi
corde suo mandatorum ejus semper memor exstitit, et sibi commissas verbo salutis, exemplo sanclitatis,
nunquam a bono studio cessavit. In oratione tam et pabulo necessariae sustentationis studiosissime
devotus et continuus exstitit, ut nemo, conversatio- pascere curavit, sub ejus regimine monasterium
nis ejus ignarus, pulassel illum lectioni Scriptura- Fuldense rebus atque personis crevit quolidie, et
rum vel momentaneo [Forte, momento] potuisse in- fama sanctitatis monachorum ejus per totum Fran
tendere, vel novaecompositionisquidquam lucubrare. corum se regnum diffudit.
Rursus in legendis divinis Scripturis, in lucubran- .B Prsecipue tamen abbatis Rabani opinio doctrinae
dis quotidie ferme novis voluminibus, atque in do- et sanctimonisein ore fuit omnium celebris et glo -
cendis instituendisque ad pietatem divini cultus, ad riosa, non solum apud GermaniaeFrancos, sed apud
regularis disciplinae observantiam, et morum inte- GalUcanos quoque et Italos. Cujus viri fama reges et
gritatem monachis commissis, nec minus in ordi- principes, episcopos et doctores quoslibet, etiam lon-
nanda cura domestica, tam frequens fuit et sedulus, giusdistantes,in ejus venerationem permovit. Omnes
ut orandi nullum videretur habere momentum. Amor incomparabilem ejus mirabantur doctrinam, et con-
quippe Dei, quo totus ardebat incensus, non permi- junctam eruditioni sanctilatem laudibus continuis
sit esse otiosum, quoniam, sicuti experlus verissime praedicabanlubique. Ex omni regno Francorum,
beatus testatur Gregorius, amor Dei nunquam est quod tunc erat unum, Germanis et Gallis, ad au-
otiosus. Speratur enim magna, si est; quod si ope- diendum illum certatim confluebant viri multarum
rari renuit, profeclo verus Dei amor nunquam facultatum perili, et se fore beatos existimabant, qui
fuit. ad ejus fuissent familiaritatem admissi. Multi quo-
Beatus ilaque abbas Rabanus ovium Christi soUi- que principes, nobiles et cives Rabani magisterio
citus, parum indulgens suaeinfirmitati naturse, omne filios suos commiserunt imbuendos, variis atque
leinpus, quod occupalionibus rei familiaris subri- C magnificis praeceptorem donis et muneribus hono^
pere potuit, oralioni et studio impendit. Monachum rantes. Quos ille tanta sedulitate docuit, qua ma-
liabuit nomine Slrabum c, patria Francum, ex urbe jor excogitari vix poluisset. Fuit enim laborum pa-
Prseapolilana d oriundum, virum in omni scientia tiens, et qui sibi nihil onerosum aut grave judica-
divinarum liumanarumquelitterarum doctissimum, bat, quod vel ad Dei honorem, vel ad proximi pcrti-
carmine ac prosa longa exercitatione peritum, nec nebat utilitatem, unde sibi soli natus videri non
minus vitse merito, quam Scripturarum eruditione voluit, qui salutem aliorum semper ut propriam
venerandum, quem post se monachorum scholsee quaesivit. Ad regiraen animarum, Deo providente,
prsefecit, et introductum docendi modum observa- valde fuit idoneus, vigilantia, pietale, discretione,
re, et continuare mandavit. Qui Strabus et prosa prudentia, opere, et doctrina nulli secundus. Non
et carmine plura scripsit. Ipse denique Rabanus, erat penes illum acceptio personarum, sed electio
vigilanlissimus pastor, munus docendi propter ab- sola meritorum : qui statim, ut abbas ordinatus fue-
batiam penitus non deseruit, nec a componendis vo- rat, ut juslilise magistram, in omnibus Benedicti
Iuminibus cessavit. Amator nempe Dei sincerus, patris sequebatur regulam, a qua in omni vita sua
quoties opportune potuit, docendi oflicium,ut prius, nunquam temere declinavit. In ipsa namque regula
D
» Potius undecimus fuisset Trithemio, eum 28 natione Teutonkum scribit cap. 55 et 41.
Jan. anni 814 S. Carolo Magno patri successerit, e De eo supra egimus. Gerungum H abbatem Hir-
aut certe primus tantum Eugenii papseII creali anno saugiensem ejus Fuldse discipulum fuisse probat in
824, die 19 Maii. Cbronico Hirsaugensi ad annum 854 Trithemius,
h Hoc tolo anno 825 et fere sequenti 826 adhuc aitque se « reperisse Strabi libeUum de arithmeti-
Haistulphum Otgarii decessorem vixisse scribit Se- cis dimensionibus, cui prseponit epislolam ad hunc
ranius lib. iv Rer. Mogunt., aitque 28 Decemb. in Gerungum sic incipienlem : Reverendissimo merko
feslo Innocentum anni 826 obiisse, cui potius anno Palri, wtate filio, lillera discipulo, gralia magistro
827 successor dalus est Otgarius. Haislulphus san- Gerungo abbati mternmbealiludinis prwmium possi-
ctis annumeratur in Actis mss. patronorum civita- dere. J Hsecibi quse diflicilia sunt: nam Walafr.idus
lis Moguntiuae. Slrabus quinque ante annis obiit quam hic Geruu-
c Hunc eumdem esse Walafridum Strabonem dein guscreatus fueritabbas : quod a Browero non anim-
abbatem Augiae divitis, supra dictum. adversum, qui eodem capile 14 lib. i Fuid. An-
d An Poapolitana scribendum ? noa.herba, uturbs tiq. et Strabum esse Walafridum, mortuumque
Herbipolis intelligatur. De loco ejus natali alibi ni- anno 849 tradit, el hinc probat Gerungum discipu-
hil legimus. Trithemius, lib. n de Viris illustribus, liini ejus fuisse.
ubi Strabum a Walafrido alium statuit, utrumque
 89 PROLEGOMENA. 90
sic abbas Benedictusmandat abbati : i Non prsepo- A a mundo, propterea factus est Deo proximus, et sibi
natur ingenuus ex servitio converlenti, nisi alia per binarium in ternario monastice unitus. Hujus
causa rationabilis existat. Enim vero sive servus, si- sanclissimse conversationis ad monadem ternarii
ve.liber, omnes unum in Chrislo sumus, ct sub uno mysterium nemo utiliter intelligit, qui adhuc vilio-
Dominosequalemservitulis militiam hajulamus, quia rum pulvcre sordescit. Quisquis enim purgatus a
non est apud Deum personarum acceptio. Solummo- voluptatibus carnis, et segregatus a vanis mundi
do in hac parte apud ipsum discernimur, si bumiles sollicitudinibusin domoDomini secus solum habitat,
et meliores caeterisin bonis et sanctis operibus in- jam oculos mentis aperlos habere laudabililer inci-
veniamur. J Haecet alia monasticae perfeclionis in- pit, et nibil praeter Deum solum vel amat vel metuit.
stiluta sanctus abbas Rabanus, una cum evangelicis Quo sanctissimo purgationis genere beatissimus ab-
pracceptisatque consiliis observatione studuit adira- bas Rabanus mirifice illustraius, Deum super omnia
plere continua, et fidelem se Christi ministrum at- timuit: in cujus apparere conspectu aut reus, aut a
que vicarium in monasterio exhibuit. In doctrina sua bono opere vacuus horribile judicavit. Quocirca fu-
regulam cuslodivit apostolicam, in qua Paulus ama- turse sibi mortis imaginatione crebro perterritus,
lor Chrislj prsecepit, dicens ad discipulum : Argue, cui esset villicationis suse rationera quandoque red-
obsecra,increpa (II Tim. iv), id est, misce discreto B dilurus, sedulo cogitabat, sciens artem csse om-
cxamine tempofibus tempora, et terroribus blandi- nium artium regimen animarum. Continuum crgo
menta.Dirummagistriet piumpalris affectum subje- futurae rationis reddcndse memoriam revolvebal in
clis sibi monachis exhibuit, quando indisciplinalos et mente, sciens nimirum culpas pastoris incumbere,
duros corde severius arguit, obedienles vero man- quidquid in ovibus suis paterfamUias minus ulili-
suetos et humiles, ut in melius proflcerent, paterno tatis potuerit invenire. Propterea summo conatu sic
affectubenivolus obsecravit. Nunquam dissimulavit statuit vivere, ut, quantuni fragilitas permittit hu-
peccata delinquenlium, sed mox ut oriri ccepissent mana, seeurior appareret coramDeo in reddenda ra-
vilia, radicitus amputavit.'Honesliores enim et ani- tione. Unde non minus opere quam sermone, ve-
mis generosiores, priroa vel secunda admonitione rura se omni tempore pastorem ovium Christi stu-
blandus corripuit, el oralione mansuelissima con- diiit exhibere. Et ob id omnia quae discipulis docuit
feslim ad sanitatem menlis revocavit; improbos esse contraria in suis factis ostendit non agenda.
vero, si qui occurrissent, duros corde, superbos et Omnipotenti Deo se gratum cunctis aclionibus
inobedientes, non verbis modo, sed eliam verberibus exhibere studuit, quem pura eonscientia, mundo
et abslinentia severius castigavit, sciens scriptum, corde, et ferventissimo charitatis desiderio amavit.
quia stullus non corrigilur verbis (Prov. xvin). Et C Ad se ipsum recta conversatione semper ordinatus
iterum : Percute filium luum virga, et liberabisani- exstitit, et a seraitis justitise minime declinavit. Ad
mam ejus amorte [Al., de inferno] (Prow.xxui,14). subditos quoque suos debita sub vigilanliaecura or-
MeditationemDominicaepassionis in corde suo sin- dinatum se praebuit, quorum utilitatem et profe-
gulari devotione quotidie solebat revolvere, et pro ctum in omnibus quaesivit. In charitate proximi pro-
morte Salvatoris innocenlissima lacrymans et ge- pter Deum ardens fuit et fervidus, nulli gravis, in-
mens gralias referre. Fertur enim sanctstmin con- quam, nulli injuriosus, nulli molestus, sed neminem
suetudinem duxisse, ut nunquam cibum sumeret, lsedens benefecit universis. Evangelicis obedienter
nisi prius gratias agens, vitam, aclus, et passio- inhaerens prseceptis, bonum, quod sibi fieri, secun-
neni Domini, et Salvatoris nostri Jesu Christi, ab dum rectum rationis judicium, voluit; prior ipse
incarnatione incipiens ad ascensum ejus in ccelum aliis sedulo impendit. Omnes in Christo sincere di-
per singulos articulos medilando, gemendo, et oran- lexit, omnes honore prsevenit, et cunctis pro viribus
uo percurrisset. In argumentum est veritatis opus benefacere curavit. Semetipsum sibi pro Chrisli
illud de Laudibus sanctoe Crucis, in quo summa di- aniore veraciter abnegans, evangelicis mandatis, ac
ligentia et devotione mysteria Dominicoe passionis monasticis inslitutionibus suam in cunctis volunla-
enodavit. Nisienim patienli Chrislo magnopere fuis- " tem subjecit; morlificatisque perniciosis desideriis,
set compassus, tanta. latidum prseconianunquam in et voluptalibus carnis, Christianse arma palientise
ejus passionis memoriam scribere potuisset. Verum assumpsit, et sub confessionis ordine martyrio non
quia mentem Christo compalienlem habuit, vires, caruit, utpole qui corpus suum jejuniis, vigiliis, ora-
quas negavit infirmitas, pietas ministravit. Omnium tionibus, disciplinis, et aliis duris exercitationibus
namque spiritualium exercitiorum Dominicsepas- monasticis sine intermissione graviter maceravit,
sionis est raaximum, in quo monachus, qui recto et carnibus, vino et quibuslibet esculentis lautioribus
sapido modo fuerit assiduus, cilo magnum inveniet semper abslinuit : fabis, pisis, et oleribus naturse
conversationis internse profectum. Monachum in indigentiam ulcunque sustentavit. Quasi paradisi
hac sancta meditatione homini mundano prseposui, delicias amavit jejunium, et necessitalibus carnis
proplerea quod exutus negotiis ssecularibus ad me- semper prseposuit animse nutrimentmn. Quidquid
diiaiioncm Dominicsepassionis, vitseetmortisaptior necessitatibus suispotuit subripere, in ususmox pau-
jure censetur. perum censuit erogare. Nam pientissimus cum esset
Rabani aulem conversatio multum segregata fuit in pauperes, et abbas Fuldse, et archiepiscopus
.91 AD OPERA B. RABANIMAURt 92
Moguntise,tanta eos commiseralione prosecutus est, iA buas. Quod si riegtexefis, ammam tuam m districto
ut de crastino nullam videretur habere providen- Dei judicio ream fore noveris, et puniendam. J Re-
tiam. Unde .et a bonis viris, Deumque limentibus spondit Adelhardus, se patris jussa libenter factu-
pater nominabatur inopum, et hospes egenorum. Ab rura. Sed, o virus morliferum, quam noxia est sem-
illis vero, quos auri cupido insaliabilis avarilise per claustralibus avaritia, quos et proprise salulis
flammis incenderat, non pius, non misericors, non facit immemores, et conlra puritalem monaslicamin
nuuiificus, sed prodigus, vane gloriosus, et dissipa- superbia pertinaces. Adelhardus piger ad obedien-
tor substantiseChristi, per injuriam, polius nuncu- tiain, tardus ad pietatem, el ardens tolus ad avari-
pari consuevit. Ita virtus semper habet osores, qui tiam, pauperura inopiam neglexil, et nimia cupidi-
PharisaeoruHiet Scribarum exemplo, bonum, quod late seductus, suffragia mortuis debila fraudulentei
negare iu proximo nequeunt, in partem malam at- sublraxil. Nam parlira contemptu abbatis, cujtis ob-
que sinistram temere pervertunt. His similia bea- luclabatur pielati, parlim avarilia, non minus quam
tus Rabanus ab improbis passus est multa, qui cum tepiditale perniciosa, datus in reprobum sensum,
pielatem ejus in pauperes haud negare possent, quiescentium in Domino praebendas, aut in lolum
vanitalis studio ascribere non limebaht, asserentes relinuil, aut infideliter panperibtis ministravit. Sed
illum vanselaudis amore duclum eleemosynasfacere 3B non tulitaequitas divinatanlam ejtis temeritalem sinc
polius, quara pro honore Dei. Sed vir Dominimili- vindicta. Quadam namque die, cum externis rerum
lans sub fide Christi, qui radio divini amoris sta- curis nimium occupatus, hora jam essel tardior, et
bili jain firmitate ardebat, nec vana blaleronura dormienlibus coeteris per locum capitularem solus
curavit obloquia, nec a bono, quod inchoaverat, tenderet in dormitorium, lucernulam ex more in ma-
opere propterea cessavil, quamvis non modo detra- nibus geslans, vidit illic per gyrum monachos con-
ctionibus suorum, sed etiam coiiviciis urgeretur. sedcre plurimos, consueto schemale nigro indotos,
Nec tamen mirum, si in tanta congregatione bono- ct nimio terrore correptus, quid ageret, nesciebat,
ruminveniebantureliam nonnulli minus perfecli, aut Erat enim tardior hora noclis, qua conventunisimul
mali, cum inter duodecim apostolos Chrisli unus tunc adunatum suspicari non poluit. Undecum dili-
fuerit inventus tradilor esse magistri; et e septem gcntius intueretur, singulas fratrum nuper vila de-
primis. ecclesisediaconibus sui exstilerit nominis ftinclorum umbras esse cognovit, quibus slipendia
auctor erroris. Verumlamen non dereliquit Omni- subtraxerat ordinata, et ultra modura perturbalus
potens famulumsuum in tribulatione, quem in ca- animo, reirocedere tentabat. Sed nimius pavor, san-
mino paupertatis multipliciter probatum invenit guine concitalo in adversum, et crura obrigescere
esse fidelem, ae slabili firmitate voluntatis bonae 'C fecit et pedes, usque adeo, quod se movere de loco
pene invincibilem. Nullus eorum, quibus Dei amor non potuit. Consurgunt mox impetuose spirituum
cordi fuerat, et sacrarum sludium Scripturarum, fa- defunctorum terribiles umbrse,prostralumque nimio
cientem eleemosynas viriim Dei molestabat in ali- pavore videnles, indumenlis, virtute occulta, spolia-
quo ; seA ex monachis illi, quos minislros et dis- runt, ac dorso, non solum ul nobis est consueludo
pensatores rerum domeslicarum constiluerat, faci- castigandis nudato, sed insuper corpore tolo niise-
bus avaritise succensi, bonis obnitebantur sludiis ruhi coedunt,sensibililer virgis verberant, perculiunt,
sui pastoris. E quibus unus fuit, nomine Edelbar- liorribili vocis imagine consonantes:« Arripe [Forte,
dtis, palria Francus, homo plus aequoin rebus lnundi Accipe], infelix, avarilioe,quam meruisli, vindiclam,
sollicittis, quem paler majorem cellerarium domus posl Iridiiuin graviora recepltirus, posleaquam no-
conslituerat, cujus historiam infelicilalis ut scriba- biscum inter mortuos fueris computalus. J Evane-
nius, ratio poslulat aequitatis. scentibus mox umbris, remansit Adelhardus jacens,
Clementissimus inopum pater publico mandavit ut mortuus. Circa medium vero noctis, cum fratres
ediclo, ut quoties extra iribus monasterii aliquis consurgerent ad laudcs malulinas, flagellatum misc-
niorle commutaret hanc miserabiiem vitam, ejus rum repererunl, in loco capilulari jacenlem, mortuo
praebenda in cibo et potu integra, et sine diminu- •" qtiam vivo similiorem. Qui deporlatus ad inflrmito-
lione, per dies triginla conlinuos pro animsedefuncti rium, et ad se tandem, fralrum ope, reversus, quid
salute pauperibus deberel crogari. Contigii autem vidcrit, et quoe mala perpessus fuerit, audienlibus
anno Rabani abbatis duodecimo, qui fuit Dominicae revelavit, et quod die tertia morilurus, juxta verbum
nativitaiis octingentesimus tricesimus seplimus, in- apparentium sibi spirituum, prsedixit. Et ne somnium
diclione Romanorum quinladccima, plures in Ful- exislimarent, aut solius passionemmentis:«Cernite,
dcnsi ccenobiomonachos, vocante Domino, ab hac inquit, plagas, el verberum considerate livores, quia
miseria fuluram transmigrare ad vitam. Unde vir nemo sic dormiens, absque impressione aliqua vio-
sanctus, et defunclis compaliens et paiiperibus vivis. lenla extrinsecus poterit signari. J Intuebanlur mi-
ipsi Adelhardo, dispensatori domus, seriosius man- serabili severilate perculsum aslantes, nec lacrymas
davit, coram omnibus dicens ei: «Cura, frater, poterant continere, inlcr quos sanclus pastor Raba-
quam diligenlissime, ut pracbendas defunclorumfra- nus ovi nimis periclitanti ampliori compatiebatur af-
truiii meorum plenas et integras, sicuti pro eorura feclu charilatis et pise commiserationis.Curavit ergo
siiJtiteconstitui, singulis fideliter pauperibus di:tri- sollicitus, q^uodofficiumrequirebat abbatis, janique
 93 PROLEGOMENA. 94
viribus deficientem,paterno monebat affectu de cora- i ctione prohibuit et negavit. In hujus primordio con-
missis poenitentiamagere, et de misericordia Dei nul- stilulionis matrona quoedamnobilis, curiositate femi-
lalenus desperare. Quem eliam salubri admonilione nea superata, sancti abbatis inhibilionem conteinnens,
coniritum et pcenitentem , sacramenlis proemunivit adjunctaque sibi familiarium turba, per vetitam urbis
Dominicis,morientemque precibus Dominoinstantius portam exivit, et ccclesiam monasterii proesumptuosa
commendavit. At ille sub magno et aperto signo verae temeritate inlravit. Qusemox, a dsemone arrepta ,
conlritionis die tertia raigravit e vita. Quo mortuo , horribiles ccepit emiltere voces, astantesque nimio
besiissimus abbas Rabanus omnipotenti Deo sacrifi- pavore perterruit. Quam ligalis manibus sui reporta-
cium hoslioesalutaris pro remedio animse illius ob- runlin oppidum, et salulem ejus cum lacrymis Ra-
tulit, jejunia etorationes et sibi et fratribus indixit, bani et monachorum precibus commiserunt. Verum,
eleen;osynas auxit, ct in salutem ejus, quidquid boni Domino permillcntc, lam crudeliter in eam saeviebat
poterat, misericordiler impendit. Cum ecce defun- doemonium, quod intra paucos dies mori fuit com-
ctus, tricesima die post mortem suam, in cella oranti pulsa, doemonioin ea sine intermissione clamante :
Rabano post matutinas visibilis et squalidus appa- « Pro me data est senlenlia Dei quoniam neirio, sola
ruit, et quid pateretur, etiam liabilu et assuinplo morte excepta, me ab hoc vasculo ejiciet. i Similia
schemate qnodammodo demonstravil. Ad quem nihil B nonnullis constat postea contigisse mulieribus, quas
territus vir Domini ait: « Quomodo est, frater, et sub simili praesumptione doenioniuminvasit. ln feslis
quid circa te nunc agilur, qui tam squaUdus mihi tamen sancti Bonifacii martyris et dedicationis hodie
appares ? Dic mihi, per Dominum precor, quid tibi mulieribus ad ecclesiam monasterii tantum accessus
profuerunt orationes noslrse, castigationes et jeju- permittitur, quod beati Rabani, et multis postea tem-
nia? i Cui respondit spiritus: « Orationes vestrse poribus penitus negabalur.
omnipolenli Deo gralse el acceptse fuerunt, mihique His et aliis multis per virum Dei laudabiliter con-
non in parvum relevamen profuere pcenarum, sed slilutis, et mirabiliter palratis, nemo de ejus sancti-
plenam obtinere veniam nequeo, donec fratres noslri tate poterat dubilare, cujus uutui omnes tam prom-
ascendermt in ccelum purgati, quos ego in carne po- ptam cernebant divinam adesse polenliain. Unde
situs, mea tenacitate ac negligenlia in pcenis purga- nomen ejus in toto regno Francorum faclum est ma-
toriis retardavi. Nam et prsebenda mihi alioquin gna celebritate gloriosum, et multi de remotis terrae
debita ipsis in subsidium provenit, sicuti divina ju- provsnciis ejus fania eruditionis ct sanctitalis exci-
stitia ordinavit. Sed oro te, pater, duplicentur prse- tati, ad videndum illum et audiendum quotidie con-
bendaepauperum, et confido quod Dei miseralione fluebant, qui conversalione ac moribus ejus perspe-
citius liberabor. J Promisit vir sanctus, quod postu- 2 clis, ad meliora profecerunt. Multis in abbalia Ful-
Iavit defunclus. Duplicavil egenis prsebendas, et ora- densi virtutibus coruscavit el signis, quorum a nobis
tiones conlinuavit. Unde post alios triginta dies ile- memoriam, niiuia intercapedo temporis abscondens,
rum claro scbciaatc defunctus apparuit vivo paslori, oblivione perpelua sepelivit. Ita mortalibus semper
se jam tunc iiberalum relutit, Domino Deo ct Ra- vilescunt prsesenlia, ut quanttimlibet excellenter suis
bano gralias egit. Ex eo tempore Fuidenses monachi lemporibus dicta seu facta insignium virorum, non
pavore tam miserabilis historise perctilsi, et curam soluin commendare lilleris despiciant, sed eliam lau-
satisfaciendi pro mortuis tribus adhibuere sollicitam, dera adhibere meritis eorum dignam conlemnant.
et abbatis sui prsecepta, sine conlradiclione, ac si Veterum magniflce gesta et legunt avide, et laudibus
divinitus emanassent, cuslodire salagebant. Nam celebrant, sed conlemporaueos sibi viros, etiam si
cum hujus facti apud eos memoria, qui tunc inler veleribus sint meliores, quasi notos, et ob id niinoris
morlales vivebant, peniius essel indelebilis, mentes prelii, spernendo meritis privanl. Tam est iniqua
omnium tanto perculserat metu pavoris, quod non morlaliura de rebus aesiimalio seniper, ul incognila
solum debitas vila defunclis fratribus prcebendasdis- miretur, et laudibus celebret; nota vero, et sibi
tribuebant inlegras, et plenas in usus pauperum, prsesenlia, tanquam nihilum vilipendat: fidem majo-
sed unus eliam quisque de sua portione victus quo- D rem incerlis -scriplis proestans alienis, quam scien-
tidie subtrahens aliquid sibi libens in subsidium con- tiam vel seslimalionem oculis propriis. Hinc fit inju-
tulit egenorum. ria nnillis, qui magna fecerunt in hoc mundo tempo-
Fecit et aliam valde necessariam conslitutionem ribus suis, et scriptorum vel pcnuria, vel negligenlia,
beatus abbas Rabanus, quse, ut fertur, usque in prse- nullam, aut parvam, apud posterilatem , raemoriam
sentem diem in monaslerio servatur. Sciens enim sunl conseculi. Sic Rabanus, sanctissimus abbas,
quain sit monachis frequens conspeclus mulierum magnas fecit in diebus suis virtutes, nec tamen con-
periculosus, illis maxime qui juniores selatein limore dignam merilis a scriptoribus aceepit memoriam.
Domini adbuc minus exercitalos habent senstis, de Refcrl enim supradiclus auctor, Meginfridus, in vo-
eonsilio duodecim seniorum cunctis perpetuo mulie- lumine de Temporibus gratise, Rabanum hunc, bea-
ribus ad monasterium interdixit accessum. Qusesan- tissimum abbatem, suis ad Deum orationibus csecos
Claconstilutio ut robttr obtineret peipetuuni, trans- illiiminassfi duos, claudos gressibus formasse qua-
itum fcmineo sexui per aquilonarem urbis portam, tuor, de humanis ctiam corporibus plures ejecisse
fcxtra quam situm est monasterium, perpetua san- docniones, etmullis aliis claruisse mjraculjs. Sed quo
 95 AD OPERA B. RABANI MAURI %
h«c facta sint ordine, non Satis luculenter expressit, A tia, precibus annuens supplicanlis, Lutbertum Hir-
propterea tamen de sanctitate illius dubitandum non saugiae primum abbatem constituit, cui de suis, mo-
est, quod vitam ejus non invenimus ex ordine ab an- nachos in omni religione perfectos monastica, quin-
tiquis compositam, cum similia multis sanctorum decim numero conjunxit. Ad monasterium quoque
acciderint. NovaeCorbeise11,quod in Saxonica regione, quse nunc
Verum si quis de hujus viri sanctiraonia dubitat, Westgallia » nuncupatur, fundari coepit, anno Domi-
libros, quos magno labore quondam edidit, atten- nicse nativitatis octingentesimo vicesiinosecundo d,
tius revolvat. Optima scripsit, quoniam divino spiritu indictione Romanorum quinta decima, monachos
illustratus, pure, sancte et irreprehensibiliter in postea consummatos destinavit, viros eruditos atque
medio pravse nationis vixit. Nec aliter vivere potuit, sanctissimos, inter quos sanctus Altfridus, postea
qui tara sancta docuit et scripsit. Nam cum esset quarlus in Hildelsheim pontifex, unus exstitit: per
ardens in divino amore, nullum sine spirituali exer- quem Deus multa signa et miracula fidelibus osten-
ciiip tempus prseteriit, quippe qui se totum Dei ser- dit. Ad alia quoque plura ccenobia, eo tempore no-
vitio mancipavit. Legit utilia, scripsit sancta, docuit viter constructa, beatus Pater abbales misit et mo-
recta, operabalur ccelestia, et sine intermissione me- nachos, quorum nomina brevitatis amore silenlio per-
ditabatur divina. Hsec illum sancta conversalio, et £$transivimus, ut pote qui ad linem historise rationa-
nobis merito venerabilem fecit in terris, et cum san- biliter festinamus.
clis Dei omnibus gloriosum reddidit in ccelis. Deo Cum itaque reverendissimus abbas Rabanus in
juvenis in monasterio coepit vivere, ac bene ccepta lege monastica irreprehensibiliter viveret, et multos
fideliter usque ad mortem continuavit. Monachusfuit verbo et exemplo ad justitiam erudiret, ssevitin eum
innocens, abbas in Deo semper proficiens, archiepi- totius boni adversarius, et variis modis viri propo-
scopus inter prsefectos excellens, fraternae charitatis situm enervare, penitusque subvertere laborabat, et
amator et cultor ferventissimus exstitit, et salutem multis variisque nocendi mediis virum sanctum ag-
omnium studiosissime quaesivit. Unde zelo divini gressus, cum animi ejus constantiam nequaquam pos-
amoris accensus, multis coenobiis, quse tunc fuuda- set perfringere, subditorum ejus menles ad odium
bantur de novo, et monachos ex suis dedit rogatus, psistoris callida studuit machinatione provocare.
el doctrina prseclaros abbates. Infirmiores quosque, Anno igitur nalivitatis ejus quinquagesimo septimo e,
et minus in observantia regulari zelosos atque perfe- ut Meginfridus (Fuldse poslea monachus) est auctor,
ctos, in monasterio secum detinuit, et sub virga di- facta est inter eum et monachos ejus, sollicitante
sciplinaead meliora quotidie compellere non cessavit. diabolo, gravis quaedam et nociva dissensio, cujus
Ad monasteria vero noviter fundata, non misit infir- C tamen causam non expressit. Quam Ludovicusf Ger-
mos, sed fortes, non lepidos et camales, sed moribus manorum rex, frater Lolharii imperatoris ac regis
et eruditione consummatos atque perfeclos. Anno Italise, filius Ludovici primi cum audivisset, missis ad
regiminis sui abbatialis tertio decimo, qui fuit Domi- Fuldam nuntiis, Rabanum ad se vocavit abbatem, et
nicse nativitatis octingentesimus tricesimus octavus, monachorum temeritatem regali auctoritate compe- .
indiclione Romanorum prima, cum Erlafridus qui- scuit, venientemque cum houore suscepit, et bien-
dam comes in Calba monasterium in memoriam san- nio 6 ferme secum in curia regali detinuit. Inlerea
cli Aurelii a pontificis, apud Hirsangiam, Spirensis monachi Fuldenses, pcenitentia ducti, oratores mise-
dicecesis, novum a fundamento construxisset, missa runt ad regem, humili supplicalione rogantes, ut
legatione in Fuldam cum precibus Otgari archiepi- ablatum sibi redonaret abbatem. Quod tamen facere,
scopi Moguntini et [ Forte ad ] Rabanum abbatem, propter causam rationabilem, et abbas ipse renuit,
monachos ab eo petiil,et ejus disposilioni ccenobium, etrex admittere nullatenus consensit. Mansit ergo in
quod erexerat, commendavit. Qui pro Dei reveren- aula regia beatus abbas Rabanus biennio, usque ad
a Hic est Armenus Bedicianorum episcop. S. BasiL Infestant conjunctasuis gens perfidaSclavi.
'
Magni synchronus et cosetan., quem Galesinius, Fer- T» v Inter praedictosmediaregione morantur
rarius, aliique referunt coli 9 Novemb. Trithemius, Augarii,populusSaxonumtertius ...
25 Maii. Sunt ergo Westpbali dicti, quod in occidua parte seu
b De nova hac Corbeia vide Vitam sancti Adelardi limine aut limite Saxonum occidentali habilarent;
perc Radbertum, cap. 16, et Vilam S. Anscharii. quodin orientali. Est ivest occidens, oost
Irno Westphalia. De origine htijus vocabuli multa Ooslphali,
oriens ; palen, limites, fines, limina regionum aut
congerunt geographi moderni, et Wernerus Role- imperii.
winck libro de Situ et Moribus Weslphalorum, cap. d Cousentiunt in anno auctor antiquus de constru-
2, quorum nullus a Gallis noraen illius concedit. De ctione monasterii Corbeiaeapud Meibomiumet tomoll
iis poeta Saxonicus, qui Arnulphi iraperatoris sevo scriptorum Franciae, Schafnaburgensis in Chronico,
vixit ad annum 772, haec habet: Albertus Crantzius lib. i Melropolis, cap. 19, aliique.
e Ex hoc loco supra ostendimus in setate Tri-
Sed generalishabel populosdivisioternos, themium huc usque triennio aberrare.
Insignitaquibus Saxoniafloruitolim: f Imo Rabanum ad ecclesiam S. Petri in monle ad
Nominauunc remanent, virtus antiuuarecessit.
DeniqueWestphalosvocitantin parte manenies orientem monasterii secessisse, librosque coeptosab-
Occidua,quorumnou longe terminusamne solvisse, dictum in priore Vita, num. 49.
A Rhenodislat. Regionemsolisad ortum * Quinquennio privatim vixisse certum est ex su-
IuhabitantOosterlingi,quos nominequidam pra dictis.
a lio
Oslphalos vocitant, c onfioia
quorum
97 PROLEGOMENA. 98
morlem Otgaru "archiepiscopi Moguntini, monachis A JLquae pontificalis ministerii oflicium requirere vide-
interim lamentanlibus. batur, omisit, sed irreprehensibilem se cunctis in
operibus bonis semper exhibuit. Ordinatus autem
LIBER TERTIUS. fuit in archiepiscopum, sicut est dictum, vicesima
Igitur post mortem memorali archiepiscopi Mo- sextad die mensis Juriii, quse fuit sanctorura Joan-
gunli.ni Otgarii, qui fuit in ordine archiprsesulum nis et Pauli martyrum feslivitale solemnis, apud
quinlus, et obiit anno Dominicse nativitatis octin- Moguntiam in eeelesia cathedrali, rege Ludovico et
gentesimo quadragesimo seplimo, indictione Ro- multis aliis praesentibus.
manorum decima, mensis Aprilis die vicesima prima, 6 Eodem anno, jubente Ludovico rege, apud Mo-
in monasterio sancti Albani martyris apud Mogun- in monasterio sancli Albani martyris, circa
guntiam
tiam, in capella sancti Bonifaciicum honore sepultus, principium mensis Octobris synodum habuit, ad
anno pontificatus sui vicesimo secundo a, beatus Ra-
quani non solum de sua provincia, sed etiam de aliis
banus Maurus Magnentius, abbas Fuldensis, promo- plures episcopos et abbates convocavit;
quoruiu con-
tione Ludovici regis, in archiepiscopum Mogunti- silio, multa
pro communi utiUtate rei ecclesiasticae
iium electus, votis procerum successit, et prsefuit prudenter ordinavit.
annis novem *>, mensibus quatuor. Cui substilu- I f Per idem tempus mulier qusedam, Thierda no-
tus Hatto in abbatia Fuldensi succedens praefuit
annis septem. Rabanus itaque abbas anno setatis mine, pseudoprophetissa, de partibus alienis venit
ad Moguntiam : quae Salomonis episcopi Constaii-
suse quinquagesimo nono, qui fuit Lotharii impera-
tiensis parochiam suis vaticiniis non modice pertur-
toris septimus, et quarti Leonis papse secundus c,
baverat. Nam certam de proximo instantem consuin-
Germanorumque regis Ludovici seque septimus, et
mationis saeculi diem, aliaque perplura, quse soli
Dominicsenativilalis, jam prsenotatus in archiepi-
Deo sunt cognita, quasi divinitus sibi revelata, se
scopum ordinatus, pristinum vitoe rigorem non solum
in nullo minuit, sed quasi tunc primum inciperet scire, publice praedicabat, dicens eodem anno ulti-
converti ad Deum, regularis observantise disciplinam mum mundi diem imminere. Unde multi ex populo
in mullis auclam usque ad mortem custodivit. A utriusque sexus timore perculsi, ad eam venerunl,
carnibus et vino imprimis abstinuit, delicias non oblatisque muneribus, se illius orationibus, quasi
sanctse commendabant. Et, quod gravius est,
qusesivit, nullas infirmoecarnis aut mundi volupta- alicujus viri doctrinas ecclesiasticas post-
tes sive illecebras ullatenus admisit; balnea, et omne sacri etiam ordinis
ponentes, illam quasi magistram ccelitus destinatam
quod corpus tenerum fovet, sed mentem resolvit, Haecad praesenliam sancti Rabani ar-
damnatione perpetua refutavit, gregem sibi commis- p( sequebantur.
et aliorum episcoporum apud sanctum
sum, ut verus pontifex, fervidusque Christi minister, chiprsesulis ct de suis assertionibus
summa diligentia custodivit; quem verbo, exemplo Albanum deducta, diligenler
requisita, presbylerum quemdam sibi ea suggessis-
et
simul, hujus vitse pabulo, qua potuit sollicitudine,
et enulrivit. Ab memoria reces- se, et se talia, qusestus causa, in populum seminasse,
pavit ejus nunquam
sit apostolica sententia Pauli dicentis : Oportet epi- professa est. Quapropter synodali judicio publice
unius uxoris csesa flagellis, ministerium prsedicationis, quod irra-
scopum irreprehensibilem esse, virum,
et sibi contra morem eccle-
sobrium, caslum, virtulibus ornatum, prudentem, pu- tionabiliter usurpaverat, cum dedecore
dkum, hospitalem,atque salutaris scientiw doclorem; siasticum vendicare prsesumpserat,
non vinolentum, non percussorem , sed modestum; maximo et manifesta confusione amisit, suisque va-
non litigiosum, non cupidum, el qui lestimonium ha- ticiniis tandem confusa, finem imposuit.
beat bonumab liis eliam qui foris sunt, ut non in im- e Gotescalcus quoque u presbyter quidam, natione-
properium incidal, et in laqueum diaboli (I Tim. m). Gallus, ex i Rhemorum dicecesi adveniens, de prse-
Quoe-omniacrcbrius in mente revolvens, nihil eorum destinatione Dei novum et perniciosum seminabat
a Aliis vigesimoprimo, quod prdinatus putetur sub jj) d Sequentem diem seu v Ealend. Julii assignant
initium anni 827 aut finem anni praecedentis.
b Haltonem anno 842 secedenli in ecclesiam S. aliqui. c Annal. Fuldenses: « In eodem anno, jubente
Petri Rabano successisse certum est ex epistola 40 Ludovico rege, apud Moguntiacum synodum habuit
Lupi abbatis Ferrariensis ad Rabanum : « Audivi, circa Kalend. Octob. J
inquit, sarcinam administrationis vestroe vos depo- f Hsec descripsit ex eisdem Annal., ubi dicitur
suisse, et rebus divinis solummodo nunc esse inlen- venisse mulier ex Alemannimparlibus', nomine Thiola.
tos : Hattoni vero noslro curam sudoris plenam reli- Eamdem historiam refert Trilhemius in Chronico
quisse. J Obitum ejus assignant Annales Fuldenses Hirsaugiensi ad annum 848.
ad annum 856, quo pridie Idus April. scribitur de- «Anno sequenti in alia synodo daninatus fuit,
cessisse. Praefuit ergo annis non septem, sed circiter ut supra diclum.
tredecim. Reliqua suggerit Browerus in Fuldenstbus, h Imo et monachus monaslerii Orbaci, fundali a
cui his Annalibuscertior lux effulget, quam ex vele- sancto Regulo archiepiscopo Rhemensi in eo sepulto,
rum abbatum catalogo ms. relato in scholiis ad poe- sub finem septimi sseculi.
mata-Rabani, num. 28, ubi dicitur per annos 22 re- i Potius Provincim archiepiscopalisut jam loqui-
xisse, ab anno 841 ad 862. mur, quod Orbacum sit dioecesis Suessioneusis. Sic
c Imo primus. Nam Sergio hoc anno 847 pridie dicecesimpro provincia accipit Rabanus in epistola
ldus April. defuncto, eodera die Leo successit. Ana- synodali ad Ludovicum regem.
stasius Bibliolhecarius, et ex eo Baronius, num. 7.
99 AD OPERA B. RABANI MAURI 100
errorem. Dicebat enim tam bonos ad vitam oeternaejAinproprium pontlficem consilium adunarunt. Fuit
felicitalis quam malos ad mortem perpetuam inevi- autem Rabanns pontifex et in se rectus, integer, et
tabiliter a Deo prsedeslinatos esse; et nec illis no- juslus ; ad subditos vero zelosus, et pastorali solli-
cere, si peccent, nec malis et prsescitis prodesse, si citudine vigilanlissimus, qui cum ecclesiserninistros
ad melioris vitse propositum convertantur, eo quod ad canonicas constitutiones, juxta oflicii rationem,
providentia Dei omnino sit infallibilis. Contra quem vellet reducere, pravorum contra se mentes graviter
beatissimus archipraesul Rabanus campum disputa- irritavit. Et nisi providentia divina, quae nunquam
tionis laluiu ingressus, tam Scripturarum auctorita- in sua dispositione fallitur, aliter ordinasset, manus
te quam evidentia rationis eum coram omnibus, Deo impiorum effugere minime potuisset. Sed non est
auxiliante, superavit, et vi argumentationis usque consiliumhominis conlra Deum (Prov. xxi). Eodem
adeo reddidit mulum, quod nihil pro sua opinione namque tempore Rabanus archiepiscopus synodo
amplius potuit inferre. Benedictus per omnia Deus prsesidebat, apud sanctum Albanum, Ludovicus rex
qui perniciosissimum dogma erroris, per os famuli in civilate Moguntina procerum regni celebrabat
sui Rabani confutavit. Rationabiliter itaque a san- coiiventum, qui homines sancti Rabani, ut Regino
cto Rabano convictus, superatus, et confusus in con- e testatur in chronicis, conspirantes adversus domi-
spectu episcoporum, abbatum, et caeterorum om- B num suum, publice convictos, cum eo paciflcavit, et
nium, qui fuere prsesentes, correctionem assum- unicuique pro mensura delicti satisfaclionem in-
psit, erroremque suum a publice h revocavit. De junxit.
sententia vero synodi sanclse ad episcopum pro- Anno post baec Dominicaenativitatis octingente-
prium Hincmarum Rhemis transmissus est, dato simo quinquagesimo secundo, indiclione Romanorum
prius juramenlo confirmationis, ne in regnum Liido- quintadecima, qui fuit pontiflcalus beati Rabani
vici, hoc est Germanicum, amplius rediret. c Multa quintus aunus, iterum celebrata est synodus, rege
quoque in eadem synodo et alia fuerunt uliliter de- Ludovico jubente, apud Moguntiam, in monaslerio
creta, quse alibi habentur. sancti Albani martyris, ipso Rabano procsidenle
Verum silentio praetereundum non est, quemad- archiepiscopo, in qua pene omnes episcopi, el abba -
modum omnis boni hostis et inimicus, diabolus san- tes Francise orientalis l, Bavarise atque Saxonise,
ctis Rabani studiis adversabatur in omnibus die ac cum Rhenanis et Mosellanis comparuerunt propriis
nocle ; quaerens el observans ejus vitae seniitas, ut in personis. Multa in ea synodo statuta sunt, adcom-
eum vel a sanctilatis revocarel proposito, vel pu- munem ulilitatem ecclesioe, proque moruiu corre-
blicseneci exponeret, aut confusioni personali. Nec a ctione Deo famulanlium clericorum, quse oinnia
male cceptis quievit, quousque tandem in brevi plu- C Ludovicus ipse regali auctoritate confirmavit. Et
rium animas subditorum subvertit. Nam cum vix episcopi quidem synodales qusestiones in concilio de-
d duos in pontificatu menses iraplesset, suis pene om- terminabant: rex autem cum principibus in civitate
nibus, instiganle spiiitu maligno, coepit nimium sedandis litibus invigilabat.
displicere, quorum tanla fuit subsecuta temerilas, Anno Dominicae nativitalis octingentesimo quiu-
ut occultura de morte illius tractarent consilium ! quagesimo, indictione Romanorum tertiadecima, qui
Conspirantes enim adversus eum ex clericis ecclesise fuit sancli Rabani annus in pontificalu terlius, Ger-
Moguntinsecomplures, quorum vitia et inordinalam manise populos gravissima fames oppressit, maxime
conversaiionem vir sanclus rationabiliter arguebat, circa Rhenum habilantes. Nam unus modius de fru-
de laicis etiani multos nobiles et ignobiles in suam menlo Mogunlise vendebatur pro * decem nuinmis
perversam societalem occulte traxerunl, el malum argenti, quorum sex et viginti unum hodie faciunt
aIn synodica epistola Rabani ad Hincmarum ar- generale placitum habuit apnd Moguntiacum, in quo
chiepiscopum Rhemensem scribit « incorrigibilem legatos fralrum suorum, et Nordmannorum, Sclavo-
eum repertum et recludendum esse, uec siuenduiu rumque suscepit, audivit et absolvit. Honiincsetiam
amplius errorem docere et seducere populum Chri- Hrabani episcopi adversus doniinum suum conspi-
slianuin.» Et in tillima ad eumdem epistola scribit, D ranles publice conviclos cum eo pacificavit. »
eum « praesenlema sua nequitia avellinon poluisse. J> t Annales Fuldenses ad hunc annuni .S52sic re-
Sigebertus ad ann. 849 ail« Convictum, sed tanien ferunt: « Habila est antem et synotlus ex yoluntale
in suoperseverasse errore. J atque prseceplo ejusdem serenissimi principis (regis
h Archiepiscopum. Nam proprius episcopus erat Ludovici) in civitale Moguniia metropoli Germaniae,
Suessonensis Rotliardus, seu Hrothadus, qui etiara prsesidente Rabano venerabili ejusdem urbis arcln-
Carisiacoe synodo interfuit, in qua dicitur « honorem episcopo, cum omnibus episcopis atque abbatibus
presbyleralem per Rigboldum chorepiscopura cum Orienlalis Francise, Baioarise et Saxoniae. Et illi
esset Suessonicseparochieemonachus, inscio civitatis quidem de absolvendis quxstionibus ecclesiastice
suaeepiscopo, usurpasse. J tractatura habebant. Rex vero cum principibus et
c Decreto synodi Carisiacse, « honore presbyte- praefeclis provinciarum publicis causis lilibusque
rali detectus esl, ut improbus virgis coesus, et ne componendis insistens, postquam synodalia eorum
aliis noceret, ergaslulo retrusus. J deereta suo judicio comprobavit et legationes Bulga-
d Imo haecanno archiepiscopatus 2, Christi 848, rorum Sclavorumque audivit et absolvit, Baioariam
contigisse ex sequenlibus certum. reversus est. J At Mosellanos fuisse extra regnum
e Non Regino, qui Rabani non meminit, sed auctor Ludovici certtim est.
Anualiuni Fuldensium, in quibus hoec legunlur ad s Annales Fuldenses iterum descripsit, in quibus
aunuui 848 :« kudovieus rex clrca Kalend. Octobris decemsiclis argenti legitur: reUqua de malaro Tri-
• 01 PROLEGOMENA. 10*
auri florenum»Ex qua supputatione constat unum AL rarum, meditationi quoque, orationi et contempla-
oclale frumenti, quod maldrum vocant, plus quam tioni, quoties a ponliflcali poterat ministerio vacare,
tres solvisseflorenos dictse mensurse Moguntinensis. sempcr fuit intenlus, et sanclitatis exercitium, quod
Morabatur autem eo tempore beatus Rabanus ar- monachus in ccenobio didicerat, etiam archipracsul
chiepiscopus in quadara villa parochise suse, cui vo- factus, sine intermissione continuans, nunquam in-
cabulum est Wincella, quam in descensu Rheni termisit. Verbuin Dei prsedicare sibi commisso po-
fluminisad dextram, ferme tribus a Moguntia distat pulo non erubuit ; quippe qui se apostolorum con-
milliaribus, et nunc ab incolis terrse Wunckel nun- secutumesseministeriumrecogiiovit. Enimvero sicut
cupalur. In ea residens, pauperes de diversis locis non merelur dici apostolus, qui vacans mundi ne-
advenientes quotidie plus quam trecentos suscipiebat, gotiis vel otio, verbum Dei commissis sibi populis
el alimento sustentabat, exceplis his qui inpraesen- non prsedical, ila episcopali honore penitus est in-
tia illius assidue vescebantur. dignns, qui negleclis sivc postposilis spiritualibus,
Venit autem inter alios, una dierum et mulier sola temporalia curat. Transiens ergo per vicos,
quoedamex villa Crucinaco (quaenunc oppidum esta) perque caslella et villas, Apostolorum more, Raba-
oriunda, inedia pene consumpta cum infanle par- nus cum clericis nonntdlis et monachis, quos ad hoc
vulo, cum aliis pauperibus, refocillari desiderans. »B ministerium novit idoneos, Evangelinm Dei populo
Queepriusquam limen portoe domus episcopalis trans- nuntiavit, delinquentes corripuit, poenitentes Do-
cenderat, prae nimia imbeciUilatecorruens in lerram, mino reconciliavit. Mores clericorum totis viribus
spirilum exbalavil. Puer vero mamillam malris de- ad apostolicam institutionem reformare sluduit,
functse jacentis, quasi viventis, de sinu protrahens, pro quorum directione salubri, tres libros nota-
et sugere lentans, multos intuentes ad fletum coegit, biles ad Haildolfum, quartum archiepiscoptim Mo-
Quse cum beato pontifici nuntiala fuissenl, ingemuit guntinum, antecessorem suum, prius Iucubravil a.
et prse nimio compassionis dolore lacrymas cohibere Quoties vero ab actionibus ecclesiae publicis va-
nou potuit. Ex illa die per omnem regionem miseri- cabat, mansionem residentiae corporalis tenebat
cordiam prsedicari fecit egenis, eleemosynas pro vel in memorata villa circa Rhenum Wincella, vel in
viribus auxit. Pauperibus, undecunque venientibus, Moguntia, circa majoreiu ecclesiam, in domo episco-
necessarium prsesentis vitse pabulum abundanlius pali, aut certe in monte, haud procul a praenomina-
ministravit. Hanc ejus munificentiam in pauperes to vico, qui de nomine illius dictus est Bislhofebe-
omnipotens Deus gratam habens, duplici beneficio rus, in qtto nunc monasterium sancli Joannis Bapti-
remunerasse legitur; dum ei copiosam,hujus vitae slse cernitur esse constructum. Frequenter etiam
provisionem in prsesenli retribuit, et animam illius C ' manere consuevit in ccenobio sancti martyris Al-
tandem a corpore separatam aeternaefelicitalis in bani, quod in monle prope Moguntiam Richolfus h,
ccelodeliciis perpetuo satiavit. Dispersit enim hujus tertius archiepiscopus, construsit, anno Domini se-
vitae divitias pro Chrisli amore, el dedh pauperibus, ptingentesimo nonagesimo sexto, indictione Roma-
propter quod et Justkia ejus manet in smculum sm- norum quarta, propter monachorum inibi Dco famu-
culi (Psal. cxi, 9), et convivium [et cornu] ejus cum lanlium vitae sanctitatem. In monasterio etiam ca-
sanctis omnibus exaltatur in gloria. Christuin Jestsm nonicorum Sancli Victoris c, extra Moguntiam, soc-
unigcnitum Dei Filium, cujus minisler crat et pon- pius habitabat, cum propter aeris lemperiem, tuin
tifex, amavil super omnia, pro cujus honore fidelem propter loci et situs amcenitatem. Ibi nonnulla pro
se ovium ejus pastorem exhibuit, inscios docuit, fidelium sedificationem scribens composuil, ubi et
pauperes pavit, errantes et per devia peccatorum sanctus Lullus quondam archiepiscopus orationi
proecipitaiosad viam juslitise paterna soUiciludine meditalioniqtie insistere consuevit.
reduxit. Vere juslus et sanctus, qui post aurnm non Hicjam reor opportunuin, ul quam plura, quam-
abiit: nec in Ihesauris pecuniwsperavit (Eccli. xxxi, que utilia scripserit volumina Rabanus iste sanctis-
8). Omnis confideiilia ejus fuit in Domino, pro cu- .n simus pontifex, ab anno setatis suoe tricesimo usque
jus amore coeleraomnia despexit. Unde rerum lem-' ad finem vitse per annos ferme octo et triginta, qui-
poralium curam exemplo priscorum pontificum viris bus nunquam a sttidio Scripturarum et editione li-
commisit idoneis : quorum relevatus minislerio , brorum cessavit, posteritatis memorioecommendem.
spirilualibus intentius vacaret. Ea vero quse pontifi- Fuit enim, quemadmodum in superioribus dictum
cale requirebant olficiuni, in tota dicecesi per semet- est, per Germaniam omnium doctissimus, qui mul-
ipsum administrabat. Lectioni diviuarum Scriptu- titudine, ulililate, facundia, et elegantia librorum a
themii expositio est. Charitatem Rabani in hac fame anno 1419 in canonicorum collegium commigravit.
laudal idem Trithemius in Chronico Hirsaugiensi ad Vide Ferarium in Moguntiaca lib, i, cap. 50 et 51,
an. 849 el 850. • lib. iv, in Archiepiscopo 5.
a Palatinatus inferioris. Deest nomen loci in An-' et d « S. Willibaldum J proferl Wicelius in Hagio-
nalibus Fuldensibus. logio « scripsisse Vitam sancti Bonilacii, et rescri-
i> Anno Cbrisli 819, necdum tum abbas. in loco qui S. Vicloris extra Muros dicitur,
c Sedil Richolfus ab anno 787 ad 814. Ecclesia psisse ubi Lullus et Rabanus vacabant oratiouibus ; J quae
S. Albaniconsccrata est ann. 805 Kalcnd. Decemb. a Yitse amplificatore adjecta sunl, cum S. Willibal-
Ccenobiumhoc moiiachorum, concessu Martini papae, dus anle obierit quam Rabanus nascerelur.
 405 AD OPERA B. RABANIMAURI 104
se editorum, nec praecedentem quemquam habuit jA Fuldse roonachus et scholasticus, deinde abbas, et
similem, nec post se reliquit sequalem. Quod veriim postremo archiepiscopus sine intermissione pro Dei
ex eo constabit facilius, si titulos librorum ejus per gloria et fidelium utilitate maxima insudavit.
ordinem exprimamus, non quo sunt editi, sed a nobis Fuit enim vir sua setateGermanorum omnium stu-
collocati. diosissimus, et universalis facile princeps doctrinse,
Scripsit igitur ad Frecolfum Lexoviensem in Nor- qui sapientia et eruditione in sua natione omnes
mannia episcopum, quondam discipulum suum, de superavit, vicitque praecedenles, nec similem post se
quo supra diximus, in Genesim libros quatuor; in habuit, inter sequaces. Ab eo namque tempore, quo
Exodum libros quatuor; inNumeros librosquatuor; scholasticam apud Fuldam claustralibus palaestram
in LeviticumIibros quatuor; in Deuteronomiumlibros inslituit, per annos ferme quadringenlos, multi in
quatuor; in historiam Josue libros duos ; in histo- ordine sancti patris Benedicti per totam Europam
riam Judicum libros duos; in historiam Ruth librum monachi doctissimi claruerunt. De quibus in primo
unum: ad Hildowinum, abbatem sancti Dionysii librovirorum illustrium, ordfnis nostri memorali,
super historiam Regum libros plures ; in Paralipo- complures nominatim recensui, et etiam non pau-
menon libros quatuor; in Esdram a et Nebemiam cos in volumine de scriptoribus ecclesiasticis dudum
libros tres ; in historiam Tobiae librum unum ; in 1B collocavi. Eo tempore proverbium iUudverum exsti-
historiam Judith libros septem ; in historiam Esther tit quo dicebatur : Scientia Scriplurarum in cucullis
librum unum ; in historiam Job libros plures ; in lalitat monachorum. Monachienim tunc fuerunl stu-
tplum Psalterium libros plures ; in Pf overbia Salo- diosi atque doctissimi, qui non solum Latinis, sed
iiionis libros plures ; in Ecclesiasten libros plures ; etiam GraecisUtteris apud Germanos et GaUosslu-
in Cantica canticortm libros plures; in librum Sa- dium diligens impenderent. Nostris vero monachis
pientiae libros tres; ili Ecclesiasticum libros decem ; postremo voluptates carnis et otia lectioni Scriptu-
in Isaiam prophetara libros viginti-; in Ezechielem rarum praeferentibus, Graecarum etiam litlerarum
libros viginti; in Danielem prophetara libros tres ; scientia pariter apud Germanos et Gallos penitus de-
in duodecim prophetas minores libros duodecim ; fecit. Supervenerunt nova fratrum instituta Mendi-
in historiam Machabseorumlibfos tres ; in Evange- cantium, et novos studiorum modos cum familiari
liura Matthseilibros octo; in Evangelium Lueselibros quodam atque campestri genere scribendi attulerunt.
tres ; in Evangelium Marci Hbros quatuor ; in Evan- Rabanus autem primus inler Germauos, doctor
gelium Joannis libros plures ; ad Luxum Servatum untversaliler eruditus, scientia profundus, eloquio
presbyterum in oranes epistolas Pauli apostoli libros disertus et solidus, vita emicuit et conversatione,
tres et viginti; in Actus aposlolorum libros plures ; (C doclissimus, religiosus atque sanctissimus ; vere
in Epistolas Canonicas libros septem ; in Apocaly- diguus, gratus, et acceptus Deo pontifex semper
psin Joannis libros plures; ad Gregorium papam exstitit. In cujus ministerio die et nocle tam sollicitc
quartum de Laudibus sanctse Crucis laboriosum et vigilavit. Quidquid facere ad honorem Dei poluit,
mirabile opus, libros duos ; ad Haimonem episco- nullo unquam tempore, nullave occasioue praeter-
pum Halberstatensem de Universo, libros viginti wisit. Plures per dicecesimMogunlinam ecclesias de
duos ; de Universali natura, librum unum ; ad Hail- novo constiluit, velustas et ruinosas etiam mullas
folsum quartum ecclesioe Mogunlinse archiepisco- reparavit. Monasterio Fuldensi abbas praesidens,
pum, de Institutione, vila et moribus clericorum, monasticas praepositurasnonnullas condidit, et quae-
libros tres; ad Heribertum episcopum de Qusestio- dam ccenobia monialium sui ordinis in finibus Bu-
nibus canonum librum unum ; ad Reginbaldum epi- chonici nemoris fundavit. Sed et alia memoratu di-
scopum de eadem materia, librum unum; deBene- gna gessisse multa legitur, miraculis quoque variis
diclionibus patriarcharum, librum unum ; de diviuis coruscasse memoratur. De quibus cum cerlum ac
Officiis,libros octo ; de Computo ecclesiastico, libros manifestum non constet nobis verilatis testimonium,
duos ; Prseparamenta septem artium liberalium, mul- salius duximus tacere penitus, quam incerla litleris
la juvenis volumina composuit; Epigrammaton libros " commendare. Hoc vero quod, Meginfrido testante,
quatuor; de Metrica Compositione, libros tres ; ad cognovimus, etiam styli oflicio posterilati com-
Ludovicum Germanise regem libros et epistolas edi- mendare non dubitamus. Rabanus elenim reveren-
dit plurimas, de maleriis diversis et variis sibi ab tissimus prsesul, tam in abbatia Fuldensi quam in
eo propositis. Epistolas quoque, sermones et home- ponlificatu ecclesise Moguntinae, multas ab semulis
lias plures, et sine certo numero scripsit, composuit, injurias, oblocutiones, detractiones, et contume-
et dixit; quorum singulorum per ordinem facere lias, etiam a suis propriis, sine demerito sustinuit;
nieutionem nimis foret lecloribus tscdiosum. Multa et saepe usque ad mortem periclitatus fuit. Quae
enira et alia scripsisse creditur, quoc in cognilionis omnia pro Dei amore patientissime sustinuit, et
ftostrae ergasterium necdum pervenerunt. Haec sunt quidquid adversi contra eum accidit, suis peccalis
Rabani doctissimi atque sanctissimi archipraesulis humiliter ascripsil. Unde non solum se patientem in
opuscula, quse me legisse memini, quorum editioni adversis semper exhibuit; sed quod majoris est
per annos, sicut diximus, octo et triginta a primum merili, cuncla sibi contraria eliam voluntarie pro
a Irao. quadraginia umm, ut ex nostro calculo constat.
 103 PROLEGOMENA. i06
charitate Dpmini toleravit. Enimvero cum esset om- Aordinaverat, Moguntiam relatum est, et in ecclesia
nium pontificum suo tempore mansuetissimus, per- sancti martyri Albani cum honore sepultum. De quo
secutores et semulPssuos nunquam vocavi-t ad po sequens invenitur epitaphium, m memoriam ejus
nam, nec verbo nec facto ullam de ipsis unquam scriptum :
petivit vmdietam. Fundatus, enim divinse glutino Lector honeste, meamsi.vis cognoscerevitam,
charitatis supra firmam petram , nulla tentatione Tempore mortalidisceresic poteris.
Urbe quidemgenitussum, et sacrofontereuatus
potuit a Domino separari, viam timoris et amPris In Fulda, post hsecdogmasacrumdidici.
Domini, quam a teneris pueritise annis recte vi- Quo monachusfactusseniorumjiissasequebar,
Normamihivitaj regula-sanclafuit.
vendo ambulare didicit. Nemo iilum vidit prseter Sedlicet incaute hanc, nec fixe semper haberem,
justse rationis modestiam ira commotum, nemo re- Cellatamen niihhnetmansipgrata fuit.
Astubi jam plnres transissenttemporisanni,
perit animo perturbatum ; sed bonae conscientiae Convenereviri verterefala ioci,
lestimonio laetus, mente semper fuit pacifieus, et Me abstraxeredomoinvalidum,regique tulere,
cum Deo omni tran- Poscerilesfungiprassulisofficio:
sibimetipsi, unitus, tempore In quo nec meriLumvitaB,nec dogmareperlumest,
quillus. Permansit constans iri his exercitiis pietatis, Nec pastorisopusjure beneplacilum.
et quanto se viciniorem morti sensitr vel credidit, Promptus erat auimus,sed tardarisdebile corpus.
Feciquod poteram,quodqueDeus dederat.
tanto mentem a cadueis et vanis mundi studiis am- B Nuncergo le ex tumulo,frater dilecte, juvando
CommendesChristome ut precibusDomino:
plius elongavit. Jejuniis, vigiliis, oralionibus,' Sa Judicisseternime ut gratia salvetin aavum,,:
cris eleemosynis , prsedicationibus, et. aliis bonis Non meritumaspiciens,sed pietatis opus,
Rabani nempe mihinomen, leclio dulcis
operibus, sine intermissione fuit intentus, et omni Divina?legis semper ubique fuit.
tempore in offieina divirii amoris utiliter occupatus. CuiDeus omnipotenstribuas coelestiaregna,
Cum autem tempus ab aeterno venisset prseordi- Et veram requiemsemper in arce poli.
natum, quo miseficors et miserator Dominus famulo Et iste quidem beatissimi pontificis Rabani finis,
suo pfo meritis bonaevoluntatis roercedera dare prse- in hoc mundo vivendi exstitit; Cujtis sanctum corpus
destinavit felicitatis seternse, correptus febre lecto annis sexceritis quinquaginfa npvem in memorato
decubuit, et crescente morbb, tandein ad extfema ccenobio sancli marlyris Albani sepultum, in sarco-
pervenit. Qui visione prsemoriitus angelica ultimum phago juxta murura chori elevato permansit. Ad cu-
sibi hujus vitae miserabilis instare certamen, exilum jus quOqtietumuluro a principio magnus populi fuit
suum lsetus Dominicis sacramentis munivit, et libris concursus, el plura narranlur facta miracula ; qui
suis partim ad Fuldam, partimque ad monasterium tamen successu temporis omnino defecit, et sacel-
sancti Albani, extra mcenia civitatis Moguntinse, lum ejus diu sine honore permansit. Uride providen-
provide distributis , ad Dominum, quem toto eorde ^ tia Dei cuncta gubernantis, ad nomiriis sui gloriam,
semper amaverat, inter oratiOnisverba feliciter emi- et fauiuli sui perpettium honorem, sanclissimum
gravit, sexto Kalendarum Novembrium, anno Do- corpus ejus de Moguntiaofdinavit, et voluit in Sa-
minicse nativitatis_ octingentesimo quinquagesimo xoniam transferri anno praesenti, quo hoc scripsi-
sexto, indictione Romanorum quarla, ponlilicatus mus, Dominicse videlicet nativitatis millesimo jquin-
sui anno nono. In cujus transitu voces canentium gentesimo quinto decimo, indictione" Romanorum
angelorum auditae sunt, dicentium : Iste sanctus di- tertia. Quae quidem translatip per quem, qualiter,
gne in memoriam verthur hominum, qui gaudio du- quando, et quorsura sit facta ,.speciali syntagmate
cilur angelorum: quia in hac peregrinatione, etc. descripsimus ad laudem et gloriam Dei omnipo-
Mortuus est autem beatissimus archiepiscopus Ra- tenlis, Patris, et Filii, et Spiritus sancti: qui
banus apud Vinicellam, habitationis suae vicum ,-ad Deus est, vivit et fegnat unus per omnia ssecula
IHtora Rheni. Cujus sacrum corpus, sicut /vivus sseculorura. Amen.
•"• ' ,i i iii : f i <
EJUSDEM yiT^I COMPENDIUM.
Rabanus in Fulda nascitur, patre Ruthardo, matre D Rabani recensentur quae scripsit et lucubrayit
Aldegunde, secunda die Februarii anno Dominicse opuscula, per annos triginta novem continuos. Eo-
nativitatis, 788. Lib. primo. dem Hbro tertio.
Rabanus fit monachus anno Domini 797, setatis Rabanus archiepiscopus Moguntisesextus in Vini-
suse anno nono Fuldae. Lib. primo. cella yi Kal. Novembris moritur, sui
Rabanus monachus causa studii Romam ad Albi- anno nono, mense qu&rto, aetatis veropontificatus
suae sexagesi-
nummagistrtim,et scholasticum monachorum mitti- mo octavo, mense nono et incarnatibnis Domini 856.
tuij aiino,Domini 806..Lib. primo. Libro tertio.
Rabanus, Romsesex annis in studio exactis, Eul^ Rabani corpus in ecclesia jacuit sepultum annis
.dam revertitur anno Domini 812. Lib, primo. Et mox sexcentis quinquaginta novem. Infine lib. terlii.
scholasticus monachorum Fuldse instituitur. Rabani corpus in Saxoniam cum honore transfertur
Rabanus fit abbas Fuldensis in prdine quintus, in mense Auguslo, anno Domini millesimo quingen-
annis viginti duobus, anno Domini 825, aetatis vero tesimo quinto decimo.
suae trigesimo sexto. Lib. secundo in principio., Rabani corporis sive ossium translationem in li-
Rabanus factus est archiepiscopus Moguntinus bro speciali descripsit Joannes Trithemius, abbas
sexto Kal. Julii, anno Domini 847, eetalis suaequin- monasterii sancti Jacobi apostoli apud Herbipolim.
et
quagesimp nono, prsefuit annis novem. Lib. terlio. Finis cum auxilio Dei vigesiroo die Octobris 915 a
a Reponendum 1515. EDIT.
" '"" - ' " ' -'• ' '
PATROL. CVII. .&
107 AD OPERA B. RABANIMAURI 108

DE RABANO

TESTIMONIA ET ELOGIA ILLUSTMUM SCRIPTORUM,

(Ex editlonc GeorgiiColvenerii.)

I. A ecclesise, habens in episcopatu annos novem, men-

Vitasancti Solwpresbyterietmonachi, discipulisancti sem unum, et dies qualuor. Cui successit Karlus, etc.
Bonifacii, archiepiscopiMoguntini et martyris, con-
'scripta ipso Rabano vivenle , cujus compendium Lambertus Schafnaburgensis de Rebus gestis Getma-
habet Qeorgius Wicelius in sua hisloria de San- norum.
ctis Ecclesim Dei,
Anno 831, Brun et Raban abbates fundamentum
et
Aliqui praedii sui partem illi (Solae)tradebant, ecclesiae sancti Wigberti foderunt vi ldus Julu, se-
quam ille in Dei timore accipiens, cum his quae ei cunda feria.
dominus Carolus Auguslus donare dignatus est, ad Anno 842, Luitharius expulsus est a regno, et
egregium Fuldaiiensium ccenobium, ubi, Deo provi- Raban abbas de monasterio.
dente, modo sanctissimus ac in omni arte peritissi- Anno 847, Oggarius Moguntise archiepiscopus
mus abbas Rsdianus perspicabiliter fulget. obiit, cui abbas Fuldensis Rabanus successit, abba-
II. tiam Waldo suscepit.
Anno 8S6, Rabanus archiepiscopus obiit, cui Ca-
Hincmarus contra Godescalcumhmrelicum de prmde- rolus successit.
stinatione. V.
Alterum autem librum (de Godescatco loquitur) Sanctus
Odito, abbas Cluniacensis, In sermone de
scripsit conlra Rabanum venerabilem archiepisco- Ldude sanctes crucis.
pum, etiam zelosum in sancla religione patrem , et,
catholicum scriptorem, ut videlicet ab orlhodoxo B J Rabanus ssecillari scientia affatim eruditus, fide
et magno doctore Domino Alcuino in sanctfe Eccle- calholicus, spiritnali scientia ad plenum edoctus, tale
siae utilitalibus, uberibus ipsius, catholico laete nu- de Laude ganctse Crucis lexuit opus, et texendo
tritum, de doclrinse prato sanclorum auctorura flo- perfecit, quo pretipsius ad videridum, amabilius ad
ribus coUectum, et confectum : quos flores catho- legendum, dulcius ad retinendum, laboriosius ad
lice a catholicis dictos, aut mutilavit, aut corrupit. scribendum non potest invenirL
Idtm Hincmarus teste Flodoardo lib. m Hisl. ec- i vi.
clesiw Rhemensis, cap. 21, ubi recensens varia Hinc- Hermannus Contraetus in Chronico capiosius edUo.
tnari scripta inler alia refert eum scripsisse Rabano '
Mogunliwprwsuii: In qua, inquit Flodoardus, epi- virAnno 822, Fuldis Eigil abbas obiit: cui Rabanus
stola asseril hunc beatum Rabanum solum tunc doclus et divinorum librorum tractalor egregius
temporis de discipulalu beati Alcuini relictum. successit.
VH.
01. Marianus Scotus, monachus Fuldensis, lib. m Chro-
Annales Francorum ab anno tncarnat. Domini 714 nic, mtate 6.
usque ad 885, incerti auctoris inter duodecim scri- Anno 822, Eigil Fuldensis abbas obiit, Rabanus
ptores comtaneosex bibliotheca Pelri Pithmi editi,
et primo loco positi, ejusquejudicio Moguntiwscri- sibiAnno successit.
847, Otgarius Moguntinus archiepiscopus
pti temporibus Rabani Maiiri archiepiscopi; vel, v.t r obiit, Rabanus abbas Fuldensis sucessit, Hailho fit
alii arbitranlur, Fuldm, et ideo annales Fuldenses (u abbas.
nominant. Anno 856, Rabanus archiepiscopus Mogunlinus
Anno 822, Eigil abbasFuldensis ccenobii defunctus obiit, Carolus ei successit.
Rabanum successorem accepit.
Anno 844, Rabanus sophista, etsui temporis nulli VIU.
poetarum secundus, librum, quera de Laude sauctse Honofius Augustoauueniti, de iUustnbus Eccleske
Crucis Christi, figurarum varietate distinctum, diffi- scriploribus.
cili et mirandopoemate composuit, per Ascrihum et Rabanus ex monasterii Fuldensis abbate Mogun-
Hruodbertum a monachos monasterii Fuldensis, tiensis episcopus scripsit mirabilem librum de My-
Sergio papae, sancto Pelro offerendum, transmisit. Sferio sanclae Crucis, et totum Velus et Novu.inTe-
Arino 847, Otgarius Mognntiacensis episcopus xi siamentum exposuit. Sub LudoVico claruit.
Kal. Maii obiit, in cujus locum Rabanus ordinatus
est v Kal. Jul. qui eodem anno, iubente Ludovico IX.
rege, apud Moguntiacum synodum habuit circaEal. SigebertusGemblacensisin Chronico^
Qct.
Anno 8S0, gravissima fames Germaniae populos Anno 824, Rahanus sophista, et sui temporis poe-
oppressit, maxime circa Rhenum babitantes. Nam tarum nulli secundus, fit abbas Fuldensis, qui multa
unus modius de frumento Mogontiaci vendebatur de Scripturis sanctis disseruit, qui etiam librum de
decem siclis aigenti. Morabatur autem eo tempore Laude sanctaeCrucis figurarum varielate distinctum,
Rabanus archiepiscopus in quadam villa parochise D 1 difficiliet mirando poemate composuit,Sergio papse,
Suae,cui vocabulum est Winzella, et pauperes de di- sancto Petro offerendum, misit.
Versis locis venientes suscipiens, quotidie plusquam Anno 827, Rabanus abbas tractatus in librum Sa-
trecentos alimento sustentabat, exceptis his qui in pientise, et Ecclesiastici ad Olgarium archiepisco-
prsesentia illius vescebantur assidue. pum edit.
*' Anno 856, mense Februario, 4 die mensis, defun- Anno 848, Rabanus abbas Fuldensis ordinatus
ctus est Rabanus archiepiscopus Mogunliacensis Moguntise archiepiscopus, celebrata synodo Mo-
a Barouius, tom7 X Annal.," eodem anno, legit, Asericum et Theodberlum
109 PROLEGOMENA. 110
gunliae,jussu Ludovici regis multa ecclesiae utilia de- _, ^ prseter hot^cde naturis rerum, et plura alia, ac etiam
crevit. quasdam epislolas cujusmodi est unus ex prologis,
Anno849, Gpdescalcus haeretjcus a Rabano archi- qui ponitur ante librum Machabaeorum.Hujus disci-
episcopo rationabiliter, nt multis visum, eonvjncitur, pulus fuit Strabp, qni eo dictante plurima excepit,
sediamen insuo perseverat^rrore. et super quosdam libros pentateuchi commentariola
Anno 851,, fames valida. Germaniam atlrivit, ut qusedam edidit, et qusedam ei super biblia, et expo-
eiiam pater filium suum deyorare voluerit, quo tem- sitiones mysticse ascribunlur. Hsec habentur in de-
pare Rabanus archiepiscopus.multam benevOlenliam cretis ex fibris Rabani de Consec. dist. 4, cap. Ante
panperibus exhibuit. baptismum. Rabanus de institulione clericorum :
Arrao 856, Rabanus egregiae vilae et scienlise ar- t Ante baptismum catechizandi debet homo prseve-
cbiepiscopus obiit. nire officium, utfidei primum catechumenus accipiat
sacraraentum, etc. » Idem in eodem de Consec. disj.
Idem in Catalogo scriplorum ecclesiasticorum 4, Postquam se baptizandus. Idern dist. ead., Postea.
Et cap. sequenti, Ex hinc. Idem dist. ead., cap. De
capite 90. hinciterum.Ideiu dist. ead., Postean.ldem dist. ead.,
Rabanus, qui et Matirus, sive Magnenlius, ex ab- Deinde a sacerdote. Idemdist. ead., Postquam ascen-
bate Fuldensi archiepiscopus Moguntise, Scripsit li- dit: III. Idem dist. ead., Primum
brum de Laude sanctoe Crucis mira varietate depi- Rabanus scribens ad Heribaldum deinterrogelur. Idem
lapsis, si debenJ
ctum, quem misit Romee sancto Petro oflerendum. promoveri, vel in susceptis ministrare, sic aitdist. 50:
Scripsit ad Otgarium archiepiscopum librum super ,n De his vero visum est. Idem super Matthseumsuper il-
iibros Sapientiae Salomonis; scripsit snper librum : lud : Tradidit eum torloribus; de Pcenitentia dist. 4.
Machabseortimprimum,super Esdram, super Judilb, « (Cap. 1.) Considerandum est, quod dicit, univer-
deMysteriis missaelibrum uuum, de Benediclionibus sum debitum, quia non solum peccala, quse post ba-
patriarcharum librum unum; scripsit ad Hilduinum
libros ptismum homo egit, reputabunlur ei-ad pcenam, ve-
abbatem in Regum quatuor, de Quaeslionibus rum etiam peccata originalia, quaein baptisroo ei di-
canonum ad Heribaldum episcopum librum unum , roissa fuerant. Quod autera dicit in
ad Reginbaldum coepiscopum de eadem re librum refertur ad plures effectus originahs plurali, originalia,
peccati. Nam in
urium, etalia. se unum est, et talia impulantur dimissa, non per
: xi. reversionem eorum, sed per quemdam effectum ag-
Vincentius Betlovacensis in Speculo Historiali, lib. gravationis secundum Thom. in 4. Idem in libro de
xxiv, cap. 28. pressuris ecclesiasticis, et babetur dis. 57, cap. Le-
Rabanus sophista, et sui temporis poetarum nulli gimus de beato Hieronymo. Idem in eod. et habetur
secundus, fit abbas Fuldensis, qui multa de Scriptu- 24, quaest. 5, Non in perpetuum damnamur.
ris sanctis disseruit, qui etiam librum de Laude san- XIV.
ctae Crucis figurarum varietate distinctum difJQcili
et mirando poemate composuit, et Sergio papse, Hartmannus Scedel in Chronko chronicorum cum
sancto Pelro offerendum, misit. Item traetatus in figuris.
Jibro Sapientise, et in Ecclpsiastico ad Othgarium Rabanus monachus, natione Germanus, abbas Ful-
archiepiseopuin edidit. Hic tandem ex abbate Ful- .r<densis, poslea Maguntinus archiepiscopus, theologus
densi Moguntioe archiepiscopus ordinalus est, ubi' quidem praeclarissimus, ac insignis poeta, per hoc
celebrata synodo jussu Ludovici regis, mulla Eccle- tempus in prosa et carmine plurimum valuit; qui
siae utilia decrevit. Auclor scripsit ergo de Laude ex ingenii stii magnitudine muitos edidit Iibros, prae-
Crucis libros duos, de Institutione clericorum librum cipue opus mirandum de Laudibus sanctae Crucis :
unum; super Genesim libros quatuor; super Exo- Commentalus est idem librum Paralipomenon, et
dum Ubros quatuor; super Numeri librum unum ; Machaboeorum.Habuit eliam sermones satis elegan-
super Regum libros quatuor; super Paralipomenon les ad populum, potissimum in celebritate omnium
libros quatuor; super Jtidith libros septem; super sanctorum, seditque annis 10, anno salutis 846.
Eslher librum unum; super librum Sapientiae libros Strabus item monachus Gaflus, eminentissimus, et
quatuor ; super Ecclesiasticum libros decem ; super commentator diligentissimus, Rabani prsedicti audi-
Jeremiam librumunum; super libros Machabaeorum tor, per hsec quoque tempora ipso prseeeptore suo
libros tres; super Matthseum libros octo; super inferior non fuit, qui in librps Biblise perpulchre
Actus apostolorum librum unum. Scripsit et praeter commentatusjest, scripsitque de officiis Ecclesise ad
baecde naturis rerum, et plura alia. Hujus discipu- Ludovicum imperalorem, et multa alia.
lus fuit Strabus, qui eo dictante plurima excepit, et
super quosdam libros Pentateuchi coromentariola XV.
quaedam edidit. Liber Rabani de Laude Crucis, par- Bartholommus Platina, de Vitis Pontificum,
tim metricus est, partim prosaicus. in GREGORIO IV.
Xfl. ]p Sunt quiomniumscfibant, rogatu Ludovici, Gregorium
Martinus Polonus in Chronico (Anno 816). sanctorum celebritalem Kaleridis Novem-
bris instituisse, eamque rem magnopere a Rabano
Ep tempore floruit Rabanus MoriachusPuldensis, monacho, theologo insigni, carminibus, et prosa
poela magnus, et in scientia theologise prseclarus. laudatam fuisse. In his enim duobus dicendi gene-
XIII. ribus vir doctus, ut illa maxime tempestate, satis
Sanctus Antoninus in parte n Summm Historialis, valebat. Commentalus est idem Rabanus et librum
tit. 14, cap. 5. Paralipomenon, et Machabaeos,Habuit etiam sermo-
Rabaniis sophista, et sui temporis poetarum nulli nes satis elegantes ad populum, sed is potissimum
secundus, inquit Vincentius ubi supra post Sigeber- laudatur, quem habuit in celebritate omnium san-
tum, abbas Fuldensis, qui multa de Scripturis san- ctorum. XVI.
ctis disseruit, etc. Ejus tempore qusedaro pseudopro-
phetissa, "dicensinstare diem judicii Maguntiam sol- Jacobus Philippus Bergomas, in SupplementoSupple-
licitabat, ita ut etiam aliquos sacri ordinis ad se menti chroniearum, lib. xi, anno Christi 855.
inclinaret, quaeab archiepiscopo correpta, corifessa Rabanus monachus, natione Germanus, Magunti-
esl se per suggestionem cujusdam presbyteri, quae- nus arcbiepiscopus, theologus quidem praeclarissir
stns causa, hoc tecisse, etc. Hic, ut ait Vinceritius mus, ac insignis poeta per Jioc tempus, in prosa et
ubi supra, scripsit 1'ibros mulfos; de Laude Cfucis carmine, duobus dicendi mpdis plurinium valuit, et
libros duos, parlim metricos, partim prosaicos, et multo in pretio fuit. Qui ex ingenii sui magmtiidine
Hl AD OPERA B. RABANIMAURI H2
niultos commenlatus est, et edidit libros, quorum A nus, ex abbate Fuldensis monasterii ordinis sancti
tituli sunt isti, prout invenire potui. El primo super Benedicti, natione Teutonicus ex civitate Fuldensi in
Genes. libros quatuor incipit. ln principio. Super Buchonia, Albini Anglici quondam auditor, vir in di-
Exodum libros qualuor. Exodus exitus. Item super vinis Scripturis eruditissimus, et in ssecularibus lil-
Epistolani ad Ephes. libros tres. Super Leviticum teris nobiliter doctus, philosophus, rhetor, aslrono-
.ibrum tintim. Sequenlis libri. De Institutione cleri- mus et poeta subtilissimus, cui (ut absque invidia
corum libruin unum. Super Deut. librum tinum. Hmc loquar) nec Italia similem, nec Germania peperit
sunt verba. Super Matthaeuralibros octo. Exspecta- aequalem. In monasterio siquidem Fuldensi adhuc
tionem itaque. Super libros Paralip. el super Macha- juvenis monachura induit, et lam moribus quam
baeorum libros commentalus est : habuitque sermo- scientia mirabiliter profecit; unde et quartus ejus-
nes ad populum plures, et eleganles. Item de Laude dem Ccenobiiabbas consecratus, ovibus sibi commis-
sanctae Crucis libros duos. De Universo libros viginti sis verbo et exemplo viginti quatuor annis praefuit,
duo. De divinis Olficiis librum unum. De Compulo et pene infinila opuscula scripturarum composuit.
diaiogum librum unum. De Quseslionibuscanonum. Tandem offensus improbitate monachorum suorum,
De Patriarchis librum unum, et alia quoedam. qui eum dicebant nimiura scripturis intenlum tem-
XVII. poralia negligere, agente id in eis diabolo, displi-
centiam contra eum acceperunt, scandalizati in eo
Wernerus Roleuinckin Fasciculo lemporum, anno854. quo maxime debuerant oedificari. Dans igitur locum
Rabanus poeta el monacbus, post abbas Fuldensis, irae, nec cum ingralis ovibus diutius manere consen-
deinde archiepiscopus Maguntiae,doctor magnus cla- n tiens, monasterium et habitatores ejus deseruit, ct
ruit, et plura scripsit. Et Strabus discipulus, etiam " ad Ludovicum imperatorem filium Caroli transmi-
riotabilis in scientia et virtutibus eodem lempore fuit. gravit, cum quo et multis diebus permansit. Monachi
XVIII. autem,poenilentia ducli,<legationemad eum mittentes
Idem, ibidem, anno 844. rogabant ut rediret ad monaslerium, sed non impe-
trarunt. Maiibitergo cuin imperatore usque ad nior-
Festivitas omnium Sanclorum est translala ad tem Olgarii Moguntinensis archiepiscopi, in cujus
Kal. Novembris per Gregorinm IV, et Galli et Ger- locum sufleclus, proefuitecclesiaepraefataeMogunlinse
niani inceperuni ipsum (scilicet festum) celebrare annis novem. Iiabila quoque synodo, multa ad ulili-
hoc tempore, et habetur sermo Rabani de eodem sa- tatem fldelium constituit. Scripsit autem in monaste-
tis pulcher. rio Fuldensi adhuc conslitutus, tara carmine quam
XIX. soluta oratione multa volumina, maxirae in Scriptu-
Joannes Nauclerus, prmpositus Tubingensis, in volu- ris sanctis, quas a principio usque ad finem omnes
mine II Chronicorum, generalione 28, in fine. explanavit. De cuius scriptis subjecta feruntur. Ad
Fuit hic annus etiam Gregorii papae(Gregorii IV) Freculphum e.piscbpum Lexoviensem, cujus supra
Literitu lugendus, qui inter caetera egregia facinora, fecimus mentionem, scripsit insigne opus
festum omnium Sanctorum Kalend. Novembris insti-
tuit. Sunt qui factum hoc putent Rabani consilio. In Genesim lib. iv. In princi., etc, plurima su.
Erat is ex Alcuini discipulis abbas Fuldensis, deinde In Exodum lib. iv. Exodus exitus dici.
et archiepiscopus Mogunlinus, oralione ligala non In Numeros lib. iv. Numerorum librum multi.
minus quam soluta insignis. Reliquit ingenii sui mo- C In Leviticum lib. iv. Sequentis lib. id est, Levit.
liumenla multa, commentaria in reliquias, quse Pa- In Deuteromium lib. iv. Filii Israel caslra tno.
ralipomena vocamus, et Machabaeos,laudem sanctae ln Josue lib. n. Dominobealissimovereque.
Crucis, et sermones plurimos. In Judicum lib. n. Post mortem Josue.
XX. In librum Rulh lib. I. Scrutantibus ergo histo.
ln Regum, ad Hilduinum Ub. iv. Fuit vir, elc, di-
Roberlus Gaguinus, lib. iv de Gestis Francorum. camus.
Quo (Carolo Magno) auctore Parisiensis schola In Paralipomenon lib. IV. Adam, etc, decimus ab.
{quam Universitatem vocant), hac occasione ccepit. In Tobiam Ub. i.
Delali nave ex Scotia Claudius et Joannes, Rabanus In Esdram et Neemiam lib. m.
quoque et Alcuinus ex venerabilis Bedse discipulis. In Judith lib. vn. Domine electe et merito.
In Galliam cum venissent, nec quidquam prseter bo- In Hester lib. i. Liber Hester, quetn hm.
nas disciplinas patria exportassent, se sapienliam lu Job. lib. i.
profiteri, eamque venalem habere conclamanl. Qua re ln Psalmos lib. i.
ad Carolum perlata, illos ad se vocat. Vocati libere In Ecclesiasten lib. i.
profitentur sapientiam illis esse, quam adipisci cu- In Proverbia Salomonis lib. i.
pienles gratis edocerent, si vita locusque tanlum eis In Cantica'canticorum.
prseberelur. Inlellexit imperator ingenuam hominum In librura Sapienliae lib. m. Diligite, etc, admo.
Ecclesiaslicum lib. x. Omnis sa., etc, prin. ergo.
menlem, eosque cum aliquot dies apud se leniiisset, ln
Claudium, cui nomen crat Clemens, Parisiis conver- j) In Esaiam prophetam lib. vm. Domino reverendis-
sari, et generosos adolescentes bonis disciplinis in- In simo, etc
stituere jubel, Joannem vero Papiam misit. Hieremiam lib. xx.
XXI. In Ezechielem lib. xx. Et factum est, etc. usus,
In Danielem lib. m.
Raphael Volaterranus, Anlhropologiw lib. xix. In duodecim Prophetas minores lib. xn.
Rabanus, Anglicus monachus, sumrausque theolo- In Machabaeorum lib. m. Et factum est postquam
gus, carmine prosaque disertus, ut scribunt Ricobal- In per.
dus Ferrariensis, et Ptolemseus Lucensis : fuit prse- Evangelium Matthaeilib. vm. Expectationem ita-
sul Meldensis, Bedae discipulus, lempore Ludovici que.
Pii et Gregorii V; scripsit in lib. Paralip. 2, et Ma- In Evangelium Lucaelib. m.
chabseos. Habuit eliam conciones ad populum. Scho- In Evangelium Marci lib. iv.
lam Parisiensem tunc primum inchoatam, sua do- InEvangelium Joannis lib. i. Inler omnia dvtitue
clrina celebricrem reddidit. hislo.
XXII. In Aclus apostolorum lib. i.
In omnes Epistolas Pauli lib. xxui. Venerando(ra-
Jomnes Trithemius, abbas Spanheimensis, in libro tri Lupo.
de Scriptoribus ecclesiasticis. In Epistolas canonicas lib. vn.
Rabanus Maurus, sextus archiepiscopus Mogunti- In Apocalypsim Joannis Ub. i.
«3 PROLEGOMENA. «4
De Lauue sanctse crucis ab. n. Rex Regum Domi-.A cis mirabilis ingenii opus lib. n. Ad Haymonem
nus mundum. episcopum de Universo, vel Etymologiarum lib.
Ad Haymonem episcopum de Universo. lib. xxn, xxn. De Natura quoque universali lib. i. Ad Haislul-
Primum apud Hebrmos. phum episcopum de Institutione clericorum lib. m.
De universali Natura lib. i. Universilatis disputa. De divinis Officiis lib. i. De Computo ecclesiastico
De Institutione clericorum lib. m. Domino re. ac lib. i. Ad Ludovicum imperalorem lib. i. De Quse-
reli. Haistul. stionibus canonum lib. i. Ad Regenbaldum episco-
De divinis Offlciislib. i. pum lib. i. De Benedictionibus patriarcharum lib. i.
De computo dialogus lib. I. Quia te, venerande Homiliarum et sermonum tolius anni lib. n. Episto-
pater. larum quoque ad diversos lib. i. Sed et varia epi-
Ad Ludovicum regem lib. i. grammata composuit, et mullos in litleris humanila-
Ad Regenbaldumepiscopum lib. i. tis tractatus, qui ad manus nostras adhuc minime
EpistQlarumad diversos Iib. i. venerunl. Moritur sub Lothario imperatore, anno
De Quaestionibuscanonum lib. i. r Domini 855, indictione tertia, cetatis suse anno 68,
De Benedictionibus palriarcharum lib. I. episcopatus nono complelo. Sepultus in monasterio
SerffiOaara^innuroerabilium pene, lib. i. sancli martyris Albani prope Moguntiam, tunc or-
. Alia insuper malta edidit, quac ad notitiam meam dinis sanctiBenedicti.
Don venerunt. Moriiur sub Ludovico et Lothario XXIV.
principibus, anno Domini 855, indictione tertia,
episcopams sui anno nono, sepultus in monasterio i.,l> Idem, de Viris illuslribus ordinis S. Renedicli. lib. n,
sancti Albani prope Moguntiam, non sine opinione cap. 59.
sanctitatis, cnjus epitaphium in viginti ferme orna- Rabamis Maurus Magnenlius, ex abbate Fuldensi
tis versibus legi a. sextus archiepiscopus Mogunlinus, natione Teutoni-
XXUI. cus, ex finibus Francorum in silva quse Buchonia
nundupatur, distans a Mogunlia milliarihus ferme
Idem Trithemius in Catalogo illustrium Germaniat quindecim versus Thuringiain, Albini quondam au-
scriptorum. ditor, atqne discipulus; vir in divinis Scripturis
Rabanus Maurus Magnentius post sanctura Roni- eruditissimus, et in omni doctrina saeculariumlitte-
facium sextus archiepiscopus Magunlinensis, patria rarum valde peritus, philosophus et poela nulli suo
Thoringus, ex civitate Fuldensi oriundus; Albani tempore inferior ; cum adhuc puer esset, ccenobio
discipulus; primura monachus Fuldensis ccenobii Fuldensi a parentibus traditur, in quo ad eo stu-
factus, cum adhuc puer esset decera annorum, dendo profecit, ut Alemania doctorem similera non
omne deinceps studium ad scientiam convertit Scri- haberet. Deinde succedenlibus doctrinae meritis, in
pturarum; in omni eruditione tara saecularium abbatem omniuin assensu monachorum proefati cce-
quam divinarum Scripturarum longe doctissimus nobii eligitur, et in illo officio 24 annis prsesidens
evasit; philosophus clarus, poeta insignis, rhetor monasiicam disciplinam slrenue gubernavit. Scripsit
facundus, aslronomus et computisla celeberrimus, aulera mtilta volumina, de quibtis ego tantum reperi
Graece, Latine et Hebraice peritus, cui similem subjecta : Ad Frecolfum episcopum Lexoviensem in
suo tempore non habuit Ecclesia. Deinde succre- p Genesim lib. iv; in Exodum lib. iv; inLeviticum lib.
scenlibus merilis anno aetatis suoe quinto et trice-*" iv; inNumeros lib. iv;in Deuteronomium lib. iv; in
simo, omnium fratrum suffragio ejusdem coenobii Josue lib. n; in Judicum lib. u; in Ruth lib. i; ad Hil-
abbas electus est; et praesidens regimini annis qua- duinuin abbatem in Regum lib. iv; in Pafalipomenon
tuorel viginti, multaetpene infinila scripsit volu- lib. IV; in Esdram et Nehemiam lib. III ; in Tobiam
mina. Demuin post morlem Olgarii Moguntinen- lib. i; in Proverbia Salomonis lib. i; in Ecclesia-
sis archiepiscopi ejusdem Ecclesise pontifex con- sten lib. i; in Cantica Canticorum lib. i; in librum
secratus est, et annis novem in praesulatu se- Sapienlise lib. III ; in Ecclesiaslicum lib. x; in
dens, multa bona fecit Ecclesiae. De cujus opus- Isaiam prophetam lib. vm ; in Jeremiam prophetam
cuUs subjecta feruntur : ad Freculphum episco- lib. xx; in Ezechielem lib. xx; in Danielera lib. ni;
uum , in Genesim lib. iv; -in Exodum lib. iv; in in duodecim Prophetas minores lib. xn ; in Macha-
Numeros lib. iv; in Leviticum lib. iv; in Deutero- baeorumlib. III; in Evangelium secundum Matlhseum
nomiura lib. iv; in Josue lib. n; in Judicum lib. n; lib. vni; in Evangelium secunduraMarcumlib.nl;
in librum Ruth. lib. i; in Regum ad Hilduinura in Evangelium Lucae lib. iv; in Evangelium Joannis
abbatem sancti Dionysii lib. IV; Paralipomenon lib. l; in Epistolas Pauli lib. xx; in Actus aposto-
quoque Iib. iv; in Esdram et Neemiam lib. IH ; in lorum lib. i; in Epistolas canonicas lib. vn; in Apo-
Tobiain lib. i; in librum Judith lib. vu; in librum calypsin Joannis lib. i.
Esther lib. i; in Job quoque lib. i; in Psalmos Cum adhuc monachus esset, annos natus triginta,
lib. i; in Proverbia Salomonislib. i; in Ecclesiasler» scripsit opus admiratione dignum mirabili poemate
lib. I , iu Cantica canticorum lib. i; in librum Sa- ' de Laude sanctaeCrucis lib. n • quorum primus me-
pientiae lib. in ; in Ecclesiasticum lib. x; in lsaiam D tro, secundus prosa compositus est: quos postea
prophetam Ub. vm; in Jeremiam prophetam lib. xx; sancto Petro per mauus Sergii papae obtulit. Scri-
in Ezechielem quoque prophetam lib. xx; in Danle- psit ad Haymonera episcopum Halberstadensem,
lem prophetam lib. ui; in duodecim prophetas tni- Elymologiarum, seu de Universo, lib. xxn. De uni-
nores lib. xn ; in libros Machabaeorumlib. ni; in versali Natura lib. i; ad Haistulphum quartum Mo-
Evangelium Matthaeilib. vm; in Evangeliura Lucse guntinum archiepiscopum de Inslitutione clerico-
lib. III ; in Evangelium Marci lib. iv; in Evange/dum rum lib. ni; ad Heribertum episcopum de Quaestio-
Joannis lib. n ; in omnes epistolas Pauli lib. xxnr; nibus canonum lib. i; ad Regenbaldum de eadem
in Epistolas canonicas lib. vn; in Actus aposloiorum relib. i; de Benedictionibus patriarcharum lib. i;
lib. i; in Apocalypsin Joannis lib. l. De sanctfssimae de Oflicus divinis lib. i; de Computo ecclesiaslico
Trinitatis lide lib. i. De Laude quoque sanctse Cru- satis utilem lib. i; ad Ludovicum regem lib. i;
a /n editioneCatalogi Trithemii Scriptorum eccle- test. > Verum est idem opus quod de Universo et
siaslicorum facta Coloniw in o/ficina Pet ri Quentel, Etymologiarum inscribitur. Posterior hsec est in
anno 1546, dum sunt addiliunculw. Prior post illud : flne. « Exstent prseterea nonnulla Rabani opuscula
Ad Ludovicumregem librum i in hmc verba : « Scri- de videndo Deum; de Puritate cordis, de Poeniten-
psit et adLudovicum regem alios xxu libros de Pro- tia, in bibliotbeca Ebirbacensi, GEOUGIUS COLVENE-
prietate verborum, et rerum mysticarum Significa- KICS.
Jione, quod opus non immerito Cornuvopia dici po-
 115 AD OPERA B. RABANI MAURI 116
epistoiarum ad diversos lib. i; sermones etiam et A tempore, cum isto monasterio divi Aurelii pontificis
Lomilias scripsit pene innumerabiles. Vidi ego in completum inhabitari coepit. Eodeni ferme tempore
LibliPtheca Fuldensis ccenobii alios complures libros monasterium sanctorum Marcellini et Petri marty-
Rabani, maxime in artibus liberalibus : quorum ti- rum in loco qui dicitur Selgenstadt in Mogunti-
tulos jam a memoria tulit oblivio. Nam inter omnes nensi parochia, sub regula divi patris nostri Bene-
Aleftianise Italiseque doctores nullus Rabanum scri- dicli, furidatum per Ludovicum imperatorem pri-
bendo, et numero et utilitale librorura, excessit. mum exstilit, cooperatione venerabilis viri Ein-
Multa enim volumina scripsit, quse nos hic minime hardi, olim cancellarii, tunc autem monachi, et
signavimus. Fuit enim vir sludiosissimus, qui sem- primi ejusdem coenobii abbatis, in quo corpora prae-
per intentus erat lectioni, multosque discipulos dictoruin duortim martyrum Marcellini et Petri
doclissimos habuit. Iu abbatia Fuldensi a sancto anno Domini 828, a Roma, procuratione imperato-
Sturmo primo abbale qnarlus fuit, in archiepiseo- ris, mense Novembri allata, honorifice reposita
patu Moguntino sextus. Rexit auteni episcopalum sunt.
annis octo, vir in pauperes misericordissimus, qui Temporibus Linlberli, abbalis primi sancti Aurelii
eis tempore famis magnam pietatem exhibuit, et Hirsaugiensis, circa annum Domini 840, sub Ludo-
omnes Iarge suslentavit. Hic, habita synodo apud vico imperalore piissimo ei filiis ejus; claruerunt in
.Moguntiam, multa ad ulilitatem fidelium constiluit. ordine nostro Benedictino inulti celeberrimiviri san-
Moritur anno Domini 855, indictione tertia. clitate, eteruditione Scriplurarum insignes, qui veltit
XXV. aslra cceli, mirum in modum totam Ecclesiam nio-
IJ ribus et doclrina illustrarunt. Rabanus Maurus abbas
Idem, in eodem opere, lib.-.
iv, cap. 81. " Fuldensis, de quo supra diximus, his temporibus
Rabanus Maurus, quartus abbas Fuldensis, na- apud omnes in prelio habebaiur, propter integrita-
tione Franco, insilva, quae dicitur Buchonia, post- lem vitse, et insesiimabilem scienlice disciplinain.
quam rexit praefatam abbaliam strenue 24 annis, Qui qiianta scripserit, lam in libro noslro de eccle-
defuncto Otgario, in ejus Iocum archiepiscopus Mo- siaslicis Scripioribus, quam in secundo de llluslri-
gunlinus ordinalus sextus, vir suo lempore unde- bus Viris ordinis nostri magna ex parle demonstra-
cunque doctissimus, quod infinita, qtiae scripsit, vimus. Denique anno Domini 842, qui abbatis Lint-
volumina testantur ; quorum in secundo libro ex berli quarlus annus erat, de Fuldensi monaslerio per
parte fecimus merilionenu Moritur anno Domini fraudes quorumdamincitalus exiit, atque ad Ludovi-
855, indiclioiie tertia, episcopalus sui anno 9. cum, filium Ludovicisenioris imperatoris confugiens,
XXVI. usque ad mortem Otgarii archiepiscopi Moguntinen-
sis, qui eum expulerat, pnopter quamnescio causam,
Idem, in Chronko Hirsaugiensi, in LINTBEIITO, primo quasi exsul remansit. Sed post annos quinque, mor-
liujus monasterii abbale. tuo Olgario, Rabanus archiepiscopus in locum ejus
Cum Linlbertus hic noster abbas, Rabani Fulden- suffectus anno Domini 847, indiclione 10, omniupa
sis doctissimi per oinnia viri, mulio tempore audi- suffragio sedit annis novem, homo in pauperes mise-
tor et condiscipulus fuerit, non eum nisi erudilissi- ricordissimus, qui Ecclesiam suam moribus et scien-
mum evadere potuissc credendum est. Tenuerat tia strenue gubernavit.
enim ipse Rabanus adhuc monachus scbolam mona- XXVII.
cboruni publicam in ccenobio Fuldensi, quam eliam | J
abbas continuavit: in qua monacbos, non solum in Beatus Rhenanus in adnotationibus ad librum Tertul-
sacris Scripturis, sed etiam in saecularibus litteris liani de Corona mililis.
omnifariam erudivit. Nec soltim Fuldensis ccenobii De cseremoniis, et ecclesiasticis quibusdam ordina-
monachos, sed etiam ex diversis locis aliis ad se tionibus post pritnordia nascentis Christianismi in-
transmissos, multos in omni genere doctrinae disci- stitulis , absque scriptura haud dubie, meminit et
pulos instituit. Ex his complttres postea successu Rabanus Maurus in epistola quadam ad Regenbaldum
temporis ad magnas dignitates promoti sunt. Prae- quemadmodum citat idem Burchardus sexto libro
ceplorem habuerat ex discipulis BedaeAngiici mo- qui est de Sacramentis, in haecverba : Igitur, ut
nachi, reverendissimum virum Albintim monachum, beatus Ambrosius lestatur, poslqnam omnibus loeis
et abbatem monasterii sancti Marlini Turonensis, Ecclesiae sunt conslitulae, et ofliciaoniinala, est ali-
Magni Garoli imperatoris quondam didascalum, a. ter composita res quam coeperal. Primum enim
quo ipse hauserat in Gallia, quod alios in Germa- omnes docebant, et omnes baptizabant quibuscun-
nia postmodum docebat. At vero Linlbertus, Ra- que diebus, et temporibus fuisset occasio. Nec enim
bani primum condiscipulus, el postremum auditor, Pbilippus tempus qusesivit, aut diem, quo eunuchum
qtiod a bono prseceptore didicerat monachus abbas baptizaret, nequejejunium interposuit. Neque Pau~
uon neglexit. Erat sane regularis disciplinse studio- lus et Silas lempus distulerunt, quo Optionem[custo-
sissimus cultor, qui non solum vivere secundum dem] carceris baptizarent cum omnibus ejus. Neque
normam sanctissimi patris nostri Uenedicti subditos - Petrus clericos habuit, aut diem qusesivit, quando
sibi monachos verbo docuit, sed etiam in omnium 0 Cornelium cum omni domo sua baptizavit. Nec ipse,
virlutum plenitudine conversando, oves sine repre- sed jussit fratribus, qui cum illo erant apudCornelium
hensione prsecedens, ut bonus paslor, exemplo boni in Joppe. Adhucenim praeter septem diaconos nullus
operis patuit. Ejus siquidem medilalio die ac nocte fuerat ordinatus. Ut ergo cresceret plebs et mulli-
inlege Domini continuata semper exslitit, qui sine plicaretur, omnibus inter initia concessum est, et
intermissione orans ad Dominum, verus Cbrisli evangelizare, et baptizare, et Scripturas in ecclesia
discipulus in fiiiera perraansit, fama sanctitatis et explanare. At ubi omnia loca circumplexa est Eccle-
eruditionis ejus se per omnem circa regionem dif- sia, conventicula constituta sunt, et rectores, et cse-
fmidenle, multi viri nobiles filios suos magisterio tera oflicia in ecclesiis sunt ordinala, ut nullus de
ejus instituendos tradiderunt. Complures etiam ex clero auderet, qui ordinatus non esset, quod sciret
his qui clari apud homines in soeculovidebantur, non sibi creditum vel concessum. El ccepit alio or-
ultro se illius disciplinsepropter amorem regni cce- dine, etprovidentia gubernariEcclesia in qua si omnes
lestis subdiderunt, unde et numerus fratrum brevi eadem possent, irrationale esset; et vulgaris res et
auctus valde ccepit excrescere, et substantia tem- vilissima viderelur. Hinc est ergo unde nunc neque
poralis ex multorum oblatione dilatata fuit. Eisdem diaconi in populo prsedicant, neque cseteri, vel laici
temporibus monasterium Corbeiense in Saxonia baplizaut, neque quocunque die credenles tinguntur,
sub regula sancli palris nostri Benedicli novitatis nisi scgri. Ideo non per omnia conveniunt scripta
suse sumpsit exordium, quod fundari coaplum cst Aposloli ordinationi, quse nunc in Ecclesia est. Quia
viuno Domiui 822, indictione 15, quod pene eodem hsecinter ipsa imlia sunt scripla. Nam et Timothaium
117 PROLEGOMENA. 118
apostolum a se creatum, episcopum vocat, quia pri- A J XXX.
lai presbyteri episcopiappeUabantur ut recedente eo Jacobus Meyerus, inAnnalibus Flandria.
sequens ei succederet, Deniqueapud jEgyptum pres- Ariho791, inchoata schola Parisiensis per quatuor
byteri consignant, si praesens non sit episcopus. Sed eruditissimos viros Claudium, Joahnem, Alcuinum
quia coeperuntsequertlespresbyteri indigni inveniri et Rabanum natione
ad primatustenendos,immutataest ratio, prospicientis Anglos, Bedaevenerabilis disei-
consilio,utnonordo, sed meritumcrearetepiscopum, pulos.
mtiltorum sacerdotum judicio constitutum, neindi- XXXI.
gnus lemere usurparet, et esset multis scandalum. Sebastianus Munsterus, in Cosmographia,lib. m, in
IlsecRab. MAGUNTIA.
xxvm. Rabanus patria Fuldensis, alibi MagnentiusMaurus
Ex ejusdemRhenani Admonitionede Terlulliani dog- appellatus, RedseAnglici discipulus, poeta et theolo-
mat. gus,primum abbas, deinde archiepiscopus, anno856
Porro tametsi n collectaneis quibusdam Grseci* morluus.
multa comperuerim de exomologesi, et pcenitentia, xxxn.
partim ex veteribusBasilio,Chrysostomo,Maximoque, Gaspar Bruschius, in monasteriorumGermanimChro-
partim ex junioribus Nilo, Climace, Isaaco, et Tha- nologia, in descriplioneFuldm sive Fuldensis mo-
lasso nionachis desumpta, placuerunt tamen inpri- nasterii.
rois quaenuper ex codicequodamvetustiori exscripsi, B Habet hoc ccenobium, praeter caetera orifamenta,
ex libello de Medicina poenitentiae,qui Auguslino j insignem et incomparabilem biblioihecamcollectamet
inscribitur, et aliunde etiam per studiosum quem- adornatam primum a Rabano, multum vero et in or-
piam sublecta. NamaGfatianovariislocisvariislitulis dinem redactam postea ab Hildeberto, monachis et
citantur. Eaque visum est huc transponere, quod abbatibus Fuldensibus, Iitteris et vitae
hic simul legi possint, quse alibi vel sparsim, vel conspicuis, tandem ad archiepiscopatus integrilate Moguntini
truncate habentur. Imo libellus de poenitentiseMedi- etiain gubernationem, ob insignem virtutem, ac vitse
cina sic latet inter opera Augustini,ut raro legatur: honestatem revocatus, de quibtisplura leges in primo
unde haec sunt pro majori parte ad verbum accepta. nostro episcopatum Germanise tomo.
Sic autem exordilur xVita, inquil, humana,quantali-
bet prwpollealfecunditate justitim, sine peccatorum xxxm.
remissionenon ayilur, etc Idem in quinto abbale ejusdem monasterii.
XXIX. Rabanus, cognomine Magnentius, Maurus patria
Idem post multa. Fuldensis, Eygilonem excepit anno Domini 825, vir
in divinis Scnpturis eruditissiraus, el scientia saecu-
Mensuramautem teniporis agenda in pcenltentia, lari doctissimns. BedaeAnglici olim discipulus, et
idcirco non satis attente prsefigunt canones, pro gymnasii Parisiensis professor, philosophus, rhelor,
unoquoque crimine, sed magis in arbitrio antistilis et astronomus, suique tempons poetarum nulli se-
relinquendum statuunt: quibus apud Dominumnon cundus, cui nec Italia similem, nec Germania peperit
tam valet mensura temporis, quam doloris; nec n( sequalem. Quibus rebus argumento sunt tot et tanta
abstinentia tantum ciborum, sed mortificatio potius volumina, ipsius divi ingenii monumenta. Nam ut
vitiorum. Propter quod tempora poenilentisefide, et eruditionem tanti viri omnes bibliothecaenobis com-
conversatione penitus abbrevianda praecipiunt, et mendant, itaquantubi ingenio valuerit, liber deLau-
negligentiaprotelanda. Exstant tamen pro quibusdam dibus sanctae Crucis imperatori Pio Ludovico dedi-
culpis modi pcenitenliseimpositi, juxta quos cseterae catus, evidentissime probat : qui quamvis diversa-
perpendendsesunt culpse, cum Sit facile per eosdem rum immutabili [iniinitabili] varietate figurarum mi-
modos vindictam et censuram canonum sestimare. rifice sit distinctus, omniuin tamen figurarum cha-
Hsec dicta sunt velut a prsesente in volumen tribus racteres, quocunque vertas, cerlam sententiam red-
distinclum libris, quorum primus ea continebat, quae dunt. Bibliolhecam Fuldensem tanta librorum mul-
sunt de poenitentia, et pPeniteiitibus, criminibiis at- titudine locupletavit, ut dinumerari vix queant.
que judiciis. Secundiis maxime de accusatis, et de Demumcum se totum divinis libris scribendis dedere
accusaloribus ac testibiis, cum cseleris adhsecperti- vellet, posthabito regimine in moiitem D. Petri sese
nentibus ecclesiasticis regulis. Terlius de sacerdo- coutulit, eoque fratres studiorum suorum semulps
tum ordinibus. Quos libros magno rediraere cu- collocavit ubi biblica scripta omnia discipulis enar-
piam, sed injuria temporis, et bominum incuria1 rans, commentariis ea in himc usque diem exstanti-
deperditi sunt, solo hoc Opusculosalvo, quod prsefa- bus, jllustravit. Deinde cum raultitudo fratrum ru-
tionis illic vicem habet, et huc a me totum esl appo- morepiae Conversationiscrevisset, aliud monasterinra
situm studiosisreruni Chrislianarum consullurus. Te- in monte Joanni Baptistaesacrare constituit. Mortuo
slatur in calce se non tantum oecumenicaconciliasecu- interea archiepiscopo Moguntino Otgario, vocatur a
tum, sedquaedamexprovinciaUuiftsynodorum consli-.D monte beati Petri ad sedem Moguntinam anno
tutionibus accepisse,ih quibuSpfaesideresoletmetro- Domini 847, ab ipso imperalore Ludovico secundo.
politanus episcopus, quo libehlius legere velim modo1 Moriturautem cum decem annis principatum Mogun-
dictos libfos. Nam constitutiones prOvincisdissynodi, linae sedis habuisset, successora Carolo Aquitaniae
quam jussu LudOviciPii Caesaris Magontiaci habuitj duce; sepultus est Moguntiaead Sanctum Albanum in
Rabantis archiepiscopus cum coepiscopis suis, et; sacellodivi Bonifacii, qui locus tamen, ob chori novi
Samuele, Gozbafdo, Hebone, Gozbratho, Hemmone,> structuram, nunc non agnoscitur ; et ipse posJea in
Waldgario, Ansgario, Otgario, Lantone, SalomonC, patriam transiatus scribitur.
et Gebaharto, cum reUquiscollegis, coepiscopis, ab- xxxiv.
batibus, monachis, presbyteris, et cacteris ecclesia- Guilielmus
sticis ordinibus, dici vix potest quam raihi placue- Eysengrein, in Catalogotestium veritatis a.
lint, cum nuper inmeas manuscasuvenissent. SedI Ante annos718, qui fuit Chrisli847.
nec hae erant integrae,et quod inprimis ego cogno- Sanclus Rabanus, cognomine MagnentiusMaurus,
i
scere cupiebam, id deerat. Caeterum ex eo hbro natione Germanus patria Fuldensis, ex Benedicti-
modum inquirendorum criminum deprehendi, ex naeprofessionis monasterii Fuldensis abbali Mogun-
urbe, ut videtur, a Nicolao pontifice, Rathaldo san- tinus archiprsesul, Albini Anglici auditor quondam,
cUeArgentoratensis Ecclesisecpiscopo missum. atque discipulusvir in divinis Scripturis exercitatis-
<>Editum estopus ann. 1565.
119 AD OPERA B. RABANIMAURl 120
simus, et scientia saeculari doctissimus, gymnasii A j In Numeros ad eumdem lib. iv. Numerorum librum.
Parisiensis olim professor, philosophus, rhetor, et In Deuteronomium ad eumdem lib. iv. Decursis
astronomus, suique temporis poetarum ntilli secun- igitur.
dus, cui nec Italia similem, nec Germania peperit In Ecclesiasticum ad Otgarium archiepiscopum lib.
aequalem. Quibus rebus argumento sunt tol et x. Sciens benevolam.
tanta volumina, ipsius divini ingenii monumen- In Jeremiam ad Lotharium imperatorem lrb. xvm.
ta. Nam ut eruditionem tanli viri omnes bihlio- Post commenlariolos.
thecae nobis commendant, ita quantum ingenio va- In Threnos ad eumdera lib. III. Ultimam partem
luerit, liber de Laudibus sanctse Crucis, imperatori Jeremiw.
Pio Ludovico dedicatus, evidenlissime probat: qui Quos typographi Hieronymianis operibus insertos,
quamvis diversarum immutabili varietate figurarum et falso Hieronymi titulo inscriptos, venditarunl.
niirificesitdistinctus,omniumiamen figurarum' cha- Caeterarurn lucubralionum initia nondum a nobis
racteresquocunquevertas certamsententiamreddunt, conspecta, habes apud Triihemium. Floruit anno
BibliolhecamFuldensem tantalibrorummultitudinelo- Domini855.
cuplelavit,ut dinumerari vix queant. Demum cumse to-
lum divinis libris scribendis dedere vellet,posthabito XXXVL
regimineFuldensi, in montem sancti Petri sese contu- Ea; eodem libro Senensis in HIEEONVUO.
lit,eoqiiefratresstudiorumsuorum aemuloscollocavit, In commentationibus Threnorum praeter praefa-
ubi biblica scripta omnia et singula discipulis enar- tiones quasdam ad Eusebium, partim ex epislola
rans, cdromentariis ea in hunc usque diem exstanti- B Hieronymi de interpretatione alphabeti Hebraici ad
bus, illustravit. Ad Haymonem episcopum Halbersla- Paulum Urbicam, partim ex aliis ejusdem scriptis
tensem libros de Universo scripsit. Alios item de collectas, nihil habetur quod Hieronymianum inge-
Institutione clericorum; de divinis Officiis voluraen, nium spiret. Nam prselerquam quod nullum his in-
el quem de Benedictionibus patriarcharum scripsit. sit vel Grsecaevel Hebraicse intelligentiae vestigium,
Habuit etiam sermones satis elegantes ad populum; structura quoque sermonis ubique insequalis, aperte
sed is potissimura laudatur, quemde celebritate Om- clamat nihil aliud esse hoc opus quam farraginem
nium Sanctorum confecit. Synodum apud Moguntiam centonum, a studioso collectore ex varijs diverso-
convocavit, in ecclesiam Sancti Albani, in qua haere- rum auctorum dictis, et ex Gregorii potissimum
ticum quemdam Godscalcum presbyterum damnavit, sententiis, atque integris capitulis coacervatam. Nec
et multa ad Ecclesise ulilitatem constituit. Moritur vereor affirmare coacervationis hujus adunatorem
anno Christi 857, cum decem annis principatum Mo- fuisse Rabanum Maurum, in cujus operibus Basileae
guntinse sedis habuisset, successore Carolo Aquitaniae excusis hi tres libri habentur. Hos typographi, ut
duce. Sepultus Moguntisead Sanctum Albanum, qui Hieronymi scripta, in majorem molem aucta, plau-
postea in patriam translatus scribitur. sibilius publicarent, et majori pretio venditarent,
XXXV. Hieronymi tomis inseruerunt, recisis ex initio prae-
Sixtus Senensis, in Bibliotheca sancla, lib. iv, fationis Rabani aliquot lineis, quo mihus imposlura
in RABANO. a caecisemptoribus deprehenderetur.
Rabanus Magnentius Maurus, sextus archiepisco- xxxvn.
pus Moguntinus, nalione Germanus, ex urbe Ful- C Ex lib. vetejusdem, adnotatio 12. Et factum est roane
densi in Buchonia quartus abbas quondam ccenobii vespere dies secundus (Genes.i).
Fufdensis, ordinis divi Benedicti, Albini Anglici au- Rabanus episcopus Moguntinus in commentariis
ditor, vir omnium disciplinarum cognitione absolu- Geneseos, perquirens quamobrem post secundae diei
tissimus, rhetor, poeta, astronomus, philosophus et opus non dicalur, sicut de caeteris quinque dierum
theologus, cui nullum parem eo sseculo Germania operibus : Vidil Deus quod esset bonum : respondet,
habuit :hic, inquam, offensus improbitate mona- ex auctoritate veterum Patrum, id ex eo accidisse,
chorum suorum, qui eum damnabant, quod nimium quod numerus binarius infarois sit, et timendus pro-
sacrarum litterarum studiis intentus , temporalia pter corruplionis causam, quae ab ipso primuro pro-
negligeret, ingratos deseruit, et ad Ludovicum Au- greditur. Est autem haec Hieronymi sententia in
gustum se recepit, et cum eo mensibus aliquot per- principio commentarii in Aggaeum,et in primo ad-
mansit, revocantibus eum obnixe monachis, quos versus Jovinianum volumine, scribentis hunc in
jam facti pcenituerat; sed non impetrarunt, ita vo- modum : «Intuendum est juxta Hebraicam verita-
lente Deo, qui ipsum paulo post in eorum confusio- tem, quod cum Scriptura in primo, et tertio, et
nem ad Moguntinum archiepiscopatum assumpsit. Is quarto, et qtiinto, et sexto die,- expletis operibus
ergo cum adhuc esset in monasterio suo, hortatu singulorum, dixerit : Et vidit Deus quia bonum
Freculli episcopi Lexoviensis, et Ludovici Lotharii est: in secundo die hoc omnino subtraxit, nobis in-
Augustoriim, composuit in omnes divinas 'Scriptu- telligentiam derelinquens, non esse bonum duplicem
ras juxla litterse sensum et spiritualem intelligen- numerum, qui ab unione dividat, et praefiguret fce-
tiam commentariorum libros 172, quos ex omnibus D dera nupliarum, unde et in arca Noe omnia anima-
Lalinis patribus continuata serie a Hieronymo usque lia quaecunque bina ingrediuntur immunda sunt. »
ad Bedam collegit, servatis ubique ipsorum dictis Nicolaus Lyrensis in postilla Geneseos hanc senten-
ac sensibus; et in his Iocis in quibus Patrum expo- tiam seu imposturam explodit, proeferens ei Rabbi
sitionera non invenit, propriis explanationibus usus Salomonis expositionem, dicentis : « Deum non ap»
est, notatis fronte paginarum tam suo quam alio- pellasse bonum secundae diei opus, quia aquarum
rum interpretum nominibus, quorum sentenlias in opificium, quod postea tertia die consummatum est,
codicibus coaptaverat, ut sciret lector, et quid a nondum esset perfectum, innuens non,esse boni ap-
Palribus, et quid ab eo haberet, et quo judicio sin- pellatione dignum, quod nondum perfectum sit. »
gula forent legenda. Praeter hsec etiam collegit in Hanc tamen Lyrani confutationem Paulus Burgen-
omnem divinam Scripturam dictionarium mystica- sis episcopus refellit.
rum significationum, ad spirituales sanctorum sen- XXXVHI.
sus utilissimum. Horum voluminum ipse lantum in- Arnoldus
Wion, Belga, Duaeensis, lib. H Ligni vttce,
frascripta lcgi, typis excusa initiis majori ex parte agens de Moguntinis arehiep., cap. 26.
diversis ab his quse Trithemius in catalogo suo an-
nolavit. Beatus Rabanus MagnentiuS,Maurus, Germanus,
In Genes. ad Freculf. Lexov. episc lib. iv. Magno- Fuldensis, Alcuini Angli discipulus, Theologus Pa-
ruiu virorum conamen. risiensis insignis, monachus et abbas Fuldensis,
In Exod ad eumdem lib. w.Unter emteras scripturas. creatus anno"847, abbatialis regiminis 52, de do-
131 PROLEGOMENA. 122
ctrina et sanctitate gregem sibi commissum, annis A . In Jeremiam, ad Lolharium imp., lib. xvm.
novem assidue pavit. Monasterium sancti Petri in Post Commentariolos.
sublimi colle situm extra inuros civitatis construxit. Trithemius autem libros xx citat in eumdem Je-
In concilio episcoporum Moguntiaehabito anno 848, remiam, quos vidi excusos Basileae, anno 1554,
Godescalcumhaereticum damnavit, et conlinue scri- in folio.
bendo sacrosanctam Ecclesiam mirifice illustravit. In Threnos, ad eumdem imp., lib. m. Ullimam
Obiit anno 856 ; die 4 mensis Februarii, sepultus partem Jeremiw.
Fuldse. Trilhemius lib. iv, cap. 81. Demochares et Caeterarum lucubralionum initia nondum a nobis
Belforestiuslocis citalis, et alii infiniti. visa ; sunt apud Trilhemium hoc modo :
In Leviticum lib. 2v. Sequentis libri.
XXXIX. Excusi sunt Coloniaecum supradictis, anno 1552,
Idem, lib. v Ligni vitw, cap. 71. in-8».
lu Josue lib. vn. Domino beatissimo.
Sanctus Rabanus episcopus, sanctae Ecclesiaedo- In Judicura lib. n. Post mortem Josue.
et
ctor, expositionis sacrae Scripturae, quae isogram- In Ruth lib. i. Scrutantibus ergo.
matica, id est aequilitteralis vocatur, inventor. ln Regum, ad Hilduinum, lib. IV. Fuit vir, etc,
XL. dicamus.
Ex eodem. Sunt mss. Casini littera Longobarda,
In Paralipomenon lib. iv. Adam, etc, decimus.
Ipse enim—impletus est, quasi flumen, sapientia (Ec- ,T, D
In Esdram et Nehemiam lib. ni.
cli. XLVII). Maximam suo tempore doctrinae, pie- ln Tobiam Iib. i.
tatisque gloriam conseculus est sanctus Rabanus In Judith lib. vn. Domine electe et merilo.
Magnentius Maurus. Hic a natura optime informa- In Hester lib. i. Liber Hester, quem.
tus, et a doctrina egregie instructus, id egit sum- In Job lib. i.
mopere, ut in quam plurimos homines, quam plu- In Psalmos lib. i.
rima ingenii, riaturaeque suae beneficia profunderet. In Proverbia lib. i.
id quod in Germania cum se commode non potuisse ln Ecclesiasten lib. i.
praestare arbitraretur, in Gallias profectus, Lutetia- In Cantica lib. i.
nam Academiam ab Anglis et Scotis monachis antea In librum Sapientiaelib. m. Diligite, etc, admo.
inchoatam, ad perfectionem ac omnis inlimse erudi- In Esaiam prophetam lib. vm.
tionis cumnluin brevi perduxit. Nain cum in philo- Iu Ezechielem lib. xx. El factum est.
sophicis, rheloricis, astronomicis, ac theologicis, In Danielem Iib. m.
roaximos progressus sub sancto Alcuino Anglo et In duodecim prophetas minores lib. xn.
monacho fecisset, in juvenlute iis omnibus scienliis In Machabaeorumlib. m. Etfactumestpostquam.
publice privatimque imbuenda, maximos ingenii sui In Evangelium Malthaeilib. vm. Exspectationem
nervos conlendit. Primam suam juventutem Benedi-
cti institutis consecravit. Vir factus, abbas Fulden- ilaque.
In Evangelium Lucoelib. m.
sis in Germania omnium monachorum summa vo- In Evangelium Marci lib. iv.
luntate creatus est, tandemque ad Moguntinensis In Evangeiium Joannis lib. i. Inter omnta divinm
ecclesiae archiepiscopajum evectus, gloriosam ibi iC hislortm.
morlem decem post- annos confecit. Libri quos sin- In omnes Epislolas Pauli lib. xxm. Venerando
gulari quadam eruditione refertos edidit, infiniti fralri Lupo.
pene sunt. Ita ut de eo scribere Trithemius non du- In Epistolas canonicas lib. vn.
bitarit, uec Italiara, Rabano similem, nec Germa- In Actus apostolorum lib. i.
niam sequalempeperisse. ergo Is cum adhuc esset in In Apocalypsimlib. i.
monasterio suo, bortatu Freculfi episcopi Lexovien- Et hsec de sacris. De reliquis ejus operibus haec
sis, et monacbi nec non Ludovici, ac Lotharii Au- feruntur.
gustorum, composuit in omnes divinas Scripturas a De corpore et Sanguine Domini lib. i.
juxta litterae sensum et spiritualem intelligentiam De Naturis rerum lib. v.
comraentariorum libros 178, quos ex omnibus Lati- De ortu et nioribus Antichristi lib. i.
nis Patribus, conlinuata serie a Hieronymo usque Dictionarium mysticarum significationum, ad
ad Bedam coUegit, servatis ubique ipsorum dictis ac spirituales sanctorum voluminum sensus in-
sensibus et in his locis, inquibus Patrum expositio- telligendos utilissimum, lib. i.
nem non invenit, propriis explanalionibus usus est, De virtutibus, viliis ac caeremoniisantiquae Ec-
notalis in fronte paginarum, lam suo quam aliorum clesioelib. i.
interpretum nominibus, et quid ab eo haberet, et Excusus primum Antverpiae, anno 1560, in-8»',
quo judicio singula forent legenda. Horum autem cum
volurainum subjecta excusa sunt, inler opera sancti Wol. fragmentis quibusdara Caroli Magni, opera
Lazii.
Hieronymi, falso Hieronymi litulo inscripta, initiis De Rebus gestis a Lothario, Ludovico et Ca-
ab his an- ])
majori ex parte diversis, quae Tritheinius rolo imp., Ludovici Pii filiis, carmine he-
notavit, videlicet: roieo.
• In Genesim, ad Freculphum episcopum, lib. iv. Libri plures exstabant ViennseAustrise apud Wolf-
Magnorum virorum conamen. gangum Lazium ms.
In Exodum, ad eumdem, lib. iv. Inter cmteras DeUniverso, ad Haymonemepiscopum,lib. XXII.
Scripturas. Primum apud Hebrmos.
In Numeros, ad eumdem, lib. iv. Numerorum Horura nonnulla fragmenta ms. sunt apud D.
librum. Conslantium.
In Deuteronomium, ad eumdem, lib. iv. Decur. De universali Natura lib. i. Universitatis.
sis igitur. De signis Nativitatis Domini, Ub. i.
Hi omnes cum aliis libris iv in Leviticum excusi De Virtutibus numerorum, lib. i.
sunt Coloniae,anno 1552, in-8». De Origine rerura lib. i.
In Ecclesiasticum, ad Olgarium archiepiscopuin Hunc vidi Casini ms. in scamno 10, ad dextram.
lib. x. Sciens benevolam. De computo dialogus , lib. i. Quia te venerande.
Impressi sunt Parisiis, apud Simonem Colinaeum, Pcenitentium liber, sive, ut alii habent, de Quae-
1544. stionibus Canonum lib. i.
a Ipsius etiam Pamelii judicio, est Paschasii Ratberli, et exstat in ipsius Operibiis.
125 AD OPERA 9. RABANI MAURI 124
'Excusus cst Venetiis an. 1584, in-4°, cuni aliis A Qoomonachusfaclus, senlorumjussa sequebar,
auctoribus. NormamiliivitaeRegulasanclafuil.
Canonum pcenitenlialium, ad Regenbaldum epi- Sed iicet iocautehanc,nec fixe semperliaberem,
• scopum, lib. i. Cellatamen mihimetmansiograla fuit.
Astubi jam plures transissenttemporisanni,
De Benedictionibus patriarcharum lib. i. Conveuereviii vertere factaloci.
Sermonum, innumerabilium fere, Iib. i. Meabstraxeredomoinvalidum, regique tulere
Horum unus, de Festivitate omnium sanctorum , Poscentesfungipraesulisoflicio.
Iegilur in Breviario Romano, et in Homiliario Al- In quo nec merituni\ itas, nec dogmarepertum est,
ctiini excusus. Nec pastorisopusjure beneplacitum.
Dc Sacramento Eucharistiae lib. i. Prompluserat animus, sed lardansdebile corpus,
Excusus est Coloniaeanno 1551. Feci quodpoleram,qnodqueDeusdederat.
Nunc rogo le ex tuniulo,frater diiecle,juvando
Epistolarum ad diversos lib. i. Conimencles ClirisLome ul precibusDomino,
a De divinis Ofliciislib. xn. Judicisaiternime ut gralia salvet in sevum,
Saepius Coloniseexcusi in-8° et in-12. Nonmeritumaspiciens,sed pietalisopus.
ConviviumDei, ad Ludovicum iinp., lib. i. Rabannempe mihinomen, et lectiodulcis
Excusus Basileseanno 1557. Divinselegissemperubiquefuit.
De Fide Christiana lib. IV. CuiDeus omnipotenstribuascoelesllaregna
Exstant Viennaemss. in libraria Laziana. Et veram requiem semper in arce poli.
De Institutione clericorum lib. III. Ricobaldus Ferrariensis, et Plolomoeus Lucensis
Excusi sunt primum Pborcae in Germania , per B quod hic Rabanus discipulus Bedaefuisse scribatur, ,
Thomam Anselmum,annol505; deindeRomae, cum p"utaverunt,imo et in scriptis suis reliquernnt , eum
aliis ejus generis, anno 1590, in fol. fuisse Anglum , et insimul Meldensem episcopum :
Revelationum Ub. i. quos et alii nonnulli recentiores secuti sunt.
Qui est Venetiis ms., apud Hieronymum Porrum. Ad primam opinionem respondet ipse Rabarius,
Composuit quoque mirilicum illud el arlificiosis- cum ait in proecedenti Epitaphio :
simum opus, duobus libris in Laudem sanctse Crucis
laboriosissimo carmine , in quo multa Chrislianse Urbe quidemhac genilus suni, ac sacro fdnte renatus,
fidei mysteria, multos mysticos numeros, angelo- In Fulda, elc.
rum, virtulum, donorum, beatiludihum, elemento- Ad secundam occurrunt Demochares de Sacrif.
rum, temporum, plagarum, mensiura, ventorum , tomo II, c. 19; et Belforestius in Cosmographia
librorum Moysis, hujus nominis Adam , et aliarum parte i, qui in denumeratione episcoporum Melden-
nobiliuni rerum vim et dignitatem, sanctse Cruci sium , ne unum quidem ejus nominis Rabani reci-
convenire, et adaptari posse demonstrat, innectens tant. Et ideo videntur isti non parum hallucinati,
versum versui, ut et figursesuos habeant versiculos, correctioneque non modica indigere.
quibus imagines diversse, ac varise rertim ligurse Hactenus Wion, qui et ejusdem operis libro tertio,
reprsesentantur : nec tamen legitimus ordo princi- qui continet Martyrologium monastkum, eum ponit
palis carminis a suo cursu vel tenore abrumpitur , his verbis, quarto die Februarii adjungendum :
aut intercipitur; ita litterse ipsse duplici plerumque Moguntiaesancti Rabani archiepiscopi, et Eccle-
ordine quadrant. Post quodlibet etiam carmen so- nJ sioedoctoris, qui post vilam , in compositione li-
lutus sequitur sermo , versuum a-dinirandani pro- brorum et praedicationibusexactam, sanctitate clarus
funditatera dilucide explanans. Quo ego opere nihil migravit ad Christum.
Iaboriosius , nihil ingeniosius dixerim. Dedicavit XLI.
aulciii illud sancto Petro apostolo, et per manus
Sergii papse, ad quem illud iniserat, eidem sancto Cmsar Baronius S. R. E. cardinalis , tom. X Anna?
, lium ecclesiasticorum, anno 845.
Petro obtulit. Impressum est Phorcae in Germania
apud Thomam Anselmum, anno 1515, alii 1505 , Postremo et inter Gregorii annumerandum est
exstatquems.inmembranis in bibliotheca Casinensi, monumentum, quod fulgens illud lemporibus islis
scamno 10, ad dextram. Alia aulem multa scripsisse Germanise sidus Rabanus Maurus Albini Flacci au-
fertur, quse nec vidi, nec ab auctoribus citanlur. ditor tricenarius, scribere aggressus sanclse Crucis
Cum essem in Flandria, doclissinius, et reverendis- mysteria atque proeconia metrico stylo canenda ,
simus Jacobus Pamelius canonicus lunc Brugensis, egregium opus dedicavit ipsi Gregono quarto Ro-
deinde sancti Audomari episcopus, vir de re littera- mano Pontiflci , etc. Deinde infra. Caeterum,etsi
ria optime meritus, et mihi amicissimus , omnia Gregorio quarlo a Rabano fuerit liber inscriptus ,
noslri Rabani opera corrigebat, quae reperire pote- ad Sergium tamen ejus successorem missum conslat
rat, ut ea postmodum suis commentariis illustrata , per cerlos homines. Unde conjectura ducimur, ut
in lucem emitteret, quod pium ejus proposilum cxistimcmus his ullimis diebus Gregorii ab eo scri-
et Instilutum , utrum perfectura fuerit hactenus ptum librum , sed Gregorio morte prsevento, ad
ignoro. p. successorem ejus missum fuisset videlicct anno
u
Anno regiminis sui secundo, Christi Domini 848, seq. 844, qui est Sergii papm II annus primus.
in concilio Moguntiaehabito Godescalcum haereli-
cum damnavit, et tandem de tota Ecclesia, de mo- XLII.
naslico ordine , de bonis lilteris bene meritus, cum Idem, anno 847.
roagna sanctitalis opinione, ad Dominum roigravit Audi quid vertex hujus temporis theologorum
anno 856, episcopalus sui nono; et sepultus est Rabanus una cum collegis episcopis primo loco ,
primum in monasterio sancti Albani, ordinis sancti in ipso tanquam superliminari scribi decreve-
Benedicti prope MOgunliam, ex quo postmodum in rk - etc
Saxoiiiam translatus est, ut auctor est Trithemius , XLIH.
qui eamdem translationem lib. i relulit, el Vitam
ejus libris tribus composuit. Affixum est autem ad Idem, anno 856.
ejus tumalum sequens epitaphium , ab ipso, ante- Emicuit plane Rabanus ut fulgentissimum sidus,
quam moreretur, compositum. cirjus quae exstant scripla , tanquam lucis radii, ex-
Rabanus Maurus, in suam vitam Epicedion. cellentiam demonstrant auctoris, ut et iisdem il-
Loclorhoueste, meamsi vis cognoscerevitam lustrata Germania glorielur suuni haud adeo iinpa-
Temporemorlali,disceresic poteris. rem magnis babuisse doctorem. De quo idero qui
Urbe quidemhac>genitus sum.ac sacrofonlerenatus, supra Trithemius tradit, ipsum prseter opuscula tam
•In Fuldaposi hsecdogmasacruradidici. carmine, quam soluta oratione conscripta, Scriptu-
» Bi suut Ruperti Tuitiensis abbatis
 125 PROLEGOMENA. 126
raui sanctam a principio usque ad finem omnem .A talem sanctse Cruci convenire, et adaptari posse de-
feliciter explanasse , virum plane omni litterarum monstrat, innectens versttm versui, ut et figurse
genere egregie excultum , triumque linguarum, He- suos habeant versiculos, quibus imagines diversseac
braicae, Graecae,atque Latiuae peritum. varise rerum figurse repraesentantur, nec tamen le-
XLIV. gitimus ordo principalis carminis a suo cursu vel
tenore aul intercipilur : ita litterae ipsae
Antonius Possevinus, Apparatus sacri tomo secundo. duplici abrumpitur, plerumque ordini quadrant. Post quodUbet
Rabanus, quem alii haud recte, Rabbanum scri- etiam carmen, solulus sequitur sermo, versuum ad-
bunt, quem merito Baron. cardin. post alios fulgen- mirandara profunditatem dilucide explanans. Qno
tissimum Ecclesise sidus appellat, non fuit, ut quidam ego opere nihil laboriosius, nihil ingeniosius dixe-
putant, Anglus, neque vero Meldensis episcopus. Et rim. Dicavit aulem illud sancto Petro apostolo, et
nationis quidem suse, sive patrise grave testimonium per manus Sergii papae,adquem illud miserat, eidem
exstat in ipsius Epitaphio, ubi haecverba sunt: sancto Petro obtulit. Impressus est Phorcae in Ger-
Urbe quidemhac genitussum, ac sacro fonterenatus mania apud Thomam Anselmum, ann. 1515. Alii
aulem ann. 1505. Postremo recusus est anno 1605,
In Fulda.
exstatque ms. in membranis in bibliot. Cassiuensi
Demochares aulem librorum de Sacrificio missse in pluteo 10, ad dexteram.
tom. H, cap. 19, atque Belleforestius in prima parte Sed neque defult, qui subjunctum flgurse exem-
suae Cosmograpbise, in catalogo Meldensium episco- plum eo modo expressum attulit ex prima parle fl-
porum, nullius Rabani meminere. Atqui de hoc alii _ gurae 15, quse inscribitur de diebus conceplionis
antea, Trithemius deinceps, nostra vero setate Six- " Christi in utero Virginis, quatuor crucibus demon-
tus Senensis scripserunt.' Et hic quidem de illo sic stratis, hoc esi 256 , et ejss numeri significatione.
ait: t Rabanus Magnentius Maurus, sextus archi- Scio autem Jacobum Pamelium, qui denique fuit
»
episcopus Moguntinus, nalione Germanus, etc.; ut sancti Audomari in Belgio episcopus, in id incu-
supra. buisse, ut collecla a se Rabani, quolquot poterat,
Sane vero ipsemet Rabanus Vitam suam versibus opera, a se commentariis , „ sive notis illuslrata
elegis descripsit, quae initio Commentarii in Jere- (quod praeclare in Tertullianum, atque divum Cy-
miam Basileoeexcusi legitur, quanquam et Trit. de prianum prsestitit) proderet in lucein. Sed mihi in-
translatione ejusdem sancti Rabani et monasterio certum num prodierint: Porro Rahanus initio com-
sancti Albani ordinis divi Benedicti prope Mogun- mentarii in Jeremiani carmine Vilam ipse suam de-
tiam, in Saxoniam, lib. i de Vita autem ipsius li- scripsit.
bros tres scripserit. XLV
Sed quod Sixlus inquit eum floruisse anno 855,
ita accipiendum est, ut sciatur eum obiisse an. 856, Robertus Bellarminus S. R. E. cardinalis de Scriptoi
quidquid secus existimaverint, qui ad annum supe- ribus Ecclesiastkis.
riorem ejus obitum retulerant. Conslat hoc ex veteri Rabanus Maurus, natione Germanus, abbas Ful-
chronico edito a Pitheo, id quod et admittit Baron. deusis fuit Ludovici Pii imp. Episcopus
cardin. Cseterum licet pauca illa opera, tanquam Moguntinus tempore creatus est temporeXotharii ejus filii.
divinarum Scripturarum exegematica Sixtus pro ra- Obiit anno Domini 856, lempore Ludovici junioris
lione sui instituti enumeraverit, plura tamen alia ,2 imp. Vir fuit
seque doctus, ac pius. Scripsit multa
Trithemius, et denique Arnoldus Wion iodicarunt, et versu et prosa. Edidit commentaria in universam
quibus eliam nos addimus, superiore anno; hoc est
fuisse sacramScripturamutriusqiieTestamenti.Ediditetiam
1605, repertum ejusdem Rabani Martyrolo- Ubros tres de Institutione clericorum, qui exstant
gium ms. in celebris monasterii Sancii Galli inter cum aliis multis ejusdem argumenti, impressi Colo-
Helvetios bibliotheca. lnteser igitur esto (quoadpos- nise anno 1568. Sed prseler csetera scripsit in flore
sumus) ejus operum catalogus sequens. (Hunc re- setatis suse Ppus admirandum soluta et ligata
quiresitpra, col. 120, apud Arnold. Wion, undeverbo oralione de Laudibus sanctae Crucis ad Gregorium
ad verbumhic ilerum exhibebatur.)
Exstat item Rabani opus deLaudibus sanctseCru- quartum papam anno Domini 845, quod mortuo Gre-
misit ad Sergium successorem. Exstat hoc
cis. Quod non solum Jacobus Wimphelingius, qui gorio editum studio Jacobi Wimphelingii anno 1501.
vir fuit catholicus, verum etiam hostes ipsius crucis opus Inter Rabani et commentariura in Threnos.
hserelici coacli sunt laudibus extollere. Et quideiu quod opera ab aliquibus tribuitur sancto llieronymo ; sed
Wimphelingius in praelalione ad id opus, sic loqui- vere Rabani est, non Hieronymi, ut diximus supra.
tur : t Rabanus Teiitonicus mirificum, et artificio-
sissimum opus in Laudeni sanctse Crucis laboriosis- GEORGIUS COLVENERIVS LECTORI.
sirao carraine contexuit : in quo multa Christianse
iidei mysteria, multos mysticos numeros angelorum, S?s pluria' testimonia non adjicimus, cum hseft
virlutum, donorum, beatitudinum, elementorum, tera- abunde sufficiant, etsi alia non deessent ex Fulberto
porum,plagarum, mensium,ventorum,librortimMoy-. D Carnotensi epist. 81; ex Gratiano, qui variis locis
sis, hujus nominis Adam, et aliarum nobilium rerum Rabanum citat in suo Decreto, quae a sanclo An-
vim et dignitatem sanctse Cruci convenire, et ad- tonino collecta protulimus. Item ex Petro Lombardo,
aptari posse demonstrat, innectens versum versui, ut Magislro sententiarum dicto, in IIII,' dist. 22, § A.
ct Uguraesuos habeant versiculos, quibus imagines ex sancto Thoraa in Summa Theologica; ex Chri-
diversse reprsesentantur, nec tamen legitimus ordo stiano Massaeoin Chronico mundi; ex Joanne Aven*
principalis carminis a suo cursu vel tenore abrum- tino in Annsdium Boiorum lib. iv; Joanne Garetio
pitur, aut intercipitur; ita litterse ipsse duplici ple- de Eucharistia centenario nono; Petro Cratepolio
ruraque ordini quadrant. Post quodlibel eliam car- in catalogo Moguntinorum electorum; Conrado Ges-
nien solutus sequitur sermo, versuum admirandam nero in sua Bibliotheca; Israele Spachio; Papyrio
profiinditalem dilucide explanans. J Haecille. Massono lib. n. Annalium Francorum, Andrese
Quin et non defuit, qui de hoc opere loquens Theuet in Iconibus virorum illustrium Gallico ser->
Afnoldus Wion, scripserit: in duobus libris ipsius mone editis, etc. Qui plura desiderat, legat ea qu»
operis, quod vere testatur fuisse laboriosissimum, de Rabano scribunt duo eruditissimi et in antiqui-
multa exstare Christianse fidei mysteria, multos my- tatibus eruendis diligentissimi e Societate Jesu, vi-
Sticos numeros, angelorum, virlutum, donorum, bea- delicet R. P.jNicolaus Serrarius etR. P. Christiphorus
titudinum, elementorura, temporum, plagarum, Browerus, ille lib. iv Moguntinarum rerumih Rabano
Uiensium,ventorum, librorum Moysis, hujus nomi- sextoarchiepiscopo, iste in Annalium Fuldensiumlil».
ilis Adam, et aUarum nobilium rerum vim et digni- II, cap. 15, lib.;ni, cap.13 et U, ubi totum jnserit,
487 AD OPERA B. RARANI MAURI 128
Radulfi presbyleri librum de Vita Rabani, et iterum jA sis, et doctis scholiis illustravit. Quibus accedit Ar-
lib. iv in quinto abbate Fuldensi. noldus Wion ubi dictum carmen repetens, comma
lllud solum de patria Rabani visum est apponere. posuit post dicliouem renatus. Hi igitur sic dispun-
Plerique Fuldse natum et renalum arbitrantur, id- gunt :
que ex Epitaphio a se composito, quod supra recen- Urbe quidemhac genilussum, ac sacro fonterenatus:
suimus. Yerum id quidam viliose legunt hoc modo : In Fulda post liascdogmasacrumdidici.
Urbe quidemgenitussumacsacrofonterenalus Quam esse veram dispunclionem ex eo probatur,
In Fulda: post haecdogmasacrumdidici. quia Epitaphium hoc composuit jam residens in urbe
Moguntina, et archiepiscopus existens, atque ita se
Omissa videlicet voce (hae). Ita legi in ms. quodara. patria Moguntinum esse, non Fuldensem significat.
Alii eam vocem addunt, sed non recte dispun«unt,,ad Idipsum clare attestantur, quse in libro ipsius ms.
hunc modum : de Universo ascripta leguntur his verbis : i Rabanus
Urbe quidembac genitussum, ac sacrofonte renatus « Maurus Mogunliaenatus et renatus, et a puero in
In Falda, post haecdogmasacrumdidici. « Fulda monachus, deinde cella inclusus, tandem in
t archiepiscopum assumilur, cujus idonea sunt
Ita primum typis est excusum ante commentarium i opuscula in utriusque Testamenti pagina, et anle
Rabani in Jeremiam prophetam, Basilese per Henri- t portam praedictse civitatis meridianam apud san-
cum Petrum anno 1534. Quod alii secuti sunt prae- c ctum Albanum sepulcri ejus oslenditur memoria,
terBaronium tom. X Annalium, anno 856, et Browe- « in sanctorum Martini et Boni-
ruiri in libro, quo Rabani edidit Poemata de diver- ]B t facii capella. i archiepiscoporum
Sic ibi.

IN RABANI OPERA

FABRIGII NOTITIA BIBLIOGRAPHICA.

(Bibliolhecamediaeet infimseLatinitatis.)

* *
Scripta Rabani Mauri ordine chronologico recen- p. 169. quibus p. 161 praemittitur Jac Pamelii
sebimus, Heschenium et Mabillonium duces secuti, Commentariolus in Epistolam ad Philemonem.
tomos autem editionis Coloniensis 1627 simul adji- 13. In Ezechielem. IV, p. 169."
cientes : asterisco insuper illa nolantes quse in hac Nunc reliqua sine ordine temporis observato ad-
editione Colvenerii primum prodierunt. jicimus.
1. De Laudibus sanctm crucis, an. 815. I, p. 273. 14. Excerptio de Arte grammatica Prisciani. I,
Prodierunt seorsim Phorcse opera Jac Wimphelingii, p. 28. *
per Thoraara Anshelmum, 1501, fol.; Augustae Vin- iC 15. De Universo libri xxn, sive Etymologiarum
del. 1605, et cum Tractatu Joan. Valent. Merbitzii Opus, ad Ludovicum regem, an. 844.1, p. 51. Sen-
de Varietate faciei humanse, Dresd. 1676, 4". tenliam ejus singularem de damnatione catechume-
2. De Institulione clerkali, an. 819. VI, p. 1, Co- norura anle baptismum defunclorum dijudicat Ma-
loniae1552, in Bibl. PP. Parisina posleriore, tom. X, billonius, p. 44.
pag. 559; in Scriptoribus Melchioris Hittorpii de 16. Comm. in Cantica qum id matutinas laudes
divinis ofliciis, Colon. 1568, Rom. 1591. Carmen ad per septimanam dkuntur. III, p. 295.
Heistulfnm archiepiscopum , his libris adjunctum, 17. In Proverbia. III, p. 325. *
edidit Baluzius Miscell. lib. IV,.p. 555. 18. InJeremiam. IV, p. 1. Basil. 1534, apud Hen-
3. Comment. in Matthmum,
* an. 822, secnndum ricum Petri.
Mabillonium. V, p. 1. « In quibus advertendum, 19. De septem signis Nativitatis Domini.V, p. 746 ,
ait Colvenerius in libro vn, cap. 26, et lib. vni, cap. 20. Atlegorimin universam Scripturam. V, p. 749."
26 et 28, quaedamdeesse, uti ibidem in margine de- 21. De sacris Ordinibus, sacramentis
* divinis et
notatur, quaeob militum Halberstadensium insolen- veslimentissacerdotalibus. VI, p. 50. In multis idem
tiam, Ursellis in archiepiscopatu Moguntino, ubi ille est cum libro i de Institutione clericorum, sed epistola
tomus V anno 1622 cudebalur, deperdita sunt.» prsemissa est diversa, el alia qusedam.
4. Homilim. V, p. 580. 22. De Disciplina ecclesiastka libri m. VI, p. 60. *
Sequuntur quae ab ipso jam abbate scripta sunt: In duobus prioribus sunt aliquot capita quae cum li-
5. Comment. In Pentateuchum; implet tomtim II bris de Institutione clericorum conveniunt, uli in
integrum : ante impressus Colon. 1532, 8°. Editio :JJ margine notatur.
Colveneriana addit epitomen Commentariorum inJ 25. De videndo Deo,
* puritate cordis et modo pceni-
Levilicum, auctore Strabo Rabani discipulo, p. 296. tentiw. VI, p. 85.
6. In Josuam, an. 834. Epistolse dedicatorioefra- 24. De Qumstionibus canonum pcenilentialium.VI,
*
gmentum dedit Henschenius, integram Mabillonius, p, 110. Prodierunt primum in Auctario Canisiano
p. 41. Ipse Commenlarius nondum*prodiit. * Pelri Stevartii p. 655, post in Thesauro novo Cani-
7. In Judices et Ruth. III, p. 1, 56. siano, tom. II, part. n, pag. 295; item a Baluzio in
8. In*libros Regum et Paralipomenon. III, p. 45, editione Reginonis, p. 465, sed sub litulo Epistolce
145. ad Heribaldum Antissiodorensem episcopum, an. 855
* *
9. In Judith et Esther, UI, p. 243, 279. Hos scriptse. Editum estopus an. 841. Epistola vero prae-
ineditos vocat Mabillonius,p. 38, descriptos vero manu fixa non potuit an. 854 scripta esse, quia se appeUat
Petri Franc Chiffletiise habere * dicit. Prsefationem episcopum. Sub finem cap. 55 respondet auctor
dat idem p. 42. Additur p. 263 Jac. Pamelii Comm. Heribaldo ad qusestionem : Num Eucharistia abeat in
in librum Judith. secessum. Mabillonius, prsefal. ad Sseculum iv Be-
10. In Machabmos, ante an. 840. IV, p. 380. nedictinum, parte n, p. 32 seqq., illum Stercora-
11. ln Sapientiam et Ecctesiastkum. III, p. 362, nistis adnuraerat, Basnagius autem defendit: quos
* 344. Posterior Paris. 1544 prodierat ap. Simonem vide, ut et nostrum Iibro vm, p. 701, nam prolixita-
Colinaeum, fol. tem vitamus.
Scripta post relictam curam abbatis. 25. De Vitiis et Virtutibus, de peccatorumsatisfa-
1?.. In Epistolas Pauli Collectarium, an. 842. V, ctione et remediis sive pmnitentiis,libri ui. VI, p. 125.
]2g PROLEGOMENA. 130
7. In librumJosuwlibros in ediderunt Martene et
Quos una cum n. 24 Halitgario potius adjudicant, ^
sub cujus ptiam nomine exstant apud Canisium et Durand Collectionis amplissimae tom. IX, pag. 667,
in BMotnecis Patrum. Vide Mabillonii Elogium cum Rudolphus presbyter in Vita Vita Rabani, c. 9,
Rabani. Adde nostrum supra Iibro vm, p. 186, et quatuor, Tritheraius vero in eadem m, 3 duos
ni, p. 242.Lazius Antverp. 1560, 8°, post fragmenta 5-. tanlum memoret.
quaedara Caroli Magni edidit. 8. Epistola ad Egilonem de Eucharistia, apud Ma-
26. Pcenilenliumliber unus, post an. 841 scriptus billonium Ssec iv Benedictino, part. n, p. 591.
VI, p. 155, prodiit inter Canones pcenitentiales An- 9. Opusculum de passioneDomini, editum tom. IV
tonii Augustini cum adnot. Venet. 1584, 4°. Thesauri novissimi Peziani, parte n, p. 7.
27. Quola generatione licitum sit matrimonium. VI, 10. Glossarium Latino-Theoliscum, non in tota Bi-
p. 165. blia, ut volunt Lambeciuset Nesselius, sed in mullas
28. De consanguineorumnuptiiset magorum prmsti- voces Biblicas el aliorum quoque auctorum. Speci-
giis. VI, p. 166. men ejus exstat apud Lambecium, de Bibl. Vindo-
29. De anima et virlntibus. VI, p. 175. bonensi U, p. 415; majus specimen dedit Joan.
50. De ortu, vila et moribus Antichrisli. VI, p. 177. Diecmannus, Ecclesiarum Bremensium ac Verden-
Phorcae apud Thomam Anselmum, 1505. sium superintendens, quod etiam Coinmenlario non
51. Martyrologium. VI, p. 179. Primo a Slevartio contemnendo illustravit, Bremae 1721, 4". Integrum
edilum tom. VI; edit. novse tom. II, part. ii, pag. vero edidit Joan. Georgius Eccardus, Rerum Franci-
513. Prologus ejus una cum versibus ad Grimoidum carum tom. U, p. 950-976.
abbatem editus est a Canisio tom. IV, p. 326. Alius o 11. Tractalus de Sacramento Eucharistim, Ubris
prolpgus, Ratleico, abbati Seleginstadiensi, inscri- LVII coiistans; edilus est ex Culhberti Tonstalli,
ptus, ex bibl. S. GaUierutus esl a Mabillonio, Ana- Dunelmensis.episcopi, Bibliotheca, Colon. apud Joan.
lect. p. 418. Quentelium 1551, docente Oleario, Bibl. Eccles. II,
32. Poemata de diversis cum adnot. iChristoph. p. 112.
Broweri, Mogunt. 1617, 4°. VI, pag. 202. Epila- 12. Versiculos ad Grimaldum edidit Mabillonius
phium Lotharii irop. et Irmentrudis Augustaeedidit Analect. tom. IV, p. 326, edit. novse pag. 419.
du Chesne tomo U Scriptorum Francicorum. 15. Epistota Synodalis prolixior, a Sirmondo edita
33. * Comment. in Regulam S. Benedicti. VI, p. est an. 1647. Vide tonium U Operum, p. 1295,
246. Qui Smaragdo abbati debelur, idque teste cum altera brevior ad Hiucmarum Rhemensem anJe
Sigeberto Gemblacensi de S. E. cap. 118, et codici- ' in tomts Conciliorum edita fuerit.
bus membranaceis, ad quos Mabillonius provocat.
34. Glossm Latino-Barbarm, deparlibus corporis Opera inedita.
humani, a Goldasto editae tom. U Rerum Alemanni- 1. Commentarius in Acta apostolorum, in Bibl.
carum. VI, p. 331. Collegii Balliolensis Oxon.
35. De invenlione linguarum ab Hebrwa usque ad 2. De Vita S. Marim Magdalenm liber, in Collegio
Theotiscam, ab eodem Goldaslo edilus, VI, p- 333. Magdalenensi Oxon.
Haecopera Rabani Mauri, in lomos sex distributa, 5. Expositio de Paschate et Agno paschali, in colle-
edita sunt cura Georgii Colvenerii, Duacensis aca- gio S. Benedicli Cantabr.
demiaecancellarii, Colon. 1627, fol., 3 Vol. 4. Explanalio in Jesaiam, in bibl. monasterii
Ex illo vero tempore e rass. prodierunt sequentia. C Heilsbrunnensis in Franconfe, teste Hockero in Ca-
1. De prmdestinationeadversus Godeschalcum epi- talogo illius bibl., p. 14.
stolw tres, ad Notingum episc. Veronensem, et He- 5. Liber ad Ludovicum imp. de Oblalionepuerorum
berhardum ducem, a Jac Sirmondo editae Paris. secundum Regulam S. Benedkli. Ms. in bibliotheca
1647, 8°, etin Operibus conjunctim editis, tom. II, Mellicensi.
p. 985; in Ughelli Italia Sacra, tom. HI, edit novae 6. Epistola consolaloria ad eumdem. Haecduo me-
p. 592-608; in Auctoribus Gilberli Mauguini de morat Rudolfus in Vita Rabani.
Prsedestinalione et Gratia, tomo I, parte i. 7. Commenlariiin Josuam, Esdram et Nehemiam,
2. Liber contra Judmos, a Pelr. Franc Chiflletio Tobiam, Job, Ecctesiasten, et reliquos libros Bibli-
editus Divione 1656. (a) Agobardi >esse staluit Ma- cos, qui supra nondum adfuerunt.
billonius in Itinere Burgundico, pag. 10. Alii tamen 8. De rebus geslis a Lolhario, Ludovico et Carolo
Amuloni Lugdunensi tribuunt. Plura habet Mabillo- imp., Ludovici pii filiis, carmine heroico.
nius in Elogio Rabani. Alium genuinum Rabani 9. De benedklionibus patriarcharum, Epislolm ad
contra JudseosUbrum ediderunt Martene et Durand diversos, et alia a Colvenerio sub iniliura tomi I me-
Thesauro noviss., tom. I, p. 401, 594. morata, quorum tamen tituli bene cum editis sunt
3. Opuscula duo, ununi de Chorepiscopis, alterum conferendi, ne pro inedito habealur quod jam dudum
*
dereverenliafitiorumerga parentes et subditorum erga est editum. In Ephemeridibus Germanicis Gocceii
reges, edita sunt a Baluzio ad calcem Operum Petri an. 1751, mense Aprili, annuntiatur Rabani Com-
de Marca, tom. I, p. 285. HicliberaRudolfoCoMecfa- n mentarius in Danielera, quem ex ms. codice habere
rium appellalur. Prius opusculura habes etiam tom. •" jam editioni paratum a P. Ziegelbaur Sueco ord.
V Concuiorum Harduini, p. 1417, S. Benedicti promulgant. Id quantocius ut exsequa-
i. Epistola ad Reginbaldum chorepiscopum, An. tur vir doctus, nisi forte sollicitationes noslras jam
848, etOpusculum de Chorepiscoporumordinalionibus praevenerit, coramuni nomine rogo et obsecro. Nunc
exstant tom. VIII Conciliorum, p. 1845 edit. Regise, autem cum haecscribo, primum didici eumdem reli-
et lom. V Harduini, p. 1411; in Capitularibus Ba- giosum virum e vivis decessisse, quod ne cadat in de-
lu2ii, tomo II, p. 1378. trimentum communis exspectationis opto.
5. Poemata qumdam, ab eodem, Miscell. tom. IV, Traclatus de sacramento Eucharistim. Colonise
p. 553. vulgatus, idem omnino est cum traclatu de corpore
de
6. Liber Computodigitorum, Ibidem sub initium et sanguine Domini, qui legitimus fetus est S. Pa-
lomi I. Codexms. auctior et iconibus necessariis U- schasii Radberti; quare nonnisi mendose ms. codex
lustratus estLugd. Batav. apud 'Federicum Pacium, Anglicus, ex quo vulgatus est, Rabano Mauro iUum
edendus, ut Fabricius noster nolavit, a Gabriel du inscribit. Vide Historiam Litterar. Gall., tom. V,
Mont, Roterodami. pag. 194, et tom VI, pag. 15 et 16, praefat.
(a) Ittigius oe Bibliothecis PP., p. 684.
43l AD OPERA B. RABANIMAURI PROLEGOMENA.. 158
"™ " ' "'™'——— i ' i i«™——««—^««-IB™ «.
™"
•«l™M™JB»™<™«PP™™^**™™™™"™"™-™™™™™"™™™"
CATALOGUS

Operum Rabani Mauri in sex tomis editionis COLVENERIIcomprehensorum.

TOMOPRIMOCONTINENTUR: A Pentecosten, tam de Tempore , quam de Saa.ct»s,

Vjta Rabani abbatis, edita a Rudolpho presbytero et Homilianum. 91.
de Evangelio, Liber GenerationisJesu OJiri-
monacho, ejusdem discipulo.
Vita ejusdem Rabani per Joannem Trithemium tri- Desti.
bus libris conscripta. Septem signis Nativitatis Domini.
Exceptio de Arle grammatica Prisciani. Allegorisein sacram Scripturam.
De Universo lUiri xxn, ex impresso antiquo. TOMOSEXTO :
De Laiidibus sanctae crucis, partim prosa, partim De clericorum Inslitutione et CseremoniisEcclesi»
carmine, ex impresso Augustae Vindelicorum, libri tres, ad Heistulphum archiepiscopum, ex
anno 1605.
rOMOSECUNDO: impresso Coloniensi.
Ad Giotmarum de sacris Ordinibus, sacramentis di-
In Genesim Iibri rv. vinis, et veslimentis sacerdotalibus liber unus. —
In Exodum libri iv. Hic in multis idem est cum primo Iibro de Instit.
In Levilicum libri vn. — Eorumdem Commentario- clericorum ejusdem Rabani, sedepistola proemissa
rum in Leviticum epitome, auctore Strabo ejus est diversa, et alia qusedam.
discipulo. Ad Reginalduin de Diseiplina ecclesiastica libri m,
.•n Numeros libri iv. quorum primus est de sacris Ordinibus ; secundus
In Deuteronomium libri iv, omnes ex impresso Co- de Calechismo et sacramentis divinis ; tertius de
loniensi. agone Christiano, agens de virtutibus et vitiis. —
TOMOTERTIO: B In duobus prioribus sunt aUquot capita, quae con-
In librum Judicum libri n. veniunt cum libris dc Institut. clericorum, uti in
ITJlibrum Ruth liber i. margine notatur.
In quatuor libros Regum libri iv. Ad Bonosum abbatem libri m : primus de videndo
In duos libros Paralipomenon libri iv. Deo; secundus dc puritate cordis; tertius de
In librum Judith liber i. — Cui subjungitur Commen- •modopcenitentise.
tarium Jacobi Pamelii in eumdem librum. Ad Heribaldura de Quaestionibus canonum pceniten-
In librum Esther. iialium libri in ; primus continet regulas de mi-
In canlica quaead matutinas laudes per septimanam nistris Ecclesise, si deviaverunt, cum adjunctis
dieunlur. epistolis Hormisdse papse, Isidori et aliorum ; se-
In Proverbia Salomonis libri in. cundus, de pcenitenliae satisfaclione ; tertius de
In librum Sapienliae libri m. pcenitentiis laicorum.
ln Ecclesiasticum libri x, ex impresso Parisiensi. De vitiis et virtutibus, de peccatorum satisfactiono
et remediis, sive de poenilenliis libri m,
TOMOQUARTO : Ad Oigarium archiepiscopuin Pcenitenliiim liber
In Jeremiam prophetam, comprehensis ejusdem La- unus, qui veluti prsecedenlium justum quoddam
mentationibus, libri xxx, ex impresso. compendium est.
In Ezechielem prophetam libri xx. Quota generatione licitum sit matrsmonium, Epist,
In duos libros Machabaeorum. ad Humberlum episcopum, ex impresso Colo-
TOMOQUINTO: Q niensi.
De consanguineorum nuptiis, et de magorum prae-
Commentariorum in Matthaeumlibri vin. — (In qui-r stigiis ad Bonosum Uber unus, ex impresso Colo-
bus advertendum in libro vn, cap. 26, et lib. vm, niensi.
cap. 26 el 28, qumdam deesse, uti ibidem in mar- De Aniraa, et virtutibus, ad Lotharium regem opii-
gine denotatur, qum ob militum Halberstadensium sculum, ex impresso Coloniensi.
msolenliam Ursellis in archkpiscopatu Moguntino, De Ortu, Vila et Moribus Antichristi tractatus , ex
ubi ille lomus quintus anno 1022 cudebalur, deper- impresso Coloniensi.
dita sunt.) Rabaui Mauri Martyrologium, ex tomo VI Autiquae
Rabani Mauri Commenlariorum in quatuordecim Lect. Henr. Canisii.
Epistolas Pauli Ubri xxx, •—Quibus praemisimus Poemata de diversis, per Christophorum Browerum,
Jacobj Paraelii Coromentariolum in epistplam B. cum ejusdem scholiis edita Mogunt.
Pauli ad Philemonem. Commenlaria in Regulam S. Benedicti.
Rabani Mauri Homilise super Epistolas et Evangelia, GlossaeLatino-Barbaricae de partibus hnmani corpo-
a Natali Doraini usqtte ad vigilias Paschae numero ris, ex tom. H. Reruro Alemannicarum, Franco-
61, quibus adduntur multae aliae horniliaede San- TJ furti edito anno 1606.
ctis et variis virtutibus. Item de inventione linguarura ab Hebrsea usque ad
Homiliaesuper Epistolas et Evangelia a Vigilia Pa- Theodiscum, ex eodem.
schae usque quintam tlecimam Dominicara post
 B. RABANI MAURI

ABBATIS PRIMUM FULDENSIS, POSTEA ARCHIEPISCOPI MOGUNTINr

omnu
0$tVit

ORMNE CHRONOLOGICO DIGESTA,

PARS PRIMA. — ab abbaie

Scripta ipso jam edita.

DE LAUDIBUS SANCTiE CRUCIS

LIBRI DUO
Eruditione, versu, prosaque miriflci. Quo figuris sive imaginibus viginti octo multa fidei
ChristiansB mysteria, multi mystici numeri : angelorum, virtutum, septem donorum
Spiritus sancti, octo beatitudinum, quatuor eleruentorum, quatuor temporum anni, qua-
tuor evangeiistarum et Agni, mensium, ventorum, quinque librorum Moysis, nominis
Adam, Alleluia et Amen, aliarumque rerum vis et dignitas in formam crucis redacta,
subtiliter et ingeniose explicantur.
(ANN0.81S.)

VARIORUM ENCOMIA DE HOC OPERE.

Jacobus WIMPFKLINCIPS Sletslatinus universis bona- jA Semina scribendi redeunt dispersa per orbem,
rum lilterarum amatoribus S. P.
Rabanus Teutonicus inirificum et artiliciosissimum
•pus in laudem sanctaecrucis laboriosissimo carmine
contexuit,.in quo multa Christianse fldei mysteria,
inultos raysticos numeros, angelorura, virtutum, do-
norum, beatitudinum, elementorum, temporum, pla-
garum, mensium, venlorum, librorum Moysis, hujus
nominis Adam, et aliarum nobilium rerum vim et
dignitatem sanctoe cruci convenire et adaptari posse
demonstrat, innectens versum versui, ut et figurae
suos habeant versiculos, quibus imagines diversae
repraesentantur, nec tamen legitimus ordo principa-
lis carminis a suo cursu vel tenore abrumpitur, aut
intercipitur : ita litterae ipsseduplici plerumque or-
dini quadrant; post quodlibet etiam carmen solutus
sequilur sermo, versuum admirandam profunditatem
dilucide explanans. 0 praeclarum et omni venera-
tione dignum opus, quo non immerito Germania
(qiiaetalem virum peperit) illustris redditur et glo- »I
riosa! Fac igitur peculiarem hunclibrum tibi, _can-
dide lector, obsecro, quisquis vere Chrislianus es,
ut novitatem videas, ut ingenium laudes, ut egre-
giam venam mireris, ut ad amorem crucis et Cruci-
flxi accendaris, ut devotus esse incipias ei qui pro
te passus est, ut teipsum oblectes in hac dulci ar- Ad magni ingenii virum bonarumque rerum indaga-
bore, iri qua mundi salus pependit; in qua est omnis
spes nostra, refugium nostrum, medicina nostra per
quam salvati et liberati sumus, fructum animse tuae
immortalem ex dono Dei indubie consequere. Vale,
charissime in Christo lector. Ex eremitorio divi Guil-
hermi, in suburbano Argentinensi, quinto Idus Sex-
tflis, anni salutis nostrse 1501
Joannis RECCHLINI Phorcensis, LL. doctoris, ad Tho-
mam ANSHELMI impressorem, in laudem Rabani
DESANCTA CEUCE,EIIAINOS.
Tetemet, o Thoma, reputo Phorcenque beatam,
Quod per vos Rabari de Cruce fulget opus.
Ars quam venturis occuluere patres.
Accedat propius raens nescia turpe videre:
Hic lalet in pulchro pulcbrior aethra polo.
Non crux AndromedaeCepheidis, aut Ganiana
Verris, in hoc dabitur conspicienda libro :
Sed cui fixus erat horiiinumqueDeumque creator,
Mundus et innocuus crimina nostra luens.
Crux haec plus Rabani quam Constantinia splendet
Quondam sidereis visio picta nolis.
Mrea serpenlis polult sanare flgura
Fixa cruci, nostra tu mage tulus eris.
Formosas spargit series maculosa lituras
Partibus in variis, ut notet ordo crucem.
Quo Rabanus Coum facile devicit Apellen,
Nil tibi Parrhasius, nil tibi Zeusis erit.
Sive leges librum, potydaedalacuncta videbis ;
Sive audire libet, cantilat harmonia.
Quare agite ambo duo, tilulos crescalis in altos
Hoc solo Rabani splendidiore libro,
Anshelrai Thoma, qui chartas iraprimis arte;
Tuque simul Phorce, fons et origomei,
Urbs honor artificum, fabrjcatrix ingeniorum,
0 decus, Q Rabani vive secunda parens.
torem solertissimum, frairem Nkolaum KEINBOS,
ordinis Sancti Joannis Hierosolymitani, plebanum
Durlacenum, in mirificum opus Rabani Mauri,
Fuldensis abbatis, DELACDIBUS CRUCIS, SXSTASIS,
sive Commendatio.
Quod mihinuoer opus Rabani, Nicolae, sacrata
De Cruce misisti, deque decore crucis,
Non potui non multimodomirarier ausu,
Ducerevel dignum laudibus immodicis.
Et decuit: quis enim Christive crucisve minister
Non etiam studeat laudibus ipse crucis ?
Sed quis digna tamen se dicere posse putabit
Carrnine mirificaesalvifica;quecruci ?
 155 B. RABANI MAURI ARCHIEP. MOGUNT. OPERUM PARS I.
Deficit in cunclis sensus, lingua ingenii vis,
Mortali attentat qui canere ore crucem.
Ule tamen liabanus doctus Pater, optimus auctor
Ausus idem, vario carminis auspicio,
Mysteriuuique crucis Iaudesque decusque peregit,
Et docuit cunctis rebus inesse crucem.
A superis duxit, primoque parente, per oranes
IUe creaturas atque elementa crucem.
0 quantum aggressus divus Pater ille laborem !
Quantumonus immensumsumpsitamore crucis!
Pervigil insomnes noctes (dubiocrucis.
procul) egit,
Ut laudes posset conlinuare
Quo magis indignor, homines quoque temporis
[hujus
Exsecror, admiror, dedoleoque Ieves;
Non modo socordes, qui desidiaque fluentes,
Non digne insudarit pervigilantque cruci:
Quin etiam vioiant, temerant, modo commacu-
[lanlque,
Contemnunt, horrent dilacerantque crueeitt:
Insuper et pedibus calcant venerabile signum,
Et cruce signalos turpiter inlerimunt.
Quos sua poena manet tandem, crucis interea nos
Cum Rabano laudes concinere usque juvat.
Et Domino grates referamus, habemus, agamus :
Qui cruce nos propria liberat alque beat.
Te quoque, chare Pater, meritum Nicolae sequetur
a
Condignum superis Christicolisque piis,
Qui cruce signatara vestem geris: hinc crucisarma
Diligis, observas, amplificare studes.
Das quoque materiam quo prodeat hoc opus olim
In lucem, et vitam te duce suscipiat.
Jure igitur KEINBOS dictus, quia crimine ab omni
Immunis vivis, nec tibi prava placent.
Unde etiam laudes quaeris crucis atque tropaeum,
Instituisque bonis artibus ingenium.
Proinde vale, nos umbra crucis defendat, et aUs
Suscipiat famulos protegat atque suis.
Et quae perpetuo crux esl veneranda decore,
Haecquoque perpetuo nos tueatur. Amen.
Ad Chrislianos DODOCI galli Tetraslklwn,
Discite ab infernis sacra crux quos sola redemit,
Qua dignum amplecti sit pietate crucem.
Cum nusquam affectus, labor, ingenium, et me-
[morandi
Vis, ut sunt isto tam bene sparsa libro.
In laudem carminum Rabani, Theodorkus GRESE-
MCNDUS, legum doctor.
Rabanus calamo, tabulis indulsit Apelles :
Spirabat quidquid pinxit uterque manu.
Hujus edax rasit tabulas quascunque vetustas,
IUius aeterno tempore vivet opus.
Carminibus vitam pictae debetis ideae.
Linea si pereat, carmina non pereunt.
Aliud carmen ejusdem ad idem.
Admirabiliter tornatos inspice versus.
Rabani, laetosi quis es ingenio.
Quomodocunquelegas, oritur cumcarminesensus,
Nam servit multis litlera quaequemodis.
Quodque magis mirum est, numeris habitatur
[imago
Quaequesuis : vati haecnon labor ullus erant,
Nam licet haud facili constent haec carmina lege,
Illa tamen facili cuncta decore fiuunt.
Elegiacum Joannis Gallinarii Rabanum Heidelbergensis ad
amatores Christi, ut legant DE LACDE Nil erit, ad nostram quaecunquetulisse Minervam,
SANCTiE CRUCIS.
Si quis avet pseana crucis percurrere Christi,
Huc gressum celeri dirigat usque gradu.
Maxima Teutonicae Rabanus gloria genlis
: Nobile mirifico carmine iusit opus.
Non shriilem Germana tulit, non Itala tellus,
Et neque Tartessus, nec Rhodanus, nec Arar,
m
A. Non Helenseflammas, non infelicis Elissae
Perstrepit bic vulnus, Tantalidumve tboros.
-Non sonal indomiti ferventia prcelia Martis,
Nec probat Mseis carmina facta modis :
Sacra triumphantis cecinit sed stigmata Christi,
Arma, quibus Stygium vicit et ipse ducem,
Quie sontes Erebi manes, lenebraeque nefandae,
Tartareus Pluto Persephoneque tremunt.
Ad Musas, ut Rabanum corona ex omnibusaromatum
generibus ornent cingantque, elegiacum ejusdem
Joannis GALLINARII Heidelbergensis.
Cingite virginea Rabano tempora Iauro,
Castalides, vati, palladiaque coma.
Non hederae virides desint, non myrtea silva,
Lilia conveniant purpureaeque rosae.
Cinnama, serpillum, buxus, narcissus, amoroum,
Thus, violae, nardus, balsama, myrrha, thymus,
Huc terebinthe adeas, juglandes, rosque marine,
B - Ilue cum Sylvano lu, Cyparisse, veni.
Nectite Panchaeis quidquid generatur in hortis,
Quidquid habent Cilices, Idaliumve nemus,
Quidquid Erythraea quaerit niger Indus in alga,
Pactolus quidquid vel Tagus ipse vehit.
Huc eliam croceos apportet Tmolus odores,
Huc et apum Hybleos mellifera ora favos.
Huc cryslalla ferant gelido de verlice Thauri
Gryphes Hyperborei, Caucaseaequeferae.
Huc electra ferant nivei de littore cygni
Eridani lacrymas et Phaetontiadum.
Voset Hamadryades Nappaeaegermina campi
Carpite, odoriferi graminis omne genus.
Floribus intextis pretiosas nectite geramas,
Tempora Rabano cingite, Pierides.
Hexastkhon ejusdem.
Indole DaedaleaRabanus flamina duxit
Et Labyrintheo fila regenda modo.
Sis quamvis Theseus Ariadnes numine fretus,
C Daedalusingenio, versibus ipse Maro,
Arte tameu nulla potes hunc aequare poetam,
Tanto igitur vati gloria major erit.
Pro laude carminis operosi et insolentioris Georgii
SYMLERI Wimpinensis, in opificem.
^uanta MoguntinaeRabani nomina terrae,
Nomina, perpetuam nunc habitura fidem!
Corniger auriferis Rhenus ubi labitur undis,
Et vada Teutonico littore Belga secat :
Dux hic noster honos (fingat majora velustas)
Germanis rutUuni nobilibusque decus,
Edidit indicio quid nostra, quid Itala tellus
Possit, ad insolitam dum citat ille chelyn.
Aurea jam sileant Tarpaei saxa tonantis,
Et Ptolomaeaemachina dicta phari:
Dehinc Cretoesileat el inextricabilis error,
Quaepotuisse ferunt Daedaleasquemanus.
Hic tibi sint resono miracula juncta thealro,
Q Famaque de whermisconcelebrala vetus.
Si cupies Smyrnae suspensam dicere molem,
Cum sessore gravi Bellerophontis equura,
SiveEphesi, seuvisRhodiae meminisse columme,
Est opus hoc cunctis rarius ingeniis.
Vim dedit in numeros illi formosus Apollo:
Nam cecinit mullis vix imitanda viris.
Andini liceat mirabere plectra cothurni:
Ignorare potes majus et Iliade.
Accedant Thebae, civiliabusla Philippi,
Annibal, et cultae laus Venusina lyrae.
Concedunt illis singula imaginibus.
Ejusdem letrastkhon.
Bebetur nostro laus haec primaria vati,
Uliie Christieolis quod patefecit opus :
Et pinxit roseo cunctis veneranda cruore
Signa crucis, summi miiitiamque Dei.,
 DE LAUDIBUSS. CRUCIS.
«37
Sedis aposlolica; prccses moderator, et orbis
Immortale jubar, portus et aura tuis,
Dextcr ames terras, et quce tibi munera prcebet
Auctor inauditi carminis, ipse colas.
INTERCESSIO ALBINI PRO MAURO.
Sancte Dei praesul,meritis m saeculavivens ,
Causain quam ferimus suscipe mentepia.
Nempeego cura fueram-custos hurailisque minisler
Isiius Ecclesiae,dogmata sacra legens ,
Hunc pucrum docui divini famineverbi
Elbicae monilis el sophiaestudiis.
Ipse quidcin Francus genere est, alque incola silvas
Bochoniae,huc missus discere verba Dei :
Abbasnamque suus, Fuldensis reclor ovilis,
lllmn buc direxit ad lua tecla paler,
Quo mccum Iegeret metri scholaslicus arlem,
Scripturam et sacram rite pararet ovans.
Ast ubi sex lustra implevit, jam scribere tentans ,
AdChristi laudemhunc edidit arle librum :
Quo typicosnuraeros, tropicas et rite figuras
ut
ludidit, dona panderel alma Dei.
Passio quid Christi mundo conferrel honoris ,
Qualiier anliquum vinceret et chelydrum :
Quod sic venlurum sancli cecinere prophelae,
Ac libri legis grammate rite dabant.
PATHOL.CVII.
* , 1^8
Materiam sumpsit qua non est dignior ulla ,
Quce sit vel prosa, vel celebranda modis.
Carmen Apellecs dic vivat imagine formw,
Donec erit lerris aurea Roma caput.
A Et quia se mcminit nutntum in domale claro
Istius ecce loci hinc libi dona ferel:
QuaeIicet'indigna et sint vilia, tu tamen ipsa
Patronus milis accipe, quaeso,pie ,
Allillironoet redde pignus quodpraeslitit ipse
Instanter poscens artiiici veniam.
Qui quantum potuil, non quantum dcbitor ipse
Exstitit, ut grates redderel ore Deo :
Crimine pro miseri largas tu funde potenli,
Alme, preces Domino, sicquejuvato luuni,
Qui multa infanda seme.tegisse fatetur ,
^Etas lasciva quanta palrare solet.
Sed spes firma manet, bonitas et magna Tonantis
Ipsum quod salvet omnipotens medicus :
Sangtiine qui proprio laxavit debita mundo,
Abluit el fonte crimina multa sacro.
Tantura lu precibus ipsum meritisque sacratis
CommendaClirislo , sicque bealus erit,
Praesenlcmet vilam peragat sospesque futurae
B Servetur palriae, protege, sancte, tuos.
5
159 B. BABANI MAURIARCHIEP. MOGUNT.OPEUUM PARS I.
Pontificcm summum, salvator Christe, tucre,
Et salvum nobis paslorem in smculascrva:
COMMENDATIO PAP.E.
Sedis apostolicaeprinceps, lux aurea Romae,
El decus et doctor plebis, et almus amor.
Tu caput Ecclesiaees, primus patriarcha per ofbem,
Praeclarus meritis et pielate potens.
Sal terrae, mundi lux, alque urbs inclyta Christi ,
Perpetuae praebens Iucis iter populo.
Vesira valet coelumrcserare et claudere lingua
- In lerra
posilus claviger aelhereus.
Tu renovator ades palriae, spes, rector honorque.
Dulcis amor cunclis, dignus amore Dei.
Tempora sunt hujus vitae nunc plena periclis :
Bella movent gentes, hoslis ubique furil;
Unde opus est valde tua quod proleclio fortis
Succurrat miseris, quos ininiicus odit.
Eripe, sancle, piis monitis precibusque sacratis
Commissum tibimet, pastor, ab hoste gregem.
Ut tua laus maneat, merces et gloria semper ,
Cum Christo in coelis regna beata tenens ,
Principi apostolico Petro conjunclns in oevum,
In tcrris vicem cnjus et ipse geris.
UO
Prwsul ut eximius sit rite Gregorius alma;,
Ecclesice custos, doclorque fidelis in aula.
A Offerl munus pontifici.
Praesul amate Deo, te, papa Gregorius, oro,
Inlra oves proprias me ut miserum numeies.
Sisque tui famuli protector verus, et ipsum
iEterno Domino restituas precibus ,
Qui se lolum offert, parva haec et dona ministrat,
Comniendans tibimet seque suaque simul.
Per te ut alma crucislaus nunc acceptior exstet
Principi apostolico munera missa Pelro :
QuceChrisli ad laudem conscripta est tempore prisco
Ludere dura libuit carmine versifico.
Credo quidem memet per le conquirere posse
Vilam quam nequeo per propria merita.
Te Deus aelernus, mundi milissimus auctor,
Tempore longoevoprotegat atque regat,
Ut valeas, vigeas sanus, et prospera captes
Hic el in aeterniim regna superna metas.
Te vigilem servet qui non dormitat in aevum,
Nominis atque tui restituat meritum.
Ut vigilet cautus pastor, Gregorius adsis
Sancte tuis ovibus : papa beate, vale.
IU DE LAUDIBUS S, CRUCIS. U2

DE IMAGINE CJESARIS.
Rex regum Dominus, mundum dilione gubernans, A Doni quaeest modo, Chrisle, Deus Palrisque tuique:
Imperii ac sceplrum regnans qui jure perenni Nunc nomen id rite luum jam cuncta stupebant
Immortale tenes, cum crimina multa parentum Saecula, dudum en vertice quod gestalur amica
Laxasti in cruce, juslitiae cum frena locaras : Summi Christocolae, duce signal rite gerendum hoc,
Omnibus ergo tuis servis, super aslra bealam Per juslamquc thronum avido quod tollere leg#m
Sperare hinc vilam Hiesu cilo, Christe, dedisli: Atque decet, totum Augustus nulu excolat orbera.
 UZ B. RABANIMAURIARCHIEP. MOGUNT.OPERUM PARS I.
Nam hoc fenus tanto girando cardinc prodit,
Orbs sciat ul galeam consultu Caesarisoret.
Angusto pure feret almam hinc laude coronam.
Nam optima dextrara virlus divina paret artc ,
Slips, Hiesu.luadetque triumphum, poscimus omnes Jure colendi dum memor aequetrophaeaparans dat,
lain almumjiistojustilioequod regnetubique ,
Har>csilice indual alquc ligatu giret amico,
Dum affert lorica placitum sic ipsa paratum ,
Optemus nos semper amicum, quem pie Chrislus
Rc lulalur, quam nullus Jaculo prerait, astfur
Fas, vcl in illo proterat hoslis crimine diro
Defcnsor artis scd firmura monstrat amandtini
Jus ornatu laneal Cacsaris oblinet hatisttim.
Omen fitqueomne, ac tulum imperium manel orbe.
En regna Graitim omne per cevummunera donant,
Et Persa dal, sicque ejus sobolis Iatus ambit.
Gens plebs lactapropago succinam pic donat
Musam juval cdens maneat, scil sculiim et amavc
Spem exsul sccptra tcncndo, dum fulei dat ubique
ltem hauslu donec saeclasua depellil ab arte,
144
A Quaeformose jura tenebunt tela nefas sint,
Et sedare qui ct terrac solidanda prolerviam ,
Quam est solidus permane tegit Augustus ovile,
Transformal orbis Cbrisli cum clara tribula,
Quae boc sint nomen ubique means devotum ab ore
Nempe tonat, urgelque probe pectus diu amari,
Sit tremor estque bonaedivino munere famae,
Proficit inde orbe madidum fretum illicitaque
Sic abicil portum , cruce dat Jesum sequiturquc
Hunctibici]iniindodalum,osempercaslusquepiusque
Caesar, large modo visu tu caslra inimici ast
Terrcs spemque limorallusinimica fugans dat,
Tu pius et gralus nimium pronum rogat baecgens
Ad veniam ire animus nobis ad jussa parentis :
B Conscripsi dudum nam Cbristi laude libellum
Versibus et prosa, tibi quem nunc, induperalor ,
Oflero,sancle, libcns, cujus praecedil imago
Sluns armata fide viclorein monslrat ubiquc.

DECLARATIO FIGUR/E.

0 Christe salvator, rcx regum ct Dominus domi- actum, hincque ejus imperium lerra scilicet etpelago
norum , qui mundum propria ditione gubernas, et tulum maneat. Nam genles, Graccorumdona pielio-
sceptrum incorruptibile tencndo jure perenni stiper sissima illi deferunl, simililer et regna Persarum,
nmnia rcgnas : lu.crimina multa parentumnostrorura nec non et cacteraegentcs ipsius siinul ejusque prolis
in cruce delesli : quando humano generi justiliae lalus tuendo frequentant, maxime gens Gerniainaect
frena constiluisti, atqtte luis fidelibusin coelisbeatam jiopnlus Francorum. (de quibus ejus nobilis prosapia
vitam sperare, velociterque adipisci posse dedisti. C originem traxil) in ejus laudibus concinnit, vitam
Ergo tui muneris est largissimi patrisque tui scilicel illi et prosperitatem continuam exoptans. Exsul
poienlissimi, quod nomen illud luum ineffabile' om- quoque quicunque priscis temporibus a sede propria
nibusque saeculis dudum terribile, nunc piissimi aberravit, ejus iriumphos amando mox reditum
principis verlice gestatur honesta religione, quae ab velocem sperat, quia sccplra lenendo fidei verbum
oinnibus veneralur celeberrima. Hinc quoque osten- spargit ubique, donec populum suum a vetuslo sce-
ditur quod ejus auclorilate atque defensione, augu- lerum usu purget, qui juvante Christo firmiter fidei
stiim imperium firmiter lenetur, ftl cuique avaro calholicoejura tenebil : ne frustra verbi jacula pro-
religionique Chrislianae contrario, per justum judi- ferat, sed sint arma potentia Deo in omne opus bo-
cium poteslas auferlur, ut religiosi principis nutu num, et Chrisli (ide roborata camis proterviam do •
totus orbis regalur. Nam largilio amplissiraa munc- ment. 0 quam solidus fide et slabilis in Cbrisliana
rum illius lvocubique prodit, ad laudem venerandi religione manet, qui oves sibi commendalas dili-
imperatoris lerrarum populos provocans, quatenus genter omni hora custodil, et pensum Dominici
commurri consilio ejus defensionem omnes pariter servilii cultumque divinum slrenue ab omnibus sibi
qujcnant. Qtiodquidem nos tui famuli, Christe, mitis obtemperantibus expetit, dum superni regis vexillmn
salvator, supplioes pciimus, quatenus per vexillum D cunclis venerandum esseoslendit, et ad pracdicanduin
sanclae crucis, tua sacratissima virtus ipsius dcxte- Chrisli Evangelium ubique doctores suos dirigit, qui
ram divina irabuat arte, atque triumphum ubique duricordes sermonibus suis molliant,'et ad perci-
conferat Juslitiac. Hcec quoque illum thorace fidei piendum bonum odorem virtulum divina gratia opi-
adamante dufiore induit, quae scilicet el ornatum tulanle producant, ut luxus saeculispernant, et in
decentissimum et munimeulum confert forlissimum. Christo spem collocantes ipsius passionibus commu-
Unde necesse cst ul nos pariler cum omni populo nicareappetant. Ecce tibi, o imperator clemenlissime
Chrisliano ejus amicitiae graliam optemus : quem atque sanctissime, proesensoflero munus omni devo-
Dominus Chrisius ita protegens custodit ut nulltis tione subjectus, qui terribilis exstas adversariis,
iiisidians eura aliquo modo nocere possit, vel famam iniraicorum terga pcrsequens, el placidus es devotis,
cjus justissimam aliquo crimine macularc ; sed clementer conversis veniam tribuens. Omnis gens,
defensor omnipolens, adjutor boni sludii ejus et omnis nalio tuam volunlatem facere espetit; nosque
lionx volunlatis, conslanliam et verae innocentiae lui raiseri famuli clementiam tuam pronis obsequiis
formam in eo nobis semper imitabilem proponil, adire oplaraus, ejusque votis obtemperare in omnibus
vultque ut uobilissimiCaesarisomnem felicemhabeat desideramus. Nam libellum, quemiii lionorcmsancUc
145 DE LAUDIBUSS. CRUCIS.
crucis dudum prosa metroque composui, nunc ttiae A
serenilali offerosupplcx, deprecans, ul qui scuto fidei,
lorica jusliliac etgalca salutis deccnlcr cs ornatus,
nos sub lua defensione Christo mililantes munire
salutis aeternaein
digneris, atque adportum augmen-
tum praemiorumtuorum Dominoadjuvante pcrdncere.
Continet autem pracsens imago sercnissimi impe-
ratoris Ludovici quindecim versus nielro daclylico
tetrametro conscriptos hoc modo :
Hiesu Cliriste,luum verlice si.^num
Auguslogaleam conferal almam,
Jnvictamet iaciat optimadexlram.
Virlus,Jesu, ina delquetriumplium,
Justo justiiiaeinduat, alque
Loricasemper placilumamicnm.
Quamnullusjaeuloproleralhoslis,
Sed flrmummaneatCsesarisomne
Acluunvimperiumoinneper aevutn.
Sicqueejus subolislastapropago
446
Succedensmaneat scnpiratenendo,
Donecsaxlasu:i jura leiirbuut,
Et leiraesolidnspennmictorbis,
f.lirisle, dummemoretiionienuhique,
Ct verbumDoniiuiproedieetultro.
In circulo autem qui caput cingit duo vcisus
adonici mctri coiilinentur isti:
Tu, Hluilovicum,
Christe,corona.
Crux vero quam doxtera gestat, hos tenet versus
metri Asclepiadii :
In cruce, Clirislc,tua victoriavera salusquc
Omnialile regis.
Scutum vero quod sinistra tenct, elegiaco melro
conscripluni est hoc modo :
Namsculum(idpidepellit leln nefanda,
Piolegit Augustumelara troiwu par.ins
Devotum pecliisdivinnmuncrc rreluni
Jltesuiiiseinper castraiHiniicalugat.
B

INCIPIT PROLOGUo.

Hortalur nos lex divina ad deferendum Domino precetur, quatenus ipse, qtiera bumanoe iiifumilalis
dona, nec excipit aliquem, sed ab omnibus sponta- nihil latet, erroris mei vincula dissolvat, ct sute
neam expelii oblalionem, cum MoysiDominus praece- remissioiiis gratia pcccatorum mihi veniaui douel.
pit ita dicens : Loquere filiis hrael, ut tollant mihi Hocque. idem rae quandiu vixero in boc corporc
primitias , ab omni homine qui offerl ullroneus dcci- acturum exopto, id csl, pro ineis elpro aliorum
pietis eas. Ubi niillus excusalioni locus datur, quando erratibus quotidie preces fundere, ut ipse pius sua
volunlas prompla quaerilur et non necessitas impo- gralia et errantes corrigat, el erralorum indulgen-
nitur, sed uniuscujusqueproprioarbilrio relinquitur. tiam tribuat. De coeleroaulem nionco leclorem, ut
Unde ipse haeclegens, animum devolum impendens, Iiujus conscriptionis ordinem leneat, et figuras in co
oflerebam bas primitias, in laudem sanclsecrucis ex- faclas servare non negligat, ne operis preiiuni po-
pensas, quoecolumnaest coelcstisaedificii,inqua vide- n reat, et utililas lectionis minuatur. Qtiod ut facilius
licet construclaesldomusCbrisli, ipsi arbitrio interno possit, uniuscujusque figurae rationcin in sequenli
qui me conspicit non supcrba intentione, sed humili sibi pagina prosaico stylo intimare curabam, sublcr-
dcvolione quidquidsua giatiapossum, in ejus laudem nectens expositionem ejus siniul, et versus qui in ea
volensconferre; quinon secundumfaciem,sedsecun- conscripti sunl. Si quem autem movct, ciim unius-
dumcor judicans, non acstimatquanlitalem muneris, cujusque paginae, versus ejusdem numcri describere
sedqiianlitaiemdevolionis.Neccnimarbilrorraeposse decrevefim, cur aliquas notas sive puncios eis intcr-
aiiquid sanclae cruci decoris conferrc, quoe claritate seruerim, agnoscat rae hoc non tam necessitatequain
sua cuncla clarificat; sed claritatem ejus et majes- voluntate fecisse, ut lucidior sensus el loculio in cis
tatem perpeluam, laudibus quibuscunque possum, fieret.Necbocquidemvulgonefrequenterfeci,iiecsine
conservis meis praedico, ut soepiuscam lcgentes ac auclorilate majorum. Nam non recordor alicubi me
sedulo conspicientes, nostram in ca redemptionem fecisse in ipsis versibus punclos, nisi ubi quw nro-
assidue cogilemus, Redemptorique nostro inccssanter nomen vel que conjunctio fuit, vej us finalis syllaba»
gralias agamus. Qui cum nuUius cgcret, sempiter- dictionis, quod idem et Porphyrius fecit, secundumj
numque regnum una cum Patre ct Spiritu sancto cujus exemplar litteras spargere didici, et pro m.
haberct : Semetipsum exinunivit formam servi acci- lillcra alicubi virgiilam, super anlecedcnlem sibi
pkns, factus obediensPatri usque ad mortem, morlcm vocalem notavi. I<eci quoque et synaloepham, ali-
autcm crucis. Semelquoque pro peccatis nostris mor- . quando in sGriptu in opportunis locis synaloepbarum,
luus est juslus pro injusiis, ul nos offerret Deo, face- quod et Titus Lucretius non raro fecisse invenitur.
relque nos regnum et sacerdotes Dco Patri. Qua- V quoque inter q et aliquam vocalem positam ali-
propler rogo, ut quicunque textum hujus operis D quando intercepi; similiter et h non littera sed nota
pcrspexerit, non stalini propter artificis vililatem aspiratiouis esse convincitur. Si autem nietricis
spernendo abjiciat, sed, si velit el possil, legat, et omnibus, qui solummodo metri gentis et pcdum
oculo sauoe lidei iniueudo alque per auctoriialem regulam servant polestas non rainima datur per rae-
divinarum Scriplurarum dijudicando, quod in eo taplasmos et schemata alque tropos, et caelera quae
cafholice ct recte repererit disputatum, ei hoc tri- poetis abundantissima a grammaticis concessa sunt,
buat a quo est onme bonum; si quid autcm mintis cur non mihi? qui non solum genera cerla metroruni
rectc atque inconsiderale invcneril prolalum, magis et pcdes legilimos, sed eliara seriem et nuincrum
meaeimperitioequam maliliac deputet, qui cathoUcae litterarum et figurarum modum diligentius servare
fidei quanliim possum rectitudinem seinper desidero curavi. Ante oiniiia quoque obsecro unumqucmque
et inhianler disco, ejusque jura quanlum supema qui hoc opus legerit, ne invidiaestimulis contra. nic
gralia concedit servare conlendo. Alque ideo. cui cxcUetur, ut laborcm meum dissiparc,contendat.nc
errasse videor humiliter suggero ,.nt vel viva voce si dum hoc quod ego ad laudcm Dei parare sategi, ille
proesenssim, vcl per scripta si absens, errorem meum delere studeat, ct sibi magis nocere studeat quam
mihi intimare non lardet. Sin auteni propter lon- niibi; et dtim sanctaecrucis gloriam per meam hu-
ginquitatcm terraruin , scu propler aliain aliquam militatem audirciion siislinel, crucifixi regis offen-
iinpossibililaleniiieutrum borum facerc possit, sive sara incurrens redeinptionis gratiam quoe in cruce
etiani me a proesciilivila coiislilcril exccssisse, pre- csl non conscquatur.
cor ul pro rcatu meo clcinentissiinuiii jiidiceiii de >
w B. RABANIMAURIARCIIIEP. MOGUNT.OPERUMPARS I. 148

PR^EFATIO.

Musa cita studio gaudens nunc dicere numen
Nostra cupit, pariter earmine et alloquiis:
Dona patris summi, quaelargus reddidit orbi,
Regis altithroni sancta trophaea simul.
Quae crux est sacra cruciuxi numine plena,
Omnibus apla bonis, stirps veneranda satis.
llanc ego pauper, egenus inops, en ore, loquella
Temptavi hic famulus sons dare et hoc oriar,
Nec me facta piant quod dignum munere tanto
Ne fore adhoc credam, sic quoque menle probum;
Sed mihi larga Dei bonitas spes maxima voli
Est, quaeme promptum laus dabat exhiiarans.
Pauperis et viduaenon sprevit rara minuta
Sed tulit, ipsa probans arbiter omnitenens,
Atque orbe dominans qui sancit solus et unus,
Cuncla venusla bona hanc laude beavit amor.
Mandatumvetere nempe est el lege quibusque
Huuera ut apta darent templa ad honesla Dei.
Finis Prwfationis, Sequitur liber primus.
A Pars dedit argentum, pars auri munera elara;
Pars tribuit gemmas : pars quoque tincta dedit
Ligna; oleum quidam, pigmenlaque cara dedere :
Mullaque magna domus monstrat ubique micans.
Ast alii setas tulerant, pilosque caprarum :
Necfuerant spreii hi dona ferendo Deo haec.
Quapropler rogito nummatum dives ut istic,
Vilia cum portem, hinc spernere nollit onus :
Ipse licet gazas immensas conferat amplis
Agminibus fultus, templa oneranda Dei hinc.
His ego non molus conturbor nam impie vultu;
Sed gratulans speculor crescere dona sibi.
Ille quoque exosa ut habeat mea munera nolo;
Sed magis esse sciat qualiacunque Deihaec,
Exprobrat ipse Deo qui dcspicit acer egenurii;
B Cujus egenus hic est, cujus et omnis homo est
En quantum tribuo tribuil raihi Jesus amator,
Sint sua facta pie hic cunctaque hic rapiat.
149 DE LAUDIBUS S. CRUCIS. — LIB. I. m-

LIBER PRIMUS.

FIGURA I.

De imagine Christiinmodum crucis brachia sua expandenlis, el de nominibus cjus ad dhinam seu ad humc-
nam naturam perlinentibus.

Ast soboIesDomini ctDominus dorainanlium ubique, Perdocet, hunc unura grex juslificat, colit alque,
[hic El sic more fatiganlis cruce nam sua niembra hac
Expahsis manibus morem formanlis habendum en Rite probanl plcbes, juris spondetque parentcm
 *M B. RABANIMAURIARCHIEP. MOGUNT.OPERUMPARS I. lg?
Nam hunc scnplura. Et oro altorum culmine Hie- A Suramipotens auctor, qui continet omnia reclor.
[sum, Ad quem mundus perlinct, astra, ac ponlus, et
Et probo : quod rex, ast Judaeainventa malorum est
[oether.
Quaeoccidit regem, is vivax tamen alque potenler Nostramque natura arta atque sociata creanli est.
Tela rupit vah martia, Esaiae dogmata complens. Nam auctorera hoecillum (palmoqui claudit et
Priiuum nos simus alacres, tubitet male quisque Obtegit humano aut claudil visu, ecce potentem. arva)
[hinc Ipse lamen ostensus ubique suo est opere orbi buic
/Eternum Dominum tacct, o auctor sanctus hic orbe Angelus, huic sponsus, iste est devotio
plcbi et
[est Atque docens sapientia, pacificus quoque custns,
Tradi sumrai cuncta decent, quia sanguine demptam Fons, brachium et panis, divinaque petra, magisler.
Dextera deripuit praedam proba, sancla, profundo, Stella, oriens, qui et cura potens, intenta medela.
In cruce sic posilus dederat Deus arce coronam. Clavis et hic David, laeta via, et agnus honeslus.
Principium bic Deus, Emmanuel, ac finis, origo est. Serpens sanclificans, illustris fit mediator:
Lux, et imago Patris, os, splendor, gloria, Christus Vermis homo isque, retraxit ab hoste (et vita) rapina.
Homousion Palri, sol, verhuro, ex lumine lumen Monsaquila, paraclytus, sic leo, pastor, et hoedus.
[cum B '. Fundamentum, ovis, ac reddens pie vota sacerdos.
iEqua manus Domini, seu virttis, duxque prophela Melchipontificis sadech vinum quoque panem, et
[est, Qui vilulus, aries, carne de qua est sacra vinctus
Qucm unigcnam juste, quem primigenam ore fate- Victima, patreque cum bene sit salus absqtic caduco:
fmur : Qui damna scnsit et lignea, qui omnibus ante est.
Nazareus cum offensiofit, ac scandalum iniquis, Qui aslra est syderea aeditusomnia Iticiferum ante.
Angelus, alque lapis, scansuro hinc janua mundo. Virgine hic est nalus matre, tunc lempore in arto
Indula en v«riias veste, quid dograate Christus Atque hominem ut servaret, ad aram hic crucis ivit,
Indicet exponam.: legem parva hoecquoque vestis Qui est sator oelcrnus,Christus benediclus in aeviira.
Significat, namque hic tegitur in grammate raro

DECLARATIO FIGURiE.

Ecce imago Salvaloris membrorum suorum posi- stamenlo ungebanltir, et ideo Christus unctio appel-
tione consecrat nobis saluberrimam, dulcissimam 'C latur, qui rex et sacerdos est: quia non oleo mate-
el amanlissimam sanctaecrucis formam, ut in ejus riali, sed oleo tetitiae, hoc est, Spiritu sauclo unctus
nomine credentes et ejus roandatis obedientes, per est prae omnibus participibus suis. Chrislus vero
ejus passioneraspem vitaeaeternaehabeamus; ut quo- Hebraice Messias dicilur. Hiesus Hebraeum,Groece
Jiescunque crucem aspiciamus, ipsius recordemur, sother, Latine salularis vel salvator inlerprelatur,
qui pro nobis in ea passus est, ut eriperet nos de pro eo quod cunctis genlibus salutifer venit. Emma-
poteslate lenebrarum, deglutieus quidem mortem, nuel ex Hebroeo in Latinum, significat, noiiscwm
nt vilae oeternaehaoredes efliceremur, profeclus in Deus, scilicel qtiod per virginem natus: Deus homi-
coelumsubditis sibi angelis et poteslatibus et virtu- nibus in carne mortali apparuit. Deus dicitur pro-
tibus; utque recogitemus, quod non corruplibili ar- pler unilam cum Patre subsiantiam. Dominus pro-
gento vel auro redempti sumus de vana nostra con- pter servientem creaturani, Deus autem et homo
versatione paternae traditionis, sed prclioso sanguine quia verbum et caro. Unigenitus autem vocatur per
quasi agni incontaminali et immaculati Chrisli, ut divinitalis excellentiam,quia sine fratribus. Primoge-
simus sancli immaculati iu conspeclu ejus, in chari- nilus, per susceptionem hominis, in qua per adoptio-
tate, ut per hoc efficiamurdivinaenaturae consortes, nem gratiae habere fratres dignatus est, quibus esset
fugientes ejus qui in mundo est concupiscentiaecor- D J pvimogenitus. Homousion Patri ab unitate substan-
ruptionem. Sunt quippe et in ipsa pagina nomina tiaeappellatur, substantia enim vel essentiaGraccettsia
cjusdem Redemptoris nostri versibus comprehensa, dicilur. Omoynum,utrumque eniiu conjuncluin sonat
imaedamex divinilatis ejus substantia, quaedamvero una substantia. Principium, eo quod ab ipso sunt om-
ex dispensalione susceptaehumanitatis assumpta : ut nia, el quia ante eum nihilest. Finis, quia dignalus est
tistenderetur, quod idem mediator Dei et hominum, in fine saeculorumhumiliter in carne nasci et mori;
ct Patri est in deitate consubslantialis atque coaequa- vel quia quidquid agimus ad illum referimus, et
lis, el matri in humanilate suscepta connaluralis cum ad eum pervenerimus, ultra quod quaeramus
est cjus. "-.
atque consimilis, quia omnemnaturam noslram ipse non habemus. Os Dei est, quia verbura
fiunt saepe
perfecte suscepit absque peccato. Qualitas aulero Nam sicut pro verbis, quaeper linguam
corum facile per rationem subternexam potest co- dicimus iUavel illa lingua, ila pro verbo Dei ponitur
Verbum
gnosci ntrura ad divinam vel ad humanam ejus per- os, quia mos est ut ore verba formenlur.
lineant natnram. Christus namque Groece a chris- autem ideo dicitur, quia per eum omnia Pater con-
niatc esl appellatus, hoc cst, unctus. Sacerdotes ergo didit sive jussit. Veritas, quia non fallit, sed tribuit
el reges apud Judacossacra unclionc in Vcteri Te- quod proinillit. Vita, quia omnia vivifical. Imago di-
133 DE LAUDIBUSS. CRUCIS. — LIB. I. 154
cilur propter parcm siinililudincin Patris. Figura, i\ pro nobis est imraolatus. Leo, pro regno et foilitii-
quia suscipicns forniam servi, per operum virlutum- dine. Serpens, pro morle et sapieiitia. Vermis idem,
que simililudinem, Palris in se imaginem alque im- quia fesurrexit. Aquila, propter quod post resurre-
mensam magnitudinem designavit. Manus Dei est, clionem ad astra rcmeavit. Nec mirum si vilibus
quod omnia per ipsum facla sunt. Hinc et dextcra, significationibus figuretur, qtii cum sit Patri coaeter-
propter effectum operis totius crealuroe quoe per nus ante soeculaFilius, naturae nostroevililatein non
ipsum formata esl. Brachium, quod ab ipso omnia spernens, natus cst in tcmpore hominis filius. Ver-
continenlur. Virtus, quod omnem Patris potcstatem b'umenim caro factum est, ct habilavit in nobis.
in semetipso habeat, et omnia potcst. Sapientia, quod Sunt ergo vcrsus quinque, qui in Iinea htimani
ipse revelet mysleria scientiac et arcana sapientiae. corporis speciem forinsecus circumdanlcs conscripti
Splendor, propter quod manifestat. Lumen, quia il- sunt, quorum primus incipit a medio digito dextrae
luminat. Lux, quia ad virlutem contemplandam cor- manus, el sic in indicem transit, poslca in pollicem
dis oculos reseral. Sol, quia illustralor. Oriens, quia se erigens et per brachium dexlrum ascendens, in
luminis fons, et quod oriri nos faciat ad vitam acter- vertice capilis finitur. Qui talis est:
nam. Fons, quia rerum origo est, vel quia saliat DextraDei summicunctacreavilHiesus.
sitienles. Ipse quoque A et Ci, quia inilium et finis. '.
Secundus a capite descendens siraililer in mcdio di-
Paracletus, id est, advocalus, qnia pro nobis inter-
cedit apud Palrem, et ad culpas nostras removendas gito sinistroe mantis finitur isle :
curam gerit. Sponsus, quia de ccelodescendens ad- Chrisluslaxabite sanguinedebitamundo.
liacsil Ecclesioe,ul essent duo in carne una. Angelus Tertius a quarto digilo dcxtrae manus, qui mcdius
dicitur, propter annuntiationem paternoe ac suaevo- vocatur, incipiens, et per auricularem dextrum bra-
luntatis, unde et apud prophelam magni consilii an- chium subtus ducens, in latere dexlro usque ad ven-
gelus Iegilur, dum sit Deus et Dominus angclo- trera medium descendens, rursusque a dextro genu
rum. Missus dicilur, quia Verbum caro faclum est. in radicem pedis desinit. Ita :
Horao dicilur, quia incarnatus est. Mediator, quia In cruce sic positusdesolvensvinclatyranni.
de morte ad vitam nos perduxit. Propheta, quod fu-"
Quartus in radice pedis dextri extcriiis incipiens, in-
tura revelavit. Sacerdos, quod pro nobis hostiam se ter media crura ascendens ad radicem usque pedis
obtulit. Paslor, quia custos est. Magister, quod os- sinistri extcrius pervenit. Ila :
tensor. Nazarenus vero a loco. Nazareus, a merito,
/Eternus Domlnusdeduxitad aslra bealos.
id est, sanclus sive mundus, quia peccatum non fecit.
item a radice pedis sinistri exterius usque
Siquidem et aliis inferioribus rebus nominum spe- Q Quintus
cies ad sc trahit Christus, ut facilius intelligatur. ad genua ascendens, et a ventre medio per latus et
Dicitur autem panis, quia caro. Vitis, quia ex san- brachium sinistrum usque ad mediura digilum per-
Ita :
guine ipsius redempti sumus. Flos, quia electus. Via, lingit.
quia per ipsura ad Deum imus. Ostium, quia per Atquesalutiferamdederat Deusarce corooam.
ipsum ad Deum ingredimur. Mons, quia forlis. Pelra, In veste quidem fcmora circumdante, sunt versus hi
quia firrailas cst credentium. Lapis angularis, quia duo elegiaci :
duos parietes e diverso, id est, de circumcisione el Veste quidemparvaliictegiturqui conlinetastra,
praeputioin unam fabricam Ecclesiaejungit; vel quod Atquesolumpalmoclaudilubiquesuo.
pacera angelis et bominibus facit. Lapis offensionis, In caesarie vero capitis ejus scriptum est: Iste est
quod veniens humilis offenderunt in eum increduli, rexjustilim. In vultu quoque et mento, papillis et
et faclus est petra scandali. Fundamentura autem umbilico continetur islud : Ordo justus Deo. In co-
ideo vocatur, quia fides in eo fundata est, vel quia rona autem caput cingente, istiid : Rex regum et Do-
supra eum catholica Ecclesia constructa est. Agnus minus dominorum.In cruce namque quaejuxta caput
dicitur, propler innocentiam. Ovis, propter mansue- ejus posita est sunt tres litterae, hoc est, A, M, ct
tudinem. Aries, propler principatum. Haedus,propter D ft, quod significat initium et medium et finem ab
similitudinem carnis pcccali. Vitulus, pro eo quod1 ipso omnia comprehendi.
153 B. RABANI MAURI ARGHIEP. MOGUNT. OPERUM PARS I. 156

FIGURA II.

De crucis Kaura oum intra tetra"onu>".est scripta, et omnia se comprehcnderemanifestat.

0 crux quae excellis tolo et dominaris Olympo,;
Caelestesplebes et claras acccipis illic
Regna regenda poli, crucifixi nudus et ardor
Undique te almificat, rubeas cum sanguinis usu
Cbrisli, quapropter ex rege vocabere tu dux.
Dumque humana tibi exquiris divinaque tactu
Unius altilhroni devoto, in laudis honore
Chrislicolas socias, ac sacro famine vivax
Mulliplices laudes en das a culmine cccli.
In terris cantus quos offert orbis, et exul
Sanctificat mundus, ventus, te pontus, et hic sol
Exaltat jubilans cum montibus, arida cantum
Rura canunt, slellis motu tu carraina donas.
Orlus et occasus, aquilo, sic auster et aura :
Laetitiam regni teneas quod lumine Iumcn,
Alla poli pandas, consignes numen et islic
Taula Dei dona dispensans, qui omnia fecit.
0 crux quae Cliristi es caro bcnedicta triumpho.
A Quanta tibi dederat lantorum factor amore,
Vivificantisenim dono Deus ipse paravit,
Et bene te extulerat, dire nec dicere puppup
Rancidus is valeat deceptor, dux el iuiqui,
Exemptam risit pracdamqui lucis ab aclhra :
Detrusamque diu voluit punire necando hic.
En pia crux Domini, decantans quis pie musa
Magnificare valet lanlam le, ct dicerefatu?
Pulchra nites Cultu, te visu gloria cingit.
Taxus dira fugit, calamus se et pinus honori
Inclinant humiles; et cedros myrrha melyro
Olfactum pavitant, nardus et myrrha, cypressus,
Maslix, tus, gulla, ammomum, balsama, bidella.
Victacmajestate super sua vola ferunt le.
Nomine tu asperior, major virtute, piis hoc
B Donas, cum mercede meent Christi anle tribunal:
0 crux quaedederas rupto plebem ire ab Averno.
 457 DE LAUDIBUSS. CRUCIS. — LIB. I. 158
DECLARATIO FIGUR^E.

Ast haecfigura crucem Christi in quatuor cornibus A reprehendere voluerit, ipsum reprehendit aposto-
cuncla complectipraedicat, sive quae in ccelis, sive lum el prophetam, qui per tales affectiones non
quae in terra, sive qute subtus terram sunt, omnia solum Deo placuerit ; sed etiam quosdam alios
videlicct visibilia atque invisibilia, viventia et non ad idipsum cxhortati sunt, et qui exlorres ho-
viventia, quia quatuor crucis cornua sive quatuor rum fuere, inler criminosos quod essent sine affe-
loca inlimant, in quibus rationales versanlur crea- clu culpaverunt. Non ergo has affectiones habendo,
turae, id est, ccelestium, terrestrium et infernorum sed eis male utendo delinquimus, quia humanorum
et superccelestium, de quibus el Paulus aposlolus affectuum proprielas hominis indicat creatorem;
loquitur, ut in nomineJesu omne genu fleclatur cwle- qualitas vero bonam et malam significat volunta-
stium, terrestrium et infernorum. De tribus Pauli tem; ac si motus qui in omnibus affectiones sunt,
testimonium cst, videamus et quarlum : Laudale hoe eacdem ipsoe in bene utentibus virtutes, et in
Dominum, cceli ccelorum,et aqum qum super coelos male utenlibus passiones sive perlurbationes, ac,
sunt laudent nomen Domini. Rursumque dicurilur ut quidam volunt, oegritudines fiunt : illeque eis
coelestia et alia supercoelestia. Sive quatuor species bene ulilur , qui non suam , sed Dei quaerit fa-
lotius crealurae, id est, esse, vivere, senlire, et in- cere voluntalein , ut jam non sibi vivat, sed ei
telligere, in quibus omnibus creatura subsislit. Nam qui per sanguinis sui effusronem in cruce illum re-
alia tantum sunt, sed nec vivunl, nec sentiunt, ne- deinit; qui cum Apostolo dicere polest: Ego enim
qtie discemunt, ut sunt lapides. Alia sunt et vi- per legem legi mortuus sum, ut Dco vivam : Christo
vunt, scd nec sentiunt neque discennint, ut sunt cohfixus sum cruci. Vivo autem jam non ego, vi-
arbusla el omnia germina terrae. Alia vero sunt, n vit vero in me Christus. Quod aulem nunc vivo in
vivunt et sentiunt, sed non discernunt, ut sunt carne, in ftde vivo Filii Dei, qui dilexit me et tra-
bruta animalia, quibus vis esl sentiendi, sed non didit semetipsum pro me. Omnia ergo haec san-
subest ralio intelligendi. Alia aulem sunt, vivunt, ctoe cruci conveniunt, quia in ea omnium Crea-
sentiunt et discernunt, ut sunl angeli et bomi- tor passus est Christus. Nam passio Chrisli coe-
nes, qui esseniia subsislunt, vila vivunl, sensu lum sustentat, mundum regit, tartarum perfodit.
senliimt , intelleclu discernunt. Sunt et ipsius In ea confirmantur angeli , redirauntur popuii,
animac quatuor affecliones, quibus animantia vel conteruntur inimici, stabiliuulur subsistenlia, ani-
ad bona ulunttir vel ad mala. Has et antiqui manltir viventia, conservantur sentientia, illustran-
subtiliier invenerunt, et eorum inventa probantes tur inlelligentia. Inde timor duclus a poena, fi-
posleri susceperunt, id est, timere , ac dolere , deles liberat; trislitia salubris, poenilenles a pec-
cnpere ac loetari. Hoec ergo si sanctoe crucis prae- calis mundat; concupiscentia boni virtulum fru-
sidio ordinantur alque muniuntur , in religiosis ctus germinat; gaudium vitae spe confidentes lie-
hominibtis salutifera esse probantur, licet eas vi- tificat. Omnium quippe auctor hanc sanctara sibi
tia esse, stultitia quorumdara sapienlum hujus proevidebat machinam; hanc construi voluit, ul iu
raundi existimarit. Quod si ita esset, et cas nisi ipsa restauraret et coadunaret omnia per Jesuiu
peccalores omnino non possunl habere aut per- Chrislum Dominum nostrum.
dili, recle non affectus aliqui possent dici, sed Sunt quoque versus duo in ipsa cruce conscri-
morbi. Aut cnm lales animorum motus inveniantur pli, quorum prior est:
in sanclis apostolis et propbetis, quis ita desipiat, 0 Crux quoesummies notodediratatrophseo:
ut. cos affecius vilia credat? cx quibus Deo pla- C
cuerunt iUi, qui vitiis plus quam caetcri homi- a summo in ima desccndens. Aller vero :
nes restiterunt. Itaque Paulus apostolus de ti- 0 Crux quasChristies caro benediclatriumplio.
more sic loquiltir. Tinwo autem ne sicut serpens
seduxit Evam astulia sua , sic et vestri sensus a dextra in sinistram crucis tendens. Sunt el in
corrumpantur a charilate qum est in Christo. Idem tetragono circa crucem quatuor vcrsus , quorum
de cupiditate fiducialiter dicil : Cupio dissolvi et primus, qui supra crucem, cst hic:
esse cum Chrislo. Sed et de tristitia , quam alii 0 Crux quaeexcellistotoet dominarisOlympo.
dolorem appellant, idera doctor gentium ait : Owia
tristilia esl mhi magna et continuus dolor cordi Qui vero infra, est hic :
meo, pro [ralribus meis qui sunt cognati mei se- 0 Cruxqux dederas rupto plebemire ab Averno.
cundum carnem. Nam et ad Romanos scribens
ait : Gaudeo in vobis, sed volo vos sapknles esse Qui autem in dexlra. hoc cst, in anachroslicide po-
in bono el simplices in malo. David quoque pro- situs est, hic cst:
pbeta dc timore ita ait : Timor Domini sanclus 0 Cruxduxmiserolaloqueredemptiomundo.
permanet in smculum saiculi. Ilem : Timele, inquit,
Dominum, omnes sancli ejus. De tristitia vero ita Et qui in sinistra, hoc est, in telcsticide hic :
ait : Conlristatus sum in exercitatione mea. Item
de concupiscere idem dicil: Concupivitanima mea 0 Cruxvexillumsanctaet pia cauliosaeclo.
desiderare juslificaliones tuas in omni tempore, et D Notandum autem quod 0 lilteram, quae circuli habcl
concupivi saltttare tuum, Domine. De loetitia qui- similitudinem, idcirco in qualuor angulis telragoni
dera idem Psalmisla exhorlans sanclos Dei dicit: et in quatuor cornibus crucis, nec non et in media
Lmlamini in Domino el exsultate, justi; gaudete, cruce posuimus, ut oslenderetnr omnia sanctam Cru
justi, in Domino. Hunc ergo limorem vel dolo- cein sua potenlia concatenare, et in veneralione
rem , lianc cupiditatem sive hoc gaudium qui Christi copularc quae sursum et quas deorsura sunt.
 159 B. RABANIMAURI ARCIIIEP. MOGUNT. OPERUM PARS I. 160
FIGURA III.
De novemordinibus angelorum, et de nominibus eorum in crucis figura disposiiis.

Salve sancta salus, Chrisli, o tu passio loela, A Virtutum ut testans promat vita ipsa senatum.
Crux veneranda Dei doclrix, sapienlia, lumen, Scripta bona juste consurgunt in cruce vita.
Laus veri, cara virlus, philosophia clara, his Christus se ad Petram fidei nimium auctaque senos
Quos dant arva soli, vel culmen coitdit Olympi, Duceret inclinans humilis, lum venit ab arce,
Sidereosque choros, et candida sceptra diei. El docuit verbis, faclis documenta reliquit,
Namquesalus hominum cs, rerum renovaliopulchra; Ac cruce sacra pia complcvit cuncta creator.
Te beat orbs lotus, ala inclyta nerape polorum. Hoc Gabriel alacer dans claruni famen ad aurem
Omne genu per te coelestum et flectitur ambit Virginis orabas archangelus, et paranymphus
Terreslrum atque infer juxta sua vincula norum. Jesuni salvantem jam langens laude triumphum.
Sceptra duces regna curvanlis nomine Jesus : 0 Raphael medicina Dei, num te dedit haeccrux
At Michaelprinceps habitantum dux et in alto Reddere posse jtibar, oujus tunc rite figuram
Te memorat virtutc Dci simul aethera cuncta Monstrabas cocco,quae lumina reddidit orbi.
Et regere et tegcre, stes numiiiis alma quod ara: Credimus ergo crucis antiqua in hudibus esse :
Quo clypeo exullat, framea qua fortis inibit Cum nova consonuit psallentum cantio laudem
Horrida bella draconis ovans cum millibus almis. Angeli in ofliciumet veniebant jure ministri.
Alque luas laudes quocret sibi praemia victor. B Hinc rogo, coelorum agmen, benedicite Christo,
Namjurehancstatuitsuspensamaciusque, modusque, Qui Crucc salvavit mundum, dans regna beatis,
Sorsque crticcm talem hanc aram, vera quibusquc Et vestrum nuineiuni complcvit in arce polorum.
161 DE LAUDIBUS S. CRUCIS. — LIB. I. 162
DECLARATIO FIGCRiG.

Merito quippe sanclorum angelorum ordines el A J et archangelos; in brachio dextro duos, hoc est,
coelestis militiaeexercilus, nomine ct liumero sanclae virtutes et potestates; in bracbio sinislro itera duos,
cruciconeordant.utaeterniRegisvicloriamcoUaiident, id est, principatus eldominationes; in medio unum,
el magnitudinera lactitioesuoc honesto oflicioproedi- id est, thronos; in superiori pane item duos, hoc
cent: cura non solum in hora nalivitaiis Clirisli lau- est, cfierubim cl scraphim. , Quae etiain nomina
dasse, et post in deserto illi minislrasse sacer Evau- ad Doraini noslri Jesu Chrisli gloriara praedican-
gelii textus comraemorel, verum eliam in lempore dam satis conveniunt, ejusque magnificenliam ct
passionis et resurrectionis ejus, debito ei oflicio polentiam narrandam decenter competunt. Quem
ipsos affuisse manifeste narret; maximeque illos enim angeli et archangeli in infima parlc crucis
crcdi oportet hujus rei esse devotos, quia quanto di- positi dcnuntianl, nisi eum qui dc coelo in ter-
gnius in ejus mililia militant, tanto devolius ejus ram descendit, magni videlicet consilii angclum,
triumphum laudanl. Novem ergo sunt ordines ange- ad annuntiandum mansuetis missura, ut fortior for-
lorum, ut sancta Scriptura nobis commcndat: hoc tem alligaret, ejusque vasa diriperet ? Et qucm
cst, Angeli, Archangeli, Virtutes, Principatus, Pote- alium virlutes, polestates, principatus ct domina-
states, Dominationes, Throni, Cherubim, et Sera- tiones prxdicant in brachiis crucis positi ? nisi
phini. Scd ad haec exponenda beali Grcgorii papaeB ] eum de quo scriptum cst: Dextera Domini fecit vir-
verba ponamus : Esse namque angelos et archange- lutem. Et item : Dala esl mihi omnis potcslas in
los, pene omnes sacri eloquii paginaetestanlur. Che- cwloel in lerra. Itemque : Et faclus est principalus
rubim quoque el seraphim saepe, ut nolum est, libri super humerum cjus, et vocabitur nomen ejus, ad-
propbelaruni loqimntur. Quatuor quoque ordinura mirabilis, consitiarius, Deus forlis, paler futuri sm-
noniina Paulus apostolus ad Ephesios enumcrat di- culi, princepspacis. Et item : El dominabitur a mari
cens : Supra omnem Principatum et Potestatem et usque ad mare, et a flumiite usque ad tcrminos or
Virtulemel Dominalionem.Qui rursus ad Colossenses bis terrw. Throni ergo in medio crucis positi, queni
scribens ait : Sive Throni, sive Dominaliones, sive aliuiu in se 'sedere nolant ? nisi illum cui dicluni cst
Principatus, sive Potestates. Dominationesvero, prin- Apostolo testc : Thronus luus, Deus, in smculum sw-
cipalus ac poleslales Jam ad Ephesios loquens dc- culi , virga recla est virga fegni lui. Et Psalmi-
scripserat, sed ea quoque Colossensibus dicturus Sta : Sedes, inquit, supcr thronos, qui judicas wqui-
praeraisit thronos, de quibus ncc dura quidquam tatem. Et qucm cherubim seraphimque significant
Ephesiis fuerat locutus. Dum ergo illis quatuor, in arce crucis positi ? nisi eum de quo dicil Aposto-
quoe ad Ephesios dixit, id est, principalibus et lus : In quo sunt omnes thesauri sapkntke et sekn-
potestatibus, virtulibus atque dominationibus, con- C < lim abscondili. Et item : Deus noster ignis consu-
Junguntur throni, quinque sunt ordines, qui spe- mens est. Cherubim quippe pleniludo scientia?, et
cialiter exprimuntur ; quibus dum angeli et ar- seraphlm ardentes vel incendentcs interpretantur.
changeli, cherubim alque seraphim adjuncta sunt, Sed hoec non ita proedicamus de ordinibus ange-
procul dubio novem esse angelorum ordines inve- lorum, quasi unigenito illos cooequeinus; sed per
niuntur. Unde et ipsi angelo, qui priraus conditus subjectae creaturae oflicia et nomina dispcnsalionis,
est, per propbetam dicitur : Tu signaculnm simi- illius sacramenta veneramur. Est enim ipse Deus
liiudinis, plenus sapientia et perfectus decore, i» et Domiims angelorum, ante omnia videlicct saecula
dclkiis paradisi Dci fuisli. Quo nolandum , quod ex Deo Palre genitus, hoc est, de subslantia Palris,-
primus angclus non ad similitudinem Dei faclus, qui in novissiraa aetalum saeculiex virgine matre na-
scd signaculum simililudinis dicitur, ut quo sub- tus, naturam in se suscepit humanam, ad debellan-
lilior est nalura, eo in illo imago similius insi- dum scilicel niundi principem missus, ut exspoliarct
nuetur expressa. Quo in loco mox subditur : Om- principatus et polcstales, palam triumphans eos in
nis lapis pretiosus operimentum tuum, sardius, lo- semelipso; qucm Patcr susciiavila morluis, et consti-
pazius, el jaspis, chrysolitus, onix, el berillus, sa- tuens ad dexteram suam in cmlestibus,supra omnem
pliirus , rarbunculus , et smaragdnS. Ecce novem principalum el poteslatcmet virtutemet dominationem,
dixit nomina lapidura, quia profecto novcm sunt el omnenomen quod nominalur non solum in hoc sm-
ordines angelorum. Quibus nirairum ordinibus illei culo, sed eliam in futuro. Omnia subjecit sub pedi-
primus angelus, ideo ornatus et coopertus exsti- bus ejus, el ipsum dedit caput supra omnia Ecclesiw,
lit, quia dum cunctis agrainibus angelorum prae- qum est corpus ipsius. Novem crgo Iitterae majores,
latus est, ex eorum comparalione clarior fuit. quoe in hac pagina speciem crucis faciunt, hoc so-
Sed haec dispositio in cruec novem ordinura an- nant, CRVX SALVS; habentque singuloe singulos
gelorum quod nobis sacramcnti iiinuat, prosequa- ordincs angclorum : quod facile cuilibet palcbit qui
mur. Tenet ergo hoec species sancloc crucis in in- litteras novit, cl nomina novem ordinuin non igno-
fcriori sua partc, duos ordincs, id cst, angelosi rat.
163 B. RABANIMAURIARCIIIEP. MOGLNT. OPERUMPARS I. 164
FIGURA IV.
De Cherubin et Seraphin in crucemscriptis et significalionecorum.

0 chcrubin seraphin de ccelonomen Jesus jam i
Exaltate, ignis nam hinc vester famineIucet.
Cuni divina crucis vera crucis laus, hoecvia, vita.
Fructus lucis Christus verus, qui etsoeia est laus :
Vicit tristia lunc rcx, nuncque exullal ubique,
Qui est seraphim carus : ora fiant celebrando hic
0 coelestiamonslra multa hac laude supernum :
Unum est pennarum aram ausu, nam conclamatara
Sacralum alque decus arae firraant, quoque voto
Edunt, quae sit virlus, ac bona quaetribuit rex
Consultu hac Christus re cum combussit iniqua.
En passus ciinclosque fugavit calce potentes;
Et districta rupit excussi claustrachelydri,
Et veleres actus tersit, dedit ipsa benignus
Quis stetcrat Adamsons regna Sabaoth in arce :
Quaeora probant, virtus, et numen, huic ibi ferre
Auxiliaiu lenebris, in carcere, jussa beatum
In cruce factorem, confixumin stipite regem :
En thronus hic regis, haecconciliatio mundi,
A Vexillum, framea, sors belli, insigne decoruin
Proterit hochostcs, arma confringit iniqua;
Sublevat atque suos, virtulis praemia donat.
Nam hinc exul ignis scilo, quoetela latercnt
Slant cbcrubin, hacc quoearae assislunt, arcae qnae
Hic haecIabbara dant signo rite, et satis ora
Sancla ara sapiunt, una quoque sacra ope fiunt.
Uncta Iriumphum quaeconalus fercula condunt,
Leelaquedislensis ducunt haecfacla beando.
En alis sensim tradunt alma, altaque panduut
Pennis osque suum seraphin, ut jam prope tempus
Quo carnalis eat luxus dicant, vitiaque hinc:
Tensa ac brachia salvanlis hic ofliciodant.
Hisque trahi atque vehi celso quacjudicio ipse hine.
Tum dispensans in tulum leget ipsa probando
B Quaejain nota ante auctu, et cara probavit ubique ;
De cruce non titubant juslorum nuntia vatum.
De cruce non fallunt istorum signa animanlum.
165 DE LAUDIBUS S. CRUCIS. — L!B. I. 166
DECLARATIO FIGURiE.

In hac itaque pagina crux Domini, simulcum figu- A quem se Dominus in terram mittere et ut ardcret se
ris seraphim el cherubim circa se positis, depicla velle testatus est. Et merito trina voce ad laudera
conscriptaque cernitur. Quae ideo in hoc opus hic sanctoe Trinilatis omnes electos cohortabanlur, hoc
ititroducuntur, ut oslendatur, quanta provisione ac est, eos qui ante adventum Salvaloris fuerunt, et
dispensatione, divina clementia huraano generi sem- qui in praesenlia incarnalionis ejus vixerunt, quique
per salutem suam procuraverit, cum et in ipsis spiri- adhuc usque in linem raundi post ascensionem ejus
tibus Angclicis per propheticam revelalionem, spe- in ccelos ad fidem convertendi sunt; quia omnes una
ciem redamplionis noslrae ante videri volnit, et per passio Christi simul redemit, de Judaeis videlicet
opera prophetica in tabernaculi templique aditis con- atque genlibus. De caetero cherubim illa quse in ta-
slructa, id est, in ipsis cherubim juxta arcam ultra bernaculo sive templo fabricala erant, quid aliud
velum positis, eeternam propilialionem mundo inti- cxlensione alarum suarura quam crucis Chrisli ima-
mare decrevit. Proiride, licet multa multi de habitu ginera praeferebanl? De quibus bene in libro Regum
ct situ horura animalium interpretati sint, ct alia at- narrat, quod facta essent decem cubitorum allitu-
que aUa diverso slylo non diversa fide scriptitarint; nis, et decem cubitos haberent a summilate alacus-
mibi tamen non incongrue videtur (salva majorura que ad alae alterius summilalem. Ad cujus etiam
tradiiione) ipsa animalia habitu suo, sanctae crucis B instarhumanicorporis fornia comparari potest, cujus
cxemplari figuram, cum et intervalla ipsius localiter pene lanta laliludo est in extensione brachiorum a
servent, el sursum atque deorsum, in dexteram at- summilate digitorum tinitis manus usque ad summi-
que sinislram situ suo similiter protendanl. Denique tatem digitorum alterius manus, quanta est altitudo
seraphini propheta Isaias inter alia ila narrat di- sive longitudo a planta pedis usque ad verlicem capi-
cens : Vidi Dominum sedentem super solium excet- tis. Haecergojuxla arcamet propilialorium stabant,
stun et etevatum, et ea qum sub eo erant replebant quia veram propitiationem in incarnatione Salvato-
lemplum. Seraphim stabant super illud, sex alw uni ris humano generi demonslrabant. Ilaec ct in mo»
et sex alw alleri, duabus velabant faciem, et duabus dum crucis alas exlensas semper habebant, quia
velabant pedes, et duabus volabant, et clamabat aller perpeluam nostram redemptionem in passionc Chri-
ad alterum, et dicebat: Sanctus, sanctus, sanctus Do- sli salvandorura rite intiinabant. In cruce quoquo
minus Deus exercituum, plena est omnis terra gloria hic versus est in longitudine a suramo deorsum va-
ejus. Quid ergo situs iste senarum alarum seraphim dcns :
proefigurat,nisi crucis Christiimaginem? Hloequippe En arx almaCrucis: en fabricasancta salutis.
aloequaesuperiorem partem corporis sui, id est, fa-
Iste quidem in lalitudine :
cicm velabant, quod sursum ad caput erectae sint, ne- rL
cesse est et ob hoc superiorem partem crucis de- En thronnshic regis, haecconciliatiomunJi.
raonstrent raanifestura est. lllaeautein quae infimam In seraphim quoque et cherubim versus elegiaci con-r
partem, id est, pedes velabant, quomodo nisi deor- scripli sunt. Nam in seraphim illo quod supra dex-
sum diraissas esse credendum est, et ob hoc infe- trum cornu crucis stat, hi sunt versus :
riorem partem crucis significare. Illce autem duae Signacrucis Chrisli ast seraphin coelesliamonstr:>ut
qux ad volandum exlensoe sunt, quid aliud quam Peunarum atque silu hac cunctasacraia prohaul.
transversum crucis lignum, in quo brachia et ma- In eo vero quod supra comu sinistrtun. hi :
IIIISextensae sunt, Domini significant? Et proinde Namhsecsociaexnllantcelebrandoliaclaudcsupernum
in positione sex alarum seraphim, manifeste totius Conclam.iutque tribus sceplra Sahaotlivicibus.
crucis Christi signaculum expressum esse nemo sa- In cherubim namque dexteriore versus isti sunt:
piens dubitat. Bene quoque ipsa incedentes vel ar- Hinc signnntCherubinhneclabbara sanctaIriutnphum.
dentes interpretantur, quia illam formam demon- Disteusisquealis brachia tensa noUnl.
slrant, in qua superatae sunt omnes adversariae po- In sinistcriore quippe isli:
testates, et totius mundi peccala consumpta atque Quoelatere assistuntarcx-et sacra operculaconduut
deleta sunt, imo ignem illura eleclis Dei commendant, i» Faclaquepropi.iaollicioipsaprobaut.
167 B. RABANIMAURIARCHIEP. MOGUNT.OPERUM PARS I. 168
FIGURA V.
De qualuor figuris lelragoniciscirca crucem posilis, et spirkuali mdificiodomus Dei.

Crux rogo sacra Dei signa mihi numine pcclus :
Laudibus ut clara canlem tua rite tropaea :
Quomodo terrenis ab coelisfoedera ducas,
Paclum confirmes, et Ietbi vincula rumpas.
0 vos agmen apostolictim, tu martyrum et ordo,
Juredbmus Christi posuit quosculmen, in ipsum
Condistis, ima plebs alma cst voce reperta.
Sancla salularis el crux fundamine summo
Insita, construcla, crucilixi robore fixa :
Quaevcre humanum genus ad vitam dedicavit,
Firmalaque columna exit ostendere pbilax,
jEternam pcr sc paradiso surgere formam,
Tcgminis et aulani sponsi, justi quoque regis
Christe tropaea nova mox jure, cruorc, viaque
Erigis in mundo, quod jtisli fosdera servet:
Spernat damnatum, vincal pietale dolosum :
Gui favor alque timor, virtus et palma, corona es.
Liclyta crux Domini, Christi fundamcn el aulae.
A Piilchrior es tolo vernanli floribus arvo :
Celsior ac cedro, Pario et preciosior albo,
Quadralas jungis in firmo tramile petras :
El rite patriarcharum jus, plebsque, priora
Fundamenla trahit, in fundo domatis omnis :
Quaebene devota corda scit dogmate primum
Vincire, rectum regnanli verba propbelae
Compluerant, vivam imperiis aulam pie regi
Ut Christo jam formassent in scammale trilo :
Omnis namque simul scandilob nomen ad astra.
Haecaula Hicsus ad loelam fulniinis Arclon,
Et voce firmata vigct bona structio vitoe:
Junctio signat, dat hoec omine jussa meare :
Qua via dux ducit ad lucis sceplra tenenda :
Quos templo dedical Ircta bona mansio Cbrisli:
QuaUuor alque crucis auget cum rupibus islis,
Perfeclamquc domum deducens angulus ipse.
169 DE LAUDIBUS S. CRUCIS. — LIB. 1. 170

DECLARATIO FIGURJE.

ln hac igitur pagina crux sancta per medium A i aliorum vitam verbis atque exemplis in melius con-
tendit, quatuor quadrangulas formas circa latera vertere satagebant, quatenus digna conversatione
ejus positas habens : ad ostendendum utique coe- Deum habere mererentur habilatorem, ipsumque sibi
lestis oedificii structuram, Ecclesiae videlicet Dei esse sentirent Deum propitium, sub cujus domina-
vivi, quaeet domus ejus est, columna et firmamen- tione positi cognoveruut omnipotentem. Bene ergo
tum veritatis. Ad hanc ergo domum pertinent electi in libro Regum scriptum est de illa typici templi
angeli, quorum nobis similitudo in futura vila prae- aedificatione,quod praeceperitrex ut tollerent lapides
mittilur, dicente Domino : Illi autem qui digni ha- grandes, lapides pretiosos in fundamentum templi,
bentur saeculoillo et resurrectiorie ex mortuis, neque et quadrarent eos. Lapides ergo pretiosi sunt sancti
nubunt, neque ducunt uxores, neque enim ultra viri, qui merilis sunt praeclari, qui bene quadrari
mori poterunt : aequales enim angelis sunt, et filii Jubentur, ac sic in fundamento poni. Quadratum
suut Dei, cum sint filii resurrectionis. Ad hanc per- namque omne quocunque vertilur fixum stare con-
tiuet ipse mediator Dei et hominum, homo Christus suevit. Cui nimirum figurae assimilantur corda ele-
Jesus, ipso atlestante, cum ait: Solvite lemplum hoc, ctorum, quae ita in fidei firmitate consistere didice-
et in tribus diebus excitabo illud. Quod exponens ruut, ut nulla occurrenlium adversitate, nec ipsa
evaugelista subjunxit : Hoc aulem dicebat de lemplo B ] etiam roorte a sui rectitudine slalus possint incli-
corporissui. Dicit aulem Apostolusde nobis : Nescitis nari: quales videlicet doctores Ecclesia non solum
quia templum Dei eslis, et spiritus Dei habitat in vo- de Judaea, verum etiam de gentibus perplures sus-
bis. Si ergo ille templuro Dei per assumptara huma- cepit. Recte quidem iii sancta cruce hoecaedificatio
nitatem faclus est, et nos templum Dei per inhabi- demonstratur, quia in ipsa, id est, in passione
tantem spiritum ejus eflicimur, constat utique quia Christi tota Ecclesia catholica fundata, fabricata
figuram omnium nostrum et ipsius videlicet Domini, perfecte, atque dedicata st, nec hoc aedificium
et membrorum ejus quaenos sumus, templum illud unquara veniret ad effectum, nisi per Crucera libe-
materiale tenuit, quod Salomon rex aedificavit in raretur genus humanum, nec ipsius sacerdotis digne
Hierusalem ; sed ipsius tanquam lapidis angularis compleretur officium, nisi ipse sacerdos in cruce
singulariter electi et pretiosi in fundamento fundati; fieret sacrificium.
nostri autem tanquam lapidum vivorum superaedifi- Iu ipsa autem cruce continetur hic versus scri-
catorum super fundamentum apostolorum et pro- ptus :
phetarum, hoc est, super ipsum Dominura. Quod Inclytacrux DorniniCliristifundamenet aulae
ostendit Apostolus dicens : Fundamentum enim aliud In tetragonis vero circa crucem positis versus
nemo potest ponere prmter id quod positum est, qui<r
esl Chrislus Jesus. Qui propterea recte fundamentum conscripti, non per circuilum penitus gyrant, hoc
domus Domini polest vocari : quia, sicut ait Petrus, esl, ut linalibus litleris ad inceptivas per anfractum
Non est aliud sub cmlo nomen dalum hominibusin redeant, sed omnes in dextro angulo suo superius
quo oporteat nos salvos fieri. Et item : Ad quem, in incipienles, per sinistrum supra ad sinistrum infra
decem et novem lilteris descendunt, postea ite-
inquit, accedenles lapidem vivum, ab hominibusqui-
dem reprobatum, a Deo autem eleclum et honoriftca- rum in dextro angulo superius a vicesima littera
tum, et ipsi tanquam lapides vivi superwdificamini incipientes, et descendendo per dextrum inferius
domus spiritualis in sacerdotium sanctum, offerentes vadentes ad sinistrum usque infra decem et septera
spirituales hoslias acceplabilesDeo per Jesum Chri- litteris pertingunt: et sic unusquisque versus qua-
slum. Possunt ergo hujus fundamenti primi lapides tuor tetragonorum triginta sex litteras continet, qui
ac fundationi habiles, patriarchae et prophetoe, apo- utique numerus est telragoni plani et senarii in se-
stoli et martyres non incongrue accipi, qui sive metipso multiplicatione confecti, sicul in sequenli-
proedicando,sive operando, sivepatiendo, fidei fun- bus demonstrabimus. Est autem versus hic tetra-
damenta nobis jecerunt, et quorum auctoritatem in goni subtus dextrum cornu positi :
doctrina, exempla in actibus, imitalionem in tole- D '. Te palriarcharumlaudabilisactiosignat.
raiitia caetera turba fidelium sequitur. Nam sicut
Subtus sinistrum vero positi tetragoni iste est:
apostoli et martyres post Salvatoris incarnationem,
passionem et resurreclionem atque ascensionem in Plebsqueprophetarumdivinofaminejussa.
ctelos per totum orbem spirituale aedificiumdomus At ejus quoque, qui supra dextrum cornu crucis
Dei Chrislum praedicando, sive etiam pro Christo positus est, talis est versus :
irioriehdo fabricati sunt, ita ante adventum ejus in Agmenapostolicumpauditlua rite tropsea.
carne patriarchae atque prophetae in priore populo, Supra sinistrum vero lalis :
et in his regionibus in ouibus degebant, semper Martyrumet ipse choruseffusojure cruore.

PATROL.CVII.
171 B. RABANIMAURIARCHIEP. MOGUNT.OPERUMPARS I. 173
FIGURA VI.
De quatuor virtulibus principalibus quomodo ad crucem pertineant, et quod omniumvirtutum frueius per
ipsam nobis collaii sunl.

Omnipotens virtus, summa sapientia, Christe, A Ostendens et psallere jam bona tempora posse,
Ornas qui tolum arce crucis Dominus pie mundum, Signa Deiscire, et maudata edisserere acspe
Dispensasque luis sanctis pia dona salutis : Et facto lucem conquirere hinc modo sanctos
Namque quadriga piis bene cornjbus apta quaternis Arrectaequeaures caelestibusoptima digne
Virtutum pandit seriem, dedicante triumpho Conducant, quod dona parent et germina ruris
Victoris regis oslendens sanguine cunctas E foliis fructus, correptaque squalida rite
Proficere ac species fructu pietatis in orbe. Vimina succendant, et regia fercula promant.
Est virtus habitus animi morum et decus omne, Hos ergo fructus pietas sacratissima sevit,
Nobilitas vitae, ratio"et rooderatio linguae, Gratia purgavit, patientia et arte proliavit,
Quaecrux alma piis justa das laude probanda Pactum conjunxit, et lex patris alma rigavlt,
Cuncta simul placito depromis singula voto. Produxit bonitas, nam vivida gramina Christi.
Sancta tua docuit lenerum prudenlia mundum; Sacravit cultus, et iaus constantia cunctos
Ex te justitia bene fervens spernere gaudet Fulcibat culmos, nova grana per omnia virlus
Terrorem zabuli, scandit benedictusamorre Jam humilis condit, nutritque modestia plenam
Ad pia consilia, mentem aufert fraude voratam : In spica frugem, dat perseverantia fructum et
Unde ac carnalera poterit vim et tollere pugnam R Tempore maturum candentem concite Christus :
Vi tota, nisu forti, hinc jjuoque ad inclyta visu Tum crux per te justitia et prope numine viso
Attendit, adversa ferens it cum ipsa vetando Mittens jam falcera concludet in horrea messem.
Pestifera vetiJas scelerum cum noxia caedis __
m DE LABDEBUSS. CRUCIS. — LIB. iU
DECLARATIO FIGU&E.

Quantos ergo etquales fructus lignum saoctse cru-. A potestis fmere. jSpiritoates enim hk. gignuntur fru-
cis germine suo proferat, dignum est etiam in hoc ctus, quos enumerat Apostolus dicens: Fruclus au-
sacro caririine modo commemorare, cujus fructus tem Spiritus est charitas, gaudium, pax, patientia,
setenius est et radix perpetua; cujus pdor mundum tonganimitas Jionitas, benignilas, fides, modestia, con-
replet, et sapor fideles saginat; cujus splendor solem tinentia, caslitas. Bene ergo in sancta eruce spirilua-
superat, et candor nivem obfuscat; cujus cacumen lis adhibetur fructus, quia omnjum bonorum in ea
polum excedit, et cujus infimum inferna penetrat; crucifixus est auctor. Nam ex parte carnis, dum in
cujus firmitas humiliat, Jucunditas exaltat, et cujus ea mori voluit Chrtlstus, salutem integram humanum
potentia exaltata humiliat. Omnium enim virtiitum percepit genus. Granum frumenti io terram ceeidit,
series per ipsum et in ipso collala est mundo, quia et gloriosam martyriim segetem protuUt. Unus stips
in ipsorerum perfectio completa est. In ipso eelsi- portavit hominem suspensum, et totus mundus ad
tudinem suam prudenfia demonstrat, in ipso solidi- cceleste dedicatus est regnum. Judsea gens insolens
Jatem stiam juslitia revelat, in ipso polentiam suam non limuit perimere regem, et tolius orbis gentes
fortitudjo consigpal, in ipso moderaraina sua tenipe- ipsum susceperunj Redemptoiem, qnia in semine
rantia collaudat. Hic etiam prudentia acquisitionem Abrahae benedi,eentur omnes familiaeterrae.
sapjenliae el comprehensionem yeritatis devotius B Quatuor ergo h* figurae in unam crucis fprroam
concedit, atquehicprovidentioe, intelligentiae etme- dispositoe, quafuor principalium virtutunj conti.nent
moriae dona, omnis fidelis percipit. H^c justitia fidei noraina : prudentiae quoque, justitiae, fortitudinis et-
fundameatuHi posuit, atque hinc pietatis et religio- temperantiae, ex quibus omnis virtutum series pro-
nis, graliee quoque et vindicalionis aequitatem uni- cedit, et in jquibus ratio bonaavilae cojisistit, SunJ
cuique distribuit. Hic fortitudo blanda et adversa ergo memoratae ifigurae secundum trigoni spepiem
magnificenUsskne contemnit, atque liinc fidentioe, conjunctae, sed variis gradibus distinctse. Facti sunt
patientioc et perseveranliae exempla iproponit. Hic enim in duohus lateribus uniuscujusque cpnstare,
emperanliainlibidinisacpertinacioemsoleiites impe- et nullum nisi per sancti Spiritus gratjam eas posse
tus frena disciplinaeinjieit, atque hinc pudicilioeet impetrare. Tenet quoqne haec posilio sanctae crucis,
continentiae, clementiaequoque et sobrietatis multi- in trigonis suis quatuor versug triginta sexlitterarum,
plicia dona desiderantibus impermlt. HOJC videlioet id est, in singnlis gingulos : quorum prinius qui iu
lignpm ab ipso nlanlatum esj, de qno djcit Ptophela, supremo posjtus est trigonus, tenet hunc yersum,
ligni c<3mnaratiqnemfaeiens: Et er^t tanquam lignum incipientem a dex^ro aftgujo supcrius, et circumeun-
quod plantatum est ^ecus decursus aquarum, qugd tern per caeteros angulos, usque %d illum unde in-
fruclum suum dabit in temporfi suo, et folium ejus ^ cipiebat, ija i
non decidet, et omnia qumcunque fecerit prospera- Arce crucisDominisummaprudentia sistit.
buntur- Decursus ego aquarum sunt quotidiani trans- In infimo fltitem trigooo incipit veKus hic, ,a dextro
itus deficjentjuin pppulor-um.Et de seaietipso Veri- angulo desubtus, etva.ditper capteros cireum, usque
tas dicit': Si in viridi tignp hmcfaciunt, in arjdo quid adipsum a qnoinitium capiebaj,, ija :-
fiet ? Lignum ergo secus decursus aquarum jesj cum Justitiaet pronamandataeparte jenendam.
foliis ejt fructu, quja proteclipnis suae nobis umbra-
culum proferens apparuit Creator in carne, et hu- Dexterae autemparfis trigonus continet hunc versum,
manum genus per resurrectionem ad vifcamerexif, ab infimo angulo primum sursura ascendendo, sic
circumeundo cseleros usqae ad initium suum, ita :
quod per defeclum quotidie ibat ad mortem. Vere
enim islud Ugnum dedit fructum in tempore suo, Forti sed in dextrocornu fert stipulatu do.
quando Salyatqr nqster passione et resurrectipne Sinistri vero trianguli versus, a medio angub ini-
sua completa, Ecclesiam per totaip. mundi lalitudi- tium s.umit; gradiens primum ascendendo usque
nem in se yitem yeram coadunatam cunctis virluti- ad alterum angulum, indeque per circuilum ad caput
bus fecit abundare, ipso hoc testante : Egq sjini,. suum revertitur, ita : CMI»in levo moderans disponit
'
inquit, vitis, et «ospalmilgs. Qui manet in me, et ego *' jura modesla. Modestia igitur per syncopam scripta,
in eo, hic fert fructum multum, quia sine me nikil pro temperantiaponilur, speCiespro genere.
175 B. RABANIMAURI ARCHIEP. MOGUNT.OPERUM PARS I. 176
FIGURA VII.
De quatuor elementis, de quatudr vkissitudinibus temporum, de quatuor plagis mundi, et de quatuor qua-
drantibus naturalis diei, quomodo omnia in cruce ordinentur, et in ipsa sanctificentur.

Omnia jam splencTent,verode lumine Christi
IMuslrata, crucis et sacrae facta beando
Concelebrant, ut victori sic vota superno
Debita persolvant, devote regna canentes
Cuncta tenere modum sub magno numine Hiesu.
Quicquid in orbe meat edacis quicquid ubique
Est, sapit et senlit, vivit, el Jura reservat:
Hocterra, pontus, hocsidera, gramina, venti,
Imperio suberunt, hoc sunt, anteque fuerunt
Imber, nubs, grando, glacies, nix alque pruina,
Fonles, et rivi, pulvis, et ros, jubar absque hoc
Cretae, arcton, actu, stellaealque aera quaeque.
En almum, et non vaaharo, rursus dicite vera,
Ac modulos, cantus, odas, cantet quoque justus :
Omnia crux trahat, et sano pie jure coronet:
Laude Dei non discordet, sed dicat honesta
Ejus opus gaudens, pisces, dirique dracones,
Colles, et luci, montes, pecora, arbos, harena,
A Cumque feris, vespae, vermes, et bestia riclu :
Et placidae vultu, seu saevamente volucres :
Xristicolaequis aula poli, terraque sata fil:
Vobisvirtus lumen ducens undique ad hostes
Nuntia fert, prex fil aut unda, sed ore peritus
Fama idem ah abicit palmara nosci hic rapto
Dat felici, daljuslishaecnunliacunctis :
Parcens rite hosti, dat fatu vivere, multos
Sed jure daranat, quos auctus sepsit iniquus.
Inde decet pariter ora ymnizantia laudes
Votaque declament grates, en veslra polorum
Turba, et tu populus quem profert teUus ubique :
Vos ratio consors pariter direxit ad odas :
Gaudia vos caelicaelestia regna bonaque
Jam sorte capiunt, et votis valde requirunt:
j$ En dedit hoc vester vobis Salvator, et ipse
Rex proprius preesullaetusquecreator Hiesus.
 177 DE LAUDIBIIS S. CRUCIS. — LIB. I. 178
DECLARATIO FIGURJE.

Recte igitur quaternarium numerum perfectionei A cum Patre et Spiritu sancto unus Deus, cui soli
sacratum pene nullus ignorat, et ideo bene illum in benedictiones illae competunt, quas tres pueri in
forma crucis Christi transfiguratum tolus orbis ve- camino ignis ardentis , omnes creaturas ad lau-
neratur. Siquidem munduin quatuor elementis con- dem Creatoris exhortando, concinnebant atque di-
stare manifestum est, id est, igne, aere, aqua et ter- cebant: Benedkite, omnia opera Domini, Dominum,
ra. Et totum orbem quatuor terminari partibus sive et csetera. De quo et Psalmista dicit : Laudent
angulis notum est, oriente scilicet et occidente, aqui- eum cmli et terra, mare et omnia qum in eis sunt;
lone et roeridie. Qualuor quoque sunt vicissitudines quia, secundum Apostolum, ex ipso et per ipsum
temporum, id est, ver, oestas, autumnus, hiems; et el in ipso sunt omnia, ipsi honor et gloria in swcula
quatuor quadrantes naturalis diei, id est, quater smculorum. Cur vero in rolis quatuoi elementa
senaehorae, quae tanien his initiis dignoscuntur, ma- sive quatuor tempora seu quatuor plagas mundi de-
ne videlicet et meridie, vespere et intempeslo. Sed pinxerim, haec ralio est, quia omnis mundi machina
quomodo cruci convenienter possit haec dispositio teraporalis est, et quadam permistione elementorum
coaptari, intimandum est. Si ergo ereclam crucem atque successu temporum variabilis sive mutabilis ,
voluerimus aspicere, ignem, quod supremum est ele- Salomone attestante, qui ait: Omnia tempus habent,
mentorum, in arce illius coUocemus; aerem quo-; B et suis spaliis transeunt universa sub ceelo. Nunc
que et aquam, quae media sunt in elemenlis, in ignis aerem*siccat, aqua humidiorem facit, nunc ter-
transverso crucis ligno, quod per medium stipitis ra aquarum alluvionibus afficitur, nunc solis ardore
erecti ducitur, consignemus ; terram vero, quae gra- siccatur._Aqua quippe natura mobiUs est, et quem-
vissima est et imum in creaturis tenet locum, infe- dam circulum cursu conficit. Omnia ftumina, inquit
riof i parti crucis deputemus. Haec quippe omnia ele- Ecclesiasticus, inlrant in mare, et mare non redun-
menta sicut quadam naturae propinquitate sibimet dat, ad locum undeexeunt flumina revertuntur, ut ile-
commiscentur, ut mundi integritatem perficiant: ita rumfluant. Ignisquoque similiter naturalem motum
etiam quatuor partibus crucis sibimet sociantur, ut habet unde ad altiora se semper erigit accensus, et
perfectam speciem ejus demonstrent. Si autem qua- locum sibi super aera quaerit. Discurrunt fulgura, et
tuor plagis orbis eam velimus assignare, jacentem crebris micat ignibus aether. Tempora namque cir-
meliamur necesse est ita : ut primam partem ejus culis transeunt, et vicissitudines quatuor ternorum
orienti, extremam occidenti, dextram "aqmloni, sini- mensium orbibus eunt. Annus quoque ab eo quod
stram austro depulemus. Similiter quoque quatuor semper vertatur, et in se redeat nomen accepit. Di-
vicissitudines temporura naturalis diei, eadera dispo- citur et orbis terrae et vertigo poli terras atque aequo-
sitione in cruce possunt adunari, ut una species an- ^ ra circumvolvere. Gyrans gyrando vadit spiritus, et
ni sive diei congrue in his queat ostendi. Ver enim in circulos suos revertitur. Quinque tenent zonae cce-
atque aurora ortum lucis et coalescenlia in terra lura, obliquus qua se signorum verterit ordo. Sunt
germina ordine suo proferunt, et ob hoc bene orien- quoque et ipsi versus intotis conscripti sphaerici sive
ti deputantur. ^Sstas autem atque meridies propter circularis numeri : id est, triginta sex qui per sena-
fervorem austro coaptantur, quia dum in eisdem rium senario multiplicato in senarium terminat,
coelipartibus sol erigitur, flagrantiore mundum tor- quorum primus in supremo circulo hic est versus : .
ret calore. Antumnus namque et vespera jure occi- Ver oriens ignis aurorahac parte relucent.
denti mancipantur, eo quod tunc omnium fructuum In infimo vero hic :
terrae messis finitur, et tota diei spatia terminantur.
Hiems ergo et interopestum septentrioni assimilan- Autumnus,zephyrus,tellus et vespera hic fit.
tur, eo quod tunc terra frigore torpeat, et magis Dextro namque hic :
quieti quam alicui operi tempus opporlunum sit. Igi- Arctonhiemslymphamedianox ecce locatse.
tur dum omnia per crucem constat esse recuperata, Et in sinistro hic versus : i:
et per Christi passionem renata ac mehorata, rite
Aer, aestas.auster arci hic sit meridiesque.
ad ejus laudem cuncta conveniunt, quia lpse est
179 B. RABANI MAURlARCHIEP. MOGUNT.OPERUM PARS I. 180
FlGURA VIII.

De mensibus duodecim, de dhodecitii sigiiis, dtque diibdecim veniis, el de apostolorum prwdkdtishe,

deque ccsterismysteriis duodenarii numeri, quw in cruce oslendunlur.

Christus Salvator, Christus rex arcc serenus,
Consiliuin, virtus riiagna et beriedictio,Jiimeri,
Patris divina proles : certe trabil omne hinc
Jus ortum, faclura fabrum inps castus hpnorera.
Hincque boiitiiriquicqiiid veriiin miriiiiid,uevidetur
Justiliae,quicquid arce, quicquid nianet orbe.
Quicquid rite probat el proleit ordine mtindus,
Angelus alque bonus, quae nam suffertet iiiiqtuis
ex
Sunt binc, quodque Deus vanum dejecerat boc
Sseclojus revocans : cn omnia Chrisi.us honorc
Compleclit doniinans, consignatetinuiiera iiuiu.
cxul
Hinc decet ut genus humanuiu luminis
Noret hos radios : quos erigil boecbcnedicla
Crux salvans, el reddens quem jani priuius habebat
Exortumlucis, nocuus quo absccsserat Adaiu.
en istos celebrant
Quolquol jain radios vere sorte
Perpetua lucis fulgescunt crebro quoe.
Hoc candore satis micuerunl arma prophetoe,
Grex et apostolicus decoralur luce corusca.
A Ilocque fides Christi candet, hoc sole relucent
Cofda bene homirium, vota quo himine gliscunt
Jusli pollentcs per mysliea signa bonhmque
Coiiicient radiuni hiahdalisciedefe bb ipsiiiil;
Et tributint populis fcumjura superna notafe
Ascribunt Chfistus consorlia dueere vita;:
Christus rex dominus divinus muncre summus
Scandens alla crueis en robora, fundilus in hoc
Istam lunc speciem planlando pandere caelos
Tradidit, et voluit gralos conquirier illic :
Ergo quaier lcrnos ab aquaruin et limite mundi
Iloc ventos in calle crueis benedixerat, ipse
Signaque bissena princeps stipaudo gubernat,
Ae duodena suis oriens plaga suscipil oris
Tracta Dei spatia, en bis sectio tota laborat,
Oinnia nam Cbrisli crux gloria sepia resolvit,
Ipsaque sancta poli slans gaudia juraque lerrae
B Proponit, signal, laudat, probat, ipsaque donat.
181 CE LAUDiBUSS. CRCCtS. — LIR. L 182
DECLARATIO FIGURJE.

Duodenarius ergo nuuiefus quam bene et apte iA summi pontificis duodecim lapides pretiosi.quaterno
sanctaecruci eonveniat, non parvae ratienis est intel- versu dispositi, et duodecim patriarcharum nominis
ligere: quippe com duodecimventi sint, qui mundum inscripti videbantur imponi, ut pulcherrimo pande-
perflant, et duodecim signa zodiaci, quibus seplem retur, omnia spiritualia cbarismata, quae singuli qiii-
planetaecirculos suos ordinate et disposite pergunt, que sanctprum viritira ex parte perficiebant, in me-
et duodecim menses, quibus annuqs cursus pefagi- diatore Dei et hominum homine Christo JesU, pari-
tur; artificialisque diei horae duodecim, quibus sol ter et perfecte fuisse completa. Quod in Evangelio
totam superficiem terrae illustrat; duodecim quoque quoque Joannps testatur : Et verbum, inquit, caro
palriarchae, ei quibus omnis multitildo filiorum faclum est,_ et habilavit in nobis, et vidimus gloriam
Israel propagata est, quae lerram fepfomissionis se- ejus, gloriam quasi unigenili a Paire, plenum gratia
cundum sorles duodeciih tribuiim possedit, a qui- et veriiaie. Et paulo post: Et de plenitudine ejus nos
bus exdrti suiit prdphetae, divirii parlus praecones. »mnes dccepimus, et graiiam pro gratia, quia lex per
Unde et ipse Salvator camem suscipcre, et ihtef lio- Moysendata esl, gratia et veritas ver Jesum Christum
mines nasci dignalus est • qui lux in huhc riitindum faCla est.
veniens; duodecimapostolos, quds ex ipsa gente eie^ Habet ergo hoec species sahctse criicis in cornibus
git sol justitj;e, in horarum siiuili|iH|iiieilltistraiis, B
I suis ternas lineas, ut demonstret, quod sicut ipsa
per cunctas plagas «rbis, ad sanctae Trinitatis fidem dexlra loevaque, in directo tramite suo vicihas et
proedicandamdirexU. Et in aedificiocoelestis Hieru- coadtiaerentes lineas habet, ita ventQrura quatuor
saleiu ejusdein numeri sacramentura muilipliciter in- cardinaliuin principalitas, in dexlra et in sinistra
sihuatur, quod Apdcalypsisquidera ostendit, ubi ita ventos alios positione sua consociat, sic Ct quatuor
scriptdrii est : Et ostendit mihi cimlatem sanctdih tempora, ternos menses sihgula habentiaj sive aequi-
Hkrusalem, disiendentem de tcelo, a Deo habenteni noctiis sive solstitiis media, jiixta qtmsdam dirimun-
claritdiem Dei : lumen. ejus simile lapidi prelioso, tur : quod illi planum erit, qui Graecorumsed ^Egy-
lanqunm lapidis jaspidis, sicul crislallum; et habe- ptiirum dp temporibus ratione^ sedulus discere cu-
bat murum magnum et dltum, habens portas diiode- rat Sunt autem in jpsa cruce duo verstis hexame-
cim, et in poriis atigelo%duodecim, et iiomindscripta; tfij quorum prior in longitudine a slimmo deorsum
qum stlnl nomindduodectm tribuum ftiiorum Israel. vadens, hic est:
Ab orienie portm tres, ab aquilone porlw tres, ab dti- In crucenuncmenses,venti, duodenaquesigna.
stro porlm tres, et ab occdsu portm tres; et murus ci-
Qui autem in lalitudine transit, iste est ;
vitalis htibisnsftindameMdduodecim, et tn ipsis duo-
decim nomina dtiodecimApostolorumet agni, el feli- Q ' Grfixet apostolicusdecoralurjace cprusca.
qua. Sancta enim Ecclesia ih hoc oedificiospifituali Sunt qiiidem etalii duo versus pentametri in liheis
significaUir,quaeest coeleslis videlicet Hierusalem, adjacerilibus cornibus crucis, quorum unus per an-
et urbs regls inagni, cujus artifex fet conditor est fractuiii lohglludini crucjs supfa infraque copulatur
Deus, qui fundamentum ejus simiil et Corisummatio ita :
est, qui pro nobis eliam ponlifex fieri dignatus est, Surit quoqueconsociabjc stips, piaga, et orbis opus.
ut proprii sanguinis bostia ejusdem nioenia civitatis Alter vero dexteraeac levaeparti in latitudine sdcia-
ablueret pariter alque dedicaret. Omnia quaecunque bitur, ila :
habet propria pace ipse possidet, unde et in peclore Sarictavaletcelebriast cfuxdareealle bonumhoc.
183 B. RABANIMAURl ARCHIEP. MOGUNT.OPERUMPARS I. 184
FIGURA IX.
De diebus anni in quatuor hexagonis el monade comprehensis,et de bisextilli incremento, quomodo in specie
sanctw crucis adornentur et consecrentur.

Sol et luna, Deum hic Chrislum en benedicile Hie- AAnnus

. ad hancque diem versum tenet omnis, et
[sum : [ordo hic :
Crux quae est vester honor , stabilis lux , pacifer Nam hora it ad hanc, tempus, annalis cursus et
[ordo, [astra.
Laus, probitas, series, per cuncta et saecula lumen : Jam hucque quadrans alis crux tota quem notat
Vosque diem hac noctemque simul perpenditis hora, [arte
Stringilis atque hujus centena ad vincula gressum , It quater et saenis arce circumvolat umbris, quae
Slirpsque habet haec senos decies et quinquies Accrescunt numero, invilus quem ostenderit et sol
[unum, Calle supervacuum hoc ecce aequinoctia signant.
Atque thoro in proprio decies quoque rite tricenos : Tu sacra stirps quoe clara die ornas cuncta lenebris,
Namque his sol rota quaese noscitur indere, luna et Crux, quoque sancta micas, hinc en et Christus ubi-
Temporaque his tota et semel omnis circuit annus, ['lue
Binosque et decies quinos habet his globus orbes : Ora crucis complet, celsi ibas baratrum orbem ara
Septimanaeatque -habet unius quoque limilis oram Arto ordine sceptrum hac atque aethera celsa, nam
185 DE LAUDIBUS S. CRUCIS. — LIB. I. 186
Haecque decus mundi est. Sem regit astra poli hinc A Angelicospopulos, o singuli et undique fulgeant.
Donat magna salus hoc sede hac, clautrasque coeli Hinc moneo ut canlus totos pia scriptaque agamus.
Laus hominum haec odis planat cuncta Dei hausta. Quatenus exitiura spe cum mors aspera in orbem
Lux abiit cum summa Jugis primum astra adit en sol, [huc
Alque sacram effigiem hostis in ardua sistit Hiesum. Jam fremit: hac pelli una et de exilio hinc valeat
Nam Judaea fremens satis extulit arbore poraum, et [jam :
Quo hoc possent tetragoni quaerere partibus orbis Post quoque regna Dei et supera jam luce nitentes
Gentes et populi ex quatluor maris undique summis. Prendamus, laeti hinc rerum et resonemus ovantes
Haecque dapes vitae monstrantur de cruce cunclis. Auctorem Christura Dominum omnipotentis, et almi
Quod satientur ibi, et decies decuplata resumant. Nempe Patris nalum, verum, almum atque arce su-
Dona patris summi, atque novenos tum aethere cer- [pernum.
[nant. Sit quoque haec nostra ratio, laus semper, et ardor.

DECLARATIO FIGUR.E.

Ergo haecfigura sanctae crucis per quatuor hexa- intercalari excurso quadriennio (quod bissextum vo-
gonos et per monadem inter medios positam, omnes cant) ne temporum ordo turbetur. Etiam ipsos quin-
dies anni compleclitur. Siquidem annus solaris ha- B . que dies et quadrantem si consideremus, senarius
bet dies CCCLXV et quadrantem. Divide ergo hos per numerus in eis plurimum valet. Et primo sicut iieri
iv : quater xci, CCCLXIV fiunt, et remanet unus dies solet ut a parte lotum computetur, non sunt jam
et quadrans. Divide illum unum diem per iv : qua- dies quinque sed potius sex, ut quadrans ille acci-
ter sex horae xxiv fiunt, quod est integra dies a piatur pro uno die. Deinde quia in ipsis quinque
solis ortu usque ad alterum solis ortum. Divide ipsum diebus sexta pars mensis est, ipse autem quadrans
quadrantera, quater enim hora et semis sex horas sex horas habet. Totus enira dies, id est, cum sua
complent, quod est bissexti per singulos annos in- nocte, viginti quatuor horae sunt : quarum pars
crementum, ac inde fit si totum annum in quatuor quarta, quae est quadrans diei, sex horae inveniun-
partiaris, quod unaquaeque pars dies xci et horas tur. Ita ergo in anni cursu senarius numerus pluri-
seplem ac semissem contineat, atque haecfiat vera mum valet. Merito itaque sanctae cruci aptata est
partitio quatuor vicissitudinum, id est, veris, aesta- series dierum, quia per ipsam illuminata sunt corda
tis, autumni et hiemis, ut singulaedies xci et septem hominum. Ipsi competit copulatio hexagonorum ,
horas ac semissem habeant. Notandum tamen quod quia in ipsa constat perfectio rerum. Ad ipsam ordo
in hac figura quadrantis demonstratio aliter non fit, temporalis lucis convenit, quia per ipsara lucem
nisi sub inteflectu et examinatione sex angulorum, iC aeternam homo invenit. Ad illam nonagenarius nu-
ut horae singulaesingulis deputentur angulis. Si enhn merus cum monade eoncurrit, quia per illam ange-
quatuor hexagonos in angulis suis perspexeris, xxiv licus ordo ad sui numeri plenitudinera pervenit. Ad
horas in his notabis : qua scilicet plenitudine hora- ipsius quoque medietatem ex qualuor partibus hexa-
rura dies bissextilis conficitur, et non absurde haec goni direcli unitate copulantur, quia per ipsius ma-
ratio huic rei discreta est. Si enim in quatuor annis Jestatem omnes genles ex quatuor plagis mundi in
quadrantilis portio ad unius diei pervenerit sum- unitate fidei sociantur, ipsiusque completo opere
mam, rite in quatuor hexagonis quater sex horarum coeleslisatque terrestris creatura una charilate con-
crux ostendil et normam. Recte ergo hexagonus di- Junguntur. Ipsi honor et majestas, per cujus cle-
vinitus huic dispositioni ordinatus est: quia sena- mentiam haec cuncta perpelrata sunt, laus et gloria
rius numerus in tota anni serie plurimum valet. Ad in saecula saeculorum. Habet quippe haec species
hoc quoque demonstrandum ponamus partem unius sanctae crucis in longitudine per duos hexagonos
capiluli de libro sancti Auguslini quarto de sancta metrum sapphicum, quod est pentametrum, ende-
Trinitate. Annus etiam Tmus, si xn menses integri casyllabum, et sunt ejus tres versus pares. Recipiunt
considerentur, quos triceni dies complent (lalem autem singuli hos quatuor pedes binarum syllaba-
quippe mensem veteres observaverunt, quem circui- D rum, trocheum, spondeum, trocheum, iambura et
tus lunaris ostendit) senario numero pollet. Quot ultimum trissyllabum bachium. Post tres autein
enim valent sex in primo ordine numerorum, qui versus additur dicolos dactylicus, hoc est, dactylus
constat ex unis, ut perveniatur ad x, hoc valent LX et spondeus. Suntque in supremo hexagono hi
in secundo ordine, qui constat ex denis, ut perve- versus:
niatur ad c. Sexagenarius ergo numerus dierum, Terque centenosdeciesquesenos,
sexta pars anni est. Proinde per senarium primi Et semelquinoshabet universum
versus multiplicantur, tanquam senarius secundi Teiupus,annaliscrucecircuitus
Ecce dies hic.
versus, et fiunt sexies sexaginta, trecenteni et sexa-
In secundo quoque hi:
ginta dies, qui sunt integri xu menses. Sed quoniam
sicut mensem circuitus lunaeostendit hominibus, sic Sed plagisposti satisexagoni
Quatuormonstrantdeciesnovenos,
annus circuitu solis animadversus est. Restant au- Singuli totospie cummohade,
tem quinque dies et quadrans diei, ut sol impleat Et super unum.
cursum suum, annumque concludat. Quatuor enim Notandum autem quod superiores versus, quia
quadrantes faciunt unum diem, quem necesse est c litteram, quae in medio hexagonoruni • est, sibi at-
m B. RABANI MAURI ARCHIEP. Mti&tlNf. OMRUM PARS I. *S«
trahunt, xcn iitteras habent* sequentes vefo xci. Hli A Stifps quoquesanciseruciscoriipletcertoofdlneseebifiiin
aiiterii dtid hexagoni, qiii ifansvefsam partem crli- Haecquedetsiishmndtet mlgna saliishominumhajfe.
cis faciiiht, irietfb elegiaco coihpositi sunt, quoriim Posteriof vefO istos:
prior hos versus habet: CunctaienelChristusbaralhruIh,orbematque setheracelsa
Namregit aslra pblihio olaustmquecuhctadiet.
FIGURA X.
be numero Septuatjenario et sacramenlis ejus : qhomodo criici conveniahl.

Quid Terat en vitam; cbffuptid quid verealur,
Debita quid laxet, qiiid vihcla tehatek cedat,
Nunc decet iit vet ai spe hilaf is hoc musa beato
Carmine depromat, crucis ardua dicat et actia;
Hocmerito voxfauce omnis hoc personet arte,
Os, digiti,pleclruhi, vbla, cof, liiigua, loquisla:
Quod cecidit bello torvus dracO; noxius ille
Arte venenata hominem trux qui expulit Eden :
Traxerat atque cadens de coeli lucifer arce
Tertiam ad inferni fumantia sulfure stagria
Astrorum partem seSiim : (Jhia ifaiide siipefbus
Temptavit supero sons se similare supernum
irigelida statiieiis aqiiilbhis sede triblirial:
Aguus Huricqueluniiin supefavit, Jure pbteriU
B Eripuit praJriariisttidiaque fefocik pressit .
Imo at gentes ex piacito ad sacfa^nuritia clifa
Conveftit, hielibra riotatts, caeleSliadbriahs :
Ne iaiboortti ioedathtiic casto fabula jam si iti
Rbbore consurgit, qui dogriiata sensit aperta
Ne areat os caritu, supplel r&xatida haustaque
Ihquig sacra laude feCiihdatgfetlriinisiiuctbr.
Ista en perfidiam causat pfae riniriefe cellit
Viftiis lafga crucis, dimiltens debita iridndd.
fJeriique hbc tiumero irianifesta fedemptio totb
Quod fuefit mundo, Danielis septuaginta hoc
Ebdbmadae signant: ut pfaevaricalio ceftiini
Acciperet finera, peccatum, et noxa, et iriiquiiin :
Juslitiamque seternam adduceret ipse crealof.
189 DE LAUDBBUSS. CRUCIS. — LIB. I. 190
Jeremias decies septenos scripsil et annos, A Famine Evangelii, decalogi, et foedereclaro.
Post quos ipse suos a vinclis solveret auctor ; Nec eris inscripta impos reor ipsa figura, en
At Moysessanos monitu discreverat Ipse tfi9 Ifi quinis seftsus siimmis des, qtiod pie cunctos
Quos docuit tolerans seniores septuaginta : Magnificeet placite justo tibi jure favere.
Saeculapacificans, crux lustras tota beato

DECLARATIO FIGUR.E.
Septuagenarium quippe nuraerura praeseiisforma dubram, quin haecverba Christi inCarnatlonem de-
sanctoecrucis sparsis lilteris conscripta deraonstrat, signent, qui lulit peccata mundi, legem et prophetas
quo nobis inlimatur, omnia niysteria, quoe idem implevit, unctus est.oleoloelitioeproeparticipibus suis.
nnmerus continet, Iionorisahctaecrticis decentissimo Nuirierenlur igitiir istaehebdoriiadafe per septetihs an-
convenire. Nam septuagirita anni captivitatis, quos nhs dislincloe, a' vicesimo annb regni Artaxerxis re-
Jeremias propheta proedixitpopulo sacrilego fuiuros, gis,, qirahdo Nehemias pincerna ejus impetravit ab
quid aliud signiiicant quam omne lempus islius vitae, eo restaiirari muros Jerusalem, templo multo anle,
quod per septenarium dierum numerum disfcurrit, Cyrd permillenle, coristfiicto, queeipsoeabbteviatae
quo propter peccalum pfimi hominis damhati su- B esse describlintiir, liric est, sccuridum lunae compu-
mns, et poenisaerumnisqiieaffligimur; et variis tri- tum duodenorum mensium lunarium : hinc fiunt
bulationilius atque angustiis quolidie aiTicimur?Sed anni quadringenti non.iginta, qui ad solem redacti
quia finem captivitatis post sepluaginta annOs idem faciunt annos qiiadtingerili septuaginta quinque, ad
prophela praenunliavil: hoc, nisi fallor; insinuat, ejus vero baptiismum, quaridd unctus est Sanctus
quod in fine uiundi caplivilas noslra perfecte dissol- sanctorum, descendente super eum Spiritu sanctq
vetur, quanrtonovissima et inimica destruetur mors, sicut columba, non solum hebdomadas Septem et
quando scilicel et de aniriiaedecore et de corporis sexagirita duas fuisse Complelas, Sed et paTtemsep-
immortalilale sine finC tum Christo gaudebimus; tuagesiinae hebdbmadis inclioalaih. Et pok hebdo-
atque ideo in sanctaecrucis forma haec ratio oporle- madas, inquit sexaginta duas accidetur Christus,
bat demonstrari, qnia ipsa per Christi passionem et non erit ejus populus qui eum,neqatus est. Non sta-
hujus gratiae hobis contulit elfeclurii. Cui rei con- tim po'st sexiigirila drias hlebdomad&s,sed ih fine
cordant ipsa verba prophetee, qtii alt : Hwc dieii Do- sfepthagesimae hebdomadisoCcisus6st Cliristus, qtiam
minus : Cumcceperintimpleri in Babyloneseptuaginta ideo, quantiim Conjicere possumus, segregavit a
anni, visitabo vos, el suscitabo SUpervos verbuiitbo- caeteris, quia de hac etat plura relaiurus. Nam et
num, et reducam vosad locum istum : Ego enim scio Christus in illa crucifixus, et a populo peffido nori
cogilationes pacis et non afjlktionis, ut dem iiobis ii odb in passione; sed fcontirtiioei cfuOa Joanne
finembonumet palientiam ; et invocabitisme, el ibitis prariicftri ccepitnegatus est. Confirinabil aiitem mul-
el adorgbitisme, et exaudiam vos; qumretismeet non tis pac|um hebdomadibus, una ipsa videlicet novis-
ihvehieiis; cum quwsierilis me in toto corde vestro, r< sima, iri qua vel Joannes Baptista vel Dohiiiius et
inveniar a vobis, ait Dominus, el reducam captivila- apoSloli proedicandb ihultos ad fidetii fconverterunt.
tem vestram, el cbngregabovosde tiniversis gehtibus, El in di.nidio hebdomadis deficiet hottia et sacrifi-
et de cunctis locis ad qum expuli vos, el reverli vos cium, hoc est, quinlo decimo anno Tiberii Gaesaris,
faciam ad locum a quo transmigrare vos feci, et reli- quandp inchoato Chrisli baptismale hbsiiarum purifi-
qUa. Quid est enim quod dicit propheta : Cum cm- catid Chrisli fidelibus paulatim vilescferecoepit; et
perihl impleri in Bdbtjloneseptuaginla anhi, Visitabo meritoj qiiia qiianto tnagis appropinquabal veritas,
vos,et suscitabo super vosverbum fconum.'jiiisi qiidd iiniBfa secedebal. Dignum etiam erat ut qiiando
dicit Apostolus : Quando aulem venil pleniludo tem- ipse Salvator in cruce fieri voluil bostia legalis, pe-
poris, misit Deus Filium sutim faclum tx muliere, cudum defeiriferelvictima, et quando vefus agnus
factum sub lege, Ul eoSqtii sub lege eranl redimerel, Dci Cbristus prb totiiis tnundi peccatis immolalus
nt gdoptionetn fitiorum reciperemus. Et ilem : In est, lypicus ille deficeret, qui pro unius gentis iibe-
novissimtsdiebus loculus est in Filio suo, quem con- ratione in testimqnium occisus est. Item septua-
itiluil hwredemuniversorum,pet quem fecitet smcula. ginta pfesbyterbs Moyses tioiiiini mandato populo
Cum cfiepefintiriiplefi dixit, lion ctim cothpleti-fue- praetulit, ut dsterideret sOlummodbqui per Spiritus
rinl, quia non in consuinmalione mundi, sed in no- sancti graliam legem spirilualiter intelligunt, idoneos
vissima ottalum saeculi incarnatus est Christus, et esse aliis magisterium proebere. Et hoc in sanctae
per verbrim Evangelii illuniinavit credenles, atque crucis decebal riumerb osteiidi, qtiia hon est iiiven-
per passidriehiei Vesurfeciibhehi suam festaiifavit tus, neque iii ccelb, heqlie ih tefra, ileijue SUbtiis
genus huraahuut. Qudd enim his in hoc capituld _" terram; qui aperiret libmm, et solveret septem
reversionem praedicat; hoc est in eo quod dicil: signacula ejus, respiceretque iljum, nisi agnus qui
El reducam vos ad locum islum; et paulo post sub- in medio ilirorii stat tahquain dccisus, habens cor-
jungit : El reverli vos faciam qd locum a quo irans- nua sepieth et bcrilos septeiri : Leo qiiidem de tribit
migrare vos feci, pblesl inlelligUqhdd atiiriiaerBVet- Juda, radix DaVid, qui clavem teriens elaudit et
sionem ad requiiim in pfioii senlentia; et in se- nemo aperit, aperit et nemo claudit, qui datus est
cunda corporum resurreclionem ad gloriam insinuet. in lucem gentium ut aperiret oculos caecOfuni, iit
Post mortem ergo sanclorum aniriiaembdo in para- educeret de cbnclusiqrie yinctum, de dbmo cafce-
disum vadtiht, et ih fine hiundi teclpientes corpofa ris, sedeiiteni iri tetiBbris e.t umbra morlis, Surit
sua, regnum intrabunl aeternura. Septuaginta ver'o quidero bic in figUrasanctaeCrucis quinque spherulae
hebdomadas numeravit Daniel usque ad Christum-, disposilae, quae simui nutaerum septuaginta cdnti-
quando flnem acciperei delktum el prmvarkdiio, et nent, sigillatim veni linaqiiaeque q^ii^tuordebihilia-
adducereiurjnsiitta sempiterna. Vefufh iit liaecapef- rumque ttes iiHbm vefsum tetient iit lorigitudine a
tius elucescarit, ipBaJam arigeli ad prophetain diclh suinmo incipiCnlemet in ima desinentem, ita :
videamus. Septuaginia^ inquit , hebdomadmabbre- Crux confetrucla hic superaslivinculamortii.
viala; sunt super poputum tuum, et super urbem.sah- Ilem in pia
eium luam, iii cohsuinmeiurprwvnrhdiW, ei ftheiii latitudine tres summuloe alium versum le-
accipiat peccalum, el deleatiir ihiquitns, et nddutd- nent ita :
htr juslitia tempiternaj el implealur visio et prqvhe^ Magnabonaet sanctaIiicsupefasticriihinasoecli.
lia, et ungalur sanclus sanclorum, et reliOjUa,Nuili Medietasquoquecriicisutfique versui fcoitimitnisfcst
191 B. RABANI MAURIARCHIEP. MOGUNT.OPERUM PARS l. 192

FIGURA XI.

Te pater alme poli doctorem carmine in islo
Recloremque voco, felicibus annue coeptis
Tu pius et clemens sensum dans, verbaque casta,
Ut lua quid prima signet lex pandere possim
Ad crucis aeternam laudem legisque secundae
Jus demonstrandum, vota, ritusque perennes.
Cum primum haec rite generatio maxima rerum
Exorta est, ex invisis crucis alma refulsit
Gloria cum dono lux alma beavit, et arva haec
Cuncta simul recreat tua quaenunc dextera Christus, Vectorum votis et ovanlibus orania laudant
Et vera lucis dans munera cum cruce saeclis.
Nam genesis vitae laudat mirabile lignum hoc
Inter cuncta fuit plantatum quod paradiso,
Vivificans ligna tribuens et munera fructus.
Hoc patri atque Isaac vexit multandus ad altare,
Orat et exodus hocjura satis est numerorum.
Eueher atque cui acerdoti umerus canit ore
Nupta canit triviis levibus, ventat mare, ludus
A Udat transilu hosticus, on magnalia cantat.
Et plebs carmen ei optime, pure, mira trophaea
Laudem in amore Dei psallitque triumphi: et Eoum
Hoc mare testatur victrices orbita calles :
At veterem hoc lignum legis dulcavit abyssura :
Bispetram excutit, vivam produxitet undam:
Namque Amalech canam devicil primitus iram.
Signum hujtis pariter nomen delevit, et illi
Botrum hoc vecte pium renota vexit uterque
Dona Dei terris his gaudia inesse epularum.
Quis bene mysteria dicit vel dicere cuncta
Rite valet crux dona lua ? cui non satis omnis
Lingua creaturae polerit depromere laudem :
Hostia te Patris aeterni dedicaverat aram :
Vitaeserpentem exaltasti et, tu pie, Christum
Monstrasti populo; de te et quid dicere possura,
Cuncta bona dederas, demebas et mala cnncla.
193 DE LAUDD3USS. CRUCIS. — LD3. I. 194
DECLARATIO FIGUR^.

Quisquis legis primae plenam desiderat habere A j aeternumsibiDeus Pater, id est, per Verbumjsuum;
notitiam, necesse est ut hujus figurae per omnia de quo dicit Psalmista : Verbo Dei ccelifirmati sunt,
memor sit et ejus factum mente saepius revolvat, et spirilti oris ejus omnis virtus ejus. Hinc dicit et
et comparans priora posterioribus recolat scriptum: evangelista Joannes : Omnia per ipsum facta sunt,
Omnia in figura contingebant illis; scripta sunt autem et sine ipso factum est nihil.
ad correptionem nostram, in quos fines swculorum In ima vero parte crucis, hoc est, in pede, sit
devenerunt, et quod exemplari et umbrae deserviunt positus novissimus quinque librorum legis, id est,
coeiestium; et item : Umbram enim habens lex futu- Deuleronomium, quod interpretatur renovatio legis,
rorum bonorum, non ipsam imaginem rerum. Umbra utique significans Evangelium, in quo cuncta, quae
enim non sine vero corpore fit, sed tamen ipsa in lex figuraliter atque typice protulit, veraciter ac
se veram et integrara speciem corporis non expri- spiritualiter sunt enodata, ac nostri Salvatoris ore
mit. Quapropter oportet ut quisquis veritatis ama- reserata. Jure ergo in capite crucis geneseos, et in
tor est, si umbram prius videat, ad veruiri corpus, fine Deuteronomium consistunt, quia eum quem lex
cujus ipsa umbra est, ocius oculos convertat, ne dum narrat in principio temporis cum Patre omnia con-
penitus in umbra intuitu haereat, veritalis fructum didisse, in fine temporis hunc Evangelium refert
negligens perdat. Lex ergo haustum sitientibus B I cuncla per crucem renovasse. Exodus vero bene in
praebuit, sed sine ligno potabilis non fuit. Ostendit dextra ponitur, in quo exitus filiorum Israel de
quippe Dominus Moysi lignum, quod mittens in ,/Egypto conscribitur, et ibidem plura a Domino facta
aquam, omnem amaritudinem in ea absumpsit; et miracula narrantur, juxta illud Psalmistae: Dextera
quaeprius sitientes populos vano alliciebat aspectu, Domini fecit virtutem. Et item : Qui percussit Mgy-
Ugno immisso, omnes dulcissimo refrigerabat potu. ptum cum primogenilis eorum, et eduxit Israet de me-
Itaque, secundum Apostolum, lex quidem est sancta, dio ejus, in manu forti et brachio excetso.In sinistra
et mandatum sanctum, et justum, et bonum, sed lex quoque liber Numerus est positus, quia ipse sini-
spiritualis est, ut idem dicit apostolus, et non in ve- stras congregationes Chore, Dathan et Abiron, con-
tuslate litterw, sed in novilate Spiritus debet intelligi. tentiones contra Moysen et Aaron levasse describit,
Littera enim occidit, Spiritus autem vivificat. Lex et per Domini potentiam citius compressas. At Le-
ergo Spiritus vitsein Christo Jesu liberavit nos a lege viticus, in medio omnium slans, crucis medietatem
peccati et mortis. Nam quod impossibile erat legi, tenet, quia illum ponlificem designat in plurimo ritu
in quo infirmabatur per carnem, Deus Filium suum sacrificiorum, qui in ara crucis semetipsum obtulit
mittens. in sunilitudinem carnis peccati, et de pec- ' hostiam imraaculatam Deo, ad exhaurienda multo-
cato peccatum damnavit in carne, ut justificatio C rum peccata, et pro transgressoribus exorans, ex-
legis implerelur in nobis, quo non secundum car- auditus est pro sua reverentia. Ergo in quinque te-
neto ambulamus, sed secundum spiritum. Scriptum tragonis quinque Ubri legis per quinque versus hic
quippe est in lege : Maledictus omnis qui non per- notantur, qui sunt juxta ordinem tetragonorum loco
manserit in omnibus quw scripta sunt in libro legis sexto, et per senarium in semet multiplicato. Sexies
ut faciat ea. Sed quoniam in lege nemo justificatur enim seni faciunt in plana figura sextum tetrago-
apud Deum, et quicunque ex operibus legis sunt, num, quod facit triginta sex. Est quoque versus te-
sub maledicto sunt, Chrislus nos redemit de male- tragoni in arce crucis positus iste:
dicto legis, factus pro nobis maledictum, quia scri- Te Genesiscrux almabeat tua muneralaudat.
ptum est: Malediclus omnis qui pendet in ligno, ut Secundus vero est, qui in tetragoni dextri cornu
genlibus benedictio Abrahae fieret in Christo Jesu, positus hic :
ut poUicitationera Spiritus accipiamus per fidem.
Exodusatque canit transituscarmenamore.
lgitur cum destructa sit maledictio legis per crucem,
et ejus amaritudo per ipsam conversa in dulcedi- Tertius namque in medio crucis est situs hic:
nem, dignum est etiam ut in ejus effigiemdisponan- ,j. Jura sacerdotisLeviticusoplimepsallit.
tur libri legis, ut congruentia operis in hoc innote- Quartus quidem in sinistro cornu scriplus est ita:
scat, et mysterii sacramentum appareat. Ergo in AstNumeruscantat magnaliamira triumpbi.
capite, hoc est, in culmine sanclae crucis, sit po-
situs liber Geneseos, quia ipse caput est et primus Ullimus etiara qui in ultimo tetragono, id est, in
omnium Ubrorum, narrans quod in principio fecit base crucis descriptus est, ita sonat:
Deus ccelumet Jerram, utiqtie per Filium suum co- NamDeuteronomiumrenovantisgaudiadicit.J
19J B. RABANI MAURI ARCHJEp, MPGUNf. QPERUM PARS I. m
FIGURA XH.
De nomineAdam protoplasti, quomodosecundumAdam significel, et ejus passionem demonstret.

Perge salutiferam specioso dicere versu
Musa crucis T)omini laudem, sblamen et actum,
In qua mors victa est, cuncta dimissa piacla,
Lux, rediit mundo, venia et cum munere venit.
Adam nara primus tulit oronia digna decoris,
Progenie ex tota nocua cum pabula sumpsit,
Cuncta venusta bona remearunt, cara heata
Cum advenit Hiesus Adam pie in arva secundus.
Unius ex hominis scelere, tot damna tulere
In rebus euncti, perituri et morte minores:
Unius atque hominis rlonp salsantur ubique
Credentes omnes, fruituri ,ac luce superna.
Denique regnavit per l.ignu.mnoxia cuncfo
Mors etiam mundo dominans et sorte beatum
Captiva regnum per lignum ac perdidit omne:
Et nocuos multos amiserat improba quondam.
En toto tribuit Christus ut janua sit hinc
Orbi, mundo; nam speciem totam ac pius hic is
A Constituit tollens diras arasliuic intus
Et dederat lucem cordis, et pangere pactum.
Primus horoo terrenus erat, et pignora tota
Terrena genuit mortis quis debita liquit;
Posterior verus fuerat cselestis et Adam,
Ceelestisquemanet eujus generatio tota.
Hic dominus mundi, terroe, pontique, polique,
Regnat in aeternum donat cum regna bealis.
Quatluor ipse dabit totius conditor Adam-
Jure plagas orbis, tanquam de nomine dictas:
Cujus lux virtus dominum Jestantur ubigue.
En anatbl, dysis, arcton, mesemnfia, naec sic
Designant odis arte, en decet tit pie cuncta
Auctbrem dominum «ognoscant laude beata:
Et celebrent Christum, quod vere FiUus ipse
Summi sit Palns, et dextera vera lonantis:
Cujus cura bona est, tactus medicina salutis.
m BE LAUDIBUSS: CRWfiS. — LIB. I. 198
DECLARATIQ FIGURJE.

Quid ergo sibi velit haec figura et haec conscriptio, ^A ineamationis Christi, si numerus in litteris ejusdem
oportet intelligi. Nomen enim primi hominis, id est nominis secundum Grcecorumregulam, quia ad lit-
Adam, in figura et forma sanctae crucis disposilum teras suos numeros cotnputant, inlendatur. A enini
est; de quo exortoe sunt omnes gentes, et omne ge- in numeris apud Graecos signiflcat untirii; A qua-
nus humanum originem traxit; qui secUndum Apo- tuor; A alterum upuin; M quadraginja. Conjunge
stolum est forma futuri videlicet Christi, de quo htis numeros quatuor, fiuht XLVI,et hoc est, quod
idera Apostolus ita dicit: Factus est prtmus Adam JudaeiinEvangelio resppndisse leguttlur : quadragin-
in animam viventem, novissimus Adam in spirilum ta sex annis mdificatumest temptumhoc, el tu in tri-
vivificantem. Et paulo post » Primus, inquit, homo busdiebus excilabisiltud? Quod evangelista intelligens
de lerra terrentts, secundus homo de coslocmlestis: dixit; HQCautem dicebalde lempio corpoiis sui, quia
qualis terrenus, tales et terreni; et qualis cmleslis, Dominus noster Jesus Chrislus de Adam corpus acce-
lales et cwlesles. igitur sicut portariius imaginem pit, non de Adam peccalum traxit; templum corpo-
terreni, portemus et imaginem coeleslis. Et cur hoc reum inde sutiipsit, non iniquilalem quoede templo
dixerit, slatim causam subjunxit: Roc autem dfco, pellenda Cst. Ipsam auterii carriem quam traxit de
fratres, quoniam caro et sanguis regnum Dei non Adam (Maria enim de Adam, et Dqmini caro de
possidebunt,neque corruptio incorruplelampossidebit. 1B Maria) Judaei crucifixerunt, et ille resuscitaturus
Recle enim nomen Adam in crucem corifigisratum erat ipsam carnem triduo, quam illi in truci erarit
ponitur, in qua omne genus bumanum per Christum ©ccisuri, et jla illi solverupt lemplum jpaftraginta
liberatum esse cognoscitur, nec in «lia fprma species sex annis {fidificalum,«t ipse in triduo Tesuscitavit
redemplionis nostrae magis convenit haberi quam in iiiud. Benedicamus igitur nos Deum Patrem omni-
illa, tibi plagae tolius mundi poluere comprebendii. potentem, qui per VerbAm suum sibj ^pjeternum
Quaisscilicet sancta crax est, quaejacens totum or- formavit nos. Benedicaraus et Dominum nostrum
bem metitur, de qua poeta ait: Jesum Christtim Filium flei unigepitum, qui per
Quatluorinde ptogasquadraticolligitorbis. mysteriumi incamationis suae in cruce 4-efonnavit
Spleuiijdusfiuclorisde verljce lulget Eous. nos. Benedicamus et Spir^tum saiictum, qui per
Oiciduosacraslanibuutursidere planta;.
Arotoiidextra leiet, iniediumleva erigit axem. graliam suam iiluminalos viloe«eternse consignavit
Cunciaquede membrisvivitnalura cj/eantis, nos: unum et soluin Deum omnipotentem, aelernum,
Et cruceconDxus D omiiius regil uudiqueunindum.
immensum, iiiaBslimabilem, incomprehensibHem,
Hoc idem et in jiomine protoplasli olim designatum iromortalem, invisibiJcm; illum unura desideremus,
fuit, scilicet Adam. In cujus vocabnio qualuor litte- a quo et heabimnr; illuro solura ex toto corde, tola
ris, quatuor orbis terrarum par^es per Graecas ap- C i mente, tota virtute diligamus, in cujus amoi% in
pellatiqnes dempnstrantur. Si enim Graccedicantur aeternum jucundabimur; ad illum tantum curramus,
oriens, occidens, aquilo, meridies, sicot plerisque iilique solnm in hac peregriiialione ingemiscamus,
locis sancta eos Scriptura comraeraprat, jn capilibus
qui nos in coelestibus in conspectu gloriae majestalis
verborum invenies Adam. Dicuntur enim Graece suoeremunerabit, et sine fine laeiificabit.Ipsi gloria,
memoratae quattior mundi parles : Analole, disis, et honor, et potestas, et iraperium in ssecula saecu-
arclos, mesembria. Ista quatuor nomina, si tanquam lorum. Amen.
versus quatuor sub invicem scribis, in eorum capi- Ast hic in quatuor litteris grandioribus nominis
tibusAdam legilur; et inde intel}igi datur Donii- et
nura orbis eum esse creatum, et significare eum Adam, perperyiores Ijtteras q.uiijqLiaiSnia pflam,
talis conscriptus est versus, secundum opdhiem Ji;t-
qui in cfuce quadrata totius orbis futurus eral re- terarura nominis Adam Jegendus, ita •:
demptor et reparalor : Unde et secundus Adara di-
citur. Habet quoque idem nomen in se mysterium Sancta nietro atque ajte «n decet tot *int «araiina
4vQbjrlftoIiinc.
199 B. RABANIMAURI ARCHIEP. MOGUNT. OPERUM PARS I. 200
FIGTJRA XIII.
De diebus conceptionis Christi in utero virginis, quatuor crucibus demonslratis : hoc est, CCLXXVI et
ejusdem numeri significalione.

Arbor odore potens, frondoso vertice lata,
Qua stimma vere sacro u fluit ordine bertas,
Ortus ditatus et par cui nullus in orbe est
Floribus et foliis, milleno germine dives,
Orones excedens altas gravitudine sylvas.
Cum totam pie magnus vertit honorque decusque,
Auibit verus honor, laetus loquitur ea voto
Stans homo, livor hoc nationi denegat atri
Demonis horrendus, rera sciri, laude moveri.
Arbor sola tenens varios virtute colores,
Purpureo regis sub tactu roscida fulgens
Mlerno es radio, slant in le nam pie vincte
jEdes lurritae, ex hoc dudum est nonne beata
Machina et ipsa Dei, ara, et qui usit suprema
Lar hoc ne est, et aiira lucerna, hoc otia tota
Agnus hoc statuit, signans rile viando
Vera salus ista, quos verus fons bonilalis
Est benedictio quse sacravit, amor, pietasque,
A Sanctas salutis lux, et vita, redemptio vera :
Inque domu princeps donum dat paeis in orbem,
Juraque amiciliaehinc firmavit, deposuitque,
Ascita antiqui nisus, quae texit hiems mors, cum
IUecebri lusu circa ignem noxia, enim sic
Pellax decipit, et socordem ubi inquietato
Conspexit voto jam arridens, vinxit aperte.
0 tu, crux speciosa, o pinus pulchrior, omnia
Quaevincis nemora, o cedris altior ipsis,
Monstrans e numero radianti dona beala
Advenlu Hiesus quoe inlus probus otia nutu
Istulerit, dabat iisse beate cum pie venit
Egrediens vulva huc, et blando nomine seraet
Signavit, caelosterrena et condere regna:
Ut dudum sancti lingua cecinere propheloe.
Fecerit hic celsa doctor, dum condidit ima,
Imperium inque humeris lanto sit quod pie regi.
201 DE LAUDIBUS S. CHUCIS. — LIB. I. 20i
DECLARATIO FIGURJE.

Haeigitur eruces quatuor triplici tramile cohscri- A menses el vi dies complere. Sicut enim novenarius
ptae, ostendunt in semetipsis per litterarum seriem, et senarius numerus in toto excellebat, et secundum
numerum dierum, quo Domini corpus secuudum eorum denominationem , omnis sumina computaba-
Ecclesiaefidem in utero virginali constructura alque tur, ita et in parlibus non minus eadem denominatio
compactum est: lemplum videlicet illud , quod a simul cum mysterio iUucescit. Quid enim in nove-
Judaeisdestruendum, eta se in triduo resuscitandum nario, nisi novem ordines angelorum; et quid in se-
praedixitipse Salvalor : quod ut manifestius fiat, po- nario, nisi homo qui in sexta die crealus est insi-
namus unum capilulum ex libro sancti Augustini de nuatur? Utraque enim creatura in crucis efligie de-
sancta Trinitate quarto, quo istud scriptum est: notatur, quia utraque per Salvatorem in cruce repa-
i Nec immerito, inquit, in aedificatione Dominici ratur, et ab utraque myslerium incarnalionis Domini
corporis, in cujus figura templum a Judaeisdeslru- honorabatur, quia in die nativitatis ejus ad laudem
ctum, Jriduo se resuscitaturum esse dicebat, numerus et Iaetitiaro utraque incitabatur. Unde Lucas dicil:
ipse senarius pro anno positus intelligitur. Dixerunt Et subito facta est cum angelo mullitudo cceleslismi-
enim xcvi annis aedificatum lemplum; et quadragies litiw, laudaniium Deum et dkentium: Gloria in excel-
sexies seni fiunt CCLXXVI, qui numerus dierum com- sis Deo, et in terra pax hominibusbonm voluntatis.
plet novem menses et sex dies, qui tanquam decem B Et paulo post: Et reversi sunt, inquit, paslores, lau-
menses parientibus feminis imputantur : non quia danles et glorificantes Deum in omnibus qum audie-
omnes ad sextum diem post novem menses perve- rant et viderant, sicut diclum est ad illos.
niunt, sed quia ipsa perfectio corporis Domini, lot Quatuor ergo cruces in hac pagina, per quatuor
diebus ad partum perducta comperitur : sicut a ma- loca pictae atque conscriptae sunt, hoc modo : lou-
joribus traditum suscipiens Ecclesiae custodit aucto- gitudo enim crucis uniuscujusque a summo deorsum,
ritas. Octavoenim Kalendas Aprilis conceptus credi- tribus lineis singillatim legendis descendens, unuu
tur, quo et passus. Ila monumento novo quo sepul- versum continet xxxix lilterarum; simiUter in lali-
tus est, ubi nulluseratpositus mortuorum, nec antea tudine per transversum, tres lineaea sinistra in dex-
nec postea, congruit uterus virginis quo conceplus teram tendentes , unum versum faciunt, et ila fil,
est, ubi nullus seminatus est mortalium. Natus tra- ut litteroe quae in medio crucis sunt, utrique versmi
dituroctavoKalendas Januarias. Abiilo ergo dieus- communes sunt, novenarium exprimant numerum;
que ad istum computati, cc Lxxet vi reperiunlur dies, iUaevero quoein cornibus circumpositae sunt, sexa-
qui senarium numerum quadragies sexies habent: genarium. Est autemversus hic in longitudine crucis
quo numero annorum templum aedificatumest, quia Eupremaexxxix litterarum :
eo numero senarium corpus Domini perfectum est, C Formasacratacrucisvenerandofulgetamictu.
quod mortis passione destructum, triduo resuscita- In latitudine vero iste totidem litterarum :
yit. Dicebat enim hoe de Jemplo corporis sui, sicuJ
evidentissimo et robustissimo Evangeliorum testi- Magnusvestit honorlaetusloquor hocnalioni.
monio declaratur. > Haec Augustinus. De caetero In fine quippe crucis, in longitudine hic versus est:
autem illud intuendum est, quam congrue idem nu- Corporisego sacri constructiotn arte beata.
merus formae sanctae crucis conveniat, in qua tem- In latitudine quoque iste:
plum Dominici corporis a Judaeis solvebatur, et ab Enumeroradiansqua inlus probat iisse beale.
ipso Dominoresuscitandum parabatur. Ad hoc enim At in dextrae erucis
venit Christus, ut in carne quam pro mundi redem- longitudine hic legendus est
versus :
ptione susceperat moreretur; ad hoc inortuus est, ut Nunccanamat exoransIesumabdere el uda piare.
in ipsa resurgeret. Quapropter inlueri libet, quo-
modo memoratus numerus, id est, cc LXX,et vi, in Et in latitudine iste :
Vera salusista esl benedictiosanctasalulis,
quatuor pajrtes divisus, cornua sanctaecrucis univer- Nam in sinistraecrucis
saliter exprimat, et per singula crucis imaginem longitudine talis est versus :
In totoipse manenstenet ipsequevivitin omni.
proferat. LXenim et ix in unoquoque cornu consi- j)
stunt, quod etiam non discrepat a superioris rationis Atque in latitudine talis :
simiUtudine, qua dictum est cc LXXVI numerum, ix Fons bonitatisamorpietasqueredemptiovera.

PATROL. CVII.
203 B. RABANIMAURIARCHIEP. MOGUNT.OPERUM PARS I, 204
FIGURA XIV.
De annis ab exordio mundi usque in annum passionis Christi, in nolis Grmcarum litterarum, secundum
formam sanctm crucis dispositis, simulcum sacrainento quod in hoc revelatur.

Dignum opus et clarum victoris psallere regis A Occumbat cnrarum ut vincta est pars sita dirum.
Yexillum insigne dominantis laude iriumphunr; Quod nunquam post hoecfallacis factio plebis
Quo inundum eripuit, nocui et quo Sceptra tyranni Jam ostendet, pandat pielatis sed proba virtus
Distruxit, reprobans rectoris regmina falsa: Dogmata vera Dei per cuncta haectempora mundi
Quo bene sustental caelum, pelagusque, solumque : Sanctificare crucem, benedicere regna futura
Cujus in orbe sacra exfuerit nam altatio, quando Quaeesset SalvatoT,benedicta potentia Patfis :
Mysterio adcurrens nascentis ab originfemundi Nempe datnrus eis Summonova proemiaGhristus,
Annorum saecli series haec attulit, atque hinc Quos monilis flexit, docuit-quos verba salutis.
Jure sacraefidei plebes concurrere scriptis Quos pia corde iides operis quos infula veslit:
Credentes fecit, proba conditor omnia condens Al crucis haecspecies tribuit solamina fidis
Tempora, cum numero concordans cuncta sacrato Materiam laudis bonitatem hinc scire creantis :
Cuncla quia Dominus renovavit saeculaprisca; Qui pius omnipotens vitam dedit ante salubrem,
Sanguine nam recreans perfecit cuncla cruore, Quando hominem voluit paradisum sorte tenere:
Jam bonus in primis tunc finxit quaeexa diebus. El post lapsa fugam miserans quoque noluit ipsum
Principium ut Genesis pie sancto dogmate pandit, Fraude perire lupi, hanc maxime conditor arcem :
Quod hominem faciens complesset facta creator : Sed crucis ad vitam voto dedicaverat orbi huic,
Sicque die sexta hominem reparando redemptor T. Virtutura ut numero eveheret ad sceptra superna.
Sabbata demonstrans, celebravit sabbata vere. Spes, amor atque fides omnes quos sanxit ab aevo
En patrat hunc nuraerum sussum quod passio falso Perpetuo disnos Ghristi venerabile visu hinc.
Oppetat, inde premat temptantem hanc usiam arti
205 DE LAUDIBUS S. CRUCIS. — LIB. I. m
DECLARATIO FIGURJE.
In bac pagina contineturnumerus annorum ab exor- A A strant. Siquidem r, quoe siirsuin erecla est, el in
dio mundi, usque in annum passionis et resureclionis Siimmo plana est, bene significat fidem quae sursuin
Domini: seUicetinlitteris Graecisquaein.crucis figuram erigi ad Dominum debet, et stalum mentis finnare;
dispositoe sunfr, qui est vccxxxi, secundum secun- fidera sed tamen cum magnae hiiinilitatis custodia servari,
chronicorum Ensebii ac Hieronymi. Siquidem ne passim incerta vagando, in errorem cadat. Quas
dum eorum computationem, sunt auni ab Adam usque utrasqueresApostolus ostendit dicens : Fratres, slale
ad diluviura VCCXLII ; a diluvio autem usque ad Abra- in fide, viriliier agite et confortamini. Item alibi:
ham anni DCCCCXLII ; ab Abraham autem usque in JVon plus sapere quam oportet sapere, sed sapere ad
annum xv Tiberii Coesaris, quo ©ominus in Jordane sobrktatem. Unicuique autem sicut Deus divisit
ab Joanne baptizalus est, et salutarem viam populis mensuram fidei. Z ergo bene intimat spem, quae
annuntiavit, signis atquevirlutibus vera comprobans fines suos in anchorae morem curvat, <ustendensnos
esse quaediceret, sunt anni HXLIV : qui scilicet omnes debere spe ad coelestia imraobililer cohoerere, ne
juncti faciunt annos vccxxvni. Adde tres annos, nos tempestas persecutionem, sive turbo tenlatio-
quando in XVHITiberii Caesaris anno, ad passionem num, seu illecebra vbluptatum ab ^ternae vitae de-
Dominus venit, et a Judaeis crucifixus, lertia die siderio possit evellere, de quo Apostolus ad Hebraeos
resurrexit, fiunt omnes anni vccxxxi. .Qui si divi- scripsit: Fortissimum, inquit, solatium habeamus.,
dantur secundum lilteras suprascriptas in cruce, qui confugimus ad lenendam propositam spem, quam
mysterium nobis venerandum innuitur. Quatuor sicul anchoram animm habemus tutam ac firmam, ac
igitur sunt litterae, quae crucis effigiem conficiunt r o incedentem usque ad interiora velammis, ubi prwcur-
videlicet z, T et x; sed tres posteriores quater j sor pro nobis inlroiil Hiesus secundum ordinem Mel-
sunl positoe, id est, per singula cornua semel. r chisedech, ponlifex factus in mternum. T ergo littera
quoque in medio crucis semel est posila.hic Quarum quae simi!iludinem crucis habet, et duplici oompin-
si polestas in numeris considereturearum, dispo- gitur forma, bene duo preecepta chariialis nobis msi-
sitio gratiae supernae nobis dona demonslrant. Si- tiuat. Pars enim ejus quaedam sursum aseendit,
quidem r Grsecorum ternarium numerum signi- quaedam vadit per transversum; sed illa pars quae
ficat, z septenarium., T tricenarium, et x millena- sursum erecta est, divinum nobis commendat aino-
rium. Sed qui nobis inr, nisi fides Trinitalis innui- rem, ut Deum et creatorem nostrum Joto cofde,
,lur? quid per z, nisi spes fidelium? et quid per T, tota anima, tota mente diligamus; illa vero-quoe per
nisi charitas? quid vero per x, nisi aeterna beatitudo medium ducitur, ita tamen ut in erectajjarle sursum
significatur ? Recte enim per r, quae prima harum consistat, nostrum nobis invicera insinuat amorem,
litterarum, et in medio crucis posita esl, fides osten- •quaedivino amore debet ordinari, sutamicos diliga-
ditur, quia fundamentum bonorum operum, et ini- mus in Deo, et inimicos propter Deum. De qua re
tium salutis noslrae, fides recta est. Impossibile est apostolus Joannes nos instruit : In hoc, inquit,
enim sine fi.deplacere Deo, quia justus ex fide vivit. cognovimus charilatem Dei, quomodo ille pro nobis
Per z quoque bene spes intimatur, quia omnis fi- animam suam posuit, el nos debemus animas pro fra-
delium intentio ad aelernam requiem, quae per sep- tribus ponere. Et item : Hoc mandalum habemus a
tenarium significatur, anhelat, dicens cum Prophela: Deo, ut qui diligit Deum, diligat et fratrem suum.
Sitivit anima mea ad Deum fontem vivum, quando X vero, quae Groece chile, Latine mille significat,
veniamet apparebo anle faciem Dei ? Charitas quoque ^* pr non directis lineis, sed circuinferentibus scribitur,
rite per T exprimilur, quae sanctaecrucis tenet ima- quando mille significat. Ita 11,quia alium numerum
ginem. ln crucis enim opere Filio magna charitas Dei indicat, in directis lineis scripta. Hanc ergo perfe-
Patris ostensa est, qui proprio suo'non peper- ctionem sanctortim in coelisdiximus significare, quae
cit, sed pro nobis omriibus tradidit illura, sicut ipse circumductis lineis scribitur, ut ostendal gaudii cosle-
Saivator de se dixit in Evangelio : Sic enim Deus slis nullum esse terminura, ubi sanctorum iaus sine
dilexit mundum, ut Filium suum unigenitum daret, fine manebit, dequibus aitPropheta: Beatiquihabilant
ut omnis qui credit in eum.non pereat, sed habeat in domo tua, Domine, in smculum swculi laudabunt te,
viiam wternam. Et Apostolus : Commendat aulem quando secundumIsaiam prophetam.stabit semen san-
Deus suam charitateminnobis, quod cum adhuc esse- ctorura coram Deo, quasi cceli novietterra nova, et
IMUSpeccatores, Christusjpro nobis morluus est. Multo quandoerit mensis ex mense, et sabbatumexsabbato.
igilur magis juslificati in sanguine ipsius sdlvierimus: Xsaut prima litlera nominis Christi est, et bene hoc
«6 ira per ipsum. Tigiturccc numerum significat convenit huic rationi. lpse est enim gaudium no-
miod sunlsexiesquinquageni.In quibusnumerisquid strum , cui dicimuscum Propheta : Lmtificabis nos
aliud quam perfectio cbaritatis insinuatur? Quinqua- in gaudio cum vullu luo, in quem et desiderant angeli
genarius enim nuraerus jiropter Et Penteeosten Spi- prospkere. Igitur ipsaruin lilterarum series a r inci-
ritus sancti graliam demonstrat. senarius nume- piens, id est, a medio crucis per qiiatuor plagas du-
rus perfeclus esl. Charitas Bei (ut ait Apostolus) citur : hoc mirum significans, quod post passionem
diffusa est in cordibusnostris per Spiritum sanctum qui Christi, ejus discipuli in incipientes ab Hierusalem,
dalus est nobis. Perxigilurlitteram,quaemillenarium . cceperunt Evangelium toto orbe praedicare, et
numerum exprimit, apte beatitudo aeternasignificatttr. D divina charismata cunctis gentibus dfetfibuere, ut
Nam mUlenarius numerus pro significalione perfe- ex cunctis lerfarum «partibus fideles ;ad praemia
ctionis solet poni in Scripturis, quianimirum nume- aeterna, per fidei et spei et cbaritalis bona mere-
rum quadratum solidum facit. Decem quippe decies rentur pervenire. Sunt quoque duo versus hic san-
ducta centum faciunt. Quae videlicet figura jam qua- ctae crucis in notis roemoratis numerum conscripti,
drata, sed adhuc plana est, verum in altitudinem quorum prior ita in longitudine ab arce-crucis deorsum
surgat, etsoUda efficiatur. Multiplicacper x, et fiunt legendus est, :
mille. Quo perfecto numero slabUis et inseparabilis En crucisha&cspecies Jesus bene monstrathonorem.
et velut conquadrata justorum inccelis vita designa- Altera vero per iransversumiejuslimitem.ssecundum
tur, quia ex omni;parte,perfecta.est cumetaniraa- ordinemrecitandus est ita.:
rum infinita Iaetitia., et corporum immortaUtate
perfruuntur; quando speciem stalus sui perfectam Computathunc numerum Jesus quo ..est passus.in
habeiit, id est, in longitudine aeternitatem, in latilu- j arvis.
dine charitatem, in altiludine divinam contemplatio- Jesus quoque nomen, quod gramma notai crucis
nem. Denique de ipsarum litteraruin characleribus i media continet, utrique -versui commutiis «est, mt
lUiet aUquid ad sensum dicere, quaeraemoratosnu- • evidenter ;ostendi»ur.
meros notant, et situ suo jcrucis effigiem demon-
 $07 B. RABANIMAURIARCHIEP. MOGUNT.OPERUM PARS 1. 208
FIGURA XV.
De qualuor cvangclisliset Agno,in crttcis specie constitutis.

Nate Patris sumroi, qui tela fcrocia frangis, A Dat vox clarum hedos qui tollit cum fuit in dies.
Da mihi rite crucis victricia carmina fari. Formantis manus et par ecce diebus Herodis
Nam caelesteanimal milis volat ore Iohannes In Bethleem genitus matre ammirabilis infans :
Transpenetrans aquila, et vero omine vidi Ipse satus Maria, mundo ditissima cura huic :
Eouin solem, verbum hausit in arce polorum hoc: Nobilis alque puer, persona vetusta dierum
Gratia sicque Iohanni ante omnes vivido fatu Qui venit de Edom, de Bozra, hic veste cruenta
Donata, utque artus hominis sibi sumeret auctor Calcaturus erat qui solus torcular, auctor
Scripserit; atque in principio Deus unus et almus In cruce pensandus qui sustinet astra supernus :
. Semper cum Patre qui pio erat ^vitaque, salusque, Ut crux alma foret divino haecmunerc dives.
Sil natus, factusque caro, dominatur in orbe. Nam scribens bene Matlheusdedit ordine primus
Hunc leo, hunc vitulus regem dant, pontificemque. Qui in facie firmat jus, hunc ab origine David
Utleo, qui fortis retulit cerlamine praedam; Progenitum esse hominem signavit, quem pie votum
Hcstiam etobtulerit summus se rile sacerdos, Cum monstravit in ordine stirpis fidus Abrahara;
Mystica dona suis consortibus optirae donans. Quod genus hoc dederit pistillo fraudis iniquae
Nempe datorum nrysterio septera et pie panum : Expulso nam rite liber genus omne retextum
Dat Marcus septem spiritus quoque vivide canlu. B Continet hoc vere ralionis credere signum,
0 tu regem justi ecce agnum da pie Lucas: Nempe decet dudum Christus quia nascier iUa
Hoc signatque fides Dei ecce ea, pontiflcemque Promissus stirpe est, Salvator maximusorbi.
20» DE LAUDIBUSS. CRUCIS. — LIB. I. 210
DECLARATIO FIGUR^E.

Hic quoque quatuor illaanimaliapropheticacircum A mens, ipsum Dominnm etiam de cognatione sacer-
Agnum stantia, simililudinem crucis exprimunt: dotum secundum hominemnatum tesJatur, cum an-
quaevisio Ezechielis atque Apocalypsis Joannis com- gelum narrat ad Mariam matrem ejus dixisse : Et
memorant: qune Ezechiel in medio ignis vel electi ecce Elizabeth cognata tua concepitfilium in senectule
esse scribit, et Joannes in medio sedis et in circuitu sua. Et a David per Nathan genealogiam Salvatoris
sedis. Sed Ezechielis verba de his prius videamus, ducens, ipsnra sacerdotem esse insinuat. Joannes
qui inler alia ita scripsit: Similitudo autem vultus autem speciem aquilae in se ostendit, qui jure in
eorum facies hominis el facies leonis, a dextris ipso- arce crucis consistit, qui ad altiora volans, secre-
rum quatuor, facies autem bovis a sinislris ipsorum tiora Christi divinilatis raysteria explorat, et qunsi
quatuor, el facies aquilw de super ipsorum quatuor, in ipsum deitatis solera, mentis oculos figens, statiin
et reliqua. Joannes vero ita scripsit: Et in medio in principio Evangelii sui de divinitate Christi exor-
sedis et in circuitu sedis quatuor animalia plena ocu- sus est, ita : In principio erat Verbum, et Verbum
lis ante et relro : et animal primum simile leoni; et erat apud Deum, et Deus erat Verbum. Quatuor ergo
animal secundumsimile vitulo; et terlium animat fa- Evangelia a qualuor evangelislis conscripta, qua-
ciem habens quasi hominis; el quartum animal simile tuor flumina paradisi de uno fonte procedenlia signi-
aquilm volanti. Et paulo post subinlroduxit aliam vi- ficant, quia sicut ipsa ex una matrice: fontis proce-
sionem ita dicens': Et vidi, et ecce in medio throni et dentia totamterramrigaverunt, ita ab unovero fonte,
qnatuor animalium et in medio seniorum agnum stan- hoc est, Chrislo, a quo qui semel bibit, non sitiet iti
lem lanquam occisum, habenlem cornua septem et aeternum, qualuor Evangelia emananlia, et per prae-
oculos septem, qui sunl seplem spiritus Dei missi in g dicatorum ora diflluentia, totum iiiundum ad virlu-
omnem terram. Cum in quatuor animalibus et in tum fructus germinandum irrigant. Haecsunt divini
quatuor eorum faciebus prophela etapostolus con- curms, quatuor rotae, quae seqiiebanlnr, quatuor
cordent, licel in aliquibus differant, quaemodo non animalia, quatuor facies et qualuor alas habenlia.
vacat dicendum per singula, videamus quid ille si- Quod autem propheta dicit: Quod apparuerit rota
tus signiflcet horum quatuor animalium, quae Joan- una super terrem juxta animalia habens quatuor fa-
nes scripsit in circuitu sedis esse et agni, qui in me- cies; et slatim subjungil pluraii numero : Et aspe-
dio throni stat. Nonne crucem Domini? Quando ergo ctus earum quasi visio maris, el una similitudo ea-
dicitur in circuitu sedis qualuor esse, non aliud rum quatuor, et reliqua, potest ad intellectum hu-
reor illum significare velle, quam in quatuor parti - jusce rationis transferri. In rota enim unaquatuor
bus, id est, anteetretro, dextra et sinislra, quan- species rolarum apparuerunt, quia quatuor Evange-
tum ad posilionem loci pertinet, caeterum inlocali- lia in una passione SalValoiis concordarunt. Tanta
ter aliquid hujuscemodi difliniri non potest. Hae enim simitiludo erat rotarum quatuor sequeniium
ergo qualuor partes quid aliud significant, quain animalia quatuor ut una rota verissiine crederetur,
quatuor cornua crucis, si jacenleni illam conside- tanlaque similitudoest in narratione evangelistamm,
rare velimus? Agnum vero qui in medio sedis est, ut uno Spiritu dictata facillime approbetur. Qnod per
quid aliud quara mediam crucem tenere intelligi- quatuor partes earum ibant rotaj et non reverteban-
mus? Ipse enim in ea conflxus esl qui abstulil pec- tur cum ambularent, quia per quatuor plagas mundi
cata mundi. Quatuor quippe haec animalia quatuor docendo discurrunt Evangelia, nec regredientur ab-
evangelistas significant, ut Ecclesiae tradit auctori- r^1 negare quod docent; quia veritas tenorem observat
tas, hoc est, Matthaeum, Marcum, Lucain, Joan- rectitudinis, nec deflectitur in obliqua falsitatis. ln
nein, qui jure in sanctae crucis specie conscribuntur, ipsis quippe quatuor animalibus sunt scripta sibi
quia passionem Domini et resurrectionem in libris .convenientia, hoc est, jus et auctoritatem eorum si-
sancli Evangelii omnes concordiler lestanttir. Mat- ' gnificantia, quid de Domino Salvatore praedicent.
thaeusjure m imoposiJus speciem hoininis tenet; Narii in specie hominis deorsum scriptus esl hic ver-
quia in principio Evangelii sui genealogiam Salva- sus:
toris describens, ex terrenis parentibus eum carnem Matlhaiushunc hominemsignavilin ordinestirpis.
assumere intimavit. Marcus vero et Lucas, quasi Leo vero hoec habet verba : Marcus
jam altius constituti, regiam in eo potestalera et sa- Imago quoque vituii hoeccontinet : Datreqem signat.
Lucas ponti-
cerdotalem dignationem significant: quorum prior, Ast aquila in arce crucis consistens hunc so-
hoc est, Marcus, speciem leonis habet, in quo vox ficem.
leonis in eremo rugientis auditur. Vox clamanlis, nat versum:
Altivolansaquila et verbumhausitin arce Johannes.
inquit, in deserto : Parate viam Domini, rectas fa-
cite semitas ejus. Nam Amos dicit: Dominusde Sion Tenent et quatuor chartas hsec eadem animalia, in
rugiet, et de Hierusalem dabit vocem suam. Leo est quibus principales eorum sententiae denotanlur, unde
rex besliarum, unde Salomon dicit : Sicut fremitus quatuor Evangeliorum priraaepartes demonstrantur.
leonis, ita furor regis. Et in Genesi patriarca Jacob Agnus quippe, qui in medio stat, habet in capite et
de Juda (unde reges et unde Christus carnem as- in cornibus scriptum : Seplem Spiritus Dei. Quod
sumpsit) dixit: Calulus leonis Juda, ad prmdam, D idem significat septem cornua, et septem oculi. In
fili mi, ascendisli, requkscens accubuisti ut leo et corpore vero reliquo tenet et sententiam Baptistoe
quasi lemna. Quis suscilabit eum? Non auferetur Joannis de se : Ecce agnus Dei, ecce aui tollit peccata
sceptrum de Juda et dux de femoribusejus donec ve- mundi. In cruce nempe, quam gestat m capite, osten-
nxat qui mittendus est: et ipse erit exspectalio gen- dit scriptum Graecumnoinen : YOS, quod interpre-
tium. Alter quoque, hoc est, Lucas, vituli similitu- talur filius, significans quod hoecimago non agnum
dinera tenet: qui a Zacharia sacerdole initium su- queralibet communem, sed Dei Filium deraonstrat.
211 B.. RABANIMAUUIARCHIEP. MOGUNT.OPERUMPARS I. 212

FIGURA XVI.
De seplem donis Spiritus sancli, qum propheta Isaias enumerat.

Spiritus alme, veni supera directus ab arce,
Ut tihi devolam mentem et bene eredula corda
Tu dedices vatis, qui spiriJus es quoque vitae;
Quem ex Patre promissum sapientia mittere semet
Promisit Ghristus, antiquum laude novumque
Altithroni donum, charse et pia pactio sponsae:
In crtice quam sponsus regali sanguinis ostro
Dotavit, desponsavit in scammate saeclihoc.
Cui das ergo, bene intellectu singula carpit
Mysteria, interne doctus atque omnia pensat,
Qualiter ipsa Patris sapienlia Christus in orbem
Te pignus dederit, quem sponsaenobilis arram
Esse suaevoluit, dum Spiritus auctor es, omnem hanc Hunc tu sanctificans (psallendus semper) araorera
Formasti et molem, tu conspicis interiora et
Non erit ulla tibi, ni ilico scrutaberis iliam.
Namque creatura invisa in conspectibus almis
Quem rite Isaiam scio et septem, his dare summis,
/\ Vitaete bis enim in sensum indere se sator infit
Christus, dans clarum mandatum bini et amoris,
Ut Deus ex toto cordis psallatur honore,
Almus ametur, amorque scientia cui detur omnis ipse.
Exin ut fratris cuncti ampleclentur amorera :
Quod crux alma Dei benefaclo schemate signat.
Nam pars sursum erecta Dei pie mandat amorem,
Transversa pacem dat, quam cum fralre tenendam
Constituit, sanctaepietalis summus amator
Chrislus qui in cruce erat infixus hostia pacis.
Propter amicorum pius arbiter orbis amorem
Dilectam ponens animam, atque exempla reliquit.
Spiritus inde mihi timor omnis noxius absit:
Qualenus aucta crucis divinaegloria mecum
Carmine permaneat,'lu impiebis carmine mutum
Os, et rite-facis ccelestempsallere cantiim.
213 DE LAUDU3USS. CRUCIS. — LIB. I. 214
DECLARATIO FIGURJ3.

Scriptum est in Isaia : Egredietur vtrga,de radice A. que, ut scientiam habeat bona eligere et mala re-
lesse, et flos de germine ejus ascendet; et requiescel probare, divertere a malo, et facere boniim ; sequi
super eum Spiritus Domini, spirilus sapienliw et in- pacem et odium spernere. In quartum ut fortis sit,
ielleclus, spirilus consilii et forlitudinis, spiritus firmo justitiae incedens gradu, et non patiatur se'
scknliw et pklatis, et replebit eum spiritus timoris uUis corrumpi prosperis atque ullis aflici adversis.
Domini. Septiformis igitur gratia Spiritus sancli per In quintum vero gradum, ut omnia vero consilio
jjrophetam annumeratur, qtiaesuper inflorem illum ju- agat, et secundum id quod Scriptura divina docet
cundissime requiescere dicitur, qui Canlicis can- obediens faciat, id est, ut dimitiat debita proximis
ticorum sponsa?dicit: Ego flos campi el lilium con- suis, quatenus dimiltat sibi Deus peccata sua: mise-
vallium. Virgam quoque et floreni, de quo propheta reatur aiterius, ulsui misertus sit Deus; faciat ami-
narravit, Judaei ipsum Dominumdicunt pro potentia cos de mammona iniquitatis, ut cum deficiat reci-
regnantis et pulchritudine; nos autein virgam dici- piant eum in ceterna tabernacula : seminet lerrena,
mus sanctam Mariam de stirpe Jesse progenitam, ut metal coelcstia; perdat modo animam suam in
quoenullum habuit sibi fruticem cohaerenlem, quia hoc mundo, ut in vitam oeternam custodiat eam, et
nuilum habuit carnalis copulae conjugem; florem his similia. In sextum, ut intelligaJ Deum, id est,
vero Dominum Jesum, qui de corlice numanoe na- tota cordis intentione illum perquirat, tractet, in-
turae splendidissimus erupit, qiiia sinesorde peccato- spiciat,, et omnes malos cogitatus cordi suo adve-
rum ex virginali ulero natus processit; qui et in nientes subito cvellere festinet, et parvulos suos ad
carnis suae caslitate candorem lilii demonstravit, et pelram allidet Christum. Cum aiitem in septimum
in sanguine passionis rosaerttborem ostendit. Super JJ ascenderit gradum, id est, in sapientiam, jain ipsum
iilum ergo requiescit Spiritus Domini, hoc est, hominem exhibebit perfectum, et ex servili condi-
aeterna habitatione permanebit, quia in eo habitat tione in filium transit: et uon necesse habet ut ali-
omnis plenitudo divinilalis corporaliter. Non enim ad quis doceat illum, sed, sicut scriptum est, unctio
mensuram dat Deus Spiriliun; sed unxit eum Deus ejus docet eum de omnibus; delectatus perfecta di-
Pater oleoItBlilimprw consortibussuis ; et de pleni- leclione Dei certus effectus est cum Aposlolo, quod
tudine ejus nos omnes accepimus. Quomodo igitur de neque mors, rtequevita, neque angeli, nequeprincipa-
Christo scriplum est, quod acceperit Spiritum san- tus, neque instanlia, neque futura, neque forlitudo,
ctum a Patre, el ipsum dederit ? Utraque natura in eo neque altitudo, neque profundum, neque creatura
monstrata esV humana scilicet et divina. Accepit ut alia poleril eum separare a charitate Dei, qum est tn
homo : dedit ut Deus. Nos autem accipere hoe do- Christo Jesu Dominonostro. Quod auteni bis hic nu-
num quidem possumus pro modulo noslro; effun- merantur eadera septem dona Spiritus sancti, duo
dere autem super alios non utique possumus ; sed nimirum significat praecepta charilatis, quae per
ut fiat, Dominuin, super eos quod id efiiciatur invo- Spiritum sanctum diffunditur in cordibus nostris;
camus. Sed quaeri polesi cur propheta a Spiritu sive duo Testamenta, quae per eumdeui Spiritum
sapientiae numerare incceperit, et in Spiritum timo- dictala atqtie conscripta sunt; quaein una cruce, id
ris desierit, cum Psalmista dicat : Initium sapienlim est, in una passione Christi compacla alque coadu-
timor Domini. Quod ita solvi potest: Propheta, ergo nata sunt. ui cruce ergo Ghristi duo. efflciuntur:
ctini de flore virgae, quae de radice Jesse egressura unum quia omne divortium et inimicitia in ipsa dis-
erat, prophetavit, id est, Christo, quia ipsum in di- ^1 „ soluia sunt, pacificataque omnia sunt iri ipsa quae in
vinilate coaeternum Palri intellexit, et totius boni et ecelo et quae in terra sunt. Descrfpsi ergo hic flori-
sanctilatis, imo omnium rerum auctorem cognovit, geram, crucem. quatuor coloribus prsecipuis, id est,
ut cum tanta plenitudine sanctitatis a coelis ipsum hyacinthino, purpureo, byss.ino.,et coccineo, ut flo-
ad nos usque descendere signiflcaret, et in nostram, ris illius jucundissimi decorem demonstrarem, quem
id est, humanam naturam gratiam difliindere roon- prophetica locutio narrat de stirpe regia exortum;
slraret, ab ipso fastigio spiritualiura donorum inci- qui speciosus forma praa filiis. bpminum existens,
piens ad ima usque progredilur. Quaeest enim raajor omnium virtutum decorem in semetipso ultra omnes
gratia, quam ipsuro omnipotentem creatorem, a quo, mirabililer ostendit. Nec enim'ullum sanctorum fas
et per quem, et in quo sunt omnia, et ipsam sapien- est -cffedere, ad excellentiam charitatis ejus perve-
tiam aeternam, a qua, et per quam, et in qua illustran- nire poluisse, quia Ultun soluro sine peccati macula
tur omnia, pro modulo nostro plene atque perfecte constaj qalum esse,, et quod caeteris ex parte confe-
conspici? aut quae minor quam propter pcenam ge- rebat gratia, illi totum ex integro praebebat natura.
hennae a peccatis se hominem compescere? Nec dum In hyacintho quippe intelligimus coelestera ejus in-
enim in gradus superiores ascendit, qui in isto poe- terhomines conversationem; in purpura passionis
naliter aflicitiir, quia thtior poenam habet. Qui autem sanguinem; in candore et bysso corporis ejus invio-
limet, non est perfectus in charitate. Sed non nisi latissimamcastitatem; in co.ccoquoque praecipuam
per istum humaua infirmitas ad superiora valet ac perfectam charitatem. His quidem omnibus homo
conscendere. Atque ideo dicit Psalmista : Initium Christus Jesus inler homines natiis serenus resplen-
sapientim timor Domini, quia primilus debet homo debat, quia totius decoris puicljritudine intus foris-
per tiraorem a peccatis se eoercere, sciens scri- D que plenus erat. Proficiebat igiltur.puer Jesus sapien-
ptum, quod Deus unicuique reddit secundum opera tia et aetate et gratia apud Deum et homines, et vir
sua, quodque impii ibunt in supplkium mternum, factus populi testimonio laudatus eral dicentis :
justi autem in vitam wternam; et sic amore merce- Bene omnia fecit: et surdos fecit audire , et mutos
dis aeternsein caeteros gradus ascendere, id est, in loqui. Qui doctrina sua mundum Ulustrans atque
secundum gradum, ut pius sit et mitis, fidem homi- aegrotosejus sanans, per mortem destruxit mortem,
nis rectam, et nulli malum pro malo, sed semper et triumphans resurrexit in gloria, ascendit incoe-
quod bonum esJ reddens; neque maledicenJi remale- los, sedet ad dexteram Dei Patris, inde venturus ju-
dicens, sed e contrario benedicens. In tertium quo- dicare vivos et mortuos, et sajculum per ignem.
 215 B. RABANIMAURIARCHIEP. MOGUNT.OPERUM PARS I. 216
FIGURA XVII.
De oclo beatitudinibusevange.icis.

Sancta, beata, potens, vitae laus, gloria Christi A Quis consul aelerna ac sit miseratio, cernent,
Crux veneranda Dei tu, prospera functio saecli, Dolatio, idque refectio, pastio larga, et in arce
Digna, bona atque pia, Christo afficeras quia membra Non alto actio compelit ore, repensque supernum
Slipite suspensa, afHictossub carceris umbra Ops est nunc, valet hic atque hoc salis, interna cuin
Deriperas populos, regnum in sublime repostum Longe absunt, bumilive solo, quod pronus adorat.
Quis dederas : quoniara speclatio longa polorum Cum verbum haud solum miles, sed in ordine mores
Reddila jure piis beat olim, et stemmate dignos : Oranitenens poscit semper hoc temporeque omni.
Nam bona quae in terram pius arbiter ore sereno Ergo beatorum est habitare in luce volentum, et
Semina dispersit sacra, multiplicavit, amavit: Octeno hoc numero ut super ardua dona requirant,
Quaequesedens montis oravit in arce magisler. Hocque resurgentes regnum : quia sic cruce vadent.
Discipulis tribuens pactum, pia fcedera juris : Crux via, scala, rota, patria, dux, porta, triumphus,
Incipiebat enim almiflco tunc ordine sanctis Vitabeala hominum meritorum, et maxima merces :
Virtutum his titulis Dominus pia pandere dicta. Bina quater posita en, regni pia formula pandit
Ut benedicta Patris proles lioc dogmate signet. Sancta bonos bene dona polum scandendo mereri :
Crux quia tola bona complectit, et oplima per se Cuncti potensque Dei Dominushoc oranipotentis
Dat, docet alma, annectit amantibus atque beata : Spiritus ipse raodis vult pacis scandere sedem :
Sic feUxdivinam ardore tremens preme cordam B Septenosque gradus superis erexerat astris, quo
Qui hic es, fac et justitiara, hosle pio, algida serva Alta poli hinc pie posse benignos panderet ire,
Fientes qui cupidos, nara bis sursum omen ad Quos comitatur amor, ratio, lux, laus, bona virtus,
eumque, Gloria, slemma, thronus, quis additur arce polorum.
 «17 DE LAUDIBUSS. CRUCIS. — LIR. I. 218
DECLARATIO FIGURJE.
Octo ergo beatitudinum series hic in specie san- A niam ipsorum est regnumcmlorum. Haec octava sen-
Ctae crucis notantur, ut cuncto fidelium populo tentia, quaead caput redit, perfectumque hominem
innotescat : ubi salulis suae habuerit initium, et declarat, significat fortasse et circumcisionemoctavo
ubi perfectionis suae inventurus sit suppleraenlum, die in veteri testamento, et Dominiresurrectionem
quando per passionem Christi acceperit remissio- post sabbatum, qui est utique octavus dies, idera-
nem peccatorum, et per resurrectionem ejus vitam que primus. Bene ergo omnis virtutum series in
et immorlalitatem speret aeternam; quando beati- gradus distribuitur, quia omnis vita fidelium per
ludinis qnoque ccelestis a nullo alio requirat inte- incrementum atque ad augmenta ad altiora suble-
gritatem, quam ab illo a quo consecutus est denuo vatur, donec ad summam perfectionis, id est,
redemptionem. Merito ergo sanctae cruci haec cun- charitatem perveniat, illam videlicet quae perfecta
cta sacramenta conveniunt, quia per iUam liberati foras mittit limorem, per quam meretur jam habi-
pactura fidei et societatem unitatis populi ineunt. tatorem in se habere Deum : quia Deus. charitas
Ibi insinuatur a morte redemptio, ibi demonstratur est , et qui manel in charitate, in Deo manet, et
sancta morum conversatio, ibi intimatur omnium Deus in eo : quando jam sedata tentalionum tem-
virtutum perfectio, ijbi promittitur ad aeternamvi- pestate, tota in Dei conlemplatione erit. HinCdicit
tam resurrectio, ibi seternaevitae speratur adeptio Psal. : Ambulabuntde virtute in virtutem: videbitur
et verae felicitatis acquisitio. Nam quoniam post Deus deorum in Sion; et alibi: Factus estinpace
enumerationem ad tractatum spiritualium charis- tocus ejus, et habitatio ejus in Sion. Et hoc rite
matum de oclo beatitudinibus sermo nobis haberi per spirilualia cliarismala innotescitur : quia per
piacuit, videamus quomodo hae duee res sibi con- n Spirilus sancti gratiam omne datum optimum, et
veniaiil, et si habitudo sancloe crucis hanc conve- omnedonum perfectum nobisconcedilur. Recte qui-
nientiam in se demonslrare valeat. Facit enim beatus dem hi gradus in sanctaecrucis forma disponuntur,
pater Augustinus in 1'ibroquem de sermone Domini quia per ipsara ad coeleste regnum vere conscen-
in monle placuit nominare, hujus convenientiaeta- dilur. Sed quia duaepartes sanclaecrucis sunt, una
lem commemorationem, ila dicens : Videtur ergo quae erecta stat, altera quae per transversum vadit,
mihi etiam septiformis operatio Spiritus saucti, de ita gradus ipsi octo beatitudinum a nobis in illa
quo Isaias loquitur, his gradibus sententiisque con- dispositi sunt, ut ab imo usque ad roedium in erecta
gruere, sed interest ordinis. Nam ibi numerationem ejus parte ascendatur, et tunc per transversam illius
ab excellentioribusccepit: hic vero ab inferioribus. parlem, ascensionis ordo ducatur. Deinde in erecta
Ibi namque incipit a sapientia Dei, et desinit ad ejus parle, in ea quae transverso eminet, ascensus
timorem Dei, sed inilium sapientim limor Domini est. ille finiatur : quod cuilibet facile patebit, si versus,
Quapropter si gradatim lanquam ascendentes nu- quos in ea conscripsimus, rite intellexerit.
meremus, primus ibi est timor Dei, secunda pielas, Potest quippe et in ipsa divisione partium con-
tertia est scientia, quarta fortitudo, quintum con- veniens earum dispositio cognosci. Nam in erecto
silium, sextus inteUeclus, septima sapientia. Timor stipite in imo, pauperes spintu collocantur; et in
Dei congruit humilibus, de quibus hic dicitur: Beali supremo qui persecutionem patiuntur propter justi-
pauperes spiritu, quoniam ipsorum est regnum cm- tiam: quibus ulrisque regnum cteloram promitlitur,
lorum, id est, non inflati, non superbi. De quibus quia per veram humilitatem solummodo rite ad
Apostolus dicit: Noti attum sapere, sed time, id rL martyrii palmain et ad regnum coeleste pervenitur;
est, noli extolli. Pietas congruit mitibus : qui enim alque pro justitia, quaeChristus est, adversa cuncta
pie quaerit, honorat sanctam Scripturam, et non tolerantur. In transversa vero parte a
reprehendit quod nondum intelligit, et propterea Eatientissime
eatis qui lugent nunc usque ad beatos qui mundo
non resistit, quod est mitem esse. Unde hic dicilur : corde sunt trames tendit: quorum prioribus COH-
Beati mites , quoniam ipsi haereditate possidebunt solatio, sequentibus visio Domini promittitur, quod
terram. Scientia congruit lugentibus: qui jam co- recte unura esse intelligitur. Illi enim vere conso-
gnoverunt in Scripluris, quibus malis vincti te- lantur, qui aelerni regis visione sine fine perfruuntur.
neantur, quae tanquam bona et utilia ignorantes Sancti ergo viri in praesenti vila, quanto magis se
appetiverunt. De quibus hic dicitur: Beati qui lu- exterius despiciendo dejecerint, tanto amplius inte-
gent nunc, quoniam ipsi consolabuntur. Forliludo rius contemplationis revelalione pascuntur. Quos
congruit esurientibus et silientibus. Laborant enim enim exterius in fletu continet convallis humilita-
desiderantes gaudium de veris bonis, et amorem tis, eos interius sublevat ascensus contemplationis.
a terrenis et corporalibus avertere cupientes. De Igitur octo hic oclogoni imparibus numeris com-
quibus hic dicitur : Beali qui esuriunt et sitiunt pacti, octo versus conlinent triginta septem litte-
justitiam, quoniamipsi saturabuntur. Consiliumcon- rarum, octo beatitudines continentes, quorum pri-
gruit misericordibus. Hoc enim unum remediuin est mus, qui in base crucis positus est, talem habet
de tantis malis evadendi, ut dimittamus, sicut et versum :
nobis dimitti voluinus, et adjuvemus in quo pos- RegnapoliDominusvnltpauperis essebeali.
simus alios, sicut et nos in quo non possumus Secundus vero post hunc talem:
cupimus adjuvari. De quibus bic dicitur : Beati D Tertius Atquesolummitessemperbabitaresupprnum.
misericordes,quoniatn ipsi miserkordiam consequen- transverso quoque ordine octogonus est ille, qui in
tur. InteUectus cordis congruit mundis corde, tan- crucis tramite primus est, hunc tenens
quam purgato oculo quo cerni possit quod corpo- versum: Felicesflentes quis consolatioin altoesl.
reus oculus non vidit, nec auris audivit, nec in
cor hominis ascendit. De quibus hic dicitur : Beati Quartus qui hic proxiraus est cum hoc versu:
mundo corde, quoniamipsi Deumvidebunt. Sapientia JuxlaNamjustiest cupidosasternarefectiocomclet.
quem quintus cum isto :
congruit pacifieis, in quibus jam ordinata sunt Mentepiossursummiseratiolarga repensat.
orania, nullusque raotus rebellis est; sed cuncta Sextus quippe ille est, qui transversum tramitem
obtemperant spiritui hominis, cum ipse obtemperat
Deo. De quibus hic dicitur : Beati pacifici, quoniam claudit:
Cordaserena Deumcernentet in arce superna.
filii Dei vocabuntur. Et pattlo post subjunxit : Et Septimus qui in supereminente crucis parle iuferior
ista quidem in hac vita possunt corapleri : sicut sistit hic:
completa esse in apostolis credimus. Nam illa omni- PacilicosDominusproliscomplectitarnore.
nioda iti angeUcam'formam mutatio, quoepost hanc Supremus quoque omnium octogonus, hoc con-
vitam promittitur, nullis verbis exponi potest. Beali scriptus est versu:
oui nersecutionempatiuntur propler iustitiam, quo- Pro ChristoafiliclusregnumjamspectatOlympi.
219 B. BABANIMAURI ARCHIEP. MOGUNT.OPERUM PARS I. 220
FIGURA XVIII.
De mysterio quadragenarii numeri.

Pande salutarem Dominovincentc triumphum
Lingua, figura, manus, labium, vox, syUaba, sensus. Atque salutaris galeara hanc in vertice gestat.
Magna crucis Domini quem gloria poscit ubique,
Sidera celsa super, et quo pertingit abyssus,
Lux ubi pura manet, quo tetra silentia noclis
Perpetuae latitant, ubi, noxque diesque vicissim
Succedunt, ceduntque sibi, quo tempore cunctus
Labitur orbis, ubi variabilis inditus ordo est.
Qualtuor isto vincire vix sufflcit, ast haec
Pagina digna oruci praeconia tramite denas,
Hasque quadragesas sancto de calle monades
Arte ligare simul plenas quoque luce serena,
Mystica quas virtus ornaJ, consecrat, honorat.
Temporis instantis numerus hic rite figuram
Gestat, quo tota Ghristo sub principe saucta
Ecelesia rabido pie fert contraria tela hic
Opponens hosti bellatrix conscia perstans,
Viilutum et pugnis vitia sibi laus ea cuncta
Cum fidei scuto domaJ, baec ritu hastaque verbo
A Loricam ligat, et bene justitiae induit almam,
Ipsa crucis claram faciunt insignia frontem,
Frontis et adversae fundunt formosa decorem :
In cruce Salvator saevumnaro vicerat hostem
EJus, et hoc numero sua deserlo' alma traheba
Ex dapibus cunctis jejunia sobria Ghristus:
Strinxerat eripuitque atro de fauce superbi
Raptoris hominem, quem castrimatgia traxit
ln facinus, dirum immitem simul attulit iram.
Huic philargyria Ievis et cenedoxia trusit
Quem a regno Dominus aetema redewptio Hiesws,
Sed pressit hostem, praedam salvavit ab ipso.
Dapsilis, atque humilis, mitis, et sobrius ipse,
Cujus pugna salus, cujus victoria sancta est,
R Cujus ii>arce thronus, aspectus in infima cujus
Crux ovat orbis honor, crux est ereeJio mundi:
Crux mibi carmen erit Christi victoria clara.
221 DE LAUDIBUS S. CRUCIS. — LIB. I. 222
DECLARATIO FMHJILX.

•Qnadragenarius itaque numerus secundum hunc A. rum quadripartitis vicibus currunt; et mundus ipse
modum speciem crucis format, et mysteru sacra- quatuor partibus terminatur, quas aliquando vento-
mentum congrua dispositione declarat: qui in qua- rum nomine Scriptura commemorat, ab. oriente et
tuor summas divisus, denarium per singulas ordine occidente, ab aquilone et meridie. Ad hunc igitur
manifesto demonstrat. Hoc enim ad mysterium per- mundum, ad istam terrenam morlaleraque vitam
linet, quia sicut in quatuor partibus denarii pleni- hominum, ad nos regendos in tentalione laborantes,
tudo invenitur, ita eliam in singulis sancti Evangelii venientem regem Christum Matthaeus suscipiens
Ubris decalogi perfectio omnibus fidelibus insinua- exorsus est ab Abraham, et enumeravit quadraginta
tur. Quaetamen Junctae decades unam speciem cru- homines. Ab ipsa enim geute Hebroeorum, quae cae-
cis faciunt, quia unitatem fidei et dilectionis socie- teris gentibus ut distingueretur, Deus de terra su.a,
tatem, decalogus legis et Evangelii majestas concor- et de cognatione sua separavit Abraham. Christus
diter astrutmt. Porro ipse denarius, ab uno usque veuit in carne, et ab ipsa cuncto mundo salutarem
ad quatuor prpgredienle numero consummalur, perlulit crucem. In hoc annorum tennino isaac so-
idemque ut in quadragenarium surgat per quatuor ciata est Rebecca et per ipsius numeri mysterium.
roultiplicatur, hoc nimirum significat, quod legis Christo accopulata est Ecclesia. Hoc numero dierum
consummatio uon sine Evangelio fiat, nec evangelica j> raissi duodecim viri exploraverunt terrara repromis-
doctrina attestatione legis careat. Finis enim et per- sionis, et eodem annorum numero castigati sunt
fectio legis Chrislus ad jusliliam omni credenti. Ipse increduli et detraclores in sterilitate splitudinis, quia
est enim pax noslra, qui fecit utraque unum, et me- saepe per praeseutis vitae laborem, quo probantur
dium parktem maceriw solvens, inimkiliam in carne electi, cruciantur reprobi. Item secundum hujus
sua : legem mandatorum decretis evacuans, ut duos numeri medielatem, id est, a viginti annis eligeban-
condat in semetipso, in unum novum hominem, fa- tur filii Israel in militiain Domini (ul Pentateuchi
ciens pacem, ut reconcilietambos in uno corpore, Deo, narrat hisloria) ut ostenderelur quia mox ut oriri
per crucem interficiens inimkitias in semelipso. Quia coeperunt sauctis bella vitiorum, non parvus statim
ergo numerus iste laboriosi hujus temporis sacra- adest labor cerlaminura : Qui aulem sunt Chrisli, ait
mentum est, quo sub disciplina regis Christi ad- Apostolus, carnem suam crucifixerunl cum vitiis et
versus diabolum dimicamus, etiam declarat illud concupiscentiis. Metitur ergo hic numerus secunduui
quod quadraginta dierum jejunio humiliatione anhnae positionem sanctae crucis in templo Salomonico san-
consecravit; el lex et prophetaeper Moysen et Eliam, cta sanctorum, id est, viginti cubitos in longitudine,
qui quadragenis diebus jejunaverunt, et Evangelium 'et viginli cubilos in latitudine, ut ostendatur ipse
per ipsius Domini jejuuium, quibus quadraginta die- Q esse sanctus sanctorum, qui in crucis quadrifidae
bus etiam tenlabatur a diabolo, quid aliud quam conflxus cst stipite, ut re propitiaret delicta populi,
omne hujus saeculi tempus tentationcm nostram in et sanctiflcaret totius orbis gentes, habitans inter
carne sua, quam de nostra mortalitate assumere eos et salvans omnes credentes in se. Merito ergo
dignatus est, praefigurat?Ab hora quoque mortis ejus crux ipsa sancta sanctorum dici potest, quae ab om-
usque ad diluculum resurrectionis constant horae nibus sanctjs in terra yeneratur et colitur, nec non
quadraginta, si ipsa nona connumeretur; post re- et ab ipsis sanctis spiritibus angelicis, qui de re-
surrectionem quoque non amplius quam dies qua- demptione nostra gratulantur, omni honore (ut ere-
draginta cum discipulis in hac terra esse voluit. dimus) digna deputatur, qui recordantur Ghristum
Hinc eorum vitae adhuc humana conversalione com- propter obedientiam crucis exaltatum, et traditum
mistus, et cum iUis alimenta mortalium jam nen illi nomen, quod est super omne nomen, »« in no-
moriturus accipiens, uJ per ipsos quadraginta dies w.ineHiesu omne genu flectatur ccetestium,terrestrium
significaret se occulta praesentia quod promiserat et infernorum. Est autem quadragenarius ipse in
impleturum, quatido ait: Ecce ego vobiscum sum quatuor triangulis hic comprebensus, secundum geo-
usque ad consummationem swculi. Cur aulem iste metricae figuree potestatem, continens versum qua-
numerus hanc temporaJein vitam terrenamque signi-j) draginta litterarum in hunc modum :
ficet, iUa interim cansa de proximo occurrit, quam- Crux sacra, tu aeternies regis vicloriaChrisii.
vissit alia fortasse secreiior, quod tempora anno-
223 B. RABANl MAURI ARCHIEP. MQGUNT. OPERUM PARS I. 224
FIGURA XIX.
De quinquagenario numero et sacramento in eo manifestalo.

Crux mihi carmen erit, aures adhibete fideles,'
Laus crucis ore manat, devotas ducite mentes
Vos quibus est Christus, quibus est sapientia curae
Lux seterna Dei, quibus incorruptio amor fit
Hic sonat artificis virtus, operisque beati
Hic decor exultat, hic gloria fingitur artis,
Vester honor vivit, quia vivida fulget origo,
Vestra manet palma jure immortalis in aethra,
Clara quia est vobis victof ia Christus ubique.
Ipse salus vestra, et vindictam fecit in atro
Pro vobis moriens, Justeque oppressit iniquum
Morte interficiens mortem, dum tartara vicit.
Huc huc segroti volucri concurrite cursu, en
Vester erit medicus quem crux medicabilis alto
Slipite gestavit, extendit brachia curae, et
Poscite curari, et geminas expandite palmas.
Ipsius ergo valet tactu cito in ora hac eadem
Reddere dextra pia trepido, hic alma quietis
Summa cni est virtus, sapiens adhibere salutem
A Ars, qui descendit resipiscat physica ut arte.
Damna timoris eant, redivivant signa beata.
Quinqua salutarem uumerum hic ginta beata
Dat crucis haec species, divino munere plena :
Qui signat veniam, qui sabbata laeta quietis,
Qui legis priscae post azyma festa tributae
Est index, et post sancta solemnia Paschae
Ipse Paracleti missi undique numine plenus.
Pacis amore probus, pacis signacula profert
Perfectus decore, specie perfectus honoris.
Quinque cruces praebet ramis, denasque monades
X nuraerat, semperque cruci apta et amica figura.
Quinque libri legis exstant mandataque dena.
Omnia nempe cruci concordant tramite dictu,
Lex, numerus, tempus, roysteria facta, character.
B Omnes ergo crucem pariter laudemus ovantes:
Solvamus vota hinc crucifixoet debita regi,
Sanguine qui proprio laxavit crimina mundo.
225 DE LAUDIBUS S. CRUCIS. — LIB. I. 226
DECLARATIO FIGURiE.

Haec igiiur pagina quinquagenarium numerum A ra, quia tola ratio iUius spiritualiter cruci aptatur.
continet, in quinque X litteris expressum : quae et Nam servitus indebita Israelitarum in illo relaxatur,
denarii notat summam, et crucis exprimit figuram, et per crucem generis humani captivitas et servitus,
in cujus honorem lotum opus conditur. Hic Jubilaei qua peccalo nequiter atque idolis serviebal, destrui-
tenet observantiam, et vefae remissionis, quae per tur, etverae libertati, qua Deo soli servitur, homo,
crucem toto orbi conceditur, index est : hic post qui ad imaginem Dei creatus est, redditur. In jubileo
typici Paschae celebrationem et occisi agni solemnia, quoque ad antiquum possessorem vendila possessio
Jransitusque Domini in jEgypto, celeberrimam fesli- revertitur, et in passione Domini homini prior pos-
vitatem legis datoe in monte Sinai testis est; etpost sessio, id est, paradisus redditur, quam per pomum
verum Pascha agnique Christi immolationem, Para- vetitum ipse male commutaverat, escam accipiens
cleti super apostolos missi demonstrator est; hic et vilam perdens. Ibi quippe praeceptum est filiis
sabbatum sabbatorum post completionem septem Israel, ut se abstinerent a rurali opere, et hiccon-
hebdomadarum monade addila designat, et aeternae cessum sanctis Dei, ut vacent a terrena cupiditate.
requiei, quae vere una est, gaudia demonstrat, ubi Clangebantque buccina filii Israel in ipso jubilaeo,
terra corporum nostrorum vere suum celebrabit septimo mense, decima die mensis, propitiationis
sabbaJum : quia nulla praeseutis vilae damna sentiet B tempore in universa terra sua, et sanctificaverunt
ultra laborum, sed in laudibus aeternae Trinilatis quinquagesimum annum, et vocaverunt remissionem
suum exercebit _officium : quia suae incorruptionis cunctis habitatoribus terrae suae. Insonueruntque
gaudebit se nullum habere terminum. Quapropter tuba proedicationis apostoli et caeteri praedicatores
merito quaeritur quomodo quinquagenarius numerus Evangelii, Spiritus sancti gratia repleti, Iegem spi-
ex numero quadragenario surgat. Quadragenarius ritualiter interpretanteg, et docentes in toto orbe poe-
itaque est numerus ex his, qui vocantur impariter nitentiam et remissionem peccaJorum' accipere per
pares, qui dividitur in aequaspartes, cujusque pars nomen Christi omnes, qui credunt in eura. Ostendit
in alias aequas dividi polest, nec non et partes par- quoque ipse Salvator hoc verae remissionis tempus,
tium dividuntur, sed non usque ad unitatem progre- quando Nazareth veniens in synagoga legebat capi-
ditur. iEqualis illa divisio esl. Ergoejus medietas xx, tulura de Isaia propheta ad se pertinens ita dicens:
quarta pars x, quinta pars vm, octava pars v, deci- Spiritus Domini super me, eo quod unxit me, evan-
ma pars iv, vicesima n, quadragesima i. Unum gelizare pauperibus misit me prwdkare captivis te-
enim et n, et iv, et v, et vm, et x, et xx, quinqua- missionem, et cwcis visum, dimittere confractos in
ginla faciunl. Sed hoc incremenlum minoris numeri remissionem, prmdkare annum Domini acceplum et
in majorera quid aUud significat, quam profectum C diem retributionis. Annum autem acceptum et diem
nostrum? Praediximus ergo, quod quadragenarius retributionis, omne praedicationis ejus, quo in carne
numerus banc temporalem vilam et praesentem de- versatus est, tempus intellige, quando caeclslux ve-
signel; quinquagenarius vero quietem futurae patriae ra, quw illuminat omnemhominem venienlem in hunc
et oeternagaudiademonslret. Quidaliudnobisper hos mundum, ad cognoscendum verilatem verbo et mi-
duos nuraeros insinuatur, nisi ut hanc vilam sancta raculis aperuit visum, et in cruce moriens dimisit
conversione ducenles, orationibus et vigiliis atque captivos confractosque in remissionem, quia deslru-
jejuniis instantes, misericordioe quoque operibus et ctis vinculis mortis, resurgens in gloria, ascendens
eleemosynisinsudantes, plena fide, spe integra, per- captivam duxil captivitatem, dedit bona hominibus.
fecta charitate ad illara quae in coelis exspectat nos Quod autem haec teslimonia ad ipsum pertineant,
patriam properemus : ubi quies aeterna absque ullo testatur evangelista Lucas, cum subjungit Salvalo-
labore possidetur; ubi verum gaudium sine ulla tri- rem hoc idem auditoribus suis affirmasse ita dicens:
slitia continetur; ubi quidquid boni hic ex parle ali- Ccepitautem dicere ad illos, quia hodie impleta est
qua percepimus, totum atque integrum sine fiue hmc Scriplura in auribus vestris. Eiomnes testimo-
perficietur. Porro autem denarius numerus creato- nium illi dabant, et mirabantur in verbis gralim quat
ris atque creaturoesignificat scientiam. Nam Trinitas D procedebant de ore ejus.
creatoris est. Septenarius autem numerus creatu- Continelur autem in quinque X notis unus versus
raro indical propter vitam et corpus. Nam in iUa quinquaginta litterarum hic :
tria sunt, unde etiam toto corde, tota anima, tota (.uinquejuvat apice astsacra dicere, de cruce et baec
menJe diligendus est Deus, in corpore autem mani- | nam est,
festissima quatuor apparent, quibus constat, elemen- per singulas notas denis litteris supputatis, sed hoc
ta. Bene ergo numerus ista significans in crucis in pronuntiatione. Caeterum autem in scripto ix,
exprimitur nota, quia in iUa per medialorem Dei et grammata unicuique notae deputantur. Naui niedia
hominum reconciliati et coadunati sumus creatori littera singularura notarum communis est utrique
nostro, et in filios adoptionis aeterno Patri translati. tramiti, et ei qui dexlrorsum, et ei qui siuistrorsum
Rectequejubilaei numerus exprimitur in crucis figu-
227 B. RABANl MAURIARCHIEP. MOGUNT.OPERUM PARS I. 228
FIGURA XX.
De numero centenario et vkenario, et mystka ejus significalione.

Sanguinis ergo sacri nos fusio lavit et unda A His frenis crucis, utque insignia Christus ubique
Sordibus « cunctis, detersit et omnia Chrislus Dig;necommendet homini, quaemagna resignat
Noxia, nam passus labes tulit hic quoque nostras In multis dona, adjungens proba praemianati.
Delens aratum contra orbem, tum chirographum En orbis Domini qui condit praemia iu aclu el
Lumen evangelii imitabile condidit auctor. Multiplicat, dignis juste cum Patre superno
Quod facinus scripto vetat, omnia vana recusal: Regnalor regnans, cuncta ditione gubernans :
Quod vitam signans in cuncto expenditur orbe, Quipignus dederat.paracletumjure salutis,
Lumen virtutum ascensu et dominantis ubique Ut regat, et servet, perducat ad atria vitae, et
Indicat, oralum pandens, quo mystica scripta Psallite devote vitam, bene psallite Christo
Monstrant, dona Dei quanta omnibus obtulit ore : Genles ac linguae,verum et cognoscite regem,
Ast decies duodena tenet hic lauda character Virtutemque Patris, qua occumbit dira polenti
Gr-aramata, nec hoc una semel, sed hoc quater una Morsque sui etstimuli, rerum scilote parentem.
Magna notans fidei mysteria, magnaque fidis Haeclaus culmen habet ex vero .germine parta:
Gaudia, demonstrans medicinaemunera grata iEternam requiem isteest naturaeinditus ordo-:
Et socialedecus, quod spirilus auctorin ore Servet ut indita tantum, et ^speret dona beata.
Ardenslux dederat concordi munere,linguae. £ Gloria hoecvirtus, et surama estcausa quietis i
Ilincque alacer ceetus sacratum jactat ubique lstequejura bene conservat, liber achic est
Hoc nomen, rete expandens quod sagena in abysso Qui bona summacupit,.rite et mediocriaduclt.
Muudi plena alta retrahat et frenet ut omnes
229 DE LAUDIBUS S. CRUCIS. — LIB. 230
DECLARATIO FIGURJE.

Denique sanctaecrucis formam GraecaIittera lauda A quod mysterium aeque pertinet, ut diximus, quod
Tlambda] in hac pagina per quatuor loca posita ex- fesurgens a mortuis atque ad ccelos ascendens, huic
primit: quae et tricenarium numerum apud Grae- numefo Virorum Bpiritum satictum iri linguis igneis
cos significal. Haec ergo quia quater hic ponitur, misit; eosque qui divefsitale linguarum ab invicem
Cxx riumerum eflicit, cujus Sactamentum magnum discrepaverant, repeiite omniura cogftatione loque-
esti Nam leguntur ante diluvium cxx anni ad poeni- larum communeni in latide sua feCit 9iabere sermo-
Jentiam hominibns decreti; et Salomoniei jejrapli nem. Nam et Ecclesia siio tempore fesurgens a
allitudo cxx cubilorum erat; et super cxx viros in morte, atque ad coelosascendens in came incorru-
idie Pentecostes Spifitus sanctus venit. ln quatuor ptibili, plene ac perfecte dono Spiritus sancli illu-
enim notis idipsum eflicientibus, quatuor Evangelia strabitur, quando, juxla promissum Apostoli, erit
significanlur, in quibus singulis tricenarius numerus Deus omnia in otnnibus. Tunc plena erit adunatio
invenitur; quia fides sanctae Trinilacis et perfeclio linguarum in omnibus, ad praedicanda magnalia
mandatorum in singulis sancti Evangelii libris ple- Dei, quia consona mente ac voCe omnes divinae
nissime praedicatnr. Proinde illud quod arca Noe gloriam majestatis, quam praesentem 'vident, eollau-
cunf ex Dei praecepto construebatur, et ad salvatio- dant; tuncque vox illa psaliiii perfecte complebitur,
nem electorum ad similitudinem sanctae crucis kn- ^ qua Spiritus sanctus per prophetam omnes gentes
piis diluvio perituris proeparabatur, in cxx annorum ad laudem Domini provocando exhortatur, ita di-
calculo pcenitentiaetempus hominibus ante decrettw. cens: Laudate Dominum, omnes gentes, et coltaudaie
est, quid aliud significat, quam quod ita tantum a eum omnes populi, quoniam confirmata est super nos
fluctibus hujus saeculipossumus permanere illaesi, si miserkordia ejus, el veritas Domini manet in wter-
cvangelicae doctrinae in fide sanctoe Trinitatis digne num; quando quotquot de omnibiis geiilibus ad vi-
operanles devolis mentibus obedianius. Hoc autem tam praedestiiiati sunt aeternam, bmnibus scandalis
quod oranis templi altitudo cxx cubitorum fuit, ad de Ecclesia Christi per angelorum bffieiacjectis, uniti
idem sacramentum respicit: quod el primitiva in suo unarii laudem omriia membta concorditer
capiti
Hierosolyrais Ecclesia post passionem, resurrectio- et pefpettio caiitaounl. Nolandum quoque est, qtiod
nem et ascensionera Domini in ccelos, in hoc numero non solum latfda littera hic per quatuor iocia posita,
virorum gratiam sancti Spirilus accepit. Itaque pro- cxx riumertim in suo solo charactere ostendit, xxx
ccdente naturalis numeri progressione ab uno usque sedieliam vefsns ipsi^ qui dn illa co'n-
per singUlos,
ad xv, et colleclis in unum omnium locorum summi-
scripti sunt, lilmsquique triginta 'litteras continet.
tatibus, cxx fiuntxv; namque qnaeex vn et VIHcon- . Est quippe versus hic in suprema laudarum :
stant, soieot nonnunquam ad significationem referri Esl orbi toloDotaininsimpassiovita.
vitaefuturae, quae nunc in sabbatismo geritur ani-
:
marum fidelium, perficietur autem in fine saecuft Iste quoque in infima
resurreetione corporum immortalium. Quapropter Arvocrux una spes libertatis ab ira.
apte numero centenario et vicenario, magna electo- Hic namque in dexteriore :
rum beatitutlo in futura vita designalur, apte in hoc Lux lseta lucet divinoaiunere plena
tertium domus Domini coenaculum consummatur : hic in sinisteriorC :
Atque
qnia post praesentes fidelium labores, post acceptam Veraci nutu sighat et ptaeniiaregni.
in futuro requiem animaruin, plena totius Ecclesioe
felicitas in rflgurrectionis gloria Complebitur. Ad
231 B. RABAM MAURl ARCHIEP. MOGUNT.OPERUM PARS I. 232
FIGURA XXI.
De septuagenario nutnero et binario cumejussignificationibus.

Lex qttoque vera Dei vincenda est sotte beata
Ecce crucis Chrisli, qua solvitur orbis ab ira ,
Ducitur ad vitam, portum capit atque quietis
Arvigenae primi lapsum post naufragus ipse.
Nam quia per vetitum mors vicit noxia lignum,
Etgenus humanum fera late absumpserat oraue,
Faucibus a mortis per lignum tolleret ut hoc •
Jure crucis placuit reparanli ponere palum
Diroe,quodque atrox madido glutiverat alvo,
Evomeret sicco, lueretque hinc debita pcenas :
Invasit, rapuit dominatum quod male trux fur,
Id voluit signare modis in dogmate scriptis
Testamentorum Deus auctor, opus crucis ipse
Praedixit, docuit sese et complesse fatetur
Magnipotens : crux hinc ideo se tota coruscam
Excipere in lucera raonstrat, dat calle dicato
Rite faros justis se cuncta per aera testans :
Gentes ac populos ad celsa et provocat astra,
Exemptos nolat, et noctis ornalu alacres scit
X Non parvum facere, hinc et regni ducit ad alta.
Hoste fit expulso victrix, nec faUitin arte,
Sed solum generis dominans miracula sistit.
Omnia regna sibi propler sua dona ministrat
Devota, et placida, mansueta, quieta, redempta :
Quot habet en linguas orbis, et Jura loquelae,
Hoc ntunero signat aditum venientibus, atque
Tramitis hoc pandit Salvator discipulorum.
Nam octies ut novies variet os dicitur orbis,
Hincque novem pie relliquias in luce beatum
Spiriluum datur octava, ut supplere creator
Velit rite die hoc, et claudere saeculafine.
Omnia namque orbis scelera consumpsit in ipso
Flammivomo crucis ardore, paliendo creator,
Sed lamen ex carnis parte ast divina reluxit
JJ Natura inscripto, sobtium produxit et orlum :
Legem nempe suam erucis ordine fecit amatam,
Jure levem, suavem, et scandendi munere ditem,
 '
235 DE LAUDD3USS. CRUCIS. — LUL I. 234
DECLARATIO FIGUR.E.

Hanc igitur Uguramplenam esse mysterio opor- ^A piunt. Omnibus aequa es, omnibus bona, omnibus
tet inteUigi, in qua per quatuor heptagonos LXXII justa, praeterita renovas, praesentia illustras, futura
numerus demonstratur, secundum cujus pluralitatem praemonstras, perdita requiris, quaesita invenis, in-
gentium linguas divisas esse vera opinio est, et libros venta custodis, lapsa restiluis, reslituta gradu mu-
canonicosVeteris ac Novi Testamenti intraejus sum- nis, rounila in viam pacis dirigis. Tu quidem aelerni
mam coroprehensos esse non dubium est. Designa- regis es victoria, et coelestis mililioe Ioetitia, terri-
vit autem et ipse Dominus, exceptis xn apostolis, genarumque potentia, tu peccatorum es remissio,
alios LXXIIdiscipulos, et misit illos binos ante faciem pietatis exhibitio, et meritorum augmentatio, infir-
suam in omnem locum et civitatem, quo erat ipse morum remedium, laborantium auxilium, et lasso-
venturus, ut numerus designatorum discipulorum rum refrigerium, sanorum incolumitas, quietorum
concordaret multitudini gentium, etdivisionilingua- serenitas, et fortunatorum felicitas. Tu crux aegro-
rum, qualenus orones genles fidei lumen perciperent, tos medicans, tu gaudium moestos consolans, tu
et graliae Christi mererentur esse participes. Sicut sanitas dolentes loetificans, tu status credentium
ergo xxiv horis totus orbis peragitur atque illustra- recte, tu firrailas operantium bene, tu bealitudo per-
tur, ita mysterium illustrandi orbis per Evangelium severantium rite. Sancta, pia, bona, justa, benigna,
Trinilatis in LXXHdiscipulis intimatur. Vices enim B ] rationabilis, laudabilis, venerabilis, amabUis,fortis,
quater terni septuagies dipondius. Sed haec distri- suavis, mitis, sapiens, patiens, potens. Quidquid
butio apte figurae sanctae crucis roancipatur, quia ergo digne corde de redemptione nostra potest cogi-
per ipsam sacramentorum Chrisli dispensationem tari, vel quidquid lingua rite loqui, omnia ad laudem
tolus orbis glorificatur, ipsa in quatuor heptagonis tuam decentissime possunt aptari : quia quidquid
hanc mysterii rationem notat: quia ipsa in iv sancti in te laudatur, crucifixoin te Christo regi depulatur,
Evangelii libris divina charismata per iv plagas et quidquid Christo honoris datur, ad reverentiam
orbis dispensat, ipsa in utroque tramite, id est, sumrai Patris refertur, cujus ipse unigenitus Filius
in eo qui sursura et in eo qui transversum va- est, de quo ipsa Veritas in Evangelio testalur : Qui
dit, per duos heptagonos sexies senarium osten- me recipit, inquit, recipit eum qui tne misit. Et item :
dit, quia omnem perfectionem per se nobis pro- Qui me spernit, spernit eum qui me misit, et qui non
venire sive in longanimilate spei, sive in ampli- honorificat Filium, non honorificat et Patrem. Om -
tudine charitatis, seu in perseverantialionaeactionis, nis quippe qui negat Filium, nec Patrem habet: qui
seu in celsitudinecontemplalionis, satis nobis annuit. autem confitetur Filium, et Patrem habet : quorum
Ipsa in toto octies novenarium in se multiplicalum simul cum sancto Spiritu una est majestas, una
continet,quiaex omnibus gentibus in oetenario nu-' C potestas, honor et claritas in sempiterna ssecula.Est
mero, hoc est, cojtporum resarrectione ad augmen- namque versus in erecta crucis parte, id est, in duo-
tum novem ordinum angelorum, electos Dei perve- bus heptagonis a summo deorsum descendens, et
nire edocet. 0 vere bona et vere sancta crux Chri- per transversum heptagonorum legendus.hic :
sti, quis te rite totam enarrare potest? aut quis In cruce lex Dominidecoraturluce corusca.
condigne laudare? quae ccelestium arcanorum pia
es revelatrix, quaemysteriorum Dei sacra es conser- Alter in transversa ejusparte in duobus heptagonis
vatrix, quaequesacramentorum Christi idonea es dis- comprehensus, et similiter per transversum eoruui
pensatrix. In te angeli gaudia sua accumulata con- legendus iste :
spiciunt, in te hominesJura salutis suae cognoscunt, Gentes et lingusesocianlurIaude sacrata.
lu te inferi JusJam retributionem fraudis suaeperci-

pATnot. CVII.
235 B. RABANIMAURI ARCHIEP. MOGUNT.OPERUM PARS I. 256
FIGURA XXII.
De mono%rammate,in quo Christi nomen comprehensumest.

Christus amor votum mihi, qui pia munera dat haec A Auctor ad setberei juslis dare procmia Patris,
Carminis, hicprelium, hic via, portio lida quietis : Dextra lunc merilis capiat bona munera dignis.
Qui bona cuncta probans ope, tanta cl lalia rite Jste quidem numcrus sananlis signat utnimque
Dona suis famulis largitur, ad istaque cunctos Adveniuin Domini, hinc arcebal quando lyrannum,
Hortatur miserans, spondet pie conditor arcem Quando vir hic factus lanta bona reddiditorbi,
Jam posse impetrare poli sceptra, altaque regna, Poslque suuni cunctis baplisma proiia edidit ore.
Si spes, firma fides sumnii, el cupit bic ea sancte Hunc summo est quando salvans Patre justus iturtis
Castus amor,nec amat memorans baecpcrditus orsa. Judex, et homo sal pix islum proemia sancla hinc
Dona quidem haec veniens huc orbciu lile jucunda Fert prius hic alio dare, et usque videre superni"
Sparserat in mundo anteriore valentia fructu Nempe sacram faciem : quos vevus nuntiat auclus
Quo docuit mtindum dedicans, ne in deteriora hic Esse bonis meritis psallendum cantica partos :
PraecepsmaUetabire loca, dans jura magisler Qu;e caulare solet sors alina, ut scripta seiena
Noscere Evangelii, el dirum niansucscere morem. Apocalypsishabent, dilucida ibi agmina ferre
EJtDeus arce poli el justus, cum advenerit istttc Gloria, virtus, cxcelso omue die atque per asvum
237 BE LAUDlBUS S. GRUCIS. — LIB. I. S38
Alleluia sonat, quis oh tamen aula erit haud hac A Et laeturaDomini bene Christi intendere vultimi :
Et Deus et Dominus placandus noster ubique est, Cui manet altus amor perfectio redditur omiiis.
Quodjuvet iis nos scriptio, tit altiia est aefis arce Angelicisque cftorispermixtus gaudet ubique
Cum apparebit ovans servorum hinc, et rapit almi Laudibus, et certat cantando psallere Christo.
Turba nihil perdens ac scandala inabmovet ira Cantica rite nova hoc studium deponere nescit:
Devotos famulos frum.enta ut mittat in horreum Regina quia aeterna sic tum et bene gaudia novit.
Felix qui valet atque licet cui scandere coelum,

DECLARATIO FIGUR^.

Quid itaque haefi figufa sit, et qtiid significet, ut Salutaris > Salvatdr, Vefitas. Sed duo nomina Graeca
exponatur neeesse est. Una quidem ista est figura- posteriora integra serie litterarum conscripta sunt,
rum, quae appeliarituf notae sententiarum, spebiaii- id est : iHGtC et AAH@iAs Tertium autem, id est,
que vocabulo h*c a Graecis vocantur chrisimon, ex D GOTHP,secundum morem Graecoeconscriplionis tri-
voltmtate uriiuscujusque ad aliquid Botandum in- bus (excepto o articulo) lilteris notatur, c scilicet,
venia. Sed inajore dignitate * Christianis ad expri- H et P : et ila fiunt omnes litterae, quoe in p conscri-
mendum rionien Christi assumitut, quasi <duaelitterce ptae sunt^ nuinero xv, quarum prima esto, nume-
primoe nomihe ejns uno monogrammate simul siht rum notans txx; secunda 0, cc significans; tertia H,
comprehehsoe,id est, -Xet P. Cur autem rnodo a no- cuni vni numero ; quaria P, centum exprimens;
bis in hoc opus sil asstimpt*, haeeratio est : nolatur quinta i decem,; sexta H, bcto; septima c, oc; ocla-
enim in ipsa ille tiuriief us diertim, quo praedicasse va r, cccc; nona C, cc; decima A, unum; undecima
mundo Christus crediiur, et ille qui ante adventum A, xxx; duodecima H, vni| tertiadecima &, ix;
ejus secundum, ab Antichristi temporibus usque in quartadecima i, x; qumtadecima A, urium demon-
finem mundi fulurus, secundum Danieiis prophe- strans. QuaecopulaJaeoinnes,faciuntnumerum MCCLX,
tiam ab orthodoxis Ecclesioemagistris expositus est, et adhuc remanent ad supradictam plenitudinem nu-
ut in p litlera prior numerus , id estj MECLX, quod meri v, quae in ipso adhuc caraclere p inveniri pos-
sunt III anni et semis, inveniatur, quo temporis spa- sunt, ita* si dividatur ipsum P, id est, ut suprehia
tio Christus mundo praedicasse cognoscitur. Menses pars, quae in se iraaginem Alitterae habet) quaterna-
enira trium semis annorum , id est, tricles quadra- G fium numerum signet, et infima$quaeI Latinam for-
geni et bini, MCCLX dies efliciunt, Sub quo numerO mat^ unum uumerum potestate Latinoruro ostendat,
civilas sancta calcari a gentibus in Apocalypsi de- 6t flle miUetiarius et diicentenarius et sexagenarius
scribilur, et mulier a facie draconis fugere in solifu- numerus in p invenitur. x autem, quae altera pars
dinem, ubi habet locum paratum a Deo, dt ibi pasca- est nionogramuiatis, tria riomiila similiter continet
lur eodem numero dierum, qui numerus myslice Domini, in oclo litteris conscripta, id est, 0EOC.
omnia Chrislianitatis tempora complectilur , ut Pa- XPHCTIC.HiClfC. Litteree autem hae sunt », ix
truni babel firma traditio. Quia Christus cujus hoc exprimeiis, C- cc. x< DC^P. C. C. CC.I. x. H. vm.
corpus esl lantum in carne lemporis preedicaverit, C. cc. denotans, qui simul fiunt MCCCXXVII, et adhuc
quo sive sub spe aeternorum peregrinatiohe preesen- remanentvm, qui augentur, si H littera quoe in me-
lis eremi gaudel, seu persecutionis molesliam ab in- dio lilterarum oeto sita est vicem elavi obtineiis,
fidelibusvel a falsis fratribus palitur. X ilaque litle- cum numero oclonario de p addatur^ Sunt quoque
ra iUum numerum conlinet, quera Danielis prophe- tres versus in monogrammale , in majoribus litteris
tia praedixit in Antichristi tempore futurum, id est, cum minoribus intus conscripti, quorum prinius ab
Jicccxxxv dies. Ita enim ibi scriptum est: El bealus 0 incipiens pet omnes majores litteras in circuitu
qui exspectat el pervenh usque dd dies iircccxkxV." vadit, quae A figurarti stipfa ih p oslendotit-, et duo
Quod beatus Hieronymusita exponit: Beatus, inquit, noinina groeca tenent, hoc est, O. COTHP.IHCXC-in
qui, iuterfeclo Antichristo, supra MCCXC dies, id 'est, novem lilteris comprehehsa:
tres semis annos, diesxLv proestolatur, quibusCst Do-
Namalma decet radiant scriptahinc qiiodnomineChristi.
minusatque Salvator in sua majeslale venturiis. Qua-
re atitem post interfeciionem Antichristi XLVdierumi Secundus quoque in reUqua parte p, id est, in linea,
silentium Sit, divinae scienMoeest, nisi fofte dica- quae recta deorsura vadit, et nomen AAH6IAlenet,
raus: DllStib regrii sanctofuni probatio est paiieriliee. in sex litteris Grobcisscriptus est, Iste :
Sed quia manifestior ratio est supra dicta , si ipsas' SanctaSalutafislaudathajc scriptiotjKffstuhi.
in
litteras, qtiae hac figura conScriptae stint et posi-
lione sua riionogramma Cbnficiunt, siitiul cum eaf hmL Tertius quoque, qui in x littera vm litteris, in qui-
nuraefo secundum ordinem conscribamus, spalium{ bus sunt tria nomifaanotata, hoc bst; 'THfiOC.XpC.
calamo ad hoc concedatur. Litterae autem in p posi- IHS.continet ita:
lai hoc sonant, o, COTHP.IHCXC.AAH6IAtria vi- CUristoS honfoest placiduSfletBpearbiter hic qnoque
delicet nomina Christi, quae latine interpretantur, | mundiest.
 239 B. RABANIMAURIARCHIEP. MOGUNT.OPERUMPARS I. 24C
FIGURA XXIII.
De numerovkenario et quaternario, de que ejus sacramento.

Nobilis ecce micatflos regis nomine piclus,
Atque notis signant victoris facta potenlis
Cornua laeta crucis, trino sic condita versu :
Quaenuraerant sex insigni quater arte monades
Perfeclumque decus ostendunt rebus inesse
Omnibus, omnipotens quas condidit atque redemit.
Clara dies illa est, qua conditor omnia iinxit:
Nonminus haeclucet doctor qua cuncta beavit.
Tum bona cuncla bonus complevit facta crealor :
Nunc pia cuncla pius opera benedixil.amator :
Qualtuor ergo plagas laudat senarius orbis :
Sex mical in numeris perfectus primus et ipse est,
Dividit ipse diein totum, conslringit et ipse
Anni mensisque bisextilis alque quadrantis
Hic numerator adest, altollens tempora nutu.
Saeculafine capit, et claudit limite mundum,
Vitam perpetuam tunc regna et lucida ductor
Dat super astra piis, dimitlens debita, vullu
Indere consignans Jesus pia praemia, scis tu
A Ex omni mundo his quos tanta ad dona coruscans
Conduxit fidei lux, vivus et indidit hauslus.
Verus araor decorat jusl.i beat atque opus almum :
Ergo piagis orbis consignat ab omnibus asl bic
Adpositus numerus undique pergere plebes
Ad crucis auxilium, pia numina poscere Jesus
Perfeclumque decus perfeclo dogmale discant,
Perfectaefidei quod facta benigna sequantur.
Omnia nempe Deum verum haecteslanlur ubique :
Perfectum perfecta quidem, formosa decorum
Quoevertigo poli lornat, quaecondit Olympus,
Quaemare, quaetellus, quae coelicontinet aula :
Ast quoque nos homines in rebus portio parva,
Rite crucem cantu salvantem et vbce sonemus.
Qui bene nos fecit, quique auxit, quique redemit,
Carmine et in celebri crebros cantemus amores,
Quos satis ipse opere sacro et tulamine nobis
B Jam impendit, suasit, ostendit, jussit, amavit.
241 DE LAUDIBUS S. CRUCIS. — LIB. I. 212
DECLARATIO FIGURJE.

Ecce crucis Domini quatuor cornua senarius nu- A De qua Apostolus testatus est: Christus, inquit, factus
merus decenter concludit, et totam perfectionem esl pro nobis obediensPalri usque ad mortem, mortem
perpetrati operis ostendit : quia in ipsa rerum con- aulem crucis, propler quod et Deus exaltavit illum, et
ditor consummalionis suaefecit judicium, cum, acce- dedit illi nomen quod est super omne nomen, ut in
ptopoculo, Consummalum est, dixil. Recte enimcon- nomine Jesu omne genu flectatur, cmlestium, terre-
summalum esse scriplum est, ubi humanum genus strium et infernorum, et omnis lingua confilealur
liberatura est; quia non solum hominibus passionis quia Dominus Jesus in gloria esl Dei Patris. De thro-
Christi faclum ptofuit, cum ipsi redemptionis gra- no ergo isto procedunt fulgura, voces et tonitrua,
liam consecuti sunt, sed etiam ccelestibus angelorum quia post passionem Salvatoris, resurrectionem et
turbis, cum in eo numeri sui pleniludinem adepti ascensionem ad ccelos, discipuli ejus, sicut Marcus
sunt. Quater enim seni xxiv reddunt; quo numero scribit-, profecli prwdkaverunt ubique, Deo coope-
hoiaium coelestis sphetae ambilus circumfertur, et rante et sermonem confirmante, sequenlibus signis.
naturalis diei cursus judicio siderum circumeuntium Quorum unus congregatis adversum se Judaeis magna
deprehenditur; quo numero libri Veteris Testamenti auctoritate respondit: Nolum sil, inquit, omnibusvo-
in canonicam auctoritatem apud Hebraeosrecipiun- bis el universwplebi Israel, quia in nomine Jesu Chri-
tur, Ruth et Cynoth librorum vice connumeratis; JJ sti Nazareni, quem crucifixislis, quem Deus suscita-
quo numero in sortes Levilica tribus per David dis- vit a mortuis, in hoc isle astat vobis sanus. Hic est
tributa est, et cunctos filios Aaron per vices Deo lapis, qui reprobalus esl a vobis wdificantibus, qui fa-
roinistrare decrelum est, et merito, ut numerus ele- ctus est in caput anguli, et non est in alio aliquo sa-
ctorum ponlificum proemonstraret aeternum Christi lus, nec enim aliud nomen esl sub ccelodatum homi-
sacerdotium, qui pontifex factus secundum ordi- nibus, in quo oporteat nos salvos fieri. Et doctor gen-
nein Melchisedech, in ara crucis immaculalam se tium Corinthiis ait : Non enim judico aliquid me
obtulil hostiam Deo , agnum videlicet illum qui inlervos scire nisi Chrislum, et hunc crucifixum, et
abslulit peccata mundi, cujus sanguinis aspersione reliqua. Et item ad Galatas ait : Mihi autem absit
sancta et sancta sanctorum mundala sunt, et vera gloriari nisi in cruce Domini nostri Jesu Chrisli, per
expiatione peccatorura omnium sordes ablutae sunt. quem mihi mundus crucifixusest, et ego mundo.
Hujus ejusdemque numeri seniores in circuitu sedis Sunt quoque in quatuor trigonis circa crucem,
iUius polenlissimae, de qua Apocalypsis narrat, unde quatuor nomina triumphatoris coelestis conscripta ,
procedunt fulgura , voces et lonitrua, sedisse descri- quae sancta crux in modum foliorum repandi lilii per
bunlur, Ecclesiam videlicet designantes per gemi- cornua dilatat, et a medio scilicet sui incipiens, hoc
nura lestamentum de palriarchis et apostolis genera- C est, a duobus nominibus, Chrislus Jesus, ita quidem,
tam, quaeob judieiariam ejus in Christo dignilalem ut in arce crucis sint et in irao duo nomina vice
in circuilu ilUus sedisse cernitur. De qua dicit Sal- filiorum, id est, fortis, virtus, atque in dextera et si-
vator regni sui polcnliam demonslrans : Et ego, in- nistra alia duo, id est, victor, clarus, sicque duo ver-
quit, si exaltatus fuero a lerra, omnia traham ad me- sus scripti inveniuntur in cruce ab uno trigono in
ipsum. Traxit quippe ad se cuncta Salvalor, cum in alium, quorum iste est textus in longitudine :
cruce posilus, omnem sib subjecit potestatem, dequa Fortis complevilChristnssua faminavirtus.
resurgens tertia die, discipuUs suis locutus est: Data In latitudine quoque :
est, inquit, mihi omnis potestas in ccetoet in terra. VictorconsignansJesus pia prsemiaclarus,
245 B. RABANI MAURI ARCHIEP. MOGUNT, OPERUM PARS I. 244
FIGURA XXIV.
De numero centenario, quadragenario, quaternario, ejusque significatione.

At nunc vos cantate novum, benedi.cite Ghristo,
Plebs, cantuin, dilecta Deo,, sanct,issimu.s,ordo,,,
Psallite non aliis vosmet imitabile carmen,
Immortale decus caelestehoc ante tribunal,
Ante quater senos seniores, quattuor atque
Diversaeformaeanle animalia, jure superna
Primitioe Christo, imniaculato numinis agno
Atque Deo vero, immaculaloeet sortis honores :
Estis vos emptoequecohortessanguinis oslro :
Caeloex teriigenis cantatis lite tiopaeum.
Citharis modulans asl vultum laude seienat :
Vestia manus sacia vocibus atiia leplet tibique,
Ceu voces tonitru fusis clamoribus aetram :
Tanquam et multarum valles vox replet aquarum,
Linguaque vestra doli ignara, nec novit iniqua :
Ante thionum Domini scilis sed diceie digne
Laudes, carmina, el aitalis benehic ve paiati
Pet signa, quaenon spetnit vestei giemio lex.
Nam hoc nuUusdiffudit dux ni solus et auctoi,
A lnderiso famine qui hoc modo sptcndida donat.
Munera cantate hine iUe probus ordo, piique
Virgineo in habitu maies, quoque femina laclans,
Infans, atque anus paiitei, jtivenesque , senesque,
Qtii non polluti eslis nexu unquam mulierum hic.
Quapmptei jam itis ubi justis pioemia donat
Omnipotens, pergit Jesus quovirginis agnus,
In pratis depascit, ovat, quem rite sequenles
Sidera celsa super, o pascua, pascitis agri : et
Nunc jam vestra capit virtutem praemia vila,
Jure stolam, quam virginis en res allulil tinam,
Nempe aliam in fine agnus cum corpore reddet.
Poscite posco crucis vosmet per signa beata
0 populi, turmce, plebs, agmina, tnrba, cohorles,
Qul super astra locum sedesque tenelis in arce :
Quod nobis vestia laus lex, et conferet agnus
Proemia loeta Deus, cum sanclis luce superna :
Audire ut Iiceat vestrum per saeculacantum.
m DE LAUDIBUS S. CRUCIS. — LIB. I. 246
DECLARATIO FIGURiE.

Continet ergo haec figura sanctae crucis in quatuor A sua canlant Deo, qui angelicaeprivilegio castitatis to-
pentagonis formata, numerum CXLIV Utterarum, in tos se Domino faciunt holocaustura, et tollenles cru-
quatuor versibus conscriptum : secundum cujus plu- cem suam sequuntur agnum quocunque ierit, can-
ralitaJem millenario multipUcato in Apocalypsimulti- tabuntque quasi canticum novum,'quod nemo alius
tudo Ula signatorum, ex omni tribu filiorum Israel potest canere; quia singulariler canticum agno can-
computatur, numerusque ille albatorum, qui cnm tare, esl cum eo in perpetuum prae cunctis fidelibus
earnis incorruplione gaudere. Quod tamen
agno super montem Sion stabant, denolatur : primo etiam de
viJelicet in signatorum miilibus innumerabilis signi- elecli caetericantieura audire possunt, licet dicere
licalur totius Ecclesioemultiludo, quoede patriarcbis, nequcant, quia per charitalem quidem in illorum cel-
velprosapia carni=,vel fideiest imitatione progenita. situdine loeti sunt, quamvis ad eorum praemia non
Si enim, inqtiit, uos Christl, ergo Abrahwsemen estis. assurgant. Vetus quidem erat canticum : Beatus qui
Ad augmentum autera perfectionis pertinet et ipsa habet semen in Sion, el domestkos in Hierusatem. Et
XII duodecles raultiplicari, et ad summani millena- item : Crescile et mulliptkamini et replete lerram.
rio perfici, qui est denarius numerus quadratus so- Novum enim est : Lwtare, sterilis, quw non paris;
lidus, significans stabilem Ecclesioe vitam. Ex quo erumpe et ctaina, qum non parluris, quia plures ftlii
igitur Dominus passus est, contiitum est imperium D deserlm magis quam ejus quw habet virum. Et item
mundani prineipalus, et ad hoc gentium confractum idem Propbeta dicit : El non dkat eunuclius, Ecce
esl imperium, ut signo fidei cui restiterant facies. lignum aridum ; hmc dicit Dominus eunuchis qui cu-
sanctorum libere denolarentur. Signum itaque fidei stodierunl sabbala mea, et etegeruntquwvolui, et tenue-
est crux Cbrisli, adcujus simililudinem Tau littera runt fwdns meum : Dabo eis in domo mea et in muris
formala est, de qua in Ezecbiele ita scriptum est: meislocum, et nomenmelius filiiset filiabus, nomensem-
Et gloria Domini Israet assumpta esl de cherub, quw piiernum dabo eis quod non peribil. Et item : Bealm
erat subter eum ad limen domus, el vocavit virum steriles quw non genuerunt, et ubexaqum non lactave-
qui indutus erat lineis, et atramenlarium scriploris runt, etreliqua. Habentquippenomen ejus et nomen
habebalin lumbis suis, et dixil ad eum : Transi per Patrisejus seriptum infronlibus suis,quia in confes-
tnediam civitatem in medio Hierusalem, et signa Tau sione sanctae Trinitalis dedicata Ecclesia fronte sua
super frontes virorum gementium et dolenlium suoer fidei suce geslat insigne, quod per sanctae crucis
cunclis abominalionibusqum fiunt in medio ejus. Et mysterium in Christianorum fiontibus pingilur , et
dixit illis audienle me : Transile per civitatem se- frequenti manus inscriptione signatur. Ecce unus-
quentes eum et percutite, non parcat oculus vesler, quisque iv pcnlagonorinn xxxvi litteras continet;
neque misereamini, senem, adolesceniulum, et virgi- C sed non ideo quod hic numerus quinque angulorum
nem, parvulum, et mulieres inlerficite, usque ad in- figuram facit, nam xxxv pentagonus est; sed ad in-
lernecionem; omnem aulem super quem videritis Tau timandum aliquod sacramentum ita positus est.
ne occidatis, et reliqua. Recte enira omnis iniquus Quinaiius ergo legem signat, ct quaternarius Evan-
raucrone infidelitatis interficitur, qui signum fidei gelium; at quatuor penlagoni ctun adhaerenlibus sibi
bono opere in semetipso ostendere neglexisse con- quatuor unitatibus iv cornua complent, quia pas-
vincitur , et merito juste quisque bonorum opus sione Christi et resyrreclione completa lex simul et
operando per crueis Chrisli potentiam liberatur : Evangelium, in totam mundi latiiudinera praedicanda
quia pomini fidem, quam in baptismo percepit, in- docloribus cpnimissa sm>t: unum in exemplum da-
violatam usque in finem mandala Chrisli implendo tos utriusque testamenti palres, fideles ubique in
conservasse cognosctiur. Deinde grex ille dealbato- tiniverso otbe castitatem servando imitare satage-
rum in ejusdem numeri quautitate annumeralur, et bant, qui agno sociati super montem Sion quasi
sanctae viiginitatis in eleetis copiosa numeiosilas canticum novura in cilharis suis cantabant. Ergo
intiinatur. Sed finilum tamen numerum pro infinito quatuot unilates quoe pentagonis extriusecus adhae-
hic posilura, quisque.sanura sapiens intelligere de- rent, in qualuor litleiis unuin nomen conficienti-
p.
bet, secreli significatione mysterii virginali aptuni bus, id est, ciux, demonstravimus : ut et pentagonis
examini,, quod Deum ex loto corde, ex tota aninia , suis ad veisus complendos cohaeieient, et adjus suum
totaque mente diligens, corporis quoque, quod ex iv deraonstiandum sibi mutuo uno nomine necterentur.
constat elementis, illi esl integritate sacratus, ter Est quoque hic versus in eminentiori parte crucis :
enim terni ix, et quater quaterni xvi, sedecies au- Immaculatacohorscanlas lu vocibusillic.
tem novem cxi-iv implent, ut cum de his qui in ar- Et in ima hic :
ctioris vi.taegradu, constituti, merito in Sion monle HexubiJesusovat quopascitvirginigagnus.
cum agno tam perfecla muiiiludp. cernalur, de caete- In dexlera vero iste :
ris Ecclesiae memhris non dubitetur. Et cantabant Canuinaqu;enullusdilfu^ faminecanlat.
quasi cantkum novum ante sedem, et ante qualuor Et in sinislra iste :
animalia et seniores, et reliqua. llli quasi cilhara Hicvester grex ni s.oluset splendidusqrdp..
247 B. RABANIMAURIARCHIEP. MOGUNT. OPERUM PARS I. 248
FIGURA XXV.
De AUeluia, et Amen, in crucis forma ordinatis.

Laus pia perpetua sanclorum in luce superna
Assis terrigenis, aliquid quod dicere digne
Jani de te valeant, avidaque iraplere decenter
Ora bonis possint moduUs, et canlibus almis.
Nempe ego te cecini, crux, isto in carmine vivo
Versibus, exoptans cantando et reddere vota.
Sed tu cuncla super excellens muneia nostra
Majestate potens, vincis terreslria, vincis
Sidera celsa poli, nec sat valet ulliis honori
Namque tuo facere condigna, nec addere verba :
Temptavique ideo hic ex caelis mystica voto
Ducere verba tibi, conteniplans apta figuree :
Disposui signis, disperso et tramite canlus
Inserui angelicos, intexi et versibus aptis.
Nempe amen in medio vitae signacula spondet:
Alleluia crucis circumdans cornua complet,
Et sacram effigiem caelesticarmine signat:
Nam justi hinc sceptra devote et munera tola
Exsuperant narrantes nunc spei ardor ut ore
A Imraissus bona det palmae et mors iUa remota
Aufugiat, primam nocuit quae livida stirpem
Humani generis truculenta absorbuit atque
Progeniem tofam et detraxit rn ima profundi.
At nos quotquot amor in caeloselevat istinc,
Rite sacram Domini placemus carmine vultum :
Carmine namque illo, quod erit in sedibus altis,
Quod cantant justi, cantabunt perpele voto et :
Hoc tum rite placet, si implemus jussa touantis
Mentibus, et species, faclis, et famine linguae :
Nam tantura sermo haecjusti non proemia cara
Accipiet, sed vera bene per famina virtus cuni
Haeclaus non bona laus, sed veri fictio falsa
Sit quae magna canit, alta vult, parva meretur.
Ergo age vos Christum laudale fideliter odis
B Ceelestes populi, virtutes, vosque potentes
Justorura et plebes, qui in caelisistitis arce.
Psallite amen, alleluia, per saeculaChristo.
249 D£ LAUDIBUS S. CRUCIS. — LD3.I. 260
DECLARATIO FIGURJE.

Istic ergo laus illa, quam sanctorum vox in ccelis j\Lapparebunt agni, cum lota Ecclesia Domino in tba-
creditur perpetuo Deo cantare, sanctee crucis in lamo regni coelestissociabitur, et tunc perfecte istud
scriptu, imitatur figuram alleluia videlicel et amen, frequentabitui canticum, quando tolius Ecclesiae
quam Joannes apostolus et evangelista in Apoca- gaudium eiit petfectum. Haec eigo duo verba He-
lypsi scribit, post inlerfectionem et dimersionem braica, id est, Alleluia et Amen, cum interpretari
meretricis magnoe, quoe seducebat omnes genles in queant, nam AUeluialaudate Dominum interpreta-
fornicatione sua, et cum qua reges terrae fornicali tui, Amen quoque in fidem sive veritatem tiansfertui,
sunt, se audisse vocem turbarum multarum devote in piopler reverentiam tamen sanctitatis prinioe illius
ccelo cecinisse, et saepiusilerasse. Ila enim ibi scii- linguae servatur auctoritas; atque AUeluia in Domi-
ptum est: Posl hoc audivi quasi vocem magnam tur- nicis diebus totoque quinquagesimae tempore, pro-
barum multarum in cmlodicentium : AUeluia, laus et pter spem resurrectionis, quae in Domini est laude
gloria et virtus Deo noslro est, quia vera et justa ju- fulura, continue canit Ecclesia; Amen vero propter
dicia ejus sunt, quia judkavit de merelrke magna, impetrandam eamdem perpetuam vitam : imo omne
qum corrupit terram in prostitutione sua , el vin- bonum quod in praesenti sive in futuro a Domino
dicavit sanguinem servorum suorum de manibus optat accipere, ad sacerdotis dcprecationem seu be-
ejus. Et iterum dixerunt AUeluia : et fumus ejus as- B nedictionem, rite devotio respondet fideUura. Apte
cendit in smcula smcutorum. Et ceciderunt seniores ergo conveniet sancta; cruci harum dictionum dispo-
xxiv et iv animolia, et adoraverunt Deum sedentem silio; quia per ipsam omnium rerum in laudem Do-
super ihronum dkentes : Amen, Alteluia. Et vox de mini adunata est confessio, angeloruin adirapletur
throno exivit dicens : Laudem dicile Deo nostro om- numerus, ccelestis augetur exercitus, sanctorura
nes servi ejus, et qui timetis eum pusilli et magni. Et congregatur populus, aeternae eis vitae conceditur
audivi quasi vocem turbm multw, et sicut vocemaqua- aditus, et vetusta dissolvitur maledictio, qu.ia nova
rum mullarum, et sicut vocem tonilruorum ma- conditur benedictio. Unde in roemorato libro xxiv
gnoruin dkentium, Alleluia : quoniam regnavit Do- seniores et iv animalia agno decantabant canticum
tninus Deus noster omnipotens, gaudeamus et ex- novum dicentes : Dignus es, Domine Deus, accipere
sultemus et demus gloriam nomini ejus, quoniam librum, et aperire signacula ejus;quoniam occisus es,
venerunt nuptiw agni, et tixor ejus prwparavit se, et et redemisli nos Deo in sanguine tuo, ex omni tribu
dalum est byssinum, ut cooperiat se, byssinum splen- et lingua etpoputo et natione, el fecisli nos Deo nostro
dens candidum; byssinum enim justificationes sunt regnum et sacerdotes, et regnabunl super terram. Et
sanctorum, et reliqua. Haecenim omnia licet proedi- vidi et audivi vocem angelorum muhorum in circuilu
cla sint de futuro in ccelis sanctorum gaudio post C throni et animalium et seniorum; et erat numeruseo-
resurrectionem, tamen ea jam nunc ex parte canit rum millia mitlium dkenlium voce magna : Dignus
Ecclesia spe jam salva facta ; tunc autera perfecte, est agnus qui occisusesl, accipere virtutem, et divini-
cum discessio facta fuerit, et cum aperlius vindi- lalem el sapientiam, et forliludinem, et honorem, el
cata. Post universale ergo judicium Domini separa- giortum, et benedktionem, etomnemcreaturam qumin
buntur penitus ab hcedis, et ibunt impii in suppli- cmloest et super terram et sub terra , el qum sunt in
cium wternum,justi autem in vitam wternam. Nunc mari, et quw in eo, omnes audivi dicentes: Sedenti
quidem sanctorum animoepost mortera in paradisum in thronoel agno, benediclio,et honor,et potestas in sm-
vadunt, et impiorura in pcenam, Domino manife- cula swculorum.Et quatuor animalia dicebant: Amen.
stante in paupere et divite; sed corpora mundi finem Est aulem versus hic in AUeluiascriptus, et per
exspeclant, et dantur nunc juslis singulaestolae albae, seriem lilterarum ejusdem dictionis ila legendus :
cum in animabus suis requiem percipiunt aeternam; Cruxxterna Dei es laus, vivisin arce polorum.
tunc autem dabuntur binae stolae, quando corpora Amen quoque quatuor litleris suis per quatuor cor-
eorum immortaUtate dedita, simul cum animabus re- nua crucis primum incipit ex alleluia, litteris octo
gnuni accipient sempiternum. Nuptiaeergo tunc vere complenda.
251 B. KABANIMAURI ARCIIIEP, MOGUNX OPERUM PARS I. 252
FKJURA XXVI.
De prophetarum sententiis, quce ad passionemChristi et ad noslram redemplionempertinent.

Ergo prophelarum bene te lua crux famen honorat,
PrseuHcat,'exaltal, resonal facia fulura.
Inspirata sacra tunc plebs quad pratulit ore,
Spiritus et s»nctuis HUsnia.ndaY.eratinlus,
Ojftiiia cum Chrislum reprare io.<m,nntur,et. in te
Confixum Poininu.m concedere regua benignis.
David perfossas iifi hio palmasque pedesque
Dixerat, alque cibo fel tradi et poculo aceluni»
Deque tuo ligno regem asserit oinnibus ipsum.
Huic puero hmneris esse imperium oral Esaias,
Corpus percusstim, manuum exlensum, ore beato
Conspulam faciem perpeudens fuuus et astum
Alque levatam ad le dispersos currere Israhel.
Hieremias agnum describil, ceu holocauslum
Adlracium sine voce pium, lignoque cibandum :
Hiezechiel cernil visu Tau gruminate signum
Eruere plebem, alque crucis ducentis ad inslar.
Sic tu, sancta salus, virtus es visa prophelis:
Es placila superis, crux, huic es navila rnundo.
A Nam Daniel Cteistum dixit hic plebe ab iniqua,
Mulctandum, et finem dehinc noxia lota t,enere.
Osee salvanduro popuhim morlis quoque morle
Pranlicat, atque lohel illa pra;dixerat hora.
Et solem et stellas iucem,n.onfumlere terris :
Hoc id.euiet in fausta festa praidixeral Amos :
Abdias insidias, lonas quoque funera finxil.
MichaDei iuontem : Naum nunliat uhio quid sit:
Coriiua sancia; crucis Abbacuc prsedicat ore :
Sopboniasque diem duduni Domini audit amaram ,
Agg«us hincque polos dixit lerramque moveri
Zacbarias lesum renotat per sordida veslis
Plagas in manibus fixas, plangereque mullos ;
Malacbiascernit summum douiinare per orbem.
Ardentique rogo mundum et sudare ministros.
Haec tua facla probi en dicebant ore priores
Crux alma vates, hsec sedidit auctor, in hisque
g Tu pia compleras haec o omnia passio Chrisli
 PE LAUDBU& %, CRUCIS,, -. LIB. 1. 254
2S5
DECLARATIO FIGURiE.

Ia hanc quipp.epagin.atnlihuit testimonja, quaedam JA pulh, et congregabo eas de terris, et inducam eas in.
de propheta.rum,diclis con.gregare, quae de passione terram suam, et pascam eas in montibus Israel. Et
Cbrisli prophel,ata svujt, el ad sa.nctsecrucis gloriam paulo post: Ego, inquit, pascam oves meas et eas ac-
pertingerent. Haeclicet multa inyeni.ri possint, lamen cv,barefaciam, dicit Dominus, quod perierat requixam,
propter Qpuscujibrevitateni a nobis hic omnia deno- et quod abjeclum erat reducam, et quod fractum ei;at
ta.ri npn poterunt; sed ea tamen introduximus quae alMgabo,et quod infirmum erat consolidabo.,el quod
dicianti ocius in mentem venerant, et a quaerente fa- pingue et forte custodiam, et pascam iUas in judicio.
cilius invenjri Bpleranl. David ergo prophela atque Daniel vero, chronographus certissimus, lempus, iij-
psalmisla multa hujuscemocli habet leslirnpnia. Hic carnationis Doniini et redemp.tion.emnpstram fideli-
de modo passionis Domini laliter in psalnio xxn dicit ter inlimavit, angelo sibi hoc rpyelan,te. Sepluaginla,
ex persona Chrisli : Foderunt manus meas et pedes inquit, liebdomada; abbreviatw sunt snper populum
meos, dinumeraverunt omnia ossa mea. Ipsi vero con- tuum et super urbem sanctam tuam, ut, consummelur
sideraverunt et conspexerurtfme, diviserunt sibi vesli- prayaricalio, et finem accipiat peccatum,, et deleaiur
menta mea, el super vestemmeam miserunt sorlem. Et iniquitas, et adducalur juslitia sempiterna, ut im^ea-
item in psalmo LXIX: Et dederunt, inquil, in escam tur visioet prophetifl, e%unqalur sqnctus sanclomm.
tneam fel, et in siti mea polaverunt me acelo. Et quod IB Scilo.ergo et animadverte ab exil^ sermonis, ut ilerum
in ligno passurus esset, in psalmo CXLV ostendil di- rewd.ificeturHierusalem, usque a,d, Chmtiirn ducem
cens : Commoveatura facie ejus universa terra, dicile hebdomadai septem et sexaginta dnai erunl. Et paulo
in nalionibus: Dominus regnabit a ligno, et reliqua. post swbjunxit ita : Et post heljdomadas sexaginla
Isaias quoque hinc ait : Parvulus enim nalus esl no- duas occidetur Chr.islus et non er,it, et wvitatem el
bis, et fiiius datus est nobis,et factus esl principatus sqn£tua,riy,mdissipahit pop,ul.uscum duce fytu.ro. Et
super humerum ejus, et reliqua. Et ilem : In die illa ut osten,dei;etjjr jUam hebdoniadajn, annpxmj] excel-
erit radix Jesse, qui stat in signum populorum, ipsum lere e?eleris, in qua Christus Evangelium praedicavit
gentes deprecabuntur, el erit seputcrum ejus glorio- et nxjracula fecit, in qua et passu.s est et, resurrexit a
sum. Et paulo post : Elevabit, inquit, signum in na- morl^uis,seorsura de ea locutus att : Confir.mahitau-
lionibus, et congregabit profugos lsrael, et dispersos tem peccatum multis hebdomadis una, et j» dimidio
Juda colliget a qualuor plagis terras, et reliqua. Et hekdoxnadisdeficiet hoslia et sacrificium, et in,templo
item : Dominus posuit in eo iniquitalem omnium no- erit tfbominatiodesolatiqnis et usque qd con,summatio-
slrum; oblatus est, quia ipse voluit, et non aperuit os nem et fineni perseverabit desolatio. Osesequoque de-
suum, sicut ovis ad occisionemducetur, et quasi agnus yoti,o»em genliutn et cqa.d.unatiQnern.Ecdesiae per
coramtondente &eobmutescct,el nou aperiet os suum. C ( Cljjfistum congregatse. maji.ifeslissime prsedicat. Et
El item ex persona Domini dicit : Corpwsweuw dedi erit, inquit, in lo.co\ibi dicilur, Nor>,populus meus
percutientibus et genas meas vellenlibus, faciem meam vos, dicetur eis, Filii Dei viventis.Et congregabunlur
non averti ab increpanlibus el conspuenlibus in me, et filti Juda et filii Israel pariter, et ponent sibimet ca-
reliqua. Et iterum : Expandi manus meas tota die ad put unum, el reliqua. Et de ereptione nostra ab in-
populum incredulum, qui graditur in via non bona feris mortisque interfectione , promissionem Domini
post cogitationessuas. Jeremias aulem ex persona declarat dicens : De manu morlis liberabo eos, el de
Domini dicit : Ego quasi agnus mansuelus, qui porta- morte redimam eos; ero mors lua, o mors, morsus
tur ad victimam, et non cognovi,quia cogilaverunt su- tuus ero, inferne. Joel namque Dominicse passionis
per me consilia, dicentes : Miltamus lignum in panem et salvaiionem fidelium demonstrai, ita dicens : Sol
ejus, et eradamus eum de terra vivenlium, el nomen el luna obtenebrati sunt el slellce retraxerunt lumen
ejus non memoreturamplius. Et item : Spiritus, iu- suum, et Dominus de Sion rugiet, et de Hierusalem
quit, oris nostri Clirisius Dominus caplus est in dabit vocem suam, et movebuntur cmli et terra, et
peccatis noslris. Ezechiel ergo signaculum crucis in Dominus spes populi sui, et fortitudo fiiiorum Israel,
figura T lillerae expressit dicens : Et dixit ad virum et scietis quia ego Dominus Deus vester habitans in
qui indutus eral lincis : Transi per mediam civitalem, D monte sancto meo, et erit Hierusalem sancla, et
in medioBierusalem, el signa Tau super fronles viro- alieni non pertransibunt per eam amplius, et reliqua.
rum gemenliumet dolenlium, super cunctis abomina- Hinc Amos ait : El erit in die illa, dicit Dominus,
tionibus fiunt in medio ejus, et reliqua. Et bonum occidat sol meridieet tenebrescerefaciat lerram in die
illum pastorem exprimens, qui posuil animam suam luminis, el convertam festivitates vestras in luctum, et
pro ovibus suis, ait : Hcecdicit Dominus : F.cceego omnia cantica veslra in planclum, et reliqua. Et paulo
ipse requiram oves meas et visitabo eas, sicut visilat post : In die illa, inquit, suscilabotabernaculum Da-
pastor gregem suum in die quando fuerit in medio vid quod cecidit, et re&dificabo aperluras murorum,
ovium suarum dissipatarum, sic visilabooves meas, et et ea qua: corruerant instaurabo, et reliqua. Abdias
liberabo eas de omnibus locis in quibus dispersas autem dolos Judseorum contra Dominum exprimens
erant, in die nubis et caliginis, et educam eas de po- et Ecclesias salvationem : Omnes, inquit, viri fcederis
 255 B. RABANIMAURIARCHIEP. MOGUNT.OPERUMPARS I. 256
tui illuserunt libi, invatuerunt adversum te viri pacis A reliqua. Aggeus desideratum annuntiat omnibus gen-
tum, et qui comedenttecum ponent insidias super te, tibus : Adhuc modicum est, dicil Dominus, et ego
et reliqua. Et paulo post: In monle, inquit, Sion erit commoveboccelum et terram et mare et aridam, et
salvatio, el erit sanctus, et possidebitdomusJacob eos reliqua. Zacharias vero, memor Domini sui, videt
qui se possederant: Et ilem subjunxit : Aicendetque Jesum in vestibus sordidis, et lapidem oculorum se-
Salvator in montem Sion judicare monlem Esau, et ptem candelabrum quoque aureum, et reliqua. Dicit
erit Domino regnum. Jonse quoque prophetiam Do- quoque ex persona Domini : Appenderunt mercedem
minus ipse oslendit dicens : Sicul fuit Jonas in venlre meam triginta argenteis. Et item : Effundam super
ccetitribus diebuset tribus noctibus, ila erit filius ho- domumDavid spirilum gratice et precum, et aspicient
minis in corde lerrce. Micheas quidem convenlum ad me quem confixerunt, et plangent eum planclu
populorum ad Christum prsedicat, ipsum montem quasi super unigenitum, et reliqua. Et item : Adam
Domini ac ducem ostendens : ln novissimo, inqnit, exemplummeumab adolescentiamea, et dicetur : Quot
dierum erit mons domus Domini praiparatus in verlice sunt plagm islccin medio manuum luarum? el dicel :
monlium, et reliqua. Etitem : Tu, BethleemEphrata, His plagaius sum in domoeorum qui diligebant me.
parvula es in millibus Juda, ex te mihi egredietur dux Framea suscitare super paslorem meum, et super vi-
qui sit dominator in Israel, et reliqua. Naum ullorem B rum cohcurentemmihi, dicit Dominusexercituum: Per-
Dominum proedicat inimicis, et bonum piis et amicis. cute paslorem et dispergenlur oves gregis. Et item :
Deus, inquit, csmulator est, et ulciscens Dominus, et Et erit Dominusrex super omnemterram. ln die illa
habens furorem, ulciscens Dominus in hostessuos et erit Dominus unus, et erit nomen ejus unum. Mala-
irascens inimicis suis, et reliqua. Et item pietatem chias salubrem adventum Domini narrat: Et stalim,
ostendens ait : Bonus Dominus el confortans in die inquit, venietad lemplum suum dominator, et angelus
tribulationis, et sciens speranles in se. Habacuc lu- iestamenti quem vos vullis ecce venit, dicit Dominus
strator fortis et rigidus, stat super custodiam suam exercituum, et quis poterit cogitare diem advenlus
et figit gradum super munitionem, ut Christum in ejus, et quis stabit ad videndumeum? Ipse enim quast
ciuce conlempletur, et dicat : Operuit cmlos gloria ignis conflans et quasi herba fullonum, et sedebil con-
ejus, et laudis ejus plena est terra. Splendor ejus ul flans et emundans argentum, et purgabit filios Levi, ei
lux erit, cornua sunt in manibus ejus. Ibi abscondita conflabit eos quasi aurum el quasi argenlum, et erum
est fortitudo ejus. Sophonias prope esse adventum Dominoofferentessacrificia in juslitia, et placebitDeo
diei Domini narrat et horam passionis ejus et resur- sacrificiumJuda et Hierusalem, et reliqua.
rectionis : Juxta est, inquit, dies Domini magnus, Est quoque versus hic in cruce scriplus xxxvn lit-
juxta el velox nimis. Vox diei Domini amara, tribu- " terarum :
labitur ibi fortis Et paulo post : Tribulabo, ait, ho- Es placidasuperis, crux, huices naviiamundo.
mines, et ambulabunt homines ut cceci, quia Domino Qui addirectum hexameler est, et
Et item : me, dicil reciprocus nulla
peccaverunt. Quapropter exspecta flt idem pentameter.
in et exempta syllaba
Dominus, in die resurrectionisjnea} futurum,
2E7 DE LAUDIBUS S. CRUCIS. — LIB. I. , 25P.
FIGURA XXVII.
De aposlolorum dictis ex eademre in Novo Testamento.

Nec minus ergo tua custodit jura caracter
Rite Novi Testamenti: et pia munera pandit,
Q.U3BDeus altus homo divinus detulit orbi.
Per te, crux sacra, voto veiieranda frequenti
Promissum complens, et verax dogmata vatum :
Se Dominumtestans Legis Veterisque Novoeque:
Qui geminum mundo pate verbo fecit abyssum.
Nos hilarat actu satians voto anteriores,
Qui solabatur verax, bonus, omnibus aequus.
Unde apostolicusjusta per famina fida
Alma tropaea tua sermo crux laudat ubique.
Princeps orbe sonat ex imo pectore Petrus
Taliter en laudes fatu pius, optime dicens :
Est frater Christus pro vobis slipite passus,
Exemplum tradens clarum, vestigia quod vos
Ejus pergatis, cujus sacra vulnera sanant.
Hinc credo accipiaut oranlis famina Hiesus,
Si do nisus ei et si honos arlem ibit et odis :
A Ipse quia mitis, non sordent munera haec ei.
Ast Jacobus hinc nos horlatur famine puro :
Exemplum ponens Christum de fine laborum.
Hincque monet scribens altus dux ore lohannes
Castus amor maneat et sobria vota serenet
Hiesus, ut est passus devote propler amorem :
Sic nos mente pia socio patiamur amore, hic
Hiesum per typicum pie verum psallit Iesum.
Judas duclorem et pessum fidis et iniquis :
Pauxillum haud Paulus oravit, temet in ore
Crux sacra cum dixit, se jam nescire loquelam
Te sine nec laudem scire dare faucibus ullam :
In caelis, terris magnum per tartara nomen,
Te propter Christi spondet sat rite valere.
Sic et aposlolicus laudat concorditer ordo.
B Vatibus antiquis conjungis cuncta rapina.
Passio sancta pie Hiesu per sseculaChristi
259 B. RABANI MAURI ARCfflEF. MOGUNT.OPERUM PARS I. 260
DECLAIAATJO FIGURJE.

Novi autem Testamenti tam copiosa sunt exempla l\. eduxisse nos per crucem de spirituali ^Egypto, id
scripiorunJ, de salutlfera Domini nOstfripassione et est, de p'6testale tenebrarum, et incfedulos perdi-
resurreclione,' ut non facile de tanta fnultUudirle disse, ila diceris : CommOnereauiem vos volo scientes
quis leslimonia evidentiora excerpere queat. Quia semel omnia, quia Jesusnon populum de terra JEgypli
quae polissimumeligat nesciat, cum tot sint quod in salvans, secundoeos qui crediderunl perdidit: an-
unum hbelluiu congregari nequeanl; et omnia tahtae 'gelosverOqui noii servaverunt suum principalum, sed
dignitatis, ut quae manifesliora de bis siot et proba- dereliquernnl suum domicilium, in judicimi magni
liora, neque perili digne aestimare possinl. Sed sicut diei vinculis celernis sub caligine reservavit. Paulus
de Veteri Testamenlo, id est, de propbetarum librVs Vero apostolus et dOclor gentiiim, qui hovissimus
aliqua excerpsimus, qiioe prsesagio futurae et noit- (omiiiumapostolorum est in vocaiione, sed plus om-
dum complelse passionis Domini essisnt, ita et ek inibus laboravit, lam mullipJex est in Ioculione sua,
Novo ea lantum excerpamus, quae ad sanctaecrucis commendans ltobis Cbrisli passionem et resurreclio-
magnificeiitiam et laudern prsedicandam conveniant, inem el redemplionem, per sangiiinein ejus et domi-
elquse ad bonitalem Crealoris el misericofdiam Re- halionem ejus in ccelis et in lerris, ul pene totus in
deinploris nostri pro nostra liberalione glorifican- lioc verselur. Sed quia ab hac laude excipi non
dam perlineant. Ea euim quse illi, prsedixeranl fu- oportet, qui caeleris oninibus plura de eo scripsit, et
lura, isli praedicant jaht facta alque compleia. Ab lam idoneus esl in illa, ul facile ih brevi constringi
ulroque enim TeslameliK»Saricloecrucis p>oedican |)ossit cseteris prjjeterrflissis: ea tamen, qusede crucc
convenil actus, quia utiiusque dispensator et media- specialiter usurpavit, ponamus lestiiiionia. Dicit
lor esl Cbristus. Ipse crgo qtii invisibililcr per inspi- ]g ergo ad Corintbios : Non enim misit me Chrislus ba-
rationem Spiritus sui prophelaruni menles rcgebat, plizure, sed evangelizare, non in sapienlia verbi, ut
visibile corpus assumens, verbis elexemplis aposto- non evacuelur crux Christi : verbum enim crucis per-
los docebat, qui per pairiarchas el prophetas populo euniibus quidem slulliliu esl, Im aulem qui sulvi fiunt,
suo salulem et vilam pioinisit. Ipsc homo factus pef id est, nobis virtus Dei esl, el ieliqua. El ilem: Non
ciucis susepotenliam, pitjmissionent wmtpfevit, trui 'euim jiid.co me aliqvid htier vos scire nisi Cluislum
dixil per prophetain : Vonforiale manus dissolutus, Jesum, et hunc crucifixum. lieni ad Galatas aii: Mihi
et genua debitia roborale; dictle pUsiUanimis: Coii- •aulemnbsil gloriari nisi in crnce Domini Hoslri Jesu
forlamini, nolite (imere; ecce Deus vester uliionem 'ChrhlU per quem mihi mundus crucifixus est, el ego
adducel relribulionis, Deus ipse venietel salvabil nos, 'mundo. liein ad Ephesios : Ipse esl pax noslra qui
et reliqua. Ipse pfir ApostolunJjam faclum oslendit fecil ulraque unuin, et rnediumparielem sotvens inimi-
cum dicil aposlolus Petrus : Vos scilts, viri fraires, •citiasin carne suu, legem mandatorum decrelis eva-
quod faclum est per universam Juda'am, incipiens cuans, ut duos condat in semelipsum in unuin Iwmi-
enim a Galilwa post baptismum quod prwdicavit •nemfuciens pacem, ul reconciliel ambos in uuo cor-
Jounnes Jesum a Nazarelh, qnoniam unxil mm Deus iporeDeoper crucem, inlerjiciens inimic.lius in semet-
Spirilusanclo, el virtule; quiperlransivit benefaciendo 'ipso, el reliqua. Ilem ad Philippenses : Humiliavil,
et sanando omnes oppressos a diabolo, quoniam Deus inquit, semelipsum Christus, fuclus obediensusque ud
erat cum illo, et ttos iestes sutiius omnium qutv jecil 'moiieili, mbriem auiein criicis, propler quod et Deus
in regione Judaiorum et Hierusalem^ quem occiderunt exatlavii illum, et donavil illi nomen quod est super
suspendenles in ligno, hunc Deussuscilavit lerlia die, C omne nomen, et reliqua. Iiem ad Colossenses, ina-
et dedit eum muhifcslum.fieri non omni populo, sed jestalem fchfisti prseoicans, ait : Ih ipso condiiu sunl
testibus praiordinutis a Deo, nobis qui munducavi- univerw-, qiiw in cmlisel in terris, visibiliaet invisibi-
mus et bibimus cum illo, poslquam resurrexit a mor- lia, sive throni, sive dominaiiones, sive principalus,
tuis, et prwcepil nobis prwdicure el testificure, quia sive polestates, omnia per ipsum et in ipso creala
ipse est qui constilulus est a Deo judex vivoruiii et sunt, et ipse est ante omiies, ei otnnia in ipso constatil.
mortuorum. Huic omnes pmphetai leslimoninm per- lpse esl ca\,ui corporis Lcelesia;, qui est principium,
Idbent remissionem uccipere per nomen ejus, omnes primogenilus ex morluis, ul sil in omnibus ipse pri-
qui credunt in eum. Tale qiiid in Epistola sirii idein matum leiiens, quiu in ipso complacuit omnem ple-
Pelrus ail: Chrislus semel pi'6 peccatis noUris tnor- intudinem divinitalis habilUre, ei per eum reconciltare
luus est,justus pro injuslis, ul nos offerret Deo mor- omnia, in eo pacificansper suiiyuinemcrucis ejus, sive
lificulos quidem carne, vivificaios uuiem spirilu. Et quiu in levris, sive quie in coziissunl. Et ileni dicil in
ilein : Chrislus, inquit, passus est pro nobis, vobis eadem Epislola : Donans nobis omnia delicia, delens
relinqucns exemptum ul sequamini vesligia ejus. Et quod adversus nos eral chirogruphuth decreA, quud
paulo posl subjunxil : Tradebat aulem judicanti se eral contrarium nobis, et ipsutn iUlit de tnedio, u\fi-
juste, qui peccata noslru ipse pertulit in corpore suo gens iltud cruci, et reliqua. In Apocalypsi quoque
super lignuiu, ut peccalis morlui, justitice vivatnus; pene omnes laudes et piunia caulica, qua; in eo sunl;
cujus livore sanali esiis. Jacobus quoque frater Do- ad passionis Chrisli gloriam et graiiain redenipuo-
mini ad idem exemphim nos hofiatur dreens: Exem- nis hosirae procdicanitain convenfutit, ciirn de agno
plum accipile laboris el patieiiliin prophelas, qni lo- occiso, qui in medio throni est, ssepius ipse libere
culi sunl in nomine Domiiii nostri Jesu Chrisli. Ecce D . coiiiniemoret. Sed de his lestimonia aliqua hic po-
bealificamus qui suslinuerunl, sufferehliam Job audi- nere non necessariuin judicaviinus, quia in caeteris
slis et jinem Doinini vidislis, quoniam misendtii ei locis hajus iibri ison pauca inseruiinus.
misericors Dominus. Et Joannes apostolus confideh- Suni auiein 'dtiorersus hic hfe-oici ih saitcisecra-
liam de misericoixlia ejus nobis tiibuit dicens : Fi- cis imagine iisdem litteris conscripti, qu0rum ptiitr
lioti mei, haic scribo vobis ul non peccelis, sed elti iii longiiuiiine crucis seriplus, hic esl:
quis peccaveriladvocatuinhabemus apuct Patrem, Je- Si dote tibi melra sonoliis le
sum Chrislum juslum, et 'ipse esl propttiatio ffi^bpec- Hic aulem si iisdem iitteris Hicsusia edi».
catis nosiris, non pro nostris aulemiantuni, sed etidm relegatur, id est, a fine
ad inftiiim ejus facit hfinc versum, qui in
pro totms mundi. Ei item : ln hoc cognovimusicha- usque
ritatem Dei, quoniam ille pro npbis animam suam po- Iransvftfso cfucts ^Scfiptusesl tfatnite :
suit, et nos debemus pro fratribus anirhasponere. Ju- Si douistls iSiet si -fronosaiftettiffaftet Mfa.
das auteui apOstolus et frater Jacoift, ^ub exetfiplo Qui pereasdem litteras releetus VMit M trfldrem,
successoris Moysi demonstravit Jesum Christum eum scilice* qwi i» te»gitudi»e eraeis egt.
iti . ....... DE LAUDiBUS S. CftUCiS. ^- LIB. i. 26*
FIGTJRA XXVIII.
De adoratione crucis ab opifice.

OmnipotefiS"Viftus,thajestas aW&v Sabaotn A Quicquidiingua, manus orat et bucca beate

tocelsus Dominus, virtiitum strmine creator,
Vufma*toritftnidi : hOThthurhtu vere Redeinplof:
Tii tnea Ishis,Yirtus, tu glotia ctfncia, salusque',
Tu rex, tu doclor, tu es reclor, care ma-gister,
Tu pastor pascens, protector verus ovilis.
Portio tuque mea, sancte salvator et anclor,
Dux, via, lux, vila, merces bona, janua regni es,
Vox, sensus, verbum, virtutum laeta propago.
Ad te direxi, et cumulans nunc dirigo verba :
Meusmea te loquitur, 'mcntis intentio tota,
Cor humile, et vila justa, sacrala voiuntas.
Omnia,te laudant et cantant, Christe serene,
Namque ego le Dominuin pronus et lsetus adorp,
Alque cruci demisse tuse hinc dico salutans :
Spem oro te ramus aram ara sumar, el oro hinc.
Hoc meus est ardor clarus, hoc ignis amoris,
Hocmea-mens poscit primum, hoc fameu et ora,
Hoc sitis est animi, mandendi magna cupido :
Ut me tu pie suscipias, bone Christb, per aram
Oblatum famulum, quod victima sim tua, Hiesus.
 B. RABANl MAURI ARGHIEP. MOGUNT. OPERUM PARS I. 26*
265
Hostia quod tua sim : memet crucifixio totum A Cui cano : jure canam Hrabanus yersibus ore,
Jam tua consumat; et passio mitiget aestunt Corde, manu, semper donum memorabile cantu :
Carnalem, vitia confringat, deprimat iram, Quod dederat vitaememet clementer in ara.
Refrenet linguam, pietatis verba reponat. Quandoipsa Hiesus clemens rogo ab eruit imo
Mentem pacificet: vitam deducat honestam. Inferni requiem, nunc, o Christe, arce polorum
Nainque tuus quando toto fulgescet Olympo Damihi, hocposco, spero, etvera omnia credo,
Igneus adventus, lorrebit et ardor iniquos, Quaepromisisli, hoc feneo pietate fideque.
Tempestas stridet, cornu jant mugit et orbe Quod verax facis ordine judicio omnia vera.
Anle apparebit quando crucis aere signum : Inunc ad superos, in cselis rite triurophas.
Tum rogo me eripiat fiammis ultricibus ipsa: 0 laus alnia crucis semper sine fine valeto.
Atque poelam agni proprium defendat ab ira,

DECLARATIO FIGUR^E.

Deus oninipotens, Pater Domini msstri Jesu Chri- diiigens et dilectus amborumque dileclio, verum lu-
sti, qui Unigenitum tuum et ante saeeula natum men, lumen ex lumine, vera ilhimiriatio, consiliator,
carnem et animam humanam in tempore assumere, consiliunt et. communicatio, a quo, per quent et in
et crucem subire pro humani generis salule volui- quo sunt ontnia, libi laus et gloria ih sempiterna
sti : te adoro, libi gralias ago, quod mihi misero saecula. Te, pater clementissime, peto ut qui primi
famulo tuo concessisti graliam tuam (quamvis indi- tus me hoc opus conscribendo voluisti perficefe,
gno et multorum facinorum mole aggravato) ut di- quod ad Iaudem Redemptoris et Salvatoris nostri
lecti Filii tui passionem laudibus (licet non condi- pertinet, redemplionis et salvationis ejus in gratiam
gnis, tamen devotis) canendo et conscribendo depro- per ipsulu consequi merear : et quidquid deinceps
mefem. Tibi, Domine Jesu Christe, Fili Dei uni- operis agam, ex tuai, et per tuam, et in tua gtatia
genite, humiles preces offero et vota oris persolvo, ad laudem tuam totum pervenire facias, meque
quod mihi peccatori inspirare dignatus es honorem deinceps tuliorem a peccatis, et in bonis operibus
sanctse crucis tuse quantulumcunque decantare, et validiorem esse praecipias; et quandiu in hoc cor-
communem omnium nostrum salutem conservis pusculo vivam, aliquid servitii tibi semper exhi-
meis prsedicare; Nec 'me ab incoeptotetardavit pro- beam. Post exitum vero ahimse meae a corpore,
priorum cohscienlia delictorum, sed fnagis illud veriiam peccatorum omnihm consequf et vitam seler-
mihi fidueiam tribuit quod hoc in carmine celebra- nanl percipefe pef ipsum mihi concedas qui tecum
rem in qno peceati regnum destruxisti et toto mun- et cum Spiritu sancto cosequalisvivit etregnat Deus,
do veniam delictorum omnium dedisli. Tibi, sanele per omnia sseGulasseculorum. Amen.
Spiritus paracletej totis prsecordiis nieis grates re- C Ih cruce verp antecedentis paginae est unus versus
fero, quod me tua gratia in ipso opere adjuvare et seriptus, viginti septem litteraruht, qui eisdem lilte-
consolari dignatuses. Te deprecorut si aliqua, pto ris et telegi polest in hunc modum :
legi
fragilitate mea, inconvenienter posUi, seu rite non
intellexi, tua visitatione me illustrare digneris, ut Oro te ramus aram ara sumar et oro
ea decenter corrigam, meique erroris per te veniam Imago vero mea, quam subter crucem genua flecten-
consequar, ut ipse, quem ^inte incceptum opus in teiti et orantem depinxeratn, Aselepiadeo melro
auxilium advocavi, sine naufragio ad optatum littus conscripta est, priorem versunt tenens hexamS-
me perduCas. Te seterna ei perpetua Deus Trinitas trum heroicum, secundum hemistichium heroici ,
et inseparabilis unitas, toto corde, tola anima, tota ita :
mente et tota virtute colo, adoto, exopto, desidero. Rabanummemetdemens rogo, Ghriste,tuere,
Tu illuminatio mea, tu salusmea, tu laus mea, tu 0 piejudicio.
virtus mea, cfeator, fedemptor, reparator, pater,
Continet autem totus liber iste viginti octp flguras
arbiter, magister, beatitudo," fortitudo, aiacritudo, metricas cum
sequente sua prosa, absque superli-
aeterhitas, felicitas, serenitas, Deusunusomnipotens, minari pagtna et prologo : qui numerus intra cente-
Deus deorum Dominus, Deusrerum creator omnium, D
narium suis partibus perfectus est, ideoque juxta
Deus lux et vila fidelium, vitavivens, vita a vivente,
hujus summam opus cpnsuutmare volui, qui illani
vivificator viventium, amans et amatus, amorque fbrmam in eo cautavi quse consummatrix et perfe-
amicissimus, genitor et genitus potenterque regehe- ctio rerum est.
raus, dicens et verbura ac procedens ab utrisque,
205 DE LAUDIBUS S. CRUCIS. — LIB. II. 2C6

LIJBER SECUNDUS.

PR.EFATIO, A cum gloria resurgeus, arma impiorum per verbum

Mos apud veleres fuit ut gemino stylo propria Evangelii sui secundum promissionem prophelarum
conderent opera, quo jucundiora simul et uliliora potenter subvertit. At nos qui in illum credimus, in
Isetemur: dum quicunque oelernum Dominum
sua legentibus forent ingenia. Unde et apud saeeu- ipso
illum esse non confitetur, male ac perniliose dubi-
lares et apud ecclesiasticos plurittii inveniunlur qui
metro et prosa uoam eamdemque rem descripse- tet, quia hic auclor omnium rerum iii tolo orbo
runt. Ul de «aeteris taceam, quid aliud Prosper ac colitur,eui decet cuncla subjici: quia dextera summi
venerandus vir Sedulius fecisse eernuntur ? Nonne Patris proba et sancta oblatam procdam de profundo
ob id geniino slyli cbaractere duplex opus suum inferni •sanguine suo cripuit, et laliter in cruce po-
edunt, ut varielas ipsa et fastidium legentibus au- silus, coeleste regnum suis concessit fidelibus. Hic
de se principium omnium renim , liic nohiscum
ferat, et si qaid forte in alio minus quis iiilelligat,
HIalio mox plenius edissertum agnoscat ? Hoc igitur Deus, hic origo et finis universorum est, lux vera,
imago Dei Patris invisibilis, os Domini, splendor
exemplo atque hac de causa ego quidem vilissimus lucis
oeterrioe: qui consubstantialis Patri, sel justi-
homuncio, opus quod in laudem sanctae crucis me-
trico stylo condidi, in prosam verlere ctiravi, ut B tise, Verbunt Dei, et ex lumine lumen est. Hic
virtus et manus Domini est, clux justo-
quia ob difiicultalem ordinis et figurarum nccessi- cosequalis
lalem obscura loculio minusque patens scnsus vi- rum et propheta verus, quent Filium Dei unigeni-
delur aietro inesse, saltcm in prosa lucidior fiat. tum et primogenitum juste confitemur. Hicesllapis
Non enim salagebam ut iisdem verbis quibns in angularis credentibus, lapjsque offensionis el pctra
metro usus sum, sed eodem sensu in hoc opere lo- scandali infidelibus: idemque oslium vitoe est. En
indutus veste Chrislus veriias quid myslice signi-
cutus essem. Hoc idem fioratius, vir acutus et do-
ficel exponam. Veslis quoque Chrisli lex divina est,
cius, in Arle poetica erudilo interpreli prscccpit
dicens: quse vili tegmine lilterarum auctorem rerum omnia
continentem quodammodo amplectilur. Ad quem
Nec vertramveri)ocurabisreddere fidus
Jnlerpres. totus mundus, ccelum et terra, et tnare, et univer-
silas creaturse pertinet: qui pugillo ccelum meti-
Interpres enim ego quodammodo in hoc opere sum,
non allerius Iinguse, sed alterius lecutionis , ut tur, et terram pahiio eoncludit. Item nostra natura,
ejusdem sensus veritatem explanem. Quapropter quam pro nostra redemptione suscepit, quasi vesli-
menlum divinitatis ejus est. Nam hsec splendorem
rogo leclorem ut non faslidiose accipiat nostrum
laborem : scialque me non superfluitati studere _, majestatis ejus, et ab humanis conspectibus celat;
et radios claritatis ejus coram oculis impiorum abs-
velie, sed utiiilati; nec tilli invidere, sed magis
fralerna charitate, quidquid gratia divina possum, condens claudit: ipse tamen miraculis coruscantibus
ad utilitatem proximi scribendo velle conferre. Bo- ac tonanle Evangelio verus Deus innoluit. Isle quo-
nitas omnipotentis Dei milii concedat ut quidquid que magni consilii angelus, ac summa devotione Dei
boni mente leneam, opere perliciam : et quicunque populo missus est: docens videlicet sapientia, et
nostrum Iaborem fraterne accipiat, Deo largiente, custos pacificus, fons vilae seternae, brachium Do-
selerni gaudii nobiscum parliceps exislat. mini, et panis vivus qui de coelo descendit: petra
Explicit Prcefatio. utique Christus, oriens lucifer, et verus medicus,
clavis David, via vitse, et Agnus Dei qui tollit pec-
CAPUT PRIMUM. cat mundi, serpens qui exaltatus morituros vivifi-
De prima figura, in qna Chrisli imago matius in mo- cat, et mediator Dei et hominum , vermis el hoino,
dum expandil crucis. captivam duceus captivilatem : nions Dei, aquila
Ecce Filius Dei et Dominus dominanlium, ex- alta petens, advocatus pro nobis. Leo de tribu Ju-
pansis manibus suis, speciem restaurantis hono- da, paslor bonus, et hoeduspeccata nostra portans.
randant hic oslendil. Et recte hunc unum pastorcm ~ fundamentum fidei, ovis innocens, sacerdos secun-
grex sacer Ecclesioe justum colit; et in eo modo dum ordinem Melchisedech, offerens panem et vi-
quo in cruce sua membra faligari permisil, rile lium : vitulus namque et aries pro nobis immolalus
omnes populi probant redemptorem , quia hunc est victima. Qui Filius cst Palris oelerni, idem dant-
totius juris parenlem esse sacra Scriptura prsedical. natus est ad pcenam ligni. Hic ulique ante luci-
Hoc quoque ego indignus agnoscens, pro modulo ferum, et ante omnem crealuram, ex Patris utero
nico omnium summitalum culmen adoro Dominum est genitus : et lemporaliter in momenlo processit
Jesum, el credo quod ipse est Rex regum. Judaea ex matris alvo, atque ut salvaret genus humanum ,
vero , quse, stimulanle invidia, invenlrix nialo- ad crucem venit oeternus conditor Christus, qui est
rum est, inique suum occidit rcgem. Ipse tamen super omnia Deus benedictus in saecula
PATKOI.. CVII. 9,
 • B. RABANl MAURI ARCHIEP. MOGUNT. OPERUM PAB.S I.
2C7 2G8
CAPUT II. A citus angelorum , qui in claritate lucis aeiernae
De secunda figura, in qua sancla crux inlra tetrago- manent, et apud homines, quibus salus et pulchra
num depicta esl. renovatio post diulinam infirmitalem et antiquam
0 sancta crax Chrisli, quoe potestate tibi collala peccatorum vetustatem exstilisti. Te totus orbis
excellis super omnia ! lu in ccelorum arce superna, beatificat, te ccelorum agmina collaudant. Per te
ccelorum polcns regis agiuina : quia crucifixi in te in nomine Jesu ( qui cuncta mundi sceplra simul et
regis VM'I.US et divinilas lotam le potenlem et tolam regum curval imperia) omne genu sive voluntate
saitclani fecil, maxime cum passionis ejus indicium sive vi flectitur, ccjelestium videlicet, terreslrium
semper in te exislat. Quapropler merito te reginam et infernorum. At Michael, dux et princeps plebis
a Chrislo rege vocanms, qnia rcgni cceleslis aditum Dei, te confessione memorat cuncta ccelorumsidera
,per le primum meruimus : dumque liumanilatis ejus et virlute regere et poteslale legere, eo quod ara
•ac divinitalis gratiam ipsum porlans promeruisii, in Dei sis, in qua immolatus est Agnus qui abslulit
tinius Dei omnipotenlis laudein sacra corifessione peccata mundi : quo clypeo benevolentioe ipse se-
-Christicolas sociasli, Nam multiplices laudes Deo iir dulo exsultat, qua confessionis framea fidens, bel-
sanctis angelorum ccetibus excitas, et similiratioiie lum init contra draconem borridum, aiitiquumque
ad glorificanuum Dcunt devolos reddis terraruni in- B serpentem ; et de hoste triumphans, ovat cum sau-
colas. Te generaliter tolus orbis, aer, mare et ignea ctorum agminum millibus , hoc sibi proemii loco
coelorum sidera sanclificanl,acspecialiter unaquseque petens ut tuam laudem perpetuo ante tribunal de-
species creaturse ex qualuor niundi.partibus magna cantet Domini. Igilur actus iste formationis litle-
devolione celebrat. Hoc quoque oinnium adunala tarum, el hic modus posilionis novem ordinum,
confessio profitetur, quod ab aiterno lumine illu- nec non et sors ipsa qua primitus ad laudandum
stfata, nobis ccelestis regni gaudia demonstres, et Redemptorem sacra angelorum agniina ordinanlur,
demonstrata pie quoercntibus dones : cum utrumque taliter suspensam jure statuit hanc crucem, aram
facis dispensatione divina, ut ct corde credulo et scilicet pontificis et redemploris nostri; ut ipsa
vera confessione Deum Cbrislum confiteamur et per vera vita in se conlestans, oslendat laudanlem vir-
banc fidem ad ipsum pervenire mereauiur. 0 crux tuium venerabilem senatttm, sictit decet, ut in
Christi, quocper desideratam ejus vicloriam es be- cruce, quoe est vera salus noslra, appareant bona
nedicta, quam claram et quam magnain suo antore et salubria scripla ; ideoque Chrislus semelipsum
te omnium condilor rcddidit! Vivificationis enim humilians descendit de ccelorunt arce, ut ad se so-
munere te ditavit, et ad hoc salubriter erexit, ne lidunt fumiauiculum iit!ei argumcntumque oninium
^
antiquus hoslis, qui primum parenlem nostrunt sibi bonorum valide nos duceret : et docuil verbis, fa-
conseiitienlem de paradiso ejecit, diutius irrisionis clisque suis nobis documenla reliquit, et sic demum
eulogio progeniem ejus in exsilio damnatam faliga- in sancta cruce nos redimens, facta sua consummaviu
ret. 0 pia crux Domini, quis te decantans nietro, Hoc tu, Gabriel, archangelus Altissimi et desponsator
digne resonare valet, ct totampotentiam tuant ver- ccelestium nupliarum, laetus claro famine ¥irgini
bis enarrare! Pulchra nites ornalu, teque cernen- revelabas, quando Chrisli regni potcnliam ct salva-
librrs gloriosa appares. Taxus mortifera longe a te fu- tionis cjus opus lucuieato sermone pronuuliaveras.
git, calamus aromaticos etpiuus semper virens ho- Quid et tu, o Raphael, medicina Dei? Nunquid in illo
nori tuo se subjiciunt. Cedrus quoque diuturna, et njystico opere quo Tobioeoculos aperuisli, felle or-
vermibus imperforabilis, niyrrha guttiflua et meliro bem liniens, sanctoe crucis potenliam significasti,
odoris Jucunrtissimi ad odorein luum stupent : nar- quae per amariludinem mortis Cbrisli, peccatorum
dus spicoma ct cy.pressus odoris boui, mastix qtro- tenebris remolis, seternam lucem humano generi
que, gulta lenlisci et tlrus Arabica , gutla Indisecl reddidit ? Credendum ergo nobis est quod facla an-
amomum Syriacum,balsamum Judaeae,bdelium Phy- gelorunt quse Yetus Teslamentiim narrat, adven-
sonis, majestatein tuam verenles, super se votis j\ lum el gloriam significent redemploris noslri, cum
exaltanl. Noniiiie licei sis asperior ipsis, dum cru- Novum Testamenlum stalint in primordio nalivitalis
ciatum resones, virtule lamen i'edemptionis noslroe ejus, ejus gloriam in excelso, Deo magrio tripudio
ipsis proestas, quoe concedis fidelibus anle Christi cecinisse , et pacem hominibus adoptasse describat.
tribuhal bonorum operum fructus percipere. 0 crux Quapropter vos quoque, praeGlariangelorum exer-
sacra, quse, diruplis tiaustris inferni, plebein san- citus, supplices obsecramusut dignas grates Salva-
ctorum eripueras et ccelocollocaveras! lori nostro incessanter a^alis, et sanctum nomen
CAPUT III. ejus in saeculumbenedicatis, qui nos per crucem a
De terlice forma figurce, in qna novem ordines perpetua morle liberavit, et vestrum numerum ( ne
angelorum depicli sunt. diminutus propter perdilos angelos remaneret) san-
0 lu, sancta salus el laeta passio Chrisli, salve : ctis animabus complevit in arce ccelesti.
crux veneranda Dei, quse sapientia, lumen et do- CAPUT IV.
•ctrix es orbis lerrarum ; quae et vera Iaus, amica De forma quarli schemalis, ubi cherubin et seraphin
virlus, elclara philosophia apud ctjelicolas, lerri- sunt juxta crucem depicti.
genas, quoe indesinenter viges: et jam apnd cxer- At vos supernoe cohortes, cherubin et seraphin,
2G9 DE LAUDIBUS S. CRUCIS. — LIB. II. 270
jam nunc de ccelo laudate nomen regis vcstri Jesu Ai quoque seraphin ad hoc pandunt os suum ut cuni
Chrisli, quia ignis amoris et sapientioe vestroe ita coelos et lerram plenos esse gloria Dei praedicent,
bene ardet, si puro famine in Redemptoris laude jam prope est tempus quo carnalis hinc abeal luxus
splendeat, cum vera el divina est laus illa , qua Pa- et vilia recedant. Dicant denique cuncta : simul
scha nostrum, idem passio et resurrectio redem- hsec animalia alarum suarum. oflicio praecipue inti-
ptoris nostri, vere nostra praedicatur esse vita : mant Salvaloris brachia in cruce esse protensa, in
verus utique lucis fruclus est Christi, quem cum hisque trahi atque sublevari nunc misericordia om-
Palre et Spiritu sancto Dominum Deum sabaoth nes quos ipse postmodum in universali judicio, me-
sociali Iaude celebralis, qui tunc in hora passionis ritis condigna rependens, in sede collocabit beata :
vicit tristitiam mortis, et nunc regnans ubique tunc palam illos per discussionem probando, quos
exsultatin gaudio resurrectionis. 0 beala seraphin, jatti ante sibi nolos et bonis operibus auctos proba-
quis sit vestri amoris ardor, dicite : et si fiant in vit amando. Juslorum ergo valum prophetioe de
celcbratione hac habitus veslri jura coeleslia mon- passione Doniini ullo modo non dissentiunt, nec
slrate, si bac ntulla et valida laude significetis, significaliones istorum animantium fallunt.
victorem supernum pandite. Hinc confidenler ego CAPUT V.
pro vobis tnihimelipsi et meis ita respondeo. Unum "] De quintcefigurce forma, ubi quatuor lelragoni circa
namque est quod nobis demonstrant, hoc est, quod crucem consislunt.
in alarum suarum positione affirmant: jam dudum Te modo, crux sancta Dei, obsecro ut tua virtule
nobis praenunliatam esse in figuris sanctos crucis meum pectus infirmum benedicas, ut dignis laudibus
arani sacralumque decus hostise quod in ea immo- selerni Rcgis in te tropaeum vafeam decantare, quo-
latum est. Edunt quoque Christi vota Iaudis, quoesit modo ccelestia simul ac lerrena uno foedere con-
virtus redemptionis nostrse, ac bona prosmiorum jungas, pactum confirmes et niortis vincula dissol-
quae tribuere nobis rex Christus decrevit, cunt in vas. 0 tu sacer apostolorum coetus et martyrum
hac ara secundum suum propositum passus, con- ofdo laureatus, jure vos domus Cliristi posuislis
sumpsit flamma passionis suae iniqu